Elektrotehniki fakultet Univerziteta u Sarajevu

INENJERSKA MATEMATIKA 1
Lapsus calami.
[Omaka u pisanju.]

(Latinska izreka)

Tutorijal 12
(u trinaestoj sedmici nastave u studijskoj 2016/2017. godini)

NEODREENI INTEGRAL (NASTAVAK)

Integriranje metodom rekurzivnih formula. Integriranje racionalnih funkcija.
Integriranje nekih iracionalnih algebarskih funkcija i nekih transcendentnih funkcija
(trigonometrijskih, hiperbolnih i drugih). Neki integrali koji se ne izraavaju pomou
elementarnih funkcija
Predvieno je da se kroz tutorijal iz Inenjerske matematike 1 (IM1), pod voenjem i pratnjom tutora,
rjeavaju i drugi zadaci u odnosu na one ija je izrada data kroz predavanja predmetnog nastavnika (s ciljem da
studenti ovladaju pojmovima, instrumentima i metodama uvedenim tokom predavanja), ukljuujui i odreene
zadatke s prethodnih ispitnih rokova. Ove aktivnosti organizuju se tako da se ve tokom izvoenja programskih
sadraja, kroz domae zadae i parcijalne ispite, kontinuirano provjerava stepen pripremljenosti svakog od
studenata koji sluaju kurs IM1 da ovlada znanjima i vjetinama koje treba postii u okviru ovog kursa.
U smislu realizacije cilja i zadataka Tutorijala 12 (u trinaestoj sedmici) izvoenja kursa IM1,
odreeni su zadaci (koji se preporuuju za preradu prije i/ili u vrijeme asova tog tutorijala) iji su redni
brojevi u naznaenim referencama kako slijedi:

Zad. 1.* Izraunajte integral

3x 2 5 x 12
( x 1)( x 2)( x 3) dx .
(Zadatak 6.7.1. u [Predavanje 12 iz IM1] i primjer 6.7.3. na str 228 i 229 u [Fatki, univ. udb. IM1].)

Zad. 2. Naite integral I :

x 1 1
dx .
x 1 1

(Primjer 6.8.1. u [Predavanje 12 iz IM1] i primjer 6.8.1. na str 232 u [Fatki, univ. udb. IM1].)

Zad. 3.* Znajui da se integral tipa

R( x,

ax 2 bx c ) dx , gdje je R racionalna funkcija, moe

primjenom sljedeih smjena

t x a , (a 0)

ax 2 bx c xt c , (c 0)
,
t ( x x ), ( x - jednostruki korijen trinoma ax 2 bx c)
0
0

svesti na integral racionalne funkcije po novoj promjenljivoj t (vidjeti [Predavanje 12 iz

IM1] str. 14- 16 ili [Fatki, univ. udb. IM1], str.233-235); izraunajte sljedee integrale
a)

dx
x2 2x 3

b)

8 dx
x2 1

c)*

3x

dx
5 8x 4 x2

(Zadatak 452. na str. 502 i 503 i rjeenje na str. 503 i 504 u [Fatki - Mesihovi].)
1 od 3

Zad. 4. Izraunajte integral I

1 x4
dx .
x5

(Primjer 6.8.3. u [Predavanje 12 iz IM1] i primjer 6.8.4. na str 239 u [Fatki, univ. udb. IM1].)

Zad. 5. Izraunajte integrale: a)

dx

2sin x cos x 5 ;

b)

sin

x cos 6 x dx .

(Zad. 6.9.1. i 6.9.2. u [Predavanje 12 iz IM1] i prim. 6.9.2. i 6.9.4. na str 242. i 244. u [Fatki, univ. udb. IM1].)

Zad. 6. Odredite integrale:

sin x
dx ,
a) T1
a cos x b sin x

b) T2

cos x
dx .
a cos x b sin x

(Zadatak 462. na str. 510 i rjeenje na str. 510 u [Fatki - Mesihovi].)

Zad. 7.* Izvedite rekurentnu formulu za integral I n : sin n x dx , ( n 2, 3,

). Zatim na

konkretnom primjeru ilustrovati korisnu primjenu dobijene (rekurentne) formule.

(Zadatak 6.6.1.a) i uputa i rezultat na str 222 u [Fatki, univ. udb. IM1].)

Zad. 8. Izraunajte integral

(x

1) 2 e 2 x dx .

(Primjer 6.8.4. u [Predavanje 12 iz IM1] i primjer 6.8.5. na str 240 u [Fatki, univ. udb. IM1].)

Zad. 9.* Definirajte pojmove striktno primitivne funkcije, primitivne funkcije i

neodreenog integrala realne funkcije jedne realne promjenljive, a zatim izraunajte integral

xeax
(1 ax)2 d x, (a),
uz preciznu diskusiju njegovog postojanja na razmaku < m, m > .1)
e ax 1
e ax
e ax

C . IV. Nijedno od I, II. i III.]

C
C
[Rez.: I.
.
II.
.
III.
a 2 (1 ax) 2
a 2 (1 ax)
a 2 (1 ax)
Zad. 10. Izraunajte integral 1)

2x e

sin x d x .

e x x sin x cos x cos x C. II. e x x sin x cos x cos x C.

x
x
III. e x sin x cos x cos x C.
IV. e x sin x cos x cos x C. ]

[ Rez.: I . Rez.: [ I.

Zad. 11.* Ako je R racionalna funkcija i ako su brojevi a1 , a2 , a3 ,..., an pozitivni i samjerljivi, tada
je integral

R (e

a1 x

, ea2 x , , e an x ) dx elementarna funkcija. Dokazati! Koristei se navedenim

rezultatima izraunajte integrale:

x

e2 x
dx ; b)
a)
1 ex

dx
e2 x e x 2 ; c)

dx
x
2

x
3

1 e e e

x
6

; d)

1 e2
x
4 2

(1 e )

dx ; e)*

ch x dx
.
3sh x 4 ch x

(Zadatak 471. na str. 519 i 520 i rjeenje na str. 520 i 521 u [Fatki - Mesihovi].)
__________________
1)

Zadatak s (redovnog) 2. parc. ispita iz IM1 odranog 20.01.2016.

2 od 3

Zad. 12.* Izraunajte integral

x e

2 x

sin 2 x dx .

(Zadatak 3601. na str. 278 u [Milii - Uumli].)

Zad. 13. Izraunajte integral

arcsin x
dx .
x2
(Zadatak 3607. na str. 279 u [Milii - Uumli].)

Zad. 14. Izraunajte integral

1 x 1 x dx .
(Zadatak 3633. na str. 279 u [Milii - Uumli].)

Zad. 15.* Dokaite da jednaina x 3 x 2 x ima samo jedno realno rjeenje (oznaimo ga s ) za
svaki realni broj , a zatim odredite (prirodni) domen i neodreeni integral realne funkcije f
jedne realne varijable zadane formulom

f ( x)
Zad. 16. U kom sluaju integral

x
,
x x2 x
3

( ).

1 x p dx , gdje je p racionalan broj, predstavlja elementarnu

funkciju?
(Uputa i rezultat: Zadani integral (uz pretpostavljeni uslov da je p racinalan broj) pipada
klasi integrala binomnog diferencijala:

p1
p2
p3
m
n p

x
(
a

bx
)
dx
,
m

,
n

,
p

Q
;
a
,
b

R
\
0

q
q
q
1
2
3

i, kao to je ebiev dokazao, isti se izraava pomou elementarnih funkcija jedino u

sluajevima kada je jedan od brojeva p, m 1 , p + mn1 cio. Otuda slijedi da se zadani integral
n

moe izraziti pomou elementarnih funkcija jedino u sluajevima kada je jedan od brojeva
1
1 1
2

p , 2 p cio. Otuda je p , ( k \ {0}).) (Zadatak 3662. na str. 281 u [Milii - Uumli].)

k
Napomene:
1. Predvieno je da tutor provjeri da li studenti znaju: definicije sljedeih pojmova: racionalna funkcija,
prava nesvodljiva racionalna funkcija, iracionalna algebarska funkcija, trigonometrijske funkcije,
hiperbolike funkcije, transcendentne funkcije i binomni diferencijal, kao i tehnike izraunavanja
neodreenih integrala za klase racionalnih, nekih iracionalnih algebarskih, trigonometrijskih,
hiperbolnih i drugih trancendentnih funkcija.
2. Predvieno je da tutor izradi pred studentima (na tabli) gore navedene zadatke koji su oznaeni
zvjezdicom (*) a koje studenti nisu mogli samostalno rijeiti (koristei upute i rezultate u naznaenoj
referenci i uz pomo ostale preporuene literature i materijala za predavanja iz IM1 u akademskoj
2016/2017. godini). Ostali ovdje formulisani zadaci su za samostalno vjebanje i

demonstratorske vjebe.
3. Za rjeenja zadataka ili neke dodatne informacije studenti i tutori za predmet IM1 mogu kontaktirati
Predmetnog nastavnika.

..@.....................................................................
3 od 3