Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Versin en Wachiperi
2 3
Contenidos
Nombre del Proyecto:
Esta publicacin ha sido posible gracias al apoyo de la Agencia de los Estados Unidos para el Desarrollo
TEMATICO
KATEPI NMBAYO, TAMBAYO HNHNDA HOM-
23
Internacional (USAID). Los contenidos son responsabilidad exclusiva de Amazon Conservation Association, BAHAIKANKN RCAYO, KN RESERVA CHOKPE-
Asociacin para la Conservacin de la Cuenca Amaznica y CARE Per, y no necesariamente reflejan el YOSN OREDN COMUNIDAD DARIOSN
punto de vista de USAID o del Gobierno de los Estados Unidos de Amrica.
NNCHI MODULO
HARAKBUT HI WATA ETONPE
Harakbut h watanda watnpe knpanda oredn derecho etahhok
mhndik hhn, oranda harakbut kaate ikapo mn dak bothn
hnpetknpa bahandik hht (wandaritepi, embachihapakpi,
emnkkaepi, yngki ewakapi, nng nngsn). Knpa ikapo daka
ekany estadohere, amikohere daka etonpete daka bachihapakdik
katepi hambahaapo.
n mnph nnchi
Oronda katepi hambahai wanpe
oredn dari botahnk.
Yazmn Rivero
CCNN Queros
6 7
Orota innkapo marco legal ley bthnkea mpa emndoya he, estado
orota chinkandik harakbut nngdario nmhknhere daka knhapo
knta oredn wandari daka kanchinkaapo hnhn ynthikamtknpa. n mnph 1
hnhn yhikamtkn
Kngnte, estadoa oredn wandari daka imbakaepo imbachindikdikapo
takandik bothn nng harakbuta amikopi wnkudnh bothapo. echihapak, knh ihapo knta
Knn hnok oro harakbut wandari echindika ewathnda kahe n- wakkuru bahahedn consulta eka
hika. Hnndari echindika nnpokpo hnhn ynhawankamtkeo
katepi nkapo nwae, watonkundakmi ynhikamtkeo knpanda
hanhnda etandarihhok. Nng harakbut keo ewaudnwa ehpi, wenda Derecho bothn consulta previa waka afecta nkandik hhok oro-
nhknpa reas naturales protegidasya. ta katepi hambahapo ekate estadoa oredn wandario. Kn derecho
hkn estadota nh harakbuthere bachihapakdik mhn hann-
Knpa ha, wandari ichindikapo titula ekande hny keo katepi gpeapo mnpa ynnpetkn hopunn dario embahate bopaknkente
hakaei enpeny (vende emnkate, nngchipn alquilapi hakay, ke- hnpaiyo acuerda ynhtei nh, oredn derecho afecta kandik hte.
yeri comunerota katepi kambahaapo hayoki enpen) hnda comu-
neros bachihapakdik h hamnkoraapo. Knpa hakaapo ipayapakpo Kntenda hnnhi wakkanda Ley omhkn consulta previa waka:
asambleate hantanda imnhapo ewhnnga chakhe hpi wanpote
npoka echaknyo dak h.
Marco Internacional Marco Nacional
BAPA MODULO
SESIN 2
n mnph 2 HANDA HARAKBUT PARTICIPAEKA
Actores mhkn, nnghok
Orota interesa hhok keo ewambachihapakya hamnngpeapo mas-
nnghoka, implementa ikapo, honthta nwaha participacin ciudadana. Oredn derecho bothnkn
wandari knta consulta eka. ejerce hhpo nngchiandapi handapi comunidad whnnga parti-
cipa kandik. Weinda knta bochihapak watoyodn echimndoya h keo.
n mnph 1
1 2 3 4 5 6 7 Knpa mmbaha
handa ihapo eka.
nbasahai- Kn harakbu- Mnhendik Mnmn- Organizacin Bachihapak- Knpa hakai
yepo nrma tta consulta mn medida dikandik botahnkn dik estadoyo estadoa
administrativa imnkapei administrativa kn medida evalua kndik wambaheri- hndik. kate yh PDC?
embakae npendik normativasn administrativa hanpeapo here oredn
Fuente: Elaboracin propia.
hkn oredn consulta kan- hnk nha orota mnpa representas- Kn PDC h beromba planifica ikapo echimndoya knpa boka ehate
derecho afec- dik yhtkn knnpeapo. afecta mnka- tehere actores regionyo, provinciayo, distritoyo wambaheri nhkna, knpa
ta hte pat hakapo dakanda hwawandika khpo hnndario.
Presupuesto participativo nhakn, h documento embakae hnda Tranparencia nhakn nwaha katepi imbahapo ekate controla yngki
autoridades, sociedad civilhere imbapayapakpo kn wambaha boka ikapo wambasahaya mnpachinn daka ynkerapo. Handa harakbut n-
ihapo eka, knta yngki itoyo presupuesta ikapo kn wata kn waka mhknta municipalidadyo regionyo nbahakn imbasahayapo npa
kh ihapo PDCyo yhtknpa hakaapo. Knpa ikapo presupuesta hombahai ognki mbaherepo hrrnhanda mnhandik.
ikapo yngki toyondik dakapi imbahapo wambakae distritoyo, pro-
vinciayo regionyosn. Mn ewakaikapa mn whikapa knkaapo comunidadmit
imbasnsahayapo eh, kn wahapa hnhokayo witchinda kn
ewhnnga emnh (CARE Per).
kate yh rinde eka cuentas?
PDC ekate
BOTTABOTTA MODULO
ANALISA WAKA CONFLICTOS
IMBAKEREGNPO EKATE
n mnph 1
daka imbakaepo eka conflictos
ikapo embakeregnte, kente analisa
eka problema haknkotyapo, han-
da hnnphtenda hakaapo
Yazmn Rivero
CCNN Queros
14 15
BAPABAPA MODULO
LIDERAZGO DAKA KNMNPEAPO
EMBAKAE.
n mnph 3
Dakanda enpe tecnologas
n mnph 1 informacinte wambaja.
Liderazgo daka knmnpeapo
embakae. Weindany lder hpo tecnologas de informacin daka npendik h,
amko haate programas de computacin nhakn inpepo katepi nngta
Kate yhe liderazgo transformador nhakn? imnnmndoya waka. Internetya imndoyapo oro honpetkn nng-
tnte nnga isahaipo knpa nhikate knhaapo ayudapi botakaapo
Lderbokerek liderwettn nwaha daka ekaikahok hntanda nng harakbuta.
itonpepo hntandapi beneficia wamh. Lder hpo daka imba-
chihapakpo daka imnhpo problema afronta kandik ihi npendik,
kate problemas hpi nnga nngpanda ntonpepi knpanda waka
ihi npendik.
18 19
BAPABAPA NNCHI
MODULO
ICHINKAPO GESTIONA WAKA RE-
SERVA AMARAKAERITA
n mnph 1
Echihapak nng reservas
comunales mahekenta
Yazmn Rivero
CCNN Shintuya
20 21
n Mnph 2 n mnph 3
Beromba gestin ikapo
Hnpai yo ichinkapo
wambaha
wambaha RCAyo:
Administra hakaapo ANP anisn RCA, considera kandik nh n wambaha
Reserva comunal wakkanda mhkn estadoa comunidad nativas beneficia eka mhkn:
whri here administra nka. Hntea nbahapo nhnk kenngte cogestin
ndik.
Plan Director: kn h documento emndoya ANPta aplica wamnka
Keo Estado participa oka Areas Naturales Protegidas-SERNANP hken, jefatura SINANPEo nhknta keo embakae hnok actividades nng nnga im-
RCA wantopa organiza waka wnhpo. Harakbutedn comunidad beneficia bahapo hnpaiyo kandika. Knpa ikapo wakkuru plan maestro nngedn
whria hntea gestin RCA ekate epakn contrato bakaendik SERNANP here, ANP wambakae.
knta orgasniza kandik ejecutor de contrato administracionte kn representa
mhpo. Plan Maestro: h watere beromba ANP gestiona waka. keo oth
informacin daka administra waka: Kn wandario zonifica eka, katepi
mhkn ichinkapo wasayadnwa monitora ikapo, nngtesn.
knpa kandik h mnh
Conforme al rgimen especial de administracin de reservas comunales aprobado el ao 2005.
Planes de Manejo: imndoyapo embakae hanpeapo mo bahandik yhet
aprovecha hakaapo recurso natural ANP npoyo kenta vende wamnkasn.
Jefatura de ka RCA ECA - RCA
Plan de Vida: handa comunida whnnganda embakae h, mn dak
yntonpetknta prioriza ikapo kn hambahapo hha daka hnwawandika
Controla ikapo suprvisa kandik katepi ewam- Kn bakaendik, actualiza kandik Plan Maestro hakai knnpepo kankaapo. Kn hambahai ynnpepo ynktkn ANP
baha RCAyo cordina ikapo ECAhere indari- RCAedn, hatowapo asambleate hambachihapakpo hopunn wachinka dario hny, wambaha herramientas de gestin
chinkapo monitorea waka. dak h nhate aprueba hakaapo. kandik( Plan Maestro ikapo, Planes de manejo de recursos ikapo, nng
katepi yakatei nnhny kandik)
Sancina mnkandik infracciona enkate Leyta, regla- Daka organiza imabakepo mnkandik yngki
mentota, rgimen especialta knpa mnkandika kn waka h, kn boyokmn handik reser-
dakhia nkan. va comunaledn.
Bakkayandik decomisa imnkapo katepi imba- Dak h dakhe h handik katepi waka yngkipi
hapo permiso kaihianda kea ntotokate. hakai nhate RCA afecta hndik hn.
Supervisa ikapo sayadnwandik daka mnpa- Concesiones contratosn nngta embayok su-
chinn administra yanketapo Reserva Comunal. pervisa kandik RCAyo daka knbahaapo cordina
kankapo SERNANP here comit de gestin here.
Knpa h ihapo reportes knda ikapo SER-
NANPta nhandik kanpeapo. Wandari chinkandik vigilancia comunal ikapo
hntea wantopa ANP h knhere salvaguarda
Daka handik cordina ikapo imbachihapakpo hakaapo oredn Patrimonio Cultural mn Plan
ECAhere daka hambahaapo. de vigilancia reserva comunalyeri eka whpa.
BOTTABOTTA BOTHATE
MODULO
KATEPI BOTHNK HKAIKANKN RCA
NMBAYO KN CHOKPEYOSN
Yazmn Rivero
CCNN Shintuya
24 25
BOTTABOTTA BOTHATE
n mnph 3 NNCHI MODULO
IMBAHAPO YNGKI IKAPO H
hntea dakbahaa: mbahapo
THNWAWANDIKA EKA
whnwawa katepi imbahapo
wandario Emprender ihapo eha h embakae. n taller hokapatkn beta nego-
ciopi ikapo embahate ewapakta hamnmndikaapo eka h, kn ham-
bahapo ngocio yakapatkn hh daka imbahapo thnwawandika, daka
Oredn Marco legal hkn harakbutta achita wambaha kanth iknpepo ikapo amko haate de manera sostenible
eka he, derecho knpa waka estadoa bayokhe hpi.
Knpa Marco Legal ANP yosn h, katepi mhkn wachinka eka n mnph 1
h, knta harakbutsn keo wambaha daka hmhpo. Knpa hakaapo mbahapo yngki ikapo h
respeta kandik normas mahkn prohibicionessn daka mnpa hhnn
ANP nmba kahnwaapo. thnwawandika eka
Nngsn herramientas omh nmeros ikapo kahndik. Oranda ewanpe BEDOYA, Csar; CARAVEDO, Javier; MORENO, Gustavo; PUMA, Liz y
kaatepi daka ith katepi falta bekh ewanpe. Nngnyo h mnpa daka SALAZAR, Katya. (2010). Gua para la transformacin de conflictos so-
hh, mnpa daka homnh orotenda wanpe. Katepi enprendimiento ikapo cioambientales. Lima: Programa de las Naciones Unidas para el Medio
wambaha daka orotenda hndik hhn, witchnda imnhpo, whpanda Ambiente.
imnhpo, yngki hrrnhnnda rinde ikapo, daka bahandik (ser honesto,
sincero, transparente, tener confianza, rendir cuentas, ser constante y tra- CALLE, Isabel y PULGAR-VIDAL, Manuel (2010). Manual de Legislacin
bajador). Knpa kahe hn hambahapo ekate daka hhndik. Ambiental. Volumen I (3 edicin). Lima: Sociedad Peruana de Derecho
Ambiental.
Hhdn knpa eka dak h daka hahnwaapo, knpa ha hnhoka- LPEZ FOLLEGATTI, Jos Luis. (2016). Recomendaciones para la prctica
yo hnda beromba imbatotokpo wapa hhh, mn wakkuru necesita del dilogo. Lima: CARE Per.
whta kandik. Kn beromba hnda nbathkna wakkanda opor-
tunidades wambaha nth. ORMACHEA, Ivn. (2014). Enfoques de intervencin constructiva en
conflictos sociales. En Minera, conflicto social y dilogo (I. Ormachea,
J. Caravedo, G. Moreno y C. Bedoya, ed.). Lima: ProDilogo y UARM.