1
162
Requiem pr profesionin e
pylltarit
Dr. ARBEN PETTO, specialist pyjor
P rej disa vitesh jam anga-
zhuar personalisht t organi-
zoj simpoziume e konferenca,
pr t sjell, jo vetm pran pu-
blikut, por dhe politiks, mnyrn
si t ndrtojm nj t ardhme
t shndetshme pr pyjet, ku
shkopin e dirigjentit ta mbante
inxhinieri pyjor, nj profesion aq
i bukur, por sot i shprfillur dhe
denigruar n ekstrem.
S E
a her m lodh e dekura- sht fakt i hidhur dhe i pro-
jon mendimi se duke vuar q shkrirja e DPPK
shkruar pr nj shtje dhe largimi i pyjeve nga admini-
madhore, si sht ekonomia py- strimi i Ministris s Bujqsis
jore, q pas termit pyll bart pro- tek ajo e Mjedisit nuk solli asgj
blematika madhore pr t ardh- t re n dobi t pyjeve, u krijuan
men e nj vendi a rajoni, dika
m shtyn, ashtu si mjaft koleg
disa administrata, gjithsecila me
knaqsin e rreme se gjoja po
e specialist pyjor, q paresh- bjn pun e projekte t mdha.
tur t shprehim opsionet tona, q Administrata pyjore u shprnda
dhe mendimin e specialistit pyjor npr Bashki, por pa nj strategji
t mos e prfshij moratoriumi. dhe plane t prcaktuara qart.
Ky projekt sht financuar nga Delegacioni Europian
Forumi EcoNord, platform bashk-
punimi n mbrojtje t vlerave natyrore
rajonal i Organizatave Mjedisore t
Nga Dr. DJANA BEJKO
Shoqris Civile, q operojn n
rajonin e Veriut t Shqipris.
Ky takim, mblodhi s bashku 27
organizata t shoqris civile pr t
diskutuar mbi platformn e bashk-
punimit, objektivat dhe qllimin e
krijimit t nj rrjeti, i cili do adresoj
nevojn e bashkpunimit dhe
N kuadr t programit EcoNord, advokimit pr nj mjedis t qn-
me mbshtetjen e Delegacionit t drueshm natyror, n mbrojtje t
Bashkimit Evropian n Shqipri, u vlerave natyrore dhe menaxhimit t
mbajt n Shkodr takimi i dyt zgjuar t burimeve.
Redaksia e Gazets Kurora e Gjelbr, Shoqata e Gazetarve Shqiptar t
Bujqsis, kolegt dhe bashkpuntort i urojn Jet t gjat dhe t lumtur
BASHKIM KOIT Sot me 22 Shkurt, Shtatdhjet vite m par, Lindi Bashkim Koi n Skrapar,
(Me rastin e 70 vjetorit Dashamirsit n govatn ku Bashkimi i sapolindur ishte duke u lar,
t lindjes) I uruan: Jet t gjat, Jet t mbar!!
Kt urim e paskan thn me gjith zemr
Bashkim Koi u b njeri me emr
U b gazetar
U b bibliograf
U b shkrimtar
Qindra shok, q me Bashkimin kan punuar, jetuar apo vetm e kan takuar,
Mijra lexues, q e kan lexuar,
Sot Bashkimit i urojn Shtatdhjet Vjetorin: GZUAR!
Gzuar, Gzuar, Jet t Gjat dhe Energji pr t Shkruar!
(Un q po uroj, nuk jam poet me emr, por jam nj shok me zemr)
(VITI XIX I BOTIMIT)
PROJEKTI I SHRBIMEVE
MJEDISORE
Studimi i erozionit n
P ersonalisht e kam par mo-
ratoriumin si nj stop pozitiv
pr nj rilindje t re, por far Ujmbledhsin e Ulzs
po ndodh n t vrtet? ERION ISTREFI
N kndvshtrimin tim asgj
e dukshme. Nga programi
i qeveris pr periudhn 2013- Prse kryhet studimi
Koordinator i Projektit
2017, nisma e par duhet t ish-
V
itet e fundit jan
te riinventarizimi i fondit komb- ndrmarr studime pr
tar pyjor dhe krijimi i nj kadas- t identifikuar metodo-
tre t re, e cila do t mundson- logji pr vlersimin e dy lloje t
te rilindjen dhe n kt sektor, si pagesave pr shrbimet mje-
dhe duhej t kishte nj plan inve- disore: (i) pr menaxhimin e
stimesh pr rehabilitimin e zona- qndrueshm n pjest e siprme
ve t degraduara, por me vlera t baseneve, me qllim q t
kombtare. prfitojn edhe aktort e zonave
q jetojn n pjest e poshtme t
P rcaktimi i metodiks s
inventarizimit, q do t paso-
nte n hapin tjetr at t inven-
tyre; (ii) pr menaxhimin e qndrueshm dhe shfrytzimin e pyjeve
dhe prodhimeve t tyre pr prfitimet e karbonit, nprmjet
sekuestrimit t tij dhe zvoglimin e prdorimit t lndve djegse fosile.
tarizimit, nuk dihet ku ka mbetur Studimi mbi matjen e sedimenteve dhe monitorimin e erozionit n
dhe, jo vetm kaq, por deri sot Ujmbledhsin e Ulzs ka nisur nga janari i vitit 2016 dhe do t
nuk sht br ndonj takim, zgjas tre vjet. Ky studim sht vazhdim i nj t mparshmi t
Vijon n fq. 3 projektit t BB - PROFOR dhe q u zbatua nga CNVP, n
bashkpunim me partner t tjer dhe bazohet n Menaxhimin e
Qndrueshm t Pyjeve dhe menaxhimin e burimeve ujore n
Ujmbledhsin e Ulzs. Vijon n fq. 3
Dita e Inxhinierit
t Pyjeve
Ky takim, i organizuar nga Fonda- 16 shkurtin e vitit 1964 le
cioni Shqiptar i Zhvillimit t Kapaci- ta quajm si ditlindjen e
teteve Lokale, hodhi bazat e krijimit Inxhinierit t Pyjeve. At
t rrjetit me 27 organizata mjedi- vit u diplomuan n vend
sore t shoqris civile, i cili me inxhiniert e Par t pyjeve,
marrveshjen e palve, u emrtua t cilt, me kontributin e
Forumi EcoNord. Krijimi i ktij tyre t muar, hodhn bazat
rrjeti do shrbej si mekanizm pr e Inxhinieris Pyjore Shqip-
forcimin e rolit t shoqris civile tare.
n nivel kombtar, nj z i fuqi-
shm me prmasa kombtare pr Me 16 shkurt 2008, kjo dit mori nj vlersim t madh
vlera t qndrueshme natyrore, n nga Instituti i Studimeve dhe Projektimeve Pyjore (privat)
funksion t brezave q vijn. me President Z. Arben PETTO, si dhe stafi i tij. U organizua
dhe takimi i par n shkall kombtare, me pjesmarrs
inxhinier dhe specialist pyjesh nga gjith Shqipria dhe
kjo dit mori edhe emrin
DITA E INXHINIERIT TE PYJEVE
Me 16 shkurt 2017, Inxhinieri i Pyjeve kujtoi ditlindjen e
53-t.
Instituti i Studimeve dhe Projektimeve Pyjore, me kt
rast, uron t gjith Inxhiniert e Pyjeve, kudo ku jan:
GEZUAR FESTEN.
Roli dhe kontributi Juaj ka qen, shte e do t jet i muar
n zhvillimin e ktij sektori kaq t rndsishm me vlera
t mdha ekonomike dhe ekologjike - ambientaliste t
vendit.
Kjo fest tashm festohet do vit.
Mir u takofshim me 16 shkurt 2018.
ENVER ISUFI
 2
Prof. dr. Mihallaq KOTRO, Msc. Gjon FIERZA
Profesor Llazar TRESKA, figur e shquar
e Pylltarise dhe Arsimit Pyjor Shqiptar
Kaluan 30 vite, q jo
vetm familjes dhe t
afrmve, ju mungon Prof.
Llazar Treska, por dhe bre-
zave t studentve t tij, pr
t cilt kujtimet jan ngu-
shllimi m i ndjeshm dhe
respekti m i thell, q e
afrojn at, si n vitet e her-
shme.
Natyrshm, t shprehu-
rit e kujtimeve t shumta t
lehtsojn, por edhe t vn
n vshtirsi, pr t gjetur
ato m domethnset, ato q
e sjellin figurn e tij sa m t
plot dhe ashtu si ai ishte
n t vrtet, mishrimi i
njeriut me zemr t madhe,
me virtytet m t mira dhe
tepr i veant n thjesht-
sin e vet.
Llazar Treska u lind m
15 shtator 1909, n fshatin
Tresk t Kors. Mbasi
kreu shkolln fillore greke
dhe Liceun Francez n
Kor, kt t fundit me
medalje ari, fiton burs pr
t vazhduar studimet e larta
n Fakultetin e Inxhinieris
Pyjore n Franc, q i
prfundoi n vitin 1932, vit
n t cilin rikthehet n atdhe,
pr ti shrbyer atij me de-
votshmri, si specialist i an-
gazhuar n pun dhe pasio-
nant pr profesionin, t cilin
e deshi deri n prkushtim
(profesion q, m pas, nuk
nguroi tua ushqente edhe
djemve t tij, Fredit dhe
Gjergjit).
E vshtire periudha e
viteve t para t puns, duke
qen se edhe prvoja n
fushn e qeverisjes s pyjeve
n Shqipri ishte e pakt.
Megjithat, s bashku me ata
pak koleg, duke qen t
pajisur me nj kultur t lart
profesionale, me dshirn
(N 30 Vjetorin e ndarjes nga jeta)
pr t uar m tej ekonomin
pyjore shqiptare, u anga-
zhuan maksimalisht dhe
arritn t hedhin bazat e para
t trajtimit shkencor t
pasuris pyjore t vendit, ku
n veanti spikati kontributi
i tyre n drejtim t zbatimit
me rigorozitet t qeverisjes
s pyjeve dhe legjislacionit
pyjor.
Edhe n vitet e mvon-
shme t mbaslirimit (kra-
has angazhimit t tij qytetar,
si drejtues i pushtetit vendor
n Tiran), prsri historia
e zhvillimit t silvikulturs
shqiptare lidhet ngusht edhe
me kontributin e tij, n saje
edhe t detyrs si krye-
inxhinier e nndrejtor i
Drejtoris s Prgjithshme t
Pyjeve, ku mund t veohen:
Kryerja e t parit Inventa-
rizim t pasuris pyjore
(1953); riformulimi dhe
kompletimi i Legjislacionit
pyjor; vnia n shrbim t
pylltarve shqiptar e nj
dokumentacioni tekniko-
shkencor dhe administrativ,
si rregullore, instruksione,
manuale, metodika pune, etj.
Njkohsisht, e larmishme
dhe e gjer ka qen edhe
veprimtaria e tij botuese e
shkencore, me artikuj, mo-
nografi, metodika, tekste
msimore pr shkolln e
mesme pyjore, etj., ku ve-
ohet autorsia e t parit
Manual Pyjor, i cili dhe
sot i ka rezistuar kohs dhe
mbetet i vetmi botim i ksaj
gjinie.
Edhe pse deri n vitin
1959, puna e inxhinierve
pyjor t shkolluar jasht steve, tekniks s msim-
vendit ishte e suksesshme,
koha diktonte krkesn pr praktika profesionale stude-
m shum specialist t lart, ntsh n zonat pyjore,
pr plotsimin e s cils u prvoja e pakt pedagogjike
projektua hapja, pran
Institutit t Lart Bujqsor,
Tiran, e Fakultetit t Py-
jeve. Fati e deshi q n krye
t ktij institucioni, pr
ekonomin dhe shkollimin
universitar pyjor, t vendosej
si dekan i par, inxhinier
Llazar Treska, i cili q n
vitin 1948, duke organizuar
e drejtuar t parin kurs kom-
btar trainingu pr pylltarin,
kishte filluar t hidhte the-
melet e godins s arsi-
mimit profesional pyjor.
Angazhimi n procesin
msimor universitar, prbn
nj nga periudhat m t
shquara dhe epilogun e
kontributit t puns s Tij,
n gati 80 vjet jet. N
auditort e tij, pr m se 20
vjet, brezave t tr stu-
dentsh, m 1 shtator t do
viti, do tu uronte mir-
seardhjen Profesor Llazari,
njeriu q prher rrezatonte
ve mirsi e iltrsi dhe i
mbushte ata me kurajo e
besim, pr finalizimin me
sukses t fakultetit, aq t
domosdoshme kto, sido-
mos pr studentt me
mosh t kaluar, ardhur n
fakultet edhe mbas shum
vitesh pune.
N kushte tepr mode-
ste dhe me nj brtham pacione t mdha n rolin e
kolegsh, cilsor n aspe- drejtuesit t fakultetit, prof.
ktin profesional, por gati pa Treska pati nj angazhim t
prvoj akademike, e filloi
drejtimin e fakultetit prof.
Treska. Sigurisht, vitet e
para, nj varg vshtirsish
shoqruan ecurin e zbatimit
t proesit msimor n au-
ditor dhe n terren, si: mun- tepr t vmndshm, ishin
gesa e laboratorve, tek-
dshmet. N vazhdn e ktij
dhnies apo mjeteve pr
part, q prgatiti dhe ju
ofroi studentve tekstet m-
simore t lndve Silvi-
e profesoratit, etj. Por, ishte kultur e Dendrometri, ndr N memorjen historike
puna kmbngulse e drej- botimet e para universitare t ktij Fakulteti, vatra e
tuesit akademik t fakultetit, me t cilat studiuan e u edukimit dhe prgatitjes e
prof. Tresks, i cili, fal diplomuan breza t tr diplomimit t rreth 2400
profesionalizmit, kulturs, specialistsh. Po nn inte- specialistve t lart t
autoritetit dhe respektit n resimin direkt t tij, filloi Pyjeve dhe t Prpunim
opinionin pyjor dhe, mbi do ngritja dhe krijimi i brtha- drurit, nn drejtimin e t cilit
gj, cilsive t tij humane, q ms s bazs laboratorike Profesor Treska qndroi deri
hap pas hapi vshtirsit t pr kryerjen e punve prak-
kaprceheshin dhe fakulteti
t merrte fizionomin e vet,
si njsi akademike e prg-
atitjes s specialistve t
lart pr ekonomin pyjore
dhe industrin e drurit.
Q n fillim, por edhe
m pas, me ndjenjn e p-
rgjegjsis shtetrore, por q
n fund t fundit projektonte
dhe ndihmonte nivelin cilsor
t prgatitjes s studentve,
prof. Treska filloi t grum-
bulloj rreth vetes kolegt e
tike-laboratorike, e cila u n vitin 1977 (ndrkoh q
par, brthamn e ardhshme
zgjerua me ambiente t tilla msimdhnien e vazhdoi
t profesoratit t fakultetit,
si ai i Dendrologjis, Shfry- edhe pr disa vite t tjera
deri athere specialist t
tzimit Pyjor, Mbrojtjes s pensioni), ende dhe sot flitet
zot dhe m von po t till
Pyjeve, Teknologjis s Dru- me tepr respekt pr punn
si pedagog, q t gjith sot
rit, Atelja e Balsamimit t e tij drejtuese, angazhimin
e ksaj dite t nderuar e t
Fauns Pyjore, Punishtja e akademik, veprimtarin
respektuar (krahas nj shnj
Prpunimit t Drurit, Fida- krkimore, larmin e boti-
homazhi edhe pr ata q nuk
nishtja Pyjore, etj, n t cilat meve, etj.
jetojn, si: Ilia Nako, Alaudin
u atashua dhe nj personel Ky ishte Profesor Tre-
Frashri, Vito Koi, Dhimitr
ndihms msimor i kualifi- ska, me kt jetshkrim
Jane, Sknder Fico, Akile
kuar, n afrimin dhe pr- kontributesh shumplanshe:
Pite, Geg Sokoli e Mirdash
zgjedhjen e t cilit, prsri specialisti, drejtuesi, eduka-
Kalo).
ishte dora e kujdesshme e tori, pedagogu model, ko-
profesorit. legu dhe prindi t dashur e
Duke zotruar prgatitje shmbullor, i cili ndrroi jet
t lart shkencore, prvoj m 9 shkurt 1987. Por,
t pasur pun krkimore dhe nderimi dhe respekti pr
aplikative n fushn e Pyjeve veprn e tij nuk do t rre-
dhe dhunti t natyrshme shtin kurr, ndrkoh q
pedagogjike, prof. Treska epitetet profesor i profe-
asnjher nuk e kurseu sorve apo idhull i stude-
ndihmesn e vet: s pari, pr ntve, ende do t mbeten
asistentt e pedagogt e rinj pron e Tij.
dhe, s dyti, pr kolegt e Njkohsisht, duke mos
vet, me mendime, sugjerime e reshtur mirnjohjen dhe
me vler dhe udhheqje pr respektin, me propozim t
punn krkimore, shkencore Fakultetit t Shkencave
Edhe se me preoku- apo botuese. Pyjore, Profesor Tresks,
n vitin 2005, Presidenti i
Republiks, i akordoi titullin
e lart Mjeshtr i Madh,
gjer n msimdhnie, duke ndrkoh q mendojm se
zhvilluar i pari lndt e
Mbarshtimit Pyjor, Silvi-
ende ka vend q ky
kulturs dhe Dendrometris,
institucion t
ku ort e tij t msimit, me
prani masive studentsh dhe
memorizoj n kuj-
tesn e vet emrin e tij
model dhe ndr m t kn- (duke i vn emrin nj
departamenti apo
angazhimi, Ai ishte ndr t laboratori, pse jo dhe
vet Fakultetit).

Vijon nga fq. 1
qoft dhe konsultativ, me spe-
cialist pyjor apo grupe intere-
si, pasi n dijenin time, kjo me-
todik po kryhet apo sht kry-
er nga nj kompani Suedeze, e
cila me gjith prvojn dhe kom-
petencn e padiskutueshme pro-
fesionale, duhet t ket parasysh
dhe specifikn e pyjeve tan
dhe rajonin, q sht krejt i ndry-
shm nga ai suedez.
K jo, padyshim, do sjell vo-
nesa t tjera, sidomos n
at q sht m themelorja, pi-
krisht n inventarizimin komb-
tar, duke i ln shteg do abuzi-
mi t mundshm. Apo, thn m
qart: N nj ekonomi pa num-
ra e volume, spata mund t mos
pyes m pr ligj e moratorium.
K a filluar t zr vend nj
ide, q pr mendimin tim,
Requiem pr profesionin e pylltarit
sht tejet e gabuar dhe me pa-
soja t rnda pr t sotmen dhe
t ardhmen, se tashm ne skemi
m pyje, e na duhen institucio-
net poltikbrse pr kt sektor,
e le tua lm kt pun bash-
kive t administrojn at q ka
mbetur. Por, strukturat e bash-
kive n asnj rast nuk mund t
jen n juridiksionin e ministris
prkatse dhe do dit e m shu-
m humbasin interesin e mja-
ftohen t ruajn nj vend pune,
duke kapur ndonj kamion kon-
traband, apo duke mbjell disa
fidan, apo duke br nj shti-
tje n ajr t pastr.
P o tu referohemi politikave
q ndjekin mjaft vende evro-
piane, shihet qart q ato jan
tejet konstante, gjithprfshirse, ka ekonomia pyjore sot, dhe nuk
por mbi t gjitha, ato paraprihen
nga mendimi i specialistit pyjor,
si dhe nga propaganda pr sen- punohet dhe kemi arritje. Ska
sibilizimin e popullats pr mbroj- dyshim se n vargun e proble-
tjen e pyjeve. N do shtet evro-
pian ka administrata t qndruesh-
me, shumvjeare, q merren
direkt me administrimin pyjor,
n forma t ndryshme organizi-
mi, ndrsa ne vetm eksperime-
ntojm dhe kto eksperimente
po japin kosto t rnda pr ekono-
min n trsi.
N j pyll virtual, apo nj kuro-
r drunore rreth nj qyteti,
natyrisht ka vlera t padiskutue-
shme pozitive n do aspekt,
3
Dr. ARBEN PETTO, specialist pyjor
por kjo nuk zgjidh problemet q (nj) m3 dru zjarri sht shum
m i ult se sa duhet t ishte
mund t shrbej si fasad justi- dhe, padyshimin m t vogl se
fikuese se n sektorin pyjor po sasia e druve t zjarrit e hedhur
n treg nuk prputhet me mund-
sin vjetore t shfrytzimit sht
meve q ka nj bashki, problemi nj kamban alarmi pr abuzi-
i pyjeve ska pr t qen kurr me t reja n fondin e mbetur
parsor, por do t jet pik e
fundit n do rend dite, shoqe-
pyjor.
ruar me shprehjen dhe juve ju
kishim mangt.
A jo q bie n sy sot sht
nj heshtje, heshtje apo
servilizm ndaj pushtetit nuk e
N drkoh, me ardhjen e dim-
rit q po lm pas, populla-
ta u prball me nj situat t v-
ndaj dot, por nj gj sht fakt,
se inxhiniert pyjor kan ulur
dorezat n tapet dhe kan tre-
shtir, me nevojat pr dru zjarri
dhe ankesat pr mimet e larta
guar se nuk jan lider t zana-
tit t tyre, pra jan mundur.
u bn t dukshme, por e vrte-
ta e madhe sht se mimi i 1

Vijon nga fq. 1 Studimi i erozionit n Ujmbledhsin e Ulzs

Erozioni i shkaktuar nga
uji dhe rrshqitjet e toks
jan faktort kryesor t ktij studimi sht vzhgimi
degradimit t toks n uj- dhe regjistrimi i humbjes s
mbledhsin e Ulzs. Prandaj,
planifikimi dhe shfrytzimi
efektiv i toks sht thelb- humbjeje, llogaritja e vlerave
sor pr mbrojtjen e ktij
pellgu.
Format kryesore t ero-
zionit n kt Ujmbledhs i mekanizmave pr t nisur /
jan: a) Erozioni siprfa-
qsor, b) Erozioni n form
hullish/rrkesh, c) Erozioni
n thellsi (brigje, etj.).
Efektet e erozionit jan:
N zonn ku ndodh:
pakson thellsin e to-
ks; humbet lnda ush-
qyese/organike, ulet ak-
tiviteti biologjik n tok.
Jasht zons ku ndodh:
mbushen kanalet dhe uj-
mbledhsit, dmtohen rru-
gt, shkaktohen prmbytje).
Objektiva t studimit
Objektiv i prgjithshm i ekonomin dhe mjedisin.
toks prej erozionit, dina-
miks dhe prirjes s ksaj
dhe shrbimeve mjedisore q
ofrohen n ekosistemet e zo-
ns, si dhe gjetja e propozimi
rritur pagesat pr kto lloje
shrbimesh n nj rast stu-
dimor (projekti pilot) n
Shqipri.
Objektiva t veant t
studimit jan:
- Vlersimi i humbjes s
sasis s toks nga grryerja
e ujit dhe prirjet n zonn e
studimit.
- Prcaktimi i kostos s
erozionit t toks n Uj-
mbledhsin e Ulzs.
ERION ISTREFI, Koordinator i Projektit
- Gjetja e lidhjes ndrmjet she, pyll i degraduar dhe
sasis s grryerjes dhe siprfaqe pyjore) ndar n 4
kategorive t prdorimit t klasa pjerrsie (0-20; 20-40;
toks. 40-60 dhe mbi 60 %).
- Rritja e ndrgjegjsimit Vendosja e siprfaqeve prov
t fermerve, shoqatave t sht br n tre fshatra
prdoruesve t ujit, autori- (Mallunxe, Kurdari, Su).
teteve lokale e kombtare pr Siprfaqet e provs jan me
rndsin e zbatimit t forma t rregullta e jo t rre-
praktikave t mira mena- gullta.
xhuake dhe pagesave pr 2. Regjistrimi i t dh-
shrbimet mjedisore pr nave t klims: Matje e sasis
dhe intensitetit t shiut e
temperaturave nga stacionet
hidrometeorologjike t ven-
dosura n afrsi t sipr-
faqeve t provs.
3. Matja e sasis s
erozionit dhe analizimi i tij:
Marrja e sedimenteve nga
fuit me vllim 200 l
(merren 1.5 litra uj me
sedimente pr do rast
far sht e re n Lidhja e erozionit me de-
kt studim? gradimin e toks.
Pajisjet q po prdoren Matjet alternative t ero-
(stacione meteorologjike zionit (erozionit n the-
si dhe pajisje t tjera). llsi).
Metodologjia e studimit reshjesh). N laborator matet Nj studim me meto-
Analizat e toks (analizat
1. Krijimi i siprfaqeve pr vllimi i sedimenteve dhe kimike). dologji t njjt ka filluar s
matjen e erozionit (jan 40 konvertimi i tij n pesh Bashkpunimi me Uni- fundi edhe pr Ujmble-
siprfaqe prove, donjra prej (ton/ha). M tej, prmes versitetin Bujqsor t Ti- dhsin e Bovills, q do t
t cilave sht rreth 100 m2. analizave kimike, bhet rans. zgjas po tre vjet.
Jan 7 kategori t pr- prcaktimi i elementeve Matja e sasis s ero- Projekti po zbatohet nga
dorimit t toks (bujqsore, kimik (lnda organike N, P, zionit (ton/ha). Diava Consulting, n bash-
pemtore, kullot, kullot e K) q humbasin nga toka pr Prdorimi i ekuacionit kpunim me Universitetin
mbikullotur, siprfaqe bo- shkak t erozionit. RUSLE;A = R*K*LS*C*P Bujqsor t Tirans.
 4
Turizmi rural n Kosov
Shtegu i sigurt, produkt unik i turizmit
Shtegu q mahnit vizitort
n Ballkan, ngre adrenalinn e atyre q komunn e Pejs. Traj- Shtegu n Grykn e Ru-
vizitojn kt atraksion n bjeshkt mbi nimi me moton Siguria n govs sht ndrtuar si-
bjeshk, ka pr qllim q pas standardeve t kohs
qytetin e Pejs.
t krijoj ekipe profesio- dhe ofron siguri t lart
nale pr krkim-shptim, pr ata q ngjiten n t.
- u shpreh Vyrtyt Morina, Gjithsesi, sht sprov
udhheqs i Zyrs s Tu- edhe pr m t guxim-
rizmit n Pej. Sipas tij, shmit. Shtegu sht atra-
pr nj qytet turistik si ksion i veant, ndrsa
Peja sht e domosdo- Kanioni i Gryks s Ru-
shme t ket nj ekip pr govs sht nj bukuri
krkim-shptim. Vizitort prrallore. Ky shteg sht
e huaj, por edhe ata ven- ndrtuar nga ekspert
das, shpesh kan nevoj kosovar t ngjitjes, nn
pr ndihmn e ktyre eki- mbikqyrjen e ekspertve
peve, nnvizoi ai. italian t Shoqats s nga vet Komuna e Pe-
Shtegu fillon te Shpella e dhet me nj rrug t reha- Bjeshkatarve t Trentos, js.
Mbretreshs, 3 km n t bilituar, q e lidh me fsha- ekspertiza e t cilve ka Kjo sht nj ndrr, q
dal t Pejs dhe kalon tin Levosh. Ky shteg siguruar q kjo struktur kemi realizuar, u shpreh
npr shtigje t lashta, q menaxhohet nga Zyra e t jet e sigurt dhe cilso- Nol Krasniqi, kryetar i
lidhin nj sistem t shpe- Turizmit dhe Shoqata e re. Vyrtyt Gacaferi, nga merimangave t Pejs.
llave t banuara dhe pas- Bjeshkatarve Merima- Shoqata e Alpinistve Kur e filluam nuk kemi
taj vazhdon deri n maj nga. Merimangat, ka br t qen n gjendje t mendo-
t shkmbit t kanionit t Aty u zhvillua edhe nj ditur se gjith projekti ka jm se sa mir do t dal.
Rugovs. Gjatsia e shte- trajnim nga ushtarakt kushtuar afro 30 mij Sipas tij, n kt shteg
gut sht 350 m, lartsia italian t KFOR-it, pr euro. Prve italianve, gjithnj shohin edhe she-
mbi 100 m nga shtrati i pjestart e ekipit t par sht ndihmuar edhe nga nja kafshsh t egra, bile
Lumbardhit. Shtegu li- t krkim-shptimit n donator zviceran, si dhe edhe gjurm ariu.

Prgatiti pr
botim:
10 Pemt 7. El Arbd Tule, ose Tule Tree
E quajtur edhe Montezu-
ma Cypres (selvi) Tree, e
Shptim IDRIZI
Boston, SHBA
m t habitshme larte 116 kmb (35,5 m),
ndodhet n Oxaka, Mexi-
ko. do deg e saj mund
t jet sa nj pem m
4. Methusa lah (Pinus longaeva)
1. Tree of Life (Pema e Jets) vete. Perimetri i trungut
Kjo pish gjigande ndodhet sht 36,2 m ...
Ka shembuj t panumrt n Utah-Nevada dhe n
t llojeve t ndryshme pe- Kaliforni t SHBA. Esht 8. Dragons Blood Tree (Socotr Dragon
msh jetgjata, por sht jetgjat dhe karakteristi-
e mahnitshme nj pem
Tree). Pema e gjakut t dragoit
k e veant e saj sht
mbi 400 vjeare, e cila ka rritja dhe zhvillimi jasht- Gjendet n Jemen dhe su-
mbijetuar n nj shkrettir pa nj burim uji. Fakti q ajo zakonisht i ngadalt, si pozohet se sht pema
qndron e vetme me shekuj sht i paimagjinueshm. dhe fakti q gjethet dhe degt e rna ruajn jeshilllkun m e famshme n ishullin
Pema e Jets ndodhet rreth 2 km larg Jebel Dukhan ose ngjyren jeshile prreth 40 vjet. Pisha ishte 4.789 Socotr. Sipas UNESKO-s,
(Mali i Tymit), n Bahrein. vjeare kur Harlan dhe Schulman e zbuluan at m 1957. nga 825 lloje bimsh t k-
Nj pem 3483 vjeare rritet n Malet e Bardh t Kali- tij vendi, 37 % jan specifi-
2. Rainbow Eucalyptus (Eukaliptus) ke pr natyrn e saj dhe
fornis, por vendi i sakt i saj nuk tregohet, pr ta ruajtur
Esht pem shum e madhe e nga dmtimi. 95 % e llojeve t krmijve
me gjelbrim t prhershm, q jan po ashtu karakteristik e veant e ishullit. Pema i
mund t arrij deri 75 m lartesi. ngjan nj adre t veant me auror t kuqe n
5. The Trees from ta phrom (pemet e ta fromit)
Njihet edhe me emrin Mindanao kupoln e saj. Banort e ktij vendi prdorin rrshiren e
Gum dhe gjendet nga arqipelagu Ta fromi sht nj tempull ksaj peme n kozmetik, farmaceutik dhe qeramik.
indonezian deri n Filipine. E ve- i lasht kamboxhian. N
anta e saj jan vijat e mrekullue- rrnojat e tij gjenden dy 9. Elia Boybon, Olive Tree of Vouves
shme, t verdha (yellou), t gjel- specie kryesore mbizot-
bra (green), roz (pink), t kuqe ruese e fantastike. Disa Gjendet n fshatin Ano Vu-
(red), lejla/vjollc e portokalli n degt dhe trungun e saj. specialist mendojn se oves, Kret. Shkenctart
Kto ngjyra jan tipare natyrale. Lkura e Eukalipsit pema m e madhe sht besojn se mosha e ketij
sht e but dhe, duke u rritur, shtreszohet me shtresa silk cotton (Ceiba pentadra), ndrsa disa t tjer mendoj- ulliri t veant sht
t holla. N fillim ajo shfaqet me ngjyr t gjelbr t elur, n se i till sht lloji thit pok (Tetrameles nudiflora). Rr- 3500-4000 vje. Kjo pem,
pastaj ngjyra forcohet dhe bhet e mbyllur, pastaj njt gjigande t ktyre pemve trheqin do vit mijra vizitor. me trashsi t trungut t
shndrrohet n vjollc ... saj n baz 4.58 m, prodhon do vit ullinj t shijshm.
6. Teapot Baobab do vit vizitohet nga 20.000 vizitor ...
3. Silk Floss Tree (Pema e Pushit t Mndafsht)
Esht nj nga 8 speciet e Adanso-
Kjo pem e bukur sht nj nga nia. Kjo specie spektakolare, Baoba- 10. Angel Oak (Zabeli i Engjllit)
llojet me krcej e trung barishtor. bi Afrikan, sht autoktone afrikane Ndodhet n John Islands
Si bim tipike e pyjeve subtero- (mainland Africa), por gjendet edhe t Karolins Jugore. Kjo
pikale t Ameriks s Jugut, kjo n Azi e Pensinsulan arabik. Gja- pem mbi 1500 vjeare,
pem shpesh arrin mse 81 k- sht specie prfaqsojn Madaga- lshon hije n nj siprfa-
mb (24,68 m) lartsi. Trungu skarin: Grandidiers Baobab (bao- qe prej 1500 m2, me ten-
dhe degt e saj jan t veshura babi i Grandierit), Madegaskar Bao- dn e saj t magjishme, t
(t mbuluara) me gjemba konik, t mpreht, q i shrbej- bab, Perreirs Baobab, Fony Bao- prbre nga degt dhe gje-
n pr t ruajtur ujin pr periudha thatsire. Lulet e kuqe, bab, Uaraz Baobab Za Baobab thet e saj. Mendohet se sht nga pemt m t vjetra t
lejla ose roz, me diametr 10-15 cm, ndiqen nga kap- (Adansonia Za Baill) dhe nj pem tipike n Australi, e Missisipit Lindor. Me perimeter 8.53 m dhe me degt
sula t mbushura me fara t mbshtjella me push t ba- quajtur Australian Baobab (Adansonia Gregorii F. Muel). mbi 30 m t gjata, ka mbijetuar duke u rezistuar fatke-
rdh t mndafsht. Ky mndafsh shpesh mblidhet dhe Madagaskari mbetet nj nga vendet e rralla ku shumica e qsive t panumrta natyrore, prfshi furtunave t tipit
prdoret pr mbushje jastksh. ktyre specieve mund t ruhen n nj vend. hurican, trmeteve dhe prmbytjeve.
 5

Prfitimet nga pyjet urban Nga THIMAQ LAKO

dhe periurban
K
oncepti i zhvillimit t
qndrueshm sht
prqafuar n mbar
botn dhe tani sht pranuar
gjersisht se pylltaria duhet t
prdoret pr t dhn prfitime
ekonomike, mjedisore dhe so-
ciale pr t prmbushur axhe-
ndn e zhvillimit t qn-
drueshm. Rreth 73 % e po-
pullsis evropiane tani banon
n qytete dhe Departamenti i
Kombeve t Bashkuara pr
shtjet Ekonomike dhe Sociale
(UNDESA, Divizioni Popullsia
2010) parashikon q deri n
vitin 2050 popullsia evropiane
n zonat urbane do t arrij 84
%. Konvergjenca e ktyre dy
temave burimet e qn-
drueshme pyjore dhe mena-
xhimi i tyre e urbanizimi - do t
thot se nse drurt dhe pyjet
do t prdoren pr t siguruar
prfitime maksimale pr sho-
qrin si nj e tr, vmendje
m e madhe duhet ti kushtohet
rolit t tyre n kontekstin urban
dhe periurban, ku jetojn
shumica e njerzve.
Pylltaria urbane dhe peri-
urbane sht prcaktuar n
mnyra t ndryshme. Termi
pyll urban sht futur n
Evrop n vitet 1960, Shtetet e
Bashkuara referuar pyjeve
brenda zonave urbane dhe
pran tyre. Nj nga prkufi-
zimet q prdoret sot gjersisht
pr PUP vjen nga Shoqata e
Pylltarve Amerikan, q thot
se pylltaria urbane dhe peri-
urbane sht arti, shkenca dhe
teknologjia e menaxhimit t
drurve dhe burimeve pyjore
brenda dhe rreth ekosistemeve
t komuniteteve urbane pr
prfitimet fiziologjike, sociolo-
gjike, ekonomike dhe estetike,
q ofrojn drurt pr shoq-
rin.
Pyjet urban dhe periur-
ban (PUP) ofrojn shrbime
dhe mundsi t mdha pr
qytetet, pasi ndihmojn n
zbutjen e disa ndikimeve dhe
pasojave sociale t urbanizimit.
Kto prfitime mund t vijn n
fushn mjedisore, ekonomike,
social-kulturore, etj. Krkimet
e kryera dhe prvoja kan
treguar se qytetet q kan in-
vestuar n drejtim t vizionit
gjelbr i kan siguruar kto
prfitime. N fakt, burimet
drusore mund t japin, gjat
gjith jets s tyre, nj prfitim
dy apo tre her m shum se
kostot pr krijimin dhe mir-
mbajtjen e tyre. Nj qytet me
gjelbrim t mjaftueshm dhe
cilsor ofron kushte m t qn-
drueshme dhe t barabarta n
aspektin e t ushqyerit dhe t
siguris ushqimore, n zbutjen
e varfris dhe prmirsimin e
jetess, n zbutjen e ndryshi-
meve klimatike, n paksimin e
rrezikut nga fatkeqsit natyro-
re dhe n mbrojtjen e ekosiste-
meve.
PUP prmirsojn mjedi-
sin nprmjet ndikimit n
cilsin e ajrit, n prmirsimin
e tij n dobi t shndetit t
njerzve, n prmirsimin e
vlerave estetike t peizazhit, n
zbutjen e temperaturave ek-
streme t ajrit dhe, duke si-
guruar hije e lagshti n ver,
shtojn biodiversitetin, duke
krijuar habitate specifike pr
faunn, etj.
Studimet tregojn se dru- nga shtresat e ujit, pr t for-
rt n zonat urbane kan rol t
rndsishm n zvoglimin e reaksion me siprfaqen e bren-
efektet t gazrave serr, jo
vetm nprmjet sekuestrimit
t karbonit, por ndoshta m
shum nprmjet efekteve t
tjera, q shoqrojn mbjelljen
e prshtatshme t tyre. sht i
njohur fakti se drurt dhe bimt
e tjera, gjat fotosintezs thi-
thin gazin karbonik dhe lirojn
oksigjen. N kt proces ka-
rboni i thithur depozitohet do
vit n pjesn drusore. Nj dru
mund t thith deri 150 kg CO2
n vit dhe, si rrjedhoj, ndikon
n zbutjen e ndryshimeve kli-
matike, ndrkoh q nj hektar
pyll gjeneron do dit oksigjen
t mjaftueshm pr 40 persona.
Vendosja strategjike e dru-
rve n zonat urbane mund t
zbus temperaturat ekstreme t
ajrit nga 2 deri 8C. Drurt ndi-
kojn n zvoglimin e shpej-
tsis s ers, duke reduktuar
gjat dimrit humbjen e nxeh-
tsis nga banesat. Ato ofrojn
hije n ver, ndrsa evapo-
transpirimi i ujit nga gjethet ka
efekt ftohs n ajrin prreth.
Drurt e vendosur si duhet
rreth ndrtesave mund t re-
duktojn me 30 % nevojn pr
ajr t kondicionuar dhe pa-
ksojn 20-50 % energjin e
prdorur pr ngrohje.
Pyjet e urban dhe periur-
ban luajn rol me rndsi n
pastrimin e ajrit nga ndotjet,
duke thithur gazrat e ndotsve
me an t siprfaqes s gje-
theve dhe duke mbajtur nj
pjes t grimcave t imta q
qndrojn pezull n mjedisin
rrethues. Nga drurt kontro-
llohen pjesrisht ndotsit, si
oksidet e azotit, gazi sulfuror,
monoksidi i karbonit dhe gazi
karbonik (t nevojshme pr
funksionet jetsore t bimve),
ozoni, etj. Gjethet e drurve
prodhojn disa komponime
organike t paqndrueshme
(VOCs), t cilat, n kombinim
me ndotsit e krijuar nga njeriu,
mund t ojn n rritjen e
ozonit, grimcave dhe ndotsve
t tjer. Gazrat e prthithur
prhapen n hapsirat ndrqe-
lizore dhe mund t absorbohen
muar acide ose pr t hyr n
komunitetit t zonave rurale
dshme t gjetheve. Po ashtu,
drurt ndikojn n paksimin e
ndotjes nprmjet kapjes dhe
mbajtjes s grimcave t imta,
m pak se 10 mikron. Disa grim-
ca mund t prthithen nga
gjethet, por shumica e tyre
mbahet n kurorn e drurit. Nj
pjes mund t kaloj prsri n pr shtrirjen e mtejshme n
atmosfer, mund t shplahen
nga shiu dhe t bien n tok s
bashku me gjethet n vjesht.
Si pasoj, kurorat e drurve
jan vetm nj vend i pr-
kohshm pr mbajtjen e shum
grimcave atmosferike. Drurt
gjetherns mbajn deri 9 % t
grimcave t atmosfers, ndrsa
drurt me gjelbrim t prher-
shm mbajn deri 13 %. Drurt
e mbjell prgjat rrugve
reduktojn deri 60 % sasin e
pluhurit n atmosfer.
PUP luajn rol me rndsi
n ruajtjen e biodiversitetit
lokal. Drurt jan habitat i
prshtatshm pr kafsh t
egra. Ata ofrojn kushte pr
folenizimin e zogjve dhe stre-
hojn nj gam t gjer in-
sektesh, t cilat jan burim
ushqimi pr zogjt dhe kafsh
t tjera t egra. Frutat e drurve
dhe shkurreve pyjore jan
gjithashtu burim i drejtpr-
drejt ushqimi pr shum lloje
shpendsh. Po ashtu, korrido-
ret e gjelbra dhe parqet urbane
luajn rol vendimtar n ruajtjen
e biodiversitetit t zonave
natyrore q rrethojn dhe n
reduktimin e ndikimit t urba-
nizimit n peizazhin natyror.
Decentralizimi i qeverisjes
s pyjeve n Shqipri dhe
zhvillimi i pylltaris komunale,
i bazuar n pjesmarrjen e
sht pjes prbrse e pyllta-
ris urbane dhe periurbane.
Eksperiencat pozitive t arri-
tura n nj pjes t komunave e
bashkive dhe zbatimi i sukse-
sshm me pjesmarrje i planeve
t menaxhimit t pyjeve ko-
munal jan nj premis e mir
pylltarin urbane e periurbane.
PUP sht nj qasje e
integruar, ndrdisiplinore dhe
strategjike pr planifikimin dhe
menaxhimin me pjesmarrje t
burimeve drusore e pyjore n
qytete dhe rreth tyre. Kjo pr-
fshin vlersimin, planifikimin,
mbjelljen, mirmbajtjen, ruaj-
tjen dhe monitorimin e bu-
rimeve pyjore e drurve n
qytete dhe n periferi t tyre,
duke filluar nga peizazhi i
drurve individual deri n at
t ekosistemeve.
Plani i integruar i mena-
xhimit t pyjeve urbane e pe-
riurbane analizon situatn
aktuale, identifikon sfidat e
mundshme dhe zhvillon stra-
tegjit pr t prmbushur
nevojat aktuale dhe t ar-
dhshme. Hartimi i planit rea-
lizohet prmes konsultimeve
dhe puns n grup t aktorve
t shumt, si pylltart dhe po-
litikbrsit e vendimmarrsit
n fushn e pyjeve, planifi-
kuesit urban, ekspertt e
shndetsis dhe t siguris,
pronart dhe komunitetet
lokale, etj. Komunikimi dhe
bashkpunimi luajn rol ky n
rritjen e ndrgjegjsimit n
lidhje me PUP dhe n mb-
shtetjen pr hartimin dhe
zbatimin e planit t menaxhimit
t PUP. N kt kuadr, do t
ishte e dobishme q Fakulteti i
Shkencave Pyjore i Univer-
sitetit Bujqsor t Tirans t
ndrmarr nismn pr pr-
fshirjen e modulit pr pylltarin
urbane dhe periurbane n
kurrikuln e fakultetit.

Luleshtrydhja e egr g fruta acid citrik, 8 % sheqer, 80

mg/100 g vitamin C. Po ashtu,
lushtrydhja sht kultur mjaft e
vuajn nga reumatizma, mlia e
zez, shpretka, nervat, etj., n saje
t prmbajtjes s lart t acidit

(Fragraria vesca) pasur me kalium, natrium, kalcium,

Larmia e madhe e bimsis n
vendin ton lidhet me terrenin e
thyer dhe kushtet klimatike. Nj
ndr to sht edhe luleshtrydhja,
bim me vler t lart mjeksore
e ushqyese. Ajo gjendet nga zo-
nat e ulta deri n lartsit sub-
alpine, npr pyje e kullota.
mangan, hekur, fosfor, squfur, jod,
provitamin A, vitamina B1, B2 etj.
oksalik e prbrsve t tjer bio-
aktive n fruta.
Prve konsumit t freskt, prdo-
Luleshtrydhja e egr, si bim e pa- me frutat e ksaj bime e qumshtin Luleshtrydhja (frutat dhe gjith rim t gjer frutat e luleshtrydhs
kultivuar gjendet dendur npr e deleve prgatisin nj lloj kasate bima) sht prdorur q n koht gjejn n industrin ushqimore.
lndina e bregore t lartsive ma- mjaft t mir. e lashta n mjeksin popullore, Prej tyre prgatiten pije freskuese
lore, pasi pylli zgjohet nga gjumi Nga kjo bim, nprmjet seleksio- pr shrimin e shum smundje- nga m cilsoret, reel, etj.
dimror. Krahas cicrims s zo- nimit, jan fituar kultivar t rinj t ve. N koht tona frutat e luleshtry- Kjo kultur gjen kushte t prshta-
gjve e blegrims s qngjave, prmirsuar, q kan prodhimtari dhes prdoren pr kurimin e tshme klimatiko-toksore n pje-
syri t z fushat e kuqrremta t t lart, si dhe vlera t larta biolo- smundjeve t veshkave, diabetit sn m t madhe t vendit; mund
nj bime barishtore shumvjeare, gjike. Nga analizat biokimike del e smundjeve t organeve t t kultivohet n toka t lehta e t
me krcej t holl e delikat, q se n frutat e luleshtrydhs s frymmarrjes; kshillohet edhe pjerrta. N zonat kodrinore e ma-
shumzohet me stolone. Pr t kultivuar prmbahen mesatarisht pr shrimin e disa smundjeve lore mund t bhet burim i mir t
shuar etjen, barinjt e ktyre anve 10 % lnd e that, 2-3 g pr 100 t zemrs, si dhe pr ata q ardhurash.
 6

SHAFRANI, ERZA M E SHTRENJT N BOT

- E quajn mbreti i ilaeve, mbreti i erzave, ari i kuq dhe bima e parajss.
- Esht ndr erzat m t shtrenjta n bot. mimi pr nj gram shkon 8-12 euro.
deri n 40 cm gjatsi. N vjesht elin t jet 2.5 cm dhe pesha mbi 8 g (t gjat. Vjelja bhet do dit dhe me duhet t jet m s shumti 12 %, sipas
gonxhe t purpurta. N tetor, kur vegjlit mbillen n fidanishte ose dor, n mngjes, mundsisht pa standardeve ndrkombtare ISO/TS.
shumica e bimve t tjera me lule prdoren ushqim pr bagtit). lagshti. Lulet kputen me dor sa m Metodat e tjera, si tharja n hije, bhet

S
hafrani (Crocus sattivus),
sht bim shumvjeare e
familjes Shpatore (Iridaceae)
dhe njihet e prdoret q nga koht e
lashta. Ajo sht prdorur qysh n
Mesopotami, 5 mij vjet m par,
prmendet edhe n Bibl. Esht simbol
i urtsis dhe pasuris materiale e
shpirtrore. Emri rrjedh nga fjala
persiane zafaran, q n prkthim t
drejtprdrejt do t thot bhu i
verdh. Shafrani ka shije t hidhur
dhe arom t prafrt me at t jo-
doforms apo barit t that. Ai u jep
ngjyr t verdh-ari gatimeve. Q nga
antikiteti e deri n ditt e sotme, n t
gjith botn, pjesa m e madhe e
shafranit t prodhuar prdorej dhe
vazhdon t prdoret n kuzhin.
Ndikon pr ngjyrimin e verdh porto-
kalli dhe prdoret n djathra, mbl-
sira, likere, supa apo edhe n gatime
me mish. N Indi, Iran, Itali, Spanj,
etj., prdoret si erz pr orizin.
N mjeksi, dikur prdorej pr kuri-
min e shum smundjeve: pr lin,
murtajn apo dispepsit. Sot mendo-
het t ket efekte antioksidante dhe
antikanceroze. Shafrani sht prdo-
rur edhe pr ngjyrimin e tekstileve dhe
objekteve t tjera, pjesa m e madhe e
t cilave me kuptim fetar apo hierarkik.
Prdorimi tradicional i shafranit si
bim mjeksore sht shum i njohur.
N Evropn mesjetare, prdorej pr
kurimin e infeksioneve t rrugve t
frymmarrjes dhe smundjeve t tilla
si kolla, gripi, skarlatina, lia, kanceret
dhe astma. Po ashtu, prdorej edhe
pr kurimin e smundjeve t gjakut,
pagjumsis, paralizs, smundjeve
kardiake, problemeve t stomakut, si
dhe disa problemeve t syve. Persia-
nt dhe egjiptiant e prdornin edhe
si antidot kundr helmimeve, si sti-
mulant t tretjes apo si tonifikues pr
dizanterin dhe fruthin. Njihet edhe
si antioksidant, si element kundr pla-
kjes. Shafrani mund t prdoret edhe
pr qllime kozmetike.
Vaji esencial prmban safranal, i
cili ka efekt qetsues, heq dhimbjet
dhe ngret. Librat e vjetr prmendin
se shafrani i przier n qumsht mund
t prdoret si kompres pr syt e
lodhur dhe se preparate t ndryshme
ndihmojn n trajtimin e inflama-
cioneve, dhimbjeve, ngreve, sido-
mos tek foshnjat.
Vlera e energjis e 100 g shafrani
sht 310 kkal. Pr 0.5 kg t erzs
sht e nevojshme t merren rreth
75.000 lule dhe me dor t hiqen
stigmat. Duhen afrsisht 150 lule pr
t nxjerr 1 gram shafran t that. N
sasi t konsiderueshme prmban
vitamina C e B6, tiamin, riboflavin,
niacin dhe acid folik.
Shafrani, si bim shumvjeare,
rritet n klima t ngjashme me at
mesdhetare, por mund t duroj edhe
dimrin e fort, deri minus 100C, si edhe
shtresat e dbors pr nj koh t shkur- t shndosh e t rrumbullakt. Hiqen
tr. Po ashtu, nse nuk rritet n toka
t lagshta, si p.sh. n Greqi e Spanj,
ku reshjet vjetore shkojn 400 - 500
mm n vit, bimt kan nevoj pr ujitje.
Pas nj periudhe pushimi gjat
vers, dalin nga toka 5 - 11 gjethe t
blerta vertikale, t cilat mund t arrijn
kan lshuar farat, shafrani el lulet
me ngjyr nga vjollc e hapur deri n
t errt, me linja.
Ekzistojn varietete t ndryshme
shafrani, ndr t cilt prmenden ato
spanjolle, me ngjyr dhe arom m t
but, ato italiane, m t forta, ndrsa
me aroma m t forta jan ato me
origjin nga Maqedonia greke, Irani
apo India. Sasia m e madhe e sha-
franit n Itali kultivohet n San Ga-
vino Monreale t Sardenjs. Shafrani
i varieteteve Mongra apo Laa t Ka-
shmirit n Indi sht m i vshtiri pr
tu siguruar e, pr rrjedhoj, m i kr-
kuari nga tregu. Varietet shum i
krkuar sht edhe ai i Zvicrs, q
prodhohet qysh nga shekulli i 14-t.
Cikli vjetor i shafranit zhvillohet
n dy faza: ajo aktive dhe ajo e fjetjes.
Faza aktive fillon n vjesht, prka-
tsisht nga gushti deri n shtator.
Bima rimerr aktivitetin e saj metabolik,
fillon nga nxjerrja e gjetheve dhe bo-
shti i lules, q duket nga gjysma e
tetorit. Rritja e gjetheve zgjat nga
tetori deri n fund t prillit - fillimi i
majit, n varsi nga kushtet klimatike.
Zhvillimi i rrnjve ndodh gjat vje-
shts ose pranvers. Faza e dyt, ajo
e fjetjes, fillon nga prilli ose maji. Gjat
ktij zhvillimi shohim zhdukjen e bulbit
am dhe formimin e bulzs bij Megjithat, ujitja ndikon pr mir,
(shumimi vegjetativ). Gjat periudhs
s fjetjes, bulbet qndrojn t pandry-
shuar, pasi t ken arritur pjekurin e
tyre. Secili mbart nj ose dy sytha,
prej nga dalin gjethet e reja dhe boshti
i lules (rritja e lules varet nga madhsia
e bulbit dhe nga temperatura).
Shkurt pr agroteknikn
Shafrani njihet si bim e lartsive.
N shumicn e rasteve mbillet n
lartsi mbi 800 m nga rrafshi i detit.
Preferon toka t lehta, me pak argjil
dhe t pasura me lnd organike. Ku-
sht kryesor sht drenazhimi (kullimi).
Kultivohet edhe n toka glqerore,
por plqen tokat neutrale ose bazike
t lehta, me pH 7-8. Esht mir t
mbillet afr burimeve t ujit q t mu- shafranin, sepse n kt koh pr-
ndsohet ujitja, sidomos n zonat pa
reshje ose me reshje t vona.
Punimet pr mbjelljen e shafranit
jan po ato q bhen pr bimt shum- jtja e gjetheve nga krmijt, lepujt, etj.
vjeare. N qershor - korrik nxirren nga
toka bulbet e mbjell para katr vjetsh
dhe pastrohen e przgjidhen q t jen
sen kurthe ose ushqime helmuese.
2-3 mbshtjells t jashtm dhe mbe-
tjet e bublave t mparshm, t kapura luftimin smundjeve.
n bulbet e rinj, t cilt vendosen n
kuti apo arka. Sipas normave evropia-
ne madhsia e kutive (arkave) pr
bartje sht 15-17 kg (80 x 50 cm).
Diametri i bulbeve pr mbjellje duhet
Zakonisht mbjellja bhet menj- posht tubit dhe vendosen n shpo- duke e vendosur nj shtres t holl
her pas nxjerrjes s bulbeve. Nse rt. Sipas disa vlersimeve n kushte shafrani. Mnyr tjetr sht shtrirja
nuk mbillen menjher, bulbet ruhen normale njeriu mund t vjel midis 6 e stigmave n shtresa t holla n sit
n vende t freskta e t thata dhe n dhe 16 kg lule n dit. n form katrore, ku ruhen 12-24 or
temperatur 3-50C. Mbjellja bhet Prodhimi rritet nga nj vit n n nj dhom me temperatur 25-30oC.
nga maji deri n shtator. Bulbet mbi- tjetrin, pr t arritur maksimumin vitin Pas tharjes, shafrani, kur ta
llen n rreshta 30 cm nga njri - tjetri e katrt ose t pest. Ky prodhim prekim duhet t jet i but, jo shum
dhe brenda rreshtit 10 cm bulbi nga vlersohet nga numri i luleve pr m2, i that, jo shum i dobt dhe ngjyra
bulbi. Thellsia vendosjes s bulbeve duke e ditur se 1 g shafran i thar duhet t jet e kuqe, jo e gshtenjt.
duhet t jet 15 cm, sepse vitin e dyt nxirret nga 140-160 lule t freskta Shafrani sht thiths i lagshtis,
e t tret ata tentojn t dalin n sipr- pr m2. Nj bim n vitin e tret mund prandaj pr t ruajtur cilsit e tij pas
faqe (afro nga 2 cm n vit), kshtu q t jap deri 10 lule. Pr 50 bulbe t tharjes, duhet t ruhet n vend t
rrezikohen nga ngrirja, nga zogjt, etj. mbjella n 1 m2, prodhimi sht 1-1,5 that, larg nga ajri.
Sasia e rekomanduar pr mbjellje g shafran i thar pr m2. Cilsia e shafranit mund t
sht 50 bulbe pr m2. Pra, pr 1 ha Menjher pas vjeljes, bhet prcaktohet nga pamja e jashtme,
afrsisht 4-7 ton (rreth 500 000 bul- ndarja e stigmave prej lules, nj proces me nuhatje dhe duke e shijuar.
be), duke llogaritur q bulbi q jep shum delikat, q duhet t kryhet jo Ngjyra duhet t jet e kuqe e
lule peshon 8 g dhe diametr 25 mm. m gjat se 24 or pas vjeljes. Lulet mbyllur, e njjt me ngjyrn e gjakut
kontrollohen nj nga nj, me dor. Tri t viit, me arom t fort dhe
stigmat, q jan t bashkuara, kapen djegse t leht; stigmat e gjata, t
me gishtin e madh dhe me gishtin gjera dhe t buta, kurse pastrtia
tregues t njrs dore, kurse me dorn dallohet kur nuk ka ngjyr t
tjetr kapen me majn e gishtave ose verdh, polen ose mbeturina t
me pinceta t vogla, duke shmangur petaleve. Analizat e shafranit bhen
humbjen e stigmave ose dmtimin e n laborator.
rrjets s verdh, q ul mjaft cilsin. Ruajtja dhe paketimi i shafranit
Nj person brenda nj ore mund t jan t rndsishme pr ruajtjen e
qroj ose t pastroj 100-125 g. cilsis s aroms dhe t arrij te
Tharja sht faza kryesore, sepse konsumatori n kushte sa m t mir.
vetm ather mund t ndjehet aroma Temperatura e ruajtjes sillet rreth 5
Shafrani nuk krkon shum karakteristike t ktij aromatizuesi, q 10oC dhe lagshtia relative mes 30 dhe
plehra; plehrimi gjat mbjelljes e ruan shafranin nga dehidrimi, nga 50 %. Mund t ruhet deri n pes vjet.
mjafton pr t pasur rendiment t mykja dhe i jep aromn. Nga tharja Shafrani mund t ruhet n qese
mir. Plehrimi i toks bhet gjat varet cilsia e mir e ktij aromatizuesi. plastike, en polietileni ose n
majit deri n korrik (gjat mbjelljes s Ka metoda t shumta pr tharjen e karton, n en qelqi t errt, pr t
par, para lvrimit, me 30-50 t/ha pleh shafranit, q ndryshojn prej rajoneve shmangur ekspozimin n drit dhe
organik. Duhet t plehrohet do vit, dhe shteteve prodhuese, prandaj n ajr, pra n en q e pengojn
me nj sasi prej 20 t/ha. N varsi t ndryshon edhe cilsia e shafranit. deprtimin e errave brenda produ-
analizave t toks, mund t prdoren Tharja mund t bhet n furra ktit. Ruajtja e produktit duhet t b-
edhe plehra kimike: 40-50 kg/ha N, elektrike, n temperatur 35-500C pr het n vend t that, larg nga drita.
60-80 kg/ha P2O5, 80-100 kg/ha K2O, 20-30 minuta. Shafrani humbet 4/5 e Shum njerz prdorin dhoma t
n fillim t do sezoni t kulturs. peshs s tij dhe lagshtia e mbetur ftohta.
Nevoja pr uj sht shum m e
vogl n krahasim me bimt e tjera.
sidomos gjat lulzimit (tetor) dhe kur
dalin sythat (mars). Kshillohet q
ujitja e par duhet t bhet n fillim t
tetorit, me 20-50 mm n jav. N rast
mungese reshjesh, shafrani ujitet deri
n mars, ndrsa nga prilli deri n
shtator nuk ka nevoj pr ujitje.
Bimt e shafranit mund t dm-
tohen edhe nga barishtet e kqija,
prandaj kryhen prashitje mes rresh-
tave nj muaj pas mbjelljes, n thellsi
10-12 cm, deri sa zgjat periudha e
lulzimit, duke br kujdes q t mos
shkelet toka dhe t mos dmtohen
bulbet. N shtator, nj muaj para
lulzimit bhet nj mihje siprfaqsore
mes rreshtave, pr t thyer korn e
toks, si dhe harrjen e barojave.
Periudha e dimrit sht kritike pr
hapen dhe rriten bulbet, do t sigu-
rojn prodhimin e viteve t ardhshm.
Prandaj sht e domosdoshme mbro-
Bulbet mund t dmtohen edhe nga
minjt, minjt e arave, ketrat, insektet,
zogjt, etj., prandaj, sipas rastit, vendo-
Po ashtu, kujdes krkohet pr
Vjelja e luleve sht nj moment i
rndsishm dhe kritik, sepse periu-
dha e lulzimit sht e shkurtr (2-3
jav) dhe lulja humbet cilsin nse
qndron e ekspozuar pr nj koh t

S
hqipria, edhe pse shum e
pasur me bim mjeksore,
importon vajrat esenciale t
tyre. Qindra hektar siprfaqe e
kultivuar me bim mjeksore dhe aro-
matike, e bjn at vend lider n pro-
dhimin dhe eksportimin e ktyre pasu-
rive natyrore. Sektori i ktyre bimve
sjell rreth 18 milion Euro nga eksporti,
i listuar si sektori i dyt m i madh n
eksportin bujqsor, duke prbr 19
% t eksporteve totale t vendit. Pra,
del qart se tregu ndrkombtar sht
i etur pr bimt e egra natyrale t
Shqipris, me vlera t jashtza-
konshme. Por, ndodh me vajrat
esenciale t ktyre bimve aq t kr-
kuara e t vlersuara pr aftsit e tyre
mrekullibrse? Faktet flasin pr nj
paradoks. Shqipria, edhe pse e shu-
m e pasur me bim mjeksore,
importon vajrat esenciale t tyre. Pse?
Sepse industria e prpunimit sht po-
thuaj inekzistente. E, ndrsa num-
rohen rreth 40-50 pika grumbullimi t
RICIKLIMI I MBETURINAVE ORGANIKE PR PRDORIM NGA BUJQSIA
N
j mnyr tjetr shfrytzimi
e mbeturinave organike
sht prdorimi i tyre pr
ushqyerjen e gjs s gjall nga
bujqsia urbane dhe periurbane.
Mbeturinat e tregjeve t fruta-peri-
meve, t hoteleve, punishteve t
birrs, furrave t buks, restoran-
teve, dyqaneve t mishit, familjeve,
etj., mund t prdoren ushqim pr
derrat, dhit, pulat, etj. Riciklimi i
mbeturinave organike ka disa t
mira t tjera, prve zhvillimit t
bujqsis urbane:
- Paksohet sasia e mbeturinave
pr tu depozituar n landfill;
- Lehtsohet riciklimi dhe djegia e
mbeturinave t tjera;
- Paksohet emetimi i metanit nga
landfillet;
- Mund t paksohen shpenzimet
e transportit t mbeturinave;
- Riciklimi nuk krkon shum inve-
stime dhe shpenzime.
Grumbullimi i plehrave n shum
qytete t bots organizohet n
mnyr t diferencuar, duke ndar
mbeturinat organike nga ato jo-
Si t dallosh Origjinn e nj Produkti
N
j seri shiritash t zinj n
hapsira t bardha t
stampuara n etiketat e
produkteve, pr t identifikuar
secilin prej tyre n nj mnyr
unike. Edhe n Shqipri, ai ka
zvendsuar madje edhe etiketat
e zakonshme t mimeve. Nj kod,
q gjithsecili do t donte ta
deshifronte. 530 - Mbajeni mend
kt numr. Do t thot Made in
Albania. Pra nse barkodi i nj
produkti fillon me kt numr do
t thot Prodhim Shqiprie.
Barkodi, nj numr si kart
identiteti e do produkti. Shumica
e produkteve q qarkullojn n
hapsirat shqiptare, ashtu si n t
gjith botn, jan t identifikuara
Fitime pafund nse bimt mjeksore
prpunohen n Shqipri
ktyre bimve pr konsum n vend
dhe eksport, vetm pak punishte t
vogla, trsisht artizanale, merren me
prpunimin e ktyre bimve pr vaj
esencial. Nuk sht munges, por nj
tradit e humbur, pasi duket se nuk ka
qen gjithmon kshtu. Prkundrazi.
N Shqipri prpjekjet e para pr mble-
dhjen dhe grumbullimin e bimve
mjeksore e aromatike sht br nga
specialistt n shekullin XVIII. Filli-
misht mbledhja dhe grumbullimi i tyre
filloi n Voskopoj, pastaj, n shek.
XIX, n Elbasan, Prmet, etj. M pas
vazhdoi mbledhja masive e tyre nga
populli, q i prdorte pr shrimin e
disa smundjeve. Rreth viteve 1956-
1958 n disa ndrmarrje ushqimore u
ngritn reparte t vogla distilimi, pr
t prodhuar vajra esenciale nga sasia
q tepronte, si dhe nga mbetjet tekno-
logjike t sherbels e dllinjs s kuqe
e t zez, q prgatiteshin pr eksport. vogla ishin esencat e menteve t egra,
N vitet 1966-1967, n Elbasan u ngrit
nj impiant distilimi me teknologji
organike. Edhe tek ne, ligji i apro-
vuar s fundmi mbi trajtimin e mbe-
turinave, krkon mbledhjen e dife-
rencuar t tyre. Por, si do t zbato-
het n praktik mbetet pr tu par.
N qytete italiane, si Paderno psh.,
mbledhja e mbeturinave organike
organizohet do t mart. Familjet
t martave duhet t nxjerrin mbetu-
rinat organike n hyrje t ndrtesa-
ve dhe kto mblidhen nga bashkia.
N Indi bashkit organizojn anka-
nde pr shitjen e mbeturinave or-
ganike t qytetit. N ankande ma-
rrin pjes fermert e interesuar.N
qytetin e Meksiks shfrytzohen
gjersisht mbeturinat organike t
qytetit pr bujqsin urbane dhe
periurbane.
N vitin 1996 depoja qendrore e
furnizimit t qytetit dhe rrethinave
me fruta-perime kishte do dit
mbi 725 ton mbeturina organike.
90 ton prej t cilave prdoreshin
pr ushqyerjen e 2500 lopve n
ferma t afrta, t cilat prodhonin
37.500 ton qumsht n dit. Mbe- me prmbajtje t lart karbohidra-
turinat e domateve prdoreshin
me numra. Prmes numrave, barkodi
jep shum informacion se far
produkti sht, cila fabrik e ka
prodhuar dhe shteti ku sht pro-
dhuar. Barkodet mund t lexohen nga
skanera optik e, s fundi, edhe nga
aplikacione telefonike. Barkodi
funksionon n baz t nj standardi,
q quhet GS1. Nuk ka rndsi se n
cilin vend t bots sht i bazuar
biznesi apo ciln gjuh prdorni,
partnert tregtar mund ta kuptojn
gjithmon njri-tjetrin duke prdorur
standardet GS1. Standardet GS1
prdoren nga t gjitha industrit, nga
shrbimet ushqimore dhe shitja me
pakic tek industria farmaceutike dhe
shndetsia.
bashkkohore. Hap pas hapi ky sektor
u zmadhua 4-5 her, duke u ngritur
edhe reparte t reja n qytete t tjera.
Pas viteve 1970-1974, n ndrmarrjet
pyjore u instaluan distilator t impor-
tuar nga Kina, me qllim kryesisht
prpunimin e mbetjeve t drurve ko-
nifer t sharruar dhe t distilimit t
bimsis nnpyjore. Ky shtim numerik
i distilatorve solli rritjen e sasis s
prodhimit pr eksport. Duke prja-
shtuar esencn e sherbels, t gjitha
esencat e tjera filluan t prodhohen
n vend q nga viti 1970, pas ngritjes
n Elbasan t distileris s esencave. e ktyre bimve n mjeksin popu-
Nga viti i par i prodhimit e deri n
vitet 1990-1991, esencat q prodho-
heshin n sasi m t mdha ishin ato t ktyre bimve kontrollohej tr-
t sherbels dhe rigonit t bardh,
sasit e t cilave i kalonin disa dhjetra
tonelata, ndrsa n sasi shum m t ndrkombtare, nprmjet eksportit t
trumzs, zhumbrics, kalaminteve,
njmijfletshit, borzilokut, etj.
pr ushqyerjen e 50.000 derrave,
kurse mbeturinat e tjera prdore-
shin pr ushqyerjen e pulave dhe
t lepujve. Mbeturinat organike t
punishteve ushqimore (fabrikave
t miellit e t mblsirave, furrave
t buks, etj.) n qytetin e Meksi-
ks prdoren n stalla si ushqim
sish, t cilt grumbullojn mbeturi-
tesh, prdoren edhe nga rritsit e
far mund t kuptoj
konsumatori nga barkodi?
Nse 530 do t thot produkt
shqiptar, far do t thon shifrat m
pas? Barkodi linear GS1 sht stan-
dardi i vetm q prdoret n Pikat e
Shitjes. Ai sht i prbr nga 13 shi-
fra. 2-3 shifrat e para prcaktojn orga-
nizatn GS1 q ka lshuar kt numr
identifikimi (530 ne rastin e GS1 Al-
bania). Shifrat n vazhdim prcaktojn
Prefiksin Unik t Kompanis dhe
produktin e identifikuar. T gjitha s
bashku kur lexohen nga nj skaner
bjn t mundur lidhjen midis pro-
duktit dhe informacionit mbi t.
AgroWeb.org ofron nj list me pre-
fikset e barkodeve t vendeve part-
7
Tradita q iku me ardhjen e Destinacionet kryesore n at koh
demokracis ishin vendet e ish-Jugosllavis dhe
Italia. Deri n vitin 1970 bimt mjek-
Pas vitit 1992, t gjitha ndr- sore dhe aromatike grumbulloheshin
marrjet industriale ndrpren vepri- nga ndrmarrjet e grumbullimit,
mtarin e tyre ekonomike dhe, si rrje- nprmjet ish-kooperativave bujq-
dhoj, u ndrpre plotsisht prodhimi sore apo nga individt. Sipas inventa-
industrial shtetror, duke ia ln ven- rizimit t vitit 1988 del se nga Shqip-
din atij privat. Sot operojn disa kom- ria jan eksportuar rreth 224 540 ton
pani, t cilat merren kryesisht me gru- bim, t thata dhe n formn e esenca-
mbullimin, prpunimin dhe ambala- ve, duke i siguruar vendit rreth 70 884
zhimin e bimve mjeksore aromatike. 000 dollar amerikan.
Deri n vitin 1992, Instituti i Mjeksis
Kjo tradit, me prfitim t madh
Popullore, me qendr n Tiran, mbi-
ekonomik, duket se sht zhdukur,
kqyrte dhe promovonte prdorimin
duke i ln vendin kryesisht grumbu-
llimit dhe eksportit t ktyre bimve,
llore. Gjat ksaj periudhe aktiviteti i po jo esencave t tyre. Por, krkesa
mbledhjes, grumbullimit e prpunimit n rritje e tregut ndrkombtar pr k-
to esenca, e bn prpunimin e bimve
sisht nga shteti dhe Shqipria zinte mjeksore jo vetm nj investim fitim-
nj vend t rndsishm n tregun prurs, por edhe nj mundsi t ma-
dhe eksporti. Mbi t gjitha, sht nj
tyre. Agroeksport ishte i vetmi institu- tradit, q i duhet kthyer tregut ven-
cion q kishte mundsin e eksportimit das dhe konsumatorit shqiptar.
t bimve t thata jasht vendit. Burimi: Agroweb (shkurt, 2017)
vegjl t bagtive. Bari i korrur nga qendrs s qytetit dhe ua shpr-
lulishtet e qytetit prbn nj burim ndajn ato pronarve t derrave.
tjetr foragjeri pr stallat urbane Fermert i blejn mbeturinat me
dhe periurbane. N disa qytete t gjysmn e mimit t ushqimit ko-
vendeve n zhvillim si Delhi, Mon- mercial.N Montevideo rritja e de-
tevideo, Kajro, etj., prdorimi i mbe- rrave n periferi t qytetit organizo-
turinave organike kryhet n lagjet het n forma t ndryshme: familja
e varfra periferike. Familje riciklue- ricikluese mund ta ket derrin n
se grumbullojn mbeturina n la- pronsi t vet nga lindja deri n
gjet e shtresave t mesme dhe t therje, ose derrat i dorzohen pr
pasura t qytetit dhe ndajn mbetu- majmje nga nj person tjetr.N
rinat organike nga inorganiket. Kajro mbeturinat organike t qyte-
Mbeturinat inorganike, si letrn, tit prdoren pr rritjen e derrave n
qelqin, metalet, plastiket, ua she- lagjet periferike nga kasta riciklue-
sin bizneseve ricikluese, kurse se. Rndsia e tyre n pastrimin e
me mbeturinat organike ushqejn qytetit u kuptua n vitin 2009, kur
gjn e gjall si kuajt, derrat, etj. pr t ndaluar epidemin e gripit
N Shqipri rolin e shtress rici- t derrave u urdhrua therja e gji-
kluese t shoqris kryesisht e lu- th derrave t qytetit. Rezultati: Ka-
ajn familjet rome. N Manila, rrit- jro e gjeti veten t mbuluar nga
ja e derrave n oborr sht nj tra- mbeturinat organike, t cilat nuk
dit e vjetr. Ushqimi i posam po prdoreshin m pr rritjen e de-
pr derrat sht i shtrenjt dhe rrave. N qytetin e Diadema-s,
shpesh pronart e derrave i ushqe- Brazil, po studiohet mundsia e
jn edhe me mbeturina organike. mbledhjes s mbeturinave orga-
sht krijuar nj rrjet grumbullue- nike der m der dhe prdorimi i
tyre n kopshte organike lokale.
nat e kuzhins s restoranteve t
pria, 390 Kosova, 100-139 SHBA,
300-379 Franca dhe Monako, 800-
839 Italia, San Marino, Vatikani, 380
Bullgaria, 383 Sllovenia, 385
Kroacia, 387 Bosnje-Hercegovina,
389 Mali i Zi, 400-440 Gjermania, 520-
521 Greqia, 531 Maqedonia, 860
Serbia, 868-869 Turqia, 690-699
Kina, 594 Rumania, etj.
A kuptohet cilsia e nj
nere, nga t cilat Shqipria importon
produkti nga barkodi?
m shum. Kshtu, nse barkodi i Standardet GS1 jan prdorur
pr t krijuar nj eksperienc sa m
produkteve t prodhuara n Shqipri
t mir pr konsumatorin npr
fillon me 530, Kosova identifikohet me
markete e dyqane n gjith botn.
tri shifrat fillestare 390. Produktet q
S fundi, po lshohen barkodet e
prodhohen n Itali kan barkod q
reja, si p.shl GS1 DataBar, q mund
fillon me 800 deri 839, Serbia me 860,
t mbartin informacion m t deta-
Kina me 690 699, Turqia me 868
juar mbi produktet si data e
869. Nse dyshoni se medikamentet
skadencs, data e prodhimit, q
tuaja vijn nga India, barkodi i ktij
mund t zgjidhin problematikat me
vendi sht 890. N vazhdim jepet
ndryshimet e datave t skadencs.
lista e prefikseve kryesore: 530 Shqi-
 8 E N G L I S H
REQUIEM FOR THE PROFESSION OF FORESTRY EXPERT
Dr. ARBEN PETTO, forestry specialist
For several years I am person-
ally committed in the organization
of symposiums and conferences,
to bring, not only to the public, but
also to the politics, how to build a
healthy future for the forests,
where staff conductor to be kept
by forest engineering; a profes-
sion so beautiful to me, but today
neglected and humiliated in the
extreme.
Its actually bitter fact proven that
melting of DPPK and removal of
forests from the administration of
the Ministry of Agriculture to that
of Environment did not bring any-
thing benefitial to the forest.
There was created some admin-
istration units, all of fake pleasure
This project is funded by the European Union
EcoNord forum, collaborative platform to
By Dr. DJANA BEJKO protect natural values
Regarding EcoNord program,
under support of the EU
Delegation in Albania, the
second meeting of the Regional
Civil Society Environmental
Organisations operating in
Albanias northern region was
organised in Shkodra.
Saffron, the most expensive spices in the world
- Its called the king of medicine, the king of herbs, red gold and plant of heaven.
- It is among the most expensive spices in the world. The price for a gram is 8-12 euro.
Saffron (Crocus sattivus) is
perennial Iris family (Iridaceae) ,
known and used since ancient
times. It is already used in
Mesopotamia, 5 thousand years
ago, its mentioned in the Bible. It
is the symbol of wisdom and
spiritual and material wealth. The
name derives from the Persian
word zafaran, which directly
translated means Be a yellow
card. Saffron has a bitter taste and
aroma similar to that of hay. He
gives a yellow-gold color to the
cooking. From antiquity to the
present day, all over the world, the
bulk of the saffron produced was
itself allegedly doing great work
and projects. Forest administra-
tion was distributed among mu-
nicipalities, but without a strategy
and clearly defined plane.
Personally I saw the moratorium
as a positive stop for a new re-
naissance, but whats actually
happening?
In my point of view nothing vis-
ible. From the government pro-
gram for 2013-2017, the first ini-
tiative should had been the re-
inventory of the national forest
fund and created a new cadas-
tre, which do allow for the rebirth
of that sector, and it must have
been an investment plan for re-
habilitation of the degraded areas
This meeting brought together
27 civil society organizations to
discuss cooperation platform,
the objectives and purpose of
creation of a network, which
will address the need for
cooperation and advocacy for
a sustainable environment
protection of natural values
and intelligent resource
management.
This meeting, organized by the
AlbanianFoundation of Local
Capacity Development, laid
used and continues to be used in
Arab cuisine, European, Indian,
Iranian and Central Asia. Its aroma
is defined as a fragrance that
resembles honey. Also influences
the orange and yellow coloring used
KSHILLI BOTUES
Prof. dr. M. Kotro,PhD.C E. Imeraj, A.
Sokoli, Mrs. Lindita Manga, Prof. dr. B.
Lushaj, Prof.as. dr. E. Toromani, MSC
J. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. dr. A. Postoli,
A. Gacaferi
with national values.
Defining the methodology of the
inventory, that do follow next step
of the inventory is not known
where did it stop, nonetheless no
meeting has been held, even con-
sultative with forest specialists or
groups of interests. As far as i
know, this methodology is being
committed or was committed by
a Swedish company, and that
with all the experience and un-
questionable professional compe-
tence should take into the con-
sideration the specificity of the
region and our forest, which is
quite different from Swedish ...
Page 1, 3
the groundwork for creating a
network of 27 environmental
civil society organizations, and
on the agreement of the
parties, was renamed Home
EcoNord. The creation of this
network will serve as a
mechanism for strengthening
the role of civil society at the
national level, a strong national
voice for natural sustainable
value, in view of the coming
generations ... Page 1
in cheeses, cakes, liqueurs, or even
soup with meat dishes. In India,
Iran, Italy, Spain, etc., its used as a
spice for rice. Also its used in cakes
or preparation of alcoholic
beverages, especially in Italy ...
Page 6
REDAKSIA
V. Hoxha (Kryeredaktor),
G. Kacori, F. Memeli, A. Seci
Financ, marketig:
Msc. Gj. Fusha
ENVIRONMENTAL SERVICES
PROJEKT
Study of erosion in
catchments of Ulza
Erion ISTREFI
Project Coordinator
Why is the study conducted?!
Recent years studies have been
conducted to identify a
methodology for evaluating the
two types of payment for environmental services: (i) for sustainable
management in the upper basin, in order to benefit also the actors
of living areas on the lower parts thereof; (Ii) sustainable management
and use of forests and their products to carbon benefits through its
sequestration and reduce the use of fossil fuels.
Study on the measurement and monitoring of sediment erosion
in watersheds Ulza started in January 2016 and will last three
years. This study is a continuation of a previous project BB -
PROFOR and implemented by CNVP, in collaboration with other
partners and is based on the Sustainable Forest Management
and the management of water resources in watersheds Ulza.
Erosion caused by water and landslides are the main factors of
land degradation in the catchment Koman. Therefore, planning
and effective use of land is essential for protecting the basin.
The main forms of erosion in the watershed are: a) surface erosion, b)
erosion in the form of streams, c) erosion in depth (coastlines, etc.) ...
Page 1, 3
Benefits from urban and peri-urban forests
By Mr. Thimaq LAKO
The concept of sustainable development has been embraced worldwide
and now is widely accepted that forestry should be used to provide economic,
environmental and social services benefits to meet the sustainable
development agenda. About 73% of the European population now resides
in cities and the United Nations Department for Economic and Social Affairs
(UNDESA, Population Division 2010) predicts that by 2050 the European
population in urban areas will reach 84%. The convergence of these two
themes - sustainable forest resources and their management of urbanization
- means that if the trees and forests will be used to ensure maximum benefits
for society as a whole, greater attention should be paid to the role in the
context of urban and periurban, where most people live.
Urban and peri-urban forestry is defined in different ways. The term urban forest
was introduced in Europe in the 1960s, the United States referred to the forests in
urban areas and near them. One of the definitions used widely today for PUP comes
from the Association of Foresters US, which means that urban and peri- urban
forestry is the art, science and technology of managing trees and forest resources
in and around the ecosystems of the urban communities for the physiological,
sociological, economic and aesthetic benefits that trees offer to society.
Page 5
The Forest Engineers Day
February 16th of 1964 is called as The forest engineers birthday.
During this year were graduated the first forest engineers, which
precious contribution formed the basis of the Albanian Forest
Engineering.
On the February 16, 2008, this day received a great evaluation from
Private Forest Study and Project Institute, with President Mr. Arben
PETTO and his staff. There was held the first national meeting, with
participation of forest engineers and forest specialist from all over
Albania. Further, this day was named as the Forest Engineer Day.
The Forest Engineers Day celebrated its 53-th birthday on February
16, 2017.
Forest Study and Projects Institute (ISPP), in this case congratulates
all forest engineers everywhere.
Your role and contribution has been, is, and will continue to be
precious, in the development of this important sector with great
economic and ecological- environmental value of the country.
Now this day is celebrated every year.
Lets enjoy the next celebration on February 16, 2018.
Kontaktoni:
erinda 001@gmail.com
velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098
Klubi Ekologjik, Lezh
Gazeta Kurora e Gjelbr
Nr. llogarie: 0110154266
www.ecl-albania.org