POLITECHNIKA LSKA GLIWICE

WYDZIA ELEKTRYCZNY
W GLIWICACH

LABORATORIUM ELEKTROTECHNIKI
OGLNEJ.
Badanie zjawisk rezonansowych w obwodach elektrycznych
- rezonans napi.

GRUPA 1, SEKCJA 5
1. R. T.
2. M. R.
3. A. W.
4. A. S.
CEL WICZENIA
Celem wiczenia byo zapoznanie si ze zjawiskami rezonansowymi zachodzcymi w
obwodzie szeregowym RLC. Otrzymane wyniki naleao opracowa i zebra w
sprawozdaniu.

WSTP

Zjawiska wystpujce w obwodzie R, L, C, gdy pulsacja zasilania jest rwna pulsacji

drga swobodnych nosi nazw rezonansu a pulsacja w pulsacji rezonansowej.
Zjawisko rezonansu moemy wywoa przy staych parametrach R, L, C poprzez
zmian czstotliwoci zasilania lub przy staej wartoci czstotliwoci zasilania przez
zmian wartoci elementw L, C. Obwd w stanie rezonansu nie pobiera ze rda
mocy biernej. W stanie rezonansu ze rda przekazywana jest do obwodu tylko moc
czynna P, ktra zamienia si w ciepo wydzielane na rezystancji. W zalenoci od
sposobu podczenia elementw R, L, C moe w obwodzie wystpi zjawisko
rezonansu napi (rezonans szeregowy) lub zjawisko rezonansu prdw (rezonans
rwnolegy).
Przy zasilaniu pasywnego dwjnika szeregowego R, L, C:

a
Zwe
R, L, C
Ywe
b

R L C

UR UL UC
U
UX

Przebiegiem sinusoidalnym o staej amplitudzie i zmiennej pulsacji w odpowied ukadu

jest rwnie sinusoidalna o tej samej pulsacji, co wymuszenie.

2
W takim obwodzie mona wyrni wielkoci:
- impedancja wejciowa pomidzy zaciskami a - b wynosi:

1 j
Z we Z R j L Z e
C
gdzie:
2
1
Z R 2 L - modu impedancji,
C
1
L
C - kt fazowy (argument) impedancji.
arctg
R

- napicia na poszczeglnych elementach speniaj zalenoci:

UR R I ,
U L jL I ,
1
UC j I.
C

- pyncy prd okrela si zalenoci:

U U
I ,
Z 1
R j L
C
a jego warto skuteczna wynosi:

U U
I ,
Z 1
2

R L
2

C

Jeeli pulsacja zasilania jest rwna pulsacji drga swobodnych, dla ktrych:

Im Zwe 0

czyli:
1
L 0
C

To mamy do czynienia z rezonansem szeregowym.

Pulsacja rezonansowa okrelona jest zalenoci:

3
 1
0 2f 0
LC

gdzie: f0 czstotliwo rda zasilania [Hz]

W miar jak pulsacja zblia si do pulsacji rezonansowej modu impedancji Z maleje i

osiga minimum dla 0 , Z R .

1
Zwe Z R jL Z e j
C

R
charakter charakter
rezyst-pojem rezyst-indukcyjny

0 1
Zwe Z R jL Z e j
1
Zwe ZR jL Z e j
C C

90

1
0 Zwe Z R jL Z e j 1
C Zwe ZR jL Z e j
C

-90
Wartoci prdu pyncego w obwodzie oraz wartoci napi na poszczeglnych
elementach w stanie rezonansu wynosz:

U
I 0 , I 0 I max
R
U R 0 R I 0 U ,
U L 0 j 0 L I 0 U C 0
1
U C 0 j I U L 0
0C 0
U x 0 U L 0 U C 0 0

Wykres wektorowyImw stanie rezonansu.

1
Z we Z R jL Z e j
Z we Z R j L
1
Z e
j

C C

U = UR0 4

0 Re
I =I
 0

W stanie rezonansu przy wymuszeniu ze rda napiciowego U prd przyjmuje

warto ekstremaln. Warto ta ograniczona jest tylko przez rezystancj R. Napicie
na kondensatorze i cewce maj wartoci rwne, co do moduu, lecz s przesunite o
180 tak, e nawzajem si znosz. Warto UC UL w stanie rezonansu mog
wielokrotnie przewysza warto napicia zasilajcego prowadzc do szkodliwych
przepi. Wartoci ekstremalne zale od wartoci elementw R, L, C a od tych
wartoci zaley z kolei dobro obwodu rezonansowego.
Dobro zdefiniowana jest jako stosunek energii ukadu do energii traconej
w cigu jednego okresu (T) na rezystorze pomnoony przez czynnik 2 .

W
Q 2
WR T
0
Q

Z funkcj rezonansow cile wie si pojcie selektywnoci obwodu szeregowego R,
L, C. Pasmem przepuszczania ukadu szeregowego R, L, C nazywamy taki przedzia
zawarty wok pulsacji rezonansowej, w ktrym przy staej wartoci skutecznej
napicia E moc czynna maleje do poowy mocy czynnej rezonansowej, co jest
1
rwnoznaczne, e I 1 j I 0
Zwe Z R jL Z e2
C Qsz1
1
Qsz2

Qsz2 > Qsz1

5
0 1 0 1 1
ZweZRjL Z e j ZweZR jL Z ej ZweZRjL eZ j
C C C
PRZEBIEG WICZENIA

Badanie rezonansu szeregowego przeprowadzono dla idealnego rda napicia oraz

idealnego rda prdu

a) rdo napicia: R
Model A
L VL
Gen. rda
akust napicio- V
f C
wego 6
zmienne
VC
b) rdo prdu:
I
R
Model A

Gen. L
rda
prdu V
C

W obydwu przypadkach badano obwody RLC, lecz ze wzgldu na to, e uyte

elementy nie byy idealnymi, lecz rzeczywistymi wyniki pomiarw mogy zosta
zafaszowane przez rezystancj tych elementw.
W obydwu przypadkach na pocztku oceniono zgrubnie warto czstotliwoci
rezonansowej, a nastpnie przeprowadzono szczegowe pomiary.

7
Zestawienie wynikw:

Idealne rdo napicia

f i u ul uc
[Hz] [A] [V] [V] [V]
200 0,06 3,2 1 3,6
300 0,1 3,2 2 4
400 0,13 3,2 4 4,6
500 0,2 3,2 4,2 5,5
600 0,28 3,2 4,4 7
700 0,43 3,2 8,5 9,5
800 0,48 3,2 10 10
900 0,4 3,2 9 7
1000 0,3 3,2 7 4,5
1100 0,23 3,2 6 3
Wykres nr 1

Nastpnie do wyznaczenia dobroci Q ukadu prosto z pomiarw posuono si

charakterystyk I = f ( f ) - (Wykres nr 5). Na osi I odszukano warto obliczon z
poniszej zalenoci:
I MAX
I
2
Na tej wysokoci poprowadzono prost przecinajc charakterystyk w dwch
miejscach, a w miejscu przeci poprowadzono pionowo proste przecinajce o
czstotliwoci w punktach f1 = 645 Hz i f2 = 955 Hz.
Nastpnie wyznaczono f = f2 f1 = 310 Hz. Dobro ukadu obliczono ze wzoru:

Q = fo/f = 800/310 = 2,58

8
Rzeczywiste rdo napicia
f i u ul uc
[Hz] [A] [V] [V] [V]
200 0,06 3 0,3 3,3
300 0,08 3 0,5 3,5
400 0,11 2,9 1,1 3,9
500 0,16 2,8 2 4,7
600 0,21 2,6 3,4 5,5
700 0,3 2,1 5 6,5
800 0,31 1,9 2 1,9
900 0,28 2,2 6,5 5
1000 0,23 2,5 5,5 3,5
1100 0,2 2,6 5 2,8
Wykres nr 2

Nastpnie do wyznaczenia dobroci Q ukadu prosto z pomiarw posuono si

charakterystyk I = f ( f ) (Wykres nr 6). Na osi I odszukano warto obliczon z
poniszej zalenoci:
I MAX
I
2
Na tej wysokoci poprowadzono prost przecinajc charakterystyk w dwch
miejscach, a w miejscu przeci poprowadzono pionowo proste przecinajce o
czstotliwoci w punktach f1 = 610 Hz i f2 = 1030 Hz.
Nastpnie wyznaczono f = f2 f1 = 420 Hz. Dobro ukadu obliczono ze wzoru:

Q = fo/f = 800/420 = 1,91

9
Idealne rdo prdu
f i u ul uc
[Hz] [A] [V] [V] [V]
200 0,1 7 0,7 6,5
300 0,1 4,3 1 5
400 0,1 3 1,3 4,1
500 0,1 2 1,5 3,2
600 0,1 1,3 1,7 2,6
700 0,1 0,8 1,8 2,1
800 0,1 0,7 1,9 1,9
900 0,1 0,8 2,1 1,6
1000 0,1 1,1 2,3 1,4
1100 0,1 1,5 2,6 1,3
Wykres nr 3
Rzeczywiste rdo prdu
f i u ul uc
[Hz] [A] [V] [V] [V]
200 0,13 7,5 0,6 8
300 0,13 5 1 6
400 0,13 3,5 1,3 4,8
500 0,13 2,3 1,6 3,9
600 0,13 1,5 1,9 3,2
700 0,13 0,9 2,2 2,8
800 0,13 0,7 2,5 2,5
900 0,13 1 2,8 2,2
1000 0,13 1,4 3,2 1,9
1100 0,13 1,8 3,4 1,8
Wykres nr 4

WNIOSKI

10
W przeprowadzonym wiczeniu badano rezonans szeregowy obwodu RLC dla
idealnego i rzeczywistego rda napicia oraz idealnego i rzeczywistego rda prdu.
Ksztaty charakterystyk I, UL, UC, U = f(f) dla tych rde nie rni si zbyt duo od
charakterystyk otrzymanych w wyniku rozwaa teoretycznych.
Powstae bdy s przyczyn niedokadnoci przyrzdw i niedokadnoci odczytw
wynikw pomiarw.

11