Sie sind auf Seite 1von 4

02/04/2017 bioeticaesubjetividade

BioticaeInterdisciplinaridade
JosRobertoGoldim

Resumo
AticaAplicadasurgecomoumarespostaaproblemas,umareflexocombasena
realidade.ABiotica,atualmente,consideradacomosendoaticaAplicadasquestes
dasadeedapesquisaemsereshumanos.ABioticaabordaestesnovosproblemasde
formaoriginal,secular,interdisciplinar,contempornea,globalesistemtica.Destaforma,
estimulanovospatamaresdediscussoedereflexo,quepodempossibilitarsolues
adequadas.

Summary
BioethicsandInterdisciplinarity
AppliedEthicsemergesasananswertoproblems,itisareflectionbasedonreality.
Nowadays,BioethicsisconsideredasbeinganAppliedEthicstohealthandresearch
questionsinhumanbeings.Bioethicsattacksthesenewproblemsinanoriginal,secular,
interdisciplinary,contemporary,globalandsystemicmanner.Inthisway,itstimulatesnew
discussionandreflectionlandings,whichcanallowadequatesolutions.

tica,ticaAplicadaeBiotica
Atica,aMoraleaLeisereferemsaesdesenvolvidaspelossereshumanos.Enquanto
queaticabuscaasjustificativasparaasaes,aMoraleaLeiestabelecemregraspara
asmesmas.Aregrasmoraistm,emgeral,carteruniversal,enquantoqueasleisse
aplicam,deformacompulsria,aumadeterminadacomunidadeorganizada.As
interrelaesdaticacomaMoraleaLeipodem,svezes,gerarconfusesouconflitos,
pormtodasastrssodiferentesvisessobreocomportamentohumano.

Onotveldesenvolvimentocientficoetecnolgicoverificadonareadasadefezcom
queinmerasnovasquestesfossemapresentadasaosprofissionaisqueatuamnesta
rea,deformaespecialaosmdicos.Onascereomorrer,aalocaoderecursoseos
limitesdapesquisaemsereshumanossoexemplosdisto.Estasquestes,segundoIlya
Prigogine,fizeramcomquetivssemosqueabandonar,nestefimdesculo,atranqila
quietudedejterdecifradoomundo.AticaAplicadasurgecomoumarespostaa
problemas,umareflexocombasenarealidade.

AsatrocidadescometidasduranteaSegundaGuerraMundial,especialmentepelos
nazistas,fezcomquefosseproposto,peloTribunaldeNuremberg,aprimeira
recomendaodecondutaadequadaspesquisaemsereshumanos,deabrangncia
internacional.OassimdenominadoCdigodeNurembergserviudebaseparainmeros
outrosdocumentosinternacionaiselegislaesnacionaisnareadepesquisaemseres
humanos.Estadiscusso,inicialmentejurdica,efortementeinfluenciadaporvalores
morais,resultouemumagrandereflexosobreasrelaesdaticacomapesquisa.

OcasoKarenAnnQuinleyumoutrobomexemplodeumproblemaqueresultouem
inmerosquestionamentos,reflexeseaes.Estajovem,de22anos,chegou,em
15/04/75,emergnciadoNewtonMemorialHospitaldeNewJerseyemestadodecoma,de
etiologianuncaesclarecida.dezdiasapsfoitranferidaparaoHospitalSt.Claire,tambm
deNewJersey.Osseuspaisadotivos,JosepheJuliaQuinlan,apsmuitareflexo,
incluindoconversascomoseuproco,Pe.Trapasso,tendoporbaseasinformaes
mdicasdapossvelirreversibilidadedoquadro,solicitaramaretiradadorespirador.Em
https://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 1/4
02/04/2017 bioeticaesubjetividade

01/08/75.omdicoresponsvel,Dr.Morse,apsterinicialmenteconcordadocomadeciso
dafamlia,senegouaatenderestasolicitao,porjulgarsemoraleprofissionalmente
impedidoderealizartalato.Afamliafoijustiasolicitaresteprocedimento.Emprimeira
instncia,oJuizMuir,em10/11/75,decidiuqueafamlianotinhacomoteratendidaasua
solicitao.OcasofoijulgadonovamentepelaSupremaCortedeNewJersey,que
designouoComitdeticadoHospitalSt.Claireparaestabeleceroprognsticoda
pacienteeassegurarqueamesmanuncaseriacapazderetornaraum"estadocognitivo
sapiente".EsteComit,atento,noexistia.OjuizdaSupremaCortedeNewJersey
presumiu,erradamente,queamaioriadoshospitaisamericanospossuamcomitsdetica
.EstasuposiodojuizbaseouseemumartigodaDra.KarenTeel.

ADra.Teel,mdicapediatra,sugeriuacriaodecomitsdeticaemhospitaiscomo
objetivodepossibilitarodilogoemsituaesclinicasindividuaiscomoumaformade
dividirresponsabilidades.Estaidiajhaviasidoproposta,em1803,porSirThomas
Percival,emseulivro"MedicalEthics",quandopropsacriaodeumrgocolegiado
ondeosmdicospudessemtrocaropiniessobrenovosprocedimentos.

CombasenasconclusesdoComitdeticadoHospitalSt.Claire,especialmente
constitudoparaatendersolicitaojudicial,aSupremaCortedeNewJersey,em
31/03/76,porsetevotosazero,concedeuaautorizaoparaaretiradadosequipamentos.
Orespiradorfoiretiradoeapacienteaindasobreviveumais9anos,vindoafalecersem
nuncaterapresentadoqualquermelhoranoseuquadroneurolgico.

Estecasotevedesdobramentosimediatos.OMassachusettsGeneralHospitalcriou,ainda
em1976,osubcomitdoComitdeCuidadosClnicos,constitudoporumpsiquiatra,um
advogado,umaenfermeiraintensivista,umoncologista,umcirurgioeumleigo.Estesub
comitrevisou15casosdepacientescomcncerquenotinhamqualqueresperanade
tratamento.

EstescasospermitemcaracterizarumaticaAplicadasquestesdeatenosadeeda
pesquisaemsereshumanos,quedenominadapormuitoscomoBiotica.Estareflexo
foi,segundoToulmin,aresponsvelpelaretomadadadiscussodaticapelacomunidade
comoumtodo,enoapenasdeformarestritaeacadmica,apontode,em1982,intitular
umartigoseude"Howmedicinesavedthelifeofethics".

AEvoluodaDefiniodeBiotica
ApalavraBioticafoiutilizadapelaprimeiravezpeloProf.VanRensselaerPotter,Doutor
emBioqumicaepesquisadornareadeoncologiadaUniversidadedeWisconsin/EEUU,
em1970,emumartigocientfico,queresumiaumcaptulodeumlivroseuqueestavano
prelo.Asuacaracterizaoinicialeraaseguinte: Nstemosumagrandenecessidadede
umaticadaterra,umaticaparaavidaselvagem,umaticadepopulaes,umaticado
consumo,umaticaurbana,umaticainternacional,umaticageritricaeassimpor
diante...Todaselasenvolvemabiotica,(...) .

Estadefinioeraextremamenteabrangente,incluindodiferentescamposde
conhecimentoeaomuitodspares.OProf.Potter,posteriormente,aplicouestamesma
caracterizaoparaaticaGlobalouBioticaGlobal.

Em1978,oProf.WarrenReich,doInstitutoKennedydetica,daUniversidade
Georgetown/EEUU,organizouaprimeiraversodaEnciclopdiadeBiotica.Adefinio
utilizadarestringiaosignificadodaBioticaao estudosistemticodacondutahumanana
readascinciasdavidaeaatenosade,enquantoqueestacondutaexaminadaa
luzdosprincpiosevaloresmorais .

OProf.DavidRoy,doCanad,em1979,acrescentaumanovacaractersticaBiotica,pois
afirmavaqueelao estudointerdisciplinardoconjuntodascondiesexigidasparauma
administraoresponsveldavidahumana,oudapessoahumana,tendoemvistaos

https://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 2/4
02/04/2017 bioeticaesubjetividade

progressosrpidosecomplexosdosaberedastecnologiasbiomdicas .O
reconhecimentodaBioticacomoumcampointerdisciplinarfoifundamental.Oprprio
Prof.Potterjhaviaafirmadoqueabioticaeraumaticainterdisciplinar,constituindose
emumaponteentreacinciaeashumanidades.

OProf.TristanEngelhardt,mdicoebioeticistadeHouston/EEUU,acrescentou,em1986,
umaoutracaracterstica,propondoqueaBiotica funcionacomoumalgicado
pluralismo,comouminstrumentoparaanegociaopacficadasinstituiesmorais .

OProf.GuyDurant,eticistadaUniversidadedeMontreal/Canad,em1995,caracterizoua
Bioticacomosendoa pesquisadesoluesparaosconflitosdevaloresnomundoda
intervenobiomdica .

NasegundaediodaEnciclopdiadeBiotica,de1995,oProf.Reichalterouasua
definioanteriordeBiotica,sintetizandoasprincipaisidiasexistentes.Caracterizoua
Bioticacomoo estudosistemticodasdimensesmoraisincluindovisomoral,
decises,condutaepolticasdascinciasdavidaeatenosade,utilizandouma
variedadedemetodologiasticasemumcenriointerdisciplinar .

AsMltiplasAbordagensdaBiotica
ABiotica,segundoDurant,umaabordagemoriginaldarealidadebiomdica,sendo,
simultaneamente:secular,interdisciplinar,contempornea,globalesistemtica.

ABioticatemumaabordagemseculareglobal,poisdelaparticipamasdiferentesvises
deprofissionaisdesade,filsofos,advogados,socilogos,administradores,
economistas,telogoseleigos.Aperspectivareligiosa,muitoassociadasquestes
morais,apenasumadasvisespossveis,masnoanica.Damesmaforma,uma
abordagemglobal,poisnoconsideraapenasarelaomdicopaciente.ABioticainclui
osprocessosdetomadadedeciso,asrelaesinterpessoaisdetodosossegmentose
pessoasenvolvidas:opaciente,oseumdico,osdemaisprofissionais,asuafamlia,a
comunidadeeasdemaisestruturassociaiselegais.

Ainteraodediferentessaberesesegmentosprofissionais,provocadapelosnovos
desafiosdaatenosadetransformaramaordem,atentoestabelecidanaprtica
mdicahabitual,emumasituaodecaos.Estecaospoucoapoucofoisendoorganizado,
deformapontual,comoauxliodaBiotica,gerandoumanovaordemlocal.Esta,porsua
vez,constantementerompidapelosdesafiosdosnovosconhecimentoseinquietudes
sociaisdelesdecorrentes.

Asnovasprticasdeatenosadesocadavezmaisexercidasporequipesde
profissionais,pressupondoaintegraodosmesmosemumfazercomum.ABiotica
surge,nestecontexto,comosdilemasoriundosdoexercciodestesprofissionais.A
Bioticanoseutilizasimplesmentedosconhecimentosdeoutrascincias,mascriaum
espaodedilogointerdisciplinar,ouseja,decolaboraoeinteraodediferentesreas
deconhecimento.ABiotica,comojfoienfatizadonasdefiniesanteriores,temuma
abordageminterdisciplinar.EdgarMorin,falandoarespeitodasuaposturainterdisciplinar
afirmava: Minhasviagensatravsdosterritriosdoconhecimentofizeramdemimum
contrabandistadosaber,eporissoqueossentinelasatiramemmim .Aresistnciade
algunssetoresemcompartilharsaberesrealmentepodeprovocartaltipode
posicionamento.

ABioticaabordaosnovosproblemasdeformacontempornea.Asimplesrepetiodas
respostastradicionaispodeserinadequada.Elaestimulanovospatamaresdediscussoe
dereflexo,quepodemvirapossibilitarsoluesadequadas.Anorepetioderespostas
nosignificaqueopassadonotenhaimportncia.Amemriaumdosfundamentosda
interdisciplinaridade.Amemriadeveservistacomoumprocessodecontnua
reconstruo.Amemrianogaranteaprecisodaobjetividade,masgaranteariquezada

https://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 3/4
02/04/2017 bioeticaesubjetividade

subjetividadequelhedfidedignidade.Omovimentodialtico,inerentea
interdisciplinaridade,permitereverovelhoparatornlonovo.Emtodoconhecimentonovo
sempreexistealgodeantigo.Novoevelhosofacesdamesmamoeda.Oimportante
resgatarerevisitarnossasexperincias.

Aparceria,segundoFazenda,acategoriamestradostrabalhosinterdisciplinares.A
interdisciplinaridadedeveservistanocomoumacategoriadeconhecimento,massim
comoumacategoriadeao,quepossibilitaodilogoentrediferentesformasde
conhecimento.Permitindo,assim,queosdiferentespensamentossecomplementemum
aosoutros,consolidandoaintersubjetividade.

ACincia,segundoHenriAtlan,sedesenvolveubaseadanapesquisaexperimental,quese
definecomoobjetiva.Comoanossavivnciadiriaestrepletadesubjetividade,no
surpreendequeoconhecimentocientficoparea,svezes,todeslocado.Pensouse,
ingenuamente,queasubjetividadepertenciaaomundodailuso,quedeviaserrejeitada,
reprimida,equesosaberobjetivoexpressavaaverdade.Hojeemdiasabemosquea
subjetividadenoumailuso,masumaoutraparte,nomenosimportante,doreal.

ABioticatem,igualmente,umaabordagemsistemtica,noselimitandoasolucionar
problemasisolados.Baseiaseparatalnaanliserigorosadosfatos,mascoerenteao
solucionardiversosdilemasmorais,utilizandocomoreferencialcritrioseprincpios
bsicos.

DiegoGraciapropequeexistemdoisdiferentesprocessosdecisriosemBiotica:o
macroeomicro.Oprocessodecisriomacrobioticodependedavontadegeral,entendida
atravsdoreferencialdeRousseau,umadecisopblica,atravsdaviapoltica.O
processodecisriomicrobiotico,porsuavez,dependedavontadeindividual,uma
decisoprivadaesolitria.

SegundoPellegrino,adecisonodevesertomadapelomdicoemlugardopaciente,nem
poresteindependentementedomdicooudacomunidade.Acondiomoralmentetima
aquelanaqualadecisoprovmsolidariamentedomdicoedopaciente.Omdicodeve
tomarasdecisescomopacienteenointeressedestemesmopaciente.

Osfatossepercebem,osvaloresseestimam,ouapreciamosoudesprezamos.Segundo
MaxScheller,todaapercepoestbaseadaemvalorao.DeacordocomDiegoGracia,
nosepodetomardecisesbaseandoseapenasemfatos!Adecisobaseadaapenasnos
fatosumerro.Osvaloressocomponentesrespeitveisdesteprocesso.Tomardecises
semusarosvaloresincorreto.

IstotudoBiotica,estagrandereainterdisciplinarquebuscaauxiliarnareflexodos
novosproblemasqueesto,constantemente,sendoapresentadosatodosns,individuale
coletivamente.

Aprimeiraversodestetextofoipublicadacomo:
GoldimJR.BioticaeInterdisciplinariedade.Educao,Subjetividade&Poder19974:248.

Bibliografia
MaterialdeApoioTextos
PginadeAberturaBiotica
Goldim/19972002

https://www.ufrgs.br/bioetica/biosubj.htm 4/4

Das könnte Ihnen auch gefallen