1

165
(VITI XIX I BOTIMIT)

1. Konsolidimi i funksioneve t
strukturave pr mbrojtjen e
biodiversitetit n njsite admi-
nistrative t Bashkis Lezh
Ky projekt sht financuar nga Delegacioni Europian Stafi drejtues i projektit, bazuar
n objektivat e prcaktuar dhe ak-
Ruajtja e habitateve me rndsi t tivitetet e planifikuara ndrmori ha-
pat e par pr fillimin e puns, duke qarkut t Lezhs n fushn e mjedisit
krijuar kontaktet e bashkpunimit dhe pyjeve, grupeve t interesit dhe
veant, me metoda q promovojn me Bashkin Lezh, Njsit Admin-
istrative dhe kryetart e fshatrave t
stafit t Bashkis Lezh, tregoi rn-
dsin q ka do produkt i ktij pro-

zhvillim t qndrueshm prfshir n kt projekt.

N takimet e organizuara, stafi
drejtues i projekti bri prezantimin
e projektit, konkretisht t objektivit
jekti pr rajonin dhe zhvillimin e
qndrueshm n t. N seminare u
trajtuan tema nga z. Ylli Hoxha, Drej-
tori i Pyjeve pran Ministris s Mje-

P
rojekti Ruajtja e habitateve
t nj rndsie t veant,
nprmjet metodave q
promovojn zhvillimin e tyre t
qndrueshm, ishte pjes e pro-
jekteve EcoNord R2-39 Rritja e
kapaciteteve t Shoqris Civile n
Shqiprin e Veriut, pr prmir-
simin e biodiversitetit dhe mbrojtjes
s mjedisit, financuar nga ALCDF,
nprmjet fondeve IPA t dele-
gacionit Evropian n Shqipri.
Me rastin e prfundimit me su-
kses t ktij Projekti, Klubi Eko-
logjik Lezh, m 30 qershor 2017,
n Hotel LISS, Lezh, zhvilloi
seminarin prmbylls. Morn pjes
prfaqsues t ALCDF, CNVP, Ba-
shkis Lezh, Njsive Administrative
t prfshira n projekt dhe fermer.
Pas fjals s hapjes dhe prshn-
detjeve t ALCDF e CNVP, nga stafi
i Projektit u bn referime pr t
katr komponentt. Referuesit pre-
zantuan hapat e ndrmarr dhe punn
e kryer pr realizimin e secilit kom-
ponent, si dhe rezultatet konkrete t
arritura.
Nj produkt i rndsishm i
projektit sht edhe manuali i
botuar, me t dhna pr habitatet
kryesore t rajonit t Lezhs, s ba-
shku me rekomandimet e bazuara n
rezultatet arritura nga komponentt
e projektit, si dhe me informacione
mbi parandalimin e zjarreve. Ky
manual do t jet nj ndihmes pr
strukturat e menaxhimit t pyjeve t
Lezhs, pr fermert dhe cilindo t
interesuar. kryesor dhe aktiviteteve q do t disit; nga znj. Aida Tafili, specialiste
Si nga referuesit edhe nga dis- mundsonin realizimin e tij. U dhan pyjesh n Drejtorin e Pyjeve pran
shpjegimet e duhura sipas interesi- Ministris s Mjedisit dhe nga znj.
kutimet e pjesmarrsve, u nnvizua
mit t shprehur nga pjesmarrsit. Valbona Simixhiu, specialiste e GIS.
se Projekti ishte i suksesshm dhe
Kshtu, pr mbarshtimin dhe Po ashtu, u prezantuan projektet, si
rezultatet e tij jan nj prvoj me
ruajtjen e sherbels, burim jo i vogl praktikat m t mira:
vler pr komunitetet q u prshin t ardhurash, kan qen t interesuar * Ndrhyrjeve prmirsuese me
n t. nj numr i madh fermersh. Po projekte pilot n habitatet pyjor me
Projekti u zbatua n disa Njsi ashtu, pati interesim pr frenimin e rndsi t veant pr komunitetin
Administrative t Bashkis Lezh. erozionit, me synim mbrojtjen e lokal, duke zbatuar shrbimet tradi-
Ai prbhej nga disa aktivitete, t toks nga grryerjet, rrshqitjet dhe cionale t kritereve teknike (dushku).
cilat, n mnyr t prmbledhur, po prmbytjet. Prmirsimi i pyjeve t * Zbatimi i ndrhyrjeve pilot si
i sjellim n vijim. degraduar t dushkut, ishte nj - modele pr mbrojtjen e habitateve t
shtje tjetr me interes pr banort degraduara nga erozioni, nprmjet
M i r nj o h j e e ktyre zonave, pasi nga kta pyje
sigurohen furnizimi me biomas pr
masave mbrojtse tradicionale me
teknika miqsore me mjedisin (gar-
ushqimin e blegtoris dhe me dru dhe tek e ift).
Pas nj pune prej m se 10 muaj, n bashkpunim me Bashkin e
zjarri pr nevojat e tyre jetike. Pas do prezantimi por edhe gja-
Lezhs, 2500 fermer dhe grupe interesi, staf i projektit Ruajtja e
Przgjedhja konkrete n terren t tyre, pati pyetje dhe diskutime nga
Habitateve t nj rndsie t veant, nprmjet metodave q
promovojn zhvillimin e tyre t qndrueshm, bri analizn e e parcelave t hotspoteve, u b nga pjesmarrsit.
arritjeve dhe t produkteve t prodhuara. stafi i projektit, shoqruar nga pr- Nga Klubi Ekologjik u informua
Seminari prmbylls u zhvillua n Lezh m 30 qershor 2017, nn faqsuesit e fshatrave Kallmet, Un- se projekti do t synonte t bnte
kujdesin e stafit t ALCDF, prfaqsuar nga Marina Vuji e Mirela grej e Balldren, t Njsive Admi- gjra konkrete, duke promovuar
Jaupaj, si dhe nga drejtori i CNVP n Shqipri, dr. Janaq Male. nistrative Kallmet e Kashnjet. N metodat pr zhvillimin e qndrue-
Me kt rast, shprehim mirnjohjen dhe falnderojm: ekonomin pyjore Kallmet, u pr- shm t sherbels dhe duke prezan-
- ALCDF-n dhe stafin e saj pr mbshtetjen e projektit. zgjodh hotspoti i trajtimit t zonave tuar malin e Kakarriqit si baz gjene-
- Drejtorin e CNVP-s n Shqipri, dr. Janaq Male, pr mbshtetjen t ekspozuara nga erozioni, ku do t tike shum t mir pr rigjenerimin
dhe lehtsimin e puns, pr arritjen e treguesve t lart t projektit. ndrhyhej me punime bioinxhinie- e saj.
- Kryetarin e Bashkis Lezh, Fran Frrokaj, si dhe zv.kryetarin Enver rike, pr stabilizimin e nj zone t Nga strukturat e Bashkis u in-
Hafizi, me stafin e tyre pr mbshtetjen dhe lehtsimin e puns, pr caktuar, ndrsa n ekonomin pyjore formua se ka interesim t veant jo
arritjen e treguesve t lart t projektit. Kakarriq, u przgjodh hotspoti i vetm pr ngritjen e kapaciteteve,
- Stafin e Agjencis s menaxhimit t pyjeve t Bashkis Lezh pr konservimit dhe trajtimit t por dhe pr njohjen e situats n
mbshtetjen dhe lehtsimin e puns, pr arritjen e treguesve t lart prgjithsi pr pyjet e n veanti pr
sherbels (S. officinalis).
t projektit.
Nj komponent i rndsishm i gjendjen e bimve mjeksore.
- Stafin e projektit t Klubit Ekologjik Lezh pr punn e madhe t
projektit, ishte ngritja e kapaciteteve Referuar planit t veprimeve, u
br pr prmbushjen me sukses t detyrave t projektit dhe
prgatitjen e botimin e raportit prfundimtar. t strukturave t reja, t menaxhimit prcaktuan pozicionet n terren t
t pyjeve n Bashkin Lezh. Pra- hotspotit pr frenimin e erozionit dhe
- Nj falnderim t veant pr mbi 2500 fermer lezhjan, q na
kan mirpritur dhe kan filluar t implementojn produktet e ktij ndaj, u organizuan seminare traj- t atij t prmirsimit t pyjeve t
projekti. nues. Pjesmarrja e ekspertve t Vijon n fq. 5

NEVOJA PR NJ POLITIK 17 Qershori - Dita

KOMBTARE PYJORE
Nga THIMAQ LAKO
Politika konsiderohet si nj sistem
racional i bazuar n qllime dhe plane
t paramenduar, ose si rezultat i
aktivitetit politik pas nj seri
vendimesh. Nj politik e dobishme,
Politika kombtare pyjore sht
politik n shrbim t shoqris
dhe jo t administrats pyjore
n do rast, duhet t jap udhzime
t qarta dhe drejtimin pr nj
periudh t caktuar. Shpesh, n
munges t nj politike t qart,
vendimet merren rast pas rasti ose
jan kontradiktore. Ky sht rasti
tipik i mungess s nj politike
kombtare pyjore n Shqipri, pasi
gjat periudhs s tranzicionit
vendimet e marra pr sektorin e
pyjeve dhe kullotave shpesh kan
qen t gabuara, t prkohshme ose
kontradiktore.
Politika kombtare pyjore
prfshin t gjitha pyjet e vendit:
pyjet prodhues, pyjet privat dhe
komunal, agropylltarin, drurt
jasht fondit pyjor, pyjet urbane,
tokat me bimsi pyjore natyrore, si
dhe qeverisjen dhe prdorimin e
tyre, pavarsisht nga forma e
Vijon n fq. 2
Botrore e Lufts ndaj
Shkrettirzimit
TOKA JON; SHTPIA JON;
E ARDHMJA JON
Kjo Dit sht caktuar nga OKB, me qllim pr t rritur ndrgjegjsimin e
pranis s shkrettirzimit e thatsirs. Synohet t mbshteten e zbato-
hen metodat e parandalimit t shkrettirzimit dhe t paksohet thatsira.
Tashm kjo dat n forma t ndryshme prkujtohet n gjith botn. Pr
her t par kjo dat filloi t kujtohej n vitin 1995.
N Agjenda pr Zhvillim t Qndrueshm 2030 deklarohet: Ne jemi t ve-
ndosur pr t mbrojtur planetin nga degradimi, edhe prmes konsumit e
prodhimit t qndrueshm, menaxhimin e burimeve t veta natyrore dhe
marrjen e masave urgjente pr ndryshimet klimatike, n mnyr q ajo t
mbshtes nevojat e s tashmes dhe t brezave t ardhshm. N mny-
r t veant, thekson vendosmrin e Kombeve t Bashkuara dhe ven-
deve nnshkruese t konvents pr t ndaluar degradimin e toks.
Si tem e vitit 2017 u zgjodh: Lidhja midis degradimit t toks dhe migrimit
(n dritn e emigrimit masiv sirian).
Prgatiti: Gj. Fierza, AKM
 2

NEVOJA PR NJ POLITIK KOMBTARE PYJORE

Politika kombtare pyjore sht politik n shrbim t shoqris dhe jo t
Vijon nga fq. 1
administrats pyjore
zotrimit apo e pronsis. N dallim nga e kaluara, kur politika pyjore kufizohej dhe merrej
vetm me aspektet tradicionale t pyjeve, sot politika pyjore merr n konsiderat prparsit
dhe nevojat m t gjera sociale, si dhe problemet q dalin nga presioni i rritur mbi nj baz t
kufizuar burimesh pyjore. shtjet q trajtohen m shpesh n politikat kombtare pyjore
jan shtat elementet tematike t qeverisjes s qndrueshme t pyjeve, t njohura nga Forumi
i Kombeve t Bashkuara pr Pyjet (UNFF) (OKB, 2008). Prkatsisht: shtrirja e burimeve
pyjore; biodiversiteti i pyjeve; shndeti dhe vitaliteti i pyjeve; funksionet e prodhimit t
burimeve pyjore; funksionet mbrojtse t burimeve pyjore; funksionet social-ekonomike t
pyjeve; kuadri ligjor, politik dhe institucional. Megjithat, mund t prqendrohet edhe n
shtje m specifike, si zotrimi dhe prdorimit i toks, ndryshimet klimatike, punsimi,
pylltaria komunale dhe industrit pyjore.
Politika kombtare pyjore sht nj marrveshje q negociohet mes qeveris dhe grupeve
t interesit (q prfitojn ose prdorin burimet pyjore e kullotat), n prputhje me politikat
kombtare social-ekonomike dhe mjedisore, duke marr vendime pr prdorimin e
qndrueshm dhe ruajtjen e burimeve pyjore n dobi t shoqris. Politika kombtare pyjore
orjenton dhe prcakton vendimet dhe veprimet pr t tashmen dhe t ardhmen e sektorit
pyjor dhe zakonisht prbhet nga dy elemente: nga grupi i aspiratave, qllimeve apo objektivave
dhe nga linjat kryesore t planit t veprimit pr ti arritur ato. Politika pyjore e nj vendi
prcaktohet nga masat e marra nga qeveria dhe nga grupet e interesit n lidhje me pyjet dhe Politika kombtare pyjore prcakton vizionin dhe misionin, duke u prqndruar n nj
sht shumatore e veprimeve t veanta strategjike t qeveris, pak a shum t koordinuara qllim t prgjithshm e afatgjat pr pyjet dhe prdorimin e tyre dhe zakonisht nuk
me kto grupe. Me kalimin e kohs politika pyjore ndryshon pr shkak t ndryshimeve q
prshkruan mjetet e praktikat shteruese q prdoren pr realizimin e qllimit. Legjislacioni
psojn ndrhyrjet e organizmave t ndryshme n prgjigje t nevojave q lindin nga zhvillimet
pyjor sht nj nga instrumentet e rndsishm pr zbatimin e politiks pyjore. Shpesh
e reja t situats. Politika kombtare e pyjeve nuk mund t imponohet nga qeveria n mnyr
vendet q nuk kan nj deklarat t politiks pyjore besojn se legjislacioni pyjor prmban
t njanshme, pasi ajo sht nj marrveshje ndrmjet subjekteve t ndryshme, q prfaqsojn
ose shpreh politikn n kt fush, duke dhn kuadrin kryesor pr veprimet e qeveris.
interesat e sektorit pyjor dhe q miratohet zyrtarisht nga qeveria.
Politika kombtare pyjore prqendrohet jo vetm n shtjet pyjore, por kontribuon edhe Megjithat, qllimi kryesor i legjislacionit pyjor sht caktimi dhe zbatimi i t drejtave
n politikat globale, veanrisht n politikat kombtare zhvillimore dhe strategjit ekonomike dhe prgjegjsive q lidhen me pyjet dhe jo formalizimi i vizionit, qllimit apo i nj
apo n uljen e varfris. Ajo gjithashtu harmonizohet me politikat e tjera publike, si ajo e strategjie t miratuar (Figura 2). Politika kombtare pyjore dhe legjislacioni pyjor jan
mbrojtjes s mjedisit, e ndryshimeve klimatike, e zhvillimit bujqsor, industrial, etj. Prve mjete plotsuese: politika siguron drejtimin dhe ligji prcakton t drejtat dhe prgjegjsit.
ksaj, politika kombtare pyjore duhet t prputhet me angazhimet ndrkombtare t pyjeve Legjislacioni pyjor duhet t hartohet pas marrjes s vendimeve strategjike dhe jo e kundrta.
t vendit, t tilla si rezolutat e Konferencave Ndrministrore pr mbrojtjen e Pyjeve t N hartimin e tij duhet t mbahen parasysh edhe detyrimet q rrjedhin nga marrveshjet
Evrops, apo konventat ndrkombtare n t cilat sht pal edhe Shqipria (Tabela 1). dhe konventat ndrkombtare.
Instrumentet e tjer pr realizimin e objektivave t politiks pyjore jan dhe ata
Tabela 1. Disa nga konventat ndrkombtare ku sht pal Republika e Shqipris institucional, financiar, pjesmarrja publike, etj. Instrumentet financiar jan thelbsor
pr materializimin dhe vnien n jet t objektivave t miratuara t politiks kombtare pyjore
dhe t programit pyjor kombtar.
Konventa / Iniciativa Shkurtimi Ratifikuar Prmbajtja lidhur me sektorin pyjor
Principet pyjore (1992) FP - Nj seri parimesh t prgjithshme q u
referohen politikave pyjore
Rrjeti evropian i siprfaqeve prov t
S1 prhershme pr monitorimin e ekosistemeve
Strasburg, 1990 - pyjore
S2 Ruajtja e burimeve gjenetike pyjore
Udhzime t prgjithshme pr menaxhimin e
H1
qndrueshm t pyjeve n Evrop
Helsinki, 1993 -
H2 Udhzime t prgjithshme pr ruajtjen e
biodiversitetit t pyjeve evropiane
Rritja e aspek teve social-ek onomike t
L1
qeverisjes s qndrueshme t pyjeve
Rezolutat e
Lisbon, 1998 - Kriteret, indikatort dhe udhzimet
Konferenc ave L2 panevropiane t nivelit operacional pr
Pan-Evropiane
qeverisjen e qndrueshme t pyjeve
pr Mbrojtjen
Forcimi i sinergjive pr qeverisjen e
e Pyjeve t
qndrueshme t pyjeve n Evrop nprmjet
Evrops V1
bashkpunimit ndrsektorial dhe Programeve
Kombtare Pyjore
Rritja e qndrueshme ekonomike e qeveris jes
Vjen, 2003 V2 -
s pyjeve n Evrop
V4 Ruajtja dhe shtimi i diversitetit biologjik t
pyjeve n Evrop
Ndryshimet klimatike dhe qeverisja e
V5
qndrueshme e pyjeve n Evrop
W1 Druri dhe Energjia
Varshav, 2007 -
W2 Pyjet dhe Uji
Konventa pr Ruajtjen e Flors Ruajtja e biodivers itetit t pyjeve evropiane,
dhe Faunes s Egr dhe Mjedisit prkufizimi i nj rrjeti t zonave t mbrojtura
Po
Natyror t Evrops (Konventa e
Berns) (1979)
Konventa mbi Ligatinat me Krijimi i nj rrjeti ndrkombtar t zonave t
Rndsi Ndrkombtare lagta
ve anrisht si Habitate t -
Shpendve Ujor (Konventa Institucionet pyjore prbhen nga administrata pyjore, prgjegjse pr qeverisjen e
Ramsar) (1971)
Konventa Kuadr pr Prfshirja e pyjeve n buxhetin e karbonit
qndrueshme t pyjeve, institucionet prgjegjse pr edukimin dhe krkimin pyjor, organizatat
FCCC dhe joqeveritare, etj. Veoria dalluese e administrats pyjore sht shtrirja kapilare e saj n t
Ndryshimet Klimatik e (1992) dhe Po nprmjet instrumenteve si CDM, etj.
KP
Protokolli i Kiotos (1997) gjith territorin e vendit, deri n zonat pyjore m t thella. Administrata pyjore ka funksione
Konventa pr Diversitetin Afirmimi i parimit pr nj prdorim t
Biologjik (1992) CBD Po barabart t prfitimeve q vijn nga prania e
rregullatore, si zhvillimi, zbatimi dhe monitorimi i politikave pyjore, zbatimi i legjislacionit
burimeve gjenetike dhe rregulloreve; rregullon prdorimin e pyjeve publik e privat; kontribuon n proceset
Konventa pr luftn k undr Instrumentet e rinj: Mekanizmi Global pran ndrkombtare t lidhura me pyjet; kryen funksionet e planifikimit dhe mbarshtimit t pyjeve,
CCD Po
shkrettirzimit (1992) IFAD; planet kombtare
Konventa pr tregtin Leja pr eksport dhe certifikata e origjins pr qeveris pyjet publik, prfshi planifikimin, zbatimin e ligjit, inventarizimin dhe hartzimin e
ndrkombtare t specieve t
CITES Po
tregtin e specieve drusore t mbrojtura pyjeve, monitoron ndrhyrjet silvikulturore, prfshi pyllzimet, shfrytzimet pyjore, luftimin
rrezik uara t flors dhe fauns e smundjeve e dmtuesve n pyje, etj.; mbshtet dhe miraton planet e mbarshtimit dhe
s egr (1973)
zbatimin e tyre n pyjet privat; monitoron dhe raporton mbi indikatort kryesor pyjor
Politika kombtare pyjore, si marrveshje ndrmjet qeveris dhe grupeve t interesit, ratifikohet
(psh. siprfaqja pyjore, volumi i fondit pyjor, mundsia vjetore e shfrytzimit) dhe informon
nga qeveria dhe zbatohet nga kjo e fundit me ndihmn e instrumenteve ligjore, financiar,
qeverin, parlamentin, organizmat ndrkombtare dhe opinionin publik. Njkohsisht, kryen
institucional, pjesmarrjes publike, informacioneve ekonomike, si dhe nga grupet e interesit me
edhe funksione t tjera, si koordinimi dhe lehtsimi i partneritetit me sektort dhe aktort e
mjetet e tyre prkatse. Nprmjet ratifikimit nga ana e qeveris, politika kombtare pyjore pasqyron
tjer, pr t balancuar interesat sektoriale; mbshtet komunitetet lokale dhe sektorin privat
qndrimin e saj zyrtar dhe paraqet nj deklarat t qart t qllimeve dhe objektivave t vendit, n
mnyr q t gjitha palt e interesuara t jen t vetdijshme pr orientimin e ndjekur dhe rezultatet pr qeverisjen e pyjeve dhe drurve, duke ofruar informacion dhe asistenc teknike; mbshtet
e pritshme. Deklarata zyrtare e politiks pyjore kombtare zakonisht ka vlefshmri nga 10 deri n 20 Supportprdoruesit e pyjeve, duke siguruar formimin dhe trajnimin e tyre dhe forcimin e
vjet dhe n vazhdimsi duhet t prshtatet me situata t reja. njohurive baz, prmes krkimit dhe shrbimit kshillimor.
 3

M Ort e Bjeshkve t Puks ...

alet kan ort e tyre. Ashtu si
dhe shtpia. Njeriu. Nj nga
urimet e malsorve ka qen:
e pa orn uet! N Iball ende
tregohet pr orn e malit t Shllumit, q
lahej n Drin e veronte n kreshta. Por,
pas rrnimit dhe rrmetit t tranzicionit,
a po zgjohen prsri ort e bjeshkve
tona? Vitet e fundit kemi shkelur n
shum prej tyre. Nga Valbona n
Kelmend. Nga Kunor Dardha n
Shishtavec. Nga Munella n Kala t
Dods. Nga Gryka e Rugovs n Malin
e Sharrit. Nga Lura n malet e Krujs.
Nga Vela n Llogara. Ato kan filluar t
zgjohen pas spats shfarosse t
dhjetvjearve t fundit. E, megjithse
ka zgjim aty-ktu, ende bjeshkt sikur
kredhen n nj qetsi olimpike. Nj
heshtje q nuk do ta donim. Pyllin vrtet
nuk e trazon m spata e sharra, por
as dhit e egra, q ua kan prishur
habitatin ku krcenin e mrizonin. Pylli nuk
sht m ai i dikurshmi, i vrteti, me
masive drursh t lart, pishe dhe ahu,
me frshfrimn e gjetheve, jehonn e
sharrave, si n romanet e novelat e
Dritro Agollit, Vito Koit, etj. Pr syrin e
vizitorit q vjen n kto bjeshk pr her
t par mund t jen t hijshme ato
livadhet masive me mbules bimore
t blert, por jo pr pylltart dhe druvart
q nuk e mendojn pyllin si nj fotografi
t bukur, por si nj hambar nga i cili
Gjegjani dhe masivi pyjor
Munell
mund t marrsh bereqet, nga lnda
drusore pr industrin te frutat ekzotike
t pyllit! Sepse n pyll do gj sht bio. industrin e ndrtimit, pr fabrikn e
Nuk mund ti bsh nj gjilpr me hor-
mone pyllit, si trangujve, domateve e bo-
stanit n serrat e Lushnjs a diku tjetr.
Pylli ka gjuhn e tij t fsheht dhe
at nuk mund ta kuptosh duke e soditur
si kalimtar, por ne n udhtimin ton
npr pyjet e Puks, kto dit, kishim si
udhrrfyes inxhnierin pyjor Mark Zefi,
Pamje e Qytetit Fush-Arrz
nga Rrsheni, prej 20 vitesh emigrant
n Itali, por q si thot ai me nj gjuh
poetike, ka ardhur n gjurm t kujtimeve
t veta. Ai e njeh pllmb pr pllmb
kt vend, njerzit dhe shtpit, pasi ka
shrbyer pr 13 vite n NPD-n e
Fush-Arrzit, si njri nga specialistt
dhe drejtuesit e saj, shef cilsie e
zvendsdrejtor, duke shkruar me
kuraj dhe n shtypin e kohs kundr
burokracis q bhej penges pr
transportin e lnds drusore nga pylli.
Inxhinierin e trheq do detaj q ka t
bj m natyrn, ujin, barishtet, lulet,
drurt pyjor, gshtenjat e prziera me
pishat, etj. Nuk mund ta pranoj njeriu i
drurve kt realitet t shituar t ktyre
bjeshkve, nga Kryeziu n Iballe, pasi,
thot ai, duhen dhjetvjear q pylli t
shkoj aty ku ka qen. Nuk sht
thjesht nostalgjia e nj ndrmarrjeje
shfrytzim - prpunim druri me 1500
puntor, si ajo e Fush-Arrzit, mbase
m e madhja n Ballkan, me stabili-
mente e sektor t shumt n t katr
ant, nga Kainari, Krrabi, Kunor-
Dardha, Tui, Livadh-Hamzi, Trbuni,
Munella, Kryeziu, Qaf-Mali, Sapai, etj.
Prodhoheshin ather trupa pr
dorn mbi pyjet dhe gjuetin e paligj-
letrs, shtylla miniere, shtylla t sta-
zhionuara pr linjat telefonike, traversa
pr hekurudhat, dru zjarri, kurse nga
prpunimi i drurit dilnin drrasat, mobiliet,
rimesoja, rrshira, esanca e pishs,
kollofoni, terpentina, etj. Por asnjher
nuk u vendos nj raport i drejt mes
prerjeve dhe rritjes s drurve. Duket
ideale, por nse pyllit do ti jepej drejtsi,
aq sa nxjerr prej tij, aq dhe duhet t
fussh, duke mos mbetur nj raport
gjithnj i zhdrejt, pa folur pr periudhn
e tranzicionit kur gjithka pritej pa
mshir dhe asgj nuk rritej.
I krkojm bashkudhtarit ton
npr pyjet e Puks t na tregoj pr
prvojn italiane n administrimin e
pyjeve dhe ai flet me fakte se si sht
krijuar atje kultura e pyllit. N Itali ka
organizma t posame shtetrore, q
e monitorojn pyllin n vijimsi, cilt drur
jan mplakur e duhen prer e cilt duhen
rritur. Mendohet prpara pr zve-
ndsimin se sa pr prerjen. sht e
teprt t thuhet se atje kujdesi ndaj pyllit
sht proverbial, si n t gjith Evropn,
askush nuk e prek nj filiz. Pylli sht
simbol. Pylli sht ekonomi. Dhe miku
yn e rrotullon bisedn 360 grad pr
te pyjet tona dhe veanrisht ato t
Puks, q jan dashuria e tij e vjetr.
Puka sht kampione n shkall vendi
pr pyjet. Rreth 82 mij ha pyje e kullota
administrohen sot nga dy bashkit
(Puk e Fush-Arrz), afrsisht n
siprfaqe t barabarta.
Pas katastrofs pyjore, pr rivita-
lizimin e pyjeve organet e pushtetit
vendor bashkpunojn me ato rajonale
e kombtare dhe shoqatat e zhvillimit
rural lidhur me fushatat njohse dhe
grantet konkuruese pr zhvillimin dhe
ruajtjen e pyjeve, ku jan zbatuar dhe
projekte t shrbimeve mjedisore t
Ministris s Mjedisit, agjencive t zhvi-
llimit bujqsor e malor, etj. Nuk sht
aspak e leht ta shkpussh njeriun nga
grabitja e pyllit, paka se moratoriumi
dhjetvjear i pyjeve e ka ndalur jo pak
Lazr Mhilli e veprimtar t tjer t
shme. Duhet krijuar nj ndrgjegje e re
pr pasurit pyjore, natyrore, gjith vi-
sarin e flors dhe fauns. Mali i Munells
sht nj nga m t pasurit e ktij rajoni,
pr m tepr q sht zona e vetme n
Shqipri ku mbijeton rrqebulli i Ballkanit.
Dy vite m par nga shoqata PPNEA,
q kujdeset pr mbrojtjen dhe ruajtjen e
NDUE DEDAJ
mjedist natyror n Shqipri, u dha lajmi
shqetsues pr vrasjen e nj klyshi
rrqebulli nga nj bari i vogl i zons,
pa e ditur se far kafshe ishte, n nj
koh kur sipas shoqats s siprthn,
popullata e ksaj kafshe t rrall sht
mjaft e vogl, vetm 4-6 individ t rritur.
Jan vn kamera n Munell pr t
ndjekur lvizjet e rrqebullit dhe mb-
rojtjen e tij, gj q do t thot se po ecim
drejt bots s qytetruar, ku kujdesi pr
kafsht sht njerzor, vese ka- Ndue Deda n rrugn pr Iball
mera e duhur jan syt e t gjith neve,
kujdesi i krejt komunitetit, nj pr nj, pr shpton nga prerja e druve t zjarrit. Nuk
ta mbajtur pyllin n habitatin e vet bujar. mund ta kesh luksin e prjetshm t
Si nuk ka ekonomi n kto an pa ngrohjes me dru t rrmbyer nga pylli,
pyjet dhe mineralet, nuk ka as turizm jo vetm se ato nj dit mbarojn.
pa drurt, krojet, natyrn e gjall. Shptimin e pyjeve ai e sheh te pri-
Pukjant t ftojn t vesh atje pr vatizimi i tyre, kshtu pylli do t kishte
mrekullin natyrore t pafundme nga zot, duke mos qen m i t gjithve dhe
Fani i Madh n lumin Drin - ajrin e pastr, i askujt. Pr shtimin e pyllit jan t gjitha
klimn kurative, bukurit mahnitse mes mnyrat, sidomos mbjellja e fidanve,
prrenjsh, lumenjsh, liqenesh, bimsh por jo duke i przier ato, n kuptimin
mjeksore si qershigla, jetsuar kto q nuk mund t mbjellsh pish t but
me kuzhinn tradicionale, kullat bujtina, deti n Lur, si n Divjak ...
fjetinat (resortet) alpine, etj. Jan tema Edhe nj problem tjetr po kaq i
q kemi dgjuar t fliten her pas here mpreht. Ndrtohen rrug, hidrocen-
Munella e dikurshme (majtas) dhe e dmtuar (djathtas)
n forumet pukjane, nga kryebashkiaku trale, miniera, ujsjells, ndrtesa turi-
Gjon Gjoni, si dhe Arian Ndoja, Tonin Alia, stike, hapen gurore, q prishin gjith at
siprfaqe pyjore dhe n fund vendi lihet
Sofrs Pukjane, nga TV Puka dhe ashtu, pa u risjell n identitet. Ky sht
gazetari i palodhur i ktyre anve Armir nj krim ekologjik, pr t cilin shteti nuk
Mehja. ndrhyn pran kompanive, duke i pena-
Mos e krko ruajtjen e pyllit vetm lizuar ato me gjoba t majme, sipas ligjit.
atje ku jan pishat e ahet, por te pragu i Puka sht kryetreva e pyjeve
shtpis tnde, thot inxhinier Marku, se shqiptare. Dikur kemi shkruar se
po e ove gazin dhe n skajet m t askund m mir se atje nuk do t ishte
largta pr ngrohje e gatim, ather pylli selia e Ministris s Mjedisit (Pyjeve) ...

S Erozioni siprfaqsor
hpesh, me t drejt dgjojm
shprehjen: Ku po shkon toka
jon?!
Pr vet relievin e vendit, erozioni sipr-
faqsor sht nj dukuri natyrore mjaft
shqetsuese, pasi largohet shtresa e si-
prme e toks dhe prfundon n lumenj
e deri n det. Sipas t dhnave n ven-
din ton humbjet e toks nga erozioni
shkojn nga 20 deri 70 ton pr ha, shi-
fr kjo disa her m e lart se mesatarja
e Evrops. Ndryshimet klimatike, shpy-
llzimet pr t krijuar toka bujqsore,
prerjet e pakontrolluara t pyjeve, mbi-
kullotja, zjarret apo ndrtimi i rrugve
dhe veprave ujore a minerare, mund ti
rendisim si faktort kryesor t erozionit.
E rndsishme sht se si ta mbrojm
tokn, si ta frenojm kt dukuri, q
on n humbje apo dme t mdha
ekonomike. far masash parandaluese
duhen ndrmarr.
Prvoja tregon se aty ku bhen prpje-
kje pr pyllzime t reja, ku ndrtohen
prita pr t penguar forcn e ujrave q
rrjedhin, aty ku kullotja bhet e kontro-
lluar, rezultatet jan t dukshme. Por,
fakt sht se prej vitesh bhet pak pr
rigjenerimin e siprfaqeve t degradua-
ra nprmjet pyllzimeve e ripyllzime-
ve, pak sht br dhe pr ndrtimin e
veprave ujore apo edhe pr frenimin e
prerjeve ilegale, etj.
Ndarja e re territoriale rrit prgjegjsi-
n e organeve vendore edhe pr freni-
shqetsim pr t gjith
min e ksaj dukurie. Menaxhimi i qn-
drueshm i burimeve natyrore do t
ishte nj mas shum efikase pr uljen e
ritmit t erozionit. Por, pushteti vendor
sht ende i pafuqishm pr investime
n kt drejtim, pasi i merr pyjet e ku-
llotat n pronsi thjesht dhe vetm si
siprfaqe, pa marr n konsiderat
gjendjen e rnd ku ndodhen dhe pa
nj plan strategjik zhvillimi. Prandaj,
mendojm se zhvillimi i qndrueshm i
ktij sektori krkon mbshtetje dhe
subvencione n drejtim t rigjenerimit
t siprfaqeve t degraduara ndr vite.
Pyllzimet me llojet pyjor, si nj ndr
masat m t efektshme pr uljen e ero-
zionit siprfaqsor t toks do t prb-
nin hapin kryesor dhe, pse jo, vendim-
tar. Prmbytjet q ndodhin sidomos n
zonn veriperndimore, jan rrjedhoj
e shtimit t siprfaqeve t zhveshura.
Prurjet n basenin e Drinit, Matit apo
Buns, e kan fillesn n zonat e larta
malore, ku siprfaqet pyjore t degra-
duara jan me mijra hektar.
sht shum e rndsishme q t
ndrmerren hapa ligjore. Politikbr-
sit duhet ti shikojn me prparsi ma-
sat pr uljen e erozionit nprmjet py-
llzimeve apo masave t tjera, q ndi-
kojn n frenimin e tij. Mund t harto-
hen apo t prfshihen n ligje apo pake-
ta ligjore, duke e par si domosdoshm-
Inxh. Lutfi MIFTARI
ri dhe t jet detyrim pr do institucion
q ka t bj me fondin pyjor e kullosor.
Shtimi i punimeve minerare apo ujore,
po e shton dita dits humbjen siprfa-
qsore t toks. Dmi q shkaktohet
nga kto punime, n raport me ndrhy-
rjet pr rigjenerimin e siprfaqes, sht
i paprfillshm. Numri i madh i ktyre
subjekteve, kryesisht n zonn verilin-
dore t vendit, e rndon m shum de-
gradimin e toks, si pasoj e erozionit.
Fermert po bjn prpjekje pr uljen e
efekteve negative t erozionit, nprmjet
kultivimit t tokave bujqsore me bim
q mbrojn siprfaqen e toks, si sht
p.sh. jonxha apo edhe bim t tjera.
Por, aplikimi i masave mbrojtse, npr-
mjet ndrtimit t veprave hidroteknike,
do t ishte me shum efekt.
Sensibilizimi i opinionit publik duhet t
jet m i madh, pr ti thn ndal erozio-
nit, ktij prbindshi shkatrrimtar, duke
i br apel do individi, q t bhet pjes,
por edhe strukturave shtetrore si rregu-
llatore e kontributore n frenimin e degra-
dimit t toks.
 4
Profile pylltarsh
Nga Zef IMERAJ
Nj dit me pylltarin pensionist Sknder Cani
E
sht jo vetm knaqsi, por edhe ke far t m-
sosh, kur takon pylltar t vjetr, inxhinier e tekni-
k pyjesh. Mson pr pasionin me t cilin ata i jan
prkushtuar pyllit, prpjekjet q kan br nga ana profe-
sionale, duke iu prshtatur kohs, teknologjive dhe t reja-
ve shkencore. N fund t fundit, t bn prshtypje kur dgjon
se ata do dru e trajtojn si nj krijes t gjall, ashtu si
duhet vlersuar me t vrtet.
K jo m ka ndodhur shpesh. Kam biseduar me profe-
sor e doktor shkencash, me inxhinier e teknik py-
jesh, me puntor, q gjith jetn ua kan kushtuar pyjeve.
Por, n kto pak radh, mendova t sjell disa kujtime t
pensionistit Sknder Cani. Ndoshta brenda tyre ka edhe
pak nostalgji, por ama sjell kujtime nga puna e njerzve n
nj koh t caktuar. Prandaj, kujtimet e tij po i sjell pa i
ndryshuar, pa i zbukuruar, ashtu si ai i solli n kujtes
gjat nj dite, q qndruam bashk. Ja far kujton ai nga
puna e gjat n pyje:
U linda me 10 maj 1951. N vitet 1967-1971 kreva
Shkolln e Mesme Pyjore n Shkodr. Pasi kreva
shrbimin ushtarak, n shtator t vitit 1975 nisa pun n
Ndrmarrjen Pyjore t Tirans, ku punova deri sa dola n
pension, n tetor 2016. Pra, punova pandrprer pr 46
vjet me radh. N vitin 1977 u emrova shef sektori pyjor
n Verri (sot sektori pyjor Biz). Ky sektor merrej me pyll-
zime, zvendsime, prmirsime pyjesh dhe grumbullim e
distilim bimsh mjeksore, pasi ajo zon ishte dhe sht
mjaft e pasur me kto bim.
K ujtoj q do vit bnim rreth 100 ha pyllzime, 25-30 ha
zvendsime, 300 ha prmirsim pyjesh, si dhe 50 ha
Thesare t
natyrs son Shpella e Pllumbasit
E njohur ndryshe edhe me emrin Shpella e Zez, Shpella e
Pllumbasit (toponim i marr nga emri i fshatit ku ndodhet)
sht nj nga 6 shpellat e rralla karstike q gjenden n Ev-
rop, duke paraqitur vlera shkencore, arkeologjike, kulturo-
re dhe turistike pr gjith vizitort e saj.
Shpella ndodhet rreth 2 kilometra n verilindje t fshatit
Pllumbas, n krah t majt t lumit Erzen dhe 27 km n
juglindje t Tirans, 350 m mbi rrafshin e detit. Pr t shk-
uar atje, nevojitet rreth 40 minuta ecje n kmb nga fshati
Pllumbas.
kultivim e pastrim kullotash. Objektet e pyllzuara dhe prrenjt shoqroheshin me
Po ashtu, grumbullonim nga sistemime malore, mure me gur t that, gardhe ifte e
10 ton dllinj t kuqe e t teke dhe, n mjaft raste, prita me mure guri, t cilat jan
zez, 5-10 ton trndafil t akoma funksionale, megjithse kan kaluar 40 vjet.
egr, si dhe shum trumz e
hala pishe, t cilat i distilo-
nim. Jan mirmbajtur e py-
D he, te gjitha kto, nuk i kam br vetm un, - shton
Sknderi. Pr t mos u keqkuptuar, ai kujton se sek-
tori q ai drejtonte, kishte rreth 130 puntor, t ndar n
llzuar dhjetra hektar me katr brigada, q drejtoheshin nga njerz t ditur e t pa-
gshtenja, si masivi i Shn-
gjergjit, i Shenmris e i
sionuar. Kishte katr inspektor pyjesh (teknike), si dhe nj
inxhinier, t cilt punonin me prkushtim, sikur pyjet e kullo-
tat t ishin pron e tyre.
Fagut. Jan mbjell dhjetra hektar pish e zez, hor-
moq, dugllas dhe pish e egr.
K ur e pyet nse ia ka vlejtur gjith ajo pun e ai mundim
prej afro 50 vjetsh n pyjet e Tirans, Sknderi, me
T gjith prrenjt u pyllzuan me akacie, dru i bukur, q
shkon shum n kt zon. mjaft modesti, prgjigjet:
K jo pyetje mund t ket shum prgjigje. Kam dgjuar
q kan dale n pension t knaqur nga profesioni,
ashtu si kam dgjuar edhe t tjer, q o kan pritur.
Por, un pr vete, megjithse, me thn t drejtn, kam
punuar pa prtim dhe jam dalluar n pune dhe n drejtimin
e sektorit, pavarsisht se kam lvizur disa her n detyr,
sidomos vitet e fundit, jam vlersuar me medalje e flet
nderi dhe me rastin e 100 vjetorit t Shrbimit Pyjor Shqiptar
edhe me certifikat mirnjohjeje nga Ministria e Mjedisit.
Kto pak gjera kujtova dhe i hodha n letr nga biseda e gja-
t, q zhvilluam nj dit me specialistin pensionist Sknder
Cani. Puna dhe modestia e tij le tu shrbejn sidomos m
t rinjve, atyre q do ti prkushtohen profesionit t pylltarit,
nj profesion i nderuar jo vetm tek ne po kudo n bot.
Sknderit i urojm jet t gjat dhe shndet.
Vetm 27 km larg Tirans, larg plazheve t zhurmshme,
larg mizris, aromave t mbeturinave apo zhurmave
akustike t dhjetra lokaleve ngjitur njra-tjetrs,
gjendet nj nga perlat e natyrs s egr shqiptare: Syri i
Kaltr i Erzenit dhe Shpella e Pllumbasit, nj ndr
shtpit m t hershme t epoks s neolitit, e deri te
periudha e bronzit dhe hekurit
Shkmbinjt prreth Lugins s Skorrans formojn nj
shteg dhish (i rregulluar s fundmi) q zgjatet deri n hyrje
t shpells. Sipas Institutit t Arkeologjis, shpella ka
formuar degzime t shumta, prgjat miliona vitesh, ku
edhe jan formuar stalaktite dhe stalagmite t shumlloj-
shme.
N fund t shekullit t kaluar, Shpella e Pllumbasit sht
prmendur n disa shkrime t Kostandin Kristoforidhit mbi
Tirann, t cilat kan sjell dshmi pr vendndodhjen e saj,
por askush nuk e ka ditur vendndodhjen e sakt
Ekspedita arriti t zbulonte dshmi t jets s hershme
humane, brenda ksaj shpelle. Ndonse, nuk sht prca-
ktuar sakt jetgjatsia e ksaj shpelle dhe formimi i saj, n
hyrje t Shpells s Pllumbasit gjenden edhe sot disa
gropa t hapura ku u gjetn fosile, q sipas konfirmimit nga
Muzeu i Shkencave t Natyrs t Universitetit t Firences,
u prkisnin arinjve t shpellave (Ursus Spelaus), t cilt Mali i Pashkasheshit
kan jetuar n nj periudh m t hershme se 10 mij vjet Mali i Pashkasheshit i veshur me drur dhe bimsi t shumt,
m par. t bn prshtypje me pasurin e pafundme dhe t shumlloj-
Jo pak legjenda e bjn kt shpell vend tepr mistik, q shme t tyre si: shkoz, frashr, fier, sherbel etj. Ajri i pas-
ka ushqyer bestytni, t cilat lidhen me fenomene t ndry- tr dhe rrezet e diellit bujarisht e ngrohtsisht, t mbushin
shme. Sipas njrs prej tyre t treguar; dikur ktu jetonte me gjallri. Ktu duket se merr kuptim edhe fjala: t mbu-
nj qenie misterioze q nuk pranonte t hynte askush n shesh me frym, sidomos pr ne q jetojm n Tiran. Hapat
shpell. A mund t besosh t vrtetn e ksaj besytnie? tan krijojn zhurmn krcitse npr gur dhe aste t tilla
Legjendat dhe mitet ndonj her qndrojn shum pran t rralla jan m frymzuese. T mungojn fjalt pr ta pr-
realitetit. Ndoshta bhet fjal pr dinozaur apo pr nj kri- shkruar m shum kt peizazh, por t duash ato, jo vetm
jes prrallash!... fizikisht, edhe me ndjenjat e shpirtit, sht m t vrtet nj
Por ajo q qndron sht fakti se, ktu n vitet e Lufts s knaqsi e madhe. N pjerrsin shkmbore t malit t
Dyt Botrore sht strehuar e gjith popullsia e krahins Pashkasheshit dhe pikrisht at m t thiktn, t murrme dhe
s Brzhits. t shprlar nga agjentt atmosferik, nis hyrja e shpells.

Ruajtja e habitateve me rndsi t veant, me
metoda q promovojn zhvillim t qndrueshm
degraduar t dushkut. Nisur nga
parimi pr ruajtjen dhe konservimin
e habitateve t zonave t eroduara,
me metoda bioinxhinierike, u vendos
q n parceln 34, t ekonomis
pyjore Kakarriq, t ndrtohen
gardhe tek dhe ift me materiale
biologjike, hunj dhe shkarpa. N
parceln nr. 154/a, nprmjet son-
dazheve n terren, u verifikuan t
dhnat e planit t mbarshtimit mbi
numrin e drurve pr ha dhe kuro-
rdendsin e grumbullit. Pylli i
ksaj parcele paraqitej me zhvillim
jo t mir, pr shkak t numrit t
madh t drurve pr ha, duke krijuar
grumbull jo t rregullt, ku drurt e
nnshtruar dhe pa perspektiv bhen
penges pr zhvillimin e drurve t
tjer, pra ngadalsojn procesin e
rritjes s tyre. Me t dhnat e grum-
bulluara n terren, u hartuan projekti
i ndrtimit t gardheve tek e ift, si
dhe ai i rrallimeve.
N hartn e digjitalizuar, u sh-
nuan vend-ndodhjet e objekteve, ku
jan planifikuar punimet.
2. Ruajtja dhe konservimi i habi-
tatit t llojit Dushk, duke e traj-
tuar me prerje tregtare, ekono-
mia pyjore Brinja e Tertonit
Seminari i organizuar n fshatin
Ungrej, kishte qllim trajnimin e
fermerve, me synim rritjen e
interesimit t tyre, pr menaxhimin
e qndrueshm t burimeve natyrore.
Prve fermerve, n seminar morn
pjes edhe prfaqsues t strukturs
menaxhuese t pyjeve, t Bashkis
Lezh dhe Njsis Administrative
Kashnjet.
Pyjet e dushkut jan burimi
kryesor pr furnizimin e banorve t
zonave rurale me material drusor pr
plotsimin e nevojave t tyre jetike
dhe me gjeth pr blegtorin, por
njhersh kryejn edhe funksione t
tjera t rndsishme, ekologjike dhe
mjedisore.
Fillimisht u referua mbi legji-
slacionin q lidhet me administrimin
e fondit pyjor, detyrimet dhe t
drejtat e strukturave t reja mena-
xhuese t bashkive, pas kalimit n
pronsi t tyre, t fondit pyjor e ku-
llosor dhe mbrojtjen e biodiversi-
tetit.
Rndsi iu kushtua punimeve pr
rrallimin e pyjeve, si mas e rn-
dsishme pr prmirsimin e gjen-
djes s tyre, e pr pasoj prmir-
simin e regjimit ujor dhe t cilsis
s tij, mbrojtjen e biodiversitetit, etj.
Po ashtu, u prezantuan teknika
silvikulturore t rrallimeve, q duhet
t prdoren pr trajtimin e pyjeve t
llojit dushk, n funksion t fazave t
tyre t zhvillimit.
Pjesmarrsve iu tregua konkre-
tisht mnyra prcaktimit t drurve
q do t hiqeshin, sikurse jan ata t
nnshtruarit dhe me zhvillim t
dobt, drurt e thar e t prekur nga
kalbzimi, etj., duke patur gjithmon
n konsiderat, q n total numri i
tyre t mos ishte m i madh se 25 %
e numrit t prgjithshm t drurve
t nnparcels, n mnyr q t e ndrtimit dhe realizon qllimin e
respektohej kurordendsia e para-
shikuar.
Projekti i hartuar pr kto pu-
nime, parashikonte heqjen e rreth 25
% t numrit t drurve ekzistues,
kryesisht t shtrembr, t prekur, t
thar, t dmtuar e t pazhvilluar, dhe
vlersimin e biomass (druve t
zjarrit pr prdorim shtpiak).
Nga verifikimi i dats 17 shkurt
2017, i punimeve t kryera, rezultoi
se rrallimet ishin kryer n prputhje
me projektin dhe kriteret teknike, t
trajtuara n seminar. Drurt e prer
prfaqsonin rreth 25 % t numrit
fillestar t drurve t nnparcels
dhe ishin ln drurt e shndosh, me
gjendje t mir fitosanitare dhe me
zhvillim t mir vegjetativ. Ky fakt
garanton zhvillimin e mir t pyllit,
sepse do t mundsoj formimin e
nj kurore m t madhe, q do t pr-
shpejtoj procesin e rritjes e pr pa-
soj dhe shtimin e vllimit t mass
drusore, shoqruar kjo me prmir-
simin e funksioneve mjedisore.
Prerja e drurve ishte br rrafsh
me tokn. Materiali drusor i re-
zultuar, ishte me diametra t vegjl,
q klasifikohet n kategorin di-
mensionale t lnds s holl. Pr
kt arsye, prej ktij materiali jan
prodhuar dru zjarri, sikurse ishte
parashikuar edhe n projektin e rra-
llimeve. Drut e zjarrit jan prdorur
pr nevojat vetjake (shtpiake), t nj
pjese t banorve t fshatit Ungrej.
Materiali drusor i paprdorshm,
q prfaqsonte degza me diametra
shum t vegjl dhe i destinuar pr
dekompozim, u grumbullua n togje,
t vendosur n vende t ndryshme t
nnparcels.
Punimet e kryera pr rrallimin e
pyllit t dushkut t parcels nr. 154/
a prbjn nj prvoj t mir pr
banort e fshatit Ungrej.
Prvoja dhe rezultatet e ktij
projekti do t prgjithsohen dhe do
t zbatohen n punime t ngjashme,
n pyjet e dushkut t Bashkis Lezh.
3. Ruajtja dhe konservimi i
habitatit t zonave t eroduara,
n ekonomin pyjore Kallmet,
me metoda bioinxhinierike
N fshatin Kallmet u zhvillua nj
trajnim, lidhur me kt aktivitet, ku
morn pjes 25 fermer. T prani-
shm n kt trajnim ishin edhe
prfaqsues t Njsis Administra-
tive Kallmet. N seminar u dhan
shpjegime mbi legjislacionin pr
administrimin e fondit pyjor, mb-
rojtjen e biodiversitetit dhe funksio-
nimin e strukturave t reja mena-
xhuese t bashkive, n kuadrin e
marrjes n pronsi t bashkive, t
fondit pyjor e kullosor.
T pranishmit u informuan mbi
dukurin e grryerjes s toks dhe
rndsin e mbrojtjes s saj, pr t
minimizuar pasojat negative n
mjedis, si dhe masat q merren n
prgjithsi pr frenimin e ksaj
dukurie. N mnyr t veant u
trajtua mnyra e frenimit t
erozionit, nprmjet pritave t
thjeshta ose gardheve tek e ift, t
ndrtuar me materiale biologjike,
lnd drusore (hunj e shkarpa), q
prfaqsojn ndrtime t thjeshta
bioinxhinierike. Prdorimi i gar-
dheve me materiale t tilla, ul kostot
kryerjes s tyre, sepse zvoglon
shpejtsin e rrjedhjes s ujrave,
duke vendosur nn kontroll prurjet
dhe pengon zhvendosjen e materia-
leve inerte, drejt pjess s poshtme
t shtratit t prroit.
5
Pamje nga aktivitetet Pjes e trajnimit ishte edhe s saj. Megjithse temperaturat e
demonstrimi i mnyrs s prgatitjes ulta kishin dmtuar t gjitha degzat
dhe puna n terren pr e papjekura, para prfundimit t
t materialeve t nevojshm dhe
realizimin e Projektit teknika e ndrtimit t gardheve, ku procesit t pjekjes s krcellit, n
t preferuar jan llojet drusor prgjithsi u vrejt se baza gjenetike
(drur e shkurre) autokton, si rrapi, ishte ruajtur dhe kishte tregues t
shelgu, etj., me veti t mira vegje- mir, ka prbnte nj premis pr
tative, duke patur n konsiderat rezultate premtuese.
zgjedhjen e prshtatshme t vendeve Pjesmarrsit treguan interesim
pr vendosjen e tyre. dhe drejtuan pyetje, pr t cilat u
Pr shkak t temperaturave t dhan prgjigjet prkatse.
ulta t muajit janar, deri n 150C,
punimet filluan me vones, gjat 5. Zhvillimi i nj harte digjitale
muajit shkurt. Krahas prgatitjes s t gjeoreferuar, t Bashkis Lezh
bazs materiale, hunj e shkarpa, u N kuadr t ktij Projekti u
krye edhe ndrtimi i gardheve. Baza prgatitn edhe kto harta:
materiale u prodhua duke shfrytzuar - Harta Fizike: Pr kt u
drurt dhe shkurret e degraduara, n
prdoren hartat topografike si dhe
t dy ant e prroit t parcels nr. 34. ortophotot e vitit 2007. Si kufi
Gjat dhjetditshit t tret t
digjital pr Bashkin Lezh, sht
shkurtit u monitorua prfundimi i
prdorur kufiri zyrtar i publikuar n
fazs s par t hotspotit, t siste-
portalin ASIG. Ja disa t dhna t
mimit t terreneve t eroduar me
detajuara sipas Njsive Administra-
metoda bioixhinierike. Punimet e
realizuara ishin n prputhje me tive: Balldre (siprfaqja 60.2 km2,
kriteret e prcaktuar n projekt dhe banor 6142); Blinisht (60.2 dhe
udhzimet e dhna gjat seminarit, 3361); Daj 39.4 dhe 3834);
sepse u konstatua respektimi i dis- Kallmet (43.7 dhe 4118); Kolsh
tancave t vendosjes s tyre nga (36.9 dhe 4228); Zejmen (46 dhe
njri-tjetri dhe mnyra e thurjes me 5660); Shnkoll (54.3 dhe 13102);
shkarpa. Ungrej (119.8 dhe 1587); Lezh (5.4
Gjat periudhs, q vazhdoi dhe 15510); Shngjin (54.8 km2 dhe
ndrtimi i gardheve, ka patur reshje 8091 banor). Pra, gjithsej 509 2 km2
shiu dhe menjher u evidentuan dhe 65 633 banor.
efektet e tyre pozitive, pr faktin se - Harta e Ekonomive Pyjore:
shpejtsia e rrjedhjes s ujrave Pjes e rndsishme e ngritjes s
siprfaqsore u zvoglua shum e kapaciteteve t strukturave t reja t
pr pasoj edhe forca e tyre grryese. menaxhimit t pyjeve n Bashkin
Si rezultat, zhvendosja e materialeve
Lezh, ishte edhe prgatitja dhe
inerte u ul n nivele t ndjeshme dhe
prezantimi i harts s ekonomive
kufizohej vetm ndrmjet seksio-
pyjore. Ekonomit pyjore brenda
neve t gardheve. Kto efekte kan
territorit t Bashkis Lezh jan:
trhequr vmendjen e komunitetit t
Maja e Kreshts, Zadrim, Molung,
Njsis Bashkiake Kallmet, sepse
Mali i Rrencit, Shngjin-Tale,
kto rezultate jan produkt konkret
Kakarriq, Brinja e Trtonit.
dhe i menjhershm i projektit t
- Harta e Zonave te Mbroj-
mbshtetur nga ALCDF.
tura: Kufijt digjital t zonave t
mbrojtura, brenda territorit t Ba-
4. Zbatimi i masave pr prmi-
shkis, u siguruan nga Agjencia
rsimin e llojeve t veant t
Kombtare e Zonave t Mbrojtura.
bimve mjeksore (Salvia offici-
- Harta e prdorimit t te-
nalis) me rndsi ekonomike si
rritorit: Si baz informacioni pr
dhe t specieve t rrezikuara
prgatitjen e ksaj harte kan
N fshatin Balldre, u zhvillua
shrbyer: (i) LandCover 2012,
seminari trajnues mbi zbatimin e klasifikimi Corine, (ii) Ortophotot
masave pr prmirsimin e llojeve
2007, (iii) Imazhet Google Earth, (iv)
t veant t bimve mjeksore dhe
Hartat topografike, (v) Hartat dhe
konkretisht t sherbels (S. offici-
kadastra pyjore. Bazuar n kto, u
nalis), si dhe t specieve t rre-
prgatit versioni final i harts s
zikuara, ku morn pjes sidomos gra.
Ishin edhe prfaqsues t qeverisjes prdorimit t territorit pr Bashkin
vendore t Njsis Administrative Lezh.
Balldre. T pranishmit u informuan - Harta e paraqitjes s hot-
mbi legjislacionin e pyjeve dhe t spotit t dushkut: Bazuar n
mbrojtjes s biodiversitetit, t drej- koordinatat e marra n terren, jan
tat dhe detyrimet e strukturave t paraqitur n hart zonat e dushkut, t
njsive t qeverisjes vendore, pr marra n studim. Prezantimi sht
menaxhimin e pyjeve dhe kullotave. dhn si mbi hartat pyjore, kon-
Aspekt i rndsishm ishte in- kretisht parcelat e zgjedhura si
formimi mbi rregullat dhe kriteret hotspot, si dhe mbi ortophotot.
pr grumbullimin dhe trajtimin e - Harta e paraqitjes s zons s
bimve mjeksore dhe eterovajore, sherbels:Bazuar n koordinatat e
duke respektuar fazat e ndryshme t marra n terren sht paraqitur n
zhvillimit t bimsis. Duke i u refe- hart zona e studimit, t marr pr
ruar rastit konkret, seminari u pr- demonstrimin e ruajtjes s sherbe-
qendrua n trajtimin e sherbels, si ls.
lloj me rndsi ekonomike pr S fundi, si del edhe nga kjo
fermert, pa prjashtuar edhe rn-
prmbledhje e puns dhe aktiviteteve
dsin e saj pr sa u prket fun- t organizuara, vlen t nnvizohet
ksioneve mjedisore.
serioziteti dhe aftsia profesionale
Pr shkak t temperaturave e Stafit t ktij Projekti, si dhe km-
shum t ulta t dimrit t sivjetm,
bngulja e drejtuesve t Klubit
q arritn deri n -15OC, t rralla pr
Ekologjik Lezh pr arritjen e suksesit.
zonn e arealit t zhvillimit t
sherbels, u b verifikimi i gjendjes Lezh, 03.07.2017
 6
T PA THNA PR PIETRO PORCINAIN
DHE PALLATIN PRESIDENCIAL
Gjon FIERZA, AKM Tiran
N
j vit m par, me kolegun
Hajredin Mua, mundm
t vizitojm Parkun e Pa-
llatit Presidencial n Tiran. Po pr-
piqemi t realizojm vizitn tjetr s
shpejti. U b nj shkrim dhe u bo-
tua n disa gazeta t dits dhe
portale, n blogun Bota Bujqso-
re, ilustruar dhe me shum foto,
q realizova nga ajo vizit e shpej-
t. N at shkrim pr hr t par u i ndryshm nga i pari, ai i Studios
tha dika m gjersisht pr parkun,
drurt e kompozicionin dhe vemas
pr hr t par u b i njohur ai q rid i dy projekteve, pr zbatimin e
kishte hartuar projektin e gjelbri-
mit, aridimin e gjelbr t vils
Mbretrore n Shqipri. Mblodhm
disa fakte nga jeta dhe vepra e e
peizazhistit m t spikatur t viteve
1900, italianin Pietro Porcinai. Njoh-
ja m e plot e ktij personaliteti
(n vitin 2016 ishin plot 30 vite q
ai kishte ndrruar jet) u b shtys
pr t krkuar tek origjina, veprat,
pasardhsit e tij. Tek krkoje kt
emr mund t shihje sa i madh ka
qen ai si arkitekt i peizazhit, ma-
terializuar me vepra n shum ven-
de t bots, pasqyruar n botime t
ksaj fushe, etj. Ai qe dhe nj ve-
primtar shoqror n mbrojtje t
mjedisit t gjelbr.
Vila Mbretrore, Pallati Presidencial
quhet sot, sht propozuar e ideuar
q n fillim t viteve 30 nga Flore-
stano di Fausto, pastaj skicuar e
projektuar nga Giulio Bert m 1936
e, m pas, kompletuar n mnyr
prfundimtare m 1939-1941 nga
Gherardo Bosio. Projekti pr mje-
diset e gjelbra q do qarkonin Viln
dhe mjediset e tjera ndihmse, u
realizua nga Pietro Porcinai me
fidanistin Martino Bianchi. N
arkivin e Firences thuhet se sht
nj maket i ktij projekti. N vitin
1937 u paraqit dhe nj projekt tjetr,
Ekspert bujqsor dhe pr dy vite
s Vllezrve Sgaravatti t Pado- (1928-1929) punoi n Belgjik e
vs. Parku i sotem sht nj hib- Gjermani.
U kthye n Institutin e Bujqsis
t cilit u kujdes arkitekti Gherardo
Bosio sbashku me realizimin e
ndrtimeve t tjera. Ne listen e 1000
projekteve m t mira t realizuara
nga Pietro Porcinai n vende t
ndryshme t bots, i pari listohet
Parku i Vils Mbretrore n Shqi-
pri. Esht projekti i par i tij, prej
ku fillon e spikat Kompania Vlle-
zrit Sgaravatti, themeluar n vitin
1820 me suksese n rritje, pr tu
br kompani udhheqse n tre-
gun evropian n shekullin e 20-t
pr gjelbrim, prodhim farash e fi-
dansh t ndryshm. Kjo kompani
e kualifikaur pr peizazhin ka reli-
zuar shum parqe e kopshte n Itali
dhe jasht saj. Specialistt e stu-
dios Sgaravatti, me talent t jasht-
zakonshm e profesionalizm, u
bn t famshm jo vetm n Itali. Natyra.
Ata arritn t njohin mir kushtet
klimatike t Tirans dhe t vendit
ku do t ndrtohej parku, pr t m t rndsishme t Arkitekturs
zgjedhuar e mbjell ato lloje dru-
rsh e shkurresh, q deri n ditt
tona vegejtojn fuqishm.
Pietro Porcinai, i vlresuar pr ve-
prat, studimet e botimet n fushn
e peizazhit, konsiderohet piktori
m i madh i peizazhit italian n
vitet 1900. Ai u lind n Settignano,
n kodrat e Firences, n vitin 1910. punuar dhe zgjedhjen e projekteve. nduarit, nj hapsir pr t
Ka ndrruar jet n vitin 1986, n Prve artikujve t botuar pr librin jetuar n natyr dhe t gzo-
moshn 76 vjeare. Ai ishte biri i e gjelbr dhe kopshtit n revistn hemi n marrdhnie t drejt-
nj kopshtari me tradit n lultari, Domus, q nga vitet tridhjet, ka prdrejt me elementet naty-
t trashguar nga i ati. Pietro, duke botuar dhe n revista t ndryshme rore dhe t gzojm kalimin e
punuar q n rini me t atin, filloi t italiane e t huaja. Pietro Porcinai stinve.
merrte njohuri dhe ushtronte vep- ishte edhe projektuesi i shkelqyer i Duke u prpjekur t sjellim pr le-
rimtari praktike, duke iu ngjizur d- mobiljeve dhe sendeve t tjera, q xuesin kt prsonalitet q ka ln
shira pr t punuar pr nj Bot t mund t vendosen n kopshte dhe gjurm n vendin ton, duke thn
gjelber Ai studioi, mori titullin mjediset e gjelbera, jashte shkurt nga se mund t shkruhet
banesave. shum gjat, pa then se esht
Porcinai, ka dhe shum thenie shterues ky shkrim pr Pietro
proverbiale dhe prcaktime q u Porcianin. N krkim dhe t njoh-
qndojn kohve. Jan aktuale dhe
jes me pasardhsit, tashm q
n Firence, ku vazhdoi studimet duhen pasur prasysh n nj vend kemi vendosur komunikim, konsi-
dhe u diplomua n vitin 1935, ndr- si Shqipria, ato q 30-40 vite me
derohemi dhe miq, me nj ndr tre
koh q punonte edhe n Pistoia. par Porcinai do t thoshte: trash-gimtart e Pietro Porcinait.
N vitin 1941 filloi Institutin e lart Degradimi i peizazhit ton, tran-
Esht inxhinierja e pyjeve Paola
t Arkitekturs n Firence, por e sformimi gjithnj e m shum n Porcinai, nj emr i njohur per
braktisi n vitin 1945, pa u mjedise dhe n zonat monotone, t
veprimtari n sektorin e pyjeve jo
vetm n Itali, por si eskperte n
shum projekte ndrkombtare
dhe si specialiste pyjesh pr shu-
m vite ne FAO. Paola Porcinai,
udhheq shum veprimatri q
lidhen me peizazhin e gjelbr, n
vijim t njohjes, promovimit dhe
zbatimit t mesazheve e aspiratave
t t atit. N Itali dhe jo vetm, ka
disa organizata q mbajn emrin e
Porcinait, punojn n zbatim t
idve t projekteve t tij. Esht nj
prpjekje modeste, prvese ko-
munikimit me e-mail, kolegu yn
Selman Mziu n Firence, e ka
takuar dhe ka vendosur komunikim
t pandrprer me inxhinire Pao-
ln. Ajo sht e dshiruar q t
vij n Shqipri, t shoh e t
barabart me njri-tjetrin q kan prek veprn e par t t atit.
diplomuar. Pietro Porcinai u ngrit
humbur bukurine natyrore. Nj ha- Inxhinier Mziu, i paepur pr t
kundr Institutit pasi, sipas mendi-
psir e mirprojektuar, q prcjell kontribuar me sa mundet pr at-
mit t tij: Instituti nuk ishte n gjen-
dje pr t kryer rolin social, pr t emocione sht rezultat jo vetm i dheun n shrbim t mjedisit,
formuar e dhn njohurit e t bu- respektit dhe dashuris pr tokn, sht n krkim t rrugve e mun-
kurs te studentt. Ai n mnyr natyrn dhe traditat, por edhe sin- dsive pr mbeshtetje me trash-
demonstrative deklaroi: Ju nuk tezn e ideve t ndryshme krijuese gimtarn e Porcinait, q t mund
arrini pr t edukuar modelin e t brendshme dhe disiplinave t t jet sa me shpejt n Shqiperi
krijuesit, arti kryesor i t cilit sht tilla si piktura, skulptura, arkitek- me ide dhe projekte. Ndoshta rivi-
tura, kopshtaria, etj. talizimi, nj prmirsim i mjedisit
Ai filloi t punonte jasht Italise Nse mbretron vetm dogma e t gjelbr t Pallatit Presidencial
(Austri, Gjermani, etj.) n kopshtet ekonomis, pa meditim dhe poezi realizuar 80 vite m par, sht
t kopshtit, natyra do t shkat- nj domosdoshmri q duhet va-
Evropiane, ku iu krijua mundsia
pr tu prballur me metoda, tekni-
ka te reja dhe me disa zgjidhje e
koncepte t rendsishme t peiza-
zhit. Gjat jets profesionale ka kri-
juar shume organizata pr peizazhin
dhe lulet, ka mbshtetur me asis-
tenc teknike mjaft biznese q jan
marr me fiorikulturn dhe peiza-
zhin n Itali dhe m gjer.
I angazhuar me profesionin, ai n
mnyr aktive merr pjes n forume
t ndryshme ndrkombtare, ku
mori vleresime e mirenjohje zyrtare,
si: mimin IN-Arch (1960) dhe rrohet nga dora e njeriut. Ky zhduar m vnien e ktij parku n
mimin e Merits nga Shkolla e shkatrrim do t mbuloj t gjith shrbim t qytetarve. Eshte kre-
Mjedisit Design n Universitetin e natyrn, duke prfshir edhe vete nari kur nj emer i madh ka lne
Gjeorgjis, si dhe m 8 qershor njeriun. nj veper t madhe, model q i
1979 nga Friedrich von Ring Tradicionalisht kopsht do t qndon kohs. Emrin dhe veprim-
Ludigh Schkel dhn nga Akade- thot nj hapsir e mbyllur, e tarin e Porcinait, sigurisht do
mia Bavarian e Arteve t Bukura, i veant, e brendshme, e kulti- prpiqemi ta bjm sa m t njo-
pari italian dhe i pari jogjerman, q vuar nga njeriu pr knaqsi- hur n Shqipri, nga ku kan shu-
ka marr kt mim. n e vet, pa ndonj qllim t m pr t msuar ne dhe brezat q
S bashku me nj numr projek- menjhershm utilitar. vijn per Peizazhin, per Botn e
tesh, Porcinai la t shkruara disa N stresin e realitetit modern, Gjelbr.
ese q jan t vlefshme pr t ku- kopshti sht br nj streh
ptuar kulturn e tij, rrugn pr t e kndshme, nj vend i t me- Qershor, 2017

Hortikultura: vshtrim enciklopedik
Hortikultura: vshtrim enciklopedik,
sht nj vepr madhore, botim i
Akademis s Shkencave t Shqipris.
Autor: Nazim Gruda e Andrea Shundi.
ISBN: 978-9928-237-08-8, Adel Co Tiran, 2017.
N
kt t botim prfshihen rreth 4.600 terma
shkencor me barasvlersit e tyre n angli-
sht, emrat e bimve n latinisht, si edhe rreth
njmij sinonime. Materiali prshkohet nga nj hu-
lumtim i kujdesshm shkencor me saktsi e thellsi t
mendimit, prurje origjinale e shumprfshirse t
informacionit dhe dashurin pr detajin.
Me t drejt autort shkruajn n hyrjen e ktij vlli-
mi plot dinjitet t bujqsis shqiptare, q zhvillimi
dhe arritjet e nj shoqrie maten edhe me kulturn e
jetess s njerzve, me qndrimin dhe prkujdesjen e
tyre ndaj bimsis dhe mjedisit. Pr do lloj bim
perimore, frutore dhe zbukuruese jan paraqitur ma-
rrdhniet, vlersimet dhe prqasjet n mes t vlera-
Akademia e Shkencave e Shqipris bn t ditur se n
Maribor t Sllovenis u organizua nga data 20 deri m
23 qershor simpoziumi m i madh shkencor i Evrops
Juglindore pr perimet dhe pataten. N kt tubim t
Shoqats Ndrkombtare t Shkencave t Horti-
kulturs, me rreth 65 pjesmarrs nga 28 shtete t 4
kontinenteve, mori pjes edhe Akademiku Nazim
Gruda. Ai ishte antar i kshillit shkencor dhe kum-
tues i ftuar. N takimin e puns s Shoqats Ndrko-
mbtare t Shkencave t Hortikulturs, z. Gruda u
zgjodh drejtues i Grupit t Puns pr Evropn Jug-
lindore pr perimet dhe pataten (Chair of Workgroup
for Vegetables and Potatoes). sht hera e par q n
drejtimin e nj grupi pune nga Shoqata Ndrkomb-
tare e Shkencave t Hortikulturs zgjidhet nj shken-
ctar nga Shqipria.
N tubim u promovua edhe libri m i ri pr perimet n
serra, i botuar nga Organizata e Ushqimit dhe Bujq-
P MBROJTJA E FONDIT PYJOR/KULLOSOR NGA ZJARRET
yjet kan efekt mjaft t rndsishm n zbutjen e
ndryshimeve klimatike dhe prmirsimin e cilsis
s jets s mbar komunitetit. Si rezultat i indu-
strializimit t ekonomive t zhvilluara e paksimit t sipr-
faqeve t gjelbra, vitet e fundit, rajoni yn, n periudhn e
vers, sht prfshir n nj zon me temperatura ekstreme kto kushte, sht e rndsishm q t gjith aktort pjes-
mjaft t larta, far e bn mjaft evidente rnien dhe prha-
pjen e zjarreve n pyje e kullota.
Reforma e fundit territoriale dhe administrative, ka sjell
ndryshime edhe n administrimin e menaxhimin e forndit
pyjor e kullosor t vendit ton. N zbatim t VKM. Nr.
433, dat 08.06.2016, Pr transferimin n pronsi t ba-
shkive t pyjeve e kullotave publike, rreth 78 % e fondit
pyjor publik ka kaluar n prgjegjsi administrative t ba-
shkive, rreth 19 % n prgjegjsi t AKZM dhe rreth 3 %
n pronsi private. Shtimi i numrit t aktorve pjesmarrs
n menaxhimin e qndrueshm t fondit pyjor e kullosor,
besojm se do t ndikoj pozitivisht n mirmenaxhimin e
ksaj pasurie dhe mbrojtjen e pyjeve dhe kullotave nga zja-
rret, si dhe nga prerjet e paligjshme.
Pr vet natyrn e pyjeve tona, t cilat shtrihen kryesisht n
zona t thella malore, t fragmentuara dhe me munges t
theksuar t infrastrukturs, sht mjaft e vshtir dhe e ku-
shtueshme marrja e masave eficiente pr izolimin dhe shua-
rjen e vatrave t zjarrit pas shfaqjes s tyre. T ndodhur n
7
ve ushqyese e hijeshuese dhe t knaqsive shpirt-
rore, t veorive biologjike, si edhe t dhnave t
ekologjis dhe agronomis. Jo rrall jan ndrmarr
edhe vshtrime historike, sidomos kur bhet fjal pr
lashtsin e selitjes, prhapjen a shtrirjen e bimsis
me rndsi veorizuese n trojet tona.
Recesenti A. Ibraliu e krahoi punn e br pr kt
vepr madhore me punn e dy instituteve, duke u
shprehur q kjo enciklopedi vjen n mnyr harmo-
nike nga penat jo vetm m me prvoj, por gjithashtu
dhe nga m t fuqishmet e bujqsis shqiptare.
Ndrsa nj shkrim n gazetn Panorama theksoi se
termat e zgjedhur u takojn gjith fushave q lidhen
me bujqsin nga meteorologjia, fizika, kimia, bo- spertt m n z t ktij sektori. Ve perfaqsuesve
tanika, pedologjia, plehrimi, mekanika bujqsore, nga Ministria e Bujqsis ishin te pranishm edhe
gjenetika e deri n njoftime me vlera etnologjike. Bn rektori i Universitetti Bujqesor, si edhe dekani i
prshtypje trajtimi i plot dhe me gjuh t kuptue- Fakultetit t Bujqesise dhe Mjedisit t ktij Universi-
shme i termave jo fort t leht, si jan certifikimi i teti.
bimve, mbrojtja e bimve me pesticide, analizat ki- Akademiku Nazim Gruda dhe Prof. dr. Andrea Shu-
ndi jan personalitete t njohura t bujqsis shqip-
miko- fizike e shum t tjera. Me trajtimin e zrave t
tare dhe ndr penat m t fuqishme t saj. Ky botim
till t prgjithshm kjo enciklopedi e hortikulturs i
shnon nj gur spikats kilometrik t hortikulturs e
tejkalon dukshm kufijt e vet.
bujqsis shqiptare.
Kujdes i sht kushtuar shqiprimit, qmtimit t fja-
ls shqipe, ndonjher edhe krijimit t risive.
Shumica e tyre paraqiten n fund t ktij vllimi n Burim i t dhnave:
trajtn e nj fjalorthi me rreth 500 fjal shqipe ose t ATSH 2017. https://www.ata.gov.al/hortikultura-shqiptare-
shqipruara. Ndaj ky libr do t shrbej padyshim gjendja-dhe-ardhmeria-e-saj-ne-kendveshtrimin-e-
edhe n pasurimin e gjuhs shqipe. studimit-enciklopedik/
Akademia e Shkencave e Shqiprise organizoi pr k- http://www.mjedisisot.info/index.php/te-tjera/kategori-te-
t qllim m datn 2 qershor n Tiran nj Simpozium tjera/3444-hortikultura-veshtrim-enciklopedik-pikerisht-
t quajtur: Hortikultura shqiptare, gjendja dhe cfare-na-duhet-ne-sot
ardhmria e saj, n kndvshtrimin e studimit enci- http://www.panorama.com.al/pse-duhet-nje-enciklopedi-
klopedik. N t morn pjes akademik, si edhe ek- per-hortikulturen/
Nj shqiptar n krye t Grupit t
Puns pr Evropn Juglindore
sis pran Kombeve t Ba-
shkuara (FAO), n t cilin zoti
Gruda sht bashkautor e
bashkredaktor. Ky sht nj
libr praktik dhe manual i pa-
zvendsueshm pr do fermer
e kshillues n rajonin e Evro-
ps Juglindore me t rejat
shkencore m t fundit pr
mjediset e mbrojtura. Versioni
digjital i ktij libri mund t Zoti Gruda gjat fjals s
gjendet n: tij dhe n prshndetjen
www.researchgate.net/publication/ Foto: Tjasa Vukmanic, University i Maribor n e kumtuesve t ftuar n
317042928 Slloveni Maribor t Sllovenis
DETYR E T GJITH SHOQRIS
REXHEP PEKA
marrs n menaxhimin dhe mbrojtjen e ksaj pasurie, t Specialist pran sek. t
bashkveprojn, duke punuar n harmoni t plot me njri - informacionit dhe
tjetrin, pr marrjen e masava sa m efikase parandaluese e menaxhimit t
izoluese, pr minimizimin e efekteve negative t ksaj Emergjencave Civile e
dukurie. Krizave n Ministrin e
elsi i suksesit pr mbrojtjen e ksaj pasurie nga zjarret, Mjedisit
varet nga bashkveprimi i aktorve, si dhe nga shpejtsia e e kombtare, t shkruara dhe elektronike, interneti, etj., du-
ndrhyrjes pr izolimin dhe shuarjen e vatrave t zjarrit. Pr ke shpjeguar pa u lodhur impaktin negativ q sjellin zjarret
kt, n zbatim t Ligji Nr. 8756, dat 26.3.2001 Pr Emer- n pyje e kullota, si dhe mnyrn e veprimit, sa her shfa-
gjencat Civile, i ndryshuar, Vendimit t Kshillit t Mini- qen zjarre. Krijimi, trajnimi dhe mbajtja n gatishmri e
strave Nr.1080, dat 22.12.2010 Pr Rregullat Pr Para- skuadrave vullnetare zjarrfikse, sht detyr e t gjitha
ndalimin dhe Shuarjen e Zjarreve n Pyje dhe n Kullota strukturave menaxhuese dhe mbrojtse t ksaj pasurie.
dhe Krijimin e Njsive Vullnetare t Shuarjes s Zjarreve, Programet e hartuara pr kt qllim, t jen sa m t
si dhe Strategjis Kombtare t Menaxhimit t Zjarreve n zbatueshme. Pr do rast, bashkveprimi i strukturave dhe
Pyje e Kullota, njsit e qeverisjes vendore, AdZM, ISHMP aktorve duhet t jet i shpejt, pa komplekse dhe efikas,
e pronart privat, duhet t organizojn sistemin e vrojtim/ n prshtatje me vlersimin e situats q bjn ekspertt.
sinjalizimit n t gjith trritorin e tyre, si dhe t organi- Me moton Duke shptuar nj dru, ke shptuar nj jet,
zojn fushata sensibilizimi e ndrgjegjsimi t publikut, n- duhet t jet e familjarizuar e gjith shoqria, strukturat
prmnjet t gjitha formave t komunikimit si mediat lokale shtetrore, strukturat lokale, si dhe OJQ-t.
 8 E N G L I S H

Need for a national forest policy

The national forest policy is a policy serving the
This project is funded by the European Union society and not the forestry administration
Conservation of habitats of special By Mr. Thimaq LAKO
importance, with methods that promote Politics is considered a rational system
based on premeditated goals and plans,
sustainable development or as a result of political activity after a
series of decisions. A useful policy, in
The project Conservation of habitats of special each case, should provide clear guid-
importance through methods that promote their sustain- ance and guidance for a certain period.
able development was part of the EcoNord R2-39 Often, in the absence of a clear policy,
projects Civil Society Capacity Building in Northern decisions are taken on a case-by-case
Albania, Improving Biodiversity and Environmental basis or contradictory. This is the typical
case of lack of a national forest policy in Albania, as during the
Protection , funded by the ALCDF, through the IPA funds
transition period the decisions taken for the forests and pastures
of the European Delegation in Albania.
sector have often been erroneous, temporary or contradictory.
On the occasion of the successful completion of this
The national forestry policy includes all the forests of the country:
project, Ecological Club of Lezha held a closing seminar, productive forests, private and municipal forests, agroforestry,
on June 30, 2017, at Hotel LISS Lezha. There partici- trees outside the forestry fund, urban forests, lands with natural
pated Representatives of ALCDF, CNVP, Lezha Munici- forest vegetation, as well as their governance and use irrespective
pality, Administrative Units and farmers included in the of their ownership.
project. After the opening speech and greeting of the In contrast to the past, when forestry policy was limited and
ALCDF and CNVP, the Project team made referrals to all tackled only with traditional aspects of forests, forest policy today
four components. The team presented the steps under- takes into consideration the wider social priorities and needs as
taken and the work done for the realization of each well as the problems arising from increased pressure on a limited
component, as well as the achieved concrete results. forest resource base. Issues most frequently addressed in
An important product of the project is the published national forest policies are the seven thematic elements of sus-
manual, with data on the main habitats of the Lezha tainable forest governance, recognized by the United Nations
region, along with the results-based recommendations Forests Forum (UNFF) (UN, 2008). Namely: extension of forest
achieved by the project components as well as informa- resources; Forest biodiversity; Health and vitality of forests;
tion on fire prevention. This manual will be an aid to Functions of forest resource production; Protective functions of
Lezha forest management structures, for farmers and forest resources; Socio-economic functions of forests; Legal,
anyone interested. political and institutional framework. However, it can also focus on
Both from the referrals and from the participants more specific issues such as land ownership and use, climate
discussions, it was underlined that the Project was change, employment, communal forestry and forestry industries ...
successful and its results are a valuable experience for
the communities that were included in it. Page 1, 2
The project was implemented in several Lezha Adminis-
trative Units. It consisted of several activities, which, in
summary are:
1. Consolidation of the functions of structures for the
Surface erosion, a concern
protection of biodiversity in administrative units of the
Lezha Municipality.
for everyone
2. Preservation and conservation of the habitat Oak,
Eng. Lutfi MIFTARI
dealing with commercial cutting, the forestry economy
of Brinja of Terton.
3. Preservation and conservation of the habitat of eroded For the countrys
areas, in the forest economy Kallmet, with bioengi- relief itself,
neering methods. surface erosion is
4. Implementation of measures to improve the particular a very worrying
types of medicinal plants (Salvia officinalis) of eco- natural phenom-
nomic importance as well as endangered species. enon, as the upper
5. Development of a geographically mapped digital map layer of soil is
of Lezha Municipality. removed and ends
Page 1, 5
up in rivers to the
sea. According to
TREASURES OF OUR NATURE data in our
country, soil
Cave of Perllumbas losses from
erosion range from 20 to 70 tons per hectare, a figure several times
higher than Europes average. Climate change, deforestation to create
Also known as the Black Cave, the Cave of agricultural land, uncontrolled logging of forests, overgrazing, fires or
Perllumbas (a toponym taken from the name construction of roads and aquatic or mining works can be considered
of the village where it is located) is one of the as the main erosion factors.
six rare karstic caves found in Europe, present- It is important to protect the earth, curb this phenomenon, leading to
ing scientific, archaeological, cultural and loss or great economic damage. What preventive measures should be
tourist value for all visitors. taken?!
The cave is located about 2 kilometers north- Experience shows that the efforts made for new forestation, where
east of Pllumbas village, on the left side of the lay-offs are built to prevent the flow of waters, where the grazing is
Erzen River and 27 km southeast of Tirana, controlled, provided apparent results. But the fact is that for years
350 m above the sea level. To go there, it there has been done a little to regenerate the degraded areas through
takes about 40 minutes walking distance from forestation and reforestation, a little has been done for the construc-
the village of Pellumbas. tion of water works or for curbing illegal logging etc ... Page 3
Page 4
KSHILLI BOTUES REDAKSIA Kontaktoni:
Prof. dr. M. Kotro,PhD.C E. Imeraj, A. V. Hoxha (Kryeredaktor), erinda 001@gmail.com
Sokoli, Mrs. Lindita Manga, Prof. dr. B. G. Kacori, F. Memeli, A. Seci velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098
Lushaj, Prof.as. dr. E. Toromani, MSC Klubi Ekologjik, Lezh
J. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. dr. A. Postoli, Gazeta Kurora e Gjelbr
Financ, marketig: Nr. llogarie: 0110154266
A. Gacaferi
Msc. Gj. Fusha www.ecl-albania.org