PODSTAWY GOSPODARKI

WODNO-CIEKOWEJ
(WYKADY prof. M. Sozaski, dr E. Harasymowicz)
Wodocigi

Zaczynaj si od ujcia wody, nastpnie s stacje uzdatniania wody (musz by lub nie w zalenoci od
ujmowanej wody), ukad dystrybucji wody, a nastpnie sie wodocigowa. W zalenoci od tego jak jest
uksztatowany teren, ukad moe by grawitacyjny, nie ma adnego pompowania, wymagane cinienie
gospodarcze, czyli niezbdne do doprowadzenia wody do kadego odbiorcy. Max nie powinno przekracza 60 m
supa wody.

Ukady grawitacyjne
Na terenach nizinnych ukad jest tak zbudowany, ze woda jest toczona w stacjach uzdatniania wody.
Pompowanie to I stopie uzdatniania.

Ukad I-stopniowy pompy tocz wprost do sieci. Zbiorniki hydroforowe zapewniaj utrzymanie
odpowiedniego cinienia i pomagaj w pompowaniu.

Stae cinienie zmniejsza awaryjno sieci.

Midzy ujciem a stacj uzdatniania moe by jeszcze jeden stopie pompowania wody/ najczciej wystpuj
3 stopnie napowietrzania wody. Pompuje si wod napowietrzon przez filtry.

pompowanie strefowe pompowanie w sieci.

Jeli nie mona zapewni cinienia odpowiedniego w sieci, stosuje si pompowanie strefowe.

Ujcia wody
1) Najkorzystniejsze s ujcia wody gruntowej. Cay obszar zasilania ujcia powinien by objty stref
ochronn. Zwykle buduje si ujcia z wody III-rzdowej i IV-rzdowej. S to wody, ktre s bakteriologicznie
czyste III-rzdowe, zawsze przykryte warstw nieprzepuszczaln.
IV-rzdowe wody pokryte grub warstw nieprzepuszczaln.

2) Drugim rodzajem uj s rda.

rda na pograniczu wd gruntowych i powierzchniowych.
rda zstpujce wystpuj na stokach, wypywaj ku doowi
rda wstpujce wypywaj ku grze.

3) Ujcia wd powierzchniowych.
Ujcia z ciekw (naturalne) ze zbiornikw.

4) Ujcia wd opadowych.
W naszym klimacie praktycznie nie s stosowane. Uzdatnianie polega gwnie na odwieaniu. W RP ujcie to
jest na Kasprowym Wierchu.

Ukady lewarowe
Zbiorniki grne mog by wieowe lub terenowe.

Zapotrzebowanie na wod, zbiorniki

Zapotrzebowanie na wod jest podstaw wymiarowania i oceny ukadw wodocigowych i kanalizacyjnych.
Zapotrzebowanie jest bardzo zmienne w czasie. Najbardziej powszechn metod jest metoda wspczynnikw
nierwnomiernoci. Funkcja falujca opisuje zapotrzebowanie wody. Stosuje si rwnie rachunek
prawdopodobiestwa chemicznych wspczynnikw nierwnomiernoci.
W tej metodzie wystpuj 3 parametry:
- jednostkowe, rednio-dobowe zapotrzebowanie na wod, zwykle w litrach



 

QR zuycie roczne
a rednia jednostkowa zapotrzebowania na wod
Lj ilo jednostek, np. mieszkacw
- wspczynnik nierwnomiernoci dobowy
Nd wspczynnik nierwnomiernoci dobowy
Nh wspczynnik nierwnomiernoci godzinny

Q Qdmax Q(t) zuycie dobowe

Qdr

0 A C D B R(rok)

Stosunek redniego zuycia w mniejszym przedziale do redniego zuycia w wikszym przedziale

wspczynnik nierwnomiernoci.






 


Przedzia mniejszy nie musi mieci si w najwikszym.

  
 
 


 



Nd wspczynnik zuycia dobowy dla dowolnej doby

Ndmax maksymalne zuycie dobowe wody

zuycie wody w cigu doby

Qhmax
Qh Qhr

Qh

! 
"

#$

!%&' 
"

#$

 !%&' %&' !
" 

#$

Qhmax max najwiksze, szczytowe zapotrzebowanie na wod na godzin.

Korzystajc z tych wspczynnikw moemy szacowa (oblicza) zapotrzebowanie na wod.

Straty wody.

Ilo wody zuytej na wasne potrzeby wodocigw, np. mycie filtrw.

Od lat 80-tych notuje si cigy spadek zapotrzebowania wody, oglnie zuycie wody spada. Zwizane jest to ze
wzrostem cen na wod.
Szacowanie
obliczanie przykadowego zapotrzebowania na wod w budownictwie wielorodzinnym

()  *+ ./ /12

&
,---
(%&'  (3  ./ /12
(!%&'  ! ./ /62

45
(3
7
 ) ()
(%&'
7
 ) (%&'
)

Straty wody wyraa si gwnie w % Qdr

(9:3&:  % (3
(%&'
7
(7J
(%&' <3=::>  H (><I H
?
ABCDEF /
G ?FKF C
LMF

- wspczynniki scalone
wskaniki przeliczane na kadego mieszkaca.
Zbiorniki wieowe, grne s to zbiorniki retencyjne, ale zapewniaj te odpowiednie cinienie w sieci.

LNO
CMB NB/N 
QI> R=T:U+ UVU3WQQ
JT:J>3R>V& UVU3WQ&

zapotrzebowanie na wod na cele przeciwpoarowe okrela je norma, aktualna norma to PN-B-02864:1997

zapotrzebowanie na wod.

Do 5000 mieszkacw potrzeba 1000 l/s wydajno hydrantu.

Kolejna norma mwi, jakie wymagania musi spenia sie i hydranty przeciwpoarowe: PN-B-02863:1997

minimalna rednica sieci piercieniowej, ktra musi dostarczy wod przy poarze 100 mm
minimalna rednica sieci rozgazionej, ktra musi dostarczy wod przy poarze 150 mm

0,2 MPa = 20 m supa wody w miejscu poboru wody musi by tyle wody.

Gdy stra podcza pomp do hydrantu musi by 10 m supa wody, w bardzo trudnych przypadkach moe spa
do 6 m supa wody.

hydrant naziemny 80 mm ( nominalna) } wydajno 15 dm3/s

hydrant naziemny 100 mm } wydajno 15 dm3/s
hydrant podziemny 80 DN wydajno 10 dm3/s

zbiorniki wodocigowe s waciwie w kadej czci wodocigw. Zbiornik jest konieczny na ujciu
lewarowym.

Rozrniamy zbiorniki ujciowe, technologiczne:

zbiorniki technologiczne zachodz tu procesy technologiczne
zbiornik wody czystej zbiornik sieciowy, nalecy do ukadu dystrybucji
Zwykle uzdatniana woda nie ma bakterii szkodliwych dla nas.

Zbiorniki mog by (ze wzgldu na posadowienie)

- terenowe jest posadowiony na gruncie, nie potrzeba oszczdza na jego objtoci
- wieowe jest posadowiony na specjalnej konstrukcji wiey, naley si ograniczy do minimalnej pojemnoci

Zbiorniki ze wzgldu na ()
- dolne posadowiony bezporednio na gruncie, jest zbiornikiem terenowym, gromadzi wodr wyrwnuje
rnic midzy wydajnoci sieci a zasilaniem, nie zapewnia cinienia u odbiorcw
- grny peni funkcj retencji wyrwnywania midzy zasilaniem a poborem, zapewnia cinienie u odbiorcw,
moe by sterowany pompami sieci
a) wieowe,
b) terenowe.
Due miasta maj zbiorniki grne terenowe (np. w Poznaniu s 2).

Jeeli zbiornik jest umieszczony midzy stacj a sieci to mwimy, ze jest to zbiornik pocztkowy.
Zbiornik kocowy znajduje si po przeciwnej stronie systemu zasilania.

Najkorzystniej jest, gdy zbiornik mieci si w odlegoci 2/3 R od pocztku do koca sieci.

Qhmax

SUW

Qp < QR

Pojemnoci
- uyteczna (Vu) niezbdna dla wyrwnania rnicy midzy zasilaniem a poborem wody, jeli zbiornik czystej
wody to rnica pomidzy nimi

pobr wody ze zbiornika = wydajno pomp +

Pojemno uyteczna (w przykadzie na kserze) jest liczona na podstawie tego, e zasilaniem jest wydajno
pompowni do sieci, pobr wody to ilo wody/mieszkacw.

XR<. W3VUW> 7R.  X= W H X[[ - pojemno czynna zbiornika grnego

X 7R  X=  H X7% H XR&[&9 H X[[

Vd cz pojemno czynna zb. dolnego

Vpp - jeeli nie ma w sieci zbiornika grnego, wwczas pompownia toczca wod do sieci musi by tak
skonstruowana, by moga zwikszy sw wydajno na wypadek poaru. Zapas nie powinien przekracza 20 -
30 % Q dobowego redniego.

W kadym zbiorniku jest pojemno martwa Vm midzy minimalnym zwierciadem wody a dnem. Pojemno
martwa powinna by maa.

Ujcia wd powierzchniowych
Woda wystpuje w rnych postaciach pod ziemi. Nas interesuje tzw. woda grawitacyjna wolna (majca
zwierciado statyczne i wypeniajca cakowicie pory gruntu wod). Dla celw wodocigowych
wykorzystywana jest woda o:
a) swobodnym zwierciadle,
b) napitym zwierciadle.

warstwa
nieprzepuszczalna

swobodne maj bezporedni kontakt z powierzchni terenu wiec si zanieczyszczaj. Im gbsza woda tym
bardziej ustabilizowana
Przykad obliczenia dla studni o swobodnym zwierciadle.
Wzory na dopyw wody do studni

Studnia o swobodnym zwierciadle (studnia zupena) dowiercona do dna warstwy wodononej, filtr jest zaoony
na takiej wysokoci jaka w danych warunkach jest moliwa w danej warstwie.

R
zwierciado
ss
s s + depresja 0,5 m min
H (warstwa wodonona)
hs r h r
min 0,5 m r

Ss depresja zewntrz studni

hs depresja wewntrz studni
r promie wewntrzny filtra

Wzr na dopyw do takiej studni

` # a!#
(  1,36A 
I>W


H odlego zwierciada statycznego od dna warstwy

R promie leja depresji

b  575LA ./2

k wspczynnik filtracji [m/s]

(  273A/
`a!

I>W


b  3000LA - wzr Sichardta

Q Q

s s

Q wspczynnik liczbowy zaleny do filtra dla rur perforowanych wynosi 6-10, dla filtrw gstych
(np. z obsypk) 15-25.

L  0,01
i
9j
kl m

L9  L H L
no  2pO Ko

Af filtra powierzchniowego
 Q

ss s

H hs h

m l

wspczynniki filtrowe wyznaczane przy wierceniu otworu, pobiera si prbki, wykonuje badania
granulometryczne, bada si przesiew, porowato. Korzystajc ze wzorw empirycznych mona obliczy
wspczynnik filtracji.

Wzr Allena-Hazena dla piaskw rednich (gruntw piaskowych)

A  q0,70 H 0,03 E1F 4 .//12

t [C]
C wspczynnik liczbowy zaley od jednorodnoci uziarnienia piasku, gruntu
de [mm] rednica efektywna ziaren wyznaczona z krzywej przesiewu

r
s
ts

u niejednorodnoci uziarnienia
d60 - rednica ziaren, ktra wraz z mniejszymi stanowi 60 % wagowych

Dla u = 1 c = 1200 , u = 5
Daje dobre wyniki dla u 5, czyli mona przyj, e dla piaskw jednorodnych d efektywne
0,1 mm d10 3,0 mm

Zakres stosowalnoci to: u = 5 i 0,1 mm d10 3,0 mm

metoda laboratoryjna bada si w permeametrze, pierwszy dokona opisu tego Darcy.

u  A v - prawo Darcyego

J spadek zwierciada wody gruntowej [-]

k wspczynnik filtracji
v prdko przepywu przez cay obszar gruntu (cznie ziarno + por)

v
!
I

Porowato to stosunek powierzchni wolnych przestrzeni do caej powierzchni

w u  (/n u Av A  u/v

!
I
 Q

Metody polowe zwane indykatorowymi to metody wskanikowe. Do badania naley zaoy tzw. trjkt
hydrogeologiczny
- mierzymy rzdn zwierciada statycznego
- hydroizohipsy stae rzdnych zwierciada statycznego
- gdy znamy kierunek przepywu wiercimy 3 otwr pomiarowy

S R I st.
R zw. St.
1

R zw.
2 3
R zw.

Wykres stenia roztworu

0 T t

w u
! I
: x

Mona stosowa rne wskaniki, musz one by dobrze rozpuszczalne w wodzie, trwae, obojtne chemicznie
(nie powinny reagowa z materiaem, z ktrego jest zbudowana warstwa), atwa oznaczalno jakociowo-
ilociowa, atwe w uyciu, nie mog by toksyczne. W zalenoci od wskanikw mamy rne metody.
Najczciej stosuje si jako wskaniki:
- barwniki w zalenoci od pH wody; przy pH mniejszym od 7 bkit tymolowy, fuksyna,
- sl kuchenna gdy jest to metoda chemiczna,
- czas przy najwikszym napiciu metoda elektroanalityczna,
- izotop o krtkim okresie rozpadu, wystarczy 1 otwr studzienny.

Pozostae metody:
- prbnego pompowania,
- dow polowych.
mierzymy rzdn zwierciada dynamicznego

R. zw. dyn.

1 2 R. zw. dyn.

krzy hydrogeniczny
Metoda pompowania ze studni z 2 punktami kontrolnymi; umieszcza si je na ramieniu prostopadym do
przepywu lub te na ramieniu rwnolegym. Gdy jest 1 punkt pomiar odbywa si wewntrz studni.

2 1

Inny sposb to take pomiar wycznie ze studni bez adnego punktu pomiarowego.

prbne pompowanie suy do wyznaczenia wspczynnika filtracji i charakterystyki studni, ustala si

charakterystyk studni przez pomiary przy 3 rnych wydajnociach.

Q1 Q2 Q3 q q

S1

S2 mamy studni studnia

o napitym o swobodnym
S3 zwierciadle zwierciadle
S S S

y ./ //62

z

q jednostkowa wydajno studni

S - depresja

Studnia eksploatacyjna powinna mie co jaki czas pomiary Q i depresji. Jeli w czasie q maleje (w zalenoci
od czasu) to informuje nas to o tym, e nastpuje proces starzenia si studni (coraz wiksza depresja).

Studnie mona regenerowa max 2-3 razy, pniej naley wybudowa now studni.

Podczas prbnego pompowania ustala si rwnie zasoby studni.

Zasoby dynamiczne odnawialne - pobiera si tyle wody ile odpywa, jeli podczas poboru zwierciado statyczne
nie opada, mamy do czynienia z zasobami dynamicznie odnawialnymi.

Prbne pompowanie moe mie nawet rok.

Qe nie wolno przekracza jest to wydajno eksploatacyjna

Se mona zwiksza

Max dopuszczalna wydajno studni przy studni o swobodnym zwierciadle.

Woda dopywa radiacyjnie.

Wane jest, by pompowa (doprowadza) wod z tak sam prdkoci, by nie uszkodzi struktury gruntu.
Z tego powodu okrela si v dopuszczalne
u>[  .//L2
m

- wspczynnik liczbowy zaleny od sposobu eksploatowania studni

Gdy eksploatujemy:
- okresowo, = 15
- w sposb cigy = 30
- w bardzo trudnych warunkach, gdy warstwa wodonona jest drobnoziarnista, grunt pylisty uwodniony = 45.
 Qdop max

h| #
Qdop

Sm S

H IqtSs

>2d h| t h|

zagbienie l optymalne filtra

(>[  no u>[
no  Ko 2pO

hm martwe

W tych warunkach przeduanie filtra zwikszy jedynie koszty nic w zamian nie zyskujc.

Qdop max Q

Ss S Q(s)
Ss Q(ss)
Ss
0,5 m
m lf
0,5 m Qdop

(U } (>[ %&'
(>[o  2pO Ko u>[
(>[ } (F
z pozwolenia wodnoprawnego

Ukady dystrybucji wody

zbiornik
wody czystej Q4
Q3
Q1

Q8 Q3 Q4
pompownia II(III) Q5
Q6
l

(><I  (x H 0,56( - sie rozgaziona

korzystne

(><I  ,a~ (-
Przewody sieci dzielimy na:
- sieci rozdzielczej maj zwykle mae rednice, najmniejsza 80 mm grna graniczna rednica przewodw to
250 mm, powyej s to przewody magistralne, do ktrych przycza si przewody sieci rozdzielczej
- magistralne maj za zadanie transport wody na due odlegoci z jak najmniejszymi stratami, powinny biec
przez tereny o najwikszym zapotrzebowaniu na wod lub je otacza

2 piercienie
magistralne

Q3/2

sie przestrzenna

- tranzytowe.

Qhmax rozbioru wody

Trzy sposoby obliczania odcinkowych rozbiorw

- przyporzdkowuje si powierzchni do przewodw

(-  ) n) yk)

Q0 Q odcinkowe

yk) 
"
k

- przypisywanie liczby mieszkacw

(-  ) *) y
)
.1/ /L /2

y
)
- wskanik jednostkowy na mieszkaca

- wskanik zwierciada statycznego na metr biecy

%
y) 
"
I 9%
(-  ) K) y:)

Przy obliczaniu sieci wodocigowej tylko dla sieci rozgazionej wiemy, w ktr stron woda popynie.

Sie piercieniowa schemat uproszczony

przewd hydraulicznie prosty

wodocig hydraulicznie prosty rurocig, ktry na caej swojej dugoci ma jednakow rednic, jednak
chropowato cian wewntrz, pynie w nim taka sama ilo wody.
 RUROCIG HYDRAULICZNIE PROSTY O CINIE

mt#
4W
linia cinie bezwzgl. pbezwzgl.
1 2 0
linia energii Pa
[s ##

4W
zero pnadcinienia
[t [s

ppodcinienia absolutne
[#

piezometr

p1 linia cinie cinienie bezwzgldne


piezometrycznych mierzy si od 0
z1 p1 N pnad = pbz - pa
d, l, N p2 ppodcin. = pa - pbz
K, , , v z2
pp poziom porwnawczy

- dla 1 przekroju

[t t# [# ##
, H H H 4  9:3&:
[ [

H - napr
[t [#
, H 4  9:3&:

, 4  9:3&:
9:3&:  I H %

l na dugoci, m - miejscowe

Darcy-Weisbach

# I#
I  I 
I
 4W #   W

u

#
$
# #
%  
4W #   W

Suma strat w rurocigu

I#
 H
I
 #   W
- wzr do obliczania strat w rurocigach hydraulicznie prostych
I + 

Wyrniamy rurocig hydraulicznie prosty:

- dugi
- krtki

Jeli opory s mae, pomijamy je i liczymy opory na dugoci mamy rurocig dugi.
Jeli udzia oporw jest wyczuwalny mwimy o rurocigach krtkich, np. odcinek magistralny.

 bF, 

bF  
 5

 chropowato wzgldna
- lepko

k chropowato bezwzgldna


m

II III
strefa przepyww
w rurocigach
hydraulicznie gadkich
I
IV krzywe stae epsilon
V krzywa graniczna
III
0 Re
-2320 420

bFm3  2320 - liczba Reynoldsa krytyczna


5
U
I
 2K
, 4,
,
U
II

krzywa graniczna midzy przepywem turbulentnym przejciowym a turbulentnym

 2K H
, 4,
,
U ,~,
,

- strefa kwadratowej zalenoci

Sposoby rozwizywania zada

I#
 H
I
 #   W

bF,  bF  
5 m
 

Parametry: H, Q, d, l, k, ,

Moemy wyrni 7 typw zada.

3 podstawowe zadania wystpujce w projektowaniu:
I gdy niewiadome jest H, pozostae parametry s znane
II poszukiwane Q, reszta parametrw jest zadana
III poszukiwana rednica D, pozostae parametry s zadane

Ad I. dane: Q, d, l, k, , szukane: H

a) z wykresu Moody

bF  
5 m
 

Z wykresu odczytujemy , obliczamy H.

0 Re
 b) nomogram uwzgldnia tylko opory dugoci (spowodowane tarciem lokalnym, i spadek
jednostkowy)

d
i d
v prdko

Dla Q i d czytamy z nomogramu i

I  D K
#
% 
#   W
 I H %

Korzystamy z nomogramu w zalenoci od wielkoci k.

Norma PN-70/M-34034 Rurocigi. Zasady oblicze strat cinienia. Zawiera ona wszystkie chropowatoci
rurocigw podstawowe informacje w obliczaniu.

Ad. II dane: d, l, k, , , H szukane: Q

Jeli s rurocigi hydraulicznie dugie (nie ma oporw lokalnych), nie ma problemw z obliczaniem.

Z wykresu Moody zakadamy, e przepyw odbywa si w 5 strefie, czyli


m

1. = f()

2
1 k

0 Re
Re1

Gdy mamy 1 moemy ze wzoru wodocigowego liczy Q:

`#  $ W
(, 
t 

2.

(  ,

bF, 
5t

,

dla tych 2 parametrw z wykresu czytamy 2

 `#  $ W
(4 
t 

Dla IV strefy, od II typu zada dla rurocigw hydraulicznie dugich

' t/# 4,
,/#
( K
m
4 /# ' t/# ,~,
m
G  2
`
I #

Ad. III dane: Q, l, k, , , H szukane: d

,  (, 1, , K, A, , 
H

H1 4  (, 1, , K, A, , 

Hzadane

d1 d2 d3 d

przyjmujemy sobie jakie d, m, d1

rednica szukana d = d3

Sieci wodocigowe
- rozgazione
rozbiory
w wzach

10 5

9
SUW
1 2 3 4

y5 Hy H y4 (  y5

6 7

Wszystkie kierunki przepywu i ich wielkoci s znane.

Majc Q moemy z I typu zada obliczy H.

SUW hpod

1 2 3 4
Wymagane cinienie gospodarcze ustala si:

Hstr
Hwylotowe

Hgeometryczne
Hgospodarcze

Do poziomu terenu mierzymy cinienie geometryczne.

punkt miarodajny najwyej pooony nad poziomem terenu, ktry ma najwysze cinienie wylotowe.

Cinienie - wymogi przeciwpoarowe:

20 m 0,2 MPa nad terenem, gdy bezporednio grny z hydrantu
10 m 0,1 MPa nad terenem, gdy do hydrantu przyczamy pompy.

Dolna granica to 6 m by nie powstaa prnia.

- piercieniowa

Sie dwupiercieniowa

Q
0 r
q1

I+ 1

2
II +
q2
3
q3

Przepywy w przewodach s rzeczywiste.

Prawo cigoci przepywu dla 1 wza (przy zaoeniu, e dopyw do wza jest +, a wypyw -.

(-, H (,4 H (, y,  0

(  y, H y4 H y

Dla 2 wza:

(-4 (,4 (4 y4  0

Dla 3 wza:

(4 (, y  0
Dla 0 wza:

y, H y4 H y (-, (-4  0

Wystarczy rwna N-1 dla prawa cigoci przepywu

N liczba wzw w sieci.

Wystarcz 3 rwnania.

Rwnanie energii

Q + 

- dla piercienia I:

-, ,4 -4  0

W zamknitym przewodzi algebraiczna suma spadkw cinienie w piercieniu = 0

- dla II piercienia

,4 , 4  0
 H S
I 
 #  $ W

Z powyszych rwna otrzymujemy:

1. (-, H (,4 H (, y,  0

2. (-4 (,4 (4 y4  0 N-1
3. (4 (, y  0

-, ,4 -4  0
,4 , 4  0
S

L-, (-,
4
L,4 (,4
4
L-4 (-4
4
0
S
L-4 (-4 L, (, L4 (4  0
4 4 4

M liczba przewodw

H1
2H41

  1 - sie rozgaziona

Jeli poszukujemy Q to w grupie metod stosuje si pierwsze przyblienie. Musimy dowolnie zakada Q, by
prawo cigoci byo spenione. Wielkoci poszukiwane musz speni rwnanie energii. W tej grupie metod
stosuje si I typ zadania.

W drugiej grupie metod szukamy napory wza.

,/4 ,/4
` a`
( 
`
z z

Obojtnie jakie napory wstawimy to prawo zachowania energii jest tosamociowo spenione.
Stosuje si II typ zadania.
STUDNIE O SWOBODNYM ZWIERCIADLE

zw. statyczne
R 0 Q
ss s zwierciado Q(s)
dynamiczne w gruncie s Q(L9 )

h| # s zw. dynamiczne Qdop

w studni
vdop h H 10 m
lf.dop. Q
hmin 0,5 m !!t !#
r

S
min 0,5 m
lub min 2 d

min 0,5 m
filtr lub min 1,5 d

rurocig

Im bliej studni, tym prdko przepywu wody w gruncie jest wiksza, najwysza przy filtrze.

Jeli czerpiemy wod ze studni pomp gbinow:

h| #
hzanurz

min 0,5 m
lub min 1,5 d

vdop prdko dopuszczalna dopywu wody w gruncie

Wedug Sichardta vdop powinno wynosi:

u>[ 
m

zaley od warunkw eksploatacji studni.

Dla studni pracujcych okresowo = 15.

Dla studni pracujcych w sposb cigy = 30.

Gdy studnia pracuje w bardzo trudnych warunkach (kurzawka, woda agresywna) przyjmujemy = 45.

(>[  no u>[  2pO Ko . u>[

lf - zaley wic liniowo tylko od dugoci filtra, pozostae parametry s stae,

Filtr mona skrci, by bez przebudowy studni mona byo obniy depresj. Wyduanie filtra nie ma sensu.

Studnia o napitym zwierciadle wody (warstwa wodonona jest gboko pod terenem).

warstwa
nieprzepuszczalna
Q(s)

I Q(ss)

warstwa min 0,5 m

wodonona m Qdop
min 0,5 m
warstwa
nieprzepuszczalna

Kanalizacja

ts r
dla tego odcinka zlewni jest ten cay obszar
Qobl
oczyszczalnia

(><I  (!%&' H (QVo (infiltracyjne)

zlewnia

(  y n formua oglna
QD natenie przepywu w przekroju [dm3/s ]
Q wspczynnik spywu
q natenie deszczu
- rednia

Deszcze wystpujce rzadziej maj wiksze natenia.

Czstotliwo deszczu okrela si w latach.

Do obliczenia natenia deszczu su podziay:

y  y%&' 
,
a) gdy A 50 km2 [dm3/s hm2]
k

A powierzchnia zlewni w hektometrach kwadratowych.

b) gdy A 50 km2 liczymy metod granicznych nate.

Najwiksze natenie deszczu wystpuje o czasie trwania rwnym

y

: #/
[dm3/s hm2]

t oznacza trwanie deszczu

B wspczynnik zaleny od: wysokoci normalnego (redniego rocznego), czstotliwoci wystpowania
deszczu
Tab. Dopuszczalna czstotliwo wystpowania zaleww terenu w czasie opadw nawalnych i burzowych w
aglomeracjach miejsko-przemysowych i miastach

Standard odwodnienia Rodzaj uksztatowania i zagospodarowania terenu Czstotliwo

sie
oglnospawna deszczowa
wszystkie rodzaje zagospodarowania z wyjtkiem
1 dzielnic rdmiecia, centrw miast oraz ulic klasy 2 1
E i P teren paski
Wszystkie rodzaje zagospodarowania jw., teren
2 o spadkach 2-4 %; dzielnice rdmiecia i centra 5 2
miast oraz ulice klasy E i P na terenach paskich
Wszystkie rodzaje zagospodarowania jak w 1, lecz
w szczeglnie niekorzystnych warunkach ze
3 wzgldu na odwodnienie (niecki terenw), 10 5
dzielnice rdmiejskie i centra miast oraz ulice
klasy E i P na terenach o spadkach 2-4 %
Dzielnice rdmiejskie, centra miast oraz ulice
klasy E i P na terenach szczeglnie niekorzystnych
4 ze wzgldu na odwodnienie lub formy 20 10
zagospodarowania, wymagajcych wyjtkowej
pewnoci odwodnienia

Kanay wymiaruje si w ten sposb, by przy Qhmax byy dostpne dla obsugi.

Ograniczenia dotyczce prdkoci przepywu w kanaach.

H 1,5 m prdko nie powinna przekracza 1,5 a w kanaach o wikszych wysokociach prdko moe
wynosi 1.

Kanay deszczowe wymiaruje si.

- kanay oglnospawne wymiaruje si:

przepyw jajowy atwiej uzyska

mniejsze prdkoci

cieki brudne

Podstaw obliczania kanaw jest wzr Chezy: u  ? b! w

I spadek hydrauliczny dna kanau i zwierciada rwnolegego do dna kanau

w
!
I

h zmiana dugoci profilu

l bezwymiarowe

Rh promie hydrauliczny

b! 
k
=
[m]

A - przekrj zwilony
u - obwd zwilony A
u
c wspczynnik Chezy

?  b!
, ,/
V
n szorstko cian kanau, np. dla betonowych n = 0,014

u  b! w,/4
, 4/
V
Wzr Meninga na prdko:

(  nu

(  n b! w,/4
, 4/
V
Wzr na przepyw w kanale:

Szczeglnym przypadkiem jest kana o przekroju koowym

D
cao wypeniamy

b! 

5

4/
u  w
,
V 5
Otrzymujemy wzr Meninga o przekroju koowym:

) 4/
(  4p  4/
)
5 V 5 / V
/
 4

/ V
)
4
w  4 \

/ V
/

Krzywe sprawnoci dla przekroju koowego, wszystkie wartoci [-]

,
0 10

- wspczynnik okrelajcy wypenienie w kanale


!

D studnia



s

v0 prdko przy penym kanale



s

Q natenie przepywu przy wypenieniu h

Q0 natenie przepywu przy cakowitym wypenieniu

 "

"s

- rzeka

Te krzywe oblicza si dla rnych przekrojw.

W przypadku kanau otwartego nie musimy wyznacza krzywych sprawnoci, liczymy tylko ze wzorw Chezy
i Meninga.

PODSTAWOWE TYPY ZADA

I zadanie. dane: n, I, Q, szukane: D, h, v

- dla odczytujemy z krzywych sprawnoci (><I 



R V>%>W3&%=
dla (><I Kr BK. ><I  w, (><I 
Kr E
FKD
(  w, RV 
V>%>W3&%
- przyjmujemy RV ><I Kr BK -
CAOFL u-

Dzn rednica znormalizowana

- obliczamy nowe  ,

s
- obliczamy 6  RV , u  u-

Uzdatnianie wody, technologia wody, oczyszczanie ciekw

1. Terminologia, pojcia podstawowe

dystrybucja wody

ujcie U ZUW

zakad uzdatniania
wody sie
kanalizacyjna
O

oczyszczanie ciekw

Uzdatnianie wody

woda surowa woda uzdatniona

ZUW
odpad

woda surowa ta, ktr pobieramy z ujcia, moe by woda powierzchniowa, pobieramy j z rzek, jezior czy
zbiornikw retencyjnych.

Technologia uzdatniania wody

Mamy 4 elementy, zasoby wiedzy: woda surowa, technologia uzdatniania, zakad uzdatniania wody, odpad.

woda powierzchniowa wystpuje w wikszych ilociach na powierzchni, rdo dla duych miast, atwo
dostpna.

wody podziemne pobieramy je z otworw IV-rzdowych (najczciej), czasem III rzdowych.

wody infiltracyjne wody powierzchniowe, ktre wprowadza si do warstwy wodononej a nastpnie do

powierzchniowej, ma cechy porednie miedzy wodami powierzchniowymi i podziemnymi.
 BASEN INFILTRACYJNY studnia

strefa aeracji

warstwa wodonona strefa saturacji

Podczas filtracji si oczyszcza, nabiera cech wody podziemnej.

Wzbogacanie wody podziemnej i oczyszczanie wody powierzchniowej woda infiltracyjna.

Wody surowe (powierzchniowe) s zanieczyszczone, podatne na zanieczyszczenia, ktre mog by na terenie

zlewni.

wody podziemne wystpuj w mniejszych ilociach, rdo zaopatrzenia dla gmin i maych miast. Wody
niezanieczyszczone antropogenicznie. Wody te zalegaj na gbokoci 60, 80, 100, 200 m to dolna granica.
Oddzielone od powierzchni warstwami naturalnymi nieprzepuszczalnymi.

Technologia wody
- technologia oczyszczania wody mwi o usuwaniu z wody domieszek uznanych za zanieczyszczenia do granic
dopuszczalnych,
- technologia uzdatniania wody = oczyszczanie + profilaktyka; pojecie szersze, mwi o doskonaleniu skadu
fizyko-chemicznego wody do optymalnych wymaga stawianych przez organizm czowieka.

Cele technologii uzdatniania wody:

- klarowanie wody, zmniejszenie jej mtnoci,
- odbarwianie wody (klasyczny barwnik to zwizki humusowe),
- odelazienie i odmanganianie wody do stenia dopuszczalnego,
- dezodoryzacja usuwanie specyficznego, przykrego zapachu,
- odgazowanie wody usuwanie gazu rozpuszczonego w wodzie (np. usuwanie H2S, CO2 agresywnego),
- zmikczanie wody usuwanie zwizkw wapnia i magnezu, zmniejszanie twardoci,
- odkrzemianie wody najczciej w kotowniach,
- odsuwanie lub demineralizacja usuwanie z wody, np. soli,
- dezaktywacja usuwanie substancji radioaktywnych,
- stabilizacja skadu wody:
chemiczna woda, ktrej skad si nie zmienia, woda nie jest korozyjna, niczego nie rozpuszcza, nie
wytracaj si z niej adne osady, stabilno chemiczna
biologiczna gdy woda nie powoduje rozwoju drobnoustrojw, nie ma w wodzie zwizkw, ktre
stanowiyby poywienie dla drobnoustrojw
- fluorkowanie wody i wzbogacanie w magnez.

Procesy technologicznego uzdatniania wody:

- sedymentacja,
- koagulacja,
- filtracja:
powolna,
pospieszna,
- chemiczne utlenianie metody chemiczne, utlenianie i chlorowanie, ozonowanie,
- dezynfekcja wody (odkaanie) prowadzenie metod chemicznego utleniania i nawietlania promieniami UV,
- adsorpcja,
- filtracja biologiczna.
Woda uzdatniona
Oprcz wskanikw chemicznych najwaniejsze s wskaniki bakteriologiczne.
Domieszki bakteriologiczne: wirusy, pierwotniaki, bakterie.
W wodzie nie moe by adnych domieszek bakteriologicznych mwi o tym WHO i Midzynarodowa
Organizacja Zdrowia.

odpady nie przekraczaj 5 % objtoci odprowadzanej wody.

Popuczyny osady z osadnikw, filtrw.
W pierwszej kolejnoci naley je odwodni, nastpnie skadujemy lub staramy si je wykorzysta np. w
przemyle.

odwadnianie metody:
- mechaniczne, np. wirwki, filtry, bazuj na energii dostarczanej z zewntrz,
- odwadnianie pod dziaaniem siy grawitacji, suszenie przy pomocy energii sonecznej (metody naturalne), w
krajach o chodnym klimacie stosuje si te wymraanie.
Gdy zamraamy i rozmraamy zmienia si struktura koloidu ze struktury koloidalnej na krystaliczn.

Kryteria klasyfikacji zanieczyszcze wd naturalnych (zanieczyszczenia fizyko-chemiczne):

pochodzenie zanieczyszcze
- neogeniczne (pochodzenia ziemskiego, naturalnego) zwizki humusowe powoduj barw wody,
- antropogeniczne (zwizane zanieczyszcze dziaalnoci czowieka,
waciwoci zanieczyszcze
a) fizyczne te, ktre jestemy w stanie okreli za pomoc zmysw, np. temperatura, smak, zapach,
- wskaniki: mtno, barwa wody, smak, zapach, temperatura. Ze wzrostem temperatury
rozpuszczalno O2 w wodzie spada. Ronie szybko metabolizmu drobnoustrojw znajdujcych si w rzece
zuywajcych O2. jeden ze skutkw przy wzrocie temperatury jest taki jak przy wypuszczeniu do wody
ciekw le oczyszczonych
b) chemiczne przy pomocy metod analizy chemicznej,
- dzielimy na zwizki:
nieorganiczne kwasy, metale cikie,
organiczne biaka, tuszcze, wglowodany,
c) biologiczne wirusy, bakterie, pierwotniaki, pasoyty,
Wyniki bada kontroli mamy po kilkudziesiciu godzinach. Wskanikiem moe by bakteria coli Escherichia
coli.
kryterium rozkadu mikrobiologicznego:
- biodegradowalne biaka, tuszcze, wglowodany,
- niebiodegradowalne lub prawie niebiodegradowalne zwizki nieorganiczne, niektre rodzaje pestycydw,
metale.
Zwizki niebiodegradowalne s nienaturalne wody.
stenia
- makro-zanieczyszczenia,
- mikro-zanieczyszczenia iloci ladowe, grupa zwizkw, ktre maj zdolnoci kumulowania si
w organizmie czowieka, trudne do oznaczenia, waciwoci kumulowania si na poszczeglnych etapach
acucha troficznego, s szczeglnie niebezpieczne.

Charakterystyczne grupy zanieczyszcze

substancje rakotwrcze (kancerogenne) najczciej mikro-zanieczyszczenia,
Bardzo dua grupa dzieli si na podgrupy.
- WWA, np. benzopiren,
- aminy aromatyczne, np. aminonaftalen, benzydyna,
- barwniki azowe, np. cie metylowa zwana masow,
- biologiczne czynniki alkilujce same w sobie nie s rakotwrcze, ale toruj drog zwizkom rakotwrczym,
czyli przeamuj bariery ochronne organizmw ywych, wbudowuj zwizki rakotwrcze, np. enitrozon na
grup N=O,
zwizki biogenne,
Fosfor i azot na og s barier dla mikroorganizmw.
biofilne = biogenne
Zwizki te powoduj tzw. zakwity wody masowy rozwj glonw. Polega on na tym, e mamy do kilku
milionw glonw w 1 l. niektre glony w wyniku walki konkurencyjnej wytwarzaj zwizki toksyczne, np.
sinice. Wydzielaj do wody metabolity, zuywaj duo tlenu. Zwizki biogenne s przyczyn tego, i
wspczesne oczyszczalnie ciekw obniaj ilo azotu i fosforu oprcz zwizkw organicznych i zawiesin.
substancje promieniotwrcze zazbia si w duym obszarze gr. a),
maj zdolno emitowania promieniowania, ktre jest skutkiem rozpadu promieniotwrczego jadra atomowego.
Uszkodzenia popromienna:
- somatyczne, np. biaaczka,
- genetyczne.

Kumulacj zanieczyszcze okrela si za pomoc:

CLN?MMDA ABM?FMEO
?D 
9:UVQU 3&Q>QR>:>[= J >3W&VQ%QU
9:UVQU 3&Q>QR>:>[= J 3>>JQ9m=

rodowisko/organizm WK
(kumulacj badamy przy pomocy fosforu przykad)
woda 1
rolinno 0,1
owady, skorupiaki 0,1
gsi, kaczki 7500
jaja ptakw 200000

metale cikie: Hg, Cd, Co, Ni, Pb, Cu, Cr(gwnie +VI), Zn, Ag, Se.
Wszystkie metale cikie s normowane jeli chodzi o wod do picia.
Cd znany fakt skaenia w Japonii, odkada si w kociach, w wyniku czego koci traciy spjno (tworzyy
si uskoki), powodowa znieksztacenia, kumuluje si rwnie w wtrobie, nerkach, jest rakotwrczy.
Hg najbardziej toksyczna jest dwumetylort (CH3Hg), skaenia rwnie w Japonii, kumulowaa si w misie
ryb. Skaenia CH3Hg pochodzce z wioski Minamoto objawy choroby: bl rk, twarzy, lepota, koczyy si
mierci, zaburzenia rwnowagi, ble gowy.
Co powoduje guchot, spadek cinienia krwi, rak tarczycy.
Pb oowica.
Cu nadmiar powoduje uremi, taczk, hemoglobinemi.
detergenty,
Kady detergent moe by: anionowy, kationowy, niejonowy. Skadaj si z substancji powierzchniowo-
czynnej, ze rodkw zwikszajcych efekty piorce (fosforany sodowe), substancje zapachowe, wybiejajace
(dodatkowe).
Zbudowane z czci hydrofilowej i hydrofobowej, rozpuszczaj si w wodzie i tuszczach, tworz emulsje.
S one limitowane (stenie). Detergenty w czasie II Wojny wiatowej i po niej byy produkowane
z alkilobenzosulfonianu ABS o strukturze przestrzennej, tworzyy sta pian. Zmieniono technologi
produkujc je z alkilobenzenosulfonianu - LBS o budowie acuchowej, tworzy pian, ktra si rozkadaa.
pestycydy,
Mog by fungicydy (grzyb), herbicydy (chwastobjcze).
Na bazie zwizkw fluoroorganicznych powsta np. DDT dwuchlorodwufenylotrjchloroetan praktycznie
nierozkadalny, rozkada si po 10-15 latach, w wyniku biodegradacji powstaje DDD, DDE, ktre rwnie s
toksyczne i aktywne jak DDT. Zaczto produkowa pestycydy na bazie zwizkw fosforoorganicznych
i karbaminianw, ktre s biodegradowalne.
zwizki refrakcyjne s cakowicie lub czciowo odporne na rozpad biochemiczny, nie usuwalne
w procesach geologicznych, np. fenol jednowodorotlenowy, oleje, pochodne ropy naftowej, kwasy
nieorganiczne, ugi.
substancje mutagenne i teratogenne powoduj mutacje (zmiana w liczbie i jakoci elementw
dziedziczonych), np. kwas azotowy, hydroksyloamina, zwizki alkilujce.
Zwizki teratogenne powoduj zaburzenia w rozwoju embrionalnym w zakresie biochemicznych, np. zwizki
alkilujce, antymetabolity, antybiotyki, preparaty hormonalne, fungicydy itd.
Promieniowanie jonizujce to czynnik teratogenny.
smako- i zapachotwrcze najbardziej zapachotwrcze s merkaptany, aminy, aldehydy o maej masie
czsteczkowej (przy steniu 60000 mg/l, daj obrzydliwy zapach siarki.
Zapach progowy jeli mamy wod z zapachem, rozcieczamy j czyst, np. wod destylowan i jest to
rozcieczenie, przy ktrym zapach znika.
Identyfikacja zanieczyszcze jest bardzo droga: analityka za pomoc chromatografw, s to koszty
specjalistycznej aparatury. Norma jakoci wody do picia nie obejmuje wszystkich zanieczyszcze, bierze si pod
uwag zanieczyszczenia, ktre mog wystpowa w danym rejonie (uregulowana gospodarka wodno-sanitarna
znamy zanieczyszczenia, ktre s wok, dotyczy zanieczyszcze wody i gruntw, musimy mie te pod
kontrol skadowiska ciekw, stare cmentarze).
Sie wodocigowa zaczyna decydowa o jakoci wody, naley oprcz dezynfekcji konserwowa te wod na
czas przebywania w sieci.

Systemy technologiczne uzdatniania wd powierzchniowych

systemy technologiczne zbir procesw zoonych w sekwencji, w jakich woda poddawana jest uzdatnianiu.
I system uzdatniania wd powierzchniowych
System oparty na procesach naturalnych

Cl2

w.s.
SEDYMENTACJA FILTRACJA DEZYNFEKCJA
POWOLNA

Sedymentacja dzieli si na:

- sedymentacja zawiesiny ziarnistej prdko sedymentacji V = const
- sedymentacja zawiesiny kaczkowatej

Sedymentacja zawiesiny ziarnistej tor opadania czstki jest lini prost.

vp

vs

zawiesina ziarnista zawiesina, ktra opada ze sta prdkoci.

zawiesina kaczkowata podczas opadania zachodzi proces aglomeracji.

Sedymentacja zachodzi w naturze w jeziorach, rzekach, zwaszcza w dolnym odcinku rzeki.

Filtracja powolna woda opadowa infiltruje powoli do warstwy wodononej.

%
uo  0,1  2,4 0,1  100
% % 
!  %# ! %# !

Proces filtracji powolnej wprowadzili Anglicy, za pospiesznej Amerykanie.

Proces filtracji pospiesznej vf = 5-10 (15) [m/h]

Proces filtracji pospiesznej cech charakterystyczn s zjawiska i procesy biologiczne, zachodzce w zou
filtrw powolnych.

Hw 1
Hw 0,5-5,0 cm>
1,-  0,2 0,3
0,6 1,2
 23
s
ts 1 warstwa wody nad zoem
Hzk 2 2 warstwa zoa
3 warstwa podtrzymujca
Hwp 3 4 drena
4 5 zbiornik wody
przefiltrowanej
z.w.p. 5 (woda przefiltrowana to
Po pewnym czasie tworzy si bona biologiczna biocenoza drobnoustrojw, gwnie bakterii, ktre
biodegraduj zwizki organiczne zawarte w wodzie.
Woda po filtracji powolnej staje si bardziej korozyjna.

filtracja powolna prdko 0,1 [m/h].

Dezynfekcja prowadzona przy pomocy chloru.

I by stosowany po II Wojnie wiatowej w

II system uzdatniania wd powierzchniowych oparty na procesach fizykochemicznych.

w.s. FILTRACJA
KOAGULACJA SEDYMENTACJA POSPIESZNA DEZYNFEKCJA

koagulacja proces polegajcy na zmniejszaniu dyspersji ukadu koloidalnego, czyli zwikszaniu wielkoci
czstek koloidalnych w wyniku dawkowania do wody koagulantw.

ZOL zawiesina, kaczkowata

(kaczki, flokuy)
m>&W=I&7+&
0,5-3 mm
1002-1020 [kg/m3]

Koagulant vs

Kaczki te sedymentuj ze zmienn prdkoci, tor opadania zbliony do paraboloidy.

vs const

Wzrost prdkoci opadania czstki, wikszy kaczek dogania mniejszy i przycza, w ten sposb powiksza swj
ciar i prdko opadania ronie. Tego nie obserwuje si przy sedymentacji ziarnistej.

100

% KR
10

dz
d10 = 0,55

D - dystrybuanta
KS krzywa sumaryczna
KR krzywa rznicujaca
d rednica ziarna

filtracja pospieszna zachodzi z prdkoci znacznie wiksz ni filtracja powolna, nie jest filtracj biologiczn,
nie ma tu bony biologicznej.

d10 = 0,5-1,2 mm rednica ziarna, ktrego wraz z mniejszymi jest w zou filtracyjnym 10
WR = 1,25-1,75 granulometria zoa filtracyjnego
Procedura wyznaczania krzywej granulometrycznej ziaren

%
100 krzywa sumaryczna

50
10 krzywa rnicowa

dz (rednica ziarna)
d10 = 0,55

d10 rednica ziarna, ktrego wraz z mniejszymi jest w zou filtracyjnym 10 %.

Gdyby bya zbyt dua nierwnomierno (rnorodno) rnorodno rozmiarach ziaren, ziarenka mniejsze
wchodziyby w pory ziaren wikszych i nie byoby miejsca dla zanieczyszcze.
Im zoe bardziej monodyspersyjne tym lepsze.

Filtry w filtracji powolnej zgarniamy, bo zanieczyszczenia s na powierzchni.

filtracja pospieszna zanieczyszczenia wchodz w gb zoa, filtry czycimy poprzez pukanie

fluidyzacja przepuszczamy wod od dou do gry, zoe si podnosi. Sia dynamiczna wody jest wiksza od
ciaru zoa.

Filtracja o zou piaskowym, czyli o okrelonych wymiarach czstek do 2 mm to wir. Piasek - rodzaj wgla.

Wysoko filtrw przy filtracji pospiesznej jest od 0,75-2 m. pucze si je co 24h, czciej ni pospiesznych.

Dezynfekcja po II Wojnie wiatowej stosowano chlor, oprcz niego zaczto te stosowa Cl2, ClO2, O3.

Ukad technologiczny by modyfikowany po II W w procesach koagulacji oprcz koagulantw zaczto

stosowa flokulanty (gwnie krzemionka aktywowana, polielektrolity jonowe i anionowe).

flokulanty przyspieszay proces flokulacji.

Substancje wspomagajce proces koagulacji, tzw. obciniki (obciamy kaczki, zwikszamy ich wielko),
ziemia Fouriera Bentona.

Dodajemy take zasady i kwasy zmieniamy pH.

sedymentacja wprowadzono osadniki wielostrumieniowe.

Zoa antracytowo-kwarcowe to zoa 2-warstwowe o wikszej pojemnoci na zanieczyszczenia.

III system oparty na procesach fizyko-chemicznych ale i biochemicznych (wysokoreaktywny).

1 2 3 4

w.s. UTLENIANIE FILTRACJA

WSTPNE KOAGULACJA SEDYMENTACJA POSPIESZNA

BARIERA I
7 6 5

DEZYNFEKCJA
KONSEROWANIE FILTRY UTLENIANIE
WGLOWE POREDNIE
WODY

BARIERA III BARIERA II

System kosztowny w eksploatacji.
- najczciej stosuje si O3, a take O3 + H2O2 (metoda Peratona), rzadziej Cl2, ClO2.
Utlenianie wstpne ma na celu zintensyfikowa efekty procesu koagulacji (pewne koloidy s bardziej podatne na
koagulacj po utlenianiu wstpnym).
Jest to te stosowane przy uzdatnianiu (pobieraniu) wody z jezior, gdy s glony.
- dodajemy reagenty
- stosuje si czsto osadniki z zawieszonym osadem i osadniki wielostrumieniowe
- ze zoem 2-warstwowym, najczciej antracytowo-kwarcowe
- chemiczne utlenianie jest rozbite na 2-3 etapy. Prowadzone przy pomocy O3 ma na celu zintensyfikowa filtry
wglowe.
- mog pracowa na zasadzie absorpcji (wtedy intensyfikujemy procesy absorpcji lub na zasadzie biofiltrw
(filtry biologiczne).

Utlenianie ma na celu zwikszy udzia frakcji podatnej na absorpcj.

Filtry wglowe naley oprcz pukania regenerowa.

Filtry biologiczne s generowane rzadziej.
Filtry pracujce na zasadzie absorpcji s regenerowane co 1-3 lat.

- dezynfekujemy z ustrojw zawartych w wodzie, woda musi by bakteriologicznie pewna.

Gdy woda jest dobrze uzdatniona i nie zawiera rozpuszczalnych zwizkw organicznych to Cl2 jest dobrym
rodkiem dezynfekujcym. Woda musi by te konserwowana. Naley stosowa dezynfekant, ktry dugo
przebywa w wodzie chloroamina.

Ukad ten spenia zasad wielostopniowych barier uzdatniania wody.

Bariera I skada si z koagulacji zintensyfikowanych utlenionych wstpn sedymentacj i filtracj pospieszn,

bariera dla czstek nierozpuszczalnych nierozpuszczalnych wodzie (zawiesin), czciowo te usuwamy zwizki
organiczne, s one sorbowane na powierzchni kaczkw.
Bariera II dla zwizkw organicznych rozpuszczonych
Bariera III dla drobnoustrojw

Oprcz systemw technologicznych mamy te instalacje zbiory urzdze i obiektw.

Instalacje do uzdatniania wody

P I ZSM osadniki pokoagulacyjne

studnia R HALA FILTRW

zbiorcza POSPIESZNYCH

p v
h 1 l

A
0,5-3 min 5-45 min 3
osady
(3-6)h

(3-5) % Qzad

ZWF
FK

UJCIE ZUW A
popuczyny
P I pompownia I stopnia, toczy wod ze rda na zakad uzdatniania wody.
P II pompownia II stopnia
ZSM zbiornik szybkiego mierzenia
R reagenty

Zadaniem ZSM jest szybkie, dokadne rozprowadzenie reagentw w uzdatnionej wodzie.

ZWM zbiornik wolnego mierzenia lub inaczej KF

KF komory flokulacji

A
zb. wody czystej P II

3 m H2 O
do sieci kanalizacyjnej

Pomidzy urzdzeniami nie ma adnej pompowni, jest tylko na pocztku i na kocu. Musi by przepyw
grawitacyjny.
Zwierciado wody w zbiorniku jest o 3 m wyej ni na filtrach.

Z pukania filtrw mamy popuczyny.

Zakad powinien pracowa ze sta wydajnoci, moe si zmienia wysoko cieczy podnoszonej przy
Przepompownia pracuje ze zmienn wydajnoci.

P I staa wydajno
P II zmienna wydajno

Sedymentacja czstek zawiesiny ziarnistej

Proces usuwania z wody czstek o gstoci wikszej od gstoci wody w wyniku dziaania siy grawitacji.
Charakterystyka procesu zaley od rodzaju czstek (zawiesiny to takie, ktre nie zmieniaj wielkoci,
ksztatw), wielkoci czstek, gstoci i ich ksztatu, czyli zale od waciwoci.
Efekty procesu zale te od waciwoci cieczy i charakteru przepywu wody.
Jeli mamy bilans sedymentacji pod uwag bierzemy 3 siy: cikoci, oporu i wyporu.

 b - gdy s te siy w rwnaniu, mamy ruch stay.

#
b  7R
4

- wspczynnik oporu
Fcz - pole profilu czstki

Fcz

Zawiesiny pod wzgldem ksztatu dzielimy na:

- kuliste,
- izometryczne (wszystkie 3 wymiary s tego samego rzdu, wielkoci),
- nieizometryczne (np. zawiesiny ilaste), forma cienkich patkw.

u9  i 1  n1,/4
5 a


zaley od liczby Reynoldsa

bF 
j a

lepko kinematyczna

ruch laminarny Re = 10-4-0,4 (2)

ruch przejciowy Re = 0,4-500 (1000)
ruch burzliwy Re 500

Wiksze czstki s:

Stokes

u9  17R
, 4 a
,

lepko wody

Z powyszego rwnania wynika, i:

- ze wzrostem czstki prdko ronie w kwadracie,
- w lecie czstki opadaj szybciej bo lepko jest mniejsza.

Lepko zmienia si 30-35 %

Efekty sedymentacji bd wiksze latem. Wicej czstek mniejszych sedymentuje latem.

vs Stokes u  n1 4
Newton u  ?1

Allen

Stokes

0,1 1 mm dcz
kwarc

vp prdko przepywu
vs prdko sedymentacji
H gboko

Sedymentacja w osadnikach

Teoria Hazena

vp
H vs
B

Zaoenia:
- czstki podczas opadania nie ulegaj aglomeracji,
- czstki, ktre raz opady na dno osadnika ju nie zostaj unoszone,
- przepyw wody przez osadnik jest idealny, tzw. prdkoci s jednakowe we wszystkich przekrojach, na caej
dugoci i szerokoci osadnika
Hazen w swoich rozwaaniach bra pod uwag:
- czas przepywu wody przez osadnik Tp,
- czas opadania czstki w osadniku T0

[   
  `
"



- 
`
j
[  -
 u9  
` `  
 j  j
wynika z tego, i

vs parametr, ktry charakteryzuje zawiesin, wie si z parametrami osadnika L-B. A zatem wie
waciwoci zawiesiny, ktre s zawarte w parametrze vs (parametry zawiesiny) z parametrami osadnika.

- prdko sedymentacji czstek zawiesiny jest rwnowana obcieniu hydraulicznemu dna osadnika.

u9 ~ ./ //4 62

j

Rwnanie stao si podstaw do bada dowiadczalnych nad sedymentacj.

Efekty sedymentacji interpretujemy na wykresie

% 1

70

50

u,  , .//62 u9  67 /E9

Cylinder Spilnera

hc gboko cylindra
ts czas sedymantacji

( H  100%

Krzywa mwi o % osadu w funkcji vs (% osadu to efekty sedymentacji).

% ?
Lr  u9 

Mwi o %R&J  u9 

Do projektowania wykorzystujemy 1 krzyw.

u9  0,1 .//62).
Przy okrelaniu prdkoci musimy zaoy ile chcemy, aby nam zsedymentowao (np. 70 %, co daje nam

vs miarodajna prdko regeneracji lub parametr hydraulicznej czstki to prdko odpowiadajca okrelonemu
efektowi sedymentacji.

Zamy, ze nasz osadnik ma mie Qh = 1000 m3/h, wic

u9  >9    10000./4 2 - dno osadnika powinno mie tak powierzchni

" " ,---
j j -,,
Naturalne osadniki maj waciwoci, ktre odbiegaj od tego zaoenia o prdkoci przepywu majcej
charakter idealny. Jest szereg procesw, ktre zakcaj idealny przepyw w rzeczywistoci.

Mog by rne prdkoci przepywu.

1 - strefa zaburze hydraulicznych na wlocie osadnika

2 - strefa zaburze hydraulicznych na wylocie osadnika
3 - strefa zaburze powierzchniowych
4 - strefa przydennych zaburze spowodowanych przez osady
5 - optymalne warunki dla procesu sedymentacji

u9 


Przyjmuje si od 1,8-3,5.
(80-250)

Schemat osadnika poziomego s stosowane do usuwania z wody czstek zawiesiny ziarnistej.

6
1 2

3 4 7

osad L

5 H6 4
1
3
5

1 1 H S krawdzie przelewowe
2
3
4
5

Osadnik skada si z 5 komr, doprowadzenie jest punktowe 1 koryto doprowadzajce wod do komory
osadnika (szeroko komory 3-6 m, gboko 3,5-5 m, dugo 60-100 m); 2 przegroda perforowana
z otworkami, by rozdzieli strumie wchodzcy na strumienie (strugi) rwnolege, za 2 mamy przepyw w miar
rwnomierny; 3 przestrze sedymentacyjna osadnika, czyli L dugo osadnika (od przegrody do pierwszego
osadnika); 4 koryto zbierajce wod z caej szerokoci i gbokoci osadnika;

krawdzie
przelewowe

Obcienie hydrauliczne krawdzi przelewowych (!m[ 3 5 ./ // 62

 
. 2
Km[  "
 ./2
.%<!2

5 rurocig odprowadzajcy osad z komory osadnika, spuszczamy co jaki czas osad i wod; 6 rurocigi
odprowadzajce z osadnika wod; 7 koryto zbiorcze odprowadzajce wod z osadnika.

Proces koagulacji w uzdatnianiu wody

Czstki drobno sedymentujce, ktre nie sedymentuj w osadnikach

bF  } 10a5
j 

S to zawiesiny koloidalne.

Koloidy mog by fazowe, czsteczkowe, asocjacyjne.

Proces koagulacji omawia si koloidy fazowe.

Budowa czstki koloidalnej

granula warstwa dyfuzyjna (3)

jdro czstki
koloidalnej (1)
warstwa adsorpcyjna (2)

Naturalne koloidy wystpujce w wodzie.

1 + 2 to tzw. granula czstki koloidalnej.

granula + 3 = micela

Schemat przekroju czstki

potencja elektryczny

RW warstwa wody

=0 L
- dugo warstwy adsorpcyjnej
- potencja elektrokinetyczny
- potencja Nernsta

 70 /X~20 30/X
 0 - punkt izoelektryczny warstwa dyfuzyjna zanika

Gdy zlikwidujemy warstw dyfuzyjn, czstki koloidalne si cz.

Kryterium koagulacji 1 : I = 0

s.o l6
B

s.p. 0 L

A
 czstki koloidalne s odlege od siebie o odlego lc

6-8 % faza staa

92-95 % woda

Koagulacja przy pomocy koagulantu o adunku przeciwnym

Kryteria koagulacji

A n

y_ y

k koloid
KA koagulant

Suma adunkw musi by rwna sumie adunkw przeciwnych koloidu (-).

Mechanizm koagulacji

barwa wody 1
[mg pt/L]

m m =

Koagulant, np. Al2(SO4)3 18H2O

Dk dawka koagulantu

Przy mniejszych dawkach nic si nie dzieje, barwa si nie zmienia.

DL(PK) prg koagulacji, od tego momentu przy tej dawce rozpoczyna si proces koagulacji.
W punkcie 2 przy tej dawce (rozpoczyna si) mamy koagulacj szybk.

Mechanizm koagulacji przy koloidach o adunku przeciwnym

B 1 1
[mg pt]

2 2
Dk

Przedawkowanie przy koagulacji koloidem o adunku przeciwnym powoduje pogorszenie jakoci wody, zmian
adunku.

Chemizm procesu koagulacji.

Jeli wprowadzamy Al2(SO4)3 18H2O do wody to mamy najpierw do czynienia z dysocjacj.

nK4 5  184 2nK  H 354a H 184

Hydroliza (trjstopniowa)

2nK  H 24  2nK4 H 2
2nK4 H 24  2nK 4 H 2

2nK4 H 24  2nK H 2

2nK  H 64  2nK H 6

W wyniku hydrolizy tworzy si kwas siarkowy.

Reakcja neutralizacji
Kada woda ma swoj naturaln zasadowo, ktr tworz kwane i zasadowe wglany.

6 H 6qa  34 q

34 H 3q4

Zatem reakcja sumaryczna jest nastpujca:

niewglanowe

nK4 5  184 H 3q
q 4  nK H 3q
5 H 34 q H 184

koagulant powstaje nadmiar 34 3q4

zasadowoci wody
= twardo wglanowa

Kwas siarkowy, ktry reaguje z naturaln zasadowoci wody, czyli z kwanym wglanem wapnia.
H2SO4 jako mocniejszy wypiera Ca(HCO3)2 i powoduje powstanie CaSO4, zmienia si twardo wglanowa na
twardo niewglanow.

Koagulacj powoduje wodorotlenek glinowy Al(OH)3 jest nierozpuszczalny, ale ta nierozpuszczalno zaley od
pH.

rozpuszczalno
Al(OH)3

3-45 8-10 pH

Rozpuszczalno moemy opisa:

KB.nK  2  9,66 3N - dla dysocjacji zasadowej

Dysocjacj kwan moemy opisa:

5 2  N 13,91
KB.nKa

Przy pH = 5,0-8,5 siarczan glinowy jest stosowany jako koagulant.

nK
ZAWIESINA

f(pH)

nK  H 3 a nK H nKa 5 4
dysocjacja zasadowa dysocjacja kwana

(odczyn kwany) (odczyn zasadowy)

wzrost pH

Al(OH)3 jest wic amfoterem, w rodowisku zasadowym zachowuje si jak kwas i odwrotnie.
Moemy narysowa nastpujc budow czstki koloidalnej
JR3>9: [`
H+ pH pH

OH- punkt izoelektryczny = 0 H+

OH- OH- przy pH = 7,6-8,2 H+ H+

OH- Al3+ = Al(OH)- H+

W technologii wody interesuje nas pH.

Ilo kwasu siarkowego, ktra powstaje z 1 mg Al2(SO4)3 18H2O (w wyniku dysocjacji i hydrolizy) potrzebuje
do neutralizacji 0,009 mval zasadowoci.

Zatem moemy powiedzie, e

- jeli zasadowo wody jest (0,009)DAl + 0,7 wtedy naturalna zasadowo radzi sobie z (kwasem siarkowym)
neutralizacj tego kwasu.

0,7 warto dowiadczalna (empiryczna)