Bo

Kayk Hilikle Karlamalar Osho



Tapnaklara, kiliselere, rahiplere gidersin ama o rada da t eki dnyada nemli biri o lmann yo lunu, bir eye ulamann yo lunu,
baarl o lmann yo lunu ararsn. Baar dncesi seni g lge gibi t akip eder. Nereye gidersen git hep kr, baar, kaz an, hner
dncesiyle gidersin. Eer birisi buraya bu f ikirle gelmise, buray ilk f rsat t a t erk et mesi ve benden o labildiince uz aa kamas
gerekir, nk ben senin birisi o lmana yardm edemem.

Ben senin dmann deilim. Sadece birisi o lmana yardm edemem. Seni ancak dipsiz uuruma it ebilirim. Asla hibir yere
varamayacaksn, sadece dalp yo k o lacaksn. Decek, decek ve decek ve yo k o lacaksn; sen yo k o lduun anda bt n
varo lu vecde gelir. Bt n varo lu bu o lay kut lar.

Osho, kendimize ilikin daha derin bir anlaya kavumamz iin inli mistik Chuang Tzunun hikyelerinden
yola karak Taoculuun kendini gerekletirmeye ynelik 3000 yllk mesajn aklyor. Bu kitabn ad, nehri
geen ve kendi sandal bo bir kaykla arpan bir insan anlatan sade bir hikyeden alnmtr. Hikye
ilerledike, anlalmas kolay bir biimde duygular konusunda -burada fke- bir retiye dnr ve uyanklk
tekniini kullanan herkeste derin bir etki ve mucizevi deiimler yaratabilir.

Bo kayk egosuz bo zihindir -hi kimse olmak- ve Osho, Chuang Tzu'yu az bulunur bir olgunluk olarak
anlatr; nk hi kimse olmak dnyadaki en zor, en imknsz, en srad eydir.

Bu, insan zihni, insan egosu ve yaamn derin srlarna alan bir kap olarak byleyici bir kitaptr.
Beraberindeki DVD Oshonun bir konumasn iermektedir ve ada bir mistie ynelik baka bir canl
deneyimdir.


Telif Hakk 2008 by OSHO International Foundation, Switzerland.

www.osho.com/copyrights 2012 BUTK YAYINCILIK ve KSEL GELM HZ . TC. LTD. T.

Eserin Orijinal ismi THE EMPTY BOAT olup, eser bire bir olarak evrilmitir.

Osho; Osho International Foundationn tescilli markasdr, www.osho.com/trademarks

Kitaaptaki metinler Oshonun canl konumalarndan semelerdir. Oshonun tm konumalar kitaplara baslm olarak ve ayrca
orijinal konuma kaytlar olarak mevcuttur.

Canl konumalar ve metinleri online olarak www.osho.com adresi zerinden OSHO Libraryden alnabilir.

Daha fazla bilgi iin: www.osho.com

Editr: Pantha Nirvano ngilizce aslndan Trkeye eviren: Il lmez

Dizgi, Mizanpaj Mineral Grsel letiim Hizmetleri Ltd. ti.

Tel: 0212 289 30 10

Bask, Cilt

stanbul Matbaaclk Basl Yaynclk, Reklamclk San. Tic. Ltd. ti. Tel: 0216 466 74 96

BUTK YAYINCILIK VE KSEL GELM HZ . TC. LTD. T.

Davutpaa Cad. Eminta Kazm Dinol San. Sit. No: 81/260 Topkap - stanbul

Tel: 0212 612 05 00 Faks: 0212 612 05 80

www.butikyayincilik.com info@butikyayincilik.com


bo kayk

hilikle karlamalar / arpmalar

chuang tzu ykleri zerine yorumlar

OSHO
 indekiler
nsz
Blm 1 Tost Yank
Blm 2 Tao nsan
Blm 3 Bayku ve Zmrdanka
Blm 4 zrler
Blm 5 Sabah
Blm 6 Kazanma htiyac
Blm 7 Arkada
Blm 8 Yararsz
Blm 9 Aralar ve Sonular
Blm 10 Btnlk
Blm 11 Chuang Tzunun Cenaze Treni
Yazar Hakknda
Osho Uluslararas Meditasyon Merkezi



nsz
Osho, bir-iki gnlne burada olduum iin retini ksaca zetlemeni rica ediyorum.

Bu imknsz. Her eyden nce benim zetlenecek bir retim yok. Ben retmen deilim, ben bir
mevcudiyetim. Benim dini bir retim yok. Sana on emir veremem - unu yap, bunu yapma.
stelik bugn sylediim bir eye yarn kar kabilirim - nk yalnzca iinde bulunduum na kar
sorumluyum. Dn sylediim her neyse, bugn artk ona kar hibir bam olmayabilir. Sylediim anda ondan
kurtulmu olurum. Artk onu dert etmeyeceim, dnp ona bir daha bakmayacam. Sana u anda sylediim
her neyse, tam u anda doru; yarn ona bal kalmayacam. Yarn ne getiriyorsa onu syleyeceim. Eer
sylediklerim eliiyorsa, ben kim oluyorum da onlar tutarl hale getiriyorum? Ben kendi adma hibir aba sarf
etmem.

Benim ballm nadr. Asla gemie bal deilim. Bir nehir gibiyim: Yarn nerede olacam kimse
bilemez, ben bile. arabilirsin, ben de arabilirim.

Bu soruyu soran Akirema adn verdiim -Amerikann tersten okunuu- ktadan geliyor olmal. Amerika
karman orman. Her ey karmakark, insanlar yle bir tela iinde ki, sabrn zorunlu olduu, telaa
getiremeyecein birka eyin varln unuttular.
Hakikate byle bir tela iindeyken ulaamazsn. Hakikatin temel koulu sabrdr. Hazr kahve gibi olmaz ve
teneke kutularda paketlenmi olarak gelmez. Hazr gelmez. Hakikat birisinin sana verebilecei bir eya deildir.
Senin iinde geliir.

retmen deil mevcudiyet olduumu sylediimde kastettiim ey bu. Eer buradaysan, iinde bir ey
geliebilir. Belki diyorum, nk bu sana bal. Ben buradaym. Beni almaya hazrsan, iinde bir ey
bymeye balayacak. Bir ocuun gen bir erkek olmas gibi. Evet, hakikat byledir. Sahte kiilik der, gerek
varlk doar. Bir ocuun gen bir erkek olmas, gen bir erkein yalanmas gibi. Sreci hzlandrmann yolu
yoktur. Bir ocuu bir gecede, bir-iki gnde abucak bytemezsin. Zaman alacaktr. Zaman almas da iyi
zaten, nk olaylar ancak zamanla oturur.
Hayr, bunu yapamam, zetleyemem. Bir retim yok. Olsayd bile zetleyemezdim, nk bir eyi ne kadar
zetlersen canllndan o kadar yitirir. Sevgi usuz bucakszdr, yaam usuz bucakszdr; kural snrldr.
Yntem zetlenebilir; sevgi zetlenemez. Yntem tanmldr ama yaam akndr. Yaam zetleyemezsin;
yntemi zetleyebilirsin. Ben yaamm. Beni zetlemenin yolu yok.

Ve hl canl olduum iin zetlediin her eyi yarn yerle bir edeceim.
zetlediin zaman olaylar giderek anlamszlar.

Canl hibir eyi asla zetleme. lp gittiimde insanlar zetleyecek. Ben de balarna dert olacam. Kolay
bir i olmayacak. Kafay yiyecekler. Beni zetlemek zor olacak.
Her zaman byle oldu. Buddhay zetleyemezsin. zetlemeler yznden bir sr okul ortaya kt. Buddha
ld, o zaman bir soru vard, insanlar zetlemek istediler. Adam krk yldr retiyor -sabah, len, akam- krk
yldr. ok konumu, pek ok ey sylemi ve imdi gittiine gre zetlenmesi gerekiyordu.

Hakikat eyaya benzemez. Bana geldiinde, eer benim hakikatimin ne olduunu gerekten bilmek istiyorsan,
burada olmak zorunda kalacaksn. Benim hakikatim sana ancak ben de senin hakikatini rendiim zaman ifade
edilebilir. Ben seni rendiim zaman ve sen de beni rendiinde, iaret o bulumada olacak. O sana
verilemez. Sen onu almak zorunda kalacaksn ve onun iin hazrlanman gerekecek. ok rahat bir varlk haline
gelmek zorunda kalacaksn. Beni snger gibi ekmen ve kalbinin derinliklerine gmlmeme izin vermen
gerekecek.
 Amsterdam Devlet Mzesinde yal bir ift Rembrandtn aheseri Gece Bekisine bakmaya gelirler. Bir
sr koridoru dolaarak uzun bir yry yaptktan sonra nihayet nl tabloya ulatklarnda, mze grevlisi
adamn karsna, Bak, ne gzel bir ereve! dediine kulak misafiri olur.

ereve gzel olabilir, ama hayranlkta eksik bir ey olduunu gremiyor musun? Temelde bir ey kayboldu.
erevenin gzel olmadn sylemiyorum; ereve dnyadaki en gzel ereve olabilir, ama Rembrandtn
bayapt Gece Bekisini grmeye gidip ereveden bahsetmek samalk. ereveyi grmek bile aptallk.
Tablo ereve deil. erevenin tabloyla hibir ilgisi yok.

Benim sylediim yalnzca bir ereve, olduum ey tablodur. Bayapta bak ve ereveye kafa yorma.
 Blm 1 Tost Yank
Kim ki insanlar ynetir, kemeke iinde yaar;
Kim ki insanlar tarafndan ynetilir, keder iinde yaar.

Tao bu nedenle arzulad

Ne bakalarna sz geirmeyi
Ne de bakalarnn kendisine sz geirmesini.
Kemeketen kurtulmann
Ve kederden arnmann yolu
Byk Boluk alannda
Birlikte yaamaktr Taoyla.
Kar kysna geiyorsa insan bir rman
Ve kendi sandalna bo bir kayk arparsa,
Aksi bir insan olmasna ramen
ok fkelenmeyecektir.
Ancak eer kaykta insan grrse,
Uzak durmas iin baracaktr ona.
Feryad duyulmazsa, tekrar baracaktr,
Ve bir daha ve lanet okumaya balayacaktr.
Ve bunlarn hepsi kaykta biri olduu iin.
Eer kayk bo olsayd,
Barmayacak ve fkelenmeyecekti.
Boaltabilirsen kayn
Dnya rman geerken,
Kimse sana engel olmayacak,
Kimse sana zarar vermeye almayacak.
Dmdz aa ilk kesilendir,
Temiz su kayna ilk kurutulandr.
Bilgeliini artrmak istiyorsan
Ve cahili mahcup etmek,
Karakterini gelitirmek,
Ve herkesi glgede brakmak;
Bir k parldayacak etrafnda
Gnei ve Ay yutmusun gibi:
Felaketten saknmayacaksn.

yle dedi bir bilge:
Kendinden honut olan
nemsiz bir i yapmtr.
Baar balangcdr baarszln,
n balangcdr gzden dmenin.

Kim kendini baardan uzak tutabilir

Ve nden, alalabilir ve kaybolabilir
insan ynlarnn ortasnda?
Tao gibi akacaktr o insan, grnmeden,
 Dolaacaktr
Yaamn kendisi gibi simsiz ve evsiz.
Basittir o insan, ayrm gzetmeden.
D grne baklrsa aptaln tekidir.
Admlar hibir iz brakmaz.
G sahibi deildir.
Hibir baars yoktur, hret sahibi deildir.
Kimseyi yarglamad iin,
Kimse de onu yarglamaz.
Byledir kusursuz insan:
Kay botur.

Bana geldin. Tehlikeli bir adm attn. Riskli bir ey yaptn, nk benim yaknmda sonsuza dek
kaybolabilirsin. Yaklamak lm demek olacaktr ve baka bir anlama gelmeyecektir.
Ben ayn bir uurum gibiyim. Bana yaklarsan, iime dersin. Bunun iin sana davetiye gnderildi. O daveti
duydun ve geldin.

Benim araclmla hibir ey elde edemeyeceinin farknda ol. Benim araclmla ancak her eyi
kaybedebilirsin - nk sen kaybolmadka, ilahi gerekleemez; sen tamamen yok olmadka, gerek ortaya
kamaz. Engel sensin.

Ve sen o kadar fazla, inatla o kadar fazlasn ve o kadar kendinle dolusun ki, sana hibir ey nfuz edemez.
Kaplarn kapal. Sen yok olduunda, sen olmadnda, kaplar alr. O zaman ayn usuz bucaksz, sonsuz
gkyz gibi olursun.

Senin doan budur. Tao budur.

 Chuang Tzunun gzel Bo Kayk alegorisine girmeden nce, sana baka bir hikye daha anlatmak
istiyorum, nk bu hikye girdiin bu meditasyon kampnn ynn belirleyecek.

Hikye yle...

Eski zamanlardan birinde, bilinmeyen bir lkede, bir prens aniden akln karm. Kral aresizlik iindeymi -
prens tek olu, kralln tek varisi. Btn bycler arlm; btn keramet sahipleri, tp adamlar davet
edilmi; hibir aba sonu vermemi. Gen prense kimse yardm edememi, akl yerine gelmemi.
Delirdii gn giysilerini karp atm, rlplak kalm ve byk bir masann altnda yaamaya balam.
Horoz olduunu sanyormu. Sonunda kral prensin eski haline dnmeyeceini kabul etmek zorunda kalm.
Prensin delilii kalcym; btn uzmanlar baarsz olmu.

Fakat bir gn umut domu. Bir bilge, bir Sufi, bir mistik kapy alm ve Prensi iyi etmek iin bana bir frsat
verin demi.

Kral phelenmi, nk bu adam da deliye benziyormu, prensten de deli gibiymi. Fakat mistik, Onu
ancak ben iyi edebilirim. Bir deliyi iyiletirmek iin daha deli birisine ihtiya var. Sizin bycleriniz, tp
uzmanlarnz baarsz oldu, nk deliliin ABCsini bilmiyorlar. O yolda asla dolamamlar demi.

Syledikleri mantkl geliyormu ve kral, Bunun bir zarar yok, neden denemeyeyim? diye dnm.
Bylece mistie frsat verilmi.

Kral, Tamam, dene der demez mistik elbiselerini karp atm ve masann altna koup horoz gibi tm.

Prens phelenmi ve Sen de kimsin? Ne yaptn sanyorsun? demi.

Ben bir horozum, senden daha tecrbeliyim demi yal adam. Sen bir hisin, bu ite yenisin, en fazla
raksn.
 Sen de horozsan iyi, ama insana benziyorsun demi prens.
Grntlere bakarak karar verme, ruhuma, zme bak. Ben de senin gibi horozum demi yal adam.

Dost olmular. Birbirlerine hep birlikte yaayacaklarna sz vermiler - ve btn dnya onlarn
karsndaym.
Birka gn gemi. Bir gn yal adam giyinmeye balam. Gmleini giymi. Ne yapyorsun, delirdin mi,
insan elbisesi giymeye alan bir horoz olur mu hi? demi prens.

Sadece bu aptallar, bu insanlar kandrmaya alyorum demi yal adam. Hem unutma, giyinsem bile
bir ey deimeyecek. Benim horozluum baki, bunu kimse deitiremez. Srf insan gibi giyindim diye
deitiimi mi sanyorsun? Prens kabul etmek zorunda kalm.

Birka gn sonra yal adam prensi de giyinmeye ikna etmi, nk k geliyormu ve hava souyormu.

Sonra bir gn aniden saraydan yiyecek istemi. Prens dikkat kesilmi ve Alak, ne demek istiyorsun? O
insanlar gibi, onlar gibi mi yiyeceksin? Biz horozuz ve horoz gibi yemek zorundayz demi.
Bu horoz sz konusu olduu srece hibir ey fark etmez demi yal adam. Her eyi yiyebilir, her eyin
keyfini karabilirsin. nsan gibi yaayabilir ve horozluuna sadk kalabilirsin.

Yal adam yava yava prensi insanlarn dnyasna geri dnmeye ikna etmi. Prens tamamen normal
olmu.

Ayn ey senin ve benim iin de geerli. Ve hatrla, sen daha yeni balyorsun. Horoz olduunu dnebilirsin
ama daha alfabeyi reniyorsun. Ben tecrbeliyim ve sana ancak ben yardm edebilirim - btn uzmanlar
baarsz oldu, bu yzden buradasn. Kapm aldn, pek ok yaamdr aray iindeydin - sana hibir ey are
etmedi.
 Fakat ben sana yardm edebileceimi sylyorum, nk uzman deilim, dardan biri deilim. Ayn yoldan,
ayn delilikten, ayn cinnetten getim. Aynsn geirdim - ayn mutsuzluk, keder, ayn kbuslar. Ve yaptm ey
seni deliliinden kmaya ikna etmekten baka bir ey deil.

Kendini horoz zannetmek lgnlk; kendini bir beden zannetmek de lgnlk, hatta daha da byk lgnlk.
Kendini horoz zannetmek delilik; kendini insan zannetmek daha da byk delilik - nk sen hibir biime ait
deilsin. Biim ister horoz olsun ister insan fark etmez - sen biimsiz olana aitsin, toplama aitsin, btne aitsin.
Dolaysyla biiminin ne olduunu dnrsen dn, sen delisin. Sen biimsizsin. Hibir biime ait deilsin ve
hibir bedene ait deilsin; hibir snfa, dine, mezhebe ait deilsin; hibir isme ait deilsin: Ve biimsiz, isimsiz
olmadka, asla akl banda olmayacaksn.

Akl sal doal olana ulamak, senin iinde temel olana ulamak, senin gerinde sakl olana ulamak
demektir. Byk aba gerekir, nk biimi kesmek, brakmak ve biimi ortadan kaldrmak ok zordur. Biime
ok baml oldun ve onunla zdeletin.

Bu Samadhi Sadhana Shibir, bu meditasyon kamp seni biimsize ikna etmekten baka bir ey deil - biim
iinde olmamay renmek. Btn biimler ego demektir; horozun bile egosu vardr ve insann da kendi egosu
vardr. Her biim ego merkezlidir. Biimsiz egosuzluk demektir; o zaman ego merkezli olmazsn, o zaman
merkezin her yer veya hibir yerdir. Bu mmkn, bu neredeyse imknsz grnen ey mmkn, nk benim
bama da geldi. Ben konutuum zaman, tecrbeye dayanarak konuuyorum.
Sen neredeysen, ben de orada bulundum ve sen de benim olduum yerde olabilirsin. Bana olabildiince derin
bak ve beni olabildiince derinden hisset, nk ben senin geleceinim, ben senin olaslnm.

Bana teslim olmam sylediimde, bu olasla teslim olman kastediyorum. yileebilirsin, nk hastaln
yalnzca bir dnce. Prens delirdi, nk horoz olduu dncesiyle zdelemiti. Hibir biimle tanml
olmadn anlayncaya kadar herkes delidir - ancak o zaman, akl sal yerine gelir.
 Dolaysyla akl banda bir insan zellikle birisi olmayacaktr, olamaz. Ancak akl sal yerinde olmayan
biri zellikle birisi olabilir - ister horoz ister insan, ister babakan olsun ister bakan veya herhangi birisi, her
neyse. Akl banda bir insan hilii hissetme noktasna gelir.

Tehlike budur...

Sen bana birisi olarak geldin ve eer bana izin verirsen, bana frsat verirsen, bu birisilik yok olabilir ve bir hi
olabilirsin. Btn aba budur - seni hi yapmak, iyi de neden? Bu hi olma abas neden? nk bir hi
olmadka mutlu olamazsn; hi olmadka vecde gelemezsin; hi olmadka kutsama sana uygun deildir -
hayat karmaya devam edersin.

Gerekten canl deilsin, sadece srklyorsun, kendini bir yk gibi tayorsun. Fazlaca keder oluyor, fazlaca
hzn, ama zerre kadar mutluluk yok - olamaz. Eer sen birisiysen, sert bir kaya ktlesi gibisindir, sana hibir
ey nfuz edemez. Hi olduunda gzenekli olmaya balarsn. Hi olduunda gerekten bir boluksundur,
geirgen olursun, iinden her ey geebilir. Engel yoktur, diren yoktur. Bir edilgenlik, bir kap olursun.

u anda duvar gibisin; duvar birisi demektir. Kap olduunda, hi olursun. Kap bir boluktan ibarettir, herkes
geebilir, diren yoktur, engel yoktur. Birisiysen, delisin; hi kimseysen, ilk kez akln bana gelecek.

Fakat btn toplum, eitim, uygarlk, kltr, hepsi seni iler ve birisi olmana yardm eder. Bu nedenle dinin
uygarla aykr olduunu sylyorum; din eitime aykrdr; din kltre aykrdr - nk din doaya uygundur,
Taoya uygundur.

Btn uygarlklar doaya kardr, nk seni zellikle birisi yapmak isterler. Ve sen birisi olarak ne kadar
belirginleirsen, ilahi sana giderek o kadar az nfuz edebilir.

Tapnaklara, kiliselere, rahiplere gidersin, ama orada da aray iindesindir - teki dnyada nasl nemli birisi
olacaksn, nasl bir ey baaracaksn, nasl bir eye erieceksin? Baar dncesi seni glge gibi takip eder.
Nereye gidersen git hep kr, baar, kazan, eriim dncesiyle gidersin. Eer birisi buraya bu fikirle gelmise,
buray ilk frsatta terk etmesi ve benden olabildiince uzaa kamas gerekir, nk ben senin birisi olmana
yardm edemem.

Ben senin dmann deilim. Sadece birisi olmana yardm edemem. Seni ancak dipsiz uuruma itebilirim.
Asla hibir yere varamayacaksn, sadece dalp yok olacaksn. Decek, decek ve decek ve yok
olacaksn ve sen yok olduun anda btn varolu vecde gelir. Btn varolu bu doalamay kutlar.

Buddha buna eriti. Dil nedeniyle eriti diyorum -yoksa kelime irkin, erimek diye bir ey yoktur- ama sen
anlayacaksn. Buddha bu bolua, bu hilie eriti. ki hafta boyunca, on drt gn boyunca srekli sessizlik
iinde oturdu, kmldamadan, hibir ey sylemeden, hibir ey yapmadan.

Cennetteki tanrlarn rahatsz olduu sylenir - birisi bylesine tam bir boluk haline nadiren gelir. Btn
varolu bir kutlama hissetti, dolaysyla tanrlar geldi. Buddhann nnde eildiler ve Bir ey sylemelisin,
eritiin eyi anlatmalsn dediler. Buddhann gld ve Ben hibir eye erimedim; tersine hep bir eye
erimek isteyen bu zihin yznden her eyi karyordum. Hibir ey elde etmedim, bu bir baar deil; tersine
baaran yok oldu. Ben artk yokum, bunun gzelliini anlayn der Buddha. Ben varken mutsuzdum ve ben
artk olmadmda her ey keyifli, mutluluk yayor ve her yerde srekli zerime yayor. Artk mutsuzluk yok.

Buddha daha nce Hayat acdr, doum acdr, lm acdr - her ey acdr demiti. Acyd, nk ego
vard. Kayk bo deildi. imdi kayk botu; artk ac yoktu, keder yoktu, znt yoktu. Varolu bir kutlamaya
dnmt ve ebediyen, sonsuza dek kutlama olarak kalacakt.

Bu yzden bana gelmenin tehlikeli olduunu sylyorum. Riskli bir adm attn. Ve eer cesaretin varsa, o
zaman sramaya hazr ol.

Btn aba seni ldrmek iin; btn aba seni yok etmek iin. Sen bir kez yok olduunda, yok edilemez
olan ortaya kacak - orada, gizli. Gereksiz olan bir kez elendiinde, esas bir alev gibi olacak - btn ihtiamyla
hayat dolu.
 Chuang Tzunun bu alegorisi gzel. Bilge bir insann bo bir kayk gibi olduunu sylyor.
Byledir kusursuz insan -
kay botur.

inde kimse yoktur.

Bir Chuang Tzuya veya bir Lao Tzuya ya da bana rastlarsan, kayk oradadr ama botur - iinde kimse
yoktur. Sadece d grne bakarsan, orada birisi var, nk kayk orada. Fakat daha derine nfuz ettiinde,
eer bana gerekten yakn olursan; bedeni, kay unutursan, o zaman bir hilikle kar karya gelirsin.

Chuang Tzu az bulunur bir olgunluktur, nk hi kimse olmak en zor, neredeyse imknsz, dnyadaki en
srad eydir.

Sradan zihin srad olmay arzular, bu da sradanln parasdr; sradan zihin zellikle birisi olmak ister,
bu da sradanln parasdr. skender olabilirsin, ama sradan kalrsn o zaman srad olan kim?
Sradlk ancak sen sradl arzulamadnda balar. O zaman yolculuk balamtr, o zaman yeni bir
tohum yeermitir.

Kusursuz bir insan bo bir kayk gibidir diyen Chuang Tzunun kastettii budur. Bunun iinde pek ok ey
ima ediliyor. ncelikle bo bir kayk hibir yere gitmiyor, nk iinde onu ynlendirecek kimse yok, onu idare
edecek kimse yok, onu bir yere gtrecek kimse yok. Sadece bo bir kayk var, hibir yere gitmiyor. Hareket
etse bile hibir yere gitmiyor.

Zihin olmadnda yaam bir hareket olarak kalacak ama ynlendirilmeyecek. Hareket edeceksin,
deieceksin; grnrde hibir hedefi olmayan, hibir yere gitmeyen nehirsi bir ak olacaksn. Kusursuz insan
amasz yaar; kusursuz insan hibir neden olmadan hareket eder. Kusursuz bir insana, Ne yapyorsun? diye
sorduunda, Bilmiyorum, meydana gelen bu diyecektir. Bana seninle konumamn nedenini sorarsan, iee
neden iek atn sor diyeceim. Bu meydana geliyor, bu ynlendirilmiyor. Bunu ynlendirecek kimse yok,
kayk bo. Ama varsa daima ac iinde olacaksn. Neden?

Bir keresinde adamn biri bir cimriye, ok cimri birine, Bu kadar byk bir serveti nasl biriktirdin? diye sorar.

lkem u oldu der cimri. Yarn yaplmas gereken bir ey bugn yaplmak zorundadr ve bugn zevk
alnacak bir eyden yarn zevk alnmas gerekir. Bu benim sloganm oldu. Servet biriktirmeyi baarm -
insanlar samalk biriktirmeyi de bu ekilde baaryorlar.
O cimri de mutsuzdu. Bir tarafta servet biriktirmeyi baarmt, teki tarafta mutsuzluk biriktirmeyi
baarmt. Mutsuzluk biriktirmek iin de ayn ilke geerlidir: Yarn yaplmas gereken bir eyi bugn, hemen
imdi yap, erteleme. Ve u anda zevk alnabilecek bir eyden asla u anda zevk alma, yarma ertele.

Cehenneme girmenin yolu budur. Daima baarya ular, asla hayal krkl olmaz. Bunu dene, baarya
ulaacaksn - ya da zaten baarm olabilirsin. Bilmeden abalayp duruyor olabilirsin. Zevk alnabilecek her
eyi ertele, sadece yarn dn.

sa Yahudiler tarafndan bu nedenle armha gerildi, baka bir nedenle deil. saya kar olduklarndan deil -
mkemmel bir insand, gzel bir insand, Yahudiler ona neden karyd? Tam tersine bu insan beklemekteydiler.
Yzyllardr umut ediyor ve bekliyorlard: Mesih ne zaman gelecek?

Sonra birden bu sa, Beklediiniz Mesih benim ve imdi buradaym. imdi bana bakn diye aklama yapt.

Rahatsz olmulard -nk zihin bekleyebilir, beklemeyi daima sever- ama zihin gerekle yzleemez, zihin
bu anla kar karya gelemez. Daima erteleyebilir.

Ertelemek kolayd: Mesih yolda, ok yaknda gelecek... Yahudiler yzyllardr dnyor ve erteliyor ve
sonra birden bu adam btn umutlar yerle bir etti, nk Ben buradaym dedi. Zihin rahatsz olmutu. Bu
insan ldrmek zorundaydlar, yoksa yarn iin umut besleyerek yaayamayacaklard.
 Yalnz sa deil, o zamandan beri baka pek ok insan, Ben buradaym, ben Mesihim! dedi. Yahudiler hep
inkr ederler, nk eer byle yapmazlarsa, nasl umut edecekler ve nasl erteleyecekler? Bu umutla, bu
cokuyla, yle derin bir younlukla yaadlar ki inanamazsn. Gece yataklarna bunun son geceleri olaca,
sabah mesihin orada olaca umuduyla giden Yahudiler var.
Karsna, Gece gelirse tek bir saniye bile kaybetme, hemen beni uyandr diyen bir rabbi varm. Mesih
geliyor, geliyor, her an gelebilir.

Baka bir rabbiyle ilgili bir ey duydum - olu evlenecekmi, dn iin dostlara davetiyeler gndermi ve
davetiyeye, Olum u u tarihte Kudste evlenecek ama eer Mesih o zamana kadar gelmezse, bu Korz
kynde evlenecek. Kim bilir, dn gn geldiinde, Mesih gelebilir. O zaman ben burada olmayacam,
Kudste kutlama yapyor olacam. O yzden dn tarihine kadar gelmemise, ancak o zaman dn bu
kyde, yoksa Kudste olacak yazm.

Bekliyor da bekliyor, hayal ediyorlar. Yahudi zihni tamamen mesihin geliine saplanm. Fakat Mesih geldii
anda, derhal onu inkr ediyorlar. Bunu anlamak lazm. Zihin bu ekilde iler: Mutluluu, cokuyu beklersin ve
geldiinde onu reddedersin, ona srtn dnersin.

Zihin gelecekte yaayabilir, imdiki zamanda yaayamaz. imdiki zamanda yalnzca umut besleyebilir, arzu
edebilirsin. Mutsuzluu byle yaratrsn. Tam bu n, burada ve imdi yaamaya baladnda mutsuzluk yok
olur.

yi de bu durum egoyla nasl balantl? Ego, birikmi gemitir. Bildiin, tecrbe ettiin, okuduun ne varsa;
gemite bana ne geldiyse, hepsi orada birikir. O gemiin tamam egodur, o sensin.

Gemi gelecee yanstma yapabilir, nk gelecek sresi uzatlm bir gemiten baka bir ey deildir.
Gemi imdiki zamana kar duramaz - imdiki zaman tamamen farkldr, burada ve imdi var olma zelliine
sahiptir. Gemi daima ldr, imdiki zaman yaamdr, btn canlln kaynadr. Gemi imdiki zamana
kar koyamad iin gelecee ynelir - her ikisi de ldr, ikisi de yoktur. imdiki zaman yaamdr; ne gemi
ne de gelecek imdiki zaman karlayabilir. Senin egon, senin birisi olman, gemiindir. Bo olmadka burada
olamazsn ve burada olmadka canl olamazsn.
Yaamn keyfini nasl bilebilirsin? Her an zerine yayor ve sen onun yanndan geiyorsun.

Chuang Tzu der:

Byledir kusursuz insan - :

kay botur.

Boluu nereden gelir? Boluu Bensizlikten, egosuzluktan, ieride birisinin olmayndan gelir.

Kim ki insanlar ynetir, kemeke iinde yaar;

kim ki insanlar tarafndan ynetilir, keder iinde yaar.
Kim ki insanlar ynetir, kemeke iinde yaar...

Neden? nk ynetme arzusu egodan gelir; sahiplenme, gl olma, hkmetme arzusu egodan gelir.
Hkmedebilecein krallk ne kadar bykse, o kadar byk bir egoya ulaabilirsin. Sahip olduklarnla iindeki
birisi giderek daha da byr. Bazen kayk ok kk kalr ve ego ok byr.

Politikaclarn; servet, saygnlk ve g saplantl insanlarn bana gelen budur. Egolar o kadar byr ki
kayklar onlar tayamaz. Srekli boulma noktasnda, snrdadrlar; korkarlar, lmne korkarlar. Korktuka,
daha sahiplenici olursun, nk gvenlii sahip olduklarnla salayabileceini zannedersin. Korktuka, kralln
biraz daha byk olsa daha gvende hissedeceini dnrsn.
Kim ki insanlar ynetir, kemeke iinde yaar...
 Gerekten, ynetme arzusu karmaadan kaynaklanr; insanln lideri olma arzusu kafann kark
olmasndan kaynaklanr. Bakalarn idare etmeye baladnda kendi kemekeini unutursun - bu bir eit
ka, bir hiledir. Sen hastasn, ama eer birisi hastaysa ve sen o insann tedavisiyle megul olursan, kendi
hastaln unutursun.
George Bernard Shaw doktorunu arar ve ok ktym, kalbimin yenik deceini hissediyorum. Hemen
gel! der.

Doktor koarak gelir. Ter iinde kat merdiven trmanmak zorunda kalr. eri girer ve hibir ey
sylemeden bir koltua ylr ve gzlerini kapatr. Bernard Shaw yatandan frlar ve Ne oldu? diye sorar.

Hibir ey syleme. Galiba lyorum. Kalp krizi der doktor.

Bernard Shaw ona yardm etmeye balar; bir fincan ay, bir aspirin getirir; elinden geleni yapar. Doktor yarm
saat iinde kendine gelir. imdi gitmem lazm, bana cretimi ver der.

Bu gerekten inanlmaz. Senin bana para vermen lazm! Yarm saattir senin iin kouturuyorum ve sen
benim neyim olduunu bile sormadn der Shaw.

Seni iyiletirdim. Bu bir tedavidir ve sen bana para demek zorundasn der doktor.

Baka birisinin hastalyla megul olduunda kendi hastaln unutursun; bu yzden bir sr lider, bir sr
guru, bir sr efendi var. Sana bir meguliyet salyor. Baka insanlarla megul oluyorsan, insanlara hizmet
ediyorsan, bakalarna yardm eden bir sosyal hizmet grevlisiysen kendi karmaan, kendi telan unutacaksn
- ok megulsn.

Psikiyatrlar asla delirmez - buna kar bak olduklarndan deil, baka insanlarn deliliini tedavi etmekle o
kadar meguldrler ki kendileri de delirebileceklerini tamamen unuturlar.

Saysz sosyal hizmet grevlisi, lider, politikac ve guru tandm; srf bakalaryla ilgilendikleri iin salkl
kalyorlar.

Fakat bakalarn ynettiinde, bakalarna hkmettiinde, kendi karkln yznden onlarn hayatnda da
karmaa yaratacaksn. Bu senin iin bir tedavi olabilir, senin iin iyi bir ka olabilir, ama hastaln yaylmasna
neden olur.

Kim ki insanlar ynetir, kemeke iinde yaar...

Sadece kemeke iinde yaamakla da kalmaz, o karmaay bakalarna da yayar. Karmaadan yalnzca
karmaa doar.

Kafan karksa, ltfen hatrla - kimseye yardm etme, nk yardmn zehirli olacak. Karklk iindeysen
bakalaryla megul olma, nk sadece sorun yaratyorsun, hastaln bulac olacak. Kimseye nasihat etme
ve eer biraz berrak dnebiliyorsan, kafas kark birinden nasihat alma. Tetikte ol, nk karmaa iindeki
insanlar daima tavsiye vermek isterler. Karlksz verirler, byk cmertlik gsterirler. Dikkatli ol! Karklktan
ancak karklk doar.

Kim ki insanlar tarafndan ynetilir, keder iinde yaar.

nsanlara hkmedersen, karmaa iinde yaarsn; bakalarnn sana hkmetmesine izin verirsen, o zaman
da znt iinde yaarsn, nk bir kle mutlu olamaz.

Yao bu nedenle arzulad

ne bakalarna sz geirmeyi
ne de bakalarnn kendisine sz geirmesini.

Yao adnda biri - Chuang Tzu bu insandan bahsediyor.

 Yao bu nedenle arzulad
ne bakalarna sz geirmeyi
ne de bakalarnn kendisine sz geirmesini.

Kimseyi etkilemeye almamalsn - ve bakalarnn seni etkilememesi iin tetikte olmalsn. Ego her ikisini
de yapabilir, ama ortada kalamaz. Ego sz geirmeye alabilir, o zaman hkmetmek iyi gelir; ama ayn
ekilde hkmedilmenin de egoya iyi geldiini hatrla. Efendiler ok sayda kleye hkmettikleri iin iyi
hissederler ve kleler de hkmedildikleri iin iyi hissederler.

Dnyada iki tr zihin vardr: hkmedenlerin zihni -erkek zihin- ve hkmedilmekten holananlarn zihni - dii
zihin. Diiyle kadnlar kastetmiyorum veya erkekle erkekleri.

Erkeksi zihin yapsna sahip kadnlar ve dii zihin yapsna sahip erkekler var. Her zaman ayn deiller.
Bu bahsettiim iki zihin tipidir: hkmetmeyi seven ve hkmedilmeyi seven. Her iki trl de ego doyuma ular,
nk ister hkmet ister sana hkmedilsin, sen nemlisindir. Biri sana hkmediyorsa, o zaman da nemlisindir,
nk onun hkimiyeti sana baldr. Sensiz o insan nerede olacak? Sensiz krall, egemenlii, hkimiyeti
nerede olacak? Sensiz bir hi olacak. Ego her iki u noktada da doyuma ular; ancak tam ortada ego lr. Sana
hkmedilmesine izin verme ve hkmetmeye alma.

Sana bana gelecekleri dn. Her durumda nemli deilsin, her durumda dikkate deer deilsin, ne efendi
olarak ne de kle. Efendiler kleler olmadan yaayamaz, kleler de efendiler olmadan yaayamaz - birbirlerine
ihtiyalar vardr, birbirlerini tamamlarlar. Ayn erkekle kadnn birbirini tamamlamas gibi. Doyuma ulamak iin
ikisinin de birbirine gereksinimi vardr.

Sen ikisi de olma. O zaman kimsin sen? O zaman sen birden yok olursun, nk hibir ekilde nemli
deilsin, kimse sana bal deil, sana ihtiya yok.
 htiya duyulmaya duyulan ihtiya byktr. Hatrla, sana ihtiya duyulduunda kendini iyi hissedersin. Bazen
sana mutsuzluk getirse bile, o zaman bile sana ihtiya duyulmasndan holanrsn.

Ktrm bir ocuk, yataa bal ve anne hep, Ne yapabilirim? Bu ocua bakmak zorundaym, hayatm
bitti diyor. Buna ramen, eer bu ocuk lrse, kaybolduunu hissedecek, nk en azndan ocuun ona her
eyiyle o kadar ihtiyac vard ki, kendisi nemli olmutu.

Sana ihtiya duyan kimse yoksa sen kimsin? htiya duyulmas ihtiyacn yaratrsn. Klelere bile ihtiya
duyulur.

Yao bu nedenle arzulad

ne bakalarna sz geirmeyi
ne de bakalarnn kendisine sz geirmesini.
Kemeketen kurtulmann ve kederden arnmann yolu

boluk alannda birlikte yaamaktr Taoyla.

Bu orta nokta boluk alan veya boluk alanna alan kapdr - sen yokmusun gibi, kimsenin sana ihtiyac
yokmu ve senin de kimseye ihtiyacn yokmu gibi. Sen yokmusun gibi var olursun. Sen nemli olmadnda
ego devam edemez. Bu yzden u ya da bu ekilde nemli olmaya abalayp duruyorsun. Sana ihtiya
olduunu hissettiinde, iyi hissediyorsun. Fakat bu senin mutsuzluun ve kemekein ve cehenneminin temeli
de bu.

Nasl zgr olabilirsin? Bu iki u noktaya bak. Buddha kendi dinine orta yol, majhim nikaya diyordu. Orta yol
dedi, nk zihnin u noktalarda yaadn syledi. Sen ortada kaldn zaman zihin yok olur. Ortada zihin
yoktur.

Hi bir ip cambazn seyrettin mi? Bir daha sefere izle. Sola doru eildii takdirde derhal dengeyi bulmak iin
saa doru hareket etmesi gerekir; ve ok fazla saa eildiini hissettii zaman da sola doru eilmesi gerekir.

Denge kurmak iin ters tarafa gitmek zorundasn. Efendilerin kle, klelerin efendi olmas o yzdendir; sahip
olanlara sahip olunur, sahip olunan sahip olan olur. Bu byle devam eder, srekli bir dengedir.

Bunu ilikinde de gzlemledin mi? Eer kocaysan, gerekten yirmi drt saat koca msn? O zaman
gzlemlemedin demektir. Yirmi drt saatte en az yirmi drt kez deiim gerekleir - bazen kadn kocadr ve
koca da kardr, bazen de koca yine kocadr ve kadn yine kardr.
Ve bu durum soldan saa deiir durur. p zerinde yrmek gibidir. Denge kurmak zorundasn. Yirmi drt
saat boyunca hkmedemezsin, nk o zaman denge kaybolur ve iliki zarar grecektir.
p cambaz ortaya geldiinde, ne sola ne de saa eilmedii srada, sen kendin ip cambaz olmadka
gzlemlemek zordur; ortada zihin kaybolur. p stnde yrmek Tibette meditasyon olarak kullanlm, nk
ortada zihin kaybolur. Zihin sen yeniden saa doru eildiinde ortaya kar, o zaman zihin yeniden aa kar
ve Dengele, sola doru eil der.

Bir sorun olutuunda zihin de ortaya kar. Sorun yoksa, zihin nasl ortaya ksn? Sen tam ortadayken,
tamamen dengedeyken, zihin yoktur. Denge zihinsizlik demektir.

Bir anne olu iin ok endieleniyormu. ocuk on yandaym ve henz tek kelime etmemimi. Her
areye bavurulur ama doktorlar, Bir terslik yok, beyin gayet iyi. Vcut salkl, ocuk salkl ve yaplacak bir
ey yok. Ters giden bir ey olsayd, o zaman bir ey yaplabilirdi der.

Fakat ocuk buna ramen konuamyormu. Sonra birden, bir sabah ocuk konumu ve Bu tost yanm
demi.

Anne buna inanamam. Bakm, korkmu, Ne! Konutun mu? Ve gayet gzel konutun! O zaman neden
hep sustun? Uratk, ikna etmeye altk ama asla konumadn demi.
 Hibir zaman bir terslik yoktu. lk defa tost yank demi.
Ters giden bir ey yoksa, neden konuasn?

nsanlar bana geliyor ve, Her gn konuuyorsun... diyorlar. Ben de Evet, nk buraya ok fazla yanl
insan geliyor ve dinliyor. O kadar ok yanl var ki konumak zorundaym. Hibir ey yanl deilse,
konumaya gerek yok. Ben senin yznden konuuyorum, nk tost yank diyorum.
Ortada olduu zaman, iki ucun veya kutbun arasnda, zihin yok olur. Bunu dene. pte yrmek gzel bir
deneyimdir ve meditasyonun ok incelikli yntemlerinden biridir. Baka hibir eye ihtiya yok. p cambazn,
nasl olduunu kendin gzlemleyebilirsin.
Ve hatrla, ipin stnde dnme durur, nk ok byk tehlike iindesindir. Dnemezsin. Dndn
anda deceksin. p cambaz dnemez, her an uyank olmak zorundadr. Dengenin srekli korunmas
gereklidir. Gvende hissedemez, gvende deildir. Hep tehlike vardr -her an, dengede ufack bir deiimde
decektir- ve lm beklemektedir.

p zerinde yrdn takdirde iki ey hissetmeye balayacaksn: Dnme durur, nk tehlike vardr ve
gerekten ortaya geldiinde, ne sada ne de solda olmadnda, tam orta noktada, zerine daha nce hi
tanmadn byk bir sessizlik iner. Ve bu, her ynden olur. Hayatn btn ip cambazldr.

... Yao bu nedenle arzulad ortada kalmay - ne hkmetmek ne de hkmedilmek, ne koca olmak ne de kar, ne
efendi olmak ne de kle.

Kemeketen kurtulmann ve kederden arnmann yolu boluk alannda birlikte yaamaktr Taoyla.

Ortada kap alr - boluk alan. Sen var olmadnda, btn dnya yok olur, nk dnya sana dayanr.
Etrafnda yarattn dnyann tamam sana tutunur. Sen yoksan, btn dnya kaybolur.
 Varolu var olmay braktndan deil, hayr. Dnya yok olur ve varolu ortaya kar. Dnya zihnin eseridir;
varolu hakikattir. Bu ev orada olacak, ama o zaman bu ev senin olmayacak. iek orada olacak ama iek
isimsiz olacak. Ne gzel ne de irkin olacak. Orada olacak ama zihninde hibir kavram olumayacak.
Kavramsal ereve tamamen yok olur. Varolu, yaln, plak, masum; saf, ayna benzeri varlksallyla orada
kalr. Btn kavramlar, btn imgelemler boluk alannda yok olur.
Kar kysna geiyorsa insan bir rman
ve kendi sandalna bo bir kayk arparsa,
aksi bir insan olmasna ramen
ok fkelenmeyecektir.
Ancak eer kaykta insan grrse,
uzak durmas iin baracaktr ona.
Feryad duyulmazsa, tekrar baracaktr,
ve bir daha ve lanet okumaya balayacaktr.
Ve bunlarn hepsi kaykta biri olduu iin.
Eer kayk bo olsayd,
barmayacak ve fkelenmeyecekti.

nsanlar sana arpmaya devam ediyorsa ve eer insanlar sana fkelenip duruyorsa, hatrla, kabahatli
deilsin. Kayn bo deil. Sen orada olduun iin kzyorlar. Kayk bo olsa aptal grnecekler, kzdklarnda
aptal grnecekler.

Bana ok yakn olanlar bazen bana kzarlar ve ok aptal grnrler. Eer kayn bosa, bakalarnn
fkesinden bile keyif alabilirsin, nk kzacak kimse yok, baktklar sen deilsin. O yzden hatrla, eer insanlar
sana arpp duruyorsa, fazlasyla sert bir duvar olduun iin. Kap ol, bo ol, brak gesinler.
 Fakat insanlar o zaman bile fkelenecekler - bir buddhaya bile kzgnlar. nk aptal insanlar var - sandallar
bo bir kaya arptnda iinde kimse olup olmadna bakmayacaklar. Barmaya balayacaklar; kendi
ilerinde o kadar darmadanklar ki kayn iinde birisinin olup olmadn gremeyecekler.

Fakat o zaman bile kayk bundan keyif alabilir, nk fke asla sana arpmaz; sen orada deilsen kime
arpabilir?

Bu bo kayk sembol gerekten ok gzel. nsanlar fkeli, nk sen ok fazla oradasn, nk sen orada
ok arsn - o kadar sertsin ki geemiyorlar. Ve yaam herkesle i iedir. Eer sen ok fazla varsan, o zaman
her tarafta arpma, fke, depresyon, saldrganlk, iddet olacak - atma devam eder.

Birisinin fkelendiini veya birisinin sana arptn hissettiinde hep onun sorumlu olduunu dnrsn.
Cehalet bu ekilde sonuca varr, bu ekilde yorumlar. Cehalet daima, Dieri sorumlu der. Bilgelik daima, Eer
sorumlu birisi varsa, o zaman ben sorumluyum ve arpmamann tek yolu var olmamak der.

Ben sorumluyum demek, Bir ey yapyorum, o yzden kzgnlar anlamna gelmez. Sorun bu deildir. Sen
hibir ey yapmyor olabilirsin, ama sadece orada var olman bile insanlar fkelenmesi iin yeterlidir. Konu
senin iyi ya da kt yapman deildir. Sorun orada olmandr.

Tao ve baka dinler arasndaki fark budur. Baka dinler yle der: yi ol, kimsenin sana kzmayaca ekilde
davran. Tao yle der: Var olma.

Mesele senin doru veya yanl davranman deildir. yi bir insan bile, aziz gibi bir insan bile fke dourur,
nk oradadr. Bazen iyi bir insan kt bir insandan daha fazla fkeye yol aar, nk iyi bir insan ok derinden
egoist biri demektir.

Kt bir insan sululuk duyar - kay dolu olabilir ama sululuk duyar. Kaykta gerekten ok fazla
yaylmamtr, sululuu bzlmesine yardm eder. yi bir insan kendini o kadar iyi hisseder ki kay tmyle
doldurur, dna taar.
 O yzden ne zaman iyi bir insana yaklasan, ikenceye maruz kaldn hissedeceksin - o sana ikence
ettiinden deil, yalnzca mevcudiyetinden. Szde iyi insanlar yznden hep zntl olursun ve onlardan uzak
durmay tercih edersin. Szde iyi insanlar gerekten ok ardr. Ne zaman onlarla balantya girsen, seni
zerler, moralini bozarlar ve onlardan olabildiince abuk ayrlmak istersin.
Ahlak merakllar, banazlar, faziletli insanlar hep ok ardr ve etraflarnda kara glgeler gibi bir yk tarlar.
Kimse onlar sevmez. yi yolda, iyi arkada olamazlar. yi bir insanla arkadalk imknszdr - neredeyse
imknsz, nk gzleri daima ayplar. Ona yaklatn anda, o iyi ve sen ktsndr. O bir ey yaptndan
deil - sadece varl bile bir ey yaratr ve fkelenirsin.

Tao tmyle farkldr. Tao farkl bir nitelie sahiptir ve bana gre Tao bu dnya zerinde var olmu en derin
dindir. Karsnda durabilecek hibir ey yok. iaretler oldu; sa, Buddha ve Krinann szlerinde iaretler var -
ama yalnzca iaretler.

Lao Tzu veya Chuang Tzunun mesaj en saf olandr - mutlak ekilde saf, hibir ey onu kirletmedi. Mesaj
udur: Hepsinin nedeni kaykta birisinin olmasdr. Btn bu cehennemin nedeni kayn iinde birisinin
olmasdr.

Eer kayk bo olsayd,

barmayacak

ve fkelenmeyecekti.

Boaltabilirsen kayn

dnya rman geerken,

kimse sana engel olmayacak,
 kimse sana zarar vermeye almayacak.
Dmdz aa ilk kesilendir,

temiz su kayna ilk kurutulandr.

Bilgeliini artrmak istiyorsan

ve cahili mahcup etmek,

karakterini gelitirmek,

ve herkesi glgede brakmak;

bir k parldayacak etrafnda

Gnei ve Ay yutmusun gibi -:

felaketten saknmayacaksn.

Bunun ei benzeri yok, nk Chuang Tzu bann etrafndaki ermilik halesinin senin hl orada olduunu
gsterdiini sylyor. Senin iyi olduunu gsteren halenin senin ve bakalarnn bana i aaca kesindir. Lao
Tzu ve Chuang Tzu -usta ve rencisi- hibir zaman sa, Zarathustra, Krina, Buddha veya Mahavira gibi
halelerle veya auralarla resmedilmediler. Balarnn etrafna hibir zaman aura izilmedi, nk onlar eer
gerekten iyiysen bann etrafnda aura belirmediini sylerler; tam tersine ba yok olur. Auray nereye
izeceksin? Ba kayboluyor.
Btn auralar bir ekilde egoyla ilikilidir. Krina kendi portresini yapmad, bunu yapan onu bann etrafna
bir aura izmeden dnemeyen rencileridir - yoksa sradan grnr. Chuang Tzu yle der: Sradan olmak
bilge olmaktr. Kimse seni tanmaz, kimse senin srad biri olduunu hissetmez. Chuang Tzu yle der:
Kalabaln iine girer ve karrsn.
Kimse kalabaln iine bir buddhann girdiini bilmez. Kimse farkl birisinin olduunu hissetmez, nk eer
biri bunu hissediyorsa, o zaman fke ve bela kanlmazdr. Birisi senin nemli biri olduunu hissettiinde kendi
fkesi, kendi egosu incinir. Tepki vermeye balar, sana saldrmaya balar.

Bu yzden Chuang Tzu yle der: Karakter gelitirilmemesi gerekir, nk o da bir tr varlktr. Szde
dindar insanlar retmeye devam ediyorlar: Karakter gelitir, ahlak gelitir, erdemli ol.
Neden? Neden erdemli olacaksn? Neden gnahkrlara kar olacaksn? Zihnin iki ynl, hl hrslsn. Eer
cennete ularsan ve orada Tanrnn etrafnda gnahkrlarn oturduunu grrsen ok krlacaksn - btn
hayatn boa gitti. Bu insanlar elenirken ve her trl ayp eyi yaparken sen erdem gelitirdin, karakter
gelitirdin - ve imdi Tanrnn etrafnda oturuyorlar. Cennette ermilerle gnahkrlar birlikte grrsen ok
krlacaksn, ok zlecek ve mutsuz olacaksn - nk erdemin ayn zamanda egonun paras. stn olmak
iin ermilik gelitirirsin ama zihin ayn kalr. Gereke u ya da bu ekilde stn olmak, bakalarn aa
yapmaktr.

Byk bir servetin olursa, o zaman onlar yoksuldur ve sen zenginsindir. Eer skender olabilirsen, o zaman
sen byk bir kralla sahip olursun ve onlar dilencidir. Byk bir lim olabilirsen, o zaman sen bilgilisindir ve
onlar cahil, eitimsiz olurlar. Erdemli, dindar, saygn, ahlakl olabilirsen, o zaman onlar ayplanr, gnahkr
olurlar. Fakat ikilik devam eder. Bakalarna kar mcadele ediyorsun ve stn olmaya alyorsun.

Chuang Tzu yle der: Karakterini gelitirirsen ve bakalarnn nne geersen, beladan kaamayacaksn.
Bakalarnn nne gemeye alma ve bu bencil ama uruna karakter gelitirmeye alma.

Chuang Tzuya gre sz edilmeye deer tek bir karakter vardr ve o da egosuzluktur - baka her ey ondan
sonra gelir. Onsuz, hibir eyin deeri yoktur. Karakter bakmndan tanr gibi olabilirsin, ama eer ego ieride
duruyorsa, btn tanrsalln eytann hizmetindedir; btn erdemin grntden baka bir ey deildir ve
gnahkr gerisinde gizlidir. Gnahkr erdem veya herhangi bir gelitirme yoluyla dntrlemez. Ancak sen
orada olmadn zaman ortadan kaybolur.
yle dedi bir bilge:
Kendinden honut olan
nemsiz bir i yapmtr.
Baar balangcdr baarszln,
n balangcdr gzden dmenin.

... son derece elikili szler, anlamak iin ok uyank olmak zorundasn; yoksa yanl anlalabilirler.
yle dedi bir bilge:

Kendinden honut olan nemsiz bir i yapmtr.

Dindar insanlar retmeye devam ediyor: Kendinden honut ol. Fakat kendin honut olmak zere orada
kalyorsun. Chuang Tzu Orada olma der, o zaman honutluk veya memnuniyetsizlik sz konusu deildir. Asl
memnuniyet budur, sen orada olmadnda. Fakat eer honut olduunu hissediyorsan, bu sahtedir - nk sen
oradasn ve bu sadece egoyu doyurmaktr. Baardn hissedersin, ulatn hissedersin.
Tao, ulatn hissedenin oktan kardn syler. Ulatn hisseden kaybetmitir, nk baar
baarszln balangcdr. Baar ve baarszlk bir emberin, bir arkn iki parasdr. Baar en st
noktasna ulatnda, baarszlk oktan balamtr, ark oktan aaya doru dnmeye balamtr. Ay
tam haline ulatnda, bundan daha fazla ilerleyemez. Artk daha fazla hareket edemez. Ertesi gn aaya
doru yolculuk balar ve artk Ay her gn giderek klecektir.

Yaam dnglerle ilerler. Ulatn dndn zaman, o anda ark hareket etti, kaybetmeye baladn. Bunu
fark etmek zamann alabilir, nk zihin krdr. Olaylar olurken grmek iin byk zek gerekir, aklk gerekir.
Olaylar bana gelir ve senin fark etmen gnler alr, bazen de aylar veya yllar. Kimi zaman onlar anlamak iin
pek ok yaam geirmen gerekir.

Fakat gemiini bir dn. Ne zaman baardn hissetsen iler hemen deiti, dmeye baladn - nk
ego arkn parasdr. Baarszla urayabildii iin baarl olur; baarsz olamad takdirde baar imkn
yoktur. Baar ve baarszlk ayn parann iki yzdr.

Chuang Tzu yle der:

yle dedi bir bilge:

Kendinden honut olan nemsiz bir i yapmtr.

... nk kii hl oradadr, bo kayk henz olumamtr, kayk hl doludur. Ego orada oturuyor, ego hl
ba tac ediliyor.

Baar balangcdr baarszln,

n balangcdr gzden dmenin.
Kim kendini baardan uzak tutabilir ve nden,
alalabilir ve kaybolabilir

insan ynlarnn ortasnda?

Tao gibi akacaktr...

Uyank ve dikkatli ol.

Kim kendini baardan uzak tutabilir ve nden,
alalabilir ve kaybolabilir
insan ynlarnn ortasnda?
Tao gibi akacaktr o insan,
grnmeden, dolaacaktr
yaamn kendisi gibi isimsiz ve evsiz.
Basittir o insan, ayrm gzetmeden.
D grne baklrsa aptaln tekidir.

Bilge insan byledir - aptal.

D grne baklrsa aptaln tekidir.
Admlar hibir iz brakmaz.
G sahibi deildir.
Hibir baars yoktur,
hret sahibi deildir.
Kimseyi yarglamad iin,
Kimse de onu yarglamaz.
Byledir kusursuz insan - kay botur.

Ego nehir gibi akamaz. Donmu bir nehir nasl akabilir? Buzun erimesi gerekir, ancak o zaman akabilir.
Donukken bir biime sahipsindir - eridiinde biim kaybolur. Donukken birisindir, bir yerdesindir, bir isimsindir -
eridiinde isim kaybolur, birisi olma hali kaybolur. Hibir ey oldun, biimsizsin. Ancak donuk olmadnda
akarsn ve aktnda hayatn kendisi gibisindir, nk yaam bir devinimdir. Ancak lm kmldamaz, ancak
 lm olduu yerde kalr. Yaam hareket etmeye devam eder durur - srekli bir aktr.

Baarya ulatysan donarsn, nk bu sefer erimeye korkarsn - nk eer erirsen btn baar
kaybolacak. Baarn donukluunun parasdr. nl olduunda donarsn, artk lsndr, artk eriyemezsin.
Kendini, nn, saygnln, itibarn korumak zorundasn. Gemiini korumak ve gemiinle kalmak
zorundasn. Bilinmeyen geree ilerleyemezsin, nk kim bilir, bilinmeyen yol seni nn kaybolduu, itibarn
kaybolduu bir yere gtrebilir. O yzden ancak admlanm, haritas karlm, bilinen yolda ilerleyeceksin.
Bellein dngsnde, hafzann arknda hareket edeceksin.

Yaam asla admlanm yoldan gitmez, daima bilinmeyene ilerler. Her an bilinmeyene ilerliyor ve sen eer
bilinmeyenden korkuyorsan donmusun, l olacaksn. Yaam seni beklemeyecek. Erimek zorundasn ve
ancak korunacak bir itibar, n olmayan biri bilinmeyene mutlulukla ilerleyebilir. Kaybedecek hibir eyi yoktur.
Buddhann dilencilerinin nedeni budur - isimsiz, evsiz, korunacak hibir ey yok, kurtarlacak hibir ey yok. Her
yere gidebiliyorlard, ayn gkyzndeki bulutlar gibi, evsiz, hibir yere bal olmadan, szlerek; hibir hedef,
ama, ego olmadan.
Tao gibi akacaktr o insan,

grnmeden, dolaacaktr

yaamn kendisi gibi isimsiz ve evsiz.

Bana gre sannyasinin anlam budur. Sannyasa inisiye ettiim zaman seni bu lme, isimsizlie, evsizlie
inisiye ederim. Sana baarya ulaman iin gizli bir anahtar vermiyorum, sana baarl olman iin gizli bir forml
vermiyorum.

Eer sana verdiim bir ey varsa o da baard olmamann, baarsz ve dertsiz olmann; isimsiz, evsiz,
hibir hedef olmadan ilerlemenin, dilenci olmann anahtardr - sann ruhen yoksul olmak dedii ey. Ruhen
yoksul insan egosuzdur - bo kayktr.

Basittir o insan, ayrm gzetmeden.

Kime basit dersin? Basitlii gelitirebilir misin?

Gnde sadece bir kez yiyen, sadece birka giysisi olan veya plak dolaan, sarayda yaamayan, bir aa
altnda yaayan bir insan grrsn - bu insann basit olduunu sylersin. Bu basitlik midir? Bir aa altnda
yaayabilirsin ve yaamn yalnzca bir retim olabilir. Onu basit olmas iin gelitirdin, basit olmas iin plan
yaptn. Gnde bir kez yiyebilirsin, ama bunu hesap ettin; bu, zihin tarafndan yaplan bir eydir. plak
gezebilirsin - bu seni basit yapmaz. Basitlik yalnzca oluur.

Basittir o insan, ayrm gzetmeden.

Aa altnda yaadn, gnde bir kez yediin ve vejetaryen olduun ve plak yaadn, hi paran olmad
iin ermi olduunu hissedersin - sen bir ermisin.

Ve sonra paras olan bir insan geer; iinde bir sulama doar ve Bu gnahkra ne olacak? Cehenneme
gidecek diye dnrsn. Ve bu gnahkra kar merhamet duyarsn. O zaman basit deilsindir. nk
ayrmlar girdi, sen farklsn.
Ayrmn nasl yaratld fark etmez. Bir kral sarayda yaar - kulbelerde yaayanlardan farkldr. Bir kral
senin giyemeyecein giysiler giyer - giysiler o kadar deerlidir ki kral farkldr. Sonra adamn biri sokakta plak
yaar ve sen sokakta plak yaayamazsn - o yzden adan farkldr. Ayrmn olduu yerde ego vardr.
Ayrmn olmad yerde ego kaybolur; egonun olmamas basitliktir.

Basittir o insan, ayrm gzetmeden.

D grne baklrsa aptaln tekidir.

Chuang Tzunun ettii en derin laf budur. Anlamak g, nk biz hep aydnlanm bir insann, mkemmel bir
insann bilgelik insan olduunu dnrz. Chuang Tzu yle der: D grne baklrsa aptaln tekidir...

Fakat byle olmas gerekir. Bu kadar aptaln arasnda, bilge bir insan baka nasl olabilir? Grnte aptal
olacaktr ve tek yolu budur. Bu aptal dnyay ve bu kadar aptal nasl akll yapabilir? plak olmak ve masann
altna girmek ve horoz gibi tmek zorunda kalacak. Ancak o zaman seni deitirebilir. Senin gibi deli olmas
lazm, aptal olmas lazm, ona glmene izin vermesi lazm. O zaman kskanmayacaksn, o zaman
incinmeyeceksin, o zaman ona kzmayacaksn, o zaman ona hogrl olabilirsin, o zaman onu unutabilir ve
affedebilirsin, o zaman onu rahat brakabilirsin.

Birok byk mistik aptallar gibi davrandlar ve adalar aknd -onlarn hayatlarndan ne karlabilir- ve
bu insanlarn iinde en byk bilgelik mevcuttu. nsanlarn arasnda bilge olmak gerekten aptalcadr. e
yaramaz; byk soruna neden olursun. Sokrates, Chuang Tzuyu bilmedii iin zehirlendi. Eer Chuang Tzuyu
bilseydi, zehirlenmesine gerek kalmayacakt. Aptallarn arasnda bilge bir insan gibi davranmaya alt, bilge
olmaya alt.

D grne baklrsa bilge insan aptaln tekidir der Chuang Tzu.

Chuang Tzu kendisi de aptal gibi, kahkahalar atarak, ark syleyerek, dans ederek, fkralar ve hikyeler
anlatarak yaad. Kimse onun ciddi olduunu dnmedi. Chuang Tzudan daha iten ve ciddi bir insan
bulamazsn. nsanlar ondan holandlar, onu sevdiler ve o da bu sevgi yoluyla bilgeliin tohumlarn atyordu.
Birok insan deitirdi, birok insan dntrd.
Fakat bir deliyi deitirmek iin onun dilini renmek, onun dilini kullanmak zorundasn. Onun gibi olmak
zorundasn, aaya inmek zorundasn. Kendi kaidenin zerinde durmaya devam edersen, paylam olamaz.

Sokratesin bana gelen bu ve orada byle olmak zorundayd, nk Yunan zihni dnyadaki en aklc zihindir
ve mantkl zihin daima aptal olmamaya alr. Sokrates herkesi kzdrd, insanlar gerekten de onu ldrmek
zorunda kaldlar, nk garip sorular soruyor ve herkesin kendini aptal gibi hissetmesine neden oluyordu.
Herkesi bir keye frlatrd - sradan sorular bile cevaplayamazsn.

Birisi srar ederse, eer Tanrya inanyorsan, o zaman Sokrates Tanr hakknda bir ey sorard: spat
nedir? Cevap veremezsin, grmedin. Fakat Tanr ok uzak bir ey; sradan eyleri bile kantlayamazsn. Karn
evde braktn - gerekten de karn evde braktn, hatta bir karn olduunu bile nasl kantlayabilirsin? Bu
yalnzca senin belleinde olabilir. Bir rya grm olabilirsin ve eve dndnde ne ev vardr ne de karn.

Sokrates her eyi analiz ederek etkileyici sorular soruyordu ve Atinadaki herkesi kzdrd. Chuang Tzuyla
karlasayd -ve o srada Chuang Tzu inde hayattayd, adatlar- Chuang Tzu ona srr sylerdi:
Kimseye aptal olduunu kantlamaya alma, nk aptallar bundan holanmaz. Bir deliye deli olduunu
kantlamaya alma, nk hibir deli bundan holanmaz. fkelenecek, kstahlk edecek ve
saldrganlaacaktr. ok fazla kantlarsan seni ldrecektir. Kantlanabilecei noktaya geldiin takdirde intikam
alacaktr.

Chuang Tzu, Senin aptal olman daha iyi, o zaman insanlar seni sever ve ok incelikli bir yntemle
deimelerine yardm edebilirsin. O zaman sana kar olmazlar derdi.

Bu nedenle Douda; zellikle Hindistan, in ve Japonyada bu kadar irkin bir olay asla olmad - Sokrates
zehirlenerek ldrld. Kudste oldu - sa armha gerilerek ldrld. randa, Msrda, baka lkelerde oldu -
pek ok bilge insan ldrld, katledildi. Hindistanda, inde veya Japonyada asla olmad, nk bu lkede
insanlar bilge bir insan gibi davranmann felaketi davet etmek olduunu fark ettiler.
Aptal gibi davran, deli gibi, sadece deli ol. Bilge insana giden ilk adm budur - ondan korkmayasn diye seni
rahatlatmak iin. Bu yzden sana o hikyeyi anlattm.

Prens bu adamla dost oldu. Doktorlardan, eitimli uzmanlardan korkuyordu, nk onlar onu deitirmeye,
iyiletirmeye alyorlard ama kendisi deli deildi. Deli olduunu dnmyordu; hibir deli asla deli olduunu
dnmez. Bir deli, deli olduunu fark ettii takdirde delilik ortadan kaybolmutur. O insan artk deli deildir.

Prensi iyiletirmeye alan o akll insanlarn hepsi aptald, bir tek bu yal bilge akllyd. Aptal gibi davrand.
Saray halk gld, kral gld, kralie gld. Ne? Bu adam prensi nasl deitirecek? Kendisi deli ve grne
baklrsa prensten daha deli dediler.

Prens bile oke olmutu. Ne yapyorsun? Ne demek istiyorsun? dedi. Fakat bu adam aydnlanm bir bilge
olsa gerek.

Chuang Tzu bu tip bir olaydan, bu hayret verici insandan bahsediyor.

D grne baklrsa aptaln tekidir.

Admlar hibir iz brakmaz.

Onun peinden gidemezsin. Aydnlanm bir insan takip edemezsin nk hi iz brakmaz, ayak izleri yoktur.
Gkyzndeki bir ku gibidir, ilerler ama hibir iz kalmaz.

Neden bilge bir insan iz brakmaz? Senin onun peinden gitmemen gerektii iin. Hibir bilge senin onu takip
etmeni istemez, nk takip ettiinde takliti olursun. Daima zikzak izerek ilerledii iin peinden gidemezsin.
Onu takip etmeye altn takdirde gzden karacaksn. Beni takip edebilir misin? Bu imknsz, nk yarn
ne olacam bilmiyorsun. Tahmin edemezsin. Tahmin edebilirsen, plan yapabilirsin. O zaman nereye gittiimi
bilirsin, o zaman yn bilirsin, o zaman admlarm bilirsin. Gemiimi bilirsen, geleceimi karabilirsin. Ancak
ben manta aykrym.

Mantkl olursam, yarn ne syleyeceimi karabilirsin. Sadece geen gnlerde sylediklerime bakarak
mantken yarn ne syleyeceime karar verebilirsin. Fakat bu mmkn deil. Kendimle tamamen eliebilirim.
Gelecekteki her gnm, gemiteki her gnmle eliecek, o zaman beni nasl takip edeceksin? Takip etmeye
alrsan delireceksin.

Er ya da ge kendin olman gerektiini, taklit edemeyeceini fark etmek zorunda kalacaksn.

Admlar hibir iz brakmaz.

Tutarl deildir. Mantkl deildir. Manta aykrdr. Bir deli gibidir.

G sahibi deildir.

Bu, takip etmesi zor bir ey, nk biz bilgenin g sahibi olduunu, insanlarn en gls olduunu
dnrz. Senin kr gzlerine dokunacak ve onlar aacak ve sen grebileceksin; sen lsn ve o sana
dokunacak ve dirileceksin. Bizim iin bilge keramet sahibidir.

Fakat Chuang Tzu yle der: G sahibi deildir - nk g kullanmak daima egonun parasdr. Ego gl
olmak ister. Bilge bir insan gcn kullanmaya ikna edemezsin, bu imknszdr. Eer onu ikna edebiliyorsan, bu,
ikna edilebilecek bir ego kaldn gsterir. Gcn asla kullanmayacak, nk onu kullanacak ve idare edecek
kimse yok. Ego, idareci artk orada deil; kayk bo. Bu kay kim idare edecek? Kimse yok.

Bir bilge gtr, ama gce sahip deildir; bir bilge gldr, ama gce sahip deildir - nk kontrol eden artk
orada deildir. Kendisi enerjidir -taan, ynlendirilmemi- onu ynlendirebilen kimse yoktur. Onun
mevcudiyetinde iyileebilirsin, gzlerin alabilir, ama gzlerini o amad, onlara dokunmad, seni o iyiletirmedi.
Eer seni iyiletirdiini dnyorsa, o zaman kendisi hastalanmtr. Bu Ben -Ben iyiletirdim- byk bir
hastalktr, byk bir krlktr.

G sahibi deildir.
Hibir baars yoktur, hret sahibi deildir.
Kimseyi yarglamad iin,
kimse de onu yarglamaz.
Byledir kusursuz insan -
kay botur.

Senin yolun bu olacak. Kayn boalt. Kaykta bulduun her eyi atmaya devam et, ta ki her ey atlp hibir
ey kalmayncaya kadar; sen bile atlrsn, hibir ey kalmaz, varln bombo olmutur.

lk ve son ey bo olmaktr; bir kez boaldnda dolacaksn. Bo olduunda her ey zerine inecek - ancak
boluk her eyi alabilir, daha az ie yaramaz, nk her eyi almak iin snrsz bo olmalsn. Ancak o zaman
her ey alnabilir. Zihnin o kadar kk ki, ilahi olan alamaz. Odalarn o kadar kk ki, ilahi olan davet
edemezsin. Bu evi tamamen yok et, nk ancak gkyz, boluk, tam boluk alabilir.

Boluk, yol, hedef, her ey olacak. Yarn sabahtan itibaren iinde bulduun her eyi boaltmaya al:
mutsuzluunu, fkeni, egonu, kskanlklarn, straplarn, aclarn, zevklerini - ne buluyorsan, at gitsin. Hi
ayrmadan, hibir tercihte bulunmadan boalt kendini. Tmyle boaldn an, birden btn olduunu, her ey
olduunu greceksin. Btne boluk yoluyla ulalr.

Meditasyon boaltmaktan, hi kimse olmaktan baka bir ey deildir.

Bu kampta hi kimse olarak dola. Birisinde fke yaratr ve arprsan, hatrla, senin kayn iinde olman
gerekir, o yzden bunlar oluyor. Yaknda, kayn boaldnda, arpmayacaksn, atma olmayacak, fke
ve iddet olmayacak - hibir ey.
 Bu hibir ey kutsamadr, bu hibir ey rahmettir. Arayn bu hibir ey iin. Fakat arayan kaybolmadka,
tamamlanma sz konusu olamaz.

imdi geldiysen, geriye kendinle dolu olarak dnme. Bo git. Bu koca dnyada bo bir kayk gibi hareket et; o
zaman hayatn btn kutsamalar, varoluun olas btn kutsamalar senin olacak. Onlar talep et ama onlar
ancak sen olmadnda talep edebilirsin. Sorun budur - olmamak. Ve ben sana bunun zlebileceini
sylyorum. Ben zdm, bu yzden sylyorum.

Chuang Tzuyla tanman zor. Ancak ben buradaym. Benim iime bakabilirsin, ayn bo kay bulacaksn.
Ben seninle konuuyorum ama seninle konuan kimse yok. Bilgelik veya baka bir eyin iddiasnda deilim.
Seni iyiletirecek glerim yok, burada mucizeler gereklemiyor, nk ben yalnzca nihai mucizeyle
ilgileniyorum - sradan olmakla. Nihai mucize budur. Bunun zerine meditasyon yap, bunun iin dua et, bunun
iin her gayreti gster. Tek bir eyi hatrla - bo kayk olmak zorundasn.

Bugnlk yeter.
 Blm 2 Tao nsan
Tao insan
Engelsiz hareket eder
Baka hibir canlya zarar vermez
Eylemleriyle
Yine de bilmez kendisinin iyi ve nazik olduunu.

Para iin mcadele etmez

Ve yoksulluu erdem haline getirmez.
Kendi yoluna gider
Bakalarna bel balamadan.
Ve gurur duymaz kendisiyle Yalnz yrd diye.

Tao insan Bilinmez kalr

Kusursuz erdem
Hibir ey retmez
"Olmayan-benlik tir
Gerek-Benlik."
Ve en byk insan
nemsiz biridir.

En zor ey, zihin iin neredeyse imknsz olan, ortada kalmak, dengede kalmaktr. Bir eyden tam tersine
gitmek en kolaydr. Bir kutuptan teki kutba gitmek zihnin doasdr. Bunun iyice anlalmas gerekir, nk
bunu anlamadka, hibir ey seni meditasyona gtremez.
 Zihnin doas bir utan teki uca gitmektir. Zihin dengesizlie dayanr. Eer sen dengedeysen, zihin yok olur.
Zihin hastalk gibidir: Sen dengesiz olduunda oradadr, sen dengeliyken yoktur.

Bu yzden ar yemek yiyen birinin oru tutmas kolaydr. Mantksz geliyor, nk yiyecee saplantl
birisinin oru tutamayacan dnrz. Yanlyorsun. Ancak yemek saplants olan biri oru tutabilir, nk
oru ters ynde ayn saplantdr. Gerekte kendini deitirmek deildir. Yine yiyecee saplantlsn. ncesinde
ar yiyordun; imdi de a kalyorsun - fakat zihin ters utan yiyecee odakl kalyor.

Sekse ar dkn bir erkek dini nedenlerle ok kolay seksten uzak durabilir. Sorun yoktur. Fakat zihin iin
doru beslenmeye gelmek zordur, zihin iin ortada kalmak zordur.

Ortada kalmak neden zordur? Ayn bir saatin sarkac gibidir. Sarka saa gider, sonra sola gider, sonra tekrar
saa, sonra tekrar sola; saat tmyle bu harekete baldr. Sarka ortada kalrsa, saat durur. Sarka saa
giderken sen onun sadece saa gittiini zannedersin, ama ayn zamanda sola gitmek iin de ivme
kazanmaktadr. Ne kadar saa giderse, sola, ters tarafa gitmek iin o kadar g toplar. Sola giderken ayn
ekilde saa gitmek iin ivme kazanyordur.

ok fazla yediin zaman, oru tutmak iin ivme kazanyorsun. Sekse ar dknlk gsterdiin zaman, er
ya da ge brahmaarya sana cazip gelecek, seksten uzak yaamak cazip gelecek.
Ayns ters kutupta da gerekleiyor. Git ve szde sadhularna, bhikku'larna, sannyasinlerine sor. Seksten
uzak durmay nemli hale getirdiler, imdi zihinleri sekse doru ivme kazanyor. Giderek daha ok a kalmay,
alktan lmeyi nemli hale getirdiler ve zihinleri srekli yemek dnyor. ok fazla yemek dnmen, ona
doru ivme kazandn gsterir. Dnmek ivme demektir. Zihin tersi iin hazrlanmaya balar.

Bir ey: Her hareket ettiinde, ayn zamanda tersine doru hareket ediyorsun. Ters taraf gizlidir, grnr
deildir.

Bir insan sevdiin zaman, ondan nefret etmek iin ivme kazanyorsun. Bu yzden ancak dostlar dman
olabilir. nce dost olmadka birden dman olamazsn. Sevgililer tartr, kavga eder. Ancak sevgililer
tartabilir ve kavga edebilir, nk sevmezsen nasl nefret edebilirsin? En uca, sola gitmedike, saa nasl
gidebilirsin? Modern aratrma szde sevginin yakn bir dmanlk ilikisi olduunu sylyor. Karn yakn
dmann, kocan yakn dmann - ikisi de yakn ve dman. Ters ularda grnyorlar, manta aykr, nk
biz yle dnyoruz: Yakn olan nasl dman olabilir? Dost olan nasl ayn zamanda dman olabilir?
Mantk yzeyseldir, yaam daha derine iner ve yaamda btn ztlklar birleir, bir arada var olur. Bunu
hatrla, nk o zaman meditasyon dengeleyici olur.

Buddha sekiz disiplin retti ve her disiplinle birlikte doru kelimesini kulland. Doru aba dedi, nk
hareketten hareketsizlie, uyanmaktan uykuya gemek ok kolaydr ama ortada kalmak zordur. Buddha doru
kelimesini kullandnda, Ters tarafa gitme, sadece ortada kal. Doru yiyecek diyordu - asla orutan
bahsetmedi. ok fazla yemee dkn olma ve oruca dkn olma. Doru yiyecek dedi. Doru yiyecek
ortada durmak demektir.

Ortada durduun zaman ivme kazanmyorsun. Gzellii buradadr - herhangi bir yere gitmek iin ivme
kazanmayan bir insan kendisiyle bark olabilir, rahat olabilir.

Sen asla rahat olamazsn, nk ne yaparsan yap, dengelemek iin hemen tersini yapmak tersini yapmak
zorunda kalacaksn. Ve tersi asla dengelemez, sadece sana dengeleniyor olabilecein fikrini verir, ama tekrar
ters tarafa hareket etmek zorunda kalacaksn.

Bir buddha kimseye ne dost ne de dmandr. Sadece tam ortada durmutur - saat almaz.

Bir Hasidik mistikten, bir magidden bahsedilir - aydnlanmaya ulatnda duvarnda asl saat birden
durmu. Bu gerek olabilir de olmayabilir de, nk mmkn, ama sembolizm ak: Zihnin durduunda, zaman
durur; sarka durduunda, saat durur. O andan itibaren saat hi ilerlememi, o andan itibaren hep ayn zaman
gstermi.
 Zaman zihnin hareketi yaratr, ayn sarkacn hareketi gibi. Zihin hareket ettike zaman hissedersin. Zihin
hareket etmediinde, zaman nasl hissedebilirsin? Hareket olmadnda zaman hissedilemez. Bu nedenle
bilimciler ve mistikler bu konuda hemfikirdir: Hareket zaman olgusunu yaratr. Eer sen kmldamyorsan,
hareketsizsen, zaman yok olur, sonsuzluk ortaya kar. Senin saatin hzl ilerliyor ve mekanizma bir utan
tekine gidiyor.
Zihinle ilgili anlalmas gereken ikinci ey, zihnin daima uzaktakine zlem duymasdr, asla yakndakine deil.
Yakndaki sana sknt verir, ondan bkarsn; uzaktaki sana hayaller, umutlar, zevk ihtimalini verir. O yzden zihin
daima uzaktakini dnr. ekici, gzel gelen daima bakasnn karsdr; aklna taklan daima bakasnn evidir;
seni byleyen daima bakasnn arabasdr. Daima uzaktakidir. Yakndakine krsn. Zihin ok yakndakini
gremez. Ancak ok uzaktakini grebilir.

ok uzakta, en uzakta olan nedir? Kar yndeki en uzaktakidir. Birini seversin - imdi nefret en uzaktaki
olgudur; ar yiyorsun - imdi oru en uzaktaki olgudur; seksten saknyorsun - imdi seks en uzak olgudur;
kralsn - imdi kei olmak en uzak olgudur.
En uzaktaki en fevkaladedir. Cezp eder, ele geirir; seslenmeye ve armaya devam eder ve o zaman, sen
teki kutba ulatnda, geldiin yer yeniden gzel olacaktr. Karn boadktan birka yl sonra, karn yeniden
gzellemitir.

Bana bir film yldz geldi. Kocasn on be yl nce boamt. imdi yalanmt, kocasyla ayrldklar
zamana gre daha az gzeldi. Geen yl oullar evlenmiti ve nikahta kocasyla yeniden karlamlar ve
birlikte seyahat etmek zorunda kalmlard. Kocas kendisine yeniden k olmutu. Film yldz da bana gelmi,
Ne yapmalym? nk imdi yine evlenme teklif ediyor diye soruyordu.

Kendisi de etkilenmiti. Benden evet dememi bekliyordu. yi de, birlikte yaadnz, hep anlamazlktan baka
bir ey yoktu. Btn hikyeyi biliyorum - nasl tarttnz, kavga ettiinizi, nasl birbirinizi mutsuz ettiinizi ve
birbirinize cehennem hayat yaattnz. imdi yine mi...? dedim.

Uzaktaki daima byleyici hale gelir. Ayn tekdzelie yeniden girebilirsin ve sonra yine tersini dnmeye
balayacaksn. Hatrla, zihin daima kar yndekini dnr, daima tersinden bylenir. Yani eer zenginsen,
yoksulluk ilgini ekecek. Btn zenginler yoksulluun hibir zenginin yaayamayaca byk bir zgrlk
olduunu dnr. Bir kral bir aacn altnda uyuyan bir dilencinin yanndan geerken -insanlar gelip geer ama
dilenci rahatsz olmaz, arda bile uyuyabilir, ne gzel uyku- onu kskanr. Krallar daima dilencileri kskanr ve
krallar daima kei, sannyasin olduklarn hayal ederler.

Mahavirann, Buddhann, btn Cayna tirthankaralarnn kral olmas tesadf deil. Saraydan geldiler,
krallklarn braktlar. Bir kral iin dilenci daima caziptir. Bu lke kral ve dilencilerin lkesi oldu, her ikisinin birden.
Bir uta krallar oldu, dier uta dilenciler. Ve biz dilencileri vgnn en yksek zirvesine kardk. Buddha
sannyasinlerine bhikkular derdi - dilenciler. Kendisi krald. Kral olmann gerektirdii her eyden bkmt. Bir
dilencinin basit yaamndan, masum yaamndan bylenmiti.

Gel de dilenciye sor... o mutlu deil. Krallar mutlu deilse, dilenciler nasl mutlu olsun? Mutsuz, nk o da
kral olabilmek iin frsat bekliyor. Onun hayallerine baktnda hep imparator olduunu greceksin. Dilenciler
krallklar hayal eder; krallar sannyasin olmay, her eyden feragat etmeyi hayal eder. Dilenciler btn dnyaya
sahip olmay hayal eder, krallar hibir eye sahip olmamay hayal eder.

Zihin iin tersi ekicidir ve sen anlay yoluyla bunun zerine kmadka, zihin soldan saa, sadan sola
ilerlemeye devam edecek ve saat alacak.

Saysz yaamlar boyu alt ve sen kendini bu ekilde kandryorsun - nk mekanizmay anlamyorsun.
Yine uzaktaki ekici oluyor, yine yolculuk etmeye balyorsun. Ulatn anda, bir zamanlar yannda olan artk
uzaktadr, albenisi vardr, bir yldz olur, deerli bir ey haline gelir.

Bir pilot arkadayla Kaliforniya zerinde uuyormu. Arkadana, Aadaki gzel gle bak. Onun
yaknnda dodum, u benim kym demi.
Gln yaknndaki tepelere yaslanm kk bir ky gsterir ve Orada dodum. ocukken gln kysnda
oturur balk tutardm; balk tutmak merakmd. Fakat o zamanlar, gl kenarnda balk tutan bir ocukken,
gkyznde uaklar geerdi ve bir gn pilot olacam, kendim uak uuracam dnrdm. Bu benim tek
hayalimdi. imdi gerekleti ve ne mutsuzluk! imdi srekli aadaki gle bakyorum ve emekli olup yeniden
balk tutmaya gideceim zaman dnyorum. O gl o kadar gzel ki... der.

ler byle yryor. Olaylar bu ekilde bana geliyor. ocukken bir an nce bymeye can atarsn, nk
yallar daha gldr, gen insanlar daha gldr. Bir ocuk hemen bymek ister. Yallar bilgedir ve ocuk
yapt her eyin daima yanl olduunu hisseder. O zaman yal insana sor - o da hep ocukluun
kaybolduunu, her eyin yittiini dnr; cennet ocukluktayd. Btn yal insanlar ocukluu, masumiyeti,
gzellii, hayal dnyasn dnerek lr.

Sahip olduun her ey faydasz, sahip olmadn her ey faydal grnr. Bunu hatrla, yoksa meditasyon
asla gerekleemez, nk meditasyon bu demektir - zihni, zihnin ileyiini, zihnin yolunu anlamak.

Zihin diyalektiktir, tekrar tekrar ters tarafa gitmeni salar. Ve bu sonu olmayan bir sretir; sen onu birden
brakmadka, sen birden oyunun farkna varmadka, sen zihnin oyununu birden fark etmedike ve ortada
durmadka, asla sonu gelmez.

Ortada durmak meditasyondur.

nc olarak, zihin ztlklardan olutuu iin, asla btn deilsin. Zihin btn olamaz; daima yarmdr.
Birisini sevdiinde, nefretini bastrdn gzlemledin mi? Sevgi btn deildir, tam deildir; hemen gerisinde
btn karanlk gler gizlidir ve bu gler her an patlayabilirler. Bir volkann aznda oturuyorsun.

Birini sevdiinde sadece fkeni, nefretini, kskanln unutursun. Hi var olmamlar gibi onlar brakrsn.
Fakat onlar nasl brakabilirsin? Ancak bilinaltnda gizleyebilirsin. Hemen yzeyde sevgi dolu olabilirsin,
derinlerde karklk gizlidir. Er ya da ge bktnda, sevdiin tandk olduunda - ve ar yaknln saygszlk
dourduu sylenir... Ar yaknlk saygszlk dourduundan deil - yaknlk seni skar; saygszlk hep vard,
gizliydi. Ortaya kar, doru zaman bekliyordu, tohum oradayd.

Zihin daima iinde kart tar ve o kart bilinaltna girer ve vaktinin gelmesini bekler. Dikkatle gzlediinde
bunu her an hissedeceksin. Birisine Seni seviyorum dediinde, gzlerini kapat, meditatif ol ve hisset - sakl bir
nefret var m? Hissedeceksin. Fakat kendini kandrmak istediin iin, hakikat ok irkin olduu iin -sevdiin
insandan nefret ediyorsun- onunla yzlemek istemezsin. Hakikatten kamak istediin iin onu gizlersin. Fakat
saklamann faydas olmayacak, nk bakasn kandrmyorsun, kendini kandryorsun.

O yzden bir ey hissettiin her seferinde, sadece gzlerini kapat ve bir yerlerde tersini bulmak iin kendi
iine dn. Oradadr. Eer kartn grebilirsen, bu sana bir denge verecektir; o zaman Seni seviyorum
demeyeceksin. Drstsen, Seninle ilikim sevgi ve nefrete dayanyor diyeceksin.

Btn ilikiler sevgi/nefret ilikisidir. Hibir iliki saf sevgiye ve saf nefrete dayanmaz. Hem sevgi hem nefret
ilikisidir. Eer drstsen, zorluk ekeceksin. Bir kza, Seninle ilikim sevgi ve nefret ilikisi; seni daha nce
kimseyi sevmediim kadar seviyorum ve hi kimseden etmediim kadar senden nefret ediyorum dersen,
gerei anlayabilen meditatif bir kz bulmadka, zihnin karmakln anlayabilen bir arkada bulmadka
evlenmen zor olacak.

Zihin basit bir mekanizma deildir, ok karmaktr ve zihin yoluyla asla basit olamazsn, nk zihin
kandrmacalar yaratmaya devam eder. Meditatif olmak, zihnin senden bir ey sakladnn, gzlerini rahatszlk
verici baz gereklere kapadnn farknda olmak demektir. O zaman er ya da ge o rahatsz edici gerekler
patlayacak, sana hkmedecek ve sen ters tarafa hareket edeceksin. Kart olan uzakta bir yerde, bir yldzda
falan deil; kart senin arkanda, senin zihninde, zihnin ileyiinde gizlidir. Bunu anlayabilirsen, ortada
duracaksn.
 Grebilirsen -Seviyorum ve nefret ediyorum- birden ikisi de kaybolacak, nk bilinte ikisi birlikte var
olamaz. Bir engel yaratmak zorundasn: Biri bilinaltnda olmal, teki de bilinte. kisi birden bilinte var olamaz;
birlikte var olduklar takdirde birbirlerini etkisiz hale getirecekler. Sevgi nefreti yok edecek, nefret sevgiyi yok
edecek; birbirlerini dengeleyecekler ve tmyle yok olacaklar. Ayn miktarda nefret ve sevgi birbirini etkisiz hale
getirecek. Birden buharlaacaklar - sen orada olacaksn, sevgi ve nefret deil. O zaman dengede olursun.
Dengede olduun zaman, zihin yoktur - o zaman btnsndr. Btn olduunda, tanrsal olursun ama zihin
orada deildir. O yzden meditasyon bir zihinsizlik halidir. Ona zihin yoluyla ulalamaz. Ona, ne yaparsan yap
asla zihin yoluyla ulaamazsn. O zaman meditasyon yaparken ne yapyorsun?

Yaamnda ok fazla gerilim yarattn iin, imdi meditasyon yapyorsun. Fakat bu gerek meditasyon
deil, gerilimin kartdr. O kadar gerginsin ki, meditasyon cazip geldi. Bu yzden Batda meditasyon Douda
olduundan daha ekicidir. Dou hl rahat, insanlar o kadar gergin deil, kolayca ldrmyorlar, o kadar kolay
intihar etmiyorlar. O kadar fkeli, o kadar saldrgan, o kadar korku iinde deiller - hayr, o kadar gergin deiller.
Gerilimden baka hibir eyin birikemeyecei deli bir hzda yaamyorlar.
O yzden Mahesh Yogi Hindistana geldiinde kimse dinlemiyor. Fakat Amerikada insanlar ona deli oluyor.
ok fazla gerilim olduunda, meditasyon cazip gelecek. Fakat bu cazibe yine ayn tuzaa dyor. Bu, gerek
meditasyon deildir, bu yine bir hiledir. O zaman birka gn meditasyon yaptnda rahatlarsn; rahatladnda,
yine faaliyet ortaya kar ve zihin bir ey yapmay, hareket etmeyi dnmeye balar. Ondan sklrsn.
nsanlar bana geliyor ve Birka yldr meditasyon yaptk, sonra skc gelmeye balad, artk elenceli
deildi diyorlar.

Daha geen gn bir kz geldi ve Meditasyon artk elenceli deil, ne yapmalym? dedi.

imdi zihin baka bir ey aryor, artk yeter! Kz artk rahatlad, zihin daha fazla gerilim istiyor - rahatsz
olunacak bir ey. Artk meditasyonun elenceli olmadn sylediinde, artk gerilim olmadn kastediyor. O
zaman meditasyon nasl elenceli olabilir? Kz yeniden gerilime girmek zorunda kalacak, o zaman da
meditasyon yeniden deerli bir ey haline gelecek.
Zihnin samalna bak: Yaklamak iin uzaklamak zorundasn, meditatif olmak iin gerilmek zorundasn.
Fakat bu, meditasyon deildir, yine ayn zihnin oyunudur; yeni bir seviyede ayn oyun devam eder.

Meditasyon dediimde, zt kutuplarn oyununun tesine gemeyi, btn oyunu brakmay, oyunun
samaln grmeyi ve onu amay kastediyorum. Kavrayn kendisi aknlk olur.
Zihin seni ters tarafa gitmeye zorlayacak - kar tarafa gitme. Ortada dur ve bunun hep zihnin oyunu
olduunu gr. Zihin sana bu ekilde hkmetti - zt kutuplar yoluyla. Bunu hissettin mi?
Ne zaman bir kadnla sevisen, sonrasnda birden brahmaaryay dnmeye balarsn ve brahmaaryann
o anda ylesine cezp edici bir bys vardr ki eriilecek baka bir ey yokmu gibi hissedersin. Hayal
krklna urar, kandrldn hissedersin; bu sekste hibir ey olmadn hissedersin, yalnzca
brahmaaryada byk mutluluk vardr. Fakat yirmi drt saat sonra seks yeniden nemli, anlaml olur ve sen yine
o tarafa gemek zorunda kalrsn.
Zihin ne yapyor? Seks faaliyetinden sonra tersini dnmeye balad ki bu da yeniden seks arzusunu
yaratr.

iddet kullanan bir insan iddetsizlii dnmeye balar, sonra kolayca yeniden iddete bavurabilir. Tekrar
tekrar fkelenen bir insan hep fkelenmemeyi dnr, hep bir daha kzmamaya karar verir. Bu karar tekrar
fkelenmesine yardm eder.

Eer bir daha fkelenmeyi istemiyorsan, fkeye kar karar alma. Sadece fkeye bak ve sadece fkenin
fkesizlik olduunu dndn glgesine bak. Sekse ve seksin brahmaarya olduunu, seksten uzak durmak
olduunu dndn glgesine bak. Bu sadece olumsuzluktur, yokluktur. Ar yemee bak ve daima ar
yemenin arkasndan gelen onun glgesi oruca bak. Ar hogrnn arkasndan daima seksten uzak durmak
iin edilen yeminler gelir; gerginliin arkasndan daima meditasyon teknikleri gelir. Onlara birlikte bak, nasl ilikili
olduklarn hisset; onlar tek bir srecin paralardr.

Bunu anlayabilirsen, meditasyon seni bulacak. Bu, gerekten de yaplmas gereken bir ey deil, bir anlay
meselesidir. Bir aba deildir, gelitirilmesi gereken bir ey deildir. Derinlemesine anlalmas gereken bir
eydir.

Anlamak zgrlk verir. Zihnin btn mekanizmasnn bilgisi dnmdr. O zaman birden saat durur, zaman
yok olur - ve saatin durmasyla birlikte zihin yoktur. Zamann durmasyla birlikte, sen neredesin? Kayk botur.

imdi Chuang Tzunun bu sutrasna girelim:

Tao insan
engelsiz hareket eder
baka hibir canlya zarar vermez
eylemleriyle
yine de bilmez kendisinin
iyi ve nazik olduunu.

Tao insan engelsiz hareket eder... Sen hep engelle hareket edersin, ters kutup daima engel yaratmak iin
oradadr; sen bir ak deilsin.

Eer seviyorsan, nefret daima bir engel olarak oradadr. Hareket ediyorsan, bir ey seni durduruyor; asla tam
olarak hareket etmezsin, hep bir ey kalr, hareket tam deildir. Tek bacakla hareket edersin, teki bacan
kmldamaz. Nasl hareket edebilirsin? Engel var.

Ve bu engel, bu srekli yarmn hareket etmesi ve teki yarmn hareketsiz kalmas senin kederin, senin
kaygndr. Neden bu kadar keder iindesin? iinde bu kadar kayg yaratan ne? Ne yaparsan yap, neden onun
vastasyla mutluluk gereklemiyor?
Mutluluk ancak btnde gerekleebilir, asla parada deil. Mutluluk dardan gelen bir ey deildir, senin
btn varln hareket ettiinde gelen duygusudur, btnn hareketi mutluluktur. Senin bana gelen bir ey
deildir, senden doar, varlnn uyumudur.

Eer blnmsen -ve hep blnm durumdasn: yarm hareket ediyor, yarm geri ekiyor, yarm evet
diyor, yarm hayr diyor, yarm k, yarm nefret iinde, blnm bir krallksn- iinde srekli atma vardr.
Bir ey sylersin ama asla ciddi deilsindir, nk dier taraf engelliyor, ayak ba oluyor.

Baal em -rencileri syledii her eyi yazarm- Yazdnz eyin benim tarafmdan sylenen
olmadn biliyorum. Siz baka bir ey duydunuz, ben baka bir ey syledim ve siz hl baka bir ey
yazyorsunuz. Ve eer anlama bakarsanz, anlam yine baka. Asla yazdnz eyi yapmayacaksnz, baka bir
ey yapacaksnz - paralar, btnlemi bir varlk deil dermi. Bu paralar neden var?

Krkayan hikyesini duydun mu? Bir krkayak yryorm -krkayan yz tane baca vardr, bu yzden
krkayak denir. Yz ayakla yrmek bir mucize, iki tanesini idare etmek bile ok zor. Yz baca idare etmek
gerekten imknsz, neredeyse imknsz. Fakat krkayak bunu beceriyormu.

Tilkinin biri merak etmi - tilkiler merakldr. Halk biliminde tilki zihnin, zeknn, mantn semboldr. Tilkiler
byk mantklardr. Tilki bakm, gzlemi, incelemi, buna inanamam. Bekle, bir sorum var! Nasl
beceriyorsun, hangi ayan hangisini takip edeceini nasl biliyorsun? Yz bacak! Bu uyum nasl gerekleiyor,
nasl bu kadar yumuak yryorsun? demi.

Yryorum ama bunu hi dnmedim. Bana biraz zaman ver demi krkayak.

Byle diyerek gzlerini kapatm. lk kez blnm: gzlemci olarak zihin ve gzlemlenen olarak kendisi.
Krkayak ilk kez iki olmu. Yayormu ve yryormu, ama yaam boyunca btn olmu; durup kendisine
bakan bir gzlemci yokmu, asla blnm deilmi; btnlemi bir varlkm, ilk kez blnme meydana
gelmi. Kendi ahsna bakyor, dnyormu. zne ve nesne olmu, iki olmu ve sonra yrmeye balam.
ok zormu, neredeyse imknszm. Dm - yz baca nasl idare edersin?

Tilki kahkahalar atm ve Zor olmas gerektiini biliyordum, nceden biliyordum demi.

Krkayak alamaya balam, gzlerine yalar dolmu. Daha nce hi zor olmamt, ama sen problem
kardn. Bir daha asla yryemeyeceim demi.
Zihin dodu; zihin sen blndn zaman ortaya kar. Zihin blnmeyle beslenir. Bu nedenle Krinamurti,
gzlemci gzlemlenen olduunda meditasyona girildiini syler durur.

Krkayan bana tersi geldi. Btnlk kayboldu, krkayak iki oldu: gzlemci ve gzlenen, blnm; zne ve
nesne, dnen ve dnlen. O zaman her ey bozuldu, o zaman mutluluk yok oldu, ak durdu. O zaman
krkayak dondu.
Ne zaman ki iin iine zihin girer; daima kontrol eden bir g, bir idareci olarak gelir. Efendi deildir, idarecidir.
Ve sen idareciyi kenara koymadka efendiye ulaamazsn. dareci efendiye ulamana izin vermez, idareci
daima idare ederek kap aznda duruyor olacak. Ve btn idareciler ancak kt ynetir - zihin kt idarecilik
konusunda harika bir i kard.

Zavall krkayak, hep mutluydu. Hibir sorun yoktu. Yaamt, hareket etmiti, sevmiti, her eyi; hibir
sorun yoktu, nk zihin yoktu. Zihin sorunla, soruyla, aratrmayla geldi. Ve senin etrafnda bir sr tilki var.
Onlara dikkat et -filozoflar, teologlar, mantklar, profesrler her yerde- tilkilere. Sana sorular soruyor ve
huzursuzluk yaratyorlar.

Chuang Tzunun ustas Lao Tzu, Tek bir filozof yokken her ey zlmt, hi soru yoktu ve btn
cevaplar mevcuttu. Filozoflar ortaya ktnda sorular geldi ve cevaplar kayboldu demi. Ne zaman bir soru
varsa, cevap ok uzaktadr. Ne zaman sorarsan, cevaba asla ulaamayacaksn; ama sormay braktn
zaman, cevap daima oradayd.
 Bu krkayaa ne olduunu bilmiyorum. O da insanlar kadar aptal olsayd; sonsuza kadar ktrm, felli bir
halde hastanede bir yerde olurdu. Soruyu defetmi olmal. Tilkiye,

Sorularn kendine sakla, brak yryeyim demi olmal. Blnmenin yaamasna olanak vermeyeceini,
nk blnmenin lm getirdiini anlam olmal. Blnmemi haldeyken sen yaamsn, blnm halde lm
olursun - ne kadar blnme o kadar lm.

Mutluluk nedir? Mutluluk, gzlemci gzlemlenen olduu zaman sana gelen duygudur. Mutluluk, uyum iinde,
paralanmam, blnmemi, btn olduun zaman sana gelen duygudur. Duygu dardan gelen bir ey
deildir. Senin isel ahenginden doan melodidir.

Chuang Tzu der ki;

Tao insan
engelsiz hareket eder...

... nk blnm deildir, o zaman engelleyecek kim var? Engel ilevi grecek ne var? Tao insan tek
banadr, kendi btnlyle hareket eder. Bu btnlk iinde devinim baa gelebilecek, mmkn olan en byk
gzelliktir. Bazen onun anlk grntlerini yakalarsn. Bazen birden btn olursun; zihin ilemediinde bu olur.

Gne douyor... birden bakarsn ve gzlemci orada deildir. Gne orada deil ve sen orada deilsin,
gzlemci ve gzlemlenen yok. Gne sadece douyor ve senin zihnin idare etmek zere orada deil. Bunu
grmezsin ve Gne gzel dersin. Bunu dediin anda mutluluk kaybolur. O zaman mutluluk yoktur; ok gemi
oldu, oktan gitti.
Birden gnein doduunu grrsn ve gren orada deildir; gren henz var olmad, bir dnce haline
gelmedi. Sen bakmadn, analiz etmedin, gzlemlemedin. Gne douyor ve kimse yok, kayk bo; mutluluk var,
bir iaret. Fakat zihin derhal devreye girer ve Gne gzel, bu gndoumu ok gzel der. Karlatrma ortaya
kar ve gzellik kaybolur.

Bilenler, bir insana Seni seviyorum dediinde sevginin kaybolduunu bilirler. Sevgi oktan gitmitir denir hep
- nk seven devreye girmitir, sevgi nasl var olabilir? Blnme oktan iin iine girmitir, idareci girmitir.
Zihin, Seni seviyorum der, nk kken ben ve sen yoktur. kken bireyler yoktur. Ak bir erime, bir
birlemedir; iki kii deildirler.

Sevgi vardr, sevgililer deil. Akta sevgi vardr, sevgililer deil, ama zihin gelir ve m, seni seviyorum
der. Ben geldiinde, phe girer; blnme iin iine girer ve sevgi artk orada deildir.

Meditasyonun srasnda pek ok kez bu tr iaretlerle karlaacaksn. Hatrla, byle bir belirti hissettiin
zaman, Ne kadar gzel! deme, Ne kadar ho! deme, nk bu ekilde onu kaybedeceksin. aret geldii
zaman, brak iaret orada olsun. Krkayan yaptn yapma - soru sorma, gzlem yapma, analiz etme, zihnin
devreye girmesine izin verme. Yz bacakla yr ama nasl yrdn dnme.

Meditasyonda baz vecd belirtileri yakaladnda, brak olsun, brak derine ilesin. Kendini blme. Herhangi
bir aklamada bulunma, yoksa balant kaybolur.
Bazen iaretler alyorsun ama o iaretlerle balantn kaybetme konusunda o kadar yetenekli oldun ki, nasl
geldiklerini ve onlar yeniden nasl kaybettiini anlayamyorsun. Sen yokken geliyorlar, sen tekrar geldiinde
onlar kaybediyorsun. Sen varken onlar yok. Kayk boken mutluluk daima gerekleiyor. Bu bir tesadf deildir,
varoluun tabiatdr. Hibir eye bal deildir - bir saanaktr, yaamn soluudur.

Her yerde yaarken bu kadar mutsuz, bu kadar susuz olmay becermen gerekten mucize. Gerekten
imknsz baardn!

Her yer k iinde ama sen karanlkta yayorsun. lm hibir yerde ve sen srekli lyorsun; yaam bir
kutsama ve sen cehennemdesin.
 Bunu nasl becerdin? Blnme yoluyla, dnme yoluyla
- dnme blnmeye, analize baldr. Meditasyon analiz olmadnda, blnme olmadnda, her ey
birletiinde, her ey bir olduunda vardr.

Chuang Tzu der ki;

Tao insan
engelsiz hareket eder,
baka hibir canlya zarar vermez
eylemleriyle,

Nasl zarar verebilir? Ancak zaten kendine zarar verdiin zaman bakalarna zarar verebilirsin. Bunu hatrla;
sr budur. Kendine zarar verirsen, bakalarna da zarar vereceksin. Bakalarna iyilik yaptn dndn
zaman bile zarar vereceksin. Senin vastanla zarardan baka bir ey olamaz, nk yaralarla yaayan insan,
keder ve mutsuzluk iinde yaayan insan, ne yaparsa yapsn bakalar iin daha fazla keder ve mutsuzluk
yaratacaktr. Ancak elinde olan verebilirsin.

Bir hikye dinledim.

Olay bir sinagogda geiyor. Bir dilenci gelir ve rabbiye Ben byk bir mzisyenim ve bu sinagogun
mzisyeninin ldn ve sizin yeni birini aradnz duydum. Bu yzden kendimi neriyorum der.

Rabbi mutludur, cemaat mutludur, nk mziklerini gerekten zlyorlard. Bylece adam alar -
korkuntu! Mzik yokken daha ahenklidir. Adam ortal cehenneme evirir. O sabah sinagogun iinde sessizlii
hissetmek hibir ekilde mmkn deildir. Onu durdurmak zorunda kalrlar, nk cemaatin byk ksm
ayrlmaya balar. nsanlar olabildiince abuk kamaya bakar, nk mzik son derece karmaktr, deli gibidir
ve insanlar etkilemeye balar.
 Rabbi herkesin gitmeye baladn duyunca koar ve adam durdurur. Beni istemiyorsanz, bu sabahn
demesini yapabilirsiniz, o zaman giderim der adam.

Sana para vermemiz mmkn deil, bu kadar korkun bir eyi hi yaamamtk der rabbi.

O zaman adam, mzisyen, Tamam, yleyse bunu benden bir ba olarak kabul edin der.
Sende olmayan bir eyi nasl balayabiliyorsun? der rabbi. Sende hi mzik yok - nasl
balayacaksn? Ancak sende varsa balayabilirsin. Bu mzik deil; onun yerine, tam tersine mzie aykr
bir ey. Ltfen onu da beraberinde gtr, bize balama, yoksa bize musallat olacak.

Ancak sende olan verebilirsin. Aslnda her zaman varln verirsin, iinde lysen, yaama yardm
edemezsin; nereye gidersen git ldreceksin. Bilerek veya bilmeyerek, mesele bu deil - bakalarnn
yaamasna yardm ettiini dnebilirsin ama buna ramen ldreceksin.
Bir keresinde byk psikanalist Wilhelm Reicha, ocuklarda en temel sorun nedir? Mutsuzluklarnn,
sorunlarnn, anormalliklerinin temelinde ne buluyorsunuz? diye sorulur - nk ocuklar, sorunlar zerinde
alyordu.

Anneler der Reich.

Bunu hibir anne kabul etmez, nk btn anneler kendilerince bencillik etmeden sadece ocuklarna yardm
ediyorlar. ocuklar iin yayor, ocuklar iin lyorlar. Buna ramen psikanalistler sorunun anneler olduunu
sylyor. Bilmeden ldryor, sakat brakyorlar; bilerek sevdiklerini zannediyorlar.

te ktrmsen, ocuklarn da sakat brakacaksn. Baka bir ey yapamazsn, elinde deil, nk kendi
varlndan veriyorsun - vermenin baka yolu yok.
yle der Chuang Tzu: Tao insan... baka hibir canlya zarar vermez eylemleriyle. iddetsizlii ilediinden
deil, merhamet gelitirdiinden deil, iyi bir hayat yaadndan deil, ermi gibi davrandndan deil - hayr.
Zarar veremez, nk kendine zarar vermeyi brakmtr. Yaralar yoktur. O kadar keyiflidir ki onun
hareketlerinden veya hareketsizliklerinden yalnzca keyif akar. Kimi zaman yanl bir ey yapyormu gibi
grnse bile, yapamaz.

Senin iin durum tam tersi. Bazen iyi bir ey yapyormusun gibi grnyor - yapamazsn. Tao insan zarar
veremez, bu imknszdr. Bunu yapmann yolu yoktur, anlalmazdr - nk o kiide blnmeler, paralar
yoktur. Kalabalk deildir, birden ok kiilie sahip deildir. imdi bir evrendir ve iinde melodiden baka bir ey
meydana gelmez. Ancak bu mzik yaylmaya devam eder.

Tao insan fazla hareketli biri deildir - eylem insan deildir, onun vastasyla mmkn olan en az eylem
gerekleir. O gerekten de eylemsizlik insandr, faaliyetle fazla megul deildir.

Fakat sen srf kendinden kamak iin etkinlikle megulsn. Kendine katlanamyorsun, kendinin arkadalna
katlanamyorsun. Ka iin birisini; kendini unutabilecein, dahil olabilecein bir meguliyet aryorsun.
Kendinden mthi bkm durumdasn.

Tao insan, isel doasna ulam bir insan, gerekten dindar bir insan byk faaliyet insan deildir. Ancak
gerekli olan gerekleecektir. Gereksiz tmyle braklr, nk Tao insan etkinlik olmadan da rahat olabilir, hibir
ey yapmadan da evde olabilir, geveyebilir, kendiyle arkada olabilir, kendi benliiyle birlikte olabilir.
Sen kendinle birlikte olamazsn, bu nedenle srekli bir elik aray iindesin. Bir kulbe, toplantya, partiye
gidiyor, yalnz olmayacan bir kalabaln iine giriyorsun. Kendinden o kadar korkuyorsun ki tek bana
kaldn takdirde delireceksin. Bu, dindar insanlarn syledii bir ey deil, imdi psikologlar da bu konuda
hemfikir. Sadece hafta boyunca btn faaliyetlerin, btn arkadalarn elinden alnd, bir odada brakldn
takdirde - hafta iinde delireceksin- btn faaliyetinin nedeni sadece deliliinden kurtulmak olduu iin, bu,
duygusal bir boalmadr (katarsis).

Tek banayken ne yapacaksn? -drt gn hayal kuracak ve iinden konuacaksn, isel gevezelik
yapacaksn. Sonra bu da skc gelecek. Birinci haftadan sonra yksek sesle konumaya balayacaksn, nk
en azndan kendi sesini duyabilirsin. Gece, karanlk bir sokaktan geerken slk almaya balarsn. Neden? Bu
slk sana nasl cesaret verecek? Bu sln sana ne faydas olacak? O sl dinlemek sana yalnz olmadn,
birisinin slk aldn hissettirir. ki kii yanlsamas yaratlr.
Birinci haftadan sonra yksek sesle konumaya balayacaksn, nk o zaman ayn zamanda dinleyebilirsin
de. Yalnz deilsin, konuuyorsun ve baka birisi seninle konuuyormu gibi dinliyorsun, ikinci haftadan sonra
kendine cevap vermeye balayacaksn. Sadece konumakla kalmayacak, cevap da vereceksin - blndn.
Artk iki kiisin; biri sorular soran, teki cevap veren. Artk bir diyalog var - tamamen delirdin.

Adamn biri psikiyatrna, ok endieleniyorum, kendi kendime konuuyorum. Ne yapmalym? Bana yardm
edebilir misiniz? demi.
Bunda endielenecek bir ey yok demi psikiyatr. Herkes kendi kendine konuur. Yalnz, cevap vermeye
baladnz zaman bana gelin, o zaman yardm edebilirim.

Fakat sadece derece fark var; nitelik olarak deil, nicelik olarak. Kendi kendine konumaya baladnda, er
ya da ge cevap da vermeye balayacaksn, nk insan sadece konumaya nasl devam edebilir? Cevap
gerekir, yoksa kendini aptal gibi hissedersin. nc haftada cevap vermeye balayacaksn - delirdin.
Bu dnya, faaliyet dnyas, i ve meguliyet seni tmarhaneden kurtarr. Eer megulsen, enerji dar kar;
o zaman ierisiyle, i dnyayla ilgilenmene gerek kalmaz, oray unutabilirsin.

Tao insan fazla etkin bir insan deildir - ancak gerekli faaliyetleri yrtr. Chuang Tzunun eer ayakta
dikilebiliyorsa yrmedii, eer oturabiliyorsa ayakta durmad, eer uyuyabiliyorsa oturmad sylenir.
Sadece gerekli olan, en temel eyleri yapyordu, nk iinde delilik yoktur.

Sen gereksizi yapyorsun, gerekli olmayan yapmaya devam ediyorsun. Kendi faaliyetlerine bak: Yzde
doksan dokuzu gereksiz. Onlar brakabilirsin, enerjiden tasarruf edebilirsin, zamandan tasarruf edebilirsin. Fakat
brakamazsn, nk kendinden korkuyorsun. Eer radyo, televizyon, gazete, konuacak kimse yoksa ne
yapacaksn?

Bir hikye dinledim...

Adamn biri, bir rahip, lr. Elbette cennete gitmeyi bekliyordu. Oraya ular ve her ey ok gzeldir. Girdii ev
hayal edilebilecek en gzel evlerden biridir, saray gibidir. Ve bir arzu ortaya kt an, derhal bir hizmetkr belirir.
Ackt zaman hizmetkr o gne kadar tatt en lezzetli yiyecekle orada biter. Susadnda, arzu belirdiinde -
daha arzu dnceye dnmeden nce, sadece his- ortaya ieceklerle adamn biri kar.

Bu byle devam eder, rahip iki- gn boyunca ok mutludur ve sonra huzursuzluk hissetmeye balar, nk
insann bir ey yapmas gerekir, yle bir koltukta oturamazsn. Ancak bir Tao insan bir koltukta oturabilir ve
oturmaya devam edebilir. Sen bir koltukta oturamazsn...

Adam huzursuzluk duyar. ki- gn tatil gibidir, dinlenmedir. Ve o kadar faal bir hayat olmutu ki - bunca
kamu hizmeti, misyon, kilise, vaazlar vermek. Adam rahipti, toplumla ve cemaatle ok fazla ilgiliydi, o yzden
dinlenmiti. yi de ne kadar dinlenebilirsin? Varln huzur iinde olmadka, er ya da ge tatil sona erer ve sen
dnyaya dnmek zorundasn. Huzursuzluk ba gsterir; adam rahatsz hissetmeye balar.

Birden hizmetkr belirir ve Ne istersin? Bu bir istek deil; ne susuzsun ne de a, sadece huzursuzluk.
yleyse ne yapmalym? der.

Burada sonsuza kadar oturamam. Bir faaliyet istiyorum der adam.

Bu imknsz der hizmetkr. Btn arzularn yerine getirilecek. Her arzu bizim tarafmzdan yerine
getirilirken faaliyete ne gerek var? Ne iin faaliyete ihtiya duyuyorsun? Burada mmkn deil.

Rahip ok huzursuz olur ve Bu nasl bir cennet? der.

Bunun cennet olduunu kim syledi? der adam. Buras cehennem.

 Gerekten de cehennemdi. imdi anlyordu: Faaliyet olmadan, buras cehennemdi. Er ya da ge delirmi
olmal. Hibir iletiim veya konuma yok, yaplacak sosyal bir hizmet yok, Hristiyanla dndrlecek kfirler
yok, bilge yaplacak aptal insanlar yok - ne yapabilirdi?

Ancak bir Tao insan o cehennemi bir cennete dntrebilirdi. Tao insan, nerede olursa olsun huzur
iindedir, rahattr.

Sadece gerekli olan yaplr ve eer sen onun adna gerekli olanlar yapabilirsen, mutludur. Gereksiz olan
braklr.

Sen, gereksiz olan brakamazsn. Gerekten, enerjinin yzden doksan dokuzu gereksiz olana harcanyor.
Gerekli olan yeterli deil ve zihin daima gereksiz olan zler, nk gerekli olan ok az, ok kktr, kolayca
yerine getirilebilir. O zaman ne yapacaksn?

nsanlar iyi yiyecekle fazla ilgilenmez. Daha ok byk bir arabaya sahip olmakla ilgilenir, nk iyi yiyecek
ok kolay elde edilebilir. O halde ne? insanlar gzel salkl bedenlere sahip olmakla ilgilenmez. Buna kolayca
ulalabilir. O kadar kolay elde edilemeyecek bir eyle, imknsz bir eyle ilgilenirler ve gereksiz olan daima
imknszdr. Daha byk evler, daha byk arabalar vardr; bunlar giderek bymeye devam ederler ve senin
huzur bulmana asla izin verilmez.
Btn dnya gereksiz olan gerekletirmeye alyor. Endstriye baktnda, yzde doksan dokuzu
gereksiz olanla ilgili. nsan emeinin yzde ellisi hibir ekilde faydal olmayana harcanyor. Daha dorusu,
endstrinin yzde ellisi dii zihne, dii bedenine hasrediliyor: her ayda bir yeni elbiseler tasarlamak; yeni evler,
giysiler, pudralar, sabunlar, kremler tasarlamak; endstrinin yzde ellisi byle samalklara tahsis ediliyor. Ve
insanlk alktan kvranyor, insanlar gdaszlktan lyor ve insanln yars kesinlikle gereksiz bir eyle
ilgileniyor.

Aya gitmek kesinlikle gereksizdir. Biraz daha akll olsaydk, bu konuyu dnmezdik. Btn dnyay
besleyebilecek paray buna harcamak kesinlikle aptallk. Savalar gereksiz, ama insanlk deli ve savaa
yiyecekten daha fazla ihtiyac var. Aya gitmeye yiyecekten daha fazla, giysilerden daha fazla, temel olandan
daha fazla ihtiyac var, nk temel olan yeterli deil.
Ve imdi bilim en byk korkuyu yaratt ve o korku da gerekli olann ok kolay karlanabilmesidir. On yl
iinde insanln btn ihtiyalar karlanabilir; ihtiyalar sz konusu olduunda btn bu dnya doyurulabilir. O
zaman ne olacak? O zaman sen ne yapacaksn? Kendini rahiple ayn durumda hissedeceksin. Cennette
olduunu zannediyordu ve sonra cehennemde olduunu anlad. On yl iinde btn dnya cehennem olabilir.

Gereksiz olan senin deliliinin megul edilmesi iin gereklidir. Bu yzden Aylar yetmez, daha uzaa gitmemiz
gerekecek, yararsz olan retmeye devam etmek zorunda kalacaz. Megul olmak iin buna gerek var.

Tao insan byk faaliyet insan deildir. Eylemleri en temel olanlardr - kanlamayacak olanlar.
Kanlabilecek olandan kanr. Kendisiyle o kadar mutludur ki, eylemler iinde hareket etmeye ihtiyac yoktur.
Onun faaliyeti faaliyetsizlik gibidir; orada yapan birisi olmadan yapar.

Denizin zerinde ilerleyen, hibir yere gitmeyen bo bir kayktr.

Yine de bilmez kendisinin
iyi ve nazik olduunu.

Bu noktann kalbinin derinliklerine nfuz etmesine izin ver. Yine de bilmez kendisinin iyi ve nazik olduunu -
nk eer bilirsen, ana fikri atlamsn demektir; basit bir insan olduunu biliyorsan, yle deilsindir. Bu bilgi
onu karmaklatrr. Eer din insan olduunu biliyorsan, yle deilsin, nk bu bilen kurnaz zihin hl
oradadr.

Naziksen ve bilmiyorsan, basitsen ve bunun farknda deilsen, senin tabiatn olmutur. O zaman farknda
deilsindir. Bir ey zorla yapldnda, onun farkndasndr. Bir ey yabancysa, onun farkndasndr. Bir ey
gerekten doalsa, onun farknda deilsindir. Bak - birisi yeni zengin olduunda evinin, yzme havuzunun,
servetinin farkndadr ve onun bir aristokrat olmadn grebilirsin, nk ok fazla gsterir.

Bir yeni zengin bahesi iin tane yzme havuzu sipari eder. Havuzlar yaplr ve adam onlar bir
arkadana gsterir. Arkada biraz arr. yzme havuzu mu? Ne iin? Biri iini grr der.

Yeni zengin, Hayr, biri nasl i grsn? Biri scak banyolar iin, biri souk banyolar iin der.
Peki ncs? diye sorar adam.

Yzemeyenler iin der yeni zengin. nc bo kalacak.

Birisi servetini yeni edindiinde, onu gsterdiini grebilirsin. Gerek bir aristokrat zengin olduunu unutmu
kiidir. Tao insan isel dnyann aristokratdr.

Birisi dinini gsteriyorsa, henz gerekten dindar deildir. Din hl bir diken gibidir, doal deildir, actr, kii
onu gsterme hevesindedir. Eer sadeliini gstermek istiyorsan, nasl bir sadelik bu? Nezaketini sergiliyorsan,
o zaman sadece kurnazlk, bunda nazik hibir ey yok.
Tao insan isel dnyann aristokratdr. Bununla o kadar uyumludur ki, gsteri yoktur - sadece sana deil,
kendisi de bunun farknda deildir. Bilge olduunu bilmez, masum olduunu bilmez - masum olduunu nasl
bilebilirsin? Senin bilgin masumiyeti bozacak.

Sylenene gre, bu bir keresinde olmu: Muhammedin bir takipisi onunla birlikte camiye ibadete, sabah
namazna gider. Geri dnerlerken, pek ok insan hl uyuyordu; vakit yazd, sabahn erken saatiydi ve pek ok
insan hl evinde veya sokakta uyuyordu.

Adam kibirli bir ekilde Muhammede, Bu gnahkrlara ne olacak? Sabah namazna gelmediler der.

Ve bu adam daha ilk defa gitmi. Dn kendisi de bu gnahkrlar gibi uykudayd. Bir yeni zengin Muhammede
bile gsteri yapmak istiyor: Hazret, bu gnahkrlara ne olacak? Sabah namazna gelmediler, tembeller ve hl
uyuyorlar.
Muhammed durur ve, Sen eve git, benim camiye dnmem lazm der.

Neden? diye sorar adam.

Sabah ibadetim senin yznden boa gitti der Muhammed. Senin eliin her eyi bozdu. badetimi yeniden
yapmam lazm. Ve ltfen hatrla, byle yapacaksan bir daha asla gelme - dierleri gibi uyusan daha iyi; en
azndan onlar bu kadar gnahkr deil. Senin namazn tek bir ey yapt - sana bakalarn knamann anahtarn
verdi.
Szde dindar yalnzca sana knayc bir gzle bakmak iin, senin gnahkr olduunu syleyebilsin diye
dindardr. Azizlerine, szde ermilerine git ve gzlerinin iine bak. Orada bulunmas gereken masumiyeti
bulamayacaksn. Sana bakan ve cehennemi dnen hesap bir zihin bulacaksn: Sen cehenneme atlacaksn
ve ben cennette olacam, nk bu kadar dua ediyorum. Cenneti satn alabilirmisin gibi...! Bunlar pazarlk
etmeye alt paralar.
Bir ermiin gzlerinde knama gryorsan, yeni zengin biri olduunu iyi bil; o insan isel dnyann aristokrat
deildir, henz onunla bir olmamtr. Onu bilir - ama bir eyi ancak senden ayr olduu zaman bilirsin.

Burada bir eyin hatrlanmas gerekir: Bunun yznden, kendini bilmek imknszdr. Kendini bilemezsin,
nk bildiin zaman benlik deildir, baka bir eydir, senden ayr bir eydir. Benlik daima bilendir, asla bilinen
deil, yleyse onu nasl bilebilirsin? Onu bir nesneye indirgeyemezsin.

Ben, seni grebilirim. Kendimi nasl grebilirim? O zaman gren kim olacak ve grlen kim olacak? Hayr,
benlik baka eylerin bilindii ekilde bilinemez.

Kendini bilmek bilinen anlamda mmkn deildir, nk bilen daima aar, daima teye geer. Bildii her ne
olursa olsun, bu deildir. Upaniadlar yle der: neti neti - bu deil, o deil. yle derler: Her ne biliyorsan, sen
bu deilsin; her ne bilmiyorsan, sen o da deilsin. Sen bilensin ve bu bilen, bilinen bir nesneye indirgenemez.

Kendini bilmek mmkn deildir. Eer masumiyetin kendi isel kaynandan geliyorsa, bunu bilemezsin. Eer
onu dardan dayatyorsan, bilebilirsin; eer giymek zorunda olduun bir elbise gibiyse, onu bilirsin, ama senin
yaamnn gerek soluu deildir. O masumiyet gelitirilmitir ve gelitirilmi bir masumiyet irkin bir eydir.

Tao insan kendinin iyi ve nazik olduunu bilmez. Naziktir ama bilmez; iyidir ama bilmez; sevgidir ama bilmez
- nk seven ve bilen iki deildir; nezaket, iyilik, merhamet ve bilen iki deildir. Hayr, bilen ve bilinene
ayrlamazlar, isel aristokrasi budur, bu kadar zengin olduunun farknda deilsindir. Bu kadar zengin olduun
zaman, onu gsterme ihtiyac yoktur.

Bir hikye...

Henry Ford Ingiltereye gider. Havaalannda danma servisine ehirdeki en ucuz oteli sorar. Grevli bakar -
yz mehurdu. Henry Ford btn dnyada tannyordu. Daha geen gn gazeteler geldiini haber veren byk
fotoraflar koymutu. Ve imdi adam en ucuz oteli soruyor ve ceketi de kendisi kadar eski duruyor.
Danma brosundaki grevli, Eer yanlmyorsam, siz

Bay Henry Fordsunuz. iyi hatrlyorum, resminizi grdm der.

Evet der adam.

Memur arr ve En ucuz oteli soruyorsunuz ve ceketiniz de sizin kadar eski duruyor. Olunuzun da
buraya geldiini grdm ve o hep en iyi oteli sorar ve en iyi giysileriyle gelir der.

Henry Fordun yle syledii anlatlr: Evet, olum gsteriidir, henz uyum salayamad. Benim pahal
bir otelde kalmama gerek yok; nerede kalrsam kalaym ben Flenry Fordum. En ucuz otelde bile Henry
Fordum, fark etmez. Olum daha yeni, ucuz bir otelde kalrsa insanlarn dnecei eylerden korkuyor. Bu
ceket, evet, bu ceket babamnd - ama fark etmez, yeni giysilere ihtiyacm yok. Ben Henry Fordum, elbise ne
olursa olsun; plak dursam bile ben Henry Fordum. Bu, hibir eyi deitirmez.

Gerekten uyum iinde, isel dnyada gerekten zengin olduunda, gsterile ilgilenmezsin. lk defa bir
tapnaa gittiinde, senin duan bakalarndan biraz daha yksektir. yle olmak zorunda. Gsteri yapmak
istersin.

ovmenlik egonun parasdr, gsterdiin ey nemli deildir. Gsterir, sergilersin; o zaman ego oradadr,
kayk bo deildir - Tao insan bo bir kayktr. Naziktir, farknda deildir, masumdur, bilmez; bilgedir, bu yzden
endie etmeden aptal gibi hareket edebilir. Ne yaparsa yapsn fark etmez, bilgelii bozulmamtr, aptal olmay
kaldrabilir. Sen kaldramazsn.

Hep birisinin aptal olduunu dnmesinden korkarsn. Korkuyorsun, bakalar aptal olduunu dnyorsa,
sen de bundan kukulanmaya balayacaksn. Eer bu kadar insan senin aptal olduunu dnyorsa,
zgvenin kaybolacak. Ve herkes senin aptal olduunu tekrarlamaya devam ettii takdirde, er ya da ge buna
inanmaya balayacaksn. Ancak bilge bir insan kandrlamaz, aptal gibi grnebilir.

Deli olarak bilinen bir bilgeden bahsedildiini duydum. Kimse onun hakknda baka bir ey bilmiyormu, adn
veya baka bir eyi, Deli olarak bilmiyormu. Adam Yahudiymi ve Yahudiler gerekten bilge birka kii
kardlar, onlarda isel kaynaktan gelen bir ey var. Bu yzden Isa onlarn iinde dnyaya gelebildi.

Bu deli o kadar aptalca davranyormu ki, btn cemaat rahatsz olmu, nk onun ne yapacan kimse
bilmiyormu. Dini gnlerde, Yom Kipur veya baka bayramlarda, btn cemaat korkuyormu, nk bu rabbinin
ne yapaca, nasl ortaya kaca, nasl davranaca belli olmuyormu. Dualar da deliceymi.

Bir keresinde mahkemeyi arr, Yahudi mahkemesini, mahkemenin on hkiminin hepsini. Mahkeme gelir,
nk rabbi armt ve Tanr aleyhinde bir davam var, bu vatanda, Tanry nasl cezalandracanza siz
karar verin. Ve Tanrnn adaletsiz ve sulu olduunu kantlayan btn iddialar sunacam der.
 Hkimler, insanlar ok korkarlar, ama dinlemek zorundaydlar, nk adam rabbiydi, sinagogun bayd.
Mahkemedeki bir avukat gibi btn iddialar sunar.

Dnyay yarattn der, ve imdi bize ondan nasl feragat edeceimizi anlatan eliler gnderiyorsun. Ne
aptallk! Bize arzular verdin ve imdi btn retmenlerin geliyor ve Arzusuz olun diyor. Ne yaptn
sanyorsun? Eer bir gnah ilediysek, sulusu gerekten sensin, yoksa arzuyu neden yarattn?

Mahkeme neye karar vermi olmal? Haklyd ama mahkeme bu adamn iyice delirdiine karar verdi.
Dolaysyla bu deliyi sinagogdan uzaklatrma karar aldlar.

Fakat bu adam gerekten de doruyu sylyor. Tanry o kadar seviyor ki - bu bir sen/ben ilikisidir, o kadar
yakndr. Ne yapyorsun? Artk yeter, dur, daha fazla aptallk yok diyor. lahiyi o kadar sevmi olmal ki bu
ekilde davranabiliyordu.

Hikyeye gre Tanrnn o seslendikten sonra derhal durduu sylenir. Bu adam dinlemek zorundayd.

Sylendiine gre melekler, Birden durdun, ne oldu? diye sorarlar.

O deli, dua ediyor der Tanr. Dinlemek zorundaym, nk syledii her ey doru ve beni o kadar seviyor
ki bu tavrlar srdrmenin gerei yok. Sevgi de, nefret te, her ey serbesttir, her eye izin verilir.

Bu deli geiyormu ve bir kadn ona gelmi. Krk yldr ocuk zlemi ekiyorum. -drt yl iinde bir ocuk
gelmezse, ondan sonra mmkn olmayacak. Bana yardm et demi.

Yardm edebilirim demi deli, nk annemde de ayn dert vard. Krk yl boyunca bekledi ve ocuk
gelmedi. Bunun zerine Baal eme gitti, bir mistik; ona anlatt ve o da mdahale etti. Anne ona gzel bir takke
verdi. Baal em takkeyi bana koydu, yukar bakt ve Tanrya, Ne yapyorsun? Bu hakszlk. Bu kadnn
isteinde bir yanl yok, ona bir ocuk ver dedi. Ve dokuz ay sonra ben dodum.

Bunun zerine, Eve gidip sana byle bir takke getireceim, bugne kadar grdklerinden daha gzel. O
zaman ocuk bana doacak m? der kadn mutluluktan k saarak.

Kardn der deli. Annem hikyeyi hi bilmiyordu. Senin takken ie yaramaz, kardn. Dini taklit
edemezsin, duay taklit edemezsin. Bir kez taklit ettiinde, karmsndr. O yzden insanlar ne zaman bu
deliye gelseler, Taklit etmeyin, btn kitaplar atn dermi.

Bu deli ldnde kendisiyle ilgili yazlm btn kitaplar yakmm. Ve yapt son ey, rencilerine, Evin
etrafn dolan, aratrn ve bana hibir ey, benim tarafmdan yazlm tek bir harf bile kalmadn syleyin, o
zaman gnl rahatlyla lebilirim. Yoksa insanlar takip etmeye balayacaklar ve takip ettiinde karrsn
demek olur. Bylece her ey toplanm ve yaklm. Her ey yakldktan sonra da, Artk rahata lebilirim,
geride hibir iz brakmyorum demi.

Bu tip bir bilge korkmaz. Bilge bir insan kimseden nasl korkabilir? Syledii ey anlamszdr. Grnte aptal
olabilir, bilgeliini gstermesine gerek yoktur.

Kendini gzlemledin mi? Hep bilgeliini gstermeye alyorsun; bilgini, kabiliyetini gsterebilecein bir
kurban aray iindesin; senden daha zayf birini aryorsun - o zaman girieceksin ve bilgeliini gstereceksin.
Bilge bir insan gsterie gerek duymaz. Her ne varsa, vardr. Bunun farknda deildir, onu gsterme tela
iinde deildir. Eer sen bulmak istiyorsan, aba gstermek zorunda kalacaksn. Onun nazik olup olmadn
bilmek istiyorsan, bu senin kefin olacak.

Para iin mcadele etmez

ve yoksulluu erdem haline getirmez.

Bunu hatrla. Para kazanma ok kolaydr ve ayn ekilde yoksulluu erdem haline getirmek de ok kolaydr.
Fakat bu iki biim farkl deildir. nsan para kazanmaya devam eder ve sonra birden hayal krklna urar.
Baarmtr ve hibir ey kazanmamtr - bu yzden feragat eder. O zaman yoksulluk erdem olur, o zaman
yoksul bir insann hayatn yaar ve Tek gerek yaam budur, bu dindar yaamdr der. Bu insan ayndr, hibir
ey deimemitir. Sarka sola gitti ama imdi teki uca gitti.

Para iin mcadele etmez...

Bunu anlayacaksn; dier ksm daha zor.

... yoksulluu erdem haline getirmez.
Ne yoksuldur ne de zengin. Para iin hibir aba sarf etmiyor, yoksul olmak iin hibir aba sarf etmiyor -
her ne oluyorsa, olmasna izin veriyor. Eer bir saray oluyorsa, kendisi de o sarayn iinde olacak; eer saray
yok oluyorsa, onu aramayacak. Her ne oluyorsa, onunla birlikte olacak, onun mutluluunu bozamazsn. Para
iin mcadele etmiyor, yoksulluk iin mcadele etmiyor.

Kendi yoluna gider bakalarna bel balamadan...

Bunu kolayca anlayabilirsin.

Kendi yoluna gider bakalarna bel balamadan,

ve gurur duymaz kendisiyle yalnz yrd diye.

Kar yndekinin derhal braklmas gerek. Bakalarna; karma, ocuklarna, babana, annene,
arkadalarna, topluma balsn; sonra birden brakrsn - ve Himalayalara kaarsn. Ondan sonra kendinle
gurur duymaya balarsn: Tek bama yayorum, kimseye ihtiyacm yok, dnyadan bamszm.

O zaman bile yalnz deilsin, nk tek banaln da yine dnyaya baldr. Terk edilecek bir dnya
olmasayd, nasl tek bana olacaktn? Terk edilecek bir toplum olmasayd, nasl tek bana olacaktn? Senin tek
banaln onlara baldr. Braklacak bir para olmasayd, nasl yoksul olacaktn? Yoksulluun da servetine
baldr.
 Mkemmel bir insan, gerekten bilge biri, Tao insan, bakalarna bel balamadan kendi yoluna gider. nk
bakalarna dayandnda ac ekeceksin, bakalarna dayandnda daima baml olacaksn. Bakalarna
dayanrsan baml ve zayf olacaksn. Fakat bu, yalnz yrdn iin kendinle gurur duyman demek deildir.
Tek bana yr ama bununla gurur duyma. O zaman onun paras olmadan dnyada hareket edebilirsin. O
zaman, onun bir yesi olmadan bir aile iinde yaayabilirsin. Bir koca olmadan koca olabilirsin. O zaman dnya
darda vardr ama ieride deil. O zaman sen oradasndr ama o seni bozamaz.

Gerek tek banalk budur - ondan etkilenmeden dnyada ilerlemek. Fakat eer gurur duyuyorsan, kardn.
nemli biri oldum diye dnyorsan, kayk bo deil ve yine egonun kurban oldun.

Tao insan bilinmez kalr.

Kusursuz erdem
hibir ey retmez
Olmayan benliktir gerek benlik.
Ve en byk insan Hi kimsedir.

Dinle... Tao insan bilinmez kalr. Kimse onu tanmayacandan deil, ama onu kefetmek sana kalmtr.
Kendisi bilinmek iin aba gstermez. Her trl bilinme gayreti egodan kaynaklanr, nk sen bilinmediin
zaman ego var olamaz, ancak sen bilindiin zaman var olur. nsanlar sana bakt zaman, sana dikkat ettikleri
zaman, sen nemli ve belli biri olduun zaman var olur, beslenir.

Seni kimse bilmedii zaman nasl nemli olabilirsin? Btn dnya seni bildiinde, o zaman nemlisindir. Bu
yzden insanlar bu kadar n peinde ve ne kavuamadklarnda da bilinmemeye deil kt hrete raz gelirler.
Eer insanlar seni vemiyorsa, o zaman ayplanmaya raz geleceksin, yeter ki sana kar kaytsz olmasnlar.

Bir politikacdan bahsettiler. ktidarda deilken byk bir yanda grubu, onu takdir eden ok sayda destekisi
varm, nk politikada her ey anlktr. ktidarda deilken ok masum grnrsn, nk g yokken ne
yapabilirsin, nasl zarar verebilirsin? Dolaysyla gerek tabiatn ancak g elde ettiinde tannmak iin ortaya
kar.

Hindistanda bamszlktan nceki Gandicilere bak -ermi gibiler. imdi her ey tam ters noktaya gitti. imdi
en ok onlar yozlat. Ne oldu? Basit bir kural: ktidarda deilken kumrular gibi masumdular; iktidara geince
ylanlar gibi kurnaz, ahlaksz, smrc oldular.

Gerek tabiatn ancak g sahibi olduun zaman bilinir. Zarar verebildiin zaman, o zaman zarar verip
vermeyecein bilinir.

Lord Acton yle demi: G yozlatrr ve mutlak g mutlak ekilde yozlatrr. Hayr, bu doru deil.
G asla yozlatrmaz, yalnzca yozlamay aa karr. G nasl yozlatrabilir? Sen zaten ahlakszdn
ama frsat yoktu. Zaten irkindin ama karanlkta duruyordun. imdi aydnlkta duruyorsun, yleyse n seni
irkin yaptn m syleyeceksin? Hayr, k sadece aa karr.

... Bu politikac ok takdir ediliyor, seviliyormu; karizmatik bir kiilii varm. Sonra iktidara gelmi ve herkes
ona karym. Sonra iktidardan dm, ad ktye km, her yerde knanm; o kadar ki yaad kenti terk
etmek zorunda kalm, nk insanlar orada yaamasna izin vermemiler; o kadar byk zarar vermimi.

Bylece karsyla yeni bir yerde yeni bir ev aryorlarm. Nerede kalabileceine bakmak iin bir sr yer
gezmiler. Bir yerde insanlar ona ta atmaya balam. Buras doru yer olacak, bu kasabay semeliyiz
demi.

Sen deli misin? ldrdn m? nsanlar ta atyor demi kars.

En azndan kaytsz deiller demi politikac.

En ok kaytszlk incitir, nk ego kaytszlk karsnda var olamaz. Ego ya benden yana ya da bana kar
var olabilir, ama bana kar ilgisiz olma, nk o zaman nasl var olabilirim, ego nasl var olabilir? Tao insan
bilinmez kalr. Bu, insanlarn onu tanmasn amalamyor demektir. Eer bilmek istiyorlarsa, kendilerinin onu
aratrmalar gerekir.

Kusursuz erdem
hibir ey retmez-

Bu, Taocu yaamn temellerinden biridir.

Kusursuz erdem hibir ey retmez, nk kusursuz ekilde erdemli olduunda hibir eye gerek yoktur.
Mkemmel ekilde erdemli olduunda arzu yoktur, drt yoktur. Mkemmelsindir. Mkemmellik nasl hareket
edebilir? Ancak kusurluluk hareket edebilir. Ancak kusurluluk bir ey retmeyi arzular. O yzden mkemmel bir
sanat asla resim yapmaz ve mkemmel bir mzisyen sitarn atar. Mkemmel bir oku ok ve yayn krar ve
Buddha gibi mkemmel bir insan kesinlikle yararszdr. Buddha ne retti - iir, heykel, resim, toplum? Buddha ne
retti? Kesinlikle verimsiz grnyor, hibir ey yapmad.

Kusursuz erdem hibir ey retmez, nk hibir eye ihtiyac yoktur. retim arzudan kaynaklanr, retim
senin kusurlu olmandan kaynaklanr. Doyumsuz hissettiin iin yerini tutacak bir ey yaratrsn. Tmyle
doyumlu olduunda, neden yaratasn, nasl yaratabilirsin? O zaman sen kendin muhteem bir esere
dnrsn, o zaman isel varlnn kendisi o kadar mkemmeldir ki hibir eye ihtiya kalmaz.

Kusursuz erdem hibir ey retmez. Eer dnya erdemliyse, btn faydac hedefler kaybolacaktr. Dnya
gerekten erdemliyse, oyun olacak ve retim olmayacak. O zaman btn olay yalnzca bir oyun haline gelecek.
Onun keyfini srersin ama ona ihtiyacn yoktur. Mkemmel bir bilge tamamen yararszdr.

Olmayan benliktir gerek benlik.

Sen var olmadn hissettiinde, ilk kez var olursun, nk benlik egonun eanlamlsdr. Bu yzden
Buddha, Loa Tzu, Chuang Tzu, hepsi benlik olmadn, atman olmadn sylerler. Olmadndan deil -
atman olmadn, benlik olmadn sylerler, nk egon o kadar kurnazdr ki onun gerisine saklanabilir.
Aham brahmasmi, ben brahmanm, Anal haq, ben Tanrym diyebilirsin ve ego bunun gerisine gizlenebilir.

Buddha senin iinde sahip klacak hi kimse, bir benlik olmadn syler. Buddha soan gibi olduunu
syler: Soyarsn, katlar soymaya devam edersin ve sonunda hibir ey kalmaz. Zihnin soan gibidir,
soyulduka soyulur. Meditasyon budur - soyulur, soyulur ve hibir eyin kalmad bir an gelir. O hilik senin
gerek benliindir.

Olmayan benliktir gerek benlik. Kayk boken, ancak o zaman ilk kez sen kayktasndr.

Ve en byk insan
hi kimsedir.

Bu oldu: Buddha krallktan vazgeti. O srada yryerek bir ormandan tekine, bir aramdan dierine, bir
stattan brne aryordu. Hi ayakkabsz yrmemiti ama imdi dilenciydi. Bir dereyi geiyordu; dere
kysnda, kumda yrrken ayak izleri kalyordu.
Onu bir aacn glgesinde dinlenirken bir astrolog grr. Astrolog Kashiden, ilimin merkezinden geliyordu.
Astroloji konusunda usta olmutu, mkemmel olmutu, byk bir astroloji doktoru olmutu ve uygulama
yapmak iin doduu yere dnyordu.

Islak kumun zerindeki ayak izlerine bakt. Rahatsz oldu, nk bu ayak izleri byle scak bir yaz gnnde,
le vakti kumda ayakkabsz yryen bir insana ait olamazd. Bu ayaklar byk bir imparatora, bir akravartine
aitti. akravartin, btn dnyay yneten bir imparatordur. Btn iaretler oradayd, bu adam bir akravartindi;
btn dnyann, alt ktann imparatoruydu. Fakat byle scak bir yaz leden sonrasnda bir akravartin neden
kumda plak ayak, ayakkabsz yrsn? Bu imknszd!

Astrolog en deerli kitaplarn tayordu. Eer bu mmknse, bu kitaplar nehre atp astrolojiyi sonsuza dek
unutmalym, nk bu sama. Bir akravartinin ayaklarna sahip bir insan bulmak ok ama ok zordur. Milyon
ylda bir, bir insan akravartin olur ve bu akravartin burada ne yapyor? diye dnr.

Bylece ayak izlerini takip eder ve Buddhaya ular. Gzleri kapal bir aacn altnda oturan, dinlenen
Buddhaya bakar. Bu astrolog daha da rahatsz olur, tamamen rahatsz olur, nk bu yz ayn zamanda bir
akravartinin yzyd. Fakat adam yan bandaki dilenci anayla, yrtk giysileriyle dilenciye benziyordu.
Fakat yz bir akravartinin yzne benziyordu, ne yaparsn?

ok huzursuzum dedi, beni rahatlat. Tek bir sorum var. Senin ayak izlerini grdm ve inceledim. Bir
akravartine, btn dnyay yneten, btn yeryz onun krall olan byk bir imparatora ait olmalar gerek -
ve sen dilencisin. yleyse ben ne yapmalym? Btn astroloji kitaplarm atmal mym? Kashide on iki yllk
abam boa gitti ve oradaki insanlar aptal. Hayatmn en nemli ksmn boa harcadm, o yzden beni rahatlat.
Syle bana, ne yapmalym?

Endielenmene gerek yok dedi Buddha. Bu bir daha olmayacak. Sen kitaplarn al, kasabaya git,
uygulamana bala, beni dert etme. Ben akravartin olmak iin dodum. Bu ayak izleri benim gemiimi tayor.

Btn ayak izleri gemii tar - elindeki, avucundaki izler gemiini tar. Bu yzden astroloji ve el fal
gemi konusunda daima dorudur, gelecek konusunda asla o kadar doru deildir ve bir buddha hakknda
kesinlikle yanlr, nk btn gemiinden kurtulan bilinmeyeni ele geirir - onun geleceini tahmin edemezsin.

Bu kadar can skc bir insanla bir daha karlamayacaksn der Buddha, Endielenme, bu bir daha
olmayacak, bunu bir istisna olarak gr.

Fakat astrolog, Birka soru daha. Senin kim olduunu bilmek isterim. Ben gerekten rya m gryorum?
Bir akravartin dilenci gibi mi oturuyor? Sen kimsin? Klk deitirmi bir imparator musun? der.

Hayr der Buddha.

 Astrolog bir soru daha sorar: Bunu sormak grgszlk ama bu arzuyu, bu istei sen dourdun. Sen insan
msn? Eer bir imparator, bir akravartin deilsen; cennetten gelen bir deva deilsen, o zaman insan msn?

Hayr, ben hi kimseyim der Buddha. Hibir biime, hibir isme ait deilim.

Beni daha da huzursuz ettin. Ne demek istiyorsun? der astrolog.

Buddhann kastettii buydu:
Ve en byk insan
hi kimsedir.

Birisi olabilirsin ama en byk olamazsn. Dnyada daima bir yerlerde daha byk biri vardr. Hem kim
nemli birisidir? l sensin. Bu adamn byk olduunu sylersin - ama l kim? Sen.
Kak okyanusun lsdr. Bu adam byk dersin. Ve senin gibi pek oklar, Bu adam byk der - ve o
kii senin sayende byk olur.

Hayr. Bu dnyada, nemli biri olan hi kimse en byk olamaz, nk okyanus kakla llemez. Ve sen
okyanusu len bir ay kandan baka bir ey deilsin. Hayr, bu mmkn deil.

O yzden gerekten en byk insanlarn arasnda hi kimse olacak. Chuang Tzunun En byk hi kimse
olacak demesi ne anlama geliyor? llemez olacak anlamna geliyor. lemezsin, etiketleyemezsin,
snflandramazsn, Bu kim? diyemezsin. Adeta hibir lye smaz. Adeta tesine, daha da tesine geer
ve ay ka yere der - llemez.

Tanr nemsiz biri, hi kimse olmal. nemli biri olamaz, nk kim onu nemli biri yapacak? Sen mi? - o
zaman lm olursun. O zaman sen Tanrdan daha byk oldun, o zaman ay ka okyanustan daha byk
oldu. Hayr, Tanr llemez. Tanr hi kimse olarak kalacak.
 Yine aklma bu deli Yahudi geldi. Dualarnda, Tanrm, sen ve ben bu dnyada iki yabancyz dermi.
Bir gn bir rencisi onu bu duay okurken duymu.

Ne demek istiyorsunuz? Tanr ve siz, yabanc m? diye sormu renci.

O hi kimsedir, ben de hi kimseyim -llemez- ne onu lebilirsin ne de beni demi deli.

Birisi, senin lldn anlamna gelir. Etiketlenirsin, snflanrsn. Bilinirsin. Hi kimse senin bilinmeden
kaldn anlamna gelir. Nasl bilirsen bil, ne bilirsen bil, bilgin onu tketmeyecektir. Bunun snr olmadn
bileceksin. Ve yaknlatka, daha da byr, daha da llemez olur. Bir an gelir ve ay kan atarsn, lme
abasn brakrsn. Ancak o zaman byk insanla, Tao insanyla yakn olursun.

Bugnlk yeter.
 Blm 3 Bayku ve Zmrdanka

Hui Tzu, Liangn bavekilidir, ieriden szan haberlere gre Cbuang Tzunun onun grevine gz koyduuna
ve onun yerine gemeye altna inanyordu. Chuang Tzu, Liang ziyarete geldiinde, Bavekil onu
tutuklatmak iin polisi gnderir. Polis onu gn gece arar ama bu srada Chuang Tzu kendi arzusuyla Hui
Tzunun karsna kar ve unlar syler:

Haberin var m
Gneyde yaayan kutan
Hi yalanmayan Zmrdankadan?

Bu lmsz Zmrdanka
Ykselir Gney Denizinden
Ve uar Kuzey Denizine,
Baz kutsal aalar dnda
Asla yere konmadan.
Dokunmaz en enfes
Nadide meyveden baka
Hibir yiyecee,
En berrak kaynaklardan
er suyunu ancak.

Bir keresinde bir Bayku
 oktan bozulmu
l bir san gagalarken
Grr Zmrdankann utuunu,
Yukarya bakar,
Ve ac bir lk atar, telala
Korku ve dehet iinde
Kavrar skca san.
Neden fkelisin bu kadar,
Vekilliine sarlyor
Ve bana lk atyorsun
Dehet iinde?

Dindar zihnin temelde hrs yoktur. Herhangi bir hrs varsa, dindar olmak imknszdr, nk ancak stn biri
dindar olabilir. Hrs, aalk kompleksini iaret eder. Bunu anlamaya al, nk bu, en temel kurallardan biridir.
Bunu anlamadan tapnaklara gidebilirsin, Himalayalara gidebilirsin, dua edebilir ve meditasyon yapabilirsin, ama
her ey bouna olacaktr. Zihnin doasnn anlamadka -ister hrsl ister hrstan uzak-, sadece hayatn boa
harcyor olacaksn. Btn arayn bouna olacak, nk hrs asla ilahi olana gtremez. Ancak hrsszlk kap
olabilir.

Modern psikoloji de Chuang Tzuyla, Lao Tzuyla, aalk duygusunun hrs dourduunu anlam olanlarn
hepsiyle ayn fikirdedir. Bu nedenle politikaclar insanln en kt malzemesinden gelir. Btn politikaclar
sudra'dr, dokunulmazdr. Baka trl olamaz, nk zihin aalk kompleksini hissettii anda stn olmaya
alr - zt yn doar. Kendini irkin hissettiinde gzel olmaya alrsn. Eer gzelsen, o zaman aba yoktur.

irkin kadnlara bak, politikacnn tabiatn anlayacaksn. irkin bir kadn daima irkinlii saklamaya alr,
hep gzel olmaya alr. En azndan yz, boyal yz, giysiler, ssler, hepsi irkine aittir. irkinliin bir ekilde
stesinden gelinmelidir ve onu gizlemek, ondan kurtulmak iin tersini yaratman gerekir. Gerekten gzel bir kadn
endie etmez, gzelliinin bilincinde bile deildir. Bilincinde olduunda, irkinlik iin iine girmitir.
Aa olduunu hissettiinde, kendini kyasladnda ve bakalarnn senden stn olduunu grdnde ne
yapacaksn? Ego incinir - aasn. Bunu kabul edemezsin, o yzden kendini ve bakalarn kandrmak
zorundasn.

Nasl kandracaksn? ki yolu var. Birisi delirmek. O zaman bir skender, bir Hitler, bir Nixon olduunu ilan
edebilirsin. O zaman kolayca ilan edebilirsin, nk bakalarnn ne dediini umursamazsn. Dnyann her
yerindeki tmarhanelere git, oralarda tarihin byk insanlarnn hl mevcut olduunu greceksin.

Pandit Jawaharlal Nehru hayattayken, Hindistanda en az bir dzine insan Pandit Jawaharlal Nehru olduuna
inanyordu. Bir keresinde yeni bir servisin aln yapmak iin bir tmarhaneye gider. Tmarhane yetkilileri artk
salkl ve normal olduklar iin onun tarafndan serbest braklacak birka kii ayarlamlard. Birinci ahs
Nehruya getirildi ve takdim edildi; Nehruda kendini daha normal olan deliye tantr ve Ben Pandit Jawaharlal
Nehru, Hindistan babakan der.

Deli kahkahalar atar ve Endielenme. yl burada kal, sen de benim kadar normal olursun. yl nce
buraya geldiimde ben de buna inanyordum - Pandit Jawaharlal Nehru, Hindistan babakan olduuma. Ama
beni tamamen iyiletirdiler, o yzden endielenme der.

Ayn olay ok deiik ekillerde yaanr. Lloyd George ngilterenin babakanyd. Sava zaman akam saat
altda karartma olurdu ve kimse evinden kamazd. Btn trafik durur ve herkes bir snaa girmek zorunda
kalrd. Ik, elektrik yasakt. Lloyd George her gnk yryn yapyordu. Unuttu.

Birden siren sesi... Saat altyd ve evi uzaktayd ve en az bir buuk kilometre yrmesi gerekiyordu. Bunun
zerine en yakndaki kapy alar ve kapy aan kiiye, Gece burada uyuyaym; yoksa polis beni yakalar. Ben
Lloyd Georgeum, babakan der.
Adam birden onu kavrar ve eri gel. Doru yerdesin. tane Lloyd Georgeumuz daha var! der. Oras
tmarhaneydi.

Lloyd George adam ikna etmeye alr ama adam, Urama, hep ikna etmeye alrlar; sen ieri gel,
yoksa seni dverim der.
Bylece Lloyd George gece boyunca sessiz durmak zorunda kalr, yoksa dayak yiyecektir. Onlar nasl ikna
edebilirdi? Baka tane daha Lloyd George vard ve hepsi de kantlamaya almt.

Bir yol delirmektir - o zaman aniden stn olduunu, en stn olduunu ilan edersin. Baka bir yol da
politikac olmaktr. Delir ya da politikac ol. Politika yoluyla birden aklayamazsn - gerekten babakan veya
bakan olduunu kantlamak zorundasn. O yzden uzun bir yoldur. Delilik hrete giden kestirme yol, politika
uzun yoldur. Fakat ikisi de ayn hedefe ular.

Eer dnya akl banda, normal bir dnya olacaksa, o zaman iki tip insann tedavi edilmesi gerekir: deliler ve
politikaclar. kisi de hastadr. Biri uzun yoldan gelmitir, teki kestirmeden. Ve delinin politikacdan daha az
tehlikeli olduunu da hatrla, nk deli sadece ilan eder, asla kantlamaya uramaz; politikac kantlamaya
alr - ve kantn bedeli ok ardr.

Hitler neyi kantlamaya alyordu? En stn, en Aryan olduunu. Delirmesi ve kestirme yoldan ilan etmesi
dnya iin daha iyi olurdu; o zaman ikinci Dnya Sava olmazd.

Politikaclar daha tehlikelidir, nk onlar kantlar olan delilerdir. Onlar, srf ilerindeki aalk duygusunu
gizlemek iin alan, baaran, bir hedefe ulaan delilerdir. Bir insan ne zaman aa hissetse, bunu kantlamak
ya da basite kendini hipnotize etmek zorundadr - aa olmadna. Bu anlamda eer deliysen dindar
olamazsn. Aziz Francis gibi deli deil - o delilik vecdden kaynaklanr, bu delilik aalk duygusundan
kaynaklanr. Aziz Francisin veya Chuang Tzunun delilii stnlkten kaynaklanr, yrekten kaynaklanr, asl
kaynaktan kaynaklanr. Bu dier delilik egodan, aalk duygusundan kaynaklanr. Ruh daima stndr ve ego
daima aadr.

Bu yzden egoist biri yle ya da byle politikac olmak zorundadr. Hangi meslei seerse sesin, o meslek
yoluyla politikac olacaktr.

Politikayla neyi kastediyorum? Egolar arasndaki atmay, hayatta kalma mcadelesini kastediyorum.
Egolar arasnda -senin egon ve benim egom atma halinde- o zaman biz politikacyz. Kimsenin egosuyla
atma iinde olmadm zaman, dindar bir insanm. stn olmaya almadm zaman, stnm. Fakat bu
stnlk aalk duygusunun tersi deildir, aalk duygusunun yokluudur.

Bu ayrmn hatrlanmas gerekir. ki tip stnlk vardr. Bir tanesinde sadece aalk duygusunu gizler, onu
rtersin; bir maske kullanyorsun - aalk duygusu maskenin gerisinde durur. stnln yzeyseldir;
yreinin derinliklerinde aa kalrsn ve o aalk duygusunu hissetmeye devam edersin; bu stnlk, gzellik
maskesini tamak zorundasn. irkinliinin farknda olduun iin, gzel olmaya almak, tehir etmek, sahte
bir yze sahip olmak zorundasn. Bu, stnln bir tipidir; gerek deildir.

Baka bir stnlk tr daha vardr ve o stnlk aalk duygusunun yokluudur, onun tersi deil. Basit bir
ifadeyle, kyas yapmazsn. Kyaslamadnda, nasl aa olabilirsin? Bak, dnya zerinde bir tek sen olsan ve
baka kimse olmasa, aa olacak msn? Kime kar? Kendini kiminle karlatracaksn? Neye gre? Tek
banaysan, sen ne olacaksn, aa m stn m? kisi de olmayacaksn. Senin nnde kimse bulunmad
iin aa olamazsn; senin gerinde kimse bulunmad iin stnln de ilan edemezsin. Ne stn ne aa
olacaksn - ve ben sana bunun ruhun stnl olduunu sylyorum. Asla karlatrmaz. Karlatrdnda,
aalk duygusu ortaya kar. Kyaslamadnda sadece sen varsndr - benzersiz.

Dindar bir insan, aalk duygusunun yok olmas bakmndan stndr. Bir politikac, aalk duygusunun
stesinden gelmesi bakmndan stndr. O duygu gizlidir, hl ieridedir. Politikac yalnzca giysiyi, yz, stn
insan maskesini kullanyor.

Karlatrdn zaman karrsn; o zaman hep bakalarna bakacaksn. Birbirinin ayns iki insan yoktur,
olamaz. Her birey benzersizdir ve her birey stndr ama bu stnlk kyaslanabilir deildir. Sen stnsn,
nk baka bir ey olamazsn. stnlk tamamen senin tabiatndr. Aa stndr, kaya da stndr, nk
varoluun tamam ilahidir. Burada herhangi bir ey nasl aa olabilir? Milyonlarca biimde akan varolu vardr.
Varolu bir yerde bir aa olmutur, bir yerde bir kaya olmutur, bir yerde bir ku olmutur, baka bir yerde sen
olmutur. Yalnzca tanrsallk vardr, o yzden kyaslama yoktur. Varolu stndr ama herhangi bir eye gre
deil - nk yalnzca tanrsallk vardr ve hibir aalk duygusu olamaz.

Dindar insan benzersizliini deneyimleme noktasna gelir, ilahiliini deneyimleme noktasna gelir ve ilahiliini
deneyimlemesi yoluyla her eyin ilahiliini fark etme noktasna gelir. Bu, politika deildir nk artk hrs yoktur,
kantlayacak bir eyin yoktur, sen zaten kantlanmsndr; ilan edecein bir ey yoktur, sen zaten ilan
edilmisindir. Varln tek bana kanttr. Sen varsn... yeterli. Baka bir eye ihtiya yoktur.

Bu yzden unu temel kural olarak hatrla: Dinde de, eer kyaslamaya devam ediyorsan, sen siyasetin
iindesin, dinin deil. Bu yzden btn dinler politik oldu. Dini terminolojiyi kullanyorlar ama gerisinde politika
gizli. imdi Hristiyanlk ne, Hinduizm ne, Mslmanlk ne? Hepsi politik gruplar, din ad altnda politika yapan
politik kurulular.

Dua etmek iin tapnaa gittiinde, sadece dua m ediyorsun yoksa kyaslyor musun? Eer orada birisi dua
ediyorsa, zihninde kyaslama beliriyor mu? O senden daha m iyi dua ediyor ya da sen ondan daha m iyisin? O
zaman tapnak artk orada deildir. Tapnak yok oldu, politika oldu.

Dinde karlatrma mmkn deildir; sadece dua edersin ve dindarlk senin isel varln olur. Bu,
karlatrlmas gereken da dnk bir ey deildir. Bu karlatrlamaz dindarlk, kyaslanamaz meditasyon
seni btn varoluun gerek stnlne gtrecek.
 Buddha yle der: Hrsl olma, nk hrs yoluyla hep aa kalacaksn. Hrssz ol ve gerek stnlne
eri. O stnlk hakikidir, kantlanmas veya baarlmas gereken bir ey deildir, ona zaten sahipsin. Zaten
orada - hep seninleydi ve hep de seninle kalacak. Senin gerek varln stndr ama orada hangi varln
olduunu bilmezsin. Kim olduunu bilmiyorsun - kimliini aramak, aratrmak, bakalarndan stn olduunu
kantlamak iin bu kadar aba bu yzden. Kim olduunu bilmiyorsun.
Bir kez rendiinde, o zaman sorun kalmaz. Sen zaten stnsn. Ve stn olan yalnz sen deilsin - her
ey stn. Hibir ey aa olmadan btn varolu stndr, nk varolu birdir. Ne aa ne de stn var
olabilir. Hrs olmayan zihin bunu fark etme noktasna gelir.

imdi, Chuang Tzunun cmlelerini, bu gzel gerek olay ele alacaz. Chuang Tzu bakente geliyordu ve
bavekil korktu. Gizli servis vastasyla Chuang Tzunun geldii haberlerini duymu olmal. Politikaclar hep
korkarlar, nk herkes dmanlardr; dostlar bile dmandr; onlar da seni itmeye veya aa ekmeye
alt iin insann kendini arkadalardan da korumas gerekir.

Hatrla, kimse arkada deildir. Politikada herkes dmandr. Dostluk sadece d grntr. Dinde dman
olan kimse yoktur. Dinde hibir dman olamaz; politikada arkada olamaz.

Bavekil korktu - Chuang Tzu geliyordu. Chuang Tzunun stnl yleydi ki, Bavekil onun bavekil olmak
isteyebileceini dnd. Tehlikeliydi ve elbette Chuang Tzu stnd; baka birisine kyasla stn deil, sadece
stnd. Bu stnlk ie ynelikti.

Chuang Tzu gibi bir insan hareket ettiinde, kraldr; dilenci gibi yaasn ya da yaamasn fark etmez. Nereye
giderse gitsin kraldr. Bir krallk onun dndaki bir ey deildir, isel bir eydir.

Bu yzyln banda bir dilenci, Hintli bir kei Amerikaya gider; ad Ramateerthayd. Kendine imparator
derdi. Amerika bakam onu grmeye gelir; etrafna baknr - adam dilenciydi! Anlayamyorum der. Neden
kendine mparator deyip duruyorsun? Dilenci gibi yayorsun. Bir kitap bile yazmsn - Neden? Kitap
yazmt: mparator Ramn Alt Emri.
Ramateertha gler ve ime bak, benim krallm isel dnyaya ait. ime bak. Ben bir imparatorum.
Krallm bu dnyaya ait deil der.

sa bu yzden armha gerildi. Hep krallktan bahsediyordu. Hep, Ben kralm diyordu. Yanl anlald. Kral
olan adam, Herod dikkat kesildi. Vali Pontius Pilatus bu adamn tehlikeli olduunu dnd, nk krallktan ve
kraldan bahsediyordu ve Ben Yahudilerin kralym diye aklamada bulunmutu. Yanl anlald. Bu dnyaya
ait olmayan, farkl trde bir krallktan bahsediyordu.

armha gerilirken askerler onunla eleniyor, talar ve ayakkablar atyorlard ve srf onunla alay etmek iin
bana zerinde Yahudilerin Kral yazl dikenden bir ta oturttular. Ona ta ve ayakkab atarken de, imdi,
bize kralln hakknda bir eyler anlat, bize bir eyler anlat seni Yahudilerin Kral! diyorlardr.

sa baka bir krallktan bahsediyordu, bu dnyadakinden deil; o krallk dta deildir, o krallk itedir. Fakat
sa gibi bir insan yrdnde, imparatordur. Bu onun elinde deildir. Kimseyle rekabet iinde deildir, bu
dnyaya ait bir ta arzulamaz ama nereye giderse gitsin hrsl insanlar korkar, politikaclar korkar. Bu insan
tehlikelidir, nk yzyle, gzleriyle, yryyle, imparator gibidir. Bunu kantlamasna gerek yoktur, kendisi
kanttr. Bunu aa vurmasna, sylemesine gerek yoktur.
Bavekil gizli servisten Chuang Tzunun geldiini duyunca, bakente onun yerine gemek iin geliyor olmas
gerektiini dnd; yoksa neden gelsin? nsanlar bakente ancak bunun iin gelir. nsan Delhiye asla baka bir
ey iin gitmez. nsanlar bakentlere hrs peinde, ego peinde, kimlik aray iinde gelir. O niin geliyor - bir
fakir, bir dilenci? Onun bakente gelmesine ne gerek var?

Benim koltuum iin geliyor olmal. Krala, Doru insan benim. Beni bavekil yapn, her yanl
dzelteceim. Btn sorunlarnz zeceim demek iin geliyor olmal.

Ve adam kuatan bir ihtiam, bir karizma vard. Bavekil korktu. Bavekiller daima aadr. Aalk
kompleksi derinlerdedir, hastalk gibi, kalbi kemiren bir kurt gibi, hep stn olandan korku iinde.
Hui Tzu, Liangn bavekilidir. eriden szan haberlere gre Chuang Tzunun onun grevine gz koyduuna
ve onun yerine gemeye altna inanyordu.

Politikaclar baka trl dnemez. Anlalmas gereken birinci ey: Bakalarn da kendin gibi zannedersin.
Senin arzularn, senin hrslarn sana kalb verir. Eer sen para peindeysen, herkesin de para peinde olduunu
zannedersin. Eer sen hrszsan, hep cebini yoklarsn, tekrar tekrar. Hrsz olduunu bu ekilde gsterirsin.
sel arzun anlaynn dilidir. Politikaclar daima entrikalar, komplolar asndan dnr - Birisi yerime
geecek; birisi beni kap dar edecek. nk kendi yaptklar ey budur; hayatlar boyunca yaptklar ey
dolap evirmektir. Politikaclar komplocudur; bu onlarn dilidir. Ve bakalarna kendi aklnla bakarsn, kendi iinin
derinliklerinde gizli eyleri bakalarna yanstrsn.

Hui Tzu, Bu Chuang Tzu benim yerime gemek iin plan yapyor diye dnd.

Chuang Tzu Liang ziyarete geldiinde, Bavekil onu tutuklatmak iin polisi gnderir ama onu gn gece
aramalarna ramen bulamazlar.
Bu gzel!

Polis ancak hrszlar bulabilir - birbirlerini anlarlar. Polisin bakyla hrszn bak farkl deildir - polis
hkmetin hizmetindeki hrszdr. Onlarn kafas, onlarn dnce ekli ayndr, sadece onlarn efendileri
farkldr. Hrsz kendi yararna alr, polisin devletin hizmetindedir - fakat ikisi de hrszdr. Bu yzden polisler
hrszlar yakalayabilir. Bir Hintli bilgeyi hrsz yakalamaya gnderirsen, bulamayacaktr, nk bakalarn
kendisi gibi grecektir.

Bir rabbi geiyordu. Gen bir adam orada duruyordu, dini bir gnd ve gen adam sigara iiyordu, o gn
sigara imek yasakt. Bu yzden rabbi durur ve gen adama, Bu gnn dini bir gn olduunu ve sigara
imemen gerektiini biliyor musun, gen adam? diye sorar.
 Evet, bugnn dini bir gn olduunu biliyorum der gen adam. Sigara imeye devam eder - sadece bu da
deil, dumann rabbinin yzne doru fler.

Sigara imenin yasak olduunu bilmiyor musun? diye sorar rabbi.

Evet, yasak olduunu biliyorum der gen adam burnu havada.

Rabbi gkyzne bakar ve Tanrm, bu gen adam gzel. Kural iniyor olabilir ama kimse onu yalan
sylemeye zorlayamaz. Drst bir insan. Evet, bunun dini bir gn olduunu biliyorum ve evet, yasak olduunu
biliyorum diyor. Hesap gn bunu hatrla, bu gen adam kimse yalan sylemeye zorlayamaz der.

Bu, gzel bir rabbi. Bu bir sadhu'{1}nun zihnidir. Yanl gremez, daima doruyu grr.

Polis Chuang Tzuy bulamad. Hrsl bir insan olsayd, planlar yapyor olsayd, politik bakmdan dnyor
olsayd, onu bulabilirlerdi - o zaman yakalanm olurdu. Polis onun olmad yerlere bakm olsa gerek ve
yollar pek ok kez kesimi olmal. O bir dilenciydi; polis onun dilenci, hrstan uzak bir insan olduunu fark
etmemi olmal. Plan yapmyordu. Akl planlara ermezdi, rzgr gibiydi. Polis gnlerce arad ama onu
bulamad. Ancak kendi olduun eyi bulabilirsin. Bakalarnda daima kendini bulursun, nk bakalar sadece
aynadr. Chuang Tzuyu yakalamak iin bir Lao Tzu gerekiyordu. Onu baka kimse yakalayamazd, nk onu
kim anlayabilirdi? Bir buddha gerekiyordu; Buddha onu hemen yakalard: te burada! Fakat bir polis -
imknsz! Ancak o da hrsz olsayd mmknd. Polise bak, nasl olduuna, konumasna, kulland irkin ve
kaba dile; hrszlarn kullandndan da kaba bir dil. Polis daha kaba olmak zorunda, yoksa hrszlar kazanrd.

Bir ey dinledim...

Adamn biri yakalanm ve, Anlat bana, yakalandnda, bu polis sana ne syledi? diye sormu hkim.

Onun kulland kfrleri burada, mahkemede syleyebilir miyim? Arnza gitmeyecek mi? demi adam.

Argo ksmn ge, ne sylediini syle demi hkim.

 Adam dnm ve, O zaman... hibir ey sylemedi demi.
Polis, Hui Tzuya gelir ve bilgi verir: Bu adam bulunamyor, byle bir insan yok. Bu Chuang Tzu denen
adam, onu nasl bulacaklarn, nasl yakalayacaklarn, ne tip bir adam olduunu belirlesinler diye onlara bir
resim vermi olsalar gerek.

Fakat Chuang Tzu bir kimlie, bir yze sahip deildir. O, an be an bir ak, bir akkanlktr. An be an yanstr,
varolua karlk verir. Sabit bir yeri yoktur, evsizdir, ehresizdir. Ad yoktur. O, gemi deildir, daima imdiki
zamandr ve btn fotoraflar gemie aittir.

Sama grnyor ama ne zaman Buddha gibi bir insan ksa onu fotoraflayamayacan sylenir ve bu
gzel ve anlamldr. Fotorafn ekemeyeceinden deil - fakat fotoraf ekildii an Buddha ilerlemitir.
Dolaysyla fotoraf daima gemie aittir, asla imdiki zamana deil. Buddhann mevcut yzn
yakalayamazsn. Sen onu yakaladn anda, o gemi olur. Sen anladn anda, oktan gitmitir.

Buddhann isimlerinden biri Tathagata'dr. Bu kelime gerekten harika, anlam u: Rzgr gibi geldi ve geti.
Bir rzgr, bir meltemi fotoraflayamazsn. Sen onu yakalayana kadar, o oktan gitmitir, artk orada deildir.
Chuang Tzu bulunamad, nk polis onun gemiini aryordu ve o imdide yayordu. O bir varlkt, bir zihin
deil. Zihin yakalanabilir ama varlk yakalanamaz. Alar yoktur. Varlk yakalanamaz. Zihin ok kolay yakalanabilir
ve herkes yle ya da byle yakalanr. Bir zihnin olduu iin, bir kadn, bir koca seni yakalayacak; bir dkkn, bir
servet, bir mevki, herhangi bir ey seni yakalayacak. Alar var, milyonlarca a. Ve sen, zihinden kurtulmadka
zgr olamazsn. Tekrar tekrar yakalanacaksn. Bu kadndan kaabilirsin ama kadnlardan kaamazsn. Bu
adamdan kaabilirsin ama nereye gideceksin? Sen birini terk etmeden teki gelir. Bu kentten gidebilirsin ama
nereye gideceksin? Baka bir kent seni yakalayacak. Bu arzuyu brakabilirsin, baka bir tanesi bamllk haline
gelecek, Zihin daima esaret altnda olduu iin, zaten yakalanmtr. Sen zihni braktnda, o zaman polis seni
yakalayamaz.
 Bu Chuang Tzu zihinsizdi. Zihinsiz bir dilenci veya bir imparatordu, ikisi ayn eydir. Yakalanamad.
Chuang Tzu, Liang ziyarete geldiinde, Bavekil onu tutuklatmak iin polisi gnderir. Polis onu gn
gece arar ama bulamaz. Bu srada Chuang Tzu kendi arzusuyla Hui Tzunun karsna kar ve unlar syler...

nc veya drdnc gn birden Chuang Tzu kendiliinden ortaya kar. Bu tip bir insan, bu tavrda bir
insan, Chuang Tzu, yakalanamaz. Daima kendiliinden ortaya kar. Bu onun zgrldr. Sen onu
yakalayamazsn, ancak onu davet edebilirsin. Ortaya kmak veya kmamak onun zgrldr.

Zihin varsa, daima yakalanrsn. Zihin seni zorlar, sen onun tutsasn. Zihin yoksa zgrsn. Kendiliinden
ortaya kabilirsin, ortadan kaybolabilirsin. Bu senin kendi zgrlndr.

Eer seninle konuuyorsam, sen bir soru sorduun iin deil, kendim konuuyorum. Seninle alyorsam
sebebi sen deilsin, kendim yapyorum. Zihin olmadnda, zgrlk vardr. Zihin btn kleliin temelidir.

Chuang Tzu kendiliinden ortaya kar ve gzel bir hikye anlatr.

Haberin var m
Gneyde yaayan kutan
Zmrdankadan...

mitolojik bir ku...

... hi yalanmayan?

Bir in efsanesi, gzel ve byk anlam tayor. Efsane hakikat deildir ama herhangi bir hakikatten daha
gerektir.

Efsane hikyedir, baka trl gsterilemeyecek bir eyi gsterir. Ancak bir alegori vastasyla, iir vastasyla
sylenebilir. Efsane iirdir, tasvir deildir. Hakikati iaret eder, d dnyadaki bir olay deil; ie aittir.
Haberin var m gneyde yaayan kutan? inde Hindistan gneydir ve o ku da burada yaar. Lao Tzunun
gneyde ortadan kaybolduu sylenir. Onun ne zaman ldn bilmezler - hibir zaman lmedi. Byle insanlar
asla lmez, sadece gneye giderler - Hindistanda ortadan kaybolurlar.

Bodhidharmann gneyden geldii sylenir. Hindistan terk etmi ve sonra dokuz yl boyunca Buddhann
hzinesini aktaraca bir mrit beklemi. Aktardktan sonra yine gneyde ortadan kaybolduu sylenir.
Hindistan, in iin gneydir. Gerekten de Hindistan btn efsanenin kaynadr; btn dnyada burada
domam tek bir efsane yoktur.

Bilim Yunan zihninden dodu, efsane Hintli zihninden dodu. Ve dnyaya bakmann sadece iki yolu vardr:
biri bilim, teki din. Dnyaya bakacak olursan, bir gn bilim yoluyla, teki gn din yoluyla...

Dnyaya bilim vastasyla bakmak demek analiz, matematik, mantk yoluyla bakmak demektir. Atina, Yunan
zihni dnyaya bilimi verdi; Sokratesi analiz yntemi, mantk ve phe. Din, tamamen farkl bir dnyaya bakma
modelidir. Dnyaya iir yoluyla, efsane yoluyla, sevgi yoluyla bakar. Elbette romantiktir. Sana gerekleri
veremez, ancak kurgular verecektir. Fakat ben kurgularn gereklerden daha gerek olduunu sylerim, nk
sana en iteki ekirdei verirler, dtaki olayla ilgilenmezler. Bu nedenle Hindistann tarihi yoktur. Sadece
efsanesi, puranalar vardr; itiha yok, tarih yok, sadece mitoloji.

Rama tarihi bir kiilik deildir. Olabilir de, olmayabilir de.

Bunu kantlayamazsm; var myd yok muydu, kimse bir ey syleyemez. Krina bir efsanedir, tarihi bir
gerek deildir. Belki vard, belki yoktu. Fakat Hindistan Krina ve Ramann tarihi olup olmamasna aldrmaz.
Onlar anlamldrlar; harika iirdirler, destandrlar. Tarih Hindistan iin anlamszdr, nk tarih sadece plak
gerekleri ierir, en iteki z asla ortaya kmaz. Biz en iteki zle, arkn merkeziyle ilgileniyoruz. ark
dnmeye devam eder; bu, tarihtir ama arkn hi kprdamayan merkezi efsanedir.
 Haberin var m gneyde yaayan kutan - hi yalanmayan Zmrdankadan? der Chuang Tzu. Dnyaya
gelen her ey yalanr. Tarih bu kua inanmaz, nk tarih balang ve son demektir, tarih doum ve lm
demektir. Doumla lm arasndaki sredir ve doumsuzla lmsz arasndaki sre de efsanedir.

Rama hi domad ve asla lmez. Krina hi domad ve asla lmez. Onlar daima oradadrlar. Efsane
zamanla ilgilenmez, lmszlkle ilgilenir. Tarih deimeye devam eder, efsaneler daima kalrlar. Modas
geecek bir efsane yoktur ve asla da olamaz. Gazete tarihtir, dnn gazetesi oktan gncelliini yitirmitir. Rama
gazetenin paras deildir, haber deildir ve gncelliini asla yitirmeyecek. Rama daima imdiki zamanda, daima
anlaml, alakaldr. Tarih deiir durur; Rama arkn hareketsiz merkezinde kalr.

gneydeyaayan-hiyalanmayanZmrdankadan?" der Chuang Tzu.

Hi Ramann veya Krinann yallk zamanlarna ait bir resim grdn m? Bir sakal veya byklar bile
olmakszn hep genler. Hi sakall bir Rama resmi grdn m? Hormonal bir bozukluk olmadka, eer
gerekten erkektiyse -evet erkekti- sakal km olmal. Rama tarihi bir kiilik olsayd, o zaman sakal olmas
gerekirdi; ama sakal yok, biz onu sakalsz resimledik, nk sakal kmaya balad anda oktan yalanmaya
balamsndr. Er ya da ge sakal beyazlaacaktr. lm yaklayor ve biz Ramann leceini
dnemediimizden onun yzn lmn her trl belirtisinden tamamen temizledik. Ve bu sadece Rama iin
geerli deil; Caynalarn yirmi drt tirtankarasnn hepsi de sakalszdr, bykszdr. Buddha ve Hindularn btn
avatarlar sakalsz, bykszdr - srf sonsuz genliklerini, lmszl, zamanszl, sonsuzluu gstermek
iin.

... hi yalanmayan Zmrdanka. Zaman vardr -zamann iinde her ey deiir- ve sonsuzluk vardr.
Sonsuzlukta hibir ey deimez. Tarih zamana aittir, efsane sonsuzlua aittir. Bilim zamana aittir; din geici
olmayan, sonsuza aittir.

Senin iinde ayn zamanda ikisi de var - zaman ve sonsuzluk. Yzeyinde ark, zaman var - dodun,
leceksin, ama bu yalnzca yzeyde. Gensin, yalanacaksn. Salklsn, hasta olacaksn. imdi hayat
dolusun, er ya da ge her ey bozulacak, lm sana nfuz edecek. Fakat yalnzca yzeyindedir, tarihin arkdr.
Derinde, tam u anda sonsuzluk senin iinde mevcut, zamansz mevcut. Orada hibir ey yalanmaz - anka
kuu, gney, Hindistan, sonsuz. Hibir eyin yalanmad, hibir eyin deimedii yerde her ey kprtszdr.
O gney senin iindedir.
Bu yzden Hindistann corafyann paras olmadn, tarihin paras olmadn, isel bir haritann
paras olduunu syleyip duruyorum. Delhide deil, asla orada var olmad. Politikaclar ona ait deil; o da
politikaya ait deil. O, itekidir. Her yerde mevcuttur.

Bir insan nerede kendi iinin derinliklerine inerse insin, Hindistana ular. Hindistann ebedi ekim gcnn,
cazibesinin nedeni budur. Bir insan ne zaman hayatndan rahatszlk duysa, Hindistana doru ilerler. Bu,
yalnzca semboliktir. Fiziksel hareket yoluyla Hindistan bulamayacaksn. Dtan ie, gneye, efsane lkesine
ve lmsz, ... hi yalanmayan Zmrdankaya doru ilerlemeye baladn farkl bir hareket gerekir.

Bu lmsz Zmrdanka
ykselir Gney Denizinden
ve uar Kuzey Denizine,
baz kutsal aalar dnda
asla yere konmadan.
Dokunmaz en enfes
nadide meyveden baka
hibir yiyecee,
en berrak kaynaklardan
ier suyunu ancak.

 Bu ruh, bu varln en iteki z, baz kutsal aalar dnda asla yere konmayan, bu isel ku, bu senin
varlndr. Ancak baz kutsal aalara konar.

Dokunmaz en enfes nadide meyveden baka hibir yiyecee, en berrak kaynaklardan ier suyunu ancak.

Bir keresinde bir Bayku

oktan bozulmu
l bir san gagalarken
grr Zmrdankann utuunu,
yukarya bakar,
ve ac bir lk atar,
telala korku ve dehet iinde
kavrar skca san.

Chuang Tzu, Ben Zmrdankaym ve sen de oktan lm bir san gagalayan bir baykutan baka bir
ey deilsin. Senin yerini almaya geliyorum diye alarma getin. Senin konunum, senin gcn benim iin l bir
sandan baka bir ey deil. Bana gre bir yiyecek deil bu. Hrs yaamak iin bir yol deildir, ancak zaten l
olanlara gredir. Ben hrs inceledim ve yararsz olduunu grdm diyor.

Kadnn biri alayp feryat ederek bir rabbiye gelmi ama rabbi dua ediyormu. eri gir ve gerekiyorsa
duasn bl. Kocam beni terk etti. Rabbinin benim iin, kocamn geri dnmesi iin dua etmesi gerekiyor demi
kadn sekretere.

Sekreter ieri girer ve duay bler. Rabbi sekreteri geri gndererek, Endielenme, kocan yaknda geri
dnecek demesini syler .

Sekreter kadna gider ve, Endielenmeyin, zlmeyin. Rabbi kocanzn yaknda dneceini syledi. Eve
gidin ve dinlenin der.
Kadn, Tanr rabbiyi milyon kat dllendirecek, o ok iyi biri diyerek mutlu bir ekilde ayrlr oradan.

Kadn gittiinde sekreter zlr ve orada duran birisine bunun faydasnn olmayacan syler: Kocas geri
dnemez, zavall kadn, giderken ne kadar da mutluydu.
Orada duran kii, iyi de neden? Rabbiye ve duasna inanmyor musunuz? der.
Elbette rabbiye ve duasna inanyorum der sekreter.

Fakat o sadece kadnn dileini duydu, ama ben onun yzn grdm. Kocas asla geri dnemez.

Hrsn yzn grm olan, arzunun yzn grm olan, ihtirasn yzn grm olan asla
dnmeyecektir arzuya, ihtirasa, hrsa. O yz o kadar irkindir ki, dnmek imknszdr.

Chuang Tzu hrsn yzn grmt. Bu yzden, Senin koltuun, senin gcn, senin bavekilliin benim
iin l bir sandan farksz. lk atma ve umutsuzlua kaplma diyor.

Bu lmsz Zmrdanka
ykselir gney denizinden
ve uar kuzey denizine,
baz kutsal aalar dnda
asla yere konmadan.
Dokunmaz en enfes
nadide meyveden baka
hibir yiyecee,
en berrak kaynaklardan ier suyunu ancak.

 Bir keresinde bir bayku
oktan bozulmu
l bir san gagalarken
grr zmrdankann utuunu,
yukarya bakar,
ve ac bir lk atar, telala
korku ve dehet iinde
kavrar skca san.

Bavekil,
neden fkelisin bu kadar,
vekilliine sarlyor
ve bana lk atyorsun
dehet iinde?

Gerek budur ama ancak onu bir kez bildiin zaman, ancak o zaman. Bir Buddhay, Isay veya bir
Zarathustray dinlediin zaman hep unu duyarsn: Arzuyu braktnda mutluluk senin olacak. Fakat onu
brakamazsn, arzuyu braktn zaman mutluluun nasl meydana geleceini anlayamazsn, nk sadece
arzuyu tattn. Arzu zehirli olabilir ama senin tek gdan oldu. Zehirli kaynaklardan iiyorsun ve birisi, Brak onu
dediinde, O zaman susuzluktan leceim diye dnyorsun. Temiz pnarlarn olduunu bilmiyorsun ve
nadide meyveler veren aalarn olduunu bilmiyorsun. Yalnzca arzunun kanalyla baktn iin o meyveleri ve
o aalar gremiyorsun.
Gzlerin arzuyla dolu olduunda yalnzca l sanlar grrsn. Ramakrina, ihtiraslarnn nesnelerinden
baka bir ey gremeyen insanlar olduunu sylerdi. Bu bayku yksek bir aacn tepesinde oturabilir ama
sadece l sanlar aryor. Sokakta ne zaman l bir san belirse, bayku heyecanlanr. Ona gzel bir meyve
attnda o kadar heyecanlanmayacak, grmeyecek bile. Grmeyecek, fark etmeyecek; arzular perde vazifesi
grd iin haber ona asla ulamayacak. Senin iine srekli olarak arzularn izin verdii girer. Arzular yalnzca
onlara cazip gelene izin verir.
Bu gzcy deitir; yoksa hep l sanlarla yaayacaksn. Bayku olarak kalacaksn ve bu da
mutsuzluktur, nk kalbinin derinlerinde Anka kuu gizli ve sen bayku gibi davranyorsun. Memnuniyetsizlik
budur. Bu yzden asla huzurlu hissedemiyorsun, bu yzden asla mutlu hissedemiyorsun.

Hissedemezsin - bir Anka l bir sanla nasl mutlu olabilir? Hep bir yabancdr; bu, onun iin doru yiyecek
deildir.

Ve sen bunu pek ok kez hissettin. Bir kadnla veya erkekle seviirken, bunun sana gre olmadn birok
kez hissettin. Anka kendini ne srer ama bayku ok daha grltcdr. Anka duyulmaz, sesi ok incedir,
zayftr, giriken deildir. Huzur ve meditasyon anlarnda Anka, Ne yapyorsun? Bu sana gre deil. Ne
yiyorsun? Bu sana gre deil. Ne iiyorsun? Bu sana gre deil der.

Fakat bayku ok grltcdr ve sen o kadar uzun zamandr baykua inandn ki, ayn bir alkanlk gibi onu
takip etmeyi srdryorsun. Bu durum l bir alkanla dnt. Sadece ona uyuyorsun, nk ok az diren
var. Tekdzelik var. Hibir ey yapman gerekmiyor. Sadece rayn zerinde kouyor ve komaya devam
ediyorsun - ayn arzular, ayn ihtiraslar, ayn hrslar ve sen bir emberin iinde komaya devam ediyorsun.
Keder iinde yaamana, bir kbusun iinde yaamana amamak lazm.

Brak iindeki Chuang Tzu kendini ne srsn, brak iindeki Anka kendini ne srsn. Onu dinle, hl sakin
ve kk bir ses. Sakinlemek zorunda kalacaksn, bu baykuu uyutmak zorunda kalacaksn; ancak o zaman
dinleyebileceksin. Bu bayku egodur, zihindir; Anka ruhtur. Gneyde, denizden doar. Topran paras deildir,
amurun paras - usuz bucaksz denizden doar. Asla yalanmaz, asla lmez. Ancak nadide, kutsal,
mbarek aalara konar; sadece sekin nadide meyveleri yer; sadece en temiz pnarlardan ier. yle pnarlar
vardr, yle kutsal aalar vardr. Sen onlar bayku yznden gzden karyorsun, bayku lider oldu.

Meditasyonun tamam o sakin kk sesin duyulabilmesi iin bu baykuun susturulmas abasndan baka
bir ey deildir. O zaman ne yapmakta olduunu greceksin - l bir san gevelediini.

Chuang Tzu hakl. Bavekil gereksiz yere dehete kaplmt. Sen, senin isel Anka kuun hayatn
yaamaya baladnda; bayku, bavekil balangta byk bir umutsuzlua decektir. Zihnin meditasyonla
ilgili her trl engeli retecektir, nk zihin korkar, bavekil korkar - bu Chuang Tzu, bu meditatif hal onun yerini
alacaktr.

Zihnin l sana yapacak ve lk atacak, birisi yiyecei senden alacakm gibi. Balangta bu olacak -
uyank ve bunun farknda olmak zorundasn. Yava yava sadece farkndaln yardm edecek.

nsan ne zaman meditasyona balayacak olsa, zihin isyankarlar. Her trl tartmay balatacaktr: Ne
yapyorsun, neden zaman harcyorsun? Bu zaman kullan! Bu srede ok ey yaplabilir, ok ey baarlabilir.
O arzu o kadar uzun zamandr bekliyordu ki ve vakit yoktu ve imdi sen zamann meditasyonla m
harcyorsun? Unut gitsin. Meditasyonun mmkn olduunu syleyenler seni kandryor. Bu Buddhalar, bu
Chuang Tzular, onlara inanma. Akla inan der zihin. Herkesle ilgili her trden pheyi retir ama kendisiyle ilgili
asla en ufak bir phe yaratmaz.

Bir hikye dinledim...

Adamn biri kk ocuuyla konuuyordu. ocuk devinin paras olarak bir mektup yazmt ve onu
babasna gsteriyordu. Kelime says kadar yazm hatas vard, daha da fazla. O yzden baba, mlan berbat.
Neden szle bakmyorsun? pheye dtn zaman szle bak dedi.

Ama baba dedi ocuk, hi pheye dmyorum ki.

 Senin zihnin bunu yapyor. Buddhaya, Ama baba, hi pheye dmyorum ki diyor.
Zihin kendinden asla phe etmez, sorun burada. Herkesten phe eder - Buddhadan bile phe edecektir.
Krina kapn alsa, phe eder; sa gelse, phe edecektir. Bu hep byle oldu, bunu srekli yapyorsun.

Benden phe ediyorsun ama kendinden asla, nk zihin bir kez kendinden kukulanmaya baladnda
zaten varoluun dna kyordur. Bir kez kendinden phe doduunda, temel yklr, zihin gvenin
kaybetmitir. Bir kez zihinden phelenmeye baladnda, er ya da ge meditasyonun uurumuna deceksin.
Bir mistik olan Baal em lmt. Olu Hertz ok uyuuk, son derece bilinsiz bir insand. Baal em lrken
derin uykudayd ve Baal em, Bu benim son gecem olacak demiti.
Fakat Hertz, lmn ne zaman geleceini kimse bilemez dedi. phe etti. Baal em onun babasyd ve
binlerce insan onun mesih olduuna, milyonlar kurtulua gtrecek insan olduuna inanyordu. Fakat olu
phe etti, derin bir uykuya dald. Gece yars uyandnda babas lmt. Alamaya, feryat etmeye balad.
Byk bir frsat karmt ve artk bir karlama mmkn deildi. Fakat kendi aklndan asla phe etmemi,
Baal eminkinden phe etmiti.
O zaman umutsuzluk ve aresizlik iinde alamaya balad. Gzlerini kapad ve hayatnda ilk kez, babas
ldnde, onunla konumaya balad. Babas pek ok kez onu armt: Hertz, bana gel. Hertz, Evet,
geleceim ama nce yapacak baka, daha nemli iler var diyordu.

Senin zihnin bunu sylyor. Ben seni aryorum: Bana gel. Sen, u anda daha nemli baka eyler var.
Daha sonra geleceim, bekle! diyorsun.

Fakat lm kpry ykmt. O yzden Hertz alad ve babasyla konumaya balad ve imdi ne
yapmalym? Kayboldum. Karanlktaym. imdi beni kandran bu zihni nasl brakabilirim? Ondan hi phe
etmedim ama senden phe ettim. imdi bu beni ok zyor dedi.
 Baal em, Hertzin iinde belirdi ve Bana bak. Aynsn yap dedi. Hertz, bir ryadaym gibi, Baal emin bir
tepeye ktn ve kendini uuruma braktn grd. Aynsn yap diyordu.

Anlayamyorum dedi Hertz. Gerekten de phe yeniden ykselmiti: Bu adam ne diyor? Bu intihar olur.

Baal em gld ve Hl benden phe ediyorsun, kendinden kukulanmyorsun. O zaman bunu yap dedi.
Hayalinde Hertz alevler iinde, volkan gibi byk bir da grd; her yer yanyor, kayalar ayrlyor ve btn da
parampara oluyordu. Byle de yapabilirsin dedi Baal em. Zihin uuruma dsn, brak zihin tamamen
yansn.

Ve hikyeye gre Hertz, Bunu dneceim demi.

Ne zaman, Dneceim desen, phe etmeye balamsndr. phe dnr, sen deil. Ve phe
olmadnda iman harekete geer, sen deil. phe dnr, iman harekete geer. phe yoluyla byk bir
filozof olabilirsin; iman yoluyla bir Chuang Tzu, asla yalanmayan, lmsz bir Anka olacaksn. phe yoluyla
zamann gizemlerine nfuz edebilirsin; inan yoluyla sonsuzluun kapsndan ieri gireceksin.

Bir hikye...

ki adam ormanda kaybolurlar. ok tehlikeliydi, orman ok skt, geceydi, karanlkt ve etrafta vahi hayvanlar
vard. Adamlardan biri bir filozoftu ve dieri ise bir mistikti - biri phe insan, dieri ise inan insan. Birden bir
frtna kopar, bulutlar arpr ve muazzam bir imek akar.

Filozof gkyzne bakar, mistik yola bakar. O imek srasnda nndeki yol aydnlanmtr. Filozof
imee bakmaktadr ve Neler oluyor? diye dnmeye balamtr ve yolu karr.

Hikyedekinden daha sk bir ormanda kayboldun. Gece daha da karanlk. Bazen imek akyor. Yola bak.
Bir Chuang Tzu imektir, bir Buddha imektir, ben imeim. Bana bakma, yola bak. Bana bakarsan,
oktan karmsndr, nk imek devam etmeyecek. Sadece bir an srer ve sonsuzluk zamana nfuz ettii
zaman, an, bulunmazdr; ayn imek gibidir.

imee bakarsan, bir buddhaya bakarsan -bir buddha gzeldir, yz byler, gzler ekicidir- eer
buddhaya bakarsan, yolu kardn.

Yola bak, buddhay unut. Yola bak. Fakat o bak ancak phe olmadnda, inan olduunda, dnce
olmadnda, zihin olmadnda vardr.
Dnlmesi gereken Chuang Tzu deil. Onu dnme. Sadece bu hikye senin iine nfuz etsin ve onu
unut. Bu hikye yoluyla yol aydnlanr. Yola bak ve bir ey yap. Yolu izle, harekete ge. Ancak eylem seni
gtrecek, dnmek deil, nk dnmek kafada devam eder, asla tam olamaz. Ancak harekete getiinde
tamdr.

Bugnlk yeter.
 Blm 4 zrler

Eer insan bir yabancnn ayana basarsa
Pazar yerinde
Kibar bir zr diler
Ve aklamada bulunur
Buras ok feci
Kalabalk!

Eer bir aabey

Basarsa kk kardeinin ayana,
Afedersin! der Hepsi bu kadar.

Eer bir ebeveyn

ocuunun ayan inerse
Bir ey sylenmez bile.

En byk nezaket
Her trl resmiyetten uzaktr.
Kusursuz davran Endieden uzaktr.
Kusursuz bilgelik Planszdr.
Kusursuz sevgi Gsterisizdir.
Kusursuz samimiyet sunmaz
 En ufak gvence.

Byk olan her ey, gzel olan her ey, doru ve gerek olan her ey daima kendiliinden oluandr. Onu
planlayamazsn. Planladn anda her ey ters gider. Plan iin iine girdii anda her ey sahte olur.
Fakat insanln bana gelen budur. Sevgin, samimiyetin, hakikatin, her ey ters gitti, nk sen onu
planladn, nk sana doal olmamak retildi. Kendini idare etmen, kontrol etmen, ynlendirmen ve doal bir
ak olmaman retildi. Kat, donuk, l bir hale geldin.

Hayat plan bilmez. Kendisi olmas yeterlidir. Aalar nasl byyeceklerini, nasl olgunlaacaklarn, nasl
iekleneceklerini planlar m? Gelimelerinin bilincinde bile olmadan sadece byrler. Kendilerini bilmezler, ayrlk
yoktur.
Plan yapmaya baladn anda kendini blm olursun, iki olursun - kontrol eden ve kontrol edilen. atma
dodu, artk asla huzurlu olmayacaksn. Kontrol etmeyi baarabilirsin ama huzur olmayacak veya kontrol
etmeyi baaramam olabilirsin, o zaman da huzur olmayacak. Baarl ol ya da olma, en sonunda
baarszla uradn fark edeceksin. Ne yaparsan yap hayat mutsuz geecek.

Bu blnme irkinlik yaratr, tek deilsindir ve gzellik teklie aittir, gzellik uyumlu bir btne aittir. Btn
kltr, btn uygarlk, btn toplumlar seni irkinletirir. Ahlak seni irkinletirir, nk blnmeye, kontrole
dayanr.

Bir keresinde Baal em atl gzel bir arabayla yolculuk ediyormu. Fakat srekli merak iindeymi.
gndr gidiyormu ama atlardan biri bile bir kez olsun kinememimi. Atlara ne olmutu? Sonra drdnc gn
birden yoldan geen bir kyl ona kontrol gevetmesi iin barm. Baal em gevetmi ve birden at da
kinemeye balam, canlanmlar. gndr lymler, lyorlarm.

Bu herkesin, btn insanln bana geldi. Kineyemiyorsun ve kinemedike bir at ldr, nk kinemek
keyif aldn, bir ak olduunu gsterir. Fakat sen kineyemiyorsun, lsn. Yaamn hibir ekilde coan bir
ark, enerji ok fazla geldiinde ortaya kan bir dans deil.
ieklenme daima lkstr, gereklilik deil. Hibir aacn gereksinim olarak iee ihtiyac yoktur, kkler
yeterlidir. ieklenme daima lkstr. iekler ancak aa ok fazlasna sahip olduunda, vermeye ihtiyac
olduunda, paylamaya ihtiyac olduunda ortaya kar.

Sen ok fazlasna sahip olduun zaman yaam bir dansa dnr, bir kutlamaya dnr. Fakat toplum
senin dans etmene, kutlamana izin vermez; toplum asla gerekenden fazla enerjiye sahip olmadn grmek
istemez. Ancak alk seviyesinde yaamana izin verilir. ok fazla olmana izin verilmez, nk bir kez ok fazla
olduunda kontrol edilemezsin ve toplum seni kontrol etmek ister. Bu son derece incelikli bir tahakkmdr.

Her ocuk taarak doar. O zaman enerji kaynan kesmemiz gerekir, kontrol edilebilmesi iin ocuu
oradan buradan budamamz gerekir. Ve btn kontroln kkeni ocuu ikiye blmektir. O zaman endielenmene
gerek kalmaz, o kendi bana kontrol etme iini yapacaktr. O zaman dert etmene gerek kalmaz, o kendi
kendisinin dman olacaktr.

O yzden ocua, Bu yanl. Bunu yapma derler. ocuk birden blnr, artk neyin yanl olduunu
biliyordur, artk varlnn hangi parasnn yanl olduunu biliyordur ve ba kontrol eden olur.
Blnme yoluyla akl kontrol eden, efendi olmutur. Blnmediinde, ban olmayacak. Ban yok
olacandan ya da deceinden deil, ba odakl olmayacaksn - tm varln sen olacak.

u anda yalnzca basn, bedenin geri kalan sadece ba ayakta tutmak iin var. Ba smren, diktatr oldu.
Ve bu atma yoluyla, senin iinde atma yaratlmasyla gerekleti. Sana bunun doru ve unun yanl
olduu retildi. Akl bunu renir ve sonra akl seni knamaya devam eder.

Hatrla, kendini knarsan, herkesi knayacaksn - btn knayacaksn. Kendini knayan bir insan sevemez.
Kendini knayan insan dua edemez. Kendini knayan insan iin Tanr yoktur, olamaz. Sulayc bir zihin ilahi
tapnaa asla giremez. Ancak dans ettiinde, ancak vecd iinde olduunda, knamadnda, ancak aktnda,
kontrol elinde tutan kimse olmadnda, kimse idare etmediinde hayat bir brakmaya dnr. Biimsel
deildir, doaldr. O zaman sen girersin, o zaman her yer kapdr. O zaman her yerden tapnaa ulaabilirsin.

Fakat u andaki halinle izofrensin. Yalnzca bir psikanalist yle olduunu sylediinde izofren deilsin. Bir
psikanalistin seni incelemesine gerek yok. Toplum izofrenler yaratr; blnme izofrenidir. Sen, tek deilsin. Tek
dodun ama toplum derhal almaya balar; byk cerrahi gerekir; blnmen iin zerinde srekli allr. O
zaman toplum rahat eder, nk kendinle kavga ediyorsun, eneri isel atmayla dalyor, asla takn deil. O
zaman tehlikeli deilsin.

Takn bir enerji isyana dnr. Takn enerji daima isyankrdr, takn enerji daima devrim halindedir. Ayn
taan bir nehir gibidir - kylara, kurallara, kanunlara inanmaz; denize doru akmaya devam eder. Tek bir hedef
bilir - deniz olmak, sonsuz olmak.

Takn enerji daima tanrsalla doru ilerler. Bizim dnyamzda eksik olan bu; bilim yznden deil, ateistler
yznden deil. Szde dindarlar yznden. Seni o kadar bldler ki nehir kendisiyle kavga edip duruyor. Hareket
edecek hibir ey kalmyor, hi enerji kalmyor; kendinle savamaktan o kadar yorgunsun ki, denize doru nasl
ilerleyeceksin?

Taonun, Lao Tzunun, Chuang Tzunun temel kurallarndan biri doal, hazrlksz olmann en yksek ibadet
olduudur; Tanry karman mmkn deildir, yaptn her ey ona ulaacaktr. O yzden Chuang Tzu asla
Tanrdan bahsetmez; konumak alakaszdr, gerek yoktur. Sadece senin iindeki btnl aa karmaktan
bahseder. Kutsal alakaszdr. Btn olduunda, kutsal olursun. Paralarn birin iinde yok olduunda, yaamn
ibadete dnmtr. Tao insan asla ibadet hakknda konumaz, gerek yoktur.

Kendiliindenlik, btn olarak yaamak... Fakat btn olarak yaamak istiyorsan, plan yapamazsn. Kim plan
yapacak? Yarn iin karar veremezsin, ancak burada ve imdi yaayabilirsin. Kim karar verecek? Eer sen karar
verirsen, blnme girmitir, o zaman ynlendirmek zorunda kalacaksn. Kim plan yapacak? Gelecek
bilinmeyendir, bilinmeyen iin nasl plan yapabilirsin? Bilinmeyen iin plan yaparsan, planlama gemiten
gelecektir. Bu da lnn yaayan kontrol edecei anlamna gelir. Gemi ldr ve gemi gelecei kontrol
etmeyi srdrr, bu nedenle bu kadar sklyorsun. Bu doal, byle olmak zorunda. Sknt gemiten gelir,
nk gemi ldr ve gemi gelecei kontrol etmeye alyor.
Gelecek daima maceradr ama sen onun bir macera olmasna izin vermezsin. Onu planlarsn. Bir kez
planlandnda hayatn bir izin zerinde komaktr. Bir nehir deildir.

Bir izin zerinde kotuunda ne zaman nereye gittiini, ne olduunu bilirsin. Her ey sadece tekrardr. Kim
plan yapacak? Eer zihin plan yaparsa, zihin daima gemile ilgilidir. Yaam planlanamaz, nk plan yaparak
intihar ediyorsun.
Yaam an be an bilinmeyene doru ilerlemek suretiyle ancak plansz olabilir. Fakat korku nedir? Sen karlk
vermek zere orada olacaksn; durum ne olursa olsun, sen karlk vermek zere orada olacaksn. Korktuun
ne? Neden planlyorsun?

Korku, sen orada olup olmayacandan emin olmadn iin gelir. O kadar bilinsizsin ki, belirsizlik budur.
Uyank deilsin.
Bir i iin grmeye gidiyorsan, zihninde ne cevap vereceini, nasl cevap vereceini, ofise nasl gireceini,
nasl ayakta duracan, nasl oturacan planlarsn. Neden? Orada olacaksn, karlk verebilirsin.

Fakat kendinden emin deilsin, gzn o kadar kapal, o kadar bilinsizsin, bilmiyorsun - eer plan
yapmazsan, bir eyler ters gidebilir. Eer uyanksan, o zaman sorun yoktur. Sen orada olacaksn, durum neyi
gerektirirse gerektirsin karlk vereceksin.

Hatrla, planlamann faydas olmayacak, nk eer sen bilinli olamazsan, plan yaptn bir durumun iinde
uyank olamazsan, o zaman o plan da uykuda yaplyor demektir. Fakat onu o kadar ok tekrarlayabilirsin ki
mekanik hale gelir, o zaman soru sorulduunda cevaplayabilirsin. Cevap hazrdr, sana gerek yoktur. Belirlenmi
bir kalptr, sen sadece onu tekrarlarsn; mekanik bir cihaza dnrsn, senin orada olmana bile gerek yoktur.
Cevap verilebilir, hafzadan gelir; birok kez tekrarladysan, ona gvenebileceini bilirsin.

Planlama yoluyla yaam giderek daha da bilinsiz hale gelir ve sen giderek daha bilinsiz olur, giderek daha
fazla plan yapmaya ihtiya duyarsn. Gerekten lmeden nce lmsndr. Canl olmak karlk vermek,
duyarl olmak demektir. Canl olmak u demektir: Her ne gelirse gelsin karlk vermek iin hazr olacam ve
karlk hafzadan deil benden gelecek. Onun iin hazrlk yapmayacam.

Fark gr: Bir Hristiyan misyoner veya bir Hristiyan papaz, bir rahip, vaaz iin hazrlk yapar...

Bir keresinde bir teoloji okulunu ziyaret etmitim. Orada papazlarn, rahiplerini hazrlarlar - be yllk eitim.
Onlara Isann nerede hazrlandn ve eitim aldn, ona nasl konuacan kimin rettiini sordum.

Elbette bu Hristiyan rahipler l, onlarla ilgili her ey planl. Bunu sylediin zaman, u hareketin yaplmas
gerekiyor - hareketin bile hazrlksz olmasna izin yoktur. Bunu sylediin zaman, bu tarafa bakman lazm,
gzlerin bile hazrlksz olmasna izin yoktur. Nasl duracan, ne zaman sesini ykseltecein ve ne zaman
fsldayacan, masaya ne zaman vuracan ve ne zaman vurmayacan - her ey planldr.

Onlara sann nerede eitildiini sordum. sa papaz bile deildi, rahip deildi. Bir teoloji okuluna gitmedi, bir
marangozun oluydu.

Hristiyan rahipler iki bin yldr eitiliyor ama tek bir sa karmadlar ve bir daha da karamayacaklar, nk
sa retilemez. Fabrikada Isa yapamazsn. Ve bunlar fabrikalar, bu teoloji okullarnda rahip retiyorsun ve bu
rahipler ok skc, cansz, bir yk - byle olaca ak.

ki tr din vardr. Birisi zihinden gelir - ldr. Bu din teoloji olarak bilinir. Baka bir din tr vardr - gerek,
doal. Teolojik deildir, mistiktir. Hatrla, Hindular bir teolojiye sahip, Hristiyanlar baka bir teolojiye sahip ama
din, mistik din ayndr; farkl olamaz.
 Buddha ve sa ve Chuang Tzu ve Lao Tzu, hepsi ayndr, nk onlar teolog deiller. Baa gre
konumuyorlar, sadece kalplerinden aktyorlar. Onlar mantk deil, air. Kitaplara bakarak bir ey
sylemiyorlar, bunun iin eitim almamlar, yalnzca senin iindeki bir gereklilie karlk veriyorlar. Onlarn
kelimeleri hazr deil, tavrlar belirlenmi deil, davranlar planl deil.
imdi Chuang Tzunun sutrasna girelim:

Eer insan bir yabancnn ayana basarsa

pazar yerinde
kibar bir zr diler
ve aklamada bulunur
Buras ok feci
kalabalk!

zr gereklidir, nk iliki yoktur, dier kii yabancdr. Aklama gerekir, nk sevgi yoktur. Eer sevgi
varsa, o zaman aklamaya gerek yoktur, kar taraf anlayacaktr. Eer sevgi varsa, zr dilemeye gerek
yoktur, kar taraf anlayacaktr - sevgi daima anlar.

O yzden sevgiden daha yksek ahlak yoktur, olamaz da. Sevgi en yksek kanundur ama eer yoksa onun
yerine geecek eylere ihtiya vardr. Pazarda bir yabancnn ayana bastnda zr gerekir ve aklama da
udur:

Buras ok feci kalabalk!

Buradan yola karak bir eyin anlalmas gerekir. Batda bir koca bile zr diler, bir zevce bile zr diler.
Bu, sevginin yok olduu anlamna gelir. Herkesin yabanc olduu, ev olmad, her yerin pazaryerine dnt
anlamna gelir. Douda bunu anlamak imknszdr ama Batllar Doulularn kaba olduunu dnr. Bir koca
asla aklamada bulunmaz - gerek yok, nk biz yabanc deiliz, kar taraf anlayabilir. teki anlayamadnda,
ancak o zaman zr gerekir. Ve eer sevgi anlayamazsa, zrn ne faydas olacak?

Eer dnya bir eve dnrse, btn zrler yok olacak, btn aklamalar yok olacaktr. Sen aklamalar
yapyorsun, nk dier kiiden emin deilsin. Aklama atmadan kanmak iin bir numaradr, zr
atmadan kanmak iin bir aratr. Fakat atma oradadr ve sen ondan korkarsn.

Bu, atmadan kurtulmann medeni bir yoludur! Bir yabancnn ayana bastn, bakyorsun -gzlerinde fke
var- sinirlendi, sana vuracak. zr gerekir, fkesi bir zrle azalacaktr - bu bir hiledir. zrn konusunda drst
olman gerekmez, sosyal bir aratr sadece, kayganlatrc vazifesi grr. Sonra sadece, Ben sorumlu deilim,
buras ok kalabalk, pazaryeri, bir ey yaplamaz, kanlmazd diyerek bir aklamada bulunursun. Aklama
senin sorumlu olmadn syler.
Sevgi daima sorumludur, yer kalabalk olsun ya da olmasn, nk sevgi daima tetikte ve dikkatlidir.
Sorumluluu duruma ykleyemezsin, sen sorumlusun.

Bu olaya bak - zr bir ara, sadece kayganlatrc gibi, atmadan kamak iin ve aklama sorumluluu
baka bir eyin zerine ykyor. Farknda deildim, dikkatsizdim, bu yzden ayana bastm demiyorsun.
Buras ok kalabalk! diyorsun.
Dindar bir insan bunu yapamaz ve bunu yapmaya devam ettiin srece asla dindar olamayacaksn, nk
din kamadan, saknmadan var olan btn sorumluluu almak demektir. Ne kadar sorumlu olursan, bundan o
kadar farkndalk doacaktr; ne kadar az sorumlu hissedersen, giderek o kadar bilinsiz olacaksn. Sorumlu
olduunu hissetmediinde uykuya dalacaksn. Ve bu oldu - sadece bireysel ilikilerde deil, toplumun btn
dzeylerinde bu oldu.

Marksizm toplumun her eyden sorumlu olduunu syler. Eer birisi yoksulsa, toplum sorumludur, eer birisi
hrszsa, toplum sorumludur. Sen sorumlu deilsin, hibir birey sorumlu deildir. Bu nedenle Komnizm dine
kardr - Tanry reddettiinden deil, ruh olmadn sylediinden deil, bu yzden. Btn sorumluluu
topluma kaydrr; sen sorumlu deilsin.
Dini yaklama baktnda tamamen farkldr, nitelik olarak farkldr. Dindar bir insan kendini sorumlu grr:
Biri dileniyorsa, eer orada bir dilenci varsa, ben sorumluyum. Dilenci dnyann br ucunda olabilir, ben onu
tanmayabilirim, onun yoluna kmayabilirim ama eer dilenci varsa, ben sorumluyum. srailde, Vietnamda, bir
yerde, herhangi bir yerde bir sava devam ediyorsa, grnrde o savaa hibir ekilde dahil olmasam da, ben
sorumluyum. Ben buradaym. Sorumluluu topluma ykamam.

Toplum derken neyi kastediyorsun? Bu toplum nerede? En byk kalardan biri budur -sadece bireyler
vardr- toplumla asla karlamayacaksn. Onu asla bu toplum diye tam olarak belirleyemeyeceksin. Her
yerde birey vardr ve toplum bir kelimeden ibarettir.
Toplum nerede? Eski uygarlklar hile yaptlar. Tanr sorumlu, kader sorumlu, dediler. imdi Komnizm toplum
sorumlu diyerek ayn oyunu oynuyor. Toplum nerede? Tanr bir yerde olabilir, toplum hibir yerde; sadece
bireyler var. Din yle der: Sen varsn, daha dorusu, ben sorumluyum. Bundan kanmak iin hibir aklama
gerekmez.

Bir eyi daha hatrla: Btn irkinlikten, btn karmaadan, anariden, savatan, iddetten, fkeden sorumlu
olduunu hissettiin zaman; birden gzn alr. Sorumluluk yreine nfuz eder ve seni uyandrr. Buras ok
fazla kalabalk dediinde, uykuda yrmeye devam edebilirsin. Gerekte yabancnn ayana oras kalabalk
olduu iin deil sen farknda olmadn iin basyorsun. Uyurgezer gibi yryorsun. Onun ayana bastnda
birden farkna varrsn, nk imdi tehlike var. zr dilersin, uykuya dalarsn ve tekrar, Buras kalabalk!
dersin. Yeniden ilerlemeye balarsn.

lk kez ehre gelen kendi halinde bir kylnn hikyesini duydum. Tren istasyonunda birisi ayana basar ve
Pardon der. Sonra kyl otele gider, yine birisi arpar ve Pardon! der. Sonra sinemaya gider ve birinin onu
yere drmesine ramak kalr ve Pardon der.

Bu gzel der kyl. Biz bu numaray bilmiyorduk. stediini yap ve pardon de! Bylece yanndan geen
adama sert bir ekilde arpar ve Pardon! der.

Pardon derken aslnda ne yapyorsun? Uykun blnd, ryada yryordun -rya gryor, hayal kuruyor
olmalsn; kafanda bir eyler olup bitiyordu- ve sonra birisini ezdin. Oras kalabalk olduundan deil - orada
kimse olmasayd bile tkezleyecektin, o zaman bile birisini ineyecektin.
Konu sensin, senin bilinsizliin, senin bilinsiz tavrn. Bir buddha pazaryerinde bile olsa tkezlemez, nk
tam bir bilinle hareket eder. Ne yaparsa yapsn, onu bilerek yapacaktr. Ve eer senin ayana basmsa, bunu
bilerek yapm demektir; bunda bir ama olmas gerekir. Srf uyanmana yardm etmek iin olabilir; srf seni
uyandrmak iin ayana basm olabilir ama orasnn kalabalk olduunu sylemeyecek, hibir aklamada
bulunmayacaktr.

Aklamalar daima yanltcdr. Mantkl grnrler ama sahtedirler. Ancak bir eyi gizlemek istediin zaman
aklamada bulunursun. Bunu kendi yaamnda da gzleyebilirsin. Bu bir teori deil, herkesin deneyimledii
basit bir hakikattir - ancak bir eyi gizlemek istediin zaman aklamada bulunursun.

Hakikat aklama istemez. Ne kadar yalan sylersen, o kadar aklama gerekir. nsan bu kadar yalan
syledii iin bu kadar kutsal kitap var; o zaman yalanlar gizlemek iin aklamalar gerekir. Bir aklama
yapmak zorundasn, o zaman bu aklama da daha baka aklama gerektirecek ve bu byle devam eder. Bu,
sonsuz bir gerilemedir. Ve son aklamayla bile hibir ey akla kavumaz, temeldeki yalan bir yalan olarak
kalr - sadece aklayarak bir yalan hakikate dntremezsin. Sen yle dnebilirsin ama aklamalarla hibir
ey aklanmaz.

Bu bir kez olmu: Nasrettin Hoca ilk kez uaa binmi ve korkuyormu ama bunu kimsenin bilmesini
istemiyormu, ilk hava yolculuunda herkesin bana gelir. Kimse bunun ilk yolculuu olmasn istemez. Hoca
kaytsz davranmak istedii iin cesaretli yrr. O cesaret bir aklamayd: Hep uakla seyahat ederim. Sonra
koltuuna oturmu ve srf kendini rahatlatmak iin bir ey sylemek istemi, nk konumaya baladnda
cesaret toplarsn; konutuunda daha az korkarsn.
Bu nedenle Nasrettin yannda oturan yolcuyla konumu. Pencereden bakm ve Bak, ne kadar yksek!
nsanlar karnca gibi grnyor demi.

Efendim, henz havalanmadk. Onlar karnca demi yanndaki adam.

Aklamalar hibir eyi gizleyemez. Tersine aa karrlar. Eer bakabiliyorsan, eer gzlere sahipsen, her
aklama effaftr. Hoca sessiz kalsayd daha iyi olurdu. Fakat sessizlii aklama olarak kullanma. Aklama
olarak ie yaramaz. Senin sessizliin aklaycdr ve kelimelerin aa karacaktr - en iyisi yalanc olmamak!
O zaman hibir aklamaya ihtiyacn kalmaz. Ak yrekli olmak daha iyidir - en kolay ey iten ve drst
olmaktr. Eer korkuyorsan, Korkuyorum demek daha iyidir ve gerei kabul ettiinde korkun yok olacaktr.

Kabullenme byk bir mucizedir. Korktuunu kabul ettiin ve Bu benim ilk seyahatim dediin zaman birden
zerinde bir deiimin gerekletiini hissedeceksin. Temel korku, korku deildir; temel korku, korkunun
korkusudur - kimse korktuumu bilmemeli. Kimse benim korkak olduumu bilmemeli. Fakat yeni bir durum
karsnda herkes korkar ve yeni bir durumda cesur olmak aptallktr. Korkak davranmak sadece durum ok yeni
olduu iin zihnin cevaplar veremiyor, gemi cevaplar veremiyor, o yzden titriyorsun demektir. Fakat bu iyi!
Neden zihinden bir cevap almaya alyorsun? Titre ve cevabn mevcut bilin halinden gelmesine izin ver.
Duyarlsn, hepsi bu; bu duyarll aklamalarla ldrme.

Bir dahaki sefere aklama bulmaya altnda, tetikte ol. Ne yapyorsun? Bir eyi gizlemeye mi
alyorsun? Bir eyi rtbas etmeye mi alyorsun? Byle bir eyin hibir faydas olmayacak.

Yeni zengin bir adam ok pahal, ok ayrcalkl bir plaja gitmi ve srf etrafndaki insanlar etkilemek iin deli
gibi para harcyormu. Ertesi gn kars yzerken boulmu. Kadn sahile tanp kalabalk toplannca, Ne
yapyorsunuz? diye sormu adam.
Karma suni teneffs yapacaz demi adamn biri.

Asla demi adam, gerek olan yapn. Neyse paras deyebilirim.

Yaptn veya yapmadn, sylediin ya da sylemediin her eyi seni aa vurur. Etrafnda hep aynalar
var. Her insan bir aynadr, her durum bir aynadr - ve kimi kandrdn sanyorsun? Kandrmak alkanlk haline
geldiinde, en nihayetinde kendini kandrm olacaksn, bakasn deil. Aldatmacalarla boa geirdiin kendi
hayatn.

Chuang Tzu yle der: Aklamalar iten olmadn, gvenilir olmadn gsterir.

Eer bir aabey

basarsa kk kardeinin ayana,
Afedersin! der hepsi bu kadar.

ki karde... liki daha yakn olduunda, dier kii yabanc deildir. O zaman aklama gerekmez, aabey
sadece pardon der. Suu kabul eder. Farknda deildim der. Sorumluluu bakasna atmyor, onu kabul
ediyor ve hepsi bu. liki daha yakndr.

Eer bir ebeveyn ocuunun ayan inerse bir ey sylenmez bile.

Gerek yoktur, iliki daha da yakn, daha da derindir. Sevgi vardr ve o sevgi yetecektir. Yerine bir ey,
aklama, zr gerekmez.

En byk nezaket her trl resmiyetten uzaktr,

kusursuz davran endieden uzaktr.
Kusursuz bilgelik planszdr.
 Kusursuz sevgi gsterisizdir.
Kusursuz samimiyet sunmaz en ufak gvence.

Fakat btn bu kusursuzluklar tek bir eyi gerektirir - o da kendiliinden farkndalktr; yoksa hep sahte
paralara sahip olacaksn, hep sahte yzlere sahip olacaksn. Samimi olabilirsin ama eer aba gstermen
gerekiyorsa, o samimiyet de biimseldir.

Sevgi dolu olabilirsin ama eer sevgin aba gerektiriyorsa, eer sevgin Dale Carnegienin Dost Kazanma ve
nsanlar Etkileme Sanat kitabnda bahsettii gibi bir sevgiyse, eer o tip bir sevgi sz konusuysa, gerek
olamaz. Onu sen idare ediyorsun. O zaman dostluk bile itir.

Dale Carnegielere dikkat et; bunlar tehlikeli insanlardr, gerek ve iten olan her eyi yok ederler. Sana dost
edinmenin yollarn gsterirler; sana numaralar, teknikler retirler, sana beceri kazandrrlar, sana uzmanlk
verirler.

Fakat sevginin uzmanl yok, olamaz. Sevgi eitim gerektirmez ve dostluk renmen gereken bir ey deil.
renilmi bir dostluk, dostluk deil sadece smr olur - karndakini smryor ve kandryorsun. Sen iten
deilsin, bu bir i ilikisi.

Fakat Amerikada her ey i haline geldi, dostluk ve sevgi de - ve Dale Carnegienin kitaplar Incilden sonra
milyonlarca kopya, yzlerce bask satt.

Kimse nasl arkada olunacan bilmiyor, renilmesi gerekiyor. Eninde sonunda sevgi iin kolejler, kurslar,
postayla bile renip uygulayabilecein dersler olacak. Sorun u ki, bunu baardn takdirde tamamen
kaybolmu olacaksn, nk gerek asla bana gelmeyecek, kap tmyle kapanacak. Bir kez belli bir eyde
etkin hale geldiinde, zihin direnir. Zihin yle der: Bu kestirme yol ve sen bunu gayet iyi biliyorsun, neden baka
bir yol semiyorsun?
 Zihin daima en az direnten yanadr. Bu yzden akll insanlar asla sevemezler. O kadar aklldrlar ki
ynlendirmeye balarlar. Kalplerinden geeni sylemezler, cazip gelecek olan sylerler. Dier insana bakarlar
ve onun ne sylenmesini istediini grrler. Kalpten konumazlar, sadece dierinin kand bir durum yaratrlar.

Kocalar karlarn aldatyor, kadnlar kocalarn aldatyor, dostlar dostlarn kandryor... Btn dnya bir
dman topluluuna dnt. Sadece iki tip dman vardr: kandramadklarn ve kandrabildiklerin. Tek fark
budur. O zaman hayatnda nasl coku olabilir?

Bu bir eitim deildir... Sahicilik okumayla gelemez, sahicilik farkndalkla gelir - eer farkndaysan, bilinli
yayorsan. Fark gr: Bilinli yaamak ak yaamak, gizlenmemek, oyunlar oynamamak demektir. Uyank
olmak savunmasz olmak demektir ve her ne olacaksa olur. Bunu kabul edersin ama asla dn vermezsin, asla
bilincinden vazgeerek herhangi bir eyi satn almazsn. Tmyle tek bana kalsan bile, tek bana kalmay
kabul edeceksin ama bilinli ekilde uyank olmak isteyeceksin. Ancak bu uyanklkta gerek din meydana
gelmeye balar.

Sana bir hikye anlatacam:

Olay eski zamanlarda geiyor: Ayn zamanda astrolog olan bir kral varm. Kral yldzlar incelemeye ok
derin bir ilgi duyuyormu. Gelecek yln hasadnn tehlikeli olacan fark ettii iin birden kraln yreinde bir
korku ykselmi. Gelecek yln rnn yiyecek herkes delirecekmi. Bunun zerine akl hocas ve danman
olan bavekilini arm ve ona bunun gerekleeceini, bunun kesin olduunu anlatm. Yldzlar ak.
Kozmik nlarn birleimi yle ki, bu yln hasad zehirli olacak. Bu ok ender olur, bin ylda bir ama bu yl
olacak ve yiyen herkes delirecek. yleyse ne yapmalyz? demi.

Bavekil, Herkese geen yln rnnden vermemiz imknsz ama bir ey yaplabilir. Biz ikimiz geen yln
hasadyla yaayabiliriz. Geen yln hasad toplanp el konabilir. Sorun yok, sizin ve benim iin yeterli olur
demi.
 Bu bana cazip gelmiyor demi kral. O zaman benim sadk insanlarmn hepsi delirecek - kadnlar, azizler
ve bilgeler, sadk uaklar, btn kullarm, ocuklar bile ve darda kalmak houma gitmez. Seni ve kendimi
kurtarmaya demez; bu sorunu zmez. Herkesle birlikte delirmeyi yelerim. Fakat baka bir nerim var. Ben
senin ban delilik mhryle iaretleyeceim ve sen de benim bam delilik mhryle iaretleyeceksin.
Fakat demi bavekil, bunun kimseye ne faydas olacak?

Duyduuma gre demi kral, bilgeliin kadim artlarndan biriymi, o yzden deneyelim. Herkes delirdikten
sonra, biz delirdikten sonra, ne zaman senin alnna baksam deli olduumu hatrlayacam. Sen de ne zaman
benim alnma baksan, deli olduunu hatrlayacaksn.

Bavekilin kafas daha da karm; iyi de bunun ne faydas olacak? demi.

Bilge insanlardan deli olduunu hatrladn takdirde artk deli olmadn duydum demi kral.
Bir deli, deli olduunu hatrlayamaz. Cahil bir insan cahil olduunu hatrlayamaz. Ryadaki bir insan rya
grdn hatrlayamaz. Eer ryalarnda uyanr ve rya grdn bilirsen, rya biter, tamamen uyanksndr.
Cahil olduunu anlayabilirsen, cehalet gider. Cahil insanlar bilge olduklarna inanmaya devam ederler ve deliler
de bir tek kendilerinin akl banda olduunu dnrler. Birisi gerekten bilge olduunda, cehaletini fark etmek
suretiyle byle olur. O yzden kral,

Byle yapacaz demi.

Ne olduunu bilmiyorum, hikye burada bitiyor ama anlaml.

Btn dnya deliyken ancak uyankln faydas dokunabilir, baka bir eyin deil. Kendini darda tutmak,
Himalayalara gitmek pek ie yaramaz. Herkes deliyken, sen de delireceksin, nk sen de herkesin ayrlmaz
parassn; bu bir btnlk, organik bir tamlktr.

Kendini nasl ayrabilirsin? Nasl Himalayalara gidebilirsin. Derinlerde btnn paras olarak kalrsn.
Himalayalarda yaarken bile arkadalarn hatrlayacaksn. Ryalarna girecekler, onlar dneceksin, senin
hakknda ne dndklerini merak edeceksin - ilikili olmaya devam edersin.

Dnyann dna kamazsn. Dnya dnda bir yer yok, dnya tek bir ktadr. Kimse bir ada olamaz - adalar
bile en dipte ktayla birleiktir. Sen sadece yzeyde ayr olduunu dnebilirsin ama kimse ayr olamaz.

Kral gerekten bilgeydi. Faydas olmayacak. Ben darda kalmayacam, ieride olacam ve yapacam
ey de bu. Deli olduumu hatrlamaya alacam, nk deli olduunu unuttuun zaman, o zaman gerekten
delisindir. Yaplmas gereken budur dedi.

Nerede olursan ol kendini, ne olduunu hatrla; olduun eye ilikin bu bilin bir sreklilik olmal. smin deil,
snfn deil, milletin deil, bunlar bo eyler, kesinlikle faydasz eylerdir. Sadece ne olduunu hatrla; bunun
unutulmamas gerekir. Hindularn z hatrlama dedii, Buddhann doru farkndalk dedii, Gurdjieffin kendini
hatrlamak dedii, Krinamurtinin farkndalk dedii ey budur.

Meditasyonun en nemli ksm budur, olduum eyi hatrlamak. Yrrken, otururken, yerken, konuurken,
unu hatrla:
Ben varm. Bunu asla unutma. Zor olacak, ok g olacak. Bata unutup duracaksn; aydnlandn
hissedecein mnferit anlar olacak, sonra kaybolacak. Fakat mutsuz olma; mnferit anlar bile oktur. Devam et,
ne zaman hatrlayabiliyorsan, o zaman tekrar hatrla, ipin ucunu yeniden yakala. Unuttuun zaman endielenme
- tekrar hatrla, iplii yeniden yakala; yava yava boluklar azalacak, aralar azalmaya balayacak, bir sreklilik
oluacak.

Bilincin srekli olduunda, zihni kullanmana gerek kalmaz. O zaman planlama yoktur, o zaman zihninle deil
bilincinle hareket edersin. O zaman zre gerek yoktur, aklamaya gerek yoktur. O zaman sen neysen osun,
gizleyecek bir ey yok. Her neysen osun. Baka bir ey yapamazsn. Ancak srekli bir hatrlama hali iinde
olabilirsin. Bu hatrlama, bu farkndalk yoluyla gerek din gelir, gerek ahlak gelir.
 En byk nezaket
her trl resmiyetten uzaktr.

Resmi olmadn zaman, kimse yabanc deildir. ster pazaryerinde dola ister kalabalk bir caddede, kimse
yabanc deildir, herkes dosttur. Sadece dost da deil, gerekten de herkes senin bir uzantndr. O zaman
resmiyete gerek yoktur. Kendi ayama basarsam -ki bu zor- zr dilemeyeceim ve kendime, Bu ar ok
kalabalk! demeyeceim. Senin ayana bastmda, kendi ayama basyorum.

Tmyle uyank bir zihin bilincin tek, yaamn tek, varln tek, varoluun tek olduunu; paralanm
olmadn bilir. Orada iek aan aa, farkl bir biimdeki bendir; orada duran kaya farkl bir biimdeki bendir.
O zaman varoluun btn organik bir birlik haline gelir - organik, iinden yaam akyor, mekanik deil. Mekanik
bir birlik farkl bir eydir - ldr.

Bir araba mekanik bir btnlktr, iinde yaam yoktur ve bu yzden bir paray baka bir tanesiyle
deitirebilirsin. Her para deitirilebilirdir. Bir insann yerine bakasn koyabilir misin? mknsz! Bir insan
ldnde benzersiz bir olay gerekleir; insan tamamen yok olur, yerine bakasn koyamazsn. Kocan veya
karn ldnde, onu nasl yenileyeceksin? Baka bir kadnla evlenebilirsin ama bu baka birisi olacak, buna
yerine koymak denemez. Ve birincinin glgesi daima orada olacak; birinci unutulamaz, daima orada olacaktr.
Bir glge haline gelebilir ama sevginin glgeleri bile son derece nemlidir.

Bir insan yenileyemezsin, yolu yoktur. Eer mekanik bir birlikse, o zaman zevceler deitirilebilir paralardr,
yedek zevce sahibi bile olabilirsin. Onlar deponda tutabilir, karn ldnde yerine depodakini koyabilirsin.

Batda olan bu. Teknik adan dnmeye baladlar. O yzden artk hibir eyin sorun olmadn
sylyorlar - bir e ldnde baka bir tanesini alrsn; bir koca artk yoksa, yerine baka bir tane koyarsn.
Batda evlilik mekanik bir birlik, bu yzden boanma mmkn. Dou boanmay reddeder, nk evlilik organik
bir birliktir. Canl bir insann yerine bakasn nasl koyabilirsin? Bir daha asla yeniden olmayacak, o kii nihai
gizemin iinde yok oldu.
Yaam organik bir birliktir. Bir bitkinin yerine bakasn koyamazsn, nk her bitki benzersizdir, baka bir
tane bulamazsn, ayns bulunamaz. Yaam benzersizlik zelliine sahiptir. Kk bir kaya bile benzersizdir -
benzer bir kaya bulmak iin btn dnyay dolaabilirsin ama bulamayacaksn. O kayann yerine bakasn
nasl koyabilirsin? Organik btnlkle mekanik btnlk arasndaki fark budur. Mekanik btnlk paralara
baldr; paralar deitirilebilir, benzersiz deildirler. Organik btnlk btne baldr, paralara deil. Paralar
aslnda para deildir, btnden ayr deildirler - hepsi birdir, deitirilemezler.

sel varlnn isel alevine kar uyank olduunda birden bir ada olmadn, devasa bir kta, snrsz bir
kta olduunu anlarsn. Seni ondan ayran snrlar yoktur. Btn snrlar sahtedir, hayal rndr. Btn snrlar
zihindedir; varoluta snrlar yoktur.
O zaman yabanc kim? Birisinin ayana bastnda, o sensin; kendi ayana bastn. Hibir zre gerek yok,
aklamaya gerek yok. Baka kimse yok, sadece insan var. O zaman yaamn gerek, sahici, kendiliinden olur;
o zaman resmiyet yoktur, o zaman hibir kurala uymazsn. Nihai kural renmisindir. Artk kurallarla gerek
yoktur. Sen kural oldun - artk kurallar hatrlamaya gerek yoktur.

En byk nezaket
her trl resmiyetten uzaktr.

Nazik insanlara baktn m? Onlardan daha egoist insan bulamazsn. Kibar birine bak, duruuna,
konumasna, bakna, yryne; kibar grnmek iin her eyi ayarlamtr ama ite ego ynlendirir.

Szde alakgnll insanlara bak. nemsiz insanlar olduklarn sylerler, ama bunu sylerken onlarn
gzlerinin iine, kendini ortaya koyan egoya bak. Ve bu ok kurnaz bir egodur, nk, Ben nemli biriyim
dediinde herkes sana kar olacak ve herkes sana haddini bildirmeye alacak. Ben hi kimseyim dediinde,
herkes senden yanadr, kimse sana kar deildir.
Nazik insanlar ok kurnaz, aklldrlar. Ne syleyeceklerini, ne yapacaklarn bildiklerinden seni smrebilirler.
Ben birisiyim dediklerinde herkes onlara kar olacandan atma doar, nk herkes o insann bencil
olduunu dnr. O zaman insanlar smrmek zor olacaktr, nk herkes sana kapal, kardr. Ben hi
kimseyim, senin ayann tozuyum dediinde kaplar alr ve smrebilirsin. Btn grg kurallar, kltr
gelimi bir kurnazlk tipidir; smryorsun.

En byk nezaket
her trl resmiyetten uzaktr.

Konfys, Chuang Tzunun ustas Lao Tzuyu grmeye gelir. Konfys biimsel nezaketin simgesiydi.
Dnyadaki en byk biimciydi, dnya bu kadar byk bir biimci daha tanmamtr. Srf terbiye, resmiyet,
kltr, grgyd. Konfys, Lao Tzuyu, zt kutbu grmeye gelir.

Konfys ok yalyd, Lao Tzu o kadar yal deildi. Dolaysyla geleneklere gre Konfys girdiinde,
Lao Tzunun onu karlamak iin ayaa kalkm olmas lazm. Fakat Lao Tzu yerinden kalkmaz. Bu kadar
byk, btn lkede alakgnlllyle tannan bir ustann bu kadar nezaketsiz davrandna inanmak
Konfys iin imknszd. Bu konuyu konumak zorundayd.

Bu doru deil der derhal, ben senden bym.

Lao Tzu kahkahalarla gler ve Kimse benden byk deil. Ben her ey var olmadan nce vardm.
Konfys, biz ayn yatayz, her ey ayn yata. Ahretten beri var olduk, o yzden bu yallk ykn tama.
Otur der.

Konfysn baz sorular sormas gerekiyordu: Dindar bir insan nasl davranmal? diye sorar.
 Nasl iin iine girdiinde der Lao Tzu, din yoktur. Nasl, dindar bir insan iin bir soru deildir. Nasl, dindar
olmadn ama dindar biri gibi davranmak istediini gsterir - bu yzden nasl diye soruyorsun.

Bir sevgili nasl sevmek gerektiini sorar m? Sever! Ancak daha sonra k olduunun farkna varr. Sevgili
gittii zaman k olduunun farkna varm olabilir. Sadece sever. Oluverir. Kendiliinden olan bir eydir, yaplan
deil.

Konfys ne sorduysa Lao Tzu yle bir ekilde karlk verir ki, Konfys ok rahatsz olur: Bu adam
tehlikeli! Geri dndnde rencileri, Ne oldu, nasl bir adam bu Lao Tzu? diye sorarlar.

Yanna yaklamayn der Konfys. Tehlikeli ylanlar grm olabilirsiniz ama bu adamn yannda hi
kalrlar. Yrtc aslanlar duymu olabilirsiniz, bu adamn yannda hi kalrlar. Bu adam yeryznde dolaan bir
ejderha, denizde yzebilir, gkyznn en ucuna gidebilir - ok tehlikeli. Bizim gibi kk insanlara gre deil, biz
ok kz. Tehlikeli, bir uurum kadar dipsiz. Yanna yaklamayn yoksa banz dner ve debilirsiniz. Ben
bile sersemledim. Ne dediini anlayamadm, adam kavrama gcnn tesinde.

Onu resmiyet yoluyla anlamaya alrsan, Lao Tzunun kavrayn tesinde olmas kanlmazdr; yoksa
basit bir insandr. Fakat Konfys iin zordu, anlamas neredeyse imknszd, nk Konfys biimler
yoluyla grr, Lao Tzu hibir biime ve resmiyete sahip deildir. simsiz, hibir biim olmadan, sonsuzda yaar.
En byk nezaket
her trl resmiyetten uzaktr.
Lao Tzu oturuyordu; Konfys onun ayaa kalkmasn bekliyordu. Kim gerekten kibard? Konfys,
kendisi daha yal olduu iin Lao Tzunun ayaa kalkmasn ve kendisini karlamasn, buyur etmesini
bekliyordu; Konfys sadece egoisttir. imdi ego ya, byklk biimine girmitir.

Fakat Konfys, Lao Tzunun gzlerine dosdoru bakamad, nk Lao Tzu haklyd. Biz ayn yatayz,
diyordu. Gerekten de ayn yatayz. Benim iimde akan yaam, senin iinde akanla ayn. Sen benden stn
deilsin, ben senden stn deilim. stnlk ve aalk sz konusu deil ve byklk ve yaa kk olmak
sz konusu deil. Sorun yok, biz biriz.

Keke Konfys gzlere bakabilseydi ve o gzlerin ilahi olduklarn grebilseydi. Fakat kendi gzleri
kanunlar, kurallar, kaideler, resmiyetlerle dolu bir insan adeta krdr, gremez.

Kusursuz davran
endieden uzaktr.

Dnceli olduun iin kendini iyi idare edersin. yi davranrsn nk dncelisindir.

Daha geen gn bir adam bana geldi. Srama yapmak istiyorum. Sannyasin olmak istiyorum ama ailem
var, ocuklarm koleje gidiyor ve onlara kar byk bir sorumluluum var dedi.

Dnceli bir insan. Yerine getirmesi gereken bir grevi var ama sevgisi yok. Grev endiedir; yaplmas
gereken bir ey asndan dnr nk yle beklenir, nk Eer terk edersem insanlar ne der? insanlarn
ne diyecei kimin umurunda? Egonun. nsanlar ne der? O yzden nce grevlerimi yerine getireyim.

Ben asla kimseye terk etmesini, vazgemesini sylemem ama insann grev yznden bir ilikinin iinde
olmamas gerektiinde srar ederim - nk o zaman btn iliki irkindir. nsan bir ilikide sevgi yznden
bulunmal. O zaman bu adam, Yerine getirmem gereken bir grevim var demezdi. u anda gelemem.
ocuklarm byyor ve ben onlar seviyorum ve onlar iin almaktan mutluyum derdi.

O zaman bu bir mutluluk olacakt. imdi mutluluk deil, yk. Bir yk tadnda, sevgini bile yke
dntrdnde, mutlu olamazsn. Ve eer sevgini yke dntrdysen, ibadetin de yk olacak,
meditasyonun da yk olacak. O zaman, Bu guru, bu stat yznden, yakay ele verdim ve imdi bunu yapmak
zorundaym diyeceksin. Senden, senin btnlnden kaynaklanmayacak; bir ak olmayacak.

Neden endieleniyorsun? Eer sevgi varsa, nerede olursa olsun yk yoktur. Ve eer ocuklarn seviyorsan,
onlar terk etsen bile, anlayacaklardr. Eer ocuklarn sevmiyorsan ve onlara hizmet etmeyi srdryorsan,
asla anlamayacaklar ve bunlarn sadece yapmack eyler olduunu bilecekler.

Bu oluyor. nsanlar beni grmeye geliyor ve Hayatm boyunca altm ve kimse bana teekkr bile
etmiyor diyorlar. Birisi sana nasl minnettarlk duyabilir? Onlar yk gibi tayordun. Sevginin varln kk
ocuklar bile anlar ve senin yalnzca grevini yerine getirdiini de iyi anlarlar. Grev irkindir, grev iddet tar;
ilgini gsterir ama iinden geldiini gstermez.

Kusursuz davran endieden uzaktr.

Her ne yaplyorsa, sevgiden yaplr - o zaman drst deilsin nk drstlk yarar salar, drstsn nk
drstlk gzeldir.

adamlar bile eer drstlk yarar salyorsa drsttrler. Drstln en iyi politika olduunu sylerler.
Drstlk gibi gzel bir eyi nasl yok eder ve en iyi politikaya dntrrsn? Politika siyasettir, drstlk dindir.

Yal bir adam lm deindeymi, lyormu. Olunu arm ve Artk lyorum, sana srrm
sylemeliyim. ki eyi her zaman hatrla - ben bu ekilde baarya ulatm. Birincisi, bir sz verdiin takdirde, o
sz tut. Bedeli ne olursa olsun drst ol ve szn tut. Bu benim kuralm oldu, bu ekilde baarl oldum. Ve
ikinci ey, asla hibir sz verme demi.
Bir iadam iin din bile bir politikadr, bir politikac iin din bile bir politikadr - her ey bir politikadr, sevgi bile
bir politikadr. Kral ve kralieler asla sradan, halktan insanlarla evlenmezler. Neden? Politika yznden. Krallar
baka prensesler, kralielerle evlenir ve ilgilenilen konu hangi ilikinin krallk iin daha krl olacadr. Eer iki
krallk akraba olurlarsa dost olacaklar, dman olmayacaklar. Bu yzden evliliin kiminle yaplmas gerekir?

Hindistanda eski gnlerde bir kral birden ok, yzlerce, hatta binlerce kadnla evlenirdi. Bu i politikann
parasyd, bir g ilikileri a yaratabilsin diye bir gce sahip herhangi birinin kzyla evlenirdi. Kzyla
evlendiin kii senin dostun olurdu, sana yardm ederdi.
 Buddhann dneminde Hindistanda iki bin krallk vard. Dolaysyla en baarl kral, iki bin kars oland, her
krallktan bir e. O zaman huzur iinde yaayabilirdi, o zaman dman olmazd, kimse ona kar dmanca
davranmazd. O zaman btn lke bir aile gibiydi. Fakat byle bir kayg iindeyken sevgi nasl var olabilir? Sevgi
asla sonular dnmez, asla sonular arzulamaz. Kendine yeter.
Kusursuz davran endieden uzaktr.
Kusursuz bilgelik planszdr.

Bilge bir insan n yaar, asla plan yapmaz. Ancak cahiller plan yapar ve cahil insan neyi planlayabilir?
Cehaletine uygun plan yapar. Plan yapmasa daha iyi ederdi, nk cehaletten ancak cehalet doar; karmaadan
ancak daha byk karmaa doar.

Bilge bir insan n yaar, hibir plan yoktur. Hayat gkyznde szlen bir bulut kadar zgrdr, bir hedefe
ilerlemez, belirlenmemitir. Gelecek iin haritas yoktur, haritasz yaar, haritasz hareket eder - nk asl olay
hedef deildir, asl olay hareketin gzelliidir. Asl olay ulamak deildir, asl olay yolculuktur. Hatrla, asl olay
yolculuk, yolculuun kendisidir. O kadar gzeldir ki, hedefi neden dert edesin? Hedefi ok fazla dert edersen,
yolculuu karacaksn ve yolculuk yaamdr - hedef yalnzca lm olabilir.

Yolculuk yaamdr ve sonsuz bir yolculuktur. En bandan beri hareket halindesin - eer bir balang
vardysa. Bilenler balang olmadn sylerler; bu yzden hareketinin balangc yok, sonsuza kadar da
hareket halinde olacaksn - ve eer hedefe odaklysan, karacaksn. Btn, yolculuktur, yoldur, sonsuz yoldur,
asla balamayan, asla bitmeyen. Gerekten hedef yoktur - hedef kurnaz zihin tarafndan yaratlr. Btn bu
varolu nereye ilerliyor? Nereye? Hibir yere gitmiyor.

Sadece gidiyor ve gitmek ok gzeldir, bu yzden varolu ykten arnmtr. Plan yoktur, hedef yoktur ve
ama yoktur. Bir i deildir, bir oyundur, lila'dr. Her an hedeftir.

Kusursuz bilgelik planszdr.

 Kusursuz sevgi gsterisizdir.

Sevgi olmad iin gstermeye gerek vardr. Ne kadar az seversen, o kadar ok gsterirsin - sevgi varsa,
gstermezsin. Bir koca eve kars iin bir hediyeyle geldiinde, kadn ters bir eyler olduunu anlar. Adam izgiyi
am olmal, baka bir kadnla tanm olmaldr. imdi bu hediye aklamadr, bir bedeldir; yoksa sevgi yle
bir armaandr ki, baka hibir armaana gerek yoktur. Baka ne verebilirsin? Baka ne mmkn?
Fakat koca ne zaman bir eyin ters gittiini hissetse, onu yoluna koymak zorundadr. Her eyin yeniden
dzenlenmesi, dengelenmesi gerekir. Sorun budur - kadnlarn sezgileri o kadar gldr ki, hemen anlarlar,
hediyen onlar kandramaz. Bu imknszdr, nk kadnlar hl sezgileriyle, manta aykr zihinleriyle
yayorlar. Derhal srarlar ve bir eyin ters gittiini anlarlar, yoksa bu hediye neden?

Ne zaman gsteri yapsan, isel yoksulluunu gsterirsin. Sannyasn bir gsteriye dnmse, meditatif
deilsin; nk gerei var olduunda yle bir ktr ki onu gstermeye gerek yoktur. Evin aydnlandnda, bir
k varken, komulara gidip, Bakn, bizim evimizde lamba var demezsin. Fakat evin karanlktayken
komularn aydnlk olduuna ikna etmeyi alrsn. Onlar ikna ederken kendini de bunun gerek olduuna
ikna etmeye alrsn. Neden gstermek istiyorsun? nk eer dieri ikna olursa, onun inanc senin de ikna
olman salayacak.
Bir hikye...

Nasrettin Hocann gzel bir evi varm ama herkes gibi o da sklm. Gzel olup olmamas fark etmez; her
gn ayn evin iinde yaaynca sklm. Ev gzelmi, byk bir bahesi varm, yzme havuzu, her ey. Fakat
sklm, bir emlak arm ve ona, Satmak istiyorum. Bktm, bu ev cehennem oldu demi.

Ertesi sabah sat ilan gazetelerde km; emlak gzel bir ilan koymu. Nasrettin Hoca ilan tekrar tekrar
okumu ve o kadar ikna olmu ki emlaky aram: Bekle, satmak istemiyorum. lann beni o kadar derinden
ikna etti ki, imdi hayatm boyunca bu evi istediimi, aynen bu evi aradm biliyorum demi.
 Bakalarn sevgine inandrdnda, kendin de inanabilirsin. Fakat eer sevgin varsa, gerek yoktur, bilirsin.
Bilgelie sahipsen, onu gstermeye gerek yoktur. Fakat sadece bilgiye sahipsen, gsterirsin, bakalarn
inandrrsn ve onlar inandnda, sen de bilgi insan olduuna inanrsn. Bilgelie sahipsen, buna gerek yoktur.
Tek bir insan inanmasa bile, o zaman bile sen eminsindir, sen tek bana yeterli kantsndr.

Kusursuz samimiyet sunmaz

en ufak gvence.

Btn gvencelerin nedeni samimiyetsizliktir. Gvence verirsin, vaat edersin, Bu kesin, bunu yapacam
dersin. Sen gvence verirken, tam o anda samimiyetsizlik oradadr.

Kusursuz samimiyet hibir gvence vermez, nk kusursuz samimiyet farkndadr; birok eyin farkndadr.
ncelikle gelecek bilinemez. Nasl gvence verebilirsin? Yaam her an deiir, nasl sz verebilirsin? Btn
gvenceler, btn vaatler ancak bu an iin olabilir, bir sonraki iin deil. Bir sonraki an iin hibir ey yaplamaz.
Beklemek zorundasn.
Gerekten samimiysen ve bir kadn seviyorsan, Seni hayatm boyunca seveceim diyemezsin. Eer bunu
sylyorsan, sen yalancnn birisin. Bu gvence sahte. Fakat eer seviyorsan, bu an yeterlidir. Kadn senden
btn hayatn istemeyecek. Eer sevgi bu anda oradaysa, o kadar doyurucudur ki bir an birok mre bedeldir.
Tek bir anlk sevgi sonsuzluktur; kadn sormayacak. Fakat hep soruyor, nk bu anda sevgi yok. O yzden,
Ne gvence vereceksin? Beni hep sevecek misin? diye soruyor.

Bu anda sevgi yok ve kadn gvence istiyor. Bu anda sevgi yok ve sen gelecek iin gvence veriyorsun -
nk ancak o gvence yoluyla bu anda kandrabilirsin. Gzel bir gelecek resmi yaratabilir ve u ann irkin
resmini gizleyebilirsin. Evet, seni sonsuza dek seveceim. Bizi lm bile ayrama- yacak dersin. Ne samalk!
Ne samimiyetsizlik! Bunu nasl yapabilirsin?
 Bunu yapabiliyorsun ve o kadar kolay yapyorsun ki, sylediin eyin farknda bile deilsin. Bir sonraki an
bilinmez; nereye gtreceini kimse bilemez, ne olacan kimse bilemez.

Bilinemezlik gelecek oyununun parasdr. Nasl gvence verebilirsin? En fazla, Seni u anda seviyorum ve
u anda bizi lmn bile ayramayacan hissediyorum. Fakat bu, u an iin geerli bir duygu. Bir gvence
deil. u anda seni daima sevecekmiim gibi hissediyorum ama bu duygu bu na ait, bir gvence deil.
Gelecekte ne olacan kimse bilemez.

Bu anla ilgili hibir ey bilmiyorduk, yleyse baka anlar nasl bilebiliriz? Beklemek zorundayz. Byle
olmas iin, seni sonsuza kadar sevmem iin dua edelim ama bu bir gvence deil diyebilirsin.

Kusursuz samimiyet hibir gvence veremez. Kusursuz samimiyet o kadar itendir ki sz veremez. u anda
ve burada ne verebiliyorsa onu verir. Kusursuz samimiyet imdiki zamanda yaar, gelecekle ilgili en ufak fikri
yoktur.

Zihin gelecee ilerler, varlk burada ve imdi yaar. Ve kusursuz samimiyet varla aittir, zihne deil. Sevgi,
hakikat, meditasyon, samimiyet, sadelik, masumiyet, hepsi varla aittir. Ztlklar zihne aittir ve zihin ztlklar
gizlemek iin sahte paralar yaratr: gvence veren, vaatte bulunan sahte samimiyet; greve verilen bir isimden
ibaret olan sahte sevgi; sadece isel irkinliin bir yz olan sahte gzellik. Zihin sahte paralar yaratr ve hatrla,
senden baka kimse inanmaz.

Bugnlk yeter.
 Blm 5 Sabah

Nedir bu sabah tane?

Bir maymun terbiyecisi maymunlarna gider ve onlara yle der:

Kestanelerinizle ilgili olarak: Sabah ve leden sonra drt l alacaksnz.

Buna btn maymunlar fkelenirler. Tamam der terbiyeci, o halde size sabah drt vereceim ve leden
sonra . Bu sefer memnun olurlar.

ki dzen aynyd, kestanelerin says deimemiti. Fakat bir durum hayvanlarn houna gitmemiti ve dier
durumda memnun olmulard. Bakc nesnel koullar yerine getirmek amacyla kendi dzenini deitirmeye
gnll olmutu. Bunu yaparak hibir ey kaybetmemiti!

Gerekten bilge insan, taraf tutmadan sorunun her iki tarafn da dikkate alarak ikisini de Taonun nda
grr.

Buna ayn anda iki yoldan gitmek denir.

Sabah kural: Chuang Tzu bu hikyeyi ok severdi. Sk sk tekrarlard. Pek ok anlam katmanna sahip
gzel bir hikye. ok basit olduu ak ama buna ramen ok belirgin bir ekilde insan zihnini gsteriyor.

Anlalmas gereken ilk ey, insan zihninin maymununki gibi olduudur. nsann maymundan geldiini
kefeden Darwin deildi. nsan zihninin maymun zihniyle ayn kalplara gre davrand gr uzun zamandr
var. Ancak ender olarak maymunluunu atn oluyor. Zihin hareketsiz olduunda, zihin sessiz olduunda,
 hatta gerekte zihin bile olmadnda, maymunsu kalb aarsn.

Maymunsu kalp nedir? ncelikle asla hareketsiz deildir. Ve sen sakin olmadka, hakikati gremezsin. O
kadar ok sallanr, titrersin ki hibir ey grlmez. Ak alg imknszdr. Meditasyon srasnda ne yapyorsun?
Maymunu hareketsiz bir duruma sokuyorsun, meditasyonun btn zorluklarnn nedeni bu. Sen zihni
sakinletirmeye altka, o daha fazla bakaldryor, daha fazla karkla girmeye balyor, daha fazla
huzursuzlayor.

Hi bir maymunun sessiz ve sakin durduunu grdn m? mknsz! Maymun hep bir ey yer, bir ey yapar,
daldan dala atlar, gevezelik eder. Senin yaptn da bu. nsan pek ok ey icat etti. Eer yapacak hibir ey
yoksa iklet iner; eer yapacak hibir ey yoksa sigara ier. Bunlar aptalca meguliyetler, maymunca
uralardr. Megul kalabilmen iin srekli bir ey yaplmas arttr.
O kadar huzursuzsun ki huzursuzluunun yle ya da byle megul edilmesi gerekir. Bu yzden, sigarann
aleyhinde ne sylenirse sylensin braklamaz. Sigara ancak meditatif bir dnyada braklabilir, baka trl
olmaz. lm, kanser, tberkloz tehlikesi olsa bile braklamaz, nk bu i sadece sigara ime meselesi
deildir, huzursuzluu aa karma meselesidir.

Mantralar syleyen insanlar sigaray brakabilirler, nk onun yerine koyacak bir ey bulmulardr. Ram,
Ram, Ram diye tekrarlamaya devam edebilirsin ve bu da bir nevi sigara imeye benzer. Dudaklarn alyor,
azn alyor, huzursuzluun serbest kalyor. Bu yzden japa bir tr sigaradr; daha iyi bir tr, salk iin daha
az zararl.

Fakat temelde olay ayn kalr, zihnin huzura kavuamaz. Zihin bir ey yapmak zorundadr, yalnz uyankken
deil, uykudayken bile. Bir gn karn veya kocan uyurken seyret; iki- saat sessiz otur ve yz izle. nsan
deil maymunu greceksin. Uykuda bile bir sr ey devam eder. Zihin meguldr. Bu uyku derin olamaz,
gerekten gevetici olamaz, nk alma devam ediyor. Gndz devam eder, hi ara yoktur; zihin ayn ekilde
ilemeyi srdrr. Srekli bir i gevezelik vardr; kendinle konumay, isel bir monologu srdrrsn ve
sklmana armamak lazm. Kendi kendini skyorsun. Herkes skkn grnyor.

Molla Nasrettin rencilerine bir hikye anlatyormu - bunun gibi bir gn olsa gerek. Birden yamur balam
ve oradan geen biri yamurdan korunmak iin Nasrettinin rencileriyle konutuu sundurmann altna girmi.
Yamurun durmasn bekliyormu ama kulak misafiri olmadan edememi.

Nasrettin inanlmas g hikyeler anlatyormu. O kadar sama eyler sylyormu ki, adam birok kez
lafa karmamak iin kendini zor tutmu. Fakat dnm tanm, Beni ilgilendirmez. Ben yamur yznden
bu sundurmann altndaym ve yamur durur durmaz gideceim. Araya girmeme gerek yok demi. Fakat yle
bir an gelmi ki dayanamam, kendini tutamam. Bu kadar yeter diye lafa karm. Afedersiniz, beni
ilgilendirmez ama artk fazla ileri gittiniz!
nce hikyeyi anlataym, bu adamn kendini tutamad blm...

Nasrettin, Olay genlik gnlerimde, Afrikann, Karanlk Ktann ormanlarnda geiyor. Bir gn hemen be
metre teme birden bir aslan frlad. Silahm yoktu, hibir korunmam yoktu ve ormanda yalnzdm. Aslan
gzn dikti ve bana doru yrmeye balad diyormu.

renciler ok heyecanlym. Nasrettin bir an durmu ve yzlerine bakm. O zaman bir renci, Bizi
bekletme, ne oldu? demi.

Aslan yaklatka yaklat, bir metre uzama geldi demi Nasrettin.

Daha fazla bekletme. Ne olduunu anlat demi baka bir renci.

O kadar basit, o kadar mantkl ki sonucu kendiniz de karabilirsiniz. Aslan atlad, beni ldrd ve yedi!
demi.

Bu noktada, yabanc kendini tutamam. Bu kadar yeter. Sen ne diyorsun? Aslan seni ldrd ve yedi ve
sen burada canl oturuyor musun? demi.

Nasrettin adama bakm, gzn dikmi ve Ha, ha, buna canl olmak m diyorsun? demi.

nsanlarn yzlerine bak, onun ne demek istediini anlayacaksn. Buna canl olmak m diyorsun? Skntdan
patlam bir halde, srkleyerek...
Bir keresinde adamn biri Nasrettine, ok yoksulum. Neredeyse imknsz, artk hayatta kalmak deta
imknsz grnyor. Alt ocuum ve karm, dul bir kz kardeim, yal annem ve babam, byk bir ailem ve
akrabalarm var. Giderek zorlayor. Bir ey nerebilir misin? ntihar m etmeliyiz? diye sormu.

ki ey yapabilirsin demi Nasrettin, ve ikisinin faydas olacaktr. Birincisi, ekmek piirmeye bala, nk
insanlar yaamak zorunda ve yemek zorundalar, hep bir iin olur.

Ve teki? diye sormu adam.

ller iin kefen yapmaya bala demi Nasrettin, nk hayatta olan insanlar lecekler. Bu i hep devam
edecek. Bu iki i iyi - ekmek ve ller iin kefen.
Bir ay sonra adam geri gelmi. Daha da umutsuz, ok zgn grnyormu ve Hibir eyin faydas
yokmu gibi geliyor. Sahip olduum her eyi ie koydum, nerdiin gibi, ama her ey aleyhimde grnyor
demi.

Bu nasl olabilir? demi Nasrettin, insanlar hayattayken ekmek yemek zorunda ve ldklerinde de
akrabalarnn kefen satn almas gerekir.

Fakat anlamyorsun demi adam. Bu kyde kimse hayatta deil ve kimse hi lmyor. Tek yaptklar
srklemek. Herkes sadece kendini srklyor, kimse canl deil ve kimse hi lmyor, nk lmek iin
insann nce canl olmas gerekir. nsanlar sadece srklyor. Yzlerine bak -bakalarnn yzne bakmaya
gerek yok, aynaya bak, srklemenin ne anlama geldiini greceksin- ne canl ne de l. Hayat ok gzel, lm
de gzel - srklemek irkin.

yi de neden bu kadar yklenmi duruyorsun? nk zihnin srekli gevezelik etmesi enerjiyi yok eder. Zihnin
srekli gevezelii varlnda srekli bir szntdr. Enerji dalr. Kendini canl, gen, diri hissetmeni salayacak
enerjiye asla sahip deilsin ve eer gen ve diri ve hayat dolu deilsen, lmn de ok skc bir i olacak.

Youn ekilde yaayan, youn ekilde lr ve lm youn olduunda, kendine has bir gzellii vardr. Tam
manasyla yaayan, tam manasyla lr ve btnln olduu yerde gzellik vardr. lm, lm yznden
deil, sen hi doru yaamadn iin irkindir. Eer hi canl olmadysan, gzel bir lm hak etmemisindir.
Hak edilmesi gerekir. nsann yle bir ekilde, o kadar tam ve btn yaamas gerekir ki, paralar halinde deil
btnyle lebilsin. Bir para lr, sonra baka bir para, sonra baka bir para ve lmn yllar srer. Btn
olay irkinleir. nsanlar canl olsayd, lm gzel olurdu. Bu isel maymun canl olmana izin vermez ve bu
isel maymun gzel lmene de izin vermeyecektir. Bu srekli gevezeliin durdurulmas gerekir.

Gevezelik nedir, ihtilaf konusu nedir? htilaf konusu zihinde devam eden sabahki kestanedir. Zihnin iinde
ne yapyorsun? Srekli dzenlemeler yapyorsun: bunu yapmak, unu yapmamak, bu evi yapmak, o evi
ykmak; daha fazla kr olaca iin u iten bu ie gemek; bu kocay veya bu kary deitirmek. Ne
yapyorsun? Sadece dzenlemeleri deitiriyorsun.

Chuang Tzu, sonunda, en nihayetinde, toplama bakabilirsen, toplamn daima ayn olduunu sylyor.
Toplam yedidir. Sana ister sabah ve akam drt l kestane verilsin ister tersi -drt l sabah ve l
akam- toplam daima ayndr.

Bunu anlayamayabilirsin ama bir dilenci veya bir imparator ldnde, toplamlar ayndr. Dilenci sokakta
yaad, imparator saraylarda yaad, ama toplam ayndr. Zengin bir insan, yoksul bir insan, baarl bir insan
ve baarsz bir insan, toplam ayndr. Yaamda toplama bakabilirsen, o zaman Chuang Tzunun sabah
kestaneyle neyi kastettiini anlayacaksn.
 Ne olur? Yaam tarafsz deildir, yaam tarafl deildir, yaam senin dzenlemelerine kar kesinlikle
kaytszdr - senin yaptn dzenlemelere aldrmaz. Hayat bir armaandr. Dzeni deitirdiinde, toplam
deimez.

Zengin biri daha iyi bir yemek buldu ama alk giderildi; zengin a olmann younluunu gerekten
hissedemez. Oran daima ayndr. Zengin gzel bir yatak buldu, ama yatakla birlikte uykusuzluk gelir, uyuyamaz.
Uyumak iin daha iyi ayarlamalar yapar. Sushuptiye dalyor olmas gerekir Hindularn bilind samadhi
dedikleri ey- ama yle olmaz. Uyuyamaz. Ayarlamalar deitirdi.

Bir dilenci hemen orackta sokakta uyur. Trafik geiyor ve dilenci uyuyor. Yata yok. Uyuduu yer dz deil,
sert ve rahatsz ama o uyuyor. Dilenci iyi yiyecek bulamaz, bu imknszdr, nk dilenmek zorundadr. Fakat
itah yerindedir. Toplam sonu ayndr. Toplam sonu yedidir.
Baaryla birlikte her trl felaket de geldiinden baarl bir insan yalnzca baarl deildir. Baarszlkla
birlikte her trl kutsama da geldii iin bir baarszlk sadece baarszlk deildir. Toplam daima ayndr ama
toplama nfuz etmek ve incelemek gerekir, ak bir bak as gerekir. Toplama bakmak iin gz gerekir, nk
zihin ancak paraya bakabilir. Zihin eer sabaha bakyorsa, akama bakamaz; eer zihin akama bakyorsa,
sabah unutulur. Zihin gnn toplamna bakamaz, zihin paralardan oluur.

Ancak meditatif bir bilin, doumdan lme btne bakabilir - ve toplam daima yedidir. Bu nedenle bilge
insanlar asla dzeni deitirmeye almaz. Bu yzden Douda bugne kadar devrim gereklemedi - nk
devrim dzeni deitirmek demektir.

Sovyet Rusyada olanlara bak. 1917de dnya zerindeki en byk devrim gerekleti. Dzen deitirildi.
Fakat sanrm Lenin, Stalin ve Troki bu sabah tane hikyesini hi duymamt. Chuang Tzudan ok ey
renebilirlerdi. Fakat o zaman da devrim olmazd. Ne oldu? Kapitalistler yok oldu, artk kimse zengin deildi,
kimse yoksul deildi. Eski snflar artk yoktu. Fakat sadece isimler deiti. Yeni snflar ortaya kt. Artk
yneten ve ynetilen var. ncesinde zengin insan ve yoksul insand, kapitalist ve proletarya vard - imdi
yneten ve ynetilen. Fakat ayrm ayn kalr, boluk ayn kalr. Hibir ey deimedi. Sadece imdi kapitaliste
ynetici diyorsun.

Rus devrimini aratranlar, bunun sosyalist bir devrim olmadn, ynetimle ilgili bir devrim olduunu
sylyorlar. ki snf arasnda ayn boluk, ayn mesafe kald ve snfsz bir toplum ortaya kmad.

Chuang Tzu kahkahalarla glerdi. Bu hikyeyle balant kurard. Sen ne yaptn? Yneten gl oldu,
ynetilen gsz kald.

Hindular, daima yneten insanlar ve daima ynetilecek insanlar olduunu sylerler. Sudralar ve kshatriya'lar
vardr; ve bunlar yalnzca etiketler deildir, bunlar insan tipleridir. Hindular toplumu drt snfa bldler ve
toplumun asla snfsz olamayacan sylerler. Bu bir sosyal dzen meselesi deildir - drt tip vardr. Sen tipi
deitirmedike, hibir devrimin faydas olmayacak.

i olan, daima ynetilecek olan bir sudra tipi olduunu sylyorlar. Eer onu kimse ynetmezse ne
yapacan bilemez, mutlu olamaz. Ona emir verecek birine ihtiyac vardr; itaat edebilecei birine ihtiyac
vardr; btn sorumluluu alabilecek birine ihtiyac vardr. Kendi bana sorumluluk almaya hazr deildir. Bu bir
tiptir. Bu tip insan ancak ynetici ortalardaysa alacaktr. Eer yneten ortada yoksa, sadece oturur.
Yneten hemen gze arpmayan bir olgu olabilir, hatta grnmez bile olabilir. rnein kapitalist bir toplumda
kr istei ynetir. Sudra almay sevdiinden, almak onun hobisi olduundan, yaratc olduundan deil
kendini ve ailesini doyurmak zorunda olduundan alr. Eer almazsa karnn kim doyuracak? Yneten kr
drts, alk, beden, midedir.

Komnist bir toplumda bu drt yneten deildir. Orada gzle grlr yneticiler koymalar gerekir. Stalin
Rusyasnda her vatandaa bir polis olduu sylenir. Yoksa ynetmek zordur, nk artk kr drts yoktur. O
zaman zorlamak, emretmek, srekli bann etini yemek gerekir; sudra ancak o zaman alacaktr.
 Daima paray, serveti, birikimi seven bir iadam tipi vardr. Bunu yapacaktr - nasl yapt fark etmez. Eer
para varsa, para toplar; eer para yoksa, o zaman da posta pullarn toplar. Fakat ne yapar eder, toplar. Eer pul
yoksa, o zaman da iek toplar - ama toplar. Saylarla bir ey yapmas gerekir. On bin, yirmi bin, bir milyon
iee sahip olduunu sylediinde - bu onun iin bir milyon rupiye sahip olduunu sylemekle ayn eydir.
Sadhularna git - ne kadar ok takipileri varsa o kadar bykler. Dolaysyla takipiler banka hesabndan
baka bir ey deiller. Eer kimse seni takip etmezse, nemsiz birisin - o zaman yoksul bir gurusun. Eer bir
sr insan seni takip ediyorsa, zengin bir gurusun. adam, her ne olursa olsun toplayacaktr. Sayacaktr. erik
nemsizdir.

Savaacak sava vardr - herhangi bir bahane yetecektir. Savaacaktr, savamak onun iliine kemiine
ilemitir. Bu tip yznden dnya huzur iinde yaayamaz. mknszdr. Her on ylda bir byk bir sava olmas
gerekir. Byk savalardan kanmak istersen, o zaman ok sayda kk sava vardr ama toplam ayn
kalacaktr. Atom ve hidrojen bombalar yznden byk bir sava artk imknszlat. Bu yzden btn dnyada
byk savalar var: Vietnamda, Kemirde, Bangladete, srailde, pek ok kk sava ama toplam ayn
olacak. Be bin ylda insan on be bin sava grd; her yl sava.
Bu tip savamak zorundadr. Tipi deitirebilirsin ama deiim yzeysel olacaktr. Eer bu savann bir
savata savamasna olanak salanmazsa, baka ekillerde savaacaktr. Bir seim mcadelesine girecektir
veya sporcu olabilir - futbol veya krikette mcadele edebilir. Tatmin olmas iin yle ya da byle bir yerde
savamas arttr. Bu yzden uygarlk bydke insanlara giderek daha fazla spor sunulmas gerekiyor. Eer
sava tipe spor verilmezse ne yapacak?

Git bir kriket, futbol veya hokey man izle - insanlarn nasl ok ciddi bir ey oluyormu, gerek bir sava
yaanyormu gibi ldrdn gr. Ve savaanlar, oynayanlar, onlar ciddi ve taraftarlar da ldryor. Kavgalar
kopuyor, kargaa kyor. Tehlikelidir, oyun sahas daima tehlikelidir, nk orada toplanan tip, sava tiptir. Her
an her ey ters gidebilir.
 Bir brahmin tipi vardr; daima kelimelerle, kutsal kitaplarla yaar. Batda brahmin diye bir tip yok; isim nemli
deil ama brahmin her yerde var. Senin bilimcilerin, profesrlerin; niversitelerin onlarla dolu. Kelimelerle,
sembollerle alyorlar; teoriler yaratyorlar; onlar savunuyor, tartyorlar. Bunu yapmaya devam ediyorlar,
bazen bilim adna, bazen din adna, bazen de edebiyat adna. simler deiir ama brahmin devam eder.
Bunlar drt tiptir. Snfsz bir toplum yaratamazsn. Bu drd srp gidecek ve toplam dzen ayn kalacaktr.
Paralar deiebilir. Sabah bir ey yapabilirsin, akam baka bir ey, ama gn toplamda ayn kalacaktr.

Bir bilimciden bahsedildiini duydum - babas onun bilimsel aratrmasna karym. Baba hep aratrmann
yararsz olduunu dnyormu: Zamann harcama. Doktor olmak daha iyi, daha faydal olur ve insanlara
yarar dokunur. Sadece teorilerin, soyut fizik teorilerinin faydas yok. Sonunda olunu ikna etmi ve oul doktor
olmu.
lk hastas ar zatrreeden mustaripmi. Doktor kitaplarna bakm - nk soyut dnr biriydi, brahmindi.
Kitaplarna bakm, uram da uram. Sonunda hasta sabrszlanm; Daha ne kadar beklemem
gerekiyor? demi.

imdi doktorluk yapan bilimci, Umut olduunu sanmyorum. lmeniz gerekecek. Tedavi yok; hastalk tedavi
edilemeyecek duruma gelmi demi. Hasta terziymi, evine gitmi.
ki- hafta sonra doktor geerken terzinin altn grm ve adam salkl ve enerji doluymu. Ne, hl
hayatta msn? lm olmalydn. Kitaplara baktm, bu imknsz. Nasl sa olabilirsin? demi.

Bana bir hafta iinde leceimi syledin demi terzi. Ben de dndm: O zaman neden yaamayaym?
Sadece bir hafta kald... Patatesli kreplere zaafm var, ben de senin muayenehanenden kp dosdoru bir otele
gittim ve otuz iki tane patatesi krepi yedim. Derhal iime byk bir enerji dolmaya baladn hissettim. imdi de
tamamen iyiyim.

Doktor hemen gnlne otuz iki patates krepinin ar zatrree vakalarnda kesin bir tedavi olduunu yazm.
 Tesadfe bakn ki bir sonraki hasta da zatrreeyle gelmi. O da ayakkabcym. Doktor, Endielenme. Artk
tedavisi bulundu. Hemen git ve otuz iki patates krepi ye, otuz ikiden az olmasn; iyileeceksin, yoksa bir hafta
iinde leceksin demi.

Bir hafta sonra doktor ayakkabcnn kapsn alm. Kap kilitliymi. Komu, O ld. Senin patates
kreplerin onu ldrd demi. Doktor derhal gnlne otuz iki patatesli krepin terzileri iyiletirdiini,
ayakkabclar ldrdn yazm.

Bu, soyut zihindir.

Yzeyleri deitirebilirsin, yzleri boyayabilirsin ama isel tip ayn kalr. Bu nedenle Dou kendini devrimlerle
tedirgin etmedi. Dou bekliyor; ve Doudaki bilgeler, onlar Batya bakyorlar ve senin oyuncaklarla oynadn
biliyorlar. Devrimlerinin hepsi oyuncak. Er ya da ge sabah tane kuraln fark edeceksin.

imdi sutraya gelelim. Bir renci Chuang Tzuya, Nedir bu sabah ? diye sormu olmal. nk ne
zaman biri devrimden veya deiimden bahsetse Chuang Tzu gler ve Sabah kanunu dermi.

yle der Chuang Tzu:

Bir maymun terbiyecisi maymunlarna gider ve onlara yle der:

Kestanelerinizle ilgili olarak: Sabah ve leden sonra drt l alacaksnz.

Buna btn maymunlar fkelenirler.

nk gemite sabah drt l ve akam l alyorlard. Aka sinirlenirler: Ne demek istiyorsun?

Hep sabah drt l kestane alyorduk, sen imdi diyorsun. Bunu kabul edemeyiz.

Tamam der terbiyeci, o halde size sabah drt vereceim ve leden sonra . Hayvanlar memnun olurlar.
 Toplam ayn kald - ama maymunlar toplama bakamaz. Sabaht, o yzden ancak sabah grebiliyorlard. Her
sabah drt l almak alkanlk olmutu ve drt l bekliyorlard; imdi bu adam gelmi, Sabah l
diyordu. Bir l kesiyor. Bu kabul edilemez. Kzdlar, isyan ettiler.

Bu maymun terbiyecisi bilge bir insan olmal; yoksa maymun terbiyecisi olmak zordur. Bunu kendi
tecrbelerime dayanarak biliyorum. Ben de maymun terbiyecisiyim.

Tamam dedi maymun terbiyecisi. Cannz skmayn. Eski usule uyacam. Sabah drt ve akam l
alacaksnz. Maymunlar mutluydu. Zavall maymunlar - iki trl de nedensiz mutlu veya mutsuz olabilirler.
Fakat bu adam daha geni bir bak asna sahipti. Grebiliyordu, drtle toplayabiliyordu. Sonu yine
aynyd - maymunlara yedi l verilmesi gerekiyordu. Nasl aldklar, hangi dzen iinde aldklar nemli
deildi. ki dzen aynyd, kestane says deimiyordu ama bir durumda maymunlar honutsuzdu ve dier
durumdaysa memnundular.

Senin zihnin bu ekilde almaya devam ediyor, sadece dzeni deitirip duruyorsun. Bir dzenle honut
hissediyor, baka bir tanesiyle mutsuz oluyorsun - ve toplam ayn kalyor. Fakat asla toplama bakmyorsun.
Zihin toplam gremez. Ancak meditasyon toplam grebilir. Zihin paraya bakar, uza gremez. Bu yzden ne
zaman bir haz duysan, hemen hazzn iine atlyorsun; hi akama bakmyorsun. Deneyimin bu ynde oldu
ama bunun -hazzn olduu yerde, iinde acnn gizli olduunun- farkna varmadn. Fakat ac akam gelecek ve
haz sabah burada.
Asla sakl olana, grnmez olana, rtl olana bakmyorsun. Sadece yzeye bakyor ve deliriyorsun.
Hayatn boyunca bunu yapyorsun. Bir para seni yakalyor. Birok insan bana gelir ve Bu kadnla ilk
evlendiimde her ey ok gzeldi. Fakat zaman iinde her ey kayboldu. imdi her ey irkinleti, artk mutsuz
ediyor derler.

Bir keresinde bir araba kazas olur. Araba yol kenarndaki bir ukurun iinde ba aa duruyordu. Adam
bilincini kaybetmi, eli aya tutmaz bir halde yerde yatyordu. Bir polis gelir ve tutana doldurmaya balar. Evli
misin? diye sorar adama.

Evli deilim. Bam ilk defa bu kadar byk bir belaya giriyor der adam.

Bilenlerin asla evlenmeyecei sylenir. Fakat evlenmeden evlilikte ne olduunu nasl bilebilirsin? Bir insana
bakarsn, paraya ve sonunda bazen bu konuyu dndnde para ok aptalca gelecektir.
Gz rengi - ne aptallk! Hayatn nasl gz rengine veya baka birisinin gzlerine bal olabilir? Srf gz rengi
yznden hayatn nasl gzel olabilir? Be kuruluk kk bir pigment. Fakat romantikleirsin: Oh, gzler,
gzlerin rengi. Sonra lgna dnersin ve Bu kadnla evlenmezsem hayatm biter, intihar ederim diye
dnrsn.

Fakat yaptn eyi grmyorsun. nsan sonsuza kadar gz rengiyle yaayamaz. ki gnde o gzlere
alacaksn ve onlar unutacaksn. Ondan sonra btn yaam, onun tamam var ve o zaman mutsuzluk balar.
Balay bitmeden mutsuzluk balar; kiinin btn asla dikkate alnmamt - zihin toplam gremez. Sadece
yzeye, ekle, yze, saa, gz rengine, kadnn yryne, konumasna, sesine bakar. Bunlar paralar,
insann toplam nerede?

Zihin toplam gremez. Zihin paralara bakar ve paralara baml olursun. Bir kez balandktan sonra
toplam devreye girer - toplam uzakta deildir. Gzler ayr bir olgu olarak var olmazlar, btnn parasdrlar.
Gzlere kaplrsan, btn insana kaplrsn. Ve bu btn ortaya ktnda, her ey irkinleir.

Sorumlusu kim? Btn dikkate almalydn. Fakat sabahken zihin sabaha bakar ve akam tmyle unutur.
yi hatrla - akam sabahta gizlidir. Sabah srekli akama dnyor ve bu konuda hibir ey yaplamaz, bunu
durduramazsn.

yle der Chuang Tzu:

 ki dzen aynyd, kestanelerin says deimemiti. Fakat bir durum hayvanlarn houna gitmemiti ve dier
durumda memnun olmulard.

Maymunlar senin zihnindir; btne nfuz edemezler. Bu mutsuzluktur. Hep gzden karrsn, daima para
yznden karrsn. Btn grebilir ve yle hareket edebilirsen, hayatn asla cehennem olmayacak. O zaman
yzeysel dzenlere, sabaha ve akama aldrmayacaksn; nk o zaman sayabilirsin - daima yedidir. Sabah
drt veya alman fark etmez - toplam yedidir.
Kk bir ocuk eve akn gelir. Neden bu kadar akn duruyorsun? diye sorar annesi.

Ortada kaldm der ocuk. retmenim ldrma benziyor. Dn drt art birin be ettiini sylyordu,
bugn art ikinin be ettiini syledi. Delirmi olmal, eer drt art bir zaten bese, art iki nasl be
olabilir?
ocuk pek ok dzenlemeyle be elde edilebileceini gremez - toplamn be edecei tek bir dzen yoktur.
Toplamn be edecei milyonlarca ayarlama olabilir.

Yaamn nasl dzenlersen dzenle, dindar insan daima toplama bakacaktr, dnyal insan daima paraya
bakacaktr. Fark budur. Dnyal yaknda olana bakacaktr ama uzaktaki de orada sakldr. Uzak gerekte uzak
deildir; gelecek, yakn olacaktr. Akam geliyor.
Btn yaamn grld bir bak asna sahip olabilir misin? Bir insan bouluyorsa, birden btn
yaamnn hatrland sylenir ve ben bunun doru olduunu dnyorum.

Fakat lrken, bir nehirde boulurken, zaman kalmamtr ve birden gznde batan sona btn yaamn
canlanr. Btn film zihnin perdesinden geiyormu gibidir. Fakat bunun ne faydas var, artk lyorsun?
Dindar bir insan her an toplama bakar. Btn hayat oradadr ve btne ait o bak asna gre hareket eder.
Senin hep yaptn gibi pimanlk duymaz asla. Senin pimanlk duymaman mmkn deil. Yaptn her eyden
pimanlk duyacaksn.

Kraln biri bir tmarhaneyi ziyaret eder. Tmarhanenin mdr kral btn odalara gtrr. Kral delilik olgusuyla
ok ilgileniyordu, aratryordu. Herkes ilgilenmeli, nk herkesin sorunu. Ve tmarhaneye gitmene gerek yok -
herhangi bir yere git ve insanlarn yzlerini incele. Bir tmarhanede aratrma yapyorsun!

Adamn biri alyor ve baryor, kafasn parmaklklara vuruyordu. Kederi o kadar derindi, acs o kadar
etkileyiciydi ki, kral sordu: Bana btn hikyeyi anlatn, bu adamn nasl delirdiini.
Bu adam bir kadn sevmi ve onu elde edemeyince delirmi der mdr.

Sonra baka bir odaya geerler. Orada da bir kadnn resmine tkren baka bir adam vard. Bu adamn
hikyesi nedir? O da bir kadnla ilgili gibi grnyor der kral.

Ayn kadn der mdr. Bu adam da ona k olmu ve onu elde etmi. Bu yzden delirmi.

stediini elde ettiinde delirirsin; istediini elde edemediinde de delirirsin. Toplam ayn kalr. Ne yaparsan
yap pimanlk duyacaksn. Tek para asla doyurucu olamaz. Btn o kadar byktr ve para o kadar kktr
ki, paradan btn anlayamazsn. Ve eer paraya bal kalrsan ve yaamnn nasl olacana buna gre
karar verirsen, hep karacaksn. Btn hayatn boa gidecek.

O zaman ne yapmalyz? Chuang Tzu bizden ne yapmamz istiyor? Paralar halinde olmamamz istiyor -
toplam olmamz istiyor. Fakat hatrla, toplama ancak sen toplam olduunda bakabilirsin, nk ancak benzer
benzeri bilebilir. Eer sen paralar halindeysen, toplam bilemezsin. Eer sen paralanmsan, toplam nasl
bilebilirsin? Eer sen paralara ayrlmsan, toplam senin iinde yanstlamaz. Meditasyondan bahsettiimde,
artk blnm olmayan, iinde btn paralarn ortadan kaybolduu bir zihni kastediyorum. Zihin, blnmemi
tek bir btndr.

Bu tek zihin en sona derinlemesine bakar. lmden douma bakar; doumdan lme bakar. Her iki kutup da
onun nndedir. Bu baktan, bu keskin grme gcnden eylem doar. Bana gnahn ne olduunu sorarsan,
unu syleyeceim: Paralanm zihinden doan eylem gnahtr. Bana erdemin ne olduunu sorarsan, sana
unu syleyeceim: Toplam zihinden doan eylem erdemdir. Bu nedenle gnahkr biri daima pimanlk
duyacaktr.
Kendi hayatn hatrla, onu gzlemle. Ne yaparsan yap, ne seersen se, u ya da bu, her ey ters gidiyor.
Kadn ister senin olsun ister olmasn, her iki durumda da deliriyorsun. Ne seersen se, mutsuzluu
seiyorsun. Bu nedenle Krinamurti srarla tercihsizlik zerinde durur.

Bunu anlamaya al. Burada beni dinliyorsun. Bu bir tercih, nk bir ii bitirmeden, bir almay yarm
brakm olmalsn. Ofise, dkkna, ailene, pazara gitmek zorundasn ve burada beni dinliyorsun. Bu sabah ne
yapacana karar vermi olmalsn - gidip bu adam dinlemek ya da ie, ofise, pazara gitmek. O zaman karar
verdin, buraya gelmeyi setin.

Pimanlk duyacaksn - nk buradayken bile tam manasyla burada olamazsn. Zihnin yars oradadr ve
sen gidebilmek iin benim bitirmemi bekliyorsun. Fakat sence teki trl karar verseydin, dkkna veya ofise
gitseydin, tam manasyla burada olur muydun? Hayr, nk o da bir tercihti. O zaman sen orada olacaktn ve
zihnin burada olacakt. Ve pimanlk duyacaktn: Neden zaman harcyorum? Kim bilir orada neler oluyor,
nelerden bahsediliyor? Kim bilir bu sabah hangi kilit nokta aktarlyor?

O yzden ne seersen se, ister gelmeye karar ver ister gelmemeye, eer bu bir tercihse, kalbin yars ya da
biraz daha fazlas tercih yapt demektir. Demokratik, parlamenter bir karardr. Zihin ounluuyla karar verdin
ama aznlk hl orada. Ve hibir aznlk sabit bir ey deildir, hibir ounluk sabit bir ey deildir. Kimse
bilemez - yeler parti deitirir durur.

Buraya geldiinde karar verdin. Zihninin yzde elli biri gelmek, krk dokuzu ofise gitmek istedi. Fakat
vardnda, sralama deimiti. Gitme ve dinleme kararyla birlikte bir rahatszlk vardr.
 Sen buraya vardnda aznlk ounlua dnm olabilir. Henz ounluk olmadysa, sen ayrldnda
yle olacak, nk o srada ki saat gitti - imdi nasl telafi edeceim? Gelmemek daha iyiydi - ruhsal iler
ertelenebilir ama bu dnya ertelenemez. Hayat yeterince uzun, daha sonra meditasyon yapabiliriz diye
dneceksin.
Hindistanda insanlar meditasyonun ancak yal insanlara, lmn eiindekilere gre olduunu sylerler.
Onlar meditasyon yapabilir; gen insanlara gre deildir.

Meditasyon listedeki en son eydir, baka her eyi yaptktan sonra yapabilecein. Fakat hatrla, bu her eyi
yaptn nokta asla gelmez. Yahut btn enerjin bittii iin baka bir ey yapamadnda - o zaman meditasyon.

Fakat baka bir ey yapamyorsan, meditasyonu nasl yapacaksn? Meditasyon enerji ister, en safndan, en
canlsndan - meditasyon taan bir enerji ister. Bir ocuk meditasyon yapabilir ama yal bir insan nasl
meditasyon yapabilir? ocuk kolayca meditasyona girer, yal bir insan - hayr, eriyip bitmitir. Yal insann
iinde enerji hareket etmez; rma akmaz, yal insan donmutur. Yaamnn pek ok paras oktan lmtr.

Tapnaa gelmeyi setiinde ac eker, pimanlk duyarsn. Ofise veya pazara gittiinde ac eker, pimanlk
duyarsn.

Bir keresinde bir kei lm. ok nl bir keimi, btn lkede tannyormu. Birok insan ona
tapyormu, aydnlanm olduu dnlyormu. Ayn gn bir fahie de lm. Fahie tam keiin evinin,
keiin tapnann karsnda oturuyormu. O da ok nl bir fahieymi, kei kadar nlym. kisi birlikte
yaayan iki zt kutuptular ve ayn gn lmler.

lm melei gelmi ve keii cennete gtrm; dier lm melekleri gelmiler ve fahieyi cehenneme
gtrmler. Melekler cennete ulatklarnda kaplar kapalym ve grevli ahs, Kartrmsnz. Bu keiin
cehenneme gitmesi gerek ve fahie de cennete gelecek demi.

Ne demek istiyorsun? demiler. Bu adam ok nl bir ileciydi, srekli meditasyon yapar ve dua ederdi. Bu
yzden hi aratrmadk, doruca gidip getirdik. Fahie de cehenneme ulam olmal, nk dier grup onu
ald ve biz nedenini sormay hi dnmedik. Gayet akt.

Kapdaki grevli ahs, Sadece yzeye baktnz iin kartrmsnz. Bu rahip srekli bakalar iin
meditasyon yaptn dnyordu. Kendisi iin hep, Hayat karyorum.

Ne gzel bir kadn ve msait. Her an kar tarafa geebilirim ve kadn msait. Ne samalk yapyorum,
sadece dua ediyor, bir buddha duruunda oturuyor ve hibir ey kazanmyorum diye dnyordu. Fakat
hreti yznden cesaret edemiyordu demi.

ou insan korkak olduu iin erdemlidir. Bu kei de korktuu iin erdemliydi - sokan kar tarafna
geemiyordu. ok insan onu tanyordu, fahieye nasl gidebilir? nsanlar ne derdi?

Korkaklar daima bakalarnn dncelerinden korkarlar. O yzden ileci olarak kald, oru tuttu, ama akl hep
fahiedeydi. ark ve dans olduunda dinlerdi. Buddha heykelinin nnde otururdu ama Buddha orada deildi.
badet etmiyordu, gelen sesleri dinliyordu. Hayal kuruyordu ve hayalinde fahieyle seviiyordu.

Fahienin durumu neydi? Hep piman oluyor, pimanlk duyuyordu. Hayatn boa harcadn biliyordu,
altn bir frsat karmt. stelik ne iin? Srf para iin bedenini ve ruhunu satyordu. Hep keiin tapnana
bakyor, onun yaad sessiz hayat kskanyordu. Orada nasl bir meditasyon olay gerekleiyor? Tanr
bana ne zaman bir kez olsun tapnaa girme frsat verecek? diyordu. Fakat sonra, Ben bir fahieyim, dine
aykrym ve tapnaa girmemeliyim diye dyordu.

Oraya gidemedii iin dardan keiin tapnann etrafn dolayordu, sadece dardan bakyordu.
eride nasl bir gzellik, nasl bir sessizlik, nasl bir kutsama var. Ve kirtan ve bhajan, ark ve dans varken
gzya dker alar ve kard eylerin arkasndan feryat ederdi.

O yzden grevli, Fahieyi cennete getirin ve keii de cehenneme gtrn. Dtaki yaamlar farkl, isel
yaamlar farklyd ama ikisi de pimanlk duyuyordu dedi. Fahie piman, kei de piman.
 Biz Hindistanda dnyada baka hibir dilde olmayan bir kelime icat ettik. Cennet ve cehennem her yerde var;
bu kelimelere btn diller sahip. Bizde farkl kelimeler var; moka veya nirvana ya da kaivalya - ne cehennem ne
cennet olan mutlak zgrlk.

Eer dtaki yaamn cehennemse ve sen pimansan, cennete ulaacaksn. Eer fahieysen ama srekli
meditasyon ve dua dnyasn arzuluyorsan, cennete ulaacaksn. Eer dtaki yaamn cennetse ve isel
yaamn cehennemse, fahieyi arzulayan kei gibiysen, cehenneme gideceksin. Fakat eer seim
yapmazsan, pimanlklarn yoksa, eer tercihsizsen, o zaman mokaya ulaacaksn.

Tercihsiz farkndalk mokadr, mutlak zgrlktr. Cehennem esarettir, cennet de esarettir. Cennet gzel bir
hapishane olabilir, cehennem irkin bir hapishane olabilir - ama ikisi de hapishanedir. Bu noktay ne Hristiyanlar
anlayabiliyor ne de Mslmanlar, nk onlara gre cennet son nokta. Onlara Isa'nn nerede olduunu
sorduunda cevaplar yanl. Cennette Tanryla birlikte diyorlar. Bu kesinlikle yanl. Eer sa cennetteyse, o
zaman aydnlanmam demektir. Cennet ok deerli olabilir ama yine de hapishanedir. yi olabilir, ho olabilir
ama yine de bir tercihtir, cehenneme kar bir tercih. Gnaha kar seilmi erdem ounluun ald bir karardr
ama aznlk da kendi tercihi iin bekliyor.
sa mokadadr, benim sylediim bu. Cennette deil, cehennemde deil. sa btn esaretlerden tamamen
kurtulmutur: iyi/kt, gnah/erdem, ahlak/ahlakszlk. Tercihte bulunmad. Tercihsiz bir hayat yaad. Ben de
sana bunu syleyip duruyorum: Tercihsiz bir hayat yaa.
yi de, tercihsiz bir yaam nasl mmkn? Ancak sen toplam, yediyi grebilirsen mmkn; yoksa seim
yapacaksn. Sabah bu, akam bu olmal diyeceksin ve dzeni deitirmekle toplam deitirdiini
zannedeceksin. Toplam deitirilemez. Toplam ayn kalr - herkesin toplam ayn kalr.

Bu yzden dilenci yoktur, imparator yoktur, diyorum. Sabah imparatorsun, akam dilenci olacaksn; sabah
dilencisin, akam imparator olacaksn. Toplam ayn kalr. Toplama bak, toplam ol ve o zaman btn tercihler
ortadan kalkar.

O maymun terbiyecisi sadece toplama bakt ve Tamam, sizi aptal maymunlar, eer byle mutluysanz, bu
dzen olduu gibi kalsn dedi. Fakat eer kendisi de maymun olsayd, o zaman kavga kard. O zaman srar
ederdi: Dzen byle olacak. Kimin lider olduunu sanyorsunuz, siz mi ben mi? Kimin efendi olduunu
sanyorsunuz? Kim karar verecek sanyorsunuz, siz mi ben mi?

Ego daima tercih yapar, karar verir ve zorlar. Maymunlar isyan ediyordu ve eer bu adam da maymun
olsayd, delire- cekti. Onlara azlarnn payn vermek, hadlerini bildirmek zorunda kalacakt. Israr edecekti:
Artk sabahlar drt yok. Kararlar ben veririm.

Bu bir keresinde olmu. Bir adamn altmnc doum gnym - kavga ve grltyle geen neredeyse
otuz be-krk yllk uzun bir evlilik yaamndan sonra. Fakat adam arm. Eve geldiinde kars onu hediye
olarak iki gzel kravatla bekliyormu. Bunu karsndan hi beklemiyormu. Bu adeta imknsz bir eymi. ok
mutlu olmu, Yemek hazrlama, ben iki dakikada zerimi deitireceim ve en gzel otele gideceiz demi.

Du yapm, hazrlanm, kravatlardan birini takm ve gelmi. Kars bakm ve Ne? teki kravat
beenmediini mi sylyorsun? teki kravat da yeterince iyi deil mi? demi, insan ancak bir kravat takabilir
ama hangi kravat seerse sesin, ayn ey olacakt: Ne demek istiyorsun? teki kravat gzel deil mi?
Eski kavga dv alkanl. Ayn kadnn her gn kavga edecek bir ey bulduu syleniyordu. Hep bir ey
bulurmu, nk ararsan, bulursun. Bunu hatrla: Ne aryorsan, onu bulacaksn. Dnya o kadar byk ve
varolu o kadar zengin ki, bir eyi bulmay gerekten istiyorsan bulursun.

Bir gn de kocasnn ceketinde bir sa bulmu ve bir kadnla birlikteydi diye kavga karm. Fakat bir
keresinde yedinci gn olmu ve hibir ey bulamam. Uram uram ama kavga etmek iin hibir bahane
yokmu. Yedinci gn koca eve geldiinde kadn lklar atmaya ve gsn yumruklamaya balam. Ne
yapyorsun? demi adam. Sorun nedir? Seni alak, baka kadnlar bitirdin ve imdi de kel kadnlarla birlikte
oluyorsun! demi kadn.
Zihin daima dert arayndadr. Glme, nk bu senin zihninle ilgili. Glerek sadece kendini kandrabilirsin.
Baka birisiyle ilgili olduunu dnebilirsin - seninle ilgili. Ve benim sylediim her ey daima seninle ilgili.

Zihin tercih yapar ve daima derdi seer, nk seimle birlikte sorun ortaya kar. Tanry seemezsin. Eer
seersen, sorun olacaktr. Sannyas seemezsin. Eer tercih edersen, sorun olacak. zgrl tercih
edemezsin. Eer tercih edersen, sorun olacak.
O zaman nasl olacak? Tanrsallk, sannyas, zgrlk, moka nasl gerekleir? Sen tercihin aptalln
anladn zaman gerekleir. Bu yeni bir tercih deildir, sadece btn seimleri brakmaktr. Toplam ayn kalr.
Sonunda, akam olduunda, toplam ayn kalacaktr. O zaman sabah imparator olmusun akam dilenci, fark
etmez. Mutlusundur, nk akama her ey ayn hesaba gelir, her ey dengelenir.

lm eitler. lmde kimse ne imparatordur ne de dilenci. lm toplam ortaya karr; toplam daima yedidir.

ki dzen aynyd. Hatrla, kestanelerin says deimedi. Fakat bir durumda maymunlar honutsuzdu, dier
durumda memnundular.

Bakc nesnel koullar yerine getirmek amacyla kendi dzenini deitirmeye gnll olmutu. Bunu yaparak
hibir ey kaybetmemiti.

drak sahibi bir insan daima nesnel koullara bakar, asla znel duygulara deil. Maymunlar hayr dediinde,
maymun terbiyecisi sen olsaydn krlacaktn. Bu maymunlar isyan etmeye alyor, itaatsizlik etmeye
alyorlard. Bu kabul edilemezdi; maymunlar hayvandr ve ok stn hayvanlardr. ten ie gcenecektin.

Cansz eylere bile kzyorsun. Kapy amakta zorlandnda deliriyorsun. Mektup yazmak istediinde
kalem yazmyorsa fkeleniyorsun. Kalem bunu bilerek yapyormu gibi, kaykta biri varm gibi inciniyorsun.
Kalemin kaynda bile birisinin olduunu ve seni rahatsz etmeye altn hissediyorsun.
 Ve bu yalnzca kk ocuklarn mant deil, senin de mantn. Bir ocuk masaya arptnda masaya
vuracaktr, srf dzeltmek iin. Ve hep masaya dman olacaktr. Sen de aynsn - cansz eylere bile
sinirleniyor, deliriyorsun.

Bu znel ve bilge bir insan asla znel deildir. Bilge bir insan daima nesnel koullara bakar. Kapya bakar ve
eer ak deilse, onu amaya alr. Fakat fkelenemez - nk kay botur. Orada kapy kapamaya
alan, senin abalarna kar gelen kimse yok.

... nesnel koullar yerine getirmek amacyla kendi dzenini deitirdi. Maymunlara ve zihinlerine bakt,
gcenmedi - kendisi maymun terbiyecisiydi, maymun deil. Bakt ve iinden glm olmal, nk toplam
biliyordu. Boyun edi. Ancak bilge bir insan boyun eer. Aptal bir insan daima direnir. Aptallar boyun emektense
lmeyi yeleyeceklerini sylerler, eilmektense krlmak daha iyidir.
Lao Tzu ve Chuang Tzu daima yle der: Kuvvetli bir rzgr varken aptal bencil aalar kar koyar ve
lrler ve bilge imen eilir. Frtna getikten sonra imen yine glerek ve keyfini kararak dorulur. imen
nesneldir, byk aa zneldir. Byk aa kendini ok dnr: Ben nemli birisiyim, beni kim eebilir? Kim
beni boyun emeye zorlayabilir? Byk aa frtnayla mcadele eder. Frtnayla mcadele etmek aptallktr,
nk frtna senin iin gelmedi. zel bir ey yok, frtna sadece geiyor ve sen oradasn, tesadfen.

Maymunlar, maymun terbiyecisini gcendirmiyor. Maymun yalnzca maymundur; maymunlar byledir.

Toplama bakamazlar, toplama yapamazlar. Ancak yakma bakabilirler, uzaa bakamazlar - uzak ok uzaktr.
Onlar iin akam kavramak imknszdr, sadece sabah bilirler.

O yzden maymun maymundur, frtna da frtna. Neden gcenesin? Onlar seninle kavga etmiyorlar. Onlar
kendi alldk yollarnda, kendi alkanlklarna gre gidiyorlar. O yzden maymun terbiyecisi gcenmedi. Bilge
bir insand, boyun edi, ayn imen gibiydi. Kiisel hissetmeye baladn zaman bunu hatrla. Birisi bir ey
syler ve sana sylenmi gibi hemen krlrsn. Kaykta ok fazlasn; sana sylenmemi bile olabilir. teki insan
kendi znelliini belirtiyor olabilir.

Birisi, Beni aaladn dediinde gerekte kastedilen baka bir eydir. Eer biraz daha zeki olsayd bunu
baka bir ekilde sylerdi. Aalandm hissediyorum. Sen beni aalamam olabilirsin ama sylediin ey
aalandm hissetmeme neden oldu derdi. Bu, kiisel bir duygudur.

Fakat kimse znelliini gz nne almaz ve herkes kendi znelliini nesnel koullara yanstr durur. teki
insan hep, Beni aaladn der. Ve bunu duyduunda sen de kiiselleirsin. Her iki kayk da doludur, ok fazla
kalabalktr. Bir arpma, dmanlk, iddet kanlmazdr.

Eer bilgeysen, kardaki, Beni aaladn dediinde, tarafsz bakacak ve Neden aalandn
hissediyor? diye dneceksin. Kardakinin duygularn anlamaya alacaksn ve eer ileri yoluna
koyabilirsen, boyun eeceksin. Maymun maymundur. Neden fkeleniyorsun, neden gceniyorsun?

Nasrettin Hocann yalandnda fahri hkimlie getirildii sylenir. nne gelen ilk dava soyulan bir
adamnkiymi ve adam hikyesini anlatm. Nasrettin olay dinlemi ve Evet, sen haklsn demi. Fakat daha
dier kiinin hikyesini dinlememimi.
Mahkeme ktibi kulana, Sen yenisin Nasrettin. Ne yaptn bilmiyorsun. Yargda bulunmadan nce teki
taraf da dinlemek zorundasn demi.

Tamam demi Nasrettin.

Sonra dier kii, hrsz hikyesini anlatm. Nasrettin dinlemi ve Haklsn demi.

Mahkeme ktibinin kafas karm: Bu adam yalnz tecrbesiz deil, samalyor da. Yine kulana, Ne
yapyorsun? Nasl ikisi de hakl olabilir? diye fsldam.
Evet, sen de haklsn demi Nasrettin.
 Bu, nesnel koullara bakan bilge bir insandr. Boyun eecektir. Hep boyun eiyor, hep evet diyor - nk eer
hayr dersen, o zaman kayn bo deildir. Hayr daima egodan gelir.

O yzden eer bilge bir insann hayr demesi gerekiyorsa, yine evet terminolojisini kullanacaktr. Dosdoru
hayr demeyecek, evet terminolojisini kullanacak. Aptal biri evet demek istediin, o zaman bile evet demeyi zor
bulur. Hayr terminolojisini kullanacaktr ve boyun emesi gerekse bile, gnlsz boyun eecektir. Dargn, diren
iinde boyun eecektir.

Maymun terbiyecisi boyun edi.

Bakc nesnel koullar yerine getirmek amacyla kendi dzenini deitirmeye gnll olmutu. Bunu yaparak
hibir ey kaybetmemiti.

Bugne kadar hibir bilge insan aptal insanlara evet diyerek hibir ey kaybetmedi. Bilge byle yapmakla her
eyi kazanr. Ego yoktur, bu nedenle herhangi bir kayp olamaz. Kayp daima ego tarafndan hissedilir:
Kaybediyorum. Neden kaybettiini hissediyorsun? nk asla kaybetmek istemedin. Neden baarsz olduunu
hissediyorsun? nk daima baarl olmak istedin. Neden dilenci olduunu hissediyorsun? nk hep
imparator olmay arzu ettin.

Bilge bir insan her eyi naslsa yle alr. Toplam kabul eder. Bilir - sabah dilenci, akam imparator; sabah
imparator, akam dilenci. Hangi dzen daha iyi?

Eer bilge bir insan sraya koymaya zorlansayd, sabah dilenci, akam imparator olmay tercih ederdi. Bilge
bir insan asla semez ama eer srar edersen, sabah dilenci, akam imparator olmann daha iyi olduunu
syleyecektir. Neden? nk sabah imparator, sonra akam dilenci olmak ok zor gelecektir. Fakat tercih
budur.

Bilge bir insan balangta acy, sonda hazz seecektir, nk balangta ac sana tecrbe, altyap
verecek ve o zaman haz her zaman olduundan daha memnuniyet verici olacaktr. Balangta haz seni yok
eder ve sana yle bir altyap verir ki, ac ok fazla, dayanlmaz gelecektir.

Dou ve Bat farkl dzenlemeler yapt. Douda ilk yirmi be ylnda her ocuk zorluktan gemek
zorundadr. Bat gelip Douya hkmetmeye balayncaya kadar, uyulan binlerce yllk prensip buydu.

zlenen politika buydu. ocuun ustann balta girmemi ormandaki evine gitmesi, mmkn olan her trl
zorluu yaamas gerekiyordu. Dilenci gibi yerdeki bir iltenin zerinde yatacakt - rahatlk olmayacakt. Dilenci
gibi yemek zorundayd; kasabaya gitmek ve ustas iin dilenmek zorundayd; odun iin aa kesmek
zorundayd; hayvanlar dereye su imeye, ormana beslenmeye gtrmek zorundayd.

ster kral domu olsun ister dilenci -fark yoktu-, ilk yirmi be yl boyunca en sade, sert yaam srmek
zorundayd. mparatorun olu bile ayn programa uymak zorundayd, ayrm yoktu. O zaman hayat ok
keyifliydi.

Dounun bu kadar doyumlu olmasnn nedeni bu hile, bu dzendi, nk hayat ne verirse versin daima
balangta bildiklerinden fazlas olacaktr. ocuk bir kulbede yaamaya balar ve bu ona saray gibi gelir.
ncesinde yerde, korunaksz, dip dibe yatyordu. Alelade bir yata vardr ama ona cennet gibi gelir. Alelade
yiyecek - ekmek, tereya ve tuz yeterince cennettir nk ustann evinde tereya bile yoktu. O yzden hayat
ne verirse versin mutlu olacak.

imdi Bat modeli bunun tam tersi. ocuklar lazm olan her eye sahip. renciyken sana her trl rahatlk
salanyor. Yurtlar, gzel niversiteler, gzel odalar, snrlar, retmenler - her trl dzenleme yaplyor. Tbbi
imknlar, yiyecek, sala uygunluk, her eye zen gsteriliyor. Ve yirmi be yl sonra hayat mcadelesinin iine
frlatlyorsun. Oysa sen scak ortamda yaayan bir bitkiye dntn - mcadelenin ne olduunu bilmiyorsun.
Sonra bir ofiste memur, bir ilkokulda mdr olursun ve hayat cehennemdir. O zaman btn hayatn bir
homurdanma olacak; btn hayatn sadece ikyetle geen, her eyin ters gittii uzun bir suratszlk olacak.
 Maymun terbiyecisi, l sabah ve drt l akam dedi.
Fakat maymunlar srar ettiler: Drt sabah ve akam.

Drt sabah ve akam - o zaman akam bulank olacak. Gemile, sabahla karlatracaksn. Sabah
imparator, akam dilenci - o zaman akam mutsuz geecek. Akam doruk noktas olmal, mutsuzluk deil.
Maymunlar bilgece bir dzenleme semiyorlar. Her eyden nce bilge bir insan asla tercih yapmaz, tercihsiz
yaar nk toplamn ayn olacan bilir. kinci olarak eer nesnel koullar yznden tercih yapmas
gerekiyorsa, sabah ve akam drt ly seecektir. Fakat maymunlar, Hayr. Biz tercih yapacaz. Sabah
drt alacaz dediler. Terbiyeci, bakc gnllyd - nesnel koullar yerine getirmek amacyla. Bunu yaparak
hibir ey kaybetmedi. Maymunlara ne oldu? Onlar bir ey kaybettiler.

O yzden bilge bir insann yannda olduun zaman, brak dzenlemeyi o yapsn, kendi dzenlerinde srar
etme. nk sen ne seersen se, her eyden nce tercih yanltr; ikinci olarak da sen maymun neyi tercih
edersen et, yanl olacaktr. Maymun zihni sadece yakndaki, anlk mutluluu hemen imdi arayacaktr. Daha
sonra ne olduuyla ilgilenmez. Bilmez. Btne dair bir gr yoktur. O yzden brak bilge insan sesin.
Fakat btn dzen deiti. Douda bilge insanlar karar verdi. Batda demokrasi var - maymunlar oy veriyor
ve seiyor. Ve imdi btn Douyu demokrasiye geirdiler - demokrasi maymunlar oy veriyor ve seiyor
demektir.

Aristokrasi, bilge insanlar dzeni seecek ve maymunlar boyun eecek ve takip edecek demektir. Doru
ekilde yrtld takdirde hibir ey aristokrasi kadar etkili olamaz. Demokrasi kaosa dnmeye
mahkmdur. Fakat dzeni onlar setikleri iin maymunlar ok mutludurlar. Tercihin bilge insanlar tarafndan
yapld zamanlarda dnya daha mutlu bir yerdi.

Hatrla, krallar mali kararlar iin daima bilgelere danrlard. Bilgeler kral deildi, nk bundan
holanmazlard, bunun iin canlarn skamazlard. Onlar dilenciydiler, ormandaki kulbelerinde yayorlard.
Fakat ne zaman bir problem olsa, kral insanlara Ne yaplmas gerekiyor? diye sormak iin semenlere
komazd. Her eyden vazgemi insanlara sormak iin ormana koard - nk onlar btne dair bir bak
asna sahipti, bal deildiler, saplantlar yoktu. Kendi tercihleriyle hibir eye sahip deiller. Tercihsizler;
btn grebilir ve karar verebilirler.
Gerekten bilge insan, taraf tutmadan sorunun her iki tarafn da dikkate alarak ikisini de Taonun nda
grr.

Buna ayn anda iki yoldan gitmek denir.

Toplama bakmak, ayn anda iki yoldan gitmek demektir. O zaman mesele sabah drt, akam deildir. Sz
konusu olan yaamn btnndeki yedidir.

Dzen nemsizdir. ler nesnel koullara gre dzenlenebilir ama toplam yedidir, iki yol birliktedir. Bilge insan
her eyin btnne bakar. Seks sana zevk verir ama bilge ondan ortaya kan acya da bakar. Zenginlik sana
haz verir ama bilge onunla birlikte gelen kbusa da bakar. Baar seni mutlu eder ama bilge zirvenin arkasndan
gelen uurumu; youn, dayanlmaz bir acya dnecek baarszl bilir.
Btne bakar. Ve btne baktn zaman seenein yoktur. O zaman ayn anda iki yola sahipsin. Sabah ve
akam artk birliktedir - drt art artk birliktedir. Artk hibir ey paralar halinde deildir, her ey btn
olmutur. Ve bu btn takip etmek Taodur. Bu btne uymak dindar olmaktr. Bu btn izlemek Yogadr.

Bugnlk bu kadar.


Blm 6 Kazanma htiyac

Bir oku amasz atarken okunu
Becerisi tamdr.
Pirin bir kemer tokas iin atarsa okunu
Sinirleri oktan gerilmitir.
Altndan bir dl iin atyorsa okunu

Gzleri kr olur
Yahut iki hedef grr
Akl yerinde deildir!

Becerisi deimedi. Ancak dl

Bler onu. Dikkat eder.
Okunu atmaktan ok
Kazanmay dnr
Ve kazanma ihtiyac
Onu gsz drr.

Zihin hayallerle doluysa, doru gremezsin. Eer kalp arzularla doluysa, doru hissedemezsin. Arzular,
hayaller ve umutlar - gelecek huzursuz eder ve var olan ne varsa, imdiki zamandadr. Blndnde, arzu seni
gelecee yneltir ama hayat burada ve imdidir. Gerek burada ve imdidir ve arzu seni gelecee yneltir. O
zaman burada deilsin. Grrsn ama yine de grmezsin; iitirsin ama yine de karrsn; hissedersin ama his
donuktur, derine inemez, etkili olamaz. Hakikat bu ekilde karlr.

nsanlar ilahi olan nerede bulacaklarn, hakikati nerede bulacaklarn soruyorlar. Bu bir ilahi olan veya
hakikati bulma meselesi deil. Hakikat daima burada, asla baka bir yerde olmad, olamaz da. Senin olduun
yerde ama sen orada deilsin, zihnin baka bir yerde. Gzlerin hayallerle dolu, kalbin arzularla dolu. Gelecee
doru ilerliyorsun ve gelecek hayal. Yahut gemie doru ilerliyorsun ve gemi oktan lm.

Gemi artk yok ve gelecek de henz gelmedi. Bu ikisinin arasnda mevcut an var. O an ok ksa,
olabildiince ksa, ok kk, onu blemezsin - blnemezdir. O an gz ap kapayncaya kadar geer. Eer bir
arzu girerse onu kardn demektir; eer bir hayal varsa, onu karyorsun.

Dinin tamam seni bir yere ynlendirmemekten, seni buraya ve imdiye getirmekten, seni btne geri
getirmekten, hep olduun yere geri getirmekten ibarettir. Ancak ba uzaklara, ok ama ok uzaklara gitti. Bu
ban geri getirilmesi gerek. O yzden Tanry bir yerde aramamak lazm - bu yzden Onu karyorsun, nk
bir yerde aryorsun. O burada seni bekliyor.

Bir gn Nasrettin Hoca eve sarholuktan yalpalayarak gelir. Kendi kapsn alar, tekrar tekrar alar. Saat
gece yarsn yarm saat gemitir. Kars gelir ve Nasrettin ona, Bayan, bana Nasrettin Hocann nerede
oturduunu syleyebilir misiniz? diye sorar.
Bu kadar fazla der kars. Sen Nasrettin Hocasn. Oras tamam der Nasrettin Hoca, o ksmn
biliyorum ama bu benim sorumun cevab deil. Nerede oturuyor? Durum budur. Arzulardan sarho,
yalpalayarak kendi kapn alyor ve evinin neresi olduunu soruyorsun. Aslnda kim olduunu soruyorsun. Ev
bu ve sen oradan hi ayrlmadn, oray terk etmek imknszdr. Oras terk edip gidebilecein senin dnda bir
ey deil. Senin iinde, varlnn ta kendisi.

Tanrnn nerede olduunu sormak aptallk, nk Tanry kaybedemezsin. Senin iindedir, senin en iteki
varln, senin tam zndr. Senin varoluundur: Onu solursun, Onu yaarsn ve baka trl olamaz. Yalnzca
o kadar sarho oldun ki kendi yzn tanyamyorsun. Ve geri dnp aylmadka aramaya, aratrmaya ve
gzden karmaya devam edeceksin.
Tao, Zen, Yoga, Sufizm, Hasidizm, bunlarn hepsi seni geri getirmek, seni yeniden ayltmak, sarholuunu
gidermek iin yntemler. Neden bu kadar sarhosun? Seni bu kadar sarho eden ne? Neden gzlerin bu kadar
uykulu? Neden uyank deilsin? Btn bunlarn temel nedeni ne? Temel neden senin arzu etmendir.

Arzunun tabiatn anlamaya al. Arzu alkoldr, mmkn olan en gl uyuturucudur. Marihuana hi kalr,
LSD hi kalr. Arzu mmkn olan en gl LSDdir - uyuturucularn en gls.

Arzunun tabiat nedir? Arzu ettiinde ne olur? Arzu ettiinde, zihninde bir yanlsama yaratyorsun; arzu
ettiinde, buradan oktan gittin. Artk burada deilsin, yoksun, nk zihin bir d yaratyor. Bu yokluk senin
sarholuundur.

Mevcut ol. Tam bu anda cennetin kaplar alr. Kapy almaya bile gerek yok, nk cennetin dnda
deilsin, ieridesin. Sadece uyank ol ve arzuyla dolu olmayan gzlerle etrafa bak, kahkahalarla gleceksin.
Btn bu akaya, olanlara gleceksin. Bu ayn insann gece rya grmesi gibidir.
Adamn biri ok huzursuzmu - geceleri uzun kbuslar gibiymi. Btn gece mcadeleyle geiyormu. Bu
durum o kadar ac vericiymi ki adam adeta uyumaktan korkuyormu ve yataktan kalktnda hep mutlu
oluyormu. Btn gece kbus gibiymi - ok kt, vahi ryalar gryormu. Ryalar yleymi ki uykuya
dald anda milyonlarca aslann, ejderhann, kaplann, srngenin, timsahn kk yatann altnda oturduunu
grmeye balyormu. Bu hayvanlar her an saldrabilecekleri iin uyuyamyormu.

Hepsinin geri geleceini bildiinden btn gece uzun bir huzursuzluk, bir ikence, bir cehennemmi. Tbben
tedavi grm ama hibir eyin faydas olmam. Her ey yetersiz kalm. Psikologlar, psikiyatrlar tarafndan
incelenmi ama kimse baarl olamam. Sonra bir gn evinden glerek km.

Kimse yllardr gldn grmemimi. Surat korkunlam; hep zgn, korku iindeymi. O yzden
komular, Mesele nedir? Glyor musun? Yllardr gldn grmedik. Gldn bile tamamen unuttuk.
Kbuslarna ne oldu? diye sormular.

Eniteme anlattm ve beni tedavi etti demi adam.

Eniten byk bir psikiyatr falan m? Seni nasl tedavi edebildi? diye sormu komular.
Marangoz demi adam. Sadece yatamn bacaklarn kesti. Artk hi yer yok, o yzden ilk defa uyudum.
Yer yaratrsn - ve arzu o yeri amann yoludur. Arzu ne kadar bykse, o kadar yer yaratlr. Bir arzu bir
ylda gerekleecekse, o zaman bir yllk yerin olur. O yerin iinde hareket edebilirsin ama o zaman ok sayda
srngenle, ejderhayla karlamak zorunda kalacaksn. Arzu tarafndan yaratlan bu alana zaman diyorsun.
Arzu yoksa, zamana ihtiya yoktur.

Tek bir an vardr - iki an bile deil, nk kincisine ancak arzu tarafndan ihtiya duyulur, senin varoluunun
ihtiyac yoktur. Varolu tmyle doyumludur, tamamen bir nn iindedir. Hatrla: Zamann senin dnda bir ey
olduunu dnyorsan, kendini kandryorsun. Zaman senin dnda bir ey deildir.

nsan yeryznden kaybolursa, zaman olacak m? Aalar byyecek, nehirler akacak, bulutlar yine
gkyznde dolaacak ama soruyorum, zaman olacak m? Hi zaman olmayacak. Anlar olacak, daha dorusu
bir an olacak - ve bir an yok olduunda baka bir tanesi ortaya kar. O yok olduunda da baka bir tanesi gelir.
Ancak aslnda zaman yoktur. Yalnzca ok kk an vardr.

Aalar hibir eyi arzulamaz, iek amay arzulamazlar, iekler kendiliinden gelirler. ieklerin gelmesi
aacn tabiatndandr. Fakat aa hayal kurmuyor, aa hareket etmiyor, dnmyor, arzu etmiyor.

Eer insan yoksa, zaman olmayacak, sadece sonsuz anlar. Sen zaman arzuyla yaratrsn. Arzu ne kadar
bykse, o kadar zamana ihtiya vardr.

Maddi arzular iin ok fazla zaman gerekir. Bu yzden Batda tek bir yaam olduunu sylyorlar. Douda
biz mokay arzuladk. Bu, mmkn olan en byk arzudur - bundan daha byk bir arzu olamaz. Fakat tek bir
yaamda mokaya nasl ulaabilirsin? Tek yaam yetmez. Bir saray edinebilirsin, bir krallk kurabilirsin, ok
zengin ve gl olabilirsin, bir Hitler veya bir Ford olabilirsin. Bu dnyada bir ey olabilirsin ama moka o kadar
byk bir arzudur ki, tek hayat yetmez.
Bu yzden biz Douda birden ok yaama, yeniden douma inanrz, nk daha ok zaman, ok sayda
yaam gerekecektir. Ancak o zaman moka arzusunun gereklemesini umut edebilirsin. Birden ok yaam
olduunu sylemiyorum. Konu bu deil. Fakat Douda insanlar ok sayda yaama inanr, nk moka"y
arzu ederler. Eer tek bir yaam varsa, ona nasl ulaabilirsin?

Eer tek bir yaam varsa, o zaman ancak maddi eylere ulalabilir. O zaman ruhsal dnm mmkn
deildir. Arzu o kadar byktr ki milyonlarca yaam gerekir. nsanlar
Douda bu yzden bu kadar tembel bir hayat sryorlar. Tela yok, nk zaman ktl yok. Tekrar tekrar
doacaksn. Niye tela edesin? Sonsuz zamann var.

Eer Dou tembelse ve zamandan kesinlikle habersiz grnyorsa, iler bu kadar yava akyorsa, nedeni
saysz yaam kavramdr. Batnn zamana bu kadar duyarl olmasnn nedeni de tek bir yaamn olmas ve
her eye o tek yaamda ulalmak zorunda olunmasdr. Eer karrsan, sonsuza kadar karm olursun -
ikinci bir frsat mmkn deildir. Bu zaman ktl yznden Bat bu kadar gergin oldu. Yapacak ok ey var ve
ok az zaman kald - bunca arzu ve zaman hep az.

Herkes hep tela iinde, kouturuyor. Kimse yava hareket etmiyor, kimse yava yrmyor. Herkes
kouyor ve daha fazla hz gerekiyor. O yzden Bat daha hzl aralar icat etmeyi srdryor ve hi tatmin yok.
Bat, srf sana arzularn yerine getirmek iin biraz daha zaman vermek amacyla insan yaamn uzatmaya
devam ediyor.

yi de zaman neden gerekli? Zaman olmadan burada ve imdi olamaz msn? Gemi ve gelecek olmadan,
sadece yanmda oturmak, bu an yeterli deil mi? kisinin arasndaki, gerekten sanki yokmu gibi grnen bu
ok kk an yeterli deil mi? Bu an o kadar kktr ki onu yakalayamazsn; sen yakaladnda oktan
gemitir. Dndn zaman gelecektedir. Onun iinde olabilirsin ama onu yakalayamazsn. Yakaladnda,
gitmitir; dndnde, orada deildir.
Oradayken bir tek ey yaplabilir - onu yaayabilirsin, hepsi bu. O kadar kktr ki onun iinde ancak
yaayabilirsin ama o kadar yaamsaldr ki sana hayat verir.

Hatrla, ayn atom gibidir, o kadar kktr ki grlemez. Atomu henz kimse grmedi, henz bilimciler bile
grmedi. Ancak sonular grebilirsin. Onu patlatabildiler Hiroima ve Nagasaki sonulard. Hiroimann
yandn, yz binin zerinde insann ldn grdk - bu sonutur. Fakat atom patlamasndan ne olduunu
kimse grmedi. Kimse atomu kendi gzleriyle grmedi. Onu grebilen aletler henz yok.
Zaman atomiktir, bu an da atomiktir. Onu kimse gremez, nk grdn zaman oktan gemitir.
Grmekle geirilen zaman gemie sahiptir - nehir akt, ok ilerledi. Kimse zaman hi grmedi. Zaman kelimesini
kullanmaya devam ediyorsun ama birisi srarla bir tanm isteyecek olursa ne yapacan bilemeyeceksin.

Birisi Aziz Augustinee, Tanry tanmla. Tanr kelimesini kullandnda neyi kastediyorsun? diye sormu.

Augustine, Ayn zaman gibidir. Onun hakknda konuabilirim ama tanm konusunda srar ederseniz, ne
yapacam arrm demi.

nsanlara, Zaman nedir? diye sormaya devam edebilirsin. Saatlerine bakp cevap verecekler. Fakat
gerekten Zaman nedir? diye sorduunda, tanm istediinde, saatlerin faydas olmayacak.

Zaman tanmlayabilir misin? Onu kimse grmedi, onu grmenin yolu yok. Baktnda, gitmitir;
dndnde, orada deildir. Dnmediin zaman, bakmadn zaman, sadece var olduun zaman, oradadr.
Onu yaarsn. Aziz Augustine hakl: Tanrsallk yaanabilir ama grlemez. Zaman yaanabilir ama grlemez.
Zaman felsefi bir sorun deildir, varolusaldr. Tanrsallk da felsefi deildir, varolusaldr. insanlar onu yaad
ama srarla tanm istersen sessiz kalacaklar, cevaplayamazlar. Ve eer bu nn iinde olabilirsen, btn srlarn
kaplar alr.

O yzden btn arzulardan kurtul; gzlerindeki btn tozu yok et; hibir eye, tanrsalla bile zlem
duymadan iinde huzurlu ol. Her zlem ayndr, ister byk bir araba iin olsun ister tanr ya da byk bir ev,
fark etmez. zlem ayndr. zlem duyma - sadece var ol! Dnme! Bu nn orada olmasna izin ver ve sen
de iinde ol ve birden her eye sahip olursun - nk yaam oradadr. Birden her ey zerine yamaya balar
ve o zaman bu an sonsuz olur ve o zaman zaman yoktur. Daima imdidir. Asla son bulmaz, asla balamaz.
Fakat o zaman sen onun iindesin, darda deilsin. Btnn iine girdin, kim olduunu fark ettin.

imdi Chuang Tzunun sutrasn anlamaya al: kazanma ihtiyac. Bu ihtiya, kazanma ihtiyac nereden
doar? Herkes zafer peinde, kazanmaya alyor ama bu kazanma ihtiyac nereden doar?
Zaten muzaffer olduunun, yaamn senin bana geldiinin hibir ekilde farknda deilsin. Zaten galipsin ve
daha fazlas mmkn deil, olabilecek her ey bana geldi. Zaten imparatorsun ve ele geirilecek baka bir
krallk yok. Fakat bunu fark etmedin, oktan bana gelmi olan hayatn gzelliini anlamadn. Sessizlii, huzuru,
zaten var olan mutluluu tanmadn. nk bu isel kralln farknda deilsin; hep bir ey, dilenci olmadn
kantlamak iin bir zafer gerektiini hissediyorsun.

Byk skender Hindistana geliyormu -kazanmak iin elbette- nk kazanmaya ihtiyacn yoksa hibir yere
gitmezsin. Neden uraasn? Atina o kadar gzeldi ki, bu kadar uzun bir yolculua kmaya uramaya hi
gerek yoktu.

Yolda, bir mistikten, bir nehir kysnda yaayan Diogenesten bahsedildiini duyar. Onunla ilgili pek ok hikye
duymutu. O gnlerde, zellikle Atinada sadece iki isim geiyordu - biri skender, teki Diogenes. kisi iki kart,
iki zt kutuptular. skender imparatordu ve dnyann bir ucundan teki ucuna kadar uzanan bir krallk kurmaya
alyordu: Btn dnya benim hkimiyetim altnda olmal. skender bir fatihti, zafer aray iinde olan bir
insand.

Ve her eyiyle tamamen onun tersi olan Diogenes var. plak yayordu, tek bir eyas bile yoktu.
Balangta su imek veya bazen yiyecek dilenmek iin bir ksesi vard. Sonra bir gn nehirden su ien bir
kpek grr ve derhal ksesini frlatp atar. Kpekler ksesiz yapabiliyorsa, ben neden yapamayaym? Eer
kpekler ksesiz yapabilecek kadar zekiyse, bu kseyi yanmda tamak iin aptal olmalym, ykten baka bir
ey deil der.

O kpei ustas olarak kabul eder ve ok zeki olduu iin kpekten kendisiyle birlikte kalmasn ister. Kse
tamann gereksiz bir yk olduunu fark eder. O gnden sonra o kpek yannda kalr. Birlikte uyurlar,
yiyeceklerini birlikte bulurlarm. Kpek onun tek arkadayd.

Neden bu kpekle yoldal srdryorsun? diye sorar birisi.

Szde insanlardan daha zeki der Diogenes. nceden bu kadar zeki deildim. Ona bakmak, onu izlemek
beni daha uyank yapt. imdi ve burada yayor, hibir eye aldrmyor, hibir eye sahip deil. Ve ok mutlu -
hibir eye sahip olmayarak her eye sahip. Ben henz bu kadar doyumlu deilim; ieride, iimde bir para
huzursuzluk kalyor. Ben de ayn onun gibi olduum zaman hedefe ulam olacam.

skender, Diogenesi, onun mest edici mutluluunu, sessizliini, ayn bulutsuz bir gkyzne benzeyen ayna
gibi gzlerini duymutu. Ve bu adam plak yayordu, giysiye bile ihtiyac yoktu. Birisi, Nehir kysnda,
yaknndan geiyoruz, ok uzakta deil der. skender onu grmek istedii iin gider.

Vakit sabaht, bir k sabah ve Diogenes kumun zerine plak uzanm gne banyosu yapyordu;
sabahn, zerine yaan gnein keyfini karyordu; her ey ok gzeldi, sessizdi, nehir akyordu...

Ne demeliyim? diye dnr skender. skender gibi bir insan nesnelerden ve mlkler dnda dnemez.
O yzden Diogenese bakar ve Ben Byk skenderim. Bir eye ihtiyacn varsa, bana syle. Byk yardmm
dokunabilir ve sana yardm etmek isterim der.
 Diogenes gler ve Hibir eye ihtiyacm yok. Yalnz biraz kenara ekil, nk gnei kapatyorsun. Benim
iin yapabilecein tek ey bu. Ve hatrla, kimsenin gneini kapama, bir insann yapabilecei tek ey budur.
Glge etme, baka bir ey istemem der.

skender bu adama bakar. Onun karsnda kendini dilenci gibi hissetmi olmal: Hibir eye ihtiyac yok ve
benim btn dnyaya ihtiyacm var ve o zaman bile tatmin olmayacam, bu dnya bile yeterli deil. skender,
Seni grdme sevindim, hi bu kadar halinden memnun bir insan grmemitim der.

Sorun yok! der Diogenes. Benim kadar memnun olmak istiyorsan, gel yanma uzan, gne banyosu yap.
Gelecei unut ve gemii brak. Seni engelleyen kimse yok.

skender gler, yapay bir kahkaha elbette ve Haklsn - ama daha zaman gelmedi. Bir gn ben de senin gibi
dinlenmek isterim der.

O bir gn asla gelmeyecek der Diogenes. Dinlenmek iin neye ihtiyacn var? Eer benim gibi bir dilenci
dinlenebiliyorsa, baka neye ihtiya var? Bu mcadele, bu aba, bu savalar, bu fetihler neden? Bu kazanma
ihtiyac neden?
Muzaffer olduumda, btn dnyay fethettiimde, gelip senden ders almak ve senin yannda oturup bu
kyda uzanmak isterim der skender.

Fakat eer u anda bu kyda uzanp dinlenebiliyorsam, gelecei beklemek neden? Sonunda bana gelip
burada dinleneceksen, kendin ve bakalar iin mutsuzluk yaratarak btn dnyay dolamak neden? Ben zaten
dinleniyorum der Diogenes.

Kazanma ihtiyac neden? Kendini kantlamak zorundasn. ten ie o kadar aa, o kadar bo ve kof, iinde
o kadar nemsiz hissedersin ki, kendini kantlama ihtiyac doar. nemli biri olduunu kantlamak zorundasn ve
bunu kantlamadka, nasl huzurlu olabilirsin?
 ki yolu var ve bunlarn tek yol olduunu anlamaya al. Biri dar kp nemli biri olduunu kantlamaktr.
Dier yol ie dnmek ve hi kimse olduunu fark etmektir. Dar karsan, nemli biri olduunu asla
kantlayamayacaksn. htiya kalacak; aksine byyebilir de. Kantladka skender gibi, Diogenesin karsnda
duran bir dilenci gibi hissedeceksin. Bunu daima hissedeceksin. nk sadece bakalarna nemli biri olduunu
kantlamak seni nemli biri yapmaz. Derinlerde o nemsizlik duygusu kalr. Yreini kemirmeye devam eder -
nemsiz birisin.

Krallklarn faydas olmayacak nk krallklar ieriye girip boluu doldurmayacak. Hibir ey ieri giremez.
Dardaki darda kalacak; ierideki ieride kalacak. Kavuma yoktur. Dnyann btn zenginliine sahip
olabilirsin ama onu nasl ieri getirecek ve boluu dolduracaksn? Hayr, btn zenginlie sahip olduun zaman
bile bo, hatta daha da bo hissedeceksin nk bu sefer eliki olacak. Bu yzden Buddha sarayn terk etti:
btn zenginlii grmesine ramen iindeki boluu hissettii, hepsinin yararsz olduunu hissettii iin.

Baka bir yol ie dnmektir - bu nemsizlikten kurtulmaya almamak, onu fark etmek. Chuang Tzu bunu
sylyor: Bo bir kayk ol, sadece ieri gir ve hi kimse olduunu fark et. Hi kimse olduunu fark ettiin anda
patlayp yeni bir boyuta uarsn nk bir insan hi kimse olduunu fark ettiinde, ayn zamanda her ey
olduunu fark ediyordur.

Sen birisi deilsin, nk her eysin. Her ey nasl birisi olabilir? Birisi daima bir para olacak. Tanr birisi
olamaz nk O hepsidir; hibir eye sahip olamaz nk O btndr. Ancak dilenciler sahip olur, nk sahip
olduklarnn snrlar vardr. Sahip olunan eyler snrsz olamaz. Birisi olmann snr vardr, snrlar olmadan
birisi olunamaz, sonsuz olunamaz. Hi kimselik snrszdr, tpk btnlk gibi.

Gerekten de ikisi ayndr. Eer da gidiyorsan, isel varln hi kimse olarak hissedeceksin. e
gidiyorsan, ayn hi kimselii her ey olarak hissedeceksin. Bu yzden Buddha shunyann, mutlak boluun
brahman olduunu syler. Hi kimse olmak, btn olduunu fark etmektir. Birisi olduunu fark etmek, btn
olmadn fark etmektir. Bundan bakas ie yaramayacaktr.
 Dier yol ie gitmek, bu hi kimselikle mcadele etmemek, bu boluu doldurmaya almamak ama onu
fark etmek ve onunla bir olmaktr. Bo kayk ol, o zaman btn denizler senindir. O zaman kefedilmemi olana
girebilirsin, o zaman bu kayk iin engel yoktur, kimse yolunu tkayamaz. Hibir haritaya gerek yoktur. Bu kayk
sonsuza doru ilerleyecektir. Artk her yer hedeftir ama kiinin ie gitmesi gerekir.
Kazanma ihtiyac birisi olduunu kantlamak iindir ve kantlamann bildiimiz tek yolu bakalarnn
dncesine gre kantlamaktr, nk bakalarnn gzleri yansmalara dnr.

skender birisi olduunu bakalarnn dncesine bakarak grebiliyordu; Diogenesin yannda dururken, hi
kimse olduunu fark etti. Diogenes onun skender olduunu anlamad. Tersine skender kendini aptal gibi
hissetmi olmal. Diogenese, eer Tanr kendisine baka bir hayat daha bahederse, skender yerine Diogenes
olmak istediini sylediinden bahsedilir - bir daha sefere!
Zihin daima gelecekte hareket eder. Tam bu anda Diogenes olabilirdi, engel yoktu, kimse onu engellemiyordu.
Byk skender olmak iin milyonlarca engel bulunabilirdi, nk herkes onu engellemeye alacakt. Birisi
olduunu kantlamak istediinde, herkesin egosunu incitirsin ve hepsi senin bir hi olduunu kantlamaya
alacaklar. Sen onlar ldrmedike, sen onlar yok etmeyi baarmadka, senin bir hi olduunu sylemeye
devam edecekler. Kendini ne olarak dnyorsun? Kim olduunu dnyorsun? Bunu kantlamak zorundasn
ve bu ok zor, ok sert, ykc bir yoldur.

Diogenes olmak iin bir engel yoktu. skender bu insann gzelliini, zarafetini hissetti. Eer Tanr bana bir
daha dnyaya gelme frsat verirse, Diogenes olmak isterim - ama bir daha sefere dedi.

Diogenes gld ve Bana sorulursa, kesin olan tek bir ey var: Asla Byk skender olmak istemezdim!
dedi.

skender, Diogenesin gzlerinde kendi zaferlerinin tannmadn grm olmal. Birdenbire ken duyguyu,
o ldrc, hi kimse olduu duygusunu hissetmi olmal. Kam, Diogenesten olabildiince uzaklam
olmal. Diogenes tehlikeli bir insand.
Diogenesin hayat boyunca skenderin yakasn brakmad sylenir. Nereye giderse gitsin, Diogenes bir
glge gibi yanndaym. Gece, ryalarnda, Diogenes glyormu. Ve ikisinin ayn gn ld sylenir, gzel bir
hikye.

Diogenes bu adamn arkasndan gelmesi iin beklemi olmal. Ayn gn ldler ve bu dnyay tekinden
ayran rma geerken skender tekrar Diogenesle karlam ve bu ikinci buluma, ikinci karlama
ncekinden de tehlikeliymi. Birka dakika nce ld iin skender ndeymi - byle olmas gerekiyordu,
nk Diogenesin arkadan gelmesi gerekiyordu; beklemi olmal. skender bir ses duyar, arkada nehri geen
baka birisi olmalyd, dner ve orada Diogenesi glerken grr. Donup kalmtr herhalde, nk bu sefer iler
kesinlikle farklyd. Kendisi de Diogenes gibi plakt, nk giysilerini teki tarafa gtremezsin. Bu sefer
yeniden kesinlikle hi kimseydi, imparator deildi.

Fakat Diogenes aynyd. lmn alabilecei her eyden zaten vazgemiti, o yzden lm ondan hibir ey
alamamt. Nehir kysnda naslsa yleydi ve ayn ekilde burada da nehir kysndayd. Umursamaz
davranmak ve kendini cesaretlendirmek ve gven vermek iin skender de gler ve Mthi, harika! mparator ve
dilenci yine bulutu, en byk imparatorla en byk dilencinin bulumas der.

Kesinlikle haklsn der Diogenes, sadece kimin imparator kimin dilenci olduu konusunda senin biraz akln
kark. Bu, en byk imparatorla en byk dilencinin bulumas ama imparator geride, dilenci nde. skender, ilk
karlamada da byleydi. Sen dilenciydin ama benim dilenci olduumu dnyordun. imdi kendine bak.
Btn dnyay kazanmakla ne elde ettin?

Kazanma ihtiyac nedir? Neyi kantlamak istersin? Kendi gznde nemsiz biri, bir hi olduunu ve bu hiliin
bir yrek sancsna dntn biliyorsun. Hi olduun iin ac ekiyorsun - o yzden bakalarnn gznde
kendini kantlamak zorundasn. Bakalarnn zihinlerinde birisi olduun, bir hi olmadn dncesini yaratmak
zorundasn. Ve onlarn gzlerine bakarak fikirleri, genel fikri toplayacaksn ve genel fikir yoluyla bir imaj
yaratacaksn. Bu imaj egodur, senin gerek benliin deildir. Yanstlm bir ihtiamdr, sana ait deildir -
bakalarnn gzlerinden toplanmtr.

Bu tip hep bakalarndan korkar, nk verdikleri eyi geri alabilirler. Bir politikac daima halktan korkar nk
verdikleri eyi geri alabilirler. dn alnmtr, benlii dn alnm bir benliktir. Bakalarndan korkuyorsan,
sen bir klesin, efendi deilsin.

Bir Diogenes bakalarndan korkmaz. Ondan hibir eyi geri alamazsn nk hibir eyi dn almamtr.
O benlie sahiptir, sen sadece egoya sahipsin. Benlikle ego arasndaki fark budur - ego dn alnm bir
kiiliktir; bakalarna, genel fikre baldr. Benlik senin gerek varlndr, dn alnmamtr, senindir. Onu
kimse geri alamaz.
Chuang Tzunun gzel satrlarna bak:

Bir oku elenmek iin atarken okunu

becerisi tamdr.

Bir oku elenmek iin atarken okunu becerisi tamdr. Oyun oynarken birisi olduunu kantlamaya
almyorsun. Rahatsn, evdesin. Srf elence olsun diye oynarken bakalarnn hakknda ne dnecei
umurunda deildir.

Hi ocuuyla elencesine green bir babay grdn m? Yenilir. Srt st yatar ve ocuk gsne oturur
kahkahalar atar ve Ben kazandm! der - ve baba mutlu olur. Bu sadece elencedir. Elenirken yenilebilir ve
mutlu olabilirsin. Elence ciddi deildir, egoyla ilikili deildir. Ego daima ciddidir.

O yzden hatrla, eer ciddiysen hep karmaa, isel karmaa iinde olacaksn. Bir ermi daima oyun
halindedir, okunu elence olsun diye atyormu gibi. Belli bir hedefi vurmakla ilgilenmez, sadece keyfine bakar.
 Alman felsefeci Eugene Herrigel meditasyon renmek iin Japonyaya gitmi. Japonyada meditasyon
retmek okuluk dahil iin her trl bahaneyi kullanrlar.

Herrigel kusursuz bir okuymu. Hedefi asla skalamazm. Okulukla meditasyon renmek iin bir ustaya
gitmi, nk bu konuda zaten becerisi varm.

yl sonra Herrigel bunun zaman kayb olduunu hissetmeye balam, nk usta onun oku atmamas
gerektii konusunda srar edip duruyormu. Herrigele, Brak ok kendi gitsin. Nian alrken sen orada
olmamalsn, brak ok kendisi nian alsn diyormu.

Bu samayd. zellikle de Batl bir insan iin kesinlikle samayd: Ne demek istiyorsun, ok kendi kendine mi
vuracak? Ok nasl kendi kendine vurabilir? Ben bir ey yapmak zorundaym. Ve devam eder. Hedefi asla
karmaz.

Fakat usta, Hedef aslnda hedef deil. Sen hedefsin. Ben senin hedefi vurup vurmadna bakmyorum. Bu
mekanik bir beceri. Ben, senin orada olup olmadn grmek iin sana bakyorum. Elenmek iin vur! Keyfini
kar, hedefi asla karmadn kantlamaya alma. Egoyu kantlamaya alma. O zaten orada, sen
oradasn, bunu kantlamaya gerek yok. Rahat ol ve okun kendi kendine vurmasna izin ver der.

Herrigel anlayamaz. Dener, tekrar tekrar dener ve tekrar tekrar, Hedefim yzde yz doruysa, neden bana
sertifika vermiyorsun? der.

Batl zihin daima sonula ilgilidir ve Dou daima balangla ilgilenir, sonla deil - okuyla, hedefle deil.
Son, yararszdr. O yzden usta, Hayr! diyordu.

Bunun zerine byk hayal krklna urayan Herrigel ayrlmak iin izin ister. O zaman gitmek zorundaym.
yl ok fazla ve ele geen bir ey yok ve sen hayr deyip duruyorsun, benim hl ayn olduumu syleyip
duruyorsun der.
 Ayrlaca gn vedalamaya gider. Usta teki rencilere ders vermektedir. O sabah Herrigel ilgilenmez;
gidiyordu, projeyi tamamen brakmt. O yzden ustann iinin bitmesini bekliyordu. Onunla vedalaacak ve
gidecekti.

Bir bankn zerinde otururken ilk kez ustaya bakar. ylda ilk kez ustaya bakar. Gerekte usta bir ey
yapmyordu; ok kendi kendine vuruyormu gibiydi. Usta ciddi deildi, oyun oynuyordu, eleniyordu. Bir hedefle
ilgilenen kimse yoktu.

Ego daima hedefe odakldr. Elencenin ulalacak bir hedefi yoktur, elence oku yaydan ayrld
balangtadr. Hedefi vurup vurmamas tesadfe baldr, hedefe ulap ulamamas konu ddr; mesele
ulamas veya karmas deildir. Fakat ok yaydan ktnda okunun eleniyor, keyif alyor olmas, ciddi
olmamas gerekir. Ciddiyken gergin olursun, ciddi olmadnda geversin ve gevediin zaman sen var olursun.
Gerginken ego vardr; sen bulanksndr.

Herrigel ilk kez bakar - nk artk ilgilenmiyordu. Artk onun meselesi deildi, btn olay brakmt.
Ayrlyordu, o yzden ciddi olmas sz konusu deildi. Baarszln kabul etmiti, hibir eyin kantlanmas
gerekmiyordu. Bakt ve ilk kez gzleri hedefe takl deildi.

Ustaya bakt, o kendi kendine vuruyormu gibiydi. Usta ona yalnzca enerji veriyordu, atmyordu. Hibir ey
yapmyordu, btn olay abaszd. Herrigel bakar ve ilk kez bunun ne anlama geldiini anlar.

Bylenmi gibi ustaya yaklar, yay eline alr ve oku eker. Kavradn. yldr sana bunu yapman
sylyorum der usta. Ok henz yaydan kmamken usta, Bitti: Hedefe ulald der. Herrigel artk
eleniyordu, ciddi deildi, hedefe odakl deildi.

Fark budur. Elence hedef odakl deildir; hedefi yoktur. Elence kendi bana hedeftir, gerek deerdir, baka
bir ey deil. Keyfini karrsn, hepsi bu. Bunda bir ama yoktur; oyun oynadn, hepsi bu.

Bir oku elenmek iin atarken okunu becerisi tamdr. Elenmek iin ok atarken atma iinde deilsindir. ki
yoktur, gerilim yoktur; zihnin hibir yere gitmez. Zihnin aslnda gitmiyor - o yzden btnsn. O zaman beceri
vardr.

Bir Zen ressamndan, bir Zen ustasndan bahsedilir... Yeni bir pagoda, yeni bir tapnak iin bir izim, bir
tasarm yapyormu. Ba rencisini yanna alma alkanl varm. izimi yapar, renciye bakar ve Ne
dnyorsun? diye sorarm.

Size layk deil dermi mrit. O da yapt izimi atarm.

Bu olay doksan dokuz kez tekrarlanm. ay gemi ve kral srekli tasarmn ne zaman tamamlanacan,
almann ne zaman balayacan soruyormu. Bir gn olay gereklemi: Usta tasarm yapyormu ve
mrekkep kurumu, o da renciye gidip mrekkep hazrlamasn sylemi.

renci gitmi ve geri dndnde, Ne? Yapmsnz! iyi de neden aydr yapamadnz? demi.
Senin yznden demi usta. Yanmda oturuyordun ve ben blnyordum. Bana bakyordun ve ben de
hedefe odaklydm, elence deildi. Sen buradan gidince rahatladm. Kimsenin olmadn hissettim, btn
oldum. Bu tasarm ben yapmadm, o kendiliinden geldi. Yapan ben olduum iin aydr gelemiyordu.

Bir oku elenmek iin atarken okunu becerisi tamdr... nk btn varl hazrdr. Ve btn varlk hazr
bulunduunda bir gzellie, bir zarafete, tmyle farkl bir varlk zelliine sahip olursun. Blndn, ciddi ve
gergin olduun zaman irkinsin. Baarl olabilirsin ama baarn irkin olacak. Birisine nemli birisi olduunu
kantlayabilirsin ama hibir ey kantlamyorsun, sadece sahte bir imaj yaratyorsun. Fakat tam, gevemi,
btn olduunda kimse seni bilmeyebilir ama sen var olursun.

Ve bu btnlk mditatif bir zihinde meydana gelen, meditasyonda meydana gelen berekettir, kutluluktur,
kutsamadr.

Meditasyon btnlk demektir.

 Bu nedenle meditasyonun i deil elence olmas gerektiini hatrla. Onu dindar biri gibi yapmamalsn, bir
kumarbaz gibi yapmalsn. Elenmek iin oyna. adam deil sporcu gibi olmalsn. Elenceli olmal, o zaman
btn beceri kullanlabilir olacak, o zaman kendiliinden iek aacak. Sana ihtiya olmayacak. Hi aba
gerekmez. O zaman iek kendiliinden gelir.
Pirin bir kemer tokas iin atarsa okunu
sinirleri oktan gerilmitir.

Eer pirin bir kemer tokas iin rekabet iindeyse, eer baarlacak bir ey varsa, orada bir sonu var,
oktan gerildi, korktu. Korku ieri girer: Baaracak mym? Blnd. Zihnin bir paras, Belki baaracaksn,
baka bir paras, Belki baaramayacaksn, der. Bu durumda btn becerisi kullanlabilir durumda deil, bu
durumda kendisi yar yarya. Ve blndn zaman btn varln irkin ve hasta olur. Hastalkl olursun.
Altndan bir dl iin atyorsa okunu
gzleri kr olur yahut iki hedef grr - akl yerinde deildir!
arya git ve altn peindeki insanlar gr. Krler. Altn insanlar baka hibir eyin yapmad kadar kr
eder, altn gzleri tamamen kaplar. ok fazla baaryla megul olduunda, ok fazla sonula megul olduunda,
ok hrsl olduunda, ok fazla altn madalyann peinde olduunda, kr olursun ve iki hedef grmeye
balarsn. O kadar sarhosundur ki ift grmeye balarsn.

Nasrettin Hoca bir meyhanede oluna ders veriyormu: Ne zaman duracan daima hatrla. Alkol iyidir ama
insann nerede duracan bilmesi gerekir. Tecrbeyle sylyorum. u keye bak - masada oturan u drt kii
sekiz grnmeye baladnda, dur.

Ama baba, ben orada sadece iki kii gryorum demi olan.

Zihin sarhoken, grnt ift olur. Altn seni bilinsiz yapar, sarho eder. Artk iki hedef vardr ve sen onlara
ulamak iin yle bir tela iindesindir ki gerilir, iten ie titrersin.
Chuang Tzunun bahsettii hal budur:

... akl yerinde deildir.

Kimsenin akl yerinde deil. Akl yerinde olmayanlar yalnzca deliler deil, senin de akln yerinde deil.
Yalnzca derece fark var, nitelik fark deil; biraz daha fazlas olduunda her an snr geebilirsin. Sanki doksan
dokuz derecedeymisin gibi. Yz derecede kaynarsn; snr getin. Tmarhanedekilerle dardakiler arasndaki
fark yalnzca nicelikseldir, niteliksel deil. Herkes akln karm durumda, nk herkes sonularn, hedeflerin,
amalarn peinde. Bir eye ulalmak zorunda. O zaman sinir, iten ie titreme gelir; o zaman ite sakin
olamazsn. Ve iinde titrediinde, hedef iki olur ya da hatta drt veya sekiz - ve o zaman oku olmak
imknszdr.

Mkemmel bir oku daima elenen okudur.

Kusursuz insan hayat elence olarak, oyun olarak yaar.

Krinann hayatna bak. Chuang Tzu onu tansayd, gzel olurdu. Krinann hayat elencedir. Buddha,
Mahavira, sa, bir biimde biraz ciddi duruyorlar, ulalmas gereken bir ey varm gibi - moka, nirvana,
arzusuzluk. Fakat Krina kesinlikle amaszdr - sadece elence iin yaayan, kzlarla dans eden, keyif atan,
ark syleyen flt. Gidecek hibir yer yok, hepsi burada, o yzden sonu iin endielenmeye gerek yok. Her
ey u anda elverili, keyfini karmamak neden?

Eer elence kusursuz insann gstergesiyse, Krina kusursuz insandr. Hindistanda biz onun yaamna
asla Krina charitra, onun karakteri, demeyiz, bunu asla demeyiz. Biz ona Krina lila, onun oyunu, deriz. Bir
karakter deildir, bir amaca ynelik deildir; kesinlikle amaszdr.

Ayn kk bir ocuk gibidir. Ne yapyorsun? diye soramazsn. Anlam nedir? diye soramazsn. Sadece
kelebekleri kovalayarak hoa vakit geiriyor. Gnete zplayarak neye ulaacak? Bu aba onu hangi sonuca
gtrecek? Hibir yere! Hibir yere gitmiyor. Biz onun ocuk olduunu syleriz ve kendimizi olgun grrz ama
ben sana gerekten olgun olduunda yeniden ocuk gibi olacan sylyorum. O zaman yaamn yeniden
elenceli olacak. Keyfini sreceksin, her parasnn, ciddi olmayacaksn. ten bir kahkaha btn yaamna
yaylacak. Daha ok bir dans gibi olacak, i gibi deil; daha ok ark sylemek, banyoda mrldanmak gibi ve
daha az ofiste hesap yapmak gibi. Matematik olmayacak, sadece sefa olacak.

Becerisi deimedi. Ancak dl bler onu. Dikkat eder.

Okunu atmaktan ok kazanmay dnr - ve kazanma ihtiyac onu gsz drr.

Bu kadar aciz, hu kadar gsz, aresiz grnmenin nedeni sensin. Baka kimse seni gsz brakmyor.
Snrsz, sonu gelmeyen g kaynaklarna sahipsin ama kuvvetsizlikten her an dp kalacakmsn gibi bitkin
grnyorsun.

Btn bu enerjiler nereye gidiyor? Kendi iinde atma yaratyorsun - becerin ayn.

Becerisi deimedi. Ancak dl bler onu. Dikkat eder.

Bir hikye dinledim. Bir kyde geiyor... Yoksul bir adam, bir dilencinin olu, gen ve salklym - o kadar
gen ve salklym ki, kraln fili kyden geerken fili kuyruundan yakalarm ve fil kprdayamazm.

Bu bazen kral iin ok utan verici olurmu, nk kendisi filin zerinde otururken pazar yerindeki btn
insanlar toplanr ve glermi. Ve btn bunlar bir dilencinin olu yznden oluyor.

Kral bavekiline, Bir ey yaplmas lazm. Bu kk drc bir durum. O kyden gemeye korkar oldum
ve o ocuk bazen baka kylere de gidiyor. Herhangi bir yerde filin kuyruunu yakalayabilir ve fil de
kmldayamaz. O kadar gl ki, onun enerjisini tketecek bir ey yap demi.
 Bir bilgeye danmam gerekecek demi bavekil, nk onun enerjisini nasl tketeceimi bilmiyorum.
Onun enerjisini tketecek hibir ey yok, nk o bir dilenci. Bir dkkn olsayd, enerjisi boaltlabilirdi. ilkokul
mdr olsayd, enerjisi kurutulabilirdi. Fakat onun yapacak hibir eyi yok. Elence iin yayor ve insanlar onu
seviyor, ona yiyecek ve st veriyor, o yzden asla yiyeceksiz kalmyor. Mutlu, yiyor ve uyuyor. O yzden zor
ama gideceim.
Bylece bavekil bir bilgeye gitmi. Ak sakall dede, Tek bir ey yap. Git ve ocua, kk bir i yapt
takdirde ona her gn altn bir rupi vereceini syle - ve i ok kk. Kyn tapnana gitsin ve lambay yaksn.
Tek yapmas gereken lambay yakmak, hepsi bu. Ve sen ona her gn altn bir rupi vereceksin demi.

Fakat bunun ne faydas olacak? demi bavekil. Bu onu daha da gl yapabilir. Bir rupi alacak ve daha
ok enerji hissedecek. Dilenmekle bile uramayacak.
Endielenme, sadece dediimi yap demi dede.

Bu yaplm ve ertesi hafta, kral geerken ocuk denemi ama baarsz olmu, fili durduramam. Yannda
srklenmi.
Ne oldu? Dikkat girdi, kayg girdi. Gnn yirmi drt saati akam tapnaa gidip lambay yakmas gerektiini
hatrlamak zorundayd. Bu i bir kaygya dnt, btn varln bld. Ryasnda bile akam olduunu
grmeye balad: Ne yapyorsun? Git yak ve bir rupini al.

Sonra o altn rupileri biriktirmeye balad - imdi yedi, imdi sekiz. Sonra, falan zamanda yz altn rupisi
olacan hesaplamaya balad - ve iki yz rupiye kacakt. Matematik iin iine girdi, elence kayboldu. ok
kk bir ey yapmas, yakmas gerekiyordu. Bir dakikalk bir i, bir dakika bile deil, anlk bir ey - ama bir
endieye dnt. Btn enerjisini tketti.

Tkendiin zaman yaamnn elenceli olmamas artc deildir. Yaamnda bir sr tapnak, yaklp
sndrlecek bir sr lamba, pek ok hesap var; elenceli olamaz.
 Becerisi deimedi - beceri ayndr ama oku elence olsun diye ok atarken btn becerisi kullanlabilir
durumdadr. Becerisi deimedi. Ancak dl bler onu. Dikkat eder. Kayg girer, asabiyet girer. Daha ok
kazanmay dnr, artk oku atmakla ilgilenmez. Artk soru nasl kazanacadr, nasl ok ataca deil.
Balangtan sona gitti. Artk ara nemli deil, sonu nemlidir ve sonu nemli olduunda, enerjin blnr,
nk yaplabilecek her ey arala yaplacak, sonula deil. Sonular senin elinde deil.
Gitada Krina Arjunaya yle der: Sonunu, sonucu dnme. Sadece imdi ve burada yaplmas gerekeni
yap ve sonucu bana, varolua brak. Ne olacan sorma, kimse bilemez. Sen sadece varolua, kadere brak.
Her ne olursa olsun, sen sadece yaplmas gerekeni yapyorsun. Arala ilgilen ve sonucu dnme. Sonuca
odaklanma.

Bu durum gzel ve Chuang Tzunun cmleleriyle birlikte dikkate almaya deer, nk Arjuna okuydu,
Hindistandan kan en byk okuydu. Mkemmel okuydu.

Fakat sonu onun aklna girer. Daha nce hi endielenmemiti, bu daha nce hi olmamt. Okuluu
mkemmeldi; becerisi tamd, kesindi ama o muazzam Kurukshetra kuatmasna, kar karya duran iki orduya
baknca, kaygland. Endie neydi? ki tarafta da dostlar vard. Bu bir aile meselesiydi, kuzenler arasnda bir
savat, o yzden herkes birbiriyle akrabayd. Kar tarafta olanlar da bu taraftakilerle akrabayd.

Btn bu aileler ve akrabalar blnmt - az rastlanr bir sava, bir aile savayd.

Krina, Arjunann yannda savayordu ama kendi ordusu teki tarafta savayordu. Krina, ikiniz de beni
seviyorsunuz, o yzden yar yarya blnmek zorunda kalacaksnz. Bir taraf beni alabilir, teki taraf da
ordularm demiti.

Duryodhana, kar tarafn lideri aptald. Tek bana Krinay ne yapacam - ordusu ok byk diye
dnd. Bunun zerine, Ben senin ordunu tercih ediyorum dedi.

Yani Krina, Arjunayla birlikteydi ve Arjuna mutluydu, nk bir Krina btn dnyadan daha fazladr. Ordular
ne yapabilir - bilinsiz, uykudaki insanlar? Uyanm bir insan hepsine bedeldir.
Arjunann kafas kartnda ve zihni blndnde Krina gerek yardm oldu. Gitada bu iki orduya bakan
Arjunann kafasnn kart sylenir. Ve Krinaya unlar syler: Gcm tkendi. Gergin hissediyorum,
gsz hissediyorum, gcm beni brakt - ve kendisi kusursuz beceri sahibi bir insan, mkemmel bir okuydu.

Onun yay gandiva olarak bilinir. Gandiva benim iin ok arm gibi geliyor. O kadar gszletim ki
bedenim uyuuk ve ben dnemiyorum ve gremiyorum. Her ey karmakark oldu, nk bu insanlarn
hepsi akraba ve ben onlar ldrmek zorunda kalacam. Sonu ne olacak? Katliam, bunca insan lecek ve ben
bundan ne kazanacam? Be para etmez bir krallk m? Savama beni ilgilendirmiyor, bedeli ok ar geliyor.
Kap sannyasin olmak, ormana gidip meditasyon yapmak isterdim. Bu bana gre deil. Enerjim tkendi der.

Krina ona, Sonucu dnme. Bu senin elinde deil. Ve yapann sen olduunu dnme, nk eer yapan
sen olursan, o zaman sonu senin elindedir. Yapan daima ilahidir ve sen sadece bir arasn. Sen burada ve
imdiyle, arala ilgilen ve sonucu bana brak. Sana sylyorum Arjuna, bu insanlar zaten l, kaderlerinde
lmek var. Sen onlar katletmeyeceksin. Sen onlara ldrldkleri, oktan ldkleri gereini aklayacak
arasn sadece. Ben onlar l gryorum. lmn gerekletii noktaya eritiler - sen yalnzca bir arasn
der.

Sanskritede gzel bir kelime vardr, ngilizcede karl yok: nimitta. Nimitta, yapan sen deilsin, neden sen
deilsin, nedenlerden biri bile deilsin, sen sadece nimittasn demektir. Sebep ilahinin elinde demektir, ilahi
yapandr, sen sadece onun aracsn. Ayn postac gibisin - postac nimittadr. Gelir ve sana bir mektup ulatrr.
Eer mektup seni aalyorsa, postacya kzmazsn. Bana bu mektubu neden getirdin? demezsin. Postacy
ilgilendirmez, o nimittadr. Mektubu o yazmad, buna o neden olmad, onun bununla ilgisi yok. O sadece
sorumluluunu yerine getirdi. Ona fkelenmeyeceksin.

Sen ayn bir postac gibisin der Krina, Arjunaya. Onlara lm ulatrmak zorundasn. ldren sen
deilsin; lm ilahiden geliyor. Onlar bunu zaten hak ettiler, o yzden endielenme. Eer sen onlar
ldrmezsen, o zaman bir bakas yapacak. Eer bu postac yapmazsa, o zaman mektubu baka biri
ulatracak. Bu senin orada olup olmamanla ya da tatilde veya hasta olmanla ilgili bir ey deil, o zaman mektup
ulatrlmayacak deil. O yzden dertlenme, gereksiz yere endielenme; sen sadece nimittasn, bu iin ne
nedenisin ne de onu yapansn, sadece bir arasn. Sen arala ilgilen, sonular dnme, nk bir kez
sonular dndnde becerin kaybolur, blnr.

Bu yzden tkendiini hissediyorsun, Arjuna. Enerjin hibir yere gitmedi. Vicdan oldu - o zaman blndn.
Kendinle savayorsun. Bir para ilerlemeni sylyor; teki para bunun iyi olmadn sylyor. Btnln
kayboldu. Ve btnlk kaybolduunda insan gsz hisseder.

Arjuna gibi gl bir insan, Bu gandivay tayamyorum, bu yay benim iin ok ar. Gerildim. imde
korkunun, derin bir korkunun, bir kaygnn ykseldiini hissediyorum. Savaamam der.

Beceri ayn, hibir ey deimedi ama zihin blnd. Blndn zaman gszleirsin; blnmediinde
glsndr. Arzular seni bler, meditasyon seni btn yapar. Arzular seni gelecee yneltir, meditasyon seni
bu na geri getirir.

Bir sonu olarak bunu hatrla: Gelecee ilerleme. Zihninin gelecee ilerlediini hissettiin anda hemen geriye,
imdiye atla. Onu tamamlamaya alma. Derhal, dndn anda, zihnin gelecee, arzuya gittiini fark ettiin
anda imdiki na geri atla. Evde ol.

Onu tekrar tekrar kaybedeceksin. Tekrar tekrar karacaksn, nk bu uzun bir alkanlk oldu; fakat er ya da
ge, giderek daha ok evde olacaksn. O zaman yaam elencelidir, bir oyundur. O zaman o kadar enerji dolu
olursun ki, taarsn - bir enerji seli. O takn mutluluktur.

Gsz, tkenmi bir haldeyken coku iinde olamazsn. Nasl dans edebilirsin? Dans etmek iin sonsuz
enerjiye ihtiya duyacaksn. Tkenmiken nasl ark syleyebilirsin? ark sylemek daima bir takndr. Bu
kadar lyken, nasl dua edebilirsin? Ancak tamamen canl olduunda kalpten, bir minnettarlk, bir kran
ykselir. O kran ibadettir.
Bugnlk yeter.
 Blm 7 Arkada

arkada Hayat tartyorlard.
Biri yle dedi:
insanlar birlikte yaayabilir mi
Buna dair hibir ey bilmeden?
Birlikte alabilir mi
Hibir ey retmeden?
Uzayda uabilirler mi
Unutarak var olmay,
Sonu olmayan dnyay?

arkada birbirlerine baktlar

Ve kahkahalara bouldular.
Aklamalar yoktu.
Bylece eskisinden daha iyi arkada oldular.

Sonra arkadalardan biri ld.

Konfys bir renci gnderdi

Dier ikisinin onun cenaze treninde

lahi sylemelerine yardm etmesi iin.

renci bir arkadan

 ark bestelediini grd.
teki lavta alarken ark sylediler:

Hey, Sung Hu!

Nereye gittin?
Hey, Sung Hu!
Nereye gittin?
Gerekte olduun
Yere gittin.
Ve biz buradayz

Kahretsin, biz buradayz!

O zaman Konfysn rencisi onlar yarda kesti ve Haykrd:

Sorabilir miyim nereden bulduunuzu

Merhumun huzurunda bu ciddiyetten uzak ilahiyi
Cenaze treni detlerinin iinde?

ki arkada birbirlerine baktlar ve gldler:

Zavall dediler, yeni ayini bilmiyor!

Yaamla ilgili birinci ey, aklamasnn olmamasdr. Mutlak ihtiam iinde oradadr ama aklamas yoktur.
Bir sr olarak oradadr ve eer aklamaya alrsan onu karacaksn. Akla kavumayacak ama sen
aklamalarnla kr olacaksn.
Felsefe hayatn dmandr. Bir insann bana gelebilecek en zararl ey felsefi aklamalara saplanp
kalmaktr. Aklamaya sahip olduun anda hayat seni terk etti, oktan ldn.

Bu sana elikili gelecek. lm aklanabilir; yaam aklanamaz - nk lm bitmi, tam bir ey. Yaam
daima devam eden bir mesele, yaam daima yolculuk halinde, lm ulat. Bir ey ulatnda ve bittiinde onu
aklayabilir, tanmlayabilirsin. Bir ey devam ederken hl grlecek bir bilinmeyen var demektir.
Gemii bilebilirsin ama gelecei bilemezsin. Gemii bir teoriye oturtabilirsin; gelecei nasl bir teoriye
sokacaksn? Gelecek daima bir alma, sonsuz bir almadr; srekli almaya devam eder. Bu nedenle
akladnda, aklama daima l olan belirtir.

Felsefe aklamalara sahiptir, o yzden ok canl olamaz ve felsefecilerden daha cansz insan bulamazsn.
Yaamlar tkenip gitmitir, yaamlar dar szmtr, kafalar cansz talar gibi klmtr. ok grlt
karrlar ama iinde yaamn mziine dair hibir ey yoktur. Bir sr aklamaya sahiptirler ama ancak kendi
ellerindeki aklamalara sahip olduklarn tmyle unutmulardr.
Aklama kapal bir yumruk gibidir. Yaam ak bir el gibidir. Tamamen farkldrlar. Yumruk tamamen
kapalyken iinde hi gkyz, hi hava, nefes alacak yer yoktur. Gkyzn kapal yumruunla
yakalayamazsn; yumruk onu karacaktr. Gkyz oradadr, el aktr, hazrdr. Aklama yakalamak,
kapamak, tanmlamaktr - yaam szar.

Kahkaha bile herhangi bir felsefeden daha byktr. Yaam konusunda kahkaha atan birisi onu anlamtr. O
yzden gerekten bilenlerin hepsi gld. Onlarn kahkahalar yzyllar sonra bile duyulabilir. Mahakashyapa,
Buddhaya bakarak gld -Buddha elinde bir iek tutuyordu- ve Mahakashyapa gld. Onun kahkahas imdi
bile duyulabilir. Duyacak kula olanlar, onun kahkahasn tpk srekli yzyllarn iinden geerek akan bir rmak
gibi duyacaklar.
 Japonyada Zen manastrlarnda hl sorarlar, mritler hl ustaya sorar: Syle bize usta, Mahakashyapa
neden gld? Daha uyank olanlar, Anlat bize usta, Mahakashyapa neden hl glyor? diye sorarlar. Daha
uyank olanlar imdiki zaman kullanr, gemii deil. Ve ustann ancak Mahakashyapann kahkahasn
duyabildiim hissettiin zaman cevap verdii sylenir. Duyamyorsan, bu konuda sana hibir ey sylenemez.
Buddhalar hep glmekte. Sen onlar duymam olabilirsin, nk kaplarn kapal. Buddhaya bakm ve onun
ciddi olduunu hissetmi olabilirsin ama onun ciddiyeti yanstlmtr. Senin kendi ciddiyetindir - ekran olarak
buddhay kullandn. Bu yzden Hristiyanlar sann hi glmediini sylyorlar. Bu kesinlikle aptalca geliyor. sa
glm olmal ve o kadar tam glm olmal ki btn varl kahkahaya dnm olmal - ama havariler bunu
duyamad, bu doru. Kapal kalm, kendi ciddiyetleri yansm olmal.

say han zerinde grebiliyorlard - nk sen hep yle bir strap iinde yayorsun ki sadece acy
grebiliyorsun. sann gldn duymu olsalar bile, atlam olmalar gerek. Onlarn yaamna ok aykryd,
uymuyordu. Glen bir sa sana uymaz, bir yabanc haline gelir.

Douda farkl oldu ve Zende, Taoda, kahkaha en yksek noktasna ulat. Felsefenin zt kutbu oldu.

Bir felsefeci ciddidir, nk yaamn bir bilmece olduunu ve zmnn bulunabileceini dnr. Yaam
zerinde zihniyle alr ve giderek daha da ciddileir. Hayat kardka ciddileir ve canszlar.
Taocular, Lao Tzu ve Chuang Tzu, eer glebiliyorsan; sadece yzeyde deil, yapmack deil, varlnn tam
znden gelen iten bir kahkaha atabiliyorsan -eer varlnn en derindeki merkezinden geliyor, her tarafna
yaylyor, evrene tayorsa- o kahkaha sana yaamn ne olduuna dair ilk iareti verecektir. Bir srdr. Chuang
Tzu iin byle bir kahkaha ibadettir, nk bu sefer yaam kabul ediyorsun; aklama peinde komuyorsun.
nsan nasl aklama bulabilir? Biz onun parasyz. Para, btnn aklamasn nasl bulabilir? Para btne
nasl bakabilir? Para btn nasl blp ayrabilir? Btn olmadan para nasl devam edebilir?

Aklama, aklamaya altn eyi aman gerektii anlamna gelir - o var olmadan nce sen orada
olmalsn, o var olmaktan vazgetiinde sen orada olmalsn. Onun etrafnda dolanmalsn ki onu
tanmlayabilesin ve kalbine ulaabilmek iin onu paralara ayrabilmelisin. Bir cerrah l bir beden aklama
bulabilir ama yaam iin deil. Yaamla ilgili btn tbbi aklamalar aptalcadr, nk cerrah paralara ayrr ve
renme noktasna geldiinde yaam artk orada deildir, yalnzca bir cesettir. Btn aklamalar lm sonras
iindir, yaam orada deildir.
Kan incelerken, eer kan bedenin dna alr ve o zaman incelersen, ayn olamayacann artk bilimciler
bile farknda. Bilimciler bunu imdi sylyor, nk hayattayken bedenin damarlarnn iinde dolarken farkl bir
nitelie sahipti; imdi test tpnn iindeyken, kan canszdr. Ayn kan deildir, nk temel nitelii -yaam- artk
iinde deildir. Btn aklamalar buna benzer.

Aataki bir iek farkldr, nk yaam, yaamn ekli iinde akar. Onu aatan koparp aldnda,
laboratuara gtrp incelediinde farkl bir iektir. Grntye aldanma. Artk iinde yaam akmyor. iein
kimyasal bileimini renmi olabilirsin ama bu aklama deildir.

Bir air farkl bir yaklama sahiptir; paralara ayrmak yoluyla deil sevgi yoluyla, iei aatan kopararak
deil iekle btnleerek, iekle derin bir ak iinde kalarak, mistik katlm iinde. air dahil olur, o zaman bir
ey renir ve o ey de bir aklama deildir. iir aklama olamaz ama hakikatin anlk bir grntsne sahiptir.
Herhangi bir bilimden daha dorudur.

zle: Birisine kken kalbin farkl atar. Sevgilin, sevdiin kalbini dinleyecektir - farkl atar. Sevgilin elini tutacak
- scaklk farkldr. Kan farkl bir dansla kprdar, farkl ekilde atar.

Doktor senin elini tuttuunda titreim ayn deildir. Kalp atn duyabilirsin ama bu at farkldr. Kalp bir
sevgili iin atarken kendine ait bir arks vard; ancak bir sevgili bilebilir kalp atn; ancak bir sevgili titreimi,
kan, yaamn scakln bilebilir. Doktor bilemez.

Ne deiti? Doktor gzlemci oldu ve sen de gzlemlenen - bir deilsiniz. Doktor sana nesne muamelesi
yapar. Bir nesneye bakyormu gibi bakar sana - fark yaratan budur. Bir sevgili sana eya gibi bakmaz - seninle
bir olur, seninle btnleir ve erir. Varlnn en iteki ekirdeini bilir ama hibir aklamaya sahip deildir. Onu
hisseder ama his farkldr. Bu konuda dnemez.
Dnlebilen hibir ey canl olmayacaktr. Dnce lmle ilgilenir, hep l nesnelerle urar. Bu nedenle
bilimde duyguya yer yoktur, nk duygu varolua farkl bir boyut, yaayann boyutunu verir.

Bu gzel hikyenin sana anlatt ok ey var. Adm adm iine gir ve eer bir sonuca ularsan, o zaman
kavrayamadn anla. Kahkahaya ulatn takdirde anladn demektir.

arkada
hayat tartyorlard.

Chuang Tzu son derece vecizdir. Hep olduu gibi, bilenler gereksiz yere tek kelime etmezler. Onlar gerekli
olanla yaarlar.

arkada hayat tartyorlard. Anlalmas gereken ilk ey, yalnzca arkadalarn hayat tartabileceidir.
Ne zaman bir tartma dmanca olur, ne zaman bir tartma ekimeye dnr, o diyalog bozulur. Hayat o
ekilde tartlamaz.

Ancak arkadalar tartabilir, nk o zaman tartma bir ekime deil bir diyalogdur.

ekimeyle diyalog arasndaki fark nedir? ekimede kar taral dinlemeye hazr deilsindir; dinlesen bile
dinleyiin sahtedir. Dinlemiyorsun, sadece kendi iddian hazrlyorsun. Kardaki konuurken sen kar kmaya
hazrlanyorsun. Dieri konuurken sen sadece itiraz etmek iin frsat kolluyorsun. iinde zaten bir nyargya
sahipsin, bir teorin var. Aray iinde deilsin, cahil deilsin, masum deilsin; zaten dolusun, kayn bo deil.
Belli teorileri beraberinde tayorsun ve onlarn doruluklarn kantlamaya alyorsun.
 Hakikati arayan biri beraberinde hibir teori tamaz. Daima aktr, korunmaszdr. Dinleyebilir. Bir Hindu
dinleyemez. Nasl dinlesin? Hakikati zaten biliyor, dinlemeye gerek yok. Senin onu dinlemeni salayacak ama o
dinleyemez. Sen dinlemesi iin urarsn ama dinleyemez; zihni zaten o kadar dolu ki hibir ey nfuz edemez.
Bir Hristiyan dinleyemez, hakikati zaten biliyor. Ona ulaacak yeni esintilere kar kaplarn kapad, gzlerini
doacak yeni Gnee kapad; erdi, ulat.
Ulatn hisseden herkes fikir atmasna girebilir ama diyaloa giremezler. arpabilirler, o zaman
atma doar, birbirlerine ters derler. Byle bir tartmada sen bir eyi kantlayabilirsin ama hibir ey
kantlanmaz. Dier kiiyi susturabilirsin ama teki asla inancn deitirmez. kna edemezsin, nk bu bir nevi
savatr, medeni bir sava - silahlarla savamyorsun, kelimelerle savayorsun.

Chuang Tzu yle der: arkada hayat tartyorlard - bu nedenle kahkahaya varabildiler; aksi takdirde bir
sonu olacakt. Bir teori teki teorilerin hakkndan gelmi olabilirdi, bir felsefe teki felsefeleri susturmu
olabilirdi, o zaman bir sonu olurdu - ve sonu ldr.

Yaam hibir sonuca sahip deildir. Yaam kendine dair hibir aptal dnceye sahip deildir. Bitmek
tkenmek bilmeden devam eder; daima, ebediyen, ileriye doru bir maceradr. Onunla ilgili herhangi bir sonuca
nasl varabilirsin? Sonuca vardn anda onun dna karsn. Hayat devam eder ve yoldan ktn. Kendi
sonucuna tutunabilirsin ama yaam seni beklemez.

Arkadalar tartabilir. Neden mi? nk bir insan sevebilirsin, bir felsefeyi sevemezsin. Felsefeciler arkada
olamazlar. Onlarn ya rencisi olursun ya da dman, ama arkada olamazsn. Onlara inanrsn ya da
inanmazsn, pelerinden gidersin ya da gitmezsin, ama arkada olamazsn. Arkadalk ancak iki bo kayk
arasnda mmkndr. O zaman dierine aksndr, dierine kar davetkrsndr; o zaman srekli bir
davetsindir: Bana gel, iime gir, benimle ol.

Teorileri ve felsefeleri kaldrp atabilirsin ama dostluu kaldrp atamazsn. Diyalog arkadaken mmkndr.
Diyalog iindeyken dinlersin ve eer konuman gerekiyorsa, dierine kar gelmek iin konumazsn; sadece
renmek, sormak iin konuursun. oktan varlm bir sonula deil, bir sorguyla, devam eden bir sorguyla
konuursun. Bir ey kantlamaya almyorsun; felsefeye deil masumiyete dayanarak konuursun. Felsefe
asla masum deildir, daima kurnazdr, zihnin bir aracdr.
arkada hayat tartyordu - nk arkadalar arasnda diyalog mmkndr. Bu nedenle Douda gelenek
haline geldi; dostluk, sevgi, sayg, gven bulmadka hibir soruturma mmkn deildir. Bir stada gidersen ve
kayn fikirlerle doluysa, iliki kurulamaz, diyalog olamaz. nce bo olmalsn ki arkadalk mmkn olsun,
gzlerinde gezinen fikirler olmadan bakabilesin, sonular olmadan bakabilesin.

Ve sonular olmadan bakabildiin zaman bak an engindir, snrl deildir.

Bir Hindu Incili okuyabilir ama onu asla anlamaz. Aslnda onu asla okumaz, dinleyemez. Bir Hristiyan
Gitay okuyabilir ama yabanc kalr. Asla onun en iteki varlna nfuz edemez, asla isel lemine ulaamaz,
etrafnda dolar durur. Gerekten kitaplar okuyamaz, zihindeki sonular yznden imknszdr. nceden
yalnz sann hakl olduunu biliyor, nceden kurtuluun ancak sa yoluyla geleceini biliyor; nceden sann
Tanrnn tek olu olduunu biliyor. Krinay nasl dinleyebilir? Sadece sa hakikattir. O zaman Krinann yanl
olmas kanlmazdr; en fazla gzel bir yalan olabilir ama asla doru deildir. ok fazla dn verirse, aa
yukar doru olduunu syleyecektir.

Aa yukar doru derken ne kastediyorsun? Yanl olduunu. Hakikat vardr ya da yoktur. Hibir ey aa
yukar gerek olamaz. Hakikat vardr veya yoktur. Daima tamdr. Onu blemezsin. Bir dereceye kadar gerek
olduunu syleyemezsin. Hayr, hakikat derece bilmez. Vardr ya da yoktur.

O yzden zihin sann tek hakikat olduu sonucuna vardnda, o zaman Krinay dinlemek imknszdr.
Yolda karna ksa bile onu dinleyemeyeceksin. Buddhayla karlasan bile, onunla tanmayacaksn.

Btn dnya sonularla dolu. Biri Hristiyandr, biri Hindudur, biri Caynadr, biri Budisttir - bu yzden hakikat
kayp. Dindar biri Hristiyan, Hindu veya Budist olamaz; dindar bir insan ancak iten soru soran biri olabilir.
Soruturur ve hibir sonu olmadan ak kalr. Kay botur.
Hayat tartan arkada... Ancak arkadalar tartabilir nk o zaman diyalog olur, o zaman iliki ben ve
sendir. ekiirken iliki ben ve odur. Dier kii inanc deitirilmesi, ikna edilmesi gereken bir eydir; dier kii bir
sen deildir; tekinin nemi yoktur, teki sadece bir saydr.

Arkadalkta dier kii nemlidir, teki isel bir deere sahiptir, teki kendi iinde bir sonutur, onu inancndan
dndrmeye almazsn. Bir insann inancn nasl deitirebilirsin? Ne aptallk! Bir insann inancn deitirme
abasnn kendisi aptalcadr. nsan bir eya deildir. nsan o kadar byk ve engindir ki hibir teori bir insandan
daha nemli olamaz. Hibir ncil, hibir Gita, bir insandan daha nemli deildir, insan, yaamn ihtiamnn ta
kendisi demektir. Bir insan sevebilirsin ama onu asla deitiremezsin. Eer deitirmeye alyorsan,
ynetmeye alyorsundur. O zaman o kii bir araca dnt ve sen onu istismar ediyorsun.

Diyalog senin benin sen dedii zaman, dier kii sevildii zaman, arkasnda hibir ideoloji olmad zaman
mmkndr. Dier kii sadece sevilir, Hristiyan veya Hindu olmas fark etmez. Arkadaln anlam budur - ve
diyalog mmkn olduu iin arkadalar hayat tartabilir.

Biri yle dedi:

insanlar birlikte yaayabilir mi buna dair hibir ey bilmeden?
Birlikte alabilir mi hibir ey retmeden?
Uzayda uabilirler mi unutarak var olmay, sonu olmayan dnyay?

Bir teori ne srmyor, sadece bir soru ortaya atyor. Ve hatrla, iki ekilde soru sorabilirsin. Bazen sadece
bir cevap vermen gerektii ve cevap zaten orada olduu iin soru sorarsn - soruyu srf onu cevaplamak iin
sorarsn. O zaman soru gerek deildir, sahtedir. Cevap zaten orada. Soru yalnzca numaradr, etki yaratmak
iin sorulmutur; gerek deildir, sahici deildir.
 Soru, senin iinde cevap olmad zaman, soru sorduun ama bir cevaptan yola karak sormadn,
sadece bakmak iin sorduun zaman sahicidir; soru seni bo, sadece ak, davetkr, merak iinde brakr.

Biri yle dedi:

nsanlar birlikte yaayabilir mi
buna dair hibir ey bilmeden?

Birlikte yaarz ve birlikteliin ne olduuna dair asla hibir ey bilmeyiz. Birlikteliin ne olduunu bilmeden
yllarca beraber yaayabilirsin. Btn dnyaya bak - insanlar birlikte yayor, kimse tek bana yaamyor:
kocalar karlaryla, karlar kocalaryla, ocuklar ebeveynleriyle, ebeveynler ocuklaryla, retmenler
rencileriyle, arkadalar arkadalarla; herkes birlikte yayor. Yaam birliktelik iinde var ama beraberliin ne
olduunu biliyor musun?

Krk yldr bir kadnla yaarken, onunla tek bir dakika bile yaamam olabilirsin. Onunla seviirken bile baka
eyleri dnm olabilirsin. O zaman orada deildin, sevime mekanikti.

Nasrettin Hoca karsyla bir filme gitmi. En az yirmi yldr evliymiler. Film u ateli yabanc filmlerden
biriymi. Sinema salonundan karken kars Nasrettine, Nasrettin, sen beni hi o filmdeki oyuncularn yapt
gibi sevmiyorsun. Neden? demi.

Delirdin mi? demi Nasrettin. Onlarn byle eyler yapmak iin ka para aldklarn biliyor musun?

nsanlar birbiriyle hi sevgi olmadan yaamaya devam ediyor nk ancak bir ey kazandryorsa seversin.
Ancak kazanlysa seviyorsan, nasl sevebilirsin? O zaman sevgi de pazarda bir mal haline geldi; o zaman bir
iliki deil, bir birliktelik deil, bir kutlama deil. Dier kiiyle olmaktan mutlu deilsin, en fazla ona katlanyorsun.

Nasrettin Hocann kars lm deindeymi ve doktor, Nasrettin, ak konuacam, nk byle

zamanlarda drst olmak iyidir. Karnn kurtulmas zor. Hastalk ok ilerlemi, hazr olmalsn. Kendini acya
brakmamalsn. Bunu kader olarak kabul et. Karn lecek demi.
Bu konuda endielenme demi Nasrettin. Bunca yldr onunla birlikte ac ekebildiysem, birka saat daha
dayanabilirim.

En fazla katlanrz. Ve eer katlanma asndan dnyorsan, ac ekiyorsun, birlikteliin ac ekiyor. Bu

yzden Jean-Paul Sartre, teki cehennemdir der, nk tekiyle sadece ac ekersin, teki esaret olur, teki
bask olur. teki sorun yaratmaya balar, zgrln gider, mutluluun gider. O zaman katlanmaya, alkanla
dnr. Eer dier kiiye katlanyorsan, birlikteliin gzelliini nasl bilebilirsin? Gerekte, hi olmad.

Evlilik neredeyse daima hi gereklemez, nk evlilik birlikteliin kutlanmas demektir. Bir evlenme czdan
deildir. Hibir nikh dairesi sana evlilii veremez; hibir rahip onu sana armaan olarak veremez. Varlkta
muazzam bir devrimdir, yaam biiminde byk bir dnmdr ve ancak sen birliktelii kutladn zaman, teki
artk teki gibi hissedilmedii zaman, kendini artk ben olarak hissetmediin zaman gerekleir. ki kii gerekte
iki kii olmad, bir kpr olutuu zaman bir anlamda tek olmulardr. ki beden olarak kalrlar ama en iteki
varlk sz konusu olduunda bir olmulardr. Bir varoluun iki kutbu olabilirler ama iki kii deildirler. Bir kpr
vardr. O kpr sana birlikteliin iaretlerini verir.

Bir evlilikle karlamak en ender eylerden biridir. nsanlar birlikte yayorlar nk tek balarna
yaayamyorlar. Bunu hatrla: Tek balarna yaayamadklar iin birlikte yayorlar. Tek bana yaamak
rahatsz edici, tek bana yaamak ekonomik deil, tek bana yaamak zor, bu yzden birlikte yayorlar.
Sebepler olumsuz.

Adamn biri evleniyormu ve birisi ona, Hep evlilie kar oldun, neden birden fikrini deitirdin? diye
sormu.

K geliyor demi adam, ve bu kn ok souk geeceini sylyorlar. Kalorifer beni aar, bir e daha
ucuza gelir.
 Mantk budur. Rahat, uygun, ekonomik, daha ucuz olduu iin birisiyle yaarsn. Tek bana yaamak ok
zordur. Bir e birden ok ey demektir; idareci, a, uak, hemire, bir sr ey - dnyadaki en ucuz igc,
hibir ey denmeden bunca ii yapyor. Bu, smrdr.

Evlilik bir smr kurumu olarak varln srdrr, birliktelik deildir. Bu yzden evlilikte mutluluk iek
vermez. Mmkn deil. Smrnn kaynandan nasl vecd doabilir?

Sonra senin bir ailede yaadn iin, dnyada yaadn iin mutsuz olduunu syleyip duran szde
ermilerin var. Her eyi brak, vazge! diyorlar. Onlarn mant sana da doru geliyor, doru olduu iin deil,
birliktelii kavramadn iin. Yoksa o ermilerin hepsi kesinlikle hatal grnrd. Birliktelii renmi birisi,
ilahiyi renmitir; gerekten evli birisi ilahiyi renmitir, nk sevgi en byk kapdr.

Fakat birliktelik orada deildir ve birlikteliin ne olduunu bilmeden birlikte yaarsn; yetmi-seksen sene
hayatn ne olduunu bilmeden yaarsn. Hayatta kklerin olmadan srklenirsin. Yaamn sana verdii eyi
tatmadan bir andan teki ilerlersin sadece. Ve bu, doumla verilmez. Yaam bilmek kaltsal deildir.

Yaam doumla gelir ama bilgeliin, deneyimin, vecdin renilmesi gerekir - meditasyonun anlam budur.
Onu hak etmek zorundasn, ona doru bymek zorundasn, belli bir olgunlua erimek zorundasn; ancak o
zaman onu renebileceksin.
Yaam sana ancak bellik bir olgunluk nnda alabilir. Fakat insanlar ocuk gibi yaar ve lrler. Asla tam
manasyla bymezler, asla olgunlua erimezler.

Olgunluk nedir? Sadece cinsel olarak olgunlamak m? O zaman olgun deilsin. Psikologlara sor: Akl
yann on -on drt civarnda kaldn sylyorlar. Fiziksel bedenin bymeye devam ediyor ama akln on
te duruyor. Bu yzden bu kadar aptalca davranmana, yaamnn srekli bir aptallk olmasna armamak
lazm. Bymemi bir akln her an yanl bir ey yapmas kanlmazdr.

Olgunlamam zihin daima sorumluluu bakasnn zerine atar. Mutsuzsun, nk herkes hayatn
cehenneme eviriyor: teki cehennemdir. Sartren bu iddiasnn son derece ocuka olduunu sylyorum.
Eer sen olgunsan, teki de cennet olabilir. teki, sen neysen odur, nk dieri yalnzca bir aynadr, seni
yanstr.

Olgunluk dediimde isel bir btnl kastediyorum. Bu isel btnlk ancak sen sorumluluu bakalarna
ykmay braktn zaman, acnn nedeninin teki olduunu sylemekten vazgetiin zaman, kendi acnn
yaratcsnn kendin olduunu fark ettiin zaman ortaya kar. Olgunlua doru ilk adm budur: Ben
sorumluyum. Olan biten her eyi ben yapyorum.

zgnsn. Bunu sen mi yaptn? ok rahatsz olacaksn ama eer bu duyguyla kalabilirsen, er ya da ge
birok eyi yapmay brakabileceksin. Karma teorisi bundan ibarettir. Sen sorumlusun. Toplumun sorumlu
olduunu syleme, anne babann sorumlu olduunu syleme, ekonomik koullarn sorumlu olduunu syleme.
Sorumluluu bakasna ykma. Sen sorumlusun.

Bir kez bu yk stlendiinde... Balangta yk gibi grnr, nk artk sorumluluu baka birine
ykamazsn.

Nasrettin Hoca zntl bir ekilde oturuyormu. Nasrettin, neden bu kadar zgn duruyorsun? diye
sormu birisi.
Karm kumar, sigaray, ikiyi ve kt oynamay brakmam iin srar etti. Hepsini braktm demi Nasrettin
Hoca.

yleyse karn ok memnun olmal demi adam.

Sorun burada demi Nasrettin. imdi de ikyet edecek hibir ey bulamad iin ok mutsuz.
Konumaya balyor ama konuacak bir ey bulamyor. Artk beni hibir eyden sorumlu tutamaz ve o kadar
mutsuz ki, onu hi bu kadar mutsuz grmemitim. Ben de btn bunlar braktm zaman onun mutsuzluunun
da geeceini dnmtm. Fakat daha da mutsuzlat.
 Sorumluluu bakalarnn zerine attn ve onlar da senin yapmalarn sylediin eyi yaptklar takdirde
intihar edeceksin. nk sorumluluklarn ykabilecein hibir yer kalmayacak.

O yzden birka kusurun olmas iyidir; dierlerinin de mutlu olmasna yardm eder. Bir kadn gerekten
mkemmel bir kocay terk edecektir, nk mkemmel bir adama nasl hkmedebilirsin? O yzden, istemesen
bile yanl bir ey yapmaya devam et ki karn sana hkmedebilsin ve mutlu olsun.

Mkemmel bir koca - boanma kanlmaz. Mkemmel herhangi bir insana herkes kar olacaktr, nk onu
knayamazsn, onun hakknda ters hibir ey syleyemezsin. Zihinlerimiz sorumluluu bakasnn zerine
atmay sever, ikyet etmek ister. Bu bize kendimizi iyi hissettirir, nk biz sorumlu deiliz, ykten kurtulduk.
Fakat bu kurtuluun bedeli ardr. Aslnda kurtulmadn, giderek daha ok ykleniyorsun. Sadece uyank
deilsin.
nsanlar yetmi yl yaar. Aslnda hayatn ne olduunu bilmeden birok hayat yaadlar. Olgun deildiler,
btnlemi deildiler, merkezlenmi deildiler. D yzeyde yaadlar.

Senin d yzeyin tekinin d yzeyiyle karlatnda arprlar ve eer sen tekinin hatal olduundan
dnmeye devam edersen, d yzeyde kalrsn. Bir kez fark ettiinde, Mevcudiyetimden ben sorumluyum;
her ne olduysa, nedeni benim, ben yaptm dediinde, birden bilincin d yzeyden merkeze kayar. O zaman ilk
kez, kendi dnyann merkezi olursun.

Artk ok ey yaplabilir - nk holanmadn eyi brakabilirsin; holandn eyi benimseyebilirsin; doru

olduunu hissettiin eyin peinden gidebilirsin ve doru olmadn hissettiin eyi takp etmeye gerek yoktur,
nk artk kendi iinde merkezlendin ve kk saldn.

Bir arkada sorar:

Biri yle dedi:

nsanlar birlikte yaayabilir mi buna dair hibir ey bilmeden?
 Birlikte alabilir mi hibir ey retmeden?
Uzayda uabilirler mi unutarak var olmay, sonu olmayan dnyay?
arkada birbirlerine baktlar...

Ancak arkadalar birbirine bakar. Dmanlk hissettiin birine asla bakmazsn. Gzlerini karrsn. Bakmak
zorunda olduun zaman da baklarn ifadesizdir, gzlerinin onu iine ekmesine izin vermezsin; o kii yabanc
bir eydir, dlanr.
Gzler kapdr. Bir insana ancak iine ekmek, onun senin iinde erimesine izin vermek istediin zaman
bakarsn.
arkada birbirlerine baktlar... Bir arkada sorgulad, dier ikisi cevap verme telanda deildiler. Beklediler,
sabrlydlar. Akllarndan herhangi bir sonu olsayd, derhal kar karlard. Fakat onlar birbirlerine baktlar.
Durumu, sorguyu, soruyu sorann yreini, sorunun anlamn, sorunun derinliini hissettiler. Hatrla, eer bir
sorunun derinliini hissedebilirsen, cevap bulunmu saylr. Fakat kimse o kadar sabrl deil, kimse
derinlemesine soruya girmeye hazr deil. Soruyorsun ama asla soruya girmiyorsun. Derhal cevap istiyorsun.
arkada birbirlerine baktlar
ve kahkahalara bouldular.

Olgu, soru, onun nfuz etmesi, derinlii, gereklii, onun durumu - cevaba gerek yoktu. Her cevap aptalca
olacakt, her cevap yzeysel olacakt.

Buddha hakknda, insanlar milyonlarca kez sorular sorduu ve onun cevaplamad sylenir. Eer soru
btn cevaplarn yzeysel kalaca bir eyse, cevap vermiyordu. Birisi, Tanr var m? diye sorarsa, sessiz
kalyordu. Fakat insanlar aptaldr. Onun ya ateist olduunu ve Tanrya inanmadn ya da cahil olduunu,
bilmediini dnmeye balyorlard. Yoksa neden evet veya hayr demesin.
 Bilmiyorsun. Bunun gibi, Tanr var m? gibi bir soru sorduunda, ne sorduunu bilmiyorsun. Bu
cevaplanacak bir soru mu? O zaman sen aptalsn. Byle hayati sorular cevaplanabilir mi? O zaman sorunun
derinliini bilmiyorsun; bu meraktr, sorgulama deil.

Buddhaya soran kii gerekten sorgulayan, gerekten aray iinde biri olsayd, Buddhann sessizliiyle
kalrd - sessizlik cevapt. O sessizlikte soruyu hissederdi, o sessizlikte soru kendini aklard. Sessizlik zemini
karsnda daha ak hale gelirdi. Soruyu sorana bir aklk gelirdi.

Derin bir soru sorduun zaman, hibir cevaba gerek yoktur. Gereken tek ey soruyla kalmaktr. Oraya buraya
hareket etme, soruyla kal ve bekle. Sorunun kendisi cevap olacak. Gerekten sorunun derinine inersen, cevabn
da iek at kaynan kendisine gtrecektir. Kaynak senin iindedir.

Buddha hibir gerek soruyu cevaplamam - bunu benim iin de hatrla. Sorularn cevaplayp duruyorum
ama ben de gerek sorularn cevaplayamam - ve sen de henz yle bir soru sormadn. Gerek soruyu
sorduunda, cevap vermeyeceim, nk gerek hibir soru cevaplanamaz, dnsel bir ey deildir. Ancak
kalpten kalbe bir aktarm gerekleir, kafadan kafaya deil.

arkada birbirlerine baktlar... O bakta ne oldu? O bakta arkadalar ba deildiler, kalp oldular.
Birbirlerine baktlar, hissettiler, soruyu yaadlar - o kadar gerekti ki, cevab yoktu.
Evet, hayatn ne olduunu bilmeden yayoruz. Evet, beraberliin ne olduunu bilmeden birlikte yayoruz.
Evet, var olduumuzu tamamen unutarak yayoruz. Nereye ve neden gittiimizi bilmeden gkyznde dne
dne uuyoruz.

Soru o kadar gerekti ki, herhangi bir cevap verilseydi, o cevap aptalca olacakt. Ancak bir aptal byle bir
soruyu cevaplard. Birbirlerine baktlar; gerekten birbirlerinin iine baktlar - ve kahkahalara bouldular. Neden
kahkahalara bouldular? Olayn tamam o kadar sama ki. Gerekten de hayatn ne olduunu bilmeden
yayoruz; varoluun farknda olmadan var oluyoruz; nereden veya neye ya da niin olduunu bilmeden oradan
oraya gidip geliyoruz.
Yaam bir srdr. Ne zaman bir srla kar karya kalsan, kahkaha ykselecektir. Bir srr nasl
cevaplayabilirsin?

Senin iindeki en gizemli ey nedir? Kahkaha, senin iindeki en gizemli eydir. Hibir hayvan glemez,
sadece insan. Kahkaha insann en stn gzelliidir. Hayvanlar glmez, aalar glmez - yalnzca insan gler.
Kahkaha insann iindeki en gizemli unsurdur.
Aristoteles insan akll hayvan olarak tanmlar. Akl baka hayvanlarda da olduu iin bu doru deil. Derece
fark var ve o da o kadar fazla deil. nsan ancak kahkaha atan ve alayan hayvan olarak tanmlanabilir, baka
hibir tanm yeterli gelmeyecektir, nk baka hibir hayvan alayamaz ve glemez. Bu kutupsallk sadece
insanda mevcuttur. Bu, insann iindeki gizemli, en gizemli eydir.

fke her yerde vardr, nemli bir ey deil. Seks her yerde vardr, nemli deil, o kadar gizemli deil. Seksi
anlamak istiyorsan, hayvanlarda sekse bakabilirsin, hayvanlarn yapt seks iin geerli olan her ey insan iin
de geerlidir. Bu ynden insan daha fazlas deildir.
fke, iddet, saldrganlk, sahip olma istei, kskanlk, her ey hayvanlarda var ve senin iinde olduundan
daha saf ve daha basit bir ekilde var. Senin iinde her ey kark. Bu yzden psikologlarn insan aratrmak
iin sanlar incelemesi gerekiyor. Sanlar basit, ak, daha az karmaklar ve sanlar konusunda ulatklar
btn sonular senin iin de geerli. Btn psikoloji laboratuarlar sanlarla dolu. San psikologlar iin en
nemli hayvan oldu, nk insana ok benziyor. Birok bakmdan insan gibiler.

San, nereye giderse gitsin insan takip eden tek hayvandr. Her yerdedir. Sibiryada bir insan bulursan,
oralarda bir yerlerde bir san da olacaktr. nsan nereye gidersen gitsin, san takip eder - sanlarn Aya gitmi
olmasndan pheleniyorum. Baka hibir hayvan san gibi her yerde var olamaz. Ve davran tamamen
insancadr. Sann davrann anlarsan, insan da anlam olursun.
 Fakat san glemez, san alayamaz. Kahkaha ve alama yalnzca insanda mevcut bir eyin iki yndr.
Kahkahay ve alamay anlaman gerekiyorsa, insanl incelemek zorundasn; ikisi baka hibir yerde
aratrlamaz. Bu yzden bunlarn insan zihninin en belirgin zellikleri olduunu sylyorum.

Srr hissettiinde, ya alarsn ya da glersin. Bu senin kiiliine, tipine baldr. Bu mmkn, eer farkl kiilik
tipinde olsalard, bu arkada alam olacakt. Byle bir sr etrafn kuattnda, hibir aklamann mmkn
olmad byle bilinemez bir srla karlatn zaman, ne yapabilirsin? Nasl tepki verebilirsin?

Kahkaha alamaktan daha iyidir, nk alama lmn srr seni sard zaman gelir. O zaman alarsn. Ve
soru yaamla ilgili olduu iin glmeye uygundu. Ne zaman lmn srryla karlasan, alarsn; ne zaman
lm orada olsa, alamann uygunluunu hissedersin.

Soru yaamla ilgiliydi, lmle deil. O nedenle birbirlerine, her birinin iindeki yaama bakmalar anlaml
grnyor - yaam titreiyor, yaam her yerde ve hibir aklama olmadan dans ediyor, kilit noktalar aa
karacak hibir gizemli kitap yok: snrsz gizemi iinde yaam, snrsz bilinemezlii iinde yaam.

Orada yapacak ne vard? Bu arkadalar felsefeci deildiler; iten insanlard, mistiktiler. Gldler, aklamalar
yoktu.

Bylece eskisinden daha iyi arkada oldular.

Bu gzeldir. Ne zaman bir aklama olsa, dmanlk doar; ne zaman bir eye inanrsan, blnrsn. nan
atma yaratr. Btn dnya inan yznden blnmtr. Sen Hindusun ve birisi Hristiyan ve dmansnz.
Neden dmansnz? nancnz yznden, inan atma yaratr; aptal aklamalar, ideolojiler atma yaratr,
sava yaratr.

una bak: Eer aklama yoksa kim Hindu, kim Hristiyan? Ve nasl savaabilirsin? Ne iin? nsanlar hep
felsefeler uruna savayor, kan dkyor, birbirini ldryor, srf aptalca inanlar yznden. nanlara baktn
zaman aptall grebilirsin - kendi inanlarnn deil, bakalarnn inanlarnn. Senin inancn kutsal bir eydir,
fakat baka herkesin inanc aptalca gelir.
Btn inanlar aptalcadr. ok yaknda olduu iin kendininkini gremezsin. Gerekten de aklamalar
aptalcadr.

Bir ku srs k iin gneye uuyormu. Gerideki kulardan biri yanndakine, Nasl oluyor da hep bu aptal
lideri takip ediyoruz? diye sormu.
teki, Her eyden nce btn liderler aptaldr demi. Yoksa kim liderlik etmek ister? Ancak aptallar hep
nclk etmeye hazrdr. Bilge insan tereddt eder. Yaam o kadar esrarengizdir ki - hazr bir yol deildir. Nasl
nclk edebilirsin? Bilge insan tereddt eder, bir ahmak daima liderlik etmeye hazrdr.

O yzden ku, Her eyden nce btn liderler aptaldr, nk aptallar dnda kimse nclk etmekle
ilgilenmez ve ikinci olarak da, harita onda, o yzden her yl onu takip etmek zorundayz demi.

Yaamn haritas yoktur ve bir harita yapmann da olana yoktur. Yaam yolu olmayan bir yoldur.
Aklamalar olmadnda nasl blnebilirsin? Eer aklama yoksa, dnya bir olacak. Fakat milyonlarca
aklama, milyonlarca para var.

Chuang Tzu gerekten ok etkili bir ey sylyor:

Aklamalar yoktu.
bylece eskisinden daha iyi arkada oldular.

imdi dman olacak, uruna kavga edilecek hibir ey yoktu.

Gldler kahkaha onlar birletirdi. Gldler ve kahkaha onlar birliktelie gtrd. Akladnda blnrsn,
felsefe yaptnda bakalarndan ayrlrsn; Hindu olursun, Budist olursun, o zaman baka herkes dmandr.
 Srra bakp gldnde insanlk birdir. Hristiyanlarn Hindularn kardei olduunu, Hindularn Mslmanlarn
kardei olduunu sylemeye gerek yok. nce onlar inanlarla bl, hasta et ve sonra onlara ila tedarik et -
hepiniz kardesiniz. Kardeleri grdn m? Dmanlardan daha fazla kavga ederler! O zaman onlar karde
yapmann ne faydas var?
nsan aklamalar yznden savar. Btn kavgalar aptalcadr. nsan bayraklar iin savar ve bayraklara
bak. Dnyada nasl bir aptallk, nasl bir delilik var? Bayraklar iin, semboller iin, inanlar iin, ideolojiler iin mi?

yle diyor Chuang Tzu: Aklamalar yoktu - gldler. O esrarengiz an iinde bir oldular, ncesine gre
daha iyi arkada oldular.

Gerekten bir arkada olmak istiyorsan, hibir aklamaya ve sonuca sahip olma, hibir eye inanma. O
zaman blnmezsin, o zaman insanlk bir olur, o zaman engel yoktur.

Ve sevgi zihin yoluyla var olmaz, duygu yoluyla var olur.

Gldler. Kahkaha yrekten gelir, kahkaha karndan gelir, kahkaha varoluun btnnden gelir. kii
gldkleri zaman arkada olurlar. kii aladklar zaman arkada olurlar. kii tarttklar zaman dman
olurlar.

Sonra arkadalardan biri ld.

Konfys bir renci gnderdi
dier ikisinin onun cenaze treninde
ilahi sylemelerine yardm etmesi iin.

Konfys grg bakmndan en mkemmel insand, fevkaladeydi. Kimse onu aamaz. Bu yzden de
daima Chuang Tzunun ve Lao Tzunun hedefi olmutur. Onun aptallna glmek iin Konfys hikyelerine
katarlar.
 Konfysn aptall neydi? Bir sisteme gre yayordu; bir formle, teori ve inanlara gre yayordu.
Eksiksiz bir terbiyeye sahipti, dnyada bilinen en mkemmel beyefendiydi. Hareket ettiinde kuralna gre
hareket ederdi. Baktnda kuralna gre bakard. Gldnde kuralna gre glerdi. Asla snr amazd, daima
kendi yaratt bir esaretin iinde yaard. O yzden kahkahalarnn hedefiydi ve Chuang Tzu ve Lao Tzu onu
hikyelerine katmaktan ok holanrlard.
Sonra arkadalardan biri ld.
Konfys bir renci gnderdi
dier ikisinin onun cenaze treninde
ilahi sylemelerine yardm etmesi iin.

Konfys iin ne yaam srdr ne de lm. Bir sisteme gredir. Bir sluba uyulmas gerekir. O yzden len
insann kurallara gre, kitaplarda verildii gibi doru dua ve doru ilahilerle ortadan kaldrlp kaldrlmadn
grmek iin rencisini gnderir. lye sayg gsterilmesi gerekir.

Fark budur. Grg kurallarna gre yaayan bir insan daima saygy dnr, asla sevgiyi deil. Sevgiyle
karlatrldnda sayg nedir? Sevgi canl bir eydir; sayg tmyle ldr.

renci bir arkadan ark bestelediini grd, teki lavta alyordu.

Bu inanlmazd! Bu lm bir insana byk saygszlkt. Ceset orada yatyordu ve bir arkada ark
bestelemiti. teki adam seviyorlard ve bir insan sevdiin zaman ona son kez sevgin yoluyla veda etmek
istersin, kitaplarla deil; hazr, dn alnm, birok kiinin syledii, birok kiinin kulland, oktan rm,
p olmu bir arkyla deil.

Kendi arklarn yapmlard, yeni, taze. Hi phesiz ark ev yapmyd, fabrikada retilmemiti, seri
retim deildi. Sadece ev yapm, fazla gsterili deil elbette, nk onlar air deildiler, arkadatlar ve iirin
nasl ortaya ktn bilmiyorlard. Vezin yanl olabilir ve gramer de hatalyd ama sevgi gramere, lye, ritme
aldrmaz, nk sevginin kendine ait yle hayat dolu bir ritmi vardr ki aldrmasna gerek yoktur.
Sevgi olmadnda, o zaman her eye dikkat edilmesi gerekir, nk o zaman yerine bir ey koymak
zorundasn.

Biri lavta alyordu - ve onun lavta algcs olmadn biliyorum. Fakat bir dosta nasl veda edersin?
iinden gelmeli, doal olmal, hazr olamaz. Mesele bu.
ark sylediler:
Hey, Sung Hu!
nereye gittin?

Sr! Cennete gidiyorsun demiyorlard. Bilmiyorlard. Yoksa birisi ldnde sen onun cennete gittiini
sylyorsun. O zaman kim cehenneme gidiyor? Kimse cehenneme gidiyormu gibi grnmyor.

Hindistanda l iin swargiya kelimesini kullanrlar. Cennete giden, demektir. O zaman kim cehenneme
gidiyor?
Bilmiyorlard, o yzden gerekd bir ey sylemenin ne anlam vard? Bu adamn, bu Sung Hunun
cehenneme mi cennete mi, nereye gittiini kim bilir? Cehennem ve cennetin olduunu kim biliyor? Kimse
bilmiyor; bu bir sr ve insan bir srr ktye kullanmamaldr, insan onu kirletmemelidir, yalanlar sylememelidir.
Bu kadar kutsal bir eydir, insan dorudan bilinmeyen hibir eyi sylememelidir.

Hey, Sung Hu!

nereye gittin?
Bu bir soru iaretiydi.
Hey, Sung Hu!
nereye gittin ?
 Gerekte olduun yere gittin ve biz buradayz - kahretsin, biz buradayz!

Geldiin yere gittiini sylerler. Bu, gizli bir kuraldr: Son ancak balang olabilir. ember dner ve kusursuz,
tamamlanm hale gelir. Balad noktaya geri dner. Son balangtan baka bir ey olamaz, lm doumdan
baka bir ey olamaz. Son, kaynak, asl olmaldr, insan hilikten doar ve sonra lr ve hilie gider.
Doduunda kayk botu ve ldnde kayk yeniden bo olacak. Sadece bir imek akmas - birka
dakikalna bedenin iindesindir ve sonra yok olursun. Nereden geldiini kimse bilmez veya nereye gittiini.
Kimse bilmiyor ve bir ey bildiklerini iddia etmiyorlar. Bu kadarn hissediyoruz, Sung Hu: Geldiin yere gittin
ve kahretsin, biz hl buradayz diyorlar. Yani Hu iin zlmyorlar, kendileri iin zlyorlar: Biz ortada asl
duruyoruz, senin emberin tam.

Birisi ld zaman bunu hissettin mi? len iin mi zgnsn, yoksa kendin iin mi? Herkes kendisi iin
zlr, nk her lm senin de lecein haberini getirir. Fakat hayatn srrna glebilen bir insan onun ne
olduunu bilir, nk ancak bilgi, gerek bilgelik glebilir.

Gerekte olduun yere gittin...

Ve biz buradayz - kahretsin, biz buradayz!"

Biz hl ortadayz. Yolculuumuz tamamlanmad; senin emberin tamamland. Bu yzden kendileri iin
zlyorlar ve eer alyorlarsa, kendileri iin alyorlar. len arkadalar iin bir arkdan baka bir eyleri,
kalpten bir kutlamadan baka bir eyleri yok. zlyorlarsa da, kendileri iin zlyorlar.

Bu ok derinlemesine anlalmas gereken bir ey. Yaam anlarsan, ona glebilirsen, o zaman lm
tamamlanmadr, son deildir. Hatrla, lm yaamn sonu deildir, tamamlanmadr, doruktur, kreendodur,
dalgann yeniden esas kaynana dnd tepe noktasdr.

Kendileri iin, dalgalar ortada salland iin zlyorlar. Kreendoya, zirveye ulamadlar ve arkadalar
(inceden olduu yere ulat. Eve ulat. Yaam anlayanlar, ancak onlar lm anlayabilir, nk yaam ve lm
iki ayr ey deildir. lm zirvedir, en son noktadr, son ieklenmedir, yaamn rayihasdr.

lm sana irkin grnyor, nk yaam hi bilmedin ve lm sende korku yaratyor, nk yaamdan

korkuyorsun. Hatrla, hayata kar tutumun neyse, lme kar da ayn tutum iinde olacaksn. lmden
korkuyorsan, yaamdan da korkuyorsun; hayat seviyorsan, lm de seveceksin, nk lm en yksek
zirveden, tamamlanmadan baka bir ey deildir. ark sonuna ular, nehir okyanusa dklr. Nehir ilk olarak
okyanustan geldi. imdi ember tamamland, nehir btne ulat.

O zaman Konfysn rencisi onlar yarda kesti ve haykrd: Sorabilir miyim nereden bulduunuzu
merhumun huzurunda bu ciddiyetten uzak ilahiyi cenaze treni detlerinin iinde?

Konfysn rencisi onlar anlayamaz. Ciddiyetten uzak, saygsz grnyorlar. Nasl bir ark bu,
nereden buldunuz? Onayl deil, Vedalardan deil. O zaman Konfysn rencisi onlar yarda kesti ve
haykrd: Sorabilir miyim bunu nereden bulduunuzu?

Her ey kitaplara gre, ncile gre, Vedalara gre olmal. Fakat hayat kitaplara gre olamaz - hayat daima
kitaplar aar, daima teye geer; yaam kitaplar kenara frlatr, ilerler.

Nereden buldunuz bunu, merhumun huzurunda bu ciddiyetten uzak ilahiyi? Saygl olmak zorundasnz.
Birisi vefat etti, birisi ld ve sz ne yapyorsunuz? Bu, dine aykr!

ki arkada birbirlerine baktlar ve gldler:

Zavall" dediler; yeni ayini bilmiyor!
Yeni kitab bilmiyor, yeni dini bilmiyor. Burada her gn olan bu - yeni ayin.

Birka gn nce burada bir tarih profesr vard, Hangi gelenee mensupsun? diye sordu bana.

Hibir gelenee dedim.

 Amerikadan buraya meditasyon teknikleri, kamp, konumalarm, burada olup biten zerine bir film yapmaya
gelmiti. Benim hibir gelenee mensup olmadm duyduu anda ortadan kayboldu. O zaman tarihe mensup
deilim, bu ak.

Zavall, yeni ayini bilmiyor!

Bugnlk yeter.
 Blm 8 Yararsz

Hui Tzu yle dedi Chuang Tzuya:
Senin retilerinin hepsi yarar olmayann etrafnda dnyor.

Chuang cevap verdi:

Yarar olmayann deerini bilmiyorsan

Yararl olan hakknda konumaya balayamazsn.

Dnya, rnein, ok byk ve usuz bucakszdr

Fakat insan btn bu enginliin sadece

zerinde durmakta olduu birka santimini kullanr.

imdi birden aslnda kullanmadn

Her eyi ortadan kaldrdn farz et

O kadar ki ayaklarnn drt tarafnda bir uurum alyor,

Ve Bolukta duruyor

Tam her bir ayann altnda kalan dnda dayanacak hibir yer olmadan:
Yararland eyden daha ne kadar yararlanabilecek?

yle der Hui Tzu: Herhangi bir amaca hizmet etmeyi brakrd."

yle sonuca varr Chuang Tzu:

 Yarar olmayan'n Mutlak gerekliliini Gsterir bu.
Yaam diyalektiktir, bu yzden mantkl deildir. Mantk, kartn gerekten kart olmas demektir ve yaam
kart daima kendi iinde barndrr. Yaamda kart gerekten kart deildir, tamamlaycdr. Onsuz hibir ey
mmkn deildir.

rnein, yaam lm yznden vardr. lm olmazsa, yaam olamaz. lm son deildir ve lm dman
da deildir - tersine, yaam lmle mmkn olur. O yzden lm sonda bir yerde deildir, burada ve imdiyle
ilgilidir. Her nn kendi yaam ve lm vardr; aksi takdirde varolu imknszdr.

Ik vardr, karanlk vardr. Manta gre ikisi karttr ve mantk yle der: Eer k varsa, karanlk olamaz;
eer karanlksa, o zaman da k olamaz. Fakat yaam tam tersini syler. Yaam yle der: Eer karanlk
varsa, nedeni ktr; eer k varsa, nedeni karanlktr. Biz tekini gremeyebiliriz ama urackta gizlidir.

Sessizlik ses yznden vardr. Hi ses olmasa, sessiz olabilir misin? Nasl sessiz olabilirsin? Altyap olarak
tersi gerekir. Mant izleyenler daima yanl yapar, nk hayatlar orantsz olur. I dnrler, sonra
karanl inkr etmeye balarlar; hayat dnrler, sonra lmle savamaya balarlar.
Bu yzden dnyada Tanrnn hem k hem karanlk olduunu syleyen hibir gelenek yoktur. Tanrnn k
olduunu, karanlk olmadn syleyen bir gelenek var. Tanrnn k olduuna inanan bu insanlar iin Tanrnn
iinde hi karanlk yoktur. Baka bir gelenek Tanrnn karanlk olduunu syler - ama onlara gre k yoktur.
kisi de hatal, nk ikisi de mantkl, tersini reddediyorlar. Yaam o kadar byktr ki, kartn kendi iinde
tar. Kart reddedilmez, kucaklanr.

Bir keresinde birisi dnyaya gelmi en byk airlerden biri olan Walt Whitmana, Whitman, kendinle eliip
duruyorsun. Bir gn bir ey sylyorsun, baka gn tam tersini sylyorsun der.

Whitman gler ve Ben ok bym. Btn elikileri barndryorum der. Ancak kk zihinler tutarldr;
zihin ne kadar darsa o kadar tutarldr. Zihin ok genise, iine her ey girer - k oradadr, karanlk oradadr,
Tanr oradadr ve eytan da, btn ihtiam iinde.
Hayatn kartlklar vastasyla hareket eden, diyalektik; kartn yardm ettii, denge verdii, ton verdii, arka
plan oluturduu gizemli sreci anlarsan, ancak o zaman Chuang Tzuyu anlayabilirsin - nk btn Taocu
gr ztlarn tamamlayc zelliine dayanr.

ki kelime kullanrlar, yr ve yang. Bunlar ztlar, dii ve erkek. Tmyle erkek veya tmyle dii bir dnya
dn. Cansz olacaktr. Doduu anda l olacaktr. Herhangi bir yaam olamaz. Dii bir dnya olsayd;
kadnlar ve kadnlar ve kadnlar ve hi erkek yok - intihar ederlerdi. Kart gerekir, nk kart ekicidir. Kart
mknats olur, seni eker; kart kendi dna karr, kart senin hapishaneni ykar, kart seni usuz bucaksz
yapar. Kart ne zaman reddedilse sorun kacaktr. Ve bizim yaptmz bu, bu yzden dnyada bu kadar dert
var.
nsan temelde erkek bir toplum yaratmaya alt, bu yzden bu kadar sorun var - kadn inkr edildi, frlatlp
atld. Geen yzyllarda kadnn hibir yerde asla grnmemesi gerekiyordu. Evin arka odalarnda gizlenirdi;
misafir odalarna girmesi bile yasakt. Sokakta kadna rastlayamazdn, dkknlarda kadn gremezdin. Hayatn
paras deildi. Dnya irkinleti, nk kart nasl inkr edebilirsin? Orantsz oldu, btn denge kayboldu.
Dnya ldrd.

Kadn hl yasakl; henz gerekten hayatn yaamsal blmne dahil deil. Erkekler erkek odakl gruplar
halinde hareket ediyor - erkek ocuklarn bulutuu sadece erkeklerden oluan kulp, pazar, politika, bilim grubu.
Her yer orantsz. Erkek hkmettii iin bu kadar mutsuzluk var. Zt kutuplardan biri hkmettii zaman mutsuzluk
olacak, nk teki incinir ve intikam vardr.

Btn kadnlar evde intikam alyor. Elbette dar kamaz ve dnyaya girip insanlktan, erkeklerden intikam
alamaz. Kocasndan intikam alr. Srekli bir atma vardr.

Nasrettin Hoca oluna, Seni ilgilendirmez, byle sorular sorma. Sen kim oluyorsun da bana annenle nasl
tantm soruyorsun? Fakat sana bir ey syleyeceim: Islk almam tedavi ettii kesin demi.
Sonra, Hikyeden alnacak ders bu: Benim gibi mutsuz olmak istemiyorsan, asla bir kza slk alma!
demi.

Kadn neden hep atma halindedir? nsanla ilgisi yok, ahsi bir ey deil. Bu olay kadnlarn, diinin,
reddedilen kartn intikamdr. Ve evdeki bu adam, bu koca, btn erkek dnyasnn, erkek egemen dnyann
temsilcisidir. Kadn savayor.
Aile yaam ok berbattr, nk Chuang Tzunun syledii eyi duymadk. Bunca sava var, nk
dinlemedik - kartla birlemek arttr. Onu yadsdnda, sorunu davet edersin ve her yolda, her dzeyde, her
boyutta, olay ayndr.

Chuang Tzu, yararsz olan yadsdn takdirde dnyada hibir yarar olmayacan syler. Yararsz olan,
oyunu, elenceyi reddettiin takdirde herhangi bir alma, herhangi bir grev mevcut olamaz. Bu ok zor ve
btn vurgu faydal olann zerinde.

Bir kapya baktnda duvarlar greceksin. Birisi bir evin nelerden olutuunu sorduunda, duvarlar
greceksin. Fakat Chuang Ezu, ustas Lao Tzu gibi, bir evin duvarlardan deil kap ve pencerelerden olutuunu
sylerdi. Onlarn zerinde durduu teki blmdedir. Duvarlarn faydal olduunu sylerler ama duvarlarn
faydas gerisindeki yararsz alana baldr.

Bir oda boluktur, duvar deil. Elbette boluk bedavadr ve duvarlarn satn alnmas gerekir. Bir ev satn
aldnda, ne satn alyorsun? Duvarlar, maddeyi, grneni. Fakat maddenin iinde yaayabilir misin?
Duvarlarn iinde yaayabilir misin? Odada, sahipsiz bolukta yaamak zorundasn. Kay satn alrsn ama
boluun iinde yaamak zorundasn.

yleyse gerekten, bir ev nedir? Duvarlarla evrelenmi boluk. Kap nedir? Hibir ey yok. Kap, hibir ey
yok, duvar yok, boluk demektir. Fakat eer kap olmazsa, eve giremezsin. Eer pencere yoksa, hi gne
girmez, hi rzgr esmez. Cansz olacaksn ve evin de mezar olacak.
Chuang Tzu yle der: Evin iki eyden olutuunu hatrla: duvarlar, madde -ardan, faydal- ve duvarlarla
evrili boluk; satn alnamayan, satlamayan, ekonomik deeri olmayan, faydasz ey.

Boluu nasl satabilirsin? Boluun iinde yaamak zorundasn - bir insan sadece duvarlarn iinde
yaad takdirde ldracaktr. Bunu yapmak imknszdr - fakat biz imknsz yapmaya alrz. Yaamda
faydac olan setik.
rnein, bir ocuk oyun oynuyorsa, Dur! Ne yapyorsun? Bunun faydas yok. Faydal bir ey yap. Oku,
ren, en azndan devini yap, faydal bir ey. Serseri gibi ortada dolama dersin. Bir ocua bu ekilde srar
etmeyi srdrdn takdirde, yava yava faydas olmayan ldreceksin. O zaman ocuk sadece faydal
olacak ve bir insan sadece faydal olduunda, ldr. Onu kullanabilirsin; artk mekanik bir eydir, bir aratr,
kendi bana bir sonu deil.

Yararsz bir ey yaptn zaman gerekten kendinsin - resim yapmak, satmak iin deil, srf keyif iin;
bahecilik, srf keyif iin; sahilde uzanmak, hibir ey yapmamak, srf keyif iin, faydasz elence iin; bir
arkadan yannda sessizce oturmak.

Bu anlarda ok ey yaplabilirdi. Bakkala, alverie gidebilirdin; bir ey kazanabilirdin. Zaman paraya

evirebilirdin. Daha ykl bir banka hesabn olabilirdi, nk bu anlar geri gelmeyecek. Aptal insanlar vaktin nakit
olduunu sylerler -nk zamann tek bir faydasn biliyorlar- onu daha daha ok paraya evirmek. Sonunda
byk bir banka hesabyla lrsn ama iinde tamamen yoksulsundur, nk isel zenginlik ancak faydasz
olandan keyif alabildiin zaman ortaya kar.

Meditasyon nedir? insanlar bana gelir ve Ne faydas var? Ne kazanacaz? derler.

Meditasyon... ve sen faydasn m soruyorsun? Bunu anlayamazsn, nk meditasyon tam anlamyla

yararszdr. Yararsz olduunu sylediim anda rahatsz oluyorsun, nk zihin tamamen o kadar faydac oldu,
o kadar madde odakl oldu ki bir sonu istiyorsun. Bir eyin kendi bana bir zevk olabileceini kabul
edemiyorsun.

Yararsz, ondan keyif aldn ama bir faydasnn olmad anlamna gelir; onun derinlemesine iine girdiinde
sana mutluluk verir. Fakat derinlemesine onun iindeyken o mutluluu biriktiremezsin, ondan bir hazine meydana
getiremezsin.

Dnyada iki tip insan var oldu: faydaclar - onlar bilimci, mhendis, doktor oldu. Bir de teki yol var,
tamamlayc -airler, avareler, sannyasinler- yararsz, faydal hibir ey yapmayan. Fakat onlar denge
salyorlar, dnyaya zarafet getiriyorlar. Bilimcilerle dolu bir dnya dn, tek bir air yok - ok irkin olurdu,
yaamaya demezdi. Herkesin dkknlarda, ofislerde olduu bir dnya dn, babo tek bir insan yok.
Cehennem olurdu. Avare gzellik verir.
ki serseri yakalanr... Hkimler ve polis faydaclarn koruyucusudurlar. Korurlar, nk bu ie yaramaz ksm
tehlikelidir - yaylabilir. O yzden serserilere, faydasz insanlara hibir yerde izin yoktur. Sokakta ylesine
dikiliyorsan, birisi, Ne yapyorsun? diye sorarsa ve sen de, Hibir ey diye cevap verirsen, polis seni derhal
mahkemeye gtrr - nk hibir ey yasaktr. Bir ey yapmalsn. Neden burada duruyorsun? diye
sorulduunda, Dikiliyorum ve keyfime bakyorum diyecek olursan, tehlikeli bir insan, hippi olursun.
Tutuklanabilirsin.

ki babo yakalanr. Hkim birincisine, Nerede yayorsun? diye sorar.

Btn dnya benim evim, gkyz snam; her yere gidiyorum, engel yok. Ben zgr bir insanm der
adam.

O zaman hkim ikinci adama sorar: Sen nerede yayorsun?

Onun kap komusuyum der adam.

 Bu insanlar dnyaya gzellik verir, parfmdrler. Bir Buddha aylaktr, bir Mahavira aylaktr. Bu adam, bu aylak
gkyznn onun tek sna olduunu sylyor. Digambar kelimesiyle kastedilen budur. Mahavira, Caynalarn
son tirtankaras bir digambar olarak bilinir. Digambar plak, giysi olarak gkyznden baka bir ey yok
demektir. Gkyz snaktr, evdir.
Dnya ok faydac olduu zaman ok fazla ey meydana getirirsin, ok fazla eye sahip olursun, eyalara
saplantl olursun - fakat iteki kaybolur, nk i dnya ancak d gerilim olmad zaman, sen hibir yere
gitmediin, sadece dinlendiin zaman iek aabilir. erideki o zaman ieklenir.

Din tmyle yararszdr. Tapnan ne yarar var? Kilisenin ne yarar var? Sovyet Rusyada btn tapnaklar,
camileri ve kiliseleri hastane ve okullara, faydal bir eye evirdiler. Bu tapnak neden hibir faydas olmadan
duruyor? Komnistler faydacdrlar. Bu yzden dine karlar. Olmak zorundalar, nk din yararsz olana, hibir
ekilde smrlemeyecek olana, baka bir eye ara edilemeyecek olana izin verir. Ona sahip olabilirsin, onun
iinde mutlu olabilirsin, mmkn olan en yksek cokuyu hissedebilirsin ama onu ynetemezsin. Doaldr. Sen
hibir ey yapmadnda gerekleir. Ve en byk daima sen hibir ey yapmadnda gereklemitir. Sen bir
ey yaparken yalnzca vr zvr gerekleir.
Danimarkal felsefeci Sren Kierkegaard ok etkili bir ey yazm. Dua etmeye baladm zaman, kiliseye
gider ve Tanryla konuurdum demi. Btn dnyada Hristiyanlar bunu yapyor - ok yksek sesle Tanryla
konuuyorlar, Tanr sarm gibi. Ona neyi yapp neyi yapmamas gerektiini tavsiye ediyorlar, Tanr aptal bir
varlkm gibi. Yahut Tanr aptal bir hkmdarm gibi - onu ikna ediyor, ilerindeki arzular yerine getirmesi iin
onu ayartyorlar.

Fakat Kierkegaard, Konumaya baladm, sonra birden bunun faydasz olduunu fark ettim der. Nasl
konuabilirsin? nsann Tanrnn karsnda sessiz olmas gerekir. Sylenecek ne var? Ve ben Tanrnn daha
ok bilmesine yardm edecek ne syleyebilirim? O kadir-i mutlaktr, lim-i mutlaktr, her eyi bilir, benim ona bir
ey sylememin ne anlam var?
 Yani ilk bata yllardr onunla konuuyordum. Sonra birden bunun aptalca olduunu fark ettim; bylece
konumay braktm, sessiz oldum. Sonra seneler sonra sessizliin bile ie yaramadn fark ettim. O zaman
nc adm atld ve o da dinlemekti. nce konuuyordum, sonra konumuyordum ve sonra dinliyordum.

Dinlemek sadece sessiz olmaktan farkldr, nk sadece sessiz olmak olumsuz bir eydir - dinlemek olumlu
bir eydir. Sadece sessiz olmak edilgendir, dinlemek uyank bir edilgenliktir; bir eyi beklemek, hibir ey
sylememek ama btn varlnla beklemek. Bir younluu vardr. Kierkegaard, Bu dinleme gerekletiinde, o
zaman ilk kez dua gerekleti der.

Fakat dinleme tmyle yararszdr ve bilinmeyeni dinlemek mi? Nerede olduunu bilmiyorsun. Sessizlik
yararszdr, konumak faydal gibi grnr. Konuarak bir ey yaplabilir, eer dnyada bir sr ey yapyorsan.
O zaman dindar olacaksan, baka bir ey yapmak zorunda olduunu dnrsn ama yapmak zorunda
kalacaksn!

Chuang Tzu yle der: Din ancak sen her trl yapmann faydaszln anladn zaman balar; o zaman
yapmama, etkisizlik, edilgen olma, yararsz olma kar kutbuna getin demektir.

imdi Yararsz sutrasna gireceiz.

Hui Tzu yle dedi Chuang Tzuya:

Senin retilerinin hepsi yarar olmayann etrafnda dnyor.

Bu reti fazla deerli grnmyor ama Chuang Tzu ve ustas hep yararsz konusunda konuuyor, hatta
yararsz insanlar vyorlard.

Chuang Tzu bir adamdan, bir kamburdan bahseder. Kasabann btn genleri zorla askere gitmiti, nk
faydalydlar. Yalnzca bir adam, ie yaramaz bir kambur geride kalmt. Kambur gibi ol, o kadar ie yaramaz
ol ki savata katliama kurban gitmeyesin der Chuang Tzu.
 Yararsz olan vmeye devam ederler, nk faydal olann daima zorluk iinde olacan sylerler. Dnya
seni kullanacak; herkes seni kullanmaya, seni ynlendirmeye, seni kontrol etmeye hazr. e yaramazsan kimse
sana bakmayacak, insanlar seni unutacak, seni sessizlik iinde brakacaklar, seni dert etmeyecekler. Senin var
olduundan tamamen habersiz olacaklar.
Bu benim bama geldi. Ben ie yaramaz bir insanm. ocukken ben otururken annem tam nmde durur,
etrafa baknr ve Kimseyi gremiyorum. Birisini arya sebze almaya gndermek istiyorum derdi. Ben tam
nnde oturuyor olurdum. Burada kimseyi gremiyorum! derdi. imden glerdim - beni arya
gnderemezdi, o kadar ie yaramazdm ki, orada olduumun farknda deildi.

Bir keresinde teyzem gelmiti ve o benim yararszlmn farknda deildi. Annem, arya gidecek kimse
yok. ocuklarn hepsi dar kt ve hizmeti de hasta, ne yapacaz? Birisinin gitmesi lazm diyordu.
Neden Rajneeshi gndermiyorsun? Orada oturuyor, hibir ey yapmyor dedi teyzem.

Bylece gnderildim. Satcya, Bana elindeki en iyi sebzeleri, en iyi muzlar, en iyi mangolar ver dedim.
Satc bana ve konuma tarzma bakp, Aptaln teki diye dnm olmal, nk kimse en iyisini istemez.
Bylece benden iki kat para ald ve elinde ne kadar rk varsa hepsini verdi. ok mutlu bir ekilde eve geldim.

Annem hepsini att ve Bak! Bu yzden burada kimsenin olmadn sylyorum dedi.

Chuang Tzu ok srar eder: Uyank ol ve ok faydal olma; yoksa insanlar seni smrr. O zaman seni idare
etmeye balarlar, ban belaya girer. Eer bir eyler retebiliyorsan, seni hayatn boyunca retmeye
zorlayacaklar. Belli bir eyi yapabiliyorsan, eer becerikliysen, o zaman boa harcanmazsn.

Chuang Tzu faydaszln kendi isel faydasna sahip olduunu syler. Bakalar iin faydal olabiliyorsan, o
zaman bakalar iin yaamak zorundasn. Yararszsan, kimse sana bakmaz, kimse sana dikkat etmez, kimse
varlnla ilgilenmez. Tek bana kalrsn. Pazar yerinde Himalayalarda yayormu gibi yaarsn. O tek
banalkta byrsn. Btn enerjin ie dner.
 Hui Tzu yle dedi Chuang Tzuya:
Senin retilerinin hepsi yarar olmayann etrafnda dnyor.

Chuang cevap verdi:

Yarar olmayann deerini bilmiyorsan
yararl olan hakknda konumaya balayamazsn.

Yararsz olann faydalnn dier yn olduunu sylyor. Yararldan ancak yararsz olandan dolay
bahsedebilirsin. Hayati nem tayan bir yandr. Onu tmyle braktn zaman hibir ey faydal olmayacak.
Yararsz eyler olduu iin yararl eyler vardr.

Dnyann bana bu geldi. O zaman btn enerjinin almaya kayacan dnerek btn elence
faaliyetlerini braktk. Fakat bu sefer de i sknt haline geldi. Kar kutba gidilmesi gerek - insan ancak o zaman
yenilenir.

Btn gn uyanksn, gece uyuyorsun -zaman kayb- ve az bir zaman da deil. Doksan yl yaadnda,
otuz yl uyumu olacaksn; te bir, her gn sekiz saat. Bunun ne faydas var?

Rusyada bilimciler bunun igc, enerji kayb olduunu dnmekteler. Bu hi ekonomik deil. O yzden bir
ey yaplmal. Baz kimyasal deiikliklere veya hormon deiikliklerine ihtiya var ya da genlerde, hcrenin
kendisinde bir ey deitirilmesi gerekiyorsa bile, bunu yapmak zorundayz. Yirmi drt saat uyank, tetikte,
dikkatli bir insan yapmak zorundayz.

Bir dn... eer baarya ularlarsa, ldrecekler! Seni srekli alan bir robot, mekanik bir cihaz haline
getirecekler; gece yok, gndz yok, dinlenme yok. Herlenecek ve unutulacak bir kart yok.

Ve bir sr ey balattlar. Kk ocuklarda uykuda eitimi balattlar. imdi Sovyet Rusyada binlerce
ocuk kulaklarna kulaklklar takl kayt cihazlaryla uyuyor. Uyurken cihaz onlara retiyor. Kayt cihaz brn
gece herhangi bir eyi tekrarlyor. Onu dinleyip duruyorlar ve hafzalarnn paras haline geliyor - uykuda
eitim, hipnopedi. Er ya da ge okullarda yaptmz her eyin ocuk uykudayken yaplabileceini ve o zaman
gnn baka bir ekilde kullanlabileceini sylyorlar.
Uykunun bile smrlmesi gerekiyor. Uykunda bile kendi bana kalmana izin verilemez. Rya grme
zgrlne bile sahip olamazsn. O zaman nesin sen? O zaman arkn bir dilisi oldun. O zaman arkn,
mekanizmann verimli bir parassn sadece. Verimliysen, sorun yok; yoksa bir keye, hurdala atlabilirsin ve
daha verimli baka biri senin yerini alr.

Btn gn almann sonunda ne olur? Uyuyakalrsn. Ne olur? Yararl olandan yararsza geersin. Ve bu
yzden sabah bu kadar canl, diri, yklerden kurtulmu hissedersin. Bacaklarn dans eder gibidir, zihnin ark
syleyebilir, kalbin yeniden hissedebilir - almann btn tozu temizlenir, ayna yeniden berraktr. Sabahlar
berrakla sahipsindir. Nereden gelir o berraklk? Yararsz olan vastasyla gelir.

Bu yzden meditasyon sana en byk iaretleri verebilir, nk dnyadaki en yararsz eydir. Sen sadece
hibir ey yapmazsn, sadece sessizlie girersin. Uykudan daha iyidir, nk uykuda bilinsizsin; o yzden olan
her ey bilinsiz gerekleir. Cennette ilerliyor olabilirsin ama bunu bilmezsin.

Meditasyonda bilerek hareket edersin. O zaman yolun farknda olursun: darnn faydal dnyasndan
ierinin yararsz dnyasna gemenin yolunun. Yolu bildiin zaman, herhangi bir anda ieriye doru hareket
edebilirsin. Otobste otururken bir ey yapmana gerek yok, sadece oturuyorsun; bir arabada, trende veya
uakta yolculuk ederken hibir ey yapmyorsun, her ey bakalar tarafndan yaplyor; sen gzlerini
kapatabilir ve yararsza, isel olana geebilirsin. Birden her ey sessizleir ve birden her ey gzeldir ve birden
btn yaamn kaynandasndr.

Fakat bunun arda deeri yok. Gidip bunu satamazsn, Harika meditasyonum var. Almak isteyen var
 m? diyemezsin. Kimse almaya hazr olmayacak. Bir eya deil, ie yaramaz.

Chuang cevap verdi:

Yarar olmayann deerini bilmiyorsan yararl olan hakknda konumaya balayamazsn.

Dnya, rnein, ok byk ve usuz bucakszdr

fakat insan btn bu enginliin sadece
zerinde durmakta olduu birka santimini kullanr.

imdi birden aslnda kullanmad her eyi ortadan kaldrdn farz et

o kadar ki ayaklarnn drt tarafnda bir uurum alyor; ve bolukla duruyor

tam her bir ayann altnda kalan dnda dayanacak hibir yer olmadan:
yararland eyden daha ne kadar yararlanabilecek?

Bu gzel bir benzetme. Ana fikri veriyor. Burada oturuyorsun, ikiye ikilik kk bir alan kullanyorsun. Btn
dnyay kullanmyorsun, btn dnya yararszdr; sadece ikiye ikilik kk bir blmn kullanyorsun. Chuang
Tzu yle der: Btn yerin alndn ve sana sadece bu ikiye ikilik alann brakldn farz et; her bir ayanla
birka santimlik bir yeri kullanarak ayakta duruyorsun. Sadece bu kadarnn kaldn ve btn yerin ekilip
alndn farz et - kullandn bu kk blm kullanarak daha ne kadar kullanabileceksin?

Etrafnda bir boluk, dipsiz bir uurum alr - hemen ban dnecek, uuruma deceksin. Yararsz yer,
yararl olan destekler ve yararsz o kadar byktr ki, faydal ok kktr. Ve bu durum varln btn
seviyeleri iin geerlidir: Yararsz ok byk, yararl ok kktr. Faydal olan korumaya alr ve yararsz
olan unutursan, er ya da ge ban dnecek. Ve bu oldu, ban dnd bile ve uuruma dyorsun.

Btn dnyada dnen insanlarn bir problemi var: Hayatn hibir anlam yok, yaam anlamsz grnyor.
Sartrea, Marcele, Jaspersa, Heideggere sor - hayatn anlamsz olduunu sylerler. Hayat neden bu kadar
anlamsz oldu? Daha nce hi byle deildi. Buddha bunu asla sylemedi; Krina dans edip ark
syleyebiliyor, keyif yapabiliyordu; Muhammed zerine yadrd yaam nimeti iin Tanrya dua edip
kredebiliyordu. Chuang Tzu mutludur, olabildiince mutlu, bir insann olabilecei kadar mutlu. Onlar hayatn
anlamsz olduunu asla sylemediler. Modern zihne ne oldu? Neden hayat bu kadar anlamsz grnyor?
Btn yer alnd ve sana yalnzca oturduun veya durduun ksm kald. Ban dnyor. Her tarafta uurum
ve tehlike gryorsun; ve u anda zerinde durduun yeri kullanamazsn, nk onu ancak yararsz olanla
birleikken kullanabilirdin.

Yararsz olan orada olmal. Bu ne demek? Yaamn sadece i oldu, oyun yok. Oyun yararsz, ok byk
olan; alma yararl, nemsiz, kk olan. Hayatn tmyle almayla doldurdun. Ne zaman bir ey
yapmaya balasan akla gelen ilk ey, Ne faydas var? Eer bir faydas varsa, onu yapyorsun.

Sartren hikyelerinden birinde bir karakter vardr: Yirmi birinci yzylda ok zengin bir adam, Ak bana gre
deil, sadece yoksullar iin. Bana kalrsa hizmetkrlarm bunu yapabilir der.

Elbette, Ford neden gidip vaktini bir kadn sevmekle harcasn? Ucuz bir hizmeti bu ii yapabilir. Fordun
zaman daha deerli. Onu daha faydal bir ey iin kullanmal.
Bu mmkn! nsan zihnine olduu gibi baktnda, gelecekte sadece hizmetilerin ak yapmas olas. Bir
hizmetiye yetki verebiliyorsan, kendini neden yorasn? Her ey ekonomi ynnden dnlyorsa; bir Ford, bir
Rockefeller vakitlerini bu kadar deerlendirebiliyorlarsa, neden gidip zamanlarn bir kadnla harcasnlar?
Hizmeti gnderebilirler, bylesi daha az dert olacaktr.

Bize sama geliyor ama bu, hayatn birok boyutunda zaten oldu. Sen asla oynamyorsun, hizmetkrlarn
bunu yapyor. Hibir elencede asla aktif bir katlmc deilsin, bunu senin adna bakalar yapyor. Futbol ma
izlemeye gidiyorsun: Bakalar bunu yapyor, sen de izliyorsun - pasif bir seyircisin, dahil olmuyorsun. Film
seyretmek iin sinemaya gidiyorsun; bakalar seviiyor, savayor, dehet sayor -her ey- sen koltukta
seyircisin. O kadar yararsz ki onu kendin yapmak iin uramyorsun. Bakas yapabilir, sen sadece
izleyebilirsin. Sen alyorsun, bakalar senin yerine eleniyor. O zaman sevgi neden olmasn? Ayn mantk,
o ii baka biri yapar.
Hayat anlamsz geliyor, nk anlam faydalyla faydaszn dengesinden ibarettir. Sen yararsz olan
tamamen reddettin. Kapy kapadn. Artk sadece yararl olan var. Yararl olan yke dnt, onu ok fazla
yklendin.

Krk ya civarnda lserinin olmas baarnn iaretidir, senin baarl olduunu gsterir. Krk veya elli yan
gemene ramen hl lser ba gstermediyse, baarsz birisin. Hayatn boyunca ne yaptn? Zaman boa
harcam olmalsn.
Elli civarnda gerekten ilk kalp krizini geirmi olmalsn. imdi bilimciler baarl bir insann krk ya
civarnda lsere yakalanmas, elli ya civarnda ilk kalp krizini geirmi olmas gerektiini hesaplamlar.
Altmnda sizlere mr - ve hi yaamad. Yaayacak zaman yoktu. Yapacak ok daha nemli ileri vard,
yaamaya vakit yoktu.

Etrafna bak, baarl insanlara bak; politikaclar, zenginler, byk sanayiciler - balarna ne geliyor? Sahip
olduklarna bakma, dosdoru onlara bak, nk nesnelere bakarsan yanlacaksn. Nesneler lsere yakalanmaz,
arabalar kalp krizi geirmez, evler hastaneye kaldrlmaz. Btn sahip olduklarndan yoksun insana bak,
doruca ona bak, o zaman yoksulluu hissedeceksin. O zaman bir dilenci bile zengin bir insan olabilir. O zaman,
yaam sz konusu olduunda, bir yoksul bile daha zengin olabilir.

Baar baarsz olur ve hibir ey baar kadar baarsz olmaz, nk baarya ulaan insan hayat
zerindeki -her ey zerindeki- kontroln kaybediyor demektir. Baarl insan gerekten de pazarlk yapyor,
gerek olmayana karlk gerei atyor, sahildeki renkli akl talarna karlk ruhundaki elmaslar atyor;
akllar topluyor, elmaslar yitiriyor.

Zengin insan kaybetmitir, baarl insan baarszdr. Fakat sen hrs dolu gzlerle baktn iin onun sahip
olduklarn gryorsun. Asla politikacya bakmazsn; makama, babakanla bakarsn. Gce bakarsn. Orada
oturan, tmyle gsz, mutluluun ne olduuna dair en ufak bir iaret bile olmadan her eyi karan insan asla
grmezsin. Gc satn ald ama onu satn alrken kendini kaybetti. Bunlarn hepsi pazarlktr.

Bir gsteri yrynden sonra bir lider yneticisine baryormu. Ynetici bunu anlayamam. Aldatldm
demi lider.

Anlayamadm demi ynetici, gsteri ok baarlyd. Binlerce insan geldi ve elenklerine bak. Seni
ieklerle kapladlar.

Say demi lider. Sadece on bir tane, ben on iki tane iin para dedim.
Sonunda her baarl insan kandrldn hissedecektir. Bu olmak zorunda, bunun olmas kanlmaz, nk
ne veriyorsun ve ne alyorsun? Sahip olunan yararl eylere karlk isel benlik kaybediliyor. Bakalarn
kandrabilirsin ama kendini nasl kandracaksn? Sonunda hayatna bakacak ve faydal olan yznden onu
kardn greceksin.

Yararsz var olmal. Yararl, bir bahe gibidir, dzgn, temiz; yararsz ok byk bir orman gibidir, doal, o
kadar dzenli ve temiz olamaz. Doann kendi gzellii vardr; her ey dzgn ve temiz olduunda doa oktan
lmtr. Bir bahe o kadar canl olamaz, nk sen onu buduyor, kesiyor, ekip eviriyorsun. Usuz bucaksz
bir orman canlla, ok gl bir ruha sahiptir. Bir ormana girdiinde etkisini hissedersin; bir ormanda
kaybolursan, o zaman onun gcn greceksin. Bir bahede o gc hissedemezsin; orada yoktur, bahe insan
yapmdr. Ona bakabilirsin - ilenmitir, biim verilmi ve ynlendirilmitir.

Gerekten de bahe yapma bir eydir - asl olan ormandr. Yararsz olan byk bir orman gibidir ve yararl
olan evinin etrafnda oluturduun bir bahe gibidir. Orman kesip durma.
 Tamam, senin bahende sorun yok; ama brak senin bahen deil, Tanrnn bahesi olan byk ormann
paras olsun.

Tanrdan daha yararsz bir ey dnebiliyor musun? Onu herhangi bir biimde kullanabilir misin? Sorun
burada; bu yzden Tanrda herhangi bir anlam bulamyoruz. Ve son derece manaya odakl olanlar ateist
oluyorlar. Tanr olmadn, olamayacan sylyorlar. Tanr bu kadar yararsz grnrken, nasl bir Tanr
olabilir? Onu brakmak en iyisi, o zaman dnyay ynetmek ve kontrol etmek bize kalr. O zaman btn dnyay
bir pazar haline getirebilir; tapnaklar hastanelere, ilkokullara dntrebiliriz. Fakat Tanrnn yararszl srp
giden btn yararlln asl kaynadr.

Eer oynayabilirsen, alman zevke dnr. Basit elencenin keyfini karabilirsen, oyun oynayan
ocuklar gibi olabilirsen, alman zerinde bir yk olmayacak. Fakat bu zordur. Zihnin para ynnden
dnmeye devam eder.

Nasrettin Hoca eve gelir ve karsn en yakn arkadayla yatakta yakalar. Arkada ok utanr ve korkar.
Dinle der, elimden bir ey gelmiyor, karma m ve o da bana k. Sen mantkl bir insansn, bir anlamaya
varmamz lazm. Bu konuda kavga etmenin anlam yok.

Nasl bir anlama neriyorsun? der Nasrettin.

Kt oyunu oynayalm ve ortada para yerine karn olsun. Ben kazanrsam, sen gidersin; sen kazanrsan,
karnn yzn bir daha grmeyeceim der adam.

Tamam, anlatk der Nasrettin. Biraz para koy, her puan iin bir rupi, yoksa olayn hibir faydas yok. Srf
bir kadn iin btn bunlar bouna. Benim vaktimi harcama, ortaya biraz para da koy diye ekler sonra.

O zaman olay faydal hale gelir. Para, faydal tek eymi gibi grnyor. Faydaclarn hepsi para delisi
olacak, nk para satn alabilir. Para, btn yararlln esasdr. Dolaysyla Buddha ve Buddha gibi insanlarn
feragat etmelerinin nedeni paraya kar olmalar deildi; nedeni ie yararla, yararl olana kar olmalaryd. O
yzden, Paran senin olsun. Ben ormana gidiyorum. Bu bahe artk bana gre deil. Ben usuz bucaksz
olann, insann kaybolabilecei bilinmeyenin iine giriyorum. Her eyin bilindii, planland bu dzgn, temiz
akl tal yol bana gre deil dediler.

Yararszln enginliine daldn zaman, ruhun da geniler. Harita olmadan denize girdiin zaman, sen de
okyanus gibi olursun. O zaman bilinmeyene meydan okumak senin ruhunu yaratr.

Gvendeyken, sorun yokken, her ey matematiksel olarak planlanmken, ruhun bzr. Onun iin meydan
okuma yoktur. Yararsz olan meydan okur.

imdi birden aslnda kullanmad her eyi ortadan kaldrdn farz et o kadar ki ayaklarnn drt tarafnda
bir uurum alyor, ve
Bolukta duruyor
tam her bir ayann altnda kalan dnda dayanacak hibir yer olmadan:
yararland eyden daha ne kadar yararlanabilecek?

Tanr olmadan dnya artk devam edemez. Nietzsche yz yl nce Tanrnn ldn ilan etti. Bunu yapt
gn ayn zamanda artk yaayamayacamz da ilan ediyordu. O bunu hi dnmemi, tam tersini
dnmt. Tanr ld ve insan artk yaamak iin zgr dedi. Fakat ben sana, eer Tanr ldyse, insann
da oktan ldn sylyorum. Haber ona henz ulamam olabilir ama insan ld - nk Tanr o
muazzam yararszlktr.

nsann dnyas faydac, yararl dnyadr; yararsz olmadan yararl var olamaz. Tanr elence, insan
almadr; Tanr olmadan alma anlamsz, bir biimde tanmas gereken bir yk olacaktr. Tanr elencedir,
insan ciddidir; elence olmadan ciddiyet ok fazla gelecek, hastalk gibi olacaktr. Tapnaklar ykma, camileri
ykma, onlar hastane yapma. Baka hastane yapabilirsin, okul iin baka bina yapabilirsin, brak yararsz olan
hayatn tam merkezinde kalsn. Bu yzden tapna tam arnn ortasna, kasabann tam gbeine ina
ediyoruz; srf yararsz olann tam merkezde kalmas gerektiini gstermek iin, yoksa btn yararllk kaybolur.
Tersi hesaba katlmaldr ve tersi daha byktr.

Hayatn amac nedir? nsanlar bana sorup duruyorlar. Amac yok, hibir amac olamaz. Amaszdr,
elencedir. Tadn karmalsn, ancak keyfini srebilirsin, bu konuda baka hibir ey yapamazsn. Alnp
satlabilir deildir. Ve eer bir n karrsan, kardn demektir; geri dnemezsin.

Din bir semboldr yalnzca. Adamn biri bana geldi ve Hindistanda be yz bin sannyasin var. Bu durum
ekonomi iin hi iyi deil. Bu insanlar ne yapyor? Bakalarnn srtndan geiniyorlar. Bunlara izin verilmemesi
lazm dedi.

Rusyada yasak, tek bir sannyasin yok. Btn lke hapishaneye dnd. Yararsz olmak yasak. inde Budist
rahipleri ve bhikku'lar ldryorlar, binlerce ldrdler ve btn manastrlar ykyorlar. Btn lkeyi fabrikaya
eviriyorlar, insan sadece mideden ibaretmi gibi, insan sadece ekmekle yaayabilirmi gibi.

nsann kalbi de var ve insan ayn zamanda hibir ekilde ama odakl olmayan bir varla da sahip. nsan
nedeni ve mant olmadan keyif almak ister. nsan mutlu olmak ister, sebepsiz yere.
Ayn adam, Hindistanda bu sannyasinleri ne zaman durduracaksn? diye sordu. Bana ok karyd.
Saylarnn artmasna neden oluyorsun. Bunu engelle. Bu sannyasinlerin ne faydas var? dedi.

Sorusu anlaml grnyor. Baka bir yere gitmi olsayd, baka bir dinin yneticisine sormu olsayd, bir
faydalarnn olduu cevabn verirlerdi. Fakat ben hibir faydalarnn olmadn syleyince ok rahatszlk
duydu.

yi de, hayatn kendisi yararszdr. Hayatn ne amac var? Sen nereye gidiyorsun? Sonu nedir? Ama yok,
sonu yok, hedef yok - yaam srekli bir cokudur, her an. Keyfini karabilirsin ama sonular dnmeye
baladn takdirde zevk alamazsn, kklerin sklr, artk iinde deilsindir, yabanc olursun. O zaman
anlamn, amacn sorarsn.
 Mutlu olduun zamanlarda asla Mutluluun amac nedir? diye sormadn hi fark ettin mi? kken hi,
Btn bunlarn ne amac var? diye sordun mu? Sabah gnein douunu ve gkyznde ok gibi bir ku
srsn grdn zaman, Bunun ne amac var? diye sordun mu? Gece tek bana aan, btn geceyi
rayihasyla dolduran bir iek; Ne amac var? diye sordun mu?
Ama yoktur. Ama zihinle ilgilidir ve yaam aklsz var olur; yararsz zerinde bu kadar durmann nedeni bu.
nk eer yararl olanla ok fazla megulsen, zihni brakamazsn. Bir fayda, bir sonu aryorsan zihni nasl
brakabilirsin? Ancak bir ama olmadn ve akl gerekmediini fark ettiin zaman zihni brakabilirsin. Onu
kenara koyabilirsin. Gereksiz bir eydir. Elbette pazara gittiinde onu da yannda gtr. Dkknda otururken onu
kullan; mekanik bir aratr, ayn bilgisayar gibi.

imdi bilimciler er ya da ge her ocua cebinde tayabilecei bir bilgisayar tedarik edebileceklerini
sylyorlar. Matematii aklnda tutmasna fazla gerek yok, dmeye basabilir ve bilgisayar halleder. Zihnin
doal bir bilgisayardr. Neden srekli onun ykn tayorsun? Gerekmediinde kenara koy. Fakat sen onun
gerekli olduunu, nk yararl bir ey yapman gerektiini dnyorsun. Neyin yararl, neyin yararsz olduunu
sana kim syleyecek? Akl srekli snflandryor: Bu yararl, bunu yap; bu yararsz, bunu yapma. Zihin senin
yneticin. Zihin yarar temsil eder. Meditasyon yararsz temsil eder.

Yararl olandan yararsza ge ve bu hareketi o kadar dnmeden ve doal yap ki mcadele, atma
olmasn. Eve girip kmak kadar doal yap. Zihin gerektiinde onu mekanik bir ara olarak kullan; kullanmadn
zaman, ona gerek olmad zaman kenara koy ve unut. O zaman yararsz ol ve yararsz bir ey yap ve
yaamn zenginleecek ve hayatn faydayla faydaszlk arasnda bir denge olacak. O denge ikisini de aar. O
denge akndr - ne faydaldr ne de faydasz.
Yararland eyden daha ne kadar yararlanabilecek ?

yle der Hui Tzu:

 Herhangi bir amaca hizmet etmeyi brakrd.

yle sonuca varr Chuang Tzu:

Yarar olmayann mutlak gerekliliini gsterir bu.

Yararl olan bile yararsz olmadan var olamaz. Yararsz temeldir. Zihnin meditasyon olmadan var olamaz ve
eer imknsz olan yapmaya alrsan, delireceksin. Birok insann bana gelen bu. Deliriyorlar. Delilik nedir?
Delilik meditasyon olmadan yapma, sadece zihinle, meditasyonsuz yaama abasdr. Meditasyon temeldir,
zihin bile onsuz var olamaz. Eer urarsan, o zaman zihin delirir, ldrr. ok fazladr. Dayanlmazdr. Bir deli
kusursuz bir faydacdr. mknsz denemitir, meditasyon olmadan yaamay denemitir ve bu yzden delirir.
Psikologlar hafta boyunca uyumana olanak verilmezse delireceini sylyorlar. Neden? Uyku yararszdr.
Neden delireceksin? nsan yiyeceksiz yaayabilir ama uyku olmadan hafta yaayamaz. Ve hafta en son
snr, sana gre deil. Uyumana olanak verilmezse sen gnde delirirsin. Yararsz olan kesilirse, delirirsin.

Delilik her gn artyor, nk meditasyonun deerli olduu dnlmyor. Sadece fiyatlandrlan eylerin
deerli olduunu mu sanyorsun? Sadece satn alnabilen ve satlabilen eyler mi deerli? O zaman
yanlyorsun. Fiyat olmayan da deerlidir. Satlp alnamayan satlp alnabilen her eyden ok daha deerlidir.

Sevgi, seksin temelidir. Sevgiden tmyle yoksunsan, seks yanl yola sapar. Meditasyon zihnin temelidir.
Meditasyonu yadsrsan, zihin delirir. Elence, oyun almann temelidir. Elenceyi ve oyunu reddedersen,
alma bir yke, l bir arla dnr.

Yararsz gkyzne bak. Evin faydal olabilir ama bu usuz bucaksz gkyznn yararszl iinde var
olur. kisini de hissedebilirsen ve hi sorun yaamadan birinden tekine geebilirsen, o zaman ilk kez iindeki
kusursuz insan doar.
 Kusursuz insan neyin ierisi neyin dars olduunu bilmez - ikisi de onundur. Kusursuz insan neyin faydal
ve neyin faydasz olduunu dert etmez - ikisi de onun kanatlardr.

Kusursuz insan yararszdan yararlanr. Kusursuz insan hem zihnin hem meditasyonun, hem maddenin hem
bilincin, hem bu dnyann hem tekinin, hem Tanrnn hem Tanrszln kanatlaryla gkyznde uar. Ztlarn
yksek bir uyumudur.

Chuang Tzu yararszln, ie yaramazln zerinde ok fazla durmu, nk sen yararl olann ok fazla
zerinde durdun. Yoksa bu vurgulamaya gerek yok. Sadece sana denge kazandrmak iin. ok fazla sola gittin,
saa ekilmen gerek.

Hatrla, bu ar vurgulama yznden yine teki uca gidebilirsin. Bu, Chuang Tzunun pek ok takipisinin
bana geldi. Yararsz olana baml hale geldiler, yararsz olanla delirdiler. Yararsza doru ok fazla ilerlediler
ve asl mesele bu deildi - anlamadlar.

Chuang Tzu bunu sadece sen faydaya ar derecede baml hale geldiin iin vurgulad. Bu yzden
yararszn zerinde durdu. Fakat asl meselenin aknlk olduunu sana hatrlatmam gerek - nk zihin ters
tarafa gidebilir ve ayn kalabilir. Faydal ve faydasz olan, amal ve amasz olan kullanabildiin bir noktaya
gelmek zorundasn. O zaman her ikisinin de tesine geersin, onlar sana hizmet ederler.
Zihinlerinden kurtulamayan insanlar var, meditasyonlarndan kurtulamayan insanlar var. Hastaln ayn
olduunu hatrla, bir eyden kurtulamyorsun. nce akldan kurtulamyordun, bir ekilde becerdin. imdi de
meditasyondan kurtulamyorsun. Yine bir hapishaneden tekine getin.

Gerek, kusursuz bir insann, Tao insannn bamllklar yoktur. Bir utan tekine kolayca geebilir, nk
ortada kalr. Her iki kanad da kullanr.

Chuang Tzu yanl anlalmamal, bu yzden sylyorum bunu. Yanl anlalabilir. Chuang Tzu gibi insanlar
tehlikelidir, onlar yanl anlayabilirsin. Ve yanl anlama ihtimali, anlama ihtimalinden daha yksektir. Zihin,
Tamam, hu dkkndan usandm, bu aileden usandm; artk avare olacam der. Bu yanl anlamadr. Ayn
zihni tayacaksn, avareliine baml hale geleceksin. O zaman dkkna, pazara, aileye geri dnemeyeceksin.
O zaman bundan korkacaksn.

O yzden meditasyon, ila gibi, baml hale gelirsen yeni bir hastala dnebilir. O yzden doktor
hastalktan kurtulduunu ama ilaca bamllk gelitirmediini grmek zorundadr - yoksa iyi bir doktor deildir.
nce hastalktan kurtulmalsn, sonra ilatan kurtulmalsn, yoksa ila hastaln yerini alacak ve hep ona
tutunacaksn.

Nasrettin Hoca yedi yandaki oluna bir kza nasl yaklaacan, onu nasl dansa davet edeceini, ne
syleyip ne sylemeyeceini, onu nasl ikna edeceini retiyormu.

Yarm saat sonra ocuk gelmi ve imdi bana ondan nasl kurtulacam anlat demi.

Bunun da renilmesi gerekir ve iin zor ksm budur. Davet etmek ok kolaydr ama kurtulmak ok zordur.
Kendi tecrbelerinden bir kz davet etmenin, ikna etmenin kolay olduunu gayet iyi biliyorsun ama ondan nasl
kurtulacaksn? O zaman sorun kar. O zaman hibir yere gidemezsin, o zaman slk almay tamamen
unutursun.

Hatrla, yararsz olann da cazibesi vardr. Yararl olanla ban ok dertteyse, teki uca ok fazla gidebilirsin.
Dengeni kaybedebilirsin.

Bana gre bir sannyasin derin bir dengedir; btn kartlklardan uzak, ortada durur. Faydaly ve faydal
olmayan kullanabilir, amal olandan ve amal olmayandan yararlanabilir ve buna ramen her ikisinin de
dnda kalr. Onlar tarafndan kullanlmaz. Efendi olmutur.

Bugnlk bu kadar.
 Blm 9 Aralar ve Sonular

Balk ann amac balk yakalamaktr,
Ve balk yakalandnda,
A unutulur.
Kelimelerin amac
Fikirleri iletmektir.
Fikirler kavrandnda,
Kelimeler unutulur.

Nerede bulabilirim
Kelimeleri unutmu bir insan?
O insanla Konumak isterim.

Kelimeleri unutmak zordur. Zihne tutunurlar. Yalnz balk deil balk da yakaland iin a kaldrp atmak
zordur. Bu en byk problemlerden biridir. Kelimelerle i grmek atele oynamaktr, nk kelimeler o kadar
nemli olur ki anlam anlamn kaybeder. Sembol o kadar arlar ki, ierik tamamen kaybolur; yzey seni
hipnotize eder ve merkezi unutursun.

Bu, btn dnyada oldu. sa ieriktir, Hristiyanlk sadece bir kelime; Buddha ieriktir, Dhammapada sadece
bir kelime; Krina ieriktir, Gita bir tuzaktan baka bir ey deildir. Fakat Gita hatrlanr, Krina unutulur - ya da
Krinay hatrlasan bile, sadece Gita nedeniyle hatrlarsn. Kiliseler, teoloji, ncil, kelimeler yznden sa
hakknda konuursun. nsanlar onun sadece bir a, bir tuzak olduunu fark etmeden, srekli bir merdiven
tayormu gibi o a pek ok hayat boyunca tarlar.
 Buddha yle dermi:
Birka adam nehri geiyorlarm. Nehir tehlikeliymi, azgnm -yamur mevsimi olmal- ve kayk
hayatlarn kurtarm. Bunun zerine dnmler -ok ama ok zeki olsalar gerek- Bu kayk bizi kurtard,
imdi onu nasl brakabiliriz? Bu bizim kurtarcmz ve onu brakmak nankrlk olur! diye dnmler.
Bylece kay balarnn zerinde kasabaya tamlar.

Ne yapyorsunuz? Bugne kadar hi kayk tayan kimse grmedik diye sormu birisi.
Bu kay hayatmz boyunca tamak zorundayz, nk hayatmz kurtard, nankrlk edemeyiz
demiler.
Bu zeki grnl insanlar aptal olmallar. Kaya kran duy ama onu orada brak. Tama. Bann
zerinde -belki bann zerinde deil ama bann iinde- deiik tipte kayklar tamaktasn. e bak.
Merdivenler, kayklar, yollar, kelimeler - bann, zihninin iindekiler bunlar.

Kap ok fazla nem kazanr, ara ok fazla nem kazanr, beden ok fazla nem kazanr - ve sen krsn.
Ara sadece sana mesaj vermek iindi - mesaj al ve arac unut. Eli sadece sana mesaj vermek iindi - mesaj
al ve eliyi unut. Ona teekkr et ama onu bann stnde tama.

Muhammed neredeyse hayat boyunca her gn tekrar tekrar srarla, Ben sadece bir eliyim, bir
peygamberim. Bana tapmayn, ben sadece ilahiden gelen bir mesaj tadm. Bana bakmayn, size mesaj
gnderen ilahiye bakn dedi. Fakat Mslmanlarn bir ksm kayna unuttular.

yle der Chuang Tzu:

Nerede bulabilirim
kelimeleri unutmu bir insan?
O insanla
 konumak isterim.

Kelimeleri unutmu bir insan, odur konumaya deer olan, nk o en iteki gereklie, kendi iinde varln
merkezine sahiptir. Mesaja sahiptir. Onun sessizlii gebedir. Senin konuman yetersizdir. Konuurken ne
yapyorsun? zel olarak hibir ey sylemiyorsun. Hibir mesajn yok, ulatrlacak hibir ey yok. Kelimelerin
bo, hibir ey iermiyorlar, hibir ey tamyorlar. Kelimelerin sembolden ibaret. Ve sen konutuun zaman
sadece kendi sprntn atyorsun. Senin iin gzel bir boalma olabilir ama bakas iin tehlikeli olabilir.
Kelimelerle dolu bir insanla nasl konuabilirsin? mknsz. Kelimeler alan vermez, kelimeler herhangi bir al
vermez. Kelimeler ok fazladr, nfuz edemezsin.

Kelimelerle dolu bir insanla konumak neredeyse imknszdr. Dinleyemez, nk dinlemek iin sessiz olmak
gerekir, dinlemek iin almaya ak olmak gerekir. Kelimeler buna imkn vermez - kelimeler saldrgandr, asla
alc deildir. Konuabilirsin ama dinleyemezsin ve eer dinleyemezsen, konuman bir delinin konumasdr.
Konuuyorsun ve nedenini bilmiyorsun, konuuyorsun ve ne olduunu bilmiyorsun. Konumaya devam
ediyorsun nk sana bir tr rahatlama salyor.

Gzel bir muhabbetten sonra iyi hissedersin. yi hissedersin nk rahatlarsn; konuman gerilimlerinin
parasdr. Senden gelmiyor, sadece bir rahatszlk; bir ark deil, kendine has bir gzellii yok. Bu yzden ne
zaman konusan kar taraf skmaktan teye gitmez. Fakat o niye dinliyor? Dinlemiyor, o da seni skmak iin
bekliyor, dizginleri eline alabilmek iin doru zaman bekliyor.

Bir gn byk bir lider, byk bir politikac konuuyormu ve neredeyse gece yarsna kadar konumu da
konumu. Dinleyiciler salonda sadece bir kii kalncaya kadar yava yava oray terk etmiler. Lider ona
teekkr etmi ve Grne baklrsa tek gerek takipi, tek hayran sizsiniz. Size minnettarm. Herkes gitti ve
siz hl buradasnz demi.

Yanlmayn, ben bir sonraki konumacym demi adam.

 Dinlediin zaman, sonraki konumac sen olduun iin dinliyorsun. Adama katlanabilirsin - bu bir pazarlktr.
Eer bakalarn skmak istiyorsan, onlarn seni skmalarna izin vermek zorundasn. Gerekten, birisinin skc
olduunu sylediinde, sana bir sonraki konumac olma frsatn vermeyecek olan o insandr. Konumaya
devam eder ve sen lafa girip skmaya balamak iin bir boluk bulamazsn. O insan skc grnr ama
kelimelerle dolu her zihin skcdr.
Bunu ne zaman fark edeceksin? nsan neden sklr? nk sadece kelimeler vardr, ilerinde balk
bulunmayan tuzaklar yalnzca - faydasz, anlamsz, ierik yoktur. Bir eyin takrdamas gibi, bir ses; hibir
anlam tanmaz. Anlam olduunda, gzeldir; anlam olduu zaman, seni gelitirir; anlam olduu zaman, anlaml
bir insanla tantn zaman, enerjinin artmasna yol aar. sraf deildir, retidir, deneyimdir. Sessiz bir insan
bulmak ender ve zordur.

Sessiz bir insan bulabilirsen ve onu seninle konumaya ikna edebilirsen, ok ey kazanacaksn - nk zihin
kelimelerle dolu olmadnda, yrek yrekle konuur. Her ey sessizlikten geldiinde, bir kelime sessizlikten
doduunda, gzeldir, canldr, seninle bir ey paylar. Bir kelime sadece kelime kalabalndan geldiinde,
delidir, seni delirtebilir.
Be yanda kk bir erkek ocuuna retmeni, Kk kardein konumay rendi mi? diye sorar.

Evet, konumay rendi - ve imdi biz ona sessiz olmay retiyoruz der ocuk.

Mutsuzluk budur. Kelimeleri retmek zorundasn, yaamn bir parasdr bu ve sonra insann sessiz
olmay, kelimesiz olmay renmesi gerekir. niversiteler, ebeveynler, retmenler, sana kelimeleri retirler ve
sonra sen sana sessiz kalmay retebilecek bir usta bulmak zorunda kalrsn.

Okumu bir Alman Ramana Maharshiye gelir ve Senden bir ey renmek iin ok uzaktan geldim der.

Ramana gler ve O zaman yanl yere gelmisin. Bir niversiteye git, bir lime git, byk bir bilgeye git;
orada renebilirsin. Bana geldiysen, burada renmenin mmkn olmadnn farkna var, biz yalnzca
renmemeyi retiriz. Ben sana rendiklerinden nasl kurtulacan, kelimeleri nasl atacan, kendi iinde
boluk yaratacan retebilirim. Ve o boluk ilahidir, o boluk tanrsaldr der.

Nerede aryorsun - kelimelerde mi, kitaplarda m? O zaman bugn yarn ateist olursun. Hintli bir bilge, bir lim
Tanrya inancn uzun sre koruyamaz. Hatrla, ncil, Gita ve Kuran hakknda ne kadar bilirse bilsin, ne bilirse
bilsin, okumu birisinin er ya da ge ateist olmas kanlmazdr, nk kelimeleri toplamann mantkl sonucu
budur. Sonunda soracak: Tanr nerede? Cevab ne ncil verebilir ne de Gita. Tersine zihninde ok fazla ncil ve
Gita olduunda, ilahiyi karrsn - nk iindeki btn boluk ok fazla mobilyayla doludur. Tanr hareket
edemez, zihin ok kelimeliyse seninle balant kuramayabilir. O zaman dinlemek imknszdr ve eer
dinleyemezsen, nasl dua edebilirsin? Beklemek imknszdr, kelimeler ok sabrszdr, dar kmak iin
ierden vururlar.

Bir gece sabahn nde Nasrettin Hoca meyhaneciyi aram ve Meyhane kata alyor? diye sormu.

Bunun sormann zaman deil. Sen srekli mterisin Nasrettin ve sabah dokuzdan nce amadmz iyi
biliyorsun. Git yat ve dokuza kadar bekle demi meyhaneci.

On dakika sonra telefon tekrar alm ve Bu acil. Bana meyhanenin kata alacan syle demi
Nasrettin.
Meyhaneci bu sefer sinirlenmi. Sen ne yapyorsun? Sana syledim, dokuzdan bir dakika nce deil. Beni
srekli arayp durma demi.

Fakat Nasrettin on dakika sonra tekrar aram. Gerekten inanlmazsn. Delirdin mi? Dokuza kadar
beklemek zorundasn demi meyhaneci.

Anlamyorsun demi Nasrettin. Meyhanede mahsur kaldm ve kmak istiyorum!

Zihnin kelimelerle, teorilerle, kitaplarla ok fazla ykl olduunda, almaya devam edecekler: Yolu a,
kmak istiyoruz! Sen kmak isterken, Tanr ieri giremez. Zihin dar kmak isterken, ieri gelen hibir eye
ak deildir. Kapaldr, tek ynl trafiktir - ift ynl trafik mmkn deildir.

Dar kan kelimeler vastasyla saldrgan olduunda, sana hibir ey nfuz edemez; ne sevgi, ne
meditasyon, ne varolu. Ve gzel olan her ey ieri girme sreci olarak gerekleir. Sessizken, ieride dar
kmak iin vuran kelimeler yoktur; beklerken... O bekleme nnda gzellik meydana gelir, sevgi meydana gelir,
tanrsallk meydana gelir, dindarlk meydana gelir. Fakat eer bir insan kelimelere fazla bamlysa, bunlarn
hepsini karacaktr. Sonunda geni bir kelimeler ve teoriler, mantk vs. koleksiyonuna sahip olacak - ama ierik
eksik olduu iin hibir ey deerli deil.

An, tuzan var ama iinde hi balk yok. Bal gerekten yakalam olsaydn, a derhal frlatr atardn.
Kimin umurunda? Merdiveni gerekten kullandysan, onu unutursun. Onu kim dnr? Onun tesine getin, o
kullanld.

Bu nedenle ne zaman bir insan gerekten bilir, bilgi unutulur. Bilgelik dediimiz budur. Bilge insan bilgiyi
unutabilendir. Gereksiz her eyi tamamen brakr.

yle der Chuang Tzu:

Nerede bulabilirim kelimeleri unutmu bir insan?

O insanla konumak isterim.

O insan konumaya deerdir. Onu konumaya ikna etmek ok kolay olmayabilir ama sadece yaknndan
olmak, sadece yannda oturmak bir paylam, mmkn olan en derin iletiim olacaktr. ki kalp birbirinin iinde
eriyecektir.

Kelimelere bu bamllk neden? nk asl olan sembolm gibi grnr. Ve bu tekrar tekrar yinelendiinde,
tekrar yoluyla kendi kendine hipnotize olursun. Herhangi bir eyi tekrarladnda yava yava bilmediini
unutacaksn. Tekrar sana bildiin duygusunu verecek.
 lk kez tapnaa gidiyorsan, bilmeden gidersin. Kuramsaldr. Bu tapnan gerekten bir ey ierip
iermediini, Tanrnn orada olup olmadn bilmezsin. Fakat her gn git, tekrar tekrar ve ayinleri, dualar
tekrarlamaya devam et ve rahip ne diyorsa her gn, her yl yapmaya devam et. Balangta mevcut olan
kuramsal ruh halini unutacaksn. Srekli tekrarla olay akla girer ve sen bunun tapnak olduunu, Tanrnn burada
yaadn, Tanrnn meknnn bu olduunu hissetmeye balarsn. Artk grnt dnyasna girdin.
Bu yzden dinler ocuklar mmkn olduunca abuk eitmek konusunda srarcdr, nk ocukluu bir kez
kardn m, insanlar aptal eylere dntrmek zordur, ok zordur. Psikologlar herkesin yedi yandan nce
yakalanmas gerektiini syler. Bir Hinduya, bir Hristiyana ya da herhangi bir eye, bir komnist, teist veya
ateist, fark etmez, herhangi bir eye dntrlmelidir - yeter ki ocuu yedi yandan nce yakala, tut. Yedi
yana kadar ocuk hayat boyunca renecei her eyin neredeyse yzde ellisini renir. Geriye sadece yzde
elli kalr.

Ve bu yzde elli ok anlamldr, nk temel olur. ocuk bir sr ey renecek, byk bir bilgi yaps
oluturacak ama o yapnn tamam ocukken ald bilgiye dayanacak. Ve bu ada, yedi yandan nce,
ocuk manta, eletiricilie sahip deil. Gveniyor, kefediyor; inanyor. Kukulanmaz, nk inancn ne
olduunu, inanszln ne olduunu bilmez.

ocuk doduu zaman tartma fikrine sahip deildir. Tartmann ne olduunu bilmez. Sen ne sylersen
dorudur, doru grnr ve eer sen o eyi tekrarlarsan, ocuk hipnotize olur. Dinler insanl bu ekilde
smrd. ocuk bir kalba uymaya zorlanr ve kalp bir kez derinlere kk saldnda, hibir ey yaplamaz.
Daha sonra ocuk dinini deitirse bile, fazla bir ey deimez. Hristiyan olmu bir Hinduya bak - hibir ey
deimedi. Tersine, temel yznden onun Hristiyanl ayn Hinduizm gibi olacak.
Bu oldu: Bir zamanlar Amazon yaknnda bir yamyam kabilesi vard. Yava yava kendilerini ldrmlerdi
ve adeta ortadan kayboldular, imdiye kadar sadece iki yz kii falan kald. Birbirlerini ldrp yemilerdi. Bir
misyoner almak iin oraya gitti. Kabile efi onunla mkemmel ngilizce konumu. Misyoner arm, Ne!
Mkemmel ngilizce konuuyorsun; sadece mkemmel ngilizce de deil Oxford aksanyla konuuyorsun. Ve
hl yamyam msn? demi.

Adam, Evet, Oxforda gittim ve ok ey rendim. Evet, hl insan eti yiyoruz ama artk atal bak
kullanyorum. Bunu Oxfordda rendim demi.

Bu kadar deiiklik olur - fazla bir ey olamaz. Bir Hinduyu Hristiyanla dndr, onun Hristiyanl ayn
Hinduizm gibi olacaktr. Bir Hristiyan Hinduizme dndr; derinlerde Hristiyan olarak kalacak, nk temeli
deitiremezsin. Onu yeniden ocuk yapamazsn, masum yapamazsn. O an kayboldu.

Eer bu yeryz bir gn gerekten dindar olacaksa, o zaman Hristiyanlk, Hinduizm, Budizm
retmeyeceiz. Bu, en byk sulardan biridir. Tanrsall reteceiz, meditasyonu reteceiz, mezhepleri
deil. Kelimeleri ve inanlar retmeyeceiz, bir yaam tarzn reteceiz, mutluluu reteceiz, cokuyu
reteceiz.

Aalara bakmay, aalarla dans etmeyi, daha duyarl olmay, daha canl olmay ve varoluun verdii
nimetlerin tadn karmay reneceiz - ama kelimeleri deil, inanlar deil, felsefeleri deil, teolojileri deil.
Hayr, onlar bir kiliseye veya tapnaa ynlendirmeyeceiz, nk bu yerler yozlamann kaynaklardr. Zihni
yozlatrdlar. ocuklar doaya terk edeceiz; tapnak, gerek kilise budur.
ocuklara szlen bulutlara, doan Gnee, gece Aya bakmay reteceiz. Onlara sevmeyi reteceiz
ve onlara sevmek, meditasyon ve tanrsalla engeller koymamay reteceiz. Onlara ak ve korunmasz
olmay reteceiz, zihinlerini kapatmayacaz. Elbette kelimeleri reteceiz ama ayn zamanda sessizlii de
reteceiz, nk kelimeler bir kez temele indiinde, sessizlik zorlar.

Bana geliyorsun, problemin u: Temelde kelimeler var ve imdi sen meditasyon yapmaya ve sessiz olmaya
alyorsun - ve temel hep orada. Ne zaman sessiz olsan temel almaya balar. O yzden meditasyon
yaparken ok fazla dnce olduunu fark edersin - normalde hissettiinden daha da fazla. Neden? Ne oluyor?
Sessizken ie dnersin ve srekli devam eden isel samala daha duyarl hale gelirsin. Meditasyonda
deilken da dnksn; dnyayla ilgilisin ve devam eden i sesi dinleyemezsin.
Ses srekli oradadr ama sen onu duyamazsn, megulsn. Fakat ne zaman gzlerini kapatacak ve ie
bakacak olsan tmarhane alr. Grebilir, hissedebilir ve duyabilirsin ve o zaman korkarsn. Neler oluyor? Ve
sen meditasyonla daha sessiz olacan sanyordun. Ve bu oluyor, tam tersi.

Balangta bunun olmas kanlmaz, nk sana yanl bir temel verildi. Btn toplum, ebeveynler,
retmenler, niversiteler, kltrn sana yanl bir temel verdi. Evvelce bozuldun, kaynan zehirlendi. Sorun
budur - seni zehirden arndrmak. Zaman alr ve en zor eylerden biri bildiin her eyden kurtulmak, unutmaktr.

yle der Chuang Tzu:

Nerede bulabilirim kelimeleri unutmu bir insan?

O insanla konumak isterim.

Ancak bir bilge konumaya deerdir. Ancak bir bilge dinlemeye deerdir. Ancak bir bilge birlikte yaamaya
deerdir.

Bilge nedir? Bo bir kayk - iinde kelimeler yok, bulutlarn olmad bo bir gkyz; ses yok, grlt yok,
kimse deli deil, ieride karmaa yok, srekli bir uyum, eitlik, denge. Mevcut deilmi gibi yaar. deta yokmu
gibidir. Hareket eder ama iinde hibir ey kprdamaz. Konuur ama i sessizlii oradadr. Asla altst olmaz;
kelimeleri kullanr ama o kelimeler yalnzca aratr - o kelimeler yoluyla sana kelimelerin tesinde bir ey
gnderir. Eer sen kelimeleri yakalar ve tutarsan, karacaksn.

Bir bilgeyi dinlerken onun kelimelerini dinleme; onlar ikinci plandadr, yzeyseldir, ancak d kenardadrlar.
Onu dinle, kelimelerini dinleme. Kelimeler sana ulatnda, onlara kenara koy, denizi geen gezginin yapaca
gibi - kay brakr ve devam eder. Kay orada brak ve devam et. Kay tayorsan, delisin. O zaman btn
hayatn bir yk olacak, kayn altnda ezileceksin. Kayk ban stnde tamak iin deildir. Minnettarlk duy,
sorun yok ama kay bann stnde tamak, bu ok gereksiz.
Bann stnde ka tane kayk tayorsun? Arlk yznden btn hayatn hareketsiz geti. Uamazsn,
yzemezsin, nk bunca l yk tayorsun; tek bir yaamdan, bu yaamdan gelen deil, pek ok yaamdan.
Yararsz, bo her eyi tamaya devam ediyorsun. Bu neden oluyor? Derin bir nedeni olmal, yoksa herkes
bunu yapyor olmazd.

Bu neden olur? Her eyden nce kelimenin hakikat olduunu -Tanr kelimesi Tanr, sevgi kelimesi sevgi-
kelimenin asl olduunu dnyorsun. Kelime gerek olan deildir. Kelime sadece temsil eder, iaret eder ama
gerek deildir. Bu tuzaa bir kez dtn m -kelimenin gerek olduuna inanma tuzana- ve birisi, Seni
seviyorum derse, seni sevdiini syledii iin seni sevdiini hissedersin. O zaman hayal krkl
yaayacaksn.
Kelimesiz gereklii gremediin takdirde, yaamndaki btn yollarda hayal krklna urayacaksn, her
yerde hayal krkl yaayacaksn nk kelimeyi gerek olarak alacaksn.

Pek ok insan bana gelir ve Bu kz beni seviyordu, bunu kendi syledi der. Bu adam beni seviyordu ve
imdi sevgi kayboldu. ikisi de kelimelere kanarlar.

Dale Carnegie, yirmi yldr evli olsan bile, karnla flrt ederken kullandn kelimelerin aynlarn kullanmay
unutmamak gerektiini syler - devam et. Her sabah flrt ederken sylediklerinin aynlarn syle. O kelimeleri
brakma. Her gn, Senin gibisi yok. Sen en gzel insansn ve ben sensiz lrm de. Dale Carnegie,
hissetmesen bile bunlar sylemeye devam etmeni, nk kelimelerin hakikat olduunu syler. Kadn aldanacak,
koca aldanacak, nk yalnzca kelimelerle yayoruz.

Baka hibir ey bilmiyorsun, gerek hibir ey bilmiyorsun. Hakikatle nasl balant iinde olabilirsin? Birisi,
Seni seviyorum dediinde - bitti! Birisi, Senden nefret ediyorum dediinde- bitti! Kelimeleri kenara koy ve
insana bak. Birisi, Seni seviyorum dedii zaman kelimelere gmlme, onlar kenara koy. Kiiye bak, onun
btnlne bak. O zaman seni kimse kandramaz. Sevgi yle bir yangndr ki onu grebileceksin, ona
dokunabileceksin, var m yok mu anlayabileceksin.
Sevgi gizlenemez. Eer gerekten varsa, kelimelere gerek yoktur. Birisi seni gerekten sevdiinde, Seni
seviyorum demez. Gerek yoktur. Sevgi kendi bana yeterlidir, tezghtarlk gerektirmez. Kimsenin ikna
etmesine, inandrmasna gerek yoktur; yeterlidir, bir yangndr. Hibir ey aktan daha ateli deildir, ak bir
alevdir. Reklama, propagandaya gerek yoktur.

Kelimeleri gereklikten ayrmaya al. Gndelik yaamnda birisi, Senden nefret ediyorum dediinde,
kelimelere inanma. Bu sadece anlk bir ey olabilir. Sadece bir evre olabilir. Kelimeden etkilenme, yoksa mr
boyu bir dman edineceksin. Kelimelere gre arkada olduunuza gre, kelimelere gre de dman oldunuz
demektir. Kelimelerden etkilenme, insana bak, gzlerine bak, btn hisset - sadece anlk bir tepki olabilir. Yz
seferden doksan dokuzunda sadece anlk bir olay olacaktr. Bir eye gcenmitir, tepki verir ve Senden nefret
ediyorum der. Bekle, karar verme, Bu bir dman deme. Eer bunu sylersen, sadece bakalarnn
kelimelerine kanmakla kalmaz, kendi kelimelerine de kanarsn. Bu bir dman dersen, artk bu kelime
yapacak. Ve o insan yarn deise bile, sen deimeye o kadar hazr veya istekli olmayacaksn, onu iinde
tayacaksn. O zaman srarnn sonucu olarak bir dman edineceksin. Dmanlarn yalandandr, arkadalarn
yalandandr, nk kelimeler gerek deildir.

Kelimeler tek bir ey yapabilir: Onlar tekrarlamaya devam ettiinde, sana gereklik grnts verirler. Adolf
Hitler otobiyografisi Kavgam'da yle der: Hakikatle yalan arasnda tek bir fark biliyorum - bir yalan pek ok kez
tekrarlandnda hakikat olur. Bunu tecrbeyle biliyor, bunu yaptn sylyor - yalanlar srekli tekrarlad ve
tekrarlamaya devam etti.
Balangta aptalca grnyorlard. Birinci dnya savanda Almanyann Yahudiler yznden yenildiini
sylemeye balad. Bu kesinlikle samayd ama o bunu o kadar ok tekrarlad ki insanlar kelimelerin farkna
vardlar ve onlara baml hale geldiler.
 Anlatldna gre bir keresinde bir toplantda konuurken, Almanyann yenilgisinden kim sorumlu? diye
sormu.

Adamn biri ayaa kalkm ve Bisiklet kullananlar demi.

Hitler arm. Ne? Neden? demi.

O zaman neden Yahudiler? demi adam. Yahudiymi. Neden Yahudiler?
Hitler lrken ve Almanya tekrar yenilirken ve tamamen yerle bir olurken bile sebebin Stalin, Churchill ve
Roosevelt olduuna inanmad. Dmanlar stn olduu, kendisinden daha gl olduu iin yenildiine
inanmad. Son yargs hl aynyd: Olay bir Yahudi komplosuydu, perde arkasnda alyorlard ve onlar
yznden yenilmiti. Ve btn Almanya ona inand - dnya zerindeki en zeki insanlardan biri.

Fakat zeki insanlar aptal olabilir, nk daima kelimelere inanrlar. Sorun budur. Almanlar, olduka zeki,
okumu insanlar, en byk profesrleri, felsefecileri yetitirdiler; lkenin tamam zeki. Adolf Hitler kadar aptal bir
insan onlar nasl ikna edebildi?

Fakat bu mantk d bir ey deil, bu mantktr. Profesrlerin, aydnlarn, szde entelektellerin lkesi daima
kelimeye bamldr. Bir kelimeyi srekli tekrarlamaya, kafalara vurmaya devam ettiinde, insanlar tekrar tekrar
dinlediinde, bunun doru olduunu hissetmeye balarlar. Hakikat, tekrarlamaya devam ettiin takdirde
yalanlardan doar. Tekrar, bir yalan hakikate dntrme tekniidir, iyi de bir yalan hakikat yapabilir misin?
Sadece grnte yapabilirsin. Bunu dene. Bir eyi tekrarlamaya devam et, ona inanmaya balayacaksn.
Grndn kadar sefil durumda olmayabilirsin. nk Sefalet iindeyim, sefalet iindeyim, sefalet iindeyim
diye tekrarlyorsun ve bunu o kadar ok tekrarladn ki artk sefil grnyorsun.

Sadece kendi sefaletine bak. Gerekten mutsuz musun, gerekten yznle gsterdiin kadar cehennemin
iinde misin? Bir daha dn. Derhal o kadar mutsuz hissetmeyeceksin, nk kimse senin grndn kadar
mutsuz olamaz. Bu imknsz. Tanr buna izin vermez. Bu tekrardr, kendi kendini hipnozdur.
 Fransz psikolog Emile Coue insanlar tedavi ediyordu. Yntemi sadece tekrar, telkin, kendi kendini hipnozdu.
Ona gidip, Ba arm var, srekli bir ba ars ve hibir ila geirmiyor. Btn patileri denedim, naturopatiyi
bile; hibir ey fayda etmiyor diyebilirsin.

Sana tedaviye gerek olmadn sylerdi, nk ba ars yoktu. Sen sadece buna inandn. u ya da bu
doktora gittiinde, hepsi bir ba arsnn olduuna inanman salad - nk eer senin ba arna
inanmazlarsa, yaayamazlar. O yzden ba arnn olmadn syleyemezler. Bir doktora gittiinde, hibir
eyin olmasa bile, bir ey bulacaktr. Bir doktor bununla var olur.

Couyle konumann derhal faydas oluyordu, ba arsnn neredeyse yzde ellisi sadece onunla
konumak suretiyle geiyordu - ilasz. Bann zerine gelen gevemeyi hissediyor ve o zaman konumann
i greceini biliyordu. O zaman sana gece gndz, hatrladka srekli tekrarlayacan bir forml veriyordu -
ba ars yoktu. Her sabah kalktnda tekrarlaman gerekiyordu: Her gn giderek daha iyiye gidiyorum. ki-
hafta iinde ba ars yok oluyordu.

Gerek bir ba ars bu ekilde yok olamaz. Her eyden nce ba ars kelimelerle yaratlmt; her
eyden nce sen kendini ba arn olduuna hipnotize etmitin ve sonra da kendin hipnozdan kmtn. Gerek
bir hastalk yok olmaz. Fakat senin hastaln -yzde doksan dokuzu- gerek deil. Onu kelimelerle sen
yarattn. Cou, Mesmer, sadece hasta olmadn duygusunu yaratarak binlerce insana yardm ettiler. Bu,
otohipnozun hastal iyi ettiini gstermiyor; bu sadece senin hastalklar kendin yaratacak kadar muhteem bir
otohipnoz ustas olduunu gsteriyor. Onlara inanyorsun.

Doktorlar senin hastalklarnn zihinsel olduunu syleyemez. Birisi hastalnn zihinsel olduunu
sylediinde iyi hissetmezsin, kt hissedersin ve derhal doktoru deitirirsin. Ne zaman doktorun biri ok
byk, ok ciddi bir hastaln olduun syler, ok iyi hissedersin - nk senin gibi bir insann; bu kadar byk,
nemli birinin byk bir hastal olmaldr. Kk hastalklar kk insanlar iindir, sradan hastalklar sradan
insanlar iin. Kanserin, tberklozun veya tehlikeli bir hastaln varsa stn hissedersin, sen nemli birisin. En
azndan hastalk sz konusu olduunda sradan deilsin.
Bir adam faklteyi bitirir, doktor olur ve eve gelir. Babas almaktan ok yorulduu iin -o da doktormu-
tatile gider. En az hafta dinlenmek iin tepelere gidiyorum, imdi sen almaya bala der.

hafta sonra baba geri dner. Sana bir srprizim var der oul. Yllardr tedavi ettiin ve iyilemeyen
hanm ben gn iinde iyiletirdim.
Baba olunun kafasna vurur ve Seni aptal, o hanm senin okul paran dyordu ve onun sayesinde btn
ocuklarmn okula gideceini umuyordum. Mide ars gerek deildi. Tatildeyken endielendim. Sana o kadna
dokunmaman sylemeyi unuttum. Zengin ve bir mide arsna ihtiyac var ve ben de ona yardm ediyordum.
Yllardr geim kaynamzd der.

Btn hastalklarn yzde doksan psikolojiktir. Mantrayla, telkinle, Satya Sai Babayla tedavi edilebilirler,
nk her eyden nce asl mucizeyi sen onlar yaratarak gerekletirdin. imdi o hastalklar herhangi bir insan
iyiletirebilir.

Bir kelimeyi srekli tekrarlamak gereklii yaratr ama bu gereklik sanr zellii tar. Yanlsamadr ve btn
kelimeler zihninden kmadka geree ulaamazsn. Tek bir kelime bile yanlsama yaratabilir. Kelimelerin gc
byktr. Zihinde tek bir kelime bile varsa, zihnin bo deildir. Grdn, hissettiin her ey kelime yoluyla olur
ve o kelime gereklii deitirir.

Tamamen kelimesiz, dncesiz olmak zorundasn. Sadece bilin olmak zorundasn.

Sadece bilin olduunda, o zaman kayk botur, gereklik sana aklanr. Hibir eyi tekrarlamadn, hibir
ey hayal etmediin iin, kendi kendini hipnotize etmezsin. Ancak o zaman gerek ortaya kar, aklanr.

Chuang Tzu hakl. yle diyor:

Nerede bulabilirim kelimeleri unutmu bir insan?

 O insanla konumak isterim.

Balk ann amac balk yakalamaktr...

Sen amac tmyle unuttun. Bir sr balk a topladn, srekli alar iin endielendin -birisi alabilir,
delinebilirler veya ryebilirler diye-, srekli tuzaklar iin endielendin ve bal tamamen unuttun!

Balk ann amac balk yakalamaktr, ve balk yakalandnda, a unutulur.

A unutamyorsan, balk henz yakalanmad demektir. Hatrla, srekli a saplant haline getirmen baln
henz yakalanmadn gsterir. Balklar tamamen unuttun ve balk alarna o kadar dolatn ki, onlara k
oldun.

Bir kez profesr bir komum oldu, kelime insanyd. Bir araba satn ald. Her sabah arabann zerinde
alr, onu temizlerdi. Araba hep galeriden kt gibi kald ve hi yola kmad. Yllarca onu izledim. Her sabah
onu temizler, cilalar, urard. Fakat araba orada kald.
Bir gn ayn trende yolculuk ederken, Arabada bir sorun mu var? diye sordum ona. Hi dar
karmyorsun. Hep garajda. Hayr dedi. Ona k oldum. O kadar seviyorum ki, hep dar karrsam bir
ey olacak diye korkuyorum - bir kaza, bir izik, herhangi bir terslik olabilir. Bunu dnmeye bile
dayanamyorum.

Bir araba, bir kelime, bir tuzak; bunlar aratr sonu deil. Onlara k olabilirsin ve o zaman asla
kullanmazsn.
Bir evde kalrdm. Evin hanmnn yz sarisi vard ama hep iki tanesini kullanrd - dierlerini zel bir
zaman iin saklyordu. O zel zaman ne zaman gelecek? Bildiim kadaryla ve onu on be yldr tanrm, o
zel zaman hl gelmedi. Gelmeyecek de, nk giderek yalanyor; er ya da ge lecek ve o yz sari
kalacak.

Ne oldu? Sarilere k m oldu? Nesnelere k olabilirsin, insanlara k olmak zordur, nesnelere k olmak
ok kolaydr, nk nesneler canszdr, onlar idare edebilirsin. Sariler asla, Bizi giy! Dar kmak ve etrafa
bakmak istiyoruz demezler. Araba asla, Beni kullan, sklyorum demeyecek.

nsanlarla zordur. Talepte bulunacaklar, soracaklar, dar kmak isteyecekler, doyurulmas gereken arzular
olacak. Bir insana k olduunda daima atma vardr, o yzden akl olanlar asla insanlara k olmaz, onlar
daima nesnelere k olurlar: bir ev, bir araba, giysiler. Bunlar daima kolaydr, idare edilebilirdir ve sen her zaman
efendi olarak kalrsn ve teki asla sorun karmaz. Bir insana k olduunda, onu derhal bir nesneye, cansz
bir nesneye dntrmeye alrsn. Karn olan kadn carisiz bir nesnedir, bir koca cansz bir nesnedir ve
birbirlerine ikence ederler. Neden birbirlerine ikence ederler? Bunun ne anlam vardr? kence yoluyla dierini
cansz yaparlar, bylece teki ynlendirilebilir bir nesne haline gelir.

O zaman endielenmezler.

Evli iki kadn bir kitapnn vitrinine bakyorlarm. Biri dierine, Bak, Kocanza ikence Etmenin Yollar
adnda bir kitap var demi.

teki kadn heyecanlanmam. Kitaba bakmam bile - htiyacm yok, benim kendi yntemim var demi.

tekine ikence etme konusunda herkesin kendi sistemi vardr, nk ancak eziyet ve ykm yoluyla bir insan
nesneye dntrlebilir.

Bir gn Nasrettin Hoca kahveye girmi. ok fkeli, ok kavgac ve tehlikeli bir hali varm. Birisinin karma
irkin yal cadaloz dediini duydum. Kim o herif? demi.

ok uzun boylu, kuvvetli, dev gibi bir adam ayaa kalkm. Karma bunu ben syledim, ne olmu? demi.

Adama bakan Nasrettin hemen yatm. Adam tehlikeliymi. Yaklam ve Teekkr ederim, ben de byle
hissediyorum ama bunu syleyecek cesareti bulamyordum. Sen bunu yapmsn, ok cesur bir adamsn
demi.

Bir ilikide ne oluyor? Neden hep irkinleiyor? Sevmek neden bu kadar imknsz? Neden her eye zehir
bulayor? nk zihin daima nesneleri idare etmeyi sever, nk nesneler asla bakaldrmaz; daima
sadktrlar, asla itaatsizlik etmezler. Bir insan canldr, ne yapacan kestiremezsin. Ve ynetemezsin - dier
insann zgrl sorun olur.

Sevgi byk bir problem nk dier insana var olma zgrln veremezsin. Bunu hatrla: Gerekten
seversen, gerek sevgi ancak dier kiiye kendisi olmas iin tam zgrlk verdiin zaman mmkndr. Fakat o
zaman sahip olamazsn, o zaman kestiremezsin, o zaman gvende olamazsn, o zaman her ey an be an
deimek zorundadr. Zihin plan yapmak, gvende olmak ister.
Zihin hayatn bir izgide devam etmesini ister, nk zihin senin iindeki en cansz eydir. Sanki sen bir
nehirmisin ve nehrin bir ksm buz tutmu gibidir. Zihnin ayn buz gibidir -donuk tarafn- ve zihin seni tmyle
dondurmak ister, bu ekilde korku yoktur. nk ne zaman yeni bir ey olsa, korku vardr - eskiyle korku yoktur.
Zihin daima eskiyle mutludur.

Bu yzden zihin hep gelenekidir, asla devrimci deildir. Devrimci denebilecek bir zihin asla olmad. Zihin
devrimci olamaz. Buddha devrimcidir, Chuang Tzu devrimcidir - nk onlarn zihni yoktur. Lenin devrimci
deildir, Stalin kesinlikle deildir. Olamazlar. Zihinle, nasl devrimci olabilirsin? Zihin daima gelenekidir, zihin
daima konformisttir, nk zihin senin iindeki l ksmdr. Bunun anlalmas gerek.

inde pek ok l ksm var ve beden onlar dar atmak zorundadr. Salarn canszdr, bu yzden
kolayca kesebilirsin ve ac duymazsn. Trnaklarn canszdr, bu yzden kolayca kesebilirsin ve ac duymazsn.
Beden dar atmaya devam eder. Bilincin de pek ok eyi dar atmas gerekir, yoksa birikirler. Zihin de sa
gibi cansz ksmdr. Bu semboliktir: Buddha rencilerine sembolik olarak balarn tra etmelerini sylemi.
San tamamen tra ettiinde, isel bilincini de tra et; zihni tmyle kaz.

kisi de canszdr, onlar tama. Bu gzel. Cansz ksmn birikmesine izin verme. Zihin nedir? Senin
gemiin, tecrbelerin, eitimin, olan her ey. Zihin asla imdiki zaman deildir - nasl olabilir? imdi ve burada,
zihin var olamaz.

Bana baktnda, zihin nerede? Burada oturup beni dinlerken, zihin nerede? Tartmaya baladnda, zihin
ieri girer; yarglamaya baladnda, zihin ieri girer. Nasl yarglarsn? Gemii bugne getirirsin, gemi
imdiki zamann yargc olur. Nasl tartrsn? Savunma olarak gemiten bahsedersin ve gemiten
bahsettiinde, zihin devreye girer.

Zihin senin cansz ksmndr, dkdr. Ve ayn ok sknt eken kabz insanlar gibi zihin kabzl da vardr,
dk birikir. Onu asla dar atmazsn. Zihnin dnr: Sadece ieri al, asla dar atma.

Meditasyon ykten kurtulmak, zihni dar atmaktr. Dk tanmamaldr, aksi takdirde gittike
donuklaacaksn. Bu yzden ocuk taze bir zihne sahiptir - nk birikim yoktur. ocuklar bazen senin
felsefecilerinin syleyemedii eyler syleyebilir. Bazen bakarlar ve senin bilgili insannn atlad gereklere
nfuz ederler. ocuklar ok ama ok anlayldr. Akla sahiptirler, baklar canldr, gzleri dolu deildir. Bir
bilge de ocuktur. Kayn boaltmtr, kendini btn yklerden arndrmtr. Dk dar atlmtr, kabz
deildir. Bilinci bir aktr, donuk ksmlar yoktur.

Balk ann amac balk yakalamaktr,

ve balk yakalandnda, a unutulur.

Kelimelerin amac fikirleri iletmektir.

Fikirler kavrandnda, kelimeler unutulur.

Beni gerekten anlarsan, sylediim eyi hatrlayamayacaksn. Bal yakalayacak ama a brakacaksn.
Sylediim ey olacaksn ama sylediim eyi hatrlamayacaksn. Onun vastasyla dneceksin ama onun
vastasyla daha bilgili bir insan olmayacaksn. Onun sayesinde daha bo, daha az dolu olacaksn; benden
yenilenmi, yksz ayrlacaksn.

Sylediim eyi biriktirmeye alma nk topladn her ey yanl olacak. Toplamak yanltr: Biriktirme,
hazine sandn kelimelerimle doldurma. Kelimeler dkdr, deersizdirler. Onlar dar at, o zaman mana
orada olacak ve mana hatrlanmak iin deildir. Asla hafzann paras olmaz, senin btnlnn paras olur.
Bir eyi hafzann paras, zekyla ilgili olduu zaman hatrlamak zorundasn. Bandan geen gerek bir eyi
asla hatrlaman gerekmez. Bana gelmise, oradadr - hatrlamaya ne gerek var? Tekrarlama, nk tekrar
sana sahte bir fikir verecek.

Dinle, ama kelimeleri deil - hemen kelimelerin yannda sana kelimesiz olan veriliyor. Kelimelere ok fazla
odaklanma, biraz yana bak, nk asl olan orada veriliyor. Benim sylediim eyi dinleme, beni dinle! Ben de
buradaym, sadece kelimeler deil. Bir kez beni dinlediinde, o zaman btn kelimeler unutulacak.

Bu oldu... Buddha ldnde bhikku'lar, renciler ok huzursuz olur nk Buddha hayattayken szlerinin
hibiri bir araya getirilmemitir. Bunu tamamen unutmulard. Bu kadar abuk, bu kadar ani leceini
dnmemilerdi. renciler bunu asla dnmez- ustann birden kaybolabileceini.

Bir gn Buddha birden, Ben gidiyorum der. Vakit yoktur ve krk yldr konuuyor. ldnde kelimeleri nasl
toparlanacak? Bir hazine kaybolacakt ama yapacak ne vard?

Mahakashyapann hibir eyi tekrarlayamam olmas gzel. Onu duydum ama ne dediini hatrlamyorum.
O kadar iindeydim ki, asla hafzamn paras olmad, bilmiyorum der. Ve aydnlanmt.

Sariputta, Moggalyan, aydnlanmlarn hepsi omuz silktiler: Zor, ok ey syledi ama hatrlamyoruz.
Bunlar ermi rencilerdi.

O zaman Anandaya yaklald. Buddha hayattayken aydnlanmamt; Buddha ldkten sonra aydnland.
Her eyi hatrlamt. Krk yl boyunca srekli Buddhayla birlikteydi ve her eyi kelime kelime yazdrd -
aydnlanmam bir insan! elikili grnyor. Ermi olanlarn hatrlamas gerekiyordu, teki kyya henz
ulamam bu adamn deil. Fakat teki kyya ulaldnda, bu ky unutulur ve kii kendisi bir buddha
olduunda, Buddhann ne sylediini hatrlamay kim dert eder?
Balk ann amac balk yakalamaktr,
ve balk yakalandnda, a unutulur.

Buddhann kelimeleri ad, Mahakashyapa balk yakalad. imdi a kimin umurunda? Kayn nereye
gittiinden kime ne? Kendisi nehri geti. Mahakashyapa, Bu insann ne dediini hatrlamyorum. Bana
gvenemezsiniz, nk benimle onun sylediiyle benim sylediimi ayrt etmek zor der.

Elbette yle olacak. Mahakashyapa kendi buddha olduunda, nasl ayrt edilebilirler? kisi iki ayr insan
deildir. Fakat Ananda, Ben onun kelimelerini aktaracam der ve son derece gvenilir bir ekilde aktarr.
nsanlk hl cahil olan Ananda adndaki bu insana ok ey borludur. Balk yakalamamt, o yzden a
hatrlyordu. Hl balk yakalamay dnd iin a tamak zorundayd.
Kelimelerin amac fikirleri iletmektir.
Fikirler kavrandnda, kelimeler unutulur.

Bunun temel hayat kural olduunu hatrla - yararsz, anlamsz, d yzeye ait olan ok nemli grnr
nk sen merkezin farknda deilsin. Sen Tanrnn farknda olmadn iin bu dnya ok nemli grnr. Tanr
bilindiinde, dnya unutulur. Asla tersi olmaz.

nsanlar Tanry bilebilmek iin dnyay unutmaya altlar - bu asla olmad ve asla da olmayacak. Dnyay
unutmak iin abalayp durabilirsin ama bunu yapamazsn. Unutmak iin gsterdiin her aba srekli bir
hatrlamaya dnecek. Ancak Tanr bilindii zaman dnya unutulur. Dnmeyi brakmak iin mcadele etmeyi
srdrebilirsin, ancak bilince ulalmad srece dnmeyi brakamazsn. Dnme bir ikamedir - balk henz
yakalanmadysa, a nasl brakabilirsin? Zihin, Aptal olma. Balk nerede? diyecek.
Manay fark etmediysen, kelimeleri nasl brakabilirsin? Kelimelerle savamaya alma, anlama ulamaya
al. Dncelerle savamaya alma. Bu yzden sana tekrar tekrar, eer dnceler seni rahatsz ediyorsa,
onlarla mcadeleye girmeni, onlarla grememeni sylyorum. Eer geliyorlarsa, brak gelsinler. Gidiyorlarsa,
brak gitsinler. Sen hibir ey yapma, sadece ilgisiz ol, sadece gzlemci ol, izleyici ol, ilgilenme. u anda tek
yapabilecein bu - ilgisiz ol.

Gelmeyin deme. Davet etme, geri evirme, knama ve takdir etme. Sadece ilgisiz kal. Onlara bak, bulutlar
gibi gelirler ve sonra giderler, bulutlarn kaybolduu gibi. Brak gelip gitsinler, yollarn kesme, onlara dikkat
verme. nk kar olduunda, onlara dikkat etmeye balarsn ve o zaman da derhal rahatsz olursun:
Meditasyonum kayboldu. Hibir ey kaybolmaz. Meditasyon senin gerek tabiatndr. Hibir ey kaybolmaz.
Bulutlar geldiinde gkyz kayboluyor mu? lgisiz ol, dncelerden rahatsz olma, u ya da bu ekilde.

Er ya da ge gelip gidilerinin yavaladn hissedecek ve fark edeceksin. Er ya da ge eskisi kadar ok

gelmediklerini grmeye balayacaksn; bazen trafik durur, yol botur. Bir dnce geti, baka bir tanesi henz
gelmedi; bir aralk var. O aralkta kendi isel gn mutlak ihtiam iinde bileceksin. Fakat eer bir dnce
girerse, brak girsin; rahatsz olma.

Bu kadarn yapabilirsen ve ancak bu kadar yaplabilir; baka bir ey mmkn deildir. Dikkatsiz ol, ilgisiz ol.
Gzlemleyerek, araya girmeyerek, sadece tank olarak kal ve zihin gidecek, nk sen ilgisizsen ieride hibir
ey tutulamaz.

lgisizlik kkleri, tam kkleri kesmektir. Dman olma, nk bu da yine beslemektir. Arkadalar hatrlaman
gerekiyorsa, dmanlar da hatrlamak zorundasn, daha da fazla. Arkadalar unutabilirsin, dmanlar nasl
unutabilirsin? Korktuun iin onlar srekli hatrlamak zorundasn.
 nsanlar dncelerden rahatszlk duyar, sradan insanlar. Dindar insanlar daha ok rahatsz olurlar nk
srekli savayorlar. Fakat savatn zaman dikkat verirsin - ve dikkat besindir. Dikkat verdiinde her ey byr,
hzl byr, daha canl olur. lgisiz olmalsn.

Buddha upeksha kelimesini kullanm; mutlak ilgisizlik demektir, ne bu ne o -tam ortada- ne dosta ne
dmanca, ne lehinde ne aleyhinde, tam ortada, ilgilenmiyormusun gibi bakmak, bu dnceler sana ait
deilmi gibi, byk dnyann parasymlar gibi. Brak orada olsunlar. Sonra bir gn birden, ilgisizlik tam
olduunda, bilin d yzeyden merkeze kayar.

Fakat bu ngrlemez ve planlanamaz; kii almaya ve beklemeye devam etmek zorundadr. Bu

olduunda, glebilirsin. O dnceler sen orada olmalarn istediin iin oradaydlar, o dnceler sen onlar
srekli beslediin iin oradaydlar ve o dnceler balk henz yakalanmad iin oradaydlar. A nasl
atabilirsin? Onu tamak zorundaydn.

Nasrettin Hocann lkesinde kral bir bilge aryormu. Kendi yal bilgesi lm ve lrken de, Benim yerime
birini koyarken, krallktaki en alakgnll adam bul, nk ego bilgelie kardr. Alakgnlllk bilgeliktir
demi.

Kralln her yerine casusluk yapmalar ve en mtevaz adam bulmalar iin gizli ajanlar gnderilmi.
Nasrettinin kyne ulamlar. Nasrettin yal dedenin ldn duymu, dolaysyla onun bilge bir insann
gstergesi olarak neyi ne srm olabileceini dnmt. Okumutu, eski zaman bilgilerine gre en
mtevaz olann en bilge olduunu biliyormu. Bylece mantkl bir karm yapm, yal adamn en
alakgnll insann bulunmasn sylemi olmas gerektii sonuca varm. En alakgnll adam olmu.

Kraln adamlar aramaya balamlar. Nasrettin Hoca ok zenginmi ama onu grdkleri srada kasabann
en zengin adam bir balk ayla, kydeki en mtevaz iten geliyormu gibi nehirden geliyormu. Bu adam ok
mtevaz grnyor diye dnmler ve Nasrettine, Bu balk an neden tayorsun? O kadar zenginsin ki,
balk tutmaya gitmene gerek yok demiler.

Balk tutarak bu kadar zengin oldum demi Nasrettin. Hayata balklk yaparak baladm. Zengin oldum
ama srf bana bu kadar ok ey veren asl mesleime sayg gstermek iin bu balk an daima omzumda
tarm. Gerekten alakgnll bir insan...

Yoksa yoksul biri zengin olduunda btn gemiini temizlemeye balar ki bir zamanlar yoksul olduunu
kimse bilmesin. Bir zamanlar fakir olduunu gsteren btn tandklar brakr. Akrabalarn grmek istemez,
gemiinin hatrlatlmasndan holanmaz. Gemii tamamen brakr.

Aristokrat domu gibi yeni bir gemi yaratr. Fakat bu adam alakgnllyd. O yzden krala Nasrettin
Hocann o gne kadar grdkleri en mtevaz insan olduunu bildirmiler ve bilge olarak atanm.

Greve getirildii gn a atm. Onu tavsiye eden adamlar, Nasrettin, an nerede? diye sormular.
Balk yakalandktan sonra a atlr demi.

Daha nce atamazsn - imknszdr, tamak zorundasn. Fakat kaytsz ta. Balanma, ona k olma,
nk bir gn atlmas gerek. Aa sevdalanrsan, bal yakalarsan a atmak zorunda kalmaktan korktuun iin
bal asla yakalayamayabilirsin.

Zihne sevdalanma. Kullanlmas gerek ve sen zihinsizliin ne olduunu henz bilmediin iin orada, varlnn
en iteki ekirdeini bilmiyorsun. D yzey var ve sen onu tama zorundasn, ama kaytsz ta. Onun
kurban olma.

Bir hikye:

Bu olmu... Adamn biri her sene doum gnnde hipodroma gidermi. Btn sene sadece doum gnnde
bir bahis iin para biriktirirmi. Yllardr da kaybediyormu ama umut onu hep tekrar tekrar canlandryormu.
Her seferinde bir daha gitmemeye karar veriyormu ama bir sene uzun bir zaman. Birka gn hatrlyormu,
sonra umut yine geri dnyormu: Kim bilir? Bu yl zengin olabilirim, neden bir deneme daha olmasn?

Doum gn geldiinde, bir kez daha hipodroma gitmeye hazr oluyormu. Ellinci doum gnnde, Btn
kalbimle denemeliyim diye dnm.

Sahip olduu her eyi satm, kk bir servet toplam, hayat boyunca kazand, sahip olduu her eyi ve
imdi bir ekilde karar vermek zorundaym. Ya dilenci olacam ya da imparator; artk ortas yok, yeter!
demi.
Oraya gitmi, atlarn isimlerine bakm: Adolf Hitler adnda bir at var. Bu kazanr. ok byk bir adam, byk
zafer kazanm bir adam, btn dnyay tehdit etti. Bu at yavuz ve kuvvetli olmal. Btn parasn yatrm ve
kaybetmi - Hitlere para koyan herkesin kaybedecei gibi. Artk gidecek yeri yokmu, evini bile kaybetmimi.
yleyse ne yapacak? ntihar etmekten baka are yokmu.

Bir kayala gitmi, atlayp bu ii bitirmek iin. Tam atlamak zereyken bir ses duymu, ieriden mi dardan
m geldiini anlayamam. Dur! Bir daha sefere sana kazanan atn adn vereceim - bir deneme daha. Kendini
ldrme demi ses.
Umut yeniden canlanm. O sene ok alm, nk hayat boyunca bekledii zafer gerekleecekmi.
Hayali gerek olacakm. Gece gndz alm, ok para kazanm. Sonra kalbi titreyerek pencereye gitmi
ve beklemi. Tamam, bu Churchill atn se demi ses. Hi tartmadan, hi dnmeden, akl araya girmeden
her eyi yatrm ve kazanm. Churchill birinci gelmi.

Pencereye geri dnm ve beklemi. imdi Stalin demi ses. Btn parasn koymu. Stalin birinci gelmi.
Artk byk bir servete sahipmi.

nc kez beklemi ve ses, Baka yok demi.

Sessiz ol, kazanyorum, yldzlarm yksek ve beni artk kimse yenemez demi adam. Byle diyerek
Nixon semi ve kaybetmi.
Btn serveti gitmi, yeniden dilenciymi. Orada dikilirken kendi kendine mrldanm: imdi ne yapacam?

imdi kayala gidip atlayabilirsin! demi i ses.

lecein zamanlarda akl durur, nk zerinde alaca hibir ey yoktur. Zihin yaamn parasdr,
lmn paras deildir. nnde yaam yoksa, zihin durur; i yoktur, derhal iine son verilir. Ve zihin
durduunda, i ses devreye girer. ses hep orada ama o kadar ok grlt var ki, clz bir sesin duyulmas
imknsz.

Ses teki taraftan gelmemiti, teki tarafta kimse yok, her ey ieride. Tanr gklerde deil, senin iinde.
Adam lecekti - zihin tarafndan alnan son karar. Fakat sonra zihin emekliye ayrld, artk i yoktu ve birden
sesi duydu. Bu ses en iteki znden geliyordu ve bu ses daima hakldr.
Sonra ne oldu? Ses iki kere ie yarad ama sonra zihin tekrar devreye girdi ve Bu samal dinleme,
yldzlar yksek ve sen kazanyorsun dedi.

Bunu hatrla: Ne zaman kazansan, i sesin yznden kazanrsn. Fakat zihin daima iin iine girer ve idareyi
ele geirir. Ne zaman mutlu olsan, daima ieridendir. O zaman zihin derhal atlar, kontrol ele geirir ve Benim
yzmden der. Ak olduunda, lm gibidir, mutlu hissedersin. Zihin derhal gelir ve Tamam, bu benim, bu
benim yzmden der.

Ne zaman meditasyon yapsan, anlk grntler vardr. O zaman zihin devreye girer ve Mutlu ol! Bak, bunu
ben yaptm der. Ve balant derhal kaybolur.

Bunu hatrla: Zihinle, daima kaybeden olacaksn. Baarl olsan bile zaferlerin sadece yenilgi olacak. Zihinle,
zafer yoktur; zihinsizlikle yenilgi yoktur.

Btn bilincini zihinden zihinsizlie kaydrmak zorundasn. Bir kez zihinsizlik gerekletiinde, her ey
baarldr. Bir kez zihinsizlik gerekletiinde, hibir ey ters gitmez, hibir ey ters gidemez. Zihinsizlikle her
ey mutlak ekilde olmas gerektii gibidir. nsan memnundur, memnuniyetsizliin krnts bile kalmaz, insan
kesin olarak evdedir. Zihin yznden dardasn.

Bu gei ancak sen kaytsz olduunda mmkndr; yoksa asla gereklemez. Belli belirsiz iaretler olsa
bile, onlar kaybedeceksin. Daha nce de iaretler aldn - iaretler sadece ibadet ve meditasyonda ortaya
kmaz. aretler gndelik yaamda da meydana gelir. Bir kadnla seviirken zihin durur. Seks bu yzden bu
kadar ekicidir; doal bir vecddir. Bir an iin birden zihin yok olur, mutlu ve memnun hissedersin - fakat sadece
bir an iin. Zihin derhal devreye girer ve balar - daha fazlasn nasl elde edilir, nasl daha uzun kalnr?
Planlama, kontrol, ynetme iin iine girer ve karrsn.

Bezen, herhangi bir anlam olmadan, sokakta aalarn altnda yrrken birden bir Gne n gelir zerine
der, bir esinti yzne dokunur. Birden btn dnya deimi gibidir, bir an vecd iindesindir. Ne oluyordu?
Yryordun, kaygsz, bir yere gitmiyorsun, sadece yry yapyorsun, bir sabah veya akam yry. O
rahat anda, birden, sen farknda olmadan bilin zihinden zihinsizlie kayd. Derhal bir gzellik vardr. Fakat zihin
gelir ve Bunun gibi anlardan daha fazlasna sahip olmalym der. Ondan sonra orada yllarca, yaamlar
boyunca durabilirsin ama bir daha asla bir ey olmayacaktr - zihin yznden.

Sradan, gndelik hayatta, sadece tapnaklarda deil, dkknlarda ve ofislerde de, yle anlar gelir - bilin d
yzeyden merkeze kayar. Fakat zihin derhal yemden kontrol eder. Zihin byk kontrolcdr. Sen efendi
olabilirsin ama o yneticidir ve ynetici o kadar ok kontrol ve g emdi ki, ynetici efendi olduunu dnr. Ve
efendi tamamen unutulur.

Zihne kar kaytsz ol. Kelimesiz, sessiz anlar geldiinde, eer zihin iin iine giriyorsa, ona yardm etme ve
onunla ibirlii yapma. Sadece bak. Ne sylyorsa sylesin, fazla dikkat verme. Geri ekilecektir.

Meditasyonda bu her gn bana geliyor. ok insan bana gelir ve ilk gn oldu ama o gnden beri olmuyor
derler.

Neden ilk gn oldu? imdi daha hazrlklsn, ilk gn hazrlkszdn. Neden ilk gn oldu? nk ynetici
olacaklardan habersizdi. Plan yapamad. Ertesi gn ynetici ne yaplmas gerektiini ok iyi biliyordu: hzl
nefes alp vermek, sonra alamak ve lk atmak, sonra Yaasn, Yaasn! imdi ynetici biliyor ve ynetici
bunu yapyor. O zaman olmayacak, ynetici idareyi ele ald.

Bunu hatrla: Ne zaman mutlu bir gereklese, onu tekrar isteme. Tekrarlanmasn isteme, nk her tekrar
zihinle ilgilidir. Onu bir daha isteme. Eer istersen, o zaman zihin, Oyunu biliyorum. Bunu senin iin yapacam
diyecek.

Gerekletii zaman mutlu ol ve minnettarlk duy ve unut. Balk yakaland, a unut. Mana yakaland, kelimeyi
unut.

Son ey: Meditasyon tamamland zaman, meditasyonu unutacaksn. Ve meditasyon ancak o zaman,
meditasyonu unuttuun zaman, gereklemi, dorua ulalm demektir. imdi gnn yirmi drt saati meditatif
bir haldesin. Bu yaplacak bir ey deil; o orada, o sensin, o senin varln.
Eer bunu yapabilirsen, o zaman meditasyon senin tarafndan srekli bir gayret deil srekli bir ak haline
gelir - nk her aba zihinle ilgilidir.

Meditasyon doal yaamn, kendiliinden yaamn, Taon haline geldii takdirde, sana sylyorum o zaman
bir gn Chuang Tzu seni yakalar. nk onun istedii bu:

Nerede bulabilirim kelimeleri unutmu bir insan?

O insanla konumak isterim.

Aryor. Onu burada birok kez senin etrafnda dolanrken, beklerken grdm. Kelimeleri unutursan seninle
konuacak. Sadece Chuang Tzu da deil - Krina, sa, Lao Tzu, Buddha, hepsi seni aryorlar; btn
aydnlanm insanlar bilgisiz insan araynda. Fakat konuamyorlar nk onlar sessizliin dilini bilirler ve sen
deliliin dilini biliyorsun. Bu hibir yere gtremez. Aryorlar. Bugne kadar var olmu buddhalarn hepsi aray
iinde. Sen sessiz olduun zaman daima senin etrafnda olduklarn hissedeceksin.

renci hazr olduu zaman ustann ortaya kt sylenir. Sen hazr olduun zaman hakikat sana
verilecek. Tek bir anlk boluk bile yoktur. Sen hazr olduun zaman, bu derhal gerekleir. Zaman aral yoktur.

Chuang Tzuyu hatrla. Her an seninle konumaya balayabilir ama o konumaya balamadan nce, senin
konuman bitmeli.

Bugnlk yeter.
 Blm 10 Btnlk

Gerek Tao insan

Nasl geer duvarlardan engellenmeden,
Atete durur yanmadan?

Kurnaz veya cesur olduu iin deil;

Bilgili olduu iin deil,
Bilgisiz olduu iin.

Doas Birin iindeki kklerine iner

Canll, gc
Gizemli Taoda gizlenir.

Tamamen bir olduunda,,
inde hi atlak yoktur
Bir kamann girebilecei.
yle ki yk arabasndan den sarho bir adam.
Berelenir ama harap olmaz.
Kemikleri baka insanlarn kemikleri gibidir,
Ama d farkldr.
Ruhu btndr.
Bir yk arabasna bindiinin farknda deildir
 Yahut ondan dtnn.

Yaam ve lm onun iin nemsizdir.

Tehlike bilmez, engellerle karlar
Dnmeden, dikkat etmeden,
Orada olduklarn bilmeden dayanr onlara.
Eer arapta byle bir gvenlik varsa,
Taoda daha ne kadar fazlas vardr.
Taoda gizlenir bilge insan.
Hibir ey dokunamaz ona.

Bu, en temel ve gizli retilerden biridir. Genelde biz kurnazlkla, aklllk ve stratejiyle yaarz; kk ocuklar
gibi masum yaamayz. Plan yaparz, korunuruz, mmkn olan her trl korunmay salarz - ama bunun
sonucu nedir? En sonunda ne olur? Btn koruyucular yklr, btn kurnazlklarn aptallk olduu ortaya kar -
eninde sonunda lm bizi gtrr.
Tao, kurnazlklarnn sana faydasnn olmayacan syler, nk senin kurnazln btne kar bir
savatan baka nedir? Kime kar kurnazsn - doaya m, Taoya m, varolua m? Kimi kandrdn
zannediyorsun - iinden doduun ve en sonunda dnecein kayna m? Dalga okyanusu, yaprak aac, bulut
gkyzn m kandrmaya alyor? Kimi kandrmaya altn zannediyorsun? Kiminle oynuyorsun?

Bu bir kez anlaldnda, bir insan masum olur; kurnazln, btn stratejileri brakr ve kabul eder. Doay
olduu gibi kabul etmek ve onunla birlikte akmaktan baka bir yol yoktur. O zaman diren yoktur, o zaman insan
ayn derin bir gven iinde babasyla birlikte giden bir ocuk gibidir.

Bir keresinde Nasrettin Hocann olu eve gelir ve arkada olduuna inand bir ocua oynamas iin
oyuncan verdiini syler. imdi ocuk oyunca geri vermiyormu. Ne yapmalym? diye sorar.
 Nasrettin Hoca ona bakar ve Bu merdivene trman der. ocuk babasna gvendii iin onun sylediini
yapar. ocuk metre yukardayken Nasrettin, imdi kollarma atla der.

ocuk biraz tereddt eder ve Deceim, canm yanacak der.

Ben buradaym, endielenmene gerek yok. Atla der. ocuk atlar ve Nasrettin kenara ekilir. ocuk der ve
alayp szlanmaya balar.
O zaman Nasrettin, imdi biliyorsun. Asla kimseye inanma, babann syledii bir eye bile, babana bile,
kimseye inanma. Yoksa hayatn boyunca aldanrsn der.

Her baba, her ebeveyn, her okul, her retmen sana bunu retiyor. Bu senin renimin. Kimseye inanma,
kimseye gvenme, yoksa aldanrsn. Kurnaz olursun. Aklllk ad altnda kurnaz, gvensiz oldun. Ve bir insan
bir kez gvensiz oldu mu, kaynakla ban kaybetmitir.
O zaman btn hayatn harcanr; yenilginin kanlmaz olduu ekilmez bir sava verirsin. Gven tek
kprdr ve bunu ksa srede fark etmek iyidir, nk lm vakti geldiinde herkes bunun bir yenilgi olduunu
fark eder. Fakat o zaman da hibir ey yaplamaz.

Gerek zek kurnazlk deildir, tamamen farkldr. Gerek zek olaylara bakmak demektir. Olaylara
derinlemesine baktn zaman, sadece bir dalga olduunu, bu btnn okyanus olduunu ve endielenmeye
gerek olmadn fark edeceksin. Btn seni meydana getirdi, sana bakacaktr. Btnden dodun, btn senin
dmann deil. Endielenmene gerek yok, plan yapmana gerek yok. Endielenmediinde, plan yapmadnda,
ilk kez hayat balar. lk kez kayglardan bamsz hissedersin ve yaam bana gelir.

Bu zek dindir. Bu zek sana daha fazla gven ve sonunda tam gven verir. Bu zek seni nihai doaya,
kabullenmeye gtrr - Buddhann tathata dedii eye. Buddha yle der: Ne olacaksa, olur. Baka hibir ey
yaplamaz, baka hibir ey mmkn deildir. Baka trl olmasn isteme; bir brakma hali iinde ol ve btnn
ilevini yerine getirmesine olanak ver. Sen btnn ilemesine olanak verdiin ve engel olmadn, diren
gstermediin zaman, yenilgiye uramazsn.
Japonyada Buddha, Lao Tzu ve Chuang Tz.udan yola karak zendo dedikleri bir sanat gelitirdiler. Zendo
Zen klc, sava sanat demektir - ve onu kimse onlarn yapt gibi bilmez. Onu gelitirme biimleri en st
seviyededir. Zendo renmek yllar alr, hayat boyu bile srer nk renme kabullenmeden ibarettir. Normal
yaamda kabul edemezsin - bir sava seni ldrmek iin karnda dururken nasl kabul edebilirsin? Klcn
sana kar havaya kalkmasn ve lmn her an yakn olmasn nasl kabul edebilirsin?

Zendo sanat klc, dman, seni ldrecek olan kabul edebilirsen ve gvensizlik yoksa; eer dman bile
dostsa ve korkmuyorsan, titremiyorsan, o zaman yklmaz bir enerji stunu haline geldiini syler. Kl zerine
inecek ama seni ykamayacak. Yok edilebilmen hibir ekilde mmkn olmayacak.

Bir zamanlar seksen yanda byk bir zendo ustas varm ve gelenee gre onu yenebilen renci onun
yerini alacakm. Bu nedenle btn renciler onun bir gn kendisine meydan okumalarn kabul edecei umudu
iindeymi ve artk yalanyormu.

lerinde en akll, strateji konusunda en becerikli, en gl olan bir renci varm ama bu renci bir zendo
ustas deilmi, sadece sanata yetenei varm. yi bir savaym, kl kullanma konusunda her eyi
biliyormu ama henz bir enerji stunu deilmi. Dvmekten hl korkuyormu. Tatbata henz bana
gelmemimi.

Artk zaman geldi ve sen yalanyorsun. Meydan okunamayacak kadar yal, hatta lm olabilirsin. O
yzden ben sana meydan okuyorum. Davetimi kabul et usta ve bana senden rendiklerimi gsterme frsat
ver diyerek tekrar tekrar ustasna gitmi renci. Usta glm ve ondan uzak durmu.

renci ustann ok yaland ve ok gsz olduu iin korktuunu, davetten kurtulmaya altn
dnmeye balam. Bylece bir gece ok srar etmi ve Yarn sabah iin davetimi kabul edinceye kadar seni
brakmayacam. Kabul etmek zorundasn, sana meydan okuyorum demi. fkelenmi, Yalanyorsun ve
yaknda senden rendiklerimi gstermem iin hi ansm kalmayacak. Gelenek hep byle olmutur demi.
Eer srar ediyorsan, srarn hazr ve hazrlkl olmadn gsterir demi usta. ok fazla heyecan var,
ego meydan okuyor. Henz ehil olmadn; ama srar ediyorsan, tamam. Bir ey yap. Yakndaki manastra git;
orada bir kei var, on yl nce benim rencimdi. Zendo"da o kadar iyi oldu ki, klcn att ve sannyasin oldu.
O benim gerek halefimdi. Bana asla meydan okumad ve meydan okuyabilecek ve beni yenebilecek tek
insand. O yzden nce ona git ve o keie meydan oku. Onu yenebilirsen, o zaman bana gel. Onu
yenemezsen, o zaman bu dnceden vazge.

renci derhal manastra doru yola km. Sabah oradaym. Keie meydan okumu. Bu keiin bir
zendo ustas olabileceine inanamam - yasz ve zayf, srekli meditasyon yapyor, gnde bir kez yiyor.
Kei dinlemi ve glm ve Bana meydan okumak iin mi geldin? Senin ustan bile bana meydan okuyamaz, o
bile benden korkar demi.

Bunu duyan renci iyice ldrm! Bu aalayc bir durum, dinlemeyeceim! Derhal ayaa kalk! te
kei olduun iin bir klcnn olmayacan dndm iin yanmda getirdiim kl. Baheye gel demi.

Kei kesinlikle rahatsz olmam grnyormu. Sen daha ocuksun, sava deilsin. Derhal leceksin.
Neden gereksiz yere lm istiyorsun? demi.
Bu, renciyi daha da kzdrm ve birlikte dar kmlar. Klca ihtiyacm yok demi kei, nk
gerek bir ustann ona asla ihtiyac yoktur. Sana hamle yapmayacam, sadece klcnn krlmas iin sana
bana hcum etme frsat vereceim. Sen benim dengim deilsin. ocuksun ve eer sana kar kl kullanrsam
insanlar bana gler.

Bu kadar ok fazlayd! Gen adam atlam - ama o zaman keiin ayakta durduunu grm. O zamana
kadar kei oturuyordu; imdi ayaa kalkm, gzlerini kapam ve bir o yana bir bu yana sallanmaya balam
- ve gen adam birden keiin yok olduunu grm. Yalnzca bir enerji stunu varm - yz artk orada
deilmi, yalnzca kunt bir enerji stunu, sallanyor. Korkmu ve geri ekilmeye balam ve enerji stunu
sallanarak stne doru gelmeye balam. renci klcn atm ve Beni bala diye lk atm.
Kei yeniden oturmu ve glmeye balam. Yz geri gelmi, enerji kaybolmu ve Sana daha nce
syledim: Senin ustan bile benim dengim deil. Git ona syle demi.

renci terler dkerek, titreyerek, sinir iinde ustasna gitmi ve Bana gsterdiin merhamet iin
minnettarm. Ben senin dengin deilim. O kei bile beni kolayca ykt. Fakat bir eye tahamml edemedim, o
yzden bu ie girdim. Senin ustan bile benim dengim deil' dedi demi.

Usta glmeye balam ve O kerata sana da m oyun yapt? Kzdn m? O zaman senin iini grebildi,
nk fke varln iinde bir deliktir. Ve bu onun temel hilesi oldu. Ne zaman ona birini gndersem, benim
aleyhimde konumaya balar ve benim rencilerim tabii ki fkelenir. fkelendiklerinde ak kaplarnn
olduunu anlar, deliklerin varsa dvemezsin demi.

fkelendiin zamanlar varlnda szntlar olur. Arzu ettiin zamanlar varlnda delikler vardr. Kskandn,
nefretle, cinsellikle dolduun zamanlar bir enerji stunu deilsindir. Bu nedenle buddhalar bize arzusuzluu
retti, nk arzusuz olduun zaman enerji dar doru hareket etmez, ie doru hareket eder. sel bir dng
olur; bir elektrik alan, biyoelektrik bir alan olur. Bu alan varken, hibir sznt olmadnda, bir stunsun;
yenilmezsin. Fakat hatrla, zaferi dnmyorsun, nk eer zaferi dnrsen enerji stunu olamazsn. O
zaman arzu bir szntya dnr.

Zayfsn -bakalar kuvvetli olduu iin deil- bunca arzuyla dolu olduun iin zayfsn. Yenildin, bakalar
daha kurnaz ve akll olduu iin deil - yenildin nk pek ok szntn var.

Tathata - kabullenme, tam kabullenme, arzu yok demektir. Arzu kabullenmemekten doar. Belli bir durumu
kabul edemediinde arzu doar. Bir kulbede yaarsn ve bunu kabul edemezsin; bu, ego iin ok fazladr, bir
saray istersin. Yoksulsun ama kulbede yaadn iin deil, imparatorlar kulbelerde yaadlar. Buddha bir
aacn altnda yaad ve yoksul bir adam deildi. Ondan zenginini hibir yerde bulamazdn.
Hayr, seni yoksul yapan kulben deil. Saray arzuladn anda yoksul bir insansn. Ve bakalar saraylarda
yaad iin yoksul deilsin, sarayda yaama arzusu kulbeyle bir kyaslama dourduu iin yoksulsun. Gpta
ediyorsun. Fakirsin.

Ne zaman bir memnuniyetsizlik olsa, yoksulluk vardr; ne zaman ki memnuniyetsizlik yoktur, zenginsindir.
yle zenginliklere sahipsin ki onlar hibir hrsz alamaz; yle zenginliklere sahipsin ki onlar vergi olarak hibir
hkmet alamaz; senden hibir ekilde alnamayacak zenginliklere sahipsin. Kale gibi bir varla sahipsin,
yklmaz, nfuz edilemez.

Arzu bir kez harekete getiinde ve enerjin dmeye baladnda, arzu yoluyla zayf dersin, zlem
yoluyla zayf dersin. zlem duymadn ve honut olduun zamanlar, hibir ey kmldamad zamanlar,
btn varln hareketsizken, o zaman nfuz edilemeyen bir kale olduunu syler Chuang Tzu. Ate seni
yakamaz, lm imknszdr - anlam budur. Ate seni yakamaz; lm imknszdr, lemezsin. Sonsuz
yaamn gizli anahtarna sahipsindir.

Bazen bu sradan durumlarda da gerekleir. Bir ev alevler iindedir - herkes lr ama kk bir ocuk
kurtulur. Bir kaza olur - yallar lr ve kk ocuklar kurtulur, insanlar bunun bir mucize, Tanrnn bir ltfu
olduunu sylerler. Hayr, yle bir ey deil, ocuk o durumu da kabul ettii iin byle olur. Kurnaz olanlar,
komaya ve kendilerini kurtarmaya alanlar; balarn derde soktular. ocuk hareketsiz kald. Bir ey
olduunun, leceinin farknda bile deildi. ocuu masumiyeti kurtard.

Bu her gn olur. Gece bir bara, meyhaneye git; sarholar sokaklara ylyor, kanalda yatyorlar, kesinlikle
mutlular. Sabah kalkacaklar. Biraz salar sollar berelenmi olabilir ama bedenlerine bir zarar gelmedi. Kemikleri
salam. Krk yok.

Sen sokakta bir sarho gibi dmeyi dene - hemen bir yerin krlr. Ve sarho her gn, her gece, saysz
kereler byle dyor ama ona hibir ey olmuyor. Mesele nedir, sr nedir? Sarhoken arzu yoktur. nsan
kesinlikle rahattr, imdi ve buradadr. Sarhoken korkmaz, korku yoktur ve korku olmadnda, kurnazlk da
yoktur.
Kurnazlk korkudan kaynaklanr. O yzden insan ne kadar korku iinde olursa, o kadar kurnaz olduunu
greceksin. Cesur bir insan kurnaz deildir, cesaretine dayanabilir ama korkan bir insan ancak kurnazla bel
balayabilir. nsan ne kadar aaysa, o kadar kurnazdr - ne kadar stnse o kadar masumdur. Kurnazlk bir
ikamedir, insan sarho olduunda, tamamen sarho, gemi ve gelecek kaybolur.

Nasrettin Hoca karsyla birlikte yryormu, tamamen sarhomu. Kars onu sokakta yatarken bulmu ve
eve getiriyormu. Tabii ki mnakaa ediyor ve btn tartmalar kazanyormu, nk tek banaym.
Nasrettin Hoca orada deilmi; sadece onun yannda geliyormu.
Sonra birden azgn bir boann yaklatn grm. Nasrettini uyarmaya vakit olmad iin bir alln
iine atlam. Boa gelmi ve Nasrettini neredeyse on be metre uzaa frlatm. Nasrettin bir sulama kanalna
dm ve kanaldan srnerek karken karsna bakm ve Bunu bana bir daha yaparsan, gerekten gzm
kararacak. Bu kadar fazla! demi.

nsan sarhoken alelade arap bu kadar g verir; bir de Taoyu, mutlak sarholuu dn. Krinaya veya
Buddhaya, en byk sarholara ne demeli - ilahiyle yle sarhoturlar ki, egonun izi bile kalmaz? Onlarn canna
yakamazsn, nk orada deildirler, onlar aalayamazsn, nk horlamaya direnecek ve bir yara
oluturacak kimse yoktur. Senin horlaman onlarn iinden geip gidecek, bo bir evin iinden geiyormu gibi.
Onlarn kayklar botur. Bir esinti gelir ve hibir engelle karlamadan geip gider. Esinti gittikten sonra ev
orada bir esintinin olduundan haberdar bile deildir.

arabn cazibesi gerekte ok egoist olmanla ilgili. Bu yle ar bir yk ki bazen onu unutmak istiyorsun.
Dnya alkoln ya da Taonun peinden gitmek durumunda kalacak -seenekler bunlar. Ancak dindar bir insan,
gerekten dindar bir insan alkol, marihuana, LSD ve benzeri uyuturucularn tesinde olabilir. Ancak dindar bir
insan bunlarn tesinde olabilir; aksi takdirde nasl bunlarn dnda kalabilirsin? Ego ok fazla, yk ok fazla,
srekli bann zerinde. Kendini unutmak zorundasn.

Eer arap bu kadarn yapabiliyorsa, ilahi arabn neler yapabileceini akln almaz. arap ne yapyor? Belli
zamanlarda, beyinde, bedende kimyasal deiimler yoluyla kendini unutuyorsun. Bu durum anlktr. Derinde sen
oradasn ve birka saat sonra kimyasal deiim gider, bedenin arab atar ve ego kendini yeniden ortaya koyar.

Fakat bir arap var, sana syleyeyim - Tanr o araptr, Tao veya ne isim verirsen ver. Onu bir kez tattnda,
ego sonsuza dek gider. Kimse o sarholuktan bir daha geriye dnmez.

Sufiler bu nedenle hep araptan bahsederler, hep kadnlardan bahsederler. Onlarn kadn senin bildiin kadn
deildir - Tanr kadndr. Ve onlarn arab senin bildiin arap deildir - Tanr araptr. mer Hayyam yanl
anlald, ok yanl anlald; Fitzgerald yznden btn dnyada yanl anlald. mer Hayyamn Rubaileri
arab ve kadnlar vmek iin yazlm gibi durur, hi de deil. mer Hayyam bir Sufi, bir mistiktir. Tao
araclyla gelen araptan bahseder; iinde sonsuza dek kaybolduun bu araptan bahseder. Bu iki, bu ilahi
iki geici deildir, dnyevi deildir, anlk deildir - sonsuzdur.

Sufiler Tanrdan kadn olarak bahsederler. O zaman kucaklama sonsuzdur, en st dzeydedir; o zaman
ayrlk yoktur. Bunu anlayabildiin takdirde zekisindir ama senin stratejilerin, kurnazln, hesabn, mantnla
deil.

Eer yapabilirsen, varoluun derinliklerine bak. Nereden geldin? Nereye gidiyorsun? Kiminle savayorsun ve
niin? Savamakla harcadn bu dakikalar sevin dolu olabilir.

imdi sutraya bak: Btnlk.

Kendini birey olarak dnyorsun. Yanlyorsun. Sadece btn var. Bu grnt, ben olduumu dnmem,
yanl. Bu, dnyadaki en yanl ey. Ve sava bu Ben varm yznden kyor. Eer ben varsam, o zaman bu
btn dman gelir; o zaman her ey bana kar grnr.
Herhangi bir ey sana kar olduundan deil - olamaz! Bu aalar sana yardm etti, bu gkyz sana
yardm etti, bu su yardm etti, bu toprak seni yaratt. O zaman doa senin annendir. Anne sana nasl kar
olabilir? Sen ondan dodun. Fakat sen Ben'i bir birey olarak dnyorsun ve o zaman sava balyor. Bu tek
tarafl bir durum. Sava sen balatyorsun ve doa glmeye devam ediyor, varolu tadn karmaya devam
ediyor. Kk bir ocuk sz konusu olduunda bile, Ben'i hissetmeye balad anda sava balar.

Bir markette kk bir ocuk srarla bir oyunca istiyordu. Annesi emin bir ekilde, Hayr, onu
almayacam. Yeterince oyuncan var der.

ocuk fkelenir ve Anne, senden daha cimri bir kz grmedim, en cimrisi sensin der.

Anne ocua bakar, onun yzne, fkeye ve Bekle, gerekten cimri bir kzla mutlaka tanacaksn. Bekle!
der.

Evin birinde anne devini yapmas iin ocuuna srar ediyordu. ocuk dinlemeyip oyuncaklaryla
oynamaya devam edince, anne, Beni dinliyor musun? der.

ocuk ban kaldrr ve Benim kim olduumu zannediyorsun - Baba m? der.

Daha kk bir ocuk ve sava balar - ego ortaya kt. Kendisinin deil, babann susturulabileceini biliyor.
ocuk kendini ayr hissettii anda, doal birlik bozulur ve o zaman btn yaam bir mcadele ve sava haline
gelir.

Bat psikolojisi egonun glendirilmesi gerektiinde srar eder. Doulu dnceyle Batl arasndaki fark
budur. Bat psikolojisi egonun glendirilmesi gerektiinde srar eder; ocuk kuvvetli bir egoya sahip olmal,
savamal, mcadele etmelidir; ancak o zaman olgunlaacaktr.

ocuk ana rahmindedir, anneyle birdir, var olduunun farknda bile deildir - vardr ama bilin olmadan. Daha
derin bir manada btn bilin hastalktr. ocuk bilinsiz olduundan deil - ocuk farkndadr. Varl oradadr
ama bireysel farkndalk olmadan. Varm oradadr ama Ben henz domamtr. ocuk hisseder, yaar, tam
manasyla hayattadr ama asla ayr olduunu hissetmez. Anne ve ocuk birdir.

Sonra ocuk doar. lk ayrlk gerekleir ve ilk lk. Artk ocuk hareket ediyor, dalga okyanustan
uzaklayor. Batl psikologlar yle der: ocuu bamsz olmas, birey olmas iin eiteceiz. Jung psikolojisi
bireyselleme yolu olarak bilinir. ocuk bir birey, mutlaka ayr olmal. Savamal. Bu yzden Batda yeni
kuakta bu kadar bakaldr var; bu isyan Freud, Jung, Adler ve beraberindekiler tarafndan yaratld. Temeli
onlar oluturdular.

Mcadele sana daha kuvvetli bir ego salayacak. Sana ekil verecek. O yzden anneyle mcadele et,
babayla mcadele et, retmenle mcadele et, toplumla sava. Yaam bir mcadeledir. Ve en uygun olann
hayatta kaldn sylediinde btn eilimi Darwin balatt; en uygun olann hayatta kalmas. Egon ne kadar
glyse, hayatta kalma ihtimalin o kadar yksektir.

Bat politikayla yaar, Dou tamamen farkl bir tavr iindedir - ve Tao ekirdektir, Dou bilincinin esasdr.
yle der: Bireysellik yok, ego yok, sava yok; anneyle bir ol; dman yoktur, fethetmek sz konusu deildir.

Bertrand Russell gibi ok bilgili, ok anlayl, mantkl bir insan bile fetih ynnden dnr - doay
fethetmek, doay ele geirmek. Bilim, doayla bir mcadele, sava gibidir: kilidi krmak, srlar aa karmak,
doann srlarn ele geirmek.

Dou bilinci tmyle farkldr. Dou bilinci yle der: Ego sorundur, onu kuvvetlendirme, sava karma. Ve
en uygun olan deil, en alakgnll olan hayatta kalr.

Bu nedenle srarla sann Doulu olduunu tekrarlayp duruyorum; bu nedenle Batda anlalamad. Bat
onu yanl anlad. Dou onu anlayabilirdi, nk Dou Lao Tzuyu, Chuang Tzuyu, Buddhay biliyor ve sa da
onlara dahil. Sonuncu olanlar benim Tanrmn krallnda birinci olacaklar diyor. En alakgnll, en yumuak
bal olanlar Tanrnn krallna sahip olacak. Ruhen yoksul olmak hedeftir. Kim ruhen yoksuldur? Bo kayk,
hibir suretle var olmayan - hibir eyde iddias olmayan, hibir eyi sahiplenmeyen, benliksiz. Bir yokluk olarak
yaar.
Doa srlarn verir. Yakalamaya, ldrmeye, kilidi krmaya gerek yoktur. Doay sevdiinde doa srlarn
verir. Sevgi anahtardr. Fetih samadr.

Batda ne oldu? Bu fethetme btn doay yok etti. imdi ekolojiye ihtiya var, dengelemeye. Doay
tamamen yok etti, nk btn kilitleri krdk ve btn dengeyi yok ettik. imdi bu dengesizlik yznden insanlk
er ya da ge lecek.

Chuang Tzu imdi anlalabilir, nk yle der: Doayla savama. yle derin bir ak iinde ol ki, o kadar bir
ol ki, sevgi yoluyla, kalpten kalbe, sr verilsin. Ve sr, senin birey olmadn, btn olduundur. Neden sadece
para olmakla yetinesin? Neden btn olmayasn? Neden btn evrene sahip olmayasn? Neden kk eylere
sahip olasn?

Ramateertha, Gzlerimi kapadm zaman, yldzlarn iimde dolatn gryorum, Gne iimde
douyor, Ay iimde ykseliyor. Okyanuslar ve gkleri gryorum. Ben usuz bucakszm, ben btn evrenim
derdi.
lk kez Batya gittiinde ve bunlar sylemeye baladnda insanlar onun delirdiini dndler. Birisi ona,
Dnyay kim yaratt? diye sormu.

Ben, dnya benim iimde demi.

Bu Ben ego deildir, birey deildir; bu Ben evrendir, varolutur.

Deliye benziyor. Bu iddia biraz fazla geliyor. Fakat gzlerindeki bak: Ego yok. Hibir ey iddia etmiyor,
sadece bir gerei dile getiriyor.
 Sen dnyasn. Btn olabilecekken neden paras, kk bir paras olasn ve neden gereksiz yere sorun
yaratasn?

Bu sutra btnlkle ilgili. Birey olma, btn ol. Ego olma, ilahi olabiliyorken, neden bu kadar kk, irkin bir
eyle yetinesin?

Gerek Tao insan

nasl geer duvarlardan engellenmeden,
atete durur yanmadan?

Birisi Chuang Tzuya, bir Tao insannn engellenmeden duvarlardan geebildiini duyduk. Neden? diye
sorar. Senin iinde engel yoksa, hibir engel seni engelleyemez. Kural budur. Senin iinde, yreinde diren
yoksa, btn dnya sana aktr. Diren yoktur. Dnya bir yansma, byk bir aynadr sadece; eer diren
tayorsan, o zaman btn dnya direnir.

Bir kral bir saray, milyonlarca aynann kullanld bir saray yaptrr - btn duvarlar aynalarla kapldr. Bir
kpek saraya girer ve etrafta milyonlarca kpek grr. ok zeki bir kpek olduu iin kendini etrafndaki
milyonlarca kpekten korumak iin havlamaya balar. Hayat tehlikededir. Gerilmi olmal, havlamaya balar.
Ve o havlamaya balaynca, o milyonlarca kpek de havlamaya balar.

Sabah kpek l bulunur. Orada, tek banayd, sadece aynalar vard. Kimse onunla kavga etmiyordu, kavga
edecek kimse yoktu ama o aynada kendine bakt ve korktu. Kavga etmeye balaynca, aynadaki yansma da
kavga etmeye balad. Etrafnda milyonlarca kpekle, tek banayd. O gece yaad cehennemi hayal
edebiliyor musun?

Sen u anda o cehennemde yayorsun; etrafnda milyonlarca kpek havlyor. Her aynada, her ilikide
dman gryorsun. Bir Tao insan duvarlardan geebilir, nk kalbinde duvar yoktur. Bir Tao insan hibir
yerde dman grmez, nk ieride kendisi dman deildir. Bir Tao insan btn aynalar bo, btn kayklar
bo grr, nk kendi kay botur. Yanstr, kendi yz yoktur, o zaman bir Tao insanna nasl ayna tutabilir,
onu nasl yanstabilirsin? Btn aynalar sessiz kalr. Bir Tao insan geer - arkada hi ayak izi, hibir iz kalmaz.
Btn aynalar sessiz kalr. Hibir ey onu yanstmaz, nk orada deildir, yoktur.

Ego kaybolduu zaman sen yoksun ve o zaman btnsn. Ego varken sen de varsn ve sadece kk bir
para, ok kk bir parasn ve onda da ok irkinsin. Para daima irkin olacak. Bu yzden onu pek ok
bakmdan gzelletirmeye almak zorunda kalyoruz. Fakat ego sahibi bir insan gzel olamaz. Gzellik ancak
egolar olmayanlarda gerekleir. O zaman gzellik iinde bilinmeyenden bir ey, llemez bir ey barndrr.

Bunu hatrla: irkinlik llebilir. Snrlar vardr. Gzellik, szde gzellik llebilir. Snrlar vardr. Ancak
gerek gzellik llemez - snrlar yoktur. Gizemlidir - devam eder de eder. Bir buddhay bitiremezsin. Ona
girebilirsin ve asla kmayacaksn. Sonsuz! Onun gzellii asla bitmez.
Fakat ego gzel olmaya alr durur. Bir ekilde btnn gzelliini hatrlarsn; bir ekilde rahmin sessizliini
hatrlarsn; bir ekilde derinde bir olmann, birlikte olmann, varolula birliin mutluluunu bilirsin. Birok arzu bu
sebeple ortaya kar. Bir tanr olmann gzelliini ve dilenci gibi yaamak zorunda olduunu bilirsin. yleyse
sen ne yaparsn? ehreler yaratrsn, kendini boyarsn. Fakat derinde irkinlik kalr, nk boyalarn hepsi
sadece boyadr.

Bir kadn sahilde yrrken bir ie bulmu. ienin kapan anca dar bir cin km. Btn iyi cinler gibi
bu cin de, Beni tutsaklktan kurtardn, bana zgrlm verdin. O zaman imdi bir ey isteyebilirsin, en derin
arzunu veya dileini yerine getireceim demi.

Her gn, her sahilde, her iede bir cine rastlanmaz; byle bir ey ender olur, stelik sadece hikyelerde.
Fakat kadn bir an bile dnmemi. Gzel bir insan olmak istiyorum - salar Elizabeth Taylor, gzler Brigitte
Bardot, vcut Sophia Loren demi.

Cin bir daha bakm ve Tatlm, beni yeniden ieye sok! demi.
 Sen bunu istiyorsun -herkes bunu istiyor- bu yzden dnyada cin kalmad. Senden ok korkuyorlar,
imknsz istiyorsun. Bu olamaz, nk para asla gzel olamaz.

Bir dn: Elim kesilebilir - o el gzel olabilir mi? Giderek daha irkinleecek, ryecek, kokmaya
balayacak. Elim benden ayryken nasl gzel olabilir? Ayrlk lm getirir; birlik yaam getirir. Btnn iinde
canlsn; tek bana ve ayr, oktan ldn veya lyorsun.

Gzlerimi kar, o zaman gzlerim ne? Talar, renkli talar bile onlardan daha gzel olacak, nk hl
btnle birlikteler. Bir iei yerinden kopardn zaman gzellii gider, ihtiam gider. Daha bir dakika nce,
kkleriyle, toprakla balantlyken, gzeldi. Kklerinden kopmu bir halde, egolar gibi yzyorsun. Hastasn ve
hasta kalacaksn, hibir eyin faydas olmaz. Ne kadar akllca olursa olsun btn abalarn baarszla
urayacak.
Ancak btnn iinde gzelsin. Ancak btnn iinde hosun. Zarafet ancak btnn iinde mmkn.

Tao insan duvarlar engellenmeden kurnazlk sayesinde gemez, atete yanmadan kurnazlk sayesinde
yrmez.
Kurnaz veya cesur olduu iin deil;
Bilgili olduu iin deil,
Bilgisiz olduu iin.

Bilgi egoya girer; bilgi egoyu kuvvetlendirir. Bu yzden Hintli bilgeler, brahminler, okumu insanlar en gizli
egolara sahiptir. Bilgi onlara olanak verir, bilgi onlara alan verir. Tmre, egoya dnrler. O zaman btn
varlklar ego tarafndan kullanlr.

Daha bilgili bir insanla yaamak daha zordur, iliki kurmak daha zordur, onun tapnaa ulamas daha zordur.
Tanry bilmesi neredeyse imknszdr, nk kendisi artk bir tmr gibi yaamaktadr ve tmrn kendi
yaam vardr - artk ego tmrdr. Ve smrr. Ne kadar ok bilirsen, tanrsalln gereklemesi imkn o
kadar azdr.

O yzden Chuang Tzu sebebin kurnazlk olmadn, hesap yapmadn, kurnaz veya cesur olmadn
sylyor; nk kurnaz, cesur, hesap, bunlarn hepsi egonun parasdr. Tao insan ne korkaktr ne de cesur.
Cesaretin ne olduunu, korkakln ne olduunu bilmez. Tao insan yaar. Kendisiyle ilgili bilgi sahibi deildir;
rendiinden deil, rendiini unuttuundan byledir. Dinin btn rendiini unutma srecidir. renme
egonun srecidir, rendiini unutma egosuzluun srecidir. Bilgiliyken kayn doludur, seninle doludur.

Nasrettin Hocann bir teknesi varm. ler iyi gitmediinde bir kydan tekine yolcu tarm.

Bir gn byk bir lim, bir gramerci, bir Hintli bilge teknesinde kar kyya geiyormu. Hintli bilge, lim,
Nasrettine sormu: Kuran biliyor musun? Kutsal kitaplar rendin mi?

Hayr, vakit olmad demi Nasrettin.

Hayatnn yars boa gitti demi lim.

Sonra birden bir frtna kopmu ve kk tekne dalgalara yakalanm, batmalar an meselesiymi. Mdr,
yzmeyi biliyor musun? diye sormu Nasrettin.

Adam korku iindeymi, terler dkyormu. Hayr demi.

O zaman btn hayatn boa gitti. Ben gidiyorum demi Nasrettin.

imdi, bu tekne kar kyya geemez. Ancak insanlar renimin bir kayk olabileceini veya renmenin
yzmenin yerine geebileceini dnr. Hayr! Kitaplar kayk olabilir mi? Hayr, ok arlar. Onlarla batabilirsin
ama nehri geemezsin. rendiini unutmak seni hafifletecek; rendiini unutmak seni yeniden masum yapar.

Bilmediin zaman, o bilmemede ne meydana gelir? Bilmediin zaman en gzel olay, en byk vecd meydana
gelir - bilmediin zaman bir sessizlik vardr. Birisi bir soru sorar ve sen bilmezsin. Hayat bir bilmecedir ve sen
bilmezsin. Sr her yerdedir ve sen orada bilmeden, merak iinde durursun. Bilmediin zaman merak vardr ve
merak en dinsel zelliktir. Dine zg en derin nitelik meraktr. Ancak bir ocuk merak duyabilir. Bilen bir insan
merak duyamaz ve merak olmadan ilahiye ulaan yoktur. Merak duyan yrek iin her ey bir srdr - bir kelebek
srdr, filizlenen bir tohum srdr.
Ve hatrla, hibir ey zlmedi; senin bilimin hibir ey yapmad. Tohumun filizlenmesi hl bir sr ve sr
olarak da kalacak. Bir ocuk doar; doan bir srdr. ocuk bir test tpnde retilebilse bile, fark etmez. Sr ayn
kalr.

Sen buradasn. Bu byk bir sr. Onu hak etmedin, evrene Buradaym nk bunu hak ettim diyemezsin.
Bu dpedz bir armaandr, hibir sebep olmadan buradasn. Burada olmasaydn, ne deiecekti? Sen burada
olmasaydn, hangi toplanty takip edebilirdin?

Bu katksz varolu, alnan ve verilen bu nefes; burada olduun, beni, rzgr, kular dinlediin bu an;
hayatta olduun bu an byk bir srdr. Onunla hibir bilgi olmadan bakabilirsen, onun iine girersin. Eer ona
bilgiyle bakarsan, Biliyorum, cevab biliyorum dersen, kaplar kapanr - sr yznden deil, kaplar senin bilgin,
teorilerin, felsefen, teolojin, Hristiyanln, Hinduluun yznden kapanr - kapy onlar kapatr.

Bildiini zanneden bir insan, bilmez. Upaniadlar bilmediini dnen bir insann bildiini syler durur. yle
der Sokrates: Bir insan gerekten bildiinde, tek bir eyi bilir, bilmediini. Chuang Tzu bunun nedeninin
rendiini unutmas olduunu syler. Dnyann, toplumun, ebeveynlerin ve faydaclarn ona rettii her eyi
brakmtr. Yeniden kk bir ocuk olmutur. Gzleri yeniden merakla doludur. Her tarafa bakar ve her yer
srdr.

Ego srr ldrr. ster bilimcinin egosu olsun ister bir lim veya felsefecinin egosu, fark etmez. Ego, Ben
biliyorum der ve ego, imdi bilmiyor olsam da, er ya da ge reneceim der. Ego, bilinemeyecek hibir ey
olmadn syler.

Ego iin iki a vardr: bilinen ve bilinmeyen. Bilinen, egonun nceden kat ettii ksmdr ve bilinmeyen de
egonun kat edecei ksmdr. Yol almak mmkndr, bilinemeyecek hibir ey yoktur.

Ego dnyada sr brakmaz. Etrafnda sr olmadnda, iinde de sr olamaz. Sr yok olduunda, btn
arklar yok olur; sr yok olduunda, iir ldr; sr yok olduunda, Tanr tapnakta deildir, o zaman yalnzca
cansz bir heykel vardr. Sr yok olduunda, ak imknszdr, nk ancak iki sr birbirine k olur. Eer
biliyorsan, ak mmkn deildir - bilgi aka kardr. Ve ak daima rendiini unutmak iindir.

Doas birin iindeki kklerine iner

canll, gc
gizemli Taoda gizlenir.

Doas kklerine iner... Ego bata var olur, hatrla ve sen ban ok yksekte tarsn. Kk, varlnn tam
ters kutbundadr.

Chuang Tzu ve Lao Tzu yle derdi: Ayak baparmana konsantre ol. Gzlerini kapa ve parman iine gir
ve orada kal. Bu sana bir denge verecek. Ba sende byk dengesizlie yol at. Ayak baparma m...? aka
yapyorlarm gibi geliyor. Ciddiler, aka yapmyorlar. Hakllar. Batan uzakla, oras kk deil, ama biz ok
fazla batayz.

Doas kklerine iner, gerek kaynaa. Dalga okyanusun, birin derinliklerine iner. Ve hatrla, kaynak tektir.
Milyonlarca dalga olabilir ama okyanus tektir. Sen orada ayrsn, ben burada ayrym ama birazck daha derine,
kklere baktnda hepimiz biriz; ayn aacn dallar gibiyiz. Dallara bak, onlar ayrlar, ama derinde birler.

Ne kadar derine inersen, giderek o kadar az eitlilik, o kadar ok birlik bulacaksn. En derinde birdir. Hindular
bu yzden ikiliin olmadndan, birden, advait' tan bahseder.
 Canll, gc gizemli Taoda gizlenir.

Tao insanna gelen hibir enerji ayarlanm deildir, onun tarafndan yaratlmamtr, kkler tarafndan verilir.
Canldr nk kkldr; canldr, nk okyanusla, birle yeniden geri dnmtr. Kaynaa geri dnm, anaya
gelmitir.
Tamamen bir olduunda, iinde hi atlak yoktur bir kamann girebilecei.

Ve bir insan varlnn, birin, en derindeki ekirdeine kk sald zaman, o zaman atlak yoktur. Byle bir
insana nfuz edemezsin. Kllar onu delemez, ate onu yakamaz. Temeli nasl yok edebilirsin? Geici olan
yok edebilirsin, esas nasl yok edebilirsin? Dalgay yok edebilirsin, okyanusu nasl yok edebilirsin? Bireyi yok
edebilirsin ama ruhu yok edemezsin. Biim ldrlebilir ama biimi olmayan...? Biimi olmayan nasl
ldreceksin? Biimi olmayan ldrecek klc nasl bulacaksn?

Krina Gitada, Nainam chhedanti sashtrani - onu hibir kl ldremez, onu hibir ate yakamaz der. Bu,
Chuang Tzuyu ldremeyecein anlamna gelmiyor. Biimi ldrebilirsin ama biim Chuang Tzu deildir - ve
kendisi glecek.
skender Hindistandan dnerken birden retmeni, en byk mantklardan biri Aristotelesi hatrlam.

Aristoteles btn Bat aptallnn esas kaynadr, babasdr. Mantkl dnceyi o ortaya kard. Analizi
ortaya kard, terih yntemini (paralara ayrarak inceleme) o ortaya kard, egoyu ve bireyi o kard ve
skenderin retmeniydi.

skendere geri dnerken bir Hindu mistik, bir sannyasin getirmesini sylemiti, nk zt kutuplar daima ilgi
ekicidir. Aristoteles derin bir ilgi duymu olmal - bu Hindu mistik nedir? Mantn tesinde yaayan, iki deil bir
var diyen, btn eliki ve paradokslar birletiren, btn yaklam analiz deil sentez olan nasl bir insandr?
Paraya asla inanmaz, btne inanr, bu nasl bir insan olabilir?
 O yzden skendere, Geri dnerken, beraberinde bir Hindu mistik, bir sannyasin getir. Bir tane grmek
isterim. Akln tesinde yaayan ve akln tesinde bir ey var diyen bir insan, ender bir olaydr der. Aristoteles
zihnin tesinde bir ey olabileceine asla inanmyordu; ona gre zihin her eydi.

skender dnerken birden aklna gelir. Askerlerine gidip byk bir Hindu mistii, bir bilge, bir ermi, byk bir
sannyasin bulmalarn syler. ehirde aratrrlar. Evet, nehir kysnda plak bir adam var. Yllardr orada
duruyormu, onun bir mistik olduunu zannediyoruz. Emin olamayz, nk asla fazla konumuyor, emin
olamayz, nk onu fazla anlamyoruz. Syledii her ey son derece manta aykr grnyor. Belki doru,
belki deil derler.

Bu doru insan der skender. Mant ortaya atan retmenim bu manta aykr adam grmek isterdi.
Gidip ona skenderin kendisini davet ettiini syleyin.
Askerler giderler ve bu plak adama Byk skenderin kendisini davet ettiini sylerler; kendisi kraliyet
konuu olacak, her trl rahatlk ve kolaylk salanacaktr, o yzden endielenmesine gerek yoktur.

Adam glmeye balar ve Kendine Byk diyen insan aptaldr. Gidin ve ona aptallarla gezmediimi syleyin.
Bu yzden yllardr tek bama buradaym. Aptallarla arkadalk etmek isteseydim, Hindistanda onun
lkesindekinden daha az olduunu mu zannediyorsunuz? Kasaba onlarla dolu der.
Askerler ok rahatsz olurlar ama bunu bildirmekten baka areleri yoktur. skender adamn ne sylediini
sorar - bu adamn ad Dandamiydi. skender raporlarnda Dandamas adn kullanm. skender sinirlenir ama
buras snrdaki son kyd, artk Hindistandan kyorlard. O yzden, Bunun nasl bir adam olduunu gidip
kendim grsem daha iyi olacak der.

Diogenesi hatrlam olabilir - belki ayn tipte bir insand, nehir kysnda plak. Diogenesle de ayn ey
olmutu. O da glm ve skenderin aptal olduunu dnmt.

Bylece klcyla gider ve Beni takip et yoksa urackta kafan keserim. Ben tartmaya inanmam, emirlere
inanrm der.
Adam gler ve Kes - bekleme! Kesecein ba ben uzun zaman nce kestim. Bu yeni bir ey deil, ben
zaten baszm. Kes ve sana syleyeyim, ba yere dtnde sen dtn greceksin ve ben de
dtn greceim, nk ben ba deilim der.

Tao insan yanabilir ama buna ramen Tao insan yanmaz. Biim hep atein iindedir. Zaten yanyor.
Biimsiz olana hibir ate asla dokunmaz. Bu g nereden gelir, bu canllk nereden gelir? Bunlar gizemli Taoda
gizlenirler. Tao byk doa demektir, Tao byk okyanus demektir, Tao byk kaynak demektir.

yle ki yk arabasndan den sarho bir adam, berelenir ama harap olmaz.
Kemikleri baka insanlarn kemikleri gibidir, ama d farkldr.

Ego orada deildir, ruhu btndr.

Bir yk arabasna bindiinin farknda deildir yahut ondan dtnn.

Yaam ve lm onun iin nemsizdir.

Tehlike bilmez, engellerle karlar
dnmeden, dikkat etmeden,
orada olduklarn bilmeden dayanr onlara.

Eer arapta byle bir gvenlik varsa,

Taoda daha ne kadar fazlas vardr?
Tao da gizlenir bilge insan, hibir ey dokunamaz ona.

Bir sarhou izle, nk Tao insan pek ok bakmdan ona benzer. Yrr ama yryen yoktur; bu yzden
 dengesi bozuk grnr, sallanr. Yrr ama yn yoktur, hibir yere gitmez. Yrr ama kayk botur, geici
olarak, ama botur.

Bir sarhou izle. Onu takip et ve neler olduunu gr. Birisi ona vurursa, sinirlenmez. Derse, dmeyi
kabul eder, kar koymaz, l gibi der. nsanlar gler, onunla dalga geerse, dert etmez. Kendisi de onlarla
dalga geebilir, onlara glmeye balayabilir, kendine glmeye balayabilir. Ne oldu? Geici olarak, kimyasallar
yoluyla, egosu orada deildir.

Ego bir kurgudur; onu kimyasallar yoluyla da brakabilirsin. Bir kurgudur; bir gereklik deildir, senin iinde bir
mevcudiyet deildir. Onu toplum vastasyla rendin. Alkol seni toplumdan ayrr. Bu yzden toplum alkole
daima kardr, hkmet alkole daima kardr, niversiteler alkole daima kardr, btn ahlaklar daima alkole
kardr - nk alkol tehlikelidir, sana toplumun dna dair bir iaret verir. Bu nedenle Amerikada ve Batl
lkelerde uyuturuculara kar bunca propaganda var.

Hkmetler, politikaclar, kilise, papa, hepsi korktular, nk yeni nesil uyuturuculara ok merakl. Toplum iin
ok tehlikeliler, nk bir kez toplumun tesine dair fikirler edindin mi, onun gerekten uyumlu bir paras asla
olamazsn. Hep darda kalacaksn. Bir kez egosuzluun anlk bir grntsn yakaladn m, toplum sana ok
kolay hkmedemez. Ve insan uyuturucuya ok fazla saplandnda, o zaman egonun tmyle paralanmas
muhtemeldir. O zaman sadece deli olacaksn.

Bir uyuturucu bir veya iki kez sana fikir verecek, tpk bir pencerenin almas ve kapanmas gibi. Devam
edersen ve ona baml hale gelirsen, ego aniden lebilir. Sorun burada: Ego gidecek ama egosuzluk
domayacak. Delireceksin, izofren olacaksn, kiilik blnmesi yaayacaksn.

Din teki keden, teki utan alr; nce egosuzluu bytmeye alr. Egosuzluk ne kadar ortaya
karsa, btn de o kadar ne kar, ego o kadar kendiliinden der, yava yava. Ego gitmeden nce btn
sahip kmtr. Delirmeyeceksin, anormal olmayacaksn, sadece doal olacaksn. Toplumdan kp doaya
gireceksin.

Uyuturucular yoluyla da toplumun dna kabilirsin ama delilie girersin. Bu yzden dinler de
uyuturuculara kardr. Toplum sana ego iin bir alma dzeni verdi. Onunla bir ekilde ekip eviriyor,
yaamn bir biimde idare ediyorsun. Fakat btn sahip ktnda, o zaman sorun yoktur - Tao insanna
dnrsn. O zaman bu egoya ihtiya yoktur, onu kpeklere atabilirsin.

Fakat tersini de yapabilirsin. Bu egoyu kimyasallarla da yok edebilirsin. Bu da yaplabilir. O zaman sorunlar
olacak, sadece anormal olacaksn. Belli bir g hissedeceksin ama btn sana sahip kmad iin o g sahte
olacak.

Pek ok insan, birok vaka bildirildi. New Yorkta bir kz LSDnin etkisi altndayken uabileceini zannettii iin
on nc katn penceresinden atlam. Ve uyuturucunun etkisi altndayken uabilecein dncesi geldii
takdirde, phe yoktur. Buna btnyle inanrsn, nk phe eden, ego, orada deildir. phe edecek kim var?
Buna inanrsn. Fakat btn kendini ortaya karmad.

Chuang Tzu umu olabilirdi. Chuang Tzu ku gibi kanatlanp pencereden kabilirdi ama LSD aldnda bunu
yapamazsn. Ego orada olmad iin phe etmezsin ama btn sana sahip kmad iin gl deilsindir.
G orada deildir, yalnzca g yanlsamas vardr. Bu sorun yaratr.
Alkollyken belli eyleri yapabilirsin. Bir gn bir sirkte bir kafes krlm. Sirk zel bir trende bir yerden baka
bir yere gidiyormu; krlan kafesten bir aslan kam. Ynetici btn gl adamlarn toplam ve Geceye
dalmadan, ormana girmeden nce size biraz arap vereceim. Size cesaret verir demi.

Yirmi adam bycek kadehlerle arap imiler. Gece souk ve tehlikeliymi ve cesaret gerekiyormu - fakat
Nasrettin Hoca reddetmi. Ben sadece soda ieceim demi.

Fakat cesarete ihtiyacn olacak demi ynetici.

 Byle zamanlarda cesarete ihtiya duymam demi Nasrettin. Byle zamanlar tehlikelidir - gece vakti ve
aslan, cesaret tehlikeli olabilir. Korkak ve dikkatli olmay tercih ederim.

Gcn yokken bir uyuturucunun sana cesaret vermesi tehlikeli olabilir. Belli bir yolda deli gibi ilerleyebilirsin -
uyuturucularn tehlikesi budur.

Fakat toplum bu yzden korkmaz; toplum eer toplumun dnda bir fikir sahibi olursan, ona asla uyum
salayamamandan korkar. Ve toplum yle bir tmarhanedir ki - ona uyman iin dardan bir fikre sahip olmana
imkn verilmemesi gerekir.

Dinler uyuturuculara farkl bir nedenle kardr. yle derler: Sarho ol, ilahi arapla sarho ol, nk o
zaman kk salar, merkezlenirsin. O zaman glsndr.

Eer arapta byle bir gvenlik varsa,

Taoda daha ne kadar fazlas vardr?
Taoda gizlenir bilge insan.
hibir ey dokunamaz ona.

Ona kesinlikle hibir ey dokunamaz. Neden? Beni dorulukla izlersen, sadece egoya dokunulabilir. Ego ok
hassastr. Birisi sana belli bir ekilde baksn, etkilenir. O insan hibir ey yapmad. Birisi biraz glmsese,
etkilenir; birisi sadece ban evirse ve sana bakmasa, etkilenir. ok alngandr. Bir yara gibidir, daima yeil,
taze. Ona dokunursun ve ac ykselir. Tek bir kelime, tek bir hareket - teki sana ne yaptnn farknda bile
olmayabilir ama ona dokunmutur.

Sen daima tekinin sorumlu olduunu, seni yaraladn dnrsn. Hayr, sen bir yara tayorsun. Egoyla
btn varln bir yaradr. Ve onu her yere tarsn. Kimse seni incitmeye uramyor, kimse seni incitmek iin
hazr beklemiyor; herkes kendi yarasn korumakla megul. Kimde enerji var? Fakat bu yine de olur, nk sen
yaralanmaya o kadar hazrsn ki, hemen eiindesin, bir ey bekliyorsun.
 Tao insanna dokunamazsn. Neden? nk dokunulacak kimse yoktur. Yara yoktur. Salkldr, iyilemitir,
btndr. Bu btn (whole) kelimesi gzel. yileme (heal) kelimesi de btnden geliyor ve kutsal (holy) kelimesi
de yle. Tao insan btndr, iyilemitir, kutsaldr.

Yarann farknda ol. Bymesine izin verme, brak iyilesin; ve o yara ancak sen kklere indiinde iyileecek.
Ne kadar az bata olursan, yara o kadar iyileecek - ba yok, yara yok. Basz bir hayat yaa. Btn bir varlk
olarak hareket et ve olaylar kabul et. Yirmi drt saat bunu dene - tam kabullenme, her ne oluyorsa. Birisi seni
aalyor, kabul et, tepki verme ve ne olduunu gr. Birden iinde daha nce hissetmediin bir enerjinin aktn
hissedeceksin. Birisi sana hakaret ediyor: Zayf hissedersin, rahatsz olursun, nasl intikam alacan
dnmeye balarsn. O adam seni yakalad ve imdi dnp duracaksn. Gnler, geceler, aylar, hatta yllarca
uyuyamayacak veya rya gremeyeceksin, insanlar kk bir ey uruna hayatlarn boa harcayabilirler, srf
birisi hakaret etti diye.

Gemiine bir bak, birka ey hatrlayacaksn. Kk bir ocuktun ve retmen snfta sana aptal dedi; bunu
hl hatrlyor ve ierliyorsun. Baban bir ey syledi. Onlar unuttular ve sen onlara hatrlatsan bile,
hatrlayamayacaklar. Annen sana belli bir ekilde bakt ve yara o zamandan beri duruyor. Ve hl taze; birisi
dokunacak olursa, patlayacaksn. Bu yarann bymesine yardm etme. Bu yaray ruhun haline getirme.
Kklere git, btnle birlikte ol. Bunu yirmi drt saat dene, sadece yirmi drt saat, tepki vermemeyi dene,
reddetmemeyi, her ne olursa.

Birisi seni iterse ve yere dersen - d! Sonra ayaa kalk ve eve git. Bununla ilgili hibir ey yapma. Birisi
sana vurursa, ban e, minnettarlkla kabul et. Eve git, hibir ey yapma, sadece yirmi drt saat boyunca ve
daha nce bilmediin bir enerji dalgasnn, yeni bir canlln kklerden ykseldiini bileceksin. Bunu bir kez
bildiinde, bir kez tattnda, hayatn farkl olacak. O zaman yapmakta olduun aptalca eylerin hepsine, btn
ierlemelere, tepkilere, kendini yok etmene neden olan intikam hrsna gleceksin.

Seni, senin dnda kimse yok edemez; seni, senin dnda kimse kurtaramaz. Yahuda sensin, sa sensin.
Bugnlk bu kadar.


Blm 11 Chuang Tzunun Cenaze Treni

Chuang Tzu lm deindeyken rencileri grkemli bir cenaze treni planlamaya balarlar.

Fakat o yle der:

Gkyz ve toprak tabutum olacak;
Gne ve Ay yeim tandan semboller olacak
Yanmda asl;
Gezegenler ve takmyldzlar
Drt tarafmda mcevherler gibi parlayacak,
Ve btn varlklar hazr bulunacak
lnn banda bekleyen atlar olarak.
Daha fazlasna ne gerek var?
Her eyle fazlasyla ilgileniliyor!

Fakat onlar der ki;

Kargalarn ve aylaklarn
Ustamz yemesinden korkarz.

Gzel der Chuang Tzu, yerin stnde kargalar ve aylaklar tarafndan yeneceim, altnda karncalar ve
solucanlar tarafndan.
Her iki durumda da yeneceim. Neden kulardan yanasnz?
 Zihin her eyi sorun haline getirir; yoksa hayat basittir, lm basittir, hibir sorun yoktur. Fakat zihin her nn
bir sorun olduu ve zmlenmesi gerektii hilesini yapar. Bir kez her eyin bir sorun olduuna inanmann ilk
admn attnda, o zaman hibir ey zmlenemez, nk ilk adm tamamen yanltr.

Zihin sana hibir zm veremez, zihin sana sorunlar veren bir mekanizmadr. Bir sorunu zdn
dnsen bile, o zmden binlerce yeni sorun doacaktr. Felsefenin srekli yapt budur. Felsefe zihnin
mesleidir. Zihin herhangi bir eye bakt anda, bir soru iaretiyle bakar, phenin gzleriyle bakar.

Hayat ok basittir ve lm ok basittir - ama ancak zihin olmadan grebilirsen. Bir kez zihni iin iine
soktuun zaman, o zaman her ey karmaklar, o zaman her ey bir bilmecedir, o zaman her ey bir kafa
karkldr. Ve btn kafa karklklarnn asl kayna kendisiyken, zihin kafa karkln zmeye alr
ve daha fazla kafa karkl yaratr. Tepelerden akan kk bir dere gibidir. Birka at arabas geti ve dere
buland, sen temizlemek iin iine atlyorsun. Yaptn daha da bulandrmaktan baka bir ie yaramayacak.
Kenarda beklemek daha iyidir. Derenin kendi kendine yeniden sakinlemesine, l yapraklar gidinceye kadar
durulmasna, amurun yatmasna ve derenin yeniden kristal berraklna kavumasna izin vermek daha iyidir.
Senin yardmna ihtiya yoktur. Sen sadece daha fazla kartracaksn.
O yzden eer bir sorun olduunu hissediyorsan, ltfen burnunu sokma. Kenarda otur. Zihnin karmasna
izin verme, zihne beklemesini syle. Zihin iin beklemek ok zordur - vcut bulmu sabrszlktr.

Zihne beklemesini sylediinde, meditasyon gerekleir. Zihni beklemeye ikna edebilirsen, ibadetkr
olacaksn - nk beklemek dnmek yok demektir, dereye hibir ey yapmadan kenarda oturmak demektir.
Ne yapabilirsin? Ne yaparsan yap dere daha ok bulanacak; senin dereye girmen daha ok sorun douracak. O
yzden bekle.

Btn meditasyon beklemektir. Btn ibadetkrlk snrsz sabrdr. Dinin btn zihnin sana daha fazla
sorun karmasna izin vermemekten ibarettir. Hayvanlarn bile zevk ald, aalarn bile zevk ald her basit
eyden insan zevk alamaz - nk derhal soruna dnr ve bir sorundan nasl zevk alabilirsin?

k olursun ve zihin hemen, Ak nedir? Bu ak m yoksa seks mi? Gerek mi yoksa yalan m? Nereye
gidiyorsun? Ak sonsuz olabilir mi, yoksa geici midir? der. nce her eye karar ver, sonra adm at. Fakat
zihinde asla hibir karar yoktur, kararsz kalr; kararszlk doasnda vardr. Atlama der. Zihin sana byle eyler
sylediinde, ok akllca grnr, ok zekice grnr, nk yanl yapabilirsin. O yzden atlama, kprdama,
sabit kal.

Fakat hayat devinimdir ve yaam gvendir. Ak meydana gelir - kii onun iine girmek zorundadr. Konu
nereye gtrd deildir. Konu hedef deildir. Bilincinin ak iinde deviniminin kendisi vahiydir. Dieri nemli
deildir; seven veya sevilen nemli deildir. Mesele senin sevebilmen, bunun senin bana gelebilmesi;
varlnn gven iinde, hibir phe olmadan, hibir sorgulama olmadan almasdr. Bu almann kendisi bir
doyumdur.

Fakat zihin, Bekle, dneyim ve karar vereyim; insan hibir adm acele atmamal diyecektir. O zaman sen
bekler de beklersin. Hayat bu ekilde karmaktasn.

Yaam her an kapn alar ama sen dnyorsun. Yaama, Bekle, kapy aacam ama nce karar
vereyim dersin. Bu asla gereklemez. Btn hayatn gelecek ve gidecek ve sen sadece srklyor olacaksn,
ne canl ne l; ve her ikisi de iyidir nk lmn de kendine ait bir yaam vardr.

O yzden hatrla, birinci ey: Zihnin araya girmesine izin verme. O zaman aalar gibi olabilirsin, hatta daha
da yeil. O zaman uan kular gibi olabilirsin ve senin dokunabilecein yksekliklere hibir ku ulaamaz. O
zaman denizin en dibine kadar inen balk gibi olabilirsin - sen de okyanusun en dibine inebilirsin. Hibir ey sana
benzemez. nsan bilinci en gelimi fenomendir ama sen karyorsun.

Zihnin bir yke dnt. Onu kullanmyorsun; tersine o seni kullanyor. Zihnin yaamna karmasna izin
verme, o zaman bir ak olacaktr. O zaman engelsizsin, o zaman geirgensin, o zaman sen onu dert etmediin
iin her an mutluluktur.
Bir adama psikanalisti dalara gitmesini tavsiye etmi. Adam hep undan bundan srekli ikyet ediyormu,
srekli unu bunu istiyormu. Asla hibir eyle huzur bulmuyormu, asla rahat deilmi. Tatile gitmesi tavsiye
edilmi.

Ertesi gn psikanalist bir telgraf alm. Burada ok mutluyum. Neden? diye yazm adam mektupta.
Mutluluu bile nedenini sormadan kabul edemiyorsun. Zihnin herhangi bir eyi kabul etmesi imknsz - neden
derhal orada ve o neden her eyi yok ediyor. Btn dinlerin iman zerinde bu kadar durmasnn nedeni budur.
mann anlam budur - zihnin nedeni sormasna izin vermemek.
man, inan deildir, belli bir teoriye inanmakla ilgili deildir - iman yaamn kendisine inanmaktr. man ncile
veya Gitaya inanmakla ilgili deildir. man inan deildir - iman bir gven, phe etmeyen bir gvendir. Ve ancak
iman sahibi olanlar, gvenebilenler yaamn ve lmn ne olduunu bilecek.

Bizim iin hayat bir sorun olduu iin lmn de sorun olmas kanlmazdr. Onu srekli zmeye
alyoruz ve bu ii yaparken zaman ve enerji harcyoruz. Zaten zlm. Hibir zaman sorun olmad.
Sorunu yaratan sensin. Yldzlara bak, sorun yok; aalara bak, sorun yok. Etrafa bak... nsan olmasayd, her
ey oktan zlm olacakt. Sorun nerede? Aalar asla dnyay kimin yarattn sormaz - sadece keyfini
karrlar. Dnyay kimin yarattn sormak ne aptallk! Ayrca dnyay kimin yaratt ne fark eder; a, b, c ya
da d ne fark eder? Yaratlm veya yaratlmam, ne fark eder? Dnyay a yaratmsa veya b yaratmsa ya da
kimse yaratmamsa, bu durum seni nasl etkileyecek? Sen ayn kalacaksn, yaam ayn kalacak. Neden
gereksiz, alakasz bir soru soruyor ve ona dolanyorsun?

Nehirler nereye gittiklerini asla sormadan akmaya devam eder. Denize ularlar. Sormaya baladklar
takdirde ulaamayabilirler; enerjileri yolda kaybolabilir. ok korkabilirler - nereye gidiyorlar, hedef neresi, ama
ne? Sorunu yle bir saplant haline getirebilirler ki, delirebilirler. Fakat nehirler akmaya devam eder, nereye
gittiklerini dert etmeden ve daima denize ularlar.
Aalar ve nehirler bu mucizeyi gerekletirebiliyorsa, sen neden yapamayasn? Chuang Tzunun btn
felsefesi, btn yaam tarz budur: Her ey meydana geliyorken, sen neden endieleniyorsun? Meydana
gelmesine izin ver. Eer nehirler ulaabiliyorsa, insan da ulaacak. Eer aalar ulayorsa, insan da ulaacak.
Btn bu varolu devinirken, sen onun parassn. Bir dnce girdabna dnme, aksi takdirde dner
durursun ve ak kaybolur. O zaman en sonunda okyanus deneyimi yoktur.

Yaam senin iin bir bilmecedir, nk zihinle bakarsn; zihin olmadan bakarsan, yaam bir srdr. Zihinle
baktnda yaam oktan lmtr; zihin olmadan bakarsan yaam asla lmez. Zihin canl olan hissedemez.
Zihin ancak lye, maddeye dokunabilir. Yaam o kadar incelikli ve zihin o kadar kabadr ki - yaam kadar ince
olmayan bir ara. O arala dokunduunda, yaamn kalp atlarn yakalayamaz. Karr. Nabz son derece
hafiftir - nabz sensin.

Chuang Tzu lm deindedir ve Chuang Tzu gibi bir insan lm deindeyken, renciler kesinlikle
sessiz olmal. Bu nn karlmamas gerek, nk lm doruktur. Chaung Tzu lrken, dorukta lr. Bilincin
mutlak doyuma ulamas ender meydana gelir. renciler sessiz olmal; meydana geleni izlemeleri gerek;
Chuang Tzunun iine derinlemesine bakmalar gerek. Zihinleriyle mdahale etmemeleri, aptalca sorular
sormaya balamamalar gerekir. Fakat zihin daima sormaya balar. Cenaze treni iin endieleniyorlard ve
Chuang Tzu hl hayattayd. Fakat zihin hayat dolu deildir, asla canl deildir; zihin daima lm ynnden
dnr. renciler iin usta oktan ld. Cenaze trenini dnyorlar - ne yaplmal, ne yaplmamal. Hibir
ekilde var olmayan bir sorun yaratyorlar, nk Chuang Tzu hl hayatta.

yal adam bir parkta oturmular kanlmaz olan, lm tartyorlarm. Yetmi yandaki bir tanesi,
Ben ldm zaman en byk insan, herkesin sevgilisi Abraham Lincolnle birlikte gmlmek isterim demi.

Dieri, Ben en byk bilim adam, insancl, felsefeci, barsever Albert Einsteinla birlikte gmlmek isterim
demi.

Sonra ikisi doksan yandaki nc adama bakmlar. Ben Sophia Lorenle birlikte gmlmek isterim
demi nc.

ki adam sinirlenmiler ve Ama o hl hayatta demiler.

Ben de yle! demi yal adam.
Bu yal adam az bulunur bir ey olmal. Doksan yanda ve Ben de! diyor. Yaam neden lm dert
etmeli? Yaam neden lm dnmeli? Sen hayattayken, sorun nerede? Fakat zihin sorun yaratr. O zaman
kafan karr.

Sokrates lrken Chuang Tzunun bana gelenin ayns onun bana da gelmi. renciler cenaze treni
iin endielenmiler. Ne yapmalyz? diye sormular ona.

Sokratesin, Dmanlarm beni ldrmek iin zehir veriyor ve siz beni nasl gmeceinizi mi planlyorsunuz
- yleyse kim dostum kim dmanm? ki taraf da lmmle ilgileniyor, kimse yaammla ilgili grnmyor
dedii sylenir.
Zihin bir ekilde lme saplantldr. Chuang Tzunun rencileri ne yapacaklarn dnyorlard - ve usta
lyordu, tam o srada byk bir olay meydana geliyordu.

Bir buddha, Chuang Tzu orada en yksek dorua ulayordu. Bu, ender olur, milyon ylda bir ya da iki kez.
Alev yanyordu. Yaam, insani deil ilahi olduu, ksmi deil tam olduu, balangcn ve sonun bulutuu, btn
srlarn ve btn kaplarn ak olduu, her eyin kilidinin ald mutlak bir saflk noktasna gelmiti. Btn sr
oradayd... Ve renciler cenaze trenini dnyordu - kr, tmyle krdler; neyin meydana geldiini
grmyorlar. Gzleri kapalyd.

Bu neden olur? Bu rencilerin Chuang Tzuyu tandn m zannediyorsun? Nasl tanyabilirler? Eer
Chuang Tzuyu en byk mutluluunda karyorlarsa, onlarla alrken, onlar zerinde alrken, onlarla
birlikte hareket ederken, bahede ukur kazarken, tohum ekerken, onlarla konuurken, sadece onlarla birlikte
mevcut olurken onu karmadklarna nasl inanabiliriz?

Bu Chuang Tzunun kim olduunu bildiklerini nasl dnebiliriz? Onun tam ihtiam karlyorsa, onu hep
karm olduklarn dnmemek imknsz. Onu karm olmallar.

O konuurken, Neden bahsediyor? Ne demek istiyor? diye dnm olmallar.

Aydnlanm bir insan konutuunda, manann senin tarafndan kefedilmesi gerekmez; mana oradadr,
senin sadece onu dinlemen gerekir. Kefedilmesi gerekmez, gizli deildir, yorumlanacak bir ey deildir.
Teorilerle konumuyor, sana basit gerekler veriyor. Eer gzlerin aksa, onlar greceksin; eer kulaklarn
duyabiliyorsa, onlar duyacaksn. Daha fazlas gerekmez.

Bu yzden sa srekli, Eer duyabiliyorsan, duy beni der durur. Eer grebiliyorsan, gr. Daha fazlas
beklenmez - sadece gzlerini a, kulaklarn a.

Buddha, Chuang Tzu veya sa, Hegel veya Kant gibi felsefeci deildir. Hegeli okursan, manann kefedilmesi
gerekir. ok etindir; sanki Hegel daha da zorlatrmak iin her abay sarf ediyormu, kelimeleri kelimelere
doluyormu, her eyi bilmece haline getiriyormu gibi. O yzden Hegelle ilk karlatnda harika, ok yksek
bir doruk gibi gelecek ama nfuz ettike ve daha ok anladka, insan olarak giderek nemsizleir. Onu
anladn gn, ie yaramazdr.

Btn hile onu anlayamamandr, bu yzden o kadar harika olduunu hissedersin. Anlayamadn, akln
kart iin; anlayamadn, akln kavrayamad, olay ok gizemli, anlalmaz grnd iin. Bir ey
sylemiyor, saklamaya alyor. Daha ok ierii olmayan bir sr kelime sylyor.

Hegel gibi insanlara hemen deer verilir ama zaman getike bu deer kaybolur. Buddha gibi insanlar hemen
takdir edilmez ama zaman getike onlara daha ok deer verirsin. Daima alarnn ilerisindedirler. Yzyllar
geer ve o zaman onlar bykl ortaya kmaya balar, o zaman byklkleri belli olmaya balar, o zaman
hissedebilirsin. Onlarn hakikati ok yaln olduu iin, etrafnda bo laf, sprnt yoktur. Gereklere dayand
iin eer onun hakknda dnrsen karabilirsin.

Bir Chuang Tzuyu dinlerken, yalnzca dinle. Senin tarafnda edilgen bir alclktan, bir karlamadan baka bir
ey gerekli deildir. Her ey aktr ama sen onu darmadan edebilirsin ve o zaman kendi yarattn eyden
kafan karabilir. Bu renciler Chuang Tzuyu karm olmal - yine karyorlar. Yaplmas gerekenleri dert
ediyorlar.

Bu noktann anlalmas gerekir: Bilge insan daima varlkla ilgilidir ve cahil insan daima iin sorunlaryla,
yaplmas gerekenle ilgilidir. Varlk onun iin bir sorun deildir.

Chuang Tzu varlkla ilgilenir; renciler yapmakla ilgilidir. Eer lm geliyorsa, ne yaplmas gerekiyor? Ne
yapmalyz? Usta lecek, o zaman cenaze treni nasl olacak? Onu planlamalyz.

Planlama delisiyiz. Hayat planlarz, lm planlarz ve planlama yoluyla kendiliindenlik yok edilir, gzellik
yok edilir, btn coku yok edilir.
Bir ateist lyormu. Ateist olduu iin cennete veya cehenneme inanmyormu ama yine de lmeden nce
dzgn giyinmenin en iyisi olduunu dnm. Nereye gittiini bilmiyormu, nk hibir eye inanmyormu
ama yine de bir yere gidiyormu, o yzden gitmeden nce dzgn giyinmek istiyormu.

Grg kurallarna, ahlak kurallarna merakl bir insan olduu iin akama uygun bir ekilde giyinmi, kravat
falan, her ey - ve sonra lm. Onu kutsamas iin rabbi arlm. Bu adam hibir zaman inanmad ama
nasl plan yaptna bakn! nanmyordu, gidecek bir yeri yoktu ama nasl gzel giyinmi ve hazr! demi.

Hibir yere gitmediini hissetsen bile plan yaparsn, nk zihin daima gelecekle oynamak ister. Gelecei
planlarken ok mutludur, imdiki zaman yaarken ok mutsuzdur. Fakat gelecek iin plan yapmak gzel
grnr. Ne zaman vakit bulsan gelecek iin, ister bu dnyayla ilgili olsun ister teki ama gelecekle ilgili plan
yapmaya balarsn. Zihin plan yapmaktan keyif alr. Planlamak sadece fantezidir, hayal kurmak, dlemektir.
Chuang Tzu gibi insanlar varlkla ilgilidir, olmakla deil. Onlar yapmakla ilgilenmezler, gelecekle ilgilenmezler.
Plan yapmaya gerek yoktur. Varolu kendine bakar.

sa havarilerine, u ieklere, u zambaklara bakn, kendi grkemleri iinde o kadar gzeller ki, Sleyman
bile bu kadar gzel deildi der. Ve zambaklar plan yapmazlar, gelecei dnmezler ve bir sonraki an iin
kayglanmazlar.
Zambaklar neden bu kadar gzel? Gzellikleri nereden geliyor? Nerede gizli? Zambaklar imdi ve burada var
olurlar. nsan yz neden bu kadar zgn ve irkindir? nk asla imdi ve burada deildir, daima gelecektedir.
Hayalet gibi bir eydir. imdi ve burada deilsen nasl gerek olabilirsin? Ancak ya gemii ziyaret eden veya
gelecee ilerleyen bir hayalet olabilirsin.

Chuang Tzu lyordu. Chuang Tzunun lm nnda renciler sessiz olmalyd. Yaplmas gereken en
hrmetkr ey, yaplacak en mfik ey bu olurdu. Usta lyordu. Hayatn hi dinlememilerdi, en azndan
lmn dinleyebilirlerdi. Hayat boyunca onlarla konuurken sessiz olamamlard; imdi de lmyle son
vaazn verecekti.

Bilge biri lrken dikkatli olmak gerekir, nk farkl bir ekilde lr. Cahil bir insan o ekilde lemez. Yaamn
var ve lmn var. Yaamnda aptal olduysan, lmnde nasl bilge olabilirsin? lm sonutur, toplam sonu.
lm btn yaamn ierir, z itibaryla btn yaam oradadr, o yzden aptal bir insan aptal bir ekilde lr.

Yaam benzersizdir, lm de benzersizdir. Senin dnda kimse senin hayatn yaayamaz ve kimse senin
lmn lemez. Benzersizdir, bir daha asla gereklemez. Tarzlar deiebilir, sadece yaamda deil lmde
de. Chuang Tzu lrken, onu karmamak iin kesinlikle sessiz olmak gerekir - nk karabilirsin.

Yaam yetmi, seksen, yz yllk uzun bir maceradr. lm bir andadr. Younlam, atomik bir olgudur.
Yaamdan daha hayati nem tar nk yaam yaylmtr. Yaam asla lm kadar youn olamaz ve yaam
asla lm kadar gzel olamaz, nk yaylmtr. Daima gevektir.
lm nnda yaamn btn bir kaynama noktasna geldi. Her ey bu dnyadan tekine, bedenden
bedensizlie buharlar. Bu, meydana gelen en byk dnmdr. Sessiz olmak gerekir, saygl olmak gerekir,
tereddde dmemek gerekir, nk olay tek bir anda gerekleecektir ve sen onu karabilirsin.

Aptal renciler cenaze treni hakknda konuuyor, bunu muhteem bir olay haline getirmek istiyorlard. Ve
en muhteem olay gerekleiyordu, en byk olay gerekleiyordu ama onlar gsteriyi dnyorlard. Zihin
daima gsteriyi dnr - tehircidir.

Nasrettin Hoca lm. Birisi leden sonra ayn imekte olan karsna haber vermi - fincann yars
duruyormu. Kocan ld, bir otobsn altna girdi demi adam. Fakat Nasrettin Hocann kars ayn
yudumlamaya devam etmi.

nce aym bitireyim, sonra - f, bir lk atacam! Bekle biraz demi kadn.

Zihin tehircidir. lk atacak, sadece ona ayarlamas, plan yapmas iin biraz frsat ver.

Kars len bir aktrden bahsedildiini duydum. Hngr hngr alyor, lklar atyormu; gzyalar
szlyormu.

Adamn biri, Karn bu kadar sevdiini hi bilmiyordum demi.

Aktr adama bakm ve Bu bir ey deil. Sen beni ilk karm ldnde grecektin demi.

Kederini gsterirken bile bakalarna bakyorsun: Onlar bu konuda ne dnyorlar? Neden muhteem bir
cenaze treni? Neden muhteem? lm de bir gsteri haline getiriyorsun. Bu gerekten sayg m? Yoksa
lm de pazardaki bir ey, bir eya m?

Ustamz ld, dolaysyla bir rekabet var ve ona en byk cenaze treninin yapldn kantlamalyz -
baka hibir ustann cenazesi onunki gibi olmad ve bir daha baka hi kimseninki onunki gibi olmayacak.
lmde bile egoyu dnyorsun. Fakat renciler byledir, takip ederler. Fakat asla gerekten takip
etmezler, nk eer Chuang Tzuyu takip etmi olsalard, o zaman muhteem bir cenaze treni sz konusu
olmayacakt. O anda tevazu iinde olacaklard. Fakat ego iddialdr.

Ne zaman ki ustann ok byk olduunu sylyorsun, sadece ieri bak. Ben ok bym, bu yzden bu
byk insan takip ediyorum, ben byk bir takipiyim diyorsun. Her takipi kendi ustasnn en by olduunu
iddia eder - ama usta yznden deil. Usta byk deilse sen nasl byk bir takipi olacaksn? Ve eer biri
bunun byle olmadn syleyecek olursa, cann sklr sinirlenirsin, tartmaya ve kavga etmeye balarsn.
Egonun hayatta kalmas sz konusudur.

Her yerde ego iddia eder. Kurnazdr ve sonra derece zekidir. lmde bile seni brakmayacak; lmde bile
orada olacak.

Usta lyor ve renciler cenaze trenini dnyorlar. Aslnda ustay takip etmemiler - btn retisi
hazrlksz olmaya dayanan Chuang Tzu gibi bir ustay.
Chuang Tzu lm deindeyken rencileri grkemli bir cenaze treni planlamaya balarlar.

Henz lmemi ama onlar plan yapmaya balamlar - nk mesele Chuang Tzu deil, mesele rencilerin
egolar. Muhteem bir ey yapmalar lazm ve herkes daha nce byle bir eyin hi ama hi olmadn bilmeli.

Fakat Chuang Tzuyu kandramazsn. lrken bile seni rahat brakmaz; onu lrken bile kandramazsn;
giderken bile sana kalbini, bilgeliini verecek; son anda bile bildii ve anlad ne varsa paylaacak. Son n bile
bir paylama olacak.
Fakat o yle der:
Gkyz ve toprak tabutum olacak;
 Gne ve Ay yeim tandan semboller olacak yanmda asl;
gezegenler ve takmyldzlar drt tarafmda mcevherler gibi parlayacak, ve btn varlklar hazr bulunacak
lnn banda bekleyen atlar olarak.

Daha fazlasna ne gerek var? Her ey basit, fazlasyla ilgileniliyor. Baka ne lazm? Daha fazla ne
yapabilirsin? Bir Chuang Tzu iin, bir buddha iin daha fazla ne yapabilirsin? Ne yaparsan yap nemsiz olacak,
ne planlarsan planla, sradan olacak. Muhteem olamaz, nk btn evren onu almaya hazr. Sen daha ne
yapabilirsin?

Chuang Tzu yle der: Gne ve Ay ve yeryzndeki ve gkyzndeki btn varlklar beni almaya hazr. Ve
btn varlklar, btn varolu at olacak. O yzden endielenmenize gerek yok, at tutmanza gerek yok.
At tutabilirsin - artk piyasada onlardan da var. nsanlar var - parasn dyorsun, yas tutuyorlar. Nasl bir
insanlk oluuyor? Bir e lyor, bir anne lyor ve yas tutacak kimse yok, profesyonel at tutmak
zorundasn. Mumbaide, Kalktada var; byk ehirlerde mevcut ve o kadar iyi bir i yapyorlar ki onlarla
rekabet edemezsin. Elbette daha etkililer, her gn uygulama yapyorlar ama karlnda para demen gerektii
zaman nasl bir irkinlik.

Btn olay sahte oldu. Yaam sahte, lm sahte, mutluluk sahte. Yas bile sahte. Ve yle olmak zorunda;
bunun mantkl bir anlam var. Bir insanlar asla gerekten mutlu olmadysan, ld zaman nasl gerekten yas
tutabilirsin ki? Bu imknsz. Karnla mutlu olmadysan, onunla asla tek bir mutlu an bilmiyorsan, ld zaman
gzlerine sahici yalar nasl dolabilir? ten ie mutlu olacaksn, zgr hissedeceksin: Artk bamszm, artk
kendi arzularma gre hareket edebilirim. Karn esaret gibiydi.

Adamn biri lyormu ve kars da onu avutuyormu, zlme, er ya da ge yanna geleceim diyormu.

Ama bana sadakatsizlik etme demi adam. Korkmu olmal. Son anda bu korku neden? Bu korku hep var
olsa gerek.
 Sana asla sadakatsizlik etmeyeceim diye sz vermi kadn.
Bunun zerine adam, Bana kar sadakatsiz tek bir hareket yaparsan, mezarmda dneceim. Bu benim iin
ok ac verici olacak demi.

On yl sonra kadn da lm. Kapda Aziz Peter ona, nce kimi grmek istersin? diye sormu.
Kocam elbette demi kadn.
Ad ne diye sormu Aziz Peter.

Abraham demi kadn.

Fakat Aziz Peter, Zor, nk milyonlarca Abraham var, o yzden bana bir ipucu ver demi. Kadn
dnm. Son nnda, eer ona kar sadakatsiz bir davranm olursa mezarnda dneceini sylemiti
demi.
Baka bir eye gerek yok demi Aziz Peter. Mezarnda srekli dnen frldak Abrahamdan bahsediyorsun.
On yldr tek bir an dinlenmedi. Ve onu herkes tanyor. Sorun yok, onu hemen aracaz.

imdiye kadar senin ilikilerinden hi iman, hi gven, hi sevgi, hi mutluluk meydana gelmedi. lm
geldiinde nasl yas tutabilirsin? Senin yasn sahte olacak. Eer yaamn sahteyse, lmn de sahte olacak. Ve
bir tek senin sahte olduunu sanma - etrafta seninle ilikisi olan herkes sahte. yle sahte bir dnyada yayoruz
ki, devam edebilmemiz son derece artc.

Politikacnn biri isizmi. Kendisi eski bir bakanm. aray iindeymi, nk politikaclar ofiste
olmadklar zaman daima skntya derler. Politikadan baka bir ey yapamazlar, politikadan baka bir ey
bilmezler. Herhangi bir nitelikleri de yoktur. nemsiz bir i iin bile baz nitelikler gerekir - fakat bakanlk iin hibir
ey gerekmez. Bir babakan iin hibir nitelik gerekmez.
 Bu nedenle bu bakann ba dertteymi. Bir sirk yneticisiyle tanm, nk Politika byk bir sirktir ve ben
de biraz bir eyler renmi olmalym, sirkte bir ie yeter diye dnyormu. Bu yzden sirk yneticisine,
Bana bir i bulabilir misin? sizim ve zor durumdaym demi.

Doru zamanda geldin demi ynetici. Aylardan biri ld, sana bir ay kostm vereceiz. Baka bir ey
yapmana gerek yok, btn gn ay kostmyle kafeste otur yeter. Sadece otur, kimse fark anlamayacak.
Sabahtan akama kadar otur, insanlar aynn orada olduunu bilsinler.

iyi grnyormu, politikac kabul etmi. Kafese girmi, kostm giymi ve oturmu. Orada ylece
otururken, on be dakika sonra baka bir ay ieri girmi. Korkuya kaplm ve parmaklklara komu, demirleri
sarsmaya ve Yardm edin, beni buradan karn! diye barmaya balam.

Sonra birden bir ses duymu. teki ay konuuyormu. siz tek politikac sen misin sanyorsun? Ben de
eski bir bakanm. O kadar korkma demi.

Btn hayat sahte oldu, tepeden trnaa ve onun iinde nasl var olduun tam bir mucize - sahte bir yzle
konumak, sahte bir yze konumak, sahte mutluluk, sahte mutsuzluk. Ve sonra hakikati bulmay umuyorsun!
Sahte yzlerle hakikat asla bulunamaz. nsann kendi gerek yzn fark etmesi ve btn sahte maskeleri
brakmas gerekir.
yle der Chuang Tzu:

Gkyz ve toprak tabutum olacak...

O yzden neden endieleniyorsunuz? Bundan daha harika bir tabut bulabilir misiniz? Gkyz ve toprak
tabutum olsun - ve olacaklar da.

"... Gne ve Ay yeim tandan semboller olacak

 yanmda asl...

Etrafmda mumlar yakmanza gerek yok; onlar geici olacak, er ya da ge orada olmayacaklar. Gne ve
Ay etrafmda yaamn sembolleri olsun. Ve yleler de.
... Gezegenler ve takmyldzlar

drt tarafmda mcevherler gibi parlayacak,

ve btn varlklar hazr bulunacak...

Bu anlalmas gereken bir ey: Btn varlklar hazr bulunacak. Bu ayn zamanda Buddha ve Mahavira iin
de sylenir ama kimse inanmaz, nk inanmak imknsz. Caynalar bile bunu okur ama inanmazlar. Budistler
bunu okur ama akllarna phe der.

Mahavira ld zaman btn varlklarn orada hazr bulunduu sylenir. Sadece insanlar deil - hayvanlar,
aalarn ruhlar, melekler, ilahi varlklar, varoluun btn boyutlarndan btn varlklar orada hazr bulunmu.
Ve bu byle olmal, nk bir Mahavira sana gsterilmez; yle bir grkeme, yle bir ycelie sahiptir ki
varoluun btn boyutlar onu tanr. Sylendiine gre Mahavira meleklerle, ilahi varlklarla, hayvanlarla,
hayaletlerle konutuunda sadece insanlarn deil her trl varln onu dinlemek iin orada bulunduu sylenir.
Bu bir hikye gibi grnyor ama ben sana bunun hakikat olduunu syleyeyim - nk ne kadar yksee
ularsan, varln o kadar byr ve varoluun baka boyutlar sana ulalabilir hale gelir.

Birisi en yksek noktaya ulatnda -Caynalar buna arihanta noktas derler, Buddhistler arhat noktas;
Chuang Tzu, Tao insan buna kusursuz Tao noktas der-, o zaman btn varolu dinler.

yle der Chuang Tzu:

"... ve btn varlklar hazr bulunacak

 lnn banda bekleyen atlar olarak.

Daha fazla ne lazm ve daha fazla ne yapabilirsin? Buna daha baka ne ekleyebilirsin? Hibir ey yapmana
gerek yok ve endielenmene gerek yok.
"Her eyle fazlasyla ilgileniliyor.

Sessiz olann hissi budur: Her eyle fazlasyla ilgileniliyor. Yaam ve lm, her ey, senin hibir ey
yapmana gerek yok - her ey sensiz zaten gerekleiyor. Sen gereksiz yere iin iine giriyor ve karklk
yaratyorsun, kaos yaratyorsun. Sen olmadan her ey mkemmel - olduu gibi, kusursuz. Dindar bir insann
yaklam budur: Her ey olduu gibi mkemmeldir. Ona daha baka hibir ey yaplamaz.

Batda, Leibnitzin bunun en mkemmel dnya olduunu syledii anlatlr. Bunun iin eletirildi, nk
Batda byle eyleri iddia edemezsin. Bu dnya nasl en mkemmel dnya olur? Bu, en kusurlu, en irkin,
hastalkl olan gibi grnyor; eitsizlik, strap, yoksulluk, hastalk, lm, nefret, her ey var - ve bu Leibnitz
bunun en mkemmel dnya olduunu sylyor.
Leibnitz ar eletiriler ald ama Chuang Tzu onun ne demek istediini anlard. Ben anlyorum. Leibnitz, Bu,
mmkn olan en mkemmel dnya dediinde, politik veya ekonomik durumla ilgili bir yorum yapmyordu.
Eitlik, eitsizlik, sosyalizm, komnizm, savalar zerine bir yorumda bulunmuyordu. Yorum nesnel deil,
yorum darsyla ilgili deil; yorum isel bir duyguyla ilgili - mutlak varlktan geliyor.

Her eyin mkemmel olmas, endielenmeye gerek yok anlamna gelir.

Her eyle fazlasyla ilgileniliyor.

Ve sen durumu daha iyi hale getiremezsin, sen bunu yapamazsn. abalarsan daha ktye gtrebilirsin ama
daha iyi yapamazsn. Daha iyi hale getiremeyeceini anlamak bilimsel zihin iin ok zordur, nk bilimsel akl
bu fikre dayanr - ilerin daha iyi olabilecei fikrine. Fakat sen ne yaptn?

Aristotelesten bu yana iki bin yldr Batda dnyay daha iyi bir yer haline getirmeye alyoruz. Herhangi bir
ynden daha iyi oldu mu? nsan birazck bile olsun daha mutlu mu? Birazck bile olsun daha keyifli mi? Hi de
deil. ler daha ktleti. Biz hastay tedavi etmeye altka, hasta lme daha da yaklayor. Hibir eyin
faydas olmad. nsan hibir ekilde daha mutlu deil.

Mutlu olmak iin daha fazla eye sahip olabiliriz ama mutlu olabilecek yrek kayboldu. Saraylara sahip
olabilirsin ama imparator olabilecek insan artk yok, o yzden saraylar mezar oldu. Kentlerin daha gzel, daha
zengin ama ayn mezarlklara benziyorlar, orada yaayan insanlarn hibiri canl deil. Dnyay daha iyi bir yer
haline getirmeye alrken bir hata yaptk. Daha iyi deil, daha kt olabilir.
Geriye bak: nsan tamamen farklyd, daha yoksul ama daha zengindi. elikili geliyor; daha yoksuldu,
yeterince yiyecek yoktu, yeterince giysi yoktu, yeterli barnak yoktu ama yaam daha zengindi. Dans edebiliyor,
ark syleyebiliyordu.

arkn kayboldu, boazn nesnelerle tkand; yrekten hibir ark ykselmiyor. Dans edemiyorsun. En fazla
baz hareketler yapabiliyorsun ama o hareketler dans deil, nk dans etmek sadece bir devinim deildir. Bir
devinim vecd haline geldiinde danstr. Devinim o kadar tam olduunda ego yoktur, o zaman danstr.

Ve dansn dnyaya bir meditasyon teknii olarak geldiini bilmelisin. Dans etmenin balangc dans amal
deildi, dansnn kaybolduu, yalnzca dansn kald bir vecde ulamak iindi - ego yok, kimse
ynlendirmiyor, beden kendiliinden akyor.

Dans edebilirsin ama yalnzca l hareketlerle. Bedeni idare edebilirsin; iyi bir egzersiz olabilir ama vecd
deildir. Hl birbirinizi kucaklyor, pyor, sevimenin btn hareketlerini yapyorsunuz ama sevgi yok,
sadece hareketler var. Bu hareketleri yapyorsun ve hayal krklna uruyorsun. Yapyorsun ve hibir ey
olmadn biliyorsun. Her eyi yapyorsun ve buna ramen srekli bir hsran duygusu glge gibi peinden
geliyor.
Leibnitz bunun en mkemmel dnya olduunu sylediinde, onun syledii ey, Chuang Tzunun syledii
eydir:

Her eyle fazlasyla ilgileniliyor.

Yaam iin endielenmene gerek yok, lm iin endielenmene gerek yok - yaam gzeten kaynak lm
de gzetecektir. Senin byk bir cenaze trenini dnmene gerek yok. Beni dnyaya getiren ayn kaynak beni
iine ekecek ve ayn kaynak yeterli, ona baka bir ey eklememize gerek yok.

renciler dinlediler ama anlayamadlar, yoksa baka bir ey sylemeye gerek kalmazd. Fakat onlar hl
konuuyorlard:

Kargalarn ve aylaklarn
ustamz yemesinden korkarz.

Hazrlk yapmazsak, plan yapmazsak, kargalar ve aylaklar ustamz yiyecek.

Chuang Tzu karlk verir:

Gzel, yerin stnde
kargalar ve aylaklar tarafndan yeneceim,
altnda karncalar ve solucanlar tarafndan.
Her iki durumda da yeneceim
yleyse neden kular kayryorsunuz?

yleyse neden tercih yapyorsun? Her halkrda yeneceim, o zaman tercih yapmak neden? Chuang Tzu
yle der: Tercihsiz yaa ve tercihsiz l. Seim yapmak neden?

Hayat ynetmeye alyorsun ve sonra lm de ynetmeye alyorsun. O yzden insanlar vasiyetler

ve resmi evraklar dzenliyorlar, ldkleri zaman ynetebilsinler diye. ldler ama hl ynlendirecekler.
Ynetmek o kadar etkileyici grnyor ki, insanlar lmden sonra bile ynetmeye devam ediyorlar. Bir baba lr
ve vasiyetnamesine olunun miras ancak bir koulu yerine getirirse alabilmesi, yoksa parann bir hayr
kurumuna gitmesi iin artlar koyar. Fakat bu koullarn yerine getirilmesi zorunludur - l adam hl
hkmediyor.

Londrada bir niversite var. Onu yapan adamn bir vasiyeti var. niversite vakfnn bakanyd. Vasiyeti
yle: ldmde, bedenim yok edilmeyecek. Korunacak ve bakan koltuunda oturmaya devam edeceim.
Ve hl orada oturuyor. Vakf toplandnda, l bedeni bakan koltuunda oturuyor. Hl masann banda
oturuyor, hl hkmediyor.

Senin yaamn bakalarn ynetmektir, lmnn bile bir ynetim olmasn istersin. Chuang Tzu seim
olmadn syler. Bedenimi yerde brakrsanz, iyi, yenecek; derine gmerseniz yenecek. O yzden kulardan
ya da solucanlardan yana olmak neden? Nasl olacaksa yle olmasna izin ver. Brak kaynak karar versin.

Karar sana ego verir: Ben karar vereceim. Brak kaynak karar versin, brak bu bedeni nasl yok etmek
istediine nihai karar versin. Kaynan bu bedeni nasl yaplandrmak istedii asla bana sorulmad, nasl yok
edileceine neden benim karar vermem gerekiyor? Yenmesinden korkmak neden? yi bir ey.

Yenmekten korkuyoruz - neden? Bu, anlalmas gereken bir ey. Yenmekten neden bu kadar korkuyoruz?
Hayatmz boyunca yiyoruz ve yeme yoluyla yaam yok ediyoruz. Ne yersen ye, ldryorsun. ldrmek
zorundasn, nk yaam ancak yaam yiyebilir. Baka yolu yok. O yzden kimse gerekten vejetaryen
olamaz - kimse. Kimse vejetaryen deil, nk yediin her ey yaamdr. Meyve yersin, yaamdr; sebze
yersin, sebze yaama sahiptir; buday, pirin yersin, bunlar daha fazla yaamn filizlenmesi iin tohumlardr.
Tabi olduun her eyin yaam vardr.

Her ey, baka bir eyin gdasdr; o yzden neden kendini yenmekten korumaya alyorsun? Tamamen
aptallk! Hayatn boyunca yedin, imdi seni yemeleri iin frsat ver, yaamn seni yemesine izin ver.

Bu yzden Parsilerin l bir bedeni yok etmek iin en bilimsel ynteme sahip olduunu sylerim. Hindular
yakyorlar. Bu kt, nk yiyecei yakyorsun. Her aa meyvesini yaksayd ve her hayvan ldnde dier
hayvanlar onu yaksayd, ne olurdu? Hepsi Hindu olurlard ama burada kimse olmazd. Neden yakyorsun? Sen
yiyordun, imdi msaade et, hayata seni yeme frsat ver. Ve bundan mutluluk duy, nk yiyecek emildiin
anlamna gelir. Yanl bir ey yok. Varolu geri ald, nehir okyanusa geri dnd demektir.

Ve bu emilmenin -yenmenin- en iyi yoludur, bylece sendeki faydal her ey bir yerde birisinin iinde canldr.
Senin yaamn yoluyla bir aa, bir ku, bir hayvan hayatta olacak. Mutlu ol, yaamn paylald. Bunu yanl
bir ey olarak grmek neden?

Hristiyanlar llerini, onlar korumak iin kutularn, tabutlarn iinde topraa gmerler. Bu kt, bu tamamen
aptallk, nk yaam koruyamayz, lm nasl koruyabiliriz? Hibir eyi koruyamayz, hibir ey korunamaz.
Yaam korunmaszdr ve sen lm bile ele geirilmez yapmaya alyorsun. Korumaya alyorsun.

Parsilerin yntemi en iyisi - bedeni duvarlarn zerinde brakyorlar, akbabalar ve baka kular gelip yiyor.
Herkes Parsilere kar, Parsiler bile, nk btn olay irkin grnyor. irkin deil. Sen yerken irkin mi?
Akbaba yerken neden irkin oluyor? Sen yerken, akam yemei ve bir akbaba seni yerken de akam yemei.
Sen bakalarn yedin durdun, brak bakalar da seni yesin; seni emsinler.

Byle der Chuang Tzu: Seim yok, neden undan veya bundan yanasn? Brak hayat yapmay tercih ettiini
yapsn, ben karar vermeyeceim. Gerekten de Chuang Tzu tercihsiz bir hayat srd iin tercihsiz bir lmle
lmeye hazrd. Tercihsiz olduun zaman, ancak o zaman sen varsn. Bir tercihin olduu zaman, zihin var. Zihin
seicidir; varlk daima seimsizdir. Zihin bir ey yapmak ister; varlk basite ilerin meydana gelmesine olanak
verir. Varlk bir brakma halidir.
Tercih yapmazsan nasl mutsuz olabilirsin? Belli bir sonucu istemezsen, nasl mutsuz olabilirsin? Belli bir
hedefe doru ilerlemiyorsan, nasl mutsuz olabilirsin? Seni hibir ey mutsuz edemez. Zihnin hedefler, tercihler,
kararlar ister - o zaman mutsuzluk devreye girer.

Seim yapmadan yaarsan ve yaamn meydana gelmesine izin verirsen, o zaman basite bir alan olursun.
Yaam senin iinde meydana gelir ama sen ynetici deilsindir. Onu idare etmezsin, kontrol etmezsin. Kontrol
eden sen olmadnda, btn gerginlikle zlr; ancak o zaman geveme vardr, o zaman tamamen geversin.
O geveme en yksek nokta, alfa ve omega, balang ve sondur.

ster yaam olsun ister lm, herhangi bir gr asn sememelisin. Anlam budur. Herhangi bir gr
sememelisin. Bu doru ve bu yanl dememelisin. Blmemelisin. Brak yaam blnmemi bir btn olsun.

Chuang Tzu yle der: Eer blersen, bir santimlik bir blnmeyle bile, cennet ve cehennem ayr der ve o
zaman birletirilemezler.

Gen bir adam tanyorum. Bana gelirdi ve bir konuda hep endieliydi. Evlenmek istiyordu ama eve hangi kz
getirse, annesi onaylamayacakt. Neredeyse imknsz hale gelmiti. Ona, Annene ok benzeyen bir kz
bulmaya al: yz, vcut, yry, giyimi. Annenin aynadaki grntsn, bir yansmasn bul dedim.

Arad, arad, sonunda bir kz buldu. Bana geldi ve Haklydn, annem ondan nnda holand. Ayn annem
gibi; yalnz annem gibi giyinmekle kalmyor, annem gibi yryor, onun gibi konuuyor, hatta annem gibi yemek
yapyor dedi.

O zaman ne oldu? diye sordum ona.

Hibir ey, nk babam ondan nefret ediyor dedi.

Kutupsallk - zihninin bir yan bir eyi seviyorsa, derhal baka bir parasnn ondan nefret ettiini grebilirsin.
Bir eyi tercih edersen, hemen arkasna bak - nefret eden teki taraf orada gizleniyor. Seim yaptnda
blnen yalnzca dnya deildir, yaptn tercihle sen de blnrsn. Btn deilsindir. Btn olmadnda,
hayatn meydana gelmesine olanak veremezsin. Ve hayatta btn kutsama ltuf olarak, bir armaan olarak gelir;
ona abayla ulalmaz.
O yzden dnyaya kar dini seme, ktle kar iyilii seme, gnaha kar erdemi seme, eytan ve
Tanr arasnda hibir ayrm yapma, Chuang Tzunun syledii budur. yle der: Yaam ve lm arasnda
seim yapma. Bu tip bir lm ve u tip bir lm arasnda seim yapma. Tercih yapma, btn kal ve btn
olduun zaman, btnle bir kavuma vardr, nk ancak benzer benzerle buluur.

Yzyllardan beri mistikler tarafndan sylenmi: Yukars neyse, aas da odur. Ben buna bir ey daha
eklemek istiyorum: ierisi neyse, dars da odur. eride btnsen, darda btn derhal bana gelir. eride
blnmsen, darda btn blnr.

Sonsuz olan, btn evren olan sensin; sen yansrsn, o sensin - ve setiin zaman blneceksin. Tercih
blnme demektir, tercih atma demektir, bundan yana, buna kar.

Tercih yapma. Tercihsiz bir tank olarak kal, o zaman hibir ey eksik olmaz. O zaman bu varolu mmkn
olan en kusursuz varolutur. Hibir ey daha gzel olamaz, hibir ey daha keyifli olamaz. Orada, her yannda,
seni bekliyor. Sen onun farkna vardn zaman, sana gsterilecek. Fakat eer zihnin ieride almaya,
blmeye, tercih yapmaya, atmalar yaratmaya devam ederse, senin bana asla gelmeyecek.

Yaamlardr onu karyorsun. Artk karma.

Bugnlk yeter.
 Yazar Hakknda
Oshonun retileri, bireysel anlam arayndan bugn toplumun yzletii en nemli sosyal ve siyasi
sorunlara kadar her eyi ele alarak kategorilendirmeye kar geliyor. Sadece kitaplarla kalmyor, ayn zamanda
35 yl akn bir sredir tm dnyada uluslararas dinleyicilerle yapt doalama konumalarnn sesli ve
grsel kaytlar hazrlanyor. Osho, Londrada Sunday Times tarafndan 20. Yzyln 1000 Yaratc insani
arasnda gsterildi ve Amerikal yazar Tom Robbins tarafndan, sadan beri en tehlikeli insan olarak
nitelendirildi.

Kendi almas hakknda Osho, yeni bir insanlk trnn doumu iin gerekli koullarn hazrlanmasna
yardmc olduunu sylyor. Bu yeni insan Zorba Buda olarak tanmlyor; hem Yunanl Zorbann dnyevi
zevklerinin tadn karabilecek hem de bir Gautam Budann sessiz dinginliine sahip olabilecek. Oshonun
almalarndaki tm ynleri bir ip gibi ilemek, Dounun ebedi bilgeliini, Bat bilim ve teknolojisinin en yksek
potansiyeliyle buluturan bir vizyondur.

Osho ayn zamanda, modern yaamn hzlandrlm temposunu anlayan meditasyona farkl yaklam ve
isel dnm bilimine yapt evrimsel katklaryla nldr. Onun esiz Aktif Meditasyonlar, ncelikle beden
ve zihinde biriken stresin serbest braklmas iin tasarlanmtr, bylece dnceden muaf, rahatlam bir
meditasyon halini deneyimlemek ok daha kolaydr. Yazarn iki otobiyografi almas mevcuttur:
Autobiography

Glimpses of a Golden Childhood

 Osho Uluslararas Meditasyon Merkezi

OSHO Uluslararas Meditasyon Merkezi, tatiller iin harika bir alan ve insanlarn daha uyank, rahatlam ve
mutlu bir ekilde srdrebilecei yeni bir yaam tarzn kiisel olarak deneyimleyebilecekleri bir yerdir. Hindistan,
Punede, Mumbai ehrinin 160 km. gneydousunda yer alan merkez, her yl tm dnyada en az 100 lkeden
gelen binlerce ziyaretiye, eitli programlar sunar. lk olarak Maharajalar ve zengin ngiliz kolonileri iin yazlk
bir blge olarak planlanan Pune, imdi pek ok niversiteye ve yksek teknoloji endstrisine ev sahiplii yapan
modern bir ehirdir. Meditasyon Merkezi, Koregaon Park olarak bilinen bir banliyde 17 hektarlk alana
yaylmtr. Kampus, yeni Guesthouse ile saysz misafire ev sahiplii yapmaktadr, ayn zamanda evrede,
birka gn ya da aylarca kalabileceiniz pek ok otel ve zel daireler mevcuttur.

Meditasyon Merkezi programlar, Oshonun, hem gnlk yaama yaratc bir ekilde katlm gsterebilecek
hem de sessizlik ve meditasyon ile rahatlayabilecek yeni bir insan tr vizyonuna dayanmaktadr.

Programlarn ou modern, havalandrmal tesislerde yaplmakta ve yaratc sanatlardan holistik tedavilere,

kiisel dnm ve terapilerden ezoterik bilimlere, spor ve elenceye Zen yaklamndan iliki sorunlarna ve
erkek ve kadnlar iin nemli yaam deiimlerine kadar her eyi kapsayan bireysel seanslar, kurslar ve
almalar iermektedir. Bireysel seanslar ve grup almalar, tam gn meditasyon program ile birlikte yl
boyunca verilmektedir.

Merkez alan iindeki cafe ve restoranlarda, hem Hint mutfa, hem de uluslararas lezzetler sunulmakta, tm
yemekler, merkezin kendi iftliinde yetitirilen organik sebzelerle hazrlanmaktadr. Kampusun kendine ait
gvenli, filtre edilmi zel su kayna mevcuttur.

www.osho.com/resort


{1}
Hindu bilge, (.n.)