5(3): 205-212 (2011)

DOI: 10.3153/jfscom.2011024

Journal of FisheriesSciences.com
E-ISSN 1307-234X

2011 www.fisheriessciences.com
REVIEW ARTICLE

DERLEME MAKALES

BALIK YEMLERNDE ENZM KULLANIMI

Nalan zgr Yiit , Seval Bahadr Koca
Sleyman Demirel niversitesi, Eirdir Su rnleri Fakltesi, Isparta

zet:

Dier hayvanlarda olduu gibi balklarda da byme hz ve verim gc yemden yararlanma

dzeyi ile doru orantldr. Son yllarda, yem katk maddelerinden olan enzimlerin, yemden
yararlanmay artrmak iin hayvansal retimde kullanm giderek yaygnlamaktadr. Yemlere
enzim eklenmesi ile yem hammaddelerindeki antibesinsel faktrlerinin olumsuz etkilerinin
azaltlmas, besin maddelerinin sindirilebilirliinin artrlmas ve sudaki fosfor gibi kirleticilerin seviyesinin drlerek evre kalitesinin iyiletirilmesi gibi pozitif etkileri vardr. Bu derlemede balk yemlerinde ekzojen enzim kullanmna ilikin almalar incelenmitir.
Anahtar Kelimeler: Balk, Byme, Enzim, Yem

Abstract:

The use of enzyme in fish feeds

It is known that there is a linear correlation between growth, productivity and feed efficiency in
fish like another animal. In recent years, the utilization for increase of the feed efficiency of
enzymes being one of the feed additives in animal production becomes widespread. Addition
of feed enzyme into diet is decreased negative effects of antinutritional factors in various feed
ingredients caused to poor feed efficiency, improved the nutrient digestibility and reduced
phosphorus and nitrogen discharged into the aquatic environment. In this review was investigating studies related to enzyme utilization in fish feeds.
Keywords: Fish, Growth, Enzymes, Diet

Correspondence to:

Nalan zgr YT, Sleyman Demirel niversitesi, Eirdir Su rnleri Fakltesi, 32500,
Eirdir, Isparta-TRKYE
Tel: (+90 246) 313 34 47

Fax: (+90 246) 313 34 52

E-mail: nalanaybal@hotmail.com

205

Journal of FisheriesSciences.com

Yiit ve Koca, 5(3): 205-212 (2011)

Journal abbreviation: J FisheriesSciences.com

Giri
Balk yetitiriciliinde verimlilii ve maliyeti
belirleyen en nemli girdi yemdir. Yemlerde de
yksek dzeyde protein ieren yem ham maddeleri youn bir ekilde kullanlmaktadr. Balk
yemlerinde balk unu yksek dzeyde protein
iermesi, dengeli bir amino asit kompozisyonuna
sahip olmas ve balklar tarafndan lezzetli bulunmas nedeniyle vazgeilmez bir protein kaynadr. Ancak son yllarda balk stoklarnn
azalmas ve daha ok insan beslenmesinde kullanlmas nedeniyle balk unu retimi azalm, yem
reticileri dardan balk unu ithal etmeye balamtr. Dolaysyla balk unu fiyat buna paralel
olarak yemin maliyetini arttrm ve bitkisel kaynaklarn kullanmn gndeme getirmitir. Bu
balamda yem maliyetini azaltmak, balk unu
yerine kullanlabilecek alternatif protein kaynaklar ve kullanm koullarn belirlemek amacyla
balk beslemeciler tarafndan eitli almalar
yrtlmektedir (Akiyama ve ark.,1995; Webster
ve ark., 1992; Wu ve ark, 1995).
Yaplan aratrmalarda birok bitkisel protein
kaynann zellikle de yal tohumlarn balk
yemlerinde protein kayna olabilecek bir potansiyele sahip olduu grlmtr (Hendricks ve
Bailey, 1989).
Maliyet asndan bakldnda yal tohumlarn fiyatnn dk ve elde edilebilirliinin kolay
olmasna ramen, ou bitkisel protein kaynaklar, ierdikleri anti besinsel faktrlerden (proteaz
inhibitr, fitik asit, niasta yapsnda olmayan
polisakkarit vb.) dolay balk yemlerinde bitkisel
protein kaynaklarnn kullanmn snrlandrmaktadr (Liang, 2000; Thiessen ve ark., 2004;
Krogdahl, ve ark., 2005; Borgeson, 2006; Saha
ve ark., 2006; Yiit ve lmez, 2009). Bitkisel
kaynakl hammaddelere dayal hazrlanan yemlerde, sindirilebilirliin artrlmas ve bunun sonucu olarak da daha iyi canl arlk kazanc ve
yem deerlendirme elde edebilmek iin enzimlerin son yllarda eitli lkelerde kullanld belirtilmektedir (Karademir ve Karademir, 2003).
Yem katk maddesi olarak kullanlan enzimler
mantar ve bakteri kkenlidirler. Bunlardan proteaz, glukanaz, sellaz, pektinaz, amilaz, fitaz ve
lipaz gibi eitli enzimler tek bana veya kombine olarak karma yemlere katlmak suretiyle
yem sanayinde kullanlmaktadr. Enzim kulla-

206

nm ile yemlerin sindirilme dereceleri ve hayvanlarn yemden yararlanma oranlarnda art

salanmaktadr (Karademir ve Karademir,
2003).Yemlerde kullanlan enzimler ve etki ekilleri Tablo 1de verilmitir (ifti, 2001).
Yem maliyeti asndan bakldnda, enzimlerin yeme ilavesi ok dk bir maliyet getirecektir. Yaklak olarak ticari enzimlerin fiyat 3-4
euro/kg civarndadr. Yemlerde de enzimler
binde 1-2 dzeyi gibi ok dk oranlarda kullanldndan yaklak olarak 1 ton yeme 8 TL gibi
ok dk bir ilave masraf getirmektedir. Gnmzde kmes hayvanlar yemlerinde kullanlmak
zere ticari enzimler satlmaktadr, fakat zellikle
balk yemleri iin retilmi enzimler piyasada
yeni yer almaya balamtr.
Balk Yemlerinde Ekzojen Enzimlerin Kullanm
Balk yemlerinde enzim kullanm, tahllardan
ve bitkisel protein kaynaklarndan daha iyi yararlanabilen lk su bal yemlerinde daha ekonomik ve anlaml olmaktadr. 56 gnlk tilapya
yavrularnda yrtlen bir almada farkl
yem kullanlmtr. Bunlar, balk unu ve soya
kspesi ieren kontrol yemi (%12 balk unu, %47
soya kspesi %44 ham protein), yksek soya
kspeli (%63 soya kspesi-%44 ham protein)
yem ve bu yeme enzim ilave edilerek elde edilmi yemdir. Yksek dzeyde soya kspesi kullanmnn byme performansn olumsuz etkiledii, bu yeme enzim ilavesinin ise daha iyi canl
arlk art ve yemden yararlanma salad bildirilmitir (ifti, 1996).
Dabrowski ve Glogowski (1977), 0,5-0,6 glk
sazan larvalarnn yemlerine farkl oranlarda (0,
1,89 ve 5,67 mg/g) sr tripsini ekleyerek yaptklar 58 gnlk almada, byme ve yem deerlendirme orannn gruplar arasnda farkllk
gstermediini bulmulardr. Deneme gruplarnda protein etkinlik oran, enzimsiz yemle beslenenlerde 1,32-1,36, 1,89 mg/g orannda enzim
ieren yemle beslenenlerde 2,371,34 ve 5,67
mg/g orannda enzim ieren yemle beslenenlerde
ise 1,341,46 arasnda deitii bildirilmitir.
Yaama oran ynnden gruplar arasnda, nemli
bir farklln olmad tespit edilmitir.

Journal of FisheriesSciences.com

Yiit ve Koca, 5(3): 205-212 (2011)

Journal abbreviation: J FisheriesSciences.com

Tablo 1. Yemlerde kullanlan enzimler ve etki ekilleri (ifti, 2001)

Table 1. Enzyme used in diet and their effect (ifti, 2001)
Enzim
Ksilanaz

Substrat
Buday, avdar, tritikale
ve prin kepeinde bulunan arabinoksilan veya
pentozanlar

Fonksiyonu

Yararlar ve kullanm

Vizkozitenin dmesi
ve dier etkiler

-.nce barsak vizkozitesinde dme

-.Sindirim ve besin maddelerinden yararlanmann artmas

-Glukanaz

Arpa ve yulafta bulunan

-glukanlar

Vizkozitenin dmesi

-nce barsak vizkozitesinde dme

-Sindirim ve besin maddelerinden yararlanmann artmas
-Altlk karakteristiklerinde iyileme
-Kirli yumurta problemlerinde azalma

Pektinazlar

Protein kaynaklarnda
bulunan pektinler

Vizkozitenin dmesi

-nce barsak vizkozitesinde dme

Sellazlar

Selloz

Sellozun paralanmas

Proteazlar

Proteinler

Proteinlerin hidrolizi

Amilazlar

Niasta

Niastann hidrolizi

Lipaz

Doymu yalar

Yalarn hidrolizi

Fitaz

Bitkisel yem hammaddelerinde bulunan fitik

asit

Fitatfosforundan fosforun serbest hale gemesi

Galaktosidaz

zellikle baklagillerde
bulunan galaktozidler

Vizkozitenin dmesi
ve dier etkiler

-Mannanaz

zellikle baklagillerde
bulunan galaktomannan
ve derivatlar

-Mannanaznn paralanmas

Yem maliyeti asndan bakldnda, enzimlerin yeme ilavesi ok dk bir maliyet getirecektir. Yaklak olarak ticari enzimlerin fiyat 3-4
euro/kg civarndadr. Yemlerde de enzimler
binde 1-2 dzeyi gibi ok dk oranlarda kullanldndan yaklak olarak 1 ton yeme 8 TL gibi
ok dk bir ilave masraf getirmektedir. Gnmzde kmes hayvanlar yemlerinde kullanlmak
zere ticari enzimler satlmaktadr, fakat zellikle
balk yemleri iin retilmi enzimler piyasada
yeni yer almaya balamtr.
Balk Yemlerinde Ekzojen Enzimlerin Kullanm
Balk yemlerinde enzim kullanm, tahllardan
ve bitkisel protein kaynaklarndan daha iyi yararlanabilen lk su bal yemlerinde daha eko-

-Sellozun paralanmas sonucu daha fazla

besin maddesinin serbest hale gemesi
-Endojen enzimlere takviye ve daha etkin
paralanma sonucunda proteinlerin sindiriminde art
-zellikle gen hayvanlarda endojen enzimlere takviye ve daha etkin paralanma
sonucunda niastann sindiriminde art
-zellikle gen hayvanlarda doymu ya
asitlerinden ve serbest ya asitlerinden yaralanma
-Bitki fosforundan yaralanmada art ve
dk inorganik fosforunda dme
-Fitik asitin anti besinsel etkisinin ortadan
kalkmas
-Galaktozidlerin anti besinsel etkisinin
azalmas, sindirim ve besin maddelerinden
yaralanmann artmas
Mannann atibesinsel etkisinin azalmas,
Besin maddelerinden yararlanmann artmas

nomik ve anlaml olmaktadr. 56 gnlk tilapya

yavrularnda yrtlen bir almada farkl
yem kullanlmtr. Bunlar, balk unu ve soya
kspesi ieren kontrol yemi (%12 balk unu, %47
soya kspesi %44 ham protein), yksek soya
kspeli (%63 soya kspesi-%44 ham protein)
yem ve bu yeme enzim ilave edilerek elde edilmi yemdir. Yksek dzeyde soya kspesi kullanmnn byme performansn olumsuz etkiledii, bu yeme enzim ilavesinin ise daha iyi canl
arlk art ve yemden yararlanma salad bildirilmitir (ifti, 1996).
Dabrowski ve Glogowski (1977), 0.5-0.6 glk
sazan larvalarnn yemlerine farkl oranlarda (0,
1.89 ve 5.67 mg/g) sr tripsini ekleyerek yaptklar 58 gnlk almada, byme ve yem deerlendirme orannn gruplar arasnda farkllk

207

Journal of FisheriesSciences.com

Yiit ve Koca, 5(3): 205-212 (2011)

Journal abbreviation: J FisheriesSciences.com

gstermediini bulmulardr. Deneme gruplarnda protein etkinlik oran, enzimsiz yemle beslenenlerde 1.32-1.36, 1.89 mg/g orannda enzim
ieren yemle beslenenlerde 2.371.34 ve 5.67
mg/g orannda enzim ieren yemle beslenenlerde
ise 1.341.46 arasnda deitii bildirilmitir.
Yaama oran ynnden gruplar arasnda, nemli
bir farklln olmad tespit edilmitir.
Carter ve ark., (1992) Salmon balklar (Salmo
salar)nn yemlerine amilaz enzimi ekleyerek
yaptklar almada bymenin deimediini
saptamlardr. Cardente ve ark., (1993) 38 glk
gkkua alabalklar (Onchorhynchus mykiss)nn pamuk tohumu kspesi ieren yemlerine
(%40 ham protein) 0.4, 1.2 ve 3.6 g/kg oranlarnda ticari enzim karm (Kenzyme) ilave edildiinde balklarn bymelerinde nemli bir
farklln olmad grlmtr (Deguara ve
ark., 1999).
Kolkovski ve ark., (1993) 2032 gnlk ipura larvalarn canl yem (kontrol) ve mikro
yeme farkl oranlarda (0.5 ve 1.0 g/kg) domuz
pankreatik enzimi ekleyerek yaptklar almada,
pankreatik enzim ilave edilen yemle beslenen
larvalarn enzimsiz yemle beslenen larvalara gre
nemli derecede daha iyi bir byme gsterdiini
bildirmilerdir. 0.5 ve 1.0 g/kg orannda pankreatik enzimi ieren yemle beslenen balklarn bymesinde nemli bir farkllk grlmemitir.
Ancak canl yemle beslenen grubun enzimli
yemle beslenen balklara gre nemli derecede
daha iyi bir byme gsterdii bildirilmitir. Yaama oran ynnden gruplar karlatrldnda
nemli bir farklln olmad belirtilmitir.
Deguara ve ark., (1999), 50 g arlndaki ipura (Sparus aurata) balklarnn 320 g/kg soya
kspesi ieren yemlerine dk pH aktiviteli
proteaz (1 g/kg) + -galaktosidaz (1 g/kg) ve
yksek pH aktiviteli proteaz (1g/kg) + -galaktosidaz (1 g/kg) enzimleri ilave ederek beslediinde
enzim iermeyen yemle beslenen balklara gre
daha iyi bir byme grldn saptamlardr.
En iyi bymenin dk pH aktiviteli proteaz +
-galaktosidaz enzimi eklenen yemle beslenen
ipura balklarnda olduu bildirilmitir.
Buchanan ve ark., (1997), karideslerin farkl
oranlarda (%20, %60) kanola kspesi ieren
yemlerine %0,25 orannda enzim karm
(porzyme) ekleyerek yaptklar 42 gnlk besleme almasnda, %60 kanola kspesi ieren
yeme enzim eklenerek beslenen karideslerin, enzimsiz yemle beslenenlere gre daha iyi byme

208

gsterdii belirtilmitir. Ayrca %20 kanola kspesi ieren yeme enzim eklenerek beslenen karideslerin enzimsiz yemle beslenen ve kanola kspesi iermeyen temel yemle beslenenlere gre
daha iyi byd, fakat gruplar aras farkln
nemli olmad tespit edilmitir. Yemlere enzim
karmnn eklenmesi yem deerlendirme orann
da iyiletirmitir. Sonuta eksojen enzimlerin
yeme eklenmeleri ile daha fazla canl arlk art saland belirlenmitir.
Kolkovski ve ark. (2000), ortalama arlklar
587 mg olan sar levrek (Perca flavescens) balklarnn yemlerine %0.2 orannda pancreatin
(sindirim enzim ekstrakt) enzimi eklenerek yaplan 47 gnlk besleme almasnda, bymenin nemli bir ekilde etkilenmedii, sar levrek
balklarnn yemlerine enzim katksna gerek olmad sonucuna varlmtr.
ipura balklarnn mikro yem yemlerine
%0,05 orannda pankreatin enzimi eklenerek ve
canl yemle yaplan besleme almasnda canl
yemle beslenen larvalarn, mikro yem yeme enzim eklenmesiyle beslenenlere gre daha iyi byme gsterdii bildirilmitir (Bodur, 2001).
Tilapia balklarnn (5.2 g arlnda) %20 ve
%40 orannda hurma ekirdei kspesi ieren
yemlerine (izonitrojenik, isokalorik ve isolipidik)
%0.1 Allzyme VegproTM enzimi eklenerek 10
haftalk bir sre ile yaplan besleme almasnda
%40 orannda hurma ekirdei kspesi ieren
yeme %0.1 enzim ilave edildiinde byme ve
yem deerlendirme orannn enzimsiz yemle
beslenenlere gre daha iyi olduu, bununla birlikte %20 orannda hurma ekirdei kspesi ieren yeme %0.1 orannda enzim eklenen yemle
beslenen tilapia balklarnn enzim iermeyen
yemle beslenenlere oranla bymelerinde nemli
bir farklln olmad grlmtr (Ng ve ark.,
2002).
Ylmaz (2004) ipura balklarnn soya kspesi arlkl yemlerine % 0.2 orannda enzim
karm (Allzyme vegpro) ekleyerek yaplan almada, bymenin ve vcut kompozisyonu besin deerlerinin deimediini bildirmitir.
Rodehutscord ve Pfeffer (1995), soya kspesi
arlkl hazrlanan ve sadece bitkisel yem hammaddelerin fosfor ierdii (toplam fosforun yaklak %60 fitat fosforu olarak bal bulunmakta)
alabalk yemlerine 1000 IU/kg fitaz enzimi ekleyerek besleme almas yapmlardr. Yemlere
fitaz eklenmesi ile 15Cde fosfor sindirilebilirliin %25den %57ye, arttn bildirmilerdir.

Journal of FisheriesSciences.com

Yiit ve Koca, 5(3): 205-212 (2011)

Journal abbreviation: J FisheriesSciences.com

Wang ve ark., (2008) gkkua alabalklarnn yemlerine farkl seviyelerde fitaz enzimini
sadece soya kspesine muamele ederek ve
spreyle yeme ilave edilerek 90 gn beslemilerdir. Spreyle yeme verilen fitazn yemden yararlanma oran (FCR) ve protein etkinlik orann
( PEO = [Deneme sonu canl arl (g)-Balang canl arl (g)] / Protein alm (g)) nemli
derecede iyiletii ve spesifik geliim orannn
(SGR) deimediini, soya kspesine fitaz muamelesi ile SGR, FCR ve PEOnn iyiletiini fakat bunun nemli derecede olmadn bildirmilerdir. Yeme her iki metotla fitaz eklenmesinin
protein ve minerallerin sindirilebilirliini arttn, ya sindiriminin negatif etkilediini, ayrca
dk ile besin salnmnn azaldn, fakat ya
salnmnn hafif miktarda arttn bildirmilerdir. Fosfor salnm ve fosfor sindirilebilirlii sonucuna gre soya kspesine fitaz uygulamann,
sprey ile fitaz ilavesine gre daha iyi bir metot
olduu bildirmitir. almann sonucunda sprey
yntemi ile 20003000 IU/kg seviyesinin, soya
kspesine muamele ile 1000 IU/kg seviyesin uygulama iin uygun deer olduu bildirilmitir.
Denemenin sonucunda gkkua alabalklarnn
yemlerinde fitaz kullanlmasnn evreye ve ekonomiye faydasnn olabilecei bildirilmitir.
Vielma ve ark., (2004) gkkua alabal
yemlerine fitaz ilevesi iin yaptklar iki besleme
denemesinde birincisinde % 50 soya kspesi ieren yar saf yemlere 0, 500, 1000, 2000 ve 4000
IU/kg oranlarnda fitaz ekleyerek beslemilerdir.
Deneme sonunda yeme fitaz eklenmesi ile dkdaki fitik asit ieriinin 35mgdan 5 mga drdn, fosfor sindirilebilirlik orannn %23den
%83e arttn, inko sindirilebilirliinin nemli
derecede arttn bildirmilerdir. kinci besleme
denemesinde, %36 soya kspesi ieren ticari
yeme 2000 IU/kg fitaz ekleyerek beslediklerinde
dknn fitik asit ieriinin %34mgdan 14 mga
drdn, fosfor sindirilebilirlik orannn
%35den %54e arttn, inko sindirilebilirliinin nemli derecede artmadn bildirmilerdir.
Cheng ve Hardy (2002), 223 g arlndaki
gkkua
alabalk
(Oncorhynchus
mykiss)larnn buday, arpa ve kanola ieren yemlerine 500 IU/kg fitaz eklendiinde Ca, Mg,
toplam P ve fitat fosforu sindirilebilirliinin
nemli derecede iyiletiini, bununla beraber
ham protein sindirilebilirliinin deimediini
bildirmilerdir.
Sugiura ve ark., (2001) gkkua alabal
yemlerinde soya kspesine farkl oranlarda (500,

1000, 2000 ve 4000 IU/kg yem) fitaz enzimi ilavesinin inko, manganez, demir, bakr, kalsiyum,
total fosfor, fitat fosforu ve protein sindirilebilirlii etkisi zerine bir alma yapmlardr. Dk seviyede kl ieren soya kspeli yemlere fitaz uygulamann fosfor, nitrojen, kl, kalsiyum,
magnezyum, bakr, demir ve inko absorbsiyonunu artrd, yksek seviyeli kl ieren soya
kspesi ve balk unu bulunduu yemlere fitaz uygulamann, balklarda fosfor, nitrojen, kl, kalsiyum, magnezyum, bakr, demir, ve inkonun
absorbsiyonunu etkilemedii belirtilmitir. Dk
kl ieren yemde, fosfor sindirilebilirliinin
yeme eklenen fitazn seviyesine gre artt bildirilmitir.
Farhangi ve Carter, (2007) 16 g arlndaki
gkkua alabalklarnn %50 kabuu soyulmu
lupen ieren yemlerine 4 farkl ekzojen enzim
(Yem (E) (EnergexTM), Yem (B) (BioFeedTMpro), Yem () (Alfa galaktosidazTM) ve
btn enzimleri ieren Yem (Mix) eklenerek 6
haftalk bir besleme alma yapmlardr. Yemlere enzim eklenmesi ile gruplar arasnda arlk
kazanc ve karkas kompozisyonunda nemli bir
deiikliin olmadn bildirmilerdir.
Srpriz bir ekilde, Yem (), Yem (E) ve
Yem (Mix) ile beslenen gruplarn balk unu ile
beslenen gruptan daha iyi arlk kazanc gsterdiini saptamlardr. Yem almnn Yem () ve
Yem (E) ile beslenen balklarda, sadece balk unu
ieren yemle beslenen balklara gre nemli derecede daha fazla olduu bildirilmitir.
Cheng ve ark., (2004) ortalama arlklar
100g olan gkkua alabalklarn farkl yeme
(soya protein konsantresi temeline dayanan yem,
soya kspesi temeline dayanan yar saf yem ve
soya kspesi temeline dayanan ticari yem) 500,
1000, 2000 ve 4000 FTIU/kg oranlarnda fitaz
enzimi ekleyerek beslemilerdir. Deneme sonunda ilk iki yeme fitaz eklenmesiyle minerallerin (kalsiyum, magnezyum, fosfor, manganez,
inko) sindirilebilirliinde nemli art gzlendii fakat kuru madde sindirilebilirliinde deiimin olmadn bildirilmitir. Son yeme fitaz
eklenmesiyle kuru madde, ham protein, amino
asit (triptophan ve trosin hari) ve minerallerin
(bakr ve demir hari)
sindirilebilirliinde
nemli art olduu gzlenmitir. Gkkua alabalklarnda optimal fitaz kullanm seviyesinin
yaklak olarak 500 FT IU/kg olduu bildirilmitir

209

Journal of FisheriesSciences.com

Yiit ve Koca, 5(3): 205-212 (2011)

Journal abbreviation: J FisheriesSciences.com

Forster ve ark., (1999), ortalama arlklar

17,9 g olan gkkua alabalklarnn 415.8 g/kg
kanola protein konsantresi ieren yemlerine farkl
oranlarda (500, 1500 ve 4500 fitaz nitesi/kg)
fitaz enzimi eklendiinde bymenin deimediini bildirmitir.
Drew ve ark., (2005) Kanola bezelye ieren
alabalk yemlerine 250 g/t proteaz eklendiinde
protein lipit enerji ve kuru madde sindirilebilirlinin arttn bildirmilerdir.
Ayhan ve ark., (2008), balk unu yerine soya
unu kullanlan (% 40 soya unu, % 25 balk unu)
ipura yemlerine proteaz, miks enzim kokteyli ve
fitaz ilavelerinin byme, yemden yararlanma ve
azot-fosfor kirliliine ektilerini aratrmak iin 12
haftalk bir besleme almas yapmlardr. Deneme sonunda gruplar arasnda arlk art ve
spesifik byme oran ynnden nemli farkllk
gstermezken, fitaz grubu kontrol grubuna gre
nemli derecede daha iyi yem deerlendirme
gstermitir. Bu almada en yksek azot sindirilebilirlii proteaz grubunda, en dk kontrol
grubunda, fosfor sindirilebilirlii en iyi fitaz grubunda en dk ise kontrol grubunda gzlenmitir.

Sonu
Balk yemlerinde enzimlerin kullanm ile ilgili almalar snrl olmakla birlikte, yaplan
aratrmalar deerlendirildiinde; balk yemlerinde yem katk maddesi olarak enzim kullanmnn baz yem hammaddelerinin kullanmn etkili
bir ekilde artrd, yksek oranda bitkisel yem
hammaddesi kullanlarak hazrlanan balk yemlerine enzim kullanmnn daha olumlu sonular
verdii, yemlerde baz enzimlerin kullanm ile
yemin sindirilebilirlii artarak evreye braktklar fosfor ve azot kirliliinin azalabilecei, ayrca baz minerel maddelerin sindirilebilirliinin
artabilecei belirtilmitir.
Bu almalara ilaveten enzimlerin balk
yemlerinde kullanmnn ekonomik olarak da deerlendirilmesinin ve maliyet analizinin yaplmas gerekmektedir. Yem katk maddelerinden
olan enzimlerle ilgili daha ok aratrmann yaplp gelitirilmesi ve kullanmlarnn yaygnlatrlmas ile su rnlerine byk kazanlar salayabilecei dnlmektedir.

Kaynaklar
Akiyama, T., Munuma, T., Yamamoto, T., Marcouli, P., Kishi, S., (1995). Combinational
use of malt protein flour and soybean meal
as altenative protein sources of fingerling
rainbow trout diets, Fisheries Science, 61(5):
825-832.
Bodur, T., (2001). Mikro yem yemlerin ipura
(Sparus aurata, L. 1758) larvalarnn beslenmesinde kullanm. Sleyman Demirel
niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Yksek lisans tezi. 50s. Isparta.
Borgeson, T.L., (2006). Effect of replacing fish
meal with simple or complex mixtures of
vegetable ingredients in diets fed to nil tilapia (Oreocromis niloticus). Master thesis.
Department of Animal and Poultry Science.
University of Saskatchewan.140p. Saskatoon.
Buchanan, J., Sarac, H.Z.,
R.T. (1997). Effects of
canola meal in prawn
151:
29-35.
8486(96)01478-0

Poppi, D., Cowan,

enzyme addition to
diets, Aquaculture,
doi:10.1016/S0044-

Carter C.G., Houlihan D.F., McCarthy I.D.,

(1992). Feed utilization efficiencies of Atlantic salmon (Salmo salar L.) parr: Effect of
a single supplementary enzyme, Comparative Biochemistry and Physiology, lOlA:
369-374. doi:10.1016/0300-9629(92)905485
Cheng, Z.J., Hardy, R.W., (2002). Effect of microbial phytase on apparent nutrient digestibility of barley, canola meal, wheat and
wheat middlings, measured in vivo using
rainbow trout (Oncorhynchus mykiss), Aquaculture Nutrition, 8: 271-277.
doi:10.1046/j.1365-2095.2002.00219.x
Cheng, Z. J., Hardy, R. W., Verlhac, V., Gabaudan, J. (2004). Effects of Microbial Phytase
Supplementation and Dosage on Apparent
Digestibility Coefficients of Nutrients and
Dry Matter in Soybean Product-Based Diets
for Rainbow Trout, Oncorhynchus mykiss,
Journal of the World Aquaculture Society,
35: 115.
doi:10.1111/j.1749-7345.2004.tb01054.x
ifti, ., (2001). Yem katk maddesi olarak enzimler, iftlik hayvanlarnn beslenmesinde
temel prensipler ve karma yem retiminde

210

Journal of FisheriesSciences.com

Yiit ve Koca, 5(3): 205-212 (2011)

Journal abbreviation: J FisheriesSciences.com

baz bilimsel yaklamlar. Farmavet ila sanayi ve ticaret A.. stanbul, 543-583.

rnler, Lalahan Hayvan Aratrmalar

Enstits Dergisi, 43(1): 61-74.

Dabrowski K., Glogowski, J., (1977). A study of

the application of proteolytic enzymes to
fish food, Aquaculture, 12(4): 349-360.
doi:10.1016/0044-8486(77)90213-7

Kolkovski, S., Tandler, A., Wm, G., Kissil and

Getrler, A. (1993). The effect of dieatary
exogenous enzymes on ingestion, asimilation, growth and survival of gilthead seabream (Sparus aurata, Sparidae, Linnaeus)
larvae, Fish Physiology and Biochemistry,
12(3): 203209. doi:10.1007/BF00004368

Deguara, S., Jauncey, K., Feord, J. and Lopez, J.

(1999). Growth and feed utilization of gilthead sea bream, Sparus aurata, fed diets
with
supplementary
enzymes,
CIHEAM/IAMZ, 37: 195-215.
Ayhan V., Diler ., Arabac M., Sevgili H.,
(2008). Enzyme Supplementation to Soybean Based Diet in Gilthead Sea Bream
(Sparus Aurata): Effects on Growth Parameters and Nitrogen and Phosphorus,
Excretion, The Journal of The Faculty of
Veterinary Medicine University of Kafkas,
14(2): 161-168
Drew M.D., Racz V.J., Gauthier R., Thiessen
D.L., (2005). Effect of adding protease to
coextruded flax:pea or canola:pea products
on nutrient digestibility and growth performance of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss), Animal Feed Science and Technology,
119: 117-128.
doi:10.1016/j.anifeedsci.2004.10.010
Farhangi M., Carter, C. G., (2007). Effect of
enzyme supplementation to dehulled lupinbased diets on growth, feed efficiency, nutrient digestibility and carcass composition of
rainbow trout, Oncorhynchus mykiss (Walbaum), Aquaculture Research, 38: 12741282.
doi:10.1111/j.1365-2109.2007.01789.x
Forster, I., Higgs, D. A., Dosanjh, B. S.,
Rowshandeli, M., Parr, J., (1999). Potential
for dietary phytase to improve the nutritive
value of canola protein concentrate and decrease phosphorus output in rainbow trout
(Oncorhynchus mykiss) held in 11C fresh
water, Aquaculture,
179: 109-125.
doi:10.1016/S0044-8486(99)00156-8
Hendricks, K. J., Bailey, G. S., (1989). Adventitues; toxin. Fish nutrition (Second Editione).
Academic Press Inc. New York. USA. 605651.
Karademir, G., Karademir V., (2003). Yem katk
maddesi olarak kullanlan biyoteknolojik

Kolkovski, S., Yackey, C., Czesny, S., Dabrowski, K. (2000). The effect of microdiet
supplementation on dietary digestive enzymes and a hormone on growth and enzyme
activity in yellow perch juveniles, North
American Journal of Aquaculture, 62: 130134.
doi:10.1577/15488454(2000)062<0130:TEOMSO>2.0.CO;2
Krogdahl, A., Hemre G. I., Mommsen, T.P.,
(2005). Carbohydrates in fish nutrition: digestion and absorption in postlarval stages,
Aquaculture Nutrition, 11;
103122.
doi:10.1111/j.1365-2095.2004.00327.x
Liang, D., 2000. Effecet of enzyme supplementation on the nutritive value of canola meal
for broiler chickens. Master thesis of Department of Animal Science. The University
of Manitoba,123p. Canada.
Ng, W. K., Lim H.A., Lim S.L., brahim C.O,.
(2002). Nutritive value of palm kernel meal
pretreated with enzyme or fermented with
Trichoderma koningii as an dietary ingredient for red hybrid tilapia Oreochromis sp,
Aquaculture Research, 33: 1199-1207.
doi:10.1046/j.1365-2109.2002.00757.x
Rodehutscord, Pfeffer, E., (1995). Effects of
supplemental microbial phytase on phosphorus digestibility and utilization in rainbow
trout (Oncorhynchus mykiss), Water Science and Technology, 31(10): 143-147.
doi:10.1016/0273-1223(95)00433-N
Saha, S., Roy, R. N., Sen, S. K., Ray, A. K.,
(2006). Characterization of cellulase- producing from the digestive tract of tilapia, Oreochromis mossambica and grass carp, Ctenopharyngodon idell, Aquaculture Research,
37(4): 380-388.
doi:10.1111/j.1365-2109.2006.01442.x
Sugiura S. H., Gabaudan J., Dong F. M. Hardy,
R.W., (2001). Dietary microbial phytase

211

Journal of FisheriesSciences.com

Yiit ve Koca, 5(3): 205-212 (2011)

Journal abbreviation: J FisheriesSciences.com

supplementation and the utilization of

phosphorus, trace minerals and protein by
rainbow trout [Oncorhynchus mykiss (Walbaum)] fed soybean meal-based diets, Aquaculture Research, 32: 583-592.
doi:10.1046/j.1365-2109.2001.00581.x
Thissen, D. L., Maenz, D. D., Newkirk, H. L.,
Classen, H. L., Drew, M. D. (2004). Replacement of fishmeal by canola protein concentrate in diets fed to rainbow trout (Oncorhynchus mykiss), Aquaculture Nutrition,
10: 379-388.
doi:10.1111/j.1365-2095.2004.00313.x
Vielma J, Ruohonen K, Gabaudan J, Vogel K.,
(2004). Top-spraying soybean meal-based
diets with phytase improves protein and mineral digestibilities but not lysine utilization
in rainbow trout [Oncorhynchus mykiss
(Walbaum)], Aquaculture Research, 35:
955964.
doi:10.1111/j.1365-2109.2004.01106.x
Wang F, Yang Y, Han Z, Dong H, Yang C,
Zou Z, (2008). Effects of phytase pretreatment of soybean meal and phytase-sprayed
in diets on growth, apparent digestibility
coefficient and nutrient excretion of rainbow
trout (Oncorhynchus mykiss Walbaum),
Aquaculture International, 17(2): 143-157.
doi:10.1007/s10499-008-9187-5

212

Webster, C.D., Tidwell, J.H., Goodgame, L.S.,

Yancey, D.H., Mackey, L. (1992). Use of
soyabean meal and distillers grains with solubles as partial or total replacement of fish
meal in diets for channel catfish Ictalurus
punctatus, Aquaculture, 106: 301-309.
doi:10.1016/0044-8486(92)90262-J
Wu, Y.V., Rosati, R.R., Sessa, D.J., Brown, P.B.
(1995). Evaluation of corn gluten meal as a
protein source in tilapia diets, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 43(6): 15851588. doi:10.1021/jf00054a032
Ylmaz, M.: (2004). Enzim ilaveli yemle beslenen ipura balklarnda (Sparus aurata L.
1758) ette protein ve ya oranlarnn tespiti
ile bymenin izlenmesi zerine bir aratrma, Akdeniz niversitesi, Fen Bilimleri,
Enstits Yksek lisans tez, 56s.
Yigit, N.O., Olmez, M. (2009). Canola meal as
an alternative protein source in diets for fry
of tilapia Oreochromis niloticus, Israeli
Journal of Aquaculture -Bamidgeh, 61(1):
35-41.