PROJEKAT ODSUMPORAVANJA DIMNIH GASOVA U TERMOELEKTRANI

UGLJEVIK, PROCJENA TROKOVA RADA I TROKOVA ODRAVANJA

ZA SISTEME SA KREOM I KRENJAKOM
Zlatko Malovi dipl.in.ma.

ZP RiTE Ugljevik,AD Ugljevik, Republika Srpska, BiH, E-mail: zlatkomalovic1@gmail.com

Abstrakt: Odsumporavanje dimnih gasova (ODG) u Termoelektrani Ugljevik predstavlja jednu od

najznaajnijih investicija u regionu, kako zbog visine ulaganja tako i zbog pozitivnih ekolokih efekata,
a samim tim i ispunjavanja obaveza Bosne i Hercegovine, proisteklih iz Ugovora o Energetskoj
zajednici Jugoistone Evrope (ECSEE Treaty).
Nakon obezbjeenja sredstava , kreditom dobijenim od Japanske vlade, i izbora Konsultanta, projekat
je u punom kapacitetu krenuo u pravcu realizacije.
Izabran je optimalni nacin odsumporavanja, obavljena prekvalifikacija i zavren Tenderski dokument,
saglasan naprijed navedenom, kao i pravilima i procedurama japanskih ODA kredita.
Ovim radom je, izmeu ostalog, obuhvaeno razmatranje operativnih trokova rada budueg ODG
postrojenja za vie moguih varijanti i izbor potencijalno najpovoljnijeg rjeenja.
Kljune rijei: termoelektrana, zatita ivotne sredine, emisija SO2, odsumporavanje dimnih gasova,
JICA. operativni trokovi

THE PROJECT OF FLUE GAS DESULPHARIZATION IN THERMAL POWER

PLANT UGLJEVIK, ESTIMATION OF WORK COSTS AND COSTS OF
MAINTAINING FOR SYSTEMS WITH LIME AND LIMESTONE
Zlatko Malovi dipl. in.ma

ZP RiTE Ugljevik,AD Ugljevik, Republika Srpska, BiH, E-mail: zlatkomalovic1@gmail.com

Abstract: The Project of flue gas desulpharization (FGD) in Thermal Power Plant (TPP)Ugljevik
presents one of the most significant investments in region for few reasons. First, great amount of
investment. Second, positive ecological effects. Therefore, it fulfills the obligations that Bosnia and
Hercegovina has to The Energy Community of South East Europe Treaty (ECSEE Treaty).
After finding the funds from the loan provided by Government of Japan and the selection of
consultants, the Project started its implementation with full capacity.
The optimal method of desulpharization have been chosen and the prequalification has been done. The
Bid document, which agrees with rules and procedures of Japans ODA loans has been finished.
This work includes consideration of operatioanl costs of future FGD facilitie for few possible options
and the selection of the best solution.
Key words: thermal power plant, enviromental protection, emission of SO2, fuel gas desulpharization,
JICA, operatioanl costs

1. UVOD

Termoelektrana Ugljevik (TE Ugljevik), projektno instalisane snage 300 MW i raspoloive snage na
pragu 279 MW, izgraena je na podruju ugljevikog ugljenog basena u sjeveroistonom dijelu Bosne i
Hercegovine, Republika Srpska, U organizacionom smislu ini radnu jedinicu Zavisnog Preduzea
Rudnik i termoelektrana Ugljevik, a.d. Ugljevik.koje radi u jedinstvenom elektroenergetskom sistemu
Republike Srpske unutar Mjeovitog Holdinga Elektroprivreda Republike Srpske (MH ERS).
Kao gorivo koristi mrki ugalj iz Povrinskog kopa Bogutovo Selo, sa projektovanom godinjom
potronjom od 1.750.000 tona. Ugalj sadri visok nivo sumpora (priblino 5 - 6%) i ima kalorinu
vrijednost od 10.000 - 13.000 kJ/kg.
Sagorijevanje ovakvog uglja kao posljedicu ima veliku koncentraciju sumpor-dioksida (SO2) u
emitovanim dimnih gasovima, koja se kree od priblino 12.000 do 25.000 mg / Nm3. Godinja emisija
SO2 iznosi i do 100.000 tona godinje i ini ovu TE jednim od najveih stacionarnih izvora zagaenja u
Republici Srpskoj.
Emitovani polutanti iz TE Ugljevik se dijelom zadravaju u neposrednoj okolini, a dijelom transportuju
dalje, najveim dijelom u zemlje regiona, ali i ire.
Zahvaljujui visokom dimnjaku (310 m) kvalitet lokalnog vazduha je relativno zadovoljavajui.
Izuzetno visoke koncentracije emisije SO2 su glavni razlog odluke Elektroprivrede Republike Srpske i
TE Ugljevik, da se izgradi postrojenje za odsumporavanje dimnih gasova (ODG) sa vrlo visokom
efikasnou i da se koncentracija emisije dovede u dozvoljene granice, pogotovo to je postojala i
postoji opasnost zaustavljanja rada i prije isteka ivotnog radnog vijeka, u svjetlu naprijed navedenog.
Osim toga Bosna i Hercegovina, shodno tome i Republika Srpska, ima odreene obaveze po
Konvenciji LRTAP (iz 1979. godine), koja je ratifikovana po osnovu sukcesije SFRJ i LCP direktivi
iz 2001. godine (2001/80/EZ) [1] i ima obavezujui karakter po Ugovoru o uspostavi Energetske
zajednice.
Potpisivanjem Ugovora o uspostavi Energetske zajednice, BiH se obavezala na usvajanje i primjenu
pravne regulative EU iz podruja energetike, zatite ivotne sredine, obnovljivih izvora energije i
trinog nadmetanja.

2. TOK REALIZACIJE PROJEKTA

Obezbjeenjem sredstava za finansiranje ovog projekta, dugoronim kreditom dobijenim od Vlade

Japana, krenulo se u realizaciju ovog projekta. Oformljena je radna grupa matinog preduzea i izabran
Konsultant za praenje i realizaciju projekta.
Na samom poetku definisane su injenice, koje e u velikoj mjeri odrediti konani dizajn
postrojenja za odsumporavanje dimnih gasova (ODG).
Termoelektrana je najvaniji snabdjeva toplotnom i elektrinom energijom u regiji. Visoka
raspoloivost i pouzdanost je od kljune vanosti za termoelektranu i ugradnju novog ODG
postrojenja.
Obim postrojenja za odsumporavanje dimnih gasova obuhvata kompletan i u potpunosti
funkcionalan ODG sistem.
Granice projekta su takve da postojei dimni ventilatori ostaju u upotrebi, a dimni gasovi se
preuzimaju na izlazu iz istih. Obezbijedie se buster ventilator, da bi se kompenzovao pad pritiska u
ODG sistemu. Postojei dimnjak ostaje, ukoliko bude neophodan vlani dimnjak, koristie se za
bajpas reim rada. Cjelokupno upravljanje materijalom za apsorbent i gips, transport gipsa i objekti
za distribuciju do deponije na povrinskom kopu su takoe ukljueni u ODG projekat
Sistem za ODG se projektuje za razliite projektne sluajeve pri kojima se uzima u obzir razliit
kvalitet uglja iz razliitih eksploatacionih polja, koja e se eksploatisati u buduem periodu. Sadraj
sumpora u uglju je trenutno visok ali se oekuje da e se smanjiti u budunosti, prelaskom na
eksploataciju Rudnika Ugljevik Istok, uglja sa niim sadrajem sumpora.
Sistem za ODG e biti projektovan da radi pouzdano sa veim sadrajem sumpora uz koritenje
pomonih sistema tokom prve 4 godine (priblino). Previsoke vrne vrijednosti sumpora e biti
 uklonjene mijeanjem uglja na deponiji uglja termoelektrane. Projekat e biti za nii sadraj
sumpora koji se oekuje od 2019. pa na dalje,
Od sistema za ODG se oekuje potpuno automatizovan rad, a projektuje se tako da se umanje
radovi na redovnom odravanju postrojenja. ODG sistem se prije svega prilagoava u svrhu niske
potronje elektrine energije kao i niske potronje ostalih potronih sirovina.
Nadalje, uvaavajui zakljuak Studije izvodljivosti za izgradnju postrojenja odsumporavanja
dimnog gasa u Termoelektrani Ugljevik - TEPSCO Studija [2] iz marta 2006. godine, da je
proces sa mokrim krenjakom ili kre/gips postupak najprihvatljiviji za TE Ugljevik i konstataciju
da .zbog izuzetno visokog sadraja sumpora u uglju, vrlo je vjerovatno da ostali procesi nisu
izvodljivi, sav fokus je od samog poetka rada na realizaciji ovog projekta, bio usmjeren upravo na
ovaj tip postupka odsumporavanja dimnog gasa.
Projekat je podijeljen u pet faza:
Prikupljanje podataka i Konceptna(Idejna) studija
Pretkvalifikacija
Postupak javnog nadmetanja (priprema tendera i licitiranje)
Izvoenje radova
Period obavjetenja o defektima (garantni rok)
U okviru realizacije prve faze projekta dolo se do sledeih zakljuaka:
Nakon prikupljanja informacija o referencama snadbjevaa ODG sistemima irom svijeta i analiza
istih, konstatovano je, da su postojea iskustva na tritu dovoljna za projektovaje pouzdanog ODG
sistema koji bi radio u jedinstvenim uslovima u TE Ugljevik. Veina evropskih referenci je za
sisteme sa standardnim tornjem apsorbera bez razdjelnika i kombinacijom mlaznica u smjeru i
suprotno od smjera protoka dimnih gasova
Postoje lako dostupni i pouzdani resursi absorbenta za odabrani mokri krenjaki postupak
odsumporavanja dimnog gasa
Istraivanjem da li se postrojenje za odsumporavanje dimnih gasova moe fiziki izgraditi na
lokaciji TE, zakljueno je, da je trenutno dostupan prostor dovoljan da se izgradi ODG sistem
Najbolja opcija e biti sistem za ODG sa vlanim dimnjakom na vrhu apsorbera. Potrebno je da
se dostavi unaprijed drobljeni krenjak, spreman za konano mljevenje na licu mjesta.
Do poslednjeg zakljuka se dolo nakon procjene trokova rada i trokova odravanja za sisteme sa
kreom i krenjakom, a dodatno potvreno zakljukom Imisione studije, uraene za potrebe ovog
projekta, koji glasi:
U pogledu zagaenja od strane SO2 sve razmotrene varijante pranjenja dimnih gasova nakon izgradnje
postrojenja za ODG su povoljne u poreenju sa postojeim stanjem. Glavne prednosti su:
Nii nivo koncentracije
Manja povrina prostora koji e biti pokriven viim koncentracijama
Izbjegavanje eventualnih albi udaljenih regiona
Smanjenje mogunosti pojave kiselih kia

3. PROCJENA TROKOVA RADA I TROKOVA ODRAVANJA ZA SISTEME SA

KREOM I KRENJAKOM

Glavni cilj procjene trokova rada i odravanja je poreenje razliitih varijanti, kako bi se izvrila
procjena najboljeg koncepta za individualne uslove u TE Ugljevik.

3.1. Projektni uslovi za procjenu potronje

Trokovi rada se raunaju prema osnovnim projektnim podacima ODG postrojenja do kojih se dolo
nakon prikupljanja podataka o trenutnom stanju TE. Prikupljanje podataka u najuem smislu
predstavlja:
Analize podataka iz rudnika uglja zbog preliminarnih prorauna dimnog gasa.
Mjerenja dimnog gasa
Dodatni prorauni za potvrdu preliminarnih podataka.
Teoretski proraunate podatke dimnih gasova sa analizama uglja bilo je je potrebno uporediti sa
izmjerenim podacima emisije Termoelektrane, zbog nepostojanja pouzdanih mjerenja, a i radi
dobijanja to tanijih projektnih podataka za ODG postrojenje. Izvren je proraun kolinika izmeu
izmjerenih i teorijskih vrijednosti i isti je iskoriten kao korektivni faktor. Mjerenja dimnih gasova
(stepen protoka dimnih gasova i koliina polutanata) su izvrena 2012. godine. Konano, dobijeni su
relevantni podaci, koji su kao takvi ukljueni u tendersku dokumentaciju i isti su prikazani tabelarno.
Tabela 1: Podaci o termoelektrani
Parametar Jedinica mjere raspon Uslovi garantne
take
Raspon optereenja bloka MW 170 - 311 283
Rad na godinjem nivou sati max. 7.500
Ukupan broj pokretanja vrue/toplo/hladno max.21
Tekui godinji remont broj/godinje 1
trajanje cca. 45 dana
Kratki planski zastoji broj/godinje cca. 2 3
trajanje svakog cca. 2 dana
Pomono gorivo mazut
Potronja pomonog goriva t/sat cca. 17
t/god cca. 1.500
Pomoni gorionici u funkciji Tokom pokretanja i u hitnim sluajevima

Sumpor u pomonom gorivu % suvi max. 4,0

Hd pomonog goriva kJ/kg max. 45.636

Tabela 2: Projektni ODG podaci na ulazu u sistem

Parametar Jedinica mjere raspon Uslovi
garantne take
Stepen protoka Nm/h suvi 997.000
1.829.000
Nm/h vlani 1.833.000
H2O vol-% 10,2 14,6 10,2 14,6
O2 8,75 9,25 9,25
Sluaj 1 SO21 mg/Nm suvi 6 vol-% O2 Max. 20.000 20.000
vrna v. 22.000 2
t/h max. 25,1 25,1
Sluaj 2 SO23 mg/Nm suvi 6 vol-% O2 14.100 14.100
t/h 16,6 16,6
SO3 mg/Nm suvi 6 vol-% O2 Max. 250
HCl mg/Nm suvi 6 vol-% O2 Max. 30
HF mg/Nm suvi 6 vol-% O2 Max. 10
vrste estice na ulazu mg/Nm suvi pri 6 vol-% O2 Max. 50 Max. 50
Temperatura C 180 212 Max. 212
1
Sa n brojem recirkulacionih pumpi apsorbera u funkciji
2
Ne zajedno sa maksimalnim stepenom protoka
3
Sa (n-1) brojem recirkulacionih pumpi apsorbera u funkciji
3.2. Varijante i pojedinani trokovi
Procjena trokova rada i odravanja uraena je za razliite varijante.
Teoretski raspoloive opcije su rezultat kombinacija tri razliite grupe:
Grupa 1: Isputanje dimnih gasova
I: Isputanje dimnih gasova kroz postojei dimnjak
II: Isputanje dimnih gasova kroz dimnjak na vrhu apsorbera
III: Isputanje dimnih gasova kroz novi dimnjak
Grupa 2: Apsorbent
A: Drobljeni krenjak, sa mljevenjem na licu mjesta
B: Suvi, mljeveni krenjak
C: Kre
Grupa 3: Uslovi za proiene gasove
a: Koncentracija SO2 od 400 mg/Nm za proiene gasove
b: Koncentracija SO2 od 200 mg/Nm za proiene gasove
Kombinacijom svih pomenutih dobija se 18 zasebnih varijanti. Do redukcije broja varijanti na 6, dolo
se nakon uvaavanja sledeih injenica:
U sluaju ponovnog zagrijavanja dimnih gasova poslije postrojenja za ODG, temperatura bi trebala
da bude poveana na nivo iznad take roenja kiseline., to bi izazvalo potrebu za izuzetno velikim
zagrijaima vazduha. Kako bi to izazvalo prevelike izdatke, uz oekivanje da e prostor koji je na
raspolaganju biti premali za izgradnju istog, odstalo se od prve opcije isputanja dimnih gasova
kroz postojei dimnjak.
Zbog obaveze uvaavanja legislative EU usvojena je koncentracija SO2 od 200 mg/Nm za
proiene gasove.

Tabela 3: Varijante moguih rjeenja

Varijanta
Kombinacija grupa Opis
Br.
1. vlani dimnjak na apsorberu, drobljeni krenjak,
II-A-b
200mg/Nm
2. vlani dimnjak na apsorberu, mljeveni krenjak,
II-B-b
200mg/Nm
3. II-C-b vlani dimnjak na apsorberu, kre, 200mg/Nm
4. III-A-b novi vlani dimnjak, drobljeni krenjak, 200mg/Nm
5. III-B-b novi vlani dimnjak, mljeveni krenjak, 200mg/Nm
6. III-C-b novi vlani dimnjak, kre, 200mg/Nm

Naredni specifini trokovi i parametri kvaliteta formiraju osnovu za proraun trokova rada i
odravanja.
Potronja elektrine energije 0,0771 KM / kWh
Drobljeni krenjak (ukljuen transport) 5,5 KM / t
Suvi mljeveni krenjak (ukljuen transport) 54,00 KM / t
Suvi kre (ukljuen transport) 142,00 KM / t
Tehnika voda 0,30 KM / t
Emisija CO2 20,00 KM / t
Zbog nedostatka konkretnih trokova za otpadne vode i radnu snagu, ovi trokovi su iskljueni iz
procjene. Ovi trokovi se smatraju priblino jednakim za razliite varijante, stoga mogu biti zanemareni
u svrhu poreenja izmeu razliitih varijanti.

3.2.1 Potronja elektrine energije

Potronja elektrine energije, za sve varijante, zahtijeva procjenu pada pritiska dimnih gasova kako bi
se izraunala potronja buster ventilatora. Pad pritiska na samom kraju ipak zavisi od individualnog
dizajna i tehnologije naknadno izabranog ODG dobavljaa. Procjena pritiska zasniva se na ODG
procesu prisutnom u najee koritenom tornju apsorbera sa rasprivaima bez razdjelnika dimnih
gasova.
Osim toga potronja elektrine energije je u direktnoj vezi sa odabranom varijantom i ukljuuje i druge
pripadajue sisteme odabranog dizajna ODG sistema.
Cijene, po kojima se vri fakturisanje isporuene elektrine energije odreuje Regulatorna Komisija za
elektrinu energiju Republike Srpske. Trenutno vaea cijena po kojima Rudnik i Termoelektrana
Ugljevik fakturie elektrinu energiju za domai konzum je 7,71 pf/kWh

3.2.2. Potronja apsorbenta

U svrhu snabdijevanja apsorbentom tri opcije su procijenjene:
Drobljeni krenjak
Uzima se u obzir da e biti isporuivan drobljeni krenjak granulacije 0-20mm. Prema Studiji
ekonomske opravdanosti za dodjelu koncesije za koritenje karbonata za potrebe
odsumporavanja dimnih gasova Termoelektrane Ugljevik [3], ukupna cijena kotanja dobijanja
prerade i otpreme 1 m3 krenjaka (repromaterijal + radna snaga neposredna), a sa nunom reijskom
radnom snagom iznosi 5,5 KM/t. Krenjak e se mljeti na licu mjesta, odnosno u samom ODG sistemu.
Krenjaki mlin je ukljuen u proraun potronje elektrine energije.
Suvi, mljeveni krenjak
Uzima se u obzir da se radi o suvom mljevenom krenjaku, koji e biti isporuivan sa veliinom estica
< 63m.za oko 90% od ukupne koliine.Sistem za mljevenje unutar ODG sistema nije potreban i nije
ukljuen u proraun potronje elektrine energije.
Kre
Uzima se u obzir da e kre biti isporuivan kao suvi materijal sa odgovarajuom granulacijom estica
pogodnom za gaenje. Nije predvien nikakav predtretman za suvi materijal. Kre e biti gaen na licu
mejsta u ODG sistemu i potronja energije za gaenje krea je ukljuena u proraun.
Pretpostavlja se da je istoa (sadraj CaCO3/CaO) za sve opcije 95%.

3.2.3. Tehnika voda

Tehnika voda je dio ukupnog bilansa tehnike vode termoelektrane sa cijenom od 0,30 KM / t.
Pumpna stanica za snabdijevanje tehnikom vodom iz rezervoara do potroaa je ukljuena u proraun
potronje elektrine energije.

3.2.4. Emisija CO2

Nivo cijena sertifikata za emisiju CO2 na tritu je trenutno na godinjem minimumu zbog znaajnog
pada CO2. Trenutna cijena CO2 emisija je oko 6 eura po toni, a trenutni Europski sistem za razmjenu
emisija (ETS).koji je predstavljen 2008. je dizajniran za cijenu od 25 eura po toni. Sama ekonomska
kriza koja je dola nakon toga je prouzrokovala smanjenje emisija u industriji ime je dolo do vika
dozvola na tritu koje imaju toliko nisku cijenu da nema razloga prelaska na prcoese koji ne koriste
CO2. Razvoj na ovom tritu je teko predvidjeti. On zavisi od ekonomskih kretanja i politikih
odluka. Za potrebe poreenja, cijena za emisiju CO2 e biti pretpostavljena na 20 KM/t.
3.2.4. Otpadna voda
Otpadne vode biti isputane u postojei sistem za tretiranje otpadnih voda u termoelektrani. Nije
ukljuen poseban sistem za tretman otpadnih voda iz ODG procesa.

3.3. Ukupni trokovi za razliite varijante

Varijanta br. 1
Vlani dimnjak na vrhu apsorbera
Apsorbent: drobljeni krenjak
SO2 u proienim gasovima: 200 mg/Nm
Potronja struje kWh/h KM/kWh KM/h
- Apsorberski sistem i sistem za oskidaciju vazduhom 6,199
- Buster ventilator 2,794
- Rukovanje apsorbentom 644
- Suenje gipsa 541
- Pomoni sistemi 307
Ukupno 4,286 0.0771 330
Recirkulaciona suspenzija apsorbera l/Nm mokri ispust
- tenost/gas 27.5
Apsorbent t/h KM/t KM/h
- Potronja sa istoom od 95% 27.2 24.00 653
Industrijska voda (obina voda) t/h KM/t KM/h
- potronja 175.7 0.30 53
Emisija CO2 (iz ODG procesa) t/h KM/t KM/h
- Dodatna emisija 11.226 20.00 225
Ukupni trokovi 1,260

4.2% 17.8% 26.2%

Struja

51.8% Apsorb
ent

Varijanta br. 1

Varijanta br. 2
Vlani dimnjak na vrhu apsorbera
Apsorbent: mljeveni krenjak
SO2 u proienim gasovima: 200 mg/Nm
Potronja struje kWh/h KM/kWh KM/h
- Apsorberski sistem i sistem za oskidaciju vazduhom 6,199
- Buster ventilator 2,794
- Rukovanje apsorbentom 284
 - Suenje gipsa 541
- Pomoni sistemi 307
Ukupno 10,125 0.0771 781
Recirkulaciona suspenzija apsorbera l/Nm mokri ispust
- tenost/gas 27.5
Apsorbent t/h KM/t KM/h
- Potronja sa istoom od 95% 27.2 55.00 1,496
Industrijska voda (obina voda) t/h KM/t KM/h
- potronja 175.7 0.30 53
Emisija CO2 (iz ODG procesa) t/h KM/t KM/h
- Dodatna emisija 11.226 20.00 225
Ukupni trokovi 2,554

Varijanta 2

2.1% 8.8%

30.6% Struja
Apsorbent
58.6% Voda
CO2

Varijanta br. 2

Varijanta br. 3
Vlani dimnjak na vrhu apsorbera
Apsorbent: kre
SO2 u proienim gasovima: 200 mg/Nm
Potronja struje kWh/h KM/kWh KM/h
- Apsorberski sistem i sistem za oskidaciju vazduhom 5.306
- Buster ventilator 2.567
- Rukovanje apsorbentom 261
- Suenje gipsa 541
- Pomoni sistemi 308
Ukupno 8.983 0,0771 693
Recirkulaciona suspenzija apsorbera l/Nm mokri ispust
- tenost/gas 22,0
Apsorbent t/h KM/t KM/h
- Potronja sa istoom od 95% 15,2 176,00 2.675
Industrijska voda (obina voda) t/h KM/t KM/h
- potronja 173,8 0,30 52
Emisija CO2 (iz ODG procesa) t/h KM/t KM/h
- Dodatna emisija 0,000 20,00 0
Ukupni trokovi 3.420
 1.5%

20.3%
Struja
Apsorbent
78.2%
Voda

Varijanta br. 3
Varijanta br. 4
Novi vlani dimnjak
Apsorbent: krenjaki ljunak
SO2 u proienim gasovima: 200 mg/Nm
Potronja struje kWh/h KM/kWh KM/h
- Apsorberski sistem i sistem za oskidaciju vazduhom 6.199
- Buster ventilator 3.012
- Rukovanje apsorbentom 644
- Suenje gipsa 541
- Pomoni sistemi 307
Ukupno 10.703 0,0771 825
Recirkulaciona suspenzija apsorbera l/Nm mokri ispust
- tenost/gas 27,5
Apsorbent t/h KM/t KM/h
- Potronja sa istoom od 95% 27,2 24,00 653
Industrijska voda (obina voda) t/h KM/t KM/h
- potronja 175,7 0,30 53
Emisija CO2 (iz ODG procesa) t/h KM/t KM/h
- Dodatna emisija 11,226 20,00 225
Ukupni trokovi 1.755

3.0%
12.8%
47.0% Struja
Apsorbent
37.2%
Voda
CO2

Varijanta br. 4
Varijanta br. 5
Novi vlani dimnjak
Apsorbent: mljeveni krenjak
SO2 u proienim gasovima: 200 mg/Nm
Potronja struje kWh/h KM/kWh KM/h
- Apsorberski sistem i sistem za oskidaciju vazduhom 6.199
- Buster ventilator 3.012
- Rukovanje apsorbentom 284
- Suenje gipsa 541
- Pomoni sistemi 307
Ukupno 10.343 0,0771 797
Recirkulaciona suspenzija apsorbera l/Nm mokri ispust
- tenost/gas 27,5
Apsorbent t/h KM/t KM/h
- Potronja sa istoom od 95% 27,2 55,00 1.496
Industrijska voda (obina voda) t/h KM/t KM/h
- potronja 175,7 0,30 53
Emisija CO2 (iz ODG procesa) t/h KM/t KM/h
- Dodatna emisija 11,226 20,00 225
Ukupni trokovi 2.571

2.1% 8.7%

31.0% Struja
Apsorbent
58.2% Voda
CO2

Varijanta br. 5

Varijanta br. 6
Novi vlani dimnjak
Apsorbent: kre
SO2 u proienim gasovima: 200 mg/Nm
Potronja struje kWh/h KM/kWh KM/h
- Apsorberski sistem i sistem za oskidaciju vazduhom 5.306
- Buster ventilator 2.785
- Rukovanje apsorbentom 261
- Suenje gipsa 541
- Pomoni sistemi 308
Ukupno 9.201 0,0771 709
Recirkulaciona suspenzija apsorbera l/Nm mokri ispust
 - tenost/gas 22,0
Apsorbent t/h KM/t KM/h
- Potronja sa istoom od 95% 15,2 176,00 2.675
Industrijska voda (obina voda) t/h KM/t KM/h
- potronja 173,8 0,30 52
Emisija CO2 (iz ODG procesa) t/h KM/t KM/h
- Dodatna emisija 0,000 20,00 0
Ukupni trokovi 3.437

1.5%
Struja
20.6%
Apsorbent
Voda

77.8%

Varijanta br. 6

4. ZAKLJUAK

Iako se apsolutne vrijednosti mogu neznatno razlikovati od zavrne faze izgradnje Postrojenja ODG,
ova idejna procjena je pogodna za poreenje i pouzdano rangiranje izmeu raspoloivih varijanti.
Investicioni trokovi nisu procijenjeni jer ponude potencijalnih dobavljaa postrojenja za ODG nisu
dostupne u ovoj fazi projekta.
Poreenje detaljnih trokova je dato u prethodnom poglavlju. Poreenje razliitih grupa prema
Poglavlju dalo je rezultate navedene u nastavku. Absorbent je predstavljen kao promjenljiva, dok
isputanje dimnih gasova i koncentracija SO2 u proienim gasovima predstavljaju parametre.
Za sve varijante koje su razmatrane, opcija koritenja drobljenog krenjaka uvijek predstavlja najbolje
reenje sa najniim trokovima. Opcija koritenja mljevenog krenjaka bi takoe smanjila investicione
trokove, poto nije potrebno mlinsko postrojenje.
Upotreba krea se uvijek ogleda kroz najvie trokove. Ovu opciju dodatno diskredituje nepostojanje
samo jednog dostavljaa i to na 120 km udaljenosti, mada je potrebna koliina priblino 1,8 puta manja
od koliine potrebnog krenjaka.
Upotreba krenjaka nudi najnie trokove. Ova opcija takoe daje najvii stepen fleksibilnosti.
Potrebna su samo mala ulaganja kako bi se u kasnijoj fazi izvrilo prelazak na mljeveni krenjak.
Takoe, promjena naina rada, gdje bi se koristio kre, mogu je sa relativno niskim ulaganjima.
Ova procjena trokova ne predstavlja potpunu finansijsku analizu, ali nudi razumno poreenje razliitih
opcija vlanih ODG sistema u cilju izbora najpogodnije opcije za posebne uslove koji vladaju u TE
Ugljevik.
Kada se uzmu u obzir razliite varijante razmjetaja i razliita rjeenja isputanja dimnih gasova
najekonominije rjeenje je sistem sa drobljenim krenjakom kao apsorbentom i sa isputanjem dimnih
gasova kroz vlani dimnjak na vrhu apsorbera. ak i bez tanih investicionih trokova moe se
oekivati da e rjeenje sa vlanim dimnjakom na vrhu apsorbera imati za rezultat najnie investicione
trokove [3].

SO2 u proienim gasovima: 200mg/Nm

V6
V5
V4
Varijante

V3
V2
V1

1,500 2,000 2,500 3,000 3,500 4,000

KM/h

SO2 u proienim gasovima: 200mg/Nm

V6
V5
V4
Varijante

V3
V2
V1

0% 50% 100% 150% 200% 250%

Poreenje trokova rada i odravanja

Kre
Mljeveni krenjak
Krenjaki ljunak
REFERENCE

Strategije

[1] Strategija zatite ivotne sredine Republike Srpske, 2002.

Investicioni dokumenti

[2] Studija izvodljivosti za izgradnju postrojenja odsumporavanja dimnog gasa u Termoelektrani

Ugljevik - TEPSCO Studija, 2006. MITSUI&Co i TOKIO ELECTRIC POWER SERVIC Co.
[3]Studiji ekonomske opravdanosti za dodjelu koncesije za koritenje karbonata za potrebe
odsumporavanja dimnih gasova Termoelektrane Ugljevik, Sektor za IRP RiTE Ugljevik, 2012