Univerzitet u Sarajevu

Elektrotehniki fakultet
Predmet: Eksploatacija i upravljanje elektroenergetskim sistemima

Sarajevo, 21. novembar 2016.

Prvi parcijalni ispit

Zadatak 1. (6 bodova) U jednoj termoelektrani ugraena su tri agregata ije

su karakteristike:
2
1 = 180 3.141 + 0.0751 [/] 75 1 100 []
2
2 = 500 7.282 + 0.0712 [/] 90 2 125 []
2
3 = 1000 9.833 + 0.0553 [/] 150 3 210 []

a) Pod pretpostavkom da termoelektrana radi sa stalnim optereenjem =

400 , izraunati utedu goriva po satu rada, ako se termiki agregati
optereuju na najekonominiji nain u poreenju sa optereivanjem
proporcionalno njihovoj maksimalnoj snazi.
b) Nai opseg optereenja potroaa za optimalnu raspodjelu snage
istovremeno na sva tri agregata.
RJ: Pri optereivanju agregata proporcionalno njihovoj snazi, svi agregati e
biti optereeni sa:
400
= 0.92
435
Snage termikih agregata su:
1 = 0.92 100 = 92 []

2 = 0.92 125 = 115 []

3 = 0.92 210 = 193 []

Ukupni utroak goriva po satu vremena za ovaj sluaj je:

= 1 + 2 + 3
2 2 2
= 180 3.141 + 0.0751 + 500 7.282 + 0.0712 + 1000 9.833 + 0.0553

= 2279.2 [ ]

U sluaju optimalne raspodjele optereenja vrijedi:
1 + 2 + 3 = 400 []
 1 2 3
= = =
1 2 3

3.14 + 0.151 = 7.28 + 0.1422 = 9.83 + 0.113 =

+ 3.14
1 =
0.15
+ 7.28 + 3.14 + 7.28 + 9.83
2 = + + = 400 = 10.457 [ ]
0.142 0.15 0.142 0.11
+ 9.83
3 =
0.11 }
Pa su optimalne snage termikih agregata:
+ 3.14
1 = = 90.66 []
0.15
+ 7.28
2 = = 124.91 []
0.142
+ 9.83
3 = = 184.43 []
0.11
Ove vrijednosti zadovoljavaju ogranienja u pogledu minimalnih i
maksimalnih snaga termikih agregata, pa su ukupni utroci goriva u ovom
sluaju:
2 2 2
= 180 3.141 + 0.0751 + 500 7.282 + 0.0712 + 1000 9.833 + 0.0553

= 2268 [ ]

Uteda goriva po satu radu je:

= 2279.2 2268 = 11.2 [ ]

b) Za optimalnu raspodjelu vrijedi:

+ 3.14 + 7.28 + 9.83
+ + = = 0.04386 7.08622 [ ]
0.15 0.142 0.11
+ 3.14 0.04386 3.94622
1 = = []
0.15 0.15
+ 7.28 0.04386 + 0.19378
2 = = []
0.142 0.142
+ 9.83 0.04386 + 2.74378
3 = = []
0.11 0.11

Sa stanovita prvog termikog agregata imamo:

(1)
za 1 e biti = 346.471 []
(1)
za 1 e biti = 431.970 []
Sa stanovita drugog termikog agregata imamo:
(2)
za 2 e biti = 286.963 []
(2)
za 2 e biti = 400.279 []

Sa stanovita treeg termikog agregata imamo:

(3)
za 3 e biti = 313.639 []
(3)
za 3 e biti = 464.118 []

Optimalna raspodjela snage na sva tri agregata istovremeno se moe postii

samo u presjeku ova tri ogranienja, odnosno u opsegu optereenja potroaa:

346.471 400.279 []

Zadatak 2. (4 boda) Dnevni dijagram optereenja sistema ima = 5 i

= 12 . Dijagram je aprkosimovan krivom trajanja optereenja sa tri
prave. Pri tome je usvojeno da je vrijeme trajanja malih optereenja = 7 ,
sa konstantnim optereenjem = . Faktor optereenja je = 0.75.
Potrebno je:
a) Odrediti vrijednost zbira koeficijenata i i predstaviti taj zbir koeficijenata
u funkciji od poznatih veliina (, 0 , ).
b) U kom opsegu se moe nalaziti + i kako se vri izbor zbira tih
parametara. Navesti neke karakteristine sluajeve. Nacrtati dijagram
optereenja i naznaiti karakteristine vrijednosti.

RJ:

a) Ukupna utroena energija tokom dana je:

= 24 = 216

Konstantna utroena energija je:

= 24 = 120

Varijabiln utroena energija je:

= = 96

Vrijednost zbira koeficijenata i je:

2
+ = = 1.61328

Zbir koeficijenata u funkciji od traenih veliina:

2 2(24 24 ) 48 ( 0 ) 48( 0 )
+ = = = =
( ) (1 0 ) (1 0 )

Gdje je 0 = = 0.4167, = 24 = 17 .

b) U opem sluaju opseg promjene koeficijenata i je:

01

01

Odnosno:

0+ 2

Broj moguih aproksimacija je neogranien. Pri tome postoji nekoliko

karakteristinih sluajeva:

ekstremni sluajevi
+ = 0, odnosno = 0 i = 0. Imamo konstantno optereenje
za itav period.
+ = 2, odnosno = 1 i = 1. Imamo konstantno maksimalno
optereenje za varijabilni period i konstantno minimalno
optereenje za vrijeme trajanja minimalnih optereenja.
Kada je vrijednost jednog od koeficijenata 0
=0i0
0i=0

Zadatak 3.

3.1. (1.5 bodova) ta je ekonomski dispeing? Koji su potrebni i dovoljni

uslovi za definisanje matematskog modela ekonomskog dispeinga?

RJ: Ekonomski dispeing je optimalna raspodjela aktivne snage na termo

blokove koji su u pogonu pri uvaavanju minimalnih trokova proizvodnje
elektrine energije. Za definisanjem matematskih modela optimizacije nuno
se postavlja zahtjev za poznavanjem karakteristika elemenata sistema, a u
prvom redu to se odnosi na energetske karakteristike proizvodnih jedinica,
odnosno elektrana.

3.2. (1.5 bodova) Koji su osnovni ciljevi SCADA sistema i ta predstavlja

SCADA?

RJ: SCADA podrazumijeva iroki skup opreme, sistema i rjeenja koja

omoguavaju prikupljanje podataka o nekom proces u udaljenom sistemu,
obradu istih, nadzor i u pojedinim sluajevima reagovanje na adekvatan
nain. Osnovni ciljevi SCADA sistema su:
nadzor i upravljanje sistemima,
efektivno upravljanje resursima sistema,
prikupljanje i memorisanje podataka,
 smanjenje potrebe za fizikim prisustvovanjem u odreenim dijelovima
sistema,
sniavaju trokove rada tehnolokog procesa i poveavaju sigurnost
rada,
omoguava nadogradnju mnogih dodatnih funkcija, dalji razvoj i
unaprijeenje.

3.3. (2 boda) ta je cilj WAM sistema? Nabrojati uobiajne aplikacije koje

ukljuuje WAM i kako su podjeljene WAMS funkcije?

RJ: Identifikacija (kvalitativna i kvantitaivna) trenutnih i potencijalnih

problema u radu EES-a u odnosu na sigurnost sistema i podrka dispeerima
u centrima upravljanja pri donoenju odluka na sprjeavanju propagacija
poremeaja.

Uobiajene aplikacije WAM ukljuuju:

Identifikacija debalansa aktivne snage i procjena frekventne stabilnosti.
Identifikacija preoptereenja interkonektivnih vodova i dinamiko
praenje termikog stanja vodova.
Identifikacija i analiza niskofrekventnih elektromehanikih oscilacija i
procjena statike ugaone stabilnosti.
Procjena naponske stabilnosti prenosnih koridora.
WAMS funkcije podjeljene su na:
nivo centra upravljanja (prikupljanje i arhiviranje podataka; prikaz
podataka na grafikom suelju, nadzor nad uglovima u takama EES-
a, nadzor nad frekvencijom, nadzor tokova snaga i nadzor amplituda
struja i napona, termiki nadzor vodova, nadzor oscilacije snaga,
procjena naponske stabilnosti i procjena stabilnosti ugla.
nivo elektroenergetskog objekta (podfrekventnu i nadfrekventnu zatitu,
podnaponsku i nadnaponsku zatitu, prekostrujnu zatitu, generiranje
komandi i signala unutar objekta i prema centru i prihvat komandi i
signala iz objekta i centra).

3.4. (2 boda) Navesti kriterij upravljanja i osnovne upravljake funkcije za

predhavarijski i poremeeni reim?

RJ: Predhavarijski reim:

Prioritet upravljanja sa ekonomije prelazi na sigurnost pogona.
Vezane su za uveanje sigurnosti, preventivnog djelovanja na topologiju
mree i preraspodjelu aktivnih i reaktivnih optereenja generatora u
pogonu, poveanje obrtne rezerve, odravanje adekvatnih naponskih
profila u prenosnoj mrei.
Poremeeni reim:
Minimizacija vremena u kojem e se otkloniti povrede pogonskih
ogranienja.
 Automatsko djelovanje zatita sa ciljem eliminisanja kvarova i ostale
aktivnosti koje e otkloniti posljedice koje su izazvali poremeaji.

3.5. (1 bod) Navesti i kratko objasniti nivoe prostorne dekompozicije?

RJ:
Prvi nivo predstavlja elektranu kao cjelinu i zadatak optimizacije se
svodi na raspodjelu optereenja na njene agregate.
Drugi nivo obuhvata region (distibutivna regija ili slivno podruje) gdje
je od interesa raspodjela optereenja na pripadne elektrane ili napojne
transformatorske stanice (uvaavajui gubitke i kapacitete mree).
Trei nivo predstavlja autonomni EES i zadatak optimizacije se svodi
na optimalnu raspodjelu optereenja izmeu pojedinih podruja
(uvaavajui snage razmjene sa ostalim sistemima ovog nivoa).
etvrti nivo odgovara cjelovitom EES-u sa zadatkom optimizacije
autonomnog sistema (uvaavajui sekundarnu regulaciju frekvencije i
snage razmjene sa susjedima).
Peti nivo podrazumijeva velike interkonekcije i rjeavanje problema
optimizacije njihovog zajednikog rada.

3.6. (1 bod) ta predstavlja remontna rezerva?

RJ: Remontna rezerva predstavlja onaj dio proizvodnih kapaciteta, koji se
koristi za pokrivanje snage proizvodnih jedinica koje se nalaze u stanju
planiranog remonta, opravki i njege.

3.7. (1 bod) ta predstavljaju optimalni tokovi snaga?

RJ: Optimalni tokovi snaga (OPF - "Optimal power flows") kao problem
predstavljaju logiki razvoj konvencionalnog optimalnog dispeinga. OPF
uvaava fizike zakone tokova snaga i konfiguraciju prenosne mree, kao i
globalna i lokalna ogranienja ravnotee izmeu proizvodnje i potronje, pa se
i rjeenja mogu prilagoditi razliitim optimizacionim kriterijumima.