TOMASZ CZELEKO1, ANDRZEJ LIWCZYSKI1,2, PIOTR DZIEMIDOK3, WALDEMAR KARNAFEL3,4

CUKRZYCA ZNANA W 2012 ROKU OCENA

CHOROBOWOCI NA PODSTAWIE BAZY DANYCH
NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA (NFZ) W POLSCE
W RODOWISKU MIEJSKIM ORAZ WIEJSKIM
KNOWN DIABETES MELLITUS IN THE YEAR 2012 AS REGISTERED BY
THE NATIONAL HEALTH FUND FOR POLAND IN URBAN AND RURAL
POPULATIONS
Narodowy Fundusz Zdrowia
1

2
Oddzia Zdrowia Publicznego Wydziau Nauki o Zdrowiu Uniwersytet Medyczny w odzi
3
Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodki w Lublinie, Klinika Diabetologii
4
Warszawski Uniwersytet Medyczny

STRESZCZENIE. Na podstawie bazy danych z roku 2012 Narodowego Funduszu Zdrowia oszacowano chorobowo u pacjentw z cukrzyc
znan w Polsce z uwzgldnieniem poszczeglnych wojewdztw oraz miejsc zamieszkania w miecie lub na wsi. W Polsce cukrzyc znan
stwierdzono u 5,780% jej mieszkacw. U osb pci mskiej chorobowo wynosia 5,229% a u pci eskiej 6,297%. Istnieje zrnicowanie
geograficzne wystpowania cukrzycy od 4,788% w wojewdztwie podlaskim do 6,703% w wojewdztwie lskim. Chorobowo na cukrzyc
znan bya wysza wrd mieszkacw miast w porwnaniu do chorobowoci mieszkacw wsi.
W Polsce w 2012 roku stwierdzono 302416 nowych zachorowa na cukrzyc znan, zapadalno na cukrzyc u obu pci wynosia 0,784%,
w tym u pci mskiej 0,702% a u pci eskiej 0,862%.

Sowa kluczowe Chorobowo, cukrzyca znana, miasto, wie, 2012 rok.

SUMMARY. Using the National Health Fund data for the year 2012 the morbidity due to known diabetes mellitus general and regional, in
urban and rural areas was estimated. The diagnosed diabetes mellitus in Poland appears in 5,780% of the total population, in male subpopulation
this is 5,229% and among females 6,297%. The regional differences were noted from 4,788% in Biaystok vojevodship to 6,703% in Silesia.
Morbidity due to diabetes mellitus was higher in urban inhabitants than in rural areas.
In 2012 the number of new cases of diabetes mellitus was 302416; the incidence for both sexes was 0,784% - among males it was 0,702%
and in female subpopulation 0,862%.

Key words Morbidity due to diabetes mellitus, known diabetes mellitus, urban and rural population, year 2012.

WPROWADZENIE dokadne ustalenie liczby chorych na cukrzyc wPolsce.

Wielokrotnie podejmowane wkraju badania majce na celu
Zrnicowanie etiologiczne cukrzycy, odrbnoci za- ustalenie zapadalnoci lub chorobowoci zpowodu cuk-
padalnoci ichorobowoci wposzczeglnych jej typach, rzycy (1,2,3,4,5,6) miay charakter analiz omalym stopniu
brak rejestru chorych na cukrzyc uniemoliwiaj cigle dokadnoci.

16 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
 Dotyczyy wybranych grup ludnoci; informoway
oczstoci wystpowania cukrzycy wokrelonej grupie
wiekowej lub grupie wybranej populacji.
Na chorobowo na cukrzyc typu 2 maj szczeglny
wpyw takie czynniki jak masa ciaa, pe iwiek; wcuk-
rzycy typu 1 znaczcy predykcyjny wpyw maj czynniki
etniczne igenetyczne (7).
Zpowyszych wzgldw podjto wstpn prb osza-
cowania wielkoci oglnej chorobowoci na cukrzyc
wPolsce oraz wsubpopulacjach yjcych wrodowisku
miejskim iwrodowisku wiejskim - na podstawie bazy
danych Narodowego Funduszu Zdrowia, w okresie od
01.01.2012 do 31.12.2012 roku.
MATERIAY IMETODY
Charakterystyka analizowanych danych opacjentach.
wiadczenia zdrowotne wPolsce s finansowane przez
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) na podstawie usta-
wy (8) oraz rozporzdze Ministra Zdrowia znich wy-
nikajcych (9,10).
Wykonywanie wiadcze wobec osb zrozpoznaniem
cukrzycy odbywa si wramach lecznictwa otwartego
izamknitego, czyli umowy szpitalnej. Organizacj, fi-
nansowanie irozliczenie takich wiadcze szczegowo
okrelaj zarzdzenia prezesa NFZ (11,12).
Narodowy Fundusz Zdrowia rozlicza ipaci za wiad-
czenia medyczne realizowane na rzecz pacjenta przez
wiadczeniodawcw. Wbazie danych gromadzone s
wszystkie sprawozdania z wykonania tego rodzaju
wiadcze na rzecz pacjenta.
Tab. 1. Zestawienie liczby chorych na cukrzyc w poszczeglnych oddziaach Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie jego bazy
danych w Polsce w 2012 roku z podziaam na pe, z uwzgldnieniem redniego wieku i standardowego odchylenia.
W bazie danych od 01.01.2012 do 31.12.2012 roku
znaleziono nastpujce sprawozdania ze wiadcze
zwizanych zcukrzyc czyli zrozpoznaniem gwnym
cukrzyca zrozpoznaniem: E10.X cukrzyca insulino-
zalena, E11.X cukrzyca insulinoniezalena, E12.X
cukrzyca zwizana zniedoywieniem, E13.X inne
nieokrelone postacie cukrzycy, E14.X cukrzyca nie-
okrelona, albo wtym samym czasie zarejestrowano, e
pacjent zrealizowa recept na jakikolwiek lek zgrupy:
A10A.X (insuliny), A10B.X (leki przeciwcukrzycowe
doustne) itesty diagnostyczne. cznie stanowio to (nr
PESEL) - 2227453.
Wrd tej kohorty chorych u302416 pacjentw nie znale-
ziono wsystemie sprawozdania ze wiadcze zwizanych
zcukrzyc oraz wtym samym czasie pacjenci nie reali-
zowali zakupw lekw przeciwcukrzycowych itestw
diagnostycznych - przed 01.01.2012. Arbitralnie oznaczo-
no tych chorych za przypadki nowo wykrytej cukrzycy.
Kontrola medyczna.
W celu przeprowadzenia epidemiologicznej analizy
tego rodzaju danych sprawozdawczych bdcych wba-
zie danych NFZ wykonano na wstpie metodologicznie
zapytanie do SQL (Structured Query Language - struk-
turalny jzyk zapytania) odnoszce si do baz danych.
Za niepowtarzalny identyfikator pacjenta zosta uznany
numer PESEL (13).
WYNIKI BADA
Wtabeli 1 zestawiono liczby chorych ze znan cuk-
rzyc w wieku od 0 do 105 lat wPolsce w 2012 roku

Pe redni wiek (lata) Pe redni wiek (lata)

Oddzia NFZ Razem
mska standardowe odchylenia eska standardowe odchylenia
1 Dolnolskie 79 567 62,97 13,16 103 043 67,15 14,44 182 610
2 Kujawsko-Pomorskie 54 042 62,92 13,19 67 788 66,93 14,40 121 830
3 Lubelskie 48 165 62,64 13,59 64 608 67,25 14,30 112 733
4 Lubuskie 25 202 62,65 13,21 32 051 67,25 14,49 57 253
5 dzkie 71 779 62,93 13,12 95 044 67,72 13,86 166 823
6 Maopolskie 79 047 63,98 13,36 104 094 67,83 14,24 183 141
7 Mazowieckie 129 277 63,19 13,76 160 125 67,19 14,69 289 402
8 Opolskie 27 256 64,46 17,84 36 694 67,99 13,49 63 950
9 Podkarpackie 44595 62,44 13,79 57 349 66,96 19,73 101 944
10 Podlaskie 24 908 62,53 14,06 32 740 67,42 19,83 57648
11 Pomorskie 68 415 62,54 13,65 73 943 66,30 14,84 135 358
12 lskie 131 661 63,39 12,80 178 074 67,37 13,57 309 735
13 witokrzyskie 31 383 63,24 13,54 41 792 67,72 14,27 73 175
14 Warmisko-Mazurskie 31154 62,70 13,55 41 499 66,68 14,87 72 653
15 Wielkopolskie 90 531 62,59 13,31 106 849 66,64 14,59 197 380
16 Zachodniopomorskie 45 382 62,84 13,08 56 396 66,65 14,58 101 778
RAZEM 975364 1252089 2227453

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 17

www.medycyna-metaboliczna.pl
Tab. 2. Wystpowanie chorobowoci oglnej z powodu cukrzycy w 2012 roku w Polsce z uwzgldnieniem pci w poszczeglnych
oddziaach wojewdzkich Narodowego Funduszu Zdrowia na podstawie jego bazy danych.

Oddzia NFZ Pe mska (%) Pe eska (%) Ogem (%)

1 Dolnolskie 5,674 6,810 6,264

2 Kujawsko-Pomorskie 5,315 6,271 5,807
3 Lubelskie 4,581 5,782 5,200
4 Lubuskie 5,058 6,107 5,596
5 dzkie 5,955 7,182 6,597
6 Maopolskie 4,862 6,035 5,466
7 Mazowieckie 5,103 5,807 5,467
8 Opolskie 5,568 7,018 6,317
9 Podkarpackie 4,278 5,277 4,788
10 Podlaskie 4,255 5,329 4,805
11 Pomorskie 5,507 6,311 5,919
12 lskie 5,902 7,451 6,703
13 witokrzyskie 5,037 6,405 5,737
14 Warmisko-Mazurskie 4,381 5,601 5,003
15 Wielkopolskie 5,381 6,014 5,706
16 Zachodniopomorskie 5,410 6,384 5,909
Polska ogem 5,229 6,297 5,780

zpodziaem na pe ina Oddziay wojewdzkie na pod-
stawie bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia.
Uwzgldniono redni wiek zodliczeniem standardowym
wposzczeglnych grupach.
Najliczniejsze kohorty chorych zcukrzyc znan ob-
serwowano wnastpujcych Oddziaach wojewdzkich:
lskim 309735 osb, mazowieckim 289402 osb, wiel-
kopolskim 197 380 osb, dolnolskim 182 610 osb
idzkim 166823 osb.
cznie stwierdzono 2227453 przypadkw cukrzycy,
ztego 1252084 upci eskiej (56,21%) i975364 upci
mskiej (43,39%). We wszystkich wojewdztwach redni
wiek kobiet by niszy od redniego wieku mczyzn.
Wtabeli 2 zestawiono odsetki wystpowania cukrzycy
wpopulacji oglnej (chorobowo oglna) wwieku od 0
do 105 lat wposzczeglnych Oddziaach wPolsce w2012
roku zpodziaem na pe na podstawie bazy danych Naro-
dowego Funduszu Zdrowia.
Wysz od redniej chorobowo uobu pci wPolsce
cznie zaobserwowano wnastpujcych Oddziaach: l-
skim - 6,703%, dzkim 6,597%, opolskim 6,317%,
dolnolskim 6,264% izachodniopomorskim 5,909%.
Nisz od redniej krajowej chorobowo zaobserwowa-
no wnastpujcych Oddziaach: podkarpackim 4,805%,
podlaskim 4,788% iwarmisko-mazurskim 5,003%.
Chorobowo wrd pci eskiej jest wysza wpo-
rwnaniu do chorobowoci pci mskiej - 6,297% vs
5,229%. Wnastpujcych oddziaach NFZ upci mskiej
chorobowo bya wysza od redniej krajowej: lskim
5,902%, dzkim 5,958%, dolnolskim 5,674%,
opolskim 5,568%, pomorskim 5,507%. Natomiast ni-
sza chorobowo bya stwierdzana wnastpujcych Od-
dziaach: podlaskim 4,256%, podkarpackim 4,278%,
warmisko-mazurskim 4,381% ilubelskim 4,581%.
Wnastpujcych Oddziaach NFZ upci eskiej cho-
robowo bya wysza od redniej krajowej: lskim
7,451%, dzkim 7,182%, opolskim 7,018%, natomiast
nisza chorobowo bya stwierdzana wnastpujcych Od-
dziaach: podkarpackim 5,277%, podlaskim 5,329%,
warmisko-mazurskim 5,601%.
Wtabeli 3 zestawiono wskaniki chorobowoci zpowo-
du cukrzycy wPolsce w2012 roku na podstawie bazy da-
nych NFZ wzalenoci od przedziau wiekowego chorych.
Wprzedziale od 0 do 30 roku ycia znajdowao si
60188 chorych obu pci, ztej liczby 23125 chorych byo
pci mskiej i37063 pci eskiej 2,701%.
Wprzedziale wiekowym od 61 do 70 znajdowao si
29,757% pacjentw, to jest 662836 osb awprzedziale
od 71 roku ycia wzwy 38,406% to jest 835412 osb.
Wrd pci mskiej w przedziale wiekowym 61-70
lat byo 31,664% to jest 308818 osb ze znan cukrzyc
awprzedziale od 71 roku ycia wzwy - 29,363% to jest
286399 osb. Natomiast wrd pci eskiej wprzedziale
wiekowym 61-70 lat byo 28,274% to jest 354018 osb,
aod 71 roku ycia wzwy byo 45,447% to jest 569013
osb ze znaczn cukrzyc.

18 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
Tab. 3. Zestawienie wystpowania cukrzycy w Polsce zalenie od przedziaw wiekowych i pci w Polsce w 2012 roku na podstawie
bazy danych NFZ .

Przedzia wiekowy Pe mska Pe eska Ogem

0 10 lat 0,279% 0,206% 0,238%

11 20 lat 0,736% 0,668% 0,698%
21 30 lat 1,354% 2,085% 1,765%
31 40 lat 2,968% 2,740% 2,843%
41 50 lat 7,833% 3,949% 5,649%
51 60 lat 25,803% 16,626% 20,644%
61 70 lat 31,664% 28,274% 29,757%
71 i wicej 29,363% 45,447% 38,406%
RAZEM 100% 100% 100%

Tab. 4. Zestawienie wystpowania cukrzycy w populacji Polski w 2012 roku z uwzgldnieniem miejsca zamieszkania (miasto lub wie),
oddziaw NFZ i pci.
Miasto Wie
Oddzia NFZ
Pe mska (%) Pe eska (%) Pe mska (%) Pe eska (%)
1 Dolnolskie 6,531 7,509 4,630 6,020
2 Kujawsko-Pomorskie 6,482 7,125 4,212 5,710
3 Lubelskie 5,994 6,389 3,772 5,522
4 Lubuskie 5,892 6,829 4,355 5,706
5 dzkie 7,103 8,014 4,731 6,503
6 Maopolskie 6,318 7,251 3,849 5,231
7 Mazowieckie 6,134 6,382 3,845 5,294
8 Opolskie 6,591 7,735 5,159 7,015
9 Podkarpackie 5,454 6,098 3,793 5,286
10 Podlaskie 5,240 5,940 3,449 5,286
11 Pomorskie 6,542 7,025 4,043 5,344
12 lskie 6,282 7,708 4,942 6,966
13 witokrzyskie 6,898 7,808 3,812 4,526
14 Warmisko-Mazurskie 5,361 6,204 3,415 5,262
15 Wielkopolskie 6,639 6,917 4,479 5,638
16 Zachodniopomorskie 6,317 6,989 4,222 5,923
Polska ogem 6,298 7,069 4,094 5,626

Uobu pci wprzedziale wiekowym od 51 roku ycia
wzwy znajdowao si 88,807% chorych to jest 1978089
osb. Wprzedziale wiekowym od 61 roku ycia znajdo-
wao si 68,163% to jest 1518248 osb.
Wtabeli 4 zestawiono czsto wystpowania cukrzycy
wpopulacji oglnej Polski, w2012 roku, wg bazy danych
NFZ zuwzgldnieniem miejsca zamieszkania (tzn. miasta
lub wsi) oraz Oddziau wojewdzkiego NFZ ipci.
Wystpowanie cukrzycy wrd pci eskiej wmia-
stach jest wysze wporwnaniu do wystpowania cuk-
rzycy upci mskiej proporcja jak 7,069% vs 6,298%.
Odpowiednio chorobowo wrd mieszkacw wsi
upci eskiej rwnie bya wysza wporwnaniu do
chorobowoci upci mskiej proporcja jak 5,626%
vs 4,094%.
Wystpowanie cukrzycy wrd pci mskiej jest wy-
sze wpopulacji miejskiej wporwnaniu do wystpowania
cukrzycy wpopulacji wiejskiej proporcja jak 6,298%
vs 4,094%. Wystpowanie cukrzycy wrd pci eskiej
byo rwnie wysze wmiecie anieli na wsi proporcja
jak 7,069% vs 5,626%. Wrd mieszkacw miasta naj-
wiksza chorobowo zpowodu cukrzycy wystpuje wod-
dziale dzkim NFZ, zarwno upci eskiej, jak rwnie
upci mskiej. Natomiast najmniejsze wystpowanie cuk-
rzycy wrd mieszkacw miast wystpuje umczyzn
ikobiet wpodlaskim Oddziale NFZ.

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 19

www.medycyna-metaboliczna.pl
Tab. 5. Zestawienie nowych zachorowa na cukrzyc w2012 roku wPolsce wg bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia
zuwzgldnieniem pci iprzedziaw wiekowych.
Pe mska Pe eska Razem
Przedzia wiekowy Liczba Liczba Liczba
Odsetek (%) Odsetek (%) Odsetek (%)
chorych chorych chorych
0 10 lat 1 173 0,896% 1 075 0,267% 2 248 0,743%
11 20 lat 1 636 1,249% 2 706 1,578% 4 342 1,435%
21 30 lat 3 295 2,516% 14 498 8,451% 17 786 5,881%
31 40 lat 7 627 5,826% 16 105 9,392% 23 732 7,847%
41 50 lat 16 453 12,565% 13 006 7,584% 29 459 9,741%
51 60 lat 37 809 28,874% 36 019 21,005% 73 828 24,415%
61 70 lat 34 869 26,629% 40 491 23,613% 75 360 24,919%
71 i wicej 28 081 21,495% 47 580 27,748% 75 661 25,019%
RAZEM 130 943 100% 171 473 100% 302 416 100%

Tab. 6. Zapadalno na cukrzyc w Polsce wg bazy danych Narodowego Funduszu Zdrowia w 2012 roku z uwzgldnieniem oddziau NFZ
oraz pci.

Oddzia NFZ Pe mska (%) Pe eska (%) Ogem (%)

1 Dolnolskie 0,804 0,988 0,900

2 Kujawsko-Pomorskie 0,678 0,842 0,762
3 Lubelskie 0,592 0,743 0,670
4 Lubuskie 0,742 0,922 0,835
5 dzkie 0,818 1,005 0,938
6 Maopolskie 0,628 0,786 0,708
7 Mazowieckie 0,657 0,813 0,738
8 Opolskie 0,780 0,846 0,834
9 Podkarpackie 0,602 0,759 0,683
10 Podlaskie 0,555 0,688 0,623
11 Pomorskie 0,761 0,927 0,843
12 lskie 0,770 0,909 0,842
13 witokrzyskie 0,714 0,890 0,804
14 Warmisko-Mazurskie 0,591 0,742 0,668
15 Wielkopolskie 0,721 0,855 0,790
16 Zachodniopomorskie 0,726 0,891 0,811
Polska ogem 0,702 0,862 0,784

Wrd mieszkacw wsi najwysza chorobowo upci
mskiej wystpia wOddziale opolskim NFZ - upci e-
skiej rwnie woddziale opolski.
Wrd mieszkacw wsi, upci mskiej, najwiksza
chorobowo wystpuje wOddziale podlaskim. Upci
eskiej najnisz chorobowo zpowodu cukrzycy zare-
jestrowano wOddziale witokrzyskim NFZ.
Wtabeli 5 zestawiono liczb nowych zachorowa na
cukrzyc wPolsce w2012 roku wg Narodowego Fun-
duszu Zdrowia zuwzgldnieniem pci oraz przedziaw
wiekowych.
Nowe zachorowania na cukrzyc upci mskiej wprze-
dziale wiekowym od 11 do 20 lat wystpoway 23 razy
rzadziej anieli nowe zachorowania wprzedziale wieko-
wym od 51 do 60 lat. Nowe zachorowania na cukrzyc
upci mskiej wprzedziale wiekowym od 31 do 40 lat
byy 5-krotnie rzadsze anieli wprzedziale wiekowym od
51 do 60 lat.
Nowe zachorowania na cukrzyc upci eskiej wprze-
dziale wiekowym od 11 do 20 lat byy 17 razy rzadsze
anieli nowe zachorowania na cukrzyc wprzedziale wie-
kowym od 51 do 60 lat. Nowe zachorowania na cukrzyc

20 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
upci eskiej wprzedziale wiekowym od 31 do 40 lat
byy 3 razy rzadsze anieli wprzedziale wiekowym od
51 do 60 lat.
Wtabeli 6 zestawiono zapadalno na cukrzyc (pro-
cent nowych zachorowa) wPolsce zuwzgldnieniem od-
dziaw wojewdzkich NFZ oraz pci - wg bazy danych
NFZ zroku 2012.
Zapadalno na cukrzyc w roku 2012 - w Polsce,
uobu pci bya wysza od zapadalnoci redniej wPolsce
wnastpujcych oddziaach wojewdzkich NFZ: dzkim
0,938%, dolnolskim 0,900%, lubuskim 0,835%,
poznaskim 0,843%, lskim 0,842%. Nisz od red-
niej wPolsce zapadalno na cukrzyc w2012 roku stwier-
dzono wnastpujcych oddziaach wojewdzkich NFZ:
podlaskim 0,623%, warmisko-mazurskim 0,668%,
lubelskim 0,670%, podkarpackim 0,683%.
Uchorych pci mskiej wysz od redniej wPolsce
zapadalno na cukrzyc stwierdzono wnastpujcych od-
dziaach NFZ: dzkim -0,816%, dolnolskim 0,804%,
opolskim 0,780%, lskim 0,770%, pomorskim
0,761%. Natomiast nisz zapadalno wporwnaniu do
redniej zapadalnoci wPolsce upci mskiej - stwierdzo-
no wnastpujcych oddziaach NFZ: podlaskim 0,555%,
warmisko-mazurskim 0,591%, lubelskim 0,592%.
Uchorych pci eskiej wysz od redniej wPolsce za-
padalno na cukrzyc stwierdzono wnastpujcych woje-
wdztwach: dzkim -1,005%, dolnolskim 0,988%, po-
morskim 0,927%, lubuskim 0,922%, lskim 0,909%.
Natomiast nisz zapadalno wporwnaniu do redniej
zapadalnoci wPolsce upci eskiej stwierdzono wna-
stpujcych oddziaach wojewdzkich NFZ: podlaskim
0,688%, warmisko-mazurskim 0,742%, lubelskim
0,743%, podkarpackim 0,759% imaopolskim 0,786%.
OMWIENIE WYNIKW BADA
Brak odpowiednich rejestrw chorych na cukrzyc
wPolsce uniemoliwia dokonanie oceny wszystkich cho-
rych na cukrzyc tzn. zcukrzyc znan oraz chorych zcuk-
rzyc nierozpoznan. Przedstawione badania oparte byy
na bazie danych Narodowego Funduszu Zdrowia wPolsce,
dotyczcej populacji osb zcukrzyc znan. Ztej bazy
mona byo uzyska takie dane jak liczba chorych, pe,
miejsce zamieszkania, rok wystpienia cukrzycy. Nie mo-
na byo jednak precyzyjnie okreli czy uchorego stwier-
dzono cukrzyc typu 1 czy typu 2. Nie mona byo take
oceni liczby chorych, ktrzy nie znaleli si wsprawo-
zdaniach ze wiadcze Narodowego Funduszu Zdrowia,
podobnie nie mona byo okreli liczby chorych, ktrzy
wykupili leki przeciwcukrzycowe bez refundacji.
W latach 1998-2000 w ramach projektu rzdowego
obejmujcego epidemiologi i profilaktyk cukrzycy
wtrzech Orodkach - wwojewdztwie krakowskim, lu-
belskim idzkim - przeprowadzono badania dotyczce
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2
www.medycyna-metaboliczna.pl
chorobowoci zpowodu cukrzycy typu 2 inieprawidowej
tolerancji glukozy uosb wwieku powyej 35 roku ycia
na podstawie kryteriw WHO z1985 roku.
Wgrupie 3060 osb (1731 kobiet i1329 mczyzn)
cukrzyc znan stwierdzono u5,6% mczyzn iu5,7%
kobiet. (14)
Wprzedstawionych przez nas badaniach porwnywana
populacja chorych bya rna, gdy 1. po pierwsze obej-
mowaa wszystkich chorych na cukrzyc obserwowanych
wbazie danych Narodowego Funduszu Zdrowia wokresie
od 01.01.2012 do 31.12.2012 roku - liczya ona 975364
osoby pci mskiej i1252089 osoby pci eskiej, oraz 2.
po drugie dotyczya osb od 0 do 105 lat itake 3. po trze-
cie dotyczya populacji zamieszkaej wmiecie ina wsi.
Wnaszych badaniach oglna chorobowo w2012 roku
wynosia 5,780%; upci mskiej 5,229% aupci eskiej
- - 6,297%.
Rnice wchorobowoci cukrzycy znanej zaznacza-
y si wyraxniew rnych czciach kraju. Itak np. naj-
nisze wskaniki chorobowoci uobu pci stwierdzono
woddziaach wojewdzkich NFZ: podkarpackim, podla-
skim iwarmisko-mazurskim. Najwysze odpowiednio
- w nastpujcych wojewdztwach: lskim, dzkim,
opolskim idolnolskim.
Wskaniki chorobowoci oglnej cukrzycy znanej ulu-
dzi pci mskiej byy najnisze wnastpujcych wojewdz-
twach: podlaskim, podkarpackim, warmisko-mazurskim
ilubelskim. Najwysze wskaniki - odpowiednio - wwo-
jewdztwach: dzkim, lskim, dolnolskim iopolskim.
Wskanik chorobowoci oglnej cukrzycy znanej
u ludzi pci eskiej byy najnisze w nastpujcych
wojewdztwach: podkarpackim, podlaskim, warmisko-
-mazurskim ilubelskim. Najwysze - odpowiednio - wwo-
jewdztwach: lskim, dzkim, opolskim idolnolskim.
W2002 roku wGdasku wbadaniu NATPOL PLUS,
wreprezentatywnej grupie 3051 Polakw wwieku 18-94,
cukrzyc znan stwierdzono u4,7%. (15)
Wnaszych badaniach cukrzyc znan wrd mieszka-
cw wojewdztwa pomorskiego, wg bazy danych w2012
roku, stwierdzono u135358 osb wtym u61415 osb
pci mskiej iu73943 osb pci eskiej. Chorobowo
w2012 roku wynosia oglnie 5,919% iwrd pci mskiej
5,507% awrd pci eskiej 6,311%.
We Wrocawiu wbadaniu WET-DIAB, ktrego wyniki
ogoszono w2004 roku, u1500 mieszkacw Wrocawia
wwieku 55-75 lat wybranych losowo, cukrzyc znan
stwierdzono u4,8% caej populacji. (16)
Wnaszych badaniach, cukrzyc znan wrd miesz-
kacw wojewdztwa dolnolskiego w2012 roku roz-
poznano u182610 osb obu pci wkadym wieku, wtym
upci mskiej u79967 iupci eskiej u103043 osb.
Chorobowo oglna zpowodu cukrzycy znanej wwoje-
wdztwie dolnolskim wynosia 6,264% caej populacji,
awrd pci mskiej 5,674% iupci eskiej 6,810%.
21
 Wrd mieszkacw wojewdztwa lubelskiego wgru-
pie 3782 stwierdzono obecno cukrzycy znanej wodsetku
5,4%. (17)
Wprzedstawionych badaniach wskanik wystpowa-
nia cukrzycy znanej wcaej populacji wojewdztwa lu-
belskiego w2012 roku - wg bazy danych NFZ - wynosi
5,200%, awrd pci mskiej 4,581% iwrd pci eskiej c znan jest wysza od redniej zapadalnoci wkraju.
5,782%. Wszystkich chorych zcukrzyc wkadym wieku,
w2012 roku, wtym wojewdztwie stwierdzono 112733
osb wtym pci mskiej 48165 osb i64608 osb pci
eskiej. J. opatyski iwsp. (17) wrd mieszkacw wsi
stwierdzili wystpowanie cukrzycy jawnej wodsetku 2,9%
umczyzn i5,5% ukobiet.
Wg analizowanych danych wpopulacji mieszkacw
wsi stwierdzono ogln chorobowo zpowodu cukrzycy
znanej upci mskiej 3,722% aupci eskiej u5,522%.
Natomiast w populacji miejskiej J. opatyski i wsp.
stwierdzili wystpowanie cukrzycy znanej upci mskiej
8,2% aupci eskiej u5,0%. Odsetek chorych zcukrzyc
znan upci eskiej wmiastach, wedug naszej analizy,
wynosi 6,589% aupci mskiej 5,954%.
Naley doda, e opisywane badania obejmoway
wszystkich chorych abadania J. opatyskiego zzespo-
em tylko chorych od 35 roku ycia.
Najwikszy odsetek cukrzycy znanej stwierdzono uosb
wwieku powyej 65 lat iwicej, anajwiksz chorobowo
wmiecie ukobiet wwieku 55-64 lat iumczyzn wwieku
45-94 lat (17). Odsetki cukrzycy znanej zarwno wpopulacji
miast iwsi byy wysze upci eskiej wporwnaniu do
odsetkw cukrzycy znanej wpopulacji wiejskiej.
Wykazano te, e wPolsce odsetek chorych ze znan
cukrzyc pci mskiej wynosi wmiecie 6,298%, ana wsi
- 4,094%. Natomiast odsetek chorych ze znan cukrzyc
wPolsce upci eskiej wynosi wpopulacji miejskiej
7,069% awpopulacji wiejskiej odpowiednio 5,626%.
Wedug IDF (Diabetes Atlas, wyd. VI, 2013) liczba cho-
rych na cukrzyc wPolsce wwieku od 20 do 79 lat wyno-
sia 2049100 osb, co stanowio 7,1% dorosej populacji.
Jednoczenie podano, e 696800 osb ma cukrzyc, ale
dotychczas nierozpoznan. (18)
Rnice wystpowania chorobowoci zpowodu cukrzy-
cy wposzczeglnych oddziaach Narodowego Funduszu
Zdrowia wPolsce mog wpewnym zakresie - wynika
zgorszej dostpnoci do lekarza wpopulacji wiejskiej;
mog tutaj mie wpyw take czynniki bytowe tzn. wy-
szy standard ycia, bardziej osiady styl ycia oraz ukobiet
wiksza skonno do nadwagi iotyoci. Nie mona wy-
kluczy rwnie inercji ze strony chorych - midzy innymi
niech do prowadzenia odpowiedniej diagnostyki.
Wdyskutowanych badaniach, w2012 roku stwierdzo-
no 302416 nowych zachorowa na cukrzyc tzn. 130943
uosb pci mskiej i171473 osb pci eskiej. 25,647%
zachorowa nowych na cukrzyc dotyczyo osb wwieku
od 0 do 50 lat. Pozostae 74,353% - nowych zachorowa
osb od 51 roku ycia.
rednia zapadalno na cukrzyc znan wPolsce wg ba-
danej bazy danych NFZ wPolsce wynosia 0,784% wtym
upci mskiej 0,702% iupci eskiej 0,862%.
Wniektrych wojewdztwach zapadalno na cukrzy-
Dotyczy to nastpujcych wojewdztw: dzkiego, dol-
nolskiego, opolskiego, pomorskiego, lskiego, wito-
krzyskiego. Odpowiednio nisza zapadalno na cukrzyc
znan dotyczy nastpujcych wojewdztw: podlaskiego,
warmisko-mazurskiego, podkarpackiego ilubelskiego.
WNIOSKI
1. Wystpowanie cukrzycy znanej wPolsce wg bazy da-
nych Narodowego Funduszu Zdrowia w2012 roku do-
tyczyo 5,780% jej mieszkacw ibyo wysze wrd
pci eskiej
2. Cukrzyca znana wystpowaa gwnie uludzi wstar-
szym wieku, bowiem 68% chorych znalazo si wprze-
dziale wiekowym powyej 60 roku ycia
3. Chorobowo na cukrzyc bya wysza wrd miesz-
kacw miast anieli wrd mieszkacw wsi uobu pci
4. Zapadalno na cukrzyc znan wPolsce w2012 roku
wynosia 0,784%, wtym upci mskiej 0,702% aupci
eskiej 0,862%.
PIMIENNICTWO
1. Grott JW, Lisiecka-Adamska H. Oczstoci wystpowa-
nia cukrzycy. Pol Tyg Lek. 1956 Aug 6;11(32):1414-20.
2. Czyyk A, Kasperska T. O czstoci wystpowania
cukrzycy w Polsce w wietle bada masowych. Pol.
Arch. Med. Wewn. 1963,33,1375-83.
3. Program Pol-Monica Warszawa: Kompleksowa ocena
stanu zdrowia ludnoci Warszawy ijego zmian wla-
tach 1984-1993. Cz II. Instytut Kardiologii War-
szawa 1995.
4. Tato J, Czech A, Bernas A. Diabetologia kliniczna.
PZWL Warszawa 2008.
5. Drzewoski J, Saryusz-Wolska M, Czupryniak L. Wy-
stpowanie cukrzycy typu 2 i wybranych zaburze
metabolicznych wpopulacji miejskiej osb dorosych
powyej 35 roku ycia. Pol Arch Med Wewn. 2001
Sep;106(3):787-91.
6. opatyski J, Tokarski S, Mordarowicz G iwsp. Mor-
bidity in adult rural population in Lublin region. Re-
sults from oun health examination survey. Annales
UMSC, Sectio D, Medicina 1999,53 (suppl. 5): 156
7. Czyyk A. Patofizjologia iklinika cukrzycy. Warsza-
wa PWN 1997,36

22 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
8. Ustawa zdnia 27.08.2004 roku owiadczeniach opie-
ki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicz-
nych. (Dz.U. 2008 nr 164 poz. 1027. zpn. zm.)
9. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia zdnia 11 stycznia
2010 r. zmieniajce rozporzdzenie wsprawie wiad-
cze gwarantowanych zzakresu programw zdrowot-
nych (Dz.U. 2010 nr 05 poz. 29. zpn. zm.)
10. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 02 marca
2010 r. zmieniajce rozporzdzenie wsprawie wiad-
cze gwarantowanych zzakresu leczenia szpitalnego
(Dz.U. 2010 nr 30 poz. 157. zpn. zm.)
11. Zarzdzenie Nr 101/2007/DGL Prezesa Narodowego
Funduszu Zdrowia zdnia 5 listopada 2007 r. zmienia-
jce zarzdzenie wsprawie przyjcia Szczegowych
materiaw informacyjnych o przedmiocie postpo-
wania wsprawie zawarcia umw oudzielanie wiad-
cze opieki zdrowotnej oraz orealizacji ifinansowa-
niu umw oudzielanie wiadcze opieki zdrowotnej
wrodzaju: leczenie szpitalne
12. Zarzdzenie Nr 36/2008/DGL Prezesa Narodowego
Funduszu Zdrowia zdnia 19 czerwca 2008 r. wspra-
wie okrelenia warunkw zawierania irealizacji umw
wrodzaju leczenie szpitalne wzakresie terapeutyczne
programy zdrowotne
13. http://www.msw.gov.pl/portal/pl/381/32/PESEL.html
14. Szurkowska M, Szybiski Z, Nazim Aiwsp. Choro-
bowo zpowodu cukrzycy typu 2 wpopulacji Krako-
wa. Pol. Arch. Med. Wewn. 2001,106,777-79
15. Zdrojewski T, Wyrzykowski B. Homocysteina iinne
czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej serca wpo-
pulacji Polakw w wietle badania NATPOL PLUS.
Czynniki ryzyka. Konferencja naukowo-szkoleniowa
Homocysteina a zdrowie czowieka Warszawa 16
kwietnia 2008
16. Adamiec R, Zdrojewski K, Sutkowski E iwsp. Wet-
-Diab badanie populacyjne mieszkacw Wroca-
wia w kontekcie chorobowoci z powodu cukrzy-
cy doniesienia wstpne. Diabetologia Praktyczna
2004,5,189-94
17. opatyski J, Mordarowicz G, Nicer T iwsp. Badania
nad wystpowaniem cukrzycy typu 2 na wsi iwmie-
cie w regionie lubelskim. Pol. Arch. Med. Wewn.
2001,106,781-86
18. International Diabetes Federation, Diabetes ATLAS,
wyd. VI, Bruksela, 2013.
Adres do korespondencji:
Prof. dr hab. n. med. Waldemar Karnafel
01-111 Warszawa, ul. Olbrachta 6 m 4
Tel. (22) 877 25 13, kom. 501093081
e-mail: karnafel.w@gmail.com

EPIDEMIOLOGIA OPISOWA CUKRZYCY NA WIECIE

Rok 2013 382 milionw osb z cukrzyc
Rok 2035 592 milionw osb z cukrzyc
zwikszenie chorobowoci na wiecie o 55%, w Europie o 22%.
W populacji 382 milionw osb z cukrzyc znajduje si 46% przypadkw cukrzycy nie rozpoznanej i nie leczonej
(wg 6 wyd. Diabetes Atlas, IDF, Bruksela, 2013).

Szanse profilaktyki powika cukrzycy

Odsetki przedstawiaj wielko obnienia zapadalnoci na rne rodzaje powika pod wpywem lepszego leczenia
cukrzycy, ktre odzwierciedla spadek HbA1c.

Typ 1 Typ 2 Typ 2

DCTT Kumamoto UKPDS
HbA1c 9 7% 9 7% 8 7%
Retinopatia 63% 69% 17-21%
Nefropatia 54% 70% 24-33%
Neuropatia 60%
Choroby sercowo-naczyniowe 41% 52% 16%
1. DCCT Research Group, NEJM 1993, 329, 977-86;
2. Okhubo Y i wsp., Diabetes Res Clin Pract., 1995, 28, 103-17;
3. UKPDS 33, Lancet, 1998, 352, 837-53.