Sie sind auf Seite 1von 15

1

Versin en Wachiperi
2 3

Contenidos
Nombre del Proyecto:

FORTALECIMIENTO DE LA CAPACIDAD INDGENA EN LA RESOLUCIN DE


CONFLICTOS Y LA GESTIN SOSTENIBLE DE LOS RECURSOS NATURALES DE LA
RESERVA COMUNAL AMARAKAERI Y EN LA CONCESIN DE HIDROCARBUROS
DEL LOTE 76, EN EL DEPARTAMENTO DE MADRE DE DIOS. pgina
NNCHI EJE TEMTICO
MATERIAL SOBRE CONTENIDOS PARA LA CAPACITACIN DE LOS PUEBLOS INDGENAS BENEFI-
CIARIOS DE LA RESERVA COMUNAL AMARAKAERI
legislacin indgena 5
ASOCIACION PARA LA CONSERVACIN DE LA CUENCA AMAZNICA ACCA
Domicilio: Jirn Cusco 499- Puerto Maldonado, Madre de Dios
pgina
BOTTA EJE TEMATICO
13
Telfono: +51 (082) 573237
LIDERAZGO ORO HARAKBUTEDN CONFLICTOS
EKA IMBACHINSHIKPO
Autores: Ramn Rivero Meja (ACCA) / Luis Secln Contreras (CARE Per)
Revisin: Walter Quertehuari (ECA-RCA)
Diagramacin: Renato Tizn / Lucero Baos
Correccin de estilo: Mauricio Cerna
pgina
Imprenta: PERU OFFICE S.A.
BAPA EJE TEMATICO
Direccin : Av. Vctor Andrs Belaunde 147 Torre 6 Of. 402 San Isidro
Hecho el Depsito Legal en la Biblioteca Nacional del Per N 2016-13108
GESTIN EKA RESERVAS COMUNAL WANDARI
OMHKNTA
19
Primera edicin
Septiembre - 2016
Tiraje: 15 unidades

BOTTABOTTA EJE pgina

Esta publicacin ha sido posible gracias al apoyo de la Agencia de los Estados Unidos para el Desarrollo
TEMATICO
KATEPI NMBAYO, TAMBAYO HNHNDA HOM-
23
Internacional (USAID). Los contenidos son responsabilidad exclusiva de Amazon Conservation Association, BAHAIKANKN RCAYO, KN RESERVA CHOKPE-
Asociacin para la Conservacin de la Cuenca Amaznica y CARE Per, y no necesariamente reflejan el YOSN OREDN COMUNIDAD DARIOSN
punto de vista de USAID o del Gobierno de los Estados Unidos de Amrica.

Rendir cuentas y ser transparentes es un derecho de las personas


y un deber de CARE Per. Si usted tiene alguna opinin,
reclamo o sugerencia llame gratis al 0800 - 14417
o escrbanos a: opinion@care.org.pe RdC
RENDICIN DE CUENTAS
4 5

NNCHI EJE TEMTICO


legislacin indgena

NNCHI MODULO
HARAKBUT HI WATA ETONPE
Harakbut h watanda watnpe knpanda oredn derecho etahhok
mhndik hhn, oranda harakbut kaate ikapo mn dak bothn
hnpetknpa bahandik hht (wandaritepi, embachihapakpi,
emnkkaepi, yngki ewakapi, nng nngsn). Knpa ikapo daka
ekany estadohere, amikohere daka etonpete daka bachihapakdik
katepi hambahaapo.

n mnph nnchi
Oronda katepi hambahai wanpe
oredn dari botahnk.

Kn autodeterminacin nhaken oronharakbutta enngka h, Arakbutta,


Machiguengata, Wachiperita, Yineta nn harakbut nmhknwatasn.
Knpa handa red harakbut weindany nbapayapakkepo comunidad
nbakaepo nbawadn, directiva baet asamblea baet nhpo.

Comunidad organizaciones harakbuten nmhpo hpudnynda nnpe


kate hakai kate hambahi hnn wandario. Hnhn hnn wandari ynthi-
kamtknpa hathapo (keyo habahai, kyo hamsnkai mn ewakaikapa
wandari knthapo) washipotapi, wayombokerektapi mnpa ynmnmn-
dikaikamt knpa knkaapo, mnpapi hte ynmnkkaeikamt knpasn.

Knngte, estadoa katepi hakapo oredn dario hambahai enpenyo,


wakkuru orota katepi ekate, embahate ynpak oknpendik knta weichi
hambachihapakyapo.

Yazmn Rivero
CCNN Queros
6 7

n mnph botta BAHAHEDN


wandari, gestion ikapo daka CONSULTA EKA
wambaha oredn dario

Orota innkapo marco legal ley bthnkea mpa emndoya he, estado
orota chinkandik harakbut nngdario nmhknhere daka knhapo
knta oredn wandari daka kanchinkaapo hnhn ynthikamtknpa. n mnph 1
hnhn yhikamtkn
Kngnte, estadoa oredn wandari daka imbakaepo imbachindikdikapo
takandik bothn nng harakbuta amikopi wnkudnh bothapo. echihapak, knh ihapo knta
Knn hnok oro harakbut wandari echindika ewathnda kahe n- wakkuru bahahedn consulta eka
hika. Hnndari echindika nnpokpo hnhn ynhawankamtkeo
katepi nkapo nwae, watonkundakmi ynhikamtkeo knpanda
hanhnda etandarihhok. Nng harakbut keo ewaudnwa ehpi, wenda Derecho bothn consulta previa waka afecta nkandik hhok oro-
nhknpa reas naturales protegidasya. ta katepi hambahapo ekate estadoa oredn wandario. Kn derecho
hkn estadota nh harakbuthere bachihapakdik mhn hann-
Knpa ha, wandari ichindikapo titula ekande hny keo katepi gpeapo mnpa ynnpetkn hopunn dario embahate bopaknkente
hakaei enpeny (vende emnkate, nngchipn alquilapi hakay, ke- hnpaiyo acuerda ynhtei nh, oredn derecho afecta kandik hte.
yeri comunerota katepi kambahaapo hayoki enpen) hnda comu-
neros bachihapakdik h hamnkoraapo. Knpa hakaapo ipayapakpo Kntenda hnnhi wakkanda Ley omhkn consulta previa waka:
asambleate hantanda imnhapo ewhnnga chakhe hpi wanpote
npoka echaknyo dak h.
Marco Internacional Marco Nacional

Convenio N 169 de la Organizacin In- Constitucin Poltica del Per.


ternacional del Trabajo.
Sentencias del Tribunal Constitucional.
Sentencias de la Corte Interamericana
n mnph bapa de Derechos Humanos. Ley N 29785, Ley del derecho a la consulta previa a los pueblos indgenas u
originarios, reconocido en el convenio 169 de la Organizacin Internacional
Declaracin de Naciones Unidas sobre del Trabajo (OIT).
Daka eth oredndarita Derechos de los Pueblos Indgenas
Decreto Supremo N 001-2012-MC, Reglamento de la Ley del derecho a
la consulta previa a los pueblos indgenas u originarios, reconocido en el
convenio 169 de la Organizacin Internacional del Trabajo (OIT).
Hnda harakbut comunidadyo nmhknta nkorandik nh katepi
hakaapo hn kntasn ennhhk: wandari wambaha, herramientas
wambakkaiya comunidadwata, sancionapi wamnka comunerosta katepi Daka knpa hakai inpepo consulta wakdnwa h principios watoyodn hochimndoyapatkn.
dakhia embahate, nngtesn.
n hknphtedn: consulta kandik h estadoa norma ikapo knpa hakai hahedn (ley, reglamento nng katepi imbakaepo
Asambleayo ikudnpo ynmnnpietkna kn mnka ehate wntopa di- totokhedn) acto administrativopi (concesiones ikapo nngta wandari imbayokpo, estudio ambiental ikapo ichimndoyapo,
rectivos nhkn daka bohan kn kandik yht handik; estatutoyo, katepi nng beromba kahedn.)
plan de vidayo emndoya hkn mnhpakpo. Dak embatonpe: consuta ikapo kn harakbut nh, knpa nhpo knpa nkaikate nnharakbut hnn daria inpepo
daka mnhndik( estadohere oro harakbutheresn)
Witchinda mnhndik: estado h kn orota representa wh wntopa harakbut bothnkn participa ikapo consultayo
knpa nham witchinda ewahapa mnhndik warignda haihianda.
Flexibilidad nhakn: Consulta ikapo mn whpa, mn ewakaikapa, mn ewahaikapa, mn ewamnpepa respeta
imankapo harakbutta consulta kandik.

Fuente: Elaboracin propia.


Hh emnnh: Consulta ikapo hh mnnhndik h harakbut hnn organizacioneshere kmbachihapakpo, mnpa
dak yhnk ynhet knnpepo hopudnsn knpa boka knhaapo estadoa hopudnndario afecta etakate.
Hioka imnhpo immpukapo kahndik: harakbutta opunndario hambahai estadoa ihapo hioka imnhapo kn-
mpukodnpo he kahaapo kahendik, hntenda imbachihapakpo knpa eka dak hnok mnonhan inpepo kaheno.
Ewhhoka emnhh: kn hakai ewanpehoka harakbutta mnhndik he, hopudnsn knbachihapakpo knpa
hnok ihan dak h, dakh hnngta ihan knhaapo; estadoa huhuka bayokdik knnpeapo.
8 9

BAPA MODULO
SESIN 2
n mnph 2 HANDA HARAKBUT PARTICIPAEKA
Actores mhkn, nnghok
Orota interesa hhok keo ewambachihapakya hamnngpeapo mas-
nnghoka, implementa ikapo, honthta nwaha participacin ciudadana. Oredn derecho bothnkn
wandari knta consulta eka. ejerce hhpo nngchiandapi handapi comunidad whnnga parti-
cipa kandik. Weinda knta bochihapak watoyodn echimndoya h keo.

Consulta nkaika estadoa oro harakbuta kn embahate ipakpo oredn


dario afecta nkadik hhok. Kn 7 pasoste watoyodn mndoya hnok
nkaika.

n mnph 1
1 2 3 4 5 6 7 Knpa mmbaha
handa ihapo eka.
nbasahai- Kn harakbu- Mnhendik Mnmn- Organizacin Bachihapak- Knpa hakai
yepo nrma tta consulta mn medida dikandik botahnkn dik estadoyo estadoa
administrativa imnkapei administrativa kn medida evalua kndik wambaheri- hndik. kate yh PDC?
embakae npendik normativasn administrativa hanpeapo here oredn
Fuente: Elaboracin propia.

hkn oredn consulta kan- hnk nha orota mnpa representas- Kn PDC h beromba planifica ikapo echimndoya knpa boka ehate
derecho afec- dik yhtkn knnpeapo. afecta mnka- tehere actores regionyo, provinciayo, distritoyo wambaheri nhkna, knpa
ta hte pat hakapo dakanda hwawandika khpo hnndario.

Kn PDC the carcter territorial, wandario wambaha eka hpo, nm-


El plazo previsto para todas las etapas es de 120 das. Sin embargo, con base al principio de flexibilidad, un
proceso de consulta puede durar ms. basn ichinkapo katepi mhekn wakodnwa hnk. Kntasn oth
carcter vinculante, ewahapa ikapo wapa ordenanza regionalte, munici-
palte aprueba eka nhpo. Knta carcter participativo, handa actores
Consulta waka imbakaepo n watoy emndoya hkenta considera nmhken knpa boka ewahapo ichimndoyapo eka hnk.
kndik h:
A nivel nacionalyo wakkanda PDC mhika, regionyo, provinciayo dis-
Wakkuru h imndoyapo waka plan de consulta: participa kandik tritoyosn. n beromba daka embakae hndik h; mnpa wh kate
h oredn representantes harakbut nmhkn, cordina ikapo knhere. waka distritoya ihapo hnpaiyo hndiksn PDC provincialhere knta plan
nacionalhere.
Oro harakbuta nhdik h estadota katepi ekate epaknyo doedn
dario consulta yakatei. Estadoa orota witchnda ihn nhandik.

Oranda imbachihapakpo mnpa dak yhnk mnht hahaapo


epayapakkete keyo estadoyo wambaheria participa ikapo mnn-
piahndiksn, hn harakbutynda imbachihapakpo dakhe hno
bahaihia mmnh ihapo, mn dakhe whta mejorapi mnkapo
ihapo, dak hn yambahatei hamnhpo, knpa ikapo consulta
eka nkhpakandik.

nte hhdnn echindika ethhok wandari bethn nphndik, ha-


rakbut katepi hambakaeapo hmsnkaapo shishipi hahukyapo nn-
dario npoka ehnwa ehny knsn ntandarih titula kahedn hpi.
Kngte hnndari hhh ihapo titula kahdn hate ihapo estadoa keo
consulta kaihianda bahahendik oredn derecho afecta nkadik hnk
keo embahate.
10 11

n mnph 2 npa mnph 4


Wambaha yngki wambawaiya
Daka kenpa ikami ihapo yng-
(Presupuesto participativo).
ki daka rinde embakae

Kate yh wambaha yngki wambawaya? kate yh transparencia gestin publicayo nhakn?

Presupuesto participativo nhakn, h documento embakae hnda Tranparencia nhakn nwaha katepi imbahapo ekate controla yngki
autoridades, sociedad civilhere imbapayapakpo kn wambaha boka ikapo wambasahaya mnpachinn daka ynkerapo. Handa harakbut n-
ihapo eka, knta yngki itoyo presupuesta ikapo kn wata kn waka mhknta municipalidadyo regionyo nbahakn imbasahayapo npa
kh ihapo PDCyo yhtknpa hakaapo. Knpa ikapo presupuesta hombahai ognki mbaherepo hrrnhanda mnhandik.
ikapo yngki toyondik dakapi imbahapo wambakae distritoyo, pro-
vinciayo regionyosn. Mn ewakaikapa mn whikapa knkaapo comunidadmit
imbasnsahayapo eh, kn wahapa hnhokayo witchinda kn
ewhnnga emnh (CARE Per).
kate yh rinde eka cuentas?

Rencdicion de cuentas nhakn autoridadma funcionariosma kan-


n mnphe 3 dik hnk nha, informa kakaapo n ikapo inpa ikami kahaapo. Knpa
eka dak h, handa daka nbaha knknpepo autoridadmita daka
yria consejo cordi- kannhnwaapo.
nawaka
Knpa ikami imbahapo wamnh h ored responsabilidad
nnga mnpa ynhapat nng nng audienciate enknpe-
tanda (CARE Per).
Kate yh CCL?
n ikapo mnhandik h:
Kn CCL hkn, h rgano (harakbut kenpanda cordina ikapo wambapa-
yapakeri) provinciayapi distritoyapi daka imbachihapakpo cordina waka
autoridadeshere sociedad civilhere. Ko nmh alcaldemi, regidoresn Ynbahapo daka ynbakaemtkn hnn gestin municipalte, regio-
provincieri distritoerisn mn whpa; kntesn organizaciones socia- naltesn.
les nhaikakn nmh(organizaciones sociales de base, comunidades
nativas campesinassn, embapayapakke asociacin de productoresn, Daka ynthpo maneja ynkamtkn municipalidaden gobierno re-
empresa wambakaeri, profesionlessn knta juntas vecinales nng gionaledn yongki
nnga juntas mhknsn).
Munipalidada regionsn mnhndik n hombahamnok weinda ha-
Knpa consulta mnkandik yht nha katepi imbahapo embakaete rakabut dak nmh handik.
epaknyo gobierno municipal;

Plan Anual proyecto participativohere ekate.

PDC ekate

Propuesta de inversinte katepi infraestructura imbakaepo mn kandik


yhtkeo.a su jurisdiccin.
12 13

BOTTA EJE TEMATICO


LIDERAZGO ORO HARAKBUTEDN CONFLICTOS
EKA IMBACHINSHIKPO

BOTTABOTTA MODULO
ANALISA WAKA CONFLICTOS
IMBAKEREGNPO EKATE

n mnph 1
daka imbakaepo eka conflictos
ikapo embakeregnte, kente analisa
eka problema haknkotyapo, han-
da hnnphtenda hakaapo

Kate yh conflictos ikapo imbachinshikpo embakergn?


Conflictos ikapo mbachinshikpo embakeregn nhakn botta harakbut
o handapi comunidad wihia nnganda mnpepo nbachinshikpo
hnk nha.

mnpa hokapo honpiapak knte nbachinoshikpo con-


flictos sociales nka?
knte nbachinshikpo conflicto social nka hnpeapo cnsidera mnkandik
h harakbut whnnga, problemastasn conflictos whtasn.

Nngchiandapi o ewhnnga conflictos nkaika. Nng nnga con-


flictos hika; watere wakeria knta wambasntahria knpa kakaapo.
Knta katepi nka kandihaipo knpa knhpo. Knpa ekate nwaha
conflictos hamndihayapo katepi wakeri.

Problemas conflicto nkate nkotdika harakbut nbakeregnpo katepi


nka, katepi nkapo calleo nbawaepo nka. Knpa hte analiza
kandik mnhpo knpa ynka katete harakbut ynmdihai hanpeapo,
knta knngte nkate hanpeapo.

ndihaipo katepi nkapo wahnnga mbawaepo nkaknhoka wate-


re conflictos eka h. Keya nnhoka nbakregnpo katepi nbasekaepo
nka nngte npanda nwae.

Ewhnnga nngchiandapi nnpe knte indihaipo ikai, katepi n-


bayokakn dakhe hnk. Imbachinshikpo ewakahoka ynnpetkn,
ynpaketkn varia hnwandik.

Yazmn Rivero
CCNN Queros
14 15

mnpa ynnpepo ynbachiapakiak dakyodn hamnpe-


n mnph 4 apo?

kente nbakeregn eknkot npa daka hakai inopepo mbachiahapak h:

Nivel pesonalta ewaha: Katepi ekate knpa kah ha oha imbaknpepo


Mnpa hokapo knte ndihai nbakeregn honpiapat? embatondihai orotenda.
Nivel racinonalta ewaha: owaha dak mihianda nnhoka ndihaipo
Abordar ohakn ohapoha mnpa hokapat, mnpapi katepi hokapo solu- nhknta, nbachihapakpo nnghoka daka nhapo nnghoka dakhia
ciona hokapat. Knpa waka bapate epayapaka h: nhapo nhkenta.
Nivel culturalta ewaha: hahn hokaikamtknpa kaihianda nnganda ho-
hapo, nnganda hokapo katepi hombakkaweenknta ewaha, hnhnta
embachinsikanda da hohan ihapo immboraiyepo daka ynhaikam-
Ewambachihapakhoka katepi ikapo bakereghianda (iwaepo calleo, au- tkenta iwahapo eka.
toridatmita nhhnn imbakhpo rechaza imankapo, iwaepo huelga Nievel estructuralta ewaha: mnpapi ynhpo ynbachinshik katete knpa
ikapo basekaeihianda, nongtesn) knta imbakeregnpo (carretera lo- ynh ihapo, mnpa ikapo oredn instituciones daka hthipe waha.
cales pblicos ikhikpo, iwaepo hutta ihapo, hak imbasekaepo imbake-
regnpo eka, ngtesn).
imbachihapakpo daka hakaapo hohan npendik, hntanda katepi nn-
Leyes normas usa ewakahoka hanpeapo bea derecho yathpo yahet. hte imnngpiapo.
Knpa hakaapo utiliza kandik nng nnga ley nnka botahnkn
orowata.

Imbachihapakpo soluciona embakae: daka ikapo soluciona embakaete


conflictos imbachihapakpo kn ekate opakpo oha imbaknpepo harak-
butta, hnpaiyo daka handika.
n mnph 2
Herramientas embakae
bapahate dakkaa h nngte nngte ekanda hnhokayo. wambachihapak.

Mnpa ikapo wambachihapak yh?

Nng nnga h wambachihapak:


BOTTABOTTA NNCHI
MODULO
Ipayapakpo embachihapak: organizaciones sociai nmhkn imbapa-
EMBACHIHAPAK DAKA
yapakapo actores nmhknta handa participa kankaapo, hnpaiyo daka
KNMANPPO knhaapo, katete hombachinshikpo hombakeregn knhaapo. Hatanda
emnngka h daka acuerdos knke haihianda. Nngchi nngchitenda
knbachihapakyapo.

Nng nnga imbapayapakkepo embachihapak: estadoa bakeregnhe


kanhpo wambachihapak embakae. Kn wambachihapak mesa de dia-
n mnph 1 logo nhakeo organizacionesta representa whrionda participa kandik.
Embachihapak daka Bachihapakdik hn isntitucionyonda.
Dilogo Transformador
knmanppo.
Comit monitoreo ambiental waka: nmba ichinkapo dak wathnwata
kate yah embachihapak dakydn hamnpeapo? wachihapak eka, ka imbachihapakpo knpa bokapo nmba bochinka
bakeregnhianda waha.
h hnpai hnpaiyo embachihapak knpa boka hahaapo nngchiandapi
whnngasn. Knpa kanhpo kanbachihapakpo daka knhapo kn- Hambachihapakyapo epayapak: imbachinoshikpo emndihaytanda em-
hnwaapo, dakhia baknpihianda katepi kanbatakaepo knpa kankapo bapayapaka taller ikapo, charlas ikapo, conversatorios ikapo, seminariosn
harakbut ynhiketknpa knhapo hopudntenda. nng katepisn, keya kanbachihapakpo daka kanhapo.
16 17

Knpanda cnflictos hpi knphtanda doa daka hamnhpo daka


n mnph 3 hakai npendik. Liderbokerek Liderwettonpi katepi dihaihianda nnh-
te mnngpiandik knta hnkon daka waterete hamnhapo batokhn-
Gestin eka wambachiha- handa dorignda ha kanbutukodnypo.
pakodnwa.

Mnpa ikapo bachihapakdik yh?

mnpapi ikapo wambachihapak hkn th etapas mn hakai inpe-


tkn logra hakaapo:
n mnph 2
Preparaeka: informacin imbapayapo kn conflictos nkank knta Daka emnhpakke.
hawahai inpepo, knta imbapayapakapo promotor ewandikta mn-
mndikandik daka knmnpeapo.
Liderbokerek liderwetton Harakbutmnpoyo mpukhianda ehapak
Disea eka kn proceso: handa participa ikapo bakaendik h kn daka npendik h. npa nng nnga kandik h:
h hanpeapo: kn boka, n kn yakatei, npa yakatei, mmnhpo
bchimndoyapo, cronograma bokapo knhoka mmbaha waha knta
knnga ynki wambaha botoyo handik. Kn ewahapa wateretenda ihapo: waterentenda kn ewahata kn
ewahapa imnhpo. Knpa ikapo daka bachihapakdik yht.
Implementa embakae: nteny hntea ipayapakpo wambachihapak
eka he katete hombachinshikpo hmbakeregn hahaapo.
Hnnphtenda: daka hamnhpo mnhpaktanda nnnph
Monitorea ikapo evalua emnkasn: knny hombachihapakpo hte, oredn derecho bothnkn vulnera nkahndik.
hombahodnwawankn ha evaluakandik, wakuru hokoinknhoka
ewankhpakta. Daka hokoinkn considera ikapo, esahaya hkn (reu- Imnpapakkpo: nngta dakhianda mnhapakpo ehate nnga nn-
nin, encuentros hombakaepo katetasn howaham ihapo) orosn sayahe hpaktanda mnngpiahe hny orasn nngn derecho vulnera
mnpapi whe evaluakandiksn. kandik hhn.

Katepi hamnhpo ewahapakynda hhh, daka mnnnpeapo gestos


ikapo, wambapihapi imnngbateepo hereta imbopo, daka enngpia iha-
pakpo, nng nnga hikapo mnhpakdik. Knpa eka ehapak hnpn h.

BAPABAPA MODULO
LIDERAZGO DAKA KNMNPEAPO
EMBAKAE.

n mnph 3
Dakanda enpe tecnologas
n mnph 1 informacinte wambaja.
Liderazgo daka knmnpeapo
embakae. Weindany lder hpo tecnologas de informacin daka npendik h,
amko haate programas de computacin nhakn inpepo katepi nngta
Kate yhe liderazgo transformador nhakn? imnnmndoya waka. Internetya imndoyapo oro honpetkn nng-
tnte nnga isahaipo knpa nhikate knhaapo ayudapi botakaapo
Lderbokerek liderwettn nwaha daka ekaikahok hntanda nng harakbuta.
itonpepo hntandapi beneficia wamh. Lder hpo daka imba-
chihapakpo daka imnhpo problema afronta kandik ihi npendik,
kate problemas hpi nnga nngpanda ntonpepi knpanda waka
ihi npendik.
18 19

BAPA EJE TEMATICO


GESTIN EKA RESERVAS COMUNAL WANDARI
OMHKNTA

BAPABAPA NNCHI
MODULO
ICHINKAPO GESTIONA WAKA RE-
SERVA AMARAKAERITA

n mnph 1
Echihapak nng reservas
comunales mahekenta

Reservas comunales echimndoya h Ley Forestal y Faunayo 1975 eka,


orota comunidades indigenasta, amko campesinosta knthpo kn-
bahapo ennka, knmsnkapo shishi kanhukpo wambape, knta katepi
hn kaate knke ihapo wanadri eka h. Kn wandari kanthapo ynba-
yokoyet harakbutta conserva kake nphanda, knpa nhpo wandari
eyokanda ko winhn iktegnpo madera ikapo bahaihia, actividades
agropecuarias kaihia mnkoye.

1990 incorpora mnkoye Sistema Nacional de Areas Naturales Protegi-


dasyo- SINAPEC nha keo. Knpa nkapo wandari nyawiaye cnserva-
cin waka. Knta 1997 nh Ley de Areas Naturales Protegidas ntotokpo
ndikoye rea natural protegida ANP Uso directo waka nyawiapo,
katepi ko mhken wandario bahandika.

Knpa hpo kn Ley de ANP hkn wandarita destina nka conser-


vacin de flora y fauna silvestre Khpo kn wandarichokpete harakbut
nbawadnken beneficia knhpo. Keo katepi hambahapo planes im-
bakaepo bahandik autoridad supervisa enkate, beneficia reserva comu-
nalyo whria bahandik.

Weinda mopi Reservas comunales kanhapo wakkuru zona reservada


hh nhnwawoi, knpa khpo estudio nchimbakaepo nkaikai re-
serva hayawiapo. Reserva Comunal Amarakaeri-RCA hkntany 2000
nhokte reconoce nkoi zona reservada khapo. 9 de mayote 2002 Reser-
va Comunal yawiai, kndakenda lucha ikapo eka Eori dariedn harakbuta.

Yazmn Rivero
CCNN Shintuya
20 21

n Mnph 2 n mnph 3
Beromba gestin ikapo
Hnpai yo ichinkapo
wambaha
wambaha RCAyo:
Administra hakaapo ANP anisn RCA, considera kandik nh n wambaha
Reserva comunal wakkanda mhkn estadoa comunidad nativas beneficia eka mhkn:
whri here administra nka. Hntea nbahapo nhnk kenngte cogestin
ndik.
Plan Director: kn h documento emndoya ANPta aplica wamnka
Keo Estado participa oka Areas Naturales Protegidas-SERNANP hken, jefatura SINANPEo nhknta keo embakae hnok actividades nng nnga im-
RCA wantopa organiza waka wnhpo. Harakbutedn comunidad beneficia bahapo hnpaiyo kandika. Knpa ikapo wakkuru plan maestro nngedn
whria hntea gestin RCA ekate epakn contrato bakaendik SERNANP here, ANP wambakae.
knta orgasniza kandik ejecutor de contrato administracionte kn representa
mhpo. Plan Maestro: h watere beromba ANP gestiona waka. keo oth
informacin daka administra waka: Kn wandario zonifica eka, katepi
mhkn ichinkapo wasayadnwa monitora ikapo, nngtesn.
knpa kandik h mnh
Conforme al rgimen especial de administracin de reservas comunales aprobado el ao 2005.
Planes de Manejo: imndoyapo embakae hanpeapo mo bahandik yhet
aprovecha hakaapo recurso natural ANP npoyo kenta vende wamnkasn.
Jefatura de ka RCA ECA - RCA
Plan de Vida: handa comunida whnnganda embakae h, mn dak
yntonpetknta prioriza ikapo kn hambahapo hha daka hnwawandika
Controla ikapo suprvisa kandik katepi ewam- Kn bakaendik, actualiza kandik Plan Maestro hakai knnpepo kankaapo. Kn hambahai ynnpepo ynktkn ANP
baha RCAyo cordina ikapo ECAhere indari- RCAedn, hatowapo asambleate hambachihapakpo hopunn wachinka dario hny, wambaha herramientas de gestin
chinkapo monitorea waka. dak h nhate aprueba hakaapo. kandik( Plan Maestro ikapo, Planes de manejo de recursos ikapo, nng
katepi yakatei nnhny kandik)
Sancina mnkandik infracciona enkate Leyta, regla- Daka organiza imabakepo mnkandik yngki
mentota, rgimen especialta knpa mnkandika kn waka h, kn boyokmn handik reser-
dakhia nkan. va comunaledn.

Bakkayandik decomisa imnkapo katepi imba- Dak h dakhe h handik katepi waka yngkipi
hapo permiso kaihianda kea ntotokate. hakai nhate RCA afecta hndik hn.

Supervisa ikapo sayadnwandik daka mnpa- Concesiones contratosn nngta embayok su-
chinn administra yanketapo Reserva Comunal. pervisa kandik RCAyo daka knbahaapo cordina
kankapo SERNANP here comit de gestin here.
Knpa h ihapo reportes knda ikapo SER-
NANPta nhandik kanpeapo. Wandari chinkandik vigilancia comunal ikapo
hntea wantopa ANP h knhere salvaguarda
Daka handik cordina ikapo imbachihapakpo hakaapo oredn Patrimonio Cultural mn Plan
ECAhere daka hambahaapo. de vigilancia reserva comunalyeri eka whpa.

Informa mnkandik comunidad RCA beneficia whri-


Fuente: Elaboracin propia.

ta nng comunidad beneficia hh ynhtkntasn


bachinshikh knhapo.
22 23

BOTTABOTTA EJE TEMATICO


KATEPI NMBAYO, TAMBAYO HNHNDA HOMBA-
HAIKANKN RCAYO, KN RESERVA CHOKPEYOSN
OREDN COMUNIDAD DARIOSN

BOTTABOTTA BOTHATE
MODULO
KATEPI BOTHNK HKAIKANKN RCA
NMBAYO KN CHOKPEYOSN

npa Mnph 1 & 2


Ley embakae hkn katepi
imbahapo wambakae nmbayo

Oredn Constitucin Poltica emndoya hkeo oha recursos naturales reno-


vables nkhpakaytanda hnpachikn hndik (wi, shishi) ansn no re-
novables ha ekatanda hnpachikn kerekhndik ( minerales, hidrocarburos
soroktoyo hkn), hatanda pertenece botaha estado administra kandik.

Knn hpo oredn marco legalyo separa embakae h wambaha katepi


recursos naturales mhkn ANP wanadario, npa embakae

Recurso natural pednyn hpo ANP dario hh hny, kn


ichinkapo knpa yambaahatei wamnh h (forestal, minero, hi-
drocarburos, nngtesn).

Recurso natural pednyn hpo ANP dario hh hpi zona de amor-


tiguamientoyo hny, nn sector nmhkn knpa yakapo yam-
bahatei mnhandik, knpa ha SERNANPta mnpa dak yh ko
embaha nhpo wapa: a) Mnpa compatible yh kn wandario embaha.
b) knta estudio de impacto ambiental kandik.

Recurso natural hnyo hadntoyo ANP wandario, npa kandik yht:

a. Recurso natural hnpachi krekdik hnay (renobable): aplica kandik


normas thkn ANP, knpa ikapo herramienta de gestin wambaha
imabakaepo (Plan Maestro ikapo, Plan de Manejo de recurso ikapo kandik).

b. Recurso natural h ekate kerekhndik (no renovables) hny, nn


sector nmhkn (minera, hidrocarburosma) ken ichinkapo
knpa yakapo yambahatei mnhndik, knpa ha SERNANPta mnpa
dak yh kn embahate inpaki, mnpa compatible yh nhpo dak
h nhte estudio de impacto ambiental kandik.

Yazmn Rivero
CCNN Shintuya
24 25
BOTTABOTTA BOTHATE
n mnph 3 NNCHI MODULO
IMBAHAPO YNGKI IKAPO H
hntea dakbahaa: mbahapo
THNWAWANDIKA EKA
whnwawa katepi imbahapo
wandario Emprender ihapo eha h embakae. n taller hokapatkn beta nego-
ciopi ikapo embahate ewapakta hamnmndikaapo eka h, kn ham-
bahapo ngocio yakapatkn hh daka imbahapo thnwawandika, daka
Oredn Marco legal hkn harakbutta achita wambaha kanth iknpepo ikapo amko haate de manera sostenible
eka he, derecho knpa waka estadoa bayokhe hpi.

Knpa hpo wambo Ley Forestal de Fauna Silvestre hkn harakbutta


ikmnpepo ennka ka katepi kanbahapo aprovecha daka kankaapo,
hpudnnnda imbahapo daka hhapo ekany, watanda ennkanyo.

Knpa Marco Legal ANP yosn h, katepi mhkn wachinka eka n mnph 1
h, knta harakbutsn keo wambaha daka hmhpo. Knpa hakaapo mbahapo yngki ikapo h
respeta kandik normas mahkn prohibicionessn daka mnpa hhnn
ANP nmba kahnwaapo. thnwawandika eka

Inh emprender hn embakae, knpa ihapo katepi daka hambahapo


hakai inpepo eka h. Tare itukpo vende hamnkaapo ekanyo kn h empren-
dimiento eka. Nngte knpa nkapo nbahakn yngki ekate npakpo nkaika,
nngte knpa nph hpi. Nngte knpa nkakn mnpapi nmhhok ayuda
hambatakaapo nkaika, mdicos sin frontera nka knpa, hamnkkaeapo wi-
yo harakbut who nwaepo. Nngsn Knpa waka ONGs nmh numba
wachinka.
n mnph 4
Nng nnga emprendimiento embakae hkn necesidad thte ayuda
RCA edn dario dakhia imbahapo in-
wambatakae h. Knngte daka npendik hhn mn watere necesidad
fracciona ekate sanciona emnka oth knta ayuda hambatakaapo.

Kn h enpenden organiza bakaendik h atinde hamnkaapo. Knpa


Oredn cdigo penalyo, nng mhkeyo emndoya h nhhnn hpo organiza ikapo katepi bakaendik, katepi produce waka inpepo, m ito-
delitos ekate carcelyo wambakudnn: kiakapat kn wambakae inpepo, betapi mpi vende imnkapat inpepo,
bea yambahapat dohere, mnnga cuesta yhapat, mnpa gana ikapat
npendik.
Delito Pena
Kn handa npendik hnk hohednnkn asegura waka h oredn em-
Fuente: Elaboracin propia.

Contamina ekate ambiente 3 nhoka


prendimiento wakka nhokate hh tohnwawandika khapo.
Incumple ikapo normas katepi imbapepo sorokyo mhnte daka bayoyaihianda 3 - 6 nhoka
Trafica nngy imabtowaepo w, uwa imbakaepo wwrisn ekate 3 - 5 nhoka
Depreda ikapo w imhntegpo, dakhia imsnkapo ekate 3 - 5 nhoka
Nmba eseka, mbatohea, katepi ikapo wi embatategnte 3 - 6 nhoka
Katepi ikapo nmba esekate 4 nhokapi

Hnda hankhpakadeapo delitos mhkn, SERNANP okamte marco


normativo keyo emndoya h knngapo, dakhianda, mnpa kaihia in-
n mnph 2
fracciones eka. Knpa ekate evalua imnkapo mn whpa npa sanciona Herramientas embakae imba-
mnkandik h: hapo daka hunwawandika

hioka nh Multa enka Decomisa embakka


Mnnpi emprendimiento hakaapo daka imbakaepo wapa h, kn waka
Clausura ikapo embakhik hnn hak hachita kakhikheapo wakatendapi daka inphposn. Kn hakai daka npendik. Nnpendik mnnga yon-
khpo mn infraccin ewakayo. gki ithpowapa yhiapat. Material wambakkaaya, ynbahapatkntasn
paga wamnka mnnga yhpat nnpendik, knta orowata mnnga
Supervisa emnka hnn permiso, licencia, concesin nng katepi au- ganancia botakumberiapat npendik.
toriza ennkahok ynbahetkn mn whpa.
26 27

Knpa waka mh herramienta mnng costo yahpat wanpe; NH BEROMBAYA


mnngapi yngki efectivo ithpe nng puhugnte okiakape knte IMBASHAYAPO EKA
wanpe, kunhh bothpe botakunhpe wanpe, knta ndik
flujo de caja. Wanpesn mnnga productos vende mnkandik h ARCE, Rodrigo y Javier CARAVEDO. (2014). Entendiendo los conflictos
gana hakaapo. sociales. Lima: CARE Per.

Nngsn herramientas omh nmeros ikapo kahndik. Oranda ewanpe BEDOYA, Csar; CARAVEDO, Javier; MORENO, Gustavo; PUMA, Liz y
kaatepi daka ith katepi falta bekh ewanpe. Nngnyo h mnpa daka SALAZAR, Katya. (2010). Gua para la transformacin de conflictos so-
hh, mnpa daka homnh orotenda wanpe. Katepi enprendimiento ikapo cioambientales. Lima: Programa de las Naciones Unidas para el Medio
wambaha daka orotenda hndik hhn, witchnda imnhpo, whpanda Ambiente.
imnhpo, yngki hrrnhnnda rinde ikapo, daka bahandik (ser honesto,
sincero, transparente, tener confianza, rendir cuentas, ser constante y tra- CALLE, Isabel y PULGAR-VIDAL, Manuel (2010). Manual de Legislacin
bajador). Knpa kahe hn hambahapo ekate daka hhndik. Ambiental. Volumen I (3 edicin). Lima: Sociedad Peruana de Derecho
Ambiental.

CARAVEDO, Javier. (2015). Dilogo transformativo para el desarrollo


sostenible. En Transformacin de conflictos. Aportes al anlisis y abor-
daje de los conflictos para el desarrollo sostenible (L. Puma y C. Bedoya,
ed.). Lima: ProDilogo y UARM.

n mnph 3 CENTRO NACIONAL DE PLANEAMIENTO ESTRATGICO. (2013). Gua para


la formulacin de Planes de Desarrollo Concertado a nivel regional y local
Formaliza embakae daka imbaha
(2 edicin). Lima: CEPLAN y GIZ.
hha hnwawandik h knta
CERDAN, Miriam; VEGA, Claudia y BALDOVINO, Silvana. (2012). Com-
pendio de Legislacin sobre reas Naturales Protegidas. Lima: SERNANP,
Wambotedn knpa hakaapo wakkuro proba kandik knpa ikapo daka PDRS-GIZ y SPDA.
ethny formaliza kandik. RUC imbatotokyapo, SUNATyo ichimndoi-
yapo, boleta, factura imprime imbakaepo, licencia de funcionamiento, LPEZ FOLLEGATTI, Jos Luis. (2015). Dilogos que transforman. Lima:
certificado de defensa civil imbatotokyapo kandik. CARE Per.

Hhdn knpa eka dak h daka hahnwaapo, knpa ha hnhoka- LPEZ FOLLEGATTI, Jos Luis. (2016). Recomendaciones para la prctica
yo hnda beromba imbatotokpo wapa hhh, mn wakkuru necesita del dilogo. Lima: CARE Per.
whta kandik. Kn beromba hnda nbathkna wakkanda opor-
tunidades wambaha nth. ORMACHEA, Ivn. (2014). Enfoques de intervencin constructiva en
conflictos sociales. En Minera, conflicto social y dilogo (I. Ormachea,
J. Caravedo, G. Moreno y C. Bedoya, ed.). Lima: ProDilogo y UARM.

RIVERO, Ramn (2013). Libre determinacin indgena y gestin forestal


no lucrativa. En: Libro de Ponencias del IX Congreso Latinoamericano
de Derecho Forestal Ambiental. Lima: Red Latinoamericana de Derecho
Forestal Ambiental RELADEFA.

RIVERO, Ramn (2012). Apuntes sobre el derecho a la libre determinacin


de nuestros pueblos indgenas. En: Revista Peruana de Derecho Cons-
titucional N 5. Constitucin Econmica: Desarrollo, Medio Ambiente y
Conflicto Social. Lima: Tribunal Constitucional. Nueva poca.

PINTO, Vladimir y RIVERO, Ramn (2012). La Consulta Previa: Desarrollo


Normativo Internacional y Comparado y su Aplicacin en el Per. Docu-
mento de Trabajo. Lima: Instituto Internacional para la Democracia y la
Asistencia Electoral - IDEA Internacional.

SOLANO, Pedro (2005). La esperanza es verde. reas Naturales Protegi-


das en el Per. Lima: Sociedad Peruana de Derecho Ambiental.
28

El dilogo y un mayor conocimiento pueden ayudar


a resolver los conflictos sobre el uso de los recursos
naturales y el territorio"

"el dilogo y un mayor conocimiento pueden


ayudar a resolver los conflictos sobre el uso
de los recursos naturales y el territorio"

Das könnte Ihnen auch gefallen