Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Abstrakt: Od kilku lat polskie media relacjonuj kopoty ksidza Wojciecha Lemaskiego zjego przeoo-
nymi. Wwywiadzie udzielonym czasopismu Studia Litteraria et Historica w2013 roku ks. Lemaski opo-
wiada oprzyczynach jego szykanowania wonie Kocioa, atake otym, jakie s przyczyny wspczesnego
antysemityzmu chrzecijaskiego, jak go przepracowywa iwjaki sposb Koci katolicki moe wcza si
wupamitnianie Zagady.
Na Wielkanoc roku 2001, po tym jak rozpocza si dyskusja wok Ssiadw Jana
Tomasza Grossa (Gross, 2000), przygotowaem dekoracj Grobu Paskiego. W symboli-
ce nawizaem do wydarze zlipca 1941 roku. Wzgliszczach stodoy, ktrej nadpalone
wierzeje ukaday si wramiona krzya, leaa figura Jezusa. Byem pewien, e grobw
inspirowanych tym wydarzeniem bdzie w Polsce wiele. Nie byo. Zadziwio mnie to.
Owszem, wGdasku nawizano do tej tragedii, ale wsposb, ktry wzbudzi mj gboki
sprzeciw2. To by kwiecie. Awlipcu bya uroczysto wJedwabnem. Jedwabne to bya
dla mnie sprawa oczywista. Oczywista jako moralne wezwanie do poznania iuznania
bolesnej prawdy zprzeszoci. Poszedem na naboestwo do kocioa Wszystkich wi-
tych3. Zdziwio mnie, e waciwie nie byo tam ksiy. ydw religijnych by nie mogo,
bo naboestwo zaplanowano wczas ich wanego wita. Wejcie do wityni chrzeci-
jaskiej jest dla wielu ydw itak trudne, adodatkowo wybrano taki termin, e trudno
byo oczekiwa ich obecnoci. Niektrzy biskupi t nieobecno lakonicznie komentowa-
li: trudno, ale przecie mymy ich zapraszali.
1
Nawiasy kwadratowe pochodz od Redakcji.
W 2001 r. roku Jedwabnego w bazylice stana nadpalona stodoa i napis: ydzi zabili Pana Jezusa
2
iprorokw, inas take przeladowali (mip, 2010); zob. te wypowied ks. Jankowskiego: http://www.naszawit-
ryna.pl/jedwabne_135.html.
3
W dniu 27.05.2001 o godz. 19.00 w Kociele Wszystkich witych (Plac Grzybowski) w Warszawie odbya si
modlitwa Episkopatu Polski za pomordowanych w Jedwabnem i innych miejscowociach. Przewodniczy jej
ks.kard. Jzef Glemp, Prymas Polski (Liturgia pokutna, 2001).
JTB: Biskup Henryk Hoser pisze wlicie do Ksidza: dramatycznie brakuje ducha posu-
szestwa. Czego zdaniem Ksidza dramatycznie brakuje, jeli chodzi orelacje chrzeci-
jasko-ydowskie?
JTB: Tym bardziej, e wynika ona zwychowania katolickiego. Jeli Bg jest, to czowiek
wierzcy zajmuje si bardziej tym, jak Bg patrzy na sprawy, ni tym, co ludzie powiedz.
Bo zludmi mona si nie zgadza, gorzej zBogiem.
WL: Myl, e to wynika ze zrozumienia kadej religii, nie tylko katolickiej. Judaizm zna
podzia na Nard Wybrany iprzymierze Noego, ktre obejmuje wszystkich. ydzi mwi:
jak Bg bdzie zbawia gojw, to jest Jego sprawa, wane ebymy my si zbawiali we-
dle zasad, ktre On dla nas wyznaczy. Bg sobie zrnorodnoci poradzi. Podoba mi
si teologia ksidza Wacawa Hryniewicza (Wacaw Hryniewicz, b.d.): Boe miosierdzie
jest tak niepojte, e bdzie Bg chodzi za czowiekiem tak dugo, by nie amic jego
wolnoci, nakoni go, by zdaru wiecznoci zBogiem skorzysta. Mog sobie wyobrazi
zbawionych antysemitw. Ale myl, e bd dla nich niezwykle bolesnymi spotkania
ztymi, ktrych skrzywdzili. Dla mnie zbawienie Eichmanna czy Hitlera nie stanowi teolo-
gicznego problemu. Miosierdzie Boe jest nieogarnione jak sam Bg. Tylko e oni mog
by zbawieni dopiero po tym, jak spotkaj kadego, kogo skrzywdzili, woczach kadego
Micha Pawilno-Pacewicz: Moe Koci uwaa, e tak jak jest, jest dobrze. Moe tego
wanie chce: braku empatii, wraliwoci isolidarnoci.
WL: Na kadym kroku, ale jest to wiedza dla wielu niepodana. Wielu nie chce otym
sucha, wraca do tego. Pamitam wizyt u proboszcza w Sobieniach-Jeziorach pod
Otwockiem. Mwi: Macewy macie na podwrku. On: Ja bym to chtnie odda. Ja: Ale
przecie tyle lat one tu ju le. On: Ale ja ju odchodz na emerytur. Przyszed na-
stpca, znowu prowadz t sam rozmow. Oczywicie, mona zabra. Tylko po czym ja
bd do garau wjeda? pyta. Daem mu pienidze na ten podjazd, aon si pyta, czy
tych pienidzy wystarczy. Profesor seminarium. Wywozimy te macewy, telewizja przyje-
chaa, assiadka wyglda zza murka imwi: Jak mi ydzi zrobi kostk na podwrku to
ija oddam macewy, ktre umnie le.
To podwrze wyoono macewami przy Niemcach, nie byo wtym winy plebana. Ale
plebania nie zrobia ztym problemem nic przez szedziesit lat. Wogle ich to nie pa-
lio. Zagonki zcebul, czosnkiem imarchewk byy oddzielone od drek pokrgymi
gwkami macew.
4
Zob. http://www.naszawitryna.pl/jedwabne_377.html.
22 B 89 wedug numeracji Hermanna Dielsa, wprzekadzie Ewy Lif-Perkowskiej: Jeden iwsplny jest wiat roz-
5
budzonych, ale kady drzemicy odchodzi wswj wasny wiat (Herakleitos o`Efsios, 1996).
WL: Najpierw trzeba obudzi Koci. Koci w Polsce jest chory. Schorze ma mn-
stwo, ajednym znich jest podskrny antysemityzm, bez ydw zreszt. On odpowiada
za nasze zaniechania. Pewien dziekan powiedzia mi kilka lat temu: Zostaw tych ydw!
Ipowiedz im, eby si nie wychylali, bo przecie tyle lat byo dobrze, cicho, spokojnie. To
wszystko bdzie na ich niekorzy. Ten sam antysemityzm przemawia ustami ksidza
[Waldemara] Chrostowskiego: Nie naley ydw przeprasza, bo jeli ich przepraszamy,
to znaczy, e przyznajemy si do winy; ajeli przyznajemy si do winy, to otwieramy dro-
g do dania odszkodowa. Otym mwi ksidz Chrostowski do ksiy na Jasnej Grze
podczas niesawnego wystpienia, ktre cigle jeszcze mona odsucha w Internecie.
Papie Jan Pawe II pokaza drog, naley ni kroczy, anie przelicza na palcach, co si
nam bardziej opaci. Jeli duchowni nie pjd t drog, to moe wieccy oka si dla
duchownych przewodnikami.
MPP: Ale polski antysemityzm nie jest bez ydw. Tu kady iwkadej chwili moe zosta
ydem. Potencjalne mianowanie ydem to sposb trzymania wszystkich za eb.
WL: Nie czuj si apostoem sprawy ydowskiej. Nie ukrywam swoich zainteresowa
imotywacji, ale te jako specjalnie ich nie propaguj inie gosz. Parafianie zmoich
ust nie usysz oczywicie wypowiedzi antysemickich, ale te nie usysz wezwania, by
pojechali ze mn do Jedwabnego, do Treblinki czy na Umschlagplatz. Nie takie jest za-
danie proboszcza. Mam natomiast nadziej, e wmoim przepowiadaniu Dobrej Nowiny
ludzie odkryj szacunek dla innych, wtym rwnie dla ydw, ktry to staram si swoim
przepowiadaniem zaszczepi.
Miejscowa szkoa od trzech lat nosi imi Janusza Korczaka. Dyrekcja niespecjalnie
optowaa za takim patronem, jasieniczanie byli za. Wzeszym roku przeywalimy rok
korczakowski, zorganizowalimy wic comiesiczne wypominki korczakowskie. eby ni-
kogo nie zmusza, wypominki byy kwadrans przed msz zudziaem dzieci. Gimnazjalici
czytali wiersz Haliny Birenbaum Jedcie do Treblinki, potem zapalalimy wiece dla dzieci
Korczaka ijego wsppracownikw, nielimy je do pomnika zmacew. Itak co miesic,
przez cay rok. Dzieci przyzwyczaiy si, e na macewach kad kamyk, e przy tym pomni-
ku si modl.
WL: Ja tego tak nie traktuj. Mylaem wten sposb: jeeli bd dobrym proboszczem,
to oni rwnie moje dziwactwa zaakceptuj jako dziwactwa dobrego proboszcza. Ale
swoim wyjazdem do Treblinki jasieniccy parafianie pokazali, e to nie s dziwactwa, lecz
sprawy rwnie wane dla nich, jak i dla mnie.
WL: Dawno temu jeden proboszcz odda drugiemu zwdzicznoci za wygoszone reko-
lekcje kamienne macewy, ktre tamten wypatrzy na podwrzu przy plebanii. Ico zro-
bi obdarowany? Uy ich do budowy Golgoty, na ktrej postawi krzye. Mdry biskup
doradzi: Przysyp to ziemi, bo si bd ydzi czepia. Taki stan trwa wiele lat. Gdy
dowiedziaem si otym, zabraem te macewy do siebie na podwrze iwtedy zaczy si
schody. Przyjechaa grupa trzymajca wadz w naszej diecezji z wizytacj. Zobaczya
szafk wksztacie zwojw Tory, wktrej trzymam Pismo wite. Stolarz mi zrobi. Pytaj:
Co to jest?. Ja mwi: Pka na ksigi Pisma witego. Aoni: To ksidz sobie j nad -
kiem powiesi. Napisali, e mam zdemontowa, bo to jest niedopuszczalne upodabnianie
kocioa do synagogi. Ie znany tylko ksidzu proboszczowi projekt budowy pomnika
ydw przy kociele to propos tych macew na podwrku kuria uwaa za niedo-
puszczalny izabrania realizacji tego zamysu. Napisaem wtedy do arcybiskupa Henryka
Hosera, dlaczego te zalecenia powizytacyjne uwaam za niewaciwe. Biskup mi na to, e
on na ten mj rekurs odpowie. Mia trzydzieci dni, eby to zrobi, takie s przepisy pra-
wa. Do dzi odpowiada. Mino ju ponad cztery lata.
Jak ju byo na ostro, to liczyem si ztym, e mnie biskup usunie. Postanowiem wic
sam wygosi rekolekcje wielkopostne dla parafian, cho zazwyczaj zaprasza si kogo
zzewntrz. Powiedziaem, e cho tradycyjnie ofiary zebrane wkociele na zakoczenie
WL: Prbowaem si dowiedzie, ile mam dni, eby zoy odwoanie. Odpowied brzmia-
a: Jak ksidz chce skada, to musi ksidz sam si zorientowa. A gdzie mam ska-
da? zapytaem. Prosz przeczyta regulamin Kurii Rzymskiej. Itak dalej. Wdokumen-
cie, ktry nakada na mnie sankcje, powinna by informacja na temat przysugujcego mi
odwoania. Nie byo. Ale czy to bdzie trwao trzy, sze, dwanacie miesicy, to nie ma
znaczenia. Bo widz, e ten zakaz jest niesprawiedliwy.
WL: Bd oczywicie analizowa te akta. Jeeli jednym zpowodw mojego usunicia jest
przypisywane mi przez biskupa podwaanie stanowiska Konferencji Episkopatu Polski
wkwestiach bioetycznych, to powinienem wtych aktach znale potwierdzenie tego za-
rzutu. Myl, e nie znajd, bo nigdy stanowiska Konferencji wadnej dziedzinie naucza-
nia nie podwaaem. Zreszt sam arcybiskup Hoser powiedzia do mnie, e to prawda, e
takich pogldw nie gosiem, bo jestem za mdry, by mwi publicznie otym, co myl.
Jak wida, adne moje wyjanienia nie bd miay znaczenia, bo decyzja jest ju podjta.
Zdaj sobie spraw, e to troch jak walka zwiatrakami.
JTB: Ta walka nie jest zwiatrakami. Skutek ma midzy innymi taki, e wida du ostro-
no hierarchw wpoczynaniach wobec Ksidza. Poza tym, postpujc wedug kociel-
nego prawa, Ksidz daje czytelny sygna, e pozostaje wobrbie Kocioa, e przestrzega
jego zasad, e zgadza si z wikszoci z nich, a inaczej rozumie tylko te, ktre wolno
inaczej interpretowa, korzystajc zwolnoci sumienia. Takie postpowanie ma warto
nie tylko dla samego Ksidza, lecz dla caej wsplnoty, ktra na to patrzy.
WL: Tote nie powiedziaem, e zwalki rezygnuj. Podobnie jak zydami czuj, e zosta-
em do tej roli przez Najwyszego wjaki sposb przygotowany. Gosiem Sowo Boe
tak, jak potrafiem. Za pisanie wziem si pniej. Najpierw to byy tylko listy do mo-
ich przyjaci. Pewnego dnia pojawi si umnie redaktor Kaczmarek zycia Otwocka
i zaproponowa: Syszaem, e ksidz ma ciekawe homilie, warto byoby je drukowa
unas. Troch si wahaem, potem sprbowaem ijako tak mi ju zostao. Po kilku latach
WL: Podobno odsunito mnie dla mojego dobra. Wistocie to jedno zdziaa podjtych
przeciwko mnie. Najbardziej absurdalne oskarenia pod moim adresem s przyjmowane
jako niewymagajce udowodnienia. Aprzynajmniej wystarczajce, by wymierzy kolejny
cios.
WL: To le postawione pytanie. Pewien biskup powiedzia nam, klerykom, e eby stare
przedsoborowe nawyki iprzyzwyczajenia odeszy, to musz odej cae pokolenia. One
si nie zreformuj. One tak yy iwielu znich chyba inaczej ju y nie potrafi. Czy na to
miejsce przyjd lepsi, gorliwsi, bardziej otwarci? Nie wiem. Jak patrz na seminaria, to
obawiam si, e jeszcze nie teraz. Kto tym klerykom opowiada opotrzebie iperspekty-
wach dialogu chrzecijasko-ydowskiego? Jakimi bd potem ci ksia, jeli teraz uczy
ich kto, kto jest nastawiony do ydw jak pies do jea?
WL: Niestety oprcz nauczania papieskiego byy te synody lokalne. Czasem stanowiy
one rdo nauczania caego Kocioa. Synody to miecz obosieczny, bo mona na nich
znale potwierdzenie dla bardzo rnych tez. Ale myl, e nauka Kocioa dosy szyb-
ko ulegnie systematyzacji. Pidziesit lat temu nikt by na to nie wpad, e kady b-
dzie mia dostp do wszystkiego. Jzyk, terminologia, biblioteka, odlego wszystko to
stanowio bariery. Dzisiaj Watykan wpuszcza kolejne materiay do sieci. Koci bdzie
musia wyjani, e pewne teksty maj pitno kulturowe i historyczne, dlatego naley
je traktowa dzi jako niejednoznaczne. Z czasem okaza si moe, e potrzebny jest
kolejny sobr, ktry ustali zasady, jakie od dzisiaj obowizuj. Nikt nie traktuje ju jako
dosownej relacji tekstw Starego Testamentu, ale by taki czas. Podobnej reinterpretacji
JTB: Dzisiaj hierarchowie mwi jzykiem faryzejskim. Nie sdzi? Sdzi! Szabat dla
czowieka? Czowiek dla szabatu! Itak dalej.
WL: Przed transformacj ksia to byli swoici altarzyci. Jedni rewelacyjni, inni mniej
sprawni, ale wiedzieli, jak odprawia msz, poprowadzi pogrzeb, udzieli lubu. Zdarzali
si oczywicie cudowni organizatorzy igospodarze, poeci, uczeni iarliwi opiekunowie
kek racowych. Dla wielu wyjazd zministrantami na wypraw rowerow do ssied-
niej miejscowoci uchodzi za wybitne osignicie duszpasterskie, asam syszaem uza-
sadnienie przyznania kocielnej godnoci ksidzu, ktry zoddaniem dba oziele wok
kocioa. Jeli jednak takich umiejtnoci zabrako, to zwyka posuga wkociele bya dla
wikszoci wystarczajcym dowodem na to, e to jest dobry ksidz. Nawet to wystarcza-
o. Po 1989 roku pojawiy si zupenie nowe moliwoci. Mona budowa, co si chce,
wic niektrzy odnaleli smykak wbudownictwie, pozacigali kredyty, potem splajto-
wali, araczej przysporzyli dugw diecezji. Inni poszli uczy do szk, ale wszkole trzeba
co tydzie dwie katechezy przygotowa dla kadej klasy, wdodatku rne iatrakcyjne
dla dzieci, wic poowa ksiy odpada, dzi wikszo proboszczw nie uczy. Okazao si,
e duo lepiej robi to modzi absolwenci studiw katechetycznych. Pojawia si mo-
liwo oddziaywania na klas polityczn, mamy wic wypowiedzi opotrzebie wymiany
caej klasy politycznej, wzywanie do nowych wyborw ido gosowania na wskazan
zogrdkami czy bez ogrdek parti. Gdy dawni altarzyci, ktrzy do 1989 roku dobrze
sprawowali swoj rol, dzisiaj otwieraj buzi, wypowiadajc si na rne tematy, to si
nam niejednokrotnie robi wstyd. Areszta? Kapelan zcmentarza, kapelan ze szpitala. To
s dobre funkcje, ale te trzeba mie w gowie poukadane. Pamitam, jak w szpitalu
na Banacha czekaem na operacj. Sysz zkorytarza: Komu komunia, komu spowied,
komu?. Jedna pacjentka mi opowiadaa, e ksidz si do ubikacji dobija: Niech pani
6
Kobieta, yjca zmodym wikariuszem Mariuszem G., urodzia samotnie dziecko, gdy ten siedzia za cian isu-
cha muzyki. [...] Noworodek umar, aksidz dopiero wtedy wezwa pogotowie. Mariusz G. nie ponis adnej kary.
Zosta wysany na misj na Ukrain (msz, 2013).
JTB: Czy Ksidz uwaa, e takie ordzie, tylko e do ydw, kiedy zostanie przez Koci
wysane?
WL: Wzeszym roku napisaem list do polskich biskupw wanie wtej sprawie. Ze stu
adresatw odpowiedziao niewielkie grono. Biskup [Wojciech] Polak zapowiedzia, e
przedstawi to na najbliszej sesji Episkopatu. Wicej si nie odezwa. Ale wierz gboko,
e nie za grami taki moment, kiedy to polscy biskupi dojrzej do zajcia si t arcytrud-
n, ale iarcywan kwesti.
WL: Nie tego oczekuj. Uwaam, e trzeba nam stan w prawdzie wobec tego, jak te
relacje si ukaday, i wypracowa standardy, jak one powinny si ukada w przyszo-
ci. Nie chodzi oto, by cay Koci naoy wosiennic iposypa gow popioem, lecz
o to, by pokaza, gdzie jest zo i jak si z nim zmierzy. eby nikt nie uwaa pomysu
stawiania pomnika Hitlerowi za to, e uwolni Polsk od ydw, za niegrony. Biskup nie
reagowa, gdy ksia siedzcy przy stole mwili takie rzeczy. Ja powiedziaem, e to si
nie godzi, iwyszedem. Napisaem otym felieton. Skutek jest taki, e prawdopodobnie
nie ma ju dzi nikogo, kto by wtaki sposb na plebanii rozmawia, bo wszyscy boj si,
e kto to publicznie powtrzy. Ibiskupi, iksia trzymaj jzyk za zbami, bo ju wiedz,
e nie wypada. Podobnie po przypadku warszawskiego biskupa tylko gupi hierarcha za-
da (lub choby pozwoli), by gospodarz nala mu kolejny kieliszek koniaku.
JTB: Ja pokadaam wielkie nadzieje wksidzu biskupie Grzegorzu Rysiu. Bralimy kie-
dy udzia wpublicznej dyskusji, podczas ktrej Ry ubolewa nad upadkiem autorytetu
WL: Jeli wnieapetycznej brei znajdziemy dwa skwarki, to warto je dostrzec isi nimi
cieszy. Jest szansa, e kolejny biskup podczas takiej dyskusji czego si nauczy. To ma
znaczenie. Ksidz Lemaski te nie wiedzia prawie nic oydach izdawao mu si, e
wszystko rozumie. A potem zobaczy sprawy inaczej i nie musia wywraca swojego
wiata do gry nogami, tylko ydw pomieci wdotychczasowym.
WL: Jan Pawe II dokona milowych krokw, jeli chodzi o relacje katolikw zydami.
Cudowne gesty wtej dziedzinie zrobi ju Jan XXIII, pielgrzymka Pawa VI do Ziemi wi-
tej bya niezwykle wana, jednak Jan Pawe II to by przeom. Tym ladem poszed Be-
nedykt XVI, Franciszek te uwaa dialog z ydami za swj. Ale nadal nie mog sobie
poukada wgowie, e ten, ktry pisa listy do znajomych, pamitajc oich czterdziestej
rocznicy lubu, nie potrafi napisa dwch zda do uczestnikw uroczystoci wJedwab-
nem. Wszyscy mamy jakie skazy. Trzeba onich mwi, inaczej obraz bdzie nieprawdzi-
wy. Intuicja mi podpowiada, e wraliwoci na ydw nauczy Jana Pawa II nie Krakw,
lecz kardyna Ratzinger. Bo niemiecki kardyna mia poczucie winy, ktrego polscy ksi-
a ibiskupi wwikszoci niestety nie maj. My przewiadczenia, e bywalimy rwnie
wspodpowiedzialni za zo, dopiero si uczymy, m.in. po ksikach Grossa. Ratzinger ju
przez to przeszed.
JTB: Ale to, co powiedzia w Owicimiu, byo rozczarowujce. Przedstawi wizj gan-
gsterw-nazistw, ktrzy zawadnli Niemcami.
WL: Przecie powiedziaem, e nikt znas nie jest doskonay. Wtej wypowiedzi by moe
doszed do gosu jaki mechanizm obronny.
7
Debata Kim s Polacy z udziaem ks. bpa Grzegorza Rysia, Adama Michnika i innych na XXXVI Sympozjum
Wspczesna Gospodarka iAdministracja Publiczna (Zawiercie, 1820 stycznia 2013 roku); zapis wksice pod
tym samym tytuem (Kim s Polacy, 2013).
WL: Mam dla papiea ogromny szacunek ipotrafi zrozumie, e on inaczej nie potrafi.
Zachowania Ratzingera wobec wsplnot ydowskich byy i tak niezwykle otwierajce.
Koci w Norymberdze zbudowano na terenie dawnej dzielnicy ydowskiej. Na miej-
scu spalonej synagogi, wposadzce kocioa wtopiona jest tam gwiazda Dawida. Wida
j zmiejsca, na ktrym odprawia si msz, stojc przy otarzu. Ona przypomina, za jak
ogromn cen zbudowano tamten koci. Wtym kociele tabernakulum ma ksztat zwo-
jw Tory, jest tam rwnie figura Edyty Stein. Papie Benedykt podj decyzj, by szanu-
jc ydowsk wraliwo religijn, nie uywa podczas lektury ksig Starego Testamentu
witego dla ydw imienia Boego. Jan XXIII, Pawe VI, Jan Pawe II, Benedykt XVI, teraz
Franciszek ztej drogi dialogu nie bdzie ju odwrotu.
JTB: Aparafianie boj si wychyla, bo nie chc zosta napitnowani przez ksidza jako
ci li.
WL: Syszaem oksidzu, ktry podczas mszy zudziaem dzieci opowiada co ozgubnej
regulacji pocz. Moe inaczej nie potrafi. Kto wsta i powiedzia: Chyba si ksidzu
pomylio. To jest msza zudziaem dzieci. Ksidza zatkao. Idzie taki moment, e ludzie
wstan ipowiedz: zamilknij. To gos laikatu, ktry ma si przemon.
WL: Tylko jego niewielka czstka. Nie mam specjalnego miernika, eby to zbada, ale
wydaje mi si, e vox populi bdzie spokojny. Brunatni nahucz si iodejd wmroczn
8
S wyjtki, por. np. artyku Wandale zdewastowali mural zwizerunkiem Jana Pawa II ((dog), 2013).
JTB: Co oznacza negatywna decyzja biskupa wobec Ksidza? e nie bdzie mia Ksidz
gdzie mieszka?
WL: Mam dom rodzinny, wktrym mieszka mj ojciec. Stary kapan, ktry mi do tej pory
pomaga wJasienicy, take zaproponowa mi, bym znim zamieszka. Moglibymy si na-
wzajem wspiera. Poza tym wjego domu jest kaplica. Zamieszkanie zksidzem dokto-
rem zwrcioby, by moe, wzrok niektrych na sytuacj kapanw odsunitych izmuszo-
nych, by samemu sobie radzi.
WL: Bd, jak do tej pory, codziennie sprawowa Eucharysti. Brewiarz bdzie mi, jak dotd,
towarzyszy od witu po zmierzch. Diecezja, do ktrej nale, ma wedug prawa kociel-
nego okrelone obowizki wzgldem mnie. To wszystko przed nami. Ja wierz, e spra-
wiedliwo zatryumfuje; nie musi tego nawet robi zbyt gono, byleby skutecznie. Mog
oczywicie zabiega oprzeniesienie do innej diecezji, ale nie zamierzam. Nigdzie si std
nie wybieram, podoba mi si wdiecezji warszawsko-praskiej. Spirala represji wobec mnie
rozkrcaa si cztery lata. Gdybym si wtedy podporzdkowa zakazowi, dzi byoby po
wszystkim. Gdybym nie powiedzia gono o tym, co si stao, moi adwersarze mogliby
rozsiewa wieci, e Lemaski naprawd zrobi co zego. Napisaem do biskupa, e chc
witego spokoju, normalnie chc pracowa, niczego innego nie oczekuj. Nie chc ad-
nego tytuu, studiw, innej parafii, innych uprawnie. Mnie posuga kapaska wwiosce,
do ktrej mnie Koci posa, jak najbardziej odpowiada. Mam do stracenia dobre imi.
Bd go broni. Jeeli cieniem pooy si zarzut, e podwaam nauki Kocioa i niszcz
Koci od rodka, e podwaam przyrzeczenie posuszestwa to ztakim pitnem mu-
siabym y. Nic ztego, oco mnie oskaraj, nie zrobiem, wic nie zamierzam ustpowa.
Spdziem siedem lat na Wschodzie. Sprawio to, e samotno mi nie ciy. Dobrze
si czuj, gdy jestem sam. Uodporniem si, dziki czemu nie przychodz mi do gowy
gupie myli, by z tej sytuacji wyj na skrty. Ale ostracyzm wobec mojej osoby jest
problemem rwnie dla moich parafian. Myl, e ta sytuacja jest jak wrzd. Naley to
przeci ipewnie nie bdzie to przyjemne dla nikogo. Ale potem bdzie lej.
(dog). (2013, sierpie 2). Wandale zdewastowali mural zwizerunkiem Jana Pawa II. Pobrano 11 listopada
2014, zhttp://wyborcza.pl/51,75248,14378737.html?i=1
Domanowska, A. (2012, marzec 6). Mord ydwek w Bzurach. IPN po 71 latach wszczyna ledztwo. Po-
brano 11 listopada 2014, zhttp://wyborcza.pl/1,76478,11289917,Mord_Zydowek_w_Bzurach__IPN_po_71_
latach_wszczyna.html
Gross, J. T. (2000). Ssiedzi. Historia zagady ydowskiego miasteczka. Sejny: Pogranicze.
Hrakleitos o `Efsios. (1996). 147 fragmentw. (E. Lif-Perkowska & R. Zaborowski, Tum., T. Kobierzycki,
Red.). Warszawa: Stakroos.
Kim s Polacy. (2013). Warszawa: Agora.
Liturgia pokutna. (2001, maj 27). Pobrano 11 listopada 2014, zhttp://www.opoka.org.pl/biblioteka/Z/ZW/
liturgia_27052001.html
mip. (2010, lipiec 12). Praat Henryk Jankowski nie yje. Pobrano 11 listopada 2014, zhttp://wiadomosci.
gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,8131560,Pralat_Henryk_Jankowski_nie_zyje.html
msz. (2013, stycze 23). Pord na plebanii abp Stanisaw Gdecki wnioskuje oprzeniesienie ksidza G.
do stanu wieckiego. Pobrano 11 listopada 2014, z http://wiadomosci.wp.pl/kat,1019407,title,Porod-na-
plebanii-abp-Stanislaw-Gadecki-wnioskuje-o-przeniesienie-ksiedza-G-do-stanu-swieckiego,wid,1527077
3,wiadomosc.html?ticaid=113c8c
Perechodnik, C. (2004). Spowied. Dzieje rodziny ydowskiej podczas okupacji hitlerowskiej wPolsce. (D. En-
gel, Red.). Warszawa: Orodek KARTA.
Schnker, H. (2011). Dotknicie anioa (3. wyd.). Warszawa: Dom Spotka zHistori, Orodek KARTA.
Sprawa biskupa Jareckiego: P roku wzawieszeniu za wypadek po pijanemu. (2013, stycze 25). Pobrano
11 listopada 2014, z http://spoleczenstwo.newsweek.pl/sprawa-biskupa-jareckiego--pol-roku-w-zawie-
szeniu-za-wypadek-po-pijanemu,100764,1,1.html
Wacaw Hryniewicz. (b.d.). Wwikipedia.pl. Pobrano zhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Wac%C5%82aw_Hryniewicz
Keywords: Catholic Church; Christianity; anti-Semitism; Otwock; Jedwabne; Archbishop Henryk Hoser
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 3.0 PL License,
which permits redistribution, commercial and non-commercial, provided that the article is properly cited.
www.creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl
The Author(s) 2014/2015
Publisher: Institute of Slavic Studies PAS [Wydawca: Instytut Slawistyki PAN]
DOI: 10.11649/slh.2015.002
Authors: Joanna Tokarska-Bakir, Instytut Slawistyki PAN, & Micha Pawilno-Pacewicz
Correspondence: j.tokarska-bakir@uw.edu.pl
The work has been prepared on authors own expense.
Authors contribution: J.T.B. & M. P.-P. participated equally in the concept of the interview and drafting the
manuscript.
Competing interests: No competing interests has been declared.