Sie sind auf Seite 1von 7

IlnefautpasrverlesHommestelsquonvoudraitquilsfussentmaislesprendretelsquils

sontditSpinozaainsiqueFrdricLordon,DirecteurderechercheauCNRS,conomistepass
chezlesphilosophes,etquidveloppeunprogrammederecherchespinozisteenconomie
politiqueetensciencessociales.IlarcemmentpubliCapitalisme,dsiretservitude(LaFabrique,
2010),D'unretournementl'autre,comdiesrieusesurlacrisefinancire(Seuil,2011)etLasocit
desaffects(Seuil,2013).

Voiciicirentranscritel'intgralitdesoninterventionaucolloquePenserlmancipationParis19
22fvrier2014www.penserlemancipation.net,donnl'UniversitParisOuestNanterrelorsdela
sanceplinireddieauthmeAudelducapitalisme.

Jecroisquedumomentojavaisreucetteinvitationcecolloque,dontjeremercievivementles
organisateursaupassage,javaisprislepartidunrlequiestceluideladissonanceetdudgrisement
commeilenfauttoujoursunpourjouerlemauvaisespritjemesuisdvou.Alorsjenesaisplusqueltitre
exactementjaidonnmaisjecroisquesictaitrefairejedonneraivolontiersceluici:Dunetroiteligne
decrte.

https://www.youtube.com/watch?v=4PEJlSvVZaY

Alorsdequellelignedecrtesagitil?Ehbienilsagit,paraphrasantAlthusser,decellequiconsiste
penserlarvolutionsansseraconterdeshistoires.Etquelleestplusprcismentcetteligne,et
pourquoiestellesitroite?Etbienlalignedecrte,cestdabordlaligneduralismeanthropologique,qui
nereconduitpasforcmentHobbes.Ralismeanthropologiqueimmortalisparlaformulede
Spinoza:PrendrelesHommestelsquilssont,etnontelsquonvoudraitquilsfussent.Etbienje
croisquetouteprsuppositionenexcsdecetnoncprendlerisquedudsastre.Etnotammenttoute
prsuppositiondevertuoudaltruisme.Nonpasquelescomportementsvertueuxoualtruistessoient
impossibles,maisparcequilssontcontingents.Etilssontcontingentstoutessortesdechoses,etquon
nepeutpascomptersureuxtitredessenceoudeprincipeindfectible.Enrevancheonpeut,ilfaut
mme,songerlesproduire,cestdireprcismentlesrendreunpeuplusncessaires.Voillaligne:
ralismeanthropologique.

Pourquoiestceunelignedecrte?Pourquoiestellesitroite?Etbienparceque,onlesaitbien,les
revendicationsderalismeanthropologiquesontlaplupartdutempsvouessoitlquivalent
politiquedeladpressionetdurenoncement,soitauconservatismebienheureux,toutcontent
davoirjustifietdavoirretrouvsespropresprioriadmettezlvidence:aveclesHommestels
quilssont,cesttoutfaitimpossible,anemarcherajamais.

Etbiensilalignedecrteestnanmoinspraticable,cestpouruneraisonqueleconservatismeignore
systmatiquement,savoirquesieneffetilnefautpasrverlesHommestelsquonvoudraitquilsfussent
maislesprendretelsquilssont,ilnefautpasignorernonplusquaumomentolonprononcecejugement
onnapeuttrepasbienfaitletourdecetelsquilssont,nieuloccasiondemesurerexactement
toutcequilspeuvent.EtdeuximementilnefautpasignorernonplusquesilesHommessonttels,au
momentonousparlons,ilspourraientcependanttrediffrentsplustard.Onreconnaitltoutela
puissancedelontoanthropologiespinozienne,pourlaquellelHommeestunmode,estmmemieux,un
modemodifiable,sansjeudemots.Ilestmodifiableparcequilestsusceptibledunepartdtreaffect,mais
surtoutparcequilestsusceptibledevarierdanssesmaniresdtreaffect.Parconsquentilnestpas
fixparprincipe,etilpeutdiffrer.Dansquellesdirections?Dansquellesconditions?Avecquelle
amplitude?Aquellevitesse?Cesttoutelaquestion.Maisaumoinscettequestionexprimetelleune
possibilittoujoursouverte.

Alorsvoilcequejevoudraisfairecesoir:cestdepuiscettelignedecrteesquisserunchantier
problmatique.Silafonctionintellectuellequelquesens,ilnestcertainementpasdanslafourniture
derponses,maisilpourraitventuellementsetrouverdanslefaitdesignalerloilyades
problmes.Etjenaipasdautresambitionsmaintenantquedensignalerquelquesunsdontla
ngligencejecroispeutsepayertrscher.

Signalerlesproblmessupposedecommencerparmditerprofondmentlesenseignementsde
lHistoirebiensr.Cestdireilfautbienlereconnatreenloccurrencelalonguesriedeschecs,
parfoisdesdsastres,rvolutionnaires.SagissantdelURSSonpeutdirequelebilanatfaitetbien
fait.Ilavaitmmetfaitparanticipationacestunedmonstrationdelapuissancedelafonction
intellectuelleilavaittfaitparanticipationsionsesouvientquavecquelquesdcenniesdavance
ProudhonetBakouninenousavaittoutditcesujet,ilnyapaseugrandchoserajouter.Ilyacependant
unautrepisodervolutionnaire,aumoinsaussidouloureuxetbeaucoupmoinsanalys:cestlarvolution
chinoise.Etdanslarvolutionchinoise,larvolutionculturelle.Carleplusfrappantdanscettehistoirecest
lexcellencedesintentionspolitiquesdedpart:feusurlequartiergnral,raffirmationdelalignede
masse,rvolutiondanslarvolution.Cesontdesslogans,maisquiexprimentuneprofondemditation
desdviationsdelarvolutionsovitique.Etalorscequiestterriblevidemmentcestlabominationdu
rsultat.

Cestaumilieudecegenredeviolencequeseposetypiquementlaquestionduralisme
anthropologique.UnralismedontlepointdedpartestquelHommeestuntrededsirsetde
passions.LaconsquencedecetteconstitutiondsiranteetpassionnelledesHommesesttiredemanire
lapidairedansunepropositiondelEthique:DanslamesureolesHommessontsujetsauxpassionson
nepeutpasdirequilsconviennentennaturenousditSpinoza.Ilfautlirecetnoncavecbeaucoup
dattention:parexempleleonnepeutpasdirequilsconviennentennaturenariendunelitoteoudun
effetdestyle,ildemandetreluaussiplatementetaussilittralementquepossible,savoir:dufait
quilssontdsirantsetpassionnsilestimpossibledimaginerquelesHommespuissentconvenir
etsaccorderentout,ennature.Formulationquientrainetroisconsquences:quilsneconviennent
pasentoutnesignifienullementquilsneconviennentenrien,cestlapremiredeuximement,onne
luttecontrelesdisconvenancespassionnellesquavecdesmoyenspassionnelsmaisduncertain
typequonappelledesinstitutions.Etnevousmprenezpasproposdeceterme,quicouvreune
gammedobjetssociauxextrmementlarge,depuislEtatjusquauxmurs,auxhabitudescollectives,aux
coutumes,enpassantparcequevousvoulez:lefeurouge,lepassagepiton,etctroisimement
surtout,rienjamaisnepeutconduireprsupposer,oupirefaireledangereuxpari,quecertainesdeces
disconvenancesaurontlebongotdenepasatteindreleurpointcritique,quiestlepointdelaviolence:la
violenceestlhorizondepossibilitpermanentdetoutecollectivithumaine.

Alorsljevaislediretoutdesuiteetcarrment,quittemalinerdunboncoupunebonnepartiedeceux
quisonticimais:jecroisquelednidelaviolenceestlepointdefaiblesseinsignedelapense
anarchisteaveclaquellevousvoyezdoncquonpeutavoirdesrapportscompliqus,degrande
sympathie,dadmirationparfois,etdesrieuxdsaccords.Cednirsultedunelogiquetotalement
renverse,quipartdelaconclusiondsirepourremonteruneprmissequasianthropologique
fabriqueenconsquence:commeonperoitquelEtatestpourlemeilleuretpourlepirelundesseuls
rempartsdelaviolencedetouscontretous,maisquonneveutpasdelEtatparpriori,onvaposerquil
nyapasdeproblmedeviolence,ouplussubtilonvaposer,dansunmouvementdailleursassez
semblableceluideRousseaudansleSecondDiscours,quilnyadeviolencequeproduiteparlEtat,que
cestlaviesouslesrapportsdEtatquiestgnratricedeviolence,etquelEtatestunproblmequise
donneabusivementpourunesolution.Enormediscussiondanslaquellevidemmentilestimpossiblede
rentrer.Jesaisquonmobjecteraparexemplequilyadescommunautsquisepassenttrsbiende
police,etcestvrai.Maisprcisment:cesontdescommunauts.Dansunecommunautlargulation
delaviolenceprocdedudoublet:contrlesocialdeproximit/opprobre.Maisdabordvoulons
noustousvivredansdescommunauts?Sinonilfautsavoirquesousdautresmorphologiessociales,la
villeparexemple,morphologiemarqueparsonanonymat,largulationdelaviolenceest
forcmentautre.Elleestprobablementdansledoubletinstitutionneletimpersonnel,attentiona
faitmaldire:loi/police.Cestdsagrableentendre,jelesais,maisilfautseposerlaquestionde
savoirsilaflicaillenapasintimementpartielieaveclaville.

QuelEtatentoutcassoitenluimmeuneviolence,quilenierait?Quiseraitassezbtepourenfaireun
pacificateuraimable?LEtatestunconcentrdeviolence,capablemmeencertainesoccasionscommela
rappelGuillaumeSibertinBlancdanssarelecturedeDeleuze,capabledanscertainesoccasionsdune
ultraviolencehystrise.Laplusrvlatricedecesoccasionstantpeuttretrouverdansle
traitementdesdtenushautementpolitiquesjepensecequiatinfligenFranceceuxdAction
Directe,ouenAllemagneceuxdelaRAF.Etriendececicependantnepeutconduirerverquilpourrait
yavoirunextrieurlconomiegnraledelaviolence:ilnyenapas.Ilresteuneviolenceinliminable,
contrelaquelleonneluttequeparuneviolencecontrairemaisinstitutionnalise.Institutionnalisecomment,
sousquelleforme?Cestltoutelaquestion,etelleestgrandeouverte.Parexemplelchappement
totalementincontrldeviolence,cestprobablementcelaquitransformeencauchemarlesmeilleur
attenduspolitiquesdelarvolutionculturelle.Etsymptomatiquement,cesttristedire,cestle
rarmementcompletdelEtatetdesonappareildeforceinstitutionnalise,larme,quivamettreunterme
auchaos.

Laviolence,cestaussiparfoislepointaveugledumarxismelninisme.Entoutcasdanslaversion
lEtatetlaRvolution.Maissanssurprise,puisquenoussavonstouscequereprsentecetextedans
lhistoiredesrapportsentrelemarxismeetlanarchisme.Entoutcasvousenconnaissezlesyllogisme:il
nestdeluttedanslHistoire,doncdeviolence,quelaluttedesclasses/orlecommunismeestltatsans
classesdelasocit/doncilnyaplusdeviolencesdanslasocitcommuniste.OrMachiavelnousa
avertidelonguedatequilnyapasdefinlaconflictualitintrinsquedusocial,etparconsquent
pasdefinaumouvementdelapolitique.Ilfautcesserdepensersouslesurplombdecettechimrequi
rveunachvement,uneclturedelHistoireetdelapolitique,futcesouslafiguredelidecommuniste.
EtSpinozaathorisetradicaliscepropos:Cestentantseulementquilsviventsouslaconduitedela
raisonquelesHommesncessairementconviennenttoujoursennature.Malheureusementnulnepeut
partirdelhypothsequilvivesouslaconduitedelaraison.Etentantquilssontsujetsauxpassionsonne
peutpasdirequilsconviennentennature.Jeveuxdirequelesmurs,oupluslargementlesformesde
vie,sediffrencientnettementsouscerapport,parfoismmeradicalement.Quecertainesontlaproprit
dedchainerlesdisconvenancesdautresdelesrduire.Delesextirperdfinitivement:jamais.Ala
questionquefairedelEtatdansunprocessusrvolutionnaire?ilfautdoncjecroisavoirle
couragedesituerlarponsedansunentredeux,dontjepensequenousnepouvonspassortir,et
dontlesplesopposssont:premirementoui,lEtatestenpuissancelenommmedelacaptation
etdeladpossessionpolitique.Ilestmmeenpuissancelapiredessaloperies.Maisdeuximement,
ilnyapasdergulationdelaviolencelchellemacroscopiquesansunappareilinstitutionnel
dontlapuissanceparconstructiondoitlemportersurtouteslespuissancesindividuelles.Ettout
ceciensesouvenantquedelEtatilfautcommencerparsedonnerunconcepttoutfaitgnral,dontce
quenousvoyonsnestquelunedesformesparticulires,alorsquonpeutenimaginerbiendautres.Ilserait
parexempletoutfaitpossiblededirequecequelemouvementzapatisteaexprimentdansleChiapasa
beletbienconceptuellementparlantlecaractredunEtat,maissousuneformetrsoriginale,trs
diffrentedelantre.Etquipeutpeuttredsarmernosrflexesantinomiquesquandilnenouslaissele
choixquentrenosEtatsactuelsetunehorizontalitquiestplusrvequepense.

Quilyaitdelaviolence,quilyaitfairefacedelaviolence,ilnyapasdeprocessus
rvolutionnaireconscientquinesyprpare.Carrenverserlordrecapitalisteneserapasunpique
nique,niunejoyeusefte.Cestuneentreprisequiaurancessairement,quoiquundegr
indtermin,uncaractredeguerrecivile.Etcestdoncaucurdelvnementrvolutionnairemme
queseposeaveclacuitmaximalelaquestiondelaviolenceetdelEtat.Carilnefautpasdouterquele
Capitalopposeraauprocessusrvolutionnairelintensitdersistancequonrserveauxenjeux
vitaux.Etiladjabondammentprouvdequoiiltaitcapableparlepassdanscegenrede
situation.OrleCapitalestunepuissancemacroscopique,jentendsparltablielchellemme
delasocittouteentire.Ilnepeutdonctredfaitqueparunepuissanceopposemaisdumme
ordredegrandeur.Unepuissancequisoitlchelledelasocitmaisquinesoitpascelledu
Capitalpourlinstant,hlas,jenenconnaisquuneetcestcelledelEtat.Silonveutfairelimpasse
surlEtatdansleprocessusrvolutionnaire,jattendsquonmemontrelapuissancealternative,de
magnitudeadquate,capablededfairelaraction,linvitableraction.

Alorsonpourraitmefaireunerponsespinoziste,quimeprendraitmonproprepige,etquimedirait:la
puissancedelamultitude.Maismmeunemultitudeanticapitalistedevraitsorganiser,etenloccurrence
elledevraitsorganiserenarme.LArme,lecurdelEtat,saformelaplusrduite,laplus
concentre.Pourautantquejesachelexpriencezapatisteapourinstitutioncentraleuntrucquisappelle
AZLN,avecAquiveutdireArme.Etjecroissavoiraussiquceproposleszapatisteseuxmmesne
seracontentpasdhistoires:larmecesttoutcequonveutsauflhorizontalit.Etonenrevientcetteide
quelensembleformparlAZLN,quienestlafaceexterne,etlastructuredesconseils,quienestlaface
interne,cestensembletombebeletbiensousleconceptdEtat,dontnousvoyonsalorsquilnya
aucunementenfaireledni,maispluttpenserladiversitdesesformes.Cestdireautotal
lassumer.Cestdireencorefairefacesancessitpourlarendrelamoinspniblepossible.

Etcestencepointprcisquesetrouveconfirmeuneideadmiseetinfirmeuneautre.Lide
admiseconfirmecestqueriennestpossibledanslesstructuresdelEtatbourgeois,et
certainementpasdechangerquoiquecesoitlordrecapitalisteaveclequelilaintimementpartie
lieensortequilyaeneffetpasdautresolutionquedelefuiroudeledtruire.Lideinfirme
cestqueunetransformationsocialervolutionnairepourraitetmmedevraitpasserauloinde
lEtattoutcourtjecroisquececinestpasexact.Avectoutessesimperfections,cequimergera,
cequiseconstruiraenlieuetplacedelEtatbourgeoisdtruitauraencorelecaractredunEtat.

Alorsvidemmentcestuneperspectivedontjadmetsquelleestbeaucoupmoinsgrisantequeles
promessesdedmocratieradicalementhorizontale.Maisjecroisquecestuneperspectivecommandepar
unralismeanthropologiquequinefaitpaslimpassesurlesdisconvenancesetlaviolence,etquinecde
paslaptitiondeprincipeendonnantleproblmedelaviolencepourrsoluparcequonaprsupposds
ledparttoutcequilfallaitpourlersoudre.AsavoirdesHommestelsquonvoudraitquilssoient:
altruistes,ddisaucollectif,ayantabandonnlapoursuitedeleursintrtsgostes,etcSauf
quelesHommesnesontpasa.Oupluttilspeuventtrsbientreaparfois.Maisilsnesontpas
quea.Etdautresfoisilspeuventtreaussisacrmentlecontrairedea.Saufdonclerisquede
tragiquedconvenuepolitique,onnepeutpaspartirdelhypothsequinousarrangeetpostulerqueles
Hommessontapluttquelecontrairedea,carlavritestquilssontcapablesdesdeux.Enrevanche
onpeutformerleprojet,indissolublementpolitiqueetmoraldailleurs,quelesHommesdeviennent
davantagea,etmoinslecontrairedea.Maiscelacestunequestiondinstitutions.Oudisonsplus
prcismentduneformedevieexprimedansdesinstitutions.Cestdoncaussiunequestionde
temps.

Mais,pourraitondire,ilyauneautresolution,unesolutiontrsconomeenaffrontementsetenviolence.
CestcettesolutionlaquelleIrchmannadonnlenomExit:onsetailleonlaisseleCapitaltout
seul,nousonvavivrenotrevieailleurs,onsesoustraitcesrapports.Cestlastratgiedela
dfectiongnralise.Dansdfectiongnralisecependant,letermeproblmatiquecest
gnralise.Cardesdfecteursilyenadj,onlesaitbien.Maisilnyaquedesisolatsdedfection
pourlheure.Orpremirementlecapitalismepeuttrsbienvivreaveca.Deuximementcesisolats
devraientmesurercequilscontinuentdedevoir,leurcorpsdfendant,aurestedeladivisiondutravail
capitalisteettatique.Danslepremiercasjepensequilslemesurent,etquilssefforcentmmeen
consquencedelerduire.Dansledeuximejensuismoinssr.Troisimementsurtout,commentfaire
fairetchedhuileauxisolats?Commentyfaireentrerunnombredeplusenplusgranddepersonnes?
Soitlaquestiondelagnralisation.

Convaincrelesgensdeladfectioncestlesprendreparledsir.Parconsquentcestseposerla
question:oenestledsirdesgens?Dansquellemesureetquellevitessepeutilsedplacer?
Jedoisbienvousavouerquecesticiquelaligneduralismeanthropologiquerisqueleplusle
pessimismeetledcouragement.Carprendrelegrandnombreparledsircestrefaireunrgime
dedsirs.Autre,etplusfortqueceluiducapitalisme.Orleralismeanthropologiquecommande
premirementdemesurerexactementlapuissancedurgimededsircapitaliste,etdeuximementdene
pascderausociocentrismequinousportecroirequenospropresdsirscapitalistessont
universellementpartags.Lapuissancedurgimededsircapitalisteelleestgrande,elleestimmense
mme.Locergimeestleplusfortcestbiensrquandilprendlesindividusnonpasentantque
producteurs,endpitdetouscesstratagmesactuels,maisquandillesprendentantque
consommateurs,etcecidepleindemaniresdiffrentes:parlesobjets,parlasensibilit,parlecorps.
Jaientenduilyapeuundenosgrandsintellectuelsradicauxdiredesobjetsmarchandscapitalistesquils
taient,jecitelaidsetinutiles.Jepensequonnepeutpasdavantagesetromperquaveccegenre
dnonc.Etjeseraiassezprsparierquenotreintellectueldevaitavoirdanslapocheaumoinsun
tlphoneportable,peuttremmeunsmartphone,allezsavoir.Oruntoutpetitexercicedemmoirevous
remetentteque,disonsaumilieudesannes90,unindividuquisexhibaitavecuntlphoneportabletait
unpitre,paradantavecunobjettotalementinutile.Commeonsait,enmoinsde5ans,lafrontirede
lutileetdelinutile,quinestpasautrechosequelafrontiredudsir,aconnuundplacement
fulgurant.Etcelaestvraipourbeaucoupdobjetsducapitalisme.

Ceproblmedelutileetdelinutilecestleproblmedecequelonappellelesbesoins,avecpleinsde
guillemets,cettecatgorieassezcentraleetpourtantlunedesplusmalconstruitedunecertaine
anthropologiemarxiste.Carlidedebesoinchercheunenormeobjectivedecequilyauraitdsirer
entreguillemetslgitimement.Aprsquoi,satisfait,content,nouspourrionsnousarrter.Maisje
croisquonnesauraitcommettrepirecontresensanthropologiquequenprtantainsiauxdsirsle
pouvoirdesarrter,dignorertoutenouvellesollicitationettouterelance,spcialementdansun
mondemarchandodepuisdesdcenniesmaintenantilaprislhabitudedudchainement.Etje
vousappelleregarderquelquesvidosderues,carilnyapasdautresmots,deruesdepremierjour
desoldesquanddansungrandmagasinselvelerideaudefer,pourtreunpeuauclairsurceque
dchainementdudsirmarchandveutdire.

Maislerapportobjectal,dontlecapitalismenousafaitprendrelepli,secompliquedecolonisation
mentaleautrementperversejeledissouslaformedunevagueesquisseparcequilsagitenralitdun
vraiprogrammederecherche,maisjepensequelecapitalismeneproduitpasquedesobjets:il
produitgalementunesensibilit,etuneesthtique.Uneesthtiquedelamarchandisevidemment,
etquiareusonnom:celasappelleledesign.Etvoilpourquoionnepeutpascderlaposturede
direquelesobjetsducapitalismesontlaids:lavritcestquaucontraireilssontbeaux,ouaumoinsque
nombreuxsontceuxquilestrouvebeaux.Sansmmedailleursleproblmatiser.Maisleplussouventpar
uneexprienceantprdicativedeladiffrence:diffrenceaveclesobjetsdupass,ringards,ouavecles
objetsmoches,desconomiesditesmoinsavances.Souvenezvousdesquolibetsquonarservsaux
LadaouauxTraban,etcEvidemmentjesaisbienquilyaunetoutautreexprienceesthtiquepossible
decesobjetsdelexsocialisme,bienplusvalorisatrice,capabledevoirleurcharme,maislaquestionest
toujourslamme:cestcelledelexprienceesthtiquemajoritaire.Orsanssurprisecetteexprience
majoritairevalidelespropositionsesthtiquesdelamarchandisecapitaliste.Sanssurprisecarjecroisque
lecapitalisme,autantquedesobjetsbeauxentreguillemets,produitnotreregardsurcesobjets.Le
capitalismeproduitconjointementdesobjetsetuneesthtique:lesthtiquedecesobjets.

Ilproduitdautreschosesencore.Ilproduitcequejappelleraislesaisissementmoelleuxdes
corps.Llvationobjectiveduniveaudevie,enlonguepriode,aproduitpourlegrandnombre,paspour
tousonlesaitilyadesgensdanslarue,maispourlegrandnombredesconfortsmatrielsquisontde
puissantesaffectionsducorps.Lecapitalismecestdoncaussiceci:lecorpsdorlot.Orwell,quejaices
tempsciunmalinplaisirciter,estpeuttreundeceuxquivoitlemieuxledangerdecettesournoise
habituation,laquelleilrservelesvituprationsdunemoraledelavieladure.Ilparle,jecite,denos
mursdlicates,denotremollesse,etdenoshabitudesduconfortdouillet.Etvoudraitquenous
rompionsavecnotrerelchement.Orquandilsagitdejoindrelegestelaparole,Orwellquiestlhonntet
intellectuelleenpersonne,voitbientoutcequirsisteenluimme:Jesuisunintellectuelsemi
dcadentditil,etjenmourraisijenavaispasmonthdumatinetmonNewStatesmanduvendredi.
Manifestementjenaipasenviederevenirunmodedevieplussimple,plusdur,plusfrustre,et
probablementfondsurletravaildelaterre.Ilnapasenviederevenirunevieplusdureetplusfrustre,
etprobablementbeaucoupaveclui.Quecertainsysoientprts,onlesait:desexpriencesalternativesen
tmoignentmaislencore:legrandnombre

Doncvouslevoyez,dansladynamiquepassionnellecollectivedunetransitionaudelducapitalisme,il
fautaussicompteraveccesaffectstristes,lisauxrenoncementsmatriels.Renoncementla
frnsiedudsiracquisitif,renoncementvivredansunenvironnementdobjetsquonatconditionn
trouverbeaux,renoncementdesconfortscorporelsdontnousavonsfaitdesvidencesetdesnormes.

Questcequeleprocessusrvolutionnairepeutmettreenface?Quelsaffectsjoyeux,pourfaire
pencherlabalancedesonct?Pleinsansdoutes,essentiellementdeux,onlesconnait:
premirementlaffranchissementdelaservitudehirarchique.a,cestnorme.Cestleprincipal.
Deuximementlarappropriationdelavie,individuelleetcollective.Lesoulagementdelaterreur
salariale,cestdireduneterreurquiprendpourobjetlaviemme,enprenantenotageles
conditionsdesareproductionmatrielle.Cesoulagement,etlarestaurationduntempspoursoi,
sontsansdouteparmilesjoieslespluspuissantesetlesplusimmdiates,clauseimportante,que
lesindividuspuissenttrouverdansuneformedeviepostcapitaliste.
Jaiinsistsurlaclauseprivativedutempspoursoicarilnefautpasnonplussabuserquantaudsir
individueldetempspourlacollectivit.Cestencoreleffetjecroisdunedistorsionsociocentriqueque
dimagineruniversellementpartagledsirdesindividusdeserapproprierpleinementlapolitique,la
dlibrationcollective.Cestquedessiclesdedpossessionalaissedesplis,etdeshabitudes,
commediraitLaBotie.Mmesillanderappropriationestsouventpuissant,commeleprouveles
nombreusesexpriencesderepriseautogestionnairedentreprise,onnepeutpassupposeformepartout
lhabitude,cestdireladispositionetlegot,delaparticipationlasouverainetcollective.Ilnyapasl
dobstacleinsurmontabledailleurs.Cetteparticipationpeuttrsbientreinstituecommeleffetnonpas
dunchoixpersonnelmaisdundevoir.Undevoircontributifetennatureenquelquesorte,laplacedu
pouvoirfiscalcestbienRousseaudailleursquijugeaitmprisableleprincipedelimptcomme
vasion,parlerachatmontaire,dundevoirdeparticipationpolitiqueetmatrieldirectauxaffaires
delacollectivit.

Alorstoutcecipourdirequoi?Etjentermine.PourdirequecommetoutechosedanslHistoire,un
processusrvolutionnaireestunedynamiquepassionnellecollective.Nallezpascroirequedisant
celajemconnaisselerledesides.Maiscestquecequonnommeusuellementide,et
spcialementlesidespolitiques,nesontenfaitpasautrechosequedescontenusidelsports
pardesaffects,sanslesquelsilsnauraientaucuneforce,nineseraientdaucuneffet.Bienplusen
revanchequelesvnementsordinairesdelHistoire,lesprocessusrvolutionnairessontdes
gigantomachiespassionnelles:laluttemortdedeuxformesdevie.Alorsilnyapasdescience
affectomtrique,etnulnepeutprdirelissuedecesaffrontements.Maisconcluantdelammemanireque
jaicommenc,ilestaumoinsundevoirintellectuelauquelonesttenu:cestdenepasseraconter
deshistoires.Etlapirehistoirequonpuisseseracontercestquilyauraitunesortedaspirationnativela
libertfrugaleetcommunautaire,quinattendraitquelapremireoccasionpoursexprimer.Jecroisquececi
nestpasvrai,etspcialementdansnotresituationanthropologique.Luttercontrelecapitalisme,cest
dabordcompteravectouslesfauxplisaffectifsetdsirants,quilafaitprendreauplusgrand
nombre,ycomprisnousmme.Sortirducapitalismecestrefaireunrgimededsirsetun
imaginairelchelledelasocittouteentire,etcecinestpasunepetiteaffaire.

Alorsjesuisbiendsoldevouslaisseraveccemlangedegnralitsimproductivesetderalismedu
dgrisement,etjepensequonneperdjamaisrienposerconvenablementlesproblmes.Eten
loccurrencejevoulaisenposerun,dontjemprunteraisvolontiersletermeLaBotieetSpinoza,parce
quilslontencommuncestuntermelafoistrsordinaireettrsprofond:cetermecesthabitude.
Uneformedeviecestunehabitude.Etleproblmedelarvolutioncestdeproduireenchemin,de
construire,quelquechosequellenepeutpassupposerentirementdjl,savoirunehabitude
ducommunetdelalibert.

Jevousremercie.

Das könnte Ihnen auch gefallen