Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
LexiquedumanagementdeprojetToutelagestionde
projets
CelexiqueestlaversionallgedulivreLexiquedumanagementdeprojet.Sivoussouhaitezaccder
laversioncomplte,vouspouvezcommanderlelivreousouscrireunabonnementPREMIUM.Endevenant
membrepremium,vousbnficiezpourladuredevotreabonnement(1mois,3moisou1an)duntotal
accsauxcontenusdecesite:Lelexiqueenversionintgrale,maisaussilesvidospdagogiques(plus
detroisheuresdevisionnage)etlesexercicesdeniveauavanc.
Utilisezlafonctionrechercherdanslapagedevotrenavigateur
(raccourci:CtrlF)
Oubiencliquezsurlalettredevotrechoix.
A
ABS(ActivityBreakdownStructure)
LesigleABSestissudelanglaisActivityBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondesactivits.LABSestlalistehirarchique(ouindente)desactivitsdu
projet.LemotActivitestprisiciausensgnriqueetnonausensdestravauxraliser(quiferontlobjet
delaWBS).ChaquelignedelABSconcernelunedesbranchesmtierdelorganisation(OBS)chargede
lamiseenoeuvreduprojet.LaconstructiondelABSfaitpartieduprocessusdestructuration
ExemplesimplifidABS:
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 1/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Acceptation(Acceptance)voirRecette
Accompagnement(Coaching)
LetermeanglophonedecoachingestbeaucoupplusutilisenFrancequesonquivalentfrancophone
Accompagnement.Ondistinguelaccompagnementindividueletlaccompagnementdquipe.
Laccompagnant(lecoach)aidelechefdeprojet(oulquipeprojet)fairefacesesdifficults.Cecisans
sesubstituerauxindividusetsansjamaisporterdejugement.Lemotcoachingestquelquefoistraduitpar
compagnonnage
Achvement(Completion.Closeout)
Lemotachvementdcritlafinduneaction(dunetche,dunlotdetravaux,dunephaseouduprojet
luimme).
Ontrouvenotammentlemotachvementdanslesexpressionsdatedachvementpourcentage
dachvementachvementauplusttachvementauplustard
Achvementauplustard
Lachvementauplustardestladatemaximaledachvementdelaction,audeldelaquelleladate
objectifdefindeprojetneseraplusrespecte.
Achvementauplustt
Lachvementauplusttestladateminimaleprvuepartirdelaquelleuneactionpeutseterminer.
Acompte(Downpayment)
Lacomptecorrespondauversementparleclientsonfournisseur,unmomentbienprcis,dunepartie
dumontantdelacommande.Dansunespritdejusterpartitiondesrisques,lacomptematrialise
lengagementduclientdansleprojetetviteaufournisseurdefaireuneavancedetrsoreriequipourraitle
mettreendifficult.Sileprojetestbienconstruit,leversementdesacomptesestcalsurlesjalonsdu
projetetconditionnparlacceptationduncertainsnombredelivrablesintermdiaires,associsces
jalons.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 2/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Action(Action)
Uneactionestuneopration,dueunagentquelconque,etquiprovoqueunetransformation,quiproduit
uneffet,quiauneinfluence.Danscetlexique,lemotactionregroupelesexpressionsTcheetLotde
travauxetlemotactiondanssonsensgnriquecommeparexempledanslesexpressionsplan
dactionsetcidessousactionprventive
Actionprventiveoumesureprventive
Danslagestiondesrisquesduprojet,uneactionprventiveapourbutderduirelaprobabilitdoccurence
durisque.Parexemplesilerisqueconsidrestlanonlivraisonduncomposantladateprvue,une
actiondeprventionpeuttredetlphoneraufournisseurrgulirementpoursenqurirdelabonneprise
encomptedelacommande,puisdesonacheminement.
Activit(Activity)
Danslelangagecourant,lesmotstcheetactivitsontconsidrscommmesynonymes.Danscertainsdes
rfrentielsdesorganismesfaisantautoritenmanagementdeprojet(AFNOR,AFITEPetPMI),la
diffrenceentreactivitettchenestpasclairementtablie.
Danscelexiquecommepourlaplupartdespraticienslesensdesdeuxmotsdiffreclairement:uneactivit
estunespcialitmtierquidevratremiseenoeuvresurunetcheaumoinsduprojet.Alinverseune
tcheestlactionconsistantmettreenoeuvreuneactivitsur
Actualisation(Discounting.Priceadjustment)
Actualisercestrendreactuel,doncmettrejour.Lactualisationduplanningconsistelemettrejouren
fonctiondesderniresinformationscollectes.
Actualiserunprixcestlervaluerenfonctiondelavariationdecertainsindices.Cesindicespeuventtre
lislinflation,aucoursdunematirepremire,etc
Enmatirederentabilitdesinvestissementslexpressiontauxdactualisationaunesignification
extrmementprcise.
Adhocratie(Adhocracy)
Adhocratieestunnologisme(provenantdutermelatinadhoc)utilispourdsigneruneforme
dorganisationdanslaquellelescontributeursdunprojettravaillentdanslecadredegroupesprojets
bnficiantduneautonomieimportante.Unorganismequiadopteladhocratiecommemodlemetenplace
unestructureadhocratique,galementappelestructurepolycellulaire.
Affaire(Business)
Lagestiondeprojetestappelegestiondaffairedanslesentreprisesdontlavocationestdederaliserdes
projetspourlecomptedautrui,dansunerelationclientfournisseur.Lagestiondaffaireenglobelesactivits
amontetavalduprojetluimme.LeCycledeviedelaffairepeuttredcomposen5phases:
ProspectionPropositionNgociationRalisationFidlisation.Cotmatrisedoeuvre(fournisseur)
laffaireestpiloteparunIngnieurdaffairesventuellementassistdunchefdeprojet
Affectationdesressources(Resourcesassignment)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 3/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Enplanificationdeprojetilestdusagedeprocderendeuxtemps.Lepremiertempsconsiste
dcomposerleprojet(oulelotsdetravaux)entches,puisdfinirlesduresdetcheetlesliens
logiquesentrelestches.Cestseulementdansundeuximetempsquelonprocdelaffectationdes
Ressourcesauxtches.Affecterlesressourcescesttoutsimplementdfinirquelsmoyens,enhommeset
matriels,doiventtreaffectschacunedestches.
AFITEP
LAssociationFrancophonedeManagementdeProjetatcreen1982pourfdrerlesprofessionnels
dumanagementdeprojet.AFITEPestmembredelInternationalCostEngineeringCouncil(ICEC).AFITEP
dlivreunecertificationdecomptencesengestionetendirectiondeprojetetcontribuellaborationdes
normesfranaisesportantsurlemanagementdeprojets.
AFNOR
LAssociationFranaisedeNORmalisation(AFNOR)estlorganismeofficielfranaisdenormalisation.
LAFNORanimelesystmefranaisdenormalisation.AcetitreellereprsentelaFranceauprsde
lOrganisationinternationaledenormalisation(ISO)etduComiteuropendenormalisation(CEN).AFNOR
laboreetditelesnormesNF.
Agilit(Agility)Voirmthodesagiles
Ala(Contingency)
Lalaestunvnementdontlapparitionnestpascertaineetdontlamanifestationestsusceptible
daffecterlesobjectifsduprojet.
Lalasedistinguedurisqueencesensquelonnesaitniledfiniravecprcision,nilesitueravec
exactitudedansletemps,encoremoinsestimersonimpact
Allocationdesressources
Lallocationestlactiondallouer.Allouerdesressourcesunprojetcestenautoriserlemploisurceprojet.
Lallocationdesressourcesestunedcisionduniveaustratgiquecontrairementlaffectationdes
ressourcesquiestunedcisionduniveauoprationnel.
Allotissement(Allotment)
Lallotissementestlactionderegrouperleslivrables(etlestchesassocies)engroupeshomognes
appelslotsdetravauxenvuederpartirleslotsentrediffrentsfournisseurs.
AMDEC(FMECA:Failuremodes,effectsandcriticalityanalysis)
Trsutilisedanslecadredesprojetsdinvestissementindustriels,lAnalysedesModesdeDfaillance,de
leursEffetsetdeleurCriticitestunedmarchedefiabilisationdesprocds,desprocessusetdes
matriels.LAMDECsepratiqueengroupedetravail.
Amortissement(Amortization)
Lamortissementcorrespondlapriseencomptefinanciredeladprciationdunbienaucoursdutemps.
LecalculdelamortissementestindispensablepourjustifierdelopportunitdunInvestissement.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 4/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
AnalysedfectuologiquevoirDfectuologie
Analysedelavaleur(ValueAnalysis)
Lanalysedelavaleur(AV)estunemthodedeconception(oudereconception)deproduitsindustriels.
Elleviseconcevoirleproduitleplusconomiqueproduireetleplussatisfaisantpossiblepourleclient
utilisateur.Lanalysedelavaleurestprincipalementmiseenoeuvredanslesprojetsdinnovation.
LacaractristiqueexclusivedelAVestdeproduireuneanalysedescotsparfonctionduproduit.Lamise
enrelationdelutilite,delaperformanceetducotdechacunedesfonctionsestunpuissant
Illustration:Lesgraphesutilit/performance/coutsenanalysedelavaleur.
Analysedesensibilit(Sensitivityanalysis)
Lanalysedesensibilitviseestimerlimpactdeserreursdeprvision(volumesdevente,retarddu
projet)surlobjectifstratgique(oubut)duprojet(parexemplesurlarentabilit)
Analysedesrisquesduprojet(Riskanalysis)
Lanalysedesrisquesduprojetsesituedeuxniveauxdiffrentsetsousdeuxformesdiffrentes.
LanalysedesrisquesstratgiquesestlaffairedelaMatrisedouvrage.Sonbutestdobtenirlameilleure
garantiepossiblequeleprojetatteindrasonbut(quilremplirasespromesses).
LanalysedesrisquesoprationnelsestlaffairedelaMatrisedoeuvre.Elleviseobtenirlameilleure
garantiepossiblequelobjectifduprojetseraatteint.
Analysedetendance(Trendanalysis)
Lanalysedetendanceestlamesuredelcartdeperformanceduprojetentrelerfrentieldeprojetetla
ralit.Elleutilisecommedonnedentrelesrapportsdavancement.
Analysefonctionnelle(Functionalanalysis)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 5/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Bienquelargementrpanduletermedanalysefonctionnelleestincomplet.Engestiondeprojetsondevrait
parlerpourvitertouteambigutdanalysefonctionnelledubesoin(AFB).LadmarchedAFBconsiste
dcriredunefaonaussiexhaustiveetaussiprcisequepossiblelesfonctionsdunproduit.Ceproduitfait
bienentendupartiedeslivrablesduprojet.LAFBestunoutilindispensabledesprojetsdinnovation.Le
documentdesortiedelAFBestleCahierdeschargesfonctionnel(CDCF).
Analyselogiqueduprojet(Projectnetworkanalysis)
Lanalyselogiqueduprojetconsisteidentifierlestchesduprojetetlesliensdedpendanceentreces
tches.Lersultatdelanalyselogiqueestlerseaulogiqueduprojet.
AnalyseSWOTvoirSWOT
Analysesystmique(Systemicanalysis)
Lanalysesystmiqueouapprochesystmeestunedmarcheintellectuellequiconsistedcomposer
toutensemblecomplexe(technique,humainouautre)ensousensembles.Lastructureinternedechaque
sousensembleestensuiteignoreauprofitdestransactionsentrelesdiffrentssousensembles
considrscommedesboitesnoires.Ladmarchedanalysedeprojetestbasesurceprincipe.
Illustration:Leprocessusduprojetvusouslangledelanalysesystmique.
AnctrevoirPrdcesseur
Anne.personneetanne.homme(Man.year)voirChargedetravail
AntcdentvoirPrdcesseur
AppelpropositionsvoirAppeldoffres
Appeldoffres(Inquiery.Callfortender)
Laprocduredappeldoffresviseslectionnerlentrepriselaquelleonconfieralaralisationdetoutou
partieduprojet.Leplussouventlappeldoffressedroulesuivantuneprocdureprcise:Rdactiondu
dossierdappeldoffres,consultationdesentreprisespralablementidentifies,rceptionetdpouillement
desoffres,ngociationaveclesentrepriseslesmieuxplaces,contractualisation.Laprocduredappel
doffresestlundespiliersducodedesmarchspublics.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 6/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Approbation(Approval)voirrecette
ApprochesystmiquevoirAnalysesystmique
APSetAPDvoirlexpressionavantprojet
Arborescence(Tree)
Larborescence(dumotarbre)estledcoupagedunensembledlmentsparniveauxsuccessifsdetelle
sortequunlmentdeniveauNsoitrattachunlmentetunseulduniveauimmdiatement
suprieur.Lorsdelastructurationduprojet,ontablitsuccessivementtoutoupartiedesarborescences
suivantes:larborescencefonctionnelleFBS,larborescenceproduitPBS,larborescencedeszonesZBS,
larborescencedestravauxWBS,larborescencedesressourcesRBS,larborescencedelorganisationOBS.
Arbredobjectifsouarbredesobjectifs
LarbredobjectifsestunoutildelaGAR(GestionAxesurlesRsultats)utilispourdclinerlafinalitdu
projetenobjectifsgnrauxpuisenobjectifsspcifiquesetenfinenactions.Larbredobjectifsestobtenu
parinversiondespropositionsdelarbreduproblme.
Illustration:Larbredesobjectifsdanslecasdunprojetdedveloppementcommunautaire.
Arbreduproblme(ouarbreproblme)
LarbreduproblmeestunoutildelaGAR(GestionAxesurlesRsultats)utilispourdcrireleproblme
rsoudreenmettantenvidencesescauses.Larbrecomporteclassiquement7niveaux.Leproblme
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 7/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
centralcorrespondautroncdelabre.Lescausesetsouscausescorrespondentauxracines.Les
consquencesduproblmecorrespondentauxbranchesdelarbre.
Illustration:Larbreduproblmedanslecasdunprojetdedveloppementcommunautaire.
Architectefonctionnel
LexpressionArchitectefonctionnelestuneexpressionenvigueurdanslesprojetsinformatiques.
Larchitectefonctionnelestunexperteninformatique.sonrleestdassurerlacohrencedelastructure
fonctionnelledessystmesinformatiquesdelorganisme.
Architectetechnique
Larchitectetechniqueestunexperteninformatique.sonrleestdassurerlacohrencedelinfrastructure
techniquedessystmesinformatiquesdelorganismeentermedeconfiguration,dvolutionetde
standardisationdessolutions.
Asit
ASITestunemthodeddieauxprojetsdinnovation.ASITestsouventcompareTriz,bienquellesoit
beaucoupplusfacilemettreenoeuvre..PourdcouvrirlamthodeASIT,voyezlesitesolidcreativity
Assistancematrisedouvrage(AMOA)
LorsqueleMatredouvrage(MOA)napaslescomptencesncessairespourexprimersesbesoinset
dfinirlesobjectifsduprojetdefaonclaire,ilpeutsefaireaiderparunorganismecomptent.Cedernier
seraalorsenpositiondassistancematrisedouvrage.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 8/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
AstreinteamontvoirPrdcesseur
AstreinteavalvoirSuccesseur
AtelierdelancementvoirRuniondelancement
Auditdeprojet
Lauditdeprojetestunexamenapprofondidelasituationdunprojet,envuededonnerunevisibilit
maximalelinstancedepilotage.Commetoutaudit,lauditdeprojetdoittreralisparunexpert
impartial.
Avancement(Status)
Aucoursdelaralisationduprojetilestessentieldemesurerlaprogression.Lechefdeprojetdoittre
capablederpondretoutmomentlaquestionsommesnousenavanceouenretard,etdannoncerla
valeurnumriquedescarts.Larponsecesquestionspassenotammentparlamesuredupourcentage
davancementdestcheslmentaires.
Laformulegnraleducalculdelavancementest
Illustration:LesuividelavancementdanslaffichageSuiviGanttdeMicrosoftProject.
Avancementencharge
Danslecalculdelavancementenchargeoncompareleschargesdetravailprvuesetrelles.Dansla
formulegnraleAvancement%=(fait/(fait+restefaire))x100lefaitetlerestefairesexpriment
enunitsdecharge:heures.homme,jours.homme,semaines.hommeoumois.homme.
Avancemententemps
Danslecalculdelavancemententempsoncomparelesduresprvuesetrelles.Danslaformule
gnraleAvancement%=(fait/(fait+restefaire))x100lefaitetlerestefairesexprimentenunits
detemps:heures,jours,semainesoumois.
Ilestimpossibledeconsoliderlavancemententemps,saufintroduireuncoefficientdepondrationdes
tches.
Avancementglobalduprojet(Percentagecompletion)
Laconsolidationdelavancementdestchesauniveaudeslotsdetravauxouduprojetdemandebeaucoup
deprudence.Seullavancementenchargepeuttreconsolidsansprcaution(avancementglogal=(total
deschargesconsommes/(totaldeschargesconsommes+totaldeschargesrestantes))x100)
Pourlavancemententempsetlavancementphysiquececalculseraituneaberration.
Lavaleurdavancementglobalduprojetestnotammentutilisepourletracdelazonedemarge.
Avancementphysique(Physicalprogress)
Danslecalculdelavancementphysique(galementappelavancementtechnique)onmesurela
proportiondersultatobtenu.DanslaformulegnraleAvancement%=(fait/(fait+restefaire))x100le
faitetlerestefairesexprimentsouslaformedegrandeursphysiques:mtrescubedebton,tonnesde
tuyaux,nombredeplans,etc.Dufaitdelhtrognitdestchesduprojetlaconsolidationde
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 9/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
lavancementdemandedesprcautions.Ilestindispensablesoitdepondrerlestches,soitdutiliserla
mthodedelavaleuracquise
AvancementtechniquevoirAvancementphysique
Avancementzrocent
Lorsqueladuredunetcheestfaibleauregarddelafrquencedactualisationduplanning,onrenonce
mesurersonavancementetlonconsdreceluicicommeayantlavaleurzrotantquelatchenestpas
acheveetlavaleur100ensuite.
Avantprojet(Preliminaryproject)
Contrairementcequesonnompourraitlelaisserpenser,lavantprojetneprcdepasforcmentleprojet
(lesdpensesengagespourraliserlavantprojetontvocationtrecomptabilisesautitreduprojet).
Lavantprojetconsistetudierlaoulesrponsespouvantsatisfairelademande.
Pourplusdinformationssurlavantprojetdanslesmarchspublics,voircettepage
Avantprojetdfinitif(APD)
Lavantprojetdfinitif(APD)consisteapprofondirlasolutionchoisiejusqudisposerdetoutesles
informations(plans,mtrs,devis)quipermettrontlepassagelaralisation.
Avantprojetsommaire(APS)
Lavantprojetsommaire(APS)consisteimagineretdcriredefaonglobaleuneouplusieurssolutionsau
problmeposetestimerleurcot.Lamatrisedouvragechoisitensuitelunedessolutionsproposes.
Avenant(Addendum)
Lavenantestundocumentquivientmodifieroucomplteruncontratencoursdexcution.Leplussouvent
lavenantcorrespondunedemandedetravauxsupplmentairesformuleparlematredouvrage.
B
BAA(Budgetachvement)voirCotprvisionnelfinal
Backlogduproduit
LexpressionBacklogduproduitestenvigueurdanslesmthodesagiles.Lebacklogduproduitestlaliste
desexigences,exprimesdanslelangagedelutilisateur.Lardactionduneexigencedoitrespecterun
formalismetrsparticulier:entantque..jesouhaite..afinde.Parailleurs,commedansun
cahierdeschargesfonctionnel,chaqueexigencedoittreassortiedecritresdacceptation.
Backlogdusprint
LexpressionBacklogdusprintestenvigueurdanslesmthodesagiles.Demmequeleprojetestdivis
ensprints,lebacklogduproduitestdcomposenbacklogsdesprintquiregroupentlensembledes
fonctionnalitsquidevronttreralisesdanslesprint.
Bailleurdefond
Dansunprojet,lebailleurdefondsesttoutsimplementceluiquiapporte,parexemplesouslaformedun
prt,lesmoyensfinanciers.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 10/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Danslabsolu,lebailleurdefondspeuttre
BAPO(BudgetActualisPrvisionneldelOpration)voirCotprvisionnelfinal
Barredavancement
DanslediagrammedeGanttilestcourantdereprsenterlavancementdunetcheparunebarrenoire
appelebarredavancement.Lextrmitgauchedelabarredavancementconcideavecledbutdela
tcheetsalongueurestunefonctiondelalongueurdelabarredetchecorrespondantlavaleur
davancement.
Illustration:Ennoir,labarredavancementdansmicrosoftProject.
Besoin
Danslelangagecourantonappellebesoinlancessitouledsirprouvparunindividu.Dansle
domainedumanagementdeprojets,deuxcassontconsidrer.
Danslesprojetsdinnovationproduitouservice,lebesoinest
Bilanduprojet(Projectclosurereport)
Lebilanduprojetestundocumentquiofficialiselaclotureduprojet.Lebilanduprojetestlabasedu
retourdexprience.Encesensildoitfairetat:
desconnaissancesetdesexpriencesacquisesaucoursduprojet.
descartsentrelaralitetlesobjectifsinitiaux.
desdifficultsrencontresetdesprconisationspourviterquelesmmescausesneproduisentles
mmeseffetslorsdesprojetsfuturs.
Biomimtisme(Biomimicry)
Lebiomimtisme,dfiniparJanineBenyusen1997,estunedmarchedinnovation,quifaitappelau
transfertetladaptationdesprincipesetstratgieslaborsparlesorganismesvivantsetles
cosystmes,afindeproduiredesbiensetdesservices.Appliquauprojetdinnovation,lebiomimtisme
estunoutilderecherchedidesquiconsisteidentifierdanslanaturedesproblmatiquesanalogues
celledusujettraitetseninspirer.
Illustration:Unexempledebiomimtisme:Lesstructuresenniddabeille.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 11/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Commentairesduschma:
Chacunsaitquelesalvolesdanslesquellesles
Bionique(Bionic)
Lemotbioniquealongtempstutilispourdsignerlesmthodesdeconceptionsinspirantdelanature.
IlatremplacdanscetteacceptionparceluideBiomimtisme.Letermebioniquedsignedsormais
lesdispositifstechniquesdestinsremplacerunorganehumaindfaillant(parexempleunpiedbionique)
Illustration:Unpiedbionique.
BIPOvoirBudgetinitial
BrainstormingvoirRemuemninges
Brevetdinvention(Patent)
Lebrevetestuntitredepropritindustriellequiconfresontitulaireledroitdinterdirelexploitationun
tiers.Laduredeprotectionestde20ansnonrenouvelable.Onnedposepasunbrevetmaisune
demandedebrevet.EnFrancecestLINPIquiestenchargedesquestionsdepropritindustrielleetdonc
quidlivrelesbrevetsdinvention.
Illustration:Ladmarchededpotdebrevetdinvention.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 12/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
(1)Pourquilyaitactivitinventive,lesquatreconditionscidessousdoiventtrerunies:
.Ledispositifdoitapporterunerponsetechniqueunproblmetechnique
.Lasolution
Budget(Budget)
Danslexpressionbudgetduprojetlemotbudgetdsignelafoislecotglobalduprojetetledtaildece
cotparlignebudgetaire.Lebudgetavocationvoluerencoursdeprojet.
Illustration:Leprocessusdlaborationdubudgetetlaquestiondescoutsdanslarelationdaffaire.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 13/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Budgetachvement(Budgetatcompletion)
Enabrg:BAA.Estimationencoursdeprojetdelavaleurfinaledubudget.
Budgetdate(Currentbudget)
Lebudgetdateestlestimation,unmomentduprojet,delavaleurdubudget,entenantcomptedu
budgetinitialetdesmodificationsintervenuesentrelelancementduprojetetladatedtat.Ces
modificationspeuventjouerlahausse(parexemple
BudgetactualisprvisionneldelOpration(BAPO)voirBudgetachvement
BudgetderfrencevoirBudgetinitial
Budgetencouru(Incurredbudget)voirCotBudgetduTravailPrvu
Budgetinitial(Initialbudget)
Lebudgetinitial,ouBIPOpourBudgetInitialprvisionneldelOprationouencorebudgetderfrence
correspondaumontantduprojettablisurlabasedelavantprojetdfinitif.Ilestcalculdefaon
analytiqueenconsolidantlecotdestchesauniveauduprojet(CBS),puisenmajorantcetotaldes
provisions,rservesetautrespostesdedpenseglobaux.
Budgetprliminaire(Prelimitarybudget)
Lebudgetprliminaireesttablientoutdbutdeprojet,lorsdelaphaseexploratoire.Ilestlaborlaide
delunedesnombreusesMthodesdestimationglobales,gnralementsurlabasedunavantprojet
sommaire.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 14/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Budgetrisques
Dansunprojet,lebudgetrisquesestdestinefinancerlesactionsdematrisedesrisques.Anepas
confondreaveclaprovisionpouralas.Lebudgetrisqueestdpenspourprvenirlesrisques,laprovision
pourfinancerlesconsquencesdesrisquesquisesontmanifestsetdesalas.
Budgetisation(Costbudgeting)
Labudgetisationestlensembledestravauxdlaborationpuisdervisiondubudget.
Bureaudesprojets(ProjectmanagementofficeouPMO)
Rattachunniveaulevdelahirarchie,lebureaudesprojetsestgarantdesbonnespratiquesde
lorganismeenmatiredemanagementdeprojets,delacohrenceetdelargulationdesdiffrentsprojets
duportefeuille.Enpratiqueilestcharg
Burndownchart
Laburndownchartestunoutildesmthodesagiles.Cestunereprsentationgraphiquedurestefaire
dansunepriode,defaonmontrerunetendancedelavancement.
Illustration:Laburndownchart.
Butduprojet(Projectpurpose)
Lebutduprojetcorrespondlasituationciblequelematredouvragesouhaitevoirseraliserterme
grcelamiseenuvreduprojet.Contrairementlobjectifquidsignecequelonseproposederaliser
(quoi)lebutexplicitelesraisonspourlesquellesonlanceleprojet(pourquoi,dansquelbut).
Danscertainespratiquesdegestiondeprojet,letermebutestremplacparlexpressionobjectif
stratgiqueparoppositionlobjectifoprationnel.Ilyasouventconfusionentre
C
Cahierderecette
Lecahierderecetteestlalisteexhaustivedetouslestestspratiqusavantlalivraisonduproduit,cest
dirependantlaphasedeVrificationdelaptitudeaubonfonctionnement(VABF).Lecahierderecettedoit
contenirtouteslesfichesdetestpassesparlefournisseur,ainsiquecellespasserdanslenvironnement
duclientlorsdelaVABF.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 15/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Cahierdescharges(Jobinstructions)
Uncahierdeschargesregroupeleslmentsncessairespourdfinirlebesoinducommanditaire(Client,
MOA)etfixerlesobligationsquedevrarespecterlentit(soustraitant,fournisseur,MOE)charge
dapporterunerponsecebesoin.Lecahierdeschargesestundocumentdegrandeimportanceaux
planscontractueletjuridique.
Cahierdeschargesduprojet
LecahierdeschargesduprojetrpondauxquestionsQuestcequiestdemand.Parqui.Dansquelbut.
Unefaonsimpledeprparerlardactionducahierdeschargesduprojetestdeseposerlasriede
questionsrsumeparletrsconnuQQOQCPC(Qui,Quoi,O,Quand,Comment,Pourquoi,Combien)
Nepasconfondrelecahierdeschargesduprojetetlecahierdeschargesdelasolution,souventrdig
souslaformeduncahierdeschargesfonctionnel
Cahierdeschargesfonctionnel(ouCDCF)(Functionalperformancespecification)
Lecahierdeschargesfonctionneldcritlebesoinentermedefonctionsassurerparlasolution.Ilest
rdigentermesdobligationdersultatetnedoitdoncpasvoquerlesmoyensmettreenoeuvreniles
dispositifsquiraliserontlesfonctions.
Llaborationduncahierdeschargesfonctionnelatformaliseen1991parlAFNORdanslanormeNF
X50151.Lecahierdeschargesfonctionneltraduitlademande
Cahierdeschargesmarketing
Lecahierdeschargesmarketing(CDCM)estundocumentrdigparleservicemarketingpourfaireune
demandededveloppementauprsdesservicesRechercheetDveloppement(R&D).LeCDCMestun
outilclassiqueduprojetdinnovation.Ilcontientlesprincipauxlmentsncessairespourcomprendrele
positionnementmarketingdufuturproduit.Ilmentionnegalementdesinformationsrelativesaudlaidu
projetdanssaglobalitdepuislademandejusqulamisesurlemarch.
Cahierdeschargestechnique(ouCDCT)
Lecahierdeschargestechniquecontientlesexigencesautresquefonctionnelles,cestdiresurlesquelles
lutilisateurnagnralementpasdattentesparticulires.Ilcontientnotammentlesexigences
rglementairesetnormatives,etcellesexprimesparlesservicestechniquesduMatredouvrage.
Dupointdevuedumatredouvrageetsiceluiciralisedefaonrcurrentedesprojetsdemmetype,le
cahierdeschargestechniquepeutavoir
Calendrier
Enplanification,lecalendrierdfinitavecprcisionlesjourschomsetlesplagesdetempstravaillde
chaquejourneouvre.
Leslogicielsdeplanificationautorisentlacrationdeplusieurscalendriers,chacundeuxpouvanttre
affectindiffremmentunprojet,unetcheouuneressource.
Canevasstratgique(Strategycanvas)
LoutilcentraldelastratgieOcanBleuestlecanevasstratgique.Ilsagitdunereprsentationplus
qualitativequequantitativedelaperformancecomparedesproduitsencomptitionsurlemarch.Le
canevasstratgiquepermetdediffrencierradicalementloffredunacteurparrapportcelledeses
concurrents.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 16/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Illustration:Exemplesimplifidecanevasstratgique.
Capacitduneressource
LaCapacitduneressourcecest,jourparjour,lenombredheuresdetravailquellepeutassumer.La
Capacitduneressourceestdirectementliesoncalendrier.
Capitalisationdesrisques
Lacapitalisationdesrisquesestlenregistrement,encoursetlissueduprojet,detouteslesinformations
connuessurlesrisquesidentifis.
CapitalisationdexpriencevoirRetourdexprience
Capitalrisque(Venturecapital)
Lecapitalrisqueestlundesmodesdefinancementdetrsjeunesentreprisesporteusesdunprojet
dinnovation.Contrairementaubanquier,lecapitalrisqueuracceptelerisquedchec,cecienchangede
lencaissementduneforteplusvalueencasdesuccs.Lecapitalrisqueurprendunepartminoritaireet
temporairedanslecapitaldelentreprise.
Caractrisationdesrisques(Riskcaracterization)
Dunefaongnrale,caractriserunechosecestluiassocierunouplusieurscaractresafinden
permettreunereprsentationplusclaire.Caractriserunrisque,cestdterminersescaractristiques.
Caractristiquesdunrisque
Pourunebonnegestiondesrisquesilestimportantdattribuerchaquerisqueidentifilesvaleursquilui
correspondentpouruncertainnombredecaractristiques.Laplupartdecescaractristiquessontstatiques
:lacatgorielaquelleilappartient,sonorigine,sonpiloteLunedecescaractristiquesestdynamique:
sontat,quivoluetoutaulongduprojet.
Illustration:Lescaractristiquesdurisque.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 17/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Carteheuristique(Mindmap)Voirschmaheuristique
Cartementale(Mindmap)Voirschmaheuristique
CartesociodynamiquedeFauvet
LacartesociodynamiquedeFauvetestunoutilauservicedelagestionduchangement.Ellepermetde
mesurerlimplicationdesacteursparrapportunprojet.
Lasynergieestlnergiedveloppeparunacteurpourunprojet,
lantagonismeestlnergiedveloppeparunacteurcontreunprojet.
Fauvetdistingue8grandstypesdattitudessociodynamiques:
Illustration:LacartesociodynamiquedeFauvet.
Lafamilledesallis
Lessoutienscritiques:Leursynergiefaitavancerleprojet,maisilsgardentdureculparrapportau
projetetproposentdesamliorations.Ilssontprts
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 18/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Casdutilisation(Usecase)
Uncasdutilisationdfinitunemaniredutiliserlesystmeetpermetdedcrirelesexigencesfonctionnelles
liescettesituation.Chaquecasdutilisationcontientunouplusieursscnariosquidfinissentcommentle
systmedevraitinteragiraveclesutilisateurspouratteindreunbut.
Bienquelexpressioncasdutilisationsoittrstypegnielogicieletingnieriedessystmes,elle
Cataloguedesrisques
Onconsidreque,pourunorganismedonn,80%desrisquesduprojetquilentreprendsesontdj
manifestsdansunouplusieursdesprojetsprcdents.Cecisuffitjustifierlancessitdenregistrercette
exprienceacquisedansuncataloguedesrisques.Lecataloguedesrisquesestalimentparleretour
dexpriencedesprojetsencoursetdesprojetsachevs.
Catgoriederisque
Lesrisquesduprojetpeuventtregroupsencatgories.Lesrisquesdunemmecatgorieayanten
commununemmecaractristique,parexemplelesrisquesplanning(nonrespectdunechance),les
risquesjuridiques(procsencontrefaon)etc
CautiondebonneexcutionvoirCautiondebonnefin
Cautiondebonnefindetravaux(Performancebond)
Lacautiondebonnefinestunesommedargentcalculeenpourcentagedumontantducontratetmiseen
rserve.Lacautionneseralibrequaprsquelevendeuraitremplilatotalitdesesobligations
contractuelles.
CBS(CostBreakdownStructure)
LesigleCBSestissudelanglaisCostBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondescots.LaCBSestobtenueparlavalorisationdestchesdelaWBS.La
constructiondelaCBSfaitpartieduprocessusdestructuration
ExemplesimplifideCBS:
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 19/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Certificationsenmanagementdeprojet
Plusieursorganismesdlivrentauxchefsdeprojetdescertificationsenmanagementdeprojets
LacertificationPMIdorigineUSestaxesurlesprocessusdemanagementdeprojets
Prince2atcreenGrandeBretagne.Cettecertificationtaitlorigineddieauxprojets
informatiques,cestdevenuunemthodetousprojets,centresurlesprocessus.LacertificationPrince2se
dclineendeuxniveauxdecertification.
ICEC(InternationalCostIngineeringCouncil)estaxesurlagestiondescots.
IPMA(InternationalProjectManagementAssociation)certifielescomptencesenmanagementdeprojets.
Chanecritique(Criticalchainmethod)
Lanotiondechanecritiqueestdrivedecelledechemincritique.Silechemincritiqueestcalculen
planificationparlesdures,cestdireressourcesillimites,lecalculdelachanecritiqueprenden
compteladisponibilitdesressources.Voiciladfinitiondelachanecritique:Enchanementdestches
dunprojetdontladureestlapluslongueetnutilisantpaslesmmesressourcesaummemoment.
Dansunprojetdonn,laduredelachanecritiquenepeutpastre
Chanedersultats
LachanedersultatsestunoutildelaGestionaxesurlesrsultats(GAR).
Lachanedesrsultatssedfinitcommeunensembledersultatsobtenusdansuntempsdonnetlisles
unsauxautresdansunerelationdecauseeffet.
Danslachane:intrants>tches>extrants>effets>impact,lestroisderniersmaillonssontlesrsultats:
extrants=rsultatsimmdiats
effets=rsultatsintermdiaires
impact=rsultatsultimes
Chantier(Worksite)
Danslesprojetsdubtimentetdestravauxpublics,lechantierestlelieuouestentraindtredifi
louvrage.Dansuneacceptionpluslarge,estappelechantiertoutezonegographiqueodestravaux
sexercentdefaontemporaire.
Chargdaffaire(Jobengineer)
LechargdaffaireestgalementappelIngnieurdaffaireouresponsabledaffaire.Danslarelation
matrisedoeuvre(MOE)/Matrisedouvrage(MOA),lechargdaffairesestlapersonnephysiquedsigne
parlaMOEpourtrelinterlocuteurprivilgidelaMOA.Ilpilotelaprparationdeloffre,reprsentelaMOE
lorsdesngociationscommerciales.Ilsuitleprojetjusqulaphasedecltureet,danslidal,ilresteau
contactduclientpourprparerlesfuturesaffaires.
IlarrivequelechargdaffairesoitaussilechefdeprojetMOE.
Chargedetravail(Workload)
Lachargedetravailestlaquantitdetravailhumainncessairepourexcuteruneaction(tche,lotde
travauxouprojet).Lachargedetravaildunetchesexprimecourammentenheure.personne.Touteautre
unitdetemps(jour,semaine,mois,anne)peuttreutiliseenlieuetplacedumotheure.Une
heure.personnecorrespondautravailquepeutaccomplirunepersonnependantuneheure,(oudeux
personnespendantunedemiheureetainsidesuite).
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 20/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Pourcalculerdesheures.personnes(oudesjours.personnes,etc),onmultiplielunitdetempsparle
nombredepersonnesautravailpendantcetemps.Ilsagitdoncdunproduit,cequindiquele
Illustration:VisualisationdelachargedetravailduneressourcedansMSProject.
Charteduprojet(Projectcharter)
Lachartedeprojetestledocumentmisparlastructuredepilotagedanslebutdedfinirleprojet,de
constituerlesbasesdesagestionetdefournirunerfrencepourlvaluationultrieuredesonsuccs.La
chartedeprojetenautoriseformellementlexistenceetdonneautoritauchefdeprojetpouraffecterles
ressourcesdelorganisationauxactivitsdeduprojet.
Chefdecomposante
LerledechefdecomposanteestspcifiquedeladmarchedeGestionAxesurlesRsultats(GAR).
Lechefdecomposanteestsouslaresponsabilitdirecteducoordinateurduprojet.
Chefdeprojet(Projectmanager)
Lechefdeprojetestenchargedelagestionduprojet.Ilestnommparlinstancedepilotagepourprendre
enchargeleprojetaveccommemissiondatteindrelesobjectifsdfinis.Sonrleconsisteplanifierle
droulement,suivrelavancementphysique,ragirauxcarts,ngocierladisponibilitdesressources,
mettrejourletableaudebordetinformersahirarchiedeltatdavancementduprojet.Ilaundevoir
dalerteencasdedrivequilneparviendraitpascontenir.
Illustration:Lesqualitsduchefdeprojet.
ChefdeprojetMOA
LexpressionChefdeprojetdsigneprfrentiellementlapersonnechargedelagestiondeprojetdans
lentitmatredoeuvre.Danslintrtduprojet,lechefdeprojetMOEdoitavoiruninterlocuteurunique
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 21/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
danslentitmatredouvrage(MOE).CedernierpeuttredsignparlexpressionChefdeprojetMOA.
Chefdeprojetutilisateur
Danstouslesprojetsetplusencoredanslesprojetsinformatiquesilestindispensablequelepointdevue
desutilisateurssoitprisencompte.Unebonnerponsecettencessitestdecrerungroupe
reprsentatifdesutilisateurs.LeChefdeprojetutilisateursestchargdanimercegroupeetdentrele
reprsentantdanslquipeprojet.
Chemincritique(CriticalPath)
Lechemincritiqueestunparcoursallantdudbutlafindurseaulogiqueettelquesaduresoitplus
grandequetoutautrechemin:cestletempsminimumpouraboutirlvnementfinal.Lechemincritique
estconstitudestchesmargenulle,appelestchescritiques.
Riennempchequilyaitdeuxcheminscritiquesouplusdansunprojet.
Illustration:Enrouge,lechemincritique(capturedcrandeMicrosoftProject).
Cheminsouscritique(NearcriticalPath)
Dansleslogicielsdeplanificationdeprojetslesplusvolusilestpossibledeparamtrerunseuildedure
demargetotaleendessousduquellesbarresdudiagrammedeGanttdestchesconcernesaurontla
mmeapparencequelestchescritiques(gnralementencouleurrouge).Cestchessontappeles
souscritiques.
Classedestimationdescots(Costestimatingclass)
Laclassedestimationestunindicecaractristiquedelaprcisionduneestimationdecot.Ilexiste5
classesdestimation,de5laplusapproximative1laplusprcise.
Laclassedestimationdpenddelaquantitetdelaqualitdesdonnesmisesladispositionde
lestimateuretdelamthodedestimationutilise.Ilestadmisquuneestimationdeclasse5
Clause
Uneclauseestunedispositionparticulireduncontrat.Parexemplelaclausederetenuedegarantie,la
clausederservedepropritoulaclausedeconfidentialit.
Clausedeconfidentialit(Confidentialityclauseounondisclosureagreement)
Laclausedeconfidentialitestunepartieducontratouundocumentannexaucontrat,quiinterditaux
signatairesdedivulguerlesinformationslesplussensiblesduprojet.Ilexistedenombreuxmodlesde
clausesdeconfidentialit.
Clausederserve(Contengencyclause)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 22/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lorsdelasignatureduprocsverbalderecette,leclientestfondcontesterlaconformitdecertains
livrables(ilmetdesrserves).Ilmetparcritsesobservationssouslaformeduneclausederserve.
Chargeaufournisseurdergulariserlasituationpourobtenirlalevedesrservesquidclencherala
cltureduprojet.
Nepasconfondreaveclaclausederservedepropritquiprotgelevendeurdunbienencasdenon
paiementdecebienparlacheteur.
Clausederservedeproprit
Laclausederservedepropritestuneclauseducontratquiassureauvendeurlepaiementduprixdu
bienlivr.Cetteclausepermetauvendeurderesterpropritairedubienjusqucequeceluicisoit
entirementpay.Grcecetteclauseletransfertdepropritseraeffectifdsquelacheteuraurapay
lintgralitduprix.
Clausederetenuedegarantie
Dispositionduncontratquiprvoitlapplicationduneretenuedegarantie
Client(Customer)
Dansuneacceptionrestrictive,leclientestlapersonne(physiqueoumorale)quireoitduneentreprise,
contrepaiement,desfourniturescommercialesoudesservices.Danslecontratquiliematrisedoeuvreet
matrisedouvrage,lematredouvrageestenpositiondeclient.Dansbeaucoupdorganismes,latendance
estrgirlesrelationsentreservicessurunmodeclientfournisseur,bienquilnyaitpasproprement
parlerdepaiement.Eninformatique,onappellemachineclienteoulogicielclientlamachineoulelogiciel
quireoitdesdonnesprovenantdunserveur.
Clientutilisateur
Enanalysedelavaleur,leclientutilisateurestlapersonneimaginairecenseporterlesattentesdelacible
marketingduproduittudi.
Cltureduprojet(Projectclausure)
Leprocessusdecltureduprojetregroupelesactionssuivantes:Livraisondursultatduprojetaux
utilisateurs(recetteettransfertdeproprit).Reclassementdesmembresdelquipeprojet.Clturedes
contratsaveclesfournisseursetsoustraitants.Rdactiondubilanduprojet.Capitalisationdessavoirfaire
(bonnespratiquesetbonnessolutions)etdelexprienceacquise(standarddecotetdetemps,risques,
erreurs).Lchecdunprojetpeutdonnerlieusacltureprmature.
CoCoMo
LamthodeCoCoMo(pourConstructiveCostModel)estddielestimationdeschargesdesprojets
informatiques.Elleutilisecommedonnedentrelenombredelignesdecode,supposconnu.CoCoMo
tendtreremplaceparlamthodedespointsdefonction.
CoefficientdactualisationvoirTauxdactualisation
Collaboratif(collaborativework)
Letermecollaboratifserencontredanslesexpressionstravailcollaboratifetoutilscollaboratifs.Le
modecollaboratifconsistefairetravaillerensembledescontributeursdistantsquinontpasforcmentles
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 23/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
mmeshorairesdetravail.Lesoutilsdetravailcollaboratifssontprincipalementdessystmesinformatiques
permettantlamiseencommundesdonnesduprojet:documents,maquettesvirtuellesetqui
automatisentlatransmissiondelinformation.
Comitdepilotage(Steeringcommittie)
Lecomitdepilotage(ouCOPIL)assurelinterfaceentreleMOE(matredoeuvre)etleMOA(matre
douvrage),ilassureunsuivirgulierduprojetetunecommunicationentrelesdiffrentspartenaires.Ila
unemissionoprationnelledepilotage,decontrleetdallocationdebudget.Defaongnrale,ilest
prsidparunreprsentantduMOA,parexemplelechefdeprojetMOA.Cecomitestanimparun
directeurdeprojet,quiapourvocationdentreteniruneinteractionencontinuentreMOEetMOA.
Comitdutilisateurs(oucomitdesutilisateurs)voirUtilisateurs
Comitstratgique
Auseinduneorganisationlecomitstratgiqueapourrledeveillerlacohrenceduportefeuillede
projetsetdarbitrerencasdepnuriederessources.
Commanditaire(Sponsor)
Lecommanditaireestlapersonnephysiquedsigneparlematredouvragepourassurerlepilotagedu
projet.IlestlinterlocuteurprivilgiduchefdeprojetMOEouduchargdaffairedanslecasdesprojets
externaliss.Ilestresponsabledeladfinitiondesobjectifsduprojetetdeladcisiondinvestirdansle
projet.
CommandovoirEquipeddie
Communigramme(Communigram)
LecommunigrammeestunoutildeplanificationtoutfaitcompatibleaveclediagrammedeGanttetle
rseaulogique.Lecommunigrammeoffrelavantagedecentrerlattentionsurleslivrables,surlefluxde
communicationetsurlesresponsabilitsdanslacirculationdecetteinformation.
Illustration:Lecommunigramme.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 24/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
CompagnonnagevoirAccompagnement
Comptenceprojet(Projectcompetency)
Lacomptenceprojetestuneaptitudedmontremettreenoeuvrelesconnaissancesetlessavoirfaire
ncessaireslarussitedesprojets.Lacomptenceprojetpeuttrevalideparunecertificationen
managementdeprojet.
Composant(Component)
Uncomposantestunobjetmanufacturquiseraintgrenltatauproduit.Parexempleuncomposant
lectronique,uncomposantmcanique
Composante
LemotcomposantefaitpartieduvocabulairedelaGAR(Gestionaxesurlesrsultats)utilisenotamment
danslesprojetsdedveloppementcommunautaire.Cesprojets,lorsquilssontdegrandeampleur,sont
structursenphasesellesmmedcoupesencomposantes
Lemotcomposantedsignelafoislecontenudelamissionet
Conceptioncotobjectif(CCO)(Designtocost)
LaCCOestunedmarchedecsendante(topdown)quiconsistedistribuerlecotderevientobjectifdu
produitdanschacundesessousensemblesetlmentsconstitutifs.Chaqueconcepteurdunsous
ensembleoudunlmentacommeinstructionformelledenemettreenoeuvrequedessolutions
compatiblesaveclecotobjectifparteldelapartiedontilalacharge.Danslecasfrquentolundes
concepteursneparvientpascontenirlecotdansleslimitesfixes,lechefdeprojetprocdeun
arbitrage.LadmarchedeCCOdevraittrelepassageobligdetouslesprojetsdinnovation
technologique.
Illustration:LadmarchetopdowndelaCCO.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 25/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Conceptioncotobjectifglobal(CCOG)(Designtolifecyclecost)
LaCCOGestunedmarchedeconceptiondeproduitquiviseminimisernonpaslecotderevientmais
lecotglobaldevie(dexploitation)duproduit.
Conceptionobjectifdsign(COD)(Designtoobjective)
Leconceptdeconceptionobjectifdsign(COD)estuneextensiondeceluideconceptionacoutobjectif
(CCO).AlorsquelaCCOconsidrecommefixelobjectfdecot,laCODtientcomptedundeuxime
paramtreetintroduitlanotiondetauxdchangeentrelecotetledeuximeparamtre.
Ceprincipevautparexemplepour
ConfrencedelancementvoirRuniondelancement
Configuration
LemotconfigurationestutilisdanslexpressionGestiondeconfiguration.Laconfigurationestladfinition
dusystmeuninstantdonn.Cetteconfigurationestdcritelaidededocumentscommedesplans,
schmas,nomenclatures,logigrammes
Configurationderfrence
Laconfigurationderfrenceestcelleprisecommebasededpart,audbutduprocessusdegestionde
configuration.
Consultation(Inquieryousollicitation)
Enmatiredegestiondeprojet,letermedeconsultationestsynonymedappeldoffres
Contenuduprojet(Scope)
Lecontenuduprojetcorrespondlensembledutravaileffectuerpourfournirlersultatduprojet.
Contexteduprojet(Projectcontext)
Letermecontextedsignelensembledeslmentsextrieursquijustifientlexistenceduprojetouqui
clairentsacomprhension.
Lapriseencompteducontextelorsdesphasesdinitialisationduprojetestdterminantepoursonsuccs.
Lanotiondecontextecouvrelesdomainesgographique,politique,environnemental,social,socital,
conomique,financier,technologique,stratgique,concurrentiel,rglementaire,normatif,etc
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 26/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Contractant(Contractingparty)
Lecontractantestlunedespartiesliesparunmmecontrat.
Contractueletcontractuelle
Estcontractuelcequieststipulparuncontrat.Exemple:uneclausecontractuelle
Contrainte(Constraint)
Engestiondeprojetscetermecomportetroissignifications:
Limitationlalibertdechoixduconcepteurparlefaitquelematredouvrageimposeunesolution.
Enanalysefonctionnelle,lescontraintes(oufonctionscontraintes)sontdesfonctionsdontlaprsenceest
imposeparunecaractristiquedelenvironnementduproduit.
Enphasedemiseenoeuvre,estappelecontraintetouteralitdenaturerendrelestravauxplus
difficileset/oupluscouteuxqulordinaire(travailenatmosphreexplosible,rglesdescurit
exceptionnellementexigentes,interventionhorsheuresouvrables,etc)
Contraintedantriorit
Enplanification,lacontraintedantrioritestlabasedelaconstructiondurseaulogique.Elletraduitla
ncessitpourcommencerunetchededisposerdulivrableduneautretche,appeleprdecesseur.La
contraintedantrioritestreprsentedanslerseaulogiqueetdansleganttflchparunliendutypefin
dbut.Lacontraintedantrioritestuneformeparticuliredescontraintesdedpendance.
Contraintededpendance
Aprsavoirprisencompteleliendantriorit(detypefindbut),lesditeursdelogicielsdeplanificationde
projetsontintroduitdesliensdetypedbutdbut,finfinetmmedbutfin.Les4typesdecontraintes
reprsentesparcesliensportentlenomgnriquedecontraintesdedpendance.
Contraintesdelocalisationtemporelle
Enplusdescontraintesdedpendance,lapositiondunetchesurlchelledetempspeuttredpendante
dunedateducalendrier.Leslogicielsdeplanificationdeprojetspermettentdattribuerunetcheune
contraintedutypedbutlefinledbutauplusttleetc
Contrat(Contract)
Lecontratestuneconventionentredeuxouplusieursparties,tabliedanslebutdedfinirdefaon
exhaustivelesobligationsdechacunedentreelles.
Enpratique,lemotcontratdsigneledocument,etlemotconventiondsignelecontenuducontrat.
Lecontratfixelemontantdelaprestation,leschancesetlemodedepaiement.Leschancesde
paiementsontgnralementcalessur
Contributeur
Lecontributeurestunepersonnedontletravailestncessairelaralisationdunetcheduprojet.Le
contributeurfaitpartiedesressourcesduprojet.Aladiffrencedesmembresdelquipeprojet,le
contributeurnintervientquedefaonponctuellesurleprojet.
Cotraitance(Cocontracting)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 27/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
EnFrance,lecodedesmarchspublicsprvoitqueplusieursentreprisespuissentcrerungroupement
momentann(pourladureduprojet).Lesentreprisesdugroupementsonttoutescosignatairesducontrat
quileslieaumatredouvrage.Lacotraitanceestconjointe,danslecasochaqueentrepriseest
responsabledesaprestation,etsolidairesilaresponsabilitestpartage.
Courbedavancement
Lacourbedavancementestungrapheorthogonalcomportantenabcisselchelledetempseten
ordonnelepourcentagedavancement.Avantdemettreenplaceunetellecourbeilconvientdedterminer
commentseferalaconsolidationdesavancementsdetcheauniveauduprojetluimme.
DanslelogicielMicrosoftProjectlexpressioncourbedavancementdsigneenfaitleslignesisochrones
CourbedeFreiman
LacourbedeFreimanillustreleseffetsdunemauvaiseestimation.Contrairementcequelonpourrait
penser,unefranchesousestimationtoutcommeunesurestimationaboutissentuneaugmentationdu
cotrelfinal.
Illustration:LacourbedeFreiman.
CourbeenS(SCurve)
LaCourbeenSestlaprsentationgraphiqueducumuldescots,desheuresdetravailoudautres
paramtresenfonctiondutemps.Lenomprovientdelaformedelacourbe(dontlapenteestfaibleau
dbutetlafin,etseredressefortementaumilieu),consquencedufaitquunprojetdbutelentement,
acclre,etsachvelentement.
Illustration:LescourbesenS.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 28/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Cot(Cost)
Lecot(lorthographecoutestgalementvalide)dunproduitestlensembledesdpensesengagespour
obtenirceproduit.Nepasconfondrelecot,quiestunechargesupporte,etleprixquiestunevaleur
librementfixeparlevendeurdunproduit.
Cotbudgetdutravaileffectu(CBTE)(BudgetedCostofworkperformed)(CBWP)
Lecotbudgetdutravaileffectu(ouvaleuracquise)correspondlavalorisationleurcotbudgetdes
tchesacheves(etdelapartralisedestchesencours)unedatedonneditedatedtat.LeCBTE
dunetcheacheveestgalsoncotbudget.LeCBTEdunetcheencoursestgalsoncotbudget
multipliparlepoucentagedavancementphysiquedecettetche.
Exemple:
Cotbudgetdutravailprvu(CBTP)(BudgetedCostofworkScheduled)(BCWS)
Lecotbudgetdutravailprvu(CBTP)unedatedonne(ditedatedtat)estlapartdubudget
correspondantauxtchesquiauraientduestreachevesouquidevraienttreencourscettedate
Synonymes:Budgetencouru,Valeurplanifie
Cotcible(Targetcost)
Dansladmarchedeconceptioncotobjectif,lecotderevientobjectifestgalementappelcotcible.
Lecotcibleestlalimitesuprieureducotderevient,quelquipedeconceptionnedoitpasdpasser.Le
cotcibleestgnralementcalculdansunelogiquetopdownendiminuantleprixdeventeobjectifdela
margeattendue.
Cotdacquisition(Acquisitioncost)
Danslesprojetsdinvestissement,lecotdacquisitiondunbienestletotalduprixdachat,desdpenses
directementliessonacquisition(transport,assurance)etdescotslislamiseenservice
(manutention,raccordementauxnergies,miseenroute)
Enmarketing,lexpressioncotdacquisitiondsigneletotaldesdpensesengagespourconqurirun
nouveauclient.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 29/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Cotderevient(Operatingcostorproductioncost)
Dansunelogiquedeproductionensrie,lecotderevientcorrespondlasommedescotsengagspour
fabriquerchaqueproduitdelasrieprisisolment.Letermedecotderevientestpluspertinentquecelui
deprixderevientquicontinuemalgrtoutdtreutilis.
CotderevientobjectifvoirCotcible
Cotenance(CostControl)
Leprocessusdecotenanceconsistecontrolerlesdpensesetdanslamesuredupossiblelescontenir
dansleslimitesdubudgetinitial.Lacotenancesebasesurlescotsengagsousurlescotsencourus
quisontlespremiersfaitsgnrateursdunedpensevenir.
Illustration:Estimation,Cotenanceetretourdexprience.
Cotencouru(Incurredcostorspentcost)
Lecotencouru(ouCRTE)correspondlavalorisationleurcotreldestchesouportionsdetche
rellementeffectuesunedatedonneditedatedtat.Lecotencouruestunecomposanteducot
prvisionnelfinal.
Coteneur
Lecoteneurestlapersonneenchargedelamaitrisedescotsdunprojet(delacotenance).
Cotengag(Commitedcost)
Lescotsengagscorrespondentlasommedescotsencourusetdesengagements.Lecotengagest
unecomposanteducotprvisionnelfinal(voirleschma).
CotfinalestimvoirCotprvisionnelfinal
Cotprvisionnelfinaldunprojet
Lecotprvisionnelfinal(oucotfinalestim)estlasommeducotdecequiestfaitetducotdecequi
restefaire.Lecotprvisionnelfinalest,uninstantdonn,lemeilleurpronosticpossibledeceque
coteraleprojetaufinal.Lecotprvisionnelfinalpeutsobtenirdaumoinstroisfaons:
Cotprvisionnelfinal=cotsencourus+engagements+resteengager
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 30/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Cotprvisionnelfinal=cotsencourus+resteencourir
Cotprvisionnelfinal=cotsengags+resteengager
Illustration:Lecalculducotprvisionnelfinal.
Cotrcurrentetcotnonrcurrent
Danslecalculducotderevientdunproduitdesrie,onappellecotsrcurrentslescoutsobligatoirement
engagspourlaralisationdechacundesproduitsdelasrie(matirepremire,composants,main
doeuvre).Alinverselescotsnonrcurrentssontceuxquelonadengageravantlafabricationdu
premierproduitdelasrie(tudes,brevets,outillage)Lescotsnonrcurrentsentrentdanslecalculdu
cotderevientparlebiaisduneclderpartition.
CotRelduTravailEffectu(CRTEouCR)(ActualCostofworkperformed)(ACWP)
LecotRelduTravailEffectu(CRTE)estlecotrellementdpenspourchacunedestchesduprojet
dansleurtatactueldavancement.LeCRTEestutilispourletracdescourbesenS.
Synonymes:Cotencouru,Cotrel
Cotsec(Barecost)
Lecotsecestlecotprvisionnelduntravailavantpriseencomptedesprovisions.
Cotunitaire(Unitcost)
Lecotunitaireestlecotduneunitdoeuvreduneressource.Parexemplelecotduneheurede
maon,lecotdunmtrecubedebton
Crativit(Creativity)
Lacrativitestlacapacitproduirefacilementdesides,gnrerdessolutionsoriginalesenrponse
unproblme.Lacrativitestunecomposanteessentielleduprojetdinnovation.
Contrairementuneopinionrpandue,ilexistedesmthodesdestimulationdelacrativitextrmement
efficaces.Ondistinguelacrativitindividuelleetlacrativitdegroupe.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 31/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Illustration:Lundesfondementsthoriquesdelacrativit:laspcialisationdeshmisphrescrbraux.
Criticitdunrisque
Lindicedecriticitdunrisque(C)estunefonctiondesaprobabilitdoccurencedurisque(P)etdesa
gravit(G).OnconvientgnralementqueC=PxG.Lindicedecriticitpermetdehirarchiserlesrisques.
Cycledeviecommercialeduproduit
Lecycledeviecommercialedunproduitindustrielestgnralementdcritcommelasuccessiondesquatre
phasesdeviesuivantes:lintroductionduproduitsurlemarch,laphasedecroissance,laphasede
maturitetenfinlaphasededclinprcdantleretraitdumarch.
Illustration:Cycledeviecommercialedunproduit.
Cycledevieduprojet
Lecycledevieduprojetestgnralementprsentcommetantconstitudephases.Lenombrede
phasesainsiqueleurappellationpeuventvarierdundomaineunautre,voiredunorganismelautre,et
leurdsignationdunauteurunautre.Nepasconfondrecycledevieduprojetetcycledeviedunproduit.
Lemodleleplusrpanduestconstitude4phases:
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 32/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Illustration:Cycledevieduprojetettatssuccessifsduproduit.
Laphasedidentification(oudexploration):lafindecettephaselademandeestclarifie,lesobjectifs
prcissetlersultatlivreridentifi.Lescontraintessontconnuesetlastratgiederalisationdfinie.
Laphasededfinition(oudeprparation):lafindecettephaselecontenu
D
Datecibledachvement(Targetcompletiondate)
Ladatecibledachvementestladatelaquelleleproduitduprojetdoittrelivr.
Datedtat
Ladatedtatestladatelaquellecorrespondentlesdonnesdavancementsaisieslorsdelactualisation
duplanning.
Dfectuologieetanalysedfectuologique
Lanalysedfectuologiqueestlundesoutilsduprojetdinnovation.Elleestutiliseaudbutduprocessus
derecherchedides,avantlaphaseditedebrainstorming.Elleconsistefaireunecritiqueaussi
complteetobjectivequepossibleduoudesproduits(ouservices)existantsrpondantaubesoinobjetde
ltude.Ilpeutsagirdeproduitsconcurrentsouduproduitactueldelentreprise.Lanalysedfectuologique
estunpuissantlevierdinnovationpouraumoinstroisraisons
Illustration:deuxexemplesdanalysedfectuologique.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 33/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Dlai(delay)
Ledlaiestladiffrencedetemps,mesuredanslecalendrierduprojet,entreladatedefinetladatede
dbutduneaction.Parexempleledlaiduprojet,ledlaidelivraisondunbienoudunservice.Ledlai
dunprojetcorrespondlalongueur,exprimeenunitdetemps,duchemincritique.
Dlaiderecoupement
Lorsquondoitcomparerplusieursprojetsdinvestissement,ilestintressantdesuperposerlescourbesde
cumuldurevenunetdechacundesprojetsencomptition.Laprojectionsurlaxedutempsdupoint
dintersectiondedeuxcourbesestappeldlaiderecoupementoutempsderecoupement.
Illustration:Ledlaiderecoupement.
Delphes(Delphi)voirMthodeDelphes
Dpendance
Lanotiondedpendanceestlabasedestechniquesdeplanificationdeprojets.Dansleprocessusde
planification,leprojetestdcomposentcheslmentaires.Cestchessontrarementindpendantesles
unesdesautres.Leplussouventunetchepriseisolmentnepeutcommencerquesiuneouplusieurs
tches(quelonappellesesprdcesseurs)sontacheves.Onparledanscecasdedpendanceentreces
tches.
Dploiement(Deployment)
Lorsquunsystme(informatique,dorganisation)atmisenservicesurunsite,ledploiementconsiste
linstaller,ladapteretlemettreenservicesurlesautressitesdelorganisme.Ledploiementestdansce
caslunedesphasesducycledevieduprojet.
Design(Design)
Ledesignestuneactivitdecrationleplussouventvocationindustrielleoucommerciale.Ledesign
sappliquedesproduitsmatrielsouvirtuels.Ledesignsesituelacroisedelartetdelatechnique.Le
roledudesignerestdetraiterlafoislergonomieetlesthtiquedessujetssurlesquelsiltravaille.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 34/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Illustration:Ledesign.
Devis(Quotation)
Ledevisestledescriptifchiffrduneprestation.Ilestdestinenjustifierlecot.
Diagrammechemindefer
Lediagrammechemindeferestuneformedeplanningadaptauxtravauxlinaires:routes,autoroutes,
pipelineetbienentenduvoiesferres.
Diagrammedatesdates(Milestoneslipchart)
EgalementappeldiagrammeDDDouencorediagrammetempstemps,lediagrammedatesdatesestun
graphiquepermettantdesuivrelapositiondansletempsdesjalonsdirecteursduprojet.
Illustration:Lediagrammedatesdates.
Diagrammedattractivitoudiagrammeattraitsatouts
LeDiagrammedattractivit(oudiagrammeattraitsatouts)estlundesoutilsdegestionduportefeuillede
projets.Ilesttrsutilepourlaslectiondesprojetsetleurpriorisation.Ilesttoutaussiutiledansleprojet
dinnovationpourfaireunchoixentreplusieursidesdeproduitouplusieursconcepts.
Illustration:Lediagrammedattractivit.
DiagrammedeGantt(Ganttchart)
LediagrammedeGanttestuneformedeplanningprsentantenverticallalistedestravauxralisereten
horizontallchelledetemps.
Pourchaquelignedetravaux,unebarrehorizontalepermetdesituerdanslecalendrierlapriodedeson
droulement.
LediagrammedeGanttnormalnereprsentepasles
Illustration:LediagrammedeGanttflch.ExempletirdelouvrageComprendrelaplanificationde
projet
DiagrammedeKano
En1984,lejaponaisNoriakiKanotravaillesurlasatisfactiondesutilisateursvisvisdesdiffrentes
fonctionsdunproduit.Illaborelemodlereprsentciaprs:Laxeverticalfigurelasatisfactionou
linsatisfactiondelutilisateur,lepointneutre(indiffrence)estaupointdintersection(lorigine)desaxes.
Laxehorizontalfigureledegrderalisationdelafonction.Agauchelafonctionabsenteoutrsmal
satisfaite.Adroitelafonctionestparfaitementralise.
NoriakiKanoaidentifi4typedefonctions:obligatoires,proportionnelles,attractivesethostiles.
1Lesfonctionsobligatoirescorrespondentauxbesoinsimplicites.Ellesnapportentaucunesatisfaction
auclient,quiconsidrecommevidentquelles
Illustration:LediagrammedeKano.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 35/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Diebold
LamthodeDieboldestddielestimationdeschargesdesprojetsinformatiques.Elleutilisecomme
donnedentrelenombredelignesdecode,supposconnu.Diboldtendtreremplaceparla
mthodedespointsdefonction.
Directeurdeprogramme(Programmanager)
Ledirecteurdeprogrammeestlapersonnechargedesuperviserunprogramme
Directiondeprojet(ProjectMastery)
LanormeFDX50115dfinitladirectiondeprojetscommelafonctiondanslecadredelaquellesont
priseslesdcisionsrelativesauxobjectifs,lapolitique,auxaspectsfinanciersetlorganisationduprojet.
Ladirectiondeprojetsesitueauniveaustratgique.
Directiondesprojets
Dansuneorganisationfonctionnantsurlemodledumanagementparprojetslerledeladirectiondes
projetsestdeslectionneretdeprioriserlesprojets,denfixerlesobjectifs,dedsignerleschefsdeprojets,
deveilleraubonavancementdesprojetsetdeprocderdesarbitragesencasdedifficult.
Disponibilitduneressource(Resourceavailability)
LaDisponibilitduneressourcecest,jourparjour,lenombredheuresquellepeutconsacrerauprojet,ou
auxprojetsdanslecasdunfonctionnementenmultiprojets.
Dommage
Estappeledommagelaconsquencengativedelapparitiondunrisqueoudunalasurlesbiens,les
personnesousurlesfonctionsdunsystme.
DRCI
DlaideRcuprationduCapitalInvesti(Paybackpriod)
Utilisloccasiondesanalysesderentabilitdunprojetdinvestissement,leDRCIindiquequelmoment
lesgainsralissparlexploitationdubienissuduprojetaurontpermisderembourserlecotduprojet.
LeDRCIestsouventconfonduavecleROI(Returnoninvest)LeDRCIsexprimeendurealorsqueleROI
Illustration:PrincipededterminationduDRCI.
Dure(Duration)
Ladureestladiffrencedetemps,mesuredanslecalendrierduprojet,existantentrelvnementde
dbutetlvnementdefindunetcheouentrelafindunetcheetledbutdelasuivante.
Durecoule
ExpressionutilisedanslaversionfranaisedulogicielMicrosoftProjectpourdsignerlesdures
exprimesentempscalendaire.Laplupartdutempsladurecoulecorresponduntempstechnique
(parexempleuntestdefatiguedunprototype)ouduntempsdattente(schagedunepeinture)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 36/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
E
Ecartdecotdunprojet(Costvariance)
Egalementappelvariancecotlcartdecotestladiffrence,uninstantdonn,entrelavaleur
acquise(CBTE)etlecotrel(CRTE)
Ecartdedlaidunprojet(Schedulevariance)
Egalementappelvariancedlailcartdedlaiestladiffrence,uninstantdonn,entrelavaleur
acquise(CBTE)etlavaleurplanifie(CBTP).
Ecartfinalprvisionneldunprojet
Lcartfinalprvisionnelestladiffrenceentrelecotprvisionnelfinaletlebudgetinitial.Ilpermetdefaire
encoursdeprojetunpronosticsurlerespectounondubudget.Unevaleurpositivedelcartfinal
prvisionnelcorrespondundpassementdubudgetduprojet.
Echance(Deadline)
Lchanceestladatelimitedefindunetche.Elleestchoisieparlutilisateur,contrairementauxmarges
quisontlersultatducalcul.Siladatedefindetcheestpostrieurelchance,latcheestaffecte
dunemargengative.
Illustration:VuedelaffichagediagrammedeGanttdeMicrosoftProject:laflchemarquelapositionde
lchance.
Echancier(Schedule)
Engestiondeprojetlchancierestlercapitulatifdesjalonsduprojetavecpourchacunsesdatesprvue,
reporteetrelleetventuellementleslivrablesquiluisontassocis.Lchancierpeuttreprsenten
listeou,mieuxsouslaformegraphiquedunelignedetemps
Echancierdepaiement(Paymentschedule)
Lchancierdepaiementestlalistedejalons,assortisduncotoudunpourcentageducottotaldun
march.Lchancierdespaiementsestlunedesdonnesdentreduplandetrsorerieduprojet.
Effort
Leffortestlecumuldestempspassssurunetcheparlensembledesressourcesaffectescettetche.
Synonymes:travail,chargedetravail.
Engagement
Lengagementestuncotfuturcorrespondantdesproduitsetservicesquionttcommandsetquine
sontpasencorelivrs.
Enjeux(Issues)
Pourchaquepartieprenantedunprojet,lenjeuestlebnfice(entermemontairemaisaussidimage,
dapprentissage,deconfort)quellepeutesprerdelaralisationdeceprojet.Chaqueacteurduprojet
seramotivlahauteurdesesenjeuxpersonnels.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 37/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lexpressionenjeuxduprojetnedsignenilobjectifduprojetnisonbutmaissacontributionune
ambitionquiledpasse,parexemplelesenjeuxsocitauxouenvironnementaux.Ilseraitplusappropride
parlerdefinalit(finalitsocialeouenvironnementaledanslexemple)
Enoncdestravaux(SOWpourScopeOfWorks)
Lnoncdestravauxestladescriptiondtailledestravauxquidoiventtreeffectusdanslecadredun
contrat.
Ensemblier(ouMaitredoeuvreensemblierouencoreEntrepreuneurgnral)(Maincontractor)
LeMaitredoeuvreensemblierestlapersonnemoraleouphysiquechargeparcontratdelaresponsabilit
delensembledelaconstructionoudumontagefinaldunouvrage.
EnveloppeSoleau
LenveloppeSoleauestunproduitdelINPI.Contrairementuneiderpandue,cenestpasuntitrede
propritindustrielle.LenveloppeSoleaupermetseulementaucrateurduneoeuvrededaterdefaon
certainesacration.
Illustration:LenveloppeSoleau.
Equipeddie(Taskforce)
Lquipeddieestunmodedorganisationdeprojetdanslequeltouslesintervenantssurleprojetsont
dtachsdeleurstructuredorigineetrattachshirarchiquementauchefdeprojet.Ainsileprojetdevient
indpendantdelastructuredelorganisme.
Lquipeprojetpeuttrelocalisedansun
Equipeprojet(Projectteam)
Lquipeprojetestlensembledespersonnesplaces,pourladureduprojet,souslautoritduchefde
projetetchargesdelassisterpourlasupervisionet/oulexcutionduprojet.
Lquipeprojetpeutcomprendredespersonnes
Essai
Lessaiestuneoprationdestinesassurerdesperformancesdelouvrageoudunepartiedelouvrage.
Exemples:essaicliniquepourunmdicament,essaienvolpourunaronef.Lessaiestgnralement
constitudunesriedetests.
Estimateur(Estimator)
Lestimateurestlapersonnechargedeffectuerlestimationdescotsdunprojet.Lestimateurdoittre
capabledefournirlafoisuneestimationdubudgetetlafourchettedincertitudedecetteestimation.
Estimationdiredexpert
Lesmthodesdestimationdescotsdiredexpertconsistentinterrogerunexpertaumoinsdu
domaine.Lafiabilitdelestimationdpenddelexpriencedelexpertetdesonimpartialit.
Estimationanalytiquedescots
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 38/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lamthodeanalytiquedestimationdescotsestlamthodelaplusrpandueetlaplusprcise.Elleest
systmatiquementutiliselorsdelaphasedeplanificationduprojet.Lechiffrageainsiobtenusert
llarorationdurfrentieldescots(budgetderfrence).Sonprincipaldfautestdencessiterune
connaissancefineducontenuduprojet,cequiexcluedepouvoirlutiliserdanslesphasestrsamontdu
projet(phaseexploratoire).
Illustration:Leprocessusdestimationducoutdunetacheparlamthodeanalytique.
Estimationdescots(Costsestimating)
Estimerlecotdunprojetconsistetablir,auplustardavantledbutdesamiseenoeuvre,unpronostic
surcequedevraittresoncotfinal.Plusdunedizainedemthodesdestimationexistent,lesplus
connuesfigurentdanscelexiqueauxentressuivantes:Estimationanalytique,Mthodeduprixgagnant,
Estimationdiredexpert,MthodeDelphes,Mthodedesbarmes,Planningpoker,Diebold,CoCoMo,
Mthodedespointsdefonction,ModledeFreiman,MthodeParamtrique,MthodeAnalogique.
Estimationdescotslachvement(ECA)(EstimateatCompletion(EAC))
Lestimationdescotslachvementconsisteobtenirunpronostic,unmomentdesamiseenoeuvre,
ducotfinalduprojet.Ilsobtientenajoutantauxdpensesrelleseffectuesdepuisledbutune
estimationdesdpenseseffectuerjusqulachvementduprojet.
Estimationenmonnaieconstante(Constantcurrencyestimate)
Dansunpaysinflationmodre,chaqueannelavaleurdelamonnaiedcroit.Cetteralitdoittre
priseencomptedanslecalculconomiquedesprojets,fautedequoilebudgetdunprojetsedroulantsur
plusieursannesrisquedtresousestim,demmequelecalculderentabilitdunprojet
dinvestissementpeutsetrouverexagrmentoptimiste.Uncalculenmonnaieconstantenetientpas
comptedelinflationetrisquedoncdamenerauxerreurssignalescidessus.
Estimationenmonnaiecourante(Currentcurrencyestimate)
Lestimationenmonnaiecouranteestcorrigeenfonctiondelinflationetdautresfacteursconomiques
ayantuneincidencesurlapriodevise.Elleestcensetreplusprcisequelestimationenmonnaie
courante,pourautantquelepronosticsurletauxdinflationetsurlesautresfacteursprisencomptepour
lesannesvenirsevrifie.
Etape(Node)
DanslamthodePERT,aujourdhuitombeendsutude,lemottapedsigneunnoeuddurseaupert.
Danscetteacception,ltapeestunvnementdedurenulle.Letermetapeatabandonnet
remplacparjalon
Etatdavancement(Progressstatus)
Ltatdavancementestleconstatdelavancementphysique,unedatedonneditedatedtatdun
projetoudunepartiedeprojet.
Etatduproduit(Productstatus)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 39/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Ilestclassiquededcrirellaborationprogressiveduproduittoutaulongduprojetautraversde6tats
successifs.Ces6tatssuccessifssont,danslordre:Latent,Fonctionnel,Spcifi,Dfini,Ralis,Vivant.
Etatlatent.Entoutdbutdeprojetleproduitnexistequesouslaformedun
Etudedefaisabilit(Feasibilitystudy)
Ltudedefaisabilitapourbutdevaliderlefaitqueleprojetestraliste,quesesobjectifspeuventtre
atteints,etdedfinirlerfrentieldedroulementduprojet.Classiquementltudedefaisabilitcouvretout
oupartiedesaspectssuivants:Marketing,commercial,technique,conomique,finance,juridique,
organisation.
Lafaisabilitmarketingconcernelesprojetsvisant
EtudederentabilitVoirRentabilit(Profitabilitystudy)
Etudedimpact(Environmentalimpactassessment)
Ltudedimpactapourbutdidentifieretdequantifierlespollutionsetautresnuisancesquipourraienttre
causesparlefonctionnementdelinstallation.Cecidanslebutderduireaumaximumcesnuisanceset
dedmontrerquellessesituentendeadesseuilsrglementaires.
Ltudedimpactncessitedeprendreencompteles
Etudedopportunit(Opportunitystudy)
Ltudedopportunitapourobjetdepasserduneidedeprojetunepropositiondeprojet.Ellepermetde
dfinirlescaractristiquesprincipalesduprojetetdenmontrerlintrtstratgiquepourlorganisme.Elle
peutcontenirunetudedeprfaisabilitaboutissantuneouplusieurspropositionsdesolutions.
Evaluationdesrisques
Lvaluationdesrisquesconsistedterminerpourchaquerisqueidentifilesindicesdeprobabilit
doccurenceetdegravit.Lvaluationpermetdehirarchiserlesrisquesquipeuventserencontrerdansle
projet,afindemettreenplacedesactionsdeprventionpertinentes,cohrentesetadaptes.
Exigences(Requirements)
Letermeexigencesdsignecequiestrequispoursatisfaireleclient.Lesexigencespeuventtre
regroupesencatgorie:exigencesfonctionnelles,techniques,dergonomie,descurit,defiabilit,de
maintenabilit,etcLesexigencessontconsignesdanslesdocumentsdespcificationet/oudansdes
cahiersdescharges.
Exigencesfonctionnelles
Lesexigencesfonctionnellestraduisentlesattentesdelutilisateur.EllessontruniesdansleCahierdes
chargesfonctionnelousouslaformedespcificationsfonctionnellesdanslecontratquilieleMatre
doeuvreauMatredouvrage
Exigencestechniques
Lesexigencestechniquestraduisentlesobligationsauxquellesdoitsatisfairelesystme,endehorsdetoute
attentedesutilisateurs.Ilpeutsagirnotammentdexigencesrglementairesetnormatives,etdecelles
exprimesparlesservicestechniquesduMatredouvrage.
Lesexigencestechniquespeuventtre
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 40/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Extrant(Output)
Letermeextrantestissudelapprochesystmique.Chaquetcheduprojetconsommedesintrantset
produitdesextrants.Letermedelivrableestplusutilisetpluscomprhensibleparlesnoninitis.
ExtremeProgramming(ouXP)(Extremeprogramming)
ExtremeProgramming(XP)faitpartiedelafamilledesmthodesagiles.XPestddieauxprojets
informatiques.
LExtremeProgrammingatcreparKentBecketpopulariseparsonlivreExtremeProgramming
ExplaineddeKentBeckparuenoctobre1999.
F
Facilitateur(Projectfacilitator)
Enlabsencedunrelchefdeprojetcertainesorganisationsmettentenplaceunfacilitateurdeprojet.
Celuicinedisposepasdelautoritdunvraichefdeprojet.Ilestrattachunresponsable,gnralement
membredeladirectiondelorganisationetsonrleestdetransmettrelinformationdescendante(du
responsableverslescontributeurs)etmontante(descontributeursversleresponsable).
Facteurcldesuccs(Keydriver)
Unfacteurcldesuccsestunlmentquiconditionnelesuccsduprojet.Chaquefacteurclestun
levierquiagitdirectementsurlundesindicateursdutableaudebordduprojet.
Parexemplesilobjectifduprojetestdemettreenplaceunoutilinformatiquedegestiondedocuments,lun
desindicateurspeuttrelenombre
Facteurderisque
Unfacteurderisqueestunesituationquiaugmentelaprobabilitet/oulagravitdurisque.Lalcoolisme,
limprovisation,lurgence,lincomptencesontdesfacteursderisque.Unfacteurderisquepeuttre
dclenchantouaggravant,ilpeuttreendogne(interne)ouexogne(externe)
Facteurdescurit
Lexpressionfacteurdescuritesttrspeuutilise.Alinversedunfacteurderisque,unfacteurde
scuritestdenaturerduirelaprobabilitdurisqueet/ousagravit.Exemples:letravailenbinomes,
unebonnegestiondelinformation,unbonclimatdanslquipeprojet.
FBS
LesigleFBSestissudelanglaisFunctionalBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondesfonctionsouarbrefonctionnel.LaconstructiondelaFBSfaitpartiedu
processusdestructuration
ExemplesimplifideFBS:
Fichederisque(Risksheet)
Lafichederisqueestundocumentpapierouinformatiquequirsumelesdonnesdelundesrisques
identifis.Lesprincipalesrubriquesdelafichederisquesont:lvnementredout,laclasse(oucatgorie)
laquelleilappartient,lescausesetconsquencespossibles,lesfacteursderisqueetfacteursdescurit
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 41/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
quilinfluencent,sesindicesdeprobabilit,degravitetdecriticit,sonimpactsurlobjectifduprojet
(technique,tempsetcot),leresponsabledesasurveillance(pilotedurisque)etlesactionsdesurveillance.
Fichedetche(Tasksheet)
Lafichedetcheestundocumentpapierouinformatiquequirsumelesdonnesdunetche:soncode
WBS,sadsignation,sonresponsable,sadure,sesintrantsetextrants,sadescriptionetledtaildeson
cot.
Ficheprojet(Projectcard)
Laficheprojet(oufichedescriptivedeprojet)estlepremierdesdocumentderfrenceduprojettre
tabli.Cestlersumdesprincipalesinformationssurleprojet.
voircemodledeficheprojet
Flexibilit
Danslecahierdeschargesfonctionnel(CDCF)ilestdusagedattribuerchaquefonctionundegrde
flexibilit.Laflexibilitestlinformationdonneauconcepteursurlecaractreplusoumoinsimpratifde
chaqueexigencefonctionnelle.Laconnaissanceparleconcepteurdesdegrsdeflexibilitestunimportant
facteurderductiondescots.Laflexibilitpeuttreindiquesoitparunetolrancesurleniveaudu
critre,soitparlindicationdelaclassedeflexibilit:0=Impratif,1=Peungociable,2=Ngociable,3=
Trsngociable.
Laconnaissanceparleconcepteurdesdegrsdeflexibilitestunimportantfacteurde
Fonctiondunproduit(Function)
PourlAFNORunefonctionestuneactiondunproduitoudundesesconstituants(NormeNFEN13251).
Unefonctionestformuleparunverbelinfinitifsuividunoudeplusieurscomplments.Laformulationde
lafonctionnedoitpasfairetatdessolutionssusceptiblesdelaraliser.Lesfonctionsdunproduitsont
consignesdanslecahierdeschargesfonctionnel(CDCF)quiestlerfrentieldubesoin.
Fractionnementdetche
Fractionnerunetchecesteninterrompreledroulementetlereprendreplustard.Lefractionnementest
lunedestechniquesutilisespoureffectuerlenivellementduplanning.
Illustration:UnetchefractionnedansMSProject.
FrquencedunrisquevoirIndicedeprobabilitdapparitiondunrisque.
G
GBS
LesigneGBSestissudelanglaisGographicalBreakdownStructure
LaGBSestutilelorsqueleprojetportesurunsiteoudesterritoirestendus.Commesonnomlesuggre,
laGBSdcritsouslaformedunelistehirarchiquelezonageduprojet.LaconstructiondelaGBSfaitpartie
duprocessusdestructuration
Gestionaxesurlesrsultats(GAR)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 42/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
LaGestionaxesurlesrsultats,connuesouslesigleGARestnelafindesannes1990,souslgide
delAgenceCanadiennedeCooprationInternationale(ACDI).Alopposdesdmarchesclassiquesde
gestiondeprojetcentressurlesprocessus(parexemplecelleduPMI)laGARseconcentredefaon
systmatiquesurlesrsultats.
LaGestionaxesurlesrsultatsestmiseenapplicationdanslaplupart
Gestiondeconfiguration(ConfigurationManagement)
Lagestiondeconfigurationconsisteidentifieretdcrireleslmentsconstitutifsdusystmedespoints
dterminsdutemps.Leschangementsapportslaconfigurationsontcontrlssystmatiquementde
faonmaintenirsonintgritetsatraabilittoutaulongducycledevieduprojet.Parmileslments
placssousgestiondeconfiguration,setrouventlesproduitslivrsauclientainsiqueleslments
ncessaireslacrationdecesproduits.
Gestiondeconfigurationlogicielle(SoftwareConfigurationManagement)
Lagestiondeconfigurationlogicielle(GCL)nediffrepasdelagestiondeconfigurationengnral,ceci
prsquellefaitappeldeslogicielsspcialiss.
Gestiondeprojet(projectcontrol)
Lagestiondeprojetestladmarchequiconsisteorganiseretpiloterleprojetdanslerespectdes
directivesfixesparladirectiondeprojet.Cestlechefdeprojetquiestenchargedelagestiondeprojet.
Lagestiondeprojetregroupenotamment
Go/nogovoirJalongo/nogo
Gouvernancedeprojet(Projectsgouvernance)
Lagouvernancedeprojetregroupelensembledergles,deprocessus,deprocduresetderelationsmis
enplaceentrelespartiesprenantespourmettreenoeuvrelastratgiedelorganisme,dirigeretgrerles
projets.Parextension,linstancedegouvernancedsignelaoulespersonneschargesdedcider
commentlesprojetsdoiventtregrsdanslorganisme.
Graphedetendancecots.dlai(Cost.Scheduletrendreport)
Lorsqunprojetestpilotparlamthodedelavaleuracquise,onpeutprfrer,pluttquelescourbesenS
difficilesinterprterpourunnoniniti,legraphedetendance.
Illustration:Legraphedetendance.
Gravit(ousvrit)dunrisque
Lindicedegravitdurisquequantifielimportancedesdommagesredouts.
Lindicedegravitdunrisqueestunevaleurnumrique(souventvaluesurunechelledenombre
entiersde13ou14)quiestsonminimumsilerisquetrspeudeconsquencessurlesobjectifsdu
projetetsonmaximumsisesconsquencessonttrsimportantes.Lchelledegravitdoittreadapte
auprojet.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 43/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
H
Heure.personneetheure.homme(Man.hour)voirChargedetravail
Histogrammedecharge
Lhistogrammedechargeestlaprsentationsouslaformedungraphiquedelachargedetravail(en
ordonne)enfonctiondutemps(enabscisse),pouruneressource,pourungroupederessourcesoupour
leprojetentier.
Illustration:LhistogrammedechargedansMicrosoftProject.
I
Icebergdescouts
Licebergdescoutsestunemtaphoreextrmementpuissantelorsquilsagitdeconstruireunprojet
dinvestissementindustrieletsurtoutdejustifierlechoixdunesolutionpluscouteuselachatmaisplus
conomiquemoyenterme.
Illustration:Licebergdescouts.
ICEC(InternationalCostIngineeringCouncil)
Sintressantprincipalementlaspectconomiquedesprojets,lICECdlivreunecertificationaxe
cotenance
Idalit
Danslalanguefranaise,lidalitestlecaractredecequiestidal.
Enmanagementdeprojetsetplusparticulirementdanslesprojetsdinnovation,leconceptdidalitestun
levierpuissant.Ilconsistecommencerltude
Identificationdesrisques
Lidentificationdesrisquesconstitueledbutdeladmarchedemaitrisedurisque.Cetteoprationconsiste
tablirlalistedesrisques.Cetravaildoitsappuyersurdeslmentsconcrets:lexploitationduretour
dexpriencedesprojetspasss,lesdocumentsduprojet:Planning,budget,plandetrsorerie,schmas,
plansettoutautredocumentcontribuantladfinitiondelasolution.
Immobilisation
LetermeImmobilisationestutilisdanslesprojetsdinvestissement,limmobilisationestunbiencorporel
ouincorporeldenaturedurable.Lesimmobilisationssontpossdesouacquisesparachat.Les
immobilisationsnecomprennentpaslesstocksdebiensmatrielsdtenusdesfinsdedistribution,niles
picesderechange,nilesbiensconsommables.
Impactduprojet(Projectimpact)
Lestermesfinalitetenjeuxvoquentdesconsquencespositivesetsouhaitesduprojet.Lemotimpact
dsigneleseffetspositifsoungatifsduprojet,attendus(ouredouts)danslesdomainesenvironnemental,
conomique,sanitaireousocial.
Utilisdanslecadrerglementaire
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 44/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Impactdunrisque(Riskimpact)
Engestiondesrisquesprojetlimpactestlaconsquencedelamanifestationdurisquesurlobjectifdu
projet.ondistinguetroistypesdimpact:impactcots,impactdlaietetimpactperformance.
Limpactdlaietlimpactperformancepeuventtreexprimsenvaleurmontaire,desortequaufinal
Illustration:Lesconsquencesdurisquesemesurentparleurimpactsurlobjectif
Implmenter(toimplement)
ImplmenterestunanglicismetrsutilisenFrancedansledomainedesprojetsinformatiques.
Implmenterconsistetraduireunalgorithmedansunlangageinformatiqueetdefaonplusgnrale
mettreenuvreunesolutioninformatique.
Imprvu(Contengency)
PourlanormeAFNORFDX50117unimprvuestunvnementvirtuelnonidentifiable,unalaun
vnementvirtuelidentifiablemaisnonquantifiableetunrisqueunvnementvirtuelidentifiableet
quantifiable.
Danslapratiqueonregroupelesimprvusetlesalasetlonconstitueuneprovisionpourencouvrirle
cot.
Incoterms(Internationalcommercialterms)
Lesincotermssontdesrglesinternationalesconcernantletransfertdepropritdesmarchandiseslors
deleurlivraisonunclienttranger.LesincotermsonttmisesaupointparlaChambredecommerce
internationale.
Indicateur(Indicator)
Achaqueobjectifdoiventtreassocislesindicateursquipermettronsencoursdeprojetet/ousacloture
demesurerdefaonprciseetincontestableledegrderalisationdecetobjectif.
Choisirunbonindicateurnesuffitpas,fautilencorechoisirlessourcesdevrification,lamthodede
collectedesinformations,lafrquencedesrelevsetdsignerleresponsabledusuividecetindicateur.
Ondistinguelesindicateursdeprocessus,dersultatetdimpact.
Lesindicateurssontregroupsdansletableaudebordduprojet.
Choisirunbonindicateurnesuffitpas,fautilencorechoisirlessourcesdevrification,lamthodede
collectedesinformations,lafrquencedesrelevsetdsigner
Indicateurcldesuccs(Keyindicatorofsuccess)
Unindicateurcldesuccsestunindicateurmisenplacepourpermettrelamesureposteriorilesuccs
dunprojet.
Indicateurobjectivementvrifiable(IOV)
LexpressionIndicateurObjectivementVrifiableestutilisedanslamthodeGAR(gestionaxesurles
rsultats).
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 45/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Indicedecriticitdunrisque:voirCriticit
IndicedegravitdunrisquevoirGravit
Indicedeperformancedescots(IPC)(Costsperformanceindex(CPI))
Lindicedeperformancedescotsestunindicateurpermettantdecomparer,unedatedonne,uncot
relparrapportuncotbudgt.
Ilsecalculeendivisantlavaleuracquise(VA)parlecotrel(CR).
LaformuledecalculestIPC=VA/CRouIPC=CBTE/CRTEsilonutiliselesanciennesabrviations.
SiIPC<1lecotrelestsuprieurauxestimationsetinversementsiIPC>1indiquequelescotsrels
sontinfrieursauxestimations.
Laformuledecalculest
Indicedeperformancedesdlais(IPD)(Tocompleteperformanceindex(TCPI))
Lindicedeperformancedesdlaisestunindicateurpermettantdecomparer,unedatedonne,
lavancementdutravailrelparrapportlavancementdutravailplanifi.Ilsecalculeendivisantlavaleur
acquise(VA)parlavaleurplanifie(VP).
LaformuledecalculestIPC=VA/VPouIPC=CBTE/CBTPsilonutiliselesanciennesabrviations.
SiIPD<1leprojetaglobalementprisduretardetinversementsiIPC>1leprojetestglobalementen
avance.Attentiontoutefois,lediagnosticdoittreconfirmparunexamentduchemincritique.
Indicedeprobabilitdapparitiondunrisque
Lindicedeprobabilitdapparitiondunrisqueestunevaleurnumrique(souventvaluesurunechelle
denombreentiersde13ou14)quiestsonminimumsilerisquetrspeudechancesdese
raliseretsonmaximumsisonapparitionestquasicertaine.EgalementappelFrquencedapparition,
ouProbabilitdoccurrence
Industrialisation(Productionpreparingsystem)
LIndustrialisationestlaphaseducycledeviedunprojetindustrielquisesitueaprslaphasede
conceptionetquisetermineparlemiseenproductionduproduit.Lindustrialisationconsiste
essentiellementconcevoir,raliseretmettreaupointlesmoyensdeproduction.
Ingnierieconcourante(ouingenieriesimultane).(Concurrentengineering)
Danslesannes70,certainssecteursdelindustriedemassesesonttrouvsfacelancessitde
raccourcirlesdlaisdeleursprojetsdeproduitsnouveaux.
Unenouvelleformedorganisationsestainsidveloppedanslindustrieautomobilesousleterme
dingnierieconcourante,introduisantdeuxchangementsimportants
Ingnierieinverse(Reverseengineering)
Lingnierieinverseestlanalysedunsystmetechniqueexistant,danslebutderecherchersesprincipes
deconception.
Ingnieriesquentielle.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 46/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lingnieriesquentielleconsistecequelacrationdunnouveauproduitsoitconfiesuccessivement
plusieursservicesspcialiss(marketing,tudes,design,mthodes,industrialisation)chaquetape
utilisantcommedonnesdentrelesdonnesdesortiedeltapeprcdente,sanspossibilitoupresque
dertroaction.Lingnieriesquentielleestdeplusenpluscontesteetremplaceparlingnierie
concouranteetlemanagementparprojets.
Innovation(Innovation)
Uneinnovationestuneamliorationradicaledunproduit,dunservice,dunprocdoudunedeleur
composantes.Linnovationsedistinguedunedcouvertedanslamesureoellesinscritdansla
perspectiveduneapplicationimmdiate,leplussouventviseconomique.Linnovationsedistingue
aussidelInvention.Celleci(linvention)nestuneinnovationquesileproduitlaquelleelledonne
naissancerencontreunsuccscommercial.
Illustration:Lecontextedelinnovation.
Innovationderupture(Disruptiveinnovation)
Onappelleinnovationderuptureunnouveauproduitouservicequibouleverselemarch.Linnovationde
rupturecredenouvelleshabitudesetdusage,elleentraineleplussouventladisparitionrapidedes
produitsetservicesquilontprcde.Quelquesexemplesdinnovationsderupture:letlphoneportable,
lIPhone,lamessagerielectronique.EnleurtempsledisquemicrosillonpuisleCDROMtaientdes
innovationsderupture.
InnovationfrugaleouinnovationJuugad
Linnovationfrugale(ouJugaadenhindi)estlacapacitingnieusefaireplusavecmoins.
Mmesilexpressionestrcente,leconceptdinnovationfrugaleestuneralitanciennedanslespayspeu
dveloppscommelInde,laChine,lespaysdAfrique,odepauvresgenspuisentdansleuringniosit
Illustration:LerfrigrateurMilloCool,symboledelinnovationfrugale.
Innovationincrmentale
Linnovationincrmentaleconsisteamliorerunproduitouunservicepartouchessuccessives,en
apportantchaquefoisunavantagesignificatif,maissansprendrelerisquedebouleverserlemarch.
Linnovationincrmentaleestgnralementlefaitdesacteursenplace,ellesappuiesurlescomptences
matrisesparlentrepriseoufacilesacqurir.Unexempledinnovationincrmentale:levhicule
automobiledepuissonoriginejusqunosjours.
INPI
LINPIestuntablissementpublic,placsouslatutelleduministredelconomie.Ilreoitettraiteles
demandesdedptdesbrevets,marques,dessinsetmodlesetdonneaccstoutelinformationsurla
propritindustrielle.LINPIparticipeactivementllaborationetlamiseenuvredespolitiques
publiquesdansledomainedelapropritindustrielleetdelalutteanticontrefaon.
Intgration(duproduit)(Integration)
Dansleplanningduprojet,unetchedintgrationconsisteassemblerlessouspartiesdusystme.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 47/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Intgration(ausensdedomainedegestiondelintgration)(Integrationmanagement)
DanslerfrentielduProjectmanagementInstitute(PMBOK),lepremierdes9domainesde
connaissancesestceluidelagestiondelintgration.Ilapourobjectifdassurerquelesdiffrentslments
ncessairesauprojetsontidentifis,dfinisetsuivi.
Intelligenceconomique(IE)(Businessintelligence,competitiveintelligence)
Lintelligenceconomiqueestlensembledesactionsderecherche,detraitementetdediffusiondes
informationsutilesunorganisme.Cesinformationssontcensestrecollectesenutilisantdesmoyens
lgaux.
Intensitduneressourcesurunetche(Resourceintensity)
LIntensitduneressourcesurunetcheestlaparten%desacapacitjournalirequellevaconsacrer
cettetche.
Interface
Dunefaongnralelemotinterfacedsignelalimiteentredeuxlmentsconstitutifsdunsystme.En
gestiondeprojetsetplusparticulirementpourlagestiondesrisquesprojets,lapriseencomptedes
interfacesestdterminante.Deschefsdeprojetexprimentsestimentque80%desrisquessemanifestent
auxinterfacesdusystmeetapparaissentlorsdesoprationsdintgration.
Intrant(Input)
Unintrantestunlment(matire,composant,logiciel)requispourlaralisationdunetcheduprojet.
Lintrantdunetcheesttrssouventlextrantdunprdecesseur.
Invention(Invention)
Uneinventionestunemthode,unetechnique,unmoyennouveauparlequelilestpossibledersoudreun
problmepratiquedonn.Uneinventionestreconnueparladlivrancedunbrevetdinvention.
Inversion
Linversionestunoutilduprojetdinnovation.Linversionestunetechniquedanimationdesquences
crativesconsistantcommesonnomlesuggreinverserlaproblmatique.
Commecestsouventlecasenmatiredecrativitlasquencedinversionsedrouleendeuxtemps
Illustration:Exempledersultatdunesancedinversion.
Investissement(Investment)
Comptablement,linvestissementconsiste,pourlentreprise,transformerlesressourcesfinanciresenun
ouplusieurslmentsquelentrepriseutiliserapourconcourirdemaniredurablelaralisationdeson
objetsocial.Leprojetdinvestissementconsisteprocderltudepuislamiseenplacedeces
lments.
IPMA(InternationalProjectManagementAssociation)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 48/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
LIPMAestunorganismecertificateurenmanagementdeprojetsbasauxPaysBas.LacertificationIPMA
validelescomptencesengestiondeprojets.
Isochrone:voirLigneisochrone
J
Jalon(Milestone)
UnjalonestunrepreprdterminetsignificatifdanslecoursduProjet(AFNORFDX50115)
Cestunvnementsurvenantaucoursduprojet,dontonpeutidentifierdunefaoncertaineladate
laquelleilseproduit.
Lejalonnestatteint(ouralis)quelorsque.
Illustration:Lesjalonsduprojet.
Jaloncontractuel(Contractualmilestone)
Dansuncontrat,certainsjalonsduprojetserventdedclencheursaupaiementdunefractionconvenue
lavanceduprixdelaprestation.Cesjalonsdeviennentparcefaitcontractuels.
Jalondentre(Inputmilestone)
Lintroductiondansleplanningdejalonscorrespondantauxintrants(information,chantillons)duspar
lesdiffrentsacteurs,ycomprisetsurtoutparleclient,permetdefairepeserunesainepressionetsiles
chosessepassentmaldefaireposteriorilapartdesresponsabilits.
Jalondirecteur
Lesjalonsduprojetreportssurleplanningdirecteurportentnaturellementlenomdejalonsdirecteurs.
Jalongo/nogo
Cestloccasiondespremiersjalonsduprojetquelondoitseposerlaquestiondepoursuivreounonle
droulementduprojet.Douleurdnominationdejalonsgo/nogo,quisurprendlesnoninitis.
Jalonnement(Milestoneschedule)
Lejalonnementestloprationquiconsistetablirlalistedesjalonsdirecteursdunprojet.
Jalonnementdetche
Lorsquunetcheestdenaturetrophtrognepourquelonpuisseexprimersonpourcentage
davancementsouslaformedunevariablecontinue(dezro100%),ilrestelapossibilitdelaconsidrer
commetantunmicroprojet.Onlajalonnecommeteletonattribueplusoumoinsarbitrairementun
pourcentagedavancementchaquejalon.Laprogressiondelavancementsefaitalorsdefaon
discontinue,parpaliers.
Jeudessai
Danslesprojetsdesystmesdinformation,unjeuxdessaiestladescriptiondunesuitedactionsetde
rsultatsattendus,ayantpourobjectiflavalidationdunefonctionnalitdelapplication.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 49/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Jour.personneetjour.homme(Man.day)voirChargedetravail
K
Khephren(etKheops)
Khefrenestunemthodedemanagementdesprojetsdesystmesdinformation(projetsinformatiques).
LesmthodesKheopsetKhefrensontintimementassocies:Kheopsestdestinelamatrisedouvrage
etKhefrenlamatrisedoeuvre.KheopsetKhefrensontdesmthodessoutenuesparleministrefranais
delquipement.
L
Lettredemission(Jobdescription)
Lalettredemissionestundocumentmisparlastructuredepilotage,pourofficialiserlamissionduchefde
projetetluidonnerlespouvoirsncessaires.
Danslesstructuresmatricielleslalettredemissiondfinitavecprcisionlesconditionsdanslesquellesle
chefdeprojetpourrautiliserlesressourcesdelorganismedanslesactivitsduprojet.
Lalettredemissiondfinit:
leslimitesderesponsabilitdu.
Illustration:Lalettredemissiondanslalogiqueduprojet.
Levedesrserves
DanslecasouleProcsverbalderecettedfinitivefaittatderserves,lorsqueleprestataireaexcut
lestravauxvisantsatisfaireauxrserves,ceuxcidoiventtreconstatsduncommunaccord,entrele
prestataireetlematredouvrage.Cetteoprationcontradictoireestappelelevedesrserves.Laleve
desrservesestofficialiseparleProcsverbaldelevedesrserves
Liaison:voirLienlogique
LiendedpendancevoirLienlogique
Lienlogique(ouliaison)(Logicalrelationship)
Lelienlogiqueexprimeunerelationdordreentredeuxtchessuccessives.Danslerseaulogique,lesliens
sontvisualisspardesflches.LelienleplusutilisestdetypeFinDbut,galementappellien
dantriorit.Ilrelielvnementdefindelatcheprcdentelvnementdedbutdelasuivante.Les
autreslienssontdetypeDbutDbut,FinFinetplusrarementDbutFin.
Pourexprimerlcartdetempsminimumdevantscouler
Illustration:LeslienslogiquesdansMicrosoftProject.
Lignebudgtaire(Budgetitem)
Lalignebudgtaireestuneaffectationdefondsdfiniedanslebudgetetcorrespondantunelignedela
WBS.
Lignedetemps(timeline)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 50/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lalignedetempsestunereprsentationrsumeduprojetsouslaformedunaxehorizontalreprsentant
laxedutempsetsurlequelsontportslesjalonsdirecteursduprojet
Synonymes:chronologie,temporama,chancierdeslivrables.
Illustration:LaffichagechronologiedeMicrosoftProject.
Ligneisochrone(Statusline)
Tracedirectementsurlediagrammedeganttprvisionnel,laligneisochroneestunelignebrisetrace
unedatedonneappeledatedtat,etquirelielespointsdavancement.Lalignebrisepointeversla
gauchelestchesenretardetversladroitelestchesenavance.
Letracdelaligneisochrone
Illustration:LeslignesisochronestracesdanslaffichagediagrammedeGanttdeMicrosoftProject.
Limitedefourniture
Dansuncontratouunecommandeilestimportantdeprciserdefaonexplicitecequiserafourniet
surtoutcequineleserapas.Cestlobjetduparagraphelimitesdefournitures.
Lissage(Resourcesmoothing)
Lanormefranaisedfinitlelissagecommetantunprocddutilisationdesmargespermettantune
mobilisationdesressourcesaussiuniformequepossiblesansdcalerlesdatesobjectifsduprojet.
Enpratique,lelissageconsiste
Livrable(Deliverable)
Onappellelivrablelersultatattenduduneactivitoudunprocessus(AFNORFDX50115)
Ondistinguetroistypesdelivrables:
Leslivrablesproduit,parmilesquelslesplans,maquettes,schmas,prototypes,etlesconstituantsdu
produitfinalleurdiffrenttatdlaboration.Lelivrablefinalestleproduitduprojet.
Leslivrablesprojet.Essentiellementlachartedeprojet,leplandemanagementduprojetetlebilandu
projet.
Leslivrablesdegestion.parmilesquelslesrapportsdavancement,lescompterendusderunions,les
relevsdedcision.
Touscesdocumentssontarchivsenfindeprojetetconstituentlabasederetourdexpriencede
lorganisme.
Attention:unlivrablenestpasun
LoideParkinson
OnpeutrsumerlaloideParkinsoncommesuit:letempspassaccomplirunetcheintellectuelle
sadapteautomatiquementautempsdisponible.
Ilnesagitpaslduncomportement
Lotdetravaux(Workpackage(WP))
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 51/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lelotdetravauxestunregroupementdetchesaffectunresponsableunique.Lelotdetravauxest
dfinilintersectiondelaPBSetdelOBS.Achaquelotdetravauxcorrespondunbudgetetundlai.Il
peuttrelidautreslotsdetravauxpardesliensdedpendance.
Lelotdetravauxsesitueauniveauleplusbasdela
Lotir
Lotirunprojetcestregrouperlestchesenlotsdetravaux.
Lotissement
Lelotissementestlactiondelotir.
M
Matredoeuvreetmatrisedoeuvre(MOEouM)(Projectowner)
Alpoquedesbtisseursdecathdrales,lematredoeuvretaitlapersonneenchargedeconcevoiretde
menerbienlaconstructiondelOuvrage.
Lexpressionestaujourdhuiutilisepourdsignerlapersonnephysiqueoumoralequiassumevisvisdu
Maitredouvragelaresponsabilitdelaconceptionetdelaralisationdelouvrageouplusgnralementdu
systme.
LeMOEestresponsablede
Matredouvrageetmatrisedouvrage(MOA)(Productowner)
Letermematredouvrageestissudesprojetsdeconstructiondebtimentsoudegniecivil,ilsest
rpanducesderniresannesdansdesprojetsdetousordres.
LeMOAestlapersonnephysiqueoumoralepourquilouvrage(oulesystme)estralis.Ilest
responsabledelexpressiondesbesoins.Ilfixelobjectiftechnique,lenveloppebudgtaireetlesdlaisdu
projet.Ilenassurelefinancement,seulouavecdespartenaires.
Pendantlamiseenoeuvreduprojet,lematredouvrage
Illustration:Rlesetresponsabilitsdanslesprojets.
Matredouvragedlguetmatrisedouvragedlgue(MOADouMOAdouMOD)
Lematredouvragequinapaslacomptencemtieret/oulacomptenceengestiondeprojetpeutse
fairereprsenterauprsdumatredoeuvreparunestructurespcialise.Cettedernireestalorsen
positiondematredouvragedlgu.LeMOADassuredonclinterfaceentreleMOAetlematreduvre,
contrairementlAMOAquiintervientenpositiondeconseil.
Matredouvrageoprationnel(MOAO)
Lerledematredouvrage(MOA)peuttredistribuentredeuxentits:LeMOAStratgiquequiprendra
lesgrandesdcisionsetleMOAOprationnelquiassureraauquotidienlarelationaveclechefdeprojet
MOE.Cettelogiqueestcohrenteaveclarpartitiondesresponsabilitsparniveauxdepilotage.
Matredouvragestratgique(MOAS)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 52/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lematredouvragestratgiqueestencharge,danslentitmatredouvrage(MOA)desdcisions
stratgiquesconcernantleprojet:dterminationdesobjectifs,nominationduchefdeprojetMOA,prisede
dcisionencasdedifficultimportante
MatrisedescotsvoirCotenance
Matrisedesdlais(Schedulingcontrol)
LamaitrisedesdlaisfaitpartieduprocessusplusgnraldemanagementdesdlaisMatriserlesdlais
cestcontrlerlabonneexcutionduplanningderfrenceetprendrelesmesurescorrectivesencasde
drive.
Matrisedesrisques(Riskcontrol)
Lamaitrisedesrisquesfaitpartieduprocessusplusgnraldemanagementdesrisquesduprojet.
Matriserlesrisquescestmettreenoeuvrelesmesuresdetraitementdesrisques,assurerlasurveillance
desrisques,prendrelesmesurescorrectivesencasdalerteetenfinassurerlacapitalisationdurisqueen
prvisiondesprojetsvenir.
MatrisedoeuvrevoirMatredoeuvre
MatrisedouvragevoirMatredouvrage
Matriseducontenu(Scopecontrol)
Lamaitriseducontenuduprojetfaitpartieduprocessusplusgnraldemanagementducontenuduprojet.
Lamatriseducontenuconsisteveillercequelesexigencesducahierdeschargessoientrespecteset
grerlesdemandesdemodification.
Managementdeprojet(Projectmanagement)
Lanormedfinitlemanagementdeprojetcommelacombinaisondeladirectiondeprojetetdelagestion
deprojet(AFNORFDX50115).LadfinitionduPMIestlasuivante:Applicationdesconnaissances,de
lexprience,desoutilsetmthodesncessairespourquelersultatduprojetatteigneoudpasseles
besoinsetlesattentesdespartiesprenantes.
Illustration:Lesniveauxderesponsabilitdanslesprojets.
Managementdesdlais
Lemanagementdesdlaisestleprocessusconsistanttablirleplanningderfrenceduprojet,
contrlerensuitequelestravauxsedroulentconformmentauxprvisions,etcorrigerlesventuelles
drivesdedlai.Lemanagementdesdlaisfaitlobjetduchapitre6duPMBOK
Managementdesrisquesprojet(Riskmanagement)
Lemanagementdesrisquesestleprocessusmisenoeuvrepourrduirelesrisquesduprojet.Ilexisteen
ralitdeuxprocessusassezdiffrentsdematrisedesrisques,suivantleniveaudepilotageconcern:La
maitrisedesrisquesstratgiquessintrressegarantirlaralisationdesbutsduprojetalorsquelamaitrise
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 53/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
desrisquesoprationnelsvisesassurerquelobjectifduprojetsoitatteint(triptiquecontenucotsdlai).
Lemanagementdesrisquesfaitlobjetduchapitre11duPMBOK
Illustration:Lemanagementdesrisquesprojet.
Managementducontenuduprojet
Lemanagementducontenuestleprocessusconsistantrecueillirlesexigencesduclient,puislaborer
etmettreenoeuvrelarponsecesexigences.Lemanagementducontenufaitlobjetduchapitre5du
PMBOK
Managementparprojets(Managementbyprojects)
Lemanagementparprojetsestuntypedorganisationdanslequellemanagementsexercepar
lintermdiairedesprojets.Desmissionsquiauraientclassiquementtgressquentiellementparles
diffrentsservicesdelorganisation(parexemplemarketing,tudes,mthodesindustrialisation,production
puisventes)sontconfiesunequipedeprojettemporairedirigeparunchefdeprojet.
Lemanagementparprojetimplique
Maquette(Model)
Dansladmarchedeprojetdinnovation,lamaquetteestunereprsentationsimplifiedufuturproduit,
destineeffectuerlespremiresvrificationsavantdepoursuivreledveloppement.Ondistingueles
maquettesdaspectdestinessefaireuneidedelapparenceduproduit,lesmaquettesfonctionnelles
quipermettentdevalidertoutoupartiedessolutionstechniques.
Pourdesouvragesdegrandesdimensions
Illustration:Maquettevirtuelleduneinstallationindustrielle.
March(Contract)
Danslesexpressionspassationdemarchconclureunmarchouencoremarchspublicslemot
marchdsigneuneconvention(unaccord)quelquefoisverbaleetleplussouventcrite,entreunvendeur
etunacheteur.
Engestiondeprojets,lematredoeuvre
Marchpriv
Lesmarchsprivssontceuxpasssentreentreprisesprives.Ilsfontgnralementlobjetdecontrats
critsbienquecenesoitpasuneobligation.EnFrancelesmarchsprivssontrgisparlecodedu
commerce.
Marchpublic
Onappellemarchspublicslescontratspasssentreuneentreprisepriveetunpouvoiradjudicateur.Ce
dernierpeuttreltat,untablissementpublic,unecollectivitterritorialeouuntablissementpubliclocal.
EnFrance,laloi
Marge(Float)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 54/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Enplanification,onappellemargeledlaidontunetcheouuncheminpourraittreretardsans
consquencesurleprojet.Ondistinguelesmargeslibre,totaleetngative(voirlesdfinitionsdeces
expressions)
Illustration:VisualisationdesmargeslibreettotaledansMicrosoftProject.
Marge(Margin)
Encomptabilitlamargeestlcartentredesproduitsetdescharges.
Margelibre(Freefloat)
Lamargelibredunetcheestledlaidontcettetchepeuttreretardesansaffecterladatededbutau
plusttduplusprcocedesessuccesseurs.
Margengative(Ngativefloat)
Dansunrseaulogique,ontrouvedesmargestotalesngativeslorsquelesdatesissuesducalculauplus
ttsontpostrieuresauxdatesissuesducalculauplustard.
EnpratiqueunemargengativeestlaconstatationdunRetard.
Margepouralas(Managementreserve)
LamargepouralasestunlapsdetempsquelaDirectiondeprojetserservepoursegarantircontredes
incidentsimprvisiblespouvantcompromettreledlaiglobal.
Contrairementauxmargeslibre,totaleetngativequisontcalcules,lamargepouralasrsultedunchoix
dlibr.
Pourvitertouteconfusion
Margetotale(Totalfloat)
Lamargetotaledunetcheestledlaidontlafindecettetchepeuttreretardesansaffecterladatede
findeprojet.
Matriau(Material)
Onappellematriauunproduitbrututilisdanslestravauxdeconstruction,commeduciment,delacierou
ducblelectrique.
Matriel(Equipement)
Unmatrielestunsystmetechniquecomplexencessairelaralisationdunepartieduprojet.Unengin
dechantier,unordinateursontdesmatriels.
Matirepremire(Rawmaterial)
Onappellematirepremireunproduitbrututilisdanslesoprationsdeproductionindustrielle.
Matricedecontribution
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 55/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
LamatricedecontributionestuntableaufaisantapparatrelecroisementdelaWBS(envertical)avecla
RBS(enhorizontal).Lamatricedecontributionsertvrifierquetouteslestchesduprojetdisposentde
ressourcesennombreetqualificationsuffisantspourtreralises.Lamatricedecontributionpermetle
calculdeschargesetleurconsolidationauxdiffrentsniveauxhirarchiquesdelaWBS.
Illustration:Lamatricedecontribution.
MatricedecriticitvoirMatricedesvrit
Matricederesponsabilit(RAM:Responsabilityassignmentmatrix)
LamatricederesponsabilitestuntableaufaisantapparatrelecroisementdelaWBS(envertical)avec
lOBS(enhorizontal).Lamatricederesponsabilitsertvrifierquetouteslestchesduprojetsont
affectesunresponsableetunseul.
Illustration:Lamatricederesponsabilit.
Matricedesvrit
EgalementappeleMatricedesrisquesouMatricedvaluationdesrisquesouencoreMatricede
criticit,lamatricedesvritestclassiquementutilisepourprsenterlersultatduneanalysederisque.
Achaquerisqueidentificorrespondunpointsurlamatrice.
Lapositiondupointdpend
Illustration:Lamatricedesvrit.
MatricedesrisquesvoirMatricedesvrit
Matricedetransfertdescots
Lamatricedetransfertdescotsestunoutilexclusifdelanalysedelavaleurdontelleconstituelepoint
focal.Lamatricedetransfertdescotscomporteenverticallessourcesdecotduproduitanalyseten
horizontallesfonctionsdeservice.
Legroupedetravaildtermine
MatricedvaluationdesrisquesvoirMatricedesvrit
Matriceducadrelogique
LamatriceducadrelogiqueestunoutildelaGestionaxesurlesrsultats(GAR)
Lamatriceducadrelogiqueestuntableaudontles4lignescorrespondent,dehautenbas:lobjectif
gnral,auxobjectifsspcifiques,auxrsultatsattendusetauxtravaux.Les4colonnescorrespondent,de
gauchedroite:lalogiquedintervention,auxindicateurs,auxsourcesdevrification,auxhypothses.
MatriceRACI(ResponsabilityAssignmentMatrix)
Lorsdellaborationdunplandactions,ilestindispensabledeclarifierlesrlesetresponsabilits(quifait
quoi,quiestresponsabledequoi).LamatriceRACIrpondcebesoin.Lamatricecomporteenverticalla
listedesactionsetenhorizontallesacteursduprojet.Lescellulesdelamatricecontiennentunelettre
significativedelacontributionattendue:Pourlesanglophoneslasignificationdes4lettresdelacronyme
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 56/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
signifient:Responsible,Accountable,Consulted,Informed.
Lameilleuretraductionquelonpuisseendonner
MthodeAnalogiquedestimationdescots
LaMthodeAnalogiqueestunemthodedestimationdescotsbasesurleretourdexpriencedes
projetspasss.Sonprincipeconsisteeffectueruneextrapolationpartirdunnombreaussiimportantque
possibledecaspasss(cassource)similairesaucasprsent(cascible).Lescassourcesontextraitsdela
basededonneshistoriquedesprojets.
MthodeanalytiquevoirEstimationanalytique
Mthodedelavaleuracquise(Earnedvaluemanagement)
LamthodedelavaleuracquiseestunemthodedemesuredelavancementneauxEtatsunisdansles
annes1980linitiativedesgrandsdonneursdordreinstitutionnels.Lebuttaitdimposerunemthode
universelledesuividelavancementdesprojets.LamthodeinitialementconnuesouslenomdeNormeC
(pourCost/ScheduleControlSystemCriteria)estaujourdhuiappelemthodedelavaleuracquise
Fonctionnement:
Lamthodencessitedeconnaitreladatedemisejourlavaleurdetroisindicateurs:
LeCBTP(enanglaisBCWS):CotBudgetduTravailPrvu.Ilsagit
Illustration:LescourbesenS.
MthodeDelphes(Delphi)
LamthodeDelphesestlaplusconnuedesmthodesdiredexpert.LamthodeDelphesconsiste
interrogerplusieursexperts,enrecherchantlaconvergencedeleursestimationsindividuelles.
Mthodedesbarmes
Lamthodedesbarmessutilisepourestimerlecotdeproduitssimplesetdetaillevariable.Lamiseen
oeuvredecettemthodencessitededterminerleparamtretechniqueleplussignificatifdelactivit
valoriser,quelonappelleparamtredimensionnant.
Mthodedespointsdefonction
Lamthodedespointsdefonctionestunemthodedestimationdescotsddieauxprojets
informatiques,lamthodedespointsdefonctionestplusrcentequeCocomoetDiebold.Elleprsente
lavantagedesesatisfairecommedonnedentredelaconnaissancedesfonctionsattenduesde
lapplication.
Mthodeduprixgagnant
Lamthodeduprixgagnantestlunedesmthodesdestimationdescotsutilisedanslaleprocessusde
rponseappeldoffres.Elleconsistepourleprestatairedeserviceannoncerunprixsuffisammentbas
pourobtenirlemarch.Bienquepeurationnelleetconduisantsouventdesconflits,cettemthodereste
trsutilise.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 57/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
MthodeParamtriquedestimationdescots
LamthodeParamtriqueestunemthodedestimationdescotsbasesurleretourdexpriencedes
projetspasss.Ellefaitappeldescalculsstatistiquesrelativementcomplexes.Ellenefonctionnequesur
unefamilledeproduits(oudeprojets)destructureidentiquenediffrantqueparlataille.Lescalculssont
automatisablessurunsimpletableurcommeparexempleExcel.
MthodePIPO
LamthodePIPO(pourMthodedePlanificationdInterventionparObjectif)estdrivedelaGestionaxe
surlesrsultats(GAR),dontellereprendlesprincipauxoutils:arbredesobjectifsetcadrelogique.
Mthodesagiles(Agilemodeling)
Lesmthodesagilessontdesgroupesdepratiquesutilisespourledveloppementinformatique.Ellessont
basessurunespritdecoopration,detranparenceetsurladaptationpermanentedelastratgie.
Lesmthodesagileslesplusconnuessont:RAD(dveloppementrapidedapplications)deJamesMartin
(1991),ExtremeProgramming(XP)etScrum.
Mtr(Billofquantities)
Lemotmtrestspcifiquedesmtiersdelaconstruction.Processusdedterminationdesquantitsde
matriauxetcomposantsncessaireslaralisationdunepartiedelouvrage.Lemtrestralispartir
desplansdexcution.
MicrosoftProject
MicrosoftOfficeProjectestincontestablementleplusrpandudeslogicielsdeplanificationdeprojets.
Miseenoeuvreduprojet(Projectimplementation)
Lamiseenoeuvreduprojetestlaphaseducycledevieduprojetquisuithabituellementcellede
prparation(diteaussideplanification,oudefaisabilit,ouencorededfinition)duprojetetlissuede
laquellelobjectifduprojetdoittreatteint.
Miseenservice(Commissioning)
Lamiseenserviceestlapremireutilisationdelouvrage,auxfinspourlesquellesilatconu,parun
utilisateurfinal.
MOAvoirMatredouvrage
Modledaffaire(BusinessModel)
Unmodledaffaireesttoutsimplementlamthodequipermetuneentreprisederaliserdesventes.A
nepasconfondreavecleplandaffaire(businessplan).
Atitredexemple,voicilalistedesmodlesdaffaires
ModledaffairedAlexanderOsterwalder(BusinessModelCanvas)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 58/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
AlexanderOstrwalderestlauteurdulivremondialementconnuBusinessModelGenerationdanslequelil
dveloppesonconceptdemodledaffaires.LebusinessmodelcanvasdOsterwalderestune
reprsentationtrsvisuelledelafaondontuneentreprisecredelavaleurpoursesclientsetcomment
ellemontisecettevaleur.
Illustration:LebusinessmodeldAlexanderOsterwalder.
ModledeFreiman
LestatisticienFranckFreimanamisaupointdanslesannes1960uneformuledecalculuniverselledu
cotdunsystmetechnique.Laformuleprendencomptelatailleetlacomplexitdusystme.Elleestdela
formeC=axbkxm1(1/k)
ModledeNedHerrmann
LemodledeNedHerrmannestunereprsentationdufonctionnementducerveaudesindividusen
situationsocialeouprofessionnelle.Lemodlesappuiesur4quadrantsfigurantenverticalles2
hmisphrescrbrauxgaucheetdroitetenhorizontalles2systmeslimbiqueetcortical.NedHerrmann
attribuechaquequadrantungroupedecaractristiquescomportementales.
Chaqueindividuutiliseingalementsesquatrequadrants.Ilenrsulte
Illustration:LemodledeNedHerrmann.
ModledeTuckman(TuckmanModel)
LepsychosociologueamricainBruceTuckman(nen1938)aproposunmodledeconstructiondela
cohsiondunpetitgroupeenquatretapes:forming,storming,norming,performing.Danslecasdu
managementdeprojetslquipeestparnaturephmreetilestdusagederajouteraux4tempsde
Tuckmanuncinquimequiestladissolutiondugroupe(adjourning).
Lanaissancedugroupe(forming)estunephasedobservation.Chacunobservelesautresetcherche
Illustration:LemodledeTuckman.
ModledeWallas(GrahamWallasModel)
LacomprhensiondumodledeWallasesttrsutilepourlaconduitedunprojetdinnovation.Graham
Wallasestnen1848auxEtatsUnis.En1940ildveloppedanssonlivreMenandIdeasunmodletrs
simpleduprocessuscratif.Wallasdcoupeceprocessuscratifen5squencessuccessives:
Laformulationconsiste
Illustration:LemodledeWallas.
Modleconomique(Businessmodel)voirModledaffaire
ModlesystmiquevoirAnalysesystmique
MOEvoirMatredoeuvre
Mois.personneetmois.homme(Man.month)voirChargedetravail
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 59/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Monitoreretmonitoring(Monitoring)
Langlicismemonitorerdsigneuneactiondesurveillance,deprfrenceentempsreletsipossible
automatise.Exemple:lemonitoringdesrisquesconsiste,aprsavoirtablilalistedesrisqueslesplus
critiques,enconfierlasurveillancedespilotesderisque
MonteCarlo(mthodede)
LamthodedeMonteCarloestuneapprocheprobabilistedeladureouducotdunprojet.Lamthode
deMonteCarloestbasesuruncalculitratifprenantcommedonnedentrelavaleurdedure(oude
cot)dechaquetchetireauhasardsurlabasedelaloideprobabilitproprecettetche.
Multiprojets
Danslemodedefonctionnementappelmultiprojets,unemmeressourcepeuttrepartageentre
plusieursprojets,etdoncpartagersonemploidutempsentrecesdiffrentsprojets.
N
Niveaudacceptabilitdunrisque
Leniveaudacceptabilitdurisqueestlavaleurdelindicedecriticitdurisqueconsidrecommelimite
maximale.Toutrisquedontlindicedecriticitseraitsuprieurcettevaleurdoitfairelobjetduntraitement
(suppressiondurisqueoudiminutiondesonindicedeprobabilitdapparitionoudesonindicedegravit)
telquelindicedecriticitrsiduelserainfrieurauseuil.
Niveaudexpositionduprojetauxrisques
Leniveaudexpositionduprojetauxrisquesestlavaleurprobabledelasommedetouteslesdpenses
liesauxrisques,cetotalcomprendlebudgetrisqueetlecotdurisquersiduel.
NiveauoprationnelvoirNiveauxdepilotage
NiveaustratgiquevoirNiveauxdepilotage
Niveausystmique
Lanalysesystmiqueconsistedcomposerunsystmecomplexeensoussystmes,etceciautantde
foisquepossiblejusquarriverunniveauquienpermetlamatrise.Danscettelogiqueleprojetest
dcomposenlotsdetravaux,euxmmesdcompossentches,soitautotaltroisniveauxsystmiques
imbriqus.
Illustration:Leprocessusduprojetvusouslangledelanalysesystmique.
Niveauxdepilotageduprojet
Ondistinguegnralementdeuxniveauxdepilotage(ouderesponsabilit)duprojet:lepilotage
stratgiquequiestleniveauousedcideetseconstruitleprojetetleniveauoprationnelquiestceluidela
miseenoeuvreduprojet,confieauchefdeprojet.
Illustration:Lesniveauxdepilotageduprojet.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 60/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Niveauxdeplanificationdeprojet
Ondistinguetroistypesdeplanningsuivantleniveauderesponsabilitauquelilscorrespondent.Les
dcideurs(niveaustratgique)ontbesoindunevisionsynthtiqueduprojet.Lechefdeprojet(niveau
oprationnel)doitavoirunevisionpluscomplte.Lesentreprisesouservicesenchargedunlotdetravaux
ontbesoinduplanningdtailldulotquileurestattribu.Bienentendutouslesplanningsdoiventtre
cohrentsentreeux.
Illustration:Lesdiffrentsniveauxdeplanification.
Nivellement(Resourceleveling)
Voiciladfinitiondelanormefranaisepourlemotnivellement:rordonnancementdesactivitsdun
PlanningtenantcomptedelalogiquesquentielleetdescontraintesdedisponibilitdeRessources.
Enpratiquelenivellementconsiste
Illustration:LediagrammedeGanttavantetaprsnivellement.
Notedecadrage(Frameworkmemorandum)
Lanotedecadrageestundocumentdesynthse,tablilafindelaphaseexploratoire.Lanotede
cadragedoitdcrireleprojetaussisuccinctementetclairementquepossible.Sonbutessentielestde
synchroniserlavisionduprojetchezlesdiffrentsacteurs.
Unenotedecadragebienrdigedoitpermettreunepersonnetotalementtrangreauprojetden
comprendrenotammentlaraisondtre,lecontexteetlobjectif.
Lanotedecadragedoitrpondreauxquestionssuivantes
O
Objectif(Projectobjective)
Lobjectifduprojetcorrespondauxengagementsprisparlapartieralisatrice(MOE)visvisdeson
commanditaire(laMOA).Lobjectifesttoujourslasommedestroiscomposantessuivantes:lasituation
cibleattenduelissueduprojet(lersultat),ledlai(datecibledelivraison)etenfinlesmoyensallous
(budget).
IlestdusagededirequunobjectifdoittreSMART:Spcifique,Mesurable,Acceptable,Ralisteet
Temporel.
DanslalogiquedelaGestionaxesurlesrsultats(GAR),lobjectifestappelobjectifspcifique.
Exempledobjectifdanslecadredunprojetdaquaculture:
Avoirconstruitdansdeuxans10hectaresdtangspourunbudgetde500000
Objectifgnral(ouobjectifstratgique)
CequiestappelObjectifgnral(ouobjectifstratgique)danslalogiquedelaGestionaxesurles
rsultats(GAR)corresponddanslesautresmthodesaubutduprojet.
Lobjectifgnral(lebut)estceluiquiamotivlacrationduprojet.Lobjectifgnralconcerneuniquement
laMOA.
Exempledanslecadredunprojetdaquaculture:
Accroitrede30%laproductiondepoissonen5ansdanslargionsud.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 61/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Objectifintermdiaire
Onfixedesobjectifsintermdiaireslorsquelchancedelobjectifesttroplointainepourtremotivante.
Parexemplesivotreobjectifestdecourirunmarathondans6mois,unobjectifintermdiairepeuttrede
courirtroisfois10kmparsemainedans1mois.
Obligationdemoyens(Besteffortundertaking)
Dansuncontratenobligationdemoyensleprestatairesengagemettreenoeuvrelesmoyens
ncessairesenvuedatteindrelesrsultatsattendus.Laplupartdesmissionsdeconseiletautres
prestationsuniquementintellectuellessonteffectuessouslergimedelobligationdemoyens.
Obligationdersultat(obligationofresults)
Dansuncontratenobligationdersultatleprestatairesengageatteindreunrsultatprcis.Lesprojets
dontleproduitestunsystmetechniquesonteffectussouslergimedelobligationdersultat,pour
autantquelebesoinpuissetredfiniavecprcision.
OBS(OrganizationBreakdownStructure)
LesigleOBSestissudelanglaisOrganizationBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranais
parstructurededcompositiondelorganisation.EnfranaisOrganigrammeFonctionnel(OF)
LOBSestunelistehirarchiquereprsentantlastructuredesdiffrentsniveauxderesponsabilitsen
chargedelaralisationduproduit.LaconstructiondelOBSfaitpartieduprocessusdestructuration
ExemplesimplifidOBS:
OcanBleuoustratgieOcanBleu
StratgieOcanBleuestletitredunlivrequiaeuunsuccsmondial.LesauteursdulivresontW.Chan
KimetReneMauborgne,chercheursauBlueOceanStrategyInstitute.Ocanbleuestunemtaphorede
laproblmatiqueproduit/march/concurrence.
Lesauteurssappuientsurdenombreuxexemplespoursoutenirlathsequilestdangereuxde
Illustration:Leconceptdinnovationvaleur,dveloppdanslelivreStratgieOcanBleu.
Oeuvre
Danslesexpressionsmatredoeuvre,matrisedoeuvreetmiseenoeuvre,lemotoeuvreconservesa
significationdorigine(moyenage),ildsigneleprocessusdeconceptionetderalisationdelouvrage.
Aujourdhuietdanslelangagecourantlesnotionsdoeuvreetdouvragesontconfuses(uneoeuvredartet
unouvragedartsonttouslesdeuxdesobjetsmatrielsrsultatsdunprojet)
Offre(OfferouQuotation)
Loffre(ouproposition)estlarponsequefaillefournisseurpotentielunappeldoffres.Loffrecomprend
unepartietechnique(descriptiondelouvrage,conditionsdexcutiondestravauxetdlai)etunepartie
commerciale(prixetconditionsdepaiement).
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 62/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Ordonnancement
Ordonnancerlestchesduplanning,cestlespositionnersurlaxedutempsdanslerespectdescontraintes
dedpendanceetdelocalisationtemporelle,etentenantcomptedesressourcesdisponibles.
Ordonnancementamontouordonnancenentauplustt
Lordonnancementamontcorrespondlaplanificationdestchesauplustt.
Ordonnancementavalouordonnancenentauplustard
Lordonnancementavalconsistepositionnerlestchesauplustard.
Cetexercicepeuttrepurementthorique,soitdanslebutdecalculerlesmargestotales,soitpourtracerla
courbedavancementauplustardetdterminerlazonedemarge.
Sileplanningestrellementordonnancauplustard,ildevientunrtroplanning.
Organigrammedestches(OT)voirWBS
Organigrammefonctionnel:voirOBS
OrganigrameproduitvoirPBS
Organigrametechniquedeprojet(OTP)voirWBS
Organigrametechniqueproduit(OTP)voirPBS
OrganisationmatriciellevoirStructurematricielle
Organisme
Danscelexiquelemotorganismedsigneunepersonnemoralequipeuttrenotamment:uneentreprise,
uneassociationouunpouvoiradjudicateurausensducodedesmarchspublics.
Ouvrage(Works)
Lersultatduprojetestappelouvragedanslesmtiersdubtimentetdestravauxpublics.
Danslexpressionmatrisedouvragelemotouvrageconservesonsensdorigine(moyenage).Louvrage
tantlersultatduprojet.Lematredouvrageestenfaitmatredelouvrageencesensquilenestle
futurpropritaire.
P
Parkinson
voirLoideParkinson
Parrain(Sponsor)
Leparrain(onutiliseleplussouventletermeanglophonesponsor)estuncadrequirponddelarussite
duprojetdevantladirection.Ildoitdisposerdespouvoirsetduleadershipncessaires.Entoutelogique
cestluiquinommelechefdeprojet.
Partiesprenantes(Stakeholders)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 63/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lespartiesprenantessontlespersonnesouorganismesimpliqusdans(ouconcernspar)leprojet.Les
diffrentespartiesprenantesontdesintrtsdiffrentsetparfoiscontradictoires.Leurinfluencesurleprojet
peuttrepositiveoungative,etcecidansdesproportionsquipeuventtreconsidrables.Dola
ncessitdunepriseencompteprcoceetattentivedespartiesprenantes.
Illustration:Lespartiesprenantesduprojet.
PBS(ProductBreakdownStructure)
LesiglePBSestissudelanglaisProductBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositionduproduit.
LaPBSetsconnueenfrancesouslenomdorganigrammeproduitoudorganigrammetechniqueduproduit
(OTP).
LaPBSestlalistehirarchiquedetousleslivrablesduprojet.Lalogiquedestructutationdelaliste
ExemplesimplifidePBS:
Pnalit(Pnalty)
Danslecontratquilieleclientetlefournisseur,lapnalitderetardestuneclausedecompensation
forfaitaireduprjudicesubiparleclientdufaitdunretarddelivraison.Dunefaonplusgnralelapnalit
peutaussiportersurundfautdeperformanceduproduitouuncotexcessif.
Primtreduprojet
Dfinirleprimtreduprojetcestfairelinventaireexhaustifdecequiestdansleprojet.
Danslecasdunerponseappeldoffresilestprudentderegrouperdansunerubriquehorsprimtre
tousleslmentsqueleprestatairenapasprvudelivreretdestravauxquilestimeexclusdesa
prestation.Cecidanslebutdenelaissersubsisteraucuneambiguit.
Synonyme:porte
Primtrefonctionnel
Danslesprojetsinformatiques,ladescriptionduprimtrepeutsefaireenlistantlesfonctionsquassurera
lefutursystme,etcellesquilnassurerapas.CettefaondefairelaisselaMOElibredeschoixtechniques
toutengarantissantlaMOAlaqualitetlacompltudedursultat.
Primtretechnique(Statementofwork)
Leprimtretechniquedcritleproduit(oulesrsultatsattendus)duprojetainsiquelestravauxquiseront
ralisspourobtenircesrsultats.
PERT(Programvaluationandreviewtechnique)
LePERTestunrseaudetchesdelaformeactivityonarcs.Aucunlogicieldeplanificationnutilisecette
technique.LamanipulationduPERTestinutilementcomplique(ncessitdintroduiredestchesfictives).
MalgrcestaresrdhibitoireslamthodePERTcontinuedtreenseigneenFrance.
DelammefaonlesexpressionsPerttemps,PertchargePertcotsouPertprobabilisappartiennentau
passetnedevraientplustreemployes.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 64/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Illustration:ExempledePERT,avecunetchefictive.
Phasageduprojet(Phasing)
Lephasageconsistedcouperleprojetenphasessuccessives.Lephasageestlapremiretapede
structurationduprojet.Ilpermetdedonnerdelavisibilitetunpremiermoyendecontrleunniveau
macroscopique.Leplanningdirecteurduprojetestleplussouventlersultatduphasageduprojet.Dansce
caslesjalonsdirecteurscorrespondentauxdbutsetfinsdephase.
Lephasagevautdeuxniveaux:
Lecycledevieduprojetestclassiquementdivis
Phase(Projectphase)
Unephaseestunepriodeduprojetlissudelaquelleunobjectifpartielseraatteint.Lesphasesduprojet
sontsparespardesjalonsinterphase.
Pilotage(Monitoring)
Lexpressionpilotagedeprojetaremplacavantageusementcelledesuividuprojetpeuvalorisantepour
ladiscipline.Piloterleprojetcesttoutsimplementenassurerlamatrisetoutaulongdelaphasedemise
enoeuvre.Lepilotageportesurlecontenu(matriseduprimtreetdelaperformance)surledlai
(matriseduplanning)surlescots(matrisedubudget)etsurlesrisques.
PilotageoprationnelvoirNiveauxdepilotage
PilotagestratgiquevoirNiveauxdepilotage
Pilotederisque(Riskcontroler)
Lepilotederisqueestlapersonnephysique(lindividu)chargederecueillirlesinformationssurlerisque,
dedfiniretmettreenuvrelesstratgiesdetraitementdecerisqueetdenassurerlesuivi(AFNORFD
X50117)
Piloteindustriel(Pilot)
Onappellepiloteindustrieluneinstallationdeproductionralisechellerduite,permettant
dexprimenterlefonctionnementdelouvragedfinitifoudunedesesparties.Lepilotediffredela
maquetteetduprototype.
PIPOvoirMthodePIPO
Plandactions
Unplandactionsestunelistedetchesaccomplir,engnraldansundlaicourt,paruneouplusieurs
personnes.Pourunebonneefficacit,ilestindispensabledeprciserpourchacunedestcheslapersonne
quienprendlaresponsabilitetladatecibledeproductiondulivrabledelatche.Leplandactionspeut
treralissouslaformedunematriceRACI.
Plandaffaire(Businessplan)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 65/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Leplandaffaireestundocumentquidfinitlesobjectifsetlesmodalitsdunprojetcaractrecommercial,
gnralementlamisesurlemarchdunnouveauproduitet/ouservice.Leplandaffaireabordelesaspects
marketing,techniques,conomiques,financiers,juridiques(propritindustrielle)etcommerciaux(miseen
march).
Plandecharge(Resourceload)
Leplandechargeduneressourceestlareprsentationsousformedetableaudelachargedecette
ressourcesurlesdiffrentestchesauxquellesellecontribue,enfonctiondutemps.
Plandechargecumulduneressource
LePlandechargecumulestutilispourlecontrledelavancementduprojet.
Plandecontingencedesrisques(Contengencyplan)
Enmatiredegestiondesrisquesprojet,leplandecontingenceestlalistedesactionsdestinesrduire
lesconsquencesdesrisquesidentifis.Leplandecontingencerecencelesmoyensetdesstratgiesmis
enplacepourfairefaceauxrisquesquiviendraientseraliser.
Plandemitigation(desrisques)(Mitigationplan)
Letermedemitigationsignifieattnuation.Ilvientdulatinmitigarequisetraduitparadoucir.Assez
paradoxalementleplandemitigationestlalistedesactionsvisantrduirelaprobabilitdoccurencedes
risques.Plandecontingence,plandemitigation,onnepeutqueconseillerauchefdeprojetpeurompuaux
subtilitsdelagestiondesrisquesdoubliercesdeuxexpressionsetdeparlerdeplandetraitementdes
risques
Plandeprojet(Projectplan)
Leplandeprojetestundocumentformalisetapprouvutilispourguiderlexcutionetlamatrisedu
projet.Leplandeprojetpermetdeconfirmerparcritleshypothsesetlesdcisionsconcernantle
programmederalisation.Ilfacilitelacommunicationentrelespartiesprenantes.Ildcritnotammentla
configuration,leplanningetlebudgetderfrence.
Planification(Scheduling)
Laplanificationapourobjetdeprvoiretsuivrelesobjectifsdedlaisetdecotsderalisationdun
ouvrage.
Letermeplanificationrecouvredeuxfonctionsidentifiessparmentenanglais
planningcorrespondlidentificationdestchesetladterminationdeleurlogiquedenchanement.
schedulingcorrespondlattributiondedatespourchacunedestchesidentifies.
Lesdonnesdentredelaplanificationsont:lalistedestches,leurdure,lescontraintesdantriorits,
lesressourcesncessaires.
LesoutilsdelaplanificationlesplusutilisssontlerseaulogiqueetlediagrammedeGantt.
Laplanificationfaitlobjetdactualisationenfonctiondelaralitdudroulementduprojet.
Lesdonnesdentredelaplanification
Planificationoprationnelle(Oprationalplanning)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 66/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Laplanificationoprationnelleconsistetablirleplanningderfrenceetassurerlepilotageduprojet
surlabasedeceplanningrgulirementactualis.Laplanificationoprationnelleestdelaresponsabilitdu
chefdeprojet.Leplanningoprationnelestralisdurantlaphasedeprparation.
Planificationstratgique
Danslexpressionplanificationstratgiqueletermedeplanificationnestpasprisausensdtablissement
dunplanningmaisdlaborationduprojet.Laplanificationstratgiquerpondauxquestionsqueveuton
faireetdansquelbut?Laplanificationstratgiqueestralisedurantlaphasedinitialisation.
Planning(Schedule)
Leplanningestleregroupementdestchesduprojet,organisesdansladure.Lareprsentation
graphiqueduplanningpeutprendrediffrentesformes,dontlesplusfrquentessontdanslordre:le
diagrammedeGantt,lerseaulogique,lediagrammechemindefer,lecommunigramme.
Planningderfrence(Schedulebaseline)
Leplanningderfrenceestceluiquiservira,pendantlaphasedemiseenoeuvre,depointde
comparaisonpourladterminationdescarts.Danslarelationmatrisedouvragematrisedoeuvre,le
planningderfrenceestunlmentducontrat.Ilnepeuttremodifiquesileschangementssont
acceptsparlinstancededcisionduprojet.
Planningdtaill(Detailedchedule)
Onappelleplanningdtaillleplanningderalisationdechacundeslotsdetravauxduplanninggnral.
Lorsquedescartssontconstatssurlundesplanningsdtaills,lechefdeprojetdoitveillercequilny
aitpasdeconsquencessurleplanninggnral,etsilyenaildoitprendretouteslesmesurescorrectives.
Planningdirecteur
Estappelplanningdirecteurunplanningrsumquifaitapparatrelesactivitsprincipalesetlesjalons
clsduprojet.Leplanningdirecteurestunoutildereporting.
Planninggnral
Leplanninggnralestleplanningdelensembleduprojet.Cestloutilprincipalduchefdeprojetpource
quiconcernelagestiondesdlais.
Planningmatre(MasterSchedule)
Danslecasdefonctionnementenmultiprojets(managementparprojet,gestiondaffaires,maintenance
industrielle.)lesplanningscorrespondantauxprojetsencoursetvenirsontfusionnsdansunplanning
matredefaondonnerunevisibilitglobaleduportefeuilledeprojets.
Planningpoker
LeplanningpokerestuneversionmoderniseetludiqueetdelamthodeDelphes,enutilisantdevraies
cartesdejeu,spcialementcres.Leplanningpokerestunoutildesmthodesagiles,trsenvogues
dansledomainedesprojetsinformatiquesmaisparfaitementtransposableauxprojetsdinnovation.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 67/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Plateformedetest
Danslesprojetsdesystmesdinformation,uneplateformedetestestunenvironnementtechnologiquequi
reproduitousimulelenvironnementdeproduction.Chaquefoisquunemodificationestapporteau
systme,celuicisubitdesessaissurlaplateformedetestavantmiseenproduction.
PMBOK(ProjectManagementBodyofKnowledge)
OnpeuttraduirePMBOKparcorpusdeconnaissancesengestiondeprojet
LePMBOKestlerfrencieldemanagementdeprojetsduPMI(ProjectManagementInstitute).Ildcrit
lesprocessusdemanagementdeprojet.ilafaitlobjetdetroisversionsdiffrentes:1987,19962000et
2004.IlsertdebaseauxcertificationsduPMI.
PMIProjectManagementInstitute
LeProjectManagementInstitute(PMI)atcren1969.Ilfaitautoritdanslemondeentier.Ildlivreune
certificationenmanagementdeprojet.
Pointdavancement
DanslediagrammedeGanttilestcourantdereprsenterlavancementdunetcheparunebarrenoire
(barredavancement)dontlextrmitgaucheconcideavecledbutdelatcheetdontlalongueurestun
pourcentagedelalongueurdelabarredetchecorrespondantlavaleurdelavancementconstat.Le
pointdavancementcorrespondlextrmitdroitedelabarredavancement.
Porteduprojet(Projectscope)voirPrimtre
Portefeuilledeprojets(Projectportfolio)
LanormeFDX50116dfinitleportefeuilledeprojetscommelensembledesprojetsdunorganisme
rsultantduneslectionvolontaireetfaisantlobjetdarbitrageetdesuiviauseindelorganisme.Pourle
PMBOKcestunensembledeprojetsetdeprogrammesquisontregroupsafindefaciliterunegestion
efficacedanslatteintedesobjectifsstratgiques.
Leportefeuilledeprojetsestidalementgrpar
Illustration:Lefonctionnementduportefeuilledeprojets.
Portefeuilledesrisquesvoirregistredesrisques
Pourcentagedachvement(Percentcomplete)
Lepourcentagedachvement(oupourcentagedavancement)estunevaleurnumriquecompriseentre
zroetcentreprsentativedelapartralisedunetche,dungroupedetchesouduprojetdansson
ensemble.VoirgalementlentreAvancementlesdiffrentesfaonsdecalculerlepourcentage
dachvement.
Prdcesseur(Predecessoractivity)
Onappelleprccesseurdunetchelatchedevantncessairementtreacheveavantledbutdela
tcheconsidre.Lesexpressionsprdcesseur,astreinteamontetantcdentsontsynonymes.Les
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 68/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
tchesprdecesseuretsuccesseursontliesparunlienlogique.
Prvention(Preventing)voirActionprventive
Prince2
Prince2estunrfrentieldegestiondeprojets.DveloppenGrandeBretagne,iltaitinitialementddi
auxprojetsinformatiques.
ProbabilitdunrisquevoirIndicedeprobabilitdapparitiondunrisque.
Procdurederecette
Laprocdurederecetteestleprocessusdevrificationdelaconformitduproduitauxexigencesduclient.
LaprocdurederecetteestconsignedansunProtocolederecette.Ellesetermineparlasignaturedu
Procsverbalderecettedfinitive.
Procsverbaldelevedesrserves
LorsqueleProcsverbalderecettedfinitivefaittatderserves,cestleprocsverbaldelevedes
rserves(etnonleprocsverbalderecettedfinitive)quilibreleprestatairedesesobligations.
Procsverbalderecette
Alissuedechacunedestapesdelaprocdurederecette,unprocsverbalestrdig.Celuiciapour
finalitdofficialiserlarecettedelouvrageetdenpermettre,infine,letransfertdeproprit.
Procsverbalderecettedfinitive
Leprocsverbalderecettedfinitivecltlaphasedevrificationenservicergulier(VSR).SilaMOA
nmetpasderserves,lasignatureduprocsverbalderecettedfinitivelibreleprestatairedeses
obligations,celuicintantplustenuqueparlesmodalitsdelagarantie.Danslecasinversecestle
Procsverbaldelevedesrservesquilibreraleprestataire.
Procsverbalderecetteprovisoire
Leprocsverbalderecetteprovisoirecltlaphasedevrificationdelaptitudeaubonfonctionnement
(VABF)etouvrelaphasedevrificationenservicergulier.
Produit(Product)
Lemotproduitadenombreusessignifications:
1Leproduitpeuttrelersultatdunetche(livrableouextrant)
2Lersultatduprojetestsouventappelproduit(ououvrage,ousystme..)
3Onappellegalementproduitlarticledesriequiserafabriquetvendudurantdenombreusesannes
aprslafinduprojet.
4Lemotproduitpeutgalementdsignerunesubstancequiinterviendraitcommeintrantdunetche
(produitchimique,produitpulvrulent..)
Programme
Lemotprogrammeadeuxsignifications:
Ilpeutdsignerungroupedeprojetsgrsdefaoncoordonneetcontinue.LePMBOKdfinitle
programmecommeungroupedeprojetsenrapportlesunsaveclesautres,grsdemanirecoordonne
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 69/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
afindobtenirdesgainsetuncontrlesuprieurscequonauraitenlesgrantindpendammentlesuns
desautres.
Exemples:programmeimmobilier,programmededveloppementrural
Danslecasdesprojetsdelancementdenouveauproduit,leprogramme,cestlavieduprojetpluslavie
commercialeduproduit.
Projet(Project)
VoicilesdfinitionsofficiellesduProjet:
LanormeISO10006(version2003)etrepriseparlAFNORdanslanormeX50105dfinitleprojet
commeunprocessusuniquequiconsisteenunensembledactivitscoordonnesetmatrises,
comportantdesdatesdedbutetdefin,entreprisdanslebutdatteindreunobjectifconformedes
exigencesspcifiques,incluantdescontraintesdedlais,decotsetderessources.
LAFITEPproposeladfinitionsuivante:Leprojetestunensembledactionsraliseravecdes
ressourcesdonnes,poursatisfaireunobjectifdfini,danslecadredunemissionprcise,etpourla
ralisationdesquellesonaidentifinonseulementundbut,maisaussiunefin.
PourlePMIUnprojetestuneentreprisetemporairevisantcrerunproduitet/ouunserviceunique
PourChristianNavarre,professeurluniversitdOttawa,leprojetest
Illustration:Typologiedesprojetsetconceptsassocis.
Projetdinnovation
Leprojetdinnovationmriteuneentrespcifiquedanscelexiquetantlafaondelemenerbienest
particulire.
Commesonnomlindiqueleprojetdinnovationviselacrationdunproduit(bienmatrielouservice)
dontilnexistepasdquivalent.Leprojetdinnovationnepeutseconcevoirquedansunespritde
cooprationtroiteentrelespartiesprenantes.Ilncessiteunetrsbonnematrisedestechniquesde
crativitdegroupe.
Projetdinvestissement
(Investmentproject)
Leprojetdinvestissementestunprojetportantsurlacquisitionoulamliorationduneimmobilisation.Les
amliorationsapportesuneimmobilisationexistantenesontconsidrescommedesprojets
dinvestissementquesiellescontribuentaugmentersensiblementlerendement,lavaleuroulacapacit
delimmobilisationousiellesprolongentsignificativementsavieutileousavieconomique.
Proposition(Proposal)voirOffre
Propritindustrielle
Ledomainedelapropritindustrielleregroupelesmthodesetoutilspermettantdeprotgerune
innovationcontrelacopie.EnfrancelINPI(InstitutNationaldelaPropritIndustrielle)estleprincipal
acteurdudomaine.Lesprincipauxoutilsdelapropritindustriellesont:lenveloppeSoleau,lebrevet
dinvention,laprotectiondesmarques,dessinsetmodles.
Propritintellectuelle
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 70/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Ledomainedelapropritintellectuellecouvrelensembledesoeuvresdelesprit,incluantnotammentles
crationsartitiquesetlittraires.Ledomainedelapropritintellectuelleincluceluidelaproprit
industrielle.
Illustration:Lesdiffrentsdomainesdelapropritintellectuelle.
Protocolederecette
Leprotocolederecetteestundocumentdcrivantlaprocdurederecette.Ilprcisenotamment:lerleet
lestchesrespectifsduclientetduprestataire,lalistedesdocumentscommuniquerauclient,leplanning
destestsetlesseuilsdacceptationduproduit.
Prototypage(Prototyping)
Onappelleprototypagelensembledestechniquespermettantderaliserdesprototypes.Certaines
techniquescommelastrolitographiesontentirementddiesauprototypage.
Prototypagerapide
Onappelleprototypagerapidetoutprocdpermettantdecrerdefaonautomatiqueunobjetentrois
dimensionspartirdufichierinformatiquedfinissantlaformedelobjet.Lesmachinesdestrolitographie
etlesimprimantes3Dfontpartiedesoutilsdeprototypagerapide.
Prototype(Prototype)
Aladiffrencedelamaquette,leprototypeeststrictementidentiqueaufuturproduit.Saparticularitest
dtreralisavecdesmoyensdiffrentsdesmoyensquiserontutilisspourlaproductiondesrie.La
raisondtreduprototypeestdepermettrelavalidationdelaconceptionavantdelancerlafabricationen
srie.
Provision(Contingency)
Laprovisionduprojetestlemontantalloupourfairefacedesdpensesimprvues:soitdesoublis,soit
lesconsquencesdesrisquesoualasquiviendraientsemanifester.Onparlecourammentdeprovisions
pouralasmmesicellecicouvreplusquelesseulsalas.
Purge
Lapurgeestlunedessquencesdutravailderecherchedidesengroupe.Lapurgeconsistefaire
noncerparlesparticipants,avantouendbutdesancedeRemuemningesou(brainstorming),les
idesdesolutionsquilsontentte.
Leprocessusdepurgeest
PyramidedeMaslow
LaPyramidedeMaslowestungrandclassiquedesformationsenmanagement.Alorigineilsagitdela
reprsentationpyramidaledelahirarchiedesbesoinsdeltrehumaintellequelleatproposedansles
annes1940parlepsychologueAbrahamMaslow.Cettereprsentationestgalementpertinentedansle
projetdinnovation,lorsquilsagitdesinterrogersurlesbesoinsduneclientleenpuissance.
Illustration:LapyramidedeMaslow.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 71/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Q
Qualification
Onappellequalificationleprocessusquiaboutitdmontrerquelersultatduprojet(ouvrage,systme,
produitcommercial,moyensindustriels)satisfaitauxexigencesdeperformances.
R
Rapportdavancement(Progressreport)
Lerapportdavancementestundocumentquiapourobjectifdefairepriodiquementlepointsur
lavancementdestravaux.
Rapportage(Reporting)
Letermerapportageesttrspeuutilis,onluiprfregnralementlevocableanglophonereporting
RBS(RessourceBreakdownStructure)
LesigleRBSestissudelanglaisRessourcesBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondesressources.LaconstructiondelaRBSfaitpartieduprocessusde
structuration
ExemplesimplifideRBS:
Rception(AcceptationorAcceptance)
Letermerceptionestsynonymedumotrecette.Chacundesdeuxtermesasespartisans,dansce
lexiquecestlemotrecettequiestretenu.
Recette(AcceptationorAcceptance)
Larecetteestlacteparlequellecommanditaire(ouclient,ouMOA)dclareaccepterlapropritde
louvrage.Larecettedonnelieulasignatureparlesdeuxpartiesduprocsverbalderecette
Larecetteseffectueleplussouventendeux
Recettedfinitive
Larecettedfinitive(ourecetteutilisateur)estladerniretapedelaprocdurederecette.Cestlissue
decelleciqueserasignleprocsverbalderecettedfinitivequiofficialiseletransfertdepropritde
louvrage.
Recettefonctionnelle
Larecettefonctionnelledusystmeapourbutlavalidationdesexigencesfonctionnelles.Larecette
fonctionnelleestraliseparouenprsencedesutilisateurs.
Recetteprovisoire
Larecetteprovisoiredusystme(ourecetteusine)estprononcelissuedestestsdeVrificationde
laptitudeaubonfonctionnement.ElleprcdelaRecettedfinitive.
Recettetechnique
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 72/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
LarecettetechniqueapourbutdecontrlerlaconformitduproduitlivrauxExigencestechniques.
RecetteusinevoirRecetteprovisoire
RecetteutilisateurvoirRecettedfinitive
Rfrencedebase(Baseline)
Onappellerfrencedebaselecadrecontractuelduprojet,composauminimumdelaspcification
techniquedubesoin,duplanningetdubudgettelsquilsonttacceptsparlecommanditaireetla
matrisedoeuvre.
Rfrentielsdumanagementdeprojet
Lerfrentielestunemthodologiedemanagementdeprojetsfaisantautorit,consignedansunouvrage
derfrence.Quoiquendisentleurslaudateurs,chacundecesrfrentielsestadaptuntypedeprojets
particulier.Voiciunelistenonexhaustivedesdocumentsderfrencedansledomainedudomainedu
managementdeprojets:
LanormeIso21500de2012:Lignesdirectricessurlemanagementdeprojets(50pages)
LePMBOK,documentderfrenceduProjectManagementInstitute(492pages)
LerfrentielPrince2(245pages)
LInternationalCompetenceBaseline(ICB).(210pages)
PlusieursGuidesduProgrammedesNationsUniespourleDveloppement(PNUD)surlaGestionAxe
surlesRsultats(GAR)
Lerfrentieldespratiquesagiles(199pages)
Registredesproblmes(Issueslog)
Leregistredesproblmesestundossierouunfichierinformatiqueregroupantlesproblmesconstats.Le
registredesproblmesestappellisteuniquedesproblmesouLUPdanscertainesorganisations.
Registredesrisques(Riskregister)
Leregistredesrisquesestundossierouunfichierinformatiqueregroupantlesfichesderisque.
Rglesdelart(Goodingineeringpractices)
Lesrglesdelartsontlensembledespratiquesprofessionnellesduncorpsdemtier,quidoiventtre
respectespourquelesouvragessoientcorrectementraliss.Bienquenoncrites,cesrglessont
considrescommedesobligationscontractuelles.Lenonrespectdesrglesdelartestunefautequi
engagelaresponsabilitcivileet,encasdaccident,pnaledufautif.
Remuemninges(Brainstorming)
Lexpressionremuemningesestprobablementlameilleuretraductiondebrainstorming.Leremue
mningesestleplusconnuetleplusutilisdesoutilsdecrativit.Sonutilisationestindispensabledansles
projetsdinnovation.
Illustration:Leprincipedubrainstorming:discocierlaphasedetridesidesdelaphasedeproduction
dides.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 73/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Rentabilit(Profitability)
Ltudederentabilitestlexerciceobligdelaplupartdesprojetscaractreindustrieloucommercial.La
rentabilitduninvestissementestsacapacitprocurerunrevenu(ouuneconomie).Bienquelecalcul
delarentabilitsoituntravailcomplexe,ledcideursesatisfaitsouventdunepremireapproche,trs
abordable,consistantcalculerleDRCI(DlaideRcuprationduCapitalInvesti).
Reporting(Reporting)
Lereporting,enfranaisrapportageouplussimplementcompterenduestloprationparlaquellele
responsableduneactivitprsentesahirarchieousonclientunevisionsynthtiquedesmoyensmis
enoeuvre,desdifficultsrencontresetsurtoutdesrsultatsobtenus.
Rseaulogique(ourseaudetches)Projectnetwork
Lerseaulogiqueestunereprsentationgraphiquedelasuccessiondestchesduprojet.Lestchessont
reprsentespardesboitesetlesrelationsdedpendancepardesflchesreliantcesboites.
Idalementcerseauprendlaformedunfuseaurelianttouteslestchesentreunjalondbutetunjalon
fin.Lesflchessontprfrentiellementorientesdegauchedroitepoursuggrerlaprogressiondansle
temps.
Letracdurseaulogiquepermetle
Illustration:LaffichagerseaulogiquedeMicrosoftProject(imageextraitedelouvragecomprendrela
planificationdeprojet)
Rserves(1)
Danslesprojetsexternes,leprestataireprvoitdanssonchiffragedessommesdestinesfinancerle
risquedepnalitsetlapriodedegarantie.Cessommessontappelesrespectivementrservepour
risquedepnalitetrservepourpriodedegarantie.Leclientnagnralementpasconnaissancesdes
rservespratiquesparsonfournisseur.
Rserves(2)
Lorsdelarecettedelouvrage,leclientestfondmettredesrservescestdirecontesterla
conformitdecertainslivrables.Sitelestlecaslesrservessontinscritesdansleprocsverbalderecette.
Aprsmiseenconformitparleprestataireilseraprocdlalevedesrservescontradictoire.
Ressource(Resource)
Estconsidrecommeressourcetouteentitcontribuantlaralisationdunetcheduprojetaumoins.
Enpratiquelesressourcespeuventtre:
desindividusoudesgroupesdindividus.
desmatriels(Bancdessai,engindechantier,ordinateur),ausensocesbienssonttemporairementmis
dispositionduprojet,puisunefoislatcheacheveseretrouventintactsetdisponiblespourunenouvelle
affectation.
desmarchandisesconsommes(cblelectrique,gravier,outillage,ordinateur).Unefoisleprojetachev
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 74/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
cesmarchandisesnesontplusdisponiblespourunautreusage.
Laversion2007dulogicielMicrosoftProjectaintroduitlesressourcesdetypecot.
Illustration:Lesdiffrentstypesderessources.
Ressourcegnrique(Genericressource)
Lesressourceshumainespeuventtredsignesnommment(Jean,Marie)ouentermedesavoirfaire
mobilisable(programmeur,maon).Danscederniercasonparlederessourcesgnriques.Lorsdela
phasedeprparation,ilestdusagedeplanifierdesressourcesgnriques.Pourlaphasedemiseen
oeuvrelesressourcesgnriquessontremplacespardesindividus.
RestefaireouRAF(Estimatetocomplete)
Lecalculdurestefaireestlestimation,unedatedonneetpourunetchedonne,deleffort
ncessairepourachevercettetche.
Lerestefairepeuttremesurdeplusieursfaons
Rsultat(Result)
Lersultatduprojetestconstitudelensembledesbiens,desservicesetdeschangementsdescriptibleet
mesurablefournisparleprojet.
Ondistinguelesrsultatsintermdiairesetlersultatfinalduprojet.
DanslaGestionaxesurlesrsultats(GAR)lensembledesrsultatsintermdiairesetfinauxformela
chanedesrsultats.
Enfonctiondudomaine,lersultatfinal(oulesrsultatsfinaux)porte(nt)desnomsdiffrents
Retard(Lag)
Leretardestuncartdfavorable,mesurentempsouvrdanslecalendrierduprojet,entreladate
prvuedunvnementtellequedfiniedansleplanningderfrenceetladatelaquelleilsestproduit
(oucellelaquelleonprvoitquilseproduise).Cetvnementpeuttrenotammentledbutoulafin
dunetche,unjalon,unechanceoulafinduprojet.
Retardfinalprvisionnel
Silonconstateencoursdeprojetunretarddontonpensequilauraunimpactsurladatedefindeprojet,il
yalieudefaireuneestimationduglissementdecettedatedefin.ExprimenTempsouvrdansle
calendrierduprojet,ceglissementestappelretardfinalprvisionnel.
Retenuedegarantie
Laretenuedegarantieestunesommequelematredouvrageprvoitcontractuellementderetenirsurles
paiementsrclamsparsonprestataire.Cettesommeestdestinefinancerlestravauxdereprisedes
imperfectionsventuellesconstateslorsdelarecettedfinitive.Laretenuedegarantiefaitlobjeten
Francedunerglementationtrsprcise.
RetourdexprienceouREX(Lessonslearned)
Onappelleretourdexpriencelasommedesinformationsrecueilliesaucoursduprojetetquimritent
detrecapitalisespourservirdedonnesdentrepourlesprojetsfuturs.Pourtreutilisablesces
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 75/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
informationsdoiventtreorganisesetstockesdansunebasededonnesinformatique.
Lexploitationduretourdexprienceestlepointclde
RetoursurInvestissement(RSI)
Leretoursurinvestissement(RSIourentabilitducapitalinvesti),parfoisappelrendementoutauxde
rendementoutauxdeprofit,dsigneunratiofinancierquimesurelemontantdargentgagnouperdupar
rapportlasommeinitialementinvestie.
Rtroplanning(Retroplanning)
Lertroplanningestunplanningordonnancauplustard.
Lartroplanificationaaumoins4avantages
Illustration:FonctionnementenrtroplanningdansMicrosoftProject.
Runiondeclture(Closuremeeting)
Laruniondecltureofficialiselafinduprojet.Cestaussiladernireoccasiondercuprerleretour
dexprience.
Runiondelancement(Kickoffmeeting)
Laruniondelancementduprojetalieuaumomento,leclientayantprissadcision(etofficialissa
commandedanslecasdunprojetexterne),onestprtdmarrerlaphasedemiseenoeuvre.
Classiquementetminima,lordredujourdelaruniondelancementpeuttre
Revuedejalon(Milestonereview)
Larevuedejalonestunerunioncorrespondanttemporellementlundesjalonsduplanningetdontlebut
essentielestdeprsenterlapprobationducommanditaire(oudesesreprsentants)leslivrablesassocis
aujalon.
Enfonctiondelanatureetdelimportancedescarts,le
Revuedeprojet(Projectreview)
Larevuedeprojetestunerunionorganiseetanimeparlechefdeprojet.Cestpourluiloccasionde
runirlesprincipauxacteurspourfaireleconstatdubondroulementduprojetetdescartsventuels,en
vuedelescorriger.Lespointsabordsconcernentclassiquementlecontenuduprojet,leplanningetles
cots.Toutaussiclassiquementlarevuedeprojetdonnelieulardactionetladiffisionduncompte
rendu.
Risque(Risk)
Lerisqueestunvnementvenir,incertain,dommageablepourleprojet(ilestsusceptibledenaffecter
lobjectif)etdontonestcapabledestimerlaprobabilitdapparitionetlagravitdesconsquences.
Quelquesremarquescomplmentaires:
Unrisqueestforcmentdanslavenir.Silseraliseildevientunproblme.
Unvnementdommageablequi
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 76/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Illustration:Leprocessusdegestiondesrisquesprojet.
Risqueencouru
Lerisqueencouruestunrisquepesantsurleprojet,valuavanttouteoprationdetraitement.
Risqueoprationnel
Lerisqueoprationnelestceluiprisparlamatrisedoeuvre(etventuellementencascadeparlamatrise
douvrage).Sonimpactportesurlobjectifduprojet.Lerisqueoprationnelnestenvisagqueparson
impactngatifsurlobjectifduprojet(retard,surcotouperformancenominalenonatteinte).
Illustration:Leprocessusdegestiondesrisquesoprationnels.
Risquersiduel
Onappellerisquersiduellerisquequisubsisteaprsmiseenoeuvredesmesuresdetraitement.Lerisque
rsiduelestprisencomptedanslecalculdelaprovision.
Risquestratgique
Lerisquestratgiqueestceluiprisparlamatrisedouvrage.Sonimpactportesurlebutduprojet.Lerisque
stratgiquepeutavoirunimpactpositif(lebnficeapportparleprojetestsuprieurauxprvisions)ou
ngatif.
S
SBS(SystemBreakdownStructure)
LesigleSBSestissudelanglaisSystemBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaispar
structurededcompositiondusystme.LaSBSdcritlarchitecturegnraledusystme,dunefaon
plusabstraiteenunniveauplushautquelaPBS.LaconstructiondelaSBSfaitpartieduprocessusde
structuration
ExemplesimplifideSBS:
Scalabilit(Scalability)
Lascalabilitduneapplicationinformatique,cestsonaptitudemaintenirsonniveaudeperformanceface
unemonteenchargedeproduction(parexemplelaugmentationduvolumededonnes,dunombrede
visiteursdunsiteinternet)
Schmaheuristique(Mindmap)
LeschmaheuristiqueestaussiconnusouslenomdecartementaleInitialementdessinsursupport
papieronleraliseaujourdhuilaidedelogicielsextrmementconviviauxetrichesdepossibilits,gratuits
pourcertainsdentreeuxcommeFreemind.Leschmaheuristiqueestlafaonlaplusfacileetrapidepour
mettreenordresespropresidesoucellesdungroupedetravail.
Illustration:Leschmaheuristique.SchmaralisaveclelogiciellibreFreemind.
Scrum
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 77/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Scrumestunemthodeagileddielagestiondeprojetsinformatiques.Enlangueanglaisescrum
dsignelamleaujeuderugby.Commetouteslesmthodesagileselleestbasesurunespritde
coopration,detranparenceetsurladaptationpermanentedelastratgie.
Semaine.personneetsemaine.homme(Man.week)voirChargedetravail
Srendipit
Lasrendipitestlefait,pourunedcouverte,uneinventionouuneinnovation,dersulterdunconcours
decirconstancesfortuit,souventuneerreurdemanipulation.Lesexemplessontnombreuxetconnus:la
pnicilline,lePostit,letflon,leVelcro,etmmelatarteTatin!
Svrit
Svritdunrisque:voirGravit
Simulateursdegestiondeprojet
Depuisquelquesannessontapparuesdesapplicationsinformatiquesdestinesmettredesapprenants
ensituationvirtuelledegrerunprojet.Cesoutilsnesesubstituentpasuneformationprsentiellemais
ensontlundesoutilslesplusefficaces.
Situationdavancement(Statusprogressreport)
Lasituationdavancementestleconstat,unedatedonne,delavancementphysiqueetdesdpenses.
Situationmensuelle(Monthlystatus)
Lasituationmensuelleestleconstateffectugnralementenfindemois,portantsurlestravauxraliss
danslapriode.Danslexcutionduncontratfacturationmensuelle,lasituationmensuelleest
lvmementdclencheurdelmissionparlentrepriseralisatricedesafacture.
SMAP
LaSMAPestuneassociationfranaiseconcurrentedelAFITEP.LaSMAPrelayeenFrancelIPMAet
dlivrelescertificationsensonnom.
SMART
IlestdusagedeconsidrerquunindicateurdoittreSMARTEnlangueanglaise,SMARTestlacronyme
de:
Specific:ildoitportersurunecibleclairementidentifie
Measurable:mesurableentermesdequalitet/ouquantit
Available:disponibleuncotacceptable
Relevant:pertinentparrapportauxbesoinsdinformationdesesutilisateurs
Timely:fournistempsafindtreutileslagestionduprojet
Transposenlanguefranaisecela
Soumissionnaire(Bidder)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 78/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Danslaprocduredappeldoffres,lesoumissionnaireestceluiquisoumet(dpose)uneoffre(une
proposition).
Sousprojet(Subproject)
Lorsquunprojetpeuttredcomposenpartiessuffisammentindpendanteslesunesdesautres,ilpeut
treutiledeledcomposerensousprojetspourmieuxlematriser.Chaquesousprojetseragrcomme
silsagissaitdunprojet.
Soustraitance(Subcontracting)
Lasoustraitanceestloprationparlaquelleunorganisme(A)confieunautreorganisme(B)lesoinde
raliser,selonuncahierdeschargesprtabli,unproduit,unbienoudefournirunservice,dontil
(lorganisme(A))conservelaresponsabilitfinale(FDX50128).Cestcettenotionderesponsabilitfinale
quidistinguelematredoeuvredusoustraitant.
Spcification(specification)
Letermespcificationdsignelatranscriptionparcritduneexigenceduclient,laquellelesystmedoit
satisfaire.Parextension,lemotspcificationdsigneledocumentdanslequelsontconsignesles
spcifications.Ondistinguelesspcificationsgnralesetdtailles,lesspcificationsfonctionnelles(ce
quedoitfairelesystme)etlesspcificationstechniques(commentdoittreralislesystme).
Spcificationtechniquedubesoin(STB)(Technicalspecification)
Onappellespcificationtechniquedubesoinledocumentcontractueltabliparledemandeurdunproduit
lintentionduconcepteur,etparlequelilexprimesonbesoin.LaSTBregroupelesexigencesfonctionnelles
etlesexigencestechniques.Elledoitgalementprciserlescritresetlesconditionsderecetteduproduit.
LaSTB,unefoisaccepteparlesdeuxpartiescontractantes(MOAetMOE)devientlerfrentieltechnique
duprojet.
Spcificationfonctionnelle
Unespcificationfonctionnelleestladescriptiondtailledelafaondontuneexigencefonctionnelledoit
trepriseencompte.Parextensiononappellespcificationfonctionnelleledocumentregroupantles
spcificationsfonctionnelles.
Spcificationstechniques
Unespcificationtechniqueestladescriptiondtailledelafaondontuneexigencetechniquedoittre
priseencompte.Parextensiononappellespcificationtechniqueledocumentregroupantlesspcifications
techniques.
Sponsor
Danslesprojetsinterneslesponsorduprojetestresponsabledelarussitedeceluicivisvisdela
directiondelorganisme.Cestunpersonnageemblmatiqueetreconnudanslemanagement.Sonrleest
desoutenirlechefdeprojet(quilaluimmechoisi),notammentlorsqueceluicifaitfacedessituations
difficiles.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 79/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
StratgieOcanBleuvoirOcanBleu
Structurationduprojet
Lastructurationestleprocessusdorganisationduprojet,essentiellementbassurlaconstructiondelistes
arborescentesetdematrices.Lesdsignationsdecesoutilsenlanguefranaisesontconfuseset
difficilementmmorisables,aussietparexception,cesontlesdsignationsetsiglesanglophonesquisont
utilissdanscelexique.
Leslistessont
Illustration:Leprocessusdestructurationduprojet.
StructureadhocratiquevoirStructurepolycellulaire
StructurecellulairevoirEquipeddie
StructureCommandovoirEquipeddie
Structurededcoupageduprojet(SDP)voirWBS
Structurematricielle(ouorganisationmatricielle)
Lastructurematricielleestunerponsedesorganismeslancessitdemenerbienunnombrede
projetsdeplusenplusgranddansdesdlaisdeplusenpluscourtsetenutilisantcommeressourcesdes
salarisdelorganisme.
Ellecroiselastructurehirarchiquetraditionnelleparmtier(oupardivision)avecunestructureddieaux
projets.
Chaqueindividuimpliqudansunprojetadeuxsuprieurs:sonsuprieurpermanentetunchefdeprojet.
Illustration:Lastructurematricielle.
Structurepolycellulaire
Lastructurepolycellulaire(oustructureadhocratique)estunmodedorganisationdanslequeltousles
projetssontgrsenquipeddie,chaquequiperunitlensembledescomptencesncessairesde
faonpouvoirfonctionnerdefaonautonome.lensembledesquipesestplacesousuneautorit
commune.
Successeur(Successoractivity)
Danslerseaulogique,lesuccesseurdunetcheestuneautretcherelielapremireparunliendefin
dbut.
Suividuprojet
Lexpressionsuivideprojetestproscrirecarellevoquelapassivitduchefdeprojet.Onluiprfre
celledepilotagedeprojet
Surutilisationdesressources(ousurcharge)(Overload)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 80/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Lorsquelachargedetravailduneressourcesuruneunitdetempsestsuprieureladisponibilitde
cetteressource,laressourceestensurutilisation(ouensurcharge).Lasurutilisationdoittresupprime.
Letraitementdessurchargessefaitparnivellementet/ouparlissage.
SWOT(SWOT)
LtudedopportunitcomporteclassiquementuneanalysediteSWOT,quiprfigurelesanalysesplus
approfondiesqueloneffectueraparlasuite.VoicilasignificationetlatraductionenfranaisdeslettresSW
OT
StrengtspourForces
WeaknessespourFaiblesses
OpportunitiespourOpportunits
ThreatspourMenaces
SWOTestquelquefoistraduitparFFOM
Illustration:LanalyseSWOT.SchmaralisaveclelogiciellibreFreemind.
Systme(System)
Enmanagementdeprojets,lemotsystmeestutilispourdsignerlersultatdeprojetlorsqueceluici
comportelafoisdespartiesmatrielles,despartieslogicielles,desservices(recrutement,formation)ou
dautreslmentsimmatriels.Ontrouvenotammentlemotsystmedanslesexpressionssystme
informatique,systmedorganisation
T
Tableaudebord(Controlchart)
Letableaudebordduprojetestledocumentdanslequelsontprsentslesindicateursetles
commentairesassocis.Cetensembledinformationsprsenteltatduprojetuninstantdonn.Ondoity
retrouverlesthmessuivants:tatdavancementtemporel(estcequeleprojetestenavanceouenretard,
etdecombien)tatdesituationdubudget(dpensesetengagementsdedpenses),tatdedfinitiondu
produit(configurationetperformance)
Tche(Task)
Onappelletcheuntravaildtermin,attribuuneentitunique,etquisetermineparlaproductiondun
livrableclairementidentifi.
Latcheestllmentleplusfindunplanningderalisation.Illuicorrespond
Tchecritique(Criticaltask)
Unetcheestditecritiquesisamargeestnulle.Lasuitedestchescritiquesformelechemincritique.Dans
unplanning(rseaulogiqueoudiagrammedeGantt)ilestdusagedesignalerlestchescritiques(cases
durseauoubarresduGantt)enlescolorantenrouge.
Tcheexterne
Enfonctionnementmultiprojetsilpeutarriverquunliendedpendancereliedestchesdedeuxprojets
diffrents.Danscecaslorsquontravaillesurlundesdeuxprojets,latchedelautreprojetestappele
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 81/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
tcheexterne.
Tchefantme
Dansleslogicielsdeplanification,lestchesexternessontprsentesdansleplanningmaisilest,entoute
logique,impossibledemodifierleursvaleurs(dure,datesdedbutetdefin).Pourcetteraisonellessont
souventappelestchesfantme.
Illustration:Engris,unetchefantmedanslaffichageDiagrammedeGanttdeMicrosoftProject.
Tchefractionne(Splittask)
Bienquecesoitgnralementpnalisant,ilarrivequelonsoitobligdinterrompreunetchependantune
certainedure,pourlareprendreensuite.Onditalorsquecettetcheestfractionne.Lesraisonsqui
amnentfractionnerunetchepeuventtreparexemplelindisponibilittemporairedela(oudes)
ressource(s)affecte(s)cettetche,desraisonsdescurit,dintempries.
Illustration:UnetchefractionnedanslaffichageDiagrammedeGanttdeMicrosoftProject.
Tchehamac(Hammocktask)
Enplanification,ilestimpossibledelierdeuxtchesparplusdunlien.Enconsquence,cestsoitladatede
dbutsoitladatedefindunetchequiseradpendantedelafinoududbutduneautretche.Lorsquele
planificateurdsirequeladatededbutetladatedefindunetcheconcidentaveccellesduneautre
tcheilalapossibilitdecrerunetcheHamac.CertainslogicielscommeparexempleMicrosoftProject
permettentlacrationdetchesHamac.
Tchepriodique
Enplanificationdeprojetonappelletchepriodiqueunetchequisereproduitfrquencergulire.Il
sagitleplussouventderunions.
Illustration:Tchepriodique(capturedcrandeMicrosoftProject).
Tachercapitulative(Summarytask)
Unetchercapitulativecorrespondunregroupementdetchesdeniveauhirarchiqueinfrieur.Dans
leslogicielsdeplanificationlesvaleurs(parexemplelachargeetlecot)destchessubordonnessont
consolidesauniveaudelarcapitulative.
Illustration:EnnoirProjetXunetchercapitulative(capturedcranMicrosoftProject).
Tcherptitive(Repetitivetask)voirTchepriodique
Tchesouscritique(Nearcriticaltask)
Unetchesouscritiqueestunetchequidisposedunemargetotaletellementfaiblequelebonsens
voudraitquonlasignaledansleplanningparlammecouleurrougequelestchescritiques.
Certainslogicielsdeplanification
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 82/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Tchesubordonne(Subtask)
Onappelletchessubordonneslestchesregroupessousunemmercapitulative.
Tampon(Buffer)
Onappelletampondescuritunepriodedetempsajoutelafindunephaseoudunlotdetravaux
pourlimiterlerisquequunretardsurcettephaseoucelotnedsorganiselesphasesouleslots
successeurs.Lanotiondetamponatpopulariseparlamthodedelachanecritiquedontelleestlun
deslmentsimportants.
Illustration:TamponsdescuritdansMSProject.
Tauxdactualisationduninvestissement(Discountfactor)
Larentabilitduninvestissementsejouesouventsurplusieursannesdexploitationdubieninvesti.Dans
cettehypothselecalculdoitprendreencomptelefaitquunesommedargentnapaslammevaleur
aujourdhuietdans1,2,3ansouplus.Pourunerentredargentvenir,ilconvientavantdelaprendreen
comptedanslecalculderentabilit,delacorriger.
Letauxdactualisationdpenddu
Tauxdchange(Exchangerate)
Enconceptioncotobjectif,letauxdchangeestlerapportentrelcartdeperformancedunefonction
(parrapportlavaleurnominalefigurantdansleCahierdeschargesfonctionnel)etlcartdeprixquilui
correspond.
Parexempleen
Illustration:Tauxdchangeenaronautique.
Tauxdechargeduneressource
Letauxdechargeduneressource,cest,jourparjour,leratioentrelachargeetladisponibilitdecette
ressource.Laformuledecalculdutauxdechargeest:Tc=(Chx100)/DdanslaquelleTcestletauxde
charge,ChlachargeetDladisponibilit.
Tauxdecouverturedurisque
Letauxdecouverturedurisque(TC)estleratioentreleniveaudexpositionetlaprovision.
TC=(Niveauderisque/Provision)x100
Tauxdedisponibilit
Letauxdedisponibilitduneressourcesurunprojetestlapart,enpourcentage,desacapacitjournalire
quellepeutconsacrerceprojet.Letauxdedisponibilitestappelcapacitmaximaledanslaversion
francophonedulogicielMicrosoftProject.
Tauxderentabilitinterne(TRI)(InternalrateofreturnIRR)
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 83/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Letauxderentabilitinterneestletauxdactualisationquiquilibrelerevenuactualisdunprojetavecson
cotactualis.
Technologiesdelinformation(IT)(InformationTechnology)
Onentendpartechnologiesdelinformationlesdomainesscientifiques,techniquesetdegestionutiliss
pourlacommunicationetletraitementdelinformation.Plussimplementlexpressiontechnologiesde
linformationregroupelesmtiersdelinformatiqueetdelinternet.
Tempscalendaire
Unedureexprimeentempscalendairenetientcomptenideshorairesdetravaildclaresdansle
calendriernidesjourschoms(weekendsetfris).
Lesduressontexprimesentempsouvrlorsquelles
Illustration:Diffrenceentretempsouvr(tcheA)ettempscalendaire(tcheB).
Tempsouvr
Leslogicielsdeplanificationtravaillentpardfautentempsouvr.Letempsouvrestlapriodehoraire
pendantlaquelleletravaildesressourcesestpossible.Unedureexprimeentempsouvrtientcompte
desplagesdetempsdclaresdanslecalendrierduprojet.
Test
Untestestunepreuvestandardiseettalonnepermettantdedterminerdefaoncertainesile
systmesatisfaitoupaslunedesexigencesducahierdescharges.
Testauxlimites
Letestauxlimitesestuntestaucoursduquelonvasoumettrelesystmedescontraintesbien
suprieurescellesdunusagenormal,pourvoircommentilragitauxlimitesdumodledusage.Letest
auxlimites,qui,danslecasdobjetstechniquesesteffectusurunemaquetteouunprototype,peutaller
jusquladestruction(crashtest).
Testdecapacit
Letestdecapacit,outestdemonteenchargeestuntestaucoursduquelonvaaugmenter
progressivementlefluxdedonnesoudematriauxoudetoutautrelmenttraitparlesystme,de
maniredterminerquellechargelimiteilestcapabledesupporter.
TestdechargevoirTestdecapacit
Testdenonrgression
Danslesprojetsdesystmesdinformation,lestestsdenonrgressionvisentvrifierquunevolutiondu
produit(correctionsdeboguesouajoutdefonctionnalitsnouvelles)napasdgradouneperturbepas
lesfonctionsexistantes.
Testdeperformance
Untestdeperformanceestdestinvrifierquunefonctionduproduitsatisfaitauminimumauniveau
attenduducritredevrificationspcifidanslerfrentiel(cahierdeschargefonctionnelouspcification
techniquedubesoin).
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 84/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Testderobustesse
Untestderobustesse,ousuivantlecasdendurance,defiabilit,defatigueconsistesimulerune
chargeimportantesurunedurerelativementlongue,pourvoirsilesystmetestestcapabledesupporter
uneactivitintensesurunelonguepriodesansdgradationsdesperformances.
Testdutilisabilit
Untestdutilisabilitconsistefairetesterlesystmepardesutilisateurs,sipossibleenprsence
dergonomesetdansdesconditionsaussiprochesquepossibledesconditionsrellesdutilisationetsurla
basedunscnarioquicorrespondauxdiffrentsusagesprvuspourcesystme.
Testeur
LetesteurestlapersonneautorisepratiquerlesTests
Testfonctionnel
Untestfonctionnelapourbutdevrifierquelesystmesatisfaitlunedesexigencesfonctionnelles
prescrites.
Testunitaire
Danslesprojetsdesystmedinformationletestunitaireestuneprocdurepermettantdevrifierlebon
fonctionnementdunepartieprcisedusystme.
TestutilisateurvoirTestdutilisabilit
Ticket
Lesinformaticiensontintroduitlemotticketpourdsignercequelonappelledansdautresculturesune
demandedetravail,unordredetravailouencoreunbondetravail.Chaqueticketcorrespondsoitun
bugconstat,soitunepetitevolutionimplmenter,soittouteautretypedetcheconfieun
dveloppeur.
Transfertdepropritduproduit
Letransfertdepropritestlacteparlequellematredouvragedevient,ausensjuridique,propritairede
louvrageetacceptedassumertouteslesresponsabilitsassociescetteproprit.Cestlarecette
dfinitive,matrialisedansleProcsverbalderecettedfinitivequiconstituelefaitgnrateurdutransfert
deproprit.
Illustration:Letransfertdepropritduproduit.
Triangledorduprojet
Inspirdutriangledordelaqualit(outriangleQCDpourQualitCotDlai),leTriangledorduprojet(ou
triangledelaperformanceouencoretrianglevertueux)reprsentelestroiscomposantesdelobjectifdu
projet.
Letriangleestpossursabase,lespointesdubasreprsententlecotetledlai.Lapointeduhaut
reprsentelaconformitdursultatauxspcifications.
Illustration:Letriangledorduprojet
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 85/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Triz
LamthodeTrizfaitpartiedesoutilsduprojetdinnovation.ElleaeusonheuredegloireenFrancedans
lesannes2000.Dufaitdesacomplexitelleestrserveauxseulsexperts.
U
Unitsdaffectation(duneressource)
Onappelleunitsdaffectationlepourcentageounombrequireprsentelallocationdesressources
affectesunetche.Parexemple75%ou0,75reprsentelaffectationsurunetchedelaressourceaux
troisquartsdesacapacit.
Utilisateur(User)
Lemotutilisateurdsignelaouleplussouventlespersonnesquiserontacteurspendantlaphasedevie
activedursultatduprojet(bienouservice).Ilpeutsagirdesexploitants,personnelsdemaintenance,
habitants,clients
Lesutilisateurssontreprsentspar
Utilits(Utilities)
Lesutilitsreprsententlensembledesfluidescirculantsuruneinstallationindustrielle,ncessairesson
fonctionnementmaisnentrantpasdirectementencontactavecleproduitfrabriqu:ilsagitdlectricit,de
vapeur,degaz,daircomprimainsiquedeseauxderefroissement,eauchaude,delavage
V
Valeur(Value)
Lavaleurcorrespondlintrtquunepersonneporteunbienouunservice,quirsultedun
processuspsychologiquedvaluationengrandepartiesubjectif.
Enanalysedelavaleur,cestlarelationentrelacontributiondunefonction(ouduproduitsujetde
lanalyse)lasatisfactiondubesoinetlecotengagpourralisercettefonction(ouleproduit).LeClient
utilisateuraccepteradepayerdautantpluscherquelavaleurluiparaitleve.
Valeuracquise(Earnedvalue)voirCotbudgetdutravaileffectu
ValeuractuellenetteouVAN(NetpresentvalueNPV)
Lavaleuractuellenettereprsentelasommedesvaleursactuellesdesfluxdetrsoreriegnrsparle
projetdinvestissement.LaVANestlundescritresderentabilitduninvestissement.SilaVANduprojet
estpositive,leprojetestrputpouvoirrembourserlecapitalinvesti.
Valeurdacquisition(Costvalue)
Lavaleurdacquisitionestlemontantquilfautconsentirpourobtenirlapropritdunbien.Autrementdit
cestleprixdecebien.
Valeurdchange(Exchangevalue)
Lavaleurdchangeestlemontantauquelonpeutesprervendreunbien.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 86/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
Valeurdestime(esteemvalue)
Enanalysefonctionnelledubesoin,lavaleurdestimeestlieauplaisirressenti(ouespr)parlutilisateur
dufaitdelutilisationoudelasimplepossessiondunproduit.Notionproche:ladsirabilit.
Valeurdusage(Usevalue)
Enanalysefonctionnelledubesoin,lavaleurdusageestlielasatisfactionparleproduitdubesoin
objectifexprimparlutilisateur.
Valeurplanifie(VP)(Plannedvalue)voirCotbudgetdutravailprvu
Valeurrsiduelle(Residualvalue)
Lavaleurrsiduelleestleprixestimdunbienlafindesaduredevie.Lavaleurrsiduelledunbien
peuttrepriseencomptedanslecalculderentabilitduninvestissement.
Veillestratgique(Businessintelligence)
Lactivitdeveilleconsiste,pouruneorganisation,collecterdesinformationsstratgiquespourpermettre
danticiperlesvolutionsdesonenvironnement.Laveillestratgiquecouvrediffrentsdomainescommela
veilletechnologique,laveillemarketing,laveilleconcurrentielle,laveillecommerciale,laveilledimage,la
veillesocitale,laveillejuridique.
Vrificationdelaptitudeaubonfonctionnement(VABF)
Lavrificationdelaptitudeaubonfonctionnementestleprocessusparlequellamatrisedoeuvrefaitla
dmonstrationdelaptitudedusystmesatisfaireauxexigencescontractuelles.Lavrificationdelaptitude
aubonfonctionnementestlepralablelasignatureduProcsverbalderecetteprovisoire
Vrificationenservicergulier(VSR)
Lavrificationenservicergulierestleprocessuslissueduquelladmonstrationestfaitequelesystme
satisfaitauxexigencescontractuelles.DanslamesuredupossiblelaVSRseffectueenconditions
oprationnelles.LavrificationenservicergulierestlepralablelasignatureduProcsverbalderecette
dfinitive
W
WBS(WorkBreakdownStructure)(WorkBreakdownStructure)
LesigleWBSestissudelanglaisWorkBreakdownStructurecequidonneenfranaisstructurede
dcompositiondestravaux.SagissantdunestructureonprfreralefmininlaWBSaumasculinle
WBS.lesdsignationsfrancophonesOrganigrammedestches(OT)ouStructurededcoupageduprojet
(SDP)ouencorequelquefoisOrganigrammetechniquedeprojet(OTP)nesontpasutilisesdansce
lexiquecardifficilementmmorisablesetpouvantprterconfusion(parexemplelesigleOTPpeuttre
compriscommelalistedestravaux(Organigrammetechniquedeprojet)ouladescriptionduproduit
(Organigrammetechniqueproduit).
LaWBSestunoutildestructurationpermettant
Illustration:LalogiquedestructurationdestravauxaveclaWBS.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 87/88
28/08/2016 LexiquedumanagementdeprojetToutelagestiondeprojets
ExemplesimplifideWBS:
X
XPvoirExtremeProgramming
Y
Z
ZBSZoneBreakdownStructure
SigleissudelanglaisZoneBreakdownStructurequelonpeuttraduireenfranaisparstructurede
dcompositiondeszones.LaZBSestlalistehirarchique(ouindente)deszonesconcernesparle
projet.LesigneGBSpourGographicBreakdownStructureestgalementutilis.LintrtdelaZBS(oude
laGBS)estdeservirdebaseladcompositiondestravauxpourlaphasedemiseenoeuvre.La
constructiondelaZBSfaitpartieduprocessusdestructuration
ExemplesimplifideZBS:
Zonedemarge
Legraphezonedemargeestlundesoutilsdereportingduprojet.Ilreprsentesurungrapheorthogonal
laprogressiondelavancementglobalduprojetenfonctiondutemps,danslesdeuxhypothsessuivantes:
1)danslasituationotouteslestchessontordonnancesauplustt.2)danslhypothseotoutesles
tchessontordonnancesauplustard.Encoursdeprojet,lavaleurdavancementglobalrellement
constateladatedtatestporteenordonne.Lacourbeainsiobtenuedonneunebonneidedela
trajectoireduprojet.Loutilzonedemargeestdautantpluspertinentquelerseaulogiqueduprojetest
plusparalllis.
Illustration:Legraphereprsentatifdelazonedemarge.
http://methodoprojet.fr/managementdeprojets/lexique/#haut 88/88