Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
1.1
C,
C = {z := (x, y) : x, y R}
munido
om a operao de soma
z = (x, 0) C
por
x R.
Com
omo os
Teorema 1.1.
(1)
(C, +, )
um orpo, ou seja,
z1 = (x1 , y1 ), z2 = (x2 , y2 ) C
z1 + z2 = z2 + z1
(2)
isto
(z1 + z2 ) + z3 = z1 + (z2 + z3 )
(3)
0 = (0, 0) C
(0, 0)
(4)
hamado
z + 0 = z, z = (x, y) C
z = (x, y) C, z = (x, y) C
(x, y)
(5)
tal que
hamado
o inverso additivo
tal que
de
z + (z) = 0
(x, y).
temos a distributividade da
z1 (z2 + z3 ) = z1 z2 + z1 z3
(6)
z1 = (x1 , y1 ), z2 = (x2 , y2 ) C
z1 z2 = z2 z1
(7)
(z1 z2 ) z3 = z1 (z2 z3 )
(8)
1 = (1, 0) C
(1, 0)
(9)
tal que
hamado
z 1 = z, z = (x, y) C
y
x
, 2
2
2
x + y x + y2
Demonstrao. Exer io
tal que
de
z z 1 = 1
z = (x, y).
1.2
(a, 0) (x, y) = a x 0 y, 0 x + a y = (ax, ay).
Assim podemos es
rever qualquer nmero
omplexo
z = (x, y)
na seguinte forma:
pela observao
i = (0, 1).
z = (x, y) = x + iy
sendo
i2 = i i = (0, 1) (0, 1) = 0 0 1 1, 1 0 + 0 1 = (1, 0) = 1,
Denio 1.2. Dizemos que um nmero
omplexo
z = x + iy, i2 = 1
Chamamos
de
x a parte
e denotado por
real de
(z)
e denotamos por
(z)
ou Re(z) e
a parte imaginria
ou Im(z).
Dizemos que
zC
zC
=0
= 0.
Observao 2. Podemos veri
ar que as denies de soma e produto de nmeros
omplexos, alm do Teorema 1.1, so
oerentes
om as regras usuais da aritmti
a dos nmeros
reais se pensamos os nmeros
omplexos, na forma
x + iy.
Denio 1.3. Dois nmeros
omplexos dizem-se iguais se e somente se tem a mesma
parte real e a mesma parte imaginria, i.e.
a1 + ib1 = a2 + ib2 a1 = a2
b1 = b2
Exemplo 1.1.
(1) Se
z1 = 2 + 3i
(2) Determine
z2 = 3 4i,
x, y R
tal que
al ule
z1 + 3z2 , 4z1 z2 , z1 z2 .
3x + 2iy ix + 5y = 7 + 5i.
Soluo.
(1)
3x + 2iy ix + 5y = 7 + 5i,
Resolvendo en ontramos
x = 1
3x + 5y = 7
2y x = 5
e
y = 2.
1.3
A representao geomtri a de
P = (x, y).
O eixo das abs issas dito eixo real e o das ordenadas, eixo imaginrio.
A representao de
R2
omo pontos em
y
b
z+w
w = a + ib
b
y = Im z
b
z = x + iy
x = Re z
1.4
z, w
z+w
Denio 1.4.
(1) Dado
z = x + iy,
ao nmero omplexo
(2) Dado
z,
mdulo de
z,
z = x iy,
y
z = x + iy
b
|z|
z = x iy
Figura 2: Representao geomtri
a de
z C,
z e |z|
temos que
z
z = |z|2
Demonstrao. Seja
z = x + iy.
Ento
z = x iy.
Portanto
z
z = (x + iy)(x iy) = x2 ixy + ixy i2 y 2 = x2 + y 2 = |z|2
1.5
y
x
, 2
2
2
x + y x + y2
o seu
Rees revendo
z 1
z 1 =
x2
y
x iy
x
+i 2
= 2
2
2
+y
x +y
x + y2
ou seja
z 1 =
Portanto pelo Lema 1.1, temos que para
z
|z|2
z 6= 0
z 1 =
1
z
= 2
z
|z|
(1.1)
w 6= 0
z, w C,
temos que
z
w
1
=z
= z
w
w
|w|2
z w
z w
=
=
2
|w|
w w
Portanto para efetuar a diviso de 2 nmeros
omplexos, basta multipli
ar o numerador
e o denominador pelo
onjugado do denominador e simpli
ar ao mximo o resultado.
i3 + i2 + i17 i35
i16 i13 + i30
(2) (3i 1)
(4)
(6)
(2 i)2
3+i
3i
1 + 2i
i 1
+
2 3
Resoluo.
= ( 3 + 3 + 4) 2i 2i
= (2 3 + 4) 4i
(2) (3i 1)
i 1
+
2 3
1
3 1
=
+ 1
i
2 3
2
11 1
= + i
6
2
=
(3)
11 1
i
6
2
1
1
4 + 3i
=
4 3i
4 3i 4 + 3i
4 + 3i
4
3
=
+ i
16 + 9
25 25
1 2i
3i
3i
=
(4)
1 + 2i
1 + 2i
1 2i
=
(3 2) + (6 + 1)i
=
1+2
5 5
i
=
3
3
=
(5)
5 5
+ i
3
3
i3 + i2 + i17 i35
i 1 + i i
=
16
13
30
i i +i
1i1
1 i
=
i
1 i i
i
i
= 1i
=
4 4i + i2
(2 i)2
=
(6)
3+i
3+i
3 4i 3 i
=
3+i 3i
(9 4) + (3 12)i
=
9+1
5
15
=
i
10 10
9
xR
de modo que
z=
2 xi
1 + 2xi
Resoluo.
2 xi
2 xi 1 2xi
=
1 + 2xi
1 + 2xi 1 2xi
z=
i
2
1 + 4x
1 + 4x2
imaginrio puro se, e somente se, Re(z) = 0,
ou seja,
2 2x2 x = 1.
z, z1 , z2 C
temos
(1) z = z
(2) z = z z R
(3) z + z = 2Re(z)
(4) z z = 2iIm(z)
(5) z1 z2 = z1 z2
(6) z1 z2 = z1 z2
(7)
z1
z2
z1
z2
(8) (
z )n = (z n ), n N
Demonstrao.
(1) Seja
z = x + iy,
ento
(2) Seja
z = x + iy.
Ento
z = x iy.
Portanto z =
x + iy = z
z = z x iy = x + iy 2iy = 0 y = 0
Logo
(3) Seja
z=x
que real.
z = x + iy.
Ento
(4) Seja
z = x + iy.
Ento
z1 = x1 + iy1
z2 = x2 + iy2
Ento
z1 z2 = (x1 x2 ) + i(y1 y2 )
Portanto
z1 = x1 + iy1
z2 = x2 + iy2
Ento
z1 = x1 + iy1
z2 = x2 + iy2
Ento
z1
x1 x2 + y1 y2
(x1 + iy1 )(x2 iy2 )
x2 y1 x1 y2
=
=
+i
2
2
z2
(x2 + iy2 )(x2 iy2 )
x +y
x22 + y22
Portanto
z1
z2
=
=
=
=
=
x1 x2 + y1 y2
x2 y1 x1 y2
i
2
2
x2 + y2
x22 + y22
(x1 x2 + ix1 y2 ) + (y1 y2 ix2 y1 )
x22 + y22
x1 (x2 + iy2 ) iy1 (x2 + iy2 )
x22 + y22
(x1 iy1 )(x2 + iy2 )
(x2 + iy2 )(x2 iy2 )
x1 iy1 z1
=
x2 iy2 z2
11
n = 1,
m 1,
pois
ou seja,
(z)1 = (z 1 )
(z)m = (z m ).
Ento
= (z m ) (z)
= (z m+1 )
Portanto por induo
(z)n = (z n ), n N
ai
z0 tambm
=0
uma raz.
pois
z0
uma raz
= 0
Portanto
1.7
z0
(1) |
z | = |z|
(2) |z| > |Re(z)|
z, z1 , z2 C
temos
temos que
|z1 z2 | |z1 | |z2 |
Demonstrao.
(i)
Analogamente
(i)
(ii)
temos que
(ii)
Portanto
|z1 | |z2 | |z1 z2 |.
|z| = 1
ento
az + b
bz + a = 1
b.
Resoluo.
Se
|z| = 1
ento
1
= z.
z
Portanto
|z| a +
b
z
|bz + a|
az + b
|az + b|
bz + a = |bz + a| =
|z||a + bz|
=
|bz + a|
|z|(a + bz)
=
|bz + a|
|z||a + bz|
=
=1
|bz + a|
1.8
(1) Sejam
z1 = 4 + 3i e z2 = 1 5i.
(c) z1 z2
(d)
z1
z2
(e)
z12
z2
(f )
Resoluo
(a)
(b)
14
a + ib :
1
1
+
z1 z2
( )
(d)
z1
(4 + 3i) (1 + 5i)
(4 15) + (20 3)i
19 17i
=
=
=
+
z2
(1 5i) (1 + 5i)
1 + 25
26
26
(e)
(4 + 3i)2 (1 + 5i)
(7 + 24i)(1 + 5i)
127 11i
z12
=
=
=
+
z2
(1 5i) (1 + 5i)
26
26
26
1
z1
z2
1
|z2 |2 z1 + |z1 |2 z2 26(4 3i) + 25(1 + 5i)
+
=
+
=
=
z1 z2
|z1 |2 |z2 |2
|z1 |2 |z2 |2
26 25
47i
79
+
=
650 650
(f )
(a) z 2 + 16 = 0
C:
(b) z 2 2z + 2 = 0
(c) z 2 + 2z + 5 = 0
Resoluo
(a)
z 2 = 16 z = 4i
22 4 1 2
2 4
2 2i
=
=
=1i
(b) z 2z + 2 = 0 z =
21
2
2
p
2 415
2
(2)
16
2
2 4i
2
(
) z + 2z + 5 = 0 z =
=
=
= 1 2i
21
2
2
2
(a)
i(1 i)2
1+i
(b)
2+i
(1 i)(1 + 2i)
a + ib :
(c)
i9 + i123
4 3i
(d)
5i(2 + 2i)
(1 i)(2 i)(3 i)
Resoluo
(a)
(b)
i(1 i)2
i(1 2i + i2 ) 1 i
2i2 (1 i)
=
=
1+i
1+i
1i
1+1
= 1i
2+i
2+i
2 + i 3 + 3i
2+i
=
=
=
(1 i)(1 2i)
3 3i
3 3i 3 + 3i
(1 i)(1 + 2i)
(6 3) + (6 + 3)i
3 + 9i
=
=
9+9
18
1 1
=
+ i
6 9
15
i9 + i123
i8 i + i122 i
(i2 )4 i + (i2 )111 i
ii
=
=
=
4 3i
4 3i
4 3i
4 3i
= 0 + 0i
( )
5i(2 + 2i)
5i(2 + 2i)
5i(2 + 2i)
=
=
(1 i)(2 i)(3 i)
[(2 1) + (1 2)i](3 i)
(1 3i)(3 i)
5i(2 + 2i)
5i(2 + 2i)
=
=
(3 3) + (1 9)i
10i
= 1 i
(d)
z = x + iy. Determine
1
1
(b) Im 2
(a) Re 2
z
z
(4) Seja
(c)
Re(z
(d)
Im(4iz
6z + 8i)
(e)
Im
1
zi
Resoluo
1 z2
(x iy)2
x2 2xyi + (iy)2
x2 y 2
2xyi
1
z2
=
=
=
=
=
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
z
z z2
(zz)
(x + y )
(x + y )
(x + y )
(x + y 2)2
1
x2 y 2
(a) Re
=
z2
(x2 + y 2)2
2xy
1
= 2
(b) Im
2
z
(x + y 2 )2
(
)
(d)
) = x3 3xy 2
(e)
6z + 8i) = 4x2 + 4y 2 6y + 8
1
1
1
x (y 1)i
x (y 1)i
=
=
= 2
zi
(x + iy) i
x + (y 1)i x (y 1)i
x + (y 1)2 )
1y
1
= 2
Logo Im
zi
x + (y 1)2
16
(5) Determine
x, y R
(b) (x + iy)2 = 4i
Resoluo
(a)
(b)
x=5
3x 4y = 7
4x + 3y = 26
y = 2.
(6) Determine
aR
x= 2
de modo que
x2 y 2 = 0
2xy = 4
z=
y = 2.
1 + 2i
2 + ai
seja real.
Resoluo
z=
z
1 + 2i 2 ai
(2 + 2a) + (a + 4)i
2 + 2a a + 4
1 + 2i
=
=
=
+
i
2
2 + ai
2 + ai 2 ai
4+a
4 + a2
4 + a2
real se e somente se
(7) Determine
a + 4 = 0 a = 4.
em termos de
se
1
2
+
=1
x + iy a ib
Resoluo
2
1
2
1
+
=1
= 1
x + iy a ib
x + iy
a ib
a ib 2
=
a ib
(a 2) ib
=
a ib
17
Logo
a ib
(a 2) + ib
a(a 2) + b2
ab ab + 2b
=
+
i
2
2
(a 2) ib (a 2) + ib
(a 2) + b
(a 2)2 + b2 )
x + iy =
Portanto
x=
a2 + b2 2a
(a 2)2 + b2
y=
1+i
2b
(a 2)2 + b2
5 + 8i
imaginrio puro.
Resoluo
Seja
z = x + iy
x + iy 1 i
x + iy
=
=
1+i
1+i 1i
(9) Determinar
zC
x=0
tal que
x+y
2
x + y
2
8x + 5y = 0
x+y =0
2
y = 0.
z 2 = 1 + i 3.
Resoluo
Seja
z = x + iy
Resolvendo temos
y=
3
2x
x2 y 2 = 1
2xy = 3
e substituindo em (1) temos
!2
3
= 1 4x4 4x2 3 = 0
x2
2x
r
3
2
3
2
.
que x = , ou seja x =
e y =
2
2
2
18
(1.2)
(1.3)
para
z1 , z2 C.
Resoluo
z0 = 2 + 3i
z 4 4z 3 + 17z 2 16z + 52 = 0
e portanto en
ontre os outros 3 razes.
Resoluo
Seja
Ento
z0 = 2 + 3i
z0 = 2 + 3i
uma raz de
p(z).
z0 = 2 3i
raz. Seja
q(z) = z (2 + 3i) z (2 3i) = z 2 4z + 13
Fazendo a diviso de
p(z)
por
q(z)
z 4 +4z 3 13z 2
4z 2 16z +52
4z 2 +16z 52
0
19
z 2 4z + 13
z2 + 4
tambm uma
Portanto,
p(z)
|z + 1 + i| < 2,
so
ento
Resoluo
Es
reve
()
()
temos que
Portanto
|z1 z2 | |z1 | |z2 |
()
20
temos que
1.9
(1) Sejam
(a)
z1 = 4 + 3i
z12
+ 2z2 3
z2 = 1 5i.
z1 + z2 + 1
(d)
z1 z2 + i
1
(e)
2
z2 z2
+
z2 z2
(c)
3
Re(2z1
+ 3z22 )
x8 5x4 + 4 = 0
a, b R tais que z = a + bi
225
z(2 i) + z (3 + i ) = 2
zz i58 5z = 5
tal que
3i43 7i17
3a 5i
seja real.
a + ib :
i4 + i9 + i16
(a)
2 i5 + i10 i15
(6) Sejam
(b) (2i 1)
determine o valor de
(8) Seja
1+i
z= ,
2
x R.
4
2i
+
1i 1+i
satisfazem a
(7) Sendo
|a|
al ule
(c)
a2 + b2 = 0.
zw + zw = 6a
zw zw = 8b
n=1
16
1 ix
1 + ix
3
21
1+i 1i
1i 1+i
4
Se
z, w C
z=
(12) Determinar
zC
tal que
tal que
1
, x 6= k, k Z.
1 + i cotg x
da equao
zi = 3i 2z.
z 2 + |z|2 + iz 1 = 0
Obtenha o onjugado de
z.
z 2 + 2z + (1 i) = 0.
|z| < 1,
p, q R
ento |Re(2
1 + 2i
para
z1 , z2 C.
+ z + z 3 )| < 4.
z 2 + (p + 5i)z + q(2 i) = 0
determine os valores das
onstantes reais
22