Naizmjenina komponenta struje troplnog kratkog spoja

Trenutna vrijednost struje tropolnog kratkog spoja neoptereenog generatora u

fazi a:
1 1 t
1 1 t
1
i '' a ( t ) = 2 E a ( 0 ) ( '' ' ) e T + ( ' )eT + cos( o t + o )
'' '
d d

Xd X d Xd Xd Xd
1 1 1 1 1 t
2 E a ( 0 ) ( '' '' ) cos( 2 o t + o ) + ( '' + ' ) cos o e Ta
2 Xd X q Xd X d

Tipian izgled oscilograma struje tropolnog kratkog spoja u

fazama sinhronog generatora
 ik (t ) = i AC (t ) + iDC (t )

Naizmjenina ( i AC ) i jednosmjerna ( iDC ) komponenta struje

kratkog spoja neposredno nakon kvara

Iz (1.22) je za naizmjeninu komponentu i AC oigledno da njena amplituda

opada od poetne subtranzijentne vrijednosti

'' 2 E a (0)
I m'' = 2 I k = za t = 0 (1.27)
X d''
do krajnje sinhrone vrijednosti

2 E a ( 0)
I m = 2I k = za t = (1.28)
Xd
Ako se definie prva amplituda tranzijentne struje relacijom

2 E a ( 0)
I m' = 2 I k =
'
(1.29)
X d'

kao i amplitude jednosmjerne komponente (pri X d'' X q'' )

2 E a (0) Tat t
I DC m = =
''
e 2 I k e Ta (1.30)
X d''

onda je mogue izraz za ukupnu struju kratkog spoja (1.22) predstaviti kao:
 2 ( I k'' I k' ) e T + ( I k' I k ) e T + I k cos( o t + o ) 2 I k'' e Ta cos o
t t t
i '' a ( t ) = '' '

d d

(1.31)
Na Sl. 1.6 prikazane su AC i DC komponente struje, pri emu je, radi
jasnoe, AC komponenta predstavljena samo sa anvelopama.

Sl. 1.6 AC i DC komponente struje kratkog spoja

Na Sl. 1.7 ilustrovana je promjena asimetrine struje kratkog spoja sa

izraenom DC komponentom.

Sl. 1.7 Karakteristina kriva promjene asimetrine struje kratkog spoja

Udarna struja se izraunava preko obrasca:

i p = k 2 I k''

gdje je k udarni koeficijent koji zavisi od odnosa R/X ukupne impedanse grane
preko koje se napaja kvar.

k = 1,02 + 0,98 e 3( R / X )

Dijagram udarnog koeficijenta k u funkciji odnosa R/X

Efektivna vrijednost ukupne (asimetrine) struje kvara definie se kao:

I k (t ) = 2
I AC (t ) + I DC
2
(t ) =

{[ ]
2
}
1/ 2
= 2 ( I k'' I k' )e t / T + 2 ( I k' I k )e t / T + 2 I k + ( 2 I k'' e t / T ) 2
d
''
d a

Priblina kvantifikacija uticaja predoptereenja generatora u

subtranzijentnom i tranzijentnom periodu moe se izvesti polazei od relacija
[1.14]:

I k = I k o + I sin( + )
" "

I k = I k o + I sin( + )
' '
(1.38)
I k = I k o + I sin( + )

gdje su sa indeksom o oznaene vrijednosti struja kratkog spoja neoptereenog

generatora. Prema Sl. 1.10 sa je oznaen ugao izmeu fazora napona V i ems
E , a je fazni stav struje I .
Struja I k" se, saglasno (1.38), moe izraziti kao:
 I "
I k = 1 + " sin( + ) I k o
"
(1.39)
Ik o

kojoj se, imajui u vidu (1.27), moe dati oblik:

I X d" V
I k = 1 + sin( + ) "
"
(1.40)
V Xd

Izraz u uglastoj zagradi odreen je reimskim parametrima maine u

uslovima prije kvara (veliinama V , I , , ) i konstruktivnim parametrom,
reaktansom

Un
X d" = xd" (1.41)
In

Za tipine reime generatora sa V =U n , I = I n cos = 0,8 0,9 (ind.) i

20 40o i srednje vrijednosti xd" = 0,1 0,2, izraz u zagradi ima vrijednosti
izmeu 1,08 1,12, pa se u prosjeku moe raunati sa vrijednou 1,1. Sada je

Un
I k = 1,1
"
(1.42)
X d"

U skladu sa (1.38) i (1.40) moe se pisati

E " = V + X d" I sin( + ) = V + X d" I d V + X d" I (1.43)

Dakle, ems (1.43) preko koje se mogu sa sigurnou procijeniti struje

kvara u subtranzijentnom periodu nije identina (ali jeste bliska) ems maine iza
subtranzijentne reaktanse X d" , raunatoj sa punom strujom optereenja I jer je

I d = I sin( + ) < I (1.44)

Prema (1.42) struja I k " se moe izraunati iz ekvivalentne eme na Sl.

1.11a, pa je ta ema primjenljiva u poetnom subtranzijentnom periodu
Td"
t (0, ) .
5
 Sl. 1.11 Pribline zamjenske eme za odreivanje Ik (a) i Ik (b)

Slinim postupkom se moe izvesti priblina relacija za izraunavanje I k'

koja uzima u obzir predoptereenje generatora.

I X d' V
I k = 1 + sin( + ) '
'
(1.45)
V Xd

Pri naprijed navedenim karakteristinim dijapazonima reimskih

parametara, kao i pri dijapazonu promjene relativne vrijednosti tranzijentne
reaktanse xd' = 0,15 0,3, za I k' se dolazi do izraza

Un
I k' = (1,15 1,2) (1.46)
X d'

Saglasno (1.46) struja I k' se moe odrediti iz ekvivalentne eme na Sl.

1.11b.

Pored ostalih karakteristinih veliina pri kratkom spoju (na primjer,

simetrina, nesimetrina rasklopna struja i trajna struja kratkog spoja) ije su
definicije detaljnije izloene u [1.9], za praksu su posebno znaajne S k" i I th .
S k" je prema IEC Standardima 909 i 909-2 [1.10] poetna simetrina
prividna snaga kratkog spoja, odreena izrazom:

S k" = 3 U n I k" (1.47)

Veliina S k" je uobiajena mjera za procjenu intenziteta kvara.

Druga karakteristina veliina I th je ekvivalentna kratkotrajna termika
struja kratkog spoja, odreena izrazom
 k
1 A

I th = i 2
(t ) dt = (1.48)
k 0
k
k

gdje je A = ik2 (t ) dt toplotni impuls, a k trajanje kratkog spoja.

0

I th je struja mjerodavna za proraun toplotnih efekata struje kratkog spoja

na provodnicima i elektrinoj opremi. To je ona raunski konstantna struja koja
bi tokom vremena k izazvala isto zagrijavanje kao i promjenljiva struja kratkog
spoja ik (t ) iz (1.31). Prema IEC Standardu 865 [1.15] I th se rauna kao:

I th = I k" m + n (1.49)

gdje su m i n numeriki faktori preko kojih se uvaavaju efekti jednosmjerne

struje ( m ) i naizmjenine ( n ) komponente struje kratkog spoja.
Zad 1.

Na krajevima trofaznog sinhronog generatora u praznom hodu dolo je do trofaznog kratkog

spoja pri uglu = 0 . Karakteristini parametri generatora su:

xd=1; x'd = 0.3; x''d = 0.2; T'd = 2.8 s; T''d = 0.04 s; Ta = 0.2 s.

a) Napisati izraz za vremensku promjenu efektivne vrijednosti naizmjenine komponente

trofazne struje kratkog spoja koja tee u namotajima statora.
b) Napisati izraz za vremensku promjenu jednosmjerne komponente trofazne struje
kratkog spoja.
c) Napisati izraz za najveu moguu efektivnu vrijednost struje kratkog spoja
d) Napisati izraz za vremensku promjenu efektivne vrijednosti ustaljene komponente
trofazne struje kratkog spoja.
Amplituda elektromotorne sile generatora u praznom hodu je Emax = 2.

Rjeenje:

Prema relaciji

1 1 t
1 1 t
1
i '' a ( t ) = 2 E a ( 0 ) ( '' ' ) e T + ( ' )eT + cos( o t + o )
'' '
d d

Xd X d Xd Xd Xd
1 1 1 1 1 t
2 E a ( 0 ) ( '' '' ) cos( 2 o t + o ) + ( '' + ' ) cos o e Ta
2 Xd X q Xd X d

a)

1 1 t
1 1 2t.8 1 t t
I AC (t ) = 1 ( ) e 0.04 + ( )e + = 1 + 1 .67 e 0.04 + 2 .33 e 2.8
0 .2 0 .3 0 .3 1 1

b)

2 1 0t.2 t
I DC (t ) = e = 7.07e 0.2
0.2

c)

I k (t ) = 2
I AC (t ) + I DC
2
(t ) = [ za t = 0 ] = 8 .66

d)

Ona se dobija za t = , pa je

I = 1 (pri emu je IAC = 1, a IDC = 0)

Zad 2.

Izraunati struju trofaznog kratkog spoja u prenosnoj emi za kvar na krajevima generatora
(mjesto K1). Poznati su sljedei podaci:

Sn = 100 MVA; Uns = 15.75 kV; (linijski napon)

xd=1.2; x =0.1;
x'd = 0.3; x''q = 0.24;
x''d = 0.2; xi = 0.22;
xq=0.75;

T'd = 1 s; T''q = 0.04 s;

T''d = 0.04 s; Ta = 0.15 s.

Prije nastanka kvara generator je radio u reimu:

U = Un
P = 100 MW
cos = 1.

K1

G T V Mrea

Rjeenje:

Reaktanse maine se raunaju na osnovu poznatih relativnih vrijednosti, i to prema jednaini:

2
Un 15.75 2
X =x =x = x 2.49 , pa je
Sn 100

Xd=2.98 ;
X'd = 0.745 ;
X''d = 0.495 ;
Xd=1,87 ;
X''q = 0.596 ;

Vremenska promjena struje za kratak spoja na krajevima generatora se dobija prema

jednaini:
1 1 t
1 1 t
1
i '' a ( t ) = 2 E a ( 0 ) ( '' ' ) e T + ( ' )eT + cos( o t + o )
'' '
d d

Xd X d Xd Xd Xd
1 1 1 1 1 t
2 E a ( 0 ) ( '' '' ) cos( 2 o t + o ) + ( '' + ' ) cos o e Ta
2 Xd X q Xd X d
Kao to se vidi svi parametri su poznati osim reimskih (Ea(0) i o), koji se odreuju na
osnovu vektorskog dijagrama maine.

q - osa
d - osa
Ef
Eqa

j (Xd - Xq) Id

j X q Ia
d=d'-a
d' Va
0
F a r Ia
Ref.
Ia

P 100
I= = = 3.68 kA
3Ucos 3 15.75 1

X q Icos 1.87 3.68 1

= arctg = = 37
U + X q Icos 15.75/ 3

Kada se zanemareni aktivni otpori,(uzimajui u obzir da su U i I u fazi)

E = Ucos + XdId = Ucos + XdIsin(+) = 13.85 kV.

Sada je izraz za struju (za neoptereen generator),

1 1 t
1 1 t
1
i '' a ( t ) = 2 E a ( 0 ) ( '' ' ) e T + ( ' )eT + cos( o t + o )
'' '
d d

X d
X d X d
X d
X d

1 1 1 1 1 t
2 E a ( 0 ) ( '' '' ) cos( 2 o t + o ) + ( '' + ' ) cos o e Ta
2 Xd X q Xd X d