Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven

Bron: Didactisch model van Gelder

Student(e) Maarten Otten Mentor Sandra van Dijk

Klas PEH16VB Datum 14-03-2017
Stageschool De Korenaar Groep 4/5
Plaats Eindhoven Aantal lln 28
Vak- vormingsgebied: Geschiedenis
Speelwerkthema / onderwerp: De wraak van de Friezen

Persoonlijk leerdoel:
- Ik wil dat ik positief gedrag snel kan herkennen en dit zoveel mogelijk benoemen en complimenteren
- Ik wil dat ik de aandacht van de kinderen terug kunnen krijgen, binnen een redelijke tijd en op een manier die geen overbodige moeite kost
- Ik wil dat ik kan zien dat de kinderen aandachtig luisteren tijdens mijn instructie momenten

Lesdoel(en): De leerlingen weten aan het einde van de les, dat Nederland
in de tijd van v.Chr. 50 tot 350 ooit bezet werd gehouden door de Romeinen
en dat de inwoners ten noorden van de rijn toen Friezen heetten.
De leerling weet aan het einde van de les, dat de Friezen in opstand
kwamen tegen de Romeinen en kunnen uitleggen wat de oorzaak van de
opstand was.
Aan het einde van de les kunnen de leerlingen, voor minstens 6 van de
volgende begrippen of personages, uitleggen wie of wat het was: Nothfried,
de vader van Nothfried, Apronius, Olennius, Friezen, Romeinen, leger,
runderhuid, oerrund, krijger, forst, oorlogshoorn.
Evaluatie van lesdoelen: Beide lesdoelen worden gecontroleerd doordat hier vragen
over worden beantwoord in het werkboek. De werkboeken worden aan het einde van de
les nagekeken.
De meeste effectieve evaluatie van deze lesdoel is het afnemen van een korte toets.
Door hier een beloning tegenover te zetten blijf de test valide, omdat dit de kinderen
motiveert om hem goed te maken.
Beginsituatie: Deze groep bestaat uit 14 meisjes en 14 jongens, in totaal 28 kinderen. Er zijn een aantal kinderen met een taalontwikkelingsstoring, hierdoor is het
werken met beelden en het geven van fysieke voorbeelden erg belangrijk. Er is ook een zwak horend kind, daarom moet er tijdens het geven van instructie altijd een
microfoontje gedragen worden. Verder zijn er nog een aantal kinderen met concentratieproblemen. Het is belangrijk om deze kinderen extra in de gaten te houden en,
als dit mogelijk is, extra persoonlijke aandacht te geven.
De groep houdt van veel samenwerken. Er zijn echter een aantal kinderen die minder goed met elkaar overweg kunnen. Dit veroorzaakt regelmatig ruzies, die meestal
aandacht van de leerkracht vraagt, om deze op te lossen. Het is dus belangrijk dat de juiste combinaties worden gemaakt bij het samenwerken en coperatief leren.
De kinderen zitten ingedeeld in tafelgroepjes. Deze groepjes veranderen eens in een aantal weken, dit zijn de kinderen gewend. De groepjes zijn ontworpen door mijn
mentor. Zij houdt hierbij veel rekening met de onderlinge relaties van de groep. Deze groepjes zijn dus prima te gebruiken voor het samenwerken.

De leerlingen werken met de methode speurtocht. Ze hebben hiervoor al onderdelen behandeld van andere tijdvakken en hebben al eens eerder van de Romeinen
gehoord. Het begrip Romein zullen ze wel herkennen, maar het zal goed zijn om dit nog eens extra te herhalen. De strijd tussen de Friezen en Romeinen is nieuw
voor de leerlingen en dit zal dus uitgebreid besproken moeten worden.

Lesverloop
Tijd Leerinhoud Didactische handelingen Leeractiviteit Materialen / Organisatie
Leraar leergedrag leerling(en)
15:00 Introductie Laat een filmpje zien die uitlegt hoe de De leerlingen kijken naar het filmpje. Digibord
Romeinen in Nederland terecht zijn gekomen.
10:00 Begrippen Laat een aantal lastige begrippen op het bord De leerlingen die een beurt krijgen, krijgen de kans om de Digibord
en inleiding zien. Wie weet wat n van deze begrippen begrippen uit te leggen.
karakters betekent?
Leg de overige begrippen uit (zie PowerPoint). De leerlingen luisteren naar de uitleg van de begrippen.
Stel de klas voor aan de personen: Nothfriend,
vader van Nothfriend, Olennius, Apronius. De leerlingen luisteren naar de introductie van de personen.
10:00 Het verhaal Vertel en acteer het verhaal van het handboek. De leerlingen luisteren naar het verhaal en reageren hier Digibord, zwaard
Maak hierbij gebruik van een (speelgoed) soms op.
zwaard en de PowerPoint met de
achtergronden van de verschillende scenes.

15:00 Werken met De leerlingen maken de opdrachten uit het De leerlingen zijn de opdrachten uit het werkboek aan het Werkboek en schrift.
fluisterstem werkboek en leveren deze daarna in. maken.
5:00 Afsluiting Kan iemand mij vertellen wat *begrip* ook De leerlingen die een beurt krijgen vertellen wat de Toets
10:00 alweer was? Ga alle behandelde begrippen nog begrippen betekenen of wat ze van de les vonden.
eens langs. De kinderen maken de toets.
Deel een toets uit en laat de kinderen deze
maken.
Wat vonden jullie van deze les vorm?

Persoonlijke reflectie:

Om de betrokkenheid van de kinderen hoog te houden heb ik een les voorbereid met heel veel beeldend materiaal. Hierdoor hou ik ook
gelijk rekening met de kinderen dit een taalontwikkelingsstoring hebben. Tijdens de les was er een hele hoge betrokkenheid. Bij mijn
toneelstukje was er ook een grote betrokkenheid. De kinderen zaten op het puntje van hun stoel. Het ging zo goed dat ik uiteindelijk te lang
aan het woord ben geweest. Hierdoor is het in mijn tijdsbewaking misgelopen. Ik heb hierdoor niet meer met de klas kunnen evalueren.
Verder had ik ze de les van de methode laten maken na mijn instructie moment en toneelstuk. Wellicht had ik hier een andere werkvorm
kunnen kiezen om de les nog aantrekkelijker te maken. In het vervolg zou ik in ieder geval ervoor zorgen dat ik tijd over hou voor het
nabespreken met de klas.
Bijlage 2 Format Toelichting lesontwerp
Student: Maarten Otten
Vakgebied: Geschiedenis
Klas: 1B
Kennis over (kinderen in) de
groep is nadrukkelijk
verwerkt in de omschrijving
van de beginsituatie van de
groep, zowel in
pedagogische zin (gedrag,
groepsverhoudingen,
groepsdynamiek) als in
didactische zin
(vakspecifieke
beginsituatie).
De lesdoelen zijn
afgestemd op de
beginsituatie. In de
formulering ervan wordt
zichtbaar dat kennis van
vakdidactiek en leerlijnen
op een logische manier is
verwerkt.
Werk- en
groeperingsvormen zijn
afgestemd op specifieke
kenmerken van de groep n
op specifieke kenmerken
van vakdidactiek.
Werk- en
groeperingsvormen zijn
functioneel ondersteunend
bij het behalen van de
lesdoelen.
Een aanzet tot
samenwerkend leren krijgt
op een logische wijze plek in
het lesontwerp.*
Docent: Sandra Van Dijk
Stagegroep: 4/5
Welke keuzes heb ik hier gemaakt?
Toelichting/ onderbouwing van keuzes
(denk hierbij met name kernbegrippen uit (vak-) specifieke theorie)
De beginsituatie is gebaseerd op meerdere bronnen. Ik heb een
groepstypering gemaakt, dit document gaat inhoudelijk diep in op de
kinderen die extra aandacht nodig hebben en de groep als geheel.
Gebaseerd op dit document heb ik een groepsoverdenking geschreven.
Deze groepsoverdenking beschrijft wat belangrijk is om in de gaten te
houden bij deze groep. Verder heb ik gesprekken met mijn mentor
gevoerd en vragen gesteld. Gebaseerd op de informatie van mijn mentor
en deze twee documenten heb het eerste deel van mijn beginsituatie
omschreven.
Het tweede deel van mijn beginsituatie verteld wat de leerlingen
vakinhoudelijk al hebben gehad. De bronnen hiervoor zijn informatie van
de methode die wordt gehanteerd. mijn mentor, mijn eigen observaties en
eventueel mijn eigen voorafgaande lessen.
Mijn lesdoelen hebben te maken met de Tule kerndoelen 51, 52 en 53.
Kerndoel 52 en 53 heeft een leerlijn die te maken heeft met de tijd van de
Grieken en romeinen. De leerlingen leren over een gebeurtenis uit deze
tijd en de belangrijk personen die daarmee te maken hadden. Tot slot
komt de leerlijn tijdsaanduiding van kerndoel 51 aan bod. Het verhaal
speelt zich namelijk af in een bepaalde eeuw.
De werkvorm die ik heb gebruikt is het opvoeren van een spannend
toneelstuk, met een speelgoedzwaard en een PowerPoint met
achtergronden als decor. Deze werkvorm past heel goed bij mijn groep,
omdat ik zo rekening houd met alle leerlingen. Het zorgt voor een hoge
betrokkenheid, dus zelfs de kinderen met concentratie problemen blijven
in het verhaal. Verder ben ik beeldend bezig, dit ondersteund de leerlingen
met een taalontwikkelingsstoring. Het past ook perfect bij de vakdidactiek,
omdat bijna de hele les op deze manier een beeldvormer is geworden.
Werkschrift invullen wordt gebruikt voor het evalueren van de lesdoelen.
De leerlingen mogen overleggen tijdens het maken van de opdrachten.
Deze keus heb ik gemaakt, omdat ze tijdens het toneelstuk en het stukje
instructie al continu aan het luisteren zijn. Het is onmogelijk om de
kinderen nog langer stil te houden.
Een aanzet tot ontdekkend
leren krijgt op een logische
wijze plek in het
lesontwerp**

De proces- en
productdoelen worden
expliciet gevalueerd met
de kinderen.
Door een toets af te nemen en deze na te kijken kan de volgende les hier
op teruggepakt worden. De evaluatie vind dan niet direct na de les plaats,
maar in het begin van de volgende les.

De werkvormen die worden
gehanteerd bij evaluatie
zijn passend bij
vakdidactiek en sluiten aan
op specifieke kenmerken
van de groep.
In het geval van deze les is dit een goede evaluatie. De kinderen hebben
veel gehoord en gezien en hebben zich langdurig moeten concentreren.
Het klassikaal bespreken van lesdoelen gaat heel lastig worden. Een toets
afnemen en deze nakijken en daar vervolgens de volgende les op
terugkomen zorgt voor wat rust in de les. Het roept ook nieuwsgierigheid
op bij de kinderen die hun cijfer willen weten.

*bij tenminste 3 lesontwerpen

** bij tenminste 1 lesontwerp
Bijlage 3 Feedback op lesontwerp en toelichting (klassikaal)
(domeinexperts stap 7 -)

Student: Nicole Daris Docent: Vincent Hoeks

Vakgebied: geschiedenis Stagegroep: 1/2
Klas: 1B Datum feed-forward: 23-3-2017

Voldoet aan Bijstelling gewenst: wat kan student doen om

gewenste product op dit onderdeel te verbeteren?
situatie
Kennis over (kinderen in) de groep is Wat hebben ze in eerdere groepen gedaan?
nadrukkelijk verwerkt in de omschrijving Tijdsbesef?
van de beginsituatie van de groep, Ik mis het pedagogische stuk. Je hebt groep 0,
zowel in pedagogische zin (gedrag, 1 en 2. Vertel iets over de groepsverhoudingen.
groepsverhoudingen, groepsdynamiek) En hoe staat het met gedrag en dynamiek?
als in didactische zin (vakspecifieke Haal informatie uit je typering/overweging.
beginsituatie).

De lesdoelen zijn afgestemd op de Eigenlijk is wat je schrijft in je verantwoording

beginsituatie. In de formulering ervan een verantwoording van de keuze voor je
wordt zichtbaar dat kennis van doelen/thema.
vakdidactiek en leerlijnen op een
logische manier is verwerkt. In ieder geval kerndoel 51 dient hier een plek te
krijgen. Maar ook kerndoel 37 (identiteit, binnen
cultureel erfgoed).
Voeg hier ook een procesdoel toe.
Groepsbinding. Maar ook het eigen individu
mag shinen.
Maar ook het stellen van historische vragen. Dit
is ook proces.
Vertellen van een verhaal.
Werk- en groeperingsvormen zijn Sterke Je vertelde iets over stiltebewaker,
afgestemd op specifieke kenmerken van verantwoording tijdsbewaker. Maak dat inzichtelijk.
de groep n op specifieke kenmerken van hoe je de
vakdidactiek. groepjes hebt
gemaakt.
Werk- en groeperingsvormen zijn goed
functioneel ondersteunend bij het behalen
van de lesdoelen.

De proces- en productdoelen worden Je weet nu hoe Hoe evalueer de procesdoelen?

expliciet gevalueerd met de kinderen. de kinderen Hoe weet je of alle kinderen het productdoel
van groep 2 hebben behaald?
het hebben
gedaan.
De werkvormen die worden gehanteerd Hoe kun je de voortgang op tijdsbesef
bij evaluatie zijn passend bij evalueren?
vakdidactiek en sluiten aan op Schrijf vragen op die je gaat stellen.
specifieke kenmerken van de groep. Het groepsgevoel ga je waarschijnlijk pas over
een tijdje merken. Beschrijf dit.
*Een aanzet tot samenwerkend leren krijgt op een logische wijze plek in ten minste drie lesontwerpen
**Een aanzet tot ontdekkend leren krijgt op een logische wijze plek in ten minste n lesontwerp

Opmerkingen

Heel sterk dat je een geschiedenisles met kinderen uit groep 1 en 2 gaan doen. Je laat ze hun
eigen beeldvormer meenemen. Je verantwoordde in de les waarom ze er na de kring niets
mee konden doen (netjes mee omgaan, in zakken aanbieden). Schrijf dit ergens op.
Hebben de kinderen dit ook op papier gekregen? Voeg dit dan toe. Als ze het alleen
gehoord hebben, is het knap dat veel kinderen iets meenamen.
Kijk hoe alle 5 de beeldvormers terugkwamen. En reflecteer hier ook op. Was er
betrokkenheid? Waarom was die er?
Kerndoel 37. Je zou hierover nog iets kunnen vinden in deze powerpoint over erfgoed.

Wil je echt zeker weten dat je alle ingredinten van een goede geschiedenisles hebt benut,
gebruik dan voor geschiedenis dit formulier.
Bijlage 3 Feedback op lesontwerp en toelichting (klassikaal)
(domeinexperts stap 7 -)

Student: Marissa Lambrechts Docent: Vincent Hoeks

Vakgebied: geschiedenis Stagegroep: 7B
Klas: 1B Datum feed-forward: 23-3-2017

Voldoet aan Bijstelling gewenst: wat kan student doen om

gewenste product op dit onderdeel te verbeteren?
situatie
Kennis over (kinderen in) de groep is Vakinhoudelijk Wat hebben ze in eerdere groepen gedaan?
nadrukkelijk verwerkt in de omschrijving Da Vinci, wat Wat hebben ze van Da Vinci gehad?
van de beginsituatie van de groep, ze nu aan het Tijdsbesef?
zowel in pedagogische zin (gedrag, doen zijn. Ik mis het pedagogische stuk. Je noemt iets van
groepsverhoudingen, groepsdynamiek) tafelgroepjes. Dat zegt iets over
als in didactische zin (vakspecifieke groepsverhoudingen. Maar hoe staat het met
beginsituatie). gedrag en dynamiek? Haal informatie uit je
typering/overweging.
De lesdoelen zijn afgestemd op de 1 kerndoel Alle kerndoelen voor geschiedenis zouden hier
beginsituatie. In de formulering ervan voor een plek kunnen krijgen. Maak ze eigen door,
wordt zichtbaar dat kennis van geschiedenis net als je bij kerndoel 52 doet, te noemen dat je
vakdidactiek en leerlijnen op een en 1 voor alleen tijdvak 2 behandeld.
logische manier is verwerkt. aardrijkskunde Voeg hier ook een procesdoel toe. Ze leren
Da Vincidoel tenslotte samenwerken in deze les.
Maar ook het stellen van historische vragen. Dit
is ook proces.
Werk- en groeperingsvormen zijn Ze mogen als
afgestemd op specifieke kenmerken van groepje vragen
de groep n op specifieke kenmerken van stellen over het
vakdidactiek. voorwerp.
Ze zijn dat
gewend,
omdat ze al
langer in deze
tafelgroepjes
zitten. Goed.
Werk- en groeperingsvormen zijn goed
functioneel ondersteunend bij het behalen
van de lesdoelen.

De proces- en productdoelen worden Wat je schrijft Hoe evalueer de procesdoelen?

expliciet gevalueerd met de kinderen. over de Hoe weet je of alle kinderen het productdoel
werkbladen is hebben behaald?
op zich goed.
Hiermee
evalueer je het
productdoel
voor de hele
klas in de les.
De werkvormen die worden gehanteerd Hoe kun je de voortgang op tijdsbesef
bij evaluatie zijn passend bij evalueren?
vakdidactiek en sluiten aan op specifieke Hoe kun je de voortgang op kerndoel 53
kenmerken van de groep. evalueren?

*Een aanzet tot samenwerkend leren krijgt op een logische wijze plek in ten minste drie lesontwerpen
**Een aanzet tot ontdekkend leren krijgt op een logische wijze plek in ten minste n lesontwerp

Opmerkingen

Heel sterk dat je vanuit de methode vakoverschrijdend bezig bent door de aansluiting te zoeken
met bijv. aardrijkskunde. Goed dat je beeldvormers hebt gezocht die de kinderen mogen
aanraken
etc., Beschrijf vervolgens hoe je ALLE 5 de soorten beeldvormers laat terugkomen. Volgens
mij zitten ze er allemaal in. Sterk.

Je behandelt feitelijk cultureel erfgoed van Itali. Kerndoel 37. Je zou hierover nog iets
kunnen vinden in deze powerpoint over erfgoed.

Wil je echt zeker weten dat je alle ingredinten van een goede geschiedenisles hebt benut,
gebruik dan voor geschiedenis dit formulier.
Bijlage 5 Format sterkte-zwakteanalyse

Naam van student: Maarten Otten

Les / vakgebied : Geschiedenis

Voor elk van de vier gekozen lessen doorloop je het volgende stappenplan

Stap 1:
Inventarisatie (schematische weergave) van alle bevindingen
Sterk Kan beter
Lesontwerp In deze les heb ik veel De evaluatie had veel
beeldvormers gebruikt. sterker en uitbundiger
Ik heb mezelf zelfs als gekund. De koppeling met
beeldvormer gebruikt de literatuur ontbreekt.
door een toneelstuk op
te voeren. Hierbij
maakte ik gebruik van
een nep zwaard en een
PowerPoint voor
achtergronden, zoals
een romeins fort.
Onderbouwing van lesontwerp Ik had geen koppeling met
de doelen van tule en geen
werkvormen. De leerlingen
hebben uiteindelijk
zelfstandig hun werkschrift
ingevuld, hier had ik veel
meer mee kunnen doen.
De koppeling met de
literatuur ontbreekt.
Lesuitvoering (eigen reflectie) Heel erg beeldende les. Zorg er voor dat er tijd blijft
voor het evalueren met de
kinderen.
Lesuitvoering (feedback wpb) PowerPoint presentatie Controleer je doelen.
als ondersteuning en Ondanks dat je een rol
verteller, heel leuk! speelt, probeer wel op je
taalgebruik te blijven letten.
Overig (bv vanuit overige/ tussentijdse feedback van De kinderen waren heel Tijdens het maken van de
medestudenten, docenten, werkplekbegeleider) erg betrokken. opdrachten was het onrustig,
Je straalt enthousiasme probeer de aandacht terug
uit. te krijgen.
Je gebruikt veel
beeldvoermers.

Stap 2:
Koppeling van bevindingen aan kritische handelingen
B.1 Leerdoelen stellen, 7.3 onderzoekende en reflectieve houding.
Niet alleen heb ik feedback gehad van een medestudent, deze medestudent was er ook bij tijdens
mijn les. Ik had het zo kunnen regelen dat n van mijn klasgenoten mijn les kon bijwonen, aangezien
we dezelfde stageschool hebben. Als extra was er nog een lerares bij, die die dag ondersteunde in
mijn groep. Ik heb van haar mondeling ook nog positieve feedback gehad.
B.2 Leeractiviteit ontwerpen, leeromgeving inrichten.
Ik had het digibord omgetoverd tot een achtergrond met behulp van mijn PowerPoint. Hierdoor leek
het daadwerkelijk alsof de klas een toneelstuk aan het kijken was. De hele groep was van begin tot
het einde betrokken en zaten bijna letterlijk in het verhaal.
E.2 Bespreken van opbrengsten en kwaliteit van leeractiviteiten met collegas.
Dit had ik voor deze les op voorhand al gedaan. Ik had de methode bekeken en het ging om een
voorlees les. Ik kwam direct op het idee om hier een vertel les van te maken, omdat ik er van
overtuigd was dat ik hiermee een veel hoger leerrendement zou hebben. Ik heb dit met mijn mentor
besproken en ze was het er in dit geval mee eens. Ze heeft mij er vervolgens in vrijgelaten hoe ik het
invulling zou geven. Achteraf hebben we er nog kort mondeling over gereflecteerd. We kwamen
allebei tot de conclusie dat dit een hele geslaagde manier was voor het overbrengen van kennis.
A.4 Interactie aangaan met de groep, 3.12 feedback aan de leerlingen.
Helaas heb ik hier weinig tot niks mee gedaan tijdens deze les. Enkel tijdens het moment van
zelfstandig werken heb ik hier en daar een paar kinderen gesproken en kunnen voorzien van
feedback. Het klassikaal evalueren ontbrak echter compleet.
B.2 Leeractiviteit ontwerpen, 3.6 werkvormen en groeperingsvormen.
De enige werkvorm die ik had was het zelfstandig werken in het werkschrift. Dit is erg saai en
standaard. Ik had hier iets anders kunnen bedenken.
Hoe kan ik de kernactiviteit van mijn les het beste vormgeven en, als ik hier de methode voor wil
gebruiken, hoe doe ik dat dan op een leuke manier die aansluit bij mijn les?

Stap 3:
Benoem de essentie

Beeldend een hele sterke les. Het toneelstuk zorgde voor een enorme betrokkenheid en kwam echt bij
de kinderen binnen. In het vervolg moet ik de kern anders vormgeven, zodat de kinderen ook hier
betrokken blijven en dit ook aansluit bij de rest van mijn les. Verder had ik de introductie moeten
inkorten, zodat ik ruimte had voor een goede evaluatie. Had ik hiervoor gezorgd, dan was het een
complete les geweest.