ANALZ

EYLL 2016 SAYI: 165

ALMAN VATANDALIK REJM VE

ALMANYADA YABANCI HAKLARI
SONER TAUSCHER

ANALZ

EYLL 2016 SAYI: 165

ALMAN VATANDALIK REJM VE

ALMANYADA YABANCI HAKLARI
SONER TAUSCHER

COPYRIGHT 2016
Bu yaynn tm haklar SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum
Aratrmalar Vakfna aittir. SETAnn izni olmakszn yaynn
tmnn veya bir ksmnn elektronik veya mekanik (fotokopi,
kayt ve bilgi depolama, vd.) yollarla basm, yayn, oaltlmas
veya datm yaplamaz. Kaynak gstermek suretiyle alnt
yaplabilir.
Uygulama: Erkan St
Bask: Turkuvaz Haberleme ve Yaynclk A.., stanbul

SETA | SYASET, EKONOM VE TOPLUM ARATIRMALARI VAKFI

Nenehatun Cd. No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYE
Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90
www.setav.org | info@setav.org | @setavakfi
SETA | stanbul
Defterdar Mh. Savaklar Cd. Ayvansaray Kava No: 41-43
Eyp stanbul TRKYE
Tel: +90 212 395 11 00 | Faks: +90 212 395 11 11
SETA | Washington D.C.
1025 Connecticut Avenue, N.W., Suite 1106
Washington D.C., 20036 USA
Tel: 202-223-9885 | Faks: 202-223-6099
www.setadc.org | info@setadc.org | @setadc
SETA | Kahire
21 Fahmi Street Bab al Luq Abdeen Flat No: 19 Cairo EGYPT
Tel: 00202 279 56866 | 00202 279 56985 | @setakahire

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

IINDEKILER
ZET 

GIRI 

ALMANYADA VATANDALIK REJIMI 

10

YABANCILARIN STATS VE VATANDALIIN KAZANILMASI 

12

VATANDALIK VE EITLIK LIKISI 

19

SONU 

24

KAYNAKA 

25

setav.org

ANALZ

YAZAR HAKKINDA

Soner TAUSCHER
2000 ylnda zmirde lise eitimini tamamlad. Lisans eitimi iin Almanyann Mnih ehrine gitti.
Yksek lisans eitimini Mnih Ludwig-Maximilian niversitesinde Trkiyenin Biyopolitik Durumlar zerine yazd tezle tamamlad. Almanyadaki g, eitlik, ayrmclk ve insan haklar zerine alt. Sakarya niversitesinde doktorasna devam etmektedir.

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

ZET
Her devlet kltrel deerlerine ve tarihsel olgularna gre vatandalk tanmlar
gelitirir. Dnyadaki vatandalk tanmlarn genel olarak e ayrabiliriz. Bunlardan ilk ikisi soy ba/nesep (jure sanguinis) ve doum yeri (jure soli) esasna
gre vatandaln tanmlanmasdr ve asli vatandalk trleridir. ncs ise
doumdan sonra kazanlan mktesep (naturalisation) vatandalktr.
Federal Almanya Cumhuriyeti vatandal 1913'ten beri soy ba ilkesine
gre tanmlam, siyaset ve d ilikilerini buna gre yrtmtr. 2000 ylnda
yaplan yeni bir dzenlemeyle soy ilkesi ortadan kalkmamakla beraber doum
yeri ilkesi daha grnr hale gelmitir. Bu dzenleme ile ifte vatandalkta opsiyon (seim) uygulamas balamtr. 1990 yl ve sonrasnda Almanyada dnyaya gelmi olan gmen ocuklar geici olarak ifte vatandala sahip oluyordu. Bu ocuklar yirmi yana gelmeden iki vatandalktan biri arasnda seim
yapmak zorunda kalyordu. Ancak AB yesi olanlarla birlikte dier birok lke
vatandana byle bir opsiyon zorunluluu getirilmemiti.
AB ve baka lke mensuplarna zorunluluk getirilmemiken yllarca Almanyada yaayan, devlete ve topluma ekonomik, kltrel ve sosyal katkda bulunan gmenlerin siyasi haklar iin sahip olduklar vatandalklarn brakmaya mecbur edilmeleri ok tartlm ve ayrmcl da krklemitir.
2013 ylnda yaplan seimler ncesi Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD)
de Yeiller ve Sol Parti gibi bu ayrmc uygulamann meruluunu sorgulamtr.
SPD olas bir seim galibiyetinde bu ayrmcl sonlandrmay vadetmitir. Seimler sonucunda Hristiyan Demokratlar (CDU/CSU [Hristiyan Sosyal Birlii
Partisi]) ile Sosyal Demokratlar byk koalisyonu kurmutur. Tek bana iktidar
olamayan, Yeiller ya da Sol Parti ile de koalisyon kuramayan SPD, seim vaatlerinden baz dnler vermek zorunda kalmtr.
SPDnin koalisyon art olarak ne srd yeni ifte vatandalk dzenlemesi 2014 yl sonunda baz eksiklerle beraber yrrle girmitir. Dzenlemeye gre artk gmenlerin Almanyada domu ocuklar, lkede yetimi ya
setav.org

2014 ylndan
itibaren giderek
artan ve 2015
ylnda hem
Avrupa hem de
Almanya iin
zirve noktasna
ulaan mlteci
g, farkl bir
ayrmclk ve
dlama sosyolojisini ortaya
karmtr.
7

ANALZ

da eitim alm olmak kaydyla opsiyon zorunluluundan kurtulmakta ve ifte

vatanda olabilmektedir. Ancak yeni dzenleme Almanyada domam olanlar
darda brakmaktadr. Bylece birok gmen opsiyon zorunluluu yznden
hala Alman siyasi sistemi tarafndan dlanmaktadr.
2014 ylndan itibaren giderek artan ve 2015 ylnda ise hem Avrupa hem
de Almanya iin zirve noktasna ulaan mlteci g, farkl bir ayrmclk ve dlama sosyolojisini ortaya karmtr. Ayrca Fransa ve Belikada yaanan terr
olaylar Almanyadaki toplumsal ayrmclk ve dlama hedefini artk yerli saylabilecek Trkler ve ii gmenlerden ziyade; mltecilere ve yeni gelen Mslmanlara evirmitir. Tm bu olaylarn etkisiyle ortaya kt varsaylan Bat'nn
slamlamasna Kar Vatansever Avrupallar (Patriotische Europer Gegen Die
Islamisierung des Abendlandes-PEGDA) hareketi aslnda Avrupada uzun yllardr var olan slam kartlna toplumsal taban bulmaya almaktadr.
2014 Ekiminde Dresdende PEGDA tarafndan yabanc, mlteci ve slam
dmanlna ynelik gsteriler yaplmaya balanmtr. Mlteci akn ve terr
saldrlarnn ncesinde gmen kartl ya sosyal yardm alarak devleti ve halk smrdkleri ya da Almanlarn ilerini, renim ve salk haklarn ellerinden
aldklar iddiasyla merulatrlmaya allyordu.
Ancak PEGDAnn organize olup derneklemesi ve Almanyann yannda
Avrupann dier ehirlerine de yaylmas, derinlerde olan etnik ve dini kken
kartln gn yzne karmtr. Almanya Babakan Merkel dahi mlteci
yanls politikalarndan tr PEGDAnn ve muhafazakar partilerin (CDU/
CSU ve AfD-Alternative fr Deutschland [Almanya iin Alternatif Partisi]) tepkisinin odana girmitir. Bu durum deiim iinde olan vatandalk tanmnn
konu bizden olan-olmayan ayrmna geldiinde; gemiin etnik, dini ve kltrel kodlarndan kolay kolay kurtulamayacan gstermektedir.

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

GIRI
Vatandalk bireylere toplum ve devlet iinde
bir kimlik, aidiyet verirken devletlere ise vatanda tanm ierisinde devamllklarn salayacak
olan insan unsurunu (halk) sunmaktadr. Bireyler sahip olduklar vatandalk statleri sayesinde
vatanda olduklar devletten, erevesi yasalarca
belirlenmi hak ve sorumluluklar elde ederler.
Buna karlk devlet de vatandalk hukuku ile
kendine tabi olan ile olmayan arasnda ayrm yapabilmekte, mensuplarndan sadakat, hizmet ve
askerlik grevi gibi sorumluluklar beklemektedir.
te yandan vatandalk ba kiiyi bir devlete hukuki ve siyasi unsurlarla balar. Bu ban salam olmas iin devlet vatandalarndan
srekli sadakat beklemektedir. Vatandalk ister
doumla isterse sonradan kazanlm olsun, bu
beklenti deimez.
Vatandaln elde edilmesinde belirleyici
olan tek g devlettir. Devletler kendi siyasal btnlklerini koruma adna belli bal vatandalk
dzenlemeleri yapmaktadrlar. Avrupa Vatandalk Szlemesinde (1997) de aka belirtildii
zere, Her devlet, kimlerin kendi vatanda olduunu i hukuku ile belirler (3/1). Devletlerin
kimleri tabiiyetlerine alacaklarna dair serbest
dzenleme yapma haklar olmakla beraber bu
dzenlemeler uluslararas szlemelere ve genel
vatandalk hukukuna aykr olamaz.1 Avrupa
1. Avrupa Vatandalk Szlemesi, 3/2 maddesi.

setav.org

Vatandalk Szlemesinin yan sra 1930 tarihli Vatandalk Kanunlarnn atmas ile lgili
Baz Sorunlar Hakknda La Haye Antlamas
ve Vatanszln Azaltlmasna Dair BM Szlemesi (1961) gibi metinler vatandalk hukukunun belirlenmesinde uluslararas rol oynamtr.
Bu szlemelerde herkesin bir lkeye tabi olmas
gerektii, kimsenin vatandala alnma ya da
karlmaya zorlanamayaca ve herkesin tek bir
vatandalnn olmas gerektii gibi ilkeler ne
kmaktadr. Ancak kresellemenin artmas ve
AB btnleme srecinin hz kazanmas gibi
olaylar herkesin tek bir vatandal olmas ilkesini glgede brakmaktadr. Gnmzde birden
fazla tabiiyeti olan ok sayda insan bulunmakta,
devletler ifte veya birden ok vatandalk ismi
altnda dzenlemeler yapmaktadr.
Farkl vatandalklara tabi olan ebeveynlerden dnyaya gelenlerle, tabi olduklar devletten
muhtelif sebeplerle ayrlp baka bir lkede yaayanlar daha esnek vatandalk uygulamalar
iin dzenlemeler talep etmektedirler. Tm bu
gelimelere ve dzenlemelere ramen BM Mlteciler Yksek Komiserlii verilerine gre dnyada
yaklak on milyon vatansz insan bulunmaktadr.2 Bu saynn yksek olmasnda savalar, ktlk,
terr gibi nedenlerle birlikte, devletlerin kendi
yaplar iinde uyguladklar vatandalk dzenlemeleri de nemli lde rol oynamaktadr. Devletler bireyleri belli artlar altnda vatandala
kabul ettikleri iin, bir lke vatandalndan kan kiinin baka bir vatandalk elde etmesi g
ve zahmetli prosedrler gerektirmektedir.
Vatandal kazanma usulleri genelde
farkl yolla olmaktadr. Birincisi, kiinin ebeveynlerinin sahip olduu vatandal kazanmasdr (soy ba/nesep ilkesi-jure sanguinis).
kincisi kiilerin ebeveyninden bamsz olarak
doduu lkenin vatandaln elde etmesidir
(doum yeri ilkesi-jure soli). nc yol ise belli
koullar altnda kiilerin doumlarndan sonra
2. "Fragen & Antworten: Staatenlosigkeit", UNHCR http://www.
unhcr.de/questions-und-answers/staatenlose.html, (Eriim tarihi:
4 ubat 2016).

ANALZ

tabi olduklar vatandalktan farkl bir vatandala geebilmesidir (mktesep/naturalisation/

civitatis donatio).
Devletler vatandalk hukuku dzenlemelerini tarihi, kltrel gemileri ve sosyoekonomik yaplarn da gz nnde bulundurarak
genellikle yukarda saylan ilk iki ilkeye gre yaparlar. Bir devlet Fransa ve ABD gibi kendisini
gmen lkesi olarak tanmlyor ve toplumsal
mutabakat bu kiileri topluma dahil ederek
salamay amalyorsa doum yeri ilkesine
arlk vererek vatandalk hukukunu dzenler (Doan, 2002: 25-41). Bunun yannda bir
devletin vatandalk politikas Almanya gibi ie
dnkse veya devlet da g veriyorsa nesep ilkesini n plana karr. Vatandaln sonradan
kazanlmas ise aile birleimi, iltica, g vb. yollarla, bir lkede uzun yllar kalnarak ve belli
artlar yerine getirilerek gereklemektedir (Erdem, 2010: 8-12, Aybay, 2004: 25).

ALMANYADA
VATANDALIK REJIMI
Vatandaln soy bayla ya da doumla kazanlmas uygulamasnn arkasnda Fransz devrimi ile
balayan uluslama dncesi yatmaktadr. Devrimin beraberinde getirdii milliyetilik ve eit
vatandalk dnceleri, Avrupann iki nemli
lkesi Fransa ve Almanyada farkl tarihsel srelere neden olmutur. Devrimin doum yeri olan
Fransada evrensel eit siyasi katlm tevik edici
bir vatandalk anlay gelimitir. Almanyadaki
vatandalk anlay ise daha ok soya dayal, etnik, kltrel ve dilsel balarla ifade olunmutur.
Bunun sebepleri arasnda Alman olma bilincinin, devlet olma uurundan nce ortaya km
olmas bulunmaktadr. Bylece Alman vatandalk tanm soyut ve siyasal olmaktan ziyade, etnik ve kltrel bir olgu olarak gelimitir. Bunun
sonucunda devlete aidiyeti tanmlayan vatandalk (Staatsbrgerschaft) kavramnn yannda
etnik-kltrel kimlii tanmlayan milliyet (Nationalitt) kavram da varln devam ettirmitir.

10

Almanya bu vatandalk anlayn, mutlakiyeti Avrupa devletlerine nazaran zerk prensliklerden oluan, ikili mezhep ve iki ulusluluk anlaynn hkm srd Prusyann ok kimlikli
ulusal kimlik anlayndan miras almtr (Brubaker, 2009: 9-30). Bu anlay Fransann ncln yapt evrenselci, btnletirici, teki
vatandalk anlaynn kart bir durutu. Bu bir
bakma tarihsel artlarn Almanlar iin farkl ilemesinden kaynaklanmaktayd. Fransaya nazaran
Alman mparatorluu (1871-1914) prensliklere
ve toprak soylularna dayanyordu. Bu temelde
ykselen Alman mparatorluu modern bir devletten ziyade Alman prensliklerinin birleiminden meydana geliyordu. Bylece evre prenslikler hala merkeze kar glerini korumaktayd.
Bu durumda merkezi sivil vatandaln ortaya
kmas henz mmkn deildi. mparatorluk
anayasasnda halen imparatorluk (reichsangehrigkeit) ve eyalet vatandalklar (landesangehrigkeit) ayrm yer almaktayd. Ayrca Dou
Prusyadan gelen Leh gmenlerinin vatandalk
statleri de belirsizdi. Bu gmenler devletin ii
gcn salamak bakmndan faydalydlar. Ancak Alman devleti bu gmenleri asimile etmekte glk yayordu. Bu glk, devletin kendi
tanmlad etnik-kltrel, kstlayc vatandalk
kavramn devreye sokmasn salad.
Ayrca yurttalarn devlet iinde snrlamalara tabi olmadan zgrce seyahat hakk kazanmalar topraa dolaysyla eyalete bal vatandalk
tanmnn iini boaltt. Bylece devlet ieride
yurttalarna almt. Ama byle bir alma kimin ieriden, kimin dardan (d devletin yesi)
olduunun tanmlanmasn gerektiriyordu. Bu
dsal tanmlamann itici gcn, gmenler ve
yoksullarn durumu oluturuyordu.
1530dan beri yoksullarn, bal olduklar
kent komnleri tarafndan baklmasn zorunlu
klan yasa 1794 tarihli Genel lke Yasas (Allgemeines Landrecht) ile gcn gmen yoksullarn
bakm kentlerden devlete gemitir. Yoksul yurttalara bakma zorunluluu devleti kendi yoksullarn tanmlamaya itmitir. Ekonomik ve siyasi ne-

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

denlerden tr yoksullar ve istenmeyen kiileri

gizlice kendi snrlar dna brakmas, devletin
sorunlarn zmedii gibi komular iin de sorun
oluturmutur. Ayn ekilde bir komu devlet de
istemedii kiileri ylece snr d edebilmitir. lkesiz kalan bu insanlar ya snr boylarndaki haydut etelerine katlm ya da snr d edildikleri
lkeye tekrar gizlice girmilerdir. te hem dier
devletlerle olan vatanszlar sorununu zmek hem
de kendi lkesinde bulunan yoksul ve yardma
muhta olanlar tanmlayabilmek adna Alman
devleti vatandalk kurumunu oluturmutur.
Ancak vatandalk tanmnn belirlenmesinde devletlerin nne birtakm sorunlar kmtr. Snrlarn sk kontrollerinin salanamamas
ve merkantilist ekonomide lkeye giriten ziyade klarn kontrol altnda tutuluyor olmas,
kimlerin ne tr vasflarla vatandalk kazanaca sorununu gndeme getirmitir. Bu balamda
ikamete dayal olan devlet yelii konumu kaldrlarak vatandala dayal ikamet izni kural
getirilmitir.3 1842 ylnda kabul edilen yasaya
gre tabiiyet; soya, soy bann kantlanmasna,
evlilie ya da yurttala kabul edilmeye balanmtr (Brubaker, 2009: 75-99).4
15. ve 16. yzyllarda devletlerin kendilerinden olan ve olmayan ayrmn zellikle yoksullar,
kimsesizler ve toprakszlar balamnda ele alarak
oluturduklar vatandalk rejimleri, yzyllar iinde hukuki alanda deiimler geirmitir. Almanya
da yaad tarihi sre ierisinde farkl yasal vatandalk tanmlar gelitirmitir. Buna karn yasalardan bamsz ekilde, kendinden olan ve olmayan
kiileri her zaman yazl ve szl olmasa bile davransal olarak birbirinden ayrmtr. Bu kendinden
olan ve olmayann ayrm Almanlar iin dorudan
siyah-beyaz gibi bir ayrm deildir.
ncelikle dini mensubiyet nemli bir yer tutmaktadr. Hristiyan mensubiyeti ayr bir yer tutmaktadr. Ancak daha nce yaanan Avrupa Savalar ile Birinci ve kinci Dnya Savalar; reelpolitik
3. 1842 tarihli Prusya Tabiiyetinin Kazanlmas ve Kaybedilmesine
Dair Kanun.
4. Ad Geen Kanun md. 1.

setav.org

sz konusu olduu zaman din ya da Avrupalln

bir nemi kalmadn gstermitir. Ancak kinci
Dnya Savann kaybedeni olarak Almanya Avrupada yeni bir d politika izlemeye zorlanmtr.
Ezeli rakibi olan Fransa ile dahi barm ve ekonomik karlar siyasi menfaatlerden daha ne
kmtr. Bu srada yaanan ii g ile gelen gmenleri hem Alman devleti hem de Alman halk
bir sreliine lkeye yerleen insanlar olarak grmlerdir. Ayn zamanda iiler de kendilerini ilk
etapta geici olarak gryorlard. Zamanla deien
koullar sonucunda Almanyada yerleik hale gelen
bu konuk iiler yeni yasal dzenlemeleri zorunlu klmlardr. Ancak Alman devleti ve toplumu
bunu kabul etmekte hep zorlanmtr. Bu gmen
iiler devlete ve ekonomiye yaptklar katklardan
ziyade, aldklar sosyal yardmlar ve Alman kltrne uyum salayamamalaryla ilikilendirilmilerdir. Sosyal yardmla ilikilendirilme refleksi aslnda
yoksullar ve kimsesizlerin vatanda saylmamas
ayrmna kadar gitmektedir. Alman elit ve siyasileri
20. ve 21. yzylda insan haklarnn evrensel deerler olarak kabul edilmesinden tr, gmenleri etnik ve dini kkenlerine atfla deil sosyal yardmlar ve statler gibi gerei yanstmayan konular
zerinden dlamay denemilerdir.

Alman elit ve siyasileri 20. ve 21. yzylda gmenleri etnik ve dini kkenlerine atfla deil sosyal yardmlar ve statler gibi gerei yanstmayan konular zerinden dlamay denemilerdir.

Daha nceleri de birok kez deiiklie urayan Alman vatandalk hukuku (Staatsangehrigkeitsgesetz-StAG), 2000 ylnda gerekletirilen reforma kadar 1913 tarihli mparatorluk
ve Devlet Tabiiyeti Yasasna (Reichs- und Staatsangehrigkeitsgesetz-RuStAG) dayanyordu.
Reformdan sonra 2005, 2007 ve 2014 yllarnda
yeni dzenlemeler yaplmtr. mparatorluk zamanndan kalma yasa, vatandal nesebe ba-

11

ANALZ

larken (RuStAG 4/1) yeni dzenleme topraa dayal doum ilkesine arlk vermitir (StAG 3-4).
Ancak 1913 yasas gerei Alman vatandaln
sonradan kazanm olan yabanclar ifte vatandalk hakkna sahip olabiliyorken, yeni yasa bu hakk
nlemitir. Yeni yasa ile birlikte yabanc ebeveynden dnyaya gelen bir ocuk Alman vatanda
olmaya hak kazanabilmektedir. Ancak doumla
Alman vatandal kazanm bir kiinin AB yesi
lkeler dnda bir lkeye tabi ise 23 yanda iki vatandalk arasnda seim (opsiyon ykmll)
yapmas gerekmekteydi. Aralk 2014te yaplan
yeni bir dzenlemeyle bu opsiyon ykmll
baz artlar altnda yrrlkten kalkmtr.

YABANCILARIN STATS
VE VATANDALIIN
KAZANILMASI
Vatandalk hukuku hakkndaki genel dzenlemeler ounlukla devletlerin kendi anayasa metinlerinde yaplmasna karn, ayrntl dzenlemeler zel yasalarla yaplmaktadr. Almanyada
da yabanclarn lkeye girii, oturma ve alma
izni, aile birleimi, yurt d edilme gibi birok
hususu 2005 ylnda yrrle giren G Kanunu (Zuwanderungsgesetz-ZuwandG) dzenlemektedir. Daha ncesinde var olan Yabanclar
Kanunu yrrlkten kaldrlm, kamet Kanunu da G Kanunu ile birletirilmitir. Yabanclarn statsn belirleyen bu Kanun'un yannda
StAGnin 4, 8, 10 ve 12. maddeleri de yabanclarn vatandala alnma artlarn belirlemektedir.
Almanya zelinde vatandala alnmada genellikle aadaki yntemler izlenmektedir:

vatandal kazanabilmektedirler. 2000 ylnda yaplan yeni dzenlemeyle kazanlan bu hak

baz artlara tabidir. Yabanc ebeveynden dnyaya gelen ocuk hem Alman hem de ebeveyninin
vatandaln alp ifte vatanda olmak isterse,
23 yana kadar bu iki vatandalk arasnda tercih yapmak zorunda kalmaktadr. Eer tercihini
yapmazsa Alman vatandal dorudan dmektedir. Ancak ebeveynleri veya kendisi AB yesi
lke ya da svire vatanda ise bu yaptrm uygulanmamaktadr. 2014 ylnda yaplan dzenlemeyle belirtilen koullar salayanlar tercih
yapma zorunluluundan kurtularak ifte vatandalklarn ellerinde tutabilmektedir. Doumla
ifte vatandal kazanm olanlarn 21 yana
kadar aadaki artlardan birini yerine getirmeleri gerekmektedir:
Sekiz yl boyunca Almanyada ikamet etmi olmak
Alt yl boyunca Almanyada bir okula gitmi olmak
Almanyada bitirilmi bir okul diplomasna ya da meslek eitimine sahip olmak
(StAG 29/5 maddesi)
Ancak bu artlar yerine getiremeyen ya da
Alman vatandalna doum ilkesinden baka
yollarla (talep ilkesi vd.) gemi olanlar iin opsiyon zorunluluu halen devam etmektedir.
2000-2012 yllar arasnda Almanyada dnyaya gelen 9 milyon ocuktan yaklak yzde 5i
(460 bin) yabanc ebeveynlere sahip olmalarna
ramen Alman vatandal almtr.5 Bu ocuklarn byk ounluunun artlar yerine getirebilecekleri dnldnde 2018den itibaren
her yl yaklak 40 bin gen yeni dzenlemeden
faydalanarak ifte vatanda olacaktr.6

Soy lkesi
Anne ve babas Alman vatanda olan ocuk, nesep
yoluyla dorudan Alman vatanda olmaktadr.

Doum Yeri lkesi

Ebeveynlerin vatandalklarna baklmakszn
Almanyada doan ocuklar dorudan Alman

12

5. "Doppelte Staatsbrgerschaft: Rund Eine Halbe Million Optionskinder", Alman statistik Kurumu, 9 Nisan 2014, https://www.
destatis.de/DE/ZahlenFakten/ImFokus/Bevoelkerung/DoppelteStaatsbuergerschaft.html, (Eriim tarihi: 25 Ocak 2016).
6. Bundestag Weitet Doppelte Staatsbrgerschaft Aus, Die Zeit-Online, 3 Temmuz 2014, http://www.zeit.de/politik/deutschland/2014-07/doppelpass-doppelte-staatsbuergerschaft-bundestagbeschluss, (Eriim tarihi: 2 ubat 2016).

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

Talep lkesi
Aada yer alan artlar yerine getiren yabanclar,
Alman vatandalna alnmay Alman devletinden talep edebilmektedirler.
Talebin yapld srada snrsz oturma
iznine sahip olmak
Sekiz yldr yasal olarak Almanyada ikamet etmek
Geimini isizlik paras ve sosyal yardm
almadan salyor olmak
ok yal ve hasta olmamak kouluyla
yeterli derecede Almanca bilgisine sahip
olmak
Vatandal almak iin uygulanan testte
baarl olmak
Bir nceki vatandalktan kmak
Sua karmam ve ceza almam olmak
Alman Anayasas'nn belirlemi olduu
prensipleri kabul ederek ballk yemini
etmek
Grld zere bir yabancnn Alman
etnisitesi veya devletiyle soy ya da toprak ba
olmad durumlarda Alman devleti, kiiyi tabiiyetine almak iin birok art ne srmektedir.
zellikle gze arpan koullar arasnda vatandala kabul testi, Almanca bilgisi ve anayasaya yaplan ballk yemini bulunmaktadr. Yabanclara
uygulanan bu vatandalk testinden Alman vatandalna nesep ynnden bal olanlarn bile
geip geemeyecekleri tartmal bir konudur.

Takdir lkesi
Alman devleti yukardaki artlar yerine getiremeyen yabanclar da Mltecilerin Hukuki Durumuna Dair Cenevre Szlemesine gre vatandala kabul edebilmektedir. Ancak yine de
asgari dzeyde Almanca bilgisi, anayasaya ballk ve eski vatandaln braklmas gibi artlar
aranmaktadr.

zel Gruplar lkesi

Talep ilkesinde aranan artlarn yannda baz
zel durumlar iin de yasal dzenlemeler ya-

setav.org

plmtr. Yabanclarn aile birleimi, Alman vatandalarnn eleri ve kaytl hayat arkadalar,
mlteciler vb. zel gruptaki insanlar iin Alman
vatandalna kabulde yukarda saylan artlar
hafifletilebilmektedir.

Evrensel Bir Hakkn Gasp: Yabanclarn

Aile Birleiminde Dil art
Grld zere Alman vatandalna gemenin
birok yolu olduu gibi bu yollarn hemen hepsi meakkatli uralar ve almas gereken snavlar iermektedir. Gmenler iin bu zorlu yollar
Alman vatandaln kazanmakla da bitmemektedir. Benzer zorluklar anavatanlarnda brakm
olduklar aile fertlerini, zellikle elerini Almanyaya getirmek istediklerinde de ortaya kmaktadr. Almanya 2007 ylndan bu yana Trklerin
aile birleimlerinde vizeye bavurabilmesi iin
Trkiyede ikamet eden elerden n koul olarak
Goethe Enstitsnden alnm Almanca A1 seviyesinde dil sertifikas art aramaktadr.
Avrupa Adalet Divan (AAD) Temmuz
2014te ald kararda; Japonya, Gney Kore,
ABD, Avustralya, Andorra, Brezilya, El Salvador, srail ve AB lkeleri vatandalarnn aile
birleiminde zorunlu tutulmayan ancak Trk
vatandalarna uygulanan dil testi uygulamasn ABnin 2003 ylnda kabul ettii aile birleimi hakkndaki ynergesine aykr buldu ve
bu uygulamay kabul edilemez olarak niteledi.
AADnin ald bu karara Hristiyan Demokrat
Birlii Partisi (CDU) tarafndan ynetilen ileri Bakanl mesafeli yaklarken, SPD tarafndan idare edilen Dileri Bakanl karara riayet
etmek istediklerini aklad. Ancak Alman hkmeti tarafndan yeni bir yasal dzenleme yaplmamasndan tr konsolosluklar AADnin
kararna uymayarak vize bavurularnda dil sertifikas talep etmektedirler.
Almanya, yaklak iki yldr ABnin en st
yarg kurumu olan AADnin alm olduu karara
uymamakla beraber, evrensel insan haklaryla da
badamayan bir uygulamay 2007 senesinden
bu yana srdrmektedir.

13

ANALZ

Bu durumun hukuken yanl olmasnn

yan sra uygulamann fiiliyatta da birok sknts bulunmaktadr. ncelikle Trkiyede yaayan
elerin eitim, maddi artlar ve ya durumlar
hesaba katlmamtr. leri yata olan insanlarn
yabanc bir dili renmelerinin zorluu gz ard
edilmitir. Almanca renmeye msait olsalar
bile Trkiyenin byk ehirlerinde yaamayan
kiiler, Almanca kursu bulmalarnn mmkn
olmay sebebiyle bu art yerine getirebilmek
iin ciddi bir maddi ykn altna girmektedir.
Sadece Goethe Enstits tarafndan yaplan bir
snavn maliyeti 300 liray amaktadr. Bunun
yanna Almanca kurs creti de eklenmektedir.
Almanya dnda olup aile birleimi iin bavurarak 2013 ylnda Almanca snavna giren kiilerden 12.828i ve 2014 ylnda snava girenlerden 12.448i bu snavlarda baarsz olmutur.
Bu rakamlar o yl snava girenlerin yaklak te
birini oluturmaktadr. Yani ei Almanyada bulunan her kiiden biri Alman yasalar gerei
einden ayr yaamak zorunda kalmakta, eleri
ise tekrar tekrar paralar deyerek ailesiyle birlikte olabilmek iin snavlara girmektedir.
Aile btnlnn korunmas ve srdrlebilmesi, iftlerin ve ocuklarn birlikte yaamasyla mmkndr. Aile birleiminin herhangi bir snrlamaya tabi tutulmas kabul edilebilir
bir durum deildir. Bunu bir de Almanca dil
bilgisi gibi aile yaamna etki etmeyen bir arta
balamak hukuki manada anlaml gzkmemektedir. Alman devletinin alm olduu bu
karar hukuki olmaktan ok siyasidir. Bir yandan
anlamal evliliklerin nne geilmesi bahane
edilmekte dier yandan ise Almanyada yaama
hakkna kavuacak olan insanlarn topluma entegre olabilmeleri iin Almanca bilgilerinin gerekli olduu savunulmaktadr.
Ancak bu her iki durum da aile birleimi
bavurusunda bulunan ABD, Japonya, srail ya
da Gney Kore gibi lkelerin vatandalar iin geerliliini yitirmektedir. Bylece zaten hukuken
ailenin btnlnn korunmas hakkna aykr
olan bu dzenleme, bir de insanlar arasnda k-

14

ken bakmndan bir ayrmclk yaratarak eitlik

ilkesini de hie saymaktadr. Bu durum uygulamann siyasi boyutunu gzler nne sermektedir.
Bnyesinde bulunan Trk ve Mslman nfusunu kontrol edilebilir ve ngrlebilir bir oranda
tutmak isteyen Alman devleti, hukuki olmasa da
bu tr bir uygulamay hayata geirmitir.

Saylarla Vatandalk
AB yesi lkelerde uygulanan vatandalk yasalar, ekonomik gelimilik ve yaam kaliteleri,
ulus-devlet olma sreleri ve kltrlerinin farkl olmasndan dolay eitlilik gstermektedir.
Dolaysyla bu lkelerde yaayan gmen saylarnda da farkllklar vardr. Aadaki tabloda
da grld zere Almanya, ngiltere, talya,
Fransa ve spanya gmenlerin younlukla yaadklar lkelerdir.
AB ierisinde en ok gmeni Almanyann
barndrmasna ramen zellikle sa muhafazakar CDU partisi, uzun yllar Almanyay bir gmen lkesi olarak tanmlamamaya zen gstermitir. CDUnun nemli isimlerinden olan eski
ileri Bakan Wolfgang Schuble, 2006 ylndaki bir kongrede7 Almanyann gmen lkesi
olmad grn yinelemitir. 1980lerden
beri sregelen bu gr Almanya Babakan
Angela Merkel son yllarda krmaya balamtr.
nce 2014 ylnn Kasm aynda CDUnun bir
konferansnda Almanyann harika bir entegrasyon lkesi olabileceini sylemi,8 ardndan
Haziran 2015te Almanyann bir gmen lkesi
olduunu belirtmitir.9
Bunun yannda 2015 ylndan itibaren
artarak devam eden mlteci gnde takn7. Wir Sind Kein Einwanderungsland, Der Tagesspiegel, http://
www.tagesspiegel.de/politik/wir-sind-kein-einwanderungsland/783936.html, (Eriim tarihi: 25 Ocak 2016).
8. Deutschland Kann Tolles Integrationsland werden, Frankfurter Allgemeine, 22 Ekim 2014, www.faz.net/aktuell/politik/
inland/cdu-konferenz-angela-merkel-ueber-integrationspolitik-13223513.html, (Eriim tarihi: 2 ubat 2016).
9. Deutschland ist ein Einwanderungsland, Frankfurter Allgemeine, 1 Haziran 2015, http://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/europa/angela-merkel-sieht-deutschland-als-einwanderungsland-13623846.html, (Eriim tarihi: 1 ubat 2016).

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

TABLO 1. AVRUPA LKELERINDE KAMET EDEN GMENLERIN DAILIMI

8.000.000
7.000.000

7.011.811

6.000.000

5.047.653

687.192

101.204

1.056.782

1.936.412

248.914

1.000.000

4.677.059

2.000.000

1.264.427

3.000.000

4.157.478

4.000.000

4.922.085

5.000.000

0
Almanya

Fransa

Belika

spanya

talya

svire

Avusturya

Polonya

sve

ngiltere

Lksemburg

Kaynak: Avrupa statistik Ofisi, http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=de&pcode=tps00157, (Eriim

tarihi: 1 ubat 2016).

d mlteci yanls sylem ve politikalarla

Merkel, Almanyann kuruluundan bu yana
srdrd yabanc kart politikasn yumuatma evresine girmitir. Bu yumuamann ilk
habercisi, 2005 Kasmnda kurulan birinci
Merkel hkmetinin Almanyada yaayan gmenlere ve farkl dini mensubiyeti olanlara kar izledii politikalardr. ncelikle belediyeler,
yabanc ofisleri ve kamu kurumlarnda ok dillilie geilmesi ile gmenler devlet nezdinde
daha kabul edilir duruma gelmilerdir. Ardndan bata bankalar, sigorta ve iletiim irketleri
olmak zere zel sektrn de pazar potansiyelini fark etmesiyle birlikte, gmenlerin Alman
toplumunda grnrl salt fiziksel olmaktan
kp toplumsal bir boyut kazanmtr.
Ancak bu gmen ve mlteci yanls yeni
politik ortam, salt insan haklar ve demokrasi
ya da ok kltrl siyaset anlaynn kabul edilmesine balamak, durumu eksik analiz etmeye
yol aabilir. Tablo 2de grlecei zere Almanyann gmenleri vatandala almada izledii
politika, dier AB lkeleri ile karlatrldn-

setav.org

da daha iyi ortaya kmaktadr. ABnin en fazla

gmen nfusuna sahip lkesi Almanya gmenlerin vatandala alnmas konusunda ngiltere, spanya ve Fransann gerisinde kalmaktadr. Ayrca bu lkelerin nfusu Almanyann
nfusundan daha azdr.10
Doal olarak bu rakamlar o lkelerin vatandalk hukuku, tarihi ve kltrel miraslaryla
dorudan alakaldr. Almanya uzun yllar gmen barndrmasna ramen gmen kart bir
politika uygulamtr. i gyle gelen yabanclara geici gmen gzyle baklm, onlarn
emek gcnden yararlandktan sonra geri dnmeleri talep edilmitir.
Almanyada 8 milyondan fazla gmen bulunmaktadr. Tabii ki bu veriler Alman vatandal bulunmayan yabanclar kapsamaktadr. Tablo 3te yer ald zere yabanclarn says 2015
ylnn ba itibaryla 519.340 artmtr. Ancak
Trk vatandalarnn saysnda 22.690 azalma
10. 2015 Eurostat verilerine gre Almanyann nfusu 81.174.000,
spanyann 46.439.864, Fransann 66.352.469 ve ngilterenin
64.767.115tir.

15

ANALZ

TABLO 2. AB YESI LKELERDE GMENLERIN VATANDALIA KABUL RAKAMLARI

2011

2012

ir
e
sv

gil

te
re

e

sv

rte
kiz

Po

rk
iye

la

nd

2010

Ho
l

ta

lya

sa

Fr
an
2009

an
sp

an
st
ni

na

ya

ya
an

2008

Yu

m
Al

Be
li

ka

220.000
200.000
180.000
160.000
140.000
120.000
100.000
80.000
60.000
40.000
20.000
0

2013

Kaynak: Avrupa statistik Ofisi, http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=de&pcode=tps00024, (Eriim

tarihi: 25 Ocak 2016).

grlmektedir. Dier yandan Alman basnndaki haberlere gre yabanc gmenlerin geldikleri
yerler Romanya, Bulgaristan, Polonya gibi AB
yesi lkelerden olumaktadr.

Alman vatandalna geenlerin 2014 ylndaki dalm incelendiinde Trk vatandalarnda nceki yllara gre yzde 20lik bir azalma
olduu grlmektedir.

TABLO 3. ALMANYADA KAMET EDEN YABANCILARIN BALI OLDUKLARI VATANDALIA GRE DAILIMI
YABANCILARIN
VATANDAI
OLDUKLARI LKELER

31.12.2014
TARIHINDE
YABANCI
UYRUKLULARIN
SAYISI

DEIIM
2013E GRE 2014 YILI DEIIMI

2012E GRE 2013 YILI DEIIMI

SAYILAR

YZDEYE GRE

SAYILAR

YZDEYE GRE

Toplam

8.152.968

519.340

6,8

419.920

5,8

AB ye lkeleri

3.672.394

306.717

9,1

316.093

10,4

Romanya

355.343

87.945

32,9

62.372

30,4

Bulgaristan

183.263

36.435

24,8

28.069

23,6

Hrvatistan

263.347

22.804

9,5

15.572

6,9

Polonya

674.152

64.297

10,5

77.480

14,6

Macaristan

156.812

21.198

15,6

28.216

26,3

talya

574.530

21.587

3,9

23.526

4,4

Yunanistan

328.564

12.233

3,9

18.077

6,1

spanya

146.846

11.307

8,3

15.308

12,7

Suriye

118.196

61.295

107,7

16.457

40,7

Srbistan

220.908

15.865

7,7

2.522

1,2

1.527.118

22.690

1,5

25.909

1,6

Trkiye

Kaynak: Alman Federal statistik Ofisi, https://www.destatis.de/DE/PresseService/Presse/Pressemitteilungen/2015/03/PD15_097_12521.html, (Eriim

tarihi: 27 Ocak 2016).

16

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

TABLO 4. 2014 YILINDA ALMAN VATANDALIINA

GEEN YABANCILARIN UYRUKLARINA GRE DAILIMI
2014 YILINDA ALMAN
VATANDALIINA
GEENLERIN NCEKI
UYRUKLARI

TOPLAM
SAYI

BIR NCEKI
YILA GRE
DEIIM
(YZDE)

Toplam

108.422

3,5

Trkiye

22.463

19,7

Polonya

5.932

8,6

Hrvatistan

3.899

126,6

Kosova

3.506

6,4

talya

3.245

17,8

Irak

3.172

0,7

Ukrayna

3.142

30,8

Afganistan

3.000

1,8

Yunanistan

2.800

20,0

Rusya

2.743

1,4

Fas

2.689

0,8

Romanya

2.566

2,5

ran

2.546

0,5

Kaynak: Alman Federal statistik Ofisi, https://www.destatis.de/DE/PresseService/Presse/Pressemitteilungen/2015/06/PD15_237_12511.html,

(Eriim tarihi: 25 Ocak 2016).

Ayrca 2003 ylndan itibaren Tk vatandalarnn Alman vatandalna gei oranlar

incelendiinde bu dn bir kereye mahsus

olmad da gzkmektedir. 2003-2014 yllar

arasndaki eilim hemen gze arpmaktadr.
Alman vatandalna gemenin ayn zamanda kendi tabiiyetini kaybetmek anlamna
gelmesinden dolay yukardaki tablo artc
gelmemelidir. 2009 ylnda yaplan bir ankete
gre ifte vatandala gei mmkn olsa dahi
katlmclarn yzde 63 Alman vatandal
bavurusunda bulunmayacan belirtmitir.11
Trk vatandalar zelinde incelendiinde bunun
sebepleri arasnda farkl faktrler gze arpmaktadr. Daha nce de belirtildii zere sonradan
Alman vatandalna gei yapmak isteyen bir
Trk vatanda kendi Trk uyruunu brakmak
zorunda kalyordu. Ancak Trkiyede birok akrabas olan ve anavatana duygusal aidiyet hissi
bulunan bu insanlar zaten Almanyada oturum
iznine sahip olduklar iin Trk vatandalndan
feragat etmek istememektedirler. Ayrca yllardr
alarak kazandklar paralar ile Trkiyede yatrm yapmakta ve emekli olduklarnda da yln
11. "Wrden Sie Sich Einbrgern Lassen, Wenn Eine Doppelte
Staatsangehrigkeit Mglich Wre?" http://de.statista.com/statistik/daten/studie/5159/umfrage/einbuergerungsargument-doppeltestaatsbuergerschaft, (Eriim Tarihi: 3 ubat 2016).

TABLO 5. 2003-2014 YILLARI ARASINDA ALMAN VATANDALIINA GEEN TRK VATANDALARI

60.000 56.244
50.000
40.000
30.000

44.465
33.246
32.661 33.388
28.861
28.103
27.970
26.192
24.449 24.647
22.463

20.000
10.000
0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Kaynak: Alman Federal statistik Ofisi, https://www.destatis.de/DE/Publikationen/Thematisch/Bevoelkerung/MigrationIntegration/Einbuergerungen2010210147004.pdf?__blob=publicationFile, (Eriim tarihi: 3 ubat 2016).

setav.org

17

ANALZ

en azndan alt ayn anavatanlarnda geirmeyi

planlamaktadrlar. Ancak bu durum Almanyaya
g eden ilk iki nesil ve ksmen nc nesil iin
geerlidir. nc ve drdnc nesil Trk kkenlilerin Alman vatandalna gememelerindeki motivasyonlar farkllk gstermektedir.
lk iki nesil gmenler arlkl olarak dil
sorunu yaamaktayd. Bu da onlarn eitim almalarn ve altklar ilerde ykselmelerini
engellemekteydi. Bu iki nesle mensup kiiler
kendi ilerini kurmadklar takdirde genellikle
emek odakl ilerde almay ve oradan emekli
olmay gze almaktaydlar. Ancak nc nesille
birlikte Trk vatanda gmenlerin Almanyaya
ve Alman toplumuna baklar deiim gstermeye balad. Almanyada dnyaya gelen bu neslin
Trkiye ile olan balar yaz tatillerindeki akraba
ziyaretlerinin tesine gidemedii iin yeterince
geliememitir. Doutan itibaren Almanyada
bulunmak bu kiilere Almancay ebeveynlerinden daha iyi renmeyi ve eitim alabilmeyi
salamtr. Bylece ksmen ikinci ve genel olarak nc nesil gmenler Almanyada meslek
okullarna giderek kalifiye alanlar haline gelmiler ve Alman toplumunda kendilerine yer
edinmeye almlardr.
Bu kuan 90larda dnyaya gelen ocuklar
ise kendilerinden nceki nesillerden ok daha bilinli ve eitim alm ebeveynlere sahip olduklarndan artk meslek okullaryla yetinmemektedir.
Bu yeni kuak meslek yksekokullar, niversiteler gibi daha st seviyede eitim alarak Almanyada ynetici pozisyonlarna talip olmaya balamtr. Mhendis, avukat, gazeteci, politikac,
doktor gibi st dzey mesleklere mensup olan bu
kiiler i piyasasna girerken etnik kkenlerinden
tr birok glk yaamaya devam etmektedirler. Eitimlerine uygun bir i bulabilen gmenler
ise alma hayatnda ya tekiletirilerek ya da sorumluluk gerektiren ynetici pozisyonlarna terfi
ettirilmeyerek ayrmcla maruz kalmaktadrlar.
yerinde yaanan bu tr ayrmclklar ilk nesil
gmenler iin her zaman rahatsz edici derecede
deildi. Sonuta emek gcyle altklarndan

18

retim halkasnn en altndaydlar ve tekiletirilecekleri daha alt bir stat yoktu. Ayrca dil ve
eitim yetersizliklerinden dolay i hayatnda terfi
alamamaya zihni olarak daha hazrdlar.
Ancak Almanlarla ayn ve hatta onlardan
daha iyi eitim alm, Almancay kusursuz konuabilen bir kii iin alma ortamnda urad ayrmclk ok daha gze batmakta, ykc
olmaktadr. Trkiyenin 2000li yllarda yakalad ekonomik, kltrel ve sosyal kalknma bu
eitimli kesim iin Almanyaya bir alternatif olmaktadr. Almanya doumlu birok Trk vatanda ilk nesle nazaran Almanyada kalp tekiletirilmektense Trkiyeye dnp almay daha
cazip bulmaktadr.
Bu durum gz nne alndnda 2014 ylnda yaplan vatandalk yasasndaki ifte vatandalk deiikliinin neden ilk nesil gmenleri
deil de Almanya doumlular kapsad ama 40
yl akn bir sredir Almanya iin alan, vergisini deyen Almanya dnda domu olan ilk nesil gmenleri kapsamad daha iyi anlalmaktadr. Alman sanayi ve endstrisi ok sayda iyi
eitimli, dil bilen, yetimi insan gcne ihtiya
duymaktadr. Sanayi ve i adam odakl bir parti
olan CDUnun i dnyasnn yetimi insan gc
talebi varken kat bir vatandalk politikas ve tek
etnikli bir toplum inas ynnde politikalar srdrmesi dnlemezdi. Alman devleti kalifiye
olmayan i gc ihtiyacn mlteci yanls12 politikalarla gidermeye almaktadr. Elinden kard veya karmak zere olduu yetimi beyaz
yakal gmenleri de yeni vatandalk yasas reformlar, dini haklarn tannmas ve sosyokltrel
politikalarla cezbetmeye almaktadr.
12. Her ne kadar Merkelin mlteci politikas dier AB devletlerine
gre toleransl gzkse de, unutulmamaldr ki en ok i gcne
ihtiya duyan ekonomi de Alman ekonomisidir. Serbest mlteci gne kar olduunu son gelimeler ile Merkel de gstermi ve meclisten ltica Paketi II ad altnda bir yasa paketi karlmtr. Pakete
gre Almanyada ltica Kabul Ofisleri kurulacaktr ve bu ofislere
yaplacak bavurular 48 saat iinde sonulandrlacaktr. ltica bavurusu kabul edilenlerden ise i bavurusu eklinde zgemileri de
bulunan formlar doldurmas istenmektedir. Bu formlar gz nne
alnarak mltecilerin Alman ekonomisinin gerekli grd yerlerde
ve i kollarnda istihdam edilmesi dnlmektedir.

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

TABLO 6. AVRUPA VE ALMANYADA HISSEDILEN AYRIMCILIK TRLERINDEN BAZILARI (2015)

100
80
60

64 60

56

58

51

50

50 48

40

50
39

42
30

20
0

37
25

19
8

Etnik
Kken

Cinsel
Kimlik

Cinsel Din, nan Engelli

Ynelim
Olma
AB yesi 28 lke

Ya Cinsiyet
Ya
(30 alE)
(55 st)
Almanya

Kaynak: Eurobarometer 2015 Anketi, Http://ec.europa.eu/COMMFrontOffice/PublicOpinion/index.cfm/ResultDoc/download/DocumentKy/68004, (Eriim tarihi: 16 Aralk 2015).

VATANDALIK VE
EITLIK LIKISI
Eitlik kavram vatandalk balamnda dnldnde; bir devletin vatandalar arasnda
hibir koulda ayrmclk yapmamas, her vatandaa eit mesafede durmas ve eit muameleme
yapmas, ayn hak ve sorumluluklara tabi tutmas
gibi doal armlar iermektedir. Alman Anayasas ayn zamanda tm insanlarn yasalar karsnda eit olduunu beyan etmektedir (3. md.).
Ancak sz konusu durum yabanclarn Alman
vatandalaryla ayn haklara sahip olmasna geldiinde hukuki dzenlemeler ile fiili uygulamalar
arasnda bariz farklar grlmektedir.
Bu farklar gidermek adna 2006 ylnda Genel Eit Muamele Kanunu (Allgemeines Gleichbehandlungsgesetz-AGG) yrrle girmitir.13
AGG sadece yabanclarn haklarn savunmakla
kalmamakta ayn zamanda i dnyas ve sivil toplumdaki ayrmclklar da nlemeyi hedeflemektedir. Bu yasann yannda devlet eliyle ayrmcl
13. Genel Eit Muamele Kanunu (Allgemeines Gleichbehandlun gsgesetz-AGG), http://www.bgbl.de/xaver/bgbl/start.xav?startbk=Bundesanzeiger_BGBl&jumpTo=bgbl106s1897.
pdf#__bgbl__%2F%2F*[%40attr_id%3D%27bgbl106s1897.
pdf%27]__1442095371815, (Eriim tarihi: 9 Ocak 2016).

setav.org

nlemek iin Ayrmclkla Mcadele Ofisi (Die

Antidiskriminierungsstelle des Bundes-ADS)
kurulmutur.
Ayrmcln rk, etnik kken, cinsiyet, dini
inan vb. birok tr bulunmaktadr. Ancak bir
kiiye ayrmclk yapldnn belirlenmesi ve llmesinin glnden tr yaplan anket ve
veri toplama almalar, genellikle kiilerin ayrmclk hissedip etmediine eilmektedir. Kiilerin hissettikleri ayrmclk trlerinden bazlar
Tablo 6'da verilmitir.
Eurobarometer 2015 anketinde en ok hissedilen ayrmclk hem Almanya hem Avrupa
genelinde dier yllarda da olduu gibi etnik kkene dayal ayrmclk tr olmutur. Bu ayrmcla en ok Trkler, Araplar ve Mslmanlar
maruz kalmaktadr.
Ancak grld zere Trk ve Mslmanlarn urad ayrmclk yasal dzenlemelere ramen
giderilememektedir. Yaanan bu ayrmcla sadece
yeni gmen ve snmaclar maruz kalmamaktadr. i gyle 60l yllarda Almanyaya almaya
gitmi olan gmenler ve onlarn ocuklar/torunlar da bu ayrmclktan nasiplerini almaktadrlar.
Gmenlerin etnik, dini, kltrel vb. mensubiyetlerinden dolay uradklar ayrmcln yann-

19

ANALZ

TABLO 7. AVRUPA VE ALMANYADA GMENLERIN BELLI BALI YAAM ALANLARINDA MARUZ KALDIKLARI
AYRIMCILIK TECRBELERI
ALMANYADA
YAAYAN
GMENLERIN
GELDIKLERI
LKELER

AYRIMCILIA
MARUZ KALMI
GMENLERIN
ORANI

VE MESLEK
ARAMA
SRECINDE

RESMI
KURUMLARDA

EV ARAMA
SRECINDE

GNLK
HAYATTA

POLIS
TEKILATINDA

28 AB yesi lke

46

50

47

34

38

17

Trkiye

63

58

54

51

57

23

Eski Yugoslavya
lkeleri

50

52

60

55

45

24

Bamsz
Devletler Birlii
lkeleri

45

49

44

32

40

12

Arap ve dier
Mslman
lkeler

60

63

59

61

59

25

Dnyann geri
kalan

60

54

64

40

49

18

Toplam

52

54

53

44

47

18

Kaynak: IAB Kurzbericht, Auf dem Weg nach Deutschland Neue Muster der Migration (gc Piyasas ve Meslek Aratrmalar Enstits 21/2014
Ksa Raporu), http://doku.iab.de/kurzber/2014/kb2114.pdf, S. 32, (Eriim tarihi: 13 Ocak 2016).

TABLO 8. ALMANYADAKI BAZI EYALETLERDE OY KULLANMA HAKKI

%100
%95
%90

583.202
600.000

890.878 286.706

%80
%75

408.659 1.020.173
447.821

485.971
200.525

%85

52.057
27.714

Semen says

Berlin

Bremen

100.000

77.545
59.389

276.610

8.500.000 10.051.755
514.175 4.388.801
2.517.000
Baden
Bavyera
Wr6enberg

148.789

Hessen

Semenler iindeki AB vatandalar

3.200.000 2.353.133
14.300.000

Kuzet Ren
VesFalya

Rheinland
Pfalz

Schleswig-
Holstein

Oy hakk bulunmayan yabanclar

Kaynak: Medien Dienst Integration, http://mediendienst-integration.de/integration/politik.html, (Eriim tarihi: 2 Eyll 2016).

da Alman vatandalna kabul edilmemelerinden

dolay yaadklar siyasal dlanmlklar da bulunmaktadr. Bunun en bariz rnekleri dernekleme,
rgtlenme, siyasi hayata katlma ve temsil edilme
haklarnda grlmektedir.
AB ats altnda rgtlenen devletlerin i
hukuk sistemleri dier devletlerden farkllk gs-

20

termektedir. Burada gze arpan nemli farklardan birisi, AB yesi lke vatandalarnn Almanyada ikamet etmeleri halinde yerel seimlerde ve
Avrupa Parlamentosu (AP) seimlerinde seme
ve seilme hakkndan faydalanabilmeleridir. Almanyada mevcut olan belediye, eyalet, federal ve
AP seimlerinin ikisine (yerel seimlere ve AP se-

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

TABLO 9. ALMANYADAKI BAZI EHIRLERDE OY KULLANMA HAKKI

Frankfurt

%10,23

%9,50
%5,70

%15,39

Berlin

Hamburg

%7,15

%9,95
%74,66

%84,81

%82,62

Almanlar

Almanlar

Almanlar

AB vatandalar

AB vatandalar

AB vatandalar

Yabanclar

Yabanclar

Yabanclar

Kln
%11,30
%6,66

Mnih
%11,84

%13,44

%10,13
%82,04

Almanlar
AB vatandalar
Yabanclar

Stu$gart

%9,44

%78,03

%77,11

Almanlar

Almanlar

AB vatandalar

AB vatandalar

Yabanclar

Yabanclar

Kaynak: Medien Dienst Integration, http://mediendienst-integration.de/integration/politik.html, (Eriim tarihi: 2 Eyll 2016).

imlerine) katlabilen AB vatandalar, bu seimlerin hibirine katlma hakk bulunmayan dier

yabanclardan ayrlmaktadr.
Almanya 1961 ylnda Trkiye ile gc
Szlemesi yaparak ilk Trk iileri kabul etmeye balamtr.14 Alman Hkmetinin Konuk i
(Gastarbeiter) olarak tanmlad ve 1961 ylnda
yaklak 2.500 kiiyle balayan g sonunda bugn lkede 2,5 milyonun zerinde Trk kkenli
insan bulunmaktadr. Almanyada yaayan ve AB
14. Bu anlamalar daha sonra Avusturya, Belika, Hollanda, Fransa,
sve, Katar gibi birok lkeyle yaplmtr. Anlamalarn tam metinleri iin bkz. Uluslararas gc Anlamalar alma ve Sosyal
Gvenlik Bakanl, http://www.casgem.gov.tr/dosyalar/kitap/10/
dosya-10-3818.pdf, (Eriim tarihi: 31 Ocak 2016).

setav.org

vatanda olmayan dier kiiler de dnldnde lkede yaayan yabanclarn ciddi bir temsil sorunuyla kar karya kald grlmektedir.
Yukardaki tabloda eyaletler dzeyinde
seme ve seilme hakkndan mahrum olan yabanclarn saylar verilmitir. Buna gre BadenWttenbergte yaayanlarn yzde 6,5i, Bavyeradakilerin yzde 8,1i ve Hessendekilerin yzde
8,5i demokratik bir hak olan seme ve seilme
hakkndan mahrum bulunmaktadr. Bu hak baz
byk ehirlere uyarlandnda durumun ciddiyeti daha da artmaktadr.
Hamburg, Berlin ve Klnde oy hakkndan
mahrum braklan yabanclarn tm semenler
iindeki oran yzde 10 civarndadr. Bu oran

21

ANALZ

Frankfurtta yzde 15i gemi bulunmaktadr.

Yllardr bu ehirlerde ikamet eden, alan, vergisini deyen yabanclar kendilerini de dorudan
etkileyen seimlerde yer alamamakta, demokratik katlmdan dlanmaktadrlar. En azndan
iinde yaadklar ve hizmet aldklar belediye
seimlerinde, AB vatandalarna tannm olan
oy kullanma hakk yabanclara da tannd takdirde, yabanclarn ihlal edilen haklar bir nebze
olsun giderilecektir. Ayrca yaadklar yeri politik adan da ekillendirme hakkna kavuan gmenler, kendilerini iinde yaadklar toplumdan
daha az dlanm hissederek Almanyaya daha iyi
entegre olacaktr.
u an Almanyann birok yerinde yabanclarn temsil edilme sorunlarnn almas iin
Yabanclar ve Uyum Meclisleri kurulmutur. Bu
meclislerin herhangi bir siyasi ve yasal yaptrm
gc bulunmamakta, daha ok yerelde bulunan
belediyeler gibi baz siyasi kurumlara tavsiye, gr ve istekler sunmaktadr. Ayrca buralarda yer
alan yeler de fahri olarak grev almaktadrlar.
Geimlerini bu iten salayamayan yeler doal
olarak baka ilerle megul olmaktadrlar. Ayrca
bu meclislere genellikle yabanclar temsil eden
dernekler aday gstermektedir. Almanyadaki
Trk derneklerinin ounun siyasi ierikli olmas, bu seimlerin de siyasi bir tartma ortamna
dnmesine yol amaktadr. Zaten Trk toplumu
arasnda mevcut olan siyasi blnme, bu seimlerde tekrar ortaya kmaktadr. Bylece bu meclisler yer yer yabanc derneklerin bir araya gelip
btnlk iinde demokratik sorunlarnn tartld platformlar olmaktan karak yabanclar
ayrtrc bir rol oynamaktadr.
Son yllarda SPD,15 Yeiller Partisi16 ve Sol
Parti, yabanclarn yerel seimlerde oy kullanma
15. SPD-Vize Stegner fordert Auslnderwahlrecht, Spiegel Online, 3 Austos 2014, http://www.spiegel.de/politik/deutschland/
spd-vize-stegner-fordert-auslaenderwahlrecht-in-kommunena-984165.html, (Eriim tarihi: 6 Ocak 2016).
16. Grne Fordern Auslnder-Wahlrecht im Grundgesetz, Die
Welt, 10 Temmuz 2014, http://www.welt.de/politik/deutschland/
article130006131/Gruene-fordern-Auslaender-Wahlrecht-imGrundgesetz.html, (Eriim tarihi: 6 Ocak 2016).

22

TABLO 10. GMENLERIN ALMANYA

NFUSUNA VE ALMANYA FEDERAL MECLISINDEKI
TEMSILLERINE GRE ORANLARI

%11
%9

%80

Alman vatandalar
Alman vatandal
bulunmayan yabanclar
Gmen kkenli Alman
vatandalar

%6

%94

Gmen kkeni
olmayan milletvekilleri
Gmen kkenli
milletvekilleri
Kaynak: Medien Dienst ntegration https://mediendienst-integration.
de/migration/bevoelkerung.html#c38, (Eriim Tarihi 08 Ocak 2016)

haklar olduu ynnde aklamalar yapm ve

Federal Meclise yasa tasars teklifleri vermitir. Ancak CDU ve Hr Demokrat Parti (FDP)
buna kar kmtr. Yabanclarn seme ve seilme hakkna kar olanlar bu demokratik hakkn
Alman vatandalyla dorudan balantl olduunu ne srmektedir.
2013 ylnda yaplan son seimlerde gmen kkenli milletvekili says 37ye ulamtr.

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

TABLO 11. GMEN KKENLI ALMAN VATANDALARININ PARTILERDEKI TEMSIL ORANLARI

96,9

100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

98,2

3,1
CDU

93,3

1,8
CSU

88,9

87,5

12,5

6,7
SPD

Gmen kkeni bulunmayan Alman vatandalar

Sol Par7

11,1

Yeiller

Gmen kkenli Alman vatandalar

Kaynak: http://mediendienst-integration.de/integration/politik.html, Eriim tarihi: 8 Ocak 2016).

u an itibaryla 631 milletvekilinin sadece yzde 5,9u gmen kkenlidir. lkede yaayan
ve Alman vatanda olan gmen kkenlilerin
nfusa oran yzde 11 (9 milyonun stnde),
Alman vatanda olmayanlarn oran ise yzde 9dur (7 milyonun stnde). Yani yaklak
olarak Almanyann yzde 20sini oluturan
yabanc kkenliler Federal Mecliste yzde 5,9
orannda temsil edilmektedir.
Yabanclarn nfuslarna oranla Mecliste yaadklar temsil sorunu Parlamentoda bulunan
partilere de yansmaktadr. Yukardaki tabloda
grlen oranlar partilerin yabanclara ynelik
dnsel izdmn de yanstmaktadr.
Yabanclarn yaadklar temsil sorunu yalnzca federal dzeyle snrl deildir. Ayn ekilde
eyaletler baznda da temsil konusunda eksiklikler bulunmaktadr. Eyalet meclislerinin sadece
yzde 2,5lik ksmn, belediye meclislerinin ise
yzde 4n gmen kkenliler oluturmaktadr.
Siyasal yaama katlmn bir baka ayan
oluturan sivil toplum kurulularnn bir paras olan dernekler nemli rol oynamaktadr. lkede Alman vatandalarnn kurmu olduklar
dernekler ile gmen dernekleri arasnda ayrm

setav.org

yaplmaktadr. Alman vatandalarnn dernekleri

sadece Almanya Anayasas'nda belirtildii zere
ceza yasas, anayasa hkmleri ve uluslararas
hukuka aykr davrandklarnda yasaklanabilmektedirler (9/2 md.). Bunun yannda yeleri
ya da yneticilerinin ounluunu veya hepsini yabanclarn oluturduu dernekler (Yabanc
Dernekleri) Dernekler Kanunu'nun17 14. maddesine gre yasaklanabilmektedir (AB vatandalarnn oluturduklar dernekler yabanc dernekleri statsnde saylmamaktadr). Bu yasaklar
arasnda Almanyadaki siyasi sreleri engelleyici, Almanlar ve yabanclar arasndaki skuneti
bozucu ya da kamu gvenliini ve Almanyann
karlarn nleyici eylemlerde bulunmak yer
almaktadr. nsanlk onurunu zedeleyici uralar, siyasi, dini ya da baka amalar iin silahl
mcadelenin onaylanmas veya buna ar yaplmas da bir yabanc derneinin kapatlmasn
gerektirmektedir. Bylece yabanc derneklerinin
izlenmesi, faaliyetlerinin durdurulmas ve yasaklanmas ok daha kolay olmaktadr.
17. Gesetz zur Regelung des ffentlichen Vereinsrechts (Vereinsgesetz), http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/vereinsg/
gesamt.pdf, (Eriim tarihi: 15 Ocak 2016).

23

ANALZ

SONU
Grld zere bir devletin uygulam olduu
vatandalk rejimi; o lkede yaayan ve vatandalk
ba olmayan milyonlarca insan dorudan etkileyebilmektedir. Zaten etnik, dini, kltrel kkenleri
gibi birok konuda ayrmcla urayan gmenler,
bir de Almanyadaki vatandalk rejimi dzenlemelerinden doan dlamaya maruz kalmaktadrlar.
Almanyann, birok Bat lkesinde yasal olan ifte
vatandalk hakkn halen AB d lke vatandalarna Almanyada domu olma artna bal olarak
vermesi, yerel ve AP seimlerinde oy hakkn AB
vatandalarna tanrken gmenlere tanmamas,
gmenleri sosyal hayatla birlikte siyasal hayattan
da mahrum etmektedir. AB vatandalar ile gmenler arasnda yaratlan bu ifte standardn bir
an nce ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Bu
gereklilik gmenlerin uyumu bakmndan olduka nemlidir. Bunun yannda 60l yllardan beri
Almanyann ekonomik, kltrel ve sosyal kalknmasna katkda bulunmu insanlarn almalaryla
elde ettikleri bir haktr. Ayrca hukuk devleti denince akla gelen ilk lke olan Almanyada eitliki
hukuk devleti anlayna smayan bu tr bir ifte
standart, Alman siyasileri tarafndan tekrar dnlp sorgulanmas gereken bir ikilemdir.
Alman devletinin ve halknn gmenlerden
bekledii uyumun gereklemesi, salt gmen
ve Mslmanlarn abalaryla tek tarafl olarak
salanabilecek bir durum deildir. Bu konuda
dier taraf olan devletin, kanaat nderlerinin,
medyann ve toplumun da zveride bulunmas
gerekmektedir. Bunun iin;
2014 ylnda Federal Mecliste bulunan
CDUnun dndaki partinin nerdii;
tm gmenler iin artsz ifte vatandalk teklifinin, opsiyon ykmll kaldrlarak bir an nce hayata geirilmesi,
AB vatandalarna tannan yerel seimlere katlma hakknn, belli bir sre
oturma ve alma hakk olan dier tm
gmenlere de tannmas iin anayasal
dzenlemenin yaplmas,

24

Federal Mecliste yasal dzenleme yaplarak, AADnin aile birleimini destekleyici

ynde ald kararn hukuk devleti gerei
yerine getirilmesi,
Entegrasyon kurslarnn18 istee bal hale
getirilmesi ve cretlerinin dier kamu
okullarnda olduu gibi devlet tarafndan
karlanmas,
Federal Meclis ve eyalet meclislerindeki
yabanc kkenlilerin nfus oranlaryla
orantl olarak temsil edilmeleri iin, yabanc kkenlilerin siyasal hayata katlmnn aktif olarak tevik edilmesi,
Yeni bir medya ahlak oluturularak mltecilerin, gmenlerin ve Mslmanlarn,
zellikle bu gruplara mensup ocuklarn
ve genlerin sistematik ve bilinli bir ekilde tekiletirilmelerinin nne geilmesi,
Almanyann bir gerei olan ok kltrl
ve ok etnikli yaamn grnr, dokunulabilir olmasnn salanmas iin okullarda snflarn ve kentlerde semtlerin gettolamasnn nlenmesi,
PEGDA ve AfD gibi siyasi hareketlerin
oluturduklar yeni rk ve slam kart
hakaret ve sylemlerin nlenebilmesi iin
salt pozitif hukuku aan yntemlerin gelitirilmesi gerekmektedir.
Ancak yabanclara ve zellikle Trklere kar olan bu dlama tutumu son yllarda yaanan
mlteci (zellikle Suriyeli ve Kuzey Afrikal) aknyla yumuama gstermitir. Esed rejiminden
ve DA'ten kaan mltecilerin dini mensubiyeti ve Avrupann ortasna tanan terr olaylarnn haksz bir ekilde slam dini ile zdeletirilmesi Trklerin maruz kaldklar ayrmclklarn
ok daha sertini mltecilere yneltmitir.
18. Yabanclar Dairesi Almanyada yaayan ve sosyal yardm alan ya
da bir yabanc iin yeterli uyuma sahip olmadna kanaat getirdii
kiileri Alman dili, kltr, tarihi ve hukukunun retildii entegrasyon kursuna zorla gnderebilmektedir. Bu kurslarn cretleri
600 ila 1.000 avro arasnda deiebilmektedir. Alman devletinin
oturma ve alma izni vermi olduu bu kiilerden cret karl
kurslara gitmelerini talep etmesi, zaten zor durumda bulunan bu
kiilere hem maddi hem de manevi klfet getirmektedir.

setav.org

ALMAN VATANDALIK REJM VE ALMANYADA YABANCI HAKLARI

KAYNAKA
Aybay, Rona (2004), Vatandalk Hukuku, stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar.
Brubaker, Rogers (2009), Fransa ve Almanyada Vatandalk ve Ulus Ruhu, Ankara: Dost Kitabevi Yaynlar.
Diaspora almalar Uygulama ve Aratrma Merkezi, Almanya 2014 Hak ve zgrlkler Raporu, Sakarya niversitesi
Yaynlar.
Doan, Vahit (2002), Trk Vatandalk Hukuku, Ankara: Yetkin Yaynlar.
Erdem, B. Bahadr (2010), Trk Vatandalk Hukuku, stanbul: Beta Yaynclk.

nternet Kaynakas
Deutschland Kann Tolles Integrationsland Werden, www.faz.net/aktuell/politik/inland/cdu-konferenz-angela-merkelueber-integrationspolitik-13223513.html.
Deutschland ist ein Einwanderungsland, http://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/europa/angela-merkel-siehtdeutschland-als-einwanderungsland-13623846.html.
Wir Sind Kein Einwanderungsland, http://www.tagesspiegel.de/politik/wir-sind-kein-einwanderungsland/783936.html.
Alman Federal statistik Ofisi, https://www.destatis.de/DE/PresseService/Presse/Pressemitteilungen/2015/06/
PD15_237_12511.html.
Alman Federal statistik Ofisi, https://www.destatis.de/DE/PresseService/Presse/Pressemitteilungen/2015/03/
PD15_097_12521.html.
Alman Federal statistik Ofisi, https://www.destatis.de/DE/Publikationen/Thematisch/Bevoelkerung/
MigrationIntegration/Einbuergerungen2010210147004.pdf?__blob=publicationFile.
Alman statistik Kurumunun 09.04.2014 tarihli yayn, https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/ImFokus/
Bevoelkerung/DoppelteStaatsbuergerschaft.html.
Avrupa statistik Ofisi, http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=de&pcode=tps00024.
Avrupa statistik Ofisi, http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=de&pcode=tps00157.
alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, http://www.casgem.gov.tr/dosyalar/kitap/10/dosya-10-3818.pdf.
"Bundestag Weitet Doppelte Staatsbrgerschaft Aus", Die Zeit-Online, 3 Temmuz 2014, http://www.zeit.de/politik/
deutschland/2014-07/doppelpass-doppelte-staatsbuergerschaft-bundestag-beschluss.
Eurobarometer 2015 Anketi, http://ec.europa.eu/COMMFrontOffice/PublicOpinion/index.cfm/ResultDoc/download/
DocumentKy/68004.
Genel Eit Muamele Kanunu (Allgemeines Gleichbehandlungsgesetz-AGG), http://www.bgbl.de/xaver/bgbl/
start.xav?startbk=Bundesanzeiger_BGBl&jumpTo=bgbl106s1897.pdf#__bgbl__%2F%2F*[%40attr_
id%3D%27bgbl106s1897.pdf%27]__1442095371815.
Gesetz zur Regelung des ffentlichen Vereinsrechts (Vereinsgesetz), http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/
vereinsg/gesamt.pdf.
Grne Fordern Auslnder-Wahlrecht im Grundgesetz, http://www.welt.de/politik/deutschland/article130006131/Gruenefordern-Auslaender-Wahlrecht-im-Grundgesetz.html.
http://de.statista.com/statistik/daten/studie/5159/umfrage/einbuergerungsargument-doppelte-staatsbuergerschaft/.
http://mediendienst-integration.de/integration/politik.html.
http://www.unhcr.de/questions-und-answers/staatenlose.html.
https://mediendienst-integration.de/migration/bevoelkerung.html#c38.
gc Piyasas ve Meslek Aratrmalar Enstits 21/2014 Ksa Raporu, http://doku.iab.de/kurzber/2014/kb2114.pdf, S. 32.
SPD-Vize Stegner fordert Auslnderwahlrecht, http://www.spiegel.de/politik/deutschland/spd-vize-stegner-fordertauslaenderwahlrecht-in-kommunen-a-984165.html.

setav.org

25

er devlet kltrel deerlerine ve tarihsel olgularna gre vatandalk tanmlar gelitirir. Dnyadaki vatandalk tanmlarn genel olarak e ayrabiliriz: Bunlardan ilk ikisi soy ba/nesep (jure sanguinis) ve doum yeri
(jure soli) esasna gre vatandaln tanmlanmasdr ve asli vatandalk trleridir.
ncs ise doumdan sonra kazanlan mktesep (naturalisation) vatandalktr.
Federal Almanya Cumhuriyeti vatandal 1913ten beri soy ba ilkesine gre
tanmlam, siyaset ve d ilikilerini buna gre yrtmtr. 2000 ylnda yaplan
yeni bir dzenlemeyle soy ilkesi ortadan kalkmamakla beraber doum yeri ilkesi
daha grnr hale gelmitir. Bu dzenleme ile ifte vatandalkta opsiyon (seim)
uygulamas balamtr. Ancak AB yesi olanlarla birlikte dier birok lke vatandana byle bir opsiyon zorunluluu getirilmemitir.
AB ve baka lke mensuplarna zorunluluk getirilmemiken yllarca Almanyada yaayan, devlete ve topluma ekonomik, kltrel ve sosyal katkda bulunan gmenlerin siyasi haklar iin sahip olduklar vatandalklarn brakmaya mecbur edilmeleri ok tartlm ve ayrmcl da krklemitir.
2013 ylnda yaplan seimler ncesi Alman Sosyal Demokrat Partisi (SPD) de Yeiller ve Sol Parti gibi bu ayrmc uygulamann meruluunu sorgulamtr. SPD olas
bir seim galibiyetinde bu ayrmcl sonlandrmay vadetmitir. Tek bana iktidar
olamayan, Yeiller ya da Sol Parti ile de koalisyon kuramayan SPD, seim vaatlerinden baz dnler vermek zorunda kalmtr.
2014 ylndan itibaren giderek artan ve 2015 ylnda ise hem Avrupa hem de Almanya iin zirve noktasna ulaan mlteci g, farkl bir ayrmclk ve dlama
sosyolojisini ortaya karmtr. Ayrca Fransa ve Belikada yaanan terr olaylar
Almanyadaki toplumsal ayrmclk ve dlama hedefini artk yerli saylabilecek
Trkler ve ii gmenlerden ziyade mltecilere ve yeni gelen Mslmanlara evirmitir. Tm bu olaylarn etkisiyle ortaya kt varsaylan Bat'nn slamlamasna
Kar Vatansever Avrupallar (Patriotische Europer Gegen Die Islamisierung des
Abendlandes-PEGDA) hareketi aslnda Avrupada uzun yllardr var olan slam kartlna toplumsal taban bulmaya almaktadr.
Bu alma Almanyadaki gmen ve yabanclarn vatandalk haklar ile Almanyann bu gruplara kar politikalarn, genelde Avrupa ve zelde Almanyadaki siyasal ve toplumsal deiimleri de gz nne alarak incelemektedir.

ANKARA STANBUL WASHINGTON D.C. KAHRE

www.setav.org