Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
ProcessodeConhecimento
Processodeconhecimento(parasaberseodireitoexiste).Conhecidotambm
comodireitodecognio:oprocessoquetemporobjetivoatribuirodireito
entrepretensescontestadas.
Processodeconhecimentoumasriedeatosinterligadosecoordenadosao
objetivodeproduziratutelajurisdicionalmedianteojulgamentodapretenso
expostaaojuizcomoemtodoprocessojurisdicional,osatosqueocompem
sorealizadosporsujeitostambminterligadosentresiporumvnculomuito
especialetpico,quearelaojurdicaprocessual.Omaisrelevantedosfatores
queoidentificamediferenciamdasdemaisespciesdeprocessoasentenade
mrito,queseleaptoaproduzireosoutros,no.Ademandaquelhedincio
sempreportadoradapretensoaumbemdavida,aserjulgadaeo
provimentofinalaserdispensadopeloEstadojuizsersempreojulgamentoda
pretensoaobemdavida.Dinamarco,Instituies.
Conceitodeprocesso:oramodacinciajurdicaqueestudaeregulamentao
exerccio,peloEstado,dafunojurisdicional.AlexandreCmaraLies.
Processoinstrumentodejurisdio.
Oprocesso,ento,podeserencaradopeloaspectodosatosquelhedocorpoe
dasrelaesentreeleseigualmentepeloaspectodasrelaesentre
seussujeitos.Cintra,Grinover,DinamarcoTeoriaGeraldoProcesso.
Processovistocomoautos:autossoamaterialidadedosdocumentosondese
corporificamosatosdoprocedimento.
Orenomadodoutrinador,citandoCndidoRangelDinamarco,consideracomoa
maisadequadateoriasobreoprocessoaqueoconsideraumarelaojurdica
complexa:
Afirmamosdefensoresdateoriaqueorasecomentaqueoprocessoseria
formadoporvrioselementoseque,sozinho,nenhumdelesseriacapazde
explicarsuficientementeoqueesseinstitutofundamentaldodireito
processual.Assimqueoprocessoteriaumaspectoextrnseco,exterior,que
seriaoprocedimentorealizadoemcontraditrio.Haveria,porm,umsegundo
aspecto,esteintrnsecoouinterno,equeseriaarelaojurdicaprocessual,ou
seja,arelaoestabelecidaentreossujeitosdoprocesso,eresponsvelpela
existncia,entreeles,devnculoscapazesdegerardeveres,faculdades,poderes,
nus,sujeies.ComomuitobemafirmadoporDinamarco,cadaatoprocessual,
isto,cadaaneldacadeiaqueoprocedimento,realizasenoexercciodeum
poderoufaculdade,ouparaodesencargodeumnus,oquesignificaquea
relaojurdicaquedrazodeseraoprocedimentoporsuavez,cadapoder,
faculdade,nus,dever,stemsentidoenquantotendeafavoreceraproduode
atosquepossibilitaroaconsecuodoobjetivofinal.
ProcessodiferentedeProcedimento:
Oprocedimento,nessequadro,apenasomeioextrnsecopeloqualse
instaura,desenvolveseeterminaoprocessoamanifestaoextrnsecadeste,
asuarealidadefenomenolgicaperceptvel.Anoodeprocesso
essencialmenteteleolgica,porqueelesecaracterizaporsuafinalidadede
exercciodopoder(nocaso,jurisdicional).Anoodeprocedimento
puramenteformal,nopassandodacoordenaodeatosquesesucedem.
Concluise,portanto,queoprocedimento(aspectoformaldoprocesso)omeio
peloqualaleiestampaosatosefrmulasdaordemlegaldoprocesso.Cintra,
Grinover,Dinamarco.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 1/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Aindasobreessadiferena,prelecionaAlexandreCmara:
Assimque,diantedasmaismodernastendncias,deveseroutroosistema
empregadoparadistinguirprocessodeprocedimento.Nosepodenegar,
porm,adistinoentreosdoisfenmenos.Nessestermos,elevandoseem
consideraooconceitodeprocessopormimadotado,possodizerqueprocesso
umaentidadecomplexa,dequeoprocedimentoumdoselementos
formadores.Oprocedimento,comovisto,oaspectoextrnsecodoprocesso.O
processonooprocedimento,masoresultadodasomadediversosfatores,
umdosquaisexatamenteoprocedimento(eosoutrossoocontraditrioea
relaojurdicaprocessual).()Oprocedimentoumdoselementos
formadoresdoprocesso,damesmaformaqueumaovelhaumdoselementos
formadoresdeumrebanho,ouumarvorefrutferaumdoscomponentesdeum
pomar.Nohprocessoondenohouverprocedimento.Masaexistnciade
umprocedimentonosuficienteparaqueexistaumprocesso,sendo
necessriaaexistncia,ainda,deumarelaojurdicaprocessual,almda
instauraodocontraditrioentreossujeitosdareferidarelao.(Grifos
acrescidos).
Hprocedimentoscomunseespeciais.Nossoestudolimitaseanlisedo
procedimentocomum,quesubdivididoem:ordinrio(espciede
procedimentocomumcaracterizadoporumritomaiscompleto,emqueso
obedecidastodasasformalidades,quandoaleinoprescrevaexpressamentea
formaabreviada)sumrio(ritoprocedimentalcaracterizadopelasimplicidade
dosatosjudiciais,peculiaraosprocedimentoscivilepenal)sumarssimo(forma
deprocedimentodesenvolvidocomaceleraodosatos,maisacentuadaqueo
procedimentosumrio,paraprocessamento,julgamentoeexecuodecausas
demenorcomplexidade,cujovalornoultrapasse40vezesovalordosalrio
mnimoatual,LeidosJuizadosEspeciais).
CrisesdoDireito:porCarnelucci.
Crisedecerteza:podeocorreremduaspossibilidades:a)quandonosabese
temodireitob)quandoodireitoreconhecidocomoexistentemasnosesabe
quemoseutitular.
Crisedesatisfao:nohdiscussosobreaexistnciaoutitulardodireito,
apenaspedeseasatisfao,porexemplo,deumttulodecrdito.
Crisedeperigo:humperigonasatisfaododireito,fazendosenecessriaa
tutelajurisdicional.
Sujeitosdoprocesso:
1Conceito:apesardarelaotrplice(autorEstadoru),todaequalquer
pessoaqueintervenhanoprocessosujeitoprocessual.
1.1Sujeitosparciaiseimparciais:sujeitosparciaissoaspartesdoprocesso.
Imparciaisosdemais.
1.2OJUIZ:sujeitoimparcialdoprocesso.
Poderdedireodoprocesso:
Art.125.OjuizdirigiroprocessoconformeasdisposiesdesteCdigo,
competindolhe:
Iassegurarspartesigualdadedetratamento(igualdadesubstancial:
equilibrardiferenas).
IIvelarpelarpidasoluodolitgio(respeitarprazos,darceleridade)
IIIpreveniroureprimirqualqueratocontrriodignidadedaJustia(poder
depolciadojuiz:atosexercidosaolongodoprocesso,comofimdeevitarque
estesofraperturbaes,assegurandoseaordemeodecoroquedevemenvolv
lo)
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 2/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
IVtentar,aqualquertempo,conciliaraspartes.(Reparequeaconciliaono
imposta).
Poderesinstrutrios:atosrelacionadosprova.Ojuiznopodeproduzir
provas.Noentanto,oart.130doCPCpermiteque,emsituaodesupressode
direitosindisponveis,eusandoarazoabilidade,diligencieaproduode
determinadoatoprobatrio,vejamosaredaodoreferidodispositivolegal:
Caberaojuiz,deofcioouarequerimentodaparte,determinarasprovas
necessriasinstruodoprocesso,indeferindoasdilignciasinteisou
meramenteprotelatrias.
Proibiodenegaodejustia:ojuiznopodedeixardejulgarpornenhum
motivo.Oartigo126doCPCtemaseguinteredao:Art.126.Ojuiznoseexime
desentenciaroudespacharalegandolacunaouobscuridadedalei.No
julgamentodalidecaberlheaplicarasnormaslegaisnoashavendo,
recorreranalogia,aoscostumeseaosprincpiosgeraisdodireito.Podese
acrescentartambmajurisprudnciaaoroldepossibilidades.
Recursoequidade:aequidadeusadaapenasnajurisdiovoluntriaeserve
paraamenizarumaleiseveraparaaquelecasoconcretoemtelaedeverser
usadaapenasnoscasosprevistosemlei,ouseja,apenasquandoestapermitir.
Prevenodacoluso:oprocessosimuladoporautoreruparaprejudicar
algum.Nessecasohlitignciademf.Sehouveroutrasinfraes(penais),
encaminhaseaoMinistrioPblicoparaprovidncias.
Apreciaodaprova:nenhumaprovavinculaojuiz.
Art.131.Ojuizapreciarlivrementeaprova,atendendoaosfatose
circunstnciasconstantesdosautos,aindaquenoalegadospelaspartesmas
deverindicar,nasentena,osmotivosqueIheformaramoconvencimento.
Ojuizaprecialivrementemaslimitadopelanecessidadedemotivao.
Impedimentosesuspeies:
Impedimentos
Art.134.defeso(vedado)aojuizexercerassuasfunesnoprocesso
contenciosoouvoluntrio:
Idequeforparte
IIemqueinterveiocomomandatriodaparte,oficioucomoperito,funcionou
comorgodoMinistrioPblico,ouprestoudepoimentocomotestemunha
IIIqueconheceuemprimeirograudejurisdio,tendolheproferidosentena
oudeciso
IVquandoneleestiverpostulando,comoadvogadodaparte,oseucnjugeou
qualquerparenteseu,consangneoouafim,emlinharetaounalinhacolateral
atosegundograu
Vquandocnjuge,parente,consangneoouafim,dealgumadaspartes,em
linharetaou,nacolateral,atoterceirograu
VIquandoforrgodedireooudeadministraodepessoajurdica,parte
nacausa.
Pargrafonico.NocasodonoIV,oimpedimentosseverificaquandoo
advogadojestavaexercendoopatrocniodacausa,porm,vedadoao
advogadopleitearnoprocesso,afimdecriaroimpedimentodojuiz.
Suspeies
Art.135.Reputasefundadaasuspeiodeparcialidadedojuiz,quando:
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 3/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Iamigontimoouinimigocapitaldequalquerdaspartes
IIalgumadaspartesforcredoraoudevedoradojuiz,deseucnjugeoude
parentesdestes,emlinharetaounacolateralatoterceirograu
IIIherdeiropresuntivo,donatrioouempregadordealgumadaspartes
IVreceberddivasantesoudepoisdeiniciadooprocessoaconselharalguma
daspartesacercadoobjetodacausa,ousubministrarmeiosparaatenders
despesasdolitgio
Vinteressadonojulgamentodacausaemfavordeumadaspartes.
Pargrafonico.Poderaindaojuizdeclararsesuspeitopormotivontimo.
Responsabilidadecivildojuiz:
Fazsenecessriodistinguiraresponsabilidadeobjetivadasubjetiva.Naquela,
bastahaverumeloentreoatoeofato.Enquantonesta,deveserprovadaa
culpa,emsentidoamplo,doagente.
importantedemonstrarqueseojuizfossecivilmenteresponsvelpelassuas
decises,seriainimaginveleperigosooexercciodesuafuno.Noentanto,o
juizrespondecivilmentepelosseusatospraticadosdolosamente.Nestecaso,
podehaverpedidodeindenizao,porexemplo,direcionadoaojuiz,maso
Estadotemodeverdeindenizar(eestenotemperigodenosersolvente).
1.3OMinistrioPbliconoProcessoCivil:
Ainstituio:
Conceito:deacordocomaredaodoart.127,caputdaConstituioFederal,o
MinistrioPblicoinstituiopermanente,essencialfunojurisdicionaldo
Estado,incumbindolheadefesadaordemjurdica,doregimedemocrticoedos
interessessociaiseindividuaisindisponveis.
Princpios:art.127,1SoprincpiosinstitucionaisdoMinistrioPblicoa
unidade,aindivisibilidadeeaindependnciafuncional.Porprincpioda
unidade,indivisibilidade,exemplificativamentefalando,querdizerqueum
promotortitulardedeterminadavarapoderesponderporoutravara,no
havendoimpedimentoparaqueissoocorradeformajustificada.Naaopenal
pblica,porexemplo,otitulardaaonoopromotorA,massimo
MinistrioPblicocomorgoestatal.
OMinistrioPbliconojuzocvel:
a)rgoagente:nessecasooMPpartedoprocesso,umavezqueautorda
ao.Ex:aocivilpblicadefesadomeioambiente,dopatrimniopblico.O
MPatuacomodemandante,sendotratadocomopartecomum(art.81doCPC:O
MinistrioPblicoexercerodireitodeaonoscasosprevistosemlei,
cabendolhe,noprocesso,osmesmospoderesenusquespartes),issoapesar
deprazosmaioresparaoreferidorgo.
b)rgointerveniente(custoslegis):humaintervenonoprocesso
alheio.Atuacomosujeitoimparcial,tantoquantoojuizdeveser.
Art.82.CompeteaoMinistrioPblicointervir:
Inascausasemquehinteressesdeincapazes
IInascausasconcernentesaoestadodapessoa,ptriopoder,tutela,curatela,
interdio,casamento,declaraodeausnciaedisposiesdeltimavontade
IIInasaesqueenvolvamlitgioscoletivospelapossedaterraruralenas
demaiscausasemquehinteressepblicoevidenciadopelanaturezadalideou
qualidadedaparte.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 4/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
c)Poderesprocessuais:temtodosospoderesdaspartes,porm,comprazos
prolongados.
Art.83.Intervindocomofiscaldalei,oMinistrioPblico:
Itervistadosautosdepoisdaspartes,sendointimadodetodososatosdo
processo
IIpoderjuntardocumentosecertides,produzirprovaemaudinciae
requerermedidasoudilignciasnecessriasaodescobrimentodaverdade.
PartesdoProcesso:
Conceito:demandanteEstadodemandado.
Relaojurdicamaterial:ex.:humadquirenteeumalienantededeterminado
bem,casohajafrustraoemumadasobrigaeseapartequeteveserdireito
violadopodeentrarcomumaaoexigindoocumprimentodaobrigaooualgo
quecorrespondaaela.Quandoaspartesdarelaomaterialseencaixam
perfeitamentenarelaojurdicaprocessualtemosavisoclssicadepartesdo
processo.Noentanto,comoveremosaseguir,esseconceitoestultrapassado,
dadaapossibilidade,porexemplo,queosindicatotemderepresentarseus
membrosemumaao.Vejamososconceitosdepartes:
1Conceitomaterial:sootitulardedireitoseosujeitodeobrigaesna
relaojurdicamaterial.Importantesalientarquenormasmatriasregulam
condutashumanas,enquantoasnormasprocessuaisregulamasatividadesdos
sujeitosdoprocesso,ouseja,darelaojurdicaprocessual.Esteconceitofoi
superado,umavezquepossveltercomopartealgumquenotitulardo
direito.
2Conceitoprocessual:
a)DeChiovenda:aspartesnoprocessosoaquelequepedeeaqueleemface
dequemsepedeaprestaojurisdicional.
b)DeLiebdman:partesnoprocessosoossujeitosprocessuaisquese
encontrarememcontraditrio(terdireitoaocontraditrio:direitosdodevido
processolegal).Considerandosequespartequemtemdireitoao
contraditrio.
OBS:capacidadeprocessual,capacidadedeserparteelegitimaoprocessual
noseconfundem.
Acapacidadeprocessual,nalinguagemcorrentedadoutrina,significaque
algumpode,idoneamente,instaurarumprocesso,porquemaiorecapaz(art.
7).Alegitimaoprocessualdecorre,outemcomopressupostoacapacidade
processual,manifestandoseaquela,concretamente,noprocesso,emfacedos
fatosalegadoseemqueseembasaaaopropostacorrelatamente,a
legitimaoprocessualpassivaancorasenacapacidadeprocessualdoruese
concretizar,ouseja,haverlegitimaoprocessualpassiva,sesemantivero
ru,efetivamente,comorudoprocesso,igualmenteemfunoeporcausados
fatosalegados.umpressupostoprocessual(subjetivoerespeitantevalidade
doprocesso),que,seinocorrente,dever,sendomanifesto,levaraoprprio
indeferimentodainicial(art.295,II)ou,ento,notendoistoocorrido,
ulteriormentedeverhaveraextinodoprocesso,semresoluodomrito
(art.267,VI).ArrudaAlvim,Manual.
3Legitimao:
Ordinria:hcoincidnciaentreaspartesdarelaomaterialedarelao
processual.Art.6Ningumpoderpleitear,emnomeprprio,direito
alheio,salvoquandoautorizadoporlei.Exemplo:amelegitimadapara
peticionaralimentospelofilhoincapaz.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 5/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Extraordinria:humasubstituioprocessual.Olegitimado
extraordinriosubstitudonoprocesso.Exemplo:representaopelos
sindicatosdetrabalhadores.
4Representaoprocessualdosincapazes:
Qualquerpessoacomcapacidadeparadireitoseobrigaespodeserautorou
ruemumprocesso.Senohcapacidadejurdicanopodeestarsozinhoem
umprocesso,hdeserrepresentado,sejapelospais,tutoroucurador.
Capacidadematerial
Capacidadededireito:existe.
Capacidadedeexerccio:hrepresentaopelosresponsveis(pais,tutor,
curador).
Capacidadeprocessual
Capacidadedeserparte:existe.
Capacidadeprocessual:dorepresentante.
Arepresentao,naesferadoprocessocivil,significaqueoabsolutamente
incapaz,notendocapacidadeprocessualalguma,masexclusivamente
capacidadedeserparte(dadoqueapersonalidadejurdicacapacidadedegozo
noplanodoDireitoMaterial),nopode,processualmente,agiremhiptese
alguma,perse,sejacomoautor,ru,assistente,opoenteetc.
Poressacircunstncia,aordemjurdicaconfereaoutrem,desdelogoe
normalmenteaopaieme,porquedetentoresdopoderfamiliar,odireitode
acionarajurisdio,movendo,emnomedoabsolutamenteincapaz,asaesque
estenopodeprover,oudefendendooemaesquecontraelesejammovidas,
ou,ainda,ingressandocomorepresentantedomenor,naqualidadedeterceiro
intervenientenascausasemqueestetenhainteressejurdicodeagir,integrando,
destaforma,acapacidadeprocessualqueomenornotem,totalmente
(representao),ouatemparcialmente(assistncia).Noentanto,hdeseter
presenteque,emltimaanlise,aomenor,titulardepretensomaterial,que
alcanaroosefeitosjurdicosoriundosdoprocesso,favorveisou
desfavorveis,emquerepresentadoporseupaifaltalhe,contudo,opoderde
acionar,sozinho,ajurisdio,oqualdeferidoaoutrem,emboraesteofaaem
nomedorepresentado.
Jafiguradaassistnciaaquetambmserefereoart.8significa,praticamente,
queoassistidoaparte,comoaindaquetemconjuntamentecomoassistenteo
poderdeagir,ouseja,porquedotadodecapacidadeprocessualatrofiada,o
seupoderdeagiremjuzo,porissomesmo,ficatambmdiminudo.Arruda
Alvim.
Art.13.Verificandoaincapacidadeprocessualouairregularidadeda
representaodaspartes,ojuiz,suspendendooprocesso,marcarprazo
razovelparasersanadoodefeito.Nosendocumpridoodespachodentrodo
prazo,seaprovidnciacouber:
Iaoautor,ojuizdecretaranulidadedoprocesso
IIaoru,reputarserevel
IIIaoterceiro,serexcludodoprocesso.
Quandonohrepresentantelegal:nomeiasecurador
Art.8oOsincapazesserorepresentadosouassistidosporseuspais,tutoresou
curadores,naformadaleicivil.
Art.9oOjuizdarcuradorespecial:
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 6/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Iaoincapaz,senotiverrepresentantelegal,ouseosinteressesdeste
colidiremcomosdaquele
IIaorupreso,bemcomoaorevelcitadoporeditaloucomhoracerta.
Pargrafonico.Nascomarcasondehouverrepresentantejudicialdeincapazes
oudeausentes,aestecompetirafunodecuradorespecial.
5Capacidadeprocessualdaspessoascasadas:
Art.10.Ocnjugesomentenecessitardoconsentimentodooutroparapropor
aesqueversemsobredireitosreaisimobilirios.
1oAmbososcnjugesseronecessariamentecitadosparaasaes:
Iqueversemsobredireitosreaisimobilirios
IIresultantesdefatosquedigamrespeitoaambososcnjugesoudeatos
praticadosporeles
IIIfundadasemdvidascontradaspelomaridoabemdafamlia,mascuja
execuotenhaderecairsobreoprodutodotrabalhodamulherouosseusbens
reservados
IVquetenhamporobjetooreconhecimento,aconstituioouaextinode
nussobreimveisdeumoudeambososcnjuges.
2oNasaespossessrias,aparticipaodocnjugedoautoroudoru
somenteindispensvelnoscasosdecomposseoudeatoporambospraticados.
AprpriaConstituioFederalprescreveumarestriospessoascasadas,qual
seja,anecessidadedeautorizaodocnjugeparabensqueversemsobrebens
imveisdocasal,nocasodeobempertenceraosdois.
Sefornegadaaautorizaoinjustificadamenteporumdoscnjuges,ooutro
podeentrarcomumaaodepedidodesuprimentodeautorizao,autorizao
marital,ouuxria.
6Sucessoprocessual:devese,aprincpio,indagarseodireito
transmissvelounoparaquesepossafalaremsucessoprocessual.Sefor
transmissvel,estarpossibilitadaasucessonoprocesso,casocontrrio,noh
quesefalaremsucessonoprocesso.Exemplosclssicos:
Sehumaaodedivrcioeumadaspartesmorre,aaonovaiser
transmitidaparaosherdeiros,porexemplo.
Ordinariamenteamortenocausaextintivadoprocesso,masde
suasuspenso.Enquantoossucessoresnosehabilitarem(arts.1.055ss.)a
relaoprocessualficasubjetivamenteincompleta,ouseja,permanecemnela
somenteoEstadojuizeoocupantedoplooposto(autorouru,conformeo
caso).Porisso,noseadmiteaprolaodesentenademritonessasituao
(art.266)eamortedaparteportantoumpressuposto,negativoda
admissibilidadedojulgamentodemrito.Dinamarco.
Noentanto,sehouverumaaodecobranadeumadvidaeporexemplo,a
parteautoravemamorrer,osherdeirosterodireitosnessaao.Hdeser
protocoladaumapetiodehabilitaonosautosparaoexercciodesses
direitos.
Desdejconclumosque,seodireitofortransmissvelehouveramortedo
titulardessedireito,mediantepetiodehabilitaonosautoshaversucesso
processual.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 7/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Quandovemafalecerapartenocursodeumprocessoversandodireitos
personalssimoseportantointransmissveis,nohcomoprosseguirno
processoeentoamortedefinitivamenteimpeditivadessejulgamento,
porquenessahipteseoprocessoseextingue(art.267,inc.IX).Dinamarco.
Art.267.Extingueseoprocesso,semresoluodemrito:IXquandoaao
forconsideradaintransmissvelpordisposiolegal.
Obs:nohaversucessonocasodecesso,poisocredortransmiteaterceiroo
direitoadeterminadodbito,noentanto,odevedornoobrigadoaaceitara
substituio.
Constituivciopandectistaarefernciaaaesintransmissveis.A
intransmissibilidadepurofenmenodedireitomaterial,havendodireitose
obrigaestransmissveisouintransmissveis.Nateoriadaaomanifestase
apenasumrelevantereflexodaintransmissibilidade,queailegitimidadead
causamexclusivadotitular.Dinamarco.
7OADVOGADO:
Observaoprimordialaserfeitaqueoadvogadonosubordinadoaojuiz
ouaopromotor.
Ocontratoestabelecidoentreoadvogadoeoclientecontratodemeio,no
pode,nemfariasentido,estabelecerumcontratoderesultado,umavezqueeste
dependerdoentendimentodoEstadojuiz.
Oadvogado,segundoaConstituioFederalde88(art.133)indispensvel
administraodajustia,sendoinviolvelporseusatosemanifestaesno
exercciodaprofisso,noslimitesdalei.
Oadvogadopossuicapacidadepostulatriaderequerer,peticionaremjuzo.O
advogadopodeadvogaremcausaprpriaespoderserdispensadonas
seguintessituaes:a)nascausasdoJuizadoEspecialquesejamdevalorigualou
inferiora20salriosmnimosb)quandoforhabeascorpusdepessoamaiore
capaz.
Aligaoentreoadvogadoeoclienteatravsdeumcontratoparticular:
ummandatoadjudicia:(paraoprocesso).Aprocuraoinstrumentodo
mandato.Aprocuraopodeseradjudicia(quandoestabelecepoderesapenas
paraatuaremdeterminadoprocesso),ouextrajudicia(paraalmdosatos
processuais,foradoprocessojudicial,aexemplodosprocessosadministrativos
paraalmdarepresentaoperanteoPoderJudicirioemprocesso
determinado).
Hdoistiposdehonorriosadvocatcios:
Honorrioscontratuais:soosdevidamenteacordadosentreoadvogadoe
oclienteepostosnocontratoassinadoporeste.
Honorriossucumbenciais:sooshonorriosqueovencedorrecebedo
vencido.
Art.20.Asentenacondenarovencidoapagaraovencedorasdespesasque
antecipoueoshonorriosadvocatcios.Estaverbahonorriaserdevida,
tambm,noscasosemqueoadvogadofuncionaremcausaprpria.
1Ojuiz,aodecidirqualquerincidenteourecurso,condenarnasdespesaso
vencido.
2Asdespesasabrangemnosascustasdosatosdoprocesso,comotambm
aindenizaodeviagem,diriadetestemunhaeremuneraodoassistente
tcnico.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 8/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
3Oshonorriosserofixadosentreomnimodedezporcento(10%)eo
mximodevinteporcento(20%)sobreovalordacondenao,atendidos:
a)ograudezelodoprofissional
b)olugardeprestaodoservio
c)anaturezaeimportnciadacausa,otrabalhorealizadopeloadvogadoeo
tempoexigidoparaoseuservio.
4oNascausasdepequenovalor,nasdevalorinestimvel,naquelasemqueno
houvercondenaoouforvencidaaFazendaPblica,enasexecues,
embargadasouno,oshonorriosserofixadosconsoanteapreciaoeqitativa
dojuiz,atendidasasnormasdasalneasa,becdopargrafoanterior.
5oNasaesdeindenizaoporatoilcitocontrapessoa,ovalorda
condenaoserasomadasprestaesvencidascomocapitalnecessrioa
produzirarendacorrespondentesprestaesvincendas(art.602),podendo
estasserpagas,tambmmensalmente,naformado2odoreferidoart.602,
inclusiveemconsignaonafolhadepagamentosdodevedor.
Nohresponsabilidadeprocessualparaoadvogado,apenascivil.
ANEXOCOMESQUEMADEATOSPROCESSUAIS
AtosProcessuais:
Preliminarmente,necessriofazerumadistinoentreaclassificaodefatos
jurdicosenojurdicosfatoseatosjurdicos.
Fatossoquaisqueracontecimentosdomundoexterior,logo,fatosno
jurdicossoacontecimentosdomundoexteriorjuridicamenteirrelevantes,que
nointeressamaoDireitoenquantofatosjurdicossoaquelesqueproduzem
consequnciasjurdicasrelevantes.
Osfatosjurdicosestosubdivididosemfatosjurdicosstricto
sensu(quandonohumacondutahumana),eematosjurdicos(quandoh
umacondutahumanadirigidanarealizaodaqueleato).
Osatosjurdicos,porsuavez,estodivididosemmateriais(reguladopelasleis
materiais),eprocessuais(atospraticadosemjuzo).
Trataremosdessesatosprocessuaisquesodefinidoscomoosatosquetm
consequnciaimediataaconstituio,aconservao,odesenvolvimento,a
modificaoouaextinodeumprocesso.Chiovenda.
Classificaodosatosprocessuais:
Atosdojuiz:
Art.162.Osatosdojuizconsistiroemsentenas,decisesinterlocutriase
despachos.
1oSentenaoatodojuizqueimplicaalgumadassituaesprevistasnosarts.
267e269destaLei.
2oDecisointerlocutriaoatopeloqualojuiz,nocursodoprocesso,resolve
questoincidente.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 9/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
3oSodespachostodososdemaisatosdojuizpraticadosnoprocesso,de
ofcioouarequerimentodaparte,acujorespeitoaleinoestabeleceoutra
forma.
4oOsatosmeramenteordinatrios,comoajuntadaeavistaobrigatria,
independemdedespacho,devendoserpraticadosdeofciopeloservidore
revistospelojuizquandonecessrios.
De1grau:juzesde1instncia.
Despachos:soatosqueimpulsionamoprocessoeincapazesdecausar
prejuzo,umavezquetocaoprocessoprafrente.Setiverpotencialidade
decausarprejuzo,deciso.
Sentenas:
Obs:emumprocessohadiscussoemtornodeumaquesto,nessaquestoh
umpontocontrovertido(Carnelucci),essepontocontrovertidonadamaisquea
alegaodapartepromovente,porexemplo,credoradedeterminadovalorea
contestaodapartepromovidadequeaquelaalegaonocorresponde
realidadedosfatos,ouseja,quenodvida,obrigaoexistenteentreelas.No
entanto,seapartepromovidareconheceaexistnciadareferidadvidamasaduz
queovaloroutro,hpontoincontrovertidoapenasquantoaovalor,masno
maissobreaexistnciaounodadvida.Pontocontrovertido,portanto,um
pontoalegadoecontestadonalide.
Diversassoasdecisesdentrodoprocesso,porm,nemtodasdizemrespeito
aomritodoprocesso,sovriasasquestesparalelasouincidentais.
Omritodoprocessodizrespeitoaopedidofeitonainicial.
Porissoafirmamosqueassentenasestoligadasaomritodoprocesso.
Enquantoasdecisesinterlocutriasnoadentramnomritodoprocesso,mas
apenasemquestesincidentaisaele.
Asentenachamadadefinitivaquandohdecisocomresoluodemrito,
julgandoprocedenteouimprocedenteaao.Fazcoisajulgadaformalematerial
Art.269.Haverresoluodemrito:
Iquandoojuizacolherourejeitaropedidodoautor
IIquandoorureconheceraprocednciadopedido
IIIquandoaspartestransigirem
IVquandoojuizpronunciaradecadnciaouaprescrio
Vquandooautorrenunciaraodireitosobrequesefundaaao.
Asentenaserterminativaquandonohouverresoluodomrito.Algo
impedeojulgamentodademanda.
Art.267.Extingueseoprocesso,semresoluodemrito:
Iquandoojuizindeferirapetioinicial
Ilquandoficarparadodurantemaisde1(um)anoporneglignciadaspartes
IIIquando,pornopromoverosatosedilignciasqueIhecompetir,oautor
abandonaracausapormaisde30(trinta)dias
IVquandoseverificaraausnciadepressupostosdeconstituioede
desenvolvimentovlidoeregulardoprocesso
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 10/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Vquandoojuizacolheraalegaodeperempo,litispendnciaoudecoisa
julgada
()
De2Grau/Deinstnciassuperiores:
Acrdotodadecisodecolegiado(noprecisadeunanimidade).
Decisesmonocrticas:decisodeumnicomembrodergocolegiadoem
casosexcepcionais,comodeurgncia,frias,etc.
Reputaseimportantecitaraclassificaoqueadoutrinaatribuiaosatosdojuiz,
emabreviadasntese,citandoAlexandreCmara,osatosdojuizpodem
serprovimentos(oupronunciamentos)eatosreais(oumateriais):
Denominaseprovimentoaosatospelosquaisojuizsemanifestanoprocesso,
osseuspronunciamentos.Sodetrstipos:sentena,decisointerlocutriae
despacho.
Sentenaatopeloqualojuizpefimaoseuofciodejulgar,resolvendoouno
omritodacausa.Decisointerlocutriaatopeloqual,nocursodoprocesso,o
juizresolvequestoincidente(art.162,2,CPC),comooprovimentoque
decideaexceodeincompetnciaouaimpugnaoaovalordacausa.Porfim,
despachossoosprovimentosjudiciaisdestitudosdequalquercontedo
decisrio,comooatoquedeterminaaremessadosautosaocontadorjudicial,ou
oqueabrevistaspartesparasemanifestaremsobreolaudopericial.
Atosdosauxiliaresdajustia:osatosdosauxiliaresdajustiapodemser
demovimentao(comootermodeaberturadevistaeotermodeconcluso),
dedocumentao(comoacertidoeotermodejuntada)edeexecuo(comoa
citaoeapercia).AlexandreCmara.
Obs:vero4doart.162doCPC.
Atosdaspartes:sochamadosatosdaspartesosquedovidasituao
jurdicaprocessual,querdizer,osquecriam,modificamouextinguema
perspectivas,possibilidadeseconseqnciasprocessuais,oualiberaodestas.
Osatosdaspartessoatosjurdicos,isto,detranscendnciajurdica.James
Goldschmidt.
Atospostulatrios:soosrequerimentos,ospedidosdirecionadosaojuiz.
soosquetmporfinalidadeumaresoluojudicialdedeterminado
contedo,medianteinflunciaspsquicasexercidassobreojuiz.James
Goldschmidt.Pedidoomritodacausa,requerimentoconcernenteaum
aspectoprocessual,ouseja,acitaododemandadopraintegrararelao
processual.
Atosinstrutrios:deveseligarideiadeprovas.Logo,soatospraticados
pelaspartesparaaproduoecolheitadeprovas.Soosquetempor
finalidadeconvencerojulgadordaverdade,preparandooparadecidir.()
reconhecendoseduasespciesdeatosinstutrios:asalegaes,
manifestaesaduzidasemdefesadointeressedeumououtradaspartes,
comoasustentaooralnojulgamentodeumrecurso,osmemoriais,e
mesmoasalegaescontidasnapetioinicialenacontestao,eosatos
probatrios,atosdeproduodeprovapraticadospelaspartes,comoa
confissoeodepoimentopessoal.AlexandreCmara.
Dispositivos:sodeclaraesdevontadedestinadasadispordatutela
jurisdicional.Podemserunilaterais,quandopraticadosporapenasumadas
partes,comooreconhecimentodopedido,arennciapretensooua
desistnciadaao,econcordantes,praticadosporambasaspartes,comoa
transaoeaconvenoprasuspensodoprocesso.AlexandreCmara.
Atosreais:caracterizamsepeloseuaspectomaterial,nosendoatosde
postulao,propriamenteditos.Ex:pagamentodecustasprocessuais.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 11/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Formasdosatosprocessuais:
Modosdosatosprocessuais:soprincpiosreguladoresdosatosprocessuais.
(porAlexandreCmara)
Princpiodaliberdadedasformas:
Art.154.Osatosetermosprocessuaisnodependemdeformadeterminada
senoquandoaleiexpressamenteaexigir,reputandosevlidososque,
realizadosdeoutromodo,Ihepreenchamafinalidadeessencial.
Pargrafonico.Ostribunais,nombitodarespectivajurisdio,podero
disciplinaraprticaeacomunicaooficialdosatosprocessuaispormeios
eletrnicos,atendidososrequisitosdeautenticidade,integridade,validade
jurdicaeinteroperabilidadedaInfraEstruturadeChavesPblicasBrasileira
ICPBrasil
Aregrageralqueosatosprocessuaistmformalivre,ouseja,nodependem
deformadeterminada,anoserquealeiassimodetermine.
Emoutraspalavras,segundoesseprincpio,asregraqueosatosprocessuais
sejamnosolenes,noestandosubmetidos,emlinhadeprincpio,aformas
sacramentais,ouseja,aexignciasformaisparaasuavalidade.Asolenidadea
exceo,edependedeexpressaprevisolegal.
Princpiodainstrumentalidadedasformas:determinaesteprincpioqueos
atosprocessuaissolenes,tendosidopraticadossemobservnciadas
formalidadesimpostasporlei,aindaassimserovlidos,desdequeatinjam
suafinalidadeessencial.Valorizase,assim,ocontedodoato,em
detrimentodesuaforma,oquesefazmesmonosatossolenes.
Aformaimportante,masmaisimportanteoseucontedo.Sehexignciade
formaparadeterminadoatoeestepraticadosemobservnciadaquela,
masatingesuafinalidade,nohquesefalaremanulaodesseato.
Princpiodapublicidade:Osatosprocessuaissopblicos,salvoaqueles
queemrazodointeressepblico,oupararesguardaralguminteresse
particularrelevantedevamserrealizadosemsegredodejustia.Aregra,
portanto,apublicidade.
Art.155.Osatosprocessuaissopblicos.Correm,todavia,emsegredode
justiaosprocessos:
Iemqueoexigirointeressepblico
Ilquedizemrespeitoacasamento,filiao,separaodoscnjuges,converso
destaemdivrcio,alimentoseguardademenores.
Pargrafonico.Odireitodeconsultarosautosedepedircertidesdeseusatos
restritosparteseaseusprocuradores.Oterceiro,quedemonstrarinteresse
jurdico,poderequereraojuizcertidododispositivodasentena,bemcomode
inventrioepartilharesultantedodesquite.
Usoobrigatriodovernculo:vernculoalnguanacionaldecadapovo.
Logo,spoder,noBrasil,serutilizadaalnguaportuguesaparaaprtica
dosatosprocessuais(podeserjuntadodocumentoemlnguaestrangeira,
massedevidamentetraduzido,bemcomoodepoimentodeestrangeiroem
outralngua).Podemserutilizadasexpressesemlatim,porexemplo.
Princpiodadocumentao:osatosdevemserpraticadosporescritoou,se
oral,reduzidosatermoescrito.possveladocumentaoemoutraforma
quenoescrita,comoumvdeoougravao.
Tempodosatosprocessuais:
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 12/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Art.172.Osatosprocessuaisrealizarseoemdiasteis,das6(seis)s20
(vinte)horas.
1oSero,todavia,concludosdepoisdas20(vinte)horasosatosiniciados
antes,quandooadiamentoprejudicaradilignciaoucausargravedano.
2oAcitaoeapenhorapodero,emcasosexcepcionais,emediante
autorizaoexpressadojuiz,realizarseemdomingoseferiados,ounosdias
teis,foradohorrioestabelecidonesteartigo,observadoodispostonoart.5o,
incisoXl,daConstituioFederal.
3oQuandooatotiverqueserpraticadoemdeterminadoprazo,pormeiode
petio,estadeverserapresentadanoprotocolo,dentrodohorriode
expediente,nostermosdaleideorganizaojudicirialocal.
Comoregra,essesprazosdoart.172devemsercumprido,masno
absoluto,massimrelativo,umavezque,paraevitarperecimentodedireito,
podehaverexceotantoquantoaodiacomoaohorrio,devidoa
importncia.
Lugardosatosprocessuais:
1.176.Osatosprocessuaisrealizamsedeordinrionasededojuzo.Podem,
todavia,efetuarseemoutrolugar,emrazodedeferncia,deinteresseda
justia,oudeobstculoargidopelointeressadoeacolhidopelojuiz.
Quantoaolugardosatosprocessuais,este,viaderegra,asededojuzo(art.
176doCPC).Atosh,porm,quesopraticadosemlugardiverso,sejapor
absolutanecessidade(comofazer,porexemplo,umapercianumimvelseno
indoaoprprioprdio?),sejapordeferncia(comonoscasosprevistosnoart.
411doCPC,emqueseverificaqueosocupantesdecertasfunesrelevantes,
comoaPresidnciadaRepblica,soinquiridosemsuasresidnciasounolugar
ondeexerceremsuasfunes),sejacomofimdetornarmaisefetivooato,
permitindoqueelealcancemelhoresresultados(assim,porexemplo,podese
realizarumaaudinciaemaopossessriaemimvelvizinhoquelecuja
possesecontroverte).AlexandreCmara.
Comunicaodosatosprocessuais:
umadascondiesparaoexercciodaampladefesa.
Nenhumdocumentojuntadoouretiradodosautosdoprocessosem
conhecimentodaspartes.
Citao:,semdvida,omaisimportanteatofeitoumanicavezeaoru(se
forem30rus,sero30citaes,umaparacadaum).
atopeloqualorgojudicialcomunicaaalgumsuacondioderuno
processoesuapossibilidadedeapresentardefesa.
Omandadodecitaoumaordemexpedidapelojuizquedeveconstar:a)
nomedojuzob)nomedoru(ocitando,enquantonoforcitadono
ru)c)informaessobreocaso(tipodeao,quemoautor)d)cpia
dainicial.
Art.225.Omandado,queooficialdejustiativerdecumprir,deverconter
Iosnomesdoautoredoru,bemcomoosrespectivosdomicliosou
residncias
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 13/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
IIofimdacitao,comtodasasespecificaesconstantesdapetioinicial,
bemcomoaadvertnciaaqueserefereoart.285,segundaparte,seolitgio
versarsobredireitosdisponveis
IIIacominao,sehouver
IVodia,horaelugardocomparecimento
Vacpiadodespacho
VIoprazoparadefesa
VIIaassinaturadoescrivoeadeclaraodequeosubscreveporordemdo
juiz.
Pargrafonico.Omandadopoderserembreverelatrio,quandooautor
entregaremcartrio,comapetioinicial,tantascpiasdestaquantosforemos
ruscasoemqueascpias,depoisdeconferidascomooriginal,faroparte
integrantedomandado.
Formasdecitao:citavase,preferencialmente,pelooficialdejustia.
Formasreais:(verdadeiramenteaconteceu)
Correio:ummeiomaisrpidoemenoscustoso.Noentanto,ocarteirono
temautoridadedeadentrarnoscondomniosparacumpriremesses
mandados,sendovlidososqueforementreguesaumfuncionriodo
condomnio.Acorrespondnciaentregueaofuncionriodocondomniodo
citandopresumeseentregue(cabendo,seforocaso,onusdeprovaro
contrrioquemoalega).
Oficialdejustia:meiomaisdemoradoecustoso(atmesmoporvciosde
corrupo).hojereservadoadeterminadasaes,comoasdefamlia
(alimentos,separao,etc.)quandooruforoPoderPblico(Unio),etc.
Oautorpoderpedir,nasuapetioinicialqueacitaosejafeitaporoficial
dejustia.
Formasfictas:
Comhoracerta:podeacorrerasituaoemqueooficialencontre
obstculosparacumpriracitao.Casoooficialnosejaatendidoe
havendomotivosdesuspeiodeocultao,ouseja,havendosuspeitade
queodesejodoalvodacitaodenoatendlo,eocorrendoessasituao
portrsvezes,ooficialchamartestemunhasemarcarumhorriopara
revisitloeefetuaracitao,se,noentanto,mesmodepoisdemarcadoo
horrio,apessoanoaparecer,considerarsecitado.
Edital:comumenteutilizadoquandooendereodapessoadesconhecido.
Podeocorreremduashipteses:a)Imediata(quandonapetioinicialo
autoradmitequedesconheceoendereododemandadonestecaso,caber
aoautorarcarcomascustasdapublicaoemjornaldegrandepublicao
ounodiriodajustia)b)Subsidiria(oautorinformaoendereodo
demandado,masolocalnoencontrado,ouorununcaresidiuali,enfim,
adiferenaprincipalqueoendereoinformadopeloautor,masno
encontradonestecaso,oARdevolvido,oautorintimadoarequereroque
acharconveniente,comosolicitarapublicaoporedital).
OBS:Quandoacitaoforficta,ojuizdarcuradorespecial(adlitem),conforme
oart.9,II.
Art.217.Nosefar,porm,acitao,salvoparaevitaroperecimentodo
direito:
Iaquemestiverassistindoaqualqueratodecultoreligioso
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 14/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
IIaocnjugeouaqualquerparentedomorto,consangneoouafim,emlinha
reta,ounalinhacolateralemsegundograu,nodiadofalecimentoenos7(sete)
diasseguintes
IIIaosnoivos,nos3(trs)primeirosdiasdebodas
IVaosdoentes,enquantograveoseuestado.
Intimao:atogeraldecomunicaoprocessualfeitaaosadvogados(na
condiodeprocuradores).feitaparatodososdemaisatosdoprocessoatravs
depublicaonoDiriodaJustia.
Notificao:nohmaisprevisoparaelanoCdigodeProcessoCivil,apenas
emleisextravagantes(aleidoMSfalaemnotificaodaautoridadecoatora,o
queequivale,nessecaso,citao).Intimavaseparaatosjocorridos
enotificavaseparaatosfuturos.
Nulidadesprocessuais:
1Diferenaentreatoinexistenteeatonulo:
Oinstrumentomenosimportantequeocontedo,pormelasnodevemser
absolutamenteabandonadas.
Detoimportante,hprevisodeanulaoinclusivedeumprocessointeiropor
desrespeitosformasprocessuais,adependersetipodesituao.
Aformaimportante!Emboraimportante,notudo.
UmjuizdeumavaraquenosejadeFamlia(10VC),julgaumaaode
divrcio,caracterizaumvcioestevciopodecausarumanulidade.Noentanto,
compareasituaocomadeaaoserjulgadaporumnojuiz:umimpostor
julgaumaaodedivrcio.Oatoinexistenteporquequemjulgounotinha
jurisdio.Nocasodeserjulgadoporumjuizincompetente,hjurisdio,mas
nocompetncia,logooatoexiste.Pormasentenadeumnojuiznoexiste!
Umacoisaojuizda10VaraCveljulgaraodesuaincompetncia,asentena
viciada,masexiste,umavezquefoiproferidaporumfalsojuizoutracoisaa
sentenaproferidaporumanojuiz(anoniudice),essasentenanoexiste,
existecomofato,masnojuridicamente.
Spodeserviciadooatoseexistir.
Distinoentreseusefeitos:
erradodizerqueoatonulonoproduzefeitos,oqueocorreseningum
protestaresseato?
Oquenoexistequenoproduzefeitos.
Aspessoasseparadasporessenojuiznuncasesepararamnuncahouve
divrcio.
Quodnullusestnullumproduciteffectum:oqueinexistentenoproduz
efeitos.
Senoexistenoproduzefeitonenhum.
Masseexiste,pormdeformaviciada,produzefeitosatquesejadesfeito.Se
nofordesfeito,continuarproduzindoefeitos.
Oatoquenoexistenoprecisaserdesfeito,bastadeclarar.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 15/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Distinoquantoaopropostaparasuaimpugnao:
Nulidade:aodesconstitutiva(desfazeroato)
Inexistncia:aodeclaratria.
2Princpiosrelativossnulidadesprocessuais:ssefaladenulidadedeatos
existentes.
2.1Transcendnciaimportncia:(pasnullitsarsgrief:nohnulidadesem
prejuzo)
Noseanulaumatoprocessualsemquesejaprovadoumprejuzoreal.Ex:na
aodedivrcioacitaodeveserfeitaporoficialdejustia,noentanto,por
erro,foienviadoporcorrespondncia.Osujeitosedefendeu,eoprocesso
transcorreudemaneiranormal:oatofoirealizadonormalmente.Nohouve
prejuzo.Ex:seoMPnoforchamadoaoprocessoquedeveriaserchamadoeo
juizprofereasentenademodofavorvelaquemoMPdefenderia.Nohque
sefalaremanulaosenohouveprejuzo.
2.2Princpiodainstrumentalidadedasformas:
1.244.Quandoaleiprescreverdeterminadaforma,semcominaode
nulidade,ojuizconsiderarvlidooatose,realizadodeoutromodo,Ihe
alcanarafinalidade.
Art.250.Oerrodeformadoprocessoacarretaunicamenteaanulaodosatos
quenopossamseraproveitados,devendopraticarseosqueforemnecessrios,
afimdeseobservarem,quantopossvel,asprescrieslegais.
Pargrafonico.Darseoaproveitamentodosatospraticados,desdequeno
resulteprejuzodefesa.
Seafinalidadedoatoalcanada,oatonoseranulado.
Deveseanularoquedeveseranulado,devese,tambm,salvaroquepossvel
salvardepartesquepossamseraproveitadas.Sederprasalvaralgumato,
deverseraprveitado.
Estligado,intimamente
2.3EconomiaProcessual:seaoitivadeumatestemunhapresenciadapor
outraquenodeveria,nosedeveanulartodooatoprocessualdeuma
audincia,apenasaquelaoitivaviciada.(Umapessoanovaisersacrificada
porquehumdefeitonoseubrao).
Art.248.Anuladooato,reputamsedenenhumefeitotodosossubseqentes,
quedeledependamtodavia,anulidadedeumapartedoatonoprejudicaras
outras,quedelasejamindependentes.
Art.249.Ojuiz,aopronunciaranulidade,declararqueatossoatingidos,
ordenandoasprovidnciasnecessrias,afimdequesejamrepetidos,ou
retificados.
1oOatonoserepetirnemseIhesuprirafaltaquandonoprejudicara
parte.
2oQuandopuderdecidirdomritoafavordaparteaquemaproveitea
declaraodanulidade,ojuiznoapronunciarnemmandarrepetiroato,ou
suprirlheafalta.
Ex:napetioinicialoautordiz,dolosamente,desconheceroendereodorue
solicitaacitaoporedital(dedifcilconhecimento),passandooprazopara
contestaosemmanifestao,nohavendocontestao,ojuizdecretaarevelia
(ausnciadecontestao:presumindocomoverdadeiroosfatosditos).Leva
derrotaporpresunoojuiznomeiaocurador,haveraudincia,as
testemunhasdoautorfalaroehaversentenaafavordoautor.Proferidaa
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 16/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
sentena,noprazopararecurso,orutomaconhecimentoeemsedederecurso,
suscitaanulaodoprocesso.Haverefeitodomin:anulidadeatingeosdemais
(umatoseligaaooutro,comoumacorrente).Nocasoconcreto,noatingea
petioinicial.Seforfavorvelaoru,anulase?OatonoserepetirnemseIhe
suprirafaltaquandonoprejudicaraparte(1).Noentanto,oquepuder
salvar,salvo.
2.4Causalidade:
1.243.Quandoaleiprescreverdeterminadaforma,sobpenadenulidade,a
decretaodestanopodeserrequeridapelapartequeIhedeucausa.
Aproveitandooexemploanterior,oautordaao,quecausouanulidade
dolosamente,nopodealegla.Casocontrrio,estariasebeneficiandoda
prpriatorpeza.
3Espciesdenulidades:asnulidadesdoDireitoCivil(n.absoluta:umacoisa
quejamaispodesersanada)sodiferentesdasnulidadesdoDireitoProcessual
Civil.
3.1Nulidadeabsoluta:
Conhecimentodeofciopelojuiz(exofficio):deverdetodojulgador
reconhecer.Hodever(enopoder)de,aodepararcomanulidadeabsoluta,de
reconhecer.
Nosujeioprecluso*:anulidadeabsolutanoestsujeitaaprazos.
*PRECLUSO:
1Conceito:perdadafaculdadedepraticarumatoprocessual.
2Espcies:
2.1Preclusotemporal:perdadeprazoparapraticarumatoprocessual.H15
diasparacontestar,nocontesta,hpreclusotemporal.
2.2Preclusolgica:humasentenaquecondenaoruapagar15milreais.A
interposiodeumrecursosuspendeaeficciadasentena,logo,sehouver
recurso,orunoprecisapagarenquantoestenoforjulgado.Noterceirodia
doprazoocondenadopagaovalor,cumprindo,voluntariamenteasentena.Se
forinterpostonooitavodiaorecurso,noterefeito,poisaatitudenocondiz
comeste.
aperdadafaculdadedepraticardeterminadoatoporjterrealizadoato
incompatvelcomele.
2.3Consumativa:exemplificativamente,senoterceirodiadorecurso,o
advogadoimpetraagravo,havendo,portanto,erronorecurso.Nohodireito
de,mesmoquedentrodoprazo,impetreorecursocerto.Gastaseodireitode
recorrercomainterposioderecursoerrado.Aorecorrernoterceirodia,gasta
seodireito.
3Hpreclusoparaojuiz?Apenasaconsumativaealgica.
Anulidadeabsolutapodeserdeclaradaaqualquertempo,emqualquergraude
jurisdio,emqualquerfasedoprecesso.
3.2NulidadeRelativa:
Alegaocomnusdaparte:ojuiznodeclarar,deofcio,anulidadequefor
relativa.Estadeverseralegadapelaspartes.Ojuizdeveaguardaraparte
Estsujeitaprecluso:aparteprecisaalegaranulidadenoprazocorreto.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 17/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Ex.:devidoodomicliodamulheremaodedivrcio(art.100,I,CPC).Sea
mulherresideemFortalezaeoexmaridoentracomumaaodedivrcioem
Recife,amulher,deveapresentarexceodeincompetnciaparaquesejaaao
transferidaparaFortaleza,noentanto,seapresentarcontestao,reconhecera
competnciadajurisdiodeRecife.
Smula33doSTJ:Aincompetnciarelativanopodeserdeclaradadeofcio.
OBS:Nulidadesabsolutas:todososincisosdoart.301doCPC,comexceodo
incisoIX.
Prazosprocessuais:
1Conceito:ointervalodetempodentrodoqualosatosprocessuaisdevem
serpraticados(sobpenadepreclusoparaaspartes).
2Classificao:
Legais:classificaodamaioriadosprazos,soosestabelecidospelalei.
Judiciais:aleiautorizaqueojuizfixedeterminadosprazos(omagistradoso
faremcasosexpressamenteprevistosemlei).
Mistos:sofixados,empartepelalei,empartepelojuiz,porexemplo,ojuiz
fixaroprazoentre15e30dias
Convencionais:sofixadospelaspartesemcomumacordo,aexemplodoprazo
de6mesesparasuspensodoprocesso.
Prprio:soosprazosdaspartes.Temcomopenaapreclusotemporal:seno
houvercontestaonoprazode15dias,haverprecluso.
Imprprios:soosprazosdojuiz.
Comuns:dirigidosaambasaspartes(nestecaso,negase,porexemplo,o
direitodecargadosautosdoprocesso).
Particulares:dirigidocomexclusividadeaumadaspartes.
Dilatrios:podemsermodificadospelojuiz,sejadeofciooupedidodas
partes.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 18/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Peremptrios:soinalterveis,ningumpodemodificlos.
OBS:Osprazoslegaissosempreperemptrios.
Prazosjudiciais,mistos,convencionaispodemsofreralteraes.
3Contagemdosprazos:
Regrageral:art.184.
Art.184.Salvodisposioemcontrrio,computarseoosprazos,excluindoo
diadocomeoeincluindoodovencimento.
1oConsideraseprorrogadooprazoatoprimeirodiatilseovencimentocair
emferiadoouemdiaemque:
Ifordeterminadoofechamentodofrum
IIoexpedienteforenseforencerradoantesdahoranormal.
2oOsprazossomentecomeamacorrerdoprimeirodiatilapsaintimao
(art.240epargrafonico).
3.1Momentoemqueseinicia:
Momentoemqueaprovadacitao(ououtroato)juntadoaosautos.
Noomomento,porexemplo,emqueocitandonotificado,massimquandoa
provadessanotificaojuntadaaosautos.
Nuncasecomputaodiadoincio!!!!
transferidoparaodiaseguinte:termoinicial(diaseguinteaodiadoincio).
Essetermoinicialdeverseroprimeirodiatilsubsequente.
SupondoqueocartriorecebeuoARnasextafeira:otermoinicialsera
segundafeira.
OdiaemqueorecortedoDiriodaJustiajuntadoaosautosdoprocesso.
Diadoincio(nocomputado)
Termoinicial(diatil)
(Osdiasinternosno
precisamserteis)
Termofinal(diatil)
OBS:NoprojetodonovoCPC,TODOSosprazosdeveroserteis.
3.2Regrasespeciais:
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 19/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
1.Art.188.Computarseemqudruplooprazoparacontestareemdobro
pararecorrerquandoaparteforaFazendaPblicaouoMinistrio
Pblico.
a)PrazosparaoPoderPblico:
Quadruplicadoparacontestar
Dobradopararecorrer.
(Reequilbrio).
b)Prazosnolitisconsrcio:pluralidadedepartes(vriosautoresouvrios
rus).
Seaspartesdomesmoplotiveremadvogadosdiferentes,oprazos
serodobrados.
Obs:oprazocomeaquandooltimoARjuntadoaosautos.
4Tiposdeprazos:
Anos:rescisria:2anos.
Meses:suspenso:at6meses.
Dias:soosmaiscomuns:15diasparacontestar.
Horas:48horasparaseretratar.
Minutos:sustentaooral:10min.
Litisconsrcio:pluralidadedepessoasemumouemambososplosdo
processo.Devehaverummotivorequisitoparaolitisconsrcioaorigem
fticaejurdicacomum.
Conceito:
Litisconsrcioapresenadeduasoumaispessoasnaposiodeautoresou
derus(Chiovenda)umfenmenodepluralidadedepartes,emqueo
esquemadarelaojurdicasubstancialvaialmdomnimoindispensvelpara
termaisdeumapessoanoploativo,ounopassivo,ouemambos(litisconsrcio
ativo,passivooubilateral).Ossujeitosqueseagrupamemumdosplosda
relaoprocessualso,entresi,litisconsortes.Todossopartesprincipais,
guardandosemprecertaposiorelativamenteaoobjetodoprocessoseja
porquepropuseramumademanda,sejaporqueemrelaoaelesumademanda
foipropostaeelesvieramasercitados,ouporqueojuizmandoucitaralgum
delescomoparteindispensvel(litisconsortesnecessrios),ouaindaporqueo
ruchamouaoprocessoalgumdeles(art.7780)etc.Entrelitisconsortesnoh
relaodeprincipalaauxiliar.Havendodoisoumaisautoresoumaisdeumru,
cadaum,emrelaoaosoutros,litisconsorteinadequadofalarnaparteeseu
litisconsorte.Dinamarco.
Classificao:
a)Quantoaoploemqueseforma:
Ativo:quandohdoisoumaisautorescontraumru.
Passivo:quandohdoisoumaisruseumautor.
Misto:hdoisoumaisautorescontradoisoumaisrus.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 20/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
b)Quantoaomomentodeformao:
Inicial:aquelequeexistedesdeomomentodaformaodoprocesso,seja
porqueademandafoioferecidaemfacedemaisdeumapessoa,ouportersido
postuladapormaisdeumapessoa.
Incidental(ulterior):surgesdepoisdeoprocessoterseformado.Fredie
DidierJr.citandoCndidoRangelDinamarco,preleciona:
Detrsmaneiraspodesurgirolitisconsrcioulterior:a)emrazodeuma
intervenodeterceiro(chamamentoaoprocessoedenunciaodalide,por
exemplo)b)pelasucessoprocessual(oingressodeherdeirosnnolugarda
partefalecida,art.43doCPC)c)pelaconexo(arts.103e105doCPC),se
impuserareuniodascausasparaprocessamentosimultneo.
c)Quantoobrigatoriedadedaformao:
Art.47.Hlitisconsrcionecessrio,quando,pordisposiodeleioupela
naturezadarelaojurdica,ojuiztiverdedecidiralidedemodouniformepara
todasaspartescasoemqueaeficciadasentenadependerdacitaodetodos
oslitisconsortesnoprocesso.
Facultativo:afaculdadearegrageral,umavezqueningumobrigadoa
litisconsorciarse(princpiodaliberdadedaspartes),nosendo,portanto,lcitaa
suaimposioquandonoprevistoemlei,casocontrrio,estariaobstrudo
inclusiveodireitodeaoprevistonaConstituioFederal.
Necessrio:todososinteressadostmdeestarpresentes.Osujeitospoder
agiremassociaocomoutroouemfacededoisouvrios,tambmem
conjunto.Dinamarco.
Jolitisconsrcionecessrioestligadomaisdiretamenteindispensabilidade
daintegraodoplopassivoportodosossujeitos,sejaporcontadaprpria
naturezadestarelaojurdica(unilateralidade),sejaporimperativolegal.A
necessariedadeatua,porisso,naformaodolitisconsrcioenisso,repisese,
diferedaunitariedade,vezqueestapressupeumlitisconsrciojformado.
Olitisconsrcionecessriorevelacasosdelegitimaoadcausam
conjuntivaoucomplexa.
Anoodelitisconsrciofacultativoretiraseporexclusodelitisconsrcio
necessrio.Facultativoolitisconsrcioquepodeounoseformartratasedo
litisconsrciocujaformaoficaacritriodoslitigantes.Comoperdopelo
trusmo:olitisconsrcioserfacultativoquandonofornecessrio.Equando
elesernecessrio?Vejamos.
oart.47doCPCquetratamaisespecificamentedashiptesesemqueo
litisconsrcioser,ouno,necessrio.Porduasrazes,dizodispositivoaludido,
terseolitisconsrcionecessrio:a)quandooexigiraprprianaturezada
relaojurdicadeduzidaemjuzo(ouseja:quandoforunitrio)oub)quandoo
exigiralei,independentementedarelaojurdicadeduzidaemjuzo.Assim,
percebesequeoart.47doCPCpretendeu,corretamente,ligaranecessidade,
emprincpio,unitariedade:olitisconsrciosernecessrio,dizotextoem
outraspalavras,semprequeunitrio.Massernecessriotambm,disseoagora
semmuitaclareza,quandoassimodispuseralei.Oqueemcertoscasosderivade
especficadisposiodelei,portanto,anecessidadedolitisconsrcioenoa
suaunitariedade(Dinamarco).FredieDidier.
d)Quantouniformidadedadeciso:
Unitrio:adecisojudicialdevetrataroslitisconsortesdamesmaforma.
Quandooprovimentojurisdicionaldemritotemqueregulardemodo
uniformeasituaojurdicadoslitisconsortes,noseadmitindo,paraeles,
julgamentosdiversos.Ojulgamentoterdeseromesmoparatodosos
litisconsortes.Olitisconsorteunitrioaunidadedapluralidade:vriosso
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 21/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
consideradosumolitisconsrciounitrionooquepareceser,poisvrias
pessoassotratadasnoprocessocomosefossemapenasuma.Paraqueassimse
caracterizeolitisconsrcio,dependereledanaturezadarelaojurdica
controvertidadoprocesso:haverunitariedadequandoomritodoprocesso
envolverumarelaojurdicaindivisvel.imprescindvelperceberquesodois
ospressupostosparaacaracterizaodaunitariedade,quedevemser
investigadosnestaordem:a)oslitisconsortesdiscutemumanicarelao
jurdicab)essarelaojurdicaindivisvel.Didier.
Comum,ousimples:aqueleemqueadecisojudicialpodeserdiferentea
merapossibilidadedeadecisoserdiferentejtornasimplesolitisconsrcio.
Ocorrequandohumapluralidadederelaesjurdicassendodiscutidasno
processoouquandosediscuteumarelaojurdicacindvel(comonormalmente
ocorrenoscasosdesolidariedade,conformejvisto).Olitisconsrciosimpleso
queparecesercadaumdoslitisconsortestratadocomoparteautnoma.
Didier.
OBS:Todonecessriounitrio?No.Apesarde99%donecessrioserunitrio,
hexcees:oart.942doCPCaduzque:Art.942.Oautor,expondonapetio
inicialofundamentodopedidoejuntandoplantadoimvel,requereracitao
daqueleemcujonomeestiverregistradooimvelusucapiendo,bemcomodos
confinantese,poredital,dosrusemlugarincertoedoseventuaisinteressados,
observadoquantoaoprazoodispostonoincisoIVdoart.232.
Logo,noexemplododispositivoemtela,todosossujeitomencionadosnoartigo
devemcomporaao,caracterizandoocomonecessriodamesmaredao
conclumosqueelesdevemsertratadosdeformasdiferentes,caracterizandoo
comosimples.
Outrospontosrelevantes:
Litisconsrciomultitudinrio:restrioemrelaoquantidadedepessoasno
litisconsrcio.Oslitisconsrciosmultitudinrios,compostosdeumnmero
insuportavelmentegrandedecolitigantes,constituemfatordetumulto
processualeporissoprejudicariamaqualidadedoserviojurisdicional,asua
celeridadeeadefesadoadversrio.()ojuizpoderlimitarolitisconsrcio
facultativoquantoaonmerodelitigantes,quandoestecomprometerarpida
soluodolitgiooudificultaradefesa(art.46,CPC).Dinamarco.
Constatase,portanto,umamultidodepessoas.Aleinofixaumnmero
mximo,nohavendoconceitoparamultidoecabendoaojuiz,nocaso
concreto,determinaroquemultido.Quaisasconsequncias?Dificuldadepara
defesaemorosidade,comobemditoporDinamarco.Logo,quandoojuiz
perceberqueamultidonoprocessoprejudicariaoandamentodoprocessoa
acarretariaprejuzoaodireitodedefesaouexcessivoretardamentodo
processo,poder,erealmenteumafaculdadeparaele,retalharedividirem
tantosquantosforemnecessrios.
Admissibilidadedolitisconsrcioelegitimidadeadcausam:
Aadmissibilidadedolitisconsrcio,porqualquerdashiptesesconsideradasno
art.46doCdigodeProcessoCivil,temporpremissaindispensvelalegitimatio
adcausamdecadaumdospretendidoslitisconsortes.indispensvelquese
tratadesujeitosespecificamentelegitimadosporque,seporfaltadessacondio
umademandanopoderiaserjulgadaisoladamentemuitomenospoderiaslo
emprocessonoqualhajaduasouvriapessoasladoaladocomoautoresou
comorus.Quemnopodeentrarnaporta,porlhefaltaringresso,nopode
entrarindocomoutrem(PontesdeMiranda).
Porisso,antesdesabersedoissujeitospoderoestarjuntosnomesmoladoda
relaoprocessualprecisosabersecadaumdelespoderiadealgummodoestar
emjuzo,naquelaposio.Essaregraaplicasequalquerespciede
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 22/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
litisconsrcio,sejaelefacultativoounecessrio,unitriooucomum,ativoou
passivo,inicialouulterior.Dinamarco.
Aspectosprocessuais:
Competncia:oart.94,4doCPCaduzque:havendodoisoumaisrus,
comdiferentesdomiclios,serodemandadosnoforodequalquerdeles,
escolhadoautor.Havendo,portanto,concursoeletivodeforos,ques
possvelemcausasnosujeitasaforoespecial.
Revelia:Areveliadeumdosrusemprocessolitisconsorcialsinduz
oefeitodareveliaestabelecidonoart.319doCdigodeProcessoCivil
quandonenhumdelesapresentarrespostaalguma(todosserorevis)ou
semprequearespostaoferecidanocontenhafundamentosteisaoque
norespondeu(art.320,inc.I).Essautilidadeexistesempre,no
litisconsrciopassivounitrioepodeocorrertambmquandoele
forcomum(nounitrio).Dinamarco.
Ovalordacausa,emprocessoslitisconsorciais,terapeculiaridades
semprequeolitisconsrcioimplicartambmemcmuloobjetivode
demandas.Issonuncasucedequandoolitisconsrciounitrio,porqueali
oobjetonicoe,paraofimdevaloraoeconmicadolitgio,nada
importaaquantidadedelitigantes.Sendocomumolitisconsrcio,variamas
hipteses.Dinamarco.
Impedimentosesuspeies:mesmoquearazodesuspeioou
impedimentorecaiasobreapenasumlitisconsorte,nosernecessrioo
consensoentreosdemais,poisnenhumapartetemdireitoadeterminado
juiz,mascadaumadelastemodeserjulgadaporumjuizimparcial.
Dinamarco.
Desistnciaeseusdesdobramentos:
Adesistnciadosrecursosindependedeanunciadoslitisconsortes,comoest
expressonoart.501doCdigodeProcessoCivil.Essadisposiotantoabrange
oscasosdelitisconsrciocomum,emqueorecursoaproveitaexclusivamente
aquelequelequeointerpe,comonounitrio,ondeorecursodecadaum
beneficiasempreatodos(art.509).Quantorennciafaculdadederecorrer,a
leisomentedizqueindependerdeanunciadaoutraparte(art.502),mas
independetambmdoconsensodoslitisconsortes,porqueoresultadoprtico
finalomesmodadesistnciadorecursojinterposto(preclusododireitoao
novojulgamentopelotribunal).Dinamarco.
Prazosprocessuais:Osprazosduplicamseemfavordoslitisconsortes,mas
somentequandorepresentadospordefensoresdistintos(art.191)eesse
benefcionovaialmdaduplicao,pormaisnumerososquesejamos
litisconsorteseaindaquecadaumsejadefendidoporumadvogado
distinto.Dinamarco.
Competncia:
Conceito:
Competnciaoconjuntodasatribuiesjurisdicionaisdecadargoou
grupodergos,estabelecidapelaConstituioepelalei.Elatambm
conceituadacomomedidadajurisdio(definiotradicional)ouquantidadede
jurisdiocujoexerccioatribudoaumrgoougrupodergos(Liedman).
Considerandodeterminadorgojudicirio,ougrupodergos,sua
competnciarepresentadapelamassadeatividadesjurisdicionaisqueaele
caberealizarsegundoodireitopositivo.Dinamarco.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 23/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
Emsuma,oconceitodejurisdiopodeserexplicitadopelaseguinte
caracterstica:amedidadejurisdio,aquantidadedejurisdioquecadajuiz
detm.
Ajurisdiouma,porquantomanifestaodopoderestatal.Entretanto,para
quemaisbemsejaadministrada,hdeserfeitapordiversosrgosdistintos.
Acompetnciaexatamenteoresultadodecritriosparadistribuirentrevrios
rgosasdistribuiesrelativasaodesempenhodajurisdio.Acompetnciao
poderdeexercerajurisdionoslimitesestabelecidosporlei.ombitodentro
doqualojuizpodeexercerajurisdio.amedidadajurisdio.Didier.
Distribuiodacompetncia:
Acompetnciadefinidaemlei(ConstituioFederal,leisprocessuaisede
organizaodoPoderJudicirio,regimentosinternosdostribunais).
NossaConstituiojdistribuiacompetnciaemtodooPoderJudicirio
Federal(STF,STJeJustiasFederais:JustiaMilitar,Eleitoral,Trabalhistae
FederalComum).AcompetnciadaJustiaEstadual,portanto,residual.
Didier(grifosacrescidos).
Princpios:
a)Princpiodojuiznatural:
ConstituioFederal
Art.5
XXXVIInohaverjuzooutribunaldeexceo
LIIIningumserprocessadonemsentenciadosenopelaautoridade
competente
b)Princpiodaperpetuaodecompetncia:
Art.87.Determinaseacompetncianomomentoemqueaaoproposta.So
irrelevantesasmodificaesdoestadodefatooudedireitoocorridas
posteriormente,salvoquandosuprimiremorgojudiciriooualterarema
competnciaemrazodamatriaoudahierarquia.
Odispositivodoart.87doCPCprevaperpetuatiojurisdictionis,queconsiste
naregrasegundoaqualacompetnciafixadanomomentodapropositurada
demandacomasuadistribuio(quandohmaisdeumjuizoudeumescrivo,
art.263c/cart.251doCPC)oucomodespachoinicial,nomaissemodifica.
Tratasedeumadasregrasquecompemosistemadeestabilidadedoprocesso,
aoladoderegrascomoasdosarts.264e294doCPC.
Nesteexatomomento,firmaseeperpetuaseacompetnciadojuzoenenhuma
modificaodoestadodefato(ex:mudanadedomicliodoru)oudedireito
(ex:ampliaodotetodacompetnciadorgoemrazodovalordacausa)
supervenientepoderalterla.
()
Mashexcees.
Excepcionamseosseguintescasos:a)Supressodergojudiciriopor
exemplo,aextinodeumavaracvelb)Alteraosupervenienteda
competnciaemrazodamatriaouhierarquiaporquesoespciesde
competnciaabsoluta,fixadasemfunodointeressepblico,motivopeloqual
outrasmodalidadesdecompetnciaabsolutadevemestaraabrangidas
(mxime,aterritorialabsolutadoart.95doCPC).Didier.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 24/25
2017530 ResumoProcessoCivil1|TUDODIREITO
c)Princpiodacompetnciasobreacompetncia
(KOMPETENZKOMPETENZ):
DeacordocomaregradaKompetenzkompetenz,todojuzotemcompetncia
parajulgaraprpriacompetncia.Ojuiz,sempre,ojuizdasuacompetncia.
Assim,paratodorgojurisdicionalhsempreumacompetnciamnima
(atmica):acompetnciaparaocontroledaprpriacompetncia.Pormais
incompetentequesejaorgojurisdicional,eletercompetnciaparadecidirse
ounocompetente.Didier.
d)Princpiodatipicidadeedaindisponibilidadedacompetncia:
Compemocontedodoprincpiodojuiznatural.Didier,citandoCanotilho,
ensina:
Daque:(1)deacordocomesteltimo,ascompetnciasdosrgos
constitucionaissejam,emregra,apenasasexpressamenteenumeradasna
Constituio(2)deacordocomoprimeiro,ascompetncias
constitucionalmentefixadasnopossamsertransferidasparargosdiferentes
daquelesaquemaconstituioasatribui.
PosiodoSTF:admiteseaexistnciadecompetnciasimplcitas,logo,quando
nohouverregraexpressa,hdetercompetnciaalgumrgojurisdicional,
competnciaparaapreciaraao.
Noentanto,fazsenecessrioentenderquenohvcuodecompetncia:
semprehaverumjuzocompetenteparaprocessarejulgardeterminada
demanda.
Espciesdecompetncia:
a)continua.
https://tudodireito.wordpress.com/2013/01/17/resumoprocessocivil1/ 25/25