DIPLOMACIJA

DIPLOMACIJA
! Secundum locoet tempora! Sa svakim lijepo,ni sa kim iskreno! Have more than you show,say less than
you know
Meunarodni odnosi -definicija-
Meunarodni odnosi predstavljaju odnose izmeu raznih nacionalnih, politikih, vjerskih drutvenih snaga
i pokreta, koji djeluju u dvije ili vie zemalja, ali takoer i unutar raznih politikih, ekonomskih socijalnih,
kulturnih meunarodnih organizacija.
MEUNARODNA KONFERENCIJA
Predstavlja satanak slubenih predstavnika dvije ili vie drava, zaduenih da razmotre neko otvoreno
pitanje, nastalu situaciju, rjee nekiproblem ili usvoje tekst nekog meunarodnog ugovora (konvencije).
Posatoje razni oblici meunarodnih konferencija tipa: doplomatske konferencije, ili ekspertni sastanci. Ao na
njima uestvuju efovi drava zovu se summit-i,ili ranije posebice su se nazivali kontgresi i trajali su obino
dosta dugo a rjeavali su pitanja
rata i mira, te podjela interesnih zona. I danas neke konferencije traju godinama, npr UN o pravu mora, neke
se nakon odreenog vremena pretvore u prave MO, kao to je OESS. Takoer mogu biti manje foramlne kao
to su okrugli stolovi.! Glavne karateristike meunarodne konferencije su: utvreni dnevni red utvreni broj
sudionika, svoja pravila i procedure, mjesto i vrijeme sastanak, nain rada, jezik, svoje predsjednitvo, npr.,
Beki
kongres, Berlinski kongres, Jaltska konferencija. Rad na konferencijama se odvija preko plenuma ili putem
grupa, odnosno komiteta, neformalne konzultacije.
Oblici diplomacije
! Bilateralna diplomacija predstavlja diplomatske aktivnosti koje se iskljuivo odvijaju unutar relacija
dvije drave,
! Multilateralna diplomacija predstavlja diplomatsku mreu i aktivnosti orjentirane na rad MO ili na
meunarodne konferencije sa tri ili vie sudionika.Karakter rada je nekada redovan ili stalni, a nekada ima
ad hoc forme ili je forma kongresne,odnosno, konferencijske
diplomacije. Unutar MIP formiraju se posebni sektori ili odjeli multilaterale. Diplomate koji se bave
multilateralno diplomacijom moraju da posjeduju karakteristike tipa: otvorenosti, komunikativnosti,
sposobnost rada u veim ili manjim grupama, znanje vie jezika etc.
DEFINICIJE DIPLOMACIJE
(S)provoenje dravnih poslova na podruju vanjske politike putem slubenih kontakata sa drugim
subjektima meunarodnih odnosa
Dravni aparat koji slui predstavljanju zemlje u svijetu i odravanju slubenih odnosa s inozemstvom:
MVP-DKPi
Sposobnost, znanje i vjetina komuniciranja, odravanja meunarodnihodnosa, pregovaranja, rjeavanja
konflikta
Profesija, karijera, struka predstavljanja drave unutar meunarodnih odnosa
DIPLOMATSKI ODNOSI
! Predstavljaju slubene odnose izmeu dvije dave koji se temelje na bilateralnom sporazumu. Ovaj
sporazumpodrazumijeva i meusobno priznanje drava
ivlada. Uspostava diplomatskih odnosa ne znai i automatsko otvaranje diplomatskih predstavnitava.
Uspostava diplomatskih odnosa ukljuuje u sebe i uspostavu kozularnih odnosa, no, prekid diplomatskih
odnosa ne mora znaiti i prekid konzularnih odnosa, niti se se tim moe povui priznanje dave.
DIPLOMATI-DEFINICIJA
Diplomat je slubeni predstavnik drave, koji ima mdiplomatski status, koji je takoer pripadnik
vanjskopolitikog aparata, tj., diplomatske slube jedne zemlje.
! U tradicionalnoj slubi postoje: karijerni ili profesionalni diplomati, kao i ugovorni, nekarijerni,
povremenidiplomati.
! Takoer postoje diplomate univerzalisti i diplomate specijalisti.
Sedam pravila uspjenog diplomate
1. Budite vrijedni, uporni iefikasni , bis dat qui cito dat
2. Uvijek kada poinjete neku aktivnsoti imajte na umu krajnji rezultat
3. Napravite spisak prioriteta i orjentirajte se prema njima
1
4. Napravite kratku analizu pluseva i minusa vae aktivnosti
5. Pokuajte prvo da razumijete stvar, a onda da je objanjavate
6. Dejstvujte timski , ako je moguno
7. Nastojte da budete uvijek profesionalni i da imate kontakte sa profesionalcima i ekspertima, tj., budite
digitalni, a ne analogni diplomat
Podjela diplomacije
Bilateralna i multilateralna
! Bilateralan diplomacija predstavlja diplomatsku aktivnost koja se iskljuivo odvija unutar relacijama dvije
drave.
! Multilateralna diplomacija predstavlja diplomatsku mreu i aktivnosti orjentirane na rad MO ili na
meunarodne konferencije sa tri ili vie sudionika. Karakter rada je nekada redovan ioli stalni, a nekada iam
ad hoc forme ili kongresna, konferencijska diplomacija. Unutar MIP
formiraju se posebni sektori ili odjeli multilaterale. Diplomate koji se bave multilateralno diplomacijom
moraju da posjeduju karakteristike tipa: otvorenosti, komunikativnosti, sposobnost rada u veim ili manjim
grupama, znanje vie jezika etc.
KONZULARNA DIPLOMACIJA
! Konzularna diplomacija je skup potupaka i djelatnosti dravnih predstavnika vezanih za uspostavljanje
konzularnih odnosa,tj., potpisivanje sporazuma o konzularnim odnosima i otvaranju konzularnog
predstavnitva.
KONZULARNI ODNOSI
! Uspostavljanje oficijelnih odnosa koji se temelje na posebnom sporazumu, kojim se drave potpisnice
obavezuju na uzajamno obavljanje konzualrnih poslova.
BEKA KONVENCIJA O
DIPLOMATSKIM ODNOSIMA
! Konvencija sklopljena 1961 g,., u Beu na konferenciji UN, a stupila je na snagu 1964 g., kojom se
regulira materija diplomatskih odnosa.
Beka konvecija o konzularnim
odnosima
! Konvencija je potpisana 1963 g., na konferenciji UN u Beu. Konvencija regulira pitanja konzularnih
odnosa. Stupila na snagu 1967 g.
Periodizacija
Diplomacija starog doba, do 15 stoljea nisu postojala stalna diplomatska predstanitva
Diplomacija novog doba, poslije 15 stoljea, utemeljuju se stalna diplomatska predstavnitva
Povijest
I faza do 15 stoljea je faza Stare diplomacije (Old Diplomacy) il ad hoc diplomatija
II faza je Klasina diplomacija ( Classical Diplomacy) ili diplomacija tranzicije od stare do nove
diplomacije (Tranzition from the Old to New Diplomacy), traje do Versajske mirovnekonferencije 1919 g.
III faza je faza moderne /suvremene diplomacije (Modern Diplomacy ili New Diplomacy)
! Recentna faza razvoja diplomacije je faza globalne ili mega diplomacije (Global diplomacy, Mega
Diplomacy)
Karakteristike pojedinih razvojnih faza diplomacija
Stara diplomacija ima povremeni karakter
Klasinu diplomaciju karakterizira stalna bilateralna diplomacija prva veleposlanstva otvorena u16
stoljeu,isitna postali dominantna pojava tek koncem 18 stoljea i
povremena multilateralna diplomacija Vestfalski mir potpisan u Minsteru i Osnabriku 1648 g., potpisali ga
njemaki car, Francuska i vedska i! drugi Akt svetog saveza (Holly Alliance Treaty) 1815 g., koji oznaava
nastanak multilateralne diplomacije u modernoj formi, poznat kao Sveta Alijansa, potpisnice Rusija,
Pruska,Austrija, a kasnije i Francuska i V.Britanija, s ciljem odravanja dravnog poredka ustanovljenog na
Bekom kongresu 1814-1815 g.
Modernu diplomaciju karakterizira stalna bilateralna i multilateralna diplomacija
Institucionalizacija vanjske politike i diplomacije
Prvo ministarstvo vanjskih poslova utemeljeno je 1626 g., utemeljio ga je francuski dravnik,kardinal i
ministar Luj XIII Rielje, a unaprijedio ga je znameniti ministar Luja XIV Mazaren.
2
GLOBALIZACIJA
Pa tako Mcgrew kae da je ...globalizacija proces kod kojeg svaki dogaaj, odluka ili aktivnost na jednom
djelu svijeta imaju (ili mogu imati) znaajne posljedice za individue ili zajednice na drugom kraju svijetu.
Globalizacija se odlikuje sa dva razliita fenomena i to: veliinom ili (dosegom) i intenzivnou ili dubinom.
Prema Waters-u globalizacija je proces u kojemu se smanjuju sve geografske, ekonomske i politike i
socijalne barijere, ega ljudi postaju u znaajnoj mjeri svjesni, adaptirajui svoje aktivnosti novim datim
okolnostima.
Mi bismo definirali globalizaciju kao simultani ili viedimenzionalni i asimetrini proces koji, u veoj ili
manjoj mjeri obuhvata cjelokupnu zemaljsku kuglu.
Globalna diplomacija
Globalna diplomacija je sinteza multilateralne i bilateralne diplomacije preko globalnih ili transnacionalnih
tijela kao to su G8, G20, transnacionalne kompanije ili nekih NGO i,
tipa Green Peace,etc.
MEGA DIPLOMACIJA
Je jo jedan novum u multilateralnoj diplomaciji koji je refleks na procese globalizacije, jer se koristi kao
sredstvo koordinacije, donoenja i sprovoenja odluka, koje se donose i odnose na globalne politike i
ekonomske institucije. Prakticiraju je mnoge meunarodne institucije, sustavi uutar UN-a, ili npr.,
organizacije ako to su G -8, G- 20.
Problemi koji se tretiraju su razliiti od, demografije, ekologije, oruja masovnog unitenja, siromatva,
terorizma, ekonomske meuovisnosti, odnosno itav niz pitanja iz politike, ekonomske i socijalne sfere.
FLASH DIPLOMACIJA!EKONOMSKI FORUM DAVOS
PAX AMERICANA I SUVREMENI SVIJET
XX stoljee je bilo stoljee velike turbulencije ,propale su najvee dravne tvorevine : otomanska,
austrougarska, ruska, njemaka, britanska, japanska .
XX stoljee karakterizira prevalentan i ambivalentan utjecaj SAD na meunarodnoj politikoj, ekonomskoj i
vojnoj sceni
Klatno ekonomsko-politike moi se pomjera sa Zapada ka Istoku, od Triada ka Brik(s) zemljama.
Umjesto zakljuka
Svijet danas
! Svijet danas se mora urgentno prestrojiti, kako bi se etablirao fleksibilniji i inovativniji sustav globalnog
upravljanja, jer, stari se prilino petrificirao i postao
sklerotian.! Stoga je potrebno, ili temeljno redizajnirati sustav i institucije, ili im stvarati alternativu.
I OSNOVE DIPLOMATIJE
Geneza diplomatije
Historija diplomatije dugo koliko i historija drutva i drave, prava i politike
Razvoj se najee dijeli na dva perioda:
Period od poetka starog vijeka do 15.vijeka
Od 15.vijeka do dananjeg doba
Zaeci diplomatije kao meunarodnopravne ustanove i spoljnopolitike prakse datiraju od
vremena postojanja drevnih naroda i njihovih dravnih tvorevina, kao to su bile drave Stare
Indije, Hetsko carstvo, Babilon, Asirija,Perzija, Egipat, Kina i dr.
Geneza diplomatije
Najpoznatiji diplomatski dokumenti Starog istoka su:
Tel-el-Amarnska prepiska iz 15. i 14. vijeka p.n.e., koju sainjavaju pisma sirijskih i
palestinskih knezova
faraonu
Ugovor egipatskog faraona Ramzesa II sa hetskim kraljem Hatuilom III, 1278.godine p.n.e.
Arhiva hetitskog cara Subiluliuma iz Bogaz-Kjoja, prijestolnice Hetskog carstva
Arhiva u Ninivi i Kojundiku iz 7.vijeka p.n.e.
3
Zbirka zakona drevne Indije, poznata pod imenom zakoni Manu
Geneza diplomatije
U zakonima Manu, iz 1.milenija p.n.e., najzanimljivijem spomeniku diplomatije Starog istoa,
diplomatija se posmatra kroz line osobine diplomata, od kojih zavisi uspjeh diplomatske misije
Diplomat izvjetava svoga gospodara o namjerama i planovima stranih vladara. Samim tim
uva dravu od prijeteih opasnosti. Zato diplomata treba da bude ovjek
pronicljiv, svestrano obrazovan i sposoban da zadobije ljude. Mora znati da razliku planove
stranih vlada ne samo po njihovim rijeima i djelima, ve i po pokretima i izrazu lica (Zakon
Manu,l.VII, 67)
Diplomata treba da bude ovjek zrelih godina, odan dunosti, astan, vjet, dobra pamenja,
naoit, smion, krasnorjeiv.
Geneza diplomatije
U antikoj Grkoj, brojini grki gradovi drave meusobno su slali izaslanike u diplomatske
misije koji su bili prihvatani i tretirani s drunom protokolarnom panjom
U Rimskom carstvu su potovali strane izaslanike, davali im odreenu zatitu i povlastice, ali
su takav tretman traili i za svoje izaslanike od stranih vlada
Do intenzivnijeg razvoja diplomatije dolo je u srednjem vijeku, posebno nakon podjele
Rimskog carstva, 395.godine, na Istono i Zapadno carstvo
Geneza diplomatije
Prije nego je prela u slubu velikih evropskih drava, diplomatija je imaja znaajan i uspjean
razvoj u malim dravama sjeverne Italije, naroito u Mletakoj republici, Fireci i enovi
Pored Mletaka, Dubrovaka republika je postigla nevjerovatnu mo iskusnom vjetinom svojih
agenata
Za diplomatiju Firence, dovoljno je spomenuti da su Dante, Petrarka, Bokao, Gviardini i
Makijaveli bili u diplomatskoj slubi fiorentinske republike
Nastajanje savremene diplomatije
Ustanova stalne diplomatije javlja se u drugoj polovini 15.vijeka, sa procvatom pokreta
renesanse, a prve stalne diplomatske misije (ambasade) su uvedene u 16.vijeku
Prvo ministarstvo vanjskih poslova, kao posebno dravno tijelo za voenje poslova u
meunarodnim odnosima, osnovao je 1626.godine francuski dravnik, kardinal i uveni ministar
Luja XIII, Rielje, a koje je unaprijedio njegov naslijednik i uveni ministar Luja XIV, Mazaren
Historijsku prekretnicu u razvoju meunarodnih odnosa, uvoenju ustanove stalne diplomatije
i nainu voenja vanjske politike donio je Vestfalski mir, zakljuen
24.oktobra 1648.godine u vestfalskim gradovima Minsteru i Osnabriku, izmeu njemakog cara s
jedne strane i Francuske i vedske, s druge strane
Vestfalski mir je u meunarodne odnose inaugurisao period politike ravnotee, zasnovane na
uzajamnosti, odnosnu, reciprocitetu, i bio je polazna taka i glavni
oslonac evropske politike sve do Francuske revolucije, 1789.godine
U kontekstu znaajnih evropskih i multilateralnih samita tog vremena, vrijedno je spomenuti:
Beki kongres, 1814.-1815.
Veronski kongres 1822.
Pariski kongres 1856.
Frankfurtski ugovor 1871.
Rajhtatski ugovor 1876.
Sanstefanski ugovor 1878.
Berlinski evropski kongres 1878.
Berlinski ugovor 1878.
Pariska mirovna konferencija (Versajski ugovor o miru) 1919.
Pojava diplomatskih centara
Diplomatija se po pravilu vodila izmeu velikih sila
Metropole su bile u Evropi
4
Diplomatski odnosi izmeu velikih sila bili su usmjereni na regulisanje njihovih bitnih interesa
U toku XX.vijeka desile su se krupne promjene na svjetskoj diplomatskoj karti svijeta
Glavni diplomatski centri nisu bili ogranieni samo na jedan kontinent (Evropu)
Nakon Prvog, a naroito poslije Drugog svjetskog rata, diplomatsko klatno se sve vie
pomjeralo prema metropolama mnogih drava na svim kontinentima, posebno prema Vaingtonu
(glavni grad SAD), Njujorku (sjedite UN), Peking, Brazilija, Nju Delhi, Dakarta, Kairo i dr.
Glavni centri diplomatije meunarodnih organizacija postali su Njujork, eneva, Pariz,
Be,Rim, Najrobi i dr.
Pojam diplomatije
Etimoloki rije diplomatija potie od grke rijei diploma, koja doslovno znai dvostruko
presavijen akt izdat od suverena
U staroj Grkoj, diploma je oznaavala ispravu koja je sluila kao dokaz o zavrenim
studijama, karakteristino presavijena dvostruko
Kasnije je rije diploma poprimila i druga, ira znaenja
Oznaavala je i slubeni dokument (povelju, sporazum, ugovor i dr.) koji je na kraju pregovora
izmeu predstavnika vlada dvije drave (nekada predstavnika vladara, careva i kraljeva) jedna
strana predaje rugoj, na svean nain, kao znak uspjeno obavljenog meudravnog posla
Pojam diplomatije
Uesnici takvih pregovora nazvani su diplomatama, aumjenost i uspjenost u pregovaranju
diplomatijom
Smatra se da je pridjev diplomatski prvi put upotrijebio Gottfried Wilhelm Leibniz u svom
djelu Codex juris gentium diplomaticus, objavljenom 1693.
Razliite definicije diplomatije
Diplomatija kao vjetina odravanja meunarodnih odnosa i voenja meunarodnih poslova,
umjenost u odbrani interesa svoje zemlje i pridobijanju stranih vlada za politiku svojevlade
Diplomatija kao formalno posredovanje u meunarodnom optenju izmeu civilizovanih
drava, naela i pravila koja u tome pogledu vae
Pojam diplomatije
Diplomatija kao profesija, zanat sa specifinim karakterom posla, nainom rada i sopstvenim
pravilima
Diplomatija kao vjetina pregovaranja i razvijanja meunarodnih odnosa
Diplomatija na jednom stepenu rutina, na drugom tehnika, a na treem, najviem stepenu
umjetnost
Diplomatija bitna politika aktivnost, veoma dovitljiva i vina, glavni sastojak
vlasti..ostvarivanje ciljeva vanjskih politika bez oslanjanja na silu, propagandu ili
zakon
Diplomatija kao jedna od viih formi ubjeivanja
Pojam diplomatije
Diplomatija je sinonim za vie razliitih ali meusobno povezanih aktivnosti drave u vanjskoj
politici:
Vanjskopolitiko predstavljanje drave, odnosno, njeno pravo poslanstva koje podrazumijeva
da alje i pravo da prima diplomatske predstavnike preko kojih se odravaju redovni diplomatski
odnosi u bilateralnoj diplomatiji
Voenje vanjskopolitikih odnosa drave putem slubenog komuniciranja od strane odreenih
dravnih organa sa isto takvim organima drugih drava
Sposobnost voenja pregovora sa drugim dravama
Organizacija i aparat drave za voenje vanjskopolitikih odnosa
Zvanina aktivnost efova drava i vlada
Nauka ili vjetina koja objedinjava sve prethodne sadraje i aktivnosti diplomatije
Osnovne funkcije diplomatije
Sprovodi vanjsku politiku svoje drave
Predstavlja, zastupa i titi interese svoje drave i svojih dravljanja u inostranstvu
5
Prati i obavjetava svoju dravu o najvanijim politikim, ekonomskim i drugim kretanjima,
trendovima i odnosima u drugim dravama, meunarodnim organizacijama i svijetu u cjelini
Svaka savremena drava, polazei od tekuih i dugoronih interesa i potreba, u skladu sa
prioritetima svoje vanjske politike na bilateralnom i multilateralnom, odnosno, globalnom
planu, utvruje obim i sadrinu funkcija svoje diplomatije kao institucije
Osnovne funkcije diplomatije
Ciljevi diplomatije
Unaprjeenje i zatita nacionalnih interesa
Ostvarenje jednog odreenog politikog pravca
Rjeavanje eventualnih sporova
Otklanjanje pogrenih predstava o zemlji
Ostvarenje vanjske politike
Forme diplomatije
Dva osnovna oblika diplomatije:
Bilateralna (dvostrana)
Multilateralna (viestrana)
Diplomatski procesi se manifestuju u razliitim formama:
Globalna diplomatija
Regionalna diplomatija
Korporativna diplomatija
Ekonomska diplomatija
Diplomatija opravdanja
Diplomatija izvinjenja
Preventivna diplomatija
Diplomatija prinude
Forme diplomatije
Diplomatija razoruanja
Tajna diplomatija
Javna diplomatija
Otvorena diplomatija
Neformalna diplomatija
Humanitarna diplomatija
Diplomatija nevladinih organizacija
Ekoloka diplomatija
Vjerska diplomatija
Sportska diplomatija
Partijska diplomatija
Parlamentarna diplomatija
Personalna diplomatija
Diplomatija i meunarodni odnosi
U dananjem svijetu je na politikoj i diplomatskoj sceni mnotvo meunarodnih subjekata
To su, pored ostalih: pojedinane drave, nacionalne organizacije, meunarodne i
meudravne organizacije, regionalne integracije, globalne korporacije, meunarodne
nevladine organizacije,politiki pokreti, vjerske organizacije i dr.
Klasifikacija meunarodnih subjekata:
Dravni i meudravni subjekti (drave i meunarodne organizacije)
Nedravni, transnacionalni subjekti (nevladine i neprofitne organizacije, narodi, pojedinci..)
Subjekti mjetovitog karaktera (vjerske institucije, politiki pokreti..)
Pod meunarodnim odnosima se podrazumijeva kompleks ponaanja, interakcija i uzajamnih
veza i odnosa meunarodnih subjekata na svjetskoj sceni
Prouavanje drutvenih pojava u meudravnom prostoru
6
Meunarodni odnosi, kao specifina drutvena pojava, posljedica su podijeljenosti svijeta na
suverene drave
Meunarodna politika prekogranine interakcije vlada pojedinanih drava ili njihovih
akreditovanih i ovlatenih predstavnika, koje imaju specifian politiki sadraj, karakter i cilj
Diplomatija je u najtjenjoj vezi sa odravanjem meunarodnih odnosa, sa vanjskom
politikom, vanjskim poslovima, savanjskopolitikom djelatnou
Izmeu pojmova diplomatija i vanjska politika, odnosno, vanjski poslovi, ne moe se staviti
znak jednakosti
Vanjska politika i vanjski poslovi su iri pojmovi od diplomatije koji u sebe ukljuuju i
diplomatiju
Diplomatija je sredstvo vanjske politike date drave
Diplomatija je voenje vanjske politike jedne drave
Diplomatija je skup naina ostvarivanja vanjske politike
Diplomatija je onaj dio vanjske politike, odnosno, vanjskih poslova, koji se odnosi na
realizovanje, odnosno, praktino ostvarivanje vanjskopolitikih odluka koje donose nadleni
organi drave
Diplomatija i pravo
Beka konvencija o diplomatskim odnosima
Beka konvencija o konzularnim odnosima
Konvencija o specijalnim misijama
Konvencija o sprjeavanju i kanjavanju krivinih djela protiv lica pod meunarodnom zatita
Konvencija o privilegijama i imunitetima specijalizovanih agencija
Konvencijama o privilegijama i imunitetima UN
Akti Vijea Evrope
II EKONOMSKA DIPLOMATIJA KAO NAUNA DISCIPLINA

Proizala iz potrebe za pruanjem znanja za poslove:
Posredovanja
Pregovaranja
Koordinacije
Usmjeravanja
Ekonomskog obavjetavanja
Programiranja
Namijenjene potrebama
Diplomatije
Vanjske trgovine
Turizma
Privrednih predstavnitava
Terminologija
Termin Ekonomska diplomatija francuskog porijekla
Francuska danas posjeduje kolu za ekonomsko ratovanje (www.ege.eslsca.fr)
Isti termin koristi se i u Rusiji
Anglosaksonska terminologija Meunarodni biznis ili Trgovinska diplomatija
Ekonomska vs trgovinska diplomatija
Ekonomska diplomatija: koritenje dravnih diplomatskih instrumenta i metoda, kao i
ekonomskih mjera i instrumenata (trgovinska politika, kreditnomonetarna
politika, fiskalna politika, tehnoloka politika...) na bilateralnoj i multilateralnoj osnovi radi
obezbjeenja razvoja nacionalne ekonomije i zatite vanjsko-ekonomskih interesa zemlje
Trgovinska diplomatija: aktivnosti drave na promociji i zatiti interesa nacionalnih firmi
na meunarodnom planu, pregovori sa vladama, sprjeavanje i izbjegavanje
ekonomskih konflikata na domaem i meunarodnom planu, prikupljanje informacija i globalne
promocije izvozne ekspanzije preko dravnog diplomatskog aparata
7
a uz djelovanje kompanija u pregovorima
Ekonomska vs politika diplomatija

Ekonomizacija diplomatije, odnosno, diplomatizacija ekonomije, porast faktinog
utjecaja ekonomske diplomatije u meunarodnim odnosima i saradnji, ni na koji nain ne
umanjuje vanost i aktuelnost politike diplomatije i ulogu koju ona objektivno ima i koju i
dalje mora da imau savremenom svijetu
Ekonomska i politika diplomatije se nadopunjuju i meusobno proimaju, a ne
suprotstavljaju, i moraju se posmatrati kao dva oblika i dijela iste cjeline
Poslovna diplomatija
Pod poslovnom diplomatijom podrazumijeva se sposobnost, spretnost i umjetnost u voenju
nekog posla, kako u preduzeu, tako u jo veoj mjeri i u odnosu na poslovno okruenje
Sinonim za vie razliitih ali meusobno povezanih aktivnosti preduzea ili kompanije,
tj.poslovne organizacije, u odnosu na trino okruenje
Skup naina i sredstava koje preduzee, ali i svaki poslovni subjekt, putem kvalifikovanih
menadera, koristi u nezavisnom voenju svojih poslova u odnosu na
spoljno okruenje
Definicija
Ekonomska diplomatija kao:
Diplomatija koja se bavi pitanjima ekonomske politike, ukljuujui rad delegacija na
konferencijama pod pokroviteljstvom tijela kao to su WTO, IMF, UN tijela i sl.
Diplomatija koja koristi ekonomske resurse, bilo kao nagrade ili sankcije, u ostvarivanju
posebnog cilja spoljne politike (ekonomska vjetina drave)
Specifian i istanan spoj diplomatije u klasinom smislu rijei, ekonomskih nauka i
menadmenta, metoda i tehnika pregovaranja, odnosa sa javnou i prikupljanja
ekonomskih informacija od interesa za ekonomiju svoje zemlje ili kompanije, u cilju prodora na
svjetsko trite
Teorije ekonomske diplomatije
Teoretska analiza ekonomske diplomatije kompleksna iz dva razloga:
Ne postoji jedinstvena teorija svjetske politike
Priroda ekonomsko-diplomatske aktivnosti manifestuje se u razliitim ulogama i
organizacionom dizajnu
Teorijske osnove ekonomske diplomatije zalaze u svijet poznatih teorija svjetske politike, u
sferu meunarodne ekonomije i politike ekonomije meunarodnih odnosa
Mogue izdvojiti etiri glavne teorijske perspektive:
Liberalizam
Realizam
Neoliberalizam
Konstruktivizam
LIBERALIZAM
Paradigma zasnovana na nadi da primjena razuma i univerzalnog morala na meunarodne
odnose moe dovesti do sreenijeg, pravednijeg i kooperativnijeg svijeta i da se meunarodna
anarhija i rat mogu drati pod kontrolom putem
institucionalnih reformi koje daju ovlaenja meunarodnim organizacijama i zakonima
LIBERALIZAM
Glavne jedinice: institucije iznad drava
Kljuno pitanje: institucionalizacija mira
Glavni pristup: meunarodno pravo, meunarodne organizacije, demokratizacija
Pogled na globalnu perspektivu: optimistiki
Motivi uesnika: saradnja, uzajamna pomo
8
Centralni koncept: svjetski poredak sa kolektivnom bezbjednou, pravo, integracija,
meunarodna organizacija
Perspektive: institucionalna reforma
NEOLIBERALIZAM
Objedinjuje transnacionalnu meuzavisnost i meunarodne reime
Novi pristup svjetskoj politici koji se koncentrie na naine na koje meunarodne organizacije
i drugi nedravni inioci unaprjeuju meunarodnu saradnju
Koncept meunarodnog reima promovie saradnju meu dravama kao rezultat njihovih
odnosa; nastaju institucionalizacijom meunarodne saradnje
NEOLIBERALIZAM
Glavne jedinice: pojedinci, nedravni transnacionalni uesnici
Kljuno pitanje: unaprjeivanje meudravne saradnje na ekonomskim, socijalnim i ekolokim
pitanjima
Glavni pristup: sloena meuzavisnost i reimi
Pogled na globalnu perspektivu: oekivanje saradnje i stvaranje svjetske zajednice
Motivi uesnika: globalni interesi
Centralni koncept: transnacionalni odnosi, slobodna trgovina, meuzavisnost, pravo
Perspektive: razvijanje reima i unaprjeenje demokratije i meunarodnih institucija
REALIZAM
Primjenjen na savremenu svjetsku politiku smatra dravu za najznaajnijeg inioca na
svjetskoj sceni jer ona ne odgovara nikakvoj vioj politikoj vlasti
Pretpostavlja se da su sukobi interesa meu dravama neizbjeni
Realisti potovanje moralnih principa smatraju za nepotrebno i opasno mijeanje u racionalnu
borbu za prednost sopstvene nacije
REALIZAM
Glavne jedinice: nezavisne drave
Kljuno pitanje: rat i bezbjednost
Glavni pristup: ravnotea sile
Pogled na globalnu perspektivu: pesimistiki
Motivi uesnika: nacionalni interesi
Centralni koncept: strukturna anarhija, sila, ravnotea sile, polarnost
Perspektive: poveanje nacionalne moi, otpor smanjenju nacionalne autonomije
KONSTRUKTIVIZAM
Dovodi u sumnju poznata teorijska rjeenja
Upozorava da treba biti skeptian prema svim tvrdnjama
Nauni pristup istraivanju koji naglaava znaaj uesnika i zajednikih znaenja koja oni
konstruiu da bi definisali svoj identitet, interese i institucije-shavatanja koja utiu na njihovo
ponaanje
KONSTRUKTIVIZAM
Glavne jedinice: drutvene grupe
Kljuno pitanje:
Glavni pristup: zalaganje za normativne inovacije putem konstruisanja novih predstava
Pogled na globalnu perspektivu: ni optimistiki ni pesimistiki
Motivi uesnika: zavisno od drutveno konstruisanih objanjenja o osnovnim pokretakim
snagama meunarodnih uesnika
Centralni koncept: ideje, identitet, slije, ideali
Perspektive: proirenje razumijevanja naina na koji meunarodni uesnici konstruiu svoje
slike o meunarodnim odnosima
Geneza ekonomske diplomatije
Francuska (1648.) Instrukcija za francuske ambasadore
9
Instrukcija za svaku zemlju u kojoj je Francuska imala svoje predstavnike
Znaaj razlika i specifinosti zemlje prijema
Posebno se izdvaja dio koji se odnosio na Englesku
Njemaka 20tih godina XX vijeka formira Resor vanjske trgovine u okviru MVP-a
Tada se prvi put javljaju ataei za trgovinu, finansije, poljoprivredu i umarstvo
U to vrijeme u Francuskoj precizirano da su zadaci aparata vanjskih poslova:
a) Zatita i predstavljanje kompanija u inostranstvu
b) Prikupljanje informacija o tritu drugih zemalja
SAD 1924. objedinjuju se diplomatska i konzularna sluba
Od posebne vanosti apostrofirana zatita nacionalnih ekonomskih interesa u inostranstvu
1937. (Francuska) Odreujui interesi dobrog diplomatskog rada su ekonomski interesi i
raskid veze sa tzv. udvarakom diplomatijom
Od tada sve vie se govori o rastuoj konkurenciji kao faktoru koji odreuje ekonomski poloaj
zemlje i o ulozi diplomata u praenju tog fenomena
Prvi konkurs za prijem ekonomskih diplomata objavljen 1934. godine u Francuskoj u kome se
trai poznavanje:
Komercijalnih vjetina i politike
Pomorske i kolonijalne politike
Geografije
Ekonomskih studija glavnih svjetskih regiona
Poznavanje sirovina, njihovih cijena, obrade i puteva cirkulacije
Dalji razvoj diplomatije osim jezika, obiaja i kulture zemlje prijema apostrofira potrebu
prouavanja:
ekonomskih specifinosti
obiljeja ekonomskog razvoja
vrsta i kvaliteta proizvoda
Razvijaju se i ekonomski odjeli koji su direktno vezani za ministarstva ekonomije, privredne i
sindikalne asocijacije
Velika ekonomska kriza 1929 -32 zastoj u razvoju ekonomske diplomatije
Ekonomski protekcionizam, ekonomski egoizam, ekonomski ovinizam
Naftna kriza 70-tih godina XX vijeka ekonomska diplomatija ponovo prioritet vanjske politike
Savremena ekonomska diplomatija
Danas, ekonomska diplomatija je u usponu u cijelom svijetu
Globalizacija i internacionalizacija biznisa, globalne korporacije promijenili su i neprestano
mijenjaju svijet, dajui novi peat savremenoj diplomatiji
Ekonomija i ekonomski odnosi postali su centralna komponenta savremene integrativne
diplomatije
Poslovi ekonomske diplomatije bilateralne imultilateralne imaju vodee mjesto u
tehnoloki pripremljenim dravama i njihovim diplomatijama
Ekonomska diplomatija je postala strateka preokupacija svake drave koja tei brem i
odrivom razvoju
Ciljevi ekonomizacije diplomatije
Umjesto tradicionalnih politikih prioriteta, u prvi plan prioriteta diplomatije svake drave
izbili su ekonomski prioriteti
Najrazvijenije zemlje, koje svoju mo temelje na ekonomskoj superiornosti i vojnoj nadmoi,
svoje vanjskopolitike prioritete sve vie prebacuju i na ekonomsku sferu, nastojei da svoje
interese realizuju snanim diplomatskim ekonomskim angamanom
Diplomatski ekonomski angaman postao je najvanija aktivnost u diplomatijama nacionalnih
drava, meunarodnih organizacija i integracija
10
Pridavanje sve veeg znaaja ekonomiji i biznisu u diplomatiji dovelo je do ekonomizacije
diplomatije, odnosno, do diplomatizacije ekonomije
Ekonomske funkcije diplomatije
Prikupljanje i analitika obrada relevantnih ekonomskih informacija o stanju privrede u dravi
prijema, o njenim resursima, instalisanim proizvodnim i drugim kapacitetima, unutranjem
regionalnom razvoju, saradnji sa meunarodnim organizacijama,
predvianjima ekonomskih kretanja
Saradnja sa dravnim i drugim organima i institucijama, posjeivanje odabranih kompanija,
posjeta najvanijih industrijskih, poljoprivrednih i drugih privrednih centara
Komparativna analiza privrede drave prijema i drave imenovanja
Prouavanje nacionalnog zakonodavstva drave prijema, meunarodnih ugovora i sporazuma
koje je zakljuila ili namjerava da zakljui sa drugim dravama
Predstavljanje mogunosti privrede i pojedinih kompanija iz drave imenovanja u sredstvima
informisanja
Organizovanje ili uestvovanje na privrednim sajmovima, izlobama, promocijama
Iniciranje i aktivno uestvovanje u pripremanju odgovarajuih meudravnih sporazuma i
ugovora o ekonomskoj saradnji, podsticanju i zatiti investicija,
izbjegavanju dvostrukog oporezivanja
Prikuplja relevantne podatke o bonitetu odreenih preduzea u
dravi prijema i potencijalnim poslovnim partnerima
Organizovanje posjeta dravnih i privrednih predstavnika drave imenovanja i drave prijema
u cilju razvijanja bilateralne ekonomske saradnje
Aktivnosti na obezbjeivanju najpovoljnijih uslova u trgovini i drugim formama ekonomskog
povezivanja i saradnje sa drugim dravama i njihovim ekonomskim subjektima
Uticaj na uspostavu mjera stimulisanja izvoza u sklopu razvojnih ciljeva zemlje
Stalna i sistematska analiza prilika na meunarodnom tritu i ekonomskim odnosima,
konkurentnostima i mogunostima i konjukturi na meunarodnoj ekonomskoj sceni
Voenje bilateralnih i multilateralnih ekonomskih pregovora
Priprema, uee u izradi i koncipiranje ekonomskih konvencija i sporazuma o meunarodnoj
saradnji
Uee (u statusu eksperta) u radu meunarodnih ekonomskih i drugih institucija i organizacija
Stvaranje povoljnih poslovnih prilika za nastup domaih firmi u inostranstvu
Prikupljanje povjerljive ekonomske informacije i prosljeivanje nadlenim organima u svojoj
zemlji (esto prelazei prag legitimnog i dozvoljenog ponaanja)
Glavna funkcija ekonomske diplomatije je zatita nacionalnih ekonomskih interesa u
meunarodnim ekonomskim odnosima
Da bi se obezbijedila promocija nacionalne privrede u svjetskoj razmjeni, svaka drava:
odreuje za to nadlene organe i slube,
utvruje sredstva i mehanizme i
zaduuje strune i spremne kadrove koji e sprovoditi dravnu politiku nastupa na
bilateralnom i multilateralnom planu
Uslovi za ostvarenje ekonomske diplomatije
Jasni dugoroni ciljevi u ekonomskim odnosima sa inostranstvom
Konzistentna politika ekonomskog zastupanja
Objezbjeeni resursi za ekonomsko zastupanje
Obuka ljudi za sprovoenje ekonomskog zastupanja
Zadaci ekonomske diplomatije
Konkurentska borba u potrazi za povjerljivim informacijama
Osvajanje novih ili proirenje postojeih trita
11
Voenje pregovora
Borba za ekonomske interese zemlje ili profit domaih kompanija
Metode zastupanja u ekonomskoj diplomatiji
Pregovori sa pozicije ekonomske moi
Odsustvo etikecije i utive diplomatske retorike
Profesionalizam + patriotizam
Bogatstvo povjerljivih informacija i ponuda
Potkupljivanja ili odobrovoljavanje konkurenata i ekonomskih partnera
Ekonomski pokazatelji efekata ekonomske
diplomatije
Poveanje obima robnog i nerobnog izvoza
Broj i vrijednost ugovora o zajednikim ulaganjima i drugim oblicima ekonomske i tehnoloke
saradnje
Obim direktnih investicija iz drave prijema u dravu imenovanja
Zajedniki nastup na treim tritima
Broj organizovanih posjeta predstavnika drave, privrede i preduzea
Broj nastupa na sredstvima informisanja
Broj organizovanih sajmova i privrednih izlobi
Uloga u razvoju zemlje
Biti u slubi ekonomskog i politikog razvoja zemlje, stabilnosti i njenog uspjenog
predstavlajnja u svijetu
Pratiti i pomagati ekonomski razvoj, vanjskopolitiki i vanjskoekonomski angaman
Najvaniji prioritet u aktivnostima diplomata u RZ
ekonomska diplomatija
Sa globaliazacijom interes svih zemalja da budu promovisane u inostanstvu i da ostvare to
vee uee u globalnim ekonomskim tokovima postaje dravni interes svih zemalja
NOVA EKONOMSKA DIPLOMATIJA

Nova ekonomska diplomatija
Poetkom XXI.vijeka anglo-ameriki autori lansiraju tezu o procesu nastajanja nove
ekonomske diplomatije
Novi vijek uinio je ekonomsku diplomatija mnogo kompleksnijom danas ne postoji
jedinstven model ekonomske diplomatije koji pouzdano moe
doprinijeti ostvarenju ishoda nekih pregovora u internacionalnom kontekstu
Zato jedan od najvanijih zadataka savremenih istraivaa je utvrditi istinsku prirodu
savremene ekonomske diplomatije
Nastanak nove ekonomske diplomatije ima neposrednu vezu sa poveanom ekonomskom
meuzavisnou zemalja i privrednih subjekatakoju sa sobom donosi globalizacija
Globalizacija brie granice izmeu onog to se smatra domaim i meunarodnim
privreivanjem
Odatle i razlike klasine i nove ekonomske diplomatije
Novu ekonomsku diplomatiju karakterie:
Izvori tenzija izmeu vlada i ostalih centara moi koji neposredno utiu na odluke u sferi
Novi uesnici (dravni, nedravni, transnacionalni)
Viestepenost nove ekonomske diplomatije
Specifini aspekti interakcije izmeu razliitih nivoa ekonomske diplomatije
Sve naglaenija multilateralnost
Strateka orijentacija i djelovanje u skladu sa teorijom i praksom internacionalnog biznisa
12
Savremenu ekonomsku diplomatiju ine njena dva novoformirana segmenta: makroekonomska i
mikroekonomska diplomatija
Od karakteristika nove ekonomske diplomatije, najvanija je zasnovanost na nacionalnim
ekonomskim interesima i sprega sa savremenom vanjskoekonomskom
strategijom
Novouspostavljena veza izmeu nacionalne ekonomske bezbjednosti i ekonomske diplomatije
Posebno se naglaavaju kvalitativne promjene proistekle iz pojave novih uesnika, njihovih
interesa i uloga u ekonomskoj diplomatiji kao i razgraniavanje nivoa
ekonomske diplomatije, njihovih kombinacija u funkciji ostvarivanja ekonomskih interesa na
nacionalnom i internacionalnom planu
Uesnici nove ekonomske diplomatije vie nisu samo drave; dijele se na tri grupe:
Uesnici ekonomske diplomatije iz drave (izvrna vlast, zakonodavna vlast, politike
stranke,regionalne i lokalne vlasti, institucije koje imaju ulogu nadzornih organa)
Nedravni uesnici u ekonomskoj diplomatiji (interesne grupe iz sfere biznisa, privredna
udruenja i organizacije potroaa)
Transnacionalni uesnici ekonomske diplomatije (globalno graansko drutvo, internacionalni
biznis, meunarodne organizacije, TNK)
Druga vana karakteristika nove ekonomske diplomatije
viestepenost
Do sada, problem viestepenosti u teoriji ekonomske diplomatije sagledavan kroz bilateralnu i
multilateralnu
Anglo-amerika kola razlikuje slijedee stepene sloenosti nove ekonomske diplomatije:
Bilateralnu ekonomsku diplomatiju
Regionalnu ekonomsku diplomatiju
Plurilateralnu ekonomsku diplomatiju
Multilateralnu ekonomsku diplomatiju
Viestepenost ekonomske diplomatije posljedica broja i strukture uesnika u ekonomsko-
diplomatskom procesu
Iz ovog koncepta viestepenosti ekonomske diplomatije proistiu njen organizacionu dizajn i
jasno razgranieni nivoi aktivnosti
Francuska kola realizacija geografskih ciljeva odreuje na kojem stepenu ekonomske
diplomatije e se odvijati odreena aktivnosti
Time se otvara prostor kreativnim kombinacijama sa aspekta nivoa, instrumenata i oruja
Bayne i Woolcock - razmatrajui viestepenost ekonomske diplomatije i prirodi aktivnosti koje
ona obuhvata, formulirali vidove ili organizacione nivoe ekonomske diplomatije:
Prvi najnii nivo unilateralna i bilateralna ekonomska diplomatija
Drugi srednji nivo regionalna i plurilateralna ekonomska diplomatija
Trei multilateralna ekonomska diplomatija
Za razliku od viesloenosti, nivoe ekonomske diplomatije treba vezivati za organizacioni
dizajn ekonomsko-diplomatske aktivnosti
Odatle proistie dizajniranje organizacione infrastrukture nacionalne ekonomske diplomatije
i angaovanje ljudskih i finansijskih resursa
Kompleksnoj prirodi ekonomske diplomatije doprinosi praksa vlada koje koriste interakciju
izmeu razliitih nivoa ekonomsko-diplomatskog djelovanja
13
Nova ekonomska diplomatija inkorporira slijedee interakcije izmeu razliitih nivoa
ekonomskodiplomatskog djelovanja:
Drava moe da djeluje kroz razliite nivoe ekonomske diplomatije, koji odgovaraju
odreenim politikim pitanjima
Zemlje mogu da koriste razliite nivoe u rjeavanju istog pitanja
Dogovori postignuti na jednom nivou (npr. multilateralnom) mogu da utiu na druge nivoe
ekonomske diplomatije (plurilateralne ili bilateralne)
Koncept nove ekonomske diplomatije podrazumijeva tri pravca promjene:
1. Promjena uticaja drave na ekonomiju
2. Nove metode djelovanja ekonomske diplomatije
3. Nova uloga preduzea u ekonomskoj diplomatiji
Sloboda robne razmjene dovela je do iezavanja velikog dijela tradicionalnih
instrumenata uticaja drave na ekonomiju
Tako, devizni kursevi se povinuju trinim zakonitostima a ne interesima vlade, u
suprotnom bi vlade mogle dugorono da odravaju nerealne devizne kurseve bez obzira na
stanje izvoza ili uvoza u svojoj zemlji
Savremena ekonomska diplomatija je otvorila mogunost novim metodama djelovanja
Od 1945. do 1960. preovladavali su sporazumi o mjerama u oblasti vanjskoekonomskih odnosa
Nakon 1960., dominantni su meunarodni pregovori iako su drave nastojale da uspostave,
ouvaju i proire ekonomsku saradnju, one su se rukovodile sopstvenim
interesima nastojeu za svoju zemlju izvui to vee ekonomske koristi od saradnje sa drugim
zemljama
Multilateralizam u pregovorima je bio odgovor na neravnotee u meunarodnim ekonomskim
odnosima i saradnji koje su nastale zbog tenje zemalja da
maksimiziraju vlastite koristi od ekonomske saradnje sa ostalim zemljama
Posljednja evolutivna faza metoda ekonomske diplomatije nakon 1985.godine koordinacija
Zemlje su nastojale da, koordinirajui svoje aktivnosti u oblasti ekonomske diplomatije, dou
do dobrih rjeenja koja bi omoguila stabilnosti i proirivanje njihove ekonomske saradnje
U drugoj polovini XX.vijeka, zapoeto kretanje od sporazumijevanja ka meunarodnim
pregovorima i koordinaciji, uz stvaranje novih relacija izmeu
nacionalnih preduzea i drave, novih zadataka i uloga msavremene drave
Nove karakteristike odnosa preduzea i drave
Prioritetni zadaci savremene drave stvaranje uslova za stabilno privreivanje, usaglaeno sa
visokim standardima koje namee meunarodno poslovno okruenje dinamika aktivnosti
privlaenja stranih direktnih investicija, kao i podrka domaih privrednih subjekata u njihovim
internacionalnim poslovnim operacijama
Novo mjesto i uloga preduzea u ekonomskoj diplomatiji
preduzea manje zavisna od svojih drava, a nacionalne mkarakteristike proizvodnje su manje
oigledne
U takvim uslovima, postaju neadekvatni naini tradicionalne dravne podrke preduzeima,
njihovoj internacionalnizaciji i izvoznoj ekspanziji
Odnos prema nacionalnim preduzeima vie se ne zasniva na najboljim nainima podrke sa
stanovita drave, ve sve vie ima znaaja pristup zasnovan na potovanju parametara
ekonomskog uspjeha u meunarodnom poslovanju i njegovog doprinosa nacionalnom blagostanju
14
Promijenjen odnos drave prema preduzeima je uz viestepenost, poveanje broja uesnika
u ekonomskoj diplomatij i uspostavljanje tri kompleksna nivoa aktivnosti etvrti veliki iskorak
klasine u novu ekonomsku diplomatiju
Osavremenjivanjem ekonomska diplomatija je nadivjela prognoze o njenom slomu,
nestajanju i marginalizaciji
Ekonomska diplomatija se nije zadrala na nivou trgovinske diplomatije kao u vrijeme nakon
Prvog svjetskog rata, nego se razvila i osavremenila prerastajui metode,instrumente i ciljeve
klasine ekonomske diplomatije i transformiui se u novu, savremenu ekonomsku diplomatiju
Univerzalizacija ekonomske diplomatije i razvoj odnosa preduzee-drava i pojava novih
aktera vanjskoekonomske aktivnosti pokree dvije pojave:
Drava se liava nekih svojih privilegija, koje su nekada smatrane osnovnim, kao i dijela
aktivnosti koje su neposredno vezane za diplomatiju
Nastupajui proces univerzalizacije doprinosi pojavi progresivnog i degresivnog odgovora
drava na ovaj proces
Progresivni odgovor drave na proces univerzalizacije tri mogua scenarija prilagoavanja
drave
U nekim sluajevima politika mo drave nije jednaka njenoj ekonomskoj snazi neophodnost
optimizacije i redizajniranja makroorganizacionog mehanizma drave
Za sluajeve relativne podudarnosti ekonomske i politike moi zemlje, karakteristino je
dinamino djelovanje u sferi ekonomske diplomatije, savremena
makroorganizacija i prilagoavanje aktivnosti i uloga drave novim realnostima
Ako je izrazitija ekonomska od politike moi jedne drave (tzv.japanski model), ove snage
konvergiraju, ali ne na tetu ekonomske komponente
Retrogradni odgovor drave na proces univerzalizacije
Nacionalna karakteristika proizvodnje nestaje
Politika i ekonomska vlast jedne zemlje nisu vie tako snano vezane zbog
transnacionalizacije proizvodnje
Zbog toga klasina diplomatija nastojei zatititi domaa preduzea, djeluje po zastarjelim
metodama trgovake diplomatije
U takvim uslovima, ekonomska diplomatija predstavlja lani put, ne uvaava promjene u
svijetu, u meunarodnom poslovanju
Internacionalizacija i univerzalizacija otvaraju nove i znaajne mogunosti i izazove svim
uesnicima u meunarodnoj privrednoj saradnji
Ovi i mnogi drugi faktori, pogotovo univerzalizacija, prouzrokovali su promjene i u
diplomatskoj djelatnosti
Promijenili su se ciljevi i uesnici ekonomske diplomatije, to je otvorilo potrebu za
prilagoavanjem drave, njenih institucija i diplomatije novim realnostima
To predstavlja sutina progresivnog pristupa konceptu nove ekonomske diplomatije
EKONOMSKI INSTRUMENTI I ORUJE DIPLOMATIJE
Ekonomski instrumenti diplomatije
Saradnja na relaciji ekonomija diplomatija postoji odavno
Naine i instrumente diplomatskog djelovanja , nova ekonomska diplomatija je najveim
dijelom naslijedila od klasine ekonomske diplomatije
Diplomatija pristupa u pomo ekonomiji, a ekonomija pomae vanjskoj politici
este tenzije izmeu ekonomije i politike ekonomija oduvijek imala ogroman znaaj u svim
sferama ivota
Instrumenti ekonomske aktivnosti pomou kojih jedna zemlja dostie ciljeve visoke politike
Meunarodna trgovina
15
Uloga kreditora
Meunarodno kretanje kapitala
Meunarodna razmjena tehnologije
Strana ulaganja
Meunarodna trgovina omoguava direktan ili indirektan uticaj nacionalnih preduzea matine
zemlje
Uloga kreditora omoguava da sopstvene snage i mogunosti kreditor pretvori u sredstvo
pritiska na zemlju primaoca
Meunarodno kretanje kapitala stvara uslove za poveanje meuzavisnosti nacionalnih
privreda, otvarajui strateke i taktike prostore za pritiske
Meunarodna razmjena tehnologije moe biti izvor moi, osnova primjene stratekog koncepta
kontrolisanog razvoja ili voenja tehnolokih sukoba
Strana ulaganja otvaraju mogunosti uticaja na druge zemlje
Ekonomski instrumenti diplomatije mogu biti upotrijebljeni
U funkciji smanjenja saradnje i poveanja pritiska
U funkciji zbliavanja naroda i drava
Slobodna trgovina znaajan faktor mira
Postoji prirodna harmonija izmeu ekonomskih zakona i razvoja meunarodnih odnosa
slobodna razmjena dovodi do uzajamne zavisnosti drava koja kada dostigne odreeni nivo
doprinosi prevladavanju politikih razlika
U takvim uslovima besmisleno je osvajati nove teritorije ratovima kako bi se proirila trita,
jer diplomatski instrumenti omoguavaju isto na drugi nain
Doprinos ekonomskih instrumenata diplomatije razvoju dobrih odnosa izmeu zemalja:
Racionalne nacije nerado se uputaju u (ekonomsko) ratovanje
Konflikt izmeu drava moe se ublaiti intenzivnim ekonomskim odnosima
Dobiti iz trgovine mogu dati jak podsticaj ograniavanju sukoba
Ekonomsko oruje diplomatije
Ekonomsko oruje diplomatije omoguava koritenje vladi dostizanje njihovih ciljeva
primjenom snanih ekonomskih pritisaka putem prinuda i ucjena, i sredstava kojima se oni vre
Ekonomsko oruje moe biti upotrijebljeno u formi:
Otvorenog neprijateljstva
Sankcije
Ustupci
Necarinske barijere
U smislu otvorenog neprijateljstva, direktno primjenjeno oruje mogu biti carine, izazivajui
konflikt poput carinskog rata; konflikt moe biti dinamiziran uvoenjem
embarga i uspostavljanjem najotrijeg oblike ekonomske blokade
Sankcije ako su opte i bez izuzetaka mogu biti kompleksno oruje; ako su selektivne, onda
omoguavaju izvjesnu selekciju uticaja
Primjena sankcija moe biti nain srenjoronog (ili dugoronog) uruavanja potencijala
neprijatelja u buduem ratnom konfliktu ili nain prinude da, bez rata, drava na koju se
sankcije primjenjuju prihvati zahtjeve koje zagovaraju akteri uvoenja i primjene sanckija
Ustupcima, njihovim odobravanjem, kao ekonomskim orujem diplomatije mogue je djelovati
kroz finansijsku pomo, carinske olakice
Ovo oruje je esto djelotvornije od ostalih, posebno dugorono
Necarinske barijere mogu imati nesvakidanje, neoekivane oblike iako su teoriji objanjeni
glavni pojavni oblici i efekti necarinskih barijera
16
One izmiu meunarodno-pravnoj regulativi, omoguavajui iizbjegavanje odgovornosti onih
koji ih primjenjuju
Krajnja forma dravnog ogranienja vanjske trgovine su ekonomske sankcije, npr.trgovinski
embargo zabrana drave da izvozi u neku zemlju ili da se uvozi iz te ili druge zemlje
Zemlja uvodi embargo po politikim motivima; moe imati multilateralni karakter, naroito
ako se realizue po odlukama UN ili neke ekonomske grupacije ili grupe
zemalja
Ekonomske sankcije se primjenjuju ne samo kao direktan atak, nego i kao indirektna mjera
usmjerena na davanje primjera, zastraivanja ili nanoenje
geoekonomske tete regionu
Embargo esto donosi ekonomsku tetu kako zemlji koja je uvela embargo, tako i zemlji protiv
koje je embargo uveden
Cilj embarga nije dobijanje ekonomske dobiti, nego vrenje pritisaka radi postizanja
odreenih politikih ciljeva
Uspjeh embarga je vei to zemlja koja je uvela embargo ima viu elastinost izvoza
Ako u zemlji protiv koje se uvodi embargo niska elastinost tranje za uvoz, tj.visoka zavisnost
od vanjske trgovine, onda embargo donosi veliku tetu,
posebno ako su sankcije sveobuhvatne
OBJEKTI EKONOMSKE DIPLOMATIJE
Objekti ekonomske diplomatije
Umjesto ekonomskih instrumenata i oruja ekonomske diplomatije, pojedine kole
ekonomske diplomatije (kao npr.ruska kola) se opredjeljuju za specifinu ulogu ekonomskog
faktora u diplomatiji djelujui kroz objekte ekonomske diplomatije u kontekstu stvaranja
meunarodnih pravila igre na meunarodnom
tritu
U tom smislu, kao objekti ekonomske diplomatije najee se navode:
Strane direktne investicije
Svjetsko trite i meunarodna trgovina
Standardni konkurencije
Porezi
Meunarodne institucije
Prema etininu, najvaniji objekt ekonomske diplomatije su strane direktne investicije
SDI poprimaju praktine forme u skladu sa interesom onih koji uestvuju u meunarodnim
operacijama; mogu biti i instrument i oruje ekonomske diplomatije
Zemlja koja djeluje preko stranih direktnih investicija, nastoji da konstruie mehanizam
suzbijanja moguih negativnih efekata po njene nacionalne interese
Svjetsko trite i meunarodna trgovina vanjskoekonomska saradnja i trgovinska politika su
dinamizirali uticaj neekonomskih faktora u obezbjeivanju nacionalnih ekonomskih interesa
Drava kao uesnik u svjetskim privrednim kretanjima, ne kao neposredni akter
meunarodnog biznisa, nego kao faktor koji doprinosi regulaciji svjetskih privrednih kretanja
Na taj nain, meunarodna trgovina postaje objekt ekonomske diplomatije

Novi uesnici u meunarodnoj trgovini i biznisu, naroito TNK, izmijenili su karakteristike
meunarodne trgovine proizvodnja je postala internacionalna, trite
po svojoj prirodi je internacionalno, pa je i biznis postao internacionalan
Dolo je do promjnee u strukturi meunarodne trgovine
17
porast usluga, kao i do pomjeranja i redefiniranja u geografskoj raspodjeli meunarodne
trgovine
Promjene u nainima regulacije meunarodne trgovine implicirale su i drugaije koritenje
instrumenata ekonomske diplomatije
Sa stanovita uspostavljanja standarda konkurencije, kao objekta ekonomske diplomatije,
treba imati u vidu da veina zemalja promjenjuje zakone koji imaju zadatak da implementiraju
nacionalna pravila konkurencije
Radi se o, prije svega, zaitti trita i zatiti mehanizma njegovog funkcionisanja, ouvanju
jednakih uslova za sve na tritu
U tom smislu postoje 2 funkcije ekonomske diplomatije: jedna je usmjerena na primjenu
meunarodnih obaveza od strane zemalja koje su takvu obavezu preuzele, a druga se odnosi na
meunarodnu aktivnost zemlje, a radi uspostavljanja pravila konkurencije na meunarodnom
nivou i njihove primjene u meunarodnom poslovanju
U okviru standarda konkurencije koji se vezuju za odnos drava-meunarodna zajednica,
poseban znaaj imaju porezi kao objekt ekonomske diplomatije
Poreska politika najee uvaava nacionalne, ekonomske potrebe i interese, posebno interese
socijalne politike
Porezi mogu opravdavati odreene politike ili ideoloke platforme
Zemlje u bilateralnoj saradnji sve vie panje posveuju problemu dvostrukog oporezivanja
Problem poreza u ekonomskoj diplomatiji postaje znaajan ukoliko strana preduzea
pokuavaju izbjei porsku obavezu u zemlji domainu kroz neke intrafirmske poslove
U tom sluaju diplomatija igra ulogu kontrolora ili mehanizma protutee
Razlog za visok tretman problema poreza i prisustva stranih kompanija na domaem tritu
vezan je za injenicu da zemlja domain moe biti ekonomski jednako mona ili nekoliko puta
slabija od jedne TNK koja posluje na njenom tritu
Meunarodne institucije, kao objekt ekonomske diplomatije, imaju sve vei znaaj u
meunarodnim odnosima
Iako su bilateralni odnosi bezuslovno vani, multilateralni odnosi preuzimaju primat u
formiranju jedinstvenog pravnog prostora, postizanje jedinstva politikih osnova koje
omoguavaju meunarodno prihvatljive okvire privredne saradnje i usaglaavanje procedura za
rjeavanje sporova na nivou drava ili privrednih subjekata
Najvaniju ulogu imaju meunarodne organizacije UN, WTO, MMF, WB, G8, Meunarodna
trgovinska komora i niz drugih meunarodnih institucija
Dva koncepta koji govore o ulozi ekonomskih faktora u diplomatskom djelovanju
Francuski koncept koji forkusira ekonomske instrumente i oruje (de la Carriere)
Ruski koncept koji naglaava objekte ekonomske diplomatije (etinin)
Francuski koncept
Potencira razliku izmeu savremene ekonomske diplomatije (kroz mikroekonomsku i
makroekonomsku) od upotrebljavanja ekonomskih instrumenata i oruja od strane visoke
politike u funkciji realizacije njenih ciljeva
Filozofija nove ekonomske diplomatije ne odbacuje instrumente, prema ekonomskom oruju
se odnosi sa rezervom, ali i jedne i druge stavlja u kontekst
organizovanog sistema
Razgraniava se ekonomska diplomatija od geoekonomije i ekonomskog ratovanja
Ruski koncept
18
Nastoji da kroz objekte ekonomske diplomatije definie oblasti djelovanja, nain djelovanja,
karakteristike djelovanja ekonomske diplomatije, naglaavajui institucionalizam, odnosno
dravu, i domininatnu ulogu visoke politike u ekonomskoj diplomatiji
Francuski vs ruski koncept
Razvojni dometi nove ekonomske

diplomatije
Sve tri najpoznatije kole ekonomske diplomatije (anglo-amerika, ruska, francuska)
potvruju opravdanost uspostavljanja novog odnosa ekonomske diplomatije i vlasti
Specifinosti pristupa proizilaze iz konceptualnih osnova iz kojih se manje-vie
naglaavaju elementi etatizma u organizaciji i ciljevima ekonomske diplomatije
Razvojni dometi nove ekonomske
diplomatije
U uslovima globalizacije, slabe direktni uticaju drave na aktivnosti izvozno orijentisanih
privrednih subjekata
Mijenjajui svoju ulogu, mijenjaju se i forme uticaja na ekonomiju i podrke drave
nacionalnim privrednim subjektima
U skladu sa tim, dravna vlast se drugaije odnosi prema meunarodnoj ekonomskoj saradnji
Neophodnost sagledavanja odnosa ekonomske diplomatije i vlasti, odnosno, sposobnosti vlasti
da funkcionie u skladu sa ekonomskim izazovima savremenog svijeta
IV UESNICI U EKONOMSKOJDIPLOMATIJI
Novu ekonomsku diplomatiju karakteriu:
Viestepenost
Novi uesnici i institucionalni okviri u kojima oni djeluju
Koordinacija i centralizacija ekonomskodiplomatskih aktivnosti
Uesnici u ekonomskoj diplomatiji
Uesnici u ekonomskoj diplomatiji:
DRAVNI AKTERI (vlast, politike stranke, lokalne i regionalne vlsti, institucije nadzora i
regulacije)
NEDRAVNI AKTERI (interesne grupe iz sfere biznisa, transnacionalni uesnici)
DRAVNI AKTERI U EKONOMSKOJ DIPLOMATIJI
Proces odluivanja, u privatnom i javnom sektoru, je znaajan izazov kreatorima ekonomske
diplomatije
Institucionalni okviri odluivanja u ekonomskoj diplomatiji naizgled su jednostavni
Meutim, postoje znaajne razlike institucionalnih rjeenja karakteristinih za pojedine
ekonomskodiplomatske modele nekada se zemlje
19
opredjeljuju za odreene specifinosti zbog dostignutog nivoa privrednog razvoja, drutvenog
ureenja ili zbog pristupa ekonomskoj diplomatiji
Vlast kao uesnik
Analizirajui vladu i izvrnu vlast, kao uesnike u ekonomskoj diplomatiji, Woolcock ukazuje
na izvrni i zakonodavni segment vlasti
Tenzije koje se javljaju izmeu izvrne i zakonodavne vlasti faktori uticaja na
ekonomsku diplomatiju
Izvrna vlasti, kada doe do nekog (ili nekih) sporazuma koji se tiu ekonomske diplomatije,
ima potrebu da taj (ili te) sporazume zakonodavna vlast ratifikuje
Vlast kao uesnik
Grupe na vlasti definiu ta je to nacionalni interes
Stoga, moe se doi do pojave razliitog shvatanja nacionalnog interesa od strane razliitih
nivoa vlasti, odnosno, promocija vie nacionalnih interesa od strane razliitih grupa koje
konstituiu izvrnu vlast
Definisanje i usaglaavanje nacionalnih interesa, kao polazne osnove aktivnosti drave u
kontekstu ekonomske diplomatije, treba da odraava interese svih slojeva drutva
Vlast kao uesnik
Nekada, potencijalno veliki broj uesnicka treba da usaglase svoje stavove u okviru
ministarstava i drugih segmenata izvrne vlasti
Woolcock saznanje da postoje razliiti interesi i razliiti nivoi nadlenosti vano je za
sagledavanje cjelokupnog problema
Npr. ministri imaju politiku odgovornost, tako da prilikom odluivanja vode rauna o
politikim konotacijama (internim i eksternim), dok su dravni slubenici usredsreeni na
praktine aspekte odluka, posebno njihovog sprovoenja
Vlast kao uesnik
Vanost uloge znanja dravne birokratije u ostvarivanju uticaja u ekonomskoj diplomatiji
Ekonomsko-diplomatska pitanja esto zahtjevaju ekspertska znanja od ljudi koji se njima bave
Znati usaglaavati nacionalne interese u ambijentu razuene izvrne vlasti nije jedini izazov
treba znati usmjeriti aktivnosti i znanja birokrata na novonastajue zahtjeve i prioritete koji
donose promjene u birokratskoj strukturi ili zahtjevaju nova znanja
Vlast kao uesnik
Pregovori u meunarodnom kontekstu uslovljavaju vezu izmeu zakonodavne vlasti i
Ukoliko izvrna vlast pokree pregovaraki proces, a on rezultira sporazumom koji nije
ratifikovan u zemlji, otvaraju se dva ozbiljna problema:
Pitanje domae pozicije izvrne vlasti njenih eksponenata i njihovog kredibiliteta
Pitanje stava kojeg e inostrani partner zauzeti nakon ne-ratifikacije
Vlast kao uesnik
Pregovarai nastoje zakonodavnu vlast upoznati sa ciljevima pregovora i njihovom korelacijom
sa nacionalnim interesima, kako bi se obezbijedila jednostavnija ratifikacija i izbjegli mogui
problemi
Vana dimenzija odnosa ekonomske diplomatije i zakonodavne vlasti je i potreba da
zakonodavna vlast eliminie ili redukuje demokratski deficit u ekonomskoj diplomatiji
Vlast kao uesnik
Ostaje otvoreno pitanje koliko su parlamenti i zakonodavstvo uspjeni u kontrolisanju
Anglo-ameriki autori smatraju da nedostatak potrebnog nivoa odgovornosti u ekonomskoj
diplomatiji treba prevazii ukljuivanjem graanskog drutva i meunarodnih organizacija u
proces ekonomsko-diplomatskog odluivanja
Politike stranke kao uesnik
Politike stranke, u svojstvu uesnika u ekonomskoj diplomatiji djeluju trojako na
proces odluivanja:
20
Prvo, vlada vodi rauna o svom birakom potencijalu, tj. o mogunosti reizbora. Stranka na
vlasti nastoji aktivnosti u ekonomskoj diplomatiji podrediti svojim politikim ciljevima i
interesima, kao i ciljevima promoviranim u izbornim kampanjama. Sa stanovita ekonomske
diplomatije, to je vaan element u procjenjivanju pregovarake pozicije neke vlade
Politike stranke kao uesnik
Drugo, stranke sa jakom partijskom disciplinom obezbjeuju laku ratifikaciju nekog
sporazuma, proisteklog iz pregovora na jednom od nivoa ekonomske diplomatije
Tree, zbog realnog uticaja politikih stranaka, politiari moraju izbalansirati srednjorone i
dugorone efekte (proistekle iz meunarodne saradnje, sporazuma) sa kratkoronom
ekonomskom i politikom cijenom konkretnog sporazuma
Dravna, regionalna i lokalna vlast
Na regionalnom i lokalnom planu niz faktora utiu na ekonomsko-diplomatsko djelovanje
(investicije, lokalna regulativa, ekoloki aspekti) te stoga i na njih mora biti
usmjerena odgovarajua panja
U savremenoj globaliziranoj dravi lokalne i regionalne zajednice se intenzivnije bore za
strane direktne investicije od same drave
Otuda i specifine tenzije na relaciji: dravna, regionalna i lokalna vlast
Ove tenzije mogu biti izvor slabosti za zemlju koja pregovara sa nekom drugom zemljom
Institucije nadzora i regulacije
U ekonomsko-diplomatskoj praksi, sve znaajniju ulogu imaju nezavisne institucije nadzora i
regulacije
Radi se o centralnim bankama, regulatorima finansijskog trita, institucijama za kreaciju i
kontrolu primjene pravila konkurencije, institucijama i organizacijama koje se bave pitanjima
zdrave hrane, odobravanja upotrebe lijekova i njihovog kvaliteta, telekomunikacija i sl.
U nekim sluajevima, ove institucije utiu na rjeenja i u trgovinskoj politici esto su
ukljuene u pregovore, direktno ili indirektno
Woolcock naglaava da u razvijenim zemljama regulatorne agencije najee odraavaju
interes krupnog kapitala, to doprinosi poluprivatizaciji ekonomske diplomatije
Demokratska kontrola predstavlja najvaniju prepreku eskalaciji negativnih efekata koje moe
uzrokovati ova pojava
Demokratski deficit na dugi rok i poluprivatizacija makroekonomske diplomatije
predstavljaju ozbiljno ogranienje i potencijalni izvor znaajnih poremeaja
Moe postojati opasnost od slabe kontrole ili namjerne destrukcije drutvene kontrole, uz
naruavanje principa nepristrasnog rada dravnih institucija, koje utiu na privredni i drutveni
ivot zemlje
Ukoliko ova slabost pone bitno uticati na rad regulatornih agencija, uslijedie
poluprivatizacija nacionalnih interesa, to u konanom vodi u duboke razlike i sve izraenije
konflikte u jednom drutvu
NEDRAVNI AKTERI U EKONOMSKOJ DIPLOMATIJI
Uticaj nedravnih uesnika u ekonomskoj diplomatiji postoji, sve izraeniji i viestrano
usmjeren
Nedravni uesnici ne djeluju iskljuivo u okvirima svoje nacionalne drave, mogu se bitno
razlikovati od zemlje do zemlje u organizacionom smislu i po
ciljevima ali ostaje zajednika karakteristika: tenja za znaajnijom ulogom u ekonomskoj
diplomatiji
Posebno naglaena uloga u anglo-amerikoj koli ekonomske diplomatije
Interesne biznis grupe
Odnos biznisa i politike nije nova pojava novi su naini na koje biznis utie na politika
rjeenja na nacionalnom i globalnom planu
U osnovi, biznis najee utie na politiku direktno, zato se njegov znaaj ne smije zapostaviti
Interesne grupe, proistekle iz svijeta biznisa, nisu rijetkost, niti su male snage i slabog uticaja
21
Interesne grupe iz svijeta biznisa utiu na ekonomsku diplomatiju direktno i indirektno
Biznis utie direktno putem lobiranja (na nivou kompanija) preko udruenja na nivou grane ili
grupacije
Indirektan uticaj ostvaruje se preko odluka koje utiu na karakter trita, njegovu regulaciju
(nivo zatite, izbor instrumenata zatite, otvorenost trita)
Transnacionalni akteri
Razliiti stavovi o transnacionalnim uesnicima u ekonomskoj diplomatiji
Globalizacija, kao proces i kao politika, doprinosi univerzalizaciji uspostavljajui sve manju
razliku izmeu domaeg i stranog
Na taj nain, dolazi do smanjenja teritorijalnih ogranienja, ime se ostvaruju uslovi za
nastajanje transnacionalnih uesnika u ekonomskoj diplomatiji i globalnog graanskog drutva
Faktori nastajanja i razvoja ovih fenomena su: proizvodnja, FDI, meunarodni politiki
procesi, meunarodni biznis i trgovina
1. Globalno graansko drutvo

Novi faktor uticaja na meunarodne odnose i ekonomsku diplomatiju
Savremeno, globalno graansko drutvo ine nevladine organizacije (NVO)
Iako nisu deklarativno na tritu, NVO utiu na politiku zemalja iz kojih potiu, imaju uticaj na
meunarodnom planu, i sposobne su direktno uticati na karakter meunarodnih pregovora ili
sporazume proistekle po tom osnovu
Potroake grupe, grupe za zatitu ivotne sredine i druge organizacije pokreu pitanja
nacionalnog razvoja i njegovog usaglaavanja sa standardima koje namee
nauno-tehniki progres i potreba unapreenja nacionalnog blagostanja
Ruska kola ekonomske diplomatije NVO ne smatra vanim faktorom uticaja na ekonomsku
diplomatiju
Anglo-amerika kola vanost NVO nesumnjiva, poetak politike organizacije van okvira
jedne drave
Nevladine organizacije interveniu u MMF i WTO, trae reviziju liberalne paradigme, odriv
razvoj i odrivu potronju
Dovode u pitanje sisteme vrijednosti na kojima je zasnovana regulacija trita
Mogu uticati na poveanje odgovornosti u ekonomskoj diplomatiji, suzbijanje
demokratskog deficita u odluivanju i veoj transparentnosti meunarodnih pregovora
2. Meunarodni biznis
Postoje razlike u shvatanju o tome kako i u kojim formama meunarodni biznis djeluje u
ekonomskoj diplomatiji
Najznaajniji uesnici iz meunarodnog biznisa su:
Globalne organizacije (npr. Meunarodna trgovinska komora)
Plurateralne organizacije (npr. Savjetodavni odbori pri OECD)
Ciljne organizacije (npr. Svjetski ekonomski forum)
Udruenja na nivou sektora
Transnacionalne kompanije
3. Meunarodne organizacije
Za razliku od nacionalnih uesnika, imaju naglaene meunarodne karakteristike
Raspolau mogunostima interakcije sa nacionalnim uesnicima ekonomske diplomatije
Najvanije karakeristike meunarodnih organizacija su: njihova brojnost i kapaciteti
uticaja na diplomatiju
Karakteristike uticaja meunarodnih organizacija na ekonomsku diplomatiju zasnivaju se na
bipolarnosti samog uticaja:
Na jedan nain utie sama meunarodna organizacija
22
Drugi izvor uticaja ostvaruju pojedinci koji su, iz drava, upueni na rad u meunarodnu
organizaciju
Mogu biti samostalni uesnici u ekonomskoj diplomatiji, te tako uticati na odluke i politiku
nacionalnih vlada
Postoji prostor za uticaj monijih zemalja, preko meunarodnih organizacija, na manje
zemlje, na njihove koncepte i aktivnosti u okviru ekonomske diplomatije
4. Epistemske zajednice
Epistemske zajednice grupa priznatih strunjaka koji posjeduju ekspertska znanja,
kompetentnost i praktine rezultate koji potvruju da posjeduju relevantno
politiko znanje o odreenom pitanju
Znaajno mjesto u definisanju nacionalnih interesa
Analiziraju i lansiraju injenice vane za meunarodne pregovore, posebno kada se odnose na
ekspertska znanja
Doprinose primjeni integrativnih strategija u ekonomskoj diplomatiji
LOBIRANJE
-EVROPSKI SISTEM ORGANIZIRANIH INTERESA
LOBIRANJE
Lobiranje anglosaksonskog porijekla
Potie od britanske parlamentarne tradicije
Lobby od XVII.vijeka predvorje Donjeg doma parlamenta gdje su se parlamentarci nalazili sa
predstavnicima raznih interesnih grupa koji su ih nagovarali ili odvraali od donoenja odluka
Poetkom XIX.vijeka upotrebljava se u SAD za aktivnosti graana i predstavnika interesnih
grupa
Zbog obiaja finansijskog pomaganja i tada preovlaujue korupcije lobiranje poprimilo
negativan prizvuk
Danas u mnogim zemljama regulacija lobistikog djelovanja
LOBIRANJE
Lobiranje legitimno demokratsko nastojanje pojedinaca, interesnih grupa ili vlada da utiu
na oblikovanje javnih politika u nacionalnim ili nadnacionalnim okvirima kako bi postigli
odreene rezultate
Washington najvei lobistiki centar
Brisel drugi po veliini sa oko 15.000 lobista
Rast broja interesnih grupa koje organizirano djeluju u Briselu
odraz procesa proirenja EU i posljedica sve veih efekata EU na odluke od ekonomskog,
politikog i socijalnog znaaja koje se donose u sadanjim i buduim lanicama
iroki spektar lobista od TNK i trgovakih udruenja, konsultatnskih kua, udruenja
poslodavaca, sindikata, NGO, do predstavnika nacionalnih ministarstava i javnih agencija
LOBIRANJE
Istraivanja lobistike scene u EU pokazuju da institucionalna arhitektura oblikovanja politika
u EU presudno utie na organizaciju i artikulaciju interesa
Od posebne vanosti razumijevanje sistema odluivanja i dinamike politikih procesa
Nain kreiranja javnih politika otvara mnoge mogunosti pristupa procesu odluivanja
Danas lobisti u EU djeluju u mnogo sloenijem i zahtjevnijem okruenju
Lobiranje za nacionalne interese u Briselu i prije ulaska u lanstvo EU posebno sloen
zadatak
Za sve koji ele ostvariti uticaj presudno usvajanje temeljnih znanja i vjetina lobiranja
Evropski sistem organiziranih interesa
15.000 lobista
90 miliona prihoda godinje od lobiranja
Razliite kategorije lobistikih grupa
a) Formalno organizovane
b) Pravni status
c) Struktura lanstva
23
d) Ciljevi djelovanja
e) Vrste interesa koje zastupaju
f) Profil aktivnosti koje provode
KATEGORIZACIJA
Najea kategorizacija:
a) Formalne
b) Pojedinani akteri
a) Formalne najbrojniji:
Evropska poslovna (trgovaka) udruenja
Udruenja za promociju javnog interesa
Strukovna interesna udruenja
Sindikati ....
Procjene od 1.500 udruenja:
65% trgovaka i poslovna
20% promocija opteg interesa
15% strukovna interesna udruenja i sindikati
b) Pojedinani akteri
TNK
Uredi nacionalnih udruenja
Predstavnitva regionalnih i lokalnih vlasti
Advokatske kancelarije
Konsultanske kue
Agencije za odnose s javnou
Think tank organizacije
MREA KORPORATIVNIH INTERESA
a) Evropski okrugli sto industrijalaca ERT lobisti za strateka ekonomska
pitanja
- forum vodeih evropskih kompanija, osnovan 1983.godine radi promocije konkurentnosti
b) Savez evropskih udruenja poslodavaca UNICE
- osnovan 1958.godine
- u njegovom sastavu vie grupa, a od posebne vanosti je Grupa za podrku i savjetovanje
- danas glavni socijalni partner u EU
c) Evropsko udruenje obrta MPS UEAPMC
- osnovano 1979.godine i zastupa interese MSP
- okuplja 79 organizacija i pokriva vie od 11 miliona preduzea sa 50 miliona zaposlenih
d) EUROCHAMBRES
- evropsko komorsko udruenje osnovano 1958.godine
- danas predstavlja 43 nacionalne komore kroz mreu 2.000 regionalnih i lokalnih
- 18 miliona preduzea
e) Amerika privredna komora Odbor za EU
-Glavna predstavnika organizacija amerikog poslovnog sektora u Evropi
- Jedan od najvanijih korporativnih lobistikih aktera
- Zadatak:
- Pruiti informacije
- Olakati pristup institucijama u EU
- Promocija doprinosa amerikih kompanija u Evropi
- Posveenost razvoju ciljeva EU
e) Konsultantske kue, agencije za odnose sjavnou, think tank
organizacije
- Slijedile dinamiku jaanja korporativnih lobistikih grupa
- Zadatak:
- Sistematsko praenje rada institucija EU
- Priprema dosjea
24
- Priprema argumenata na bazi nauno strunih studija
- Razvoj komunikacionih strategija
- Agencije za odnose s javnou fokusirane za stvaranje ili promjenu imida njihovih klijenata
- Think tank organizacije kroz jako prisustvo u medijima obezbjeuju snagu lobistikog
djelovanja
f) Sindikati i strukovni organizirani interesi
- Zastupaju specifine interese pojedinih grupa
- Organizirani radniki interesi, sindikati i poljoprivredna udruenja
g) COPA
- Osnovan 1958.godine
- Danas predstavlja vie od 15 miliona ljudi i 30.000 zadruga
Evropska udruenja od opteg znaaja
Evropska udruenja za zatitu potroaa
Evropska udruenja za zatitu okolia
Evropska meusektorska udruenja za socijalna i humanitarna pitanja, zatitu ljudskih prava i
sloboda
KANALI UTICAJA
Nacionalni i evropski kanali uticaja
Evropska komisija rastua institucionalizacija odnosa Komisije i lobistikih grupa
Kanali lobistikog uticaja na Komisiju:
a) Promocija i zagovaranje zakonodavnog prijedloga
b) Uticaj na izmjene ili blokiranje zakonodavnog prijedloga
c) Uticaj na primjenu diskrecionih ovlatenja Komisije
Lobiranje u Evropskom parlamentu
posredstvom:
a)Parlamentarnih odbora
b)Politikih grupa
c)Neformalnih meugrupa koje okupljaju parlamentarce oko podruja za koje pokazuju interes
d)Industrijski forumi europarlamentaraca
Kanali uticaja u Vijeu ministara EU:
Ovisno o sastava (resora):
ECOFIN ekonomija i finansije
Vijee za konkurentnost
Odbor stalnih predstavnika COREPER
Najtee lobiranje u ovoj instituciji
Indirektan uticaj preko nacionalnih kanala
Uticaj posredstvom Glavnog sekretarijata
Uticaj posredstvom zemlje predsjedavajue EU
Ostale institucije EU podruja
uticaja
Ekonomsko socijalno vijee (odbor)
Odbor regija
Niz agencija osnovanih od strane EU
Principi i metode lobiranja
1. Razumijevanje procedura
2. Pravovremeno ukljuivanje
3. Pristup informacijama
4. Lini kontakt
5. Izgradnja koalicija
6. Metodologija lobiranja
KONKURENTNOST EKONOMIJA I EKONOMSKI RAST

Definicija konkurentnosti
25
Veliki broj radova o meunarodnoj konkurentnosti krajem XX i poetkom XXI vijeka
Dio tih strunih elaboracija fokusiran na makro-konkurentnost, dio na mikrokonkurentnost, a u
posljednje vrijeme vie pokuaja objedinjavanja obje kategorije konkurentnosti
Konkurentnost ne moe biti definisana kao sposobnost nacionalne ekonomije da postie
pozitivnu trgovinsku bilansu. Vrlo siromane zemlje su u stanju da to postignu. Trgovinska
bilansa je uslovljena vrijednou dolara, internacionalnim tokovima kapitala, dunikom krizom
i ostalim faktorima koji su slabo povezani sa sposobnosti jedne ekonomije za efikasnu
konkurenciju i stvaranje vieg standarda svih graana (SAD, 1985. godina)
Konkurentnost ekonomije je njena sposobnost da najracionalnije zaposli nacionalne resurse u
skladu sa meunarodnom specijalizacijom i trgovinom, tako da to u krajnjoj instanci dovodi
do rasta realnog dohotka i ivotnog standarda, ali zasnovanog na realnim kategorijama, a ne na
zaduivanju u inostranstvu (B.
Scoot i G. Lodge, 1985.)
Konkurentnost je sposobnost zemlje da proizvede, distribuira i servisira dobra u
meunarodnim okvirima u konkurenciji sa dobrima i uslugama iz drugih zemalja, ali na nain
koji obezbjeuje rast ivotnog standarda (B. Scoot)
Globalna sposobnost nacionalne privrede da izvozi odraz je uspjeha njenih firmi u cjelini,
njihovog dinamizma i sposobnosti da se takmie, ali i da su njihova ponaanja i uspjesi uslovljeni
kompleksnim spletom strukturnih parametara koji karakteriu nacionalnu sredinu u kojoj oni
posluju. (UNCTAD, 1987.)
Ovaj pristup govori o meusobnoj uslovljenosti makro i mikro konkurentnosti
Moe se prihvatiti stav da meunarodna konkurentnost ekonomije jedne zemlje predstavlja
sposobnost realizacije glavnih ciljeva ekonomske politike, posebno rasta dohotka i zaposlenosti
bez nastanka deficita platnog bilansa (J. Fagerberg, 1988. godina)
Najznaajniji doprinos istraivanjima konkurentnosti dao je M. Porter
On naglaava da su promjene u prirodi meunarodne konkurentnosti i sve vea uloga TNK,
dovele u sumnju tradicionalna objanjenja vanjske trgovine
Porterov dijamant
Primarni ekonomski cilj svake zemlje je ostvarenje dugoronog rasta i postizanje to vieg
nivoa ivotnog standarda svojih graana, ali sposobnost da se to postigne ne zavisi od
konkurentnosti ve od produktivnosti sa kojom se resursi zemlje koriste
Porter zakljuuje da je pogreno govoriti o konkurentnosti zemlje u cjelini
U fokusu analize moraju biti konkretni sektori i njihovi ui segmenti
Za Portera, jedini validni koncept konkurentnosti jeste koncept produktivnosti Porterov
dijamant
Porter je identificirao etiri osnovne determinante konkurentnosti koje predstavljaju
kompleksan sistem i koje utiu jedna na drugu
Te determinante ine dijamant nacionalnih prednosti
Determinante dijamanta su:
Faktori proizvodnje
Uslovi tranje
Nivo razvijenosti povezanih i prateih sektora Strategija, struktura i rivalitet firmi
Elementi dijamanta nacionalne konkurentnosti
Strategija firme,
Noviji pristupi konkurentnosti
Konkurentnost je sposobnost nacionalne ekonomije ili pojedine firme da ostvare
proporcionalno vie dobitaka na svjetskom tritu od kokurenata (Svjetski ekonomski forum i
Institut za razvoj menadmenta)
26
Konkurentnost je stepen na kome jedna zemlja moe, pod slobodnim i fer trinim uslovima,
da proizvodi robe i usluge koji mogu da izdre test na meunarodnom tritu, ali tako da
simultano i dugorono odrava i poveava realni dohodak njenih stanovnika (OECD, 1994.)
Noviji pristupi konkurentnosti
Meunarodna konkurentnost je sposobnost nacionalne ekonomije da proizvede novostvorenu
vrijednost i povea nacionalnu dobit (Institut za razvoj menadmenta, 1996.)
Svjetski ekonomski forum WEF koristi dvije definicije konkurentnosti:
Konkurentnost je sposobnost da se ostvaruje dinamian ekonomski rast u dugom roku
Konkurentnost je sposobnost zemlje da ostvaruje visoku produktivnost
Konkurentnosti metodologija WEF
Kao podloga za kvantifikaciju okruenja za mjerenje rasta konkurentnosti, posluio razvojni
model Jefrey-a Sachsa i John McArtura
Ovaj pristup ukljuio tri stuba temelja za ekonomski rast
Makroekonomsko okruenje
Javne institucije
Nivo tehnoloke opremljenosti
Na osnovu ovoga, WEF od 2005. godine primjenjuje metodologiju globalne kompetitivnosti
Apostrofira vanost internacionalne dimenzije rasta
Vana veza produktivnosti i rasta
Integracija produktivnosti i konkurentnosti pojavila se kao grupa faktora uticaja, sastavljena
od devet stubova i od kojih ni jedan pojedinano ne osigurava konkurentnost:
Institucije
Infrastruktura
Makroekonomija
Zdravstvo i osnovno obrazovanje
Visoko obrazovanje i obuka
Efikasnost trita
Tehnoloka raspoloivost
Poslovna sofisticiranost
inovacije
Vanost interakcije svih faktora (komponenti) koje utiu na konkurentnost
Makroekonomska stabilnost od posebne vanosti u svim zemljama i to sa obje svoje dimenzije
vanjskom (odriv platni bilans) i nunutranjom (niska inflacija)
Da institucije trita rada igraju vanu ulogu u stimulisanju zaposlenosti i rasta, ukazali Khan i
Kapsos
Njihovi nalazi od posebne vanosti za konkurentnost postoji jaka
veza zaposlenosti i intenziteta rasta koja nije u suprotnosti sa
produktivnosti i njenim uticajne na konkurentnost
Novi model za WEF indeks globalne konkurentnosti razvio Xavier
Sala i Martin
Ukljuio kvantifikaciju vanih indikatora za konkurentnost u
pojedinim regijama svijeta
Naglaena veza fleksibilnosti trita rada, zaposlenosti, kvaliteta
posla i konkurentnosti
Za trite rada posebno apostrofirana fleksibilnost i sigurnost (novi
pojam flexcurity)
Time je napravljena sinteza ekonomske stabilnosti i strukturnih
prilagoavanja
Politika konkurentnosti pozicionirana kao kljuna strukturna reforma
27
Odakle vanost pojedinih faktora uticaja na ekonomski
rast?
W. Easterly analizirao 2005. godine znaaj okruenja za rast i
konkurentnost i naglasio centralnu ulogu institucija u
raspodjeli drutvenih koristi i sniavanju trokova razvojnih
politika
Simulirao model iz koga su proizale kvantifikacije
indikatora koji se odnose na institucije i efekte vladinih
odluka na poslovni sektor
Obzirom da fizika infrastruktura podstie rast produktivnosti
jednako kao i investicije, WEF ukljuuje kvalitet fizike
infrastrukture u tri komponente:
Energija
Transport
Telekomunikacije
Ovo proizalo iz vanosti infrastrukture za smanjenje trokova,
poveanje efikasnosti i produktivnosti, odnosno, poveanje
konkurentnosti
Kako je tehnologija komplementarna inovacijama, WEF
posebno apostrofira
Njihovu vanost za zemlje sa visokom tehnologijom
kojima predstavljaju jedini izvor odrivog rasta
Neuspjenost strategija sa obiljejem odsustva istraivako
razvojnih projekata
Posebnu panju zasluuje diferenciranje zemlje u zavisnosti
od faza u ekonomskom rastu i profiliranju kljunih podruja
izvora konkurentnosti
Impulsi rastu ovisno od faze ekonomskog rasta
Faktorski voen rast
Efikasnou voen rast
Inovacijama voen rast
WEF ide i korak dalje i utvruje teinu ovih faktora (impulsa) za zemlje u razliitim fazama
rasta
0
Kompetitivnost i WEF
Kompetitivnost podrazumijeva integraciju konkurentnosti i produktivnosti
Konkurentnost skup faktora, politika i institucija koji odreuju nivo produktivnosti
nacionalnih ekonomija
Produktivnost efikasnost upotrebe nacionalnih resursa, a najznaajniji su inovacije i
poduzetnitvo
Cilj kompetitivnosti odriv ekonomski rast u dugom roku
Metodologija WEF novi pristup
- sinteza -
Teorijskih doprinosa pitanjima ekonomskog rasta, bogatstva nacija, produktivnosti, investicija,
faktorske raspoloivosti, geografske lokacije, regionalne orijentacije, specijalizacije.
Makrokonkurentnosti (sposobnost nacionalne ekonomije da postigne odriv razvoj srednji
rok) i mikrokonkurentnosti (sposobnost poslovnog sektora da doprinese blagostanju nacionalne
ekonomije kratki rok)
Ekonomske stabilnosti i strukturnih prilagoavanja
28
Nacionalne i internacionalne dimenzije rasta posebno apostrofirajui vezu produktivnost
ekonomski rast
Statikog i dinamikog pristupa produktivnosti koja je determinirana sposobnou da odri
visok nivo dohotka (rast ekonomskog potencijala)
12 stubova konkurentnosti zemalja u razliitim fazama ekonomske razvijenosti (3+2) i
geografsko regionalne orijentiranosti
GCI Indeks globalne konkurentnosti
Rezultat agregiranja razliitih elemenata u jedan indeks
12 stubova
1. Institucije
2. Infrastruktura
3. Makroekonomska stabilnost
4. Zdravstvo i osnovno obrazovanje
5. Visoko obrazovanje i obuka
6. Efikasnost trita roba
7. Efikasnost trita rada
8. Sofisticiranost trita kapitala
9. Tehnoloka raspoloivost
10.Veliina trita
11.Poslovna sofisticiranost
12.Inovacije
+ 5 regija
1. Evropa i Sjeverna
Amerika
2. Latinska Amerika i
Karibi
3. Azija i Pacifik
4. Srednji Istok i
Sjeverna Afrika
5. Subsaharska Afrika
3 faze
I Faktorski voen rast + tranzicija I u II II Efikasnou
voen rast + tranzicija II u III
III Inovacijama voen rast
29

DIPLOMACIJA

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

DIPLOMACIJA

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

DIPLOMACIJA

II EKONOMSKA DIPLOMATIJA KAO NAUNA DISCIPLINA

Ekonomska vs politika diplomatija

NOVA EKONOMSKA DIPLOMATIJA

Objekti ekonomske diplomatije

Razvojni dometi nove ekonomske

1. Globalno graansko drutvo

KONKURENTNOST EKONOMIJA I EKONOMSKI RAST

Das könnte Ihnen auch gefallen