Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
DeHerstattLehmanBrothers:troisaccordsde
Bleet35ansdergulationbancaire
Pourquoidesbanquesfranaisesrputessontellesdanslecollimateurdesmarchsalorsque
lecomitdeBletablitdesrglesdestinesassurerlasoliditdusecteurdepuistrentecinq
ans?
LeMonde.fr|03.10.201119h05Misjourle03.10.201122h07|ParAudreyFournier
UnlogodelabanqueLehmanBrothersmisenventeparChristie'sLondres,enseptembre2010.AFP/BEN
STANSALL
Lundi3octobreencore,lesvaleursbancairesontfaitfiguredesouffredouleurdesmarchs
financiers.AlaBoursedeParis,leCrditagricoleacd3,84%,BNPParibas4,64%etla
Socitgnrale5,15%.LafrancobelgeDexia,rattrapeparuneaffaired'empruntstoxiques
vendusdesmunicipalitsfranaises,aplongde10,16%.Toutescesbanquesfontl'objetd'une
dfiancegnralise:onleurreprochenotammentdenepasavoirassezdefondsproprespour
compenserleurexpositiondesactifsrisqus,telleslesdettesgrecque,italienneouportugaise.
>>LirelelexiqueComprendrelesmotsdelafinance(/economie/article/2011/10/03/lesmotsdela
finance_1580330_3234.html)
Depuislesannes1970,lesbanquesontpourtanttincitessedoterd'uncadrerglementaire
etprudentielsuffisammentstrictpourviternonseulementlesfaillites,maisaussileurs
rpercussionssurd'autressecteursdel'conomie.
Allemagnedel'Ouest,annes1970
C'esten1974quevoitlejourlavolontd'inciterlesbanquesharmoniserleurspratiqueset
respecterdesnormescommunesdescurit.Cetteannel,lesecteurbancaireafrlla
catastrophe:lafaillitedelabanqueouestallemandeHerstattafortementbranllemarchdes
changesparalysantjusqu'ausystmedespaiementsinterbancairesdeNewYorketafailli
entranerlachutedeplusieursautrestablissements.Fortheureusementcirconscrite,lachutede
Herstattamisenvidencelesrisquessystmiqueslisuneinternationalisationdeplusenplus
poussedesbanques.
Peuaprscettefaillite,undirecteurdelaBanqued'Angleterre,PeterCooke,proposelarunion
d'uncomitrunissantlesbanquescentralesetdesorganismesderglementationetde
surveillancebancairedespaysduG10(France,Belgique,Canada,Italie,Japon,Luxembourg,
Allemagne,PaysBas,Suisse,Espagne,Sude,RoyaumeUni,EtatsUnis).Sapropositionest
adopteetcecomitserunitdornavantBle(Suisse)quatrefoisparan,sousl'gidedela
Banquedesrglementsinternationaux(BRI).
Desrglessansvaleurcontraignante
LeComitn'aqu'uneautoritmoralesurlesbanquesetinstitutionsfinancires:ildictedes
recommandationsetdesbonnespratiques.Leurapplicationestlaissel'apprciationdesEtats
http://www.lemonde.fr/crisefinanciere/article/2011/10/03/deherstattalehmanbrotherstroisaccordsdebaleet35ansderegulationbancaire_1581336 1/4
12/11/2016 DeHerstattLehmanBrothers:troisaccordsdeBleet35ansdergulationbancaire
membres.Parexemple,lesEtatsUnissontrputspourtranerdespiedslorsqu'ils'agitdemettre
enuvrelesrecommandations:lesaccordsdeBleIIyonttquasimentpassslatrappe.
Washingtonananmoinsaccept,en2010,d'appliquerlesrglesdeBleIII,quidevraiententrer
envigueuren2013.
L'audienceduComitestenfaitbienpluslargequeleseulgroupedesmembresfondateurs.La
premirepublicationducomit,intitule"ConcordatdeBle",estlaboreen1975etrevueen
1983.Elleposeleprinciped'unesurveillanceconsolided'ungroupebancaireoufinancier,y
comprispourdestablissementsfinanciersquinefontpasl'objetd'unesupervisionparles
autoritsdupaysd'origine.LeConcordattablitenoutrelacomptencedel'autoritde
surveillancedupaysd'accueilpourlecontrledessuccursalesbancairesdugroupe.Ces
mesuresnetraitentqu'unvoletmodestedelargulationceluidelasurveillancedesbanques
l'internationalmaisc'estundbut.
WallStreet,annes1980
Lesannes1980sontdesannesparticulirementlucrativesetagitessurlesmarchs.C'est
l'poquedesprofitssanslimiteetdesobligationspourries,lesfameux"junkbonds"mispour
rembourserladettedespaysmergents,Mexiqueentte,embourbsdansunecrisefinancire
quilesarendusinsolvables.C'estaussil'poqueolesdfaillancesd'emprunteurssemultiplient
dansuneAmriquepauprise.
LeConcordatdeBleapparattrsvitelimitfacecesnouveauxdfis,d'autantplusquela
financeinternationale,enpleinessor,exigeuneharmonisationdesrglementationsbancaires
afindeluttercontrelesdistorsionsdeconcurrence.
RatioCooke:del'importancedesfondspropres
LespremierstravauxdegrandeampleurduComitaboutissentlapublication,en1988,d'un
accordsurunratiointernationaldesolvabilit,baptis"ratioCooke",dunomdel'instigateurdu
Comit.Ceratioestaucurdesaccordsdits"deBleI".
LeratioCookeestunlmentfondateurdelargulationbancaire:ilmetenvidenceleprincipe
selonlequellefinancementdechaquerisquedoitcomprendreuncertainmontantdefonds
propres.Cetteprcautiondoitpermettred'assurerlascuritglobaledumarchetdeminimiser
lesrisquesdenaturesystmiqueenvitantl'"effetdomino".
LeratioCookerefltelerapportentrelemontantdesfondspropresetceluidesencoursdecrdit:
lesaccordsdeBle1lefixent8%.Dansledtail,cemontantsediviseentroiscatgories:le
noyaudurouTIER1(quidoittrede4%),lesfondsproprescomplmentairesouTIER2,les
fondspropressurcomplmentairesouTIER3.
LachutedeBarings,victimedu"roguetrading"
LesaccordsdeBleIsontfondamentauxpourlarglementationdusystmebancaire,maisilsse
rvlentrapidementinsuffisants:ilsneprennentpasencomptelesactivitshorsbilandes
banquesunelacunequineserajamaiscombleetilsnediffrencientpasassezfinementles
niveauxderisqueprisparlestablissementsfinanciers.
En1995,lescandaledelaBaringsachvedeconvaincreleComitdes'attelerunervisionet
unapprofondissementdesrgles.StardelabanqueBarings,unedesplusvieillesinstitutions
anglaises,NickLeeson,peine25ansl'poque,raliseaudbutdesannes1990desprofits
colossauxsurson"desk"deSingapour.Spcialisdansletradingdesproduitsdrivs,sesgains
reprsententen1993prsde10%desbnficesdelabanque.Jusqu'ceque,confrontdes
difficults,ilnesemettedissimulersespertesdansuncompted'erreurs,ledsormaisclbre
compte88888.
Ignoresparlecontrletotalementdfaillantdelabanque,lespertess'accumulentjusqu'
reprsenterprsdelamoitiducapitaldelaBarings.Etc'est,avecunegrandeironie,une
catastrophenaturellequivamettreaujourlesactivitsfrauduleusesdeLeeson.Le17janvier
1995,untremblementdeterreKob(Japon)faitplongerlesindices.Or,pourtenterde
compensersespertes,LeesonavaitprisdespositionsenpariantsurlefaitqueleNikkeil'indice
pharedelaBoursedeTokyonechuteraitpasendessousd'uncertainseuil.Cedernierest
largementfranchiaprslesisme.Sespertessontalorsdmasques.
Detelsagissementsonttrenduspossiblesparunesuccessiondemanquementsdelapartde
lahirarchiedeLeeson,maisilsontgalementtfavorissparlefaitque,cettepoque,etpas
seulementlaBarings,untraderpeutagirlafoisen"front"eten"backoffice":lamme
personnepassel'ordreetl'enregistre...ensaisissantleschiffresqu'ilveut.Facel'ampleurdu
dsastre,Leesonchoisitdefuir.IlestrattrapenAllemagne,arrtetcondamnsixansetdemi
http://www.lemonde.fr/crisefinanciere/article/2011/10/03/deherstattalehmanbrotherstroisaccordsdebaleet35ansderegulationbancaire_1581336 2/4
12/11/2016 DeHerstattLehmanBrothers:troisaccordsdeBleet35ansdergulationbancaire
deprison.LescandaledelaBaringsvaentraneruneprofonderefontedesattributionsdesfront,
middleetbackoffices,etcedanstouteslessallesdemarchsdumonde.
Unpeuplustard,audbutdesannes2000,plusieursscandalescomptablesbranlentlesEtats
Unis.Enron,WorldCom,ArthurAndersen,autantdesocitdevenuesclbrespouravoirchut
lasuited'accusationsdecomptabilitfalsifie.ParalllementauxaccordsdeBleIIsontalors
laboresdenouvellesnormescomptablesapplicablesl'chellemondiale,lesnormesIFRS
(Internationalfinancialreportingstandards).
BleII,troispiliersfondateursducadrerglementaire
Publisen2004,lesaccordsdeBleII(http://www.bis.org/publ/bcbs107fre.htm)proposent,l'aunedes
rcentesturbulences,(http://www.bis.org/publ/bcbs107fre.htm)d'intgrerlerisque"oprationnel"(fraudeset
dfaillancesinformatiques)danssoncadred'analyseetd'amliorerlaperceptiondurisquede
crditens'intressantdeplusprslaqualitdesemprunteurs.
Cettenouvellesalved'accordssedclineentroisvolets.
Exigencedefondspropres:BleIIprenddoncencomptelesrisquesoprationnelsetdes
risquesdemarch,aulieudesecantonnerauxrisquesdecrdit.LeratioCookeestdefait
remplacparleratioMcDonough,dunomduprsidentenexerciceduComit,WilliamJ.
McDonough,quiprvoitquelesfondspropresdelabanquesoientsuprieurs8%des
risquesdecrdits(85%duratio)+desrisquesdemarch(5%duratio)+desrisques
oprationnels(10%duratio).
Surveillancedelagestiondesfondspropres:lesbanquespeuventfixerdesratios
prudentielsencorepluslevsdanslesdomainesquileursemblentimportantspourleur
stratgie,chargeensuitepourellesdeprouverqueleursfondspropressontsuffisants.
Transparencedesmarchs:desrglessonttabliesquantl'informationmisela
dispositiondupublicsurl'actif,lesrisquesetleurgestion.L'uniformisationetlatransparence
desrglesbancairesimpliquentuneuniformisationdelaprsentationdesportefeuillesde
risque,cequipermetcesportefeuillesd'trelusetcomprisdanstouslespaysolabanque
faitdesaffaires.
Pointimportant,lesaccordsdeBleIIfontlapartbellelanotationfinancireetraffirmentson
importancepourbienvaluerlesrisques.Cependant,lesaccordsprvoientquecettenotation
peuttresoiteffectuepardesagences(Standard&Poor's,Fitch,Moody's...trsdcries
aujourd'hui),soitraliseeninterneavecdesmthodologiespropres.Enaucuncaslesaccords
n'imposentlerecoursauxagencesdenotation.
L'pouvantailLehmanBrothers
Pourtantbientoffs,lesaccordsdeBleIIn'empcherontpasladroutefinancirede2008.La
faillitedeLehmanBrothers,dontlesactifstaientpourtanttrsbiennots,n'auraitpasdse
produiresilesaccordsavaientcorrectementfonctionn.Encoreauraitilfalluqu'ilssoient
appliqus!Eneffet,BleIIn'estjamaisentrenvigueuroutreAtlantique...Maisilsonttoutefoisfait
lapreuvedeleurinsuffisanceparailleursetunervisionlalumiredesenseignementsdela
crises'impose.
LesaccordsdeBleIII(http://www.bis.org/publ/bcbs189_fr.pdf),finalissendcembre2010,ontdansleur
lignedemirelesactivitshorsbilandesbanquesnotammentsurlesproduitsdrivsetleurs
fondspropres,quiapparaissentcommedeplusenplusinsuffisantsparrapportauxrisquespris
parlesbanquessurlesmarchs.Lesrisquespesantsurlaliquiditsontgalementabords.
Destinsentrerenvigueuren2013,lesaccordsdeBleIIIcomportentquatregrandsobjectifs:
Renforcerleniveauetlaqualitdesfondspropres:leratioCoreTier1(composanteactions
etassimilsduratioTIER1)doitpasserde24,5%desactifsdelabanque,tandisquele
ratioTIER1doitquantluitreaumoinsgal6%,contre4%auparavant.
Mettreenplaceunratiodelevier("leverageratio"):cettemesureobligelesbanques
immobiliserenfondspropresl'quivalentde100%deleursengagementsdanslacatgorie
desfinancementsl'exportation,soitcinqfoisplusqueleniveaurequisactuellement(20%).
Lecotdecettemesureesttrscritique.Beaucoupdebanquesinternationales,notamment
britanniques,trsactivessurcetypedeprts,ysontparticulirementexposesetfont
pressionpourunemodificationdecettedisposition.
Amliorerlagestiondurisquedeliquiditparlacrationdedeuxratiosdeliquidit:unratio
deliquidittrentejoursetunratiodeliquiditpluslongterme,surunan.
http://www.lemonde.fr/crisefinanciere/article/2011/10/03/deherstattalehmanbrotherstroisaccordsdebaleet35ansderegulationbancaire_1581336 3/4
12/11/2016 DeHerstattLehmanBrothers:troisaccordsdeBleet35ansdergulationbancaire
Renforcerlesexigencesprudentiellesconcernantlerisquedecontrepartie:danscevolet,
l'accentestmissurlerledeschambresdecompensation,quienregistrentl'ensembledes
transactionsfinanciresetenassurentlerglementlivraison.Lepassageobligparune
chambredecompensationestunegarantiedelabonnefindestransactions.Or,bonnombre
d'oprations,passessurdesmarchsdegrgr,surdesplatesformesalternativesde
tradingousurdesdarkpools,leurchappent.
LancessitdesaccordsdeBleIIIfaitl'objetd'unquasiconsensus.MmelesEtatsUnisont
acceptderentrerdanslerangetdelesappliquerafinqu'unecriseidentiquecellede2008ne
sereproduisepas.Maisplusieursacteursconomiquespointentlerisquemacroconomique
importantqu'ilsfontplaner.Unetudedel'OCDE(http://ideas.repec.org/p/oec/ecoaaa/844en.html)publieen
fvrierestimeainsiquecesnormesrenforcespourraientcoterentre0,05et0,15%dePIBpar
anchaquepayssignataire.Al'heureolesconomiesdveloppesgrappillentpniblement1
ou2%decroissanceparan,cechiffrepassemal.
D'autrepart,l'exigenced'augmentationdesfondspropresestlafoisconsidrecomme
ridiculementfaiblelaplupartdesbanqueseuropennesvisentunseuil7%pourleratioTIER
1etprsentantunrisquedecontractionducrdit.Contractionquiseferaitauxdpensdu
financementdesentreprises,quisortenttoutjustedelacrise.
Toutefois,ilnefautpasoublierquel'horizond'applicationdeBleIIIestlointainencequi
concernel'augmentationdesfondspropres:lesbanquesontjusqu'2019poursatisfaireces
exigences.Cettedateestsuffisammentloignepourtranquilliserlesbanques,etleurpermettre
d'augmenterleursfondspropresleurrythme,maisbeaucouptroppourapaiserlescraintesd'une
nouvellefaillite.
AudreyFournier
http://www.lemonde.fr/crisefinanciere/article/2011/10/03/deherstattalehmanbrotherstroisaccordsdebaleet35ansderegulationbancaire_1581336 4/4