Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Angatupyry lanz contra Tau una terrible maldicin segn la cual sus
hijos se convertirn en abominables monstruos. As nacieron los siete
engendros sucesivamente: TEYU JAGUA - MBOI TUI - MOAI YASY
YATERE - KURUPI -AO-AO - LUISON, todos ellos nacidos a destiempo
(sietemesinos).Al sobrevenir este ltimo, Luisn, surge en los cielos
como una advertencia la constelacin de las SIETE CABRILLAS: "Los
seres humanos debern cuidarse de estos monstruos". Tambin en ese
momento surgieron los azotes de la humanidad, que son SIETE, en su
categora diversa:
Mbi Tu'i Mbi Tui fue el segundo hijo de Tau y Keran. Tiene
cuerpo de vbora y pico de loro. De estas caractersticas tambin
proviene su nombre: mbi: vbora, tu`i: loro. Es respetado como dios
de los anfibios, la humedad y el roco.
Leyendas - Mombeupy
Techapyr: Pa i Sume
Guaikuru kura ohasa ijypy rupi ha ndohechi chupe. Hose os ikayhgui ha oho ojapo
yvyrgui moki Tupsy raanga. Umi Tupsy raanga, peteva oime Tovatme, ha
ambuva oime Kaakuppe. Kope, kogaite peve, ojehecharamo Tupsme. Opaite
tendgui oeguah Tupsy rendpe, emb'e ha jerovipe.
CREENCIAS
- Amandu ho'r ndovelavima.
- Ao hekovitaguinte remonde ipy gotyo.
Cuando la ropa se pone del revs involuntariamente, se tendr ropa nueva.
- Arriero ilunar pytva, ijarhel katuete
Tavarandu pypegua
1.1. Mba'echae (tradicional). Pva niko he'ise pe mba'e tavarandugua (hecho folklrico) -
taha'e ha'va- ohasaha sy ha tvagui, emoarpe. Tuka' jaipuru ko'agaite peve
embosarir, ande sy ha ande ru ombohosgui andve ha upekuvo omyesakgui
andve mba'ichapa aha'va'er
1.2. Tetygua rembiapokue (vulgar). pe katu oje'e andve pe mba'e tavarandugua ikatuha
hei oimera hendpe. Natekotevi jaha aemoarandu upevar tr aime pete
mbo'ehape hei hagua tavarandu. Picha pete jehero (marcante) oimerava
omoheoikuaa.
1.3. Ijapoharekuaa'va (annimo). Avei oje'e mba'e tavarandugua ijapoharekuaa'ha.
Techapyrr, avave ndoikuai mvapa oipuru'ypkuri pe e' amntema
1.4. Purupyr (til). Mba'e tavarandugua niko ojekuaa, ojepuru aja. Ndojepuriramo,
ndojekuai ha upe mba'e pya'e omano. Terere, vorivori, chipa, tatapi ri jehasa umva ha'gui
purupyr, hekove; ha o gueterei ande apytpe ko'agaite peve
1.5. Heoisapy'va (espontneo). Pva he'ise mba'e tavarandugua noikoteviha embosako'i
arre. Oimera hendpe, heoita jave, hei. Techapyrr, ja'ekuaa yvyrasi heoihague
pete ra. Hoky pete ande rapicha apytu'me (heoisapy'a) ha pva oikuaaukvo hapichpe,
ojekuaa ha ojepurmakatu.
Tavarandu emohenda[jehaijey
e'emiguerojera (adivinanza)
Tembi'u appe ojepuru ko'va: aramir, avati, kure andy, kamby, kesu, ryguasu rupi'a, mymba ro'o
opaichagua. Mboheha (condimento) apytpe jajuhukuaa: ho, sevi, ky'i, asuka, juky, laurel rogue
ha lim. Tembi'u Paraguy apytpe o: huit maimbe, rora, kavure, mbeju, chipa, so'o jukysy, so'o
josopy, so'o apu'a, so'o chyryry, so'o ka', puchro, vfe koy'gua, chamuchna, asado de carnes,
guiso, pajagua maskda, chatka, votifarra, mbusia, kumanda, lkro, saporo, jopara, ipokue,
iakngue yvyguy, chichar, chipa guasu, mbaipy, kiveve, kosereva, kaguyjy, kamby-arro, arapaho,
alha, terere, guari, chcha ha ambuva.
Receta de Chicharo
Ko chichar trenzado ojejapo hagu oembopuku kure rye pire roo hrava Espaa eme
matambre, ojeipuru avei vaco, hava upe soo opytva kure ha vaka pire ha icostilla
apytpe, avei ikyraku pella, juky ha naranjahi rykue.
Mbaicha ojejapo
Ko tembiu paragui ojejapo kicha: ojeipoka pe soo pukupyre (ikatu ojejapo mbohapy, irundy
ter po soo puku) ha oembojy japeppe opa peve ichuchu ikyrakue.
Ojeipea ichugui pe ikyrakue ha pe isookue hembvape oemo upe naranjahi rykue ha avei
juky. Kva oembojy jevy oreko say pytngy.
Kova ave ipor jaikuaa
Moguipa ou hra
Chipa guasu ou moki egui. Peteha, chipa, oherva heta mbujape ojejapva avatgui ha
ojeporva tembiu tra ramo; ko e guarani ojeporu oembohra hagua tembiu ojeva koji,
kamby tr caf ndive r katu oembosakova ojeu potvo oimehaichagua tembiu ndive.
Mokiha e ojeporva oembohra hagua katu guasu, Castellano-pe heisva grande ; heise
aipr chipa guasu haehahna chipa tuichavva.
Mbaembapa oraha
Chipa guasu ojejapo hagua ojeporu sevoieta ndatuichaitiva, ha, juky hesa guasva, kure andy,
ryguasurupia, kesu pyahu, kamby ha avatiky (avativa ikyriva).
embosakoi
Oembopupu sevi, y ha juky pete mbayrpe 10 aravoi pukukue ha upi ojeheja uppe hoys
hagua. Oembovu por andy ovupor ha morot por meve ha oemo pype ryguasu rupia
petete, ha avei kesu oembosai pyre, ojepytuure embovgui. Upi oemo pype sevi hiy
reheve ha avei avatiky oemongui pyre, ha avei kamby.
Oembojehea por oondivepa umi mbae orahva ha upe rire oemo pete mbayru
oemoingma hagua kosina (tr katakupe).
Oembojy kosina hakuvy porvape (200 C rupi hakuvaer) pete aravo ha 30 aravoi rupi.
Chipa guasu ikatu avei oembosakoi ryguasu rupiame, upicharamo oemovevaer pype
kamby.
niko ha'e umi mba'e aha'kuava ande rapichakura ndive. mba'e aikotev ande rekohpe
ha upehagure ndaikati hese'kura. Umi ojekuaavva apytpe jaguereko: tuka', kuir kay,
tevi trpo, valta, tikichula; partdo; calesita, carrera vosa, kambuchi jejoka, paila jeheri, tata ri
jehasa, yvyrasi, tro emoar, toro kandil ha ambuva.
Carrera bosa
Ko mbae aembo saraki haua hra: Carrera Vos, ha picha
jaembosari : jaguerekovaerb pete vosa ha amoingue ande py kura
ppe; jamohaanga pete jehai s ha guahguar. embosariva epyr opopo;
hae poa umi hova tapre ha peteha oguah jehaiguahpe hae
emotenondehra.
KAMBUCHI JEJOKA
chupe ha ojepoi. Hae yvyra ippe oeha ojoka haua kambuchi. Ohechva
ikatu hei chupe gotyo, amgotyo ha picha. Ikatu ojoka ha picha ogueraha
GUARANI, castellano ykre, oiko chugui Idioma Nacional. Ha picha rupi 25 jasypoappe
Heta ary ohasa rire oiko Convencin Nacional Constituyente, ojejapo jey haua pete Constitucin
oipuru haua mokive e tetmegua. Umi aty imbovyvva, Guarani ndahaiva ietee ikatta
Artculo 140: Paraguay ret hembiapokuaaita ha ieki. Guarani ha Castellano hae ietee.
Li heta mbaicha oembohekta mokive e. ande Ypykura ha ambue atyi hae Paraguy
mbaeaty rembiapo
porite.
Chistes en guaran
1-Pte paciente i medico pe he: - doctor... hasy tavyngo chve che ak, mba'e piko
ajapta...
y le contesta: - ejoknte ppe porque oguejramo nde rovre nde rovatavta.
2- Pete pyhare moki gua omonda pete tujape, ha pya'ko oike hikui kaagure... ha
omakatu omuva chupekura. Kaagupe o heta muamua hendy ha oguva. Nimborae
umi guai ndoikuaaiva vo mbapa muamua... upi pete os osapuki i socio pe:
- Pyake, che ir. Ejeity yvpe!.
- Mbarepiko, oporandu chupe hapicha.
- Ha... nderehechipiko..!! ati jepe ande reka linterna re!!.
Trabalenguas
Musicas