Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
nghip Ln th t
Klaus Schwab
Li m u 1
2. Cc Nhn t Thc y 10
2.1. Cc xu th ln 10
2.1.1. Vt l 10
2.1.2. K thut s 12
2.1.3. Sinh hc 14
3. Tc ng 20
3.1. Kinh t 20
3.1.1. Tng trng 20
3.1.2. Vic lm 24
3.1.3. Bn cht ca vic lm 33
3.4 X hi 67
3.4.1 Bt bnh ng v tng lp trung lu 67
3.4.2 Cng ng 69
3.5. C nhn 72
3.5.1. Bn sc, o l v o c 73
3.5.2. Kt ni con ngi 75
3.5.3. Qun l Thng tin Cng cng v C nhn 76
Li cm n 86
Ph lc: Bin i Su sc 88
1. Cng Ngh Cy Ghp trn C th Ngi 89
2. Hin dinS 91
3. nh mt Tr thnh Phng tin Giao tip mi 92
4. Thit b eo trn ngi kt ni Internet 95
5. M hnh in ton Phn tn rng khp 97
6. Siu My tnh B ti 99
7. Lu tr cho Tt c 103
8. Mng li Vn vt Kt ni Internet 105
9. Ngi nh Kt ni 109
10. Cc Thnh ph Thng minh 111
11. D liu Ln cho Nhng Quyt nh 113
12. Nhng Chic Xe Khng Ngi li 114
13. Tr tu Nhn to v Trnh Ra Quyt nh 117
14. Tr Thng minh Nhn to AI v cc Cng vic Bn giy 119
15. Ngi my v Dch v 122
16. Bitcoin v u mi phn phi Blockchain 124
17. Nn Kinh t Chia s 125
18. Chnh ph v u mi phn phi (Blockchain) 128
19. In v Sn xut s dng cng ngh 3D 129
20. Cng ngh In 3D v Sc khe con ngi 132
21. Cng ngh in 3D v Cc Sn phm Tiu dng 134
22. Con ngi c Thit k [103] 136
23. Cng ngh thn kinh Neurotechnologies [104] 138
Notes 141
Li m u
Trong v vn thch thc a dng v th v m chng ta phi i mt ngy nay, thch thc
ln nht v quan trng nht l lm th no nm bt v nh hnh c cuc cch mng
cng ngh mi, cuc cch mng chc chn ko theo s bin i ca nhn loi. Chng ta
ang ng trc thm mt cuc cch mng s lm thay i cn bn cch chng ta sng, lm
vic, v lin h vi nhau. Ti cho l cuc cch mng cng nghip ln th t ny s khng
ging vi bt c iu g nhn loi tng tri qua c v quy m, phm vi v phc tp ca
n.
Chng ta vn cha nm bt c y tc v phm vi nh hng ca cuc cch mng
mi ny. Kh nng hng t ngi c kt ni thng qua cc thit b di ng vn s hu
nhng tnh nng cha tng c trong tc x l, dung lng lu tr v tip cn cc kin
thc l khng gii hn. Hoc ngh v s hi t ng kinh ngc ca nhng t ph cng ngh
mi ni, bao gm cc lnh vc trn quy m rng ln c th k n nh tr thng minh nhn
to (AI), r bt, mng li vn vt kt ni internet (Internet of things IOT), cc phng
tin khng ngi li, cng ngh in 3D, cng ngh nano, cng ngh sinh hc, khoa hc vt
liu, lu tr nng lng v my tnh lng t. Nhiu cng ngh trong s ang giai on
trng nc nhng t c bc ngot trong s pht trin bi chng da vo nhau v
tng cng ln nhau bng s kt hp gia cc cng ngh ca th gii vt l, k thut s v
sinh hc.
Chng ta ang chng kin nhng bin i su sc trn tt c cc ngnh cng nghip, nh
du bng s xut hin ca cc m hnh kinh doanh mi, s ph v [1] ca cc m hnh hin
ti v s nh hnh li h thng sn xut, tiu th, vn chuyn v giao nhn. V mt x hi,
mt s thay i h hnh (paradigm shift) cng din ra trong cch chng ta lm vic v giao
tip, cng nh cch chng ta th hin mnh, tip cn thng tin v gii tr. Tng t nh vy,
cc chnh ph v cc t chc ang c nh hnh li, mt s trong phi k n nh h
thng gio dc, y t, giao thng vn ti. Nhng cch thc mi trong vic s dng cng ngh
thay i hnh vi v cc h thng sn xut, tiu th ca chng ta cng thc y tim nng
h tr qu trnh ti to v bo tn mi trng t nhin, ch khng phi l to ra cc chi ph
n di hnh thc ngoi ng.
Nhng bin i ny mang tnh lch s c v quy m, tc v phm vi nh hng ca n.
Khi nhng bt n su sc xung quanh vic pht trin v p dng cc cng ngh mi ni ng
ngha vi vic chng ta vn cha bit nhng bin i gy ra bi cuc cch mng cng
nghip ny s din ra nh th no, phc tp v s lin h ln nhau gia cc khu vc ng
rng tt c cc bn lin quan ca x hi ton cu chnh ph, doanh nghip, gii hc gi, v
x hi dn s c trch nhim lm vic cng nhau hiu r hn v xu hng mi ni ny.
1
Chia s s hiu bit c bit quan trng nu chng ta mun nh hnh mt tng lai chung
phn nh nhng mc tiu v gi tr chung. Chng ta cn phi c mt gc nhn chia s ton
din v ton cu v vic cng ngh thay i cuc sng ca chng ta v ca nhng th h
tng lai nh th no, v n ang nh hnh li cc bi cnh kinh t, x hi, vn ha v nhn
loi m chng ta ang sng ra sao.
Ti cng nhn thy r rng l mt s hc gi v chuyn gia cho rng s pht trin m ti
ang ni n ch n thun l mt phn ca cuc cch mng cng nghip ln th ba. Tuy
nhin, c ba l do cng c nim tin ca ti rng cuc cch mng cng nghip ln th t ang
din ra, l:
Tc : Tri vi nhng cuc cch mng trc y, cuc cch mng ny tin trin vi mt
tc theo cp s ly tha ch khng phi l tc tuyn tnh. y l kt qu ca mt th
gii a din, kt ni su sc ni m chng ta ang sng v thc t l cng ngh mi lun
sinh ra nhng cng ngh mi hn v tn tin hn.
Phm vi v chiu su: Cuc cch mng ny da trn cuc cch mng s v kt hp nhiu
cng ngh dn n nhng thay i cha c tin l trong m hnh kinh t, kinh doanh, x hi,
v c nhn. N khng ch thay i mc ch lm vic v cch thc thc hin, m cn thay
i chnh con ngi chng ta.
Khi vit cun sch ny, mc ch ca ti l mang n mt cun sch hng dn v cuc
cng nghip ln th t n l g, n s em ti nhng g, n s nh hng n chng ta nh
th no, v cn phi lm g khai thc n cho li ch chung. Cun sch ny dnh cho tt c
nhng ai quan tm n tng lai ca chng ta, nhng ngi c giao trng trch tn dng
cc c hi ca s thay i mang tnh cch mng ny gip cho th gii tr nn tt p hn.
Ti c ba mc tiu chnh:
- Nng cao nhn thc v s ton din v tc ca cuc cch mng cng ngh v tc
ng a din ca n,
2
- To ra mt khun kh cho nhng t duy v cuc cch mng cng nghip mt khun
kh vch ra nhng vn ct li v lm ni bt nhng gii php kh thi, v
- Chun b mt nn tng, t truyn cm hng cho s hp tc cng-t v hp tc
trn cc vn lin quan n cch mng cng ngh.
Quan trng hn ht, cun sch ny hng n mc ch nhn mnh cch thc m cng ngh
v x hi cng tn ti. Cng ngh khng phi l mt lc lng ngoi sinh m chng ta
khng th kim sot. Chng ta khng b bt buc phi la chn, gia "chp nhn v sng
vi n" v "t chi v sng m khng c n". Thay vo , hy xem nhng thay i cng
ngh n tng nh mt li mi phn chiu v bn thn chng ta v cch chng ta nhn th
gii. Chng ta cng ngh v cch khai thc cuc cch mng cng ngh th chng ta s cng
khm ph c bn thn v cc m hnh x hi c bn m nhng cng ngh ny i din v
to ra, v chng ta cng s cng c c hi nh hnh cuc cch mng ny theo hng ci
thin tnh trng ca th gii.
nh hnh cuc cch mng cng nghip ln th t m bo rng cuc cch mng ny s
trao quyn v tp trung vo con ngi ch khng phi l chia r v v nhn o, khng
phi l nhim v ca bt k mt bn lin quan hay lnh vc hoc cho bt c khu vc, ngnh
cng nghip hoc nn vn ha n l no. Tnh cht cn bn v ton cu ca cuc cch mng
ny c ngha l n s tc ng v b nh hng bi tt c cc quc gia, cc nn kinh t, cc
khu vc v ngi dn. Do , quan trng l chng ta cn u t s quan tm v sc lc vo
s hp tc gia cc bn lin quan trn cc phng din hc thut, x hi, chnh tr, quc gia
v cng nghip. Nhng s tng tc v hp tc ny l cn thit to ra nhng vin cnh
chung tch cc, trn y hy vng, to iu kin cho cc c nhn v cc nhm ngi t mi
ni trn th gii u c th tham gia, v hng li, t nhng chuyn bin ang din ra.
Phn ln thng tin v nhng phn tch ca ti trong cun sch ny u da trn nhng d n
ang din ra v nhng sng kin ca Din n Kinh t Th gii, v c pht trin, tranh
lun v th thch ti nhng k hp Din n gn y. Do , cun sch ny cng to ra mt
khun kh nh hnh cc hot ng tng lai ca Din n Kinh t Th gii. Ti cng
a vo cun sch nhiu iu t nhng cuc tr chuyn ca ti vi cc nh lnh o doanh
nghip, chnh ph v x hi dn s, cng nh nhng ngi tin phong trong cng ngh v
nhng ngi tr tui. Theo ngha , y l mt cun sch a ngun, l sn phm ca tr
tu tp th khai sng ca cng ng Din n.
Cun sch ny gm ba chng. Chng u tin l tng quan v cuc cch mng cng
nghip ln th t. Chng th hai trnh by v cc cng ngh bin i chnh. Chng th ba
a ra nhng gc nhn su v tc ng ca cuc cch mng v mt s thch thc chnh sch
m n t ra. Ti kt lun bng cch xut nhng tng thc t v nhng gii php tt
nht thch ng, nh hnh v khai thc tim nng ca s bin i ln ny.
3
1. Cuc Cch mng Cng nghip Ln th t
4
Brynjolfsson v Andrew McAfee, Vin Cng ngh Massachusetts (MIT), ly tn giai on
ny lm tiu ca cun sch nm 2014 ca h - "thi i my tnh th hai" [2]. H tuyn
b rng th gii ang mt bc ngot, m ti nh hng ca cc cng ngh k thut s
ny s chng t vi "ton b sc mnh" thng qua s t ng ha v to ra "nhng iu
cha tng c".
Ti c, c nhng cuc tho lun v ch "Cng nghip 4.0", mt thut ng c nu
ra ti Hi ch Hannover vo nm 2011, m t rng iu ny s cch mng ha vic t
chc cc chui gi tr ton cu nh th no. Bng cch kch hot cc nh my thng minh,
cuc cch mng cng nghip ln th t to ra mt th gii m trong cc h thng sn
xut o v vt l trn ton cu c th lin kt vi nhau mt cch linh hot. iu ny cho php
vic hon ton ty bin cc sn phm v to ra cc m hnh hot ng mi.
Tuy nhin, cuc cch mng cng nghip ln th t khng ch l v my mc v h thng
thng minh v c kt ni. Phm vi ca n rng ln hn nhiu. Cc ln sng t ph trong
cc lnh vc khc nhau xy ra ng thi, t gii m trnh t gen cho ti cng ngh nano, t
nng lng ti to n tnh ton lng t. Cuc cch mng cng nghip ln th t l s dung
hp gia cc cng ngh ny v s tng tc ca chng trn cc lnh vc vt l, k thut s
v sinh hc khin cuc cch mng cng nghip ln th t ny v c bn khc vi nhng
cuc cch mng trc .
Trong cuc cch mng ny, nhng cng ngh mi ni v s i mi trn din rng c
khuch tn nhanh hn v rng ri hn so vi nhng ln trc, iu vn tip tc din ra mt
s ni trn th gii. Cuc cch mng cng nghip ln th hai vn cha n c vi 17%
dn s ca th gii tc c tnh khong gn 1,3 t ngi cha tip cn c vi in. iu
ny cng chnh xc vi cuc cch mng cng nghip ln th ba, vi hn mt na dn s th
gii, 4 t ngi m phn ln ang sng nhng nc ang pht trin, cha tip cn internet.
Trc quay ca cng ngh (du hiu phn bit cuc cch mng cng nghip u tin) mt
gn 120 nm c lan ta ra ngoi chu u. Ngc li, internet trn ngp khp ni
trn th gii ch trong vng hn mt thp k.
Bi hc t cuc cch mng cng nghip u tin vn cn gi tr n ngy nay l mc
chp nhn i mi cng ngh ca mt x hi l nhn t chnh quyt nh s tin b. Chnh
ph v cc t chc cng cng, cng nh khu vc t nhn, cn phi thc hin bn phn ca
h, nhng mt iu cng quan trng l ngi dn phi thy c nhng li ch lu di.
Ti tin rng cuc cch mng cng nghip ln th t chc chn s din ra mt cch mnh m,
c sc nh hng v c tm quan trng vi lch s nh ba cuc cch mng trc. Tuy nhin
ti c hai mi lo ngi chnh v cc yu t c th hn ch kh nng cuc cch mng cng
nghip ln th t c din ra mt cch hiu qu v c tnh lin kt.
Trc tin, ti cm thy rng trnh yu cu v nng lc lnh o v s hiu bit v nhng
thay i ang din tin trn tt c cc lnh vc, nhng vn cn thp khi t trong s tng
5
phn vi nhu cu phi xem xt li nhng h thng kinh t, x hi v chnh tr ca chng ta
p ng cuc cch mng cng nghip ln th t. Do , c cp quc gia v ton cu,
khung th ch cn thit qun l vic ph bin s i mi v gim thiu s xo trn l
khng , t hn l hon ton khng c.
Th hai, th gii ang thiu mt li dn gii nht qun, tch cc v chung vch ra nhng
c hi v thch thc ca cuc cch mng cng nghip ln th t, mt dn gii mang tnh
thit yu nu chng ta mun trao quyn cho mt tp hp a dng cc c nhn v cng ng
v trnh mt phn ng ph bin ca ngi dn trc nhng thay i c bn ang din ra.
6
bng 0. Mt s cng ty c cng ngh t ph dng nh i hi t vn pht trin. V d,
cc doanh nghip nh Instagram hay WhatsApp khng cn nhiu kinh ph khi nghip,
thay i vai tr ca vn v quy m kinh doanh trong bi cnh ca cuc cch mng cng
nghip ln th t. Nhn chung, iu ny cho thy hiu sut theo quy m s tip tc thc y
s thay i quy m v tm nh hng trn ton b h thng nh th no.
Bn cnh tc v phm vi, cuc cch mng cng nghip ln th t cn c th c xem l
c o bi s hi ha v kh nng tch hp nhiu lnh vc v pht minh khc nhau. Cc
sng kin hu hnh l kt qu ca s tng tc gia cc cng ngh khng cn l khoa hc
vin tng. V d, ngy nay cng ngh ch to k thut s c th tng tc vi th gii sinh
hc. Mt s nh thit k v kin trc s kt hp thit k trn my tnh, cng ngh sn xut
p dn, k thut vt liu v sinh hc tng hp tin phong to ra cc h thng cho php s
tng tc gia cc vi sinh vt, c th ca chng ta, nhng sn phm m chng ta tiu th, v
thm ch c nhng ta nh m chng ta ang sng. Bng cch , h ang to ra (v thm
ch l ang kch thch pht trin) cc i tng c th lin tc bin i v thch nghi
(nhng im c trng ca gii thc vt v ng vt).[4]
Trong cun Thi i my tnh th hai, Brynjolfsson v McAfee cho rng my tnh tinh vi
n mc hu nh khng th d on c nhng ng dng no s c s dng trong vi
nm ti. Tr thng minh nhn to (AI) c mt khp ni xung quanh chng ra, t nhng chic
xe v my bay khng ngi li n tr l o v phn mm dch thut. N ang thay i cuc
sng ca chng ta. AI t c nhng tin b n tng, nh hiu nng my tnh tng
nhanh theo cp s nhn v s sn c ca mt lng d liu s, t cc phn mm trc
y dng pht minh ra loi thuc mi n cc thut ton d on mi quan tm vn ha
ca chng ta. Nhiu thut ton trong s c hc hi t v s mu d liu m chng ta
b li trong th gii k thut s. iu ny dn n s ra i ca cc loi my hc mi
v pht minh t ng cho php nhng con r bt v my tnh thng minh t lp trnh v
tm ra cc gii php ti u t nhng nguyn tc u tin.
Cc ng dng nh Siri ca Apple, th c gi l tr l thng minh, mang n mt ci nhn
thong qua v sc mnh ca mt nhnh trong nhng lnh vc AI ang tin b nhanh. Ch hai
nm trc, nhng tr l c nhn thng minh mi ch bt u xut hin. Ngy nay, nhn dng
ging ni v tr thng minh nhn to ang pht trin nhanh n ni vic ni chuyn vi my
tnh s sm tr thnh mt tiu chun, to ra th m cc k s cng ngh gi l mi trng
xung quanh my tnh, trong cc tr l c nhn r bt lun sn sng ghi chp v tr li
cc truy vn ca ngi dng. Cc thit b ca chng ta s ngy cng tr thnh mt phn quan
trng ca h sinh thi c nhn, lng nghe chng ta, d on nhu cu ca chng ta, v gip
chng ta khi cn thm ch ngay c khi khng yu cu.
7
Cuc cch mng cng nghip ln th t s to ra nhiu li ch to ln v cng chng
nhng thch thc. Mt mi lo ngi c bit l s bt bnh ng trm trng. Nhng thch thc
t ra bi s gia tng bt bnh ng rt kh nh lng bi v mt phn ln trong s chng
ta l nhng ngi tiu dng v nh sn xut, do vy, i mi v s ph v s nh hng c
hai mt tch cc v tiu cc n mc sng v phc li ca chng ta.
Nhng ngi tiu dng dng nh c hng li nht. Cuc cch mng cng nghip ln
th t gip to ra cc sn phm v dch v mi cho php gia tng hiu qu cuc sng c
nhn ca chng ta trong vai tr l ngi tiu dng, vi chi ph gn nh bng khng. Gi mt
chic taxi, tm kim mt chuyn bay, mua mt sn phm, thc hin thanh ton, nghe nhc
hay xem mt b phim - bt k cng vic no gi y cng c th c thc hin t xa. Li
ch ca cng ngh i vi tt c chng ta nhng ngi tiu dng, l khng th chi ci.
Internet, in thoi thng minh v hng ngn ng dng ang lm cho cuc sng ca chng ta
tr nn d dng hn, v nhn chung hiu qu hn. Mt thit b n gin nh chic my
tnh bng m chng ta dng c sch, lt web v giao tip, s hu kh nng x l tng
ng 5.000 my tnh bn ca 30 nm trc, trong khi chi ph lu tr thng tin gn bng
khng (chi ph lu tr 1GB hin nay trung bnh mc di 0,03 la mi nm, so vi hn
10.000 la thi im cch y 20 nm).
Nhng thch thc t ra bi cuc cch mng cng nghip ln th t dng nh xut hin
ch yu pha cung trong th gii ca lao ng v sn xut. Trong vi nm qua, a s cc
nc pht trin nht v c mt s nn kinh t tng trng nhanh nh Trung Quc tri qua
mt mc st gim ng k trong t trng lao ng trn GDP. Phn nhiu l gii cho s suy
gim ny l do gi tng i ca cc hng thit b gim,[5] m tin trnh i mi cng
c coi l nguyn nhn (iu ny buc cc cng ty phi dng lao ng thay th cho
vn).
Kt qu l, nhng ngi hng li ln t cuc cch mng cng nghip ln th t l cc nh
cung cp vn tri thc hoc vn vt cht cc nh ci cch, nh u t, v cc bn lin quan,
iu ny gip gii thch khong cch ngy cng gia tng v ca ci gia nhng ngi s hu
vn v nhng ngi lao ng. N cng gii thch ti sao rt nhiu ngi lao ng tht vng
v tin chc rng thu nhp thc t ca h c th khng tng sut cuc i h v rng con ci
h c th s khng c cuc sng tt hn h.
Bt bnh ng gia tng v nhng mi lo ngi ln dn v bt bnh ng l mt thch thc ln
m ti s dnh mt phn ni n trong Chng Ba. S tp trung li ch v gi tr trong tay
mt s t ngi cng trm trng hn bi ci c gi l hiu ng nn tng, trong cc t
chc nh hng s to ra cc mng kt ni nhng ngi mua v ngi bn cc sn phm
dch v a dng v do c c mc tng trong hiu sut theo quy m.
Hiu ng nn tng to nn s tp trung ca mt s t nn tng mnh m ang thng tr th
trng. Li ch l r rng, c bit i vi ngi tiu dng: gi tr cao hn, thun tin hn v
chi ph thp hn. Tuy nhin cng tim n nhng ri ro v mt x hi. ngn chn s tp
8
trung ca gi tr v quyn lc trong mt vi bn tay, chng ta cn phi tm ra cch cn
bng li ch v ri ro ca cc nn tng k thut s (bao gm c cc nn tng cng nghip)
bng cch m bo s cng khai v cc c hi i mi hp tc.
y l tt c nhng thay i c bn nh hng n h thng kinh t, x hi v chnh tr ca
chng ta, m kh c th xa b, ngay c khi qu trnh ton cu ha v mt l do no b
o ngc. Cu hi dnh cho mi ngnh cng nghip v cc cng ty, m khng c ngoi l
no, khng cn l Ti s b v? m l Khi xy ra s v, n s din ra di hnh
thc no v n s tc ng nh th no n ti v t chc ca ti?
Thc t ca s v v nhng tc ng m chng ta khng th trnh khi khng c ngha l
chng ta bt lc khi i mt vi n. Trch nhim ca chng ta l phi m bo rng chng ta
thit lp c tp hp cc gi tr chung nh hng nhng la chn chnh sch v thc
thi nhng thay i m s khin cuc cch mng cng nghip ln th t tr thnh c hi i
vi tt c mi ngi.
9
2. Cc nhn t thc y
C v s t chc cng b nhng danh sch xp hng cc cng ngh khc nhau s thc y
cuc cch mng cng nghip ln th t. Nhng t ph khoa hc v cc cng ngh mi m
n to ra dng nh v hn, din ra trn rt nhiu mt khc nhau v nhiu ni khc nhau.
S la chn ca ti v cc cng ngh chnh xem xt da trn nghin cu thc hin bi
Din n Kinh t Th gii v mt vi cng trnh ca Hi ng Chng trnh ngh s ton
cu ti Din n.
2.1. Cc xu th ln
Tt c nhng s pht trin v cng ngh mi u c mt c im chung: l tn dng sc
mnh lan ta ca s ha v cng ngh thng tin. Tt c nhng i mi c m t trong
chng ny c kch hot v c tng cng nh sc mnh k thut s. V d, vic gii
m trnh t gen khng th c thc hin nu thiu tin b trong sc mnh tnh ton v phn
tch d liu. Tng t vy, nhng con r bt cao cp s khng tn ti m khng c tr thng
minh nhn to, m trong , bn thn tr thng minh nhn to li phn ln ph thuc vo sc
mnh in ton.
xc nh cc xu th ln v truyn t ci nhn bao qut v cc yu t thc y cng ngh
ca cuc cch mng cng nghip ln th t, ti chia danh sch cc yu t thnh ba nhm:
vt l, k thut s v sinh hc. C ba nhm u lin quan cht ch vi nhau v cc cng ngh
khc nhau u hng li t mi nhm da trn nhng khm ph v tin b m cc nhm ny
to ra.
2.1.1. Vt l
C bn i din vt l chnh ca cc xu hng ln v cng ngh, d dng nhn thy nht do
tnh cht hu hnh ca n:
- Xe t li
- Cng ngh in 3D
- R bt cao cp
- Vt liu mi
Xe t li
Chic xe hi khng ngi li ang thng tr cc bn tin nhng hin nay cn c nhiu phng
tin t li khc bao gm xe ti, thit b bay khng ngi li, my bay v tu thuyn. Khi cc
cng ngh chng hn nh nhng cm bin v tr tu nhn to pht trin, kh nng ca tt c
10
cc phng tin t hnh ny cng c ci thin vi tc nhanh chng. N ch l l mt
cu hi cch y vi nm, trc khi m thit b bay khng ngi li bt u c thng
mi ho c sn trn th trng v chi ph thp, cng vi tu ngm, c s dng trong nhiu
ng dng khc nhau.
Khi nhng thit b bay khng ngi li c kh nng cm nhn v phn ng vi mi trng
(thay i nh tuyn trnh va chm), n c th thc hin nhng nhim v nh kim tra
ng dy ti in hoc cung cp vt t y t trong vng chin tranh. V d, trong nng
nghip, vic s dng thit b bay khng ngi li kt hp vi phn tch d liu s cho
php s dng phn bn v nc chnh xc v hiu qu hn.
Cng ngh in 3D
Cn c gi l cng ngh sn xut p dn (additive manufacturing), cng ngh in 3D l
vic to ra mt i tng vt l bng cch in ra tng lp t mt bn v k thut s 3D hoc
mt m hnh c trc. Cng ngh ny khc hon ton so vi sn xut ct gt vn thng
c dng ch to t trc ti nay, m theo tng lp s c loi b khi mt khi vt
liu ban u cho n khi thu c hnh dng mong mun. Ngc li, cng ngh in 3D bt
u vi vt liu ri v sau to nn mt vt th di dng ba chiu t mt mu k thut s.
Cng ngh ny ang c s dng trong mt lot cc ng dng, t nhng ng dng vi kch
thc ln (tua-bin gi) n nh (cy ghp y hc). Hin nay, n ch yu b gii hn trong cc
ngnh cng nghip ch to my mc t ng, hng khng v tr v y t. Khng ging nh
cc loi hng ha c sn xut hng lot, cc sn phm in 3D c th c ty chnh d
dng. Khi m nhng hn ch hin ti v kch thc, chi ph v tc ang dn c khc
phc, cng ngh in 3D s tr nn ph bin hn, p dng i vi c cc thnh phn in t
tch hp nh bng mch in v thm ch c cc t bo v c quan ca con ngi. Cc nh
nghin cu bt u nghin cu v cng ngh 4D, mt qu trnh to ra mt th h mi cc
sn phm c kh nng t bin chuyn p ng vi nhng thay i mi trng nh nhit
v m. Cng ngh ny c th c s dng trong sn xut qun o v giy dp, cng
nh nhng sn phm lin quan n sc kho nh cc m cy c thit k thch ng vi
c th con ngi.
R bt cao cp
Cho n gn y, vic s dng r bt vn b hn ch nhng nhim v c kim sot cht
ch trong mt s ngnh cng nghip c th nh t ng ha. Tuy nhin, ngy nay r bt
ngy cng c s dng nhiu hn trn mi lnh vc v cho mt lot cc cng vic t nng
nghip chnh xc n chm sc bnh nhn. Tin b nhanh chng trong cng ngh r bt s
sm khin s hp tc gia con ngi v my mc tr thnh hin thc. Hn na, nh vo
nhng tin b cng ngh khc, r bt ang tr nn thch nghi v linh hot hn, vi thit k
cu trc v chc nng ca n c ly cm hng t cc cu trc sinh hc phc tp (s m
11
rng ca qu trnh m phng sinh hc, trong m hnh v cc c tnh ca t nhin c
bt chc li).
Nhng tin b trong cm bin cho php r bt hiu v phn ng tt hn vi mi trng v
tham gia vo nhiu cng vic hn, v d nh lm vic nh. i lp vi qu kh, khi m r
bt c lp trnh thng qua mt n v c lp, hin nay r bt c th tip cn vi thng tin
t xa thng qua in ton m my v t c th kt ni vi mt mng li cc r bt
khc. Khi th h tip theo ca r bt xut hin, n c th s phn nh ngy cng r nt s
hp tc gia con ngi-my mc. Chng Ba, ti s trnh by nhng vn o c v
tm l t ra bi mi quan h con ngi-my mc.
Vt liu mi
Vi nhng thuc tnh dng m cch y vi nm vn cn c coi l khng th tng
tng c, cc vt liu mi ang c gii thiu trn th trng. V tng th, chng nh
hn, bn hn, c th ti ch v d thch ng. Hin nay c nhiu ng dng cho cc vt liu
thng minh c kh nng t phc hi hoc t lm sch, cc kim loi vi b nh c th khi
phc li hnh dng ban u, gm s v pha l c kh nng bin p lc thnh nng lng, v
nhiu vt liu khc na.
Cng nh nhiu i mi ca cuc cch mng cng nghip ln th t, rt kh bit vt liu
mi s pht trin ti u. Ly v d l nhng vt liu nano cao cp nh graphene, bn hn
khong 200 ln so vi thp, mng hn mt triu ln so vi tc ca ngi, v l mt dy dn
nhit v in hiu qu.[6] Khi gi ca graphene tr nn cnh tranh hn (so snh vi nhng
vt liu khc th y l mt trong nhng vt liu t nht hnh tinh, mt mu vi kch thc
mt micromet c gi hn 1.000$), th n c th gy xo trn ng k cc ngnh cng nghip
sn xut v c s h tng.[7] N cng c th gy nh hng ln n cc quc gia ph thuc
nhiu vo mt mt hng c th.
Cc vt liu mi khc c th ng mt vai tr quan trng trong vic gim thiu cc ri ro
ton cu m chng ta phi i mt. V d, cc ci tin mi trong sn xut nha nhit rn1 c
th cho php ti s dng nhng vt liu tng nh khng th ti ch vo mi th, t in
thoi di ng v cc bng mch in cho n cc b phn trong ngnh cng nghip hng khng
v tr. Nhng khm ph mi y v cc loi polyme nhit rn c th ti ch c, gi l
polyhexahydrotriazines (PHTs), l mt bc tin ln hng ti nn kinh t tun hon
(circular economy), nn kinh t c ti to theo mun v hot ng bng cch tch tng
trng khi nhu cu ngun lc.[8]
2.1.2. K thut s
1
Loi nha khi gia nhit n mt nhit nht nh b rn li v c nng nhit ln na cng
khng nng chy
12
Mt trong nhng cy cu chnh kt ni cc ng dng vt l v k thut s c to ra bi
cuc cch mng cng nghip ln th t l mng li vn vt kt ni Internet (IoT) i khi
c gi l Internet kt ni vn vt. dng n gin nht, n c th c m t nh mt
mi quan h gia cc s vt (cc sn phm, dch v, a im, v.v) v con ngi, thng qua
cc cng ngh kt ni v cc nn tng khc nhau.
Cm bin v cc gii php kt ni cc s vt ca th gii thc vo mng khng gian o ang
pht trin vi mt tc ng kinh ngc. Cc cm bin nh hn, r hn v thng minh hn
c ci t trong nh, qun o v ph kin, cc thnh ph, mng li giao thng v nng
lng, cng nh cc quy trnh sn xut. Ngy nay, c hng t cc thit b trn th gii nh
in thoi thng minh, my tnh bng v my tnh c kt ni vi internet. S lng ny d
kin s tng ng k trong vi nm ti, c tnh t vi t n hn mt nghn t thit b. iu
ny s thay i hon ton cch thc chng ta qun l chui cung ng bng cch cho php
chng ta gim st v ti u ha ti sn v cc hot ng n mt mc rt chi tit. Trong
qu trnh , mng li vn vt kt ni internet IoT s c nhng tc ng bin i trn tt c
cc ngnh cng nghip, t sn xut n c s h tng cho ti chm sc sc khe.
Xem xt vic gim st t xa mt ng dng ph bin ca IoT. Bt k mt kin, pa-lt hay
container no gi y cng c th c trang b mt th cm ng, my pht hoc thit b
nhn dng tn s sng v tuyn (RFID) cho php cng ty c th theo di n ang di chuyn
n u trong chui cung ng n hot ng nh th no, c s dng nh th no, vv.
Tng t, khch hng c th lin tc theo di (hu nh l thi gian thc) tin ca gi
hng hay ti liu m h ang mong i. i vi cc cng ty ang kinh doanh c chui cung
ng di v phc tp, y l s i mi. Trong tng lai gn, nhng h thng gim st tng
t cng s c p dng trong vic di chuyn v theo di con ngi.
Cuc cch mng k thut s to ra cch tip cn hon ton mi, lm cch mng ha cch
thc m cc c nhn v t chc hot ng v cng tc. V d, cng ngh u mi phn phi
(blockchain), thng c miu t nh mt s ci phn phi, l mt giao thc an ton m
ti , mng li cc my tnh cng kim chng mt giao dch trc khi n c ghi chp
v chp nhn. Cc cng ngh nn tng ca blockchain to nim tin bng cch cho php
nhng ngi khng bit nhau (v do khng c nn tng c bn cho s tin tng) cng tc
vi nhau m khng cn phi qua mt c quan trung ng trung lp no tc l ngi gim
h hoc s k ton trung tm. V bn cht, blockchain l mt s ci c chia s, lp trnh,
m ha an ton v do ng tin cy m khng b kim sot ch bi mt ngi dng n l
no v c th c kim tra bi tt c mi ngi.
Bitcoin cho n nay l ng dng cng ngh blockchain c nhiu ngi bit n nht,
nhng cng ngh s sm lm pht sinh v s nhng ng dng khc. Nu ti thi im ny,
cng ngh blockchain ghi li cc giao dch ti chnh c thc hin vi loi tin t o nh
Bitcoin, trong tng lai n s thc hin chc nng nh mt c quan ng kim cho mi th
nh khai sinh v chng t, xc nhn ch s hu, giy ng k kt hn, trnh gio dc,
13
khiu ni bo him, th tc y t v bu c v c bn l bt k loi giao dch no c th
c m ha. Mt s quc gia hay t chc nghin cu tim nng ca blockchain. V d,
chnh ph Honduras ang s dng cng ngh ny x l v quyn s dng t, trong khi
o Man (Isle of Man) ang th nghim s dng n trong vic ng k cng ty.
Trn mt quy m rng ln hn, cc nn tng cng ngh c tnh kch hot to ra ci m
ngy nay gi l nn kinh t theo yu cu (mt s ngi gi l nn kinh t chia s). Nhng
nn tng d s dng trn in thoi thng minh ny c th tp hp ngi, ti sn v d liu,
to ra cc cch thc tiu th hng ha v dch v hon ton mi. N gim bt cc ro cn i
vi cc doanh nghip v c nhn trong vic to ra ca ci, lm thay i mi trng c nhn
v lm vic.
M hnh Uber l biu tng cho sc mnh t ph ca nhng nn tng cng ngh ny. Cc
hot ng kinh doanh nn tng ny nhanh chng c nhn rng to ra cc dch v
mi t git l n mua sm, t nhng vic vt cho n xe, t dch v lu tr ti cc gia
nh bn a n chia s phng tin di chuyn trong nhng chng ng di. Chng c mt
im chung l: bng cch kt ni cung v cu theo mt cch rt d tip cn (chi ph thp),
cung cp cho ngi tiu dng cc hng ha a dng, v cho php c hai bn tng tc v
phn hi, nhng nn tng ny do gieo mm nim tin. N cho php s dng hiu qu
cc ti sn vn cha c tn dng ht hiu sut tc l nhng g thuc quyn s hu ca
ngi m trc y cha tng c nim coi mnh l bn cung (v d chia s mt ch ngi
trong xe ca h, mt phng ng khng dng n trong nh ca h, mt lin kt thng mi
gia cc nh bn l v nh sn xut, hoc thi gian v k nng cung cp mt dch v nh
giao hng, sa cha nh ca hoc cc cc cng vic hnh chnh).
Nn kinh t theo yu cu t ra mt cu hi c bn: Ci g ng s hu nn tng hay ti
sn c bn? Nh chin lc gia truyn thng Tom Goodwin vit trong mt bi bo trn t
TechCrunch vo thng ba nm 2015: Uber, cng ty taxi ln nht th gii, khng s hu mt
ci t no. Facebook, ch s hu phng tin truyn thng ph bin nht th gii, khng
to ra mt ni dung no. Alibaba, nh bn l c gi tr nht, khng c cht hng tn kho no.
V Airbnb, nh cung cp ni n ngh ln nht th gii, khng s hu bt c mt bt ng
sn no.[9]
Nn tng k thut s gim ng k cc chi ph giao dch v vn hnh pht sinh khi cc c
nhn hoc t chc chia s vic s dng mt ti sn hoc cung cp mt dch v. Mi giao dch
gi y c th c chia thnh tng phn li tc r rng, vi li ch kinh t cho mi bn lin
quan. Ngoi ra, khi s dng cc nn tng k thut s, chi ph cn bin ca vic sn xut thm
mi sn phm, hng ha hay dch v c xu hng v khng. iu ny c hm ln i vi
cc doanh nghip v x hi m ti s trnh by ti Chng Ba.
2.1.3. Sinh hc
14
Nhng sng kin trong lnh vc sinh hc v c bit trong lnh vc di truyn u v cng
ngon mc. Trong nhng nm gn y, chng ta v ang t c nhng tin b ng k
trong vic gim chi ph v ngy cng d dng hn trong gii m trnh t gen, v gn y, l
vic kch hot hay chnh sa gen. Phi mt hn 10 nm, vi chi ph 2,7 t la, hon
thnh D n B Gen ngi. Ngy nay, mt b gien c th c gii m ch trong vi gi v
chi ph khng ti mt ngn la.[10] Vi nhng tin b trong sc mnh my tnh, cc nh
khoa hc khng cn phi gii m bng cc php th ng sai; thay vo , gi y, h th
nghim cch thc cc bin d gen gy ra cc bnh l c th.
Sinh hc tng hp l bc tip theo. N s gip chng ta c kh nng ty bin c th bng
cch vit li ADN. t nhng vn su sc v o c sang mt bn, nhng tin b ny s
khng ch to ra tc ng su rng v tc th ti y hc m cn ti nng nghip v sn xut
nhin liu sinh hc.
Nhiu cn bnh kh cha ca chng ta, t bnh tim cho n ung th, u cha ng yu t
di truyn. Do , kh nng xc nh cu trc di truyn c nhn mt cch hiu qu v vi chi
ph hp l (thng qua my gii m c s dng trong vic chn on bnh thng thng) s
cch mng ha vic chm sc sc khe theo hng c nhn ho. Khi bit v cu trc di
truyn ca khi u, cc bc s s c th a ra quyt nh v vic iu tr ung th cho bnh
nhn.
Trong khi s hiu bit ca chng ta v mi lin h gia cc du hiu di truyn v nhng cn
bnh vn cn ngho nn, lng d liu ngy cng tng s gip la chn chnh xc cc loi
thuc, cho php pht trin cc phng php iu tr nhm mc tiu ch yu ci thin kt
qu iu tr. Hin ti, h thng siu my tnh Watson ca IBM c th gip a ra khuyn
ngh, ch trong vi pht, v cc phng php iu tr c nhn cho cc bnh nhn ung th
bng cch so snh lch s bnh l v quy trnh iu tr, kt qu chp ct lp v d liu di
truyn vi (gn nh) tt c nhng kin thc y hc cp nht trn ton cu.[11]
Kh nng chnh sa sinh hc c th c p dng cho bt k mt loi t bo c th no, cho
php to ra cc thc vt hoc ng vt bin i gen, cng nh thay i t bo ca cc c th
trng thnh bao gm c con ngi. iu ny khc vi k thut di truyn c thc hin
vo nhng nm 1980 ch l n chnh xc, hiu qu v d dng hn so vi cc phng php
trc y. Trn thc t, khoa hc ang tin trin nhanh n mc nhng hn ch v k thut
hin nay l t hn so vi cc vn v php lut, qun l v o c. Danh sch cc ng
dng tim nng dng nh l v tn t kh nng lm bin i ng vt chng c th
c nui vi ch thc n kinh t hn v ph hp hn vi iu kin a phng, n vic
to ra cy lng thc c kh nng chu c kh hu khc nghit hoc hn hn.
Nh s tin b ca cc nghin cu v k thut di truyn (v d, s pht trin ca phng
php CRISPR/Cas9 v chnh sa v tr liu gen), nhng hn ch v s cung cp hiu qu v
tnh c trng ca kiu gen s c khc phc, li cho chng ta mt cu hi ngay trc
mt v cng thch thc nht, c bit l t quan im o c: Vic chnh sa gen s cch
15
mng ha nghin cu y hc v iu tr y t nh th no? V nguyn tc, c thc vt v ng
vt u c th c bo ch sn xut cc dc phm v cc hnh thc iu tr khc. Ngy
m loi b c bin i to ra cht ng mu trong sa ca n, yu t m cc bnh nhn
mu kh ng b thiu, l khng cn xa. Cc nh nghin cu bt u thit k b gen ca
loi ln vi mc tiu pht trin cc c quan ph hp vi vic cy ghp vo ngi (mt qu
trnh c gi l cy ghp d chng, n gi vn cha th c xem xt bi nguy c o thi
min dch ca c th ngi v nguy c ly truyn bnh t ng vt sang ngi).
Cng vi quan im trc v cch m cc cng ngh khc nhau phi hp v tng tr ln
nhau, sn xut 3D s c kt hp vi chnh sa gen to ra cc m sng vi mc ch sa
cha v ti sinh m mt qu trnh gi l in sinh hc. Cng ngh ny c s dng ti
to da, xng v cc m mch. Cui cng, cc lp t bo sng c in s c s dng
to ra cc c quan cy ghp.
Chng ta ang pht trin nhng cch thc mi cy v s dng cc thit b theo di mc
hot ng v c tnh ha hc trong mu ca chng ta, v theo di cch m tt c nhng
iu ny c nh hng ti sc khe, tinh thn v nng sut lm vic ti nh v ni lm
vic. Chng ta cng ang tm hiu thm v cch b no con ngi hot ng v chng ta
cng ang chng kin s pht trin khng ngng trong lnh vc cng ngh thn kinh. iu
ny c nhn mnh bi thc t rng trong vi nm qua hai trong s cc chng trnh
nghin cu c ti tr ln nht trn th gii l v khoa hc no b.
Lnh vc sinh hc l ni ti thy nhng thch thc ln nht i vi s pht trin ca c cc
chun mc x hi v cc quy nh ph hp. Chng ta ang i mt vi nhng cu hi mi v
vic l con ngi c ngha th no, d liu v thng tin no v c th v sc khe ca
chng ta c th hoc nn c chia s vi nhng ngi khc, v nhng quyn li v trch
nhim no m chng ta c khi thay i m di truyn ca cc th h tng lai.
Tr li vi vn chnh sa di truyn, m hin nay c thc hin d hn vi vic xc nh
b gen ngi ngay trong phi sng, c ngha l chng ta c th thy s ra i ca cc em b
c thit k trong tng lai nhng em b s hu nhng nt c th hoc c kh nng
khng mt loi bnh c th. Khng cn phi ni, cc cuc tranh lun v c hi v thch thc
ca nhng kh nng ny ang din ra. ng ch , vo thng 12 nm 2015, Vin Hn lm
Khoa hc Quc gia v Hc vin Y khoa Quc gia ca M, Vin Khoa hc Trung Quc v
Hi Hong gia Anh triu tp mt Hi ngh thng nh quc t v chnh sa gen ngi.
D c cc cuc tho lun nh vy, chng ta vn cha sn sng i mt vi thc t v hu
qu ca nhng k thut di truyn mi nht ny, cho d n ang dn xut hin. Nhng thch
thc v x hi, y t, o c v tm l m n t ra l rt ln v cn phi c gii quyt,
hoc t nht, l phi c cp n mt cch thch ng.
Nhng ng lc ca khm ph
16
i mi l mt qu trnh x hi phc tp, v khng phi l iu m chng ta nn mc nh l
hin nhin. Do , cho d phn ny nu bt mt lot nhng tin b cng ngh c sc
mnh thay i th gii, nhng iu quan trng l chng ta phi quan tm n cch m chng
ta c th m bo nhng tin b ny tip tc c thc hin v c nh hng ti kt qu
tt nht c th.
Cc hc vin thng c xem l a im hng u theo ui nhng tng hng v
pha trc. Tuy nhin, bng chng mi ch ra rng cc u i ngh nghip v iu kin ti
tr nhng trng i hc ngy nay ang thc y s gia tng cc nghin cu gia tng, thn
trng d dt hn l cc chng trnh i mi to bo. [12]
Mt liu thuc gii cho cc nghin cu d dt trong cc hc vin l cn khuyn khch c
thm nhiu hnh thc thng mi trong nghin cu. Tuy nhin, iu ny cng c nhng
thch thc. Nm 2015, Cng ty lin doanh cng ngh Uber thu 40 nh nghin cu v nh
khoa hc trong lnh vc r bt t i hc Carnegie Mellon, mt t l ng k v ngun nhn
lc cho mt phng th nghim, nh hng ti nng lc nghin cu ca cng ty v to p lc
ln cc hp ng ca trng i hc vi B Quc phng M v cc t chc khc.[13]
khuyn khch ng thi nghin cu c bn mang tnh t ph v s p dng k thut
sng to trong lnh vc hn lm cng nh kinh doanh, cc chnh ph cn phi phn b ti tr
ln hn cho cc chng trnh nghin cu tham vng. Tng t, hp tc nghin cu cng-t
ngy cng cn c cu trc theo hng xy dng kin thc v vn con ngi v li ch cho
tt c.
17
2.2. im bng pht
Khi nhng xu hng ln ny c tho lun mt cch chung chung, n c v kh tru
tng. Tuy nhin, n ang l ngun gc ca rt nhiu cc ng dng v pht trin thc t.
Mt bo co ca Din n Kinh t Th gii cng b thng 9 nm 2015 xc nh 21 im
bng n thi im khi nhng bin i cng ngh c th xut hin s nh hnh th gii k
thut s v siu kt ni tng lai ca chng ta.[14] Chng u c d on s xy ra trong
10 nm ti v do s tn dng mnh m nhng bin i su sc khi pht bi cuc cch
mng cng nghip ln th t. Cc im bng n c xc nh thng qua mt cuc kho st
tin hnh bi Hi ng Chng trnh Ngh s Ton cu ca Din n Kinh t Th gii v
Tng lai ca Phn mm v X hi, trong c hn 800 nh iu hnh v chuyn gia t cc
lnh vc cng ngh thng tin v truyn thng tham gia.
Bng 1 cho thy t l phn trm s ngi c hi cho rng im bng n s xy ra vo nm
2025.[15] Trong phn ph lc, mi im bng n v cc tc ng tch cc v tiu cc s
c trnh by chi tit hn. Hai im bng n khng thuc cuc iu tra chnh thc thit
k sinh vt v cng ngh thn kinh cng c k n, nhng khng xut hin Bng 1.
Nhng im bng n ny a ra mt bi cnh quan trng do n bo hiu nhng thay i
quan trng pha trc c khuch i bi tnh h thng ca n v lm th no c th
chun b v ng ph tt nht. Nh ti cp trong chng tip theo, vic nh hng nhng
chuyn i ny s bt u cng vi nhn thc v nhng thay i ang din ra, cng nh
nhng g ang ti, v tc ng ca n n tt c cc tng lp x hi ton cu.
Bng 1: Cc im bng n d on s din ra vo 2025
%
10% ngi dn mc cc loi qun o kt ni vi internet 91.2
90% ngi dn c th lu tr d liu khng gii hn v min ph (c
91.0
km qung co)
1 nghn t cm bin kt ni vi internet 89.2
Dc s r bt u tin M 86.5
10% knh c sch kt ni vi internet 85.5
80% ngi dn hin din s trn internet 84.4
Chin t u tin c sn xut hon ton bng cng ngh in 3D 84.1
Chnh ph u tin thay th iu tra dn s bng cc ngun d liu ln 82.9
Chic in thoi di ng cy ghp trn c th ngi u tin c
81.7
thng mi ha
5% sn phm tiu dng c in bng cng ngh in 3D 81.1
90% dn s s dng in thoi thng minh 80.7
90% dn s thng xuyn truy cp internet 78.8
18
10% tng lng xe hi lu thng trn ng M l xe khng ngi
78.2
li
Ca cy ghp l gan u tin c in bng cng ngh in 3D 76.4
30% cc cng ty kim ton c thc hin bi tr tu nhn to 75.4
Ln u tin chnh ph thu thu bng cng ngh blockchain 73.1
Hn 50% lu lng internet kt ni nh l t cc thit b v gia
69.9
dng
Cc chuyn i du lch/cng tc trn ton cu thc hin thng qua vic
67.2
chia s phng tin nhiu hn so vi dng xe ring
Thnh ph u tin vi hn 50.000 dn v khng c n giao thng 63.7
10% tng sn phm quc ni ton cu c lu tr trn blockchain 57.9
Chic my s dng tr tu nhn to u tin gi vai tr trong hi ng
45.2
qun tr ca mt cng ty
19
3. Tc ng
Quy m v phm vi nh hng ca cuc cch mng cng ngh ang bng n s bo hiu cho
nhng thay i mang tnh hin tng v kinh t, x hi v vn ha m gn nh khng th d
on. Tuy nhin, chng ny s m t v phn tch tc ng tim nng ca cuc cch mng
cng nghip ln th t i vi nn kinh t, cc doanh nghip, chnh ph v quc gia, x hi
v cc c nhn.
Trong tt c cc khu vc ny, mt trong nhng tc ng ln nht c th s l kt qu ca tc
nhn duy nht, l s trao quyn mi quan h gia cc chnh ph v cng dn ca h;
mi quan h gia cc doanh nghip v nhn vin, c ng v khch hng ca h; hoc mi
quan h gia cc siu cng quc vi cc nc nh hn. Nhng xo trn m cuc cch
mng cng nghip ln th t gy ra trn cc m hnh chnh tr, kinh t v x hi hin c s
yu cu cc ch th c trao quyn nhn thc rng h l mt phn ca mt h thng quyn
lc phn chia, i hi nhiu hnh thc hp tc tng tc hn thnh cng.
3.1. Kinh t
Cuc cch mng cng nghip ln th t s c mt tc ng rt ln v a din ti nn kinh t
ton cu, n mc n khin cho cc nn kinh t kh c th thot khi mt hiu ng ring l
no. Tht vy, tt c cc bin s v m ln m ngi ta c th ngh n nh GDP, u t,
tiu dng, vic lm, thng mi, lm pht u s b nh hng. Ti quyt nh ch tp
trung vo hai kha cnh quan trng nht: tng trng (phn ln thng qua kha cnh nhng
nhn t quyt nh di hn, nng sut) v vic lm.
20
thy cuc cch mng cng nghip ln th t ny cho php nhiu ngi mua sm nhiu hn
mt mc gi thp hn v theo mt cch thc thng gip vic tiu dng tr nn bn vng
hn, v do c trch nhim hn nh th no.
Quan trng l phi t vo bi cnh cc tc ng tim nng ca cuc cch mng cng nghip
ln th t i vi tng trng, trong tham chiu n cc xu hng kinh t gn y v cc
nhn t khc gp phn vo tng trng. Ch vi nm trc khi cuc khng hong kinh t v
ti chnh din ra vo nm 2008, kinh t ton cu tng trng mc khong 5% mt nm.
Nu t l ny tip tc, n s cho php GDP ton cu tng gp i mi 14-15 nm, vi vin
cnh hng t ngi thot khi i ngho.
Trong thi k hu i suy thoi, nhng k vng rng nn kinh t ton cu s quay tr li m
hnh tng trng cao trc y lan rng. Nhng iu khng din ra. Nn kinh t
ton cu dng nh b mc kt ti mt t l tng trng thp hn c t l trung bnh sau
chin tranh khong 3-3,5% mi nm.
Mt s nh kinh t a ra kh nng v mt s suy thoi th k v ni v nh tr ko
di (secular stagnation), mt thut ng trong thi k i suy thoi c dng bi Alvin
Hansen, v gn y li tr nn thnh hnh khi c cc nh kinh t Larry Summers v Paul
Krugman nhc ti. nh tr ko di m t tnh trng mc cu st gimlin tc m khng
th khc phc c ngay c khi li sut h xung mc gn bng khng. Mc d kin ny
vn cn c tranh lun nhiu trong gii hc thut, n mang n nhng hm quan trng.
Nu ng, n cho thy rng tc tng trng GDP ton cu cn c th gim hn na.
Chng ta c th tng tng mt kch bn cc oan, trong tng trng GDP ton cu c
nm gim xung mc 2%, tc l cn 36 nm GDP ton cu tng gp i.
Hin nay, c nhiu cch gii thch cho s tng trng ton cu chm hn, t phn b sai
ngun vn n vay n qu nhiu cho ti chuyn i nhn khu hc, v.v. Ti s cp n
hai trong s , s gi ha dn s v nng sut lao ng, bi v c hai u c bit gn b
vi cc tin b cng ngh.
S gi ha
Dn s th gii c d bo s tng t 7,2 t hin nay ln 8 t vo nm 2030 v 9 t vo nm
2050. iu ny s dn n s gia tng trong tng cu. Nhng cn c mt xu hng nhn
khu hc mnh m khc: s gi ha. Quan im ph bin l s gi ha ch yu nh hng
ti cc nc giu phng Ty. Tuy nhin khng hon ton nh th. T l sinh ang gim
di mc thay th trong nhiu khu vc trn th gii khng ch chu u ni m s suy
gim bt u, m cn hu ht Nam M v vng Carib, nhiu nc chu bao gm Trung
Quc v pha nam n , v thm ch c mt s quc gia Trung ng v Bc Phi nh Li-
bng, Ma Rc v Iran.
21
Tnh trng gi ha dn s l mt thch thc kinh t bi v tr khi tui ngh hu c tng ln
ng k nhng ngi gi trong x hi c th tip tc ng gp cho lc lng lao ng
(mt yu cu cp bchmang li nhiu li ch kinh t), dn s trong tui lao ng s gim
xung cng lc khi m t l nhng ngi ln tui ph thuc tng ln. Khi dn s gi i v c
t ngi tr hn, sc mua cc mt hng t tin nh nh ca, ni tht, t v cc thit b
gim i. Ngoi ra, dng nh s c t ngi phi i mt vi ri ro kinh doanh hn, bi v
ngi lao ng khi gi i c xu hng bo ton ti sn m h cn c th ngh hu thoi
mi, hn l u t vo vic kinh doanh mi. iu ny c phn c cn bng bi vic ngi
lao ng ngh hu v gim s tin tit kim tch ly ca h, trong tnh gp li s h
thpmc tit kim v t sut u t.
Nhng thi quen v m hnh ny ng nhin c th thay i, bi v cc x hi gi ha cng
bin chuyn thch ng, nhng xu hng chung l mt th gii gi ha c nh sn l s
tng trng chm hn, tr khi cuc cch mng cng ngh kch thch tng trng ln trong
nng sut, c nh ngha n gin l kh nng lm vic thng minh hn ch khng phi
lm vic nhiu hn.
Cuc cch mng cng nghip ln th t m ra cho chng ta kh nng sng lu hn, khe
mnh hn v nng ng hn. V chng ta ang sng trong mt x hi m hn mt phn t s
tr em sinh ra ngy nay ti cc nn kinh t tin tin c k vng l s sng ti 100 tui,
chng ta s phi suy ngh li v cc vn nh dn s trong tui lao ng, vn hu tr
v k hoch cuc sng c nhn.[16] Kh khn m nhiu quc gia ang gp phi trong nhng
n lc tho lun v cc vn ny ch l mt du hiu na ca vic chng ta khng c
chun b nhn bit y v ch ng v sc mnh ca s thay i.
Nng sut
Trong thp k qua, nng sut trn th gii (d c o nh nng sut lao ng hay nng sut
cc nhn t tng hp (TFP)) vn tng mt cch chm chp, bt chp s tng trng theo cp
s nhn ca tin b cng ngh v u t vo i mi.[17] Biu hin gn y nht ca nghch
l nng sut s tht bi trong nhn thc v vic i mi cng ngh s dn n nng sut
cao hn l mt trong nhng b n ln v kinh t hin nay, y li thi im bt u ca
cuc i suy thoi v trc, v khng c li gii thch tha ng no cho iu ny.
Xt ti Hoa K, ni c nng sut lao ng tng bnh qun 2,8% t nm 1947 n 1983, v
2,6% t nm 2000 n 2007, so vi 1,3% t 2007 n 2014.[18] Phn ln ca s gim st
ny l do mc TFP thp, thc o ph bin nht cho s ng gp vo nng sut c ngun
gc t cng ngh v i mi. Cc Thng k lao ng M ch ra rng tng trng TFP t
2007 n 2014 ch mc 0,5%, gim ng k nu so vi mc 1,4% tng trng mi nm
trong giai on 1995 n 2007.[19] S st gim nng sut ny c bit c quan tm khi
m n xy ra trong thi im 50 cng ty ln nht nc M tch ly ti sn tin mt vi
22
s lng hn 1 nghn t USD, mc d li sut thc ch dao ng quanh 0% trong gn nm
nm.[20]
Nng sut l nhn t quyt nh quan trng nht cho tng trng di hn v nng cao mc
sng, do vy nu thiu n trong sut cuc cch mng cng nghip ln th t th c ngha l
tng trng v mc sng s t c ci thin hn. Vy lm sao chng ta c th dung ha
c cc d liu biu th s suy gim nng sut, vi trin vng vo mt mc nng sut cao
hn c xu hng lin quan n s pht trin theo cp s nhn ca cng ngh v s i mi?
Mt lp lun c bn tp trung vo thch thc trong o lng u vo v u ra, v t
nhn thc r v nng sut. Cc hng ha v dch v sng to c to ra trong cuc cch
mng cng nghip ln th t c nhng chc nng v cht lng cao hn ng k, hin
c lu thng trn cc th trng m c bn khc vi nhng th trng chng ta thng
dng o lng. Nhiu hng ha v dch v mi l khng i th, c chi ph cn bin
bng khng v/hoc khai thc cc th trng cnh tranh cao thng qua cc nn tng k thut
s, tt c u dn n mc gi thp hn. Di cc iu kin ny, nhng thng k truyn
thng ca chng ta c th s tht bi trong vic nm bt gi tr tng thc t do thng d tiu
dng cha c phn nh trong tng doanh thu hoc mc li nhun cao hn.
Hal Varian, nh kinh t trng ca Google, ch ra nhiu v d khc nhau nh hiu qu
tng lnkhi gi mt chic taxi thng qua ng dng in thoi di ng hay thu mt chic xe
nh sc mnh ca nn kinh t theo yu cu. C rt nhiu dch v tng t khc m ngi s
dng c xu hng nng cao hiu qu v v t tng nng sut. Tuy nhin, v v c bn l
min ph nn chng mang li nhng gi tr khng ong m cti nh cng nh trong
cng vic. iu ny to ra s khc bit gia gi tr c to ra thng qua mt dch v c th
i lp vi tng trng thng c o lng da trn thng k quc gia. N cng gi
rng chng ta ang thc s sn xut v tiu th hiu qu hn so vi nhng iu m cc ch
s kinh t ca chng ta th hin. [21]
Mt lp lun khc l, trong khi nng sut t c t cuc cch mng cng nghip ln th ba
c thang suy yu thc s, nhng th gii vn cha tri qua s bng n nng sut c to
ra bi ln sng cng ngh mi ang din ra trong tm im cuc cch mng cng nghip ln
th t.
Tht vy, l mt ngi lc quan thc dng, ti cm thy r rng rng chng ta ch ang
giai on u c th cm nhn c cc tc ng tch cc m cuc cch mng cng
nghip ln th t c th mang li cho th gii. Nim lc quan ca ti xut pht t ba ngun
chnh.
Th nht, cuc cch mng cng nghip ln th t mang li c hi hp nht cc nhu cu
cha c p ng ca 2 t ngi vo nn kinh t ton cu, dn n cc nhu cu tng thm
cho cc sn phm v dch v sn c, bng cch trao quyn v kt ni cc c nhn v cng
ng trn ton th gii vi nhau.
23
Th hai, cuc cch mng cng nghip ln th t s lm tng ng k kh nng gii quyt cc
tc ng ngoi bin tiu cc ca chng ta v, trong qu trnh , s thc y tim nng tng
trng kinh t. Ly v d kh thi cc bon, mt tc ng ngoi bin tiu cc c bn. Cho n
gn y, u t xanh ch hp dn khi c hng tr cp ln t chnh ph. iu ny ngy
cng khng ng. Cc tin b cng ngh nhanh chng v nng lng ti to, tit kim nhin
liu v d tr nng lng khng ch lm cho u t trong nhng lnh vc nyngy cng c
li nhun, thc y tng trng GDP, m cn gp phn gim nh bin i kh hu, mt trong
nhng thch thc ton cu ln ca thi i chng ta.
Th ba, nh ti s bn n trong phn tip theo, cc nh lnh o doanh nghip, chnh ph
v x hi dn s m ti tip xc u ni vi ti rng h ang u tranh thay i t chc
ca h c th khai thc y cc hiu qu m nng lc s mang li. Chng ta vn ang
giai on u ca cuc cch mng cng ngh ln th t, v n s i hi cc cu trc kinh
t v t chc hon ton mi nm bt y gi tr ca n.
Tht vy, ti cho rng cc quy tc cnh tranh ca cc nn kinh t trong cuc cch mng cng
nghip ln th t l khc vi cc giai on trc. gi th cnh tranh, c cc cng ty v
quc gia u phi t ti gii hn ca s i mi trong mi hnh thc, iu c ngha l
cc chin lc tp trung ch yu vo vic gim chi ph s km hiu qu hn so vi cc chin
lc da trn vic cung cp cc sn phm v dch v vi nhng cch thc sng to hn. Nh
chng ta thy ngy nay, cc cng ty thnh lp t trc ang chu nhng p lc tt cng
gy ra bi cc nhn t ph v v i mi mi ni t cc ngnh cng nghip v c cc nc
khc. iu tng t c th ng i vi cc quc gia khng nhn ra s cn thit phi tp
trung xy dng h sinh thi i mi mt cch ph hp.
Tm li, ti tin rng s kt hp gia cc nhn t v mt cu trc (n qu ln v nhng x hi
gi ha dn s) v cc yu t v mt h thng (s ra i ca nn tng v nn kinh t theo yu
cu, chi ph cn bin gim dn ngy cng hp l, v.v) s buc chng ta phi vit li cc
quyn sch gio khoa v kinh t. Cuc cch mng cng nghip ln th t c c tim nng
thc y tng trng kinh t ng thi gim nh mt s nhng thch thc ton cu ch yu
m tt c chng ta phi i mt. Tuy nhin, chng ta cng cn nhn thc v gii quyt cc
tc ng tiu cc ca n, c bit l i vi bt bnh ng, vic lm v th trng lao ng.
3.1.2. Vic lm
Mc d cng ngh c nhng tc ng tch cc tim nng i vi tng trng kinh t, nhng
vn cn phi ch ra cc tc ng tiu cc c th c ca n, t nht l trong ngn hn, i vi
th trng lao ng. Nhng lo ngi v tc ng ca cng ngh i vi vic lm khng phi l
mi. Nm 1931, nh kinh t John Maynard Keynes cnh bo v tnh trng tht nghip
cng ngh ph bin do nhng pht minh ca chng ta v cc bin phpti a ho vic s
dng lao ng vt qu tc m chng ta c th tm c cch thc mi s dng lao
24
ng.[22] iu ny tng c chng minh l sai nhng s ra sao nu n li ng vi
thi im hin ti? Trong vi nm qua, cc cuc tranh lun c khi li bi hin tng
cc my tnh thay th cho mt s cng vic, c bit l k ton, th qu v tng i vin in
thoi.
Nhng l do gii thch ti sao cuc cch mng cng ngh mi s gy nhiu bin ng hn
cc cuc cch mng cng ngh trc y c cp n trong phn m u, l: tc
(mi th ang din ra vi mt tc nhanh cha tng c), phm vi nh hng v chiu
su (rt nhiu thay i cn bn ang din ra ng thi), v s bin i hon ton ca ton b
h thng.
Xem xt cc nhn t u tu ny, c mt iu chc chn: nhng cng ngh mi s lm
thay i ng k bn cht ca cng vic trn tt c cc ngnh cng nghip v ngnh ngh.
Nhng bt n c bn s tng cng vi tc khi s t ng ha thay th cho lao ng. N s
mt bao lu din ra v ri s i n u?
nm bt c n, chng ta cn hiu hai tc ngthay th m cng ngh to ra i vi vic
lm. u tin, l nhng hiu ng ph hy nh t ph cng ngh nhin liu v t ng
ha thay th vn cho lao ng, buc ngi lao ng phi ngh vic hoc chuyn i sang
cng vic khc. Th hai, tc ng ph hy ny c i km vi mt hiu ng t bnho m
trong nhu cu v hng ha v dch v mi tng ln v dn n s ra i ca nhng ngnh
ngh, cc loi hnh kinh doanh v thm ch cc ngnh cng nghip mi.
L con ngi, chng ta c kh nng thch ng v nhng k nng tuyt vi. Nhng vn ni
bt y l thi gian v mc m hiu ng t bn ho s thay th cc tc ng ph hy, v
vic thay th s din ra nhanh n th no.
C hai phe i lp nhau khi bn n tc ng ca cng ngh mi ni i vi th trng lao
ng: nhng ngi tin vo mt kt thc c hu ngi lao ng b thay th bi cng ngh s
tm c cng vic mi, v cng ngh s m ra mt k nguyn mi ca s thnh vng; v
nhng ngi tin rng n s dn n ngy tn th v x hi v chnh tr bng vic to ra tht
nghip cng ngh mt quy m ln. Lch s cho thy kt cc dng nh ang gia. Cu
hi l: Chng ta nn lm g thc y nhng kt qu tch cc v gip nhng th ang mc
kt trong qu trnh chuyn i?
ng l s i mi s loi b mt s cng vic, nhng cng vic ny c ln lt thay th
bi cng vic mi trong mt hot ng khc v c th l ti mt ni khc. Ly nng nghip
lm v d. Ti M, nng dn chim 90% lc lng lao ng vo u th k 19, nhng ngy
nay, t l ny ch cha n 2%. Vic tinh gin n tng ny din ra kh sun s, vi nhng
xo trn x hi v tht nghip c th mc ti thiu.
Nn kinh tng dng l mt v d v h sinh thi cng vic mi. N mi ch bt u t 2008
khi Steve Jobs, nh sng lp Apple, cho php cc nh pht trin bn ngoi to ra cc ng
25
dng cho iPhone. n gia nm 2015, nn kinh t ng dng ton cu k vng s to ra
doanh thu hn 100 t la, vt qua ngnh cng nghip in nh tn ti hn mt th k.
Nhng ngi lc quan v cng ngh thc mc: nu chng ta ngoi suy t qu kh, ti sao ln
ny n li khc? H tha nhn rng cng ngh c th gy xo trn nhng cng cho rng cui
cng th cng ngh vn lun ci thin nng sut v gip gia tng ca ci, tip dn n cc
nhu cu ln hn v hng ha, dch v v cc loi hnh cng vic mi tha mn cc nhu
cu . Bn cht lp lun ny c ngha l nhu cu v mong mun ca con ngi l v hn
nn qu trnh p ng cng phi l v hn. Ngoi tr nhng suy thoi bnh thng v nhng
tr tr khng thng xuyn, s lun c vic lm cho tt c mi ngi.
Bng chng no s h tr cho iu ny v n ni ln iu g vi chng ta v nhng th
pha trc? Cc du hiu sm ch ra rng mt ln sng i mi thay th lao ngc th s
xy ra trong nhng thp k ti trn nhiu ngnh cng nghip v cc loihnh cng vic.
S thay th lao ng
Nhiu loi hnh cng vic khc nhau, c bit l nhng cng vic c lin quan n lao ng
chn tay vn hnh c hc v i hi tnh chnh xc, c t ng ha. Nhiu cng vic
khc s tip ni, bi v sc mnh my tnh cng ang tip tc pht trin theo cp s nhn.
Sm hn hu ht cc d on, cng vic ca cc ngnh ngh khc nhau nh lut s, cc nh
phn tch ti chnh, bc s, nh bo, k ton, bo lnh bo him hoc cn b th vin c th
c t ng ha mt phn hoc hon ton.
Cho n nay, mt s tht ang din ra, l: Cuc cch mng cng nghip ln th t dng
nh to ra t vic lm hn trong cc ngnh cng nghip mi so vi cc cuc cch mng
trc. Theo c tnh ca Chng trnh Cng ngh v Vic lm Oxford Martin, ch 0,5% lc
lng lao ng M ang lm vic trong cc ngnh cng nghip m thi im chuyn giao
th k vn cha xut hin, mt t l rt thp so vi khong 8% vic lm mi c to ra
trong cc ngnh cng nghip mi t nhng nm 1980 v 4,5% vic lm mi c to ra
trong nhng nm 1990. iu ny c chng thc gn y bi Tng cc iu tra Kinh t
M, trong lm r c mi quan h gia cng ngh v tnh trng tht nghip. Nghin
cu ny cho thy rng s i mi thng tin v cc cng ngh t ph c xu hng nng cao
nng sut bng cch thay th ngi lao ng hin c, hn l to ra cc sn phm mi cn
thm lao ng sn xut chng.
Hai nh nghin cu t Trng Oxford Martin, kinh t gia Carl Benedikt Frey v chuyn gia
my hc Michael Osborne, lng ha tc ng tim nng ca i mi cng ngh i vi
tht nghip bng cch xp hng 702 ngnh ngh khc nhau theo kh nng b t ng ha, t
t c nguy c b t ng ha nht (0 tng ng vi khng c nguy c no) n nhiu nguy
c nht (1 tng ng vi nguy c chc chn cng vic s b thay th bi mt s loi my
26
tnh).[23] Trong Bng 2 di y, ti nu r mt s ngnh ngh c kh nng b t ng
ha nht, v nhng ngnh ngh t kh nng nht.
Nghin cu ny kt lun rng khong 47% tng s vic lm M c nguy c b t ng ha,
c th l trong mt hoc hai thp k tip theo, c c trng bi phm vi rng ln ca s
suy gim vic lm vi mt tc nhanh hn so vi nhng thay i m th trng lao ng
tri qua trong cc cuc cch mng cng nghip trc y. Ngoi ra, xu hng sp ti l
s phn cc mnh hn trong th trng lao ng. Vic lm s tng theo hng cc cng vic
tr tu v sng to c thu nhp cao v cng vic chn tay c thu nhp thp, nhng s gim
ng k i vi cc cng vic thng nht, lp i lp li c thu nhp trung bnh.
t c kh nng t ng ha nht
Xc sut Ngnh ngh
0.0031 Nhn vin x hi chm sc bnh nhn c vn v sc khe tinh thn
v lm dng cht gy nghin
0.0040 Bin o ma
0.0042 Thy thuc v bc s phu thut
0.0043 Nh tm l hc
0.0055 Qun l nhn s
0.0065 Phn tch h thng my tnh
0.0077 Nh nhn chng hc v kho c hc
27
0.0100 K s tu bin v kin trc s hi qun
0.0130 Qun l bn hng
0.0150 Gim c iu hnh
Ngun: Carl Benedikt Frey v Michael Osborne, i hc Oxford, 2013
Tht th v khi nhn ra rng khng ch c kh nng ngy cng tng ca cc thut ton, r bt
v cc hnh thc ti sn phi nhn loi khc ang nh hng cho s thay th ny. Michael
Osborne nhn xt rng mt yu t quan trng to iu kin cho t ng ha chnh l thc
tnhng nm gn y, cc cng ty tch cc lm vic nh v tt hn v n gin ha
cc cng vicnh mt phn trong nhng n lc ca h trong vic thu lao ng bn ngoi
hay ti nc ngoi v cho php cc vic lm ny c thc hin nh l vic lm k thut
s (chng hn nh thng qua Mechanical Turk ca Amazon, hay dch v MTurk, mt th
trng cung ng lao ng trn internet). S n gin ha vic lm ny c ngha l cc thut
ton c nhiu kh nng thay th con ngi hn bi v ngi ta c th gim st tt hn cc
nhim v ring bit, c xc nh r, v cng to ra mt nn tng tt hn nh nhng d liu
cht lng cao hn xung quanh nhim v, do m t cc thut ton c th c thit k
thc hin cc cng vic.
Suy ngh v t ng ha v hin tng thay th, chng ta c th chng li s cm d ca t
duy phn cc v tc ng ca cng ngh i vi vic lm v tng lai ca vic lm. Nh
nghin cu ca Frey v Osborne cho thy rng gn nh l khng th trnh khi nhng tc
ng to ln ca cuc cch mng cng nghip ln th t i vi th trng lao ng v cc
ni lm vic trn ton th gii. Nhng iu ny khng c ngha l chng ta phi i mt
vitnh th tin thoi lng nan: con ngi-chng li-my mc. Trn thc t, trong a s cc
trng hp, s kt hp ca cc cng ngh k thut s, vt l v sinh hc s nh hng
nhng thay i hin nay nng cao cht lng ngun lao ng v nhn thc, c ngha l cc
nh lnh o cn chun b lc lng lao ng v pht trin cc m hnh gio gic c th
lm vic cng nhng thit b my mc ngy cng c nng lc, c kt ni v thng minh
hn.
Tc ng i vi k nng
Trong tng lai gn, cc vic lm c nguy c t ng ha thp s l nhng vic lm i hi
k nng x hi v sng to; c bit, l cc vic cn ra quyt nh trong tnh trng khng
chc chn v cc vic pht trin nhng tng mi l.
Tuy nhin, iu ny c th khng ko di. Hy xem xt mt trong nhng ngh sng to nht
ngh vit v s ra i ca my vit t ng. Cc thut ton phc tp c th sng to nn
cc bn vit theo bt k phong cch no ph hp vi nhng i tng c th. Ni dung c
my to rali ging con ngi n mc m trong th nghim gn y thc hin bi The
New York Times ch ra rng khi c hai on vn tng t, ngi ta khng th phn bit
c on vn no l do ngi vit v on vn no l sn phm ca r bt. Cng ngh cng
28
ang pht trin qu nhanh ti mc Kristian Hammond, ngi ng sng lp Narrative
Science, mt cng ty chuyn v my vit t ng, d on rng n gia nhng nm 2020,
90% cc tin tc c th s c to ra bi mt thut ton, m hu ht l khng c bt k s
can thip no ca con ngi (tt nhin l tr vic thit k cc thut ton).[24]
Trong mt mi trng lm vic pht trin nhanh chng nh vy, kh nng d on xu hng
vic lm trong tng lai v cc nhu cu v kin thc v k nng cn thit thch ng tr
nn quan trng hn ht. Cc xu hng ny thay i theo ngnh cng nghip v vng a l,
v v vy iu quan trng l phi hiu c trng ca cc ngnh cng nghip v quc gia - kt
qu ca cuc cch mng cng nghip ln th t.
TrongBo co Tng lai ca vic lmca Din n, chng ti yu cu cc cn b ph
trch ngun nhn lc ca 10 ngnh cng nghip v 15 nn kinh t s dng nhiu lao ng
nht hin nay hnh dung cc tc ng i vi vic lm, cng vic v k nng n nm 2020.
Hnh 1 cho thy nhng ngi tr li kho st tin rng k nng gii quyt cc vn phc
tp, k nng x hi v h thng s c yu cu nhiu hn vo nm 2020 so vi cc k nng
th cht v k thut. Bo co cho thy rng nm nm ti s l mt giai on chuyn i quan
trng: trin vng vic lm nhn chung khng thay i nhng s c nhng bin ng vic lm
ng k trong cc ngnh cng nghip v nhng k nng trong hu ht cc ngnh ngh. Trong
khi tin lng v s cn bng cng vic-cuc sng c k vng s c ci thin i cht ti
hu ht cc ngnh ngh, nhng an ton vic lm d kin s ti t hnmt na cc ngnh
cng nghip c kho st. Cng r rng l n gii v nam gii s b nh hng khc nhau,
c kh nng lm trm trng thm s bt bnh ng gii (xem Hp A: Khong cch Gii tnh
v Cuc Cch mng Cng nghip Ln th t).
29
Quy m ca
nhu cu k
nng vo 2020
30
Mt vic c nhng tc ng tiu cc trong nhiu hon cnh, nhng tc ng tch ly ca mt
vic ng k trn c cc loi cng vic thng c dnh cho ph n trong vic tip cn th
trng lao ng to ra mt mi quan ngi su sc. C th, n s khin cc h gia nh c
ngun thu nhp duy nht t ngi ph n c tay ngh thp gp ri ro, lm gim tng thu
nhp trong cc gia nh c hai ngun thu nhp, v ni rng khong cch v gii, vn vn
gy nhc nhi trn ton th gii.
Nhng v cc vai tr v loi cng vic mi th sao? Nhng c hi mi liu c cn dnh cho
ph n trong th trng lao ng ang bin i bi cuc cch mng cng nghip ln th t.
Trong khi rt kh vch ra cc nng lc v k nng cn c trong cc ngnh cng nghip
vn cha c to nn, chng ta c th gi nh mt cch hp l rng nhu cu s tng i vi
cc k nng cho php ngi lao ng thit k, xy dng v lm vic cng vi h thng cng
ngh, hoc cc khu vc lp y cc khong trng li bi nhng i mi cng ngh.
Bi v nam gii vn c xu hng thng tr cc ngh lin quan n khoa hc my tnh, ton
hc v k thut, nhu cu tng ln i vi cc k nng k thut c th lm trm trng thm s
bt bnh ng gii. Tuy nhin nhu cu c th tng i vi nhng vai tr m my mc khng
th thc hin c v da vo nhng c im v kh nng ca con ngi nh lng cm
thng v trc n. Ph n vn chim u th trong nhiu ngnh ngh nh nh tm l hc, tr
liu, hun luyn vin, t chc s kin, y t v cc ngh nghip khc trong lnh vc y t.
31
Trong th gii tng lai, nhiu vic lm v ngnh ngh mi s xut hin, khng ch
cnh hng bi cuc cch mng cng nghip ln th t, m cn do cc yu t phi k
thut nh p lc dn s, thay i a chnh tr v cc chun mc x hi v vn ha mi.
Ngy nay, chng ta khng th lng trc c chnh xc nhng ngnh ngh l g nhng
ti tin rng ti nng s l yu t sn xut quan trng hn so vi vn. V l do ny, nhiu kh
nng s khan him ca mt lc lng lao ng c tay ngh, ch khng phi khan him vn
sn c, s tr thnh mt gii hn mo m i vi s i mi, kh nng cnh tranh v tng
trng.
iu ny c th lm pht sinh mt th trng vic lm ngy cng tch bit vi cc phn on
tay ngh thp/lng thp v tay ngh cao/lng cao, hoc nh nh vn ng thi l nh kinh
doanh phn mm Silicon Valley, Martin Ford,[25] d on mt s xi mntrong ton b nn
tng ca kim t thp k nng lm vic, s dn n s gia tng bt bnh ng v cng thng x
hi, tr khi chng ta chun b cho nhng thay i ny t ngy hm nay.
Nhng p lc ny cng s buc chng ra phi xem xt li nhng g chng ta ang cho l k
nng cao trong bi cnh cuc cch mng cng nghip ln th t. Cc nh ngha truyn
thng v lao ng c k nng da vo s hin din ca nn gio dc tin tin v chuyn mn
ha, v mt tp hp cc nng lc c xc nh trong mt ngh nghip hoc mt lnh vc
chuyn mn. Vi tc thay i cng ngh anggia tng, cuc cch mng cng nghip ln
th t s i hi v yu cu tp trung hn vo nng lc ca ngi lao ng c th thch
ng lin tc, hc tpcc k nng v phng php tip cn mi trong mt lot cc bi cnh.
Bo co Tng lai ca Vic lmca Din n cng cho thy t hn 50% gim c ph trch
ngun nhn lc t nht l t tin mt cch hp l vi chin lc ngun nhn lc trong t chc
ca h chun b cho nhng thay i ny. Cc ro cn chnh c mt cch tip cn quyt
on hn, l: s thiu hiu bit ca cc cng ty v bn cht ca cc thay i t ph, t
hoc khng c s iu chnh gia chin lc ngun nhn lc v chin lc i mi cng ty,
hn ch ngun lc v p lc ngn hn v li nhun. H qu l tn ti s khng ph hp gia
quy m ca nhng thay i sp ti v cc hot ng kinh doanh bn l tng i c thc
hin bi cc cng ty gii quyt cc thch thc ny. Cc t chc i hi mt t duy mi
p ng nhu cu thu ht ti nng ca h v gim thiu cc hu qu x hi khng mong
mun.
32
Cho n nay, tc ng ca cuc cch mng cng nghip ln th t vn cn c lm r.
Trong nhng thp k gn y, mc d bt bnh ng trong cc nc c gia tng, nhng s
chnh lch gia cc nc li gim ng k. Liu cuc cch mng cng nghip ln th t c
th gy ra o chiu s thu hp khong cch gia cc nn kinh t m chng ta thy cho
n nay v thu nhp, k nng, c s h tng, ti chnh v cc lnh vc khc? Hay cc cng
ngh v nhng bin i mau l s c khai thc nh th no pht trin v y nhanh
bc tin vt?
Nhng cu hi hc bany cn phi c quan tm ng vi yu cu ca n, ngay c ti thi
im m cc nn kinh t tin tin nht ang bn tm vi nhng thch thc ring ca h. Vic
m bo rng cc vng t rng ca th gii khng b b li pha sau khng phi l mt yu
cu v o c; l mt mc tiu quan trng v s gim thiu ri ro cho s bt n ton cu
gy ra bi nhng thch thc a chnh tr v an ninh, chng hn nh dng ngi di c.
Mt kch bn thch thc i vi cc nc thu nhp thp l cuc cch mng cng nghip ln
th t dn n vic cc nn kinh t tin tin a phn ln sn xut ton cu tr v vi cc
ngun lc trong nc (re-shoring), iu ny rt c kh nng xy ra khi vic tip cn lao ng
chi ph thp khng cn l nhn t cnh tranh ca cc doanh nghip. Kh nng pht trin cc
khu vc sn xut mnh m phc v nn kinh t ton cu da trn li th chi ph l mt
phng thc pht trin c s dng nhiu ln, trong cho php cc quc gia tch ly
vn, chuyn giao cng ngh v nng cao thu nhp. Nu con ng mn ny ng li, nhiu
quc gia s phi suy ngh li v m hnh v chin lc cng nghip ha ca h. Liu rng v
bng cch no cc nn kinh t c th tn dng c c hi ca cuc cch mng cng nghip
ln th t l mt vn ht sc quan trng vi th gii; iu thit yu l cc nghin cu v
cc kin ng gp cn c tip tc thc hin hiu, pht trin v p ng c chin
lc theo yu cu.
Mt nguy c i km cuc cch mng cng nghip ln th t l hin tng ngi chin thng
kiu c n c s xut hin gia cc quc gia cng nh trong mi quc gia. iu ny s
lm tng thm cng thng v xung t x hi, v to ra mt th gii km gn kt nhng
nhiu bin ng hn, c bit l cho d ngy nay con ngi nhn thc nhiu hn v nhy
cm hn i vi cc bt cng x hi v chnh lch v iu kin sng gia cc nc khc
nhau. Tr khi cc nh lnh o trong khu vc cng cng nh t nhn m bo vi ngi dn
rng h ang thc hin cc chin lc ng tin cy ci thin i sng ca ngi dn, th
tnh trng bt n x hi, di c hng lot, v ch ngha cc oan bo lc vn c th gia tng,
v do to ra ri ro cho cc quc gia tt c cc giai on pht trin. iu quan trng l
ngi dn tin tng mt cch vng chc rng h c th tham gia vo cc cng vic c
ngha h tr bn thn v gia nh h, nhng iu g s xy ra nu khng nhu cu v lao
ng, hoc nu cc k nng sn c khng cn ph hp vi nhu cu?
33
S tri dy ca mt th gii ni m m hnh cng vic chim u th l mt lot nhng giao
dch gia mt ngi lao ng v mt cng ty, ch khng phi l cc mi quan h lu di,
c m t cch y 15 nm bi Daniel Pink trong cun sch Free Agent Nation (Quc gia
ca nhng tc nhn t do) ca ng.[26] Xu hng ny c tng tc ng k bi s i
mi cng ngh.
Ngy nay, nn kinh t theo yu cu ang lm thay i mt cch c bn mi quan h ca
chng ta vi cng vic v vi c cu x hi, ni n ang din ra. Nhiu nh tuyn dng ang
s dng m my nhn s thc hin cng vic ca h. Cc hot ng chuyn mn c
chia thnh cc nhim v c th v cc d n ring bit v sau c cp nht vo mt m
my o gm nhng ngi lao ng, ang khao kht cng vic, bt c ni no trn th gii.
y l nn kinh t theo yu cu mi, ni m ngi lao ng khng cn l ngi lm cng
theo ngha truyn thng m l ngi lao ng c lp thc hin cc nhim v c th. Nh
Arun Sundararajan, gio s ti Trng Kinh doanh Stern ti i hc New York (NYU), nhc
n trong mt mc ca t bo New York Times bi nh bo Farhad Manjoo: Cui cng,
chng ta c th c mt tng lai trong mt phn lc lng lao ng s lm mt lot cc
cng vic to ra thu nhp bn c th l mt li xe Uber, mt ngi mua sm trn
Instacart, mt ch nhtrongAirbnb v mt ngi kim vic lm trn ng dng
Taskrabbit.[27]
Cc li ch cho cc cng ty v c bit l nhng cng ty khi nghip ang pht trin nhanh
trong nn kinh t k thut s l r rng. V cc nn tng m my nhn s xp loi ngi lao
ng l ngi t lm ch, cc cng ty khi s khng b yu cu phi tr lng ti thiu,
thu s dng lao ng v phc li x hi. Theo gii thch ca Daniel Callaghan, gim c
iu hnh ca MBA & Company Anh, trong mt bi bo Financial Times: By gi bn c
th c bt c ai bn mun, bt c khi no bn mun, chnh xc theo cch bn mun. V bi
v h khng phi l ngi lm cng nn bn khng phi i mt vi cc rc ri v cc quy
nh v thu lao ng.[28]
i vi nhng ngi trong m my nhn s, li ch chnh nm s t do (lm vic hoc
khng) v kh nng di ng khng g snh c m h c hng bi v h thuc v mt
mng li o ton cu. Mt s ngi lao ng c lp coi y l s kt hp l tng gia rt
nhiu t do, t cng thng v s hi lng ln hn trong cng vic. Mc d m my nhn s
mi ch ang giai on trng nc, c nhng bng chng thc t l n ang ko theo
vic s dng ngun lc nc ngoi mt cch thm lng (thm lng bi v cc nn tng m
my nhn s khng phi k khai v khng cn phi tit l d liu ca h).
Liu y c phi l s khi u ca mt cuc cch mng vic lm mi v linh hot m s
trao quyn cho bt k c nhn no c kt ni internet, v s loi b tnh trng thiu k nng?
Hoc c phi n s kch hot s khi u ca mt cuc chy ua tn nhn n thng mt th
gii ca nhng cng ty o chuyn bc lt cng nhn v khng c kim sot? Nu cu tr
34
li l v sau mt th gii ca nhng ngi lao ng bp bnh (precariat)2, mt tng lp x
hi nhng ngi lao ng chuyn t vic ny sang vic khc kim sng trong khi khng
c quyn lao ng, quyn thng lng v an ton ngh nghip liu iu ny c to ra
ngun gc tim n ca nhng bt n x hi v bt n chnh tr? Cui cng, liu s pht trin
ca m my nhn s c th ch n thun y mnh t ng ha cng vic ca con ngi?
Thch thc m chng ta phi i mt l cn phi to ra cc hnh thc mi ca nhng tha
thun x hi v vic lm, ph hp vi s thay i ca lc lng lao ng v s tin trin v
bn cht ca vic lm. Chng ta phi hn ch nhng nhc im ca cc m my nhn s
v mt kh nng khai thc, trong khi khng lm gim s tng trng ca th trng lao ng
v cng khng ngn chn ngi lao ng lm vic theo cch m h la chn. Nu chng ta
khng lm c iu ny, cuc cch mng cng nghip ln th t c th s dn n mt ti
ca vic lmtrong tng lai, iu m Lynda Gratton, mt gio s v thc hnh qun l ti
Trng Kinh doanh London m t trong cun sch The Shift: The Future of Work is Already
Here mt mc cao hn ca s chia tch, c lp v loi tr trong cc x hi.[29]
Nh ti nu trong sut cun sch ny, s la chn l ca chnh chng ta. N hon ton
ph thuc vo cc quyt nh chnh sch v th ch m chng ta a ra. Tuy nhin, mt iu
cn phi ch l c th s c mt khong trng quy nh, do cn ti khng nh nng lc
ca cc nh hoch nh chnh sch trong qu trnh ny v cn thc y nhng n lc thch
ng ca mt h thng phc tp.
Tm quan trng ca mc ch
Chng ta cng cn phi nh rng ti nng v k nng khng phi l tt c. Cng ngh cho
php hiu qu cao hn, iu m hu ht mi ngi u mun. Tuy nhin h cng mun cm
thy rng h khng ch n thun l mt phn ca qu trnh m l mt iu g ln hn
chnh bn thn h. Karl Marx by t mi lo ngi ca mnh rng qu trnh chuyn mn ha
s lm gim ngha ca mc ch m tt c chng ta u tm kim t cng vic, trong khi
Buckminster Fuller cnh bo rng cc ri ro ca tnh trng chuyn mn ha qu mc c
xu hng dng cc tm kim iu chnh quy m rng v do ngn cn nhng pht hin
mi v cc nguyn tc khi qut ha ton nng.[30]
Gi y, i mt vi s kt hp ca tnh phc tp gia tng v siu chuyn mn ha, chng ta
ang thi im m mong mun lm cc cng vic c mc ch ang tr thnh mt vn
ln. iu ny c bit ng vi th h tr, nhng ngi thng cm thy rng cng vic ca
2
Precariat l thut ng c nh kinh t hc ngi Anh Guy Standing a ra, m t mt nhm
ngi cm thy khng an tm v ngh nghip, cng ng ca h v cuc sng ni chung. Nhm
ngi ny ngy cng tng. C th l nhng ngi lm vic bn thi gian, ngi nhn lng ti
thiu, lao ng nc ngoi tm thi, ngi lm vic khng c vn phng v khng c im dng,
ngi cao nin cht vt vi li ch ngy cng thu hp, ngi bn x b y ra ngoi, cc b m n
thn khng ni nng ta, th h khng c v khng mun lng hu hay ngh hu.
35
cc cng ty lm hn ch kh nng tm thy ngha v mc ch trong cuc sng ca h.
Trong mt th gii m ranh gii ang dn bin mt v cc kht vng lm vic ang thay i,
con ngi khng ch mun cn bng cng vic-cuc sng m cn mun s kt hp hi ha
gia cng vic v cuc sng. Ti lo ngi rng tng lai ca vic lm s ch cho php mt s
t c nhn t c s trn vn .
Cc ngun ca s ph v
36
Nhng ngun a dng ca s ph v ang to nn cc hnh thi khc nhau trong tc ng
kinh doanh. V pha cung, nhiu ngnh cng nghip ang chng kin s xut hin ca cc
cng ngh mi gip sng to nn nhng cch thc hon ton mi trong vic p ng cc nhu
cu hin ti v lm ph v ng k cc chui gi tr hin c. V d th c rt nhiu. Cng
ngh lu tr v in ton mng li (grid) mi trong lnh vc nng lng s y nhanh s
chuyn dch v pha nhng ngun phn cp nhiu hn. Vic p dng rng ri cng ngh in
3D s lm cho phn phi sn xut v bo tr ph tng d dng hn v r hn. Thng tin v
cc tin tc theo thi gian thc cung cp ci nhn ring bit v nhng khch hng v hiu sut
ti sn m s gip m rng cc xu hng cng ngh khc.
S ph v cng c lan truyn t nhng t i th cnh tranh nhanh nhy v y sng kin,
nhng ngi ny, nh tip cn cc nn tng k thut s ton cu trong nghin cu, pht trin,
tip th, bn hng v phn phi, c th ht cng nhng cng ty truyn thng trn th trng
nhanh hn bao gi ht v h c th ci thin cht lng, tc v gi c ca hng ha m h
cung cp. y l l do ti sao nhiu nh lnh o doanh nghip xem xt mi e da ln nht
ca h l i th cnh tranh vn cha c nh gi ng mc. Tuy nhin, s l mt sai lm
khi ngh rng s ri lon cnh tranh s ch ti thng qua cc doanh nghip khi nghip (start-
up). S ha cng cho php cc cng ty ln ang hot ng trong ngnh vt qua ranh gii
cng nghip bng cch tn dng nn tng khch hng, c s h tng hoc cng ngh ca h.
ng thi ca cc cng ty vin thng hng vo phn khc chm sc sc khe v my mc
t ng l nhng v d cho iu ny. Kch thc doanh nghip c th vn l mt li th cnh
tranh nu c tn dng mt cch thng minh.
S thay i ln v pha cu cng ang gy ra t ph trong kinh doanh: v yu cu minh
bch cng s gn kt ngy mt nhiu hn ca ngi tiu dng v vic c thm cc m hnh
mi v hnh vi ca ngi tiu dng (ngy cng xy dng da trn s truy cp vo cc mng
di ng v d liu) bt buc cc cng ty thch ng theo cch h thit k, qung co, v
phn phi sn phm v dch v hin c cng nh sn phm v dch v mi.
Nhn chung, ti thy rng tc ng ca cuc cch mng cng nghip ln th t i vi doanh
nghipging nh l mt s thay i khng lay chuyn c t vic s ha n gin, c
trng ca cuc cch mng cng nghip ln th ba,ti mt hnh thc i mi phc tp hn
da trn s kt hp ca nhiu cng ngh theo nhng cch mi l. iu ny buc cc cng ty
phi xem xt li cch h lm kinh doanh v s dng cc hnh thc lm vic khc nhau. i
vi mt s cng ty, vic pht trin kinh doanh mi trong nhng phn khc lin k c th
gip thu c nhng khon trng vng mi, trong khi i vi nhng ngi khc, l
v xc nh xem nn thay i cc khon u t trong cc lnh vc hin c.
Tuy nhin,im mu cht vn c gi nguyn. l nhng ngi ng u doanh nghip
v cc nh iu hnh cp cao cn phi hiu rng s ph v nh hng n c pha cung v
cu ca doanh nghip h. Quay tr li th iu ny buc h phi thch thc cc gi nh ca
37
cc nhm iu hnh ca h v tm ra nhng cch thc mi lm vic. Tm li, h phi i
mi lin tc.
Bn tc ng ln
Cuc cch mng cng nghip ln th t c bn tc ng chnh ln doanh nghip khp cc
ngnh:
- Nhng k vng ca khch hng ang thay i
- Sn phm ang c nng cao cht lngnh cc d liu, gip tng nhng ti sn
sinh li
- Quan h i tc mi ang c hnh thnh do cc cng ty hiu c tm quan trng
ca nhng hnh thc hp tc mi, v
- Cc m hnh iu hnh ang c chuyn i thnh nhng m hnh k thut s mi.
38
hng, iu m chng ta khng th tng tng c cho n gn y. Ngy nay, d liu v
s liu cung cp nhng hiu bit quan trng trong thi gian gn nh thc v v nhu cu v
hnh vi ca khch hng gip nh hng cc quyt nh tip th v bn hng.
Xu hng ny ca s ha l ang hng v yu cu minh bch hn, c ngha l nhiu d liu
hn trong chui cung ng, nhiu d liu hn trong tm tay ca ngi tiu dng v do to
ra nhiu s so snh ngang hng gia nhng ngi tiu dng v hiu nng ca cc sn phm,
th gip chuyn quyn lc cho ngi tiu dng. V d nh, cc trang web so snh gi c
khin vic so snh gi c, cht lng dch v v hiu qu hot ng ca sn phm tr nn d
dng. Vi mt c nhp chut hoc vut tay, ngi tiu dng ngay lp tc quay lng vi mt
thng hiu, nh bn l dch v hoc k thut s chuyn sang ni khc. Cc cng ty
khng cn c th trn trnh trch nhim do hot ng km. Ti sn thng hiu l gii
thng kh ginh c nhng li d dng b nh mt. iu ny s ch c m rng ra
trong mt th gii minh bch hn.
Xt trn mt quy m rng ln, th h Millennial3 ang thit lp nhng xu hng tiu dng.
Chng ta hin ang sng trong mt th gii theo nhu cu ni m 30 t tin nhn WhatsApp
c gi i mi ngy [32] v ni 87% thanh nin M ni rng chic in thoi thng minh
ca h khng bao gi ri khi tm tay h v 44% s dng chc nng my nh ca h hng
ngy.[33] y l mt th gii m l hu nh xoay quanh chia s ngang hng peer-to-peer v
ni dung do ngi dng to ra. l mt th gii ca ngay lc ny: mt th gii ca thi
gian thc ni m nhng ch dn giao thng c a ra ngay lp tc v hng tp ha c
gi trc tip n ngay ca ca bn. "Th gii ngay lc ny" i hi cc cng ty phi phn
ng trong thi gian thc ti bt c ni no h hay khch hng hoc khch hng ca h
yu cu.
S l mt sai lm nu cho rng iu ny b gii hn chtrong cc nn kinh t c thu nhp cao.
Ly vic mua sm trc tuyn ti Trung Quc lm v d. Vo ngy 11 thng 11 nm 2015,
ngy c Tp on Alibaba t tn l ngy c thn, dch v thng mi in t phi
x l cc giao dch trc tuyn c trgi hn 14 t USD, vi 68% doanh s bn hng qua cc
phng tin in thoi di ng.[34] Mt v d khc l ti tiu vng Sahara chu Phi, khu vc
tng trng nhanh nht trn th gii v s lng thu bao in thoi di ng, ang chng t
rngkt ni internet trn nn tng in thoi di ng i tt n u thay cho truy cp internet
trn mng dy nh th no. Hip hi Vin thng Di ng Ton cu GSM k vng c thm
240 triu ngi s dng Internet trn thit b di ng khu vc chu Phi cn Sahara trong
nm nm tip theo.[35] V trong khi cc nn kinh t tin tin c t l thm nhp cao nht ca
phng tin truyn thng x hi, ng , ng Nam v Trung M li l nhng nc c
t l ny trn mc trung bnh ton cu 30% v ang tng trng nhanh. WeChat (Weixin),
mt cng ty cung cp dch v tin nhn vn bn v tin nhn thoi trn in thoi di ng ti
3
Th h u tin ln ln cng cc phng tin truyn thng x hi
39
Trung Quc, c c khong 150 triu ngi s dng ch trong 12 thng cho n gn
cui nm 2015, trong tng trng so vi cng k nm trc mc t nht l 39%.[36]
4
T thit b gi ti thit b nhn (end-to-end)
40
3.2.3 i mi trong hp tc
Mt th gii ca nhng tri nghim ca khch hng, cc dch v da trn c s d liu v
hiu sut ti sn thng qua phn tch i hi nhng hnh thc hp tc mi, c bit l vi tc
i mi v ph vnh thy. iu ny chnh xc cho c nhng cng ty lo lng trong
ngnhcng nh vi cc doanh nghip tr, nng ng. Nhng doanh nghip trc thng
thiu cc k nng c th v c nhy cm thp hn trong vic tm ra nhu cu ca khch
hng, trong khi cc doanh nghip trli t vn v thiu d liu phong ph t cc hot ng
sn xut hon thin.
Nh bo co i mi Hp tc: Chuyn i Kinh doanh, nh hng Tng trng ca din
n ny vch ra, khi cc doanh nghip chia s ngun lc thng qua i mi hp tc, gi
tr quan trng c th c to ra cho c hai bn cng nh cho nn kinh t m trong nhng
s hp tc nh vy din ra. Mt v d cho trng hp ny l s hp tc gn y gia ngi
khng l cng nghip Siemens, cng ty ny dnh khong 4 t USD mt nm cho nghin
cu v pht trin, v Ayasdi, mt cng ty my hc sng to (machine-learning)5 v l Nh
tin phong Cng ngh ca Din n c thnh lp ti i hc Stanford vo nm 2008. S
hp tc ny cho php Siemens tip cn mt i tc c th gip gii quyt nhng thch thc
phc tp ca vic gii nn thng tin t d liu rng ln, trong khi Ayasdi c th hp thc
ho cch tip cn phn tch d liu cu trc mng topo ca mnh vi cc d liu thc t,
ng thi m rng s hin din trn th trng.
Tuy nhin, nhng s hp tc nh vy thng v cng phc tp. Chng i hi phi u t
ng k t c hai bn pht trin cc chin lc cng ty, tm kim i tc ph hp, thit lp
cc knh thng tin lin lc, sp xp cc quy trnh, v phn ng linh hot khi nhng iu kin
thay i, c bn trong v bn ngoi cng ty. i khi, s hp tc nh vy ny sinh ra cc m
hnh kinh doanh hon ton mi nh n chia s xe trong thnh ph s gip cc doanh
nghip t nhiu ngnh cng nghip hp tc vi nhau cung cp mt tri nghim tch hp
cho khch hng. Tuy nhin chng li gn nh l cc lin kt yu nht trong chui quan h
i tc. Cc cng ty cn phi tin xa hn ra ngoi cc tho thun tip th v bn hng hiu
lm th no p dng cc phng php tip cn hp tc ton din. Cuc cch mng cng
nghip ln th t s thc y cc cng ty suy ngh v cch m th gii trc tuyn v ngoi
tuyn (online v offline) c th lm vic cng nhau trong thc t.
5
Machine Learning l kh nng hc hi, nhn thc ca h thng my mc
41
Nh cp phn trc, mt m hnh hot ng quan trng c kch hot bi cc hiu
ng mng s ha chnh l m hnh nn tng. Trong khi cuc cch mng cng nghip ln th
ba chng kin s xut hin ca cc nn tng k thut s thun tu, mt du hiu ca cuc
cch mng cng nghip ln th t l s xut hin ca cc nn tng ton cu kt ni cht ch
vi th gii vt cht. Chin lc nn tng ny va em li li nhun v va mang ti ph v.
Nghin cu ca Trng Qun l MIT Sloan cho thy 14 trong s 30 thng hiu hng u
v vn ho th trng trong nm 2013 l cc cng ty c nn tng nh hng (platform-
oriented).[37]
Chin lc nn tng, cng vi s cn thit phi t khch hng l trung tm hn v ci
tin cc sn phm vi d liu, ang chuyn hng nhiu ngnh cng nghip t ch ch tp
trung vo vic bn sn phm tin ti phn phi cc dch v. Ngy cng nhiu ngi tiu
dng khng cn mua v s hu cc i tng vt cht, m thay vo li tr tin cho vic
cung cp cc dch v c bn m h truy cp thng qua mt nn tng k thut s. V d, ta c
th truy cp k thut s ti hng t cun sch thng qua Kindle Store ca Amazon, c th
chi hu nh bt k bi ht no trn th gii thng qua phn mm Spotify, hoc tham gia
mt cng ty chia s xe hi, ni cung cp cc dch v di chuyn m khng cn phi s hu
nhng phng tin ny. S thay i v cng mnh m v c tnh n cc m hnh minh
bch v bn vng hn khi trao i gi tr trong nn kinh t. Nhng n cng to ra nhng
thch thc trong cch chng ta xc nh quyn s hu, lm th no chng ta sp xp v tham
gia vo cc ni dung khng gii hn, v chng ta s tng tc ra sao vi cc nn tng ngy
cng mnh m m ang cung cp cc dch v ny trn quy m ln.
Sng kin Chuyn i Cng nghip S trong chng trnh lm vic ca Din n Kinh t
Th gii nhn mnh mt s m hnh kinh doanh v hot ng khc c thit k tn dng
cuc cch mng cng nghip ln th t. Mc tiu ly "khch hng lm trung tm" c
cp trn l mt trong nhng iu ny, vi nhng ngi xng nh cng ty Nespresso
ang tp trung n lc vo nhng quy trnh sn xut v trao quyn cho nhn vin a
khch hng ln hng u. M hnh kinh doanh tit kim s dng cc c hi to nn bi s
tng tc k thut s, vt cht v nhn lc m ra cc hnh thc ti u ha mi nh nhng
n lc ca Michelin trong cung cp dch v cht lng cao vi chi ph thp.
Cc m hnh kinh doanh da trn d liu to ra nhng ngun doanh thu mi t vic h c
th tip cn cc thng tin c gi tr v cc khch hng trong mt bi cnh rng ln hn v
ngy cng da vo phn tch v phn mm thng minh m kha nhng hiu bit. Cc
cng ty d liu "m v lu ng" t v tr ca mnh nh l mt phn ca mt h sinh thi
lng to ra gi tr, trong khi cc cng ty cng ngh "Skynet" li tp trung vo t ng ha,
tr nn ph bin hn trong cc ngnh cng nghip v ti cc khu vc nguy him. V c rt
nhiu v d v cc doanh nghip xoay chuyn theo hng nhng m hnh kinh doanh tp
trung vo ng dng cng ngh mi s dng nng lng v nguyn vt liu hiu qu hn,
do bo tn c cc ngun lc, gim chi ph, v c mt tc ng tch cc i vi mi
trng (xem Hp B: i mi mi trng v bo tn)
42
Nhng bin chuyn ny c ngha l cc doanh nghip s cn phi u t rt nhiu vo nhng
h thng o v d liu bo mt trnh s tn cng trc tip ca ti phm, cc nh hot
ng hoc nhng sai st ngu nhin trong c s h tng k thut s. c tnh tng chi ph
hng nm chng li cc cuc tn cng mng mc 500 t USD. Nhng kinh nghim ca cc
cng ty nh Sony Pictures, TalkTalk, Target v Barclays cho thy vic mt kim sot d liu
nhy cm ca cng ty v khch hng c nh hng tiu cc ti gi c phiu. iu ny gii
thch cho l do ti sao Ngn hng Bank of America Merrill Lynch c tnh rng th trng
an ninh mng s tng gi tr hn gp i t khong 75 t USD trong nm 2015 ln ti 170 t
USD vo nm 2020, hm mt t l tng trng hng nm hn 15% cho ngnh cng nghip
ny trong nm nm ti.[38]
S xut hin ca nhng m hnh hot ng mi cng c ngha l ti nng v vn ha phi
c xem xt li theo cc yu cu k nng mi v s cn thit thu ht v duy tr ngun
vn nhn lc. V d liu tr thnh trung tm ca vic ra quyt nh cng nh cc m hnh
hot ng khp cc ngnh, nn lc lng lao ng i hi phi c nhng k nng mi, trong
khi cc quy trnh cn phi c nng cp (v d, tn dng li th v tnh sn c ca thng
tin thi gian thc) v vn ha cn phi c pht trin.
Nh ti cp, cc cng ty cn phi thch ng vi khi nim "ch ngha ti nng". y l
mt trong nhng ng lc quan trng nht v cng mi m ca cnh tranh. Trong mt th
gii ni m ti nng l nhn t chi phi ca li th chin lc, bn cht ca c cu t chc s
phi xem xt li. S phn cp linh hot, cc cch thc mi o lnghiu qu cng vic v
khuyn khch khen thng, nhng chin lc mi thu ht v gi chn nhn ti, tt c s
tr thnh cha kha cho s thnh cng ca t chc. Kh nng nhanh nhycng s l gii
phpng sau ng lc lm vic v giao tip canhn vincng nhvic thit lp cc u tin
kinh doanh v qun l cc ti sn vt cht.
Ti c cm gic rng cc t chc thnh cng s ngy cng chuyn t cu trc phn cp ti
nhng m hnh theo mng li v hp tc. ng lc lm vic s ngy cng thc cht, c
thc y bi mong mun hp tc ca nhn vin v qun l cng vic vi s ch ng, c
lp v c ngha. iu ny cho thy rng cc doanh nghip s ngy cng c t chc thng
qua cc i ng phn b trn ton cu (distributed team), nhng nhn vin lm vic t xa v
cc tp th khng ngng thay i, trong lin tc trao i d liu v thng tin v nhng
cng vic hay nhim v cn thc hin.
Mt kch bn ti ni lm vic mi xut hin cng phn nh nhng thay i ny da trn s
gia tng nhanh chng ca cng ngh thit b c th eo c trn ngi (wearble
technology) khi kt hp vi internet ca vn vt, iu ang dn cho php cc cng ty ho
trn nhngtri nghim k thut s v vt l em li li ch cho ngi lao ng cng nh
ngi tiu dng. V d, cng nhn vn hnh cc thit b phc tp hoc trong nhng tnh
hung kh khn c th ng dng ccthit b mang trn ngi gip thit k v sa cha
cc b phn khc. Cc bn cp nht c ti xung dnh cho my mc thit b kt ni
43
m bo rng c nhng ngi trc tip thao tc cng nh cc thit b h s dng c cp
nht vi nhng pht trin mi nht. Trong th gii ca cuc cch mng cng nghip ln th
t, ni vic nng cp phn mm da trn cng ngh in ton m my v lm mi cc ti
sn d liu thng qua cc m my tr thnh tiu chun thc hnh, thquan trng hn l cn
m bo rng con ngi v k nng ca h c ththeo kp cng ngh.
44
cc mi quan h hin c gia doanh nghip v khch hng ca h. Nhng nhn t ph v
mi c th nhanh chng m rng quy m vi chi ph thp hn nhiu so vi cc cng ty
truyn thng, v nh cc hiu ng mng tng trng nhanh chng trong li nhun ti
chnh ca mnh. S pht trin ca Amazon t mt ni bn sch cho ti mt tp on bn l
vi doanh thu 100 t USD mt nm cho thy lng trung thnh ca khch hng, kt hp vi
nhng hiu bit v s thch v qu trnh thc hin ng tin cy c th gip bn cc sn phm
thng qua lin kt nhiu lnh vc cng nghip nh th no. N cng chng minh nhng li
ch ca quy m.
Trong hu ht cc ngnh cng nghip, cng ngh k thut s m ra nhng phng php
mi, t ph trong vic kt hp cc sn phm v dch v - v trong qu trnh ny, xo b
ranh gii truyn thng gia cc ngnh cng nghip. Trong lnh vc my mc t ng, gi
y mt chic xe hi chnh l mt my tnh c gn bnh xe, vi cc thit b in t chim
khong 40% chi ph ca mt chic xe. Quyt nh ca Apple v Google gia nhp th trng
t cho thy mt iu l mt cng ty cng ngh cao hin nay c th bin thnh mt cng ty xe
hi. Trong tng lai, khi gi tr chuyn v pha cc thit b in t, th cng ngh v bn
quyn phn mm c th c li v mt chin lc hn so vi sn xut mt chic xe thc t.
Ngnh ti chnh cng ang tri qua mt thi k thay i ph v tng t. Cc nn tng
ngang hng P2P (peer-to-peer) hin ang tho d cc ro cn gia nhp v gim chi ph.
Trong kinh doanh u t, thut ton "c vn r bt" mi (robo-advisory) v cc ng dng
tng ng ca chng s cung cp cc dch v t vn v cc cng c danh mc u t vi chi
phi ch bng mt phn nh ca chi ph giao dch c, mc 0,5% thay v chi ph truyn thng
l 2%, theo e da ton b phn khc ca ngnh cng nghip ti chnh hin hnh. Ngnh
ny cng ang nhn thc c rng u mi phn phi (blockchain) s sm cch mng ha
phng thc ngnh ti chnh hot ng v cc ng dng c th ca n trong lnh vc ti
chnh to ra c hi gim chi ph thanh ton v giao dch ln n 20 t USD v bin i
cch hot ng ca ngnh ti chnh. Cc cng ngh chia s c s d liu c th sp xp hp
l ho cc hot ng a dng nh lu tr cc ti khon ca khch hng, thanh ton xuyn
bin gii, v thanh ton b tr thng mi, cng nh cc sn phm v dch v khng tn ti
nh hp ng tng lai thng minh c th t thc hin m khng cn ngi giao dch (v d
nh mt sn phm tn dng phi sinh c th thanh ton t ng khi mt quc gia hay mt
cng ty khng tr n ng k hn).
Ngnh cng nghip chm sc sc khe cng ang phi i mt vi nhng thch thc ca
vic kt hp ng thi nhng tin b trong cng ngh vt l, sinh hc v k thut s, nh s
pht trin ca cc phng php chn on v phng php iu tr mi cng thc y s ha
h s bnh nhn v tn dng s di do ca thng tin c th c thu thp t thit b c th
eo c v cng ngh cy ghp cc thit b trn c th ngi.
Khng phi tt c cc ngnh cng nghip ang cng mt im ca s ph v, nhng tt c
u b y ln mt ng cong ca s bin i bi nhng ng lc ca cuc cch mng
45
cng nghip ln th t. C s khc bit da trn d liu v ngnh cng nghip v nhn khu
hc ca cc c s khch hng. Nhng trong mt th gii c trng bi s khng chc chn,
kh nng thch ng l rt quan trng - nu mt cng ty khng c kh nng di chuyn ln cc
ng cong, n c th b y ra khi n.
Cc cng ty tn ti hay pht trin s cn phi duy tr v lin tc mi da s sng to ca h.
Cc doanh nghip, cc ngnh cng nghip v cc tp on s phi i mt vi p lc ca
Darwin mt cch lin tc v nh vy, trit l "lun trong phin bn beta" (lun lun pht
trin) s tr nn ph bin hn. iu ny cho thy rng s lng cc doanh nhn v
intrapreneurs6 (nhng nh qun l cng ty dm ngh dm lm) ton cu s tng ln. Doanh
nghip va v nh s c li th v tc v s nhanh nhy cn thit i mt vi t ph
v s i mi.
Ngc li, cc t chc ln, s tn ti bng cch tn dng li th quy m ca h v u t vo
cc h sinh thi khi nghip cng nh u t vo cc doanh nghip va v nh bng cch
mua li v hp tc vi nhng lnh vc kinh doanh c quy m nh hn v sng to hn. iu
ny s gip h duy tr quyn t ch trong cc doanh nghip ca mnh trong khi cng cho
php cho cc hot ng hiu qu v nhanh nhy hn. Quyt nh gn y ca Google trong
ti cu trc thnh cng ty con ca cng ty Alphabet l mt v d sinh ng ca xu hng
ny, c thc y bi s cn thit phi ko di tnh sng to v duy tr tnh linh hot ca
mnh.
Cui cng, nh phn tip theo s miu t chi tit, cc khung quy nh v lut php s gip
nh hnh cch thc m cc nh nghin cu, doanh nghip v ngi dn pht trin, u t v
p dng c nhng cng ngh mi ni v cc m hnh hot ng cho php h to ra gi tr cho
ngi s dng. Trong khi cc cng ngh mi v cc doanh nghip sng to cung cp cc sn
phm v dch v mi c th ci thin cuc sng ca nhiu ngi, nhng cng ngh v cc h
thng tng t nh vy va h tr h cng c th va to ra tc ng m chng ta mun
trnh. Nhng tc ng t tht nghip trn lan v gia tng bt bnh ng, c chng tho
lun phn trn, cho n nguy c ca cc h thng v kh t ng v nhng ri ro an ninh
mng mi.
Trong khi cc quan im v iu g to nn s ho hp gia cc quy nh c th thay i,
nhng cuc tr chuyn ca ti vi cc nh lnh o chnh ph, doanh nghip v x hi dn
s cho thy rng h chia s cc mc tiu bao qut ging nhau: l to ra cc khung quy
nh v lut php nhanh nhy, c trch nhim m s cho php i mi pht trin mnh trong
khi gim thiu ri ro ca n m bo s n nh v thnh vng ca x hi.
Hp B: i mi v bo tn mi trng
6
Intrapreneur: Nhng ngi khi nghip ngay trong cng ty hin ti bng cch to dng mng kinh
doanh, sn phm hay dch v mi.
46
S hi t ca nhng th gii vt cht, k thut s v sinh hc - trung tm ca cuc cch
mng cng nghip ln th t - s m ra nhiu c hi quan trng cho th gii t c li
ch to ln trong cch s dng ti nguyn v s dng sao cho hiu qu. Nh d n
Mainstream, sng kin ca Din n Kinh t Th gii trong vic thc y qu trnh chuyn
i sang nn kinh t tun hon (circular economy), cho thy rng s ha hn khng ch l
cc c nhn, t chc, chnh ph cn phi c t tc ng n th gii t nhin m cn c nhiu
tim nng ln trong vic khi phc v ti to mi trng t nhin ca chng ta thng qua
vic s dng cc cng ngh v thit k h thng thng minh.
Trng tm ca li ha ny l c hi cc doanh nghip v ngi tiu dng chuyn t cc
m hnh tuyn tnh tip qun sp xp quyt nh v s dng ti nguyn m da trn s
lng ln cc ngun lc c th tip cn d dng, v hng ti mt m hnh cng nghip
mi, ni nhng lung vt liu, nng lng, lao ng v thng tin hin nay tng tc hiu qu
vi nhau v thc y bng cch thit k mt h thng kinh t phc hi, ti to v nng sut
hn.
C bn con ng gip a chng ta ti . u tin, nh vo vn vt kt ni internet (IOT)
v cc ti sn thng minh, ta c th theo di cc lung vt liu v nng lng lun t
c hiu sut mi mc rt cao dc theo chui gi tr. Cisco c tnh trong thp k ti, vn
vt kt ni internet IoT s mang li mt khon li ch kinh t tr gi 14,4 nghn t USD, trong
2,7 nghn t USD c th thu c t vic loi b cc cht thi v ci thin cc quy trnh
trong chui cung ng v hu cn. Cc gii php tch hp IoT c th lm gim lng pht thi
kh nh knh mc 9,1 t tn vo nm 2020, i din cho 16,5% tng s d trong nm
.[40]
Th hai, dn ch ha thng tin v minh bch t cc ti sn s ha gip ngi dn c nhng
sc mnh mi khin cc cng ty v cc quc gia c trch nhim phi gii trnh. Cc cng
ngh nh blockchain s gip cc thng tin ny ng tin cy hn, v d bng cch nm gi v
xc nhn d liu gim st v tinh v nn ph rng trong mt nh dng an ton buc
nhng ngi s hu t ai phi gii thch k lng hn.
Th ba, nhng dng thng tin mi v s gia tng tnh minh bch c th gip thay i hnh vi
ca cng dn trn mt quy m ln, khi m chng tr thnh ng dn d i nht vi cc quy
tc tiu chun kinh doanh v x hi hon ton mi ca mt h thng tun hon bn vng.
Trong khi , mt s th nghim i chng ngu nhin quy m ln c thc hin bi cc
chnh ph, nhng tp on v trng i hc cng ch ra rng s hi t hiu qu gia cc
lnh vc kinh t v tm l hc cung cp nhng hiu bit v cch chng ta cm nhn th
gii, c x v bin minh cho hnh vi ca mnh,. Mt v d l OPower, cng ty ny s
47
dng phng php so snh ngang hng li ko mi ngi trong vic tiu th t in nng
hn, t gip bo v mi trng v cng gp phn gim chi ph7.
Th t, nh cc phn trc phn tch chi tit, nhng m hnh kinh doanh v t chc mi
ha hn cc cch thc sng to to ra v chia s gi tr, do dn n nhng thay i
trong ton b h thng. iu ny c th em li li ch cho th gii t nhin cng nhiu nh
cho nn kinh t v x hi ca chng ta. Cc phng tin giao thng t li, nhng m hnh
kinh t chia s v m hnh cho thu u gip nng cao hn ng k t l s dng ti sn,
cng nh khin vic nm bt, ti s dng v ti ch nng cp (upcycle)8 vt liu khi thi
im thch hp n, tr nn d dng hn.
Cuc cch mng cng nghip ln th t s cho php cc cng ty m rng chu k s dng cc
ti sn v cc ngun lc, nng cao hiu qu v to ra cc chui nguyn vt liu v nng
lng c th t hi phc v ti s dng li, gim lng kh thi v ti nguyn trong qu trnh
ny. Trong h thng cng nghip mi mang tnh cch mng ny, CO2 chuyn t mt cht
gy nhim nh knh tr thnh mt ti sn, v tnh kinh t ca cng ngh thu hi v lu tr
carbon t ch l ngun gia tng chi ph cng nh nhim cao tr thnh c li nhun nh
cc phng tin thu hi v ti s dng sn xut cacbon. Quan trng hn na, n s gip
cc cng ty, chnh ph v ngi dn tr nn thc hn v thc hin cc chin lc ch
ng ti to ngun vn t nhin, cho php vic ti s dng ngun vn t nhin hng dn
sn xut v tiu th bn vng ng thi cung cp khng gian cho a dng sinh hc nhm
phc hi cc khu vc b e da.
Cc chnh ph l mt trong nhng nhn t chu nh hng nhiu nht bi tnh nht thi v
sm n chng tn ca quyn lc. Nh Moiss Naim ni, "trong th k 21, quyn lc l
th c th d hn, nhng kh s dng hn, v cng d dng hn nh mt." [41] Chc
chn l iu hnh t nc hin nay kh khn hn so vi trong qu kh. Vi mt vi ngoi
l, cc nh hoch nh chnh sch ang gp kh khn hn thc hin thay i. H thng
b hn ch bi cc trung tm quyn lc i th bao gm bn ngoi phm vi quc gia, tnh,
a phng v thm ch l c nhn. Quyn lc vi m hin nay c kh nng hn ch nhng
quyn lc v m nh l cc chnh ph quc gia.
49
Cc cu trc song song s c th gip ph bin nhng thc h, tuyn m ngi ng h v
phi hp nhng hnh ng chng li hoc th hn vi cc h thng chnh ph. Chnh ph
cc nc, trong cu trc hin ti, s b buc phi thay i v vai tr trung tm ca h trong
vic thc hin chnh sch ngy cng gim i do cc cng ngh mi khin cho mc cnh
tranh ngy cng tng v to ra s ti phn phi v phn chia quyn lc. Cng ngy, cc chnh
ph s c xem nh l trung tm dch v cng, c nh gi da trn kh nng ca mnh
trong vic cung cp cc dch v m rng theo cc cch hiu qu v c th nht.
Cui cng, chnh kh nng ca chnh ph trong vic thch ng s quyt nh s sng cn
ca h. Nu h theo ui mt th gii ca nhng thay i mang tnh ph v theo cp s
nhn, v nu h buc cc c cu ca h tun theo cc tiu chun minh bch v hiu qu c
th gip h duy tr li th cnh tranh, th h s tn ti. Tuy nhin, khi lm nh vy, h s
phi bin i hon ton thnh cc b my quyn lc khng v li v hiu qu hn na, tt c
trong mt mi trng ca cc cu trc quyn lc mi v cnh tranh.
Nh trong cc cuc cch mng cng nghip trc y, h thng chnh sch s gi mt vai
tr quyt nh trong vic thch ng v ph bin cc cng ngh mi. Tuy nhin, cc chnh ph
s buc phi thay i cch tip cn ca h khi ni n vic kin to, chnh sa v thc thi
cc chnh sch cng. Trong "th gii c", nhng ngi ra quyt nh c thi gian
nghin cu mt vn c th v sau a ra cc phn ng cn thit hay khun kh php l
thch hp. Ton b qu trnh c thit k dng tuyn tnh v c hc, theo mt cch tip
cn cng nhc t trn xung di. V nhiu l do, cch tip cn ny khng cn kh thi na.
Vi nhng thay i vi tc nhanh chng c kch hot bi cuc cch mng cng nghip
ln th t, cc nh lp php v qun l ang ng trc nhng thch thc vi mt mc
cha tng c. Cc c quan cng quyn, lp php v cc nh chc trch ngy nay thng qu
b dn dt bi cc s kin, khng c kh nng i ph vi tc thay i ca cng ngh v
tm quan trng ca nhng hm ca n. Cc chu k tin tc 24 gi gy p lc ln cc nh
lnh o phi bnh lun hoc c hnh ng ngay lp tc vi cc s kin, lm gim thi gian
sn sng cho cc phn ng thn trng, c nguyn tc v c kim tra k cng. C mt nguy
c thc s ca s mt kim sot nhng vn quan trng, c bit l trong mt h thng
ton cu vi gn 200 quc gia c lp v hng ngn cc nn vn ha v ngn ng khc nhau.
Rt nhiu cng ngh tin tin m chng ta hin ang thy li khng l li gii thch hp
trong khung php l hin ti v thm ch c th ph v bn kh c x hi m cc chnh ph
thit lp vi cc cng dn ca h. Qun l linh hot Agile c ngha l cc nh qun l
phi tm cch lin tc thch ng vi mt mi trng mi v angbin chuyn nhanh
50
chng bng cch t thay i li chnh mnh hiu mt cch trn vn hn v nhng th m
h ang qun l. lm nh vy, chnh ph v cc c quan qun l cn phi phi hp cht
ch vi cc doanh nghip v x hi dn s hnh thnh nhng bin i cn thit trn ton
cu, cc vng min v trong lnh vc cng nghip.
Qun l linh hot Agile no khng bao hm cc quy tc bt nh, cng khng phi cc hot
ng dn dp, khng dt trong phn vic ca cc nh hoch nh chnh sch. Chng ta
khng nn nhm ln khi ngh rng chng ta ang b kt gia hai khun kh php l nh nhau
mt mt th li thi nhng n nh, v mt khc li cp nht nhng hay thay i. Trong
thi i ca cuc cch mng cng nghip ln th t, iu cn thit khng nht thit phi l
a ra cc chnh sch nhiu hn hoc nhanh hn, m l mt h sinh thi cc quy nh v lut
php m c th to ra cc khun kh co gin hn. Phng thc tip cn ny c th c thc
y bng cch to ra nhiu khng gian hn phn nh vo cc quyt nh quan trng. iu
thch thc l lm cho s cn nhc k ny tr nn hiu qu hn so vi tnh hnh hin nay, tc
l truyn tm nhn xa to ra khng gian ti a cho s i mi xut hin.
Tm li, trong mt th gii ni m cc tnh nng cng, truyn thng x hi v cc thng tin
c nhn thit yu c di chuyn n cc nn tng k thut s, cc chnh ph - trong s hp
tc vi cc doanh nghip v x hi dn s - cn phi to ra cc quy tc, tin hnh kim tra v
cn bng duy tr cng l, kh nng cnh tranh, s cng bng, bao gm c quyn s hu,
s an ton v tin cy.
Hai cch tip cn da trn khi nim ang tn ti. Theo cch tip cn th nht, mi th
khng b cm mt cch r rng th c php. Theo cch tip cn th hai, tt c mi th m
khng c cho php mt cch r rng th s b cm. Chnh ph phi pha trn cc phng
php tip cn. H phi hc cch hp tc v thch ng, trong khi m bo rng ngi dn vn
l trung tm ca tt c cc quyt nh. y l thch thc cho cc chnh ph, iu m cha
bao gi tr nn cn thit hn trong cuc cch mng cng nghip ln th t ny: h phi cho
php i mi c c hi pht trin mnh m, trong khi vn gim thiu ri ro.
Th trng vic lm
51
Cng ngh k thut s v c s h tng thng tin lin lc ton cu lm thay i ng k cc
quan nim truyn thng v cng vic v mc lng, to iu kin cho s xut hin ca cc
loi hnh cng vic mi hon ton linh hot v tm thi (nn kinh t theo nhu cu on-
demand economy). Trong khi nhng vic lm mi cho php mi ngi c c nhng gi
lm vic linh hot hn v c th m ra mt ln sng i mi cha tng c trong th trng
vic lm, chng cng nu ln mi bn tm ln v mc bo tr gim i trong bi cnh mt
nn kinh t theo nhu cu, ni m mi ngi lao ng c bn tr thnh mt nh thu,
nhng ngi khng cn nhn c li ch t cng vic m bo v di lu.
Nn kinh t theo nhu cu cng lm ny sinh nhng vn nghim trng lin quan n vic
thu thu, khi m ngi lao ng tm thi c th d dng v b thu ht hn nhiu lm vic
ti th trng ch en. Trong khi cc h thng thanh ton k thut s trung gian ang khin
cho cc giao dch thng thng v giao dch vi m tr nn minh bch hn, th h thng thanh
ton phn cp mi ang ni ln hin nay c th gy cn tr ln cho cc c quan cng quyn
v cng ty t nhn nhm truy tm ngun gc v ch n ca giao dch .
Trch nhim v s bo v
An ninh v s ring t
52
do ang nhanh chng nghing v pha gia tng kim sot, nh nhng cng b ca Edward
Snowden, nh phn tch tnh bo M tit l cc ti liu lin quan n nhng hot ng an
ninh quc gia, cho thy iu ny.
S sn c v ha nhp
Quyn lc bt i xng
Bi v cng ngh k thut s l khng c bin gii, c rt nhiu cu hi cn phi suy ngh
khi xem xt cc tc ng a l ca cng ngh v nh hng ca a l i vi cng ngh.
iu g s xc nh cc vai tr m cc quc gia, khu vc v thnh ph trong cuc cch mng
cng nghip ln th t? Liu rng Ty u v Hoa K s dn u s chuyn i, nh nhng
nc ny lm trong cc cuc cch mng cng nghip trc ? Nhng quc gia no s c
th tin vt? S c s hp tc ln hn v hiu qu hn ci tin x hi, hay liu chng ta
s c th chng kin s phn mnh gia tng khng ch trong ni b cc quc gia m cn ko
53
di t quc gia ny sang quc gia khc? Trong mt th gii ni m hng ha v dch v c
th c sn xut gn nh khp mi ni, v ni m phn ln nhu cu cho cng vic c
mc lng thp v tay ngh thp b thay th bi s t ng ha, th liu rng nhng ni
c th c kh nng thc hin chuyn i s ch tp hp ti cc quc gia c th ch mnh
v cht lng cuc sng tt c kim chng?
Chng hn, ngy nay, cc cng ty Bc M vn l nhng cng ty sng to nht trn th gii
bng hu nh bt k bin php o lng no. H thu ht cc ti nng hng u, c c
nhiu bng sng ch nht, kim sot phn ln cc qu u t mo him ca th gii, v khi
cng khai nim yt, nhn c phn nh gi cng ty mc cao. iu ny c cng c
thm bi thc t l Bc M vn ang cn ng v tr hng u ca c bn vng quay cch
mng cng ngh hp li, l: i mi cng ngh nhin liu trong sn xut nng lng, sn
54
xut da trn cng ngh tin tin v k thut s, khoa hc v s sng, v cng ngh thng
tin.
Nhn chung, iu ny cho thy rng cui cng s la chn chnh sch s xc nh xem rng
liu mt quc gia hoc khu vc c th c th tn dng y cc c hi to nn bi nhng
cuc cch mng cng ngh.
R rng l khng phi cc quc gia hay khu vc c th thnh cng nu cc thnh ph ca h
(cc h sinh thi i mi) khng c tip tc nui dng. Nhng thnh ph l cc u
tu ca tng trng kinh t, s thnh vng v tin b x hi xuyn sut lch s, v s vn l
rt cn thit cho s cnh tranh trong tng lai ca cc quc gia v khu vc. Ngy nay, hn
mt na dn s th gii sng cc khu vc th, t cc thnh ph c trung n cc thnh
ph ln, v s lng cc c dn thnh th trn ton th gii tip tc tng. Nhiu yu t nh
hng n kh nng cnh tranh ca cc quc gia v khu vc - t s i mi v gio dc ti
c s h tng v hnh chnh cng u thuc phm vi qun l ca thnh ph.
V vy, vic quan trng l cc thnh ph v quc gia trn th gii tp trung vo vic m bo
s tip cn v s dng cc cng ngh thng tin v lin lc m cuc cch mng cng nghip
55
ln th t phn nhiu phi ph thuc vo. ng tic, nh Bo co Cng ngh thng tin ton
cu ca Din n Kinh t th gii nm 2015 ch ra, c s h tng cng ngh thng tin
khng ph bin v cng khng khuch tn nhanh nh nhiu ngi ang tin. "Mt na dn s
th gii khng s hu in thoi di ng v 450 triu ngi vn sng ngoi vng ph sng
tn hiu in thoi di ng. Khong 90% dn s ca cc nc c thu nhp thp v hn 60%
dn s ton cu cha s dng mng internet. Cui cng, hu ht cc chic in thoi di ng
u l t th h c."[45]
Do , cc chnh ph phi tp trung vo vic thu hp khong cch cng ngh s trong nc
tt c cc giai on pht trin m bo rng cc thnh ph v quc gia c c s h tng c
bn cn thit to lp cc c hi kinh t v chia s s thnh vng, iu c th thc hin
thng qua cc m hnh hp tc, nng sut v xy dng doanh nghip mi.
Bo co ca Din n v Pht trin theo nh hng D liu (Data-Driven) nhn mnh rng
khng phi l ch cn truy cp vo c s h tng k thut s l gii quyt c vic nm bt
nhng c hi ny. iu quan trng khng km l gii quyt "thm ht d liu" nhiu nc,
c bit l cc khu vc min Nam, do nhng hn ch v cch m d liu c th c to
ra, thu thp, truyn ti v s dng. Chm dt li bn "khong trng" gp phn cho s
thm ht ny - s tn ti, truy cp, qun tr v kh nng s dng ca n s em n cho cc
quc gia, vng v thnh ph nhiu kh nng b sung c th tng cng s pht trin ca h,
chng hn nh theo di s bng n ca cc bnh truyn nhim, ng ph tt hn vi cc thm
ha t nhin, tng cng tip cn vi cc dch v cng cng v ti chnh cho ngi ngho,
v nm c m hnh di c ca nhng nhm dn s d b tn thng.[46]
56
thnh ph ti cc th trng mi ni v cc nc ang pht trin. Medellin, Colombia,
c vinh danh l Thnh ph ca Nm vo nm 2013, nh cch tip cn sng to ca mnh
trong vic gia tng tnh lu ng ca ngi dn sng cc khu vc ngho v tnh bn vng
mi trng, nh bi cc thnh ph khc nh New York v Tel Aviv. [48]
Hp D: i mi th
Trng cy xanh thng qua cc mng x hi: Cc nghin cu cho thy rng vic tng din
tch cy xanh ca thnh ph ln 10% c th b p cho s gia tng nhit gy ra bi bin
i kh hu: thm thc vt gip ngn chn bc x sng ngn trong khi cng gip bay hi
nc, lm mt khng kh xung quanh v to ra vi kh hu thoi mi hn. Tn cy v h thng
r cy cng c th lm gim lu lng nc ma v cn bng lu chuyn dinh dng.
57
cng ngh lm mt hp th - Chng hn, lm mt cc khu vn phng phc hp s dng s
lng ln cc my tnh.
Di chuyn theo nhu cu: S ha ang gip cc phng tin giao thng tr nn hiu qu hn
bng cch cho php cc thng tin v thi gian thc v s gim st cha tng c ca c s h
tng di ng th. iu ny m ra tim nng mi cho vic tn dng cc phng tin khng
s dng thng qua cc thut ton ti u ha ng nng.
Ngun: "Top 10 i mi th hng u", Hi ng Chng trnh ngh s ton cu v Tng lai ca
Thnh ph, Din n Kinh t Th gii, thng 10 nm 2015.
Mi nguy him ng bo ng hin nay l s bt bnh ng gia tng trong mt th gii siu
kt ni c th dn n tng s phn mnh, phn bit v bt n x hi, t to iu kin cho
ch ngha cc oan bo lc. Cuc cch mng cng nghip ln th t s thay i tnh cht ca
cc mi e da an ninh trong khi cng nh hng n s thay i quyn lc, iu ang xy
ra c v mt a l, v t nh nc n cc ch th ngoi nh nc. i mt vi s tng ln
v s lng ca cc nhn t ngoi nh nc c v trang tr thnh mt cnh quan a
chnh tr ngy cng phc tp, trin vng thit lp mt nn tng chung cho s hp tc xung
quanh cc thch thc an ninh quc t quan trng s tr thnh mt iu tin quyt, nu thch
thc i hi nhiu hn.
Chng ta sng trong mt th gii siu kt ni, ni thng tin, tng v mi ngi ang di
chuyn nhanh hn bao gi ht. Chng ta cng sng trong mt th gii ca s bt bnh ng
58
gia tng, mt hin tng m s cn tr nn trm trng hn bi nhng thay i ln trong th
trng lao ng m ti m t phn trc. Loi tr x hi ni rng, thch thc ca vic
tm kim cc ngun ng tin cy trong th gii hin i, v tht vng trc cc nhm c li
v cu trc c thnh lp, nhn thc hay thc t, thc y cc phong tro cc oan v
kch hot vic tuyn m qun lc cho mt cuc u tranh bt bo ng chng li cc h
thng hin c (xem Hp E: Cc phong tro ca Nhn dn trong cuc Cch mng Cng
nghip Ln th t).
S di chuyn ca con ngi trn ton th gii l c mt hin tng quan trng v mt dng
vn ng ln ca ti sn. Lm th no cuc cch mng cng nghip ln th t s c nh
hng n di chuyn con ngi? C th l qu sm ni ra, nhng ngoi suy t cc xu
hng hin ti cho thy rng qu trnh di dn s ng mt vai tr ngy cng quan trng hn
n x hi v cc nn kinh t trong tng lai hn ngy hm nay:
- Nhn thy kht vng cuc sng: Tng t nh s gia tng nhn thc v cc kh nng c
th xy ra v c hi cc nc khc nh vo s kt ni m rng, i khi di c ngy cng
c xem nh l mt s la chn cuc sng cn c thc hin, c bit l nhng ngi tr
tui. Trong khi ng c c nhn li khc nhau rt nhiu, nh tm kim cng vic, mong
mun hc tp, nhu cu bo v, mong mun on t gia nh, v tng t nh vy, ngi ta
cng sn sng hn trong vic tm kim cc gii php vt ra ngoi bin gii.
59
cc phng tin k thut s. Cng ngy, cc n v gia nh truyn thng ang c thay th
bi cc mng gia nh xuyn quc gia.
Cuc cch mng k thut s to ra nhng c hi mi cho lin lc v "di chuyn" gip b
sung v tng cng vn ng th cht. C kh nng l cuc cch mng cng nghip ln th
t s c mt hiu ng tng t, nh s hp nht ca th gii vt cht, k thut s v sinh hc
s vt xa hn gii hn thi gian/khng gian theo mt cch no khuyn khch di
chuyn con ngi. Do , mt trong nhng thch thc ca cuc cch mng cng nghip ln
th t s l qun l tnh di chuyn con ngi m bo rng li ch ca n c thc hin
hon ton bng cch t ngang hng quyn v ngha v ca ch quyn quc gia vi quyn v
nguyn vng ca c nhn, hi ho an ninh quc gia v c nhn, v tm cch duy tr s ha
hp x hi gia bi cnh s a dng ngy cng gia tng.
Tuy nhin cng khng phi tt c u m m. Tip cn cng ngh cng mang theo n
nhng trin vng v chnh xc hn trong chin tranh, cng ngh trang phc bo h hin
i nht trong chin u, kh nng in cc phn thay th cn thit hoc cc thnh phn khc
ngay trn chin trng, v tng t nh vy.
Chin tranh mng nu ln mt trong nhng mi e da nghim trng nht ca thi i chng
ta. Khng gian mng ang ngy cng tr thnh mt ni gn kt tng t nh t lin, bin
c, v khng kh trong qu kh. Ti c th yn tm mc nhin cho rng, trong khi bt k
cuc xung t xy ra trong tng lai gia cc quc gia pht trin va phi c th hoc khng
th din ra trong th gii vt cht, th rt c kh nng n s bao gm mt v tn cng khng
gian o. n gin l bi v khng c i th hin i no c th chng li ni cm d trong
vic ph ri, gy nhm ln hoc ph hy cc cm bin, cc phng tin thng tin lin lc v
nng lc ra quyt nh ca k th.
Chin tranh t ng ho
y bin v khng gian cng c kh nng tr nn qun s ha, v ngy cng nhiu bn cc
chnh ph v t nhn c nng lc phng cc v tinh v s dng cc phng tin khng
ngi li di nc c kh nng ph v cc loi cp quang v bn v tinh. Cc bng
nhm ti phm s dng my bay trc thng khng ngi li (drone) bn sn trn th
trng do thm v tn cng cc i th. Cc loi v kh t ng, c kh nng xc nh
mc tiu v quyt nh khai ha m khng cn s can thip ca con ngi, s ngy cng tr
nn d p dng v thch thc lut php ca chin tranh.
My bay khng ngi li (Drone): Chng ch yu l my bay robot. Hoa K hin ang
dn u nhng cng ngh ny ang lan truyn rng ri v gi c tr nn phi chng hn.
V kh t ng: Kt hp cng ngh khng ngi li vi tr thng minh nhn to, chng c
kh nng la chn v giao chin vi cc mc tiu m khng cn s can thip ca con ngi,
theo cc tiu ch c xc nh trc.
62
Thit b eo thng minh (Wearable device): Nhng thit b ny c th ti u ha sc khe
v nng sut trong cc iu kin kh khn ngt ngho hoc ch to cc khung xng gip
nng cao kh nng thc thi nhim v ca binh lnh, cho php mt ngi c th mang vc vt
nng khong 90 kg m khng gp kh khn.
Nng lng ti to: N cho php nng lng c to ra ti a phng, cch mng ha
chui cung ng v nng cao nng lc in n cc thnh phn theo nhu cu thm ch ti
nhng a im ho lnh.
Cng ngh Nano: Nano ang dn dn dn u tr thnh siu vt liu, cc vt liu thng
minh m c cc thnh phn khng c trong t nhin. N s gip cho v kh tt hn, nh hn,
linh ng hn, thng minh hn v chnh xc hn, v cui cng s dn n kt qu l nhng
h thng c th t sao chp v lp rp.
V kh sinh ha: Cng nh cc loi v kh sinh hc, i mi cng ngh ang gip cho vic
lp rp cc loi v kh d dng gn nh vic m ai cng lm c. Cc thit b bay khng
ngi li c th c s dng vn chuyn chng.
Truyn thng x hi: Trong khi cc knh truyn hnh k thut s cung cp c hi truyn
thng tin v t chc cc hot ng vi cc mc ch tt, chng cng c th c s dng
truyn b ni dung c hi v thng tin tuyn truyn, chng hn nh t chc ISIS, cc nhm
cc oan dng cc phng tin ny tuyn m v huy ng vo hng ng ca h. Thanh
nin l nhng ngi d b lm hi, c bit l khi h thiu mt mng li h tr x hi n
nh.
63
Nhiu cng ngh c m t trong Hp F hin tn ti hoc ang trong qu trnh trin
khai. V d nh, robot SGR-A1 ca Samsung, c trang b hai sng my v mt khu sng
vi n cao su, by gi c s dng trong khu phi qun s Hn Quc. Cho n thi
im ny, chng c iu khin bi con ngi nhng mt khi c lp trnh, chng c th
xc nh v tham gia vo cc mc tiu ca con ngi mt cch c lp.
Nh nhn mnh nhiu ln trong cun sch ny, chng ta ch c mt cm gic nht nh v
tim nng ti thng ca cc cng ngh mi v nhng g pha trc. Trng hp ny
khng c g ngc nhin trong lnh vc an ninh quc t v trong nc. i vi mi s i mi
m chng ta c th ngh v, s c mt s vn dng tch cc v tiu cc c th xy ra. Trong
khi cc cng ngh thn kinh (neurotechnologies) nh vic cy cc t bo thn kinh c
s dng gii quyt cc vn y khoa, th tng lai chng cn c th c p dng cho
cc mc ch qun s. H thng my tnh gn ln m no c th cho php mt bnh nhn b
lit iu khin mt cnh tay robot hoc chn robot. Cng ngh tng t c th c s dng
iu khin phi cng hoc binh lnh m phng. Thit b gn no c thit k iu tr
tnh trng bnh Alzheimer c th c cy vo binh lnh xa k c hoc to ra nhng k
c mi. "N khng phi l mt cu hi rng cc t chc phi nh nc liu s s dng mt s
hnh thc k thut hay cng ngh khoa hc thn kinh khng, m l h s s dng vo khi no
v dng nhng loi no ", James Giordano d on, ng l mt chuyn gia nghin cu o
c thn kinh hc ti Trung tm Y t trng i hc Georgetown, theo ng, "B no chnh
l chin trng tip theo."[51]
64
khng th on trc vn ni ln, s thch thc cc khun kh php l v o c ng
thi.
Khi phi i mt vi nhng thch thc ny, lm th no chng ta thuyt phc ngi dn
nghim tc nhn ra c nhng mi e da bo mt t cc cng ngh mi ni? Thm ch
quan trng hn na, liu chng ta c th to ra mt s hp tc gia khu vc nh nc v t
nhn trn phm vi ton cu gim thiu nhng mi e da?
Trong khi khng ng trn hu ht cc vn khc nhau, Lin X v Hoa K hiu rng s
bo v tt nht ca h t trong tnh hung d b tn cng nh trc vi nc kia. iu ny
dn n Hip c chng tn la n o (ABMT), hn ch mt cch hiu qu quyn s dng
cc bin php phng th chng li tn la - v kh mang u n ht nhn. Khi kh nng ph
hoi khng cn gii hn trong mt s t cc thc th vi cc ngun ti nguyn tng t, cc
chin thut v li ch trong vic ngn chn s leo thang cc hc thuyt nh MAD s tr nn
t c lin quan.
Cc bn lin quan phi phi hp to ra cc khun kh rng buc php l cng nh quy tc
ngang hng t t ra, cc tiu chun o c v c ch kim sot cc cng ngh mi c
kh nng gy nguy hi, m khng cn tr nng lc nghin cu em ti s i mi v tng
trng kinh t.
65
Cc iu c quc t chc chn s l cn thit, nhng ti lo ngi rng cc nh qun l trong
lnh vc ny s thy mnh ang chy pha sau cc tin b cng ngh, nguyn nhn l do tc
ca h v tc ng nhiu mt. Do , cc cuc m thoi gia cc nh gio dc v cc
nh pht trin v cc tiu chun o c l cn thit phi p dng cc cng ngh mi ni ca
cuc cch mng cng nghip ln th t thit lp nhng hng dn chung v o c v
p dng chng trong x hi v vn ha. Vi chnh ph v cc cu trc tng ng chnh
ph ang tt li pha sau cc quy nh ca mnh, th thc s cn phi sn sng chp nhn cho
cc nhn t t nhn v phi chnh ph dn ng.
D hiu l cc khu vc qun s v s pht trin ca cc cng ngh chin tranh mi ang din
ra trong mt phm vi tng i c lp. Tuy nhin, ti c mt mi lo ngi l kh nng rt lui
ca cc khu vc khc vo mt phm vi bit lp v tuyt i ring bit, chng hn nh y hc
v nghin cu da trn cng ngh di truyn, khi s lm gim tr thng minh tp th trong
vic tho lun, hiu bit v qun l c nhng thch thc v c hi.
66
3.4 X hi
Tin b khoa hc, thng mi ha v s khuch tn ca i mi l cc tin trnh x hi c
m ra khi con ngi pht trin v trao i cc kin, gi tr, li ch v chun mc x hi
trong mt lot cc bi cnh. iu ny to ra nhng kh khn phn bit y cc tc
ng x hi ca nhng h thng cng ngh mi: c nhiu thnh phn ha quyn vo nhau
bao gm x hi ca chng ta v nhiu i mi m theo mt s cch no cng c to
nn bi chng.
Cuc tho lun trc v tc ng khc nhau ca cuc cch mng cng nghip ln th t
i vi nn kinh t, kinh doanh, a chnh tr v an ninh quc t, khu vc v thnh ph khin
cho r rng rng cuc cch mng cng ngh mi s c nhiu nh hng i vi x hi.
Trong phn tip theo, ti s nu ln hai trong s nhng yu t quan trng nht ca s thay
i s bt bnh ng gia tng c th gy p lc ln cc tng lp trung lu nh th no, v
vic tch hp cc phng tin truyn thng k thut s ang thay i cch thc cc cng
ng hnh thnh v lin h vi nhau ra sao.
3.4.1 Bt bnh ng v tng lp trung lu
Cuc tho lun v tc ng kinh t v kinh doanh nhn mnh cho n nay mt s chuyn
dch c cu khc nhau gp phn lm tng s bt bnh ng, v iu ny c th tr nn
trm trng hn na khi cuc cch mng cng nghip ln th t xy n. Robot v cc thut
ton ngy cng thay th cho ngi lao ng, trong khi u t (hay chnh xc hn, xy dng
mt doanh nghip trong nn kinh t k thut s) tr nn t thm dng vn hn. Trong khi ,
th trng lao ng ang ngy cng thin v mt phm vi gii hn ca cc b k nng k
67
thut, v cc nn tng, th trng k thut s kt ni ton cu ang nhn c nhng phn
thng ngoi c cho ti mt s lng nh cc "sao". Khi tt c nhng xu hng ny xy ra,
ngi chin thng s l nhng ngi c th tham gia y vo h sinh thi theo nh
hng i mi bng cch cung cp nhng tng mi, cc m hnh kinh doanh, sn phm
v dch v, ch khng phi l nhng ngi ch c th a ra lao ng c tay ngh thp hoc
ngun vn thng thng.
Trong khi cc d liu thc nghim t chc chn, th cng c nhng ni s hi lan rng rng
mc bt bnh ng tng s dn ti tnh trng bt n x hi cao. Trong s 29 nguy c ton
cu v 13 xu hng trn th gii c ch ra trong Bo co Ri ro ton cu nm 2016 ca
Din n ny, cc mi lin kt mnh nht xy ra gia gia tng chnh lch thu nhp, s khng
n nh trong t l tht nghip hoc thiu vic lm v bt n x hi su sc. Nh phn di
s trnh by r hn, mt th gii kt ni hn v k vng cao hn c th to ra nhng ri ro x
hi ng k nu ngi dn cm thy h khng c c hi t c bt k mc thnh vng
hay ngha trong cuc sng ca h.
68
Ngy nay, mt cng vic trung bnh khng cn m bo mt cuc sng trung lu, v hn 20
nm qua, bn thuc tnh truyn thng ng gp bi tng lp trung lu (gio dc, y t, lng
hu v s hu nh ) th hin ti t hn l mc lm pht. M v Anh, gio dc hin
nay tr thnh xa x phm. Mt nn kinh t th trng m ngi chin thng c tt c,
quyn tip cn ca tng lp trung lu ngy cng hn ch, l nguyn nhn dn ti tnh
trng bt n v th i vi ch dn ch, iu s to nn nhng thch thc x hi.
3.4.2 Cng ng
Nhng hnh thc mi ca phng tin truyn thng k thut s hnh thnh nn mt thnh
phn ct li ca cuc cch mng cng nghip ln th t, ang ngy cng nh hng s sp
xp x hi v cng ng theo c nhn v tp th ca chng ta. Nh Din n ny ch ra
trong Bo co Phng tin Truyn thng K thut s v X hi, phng tin truyn thng k
thut s ang kt ni mi ngi mt-i-mt v mt i tng nhiu i tng theo nhng
cch hon ton mi, cho php ngi s dng duy tr tnh bn qua thi gian v khong cch,
hnh thnh cc nhm li ch mi v to iu kin cho nhng ngi ngi b c lp v mt x
hi hoc th cht c th kt ni vi nhng ngi cng ch hng. Tnh sn c cao, chi ph
thp v cc kha cnh trung tnh v mt a l ca phng tin truyn thng k thut s cng
cho php tng tc ln hn qua cc ranh gii x hi, kinh t, vn ha, chnh tr, tn gio v
thc h.
Tip cn vi phng tin truyn thng k thut s trc tuyn to ra li ch ng k cho nhiu
ngi. Ngoi vai tr ca mnh trong vic cung cp thng tin (v d, ngi t nn chy trn
khi Syria s dng Google Maps v cc nhm Facebook khng ch ln k hoch cc
tuyn ng di chuyn m cn trnh b nhng k bun bn ngi li dng), n cng cung
cp c hi cho cc c nhn c ting ni v tham gia vo cc cuc tranh lun cng dn v qu
trnh ra quyt nh.
Tht khng may, khi cuc cch mng cng nghip ln th t trao quyn cho cc cng dn,
n cng c th c s dng hnh ng chng li li ch ca chnh h. Bo co Ri ro
Ton cu nm 2016 ca Din n m t hin tng ca nhng cng dn (khng c) trao
quyn", theo cc c nhn v cng ng ng thi c trao quyn v loi tr bi vic s
dng cc cng ngh mi ni ca cc chnh ph, cc cng ty v cc nhm li ch (xem Hp
G: Nhng cng dn (khng c) trao quyn).
69
Sc mnh dn ch ca phng tin truyn thng k thut s c ngha l n cng c th c
s dng bi cc tc nhn phi chnh ph, c bit l cc cng ng vi nh gy hi
tuyn truyn v vn ng ngi ng h cho nhng mc ch cc oan, nh chng ta thy
gn y vi s ni ln ca Da'esh v cc t chc khng b khc c hiu bit v phng tin
truyn thng x hi.
70
Nh mt v d, mt nghin cu v tc ng ca cc thng ip Get Out The Vote (vn ng
nhng ngi ng h mnh i bu c) trn Facebook cho thy rng chng gip "tng c tri i
bu trc tip khong 60.000 c tri v gin tip thng qua s dng x hi l 280.000 c tri
khc, vi tng s 340.000 phiu bu b sung." [59] Nghin cu ny nhn mnh sc mnh m
cc nn tng phng tin truyn thng k thut s c trong vic la chn v thc y cc
phng tin truyn thng c chng ta s dng trc tuyn. N cng ch ra nhng c hi
cho cc cng ngh trc tuyn pha trn cc hnh thc tham gia ca cng dn truyn thng
(nh b phiu cho cc i din ti a phng, khu vc hoc quc gia) vi cc cch thc
sng to cung cp cho cng dn mt cch nh hng trc tip hn ti cc quyt nh c
tc ng n cng ng ca h.
71
3.5. C nhn
Cuc cch mng cng nghip ln th t khng ch lm thay i nhng g chng ta lm m
cn thay i vic chng ta l ai. Tc ng ca n i vi cc c nhn chng ta l a dng,
nh hng ti bn sc ca chng ta v cn nhiu kha cnh lin quan khc cm nhn ca
chng ta v s ring t, nim ca chng ta v quyn s hu, m hnh tiu th ca chng ta,
thi gian chng ta dnh lm vic v gii tr, cch thc chng ta pht trin s nghip, v
trau di nhng k nng ca mnh. N s nh hng th no ti vic chng ta gp g v nui
dng cc mi quan h, h thng cp bc m chng ta ph thuc, sc khe ca chng ta, v
c th sm hn chng ta ngh, n c th dn ti cc hnh thc cng ngh gia tng kh nng
ca con ngi (human augmentation)10 khin chng ta phi t cu hi v bn cht s tn ti
ca con ngi. Nhng thay i ny cng gi ra s hng th v s hi khi chng ta ang di
chuyn vi tc cha tng c.
Trc ht, cho n nay, cng ngh cho php chng ta lm vic theo nhng cch d dng
hn, nhanh hn v hiu qu hn. N cng cung cp cho chng ta nhng c hi pht trin
c nhn. Nhng chng ta bt u thy rng c nhiu nguy c v ri ro. i vi tt c l do
c cp, chng ta ang ngng ca mt s thay i mang tnh h thng v n i hi
con ngi phi thch ng lin tc. Kt qu l, chng ta c th chng kin s gia tng mc
phn cc trn th gii, c biu hin bng vic nhng ngi theo ui nhng thay i i
u vi nhng ngi chng li n.
10
Cng ngh gia tng kh nng con ngi (human augmentation) thng dng ch cc cng ngh
gip nng cao nng sut v nng lc ca con ngi hoc bng cch no thm chng vo c th
con ngi nh cy ghp hay cc cng ngh khc.
72
v bn sc nh th no v liu rng n c lm gim bt i nhng tinh hoa nng lc ca con
ngi, chng hn nh t ph bnh, ng cm v lng trc n.
3.5.1. Bn sc, o l v o c
Nhng i mi ngoi sc tng tng c kch hot bi cuc cch mng cng nghip ln
th t, t cng ngh sinh hc ti cng ngh tr thng minh nhn to AI, xc nh li
nhng g c ngha vi con ngi. Chng ang y mnh cc ngng hin ti ca tui th,
sc khe, s nhn thc v kh nng theo nhng cch m trc y c coi l dnh cho
khoa hc phi thc t. V hiu bit v nhng pht hin trong cc lnh vc tin b ny vn ang
tin trin, chng ti tp trung v cam kt tho lun cc kha cnh ca o c v o l. L
con ngi v l ng vt mang tnh x hi, chng ta s phi suy ngh v c nhn v tp th
v v cch chng ta phn ng vi cc vn nh m rng cuc sng, nhng a tr c
thit k sn, khai thc b nh v nhiu hn.
ng thi, chng ta cng phi nhn ra rng nhng khm ph l thng cng c th b thao
tng phc v cho nhng li ch c bit v khng nht thit phi c cng b rng ri.
Nh nh vt l l thuyt v tc gi Stephen Hawking v cc nh khoa hc cng s Stuart
Russell, Max Tegmark v Frank Wilczek vit trn tp ch c lp (The Independent) khi
cp n nhng gi v tr tu nhn to: Trong khi cc tc ng ngn hn ca AI ph
thuc vo ai l ngi kim sot n, tc ng di hn li ph thuc vo vic liu rng n c
c hon ton kim sot Tt c chng ta nn t hi bn thn rng by gi chng ta c th
lm g ci thin c hi gt hi li ch v trnh c nhng ri ro.[60]
Mt s pht trin th v trong lnh vc ny l Open AI, mt cng ty nghin cu phi li nhun
c thnh lp vo thng 12 nm 2015 vi mc tiu nng cao kh nng hiu bit k thut
s theo cch m c nhiu kh nng mang li li ch cho nhn loi ni chung, khng b gii
hn bi nhu cu to ra li nhun ti chnh.[61] Sng kin ny ng u bi Sam Altman,
Ch tch Y Combinator v Elon Musk, Gim c iu hnh Tesla Motors cam kt ti tr
mt t la M. Sng kin ny nhn mnh mt im quan trng c t ra trc c
th l, mt trong nhng tc ng ln nht ca cuc cch mng cng nghip ln th t l kh
nng nng cao v th xc tc bng vic hp nht cc cng ngh mi. y, nh Sam Altman
tuyn b, cch tt nht AI c th pht trin c l nu n trao quyn cho c nhn v
lm con ngi tt hn, v mang li t do cho mi ngi.[62]
73
xa b cc bnh di truyn ti vic gia tng nng lc ca con ngi. Nhng iu ny s ny
sinh mt s vn v o c v cc cu hi mang tnh tm linh m chng ta phi i mt
vi t cch l con ngi (xem Hp H: Bin gii o c).
HP H: Bin gii o c
Khi chng ta xem xt nhng v d ny v ngha ca n vi con ngi, chng ta ang trong
mt vng t b n vic lm sng r s bin i con ngi khng ging nh bt c kinh
nghim no m chng ta c trc y.
74
3.5.2. Kt ni con ngi
Theo Sherry Turkle ca trng MIT, 44% thanh thiu nin khng bao gi rt tai nghe ra,
thm ch l trong khi chi th thao hoc dng ba vi gia nh hay bn b. Cc cuc tr
chuyn mt i mt s chuyn thnh cc tng tc trc tuyn, ngi ta lo ngi rng mt th
h ton b nhng ngi tr ca x hi truyn thng ang gp kh khn lng nghe, nhn
vo mt ni chuyn hoc c ngn ng c th.[64]
75
ti vi qu nhiu cng c p o v chong ngp, trong tnh trng cng thng lin tc.
Nh vn chuyn vit v ti du lch Pico Iyer vit Trong thi i pht trin nhanh
chng, khng g c th phn khi hn l c i chm. V trong thi i ca phn tm,
khng c g l qu xa x nh s ch . V trong thi i ca chuyn ng lin tc, khng c
g l qu cp bch nh vic ngi yn.[67]
Mt trong nhng thch thc ln nht ca mng internet ni ring, v mc ngy cng tng
v s lin kt ni chung, lin quan n s ring t. l mt vn ang hin ra r rng
hn bi v, nh nh trit hc chnh tr Michael Sandel i hc Havard quan st thy
chng ta ngy cng sn sng nh i i t cho s tin li vi rt nhiu cc thit b m
chng ta thng s dng.68 Pht hin ca Edward Snowden phn no thc y cc cuc
tranh lun ton cu v ngha ca s ring t trong mt th gii minh bch hn v mi
ch l bt u, nh chng ta thy cch m internet c th l mt cng c cha tng c cho s
gii phng v dn ch v cng lc li kch hot kh nng gim st qun chng mt cch
ba bi, su rng v gn nh khng th hiu c.
Tuy nhin, cun sch ny khng phi l ni phn nh di dng v ngha ca s ring t
hay gii quyt cc cu hi v quyn s hu d liu. Mc d vy, ti hon ton mong i
rng cuc tranh lun v nhiu vn c bn chng hn nh vic mt kim sot d liu tc
ng nh th no vo i sng ni tm ca chng ta, s ch tng mnh trong vi nm ti
(xem Hp I: Chm sc sc kho v Gii hn ca S ring t).
76
Nhng vn ny l v cng phc tp. Chng ta ch mi bt u cm nhn c v nhng
tc ng tm l, o c v x hi ca chng. Trn cp c nhn, ti d on nhng vn
sau y lin quan n s ring t: Khi cuc sng ca mt ngi no hon ton tr nn
r rng v khi hnh ng v d ln hay nh s u c nhn ra, th ai s l ngi c can
m m nhn trch nhim l ngi lnh o?
Cuc cch mng cng nghip ln th t a cng ngh thm nhp ton b v chi phi cuc
sng c nhn ca chng ta, v chng ta ch mi bt u hiu nhng thay i ci t ca cng
ngh s nh hng ti i sng ni tm ca chng ta th no. Cui cng, l phn s ca
mi ngi chng ta bo m chng ta c phc v, ch khng phi l n l cho cng
ngh. cp tp th, chng ta cng phi m bo rng nhng thch thc m cng ngh
em n cho chng ta phi c hiu v phn tch hon ton ch ng. Ch bng cch ny,
chng ta mi c th chc chn rng cuc cch mng cng nghip th t s thc y phc li,
ch khng phi gy tn hi cho chng ta.
77
78
Con ng Pha trc
Cuc cch mng cng nghip ln th t c th to nn s ph v, nhng nhng thch thc
n t ra chnh l vic ca chng ta. V vy chng ta trong kh nng ca mnh phi gii
quyt chng v to ra nhng thay i v ban hnh cc chnh sch cn thit thch ng (v
pht trin) ti mi trng mi.
Chng ta ch c th gii quyt nhng thch thc ny mt cch c ngha nu chng ta huy
ng tr tu tp th ca tm tr chng ta, tri tim v c tm hn. lm nh vy, ti tin
chng ta phi thch ng, sp xp v khai thc tim nng ca s ph v bng cch bi dng
v p dng bn loi khc nhau ca tr tu:
- Theo ng cnh (tm tr) cch chng ta hiu v p dng nhng hiu bit ca mnh,
- Th cht (c th) - cch chng ta nui dng v duy tr sc khe v hnh phc ca
bn thn v ca nhng ngi xung quanh chng ta trong mt tnh trng c th p
dng cc nng lng cn thit cho s chuyn i trn c phng din c nhn v h
thng.
Tr tu theo ng cnh tm tr
79
Ch bng cch nhm hp li v cng cng tc lm vic vi cc nh lnh o doanh nghip,
chnh ph, x hi dn s, tn ngng, hc thut v th h tr th mi c th c c mt ci
nhn ton din v nhng g ang din ra. Thm vo , iu ny cn mang tnh quyt nh
trong vic pht trin v thc hin tch hp cc tng v gii php m s dn n s thay
i bn vng.
Nhng nh lnh o cng phi chng minh kh nng thay i nhng khun kh tinh thn,
cc khung khi nim v nguyn tc t chc ca h. Trong mt th gii ph v v thay i
nhanh chng ngy nay, vic suy ngh hn ch v c mt ci nhn cng nhc v tng lai
ang tr nn li thi, iu ny gii thch l do ti sao tr thnh mt con co li tt hn l mt
con nhm, nh s phn tch c trnh by bi nh trit hc Isaiah Berlin trong bi vit nm
1953 v nhng nh vn v cc nh t tng11. Hot ng trong mt mi trng ngy cng
phc tp v ri ren i hi tr tu nhanh nhn v lanh li ca con co hn l tm nhn cng
nhc v hn hp ca con nhm. Trong thc t, iu ny c ngha rng cc nh lnh o khng
th suy ngh hn hp. Cch tip cn ca h ti cc vn v nhng thch thc cn phi ton
din, linh hot v thch nghi, lin tc tch hp nhiu quan im v mi quan tm a dng.
Tr tu cm xc Tri tim
11
Nh trit hc Isaiah Berlin chia th gii thnh hai nhm ngi: Co v Nhm. Trong bi vit,
ng lp lun rng Co l loi thng minh, tham vng t nhiu mc tiu cng lc. Nhm th ngc
li chm chp, im tnh v ngi ta thng b qua chng bi chng kh kn o v khim tn.
80
ln th t, c th l s t nhn thc, t iu chnh, ng lc, s ng cm v cc k nng x
hi.[72] Nhng hc gi nghin cu v tr tu cm xc ch ra rng nhng ngi quyt nh
v i c phn bit vi nhng ngi trung bnh theo mc tr tu cm xc v c kh
nng nui dng cm xc ny lin tc.
Tr tu cm hng Tm hn
Trong mt th gii m khng c g l bt bin na, s tin tng tr thnh mt trong nhng
thuc tnh c gi tr nht. S tin tng ch c th c v duy tr c nu nhng ngi ra
quyt nh phi gn cht vi cng ng, v vic a ra quyt nh lun lun v li ch chung
v khng theo ui cc mc tiu c nhn.
81
Tr tu th cht c th
Di truyn hc biu sinh, mt lnh vc ca sinh hc pht trin mnh trong nhng nm gn
y, l qu trnh m qua mi trng lm bin i biu hin cc gene ca chng ta. N cho
thy tm quan trng ca gic ng, dinh dng v tp th dc trong cuc sng chng ta. V
d, vic tp th dc u n c mt tc ng tch cc n cch chng ta suy ngh v cm
nhn. N nh hng trc tip ti hiu sut cng vic v cui cng, kh nng thnh cng ca
chng ta.
Ngy nay chng ta thy mnh cuc cch mng cng nghip ln th t, nhn v pha trc
v, quan trng hn na l ang s hu kh nng nh hng ti hng i ca n.
Hiu bit nhng g cn thit pht trin mnh l mt vic; hnh ng theo n li l chuyn
khc. im mu cht nm u v lm cch no chng ta c th chun b tt nht?
82
Voltaire, nh trit hc ngi Php v tc gi ca Khai sng k nguyn con ngi sng
cch y nhiu nm v ch cch ni ti ang vit quyn sch ny c vi dm, tng ni:
Nghi ng l mt trng thi khng d chu g, nhng chc chn l mt iu rt l
bch.[74]Tht vy, s l ngy th khi tuyn b rng chng ta bit chnh xc cuc cch mng
th t s dn ti ni no. Nhng cng s ngy th nh nhau khi b t lit bi s hi v khng
chc chn v hng i . Nh ti tng nhn mnh trong sut cun sch ny, sau cng
hng i ca cuc cch mng cng nghip ln th t s c xc nh r bi kh nng
chng ta hnh thnh cch gii phng ton b tim nng ca n.
R rng, cc thch thc cng nh kh khn hay c hi u rt hp dn. Cng nhau, chng ta
phi lm vic bin nhng thch thc ny thnh cc c hi tng xng v ch ng
chun b cho nhng nh hng v tc ng ca chng. Th gii ang thay i nhanh chng,
siu kt ni, phc tp hn bao gi ht v b phn mnh hn nhng chng ta vn nh hnh
tng lai trong mt cch m tt c u c li ch. Cnh ca c hi ang rng m.
Bc i u tin v quan trng l chng ta phi tip tc nng cao nhn thc v s hiu bit
qua tt c cc lnh vc ca x hi, l nhng g cun sch ny mong mun t c.
Chng ta phi ngng suy ngh mt cch rp khun khi ra quyt nh - c bit l nhng
thch thc m chng ta phi i mt ngy cng c mi lin h vi nhau. Ch c cch tip cn
ton din mi c th em li hiu bit cn thit gii quyt nhiu vn t ra bi cuc
cch mng cng nghip ln th t. iu ny s i hi cc cu trc linh hot v phi hp
phn nh s tch hp ca cc h sinh thi khc nhau, c tnh n ton b cc bn lin quan,
lin kt khu vc cng v t nhn, cng nh c s am hiu nht v th gii xung quanh.
Th hai, xy dng trn mt s hiu bit chung, chng ta cn phi pht trin cu chuyn theo
hng tch cc, bao qut v ton din v cch chng ta nh hnh cuc cch mng cng
nghip ln th t cho hin ti v th h mai sau. Mc d chng ta khng th bit chnh xc
ni dung nhng cu chuyn , nhng chng ta nm c nhng tnh nng quan trng m
chng c. V d, chng phi lm r cc nguyn tc gi tr v o c trong cc h thng
tng lai ca chng ta. Th trng c iu khin hiu qu to ra ca ci, nhng chng ta
phi m bo rng cc gi tr v o c l trung tm ca hnh vi c nhn v tp th, v cc
h thng nui dng chng. Nhng cu chuyn ny cng phi tin trin dn n mc cao
hn trong vic xc nh quan im, t khoan dung, tn trng n quan tm v cm thng.
Chng cng cn c nng cao v th, ton din v c thc y bi cc gi tr chung
khuyn khch iu ny.
Th ba, trn c s nhn thc tng ln v s chia nhng cu chuyn, chng ta phi bt tay vo
vic ti c cu h thng nn kinh t, chnh tr v x hi tn dng tt c li th c hi. R
rng l hin ti h thng ra quyt nh ca chng ta v cc m hnh chi phi vic to ra ca
ci c thit k v tng bc pht trin qua ba cuc cch mng cng nghip. Nhng h
thng ny, tuy nhin, khng cn c trang b cung cp cho hin ti, v cho n thi
83
im, cc nhu cu ca th h tng lai trong bi cnh cuc cch mng cng nghip ln th
t. iu ny i hi s i mi r rng ca h thng v khng phi ch iu chnh quy m
nh hay ci cch bn ra.
Vi s hp tc nhiu bn c hiu qu, ti tin chc rng cuc cch mng cng nghip lnth
t c tim nng gii quyt v kh nng x l nhng thch thc chnh m th gii hin
nay ang phi i mt.
Cui cng, l v con ngi, vn ha v cc gi tr. Tht vy, chng ta cn phi lm vic
rt chm ch m bo rng tt c cc cng dn trn khp cc nn vn ha, cc quc gia v
cc nhm c thu nhp hiu s cn thit lm ch cuc cch mng cng nghip ln th t
v nhng thch thc nn vn minh ca n.
Hy cng nhau hnh thnh mt tng lai ph hp cho tt c bng cch t con ngi ln
trc, trao quyn cho h v lin tc nhc nh bn thn rng tt c nhng cng ngh mi ny
l u tin v trc ht ch l cng c c con ngi to ra cho con ngi.
Chng ta c th tin xa hn na. Ti tin chc rng thi i cng ngh mi, nu c nh
hnh theo cch nhit tnh v trch nhim, c th xc tc cho mt s phc hng vn ha mi
m s cho chng ta cm nhn c mt phn iu g ln hn bn thn chng ta rt nhiu
mt nn vn minh ton cu thc s. Cuc cch mng cng nghip ln th t c kh nng
to ra con ngi t ng ha, v do tha hip cc ngun truyn thng ca chng ta v
ngha cng vic, cng ng, gia nh, bn sc. Hoc chng ta c th s dng cuc cch
mng cng nghip ln th t nng nhn loi ln thnh mt tp th mi v c s hiu bit
o c da trn thc chung v vn mnh. Phn s ca tt c chng ta l phi chc chn l
v sau chnh l iu s xy ra.
84
85
Li cm n
Tt c chng ti ti Din n Kinh T Th Gii nhn thc c trch nhim ca chng ti,
nh t chc quc t cho cng t, phc v nh mt nn tng ton cu gip xc nh nhng
thch thc lin quan n cuc cch mng cng nghip th t v gip cho tt c cc bn lin
quan hnh thnh cc gii php ph hp mt cch ch ng v ton din, trong hp tc vi
cc i tc, thnh vin, v cc thnh phn.
Vit cun sch ny pht hin c nhng kin chuyn mn c bit trn ton b nhn
vin ca Din n, v ti cm n tt c mi ngi chia s nhng kin ca mnh vi ti,
c trc tuyn v ch thn h. Ti y, c bit, Ti xin cm n cc thnh vin ca bit i
Cng ngh mi: David Gleicher, Rigas Hadzilacos, Natalie Hatour, Fulvia Montresor v
Olivier Woeffray v nhiu ngi khc dnh thi gian suy ngh chuyn su v nghin cu
ny: Chidiogo Akunyili, Claudio Cocorocchia, Nico Daswani, Mehran Gul, Alejandra
Guzman, Mike Hanley, Lee Howell, Jeremy Jurgens, Bernice Lee, Alan Marcus, Adrian
Monck, Thomas Philbeck v Philip Shetler-Jones.
86
Ti xin dnh lng bit n su sc ti cc thnh vien ca Din n cng ng nhng ngi
gip ti hnh thnh suy ngh v Cuc cch mng cng nghip th t. Ti c bit cm n
Andrew McAfee v Erik Brynjolfsson v truyn cm hng cho tng ca ti v tc
ng ca i mi cng ngh v nhng c hi v thch thc to ln pha trc, v Dennis
Snower v Steawart Wallis cho vic nhn mnh s cn thit phi tng thut da trn nhng
gi tr nu chng ta mun thnh cng trong vic khai thc cuc cch mng cng nghip th
t v li ch ton cu.
c cun sch sn sng cho Cuc hp thng nin nm 2016, n c vit trong vng
cha y 3 thng vi s cng tc ca tt c mi ngi trn th gii. iu ny thc s phn
nh nhp nhanh, mi trng nng ng ca cuc cch mng cng nghip ln th t. Cui
cng, ti xin truyn t lng bit n su sc ca ti ti ngi c, bt tay vo cuc hnh
trnh ny vi ti, v cam kt lu di ci thin tnh hnh th gii.
87
Ph lc: Bin i Su sc
Trong cuc cch mng cng nghip ln th t, kt ni k thut s bng cng ngh phn mm
ang lm thay i c bn x hi. Quy m v tc ng v tc ca nhng thay i ang
din ra to nn nhng Bin i khc bit vi tt c cc cuc cch mng cng nghip khc
trong lch s loi ngi.
Hi ng Chng trnh ngh s Din n Kinh t Th gii v Tng lai ca Phn mm v
X hi tin hnh mt cuc kho st 800 gim c iu hnh nh gi khi no cc nh
lnh o kinh doanh d on rng nhng cng ngh lm thay i ny s xm nhp vo phm
vi cng cng mt mc ng k, v hiu y cc tc ng ca nhng chuyn bin
ny vi cc c nhn, t chc, chnh ph v x hi.
Theo Bo co kho st Nhng Bin i su sc im bng pht Cng ngh v Tc ng x
hi c xut bn vo thng 9 nm 2015.[76] Nhng ghi chp di y l 21 chuyn bin
cng ngh trong nghin cu v hai mc c nu trong , bao gm nhng im bng pht
cng ngh v thi gian d kin ca chng s xut hin trn th trng.
88
Bin i 1: Cng Ngh Cy Ghp trn C th Ngi
Tc ng tch cc
- Gim thiu vic tr em b mt tch
- Tng kt qu sc kho tch cc
- Nng cao kh nng t tc
- a ra quyt nh tt hn
- Nhn din hnh nh v d liu c nhn c sn (Mng li n danh s tm kim con
ngi) [77]
Tc ng tiu cc
- S ring t/Kh nng b theo di
- Gim bo mt d liu
- Thot ly thc t v gy nghin
- Tng s phin nhiu (v d: hi chng suy gim kh nng ch tr em)
89
Nhng tc ng cha bit, hay hai mt ca vn
- Ko di tui th
- Thay i bn cht cc mi quan h con ngi
- Thay i trong tng tc c nhn v cc mi quan h
- Xc nh thi gian thc
- Bin i vn ho (b nh vnh cu)
- Theo mt bi vit trn WT VOX: Smart Dust, mt chic my tnh hon chnh vi
kch thc nh hn mt ht ct, chng c th t t chc bn trong c th thnh mt
mng li lm vic khi cn n vi mt lot cc quy trnh ni b phc tp. Hy tng
tng chng tn cng nhng t bo ung th, lm gim au vt thng hoc thm ch
lu tr thng tin c nhn quan trng bng cch m ho phc tp v rt kh b ly cp.
Vi smart dust, cc bc s c th tin hnh cha bnh bn trong c th bn m khng
cn phi m ra, v thng tin c th c lu tr bn trong bn, m ho phc tp, cho
n khi bn m kho n t mng c nhn ca mnh.
Ngun: https://wtvox.com/3d-printing-in-wearable-tech/top-10-implantable-wearables-soon-body/
90
Bin i 2: Hin din S
Tc ng tch cc
- Tng cng s minh bch
- Tng cng v kt ni nhanh hn gia c nhn v cc nhm
- Tng cng t do ngn lun
- Trao i/ ph bin thng tin nhanh hn
- S dng hiu qu hn cc dch v ca chnh ph
Tc ng tiu cc
- S ring t/Kh nng b theo di
- Trm cp danh tnh nhiu hn
- Quy ri/e da trc tuyn
- T duy tp th trong cc nhm li ch v tng phn cc
91
Privacy/potential surveillance
More identity theft
Online bullying/stalking
Groupthink within interest groups and increased polarization
- Disseminating
Ph bin thng tin inaccurate information
khng chnh xc
12
(the
(nhu cu qun for hiu ng phng
needting);
l danh
cch ly (echo chambers) [78]
reputation management); echo chambers78
- Lack minh bch ti niwhere
of transparency
Thiu tnh cc c nhn khng chiaare
individuals s cc
notthut
privy
tontothng tin (tin
tc/thng tin)
information algorithms (for news/information)
The
Bin ishift in action
ang din ra
If ba
Nu the three
trang mnglargest popular
x hi ph bin lnsocial
nht l media
cc qucsites
gia, thwere
chngcountries,
s c gn 1 tthey
dn hn
cwould haveQuc
dn s Trung almostXema hnh
billion
I. more people than China See Figure I.
Figure I: lng
Hnh I: S Activengi s dng
Users mng Media
of Social x hi sosites
snh compared
vi dn s ca cc quc
with the gia ln
nht trn
populations of the worlds largest th gii
countries
Source: http://mccrindle.com.au/the-mccrindle-blog/social-media-and-narcissism
Ngun: http://mccrindle.com.au/the-mccrindle-blog/social-media-and-narcissism
124 Phng tin Giao tip mi
Bin i 3: nh mt Tr thnh
12
Tnh trng trong mt cng ng khp kn, ch ton nhng ngi cng li suy ngh trao i vi
nhau nhng kin m tt c u ng tnh, khng c ch cho nhng quan im i trng.
92
im bng pht: 10% knh c sch c kt ni internet
Tc ng tch cc
- Thng tin trc tip ti c nhn gip thc hin nhng quyt nh c bo trc
cho vic nh hng v lm vic/cc hot ng c nhn
- Nng cao nng lc thc hin nhim v hoc sn xut hng ha v dch v vi cc
phng tin tr gip cho sn xut, chm sc sc khe/phu thut v cung cp dch v
- Cho php nhng ngi khuyt tt qun l s tng tc v chuyn ng ca mnh, v
tri nghim th gii thng qua vic ni, nh my v di chuyn, v qua cc tri
nghim nhp vai
Tc ng tiu cc
- Mt tp trung gy tai nn
- Tn thng v tinh thn do cc tri nghim nhp vai tiu cc
- Tng khuynh hng thot ly thc t v gy nghin
93
- To ra mt phn khc mi trong ngnh cng nghip gii tr
- Tng cng thng tin tc thi
94
Bin i 4: Thit b eo trn ngi Kt ni Internet
Tc ng tch cc
- Kt qu tch cc i vi sc khe nhiu hn dn n ko di tui th
- Tnh t lp cao hn
- T qun l sc khe ca bn thn
- a ra quyt nh tt hn
- Gim vic tr em b mt tch
- Qun o c nhn ha (may, thit k)
Tc ng tiu cc
- S ring t/Kh nng b theo di
- Thot ly thc t/ gy nghin
- Bo mt d liu
95
- Nhn din hnh nh v d liu c nhn c sn (mng nc danh s tm kim con
ngi)
Raphl Lauren pht trin mt chic o th thao cung cp d liu thi gian tp luyn thc
bng cch o lng m hi tit ra, t l nhp tim, cng th, v.v.
Ngun:
http://www.ralphlauren.com/product/index.jsp?productId=69917696&ab=rd_men_features_thepolot
echshirt&cp=64796626.65333296
96
Bin i 5: M hnh in ton Phn tn rng khp13
Tc ng tch cc
- Nhng ngi dn chu thit thi vng xa xi v km pht trin tham gia nhiu hn
vo nn kinh t (giai on cui last miles)
- Tip cn vi gio dc, chm sc sc khe, v cc dch v ca chnh ph
- S hin din
- Tip cn cc k nng, tng kh nng c vic lm, thay i cc loi cng vic
- M rng quy m th trng/ thng mi in t
- Nhiu thng tin
- S tham gia nhiu hn ca cng dn
- Dn ch ha/ thay i chnh tr
13
L m hnh mt ngi tng tc cng mt lc vi nhiu thit b cng ngh
97
- Giai on cui: tng tnh minh bch v s tham gia so vi vic tng s thao tng v
hiu ng phng cch ly (echo chambers)
Tc ng tiu cc
- Tng s thao tng v tnh th phng cch ly
- Phn mnh chnh tr
- Nhng khu vn b bao quanh (ngha l mi trng hn ch, ch dnh cho ngi s
dng c xc nhn) khng cho php s tip cn hon ton ti mt s khu vc/
quc gia
98
Bin i 6: Siu My tnh B ti
99
Hnh II: Cc quc gia c t l ngi s dng in thoi thng minh cao hn ngi s
dng my tnh c nhn (Thng 3 nm 2015)
Ngun: http://www.google.com.sg/publicdata/explore
Hnh III: Cc quc gia c gn 90% ngi trng thnh s dng in thoi thng minh
(Thng 3 nm 2015)
Ngun: http://www.google.com.sg/publicdata/explore
Cc quc gia nh Singapore, Hn Quc v cc Tiu Vng quc rp thng nht (UAE) l
gn im bng pht nht vi 90% ngi trng thnh s dng in thoi thng minh (Hnh
III).
100
X hi ang tin dn theo hng p dng nhng my mc nhanh hn thm ch cho php
ngi s dng thc hin cc nhim v phc tp trn ng i. Phn ln kh nng, s lng
cc thit b m mi ngi s dng s gia tng mnh m, khng ch l thc hin mt vi chc
nng mi m cn chuyn mn ha cc nhim v.
Tc ng tch cc
- Nhng ngi dn chu thit thi vng xa xi v km pht trin tham gia nhiu hn
vo nn kinh t (giai on cui last miles)
- Tip cn vi gio dc, chm sc sc khe, v cc dch v ca chnh ph
- S hin din
- Tip cn cc k nng, tng kh nng c vic lm, thay i cc loi cng vic
- M rng quy m th trng/ thng mi in t
- Nhiu thng tin
- S tham gia nhiu hn ca cng dn
- Dn ch ha/ thay i chnh tr
- Giai on cui: tng tnh minh bch v s tham gia so vi vic tng s thao tng v
tnh th phng cch ly (echo chambers)
Tc ng tiu cc
- Tng s li ko v tnh th phng cch ly
- Phn mnh chnh tr
- Nhng khu vn b bao quanh (ngha l mi trng hn ch, ch dnh cho ngi s
dng c xc nhn) khng cho php s tip cn hon ton ti mt s khu vc/
quc gia
101
Bin i ang din ra
Nm 1985, siu my tnh Cray-2 l chic my nhanh nht th gii. Iphone 4, c pht hnh
vo thng 6 nm 2010, c sc mnh tng ng vi Cray-2; hin nay, Apple Watch
tng ng vi tc ca Iphone 4 ch vi 5 nm sau [87]. Gi bn l in thoi di
ng thng minh gim mnh xung di 50 la M, sc mnh x l tng vt v s tng
tc ti nhng th trng mi ni trong vic n nhn cng ngh, gn nh mi ngi s sm
c mt siu my tnh b trong ti ca mnh.
Ngun: http://pages.experts-exchange.com/processing-power-compared/
102
The tipping point: 90% of people having unlimited and free
(advertising-supported) storage
Bin i 7: Lu tr cho Tt c
By 2025: 91% of respondents expected this tipping point to have
occurred
im bng pht: 90% dn s c th lu tr min ph v khng gii hn (c km qung co)
Storage capabilities have evolved tremendously in the past years,
with an increasing number of companies offering it almost
for nm
n free 2025:
to stheir
91%users asc
ngi parthi
of k
thevng
service
imbenefit
bng pht. Users
ny are
xy ra
producing increasing amounts of content, without worrying
Kh nng lu tr pht trin rt nhiu trong nhng nm qua, vi s lng ngy cng tng
about
ca cc ever
cng having to delete
ty cung cp it to
gn nh make
min roomlng
ph dung for more.
lu trAcho
clear
ngi dng nh l mt
trend of commoditizing storage capacity exists. One reason
phn ca li ch dch v. Ngi dng c th lu ngy cng nhiu ni dung, for itm khng cn lo
is that
lng the phi
v vic storage price
xa bt (Figure
phn lu trIV) has
c cdropped exponentially
thm b nh (byxu hng chuyn
trng. R rng
a factor
dung lngofluapproximately
tr thnh hng ten, every
ha tiu fivecyears).
dng kh nng tn ti. L do cho vic gi lu tr
(Hnh IV) gim theo cp s nhn (bng h s khong mi nm, nm nm mt ln)
Figure IV: Hard Drive Cost per Gigabyte (1980-2009)
Hnh IV: Chi ph a cng trn mt Gigabyte (1980 2009)
An estimated
Ngun: 90%
Lch s chi of the
ph ca dungworlds
lng ludata
tr,has been created
mkomo.com, 8 thngin
9, the
2009 [88]
past two years, and the amount of information created by
businesses is doubling every 1.2 years.89 Storage has already
c tnh ca khong
become 90% dwith
commodity, liu companies cAmazon
trn th gii like to ra trong
Webvng 2 nm tr li y, v s
Services
lng thng tin v kinh doanh c 1,2 nm li tng ln gp i [89]. Lu tr tr thnh mt
and Dropbox leading this trend.
loi hng ho, vi cc cng ty nh Dch v Web ca Amazon v Dropbox ang dn u xu
hng ny.
135
103
Th gii ang hng ti hng ho ho (commoditization) hon ton vic lu tr d liu,
thng qua tip cn min ph v khng gii hn cho ngi dng. Kch bn doanh thu tt nht
ny dnh cho cc cng ty c tim nng qung co v h thng ghi nhn thng tin t xa.
Tc ng tch cc
- H thng php l
- Lch s uyn bc/hc thut
- Hiu qu trong hot ng kinh doanh
- M rng gii hn b nh c nhn
Tc ng tiu cc
- Kim sot s ring t
104
Bin i 8: Mng li Vn vt Kt ni Internet
Tc ng tch cc
- Tng hiu qu s dng cc ngun lc
- Tng nng sut
- Ci thin cht lng cuc sng
- nh hng n mi trng
- Gim chi ph ca vic cung cp dch v
- Tng tnh minh bch xung quanh vic s dng v qun l ngun ti nguyn
- An ton (v d my bay, thc phm)
- Hiu qu (hu cn)
- Thm nhu cu v lu tr v bng thng
- Chuyn i trong th trng lao ng v k nng
- To ra cc doanh nghip mi
105
- Thm ch phn cng, cc ng dng thi gian thc c tnh kh thi trong tiu chun
mng li thng tin lin lc
- Thit k cc sn phm l kt ni s
- B sung cc dch v k thut s trn cc sn phm
- Bn sao s (digital twin) cung cp d liu chnh xc vn hnh, gim st v d
on
- Bn sao s tr thnh thnh vin tch cc trong kinh doanh, thng tin v qu trnh x
hi
- Mi th s c kch hot nhn bit ton b mi trng, phn ng v hnh ng
c lp
- Th h ca b sung kin thc, v cc gi tr da trn mi lin kt nhng th thng
minh
Tc ng tiu cc
- S ring t
- Ct gim vic lm ca lao ng ko c k nng
- e da an ninh my tnh v bo mt (v d h thng in)
- Nhiu phc tp v mt kim sot
106
- Hu qu ca mt Trn chu cng k thut s (v d tin tc hoc khng b k thut
s lm t lit c s h tng, dn n khng c thc phm, nhin liu v nng lng
cho tun)
- T l s dng cao hn (v d xe hi, my mc, cng c, thit b, c s h tng)
107
Cc cng ty bo him nh Aetna ang suy ngh lm th no m cc cm bin trong mt tm
thm c th gip khi bn b t qu. Chng c th pht hin bt k thay i no ca dng
i v s c bc s n iu tr.
Ngun: Mng li Vn vt kt ni Internet: Cc c hi v Thch thc ca vic lin kt, Hi ngh
bn trn v Tng quan Chin lc K thut s, Trung tm Chin lc k thut s ti Trng Kinh
Doanh Tuck ti Dartmouth, 2014
108
Bin i 9: Ngi nh Kt ni
Tc ng tch cc
- S dng hiu qu ngun ti nguyn (s dng nng lng thp hn v chi ph t hn)
- Tin nghi
- An ton/an ninh, v pht hin s xm phm
- Kim sot truy cp
- Chia s vic nh
- C kh nng sng c lp (tr/gi, nhng ngi khuyt tt)
- Tng cng qung co mc tiu v tc ng tng th trong kinh doanh
- Gim cc chi ph v h thng chm sc sc khe (t thi gian nm vin v bc s i
thm bnh nhn, theo di qu trnh s dng thuc)
- Gim st (thi gian thc) v ghi li hnh nh
- Cnh bo, bo ng v cc yu cu khn cp
- Kim sot nh t xa (v d ng van ga)
109
Tc ng tiu cc
- S ring t
- Gim st
- Tn cng h thng thng tin, ti phm v d b tn cng
110
Bin i 10: Cc Thnh ph Thng minh
Tc ng tch cc
- Tng hiu qu trong s dng ti nguyn
- Tng nng sut
- Tng mt dn s
- Ci thin cht lng cuc sng
- nh hng n mi trng
- Tng cng tip cn cc ngun lc cho ngi dn ni chung
- Gim chi ph ca vic cung cp dch v
- Tng tnh minh bch xung quanh vic s dng v qun l ngun ti nguyn
- Gim ti phm
- Tng tnh di ng
- Phn cp, sn xut nng lng thn thin mi trng v vic tiu th
- Phi tp trung sn xut hng ho
- Tng kh nng phc hi (vi tc ng ca Bin i kh hu)
- Gim nhim (khng kh, ting n)
- Tng cng tip cn gio dc
111
- Nhanh chng/tng tc tip cn th trng
- Nhiu vic lm hn
- Chnh ph in t thng minh hn
Tc ng tiu cc
- Gim st, quyn ring t
- Nguy c sp (ton b b xo) nu h thng nng lng hng
- D b tn cng mng
112
Bin i 11: D liu Ln cho Nhng Quyt nh
im bng pht: Chnh ph u tin thay th vic iu tra dn s bng cc ngun d liu
ln
Tc ng tch cc
- Quyt nh nhanh hn v tt hn
- Thm thi gian ra quyt nh
- D liu m cho s i mi
- Cc cng vic cho lut s
- Gim phc tp v c hiu qu hn cho ngi dn
- Tch kim chi ph
- Nhng loi cng vic mi
Tc ng tiu cc
113
- Mt vic
- Lin quan n quyn ring t
- Trch nhim gii trnh (Ai l ngi s hu thut ton?)
- Tin tng (lm th no tin tng d liu?)
- Cuc chin vi cc thut ton
114
im bng pht: Nhng chic xe khng ngi li chim t l tng ng 10% tng s
lng xe hi ti M.
Tc ng tch cc
- Ci thin s an ton
- Nhiu thi gian hn tp trung vo cng vic v/hoc s dng ni dung truyn
thng
- nh hng ti mi trng
- t cng thng v gin d khi li xe trn ng
- Ci thin kh nng di chuyn cho nhng ngi ln tui v ngi tn tt, trong s
nhng ngi khc
- ng dng cc phng tin in t.
Tc ng tiu cc
- Ct gim vic lm (ngi li xe taxi v xe ti, ngnh cng nghip xe hi)
- o ln cc m hnh kinh doanh bo him v cu h, h tr ven ng ("tr thm
tin t li xe")
- Gim doanh thu t hnh vi vi phm giao thng
- Gim s lng s hu xe hi
- Cu trc php l i cho vic li xe
- Vn ng hnh lang chng li s t ng ha (ngi dn khng c php li xe trn
ng cao tc)
115
- Cc cuc tn cng an ninh mng
Tiu bang u tin M (Nevada) thng qua mt o lut cho php xe t li hot ng trong
nm 2012.
Ngun: Alex Knapp, 22 June 2011, Nevada thng qua o lut cho php nhng chic xe khng
ngi li hot ng, Forbes:
http://www.forbes.com/sites/alexknapp/2011/06/22/nevadapasses-law-authorizing-driverless-cars/
116
Bin i 13: Tr tu Nhn to v Trnh Ra Quyt nh
Tc ng tch cc
- Cc quyt nh c l da trn d liu; t thin v
- Loi b s "thi qu bt hp l"
- T chc li b my quan liu li thi
- Tng vic lm v i mi
- c lp v nng lng
- Nhng tin b trong khoa hc y t, loi tr bnh tt
Tc ng tiu cc
- Trch nhim (ai l ngi chu trch nhim, c quyn y thc, tnh php l)
- Mt vic lm
- Hacking/ti phm an ninh mng
- Ngha v php l v trch nhim gii trnh, quyn qun tr
- Tr nn khng th lnh hi c
- Bt bnh ng gia tng
- "Xung t vi thut ton"
- Mi e da hin sinh cho nhn loi
117
Bin i ang din ra
ConceptNet 4, mt ngn ng AI, va vt qua mt bi kim tra IQ tt hn nhiu so vi hu
ht nhng a tr bn tui khi m ba nm trc n hu nh khng th cnh tranh vi a
tr mt tui. Phin bn tip theo, ch cn hon thin, d kin s thc hin cp mt a
tr t nm n su tui.
Ngun: Bi Kim tra IQ ngn ng ca mt a tr 4 tui b vt qua bi mt H thng tr thng
minh nhn to:
http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.386.6705&rep=rep1&type=pdf
14
nh lut Moore c xy dng bi Gordon Moore - mt trong nhng sng lp vin ca tp on
sn xut chip my tnh Intel, theo nh lun Moore c 2 nm mt ln, tc x l ca my tnh s
c tng gp 2 ln. nh lut Moore ln u tin c cng b rng ri trn tp ch Electronics
Magazine s ra ngy 19 thng 4 nm 1965.
118
Bin i 14: Tr Thng minh Nhn to AI v cc Cng vic Bn giy
119
* Phn b da trn cc cng vic khc nhau trong nm 2010.
Ngun: Frey, C.B. and M.A. Osborne, The Future of Employment: How Susceptible Are Jobs to
Computerisation?, 17 thng 9, 2013
Tc ng tch cc
- Ct gim chi ph
- Tng hiu qu
- M kha i mi v m ra cc c hi cho cc doanh nghip nh, doanh nghip khi
nghip (ro cn thp hn gia nhp ngnh, "phn mm nh mt dch v"15 cho tt c
mi th)
Tc ng tiu cc
- Mt vic lm
- Ngha v php l v trch nhim gii trnh
- Thay i php lut ti chnh, cng khai ti chnh, ri ro
- T ng ha cng vic (tham kho cc nghin cu Oxford Martin)
15
Software as a Service (SaaS) l phn mm hot ng trn web, c qun l bi nh cung cp v
cho php ngi s dng truy cp t xa qua my tnh, smartphone... m ngi s dng c th s phi
tr tin hng thng cho dch v phn mm ny. Nhng khon chi ph ny thng nh hn nhiu so
vi chi ph doanh nghip b ra pht trin t u, vn hnh v bo tr.
120
"Siu my tnh Watson ca IBM, c bit n vi s th hin xut sc ca mnh trong
chng trnh tr chi truyn hnh Jeopardy!, cng cho thy mt t l chn on v cng
chnh xc cn bnh ung th phi hn chn on do con ngi thc hin, 90% so vi 50%
mt s xt nghim. Nguyn nhn chnh l cc d liu. Vic tra cu cc d liu y t tng
ng c th mt cc bc s 160 gi mt tun, v vy cc bc s khng th xem xt ton b
nhng bng chng y khoa, kt qu h s bnh n mi hoc thm ch a ra cc th nghim
lm sng c th em li li th trong vic a ra mt chn on. Cc bc s phu thut cng
s dng cc h thng my t ng h tr trong nhng ca phu thut ung thc mc
xm ln thp."
Ngun: Erik Sherman, FORTUNE, 25 thng 2, 2015,
http://fortune.com/2015/02/25/5-jobs-that-robots-already-are-taking/
121
Bin i 15: Ngi my v Dch v
Tc ng tch cc
- Chui cung ng v hu cn, loi ra nhng nhn t khng hiu qu
- Nhiu thi gian nhn ri
- Ci thin nhng kt qu sc khe (d liu ln v ngnh dc thu c trong nghin
cu v pht trin)
- Gi tin qua ATM nh knh u tin.
- Nhiu quyn truy cp vo cc ti liu
- Sn xut reshoring a sn xut tr v nc bn x (ngha l thay th ngi lao
ng nc ngoi vi robot)
Tc ng tiu cc
- Mt vic lm
- Ngha v php l v trch nhim gii trnh
- Cc chun mc x hi thng ngy, kt thc nhng dch v theo gi hnh chnh t 9h
sng n 5h chiu v trong vng 24 gi.
- Nguy c tn cng v an ninh mng.
122
"Cng ty Rethink Robotics pht hnh Baxter [vo ma thu nm 2012] v nhn c s
hng ng ln t ngnh cng nghip sn xut. Cng ty bn ht cc sn phm ca mnh
n ht thng t ...
[Vo thng t] Rethink ra mt mt nn tng phn mm [cho php] Baxter thc hin cc
nhim v phc tp hn - v d, chn mt b phn, gi n pha trc ca mt trm kim
sot v nhn mt tn hiu t n vo ct 'tt' hoc 'khng tt'. Cng ty cng [pht hnh]
mt b sn phm pht trin phn mm ... m s cho php bn th ba - nh cc nh nghin
cu robot ti cc trng i hc - to ra nhng ng dng cho Baxter"
Ngun: The Robot Reality: Service Jobs Are Next to Go, Blaire Briody, 26 thng 3, 2013, The
Fiscal Times, http://www.cnbc.com/id/100592545
123
Bin i 16: Bitcoin v u mi phn phi Blockchain
Tc ng tch cc
- Nng cao kh nng tip cn ti chnh (financial inclusion) ti cc th trng mi ni,
v cc dch v ti chnh trn nn tng blockchain t ti mc quyt nh (critical
mass).
- Xa b cc t chc ti chnh, v cc dch v mi v gi tr trao i c to ra trc
tip trn blockchain.
- S pht trin t ca cc ti sn c th giao dch, v tt c cc hnh thi gi tr trao i
u c th c lu tr trn cc blockchain
- Theo di qun l ti sn tt hn ti cc th trng mi ni, v kh nng bin tt c
mi th tr thnh ti sn c th giao dch
- Cc u mi lin lc v nhng dch v php l ngy cng gn cht vo m lin kt vi
blockchain, c s dng nh kh c khng th ph v hoc c thit k lp
trnh ho cc hp ng thng minh.
- Tng cng tnh minh bch, v bn cht ca blockchain l mt s k ton ton cu lu
tr tt c cc giao dch.
im ti hn: Cc chuyn i/nhng cuc hnh trnh trn ton cu s dng dch v chia s
xe nhiu hn so vi dng xe ring.
Tc ng tch cc
- Tng kh nng tip cn cc cng c v ngun lc vt cht hu ch khc
- Tc ng tt hn ti mi trng (gim sn xut v tiu th t ti sn hn yu cu)
- Nhiu dch v cho c nhn c sn
- Tng kh nng da vo dng tin (t nhu cu tit kim v c kh nng chi tr cho vic
s dng ti sn)
- S dng ti sn hiu qu hn
125
- t c hi cho vic lm dng lu di lng tin v nhng phn hi trc tip v cng khai
- Sng to nn kinh t th cp (li xe Uber vn chuyn hng ho hoc thc phm)
Tc ng tiu cc
- t kh nng phc hi sau khi gy ra mt vic lm (v tit kim t hn)
- Lao ng da trn hp ng/nhim v (so vi lao ng di hn thng n nh hn)
- Gim kh nng o lng nn kinh t c kh nng mu xm ny.16
- Nhiu c hi cho lm dng ngn hn nim tin
- Vn u t t c sn trong h thng
khng tr thu hoc khng tun th cc quy nh. Phn bit vi nn kinh t khng chnh quy (hoc
nn kinh t "ngm" hoc "song hnh") thng c hiu theo ngha rng hn, bao gm cc hot
ng bt hp php chng hn nh hot ng mi dm v mua bn ma tu...
126
- Cc nh cung cp ln nht ngnh giao thng vn ti khng h s hu mt n xe hi
ng khng? (Uber)
127
Bin i 18: Chnh ph v u mi phn phi (Blockchain)
im bng pht: Ln u tin chnh ph thu thu bng cng ngh blockchain.
128
Bin i 19: In v Sn xut s dng cng ngh 3D
Source:
Ngun: Gartner (July 2014)
Gartner (Thng 7, 2014)
129
Positive impacts
Tc ng tch cc
- Tng tc pht trin sn phm
- Gim chu k t thit k ti sn xut
- Sn xut cc b phn phc tp mt cch d dng (m trc khng th hoc gp
kh khn thc hin)
- Tng nhu cu i vi cc nh thit k sn phm
- Cc c s gio dc s dng cng ngh in 3D tng kh nng hc tp v s hiu bit
- Dn ch ho sc mnh ca s sng to/sn xut (c hai u b gii hn bi cc thit
k)
- Phng thc sn xut i tr truyn thng ng ph vi cc thch thc bng cch tm
cch gim chi ph v quy m vn hnh ti thiu
- Tng trng trong "cc k hoch" m ngun m in mt lot cc i tng
- S ra i ca mt ngnh cng nghip mi cung cp vt t in n
- Tng cc c hi kinh doanh trong khng gian [96]
- Li ch mi trng t vic gim cc yu cu vn chuyn
Tc ng tiu cc
- Tng rc thi cn x l, v gnh nng hn v mi trng
- Sn xut cc b phn trong qu trnh to lp l khng ng hng, ngha l sc mnh
ca chng khng ging nhau tt c cc hng, iu ny c th hn ch cc chc
nng ca cc b phn.
- Ct gim vic lm trong mt ngnh cng nghip b gin on
- Tnh u vit ca s hu tr tu nh l mt ngun gi tr trong nng sut
- Nn n cp bn quyn
- Nhn hiu v cht lng sn phm
130
Bin i ang din ra
Mt v d v in 3D sn xut gn y c ghi chp bi FORTUNE:
"ng c phn lc Leap ca General Electric khng ch l mt trong nhng sn phm bn
chy ca cng ty ny, GE ang chun b s dng mt vi phun nhin liu c sn xut hon
ton thng qua cng ngh p dn (additive manufaturing). Qu trnh ny, thng c gi
l in 3D, bao gm vic p chng cc lp vt liu (trong trng hp ny l hp kim kim
loi) theo cc k hoch k thut s chnh xc. GE hin ang hon tt th nghim trn cc
ng c Leap mi, nhng nhng li ch ca cc b phn sn xut bng cng ngh p dn
c chng minh ti cc m hnh khc. "
Ngun: GEs first 3D-printed parts takeflight, Andrew Zaleski, FORTUNE, 12 May 2015,
http://fortune.com/2015/05/12/ge-3d-printed-jet-engine-parts/
131
Bin i 20: Cng ngh In 3D v Sc khe con ngi
Tc ng tch cc
- Gii quyt s thiu ht cc c quan hin tng (trung bnh 21 ngi cht mi ngy do
ch i cy ghp m khng th c din ra do b thiu) [98]
- In n cc b phn gi: thay th chn tay/b phn c th con ngi
- Cc bnh vin s dng cng ngh in cho mi bnh nhn yu cu phu thut (v d
nh np, phi, cy ghp, vt)
- Y hc c th ha: Cng ngh in 3D pht trin tc nhanh nht khi mi khch hng
cn mt phin bn khc bit nh ca mt phn c th (v d nh bc mo rng)
- Cc thnh phn dng in nhng trang thit b y t kh cung ng hay tn km, chng
hn nh my bin nng [99]
- In n, v d nh m cy nha khoa, my iu ho nhp tim v khung c nh cu trc
im gy xng ti bnh vin a phng thay v nhp khu, gip gim chi ph hot
ng
- Nhng thay i c bn trong kim nghim thuc, c th c thc hin trn i tng
ca con ngi thc do s sn c ca cc c quan c in hon ton
- In cc loi thc phm, t ci thin an ninh lng thc.
Tc ng tiu cc
- Khng kim sot c hoc khng iu chnh c vic sn xut ca cc b phn c
th, thit b y t v thc phm
132
- Tng cht thi phi x l, v gnh nng hn na v mi trng
- Phn ln cc cuc tranh lun v o c xut pht t vic in n cc b phn v cc c
quan trong c th: Ai s kim sot kh nng sn xut chng? Ai s m bo cht
lng ca cc c quan sau khi in?
- Cc hnh ng khng lnh mnh cho sc khe: Nu tt c mi th c th c thay
th, th ti sao li phi sng mt cch lnh mnh?
- Tc ng vo nng nghip, t vic in n thc phm
Ngun: Boy Given a 3-D Printed Spine Implant, Loren Grush, Popular Science, 26 August 2014,
http://www.popsci.com/article/science/boy-given-3-dprinted-spine-implant
133
The tipping point: 5% of consumer products printed in 3D
By 2025: 81% of respondents expected this tipping point to have
occurred
Bin i 21: Cng ngh in 3D v Cc Sn phm Tiu dng
Because 3D printing can be done by anyone with a 3D printer,
it creates opportunities for typical consumer products to be
im ti hn: 5% sn phm tiu dng c in bng cng ngh in 3D.
printed locally and on demand, instead of having to be bought at
shops. A 3D printer will eeventually be an offic or ev en a home
n nm 2025:
appliance. This s ngi reduces
81%further c hi dthe imof
cost
kin tiaccessing consumer
hn ny s xy ra.
goods andngh
Bi v cng increases
in 3D c the availability
th c thc hin of
bi 3D
bt cprinted
ai ch viobjects.
mt chic my in 3D, do
, n to ra c hi cho cc sn phm tiu dng c th c in cc b v theo yu cu, thay
Current usage areas for 3D printing (Figure VII) indicate several
v phi c mua ti cc ca hng. Mt my in 3D cui cng s tr thnh mt thit b vn
sectors
phng hayrelated
thm chto developing
l mt thit b ti and producing
nh. iu consumer
ny tip tc products
gim chi ph tip cn hng tiu
(proof of tng
dng v lm concept, prototype
s sn c ca cc i and
tngproduction).
in 3D. Cc khu vc s dng hin ti cho cng
ngh in 3D (Hnh VII) ch ra mt s lnh vc lin quan n pht trin v sn xut cc sn
Figure
phm tiu VII: Usechng
dng (bng of 3D ca Printing in Various
khi nim, nguyn Areas
mu v sn xut).(% of
respondents*)
Hnh VII: S dng 3D In n ti khu vc khc nhau (% s ngi c hi *)
Tc ng tch cc
- Sn phm v sn xut c c nhn ho hn.
- To ra sn phm th trng ngch, v kim tin nh bn chng
- Tng trng ca in 3D s nhanh nht l nhng th trng mi khch hng c nhu
cu khc bit nhtrong mt sn phm - v d mi mt bn chn li cn mt chic giy
166
c kch thc ph hp ring.
134
- Gim chi ph hu cn, vi kh nng tit kim nng lng ln [101]
- ng gp vo nhiu hot ng ti a phng; t to ra nhng sn phm ca chnh
mnh m c hng li ch vic loi b cc chi ph hu cn (nn kinh t tun hon
circular economy)
Tc ng tiu cc
135
Bin i 22: Con ngi c Thit k [103]
im bng pht: Nhng con ngi u tin c sinh ra c b gen c chnh samt cch
trc tip v ch tm.
K t u th k ny, chi ph cho vic xc nh trnh t ton b h gen ca con ngi
gim gn su ln. Vo nm 2003, d n bn gen ngi dnh 2,7 t USD lp b gen
u tin. n nm 2009, chi ph cho mi b gen gim xung cn 100.000 USD trong khi
ngy nay, cc nh nghin cu ch phi tr 1.000 USD xc nh trnh t h gen ca con
ngi ti mt phng th nghim chuyn v cc vn nh vy. Mt xu hng tng t cng
xy ra gn y trong vic chnh sa b gen ngi vi s pht trin ca phng php
CRISPR/Cas9. Phng php ny hin ang c p dng rng ri do hiu qu v hiu sut
cao hn cng nh chi ph thp hn so vi cc cch tip cn trc y.
V th cuc cch mng thc s l khng phi l ti nng bt ng ca cc nh khoa hc tn
tmtrong chnh sa cc b gen ca h ng thc vt, ng hn l s d dng m cc cng
ngh sp xp v chnh sa b gen mi mang li, gip tng s lng nhng nh nghin
cu c kh nng tin hnh cc th nghim.
Tc ng tch cc
- Sn lng nng nghip cao hn nh vo cc ht ging v phng php chm scgip
cy trngkhe mnh, hiu qu v nng sut hn.
- Phng php iu tr y t hiu qu hn thng qua m hnh y hc c th ha.17
- Chn on y t nhanh hn, chnh xc hn, t lan man.
- Nng cao s hiu bit v tc ng con ngi i vi t nhin
- Gim t l mc cc bnh di truyn v cc bnh lin quan
Tc ng tiu cc
- Ri ro tng tc gia cc ng vt/thc vt,sc khe con ngi/mi trng sau khi
chnh sa b gen.
17
Y hc c th ha (personalized medicine) l m hnh y t xut phng php chm sc sc khe
ty bin, vi cc quyt nh y t (chn on, d phng, chm sc, iu tr) v cc sn phm y t
(thuc, thc phm chc nng) c thit k ring cho tng bnh nhn da trn thng tin di truyn
ca chnh h v c th cn bnh.
136
- Lm trm trng hn bt bnh ng do mc chi ph cao trong tip cn cc liu php
cha tr.
- Phn ng tiu cc t x hi v cng ngh chnh sa b gen
- Cc chnh ph hoc cng ty lm dng cc d liu di truyn
- Bt ng quc t v vn o c ca vic ng dng cng ngh chnh sa b gen.
137
Bin i 23: Cng ngh thn kinh Neurotechnologies [104]
Tc ng tch cc
- Ngi tn tt by gi c th iu khin cc chi gi hoc nhng chic xe ln ch "vi
suy ngh ca h".
- Thng tin phn hi thn kinh, kh nng gim st hot ng ca no b trong thi gian
thc, cung cp v s kh nng gip chng li cc cn nghin, iu chnh hnh vi
n ung, v ci thin nhng thnh tch khc nhau, t th thao n cc lp hc.
- C kh nng thu thp, x l, lu tr v so snh s lng ln d liu lin quan n
hot ng ca b no, cho php chng ta nng cao hiu qu chn on v phng
php iu tr cc chng ri lon no v nhng vn sc khe lin quan n tm
thn.
- To n s c th x l theo ty tng trng hp v gii quyt cc vn lin quan
n trch nhim trong cc v n hnh s theo cch thc khc bit hn l theo vn
chung nh hin nay.
138
- Th h tip theo ca nhng chic my tnh, m thit k c ci tin nh khoa hc
no b, c th suy lun, d on v phn ng ging nh v no con ngi (mt vng
ca no c bit n nh l v tr ca tr thng minh).
Tc ng tiu cc
- Suy st da trn no b: Nhng c nhn khng n gin ch l b no ca h, nh vy
c nguy c rng cc quyt nh c thc hin theo cch c lp v bi cnh, ch da
trn d liu no b trong cc lnh vc khc nhau, t php lut n nhn s, hnh vi
ca ngi tiu dng hay gio dc.[106]
- Ni s v nhng suy ngh/c m/ham mun s b gii m v s khng cn tn ti s
ring t.
- Lo lng v kh nng sng to hoc k nng c bit ca con ngi gim dn nhng
chc chn s bin mt, m cho n nay ch yu mang li bi vic qu cao nhng g
khoa hc no b c th lm.
- Lm m nhng ranh gii gia con ngi v my mc.
18
CAPTCHA (Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart) l
Bi kim tra Turing Hon ton T ng nhm phn bit My vi tnh v Con ngi. Bi kim tra ny
c xy dng da trn tiu chun do nh ton hc Alan Turing (Anh) a ra vo nm 1950: Mt
chic my ch c th coi l thc s "thng minh" nu chng ta khng th phn bit c cch hnh
x ca c my ny v cch hnh x ca con ngi.
139
- Mt chng trnh my tnh thng minh Trung Quc t im cao hn so vi
nhiu ngi trng thnh trong mt bi kim tra IQ.
- Siu my tnh Watson ca IBM, sau khi chn lc thng qua hng triu h s v c s
d liu y t, bt u tr gip bc s la chn phng php iu tr cho nhng bnh
nhn c nhng nhu cu phc tp.
- Cm bin hnh nh hnh thi thn kinh (Neuromorphic), ly cm hng t cch mt v
no giao tip, s c cc tc ng khc nhau t vic s dng pin cho ti robot.
- Cng ngh cy chip no (cng ngh thn kinh gi - Neuroprosthetics) ang cho php
ngi tn tt nhng b phn v khung xng nhn to. Mt s ngi m s c th
nhn thy (mt ln na).
- Chng trnh Khi phc Hot ng ca B nh (RAM) ca DARPA l im bo cho
vic phc hi v tng cng tr nh.
- Cc nh thn kinh hc ti MIT chng minh rng triu chng trm cm chut c
th c cha khi bng cch kch hot nhng k c hnh phc.
Ngun:
Doraiswamy M. (2015). 5 cng ngh no b s nh hnh tng lai ca chng ta. Chng trnh Ngh
s Din n Kinh t Th gii, 9 thng 8.
https://agenda.weforum.org/2015/08/5-brain-technologies-future/
Fernandez A (2015). 10 neurotechnologies about to transform brain enhancement and brain health.
SharpBrains, USA, 10 thng 11.
http://sharpbrains.com/blog/2015/11/10/10-neurotechnologies-about-to-transform-brain-
enhancement-and-brain-health/
140
Notes
[1] Cc thut ng "ph v" v "i mi t ph" c tho lun nhiu trong gii kinh
doanh v chin lc qun l, gn y nht l trong bi vit i mi t ph l g? ca
Clayton M. Christensen, Michael E. Raynor, v Rory McDonald, ng trn tp ch Harvard
Business Review, thng 12 nm 2015. Trong khi nh gi cao nhng mi quan tm ca Gio
s Christensen v cc ng nghip ca ng v nhng nh ngha trn, ti s dng nhng
ngha rng ln hn trong cun sch ny.
[2] Erik Brynjolfsson v Andrew McAfee, The Second Machine Age: Work, Progress, and
Prosperity in a Time of Brilliant Technologies, W.W. Norton & Company, 2014.
[3] James Manyika v Michael Chui, Digital Era Brings Hyperscale Challenges, The
Financial Times, 13 August 2014.
[5] Carl Benedikt Frey v Michael Osborne, vi s tham gia ca nhm Nghin cu Citi,
Cng ngh trong cng vic Tng lai ca i mi v vic lm, Oxford Martin School
and Citi, February 2015.
https://ir.citi.com/jowGiIw%2FoLrkDA%2BldI1U%2FYUEpWP9ifowg%2F4HmeO9kYfZ-
iN3SeZwWEvPez7gYEZXmxsFM7eq1gc0%3D
[7] Sarah Laskow, Vt liu kho nht v t nht trn Tri t, The Atlantic,
141
http://www.theatlantic.com/technology/archive/2014/09/the-strongest-most-expensive-
material-on-earth/380601/
[8] Mt s cng ngh c lit k chi tit hn trong: Bernard Meyerson, Top 10 cng ngh
ca nm 2015, Meta-Council on Emerging Technologies, World Economic Forum, 4 thng
3, 2015.
https://agenda.weforum.org/2015/03/top-10-emerging-technologies-of-2015-2/
[9] Tom Goodwin, Trong k nguyn loi b s trung gian, trn chin chnh l giao tip vi
ngi tiu dng, TechCrunch, thng 3, 2015.
http://techcrunch.com/2015/03/03/in-the-age-of-disintermediation-the-battle-is-all-for-the-
customer-interface/
[10] K.A. Wetterstrand, Chi ph gii m trnh t b gen DNA: D liu t Chng trnh Bn
Gen (GSP) ca Vin Quc gia v Nghin cu gene ngi (NHGRI), 2 thng 10, 2015.
http://www.genome.gov/sequencingcosts/
[11] Ariana Eunjung Cha, Ni s tip theo ca siu my tnh Watson? i ph vi Ung
th, The Washington Post, 27 thng 6, 2015.
http://www.washingtonpost.com/sf/national/2015/06/27/watsons-next-feat-taking-on-cancer/
[13] Mike Ramsay v Douglas Cacmillan, Carnegie Mellon long chong sau khi Uber
quyn r nhng nh nghin cu, Wall Street Journal, 31 thng 5, 2015
http://www.wsj.com/articles/is-uber-a-friend-or-foe-of-carnegie-mellon-in-robotics-
1433084582
142
[14] Din n Kinh t Th gii, Bin i su sc im Bng pht Cng ngh v nh
hng x hi, Bo co iu tra, Hi ng Chng trnh ngh s ton cu v Tng lai ca
Phn mm v X hi, thng 9, 2015.
[15] bit thm chi tit v phng php iu tra, xin vui lng tham kho trang 4 v 39 ca
bo co c tham chiu trong cc ghi ch trc.
[16] Vn phng Thng k Quc gia Vng quc Anh, Sng qua c tui 100, 11 thng
12, 2013,
http://www.ons.gov.uk/ons/rel/lifetables/historic-and-projected-data-from-the-period-and-
cohort-life-tables/2012-based/info-surviving-to-age-100.html
[17] Hi ng Hi ngh, Bo co hiu sut 2015, 2015. Theo s liu c bin son bi Hi
ng Hi ngh, tng trng trong nng sut lao ng ton cu giai on 1996-2006 trung
bnh mc 2,6%, so vi 2,1% cho c nm 2013 v 2014
https://www.conference-board.org/retrievefile.cfm?filename=The-Conference-Board-2015-
Productivity-Brief.pdf&type=subsite
[18] B Lao ng Hoa K, "Nng sut thay i trong lnh vc kinh doanh phi nng nghip,
1947-2014", Cc Thng k Lao ng
http://www.bls.gov/lpc/prodybar.htm
[19] B Lao ng Hoa K, "Xu hng nng sut a nhn t s b nm 2014, Cc Thng k
Lao ng, 23 thng 6, 2015
http://www.bls.gov/news.release/prod3.nr0.htm
[20] OECD, Tng lai ca nng sut lao ng, thng 7, 2015.
http://www.oecd.org/eco/growth/The-future-of-productivity-policy-note-July-2015.pdf
Mt cuc tho lun ngn v gim tc trong nng sut ca Hoa K, xem John Fernald v Bing
Wang, S ni ln v sp gn y trong Tng trng Nng sut, Ngn hng D tr Lin
bang San Francisco, 9 thng 2 2015.
143
http://www.frbsf.org/economic-research/publications/economic-
letter/2015/february/economic-growth-information-technology-factor-productivity/
[22] John Maynard Keynes, Nhng trin vng kinh t cho nhng a tr ca chng ta
trong nhng bi lun ti Persuasion, Harcourt Brace, 1931.
[23] Carl Benedikt Frey v Michael Osborne, Tng lai ca vic lm: Nhng cng vic d
b nh hng bi tin hc ha nh th no?, Oxford Martin School, Chng trnh v nhng
nh hng ca cng ngh trong tng lai, i hc Oxford, 17 thng 9, 2013.
http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/academic/The_Future_of_Employment.pdf
[24] Shelley Podolny, Nu mt thut ton vit iu ny, Lm sao bn bit?, The New
York Times, 7 thng 3, 2015.
http://www.nytimes.com/2015/03/08/opinion/sunday/if-an-algorithm-wrote-this-how-would-
you-even-know.html?_r=0
[26] Daniel Pink, Free Agent Nation The Future of Working for Yourself, Grand
Central Publishing, 2001.
[27] Trch dn trong: Farhad Manjoo, Ubers business model could change your work, The
New York Times, 28 thng 1, 2015.
[28] Trch dn trong: Sarah OConnor, The human cloud: A new world of work,
144
The Financial Times, 8 thng 10, 2015.
[29] Lynda Gratton, The Shift: The Future of Work is Already Here, Collins, 2011.
[31] Eric Knight, The Art of Corporate Endurance, Harvard Business Review, 2 thng 4,
2014
https://hbr.org/2014/04/the-art-of-corporate-endurance
[33] Nhng phn tch ca Mitek v Zogby, Millennial Study 2014, thng 9, 2014
https://www.miteksystems.com/sites/default/files/Documents/zogby_final_embargo_14_9_2
5.pdf
[34] Gillian Wong, Alibaba ghi nhn doanh s bn hng k lc ngy c thn mc cho nn
kinh t Trung Quc ang i xung, The Wall Street Journal, 11 thng 11, 2015,
http://www.wsj.com/articles/alibaba-smashes-singles-day-sales-record-1447234536
[35] Nn kinh t di ng: Chu Phi cn Sahara 2014, Hip hi GSM, 2014.
http://www.gsmamobileeconomyafrica.com/GSMA_ME_SubSaharanAfrica_Web_Singles.p
df
145
[37] MIT, S thng trm ca gi linh hot, innovation@work Blog, MIT Sloan Executive
Education, 31 thng 10, 2014.
http://executive.mit.edu/blog/the-ups-and-downs-of-dynamic-pricing#.VG4yA_nF-bU
[38] Giles Turner, Ch s an ton thng tin mng Cybersecurity Index vt qua S&P500
120%. y l l do, trong cc Biu , Money Beat, The Wall Street Journal, 9 thng 9,
2015.
http://blogs.wsj.com/moneybeat/2015/09/09/cybersecurity-index-beats-sp-500-by-120-heres-
why-in-charts/
[39] IBM, nh ngha li cc bin gii: Nhng hiu bit t Global C-Suite, thng 11 2015.
http://www-935.ibm.com/services/c-suite/study/
[40] Sng kin pht bn vng in t ton cu (Global e-Sustainability Initiative - GeSI) v
Tp on t vn Boston, Inc, GeSI SMARTer 2020: Vai tr ca cng ngh thng tin trong
nh hng mt tng lai bn vng, thng 12, 2012.
http://gesi.org/SMARTer2020
146
[42] Lun im ny c to ra v pht trin trong: Hi chng Vng quc Trung tm
Hi chng o Galapagos19: Bc ng cng ca tiu chun cng ngh Trung Quc, Qu
Cng ngh thng tin v i mi (ITIF), 15 thng 12, 2014.
http://www.itif.org/publications/2014/12/15/middle-kingdom-galapagos-island-syndrome-
cul-de-sac-chinese-technology
[45] Din n Kinh t Th gii, Global Information Technology Report 2015: ICTs for
Inclusive Growth, Soumitra Dutta, Thierry Geiger and Bruno Lanvin, eds., 2015.
[46] Din n Kinh t Th gii, Pht trin theo hng D liu: Con ng cho s tin b,
thng 1, 2015
http://www3.weforum.org/docs/WEFUSA_DataDrivenDevelopment_ Report2015.pdf
19
Mt thut ng m t hin tng ca mt sn phm hay mt x hi pht trin trong s c lp t
ton cu ha.
147
[47] Tom Saunders v Peter Baeck, Cn nhc li nhng thnh ph thng minh t c s,
Nesta, thng 6, 2015.
https://www.nesta.org.uk/sites/default/files/rethinking_smart_cities_from_the_ground_up_2
015.pdf
[49] Din n Kinh t Th gii, Top 10 i mi th, Chng trnh Ngh s Ton cu v
Tng lai ca cc Thnh ph, Din n Kinh t Th gii, thng 10, 2015.
http://www3.weforum.org/docs/Top_10_Emerging_Urban_Innovations_report_2010_20.10.
pdf
[50] Alex Leveringhaus v Gilles Giacca, Trn chin Robot Quy nh v nhng V kh
Robot, The Oxford Institute for Ethics, Law and Armed Conflict, The Oxford Martin
Programme on Human Rights for Future Generations, and The Oxford Martin School, 2014.
http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/briefings/Robo-Wars.pdf
[52] Manuel Castells, nh hng ca Internet i vi x hi: Gc nhn Ton cu, MIT
Technology Review, 8 thng 9, 2014.
http://www.technologyreview.com/view/530566/the-impact-of-the-internet-on-society-a-
global-perspective/
[53] Credit Suisse, Bo co Thnh vng Ton cu 2015, thng 10, 2015.
148
http://publications.credit-suisse.com/tasks/render/file/index.cfm?fileid=F2425415-DCA7-
80B8-EAD989AF9341D47E
[54] OECD, Chng ta Chng li s Phn chia: Ti sao Bt bnh ng Gia tng?, 2011.
http://www.oecd.org/els/soc/49499779.pdf
[55] Frederick Solt, D liu Bt bnh ng Thu nhp Th gii theo nh chun, Working
paper, SWIID, Version 5.0, thng 10, 2014.
http://myweb.uiowa.edu/fsolt/swiid/swiid.html
[56] Richard Wilkinson v Kate Pickett, The Spirit Level: Why Greater Equality
Makes Societies Stronger, Bloomsbury Press, 2009.
[57] Sean F. Reardon and Kendra Bischoff, More unequal and more separate: Growth in the
residential segregation of families by income, 1970-2009, US 2010 Project, 2011.
http://www.s4.brown.edu/us2010/Projects/Reports.htm
http://cepa.stanford.edu/content/more-unequal-and-more-separate-growth-residential-
segregation-families-income-1970-2009
[58] Eleanor Goldberg, Facebook, Google ang cu ngi dn di c khi nn bun ngi,
Huffington Post, 10 thng 9, 2015.
http://www.huffingtonpost.com/entry/facebook-google-maps-
refugeesmigrants_55f1aca8e4b03784e2783ea4
[59] Robert M. Bond, Christopher J. Fariss, Jason J. Jones, Adam D. I. Kramer, Cameron
Marlow, Jaime E. Settle, v James H. Fowler, A 61-million- person experiment in social
influence and political mobilization, Nature, 2 thng 9, 2012.
http://www.nature.com/nature/journal/v489/n7415/full/nature11421.html
149
[60] Stephen Hawking, Stuart Russell, Max Tegmark, Frank Wilczek, Stephen Hawking:
Transcendence looks at the implications of artificial intelligence but are we taking AI
seriously enough?, The Independent, 2 thng 5 2014.
http://www.independent.co.uk/news/science/stephen-hawking-transcendence-looks-at-the-
implications-of-artificial-intelligence-but-are-we- taking-9313474.html
[61] Greg Brockman, Ilya Sutskever & the OpenAI team, Gii thiu OpenAI, 11 thng 12,
2015.
https://openai.com/blog/introducing-openai/
[62] Steven Levy, K hoch ca Elon Musk v Y Combinator nhm ngn chn my khi s
thng tr, 11 thng 12, 2015
https://medium.com/backchannel/how-elon-musk-and-y-combinator-plan-to-stop-computers-
from-taking-over-17e0e27dd02a#.qjj55npcj
[63] Sara Konrath, Edward OBrien, v Courtney Hsing. Changes in dispositional empathy
in American college students over time: A meta- analysis. Personality and Social Psychology
Review (2010).
[64] Trch dn trong: Simon Kuper, Log out, switch off, join in, FT Magazine, 2
October 2015.
http://www.ft.com/intl/cms/s/0/fc76fce2-67b3-11e5-97d0-1456a776a4f5.html
[65] Sherry Turkle, Reclaiming Conversation: The Power of Talk in a Digital Age,
Penguin, 2015.
[66] Nicholas Carr, The Shallows: How the Internet is changing the way we think, read and
remember, Atlantic Books, 2010.
[67] Pico Iyer, The Art of Stillness: Adventures in Going Nowhere, Simon and
150
Schuster, 2014.
[68] Trch dn trong: Elizabeth Segran, The Ethical Quandaries You Should Think
About the Next Time You Look at Your Phone, Fast Company, 5 thng 10, 2015.
http://www.fastcompany.com/3051786/most-creative-people/the-ethical-quandaries-you-
should-think-about-the-next-time-you-look-at
[71] Trch dn trong: Peter Snow, The Human Psyche in Love, War & Enlightenment,
Boolarong Press, 2010.
[73] Rainer Maria Rilke, Letters to a Young Poet, Insel Verlag, 1929.
[74] Voltaire vit bng ting Php: Le doute nest pas une condition agrable, mais la
certitude est absurde. V Linh hn v c cha tri, bc th gi ti Frederick William,
Hong t Vng quc Ph, 28 thng 11, 1770, trong S.G. Tallentyre, trans., Voltaire in His
Letters: Being a Selection from His Correspondence, G.P. Putnams Sons, 1919.
[75] Martin Nowak with Roger Highfield, Super Cooperators: Altruism, Evolution, and Why
We Need Each Other to Succeed, Free Press, 2012.
151
[76] Din n kinh t th gii, Bin i su sc im Bng pht Cng ngh v nh hng
x hi, Bo co iu tra, Hi ng Chng trnh ngh s ton cu v Tng lai ca Phn
mm v X hi, thng 11, 2015.
[78] Echo chambers (Phng cch ly) c ngha l nhng ngi ng mt cch m qung
vi ngi khc hoc lp li nhng g m ngi khc ni m khng suy ngh hay nghi ng.
[80] Gartner ni rng doanh s bn my tnh bn truyn thng, my tnh bng, my tnh
mini, in thoi di ng tng 4,2% trong nm 2014, Gartner, 7 thng 7, 2014.
http://www.gartner.com/newsroom/id/2791017
[81] S lng in thoi thng minh c bn cho ngi tiu dung cui cng trn ton th
gii t nm 2007 n 2014 (n v 1 triu), statista, 2015.
http://www.statista.com/statistics/263437/globalsmartphone-sales-to-end-users-since-2007/
152
[84] Udi Manber v Peter Norvig, Sc mnh ca s mnh Apollo trong tm kim Google,
Google Inside Search, 28 August 2012.
http://insidesearch.blogspot.com/2012/08/the-power-of-apollo-missions-in-single.html
[85] Satish Meena, Forrester Research World Mobile And Smartphone Adoption Forecast,
2014 To 2019 (Global), Forrester Research, 8 August 2014.
https://www.forrester.com/Forrester+Research+World+Mobile+And+Smartphone+Adoption
+Forecast+2014+To+2019+Global/fulltext/-/E-RES118252
[87] So snh sc mnh x l: Hnh dung hiu sut my tnh tng 1 nghn t ln, Experts
Exchange.
http://pages.experts-exchange.com/processing-power-compared/
[89] Elana Rot, Bn s c bao nhiu d liu trong 3 nm?, Sisense, 29 thng 7, 2015.
http://www.sisense.com/blog/much-data-will-3-years/
[90] nh lut Moore pht biu rng tc x l hoc s lng tng th transistor trn mi
n v inch vung, s tng ln gp i sau mi nm.
153
[91] Kevin Mayer, Keith Ellis v Ken Taylor, Theo di sc kho gia sc s dng mng cm
bin khng dy, K yu hi tho Truyn thng v Mng my tnh, Cambridge, MA, Hoa
K, 2004.
http://www.academia.edu/781755/Cattle_health_monitoring_using_wireless_sensor_network
s
[92] Carl Benedikt Frey v Michael Osborne, Tng lai ca vic lm: Nhng cng vic d
b nh hng bi tin hc ha nh th no?, 17 thng 9, 2013.
http://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/academic/The_Future_of_Employment.pdf
[95] Dan Worth, Thng mi ho vic s dng cng ngh in 3D i trc hiu bit ca
ngi tiu dng nhiu nm, V3.co.uk, 19 thng 8, 2014.
http://www.v3.co.uk/v3-uk/news/2361036/business-use-of-3d-printing-is-years-ahead-of-
consumer-uptake
[97] Alban Leandri, Ci nhn vo cng ngh in 3D trn kim loi v lnh vc cy ghp y
hc, 3DPrint.com, 20 thng 3, 2015.
http://3dprint.com/52354/3d-print-medical-implants/
154
http://www.organdonor.gov/about/data.html
[100] Jessica Hedstrom, Hin trng cng ngh in 3D, 23 thng 5, 2015.
http://jesshedstrom.quora.com/The-State-of-3D-Printing
[101] Maurizio Bellemo, Cch mng cng nghip ln th ba: T Bit cho ti Nguyn t,
CrazyMBA.Club, 25 thng 1, 2015.
http://www.crazymba.club/the-third-industrial-revolution/
[102] T.E. Halterman, Th trng cng ngh in 3D ng u mc 3.3 t USD, pht trin
34% trong nm 2014, 3DPrint.com, 2 thng 4, 2015.
http://3dprint.com/55422/3d-printing-market-tops-3-3-billion-expands-by-34-in-2014/
[103] Ghi ch: im bng pht ny khng phi l mt phn ca bn iu tra ban u (Bin
i su sc im Bng pht Cng ngh v nh hng x hi, Bo co iu tra, Din n
Kinh t Th gii, thng 9, 2015)
[104] Nh trn.
[105] Fernandez A, Sriraman N, Gurewitz B, Oullier O (2015). Cng ngh thn kinh lan to:
Mt phn tch t ph v hn 10,000 h s sng ch s bin i y hc, sc kho, gii tr v
kinh doanh. SharpBrains, USA (206 p.)
http://sharpbrains.com/pervasive-neurotechnology/
[106] Oullier O (2012). Xo i suy ngh m h v qut b no. Nature, 483(7387), p. 7, doi:
10.1038/483007a
http://www.nature.com/news/clear-up-this-fuzzy-thinking-on-brain-scans-1.10127
155
156