Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
ZET
Binalarda Enerji Performans Ynetmelii (2002/91/EC), Avrupa Birlii lkelerinde binalarn enerji
performans sertifikasnn bulundurulmasn zorunlu tutmaktadr. Trkiye iin bina enerji performans
ulusal hesaplama yntemi (BEP-TR), Avrupa Birlii Standardnda tanmlanan yntem temel alnarak
Trkiye koullar iin gelitirilmitir. Bu yntemle aydnlatma enerjisi performansnn belirlenmesi iin,
EN 15193 Binalarda Enerji Performans Aydnlatma Enerjisi Gereksinimleri standardnda tantlan
yntem esas alnarak Ofisler, Eitim binalar, Hastaneler, Oteller, Ticari binalar gibi eitli
tipolojilerdeki mevcut ve yeni binalar deerlendirilebilmektedir. EN 15193 standardnda kapsam d
braklm olan konut binalar iin de ayn esaslara dayanan bir hesaplama yntemi gelitirilmitir. Bu
bildiride binalarda tketilen yllk toplam aydnlatma enerjisine ilikin saysal gsterge, AESG-
Aydnlatma Enerjisi Saysal Gstergesi, deerinin hesaplanmasna ilikin yntem ksaca
tantlmaktadr.
ABSTRACT
Certification of buildings related to the energy performance is essential in European Union according
to Building Energy Performance Directive (2002/91/EC). Turkish National Building Energy
Performance Calculation Methodology (BEP-TR) is prepared in accordance with this directive with
respect to Turkeys conditions. In order to predict the lighting energy performance by using this
method, new or existing buildings with various typologies, i.e. Offices, Educational buildings,
Hospitals, Hotels, Commercial buildings can be evaluated basing on the method of EN 15193 Energy
Performance of Buildings- Energy Requirements for Lighting standard. An additional calculation
method is also developed for residential buildings, which are excluded in the standard. This paper
covers the calculation methodology of the numeric indicator of the total annual lighting energy required
in the building Lighting Energy Numeric Indicator (LENI / AESG).
1. GR
Enerji kaynaklarnn bilinli tketilmesi ve enerji giderlerinin drlmesi, evreye duyarl bina tasarm
ve srdrlebilirlik kavramlar tm dnyada olduu gibi Avrupa Birlii lkelerinde ve Trkiyede en
nemli gncel konular haline gelmitir. Binalarn tasarlanmas veya yenilenmesi aamalarnda bu
kriterlerin gz nnde bulundurulmas gerekmektedir. Binalarda aydnlatma enerjisi gereksiniminin
drlmesi iin bina tasarm srecinde zellikle hacim ve pencereye ilikin tasarm kararlaryla
gnnn etkin kullanlmas salanarak yapma aydnlatma sisteminin devrede olmas gereken sre
ksaltlabilmektedir. Yapma aydnlatma sisteminin tasarmnda enerji etkinlik kriterlerinin gz nne
Binalarda Enerji Performans Sempozyumu
_______________________
X. ULUSAL TESSAT MHENDSL KONGRES 13/16 NSAN 2011/ZMR 830 _______
alnmas, ileve uygun kontrol sisteminin seilmesi ve gn ile btnletirilmesi sonucunda grsel
konfor koullarndan dn vermeksizin enerji gereksiniminin drlmesi ve binalarn enerji etkin
aydnlatma sistemleri olarak tasarlanmalar olanakldr.
Avrupa Birlii lkeleri iin binalarn yapm, kiralanmas veya satlmas durumlarnda enerji
performans sertifikasnn bulundurulmas Binalarda Enerji Performans Ynetmelii (2002/91/EC) ile
zorunlu tutulmutur [1]. Bu ynetmelik kapsamnda EN 15193 Binalarda Enerji Performans
Aydnlatma Enerjisi Gereksinimleri standard ile binalarda aydnlatma enerjisi tketiminin
deerlendirilmesi iin bir hesaplama yntemi tanmlanmaktadr [2].
Trkiye iin bina enerji performans ulusal hesaplama yntemi (BEP-TR), Avrupa Birlii
Standardnda tanmlanan yntem temel alnarak Trkiye koullar iin gelitirilmitir. Trkiye iin
gelitirilen yntem, EN 15193 standardnda tantlan yntemi esas alarak Ofisler, Eitim binalar,
Hastaneler, Oteller, Ticari binalar gibi eitli tipolojilerdeki mevcut ve yeni binalarn aydnlatma enerjisi
performansn deerlendirmektedir. Bu standartta kapsam d braklm olan konut binalar iin de
ayn esaslara dayanan bir hesaplama yntemi gelitirilmitir.
YAPMA DOAL
AYDINLATMA AYDINLATMA
SSTEM SSTEM
HAYIR
GRSEL
KONFOR
KOULLARI EVET
SALANIYOR
MU?
EN 12464
AYDINLATMA
ENERJS
PERFORMANSI
EN 15193, BEP-TR
AESG
ekil 1. Binalarn Aydnlatma Enerjisi Performansnn Belirlenmesi
geriverim (Ra) deerlerinin salanmas ngrlmtr. Yntemde izlenen yol ekil 1de ak emas
olarak verilmitir.
EN 15193 standardnda binalarda tketilen aydnlatma enerjisi miktarnn belirlenmesi iin ksa veya
kapsaml yntemle hesaplama veya lme yntemleri nerilmektedir. Kapsaml yntemde, binalarda
tketilen yllk toplam aydnlatma enerjisinin hesaplanmas iin aadaki admlarda tanmlanan
deikenlerin deerlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ancak standartta tantlan yntemin Trkiye iin
bir hesaplama modeli olarak gelitirilmesi aamasnda eitli admlara ilikin ayrntl almalar
yaplmtr [4]. Aada bu admlarda yaplan almalar ksaca zetlenmitir.
2.1. Bir Hacim Veya Blme likin Aydnlatma Sisteminin Toplam Kurulu Gc (P n )
Ele alnan bir hacim veya blmde aydnlatma amal kullanlan tm lambalarn kurulu gcne ek
olarak acil durum aydnlatma sisteminin kurulu gc ve otomatik kontrol sisteminin parazit gcnn
toplam olarak belirlenmektedir.
Ele alnan hacimlerin gnndan yararlanmas durumunda gn saatleri iinde tketilen aydnlatma
enerjisi miktarnda gerekleebilecek olan azalma gn bamllk faktr (F D ) olarak ifade
edilmektedir. Bu deerin belirlenmesi amacyla aadaki durumlara ilikin deerlendirmeler
yaplmaktadr. Gn almayan hacimlerde gn saatleri iinde tketilen aydnlatma enerjisi
miktarnda bir azalma gereklemeyecei iin F D = 1 alnmaktadr.
Geirgenlik ndisi (I T )
Geirgenlik indisinin hesaplanmasnda ele alnan hacim veya blmn gnndan yararlanabilen ve
yararlanamayan alanlarnn belirlenmesi gerekmektedir. Bu alanlarn belirlenmesinde hacim boyutlar
ve biimi, pencere boyutlar, konumlar ve says gibi eitli deikenler dikkate alnmaktadr. EN
15193 standardnda yer alan aada verilen bantlar bu durumlarn deerlendirilmesine olanak
verebilecek biimde gelitirilmitir. ekil 2de eitli hacim biimleri verilmektedir.
I T =A C / A D (1)
AD = a d x bd (2)
a d =2.5 x (h li - h d ) (3)
b d =w pen + a d /2 (4)
Hacimlerde birden fazla duvarda pencere olmas durumlarnda pencerelerin boyutlar ve yerletirili
dzenleri dikkate alnarak gnndan yararlanabilen toplam alan hesaplanabilmektedir. eitli
durumlara ilikin bantlar gelitirilirken hacimde 1, 2, 3 veya 4 duvarda pencere olmas ve bu
duvarlarda tek veya birden ok pencere bulunmas gibi seenekler dikkate alnarak st ste den
veya hacim snrlarn aan durumlar kontrol edilmekte ve gnndan yararlanabilen toplam alan
(A D ) hesaplanabilmektedir. ekil 5de karlkl 2 duvarda pencere olmas durumu ve ekil 6de
hacimde 3 duvarda pencere olmas durumuna ilikin rnekler verilmektedir.
Derinlik indisi (I De )
Binada gnndan yararlanan bir blme ilikin derinlik indisi I De aadaki eitlikle
hesaplanabilmektedir:
I De =a D /(h L - h d ) (6)
Engel ndisi (I O )
Engel indisi I O pencerenin nndeki eitli engellerin etkisiyle hacme giren gn miktarndaki
azalmay ifade etmektedir. Engel rnekleri; dier binalar ve aa, da gibi doal engeller, cephede yer
alan yatay veya dey glgeleme elemanlar, avlu veya atriumu olan binalarda binann kendisi ve
caml ift cidarl cephelerin etkisi olarak ele alnmaktadr. Engel indisi I O aadaki eitlikle
hesaplanabilmektedir:
IO : Engel indisi
I O,OB : Kar bina engel iin dzeltme faktr
I O,OV : Yatay saak iin dzeltme faktr
I O,VF : Dey glgeleme eleman iin dzeltme faktr
I O,CA : Avlu veya atrium iin dzeltme faktr
I O,GDF : Caml ift cidarl cephe iin dzeltme faktr
Ele alnan hacim veya blmde gn etkisinin belirlenebilmesi amacyla geirgenlik indisi, derinlik
indisi ve engel indisinin deerlerine bal olarak pencere aklna ilikin gn faktr (D c )
hesaplanmaktadr. Pencere camnn ve doramasnn zelliklerinin de hesaba katlmasyla (D) ve (D c )
deerlerine bal olarak gn geii gl, orta, zayf veya hi olarak belirlenebilmektedir.
Snflandrmada bu iki deerin verdii sonucun dk olan kabul edilmektedir. (D) ve (D c ) deerlerinin
aralklarna bal olarak gn geii snflandrmas Tablo 1de verilen deerlere gre
yaplmaktadr.
Snflandrma Gn etkisi
DC D
D C >= %6 D>= %3 Gl
%6 >D C >= %4 %3 >D>= %2 Orta
%4 >D C >= %2 %2 >D>= %1 Zayf
D C < %2 %1 >D Hi
Gn salama faktr (F D,S ) deeri gn etkisi, hacimde istenen aydnlk dzeyi ve binann
bulunduu yrenin enlemine bal olarak belirlenmektedir. EN 15193de hacimlerde grsel konfor
koullarnn salanmas asndan istenen aydnlk dzeyi deerleri 300-500-750 lx olarak
gruplandrlm ve her biri iin gn etkisine bal katsaylar verilmitir. Trkiyenin zerinde
bulunduu corafi blgeye ilikin 36-41 enlemleri iin her duruma ilikin F D,S deerleri
hesaplanmtr.
F D,C deeri, bir yapma aydnlatma kontrol sisteminin veya stratejisinin salayaca enerji tasarrufu
potansiyelinin etkinliini belirten katsaydr. F D,C deerleri, yapma aydnlatma kontrol sisteminin
manuel veya otomatik olmas durumuna ve gn etkisine bal olarak verilmitir.
Sonu olarak F D deeri yukarda ksaca zetlenen deikenlerin deerlerinin hesaba katlmasyla
aadaki eitlik kullanlarak belirlenmektedir.
Bu admda binalarn kullanm saatleri srasnda gnnn mevcut olup olmamas durumu
incelenmektedir. EN 15193 standardnda bu deerler yllk sabit deerler olarak kabul edilmitir. Ancak
gnnn mevcut olduu saatler yl iinde deiiklik gstermektedir. Binalarn ilevlerine bal olarak
kullanm saatleri iinde gnnn mevcut olduu sre (t D ) ve gnnn mevcut olmad sre (t N )
deerlerinin belirlenmesi amacyla gn uzunluklar Trkiyedeki ehirler iin aylk deerler olarak
hesaplanmaktadr. Hesaplamalarda memleket saatine dntrme ve yaz saati uygulamalar dikkate
alnmaktadr. ekil 7de stanbulda alma saatleri 9.00-18.00 olan bir ofis binas iin Ocak ayndaki
t D ve t N deerlerinin belirlenmesi rnek olarak verilmitir.
tD tN
Aylk deerlerin hesaplanmas iin gnlk t D ve t N deerleri aylk alma gnleri says ile arplmakta
ve yllk deerler, aylk deerlerin toplam olarak elde edilmektedir.
Hacimlerde sabit aydnlk dzeyi salayan lolatrlabilir bir kontrol sisteminin mevcut olmas
durumunda sabit aydnlk faktr F c deerinin hesaba katlmas gerekmektedir. Hacimlerin
kullanmna ve aydnlatma sisteminin kontrolne bal olarak belirlenen F o deerleri de eitli durumlar
iin belirlenerek yllk toplam aydnlatma enerjisi zerindeki etkisi dikkate alnmaktadr.
Sonu olarak ele alnan bir hacim veya blm iin yllk aydnlatma enerjisi tketimi (W) deeri parazit
enerjinin de hesaba katlmasyla belirlenebilmektedir. Binann aydnlatma enerjisi performansn ifade
eden AESG deeri, birim alanda tketilen yllk aydnlatma enerjisi miktar, aadaki eitlikle
hesaplanmaktadr.
Konutlarda tketilen aydnlatma enerjisi, Avrupa Birlii lkelerinde toplam elektrik enerjisi tketiminin
%10 ile % 20 arasnda deien bir blmn oluturmaktadr ve bu oran aydnlatma enerjisinin verimli
kullanmna bal olduu kadar, konutlarda kullanlan elektrikli ev aletlerinin says ile de ilikilidir.
Konutlarda aydnlatma sistemi, kullanlan lambalarn saylar ve gleri ile tanmlanabilmektedir.
Kompakt floresan lambalarn kullanm, verimliliklerinin yksek olmas nedeniyle aydnlatma enerjisi
tketiminin drlmesini salamaktadr. Konutlarda aydnlatma enerjisi tketiminin belirlenebilmesi
iin kurulu aydnlatma gcnn yan sra kullanc profiline ilikin veri de gereklidir.
Konut binalar iin gelitirilen hesaplama ynteminde ncelikle konut birimine ilikin tm alanda
kullanlan lambalarn kurulu gc (P n ) belirlenmektedir. Mstakil konutlar dnda ekirdek alanlar da
ayrca ele alnmaktadr.
Sonu olarak ele alnan bir konut birimi veya tm konut binas iin yllk aydnlatma enerjisi tketimi
(W) deeri ve birim alanda tketilen yllk aydnlatma enerjisini ifade eden AESG deeri
hesaplanmaktadr.
Ele alnan binann aydnlatma enerjisi performansnn belirlenmesi, Bina Enerji Performans Referans
Bina Belirleme Yntemine gre gerekletirilmektedir. Bu ynteme gre referans bina, enerji kimlik
belgesi retilecek bina ile ayn yerde, ayn geometriye sahip, fakat bina sistemleri asndan mevcut
bina ynetmeliklerine minimum uygunluk gsteren bir bina olarak nitelendirilmektedir [5].
Bina Enerji Performans Referans Bina Belirleme Ynteminde ele alnan hacimlerde duvar
yzeylerinin %50, tavann ise %70 k yanstma katsaysna sahip olduu ve aydnlatma sisteminin
direkt olduu kabul edilmektedir. leve bal olarak istenen aydnlk dzeyinin %70inin 36 W gce,
3250 lmen k aksna sahip tp floresan lambalarla ve %30unun 75 W gce, 930 lmen k
aksna sahip akkor lambalarla saland kabulne dayanarak referans bina enerji performans
hesaplanmaktadr. Konut binalar iin ise %70 kompakt floresan, %30 akkor lamba kullanm referans
bina iin kabul edilmitir. Asl bina ve referans binaya ilikin enerji gereksinimi deerlerine bal olarak
ele alnan binann enerji performans aada verilen eitlikle belirlenebilmektedir.
Burada, E p binann enerji performansn, EP binann yllk m2 bana den enerji tketim miktarn
(kWh/m2-yl), r referans binay, a ise asl binay ifade etmektedir. Bina Enerji Performans Referans
Bina Belirleme Ynteminde yer alan deer aralklar Tablo 2de verilmektedir.
SONU
Enerji kaynaklarnn bilinli tketilmesi amacyla binalarda stma, soutma ve aydnlatma sistemlerinin
gereksinimlerinin en aza indirgenmesi gerekmektedir. Bilindii gibi binalarda aktif sistemler tarafndan
tketilen enerjinin azaltlabilmesi ancak ilk tasarm kararlarndan itibaren pasif sistem tasarm
ilkelerinin gz nnde bulundurulmas ve enerji etkin aktif sistemlere yer verilmesiyle olanakldr.
Binalar bu kriterler dorultusunda deerlendirerek enerji gereksinimlerinin belirlenmesi ve binalarn
sertifikalandrlmas Avrupa Birlii lkelerinde Binalarda Enerji Performans Ynetmeliinin
(2002/91/EC) yaynlanmas ile bir zorunluluk haline gelmitir. Aday lke olan Trkiye de bu direktif
gerei BEP-TR bina enerji performans ulusal hesaplama yntemini hazrlamtr.
Bu yntemin gelitirilmesinde, Avrupa Birliine aday lke olan Trkiye iin AB emsiye
dokmanlaryla uyumlu bir yol izlenerek standartta ana hatlaryla belirtilen konular ulusal hesaplama
yntemine aktarlmtr. Trkiyenin corafi verileri hesaplara dahil edilmi, standartta ayrntl olarak
belirtilmemi konulara aklk getirilmi ve binalara enerji kimlik belgesi verilmesinde aydnlatma
enerjisi performansnn yan sra grsel konfor koullarnn da dikkate alnmas salanmtr.
KAYNAKLAR
ZGEM
stanbul Teknik niversitesinde 1984 ylnda Mimar, 1986 ylnda Yksek Mimar, 1996 ylnda Doktor,
2004 ylnda Doent ve 2011 ylnda Profesr unvanlarn almtr. T Mimarlk Fakltesi Mimarlk
Blm evre Kontrol Biriminde 1989 ylndan itibaren grev yapmaktadr. Mimari aydnlatma, enerji
etkin tasarm, gne kontrol konularnda lisans ve lisansst dersleri ve tezler yrtmektedir. Bu
konularda ok sayda ulusal ve uluslar aras kongreler, konferanslar, seminerlerde sunulmu ve
bilimsel dergilerde baslm almalar bulunmaktadr. Aydnlatma Trk Milli Komitesi kurucu yesi ve
ynetim kurulu yesi, Yap Fizii Dernei ve Bina Simlasyonu Dernei kurucu yesi ve evre Dostu
Binalar Dernei Bilimsel almalar Komitesi yesidir.