Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
DiccionariodetrminosclavedeELE
Variedadlingstica
Lavariedadlingsticahacereferenciaaladiversidaddeusosdeunamismalenguasegnla
situacincomunicativa,geogrficaohistricaenqueseempleaysegnelnivelde
conocimientolingsticodequienlautiliza.Aspues,enfuncindelavariablequeinterviene,
sedistinguencuatrotiposdevariedades:lasvariedadesfuncionalesodiafsicas(losregistros
delengua),lasvariedadessocioculturalesodiastrticas(losnivelesdelengua),lasvariedades
geogrficasodiatpicas(losdialectos)ylasvariedadeshistricasodiacrnicas.
DesdelasegundamitaddelsigloXXlosestudiossobrelavariedadlingsticaseponende
relieveenlasdisciplinasque,comolasociolingsticayelanlisisdeldiscurso,incluyenenla
descripcindelalenguafactoresexternosqueexplicansuuso.Estasdisciplinasestablecen
relacionesentrefenmenosinternosalsistema(cuestionesdepronunciacin,lexicologa,
morfosintaxis)yfenmenossocialesysituacionalesdeterminantesparasudescripcin:por
ejemplo,alapocadensidadlxicadelavariedadcoloquialdelalenguaseoponelariquezay
precisindelvocabulariodelavariedadformalescrita.Porsuparte,lalingsticacomparadae
histricadelsigloXIXyahabaabiertouncaminomuyfructferoenelestudiodelas
variedadeshistricasygeogrficas.
Enlostrabajossobrevariacinlingsticaseutilizaeltrminovariedadestndarparadesignar
loqueescomnyneutroenunalengua,estoes,lalenguageneralnomarcadaporfactores
individualesocontextuales.Noobstante,comosehaanunciadoarriba,notodosloshablantes
utilizandelmismomodolalengua:nopronuncianigualunmismofonema,noempleanlas
mismasunidadesparaconstruirunadeterminadaestructurasintctica,escogensignificantes
distintosparatransmitirunmismosignificado,nosiguenlosmismosprocesosdeproduccinde
undiscurso,etc.Estasdiferenciasvienendeterminadasporlascaractersticasparticularesdel
hablantesulugardenacimiento,formacincultural,edad,profesin,etc.yporlas
caractersticasdelcontextodecomunicacinrelacinconelinterlocutor,objetivodel
mensaje,canaldecomunicacin,tiempo,etc..Enfuncindeestascircunstancias,se
diferenciancuatrotiposdevariedadeslingsticas:
1. Lasvariedadesfuncionalesodiafsicas(losregistros)sonlasmodalidadeslingsticas
queseeligendeterminadasporlasituacindecomunicacin.Segnelmedioempleado
(oraloescrito),lamateriaabordada(corrienteodeespecialidad),segnlarelacinque
existaentrelosinterlocutores(desolidaridadojerarqua)ylafuncinperseguida,se
distingueentrediversosregistros:registrocoloquial,formal,familiar,especializado,
elaborado,espontneo,etc.losregistrosespecializadoshansidodenominadostambin
tecnolectos.Entrelasvariedadesfuncionalesodiafsicasseencuentranademslas
jergas(variedadutilizadadentrodeunaprofesindeterminada)ylosargots(variedad
caractersticadeundeterminadogruposocial:argotjuvenil,argotdelhampa,etc.).
2. Lasvariedadessocioculturalesodiastrticas(losniveleslingsticos)sonlasdiferentes
formasdeusarunalenguasegnelniveldeinstruccindelhablanteysuestimahaciael
idioma.Estasvariedadesdelalenguatambinrecibenelnombredesociolectos.Segn
cualseaelgradodedominioqueunhablanteposeedelcdigolingsticoydeldiscurso
sedistinguentresnivelesdelengua:elnivelaltooculto(variedadsocialquese
caracterizaporelusoderecursoslingsticosdiversosyelaborados),elnivelmedio
(variedadconungradomediodeconocimientodelidioma)yelnivelbajoovulgar
(variedadsocialdefinidaporelescasodominiodelalengua).Entrelavariedad
diastrticayladiafsicasedaunadeterminadarelacin,porcuantoestaseve
condicionadaporaquella:unhablantequeposeeunnivelcultodelalenguaesaquelque
escapazdeutilizarelregistromsapropiadoparacadasituacindecomunicacinen
cambio,unhablanteconunnivelvulgarempleasiempredelmismomodoelnicoque
conocelalengua,independientementedelascondicionesdelacomunicacin.Elusode
vulgarismosponedemanifiestoelpocogradodeinstruccinlingsticadeunhablante:
porejemplo,elempleodepalabrasmalformadas([amoto])odeenunciados
ElInstitutoCervantesutilizacookiespropiasydetercerosparafacilitar,mejoraryoptimizarla
experienciadelusuario,pormotivosdeseguridad,yparaconocersushbitosdenavegacin.
agramaticalesrevelandesconocimientodelsistemadelalengua.
Recuerdeque,alutilizarsusservicios,aceptasuavisolegalysupolticadecookies. Aceptar
http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/variedadlinguistica.htm 1/3
23/9/2015 CVC.DiccionariodetrminosclavedeELE.Variedadlingstica.
3. Lasvariedadesgeogrficasodiatpicas(losdialectos)sonlosusoslingsticosquese
empleanenundeterminadoterritorio.Enespaol,losdialectosmeridionales(andaluz,
extremeo,murciano,canario,espaoldeAmrica)presentanrasgoslingsticos
diferenciadosdelasvariedadesregionalesseptentrionales:porejemplo,lacurva
entonacional,elseseoylaaspiracindelahylas,oelusodeunlxicopropiodecada
zonageogrfica.
4. Lasvariedadeshistricasodiacrnicasconstituyenrealizacionesdelalenguaque
caracterizanunadeterminadaetapadesuhistoria.Enlahistoriadelalenguaespaola,
sedistingueentreelespaolarcaico(ss.XXII),elespaolmedieval(ss.XIIIXV),el
espaolclsicoodelSiglodeOro(ss.XVIXVII),elespaolmoderno(ss.XVIIIXIX)yel
espaolactual.
Desdeunpuntodevistaindividual,lavariedadquedefineaunhablanteparticular,encuantoa
suprofesin,edad,sexo,niveldeestudios,procedenciasocialygeogrficaconstituyesu
idiolecto.
Elestatusqueadquierendeterminadosfenmenoslingsticosnotieneporqucoincidirenlos
distintosdialectosovariedadesgeogrficas,nienlasdistintasvariantesdiacrnicas:por
ejemplo,unhecholingsticocomoelquesmo(lasupresindeunapreposicindelantedela
conjuncinque),queenelespaolpeninsularpuedesercategorizadocomovulgarismo(como
unavariantediastrtica),enelespaoldeAmricatieneunestatusdialectal(como
peculiaridadgeogrfica)oinclusodiafsico(realizacincaractersticadelregistrocoloquialde
lalengua)elvoseo,porsuparte,caracterizadeterminadossubdialectosdelespaolde
Amrica,yconstituyealmismotiempounavariedaddiacrnicadelespaolpeninsular.
Endidcticadelalengua,cabeplantearsesobretodoquvariedaddelenguaensearyen
funcindequcriterios.Elestudiodelasdistintasvariedadeslingsticascontribuyeal
desarrollodelacompetenciasociolingsticadelaprendiente.Dominarunalenguanoconsiste
soloenconocersusistemaabstractosinotambinlasdistintasrealizacionesdeestesistema
encadacircunstanciaconcretadeuso.Parallegaradisfrutardeunnivelcultodelalengua
espaolaserequiere,pues,conocersusdistintasvariedadeslingsticas,tantodiafsicascomo
diatpicas,quehacendeellaunalenguadegrancultura.
Otrostrminosrelacionados
AdecuacinCompetenciacomunicativaCompetenciainterculturalCompetenciapragmtica
ConocimientolingsticoEtnografadelacomunicacinPluriculturalidadVariacinlingstica.
Bibliografabsica
LpezMorales,H.(1989).Sociolingstica,Madrid:Gredos.
MorenoFernndez,F.(2000).Quespaolensear.Madrid:Arco/Libros.
MartinPeris,E.(2001).Textos,variedadeslingsticasymodelosdelenguaenenseanzadel
espaolcomolenguaextranjera.Carabela.50,pp.103136.
Bibliografaespecializada
Bernstein,B.(1964).Elaboratedandrestrictedcodes:TheirSocialOriginsandSome
Consequences.EnGumperz,J.J.yHymes,D.(eds.).TheEthnographyofCommunication.
SpecialpublicationoftheAmericanAnthropologist,vol.66,pp.5569.
Coseriu,E.(1981).Losconceptosdedialecto,nivelyestilodelenguayelsentidopropiode
ladialectologa.LingsticaEspaolaActual,III,pp.132.
Gregory,M.yCarroll,S.(1978).Lenguajeysituacin.Variedadesdellenguajeysuscontextos
sociales.Mxico,D.F.:FondodeCulturaEconmica,1986.
CentroVirtualCervantesInstitutoCervantes,19972015.Reservadostodoslosderechos.cvc@cervantes.es
http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/variedadlinguistica.htm 2/3
23/9/2015 CVC.DiccionariodetrminosclavedeELE.Variedadlingstica.
http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/variedadlinguistica.htm 3/3