Stvaranje vojnih blokova poslije Drugog svjetskog rata

Neposredno nakon okonanja Drugog svjetskog rata, na mjesto iscrpljenih i devastiranih

bivih evropskih sila dole su dvije drave: SAD i SSSR. Time se Evropa nala raspolovljena
na dva ideoloka bloka, kapitalistiki i komunistiki. Njihovo suparnitvo, djelimino
motivisano borbom za prevlast u svijetu, a djelimino nesuglasicama nazvano je hladni rat, a
granica izmeu njihovih sfera u Evropi prozvana eljezna zavjesa.
U ratom razruenoj Europi irenje komunistike ideologije moglo se ostvariti na dva naina.
Prvi je bio pomou revolucija nezadovoljnih radnikih masa, predvoenih komunistikim
partijama. Najvei takav uspjeh ostvaren je u Grkoj, gdje je 1946. god. zapoeo graanski
rat. Iako su grke snage do kraja 1949. god. uspjele uguiti pobunu, bilo je oito kako bi se u
osiromaenoj Evropi ideje komunizma lako mogle proiriti. Drugi nain bio je znatno
opasniji. Nakon okonanja Drugog svjetskog rata, SAD i drave zapadne Evrope, provele su
masovnu demobilizaciju vojnih snaga. S druge strane, Sovjetski Savez nije izvrio
smanjivanje oruanih snaga, ve ih je nastavio intenzivno jaati, kako brojano tako i
tehniki. Nakon to su uvrstili okupacije istono evropskih drava, 24. juna 1948. god.
zapoela je blokada zapadnog Berlina. Bio je to poetak najvee politike krize od okonanja
Drugog svjetskog rata i trajat e sve do 11. maja 1949. god.

U cilju suzbijanja uticaja komunizma kao i ekonomske obnove poslijeratne Evrope, SAD su
pokrenule plan Evropske obnove, poznatiji kao Marshallov plan 1947. god. Prema njemu u
naredne etiri godine SAD e Evropskim dravama dati pomo u vrijednosti oko 13 milijardi
amerikih dolara ekonomske i tehnike pomoi. Spomenuta Berlinska blokada je s jedne
strane ubrzala stvaranje Savezne Republike Njemake (Zapadne Njemake), a s druge strane,
formiranje velikog odbrambenog saveza koji e Evropu tititi od sovjetske najezde.

Svojevrstan poetak tome bio je Briselski sporazum kojem su 17. marta pristupile Belgija,
Francuska, Luksemburg, Nizozemska i Velika Britanija. Cilj je bio razvijanje zajednikih
sistema odbrane i jaanje meusobnih veza kako bi se zajedniki oduprle ideolokim,
politikim i vojnim prijetnjama nacionalnoj sigurnosti. Meutim, znajui da njihovi
gospodarski i vojni kapaciteti nisu dovoljni da ih odbrane od sovjetske prijetnje, ove su drave
odmah zapoele pregovore sa Sjedinjenim Amerikim Dravama i Kanadom s ciljem
stvaranja novog vojnog saveza, utemeljenog na zajednikim obvezama i sigurnosnim
jamstvima Europe i Sjeverne Amerike. Drave potpisnice Briselskog sporazuma pozvale su
Dansku, Island, Italiju i Portugal da se ukljue u taj proces. Dvanaest drava s obje strane
Atlantskog oceana 4. aprila 1949. godine u Washingtonu su potpisale Sjevernoatlantski
ugovor, uspostavivi savez kako bi se suprotstavile prijetnjama iz komunistikog dijela
svijeta, te sprjeavanje irenja komunizma na ostali dio Europe. Drave potpisnice obvezale
su se na meusobnu odbranu u sluaju vojne agresije na bilo koju dravu lanicu. Tako je
stvorena Organizacija Sjevernoatlantskog ugovora (NATO). Sjedite se nalazi u Briselu.

S druge strane, nakon smrti Staljina 1953. god. dolo je do blagog smirivanja tenzija, ali je
Hladni rat u Evropi i dalje bio obiljeen uznemirenim oruanim primirjem. Amerike su trupe
stalno bile stacionirane po Zapadnoj Europi, a sovjetske po Istonoj. Nakon stupanja Zapadne
Njemake u NATO i njenog ponovnog naoruavanja 1955. god., Sovjetski savez je odgovorio
stvaranjem vojnog saveza drava istonog bloka pod nazivom Varavski pakt. Varavski
ugovor je sastavio Nikita Hruov 1955. te je potpisan u Varavi 14. maja 1955. god. Slubeni
naziv ugovora bio je Sporazum o prijateljstvu, suradnji i meusobnoj pomoi.

Sve komunistike drave Europe su bile potpisnice, osim SFRJ. lanice pakta su se obvezale
da e jedna drugu potpomagati ako ijedna bude napadnuta. Sporazum je takoer navodio da se
odnosi meu lanicama temelje na meusobnom nemijeanju u unutranje poslove, odnosne
potovanju suvereniteta i nezavisnosti lanica. Te su odredbe samo godinu dana kasnije bile
prekrene prilikom sovjetske invazije na Maarsku i guenja tamonje antikomunistike
pobune godine 1956. god.

Albanija je u Paktu prestala sudjelovati godine 1961. god. zbog sovjetsko-kineskog raskola,
tokom koga je staljinistiki reim Envera Hoxhe podrao Kinu. Iz Pakta je formalno izala
godine 1968. Najvea vojna akcija u povijesti Pakta bila je sovjetska invazija na
ehoslovaku godine 1968. u svrhu guenja tamonjeg reformskog pokreta. U toj akciji su, uz
sovjetske, sudjelovale i istononjemake, maarske, poljske i bugarske trupe. Rumunjska,
iako lanica Pakta, u tome je odbila sudjelovati.
lanice: SSSR, Albanija, Rumunjska, Bugarska, DDR, Maarska, Poljska i ehoslovaka.