Sie sind auf Seite 1von 286

UNIVERSITÀ DI PISA

FACOLTÀ DI ECONOMIA
Dipartimento di Economia Aziendale “E. Giannessi”
Corso di Laurea Specialistica in
“Strategie e Governo dell’Azienda”

TESI DI LAUREA

“La percezione dell'immagine di Benetton


Group sul World Wide Web: la
prospettiva dell'azionista”

Relatore:
mo
Chiar. Prof. Alberto Quagli

Candidato:
Fabio Mura

Anno Accademico 2005/2006


2
“non tutto ciò che si può contare conta, e non tutto ciò che conta si può contare”

Albert Einstein

Alla mia famiglia

3
4
INDICE

INTRODUZIONE ................................................................................................................................ 9

CAPITOLO 1 .................................................................................................................................... 13
L’IMMAGINE AZIENDALE .............................................................................................................. 13
"#" $%&'()( *+&),-(+( .*))/(0012(3* 14(*3.1)* ################################################################################### $%
1.1.1 Gli studi di strategia e management ............................................................................................. 16
1.1.2 Gli studi di marketing ................................................................................................................... 17
"#5 )1 6&%$&%1-* (012* * )1 6&%$&%1-* (.*3-(-7 ############################################################################# &'
1.2.1 L’identità....................................................................................................................................... 21
1.2.2 L’immagine riflessa e reale........................................................................................................... 22
1.2.3 I modelli rappresentanti il concetto di immagine ......................................................................... 23
"#8 )1 6&%$&%1-* $*%9&31)(-7 ############################################################################################################# &(
"#: )1 6&%$&%1-* 2(+(32 ####################################################################################################################### &)
"#; () +1)&%* .*) <%13. ########################################################################################################################## %'
1.5.1 La Brand Image ............................................................................................................................ 31
1.5.2 La Brand identity .......................................................................................................................... 31
1.5.3 Il Brand Positioning ..................................................................................................................... 32
1.5.4 La Corporate Association ............................................................................................................. 34
"#= )1 6&%$&%1-* %*$,-1-(&3 ############################################################################################################### %"
1.6.1 La corporate reputation come risorsa critica............................................................................... 36
1.6.2 Reputazione o immagine? ............................................................................................................. 37
"#> )1 6&%$&%1-* 6&00,3(61-(&3 ####################################################################################################### %*
1.7.1 I processi comunicativi e gli strumenti utilizzati........................................................................... 40
"#? )/(0012(3* (3 %*-* * )1 9,1 2*9-(&3* .1 $1%-* .*))* 14(*3.* ################################################## ++

CAPITOLO 2 .................................................................................................................................... 49
L’IMPORTANZA DELLA CORPORATE REPUTATION PER GLI INVESTITORI ......................... 49
5#" () +1)&%* .*))* %(9&%9* (3-132(<()( ############################################################################################### "'
5#5 )1 6&%$&%1-* %*$,-1-(&3@ 1$$%&'&3.(0*3-( -*&%(6( ################################################################ "$
2.2.1 Il paradigma reputazionale........................................................................................................... 51
2.2.2 Le tre scuole di pensiero............................................................................................................... 53
5#8 2)( *)*0*3-( 6A(1+* .*))1 6&%$&%1-* %*$,-1-(&3 ##################################################################### ""
2.3.1 L’immagine: how other see us ...................................................................................................... 56
2.3.2 L’identità: how we see ourselves .................................................................................................. 57
2.3.3 La Corporate Identity: how we want others to see ourselves ....................................................... 58
5#: () 21$ -%1 )/(0012(3* * )/(.*3-(-B ################################################################################################### ",
5#; )1 %*9&,%6* .*$*3.*36* -A*&%7 ################################################################################################# ($
5#= )1 %*$,-14(&3* 14(*3.1)* * )* $*%'&%0136*9 '(3134(1%(* ####################################################### (%
2.6.1 Ipotesi A: un possibile modello di valutazione.............................................................................. 64
2.6.2 Ipotesi B: un possibile modello di valutazione............................................................................. 66
5#> )1 6&0,3(614(&3* 14(*3.1)* ########################################################################################################### )+
2.7.1 Financial PR ................................................................................................................................. 75
2.7.2 Marketing PR................................................................................................................................ 76
2.7.3 Corporate PR ................................................................................................................................ 77

"
CAPITOLO 3 .................................................................................................................................... 79
INTERNET E WORLD WIDE WEB: DEFINIZIONE E STRUTTURA .............................................. 79
8#" (3-*%3*-@ )1 .*'(3(4(&3* ###################################################################################################################),
3.1.1 La struttura....................................................................................................................................80
3.1.2 Il funzionamento della rete ............................................................................................................81
8#5 )1 9-&%(1 * )/*+&),4(&3* .*) C*<###################################################################################################*&
8#8 ( 6&3-*3,-( 2)( 9-%,0*3-( * ( 9*%+(4( &''*%-( ################################################################################*(
3.3.1 Le Web Pages ................................................................................................................................86
3.3.2 I newsgroup e i forum....................................................................................................................87
3.3.3 Le E-mail .......................................................................................................................................89
3.3.4 La mailinglist................................................................................................................................89
3.3.5 La chat...........................................................................................................................................89
8#: )D(3'&%014(&3* * )1 6&0,3(614(&3* 3*) C*< ################################################################################,'
8#; )1 %(6*%61 .*))* (3'&%014(&3(@ 9-%,0*3-( * 9-%1-*2(* #############################################################,$
8#= )* 1)-%* ',34(&3( &''*%-* .1 (3-*%3*- #########################################################################################,%

CAPITOLO 4 .................................................................................................................................... 97
I MOTORI DI RICERCA ................................................................................................................... 97
:#" ( 0&-&%( .( %(6*%61@ )1 .*'(3(4(&3* #################################################################################################,)
:#5 ( $%(36($1)( 0&-&%( .( %(6*%61 ########################################################################################################$''
4.2.1 Google .........................................................................................................................................101
4.2.2 Yahoo...........................................................................................................................................102
4.2.3 Msn ..............................................................................................................................................103
4.2.4 Altavista.......................................................................................................................................104
4.2.5 Gli altri motori ............................................................................................................................104
:#8 E9*1%6A *32(3*9F * 0*-&.&)&2(* .( %(6*%61 ##############################################################################$')
:#: 2)( 1)2&%(-0( * ( 0&-&%( .( %(6*%61@ () $12* %13G #####################################################################$$'
:#; ( 9*1%6A *32(3*9 * )1 +(9(<()(-B &3H)(3* #######################################################################################$$%
:#= ( 0&-&%( .( %(6*%61@ )* &$$&%-,3(-B $*% )* 14(*3.* ##################################################################$$)
:#> )* 610$123* .( E9*1%6A *32(3* 01%G*-(32F ###############################################################################$&$

CAPITOLO 5 .................................................................................................................................. 123


IL GRUPPO BENETTON ............................................................................................................... 123
;#" )1 <*3*--&3 2%&,$@ .1))/(.*1 (0$%*3.(-&%(1)* 1))1 I,&-14(&3* #########################################$&%
5.1.1 Edizione Holding .........................................................................................................................127
;#5 &+*%+(*C .*) 2%,$$& ###################################################################################################################$&*
;#8 (.*3-(-B .*) 2%,$$&@ ( $%(36($( 6A(1+* * ( +1)&%( ########################################################################$&,
;#: () 0&.*))& .( <,9(3*99 ###################################################################################################################$%%
5.4.1 La ricomposizione di un settore frammentato .............................................................................133
5.4.2 L’allentamento dei vincoli finanziari e organizzativi alla crescita .............................................138
;#; ( 01%6A( #############################################################################################################################################$+$
5.5.1 United Colors of Benetton ...........................................................................................................142
5.5.2 Undercolors of Benetton..............................................................................................................143
5.5.3 Sisley............................................................................................................................................143
5.5.4 Playlife.........................................................................................................................................144
5.5.5 Killer Loop ..................................................................................................................................144
;#= 9-%1-*2(1 %*1)(441-1######################################################################################################################$+"
5.6.1 La strategia di produzione e di approvvigionamento ..................................................................145
5.6.2 La strategia di marketing ............................................................................................................146
5.6.3 I recenti mutamenti organizzativi e societari ..............................................................................147
;#> (3'&%014(&3( 14(&31%(* ###################################################################################################################$+,
;#? )1 2*9-(&3* 3*) 5JJ;######################################################################################################################$"&
5.8.1 Il prodotto: stile e programmazione ............................................................................................153
5.8.2 I mercati: conoscenza e sviluppo.................................................................................................154
5.8.3 Le risorse umane: team e cultura d’impresa ...............................................................................154

(
5.8.4 La comunicazione: innovazione e visione................................................................................... 156
5.8.5 L’evoluzione della gestione......................................................................................................... 156
;#K 131)(9( .*))1 6&0,3(614(&3* ######################################################################################################## $"*
5.9.1 La comunicazione Benetton: le “investor relations”.................................................................. 158
5.9.2 L’immagine riflessa del Gruppo Benetton .................................................................................. 160

CAPITOLO 6 .................................................................................................................................. 163


LA METODOLOGIA DI RILEVAZIONE DEI GIUDIZI ................................................................... 163
=#" )1 0*-&.&)&2(1 .*))1 %(6*%61 ##################################################################################################### $(+
=#5 )* 2%(2)(* .( %()*+14(&3*################################################################################################################ $(,
6.2.1 Descrizione del profilo azionista: reputazione e valore ............................................................. 170
6.2.2 Creazione e strutturazione delle griglie di rilevazione dei giudizi ............................................ 174
=#8 ( 6%(-*%( .( %()*+14(&3* .*( 2(,.(4( .*2)( 9-1G*A&).*%9 ########################################################### $)*

CAPITOLO 7 .................................................................................................................................. 189


LA REPUTAZIONE ON-LINE DEL GRUPPO BENETTON: I GIUDIZI DEGLI INVESTITORI..... 189
>#" '(31)(-B * &<(*--(+( .*))1 %(6*%61 ################################################################################################ $*,
>#5 () 6&3-*3,-& .*))1 2%(2)(1@ )* +1%(1<()( .( %(6*%61 ################################################################# $,'
7.2.1 La rilevanza dei giudizi in Italiano/Inglese sul totale................................................................. 190
7.2.2 La metodologia ........................................................................................................................... 192
7.2.3 La rilevanza delle “key words” .................................................................................................. 193
7.2.4 La rilevanza della fonte............................................................................................................... 195
7.2.5 La profondità dell’analisi ........................................................................................................... 198
7.2.6 La tipologia del canale di comunicazione .................................................................................. 199
7.2.7 Gli strumenti finanziari oggetto di valutazione........................................................................... 201
7.2.8 La documentazione del Gruppo Benetton ................................................................................... 202
7.2.9 La visibilità delle tematiche riguardanti la Benetton.................................................................. 203
7.2.10 Le informazioni sui visitatori .................................................................................................... 204
7.2.11 L’analisi temporale................................................................................................................... 206
7.2.12 I giudizi degli investitori ........................................................................................................... 207
7.2.13 La ripartizione dei giudizi per motivazione .............................................................................. 210
7.2.14 Le singole motivazioni: l’andamento del titolo “A” ................................................................. 212
7.2.15 Le singole motivazioni: solidità/performances eco-fin “B” ..................................................... 216
7.2.16 Le singole motivazioni: la famiglia Benetton “C”.................................................................... 218
7.2.17 Le singole motivazioni: le prospettive di mercato “D” ............................................................ 220
7.2.18 Le singole motivazioni: comunicazione/corporate brand “E” ................................................. 221
7.2.19 Le singole motivazioni: market maker “F” .............................................................................. 223
7.2.20 Le singole motivazioni: corporate social responsibility “G” ................................................... 224
7.2.21 L’immagine riflessa e reale della Benetton: un confronto........................................................ 225
>#8 )1 %*$,-14(&3* .*) 2%,$$& <*3*--&3@ ,3 2(,.(4(& .( 9(3-*9( ################################################ &&)

CONSIDERAZIONI CONCLUSIVE................................................................................................ 231

BIBLIOGRAFIA.............................................................................................................................. 235

SITOGRAFIA ................................................................................................................................. 243

ALLEGATI...................................................................................................................................... 245

RINGRAZIAMENTI ........................................................................................................................ 287

)
*
(3-%&.,4(&3*

-. /.012. 3.224 5167.89:91;. 8/4 2. 4:9.;3. <1;1= ;.029 >28969 3.5.;;9=


7/1?1;346.;8. 546@948.# A/17/91 7./ B>.<81= 2. /9<1/<. 96648./9429 4<<>61;1
>;C9671/84;:4 5/.<5.;8.= 5D. <7.<<1 71/84 2. 967/.<. 4 ?15429::4/. 9 21/1 <?1/:9 . 2.
21/1 /9<1/<. 9; 9;E.<896.;89 E1289 43 455/.<5./;. 92 E421/.$#
F29 assets 9;84;09@929 09154;1 B>9;39 >; />121 3.8./69;4;8. ;.2 /4009>;096.;81
3.22. performances .51;1695D. 3.22. 967/.<.= .= <. 4@926.;8. 0.<8989= 34;;1 /9<>28489
79G 5D. 51;5/.89# H009 79G 5D. 649 <1;1 2. /9<1/<. 96648./9429 4 ?4/. 24 39??./.;:4 8/4
>;I4:9.;34 . 2I428/4# J; 425>;9 54<9 /477/.<.;84;1 4339/988>/4 2I*'K 3.2 E421/. <8.<<1 39
>;I4:9.;34#
-4 ?1/:4 3.2 brand= 24 6189E4:91;. 3.2 7./<1;42.= 92 ;>6./1 3.9 @/.E.889 3.71<98489=
24 5474598L 39 9;;1E4/. . ;1; >28964 24 company image= 5>9 <9 5122.04 24 corporate
reputation= <121 7./ ?4/. 425>;9 .<.679= <1;1 9;395481/9 9; 0/431 39 3.8./69;4/. 92
<>55.<<1 1 6.;1 39 >;C4:9.;34# M9 8/4884 39 ?4881/9 5D. E.;01;1 <.67/. 79G <7.<<1
7/.<9 9; 51;<93./4:91;. 4;5D. 34029 4;429<89 ?9;4;:94/9 B>4;31 <9 8/1E4;1 4 34/.
51;<9029 39 9;E.<896.;81 4 17./481/9 9<898>:91;429# -1 51;?./64 4;5D. 24 /95./54
Return on reputation= 51;31884 <> <5424 021@42. 34 HilI&Knowlton= 9; @4<. 4224 B>42.
24 /.7>84:91;. 39 >;I967/.<4= 24 B>4298L 3.9 <>19 39/90.;89 . 24 5474598L 39 9;;1E4/.
<1;1 ?4881/9 39 9671/84;:4 ?1;346.;842. 7./ 2. 179;91;9 ?1/6>248. 34029 4;429<89
?9;4;:94/9 . 34029 9;E.<8981/9 39 8>881 92 61;31# H009 2. 967/.<. <1;1 516. <54812.
E>18.N 8>881 7>O .<<./. 3.215429::481 .55.881 24 5474598L 39 9;;1E4/. . 39 @/.E.884/.P&
Q95D9464;31 2C4??./64:91;. 39 R2@./8 S9;<8.9; Tnon tutto ciò che si può contare
conta, e non tutto ciò che conta si può contareU <9 E>12. .E93.;:94/. 92 ?4881 5D. ;1; V
<.67/. ?4592. 69<>/4/. 92 E421/. 3.224 /.7>84:91;. 4:9.;342.%#

$
TJ; >;C.7154 39 546@946.;89 84;81 /47939 . 7/1?1;39 516. 24 ;1<8/4= 92 7/1@2.64 5.;8/42. 39 >;
;>6./1 5/.<5.;8. 39 1/04;9::4:91;9 V B>.221 3.2 /9;;1E46.;81# J2 6>846.;81 46@9.;842. 9;?4889=
B>4;31 7/.<.;89 54/488./9<895D. <8/>88>/429 39 9//.E./<9@9298L= 3.8./69;4 >; @9<10;1 39 9;;1E4:91;. 79G 1
6.;1 /439542.= 5D. 9; E4/94 69<>/4 /90>4/34 <94 92 7/1?921 0.<891;42. W591V 2. 516@9;4:91;9
7/131881X6./5481X8.5;121094 ;.22. 967/.<.Y= <94 2C4<<.881 1/04;9::489E1 . 7>O 51<8/9;0./. 43 >; /9.<46.
3.224 <8.<<4 T/4091; 3C.<<./.U 3.22C1/04;9::4:91;.U= Z9881/91 [H\R= J;8/13>:91;. 422C.39:91;. 984294;4
3.2 E12>6.N Q# ]HQ^R]= Le condizioni di sviluppo dell’impresa= S84<= ^924;1= $,),= 740# %
&
]4394 R]_R]J . _1/;98:4 `QRa[b^RQHZR= Avanti, intangibili!= 9;= S51;16c Q4<<.0;4
M84674= ;#+= &''(= 740#$
%
F/44D46. \Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 9; [1/71/48.
Q.7>84891; Q.E9.e= ;#& 740# $%+#

,
J; /.428L .<9<81;1 3.9 54<9 T34 64;>42.U 9; 5>9 842. E42>84:91;. V <8484 71<<9@92.# [9
<9 /9?./9<5. 42 64/5D91 [154 [124 5D. <9 /989.;. 4@@94 >; E421/. <896481 39 ()="
69294/39 39 31224/9 . /477/.<.;89 92 ('K 59/54 3.224 54798429::4:91;. 3.22C4:9.;34#
]1; 8>889 029 assets= 7./O= <1;1 69<>/4@929# J;?4889= <. 7./ E42>84/. >; 64/5D91 1 >;
@/.E.881 .<9<81;1 3.22. 6.81312109. 51;<129348.= V 61281 39??9592. 61;.89::4/. 24
/.7>84:91;. 39 >;C4:9.;34 . 9 E4;84009 51;;.<<9#
].224 51;<47.E12.::4 5D. 24 corporate reputation <94 >; 8.64 51672.<<1= /9551 39
<?455.8848>/. 51;5.88>429 . /.2489E46.;8. /.5.;8.= 2C1@9.889E1 39 B>.<81 24E1/1 V B>.221
39 69<>/4/. 24 T?464U 39 5>9 013. 92 F/>771 f.;.881; <>2 web= /.<8/9;0.;31 2C4;429<9
49 <129 9;E.<8981/9#
R 842 ?9;.= ;.9 7/1<<969 54798129 E.//4;;1 3477/964 7/.<.;8489= 128/. 43 425>;9
477/1?1;396.;89 8.1/959 9;./.;89 24 /92.E4;:4 3.224 /.7>84:91;. 4:9.;342. B>42. asset
9;84;09@92. ?1;346.;842. 49 ?9;9 3.224 5/.4:91;. 39 E421/. 7./ 2C4:9.;34= 92 54671
3C4;429<9 . 029 <8/>6.;89 39 /95./54 >8929::489= /9<7.889E46.;8. /477/.<.;8489 342 web .
349 51<933.889 search engines# -4 <.51;34 74/8. <9 51;5.;8/./L= 9;E.5.= <>224
7/.<.;84:91;. 3.22. /9<>284;:. /.2489E. 422C9;3409;. 51679>84 488/4E./<1 2C4772954:91;.
3.224 6.813121094 39 /4551284 . 24 E42>84:91;. 3.9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9#
J; /.428L 24 /95./54= <E1284 9; <8/.884 51224@1/4:91;. 51; 92 F/>771 f.;.881;= /9.;8/4
;.22C46@981 39 >; 7/10.881 79G 46791= 92 5>9 1@9.889E1 V B>.221 39 09>3954/. <.= ;.2
51672.<<1= 029 Tstakeholders on-lineU <1;1 <1339<?4889 1 6.;1 3.2 6131 51; 5>9
2C4:9.;34 4<<.51;34 2. 21/1 /95D9.<8.+# H28/. 42 7/1?921 3.22C9;E.<8981/. ;18.E12.
9671/84;:4 4<<>6./4;;1= 3>;B>.= 2. 4;429<9 /90>4/34;89 92 51;<>6481/.= 24
/.<71;<4@9298L <15942. . 92 51;<>61 5/98951= 8.64895D. 5D. E.//4;;1 4??/1;848. 34029
428/9 6.6@/9 3.2 0/>771 39 24E1/1# \484 24 E4<898L . 24 51672.<<98L 3.22C4/016.;81 <9
V 3.59<1= 9;?4889= 39 51<898>9/. >; T0/>771 39 /95./54U 5D. 51;<.;89<<. 49 6.6@/9 39
9;8./409/. 51; >;4 5./84 /.0124/98L= ;.224 51;<47.E12.::4 39 397.;3./. 2C>;1 3422C428/1
. 39 51;39E93./. 029 <8.<<9 1@9.889E9 . 029 <8.<<9 5167989#
].22C46@981 3.2 7/10.881 5D. 59 D4 E9<89 967.0;489 342 6.<. 39 g.@@/491 3.2 &''(
<1;1 <8489 3.?9;989 />129 <7.59?959 . 43188484 >;4 516>;954:91;. 59/5124/. 42 ?9;. 39

+
TF29 stakeholders 7/964/9 <1;1 8>889 B>.029 9;39E93>9 . 0/>779 @.; 93.;89?954@929 34 5>9 2C967/.<4
397.;3. 7./ 24 <>4 <17/4EE9E.;:4N 4:91;9<89= 397.;3.;89= 529.;89= ?1/;981/9= . 40.;:9. 01E./;489E.# J;
<.;<1 79G 46791 stakeholders V 10;9 9;39E93>1 @.; 93.;89?954@92. 5D. 7>O 9;?2>.;:4/. 1 .<<./.
9;?2>.;:481 3422C4889E98L 3.22C1/04;9::4:91;. 9; 8./69;9 39 7/131889= 7129895D. . 7/15.<<9 24E1/489E9# J;
B>.<81 79G 46791 <90;9?95481= 0/>779 3C9;8./.<<. 7>@@2951= 61E96.;89 39 7/18.<84= 516>;98L 215429= .;89
39 01E./;1= 4<<1594:91;9 967/.;3981/9429= 51;51//.;89= <9;345489 . 24 <84674= <1;1 8>889 34 51;<93./4/.
stakeholdersU# -4 39??><91;. 3.2 51;5.881 39 stakeholders ;.22. 8.1/9. 64;40./9429 /9<42. 4 Q#S3e4/3
gQSS^R]= Strategic Management: A stakeholders approach= f1<81;= A9864;= $,*+#

$'
511/39;4/. 6.0291 92 24E1/1 39 /95./54# [9O 59 D4 7./6.<<1 39 71/84/. 4 8./69;. 92
24E1/1 51669<<91;481 342 F/>771 f.;.881; . ;.2 51;8.671 39 455/.<5./. 2. ;1<8/.
51;1<5.;:. 9; 6./981 422. 8.64895D. 2.048. 4224 Tcorporate reputationU . 2.
5167.8.;:. ;.224 0.<891;. 3.22.= ;1; <.67/. <.672959= /.24:91;9 9;?/40/>771#

$$
$&
61$(-&)& "
)/LMMNOLPQ NRLQPSNTQ

"#" $UVWLTL QXVTYZLXL SQTT/LMMNOLPQ NRLQPSNTQ


].224 2.88./48>/4 9;8./;4:91;42. 2C46@981 3.224 <8/48.094 4:9.;342. 5D. <9 155>74 39
9;3404/. <> 8.69 516.N 24 corporate identity, 24 corporate image, 24 corporate
reputation . 92 corporate brand . 2. /.24:91;9 5D. <9 9;<84>/4;1 ?/4 029 <8.<<9 V 61281
<E92>77481#
a42. 2.88./48>/4 D4 7/131881 4 74/89/. 34029 4;;9 H884;84 43 1009 6128.72959
51;8/9@>89 5D. 4;429::4;1 9; 6131 477/1?1;3981 . <9<8.648951 9 7/15.<<9 39 ?1/64:91;.
. 9 2.0469 ?/4 2C93.;898L= 2C966409;.= 24 /.7>84:91;. . 92 corporate brand# ].029 >28969
4;;9= 029 <8>39 <9 <1;1 51;5.;8/489 <94 <>22C.24@1/4:91;. 39 613.229 0.<891;429 <94
<>22C4;429<9 3.029 .??.889 3.224 0.<891;. 39 8429 /9<1/<. 96648./9429 <>22. performances
5167.8989E. . <159429 3.22C4:9.;34 . <>22. <>. 51;39:91;9 39 <17/4EE9E.;:4 ;.2 2>;01
7./9131"#
a>884E94= ;.224 7>/ <8/41/39;4/94 /955D.::4 51;5.88>42. . 39 <896129 4224 /95./54 <>
B>.<89 8.69= 3>. 477491;1 029 4<7.889 7/1@2.648959 5D. 1551//. <188129;.4/.# J; 7/961
2>101= 24 51;?><91;. 51;5.88>42. 5D. <7.<<1 3./9E4 34 >;4 <1E/4771<9:91;. 39 7>;89 39
E9<84= 4 E128. <96929= 4 E128. 51;8/4<84;89= 31E>89 422C.8./10.;.98L 3.224 7/1E.;9.;:4
3.029 <8>391<9 . 34224 51;8469;4:91;. ;1; <.67/. 5D94/4 3.22. 39<59729;. 4:9.;3429
519;E128.#
J; <.51;31 2>101= 24 54/.;:4 39 /9<51;8/9 .679/959 5D. <1<8.;01;1 2C4772954@9298L .
24 E429398L 3.9 613.229 51;5.88>429 7/171<89# a42. 54/.;:4 3961<8/4 516. 2C93.;898L . 24
/.7>84:91;. /477/.<.;89;1 >;C4/.4 39 9;3409;. 47./84 . <>224 B>42. <9 4EE./8. 1009 79G
5D. 649 2C>/0.;:4 39 9;8.;<9?954/. 029 <?1/:9 39 /95./54 <94 7./ 5167/.;3./. 9 21/1
.??.889 <>224 <84@9298L . <>2 <>55.<<1 3.22C4:9.;34 ;.2 2>;01 8./69;.= <94 7./ 39??1;3./.
24 5>28>/4 3C967/.<4 7/.<<1 2. 4:9.;3.= <.;<9@929::4;312. <>224 ;.5.<<98L
3.22C4772954:91;. 39 >; 477/15591 /4:91;42. 4224 0.<891;. 39 8429 /9<1/<. <8/48.095D. .
3.22. 21/1 51672.<<. /.24:91;9#

"
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34N \4E93 fJ[`SQaH]= Corporate reputation versus corporate
branding: the realist debate= 9;= [1/71/48. [166>;954891;<N 4; 9;8./;4891;42 h1>/;42= ;#$= &'''

$%
J2 corporate brand 7>O .<<./. 3.?9;981 516. T2C966409;.= 2. 74/12. . 9
51671/846.;89 .<7/.<<9 342 613.221 39 business 39 >;C1/04;9::4:91;.U(# -4
3.?9;9:91;. 7/171<84 6.88. 9; .E93.;:4 24 51672.<<98L 3.2 51;5.881= 7./ 3>. 6189E9
?1;346.;8429N
! 24 6>289396.;<91;4298L= 9; B>4;81 24 <>4 .<<.;:4 V 3.?9;984 342 51672.<<1
<9<8.64 3.224 516>;954:91;. 4:9.;342.= 1<<94 34 >; <9<8.64 39 <.0;9
E9<9E9 . E./@429 E.9512489 3422C4:9.;34 . 3422C9;<9.6. 3.9 <>19
51671/846.;89 . 3.22. performances 3.2 <>1 <9<8.64 39 1??./84= 5D.
7/.<.;84 >;C9;3>@@94 E42.;:4 516>;95489E4i
! 24 7/1<7.889E4 multi-stakeholders= 9; B>4;81 92 business model
3.22C4:9.;34 ;1; 3.E. .<<./. 7./5.7981 <121 342 529.;8.= 64 342
51672.<<1 3.029 stakeholders <8/48.0959 51; 9 B>429 2C4:9.;34 9;8./409<5.
. 5D. ;. 9;?2>.;:4;1 9 /9<>28489# A/969 ?/4 8>889 029 4:91;9<89= 9 ?1/;981/9= 9
39<8/9@>81/9= 9 397.;3.;89= 9 51224@1/481/9= 9 529.;89 .??.889E9 . 718.;:9429= 9
mass media= 2. 9<898>:91;9 . 24 5122.889E98L 9; 0.;./42.#
-. 7/1@2.64895D. 39 0.<891;. 3.2 corporate brand /477/.<.;84;1 1/649 34 128/. >;
3.5.;;91 >;4 8.648954 61281 39@488>84 ;.224 2.88./48>/4 45543.6954 9;8./;4:91;42.#
-C488.;:91;. 3.395484 42 8.64 3.2 corporate branding 342 61;31 >;9E./<984/91 V <8484
/.5.;8.6.;8. 4??94;5484 3422C.;?4<9 488/9@>984 4 842. 51;5.881 . 422. /.2489E. <8/48.09. 39
corporate communication 342 61;31 967/.;3981/942.)# R25>;. 0/4;39 4:9.;3.
6>289;4:91;429 <84;;1 9;?4889 1784;31 7./ 24 E421/9::4:91;. 3.2 corporate brand 4
54><4 3.2 64;9?.<84/<9 39 8.;3.;:. 46@9.;8429 B>429 24 021@429::4:91;. 3.9 6./5489= 24
39??><91;. 39 7/15.<<9 39 45B>9<9:91;. . 39 ?><91;. 8/4 967/.<. . 24 39??><91;. 3.224
<.;<9@9298L <15942. . 46@9.;842. 3.029 stakeholders#
-C4??./64:91;. 3.2 corporate branding V 54/488./9::484 34224 51;E./0.;:4 39 3>.
477/1559 39 <8>391 39E./<9 . ?/4 21/1 51672.6.;84/9N 2C477/15591 3.029 <8>39 39 <8/48.094
. management . 2C477/15591 3.029 <8>39 39 marketing 8.

(
M9 E.34N \4E93 j# f-HFFM= Corporate Branding versus product branding in emergine markets= 9;=
^4/k.89;0 J;8.2290.;5. l A24;;9;0= ;# $= &''(
)
M9 E.34 9; 7/171<981N -4/< [bQJMaS]MS], Corporate Communication: the challenge of
trasparency= 9;= [1/71/48. 5166>;954891;<N R; 9;8./;4891;42 j1>/;42= ;#%= &''&= 740#$(&
*
\4E93 fJ[`SQaH]= Corporate reputation versus corporate branding: the realist debate= 17#598#
740#+&m+%#

$+
Figura 1.1. La convergenza della letteratura internazionale sul tema del corporate
branding (Adattamento da Bickerton).

Studi di marketing

Brand
Brand Positioning
Identity Corporate
Association
Brand
Image

Corporate
Corporate Corporate
Communication Branding Reputation

Corporate
image
Corporate
Identity Corporate
Corporate Giving
Personality

Studi di Strategia e Management

-4 7/9;59742. 39??./.;:4 8/4 9 3>. 477/1559 V 34 /95./54/. ;.224 39E./<4 7/1<7.889E4


51; 5>9 9 3>. ?921;9 4??/1;84;1 2C4/016.;81= 516. .E93.;:9481 9; g90>/4 $#$#
F29 <8>39 39 <8/48.094 . management ?15429::4;1 2C488.;:91;. <>22C4:9.;34,
51;<93./4;31 92 brand 516. >; <8/>6.;81 42 <./E9:91 3.224 <8.<<4= 5D. 3.E. .<<./.
0.<8981 516. >;4 /9<1/<4 <8/48.0954 9; 0/431 39 ?4E1/9/. 2C4229;.46.;81 8/4 24 E9<91;.
<E92>77484 342 top management= 24 5>28>/4 1/04;9::489E4 . 2C9;<9.6. 39 7./5.:91;9
W966409;.Y . 09>39:9 ?1/6>2489 34029 stakeholders <>22C4:9.;34 . <>2 <>1 17./481
W/.7>84:91;.Y# R229;.46.;81 5D. 8/1E4 .<7/.<<91;. 9; >;4 7/16.<<4 39 E421/9 . 39

$"
51671/846.;89 5D. 2C4:9.;34 ?1/6>24 49 <>19 stakeholders, 71<9:91;4;31<9 ;.9 21/1
51;?/1;89 9; 6131 51./.;8. . 39<89;89E1,#
F29 <8>39 39 marketing= 9;E.5.= ?15429::4;1 2C488.;:91;. <>22. 7/1@2.64895D. 2.048.
4224 5/.4:91;. 3.2 E421/. 7./ 92 529.;8. . 51;<93./4;1 92 brand 516. >;4 /9<1/<4 34
9679.04/. 9; B>4298L 39 <1E/4<8/>88>/4 5D. 3.E. 0>934/. 2C9;<9.6. 3.9 7/15.<<9 9; 0/431
39 0.;./4/. E421/. 7./ 92 529.;8.= <1<8.;.;31 ;.2 8.671 2C966409;. 39 64/54 . 24
?.3.28L 3.2 51;<>6481/.#
M.0>.;31 92 7./51/<1 8/4559481 342 613.221 <>.<71<81= 5D. .E93.;:94 24
51;E./0.;:4 3.224 2.88./48>/4 9;8./;4:91;42. <>2 8.64 3.2 corporate branding, ;.2
51/<1 3.2 54798121 59 <9 ?15429::./L 3477/964 <>029 <8>39 39 <8/48.094 . management=
4;429::4;31 9 51;5.889 2.0489 4224 corporate identity= 4224 corporate image= 4224
corporate personality . 4224 corporate giving= <>55.<<9E46.;8. <>029 <8>39 39
marketing= 9; B>.<81 54<1 1/9.;84;31 2C4;429<9 <>22. 8.64895D. 5D. /90>4/34;1 ;.221
<7.59?951 92 brand# ].224 74/8. ?9;42. 3.2 54798121 E.//4;;1 9;E.5. 7/.<.;8489 9 8.69
2.0489 4224 corporate reputation . 4224 corporate communication= 9; B>4;81
T8/4<E./<429U .= B>9;39= 9; 0/431 39 /951;3>//. 9 7>;89 39 E9<84 3.9 39??./.;89 4>81/9 43
>;4 E9<91;. >;984/94 3.22. 8.64895D. 2.048. 4224 7/161:91;. 3.22C966409;. 4:9.;342.
Wcorporate brandingY#

1.1.1 Gli studi di strategia e management

J2 8.64 3.2 corporate branding <9 <E92>774 ;.22C46@981 3.029 <8>39 39 <8/48.094 .
management E./<1 24 6.8L 3.029 4;;9 ]1E4;84# J; 74/895124/. 92 corporate branding <9
4??./64 516. <8/48.094 9; 0/431 39 <?/>884/. 029 .2.6.;89 7.5>294/9 3.22C93.;898L
4:9.;342. . 3.224 <>4 5>28>/4 7./ <E92>774/. >;4 Tvalue propositionU >;954= ?1;3484 <>
>; 3942101 9;8./4889E1 . <9<8.648951 51; >;4 72>/4298L 39 stakeholders, E1281 4
0.;./4/. 6128.72959 E4;84009 7./ 8>889 029 4881/9 519;E1289 W?93.29::4:91;. 3.9 529.;89=
<95>/.::4 3.029 4:91;9<89= 6189E4:91;. 3.2 7./<1;42.= .55##Y#
R 74/89/. 34224 <.51;34 6.8L 3.029 4;;9 ]1E4;84 <1;1 <8489 <E92>77489 6128.72959
<8>39 5D. D4;;1 51;8/9@>981 4224 3.?9;9:91;. 3.2 51;5.881 39 corporate brand# J;
74/895124/. .<<1N

,
\4E93 fJ[`SQaH]= Corporate reputation versus corporate branding: the realist debate= 17#598#
740#++ . <<#

$(
! /477/.<.;84 >;4 7/16.<<4 39 E421/. ?4884 3422C4:9.;34 4029 stakeholders= 5D.
2. 51;<.;8. 39 39<89;0>./<9 ;.22C46@9.;8. 9; 5>9 17./4i
! <9 /9E120. 4 8>889 029 stakeholdersi
! V >;4 /9<1/<4 ?1/8.6.;8. 2.0484 422. 428/. /9<1/<. <8/48.095D. B>429 2C93.;898L .
24 /.7>84:91;. 3.22C4:9.;34= . 51;8/9@>9<5. 4 51;<12934/2.#
A9G <7.59?9546.;8.= 24 7/16.<<4 39 E421/. .<729598484 4029 stakeholders 488/4E./<1
21 <?1/:1 0.<891;42. . 516>;954:91;42. 3.2 top management V ?9;429::484 4 /.;3./. 79G
E9<9@92.= 39<89;89E4 . 51;39E9<4 2C93.;898L 3.22C4:9.;34= ?45.;31 7./5.79/. 4029
9;8./215>81/9 4:9.;3429 9 E4;84009 5D. .<<9 71<<1;1 8/4//. 34224 /.24:91;. 51; 2C4:9.;34
. 92 <>1 <9<8.64 7/131881 . <896124;31 9; 21/1 2C43.<91;. . 2C4229;.46.;81 49 <>19
E421/9 39 ?1;31$'#
\4 B>4;81 ?9; B>9 <1<8.;>81 .6./0. 3>;B>. 5D. 92 corporate branding V 92 7/15.<<1
488/4E./<1 92 B>42. 92 management 7/19.884 .3 .<7/96. 2C93.;898L 4:9.;342. W39<89;89E4Y
42 ?9;. 39 188.;./. >; E4;840091 5167.8989E1# S<<1= 128/. 4 <4;59/. 029 967.0;9 5D.
2C4:9.;34 D4 ;.9 51;?/1;89 3.029 stakeholders= <. <9 51;52>3. 51; <>55.<<1= 71;. 2.
@4<9 7./ 24 0.;./4:91;. 39 >;4 /.7>84:91;. 4:9.;342. 71<989E4#

1.1.2 Gli studi di marketing

J2 8.64 3.2 corporate branding <9 <E92>774 ;.029 <8>39 39 64/k.89;0 09L 4224 ?9;.
3.029 4;;9 1884;84= B>4;31 425>;9 <8>391<9 71<./1 2C488.;:91;. <>2 51;5.881 39
ncompany brandC . <>22. <>. 39??./.;:. 51; 92 51;5.881 39 product brand#
f./;<8.9; <1<8.;.E4 5D. 92 company brand /477/.<.;84<<. 92 T54/488./. 39<89;89E1U
79G 9671/84;8. 3.22C4:9.;34 . 5D. 24 <>4 0.<891;. 31E.<<. .<<./. /.<71;<4@9298L 3.2 top
management 7/17/91 9; E9/8G 3.2 <>1 />121 <8/48.0951$$# [1; 24 6.8L 3.029 4;;9
]1E4;84 92 8./69;. company brand V <8481 <1<898>981 342 79G 46791 51;5.881 39
ncorporate brand’= /9?./9@92. ;1; <121 4224 /.428L 4:9.;342. 64 4;5D. 4 0/>779 39
4:9.;3.# M.51;31 F46@.889$&= 24 <8/48.094 39 corporate branding <9 7/171;. 516. >;4

$'
M9 E.34N \4E93 fSQ]MaSJ]= Corporate Branding – Back to basics= 9;= S>/17.4; j1>/;42 1?
^4/k.89;0= ;#)= &''%#
$$
TJ2 company brand V 92 brand 79G 9671/84;8. 3.22C4:9.;34 . 7./ B>.<81 6189E1 3.E. .<<./. 0.<8981
342 817 64;40.6.;8”. a#d# R]\QSRMMS], The impact of corporate image on quality, customer
satisfaction and loyalty for customers with varying degrees of service expertise, -1;31;= J;8./;4891;42
j1>/;42 1? M./E95. J;3><8/c ^4;40.6.;8= &''&= 740# *#
$&
“J 64/5D9 7/131881 E.;01;1 E421/9::489 488/4E./<1 2C4774/8.;.;:4 43 >;C>;954 <1E/4<8/>88>/4
<96@12954 . E421/942. 5D. .<7/96. . /477/.<.;84 2C93.;898L 3.22C4:9.;34N 92 corporate brand” . a#d#

$)
<1/84 39 7/18.:91;.= 39 /974/1 5D. 4296.;84 . <1<89.;. >;4 72>/4298L 39 64/5D9 39
7/131881= 9 B>429 E.;01;1 E421/9::489 488/4E./<1 92 /9?./96.;81 422C4774/8.;.;:4 43
>;C>;954 <1E/4<8/>88>/4 <96@12954 . E421/942. 5D. .<7/96. . /477/.<.;84 2C93.;898L
3.22C4:9.;34N 92 corporate brand#
M.51;31 [122.<.9$%= 2. 39E./<. 4889E98L . 9 39E./<9 7/10/4669 39 516>;954:91;.
488>489 3422C4:9.;34 D4;;1 92 5167981 39 8/4<6.88./. >; corporate brand 54/488./9::481
34 >;C93.;898L 39 64/54 4224 B>42. E.;01;1 488/9@>98. 349 51;<>6481/9 E42.;:. 71<989E.
Wcorporate associationsY 5D. /9<7.55D94;1 2C93.;898L 3.22C4:9.;34 . 24 <>4 5474598L 39
/9<71;3./. 422. 21/1 4<7.88489E.#
-4 /9E42>84:91;. 3.2 corporate brand, B>9;39, <84 51;3>5.;31 2. 4:9.;3. 43 488>4/.
>;4 <8/48.094 1771<84 4 B>.224 8/439:91;42. 3.2 n7/131881 967/.<4CN 24 <8/48.094
3.22C967/.<4 7/131881# -4 64/54 643/. E9.;. 3.529;484 51; 428/9 ;169 1 <96@129 5D.
4009>;01;1 . 93.;89?954;1 ;>1E. ?>;:91;9 3C><1 . ;>1E9 <90;9?95489= 4EE959;4;3124 4
<7.59?959 <.06.;89 39 529.;8.24 .X1 434884;3124 42 E9<<>81 39 7/131889 21;84;9 34 B>.221
1/909;42.# S<<4 .E12E. 9; corporate brand . 7./3. >;4 51;;.<<91;. 39/.884 51; 9
<9;0129 7/131889= 39E.;84;31 92 21/1 69;961 516>;. 3.;169;481/. 54/488./9::481 34
.2.6.;89 39<89;89E9 E94 E94 79G 21;84;9 34 3.529;4:91;9 2.048. 4029 488/9@>89 ?9<959 3.9
7/131889 . <.67/. 79G 9;5.;8/481= 39 51;8/1= <> E421/9= 51671/846.;89 . 8/4889 <8929<8959
516>;9 4 8>881 92 71/84?10291 5D. 24 51;39E93.# -C4:9.;34= 9; 428/. 74/12.= ;1; <9
;4<51;3. 79G 39.8/1 92 <>1 71/84?10291 39 7/131889= 64 39E.;84 .<<4 <8.<<4 >; 7/131881#
M1;1 B>.<8. 2. 93.. 5D. D4;;1 3481 E984 4224 7/1<7.889E4 39 <8>39 3.22C967/.<4
3.;169;484 oresource based-viewP$+# a42. 7/1<7.889E4 E.3. 2C4:9.;34 516. >;
9;<9.6. .8./10.;.1 39 /9<1/<. . 39 5167.8.;:. 5D. /477/.<.;84;1 24 @4<. 7/91/984/94
7./ 24 /.429::4:91;. 39 >; E4;840091 5167.8989E1 . 24 3.8./69;4;8. 7/9;59742. 3.224
/.33989E98L 3C967/.<4# -4 <8/48.094 ?1;3484 <>22. /9<1/<. <188129;.4 5D. 24 5D94E. 3.224
/.33989E98L ;1; V 2C96984:91;. 3.2 51671/846.;81 3.9 51;51//.;89 64 79>881<81 21
<?/>8846.;81 3.22. 39??./.;:. 8/4 967/.<.# H0;9 4:9.;34 V >; 9;<9.6. 39<89;81 39
/9<1/<. . 39 5167.8.;:. 61281 39??./.;:948.# -4 /95./54 3.2 E4;840091 5167.8989E1

R]\QSRMMS], The impact of corporate image on quality, customer satisfaction and loyalty for
customers with varying degrees of service expertise, 17# 598# 7400# $$ . <<#
$%
“24 516>;954:91;. ?4884 3422C4:9.;34 D4 92 5167981 39 8/4<6.88./. >; 51/71/48. @/4;3 54/488./9::481
34 >;C93.;898L 39 64/54 4224 B>42. E.;01;1 488/9@>98. 349 51;<>6481/9 E42.;:. 71<989E.”. a#d#
R]\QSRMMS], The impact of corporate image on quality, customer satisfaction and loyalty for
customers with varying degrees of service expertise, 17# 598# 7400# $"m&%#
$+
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34N [# `# AQRbR-R\ . F# bR^S- #The Core Competence of the
Corporation= 9;= b4/E4/3 f><9;.<< Q.E9.e = $,,'= 7400# ),m,&#

$*
/95D9.3. B>9;39 24 ?1/6>24:91;. . 2C9672.6.;84:91;. 39 >;4 <8/48.094 5D. /951;1<54 .
<E92>779 2. 54/488./9<895D. 39<89;8. 39 10;9 967/.<4$"#
! 84;09@929 W?9;4;:94/9. . ?9<95D.Yi
! 9;84;09@929 W8.5;121094= /.7>84:91;.= 5>28>/4 4:9.;342.Yi
! >64;. W4@9298L . 51;1<5.;:. <7.59?95D.= 4@9298L 516>;95489E. . 39
9;8./4:91;.= 6189E4:91;.Y$(#
M.51;31 B>4;81 4??./6481= 3>;B>.= 92 7/131881 4<<>6. <.67/. 79G >;4 E42.;:4
<8/48.0954= 39E.;84;31 >;4 /9<1/<4 <> 5>9 2C4:9.;34 ?1;34 92 7/17/91 E4;840091
5167.8989E1 W. 9 <>19 7/1?9889Y#
H551//. <188129;.4/.= 8>884E94= 2. 5/9895D. 61<<. 34029 <8>391<9 39 <8/48.094 .
64;40.6.;8 /90>4/31 4224 51;5.:91;. 3.2 corporate brand 7/17/94 3.2 marketing#
M.51;31 8429 4>81/9 <. V E./1 5D. 92 64/k.89;0 V <8481 92 7/961 46@981 39 <8>39 4 8/4884/.
92 8.64 3.2 corporate branding= 8>884E94= <9 /989.;. 5D. 24 <>4 5474598L 39 4;429<9 3.22.
7/1@2.64895D. 4 29E.221 4:9.;342. 7/.<.;89 3>. <1<84;:9429 296989N
! 9; 7/961 2>101= ;1; 7./E9.;. 422C9;39E93>4:91;. 39 >;4 3.?9;9:91;.
4>81;164 39 corporate brand= 5D. E9.;. 79>881<81 3.?9;981 7./ 39??./.;:4
51; 92 8/439:91;42. 51;5.881 39 brand /9?./981 42 7/131881= 71;.;31<9 516.
<1E/4<8/>88>/4 3.221 <8.<<1i
! 9; <.51;31 2>101= 7>/ <1<8.;.;31 2C9671/84;:4 3.22C431:91;. 39 >;4
7/1<7.889E4 multi-stakeholders ;.221 <E92>771 39 <8/48.09. 39 corporate
branding= 39 ?4881 51;<93./4 .<52><9E46.;8. 92 529.;8. 516. stakeholders
7/964/91 3.22C4:9.;34= 71;.;3121 42 5.;8/1 39 8>88. 2. 3.59<91;9 4:9.;3429#
J;128/.= <9 /989.;. 5D. 24 5/.4:91;. . 24 0.<891;. 39 >; corporate brand ;1; <9 .<4>/9<54
;.224 <124 4889E98L 39 64/k.89;0# SC 9;?4889 2C9;8./1 7/15.<<1 <8/48.0951 43 .<<./.
519;E1281 . /93.?9;981 0/4:9. 42 corporate branding 9; >;4 210954 39 9;;1E4:91;. 5D.
7/.E.3. 2C9;8./4:91;. 39 39E./<. 396.;<91;9 4:9.;3429= 34 B>.22. 5166./59429= 4 B>.22.
1/04;9::489E.= 4224 5>28>/4 4:9.;342.= 4224 <>4 vision <8/48.0954= ?9;1 4 51;3>//.
2C4:9.;34 4 /951;?90>/4/.= 9; 425>;9 54<9= 92 7/17/91 613.221 39 business#

$"
Q# ^# FQR]a= T L’analisi strategica per le decisioni aziendaliU= S39:91;9 J2 ^>29;1= f1210;4=
$,,,#

$,
"#5 )N [VU\VUNZQ LMNOQ Q TN [VU\VUNZQ LSQPZLZ]
M94 ;.029 <8>39 39 <8/48.094 . 64;40.6.;8 5D. ;.029 <8>39 39 64/k.89;0 2C966409;.
V 51;5.7984 516. >; 9;<9.6. 39 ?4881/9 ?/4 21/1 39??./.;89 . ;1; >;C>;954 .<8./;4:91;.
39 >; 3481 4<7.881 1 39 79G 4<7.889 54/488./9<8959 39 >;C967/.<4# p;C966409;.= 9;?4889= V
51<898>984 34 ?4881/9 39 8971 .6189E1 . 34 ?4881/9 39 8971 210951m/4:91;42.# A./ /.;3./<9
?45926.;8. 51;81 39 B>4;81 92 ?4881/. .6189E1 4@@94 >; />121 9671/84;8. ;.224
?1/64:91;. 3.22C966409;. 39 >;C967/.<4= 39 >; 7/131881= 39 >; 64/5D91= 39 >;
7/10.881= @4<8./L 7.;<4/. 422C9671/84;:4 5D.= 1009= ;.224 7>@@29598L 39 3.8./69;48.
4:9.;3. 1 7/131889 D4;;1 9 /9?./96.;89 T42 8.671 74<<481U= T4224 ;48>/4U . T49 @>1;9
<471/9U $)#
]48>/426.;8. B>4<9 9; 4;898.<9 51; 9 ?4881/9 39 8971 .6189E1= 59 <1;1 9 ?4881/9 39 8971
/4:91;42.N 24 E429398L 3.2 7/131881= 92 <>1 51<81= 2C.??.889E4 0.;>9;98L 3.9 <>19
51671;.;89= 24 /.8. 39 39<8/9@>:91;.= 24 ?459298L 39 39<71//. 39 74/89 39 /9546@91 1
2C455.<<9@9298L 39 >;4 /.8. 39 4<<9<8.;:4= 92 /4771/81 7/.<84:91;9X51<81 3.2 7/131881= .
51<q E94# J;<1664 8>889 B>.9 ?4881/9 24 5>9 ?1/6>24:91;. T81554 92 5./E.221U= 79G 5D. 21
<8481 3C4;961 3.9 <9;0129 9;8./215>81/9# SC 39??9592.= 7./84;81= <84@929/. >;4 <5424 39
E421/9 ?/4 ?4881/9 .6189E9 . ?4881/9 /4:91;429N B>42. 3.9 3>. 8979 51;89 39 79G ;.2
616.;81 3.22. <5.28. 9; 1554<91;. 39 >; 45B>9<81#
[94<5>;4 967/.<4 D4 79G 39 >;C966409;. 1 6.0291= .<9<81;1 79G 966409;9 5D.
54/488./9::4;1 >;4 <8.<<4 967/.<4#
p;4 7/964 966409;. V /477/.<.;8484 34 B>.224 5D. V 24 /.428L 3.22C966409;.= 591V
B>.221 5D. /.426.;8. .<<4 VN 71<<9461 3.?9;9/. B>.<81 8971 39 966409;. 2C93.;898L
3.22C967/.<4# S<<4 9;39E93>4 3>;B>. B>.221 5D. >;4 3.8./69;484 4:9.;34 V
.??.889E46.;8.# S<<4 /964;34 591V 422C 1/9.;846.;81 <8/48.0951 39 ?1;31 5D.
54/488./9::4 10;9 /.428L 4:9.;342.$*#
p;C967/.<4= 7./O= D4 4;5D. >;C966409;. /9?2.<<4= 591V 2C966409;. 5D. .<<4 5/.3.
/9<7.55D9 9; 79.;1 2. <>. B>4298L . 5D. 9;E.5. 718/.@@. .<<./. >;C966409;. T39<81/84U
3.224 /.428L# Z9 V 9;?9;. >;4 8./:4 966409;. 54/488./9<8954 39 10;9 967/.<4N
T2C966409;. 7./5.7984U# A./ 5479/. B>.<81 51;5.881= @4<8./L /9?2.88./. <>2 ?4881 5D.
2C967/.<4 V 7>/ <.67/. >;4 T7./5.:91;.U# J; <1<84;:4 <9 ?4 /9?./96.;81 42 ?4881 5D.

$)
^4/5.221 ^HQS--J= La Comunicazione d’Impresa e la promozione dell’Immagine= R;0.29 .3981/.=
$,,)= 7400# $(m$)
$*
-C1/9.;846.;81 <8/48.0951 39 ?1;31 39 >;C967/.<4 7>O 3.?9;9/<9 9; 7/964 477/1<<964:91;. 516. 24
<>4 93.;898L 1= <. <9 7/.?./9<5.= 24 74/8. ;4<51<84 . 9;E9<9@92. 3.2 <>1 39<.0;1 <8/48.0951= 5D. <84 42 39
<1881 3.22. <5.28. 51;5/.8. .<729598489<9 ;.2 7/1?921 <8/48.0951 E9<9@92.# Z9881/91 [H\R= L’orientamento
strategico di fondo= , a1/9;1= p8.8= &''&#

&'
10;9 9;8./215>81/. 4:9.;342. D4 >;4 74/895124/. 967/.<<91;. 3.22C4:9.;34# a42.
7./5.:91;. 718/L .<<./. 39??./.;8. /9<7.881 4224 /.42. 93.;898L 3.22C4:9.;34 .
422C966409;. 5D. .<<4 E>12. 34/. 39 <. 488/4E./<1 24 516>;954:91;.#
-C966409;. /.42. 9;8.<4= 3>;B>.= 516. 24 51;5.:91;. 5D. >; 3.8./69;481
9;8./215>81/. D4 3.22C4:9.;34 7>O .<<./. <51671<84 9; 84;8. 966409;9 B>4;89 <1;1 029
stakeholders= 9; B>4;81 71/8481/9 39 9;8./.<<9 842E1284 61281 E4/9.0489#
J; 51;52><91;. V 71<<9@92. 4??./64/. 5D. 2C4:9.;34 V 54/488./9::484 34 8/. 8979 39
966409;9 5D. 71<<1;1 .<<./. /4395426.;8. 39??./.;89$,N 24 <>4 93.;898L= 24 <>4
966409;. /9?2.<<4 . 24 <>4 966409;. /.42.# -. 8/. 966409;9 D4;;1 0/4;3. /92.E4;:4
4029 .??.889 7/48959= 591V 4029 .??.889 3.2 /4771/81 39 >;4 967/.<4 51; 92 51;8.<81 <1591m
.51;16951 ;.2 B>42. .<<4 17./4#

1.2.1 L’identità

].029 <8>39 39 <8/48.094 . 64;40.6.;8 2C93.;898L 7>O .<<./. 3.?9;984 51; 24 <>4
<81/94 74<<484= 51; 5121/1 5D. <9 <1;1 <>55.3>89 ;.22C4889E98L 39 01E./;1 . 51; 9 <>19
1@9.889E9 ?>8>/9&'#
].2 29;0>40091 7/17/91 3.22. 516>;954:91;9 39 64/k.89;0 422C93.;898L E9.;.
488/9@>981= 9;E.5.= 92 <90;9?95481 39 T9;<9.6. 3.9 6139 <5.289 3422C967/.<4 7./
93.;89?954/<9 7/.<<1 9 <>19 stakeholders&$# M.51;31 >;C428/4 455.:91;. 2C93.;898L= 9;
74/895124/. ;.2 T0./01U 7>@@295984/91= <90;9?954 93.;89?954:91;.= 591V <8/.881 2.046. 8/4
92 ;16. 3.224 64/54 .X1 3.22C967/.<4 . 24 7/16.<<4 39 7>@@29598L&&#
-C93.;898L V ?1;346.;842. 49 ?9;9 3.224 516>;954:91;.N <./E. 43 93.;89?954/. 5D9 <84
74/24;31 51; 5D9# -4 ;1<8/4 93.;898L 3./9E4 9; 74/8. 3422. ;1<8/. 54/488./9<895D.
1/909;4/9.= 9; 74/8. 34 B>.22. 45B>9<98.= 64 <17/488>881 34 59O 5D. <9 <5.029. 39
61<8/4/.# -4 <1664 3.22. ;1<8/. <5.28. /477/.<.;84= 3>;B>.= 24 ;1<8/4 93.;898LN ;1;
;.5.<<4/946.;8.= 7./O= .<<4 51//9<71;3. 422C966409;. 5D. 4@@9461 39 ;19 <8.<<9#

$,
^4/5.221 ^HQS--J= La comunicazione d’impresa e la promozione dell’immagine= 17# 598# 7400#$*m
$,
&'
M5/9E. 92 [134N TR @.; E.3./.= 8>889 9 E421/9 3C967/.<4 7/1?.<<489 34029 4881/9 5D94E. 3.22C967/.<4 .
39;4;:9 74<<489 9; /47934 /4<<.0;4 51;51//1;1 4 3.?9;9/. 2C93.;898L .= B>9;39= 2C966409;.= 3.22C967/.<4#
S 029 9;8.//10489E9 <> B>42 V 2C966409;. . <> 516. .<<4 V E.;>84 51<8/>.;31<9 ;.2 8.671 <1;1 >;
9671/84;8. 616.;81 39 E./9?954 . 39 <9;8.<9 <>9 E421/9 . <>224 5>28>/4 3C967/.<4U= Z9881/91 [134= Valori
imprenditoriali e successo dell’impresa= ^924;1= $,*(# M>2 8.64 f./89;9 <5/9E.N T2C4:91;. 39 01E./;1
<9 <E92>774 488/4E./<1 7/15.<<9 <.;:4 <12>:91;. 39 51;89;>98L 5D. <9 <1<84;:94;1 ;.224 51;E./<91;. 39
93.. 9; 17./4:91;9 488/4E./<1 92 <9<8.64 3.22. 3.59<91;9 5D. <9 <E92>774;1 ;.2 8.671U# p# fSQaJ]J=
Scritti di Politica Aziendale= a1/9;1= F947795D.229= $,,"= 5477#$ . &#
&$
\4E93 fSQ]MaSJ]= Company Image= F>.//9;9 . 4<<159489 S3981/.= &''"= 740# $$,
&&
\4E93 fSQ]MaSJ]= Company Image= 17# 598# 740#$$,

&$
S<<4 <9 .<72954 488/4E./<1 2C9;E91 39 6.<<4009 E9<9E9 5D. 51;<.;81;1 42 7>@@2951 39
/951;1<5./. . 39<89;0>./. 2C4:9.;34 3422. 428/. 1/04;9::4:91;9# J; 842 <.;<1 V
9671/84;8. 5D. 029 .2.6.;89 51<898>89E9 3.224 corporate identity <94;1 51./.;89# A./
.E984/.= 9;?4889= 5D. 24 /.7>84:91;. 4:9.;342. E.;04 34;;.009484 3422C.//484 7./5.:91;.
34 74/8. 3.029 stakeholders 3.9 7/9;5979 5D94E. . 3.9 E421/9 3.22C4:9.;34= 5D. ;.
0>934;1 92 51671/846.;81= <9 /.;3. ;.5.<<4/91 >; 4229;.46.;81 8/4 24 corporate
identity . 24 company image#

1.2.2 L’immagine riflessa e reale

J2 7/15.<<1 39 9;8./4:91;. 8/4 2C4:9.;34 . 029 stakeholders <4/.@@. 79G <.67295. 34


0.<89/. <. B>.<84 /9><59<<. 43 9;<84>/4/.= 51; 10;>;1 39 .<<9= >; /4771/81 39
516>;954:91;. 7/.?./.;:942.# [9O 51;<.;89/.@@. 39 5167/.;3./. 6.0291= 9;128/.= 9
2.0469 .<9<8.;89 8/4 2C93.;898L . 2C966409;. 4:9.;342.# J; /.428L= 3484 24 51672.<<98L
3.9 /4771/89 5D. 54/488./9::4;1 2C4:9.;34 . 9 <>19 9;8./215>81/9= <>9 B>429 9;5931;1
9;128/. 7.<4;8.6.;8. 2. performances .51;16951m?9;4;:94/9. /.09<8/48.= ;1; V
<.67295. 5167/.;3./. 24 B>4298L 39 8429 2.0469&%#
R88/4E./<1 24 516>;954:91;. 2C967/.<4 5./54 39 39??1;3./. >;C966409;. 39 <. 5D.
24 /477/.<.;89 . 5D. /9<7.55D9 24 7/17/94 93.;898L# r 8>884E94 92 7>@@2951 5D.= 488/4E./<1
74/895124/9 4<<1594:91;9 6.;8429= 93.;89?954 2C4:9.;34 9; >; 74/895124/. 6131# -C93.4
5D. 92 <9;0121 9;39E93>1 T<9 ?4U 3.22C4:9.;34 ;1; V 3>;B>. ?/>881 3.224 516>;954:91;.
43188484 64 24 /9<>284;8. 3.224 7./5.:91;. 3.2 <100.881 5D.= 9; 6131 51;<591 1
9;51<591= E42>84 ;.2 51672.<<1 2C.;898L 4:9.;342.#
-C966409;. ;1; /90>4/34 3>;B>. 59O 5D. 7.;<4 2C967/.<4= @.;<q 59O 5D. 029
stakeholders 7.;<4;1 1 <.;81;1 /90>4/31 92 /4771/81 5D. 29 2.04 422C4:9.;34 . 5D. 7>O
.<<./. 39/.881 1 9;39/.881# a429 7./5.:91;9 1 <5D.69 6.;8429 <9 ?1/64;1 7./ .??.881N
! 3.22C.<7./9.;:4 .X1 3.22C1<<./E4:91;. i
! 3.224 51;1<5.;:4 45B>9<984 W43 .<.6791 2C>89298L 3.9 7/131889= 92 7/.::1=
92 <./E9:91 39 4<<9<8.;:4 71<8mE.;3984 .55#Yi
! 3.9 51;84889 5D. 9;<84>/4 51; 2C4:9.;34#

&%
M9 E.34N \4E93 fSQ]MaSJ]= Company image= 17# 598# 7400# $$$ . <<#

&&
s>4;31 >; 529.;8. 5167/4 >; 7/131881 1 >; <./E9:91= T5167/4U 4;5D. 2C967/.<4
5D. 21 7/13>5.i 9; 428/. 74/12. 2C967/.<4 ;1; 7/16>1E. <121 >; 74/895124/. 7/131881=
64 >;4 8184298L= >; 9;<9.6. 39 5>9 ?4 74/8. 2.9 <8.<<4 51; 24 <>4 7./<1;4298L#
R22C4:9.;34 V 24<59481 B>9;39 92 5167981 39 51;1<5./. 1 3.8./69;4/. 24 <>4
7./<1;4298L# s>.<81 V 92 6189E1 5D. 2. <79;0.= 1009 79G 5D. 649= 4 51669<<91;4/.
/95./5D. 5D. D4;;1 7./ 100.881 21 <8>391 . 24 /4551284 3.9 09>39:9 3.029 stakeholders
5D. 24 /90>4/34;1#

1.2.3 I modelli rappresentanti il concetto di immagine

\171 4E./ 3.?9;981 92 51;5.881 39 966409;. <9 /989.;. ;.5.<<4/91 >;


477/1?1;396.;81 9; 6./981 49 613.229 39 E42>84:91;.&+# [9O 51;<.;89/.@@. 39
5167/.;3./. 6.0291 2. 7/1@2.64895D. 2.048. 42 8.64 3.224 corporate image . 39
39??./.;:94/. 6.0291 2. 71<9:91;9 4<<>;8. 9; 6./981 34029 <8>391<9 39 <8/48.094 . 39
64/k.89;0# Z.//4;;1= 3>;B>.= 39 <.0>981 .<71<89 9 <.0>.;89 613.229N

Modello tradizionale
M.51;31 B>.<81 613.221 92 7>;81 39 E9<9@9298L 3.22C966409;. <9 /93>5. . <9
51;5.;8/4 ;.2 <.06.;81 ?9;42. 3.224 <.B>.;:4 5D. 34224 7/10.884:91;. 3.2
7/131881X<./E9:91 71/84 4224 <>4 5122154:91;. <>2 6./5481# J2 7/1@2.64 3.22C966409;.
<9 /94<<>6. 3>;B>. ;.224 B>4298L 3.224 516>;954:91;. 42 529.;8. # J 8.5;959 3.224
516>;954:91;. D4;;1 51<q .24@1/481 24 ;1:91;. 39 TB>4298L 7./5.7984U 516. 9;395. 39
T966409;.U <8/.8846.;8. 2.0481 422C4889E98L 7>@@295984/94 # -4 B>4298L 7./5.7984
51;<9<8. ;.029 488/9@>89 3.2 7/131881X<./E9:91 5D.= /95./5489 349 529.;89= 51<898>9<51;1 24
@4<. 3.2 E4;840091 5167.8989E1# J2 71<8>2481 5D. <84 4224 @4<. 39 8429 3.?9;9:91;9 3./9E4
9; <9;8.<9 342 <.0>.;8. /4091;46.;81N 342 616.;81 5D. 9; >; 6./5481 51672.<<1 92
7/1@2.64 ;1; V 79G 24 <.67295. ?>;:91;4298L 3.9 @.;9= 92 7/.::1 ;1; 519;593. 79G 51;
92 E421/. 3.029 100.889 1??./89N T92 6./5481 5./54 . 5167/4 E421/9= ;1; 5167/4 7/.::1T#
A./84;81= 24 B>4298L 4;3/L /951;31884 43 >; .2.6.;81 39 E421/. 516>;95489E1 . 2.0484 4
51671;.;89 39 54/488./. <100.889E1# M9 8/488./L 4221/4 39 51;5.;8/4/. 2C966409;. <>2
7/131881 .X1 <>224 64/54 488/4E./<1 24 516>;954:91;. . 39 /4??1/:4/. 92 brand belief
2.0481 422C100.881#

&+
\4E93 fSQ]MaSJ]= Company image= F>./9;9 . 4<<15948. S3981/. 17# 598#= 7400# &) . <<#

&%
J; B>.<81 613.221 .;8/4;1 34 >; 2481 24 5/.489E98L . 24 B>4298L 3.2 29;0>40091 3.224
516>;954:91;. 7>@@295984/94= 3422C428/1 24 B>4298L 3.224 7/.<.;84:91;. 9; 8./69;9 39
design= 39 0/4?954= 39 966409;. 511/39;484= 5D. <1;1 3.<89;489 43 1??/9/. >; <>/72>< 39
488/4889E4 3.22C100.881 42 39 2L 3.224 <>4 9;8/9;<.54 B>4298L 3C><1# M9 8/488./L 4221/4 39
5/.4/. >;C93.;898L .<8./;4 3.22C100.881 54745. 39 04/4;89/. 24 <>4 E9<9@9298L= .;8/1 >;
>;9E./<1 1E. 8>889 8.;84;1 39 39<89;0>./<9 395.;31 B>4251<4 39 39E./<1= 7>;84;31
<>22C1/909;4298L . <>224 7/.0;4;:4 516>;95489E4#

Modello funzionaleN l’immagine come sottosistema dell’area marketing.


].2 613.221 <17/4.<71<81 V 92 529.;8. 43 .<<./. 74/8. 9;8.0/4;8. 3.2 7/15.<<1 39
E421/9::4:91;. 3.22C966409;. 4:9.;342.# J; B>.<81 54<1= 9;E.5.= 92 7/9;59742.
/.<71;<4@92. 3.224 company image V 92 <9<8.64 39 516>;954:91;. 3.22C4:9.;34 9;8.<1
516. <7.59?951 <1881<9<8.64 ?9;429::481 4 /.5.79/. 9 E9;5129 . E1281 4 /95./54/. 2.
51;39:91;9 39 511/39;46.;81 3.22. 4889E98L 39 0.<891;. 3.22C966409;. 488/4E./<1 >;4
<7.59?954 ?>;:91;. 4:9.;342.#
-C966409;. 39E9.;.= 3>;B>.= >;4 ?>;:91;. 3.2.0484 34224 794;9?954:91;. <8/48.0954
3.22C4:9.;34 422. ?>;:91;9 39 64/k.89;0# A./84;81 6.;8/. 9; 7/.5.3.;:4 <9 V .;?489::481
2C4<7.881 5/.489E1 3.224 516>;954:91;.= 1/4 <9 71;. 2C455.;81 <>224 <8/>88>/4 4:9.;342.
8/439:91;42. B>42. /.<71;<4@92. 3.224 0.<891;. 3.224 company image# J; 842 <.;<1= ;1;
<9 718/L 74/24/. 39 >;4 E./4 . 7/17/94 966409;. 51672.<<9E4= 64 39 >;C966409;. 39
7/131881 . 39 64/54= 1EE./1 39 >;4 <>4 ?/4:91;. <90;9?95489E4= 9;52><4 ;.2 794;1 39
64/k.89;0 3.22C4:9.;34#
-. 7/9;597429 ?4<9 9; 5>9 <9 4/895124 92 613.221 <1;1N 2C4;429<9 . 2C9;39E93>4:91;. 3.9
target group= 92 7/15.<<1 <8/48.0951 39 71<9:91;46.;81 . 24 3.8./69;4:91;. 3.22. <>.
E4/94@929= 128/. 24 3.?9;9:91;. 39 >;4 71298954 39 64/54#
-C488.;:91;. <9 <71<84 51<9 342 616.;81 ?9;42. 3.224 516>;954:91;. 4 >; 616.;81
79G 9;8./;1 2.0481 42 71<9:91;46.;81 3.2 7/131881 3.22C4:9.;34 <>2 6./5481# [9O 5D.
/92.E4 7./84;81 V 24 51<933.884 T966409;. 39 7/131881 . 39 64/54U#

Modello integrato: immagine come identità complessiva.


[16. <188129;.481 9; 7/.5.3.;:4 24 51;5.:91;. 3.22C966409;. 39 64/54 . 7/131881=
718/.@@. .<<./. 51;<93./484 516. 4<7.881 8./69;42. 3.224 <.B>.;:4 39 7/10.884:91;. .
39 7/13>:91;.= 9; 5>9 9;8./E.;01;1 9; 6131 79G 1 6.;1 8/439:91;42. 2. ?>;:91;9 39
64/k.89;0= 3.224 7>@@29598L . 3.22. 7>@@295D. /.24:91;9# M.51;31 842. 455.:91;. 4;5D.

&+
;.9 54<9 9; 5>9 <94 <.;8984 2C.<90.;:4 39 /9;;1E46.;81= 2. ?>;:91;9 <7.59?95D. 3.2.048.
4221 <5171 /.<84;1 B>.22. 5D. 8/439:91;426.;8. 4<<95>/4;1 92 51;84881 39/.881 8/4 2. 74/89
3.22C4:9.;34 . 92 6./5481#
M9 E9.;. 51;?90>/4;31= 7./O= >;C93.4 39 966409;. 5D. 519;E120. 7/10/.<<9E46.;8.
92 51672.<<1 3.22. ?>;:91;9 3.22C1/04;9::4:91;. . 5D. 9672954 2C967.0;1 9; 7/964
7./<1;4 3.224 39/.:91;. <8/48.0954# J; 842 6131 2C966409;. 5.<<4 39 .<<./. >;4
<.67295. ?>;:91;.= 7./ 39E.;84/. 4 8>889 029 .??.889 >;C4889E98L 9;8.0/484= 5D. 9;51;8/4
3>. 4<7.889 ?1;346.;8429 . B>429?954;89 3.224 <8/48.094 4:9.;342. 9; 46@9.;89
51672.<<9# J; 7/961 2>101 24 B>4298L= 9;8.<4 516. .<90.;:4 7/.<.;8. ;.22C9;8./4
<.B>.;:4 39 .24@1/4:91;. 3.2 7/131881X<./E9:91= 34224 7/10.884:91;. 42 64/k.89;0 . 4224
516>;954:91;.# J; <.51;31 2>101= 2C966409;. V E9<84 516. /9?2.<<1 .<8./;1
3.22C93.;898L 021@42.&"#
-C966409;. V= 3>;B>.= 2C9;<9.6. 39 59O 5D. 92 <100.881 7.;<4 3.22C4:9.;34 <>224
@4<. 3.224 51;1<5.;:4 39/.884 WB>4298LY= 39 59O 5D. 2C4:9.;34 395. <>2 7/131881
W516>;954:91;.Y . 3.22C9;8./4:91;. 51; 029 428/9 529.;89 W966409;. 7./5.7984Y# M121 9;
B>.<8C>28961 54<1= .<<4 45B>9<84 92 54/488./. 39 /.428L= 9;8.<1 516. /9<>28481
51672.<<9E1 39 >;C9;8./4:91;. 8/4 2C4889E98L <8/48.0954 9;8.0/484 3.22C4:9.;34= 5D.
7./51//. 10;9 <.06.;81 3.22C1/04;9::4:91;. . 24 7./5.:91;. 4889E4 3.9 <100.889
7/.<.;89 ;.22C46@9.;8.# H009= 24 0.<891;. 3.22C966409;. 519;E120. 2C9;8./4
1/04;9::4:91;. . 9; 7/961 2>101 24 39/.:91;.# -. .<7./9.;:. 3961<8/4;1 5D. 92
<>55.<<1 V ?/>881 39 >;4 51<8/>:91;. 74:9.;8.= 31E. 24 E9<9@9298L ?9;42. V 2C9;8.0/4:91;.
39 .2.6.;89 7/10.88>429= <96@12959 . 516>;95489E9 5D. <9 >;9<51;1 ;.22C4??./64:91;. 39
>;4 93.;898L 5>28>/42. 51672.<<9E4 . 51./.;8.#

&"
M5/9E1;1 f4554/4;9= F129;.229N T425>;9 <8>391<9 39 .51;1694 <188129;.4;1 5D. 92 /9<5D91 7/17/91 39
10;9 967/.<4 V 39 0.;./4/. >;4 72>/4298L 39 966409;9 4 <.51;34 3.224 7./5.:91;. 5D. ;. D4;;1 9 <>19
39E./<9 9;8./215>81/9# S 5D. B>.<81 /9<5D91 7>O .<<./. /9396.;<91;481 <121 <. 2C967/.<4 71<<9.3.
>;C93.;898L @.; 3.?9;984 516. 7>;81 39 /9?./96.;81 39 8>884 24 516>;954:91;. 51; 9 39E./<9 9;8./215>81/9#
J;?4889 2C966409;. .<8./;4 3.22C967/.<4 ;1; V <121 92 ?/>881 3.2 <>1 64/k.89;0 69t . 3.224 <>4
516>;954:91;. 9<898>:91;42.= 64 4;5D. 92 /9<>28481 3.224 <>4 966409;. 9;8./;4 . 3.2 519;E12096.;81
5D. .<<4 5/.4 8/4 2. 7./<1;. 5D. 4889E4;1 9;;>6./.E129 616.;89 39 51;84881 51; 2C.<8./;1# S#
J]ZSQ]J__J= I valori guida, Un traghetto verso il futuro= 9; -C967/.<4= $,,(#

&"
"#8 )N [VU\VUNZQ \QU^VPNTLZ]

-4 3.?9;9:91;. 3.2 51;5.881 39 corporate personality 4774/. 51672.<<4 . /95D9.3.


425>;. 7/.59<4:91;9 <>2 79G 46791 51;5.881 39 966409;.= 39 5>9 B>.<84 ?4 74/8.= 128/. 4
B>.221 39 corporate identity#
-I966409;. 39 >; .;8.= 39 >; 1/04;9<61= 39 >;4 7./<1;4 . 39 >;C1/04;9::4:91;. <9
3.?9;9<5.= 9;?4889= 516. T24 <166481/94 3.22. 93..= 3.029 4<7.889 <81/959::489= 39 8>889 9
?4881/9 45B>9<989= 39 8>889 9 51671/846.;89 .<7/.<<9 1 5139?95489= 1 2I967/.<<91;.
0.;./42. 5D. >; 1<<./E481/. .<8./;1= 9; 6131 51;<591 1 9;51;<591 <9 ?1/64U&(#
a42. 3.?9;9:91;. V <8484 /97/.<4 . 51;?./6484 9; 8.679 /.5.;89 34 d12?? H29;<
W$,,"Y= 92 B>42. D4 9;8/131881 >; 8./69;. >28./91/.= B>.221 39 corporate personality=
477>;81= 7./ 9;3954/.= 79G 5D. 24 <159.8L 9; <u= 21 <79/981 5D. 24 54/488./9::4# -4
64;9?.<84:91;. 3.224 corporate personality, 43 .<.6791 488/4E./<1 9 51671/846.;89
43188489 ;.9 /4771/89 51; 2C46@9.;8.= /9?2.88. 24 corporate identity= 9; B>4;81 5139?95484
;.224 7./<1;4298L 4:9.;342.#&)#
J 3>. 51;5.889 <1;1= 7./O= 3.59<46.;8. 39<89;89# [1; 24 corporate identity= 9;?4889,
<9 /964;34 42 6131 51; 5>9 2I966409;. E9.;. 7/10.88484= 45B>9<984 . 8/4<6.<<4 E./<1
92 <>1 7>@@2951 488/4E./<1 24 516>;954:91;.#&*

Figura 1.2: Le componenti della corporate personality

5=
gDk bS]QJH] . R24; ARQ`J]= Design coordination and corporate image= -1;31;X].ev1/k
M8>391= Z9<84XQ.9;D123 A>@29<D9;0 [1/71/4891;= $,()= 740 )#
5>
d12?? H-J]M= The new guide to identity= R23./<D18= F1e./ A>@29<D9;0 -83= $,,"= 7400 $)m$*#
5?
R 842 7/171<981 <1<8.;01;1 9;?4889 5D. T2C966409;. 39 >; .;8. 39<5.;3. <1<84;:9426.;8. 34
51;39:91;9 100.889E.= 342 <>1 <8481N V 7./59O 24 <166481/94 39 8>889 029 4<7.889 <81/959::489= 39 8>889 9
?4881/9 45B>9<989= 39 8>889 9 51671/846.;89 .<7/.<<9 . 5139?95489U# a16L< ^R-\H]R\H . F>9
fH]MJSAS= Un progetto di grafica sistematica 9; Q4<<.0;4 ;#(= TJ2 54671 3.224 0/4?954 984294;4U=
47/92. $,*(i 7400# +"m+( W;>6./1 61;10/4?951 4 5>/4 39 F# R;5.<5D9Y#

&(
-4 corporate personality /9<7.55D94= 9;E.5.= 2. B>4298L 5D. 54/488./9::4;1 >;4 5./84
4:9.;34 5D.= 3484 24 21/1 >;9598L= 24 /.;31;1 39<89;0>9@92. 3422. 428/.# M9 ?4 /9?./96.;81=
9; 842 <.;<1= 422C>;9598L 3.9 7/131889= 1??./8.= 5>28>/4= E421/9= 5/.3.;:.= 5474598L= <84??=
<8/>88>/.= <9<8.69= 4@9298L= .55# #

"#: )N 6VU\VUNZQ 2LXLPO


J2 8.64 3.224 Q.<71;<4@9298L M15942. 3CJ67/.<4= 34 8.671 4/016.;81 39
39<5><<91;. 9; 46@981 .>/17.1= <9 <84 39??1;3.;31 4;5D. 9; J84294 516. ;>1E1
477/15591 4224 0.<891;. 4:9.;342.# -C.E12>:91;. 3.2 />121 3.22C967/.<4 34 4881/.
.51;16951 43 9<898>:91;. <15942. 51671/84 2C9;39E93>4:91;. 39 >; ;>1E1 613.221 39
0.<891;. 4:9.;342. 1/9.;8481 4224 7/13>:91;. 39 >; TE421/. 516>;.U . 422C431:91;. 39
<8/>6.;89 39 /.<71;<4@9298L .8951m<159429&,#
J; 842. <.;<1= 24 corporate giving V >;1 <8/>6.;81 5D. 51;<.;8. 422C967/.<4 39
7/16>1E./. 51671/846.;89 <159426.;8. 4889E9 . 51;8/9@>9/. 42 @.;.<<./. <15942. 34
>;4 74/8.= . 7./<.0>9/.= 4221 <8.<<1 8.671= ?9;4298L 967/.;3981/9429%'#
J 7/969 7/10/4669 39 corporate giving31 ?>/1;1 /.429::489 ;.029 M8489 p;989= 31E.
342 $,"' 43 1009= <9 V 4<<9<8981 43 >;C.E12>:91;. 51;89;>4= <17/488>881 /90>4/31 422.
6134298L 39 9;8./E.;81 4 <1<8.0;1 3.22. 54><. <159429 . 422. 6189E4:91;9 422C1/909;. 39
8429 4:91;9# H009= .<9<81;1 ;>6./1<. 6134298L 51; 5>9 2C4:9.;34 7>O 51;8/9@>9/. 43
>;4 54><4 <15942.# J2 corporate giving D4 4<<>;81= 3>;B>.= E4/9. ?1/6. 42 ?9;. 39
51;<.;89/. >;C9;8.0/4:91;. 8/4 029 1@9.889E9 .8959 .3 967/.;3981/9429# a/4 2. 7/9;597429
6134298L 39 488>4:91;. 3.224 corporate giving <9 /951/34;1%&N

&,
F29 <8/>6.;89 5D. 9;3954;1 . 3961<8/4;1 >; 1/9.;846.;81 4224 /.<71;<4@9298L <15942. <1;1N 92 51395.
39 51671/846.;81= 24 54/84 3.9 E421/9= 92 613.221 1/04;9::489E1 . 0.<891;42. .t 320<# &%$X'$= 92 @924;591
46@9.;842.= 92 @924;591 <15942.= 92 @924;591 <1591m46@9.;842. 1 39 <1<8.;9@9298L= 24 5./89?954:91;. <15942.
WMR*'''Y= 92 cause related marketing= 2C43.<91;. 4 <84;34/3 021@429# -4>/4 ^J[bS-J]J= TStrategie di
Corporate Giving e Cause Related Marketing in Italia: tra benessere sociale e fini di businessU=
p;9E./<98L -p^MR 39 Q164= &''%= 740# $#
%'
-4>/4 ^J[bS-J]J= TStrategie di Corporate Giving e Cause Related Marketing in Italia: tra
benessere sociale e fini di businessU= 17#598# 740# &#
%$
J2 8./69;. corporate giving V >8929::481 4 E128. 9; 2.88./48>/4 4;5D. 516. <9;1;961 39 corporate
philanthropy# J; B>.<84 <.3.= 7./ 640091/. 5D94/.::4= /98.;9461 1771/8>;1 >8929::4/21 516. 51;5.881
5D. 5167/.;3. 8>88. 2. ?1/6. 39 31;4:91;. 4:9.;342.= ?45.;31 /9?./96.;81 4 B>4;81 .<7/.<<1 34 \#
f>/29;046.= 39/.881/. .<.5>89E1 3.2 [.;8./ 1; AD924;8D/17c ^4/k.89;0N TThis new paradigm of
corporate giving recognizes multiple forms of giving by companies as vehicles for both busines goals
and social goalsU# -4>/4 ^J[bS-J]J= TStrategie di Corporate Giving e Cause Related Marketing in
Italia: tra benessere sociale e fini di businessU= 17# 598# 740#+#
%&
-4>/4 ^J[bS-J]J= TStrategie di Corporate Giving e Cause Related Marketing in Italia: tra
benessere sociale e fini di businessU= 17# 598# 740# "#

&)
! la corporate philanthropy: <9 8/4884 39 >;4 31;4:91;.=
0.;./426.;8. 4 ?4E1/. 39 >;C1/04;9::4:91;. non profit, .<.0>984
3422C4:9.;34 <.;:4 425>;4 ?9;4298L 39 2>5/1# -C1@9.889E1 7/9;59742. V
B>.221 39 395D94/4/. 92 7/17/91 967.0;1 ;.2 54671 3.224
/.<71;<4@9298L <15942.i
! le sponsorizzazioni sociali: 428/4 ?1/64 39 <71;<1/9::4:91;.
<15942.= 7/.E.3. 92 <>771/81 43 >;C1/04;9::4:91;. non profit 9;
8./69;9 39 /9<1/<. W?9;4;:94/9.= 1/04;9::489E. . 64;40./9429Y 7./ 24
/.429::4:91;. 3.22. 9;9:9489E. 39 /4551284 ?1;39 1 39
<.;<9@929::4:91;. E./<1 2. 8.64895D. <159429i
! il cause related marketing: E9.;. 3.?9;981 34224 2.88./48>/4
9;8./;4:91;42. 516. >;C4889E98L 3C967/.<4 4 <>771/81 39 >;4 54><4
<15942. 9; 5>9 24 31;4:91;.= .??.88>484 3422C4:9.;34= V <>@1/39;484
422C45B>9<81 39 >; 7/131881 1 <./E9:91 34 74/8. 3.2 51;<>6481/.i
! la concessione del logo: V 24 51;5.<<91;. 34 74/8.
3.22C1/04;9::4:91;. non profit 3.2 7/17/91 64/5D91 9; 546@91 39
>; 51//9<7.889E1 <84@92981# J; B>.<81 54<1= 24 31;4:91;. ;1; V
51;;.<<4 42 E12>6. 3.22. E.;398.= 51<q 516. 4EE9.;. ;.22.
9;9:9489E. 39 cause related marketing# J; 0.;./.= 7/.E.3. >;
4551/31 8/4 2. 74/89 9; 5>9 <9 <84@929<5. 2C9671/81 3.224 31;4:91;. .
2. 51;<.0>.;89 6134298L 39 >8929::1 3.2 2101i
! la joint promotion: V >;4 ?1/64 61281 <9692. 4224
<71;<1/9::4:91;. . 5167/.;3. >; 8/4<?./96.;81 39 /9<1/<.
3422C4:9.;34 422C1/04;9::4:91;. non profit. -C17./4:91;. <9
9;5.;8/4 <>22C>8929::1 3.2 7/131881 516. 6.::1 7./ 24 8/4<69<<91;.
3.2 6.<<40091 1 3.224 54><4 <1<8.;>84 3422C.;8. non profit# J;
B>.<81 8971 39 partnership 2C4:9.;34 ;1; 1??/. >; 51;8/9@>81
.51;16951 39/.881 64 1??/. 24 <>4 39<71;9@9298L 4 E.95124/. 92
6.<<40091 7./ 24 /4551284 ?1;39
! i concorsi a premio e raccolta puntiN 9;9:9489E. 39 corporate giving
71<<1;1 .<<./. /.429::48. 4;5D. 488/4E./<1 /455128. 7>;89=
9;<./.;31 ;.2 54842101 3.9 7/131889 3.224 /4551284 7>;89 4;5D. >;4
31;4:91;. 4 ?4E1/. 39 >;4 1/04;9::4:91;. non profit 177>/.

&*
1/04;9::4;31 51;51/<9 4 7/.691 24 5>9 74/8.5974:91;. V
<>@1/39;484 43 >;4 31;4:91;.i
! la volunteer program: <1;1 7/10/4669 5D. 7/.E.31;1 92
519;E12096.;81 3.2 7./<1;42. 9;8./;1 422C4:9.;34# R88/4E./<1 >;4
516>;954:91;. 9<898>:91;42. 2C967/.<4 9;E984 9 397.;3.;89 4
3.3954/. 425>;. 1/. 39 24E1/1 42 E121;84/9481= ;48>/426.;8.
/.8/9@>98. 3422C4:9.;34i
! il payroll giving: V >; 7/10/4664 39 7/161:91;. 3.224 /4551284
?1;39 9;39/9::481 42 7./<1;42. 9;8./;1i
! il no gadget promotion: 2C4:9.;34 3.593. 39 ;1; .??.88>4/. /.0429 1
gadget 49 397.;3.;89 7./ >; 3.8./69;481 .E.;81 4:9.;342.=
3.<89;4;31 24 <1664 /9<74/69484 43 >;4 1/04;9::4:91;. non
profit#
J; >; 7/10/4664 39 cause related marketing, 1 39 >;4 B>42<94<9 428/4 4889E98L 39
corporate giving, V 9671/84;8. 5D. 24 51;;.<<91;. 8/4 2C4:9.;34 . 24 54><4 <15942.
<1<8.;>84 <94 .E93.;8. . <90;9?95489E4i V 9;128/. 9671/84;8. 5D. 2C4:9.;34 431889 >;
477/15591 <9<8.648951 ;.224 E42>84:91;. . <.2.:91;. 3.224 54><4 79G 931;.4#
\422C4;429<9 3.22. 9;9:9489E. 39 corporate giving <9 .E9;5. 5D. 24 <5.284 3.224 54><4 34
<1<8.;./. ;1; V 649 54<>42.= 64 3.8./69;484 51; 5/98./9 @.; 7/.59<9# F29 .2.6.;89 5D.
5/.4;1 >;4 51;;.<<91;. 210954 8/4 2C4:9.;34= 92 7/131881 . 2C.;8. non profit, <1;1%%N
! i valori aziendaliN <. 24 mission . 9 E421/9 39 ?1;31 7/161<<9
3422C4:9.;34 <1;1 51./.;89 51; 24 54><4 <15942. 1 51; 9 E421/9 7/161<<9
3422C1/04;9::4:91;. non profit34;
! le caratteristiche e sensibilità del target: <. 92 7/131881 . 24 54><4
<15942. <1<8.;>84 <1;1 /9E1289 4224 <8.<<4 897121094 39 target 177>/. <. 24
<5.284 3.224 54><4 V 3.8./69;484 34224 <.;<9@9298L 3.2 target 3.2 7/131881
E./<1 >; 3.8./69;481 8.64 <15942.i
! caratteristiche del prodotto: <. 24 54><4 <15942. <1<8.;>84 D4 >;4
51;;.<<91;. 39/.884 51; 24 897121094 39 7/131881i
! elementi geografici: <. 2C4:9.;34 1 2C4/.4 39 39<8/9@>:91;. 3.2 7/131881
. 24 54><4 <15942. <1<8.;>84 51;39E931;1 24 <8.<<4 4/.4 0.10/4?954#

%%
-4>/4 ^J[bS-J]J= TStrategie di Corporate Giving e Cause Related Marketing in Italia: tra
benessere sociale e fini di businessU= 17# 598# 740# (#
%+
M9 E.34 9; 7/171<981N Z9881/91 [H\R= L'orientamento strategico dell'impresa, a1/9;1= p8.8=&''&#

&,
M.51;31 B>4;81 4??./6481 24 corporate giving o philanthropy 3.E. .<<./. 3>;B>.
51;<93./484 516. >; 7>/1 0.<81 39 428/>9<61 79>881<81 5D. 516. >; 9;E.<896.;81
<100.881 422. /.012. 39 6./5481#
r 9671/84;8. 516>;B>. 5984/. 92 51;8/9@>81 39 5121/1 5D. 51;<93./4;1 24
corporate philanthropy 516. >;4 51671;.;8. 9671/84;8. 3.2 marketing mix#
M.51;31 425>;9 4>81/9= 9;?4889= 24 corporate philanthropy ?459298./.@@. 2. /.24:91;9
51; 029 stakeholders# J;128/.= <.51;31 g16@/>; . MD4;2.c= 2. 31;4:91;9
?924;8/1795D.= 690291/4;31 24 /.7>84:91;. 4:9.;342.= 51;<.;89/.@@./1 422C4:9.;34 39
188.;./. 7/1?9889 640091/9 W43 .<.6791 /95D9.3.;31 >; premium price 7./ 2C45B>9<81
3.9 7/131889 1 ?4E1/.;31;. 24 7/161:91;. 5166./5942.Y %"#
\4 425>;9 <8>39 V .6./<1 5D. 9 51;<>6481/9 D4;;1 >;4 7./5.:91;. 71<989E4 3.22.
4:9.;3. 5D. 516791;1 4889E98L 39 corporate givingi 8>884E94= V 1771/8>;1 5D. 2.
967/.<.= 51;8.<8>426.;8. 422. 9;9:9489E. 39 64/k.89;0 <15942.= 3961<8/9;1 >;4
0.<891;. . >;4 51;31884 .8954 021@42.# M.@@.;. 2. 4889E98L 39 corporate giving <94;1 9;
5/.<5984= 9 7/10/4669 E.;01;1 /.429::489 9; 6131 ;1; <.67/. <9<8.648951 . D4;;1 >;
54/488./. 7/.E42.;8.6.;8. 1554<91;42.#
J2 corporate giving <.6@/4 3>;B>. 7/1?924/<9 516. >; ?.;16.;1 2. 5>9
54/488./9<895D. . 8.;3.;:. <1;1 4;51/4 9; E94 39 3.?9;9:91;. . E9 V 2C.<90.;:4 39
61;981/4/. 2C.E12>:91;. 8.;.;31 51;81 5D. 9; ?>8>/1 <9 718/.@@./1 <E92>774/. ;>1E.
?1/6. . ;>1E9 613.229 39 51224@1/4:91;. 8/4 967/.<. .3 92 61;31 non profit36#

"#; (T XNTVUQ SQT _UNPS


[16. 09L <188129;.481 ;.2 51/<1 3.22C4;429<9= 2C477/15591 3.029 <8>39 39 64/k.89;0
?15429::4 2C488.;:91;. <>22. 7/1@2.64895D. 39 5/.4:91;. 3.2 E421/. 7./ 92 529.;8.# J2
brand V= 3>;B>.= >;4 /9<1/<4 5D.= 488/4E./<1 24 <>4 ?>;:91;. <.0;42.8954= D4 92 5167981
39 1/9.;84/. 2. <5.28. 3C45B>9<81 3.9 51;<>6481/9= <1<8.;.;31= 9; 74/895124/.=
2C966409;. 39 64/54 . 24 21/1 ?.3.28L#

%"
Q10./ fS]]Saa= Corporate philanthropy in France, Germany and the UK= -1;31;= 9;8./;4891;42
64/k.89;0 Q.E9.e= $,,*= 7400# +"*m+)"#
%(
-4>/4 ^J[bS-J]J= Strategie di Corporate Giving e Cause Related Marketing in Italia: tra
benessere sociale e fini di business= 17# 598# 740#$,#

%'
1.5.1 La Brand Image

J2 51;5.881 39 brand image V <8481 467946.;8. 8/488481 9; 2.88./48>/4# s>9= 7./


.<90.;:. 39 <9;8.<9= V <>??959.;8. 3.?9;9/24 516. 24 7./5.:91;. 5D. D4 3.224 64/54 .
<17/488>881 3.224 <>4 >89298L WbenefitY= 92 51;<>6481/.#
-C966409;. 39 64/54 ;1; V T51<8/>984U <1284;81 34224 7>@@29598L# SC 92 /9<>28481 39
>; <9<8.64 51672.<<1 9; 5>9 9;8./409<51;1 2. .<7./9.;:. 7./<1;429 3.2 51;<>6481/.= 2.
71<9:91;9 3.9 51;51//.;89= 2C9;8./1 <9<8.64 5>28>/42. . 46@9.;842.= 2. 7./5.:91;9 39
T/9<5D91Ui 21 <8481 3C4;961 . 24 <98>4:91;. 7/48954 9; 5>9 92 51;<>6481/. <9 8/1E4 . 51<9
E94#
[9O V 3961<8/481 9; ?4<. 39 7/.39<71<9:91;. 39 >; ;>1E1 64/5D91 31E. ;1; .<9<8.
>;4 <7.59?954 /.24:91;. 51; 9 51;<>6481/9i 51; 92 24;591 3.2 64/5D91 <>2 6./5481=
8>884E94= 9 ?4881/9 39<89;89E9 3.224 /.24:91;. 8.;31;1 4 <7.59?954/<9= 4 7./3./. 0/439 39
29@./8L . 43 4<<>6./. 29;.46.;89 79G <84@929N 9; 428/9 8./69;9 9;9:94 4 3.?9;9/<9 24
/.24:91;. 39 64/54%)# -4 64/54 V >; T51<8/>881 7./5.889E1 <9;8.8951U 5D. <9 51<898>9<5.
;.224 6.;8. 3.2 51;<>6481/.# ^4 .<<4 V 4;5D. >; E421/. 96648./942. 3.8.;>81
3422C4:9.;34= V 51<898>984 B>9;39 3422C9;<9.6. 3.22. /477/.<.;84:91;9 6.;8429= 510;989E.
. 4??.889E.= 5D. >;4 7./<1;4 1 >; 0/>771 39 7./<1;. 5/.4;1 7./ >;4 64/54 1
>;C967/.<4%*#

1.5.2 La Brand identity

-4 51<8/>:91;. 39 >;4 64/54 7/.<>771;. 5D. <94 3.29;.481 >; 7/.59<1 7/1?921 39
93.;898L 9; /4771/81 4 3.8./69;489 54/488./9 39 B>429?954:91;. 3.22C1??./84= 5D. <9 /989.;.
71<<4;1 51;5/.89::4/<9 7./ 2C.??.881 51;09>;81 39 39E./<9 ?4881/9 5D. ;.2 21/1 9;<9.6.
51;?90>/4;1 24 51<933.884 brand identity= 591V Ti tratti caratteristici e distintivi
dell’offerta che un’impresa si prefigge di trasmettere a definiti pubblici di
riferimento” = 5D. 64<<969::4;1 9 @.;.?959 488.<9 W9; 8./69;9 39 ;181/9.8L . 966409;.Y
/9<7.881 49 51<89 34 <1<8.;./.%,#
-4 ?9<<4:91;. 3.2 7/1?921m1@9.889E1 3.22C93.;898L 39 64/54 7/.5.3. 24 <>4 51;1<5.;:4
34 74/8. 3.2 7>@@2951# J;?4889= 24 516>;954:91;. 3.9 E421/9 9; .<<4 9;51/71/489 /95D9.3.
5D. E.;04 3477/964 .<729598484 2C93.;898L 3.2 brand 5D. <9 9;8.;3. 4??./64/. <>2

%)
M92E91 ^# fQH]\H]J TPatrimonio di marca e politica di comunicazioneU= a1/9;1= F# F947795D.229=
&''%= 547# $ #
%*
R;81;91 aQSM[R= Idee in rete= &''( eee#@.21e8D.@9:#516 = 3484 39 /92.E4:91;. && H88# n'(#
%,
M92E91 ^# fQH]\H]J TPatrimonio di marca e politica di comunicazioneU= 17# 598# 547# $#

%$
6./5481 . 24 /.429::4:91;. 39 >;4 <>55.<<91;. 39 4:91;9 E128. 42 /4009>;096.;81 39 842.
1@9.889E1#
J; 428/9 8./69;9= 24 7/10.884:91;. 39 >;C93.;898L 39 64/54 . 24 /.429::4:91;. 39
7/10/4669 39/.889 43 4<<95>/4/;. 21 <E92>771 794;9?95481 ;.2 8.671 . ;.221 <74:91=
128/. 4 51<898>9/. 92 ?1;346.;81 3.224 brand equity, V 92 7/.<>771<81 ?1;346.;842. 7./
>;4 <>4 51//.884 E421/9::4:91;. ;.2 6./5481#
-4 51;1<5.;:4 3.224 64/54 W;.22. <>. 51671;.;89 ?1;346.;8429 39 ;181/9.8L . 39
966409;.Y= <84@929::484 9; >;4 <7.59?954 /.24:91;. 51; >; 5./81 6./5481= 51;?90>/4 >;4
/9<1/<4 96648./942. Wintangible assetY 5D. <9 /95122.04 42 51;5.881 39 748/961;91 39
64/54 Wbrand equityY+'#
J2 brand equity 51<898>9<5. >;4 /9<1/<4 96648./942. 5D. <9 ?1;34 <>224 51;1<5.;:4 39
>;4 3.8./69;484 64/54 Wbrand perceptionY 34 74/8. 39 >; 3.8./69;481 6./5481#
S<<1 <9 51;?90>/4 B>9;39 516. 24 /9<>284;8. ;.2 8.671 3.22. /9<71<8. 3.2 6./5481 39
/9?./96.;81 422. 4:91;9 488>48. 34 >;C4:9.;34 7./ 9671//. >;4 3.?9;984 brand identity#
-C477/1?1;396.;81 3.22. 51671;.;89 39 ;181/9.8L . 39 966409;. 5D. 51;51//1;1 4
3.8./69;4/. 24 51;1<5.;:4 3.224 64/54 /477/.<.;84 7./84;81 92 7/.<>771<81 .51;16951
w 4:9.;342. ;.5.<<4/91 7./ 24 0.<891;. 3.224 <>4 93.;898L . 7./ 24 E42>84:91;.
B>4;898489E4 3.2 51//.2481 748/961;91#
A./ E42>84/. 92 brand equity V ;.5.<<4/91 69<>/4/. 24 ;181/9.8L 3.224 64/54 . 24 <>4
966409;. Wbrand imageY# -4 7/964 .<7/96. 92 0/431 39 51;<47.E12.::4 3.224
3164;34 /90>4/31 43 >; TbrandU= 1EE./1 92 29E.221 39 93.;89?954:91;. <.2.889E4 7/.<<1
92 7>@@2951i 24 <.51;34= 9;E.5.= /9<7.55D94 2C9;<9.6. 3.?9;981 39 4<<1594:91;9
510;989E.= .6189E. .3 4??.889E.= 5D. 24 7./5.:91;. 3.2 brand 31E/L .E154/.+$#

1.5.3 Il Brand Positioning

[1; 92 8./69;. 71<9:91;46.;81 <9 9;8.;3. 2I4889E98L 39 64/k.89;0 1/9.;8484 4 5/.4/.


>;I966409;. 39<89;89E4 .3 .??9545.6.;8. 5167.8989E4 7./ >;4 64/54= ;.224 6.;8. 3.2
51;<>6481/.+&#
J; 7/48954= 71<9:91;4/. >;4 64/54 <90;9?954 5122154/24 9; >; 3.8./69;481 T7>;81U
3.2 6./5481 9; 6131 842. 34 /.;3./24 E9<9@92.= /951;1<59@92. . 39<89;0>9@92. 3422.

+'
\.;;9< R# AJaaR= -.4 A/.E.2 `RaMR]MJM= Understanding brand equity for successful brand
extension= 9;= j1>/;42 1? [1;<>6./ ^4/k.89;0= ;#+= $,,"= 740# "$m(+#
+$
M92E91 ^# fQH]\H]J= Patrimonio di marca e politica di comunicazione= 17#598# 547# +#
+&
dJ`JAS\JR= Posizionamento= eee#e9k97.394#1/0= 3484 /92.E4:91;. ( ;1E# n'(

%&
64/5D. 51;51//.;89# A./ ?4/. B>.<81 1551//. 428/.<q E42>84/;. 92 718.;:942. 39
/.33989E98L= E./9?954/. 24 E>2;./4@9298L 3.2 71<9:91;46.;81 43188481 W4;429<9 MdHaN
?1/:. . 3.@12.::. 3.224 <5.284Y . 24 51./.;:4 8/4 92 71<9:91;46.;81 . 2. 428/. E4/94@929
W7/.::1= 516>;954:91;.= 39<8/9@>:91;.Y#
SC 1771/8>;1 7/.59<4/. 5D. 21 <E92>771 3.224 64/54 . 3.224 <8/48.094 39
71<9:91;46.;81 V >; 7/15.<<1 @.; 79G /4395481 ;.224 5>28>/4 39 >;C4:9.;34 /9<7.881
4224 <.67295. 5/.4:91;. 39 >; 2101 1 39 >;1 slogan# p;C.??9545. 71<9:91;. 3.2
64/5D91 3.E. 5167/.;3./. 24 mission= 2. 4<79/4:91;9 . 9 7>;89 39 ?1/:4 39
>;C9<898>:91;.= 7./ <><5984/. 2C9;8./.<<. 3.2 6./5481+%#
Q9<>284 ?1;346.;842. 7./ 2C4:9.;34 24 51;1<5.;:4 39 8>88. 2. 71<<9@929 64/5D.
51;51//.;89# r <8481 <517./81= 9;?4889= 5D. >; B>42<94<9 718.;:942. 51;<>6481/. 7>O
/951/34/. 42 64<<961 <.9 64/5D. 8/4 2. B>429 <5.029.= 7./ 719 45B>9<84/. 92 7/131881#
\9E.;84 B>9;39 ?1;346.;842. 7./ 2C4:9.;34 967/96./. 24 64/54 ;.224 6.;8. 3.2
consumer target 39 /9?./96.;81 . B>.<81 7/.<>771;. >;4 7./?.884 9;39E93>4:91;. 3.9
<>19 competitors++#
A./ <84@929/. 24 71<9:91;. 3.224 64/54 9; >; 6./5481= ;1; V <>??959.;8. 24 <124
51;1<5.;:4 34 74/8. 3.2 51;<>6481/. 3.224 ;>1E4 64/54# S029 9;?4889 7/.?./9/L
<95>/46.;8. >;4 64/54 5D. D4 09L >; 71<9:91;46.;81 8/4 2. 64/5D. 7/.<. 9;
51;<93./4:91;. 7./ 2C45B>9<81+"#
[16. 7/.5.3.;8.6.;8. .<71<81= 92 71<9:91;46.;81 39 6./5481 39 >;4 5./84 64/54
24 6.88. 9; /.24:91;. 51; 64/5D. 5167.8989E.# M4/L 7./84;81 ;.5.<<4/91 3.8./69;4/. 92
71<9:91;46.;81 3.224 64/54 <>224 @4<. 3.22. 71<<9@929 /9<71<8. 3.2 529.;8. 422. <.0>.;89
3164;3.N
$# 5D. @.;.?959 . E4;84009 71/84 24 ;>1E4 64/54 42 529.;8.x
&# 7./ B>429 1771/8>;98L 92 64/5D91 V 79G 43.0>481x
%# B>42 V 92 529.;8. 8971 3.224 64/54x
+# B>429 <1;1 9 7/9;597429 64/5D9 51;51//.;89x
A./ >;C4:9.;34 V ?1;346.;842. 45B>9<9/. >; 6.8131 51; 92 B>42. 9;3404/. 9 E421/9
5D94E. . 2. 396.;<91;9 3.224 64/54= 42 ?9;. 39 71<9:91;4/24 ;.224 6.;8. 3.2
51;<>6481/.+(#

+% -.;k4bQRMaRQ= Brand Positioning Defined= eee#8>81/&>#;.8 = 3484 39 /92.E4:91;. ) ;1E# C'(


++
H] AHJ]a ^RQ`SaJ]F l AQH^HaJH]= Brand positioning benefits defined= eee#1;719;8m
64/k.89;0#516 3484 39 /92.E4:91;. ) ;1E# C'(
+"
bQRMaRQ= Brand Positioning Defined= eee#8>81/&> ;.8#
+( bQRMaRQ= Brand Positioning Defined= eee#8>81/&>#;.8 #

%%
M9 3.E. 51;<93./4/.= 9;128/.= 5D. 92 6./5481 39 /9?./96.;81 7>O .<<./. <48>/1 39
7/131889 <96929 5D. 1??/1;1 029 <8.<<9 E4;84009= 7./ 5>9 <. <9 E>12. 5D. 92 64/5D91 <94
51;1<59>81 7./ 2. 718.;:94298L . 9 @.;.?959 1??./89 3.E. .<<./. ?9<<481 ;.224 6.;8. 3.2
51;<>6481/. 488/4E./<1 24 516>;954:91;.# s>.221 5D. V 9671/84;8. <47./. V 5D. 61289
3.9 competitors 71<9:91;./4;;1 7/131889 . 64/5D9 431884;31 24 <8.<<4 <8/48.094# J;
B>.<89 54<9 .;8/4 9; 09151 24 516>;954:91;.N <. 2C4:9.;34 V 9; 0/431 39 516>;954/. 24
71<9:91;. 39 64/54 9; 64;9./4 690291/.= 9 51;<>6481/9 24 93.;89?95D./4;;1 516. 24 79G
488/4889E4 . 5/.39@92.# A./ 5>9 9; >; 6./5481 <48>/1 9 ?4881/9 39 5/.39@9298L E4/94;1 <121
488/4E./<1 21 <892. 3.224 516>;954:91;. 5D. 39??./.;:94 >;C4:9.;34 3422. 428/.+)#

1.5.4 La Corporate Association

-. corporate associations /477/.<.;84;1 2C9;<9.6. 3.22. 51;E9;:91;9 . 3.9


<.;896.;89 5D. 029 9;39E93>9 <9 ?1/64;1 51; /9?./96.;81 43 >;C4:9.;34# -. corporate
associations 79G 516>;9 /90>4/34;1 2. 51;E9;:91;9 . 9 <.;896.;89 5D. 029 9;39E93>9
648>/4;1 9; /.24:91;. 4224 5474598L 3.22C4:9.;34 39 1??/9/. @.;9 . <./E9:9 39 B>4298L
Wcorporate ability associationsY . 9; /.24:91;. 4224 5474598L 3.22C4:9.;34 39 4<<>6./.
51671/846.;89 .89546.;8. 51//.889 . /.<71;<4@929 422C9;8./;1 3.224 <159.8L Wcorporate
social responsibility associations).
J; 842 <.;<1= 92 5167981 3.224 516>;954:91;. V 39 8/4<6.88./. >; corporate brand
54/488./9::481 34 >;C93.;898L 39 64/54 4224 B>42. E.;01;1 488/9@>98. 349 51;<>6481/9
3.22. E42.;:. 71<989E. (corporate associations) 5D. /9<7.55D94;1 2C93.;898L
3.22C4:9.;34 . 24 <>4 5474598L 39 /9<71;3./. 422. 21/1 4<7.88489E.#+*#
-. corporate ability associations /90>4/34;1N
! il brand: 9; B>.<81 54<1 24 ;181/9.8L 3.2 corporate brand 718/.@@.
?4592984/. 92 /951;1<596.;81 34 74/8. 3.9 51;<>6481/9 3.9
7/131889X<./E9:9 1??./89 3422C4:9.;34= <17/488>881 <. B>.<89 E.;01;1
966.<<9 <>2 6./5481 51; 64/5D9 7/17/9 . 39<89;89 34 B>.221 4:9.;342.#
! le persone: 2C>8929::1 39 testimonials 1 7./<1;4009 ?461<9 ;.224
516>;954:91;. 7>@@295984/94 ?4E1/9<5. 24 7/161:91;. 3.22C966409;.
<159.84/94 1 39 7/131881i

+)
d12?? H-J]M= The new guide to identity= 17# 598# 7400 $* . <<#
+*
b.;/9k pFF-R= The corporate brand association base: a conceptual model for the creation of
inclusive brand architecture= -1;31;= S>/17.4; j1>/;42 1? ^4/k.89;0= &''(= 7400# )*"m*'&#

%+
! i luoghi: 5122.04/. 92 corporate/product brand 43 >; 3.8./69;481 2>101
7>O ?4E1/9/. 24 51;1<5.;:4 3.22C4:9.;34 34 74/8. 3.2 529.;8. .3 .E154/.
2. B>4298L 7/17/9. 3.2 7/131881X<./E9:91 1??./81 +,#
! le categorie di prodotto: 128/. 4 39<89;0>./. 2. 54/488./9<895D. 3.9
7/131889X<./E9:9 1??./89 3422C4:9.;34= 2. 548.01/9. D4;;1 24 ?>;:91;. 39
.E154/. 74/895124/9 B>4298L 2.048. 42 7/131881X<./E9:91 1??./81 W.<# @.;9
39 2><<1Y#

"#= )N [VU\VUNZQ UQ\YZNZLVP

-4 corporate reputation V <8484 3.?9;984 9; 61289 6139# J2 7/.59<1 <90;9?95481 34


488/9@>9/. 42 8./69;. /.<84 7./O 4;51/4 >; 39@488981 47./81# S<<1 /9<.;8.= 9;?4889= 3.9
6128.72959 4771/89 3.029 <8>391<9= 5D. 4774/8.;.;31 4 <5>12. 39 7.;<9./1 39??./.;89=
488/9@>9<51;1 42 51;5.881 <90;9?95489 <7.<<1 39??./.;89 1 51;8/4<84;89;J#
-4 corporate reputation 7>O .<<./. 3.?9;984= 8>884E94= 516. T2C9;<9.6. 3.22.
179;91;9 59/54 >;C.;898L 4:9.;342. ?/>881 3.22C9;8./4:91;. 39/.884 1 9;39/.884 5D. 2.04
029 stakeholders 422C1/04;9::4:91;."$# S<<4 <9 51;?90>/4 516. >; 09>39:91 400/.0481
.<7/.<<1 34029 9;8./215>81/9 4:9.;3429 <>22. 4:91;9 74<<48. 3.22C4:9.;34# -4
6128.729598L . 92 /97.8./<9 ;.2 8.671 39 8429 9;8./4:91;9 3.8./69;4 24 5/.4:91;. 39
;>6./1<. /.7>84:91;9= 84;8. B>4;89 <1;1 9 7>@@2959 5D. 9; E94 39/.884 1 9;39/.884
74/8.5974;1 4224 0.<891;. 4:9.;342.# M4/4;;1 7./84;81 39??./.;89 029 477/1559 34
<.0>9/. 7./ 24 <1339<?4:91;. 3.9 21/1 9;8./.<<9 . 7./ 92 51;<.0>.;8. 188.;96.;81 39 >;4
/.7>84:91;. 71<989E4 . <12934# [9O V ?1;346.;842. 7./ 2C45B>9<9:91;. 3.224 ?93>594
3.029 9;8./215>81/9 . 7./ 92 51;<.0>.;8. /4009>;096.;81 3.2 E4;840091 5167.8989E1"&#
-4 corporate reputation /9?2.88.= 9; <1<84;:4= 9 7.;<9./9 . 2. 74/12. 3.029
stakeholders /90>4/31 2C4:9.;34 9;8.<4 ;.2 <>1 51672.<<1 <.;:4 8/424<594/.
2C9671/84;:4 34 21/1 488/9@>984 4224 B>4298L 3.2 management# -4 /.7>84:91;. 4:9.;342.
+,
M9 E.34 9; 6./981N b.;/9k pFF-R= The corporate brand association base: a conceptual model for
the creation of inclusive brand architecture= 9;= S>/17.4; j1>/;42 1? ^4/k.89;0= &''(= ;#)= 7400# )*"m
*'&#
"'
Q95D4/3 Q# \H-AbJ]= Corporate Reputation – a value creating strategy, S6./423 0/1>7
A>@29<D9;0 -9698.3= ;#% &''+= 77 ))m,&#
"$
M9 E.34N fQH^-Sv= &''$ 9; R2@./8 [RQpR]R= Corporate reputation: concept and
measurement, j1>/;42 1? A/13>58 4;3 f/4;3 ^4;40.6.;8= -1;31;= ^[f pA -83= $,,)= 7400# $',m
$$*#
"&
M>2 51;5.881 39 Corporate Reputation <9 E.34N AQp_R]= &''$ 9; ^4;81 FHaMJ 4;3 R24; ^#
dJ-MH]= Corporate reputation: seeking a definition, [1/71/48. [166>;954891;<N R; 9;8./;4891;42
j1>/;42= -1;31;= ^[f pA -83= &''$= 7400# &+m%'#

%"
/477/.<.;84 92 0/431 39 <1339<?4:91;.X9;<1339<?4:91;. 39 B>.<89 /90>4/31 92 6131 51;
5>9 V <8484 51;31884 2C4889E98L 39 01E./;1"%# SC 3>;B>. >; 9;395481/. <.0;42.8951 3.2
0/4396.;81 .<7/.<<1 349 <100.889 5D. />184;1 4881/;1 422C4:9.;34 W93..=
3.59<91;9=17./4:91;9 488>48.Y#
-4 corporate reputation 4<<>6. TE421/. <.0;42.8951U ;.2 616.;81 9; 5>9 .<<4
E9.;. >8929::484 B>42. T6.8/1 39 09>39:91U 7./ E42>84/. 2. ?>8>/. 7/1<7.889E. 0.<891;429#

1.6.1 La corporate reputation come risorsa critica

p;4 @>1;4 /.7>84:91;. 7>O .<<./. 51;<93./484 >;4 /9<1/<4 5/98954 <94 7./5Du D4 >;
718.;:942. 7./ 24 5/.4:91;. 39 E421/. <94 7./5Du= 9; B>4;81 /9<1/<4 9;84;09@92.= V 79G
39??9592. 34 96984/. 349 competitors# -4 <>4 51//.884 E421/9::4:91;. 7/.<>771;. 21
<E92>771 39 >;4 <8/48.094 5167.8989E4 5D. 718/.@@. 51;<.;89/. 39 7./<.0>9/. 9;3>@@9
@.;.?959 <1881 92 7/1?921 3.9 /9<>28489 /.3398>429# M9 ?4 /9?./96.;81= 43 .<.6791= 49
E4;84009 51;;.<<9 4224 ?93.29::4:91;. 3.224 529.;8.24#
p; 428/1 4<7.881 5/98951 ;.224 0.<891;. 3.224 corporate reputation V /477/.<.;8481
342 39??9592. /4771/81 5D. <7.<<1 2.04 9 397.;3.;89 422C4:9.;34 7./ 24 B>42. 24E1/4;1#
J;?4889= <. 34 >; 2481 V 21/1 9;8./.<<. 7/18.00./. . ?4E1/9/. 24 <>4 /.7>84:91;.=
3422C428/1 <4/4;;1 9 7/969 4 6.88./24 9; 5/9<9 ;.2 54<1 9; 5>9 9 21/1 9;8./.<<9 ;1;
E.;04;1 <1339<?4889#
J; 842 <.;<1= 2. 1/04;9::4:91;9 5D. 0131;1 39 >;4 @>1;4 /.7>84:91;. /9.<51;1=
6.0291 39 428/.= 43 488/4//. 2. /9<1/<. >64;. B>429?9548. . 51; 79G .<7./9.;:4"+#
s>.<81 4EE9.;. 7./5Du 2. 7./<1;. 39 842.;81 /95./54;1 2C4229;.46.;81 8/4 9 7/17/9
E421/9 . B>.229 3.22C1/04;9::4:91;.#

"%
M5/9E. [D4;32./N T4;5D. <. 2C4:9.;34 D4 <.;:4 3>@@91 >;4 E984 7/17/94 42 39 2L . 42 39 <17/4 3.9 <>19
<9;0129 39/90.;89 . 4;5D. <. 9 /.B>9<989 3.224 8.5;121094 . 3.2 6./5481 71;01;1 3.9 296989 4221 <E92>771=
8>884E94 24 <42>8. . 2C.??959.;:4 3.22C967/.<4 ;.22C43.679./. 2. <>. ?>;:91;9 .51;1695D. <1;1 397.<.
B>4<9 <.67/. 342 842.;81 3.9 <>19 4669;9<8/481/9U# R#\# [bR]\-SQ= Strategia e struttura= ^924;1=
g/4;51 R;0.29= $,*'= 740 $,*'#
"+
\.E9;. 4;3 b427./;= &''$ 9; M8.7D.; R# FQSvMSQ= Advancing and enhancing corporate
reputation, [1/71/48. [166>;954891;<N R; 9;8./;4891;42 j1>/;42= -1;31;= ^[f pA -83= $,,,= 7400#
$))m$*$#

%(
1.6.2 Reputazione o immagine?

J 8./69;9 93.;898L= 966409;.= 7/.<89091 . <8964 <7.<<1 E.;01;1 ><489 516.


<9;1;969 3.224 /.7>84:91;.= 4;5D. <. 7/.<.;84;1 425>;. <?>648>/. 51;5.88>429
39??./.;89#
f/162.c 51;<93./4 24 /.7>84:91;. >; 400/.0481 3.22C93.;898L . 3.22C966409;.#
a>884E94 <.51;31 f426./= 2C966409;. 39??./9<5. 34224 /.7>84:91;.# S029 ?4 ;184/. 5D.=
6.;8/. 24 7/964 <9 /9?./9<5. 4224 ?93>594 5D. 029 stakeholders 4551/34;1
422C1/04;9::4:91;.= 24 <.51;34 /477/.<.;84 9;E.5. >; 09>39:91 <>22. B>4298L .<7/.<<.
34224 <8.<<4#
[1/;.229<<.; . aD1/7. E.31;1 24 /.7>84:91;. 516. >;4 /477/.<.;84:91;. 5122.889E4
3.22. 74<<48. 4:91;9 39 >;C4:9.;34= .<7/.<<4 488/4E./<1 24 516>;954:91;. 39 09>39:9 34
74/8. 3.029 9;8./215>81/9 4:9.;3429""#
r= B>9;39= 39??9592. 6139?954/. 24 /.7>84:91;. 39 >;C4:9.;34 9; B>4;81N
! 93.;89?954 51;5.:91;9= <5D.69 6.;8429 . 967/.<<91;9 51;<129348. ;.224
6.;8. 3.029 stakeholdersi
! V ?/>881 39 >; 2>;01 54669;1 ?4881 39 93..= 3.59<91;9= 17./4:91;9= 5D.
4??1;34 2. <>. /43959 ;.2 74<<481#
A./84;81= 6.;8/. 2C966409;.= 4;5D. <.= 51; 39??95128L . 51; >; ;18.E12. 39<7.;391
39 /9<1/<.= 7>O .<<./. 6139?95484 51; T/.2489E4U 640091/. ?459298L= 92 546@946.;81
3.224 corporate reputation 7/.E.3. 5D. <9 431889 >; 7/15.<<1 39 /9;;1E46.;81 24 5>9
3>/484 7>O 7/18/4/<9 ;.2 8.671 7./ 39E./<9 4;;9# s>.<81 7./5Du ;1; V 4??4881 <.67295.
6139?954/. 2C93.4 5D. 029 stakeholders D4;;1 39 >;4 5./84 4:9.;34#
-4 corporate reputation /964;34 3>;B>. 49 09>39:9 5D.= ;.2 51/<1 3.2 8.671= <1;1
<8489 .<7/.<<9 34029 stakeholders# H00.881 39 E42>84:91;. <4/L 3>;B>. 24 0.<891;.
4:9.;342. ;.2 8.671 . ;.221 <74:91# J; 842 <.;<1= 128/. 4 /4??/1;89 8.671/429= E.//4;;1
.??.88>489 74/401;9 51; 9 competitors 7./ <84@929/. <. ;.2 <.881/. .<9<81;1 4:9.;3. 5D.
0131;1 39 >;1 T<848><U 690291/. 1 7.0091/."(#

""
[HQ]S-JMMS] . abHQAS 9; Q95D4/3 Q# \H-gJ]= Corporate reputation – a value creating
strategy, [1/71/48. F1E./;4;5.= -1;31;= S6./423 F/1>7 A>@29<D9;0 -9698.3= &''+= 7400# )) w ,&#
"(
^4;81 FHaMJ= R24; ^# dJ-MH]= Corporate reputation: seeking a definition, 9;= [1/71/48.
[166>;954891;<N R; 9;8./;4891;42 j1>/;42= ;y ( = &''$= 77# &+m%' #

%)
"#> )N 6VU\VUNZQ 6VMMYPL[NZLVP

M9 V <12989 51;<93./4/. 24 516>;954:91;. 516. >; 7/15.<<1 39 ;48>/4


7/.E42.;8.6.;8. 8.5;1210954= 5D. D4 516. 7/.<>771<81 7./ 24 <>4 /.429::4:91;.
2C9679.01 39 <8/>6.;89 51672.<<9 . 42846.;8. <1?9<895489#
J; /.428L ;>224 V= ?1/<.= 79G <.67295. 3.2 516>;954/.# ]1; <./E1;1 <8/>6.;89
8.5;12109546.;8. 4E4;:489 1 8.5;95D. 516729548.#
-4 516>;954:91;. V= 3>;B>.= B>4251<4 5D.= 7./5Du 71<<4 .<<./. 488>484= ;1;
/95D9.3. 2C9679.01 39 74/895124/9 <8/>6.;89= 1= 426.;1= 24 39<71;9@9298L 39 B>.<89 >28969
;1; V >; 7/./.B>9<981 7./ 2C488>4:91;. 39 >; 7/15.<<1 39 516>;954:91;.#
SC 9; B>.<81 <.;<1 0.;./42. 5D. 9;8.;39461 B>9 4??/1;84/. 24 516>;954:91;.
3C967/.<4= 516>;954:91;. 5D. ;.2 6131 79G 46791= 71<<9461 3.?9;9/. 516. 92
7/15.<<1 488/4E./<1 92 B>42. <9 9;?2>.;:4;1 92 51671/846.;81 <15942.= 2. /.24:91;9
9;8./7./<1;429 5D. ;. <1;1 4224 @4<.= 029 488.00946.;89 3.9 <9;0129 . 3.22. 5122.889E98L
5D. B>.<89 51671;01;1# SC Tquella funzione del management che consiste nel
definire, pianificare e gestire l’immagine aziendale, la reciproca informazione e
comprensione con i pubblici interni ed esterni dai quali dipende il successo
dell’impresa”57. [9O <90;9?954= 9; <1<84;:4 5D. V 488/4E./<1 9 7/15.<<9 39
516>;954:91;. 5D. <9 /.0124= 64 4;5D. <9 9;?2>.;:4= <9 6139?954= <9 434884= B>42<94<9
<9<8.64 <15942. 1 B>42<94<9 1/04;9::4:91;.# s>4;31 >;1 3.029 9;8./215>81/9= 64 ?1/<.
<4/.@@. 6.0291 39/. 3.029 17./481/9 1 3.9 7/15.<<9 39 516>;954:91;. V >;C967/.<4= <9
74/24 39 516>;954:91;. 3C967/.<4"*# -4 7/.<4 39 51<59.;:4 34 74/8. 3.22. 967/.<.
3.22C9671/84;:4 1 3.224 E42.;:4 <8/48.0954 3.224 516>;954:91;. V 9;8>9@92.
3422C4>6.;81 3.22. /9<1/<. 43 .<<4 3.<89;489 . 342 ?4881 5D. 9 /.<71;<4@929 3.224
516>;954:91;. 4@@94;1 4<<>;81 422C9;8./;1 3.22. 4:9.;3. 71<9:91;9 <.67/. 79G 39
/929.E1#
p;1 3.9 7/969 ><9 3.224 516>;954:91;. 9; 54671 4:9.;342. /90>4/34 9 @.;9 39
51;<>61# [16. .E93.;:9481 34 M42.6",= ;.224 <.51;34 6.8L 3.029 4;;9 M.884;84 92
6./5481 546@9O 4 54><4 3.22C4>6.;84/. 3.22. 396.;<91;9 3.22. 0/4;39 548.;. 39
39<8/9@>:91;. 5D. /93><<./1 9 8.679 39 8/4<71/81 4>6.;84;31 9 E12>69 39 E.;3984i 24
51;51//.;:4 39E.;;. 400>.//984 . 2. 967/.<. 7./ ?4/ 51;1<5./. 92 7/17/91 7/131881

")
g.3./951 QR^AJ]J= TLa comunicazione aziendaleU= S84<29@/9= $,,'#
"*
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34N R2@./81 spRF-J= TComunicare il futuroU= ^924;1= g/4;51 R;0.29
S3981/.= &''+= 740# &#
",
S2.;4 MR-S^= TChe cos’è la comunicazione d’impresaU= ^924;1= ->7.889 l [1= $,,*#

%*
5169;594/1;1 4 516>;954/. 64<<955946.;8.# [1; 92 74<<4/. 3.2 8.671 4224
516>;954:91;. 39 7/131881= 1/649 9;<>??959.;8.= <9 4??94;5O 24 516>;954:91;.
9<898>:91;42.= 51; 24 B>42. 2C967/.<4 7/16>1E.;31 <. <8.<<4 ?4E1/q 24 7.;.8/4:91;. 3.9
7/131889 <>2 6./5481# J; 842 <.;<1= <9 74/24 1009 39 <8/48.09. 39 516>;954:91;9 021@429=
5D. <9 7/.?9001;1 8/. 39E./<9 1@9.889E9N
! 9;?1/64/.i
! 7./<>43./.i
! 6189E4/.#
s>.<89 8/. 1@9.889E9= 7./ B>4;81 4889.;. 79G 39/.8846.;8. 4224 516>;954:91;.
3C967/.<4= D4;;1 8.679 . 6134298L 39 488>4:91;. <96929 . 8>889 >0>426.;8. /92.E4;89#
[16>;954/.= 3>;B>.= 7./ B>4;81 <9;1 4 B>.<81 616.;81 4??./6481= E>12 39/.
8/4<6.88./. >; 6.<<40091 4 B>425>;1N 24 <5.284 3.2 3.<89;484/91= 24 <5.284 3.2
6.<<40091 . 24 <5.284 3.2 6.::1 51; 92 B>42. .??.88>4/. 24 8/4<69<<91;.#
p; 428/1 4<7.881 <>2 B>42. E42. 24 7.;4 <1??./64/<9 /90>4/34 2. 54/488./9<895D. 3.9
6.<<4009 5D. 71<<1;1 .<<./. 8/4<6.<<9 8/4 >; 9;8./215>81/. .3 >; 428/1 1 ?/4 >;
9;8./215>81/.= 9; B>.<81 54<1 2C967/.<4= . 9 <>19 stakeholders# J 6.<<4009= 9;?4889=
71<<1;1 <9 .<<./. 51<898>989 34 >; 9;<9.6. 39 74/12. 1 ?/4<9 <8/>88>/48. 1771/8>;46.;8.
<.51;31 2. ;1/6429 /.012. 0/4664895429 . <9;848895D.= 64 71<<1;1 4;5D. .<<./.
51<898>989 34 428/9 .2.6.;89 51672.846.;8. 39E./<9= <.;:4 425>; 9679.01 39 74/12. 1
?/4<9N 59 <9 /9?./9<5. 42 E4<81 54671 3.224 516>;954:91;. ;1; E./@42.= 5>9 E4 488/9@>984
>;4 0/4;3. /92.E4;:4# SC 7/.<.;8. 9;?4889 >;4 516>;954:91;. T967295984U= E.9512484
34029 <8.<<9 51671/846.;89= 8/4698. 24 B>42.= 9; 6131 E121;84/91 1 6.;1= <9
8/4<6.881;1 3.9 6.<<4009 34 >; 6988.;8. 43 >; 3.<89;484/91= 5D. <9 8/1E4 43 9;8./409/.
51; 92 7/961('# p; 529.;8. 5D. ;1; /9.<5. 4 6.88./<9 9; 51;84881 51; 92 customer care
office 39 >;C4:9.;34= 7>/ <.;:4 ;.<<>; 6.<<40091 39/.881 /95.E. 516>;B>. >;
<.0;42.= 9; 842 54<1 ;1; 7/17/91 71<989E1= 516. 7>/. >;C967/1EE9<4 6139?954 3.22.
51;39:91;9 39 <./E9:91 1 >; 51<84;8. /984/31 ;.9 8.679 39 51;<.0;4 T516>;954;1U 49
51;<>6481/9 9;8./.<<489 92 8.;3.;:942. 39<9;8./.<<. 3.22C4:9.;34 E./<1 2. 21/1 ;.5.<<98L#
A./ 5>9= 9; 7/964 @488>84= <9 7>O 4??./64/. 5D. B>42<94<9 9;8./4:91;. 8/4<6.88. 3.9
6.<<4009= 79G 1 6.;1 5D94/9= 8/4 2C4:9.;34 .3 9 <>19 stakeholders#
S<9<81;1 84;8. 6134298L 488/4E./<1 5>9 V 71<<9@92. 516>;954/.# J; 425>;9 54<9= 43
.<.6791= <9 7>O 488>4/. >;4 516>;954:91;. 51; 029 9;8./215>81/9 9; 6131 9;51;<591#

('
R2@./81 spRF-J= TComunicare il futuroU= 17# 598# 740# % . <<##

%,
M7.<<1= 9;?4889= <9 516>;954 <.;:4 E12./21 1 <.;:4 425>;4 ?9;4298L 74/895124/.# -4
516>;954:91;.= E121;84/94 1 9;E121;84/94= 718/L .<<./. 3>;B>.N
! E./@42.= 591V 51<898>984 34 74/12.= ?/4<9i
! ;1; E./@42.= 591V 51<898>984 34N
m 966409;9i
m 51671/846.;89i
m 488.00946.;89 3.2 51/71i
m 4@@902946.;81i
m 81;1 39 E15.#
M.51;31 B>4;81 4??./6481 ?9;1/4= 24 516>;954:91;. 4:9.;342. 7>O .<<./. B>9;39
3.?9;984 516. 2C9;<9.6. 3.9 7/15.<<9 39 516>;954:91;. 5D. 2C4:9.;34 9<898>9<5. 51;
2C1@9.889E1 39 9;?2>9/. <>029 488.00946.;89 3.2 7>@@2951# J; 842 <.;<1= 1551//.
<188129;.4/. 5D. 24 516>;954:91;. 8/4 2C4:9.;34 . 029 9;8./215>81/9 4EE9.;. 9; 6131
@939/.:91;42.#
R;5D. <. 4774/.;8.6.;8. 1EE94= 24 <.;<9@929::4:91;. 3.22. 967/.<. <>2 6131 39
516>;954/. V >; 4/016.;81 61281 /.5.;8.# J; 74<<481= 9;?4889= <9 /98.;.E4 <>??959.;8.
5D. 2C967/.<4 516>;954<<. 51; 92 <>1 7>@@2951= 9;?1/64;3121= 7./ .<.6791= <>9
7/131889 966.<<9 <>2 6./5481= 5./54;31 39 7./<>43./21 . 6189E4;3121 422C45B>9<81#
H009= 2C455/.<59>84 51672.<<98L 3.9 6./5489= 24 021@429::4:91;. . 2C4>6.;81 3.224
5167.8989E98L D4;;1 /.<1 9;39<7.;<4@92. 24 5/.4:91;. 39 >; /4771/81 39 516>;954:91;.
7/.?./.;:942. 5D. 2.0D9 029 stakeholders 422C4:9.;34# J; 842 <.;<1= 425>;. 4:9.;3.= 2.
51<933.88. market driven companies, /98.//4;;1 9671/84;8. /.5.79/. 9 6.<<4009
7/1E.;9.;89 34029 9;8./215>81/9 9; B>4;81 .<7/.<<91;. 3.22. 21/1 .<90.;:.= 3.9 21/1
9;8./.<<9 . 3.9 21/1 0><89# J; B>.<81 54<1 24 /92.E4;:4 3.224 516>;954:91;. <4/L 842. 34
9;?2>.;:4/. 9 7/15.<<9 3.59<91;429 5D. <9 488>4;1 4 29E.221 4:9.;342.#

1.7.1 I processi comunicativi e gli strumenti utilizzati

\171 4E./ @/.E.6.;8. 9;8/131881 92 8.64 3.224 516>;954:91;.= <9 /989.;. >892.
7/.<.;84/. >;4 71<<9@92. 524<<9?954:91;. 9; @4<. 422. 54/488./9<895D. 5D.
51;8/4339<89;0>1;1 9 7/15.<<9 51; 5>9 B>.<84 <9 488>4# M9 4E/L 7./84;81 >;4
516>;954:91;. 17./489E4= 39 9;39/9::1 . 9<898>:91;42.($#

($
R2@./81 spRF-J TComunicare il futuroU= 17# 598# 740# "m*#

+'
R3 >; 7/961 29E.221= <9 D4 24 516>;954:91;. T17./489E4”= 5D. 51;<9<8. ;.221
<546@91 39 9;?1/64:91;9 ;.5.<<4/9. 7./ 21 <E12096.;81 39 >;4 8/4;<4:91;. 8/4
2C4:9.;34 . 21 <7.59?951 stakeholders= 3171 5D. 8/4 21/1 <9 <1;1 09L 4E>89 425>;9
51;84889# -4 7/.<.;84:91;. 39 >; 7/131881 8/4 ?1/;981/9 . 529.;89 1 2. 8/488489E. <>2
7/.::1 /.2489E1= 9672954;1 24 516>;954:91;. 8/4 9 3>. <100.889= 9; 6131 <9692. 4
B>4;81 45543. 7./ 9 51221B>9 51; 9 397.;3.;89 59/54 2C.E12>:91;. 3.22. 21/1 54//9./. 1 24
8/488489E4 51; 029 9;E.<8981/9 7./ <7>;84/. 690291/9 51;39:91;9 51;8/488>429#
R;421046.;8. 51; /9?./96.;81 4029 .;89 215429 <9 4E/L >;4 516>;954:91;. T17./489E4U
;.2 616.;81 9; 5>9 <9 39<5>81;1 ;.2 3.8840291 9 7/10.889 5D. 519;E1201;1 92 /4771/81
4:9.;34m516>;98L# J; B>.<84 ?1/64 92 focus 3.9 6.<<4009 V 61281 <7.59?951= .<<.;31
51;5.;8/481 <>224 <9;0124 8/4;<4:91;. 39 E1284 9; E1284 51;<93./484# F29 17./481/9
4:9.;3429 519;E1289 ;1; <1;1 <7.59429<89 3.224 516>;954:91;. 64 <1;1 7./<1;. 92 5>9
/>121 V <8/.8846.;8. 2.0481 4224 ;48>/4 3.224 8/4;<4:91;.#
M9 V 516>;B>. 9; 7/.<.;:4 39 >;4 T516>;954:91;.U= .<<.;31 <7955484
2C9;8./4:91;. 9;?1/6489E4 9;8.<4 516. ?2><<1 @939/.:91;42. 39 6.<<4009= . ;1; E9 V
;.5.<<4/946.;8. >;4 ?9;4298L 7./<>4<9E4# R;:9= 029 9;8./215>81/9 7./5.79<51;1 <7.<<1
B>.<8. ?1/6. 516>;95489E. 516. 79G T<9;5./.U 34 74/8. 3.22C4:9.;34= 7/9E. 39 >;
7/.51<898>981 1/9.;846.;81 E./<1 24 ?1/64:91;. 39 >;C966409;. ;.5.<<4/946.;8.
71<989E4#
R 842. 29E.221 2C4:9.;34 ;1; 516>;954 9;8./46.;8. 24 7/17/94 93.;898L . 2. 7/17/9.
<8/48.09.= 1??/.;31 >;4 E9<91;. 9;.E984@926.;8. 74/:942. 4224 51;8/174/8.= <94 51;
/9?./96.;81 49 <100.889 519;E1289 <94 7./ B>4;81 51;5./;. 92 51;8.;>81 3.9 6.<<4009# M.
34 >;4 74/8. V 9;.E984@92. 5D. <94 51<q= V 7>/ E./1 5D. B>.<81 V 4;5D. 92 /9<5D91= ;.2
<.;<1 5D. 718/.@@./1 .<<./. 7./5.7989 51;8/4<89 8/4 B>.<81 29E.221 516>;95489E1 . B>.229
<>55.<<9E46.;8. 7/.<.;8489= 92 5>9 <7.88/1 39 4:91;. V <95>/46.;8. 79G 46791#
R221 <8.<<1 8.671= 9; 64;54;:4 39 >; B>43/1 516>;95489E1 79G 0.;./42. 7/171<81
342 management= 718/.@@. 45543./. 5D. 2. 516>;954:91;9 17./489E. 51679>8. 34
<100.889 4774/8.;.;89 49 29E.229 79G @4<<9 3.224 0./4/5D94 <94;1 8/4 21/1 39<51/34;89=
51671/84;31 >;4 5./84 51;?><91;. ;.22C9;8./215>81/. .= 9; 425>;9 54<9= 9;0.;./4;31
2C967/.<<91;. 5D. 2C4:9.;34 <94 7/9E4 39 >; 477/15591 516>;. 42 3942101 51; 029
stakeholders#
-C>8929::1 39 4771<989 54;429 39 516>;954:91;. /9<.;8. 3.2 ;>6./1 . 3.2 8971 39
8/4;<4:91;9 34 .??.88>4/.#

+$
A./ 516>;954:91;. 51; ?>;:91;. T39 9;39/9::1U <9 9;8.;3. >;4 516>;954:91;.
39<5.;3.;8. 7/.E9<84 342 management, 4??93484 <7.<<1 4 7/1?.<<91;9<89 3.2 <.881/. .
E1284 4 7/.<.;84/. >; 7/10.881 0.<891;42.= 4881/;1 42 B>42. /95./54/. 51;<.;<9#
a/4881 7.5>294/. 3.224 516>;954:91;. 39 9;39/9::1 V 3>;B>. B>.221 39 9;?2>.;:4/.
>;4 1 79G 548.01/9. 39 stakeholders 4??9;5Du <9 51;?1/69;1 422. 93..= 3.59<91;9 .
17./4:91;9 7/17/9. 3.22C4:9.;34 W43 .<.6791 ;.2 54<1 3.9 6>846.;89 5D. 9;8./.<<4;1
2C1/04;9::4:91;.Y#
s>.<81 8971 39 516>;954:91;.= 7./ .<<./. E429346.;8. 488>484= 7/.<>771;. 5D.
B>.<84 /9.;8/9 422C9;8./;1 39 >; 794;1 <8/48.0951 @.; 3.?9;981# A./ 718./ 9;?2>.;:4/. 029
stakeholders V ;.5.<<4/91 9;?4889 <84@929/. 1@9.889E9 5D94/9 . /4009>;09@929# ^1281
/9<5D91<1= 9;?4889= <4/.@@. 4??934/. >;4 516>;954:91;. 39 9;39/9::1 43 9;8.;396.;89
0.;./959= <7.<<1 3.2.0489 4 9;8./7/.84:91;9 7./<1;429 3.9 <9;0129 17./481/9 4:9.;3429
519;E1289 ;.224 516>;954:91;.# M9 718/.@@./1 9; 842 54<1 9;E94/. 4029 9;8./215>81/9
6.<<4009 39E./<9#
-4 516>;954:91;. 51; ?>;:91;. 39 9;39/9::1 7>O 7/.E.3./. 24 /95./54 3.2 51;<.;<1
39 >;4 <9;0121 0/>771 39 stakeholders 1 /9E120./<9 4 8>889 029 9;8./215>81/9 9; 6131
9;39??./.;:9481# ].2 7/961 54<1= 43 .<.6791 51; 24 7>@@29598L= <4/L 71<<9@92.
9;?2>.;:4/. 2. 3.59<91;9 3C45B>9<81 3.9 51;<>6481/9 9; /.24:91;. 43 >; 3.8./69;481
7/131881# ].2 <.51;31 54<1 21 <5.;4/91 39 /9?./96.;81 ;1; V 3481 34224 <9;0124
8/4;<4:91;. 1 34 >; /4771/81 39 @/.E. 7./9131= B>4;81 34224 E121;8L 39 /95./54/.
2C43.<91;. 43 >; 7/10.881 39 46791 /.<79/1# J; <1<84;:4= 59O 5D. 2C4:9.;34 5./54 39
516>;954/. V 2C93.;898L 4:9.;342.= 9;8.<4 516. 9;<9.6. 39 E421/9 . 7/9;5979 5D94E. 5D.
51<898>9<51;1 2C1/9.;846.;81 <8/48.0951 39 ?1;31(&#
-4 516>;954:91;. 39 T9;39/9::1U 7>O 3./9E4/. 9;128/. 34 9;8./4:91;9 9;?1/6489E.
<122.59848. 34 <100.889 .<8./;9# SC .E93.;8. 5D.= 51; 24 516>;954:91;. 39 9;39/9::1=
>;C4:9.;34 5./54 39 4EE959;4/. 24 corporate image 4224 corporate identity= 488/4E./<1
92 ?928/1 3.22C966409;. /9?2.<<4#
J2 8./:1 29E.221 V /477/.<.;8481 34224 516>;954:91;. T9<898>:91;42.U= 24 5>9 ?9;4298L V
39 ?1/;9/. 9;?1/64:91;9 /90>4/34;89 2C4:9.;34 W.<# 7>@@2954:91;. 3.9 @924;59Y 1
<.67295.6.;8. 39 7/16>1E./. 24 7/17/94 4889E98L W.<# <71;<1/9::4:91;9 39 .E.;89Y#

(&
A./ >; 477/1?1;396.;81 <>22. 8.64895D. 2.048. 422C1/9.;846.;81 <8/48.0951 39 ?1;31 <9 E.34N Z9881/91
[H\R =L'orientamento strategico dell'impresa, a1/9;1= p8.8= &''&#

+&
J; B>.<81 54<1= ;.224 640091/ 74/8. 3.9 54<9= ;1; E9 V >;C9;8./4:91;. 51; 029
stakeholders 64 ?2><<9 9;?1/6489E9 >;939/.:91;429= /9<7.881 49 B>429 10;9 ?1/64 39
feedback V 4<<.;8. 1 B>4;816.;1 ;1; 7/.E9<84(%#
].224 516>;954:91;. 51; 029 stakeholders <9 3.E1;1 8.;./ 7/.<.;89 3>. 4<7.889 5D.
9;5931;1 ?1/8.6.;8. <>22C.??954594 3.224 516>;954:91;.# J; 7/961 2>101 V 9671/84;8.
51;<93./4/. 92 T<9<8.64 E421/942. 39 /9?./96.;81U= 1<<94 92 0/431 39 4??9;98L .
51;39E9<91;. 5>28>/42. 8/4 2C4:9.;34 . 2C9;8./215>81/.# s>4;81 79G .<<1 V .2.E481= 84;81
79G .??9545. .3 .??959.;8. 718/L .<<./. 92 ?2><<1 9;?1/6489E1= 342 616.;81 5D.
/95D9.3./L 422C4:9.;34 >; 69;1/ 39<7.;391 39 /9<1/<. 7./ ?1/;9/. 4221 stakeholders 029
.2.6.;89 39 @4<. ;.5.<<4/9 4224 5167/.;<91;. 3.9 6.<<4009 8/4<6.<<9 . 7./ 9;8./7/.84/.
B>.229 7/1E.;9.;89 3422C9;8./215>81/.# a42. <9<8.64 E421/942. <9 /9?2.88. 84;81
;.22C4<7.881 <.64;8951 B>4;81 9; B>.221 7/40648951# s>.<84 E4/94@92. ;1; 7>O .<<./.
3.?9;984 39 51;8.<81= 9; B>4;81 9 <>19 E421/9 <1;1 4 <>4 E1284 3.8./69;489 34224
?/.B>.;:4 . 3422C9;8.;<98L 3.22. 516>;954:91;9 7/.5.3.;89= 4;5D. <. 9; 74/8. 71<<1;1
<.67295.6.;8. 3./9E4/. 34224 <969298>39;. 39 4889E98L#
J; <.51;31 2>101= 9;?2>9<51;1 <>224 .??954594 3.9 7/15.<<9 516>;95489E9 4;5D. 9
T/>61/9U= 9;8.<9 516. TB>42>;B>. 54><4 39 39<8>/@1 3.224 516>;954:91;.U#
A/.<59;3.;31 34 >;4 3.884029484 4;429<9 3.029 <8.<<9= <9 3.E. 7/.59<4/. 5D. 9 />61/9
71<<1;1 51;<9<8./. 84;81 9; 59/51<84;:. <100.889E.= B>4;81 9; 4<7.889 79G 100.889E9=
9;397.;3.;89 349 51671/846.;89 39 5D9 516>;954# H0;9 4:9.;34 31E/L 61;981/4/.
2C9;8.;<98L 51672.<<9E4 39 8429 />61/9 ;.22C4EE94/. >;4 516>;954:91;. . 71<<9@926.;8.
71/E9 /96.391#
A1<<9461 4??./64/. 5D. 029 <8/>6.;89 488/4E./<1 9 B>429 V 71<<9@92.= 7./ >;C4:9.;34=
/.429::4/. 2. 7/17/9. 4889E98L 39 516>;954:91;. <9 71<<1;1 <9;8.89546.;8. .2.;54/. ;.2
6131 <.0>.;8.N
! 7>@@29598L W<>224 <84674= <>22. /.89 8.2.E9<9E. 7>@@295D. 1 5166./59429= <>9
54;429 /4391?1;959 7>@@2959 1 7/9E489Yi
! 7./ 6.::1 39 4??9<<91;. 39 64;9?.<89 = 2154;39;.= E124;89;4009 .55i
! /.24:91;9 51; 9 39E./<9 6.394 W<84674 B>189394;4 . 7./913954Yi
! 7>@@295D. /.24:91;9i
! 4>391E9<9E9 W?926489= 7/131889 6>2896.39429Yi

(%
M9 E.34N F94;?/4;51 fSaaSaJ]J= Le nuove tecnologie della comunicazione, ^924;1= f16794;9=
$,,%#

+%
! <989 web <> 9;8./;.8 W7./ 9;?1/64:91;.= 7./ 7/171<84 . 1??./84 39
7/131881X<./E9:9Yi
! 8.2.?1;1i
! 7/10/4669 7/161:91;429i
! 7/10/4669 5>28>/429X<159429i
! design 9;3><8/942.#
\4 B>.<81 .2.;51 <9 7>O ;184/. 5D. <1;1 61289 029 <8/>6.;89 39 516>;954:91;. 4
39<71<9:91;. 39 >;4 967/.<4 .3 V 7/17/91 34224 51//.884 09><84771<9:91;. 3.9 39E./<9
.2.6.;89 . <8/>6.;89 5D. 3./9E4 92 <>55.<<1 39 >;4 B>42<94<9 546740;4 39
516>;954:91;. #
J; 428/9 8./69;9= 10;9 7/10/4664 39 516>;954:91;. ;1; 7/.E.3. 649
2C4772954:91;. 39 >; <9<8.64 <84;34/3 0.;./429::481= 64 39 >; E./1 . 7/17/91 7/10.881
ad hoc ;.2 51/<1 3.2 B>42. 1@9.889E9= 54/488./9<895D. 3.029 stakeholders 39 /9?./96.;81=
<8/>6.;89 . 6.::9 39 516>;954:91;. E.;01;1 9;8.0/489 . 9;8./409<51;1 <.51;31 /.012.
<121 4774/.;8.6.;8. 51672.<<. 64 9; /.428L <.672959 ;.224 21/1 3.?9;9:91;. .
9;8./7/.84:91;.#

"#? )/LMMNOLPQ LP UQZQ Q TN ^YN OQ^ZLVPQ SN \NUZQ SQTTQ


NRLQPSQ
\4 B>4;81 4??./6481 ?9;1/4 V .6./<1 5D. >;4 3.22. 51671;.;89 3.2 <>55.<<1 39
>;C4:9.;34 V /477/.<.;8484 34224 T/.7>84:91;.” 39 5>9 .<<4 013. 7/.<<1 9 E4/9 7>@@2959
39 /9?./96.;81= 516. 43 .<.6791 029 >8.;89 ?9;429 3.9 7/17/9 7/131889 1 <./E9:9= 2.
?90>/. 3.22. A>@@2954 R669;9<8/4:91;.= 9 091/;429<89= 24 516>;98L ?9;4;:94/94= 24
516>;98L .51;16954= 24 516>;98L 71298954 .55##
M9 V 4;5D. 3.881 5D. 24 /.7>84:91;. 39 >;C4:9.;34 V 9671/84;8. 7./5Du B>.<84 7>O
.<./5984/. >; ?1/8. 9674881 <>22C488.00946.;81 39 9;39E93>9 1 548.01/9. 39 9;39E93>9= 9
B>429 4 21/1 E1284= 51; >; 5./81 8971 39 51671/846.;81= 3.8./69;4;1 92 <>1 <>55.<<1 1
2C9;<>55.<<1 <>2 6./5481#
-4 corporate reputation <9 7/.<.;84= 3>;B>.= 516. >; 09>39:91 51671<981 5D.
51;<9<8. 9; 59O 5D. 029 428/9 <4;;1 . 7.;<4;1 39 >;4 <159.8L# a429 51;1<5.;:. .
7./5.:91;9 71<<1;1 7./O .<<./. E./. 1 ?42<.= 51//9<71;3./. 4224 /.428L 488>42. 1 .<<./<9
?./648. 43 >; 7/.59<1 616.;81= .<<./. 5D94/. 1 7151 5D94/.= 51//.88. 1 6.;1# s>.<81

++
<79.04 7./5Du 2. 4:9.;3. 0.<89<51;1 . 51;8/1224;1 24 7/17/94 /.7>84:91;. 431884;31
1771/8>;. .3 .??95459 <8/48.09. 39 516>;954:91;. 39 8971 zcorporatez#
s>.<8. <8/48.09. 51;8/9@>9<51;1= 9;?4889= 4 3.?9;9/. 92 6131 9; 5>9 >;I4:9.;34 3.@@4
.<<./. 7./5.7984 34 5121/1 5D. E9 <9 8/1E4;1 39/.8846.;8. 4 51;84881 . 43 9;?2>.;:4/.
428/9 7>@@2959 5D. <84;;1 422I.<8./;1 . 24 5>9 17./4 39 516>;954:91;. W?1/>6=
4<<1594:91;9= .55#Y 9;?2>9<5. <>2 6131 9; 5>9 2I4:9.;34 E9.;. 7./5.7984# J; <1<84;:4=
7./ >;C4:9.;34= B>.<81 <90;9?954 0.<89/. 24 7/17/94 966409;.#
].22C46@981 3.224 /.7>84:91;. ?9;4;:94/94 59O /95D9.3./L 24 5167/.;<91;. 39 51<4 .
516. 516>;954/. 4 74/895124/9 548.01/9. 39 <100.889= /477/.<.;8489 .<<.;:9426.;8.
34029 9;E.<8981/9= 34029 4;429<89 ?9;4;:94/9= 3422. 40.;:9. 39 rating . 349 091/;429<89# J;
B>.<81 54<1= 2C1@9.889E1 5D. <9 7/.?900. 2C4:9.;34 V 39N 9;E94/. 9 6.<<4009 5D94E. 7./
<84@929/. >; /4771/81 39 ?93>594 51; 92 6./5481 . /4??1/:4/. 24 7/17/94 corporate
reputation= 455/.<5./. 24 7/17/94 performance ?9;4;:94/94 488/4E./<1 >;4
516>;954:91;. 5D94/4= >;9E154 . 8/4<74/.;8.= /4009>;0./. .??9545.6.;8. 9 718.;:9429
9;E.<8981/9 . 455/.<5./. 24 E42>84:91;. 3.2 898121 . 9;<84>/4/. /4771/89 7/1?95>9 51; 029
4;429<89 . 2. 40.;:9. 39 rating ;.22C188954 3.224 5/.4:91;. 39 E421/.(+#
Q964;. 1/4 34 5D9.3./<9 92 7./5Du 3.22C9671/84;:4 488/9@>984 4 J;8./;.8= B>42.
2>101 39 69<>/4:91;. 3.224 /.7>84:91;. 4:9.;342.#
-4 /.8. V >;4 0/4;3. ?1;8. 3C9;?1/64:91;9 ?1/;98. 39/.8846.;8. 34029 >8.;89# J2
?.;16.;1 3.9 0/>779 39 39<5><<91;. . 3.9 ?1/>6 . 2. 4889E98L 39 4;429<9 5D. <9 71<<1;1
<E120./. <> 39 .<<9 . <>9 6181/9 39 /95./54 7./ E42>84/. 2C966409;. 5D. >; 7/131881 1
>; <./E9:91 D4;;1 <>2 7>@@2951= <1;1 >; ;>1E1 ?/1;8. 39 /95./54 . 39 9;8./.<<4;89
<517./8.# S<9<81;1 B>9;39 3.9= @.; 7/.59<9= o2>10D9 39 1<<./E4:91;.P#
^1284 9671/84;:4= 51; /9?./96.;81 4224 516>;98L ?9;4;:94/94= V 488/9@>984 42 ?1/>6=
31E.= 2. 9;?1/64:91;9 <>9 51671/846.;89 3.029 >8.;89= 2. 6134298L 39 9;8./4:91;. .
51;E./<4:91;. /477/.<.;84;1 39 ?4881 21 <7.55D91 3.029 9;8./.<<9 3.2 717121 3.224 /.8.#
[1<898>9<51;1 B>9;39 >; 188961 <8/>6.;81 7./ 21 <8>391 3.9 0><89 . 3.22. .<90.;:. 39
>;4 B>184 39 7./<1;. 1/649 /477/.<.;8489E4 3.224 717124:91;. 9; 61289 74.<9 42
61;31# J weblog . 9 ?1/>6 online /477/.<.;84;1 9;128/. >;4 <8/41/39;4/94 1771/8>;98L

(+
Tp; <9<8.64 79G E4<81 39 stakeholdersm9;E.<8981/9 W. /.2489E9 9;8./6.394/9Y 51671/84 ;.5.<<4/946.;8.
>; ?2><<1 39 516>;954:91;9 79G 46791 W;.224 B>4;898LY= 79G 9;8.;<1 W;.224 ?/.B>.;:4Y= 79G 5479224/. ;.224
39??><91;.# p;4 3164;34 39 9;?1/64:91;9 79G 51672.<<4 <9 /9?2.88. 1EE946.;8. 9; 79G <8/9;0.;89
?4@@9<10;9 9;8./;9 7./ 24 <159.8L# R;:98>881 /95D9.3. ;18.E129 5167.8.;:. 7./ 718./ .<<./. 0.<898.{##2.
<159.8L B>1848. 0.;./426.;8. 39<71;01;1 39 >;4 ?>;:91;. 39 investor relations .;8/1 24 B>42. 17./4;1
<100.889 5D. >;9<51;1 5167.8.;:. ;.2 54671 3.22C4;429<9 .51;16951m?9;4;:94/94 4 <795548. 5474598L
/.24:91;429{#U= R2@./81 spRF-J= Comunicare il futuro= 17#598# 740# %&#

+"
<94 7./5Du <7.59429::489 . 7./5Du 92 21/1 7.<1 E4 5/.<5.;31 9; 8./69;9 39 ;>6./1<98L .
39 4>81/.E12.::4#
-. 4:9.;3. 3>;B>. 5./54;1 ;>1E9 6139 51; 9 B>429 51;?/1;84/<9 51; 029
stakeholders . B>.<81 2. 71/84 43 .??.88>4/. /95./5D. 5D. 7/.E.31;1 2C45B>9<9:91;. 39
3489 ;1; 79G 5D9.3.;31 64 4<51284;31# s>.<81 3./9E4 342 /9;;1E481 />121 5D.
4<<>61;1 029 9;8./215>81/9 4:9.;3429 5D. <9 4??45594;1 <>2 web . 34029 <8/>6.;89 34
21/1 >8929::489 7./ .<7/96./. 2. 179;91;9# A./ 2C4:9.;34 0.<89/. 2C966409;. 9; /.8.
<90;9?954 3>;B>. 1/9.;84/<9 E./<1 B>.<89 >8.;89 3942104;31 51; 21/1= 4551029.;31 24
21/1 /9;;1E484 71<<9@9298L 39 <5/9E./.= 39 74/24/.= 39 315>6.;84/.# ].2 51;8.671= 128/.
4 <47./ 2.00./. . 9;8./7/.84/. B>.<89 ;>1E9 51;8.;>89= 7/131889 34 B>.229 5D. >; 8.671
./4;1 <121 ?/>981/9 39 51;8.;>89 428/>9 . 5D. 1/4 ;. <E92>774;1 39 7/17/9= 1551//.
1/9.;84/. 2C4<51281 <>9 7>;89 9;?2>.;89 3.224 /.8.= 39E./<9 34 >; <.881/. .51;16951
422C428/1= 64 /951;3>59@929 .<<.;:9426.;8. 422. 4/.. 7/.8846.;8. 39 39<5><<91;.
W?1/>6= newsgroup= mailing listY 79G 4>81/.E129 . <.0>989#
-. 516>;98L online D4;;1 516. E4;840091 24 <71;84;.98L 3.22. 179;91;9 /971/848.=
<7.<<1 8/488. 34 .<7./9.;:. 7./<1;429 51; 92 7/131881 1 <./E9:91 9; B>.<891;.= 5D. ;.2
54<1 3.22C9;E.<8981/. V /477/.<.;8481 34029 <8/>6.;89 B>18489 3.22C.6988.;8.i 3C428/4
74/8.= 7>O 547984/. 5D. 2. 179;91;9 71<<4;1 .<<./. 1/9.;848. 9; >; <.;<1 1 ;.22C428/1 34
74/8. 39 6.6@/9 74/895124/6.;8. 9;?2>.;89# A./ ?4/ ?/1;8. 4 B>.<8. 39E./<. .
51;8/4771<8. 7/1@2.64895D. 24 613./;4 4889E98L 39 public relation 3.E. 43.0>4/<9 .
4??/1;84/. E9/8>426.;8. 2C9;8./4 516>;98L online . ;1; <121 9 091/;429<89 . 029 opinion
leader 516. V 4EE.;>81 ?9;1/4#
p; blog 1= 79G 9; 0.;./42.= >;4 community online 71<<1;1= 9;?4889= 1/9.;84/. 2.
179;91;9 39 >; ;>6./1 <90;9?95489E1 39 7./<1;.# \4 ;1; <1881E42>84/. 9;128/. 516.
61281 <7.<<1 2. 516>;98L 39098429 <94;1 ?/.B>.;848. 3422C4E4;0>4/394 9;;1E489E4 3.2
6./5481= B>.224 591V 5D. 5479<5. 7/964 3.029 428/9 029 <8929 . 2. 613. 39 3164;9 . 5D.
1/9.;84 9 6./5489i 7./428/1 B>.<81 target 39E.;84 <.67/. 79G 39??9592. 34 /4009>;0./.
51; 029 428/9 6.394#
R28/1 4<7.881 34 <188129;.4/. /90>4/34 T2C.??.881 E9/42. 897951 3.224 /.8.U# J; 842
<.;<1= <9 ?4 /9?./96.;81 49 /9<5D9 2.0489 422C.E.;8>4298L 5D. 2C455.;8>484 9;8./4:91;. 8/4
029 stakeholders 71/89 4224 39<8/>:91;. 3.224 /.7>84:91;. 1 4 718.;:9429 64;97124:91;9
2.048. 4224 39??><91;. 3.22. 9;?1/64:91;9# J2 5167981 3.9 /.<71;<4@929 3.224 ?>;:91;. 39
investor relations <4/L 3>;B>. B>.224 39 71//. >;4 0/4;3. 488.;:91;. ;.22C1<<./E4/. 9;
8.671 /.42. 9 7>;89 54239 3.224 /.8. . 39 .<<./. 7/1;89 4 9;8./E.;9/. <94 7./ 0.<89/.

+(
.E.;8>429 5/9<9 W39??464:91;.= 179;91;9 ;.0489E.= >8.;89 9;<1339<?4889= 5/9895D.
<8/>6.;8429 1 ?42<. .55#Y 64 4;5D. 7./ 54E4254/. .E.;8>429 community 39 .;8><94<89
#

+)
+*
61$(-&)& 5
)/LM\VUZNPRN SQTTN [VU\VUNZQ UQ\YZNZLVP \QU OTL
LPXQ^ZLZVUL

F29 <54;3429 ?9;4;:94/9 5D. D4;;1 519;E1281 425>;. 0/4;39 967/.<. B>1848. <>9
7/9;597429 6./5489 @1/<9<8959 61;39429 .3 9 /.5.;89 ?42296.;89 39 425>;9 0/4;39 0/>779
9;3><8/9429 984294;9 D4;;1 4E>81 >; ?1/8. 9674881 .61:91;42. <>22C179;91;. 7>@@2954 .
<> 8>889 029 stakeholders# H28/. 43 .E93.;:94/. 9 7/1@2.69 2.0489 4224 8>8.24 3.2
/9<74/691= 2. ?/.B>.;89 5/9<9 3.9 6./5489 ?9;4;:94/9 D4;;1 5/.481 >; 52964 39 <?93>594 .
39 9;5./8.::4 ;.9 /9<74/69481/9 3.8./69;4;31 >;C4>6.;8484 39??93.;:4 . >;4 5/.<5.;8.
7/>3.;:4 ;.029 9;E.<896.;89#
J; >; 842. 51;8.<81= 4;5D. 2. 4:9.;3. /.<71;<4@929 . <1293.= <1881 92 7/1?921
.51;16951m?9;4;:94/91 7404;1 92 52964 39 39??93.;:4 . /9<5D94;1 39 .<<./. 7.;429::48.
34 @4<<. E42>84:91;9 . 34 >; 640091/ 51<81 3.2 5479842.# A./84;81= .<<. <1;1 5D94648.
4 3961<8/4/. B>189394;46.;8. 24 7/17/94 4??934@9298L= 92 7/17/91 E421/. . <17/488>881 24
5474598L 39 5/.4/. /955D.::4 7./ 8>889 029 stakeholders# A195Du 92 6./5481 ?9;4;:94/91
;1; V 39<71<81 4 T7./31;4/. .//1/9U= 24 corporate reputation V= 1009 79G 5D. 649= >;
Tasset intangibileU 34224 E42.;:4 42846.;8. <8/48.0954= 9; 0/431= 488/4E./<1 24
5/.4:91;. . 92 51;<129346.;81 3.22. /.24:91;9 51; 029 9;8./215>81/9 4:9.;3429= 39
4771/84/. E421/. 422C4:9.;34#
].224 51;E9;:91;. 5D. 24 5/.39@9298L 0915D9 >; />121 ?1;346.;842. ;.2 /4771/81
4:9.;34m9;E.<8981/. E.//4;;1 39 <.0>981 477/1?1;398.= 3477/964= 2. 8.64895D. 2.048.
4224 corporate reputation .= <>55.<<9E46.;8.= 2. B>.<891;9 /951;3>59@929= ;.221
<7.59?951= 4224 /.7>84:91;. ?9;4;:94/94# Z.//L 9;?9;. 9;340481 92 />121 3.224
516>;954:91;. 4:9.;342.= 9;8.<4 516. <8/>6.;81 9; 0/431 39 <1<8.;./. ;.2 8.671 24
/.7>84:91;. 4:9.;342.#

+,
5#" (T XNTVUQ SQTTQ UL^VU^Q LPZNPOL_LTL
].2 61;31 .51;16951= 59 <9 <84 4EE94;31 E./<1 >;4 ;>1E4 ?4<. 3.9 /4771/89 8/4
967/.<. . stakeholders W9;E.<8981/9= 529.;89= 9679.0489= 179;91;. 7>@@2954Y# p;4
<159.8L 59E92. 9; 24/04 69<>/4 021@429::484= <.67/. 79G 648>/4 . 9; 74/8. 4224/6484= V
7/1;84 43 967>84/. 422. 4:9.;3. 8>889 9 51671/846.;89 7./5.7989 516. 2.<9E9 3.029
9;8./.<<9 3.029 4:91;9<89 3.9 51;<>6481/9= 3.22C46@9.;8.= 3.2 @.;.<<./. 3.9 24E1/481/9
. ;1; 34 >28961 3.2 /9<7.881 39 513959 . E421/9 .8959 ;.9 51;?/1;89 3.9 74.<9 3.2 61;31
79G <E4;84009489 W43 .<.6791 92 51;8/1221 3.9 ?1/;981/9 . 24 51;39:91;. 3.9
24E1/481/9Y("#
J; >; 51;8.<81 51<9 3.<5/9881 4<<>6. 9671/84;:4 92 51;5.881 39 Tcorporate
reputationUN V B>.<84 >;C.<7/.<<91;. 42 5.;8/1 39 0/4;39 /9?2.<<91;9= 39 5>9 ;1; V
4;51/4 3484 >;4 3.?9;9:91;. >;9E154# R2 39 2L 3.22. 39??./.;:. . 3.22. <?>648>/.
51;5.88>429 <9 V 51;51/39 ;.22C4??./64/.= 516>;B>.= 5D. 24 corporate reputation <94
51<898>984 7/9;597426.;8. 34 425>;9 9671/84;89 .2.6.;89= 51<q 516. .E93.;:9481 9;
g90>/4 &#$#

Figura 2.1: Le componenti della corporate reputation.

Stabilità
finanziaria e
profitti
Appeal Ambiente di
emotivo lavoro

Corporate
Reputation

Responsabilità
Prodotti e sociale e
servizio ambientale
Visione e
leadership

("
-4>/4 ^J[bS-J]J= Strategie di corporate giving e cause related marketing in italia: tra benessere
sociale e fini di business= [1;0/.<<1 9;8./;4:91;42. T-. 8.;3.;:. 3.2 64/k.89;0U= p;9E./<98L ->6<4=
Q164= 740# $

"'
a/4 2. 51671;.;89 3.224 corporate reputation= 4554;81 4 B>.22. 79G 8/439:91;429
W7/131889= <84@9298L ?9;4;:94/94= E9<91;. . leadershipY <9 ?4;;1 <8/434 4;5D. 396.;<91;9
T79G 613./;.U 516. 92 8.64 3.224 /.<71;<4@9298L 46@9.;842. . <15942.= 3.22C46@9.;8.
39 24E1/1 . 3.22Cappeal .6189E1= 396.;<91;. 79G 96648./942.= 3.529;4@92. 9; 8./69;9
39 ?93>594= /9<7.881= 477/.::46.;81 . 4669/4:91;.#
-4 corporate reputation <9 51;?90>/4= 9;128/.= 516. >;4 Tintangible resourceU 5D.
<9 ?1/64 ;.2 8.671= 488/4E./<1 24 E./9?954 3.224 51./.;:4 39 51671/846.;89 74<<489 .
5D.= <. @>1;4= 51;8/9@>9<5. 71<989E46.;8. 422. 7./?1/64;5.< 4:9.;3429((#

5#5 )N 6VU\VUNZQ UQ\YZNZLVP@ N\\UVWVPSLMQPZL ZQVUL[L

-4 corporate reputation V 2.0484 42 6131 51; 5>9 029 stakeholders <1;1 9; 0/431 39
9;?2>.;:4/. 2C4889E98L 3.22C4:9.;34# p;4 /.7>84:91;. ?4E1/.E12. 9;51/40094 43 .<.6791
029 4:91;9<89 43 9;E.<89/. ;.22C4:9.;34= 488/4. 7./<1;42. 5167.8.;8.= ?4592984 92
64;8.;96.;81 3.22. /.24:91;9 51; 9 529.;89 . 4 74/98L 39 428/. 51;39:91;9= 04/4;89<5.
7/1?9889 <>7./91/9 /9<7.881 49 51;51//.;89#
A>/ .<<.;31 .E93.;89 9 @.;.?959 188.;9@929 ;1; E9 V 4551/31 8/4 9 5>281/9 3.224
648./94 59/54 24 3.?9;9:91;. 34 488/9@>9/. 4224 /.7>84:91;. 4:9.;342. . /90>4/31 422.
6134298L 34 431884/. 7./ 24 <>4 E42>84:91;.()# [9O 5D. V 9671/84;8. <188129;.4/. V 5D.
24 /.7>84:91;. 4:9.;342. <84 39E.;84;31 92 ;>1E1 74/439064 51; 5>9 1<<./E4/. 2.
4:9.;3. . 2. performances 3.2 business#

2.2.1 Il paradigma reputazionale

J2 8./69;. 74/439064 V 0.;./426.;8. >8929::481 9; 2.88./48>/4 7./ <79.04/. E4/9.


89712109. 39 477/15591 2.048. 43 >; 5./81 54671 39 <8>391# M. 34 >; 2481 24 8.648954
3.224 corporate reputation D4 45B>9<8481 512 74<<4/. 3.2 8.671 640091/. ;181/9.8L=
3422C428/1 ;1; .<9<8. 5./8.::4 /90>4/31 42 <90;9?95481 34 488/9@>9/029# ]1; 4 54<1 029
4>81/9 >8929::4;1 9 8./69;9 T;.@@94U . Ta1//. 39 f4@.2.U 7/17/91 7./ .<7/96./.
2C9;5474598L 3.224 8.1/94 39 517/9/. 9 E>189 9;?1/6489E9#

((
F/.01/91 ^RQaJ] \S [RMaQH= The role of corporate reputation in developing relational
capital= 9;= j1>/;42 1? J;8.22.58>42 [479842= ;#+= &''+#
()
M92E94 j# g-Raa= Corporate Reputation as a mediating variable between corporate culture and
financial performances= 9;= Q.7>84891; J;<898>8. [1;?./.;5.= &''(= 740# +#

"$
R 51672954/. 21 <5.;4/91= 92 ?4881 5D. 029 4771/89 3.9 39??./.;89 4>81/9 /9<.;81;1 ;1;
7151 3.22C9;?2>.;:4 3.9 ?921;9 39 <8>39 39 7/1E.;9.;:4# ]1; 4 54<1 g16@/>; . Z4;
Q9.2 D4;;1 3.?9;981 24 corporate reputation 5./54;31 39 1610.;.9::4/. 2. 7/1<7.889E.
/951;3>59@929 4 <.9 39<89;8. 4/.. 8.64895D.(*#
-4 corporate reputation E9.;. B>9;39 3.?9;984 34 425>;9 4>81/9 516. Tthe
perceived likelihood that it will defend its marketsU= 34 428/9= 5D. <9 /9?4;;1 4029 <8>39
39 <8/48.094 . 39 marketing= 516. 2. 967/.<<91;9 455>6>248. 34029 stakeholders 59/54
>;4 3.8./69;484 4:9.;34= /9<>284;89 342 /4771/81 39 9;8./4:91;. 9;<84>/481<9 488/4E./<1
24 516>;954:91;.(,#
-4 /.7>84:91;. V E9<84 516. >; Tasset” 9;84;09@92.= 100.881 39 71<<9@92.
E42>84:91;. <.51;31 >;4 7/1<7.889E4 7/.8846.;8. 51;84@92. 5D. 3.E. 8/1E4/. /9<51;8/1
= 92 79G 71<<9@92. 100.889E1= ;.9 @924;59 3.22. 4:9.;3.)'#
a>884E94 2. 7129895D. 51;84@929 .//48. 718/.@@./1 9;593./. ;.0489E46.;8. ;1; <121
<>22. 4:9.;3. 9;8./.<<48. 64 4;5D. <>22. <159.8L 5D. E./9?954;1 24 51//.88.::4 3.2 3481#
s>.<84 7/1@2.648954 V .6./<4 9; <.0>981 49 52461/1<9 <54;3429 ?9;4;:94/9= ?/4 9 B>429
E42. 24 7.;4 /951/34/. 92 [4<1 S;/1;# H28/. 49 /9<5D9= 4 29E.221 8.1/951 E.;01;1
9;39E93>489 9 E4;84009 51;;.<<9 43 >;4 @>1;4 /.7>84:91;.= 029 4:91;9<89 43 .<.6791
/9<>28./.@@./1 640091/6.;8. 519;E1289 ;.22C4889E98L 4:9.;342. . 9;E.<89/.@@./1 ;.22.
4:9.;3. 31E. V ?1/8. 24 51;<47.E12.::4 39 ?4/ 74/8. 39 >;C1/04;9::4:91;. 318484 39
>;C188964 /.7>84:91;. . 54/488./9::484 34 >;4 @>1;4 /.33989E98L#

(*
-. 79G 9671/84;89 4/.. 8.64895D. <1;1 7./O B>.22. 2.048. 4029 <8>39 39 TM8/48.094 . 64;40.6.;8U= 39
T^4/k.89;0U . 9;?9;. 39 TH/04;9::4:91;. 4:9.;342.U# Q1<4 [bp], Corporate reputation: meaning
and mesaurement= 9;= J;8./;4891;42 j1>/;42 1? 64;40.6.;8 /.E9.e<= ;#&= &''"= 740# ,&
(,
g16@/>; 3.?9;9<5. 24 /.7>84:91;. 4:9.;342. 516.N >;C9;8>989E4 /477/.<.;84:91;. 3.22. 74<<48.
4:91;9 3.22C4:9.;34 . 3.22. ?>8>/. 4<7.88489E. 5D. 3.<5/9E1;1 2Cappeal 5D. >;C4:9.;34 9;8./4 D4 51; 9
7/17/9 stakeholders /9<7.881 49 51;51//.;89# M5D..7.;< 4??./64 5D. 24 /.7>84:91;. V 24 <1664 81842.
3.22. 7./5.:91;9 3.22. 7./5.:91;9 3.029 stakeholders= 6.;8/. MD.231; /989.;. 5D. 92 E421/. 3.224
/.7>84:91;. <94 >;4 ?>;:91;. 39/.884 3.224 7./5.:91;. 3.2 7>@@2951 519;E1281 9; E4/91 6131 ;.224
0.<891;. 4:9.;342.# J; >;4 <>55.<<9E4 3.?9;9:91;.= g16@/>; . Z4; Q9.2 3.?9;9<51;1 24 /.7>84:91;.
4:9.;342. 516.N -4 /477/.<.;84:91;. 5122.889E4 3.22. 74<<48. 4:91;9 . 3.22. ?>8>/. 7/1<7.889E. 39
>;C4:9.;34 5D. 3.<5/9E1;1 24 <>4 4@9298L 39 39<8/9@>9/. 92 E421/. 43 >; .<8.<4 7248.4 39 stakeholders# M9
/9?./9<5. 4221 TstandingU 39 5>9 013. 2C4:9.;34 7/.<<1 029 stakeholders 9;8./;9 .3 .<8./;9= 9; >; 46@9.;8.
5167.8989E1 . 9<898>:91;42.# F18<9 . d92<1; 24 3.?9;9<51;1 516. 24 51672.<<9E4 . 51;89;>4 E42>84:91;.
39 >;4 5./84 4:9.;34 34 74/8. 3.029 stakeholders# -4 E42>84:91;. 397.;3. 342 8971 39 /4771/81 5D. 29 2.04
422C4:9.;34 5D. 7>O .<<./.N 39/.881 177>/. 6.39481# M92E94 j# g-Raa= Corporate Reputation as a
mediating variable between corporate culture and financial performances, 17#598# 740# + . <<#
)'
M9 ?4 967295981 /9?./96.;81 42 54<1 S;/1; 5D. D4 519;E1281 24 <159.8L 39 /.E9<91;. 3.7>8484 3.2
51;8/1221 51;84@92.# A./ >; 477/1?1;396.;81 <>22. 8.64895D. 2.048. 42 @924;591 . 49 <9<8.69 9;?1/6489E9
4:9.;3429= <9 E.34N ->594;1 ^RQ[bJ= I sistemi informativi aziendali= ^924;1= F9>??/ui R2@./81 s>4029=
Bilancio d’esercizio e principi contabili= a1/9;1= F947795D.229#

"&
M.6@/4 3>;B>. .<<./59 >; ?1/8. 2.046. 8/4 2. 39E./<. 648./9. 4:9.;3429= 9; B>4;81
24 /.7>84:91;. 9;?2>9<5. ;1; <121 <>029 4<7.889 <8/48.0959 . ?9;4;:94/9= 64 4;5D.
<>22C1/04;9::4:91;. . <>2 marketing#
R<<>6.;31 43 .<.6791 92 7>;81 39 E9<84 3.9 5>281/9 4774/8.;.;89 42 ?921;.
3.22C1/04;9::4:91;. 4:9.;342.= 24 mission . 24 vision <1;1 <848. 9;8.//.248.
422C966409;. .<8./;4# s>.<81 7./5Du 51;<59 3.2 ?4881 5D. 029 4<7.889 .<8./;9 .3 9;8./;9
3.22C1/04;9::4:91;. 128/. 43 9;593./. <>224 /.7>84:91;. ;1; 71<<1;1 .<<./.
51;<93./489 .2.6.;89 4 <. <84;89#
M.51;31 >;4 E9<91;. 39 B>.<81 8971= 2. 39??./.;89 7/1<7.889E. 3.224 corporate
reputation 4318848. 349 5>281/9 4774/8.;.;89 49 39??./.;89 ?921;9 8.1/959 /.;31;1 79G
39??9592. 2C9;B>43/46.;81 3.2 8./69;.# [9O 9672954 2C431:91;. 39 >; 477/15591
6>28939<59729;4/. 5D. <. 34 >; 2481 8.<8961;94 92 5/.<5.;8. 9;8./.<<. 7./ >;4 648./94 39
<95>/4 9671/84;:4= 3422C428/1 3.8./69;4 ;1; 715D9 7/1@2.69 39 5167/.;<91;.# ]1; 4
54<1 <7.<<1 <1;1 <8489 51;9489 8./69;9 49 B>429 V <8481 .//1;.46.;8. 488/9@>981 21 <8.<<1
<90;9?95481= 43 .<.6791 ;.2 54<1 3.9 51;5.889 B>429 TimageU 1 TidentityU= 51672954;31
3>;B>. 21 <5.;4/91 8.1/951# J; /.428L 1551//. ?4/. 3.22. 39<89;:91;9 . 5D94/9/. 92 ?4881
5D. <.77>/ <96929= 8429 51;5.889 7/.<.;84;1 3.22. 39??./.;:. 5D. 3.E1;1 .<<./.
.E93.;:948. 7./ .E984/. 5D. <9 5/.9 51;?><91;. 51;5.88>42.#

2.2.2 Le tre scuole di pensiero

].22C46@981 3.029 <8>39 5D. D4;;1 7./ 100.881 24 /.7>84:91;. 4:9.;342. V 71<<9@92.
9;39E93>4/. 8/. <5>12. 39 7.;<9./1N
! 24 51//.;8. E42>8489E4i
! 24 51//.;8. .61:91;42.i
! 24 51//.;8. /.24:91;42.#
F29 <8>39 <9 39??./.;:94;1 9; /4771/81 42 8971 39 2.046. .X1 39 E42>84:91;. .??.88>484
/90>4/31 4029 stakeholders# s>.<89 71<<1;1 .<<./. 9;8./;9 W9679.0489= managers .55#Y
.3 .<8./;9 W4:91;9<89= 529.;89 .55#Y#
^.;8/. 2. 7/96. 3>. <5>12. 39 7.;<9./1 <9 51;5.;8/4;1 7/9;597426.;8. <>221 <8>391
3.029 9;8./.<<9 /951;3>59@929 4 <9;0129 0/>779 39 stakeholders= 24 <5>124 /.24:91;42. <9
@4<4 .<<.;:9426.;8. <>224 8.1/94 <.51;31 24 B>42. 029 9;8./215>81/9 4:9.;3429 D4;;1
39E./<. 4<7.88489E. /90>4/31 >;4 5./84 4:9.;34# -4 <5>124 /.24:91;42. 51;8.6724

"%
7./84;81 <94 9 <100.889 9;8./;9 5D. .<8./;9= 47/.;31 51<9 >;4 ;>1E4 <8/434 E./<1 24
5167/.;<91;. 3.2 74/439064 /.7>84:91;42.#
M.51;31 24 <5>124 E42>8489E4= 24 /.7>84:91;. V 3.8./69;484 3422. performances
?9;4;:94/9. /.429::48. 3422C1/04;9::4:91;.# -.0484 42 ?921;. 3.029 <8>39 39 <8/48.094=
93.;89?954 ;.224 /.7>84:91;. >;1 3.9 ?4881/9 9; 0/431 39 4771/84/. >; E4;840091
5167.8989E1 . 39 4<<95>/4/.= 3>;B>.= 92 7./<.0>96.;81 39 690291/9 performances 4
29E.221 4:9.;342.= 9; 0/431 B>9;39 39 <1339<?4/. 2. 488.<. 3.029 TshareholdersU# J; 842
<.;<1= 24 corporate reputation E9.;. E9<84 516. >; TassetU 9;84;09@92. 100.881 39
71<<9@92. E42>84:91;.#
-4 <5>124 .61:91;42. 3961<8/4 9;E.5. >; 640091/. 9;8./.<<46.;81 7./ 2.
/.24:91;9 .6189E. 5D. 2.04;1 029 stakeholders 422. 4:9.;3.= 9; B>4;81 51;<93./489 9;
0/431 39 9;593./. <>22. performances ?9;4;:94/9. 39 2>;01 7./9131# J; B>.<81 54<1 029
4>81/9 <9 <1??./64;1 <>221 <8>391 3.2 51671/846.;81 3.9 7>@@2959 . 3.029 488/9@>89
T;1;m?9;4;:94/9U 3.22C4:9.;34# M.51;31 842. E9<91;. 24 /.7>84:91;. 397.;3. 3422.
7./5.:91;9 .X1 3422. 967/.<<91;9 5D. 029 9;8./215>81/9 /92.E4;89 D4;;1 39
>;C1/04;9::4:91;.= 6.;8/. 029 4<7.889 7/.8846.;8. ?9;4;:94/9 1 2.0489 422.
performances 4:9.;3429 E.;01;1 24<59489 9; <.51;31 794;1# r ;.5.<<4/91 /951/34/. 5D.
61289 3.029 <8>39 51;31889 34029 4>81/9 4774/8.;.;89 42 /461 3.2 64/k.89;0 .
3.22C1/04;9::4:91;. 4:9.;342. /95431;1 422C9;8./;1 3.224 <5>124 39 7.;<9./1 9; .<46. .
5D. 2C488.;:91;. <9 9;5.;8/4 <17/488>881 <>9 397.;3.;89 . 9 529.;89 3.22C4:9.;34)$#
].2 3.?9;9/. 24 corporate reputation 39E./<9 4>81/9 D4;;1 9;E.5. <.0>981 >;
477/15591 multi-stakeholders# R3 .<.6791 <.51;31 425>;9= .<<4 <9 7/.<.;84 516. >;4
<9;8.<9 3.22C9;<9.6. 39 179;91;9= 7./5.:91;9 . 48898>39;9 5D. 029 9;8./215>81/9 D4;;1 39
>;4 5./84 4:9.;34# J; 842 <.;<1 <9 89.;. 51;81 ;.22. 4;429<9 39 8>889 9 <100.889 51;<93./489
/92.E4;89 . 9; 29;.4 0.;./42. /951;3>59@929 422. <.0>.;89 548.01/9.N 9;E.<8981/9=
397.;3.;89= 529.;89= ?1/;981/9= 516>;98L <15942.)&#
M.51;31 428/9= 9;E.5.= 24 /.7>84:91;. V >;4 51672.<<4 /477/.<.;84:91;. 3.22.
74<<48. 4:91;9 . 3.22. ?>8>/. 7/1<7.889E. 5D. 3.<5/9E1;1 92 8971 39 /4771/81 WappealY
5D. 2C4:9.;34 D4 51; 9 7/17/9 9;8./215>81/9 5D94E.#

)$
[9 <9 /9?./9<5. 9; 74/895124/. 4 f426./= f/162.c= \>881; . \>k./95D= \>881;# J2 /4771/81 397.;3.;8.m
4:9.;34 . 51;<>6481/.mcorporate image E9.;. 9;340481 /9<7.889E46.;8. 342 ?921;. 39 <8>39
4774/8.;.;8. 422C1/04;9::4:91;. 4:9.;342. . 42 marketing. [1; /9?./96.;81 42 /4771/81 51;<>6481/.m
4:9.;34= f/1e; . \459; 3171 4E./ 51;9481 92 8./69;. 39 corporate association= 3.?9;9<51;1 24
/.7>84:91;. 516. 2C9;<9.6. 3.22. 4<<1594:91;9 6.;8429 /951;3>59@929 43 >; 9;39E93>1 .<8./;1
422C4:9.;34# Q1<4 [bp]= Corporate reputation: meaning and mesaurement= 9;= j1>/;42 1?
^4;40.6.;8 Q.E9.e<= E12#) ;#&= &''"= 740# ,%#
)&
s>.<84 3.?9;9:91;. V <8484 51;9484 34 A1<8 . F/9??9; W$,,)Y# Q1<4 [bp]= Corporate reputation:
meaning and mesaurement= 17# 598# ,+

"+
J; B>.<81 54<1 .<<4 V 9;8.<4 516. >; 51;5.881 5D. /95D9464 8./69;9 B>429
T5122.889E98LU . T6>289396.;<91;4298LU= 5D. ?4;;1 /9?./96.;81 422C9;<9.6. 3.22.
7./5.:91;9 39 84;89 9;39E93>9# M9 V 51;51/39 ;.22C4??./64/. 5D.= <.51;31 B>.<84
E9<91;.= 24 corporate reputation <94 24 /9<>284;8. 39 T6128.72959 /.7>84:91;9U= 84;8.
B>4;89 <1;1 029 9;8./215>81/9 4:9.;3429#
M. 9 /95./5481/9 4774/8.;.;89 4224 <5>124 .61:91;42. 8.;31;1 4 51;5.79/. 24
/.7>84:91;. 516. >; T/9?2.<<1U 3./9E4;8. 3422C455>6>2484 7./5.:91;. 39 >; <9;0121
stakeholders= 24 <5>124 /.24:91;42. 51;<93./4 24 /.7>84:91;. <.51;31 >;C.B>4:91;.
5D. 24 2.04 422C9;<9.6. 3.9 7>;89 39 E9<84 9;8./;9 .3 .<8./;9 422C4:9.;34)%#
-4 <5>124 39 7.;<9./1 /.24:91;42. .;?489::4 2C.<9<8.;:4 39 39??./.;:. 8/4 9 7>;89 39
E9<84 3.9 39??./.;89 stakeholders . 4??./64 9;128/. 2C93.4 5D. 2. 7./5.:91;9 9;8./;. .3
.<8./;. <94;1 516>;B>. 2.048. 8/4 39 21/1)+# M.51;31 B>4;81 4??./6481 9; 7/.5.3.;:4=
10;9 39<84551 .<9<8.;8. 8/4 2C966409;. 7./5.7984 349 7>@@2959 9;8./;9 .3 .<8./;9 V 34
51;<93./4/<9 516. >; ?4881/. ;.0489E1 9; 0/431 39 9;593./. 7.<4;8.6.;8. <>224
/.7>84:91;.# M9 4??./64 B>9;39 24 ;.5.<<98L 39 8.;3./. 43 >; 4229;.46.;81
T/.7>84:91;42.U 5D. 9;8./.<<9 2. 6128.72959 7./5.:91;9 .<9<8.;89# H@9.889E1 92 5>9
/4009>;096.;81 ;1; V <51;8481 9; B>4;81 029 9;39E93>9 <1;1 71/8481/9 39 9;8./.<<9=
4<7.88489E. . @9<10;9 39??./.;89#

5#8 2TL QTQMQPZL [`LNXQ SQTTN [VU\VUNZQ UQ\YZNZLVP


r 9671/84;8. 3.?9;9/. .<72959846.;8. 2. E4/94@929 . 2. /.24:91;9 >8929::48. ;.22.
/95./5D. 5D. D4;;1 7./ 100.881 24 corporate reputation#
-4 3.?9;9:91;. 39 /.7>84:91;. >8929::484 349 <9;0129 4>81/9 397.;3. 9;?4889 342 6131
51; 5>9 425>;9 .2.6.;89 5D94E.= B>429 43 .<.6791 2C93.;898L . 2C966409;.= <1;1
3.?9;989# p;C4;429<9 39 B>.<81 8971 7>O .<<./. >892. 7./ .E984/. 5D. <9 5/.9 51;?><91;.
8/4 9 51;5.889#
)%
\4E9.< . ^92.<= b485D . M5D>28:# Q1<4 [bp]= Corporate reputation: meaning and mesaurement=
17#598# 740# ,"#
)+
b485D . M5D>28: 51;8/9@>9<51;1 43 4//955D9/. 92 <1<8/481 8.1/951 5122.04;31 4224 3.?9;9:91;. 4;5D. 9
8./69;9N 966409;.= 93.;898L . 5>28>/4# \4E9.< . ^92.< 9;8.;31;1 92 01E./;1 3.224 /.7>84:91;. 516.
2C4229;.46.;81 39 8/. .2.6.;89N 516. 2C4:9.;34 V E9<84 34029 428/9 W.<# 51;<>6481/9Y= 5D9 <9461 /.426.;8.
W4:9.;34Y= 516. 516>;95D9461 5D9 <9461 W4:9.;34Y# ].2 54<1 9; 5>9 029 stakeholders <94;1 71/8481/9 39
39??./.;89 7>;89 39 E9<84 <> 39 >;4 <8.<<4 4:9.;34= >;4 /.7>84:91;. <?4E1/.E12. 718/.@@. 51;8469;4/.
>;4 /.7>84:91;. ?4E1/.E12. W[4/8./ . \..7D1><.Y# H0;9 39??./.;:4 T/.24:91;42.U 1 TgapU 8/4 2.
7./5.:91;9 9;8./;. 1 .<8./;. V <8484 51;<93./484 5/>5942. ;.2 01E./;1 3.224 /.7>84:91;.# Q1<4 [bp]=
Corporate reputation: meaning and mesaurement= 17#598# 740# ,*#

""
2.3.1 L’immagine: how other see us

].224 2.88./48>/4 4774/8.;.;8. 42 ?921;. 3.029 <8>39 39 marketing= 92 8./69;.


/.7>84:91;. . 966409;. <1;1 >8929::489 516. 51;5.889 9;8./<546@94@929# ]1; E9.;.
B>9;39 39 ?4881 93.;89?95484 425>;4 39??./.;:4 8/4 9 3>. 51;5.889#
-. /95./5D. 51;3188. ;.22C46@981 3.224 corporate image <9 ?15429::4;1
7/9;597426.;8. <>221 <8>391N
$# 3.2 />121 4<<>;81 342 brand ;.224 7/161:91;. 3.9 7>;89 E.;3984
4774/8.;.;89 4224 548.;4 39<8/9@>89E4 3.22C4:9.;34 i
&# 3.22C9;?2>.;:4 5D. 92 brand D4 4 29E.221 4:9.;342.#
R25>;9 4>81/9 D4;;1 4<<159481 2C966409;. 516>;95484 34 >; 5./81 7>;81 E.;3984
422C966409;. 5D. >; 9718.8951 45B>9/.;8. D4 39 <. <8.<<1# M>55.<<9E46.;8. D4;;1
51<8/>981 >; 613.221 7./ 5167/.;3./. 6.0291 516. <9 .<7295D9 842. /.24:91;.# -4
51;52><91;. 4 5>9 <1;1 09>;89 V 24 <.0>.;8.N 2. 7./<1;. <9 8/4<?1/64;1 9; 51;<>6481/9
B>4;31 2C966409;. ?1/;984 34 >;4 5./84 .;898L= 9; B>.<81 54<1 92 7>;81 E.;3984= V
<9692. 422C966409;. 5D. D4;;1 39 21/1 <8.<<9)"#
F29 <8>39 4E.;89 7./ 100.881 92 8.64 3.224 corporate image <9 <1;1 51;5.;8/489=
B>9;39= <>2 />121 3.224 7>@@29598L= 3.2 2101= 3.22. 7/.?./.;:. 2.048. 42 brand= 3.22.
9;8.//.24:91;9 8/4 397.;3.;89 . ?1/:4 3.2 brand .55##
F9L ;.2 $,)& d1/5.<8./ 4??./64E4 2C.<9<8.;:4 39 + 548.01/9. 39 966409;.N
! 39 7/131881i
! /.2489E4 42 64/5D91i
! 3.2 51;<>6481/.i
! 4 29E.221 corporate#
M>339E93.E4 9;128/. 24 corporate image 9;N
! /.7>84:91;. 39 7/131881i
! /.24:91;9 51; 9 51;<>6481/9i
! />121 3.9 397.;3.;89i
! /.7>84:91;. .8954i
! 428/9#
g/4 2. E4/9. 3.?9;9:91;9 348. 24 79G 516>;. . /.5.;8. V B>.224 <.51;31 5>9
2C966409;. 4:9.;342. <4/.@@. 2C9;<9.6. 3.22. 967/.<<91;9 . 7./5.:91;9 3.029

)"
M4@9;. SJ]dJ--SQ= The Significance of Reputation and Brand for Creating Trust in the Different
Stages of a Relationship between an Online Vendor and its Customers= J;<898>8. ?1/ ^.394 4;3
[166>;954891;< ^4;40.6.;8= p;9E./<98c 1? M8# F422.;= &''$= 740# *

"(
stakeholders .<8./;9 . 9; 74/895124/. 3.9 51;<>6481/9)(# J; 842 <.;<1 24 71<9:91;.
4<<>;84 34 594<5>; 9;8./215>81/. 31E/.@@. .<<./. 51;<93./484 516. 74/8. 3.22C9;<9.6.
3.22. /.24:91;9 5D. 21 2.04;1 422C4:9.;34#
R28/. 9;E.5.= 2.048. 640091/6.;8. 4029 4<7.889 51671/846.;8429
3.22C1/04;9::4:91;.= 93.;89?954;1 2C966409;. 4:9.;342. 51; 2. 967/.<<91;9 . 2.
5/.3.;:. 5D. 9 6.6@/9 9;8./;9 39 >;C4:9.;34 D4;;1 3.22. /.7>84:91;. .<8./;4))#

2.3.2 L’identità: how we see ourselves

-C93.;898L V 3.?9;984= 9; 2.88./48>/4= 9; E4/9 6139# \>. <1;1 7./O 9 8.69 /92.E4;89N
$# 2C93.;898L 1/04;9::489E4i
&# 24 corporate identity#
-4 7/964 ?1/;9<5. /9<71<84 422. 3164;3.N
! 5D9 <9461xi
! 516. E.39461 ;19 <8.<<9x#
J; 428/. 74/12.= 59 <9 /9?./9<5. 4224 7./5.:91;. 5D. 9 397.;3.;89 D4;;1 39 >;4 5./84
1/04;9::4:91;.# J; <1<84;:4 51<4 7.;<4;1= <.;81;1 . 7/1E4;1 /90>4/31 42 6131 51;
5>9 V 0.<8984= ?>;:91;4 . <9 51671/84#
J 8./69;9 93.;898L T5>28>/42.U . T1/04;9::489E4U D4;;1 <90;9?95489 <96929# -C93.;898L
/9<71;3. 9;?4889 4224 3164;34 T516. E.39461 ;19 <8.<<9U 6.;8/. 24 5>28>/4 T51<4 59
0>934 ;.9 51671/846.;89 5D. 431889461U .3 .;8/46@9 <1;1 9;8.//.2489# R25>;9 4>81/9

)(
f/162.c $,,%= \4E9.< . ^92.< $,,*# Q1<4 [bp]= Corporate reputation: meaning and
mesaurement= 17#598# 740# ,*#
))
J; B>.<81 54<1 92 8./69;. /.7>84:91;. V >8929::481 7./ /9?./9/<9 4224 7./5.:91;. .<8./;4 39 >;4
3.8./69;484 1/04;9::4:91;.# M7.<<1 92 8./69;. corporate reputation E9.;. 2.881 9; 5D94E. .E12>89E4#
S<<1 4;3/.@@. 2.881 B>9;39 488/4E./<1 9 <90;9?95489 4<<>;89 34221 <8.<<1 ;.2 51/<1 3.2 8.671# R3
.<.6791= 24 corporate reputation V E9<84 516. 92 /9<>28481 3.22. performances 74<<48. .3 V /9;?1/:484
34224 516>;954:91;.# J; B>.<81 54<1 3>;B>. 966409;. . /.7>84:91;. 39??./9<51;1 9; B>4;81
B>.<8C>28964 V 24 /9<>284;8. 3.9 09>39:9 5D. ;.2 51/<1 3.2 8.671 <9 <1;1 <><<.0>989# s>9;39 24
/.7>84:91;. D4 4 5D. ?4/. 51; 2. 179;91;9 .<7/.<<. 34029 stakeholders 59/54 92 51671/846.;81 <.0>981
;.2 51/<1 3.2 8.671 34 >;C4:9.;34# a42. 39<89;:91;. V 61281 >892. 9; B>4;81 6.;8/. 2C966409;. 7>O
4E./<9 4;5D. B>4;31 ;1; <9 V 519;E1289 ;.224 0.<891;. 4:9.;342.= ;.2 54<1 3.224 /.7>84:91;. 9;E.5. <9
7/.<>771;. >; 9;8./.<<46.;81 79G 1 6.;1 39/.881 3.9 <100.889 ;.224 <?./4 3.22C4889E98L 4:9.;342.# -4
/.7>84:91;. V 2.0484 422C.<7./9.;:4# J;128/. 2C966409;. 7>O .<<./. 6139?95484 79G E.215.6.;8.= 43
.<.6791 488/4E./<1 24 7>@@29598L= 6.;8/. 24 /.7>84:91;. /95D9.3. 79G 8.671 . <?1/:9 7./ 6139?954/. 92
09>39:91 3.029 9;8./215>81/9 9;8./;9 .3 .<8./;9# a>884E94= ;.2 54<1 39 5/9<9 4:9.;3429= <94 2C966409;. 5D.
24 /.7>84:91;. 71<<1;1 .<<./. 34;;.00948. E.215.6.;8.# H551//. /9@439/. 7./84;81 24 ;.5.<<98L 39
7./<.0>9/. 51671/846.;89 5D. <94;1 ?9;429::489 4 5/.4/. >; 5./81 4229;.46.;81 8/4 029 stakeholders
9;8./;9 .3 .<8./;9# r ?1;346.;842. 9; <1<84;:4 .E984/. 39 3.2>3./. 2. 21/1 4<7.88489E.# Q1@./8 \#
FRaSdHH\= Corporate Image: Employee Reactions and Implications for Managing Corporate
Social Performances= 9;= j1>/;42 1? f><9;.<< S8D95<= E12# $( ;#+= $,,)= 740# $ . <<#

")
4<<./9<51;1 5D. 24 5>28>/4 7>O .<<./. >;4 ?1;8. 39 E4;840091 5167.8989E1 B>4;31 .<<4
516>;954 >;C>;954 7./<1;4298L= <81/94 .3 .<7./9.;:. 39 5121/1 9 B>429 24E1/4;1 7./
.<<4#
R28/9 9;E.5. .E93.;:94;1 2. 39??./.;:. .<9<8.;89 ?/4 9 3>. 8./69;9# J; 74/895124/.
2C93.;898L 1/04;9::489E4= 1<<94 92 6131 51; 5>9 2C4:9.;34 3.?9;9<5. <. <8.<<4= <4/.@@.
9;?2>.;:484 349 E421/9 . 34224 5>28>/4 4:9.;342.# M.67/. <.51;31 8429 4>81/9 24 5>28>/4
;1; <4/.@@. >; E421/. ?45926.;8. 6139?954@92. 3422. <8/48.09. 4318848. 342
management . ;1; <9 7/.<8./.@@. 4 64;97124:91;9 39 <1/84# J; 51;8/4<81= 2C93.;898L=
1<<94 92 6131 51; 5>9 2. 7./<1;. 5479<51;1 92 21/1 .<<./. 9; /.24:91;. 4224 5>28>/4 . 49
E421/9= .<<.;31 79G 51<59.;:91<4 . /9?2.<<9E4= <4/.@@. 9;E.5. 79G 7/17.;<4 42
546@946.;81# J; E9/8G 3.2 21/1 2.046.= 24 5>28>/4 718/.@@. .<<./. 6139?95484 <121
B>4;31 546@94 2C93.;898L# -C93.;898L <4/.@@. 9;E.5. 47./84 /9<7.881 4224 5>28>/4 .
<100.884 422C9;?2>.;:4 .<8./;4)*#

2.3.3 La Corporate Identity: how we want others to see ourselves

].029 <8>39 2.88./4/9 2C93.;898L 1/04;9::489E4 V <7.<<1 39<89;84 34224 corporate


identity# F.;./426.;8.= 9;?4889= 24 7/964 V /951;31884 4029 <8>39 39 1/04;9::4:91;.
4:9.;342.= 6.;8/. 24 <.51;34 V /9?./9@92. 49 ?921;9 4889;.;89 422. 8.64895D. 5D. D4;;1
7./ 100.881 24 <8/48.094= 92 management . 92 marketing#
-4 corporate identity, 1 2C93.;898L 3.<93./484= <9 /9?./9<5.= 4 <.51;34 3.224
7/1<7.889E4 4<<>;84N
! 4 .2.6.;89 E9<9E9 W ;16.= 2101= <96@129Y),i
! 4224 vision= 4224 mission . 4224 ?921<1?94= 9;8.<9 516. 74/8. 3.2 7/15.<<1
<8/48.0951 2.0481 4224 0.<891;. 3.22C966409;. . 3.224 /.7>84:91;.
4:9.;342.*'#
-4 corporate identity /90>4/34 3>;B>. 92 7/15.<<1 39 0.<891;. T.<8./;1U 3.224
corporate image . 7/.E.3. 24 51;<93./4:91;. 3.029 .??.889 39 8>88. 2. /.24:91;9
7>@@295D. 9;8/488.;>8. 3422C4:9.;34 51; 9 <>19 9;8./215>81/9#

)*
\1e;.c 4??./64 5D. 2C9;<84@9298L 3.22C93.;898L 397.;3. <17/488>881 3422. 9;8.//.24:91;9 5D. <9
/.429::4;1 51; 2C966409;.# M#^# \Hd]Sv= The relationship between corporate culture and
corporate identity, in Public Relations Quarterly= ;#)= $,*)#
),
^4/k.89;0#
*'
M8/48.094 . 64;40.6.;8

"*
M.51;31 61289 4>81/9 7./84;81 24 corporate identity ;1; 7>O .<<./. /951;3>59@92. 42
<121 2101 <159.84/91= 64 51;8.6724 4<7.889 3.22C4:9.;34 79G 7/1?1;39 . 51672.<<9# J;
74/895124/. .<<4 /9?2.88./.@@. 54/488./9<895D. >;95D. /951;3>59@929 4224 corporate
personality /469?9548. ;.2 51671/846.;81 3.9 6.6@/9 3.22C1/04;9::4:91;. 1<<94 ;.2
6131 51; 5>9 9 397.;3.;89 93.;89?954;1 <. <8.<<9 . 92 21/1 /4771/81 51; 2C4:9.;34*$#
M.51;31 B>.<84 455.:91;. 24 corporate identity 7>O .<<./. 3>;B>. 4551<8484 4224
3.?9;9:91;. 39 93.;898L 1/04;9::489E4#
J; 51;52><91;. <9 7>O 4??./64/. 5D. 24 5/.4:91;. 39 >;4 @>1;4 /.7>84:91;. V >;
7/15.<<1 5D.= 128/. 43 .<<./. 794;9?95481 . 488>481 51; 51<84;:4 ;.2 8.671= 7/.E.3.
>;C4889E98L 39 51;84881 51; 9 39??./.;89 9;8./215>81/9 4:9.;3429 . 24 51;<93./4:91;. 39 8/.
4<7.889 5D94E.N
$# 2C966409;. 128/. 43 .<<./. >; .2.6.;81 5D. 7>O .<<./. /951;31881 4224
5/.4:91;. 3.224 /.7>84:91;. <9 /9?./9<5. 422C9;<9.6. 3.22. 7./5.:91;9
.<8./;. 5D. 029 stakeholders D4;;1 39 >;4 3.8./69;484 4:9.;34i
&# 2C966409;. 31E/.@@. .<<./. 4229;.484 <94 51; 2C93.;898L 1/04;9::489E4
5D. 51; 2. 4<7.88489E. 3.9 6.6@/9 9;8./;9 /90>4/31 2C1/04;9::4:91;. 39
4774/8.;.;:4i
%# 2C93.;898L 1 2C966409;. 3.<93./484= 3.E. .<<./. /951;31884 42 6131 51;
5>9 9 managers E10291;1 5D. >;4 5./84 1/04;9::4:91;. E.;04 E9<84
34029 stakeholders#

5#: (T ON\ ZUN T/LMMNOLPQ Q T/LSQPZLZa


-C93.4 39 >; 4229;.46.;81 8/4 9 8/. .2.6.;89 3.224 corporate reputationN
$# 516. <9461 E9<89 349 8./:9i
&# 5D9 <9461 /.426.;8.i
%# 5D9 3959461 39 .<<./.i
51<898>9<5. 92 5>1/. 3.224 <5>124 39 7.;<9./1 /.24:91;42.#
M.51;31 B>.<84 <5>124 39 7.;<9./1= 2C966409;. .<8./;4 39 >;C4:9.;34 V 24
/9<>284;8. 3.22C966409;. 9;8./;4# J; <1<84;:4 2C966409;. 4:9.;342. <9 ?1/64
422C9;8./;1 39 >;4 3.8./69;484 1/04;9::4:91;.# M1;1 591V 9 397.;3.;89 5D. 34;;1

*$
J; 74/895124/. <9 .;?489::4 92 />121 3.9 397.;3.;89 . 2. /.24:91;9 5D. .<9<81;1 8/4 2C4:9.;34 . 2.
7./5.:91;9 9;8./;. .3 .<8./;. 3.224 <8.<<4 34 74/8. 3.224 7248.4 39 9;8./215>81/9# j#^#a# fR-^SQ=
Corporate identity: what of it, why the confusion, and what’s next?= 9;= [1/71/48. /.7>84891; /.E9.e=
;#$= $,,)#

",
4EE91 42 7/15.<<1 39 5/.4:91;. 3.22C966409;. 488/4E./<1 92 6131 51; 5>9 .<<9
7./5.79<51;1 2C4:9.;34 ;.2 <>1 51672.<<1*&#
].224 /.428L <9 71<<1;1 7/.<.;84/. 3.22. <98>4:91;9 ;.22. B>429 .<9<81;1 3.9 047 8/4
B>4;81 7./5.79<5. . <7./96.;84 >;1 stakeholders . B>4;81 9;E.5. T7/16.<<1U
3422C4:9.;34 488/4E./<1 24 mission . 24 vision# S<9<8. B>9;39 >; TgapU 8/4 2C966409;.
7./5.7984 . 2C93.;898L 4:9.;342.= 5D. <7.<<1 ;1; V ?4592. 51264/.# J;128/. ;.9 54<9 9;
5>9 2C.<7./9.;:4 39??./9<5. 3422. 4<7.88489E. <7.<<1 V 24 /.7>84:91;. 4 ?4/;. 2. <7.<.=
/9<>284;31 9;.E984@926.;8. 34;;.009484#
r 24 2.88./48>/4 <8.<<4 4 <>00./9/. 5D. 10;9 39<4229;.46.;81 1 gap 8/4 2C966409;.=
2C93.;898L 1 2C93.;898L 3.<93./484 9;?2>.;:4 24 /.7>84:91;. 39 >;C4:9.;34# \4E9.< .
^92.<= 43 .<.6791= 4??./64;1 5D. 10;9 gap .<9<8.;8. 8/4 2. 7./5.:91;9 9;8./;. .3
.<8./;. <1;1 61281 9671/84;89 9; >; 74/895124/. business W516. B>.221 3.9 <./E9:9Y
31E. 9 /4771/89 8/4 9 51;<>6481/9 . 9 397.;3.;89 51<898>9<51;1 >; .2.6.;81 39 5/989598L#
R28/9 4>81/9 <9 <1;1 <1??./6489 <>224 7/1@2.648954 4??./64;31 5D. 9; 61289 54<9 <9
7>O 4<<9<8./. 422C.<9<8.;:4 39 gap= 79G 1 6.;1 .2.E489 8/4 2C966409;. . 24 vision= 8/4
2C966409;. . 24 5>28>/4 . 8/4 24 vision . 24 5>28>/4#
A./ >;C4:9.;34 39E.;84 ?1;346.;842. B>9;39= 7/964 39 516>;954/. >;4 5./84
966409;.= 61;981/4/. 2C.<9<8.;:4 1 6.;1 39 >; 047 8/4 92 7.;<9./1 3.9 397.;3.;89 .
B>.221 3.9 8./:9 <100.889= 43 .<.6791 9 51;<>6481/9# -4 51//.884 5167/.;<91;. 3.224
7./5.:91;. 3.9 <100.889 9;8./;9= 9;?4889= V 61281 >892. 7./ 7/.E.;9/. 5/9<9
/.7>84:91;429*%#

*&
J <.;896.;89 . 9 51671/846.;89 3.9 397.;3.;89 9;?2>.;:4;1 2C966409;. 3.22C4:9.;34# J; 74/895124/. V
61281 9671/84;8. <188129;.4/. 92 /4771/81= 422. E128. 51;?2988>42.= 8/4 9 <.;896.;89 3.9 397.;3.;89 . B>.229
3.9 51;<>6481/9# F29 stakeholders .<8./;9 718/.@@./1 4E./. >;C966409;. 3.22C1/04;9::4:91;. 9; 74/8.
9;?2>.;:484 34224 E9<91;. 5D. 029 stakeholders 9;8./;9 D4;;1 3.224 <8.<<4# J; 842 54<1 2C966409;.
7./5.7984 34029 stakeholders .<8./;9 V 9;?2>.;:484 3422C966409;. 5D. D4;;1 029 stakeholders 9;8./;9 39
>;4 <8.<<4 4:9.;34# j# FQRv= Managing the Corporate Image= 9; -1;31; s>1/>6 f11k<= $,*(#
*%
-. 51;<93./4:91;9 <E128. <>2 8.64 /9<.;81;1 3.22C4<<.;:4 39 4;429<9 .679/95D. 488. 4 3961<8/4/. 24
E429398L 3.22. 8.<9 7/171<8. 349 39E./<9 4>81/9# F#Q# \Hd-J]F= Corporate reputation: strategies for
developing the corporate brand= 9;= -1;31;N `104; A40.= $,,+#

('
5#; )N UQ^VYU[Q SQ\QPSQP[Q Z`QVU]
F29 stakeholders 71<<1;1 .<<./. 3.?9;989 ;.2 6131 <.0>.;8.N
T029 9;39E93>9 1 9 0/>779 5D. 71<<1;1 9;?2>.;:4/. 1 .<<./. 9;?2>.;:489 342
6131 51; 5>9 2C4:9.;34 8.;3. 42 /4009>;096.;81 39 3.8./69;489 1@9.889E9U*+#
J; 29;.4 51; 24 3.?9;9:91;. 3484= .<<9 51;<93./4;1 2C4:9.;34 >;C.;898L 5D. 7./
.??.881 3.224 <>4 4889E98L <9 5122154 42 5.;8/1 39 >; network 39 /.24:91;9 5D. 29 E.3.
519;E1289# Z9 /9.;8/4;1N 029 4:91;9<89= 9 51;<>6481/9= 9 397.;3.;89= 9 business partners=
2. 9<898>:91;9= 9 6.394= 2. 516>;98L 215429= 2C46@9.;8. ;48>/42.#
-. /.24:91;9 ?/4 2C4:9.;34 . 029 stakeholders <1;1 /.597/15D. 9; 8./69;9 39 T34;;9X
@.;.?959 1 39/9889X31E./9U*"# A./ <79.04/. 24 ;48>/4 . 2C.;898L 39 8429 /.24:91;9 V <8484
/.5.;8.6.;8. /95D946484 24 resource dependence theory#
M.51;31 B>4;81 4??./6481 34224 8.1/94= 2C4:9.;34 4<<>6. >;4 71<9:91;. 39
397.;3.;:4 /9<7.881 49 7/17/9 stakeholders= 9; B>4;81 B>.<89= 51;<93./489 516.
4771/8481/9 39 /9<1/<. 5/9895D. 7./ 24 <>4 <17/4EE9E.;:4 . <E92>771= D4;;1 92 718./. 39
9;?2>9/. 7.<4;8.6.;8. <>224 0.<891;. 4:9.;342.*(#
J2 />121 3.029 stakeholders ;.9 51;?/1;89 3.22C1/04;9::4:91;. V 3>;B>. 92 <.0>.;8.N
$# ?9<<4;1 3.22. 488.<. 1 4<7.88489E.i
&# E9E1;1 3.22. .<7./9.;:. . 2. /.2489E. 51;<.0>.;:.i
%# E42>84;1 9 /9<>28489i
+# <9 4889E4;1 9; /4771/81 49 /9<>28489 188.;>89#
M.67/. <.51;31 24 resource dependence theory 24 6139?954:91;. 3.9 /4771/89 5D.
2.04;1 2C4:9.;34 49 7/17/9 stakeholders 39 /9?./96.;81 7>O 3.8./69;4/. 3.22.
/97./5><<91;9 <>22. performances ?9;4;:94/9.# [9O 4EE9.;. B>4;31 <9 D4 >;4
296984:91;. 422C>8929::1 3.22. /9<1/<. 4771/848. 34 74/8. 3.029 9;8./215>81/9 1= ;.9 54<9

*+
Q#S# gQSS^R]= Strategic Management: A stakeholders approach= A9864;= f1<81;= ^R= $,*+= 740#
+(
*"
Q#S# gQSS^R]= A stakeholders theory of the modern corporation= 9; f.4>5D467= a#-# 4;3 f1e9.=
]#S# WS3<Y= Ethical theory and business= A/.;895.mb422= p77./ M4332. Q9E./= ]j= $,,)= 740# (,#
*(
J 529.;89 <1<8.;01;1 2. E.;398.= 21 <8481 ?1/;9<5. 6128.72959 <./E9:9 ?/4 9 B>429 /9.;8/4;1 43 .<.6791 2.
9;?/4<8/>88>/. ;.5.<<4/9. 4 04/4;89/. 92 /.0124/. ?>;:91;46.;81 3.22C4:9.;34# [24/k<1; 4??./64 5D. <.
>; 0/>771 39 stakeholders /92.E4;89 7./5.79<5. . /989.;. 39 ;1; .<<./. 8/488481 9; 6131 9674/:942. .
43.0>481= 718/.@@. 3.593./. 39 5./54/. ;>1E. 428./;489E. . 718/.@@. 9;8.//167./. 2C4771/81 39 /9<1/<.
E98429 43 >;C9718.8954 4:9.;34# Q1e2.c . f4/64; R??./64;1 5D. 029 stakeholders 4<<>61;1 >;
51671/846.;81 <4;:91;481/91 . 7>;989E1 1 42 51;8/4/91 0/489?954;8. . 39 <1<8.0;1 ;.9 51;?/1;89 3.22.
4:9.;3. 42 ?9;. 39 9;3>/2. 4 6139?954/. 1 /4??1/:4/. 3.8./69;489 51671/846.;89# J; 29;.4 0.;./42. <9 7>O
4??./64/. 5D. 029 stakeholders 4<<>61;1 >; 51671/846.;81 <4;:91;481/91 ;.2 616.;81 9; 5>9 2. 21/1
488.<. 39E./01;1 ;18.E126.;8. 34 B>.22. 7/17/9. 3.22C4:9.;34# f.;h469; R# ]SZJ--S= Corporate
reputation, stakeholders and the social performances-financial performances relationship= 9;=
S>/17.4; j1>/;42 1? ^4/k.89;0= ;#,X$'= &''"= 740# $$*)#

($
79G 0/4E9= B>4;31 <9 D4 >;4 39<8/4:91;. 3.22. <8.<<. E./<1 428/. 516@9;4:91;9
7/13>889E.*)#
A./ /93>//. 24 7/1@4@9298L 5D. <9 E./9?95D9;1 <98>4:91;9 39 B>.<81 8971 9 manager
71;01;1 488.;:91;. 422. 7/1@2.64895D. /.2489E. 4029 stakeholders B>4;31 B>.<89 <1;1
9; 0/431 39 .<./5984/. >;1 1 79G 3.9 <.0>.;89 488/9@>89N
! 92 718./. 39 9;?2>.;:4/. 2C4:9.;34i
! 2. 21/1 7/.8.<.X4<7.88489E. <1;1 2.098896.i
! 2C>/0.;:4 3.22. 21/1 7/.8.<.X4<7.88489E.#
M.51;31 >;C428/4 8.1/94 029 9;8./215>81/9 4:9.;3429= 128/. 43 .<<./. <100.889 71/8481/9
39 9;8./.<<9 @.; 7/.59<9= E.;01;1 93.;89?95489 51; 2C1/04;9::4:91;.# -. 54/488./9<895D.
7/17/9. 3.22C4:9.;34 9;?4889 /9<7.55D94;1 2C93.;898L 3.9 <9;0129 0/>779# R3 .<.6791= 029
9;E.<8981/9 <4/4;;1 640091/6.;8. 39<71<89 43 9;E.<89/. <84@926.;8. ;.22C4:9.;34= ;.2
54<1 9; 5>9 2. 21/1 488.<. <9 93.;89?95D9;1 51; 029 1@9.889E9 7/17/9 3.224 5167409;.
<159.84/94# a42. 93.;898L 4;3/L 9;E.5. 7./<4 ;.2 54<1 9; 5>9 2C4:9.;34 E9129 2. ;1/6. .
2. /.012. 516>;.6.;8. 455.8848. 34029 9;E.<8981/9 <8.<<9# ]. 51;<.0>1;1
51671/846.;89 5D. 71<<1;1 69;4/. <./946.;8. 24 51;89;>98L . 21 <E92>771
4:9.;342.**#
-. 3.59<91;9 3.029 stakeholders 59/54 24 71<<9@92. 422154:91;. 3.22. /9<1/<. <1;1=
3>;B>.= 51672.<<. . /9<.;81;1 3.22. 6128.72959 4<7.88489E. 5D. B>.<89 D4;;1 E./<1
2C1/04;9::4:91;.# A/17/91 7./ 24 21/1 E4<898L <7.<<1 V 9671<<9@92. /951;3>/2. 4 <5D.69
1 524<<9?954:91;9 ;.88.# R25>;9 4>81/9 5./54;1 8>884E94 39 ?1/;9/. >;1 <5D.64 0.;./42.
488/4E./<1 5>9 /951;3>//. 2. /9<71<8. 3.22C1/04;9::4:91;. 4029 stakeholders# J;
74/895124/. .<<9 524<<9?954;1 2. 4<7.88489E. 9; 3>. 524<<9N 2. 4<7.88489E. <8/>6.;8429 . 2.
4<7.88489E. ;1/6489E.#
-. 7/96. E.;01;1 1;1/48. 488/4E./<1 92 /4009>;096.;81 39 3.8./69;489 1@9.889E9
2.0489 4224 <1339<?4:91;. 39 >; 3.8./69;481 0/>771 39 stakeholders# -. 4<7.88489E.
;1/6489E. 7/.E.31;1 9;E.5. 24 5167/.;<91;. 34 74/8. 3.2 management 3.22.
7/1@2.64895D. <159429# J; B>.<8C>28961 54<1 2C4:9.;34 5./54 39 9;51/71/4/. E421/9 .
93.. 5D. 51;<.;81;1 39 ?1/64/. >;4 T51<59.;:4U 5D. 24 0>934 E./<1 92
<1339<?4596.;81 3.029 9;8./.<<9 3.029 9;8./215>81/9 4:9.;3429= ;1; 9; B>4;81 <.672959

*)
].2 54<1 39 4:9.;3. 5D. /98.;01;1 <1339<?4/. 640091/6.;8. 2. 21/1 4<7.88489E.# ^#f#S#
[-RQ`MH]= A stakeholders framework for analyzing and evaluating corporate social performances=
9;= R543.6c 1? ^4;40.6.;8 Q.E9.e= $,,"= 740# $$&#
**
R88/4E./<1 51671/846.;89 51;<.0>.;89 4224 7./3984 3.2 commitment W<D9/k9;0= <15942 214?9;0= ?/..
/939;0Y# Q#S#h/ `J\dS--= ]# fS]]Saa= Employee propensity to withhold effort: a conceptual
model to intersect three avenues of research= 9;= R543.6c 1? ^4;40.6.;8 Q.E9.e= ;#%= $,,%= 740#$+

(&
?1/;981/9 39 /9<1/<. Winstrumental motivationY= 64 7./5Du <100.889 71/8481/9 39 9;8./.<<9
6./98.E129 39 8>8.24 Wnormative motivationY*,#
-C1/04;9::4:91;. 31E/.@@. .<<./. 9; 0/431 39 /9<71;3./. 9; 6131 43.0>481 422.
39E./<. /95D9.<8. 5D. 029 E.;01;1 61<<.= <94;1 .<<. 39 8971 <8/>6.;842. 5D.
;1/6489E.#
\9E.;84 .<<.;:942. 4 B>.<81 7>;81 /97/.;3./. 92 51;5.881 39 corporate reputation#
R88/4E./<1 B>.<81 51;5.881 9;?4889= 029 stakeholders E42>84;1 24 6189E4:91;.= 9
7/15.<<9 . 9 /9<>28489 3.22. 1/04;9::4:91;9# -4 /.7>84:91;. 7>O .<<./. 51;<93./484
B>9;39 516. >;1 <8/>6.;81 5D. 6.394 2. performances ?9;4;:94/9. 3.22C4:9.;34#

5#= )N UQ\YZNRLVPQ NRLQPSNTQ Q TQ \QUWVUMNP[Q^ WLPNPRLNULQ

M.51;31 B>4;81 4??./6481 9; 7/.5.3.;:4 24 corporate reputation /477/.<.;84 >;4


/9<1/<4 5/98954 5D. <. E421/9::484 43.0>4846.;8. 74/8.5974 42 7/15.<<1 39 5/.4:91;. 39
E421/. 4:9.;342. .= 3>;B>.= 4224 <1339<?4:91;. 3.22. 488.<. 3.029 9;E.<8981/9# ^1289
4>81/9 <1;1 51;51/39 ;.22C4??./64/.= 9;?4889= 5D. 24 /.7>84:91;. 4:9.;342. 51;<.;84
2C188.;96.;81 39 690291/9 performance .51;16951m?9;4;:94/9. 5D.= /9?2.88.;31<9
71<989E46.;8. <>2 E421/. 3.22. 4:91;9= 51;8/9@>9/.@@./1 422C455/.<596.;81 3.2 E421/.
3.22C9;E.<896.;81 4:91;4/91#
\.?9;9/. 24 /.24:91;. 5D. 2.04 24 corporate reputation 422. performances
?9;4;:94/9. 39 >;4 5./84 .;898L 4:9.;342. ;1; V= 8>884E94= <.67295. . /95D9.3. 5D. E.;04
3484 /9<71<84 43 425>;. 3164;3.= 24 79G 9671/84;8. 3.22. B>429 /90>4/34 2.
54/488./9<895D. 3.224 /.24:91;. 39 54><4298L 71<989E4 1 ;.0489E4 .<9<8.;8. 8/4 9 3>.
51;5.889#
J /9<>28489 188.;>89 9; 648./94 <1;1 51;8/4<84;89# R25>;9 4>81/9 D4;;1 9;?4889
9;39E93>481 >;4 /.24:91;. 71<989E4= 6.;8/. 428/9 <1;1 09>;89 4 51;52><91;9 3.2 8>881
39??./.;89#
-4 2.88./48>/4 4??./64 5D. 8429 39E./0.;:. 397.;31;1N 34224 6128.729598L 39
9;395481/9 ?9;4;:94/9 >8929::489= 3422C>8929::1 39 3.?9;9:91;9 3.224 corporate reputation
39??./.;89 . 3422C9;<95>/.::4 59/54 2C.??.889E4 9;?2>.;:4 5D. 24 corporate reputation

*,
R# ]SZJ--S= Corporate reputation, stakeholders and the social performances-financial
performances relationship, 17#598# 740#$$**#

(%
7>O 4E./. <>224 5/.4:91;. 39 E421/.# -. 51;52><91;9 5>9 09>;01;1 9 E4/9 4>81/9 <1;1
3>;B>. 2. <.0>.;89N
! J718.<9 RN 24 corporate reputation V 9;?2>.;:484 71<989E46.;8.X;.0489E46.;8.
3422. performances ?9;4;:94/9. 74<<48.i
! J718.<9 fN 24 corporate reputation 9;?2>.;:4 71<989E46.;8.X;.0489E46.;8. 2.
performances ?9;4;:94/9. 3.22C4:9.;34
! J718.<9 [N 9; /.428L 24 corporate reputation . 2. performances ?9;4;:94/9.
3.22C4:9.;34 <84;;1 9; >;4 /.24:91;. 59/5124/. . 9; >; /4771/81 /.597/151 39
9;?2>.;:4,'#

2.6.1 Ipotesi A: un possibile modello di valutazione

J2 613.221 39 E42>84:91;. 100.881 39 4;429<9 74/8. 342 7/.<>771<81 5D. 2.


performances ?9;4;:94/9. 74<<48. 9;?2>.;:9;1 24 /.7>84:91;. 488>42. 39 >;C4:9.;34#
].221 <7.59?951= <9 5./54 39 <51671//. 24 /.7>84:91;. 021@42. 9; 3>. 51671;.;89
T/.7>84:91;429UN
! 24 7/964 <79.0484 488/4E./<1 2. 74<<48. performances ?9;4;:94/9.
/.09<8/48.i
! 24 <.51;34= 7./ 24 74/8. /.<84;8.= 34 >;4 /.7>84:91;. 3.?9;984 /.<93>42.#
-4 <>339E9<91;. 9; 3>. <1881 548.01/9. <./E. 7./ 8.;./. 51;81 39 B>.22. 4889E98L=
4:91;9 1 51671/846.;89 3.22C967/.<4 5D. ;1; 9;?2>.;:4;1 2. performances
?9;4;:94/9. . E95.E./<4#

,'
Contract guarantorN 24 corporate reputation 128/. 4224 ?>;:91;. <.0;42.8954= D4 24 ?>;:91;. 39
<79;0./. 5D9 39 31E./. 42 /9<7.881 3.2 51;8/4881 51; 029 stakeholders# J; <1<84;:4 D4 24 ?>;:91;. 39
4<<95>/4/. 24 51;09>;:91;. 3.029 9;8./.<<9 7/17/9 3.22C4:9.;34 51; B>.229 39??><9 . 6128.72959 3.9 39E./<9
0/>779 39 stakeholders 51; 9 B>429 .;8/4 9; 51;8/4881 7./ .??.881 3.224 0.<891;.# M.51;31 B>.<84 E9<91;.
24 7./3984 39 51;<.;<1 34 74/8. 3.029 stakeholders 9; /9<71<84 42 64;5481 <1339<?4596.;81 3.22. 21/1
4<7.88489E. 3.8./69;4 24 21/1 3.59<91;. 39 296984/. 1 5.<<4/. 2C4771/81 39 /9<1/<. 5/9895D. .<<.;:9429 4224
<17/4EE9E.;:4 3.22C4:9.;34# s>4;31 9;E.5. 2. <8.<<. 4<7.88489E. E.;01;1 <1339<?488. <1;1
640091/6.;8. 519;E1289 . <1;1 @.; 39<71<89 4 ?1/;9/. 2. <8.<<. /9<1/<. 5/9895D. 5D. 51;<.;81;1 9;
B>.<81 54<1 422C4:9.;34 39 7./<.0>9/. 9;;>6./.E129 E4;84009= 7/969 ?/4 8>889 E4;84009 5167.8989E9
3./9E4;89 342 71<<.<<1 . <?/>8846.;81 39 /9<1/<. 5D. 9 competitors ;1; 71<<9.31;1# M9 D4 B>9;39
39<8/>:91;. 39 E421/.= ;.2 7/961 54<1= 5/.4:91;. 39 E421/. ;.2 <.51;31# SC 7/17/91 24 7/1<7.889E4
51;8/488>42. 4 <1<8.;./. 24 8.<9 7./ 5>9 ?/4 /.7>84:91;. . performances ?9;4;:94/94 E9 <94 >;4 /.24:91;.
@9>;9E154 .X1 59/5124/.# M.51;31 842. E9<91;. <. V E./1 5D. 24 /.7>84:91;. 488>42. V 9; 0/431 39 9;593./.
<>22. performances ?9;4;:94/9. ?>8>/. V E./1 4;5D. 5D. 24 /.7>84:91;. 488>42. V 24 /9<>284;8. 39
51671/846.;89 4:9.;3429 74<<489 1/9.;8489 42 <1339<?4596.;81 3.22. 4<7.88489E. 3.9 7>@@2959#
j#^#MRfRaS 4;3 S#ApS]aS= Empirical analysis of the relationship between corporate reputation
and financial performances: a survey of the literature= 9; [1/71/48. Q.7>84891; Q.E9.e= ;#&= &''%=
7400# $() . <<#

(+
M9 E>12. <188129;.4/.= 9; 428/. 74/12.= 5D. 24 /.7>84:91;. 718/L .<<./. 9;?2>.;:484= 9;
74/8.= 3422. 74<<48. performances ?9;4;:94/9. 64 4;5D. 34 428/9 .2.6.;89 39 ;48>/4
39??./.;8. 39 5>9 V 516>;B>. 9671/84;8. 51;1<5./. 2C.<9<8.;:4 7./ 488/9@>9/. >;
09>39:91 51672.<<9E1 42 <>1 T<848><U,$#

Figura 2.2: L’influenza della performances finanziarie sulla corporate reputation

QSApaRaJH]

Q.7>84891;
f>9239;0 WQ.<93>42.Y

Wg9;4;:94/94Y

A4<8 [>//.;8 g>8>/.

g9;4;5942 g9;4;5942 g9;4;5942


A./?1/64;5.< A./?1/64;5.< A./?1/64;5.<

r 3>;B>. 9671/84;8. 5D9.3./<9 516. <9 51<8/>9<5. >;4 @>1;4 /.7>84:91;.#


M.51;31 425>;9 4>81/9= V 3.8./69;484 34224 B>4298L= 342 E421/. 3.22. 4:91;9 3.029 4881/9
5D. <9 <1;1 <>55.3>89 ;.2 51/<1 3.224 E984 4:9.;342.,&#
M9 ?4 967295981 /9?./96.;81= 9; B>.<81 54<1= 4224 B>4298L 3.2 management 9; 0/431 39
9;?2>9/. 71<989E46.;8. <94 <>224 0.<891;. 4:9.;342. 5D. <>2 /4771/81 9;8/488.;>81
3422C967/.<4 51; 029 9;8./215>81/9 39 /9?./96.;81#

,$
M9 ?4 /9?./96.;81 42 reputation building# r 92 54<1 43 .<.6791 3.22. 9;9:9489E. <159429 9;8/47/.<. 34
^5\1;423 5D. 7>/ 9674884;31 <>224 /.7>84:91;.= ;1; <1;1 51;;.<<. 49 /9<>28489 188.;>89 9; 46@981
?9;4;:94/91# -. 9;9:9489E. <159429 4;5D. <. 51;8/9@>9<51;1 9; 6131 39E./<1= /9<7.881 49 /9<>28489
?9;4;:94/9= 4224 5/.4:91;. . 4221 <E92>771 3.224 /.7>84:91;. 3422C428/1 2481 718/.@@./1 9;593./. 4 21/1
E1284 <>22. ?>8>/. 7./?1/64;5.< ?9;4;:94/9. 3.22C4:9.;34# A#d#QHfSQaM 4;3 F#Q#\Hd-J]F=
Corporate reputation and sustained superior financial performances= 9;= M8/48.095 ^4;40.6.;8
j1>/;42= ;#&%= &''&= 740# $'))#
,&
M.51;31 A1312;c . AD9297< <1;1 <17/488>881 9 managers 9; B>4;81 519;E1289 ;.22C.24@1/4:91;. .3
488>4:91;. 39 4889E98L . 7/10/4669 <1;1 9 7/9;597429 4/8.?959 3.224 /.7>84:91;. 4:9.;342.#
A#d#QHfSQaM 4;3 F#Q#\Hd-J]F= Corporate reputation and sustained superior financial
performances, 17#598# 740# $')*#

("
M.51;31 428/9 9;E.5. 61284 9671/84;:4 4<<>61;1 2. <79;8. . 9 51671/846.;89
?9;429::489N
$# 4224 5/.4:91;. 39 E421/.i
&# 422C188.;96.;81 39 7/131889 . <./E9:9 39 B>4298Li
%# 422C488/4:91;.= 4221 <E92>771= 42 64;8.;96.;81 3.22. /9<1/<. >64;.
31848. 39 74/895124/9 skillsi
+# 42 /9<7.881 3.224 516>;98L . 3.22C46@9.;8.#
M.51;31 842. 613.221 3>;B>. 2C431:91;. 39 51671/846.;89 ?9;429::489 42
<1339<?4596.;81 3.22. 488.<. /951;3>59@929 49 39E./<9 0/>779 39 stakeholders 5/../.@@.
>; 59/5121 E9/8>1<1 9; 0/431 39 455/.<5./. 24 /.7>84:91;. . B>9;39 92 E421/.
3.22C967/.<4#
J;?4889 92 <1339<?4596.;81 3.22. 21/1 488.<. 51;<.;89/.@@. 2C188.;96.;81 39 690291/9
/9<>28489 .51;16951m?9;4;:94/9# s>.<89 >28969= 4 21/1 E1284= E1284 409/.@@./1 <>224
51<8/>:91;. 39 >;4 /.7>84:91;. 71<989E4= 24 B>42. 9;593./.@@.= 9;?9;.= 71<989E46.;8.
<>22. ?>8>/. performances .51;16951m?9;4;:94/9. 3.22C967/.<4,%#

2.6.2 Ipotesi B: un possibile modello di valutazione

Z9 <1;1 425>;9 4>81/9 5D. <>771/84;1 2C93.4 5D. <94;1 029 stakeholders= 0/4:9. 49
21/1 4771/89 39 /9<1/<.= 9; /9<71<84 42 51671/846.;81 3.22C4:9.;34= 43 9;593./.
7.<4;8.6.;8. <>22. <>. performances ?9;4;:94/9.,+# -. 3.59<91;9 3.029 stakeholders 39
9;5/.6.;84/. 1 5.<<4/. 2C4771/81 39 /9<1/<. V 92 5>269;.= 3>;B>.= 39 51672.<<.
51;<93./4:91;9 5D. D4;;1 4 5D. ?4/. 51; >;4 51672.84 E42>84:91;. 3.224 /.7>84:91;.
4:9.;342.#
J; 842 <.;<1 029 stakeholders <1;1 <100.889 39 E9842. 9671/84;:4 7./ 2C4:9.;34 9;
B>4;81 9; ?1/6. 39E./<. ?1/;9<51;1 2. /9<1/<. ;.5.<<4/9. 4224 51;89;>98L 4:9.;342.N
! 029 4:91;9<89 ?1/;9<51;1 92 5479842.i
! 9 24E1/481/9 51224@1/4;1 4224 5/.4:91;. 39 /955D.::4i
! 92 01E./;1 04/4;89<5. 24 7/.<.;:4 39 9;?/4<8/>88>/.i
! 9 51;<>6481/9 04/4;89<51;1 .;8/48. 2.048. 422. E.;398.#

,%
[9O 71/8./.@@. 43 >;4 690291/. E42>84:91;. 34 74/8. 3.2 6./5481 3.22. 4:91;9 B>1848. . B>9;39 >;
455/.<596.;81 3.22C9;E.<896.;81 4:91;4/91# Z.//.@@./1 51<q <1339<?488. 2. 4<7.88489E. 3.029 4:91;9<89#
,+
J; 74/895124/. g/1164;# F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 9;=
[1/71/48. Q.7>84891; Q.E9.e= ;#&= &''(= 740# $%"#

((
A./84;81 >;4 /.7>84:91;. 71<989E4 7>O 3.8./69;4/. 7./ 2C967/.<4 >; E4;840091
5167.8989E1 5D. 2. 51;<.;89/L 39 188.;./. >; premium price .X1 /93>:91;9 39 51<81 4
39<547981 3.9 51;51//.;89,"#
a>884E94 ;1; V <.67295. 3.8./69;4/. 2C.;898L 39 8429 .??.889 .X1 9 @.;.?959 51;;.<<9
9; B>4;81 6128.72959 <1;1 2. 7/1@2.64895D. 2.048. 4224 <>4 69<>/4:91;.#
M.51;31 425>;9 4>81/9 92 7/961 6189E1 /9<9.3. ;.224 <54/<98L 39 51;8/9@>89 8.1/959
5D. <79.0D9;1 2. 54><. . 029 .??.889 5D. 2.04;1 24 /.7>84:91;. 422. performances
?9;4;:94/9. 3.22C967/.<4# R3 .<.6791= >; 7>;81 9671/84;8. V 92 7./5Du >;4 @>1;4
/.7>84:91;. 51;<.;84 2C188.;96.;81 39 690291/9 /9<>28489 .51;16951m?9;4;:94/9 1 516.
B>.<89 9674889;1 71<989E46.;8. <>224 /.7>84:91;.,(#
R<<>6.;31 92 7>;81 39 E9<84 3.22C9;E.<8981/.= V ;.5.<<4/91= B>9;39= 7/.<.;84/. >;4
/.8. 51;5.88>42. 5D. 2.0D9 24 5/.4:91;. 39 >;4 @>1;4 /.7>84:91;. 4224 5/.4:91;. 39
E421/. 7./ 9 <100.889 4771/8481/9 39 5479842.#
-C4;429<9 E9.;. <E92>77484 ;.224 51;<47.E12.::4 5D. 029 9;E.<8981/9 <9 4<7.884;1 >;4
/.6>;./4:91;. 3./9E4;8. 3422C9;E.<896.;81 9; 5479842. 39 /9<5D91 . 5D. 92
64;8.;96.;81 39 >;4 @>1;4 corporate reputation <94 >; 7/1@2.64 512 B>42. 2.
4:9.;3. <9 /4771/84;1 34 7151 8.671#
p;4 690291/. 5167/.;<91;. 3.2 />121 3.224 corporate reputation ;.224 5/.4:91;.
39 E421/. 7./ 029 4:91;9<89 7>O .<<./. >892. 4029 <8>391<9 3.224 648./94= 64 4;5D. 49
manager . 49 51;<>2.;89# S;8/46@9 9 0/>779= 9;?4889= <7.<<1 9;51;8/4;1 3.22. 39??95128L
;.224 516>;954:91;. 49 21/1 529.;89 W9;8./;9 | 4:91;9<89Y 3.9 7/15.<<9 51; 9 B>429 >;4
@>1;4 /.7>84:91;. 51;8/9@>9<5. 43 >;4 7/.<>69@92. 690291/. E42>84:91;. 3.22. 4:91;9
7/.<.;89 <>2 6./5481 @1/<9<8951#
R 842 ?9;. <9 /989.;. ;.5.<<4/94 24 7/.<.;84:91;. 39 >; 613.221 >892. 4224
5167/.;<91;. 3.22. 7/1@2.64895D. 5D. D4;;1 7./ 100.881 24 5/.4:91;. 39 E421/. 4
29E.221 corporate#

,"
F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 17#598# 740#$%(
,(
J; 74/895124/. <9 E>12. 5167/.;3./.N92 7./5Du 425>;. 4:9.;3. 71<<9.31;1 >; .2.E481 T<84;39;0U .
516. B>.<8. <1;1 9; 0/431 39 <?/>884/21 7./ 2C188.;96.;81 39 E4;84009 9; 8./69;9 .51;16951m ?9;4;:94/9#
# F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 17#598# 740#$%(

()
Figura 2.3: la creazione di valore a livello corporate, l’influenza della corporate reputation sulle
performances finanziarie

+#MD4/. A/95. %#J;8/9;<95 &# g9;4;5942 $#Z42>. 3/9E./<


E42>. 9;395481/<

R;346.;81 39 [479842. RX59;0 6.8/95< Q.8>/; Corporate


6./5481= m p64;1 f>8 F/1e8D Reputation
B>184:91;. 3.2 m k;1e2.30. [4<D 9< k9;0 Q9<k
898121 9; >; 4/51 m /.7>84891;
39 8.671 3.?9;981 m ?9;4;5942
m .55#

MD4/.64/k.8 E42>4891; 613.2 [1/71/48. Z42>4891; ^13.2

-4 210954 39 842. 613.221 7/.E.3. 2C9;<./96.;81 39 425>;. E4/94@929= <100.88.


422C9;?2>.;:4 3.224 corporate reputation= 422C9;8./;1 39 B>488/1 B>43/4;89N
$# value driversi
&# financial indicatorsi
%# intrinsic valuei
+# share price#
H0;>;1 3.9 B>43/4;89 E9.;. <>55.<<9E46.;8. 4;429::481 . 6.<<1 9; /.24:91;. 51;
029 428/9 42 ?9;. 39 5167/.;3./. B>42. <94 2C.??.881 ?9;42. <>224 5/.4:91;. 39 E421/. . 9;
74/895124/. <>2 E421/. 39 6./5481 3.9 898129 B>18489 39 >;4 9718.8954 <159.8L#
A./ 69<>/4/. 842. E421/. E9.;. 43188481 92 discounted cash flow# a42. 6.8131
51;<.;8. 9;?4889 39 E42>84/. 24 7/1?9884@9298L 3.2 business 488/4E./<1 24 <8964 3.22.
?>8>/. 5474598L 39 0.;./4/. ?2><<9 39 54<<4 <51;8489 43 >; 43.0>481 84<<1 39
488>429::4:91;. /477/.<.;8481 342 dR[[# S<<1 9;128/. 51;<.;8. 39 69<>/4/. 92 E421/.
3.22. 4:91;9 B>1848. 39 >;C4:9.;34# J2 discounted cash flow /9?45.;31<9 4224 210954
Tcash is kingU 51;<93./4 driver 39 E421/. 10;9 0/4;3.::4 9; 0/431 39 9;?2>.;:4/. 9
?>8>/9 ?2><<9 39 54<<4.

(*
r 9671/84;8. <188129;.4/. 5D. 4 29E.221 corporate 24 5/.4:91;. 39 E421/. 74<<4
488/4E./<1 92 /4009>;096.;81 39 8/. 1@9.889E9= 5D. 93.;89?954;1 8/. value drivers
39??./.;89N
! 9;E.<89/. 9; 4889E98L 5D. ?1/;9<51;1 >; /981/;1 .51;16951 <>7./91/. 42
51<81 3.2 5479842. WreturnYi
! 7./<.0>9/. 24 5/.<5984 3.2 @><9;.<< WgrowthYi
! 01E./;4/. 92 /9<5D91 WriskY#
A./ >;4 21/1 51//.884 E42>84:91;. 1551//. 39<71//. ;.5.<<4/946.;8. 3.22. <.0>.;89
0/4;3.::.N .;8/48. 39 54<<4= ><598. 39 54<<4= 1/9::1;8. 8.671/42. 477/17/9481 . 51<81
3.2 5479842.#
s>.<8. 9;?1/64:91;9 <1;1 51;8.;>8. ;.2 <.51;31 B>43/4;8. WT9;395481/9
?9;4;:94/9UY# F29 .<7./89 39 E42>84:91;. 4:9.;342. /98.;01;1 7/.?./9@92. 2C>8929::1 39 8429
9;395481/9 ;.224 E42>84:91;. 3.9 value drivers 9; B>4;81N
! 2. 0/4;3.::. 3.<>69@929 342 @924;591 /9<.;81;1 <7.<<1 3.22. 7129895D.
51;84@929 488>48.i
! 24 69<>/4:91;. 3.9 ?2><<9 39 54<<4 51;<.;8. 39 <8964/. 9 ?>8>/9
9;E.<896.;89 128/. 422C.;898L 61;.84/94 39<71;9@92. 7./ 24 39<8/9@>:91;.
9; 5471 4029 9;E.<8981/9 4 898121 39 /.6>;./4:91;. 7./ 92 5479842.
4771/8481#
-. 9;?1/64:91;9 ;.5.<<4/9. 4224 E42>84:91;. 3.2 /.;396.;81= 3.224 5/.<5984 . 3.2
/9<5D91 51;8.;>8. ;.2 613.221 3.2 discounted cash flow= <1;1 3>;B>. 2. <.0>.;89N
! cash inN .;8/484 39 54<<4 2.0484 7/9;597426.;8. 422. E.;398. /.09<8/48.
3422C4:9.;34# A./ ?4E1/9/. 51<84;89 ?2><<9 9; .;8/484 2C4:9.;34 31E/.@@.
9;39E93>4/. . 45B>9<9/. ;>1E9 529.;89 . 64;8.;./. B>.229 .<9<8.;89
488/4E./<1 2C1??./84 39 7/131889X<./E9:9 9; 0/431 39 <1339<?4/. 9 21/1
@9<10;9i
! cash outN /477/.<.;8481 342 Tworking capitalU 3.22C4:9.;34# M> 39 .<<1
9;593. 92 74046.;81 3.22. 9671<8. . 029 9;E.<896.;89 .??.88>489 9;
4889E98L 84;09@929 1 9;84;09@929#
! time orizonN 2C1/9::1;8. 8.671/42. 5D. 517/. 92 7./9131 3C4;429<9 E9.;.
0.;./426.;8. <896481 9; /4771/81 4224 7/.<>69@92. 3>/484 3.2

(,
E4;840091 5167.8989E1# S<<1 E9.;. /954E481 349 794;9 <8/48.0959
4:9.;3429 W39 2>;01X@/.E. 8./69;.Y,)#
! WACCN V >; .<7/.<<91;. >8929::484 7./ 93.;89?954/. 92 51<81 3.2 5479842.
4:9.;342. ;.22. 3>. 51671;.;89= 5479842. 7/17/91 . 5479842. 39 3.@981#
J2 wacc E9.;. 51;?/1;8481 51; 92 /.;396.;81 3./9E4;8. 34029
9;E.<896.;89 7./ 09>3954/. 24 21/1 51;E.;9.;:4 ;.22C188954 3.224
5/.4:91;. 39 E421/.# J2 wacc V= 9;128/.= >; 9671/84;8. 9;395481/. 3.2
/9<5D91 3.22C9;E.<896.;81#
-4 ?9;4298L 3.2 613.221 100.881 39 4;429<9 V B>.224 39 .E93.;:94/. 516. >;4 @>1;4
/.7>84:91;. 4:9.;342. 71<<4 9;?2>.;:4/. 9 8/. 7/9;597429 drivers 39 E421/. 4 29E.221
corporate . 516. B>.<89 9;?2>.;:9;1 4 21/1 E1284 2. ?>8>/. 5474598L 39 >;C4:9.;34 39
/.429::4/. 690291/9 performances 9; 8./69;9 39 0.;./4:91;. 39 cash flow#
J2 7/961 74<<1 51;<9<8. 3>;B>. ;.22C93.;89?954/. 9 E4;84009 51;;.<<9 43 >;4 @>1;4
/.7>84:91;.# -C4:9.;34 718/L 9;?4889 51;84/. <>N
$# i maggiori ricavi derivanti dalle venditeN
m 640091/. ?93>594 3.9 51;<>6481/9 W;>1E9 529.;89= ?459298L ;.2
64;8.;96.;81 3.9 529.;89 .<9<8.;89Yi
m 9;5/.6.;81 3.9 E12>69 45B>9<8489 34 10;9 <9;0121 51;<>6481/.i
m 640091/9 premium price W7/131889 . <./E9:9 5167.8989E9Yi
m 640091/. <1339<?4:91;. 3.2 529.;8. W.2.E489 84<<9 39 /945B>9<81Yi
m 92 51;<>6481/. V 6.;1 <.;<9@92. 4224 5/.<5984 3.9 7/.::9i
m 92 51;<>6481/. V 6.;1 <.;<9@92. 422C4@@4<<46.;81 3.9 7/.::9
3.9 7/131889X<./E9:9 3.9 competitors W?93>594Y,*i
&# gli effetti del corporate brandN 2C9671/84;:4 3.2 ;16. 3.22C4:9.;34
7>O 49>84/. 92 24;591 39 ;>1E9 7/131889 1 2C9;0/.<<1 9; ;>1E9 6./5489# J2
?4881 5D. 92 51;<>6481/. 93.;89?95D9 51; 54/488./9<895D. 71<989E. W43
.<.6791 2.428L= B>4298L= <95>/.::4Y >;4 <159.8L .3 9; 74/895124/. 92
corporate brand ?4592984 2. 17./4:91;9 39 Tproducts branding
,)
M. 2C1/9::1;8. 8.671/42. V @/.E.= 9 ?>8>/9 cash flows ;1; 51;8.672./4;;1 9 /.;396.;89 3./9E4;89 349
/.5.;89 9;E.<896.;89 .??.88>489 W43 .<.6791 ;.2 54<1 3.029 9;E.<896.;89 9; Q95./54 . ME92>771Y# ].2 54<1
39 >; 1/9::1;8. 8.671/42. 79G 46791 9;E.5. 9 ?/>889 7/131889 3422C9;E.<896.;81 E.//4;;1 /4551289 ;.224
B>4<9 8184298L . B>9;39 9;52><9 ;.224 <8964# F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create
corporate value= 17#598# 740# $%)#
,*
p;4 @>1;4 /.7>84:91;. 9;593. <>224 7<95121094 3.2 51;<>6481/. 9;?2>.;:4;31 2. <>. <5.28.
3C45B>9<81 W.<# 7./5.:91;. 39 >; 69;1/ /9<5D91= 24 71<<9@9298L 39 /.429::4/. 3.22. 4<<1594:91;9 71<989E.=
5D. 71<<1;1 .<<./. ?/>881 3.22C9;?1/64:91;. 188.;>84= 3.22. E42>84:91;9 .??.88>48. 1 <.67295.6.;8.
.61:91;429Y# M. 516>;95484 9;593.;31 516. >;4 Tperformances bondU 5D. 9;5/.6.;84 92 E421/.
51672.<<9E1 3.2 7/131881 1 <./E9:91# F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create
corporate value= 17#598# 740#$%*

)'
strategiesU 1<<94 9; 1554<91;. 3.2 24;591 39 ;>1E9 7/131889 . <./E9:9 1
;.2 54<1 3.22C9;0/.<<1 9; ;>1E9 6./5489# M4/L B>9;39 79G <.67295.
?9<<4/. >; 7/.::1 39 E.;3984 <>7./91/. .X1 E.2159::4/. 24 39??><91;. 39
>; ;>1E1 7/131881 1 <./E9:91,,#
%# minori oscillazioni nelle venditeN >; @>1; corporate brand ?4E1/9<5.
24 ?93.29::4:91;. 3.9 529.;89# [9O 3.8./69;4 >;4 640091/. <84@9298L .
>;4 51;;.<<4 /93>:91;. 3.22. 1<59224:91;9 3.2 ?488>/481 <17/488>881
B>4;31 2. 51;39:91;9 .51;1695D. 1 2. 4:91;9 5167.8989E. 3.9
51;51//.;89 09154;1 4 <?4E1/. 3.22C4:9.;34#
+# corporate brand effectsN 2. <159.8L 5D. 0131;1 39 >;4 @>1;4
/.7>84:91;. 71<<1;1 <?/>884/. 9 E4;84009 39 51<81 51;;.<<9 42 69;1/.
9679.01 39 /9<1/<. ;.22C4/.4 marketing$''# -. 546740;. 7/161:91;429=
9;?4889= 128/. 43 .<<./. 79G .??95459 <4/4;;1 4;5D. 79G .??959.;89
"# corporate brand effectsN V 79G ?4592. . <7.<<1 6.;1 51<81<1 24;594/.
;>1E9 7/131889 . <./E9:9 51; >; 64/5D91 51;1<59>81# [9O 51;<.;8.
422C4:9.;34 39 <?/>884/. 42 6.0291 9 54;429 39<8/9@>89E9 .<9<8.;89 . 39
9671//. 92 ;>1E1 7/131881 9; 8.679 /47939#
(# profit effectsN 24 71<<9@9298L 39 <?/>884/. 79G 4 2>;01 9 7/1?9889 3./9E4;89
34 >;4 @>1;4 /.7>84:91;. 51;<.;8. 422C4:9.;34 39 7/.<.;84/<9 516.
428./;489E4 39 9;E.<896.;81 6.;1 /9<5D91<4 /9<7.881 43 428/. /.428L
4:9.;3429# s>.<81 9;593. 71<989E46.;8. <>2 /4771/81 39 ?93>594
3.22C4:9.;34 51; 9 7/17/9 9;E.<8981/9 . 029 stakeholders 9; 0.;./.#
)# the investor baseN 2. <159.8L 51; >;4 @>1;4 /.7>84:91;. 488/4001;1 029
9;E.<8981/9 0/4:9. 4224 690291/. 516@9;4:91;. /9<5D91m/.;396.;81#
p28./91/9 E4;84009 718/.@@./1 /90>4/34/. 92 69;1/ 51<81 3.2 3.@981 1 24
71<<9@9298L 39 .6.88./. 4:91;9 43 >; E421/. <>7./91/. 4 B>.221
;169;42.#
*# credit ratingN 2. <159.8L /9<7.8848. <1;1 51;<93./48. 6.;1 /9<5D91<. .
B>9;39 @>1;. 1771/8>;98L 3C9;E.<896.;81#
].2 8./:1 B>43/4;8. E9.;. .E93.;:9481 92 E421/. 9;8/9;<.51 4:9.;342. 51<898>981 342N
$# 5479842. >64;1 W9679.0489= 51;1<5.;:.= 7/15.3>/.= 7/4<<9= 7/15.<<9Yi
&# 5479842. ?9;4;:94/91 W69<>/481 51; 92 6.8131 3.2 discounted cash flowYi

,,
M9 74/24 9; 842 <.;<1 39 E421/. <.0;42.8951 3.2 corporate brand#

)$
%# 5479842. 1/04;9::489E1 Wdatabase= trademarks= 7/17/9.8L 9;8.22.88>429Yi
+# 5479842. 529.;89 Wbrands= customer baseYi
"# stakeholders capital Wcorporate reputationsY#
J2 5479842. 51<9 9;8.<1 4??9;5Du 71<<4 4771/84/. @.;.?959 ;.2 8.671 ;.5.<<984 39
51<84;89 9;8./E.;89 39 64;8.;96.;81= <E92>771 . 51;<129346.;81# [9O /95D9.3.
2C9;E.<896.;81 39 9;0.;89 /9<1/<. ?9;4;:94/9.$'$#
M.51;31 B>4;81 4??./6481 342 ?921;. 39 <8>39 /951;3>59@92. 4221 strategic
management, . 9; 74/895124/. 34224 resource based view 92 5479842. 51<898>9<5. 24
7/964/94 ?1;8. 3.2 E4;840091 5167.8989E1# S<<1 /477/.<.;84 9;128/. 92 E421/.
51672.<<9E1 5D. 24 <159.8L D4 9; >; 3481 616.;81# -1 <8.<<1 3.E. .<<./.= 7./84;81=
69<>/481 ;.2 51/<1 3.2 8.671$'&#
].2 B>4/81 B>43/4;8. E9.;.= 9;?9;.= 7/.<.;8481 92 E421/. 3.22. 4:91;9# J; <1<84;:4 92
613.221 E>12. .E93.;:94/. 2. 9;?2>.;:. /.597/15D. 5D. 4 74/89/. 34224 corporate
reputation 9;8./.<<4;1 /9<7.889E46.;8. 029 9;395481/9 ?9;4;:94/9= 92 E421/. 9;8/9;<.51 .3
9;?9;. 92 51/<1 4:91;4/91 3.9 898129 B>18489 39 >;4 5./84 4:9.;34#
[1;5.88>426.;8.= 92 E421/. 39 6./5481 3.22. 4:91;9 V 3481 342 E421/. 488>42. 3.9
?>8>/9 ?2><<9 39 54<<4 0.;./489 342 898121 <8.<<1= <51;8489 43 >; 84<<1 39 488>429::4:91;.
477/17/9481 . 51//.2481 42 /9<5D91 3.9 ?2><<9 39 54<<4 ;.889 Wdividend valuation model Y#
].2 54<1 9; 5>9 2. 4:91;9 ;1; E.;04;1 5.3>8.= 92 cash flow 488.<1 <4/L 9;E.5. 74/9
49 ?>8>/9 ?2><<9 39 39E93.;31 7./5.79@929# A./84;81= 9; >; 6./5481 .??959.;8.= 92 E421/.
3.22. 4:91;9 <9 /989.;. <94 .B>9E42.;8. 42 E421/. 51//.;8.#
J2 6./5481 ;1; 7>O .<<./. 7./O 51;<93./481 .??959.;8. 4 54><4 3.22. <.0>.;89
967./?.:91;9N
$# finanziarieN 51<89 39 8/4;<4:91;. . 84<<.i
&# non finanziarieN 2. 4<7.88489E. 3.029 4;429<89 . 24 7<95121094
3.22C9;E.<8981/.#
J2 7/.::1 3.22. 4:91;9 <4/.@@. B>9;39 9;?2>.;:481 34 ?4881/9 5D. /.;31;1 92 6./5481
9;.??959.;8.# J; @4<. 4 B>4;81 4??./6481 029 9;E.<8981/9 718/4;;1 .<<./. 3>;B>.
/951;31889= 9; @4<. 422. 21/1 <5.28. 39 9;E.<896.;81= 4 8/. 0/4;39 0/>779N

$'$
s>.<84 V >;4 3.22. /4091;9 7./ 2. B>429 V ;.5.<<4/91 <.0>9/. 2C477/15591 Tcash is kingU#
F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 17#598 740#$%,#
$'&
-4 69<>/4:91;. 3.2 5479842. W?9;4;:94/91= 1/04;9::489E1= >64;1{#Y V 54/488./9::484= 4221 <8481
488>42.= 34 9;5./8.::4# J; J;0D928.//4 7./ /93>//. 92 /9<5D91 39 .55.<<9E4 39<5/.:91;4298L ;.22. E42>84:91;9
V ?4881 1@@2901= 422. 4:9.;3. B>1848.= 39 7/.<.;84/. 92 forward looking report# [9O 51;<.;89/.@@.
>;C4;429<9 79G 7/.59<4 3.22. ?>8>/. <8/48.09. . 7/1<7.889E. 3.22. 4:9.;3. <.;:4 8/424<594/. 9 /9<5D9
51;;.<<9 4224 0.<891;. 4:9.;342. 5D. 718/.@@./1 9;?2>.;:4/. 92 E421/. 39 2>;01 7./9131 3.22C4:9.;34#
F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 17#598 740#$+'#

)&
$# primo gruppoN /989.;. 5D. 92 7/.::1 3.22. 4:91;9 <94 2C>;951 E./1 9;395481/.
9; 0/431 39 .<7/96./. 92 E421/. 9;8/9;<.51 3.22C4:9.;34# J2 6./5481 V
7./84;81 51;<93./481 .??959.;8.# -4 /.7>84:91;. V >;4 3.22. 3.8./69;4;89 9;
0/431 39 9;593./. <>2 51/<1 4:91;4/91$'%#
&# il secondo gruppoN 5/.3. 5D. 2C488.;84 4;429<9 3.9 7/.::9 <81/959 . 3.9
E12>69 39 <546@91 3.22. 4:91;9 39 >;4 <159.8L= 128/. 4221 <8>391 3.9
?1;346.;8429 3.2 898121 71<<4 /9E.24/. .E.;8>429 <17/4X<1881E42>84:91;9# J2
0/>771 <9 39E93. 4 <>4 E1284 9; 3>. <18810/>779N
m 9 <1<8.;981/9 3.22C4;429<9 8.5;954N <.51;31 B>.<89 4:91;9<89 92 7/.::1
3.22. 4:91;9 <9 6>1E. 9; 6131 7/.3169;4;8. 7./ .??.881 3.224
3164;34 . 3.22C1??./84 39 898129# S<<1 <4/.@@. 9;128/. 9;?2>.;:481
3422. 4<7.88489E. . 342 TsentimentU 3.029 9;E.<8981/9# p;4 @>1;4
/.7>84:91;. 718/.@@. 3>;B>. ?4E1/9/. 24 7/17.;<91;.
422C9;E.<896.;81#
m 9 <1<8.;981/9 3.22C4;429<9 ?1;346.;842.N 2C4:9.;34 D4 >; E421/.
9;8/9;<.51# -4 <>4 <8964 /95D9.3. 5D. E.;04 /4551284 >;4 0/1<<4
B>4;898L 39 3489 3.<>69@929 9; 74/8. 34224 315>6.;84:91;. 6.<<4 4
39<71<9:91;. 34224 <159.8L$'+#
%# il terzo gruppoN V /477/.<.;8481 34029 <5.88959# F29 9;E.<8981/9 64;9?.<84;1=
9; B>.<81 54<1= 24 51;E9;:91;. 5D. 2. 4:9.;3. 17./9;1 9; T6424 ?.3.U$'"#

$'%
-1 <8>391 3.22C.??959.;:4 3.9 6./5489 <9 ?15429::4 <>9 6.554;9<69 39 ?1/64:91;. 3.9 7/.::9 3.22.
4889E98L ?9;4;:94/9.= 591V <>221 <8>391 3.224 E.21598L . 3.224 7/.59<91;. 51; 5>9 2. 9;?1/64:91;9 D4;;1
.??.889 71<989E9 1 ;.0489E9 ;.9 7/.::9 3.029 <8/>6.;89 ?9;4;:94/9# [9 <1;1 39E./<9 8979 39 .??959.;:4 3.9
6./5489 ?9;4;:94/9N
! 42215489E4N <9 /.429::./.@@. <. 8>889 029 17./481/9= ?9;4;:9481/9 .3 9;E.<8981/9= 409<<./1 9;
64;9./4 /4:91;42.= /95./54;31 2. 1771/8>;98L 39 9;E.<896.;81X?9;4;:946.;81 5D. 51;<.;81;1
39 64<<969::4/. 24 21/1 >89298L 488.<4Y
! E42>8489E4N B>4;31 2. 9;?1/64:91;9 39<71;9@929 <1;1 9679.048. 51//.8846.;8. 7./ 3.8./69;4/.
92 E421/. 39 967/.<4#
! 8.5;951m17./489E4N <9 9;8.;3. 2C9;<9.6. 3.22. 1/04;9::4:91;9 . 3.22. 7/15.3>/. 0/4:9. 422. B>429
92 6./5481 <E120. 2. <>. ?>;:91;9#
! 9;?1/6489E4N /90>4/34 24 /.24:91;. 8/4 7/.::9 .3 9;?1/64:91;9# p; 6./5481 V .??959.;8. 9; <.;<1
9;?1/6489E1 B>4;31 9 7/.::9 /9?2.881;1 8>884 2C9;?1/64:91;. 39<71;9@92.# J; @4<. 4224 8.1/94 3.9
6./5489 .??959.;89 9; <.;<1 9;?1/6489E1= ;.<<>; 9;E.<8981/. V 9; 0/431 39 z@488./.z 92 6./5481#
J; <1<84;:4 B>4;31 ;1; <1;1 7/.<.;89 4<966.8/9. 9;?1/6489E.#
F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 17#598 740#$+'#
$'+
s>.<81 8971 39 477/15591 V <.0>981 34 d4//.; f>??.88# F29 4;429<89= 7./ <8964/. 92 E421/.
3.22C4:9.;34= >8929::4;1 9;395481/9 . /4771/89 W43 .<.6791 AXS 6>289729 39 6./5481Y 128/. 42 \[g# -1
<546@91 3.2 898121 9;9:94 B>4;31 92 7/.::1 3.22. 4:91;9 V 39??./9<5. 342 E421/. 9;8/9;<.51 <896481# R;5D.
9; B>.<81 54<1 24 /.7>84:91;. 4:9.;342. 9;593. <>2 E421/. 3.22. 4:91;9# F#\Hd-J]F= How good
corporate reputations create corporate value= 17#598 740#$+$#
$'"
-. 4:9.;3. B>4;31 516>;954;1 42 6./5481 5./54;1 39 5.24/. 1 428./4/. 9 /9<>28489 .51;16951m
?9;4;:94/9 488/4E./<1 2C>8929::1 39 9;0.0;1<. 64;97124:91;9 51;84@929# [9O 3.8./69;4N
! 39??95128L ;.22C9;39E93>4:91;. 3.9 718.;:9429 7/1@2.69 0.<891;429i

)%
S<7/961;1 7./84;81 09>39:9 ;.0489E9 <>224 640091/ 74/8. 3.22. 4:9.;3. 51<9
516. <>9 manager 5D. 2. 0>934;1# H0;9 5/9<9 51;5246484 /4??1/:4 2. 21/1
51;E9;:91;9 . /477/.<.;84 1554<91;. 39 516794596.;81# ]1; 5/.31;1
;.22C.??959.;:4 3.2 6./5481 .= <.51;31 92 21/1 7>;81 39 E9<84= 92 7/.::1 3.22.
4:91;9 397.;3. .<<.;:9426.;8. 3422C9//4:91;4298L 3.22C9;E.<8981/.$'(#

5#> )N [VMYPL[NRLVPQ NRLQPSNTQ


M9 V <188129;.481= 9; 7/.5.3.;:4= B>4;81 <94 9671/84;8. 92 />121 0915481 34224
/.7>84:91;. 4:9.;342. ;.221 <E92>771 3.22. performances ?9;4;:94/9. . 516. B>.<8.
9;?2>.;:9;1 24 7/964 9;<84>/4;31 >; 59/5121 E9/8>1<1= 9; 0/431 39 455/.<5./. 92 E421/.
3.22C9;E.<896.;81 4:91;4/91 . B>9;39 24 <1339<?4:91;. 3.029 9;E.<8981/9#
M.51;31 9 7>;89 39 E9<84 3.9 E4/9 4>81/9 3>;B>. 24 /.7>84:91;. 4:9.;342. . 2.
performances ?9;4;:94/9. <1;1 2.048. 34 >; /4771/81 39N
! 54><4298L 71<989E4i
! 54><4298L ;.0489E4i
! 59/5124/98L#
A>/ 431884;31 71<9:91;9 39??./.;89 <>2 8.64= 8>889 <1;1 516>;B>. 3C4551/31
;.22C4??./64/. 2C.<9<8.;:4 39 >;4 B>42<9E10294 /.24:91;. . 5D. <94 ?1;346.;842. 92
/>121 0915481 34029 stakeholders#
J; 842 <.;<1= ?/4 029 <8/>6.;89 4 39<71<9:91;. 3.22C4:9.;34= 9; 0/431 39 9;?2>.;:4/. 92
09>39:91 3.9 9;E.<8981/9= /9.;8/4 <95>/46.;8. 24 516>;954:91;. 4:9.;342.# J2 5479842.
/.24:91;42. 9;8.<1 516. 92 /4771/81 39 ?93>594 /.597/154 5D. 2.04 2C4:9.;34 49 7/17/9
9;8./215>81/9= ?1;3481 <>224 516>;954:91;.= V >; TassetU 9; 0/431 39 0.;./4/. E421/.#
[1; .<<1 <9 93.;89?954 92 E421/. 51672.<<9E1 /9<>284;8. 3422. /.24:91;9 5D. 2C4:9.;34
9;<84>/4 51; >;4 6128.729598L 39 <100.889 W4:91;9<89= 9 51;<>6481/9= partners= 516>;98L
<15942.= mass-media .55#Y# -4 51<8/>:91;. 3.2 5479842. /.24:91;42. 7/.E.3. 24
7/.39<71<9:91;. . 2C488>4:91;. 39 794;9 5D. D4;;1 7./ 100.881N

! 39??95128L 2.048. 4224 5167/.;<91;. 3.9 3489 39 @924;591 W516. 39<<. d4//.; f>??.88N TB>4;31=
2.00.;31 2C4;;>42 /.71/8 3.22. <159.8L= 69 4551/01 39 ;1; 5479/.= 09>;01 4224 51;52><91;. 5D.
<94;1 2. <8.<<. <159.8L 4 E12./. 5D. 91 ;1; 5479<54UY#
F#\Hd-J]F= How good corporate reputations create corporate value= 17#598 740#$+'#
$'(
Q.7>84;1 7./84;81 3.2 8>881 /4:91;42. ;1; 9;8./.<<4/<9 422. TE95.;3.U 4:9.;3429 9; B>4;81 09>3954;1
5D. 92 51<81 34 <1<8.;./. 7./ 21 <8>391 3.22. 6134298L 488/4E./<1 5>9 <9 ?1/64 92 7/.::1 3.22. 4:91;9
<>7./9 39 0/4; 2>;04 9 @.;.?959 488.<9# -4 /.7>84:91;. 3.22C4:9.;34 ;1; 4<<>6. 7./ 21/1 425>; E421/.#
a429 <100.889 <9 /9?4;;1 4224 8.1/94 3.224 g9;4;:4 [1671/846.;842.# F#\Hd-J]F= How good
corporate reputations create corporate value= 17#598 740#$+'#

)+
! 2. /.24:91;9 51; 029 9;E.<8981/9 Wfinancial public relations)i
! 2. /.24:91;9 51; 9 51;<>6481/9 (marketing public relations)i
! 2. /.24:91;9 51; 029 stakeholders 9; 0.;./42. (corporate public relations)#

2.7.1 Financial PR

-. Tfinancial PRU /90>4/34;1 >; 74/895124/. 8971 39 /4771/81 516>;95489E1 5D.


2C4:9.;34 9;<84>/4 51; 24 516>;98L ?9;4;:94/94 51; 24 ?9;4298L 39 455/.<5./. 92 E421/.
3.22C4:9.;34= 9;8.<1 516. E421/. 4:91;4/91#
Z9.;. 488>484 3>;B>. >;4 516>;954:91;. 5D. <9 /9E120. 49 7/9;597429 17./481/9 5D.
/>184;1 4881/;1 42 6./5481 @1/<9<8951 . 5D. <1;1 /477/.<.;8489= 349 brokers= 34029
4;429<89 ?9;4;:94/9= 34029 9;E.<8981/9 9<898>:91;429 . 7/9E489 . 349 091/;429<89 ?9;4;:94/9$')#
J;<84>/4;31 >; /4771/81 7/9E92.09481 51; 029 9;8./215>81/9 ?9;4;:94/9= 7/969 ?/4 8>889
029 9;E.<8981/9= 2C4:9.;34 69/4 51<9 4224 51<8/>:91;. 39 >; /4771/81 39 ?93>594 5D. <9
/9?2.88. <>2 E421/. 3.22. 4:91;9$'*#
H551//. /951/34/. 5D. <>2 /4771/81 4:9.;34m9;E.<8981/. 9;593. 4;5D. 24 ?90>/4
3.22C4;429<84 ?9;4;:94/91= 92 B>42. 4;429::4 92 @924;591 3.22I4:9.;34 7./ <84@929/. 21 <8481
39 <42>8.= 3.?9;9/;. 24 <8/>88>/4= 24 /.33989E98L . E42>84/. 2. 7/1<7.889E. .51;1695D.
3.22I967/.<4 <8.<<4# S<<1 V 3>;B>. 2I.<7./81 5D. 9;39/9::4 2I967/.<4 ;.224
794;9?954:91;. 3.22. 4889E98L ?9;4;:94/9.$',#
p;C>28./91/. ?90>/4 5D. /9517/. >; />121 ?1;346.;842. ;.22C488>4:91;. 3.9 7/15.<<9
39 516>;954:91;. ?9;4;:94/94 V 2Cinvestor relator# S<<1 V 9;?4889 92 <100.881 9;54/95481
34 >;4 <159.8L B>18484 3.224 0.<891;. 3.9 /4771/89 51; 24 516>;98L ?9;4;:94/94
;4:91;42. .3 9;8./;4:91;42.# J2 <>1 5167981 <9 .<72954 ;.224 516>;954:91;. 3.2 E421/.

$')
Z9.;. 9;<84>/481 >; /4771/81 39 516>;954:91;. 7/.?./.;:942. 5D. 7/.E.3. 21 <546@91 39
9;?1/64:91;9 ;1; 3.<>69@929 ;.5.<<4/946.;8. 34224 315>6.;84:91;. >??95942. .X1 9<898>:91;42. 1 9;
4009>;84 43 .<<4# ]>/D4; aHMp]= Financial Value and public relations= 9;= [1/71/48.
5166>;954891;<N 4; 9;8./;4891;42 h1>/;42= ;#%= &''+= 740# &''%
$'*
J2 7/.::1= 24 3164;34= 24 <84@9298L 3.2 7/.::1 3.22. 4:91;9 . 92 /489;0 3.2 5/.3981 3.22C4:9.;34
?1/;9<51;1 >8929 9;3954:91;9 59/54 24 @1;8L 3.2 794;1 39 516>;954:91;. 488>481 . <>224 ?93>594 /971<84 <>2
898121 34029 9;E.<8981/9# \9 4<<12>84 9671/84;:4 V 719 24 7>@@2954:91;. 3.221 strategic plan, 315>6.;81
;.2 B>42. <1;1 /94<<>;8. 2. 7/9;597429 39/.889E. <8/48.095D. 5D. 9;8./.<<./4;;1 24 ?>8>/4 0.<891;.
4:9.;342.# ]>/D4; aHMp]= Financial Value and public relations, 17#598# 740# &'+#
$',
-C4;429<84 ?9;4;:94/91 D4 92 5167981 39 /4551029./. 92 640091/ ;>6./1 39 9;?1/64:91;9= E42>84/.
51//.8846.;8. 9 E421/9 61@9294/9= <17/488>881 4:91;9= 64 4;5D. 1@@2904:91;9 . 428/9 898129 92 5>9 E421/. V 9;
B>425D. 6131 5122.0481 422I4889E98L 3I967/.<4# A4/8.;31 34221 <8>391 3.9 648./9429 9;?1/6489E9 4 <>4
39<71<9:91;.= .029 3.E. 7/15.3./. 4224 21/1 .24@1/4:91;. .= 6.394;8. >;I4;429<9 9;8./7/.8489E4 ?1/6>24/.
>; 09>39:91 7/19.88481 ;.2 ?>8>/1= <>2 E421/. 3.224 <159.8L . <>22. /.2489E. 1771/8>;98L 3I9;E.<896.;81#
D887NXXeee D1612495><#516X.51;1694X[\X774}4}*#D86

)"
3.22C4:9.;34 . 79G 9; 74/895124/. 3.22. <5.28.= 3.22. <8/48.09. . 3.9 61E96.;89 <>2
6./5481 3.224 <159.8L 9; B>.<891;. 488/4E./<1N
$# un piano di comunicazione rivolto agli investitori attuali e potenzialiN
93.;89?95481 ;.2 Tfinancial roadmapU= 7/.E.3. 24 7>@@2954:91;. 39
report= 7/.<.;84:91;9 . news ?9;4;:94/9.i
&# un piano di comunicazione specifico rivolto alla stampa specializzataN
100.881 39 516>;954:91;. <4/4;;1 9; B>.<81 54<1 9 ?>8>/9 7/10.889
/90>4/34;89 92 business . 425>;. 9;?1/64:91;9 /90>4/34;89 92 financial
roadmap110i
%# un piano di comunicazione internoN .<<1 V /9E1281 49 397.;3.;89
3.22C1/04;9::4:91;. 4221 <5171 39 ?1/;9/. 9;?1/64:91;9 59/54 2.
performances . 24 <84@9298L ?9;4;:94/94 3.22C1/04;9::4:91;.= 7./ 1EE9.
/4091;9 6189E4:91;429#
-C>8929::1 516@9;481 . <9;./0951 3.9 794;9 39 516>;954:91;. 31E/.@@. 51;<.;89/.
9;128/. 2C188.;96.;81 39 >28./91/9 @.;.?959 2.0489 4224N
! ?93.29::4:91;. 3.9 640091/9 4:91;9<89i
! ;.2 54<1 39 17./4:91;9 39 ?><91;.= 92 E421/. 3.2 business V 0.;./426.;8.
3.8./69;481 51;<93./4;31 92 E421/. 3.22. 4:91;9 43 >;4 3.8./69;484
3484i
! 4>6.;81 3.2 E421/. 4:91;4/91 7./ .??.881 3.224 640091/. 5/.39@9298Li
! ;.2 54<1 39 794;9 39 stock option= 1 4<<.0;4:91;. 39 4:91;9 49
397.;3.;89 3.224 <159.8L= >;4 640091/. 6189E4:91;. 3.2 7./<1;42.
433.881#

2.7.2 Marketing PR

-4 /.24:91;. 8/4 public relations . marketing D4 4<<>;81= ;.2 51/<1 3.2 8.671=
;18.E12. 9671/84;:4 4 54><4= <17/488>881= 3.224 ;.5.<<98L 3.22. 967/.<. 39 967/96./.
92 brand ;.224 6.;8. 3.9 51;<>6481/9 7./ ?4E1/9/. 2. E.;398.# -C1@9.889E1 39 B>.<81
477/15591 /.24:91;42.X516>;95489E1 V 39 5/.4/. E421/. 488/4E./<1 24 51<8/>:91;. 3.224
T?.3.28L 4224 64/54U#

$$'
g1;346.;8429= ;.9 /4771/89 51; 24 <84674= <1;1 2. ?90>/. 5D. 422C9;8./;1 3.22C4:9.;34 <1;1 9; 0/431
39 9;39/9::4/;. 24 0.<891;.# M9 ?4 967295981 /9?./96.;81 49 managers . 422C9671/84;:4 3.9 516>;95489 .X1
9;8./E9<8. 5D. 29 E.31;1 7/18401;9<89# H0;9 4;;>;591 7>O 9;?4889 3.8./69;4/. 3.22. /97./5><<91;9
W71<989E.= ;.0489E.Y 7/.<<1 24 516>;98L ?9;4;:94/94 . 9;?2>.;:4/. 92 E421/. 3.2 898121#

)(
J2 brand 4<<>6. 3>;B>. >;C9671/84;8. E421/. <.0;42.8951 9; B>4;81 93.;89?95481
51; >; ;16.= >; <.0;1= >; 8./69;. V >8929::481 3422C967/.<4 7./ 39??./.;:94/. 9 7/17/9
7/131889X<./E9:9 1 24 7/17/94 93.;898L# A./ 8429 6189E9 2. 4889E98L 39 51<8/>:91;.=
64;8.;96.;81 . <E92>771 3.2 brand 3.E1;1 .<<./. 477/17/948. 9; /4771/81 42 target 39
6./5481# A>/ /95D9.3.;31 2C9;E.<896.;81 39 9;0.;89 /9<1/<. ?9;4;:94/9. B>.<8.
7./6.881;1 422C4:9.;34 39 188.;./. 9 E4;84009 51;;.<<9 4224 5/.4:91;. 39 >; 52964 39
?93>594 7/.<<1 029 stakeholders# r ;.5.<<4/91 7./O 5D. 9 E421/9 2.0489 42 brand
/9<7.55D9;1 24 /.42. 93.;898L 3.22C4:9.;34$$$#

2.7.3 Corporate PR

-1 <5171 3.224 Tcorporate public relationsU V 39 7/16>1E./. 2C4:9.;34 ;.2 <>1


51672.<<1# S<<4 <9 /9E120. 3>;B>. 43 >; 7>@@2951 61281 E4<81= 51;8/4/946.;8. 4
B>4;81 4EE9.;. ;.2 54<1 3.224 financial Pr . 3.2 marketing Pr#
r 3>;B>. 24 39/.:91;. <8/48.0954 43 .<<./. /.<71;<4@92. 3.224 5/.4:91;. 39 ?93>594
4881/;1 4224 0.<891;. 4:9.;342.= <E120.;31 >; />121 39 6.394:91;. ;.2 /4771/81 5D.
2.04 2C967/.<4 49 7/17/9 stakeholders#
F29 <54;3429 ?9;4;:94/9 5D.= 9; B>.<89 >28969 4;;9= D4;;1 9;8./.<<481 425>;.
9671/84;89 <159.8L D4;;1 51;?./6481 2C.<90.;:4 39 <1339<?4/. 2. 4<7.88489E. 3.9
<100.889 5D. 0/4E984;1 ;.22C1/@984 4:9.;342.# [9O <90;9?954= 9; 428/. 74/12.= 431884/. >;
51671/846.;81X7/4<<9 0.<891;42. 5D. <94 /9<7.881<1 3.029 9;8./.<<9= 24 5>9
<1339<?4:91;. 04/4;89<5. 2C.<9<8.;:4 <8.<<4 3.22C4:9.;34# -4 516>;954:91;. 39 842.
967.0;1 4EE9.;.= 9; 74/8.= 488/4E./<1 2C966409;. 4:9.;342. 5D. 9;51/71/4 9 E421/9 . 24
5>28>/4 3.22C967/.<4 . 5D. 7>O 4771/84/. ;18.E129 @.;.?959#
p;4 @>1;4 corporate image 718/.@@. <E120./.= B>9;39= >; 9671/84;8. />121
516>;95489E1 ;.9 54<9 9; 5>9= 43 .<.6791= 9 029 9;E.<8981/9 ;1; 7./5.79<54;1 4779.;1 2.
54/488./9<895D. 39 51;E.;9.;:4 39 >; 3.8./69;481 <8/>6.;81 ?9;4;:94/91# Q95D9464;31
<.;896.;89 B>429 24 2.428L= 2C4??934@9298L . 2. @>1;. performance .51;16951m
?9;4;:94/9. 3.2 7/131881 .55# 2C966409;. 4:9.;342. 51;<.;89/.@@.= 9;?4889= 34 >; 2481
39 <.6729?954/. 9 7/15.<<9 5D. D4;;1 7./ 100.881 2. 3.59<91;9 3C9;E.<896.;81=
3422C428/1 39 E.95124/. 029 45B>9<89 E./<1 9 898129 .6.<<9 3422C4:9.;34$$&#

$$$
]>/D4; aHMp]= Financial Value and public relations, 17#598# 740# &'+m&'"#
$$&
]>/D4; aHMp]= Financial Value and public relations, 17#598# 7400# &'" . <<#

))
-. 8/. 89712109. 39 public relations, E9<8. ;.22C9;<9.6.= <1;1 9; 0/431 39 4771/84/.
E421/. 422C4:9.;34# r /95D9.<81 7./O >; 21/1 511/39;46.;81 . 2C431:91;. 39 <8/48.09.
794;9?9548. 5D. 69/9;1 4224 21/1 488>4:91;. 9; >;C188954 <9;./0954# [9O 51;<.;89/.@@.
2C188.;96.;81 39 9;39<5><<9 E4;84009 /.7>84:91;429#

)*
61$(-&)& 8
(PZQUPQZ Q CVUTS CLSQ CQ_@ SQWLPLRLVPQ Q ^ZUYZZYUN

J;8./;.8= 24 5>9 .896121094 7>O .<<./. /951;31884 42 8./69;. 2489;1 inter= T?/4U= . 4
B>.221 9;02.<. net= T/.8.U= V 51;<93./484 24 79G 0/4;3. /.8. 8.2.648954 61;3942.= ;184
4;5D. 516. 24 T/.8. 3.22. /.89U$$%= . 5122.04 425>;. 5.;89;494 39 69291;9 39 .24@1/481/9
7./ <>1 6.::1 9;8./51;;.<<9# ].22I4/51 39 425>;9 3.5.;;9 V 9;?4889 39E.;8484 24 /.8.
021@42. 7./ .55.22.;:4#
J;8./;.8 V >;1 <8/>6.;81 39 516>;954:91;. 5D.= 488/4E./<1 2C><1 3.9 computer
5122.0489 9; /.8.= 51;<.;8. 4 39E./<. 89712109. 39 >8.;89 39 6.88./<9 9; 51;84881#
s>.<81 ;>1E1 613.221 516>;95489E1 D4 31;481 >; ;18.E12. 967>2<1 4224
?/>9:91;. 3.22. 9;?1/64:91;9= 0/4:9. 4224 E.21598L 51; 24 B>42. B>.<8. E.;01;1
8/4<?./98. . 42 <90;9?95481 5D. .<<. 71<<1;1 4<<>6./. 3171 >;C1771/8>;4
.24@1/4:91;.#
J; B>.<81 54798121 <9 4??/1;8./L 2C4/016.;81= .E984;31 39 <5.;3./. 9; 3.884029
8/1771 8.5;959= 64 ?1/;.;31 9;3954:91;9 <>9 51;8.;>89 5D. D4;;1 71/8481 4224 <5.284
3.2 web 516. /9<1/<4 9;?1/6489E4# -4 7/9;59742. 6189E4:91;. V 34 /951;3>//. 42 ?4881
5D. 0/4:9. 422C>8929::1 39 9;8./;.8 <9 V 718>81 4;429::4/. >; ;>6./1 <90;9?95489E1 39
09>39:9= .<7/.<<9 34029 9;E.<8981/9= 09>;0.;31 4224 3.?9;9:91;. 3.22C966409;. 5D.
B>.<89 /951;1<51;1 422C4:9.;34 f.;.881;#

8#" (PZQUPQZ@ TN SQWLPLRLVPQ

S<9<81;1 9;;>6./.E129 3.?9;9:91;9 3.2 51;5.881 39 J;8./;.8= 64 24 7/964


3.?9;9:91;. T>??95942.U /9<42. 42 &+ H881@/. $,,"= B>4;31 92 Federal Networking
Council ;. ?1/;9<5. >;4 43.0>484= 8/4698. >;4 /9<12>:91;. 477/1E484 422I>;4;9698L#
Q9?45.;3159 4 842. 3.?9;9:91;.= 92 8./69;. J;8./;.8 <9 /9?./9<5. 42 o<9<8.64 021@42.
7./ 2. 516>;954:91;9 5D.N

$$%
g1;8.N dJ`JAS\JR= Internet= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9XJ;8./;.8

),
$# <9 @4<4 <>22I9;39/9::46.;81 210951 . >;9E151= @4<481 <>2 7/18151221
a[AXJA$$+ 1 <>9 <>19 71<<9@929 <E92>779i
&# V 9; 0/431 39 <>771/84/. 516>;954:91;9 @4<48. <>22I9;<9.6. 39
7/18151229 a[AXJA 1 <>9 <>19 71<<9@929 <E92>779i
%# >8929::4 1 ?1/;9<5. 455.<<1= 7>@@29546.;8. 1 7/9E4846.;8.= 4 <./E9:9 39
4281 29E.221= @4<489 <>22. 516>;954:91;9 . 5122.0489 422. 9;?/4<8/>88>/.
<17/4 3.<5/988.P#
J; <9;8.<9= <9 8/4884 39 >;4 /.8. 9;8./;4:91;42. 5D. 5122.04 69291;9 39 computer
39 8>881 92 61;31 9; 0/431 39 51;39E93./. <./E9:9 . 516>;954/. 39/.8846.;8.

3.1.1 La struttura
J;8./;.8 V >; <9<8.64 5D. 7./6.88. 4 39E./<. /.89 39 5122.04/<9 ?/4 21/1= 9; 6131
5D. 5D9 V 5122.0481 4 >;4 3.22. /.89 71<<4 516>;954/. 51; 5D9>;B>. <94 5122.0481 4
>;4 B>42<94<9 3.22. 428/.# J; 7/48954 3L 4 5D9 <9 5122.04 24 7./5.:91;. 39 6>1E./<9 9; >;
<9;0121 <9<8.64 021@42.$$"#
J;8./;.8 7>O .<<./. E9<84 516. >;4 /.8. 210954 39 .;1/6. 51672.<<98L= 4771009484
4 <8/>88>/. ?9<95D. . 5122.046.;89 39 E4/91 8971= 5D. 9;8./51;;.88. >; 40.;8. >64;1 1
4>81648951 43 >; 428/1 40.;8. 8/4698. B>42<94<9 8971 39 5167>8./# \4 B>425D. 4;;1 V
1/649 71<<9@92. 5122.04/<9 4 B>.<84 0/4;3. /.8. 34 39<71<989E9 61@929 516. >;
74264/. 1 34 >; 8.2.?1;1 5.22>24/.#
-4 <8/>88>/4 3.2 <9<8.64 V 842. 5D. 24 <.3. ?9<954 3.2 T<981U 4 5>9 029 >8.;89 <9
5122.04;1 V 9//92.E4;8.N 9; 7/48954 ;1; 5CV 425>;4 39??./.;:4= ;u ?>;:91;42. ;u 39
51<81= ?/4 92 5122.046.;81 43 >; T<981U W1 43 >; >8.;8.Y 4 715D9 6.8/9 39 39<84;:4 1
422C428/1 5471 3.2 794;.84# S<<1 V 51<8/>981 9; 6131 5D. ;1; 59 <94 >; <9;0121
7./51/<1 34 >; 7>;81 422C428/1 3.2 <9<8.64= 64 5D. ?/4 9 ;139 59 <94;1 61289 39E./<9
7./51/<9 71<<9@929 . 92 <9<8.64 71<<4 <5.029./.= <.51;31 24 <98>4:91;.= 24 <8/434 79G
434884#

$$+
J2 a[A V 2C45/1;961 39 Trasmission Control Protocol = 591V 92 7/18151221 7./ 24 8/4<69<<91;. 3.9
3489# -CJA V 2C45/1;961 39 Internet Protocol . 3.?9;9<5. 2. /.012. 7./ 92 8/4<71/81 3.9 7455D.889 34 >;
8./69;42. 43 >; 428/1#
-CJA V 2C45/1;961 39 Internet Protocol . 3.?9;9<5. 2. /.012. 7./ 92 8/4<71/81 3.9 7455D.889 34 >;
8./69;42. 43 >; 428/1#
$$"
A./ 477/1?1;396.;89 9; 6./981 <9 51;<>289 92 <981 D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9XJ;8./;.8~M8/>88>/4

*'
Figura 3.1: Le origini di internet

Sistema Sistema Rete


centralizzato decentralizzato distribuita

J; B>.<84 /477/.<.;84:91;. 0/4?954 Wg90>/4 %#$Y <9 /971/84;1 2. 71<<9@929


51;?90>/4:91;9 3.224 <8/>88>/4 39 >;4 /.8.= 1EE./1 92 <9<8.64 5.;8/429::481=
3.5.;8/429::481 . 24 /.8. 39<8/9@>984# ^.;8/. 9; >; <9<8.64 5.;8/429::481= 8>889 9 <.0;429
74<<4;1 34 >; >;951 7>;81= 9; >; <9<8.64 3.5.;8/429::481= 9;E.5.= >; 7>;81 TE959;1U
7>O .<<./. /4009>;81 488/4E./<1 >; ;131 7./9?./951= 6.;8/. >; 7>;81 T/.6181U 7>O
.<<./. /4009>;81 <121 74<<4;31 342 5.;8/1# -4 T39<84;:4U V 51<q 3.8./69;484 ;1; 84;81
34221 <74:91 ?9<951 B>4;81 34224 <8/>88>/4 3.2 <9<8.64#
R2 51;8/4/91= 9; >;4 /.8. 39<8/9@>984= 2C9;?1/64:91;. 7>O 7./51//./. 6128. <8/43.
39E./<. . <5.029./. 9; 10;9 616.;81 92 7./51/<1 79G 434881 7./ 4//9E4/. 4
3.<89;4:91;.= 9;397.;3.;8.6.;8. 34224 39<84;:4$$(# S3 V 7/17/91 <> B>.<81 613.221
5D. <9 @4<4 24 <8/>88>/4 39 J;8./;.8#

3.1.2 Il funzionamento della rete


H0;9 39<71<989E1 51;;.<<1 39/.8846.;8. 43 J;8./;.8 <9 5D9464 host 1 end system,
6.;8/. 24 <8/>88>/4 5D. 5122.04 9 E4/9 host <9 5D9464 link 39 516>;954:91;. 117#
A./ 455.3./. 43 J;8./;.8 V ;.5.<<4/91 /9E120./<9 43 >; Service Provider= >;
17./481/. 5D. /.;3. 39<71;9@92. 2C455.<<1 4029 >8.;89 488/4E./<1 E4/9. 6134298L=
51;5.3.;31 3.9 punti di presenza WA1A 1 points of presenceY# A./ /.429::4/. 92

$$(
F94;54/21 -JZQRFbJ= Il nuovo libro della pubblicità: i segreti del mestiere, J2 <12. &+ H/.=
^924;1= &''"
$$) g1;8.N dJ`JAS\JR, Internet= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9XJ;8./;.8~M8/>88>/4

*$
8/4<?./96.;81 39 9;?1/64:91;9 . ?4E1/9/. 3>;B>. 21 <546@91 39 3489 8/4 5167>8./
5122.0489 9; /.8.= 1551//1;1 425>;. 7/15.3>/. . 3.?9;9:91;9 ?1/6429#
-C9;<9.6. 39 B>.<8. /.012.= 5D. 3.<5/9E1;1 9; 8./69;9 8.5;959 516. B>.<8.
7/15.3>/. 3.@@4;1 .<<./. 0.<898.= E4;;1 <1881 92 ;16. 39 7/18151229# ].2 54<1 39
J;8./;.8= 92 7/18151221 9; ><1 V 92 a[AXJA# J2 a[A WTrasmission Control ProtocolY
51;89.;. 2. /.012. 39 8/4<69<<91;. 7./ 24 7/.74/4:91;. 3.9 3489 34 8/4<6.88./.# -CJA
WInternet ProtocolY 3.?9;9<5. 2. /.012. 7./ 92 8/4<71/81 3.9 7455D.889 34 >; 8./69;42.
43 >; 428/1$$*#
-. 8/4<69<<91;9 E94 J;8./;.8 4EE.;01;1= 9; <1<84;:4= 51; >; <9<8.64 T4 7455D.889U
7./ 5>9 10;9 6.<<40091 E9.;. <51671<81 9; 74/89 488/4E./<1 92 a[A# Z940094;1
<.74/4846.;8.= <.51;31 92 7/18151221 JA= . E.;01;1 /951671<8. 422C4//9E1=
;>1E46.;8. 342 7/18151221 a[A#

8#5 )N 9ZVULN Q T/QXVTYRLVPQ SQT bQ_

J;8./;.8 ;45B>. 128/. 8/.;84 4;;9 ?4= 516. >;4 7955124 /.8. 39 /.89= ?/>881
3.22C>;91;. 39 79G network 39E./<9= 64 3422. /.012. . 349 7/18151229 516>;9#
-C>8929::1 3.224 5139?954 516>;. 3.2 29;0>40091 7./6.88.E4 21/1 39 74/24/. 488/4E./<1
>; <9<8.64 4 5>9 <9 718.E4;1 5122.04/. /.89 39 39E./<1 8971= 92 5>9 ;>6./1 V 5/.<59>81
;.029 4;;9 9; 64;9./4 .<71;.;:942.$$,#
-. 1/909;9 39 J;8./;.8 3.E1;1 .<<./. /951;3188. 43 RQAR;.8= >;4 /.8. 39 5167>8./
51<898>984 ;.2 <.88.6@/. 3.2 $,(, ;.029 pMR 3422CRQAR= 2IAdvanced Research
Projects Agency= 2C40.;:94 3.2 \974/896.;81 3.224 \9?.<4 3.029 M8489 p;989= 5/.484 7./
467294/. . <E92>774/. 24 /95./54#
J2 7/10.881 3.224 /.8. ;45B>.= 3>;B>.= 9; >; 51;8.<81 692984/. 4;5D. <. 24 <>4
/.429::4:91;. ;1; 4<<12E.E4 4 5167989 39 <95>/.::4 ;4:91;42.# J; /.428L= 7./O= 7195Du
RQAR;.8 ./4 ;484 ;.2 79.;1 3.224 51<933.884 T0>.//4 ?/.334U= <9 7.;<4E4 5D. B>.<84
718.<<. ?>;0./. 34 <8/>6.;81 39 516>;954:91;. <95>/1 8/4 9 5.;8/9 39 5164;31
692984/. ;.22C.E.;9.;:4 39 >;4 0>.//4 ;>52.4/.#
J; /.428L= RQAR;.8 <9 7/.?900.E4 39 4>6.;84/. 24 7/13>889E98L . 24 B>4298L 3.2
24E1/1 <59.;89?951 ;.9 5.;8/9 ?9;4;:9489 3.22CRQAR= 7./6.88.;31 49 /95./5481/9 39
516>;954/. . 39 51;39E93./. 2. /9<1/<. 9;?1/64895D.#

$$*
S;/951 FpJ\HaaJ= Internet e comunicazione= S39:91;. R;0.29= ^924;1= $,,)= 77# +(m +)#
$$,
Z9881/91 ARMaSQJM= Internet per chi studia= R710.1= ^924;1= $,,(= 7# +$#

*&
-4 /.8. 3.22CRQAR 516>;954E4 488/4E./<1 24 5166>84:91;. 39 7455D.889 9; 8.671
/.42. . 8>881 59O 4EE.;9E4= ;1; 5122.04;31 9 5167>8./ 8/4 39 21/1= 64 51; >;4
0.<891;. 7./ ;139 34 74/8. 39 >; 5167>8./ <7.59429::481 3.395481 4224 0.<891;. 3.2
8/4??951 W3.;169;481 J^A= 1EE./1 Interface Message ProcessorY 42 B>42. ./4
5122.0481 >; 5167>8./ W2ChostY 5D. 1<7984E4 9 E./9 . 7/17/9 3489 9; .24@1/4:91;.#
[1; RQAR;.8 7/.<. 4EE91 21 <E92>771 39 >;4 ;>1E4 E./<91;. 3.2 7/18151221 5D.
51;<.;89<<. Tpackets switching” 5D. ?1<<./1 9; 0/431 39 4;34/. 9;51;8/1 422.
.<90.;:. 39 >; 46@9.;8. 43 4/5D98.88>/4 47./84= ;.2 B>42. 2. 9;?1/64:91;9 718.<<./1
.<<./. 9;E948. 34 >; 5167>8./ 43 >; 428/1 ?9;1 42 /4009>;096.;81 3.224 21/1
3.<89;4:91;.#
].2 $,)$ RQAR;.8 ./4 ?1/6484 34 $" ;139 . &% host= 3.9 B>429 .;8/O 4 ?4/ 74/8.
4;5D. 24 ]4<4i 029 >8.;89 39E.;;./1 B>425D. 5.;89;491#
J software 39 9;8./?455946.;81 . 8/4<?./96.;81 3489 431884/1;1 >; 7/18151221
3.;169;481 gaA$&' WFile Transfer Protocol= >8929::481 4;51/ 1009Y . 51; 92 74<<4/. 3.2
8.671 <>@9/1;1 6128. .E12>:91;9= 39E.;84;31 <.67/. 79G /4??9;489#
-4 7/964 E./4 3961<8/4:91;. 39 RQAR;.8 <9 <E12<. all’International Computer
Communication Conference WJ[[[Y ;.2 $,)&= 51; /9<>28489 <1339<?45.;89 . <><5984;31
61289 9;8./.<<9i 8/4 92 $,)% .3 92 $,)* 24 \RQAR WDefense Advanced Research
Projects Agency Y 9;E.<8q 9; <8>39 5D. 51;<.;89/1;1 ;.2 $,)* 39 <E92>774/.
>;C.E12>:91;. 3.2 7/18151221= 5D. ?> <51671<81 9; 3>. 74/89N 92 a[A 7./ 24 0.<891;.
3.9 7455D.889 39 3489 . 2CJA WJ;8./;.8 A/181512Y 7./ 24 21/1 54;429::4:91;.#
R224 ?9;. 3.029 4;;9 n)' RQAR;.8 51;<84E4 39 <129 B>9;3959 ;139= 64 ;.029 M8489
p;989 ;. .<9<8.E4;1 4 5.;89;494= 39<215489 ;.9 3974/896.;89 39 9;?1/648954#

*%
Figura 3.2: Arpanet nel 1971

A./ .E984/. 5D. B>.<89 >28969 E.;9<<./1 .64/09;489 34029 <E92>779 3.22.
516>;954:91;9= 24 National Science Foundation W]MgY 9;9:9O 4 ?9;4;:94/. 24
51<898>:91;. 39 /.89 79G .51;1695D. 8/4 9 E4/9 7129 >;9E./<984/9 Wp<.;.8= [<;.8= f98;.8Y=
5122.048. 8/4 21/1 6.394;8. 92 a[AXJA#
f.; 7/.<81 4881/;1 43 RQAR;.8 <9 4;3O 4 51<8/>9/. >;4 /.8. 79G .<8.<4#
].2 $,*% 24 Defense Communication Agency= 395D94/4;31 >??959426.;8. 2C>8929::1
3.2 a[AXJA= 24 39E9<. 9; 3>. <.:91;9N 24 7/964= 5D9><4= 4 54/488./. 692984/. W^92;.8Y= 24
<.51;34 4 54/488./. <59.;89?951 WRQAR;.8Y= 5D. ;1; 4E.E4 425>; 29698. 39
51;;.889E98L#
].221 <8.<<1 7./9131= j1D; A1<8.2 5/.O >; ;>1E1 7/18151221 7./ 24 0.<891;. 3.224
71<84 .2.88/1;954= 3.;169;481 M^aA WSimple Mail Transfer ProtocolY . 9;<9.6. 4
[/490 A4/8/930. . A4>2 ^15k47.8/9< <8>39O >; ;>1E1 <9<8.64 39 93.;89?954:91;. 3.9
;139 3.224 /.8. 5D. /9<>284<<. 79G 966.39481 .3 9;8>989E1 3.22C>8929::1 3.22C9;39/9::1
JA#
J2 /9<>28481 3.224 21/1 /95./54 ?> 92 Domain Name System W5D. ;.224 /.8. 59 51;<.;8.
39 93.;89?954/.= 43 .<.6791= 92 <./E./ 5D. D4 ;>6./1 JA $"#($#%#"( 51; >; 3.8./69;481
;16.= 43 .<.6791 hotmail.comY# \4 B>.2 616.;81 9; 4E4;89 21 <E92>771 3.224
8.5;121094 3.224 /.8. /90>4/3O .<<.;:9426.;8. 24 E.21598L ;.224 8/4<69<<91;. 3.9 3489#
-. p;9E./<98L 39 A/9;5.81; . A988<@>/0D= 128/. 43 428/9 8/. 5.;8/9 39 /95./54=
39<71;.E4;1 39 .24@1/481/9 74/895124/6.;8. 4E4;:489 . 51<81<9 . 24 ]Mg 3.59<. 39

*+
9;E.<89/. ;.224 /.429::4:91;. 39 >;4 31/<42. 5D. 29 5122.04<<. 51; >;4 29;.4 4 "(` W24
E.21598L /4009>;84 349 613.6 4;4210959 51; 8.5;121094 Z,'Y$&$# J2 <>55.<<1 3.2
5122.046.;81 51;E9;<. 8>88. 2. >;9E./<98L 46./954;. 4 <1881<5/9E./. 2C1??./84 3.224
]Mg= 34;31 1/909;. 51<9 4 ]Mg;.8# F29 host 39E.;84/1;1 39.596924 . [167><./E.=
\.5;.8 . ^[J <9 5122.04/1;1 4224 /.8.= 71/84;31E9 8>889 9 7/17/9 >8.;89#
].2 $,** ]Mg;.8 ?> 51<8/.881 43 43.0>4/. 24 E.21598L 3.224 29;.4 42 5/.<5.;8.
;>6./1 3.029 >8.;89 . 24 71/8O 4 $=" ^@7<$&&# ].221 <8.<<1 4;;1 ;45B>. JQ[ WInternet
Replay ChatY= 9; 4<<12>81 24 7/964 chat 5D. 7./69<. 4 79G >8.;89 39 3942104/. 7./
9<5/9881 9; 8.671 /.42.# J 39.596924 host 3.5>72954/1;1 ;.2 09/1 39 >; 4;;1#
-4 TE.55D94U RQAR;.8 <.0;4E4 92 74<<1 . 9; 51;?/1;81 4 ]Mg;.8 <9 3961<8/4E4
1/649 1@<12.84# ].2 $,*, 24 \RQAR 8/4<?./q <>224 ;>1E4 /.8. 8>889 9 <989 . 3.5/.8O
>??959426.;8. 24 ?9;. 39 RQAR4;.8#
R22C9;9:91 3.029 4;;9 C,' 2. 7129895D. 39 455.<<1 4 ]Mg;.8 <>@9/1;1 3.22. 6139?95D.
7./ 51;<.;89/. 2C9;0/.<<1 ;.224 /.8. 4;5D. 7./ ?9;9 5166./59429#
].2 $,,$ 9;9:9O 24 51224@1/4:91;. T.>/17.4U 4224 <8/>88>/4 39 J;8./;.8N a96 f./;./<
-.. 3.2 [SQ] 39 F9;.E/4 W-4@1/481/91 .>/17.1 39 ?9<954 ;>52.4/.Y <E92>77O >;
<9<8.64 7./ 51;<>284/. 9; 6131 9;8>989E1 9;?1/64:91;9= 3489 . 966409;9 . 39.3. 51/71
42 World Wide Web # -4 51;<>284:91;. ?> 51<q ?2>934 34 .<<./. 3.?9;984 surfing
WT;4E904:91;.U 9; 984294;1Y= 0/4:9. 422CHyper Text Marking Language Wba^-Y= 92
29;0>40091 51; 5>9 34 B>.2 616.;81 E.;;./1 51671<89 9 3489 34 51;<>284/.# A/.<81
;45B>./1 4;5D. 029 <8/>6.;89 39 51;<>284:91;. . /95./54 516. Z./1;954 W$,,&Y= 5D.
7/.5.3.88. 9 7/1818979 3.029 488>429 browserN 92 7/961 7/1@4@926.;8. ?> Mosaic W$,,%Y
3.224 National Center Supercomputing Applications= 4 5>9 <.0>9/1;1 ].8<547.
]4E90481/ W$,,+Y . ^95/1<1?8 J;8./;.8 St721/./ W$,,"Y# a429 7/.6.<<. 51<898>9/1;1 24
@4<. 39 >;4 /.8. 54/488./9::484 342 /47931 <E92>771 5166./5942. . 3422C455.<<1 <.67/.
79G 5479224/. W43 1009= 9; J84294= <9 51;84;1 128/. &' 69291;9 39 >8.;89= 8/4 51;;.<<91;9
7/9E48. . businessY$&%#

$&%
g1;8. N \4/91 fH]R[J]R= Internet, dalle origini al terzo millennio= D887NXXeee#34/91@1;459;4 ;.8X

*"
8#8 ( [VPZQPYZL OTL ^ZUYMQPZL Q L ^QUXLRL VWWQUZL

R22C9;8./;1 3.2 T51;8.;981/.U J;8./;.8 <9 /9<51;8/4 >; 9;<9.6. .8./10.;.1= 64 4221
<8.<<1 8.671 51672.6.;84/.= 39 51;8.;>89 . <./E9:9 5D. .2.E4;1 24 T/.8. 3.22. /.89U 43
>;4 3.22. 640091/9= <. ;1; 24 640091/.= /9<1/<4 9;?1/6489E4 ;1;5Du 54;42. 39
516>;954:91;. 139./;1#
F29 >8.;89 39 9;8./;.8 71<<1;1 516>;954/. 1 <546@94/<9 9;?1/64:91;9 488/4E./<1 9
<.0>.;89 <8/>6.;89N la web page, i newsgroup . ?1/>6= i blog= 2. e-mail= 2. mailinglist
. 24 chat#
\9 <.0>981 <9 7/15.3. 43 >;4 3.<5/9:91;. 3.22. 7/9;597429 54/488./9<895D. 39 10;>;1#

3.3.1 Le Web Pages

J2 World Wide Web W5>9 <7.<<1 59 <9 /9?./9<5. <.67295.6.;8. >8929::4;31 92 8./69;.
Web 1 51; 2I45/1;961 WWWY V <8481 5/1;12109546.;8. 2I>28964 ?>;:91;4298L 39
J;8./;.8 43 .<<./. <E92>77484# H009 <9 93.;89?954 51; 24 <8.<<4 /.8.= E9<81 5D. 92 <>1
<>55.<<1 D4 3481 >; ?1/8. 967>2<1 4224 39??><91;. 3.2 ?.;16.;1 J;8./;.8 . 7195Du V <>
39 .<<1 5D. <9 <E92>774 92 640091/ ;>6./1 39 <./E9:9#
-4 <81/94 3.2 World Wide Web 9;9:94 9;81/;1 42 $,,'= B>4;31 a96 f./;./< -..= >;
/95./5481/. 3.2 [SQ] 39 F9;.E/4= 5/.O >; <9<8.64 39 39<8/9@>:91;. 3.9 315>6.;89
<>224 /.8. 3.<89;481 4224 516>;98L 3.9 ?9<959 3.22. 428. .;./09.# A./ 425>;9 4;;9 21
<8/>6.;81 93.481 . <E92>77481 34 f./;./< -.. /964<. >;C4772954:91;. 42B>4;81
/9<./E484# -C967>2<1 3.59<9E1 4224 <>4 39??><91;.= 9;?4889= 4//9EO <121 4029 9;9:9 3.2
$,,%= B>4;31 ^4/5 R;3/..<<.; .3 S/95 f9;4= /95./5481/9 7/.<<1 92 National Center
for Supercomputing Applications W][MRY 3.22Cp;9E./<98L 3.22CJ229;19<= /.429::4/1;1
24 7/964 9;8./?45594 0/4?954 6>289794884?1/64 7./ 2C455.<<1 49 315>6.;89 7>@@295489 <>
World Wide WebN Mosaic#
-4 <.6729598L 3C><1 39 Mosaic . 2. 54/488./9<895D. 9;;1E489E. 3.22I4/5D98.88>/4
9;?1/6489E4 3.2 web= ;.2 09/1 39 715D9<<969 6.<9= 51;B>9<84/1;1 029 >8.;89 3.224 /.8.=
34;31 9;9:91 43 >; 7/15.<<1 39 .<74;<91;. 8.5;1210954 <.;:4 74/9 ;.2 74<<481#
R88>426.;8. 92 ;>6./1 39 315>6.;89 7/.<.;89 <>2 web V E42>8481 ;.22I1/39;. 3.9
69294/39 . 9; 5.;89;494 39 69291;9 029 >8.;89 5D. B>189394;46.;8. ;. ?4;;1 ><1# -.
54/488./9<895D. 7.5>294/9 5D. D4;;1 ?4881 3.2 World Wide Web >;4 E./4 . 7/17/94

*(
/9E12>:91;. ;.2 74;1/464 3.029 <8/>6.;89 39 516>;954:91;. 71<<1;1 .<<./. /94<<>;8.
;.9 <.0>.;89 7>;89N
! 24 <>4 39??><91;. 724;.84/94i
! 24 ?459298L 39 >8929::4:91;. 3.22. 9;8./?455.i
! 2n1/04;9::4:91;. 97./8.<8>42.i
! 24 71<<9@9298L 39 8/4<6.88./.X/95.E./. 9;?1/64:91;9 6>2896.39429i
! 24 <.6729598L 39 0.<891;. 7./ 9 ?1/;981/9 39 9;?1/64:91;.#
\42 7>;81 39 E9<84 3.22I>8.;8. ?9;42. 92 web <9 7/.<.;84 516. >;1 <51;?9;481 <74:91
9;?1/6489E1= 51<898>981 34 315>6.;89 6>2896.39429 9;8./51;;.<<9 8/4698. >;4 /.8. 39
5122.046.;89 5D. ?1/64;1 92 51<933.881 T97./8.<81 39<8/9@>981U# a429 315>6.;89
/477/.<.;84;1 2. 51<933.88. web pages#
J; B>.<81 <74:91 9;?1/6489E1 2I>8.;8. 7>O ?45926.;8. 6>1E./<9 4224 /95./54 39
9;?1/64:91;9= 8.<89= 966409;9= 3489= 5>/91<98L= 7/131889 ><4;31 3.9 7/10/4669 5D.
E.;01;1 51//.;8.6.;8. 3.?9;989 browser W].8<547.= J;8./;.8 St721/./= ^1:9224= .85Y#
M9 8/4884 39 7/10/4669 6>289?>;:91;429 9; 0/431 39 455.3./. 9; 64;9./4 3.2 8>881
8/4<74/.;8. 4 E4/9. /9<1/<.$&+#

3.3.2 I newsgroup e i forum


p; newsgroup= 1 9; 984294;1 0/>771 39 39<5><<91;.= V >;1 3.029 <74:9 E9/8>429
5/.481 <> >;4 /.8. 39 <./E./ 9;8./51;;.<<9 W>;4 <1881/.8. p<.;.8Y 7./ 39<5>8./. 39 >;
4/016.;81 WtopicY @.; 3.8./69;481$&"#
M9 8/4884 9; <1<84;:4 39 >; 0/>771 39 9;8./<546@91 . 39 39<5><<91;. <> >;
74/895124/. 4/016.;81# -4 516>;954:91;. 4EE9.;. 9;<./.;31 5166.;89 <> >; <981
5D.= 8/4698. p<.;.8= E.;01;1 /939<8/9@>989 W/.8. 5D. 5167/.;3. 8>889 9 <9<8.69 5D.
74/8.5974;1 4221 <546@91 39 newsY 4 8>889 5121/1 5D. <1;1 9;8./.<<489$&(#
J2 forum V >; 74/895124/. <8/>6.;81 39 516>;954:91;. 8.2.648951 488/4E./<1 92
B>42. 2I>8.;8. 7>O <5/9E./. 3.9 6.<<4009 WpostY 5D. E.//4;;1 7>@@295489 9; >;1 <74:91
516>;. 9;<9.6. 49 6.<<4009 3.029 428/9 >8.;89# R3 10;9 6.<<40091 718/4;;1 <.0>9/.
39E./<. /9<71<8. WreplyY= 5D. <.0>9/4;;1 2I4/016.;81 3.2 6.<<40091 1/909;4/91
WtopicY$&)#

$&+
^4/51 [R-ZH= Internet 2004= Q164 = F-g .3981/9 -48./:4= &''%= 7#&$#
$&"
g1;8.N dJ`JAS\JR= Newsgroup= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9X].e<0/1>7
$&(
g1;8.N eee#75m?4592.#516X021<<4/91X;.e<0/1>7X
$&) g1;8.N dJ`JAS\JR= Forum= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9Xg1/>6

*)
J2 forum V >;1 <74:91 E9/8>42. 39 9;8./4:91;. 4<9;5/1;4 W4 39??./.;:4 3.224 chat
31E. 2I9;8./4:91;. 4EE9.;. 9; 8.671 /.42.Y= ;.2 B>42. 79G <100.889 71<84;1 6.<<4009 9;
/.24:91;. 422. 8.64895D. 7/171<8.# J 6.<<4009 7./64;01;1 ;.2 8.671= B>9;39 92 6.::1
<9 7/.<84 @.;. 43 >; 477/1?1;396.;81 39 8.69= 128/. 5D. 43 >;1 <546@91 39 93.. .
179;91;9$&*#
g>;:91;426.;8. ?1/>6 . newsletter <E1201;1 24 <8.<<4 4889E98L= .<<.;31
74/401;4@929 43 >;4 51;?./.;:4 7>@@2954 4224 B>42. 71<<1;1 74/8.5974/. >8.;89 39 8>881
92 61;31# M9 8/4884 39 0/>779 39 39<5><<91;. 5D. >8929::4;1 516. <>771/81 >;4 <1/84 39
@45D.54 .2.88/1;954= 31E. 10;>;1 7>O 24<594/. >; 6.<<40091 <> 4/016.;89 3.?9;989 .
7>O 9;8./E.;9/. /.72954;31 422. 179;91;9 428/>9 1 47/.;31 >; ;>1E1 8.64 <> B>.221
<8.<<1 4/016.;81$&,# -4 39??./.;:4 V 34 /95./54/. ;.2 6131 9; 5>9 4<<12E1;1 24
7/17/94 ?>;:91;.N >; ?1/>6 9; 29;.4 39 64<<964 E9.;. 1<798481 <> >; <981= 6.;8/. 9
newsgroup E.;01;1 1<798489 <>9 server news $%'.

3.3.3 I Blogs
].2 0./01 39 J;8./;.8= >; blog V >; 394/91 9; /.8.# J2 8./69;. blog 3./9E4 34224
51;8/4:91;. 39 web log= 1EE./1 z8/45594 <> /.8.z# J2 ?.;16.;1= 5D. D4 9;9:9481 4
7/.;3./. 79.3. ;.2 $,,) 9; R6./954= V 39E.;>81 39 6134 4;5D. 9; J84294 ;.2 &''$= 51;
24 ;4<5984 3.9 7/969 <./E9:9 0/48>989 3.395489 4224 0.<891;. 39 blog$%$#
M9 8/4884 39 >; 091/;42. 1 394/91 7>@@295481 <> J;8./;.8 31E. 5D9>;B>. 7>O
7>@@2954/. W71<84/.Y 7.;<9./9 . /9?2.<<91;9 47./89 4224 2.88>/4 39 8>889 $%&#
R88/4E./<1 9 blog= 24 71<<9@9298L 39 7>@@2954/. 315>6.;89 <> J;8./;.8 <9 V .E12>84 34
7/9E92.091 39 715D9 W>;9E./<98L . 5.;8/9 39 /95./54Y 4 39/9881 39 8>889 W9 blogger=
477>;81Y#
J2 blog V >; 2>101 31E. <9 7>O WE9/8>426.;8.Y <84/. 9;<9.6. 4029 428/9 . 31E. 9;
0.;./. <9 7>O .<7/96./. 29@./46.;8. 24 7/17/94 179;91;.# r >; <981 WwebY 0.<8981 9;
6131 4>81;161 31E. <9 89.;. 8/45594 WlogY 3.9 7.;<9./9i B>4<9 >;4 <1/84 39 394/91
7./<1;42.# [94<5>;1 <5/9E.= 9; 8.671 /.42.= 2. 7/17/9. 93.. . /9?2.<<91;9# J; B>.<81
2>101 59@./;.8951 <9 71<<1;1 7>@@2954/. ;189:9.= 9;?1/64:91;9 . <81/9. 39 10;9 0.;./.=
4009>;0.;31= <. <9 E>12.= 4;5D. 3.9 links 4 <989 39 7/17/91 9;8./.<<.#

$&* g1;8.N eee#/9?2.<<91;9#98X4/5D9E91X3.?9;9:91;.}?1/>6}5D48#D86


$&, g1;8.N eee#64/k.89;09;?1/648951#98
$%' g1;8.N D887NXX@210<#>09318;.8#1/0X934694;9
$%$ g1;8.N dJ`JAS\JR= Blog= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9Xf210
$%& g1;8.N eee#69;./E4.>/17.#1/0X7>@2954891;<XB>4298c5/98./94m9X9;395.'+'&X021<<4/91'+'&#D86

**
3.3.3 Le E-mail
-C.-mail= 1 electronic mail= 9; 984294;1 71<84 .2.88/1;954= V 92 <./E9:91 5D. 51;<.;8.
39 8/4<6.88./. . /95.E./. 6.<<4009 39 8.<81 . ?92. 8/4 computer, 9; 64;9./4 E.215. .
51; 51<89 61281 @4<<9# s>.<81 <9 7/.<.;84 516. >;1 3.9 <./E9:9 79G 348489 . ><489 <>
J;8./;.8.

3.3.4 La mailinglist
-4 mailing-list W2.88./426.;8.= 29<84 7./ 51//9<71;3.;:4= 34224 29;0>4 9;02.<.i
8/43>59@92. 9; 984294;1 51; 29<84 39 39??><91;. 1 39 39<5><<91;.Y V >; <9<8.64
1/04;9::481 7./ 24 74/8.5974:91;. 39 79G 7./<1;. 43 >;4 39<5><<91;. 8/4698. e-mail133#
a42. 6.8131 39 516>;954:91;. <9 8/43>5. 9; >; 6.<<40091 e-mail 9;E9481 43 >;
<9<8.64= 92 B>42. E9.;. 9;128/481 4>816489546.;8. 43 >;4 29<84 39 3.<89;484/9 9;8./.<<489
43 >; 3481 4/016.;81# Q9<>284 61281 <9692. 42 newsgroup= 51; 24 39??./.;:4 5D. 9
6.<<4009 ;1; /964;01;1 4??9<<9 9; >; 2>101 7./ 24 51;<>284:91;. 516>;.= 64 <1;1
<7.3989 9;39E93>426.;8. ;.224 71<84 39 10;9 74/8.5974;8.$%+

3.3.5 La chat
\42 <1<84;89E1 9;02.<. to chat 5D. <90;9?954 5D9455D9./4/.# M9 8/4884 39 >; <9<8.64 39
516>;954:91;. 9; 8.671 /.42. . <9;5/1;4 W4 39??./.;:4 3.9 forum 39 39<5><<91;.Y 5D.
7./6.88. 4 79G >8.;89 5122.0489 ;.221 <8.<<1 616.;81 39 <546@94/<9 @/.E9 6.<<4009
<5/9889= .6>24;31 >;4 51;E./<4:91;. 1= 477>;81= >;4 5D9455D9./484$%"# J2 8./69;. chat
<9 /9?./9<5. 43 >;C46794 04664 39 <./E9:9= 79>881<81 39E./<9 ?/4 21/1= 5D. D4;;1 9;
516>;. 3>. .2.6.;89 ?1;346.;8429N 92 ?4881 5D. 92 3942101 4EE.;04 9; 8.671 /.42. . 92
?4881 5D. 92 <./E9:91 71<<4 6.88./. ?45926.;8. 9; 51;84881 7./?.889 <51;1<59>89=
0.;./426.;8. 9; ?1/64 .<<.;:9426.;8. 4;1;964$%(#

$%%
g1;8.N dJ`JAS\JR= Mailing List= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9X^4929;0m29<8
$%+
g1;8.N eee#75m?4592.#516X021<<4/91X;.e<2.88./Xi eee#E./04#1/0
$%"
g1;8.N eee#/9?2.<<91;9#98
$%(
g1;8.N d9k97.394= Chat= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9X[D48

*,
8#: )DLPWVUMNRLVPQ Q TN [VMYPL[NRLVPQ PQT bQ_

J; 61289 E.31;1 J;8./;.8 <17/488>881 516. >;1 <8/>6.;81 7./ 455.3./. 4 @4;5D.
3489 1 4 715D9 <989 ?1/8.6.;8. <8/>88>/489= 516. <. ?1<<./1 3.9 T3.71<989U 39
9;?1/64:91;. /4091;.E126.;8. 1/39;484 . 1/04;9::484= 43 .<.6791 92 54842101 39 >;4
@9@2918.54 1 2I4/5D9E91 39 4/895129 39 >; 091/;42. 1 >;4 /4551284 39 3489 39 @1/<4# s>.<89
>8.;89 8.;31;1 4 E.3./. J;8./;.8 516. >; E.95121= >; 54;42. 7./ /4009>;0./. 24
/9<1/<4 9;?1/6489E4 39 21/1 9;8./.<<.# M7.<<1 8429 >8.;89 /964;01;1 <794::489 34224
E4/9.8L 39 <8/>6.;89 39 ;4E904:91;.= 39 ?>;:91;4298L= 39 7/18151229 39 516>;954:91;.
39<71;9@929= 342 ?4881 9;<1664 5D. J;8./;.8 ;1; <9 7/.<.;89 966.394846.;8. .
<.67295.6.;8. 516. >; 6.::1 7./ 51;84884/. 24 @4;54 3489 7/.<5.284#
M9 8/4884 39 >; .B>9E151 79>881<81 /93>889E1= 9; B>4;81 J;8./;.8 7./6.88. 39
/4009>;0./. 4;5D. <9;012. @4;5D. 3489= <9;0129 T<./@4819U 39 9;?1/64:91;. <7.59?954 .
1/04;9::484#
H551//. 7./84;81 5D94/9/. 2C.<9<8.;:4 4554;81 422CU9;?1/64:91;. 1/04;9::484U 39
>;4 @4;54 3489 1 39 >; <981 ?1/8.6.;8. <8/>88>/481= 39 >;CT9;?1/64:91;. 1554<91;42.U=
;1; 1/04;9::484= 39<7./<4#
-4 E./4 /9E12>:91;. 39 J;8./;.8 51;<9<8. ;.2 ?4881 5D. 5D9>;B>. 7>O 6.88./.
9;?1/64:91;. 9; /.8.# J;?1/64:91;9 39 B>.<81 8971 ;48>/426.;8. 0.;./4;1 <7.<<1 >;
T/>61/.U ;1; 9;39??./.;8.N 8/1E4/. 92 3481 5D. 9;8./.<<4 7>O /9E.24/<9 >; 5167981
39??9592. . ?/><8/4;8.# ^4 V @.;. 5479/. <>@981 5D. 9; B>.<84 72>/4298L 39 1??./84
9;?1/6489E4 /9<9.3. 2I.<<.;:4 <8.<<4 3.224 /.8.$%)#
R;5D. <1881 92 7/1?921 3.224 516>;954:91;.= J;8./;.8 D4 3481 >; ?1/8. 967>2<1=
455/.<5.;31 9 6.::9 39<71;9@929 . /.429::4;31 <8/>6.;89 5D. D4;;1 7./6.<<1 39
4>6.;84/. 2. 1771/8>;98L 39 9;8./4:91;. 8/4 9 39E./<9 >8.;89= 9;8./4:91;9 <159429 5D. <9
718/.@@./1 3.?9;9/. T47./8.U= /9E128. 591V ;1; 4 >; 0/>771 7/.51<898>981 39 >8.;89 64
43 >; 7>@@2951 718.;:9426.;8. E4<89<<961 .3 .8./10.;.1= 2. 5>9 54/488./9<895D.
<7.59?95D. 7/.;31;1 ?1/64 64; 64;1 5D. 2I9;9:9489E4 <9 <E92>774#
\9.8/1 422I9;?1/64:91;. 5D. 59/5124 <> J;8./;.8 59 <1;1= 4 @.; E.3./.= 3.22.
7./<1;.# H0;9 <546@91 9;?1/6489E1 V >;4 ?1/64 39 9;8./4:91;. <15942.#
[1;<93./4;31 92 E4<81 B>43/1 /477/.<.;8481 3422C9;<9.6. 3.22. ?>;:91;4298L
9;?1/6489E. . 516>;95489E. 39 J;8./;.8 <9 5167/.;3. 24 71/8484 3.2 7/1@2.64# s>.<8.

$%)
^4/51 [R-ZH= Internet 2004= 17#598#= 740# )m,

,'
D4;;1 9;?2>.;:481= 9;?4889= 24 5474598L 39 9;8./4:91;. 3.9 39E./<9 >8.;89 . 9; 46@981
4:9.;342.= 92 /4771/81 8/4 967/.<4 . stakeholders#

8#; )N UL[QU[N SQTTQ LPWVUMNRLVPL@ ^ZUYMQPZL Q ^ZUNZQOLQ

J;8./;.8= 4@@9461 3.881 79G E128.= 51<898>9<5. >;C966.;<4 /9<1/<4 9;?1/6489E4 .


6.88. 4 39<71<9:91;. 9;?1/64:91;. 39 ;48>/4 4<<49 .8./10.;.4= /4009>;09@92.
488/4E./<1 54;429 39E./<9#
A./ <E120./. 51//.8846.;8. >;4 /95./54 1551//. 7./ 7/964 51<4 9;8.//104/<9 <>224
;48>/4 3.22I9;?1/64:91;. 5D. <9 <84 5./54;31 . 4E./. 24 5474598L 39 5479/. <., 31E. e
488/4E./<1 B>429 <8/>6.;89 .<<4 71<<4 .<<./. /.7./984 <> J;8./;.8.
A./ <E120./. 51//.8846.;8. >;4 /95./54 ;1; @4<84 51;1<5./;. 2I4/016.;81= <47./.
591V su che cosa E1029461 8/1E4/. 9;?1/64:91;.# f9<10;4 4;5D. <47./. che tipo 39
9;?1/64:91;. E1029461 8/1E4/.#
s>.<81 ;48>/426.;8. V E./1 9; 0.;./42. .3 V 74/895124/6.;8. E./1 ;.2 54<1 39
/95./5D. <E128. 488/4E./<1 J;8./;.8# -4 /.8. 59 7>O 49>84/. 9; 8>889 9 5167989 .2.;5489
<17/4= 64 ;1; 71<<9461 7.;<4/. 39 5./54/. 9; >; >;951 71<81 1 39 ><4/. >; >;951
<8/>6.;81 39 /95./54#
J; 74/895124/.= ;.2 5./54/. 2C9;?1/64:91;. 9; /.8. E4 51;<93./484 24 39??./.;:4
?1;346.;842.= 09L 7/.5.3.;8.6.;8. 455.;;484= ?/4 T9;?1/64:91;. ?1/8.6.;8.
<8/>88>/484U . T9;?1/64:91;. 29@./4U= ;1; <8/>88>/484 . 4 E128. 1554<91;42.#
p;C 9;?1/64:91;. <9 395. <8/>88>/484 B>4;31 9 <>19 51;8.;>89 <1;1 1/04;9::489=
1EE./1 <.0>1;1 >;4 3.8./69;484 524<<9?954:91;. 7./ .2.6.;89= 6.<<9 9; /.24:91;. 8/4
39 21/1# p; .<.6791 7>O .<<./. 92 54842101 9;?1/6489::481 39 >;4 @9@2918.54 5D. 7>O
.<<./. 51;<>28481 488/4E./<1 >;C9;8./?45594 <84;34/3= <> 5>9 V 71<<9@92. .??.88>4/.
/95./5D. 488/4E./<1 >; 29;0>40091 39 9;8.//104:91;.# s>4;31 ?4559461 >;4 /95./54 39
B>.<81 8971= <4779461 9; 4;895971 5D. 8971 39 9;?1/64:91;. 59 E.//L /.<898>984N <. 24
/95./54 D4 .<981 71<989E1 ;. /954E./.61 >; 5./81 ;>6./1 39 <5D.3. @9@2910/4?95D.= 51;
>;4 <8/>88>/4 51<84;8. W4>81/.= 898121= 2>101 . 4;;1 39 .39:91;.= ;>6./1 3.22. 7409;.=
?1/6481= 5122154:91;.= .55#Y#
-I>89298L 3.224 51;<>284:91;. 39 >; 54842101 9; /.8.= 1 9; 0.;./42. 39 >;
T9;?1/64:91;. <8/>88>/484U= 3.8./69;4 3.9 E4;84009 .55.:91;429= <7.59. 9; 8./69;9 39
8.679<8954 ;.224 ?4<. 39 /95./54# J;?4889 <. ?9;1 4 >;4 3.59;4 39 4;;9 ?4 718.E4
/95D9.3./. 61281 8.671= J;8./;.8 D4 6139?95481 /4395426.;8. B>.<84 ?4<. 3.224 /95./54=

,$
4551/594;31 3/4<89546.;8. 9 8.679 39 9672.6.;84:91;.# M>2 web <9 /9<51;8/4= 9;
69<>/4 640091/.= >;4 9;?1/64:91;. 4<<49 79G .8./10.;.4 5D. ;1; /9<>284 8>884E94
.<<./. 6.;1 >892. 1 9;8./.<<4;8.$%*#
-C9;?1/64:91;. <74/<4 39<71;9@92. 9; /.8. 9;52>3. 029 9;8./E.;89 39 >8.;89 39E./<9
5D. /.;31;1 455.<<9@929 W<7.<<1 488/4E./<1 7409;. web= 64 842E1284 488/4E./<1 4771<989
database= 516. 43 .<.6791 ;.224 640091/ 74/8. 3.9 <989 39 5166./591 .2.88/1;951Y
9;?1/64:91;9 34 B>.<89 51;<93./48. 9;8./.<<4;89 . >8929#
-4 39??./.;:4 ?/4 T9;?1/64:91;. 1/39;484U .3 T9;?1/64:91;. 39<1/39;484U 51;<9<8.
;.2 ?4881 5D. 2CU9;?1/64:91;. 1/39;484U 39 >;4 @4;54 3489 V 9; 0.;./. 79G 7>;8>42. .
4??934@92.= 64= 7>/ .<<.;31 /4009>;09@92. 488/4E./<1 J;8./;.8= ;1; V 9; 0.;./.
9;8.0/484 ;.224 0/4;3. /40;48.24 97./8.<8>42. 3.2 web#
-U9;?1/64:91;. 39<1/39;484U 39<71;9@92. <1881 ?1/64 39 7409;. web V 79G 39??9592.
34 E42>84/. 342 7>;81 39 E9<84 3.22I4??934@9298L . 7./ /.7./9/24 <9 V <7.<<1 51<8/.889 4
;4E904:91;9 5D. 71<<1;1 <.6@/4/. B>4<9 54<>429 . 842E1284 ?/><8/4;89# s>.<84
<98>4:91;. V 3.8./69;484 34224 /47934 5/.<5984 39 J;8./;.8= 5D. ;1; 51;<.;8. >;4
.??9545. /91/04;9::4:91;. 3.2 648./942. 39<71;9@92.# M9 51<8/9;0. 51<q 2C>8.;8. 43
.<.0>9/. >;4 /95./54 5D. ;.5.<<984 39 <>55.<<9E. 9;8.0/4:91;9 . /91/04;9::4:91;9
9;?1/6489E.# S551 7./5Du V @.;. 5167/.;3./. 2I.<9<8.;:4 39 39??./.;:. ;18.E129<<96.
;.224 897121094 3.22I9;?1/64:91;. /4009>;09@92. 488/4E./<1 24 /.8.# J674/4/. 516. .
31E. 5./54/. 8979 39 9;?1/64:91;. 39E./<4 51<898>9<5. >; 7/961 74<<1 .<<.;:942. 7./
743/1;.0094/.= 7./ B>4;81 <94 71<<9@92.= 2C1??./84 9;?1/6489E4 39 J;8./;.8#
J2 world wide web V 24 /9<1/<4 J;8./;.8 7/1@4@926.;8. 79G ;184 . 9 <>19 /9869 39
.<74;<91;. <1;1 .<71;.;:9429# -. 7409;. 9;?1/6489E. 966.<<. 9; /.8. /90>4/34;1 029
4/016.;89 79G E4/9 . 7/1E.;01;1 34 ?1/;981/9 39 9;?1/64:91;. 39 ;48>/4 4<<49
.8./10.;.4#
[D9 <E120. >;4 /95./54 9; /.8. <9 8/1E4 3>;B>. 39;4;:9 4 >; 3>7295. 7/1@2.64N
/.7./9/. 2I9;?1/64:91;. 5./5484 . E42>84/. 24 <>4 51//.88.::4= 51672.8.::4 .
4??934@9298L#
J2 <.51;31 5167981= 4<<49 3.295481= 397.;3. 9; 74/8. 3422I.<7./9.;:4 3.22C>8.;8. . 9;
74/8. 349 74/46.8/9 39 E42>84:91;. 51; 9 B>429 09>3954 2. ?1;89#
s>4;81 42 7/961 7/1@2.64= 591V 92 /.7./96.;81 3.22C9;?1/64:91;.= >; @>1; 7>;81
39 74/8.;:4 V 9; 0.;./. /477/.<.;8481 3422C>8929::1 3.029 <8/>6.;89 39 /95./54
39<71;9@929 9; /.8. . 524<<9?954@929 516. 6181/9 39 /95./54 1 516. 9;3959 <9<8.648959 W1

$%*
^4/51 [R-ZH= Internet 2004= 17#598#= 77# $*"m$,*

,&
directoriesY $%,# s>4;81 42 <.51;31= V ;.5.<<4/91 431884/. >;4 6.813121094 39 /4551284
. 4;429<9 3.22. 9;?1/64:91;9 5D. <94 .??9545.= .??959.;8. . 92 79G 71<<9@92. 100.889E4#
s>.<89 8.69 <4/4;;1= 516>;B>.= 477/1?1;3989 ;.2 54798121 <>55.<<9E1#

8#= )Q NTZUQ WYPRLVPL VWWQUZQ SN (PZQUPQZ

g9;1 43 1/4 <1;1 <848. ?1/;98. 9;3954:91;9 <>22. 6134298L 488/4E./<1 2. B>429 V
71<<9@92. /.7./9/. 2. 9;?1/64:91;9 . >8929::4/. 029 <8/>6.;89 . 9 <./E9:9 6.<<9 4
39<71<9:91;. 34 J;8./;.8#
J; /.428L 422. 39E./<. ?>;:91;9 488/9@>9@929 42 world wide web, E4;;1 4009>;8.N 24
71<<9@9298L 39 51679./. 8/4;<4:91;9 5166./59429 . 2. 1771/8>;98L 3./9E4;89 34224
516>;954:91;. on-line#
[1; /9?./96.;81 42 7/961 4<7.881 V @.;. 7/.59<4/. 5D. B>42>;B>. 8971 39
8/4;<4:91;. .51;16954 V 4;5D. >;4 8/4;<4:91;. 9;?1/6489E4 5D. 7/.<>771;.
2I45B>9<9:91;. . 21 <546@91 39 9;?1/64:91;9# J2 ?4881 5D. B>.<8. 9;?1/64:91;9 8.;34;1
<7.<<1 4 T?9<<4/<9U <> >; <>771/81 648./942. 7>O ?4/ 842E1284 396.;8954/. 24
51671;.;8. 9;?1/6489E4 3.22I17./4:91;. <E1284#
]48>/426.;8. <. 9; 61289 54<9 21 <546@91 39 @.;9 ?9<959 1 39 100.889 /.<84 24
51671;.;8. ?1;346.;842.= 51;<./E4 >; />121 39 7/964/94 9671/84;:4 24 8/4;<4:91;.
9;?1/6489E4= 51; 24 B>42. <9 93.;89?954 21 <546@91 39 9;?1/64:91;9# M9 71<<1;1= 9; 842
<.;<1= <>339E93./. 2. 8/4;<4:91;9 .51;1695D. . 5166./59429 9; 3>. 645/1 548.01/9.N
$# B>.22. 5D. 71<<1;1 /9<12E./<9 9;8.0/426.;8. 9; >;1 <546@91 39
9;?1/64:91;9= <.;:4 5D. B>.<8C>28961 3.@@4 .<<./. ;.5.<<4/946.;8.
4??94;5481 342 74<<40091 39 64;1 39 100.889 ?9<959i
&# B>.22. 5D. /95D9.31;1 <94 >;1 <546@91 39 9;?1/64:91;9 <94 92 74<<40091
39 64;1 3.9 @.;9#
].2 7/961 54<1= J;8./;.8 .= 79G 9; 0.;./42.= 029 <8/>6.;89 9;?1/648959 . 8.2.648959
71<<1;1 51<898>9/. 92 E./1 . 7/17/91 <74:91 3.224 8/4;<4:91;.# r B>4;81 4EE9.;. 43
.<.6791 ;.2 54<1 3.22IInternet banking 1 3.2 trading on-line140# J;8./;.8 4224/04 21

$%,
^4/51 [R-ZH= Internet 2004 = ^4/51 _.24= 17#598#= 7400# &')m&$&#
$+'
R88/4E./<1 2IInternet banking= 24 @4;54 1??/. 4029 >8.;89 24 71<<9@9298L 39 <E120./.= 488/4E./<1 24 /.8.=
6128. 3.22. 17./4:91;9 5D. ;1/6426.;8. <9 .??.88>4;1 7/.<<1 >;1 <71/8.221 39 40.;:94 1 >;1 <71/8.221
f4;51648N 34224 51;<>284:91;. 34 54<4 3.2 7/17/91 .<8/4881 51;81 422C.69<<91;. 39 >; @1;9?951= . 51<q
E94# J2 <981 3.224 @4;54 <9 8/4<?1/64 9; <1<84;:4 9; >; E./1 . 7/17/91 <71/8.221 @4;54/91= >8929::4@92. 34
54<4 9; B>42>;B>. 616.;81# R 842. <./E9:91 E4 4009>;84 24 71<<9@9298L 39 .??.88>4/. E./9 . 7/17/9
9;E.<896.;89 488/4E./<1 24 /.8.# J;?4889= 09L 34 39E./<9 4;;9 <1;1 39<71;9@929 <> J;8./;.8 <./E9:9 39 trading

,%
<74:91 9;?1/6489E1 422I9;8./;1 3.2 B>42. 71<<1;1 <E120./<9 E4/9. 8/4;<4:91;9= 34 >;
2481 /.;3.;3121 021@42.= 3422I428/1 4//9E4;31 4 9;52>3./E9 9 <9;0129 9;E.<8981/9 .
/9<74/69481/9#
J; 842. 54<9<8954 /9.;8/4;1 4;5D. 8>884 >;4 <./9. 39 8/4;<4:91;9 5166./59429 /.2489E.
4224 E.;3984 39 @.;9 . <./E9:9 ;1; ?9;4;:94/9= ;.9 296989 9; 5>9 92 @.;. 9; 100.881 <9
71<<4 39<84554/. 342 <>771/81 ?9<951#
J;8./;.8= 8>884E94= 7>O 4E./. >; />121 9671/84;8. 4;5D. ;.2 <.51;31 54<1= 591V 9;
8>88. B>.22. 8/4;<4:91;9 5166./59429 /.2489E. 4 100.889 ?9<959= ?1/;.;31 21 <74:91
422I9;8./;1 3.2 B>42. 7>O 4E./ 2>101 21 <546@91 9;?1/6489E1 5D. 45516740;4 24
8/4;<4:91;. ?9<954# r 92 54<1 3.224 640091/ 74/8. 3.9 <989 7./ 92 5166./591 .2.88/1;951=
1 e-commerce= 5D. 51;<.;81;1 24 E.;3984 39 100.889 ?9<959 39 10;9 0.;./.# J; B>.<89
54<9 24 <5.284 3.2 @.;.= 2I45B>9<9:91;. 39 9;?1/64:91;9 <>2 <>1 7/.::1= 24 39<71<9:91;.
3I45B>9<81= 92 74046.;81= 2I9;3954:91;. 3.22. 6134298L 39 <7.39:91;. . 3.22I9;39/9::1
7/.<<1 92 B>42. /.547984/. B>4;81 <9 V 45B>9<8481= <1;1 8>88. 17./4:91;9 71<<9@929 E94
/.8.= 6.;8/. 92 8/4<?./96.;81 ?9<951 3.2 @.;. 45B>9<8481 31E/L 1EE946.;8. 4EE.;9/.
51; 9 6.8139 8/439:91;429#
Q964;.;31 9; 8.64 39 e-commerce= 2. 7/4895D. <.0>98. 7./ B>.<81 8971 39
5166./591 <1;1 .<<.;:9426.;8. 8/.= 1EE./1 92 f&f= 92 f&[ .3 92 [&[#
-4 <9024 f&f 4@@/.E94= >8929::4;31 >;4 51;E.;:91;. 1/649 4@98>42. 5D. E.3.
2I>8929::4:91;. 3.224 59?/4 I&I 42 71<81 3.22I9;02.<. T81U= 2I.<7/.<<91;. UBusiness to
BusinessU= 5D. 718/.661 7/1E4/. 4 8/43>//. 516. T3422I967/.<4 422I967/.<4U#
R774/8.;01;1 4224 <?./4 3.2 f&f 8>88. 2. 8/4;<4:91;9 . 029 <546@9 5D. 519;E1201;1
<121 2. 967/.<. . ;1; 2I>8.;8. ?9;42.N 43 .<.6791 2I45B>9<81 39 648./9. 7/96.
9;39<7.;<4@929 4224 7/13>:91;.= 2I45B>9<81 39 <./E9:9 <7.59?9546.;8. 9;39/9::489 42
61;31 3.22I967/.<4= 92 5166./591 422I9;0/1<<1= . 51<q E94#
J;?9;. 51; [&[= TConsumer to ConsumerU1EE./1 T34 51;<>6481/. 4
51;<>6481/.U= <9 9;3954;1 8>88. B>.22. 8/4;<4:91;9 5D. 9;8./51//1;1 8/4 <9;0129 7/9E489#
-I.<.6791 ?1/<. 79G ;181 . 39 640091/ <>55.<<1 39 <8/>6.;89 [&[ V /477/.<.;8481 349
8>889 B>.9 <989 39 4<8. on-line= >;1 ?/4 8>889 92 <981 eBay Whttp://www.ebay.com/Y= E./4 .
7/17/94 Tvirtual trading communityU= 9; 5>9 92 <981 ?>;0. ;1; <121 34 E.95121 39
51;84881 . 39 <546@91 9;?1/6489E1= 64 4;5D. 34 /9?./96.;81 ;1/6489E1 .

on-line= 1EE./1 39 45B>9<81= 0.<891;. . E.;3984 39 4:91;9 . 74/8.5974:91;9 ?9;4;:94/9.# a429 17./4:91;9
71<<1;1 51<q .<<./. .??.88>48. 34 B>42<94<9 >8.;8. 39/.8846.;8. 34 54<4= 4 51<89 5167.8989E9 . 51; 24
71<<9@9298L 39 <.0>9/. 2. ?2>88>4:91;9 39 6./5481 9; 8.671 /.42.# ^4/51 [R-ZH= Internet 2004= 17#598#=
77#%$)m%&(#

,+
/.01246.;84/. .= 9; B>425D. 69<>/4= 34 04/4;8. 39 93.;898L . 4??934@9298L 3.9
74/8.5974;89 4221 <546@91#

,"
,(
61$(-&)& :
( MVZVUL SL UL[QU[N

:#" ( MVZVUL SL UL[QU[N@ TN SQWLPLRLVPQ

J 6181/9 39 /95./54 /477/.<.;84;1 24 /9<1/<4 7/9;59742. 7./ 24 /95./54 39


9;?1/64:91;9 <> J;8./;.8 .= ;1; 4 54<1= /477/.<.;84;1 24 ?>;:91;. 79G >8929::484 ;.2
web# S<<9 71<<1;1 .<<./. 51;<93./489 516. 3.9 0/4;39 4/5D9E9 39 3489 5D. 54842104;1 9
/9?./96.;89 49 <989 web 39 8>881 92 61;31= 51<898>.;31 488>426.;8. 92 7>;81 39
/9?./96.;81 7/9;59742. 7./ 2C>8.;:4 39 J;8./;.8# \9E./<. 9;3409;9 <8489<895D.
.E93.;:94;1= 9;?4889= 5D. 2. /95./5D. <>2 web 51; 2C4><9291 39 >; 6181/. 39 /95./54 <1;1
.??.88>48. 3422C*'K 3.029 9;8./;4>89 . 5D. 128/. 92 ,'K 3.2 8/4??951 V 0.;./481 349
7/9;597429 Tsearch enginesU B>429 F1102.= ^<;= R284E9<84= b18 f18= .55# M9 7>O B>9;39
3.<>6./. 5D. 9 ;4E90481/9 <.;81;1 92 @9<10;1 39 .<<./. 4??94;5489 34 >; TtutorU 9;
0/431 39 4>6.;84/. 2C.??959.;:4 . 2C.??954594 3.224 ;4E904:91;.#
R2 ?9;. 39 /.;3./. 79G 5D94/1 92 51;5.881 39 6181/. 39 /95./54= 100.881 <7.<<1 39
3.?9;9:91;9 9;477/17/948.= V ;.5.<<4/91 39<89;0>./21 34 428/. /.428L . 9; 74/895124/.
3422. directories#
J 6181/9 39 /95./54= 92 5>9 ?>;:91;46.;81 V 4<<95>/481 34 51672.<<9 4201/9869= <1;1
51<898>989 34 >;C9;?/4<8/>88>/4 hardware /477/.<.;8484 3422C9;<9.6. 39 79G servers$+$=
3.395489 422C4/5D9E94:91;. 39 3489= 24 5>9 ?9;4298L V B>.224 39 5.;<9/. . 1/04;9::4/. 9 <989
web 9; @4<. 4 3.8./69;489 5/98./9= 92 79G 9671/84;8. 3.9 B>429 9;5.;8/481 <>224 /92.E4;:4
3.9 51;8.;>89 3.22. 7409;.# F29 <8.<<9 E.;01;1 B>9;39 1/39;489 <.51;31 5/98./9 39
9671/84;:4 3.?9;989 3422C4201/9861 .= 9; /.24:91;. 422. 74/12. 5D94E. /95./548.=
/.<898>989 E9<9E46.;8. 4029 >8.;89#
-4 54/488./9<8954 7.5>294/. . 39<89;89E4 3.9 6181/9 39 /95./54 V /477/.<.;8484
3422C>8929::1 39 74/895124/9 software W3.?9;989 robot= spider 1 crawlerY 5D. D4;;1 24
?>;:91;. 39 E9<984/.= .<469;4/. . <>55.<<9E46.;8. 4/5D9E94/. 9 <989 J;8./;.8= <.;:4

$+$
s>42<94<9 5167>8./ 5D. /.;3. 39<71;9@929 ?92.= <8467.= 516>;954:91;9 . 428/9 <./E9:9 4029 >8.;89 39
>;4 /.8.# ]4::4/.;1 M[bSaaJ]H= Glossario informatico server= &''(=
D887NXXeee ;18/45.#98X021<<4/91X<./E./X

,)
425>; 51;8/1221 1 9;8./E.;81 >64;1= <.0>.;31 9 links . 9 E4/9 5122.046.;89 97./8.<8>429
43 .<<9 /9?./989# A./ 10;9 7409;4 web 5.;<984 E9.;. 9;128/. 6.61/9::481 0/4; 74/8. 3.2
8.<81 9; .<<4 51;8.;>81= 9; 6131 842. 5D. 4 10;9 /95./54 3.22C>8.;8. E.;04 7/.<.;8484
>;4 29<84 3.22. 7409;. 9; 5>9 ?90>/4;1 2. 74/12. 9;8./.<<48.# S<<9 3>;B>.= E9<984;31
69291;9 39 <989 web 42 091/;1= 9;<./.;31 ;>1E. 7409;. . 40091/;4;31 2. 9;?1/64:91;9
<> B>.22. 09L 5.;<98.= 4<<95>/4;1 >; 51<84;8. TrefreshU 3.22C4/5D9E91 3.2 search
engine#
J; 29;.4 0.;./42. 92 ?>;:91;46.;81 39 >; 6181/. 39 /95./54 7>O .<<./. 51<9
<5D.6489::481N
$# >; software 4>816489::481 WgathererY TE9<984U 9 <989 e.@ 7./ 6.::1
39 robot W1 spiderY . 9;E94 43 >; 3484@4<. Wparse, indexY 2.
9;?1/64:91;9 /92.E4;89i
&# >; software WindexerY 4;429::4 9 3489 7/.<.;89 ;.2 3484@4<. .3
4<<.0;4 43 10;9 <9;0124 7409;4 >; E421/. 39 T/92.E4;:4U 3.?9;.;31
9 29E.229 39 71<9:91;46.;81 3.22. 7409;. . 8.;.;31 51;81 3.9 link 9;
.;8/484= 3.224 3484 39 40091/;46.;81 . 3.9 6.84m840 9;<./989 ;.22.
7409;. <8.<<.$+&i
%# >; software WsearchY= 488/4E./<1 >;C9;8./?45594 e.@ W43 .<.6791
8/4698. >; browserY= 7./6.88. 2C9;8.//104:91;. WqueryY 3.029 >8.;89
42 3484@4<.i
+# >; software WretrievalY= 9;?9;.= /4551029. 2. /9<1/<. 9;39E93>48.
34224 search= ?1/64884 9 /9<>28489 . 29 6.88. 4 39<71<9:91;. 3.029
>8.;89#
-. directories, 9;E.5., 92 5>9 ?>;:91;46.;81 V 4<<95>/481 516. 7./ 9 6181/9 39
/95./54 34 >;1 1 79G <./E./ 3.395489 422C9;3959::4:91;. 3.22. 7409;. web= ?1/;9<51;1
.2.;5D9 39 links 4889;.;89 42 51;8.;>81 3.224 /95./54 .??.88>484# M9 8/4884 39 5484210D9 39
<989 web <>339E9<9 9; 548.01/9. 8.64895D.$+% 5D.= 39??./.;8.6.;8. 349 6181/9 39 /95./54=
4/5D9E94;1 24 <124 home page 3.9 E4/9 <989# J;128/. <1;1= 39 ;1/64= 51679248.
64;>426.;8. 34 .3981/9 <7.59429::489= 5D. /.5.;<9<51;1 9 <989 9; @4<. 4 <.0;424:91;9
/95.E>8. 1 7./ 7/17/94 9;9:9489E4#

$+&
J 6.84 840 <1;1 5164;39 3.2 29;0>40091 ba^- 5D. ?1/;9<51;1 9<8/>:91;9 4029 40.;89 .2.88/1;959 1 49
6181/9 39 /95./54 7./ 4>6.;84/. 2. /.7./9@9298L 39 >; <981#
$+%
2. 79G ;18. <1;1 v4D11•= -11k<64/8 . H7.; \9/.581/c# ^4>/1 -pAJ= Motori di ricerca e visibilità
sul Web, ^924;1= R710.1= &''$= 740# $,#

,*
-. directories= 7/17/91 7./ .??.881 3.224 51671;.;8. >64;4= 7/.<.;84;1 /9<7.881 49
6181/9 39 /95./54 9 <.0>.;89 <E4;84009N
! >;4 640091/. 2.;8.::4 ;.22C40091/;46.;81 3.029 4/5D9E9i
! >;4 69;1/. 39<71;9@9298L 39 9;?1/64:91;.#
a>884E94= 0/4:9. 422C431:91;. 39 /90939 5/98./9 39 <.2.:91;. 3.22. 7409;.= 4224
<8/>88>/4 0./4/5D954 W1 43 42@./1Y . 422C1/39;484 1/04;9::4:91;. 3.224 315>6.;84:91;.=
2. directories 51;<.;81;1 34 >; 2481 39 39<71//. 39 9;?1/64:91;9 B>4298489E46.;8.
<>7./91/9= 3422C428/1 39 51;3>//. 2C>8.;8. 4 /9<>28489 7/.59<9 .3 4889;.;89 422C4/016.;81
39 9;8./.<<.= /9><5.;31 9; 61289 54<9 4 .E984/. 39 ?1/;9/. <989 ;1; /9<71;3.;89 4224
/95./54 .??.88>484#

Tabella 4.1 Caratteristiche principali del search engine e directory


Caratteristiche Search engine Directory

6NZNTVOV `VMQ
\NOQ 9L 9L

6NZNTVOV \NOLPQ
LPZQUPQ NL ^LZL 9L 3V

%L[QU[N \QU 3V
[NZQOVULN c^Q PVP YZLTLRRNPSV SLUQ[ZVU] Q^ZQUPQd 9L
%L[QU[N \QU 9L
\NUVTN [`LNXQ 9L cN XVTZQ YZLTLRRNPSVe ^QNU[` QPOLPQ Q^ZQUPLd

$V^^L_LTLZa SL
UL[`LQSQUQ TN
UQOL^ZUNRLVPQ SL YP
^LZV
9L 9L
c\UV[QSYUN OQ^ZLZN SN YP ^VWZbNUQd cXQULWL[N MNPYNTQ SN \NUZQ SL YP UQSNZZVUQd

6QP^LMQPZV 9L
NYZVMNZL[V SQL ^LZL cNZZUNXQU^V YP ZL\V SL ^VWZbNUQ [`LNMNZV ^\LSQUd 3V

6QP^LMQPZV
MNPYNTQ SQL ^LZL 3V 9L

1T[YPL SQL ^LZL \Lf 1TZNXL^ZNe )][V^e AVZ<VZe 7N`VVge )VVh^MNUZe &\QP .LUQ[ZVU]e
PVZL 2VVOTQe 0^Pe 1ULNPPN +LUOLTLVe ^Y\QU*XN

H28/. 422. 39<89;:91;. 8/4 search engine . directory= V 1771/8>;1= 9;?9;.= /951/34/.
>;4 897121094 39 <./E9:9 web 5D. 400/.04;1 9 /9<>28489 39 /95./54 3.9 7/9;597429 <989 3.2
<.881/.# M9 8/4884 3.9 6.84m6181/9 W1 meta crawlerY= 1<<94 <989 e.@ 5D.= ;1;
71<<.3.;31 >; 7/17/91 4/5D9E91 39 <989 ;u >; 7/17/91 crawler 7./ 4;429::4/. 24 /.8.=

,,
7./6.881;1 39 .??.88>4/. 3.22. /95./5D. <>224 /.8. >8929::4;31 51;8.671/4;.46.;8. 9
79G 9671/84;89 6181/9 39 /95./54#

:#5 ( \ULP[L\NTL MVZVUL SL UL[QU[N

J 6181/9 39 /95./54 <9 39??./.;:94;1 34029 428/9 <8/>6.;89 7./ 9 7/9;5979 39


?>;:91;46.;81 . 7./ 24 717124/98L 5D. 29 51;8/4339<89;0>1;1# g>;:91;46.;81 .
717124/98L <1;1 3>. .2.6.;89 9;<59;39@929 5D. 3.8./69;4;1 92 <>55.<<1 W1
2C9;<>55.<<1Y 39 >; 6181/. 39 /95./54# J2 7/961 7./5Du= 488/4E./<1 21 <8>391 3.224
/92.E4;:4 <.64;8954= 24 E421/9::4:91;. 3.2 <90;9?95481 3.2 <981 . 3.224 /95./54
.??.88>484= 04/4;89<5. 2C188.;96.;81 39 /9<>28489 <.67/. 79G 7/.59<9 . /.;3. 2C4201/9861
<.67/. 79G .??959.;8.# J2 <.51;31 7./5DV ?1/;9<5. >; 9;395. 39 <1339<?4:91;. 3.029
>8.;89# -C477/.::46.;81 3.2 Tsearch engineU 34 74/8. 3.9 ;4E90481/9 7./ 24 ?459298L
3C><1= 7./ 24 7/.59<91;. 3.9 /.<71;<9 . 7./ 24 E.21598L 39 9;8.//104:91;. ;. 4<<95>/4
9;?4889 24 <17/4EE9E.;:4 . 42 8.671 <8.<<1 ;. 455/.<5. 24 ;181/9.8L$++#

Figura 4.2: Utilizzo motori di ricerca, Novembre 2005 “Nielsen / Net Ratings

R2 ?9;. 39 .E93.;:94/. 2. 54/488./9<895D. . 2. 7.5>294/98L 5D. 51;8/4339<89;0>1;1 9


7/9;597429 6181/9 39 /95./54= <.0>. >;4 @/.E. 3.<5/9:91;.#

$++
J2 613.221 39 @><9;.<< 3.9 6181/9 39 /95./54 <9 @4<4 .<<.;:9426.;8. <>22C1??./84 39 <./E9:9 4
74046.;81 B>429N 7>@@29598L= /.09<8/4:91;. 3.9 <989= /95./5D. 7./<1;429::48.= e-commerce# ^4>/1 -pAJ=
Motori di ricerca e visibilità sul Web, 17#598# 740# +' . <<#

$''
4.2.1 Google

F1102.= /.429::481 34 M./0.c f/9; . -4//c A40.= 3>. 091E4;9 39 &( 4;;9 24>/.489 9;
<59.;:. 9;?1/64895D. 7/.<<1 2Cp;9E./<98L 39 M84;?1/3= V <95>/46.;8. 92 6181/. 39
/95./54 79G 717124/. 4 29E.221 9;8./;4:91;42.#
-4 mission 3.22C4:9.;34 V 24 /4551284= .24@1/4:91;. . 7/.<.;84:91;. 422C>8.;8.
?9;42. 39 8>88. 2. 9;?1/64:91;9 7/.<.;89 ;.2 web= 5167/.<4 24 6><954= 2. 966409;9 . 2.
?1810/4?9.= 488/4E./<1 >;4 /95D9.<84 9;?1/6489E4 24;59484 342 <981#
[12 74<<4/. 3.029 4;;9 F1102. 34 <.67295. <8/>6.;81 39 /95./54 V 39E.;>81 E./1 .
7/17/91 T?.;16.;1 5>28>/42.U . 24 <>4 717124/98L D4 /4009>;81 29E.229 <.;:4 .0>429# -4
51;<>284:91;. 3.2 <981 V 1/649 39E.;>84 9;?4889 >;C4@98>39;. 7./ 9 ;4E90481/9= 9 B>429=
;.224 <8/40/4;3. 640091/4;:4= 7/964 39 34/. 4EE91 4224 <.<<91;. 39 ;4E904:91;. E./4 .
7/17/94= .;8/4;1 ;.2 <981 3.2 6181/. . 5./54;1 2. 9;?1/64:91;9 39 21/1 9;8./.<<.# ]1; 4
54<1 34 61289 51;<93./481 92 Tsearch engine 7./ .55.22.;:4U= V >;1 3.9 $' <989 42
61;31 79G E9<98489 34224 516>;98L E9/8>42.# R2 ?9;. 39 <1339<?4/. 92 0/4;3. ;>6./1 39
9;8.//104:91;9 7/1E.;9.;89 34 B>42<94<9 74/8. 3.2 61;31= 2C4:9.;34 <9 V 318484 39 >;4
<8/>88>/4 1/04;9::489E4 51671<84 .<<.;:9426.;8. 34 $''' 397.;3.;89 39<215489 ;.22.
<.39 39 59/54 +' 74.<9= 39 5>9 &'' 967.0;489 ;.224 /95./54 . ;.221 <E92>771$+"#
H551//. /951/34/. 9;128/. 516. 2C.<90.;:4 39 40091/;46.;81 3.2 <981 . 3.2 6181/.
39 /95./54 9671;04;1 422C4:9.;34 92 /.9;E.<896.;81 9; 9;;1E4:91;. 3.2 +'K 3.22.
/9<1/<. .51;1695D. 7/13188. 10;9 4;;1#
F1102.= 4 39??./.;:4 3.22. TdirectoriesU 39 5>9 v4D11 V 92 7/9;59742. .<71;.;8.= V
>; 6181/. 39 /95./54 9; <.;<1 <8/.881# F/4:9. 42 <>1 0/4;3. 4/5D9E91 9;?1/648951 V
9;?4889 71<<9@92.= 488/4E./<1 >;C4771<984 @4//4= .??.88>4/. 9;8.//104:91;9 9;<./.;31
3.22. 74/12. 5D94E. 5D. 0>934;1 2. 17./4:91;9 39 /95./54 3.22. 9;?1/64:91;9#
J 6181/9 39 /95./54 8/439:91;429 7/13>51;1 9 /9<>28489 9; /.24:91;. 4224 ?/.B>.;:4 51;
5>9 >;4 5./84 74/124 5D94E. 51674/. 422C9;8./;1 39 10;9 <981 web# J2 ?>;:91;46.;81 39
F1102. V 9;E.5. 967./;9481 <>22C>8929::1 39 >;4 8.5;121094 <1?8e4/. 5D946484 Tpage
rankU 5D.= 488/4E./<1 2C431:91;. 39 "'' 69291;9 39 E4/94@929 648.64895D. . 39 &
69294/39 39 8./69;9= 51;<.;8. 39 1/39;4/. 2. 7409;. web 4<<.0;4;31 4 594<5>;4 3.9 E189
9; @4<. 4224 B>4;898L . 4224 B>4298L 3.9 links 51;8.;>89 42 21/1 9;8./;1$+(#

$+"
M9 <8964;1 128/. &'' 69291;9 39 9;8.//104:91;9 42 091/;1# ^4<<969294;1 [R]]RaR= La ricerca
della ricerca: l’ultima frontiera del web= ^40091 &''"= D887NXXeee#8.2.51698429424@#516XJaRX
$+(
-4 8.5;121094 page rank 1??/. >;4 69<>/4 100.889E4 3.22C9671/84;:4 3.22. 7409;. web=
9;8./7/.84;31 >; 5122.046.;81 34224 7409;4 R 4224 7409;4 f 516. >; E181 .<7/.<<1 34224 7409;4 R
<>224 7409;4 f# J2 6181/.= B>9;39= 69<>/4 2C9671/84;:4 39 >;4 7409;4 349 E189 5D. /95.E. .3 4;429::4

$'$
-C1/39;. 39 9671/84;:4 51<9 3.?9;981 <9 /9?2.88. <>22Coutput 3.2 7/15.<<1 39 /95./54
9; B>4;81 2. 7409;. 09>39548. 39 T.2.E484 B>4298LU E.;01;1 51221548. 9; 71<9:91;9
690291/9 /9<7.881 4 B>.22. 6.;1 /92.E4;89#

4.2.2 Yahoo

v4D11•= 516. Google= 7>O .<<./. ?4881 /9.;8/4/. 4 79.;1 898121 8/4 9 6181/9 39
/95./54 79G 9671/84;89# S<<1 ?90>/4 9;?4889 49 7/969 71<89 ;.22. 524<<9?95D. 3.9 <989 79G
E9<98489 ;1; <121 ;.029 M8489 p;989= 64 4;5D. 9; 61289 428/9 74.<9 51; 2. /9<7.889E.
.39:91;9 ;4:91;429#
-4 <>4 ;4<5984 V 34 488/9@>9/<9 422C9;0.0;1 39 3>. <8>3.;89= j.//c -4;0 . \4E93 g921=
4;5DC.<<9 7/1E.;9.;89 3422Cp;9E./<98L 39 M84;?1/3= 5D. E./<1 24 ?9;. 3.2 $,,% 3.59<./1
39 54842104/. 9 /9?./96.;89 39 59/54 &'' <989 J;8./;.8# ]45B>. 51<9= 9; ?1/64
.6@/91;42.= 92 7/1818971 39 v4D11•= 1<<94 >;4 29<84 39 links <>339E9<1 7./ 548.01/9. 51;
24 3.<5/9:91;. 39 10;9 <981 web# r <>55.<<9E46.;8. 4224 <>4 7>@@2954:91;. on-line 5D.
v4D11• 45B>9<84 ?464 61;3942.# J 3>. 9;E.;81/9 ?>/1;1 9;?4889 <166./<9 3422.
/95D9.<8. 39 54842104:91;. 3.9 <989 web# S3 V <8481 7/17/91 92 7/15.396.;81 39
54842104:91;. 64;>42. 4 <4;59/;. 92 <>55.<<1# a42. 7/15.3>/4 D4 9;?4889 7./6.<<1 39
<E92>774/. >; 4/5D9E91 39 3489 51672.81 . @.; <8/>88>/481$+)#
Yahoo• 9679.04 488>426.;8. %%'' 7./<1;.= D4 /.09<8/481 >; ?488>/481 39 )''
69291;9 39 31224/9 ;.2 &''$= 3.9 B>429 2C*'K 3./9E4;8. 34224 E.;3984 39 <74:9
7>@@295984/9= . 51;84 <> >;C9;?/4<8/>88>/4 8.5;1210954 422C4E4;0>4/394= 51671<84
.<<.;:9426.;8. 34 >; 0/4; ;>6./1 39 servers# J2 5>1/. 39 Yahoo•= 1<<94 2C4/5D9E91
7/9;59742.= E9.;. 51<84;8.6.;8. 40091/;481 34 >; 8.46 39 $"' 7./<1;. 5D. 4;429::4;1
>; 0/4; ;>6./1 39 <989 42 091/;1# \4 ;184/. 516. v4D11• ;1; 71<<4 .<<./.

4;5D. 2. 7409;. E184;89N 9 E189 .<7/.<<9 34 7409;. 5D. <1;1 79G T9671/84;89U 7.<4;1 39 79G .
51;8/9@>9<51;1 4 /.;3./. 79G 9671/84;89 4;5D. 2. 428/. 7409;. 34 B>.<8. E1848.# J; 842. <9<8.64= 9;?9;.=
24 8.5;121094 39 F1102. ><4 2C9;8.2290.;:4 5122.889E4 3.2 web 7./ 3.8./69;4/. 2C9671/84;:4 39 >;4
7409;4N F1102. 7./ E42>84/. 2C9671/84;:4 39 >;4 7409;4 24<594 B>.<84 524<<9?954:91;. 4224 5122.889E98L
3.9 ;4E90481/9# A./ 59O 5D. /90>4/342C4;429<9 39 4@@9;46.;81 97./8.<8>42.= F1102.= 4 39??./.;:4 3.9
6181/9 39 /95./54 8/439:91;429= @4<4 24 <>4 /95./54 <>029 97./8.<89= 4;429::4;31 2C9;8./1 51;8.;>81 39
594<5>;4 7409;4 e.@ . ?4881/9429::4;31 54/488./9= <>339E9<91;9 . 71<9:91;9 7/.59<. 39 8>889 9 8./69;9
7/.<.;89 ;.224 <7.59?954 7409;4# f1/91 ZR-SQJR= Google= &''"= D887NXXeee#.51#>;976;#98X
$+)
J2 5/98./91 51; 92 B>42. v4D11• 9;<./9<5. 9 <989 ;.2 <>1 4/5D9E91 <. 34 >; 2481 D4 4771/8481 9;39<5><<9
E4;84009 9; 8./69;9 39 B>4298L 3.22C9;?1/64:91;. V 8>881/4 100.881 39 5/9895D. 9; B>4;81 ;1; 04/4;89<5.=
;.224 640091/ 74/8. 3.9 54<9= 2C9;<./96.;81 3.22. 7409;. e.@ ;.2 <>1 4/5D9E91# J2 6189E1 V 34 488/9@>9/<9
422C9671<<9@9298L 39 E40294/. 8>88. 2. /95D9.<8. 39 54842104:91;.= .<<.;31 B>.<8. 61281 ;>6./1<.# ^4>/1
-pAJ= Motori di ricerca e visibilità sul Web, 17#598# 740# $) #

$'&
/95167/.<1 ?/4 9 6181/9 39 /95./54 8/439:91;429 @.;<q ?/4 2. directories$+*# J; /.428L
4;5D. B>.<8C>28964 3.?9;9:91;. <.6@/4 .<<./. ?1/<. 8/1771 /.<8/9889E4 <. <9 1<<./E4
516. V 6>8484= ;.22C4/51 39 >; 3.5.;;91= 24 <8/48.094 3.22C4:9.;34 46./954;4#
-4 <159.8L 9;?4889= 3477/964 ?15429::484 .<<.;:9426.;8. <>22. 4889E98L 39 /95./54 .
7>@@29598L= D4 <>55.<<9E46.;8. 46729481 92 7/17/91 71/84?10291 <./E9:9 42 ?9;. 39
5488>/4/. 2C488.;:91;. . 24 ?.3.28L 3.224 community E9/8>42.# M1;1 3>;B>. 34
/951;3>/<9 4 842. <5.284 9 ;>6./1<9 4551/39 <897>2489 ;.2 51;8.<81 3.9 6.394 W^8E=
a96.= ].e<e..k= ^95/1<1?8Y . 2. 45B>9<9:91;9 39 425>;. <159.8L 39 <./E9:9 Wg1>/$$=
HE./8>/.= `.2k11= g295k/Y#
-4 ;>1E4 mission 39 v4D11• V 39E.;84/. 3>;B>. 9; 715D9 4;;9 >;1 3.9 640091/9
TplayerU 9;8./;4:91;429 ;.22C1??./84 39 <./E9:9 9;8.0/489 5D. 51;8.6724;1
2C9;8/488.;96.;81 6>2896.3942.= 92 5166./591 .2.88/1;951= 9 <./E9:9 39 64929;0 .
516>;954:91;.= <.;:4 8/4<5>/4/. B>.229 5D. 34 <.67/. 2CD4;;1 51;8/4339<89;81#

4.2.3 Msn

J2 6181/. 39 /95./54 /.429::481 34224 ^95/1<1?8 4E.E4 9; 1/909;. 2C1@9.889E1 39 71/<9


516. E42934 428./;489E4 /9<7.881 49 leader 39 <./E9:9 on-line 1<<94 RH- . [167><./E.
$+,
# A9G 5D. >; E./1 . 7/17/91 Tsearch engineU ^<; V ;181 516. >; 51;8.;981/. 39
29;k E./<1 9 <./E9:9 ^95/1<1?8#
[12 74<<4/. 3.2 8.671 . 3171 425>;9 9671/84;89 4551/39= 9; 74/895124/. 51;
J;k8169= -11k<64/8 . R284E9<84= ^<; 34 E./1 . 7/17/91 6181/. 39 /95./54 <9 V
8/4<?1/6481 9; >; 71/842. 7./ 24 ;4E904:91;. 9; J;8./;.8# g/4 9 <./E9:9 1??./89= 128/. 4224
<8/9;04 39 /95./54= 9;8/488.;96.;81= news= mailing= 9;?1/64:91;.= e-commerce .
7>@@29598L#

$+*
[16. 09L <188129;.481 ;.2 7/.5.3.;8. 74/40/4?1 9 6181/9 39 /95./54 <9 39??./.;:94;1 .<<.;:9426.;8.
7./ 92 8971 39 54842104:91;. 3.9 <989= 4>81648954 ;.2 7/961 54<1= 64;>42. ;.2 <.51;31= . 7./ 24
7/1?1;398L 39 4;429<9 3.22. 7409;. e.@ 34 4;429::4/.# ].2 54<1 3.9 6181/9 39 /95./54 92 51;8/1221 . 92
<>55.<<9E1 <42E4840091 ;.22C4/5D9E91 9;8./.<<4 2C9;8./1 <981 e.@# ].2 54<1 3.22. directories E.;01;1
51;8/122489 . 4/5D9E9489 <1246.;8. 029 9;39/9::9 3.9 <989 e.@# -1/.;:1 [R-JSQJ= Web Marketing &
Motori di ricerca: guida e strategie per il posizionamento= Q969;9= F4/4881;9= &''"= 740# $% . <<#
$+,
RH- V >;1 3.9 7/9;597429 71/8429 46./954;9 3.3981 422C1??./84 39 <./E9:9 39 /95./54= E.;3984 .
516>;954:91;.# [167><./E. V >;1 3.9 7/9;597429 71/8429 42 61;31 ;.224 ?1/;98>/4 39 <./E9:9
5166./59429 9; /.8.# ]4::4/.;1 M[bSaaJ]H= Glossario informatico server= &''(=
D887NXXeee ;18/45.#98X

$'%
4.2.4 Altavista

R284E9<84= ;481 ;.2 $,,"= V <8481 92 7/961 search engine 4 /.09<8/4/. 92 record 39
7409;. 5.;<98. <>7./4;31 92 8.881 3.9 $'' 69291;9# A>O .<<./. 3>;B>. 9;<./981 8/4 9
640091/9 search engines 39 <.67/.= 4;5D. <.= 9; B>.<89 4;;9 V <8481 1<5>/481 342
<>55.<<1 39 F1102.# J2 6181/. 39 /95./54= 61281 717124/. <7.59426.;8. 9; J84294= V
<8481 5/.481 34224 <159.8L 46./954;4 \909842 7./ 7/16>1E./. 9 7/131889 3.22I4:9.;34# r
<8481 719 45B>9<8481 7/964 34224 [1674B . <>55.<<9E46.;8. 342 0/>771 ?9;4;:94/91
[^FJ 5D. 21 D4 3.?9;989E46.;8. 71/8481 43 .<<./. 51;<93./481 516. >;1 3.9 <989 39
/9?./96.;81 3.2 <.881/.#
J 7>;89 39 ?1/:4 39 R284E9<84 71<<1;1 .<<./. 51<9 /94<<>;89N
! completezza dell’archivioN 42 &''" 2. 7409;. 5.;<98. ./4;1 59/54 *''
69291;9i
! velocità di risposta alle interrogazioni degli utentiN <896484 9;?4889 9; '=)
<.51;39i
! registrazione delle pagine webN /.429::484 488/4E./<1 >; 9;;1E489E1
6181/. 39 9;3959::4:91;.= 9; 0/431 39 .<469;4/. >; 69294/31 39 54/488./9
2C1/4= . 24 29;0>4 >8929::484 ;.22. 7409;.i
! traduzione delle pagine webN >;4 ?>;:91;. 3.2 <981 7./6.88. 39 8/43>//. 9
<989 ;.224 29;0>4 3.<93./484i
].22C46@981 39 >;4 7/.59<4 <8/48.094 39 .<74;<91;.= 7./<.0>984 7./428/1 4;5D. 34
428/9 6181/9 39 /95./54= R284E9<84 D4 <897>2481 4551/39 ;.2 54671 3.22.
8.2.516>;954:91;9 7./ 4224/04/. 24 <>4 <?./4 3C9;?2>.;:4 . 92 71/84?10291 <./E9:9#
g/4 9 ;>1E9 <./E9:9 1??./89= <9 /92.E4;1N24 71<<9@9298L 39 /95./54/. 9;?1/64:91;9 .
315>6.;89 488/4E./<1 >;4 directory . 9 51;84889 3.029 >8.;89 . 3.22. 4:9.;3. W. /.2489E9
7/131889Y 9; >;C4771<984 <.:91;. 3.2 <981#

4.2.5 Gli altri motori

a/4 029 428/9 6181/9 39 /95./54= 1009 6.;1 >8929::489 64 <95>/46.;8. 9671/84;89= V 92
54<1 39 4;;1E./4/. -c51<= St598. . b18f18 92 5>9 ?>;:91;46.;81 /9<>284 .<<./.= 9;
74/8.= 39??./.;8. /9<7.881 49 71/8429 79G ?461<9 516. 43 .<.6791 F1102. . v4D11•#

$'+
J2 7/15.<<1 39 5.;<96.;81 3.22. 7409;. web 4EE9.;. 9;?4889 9; @4<. 422C9671/84;:4 .
42 ;>6./1 3.22. 74/12. 51;8.;>8. 42 21/1 9;8./;1# J; @4<. 4 8429 5/98./9 E9.;. 719 <892484
>;4 524<<9?954 5D. 0>934 2. 17./4:91;9 39 4/5D9E94:91;. #
H551//. 719 /951/34/. 425>;9 6181/9 39 /95./54= ?461<9 <17/488>881 9; 74<<481N
! Go NetworkN 3477/964 9;8.0/481 ;.2 network 3.2 0/>771 d428 \9<;.c= 719
?422981 ;.2 &''$= 51;89;>4 4 64;8.;./. >; .2.E481 ;>6./1 39 E9<98481/9 9;
640091/4;:4 46./954;9i
! Northern LightN <9 51;8/4339<89;0>. 7./ 2. 54/488./9<895D. 1/909;429
/90>4/34;89 .<<.;:9426.;8. 2. 6134298L 51; 5>9 V 71<<9@92. .??.88>4/. 2.
/95./5D. @9@2910/4?95D.i
! Looksmart: directory 92 5>9 <E92>771 V 71/8481 4E4;89 34 .3981/9 E121;84/9i
! NbciN /.429::481 342 network 8.2.E9<9E1 46./954;1 ]@5#
A./ 51672.84/. 24 74;1/46954 <>9 6181/9 39 /95./54 <9 5984;1 9;?9;. 9 71/8429
4889E9 9; 46@981 ;4:91;42.= 8/4 5>9 <79554;1 Z9/09291= R/94;;4= F134;1= `4842101= J2
8/1E481/. . 2. directories M>7./.E4 . $''-9;k<#

Tabella 4.3: I principali accordi tra le aziende di riferimento del settore#


Motore di ricerca Directory Search Engine
1TZNXL^ZN )VVh^MNUZ 1TZNXL^ZNe 2V-V
*i[LZQ )VVh^MNUZ *i[LZQe 'LPSC`NZ
2V P#S# 2V-V
2VVOTQ &S\ 2VVOTQ
2V-V 2V-V 2V-Ve (PhZVML
AVZ<VZ &S\ (PhZVMLe 2V-V
)VVh^MNUZ )VVh^MNUZ (PhZVML
)][V^ &S\ 'N^Ze 2V-V
0^P )VVh^MNUZ (PhZVML
3_[L P#S# 2V-V
7N`VVg 7N`VVg 2VVOTQ

(-1)(1
Motore di ricerca Directory Search Engine
1ULNPPN 1ULNPPN 1ULNPPN
2VSNSV 2VSNSV 3VUZ`QUP )LO`Z
9Y\QU*XN 9Y\QU*XN 2VVOTQ
+LUOLTLV +LUOLTLV 1TZNXL^ZNe 2VVOTQ

$'"
Tabella 4.4: Indirizzi web dei principali motori di ricerca e delle tecnologie più utilizzate
Sito Indirizzo Web Versione Italiana

1TZNXL^ZN bbb#NTZNXL^ZN#[VM bbb#NTZNXL^ZN#LZ


1ULNPPN bbb#NULNPPN#LZ
1^h jQQXQ^ bbb#N^h#[VM
*i[LZQ bbb#Qi[LZQ#[VM bbb#Qi[LZQ#LZ
'N^Z bbb#NTTZ`QbQ_#[VM
2V bbb#OV#[VM
2V53QZ bbb#OV5PQZ#[VM
2VSNSV bbb#OVSNSV#[V#Yh bbb#OVSNSV#LZ
2VVOTQ bbb#OVVOTQ#[VM bbb#OVVOTQ#LZ
2V-V bbb#OVZV#[VM
AVZ<VZ bbb#`VZ_VZ#[VM bbb#`VZ_VZ#T][V^#LZ
(PhZVML bbb#LPhZVML#[VM
)VVh^MNUZ bbb#TVVh^MNUZ#[VM
)][V^ bbb#T][V^#[VM bbb#T][V^#LZ
0^P bbb#M^P#[VM bbb#M^P#LZ
3_[L bbb#P_[L#[VM
3VUZ`QUP )LO`Z bbb#PVUZ`QUPTLO`Z#[VM
9Y\QU*XN bbb#^Y\QU*XN#LZ
+LUOLTLV bbb#XLUOLTLV#LZ
7N`VVg bbb#]N`VV#[VM bbb#]N`VV#LZ

Figura 4.5: Classifica nell’utilizzo dei motori di ricerca in Italia

$'(
:#8 E9QNU[` QPOLPQ^F Q MQZVSVTVOLQ SL UL[QU[N
[16. 09L <188129;.481 9; 7/.5.3.;:4= 92 6181/. 39 /95./54 V >;C4772954:91;.
9;?1/648954 5D. 49>84 ;.224 /95./54 39 315>6.;89 <>2 web 488/4E./<1 2C><1 39 74/12.
5D94E. WkeywordY# -4 <>4 ?>;:91;. 7/9;59742. V B>.224 39 /.5>7./4/. 422C9;8./;1 3.2
database 2. 7409;. 5D. 51;8.;01;1 9 8./69;9 9;<./989 ;.2 54671 39 /95./54# -4 /95./54
39 ;1/64 4EE9.;. 422C9;8./;1 3.22C4/5D9E91 . ;1; 39/.8846.;8. ;.9 <989 e.@#
-Coutput 3.2 7/15.<<1 V >;4 29<84 39 /9<1/<. web 5D. 51;89.;. 2. 74/12. 5D94E.
/95D9.<8.# H0;9 /9<1/<4 V 93.;89?954@92. 51; >; link T529554@92.U 5D. /964;34 42 <981
3C9;8./.<<. . /971/84 E4/9. 9;?1/64:91;9 8/4 5>9N 92 898121 39 >;4 7409;4 WwwwY=
2I9;39/9::1 . >; .<8/4881 3.224 7409;4= 24 396.;<91;. 9; byte= 24 3484 39 5/.4:91;. 1 39
>28961 40091/;46.;81#
-C9;8./?45594 3.2 <981 <9 51671;. 39 >;4 :1;4 <5/9E9@92. ;.224 B>42. 2C>8.;8. 3.E.
390984/. 24 /95D9.<84 WqueryY .3 9;E94/24 >8929::4;31 92 84<81 search W1 84<89 349 ;169
4;4210D9Y# R B>.2 7>;81 92 6181/. 4EE94 24 /95./54 3.9 <989#

Figura 4.6: Funzionamento del motore di ricerca

J search engines <1881 92 7/1?921 17./489E1 1??/1;1 3>. 89712109. 39 /95./54N


$# la ricerca semplificataN V 24 6134298L 39 /95./54 79G <.67295. .
51;<9<8. ;.22C9;<./96.;81 39 >;4 1 79G 74/12. 5D94E. 5122.048. 4224
8.648954 3C9;8./.<<.i
&# la ricerca avanzataN V 24 6134298L 79G 51672.<<4 . 7/.E.3.
2C>8929::1 3.22. 74/12. 5D94E. 4<<9.6. 4029 17./481/9 210959#
-4 <5.284 39 .??.88>4/. 24 /95./54 <.67295. 1 4E4;:484 397.;3. .<<.;:9426.;8. 3422.
.<90.;:. 3.9 ;4E90481/9= 34224 ;48>/4 3.22. 9;?1/64:91;9 . 3422. 54/488./9<895D. 3.9

$')
6181/9# J; 842 <.;<1= 2C.<90.;:4 39 3.3954/. 7151 8.671 4224 /95./54= 2C9;8./.<<. 7./
8.64895D. 7151 <7.59?95D. . 24 @1;8L 3.9 /9<>28489 /.<898>989= 718/.@@./1 ?4/ 7/17.;3./.
7./ 2C9;<./96.;81 39 >;4 TqueryU 51<898>984 <.67295.6.;8. 342 8./69;. 5D. <9 3.<93./4
5./54/.#
R2 51;8/4/91= 24 ;.5.<<98L 39 /.7./9/. 9;?1/64:91;9 69/48.= 2C>8929::1 39 74/12.
5D94E. 46@90>. 1 0.;./95D.= 4<<159484 43 .<.6791 4 79G <90;9?95489 39E./<9 1 24
<.67295. 9;.??959.;:4 3.2 6181/.= /.;3./.@@./1 ;.5.<<4/91 2C>8929::1 3.224 6134298L
79G 51672.<<4#
J; 61289 54<9 2C>8.;8. 4??9;4 24 /95./54 488/4E./<1 >; 7/15.<<1 Tstep by stepU
4009>;0.;31 74/12. 5D94E. 1 >8929::4;31 029 operatori booleani ?1/;989 3422. 17:91;9
39 /95./54 4E4;:484 3.2 6181/.# [9O <9 E./9?954 B>4;31 422C9;8.//104:91;. 9;9:942.
51//9<71;3. 24 /.<898>:91;. 39 >;4 29<84 39 /9<>28489 8/1771 2>;04 . B>9;39 7151
<.2.889E4$"'#
F29 17./481/9 @112.4;9 <1;1 <8489 9;E.;8489 342 648.648951 9;02.<. F.1/0. f112.
W$*$"m$*(+Y= 92 B>42. ?1;3O >; 54671 3.224 648.648954 . 3.224 ?921<1?94 5D946481
210954 <96@12954# J2 <>1 ;16. V /964<81 2.0481 43 >; 9;<9.6. 39 17./481/9 5D. <1;1
?/.B>.;8.6.;8. >8929::489 ;.2 54671 3.22C9;?1/648954#
].22C46@981 3.9 6181/9 39 /95./54= 9; 74/895124/.= 029 17./481/9 @112.4;9 <1;1
5164;39 5D.= >8929::489 7./ 3.?9;9/. 17./4:91;9 39 /95./54 4E4;:48.= <./E1;1 43
4>6.;84/. 24 <.2.889E98L . 24 <90;9?95489E98L 3.22C9;?1/64:91;.#
J 7/9;597429 17./481/9 210959 <1;1N
! AND (+): E.;01;1 8/1E489 9 315>6.;89 51;8.;.;89 8>889 9 8./69;9 1 2. ?/4<9
<7.59?9548.i
! OR: E.;01;1 8/1E489 9 315>6.;89 51;8.;.;89 426.;1 >;1 3.9 8./69;9 1
3.22. ?/4<9 <7.59?9548.i
! AND NOT (-): .<52>3. 9 315>6.;89 51;8.;.;89 92 8./69;. 1 2. ?/4<9
<7.59?9548.i

$"'
-4 /.<898>:91;. 39 >; ;>6./1 .55.<<9E1 39 /9<>28489 V 34 488/9@>9/<9= 9; 74/8.= 4221 TStemming”, 1<<94
2I4881 51; 5>9 425>;9 6181/9 39 /95./54 ;1; <9 296984;1 4 5./54/. . 7/171//. <121 24 74/124 /95D9.<84
3.22I>8.;8.= 64 ?4;;1 >;4 /95./54 4;5D. <> 74/12. 5D. D4;;1 24 <8.<<4 /4395. 29;0>9<8954 W43 .<.6791 24
74/124 T34;:4U E9.;. 4<<159484 4 34;:481/.= 34;:48/95. .55#Y# R 5167.;<4:91;. 9;8./E9.;. 7./O
>;C428/4 ?>;:91;.= 3.;169;484 Tstop word removalU= 5D. .2969;4 2. 74/12. 7151 <90;9?95489E. W43
.<.6791 24 7>;8.00948>/4 1 029 4/895129Y# p;9E./<98L 39 ^13.;4= Istituzioni di informatica: motori di
ricerca= &''(= D887NXX9;?1/648954#<59.;:.#>;961#98

$'*
! NEAR: E.;01;1 8/1E489 315>6.;89 51;8.;.;89 8>889 9 8./69;9 1 2. ?/4<9 51;
6.;1 39 TtU 74/12. 39 10;>;1 34 .<<9i
! *: B>42<94<9 2.88./4 7>O 7/.;3./. 92 71<81 3.22C4<8./9<51 W@4<<€ | @4<<1Yi
! ( ): <./E1;1 7./ /400/>774/. 51672.<<. ?/4<9 @112.4;.i
! anchor: textN 8/1E4 2. 7409;. 5D. 51;8.;01;1 92 8./69;. 1 24 ?/4<.
<7.59?95489 ;.2 8.<81 39 >; 29;k 97./8.<8>42.$"$i
! domain: domain-nameN 8/1E4 7409;. 9; >; 3169;91 <7.59?951i
! host: host-nameN 8/1E4 7409;. 9; >; 5167>8./ <7.59?951i
! like: url-textN 8/1E4 7409;. <96929 1 /.2489E. 43 >;4 p/2 $"& <7.59?954i
! link: url-textN 8/1E4 7409;. 51; >; 5122.046.;81 4 >;4 7409;4 51; 92 8.<81
3.224 p/2 <7.59?954i
! text: textN 8/1E4 7409;. 5D. 51;8.;01;1 92 8.<81 <7.59?95481 9; B>42<94<9
74/8. 128/. 1 ;.2 840 39 966409;.= 9; >; 5122.046.;81 1 ;.224 p/2i
! title: textN 8/1E4 7409;. 5D. 51;8.;01;1 92 8./69;. 1 24 ?/4<. ;.2 898121 3.224
7409;4i
! url:textN 8/1E4 7409;. 51; >; 8./69;. 1 >;4 ?/4<. <7.59?959 ;.224 p/2#
H28/. 422C>8929::1 3.029 17./481/9 210959 9 7/9;597429 6181/9 39 /95./54= ;.224 <.:91;.
3.395484 422. /95./5D. 4E4;:48.= 1??/1;1 24 71<<9@9298L 39 9671<84/. 39E./<9 5/98./9 39
/.<8/9:91;.= 42 ?9;. 39 4>6.;84/. 24 7/1@4@9298L 39 /.<898>9/. /9<>28489 9; 29;.4 51; 2.
488.<. 3.029 >8.;89#
r 71<<9@92. 9;?4889 9;52>3./. 1 .<52>3./. 74/12. .X1 ?/4<9= <5.029./. 24 29;0>4
3C9;8./.<<.= 296984/. 2. /95./5D. 49 <129 files= ?9<<4/. 9;8./E4229 8.671/429 . 9;<./9/.
3169;9 1 9;39/9::9 39 <989 web <7.59?959# r 71<<9@92. 9;?9;. 4889E4/. >; 4771<981 T?928/1U
5D. .<52>3. 349 /9<>28489 9 /9?./96.;89 422. 7409;. 342 51;8.;>81 9;477/17/9481#

$"$
F.1/0. A4>2 -4;31eN z\.?9;9/.9 2I97./8.<81 516. B>42<94<9 ?1/64 39 8.<8>4298L m 74/12.= 966409;9=
<>1;9 m 5D. <9 7/.<.;89 9; @2155D9 1 >;98L 39 2.88>/4 5122.0489 34 29;k# M9 8/4884= .<<.;:9426.;8.= 39 >;4
?1/64 39 8.<81 5D. 7./6.88. 42 2.881/. 39 4@@/45594/. 1 39 7./51//./. >;4 0/4;3. B>4;898L 39
9;?1/64:91;. 9; 6139 <5.289 342 2.881/. <8.<<1 .= ;.2 51;8.671= 9; 6139 7/.E9<89 3422I4>81/.# ->9<4
[RQQR\R= Il mestiere di scrivere= &''"= D887NXXeee 6.<89./.39<5/9E./.#516
$"&
R5/1;961 39 p;9?1/6 -15481/ Q.<1>/5. V 92 ;16. 3.2 315>6.;81 34 /95./54/. ;.2 ddd=
51<898>981 342 8971 39 7/18151221 ><481 342 <./E./ WD887= ?87= .55#Y <.0>981 349 <96@129 TNXXU . 342 ;16. 3.2
3169;91# SD9;.8 M /#2= Glossario= &''" D887NXXeee#.D9e.@#98

$',
:#: 2TL NTOVULZML Q L MVZVUL SL UL[QU[N@ LT $NOQ %NPh

J; 9;?1/648954 51; 92 8./69;. 4201/9861 <9 9;8.;3. >; 6.8131 7./ 24 <12>:91;. 39
>; 7/1@2.64 434881 4 .<<./. 9672.6.;8481 <1881 ?1/64 39 7/10/4664# J;8>989E46.;8.=
>; 4201/9861 <9 7>O 3.?9;9/. 516. >; 7/15.396.;81 5D. 51;<.;8. 39 188.;./. >;
/9<>28481 488.<1 .<.0>.;31= 9; >; 3.8./69;481 1/39;.= >; 9;<9.6. 39 74<<9 <.672959
51//9<71;3.;89 43 4:91;9 <5.28. <129846.;8. 34 >; 9;<9.6. ?9;981$"%#
-4 640091/ 74/8. 3.9 6181/9 39 /95./54 5D. 17./4 <>2 web V 0.<8981 34 516740;9.
7/9E48. 5D. >8929::4;1 4201/9869 7/17/9.84/9 . 3484@4<. 8.;>89 <.0/.89# a>884E94 39
425>;9 V ;181 92 ?>;:91;46.;81 516. 43 .<.6791 ;.2 54<1 3.2 Page Rank 39 F1102.#
-I4201/9861 39 F1102.= 516. B>.221 39 8>889 029 428/9 6181/9 39 /95./54= 3.?9;9<5. 9
74/46.8/9 51; 5>9 9 <989 3.2 web E.;01;1 524<<9?95489 . 5484210489# -I4201/9861= 9;
7/48954= 7>O .<<./. 3.?9;981 516. >;4 ?1/6>24 5D. 4<<.0;4 >; 7>;8.0091 43 10;9
7409;4 WrankingY# J; @4<. 42 7>;8.0091 188.;>81= 594<5>;4 7409;4 1889.;. >;4
71<9:91;. 39??./.;8. ;.9 /9<>28489 3.22. /95./5D. .??.88>48. <>9 6181/9 39 /95./54 W79G
4281 92 7>;8.0091 . 690291/. 24 71<9:91;.Y$"+# A9G 9; 74/895124/. 92 Page Rank=
2.88./426.;8. 8/43>59@92. 516. /4;01 39 >;4 7409;4 web= V >; E421/. 4<<.0;481 9;
6131 9;39E93>42. 4 594<5>;4 7409;4 39 >; <981 web .3 V 3.8./69;481 7/9;597426.;8.
9; @4<. 42 E421/. 3.22. 428/. 7409;. 5D. 4 B>.<8. <1;1 5122.048.# J2 5425121 4<<.0;4
98./489E46.;8. >; 9;395. 39 6./981 43 10;9 7409;4 7>@@295484 <> J;8./;.8= @4<4;31<9
7/9;597426.;8. <>224 6.394 71;3./484 3.9 Page Rank 3.22. 428/. 7409;. 5D. 24
5122.04;1 51; >; link# J2 /9<>28481 3.22I4201/9861 648.648951 <9 4EE959;4 42 51;5.881
>64;1 39 z9671/84;:4z= 1 717124/98L= E421/9::4;31 24 71<<9@9298L 39 >;4 E9<984 4224
3.8./69;484 7409;4$""#
-I9;8./7/.84:91;. . 24 3.?9;9:91;. 3.224 717124/98L 39 >; <981 ;1; <1;1 7./O 2.048.
<1284;81 4 B>.<8. E184:91;9 3.615/4895D.= 64 8.;01;1 7/.<.;8. 4;5D. 3.224 7./89;.;:4
3.2 51;8.;>81 39 >;4 7409;4= ;1;5Du 3.22. 7409;. 51//.248. 51; 9 8./69;9 .3 9 5/98./9
3.224 /95./54 .??.88>484# s>.<81 7./6.88.= 1 7./216.;1 D4 21 <5171= 39 488>4/. >;
51;8/1221 9;5/159481 5D. 04/4;89<54 24 E429398L 3.9 /9<>28489 39 /95./54#

$"%
H0;9 4201/9861 3.E. 4E./. B>488/1 7/17/9.8L ?1;346.;8429N 24 <.B>.;:4 39 9<8/>:91;9 3.E. .<<./.
?9;984= .<<4 3.E. 71/84/. 43 >; /9<>28481= 2. 9<8/>:91;9 3.E1;1 .<<./. .<.0>9@929 648./9426.;8.= 2.
9<8/>:91;9 ;1; 3.E1;1 .<<./. 46@90>.# dJ`JAS\JR= Algoritmo= &'')=
D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9XR201/9861#
$"+
g1;8.N D887NXXeee#52c5#98X021<<4/91}4201/9861
$""
g1;8.N eee#8>881e.@64<8./#98X9;3959::4:91;.X740.m/4;k#7D7

$$'
-I4201/9861 51672.81 7./ 92 5425121 3.2 PageRank <9 4EE42. 3.224 8.1/94 3.9
7/15.<<9 39 ^4/k1E .3 V 51<9 /477/.<.;84@92.N

AQ•R‚ | W$ m 3Y ƒ 3 W AQ•a$‚X[•a$‚ ƒ ### ƒ AQ•a;‚X[•a;‚Y


31E.N
! AQ•R‚ V 92 E421/. 39 PageRank 3.224 7409;4 R 5D. <9 E>12. 5425124/.
! a$###a; <1;1 2. 7409;. 5D. 51;8.;01;1 426.;1 >; 29;k E./<1 R
! AQ•a$‚ ### AQ•a;‚ <1;1 9 E421/9 39 PageRank 3.22. 7409;. a$ ### a;
! [•a$‚ ### [•a;‚ <1;1 92 ;>6./1 51672.<<9E1 39 links 51;8.;>89 ;.224 7409;4
5D. 1??/. 92 link
! 3 Wdamping factorY V >; ?4881/. 3.59<1 34 F1102. . 5D. ;.224 315>6.;84:91;.
1/909;42. 4<<>6. E421/. '=*"# A>O .<<./. 4009><8481 34 F1102. 7./ 3.593./. 24
7./5.;8>42. 39 PageRank 5D. 3.E. 8/4;<984/. 34 >;4 7409;4 422I428/4 . 92 E421/.
39 PageRank 69;961 488/9@>981 43 10;9 7409;4 9; 4/5D9E91$"(#
A./ 5167/.;3./. 6.0291= 9; 8./69;9 51;5/.89= 92 ?>;:91;46.;81 3.2 Page Rank 39
F1102. <9 7/.<.;84 39 <.0>981 >;4 84@.224 .<7295489E4#

$"(
dJ`JAS\JR= Page Rank= &'') D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9XA40.Q4;k

$$$
Figura 4.7: Funzionamento dell’algoritmo di indicizzazione delle pagine di Google (Page Rank).

$$&
:#; ( ^QNU[` QPOLPQ^ Q TN XL^L_LTLZa VPHTLPQ

J 6181/9 39 /95./54 <1;1 21 <8/>6.;81 79G >8929::481 <>2 web . <1;1 <.51;39 <121
4224 71<84 .2.88/1;954 ;.224 29<84 3.22. 4889E98L 79G ?/.B>.;8.6.;8. <E128. 34029 >8.;89 39
J;8./;.8# r B>9;39 .E93.;8. 516. <94;1 >;1 3.9 6.::9 79G 9671/84;89 7./ 21 <E92>771
3.224 E9<9@9298L 39 >; <981# R 51;?./64/21 >;4 /95./54 51;31884 /.5.;8.6.;8. 34
].t8721/4= <.51;31 5>9 <> +%'' >8.;89 J;8./;.8 9;8./E9<8489 92 ,+K /989.;. 92 6181/. 39
/95./54 9; 4<<12>81 21 <8/>6.;81 79G .??9545. 7./ 4//9E4/. 422. 9;?1/64:91;9
3C9;8./.<<.#

Figura 4.8: Metodi utilizzati per la ricerca dei siti web

S<<9 <1;1 09>395489 9;128/. 79G .??95459 3.9 71/8429 <7.59429::489 7./ B>.2 5D.
/90>4/34= 43 .<.6791= 2. 8.64895D. 2.048. 422. 3.59<91;9 39 9;E.<896.;81 on-line# ].
51;<.0>. 5D.= 9; J84294= 51<9 516. ;.9 74.<9 .<8./9= <9 /951//. <7.<<1 42 search engine
7./ /.7./9/. 9;?1/64:91;9 <>9 7/131889 1 <./E9:9 ?9;4;:94/9#

$$%
Grafico 4.9: Utilizzo di Internet negli Stati Uniti#

-C>8929::1 5/.<5.;8. 39 J;8./;.8 . 3.9 6181/9 39 /95./54 <84 9;593.;31= 3>;B>.=


;18.E126.;8. <>9 7/15.<<9 5D. <84;;1 4224 @4<. 3.22. 3.59<91;9 3C9;E.<896.;81 3.9
/9<74/69481/9# \9E./<. 9;3409;9 <8489<895D.= 9;?4889= 6.881;1 9; 2>5. 516.= 9; 61289
54<9= 24 ;4E904:91;. <94 ?9;429::484 4224 /95./54 39 4/016.;89 39 business# -C9;8./.<<.
3.029 >8.;89 7./ 24 /95./54 39 9;?1/64:91;9 <> J;8./;.8 29 71/84= 1009 43 >8929::4/.
640091/6.;8. 5D. 9; 74<<481 9 6181/9 39 /95./54# f.; 2C*%K 3.029 J84294;9 on-line$")=
9;?4889= 29 >8929::4 51<84;8.6.;8.= 51; >;4 5/.<5984 /9<7.881 4 B>4;81 /.09<8/481
;.22C4;;1 7/.5.3.;8. 3.2 ,K# -. /95./5D. .??.88>48. 9;8./.<<4;1 029 46@989 79G <E4/9489
.= <94 4 54<4 5D. 9; >??9591= 71<<1;1 /90>4/34/. <94 24 <?./4 7/9E484 5D. B>.224
24E1/489E4# \4 ;184/. 9;128/. 516. <94 <.67/. 79G ><>42. 7./ 9 ;4E90481/9 J84294;9=
477/1?1;39/. 8.64895D. 39 5>9 D4;;1 2.881 <>9 091/;429= <.;8981 4224 /4391= 9; 8E 1 7./
<8/434#
J; 3.?9;989E4= 029 >8.;89 3.2 web 51;<93./4;1 9 6181/9 39 /95./54 21 <8/>6.;81 79G
931;.1 7./ 92 /.7./96.;81 39 9;?1/64:91;9 5D. 09>3954;1 79G 40091/;48. . 51672.8.
/9<7.881 4 B>.22. 1??./8. 34 428/. ?1;89# F29 <8.<<9 04/4;89<51;1 719 >;C 46794 04664 39
3.884029 . 17:91;9= 128/. 5D. 7>;89 39 E9<84 .3 179;91;9 39E./<. 34 E./9?954/. .

$")
-4 <8964 V 40091/;484 42 6.<. 39 g.@@/491 &''(# ^4/51 -HFpSQ[JH= L’importanza dei motori di
ricerca nelle decisioni e negli acquisti= ].t8721/4= &''(= eee#<.6<#98= 7400# +#

$$+
51674/4/. $"*# \4 /951/34/. 719 24 5161398L 3C><1= 4<<159484 422C9;<./96.;81 39 >;4 1
79G 5D94E9 39 /95./54= 5D. 7./6.88.= 9; 715D9 <.51;39= 39 188.;./. 9;?1/64:91;9 5D.
/95D9.3./.@@./1= 79G 8.671 7./ .<<./. 8/1E48. <> /9E9<8. 54/845..= <> 5484210D9 1 428/.
?1;89 8/439:91;429#

Figura 4.10: Frequenza di utilizzo dei motori di ricerca in Italia

R224 2>5. 3.22. /9<>284;:. <8489<895D.= .6./01;1 <1<84;:9429 546@946.;89 ;.2


51671/846.;81 3.22C9;E.<8981/.= 5D.= 718.;31 51;84/. <> >;C966.;<4 B>4;898L 39
9;?1/64:91;. 4 39<71<9:91;.= 7>O @4<4/. 2. 7/17/9. 3.59<91;9 39 9;E.<896.;81 9; 6131
<.67295. . /4:91;42.# S<<1 7./ 2C4:9.;34 ;1; V 3>;B>. 79G >; target, >; 1@9.889E1 34
/4009>;0./.= 64 >; 9;39E93>1 318481 39 7/17/94 7./<1;4298L= .<90.;8.= <.2.889E1 .
648>/1= 51; 92 B>42. V ;.5.<<4/91 9;<84>/4/. >; /4771/81 39 516>;954:91;.
7/.?./.;:942.#

$"*
M9 ?4 /9?./96.;81 43 .<.6791 422. 7/1E. 51674/489E. <> /9E9<8. 1;39;. 177>/. 49 5166.;89 <>9 blog
1 <>9 ?1/>6# ^4/51 -HFpSQ[JH= L’importanza dei motori di ricerca nelle decisioni e negli acquisti=
17# 598# "#

$$"
Grafico 4.11: Metodi di ricerca dei prodotti

-C9;E.<8981/. 39 1009 V 79G 9;?1/6481= D4 640091/. 71<<9@9298L 39 <5.284= 7>O


<>7./4/. 9 7/1@2.69 2109<8959 897959 3.22C45B>9<81 8/439:91;42.= 3.3954 6.;1 8.671 4224
/95./54 3.9 7/131889 ?9;4;:94/9= 39 5>9 E>12. 51;1<5./. 2. 54/488./9<895D. /479346.;8.
.3 V 9;<1??./.;8. 422. 9;?1/64:91;9 39 E.;3984 <54/;. . <7.<<1 9;>8929# \9E9.;. 3>;B>.
79G <1<7.881<1 .3 .<90.;8.= 7/17/91 7./5Du D4 24 71<<9@9298L 39 <74:94/. . 51674/4/. 2.
39E./<. 428./;489E. 7/.<.;89 9; /.8. 7./ <1339<?4/. 9 7/17/9 @9<10;9#
-4 71<<9@9298L= 9;128/.= 39 .;8/4/. 9; 51;84881 51; >; ;>6./1 .2.E481 39 7./<1;.=
51<. . 9;?1/64:91;9= 24 640091/. 29@./8L 39 .<7/.<<91;. . 24 71<<9@9298L 39 ?4/<9
51;1<5./. . 39 516>;954/. 9 7/17/9 09>39:9 . 2. 967/.<<91;9 3.8./69;4;1 9; 425>;9 54<9
92 <>55.<<1 3.2 trading on-line= 4 5>9 V 4<<159484 9;128/. >;4 640091/. 51;E.;9.;:4 .
>; /9<74/691 39 8.671= 7./ 425>;. 548.01/9. 39 <8/>6.;89 ?9;4;:94/9= <>7./91/. 4
B>4;81 1??./81 3422. ?1/6. 39 45B>9<81 8/439:91;429= /477/.<.;848. .<<.;:9426.;8.
3422C45B>9<81 488/4E./<1 029 9;8./6.394/9 61@9294/9#
H551//. 719 /951/34/. 9 E4;84009 2.0489 422C.2969;4:91;. 39 425>;9 .??.889 512248./429=
5D. 71<<1;1 /9<>284/. <0/43.E129 ;.22. ?1/6. 39 45B>9<81 8/439:91;429= 516. 43
.<.6791 2. 513.= 92 74/5D.0091 . 9 2>10D9 8/1771 4??122489# \489 B>.<89 E4;84009 /9<>284
?4592. 9;8>9/. 516. 24 0.<891;. 3.029 9;E.<896.;89 9; /.8. 7/.<.;89 0/1<<. 718.;:94298L .
4679 64/09;9 39 <E92>771#
R221 <8481 488>42.= 92 trading on-line 9;593. 9; 69;964 74/8. <>2 81842. 3.029 <546@9
4:91;4/9 4;5D. <. 92 ?.;16.;1 /9<>284 516>;B>. 9; 5/.<5984# J; 842 <.;<1 92 6181/. 39

$$(
/95./54 <E120.= 34 >; 2481= 92 />121 39 9;8./6.394/91 ;.22. 8/4;<4:91;9 8.2.64895D. ?/4
TbuyersU . TsellersU= 3422C428/1 39 <8/>6.;81 4 <>771/81 3.22C9;E.<8981/. ;.22. 3.59<91;9
39 9;E.<896.;81 off-line$",#

Figura 4.12: Frequenza di utilizzo dei motori di ricerca

:#= ( MVZVUL SL UL[QU[N@ TQ V\\VUZYPLZa \QU TQ NRLQPSQ

J 6181/9 39 /95./54 <. 34 >; 2481 /477/.<.;84;1 >; 718.;8. <8/>6.;81 9;?1/6489E1 4
39<71<9:91;. 3.029 9;E.<8981/9= 3422C428/1 51<898>9<51;1 >;1 3.9 6.::9 7/9;597429=
9;<9.6. 4224 8E= 4224 /4391 . 4224 54/84 <8467484= 51; 5>9 2. 4:9.;3. 71<<1;1
9;5/.6.;84/. 24 E9<9@9298L 3.2 brand . 3.9 7/131889X<./E9:9 1??./89# -. 17./4:91;9
/9E128. 4224 7/161:91;. 3.22C966409;. 9; /.8. 51;<.;81;1 9;?4889 422. 4:9.;3. 39
/.429::4/. 6.<<4009 7/161:91;429 ad hoc /9E1289 4 <7.59?959 ?/>981/9= 4 39??./.;:4
9;E.5. 39 B>4;81 4EE9.;. ;.224 516>;954:91;. 7>@@295984/94 8/439:91;42. 5D. <9
/9E120. 7/.8846.;8. 43 >;1 <7.88481/. 6.391#

$",
% >8.;89 <> + 9; S>/174 D4;;1 395D94/481 39 5./54/. 9;?1/64:91;9 <>9 7/131889 . <./E9:9 <> 9;8./;.8=
7/964 39 45B>9<84/29 7/.<<1 92 7>;81 E.;3984 8/439:91;42. WQ17./RMdXRH- a96. d4/;./= &''&Y# J 3489
61<8/4;1 516. 9 6181/9 39 /95./54 <94;1 39 ?4881 2C4772954:91;. 79G >8929::484 9; 4<<12>81 7./ 5./54/.
7/131889 1 <./E9:9 39 E4/91 0.;./.= <94 7./ 45B>9<9/. 9;?1/64:91;9 <> 39 .<<9= 5D. 7./ 45B>9<84/29
39/.8846.;8. 1E. 71<<9@92.# ^4/51 -HFpSQ[JH= L’importanza dei motori di ricerca nelle decisioni e
negli acquisti= 17# 598# " . <<#

$$)
s>.<8C>28964 7/.<>771;. 9;?4889 >;4 210954 39 8971 TpushU ;.2 /4771/81 39
9;8./4:91;. 51; 92 718.;:942. 529.;8.= 6.;8/. 029 <8/>6.;89 39 516>;954:91;. 39??><9
<>2 web <1;1 9<79/489 34 >;4 210954 TpullU= <.51;31 5>9 24 516>;954:91;. 4EE9.;. 9;
/9<71<84 4224 3164;34 3.029 >8.;89= ;.2 616.;81 9; 5>9 .<7/961;1 742.<.6.;8. >;
9;8./.<<.#
-C9;<9.6. 3.22. <8/48.09. 6.<<. 9; 4881 4221 <5171 39 7/16>1E./. >; business 9;
/.8. 7/.;3. 92 ;16. 39 Tsearch engine marketingU# S<<1 7/.E.3. 2C.<72.846.;81 39
39E./<. 4889E98L ?/4 2. B>429 /9.;8/4;1 2C188969::4:91;. .3 92 71<9:91;46.;81 39 >; <981=
24 51;<>2.;:4 7/.m4889E98L= 24 794;9?954:91;. . 24 0.<891;. 39 546740;. 39 links
<71;<1/9::489 ;1;5Du 2C4;429<9 B>429mB>4;898489E4 3.9 /9<>28489 188.;>89 7./ 4//9E4/. 4
3.8./69;4/. 92 /981/;1 <>22C9;E.<896.;81 . <8>394/. 92 Tfine tuningU 3.224 7/161:91;.#
R <>??/404/. 2C9;8./.<<. 3.22. 4:9.;3. 7./ 2. 4889E98L 39 marketing 9; /.8.= >;4
/95./54 51;31884 ;.2 &''% <.51;31 5>9 24 <8/40/4;3. 640091/4;:4 3.029 9;8./E9<8489 <9
/989.;. 4@@4<84;:4 <1339<?4881 3.9 <./E9:9 2.0489 4224 7/161:91;. 3.22C966409;.
488/4E./<1 2C>8929::1 3.9 6181/9 39 /95./54# S6./0. 9;128/. 516. 2. 4:9.;3. <894;1
9;E.<8.;31 <.67/. 79G <>22. 4889E98L 39 E9<9@9298L= 9; 74/895124/. 488/4E./<1 9 <./E9:9 39
188969::4:91;. 3.2 <981 . 9 51<933.889 Tkeyword advertisingU= 5D. 7/.E.31;1 24
<1669;9<8/4:91;. 39 6.<<4009 7>@@295984/9 4029 >8.;89 ;.2 616.;81 9; 5>9 <9
477/.<84;1 4 /95./54/. 3.8./69;48. 74/12. 5D94E.#

Figura 4.13: Grado di soddisfazione per i servizi di search engines marketing in Europa#

$$*
J 6189E9 5D. <79;01;1 2. 4:9.;3. 43 9;E.<89/. 9; 6131 5/.<5.;8. 9; B>.<81 <.881/.
<1;1 34 /951;3>//. 49 <./E9:9 1??./89 349 6181/9 39 /95./54 . 49 E4;84009 51;;.<<9 42
21/1 >8929::1 $('# J; 74/895124/. 9 6181/9 39 /95./54 <1;1 21 <8/>6.;81 79G >8929::481 7./
8/1E4/. ;>1E9 <989N 39E./<. /95./5D. 6.881;1 9; 2>5. 516. 029 <8.<<9 <.6729?95D9;1
;18.E126.;8. 2. 17./4:91;9 39 45B>9<81 on-line . off-line# R3 .<.6791 51; /9?./96.;81
4029 45B>9<89 9; /.8. >;1 <8>391 /.429::481 34224 j>798./ [166>;954891;< .E93.;:94
516. 9 <989 <> 5>9 ?4/. shopping <94;1 <5.289 349 ;4E90481/9 488/4E./<1 9 6181/9 39
/95./54= 7/.E42.;8.6.;8. 390984;31 92 ;16. 3.2 8971 39 7/131881= 5167/.<9 029
<8/>6.;89 ?9;4;:94/9 . 9 <./E9:9 4;;.<<9= 5D. 9;8./.<<4 .= 9; 69<>/4 69;1/.= 5./54;31 92
;16. 3.22. 4:9.;3. 7/13>88/959 1 <.2.:91;4;31 92 54;42. 8.648951 3.2 6181/. 39
/95./54#
J;128/. 9 6181/9 39 /95./54 4<<95>/4;1 >;C4284 B>4;898L . B>4298L 3.2 8/4??951
0.;./481N .2.E489<<961 V 9;?4889 92 ;>6./1 3.22. /95D9.<8. 39 /95./54 .??.88>48. 34029
>8.;89= <89648. 9; ""' 69291;9 42 091/;1$($# A./6.881;1= 9;128/.= 39 188.;./. >;C.2.E484
B>4298L 3.9 51;84889 0.;./489= <7.59. 7./ B>.229 7/1E.;9.;89 349 links 3.9 /9<>28489 39
/95./54# F29 >8.;89= 9;?4889= <1;1 6.0291 39<71<89 ;.9 51;?/1;89 39 >; <981 /9<>284;8. 34
>;4 /95./54= 79>881<81 5D. 34 >;4 <122.5984:91;. 7>@@295984/94= <94 .??.88>484 6.394;8.
>; banner <94 488/4E./<1 >; 428/1 8971 39 516>;954:91;.162# s>.<81 7./5Du 9 <989
.2.;5489 342 search engine, 4 <.0>981 3.224 /95D9.<84= 51<898>9<51;1 92 ;48>/42.
7/1<.0>96.;81 3.224 ;4E904:91;.= 4 39??./.;:4 3.2 banner 5D. 9;3>5. 9;E.5. 2C>8.;8.
4 546@94/. 7./51/<1= 488/4E./<1 <122.5984:91;9 79G .6189E. 5D. /4:91;429# A./
>;C4:9.;34= B>9;39= ?90>/4/. 49 7/969 71<89 ?/4 9 /9<>28489 39 /95./54 51<898>9<5. 92 6131
690291/. 7./ 4551029./. <>2 7/17/91 <981 >8.;89 <95>/46.;8. 9;8./.<<489# S<<9 <1;1
39<71<89= 9;?4889= 4 3.3954/. 8>884 24 21/1 488.;:91;.= 7./5Du 92 <981 E9<98481 V
2C.E12>:91;. 51;5/.84 3.224 21/1 /95./54#

$('
J2 6./5481 3.22. /95./5D. <71;<1/9::48. <9 4009/4 1009 <>9 & 69294/39 39 31224/9= 51; >; 84<<1 39
5/.<5984 4;;>1 3.2 %"K 5D. 51;<.;8. 39 7/.E.3./. >; E421/. 39 "=( 69294/39 ;.2 &'') W?1;89N a96.=
[16M51/. ].8e1/k<= g9/<8 R2@4;c [479842Y# F94;2>909 _RQR]aH]S--H, Internet cresce o no? =
&''"= D887NXXeee#516>;984:91;.#98X
$($
J2 3481 <9 /9?./9<5. 422C4;;1 &''" <.51;31 >;C9;3409;. 51;31884 34 ]9.2<.;X].8/489;0<# Jm316.#516,
I dati Nielsen dallo IAB Forum, &''(= D887NXXeee#9m316.#516X
$(&
M8/9<591;. 7>@@295984/91# p;4 71/:91;. 7/.3.?9;984 39 <74:91= 4E.;8. E4/9. 396.;<91;9= 0.;./426.;8.
422I9;8./;1 39 7409;. D862= 31E. E.;01;1 61<8/489 6.<<4009 7>@@295984/9 529554@929= 1EE./1 5D.
/964;34;1 42 <981 3.22I9;<./<91;9<84 51; >; <.67295. 5295k <> 39 .<<9# J842c@4;;./= Le guide di IB
D887NXXeee#9842c@4;;./#98X021<<4/91#D86

$$,
Figura 4.14: Come avviene la ricerca dei prodotti /servizi da parte dei consumatori

-C>8929::1 3.22. ?>;:91;9 39 /95./54= 2C9;<./96.;81 3.22. 74/12. 5D94E. . 24 <.2.:91;.


3.9 links 49 <989 3C9;8./.<<. .??.88>484 29@./46.;8. 34029 >8.;89 51<898>9<51;1 >;
9671/84;89<<964 ?1/64 39 516>;954:91;.= 5D. 7./6.88. 422. 4:9.;3. 39 188.;./. 2.
9;?1/64:91;9 5D. 2. 51;<.;81;1 39 .??.88>4/. >;4 <79;84 <.06.;84:91;. 3.2 6./5481N
488/4E./<1 4771<98. <8489<895D.= ?1/;98. 4 74046.;81 349 provider 39 <./E9:9= @4<48.
.<<.;:9426.;8. <>2 ;>6./1 . 24 897121094 3.22. 74/12. 5D94E.= V 71<<9@92. /9<429/. 4029
9;8./.<<9 3.9 ;4E90481/9 . 7/15.3./. 51<9 43 >;4 79G 7/.59<4 <.06.;84:91;. 39
6./5481= 488/4E./<1 >; 51//.881 71<9:91;46.;81 3.2 <981 e.@ <>9 search engines#
Q9<>284 79G ?4592. 9;128/. /4009>;0./. 2. ;955D9.163#
J;128/.= 2C9;8./4:91;. 51; 9 718.;:9429 529.;89 4EE9.;. 9; 6131 39??./.;8. . 51./.;8.
51; 029 9;8./.<<9 34 21/1 .<729598489 . /9<>284 ;1; .55.<<9E46.;8. 9;E4<9E4i B>.<81
7./6.88. 39 <E92>774/. >;4 516>;954:91;. 7./<1;429::484 51; 9 529.;89# -C4:91;.=
516. 09L <188129;.481= V 39 8971 pull= .??.88>484 591V <121 ;.2 616.;81 9; 5>9 2C>8.;8.
<E120. 3.8./69;48. /95./5D.= .3 V 9;B>43/4@92. 8/4 2. 4889E98L 39 marketing one-to-one=
<.881/. 31E. 24 /.8. 61<8/4 .E93.;89 718.;:94298L#
J;?9;.= 9 6181/9 39 /95./54 04/4;89<51;1 >; 4@@48896.;81 3.9 51<89 39 lead: 2C>8929::1
39 .??95459 <8/48.09. 39 marketing 9; /.8. ?4592984 2C45B>9<9:91;. 39 ;>1E9 529.;89

$(%
-1 <8.<<1 F1102. ?1/;9<5. 9;?1/64:91;9 <>2 8/4??951 0.;./481 349 ;4E90481/9 39 >; <981#

$&'
718.;:9429 4 51<89 61281 79G @4<<9 /9<7.881 4 B>42<94<9 428/1 <8/>6.;81 39
516>;954:91;.$(+#

:#> )Q [NM\NOPQ SL E^QNU[` QPOLPQ MNUhQZLPOF


J2 /4009>;096.;81 39 E9<9@9298L B>429?95484 <> >8.;89 <.2.:91;489= <94;1 .<<9
9;E.<8981/9 79>881<81 5D. 51;<>6481/9= 488/4E./<1 9 6181/9 39 /95./54 <9 7>O 188.;./.=
516. 09L 4??./6481= 488/4E./<1 24 /.429::4:91;. 39 >;4 51//.884 546740;4 39 Search
Engine Marketing WMS^Y 1 Search Engine Optimization WMSHY#
a429 546740;. 51;<.;81;1 422C4:9.;34 9;8./.<<484 39 71//. 9; .<<./. >;4 <./9. 39
4889E98L E128. 43 9;5/.6.;84/. 24 E9<9@9298L 39 >; <981 web ;.22C46@981 3.9 7/9;597429
<./E9:9 39 /95./54 J;8./;.8= <>224 @4<. 39 >;4 <7.59?954 29<84 39 74/12. 1 ?/4<9 5D94E.=
<8/48.09546.;8. 3.?9;984# -1 <E92>771 39 >; 7/10/4664 MSH <9 .<72954 ;.224
/.429::4:91;. 39 >; 7/15.<<1 ?1/8.6.;8. 7./<1;429::481= @4<481 <>22. 54/488./9<895D.=
?>;:91;4298L . 8979598L 39 >; <981 web . <>029 1@9.889E9 . ?9;4298L 39 marketing
<1881<84;89#
M9 71<<1;1 9;39E93>4/. 425>;9 steps ?1;346.;8429= 39 <.0>981 4;429::489N
$# analisi strategica e analisi della concorrenzaN E.;01;1 .??.88>489 <8>39
?9;429::489 422C93.;89?954:91;. 3.22. 7/9;597429 54/488./9<895D. 3.2 6./5481
J;8./;.8= B>429 24 396.;<91;.= 2. 54/488./9<895D. 5167.8989E.= 24 <5.284 3.224
<8/48.094 39 71<9:91;46.;81 79G 9;395484$("i
2. analisi delle caratteristiche e del comportamento del settore di mercato: 42
?9;. 39 ?1/;9/. <>??959.;8. .E93.;:4 <> B>429 8979 39 4/895129= ;.22C46@981 39
>;4 04664 39 7/131889= <94;1 B>.229 4 640091/. 3164;34= <> 516. <9
6139?954;1 2. 7/.?./.;:. 3.9 51;<>6481/9= <> B>429 8.;3.;:. .6./01;1 9;
8./69;9 39 51671/846.;81 ;.22. /95./5D. 39 9;?1/64:91;9 9;./.;89
3.8./69;489 7/131889 . <./E9:9# ].2 54<1 3.22C9;E.<8981/. <9 8/4884 39 <8>394/.
92 51671/846.;81 3.9 traders= 24 21/1 <1339<?4:91;.= 2. 21/1 179;91;9= 029
4/895129 3.224 <84674 <7.59429::484 .55#i

$(+
[9 <9 /9?./9<5. <94 49 529.;89 5D. 45B>9<84;1 on-line= <94 4 B>.229 5D. 7/15.31;1 422C45B>9<81 3.9
7/131889X<./E9:9 39 >;C4:9.;34 9; 6131 8/439:91;42.# ^4/51 -HFpSQ[JH= L’importanza dei motori di
ricerca nelle decisioni e negli acquisti= 17# 598# " . <<#
$("
S<<.;:9426.;8. <9 5./54 39 3.8./69;4/. 51; >;C4;429<9 7./913954 <. .<9<8. >; ;>6./1 39 ;4E90481/9
9;8./.<<489 49 7/131889 1 <./E9:9 7/171<89 3422C4:9.;34= B>4;89 . 5D9 <1;1 9 5167.8981/9 49 7/969 71<89 51;
2. /95./5D. 0.;./95D. 3.2 <.881/. 39 5167.8.;:4 . B>429 <8/48.09. >8929::4;1# S>/.= L’importanza dei
motori di ricerca= &''&= eee#.>/.e.@#516= 740# +#

$&$
3. analisi ed ottimizzazione degli elementi strutturali del sito web: 7/.E.3. 21
<8>391 3.22. 54/488./9<895D. 3.2 <981 J;8./;.8 7./ 93.;89?954/. 9 7>;89 39 ?1/:4
. 39 3.@12.::4 . 9; @4<. 43 .<<9 7/.39<71//. 2C4771<981 794;1 3C4:91;.i
4. analisi ed ottimizzazione della struttura di navigazione del sito web: E9.;.
488>484 488/4E./<1 24 /.429::4:91;. 39 8.<8 7./ E./9?954/. 24 ;4E904@9298L 3.2
<981= 42 ?9;. 39 7./6.88./. >;4 40.E12. ?/>9:91;. 3.221 <8.<<1 34 74/8. 3.9
;4E90481/9 .3 >;4 <.67295. /.7./9@9298L 34 74/8. 3.9 software 39
9;3959::4:91;. 3.9 6181/9 39 /95./54i
5. sviluppo dei contenuti testuali ottimizzati per l’indicizzazione sui motori di
ricerca: 51;<9<8. ;.22C.24@1/4:91;. 39 <7.59?959 51;8.;>89 8.<8>429 34
9;<./9/. ;.2 <981 web 7./ ?4E1/9/. >;4 79G <.67295. .3 966.39484
516>;954:91;. 51; 92 7/17/91 target#
6. sviluppo della link-popularity del sito: 51;<9<8. ;.221 <E92>774/. 24 B>4;898L
. 24 B>4298L 3.9 5122.046.;89 34 . E./<1 >; 3.8./69;481 <981 web#
7. saturazione dei motori di ricerca: 92 <981 100.881 3.224 546740;4 39 MSH
E9.;. /.09<8/481 ;.9 7/9;597429 6181/9 39 /95./54 42 ?9;. 39 4>6.;84/;. 24
E9<9@9298L#
8. analisi statistica dei risultati di una campagna di search engine
marketing: 488/4E./<1 24 ?1/;98>/4 7./913954 39 /.71/89<8954 ?9;429::484 42
61;981/40091 3.22. 7/9;597429 E4/94@929 100.881 3.224 546740;4 39
7/161:91;.$((#
J2 <>55.<<1 39 >;4 546740;4 39 7/161:91;. 3.22C966409;. <>2 web 397.;3. 61281
342 mix 39 5167.8.;:.= /9<1/<.= 8.671 . 3.;4/1 39<71;9@929# J; 74/895124/. <1;1
/95D9.<8. 51;1<5.;:. ;.2 54671 3.22C9;?1/648954= 3.2 marketing= 3.22. 8.5;95D. 39
/95./54= 3.224 <8489<8954 . 3.2 project management# J;128/. /9<>284 ?1;346.;842. 24
3.?9;9:91;. 3.029 1@9.889E9 5D. <9 E10291;1 /4009>;0./.# M4/4;;1 39E./<.= 9;?4889= 2.
<8/48.09. 34 431884/. ;.2 54<1 9; 5>9 >;C4:9.;34 <5.204 39 4>6.;84/. 92 0/431 39
7.;.8/4:91;. 39 >; 7/131881 <>2 6./5481 /9<7.881 4 B>.22. 5D. <>771/8./4;;1 92 24;591
39 >; ;>1E1 7/131881# ].2 7/961 54<1 2C967/.<4 5./5D./L 39 9;5/.6.;84/. 92 ;>6./1
39 51;84889 8/4698. J;8./;.8 ;.2 6.391X2>;01 7./9131= ;.2 <.51;31= 9;E.5.= 7./
<>771/84/. 92 24;591 <E92>77./L >;4 400/.<<9E4 516>;954:91;. 9; /.8.#

$((
g/4 2. E4/94@929 100.881 39 1<<./E4:91;., hits, impressions 1 7409;. E9<>429::48.= E9<98.= E9<98481/9=
7/1E.;9.;:4 645/1m8.//981/942.= @4;34 >8929::484# SpQS= L’importanza dei motori di ricerca= 17# 598#
740#)

$&&
61$(-&)& ;
() 2%,$$& <*3*--&3

;#" )N <QPQZZVP 2UVY\@ SNTT/LSQN LM\UQPSLZVULNTQ NTTN


kYVZNRLVPQ
-4 ;4<5984 3.2 0/>771 f.;.881; V 34 /95./54/. 9; 8.679 79>881<81 /.6189# Z./<1 24
6.8L 3.029 4;;9 [9;B>4;84 ->594;1 f.;.881;= 51; 2C4><9291 3.224 <1/.224 F9>294;4 .
3.9 ?/48.229 F92@./81 . [4/21= 5169;594 43 4554/.::4/. 2C93.4 39 7/13>//. . 39<8/9@>9/.
640291;9 5121/489 9; 24;4i 59 E1//L 59/54 >; 3.5.;;91= 8>884E94= 7./5Du 2C93.4
967/.;3981/942. 7/.;34 ?1/64 . <9 <1<84;:9 ;.22C47./8>/4 39 >; 9;<.3946.;81
7/13>889E1#
-4 <E1284 <9 D4 ;.2 $,("= B>4;31 9 B>488/1 ?/48.229 3.5931;1 39 47/9/. >;1
<84@9296.;81 9; 5>9 /.429::4/. 425>;. ?4<9 3.2 7/15.<<1 39 8/4<?1/64:91;.#
-C9;E.<896.;81 V 9;0.;8.= <17/488>881 51;<93./4;31 2. 715D. /9<1/<. ?9;4;:94/9. 4
39<71<9:91;. 3.029 967/.;3981/9N 59/54 +'#''' .>/1 4 ?/1;8. 39 >; ?488>/481 7/1<<961
49 %''#''' .>/1# A/.E42. 8>884E94 24 7./<>4<91;. 5D. <94 ;.5.<<4/91 /9<5D94/. 7./
/.429::4/. 24 21/1 E9<91;.# ]4<5. 51<q 92 ^4029?9591 39 A1;:4;1 Z.;.81 3.9 g/48.229
f.;.881;= 51; $"' 7./<1;. 4224 397.;3.;:. . 9 B>488/1 ?/48.229 ;.22. 71<9:91;9 39
5164;31N ->594;1 <9 155>74 3.22C4/.4 5166./5942.= F9>294;4 3.22. 5122.:91;9=
F92@./81 3.22C4669;9<8/4:91;. . [4/21 3.2 7/15.<<1 39 8/4<?1/64:91;.#
].221 <8.<<1 7./9131 E9.;. 7./51/<4 >;C428/4 9671/84;8. 84774= 2>;01 24 E94 5D.
71/84 4224 3.?9;9:91;. 3.2 613.221 39 businessi ;.2 $,(+ >; 46951 3.9 f.;.881;=
A9./4;81;91 ^4/5D91/.221= 7/171;. 21/1 39 47/9/. >; ;.01:91 4 f.22>;1 3.<89;481 4224
E.;3984 <1246.;8. 3.9 21/1 640291;9# -4 7/171<84 V 455.88484 39 @>1; 0/431= 4;5D. <.
24 <54/<98L 39 /9<1/<. ?9;4;:94/9. <79;0. 9 f.;.881; 4 5/.4/. >;4 <159.8L 74/98.8954 51;
^4/5D91/.221# J2 7>;81 E.;3984 3L @.; 7/.<81 @>1;9 /9<>28489= 84;81 5D. ;.2 $,((
2C.<7./96.;81 E9.;. /.7295481= 51; 2C47./8>/4 39 >; 7>;81 E.;3984 4 [1/89;4# -4
7/10.884:91;. V 4??93484 4 a1@94 M54/74= 5D. /.429::4 >; ;.01:91 7955121= /9551 39
<54??429 9; 5>9 V .<71<84 24 6./5.= <.;:4 9 @4;51;9 54/488./9<8959 3.9 8/439:91;429
/9E.;3981/9= 09>395489 8/1771 ?1/6429#

$&%
-. 9;;1E4:91;9 ;.2 <9<8.64 3C1??./84 W640291;9 9; 24;4 5121/489= 39 @>1;4 B>4298L
. 4 7/.::9 51;8.;>89Y . ;.224 39<8/9@>:91;. W7955129 ;.01:9 9;?1/6429 51; 24 6./5.
455.<<9@92. 49 529.;89Y ;1; .<4>/9<51;1 9 8/4889 39<89;89E9 3.2 613.221 39 business
f.;.881;# R25>;. 9671/84;89 9;;1E4:91;9 9;8./.<<4;1 4;5D. 92 7/15.<<1 39
8/4<?1/64:91;. . /9<4201;1 49 7/969 4;;9 39 <E92>771 3.2 613.221 39 business# M1;1
9;8/13188. >;4 8.5;954 5D. 7./6.88. 39 /.;3./. 24 24;4 79G <1??95.= ;1@92984;31 51<q 24
648./94 7/964 <.;:4 /951//./. 4 648./9429 74/895124/6.;8. 7/.09489 . 51<81<9= . 24
89;8>/4 3.9 640291;9 9; 5471= 5D. 7./6.88. 39 /93>//. <.;<9@926.;8. 92 ?4@@9<10;1
0.;./481 342 59/5124;8. .= 42 51;8.671= 39 690291/4/. 24 5474598L 39 /9<71<84
422C.E12>:91;. 3.224 3164;34#
g9; 3422C9;9:91 f.;.881; 7>O 51;84/. <>224 7/.<.;:4 ;.2 8.//981/91 39 /9<1/<. .
5167.8.;:. <7.59429<895D. 3.39548. 4224 0.<891;. 39 71/:91;9 2969848. 3.2 7/15.<<1 39
8/4<?1/64:91;.# J /4771/89 7/9E92.09489 51; 425>;9 24@1/481/9= <.2.:91;489 8/4 B>.229 51;
69;1/. .<7./9.;:4 7./5Du 79G 9;395489 7./ 92 8/4<?./96.;81 8.67.<89E1 39 5>28>/4 .
6.8139 39 24E1/1= 7./6.881;1 422C4:9.;34 39 A1;:4;1 39 4??/1;84/. 21 <E92>771 <.;:4
61/89?954/. 24 ?2.<<9@9298L# ]. @.;.?9594;1 92 /9<5D91 17./489E1= 9; 74/8. .<8./;429::481=
. 92 ?4@@9<10;1 39 5479842. 9661@929::481= 4;5DC.<<1 71<81 9; 5./84 69<>/4 4 54/951
3.9 8./:9<89#
].22C>28961 <51/591 3.029 4;;9 M.<<4;84= 92 ;.1;481 ^4029?9591 39 A1;:4;1
7/1<.0>. 4 74<<1 <7.3981 2>;01 92 <.;89./1 39 <E92>771 9;8/47/.<1# Z.;01;1 47./89
;>1E9 7>;89 w E.;3984= 3477/964 4 A431E4 . 719 E94 E94 9; 8>88. 2. 428/. 5988L 3CJ84294# J
898124/9 3.9 ;.01:9 <1;1 295.;:9484/9 3.2 64/5D91 f.;.881;N ;1; V /95D9.<84 21/1 24
51//.<71;<91;. 39 425>;4 royalty, 64 2C45B>9<81 3.22C4//.346.;81= <.51;31 9 7/10.889
39 M54/74= . 2C43.<91;. 422. 7129895D. 39 E.;3984 7/161<<. 34224 54<4 643/.# J 215429
61281 <7.<<1 <1;1 45B>9<8489 39/.8846.;8. 34 f.;.881;= 1 34 B>425D. <159.8L
74/8.597484= 7./ 04/4;89/. >;C>@954:91;. 3.9 7>;89 w E.;3984 51./.;8. 51; 92 <9<8.64
3C1??./84 . 51; 2C966409;. 3.2 F/>771# -4 /.8. 39<8/9@>89E4 967/.;3981/942.= 42 74/9
3.2 /951/<1 49 8./:9<89 7./ 24 ?4<. 39 64;9?488>/4= 7./6.88. 39 4296.;84/. 21 <E92>771
?45.;31 2.E4 <>22. 5167.8.;:. . <>22. /9<1/<. ?9;4;:94/. 7/.<.;89 ;.2 8.//981/91= <.;:4
477.<4;89/. 92 613.221 39 business 51; 24 0.<891;. 39/.884 3.9 7>;89 w E.;3984= 5D.
4E/.@@. 0.;./481 >;4 5/.<5984 .<71;.;:942. 3.224 51672.<<98L 17./489E4 .
39/.:91;42.#
].029 4;;9 M.884;84 92 /9861 39 5/.<5984 3.22C4:9.;34 39 A1;:4;1 <>@9<5.
>;C>28./91/. 455.2./4:91;.N ;.2 $,)$ 9 7>;89mE.;3984 <1;1 >; 5.;89;491i 4224 ?9;. 3.2

$&+
3.5.;;91 <1;1 59/54 &"'# F9L ;.2 $,(, 9 f.;.881; ?4;;1 24 21/1 9;5>/<91;. ;.9
6./5489 .<8./9= 51; 2C47./8>/4 39 >; ;.01:91 4 A4/909= 5>9 <.0>1;1 2. 79G 9671/84;89
5988L .>/17..#
J2 0/4;3. <E92>771 3.029 4;;9 M.884;84 W;.2 $,), 9 /954E9 <>7./4;1 9 "' 69291;9 39
.>/1= 349 "''#''' .>/1 3.2 $,)$Y V 51;8/4339<89;81 4;5D. 34224 <7./96.;84:91;. 39
;>1E. 516@9;4:91;9 7/131881m6./5481= <.;:4 8>884E94 <?934/. 9 8/4889 51<898>89E9 3.2
613.221 39 business#
M.0>. 719 92 7./9131 5/>5942.= 9; 5>9 <9 3.8./69;4 2C488>42. <8/>88>/4 51672.<<9E4= 4
54E4221 3.029 4;;9 $,*'m*$# -4 f.;.881; M74 51<898>9<5. ;.2 640091 3.2 $,*' 8/.
;>1E. <159.8L 7./ 4:91;9= 3.22. B>429 3.89.;. 92 51672.81 51;8/1221= 51; 2. <.0>.;89
3.;169;4:91;9N f.;.881; -4;4 M74= f.;.881; [181;. M74 . f.;.881; Jeans M74#
p;4 B>4/84 <159.8L= 24 ]>1E4 f.;.881; M74= E9.;. 51<898>984 ;.2 2>0291 3.221 <8.<<1
4;;1# J; <.0>981= 4 B>.<8. <159.8L E.;01;1 51;?./989 39E./<9 /469 3C4:9.;34i 9;
74/895124/. 4224 ]>1E4 f.;.881; M74 E9.;. 51;?./981 92 51672.<<1 3.22. 4889E98L
4669;9<8/489E.= 5166./59429 . ?9;4;:94/9.= 6.;8/. 422. /.<84;89 E.;01;1 4<<.0;489 9
5167989 7/13>889E9# A151 3171 24 f.;.881; M74 4<<>6. 92 />121 39 54710/>771 51;
5167989 .<52><9E46.;8. ?9;4;:94/9 . 39 9;39/9::1 . 8/4<?1/64 24 7/17/94 /4091;.
<15942. 9; J;E.7 M74= 6.;8/. 92 ;16. f.;.881; M74 E9.;. 4<<>;81 34224 5166./5942.=
<.6729?954;31 51<q 92 /4771/81 . 24 51;89;>98L 3C966409;. ;.9 51;?/1;89 3.224
529.;8.24# R224 ?9;. 3.2 $,*"= 9;?9;.= 2CJ;E.7 M74 <9 8/4<?1/64 >28./91/6.;8. 9;
f.;.881; F/1>7 M74= 718.;31 51<q .<9@9/. 92 ;16. 3.224 ?4690294 898124/. 1/649
?461<1 9; 8>881 92 61;31= . B>9;39 74/895124/6.;8. >892. ;.2 616.;81 9; 5>9 24
<159.8L <9 477/.<84 4 34/. 92 E94 422. 17./4:91;9 39 B>184:91;. 3.2 7/17/91 898121 4224
f1/<4 39 ^924;1 . 39 ].e v1/k#
g9;1 4224 ?9;. 3.2 $,*"= B>4;31 4;51/4 ;1; V 4EE.;>84 2C.69<<91;. 42 7>@@2951
3.22. 4:91;9 3.2 0/>771= 92 51;8/1221 3.224 f.;.881; F/1>7 34 74/8. 3.224 ?4690294
f.;.881; V 81842. .3 V .<./598481 488/4E./<1 425>;. <159.8L ?9;4;:94/9. 5D. ?4;;1 5471
39/.8846.;8. 49 B>488/1 ?/48.229$()#
M1;1 <.0>989 4;51/4 4;;9 39 9;8.;<1 <E92>771 3.2 F/>771 5D. D4;;1 71/8481
422C45B>9<9:91;. 39 428/9 64/5D9 39 4@@902946.;81 . 4;5D. 43 4??45594/<9 E./<1 428/9
<.881/9 79G 1 6.;1 4??9;9 4 B>.221 3.224 6134# R88>426.;8. 92 F/>771 71<<9.3. 9
64/5D9 p;98.3 [121/< 1? f.;.881;= M9<2.c= A24c29?.= `922./-117#
J;128/.= 4 <.0>981 3.22I4551/31 51; ^488.2 W4EE.;>81 ;.2 640091 &''"Y= f.;.881;
$()
F91/091 fQp]SaaJ . A4121 fHQaH-p__J= Benetton: da United Colors a Edizione Holding,
a1/9;1= J<.39= &''+= 7400 ( . <<#

$&"
/.429::4 . E.;3. ;.9 7/17/9 ;.01:9 24 29;.4 39 4@@902946.;81 7./ @46@9;. zBarbie
loves f.;.881;z# J <>19 64/5D9 <9 8/1E4;1 477295489 4;5D. <> 7/131889 39E./<9 34 B>.229
3.22I4@@902946.;81 9; E9/8G 39 51;8/4889 39 295.;:4# g/4 2. 967/.<. 5D. D4;;1 188.;>81
24 295.;:4 71<<9461 5984/. 2I4:9.;34 8>/54 _1/2> Holding 7./ 24 @94;5D./94= 24 ?/4;5.<.
Selective Beauty 7./ 9 7/1?>69= 24 6924;.<. M971/8 7./ 2. <54/7. 34 @46@9;9# b4
51;8/4889 39 295.;:4 4;5D. 51; 4:9.;3. 5D. 7/13>51;1 0919.229= 7/1?92488959 . 54/812./94#
H009 92 0/>771 V 51671<81 34 "" <159.8L= +' 3.22. B>429 51; <.3. 422I.<8./1# -.
<159.8L 3.2 0/>771 <9 71<<1;1 39E93./. 9; 8/. 548.01/9.N B>.22. 39 ;48>/4 5166./5942.=
B>.22. 433.88. 4224 ?9248>/4 . 8.<<98>/4= . B>.22. 5D. <9 155>74;1 3.2 51;?.:91;46.;81#
s>.22. 39 ;48>/4 5166./5942. <1;1 92 640091/ ;>6./1 . 7./ 24 640091/ 74/8. <9
8/1E4;1 422I.<8./1#
s>.22. 8.<<929 <1;1 H296794< . g9248>/4 39 Z9881/91 Z.;.81= 5D. 71<<.001;1 E4/9
<84@9296.;89 ;.22IJ84294 M.88.;8/91;42. . ;.9 39;81/;9 39 g9/.;:. . M42./;1# s>.22. 3.2
51;?.:91;46.;81 <1;1 39<21548. 9; 74/8. 9; J84294 . 9; 74/8. 422I.<8./1i 9; J84294 2.
7/9;597429 <1;1 f.;9;3= f.;8.5 . f.;516 5D. <9 3.3954;1 4224 7/10.884:91;.= 42
/4771/81 51; 9 8./:9<89= 49 51;8/1229 39 B>4298L . 4224 /.8. 39 E.;3984# R22I.<8./1 2.
<159.8L 79G 9671/84;89 <1;1 f.;.881; M21E455D94= f.;.881; p;0D./94= 5D. 511/39;4 24
7/13>:91;. .??.88>484 8/4698. 8./:9<89 ;.22IS>/174 3.22IS<8= f.;.881; [/14:94= 5D. <9
3.3954 7/9;597426.;8. 42 51;?.:91;46.;81 3.9 E.<8989 9; 24;4= f.;.881; a.t892
[1;?.5541= 5D. 51;?.:91;4 E.<8989 9; A1/8104221= . f.;.881; a>;9<94= 5D. D4 >;
3>7295. />121 39 89;81/94 . 39 511/39;46.;81 3.224 7/13>:91;. 8/4698. 8./:9<89 9; ]1/3
R?/954# -4 54710/>771 V f.;.881; F/1>7 M74= 71<<.3>84 7./ 92 ()K 34224 ?4690294
f.;.881; 488/4E./<1 24 <159.8L S39:91;. Holding$(*= 5D. /477/.<.;84 24 54<<4?1/8.
?9;4;:94/94 3.224 ?4690294#
J 397.;3.;89 39 f.;.881; Group <1;1 )#"''= 39 5>9 &#"'' 9; J84294# s>.<89 >28969
<1;1 155>7489 9; 0/4; 74/8. ;.22. <.39 5.;8/429 39 A1;:4;1 . [4<8/.88.= 029 428/9 ;.029
<84@9296.;89 8.<<929 . ;.9 ;.01:9# R [4<8/.88. Wa/.E9<1Y <9 8/1E4 92 5.;8/1 17./489E1 5D.
155>74 ,&' 397.;3.;89# A/.59<481 5D. 7./ 2I4@@902946.;81 f.;.881; <9 4EE42. B>4<9
818426.;8. 39 8./:9<89= 4 [4<8/.88. <1/0. 92 5.;8/1 2109<8951 5D. 45B>9<84 <94 24 <81??4=
4<<.0;4 24 7/13>:91;. 49 8./:9<89= /95.E. 9 7/131889 ?9;989= .<.0>. 9 51;8/1229 39 B>4298L .
9;E94 24 6./5. 49 7>;89 E.;3984# J; J84294 9 8./:9<89 <1;1 "''= 215429::489= 9; Z.;.81= 9;
A>0294= f4<9295484= R@/>::1= [4674;94 . [424@/94# f.;.881; D4 5/.481 422I.<8./1 8/.
<18817129 2109<8959N >;1 9; p;0D./94= >;1 9; [/14:94 . >;1 9; a>;9<94# J2 7/9;59742. V

$(*
A./ >; 477/1?1;396.;81 <> S39:91;. b1239;0 <9 E.34 92 74/40/4?1 +#&#$#

$&(
B>.221 >;0D./.<. 5D. 9679.04 +'' 7./<1;.= /95.E. 029 1/39;9 7/13>889E9 34 [4<8/.88. .
29 4<<.0;4 4 5.;89;494 39 8./:9<89 215429::489 9; S>/174 3.22IS<8= \171 39 5D. /9<7.39<5.
9 7/131889 ?9;989 9; J84294# g>;:91;9 4;4210D. <1;1 <E128. 4;5D. 342 7121 8>;9<9;1 .
5/1481= <.77>/ 9; 81;1 69;1/. . 7./ 4889E98L 79G <7.59?95D.#
].2 51672.<<1 9 24E1/481/9 155>7489 7/.<<1 9 8./:9<89 39 f.;.881; <1;1 &)#'''= 39
5>9 )#+'' 9; J84294= $+#"'' 9; S>/174 3.22IS<8 . "#''' 9; a>;9<94# -I1@9.889E1 39
f.;.881; V 39 455/.<5./. 24 B>184 39 7/13>:91;. 422I.<8./1= 5D. ;.2 &''+
/477/.<.;84E4 09L 92 )'K# f.;.881; <9 <84 <8/>88>/4;31 4;5D. 9; R<94= 7./5Du
/477/.<.;84 >; 6./5481 9; .<74;<91;.# J; J;394= 43 .<.6791= D4 ?1;3481 >;4 <159.8L
4<<9.6. 4 9;E.<8981/9 ;4:91;429 7./ 5/.4/. >; 7121 7/13>889E1 21542.#
].2 51;8.671 D4 47./81 >;4 <.3. 4 b1;0 `1;0 7./ 511/39;4/. 8>88. 2. 4889E98L
7/13>889E. . 5166./59429 3.22I4/.4 4<948954= 9;52><4 24 [9;4# -4 /.8. 5166./5942. 39
f.;.881;= 7/.<.;8. 9; $&' 74.<9= 5167/.;3. " 6924 7>;89 E.;3984 4 9;<.0;4 7/17/94=
7./ 24 640091/ 74/8. 51;5.<<9 9; franchising# R25>;9 39 B>.<89 ;.01:9= 9; J84294= <1;1
0.<8989 342 F/>771 A./54<<9= 09L <1591 39 _4/4$(,#

5.1.1 Edizione Holding

S39:91;. Holding ;4<5. ;.9 7/969 4;;9 1884;84 51; 92 5167981 39 /4:91;429::4/.
24 <8/>88>/4 <159.84/94 3.2 F/>771 f.;.881;$)'# ].9 7/969 4;;9 39 E984 V 7151 79G 39 >;
T51;8.;981/.U= 9; 5>9 4??2>9<51;1 9 39E93.;39 39<8/9@>989 342 8.<<92.m4@@902946.;81# J2
7>;81 39 <E1284 <9 D4 ;.2 $,*(N 92 & 2>0291 f.;.881; F/1>7 3.@>884 422. f1/<. Z421/9
39 ^924;1 . Z.;.:94= 5122154;31 <>2 6./5481 59/54 92 $'K 3.2 5479842.= 3.8.;>81 34
S39:91;. . 34224 <>4 51;8/122484 H296794<# -4 E.;3984 3.029 128/. ) 69291;9 39 4:91;9
9;8.<848. 4 S39:91;. ?/>884 4 B>.<8C>28964 +$ 69291;9 39 .>/1= 5>9 <9 47710094;1 9 +'
9;54<<489 34 H296794<# [1; B>.<8C17./4:91;. S39:91;. <9 8/1E4= B>9;39= 4 3.8.;./.= 9;
74/8. 39/.8846.;8.= 9; 74/8. 488/4E./<1 H296794<= 24 8184298L 39 f.;.881; F/1>7#
J2 $,*( V >; 4;;1 9671/84;8. 7./ S39:91;. ;1; <1246.;8. 7./5Du 34 B>.<84 3484
7>O 39<71//. 39 >; 9;0.;8. 4661;84/. 39 /9<1/<. ?9;4;:94/9.= 64 4;5D.= . <17/488>881=
7./5Du 7/.;3. 4EE91 B>.2 7/15.<<1 39 64;40./9429::4:91;. 5D. 2. 7./6.88./L 39
4??/4;54/<9 34 f.;.881; F/1>7= 9;8/47/.;3.;31 >; <.;89./1 39 <E92>771 4>81;161# \4

$(,
g/4;5.<51 FSMpR-\J= L’impero dei Benetton= $' \95.6@/. &''(#
$)'
F91/091 fQp]SaaJ . A4121 fHQaH-p__J= Benetton: da United Colors a Edizione Holding, 17#
598# 7400 ( . <.00#

$&)
B>.<81 616.;81 S39:91;. 9;9:94 43 .<<./. T>; 84E121 39 51;?/1;81 8/4 967/.;3981/9 .
manager= 4881/;1 4 5>9 <1;1 ?1/6>248. 2. <8/48.09. 39 71/84?10291U# M1;1 029 4;;9 9;
5>9 <9 ?1/64;1 2C4;964 64;40./942. . 24 E154:91;. ?9;4;:94/94 39 S39:91;.= 5D.
8/1E./L ;.2 3942101 51; 21 <79/981 79G <79554846.;8. 967/.;3981/942. . 9;3><8/942.
3.224 7/17/9.8L 029 <896129 42 <>1 <E92>771#
s>.<81 7/15.<<1 39 <E92>771 D4 71/8481 1009 S39:91;. b1239;0 42 E./895. 39
;>6./1<9 0/>779 . ;>6./1<. <159.8L ?9;4;:94/9. >8929::48. 7./ .??.88>4/. 17./4:91;9
39 E4/91 0.;./.# p;4 39 B>.<8. V z&$ 9;E.<896.;89z 488/4E./<1 24 B>42. 17./4 9; >;4
E.;89;4 39 <159.8L 8/4 5>9 ^.554;1= M9<42= M8/43.f2># g/4 9 0/>779 79G 9671/84;89
74/8.597489 39/.8846.;8. 34 S39:91;. b1239;0 8/1E9461 ^4554/.<. M74 0/>771
9661@9294/. W$''KY R>810/922 M74 W")KY= R>81<8/43. M74 W%)KY= H296794 M74
W$(KY 5D. 51;8/1224 a.2.516 J84294= F/4;39 M84:91;9 M74 W$%KY= M4048 M74 W&+KY
5D. 0.<89<5. 2I4./171/81 39 a1/9;1= A9/.229 l [# M74 W%=,%KY= f4;54 A17124/.
R;81;E.;.84 W+=*(KY# S39:91;. Holding 51;8/1224 4;5D. 92 &+="K 3.2 5479842. 3.224
M.7= 54<4 .398/95. 3.2 B>189394;1 TJ2 F4::.889;1z# J;128/. D4 71<<.396.;89 8.//9./9
422I.<8./1# J; R/0.;89;4= 43 .<.6791= 8/4698. 24 <159.8L [1674;94 3. a9.//4< M>3
R/0.;89;4 MR 71<<9.3. >;4 .<8.;<91;. 0/4;3. 516. 8>884 2Ip6@/94 <> 5>9 422.E4
%''#''' 7.51/. 34 24;4#

;#5 &XQUXLQb SQT 2UY\\V

H009 92 F/>771 f.;.881; V 7/.<.;8. 9; $&' A4.<9 3.2 61;31# J2 <>1 core
business V 2C4@@902946.;81N 92 0/>771 D4 >;4 51;<1293484 93.;898L 984294;4 39 <892.=
B>4298L . 74<<91;.= 5D. <9 /9?2.881;1 ;.9 64/5D9 p;98.3 [121/< 1? f.;.881;= casual=
M9<2.c= 79G 1/9.;8481 42 fashion= A24c29?.= 4@@902946.;81 7./ 92 8.671 29@./1= . `922./
-117= streetwear# -C4:9.;34 D4 >;4 7/13>:91;. 81842. 39 59/54 $$" 69291;9 39 5479
2C4;;1# -4 /.8. 5166./5942. 39 "#''' ;.01:9 613./;9 ;.2 61;31 1??/. 49 529.;89
<./E9:9 39 4284 B>4298L . 0.;./4 >; ?488>/481 81842. 7/1<<961 4 $=* 69294/39 39 .>/1#
-1 <E92>771 3.22C1/04;9::4:91;. 5166./5942. f.;.881; V <1<8.;>81 34 >;
<90;9?95489E1 7/10/4664 39 9;E.<896.;89 7./ 2C47./8>/4 39 megastore 54/488./9::489=
128/. 5D. 3422. 0/4;39 396.;<91;9= 34 >;4 71<9:91;. 7/9E92.09484 ;.9 5.;8/9 <81/959 .
5166./59429 . 34 >;C.2.E484 B>4298L 3.9 <./E9:9 1??./89 4224 529.;8.24# J ;>1E9
megastore 1<7984;1 2. 51672.8. 5122.:91;9 39 4@@902946.;81 54<>42 31;;4= >161=

$&*
@46@9;1 . 9;8961= 128/. 43 >;C46794 <5.284 39 455.<<1/9 . 51672.6.;89
3C4@@902946.;81= 7/171;.;31 9; 6131 021@42. 21 <892. . 24 B>4298L f.;.881;# [16.
;.22C.E12>:91;. 3.224 /.8. 5166./5942.= 24 51<84;8. 8.;<91;. 42 ;>1E1= 9;8.<4 B>42.
/92.E4;8. ?4881/. 39 <E92>771= D4 488/4E./<481 ?9; 34029 9;9:9 9 E4/9 <.881/9
3.22C1/04;9::4:91;. 4:9.;342.N 34224 516>;954:91;. 49 <9<8.69 9;?1/6489E9= 34224
/95./54 39 ;>1E9 648./9429 4224 2109<8954 9;8.0/484# p; 74/895124/. 967.0;1
422C9;;1E4:91;. V 3.395481 4224 <8/>88>/4 7/13>889E4= 9 5>9 <9<8.69 . 4774/489 <1;1
/9;;1E489 51672.846.;8. 10;9 59;B>. 4;;9# s>.<84 1/04;9::4:91;. D4 92 <>1
@4/95.;8/1 ;.2 5.;8/1 39 511/39;46.;81 7/13>889E1 39 [4<8/.88. Wa/.E9<1Y= >;
51672.<<1 9;3><8/942. 3.395481 422C4@@902946.;81= 8/4 9 79G 613./;9 42 61;31#
-4 5474598L 39 /439546.;81 ;.224 <159.8L <9 64;9?.<84 4;5D. 488/4E./<1 g4@/954=
92 5.;8/1 39 /95./54 <>224 516>;954:91;. 3.224 f.;.881;# -4 <?934 39 g4@/954 V B>.224
3.22C9;;1E4:91;. . 3.22C9;8./;4:91;4298LN >; 6131 7./ 51;9>04/. 5>28>/4 . 9;3><8/94=
488/4E./<1 24 516>;954:91;. 5D. <9 4??934 ;1; 79G <121 422. ?1/6. 7>@@295984/9.
51;<>.8.= 64 E.95124 24 T5>28>/4 9;3><8/942.U= T2C9;8.2290.;:4U 3.22C967/.<4 488/4E./<1
428/9 6.::9N 92 design= 24 6><954= 92 59;.64= 24 ?1810/4?94= 9 7/131889 .3981/9429= J;8./;.8#
g4@/954 D4 <5.281 39 <5166.88./. <>224 5/.489E98L <166./<4 71/8484 349 091E4;9 .
34029 4/89<89m<7./96.;8481/9 39 8>881 92 61;31= 9;E98489 3171 >;C967.0;489E4 <.2.:91;.
4 <E92>774/. 7/10.889 51;5/.89 39 516>;954:91;. <1881 24 39/.:91;. 4/89<8954 39 425>;9
7/9;597429 7/18401;9<89 ;.9 39E./<9 <.881/9$)$#

;#8 (SQPZLZa SQT OUY\\V@ L \ULP[L\L [`LNXQ Q L XNTVUL


J 7/9;5979 5D94E. . 9 E421/9 5D. 0>934;1 2C4889E98L 3.2 F/>771 <1;1 /94<<>69@929
488/4E./<1 92 ;16. 5D. 93.;89?954 92 brand 3.22C4:9.;34= 1<<94 p;98.3 [121/< 1?
f.;.881;# H0;9 74/124 D4 9;?4889 >; 7/.59<1 <90;9?95481 5D. /95D9464N 9 7/15.<<9 5D.
488.;01;1 4221 <E92>771 . 422C.E12>:91;. 3.9 7/9;5979 5D94E. . 9 51671/846.;89X4:91;9
5D. 92 F/>771 431884 9; /9<71<84 49 E421/9 5D. ;. 54/488./9::4;1 2C93.;898L#
Q9<7.881 42 7/961 7>;81= <.51;31 B>4;81 395D94/481 34224 <159.8L$)&N
! UnitedN .E154 2C93.4 5D. <94 ?1;346.;842. 34 >; 2481 <42E40>4/34/.
2C9;39E93>4298LX967/.;3981/94298L= 3422C428/1 <94 .<<.;:942. 92 />121 3.2 8.46 1
T2C.<<./. 0/>771U#

$)$
g1;8.N 315>6.;81 /924<59481 42 7>@@2951 3422C>??9591 <84674 39 f.;.881; F/1>7
$)&
\15>6.;84:91;. 4 <>771/81 ?1/;984 342 F/>771 f.;.881;#

$&,
! Colors ofN /964;34 422C9671/84;:4 3.2 T?4/.U 5D. V <8/.8846.;8. 2.0481 4224
51;1<5.;:4i
! BenettonN 93.;89?954 ;.224 B>4298L . ;.224 B>4;898L 92 7/.<>771<81 ?1;346.;842.
488/4E./<1 5>9 <1339<?4/. 2. 488.<. 3.9 529.;89#
J 51671/846.;89 71<89 9; .<<./.= 9; 29;.4 51; 9 E421/9 3.2 0/>779= <1;1 7./84;81
1/9.;8489N 4224 /95./54 3.2 51;?/1;81= 4224 021@429::4:91;.= 4224 39E./<98L= 422C488.;:91;.
4029 stakeholders= 422C9;;1E4:91;.= 422C488.;:91;. 3.2 3.8840291= 42 /901/.= 422C9;8.0/98L=
4224 corporate responsibility= 4224 7/171<989E98L= 4224 E121;8L 39 <>7./4/<9= 4224
5474598L 39 /9<12E./. 9 7/1@2.69 . 4224 5167.8.;:4 ;.2 3.593./.#
J E421/9 5D. 0>934;1 9 7/15.<<9 39 <E92>771 .3 .E12>:91;. 3.9 7/9;5979 5D94E. <1;1
/951;3>59@929 42N
! teamN 51; E421/9= 1@9.889E9 . 51671/846.;89 1/04;9::489E9 51;39E9<9= 2.
;1<8/. 7./<1;. 24E1/4;1 9;<9.6. . 34;;1 92 6.0291 39 <u 51;
9;8.2290.;:4 . 74<<91;.i
! conoscenzaN V 92 <47./ ?4/. ><1 39 59O 5D. <9 <4i
! qualitàN 34 ;19 8>881 59O 5D. 6./984 39 .<<./. ?4881= 6./984 39 .<<./.
?4881 @.;.i
! la rete delle competenze WE<# 3.215429::4:91;.YN 92 0/>771 f.;.881;
17./4 ;.2 61;31 4224 /95./54 39 5167.8.;:. <7.59?95D. . 39<8/.889
9;3><8/9429= 9; 5>9 9;;.<84/. 92 <>1 know how 7./ 04/4;89/. 24 B>4298L
3.9 7/131889 . 24 <1339<?4:91;. 3.9 529.;89# -C1/04;9::4:91;.
7/13>889E4= B>9;39= .E12E. 9; >;4 E./4 . 7/17/94 T/.8. 3.22.
5167.8.;:.U= 5D. ?4 2.E4 <>22. 690291/9 5474598L 9;3><8/9429 39<71;9@929
<>9 6./5489 9;8./;4:91;429# -4 <8/>88>/4 7/13>889E4 39 f.;.881; F/1>7
D4 <.67/. 17./481 51; >;98L .<8./.# \9.59 4;;9 ?4 92 F/>771 4E.E4
96794;89 7/13>889E9 9; M740;4 . g/4;594= 128/. B>.229 984294;9= 1009 24
f.;.881; 7/13>5. 9 <>19 128/. $&' 69291;9 39 5479 7/.E42.;8.6.;8. 9;
S>/174= 128/. 422CJ84294= 9; S<8 S>/174 W[/14:94= p;0D./94= Q164;94Y .
;.2 f459;1 3.2 6.398.//4;.1= 9; a>;9<94 31E. 43 .<.6791 E.;01;1
7/131889 128/. &' 69291;9 39 5479# r ?1;346.;842. <188129;.4/. 5D. 2.
648./9. 7/96. 74/81;1 3422CJ84294= 04/4;:94 39 B>4298L .2.E484 3.2
7/131881 ?9;981#
! la qualità è il fine WE<# 7/.::1YN 24 B>4298L V 92 focus 39 f.;.881;= 51<9
516. 92 529.;8. ?9;42. . 92 <>1 <892. 39 E984N 51;8.671/4;.1 .3

$%'
40091/;481= 51; 7./<1;4298L 7/17/94 . 39 8.;3.;:4= 39;46951 .
516131# J; B>.<81 B>43/1= 4;5D. 92 7/.::1 39 >; 5471 39
4@@902946.;81 D4 >;4 <>4 TB>4298LU . 3.E. .<<./. 8/4<74/.;8.N 9;
4/61;94= .E984;31 51;8/4339:91;9= 51; 2C93.;898L 3.2 7/131881# -.
5122.:91;9 f.;.881; 1??/1;1 >;C46794 04664 39 7/171<8.= 5167/.<9
5479 nice price, 5D. D4;;1 9; 516>;. >;C93.;898L T3.615/48954U=
<.67295. 64 1/909;42.= 4889E4 . 9;8.2290.;8.= 5D. <9 9<79/4 4224 E984# A./
39/24 9; <9;8.<9N <9 4224 B>4298L 51;<47.E12.# J2 7/.::1 09><81 V 59O 5D.
<1;1 39<71<81 4 7404/.= 2C.61:91;. 5D. 69 1??/. B>.2 @.;.=
51;?./6484 3422C9;31<<4/21 . >8929::4/21# J2 7>@@2951 E>12. >;
4@@902946.;81 488>42. W51;8.;>81 6134m8.;3.;:4 ?4<D91;Y 5D. <47794
<1339<?4/. 2C4<79/4:91;. 42 @.221 W422. 29;0>. 0/9??48.Y 42 613./;1= 51;
>;4 B>4298L . >; 7/.::1 51./.;89# r ;.5.<<4/91 /.429::4/. >; 7/131881
92 5>9 <892. <94 /951;1<59@92.= 516. f.;.881; 1 M9<2.c W>;9598L=
/951;1<596.;81= 39??./.;:94:91;.Y . 488>42. W6134= 8.;3.;:4= ?4<D91;Y
39 B>4298L . 42 7/.::1 5D. 92 51;<>6481/. V 39<71<81 4 <7.;3./.#
\1@@9461 1??/9/. 9 ;1<8/9 7/131889 4;34;31 31E. <1;1 9 51;<>6481/9=
/.0424;31 21/1 2C.61:91;. ;.2 5167/4/.= 24 09194 39 <7.;3./. .
2C.61:91;. 39 9;31<<4/.#
! competere con passione WE<# 51;51//.;:4YN 9; >; 6./5481= 51672.<<1
. 51; 4881/9 9;8./;4:91;429= 92 F/>771 f.;.881; 7>O 51;84/. <>
>;C93.;898L ?1/8.= 8>884 984294;4= 5D. 516@9;4 <892.= 5/.489E98L= 74<<91;.
.3 .;./094 9;8.22.88>42.# M> B>.<84 @4<.= 5D. V 8/439:91;. 3.2 @.221 .
<892. 39 E984= 92 8.46 f.;.881; V 9; 0/431 39 51;9>04/. 24 51;1<5.;:4
3.9 2>10D9 . 3.9 6./5489 51; 24 5474598L 39 9;8.0/4/. 5>28>/. 39E./<.=
<E92>774/. 2. 5167.8.;:. . 5/.4/. >;C1/04;9::4:91;. ?2.<<9@92. .
434884@92.#
! client focus WE<# 51;<>6481/.YN f.;.881; V 34 <.67/. 9; 51;84881
39/.881 51; 92 6./5481= 1009 4;5D. 79G E959;1 42 529.;8. ?9;42.# J;
51224@1/4:91;. 51; 24 /.8. 5166./5942. ?1/6484 34 74/8;./
967/.;3981/9= 24E1/4 10;9 091/;1 7./ 5167/.;3./. 2. .<90.;:. 3.2
529.;8. . /9<71;3./. 51; >;4 B>4298L 3.22C1??./84= <166481/94 3.22.
<9;012. B>4298LN 39 <892.= 39 7/131881= 3.9 <./E9:9= 39 966409;.= 39
488.;:91;. 422C46@9.;8.= 5D. 39E.;84 7/171<84 39 >;1 <892. 39 E984

$%$
47./81 . 39;46951# -4 /9<71<84 42 6./5481 ;.2 fast fashion ;1; V
/9;51//./. 21 <8.<<1 613.221# -4 /9<71<84 39 f.;.881; 3.E. .<<./.N
m /98/1E4/. >;C93.;898L= >; 29;0>40091 <8929<8951= >;9598L=
39??./.;:94:91;.= 39<89;89E98L= /951;1<59@9298L 842. 7./ 5>9 8>889
029 .2.6.;89 W7/131881= 516>;954:91;.= ;.01:9= 6./5481Y
E124;1 422C>;9<1;1#
m [167/.;3./. 9 3.<93./9 3.2 51;<>6481/.i
m p8929::4/. 42 6.0291 2. 5474598L= 2. 5167.8.;:. . 8>884 24
0/4;3. 1/04;9::4:91;. 3.2 0/>771i
m p8929::4/. 24 /.8. 516. 2>101 3C9;51;8/1 51; 92 51;<>6481/.=
;1; 516. 5.;8/1 3.2 7.;<9./1 <8/48.0951# -4 /.8. ;1;
51<898>9<5. 2C93.;898L 3.224 64/54# r 92 2>101 31E. B>.<84 <9
.<8/9;<.54X7/171;.# R A1;:4;1 <9 51<8/>9<51;1 9 ?4881/9
5D94E. 3.2 <>55.<<1 f.;.881;#
! Negozi Feel it!N 9 ;.01:9 f.;.881; <84;;1 .E12E.;31= 4/61;9::4;31<9
E./<1 396.;<91;9 6.39. . concept 3C4861<?./4 5D. ;1; 7/.E4/954;1 2.
5122.:91;9= 9; 6131 5D. 24 529.;8.24 ;1; 71<<4 <.;89/<9 4 <>1 4091 .
<5.029./. 9; 29@./8L# H009 79G 5D. 649= 029 store <1;1 92 2>101 31E.
E9E./. 92 64/5D91 . 9 <>19 E421/9= /477/.<.;84;1 9;128/. >;4
3.8./69;4;8. ?1/64 39 516>;954:91;. 5D. /4551;84 2C93.;898L
f.;.881;N <1;1 71<8./ 8/9396.;<91;429 ;.22. E9. 3.2 61;31 5D.
/4551;84;1 39 ;19 . 3.9 ;1<8/9 529.;89#
! Conoscere per crescere WE<# [/.<5984YN 24 5/.<5984 V 24 <1664 3.2
24E1/1 39 8.46= 3.224 B>4298L . 3.224 51;1<5.;:4# J; B>.<89 >28969 4;;9
2C4889E98L 7/1?1;34 39 .E12>:91;. 3.2 F/>771 f.;.881; D4 455/.<59>81
24 51;<47.E12.::4 39 31E./ 51;89;>46.;8. /96.88./. 9; 09151 9 <>19
7>;89 39 ?1/:4# J2 /4??1/:46.;81 3.22C93.;898L 5122.889E4= 7./ 51<8/>9/.
>; 8.46 39 24E1/1 <.67/. 79G 51.<1= 6189E481 . 9;;1E489E1= V 4;3481
39 74/9 74<<1 51; 029 9;E.<896.;89 9; B>4298L . 51;1<5.;:4# ].22C./4 3.2
TbrainwareU= 92 mix 39 B>.<89 .2.6.;89= 4<<159489 4224 74<<91;.= 4221
<79/981 39 9;9:9489E4 . 4 >;4 <81/94 >;954 . 9;96984@92.= D4 516.
/9<>284;8. 24 5/.<5984#

$%&
J; <1<84;:4 92 @/4;3 p;98.3 [121/< 1? f.;.881; /477/.<.;84N >;C93.4 39 61;31 5D.
;1; .<52>3. ;9.;8. . ;.<<>;1= Tl’easy to wearU @.221 Wemotional dressingY= . 24
74/8.5974:91;.#

;#: (T MVSQTTV SL _Y^LPQ^^


J2 54<1 f.;.881; <9 7/.<84 4 6128.72959 2.88>/.= >;4 8/4 2. 79G 9;8./.<<4;89 <.6@/4
.<<./. B>.224 5D. 7/.;3. 9; 51;<93./4:91;. 3>. 4<7.889N ;>1E. 6134298L 39 /951671//.
>; <.881/. ?/466.;8481 . ;>1E9 6139 7./ 422.;84/. 9 E9;5129 ?9;4;:94/9 . 64;40./9429
4224 5/.<5984 455.2./484 3.22C967/.<4$)%#
-. performancess 3.224 f.;.881; <1;1 B>9;39 92 /9<>28481 3.224 516@9;4:91;.=
1/909;429<<964= 39 3>. T51;3188.U 4774/.;8.6.;8. 4;898.895D.# -4 7/964 V
2C.<8.;<91;. E./89542. 3.224 69<<91;. 4:9.;342. W34224 <124 7/13>:91;.= 4224
7/13>:91;. . 5166./59429::4:91;. 42 3.8840291= ?9;1 4224 7/13>:91;.m
5166./59429::4:91;. . 42 ?9;4;:946.;81m4<<95>/4:91;. 39 ?1/;981/9 529.;89Y= .
/477/.<.;84 24 5D94E. 7./ /9<12E./. 92 7/1@2.64 3.224 ?/466.;84:91;.# -4 <.51;34
51;<9<8. ;.224 .<8./;429::4:91;. 3.224 B>.<891;. . /477/.<.;84 24 6134298L 7./
<591029./. 1 7./216.;1 422.;84/. 9 E9;5129 4224 5/.<5984#

5.4.1 La ricomposizione di un settore frammentato

J2 613.221 39 business f.;.881; V ;.9 <>19 8/4889 ?1;346.;8429 1612101 4 B>.221


5D. 51;3><<. b.;/c g1/3 4 /.429::4/.= 51; 92 T613.221 aU . 24 548.;4 39 61;840091=
92 74<<40091 3.224 7/13>:91;. 4>8161@929<8954 3422C4/89094;481 4224 0/4;3. 9;3><8/94#
-4 f.;.881; <9 V 591V 7/171<84 39 7/13>//. . E.;3./. @.;9 39 64<<4 W4/895129
3C4@@902946.;81 39 @4<.= T@4<95UY 4 >; 7>@@2951 39 64<<4 W9 ?9029 3.2 Tbaby boomUY#
A18/.@@. <.6@/4/. >;C93.4 967/.;3981/942. 61281 <.67295. . 7./?9;1 @4;42.#
-4 <>4 0.;.<9= 8>884E94= V <98>484 9; >; 616.;81 <81/951 5D. E.3. 24 640091/4;:4
3.029 17./481/9 <.881/9429 <71<84/<9= <1881 9 51279 3.9 ;>1E9 74.<9 9;3><8/9429= 34224
7/13>:91;. 39 64<<4 4 B>.224 3.9 @.;9 39 4284 B>4298L= 43 4281 51;8.;>81 39 6134 . 39
4281 7/.::1# Z9<84 51<q /9<>284 7./84;81 >;C93.4 51;8/151//.;8.# R;5D. 7./5Du 3.E.

$)%
F9><.77. ]RQ\J]= La Benetton: strategia e struttura di un’impresa di successo, Z98./@1=
S39:91;9 24E1/1= $,*)= 7400 % . <.00#

$%%
51;9>04/<9 51; >;4 7/48954 39 @4<<9 7/.::9 . 51; 2C4772954:91;. .<8.<4 3.22. 8.5;95D.
3.2 6./5481 39 64<<4N 24 7/13>:91;. 9; 0/4;3. <./9.= 24 39<8/9@>:91;. <> 24/04 <5424#
^4 ;.2 8.;8489E1 39 4??./64/<9 ;.2 <.881/. 3.22C4@@902946.;81 B>.<84 93.4 <9 V
31E>84 <51;8/4/. 51; 8/. E9;5129= 594<5>;1= 7./ 39 79G= 51;;.<<1 4029 428/9 .
/4??1/:4;8. 029 428/9N 24 39??./.;:94:91;. . 92 /47931 546@946.;81 3.9 0><89 3.9
51;<>6481/9= 24 74/5.229::4:91;. 3.224 39<8/9@>:91;.= 9 6139 39 7/13>:91;.
<.694/89094;429# Z9;5129 8/4 2C428/1 5D.= 42 616.;81 3.224 ;4<5984 39 f.;.881;= ;1;
<121 ./4;1 ?1/89 64 9; 51/<1 39 /4??1/:46.;81# ]1; 7./ 54<1 7/17/91 9; B>.029 4;;9 <9
3.5/.84E4 92 <>55.<<1 3.2 T7955121 V @.221U . <C9671;.E4 24 3.<8/>88>/4:91;. 3.224
0/4;3. 967/.<4# A./ <>7./4/29 24 <.67295. 93.4 9;9:942. D4 31E>81 ?4/<9 <1?9<895484# A./
0.<89/. 24 7/17/94 9671<84:91;. 39 ?1;31 24 f.;.881; D4 31E>81= 591V= /97/10.884/. 92
59521 7/13>889E1 . 5166./5942. 3.9 pullover#
-4 7/964 B>.<891;. 34 4??/1;84/. V <8484 B>.224 3.224 39??./.;:94:91;. .
E4/94@9298L 3.224 3164;34 5D. 9;3>5. >;4 ;18.E12. E4/9.8L . E4/94@9298L 3.9 7/131889#
s>.<84= 4 <>4 E1284= 3.8./69;4 >;4 296984:91;. 3.029 .??.889 3C.<7./9.;:4 9; 8>88. 2.
?4<9= /93>5.;31 42 69;961 2C9;593.;:4 3.22. .51;169. 39 396.;<91;. ;.2 <.881/.
3.22C4@@902946.;81#
f.;.881; 2CD4 4??/1;8484 51; >;C9;8>9:91;. 5D. V 4221 <8.<<1 8.671 39 marketing
W24 <517./84 5D. 7./ 24 640091/4;:4 3.9 51;<>6481/9 24 7/.<84:91;. ?1;346.;842. 3.2
pullover ./4 92 5121/.Y . 39 7/13>:91;. W24 <517./84 5D.= 51;5.;8/4;31 <>2 5121/. 2.
/9<71<8. 42 @9<10;1 39 39??./.;:94:91;.= 2CU9;3><8/9429::4:91;.U 3.2 pullover 39E.;9E4
79G <.67295.Y#
M>224 <51/84 39 B>.<8C9;8>9:91;. <9 V 7/10.88481 92 7/131881N 92 pullover E4/91m
E4/94@92. 84;81 ;.2 5121/. B>4;81 ;.9 613.229 V <8481 <1<898>981 34 >; ;>1E1 7>221E./
E4/91mE4/94@92. ;.9 5121/9 64 >;951m51<84;8. ;.9 613.229#
J2 5121/. 39E.;84E4 92 Tconsumer benefitU <> 5>9 <9 ?15429::4E4 2C4:9.;34= 21
<8/>6.;81 7/964/91 7./ /.;3./. E4/9 9 5479 f.;.881; . 7./ 488/9@>9/. 21/1 ?/.<5D.::4 39
51;8.;>81 6134# ^4 7./ ?4/. 3.9 7/131889 f.;.881; 3.9 @.;9 /.426.;8. 39 64<<4 ./4
;.5.<<4/91 5D. B>.<81 7121 3.224 ;1E98L 8/1E4<<. >; 51;8/477.<1 9; >; 428/1 7121 5D.
04/4;89<5. 51;89;>98L# s>.<81 />121 422C9;8./;1 3.224 71298954 3.2 7/131881 ?> 4??93481
4224 ?1/64 5D. ?> 9671<8484 7./ .<<./. 79>881<81 <.67295.= T524<<954U# a/4 92 5121/. .
92 613.221 E.;9E4 B>9;39 43 488>4/<9 >; 51672.<<1 09151 39 <B>43/4# J2 7/961 4E.E4 92
5167981 39 <6>1E./. 92 6./5481= 39 488/4//. 92 51;<>6481/. ;.2 ;.01:91= 39 ?4/
<54884/. 2C967>2<1 3C45B>9<81# J2 <.51;31 4E.E4 B>.221 39 04/4;89/. 24 T71/84@9298LU 3.2

$%+
7/131881= 24 <>4 39??><4 455.884:91;.= 2C.2969;4:91;. 3.22. 9;5./8.::. 4224 8/43>:91;.
3.22C967>2<1 9; 4881 3C45B>9<81#
-4 3942.88954 5121/.m?10094 D4 4;5D. 3.029 428/9 /9<E1289# M. 9; >;C188954 39
marketing 24 524<<9598L 3.224 ?10094 V >; 51672.6.;81 3.224 E9E4598L 3.2 5121/.=
;.22C188954 3.224 7/13>:91;. 24 ?1/8. 39??./.;:94:91;. ;.2 5121/. V >;1 <8/>6.;81 7./
/.;3./. 455.884@92. 24 <84;34/39::4:91;. . 24 51<84;:4 3.9 613.229#
-4 7/10.884:91;. 3.224 640294 ?4884 <121 39 5121/. D4 591V 51;<.;8981 39
/.429::4/. >; pullover 79G .51;16951 w . B>9;39 E.;39@92. 4 7/.::9 79G 39 64<<4 w
7./5Du <.6729?95481 9; 8>88. 2. 7/.<84:91;9 39E./<. 342 5121/. .3 D4
51;8.671/4;.46.;8. 71<81 51; 24 <84;34/39::4:91;. 3.9 613.229 2. 51;39:91;9 7./
2C4772954:91;. 3.22. 8.5;95D. 39 64<<4 <94 42 616.;81 3.224 7/13>:91;. 5D. 4 B>.221
3.224 5166./59429::4:91;.#
-4 7/.<.;:4 39 B>.<84 51;39:91;. /95D9.3.E4 43.<<1 >;4 <>55.<<91;. 39
9;8./E.;89 9;;1E489E9 <> 594<5>;4 3.22. ?4<9 3.2 59521 39 8/4<?1/64:91;. 64;9?488>/9./1
. 5166./5942. 5D. 24 51//1@1/4<<./1 . 24 E421/9::4<<./1 49 ?9;9 3.2 E4;840091
5167.8989E1# J2 7/961 9;8./E.;81 V <8481 ?4881 <>224 39<8/9@>:91;.= 5/.4;31 ;.01:9
.<52><9E9 W<121 64/5D91 f.;.881;Y= 39 64<<4 W.2.E489<<961 ;>6./1 39 ;.01:9Y= >@95489
9; :1;. 43 4284 3.;<98L 39 529.;8.24= /954/95D9 5166./59429 51;8.;>89#
J; 0.;./42. 71<<9461 39/. 5D. 24 f.;.881;= 7./ 2C45B>9<9:91;. 3.224 leadership
39 51<81= 4@@94 31E>81 ;1; 296984/<9 4 0.<89/. 029 .??.889 39 <5424 39<71;9@929 64
/97/10.884/. 92 59521 7/13>889E1 3.9 pullover#
s>.<84 /93.?9;9:91;. D4 ?4881 .6./0./. >;4 ;>1E4 516@9;4:91;. 3.22. 4889E98L 39
E421/. 5D. V /9<>28484 7./ 61289 E./<9 <8/>88>/426.;8. 6.;1 51<81<4 39 B>.224 3.9
51;51//.;89N <9 7.;<9 49 <.55D9 84029 39 51<89 3./9E4;89 34224 <84;34/39::4:91;. 3.9
613.229= 177>/. 49 /9<74/69 ;.9 51<89 39 0.<891;. 3./9E4;89 34221 <71<846.;81 34
61;8. 4 E422. 3.224 89;81/94#
-4 /93.?9;9:91;. D4 ?4881 <17/488>881 .6./0./. >;4 548.;4 3.22. 4889E98L 61281
79G <.;<9@92. 4029 .??.889 <5424# f.;.881; V 591V /9><5981 4 8/4<?1/64/. >; <.881/.
?/466.;8481 9; >; <.881/. 9; 5>9 029 .??.889 396.;<91;. 71<<1;1 39E.;84/. >;4 2.E4
5167.8989E4 9671/84;8. . >;4 ?1;8. 39 51;5.;8/4:91;.# f.;.881; D4 B>9;39 /9<517./81
. 1771/8>;46.;8. 516@9;481 9 39E./<9 8979 39 .51;169. 39 396.;<91;.N 39 <5424= 39
<./9.= 39 .<7./9.;:4 . D4 ?4881 59O 9; 8>88. 2. ?4<9 3.22C4889E98L#
b4 /9<517./81 3.22. <90;9?95489E. .51;169. 39 <5424 /.429 ;.22. ?4<9N 39 89;81/94= 39
6404::9;1 W5D. V <8481 4339/988>/4 /1@189::481Y= 3.224 7/13>:91;. .

$%"
5166./59429::4:91;. 3.22C4//.31 3.9 ;.01:9 . 3.9 5167>8./ 5D. 5122.04;1
/477/.<.;84;89 . ;.01:9 4224 54<4 643/.= 3.22. /95./5D. . <7./96.;84:91;9 39 6./5481
W43 .<.6791= 24 6.<<4 4 7>;81 3.224 ?1/6>24 3.2 ;.01:91Y= 3.22C45B>9<9:91;. . 3.2
8/48846.;81 3.029 1/39;9= 3.224 39<8/9@>:91;. ?9<954 3.9 7/131889= 3.22C4669;9<8/4:91;.=
3.2 management#
b4 /9<517./81 428/.884;8. <90;9?95489E. .51;169. 7.5>;94/9.N ;.029
477/1EE9091;46.;89 3.22. 648./9. 7/96.= 3.9 <.6924E1/489= 3.9 <./E9:9 39
/477/.<.;84;:4 5166./5942. W9; ?>;:91;. 39 .51;169. 39 <5424 /.429 1??./8. 49
/477/.<.;84;89 <8.<<9N ;.224 /4551284 3.029 1/39;9= ;.22C433.<8/46.;81 3.9 ;.01:94;89=
;.22C45B>9<9:91;. 3.22. 295.;:.= ;.224 39<8/9@>:91;. 3.22. 9;?1/64:91;9 39 6./5481=
.55#Y= ;.9 ?9;4;:946.;89= ;.224 7>@@29598L= ;.22C45B>9<9:91;. 3.9 manager W690291/.
B>4298L 4 74/98L 39 7/.::1Y#
b4 <17/488>881 4889E481 ?1/89 .51;169. 39 <./9. ;.22. ?4<9N 39 64029./94= 39
51;?.:91;.= 39 89;81/94= 39 7/13>:91;. 3.22C4//.346.;81 3.9 ;.01:9 1 3.9 5167>8./= 39
7/13>:91;. 3.22. 648./9. 7/96.= 39 /477/.<.;84;:4= 39 516>;954:91;. 7>@@295984/94
W39 B>9 24 <5.284 39 546740;. .0>429 9; 8>881 92 61;31Y# J; 10;>;4 3.22. 4889E98L 51<q
/939<.0;48. 24 f.;.881; D4 <47>81 9;128/. 0.;./4/. ?1/89 .51;169. 39 .<7./9.;:4# -1
3961<8/4 92 ?4881 5D. .<<4 V /9><5984 9; 10;9 54671 43 17./4/. 51; ?1/:4 24E1/1 6.;1
B>429?95484 . 6.;1 51<81<4 3.224 51;51//.;:4#
g9; B>9 <9 V E9<81 9; 4:91;. >;1 3.9 8/4889 79G 54/488./9<8959 3.224 5>28>/4
1/04;9::489E4 f.;.881;N 24 ?1/8. 8.;<91;. E./<1 2C9;3><8/9429::4:91;. 3.9 7/15.<<9
7/13>889E9# ^4 5CV >;C428/4 4/5D98/4E. 3.224 <8/48.094 7/13>889E4 f.;.881; 5D. ;1; 7>O
.<<./. 90;1/484N 24 E421/9::4:91;. 3.9 E4;84009 39 51<81 9;<989 ;.2 3.5.;8/46.;81
7/13>889E1#
SC 9;3>@@91 5D.= 9; 4<<.;:4 39 B>.221 <7955481 0><81 9;3><8/9429<8951 T?1/39<8951U
5D. 8/4<74/. 3422C9671<84:91;. 3.9 <>19 <84@9296.;89= ;1; <9 <79.0D./.@@. 516. 24
f.;.881; <94 718>84 4//9E4/.= >;954 967/.<4 9; J84294= 43 4E./. ;.224 64029./94 . ;.22.
51;?.:91;9 3C4@@902946.;81 9;?1/642. @.; $#"'' 397.;3.;89 9;8./;9# ^4 V E./1 5D.
;.224 5>28>/4 967/.;3981/942. f.;.881; V <.67/. <8481 61281 ?1/8. 92 2.046. 51; 24
648/95. 8.5;951m1/04;9::489E4 3.224 695/1967/.<4 39 64029./94 984294;4# Q9<7.881 49
competitors 9;8./;4:91;429 V 7/17/91 B>9= 4;:9= 92 51;;18481 39??./.;:942. 79G ?1/8.
3.224 5>28>/4 f.;.881;#
p; 51;;18481 5D. V ?1/8.6.;8. /4395481 ;.224 <>4 7/48954 1/04;9::489E4# J2 0/>771
D4 9;?4889 >;4 7./5.;8>42. 39 /951/<1 4 /9<1/<. 7/13>889E. .<8./;. 3.22C*'K 9; 6.394 .

$%(
3.2 $''K ;.224 51;?.:91;.# J; B>.<81 .<<1 ;1; <9 39<51<84 4??4881 342 T8971 93.42.U
3.2 64029?9591 984294;1= B>.221 54/79094;1# ^4 92 7>;81 V 5D. B>.224 6.3.<964
7./5.;8>42. <9 4772954 4 396.;<91;9 39 ?488>/481 5D.= 4 51<7.881 39 B>.22. 3.9 64029?959
54/79094;9 W"''#''' w $ 69291;. 39 .>/1Y 477491;1 0904;8.<5D. W79G 39 "'' 69291;9 39
.>/1Y#
-4 74/895124/98L 3.224 5>28>/4 f.;.881; <84 B>9;39 ;.224 51;8469;4:91;. 8/4 92
T7955121 V @.221U . 92 ?1/39<61# ]. 39<5.;3. 24 5474598L 39 /97/13>//. 92 613.221
7/13>889E1 54/79094;1 <>224 <5424 3.22. 0/4;39 corporations p<4 3.22C4@@902946.;81
39 64<<4= 24 -.E9C< 2. f2>. f.22= .55#
-4 <5.284 39 /951//./. 64<<955946.;8. 42 3.5.;8/46.;81 7/13>889E1 ;.22C4889E98L 39
51;?.:91;. V <8484 51;39:91;484 34 3>. ?4889# J; 7/961 2>101= 3422C4284 9;8.;<98L 39
64;1317./4 . 34224 <54/<4 <.;<9@9298L 4224 <5424 3.22. 8.5;12109. 39 51;?.:91;.# J;
<.51;31 2>101= 3422. 0/4E9 39<.51;169. 39 396.;<91;.= 3./9E4;89 342 51;8.<81
<9;34542. 984294;1 3.029 4;;9 M.884;84 ;.9 51<89 39 45B>9<9:91;. W;.9 24@1/481/9 92 51<81
3.2 24E1/1 V 9;?./91/. 342 &'K 4 B>.221 9;8./;1Y . 39 0.<891;. 3.2 ?4881/. 24E1/1#
-4 5474598L 39 /.72954/. 21 <8.<<1 0/431 39 3.5.;8/46.;81 3.22. 795512. 967/.<. <>
>;4 <5424 61281 79G 46794 ?4 <q 5D. 92 51<81 3.224 f.;.881; 9; B>.<84 ?4<. <94 74/9 4
B>.221 3.9 51;51//.;89 39 7955124 396.;<91;. . 9;?./91/. 4 B>.221 3.22. 0/4;39 967/.<.
W7./ 24 640091/. 477/17/94:91;. 3.22. T.51;169. .<8./;.U 34 967./?.:91;9 3.2
6./5481 3.2 24E1/1Y# -. 6134298L 39 /4771/81 9;<84>/48. 342 5166988.;8. f.;.881;
51; 9 <>19 <>@m?1/;981/9 ;1; <121 <1;1 8429= 7./ 6189E9 .<469;489 9; 7/.5.3.;:4= 34
51;<.;89/. 49 8./:9<89 39 /.429::4/. <90;9?95489E. .51;169. 39 <./9. . 39 .<7./9.;:4# J;
79G 92 8./:9<84 /95.E. W51<q 516. 92 3.8840294;8.Y 8>889 9 <./E9:9 f.;.881; 7./
2C9;?1/64:91;.= 2C45B>9<81= 92 61E96.;81 3.9 648./9429= 24 7/10/4664:91;.
7/13>889E4= 9 <9<8.69 39 51;8/1221= 24 64;>8.;:91;.= .55# M9 8/4884 39 >;C4889E98L 92 5>9
.<72.846.;81 V 9;39<7.;<4@92. 4224 f.;.881; 7./ 01E./;4/. >;4 7/13>:91;. .<8./;4
/.429::484 34 >;4 0424<<94 79>881<81 E4<84 W8/4 2. &'' . 2. %'' >;98LY 39 967/.<.
4/89094;. W51; 59/54 $'#''' 433.889Y# ^4 488/4E./<1 39 .<<4 2C4:9.;34 <9 71;. ;.22.
51;39:91;9 39 39<71//. 39 >;4 5474598L 7/13>889E4 4009>;89E4 79.;46.;8. 9;8.0/484 .
?2.<<9@92. /9<7.881 422. 7/17/9. 7129895D. 7/13>889E. . 39 6./5481# S ;.2 51;8.671
4<<95>/4 49 8./:9<89 3.9 /9<74/69 ;.9 51<89 39 <8/>88>/4 5D. <9 4009>;01;1 422. .51;169.
39 <./9.#
J; 842 6131= 8/4 2C428/1= 24 f.;.881; 34 967/.<4 17./4;8. 9; >;C9;3><8/94
64;9?488>/9./4 43 4284 9;8.;<98L 39 24E1/1 <9 V 8/4<?1/6484 9; 967/.<4 43 4284 9;593.;:4

$%)
3.029 477/1EE9091;46.;89 . 51//9<71;3.;8.6.;8. 4 @4<<4 9;593.;:4 3.2 51<81 3.2
24E1/1 W2C9;593.;:4 <>9 51<89 9;3><8/9429 V 4881/;1 42 "m$'K= 51;8/1 92 &'m%'K 3.22.
967/.<. 3.2 <.881/. 3.22C4@@902946.;81 /92.E48. 34 ^.391@4;54Y . 422C9;8./;1 39
B>.<81 43 4284 9;593.;:4 3.22. 51671;.;89 39 24E1/1 8./:94/9.#

5.4.2 L’allentamento dei vincoli finanziari e organizzativi alla


crescita

M9 <1;1 ?9; B>9 E9<8. 2. 6134298L 488/4E./<1 2. B>429 24 f.;.881; V /9><5984 4


/951671//. >; <.881/. ?/466.;8481 516. B>.221 3.224 6134#
R55.;;9461 1/4 @/.E.6.;8. 4224 <7./96.;84:91;. 51679>84 3422C4:9.;34 <>9 <9<8.69
7./ 422.;84/. 9 E9;5129 ?9;4;:94/9 . 64;40./9429 4224 5/.<5984 455.2./484 3.22C967/.<4#
[1;E9.;. 4;5D. 9; B>.<81 54<1 74/89/. 34221 <84391 3.224 5166./59429::4:91;.#
]1; 5CV 3>@@91 5D. 5/.4/. 342 ;>224 >;4 548.;4 61;3942. 5D. 488>426.;8. 51;84
"#''' ;.01:9 ;1; <94 >;C967/.<4 ;u ?4592. <1881 92 7/1?921 64;40./942. ;u 7151
1;./1<4 342 7>;81 39 E9<84 ?9;4;:94/91# S<<4 /95D9.3.= 4;:9= 6.::9 ?9;4;:94/9
0904;8.<5D9 . 3.2 8>881 ?>1/9 71/8484 /9<7.881 422. 39<71;9@9298L 9;9:9429 3.9 ?1;3481/9 .
4224 21/1 5474598L 39 61@92984:91;. 5/.3989:94#
Q95D9.3. 9;128/. >;1 staff 64;40./942. 39 0/4;3. 396.;<91;. .3 .<7./9.;:4 5D. 9
B>488/1 ?/48.229 f.;.881; ;1; 4E.E4;1= ;u 718.E4;1 45B>9<9/. 1 5/.4/. 9; @/.E. 8.671
WTs>.221 5D. 59 51;<.;8. 39 /4009>;0./. 2C17896>6 V 4E./. 9; 64;1 92 7>;81 E.;3984N
51; >;4 39<8/9@>:91;. 39E./<4 59 /9><59/.661U= 39/90.;8. f.;.881;Y# S E4 4009>;81
5D. 24 548.;4 39 ;.01:9 ;1; 718.E4 .<<./. <E92>77484 4 795512. 31<9# M9 <4/.@@.
/9<5D9481 39 7./3./. 9 529.;89 9;397.;3.;89 7/964 4;51/4 39 4E./. 4889E481 >;4 3164;34
TcaptiveU 43.0>484 4 <1<8.;./. 24 7/13>:91;.#
M.0>q >;C428/4 <5.284 5/>5942. 3.224 ?4690294 967/.;3981/942. W. 9;;1E489E4 7./ >;4
5>28>/4 64;40./942. 5D. 71<8>24 ;.22. 4889E98L <8/48.095D. 2C9;E.<896.;81 39/.881Y 5D.
3.59<. 39 51;5.;8/4/. 9 29698489 6.::9 ?9;4;:94/9 . 2. .;./09. 967/.;3981/9429 ;.224
/.429::4:91;. <121 3.9 7/1818979 3.9 ;.01:9 . 39 T4774284/.U 4 8./:9 24 21/1
/97/13>:91;. <> <5424 4224/0484# T]1; @9<10;4 516. 967/.;3981/. ;4<5.;8. ?4/. 92
69<<91;4/91 8/1771 4 2>;01# p;4 E1284 <0/.::484 2C93.4= ?4/24 /.5.79/. 34 >; 0/>771 V
.<<.;:942. 7./ 718./ <E120./. >; 09151 39 <B>43/4U W->594;1 f.;.881;Y#
M.2.:91;4/1;1 B>9;39 ;.224 5./5D94 3.22. 21/1 51;1<5.;:. B>.<89 718.;:9429
967/.;3981/9# S<<9 ?>/1;1 9;39E93>489 8/4 9 21/1 <8.<<9 /477/.<.;84;89#

$%*
M9 8/4884E4 39 ?90>/. 3C9;8./?45594 5D. 51;1<5.E4;1 <94 9 7/1@2.69 3.22C9;3><8/94=
<94 B>.229 3.2 5166./591# S 5D. ./4;1 09L 4??948489 51; 2C4:9.;34= 43.<<1 4E/.@@./1
31E>81 .<8.;3./. . 6139?954/. 9 7/17/9 5167989N 34 9;8./6.394/9 8/4 2C4:9.;34 . 9
529.;89 4 9;8./6.394/9 5D. <1;1 4;5D. 529.;89 3.22C4:9.;34= 34 9;54/95489 3.224 0.<891;.
3.9 529.;89 4 9;54/95489 3.224 5/.4:91;. 3.9 529.;89= 34 E.881/9 3.2 Tsell inU 4 E.881/9 3.2
Tsell inU . 3.2 Tsell outU= .55# S 4E/.@@./1 31E>81 4<<>6./<9 >; 640091/ /9<5D91#
RE/.@@./1 3C428/4 74/8. 4E>81 >; 0/431 39 4<<1594:91;. 49 ?/>889 3.2 <>55.<<1
f.;.881; 61281 ?1/8. . 24 7/1<7.889E4 39 5>6>24/. 51; >;C>;954 4889E98L 3>. ?1;89 39
/.33981N 92 64/09;. 39 9;8./6.394:91;. . 2C>892. <>22C4889E98L 39 E.;3984 42 3.8840291#
R 21/1 E1284 9 /477/.<.;84;89= ;1; 4E.;31 8>889 9 6.::9 ;u 2. .;./09. 64;40./9429
;.5.<<4/9. 43 >;1 <E92>771 43.0>481 . 5.2./. 3.224 /.8. ;.224 21/1 :1;4= 74<<4/1;1 92
8.<8961;. 4 3.22. 428/. ?90>/.# R221 <5171 519;E12<./1 61289 0./.;89 ;.224 7/17/9.8L
3.9 7>;89 E.;3984 1 4<<1594/1;1 3.029 9;E.<8981/9 215429 ;.221 <E92>771 39 69;9/.89 39
;.01:9#
J; B>.<81 6131 21 <E92>771 455.2./481 3.224 548.;4 ;1; .@@. 43 9;5.774/<9 . ?>
/4009>;84 /479346.;8. B>.224 <10294 396.;<91;42. 9; 5>9 9 @.;.?959 <>7./4;1 9 51<89
.3 128/. 24 B>42. 92 7/15.<<1 39 5/.<5984 <9 4>814296.;84#
R B>.<81 7>;81 9 f.;.881; 4E.E4;1 9; 64;1 ;1; <121 >; 613.221 39 business
51672.81 .3 9; 4:91;.= 64 4;5D. >;4 ?1/6>24 39 <E92>771 967/.;3981/942.# p;1
<E92>771 5D. ./4 7/.E42.;8.6.;8. .<8.;<9E1 64 5D. 4E.E4 4;5D. 51;;184:91;9
B>4298489E.# H0;>;1 3.029 T4<<159489U ;1; <9 296984E4 9;?4889 4 7/13>//. <> <5424
4224/0484 24 <8.<<4 9671<84:91;. 64 4771/84E4 92 <>1 51;8/9@>81 422C4//955D96.;81 3.2
Tknow howU 5122.889E1N 9674/4E4 ;.2 ?4/.= 8/4<?./9E4 92 51671/846.;81 477/.<1 4
;>1E9 T43.789U= 9674/4E4 4 8/4<?./9/. 51;1<5.;:. . 51671/846.;89 64 4;5D. 43
477/.;3./. 34 5D9 2>9 <8.<<1 4E.E4 ?1/6481= ?45.E4 ;>1E. 51;1<5.;:.= 2.
<7./96.;84E4= 2. 8/4<?./9E4 4029 428/9 6.6@/9 3.2 0/>771# J2 613.221 39 business= 09L
/9551 ?9; 34224 ;4<5984 7./ 24 ;.5.<<98L 39 516@9;4/. Tknow howU 64;9?488>/9./9 .
5166./59429= E.;;. 51<q 4/89512481 . 7./?.:91;481 ?9; ;.9 79G 7955129 74/895124/9#
s>.<81 <8.<<1 6.554;9<61 39 <E92>771 718.E4 .<<./. 477295481 4;5D. 4224 <?./4
3.224 7/13>:91;.#
J;?4889= 51;8.671/4;.46.;8. 4224 7/129?./4:91;. 3.224 /.8. 39 ;.01:9 . 7./ .??.881 39
.<<4= 4;5D. 24 <.:91;. 64;9?488>/9./4 3.2 <9<8.64 f.;.881; ./4 ?1/:484 43 >;4
/47939<<964 5/.<5984# R;5DC.<<4 ./4 842. 34 9674884/. 9; @/.E. 8.671 51; 24
/9<8/.88.::4 3.224 @4<. ?9;4;:94/94 . 64;40./942.# -C9674881 ./4 /.<1 79G /47931 .

$%,
@/><51 3422. <5.28. f.;.881; 39 9;8.0/4/. ;.22C4889E98L 3.2 64029?9591 029 96794;89 39
89;81/94 . 39 431884/. 9; 8.<<98>/4 9 6455D9;4/9 4 79G 4284 9;8.;<98L 39 5479842.#
g> 3.59<1 7./84;81 39 /.429::4/.= 6.;8/. 92 8/.;1 ./4 9; 79.;4 51/<4 . 7/17/91 7./
.E984/. 3.22. <1<8. 5D. 029 ?45.<<./1 7./3./. 2C4@@/9E91= >;4 <>339E9<91;. 3.2
51;E10291= 5D. <84E4 39E.;84;31 8/1771 2>;01# R224 21516189E4 5.;8/42. E.;;./1
B>9;39 4009>;89 ;>1E9 21516181/9# Z.;;. 591V <89612481 92 <1/0./. 422C.<8./;1 3.224
<?./4 3.2 51;8/1221 <159.84/91 39 425>;. ;>1E. 4:9.;3. 64;9?488>/9./.# S<<. ?>/1;1
9;E9848. 4 <7.59429::4/<9 ;.224 <>@?1/;98>/4 39 425>;9 7/131889= 29;..= ?4<9 39
24E1/4:91;. . ;.224 <>7./E9<91;. 39 9;8./. <.:91;9 3.224 /.8. 39 24@1/481/9 .<8./;9# M9
<.2.:91;4/1;1 B>9;39 422C9;8./;1 3.22C4:9.;34 3.9 B>43/9 4??934@929= 51; 43.0>484
.<7./9.;:4 . 318489 39 <79/981 967/.;3981/942. 5>9 E.;;. 4??93484 24 69<<91;. 39 5/.4/.
B>.<84 T7/964 59;8>/4U 3.2 3.5.;8/46.;81#
R88/4E./<1 B>.<81 46791 /951/<1 4224 51224@1/4:91;. 39 1/04;9::4:91;9 .<8./;.=
f.;.881; /9><5q 3>;B>.= 9; 8.679 .<8/.646.;8. /47939= 4 ?4/ 5/.<5./. <94 24 7/.<.;:4
<>2 6./5481 <94 92 0/431 39 51;8/1221 3.2 59521 E./89542.#
-4 5/.<5984 6.394;8. 92 /951/<1 422C.<8./;1 V <8484 428./;489E4 4 B>.224 9;8./;4
W9;E.<896.;89 39/.889Y 64 4;5D. 39E./<4 <94 3422C><1 3.2 6./5481 W39 ?1/;98>/4 1
<>@?1/;98>/4Y <94 34224 5/.<5984 .<8./;4 ;.22C455.:91;. 524<<954 W74/8.5974:91;9 39
69;1/4;:4 1 TJoint ventureUY#
F29 9;8./215>81/9 .<8./;9 ;1; <9 <1;1 61<<9 9; 6131 9;397.;3.;8.# b4;;1 17./481
.3 17./4;1 7./ 24 f.;.881; 9; 6131 E9/8>426.;8. .<52><9E1# M1;1 <8489 4;:9 3.2.0489
4 0.<89/. 74<<4009 9671/84;89 . ;1; 39 /431 <8/48.0959 3.2 <>1 613.221 39 business#
M1;1 <8489 9;E.5.= 4 74/8. /4/. 74/8.5974:91;9= 3.2 8>881 9;397.;3.;89 <>2 794;1
<159.84/91# S ;1; <1;1 <8489 ;.4;5D. E9;512489 34 /9093. 7/15.3>/. 51;8/488>429 W9
51;8/4889 <94 51; 9 3.8840294;89 5D. 51; 9 /477/.<.;84;89 <1;1 61281 <.672959i <9
296984;1 4 <84@929/. 2C.<52><9E98L 3.2 /4771/81 51; f.;.881;Y#
^420/431 59O 92 21/1 6131 39 17./4/. <9 V <81/9546.;8. 3961<8/481 51./.;8. 51; 2.
.<90.;:. 3.2 613.221 f.;.881;= 4;:9 51./.;8. 9; 6131 5/.489E1# S 92 /4771/81 8/4
B>.<89 partner 9;397.;3.;89 <CV 3961<8/481 3>/48>/1= 4;:9 79G 3>/48>/1 39 425>;9 39
74/9 9671/84;:4 9;8./;9 3.22C1/04;9::4:91;.# \171 92 $,*' 0/4; 74/8. 3.2 E./895.
64;40./942. 5D. 4E.E4 0.<8981 21 <E92>771 4:9.;342. 34224 ;4<5984 V <8481 6139?95481#
^.;8/. ;1; <9 D4;;1 ;189:9. 39 4EE95.;346.;89 <90;9?95489E9 8/4 9 /477/.<.;84;89= 8/4
029 428/9 898124/9 39 428/9 898124/9 39 <@>548.;. 39 ;.01:9= 8/4 9 Tgeneral contractorsU 3.2
3.5.;8/46.;81 7/13>889E1# [1; 61289 39 B>.<89 9;8./215>81/9 24 51224@1/4:91;. V <8484

$+'
4;:9 <E92>77484N 425>;9 /477/.<.;84;89 <1;1 <8489 9;E98489 4 74/8.5974/. 422C9;0/.<<1 <>9
6./5489 .<8./9= 4 39E./<9 Tgeneral contractorsUV <8481 5D9.<81 39 .<721/4/. ;>1E9
<.06.;89 3C4889E98L 64;9?488>/9./9#
R 04/4;89/. 24 51./.;:4 <8/48.0954= 24 ?./89298L . 24 3>/484 ;.2 8.671 3.22. /.24:91;9
39 3.5.;8/46.;81 1/04;9::489E1 ;1; <1;1 <848. 84;81= B>9;39= 51672.<<. 51<8/>:91;9
39 9;0.0;./94 <159.84/94= ;u <1?9<895489 39<71<989E9 51;8/488>429= B>4;81 6.554;9<69
6.;1 ?45926.;8. 5139?954@929 39 54/488./. 9;?1/642.#
[16. <9 V E9<81 92 3.5.;8/46.;81 V <.67/. <8481 7/.5.3>81 34 >;C488.;84 <.2.:91;.
3.22C9;8./215>81/.# M9 V 45516740;481 422C9;<84>/4:91;. 39 /.24:91;9 8429 34
519;E120./21 ;.22. <1/89 3.224 516@9;4:91;. 3C4??4/9 79G 24/04# b4 8.<1 4 6>1E./.
;.22C9;8./215>81/. 84<89 79G 7/1?1;39 39 B>.229 <8/.8846.;8. .51;16959 WT->594;1
f.;.881; V 92 690291/ >161 marketing 3CS>/174U= T->594;1 7>O E.;3./. B>42<94<9
7/131881# ->9 59 D4 9;<.0;481 8>881U= 395D94/4:91;9 3.9 /477/.<.;84;89Y# b4 4E>81 9;<984
>;4 51<84;8. 488.;:91;. 4 <84@929/. 51;E./0.;:. <> 1/9::1;89 39 2>;01 8./69;.#
a/4 24 f.;.881; . 9 <>19 T4<<159489U <9 <1;1 E.;>8. 9; 842 6131 9;<84>/4;31 3.22.
/.24:91;9 5D. <1;1 .69;.;8.6.;8. 39 6./5481 64= 9; >;4 5./84 69<>/4= <1;1 4;5D. 39
T524;U . 5D. 9; B>.<81 <.;<1 /964;34;1 4 5./89 <8929 39 0.<891;. 5D. 24 /95./54
64;40./942. D4 /9<51;8/481= ;.2 51/<1 39 /.5.;89 . 4<<49 <896124;89 4;429<9= ;.2 <9<8.64
967/.;3981/942. 094771;.<.# [16. <79.04/.= 428/96.;89= 395D94/4:91;9 39 B>.<81 8971N
TM1;1 >;4 @.;.881;94;4= <1;1 5/.<59>84 7/1?.<<91;426.;8. . 516. 7./<1;4 B>9
3.;8/1 . 24 f.;.881; . 5/.<59>84 51; 6.= 9 7/131889= 9 8.<<>89= 9 ;.01:9 <1;1 61281
690291/489 ;.2 8.671U#

;#; ( MNU[`L
J2 F/>771 f.;.881;= 516. 09L 3.881 9; 7/.5.3.;:4= 3.89.;. 24 7/17/9.8L 39 39E./<9
64/5D9# H0;>;1 V 1/9.;8481 E./<1 >; 3.8./69;481 target 1@9.889E1$)+i 2C>;91;. 3.9
E4/9 target 7./6.88. 42 F/>771 39 4E./. >;4 529.;8.24 8/4<E./<42. 5D. 5167/.;3.
61289 <.06.;89 7/.<.;89 422C9;8./1 3.2 6./5481 3.224 6134$)"#

$)+
[1; 92 8./69;. <.06.;81 39 6./5481 59 <9 /9?./9<5. 43 >; 0/>771 39 51;<>6481/9 45516>;489 34
6.3.<969 @9<10;9 . 51671/846.;89 3C45B>9<81#
$)"
g1;8.N 315>6.;81 /924<59481 42 7>@@2951 3422C>??9591 <84674 39 f.;.881; F/1>7= 7/.<.;84:91;.
f.;.881; F/1>7#

$+$
5.5.1 United Colors of Benetton

L’evoluzione

Tabella 5.1: i marchi Benetton (Ufficio Stampa)#

MARCHIO DATA DESCRIZIONE

TRES JOLIE "K;= .N YPN WVUZQ XV[NRLVPQ PN^[Q YP MNU[`LV


[`Q ^NUa LT \UQ[YU^VUQ SL kYNT[V^N [`Q
[NM_LQUa LT MVPSV SQTTN MNOTLQULN \ULMN Q
SQTT/N__LOTLNMQPZV \VL# 2LYTLNPN <QPQZZVP
[VMLP[LN N [UQNUQ YPN TLPQN SL MNOTLQULN SNT
PVMQ WUNP[Q^Qe LP VMNOOLV NS YP $NQ^Q
[`Q WLPV NS NTTVUN l ^ZNZV TN \NZULN SQTTN
MVSNe SQTTV ^ZLTQ Q SQTT/QTQONPRN#
MAGLIERIE BENETTON "K=; 3N^[Q YP/NRLQPSN SL MNOTLQULN [`Q \UQPSQ
PVMQ SLUQZZNMQPZQ SNL WVPSNZVUL#
LADY GODIVA (donna) "K=; )Q 0NOTLQULQ <QPQZZVP [UQNPV TLPQQ SL
DORVAL (uomo) "K=; N__LOTLNMQPZV SL TNPN \QU SVPPN Q \QU
YVMVe VOPYPN SQTTQ kYNTL N^^YMQ YP PVMQ
^\Q[LWL[V [`Q SYUQUa YP \NLV S/NPPL#
LOGO + BENETTON "K=;m"K== 6VM\NUQ N WLNP[V NT PVMQe [`Q PQT
WUNZZQM\V l SLXQPYZV YP XQUV Q \UV\ULV
MNU[`LVe YP TVOV SL^ZLPZLXV [`Q UN\\UQ^QPZN
YP \YPZVHMNOTLN ^ZLTLRRNZV#
012 BENETTON "K>" )N TLPQN SL N__LOTLNMQPZV SL MNOTLQULN
SQSL[NZN NL \Lf \L[[VTL N^^YMQ YPN \UV\ULN
LSQPZLZa SL MNU[`LV#
JEAN’S WEST "K>5 1L \UVSVZZL SL MNOTLQULN ^L NOOLYPOVPV NP[`Q
NUZL[VTL [VM\TQMQPZNUL SL [VPWQRLVPQe
ULXVTOQPSV T/NZZQPRLVPQ NS YPN [TLQPZQTN
OLVXNPQ Q [N^YNT#
BLUE FAMILY "K?K (T PVMQ <QPQZZVP l WNMV^V LP ZYZZV LT MVPSV#
9L NOOLYPOQ YPN TLPQN SL N__LOTLNMQPZV
^ZYSLNZN N\\V^LZNMQPZQ \QU [`L NMN TV ^ZLTQ
\Lf ^\VUZLXV Q [N^YNTe SVXQ T/Y^V SQT SQPLM l
SVMLPNPZQ#
UNITED COLORS OF "KK" 2UNRLQ NS YPN ^QULQ SL [NM\NOPQ
BENETTON. \Y__TL[LZNULQ YPLXQU^NTL XLQPQ LPZUVSVZZV LT
[VP[QZZV SQL 6VTVUL ,PLZL [`Q \VUZQUa NTTN
PN^[LZN SL YP XQUV Q \UV\ULV _UNPS#
UNITED COLORS OF "KK= ,TZLMV [NM_LNMQPZV SL \YUV [NUNZZQUQ
BENETTON. Q^ZQZL[V NS V\QUN SQTT/NU[`LZQZZV 0N^^LMV
+LOPQTTL# (T TVOV UQ^ZN LT MQSQ^LMVe MN LT ^YV
^\NRLV XLQPQ OUNWL[NMQPZQ UNRLVPNTLRRNZV#

$+&
Lo stato attuale

p;98.3 [121/< 1? f.;.881; V >; 64/5D91 021@42.= >;1 3.9 79G 51;1<59>89 42 61;31=
51; >;1 <892. 9;8./;4:91;42. ?4881 39 5121/.= 39;469<61 . 7/489598L# -. 5122.:91;9 39
4@@902946.;81 . 39 9;8961 7./ 31;;4= >161 . @46@9;1 7/171;01;1 10;9 <84091;. >;
total look 434881 4224 E984 39 10;9 091/;1= 342 24E1/1 42 8.671 29@./1= 9; 5988L . 422I4/94
47./84# J2 64/5D91 <84 .<74;3.;31<9 9; ;>1E. 4/..= 34224 5122.:91;. 7./ 24 54<4 4029
4/895129 7./ 24 5>59;4= 34224 29;.4 @40;1 49 7/131889 7./ @46@9;9= 349 7/1?>69 4029
.<52><9E9 1/12109# a>881 39<71;9@92. 9; ;>6./1<9 7>;89 E.;3984 f.;.881; . 9;
<.2.:91;489 ;.01:9 <7.59429::489 ;.2 61;31#

5.5.2 Undercolors of Benetton

SI >;4 .<8.;<91;. 3.2 64/5D91 f.;.881;= 54/488./9::481 3422. 5122.:91;9 39 9;8961=


64/.= 790946./94 .3 455.<<1/9 7./ 31;;4= >161 . @46@9;1# p;C46794 <.2.:91;. 3.9
5121/9 @4<. E9.;. 4//955D984 10;9 <84091;. 51; 029 >28969 trends# p;3./5121/< V
39<71;9@92. ;.9 B>4<9 "'' ;.01:9 7/.<.;89 9; 8/.;84 74.<9 . 9; <.2.:91;489 ;.01:9
f.;.881;#

5.5.3 Sisley

SI 24 griffe 3.2 F/>771 79G 39 8.;3.;:4 . 79G 488.;84 422. 4E4;0>4/39. 3.224 6134#
[122.:91;9 400/.<<9E.= 54/95D. 39 sex appeal= 39 93.. fashionable 7./ 31;;. . >169;9
091E4;9= 39;46959= trendy <9 9671;01;1 <84091;. 3171 <84091;.# -4 64/54 M9<2.c=
;484 4 A4/909 ;.2 $,(* 516. 29;.4 denim= .;8/4 4 ?4/ 74/8. 39 f.;.881; ;.2 $,)+=
B>4;31 92 0/>771 ;. 45B>9<84 9 39/9889 7./ 2C>8929::1 .<52><9E1# ].2 $,)) 92 64/5D91
E9.;. 3.?9;989E46.;8. 45B>9<8481 .= 4 74/89/. 342 $,*"= 45B>9<84 >;4 7./<1;4298L
9;397.;3.;8. . @.; 3.?9;984# R 74/89/. 34224 6.8L 3.029 4;;9 ]1E4;84= 24 29;.4 D4
<>@981 >;4 .E12>:91;. <8929<8954 5D. 2CD4 8/4<?1/6481 9; >; 64/5D91 6134 1/909;42. .
<1?9<895481# s>.<81 6>846.;81 V 4EE.;>81 ;.2 $,,(= . D4 7/.E9<81 >; 2101N >;4 <5/9884
@94;54 <> <?1;31 ;./1# R88>426.;8. M9<2.c D4 >;1 staff 5/.489E1 . 5166./5942.
4>81;169 5D. 7>;84;1 51; ?1/:4 <>22I966409;. . <> 546740;. 7>@@295984/9. 39
718.;8. 9674881 .61:91;42.# -4 <8/48.094 516>;95489E4 <9 M9<2.c <9 39??./.;:94 34

$+%
B>.224 39 p;98.3 [121/< 1? f.;.881; 7./ .<<./. 51672.846.;8. 4>81;164 . 7./ 39 79G
7/131884 34 >;C40.;:94 .<8./;4N Energy Project$)(

5.5.4 Playlife

SI 92 64/5D91 3.22I4@@902946.;81 7./ 92 8.671 29@./1 f.;.881;# -. 5122.:91;9 39


4@@902946.;81 . 542:48>/. 7./ >161 . 31;;4= 7/171;01;1 >; 0><81 <71/89E1 .
51;?1/8.E12.= 3.<89;481 4224 64<<964 29@./8L 39 >8929::1= <.;:4 425>;4 296984:91;.
3.8./69;484 34 >;4 <7.59?954 4889E98L 401;9<8954# A24c29?. 7/171;. >; 477/15591 4221
<71/8 ;1; .<52><9E46.;8. 516. 5167.89:91;.= 64 516. .<7/.<<91;. 39 29@./8L=
39E./896.;81 . E984298L# J2 target 1@9.889E1 5167/.;3. 091E4;9 9; >;C.8L 5167/.<4 8/4
&'m+' 4;;9#

5.5.5 Killer Loop

SI >; 64/5D91 3.395481 49 091E4;9<<969 .3 V 39E.;8481 <96@121 39 >;1 <892. 39 E984


39;46951 0/4:9. 4 29;.. 39 4@@902946.;81 . 542:48>/. 400/.<<9E. 3.39548. 42 61;31
3.221 streetwear# J2 target 1@9.889E1 5167/.;3. 091E4;9 9; >;C.8L 5167/.<4 8/4 $+m&)
4;;9#

$)(
g/4;5.<51 FQRMMJZRQH . M92E94 FRMaR-\S--H= Tesi: La comunicazione come strategia di
impresa: il caso Benetton, A431E4= 4;;1 45543.6951 &''+m&''"= g45128L 39 M59.;:. A129895D.= 7400#
%' . <.0#

$++
;#= 9ZUNZQOLN UQNTLRRNZN
-4 <8/48.094 /.429::484 3.2 0/>771 f.;.881; 7>O .<<./. <>339E9<4 9; <8/48.094 39
7/13>:91;. . 39 477/1EE9091;46.;81 . <8/48.094 39 marketing#

5.6.1 La strategia di produzione e di approvvigionamento

\42 7>;81 39 E9<84 7/13>889E1 24 f.;.881; V 1/04;9::484 9; 8/. 39E9<91;9N 24;4=


5181;. . jeans$))# J 5167989 39 594<5>;4 39E9<91;. 51;<9<81;1 ;.221 <E120./. >;4 74/8.
3.2 59521 7/13>889E1= 511/39;4/. 92 24E1/1 .<8./;1 9;8./;429::4;31 2. ?4<9 ?9;429 39
51;8/1221= 5.3./. 9 7/131889 ?9;989 4224 f.;.881; M74#
-. ?4<9 5D. E.;01;1 <E128. 422C9;8./;1 3.029 <84@9296.;89 3.224 f.;.881;= 9; 6131
81842. . 7/.E42.;8.= <1;1 .<<.;:9426.;8. B>.22. 9;9:9429 . B>.22. ?9;429 3.2 59521 39
8/4<?1/64:91;. 39 10;9 7/131881# [94<5>;4 39E9<91;. 7/13>889E4 <E120. 9;?4889
9;8./;46.;8. 8>88. 2. ?4<9 39 966404::9;40091 . 39 51;8/1221 B>4298L 3.22. 648./9.
7/96.# [1<q 7>/. <1;1 39 39/.884 7./89;.;:4 3.22. 4:9.;3. 3.2 0/>771 2. ?4<9 ?9;429 39
79.048>/4= .895D.8848>/4= 96@><840091= .55# 5D. 51;<.;81;1 >; .??9545. 51;8/1221 <>224
B>4298L 3.9 7/131889 ?9;989# \.2 8>881 .<8./;429::484 V 9;E.5. 24 ?4<. 39 51;?.:91;.=
897954 24E1/4:91;. 43 4281 51;8.;>81 39 24E1/1 . <54/<46.;8. 4>816489::4@92.#
a97951 3.224 <8/48.094 f.;.881; V 9;E.5. 21 <E12096.;81 9;8./;1 3.224 ?4<. 39
89;81/94= 5D. 51//9<71;3. 4224 <5.284 4:9.;342. 39 5121/4/. 9 5479 <121 3171 24 21/1
51672.84 51<8/>:91;.= 9; 6131 34 718./ 6.0291 9;51/71/4/. 51; /479398L 2.
9;3954:91;9 7/1E.;9.;89 349 ;.01:9#
-. 4/.. 39 9;8./E.;81 7/9;597429 5D. <7.884;1 B>9;39 42 management 3.22.
39E9<91;9 7/13>889E. <1;1 7./ >; E./<1 B>.22. /.2489E. 4224 7/10/4664:91;. 3.2
24E1/1 9;8./;1= 64 9; 7/.E42.;:4 <9 /9?./9<51;1 4224 0.<891;. 3.2 /4771/81 51; 24
5474598L 7/13>889E4 .<8./;4= <94 B>.224 3.9 ?1/;981/9 <94 B>.224 3.9 8./:9<89#
J2 /4771/81 3.224 f.;.881; 51; 9 <>19 ?1/;981/9 <9 54/488./9::4 7./ 24 B>4298L 3.2
2.046. 5D. 2C4:9.;34 7>;84 4 3.8./69;4/.= E1281 43 188.;./. >;4 71<9:91;. 39
.<7295984 <>7/.64:94 ;.9 51;?/1;89 3.22. 4:9.;3. ?1/;98/959#
-4 f.;.881; 8.;3. 4 51;5.;8/4/. 7/10/.<<9E46.;8. 0/1<<9 E12>69 39 45B>9<89 <>
<9;0129 ?1/;981/9= 967.0;4;31 E94 E94 B>18. 5/.<5.;89 3.224 21/1 5474598L 7/13>889E4#

$))
s>.<81 74/40/4?1 <>224 <8/48.094 39 7/13>:91;. . 39 477/1EE9091;46.;81 /.429::484 <9 /9?./9<5. 43 >;
7./9131 7/.5.3.;8. 42 $,*)# g1;8.N F9><.77. ]RQ\J]= La Benetton: strategia e struttura di
un’impresa di successo, 17#598# 7400# *" . <.00#

$+"
J; B>.<81 6131 <9 E9.;. 4 3.8./69;4/. >; ?1/8. 519;E12096.;81 3.2 ?1/;981/. ;.22.
7/1@2.64895D. . ;.9 @9<10;9 3.2 529.;8.= 51; /92.E4;89 .??.889 71<989E9 7./ B>.<8C>28961
<94 9; 8./69;9 39 7/.::1 5D. 39 .??954594 51672.<<9E4 3.221 <546@91#

5.6.2 La strategia di marketing

A./ 5167/.;3./. 2. 54/488./9<895D. 3.224 <8/48.094 /.429::484 34 f.;.881; F/1>7 V


;.5.<<4/91 9;39E93>4/. 9 39E./<9 <.06.;89 39 45B>9/.;89 5>9= 422C9;8./;1 3.2 0.;./42.
6./5481 3.22C4@@902946.;81= 2C4:9.;34 9;39/9::4 24 7/17/94 1??./84$)*#
J2 target f.;.881; 7>O .<<./. <51671<81 9; 8/. ?4<5. 39 3164;34N
4# 6./5481 3.22C4@@902946.;81 9;?4;892.i
@# 6./5481 3.22C4@@902946.;81 091E4;92. casua2i
5# 6./5481 3.22C4@@902946.;81 091E4;92.m43>281 casual.
s>.<84 4/895124:91;. 9;39E93>4 8/. <.06.;84:91;9 422C9;8./;1 3.22C4/.4 39
3164;34 <./E984 342 0/>771 f.;.881;= 3.?9;98. 9; @4<. 49 74/46.8/9 39 .8L= /.33981=
<.;<9@9298L 42 ?4881/. 6134#
-4 ?4<594 39 6./5481 9;?4;892.= <./E984 51; 92 64/5D91 'm$&= V 9; /.428L 51<898>984 34
>; 7>@@2951 39 51;<>6481/9 5167/.<1 8/4 9 % . 9 $" 4;;9 39 .8L#
Q9<7.881 4224 8/439:91;42. 1??./84 5D. <9 /9E120. 4 B>.<84 ?4<594 39 .8L= 92 7/131881
f.;.881; 155>74 >;4 ?4<594 39 7/.::1 29.E.6.;8. <>7./91/. 4224 6.394 3.2 6./5481#
-4 29;.4 casual 7./ 091E4;9= 39<8/9@>984 512 64/5D91 f.;.881;= /477/.<.;84 92
7/131881 7/9;59742.= 74/9 422C*"K 3.22. E.;398.# J; B>.<81 54<1 92 target /9<>284
79>881<81 46791# -4 ?4<594 39 .8L 519;E1284 E4 349 $" 49 %' 4;;9= 51; >;4
51;5.;8/4:91;. 8/4 9 $* . 9 &"#
-4 ?4<594 3C45B>9<81 5.;8/42. V 3>;B>. 51<898>984 34 >; 7>@@2951 091E4;92.=
512215481 <> >;4 ?4<594 6.394 342 7>;81 39 E9<84 3.2 /.33981# J2 7/131881 <9 54/488./9::4
516. casual T524<<951U= 7/9E1 591V 39 54/488./9::4:91;9 74/895124/9= 0/4:9. 4224
/955D.::4 . 4224 E429398L 3.22. 7/171<8.m5121/. <84091;429#
-4 29;.4 M9<2.c= 9;?9;.= V 24 79G /9554 39 /95D9469 4224 6134 3.2 616.;81# s>.<84
29;.4 7.<4 7./ 92 "K <>22. E.;398. 3.2 0/>771# J2 target 39 B>.<81 7/131881 V 4;51/4 24
29;.4 091E4;92.= 8/4 9 $* . 9 %' 4;;9= 64 <9 .<8.;3. 640091/6.;8. 4;5D. E./<1 ?4<5. 39

$)*
s>.<81 74/40/4?1 <>224 <8/48.094 39 64/k.89;0 /.429::484 <9 /9?./9<5. 49 64/5D9 p;98.3 [121/< 1?
f.;.881; . M9<2.c . 43 >; 7./9131 7/.5.3.;8. 42 $,*)# g1;8.N F9><.77. ]RQ\J]= La Benetton:
strategia e struttura di un’impresa di successo, 17# 598# 7400# ,, . <.00#

$+(
.8L <>7./91/9# s>.<81 39 51;<>6481/9 <9 54/488./9::4 7./ >;4 640091/. 39<71;9@9298L 39
/.33981= >;4 ;.884 54/488./9::4:91;. >/@4;4= >;4 79G .2.E484 488.;:91;. 422. .E12>:91;9
3.224 6134#
J2 6./5481 39 /9?./96.;81 3.224 f.;.881; /9<>284 3>;B>. 51<898>981 34 3>. <.06.;89
39 /931884 .;898L <./E989 51; 9 64/5D9 'm$& . M9<2.c= . 34 >; 8./:1= 5.;8/42.=
54/488./9::481 B>4<9 .<52><9E46.;8. 9; 8./69;9 39 .8L# p; <.06.;81 3>;B>.
<54/<46.;8. 4/89512481= 5D. 7>O .<<./. 93.;89?95481 516. 92 T6./5481 091E4;92. 39
64<<4U#

5.6.3 I recenti mutamenti organizzativi e societari

].2 ?.@@/491 3.2 &''(= ;.22C46@981 3.22. <8/48.09. 39 .<74;<91;. ;.22CS<8 S>/174=
f.;.881; Q.42 S<848. J;8./;4891;42 M#R# D4 ?1/6429::481 2C45B>9<81 3.22C9;8./1
5479842. <15942. 3.224 <159.8L Q.42 S<848. Q><<94 _#R#H# 42 ?9;. 39 7./?.:91;4/. >;
9;E.<896.;81 9661@9294/. 9; M4; A9.8/1@>/01 WQ><<94Y# ].2 51/<1 3.2 6.<. 39 64/:1
f.;516 <#/#2# D4 47./81 >; branch 9; J/4; ?9;429::481 4221 <E92>771 5166./5942. 9;
842. 74.<.# ].2 6.<. 39 640091 V <8484 51<898>984 9; A121;94 24 <159.8L f.;.881; Q.8492
A124;3 M7# _1#1#= 9;8./46.;8. 51;8/122484 34224 <159.8L 2><<.6@>/0D.<. f.;.881;
J;8./;4891;42 M#R#
].2 7/15.<<1 39 /4:91;429::4:91;. 3.224 <8/>88>/4 <159.84/94 V <8484 29B>93484 24
<159.8L 39 39/9881 71/810D.<. f.;.881; a.t892 w [1;?.5541 3. a.t8.9< M#R$),#
A./<.0>.;31 2. <8/48.09. 39 /4??1/:46.;81 3.224 /.8. 5166./5942.= ;.2 6.<. 39
2>0291 <1;1 <848. 45B>9<848. 3>. <159.8L 39 39/9881 ?/4;5.<. f#-#f# M#R#M# . -.< b422.<
M#R#= 898124/9 /9<7.889E46.;8. 39 3>. /469 3C4:9.;34 <989 9; M49;8 b./@249; . 9; A4/909#
M.67/. 7./ B>4;81 /90>4/34 24 <8/48.094 39 /4??1/:46.;81 3.224 /.8. 5166./5942. 92
F/>771 f.;.881; D4 51;52><1 >; 4551/31 51; 92 F/>771 A./54<<9 7./ >;4 partnership
5D. <9 155>7./L 3.224 0.<891;. . 3.221 <E92>771 3.22. 4889E98L 5166./59429 3.9 64/5D9
f.;.881; 9; +* ;.01:9 ;.2 ]1/3 J84294#
J2 F/>771 f.;.881; 9;E.<89/L 59/54 &) 69291;9 39 .>/1 7./ 45B>9<9/. 92 "' 7./ 5.;81
3.224 <159.8L -CJ;;169;481 M#7#R#= 51;8/122484 34224 M6420 M#7#R# 3.224 ?4690294
A./54<<9= 5D. 0.<89<5. 2. 4889E98L 5166./59429 3.9 64/5D9 p;98.3 [121/< 1? f.;.881;=
M9<2.c . A24c29?. 9; +* 7>;89 E.;3984 <98>489 7/.E42.;8.6.;8. 9; -16@4/394# s>.<81
4551/31 /477/.<.;84 7./ f.;.881; >; <90;9?95489E1 74<<1 4E4;89 ;.224 <8/48.094 39

$),
g1;8.N Q9<>28489 3.2 F/>771 f.;.881; ;.224 <.51;34 8/96.<8/42. &''(#

$+)
718.;:946.;81 . <E92>771= 4;5D. 7./ 29;.. 9;8./;.= 3.224 /.8. 39 ;.01:9 f.;.881; 9;
J84294 . 422C.<8./1# Z9.;. 51<q /4??1/:484 24 7/1?95>4 51224@1/4:91;. 8/.;8.;;42. 51; 92
F/>771 A./54<<9= 5D. /477/.<.;84 24 690291/. 04/4;:94 3.2 <>55.<<1 39 B>.<84 ;>1E4
9;9:9489E4 9; >;4 3.22. 4/.. 79G 51;51//.;:9429 . 39 .2.E484 966409;. 3.2 8.//981/91
984294;1#
-C17./4:91;. /9.;8/4 ;.224 <8/48.094 021@42. 488>484 34 f.;.881; 7./ 92
718.;:946.;81 . 21 <E92>771 3.9 /4771/89 51; 9 7/17/9 74/8;./ 5166./59429 61;39429=
516. /.5.;8.6.;8. 4EE.;>81 9; F./64;94= J;394 . a>/5D94$*'#
].2 6.<. 39 401<81= V <8481 45B>9<981= 8/4698. 24 51;8/122484 f.;.881; Q.8492 J84294
M#/#2#= 92 "'K 3.2 5479842. <15942. 3.224 <159.8L ^924;1 /.71/8 M#7#R# W09L M#7#R# 3.2
F/>771 A./54<<9Y= 5D. 0.<89<5. 2. 4889E98L 5166./59429 3.9 64/5D9 p;98.3 [121/< 1?
f.;.881;= M9<2.c . A24c29?. 9; +* 7>;89 E.;3984 <98>489 7/.E42.;8.6.;8. 9; -16@4/394#
a42. 17./4:91;. /477/.<.;84 7./ f.;.881; >; <90;9?95489E1 74<<1 4E4;89 ;.224
<8/48.094 39 718.;:946.;81 . <E92>771= 4;5D. 7./ 29;.. 9;8./;.= 3.224 /.8. 39 ;.01:9
f.;.881; 9; J84294 . 422C.<8./1#
R22C9;9:91 3.2 6.<. 39 H881@/.= 51; 2C1@9.889E1 39 6.0291 <1<8.;./. 21 <E92>771
5166./5942. 9; R<94= <9 V 51672.8481 92 7/15.<<1 39 /.09<8/4:91;. 3.224 <159.8L
f.;.881; J;8./;4891;42 S69/48.< --[# 51; <.3. 9; \>@49= 74/8.597484 42 +,K 34
f.;.881; J;8./;4891;42 M#R# .3 V <8484 ?1/6429::484 24 51<8/>:91;. 39 >;4 <159.8L 39
39/9881 59;.<.= f.;296 -83#= 74/8.597484 42 "'K 34 f.;.881; R<94 A459?95 -83# . 7./ 92
/.<93>1 "'K 34 8./:9# R2 ?9;. 39 7./?.:91;4/. >; 9;E.<896.;81 9661@9294/. 9; M464/4
WQ><<94Y V 9;128/. <8484 45B>9<8484= 34 74/8. 39 f.;.881; Q.42 S<848. J;8./;4891;42
M#R#= 2C9;8./4 74/8.5974:91;. 3.224 <159.8L A/17./8c Q><<94 _#R#H#
].221 <8.<<1 6.<. 3.@>884 24 7/964 5122.:91;. M9<2.c c1>;0= ;4<5. 516.
5122.:91;. <1?9<895484= /9554 39 3.884029 . 9<79/484 49 5479 79G 4224 6134 3.2 61;31
43>281 64 51; 74/895124/9 fashion . 39 E.<89@9298L <8>39489 7./ 9 79G 091E4;9# M9
4//955D9<5. 51<q 2C1??./84 @46@9;1 3.2 0/>771 f.;.881; 51;<./E4;31 9;84881 92 E421/.
3.2 09><81 69t 8/4 B>4298L . 7/.::1# \9<71;9@92. 349 % 49 $& 4;;9= 64 51; >; focus
<>224 ?4<594 *m$&= <9 /9E120. 49 7955129 5D. D4;;1 24 6134 ;.2 <4;0>.N .<90.;89 under-
twelve 5D. ;1; <9 ?4;;1 E.<89/.= 64 5D. E10291;1 . <4;;1 <5.029./. 5479 5D.
8/4<6.881;1 7./<1;4298L . E10294 39 9;397.;3.;:4# F/4:9. 4 M9<2.c v1>;0= f.;.881;

$*'
g1;8.N 516>;95481 <84674 f.;.881; F/1>7#

$+*
F/1>7 51679. 4;51/4 >;4 E1284 >; 74<<1 4E4;89 ;.2 61;31 3.9 79G 7955129
/.429::4;31 >; 7/131881 7./ 091E4;9 fashion fans$*$#
J; 3484 $% ]1E.6@/. &''( 2CR669;9<8/481/. \.2.0481 M92E4;1 [4<<4;1 . 92
\9/.881/. g9;4;:94/91 3.2 F/>771 A9./ g/4;5.<51 g455D9;9 D4;;1 /4<<.0;481 2.
3969<<91;9 342 21/1 9;54/951#
J; 3484 $% \95.6@/. f.;.881; F/1>7 . R229<1; D4;;1 ?9/6481 >; 4551/31
.<52><9E1 39 295.;:4 ?9;1 42 &'$% 7./ 92 3.<90;= 24 7/13>:91;. . 24 39<8/9@>:91;. ;.2
61;31 39 5122.:91;9 39 155D9429 34 E9<84 . 34 <12. 51; 9 64/5D9 p;98.3 [121/< 1?
f.;.881; . M9<2.c# -C4551/31 7/.E.3. >; ?488>/481 4 /.096. 7./ 92 295.;:9484/91 39
59/54 %" 69291;9 39 .>/1 2C4;;1 .3 9671/84;89 9;E.<896.;89 9; 516>;954:91;. 5D.
<4/4;;1 ?15429::489 9;9:9426.;8. <>9 6./5489 5D94E. 516. J84294= g/4;594= M740;4=
F./64;94= F/4; f/.840;4# -4 295.;:4 7/.E.3. 92 24;591 39 >;4 7/964 5122.:91;. 39
155D9429 34 E9<84 4 64/5D91 p;98.3 [121/< 1? f.;.881; 09L ;.224 7/964E./4 3.2 &'')#
-4 ;>1E4 29;.4 7/171//L 42 6./5481 >; 7/131881 9;;1E489E1= 7./?.8846.;8. 9; 29;.4
51; 24 ?921<1?94 6>2895121/. 39 f.;.881;#

;#> (PWVUMNRLVPL NRLVPNULQ


].22C46@981 3.22C4;429<9= 5D. D4 7./ 100.881 24 /.7>84:91;. 3.2 0/>771 f.;.881;
7/.<<1 24 516>;98L ?9;4;:94/94 ;4:91;42. .3 .<8./4= <9 /989.;. >892. 24 7/.<.;84:91;. 39
425>;. 9;?1/64:91;9 /.2489E. 422. 4:91;9 B>1848. 34224 <159.8L#
J; 74/895124/.N
! 92 5479842. <15942. 3.224 <159.8L 4661;84 4 &%)#+)*#$%,=(' .>/1i
! 92 ;>6./1 39 4:91;9 9; 59/5124:91;. V 74/9 4 $*&#()"#+,&i
! 92 E421/. ;169;42. 39 10;9 4:91;. V $#%' .>/1i
! 9 6./5489 . 029 4;;9 39 B>184:91;. <1;1N
m ^924;1 W$,*(Y= 4:91;9 1/39;4/9. W3484 <84551 39E93.;31
$"X'"X&''(= 4661;84/. '=%+ .>/1Yi
m g/4;51?1/8. W$,**Y= 4:91;9 1/39;4/9.i
m ].e v1/k W$,*,Y= R\M W3484 <84551 39E93.;31 &"X'"X&''(=
4661;84/. ]RY$*&#

$*$
g1;8.N [16>;95481 <84674 f.;.881; F/1>7#
$*&
[./89?95489 /477/.<.;8489E9 39 4:91;9 .6.<<. 34 <159.8L ;1;mpMR=8/488489 4224 @1/<4 46./954;4 .
B>18489 9; pM„# Z.;01;1 .6.<<9 34 >;4 @4;54 3.71<984/94 <> /95D9.<84 39 45B>9<81 34 74/8. 39 >;

$+,
S39:91;. b1239;0 3.89.;. 24 74/8.5974:91;. 39 51;8/1221 3.224 M159.8L
W$&$#,'"#(%,Y 4:91;9 1/39;4/9.# Z.;01;1 /971/8489 39 <.0>981 9 7/9;597429 3489 7./
4:91;.#

Figura 5.2: Informazioni azionarie – dati per azioni ordinarie (quotazione: Borsa Milano)

Figura 5.3: Andamento dell’azione Benetton Group nel 2005

9;E.<8981/. pMR 51; >; /4771/81 7/.?9<<481 R\MX 4:91;9 W43 .<#$R\M|$' 4:91;9Y# ^4/84 gR]aJ]J= La
borsa telematica: glossario= D887NXXeee#h><#>;98;#98X

$"'
Figura 5.4: Andamento dell’ADR Benetton Group nel 2005

Figura 5.5: Evoluzione del dividendo per azione#

$"$
;#? )N OQ^ZLVPQ PQT 5JJ;
M.51;31 B>4;81 4??./6481 34 M92E4;1 [4<<4;1= 4669;9<8/481/. 3.2.0481 3.2
F/>771 f.;.881;= 9; 54/954 ?9;1 42 $% ]1E.6@/. &''(= 92 &''" TV <8481 >; 4;;1 4 3>.
E.21598L= 5D. 51;?./64 2C>;9598L 3.2 613.221 39 business 39 f.;.881; . 2. 718.;:94298L
39 >; <9<8.64 9; 5>9 2C967/.;3981/94298L <4 /.409/. 51; .;./094 4 <98>4:91;9 39 <?934 9;
6./5489 51672.<<9U$*%#
J 7/9;597429 /9<>28489 .51;16951m?9;4;:94/9 188.;>89 34224 f.;.881; 71<<1;1 .<<./.
51<9 /94<<>;89N
! 9 /954E9 51;<1293489= 5/.<59>89 3.2 %=(K= <1;1 <8489 8/49;489 34224 71<989E4
performances 3.224 5122.:91;. 4>8>;;1m9;E./;1= 0/4:9. 4 /91/39;9
3.59<46.;8. <>7./91/9 422. 9;9:9429 7/.E9<91;9# R B>.<81 /9<>28481 D4;;1
51;8/9@>981 4;5D. 92 mix 39 7/131881 74/895124/6.;8. 71<989E1 . 92
<90;9?95489E1 <E92>771 3.22C4889E98L ;.9 A4.<9 3.2 @459;1 3.2
^.398.//4;.1= 9;52><4 24 a>/5D94= ;.22CS<8 S>/174 . ;.2 6./5481
51/.4;1i
! 2C455.;8>484 5167.8989E98L . 24 640091/. ?2.<<9@9298L 3.22. 7/171<8.
5166./59429 D4;;1 51;<.;8981 39 1??/9/. 49 51;<>6481/9 39 8>881 92
61;31 B>4298L . <892. 7/10.88489 34 >; 8.46 >;951 5D. 9;8.0/4 9; 6131
79G E.215. 5167.8.;:. 39 design= marketing . 5474598L 9;3><8/9429$*+n
! 92 @>1; 51;8/1221 <>9 51<89 . 2C4>6.;81 3.9 E12>69 D4 7./6.<<1 39
@924;594/. 24 7/.<<91;. <>9 64/09;9 3./9E4;8. 34224 ?15429::484 4:91;.
5166./5942. 5.;8/484 <>224 /.8. 39 E.;3984 . <>2 529.;8. ?9;42.i
! 24 39<59729;4 ;.22C9679.01 3.2 5479842. 9;E.<8981 D4 7./6.<<1 39
51;8.;./. 92 5479842. 39 ?>;:91;46.;81= 4 ?/1;8. 3.22C9;5/.6.;81 3.9
/954E9= . 39 0.;./4/. >28./91/9 /9<1/<. 34 >8929::4/. 7./ 2C455.2./4:91;.
3.221 <E92>771 1/04;951 3.224 M159.8L#

$*%
A./ >; 477/1?1;396.;81 E.3./.=
$*+
-4 /95./54 3.224 5167.8989E98L V 2.0484 422C4:91;. 3.9 51;51//.;89= 7/9;597426.;8. _4/4 . bl^= 8.<4
43 ./13./. 24 B>184 39 6./5481 3.2 F/>771#

$"&
5.8.1 Il prodotto: stile e programmazione

].2 51/<1 3.2 &''" 24 \9/.:91;. a.5;954 39 A/131881= 51<898>984 ;.2 &''+= D4
51;<1293481 92 <>1 />121 39 3>7295. 1@9.889E1 39 >; <.67/. 690291/. <./E9:91 4224
8/439:91;42. 529.;8.24 f.;.881;= 24 /.8. 61;3942. 39 partnerm967/.;3981/9= . 39 >;
51;84881 79G 39/.881 51; 92 6./5481 . 92 529.;8. ?9;42.#
p;4 690291/. /4:91;429::4:91;. 3.22. 5122.:91;9= 9; 74/895124/.= D4 71/8481 ;.2 &''"
4224 /93>:91;. 6.394 3.2 ;>6./1 39 4/895129 7/171<89= 3969;>.;31 39<7./<91;9=
9;.??959.;:.= 51<89 .= ;.2 51;8.671= /4??1/:4;31 2C93.;898L . 24 51./.;:4 3.9 39E./<9
64/5D9# J; 74/422.21= 7./ 51672.84/. 2C1??./84 . 51029./. 2. 79G 4679. 1771/8>;98L 39
5/.<5984= 2. 5122.:91;9 f.;.881; 5167/.;31;1 1009 4;5D. 5479 nice price= @4<959 64
1/909;429= 5D. <9 9<79/4;1 422. .<90.;:. 7/4895D. 3.224 E984 B>189394;4#
-4 794;9?954:91;. 3.22C1??./84 V ?9;429::484 4;5D. 42 51<84;8. 690291/46.;81 3.224
E.21598L 39 /9?1/;96.;81 3.9 7>;89 E.;3984= 7./ /4009>;0./. 4 @/.E. 2C1@9.889E1= 8/4
5122.:91;9 @4<.= flash= 9;8.0/4:91;9 . 24;59 39 8.;3.;:4= 39 426.;1 >;4 7/171<84 ;>1E4
10;9 B>488/1 <.88964;.# J 5479 51;89;>489E9= 5D. /477/.<.;84;1 92 \;4 51;<1293481 39
594<5>; 64/5D91= <1;1 39<71;9@929 8>881 2C4;;1 9; 8.679 <.67/. 79G @/.E9= 7./ 4//9E4/.
4 51;<.0;. .;8/1 <.88. 091/;9 9; J84294 . $" ;.2 /.<81 3.2 61;31#
].2 &''" V <8484 4EE9484 4;5D. 24 /.429::4:91;.= 7./ 594<5>; 64/5D91= 39 >;
Merchandising Plan 5D. 4;429::4 2C4;346.;81 3.22. E.;398. 3.9 39E./<9 5479
;.22C4;;1 7/.5.3.;8.= ?1/;.;31 >28./91/9 74/46.8/9 39 9;39/9::1 4224 794;9?954:91;. .
4221 <E92>771 3.22. 5122.:91;9# s>.<81 <9<8.64 <9 4EE42. 39 >;4 T/.8. 3.22.
5167.8.;:.U 5D. ?4 2.E4 <>22. 690291/9 5474598L 9;3><8/9429 39<71;9@929 ;.9 6./5489
9;8./;4:91;429= <> 5>9 9;;.<84/.= 7/9E92.094;31 39 E1284 9; E1284 2. 6134298L 7/13>889E.
79G 931;..= 92 know-how f.;.881;# J; >;1 <5.;4/91 39 <.67/. 640091/. 5167.8989E98L=
<1;1 51<q 04/4;898. E.21598L 39 /9<71<84 42 6./5481= B>4298L 3.2 7/131881 .
<1339<?4:91;. 3.2 529.;8.# J A129 39 51;8/1221 . /95./54 f.;.881;= 5D. 01E./;4;1 92
<9<8.64= <1;1 17./489E9 ;.22CS>/174 3.22CS<8= ;.2 @459;1 3.2 ^.398.//4;.1= a>;9<94 .
a>/5D94 9; 8.<84= . ;.22. .51;169. 8/4;<9:91;429 4<94895D. 516. [9;4 . J;394# M>2
E./<4;8. 3.224 2109<8954= ;.2 &''+ V 39E.;8481 79.;46.;8. 17./489E1 92 ;>1E1 hub 39
b1;0 `1;0 5D.= 4??94;54;31 B>.221 .>/17.1= 51;<.;8. >; 79G /47931 9;8./E.;81 . >;
690291/. customer service ;.9 6./5489 39 [9;4= A4.<9 3.2 Far East= F94771;. . M8489
p;989# M1;1 9; ?4<. 39 <8>391 428/. >;98L ;.2 61;31= 5D. 51;<1293./4;;1 92 74<<40091
34 >; <9<8.64 5.;8/429::481 4 >; ;>1E1 613.221 39 2109<8954 <48.22984/.#

$"%
5.8.2 I mercati: conoscenza e sviluppo

-. 4/.. 39 640091/. 5/.<5984 ;.2 &''" <1;1 <8489 9 A4.<9 3.22CS<8 S>/174= 3.2
@459;1 3.2 ^.398.//4;.1 m M740;4= F/.594 . a>/5D94 m . 24 [1/.4# J; a>/5D94= 9;128/.=
V <8484 51<898>984 >;4 <159.8L 74/98.8954 51; 92 F/>771 f1c;./ 7./ <E92>774/. 2. 4889E98L
7/13>889E. . 5166./59429 ;.2 A4.<. . 9; 425>;. 4/.. 29698/1?.# -4 39<8/9@>:91;. retail=
5D. 34 B>.<8C4;;1 <9 4EE42. 39 >;4 <8/>88>/4 5.;8/42. 39 511/39;46.;81 9; J84294= D4
<>7./481 9 %'' ;.01:9 ;.22. 7/9;597429 54798429 9;8./;4:91;429 3.224 6134= 188.;.;31
51;?1/84;89 9;395481/9 39 7./?1/64;5.< .51;16954#
J2 7/10/4664 39 .E12>:91;. 3.22C4/5D98.88>/4 9;8./;4 3.9 ;.01:9 V 7/1<.0>981 ;.2
&''" 51; 92 ;>1E1 concept M9<2.c= A.;840/46= 5D. 51//9<71;3. 51; 640091/.
51./.;:4 422C966409;. glam . 42 71<9:91;46.;81 3.2 64/5D91# -1 <51/<1 4;;1 4E.E4
3.@>88481 92 concept ae9;< 7./ p[f= 5D. .<7/96. 51; .??954594 9 39E./<9 8.69 3.22.
5122.:91;9#
].2 51/<1 3.2 &''" <1;1 <848. 4EE948. 7129895D. 5166./59429 69/48. 34 >; 2481 43
467294/. 2C1??./84 3.9 7/131889= .<8.<4 4 5479 nice price= ?4E1/.;31 24 5/.<5984 3.2
8/4??951 39 529.;89 ;.2 7>;81 E.;3984= . 3422C428/1 4 <1<8.;./. >; 4>6.;81 3.9 64/09;9
3.9 74/8;./ ?9;429::481 4 21/1 9;E.<896.;89 7./ 40091/;4/. . /9;?/.<54/. 24 /.8. 39
E.;3984# F29 9;51/40094;89 /9<>28489 188.;>89 51;<.;81;1 39 51;89;>4/. 51; ?93>594 9;
B>.<84 39/.:91;. ;.2 &''(#
M>2 ?/1;8. 3.2 co-branding= f.;.881; . ^488.2 D4;;1 3481 E984 4 >;4 partnership
61;3942.= 4889E4 ?9;1 42 %$ 395.6@/. &''(= 7./ 24 5/.4:91;. 3.224 29;.4 39
4@@902946.;81 7./ @46@9;4 TBarbie loves BenettonU= 5D. D4 4E>81 >;4 ?4E1/.E12.
4551029.;:4 9; 8>881 92 61;31# A./ B>4;81 /90>4/34 2. 295.;:.= <9 <.0;424;1 2C4551/31
61;3942. 7./ 9 7/131889 M9<2.c [4<4 51; _1/2> b1239;0= >;1 8/4 9 640091/9 0/>779
967/.;3981/9429 8>/5D9 . 2C4551/31 .<52><9E1 51; 24 ?/4;5.<. M.2.589E. f.4>8c 7./ 21
<E92>771 . 24 39<8/9@>:91;. 61;3942. 3.9 7/1?>69 p;98.3 [121/< 1? f.;.881;#

5.8.3 Le risorse umane: team e cultura d’impresa

].22C4;;1 &''" 24 39/.:91;. D4 51224@1/481 422C.E12>:91;. 3.224 5>28>/4


967/.;3981/942. 3.2 F/>771 /939<.0;4;31 24 <8/>88>/4 1/04;9::489E4 <.51;31 8/.
?1;346.;8429 7/9;5979 0>934N 8.46= 51;1<5.;:4= B>4298L# -4 39<8/9@>:91;. 4 0.<891;.
39/.884= 9; 74/895124/.= V 1009 511/39;484 34 >;4 <8/>88>/4 39 retail 5.;8/429::484= 5D.
<E120. 4;5D. ?>;:91;9 39 5122.046.;81 8/4 2. 39E./<. >;98L ;.2 61;31#

$"+
-4 ;>1E4 \9/.:91;. A94;9?954:91;. 3.224 A/13>:91;. 51;<.;8.= 488/4E./<1 <8>39 39
7/.E9<91;. 3.22. 39;4695D. 39 6./5481= 39 4;895974/. . /93>//. 9 8.679 7/13>889E9 7./
51029./. 8.67.<89E46.;8. 2. .<90.;:. 3.2 6./5481#-4 \9/.:91;. [166./5942.= 4 <>4
E1284= V <8484 /939<.0;484 <.51;31 9 3>. 7/9;597429 54;429 39 E.;3984N 39<8/9@>:91;.
wholesale . 548.;4 retail# M>2 E./<4;8. 3.224 ?1/64:91;.= <9 <.0;424 >; 7/10/4664 39
E9<>42 6./5D4;39<9;0 Wconcept= 516>;954:91;. 64/5D91= 422.<896.;81= E.8/9;4Y /9E1281
49 partnerm967/.;3981/9= 5D. D4 519;E1281 ;.2 &''" 128/. &"' ;.01:9#
R9 091E4;9 3.<89;489 4224 54//9./4 5166./5942. V <8481 3.395481 92 7/10.881 d4;;4
M.22x= 5D. 7/.E.3. >;C.<7./9.;:4 7/48954 39 E.;3984 <>2 54671= 3.224 3>/484 39 59/54
>; 4;;1= 31E. 6.88./. 9; 2>5. 54/488./9<895D. B>429 ?1/8. 5474598L 39 E.;3./.=
<.;<9@9298L 42 7/131881= 51;5/.8.::4= E.21598L 39 9;8.0/4:91;. ;.2 <9<8.64# \171 >;
7/961 7./9131 39 <.9m1881 6.<9 9; ;.01:91= 9 091E4;9 690291/9 4E4;:4;1 ;.2
7/10/4664 51; >; 7./9131 39 7/1E4 7/.<<1 >; 40.;8.m5471 4/.4 f.;.881;#
].2 51/<1 3.2 &''" <1;1 <8489 4EE9489 ;>6./1<9 9;8./E.;89 ;.2 B>43/1 3.2 A/10.881
AD1.;9t= 5D. <>771/84 92 51/. @><9;.<< 488/4E./<1 92 /9;;1E46.;81 . 24 79.;4
9;8.0/4:91;. 3.9 <9<8.69 Ja# a/4 9 7/10.889 51672.8489= 92 ;>1E1 <9<8.64 9;?1/6489E1
3.2 54;42. Retail= @4<481 <>224 794884?1/64 H/452.= 0.<89<5. 9 7/9;597429 7/15.<<9
W794;9?954:91;. ?9;4;:94/94= 0.<891;. 3.22. 4889E98L 39 <.3. . 3.9 7>;89 E.;3984Y <> >;
>;951 <9<8.64 5.;8/429::481 ;.2 61;31# J2 7/10.881 f.;.881;8E 7/.E.3.
2C9672.6.;84:91;. 39 >; ;>1E1 71/842. 39<71;9@92. 7./ 9 74/8;./ f.;.881; W40.;89=
529.;89= ;.01:9= buyerY= 51; 8>88. 2. 04/4;:9. 39 <95>/.::4 7./ >; 455.<<1 51;8/122481#
[1;<.;89/L 39 9;?1/64/. 9; 8.671 /.42. 2C9;8./4 /.8. 5166./5942. f.;.881;=
40091/;4;3124 <>22. 9;9:9489E. W;>1E. 5122.:91;9= /94<<1/896.;89= 6134298L .<71<989E.=
8.2.?1/64:91;. 7./ 92 7./<1;42.Y . 39 /4551029./. 1/39;9 E94 e.@# J; 74/895124/. V 09L
74/8981 92 7/10.881 R/895129 51;89;>489E9 7./ 9;<./9/. 39/.8846.;8. 029 1/39;9 39 B>.<89
7/131889 .= 0/4:9. 422C9;8.0/4:91;. 3.9 <9<8.69 9;?1/6489E9 3.22C4/.4 7/13>:91;. .
2109<8954= 4E./. <>@981 24 51;?./64 51; 8.679 39 51;<.0;4 04/4;8989 W?9/<8 9; m ?9/<8
1>8Y# [1672.8481 92 7/10.881 A24;;9;0= 7./ 24 794;9?954:91;. 3.224 7/13>:91;.=
9672.6.;8484 24 7/964 ?4<. 3.2 7/10.881 TSell-outU= 7./ 45B>9<9/. 9; 8.671 /.42. 2.
8.;3.;:. 3.2 6./5481= V 4E4;:484 24 39??><91;. 0/43>42. 3.2 <9<8.64 5.;8/42. 39
R669;9<8/4:91;. . [1;8/1221= @4<481 <> 794884?1/64 MRA#
a/4 029 428/9 7/10.889 &''"= <9 <.0;424;1 92 <>771/81 42 [9521 R889E1 f.;.881;= 34224
/4551284 1/39;9 422C.E4<91;. <> 794884?1/64 MRA RgMi 2C431:91;. 3.224 8.5;121094 j4E
7./ 51672.84/. . 4EE94/. 92 <9<8.64 39 96@4221i 24 7/10.884:91;. 39 >;4 ;>1E4

$""
9;?/4<8/>88>/4 8.5;1210954 39 5122.046.;81 43 4284 E.21598L 39 8/4<69<<91;. 3489 W^R]
m Metropolitan Area NetworkY 8/4 2. <.39 39 f.;.881; F/1>7= @4<484 ;.22C4/.4 39
a/.E9<1#

5.8.4 La comunicazione: innovazione e visione

].2 &''" V <8481 4EE9481 92 7/10.881 39 516>;954:91;. 7./ 5.2.@/4/. 9 +' 4;;9 3.2
F/>771 f.;.881;= 5D. 5>269;./L 9; >; 0/4;3. .E.;81 39 6134 . 4/8. 7/10.88481 34
g4@/954= ;.22C1881@/. &''( 4 A4/909= 7/.<<1 92 7/.<89091<1 [.;8/. A167931>#
].2 51/<1 3.22C4;;1 92 5.;8/1 39 /95./54 <>224 516>;954:91;. 39 f.;.881; D4
7/1<.0>981 24 <>4 4889E98L 6>2895>28>/42. . 9;8./;4:91;42. 51; 7/10.889 .3 .E.;89 5D.
<74:94;1 34224 546740;4 61;3942. 39 7/161:91;. 8>/9<8954 7./ 24 Q.091;. Z.;.81 4
g297@11k= 92 7/10.881 39 6.394 4/8 5D. /4551029. B>4<9 &''#''' 4;964:91;9 . E4;84 $"
69291;9 39 E9<98481/9 WD4 E9;81 92 F/4;3 A/9:. 42 j474; ^.394 R/8 g.<89E42Yi 34224
516>;954:91;. . 0/4?954 39 61<8/. 3C4/8. 42 315>6.;84/91 E93.1 <>224 5988L 39
MD4;0D49 7./ 24 a.2.E9<91;. ME9::./4 a.3.<54#
-4 546740;4 p;98.3 [121/< 1? f.;.881;= ?1810/4?484 34 \4E93 M96< 7./ g4@/954=
D4 /94??./6481 51; <892. 39 1009 9 E421/9 3.2 64/5D91= 9; 74/895124/. 5121/.= 091E.;8G .
51;8.671/4;.98L# M9<2.c D4 /9@43981 92 <>1 54/488./. 39 64/5D91 <.tc= 02461>/ . 39
8.;3.;:4 ;.224 546740;4 4>8>;;1m9;E./;1 &''"= 46@9.;8484 ;.9 E95129 39 ]47129 342
0/4??94;8. ?1810/4?1 a.//c Q95D4/3<1;#
J2 <>55.<<1 3.22. 5122.:91;9 39 4@@902946.;81 ;.2 &''" V <8481 <1<8.;>81 4;5D.
34224 516>;954:91;.= 51; 24 <90;9?95489E4 5/.<5984 4 29E.221 61;3942.= ƒ$(K= 3.9
/.34:91;429 6134 7>@@295489 <> 7./913959 . B>189394;9# M>2 E./<4;8. ;.e 6.394= D4;;1
3.@>88481 92 @210 benettontalk= 47./81 42 3942101 51; 9 091E4;9 3.224 /.8.= . 92 ;>1E1
<981 /9<./E481 49 6.394 39 8>881 92 61;31#

5.8.5 L’evoluzione della gestione

-. 39;4695D. 39 /4551284 3.029 1/39;9 &''( 61<8/4;1 >;4 /9<71<84 71<989E4 3.9
74/8;./ ;.9 39E./<9 6./5489 422. ;>1E. 7/171<8. 39 7/131881 . 422. ;>1E. 9;9:9489E.
5166./59429 9;8/47/.<.# J;128/.= 9; 29;.4 51; B>4;81 09L /.09<8/481 ;.2 <.51;31
<.6.<8/. 3.2 &''"= V 488.<1 >; >28./91/. 690291/46.;81 3.22. 7./?1/64;5.<
.51;1695D. 3.9 ;.01:9 4 0.<891;. 39/.884# J2 <90;9?95489E1 4>6.;81 3.9 E12>69 . >;

$"(
69t 39 7/131881 5D. 7>;84 4224 5/.<5984 3.029 455.<<1/9 . 39 <.06.;89 39 5122.:91;. 43
4281 E421/. >;984/91= 516. 4 .<.6791 92 5471<74224 . 9 5479 3.395489 422C>161= ?4;;1
7/.E.3./. >; 9;5/.6.;81 3.9 /954E9 51;<1293489 &''( 426.;1 74/9 4 B>.221 /.09<8/481
;.2 &''"#
].2 &''(= 9;128/.= V 7/.E9<84 >;4 5/.<5984 <90;9?95489E4 3.9 6./5489 3.2 @459;1 3.2
^.398.//4;.1= S<8 S>/174= [1/.4= [9;4 . J;394# M.67/. ;.2 &''( 2CR:9.;34 /.<8./L
?15429::484 <>224 /95./54 39 5167.8.;:. <7.59?95D. . 39<8/.889 9;3><8/9429 9;8./;4:91;429
9; 5>9 9;;.<84/. 92 7/17/91 k;1emD1e= 7./ 04/4;89/. 24 B>4298L 3.9 7/17/9 7/131889 . 24
<1339<?4:91;. 3.9 529.;89 ?9;429# -4 51;89;>4 /95./54 39 .??959.;:4 3.2 <9<8.64
7/13>889E1 . 5166./5942. 7./6.88. 39 7/.E.3./. >; SfJa ;.22C1/39;. 3.2 ,="m$'K 3.9
/954E9 51;<1293489 . >; >892. ;.881 4881/;1 42 (="K#
Z.;01;1 39 <.0>981 7/.<.;8489 9 7/9;597429 /9<>28489 3489 .51;16951 ?9;4;:94/9#

Figura 5.6: I principali indici economico finanziari del Gruppo

$")
;#K 1PNTL^L SQTTN [VMYPL[NRLVPQ
J2 />121 3.224 516>;954:91;. ;.221 <E12096.;81 39 >;C4889E98L 967/.;3981/942. D4
>;C9671/84;:4 ?1;346.;842. <17/488>881 ;.224 0/4;3. 967/.<4 5D. <9 71;. 2C1@9.889E1
39 51;B>9<84/. . 64;8.;./. 24 E9<9@9298L 9; >; 6./5481 09L 51;<1293481# M9 7>O
4??./64/. 5D. 4 74/89/. 34029 4;;9 ;1E4;84= 24 516>;954:91;. 4@@94 45B>9<981
>;C9671/84;:4 426.;1 74/9 4 B>.224 3.22. ?>;:91;9 39 1/04;9::4:91;. . 9;?1/648954
;.2 01E./;1 3.22. 613./;. 967/.<.#
].<<>; 967/.;3981/. 5D. E10294 /9><59/. 9; >;C967/.<4 .51;16954 7>O 7./6.88./<9
39 8/4<6.88./. 422C.<8./;1 >;C966409;. ;1; 51//9<71;3.;8. 49 E421/9= 49 7/9;5979
0>934 . 422. ?9;4298L 3.22C967/.<4# [16>;954/. >;C966409;. 39<<1;4;8. 3422C93.;898L
4:9.;342. 51<898>9/.@@. >; 0/1<<1 ?/.;1 4221 <E92>771 . 422C4??./64:91;.
3.22C967/.<4#
-4 71298954 39 516>;954:91;. V <8484 54/488./9::484 34 >;4 5/.<5.;8. 9671/84;:4
;.029 >28969 4;;9 45B>9<84;31 >; />121 <.67/. 79G <8/48.0951 ;.22C46@981 3.22.
E4/94@929 3.2 64/k.89;0 69t#
a42. .E12>:91;. <9 V E./9?95484 ;.22. 967/.<. 17./4;89 9; 61289 <.881/9 9;3><8/9429=
64 <.6@/4 4774/9/. 79G 3.8./69;4;8. 9; B>.22. 4:9.;3. .3 9; B>.9 51671/846.;89 9;
5>9 2C966409;. 3.2 7/131881= 3.224 64/54 . 3.22C967/.<4 /9<>284;1 3.59<9E. 49 ?9;9 39
45B>9<9/. >; E4;840091 5167.8989E1#

5.9.1 La comunicazione Benetton: le “investor relationsF

J2 <981 >??95942. 3.224 f.;.881; /477/.<.;84 24 7./?.884 9;8./?45594 488/4E./<1 5>9


9;<84>/4/. .X1 64;8.;./. 9 /4771/89 51; 029 stakeholders on-line# g/4 B>.<89= 029
9;E.<8981/9= 4<<>61;1 ;.22C46@981 3.2 7/10.881 39 516>;954:91;. 3.2 F/>771 >; />121
74/895124/.# R3 .<<9 V 9;?4889 3.395484 2C4771<984 <.:91;. Tinvestor relationsU 42 5>9
9;8./;1 V 71<<9@92. 8/1E4/. ;>6./1<. 9;?1/64:91;9 <>2 F/>771 . <>224 <>4 4889E98L#
].224 home page <1;1 7/.<.;89 3.9 5122.046.;89 43 428/. 7409;. web 9; 5>9 E.;01;1
7/.<.;8489 . 3.<5/9889N
! 92 0/>771 W7/1?921 3.22C4:9.;34= livefactsheet= 1/04;90/4664 .
5122.:91;9Yi
! 2. 4889E98L 2.048. 4224 corporate social responsibilityi

$"*
! 2. 9;9:9489E. 2.048. 42 8.64 3.224 corporate governance W<848>81= 1/04;9
<159429= /.01246.;89= 4<<.6@2.4 .55#Yi
! 029 <8/>6.;89 ?9;4;:94/9 .6.<<9 34224 <159.8L WB>184:91;9 . 0/4?959Yi
! 2. 9;?1/64:91;9 4:91;4/9. W5479842.= 51;8/1221 <159.8L= 3489 7./ 4:91;.
.55#Yi
! 9 516>;95489 <84674 W342 $,,, 42 &''(Yi
! 029 4/895129 <84674 W342 &''% 42 &''(Yi
! 9 7/9;597429 3489 ?9;4;:94/9i
! 9 @924;59 . 7/1<7.889 W315>6.;89 <54/954@92. 342 $,," 42 &''(Yi
! 029 JRMXJgQM
! 2. 7/.<.;84:91;9 W315>6.;89 <54/954@929 342 &''$ 42 &''(Yi
! 24 517./8>/4 3.2 898121 W4;429<89Yi
! 92 542.;34/91 3.029 477>;846.;89i
! l’investor kit W315>6.;89 <54/954@929Yi
! 24 <.:91;. 4>391 W71<<9@9298L <54/954/. ?92. 4>391Yi
! 9 51;84889i
! 2. Frequently asked questionsi
! 92 021<<4/91i
! l’email alerti
! 24 <.:91;. 9; 5>9 V 71<<9@92. .<7/96./. 9 7/17/9 74/./9i
-. 54/488./9<895D. 39 51672.8.::4= 5D94/.::4 . ?459298L 39 ;4E904:91;. 3.2 <981
D4;;1 E42<1 42 F/>771 9; 47/92. 92 7/.691 516. 690291/ <981 JQ .>/17.1 &''+ 34 74/8.
3.224 Investor Relations Society . 9; <.88.6@/. 92 7/.691 516. 690291/ <981 JQ ;.2
<.881/. @.;9 39 51;<>61 &''+ 34 74/8. 3.224 Web Marketing Association#
H28/. 42 <981 e.@= 2. /.24:91;9= 5D. 92 F/>771 f.;.881; 9;8/4889.;. 51; 9 7/17/9
9;E.<8981/9 9; 6131 T8/439:91;42.U= E.;01;1 5>/48. 342 Tteam investor relationsU .
7/.E.31;1 5D. E.;04 64;8.;>81 >; 51;84881 51<84;8. 51; 92 6./5481 488/4E./<1N
! 2C1/04;9::4:91;. 39 9;51;8/9 51; 029 .<71;.;89 3.224 516>;98L ?9;4;:94/94
;4:91;42. . 9;8./;4:91;42.i
! 51;?./.;:. 8.2.?1;95D. 9; 1554<91;. 3.224 7>@@2954:91;. 3.9 /9<>28489i
! 2C1/04;9::4:91;. 39 091/;48. 3.39548. 4029 4;429<89 ?9;4;:94/9 5D. D4;;1
519;E1281 92 817 64;40.6.;8 . 74/8. 3.2 64;40.6.;8 17./489E1i
! 24 74/8.5974:91;. 4 51;?./.;:. 39 <.881/.#

$",
5.9.2 L’immagine riflessa del Gruppo Benetton

-C966409;. 5D. 24 f.;.881; E>12. 34/. 39 <u 42 7>@@2951 3.029 stakeholders V


<9;8.89::4@92. ;.22. 74/12. 3.2 <>1 ?1;3481/. ->594;1 f.;.881;N T5/.31 5D.= ;.2 54<1
3.2 0/>771 f.;.881;= 24 2.00.;34= 9;8.<4 516. ;1<8/4 966409;. 9;8./;4:91;42.=
?9;9<54 7./ 519;593./. 51; 24 /.428L . 24 <1<84;:4 3.22C4:9.;34= F/>771 021@42. 47./81
422. <>00.<891;9 3.2 61;31 .3 967.0;481 ;.224 51<84;8. /95./54 39 ;>1E. ?/1;89./.U T92
;1<8/1 6./5481 V 92 61;31 .= 9; 74/895124/. B>.224 ;>1E4 ?/1;89./4 51<898>984 349 74.<9
9; E94 39 <E92>771= 5D. 4E4;:4;1 2.098896. /95D9.<8. 39 690291/46.;81 3.224 B>4298L
3.224 E984# J2 0/>771 f.;.881; 9;8.;3. 51;8/9@>9/. 4224 5/.<5984 39 B>.<89 74.<9=
4889E4;31 ?1/6. 39 51224@1/4:91;. 5D. <94;1 E4;840091<. 7./ 8>889= 34;31 E984 ;1;
<121 43 4889E98L 7/13>889E.= 64 4;5D. 4 /.89 39<8/9@>89E. . <./E9:9 5D. 49>89;1 B>.<89
6./5489 4 7/.;3./. ?1/64U#
-1 <8/>6.;81 488/4E./<1 5>9 E.95124/. 8429 E421/9 V 24 516>;954:91;. 5D.= <.67/.
<.51;31 B>4;81 4??./6481 34 ->594;1 f.;.881;N T;1; <9 3.E. 649 5167/4/. 34 >;
?1/;981/. .<8./;1= 3.E. ;4<5./. 342 5>1/. 3.22C967/.<4U# A4/8. 34 B>.<81 4<<>;81 24
<8/48.094 39 516>;954:91;. 39 >;C966409;. 5D.= 34 79G 39 E.;89 4;;9= 7>;84 4224
5/.4:91;. 39 TE421/.U#
J2 8./69;. TE421/.U 3.E. .<<./. 5167/.<1 ;.2 <>1 <90;9?95481 0.;./42.= 5D. 9;52>3.
92 <90;9?95481 T.51;16951U . 5D. 6.88. 9; 09151 24 <84@9298L . 24 7./64;.;:4 3.224
64/54 ;.2 8.671# p; E421/.= 34 B>.<81 7>;81 39 E9<84= /477/.<.;84 >;4 51;39:91;.
09>395484 3.<93./4@92.= >; 1@9.889E1 34 /4009>;0./.= >;4 B>4298L 4><795484 . /98.;>84
3.0;4 39 9;E.<896.;81# p;C967/.<4 5D. <5.029. 39 34/. 9671/84;:4 42 TE421/.U= 5D.
<5.029. 39 5/.4/. TE421/.U ;1; <9 /9E120. 79G 42 51;<>6481/. 64 422C9;39E93>1=
5167/.<1 ;.224 8184298L 3.2 <>1 .<<./.= 3.224 <>4 7./<1;4298L= 3.9 <>19 @9<10;9#
r B>.<81 5D. <79;0. 2C4:9.;34 4 ?4/ .6./0./. 34 10;9 <>1 51671/846.;81 . 4889E98L
9 E421/9 . 9 7/9;5979 5D94E. 5D. 51<898>9<51;1 24 ?921<1?94 4:9.;342. . 5D.
51;8/9@>9<51;1 4224 5/.4:91;. 39 >;C966409;. <12934 . /4395484 ;.2 7>@@2951# J;
74/895124/.= 2C488.;:91;. 7./ 8>889 029 stakeholders= 2C9;8.0/98L= 92 /901/. . 24 8/4<74/.;:4
<1;1 7/9;5979 ?1;346.;8429 ;.224 0.<891;. 3.2 /4771/81 5D. 2C4:9.;34 9;8/4889.;. 51;
029 9;E.<8981/9# \422C4;429<9 3.224 516>;954:91;. ?9;4;:94/94 3.2 F/>771 W<981 web=
315>6.;84:91;.Y .6./0.= 9;?4889= 2C966409;. 39 >;C4:9.;34 <12934= 4??934@92.= <./94=
5D94/4= 8/4<74/.;8. . @.; 39<71<84 42 3942101# S<<4 34 2C93.4= 9;128/.= 39 .<<./.
7./?.8846.;8. 9; 0/431 39 <1339<?4/. 2. 488.<. 3.029 9;E.<8981/9 9; 8./69;9 39
/.33989E98L= <129398L= <12E9@9298L . /9<5D91 3.22C9;E.<896.;81#

$('
J 7/.69 E9;89 34224 f.;.881;= 516. 690291/ <981 JQ .>/17.1 . 516. 690291/ <981 JQ
;.2 <.881/. @.;9 39 51;<>61= 488.<84;1 2C9;8./.<<. 3.22C4:9.;34 7./ 24 <1339<?4:91;.
7/.59<4 . 7>;8>42. 3.22. /95D9.<8. 3.9 39E./<9 7>@@2959# -C4:9.;34 51;?./64 9; B>.<81
6131 24 7/17/94 488.;:91;. 7./ 24 516>;954:91;. /9E1284 422C>8.;8. ?9;42.= 9; J84294 .
422C.<8./1N 342 6./5481 ?9;4;:94/91= 49 7955129 4:91;9<89= 34224 <84674 .51;16954 .
0.;./429<84= 49 <9;345489= 42 61;31 >;9E./<984/91 49 7/17/9 529.;89# M100.889 39E./<9 64
45516>;489 34224 ;.5.<<98L 39 718./ /.7./9/. 2. 9;?1/64:91;9 <>22C4:9.;34= 9;52><.
B>.22. ?9;4;:94/9.= ;.2 6131 79G <.67295.= /47931 .3 455>/481 71<<9@92.#

$($
$(&
61$(-&)& =
)N MQZVSVTVOLN SL ULTQXNRLVPQ SQL OLYSLRL

J;8./;.8= 516. <188129;.481 79G E128. ;.2 51/<1 3.224 ;1<8/4 4;429<9= V >;4
0904;8.<54 794884?1/64 8.5;1210954 . 39 516>;954:91;.= >8929::484 34 59/54 6.::1
69294/31 39 >8.;89 316.<8959 . 34224 640091/4;:4 3.22. 967/.<.= 795512. . 0/4;39= ;.9
74.<9 9;3><8/9429#
M.51;31 24 3.?9;9:91;. 3484 34 Z9;8 [./?= >;1 3.9 T743/9U 39 J;8./;.8i .<<4 V
3>;B>. T>; 2>101= >; 46@9.;8.= ?4881 39 7./<1;. . 3.22. 21/1 69/9439 39 9;8./4:91;9U#
]1; V 6./46.;8. >;4 8.5;121094 64 >; 6131 39 51224@1/4/.= 51;39E93./. . 4E./ 5>/4
029 >;9 3.029 428/9# T-. 967/.<. 5D. /951;1<51;1 9 E421/9 >64;9 3.22C9;8./;.8 4E/4;;1
79G 7/1@4@9298L 39 <>55.<<1 ;.9 61;39 4/89?959429 3.22C./4 3909842. 7./5Du 5479/4;;1 5D.
2C4/89?95942. V /4395481 ;.224 /.428L . 24 /.428L D4 24 /4395. ;.9 ;1<8/9 5>1/9U$*"#
J;8./;.8 V 3>;B>. 4221 <8.<<1 8.671 >;4 /.8. 61;3942. 51; 5474598L 39
8/4<69<<91;.= >; 51;0.0;1 7./ 39E>204/. 9;?1/64:91;9 . >; 6.394 7./ 24
51224@1/4:91;. . 2C9;8./4:91;. 8/4 029 9;39E93>9 . 9 21/1 5167>8./#
J; >; <9692. <5.;4/91 92 web /477/.<.;84 >; 84<<.221 ?1;346.;842. 7./ 2C4>6.;81
3.224 7/13>889E98L . 3.224 E.21598L 3.9 7/15.<<9 .51;16959= 842. 34 8/4<?1/64/<9 9; >;
E./1 6181/. 7./ 21 <E92>771 .51;16951 . <15942.# Z9.;. 9; B>.<81 6131 455.2./481 92
74<<40091 3422. 4889E98L 9;5.;8/48. <>22. /9<1/<. 648./9429= 89795D. 3.22C./4 9;3><8/942.= 4
B>.22. @4<48. <> /9<1/<. 96648./9429= 89795D. 3.22C./4 3.9 <./E9:9# s>.<8. ;>1E. 4889E98L
/95D9.31;1 ;>1E. 6134298L 3C9;E.<896.;81= 640091/6.;8. ?15429::48. <> ?4881/9
96648./9429N 5479842. >64;1= . <17/488>881 5474598L 516>;95489E. 39 /.24:91;. . 39
511/39;46.;81 5D. /9<>284;1 <.67/. 79G ;.5.<<4/9. 9; >; 46@9.;8. 9;5.;8/481
<>22C9;;1E4:91;. . <>224 51;1<5.;:4# -4 516>;954:91;. 39E.;84 B>9;39 92 51224;8. 39
8>884 2C967/.<4#
\9 74/9 74<<1 4224 5/.<5984 3.22C9671/84;:4 3.224 516>;954:91;. 4:9.;342.= E9 V >;4
/47934 5/.<5984 ;.224 3164;34 39 B>.<81 8971 39 9;?1/64:91;. 34 74/8. 39 >;4 79G
46794 516>;98L 39 stakeholders on-line#

$*"
F#-JZQRFbJ= La coltivazione dell’internet= /9<8# J .39:#= ^924;1= J2 M12. &+ H/.= &''$#

$(%
]1; 4 54<1= <1;1 029 9;39E93>9 . 9 0/>779 @.; 93.;89?954@929= 71/8481/9 39 9;8./.<<9
39??./.;89= 9; 0/431 39 9;?2>.;:4/. 1 .<<./. 9;?2>.;:489 3422C4889E98L
3.22C1/04;9::4:91;.= 4 /95D9.3./. >; 640091/. 519;E12096.;81$*(# -4 0.<891;. 3.2
TcommitmentU 34 74/8. 3.22. 967/.<. 39E.;84 4;51/ 79G 9671/84;8. <. <9 51;<93./4 92
/>121 0915481 ;.224 5/.4:91;. 39 E421/. 4 29E.221 corporate 34224 /.7>84:91;.
4:9.;342.#
-4 corporate reputation V >;4 ?/4 2. /9<1/<. <8/48.095D. 79G E98429 4 39<71<9:91;. 39
>;C967/.<4# \42 616.;81 5D. .<<4 397.;3. 34224 B>4298L 3.22. /.24:91;9 5D.
>;C4:9.;34 9;<84>/4 51; 9 <>19 stakeholders= 24 51<8/>:91;. 39 >;4 <12934 . 488/4.;8.
/.7>84:91;. 7./6.88. 422C1/04;9::4:91;. <8.<<4 39 E9E./. . 5/.<5./. 9; <9;81;94 51;
2C46@9.;8.# A195Du 24 /.7>84:91;. 39 >;C4:9.;34 9;128/.= ;1; V 428/1 <. ;1; 24
/9<>284;:4 3.22. E42>84:91;9 . 3.9 09>39:9 .<7/.<<9 34029 stakeholders <8.<<9 59/54 92
6131 51; 5>9 B>.<84 9;51;8/4 2. 21/1 4<7.88489E. . <1339<?4 9 21/1 @9<10;9= V
;.5.<<4/91 5D. 92 24E1/1 39 /95./54 <9 <E92>779 2>;01 2. 3>. 39/.88/959 <.0>.;89$*)N
$# <8/>88>/4:91;. 39 >;4 6.813121094 39 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9 . 3.22.
179;91;9 3.029 stakeholders 7/.<.;89 <>2 web#
&# 51;<.0>.;8. 4;429<9= 69<>/4:91;. . E421/9::4:91;. 3.9 09>39:9 . 3.22.
179;91;9 4224 2>5. 3.224 <>55.<<9E4 E42>84:91;. 3.224 /.7>84:91;. on-
line 3.2 F/>771 f.;.881;$**#

=#" )N MQZVSVTVOLN SQTTN UL[QU[N


R224 2>5. 3.22. 51;<93./4:91;9 7/.5.3.;89 <9 V /.<1 ;.5.<<4/91 9;39E93>4/. >;4
6.813121094 39 /92.E4:91;. 5D. ?1<<. 43.0>484 422. ?9;4298L 51;1<5989E. 3.22C9;3409;.#
\48. 2. 39??95128L 3./9E4;89 34224 51672.<<98L 3.221 <5.;4/91 39 /9?./96.;81= 3.9
<100.889 519;E1289= 3.029 <8/>6.;89 39 516>;954:91;. . 3.029 1@9.889E9 34 /4009>;0./.=
<9 V 178481 7./ >;4 <51671<9:91;. 9; TstepU 3.22C9;8./1 24E1/1 <E1281 7./ /.;3./. 79G
<.67295. 24 5167/.;<91;. 3.9 7/15.<<9 . 3.22. <9;012. 4889E98L 5D. D4;;1 71/8481 4224
/92.E4:91;. 3.9 09>39:9#

$*)
M9 E.34 9; 6./981 92 54798121 $= L'immagine aziendale#
$**
J2 7>;81 E.//L <E92>77481 ;.2 7/1<.0>1 3.2 24E1/1# M4/L= 9; 74/895124/.= 100.881 39 8/4884:91;.
<7.59?954 ;.2 54798121 )#

$(+
-4 /95./54 D4 7/.<1 4EE91 51; >;C455>/484 4;429<9 3.9 6181/9 39 /95./54 79G
>8929::489 . 477/.::489 9; 0/431 39 ?1/;9/. 92 640091/ ;>6./1 39 /9<>28489#
J Tsearch enginesU 9;9:9426.;8. 9;39E93>489 <1;1 <8489N F1102.= v4D11= ^<; .
R284E9<84# R88/4E./<1 2C9;8.//104:91;. 3.9 6181/9 39 /95./54 V <8481 71<<9@92.= <>224
@4<. 3.22. /9<71<8. ?1/;98. 34029 <8.<<9= 9;39E93>4/. 92 79G 434881 4224 /95./54 3.9
5166.;89 3.029 stakeholders# M9 V 9;128/. /4551284 .E93.;:4 59/54 2C9671/84;:4
488/9@>984 4224 /95./54 3.22. 9;?1/64:91;9 349 web surfers# J; .<<9 V 9;?4889 0/4;3. 24
51;<47.E12.::4 39 718./ 8/1E4/.= 9; 715D9 69;>89= >;4 612. 39 3489 .2.E484$*,# \4 >;4
/95./54 .??.88>484 34 Netservice computer & internet solution190 .6./0. 5D. 9 6181/9
39 /95./54 640091/6.;8. >8929::489 71<<1;1 .<<./. 524<<9?95489 516. 39 <.0>981
.E93.;:9481 ;.2 0/4?951 "#$#

Tabella 6.1: Classifica utilizzo motori di ricerca


^181/9 K 3.2 a18 ^181/9
$ F1102. $%,"$ ,%#,%
& ^<; ('' +#'+
% v4D11 $(+ $#$'
+ R/94;;4 )* '#"%
" R284E9<84 "' '#%+
( M>7./.E4 * '#'"
) J2 8/1E481/. $ '#'$
a1842. $+*"& $''

\171 4E./ 93.;89?95481 9; F1102. 21 <8/>6.;81 T7/9;597.U 7./ 24 51;3>:91;.


3.22C4;429<9 3.2 web <9 V /.<4 ;.5.<<4/94 2C9;39E93>4:91;. 3.22. 74/12. 5D94E. 34
9;<./9/. ;.9 6181/9 39 /95./54 7./ 4//9E4/. 49 /9<>28489 >8929 49 ?9;9 3.22C9;3409;.#
-4 7/964 74/124 >8929::484 V <8484 f.;.881;= <5.284 43 TD15U 42 ?9;. 39 5167/.;3./.
34 >; 2481= B>4;89 ?1<<./1 9 /9<>28489 51;<.0>.;89 42 <>1 >8929::1= 3422C428/1 B>42. ?1<<.

$*,
^# -HFpSQ[JH= Motori di ricerca ormai fondamentali nei processi di decisione e di acquisto
degli italiani on line, ]1E.6@/. &''(= eee# M.6<#98#
$,'
].8<./E95. [167>8./ l J;8./;.8 <12>891;<= Classifica Motori di ricerca, %' ]1E.6@/. &''(= eee#
^4/5D.9;?.<84#98#

$("
2C9671/84;:4 488/9@>984 342 web 422. 8.64895D. /90>4/34;89 92 F/>771 39 A1;:4;1
Z.;.81$,$#
J /9<>28489 188.;>89= ;.22C1/39;. 39 425>;9 69291;9 39 7409;. W,=" 69291;9 39 7409;. ;.2
54<1 39 F1102.= %=& 69291;9 7./ v4D11= &=% 69291;9 7./ ^<; . % 69291;9 7./
R284E9<84Y= D4;;1 34 <>@981 .E93.;:9481 92 /9<5D91 51;;.<<1 422C.??.88>4:91;. 39 >;4
/95./54 <> >; ;>6./1 39 links 8/1771 .2.E481$,&#
R2 ?9;. 39 /.<8/9;0./. 92 54671 3C4;429<9= <1;1 <8489 >8929::489 029 17./481/9
@112.4;9$,%= 4224 74/124 f.;.881; <1;1 <8489 4??94;5489 428/9 8./69;9 W43 .<.6791 M71/8=
f4<k.8= g1/6>24 $ .55#Y 42 ?9;. 39 .<52>3./. 34224 /95./54 2. 8.64895D. 09>39548. ;1;
7./89;.;89#
J; <.0>981 V <8484 51;31884 >;4 7/964 4;429<9 39 T<90;9?95489E98LU 3.22C9;?1/64:91;.
/4771/84;31 92 ;>6./1 3.9 links >8929 42 81842. 188.;>81$,+# \4 B>.<81 7/961 8.<8 <1;1
.6./<. 2. 7/96. 39??95128L /90>4/34;89 .<<.;:9426.;8. 2C9671<<9@9298L 39 /.7./9/.
9;?1/64:91;9 9;8./.<<4;89 7./ 21 <8>391# J links 4;429::489 9;?4889 <9 <1;1 /9E.2489 7151
>8929 9; B>4;81 <121 >; /9<8/.881 ;>6./1 D4 51;<.;8981 39 4;429::4/. 51679>846.;8. 2.
179;91;9 3.9 <100.889 7/.<9 9; 51;<93./4:91;. . 188.;./. /9<>28489 9; 0/431 39 <1339<?4/.
029 1@9.889E9 3.22C4;429<9#
A./ 4??9;4/. 24 /95./54 V <8481 3.59<1 3>;B>.= ;.224 51;E9;:91;. 5D. 92 7/1@2.64
?1<<. 2.0481 4224 74/124 5D94E.= 39 9;<./9/. ;>1E. .<7/.<<91;9 516@9;4;312. 51;
B>.224 9;9:942. W43 .<# Tf.;.881; ƒ 51;<>6481/. ƒ 4:91;9<84 ƒ /.<71;<4@9298L

$,$
[1; 92 8./69;. T9671/84;:4U <9 ?4 /9?./96.;81 42 ;>6./1 39 links 5D. 9 6181/9 39 /95./54 ?1/;9<51;1
<>55.<<9E46.;8. 4224 21/1 9;8.//104:91;. . 5D. 51;8.;01;1 426.;1 >;4 E1284 24 74/124 f.;.881;# A./ 92
?>;:91;46.;81 3.9 6181/9 39 /95./54 <9 /964;34 42 54798121 %, I Motori di ricerca#
$,&
-C.??.88>4:91;. 39 >;4 /95./54 <> 8>889 9 links 9;39E93>489 ;1; 4E/.@@. 7./6.<<1 39 51;3>//. >;4
/95./54 7>;8>42.= @.;<q 61281 39<7./<9E4# M9 V 7./84;81 3.59<1 39 296984/. 24 7/1?1;398L 3C4;429<9 422.
7/96. 8/. 7409;. 39 F1102. 9; 5>9 E.;01;1 /9.79210489 i links 188.;>89 3171 2C9;8.//104:91;. 3.2 6181/.#
-4 <5.284 ;1; V <8484 54<>42.# \4221 <8>391 39 425>;. /95./5D. 51679>8. <>2 e.@ V .6./<1 5D. 24
<8/40/4;3. 640091/4;:4 3.9 ;4E90481/9 ;1; <9 <79;0. 649 128/. 2. 7/96. 7409;. 7/.<.;848. 342 6181/. 39
/95./54 ;.2 /95./54/. >;4 3484 9;?1/64:91;.# A/.?./9<5. 9;E.5. /974/89/. 34 :./1 390984;31 <>224 <8/9;04
39 /95./54 428/9 8./69;9 5D. 21 71<<1;1 71/84/. 79G E.215.6.;8. 4224 8.648954 39 <>1 9;8./.<<.# [9O 5D. V
.6./<1 9; >; /.5.;8. <8>391 /.429::481 34 J7/1<7.58 V 5D.N 92 (&K 3.2 546791;. 9;8./E9<8481 529554 <>
>; /9<>28481 7/.<.;8. ;.224 7/964 7409;4 3.9 6181/9 W;.2 &''+ ./4 92 ('K= ;.2 &''& 92 +*KY= 92 ,'K
3.029 >8.;89 4//9E4 4224 8./:4 7409;4= 9; 54<1 39 9;<1339<?4:91;.= 92 $(K 6139?954 24 7/17/94 /95./54 1
7/1E4 >; 428/1 6181/. 6181/.# \9 B>.<89 92 &"K 21 ?4 4224 7/964 7409;4i 92 &)K 4224 <.51;34i 92 &'K
4224 8./:4 7409;4i 92 $&K 34224 B>4/84 9; 719# r B>.<81 92 6189E1 5D. 59 D4 <79;81 4 ?9<<4/. 516. 29698. 2.
7/96. 8/. 7409;. 39 /9<>28489 ?1/;989 342 6181/. 39 /95./54 W7/969 %' /9<>28489Y# D887NXXeee#3.<66#516X
$,%
M9 /964;34 42 54798121 %= I motori di ricerca#
$,+
-. 9;?1/64:91;9 <1;1 <90;9?95489E. B>4;31 <1;1 9; 0/431 39 9;?2>.;:4/. 2. 3.59<91;9= ;1; <1284;81
.51;1695D.= 3.029 >8929::481/9= 49>84;3129 4 E42>84/. 029 .E.;89 74<<489= 7/.<.;89 . ?>8>/9= [4/6.24 \S
MaRMJH= Q1@./81 MJ-ZR= IPSAS: Guida ai principi contabili internazionali per il settore pubblico=
]47129= S<<.29@/9= &''"= 740#%*#

$((
<15942.UY# ]1;1<84;8. 24 6139?954 3.224 <8/9;04 39 /95./54 9 /9<>28489 <1;1 /964<89
516>;B>. 9; 29;.4 51; 9 7/.5.3.;89#
J2 74<<1 <>55.<<9E1 V <8481 7./84;81 B>.221 39 ;1; >8929::4/. 79G 24 74/124 f.;.881;=
64 ?15429::4/<9 <>9 64/5D9 39 7/17/9.8L 3.224 <8.<<4 4:9.;34 WM9<2.c= A24c29?.=
p;3./5121/<= `922./ -117= p;98.3 [121/< 1? f.;.881;Y 51;3>5.;31= <> >; ;>6./1 39
/9<>28489 <90;9?95489E9= >;4 /95./54 7./ <9;0124 64/54#
J; B>.<84 ?4<. 92 8.<8 .??.88>481= 4 39??./.;:4 3.9 7/.5.3.;89 .<.0>989
51;09>;846.;8.= V <8481 <E1281 <.74/4846.;8. 7./ <9;0121 brand# R;5D. 9; B>.<81
54<1 <1;1 <848. /9<51;8/48. 39??95128L ;.224 /92.E4:91;. 39 >; ;>6./1 51;0/>1 39
179;91;9#
r <8481 .??.88>481 7./84;81 >;C>28./91/. 8.;8489E1 42 ?9;. 39 9;39E93>4/. B>4;89
?1<<./1 /.426.;8. 9 links >8929 4;429::4;31 8>889 9 /9<>28489= <94 9; 29;0>4 984294;4 5D. 9;
29;0>4 9;02.<.= . 431884;31= 4;5D. 9; B>.<81 54<1= 24 6134298L 39 .<.5>:91;. 3.2 8.<8
3.<5/9884 7/.5.3.;8.6.;8.#
M9 V 7/15.3>81 B>9;39 43 >;4 <>55.<<9E4 9;8.//104:91;. 3.2 6181/. 39 /95./54
488/4E./<1 2C9;<./96.;81 3.22. <.0>.;89 74/12. 5D94E. 9; <9;012. <8/9;0D. 39 /95./54N
f.;.881;= A24c29?.= p;3./5121/<= M9<2.c= p;98.3 5121/< 1? f.;.881; = `922./ 2117# J
links 4;429::489 . /9<>28489 9;8./.<<4;89 <1;1 <8489 /400/>77489 7./ 8971 39 stakeholdersN
! R:91;9<84 W' M9<2.c= &+ f.;.881;= ' `922./ -117= & p;3./5121/<= "
A24c29?.= ( p;98.3 [121/< 1? f.;.881;Y 81842. %)i
! [1;<>6481/. W"* M9<2.c= (' f.;.881;= " `922./ -117= , p;3./5121/<=
&' A24c29?.= &" p;98.3 [121/< 1? f.;.881;Y 81842. $))i
! Q.<71;<4@9298L <15942.$," W& M9<2.c= "' f.;.881;= ' `922./ 2117= '
p;3./5121/<= ' A24c29?.= &) p;98.3 [121/< 1? f.;.881;Y 81842. ),#
J; 81842. <1;1 <8489 4;429::489 ($$, 29;k#
J; <.0>981= V <8484 477/1;8484 >;C>28./91/. <>339E9<91;. /90>4/34;8. .<52><9E46.;8.
92 7/1?921 3.224 /.<71;<4@9298L <15942.i B>.<8C>28961 V <8481 B>9;39 <59<<1 9;N
! Responsabilità sociale o Corporate Social Responsibility$,(= 9;8.<4
516. 92 6131 51; 5>9 2C4:9.;34 7/.<84 488.;:91;. 43 >; 46791

$,(
[1; 92 8./69;. /.<71;<4@9298L <15942. <9 E>12. /95167/.;3./. >; ;>6./1 46791 39 0/>779 . 9;39E93>9
71/8481/9 39 9;8./.<<9 39E./<9# -C>8929::1 3.2 8./69;. <9 7/.<84 @.;. 4 /95167/.;3./. 8>88. 2. 548.01/9. 39
<100.889 5D. 428/96.;89 ;1; E.//.@@./1 43.0>4846.;8. 51;8.672489# [/490 M^Jab ]#= T[1/71/48.
M15942 Q.<71;<9@9298cN eD.8D./ 1/ D1eU= California Management Review= E12# +"= ;# += <>66./ &''%

$()
E.;840291 39 71/8481/9 39 9;8./.<<9 9; 0/431 4 21/1 E1284 39 9;?2>.;:4/;.
24 /.7>84:91;.i
! Consumo critico$,)= 5D. 4889.;. 9;E.5. 42 6131 51; 5>9 24
/.<71;<4@9298L <15942. 9;?2>9<5. <>22. E.;398. 3.22C4:9.;34#
M>224 @4<. 39 842. 39<89;:91;.= <9 V 7/15.3>81 422C.??.88>4:91;. 39 >; 8.<8 5D.
51;?./64<<. 24 71<<9@9298L 39 51;3>//. 4;429<9 <.74/48. <>9 7/1?929 51<9 51;5.7989#
-C.<981 71<989E1 3.2 8.<8 D4 51;?./6481 842. 71<<9@9298L= 64 <>224 @4<. 39 >;4 39E./<4
51;5.:91;. 3.22C>8929::1 3.22. 74/12. 5D94E9#
-4 /95./54= ?9;1 4 B>.2 616.;81= 51;31884 <> 715D. . 7/.59<. keyword, 5D. <9
5/.3.E4 71/84<<. 43 >; 5/98./91 79G 7/.59<1 39 3.8./69;4:91;.= V <8481 3>;B>.
6139?95484 7./ 51;<.;89/. >; 4348846.;81 640091/. 49 3>. T<18817/1?929U 3.224
/.<71;<4@9298L <15942.#$,*
-C.<.5>:91;. 39 39E./<9 8.<8 128/. 43 4>6.;84/. 24 5167.8.;:4 ;.2 /.7./96.;81 3.9
09>39:9= D4 ?459298481 B>9;39 24 51//.:91;. 3.2 6.8131#
M9 V 09>;89 4224 51;52><91;.= 9;?4889= 5D. 2C.??954594 39 842. 5/98./91 ;1; E9.;. 3484
34224 /95./54 39 >; 29698481 ;>6./1 39 74/12. 5D94E9 51<84;89 ;.2 8.671= 64 34 >;1
<8>391 69/481 39 B>.<8.= 5D. 71<<1;1 .<<./. 6139?9548. 3171 2C.<4>/96.;81 3.9
/9<>28489 >8929#
-4 6139?954 3.22. keywords 9;<./98. ;.2 6181/. 39 /95./54 ;1; 5167/16.88.=
7./84;81= 92 /.7./96.;81 39 09>39:9 >8929= 74<<1 ?1;346.;842. 7./ 8/45594/. 2C966409;.
3.22C4:9.;34 39 /9?./96.;81= <7.59?954846.;8. 7./ 10;>;1 3.9 B>488/1 7/1?929 8/4559489#
M>224 @4<. 3.22. 7/.5.3.;89 4<<>;:91;9 V <8481 <.2.:91;481 >; 7/961 0/>771 39
74/12. 5D94E9 7./ 10;9 7/1?921= <.51;31 5/98./9 39 <.2.:91;. .24@1/489 9; 51224@1/4:91;.
51; 92 F/>771 f.;.881;$,,#

$,)
J2 ?.;16.;1 3.2 51;<>61 51;<47.E12.= 1EE./1 3.22C9;8/13>:91;. 39 5/98./9 .8959 ;.22. <5.28. 39
51;<>61= /9<42. 4224 ?9;. 3.029 4;;9 C('= B>4;31 ;.029 M8489 p;989 9 61E96.;89 7459?9<89 W51;8/1 24
0>.//4 9; Z9.8;46Y 1/04;9::4/1;1 ?1/6. 39 7/18.<84 E128. 43 .E984/. 2C45B>9<81 3.9 7/131889 3.22.
967/.<. 519;E128.= 4;5D. 9;39/.8846.;8.= 51; 2C9;3><8/94 @.22954 46./954;4# ].2 8.671 2. ?1/6. 39
51;<>61 <159426.;8. /.<71;<4@92. <9 <1;1 <E92>7748.= 467294;31 9 5/98./9 .8959 39 E42>84:91;.
3.22C4889E98L 39 967/.<4 ?9;1 4 9;52>3./. B>.<891;9 .895D.= <159429 . 46@9.;8429 B>429N 92 /9<7.881 3.9 39/9889
>64;9= 2. 51;39:91;9 39 24E1/1= 92 /9<7.881 46@9.;842. . 24 <1<8.;9@9298L 39 7/131889 . 7/15.<<9 7/13>889E9#
{## = -# bJ]]R= Come gestire la responsabilità sociale dell’Impresa, ^924;1= J2 M12. &+ H/.= &''"=
740# %,%#
$,*
J; /.428L ;1; <9 8/4884 39 3>. <18817/1?929= 64 39 3>. 7/1?929 E./9 . 7/17/9 24 5>9 <.74/4:91;. V
;.5.<<4/94 7./ <51671///. 24 8.648954 3.224 Corporate Social Responsibility 428/96.;89 8/1771
51672.<<4 34 4;429::4/.#
$,,
-4 <.2.:91;. 3.22. 74/12. 5D94E. V 4EE.;>84 51;<93./4;31 2. 8.64895D. 39 ;1<8/1 9;8./.<<.# R3
.<.6791 ;.2 54<1 3.2 7/1?921 4:91;9<84 <1;1 <8489 <5.289 9 8./69;9 5D. /951;3>51;1 422. 8.64895D. 2.048.
4224 E42>84:91;. 3.2 898121= 4224 5/.39@9298L 3.22C4:9.;34= 422. 7./?1/64;5. .51;16951m?9;4;:94/9.= 4224
corporate reputation . 51<9 E94#

$(*
M9 V 9;?9;. 09>;89 4224 3.8./69;4:91;. 3.9 74/46.8/9 39 >8929::4:91;. 3.22. 74/12.
5D94E9= 1<<94N
$# 4??94;54/. T<.67/.U 4224 74/124 f.;.881; 1 42 ;16. 3.2 64/5D91
71<<.3>81 342 0/>771 >;C>28./91/. 8./69;. 9; 0/431 39 0>934/. 6.0291
2C9;8.//104:91;. 3.2 6181/. 39 /95./54 E./<1 2C9;39E93>4:91;. 3.22.
8.64895D. 39 7./89;.;:4 39 594<5>; 7/1?921 9;340481i
&# pertinenza di fondo con il profilo di riferimentoN 24 74/124 5D94E. ;1;
3.E. 3.E94/. 34224 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9 4889;.;89 4221 <7.59?951
7/1?921i
%# neutralità della parola chiaveN 7/.E.3. 24 <.2.:91;. 39 keywords 5D.
;1; 9;39/9::4;1 4 7/91/9 4 09>39:9 1 <121 ;.0489E9 1 <121 71<989E9&''i <9 V
/951/<1 43 425>;. .55.:91;9 7./ 3.8./69;48. 74/12. <>22. B>429 V
;.5.<<4/91 71//. 74/895124/. 488.;:91;. W.<# f.;.881; @19518840091Y#
J; @4<. 422. 74/12. 5D94E. <.2.:91;48. <1;1 <848. 3.29;.48. 3>. T6.81312109.U 39
/95./54N
$# 92 7/961 6.8131 51;<9<8. ;.22C9;<./9/. 8429 74/12. 9; >;1 3.9 6181/9 39
/95./54 9;39E93>489i
&# 92 <.51;31 9;E.5. 8/4884 >; 54;42. 39 516>;954:91;. <7.59?951 1EE./1
@210= ?1/>6i
].2 51/<1 3.22C4;429<9 2. 3>. 6.81312109. 9;39E93>48. <1;1 <848. 4??9;48. .
6139?9548. 7./ 4;34/. 9;51;8/1 4029 <7.59?959 1@9.889E9 51;1<5989E9 51;;.<<9 4224
8/4884:91;. 39 8.64895D. 39E./<.# Z9 718/.@@./1 .<<./. 7./84;81 <?>648>/. 39E./<. ?/4
2. /95./5D. 5D. D4;;1 7./ 100.881 2C4:91;9<84= 92 51;<>6481/.= 24 /.<71;<4@9298L <15942.
. 92 51;<>61 5/98951#

=#5 )Q OULOTLQ SL ULTQXNRLVPQ


Z.//L 39 <.0>981 7/.<.;8484 24 6.813121094 <.0>984 ;.2 /.7./96.;81 . ;.224
<>55.<<9E4 E42>84:91;. 3.9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9 59/54 24 /.7>84:91;. 3.2 F/>771
f.;.881;# A./ >;4 690291/. 5167/.;<91;. 3.9 74/46.8/9 39 E42>84:91;. . 3.9 /9<>28489
188.;>89 <9 /989.;. >892.= 3477/964= 7/.<.;84/. 92 7/1?921 3.22C4:91;9<84# S<<1 /9517/.=
9;?4889= 42 74/9 3.029 428/9 stakeholders= >; />121 ?1;346.;842. 9; 46@981 4:9.;342.= 9;
B>4;81 <100.881 9; 0/431 39 9;593./. 7.<4;8.6.;8. <>224 0.<891;.# ]1; 4 54<1= 24

&''
M9 E.34 92 54798121 % TJ Motori di ricerca”.

$(,
7/17/9.8L 3.22C967/.<4 ;1;5Du 24 74/8.5974:91;. 4224 74/8. /.<93>42. 3.2 E421/.
4009>;81= 1EE./1 92 7/1?9881= <1;1 029 .2.6.;89 5D. 21 B>429?954;1 . 5D. 029
488/9@>9<51;1 92 39/9881 4224 7/91/98L 3.029 1@9.889E9 4:9.;3429# F29 4:91;9<89 39E.;84;1
7./84;81 92 /9?./96.;81 39 10;9 7/10/4664= 39 10;9 9671/84;8. 9;E.<896.;81 . 39 10;9
3.59<91;. /92.E4;8. 3.224 E984 3.22C967/.<4#

6.2.1 Descrizione del profilo azionista: reputazione e valore

J; B>.<84 74/8. 3.2 24E1/1 59 <9 7/171;. 39 93.;89?954/. B>42 V 92 />121 0915481 34224
/.7>84:91;. 4:9.;342. ;.224 5/.4:91;. 39 E421/. 3.22C967/.<4 . 516. B>.<84 71<<4
.<<./. <1<8.;>84 42 ?9;. 39 >; 690291/46.;81 ;.22. performances .51;16951m
?9;4;:94/9. 4:9.;3429 5D. <1339<?9;1 2. 488.<. 3.029 9;E.<8981/9#
J2 51;5.881 39 TE421/.U <84 39E.;84;31 >; 7>;81 5/>5942. 7./ 2. 3.59<91;9 3.22.
7129895D. 3.22C967/.<4# r ;.029 4;;9 C*' 5D. <9 4??./64 92 7/9;59791 3.224 5/.4:91;. 39
E421/.# J2 8./69;. V 2.0481 4 51;5.889 B>429N E421/. 3.2 5479842. .51;16951= 39??><91;.
3.2 E421/. 5/.481 ;.2 6./5481= 51;<93./4:91;. 3.22C9;8./.<<. 3.22C4:91;9<84= 7129895D.
39 @924;591= /95./54 7./ E4/9. E9. W9;8./;. .3 .<8./;.Y 39 ;>1E1 E421/.201#
[/.4/. E421/. E>12 39/.= 9; 842 <.;<1N
! 17./4/. 7./ .2.E4/. 92 7/1?921 39 /.33989E98LX/9<5D91 3.22. <9;012.
4/.. <8/48.095D. 39 4??4/9 WRMRY . 3.22C967/.<4 ;.2 <>1
51672.<<1= /.429::4;31 51<q >;1 spread 51<84;8.6.;8. 71<989E1
8/4 84<<1 39 /.33989E98L 3.2 5479842. 39 /9<5D91 . 92 51<81 6.391
71;3./481 3.2 5479842. 542512481 4 29E.221 39 <9;0124 RMR&'&i
! 64;8.;./. 2C967/.<4 <> >; <.;89./1 39 5/.<5984 51;89;>489E4 .=
3>;B>.= ;1; .??96./4 64 3422. <1293. @4<9# M90;9?954 B>9;39

&'$
f./89;9 9;39E93>4 422C9;8./;1 3.2 <9<8.64 4:9.;34m46@9.;8.= <.88. <1881<9<8.69N 92 <1881<9<8.64 3.22.
/.24:91;9 4:9.;34X?1/;981/9i 4:9.;34X529.;89i 4:9.;34X@4;5D.i 4:9.;34X54798429<89i 4:9.;34X24E1/481/9i
4:9.;34X51;51//.;89i 4:9.;34 516>;98L# p#fSQaJ]J= Il sistema d’azienda= a1/9;1= F947795D.229= $,,'=
740# *% . <<# J2 /4771/81 4:9.;34m46@9.;8.= 8/439:91;426.;8. <8/>88>/481= 34 >; 2481= <>2 E./<4;8. 3.2
<9<8.64 5167.8989E1= /9<7.881 42 B>42. 2C4:9.;34 ?1/6>24 >;C1??./84 39 7/131881 51;51//.;:942. .3
.51;16954= 3422C428/1 2481 <> B>.221 3.2 <9<8.64 3.029 9;8./215>81/9 <159429 51; 5>9 2C4:9.;34 <9 /4771/84
<.51;31 >;4 210954 /.24:91;42. 7./ 4<<95>/4/<9 /9<1/<. . 51;<.;<9= <9 467294 39 >;4 ;>1E4 396.;<91;.#
-C4:9.;34= 9;?4889= E9.;. 4 71/<9 42 5.;8/1 4;5D. 39 >; 8./:1 <1881m<9<8.64= 92 <9<8.64 3.9 6./5489
?9;4;:94/9= 5D. E.3. 2C4:9.;34 <8.<<4 9; 5167.89:91;. ;1; <121 51; 9 7/17/9 51;51//.;89 39/.889= 64 51;
8>889 9 7/.;3981/9 39 54798429= . 51; B>.<89 9;8.//.2484 42 61;31 3.9 ?9;4;:9481/9 . 3.9 54798429<89# ^95D.2.
FR-SHaaJ= Governo dell’azienda e indicatori di performances= A9<4= J2 f1/0D.881= &''$ 740# *#
&'&
J2 d455 /477/.<.;84 4;42989546.;8. 92 5425121 3.2 51<81 3.2 5479842. 5D. E9.;. 3.8./69;481 516.
6.394 71;3./484 3.2 51<81 3.2 5479842. 39 /9<5D91 . 39 5/.3981# A./ >; 477/1?1;396.;81 <>224 8.648954 <9
E.34= M8.?4;1 FRQ_S--R, Il sistema d’azienda e la valorizzazione delle potenzialità inespresse=
a1/9;1= F947795D.229= &''"= 740# $'*#

$)'
455/.<5./. 24 396.;<91;. 3.2 5479842. .51;16951= 591V 9; @/.E.
92 E421/. 3.22C967/.<4 9;8.<4 516. 9;E.<896.;81&'%#
J2 640091/ E421/. 5/.481= <7.<<1= 7./ .<<./. 7./5.7981 . 69<>/481 34029 4:91;9<89m
/9<74/69481/9 3.E. 74<<4/. 4;5D. ;.2 E421/. 39 6./5481= 591V 8/4<?./9/<9 <>9 7/.::9
3.22. 4:91;9&'+# [/.4:91;. . 39??><91;. 3.2 E421/. <1;1 7./59O 616.;89
51672.6.;84/9# -4 5/.4:91;. 39 E421/. V >; 1@9.889E1 ;1; <121 /4:91;42.= 9; B>4;81
3.8./69;4 24 7/91/98L 39 51;5.889 516. 24 /95./54 39 >;4 5/.<5.;8. 5474598L /.3398>42.
.3 92 51;8/1221 3.9 /9<5D9i 64 4;5D. 24/046.;8. 51;39E9<9@92. 34 8>889 5121/1 5D. D4;;1
9;8./.<<. 4224 E984 3.22C967/.<4&'"= .<<4 V 9;128/. 69<>/4@92.#
J 3>. 616.;89 1/04;9::489E9= 9; 8.64 39 5/.4:91;. 39 E421/.= /90>4/34;1 92
51;8/1221= 591V 24 69<>/4 7./913954 3.224 <>4 0/4;3.::4 . 24 0.<891;.#
].2 7/961 4<7.881 24 5/.4:91;. 39 E421/. . 24 7./913954 69<>/4:91;. 3.2 ?.;16.;1
/477/.<.;84;1 >; 6131 .??9545. 7./ <84@929/. 24 /.42. performances 3.22C967/.<4= 3481
5D. 92 /.33981 51;84@92.= .<7/.<<1 349 @924;59= .;>;594 9; 6131 9;51672.81 842.
performances&'(# J;128/.= 488/4E./<1 2C4??./64:91;. 7/10/.<<9E4 3.224 8.1/94 3.2 E421/.
4224/0481 <9 .E93.;:94 516.= 9; >;C188954 39;46954= 92 E421/. .51;16951 5/.481 34224
<8/48.094 /9?2.884 3>. 51671;.;89N 24 E4/94:91;. 9;31884 <>9 ?2><<9 .51;16951m
?9;4;:94/9 7/1<7.88959 . 2. 718.;:94298L 39 <E92>771 3.224 ?1/6>24 967/.;3981/942.#

&'%
-C4:9.;34 5/.4 E421/. <. 51;<.0>. >; /.;396.;81 <>7./91/. 42 51<81 3.2 5479842. 9; /.24:91;. 4029
9;E.<896.;89 .??.88>489= 51;8.6724;31 92 /.2489E1 /9<5D91i E95.E./<4 39<8/>00. E421/. ;.22C9718.<9
51;8/4/94# J; 7/.<.;:4 39 >; 39??./.;:942. 71<989E1 W/.;396.;81…51<81= 71;3./481 7./ 92 /9<5D91Y= 92
5479842. 4:91;4/91 5/.<5. 39 E421/. <>7./4;31 2C.;898L 3.22. <166. 9;E.<898. . 2C4:91;9<84 D4 51<9 24
7/1E4 . 24 <.;<4:91;. 5D. 2C4:9.;34 <894 5/.4;31 E421/. 4 <>1 E4;840091# ^95D.2. FR-SHaaJ=
Governo dell’azienda e indicatori di performances, 17#598# 740 ,,#
&'+
-4 8.1/94 3.2 E421/. <1<89.;. 5D. 2. ?9;4298L 34 4<<.0;4/. 422I967/.<4 V B>.224 39 ?4/ 5/.<5./. 92
E421/. .51;16951 3.22I967/.<4# J2 ?9;. 3.22C967/.<4 <4/.@@. B>9;39 B>.221 39 64<<969::4/. 92 <>1
E421/. .<7/.<<1 9; 8./69;9 39 54798429::4:91;. 39 @1/<4 1 39 E421/. 39 6./5481# s>.<84 8.1/94 E.3.
2C4:9.;34 516. >; 9;E.<896.;81 /.33989:91 . 5D. 4;5D. 92 6./5481 3.E. /.5.79/. 516. 842.=
9;E.<896.;81 92 5>9 /.;396.;81 <4/L 21 <8/>6.;81 39 09>39:91 3.22I4:9.;34 34 74/8. 3.2 6./5481 . B>9;39
3.029 9;E.<8981/9# F#\H]]R= La creazione di valore nella gestione dell’impresa= = Q164= [4/1559=
$,,,= 740#""#
&'"
].2 613.221 stakeholders 2C4:9.;34 V 51;5.7984 516. 92 5.;8/1 39 >;C9;<9.6. 46791 . E4/9.0481 39
9;8./.<<9 39 5>9 <1;1 71/8481/9 9 E4/9 <100.889 5D. 9;8./409<51;1 51; 2C4:9.;34N ?9;4;:9481/9= 4:91;9<89=
529.;89= ?1/;981/9= 397.;3.;89= 0/>779 <159429 9;8./6.39# J; B>.<81 51;8.<81 2C4:9.;34 7./ <17/4EE9E./. .
<E92>774/<9 3.E. ;.5.<<4/946.;8. 7/171/<9 39 /95./54/. . 64;8.;./. >; .B>929@/91 ;.224 51;8.6724:91;.
3.9 E4/9 9;8./.<<9 9; 09151# a42. 51;E./0.;:4 7>O /.429::4/<9 9; >;4 E9<91;. 39 2>;01 8./69;. 5D.
7/.<>771;. 51;39:91;9 39 .??959.;:4 .3 .51;169598L= 64 5D. ;1; <9 71;. 2C1@9.889E1 39 64<<969::4/. 9
7/1?9889 .3 4;:9 8.;3. 4 /974/89/. 9 /9<>28489 71<989E9 /4009>;89 <> >;4 5./5D94 39 74/8.5974;89 79G 46794 3.9
<129 4:91;9<89# -# FpRaQJ m M# ZJ[RQJ= Sistemi d’impresa e Capitalismi a Confronto= SFSR= ^924;1=
$,,+= 740# &$ . <<#
&'(
J 7/9;597429 296989 3.029 9;395481/9 51;84@929 71<<1;1 .<<./. /951;31889= 128/.5Du 422C9;?2>.;:4 3.9
5/98./9 51;E.;:91;426.;8. 43188489 1 2.0426.;8. 39<59729;489= 4224 64;5484 51;<93./4:91;. 3.2 ?4881/.
T/9<5D91U= 4224 .55.<<9E4 9;?2>.;:4 3.9 /9<>28489 74<<489= 4224 64;5484 51;<93./4:91;. 3.22. 7/1<7.889E. 39
<E92>771 3.22C967/.<4 1 3.22. <9;012. 4/.. 39 business# A./ >; 477/1?1;396.;81= R# QRAARAHQa= La
strategia del valore= 17#598#= 740# +' . <<#

$)$
A./84;81 69<>/4/. 92 E421/. .51;16951 3.22C4:9.;34 ;1; <90;9?954 79G 431884/. >;
477/15591 5D. 7/.<>771;. >; 46@9.;8. <84@92.&')= 64 431884/. >;4 6.813121094 39
69<>/4:91;. 5D. /9?2.884 24 39;469598L . 2C9;5./8.::4 46@9.;842.= 9; 0/431 39
54/488./9::4/. 92 ?>8>/1 39E.;9/. 3.22C967/.<4 . 5D. B>9;39 51;8.6729 128/. 49 ?2><<9
/.3398>429 7/1<7.88959 4 29E.221 39 <9;0124 RMR= 42 E421/. 3.22C9;3.@9846.;81
?9;4;:94/91 . 42 E421/. 3.029 9;E.<896.;89 455.<<1/9 4;5D. 92 E421/. 3.2 71/84?10291
<8/48.0951 . 92 7/.691 7./ 2. 17:91;9&'*#
-4 7/.<<91;. <>2 management 4 5/.4/. E421/. 7./ 029 4:91;9<89 E9.;. 3422. 488.<. 39
E421/9::4:91;. 3.2 /9<74/691 5D.= 488/4E./<1 029 9;E.<8981/9 9<898>:91;429 W516. ?1;39
7.;<91;.= ?1;39 516>;9 3C9;E.<896.;81= 516740;9. 39 4<<95>/4:91;.Y .3 92 6./5481
?9;4;:94/91= <9 39/90. <.67/. 79G E./<1 2C9679.01 9; 898129 4:91;4/9# S 9; >; 6./5481
5D. <84 39E.;84;31 021@429::481= 2C1@9.889E1 3.224 5/.4:91;. 39 E421/. ;1; 7>O .<<./.
8/424<59481= 7./ 3>. 6189E9 ?1;346.;8429N
! 7./5Du <9 3.E. /.;3./. 51;81 ;.5.<<4/946.;8. 4029 9;E.<8981/9
.<8./;9 422C4:9.;34 W7./ 5/.4/<9 >;4 5./84 488.;39@9298L
9;3><8/942.Yi
! 7./5Du 24 69<>/4 3.224 5/.4:91;. 3.2 E421/. V 2C1554<91;. 7./
51;?/1;84/. 24 7/17/94 performances 51; B>.224 3.2 /.<81 3.2
6./5481&',#
].9 51;8.<89 5167.8989E9 39 1009 ;1; V ;.77>/. 966409;4@92. 39 718./ 5/.4/.
E421/. 7./ 029 4:91;9<89 <.;:4 >; ?1/8. .3 .??9545. 967.0;1 4 5/.4/. E421/. 7./ 9 529.;89
. 7./ 9 51224@1/481/9 8>889#
p;4 51;5.:91;. 46794 3.224 5/.4:91;. 39 E421/. <9 8/43>5. 9; 6.554;9<69 39
519;E12096.;81 . /95D9.3. >; 64;40.6.;8 39 .2.E484 B>4298L# S 842. V 92 management
54745. ;.2 51;8.671 39N

&')
F29 9;395481/9 <1;1 4<<12>846.;8. 43.0>489 <. 24 <98>4:91;. 3C967/.<4 5D. <1;1 5D946489 4 /9?2.88./.
V 39 <1<84;:942. <84@9298L= 591V 9; >;4 <98>4:91;. ;.224 B>42. 2. 51;39:91;9 <8/>88>/429 39 ?1;31
3.22C17./4/. 3.22C967/.<4 <.6@/4;1 51//9<71;3./. 43 >; /.096. 5D. 8.;3. 4 /97/13>/<9 <> 74/46.8/9
/.2489E46.;8. ?9<<9# F29 9;395481/9 .51;16951 ?9;4;:94/9 8/439:91;429 <. ;1; E9:9489 34 74/895124/9
51;89;0.;:. 3.2 616.;81= 477491;1 9;395481/9 .<8/.646.;8. <90;?95489E9 3.224 .??.889E4 /.33989E98L
3C967/.<4 . 71<<1;1 51<898>9/. >; E42931 7./;1 39 47710091 7./ 1/9.;84/. 2. <5.28. 9; 6131 51./.;8.
51; 2C1@9.889E1 39 5/.4/. E421/. .51;16951# R2 51;8/4/91 8429 9;395481/9 61<8/4;1 8>884 24 21/1 3.@12.::4
9; 7/.<.;:4 39 <98>4:91;9 5D. ;1; 71<<1;1 .<<./. 4<<969248. 4 B>.224 <84@9298L 7/964 455.;;484# F#
\1;;4= La valutazione economica delle strategie d’impresa= 17#598#= 740# ,+ . <<#
&'*
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34 M8.?4;1 FRQ_S--R, Il sistema d’azienda e la valorizzazione
delle potenzialità inespresse 17#598# $%$ . <<#
&',
M9 455.;8>4 9;?4889 2C.<90.;:4 39 .<7/96./. >;4 ?1/8. 5167.8989E98L <>9 6./5489 39 54798429# -C4:9.;34
3.E. .<<./. 9; 0/431 B>9;39 39 488/4//. . 8/488.;./. 54798429 W<94 4:91;4/9= <94 39 ?9;4;:946.;81Y
7/171;.;31<9 B>42. 1554<91;. 39 9;E.<896.;81 51;E.;9.;8. <1881 92 7/1?921 3.224 516@9;4:91;.
/9<5D91X/.;396.;81= /9<7.881 49 71<<9@929 9679.0D9 428./;489E9# ^95D.2. FR-SHaaJ= Governo
dell’azienda e indicatori di performances, 17#598# 740 )#

$)&
$# 04/4;89/. 5D. 2C967/.<4 17./9 51<84;8.6.;8. 9; 51;39:91;9 39
.51;169598L= 51<q 5D. 71<<4 7/.<.;84/<9= ;.9 39E./<9 <.06.;89 39
6./5481 9; 5>9 V 967.0;484= 51; 1??./8. 5167.8989E. . /.6>;./489E.
;.221 <8.<<1 8.671i
&# <79;0./. E./<1 >;4 51;89;>4 /93.?9;9:91;. 3.2 71/84?10291 <8/48.0951 .
3.029 1@9.889E9 39 7./?1/64;5.< 9; 29;.4 51; 029 9;8./.<<9 3.029 4:91;9<89#
-. 9;9:9489E. <8/48.095D. <1;1 9; 0/431 9;?4889 39 4<<95>/4/. 422C967/.<4
>; <.;89./1 39 5/.<5984 E42.E12. ;.2 8.671 . 24 5474598L 39 ?/1;8.0094/.
6.0291 9 7/1@2.69 2.0489 422C.<4>/9/<9 3.2 718.;:942. .<74;<9E1 3.22.
RMR .<9<8.;89 .X1 42 /.<8/9;096.;81 3.029 <74:9 8/439:91;429 39
&$'
4889E98L #
%# 9;8/13>//. ;.224 <8/>88>/4 . ;.2 ?>;:91;46.;81 3.22C967/.<4 39<59729;4=
591V .??959.;:4 . /901/.= .89598L 39 51671/846.;81= 8/4<74/.;:4
9;?1/6489E4 . 51//.88.::4 0.<891;42.#
-4 39??><91;. 3.2 E421/. /477/.<.;84 92 7/15.<<1 488/4E./<1 92 B>42. 92 E421/. 5/.481=
<9 8/4<?./9<5. <>9 7/.::9 39 6./5481# J; B>.<81 7/15.<<1 24 516>;954:91;. V >;
616.;81 .<<.;:942.&$$#
J; @4<. 422. 51;<93./4:91;9 ?9; B>9 <E128. 2C1@9.889E1 3.2 24E1/1 <4/L 3>;B>. B>.221
39 5167/.;3./. 34 >; 2481 24 /92.E4;:4 3.029 stakeholders . 9; 74/895124/. 92 />121
4<<>;81 34029 9;E.<8981/9= 9;8.<9 B>429 <100.889 4771/8481/9 39 51;<.;<9 . /9<1/<.
5/9895D. ;.5.<<4/9. 4224 <17/4EE9E.;:4 . 4221 <E92>771 3.22C4:9.;34= 3422C428/1
9;39E93>4/. . 3.<5/9E./. ;>1E. 6134298L 488/4E./<1 5>9 <1339<?4/. 2. 21/1 488.<. .
3>;B>. 5/.4/. E421/.# p;4 39 B>.<8. <8/43. V /477/.<.;8484 34224 /.7>84:91;.
4:9.;342. 9; 0/431= 1009= 39 9;593./. 7/1?1;346.;8. <>22. 7./?1/64;5.< ?9;4;:94/9.
3.22C4:9.;34&$&# ].2 7/1<.0>1 3.22C4;429<9 <4/L 691 9;8./.<<. 7/.<.;84/. .=

&$'
[?/# ^95D.2. FR-SHaaJ= Governo dell’azienda e indicatori di performances, 17#598# 740 ,#
&$$
-4 <79;84 5167.8989E4 7/1E.;9.;8. 349 6./5489 ?9;4;:94/9 ;1; <9 64;9?.<84 <121 9; 8./69;9 39
/.;396.;89= 64 4;5D. 39 5/.<5.;8. /95D9.<84 39 9;?1/64:91;. .51;16951m?9;4;:94/94= 4<<159484 4
8/4<74/.;:4 4669;9<8/489E4 . 4??934@9298L 3.9 <9<8.69 0.<891;429# J; 74/895124/. <9 8/4884 39
>;C9;?1/64:91;. E1284 4 51;<.;89/. >;4 690291/. 5167/.;<91;. 3.22. 7/1<7.889E. 4:9.;3429 . 5D.
9;E.<8. B>9;39 39/.8846.;8.= 128/. 4029 .B>929@/9 .51;16959X?9;4;:94/9X748/961;9429= 2. <8/48.09.= 92
71<9:91;46.;81 5167.8989E1 ;.9 E4/9 <.881/9 39 4889E98L= 92 0/431 39 51./.;:4 3.9 794;9= 2. 718.;:94298L 39
<E92>771# J; B>.<81 <.;<1= 422C4:9.;34= ;1; @4<84 79G 39<71//. 39 7>;89 39 ?1/:4 . 39 <8/48.09. E9;5.;89i
1551//. 7>/. <47./2. 516>;954/. .3 .<<./. 54745. 39 ?4/2. 477/.::4/. 422C.<8./;1= 4;5D. 9; E9/8G 3.224
?93>594 5D. 029 9;E.<8981/9 /971;01;1 ;.224 <8/>88>/4 39 01E./;1 3.22C4:9.;34# ^95D.2. FR-SHaaJ=
Governo dell’azienda e indicatori di performances, 17#598# 740 $'#
&$&
[1674;9.< 4/. @.5169;0 9;5/.4<9;02c 51;5./;.3 4@1>8 98 4;3 4/. <7.;39;. 51;<93./4@2. <>6< 1?
61;.c 81 3.E.217 4;3 64;849; 4 D90D B>4298c /.7>84891;# J8 D4< @..; 4/0>.3 8D48 4 71<989E. 51/71/48.
/.7>84891; D4< 4 ;>6@./ 1? ?4E1>/4@2. 1>8516.<# Q.7>84891; 9< <493 81 433 E42>. 4;3 9;5/.4<. 54<D

$)%
<>55.<<9E46.;8.= E42>84/. 9 /9<>28489 188.;>89 ;.2 51/<1 3.224 /95./54 17./489E4 5D. D4
4E>81 7./ 100.881 24 /92.E4:91;. 3.9 5166.;89 . 3.9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9 59/54 24
/.7>84:91;. ?9;4;:94/94 3.2 F/>771 f.;.881;# J 3489 .679/959 E.//4;;1 E42>8489 4224
2>5. 39 B>4;81 /9<51;8/481 349 5>281/9 3.224 648./94 . 51;?/1;8489 51; 029 .<989 3.22.
/95./5D. .??.88>48. 34029 <8.<<9 4>81/9 . 349 <100.889 9;8./.<<489 422C455/.<596.;81 3.224
Tgood reputationU&$%#

6.2.2 Creazione e strutturazione delle griglie di rilevazione dei


giudizi

-4 <8/>88>/4:91;. 3.224 0/90294 488/4E./<1 5>9 /4551029./. 9 09>39:9 . 9 5166.;89


.<7/.<<9 349 ;4E90481/9 <>2 web D4 <.0>981 >; 98./ 39 51<8/>:91;. 5D. 7>O .<<./.
51;<93./481= 7./ 24 640091/ 74/8. 3.9 74/46.8/9 9;39E93>489= 93.;8951 7./ 8>889 . B>488/1
9 7/1?929 9;340489# R <.51;34 719 3.029 1@9.889E9 51;1<5989E9 <1;1 <8489 9;39E93>489 9
?4881/9 9; 0/431 39 .<72954/. 6.0291 24 8.648954 8/488484# J; 74/895124/. 51; /9?./96.;81
42 7/1?921 3.22C4:91;9<84= 43 >;C1<<48>/4 0.;./42. 51<898>984 34 >;4 <./9. 39 .2.6.;89
;.5.<<4/9 4224 51;8.<8>429::4:91;. 3.224 /95./54= ?4;;1 <.0>981 >;4 <./9. 39 5121;;. 9;
5>9 E.;01;1 /455128. 9;?1/64:91;9 ?1;346.;8429 7./ 24 5167/.;<91;. 3.9 <>55.<<9E9
09>39:9#
J2 7/15.<<1 39 51<8/>:91;. 3.224 0/90294 V 9;9:9481 51; 2C.??.88>4:91;. 39 425>;9 8.<8
<>9 6181/9 39 /95./54 . <>22. /.2489E. 7409;. e.@ 9;39E93>48.= ?9;429::489
.<<.;:9426.;8. 422C4;429<9 . 4224 /4551284 3.22. 9;?1/64:91;9 ;.5.<<4/9. 4 <1339<?4/.
.<90.;:. 51;1<5989E. 39 E4/91 8971# J 3489 /92.E489 <1;1 <8489 <>55.<<9E46.;8. 9;<./989 9;
>; ?10291 .2.88/1;951 1/04;9::481 7./ /90D. . 7./ 5121;;. . 9;8.<8481 42 <100.881
E42>8481/.# ].221 <7.59?951 ;.224 <.:91;. T/904U <1;1 <8489 9;<./989N
! J2 ;>6./1 7/10/.<<9E1= 93.;89?95489E1 3.2 09>39:91X5166.;81 /92.E481i
! -4 3484 . 2C9;8./E4221 8.671/42. 9; 5>9 V 4EE.;>84 24 /95./54 . 24
51;8.<8>42. /92.E4:91;. 3.2 09>39:91#
].224 <.:91;. T5121;;4U <1;1 <8489 9;E.5. 9;<./989 6128.72959 74/46.8/9 92 5>9
>8929::1 V <./E981 34 >; 2481= 516. 09L <188129;.481 9; 7/.5.3.;:4= 4 51;8.<8>429::4/.
2C4;429<9 . 24 /92.E4:91;.= 3422C428/1 4 /4551029./. 43.0>4846.;8. 9 09>39:9X5166.;89
3.029 4:91;9<89# -4 <>4 <8/>88>/4 V 24 <.0>.;8.N

?21e 4;3 7/1?98<# [RQpR]R= [HbS]= `QS]a-SQ= Corporate reputation and shareholders’
intentions: an attitudinal perspective= 9;= Tf/4;3 ^4;40.6.;8U= E12#$%= &''(#
&$%
M9 ?4 /9?./96.;81 422C9;<9.6. 3.9 <100.889 5>9 V 3.64;3484 24 5/.4:91;. 39 E421/.= 9; 74/895124/. 9
64;40./<= [SH . [gH 9; 7/969<#

$)+
! Fonti/parametri di valutazioneN E9.;. 9;395481 92 ;>6./1 7/10/.<<9E1=
24 3484 . 2C9;8./E4221 8.671/42. 9; 5>9 E9.;. .??.88>484 24 /92.E4:91;.i
! Metodologia d’analisiN 7/.E.3. 2C9;<./96.;81 3.2 ;>6./1
93.;89?95489E1 /.2489E1 4224 6.813121094 3C4;429<9 >8929::484&$+i
! LinguaN 24 /95./54 /.2489E4 42 7/1?921 4:91;9<84 D4 51;8.672481
2C9;39E93>4:91;. 3.22. ?1;89 9;?1/6489E. 9; 29;0>4 984294;4 . 9; 29;0>4
9;02.<.# -4 7/964 7./ 1EE9. /4091;9 /90>4/34;89 24 ;.5.<<98L 39 E42>84/.
24 /.7>84:91;. 3.2 F/>771 f.;.881; ;.2 6./5481 @1/<9<8951 ;4:91;42.#
-4 <.51;34 7./ 6189E4:91;9 2.048. .<<.;:9426.;8. 4224 <>4 9671/84;:4
. 39??><91;. <> <5424 021@42.&$"# F9154 9;128/. >; />121 ?1;346.;842.
24 B>184:91;. 39 425>;9 <8/>6.;89 ?9;4;:94/9 3.2 F/>771 4224 @1/<4 39
].e v1/k
! Parola chiave inseritaN 2C9;<./96.;81 39 3.8./69;48. 74/12. 5D94E. V
2.0481 4224 6.813121094 3C4;429<9 <5.284# ].2 54<1 9; .<46. 2C>8929::1
3.224 keyword T?1/>6 ?9;4;:94/9U <9 09><89?954 51; 24 E121;8L 39
.??.88>4/. >;4 /95./54 @4<484 <>2 54;42. 39 516>;954:91;. . ;1; <>224
8.648954 100.881 3C4;429<9# -4 <5.284 V 397.<4 >;9546.;8. 34224
;.5.<<98L 39 9;39E93>4/. 9 54;429 39 516>;954:91;. 54/488./9::489 342
640091/ 51;8.;>81 . E42.;:4 9;?1/6489E4# [1; /9?./96.;81 42 7/1?921
3.22C4:91;9<84= 9; J84294= 21 <8/>6.;81 7/.?./.;:942. 488/4E./<1 5>9 029
4:91;9<89 <9 <546@94;1 179;91;9 . E42>84:91;9 59/54 029 <8/>6.;89
?9;4;:94/9 3.22. <159.8L B>1848. V /477/.<.;8481 342 ?1/>6&$(# -.
/95./5D. .??.88>48. <>029 428/9 <8/>6.;89 39 516>;954:91;.= newsgroup=
@210= <989 e.@ W51; .<52><91;. 3.9 <989 >??959429 3.2 F/>771 . 39 B>.229
;1; >??959429 64 516>;B>. 5122.0489Y 7>/ ;1; 4E.;31 ?1/;981 /9<>28489
<>??959.;89 9; 8./69;9 B>4298489E9 . B>4;898489E9 <1;1 <8489 516>;B>.
8.;>89 9; 51;<93./4:91;. ;.2 51/<1 3.224 /95./54#
! UrlN 42 ?9;. 39 8.;./. 8/45594 3.22. 7409;. E9<9848. <9 V 3.59<1 39 9;<./9/.
2C9;39/9::1 5D. 2. 93.;89?954# -4 <>4 9;3954:91;. 59 D4 51;<.;8981 39

&$+
A./ 24 3.<5/9:91;. 3.224 6.813121094 <9 /964;34 42 74/40/4?1 "#$ Descrizione dei criteri di ricerca.
&$"
-C9671/84;:4 3.224 29;0>4 9;02.<. ;.22. 4889E98L 5166./59429 ;1; /90>4/34 <1246.;8. 9 74.<9 24 5>9
29;0>4 >??95942. V= 477>;81= 2C9;02.<.# ]>6./1<. 0/4;39 1/04;9::4:91;9 . <159.8L 6>289;4:91;429 <9
4EE4201;1= 9;?4889= 3.22C9;02.<. 7./ 2. 21/1 516>;954:91;9# -I./4 3.224 021@429::4:91;. .
3.22C9;?1/648954 D4 >28./91/6.;8. 51;<1293481 2C9671/84;:4 3.22C9;02.<. 516. >;4 29;0>4 516>;.
422C9;8./4 516>;98L 9;8./;4:91;42.# D887NXXeee#E195.@.8e..;#516XZf984294; D862
&$(
A./ 24 3.?9;9:91;. <9 /964;34 42 54798121 &= Il World Wide Web: Definizione e struttura#

$)"
<1339<?4/. 92 /.B>9<981 3.224 E./9?954@9298L 3.22C9;?1/64:91;. . 9;128/.=
<1881 92 7/1?921 7/48951= 39 <.0;424/. 2C.E.;8>42. /97.89:91;. 39 links .X1
5166.;89 93.;8959 . 39 .??.88>4/. 51;?/1;89 ?9;429::489 4224 E./9?954
3.22C488.;39@9298L 3.22C9;?1/64:91;. /4551284&$)#
! Profondità analisiN 9;3954 9; B>42. 7409;4 V <8481 /98/1E481 92 link 3171
4E./ 39098481 24 74/124 5D94E. . 9;8.//10481 92 6181/. 39 /95./54# -4 <>4
9;39E93>4:91;. /9<>284 .<<./. ?1;346.;842. 7./ 09>3954/. 24 /92.E4;:4
W24 717124/98LY 3.2 54;42. 39 516>;954:91;. 9;39E93>481 .
4;429::481&$*#
! Canale di comunicazioneN E9.;. 9;395481 92 8971 39 <8/>6.;81
516>;95489E1 >8929::481 7./ E.95124/. 2. 179;91;9X09>39:9i
! Mercato BorsisticoN 488/4E./<1 B>.<84 5121;;4 <9 V E12>81 39<89;0>./.
92 6./5481 39 /9?./96.;81 100.881 3C4;429<9# J2 0/>771 f.;.881; B>184 9
7/17/9 <8/>6.;89 ?9;4;:94/9 7/.<<1 24 f1/<4 39 ^924;1= 39 ].e v1/k= 39
g/4;51?1/8.# A./ <1339<?4/. 92 /.B>9<981 3.224 51672.8.::4 . 3.224
5167/.;<9@9298L 3.22C9;?1/64:91;. <9 V /98.;>81 ;.5.<<4/91 <7.59?954/.
39 E1284 9; E1284 9 6./5489 @1/<9<8959 39 /9?./96.;81&$,i
! Cenni dati / documenti BenettonN 7./ 4<<95>/4/. 24 64<<964 ;.>8/4298L
;.224 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9 <9 V /98.;>81 1771/8>;1 9;<./9/.
>;C4771<984 5121;;4 422C9;8./;1 3.224 B>42. 9;3954/. <. 2.
179;91;9X09>39:9 E.;01;1 9; B>425D. 6131 9;?2>.;:489 34224 7/.<.;:4
39 9;?1/64:91;9 /.2489E. 42 F/>771 39 A1;:4;1 Z.;.81# -C431:91;. 39
842. 5121;;4 51;<.;8.N
m 9; 6./981 4224 21/1 7/.<.;:4X4<<.;:4= 39 5479/. <. 029 9;E.<8981/9
.<7/961;1 9 21/1 09>39:9 9; 6131 9;?1/6481 1 6.;1= <. 029
<8.<<9 <1;1 ?/>881 39 >; 7/15.<<1 39 E42>84:91;. /4:91;42. 1
9<89;89E1i
m ;.2 54<1 39 4<<.;:4 39 315>6.;89 >??959429 3.2 F/>771= 64 9;
7/.<.;:4 516>;B>. 39 3489 39 E4/91 8971 /971/8489 34 39E./<9

&$)
R22C9;8./;1 3.22Cp/2 V 7/.<.;8. 9;?4889 24 D16. 740. 5D. 9;3954 92 ;16. 3.2 ?1/>6 ?9;4;:94/91#
-C>8929::1 3.2 ;16. 3.2 ?1/>6 V <8481 >892. 7./ 51;3>//. /95./5D. 59/54 2C488.;39@9298L= 2C9671/84;:4 . 24
717124/98L 3.221 <8.<<1#
&$*
].2 54798121 <>9 6181/9 39 /95./54 E.;01;1 922><8/489 9 5/98./9 51; 5>9 <9 7/15.3. 422C9;3959::4:91;.
3.22. 7409;. e.@# p;1 39 B>.<89 V /477/.<.;8481 3422C9671/84;:4 3.224 7409;4 webi 9671/84;:4 E42>8484
488/4E./<1 92 29;k 7/1E.;9.;89 34 . E./<1 >;4 5./84 7409;4 e.@#
&$,
A./ 24 8/4884:91;. 3.22. 39??./.;89 89712109. 39 <8/>6.;89 ?9;4;:94/9 B>18489 342 F/>771 f.;.881; <9
/964;34 42 54798121 += Il gruppo Benetton.

$)(
17./481/9= W40.;:9. 39 <84674= 428/9 <989 ?9;4;:94/9= <84674
0.;./429<84 .55#Y 39 5167/.;3./. 2C9;?2>.;:4 5D. B>.<89
71<<1;1 4E./. <>2 6.3.<961 7/15.<<1 39 ?1/64:91;. 3.2
09>39:91#
! N° visitatoriN 2C9;?1/64:91;. 51;8.;>84 422C9;8./;1 3.224 5121;;4= 128/.
4 B>.224 /.2489E4 422C>/2 3.224 7409;4= 51;<.;8. 39 .??.88>4/. 4;429<9 .
<896. 59/54 2C488.;39@9298L . 24 717124/98LN
m 3.2 54;42. 39 516>;954:91;. 100.881 39 4;429<9i
m 3.2 <100.881 5D. D4 71<8481 92 5166.;81&&'i
m 3.2 5166.;81 100.881 39 /92.E4:91;.#
! Profilo autoreN 4;5D. 9; B>.<81 54<1 /92.E4/. 2. 9;?1/64:91;9 /.2489E.
42 <100.881 5D. <5/9E. <>9 ?1/>6 V 39 ?1;346.;842. 9671/84;:4
7./ .??.88>4/. /9?2.<<91;9 39 E4/91 8971= 4;5D. <.=
<?1/8>;4846.;8.= /9<>284 61281 39??9592. /4551029./. 8429 3489# J
;4E90481/9 9;?4889 <1;1 9; 0.;./42. /.<899 4 ?1/;9/. 2. 21/1
0.;./4298L= 4;5D. <. 2. <8.<<. E.;01;1 /95D9.<8. 422C4881 39
/.09<8/4:91;. ;.9 ?1/>6 39 39<5><<91;.= 7./ 3>. 1/39;9 39 6189E9N
m 2C9<5/9:91;. 43 >; ?1/>6 39 39<5><<91;.= 7>/ .<<.;31 >;
/.B>9<981 .<<.;:942. 7./ 718./ .;8/4/. 4 ?4/ 74/8. 3.224
516>;98L= ;1; 1@@2904 516>;B>. 92 ;4E90481/. 4 ?1/;9/. 9 3489
4;40/4?959= 51<9 516. ;1; 967.39<5. 4221 <8.<<1 39 9;<./9/. 3489
?9889:9 1 516>;B>. ;1; 51//.889i
m 2C9<5/9:91;. 43 >; 54;42. 39 516>;954:91;.= <94 .<<1 >; ?1/>6
1 >; <981 e.@= V <7.<<1 E9<<>84 516. >;C17./4:91;. T;191<4 .
<;./E4;8.U#
J; 425>;9 54<9= V <8481 8>884E94 71<<9@92. /92.E4/. 425>;. 9671/84;89 9;?1/64:91;9 5D.
<1;1 <848. 7>;8>426.;8. /92.E48. 422C9;8./;1 3.224 0/90294#
! Data inserimento commentoN 2C9;<./96.;81 ;.224 0/90294 3.224 3484 9;
5>9 V <8481 71<8481 92 5166.;81 V 9671/84;8. 9; B>4;81 51;<.;8. 39
.??.88>4/. 3.9 /4??/1;89 51; 92 E./9?954/<9 39 3.8./69;489 4EE.;96.;89
4:9.;3429 5D. 71<<1;1 4E./. /97./5><<91;9 <>2 6./5481 ?9;4;:94/91 .

&&'
p; 71<8 V >; 6.<<40091 8.<8>42.= 51; ?>;:91;. 39 179;91;. 1 5166.;81= 9;E9481 43 >;1 <74:91
516>;. <> J;8./;.8 7./ .<<./. 7>@@295481# a429 <74:9 71<<1;1 .<<./. newsgroup= ?1/>6 W1 boardY=
blog= guestbook= shoutbox . B>42>;B>. 428/1 8971 39 <8/>6.;81 8.2.648951 W43 .<52><91;. 3.22. 5D48 .
3.9 <9<8.69 39 6.<<4009<8954 9<84;84;.4Y 5D. 51;<.;84 43 >; >8.;8. 0.;./951 39 J;8./;.8 39 24<594/. >;
7/17/91 6.<<40091 7>@@2951# ^4/51 M[R-H]J= D887NXXeee#<5/9784E124;8#9;?1= &''(#

$))
39 /9?2.<<1 <>22C488.00946.;81 3.029 9;E.<8981/9# J2 51;8/1221 9;5/159481
3.9 516>;95489 <84674= .6.<<9 342 F/>771 f.;.881; 9; 1554<91;. 39
9671/84;89 4EE.;96.;89 4:9.;3429= . 3.9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9=
.<7/.<<9 ;.9 7./9139 966.394846.;8. <>55.<<9E9 4224 7>@@2954:91;.
3.9 516>;95489= 7>O 34/. 9671/84;89 9;3954:91;9= <>22. 6134298L
488/4E./<1 5>9 <9 /4??1/:4 1 <9 9;3.@129<5. 24 /.7>84:91;. 4:9.;342. .
<> 516. 24 <8.<<4 71<<4 .<<./. E421/9::484 488/4E./<1 24
516>;954:91;.# p28./91/9 4<7.889 3.0;9 39 ;184 /90>4/34;1 24
71<<9@9298L 39 /9<429/. 49 ?4889 39 0.<891;. 5D. 640091/6.;8. 9;5931;1
1 D4;;1 9;59<1 <>224 7./5.:91;. 3.22C966409;. 4:9.;342. 34 74/8.
3.029 9;E.<8981/9#
! Tipologia titoloN 7195Du 92 F/>771 f.;.881; 39<71;. 39 39E./<9
<8/>6.;89 ?9;4;:94/9 <9 V 7.;<481 39 <7.59?954/. 24 897121094 W4:91;9 1
1@@2904:91;9Y# H551//. 516>;B>. <188129;.4/. 24 ;.884 7/.E42.;:4
3.9 09>39:9 /.2489E9 42 898121 4:91;4/91#
A./ 5167/.;3./. 6.0291 2. 7/1@2.64895D. /90>4/34;89 24 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9 .
2. 51;<.0>.;89 6189E4:91;9 <9 /989.;. ;.5.<<4/94 24 21/1 8/4884:91;. ;.2 74/40/4?1
<.0>.;8.#

=#8 ( [ULZQUL SL ULTQXNRLVPQ SQL OLYSLRL SQOTL ^ZNhQ`VTSQU^


A/964 39 74<<4/. 422C4;429<9 3.22. 5121;;. T09>39:9U . T6189E4:91;9U V ;.5.<<4/91
<1??./64/<9 <>224 3.<5/9:91;. 3.22. 7/9;597429 7/1@2.64895D. 51;;.<<. 4224 21/1
5/.4:91;.# J; 74/895124/. <9 V /.<1 ;.5.<<4/91 51679./. 425>;9 TstepsU 7/964 39
7/15.3./. 4224 /4551284 648./942. 3.9 09>39:9 9; B>4;81 425>;. ?4<9 <1;1 <848. 09>39548.
7/17.3.>895D. 422C4;429<9 ?9;42.= E1284 4 E42>84/. ;.2 51672.<<1 24 /.7>84:91;. 3.2
F/>771 f.;.881; . 24 <>4 966409;. 7./5.7984 34029 stakeholders&&$#
M9 V /98.;>81 1771/8>;1 B>9;39= <.0>9/. >; 3.8./69;481 98./ 7/15.3>/42. 42 ?9;. 39
04/4;89/. >;4 640091/. 7/.59<91;. 3.22C4;429<9= .E984/. 5D. 3.8./69;489 09>39:9 ?1<<./1
E42>8489 .//1;.46.;8. 1 E.;9<<. 488/9@>981 43 .<<9 >;4 /92.E4;:4 .55.<<9E4# A./
09><89?954/. 92 24E1/1 39 /4551284 V <8481 ;.5.<<4/91 51;3>//. 425>;. 4;429<9
7/.2969;4/9= 1<<94N

&&$
A4/895124/. 488.;:91;. V <8484 71<84 <>221 <8>391 3.2 51671/846.;81 3.029 9;E.<8981/9 1;m29;.#

$)*
$# un’analisi soggettivaN /.2489E4 422C488.;39@9298L . 422C4>81/.E12.::4 39 5D9
<5/9E. . 9;E94 5166.;89X09>39:9i
&# un’analisi oggettivaN 4889;.;8. 4224 E42>84:91;. .??.88>484 59/54 2C488.;39@9298L
. 24 E9<9@9298L 3.2 54;42. 39 516>;954:91;.i
%# un’analisi temporaleN /.2489E4 42 616.;81 9; 5>9 >; 74/895124/. 6.<<40091 .X1
5166.;81 V <8481 <5/9881 . 7>@@295481#
[1; /9?./96.;81 42 7/961 7>;81 <9 V 5./5481 39 34/. /9<71<84 42 7/1@2.64 /.2489E1
422CU488.;39@9298L 3.9 <100.889U# zR88.;39@92.z <90;9?954 z5/.39@92.z= z3.0;1 39 ?93>594zi
59 <9 V 5D9.<89 B>9;39 <. >; 8.<81= 718.<<. ?1/;9/. 9;?1/64:91;9 7/.59<. 1 ?4E1/9/. 24
/9?2.<<91;. <> >; 3.8./69;481 4/016.;81 . <. 92 <>1 51;8.;>81 ?1<<. zE./989./1z#
J; <1<84;:4 <9 V 5./5481 39 /9<71;3./. 43 425>;. 3164;3.= 7./ 5479/.&&&N
$# <. 029 >8.;89 ?1<<./1 9;?1/6489 1 6.;1= <. <9 315>6.;84<<./1 7/964 39
.<7/96./. 9 21/1 09>39:9 . 9; 54<1 39 /9<71<84 71<989E4 9; 5D. 6131 W[9O
5D. <5/9E. 2C4>81/. V 5/.39@92.x A./5Dux r 51;E9;5.;8.x -.
4/016.;84:91;9= z7/1E.z= 5D. 71/84 4 <1<8.0;1 3.22. <>. 93.. <1;1
E4293.xYi
&# B>42. ?1<<. 92 21/1 29E.221 39 9<8/>:91;.= 92 21/1 9679.01 . 92 21/1
.??.889E1 9;8./.<<46.;81 4224 8.648954# ].2 54<1 3.029 4:91;9<89 B>42.
?1<<. 2C.;898L 3.2 21/1 9;E.<896.;81 4:91;4/91# W[9O 5D. <5/9E. 2C4>81/.
V 7./89;.;8.x Q90>4/34 591V 2C4/016.;81 8/488481x A./5DuxYi
%# 51<4 29 <79;0.<<. 43 .<7/96./. >; 09>39:91 71<989E1 1 ;.0489E1 59/54 >;
3.8./69;481 4EE.;96.;81# J; B>.<81 54<1 <9 V /9E.2481 9671/84;8.
5479/. <. 92 09>39:91 3.221 stakeholders ?1<<. ?/>881 39 >; 7/15.<<1
E42>8489E1 /4:91;42. 1 7>/46.;8. .6189E1 W-C4>81/. <9 4889.;.
422C4/016.;81 177>/.= 4 E128. 1 <7.<<1= 39E404x [D. 51<4 E>12.
3961<8/4/. 2C4>81/.x A./5Dux r z09><81z 59O 5D. 4??./64xY#
+# <. .<9<8.<<./1 3.029 9;39E93>9 5D. 7./ 2. 21/1 5167.8.;:. . 51;1<5.;:.
<7.59429<895D.= 177>/. <.67295.6.;8. 7./ 92 21/1 54/9<64= ?1<<./1 9;
0/431 39 9;?2>.;:4/. 92 09>39:91 39 8./:9 <100.889&&%#

&&&
r 39??9592. 9;?4889 .<8/47124/. 9;?1/64:91;9 <>22C93.;898L 39 >;4 7./<1;4 34224 <124 4;429<9 3.9 3489
4;40/4?959# M. 4 59O <9 4009>;0. 5D. ;.224 <8/40/4;3. 640091/4;:4 3.9 54<9 8429 3489 ;1; <1;1
39<71;9@929= <9 5479<5. @.;. 92 7./5Du <94 ;.5.<<4/91 8.;84/. 39 /9<71;3./. 43 425>;. 3164;3. . ?9<<4/.
425>;. 9718.<9 9; 0/431 39 0>934/. 24 /4551284 . 24 E42>84:91;. 3.9 09>39:9#
&&%
M9 ?4 967295981 /9?./96.;81 422C.<9<8.;:4 39 opinion leaders 9; 0/431 39 9671//. 43 >;4 7248.4 79G 1
6.;1 46794 39 <100.889 2. 21/1 51;E9;:91;9 . 179;91;9 /90>4/31 3.8./69;48. 8.64895D.#

$),
[16. 09L <188129;.481 9; 7/.5.3.;:4 0/4:9. 43 J;8./;.8= 24 B>4;898L 39
9;?1/64:91;9 422. B>429 V 71<<9@92. 455.3./. V .;1/6.= 8>884E94 V ;.5.<<4/91
<188129;.4/. 5D. ;1; <.67/. B>.<8. 9;?1/64:91;9 <1;1 /92.E4;89= <./9.= 315>6.;848. .
<17/48>881 <5/988. 34 7./<1;. 5167.8.;89#
[9O 397.;3. 342 ?4881 5D. 8>889 71<<1;1 /.429::4/. 51; /.2489E4 ?459298L 3.22. 7409;.
web 1 39E.;84/. 6.6@/9 3.22. 516>;98L E9/8>429# s>.<81= 39 7./ <u= 7>O 4774/9/.
61281 71<989E1= E9<81 5D. 51;<.;8. 4 8>889 24 71<<9@9298L 39 .<7/96./<9 29@./46.;8.=
<.;:4 5.;<>/. 1 51;8/1229N 7./<1;. 5D. ;1; D4;;1 6131 39 64;9?.<84/. 2. 21/1 93.. <>
29@/9= 091/;429 1 8.2.E9<91;. 71<<1;1 1/4= 426.;1 8.1/9546.;8.= 39??1;3./2. 9; 8>881 92
61;31# -C4<<.;:4 39 /.012. ;.224 /.8. V >; ?.;16.;1 <8/41/39;4/91= 4??4<59;4;8.=
3.615/48951i <9 8/4884 <121 39 <47./21 z54E4254/.z= <17/488>881 3>/4;8. 21 <E12096.;81
3.22. /95./5D.# f9<10;4 B>9;39 9;8.;3./<9N 92 51;5.881 39 z5/.39@9298Lz ;1; /90>4/34 2.
179;91;9= 9 74/./9 7./<1;429= 64 <121 92 ?4881 5D. B>.<89 <9 @4<9;1 1 6.;1 <> >;4
51;1<5.;:4 477/1?1;3984 39 >; 3.8./69;481 4/016.;81 1 4EE.;96.;81i 1551//.
B>9;39 ?4/. 488.;:91;. 4 ;1; 51;?1;3./. 2. z179;91;9z 51; 2. z9;?1/64:91;9U&&+#
J; 842 <.;<1 2. 9;?1/64:91;9 7/.<.;89 <> J;8./;.8 718/.@@./1 9; 425>;9 54<9 ;1;
.<<./. 488.;39@929 7./5Du 5D9 2. .<7/96.N V 61<<1 34 <5179 93.1210959 . 71298959= E>12.
591V 51;E9;5./. B>425>;1= ;1; V 5167.8.;8. 9; 648./94= E>12. <5D./:4/. 177>/. V
<.67295.6.;8. >;4 7./<1;4 <>7./?95942.#
].2 8.;8489E1 39 1EE94/. 4 B>.<8. 7/1@2.64895D. <9 V 3.59<1= 3171 >;C43.0>484
315>6.;84:91;. <>2 8.64= 39 9;39E93>4/. 8/. 477/1559 34 431884/. ;.224 E42>84:91;.
3.22C9;?1/64:91;.N
! fiduciaN V <8481 43188481 ;.2 54<1 39 5166.;89 54/488./9::489 34224 7/.<.;:4
39 ;1:91;9= 3.?9;9:91;9= E42>84:91;9 <7.59429<895D. . 9;?1/648. 9; 0/431 39
488.<84/. 24 5167.8.;:4 . 24 <./9.8L 3.2 <100.881# ]1; 4E/.@@. 4E>81
<.;<1= 9; B>.<81 54<1= 3>@984/. 3.22C488.;39@9298L 3.22. 9;?1/64:91;9= 4;5D.
<. ;1; V <8484 <1881E42>8484 24 71<<9@9298L 3.224 7/.<.;:4 39 .//1/9#
! prudenzaN >8929::481 9; B>.9 54<9 9; 5>9 <9 V /98.;>81 5D. 9 <100.889
7/.<.;84<<./1 9 ?4889 <.51;31 7>;89 39 E9<84 79G 1 6.;1 51;39E9<9@929= 79G 1
6.;1 z39 74/8.z 1 9; 64;9./4 E12>846.;8. 9;51672.84#

&&+
H551//. 9;128/. /951/34/. 516. 9; 3.8./69;489 54<9 92 09>39:91 <94 9;?2>.;:481 34224 ?1;8.
9;?1/6489E4# R3 .<.6791 ;.2 54<1 <9 5./5D9;1 9;?1/64:91;9 <> >;C93.4 71298954= V 61281 7/1@4@92. 5D.
<>2 <981 3.2 74/8981 5D. 43 .<<4 ?4 /9?./96.;81 <9 8/1E9;1 <121 179;91;9 71<989E.# a.;.;31 <.67/.
7/.<.;8. 5D. 8>889 71<<1;1 /.429::4/. >;4 7409;4 d.@= 59 <9 7>O 4<7.884/. 5D. 4;5D. >; /404::9;1 71<<4
51<8/>9/. >; <981 <> >; 5167295481 4/016.;81i 9;128/. 1551//. <188129;.4/. 5D.= 516. ;.224 E984 /.42.=
4;5D. 9; B>.224 E9/8>42.= 128/. 49 @>1;8.671;9= 71<<1;1 .<<./E9 4;5D. 3.9 6429;8.;:91;489# S2<4
[RF]SQ= Internet e la ricerca= D887NXX<74:919;e9;3#29@./1#98X29@./<5>124X2.88E42#D86

$*'
! sfiduciaN ;.2 54<1 39 5166.;89 1 09>39:9 ;1; 4889;.;89 1 9;09><89?95489= 7/9E9
39 ?1;346.;81 8.1/951 . 6189E4:91;42.&&"#
\171 4E./ 9;39E93>481 5/98./9 516>;9 7./ 24 E42>84:91;. 3.9 09>39:9 .<7/.<<9 34029
stakeholders 1;m29;. 2C4;429<9 <9 V <71<8484 <>9 54;429 39 516>;954:91;. 42 ?9;. 39
488.<84/.= 4;5D. 9; B>.<81 54<1 24 21/1 T5/.39@9298LU . T717124/98LU&&(#
A/.6.<<1 5D. ;1; V <8481 ?4592. 3.?9;9/. 3.22. /.012. 7/.59<. 7./ E42>84/. 92 0/431
39 488.;39@9298L 39 >; <981 1 39 >;4 516>;98L E9/8>42.= <1;1 <8489 9;39E93>489 3>. 5/98./9
39 E42>84:91;.N
! non misurabileN ?4 /9?./96.;81 422C9;8>981= 422C.<7./9.;:4 39 ;4E904:91;.i <9
V 7/15.3>81 B>9;39 4224 524<<9?954:91;. 3.9 39E./<9 <8/>6.;89 39
516>;954:91;. 7/.<.;89 <>2 e.@N
m motori di ricercaN 9 51<933.889 z6181/9 39 /95./54z WF1102.=
Z9/09291= R284E9<84= v4D11{Y= 4 74/8. 54<9 74/895124/9= <9
296984;1= B>4;31 <9 5./54 >; 8./69;.= 4 61<8/4/. 2C.2.;51 3.22.
7409;. J;8./;.8 5D. 21 51;8.;01;1 <.;:4 .<7/96./. >; 09>39:91
39 E421/.= 4 39/. 591V <. 24 7409;4 V 488.;39@92. 1 6.;1# \9E./<1
V 9;E.5. 92 54<1 3.9 <989 <.0;42489 1 51;<9029489= <7.<<1 9;8/131889
34 >; 5166.;81 5D. ;. 9;3954 2. 54/488./9<895D.#
m grafica del sitoN -4 /955D.::4 0/4?954 3.2 <981 ;1; V 2.0484 4224
B>4298L 3.22C9;?1/64:91;.# S<9<81;1 <> J;8./;.8= 9;?4889= <989
5>/489<<969 342 7>;81 39 E9<84 z.<8.8951z 5D. ;1; D4;;1 ;9.;8.
34 39/. . <989 61281 <.672959 5D. 51<898>9<51;1 >; /9?./96.;81
9671/84;8.i 7>O 547984/. 5D. 7409;. web /955D. 39 966409;9=
39 <5/988. 43 .??.881 . 39 .??.889 <7.59429= E10294;1
<.67295.6.;8. 5488>/4/. 2C 488.;:91;. 3.2 ;4E90481/.= <7.<<1 4
<5179 7>@@295984/9#
m siti consigliatiN <. >; <981 V z51;<9029481z 34 61289 428/9
<989 5D. 71<<1;1 .<<./. 51;<93./489 488.;39@929= <7.<<1 V
488.;39@92. 4 <>4 E1284#

&&"
r <8481 488/9@>981 >; 7.<1 39??./.;8. 49 39??./.;89 09>39:9# M1;1 <8489 51;<93./489 640091/6.;8.
/92.E4;89= 43 .<.6791= 9 09>39:9 /4:91;429 . 9;?1/6489= 42 51;8/4/91 6.;1 /92.E4;89 029 488455D9 0/48>989 .
9;09><89?95489 42 F/>771 f.;.881;#
&&(
-C9;39E93>4:91;. 3.9 5/98./9 39 E42>84:91;. 3.224 717124/98L 3.9 54;429 39 516>;954:91;. on-line V
9671/84;8. 7./ 5479/. 9; 5D. 69<>/4 24 39??><91;. 3.9 6.<<4009= 5166.;89 . 179;91;9 9;?2>.;:9 <1881 92
7/1?921 B>4;898489E1 5D. B>4298489E1 92 09>39:91 3.029 stakeholders#

$*$
m contatori di accessiN B>4<9 8>889 9 <989 J;8./;.8
7/.<.;84;1= ;.224 7409;4 7/9;59742. WD16. 740.Y= 3.9
z51;8481/9z 5D. 69<>/4;1 92 ;>6./1 39 455.<<9= 591V
B>4;8. E128. <1;1 <8489 E9<98489i >; <981 z51;8488481z 34
6128. 7./<1;. 3L 2C967/.<<91;. 39 .<<./. 51;1<59>81 .
B>9;39 488.;39@92.= 64= 4 B>.<81 7/171<981= V 9671/84;8.
51;<93./4/. 5D. 9 51;8481/9 71<<1;1 .<<./. 6139?95489
7./ ?42<9?954/. 92 ;>6./1 39 455.<<9i 516. 4EE9.;. 7./ 9
7/10/4669 8.2.E9<9E9= 9;128/.= ;1; V <.67/. 3.881 5D.
59O 5D. V 79G zE9<81z <94 690291/.#
m siti ufficialiN <> 3.8./69;489 4/016.;89= .<9<81;1 z<989
>??959429z . <989 z;1; >??959429zi 9 7/969 <1;1 /.429::489 34
.<7./89 3.22C4/016.;81= 34 51;1<5981/9 3.224 8.648954i 9
<.51;39 34 4774<<91;489i 9 7/969 <1;1 9; 0.;./. 79G
488.;39@929= 9 <.51;39 21 <1;1 6.;1= 4;5D. <.= 4 E128.=
71<<1;1 ?1/;9/. 9;?1/64:91;9 z74/895124/9z=
z51;8/151//.;8.z= z;1; >??959429z= 477>;81# J <989
>??959429= 9; 0.;./.= D4;;1 516. 9;39/9::1 92 ;16. 3.2
3.22C4/016.;81 1 ;.2 ;1<8/1 54<1= 3.22C4:9.;34= 43
.<.6791= ;.2 54<1 3.2 F/>771 f.;.881;= 2C9;39/9::1 V
zeee#@.;.881;#516z# J2 <981 >??95942. V >;4 ?1;8. 39
9;?1/64:91;9 7/.59<4i V 7/1@4@92. 7./O 5D. <> B>.<81
<981 . <>9 <989 5122.0489 ;1; <9 8/1E9;1 09>39:9
;.0489E9&&)i
m i finti anticonformistiN ;1; @9<10;4 51;<93./4/. z?42<.z
2. 9;?1/64:91;9 5D. ;1; <.0>1;1 24 51//.;8.= 92
7.;<9./1 39??><1i E4 7./O /951/3481 5D. >; z8/>551z
><481 34 61289 V B>.221 39 ?9;0./<9 4;8951;?1/69<89 7./
5488>/4/. 2C488.;:91;.= 7./ ?4/ <.6@/4/. 5D. ;.2 <981 <9
71<<4;1 8/1E4/. 9;?1/64:91;9 ;1; >??959429= 64 zE./.U#
J; B>.<81 54<1 2. 4??./64:91;9 E4;;1 51;<93./48. 51;
7/>3.;:4#

&&)
s>.<81 V 92 6189E1 5D. 59 D4 51;31881 43 .<52>3./. 4 7/91/9 9 <989 >??959429 1 5122.0489 42 F/>771
f.;.881;# M9 V E12>81 .E984/. 9;?4889 39 /4551029./. 09>39:9 8.;3.;:9429 1 7151 ;.>8/429#

$*&
! misurabileN 7./6.88. >;4 <94 7>/ 477/1<<96489E4 zE42>84:91;.
;>6./954z= 4317./4;31 >;4 E./4 . 7/17/94 z<5D.34 39 E42>84:91;.z=
>892. 4224 /4551284 39 ;>6./1<9 315>6.;89# J; B>.<81 54<1 2C4;429<9 V
4EE.;>84 488/4E./<1 24 /4551284 3.22. 9;?1/64:91;9 39<71;9@929 7/.<<1 9
E4/9 54;429 39 516>;954:91;.# J; 74/895124/. 51; /9?./96.;81 422C4>81/.
<1;1 <848. .??.88>48. E42>84:91;9 <>N
m pagine personaliN 0/4;39 4:9.;3. 516.= 43 .<.6791=
B>.22. 5D. 1??/1;1 2C455.<<1 0/48>981 43 J;8./;.8=
6.881;1 4 39<71<9:91;. 3.029 >8.;89 3.029 z<74:9z 7./
/.429::4/. 3.9 <989i 9; B>.<81 54<1 59 <9 8/1E4 39 ?/1;8. 43
>;1 z<74:91z 6.<<1 4 39<71<9:91;. 0/48>9846.;8. 34
B>425D. 17./481/. 1 0.<81/. ;.2 <.881/. 3.22.
516>;954:91;9i 59O ;1; <90;9?954 5D. 92 <981 ;1; <94
488.;39@92. W4 E128. <1;1 ?4889 @.;9<<961Y= 64 <./E. 4
?4/ 5479/. <.67295.6.;8. 5D. 7>O .<<./. <8481
/.429::481 34 5D9>;B>.= <.;:4 425>; 51;8/1221i
m siti istituzionaliN <989 z9<898>:91;429z W^9;9<8./9= S;89
7>@@2959 .85#Y 34;;1 @>1;. 04/4;:9. 39 488.;39@9298Li V
5D94/1 5D. 9; .<<9 ;1; <.67/. <9 8/1E./4;;1
9;?1/64:91;9 ;1; 9; 29;.4 51; B>.22. z>??959429z=
9;8.;3.;31 51; B>.<81 8./69;. B>.22. z01E./;489E.zi
m siti scolasticiN >; 5166.;81 ;.2 <981 39 >;C>;9E./<98L
W<7.<<1 /951;1<59@929 7./5Du 9;395489 51; 92 <>??9<<1
z>;9z 79G 24 <9024 1 >;C4@@/.E94:91;. 3.224 7/1E9;594
W>;965= >;9?9= >;9@4{Y#3L= 04/4;:9. 39 <./9.8L# -1
<8.<<1 <9 7>O 39/. 7./ 9 <989 3.22. 4<<1594:91;9 5>28>/429i
m giornali on-lineN 9 B>189394;9 1 9 <.88964;429 7/.<.;89
;.224 /.8. <1;1 74/401;4@929 4 B>.229 54/845.9i /90>4/31
43 >;4 ;189:94 1 43 >;C9;?1/64:91;.= 9 B>189394;9 79G
?461<9 04/4;89<51;1 516>;B>. >;4 5./84 51//.88.::4i
24 z8.;3.;:4z 3.2 091/;42. <9 64;9?.<84 <17/488>881 ;.2
5166.;81 . ;.22C9671/84;:4 3484 4224 ;189:94 1
422C9;?1/64:91;.#

$*%
m le comunità virtualiN <1;1 9 2>10D9 3C9;51;8/1 .
516>;954:91;. 3.2 717121 3.224 /.8. W?1/>6=
newsgroup= blogY# F.;./426.;8. <1;1 /95167/.<9
422C9;8./;1 39 7409;. 7./<1;429= <989 9<898>:91;429= <989
<5124<8959= 091/;429 on-line# A1<<1;1 .<<./. 516>;B>.
818426.;8. 4>81;169 . ;1; 47710094/<9 43 425>; <981# R
<.51;34 3.2 54<1 <9 V /.<4 ;.5.<<4/94 >;4 E42>84:91;.
<7.59?954 3.224 21/1 488.;39@9298L <>224 @4<. 3.22.
51;<93./4:91;9 7/.5.3.;89&&*#
A./ B>4;81 51;5./;. 24 3484= 1551//. 51;<93./4/. 5D. 61289 <989 9;8./;.8 ;1;
E.;01;1 40091/;489 51; ?/.B>.;:4 . 5D. 425>;9= 4339/988>/4= <1;1 <8489 /.429::489 4;;9
?4 . ;1; <1;1 <8489 649 79G /9E9<89i B>.<81 ;1; 7>O .<<./. 8/424<59481 ;.224 E42>84:91;.
3.22C488.;39@9298L 3.22. 9;?1/64:91;9 9; .<<9 51;8.;>89# s>4<9 <.67/. 9; ?1;31 4224
home page 39 >; <981 V 9;395484 24 3484 3.22C>28961 40091/;46.;81 3.22. 7409;.i ;1; V
5./81 3.881= 1EE946.;8.= 5D. >; <981 zE.55D91z <94 <.67/. 6.;1 488.;39@92. 39 >;1
/.5.;8.i 61281 397.;3. 342 8971 39 9;?1/64:91;9 5D. 51;89.;.# J; 425>;9 54<9= >; <981
7>O 7./3./. 61281 3.224 <>4 488.;39@9298L <. ;1; 9;3954 24 3484 39 /.429::4:91;. .X1 39
40091/;46.;81# J; 842 54<1= 2. E42>84:91;9 <4/4;;1 39??./.;89 ;.2 54<1 9; 5>9 <9 8/4889 39N
! un sito recente, con data precisa W64<<964 51672.8.::4 .
488.;39@9298LYi
! un sito non aggiornato, con data precisa W488.;39@9298L /.2489E4 43 >;
7./9131 7/.59<1Yi
! sito non aggiornato, senza indicazione di data W488.;39@9298L 69;964Y#
J;?9;. 425>;. 51;<93./4:91;9 3.E1;1 .<<./. <E128. <>224 <5/988>/4. -4 7/.<.;:4 39
.//1/9 0/4664895429 V <7.<<1 9;395. 39 <54/<4 5>28>/4i <. 2. 179;91;9 .<7/.<<. 34 >;4
7./<1;4 7151 51284 71<<1;1 .<<./. 79G 9;8.2290.;89 39 B>.22. ?1/6>248. 34 >;4 7./<1;4
51289<<964= 8>884E94 V 39??9592. 5D. >;4 7./<1;4 9;51284 <94 9; 0/431 39 34/.
9;?1/64:91;9 488.;39@929 <> 4/016.;89 51672.<<9# g/4 9 74/46.8/9 ?9<<489 7./ E42>84/. 9
5166.;89 <9 /951/34;1N
! 4;429<9 3.22. 74/12. >8929::48. ;.2 5166.;81 W29;0>40091 <7.59429<8951=
?1/642.= 9;?1/642.= 43.0>481= 9;43.0>481= E1204/. .55#Yi

&&*
\484 24 /92.E4;:4 3.22. 516>;98L E9/8>429 ;.2 /.7./96.;81 3.9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9 V 7/.?./9@92.
3.<5/9E./. 51679>846.;8. 92 ?>;:91;46.;81 . 2. 7/1@2.64895D. 51;;.<<. 42 54;42. 39 516>;954:91;.
;.2 7/1<.0>1 3.22C4;429<9 . 9; 74/895124/. ;.2 54798121 )= La reputazione on-lne del Gruppo Benetton: i
giudizi degli investitori#

$*+
m 4;429<9 3.221 <892. 39 <5/988>/4&&, W51/<9E1 1 0/4<<.881= 2.88./.
649><512.= 39<<.;<9 7./<1;429= 6429;8.<9= ><1 39 966409;9Y#
m 4;429<9 3.9 /9?./96.;89 W7/.<.;:4 39 link 39 /964;31 4
315>6.;84:91;. 9; 0/431 39 488.<84/. 24 E429398L 3.2 74/./.=
5984:91;9 39 4>81/9= <989= 315>6.;89 .55#Y
R 51672.846.;81 3.22C4;429<9 100.889E4 V <8484 9;?9;. E42>8484 24 717124/98L 3.9 <989
1 3.22. 516>;98L E9/8>429 .<<.;:9426.;8. 488/4E./<1N
! il posizionamento del sito o comunità virtuale sul motore di ricercaN 4
<.0>981 3.22C9;8.//104:91;. 3.2 6181/. 39 /95./54 E.;01;1= 9;?4889=
/.<898>98. 2. 7409;. 51; 9 links 5D. .<7/961;1 92 /9<>28481 3.224 /95./54#
J2 ?>;:91;46.;81 3.9 6181/9 39 /95./54 7/.<>771;. 5D. 2. 7409;. 79G
E9<9848. 1 5D. 7/.<.;84;1 92 640091/ ;>6./1 39 5122.046.;89 34XE./<1
>;1 1 79G <989 <94;1 51221548. 9; 5964 4224 0/43>481/94 39 /92.E4;:4#
s>.<84 V 09L 39 7./ <. >; 188961 9;395481/. 3.224 717124/98L 39 >; <981#
J; 0.;./42. 3>;B>. 9 <989 79G /9;16489 . 717124/9 E.//4;;1 512215489 ?/4
9 7/969<<969 /9<>28489# s>.229 <51;1<59>89 9;E.5. /.2.0489 ?/4 029 >28969
/9<>28489&%'#
! individuazione degli accessiN <1;1 <8489 /4551289 9 3489 /.09<8/489 <>9 <989
/.2489E9 42 ;>6./1 39 E9<98481/9 5D. D4;;1 E9<>429::481 . ;4E90481 >;4
3.8./69;484 7409;4# F.;./426.;8. ;.9 <989 web E9.;. 3484 8/45594 3.029
455.<<9 488/4E./<1 >; 51;8481/.# ].2 54<1 3.22. 516>;98L E9/8>429 92
;>6./1 3.029 455.<<9 E9.;. 3.<>;81 342 ;>6./1 39 ;4E90481/9 5D.
D4;;1 2.881 >; 3.8./69;481 5166.;81 1 5D. <1;1 .;8/489 422C9;8./;1 39
>;4 <.:91;. 3.2 <981 W7/.<>69@926.;8. 7./ 9;?1/64/<9 59/54 >;4
3.8./69;484 B>.<891;. 1 7./ 24<594/. 92 21/1 5166.;81Y#
J;?9;. 51; 2C4;429<9 8.671/42. <9 V E12>81 <.0;424/. 92 ?4881 5D. <7.<<1 9
5166.;89X09>39:9 3.029 stakeholders E.;01;1 24<59489 <>9 <989 9; /9<71<84 4 3.8./69;489

&&,
J 6429;8.<9 ;.224 516>;954:91;. 9; /.8.= 3./9E4;1 34224 64;54;:4 3.224 7/.<.;:4 ?9<954= 3.22.
.<7/.<<91;9 . 3.2 81;1 39 E15. 51; 5>9 <9 34 >; <.;<1 . >;4 81;4298L 422. 74/12.# A./ 1EE94/. 4 B>.<81
7/1@2.64 <1;1 <848. 9;8/13188. 2. 51<933.88. T?4559;.U 1 TemoticonU = 9; <1<84;:4 3.22. 795512.
966409;9 5D. 49>84;1 ;.224 5167/.;<91;. 3.221 <8481 3C4;961 3.22C4>81/. 3.2 6.<<40091# -C>8929::1
3.22. 2.88./. 649><512. 7./ 24 51671<9:91;. 3.9 6.<<4009 V 51;<93./484 >;4 E9224;94 . D4 92 <90;9?95481
39 T>/24/.U# A./ .E93.;:94/. >; 51;5.881 /98.;>81 9671/84;8. V >8929::481 9; 0.;./. 92 0/4<<.881# ->54
ZR]J]= La netiquette del forum. Come comportarsi nelle discussioni on-line= ^924;1 f951554= &''(#
&%'
J2 5/98./91 39 <.2.:91;. . 39 9;3959::4:91;. 3.22. 7409;. e.@ 3.2 6181/. 39 /95./54 59 D4 7./6.<<1 39
51679./. >;C455>/484 4;429<9 59/54 2C488.;39@9298L . 5/.39@9298L 3.9 <989 e.@# J; 74/895124/. <1;1 <8489
51;<93./489 640091/6.;8. 488.;39@929 9 <989 512215489 ?/4 9 7/969 /9<>28489 3.224 7/964 7409;4 /.<898>984
3171 2C9;8.//104:91;. 488/4E./<1 2C9;<./96.;81 ;.224 <8/9;04 39 /95./54 39 425>;. 74/12. 5D94E.# R2
51;8/4/91 <1;1 <8489 51;<93./489 6.;1 <90;9?95489E9 029 >28969 /9<>28489 3.224 8./:4 7409;4#

$*"
4EE.;96.;89 5D. /.7>84;1 9671/84;89 9; B>4;81 2.0489 4224 0.<891;. 4:9.;342.# A./
B>.<81 6189E1 <9 V /98.;>81 ?1;346.;842.= <17/488>881 7./ 92 7/1?921 2.0481 4029
9;E.<8981/9= .??.88>4/. >;C4;429<9 9;5/159484 3.9 516>;95489 <84674 7>@@295489 <>2 <981
3.2 F/>771 f.;.881; . 3.9 09>39:9 3.029 stakeholders.
\171 4E./ 51672.8481 2. 4;429<9 /98.;>8. ;.5.<<4/9. 7./ >;4 51//.884 /92.E4:91;.
3.9 09>39:9 <9 V 7/15.3>81 4224 /4551284 3.029 <8.<<9 488/4E./<1 92 21/1 9;<./96.;81
;.22C4771<984 5121;;4 T09>39:91U <>339E9<4 4 <>4 E1284 9; 8/. <.:91;9&%$N
! 71<989E1i
! ;.>8/1i
! ;.0489E1#
A./ 09><89?954/. 24 21/1 524<<9?954:91;.= ;.22. 4771<98. <.:91;9= V <8484 5/.484
>;C>28./91/. 5121;;4 3.<89;484 43 4551029./. 2. 6189E4:91;9 5D. D4;;1 <79;81 029
4>81/9 3.9 6.<<4009 4 34/. >;4 E42>84:91;. 39 >;4 5./84 8.648954 .X1 4EE.;96.;81
71<989E4= ;.0489E4 1 ;.>8/4#
-. 17./4:91;9 39 524<<9?954:91;.= <1;1 <848. 0>9348. .<<.;:9426.;8. 3422.
6189E4:91;9 433188. 34029 9;E.<8981/9 4 09><89?954:91;. 39 >;4 3.8./69;484 <5.284 1
7/.<4 39 71<9:91;.# ^189E4:91;9 516.N
! TV 6.0291 E.;3./. 92 898121 . <71<84/<9 <> 428/9 79G 51;E.;9.;89Ui
! T92 898121 7/.E.3. >;4 /9<5D91<98L .55.<<9E4 9; /4771/81 42 /.;396.;81Ui
! T1551//. 8.;./. 92 898121 9; 71/84?10291 9; 488.<4 39 >; <>1 /942:1U#
M1;1 <121 425>;9 .<.679 5D. .E93.;:94;1 24 ?93>594X<?93>594 /971<84 34029 9;E.<8981/9
<>2 898121 f.;.881;# ].9 54<9 9; 5>9= 9;E.5.= <9 V /98.;>81 5D. 92 09>39:91 ;1; ?1<<.
.<729598481 51; 5D94/.::4 <9 V 5./5481 39 T2.00./. ?/4 2. /90D.U /9?./.;3121 42 51;8.<81
8.671/42. W.<# 616.;89 9; 5>9 92 898121 /.09<8/4 >; /9@4<<1X/942:1Y= . 4;429::4;31;. 92
81;1# R3 .<.6791N
! T9;5./8.::4 <>22C4;346.;81 3.2 898121# [1;E9.;. 45B>9<84/.= E.;3./. 1
64;8.;./. xU W;.>8/1= <9 .<7/96. >;C9;3.59<91;.= ?/4<. 9;8.//10489E4Yi
! T;1; 69 <.6@/4 84;81 1771/8>;1 <D1/84/. 92 898121= 426.;1 ?9;1 4 B>4;31 ;1;
5IV >; 5D94/1 <.0;42. 39 97./5167/481 5D. 7>O 34/. 4881 43 >;4 9;E./<91;.
/9@4<<9<84#U W;.>8/1= <9 .<7/96. 9;?4889 >;C9;3.59<91;.Yi

&%$
-4 <5.284 39 9671<84/. 8/. 0/439 39 09>39:91 V 34 488/9@>9/<9 42 ?4881 5D. 842E1284 /9<>284 .<<./. 39??9592.
9;8./7/.84/. 51//.8846.;8. 92 81;1 39 3.8./69;489 6.<<4009# -C>8929::1 39 >28./91/9 0/439 39 09>39:91 <. 34
>; 2481 4E/.@@. 455/.<59>81 24 7/.59<91;. 3.22C4;429<9 3422C428/1 4E/.@@. /.<1 4;51/ 79G 51672.<<1 92
24E1/1 39 /4551284# SC <8481 ;.5.<<4/91 B>9;39 <84@929/. >; tradeoff= >;4 E94 39 6.::1 5D.
<42E40>4/34<<. 4221 <8.<<1 8.671 24 7/.59<91;. 3.224 /95./54 . >; 24E1/1 ;1; .55.<<9E46.;8. 39<7./<9E1
. 51672.<<1#

$*(
! T4;346.;81 42842.;4;8.U W;.0489E1= 3422C4;429<9 3.2 6.<<40091 8/4<74/. >;
<.;<1 39 9;<1339<?4:91;. 2.0481 422. 7./398. /.09<8/48.= 4;429<9 3.2 81;1 3.2
6.<<40091Y#
J 09>39:9 7./ 9 B>429 ;1; V <8481 71<<9@92. 3.8./69;4/. 9; 6131 <>??959.;8.6.;8.
100.889E1 .X1 .E93.;8. 24 8.;3.;:4 <1;1 <8489 51;<93./489 ;.>8/9 1 <54/8489 3422C4;429<9#
J;?9;.= >; >28./91/. 7/1@2.64= .6./<1 ;.2 51/<1 3.224 /92.E4:91;.= D4 /90>4/3481 24
51//.884 524<<9?954:91;. 39 425>;9 09>39:9 .<7/.<<9 34029 9;E.<8981/9= 4 ;1<8/1 74/./.=
;1; /90>4/34;89 39/.8846.;8. 24 /.7>84:91;. 3.2 F/>771 f.;.881;# M9 ?4 /9?./96.;81 9;
74/895124/. 43 425>;9 74/./9 0>93489 .<<.;:9426.;8. 34 E42>84:91;9 2.048. 4224
51;E.;9.;:4 3.22C9;E.<896.;81 9; 4:91;9# J; B>.<89 54<9= 516. 6.0291 <9 39/L ;.2
54798121 <>55.<<9E1= 9 09>39:9= /9?./.;31<9 .<52><9E46.;8. 42 7/1?921 /9<5D91m
/.;396.;81= 5D. 54/488./9::4 029 <8/>6.;89 B>18489 3.2 F/>771= 128/. 43 .<<./.
51;<93./489 39E./<46.;8. <51;8./4;;1 >; 7.<1 9;?./91/. ;.22. E42>84:91;9 5D. D4;;1
43 100.881 24 corporate reputation 51672.<<9E4 3.22C4:9.;34= 9; B>4;81 ;1; 2.0489 9;
6131 T39/.881U 4224 7./5.:91;. 3.224 <>4 966409;. 34 74/8. 3.029 9;E.<8981/9&%&#

&%&
J 09>39:9 2.0489 422C4;346.;81 3.2 898121 E.//4;;1 E42>8489 9; 6131 39??./.;8.# J; 74/895124/. 9 74/./9
5D. ?4;;1 /9?./96.;81 42 trend= 42 /9<5D91 . 42 /.;396.;81 <.;:4 425>; /95D9461 .<7295981 422C4:9.;34=
<4/4;;1 516>;B>. 51;<93./489 49 ?9;9 3.22C4;429<9= 9; B>4;81 9;39/.8846.;8. /9?./9@929 4224 <>4 4889E98L#
a>884E94 92 09>39:91 ?9;42.= .<7/.<<1 <>224 /.7>84:91;. 3.2 F/>771= /9<.;89/L 9; 74/8. 3.22C9;?2>.;:4 3.22.
E42>84:91;9 .X1 3.22. 967/.<<91;9 5D.= 79G 5D. /90>4/34/. 24 f.;.881; ;.2 51672.<<1= 488.;01;1
422C966409;. 39 5>9 013. 92 898121 7/.<<1 24 516>;98L ?9;4;:94/94# A./ 51672.8.::4 1551//. <188129;.4/.
5D. 92 7/1@2.64 9; .<46. <9 V 7/.<.;8481 4;5D. 51; /9?./96.;81 49 09>39:9 /90>4/34;89 2. 7/1<7.889E. 39
6./5481# Z9 <1;1 9;?4889 3.9 09>39:9 5D. <1;1 ?/>881 39 E42>84:91;9 2.048. 422C4;346.;81 3.2 <.881/.
8.<<92.# J; B>.<81 54<1= 3484 24 21/1 <54/<4 /92.E4;:4 B>4;898489E4= ;1; <9 V /98.;>81 ;.5.<<4/91 431884/.
>; T8/48846.;81U 39??./.;8.#

$*)
$**
61$(-&)& >
)N UQ\YZNRLVPQ VPHTLPQ SQT 2UY\\V <QPQZZVP@ L
OLYSLRL SQOTL LPXQ^ZLZVUL

>#" 'LPNTLZa Q V_LQZZLXL SQTTN UL[QU[N

Q.5.;89 9;3409;9 /9E.24;1 5D. 2. 0/4;39 4:9.;3.= ?/4 2. B>429 /9.;8/4 4;5D. 24
^95/1<1?8= <.67/. 79G <7.<<1 3.5931;1 39 9;040094/. 40.;:9. <7.59429::48. 4??9;5Du
B>.<8. <54;34029;1 92 web 4224 /95./54 39 7.;<9./9= 5166.;89= 51;<93./4:91;9 7./
5479/. 51<4 7.;<4 . 516. 09>3954 2C967/.<4= 24 <>4 4889E98L= 9 <>19 7/131889= 2.
B>.<891;9 5D. 24 /90>4/34;1 92 717121 39 J;8./;.8# -1 <E92>771 3.224 /.8. . 3.9 6.::9 39
516>;954:91;. E9/8>429= 516. 43 .<.6791 9 @210 1 9 ?1/>6= 488.<84 2C9671/84;:4 3.2
web B>42. 2>101 39 <546@91 39 9;?1/64:91;9 . 39 179;91;9# J; >;1 <5.;4/91 <9692.
2C967/.<4 <>@9<5. <.67/. 79G 029 .??.889 51;;.<<9 422C>8929::1 3.224 516>;954:91;.
E9/8>42.# [9O 24 <79;0. 34 >; 2481= 4 5/.4/. <8/>6.;89 3.2 8>881 9;;1E489E9 5D. 2.
51;<.;84;1 39 516>;954/. 51; 9 7/17/9 stakeholders&%%= 3422C428/1= 4 /95./54/. 9
T2>10D9 3C9;51;8/1 E9/8>429U 42 ?9;. 39 4;429::4/. 9 5166.;89X09>39:9 .<7/.<<9 34 >;4
6128.729598L 39 <100.889# -1 <8>391 39 B>.<81 T428/1E.U 51<898>9<5. 24 ;>1E4 <?934 51;
5>9 2C4:9.;34= ;.2 7/1<<961 ?>8>/1= <9 31E/L 596.;84/.# ]1; 4 54<1= <9 V <188129;.484
79G E128. 24 /92.E4;:4 3.224 /.7>84:91;.# S<<4 7>O .<<./. 51;<93./484 9;?4889= 4221
<8.<<1 8.671= 516. >; TassetU= 5D. <. 51//.8846.;8. 0.<8981= 4771/84 E421/. 42
51672.<<1 4:9.;342.= . >;4 /9<1/<4 5/98954 92 5>9 3.7./96.;81 7>O 6.88./. 4 /9<5D91
2C.<9<8.;:4 <8.<<4 3.22C4:9.;34#

&%%
M9 ?4 /9?./96.;81 43 .<.6791 49 <989Xblog 4:9.;3429 B>429 2>10D9 39 <546@91 39 179;91;9# M7.<<1 92
21/1 9;<>55.<<1 V 34 488/9@>9/<9 4224 7./5.:91;. 5D. 029 <8.<<9 <94;1 9;?2>.;:489= 9; B>425D. 6131= 34224
<8.<<4 4:9.;34 5D. 29 /.429::4# J ;4E90481/9 8.;31;1 4 516>;954/. 9; 2>10D9 E9/8>429 31E. /98.;01;1 5D.
69;964 <94 2C9;?2>.;:4 39 74/895124/9 <100.889= <17/488>881 B>4;31 2C4/016.;81 39 8/4884:91;. 29
/90>4/34;1 34 E959;1#

$*,
J2 61;981/40091 3.224 /.7>84:91;. on-line /95D9.3. 3>;B>. 5D. <94 3484 /9<71<84 4
3>. B>.<989 ?1;346.;8429N
! 51<4 7.;<4;1 029 stakeholders 9; /.8.i
! B>429 <1;1 9 T2>10D9 39 <546@91U 39 9;?1/64:91;9= 315>6.;84:91;.=
179;91;9= 967/.<<91;9= 09>39:9 . 5166.;89#
].221 <7.59?951= 9; 29;.4 51; 92 7/1?921 B>9 9;340481= E.//4;;1 39 <.0>981 7/.<.;8489
9 /9<>28489 188.;>89 51; 2C4772954:91;. 3.224 0/90294 39 E42>84:91;.= /951;3>59@929 49
09>39:9 .<7/.<<9 34224 516>;98L ?9;4;:94/94 59/54 21 T<848>< /.7>84:91;42.U 3.2 F/>771#

>#5 (T [VPZQPYZV SQTTN 2ULOTLN@ TQ XNULN_LTL SL UL[QU[N


A./ ?4592984/. 24 2.88>/4 3.224 0/90294 39 E42>84:91;.= 128/. 4224 7/.<.;84:91;. 39
9;3959 . 0/4?959 39 <9;8.<9= <9 /989.;. >892. T<74554/.U 92 <>1 51;8.;>81 9;?1/6489E1 .
/951;3>/21 4 74/40/4?9 <7.59?959&%+# [9O 31E/.@@. 51;<.;89/.= 9;?4889= 39 5479/. 34 >;
2481 2C98./ 7/15.3>/42. <.0>981 ;.224 /4551284 3.22. 9;?1/64:91;9= 3422C428/1 39
5167/.;3./. 6.0291 24 <90;9?95489E98L 3.22. <9;012. E4/94@929 39 /95./54 9;34048.#

7.2.1 La rilevanza dei giudizi in Italiano/Inglese sul totale

].2 54798121 9; 5>9 V <8484 7/.<.;8484 24 6.813121094 3C4;429<9 <9 V <188129;.484


2C9671/84;:4 39 39<89;0>./. 24 /4551284 3.22. 9;?1/64:91;9 9; 29;0>4 984294;4 34 B>.224
9; 9;02.<.# -4 <5.284 39 431884/. 842. T@9?1/54:91;. 29;0>9<8954U V /951;3>59@92.=
.<<.;:9426.;8.= 422C.<90.;:4 39 61;981/4/. 92 7.;<9./1 3.224 516>;98L ?9;4;:94/94
;4:91;42. . 9;8./;4:91;42.&%"#

&%+
R22C9;8./;1 39 10;9 74/40/4?1 E.;01;1 5166.;8489 029 9;3959 51<8/>989 3171 4E./ 8./69;481 24
/4551284 3.9 3489= 7./ 24 2.88>/4 3.9 B>429 <9 /964;34 422CR22.0481#
&%"
M9 /951/34 9;?4889 5D. 92 F/>771 f.;.881; V 7/.<.;8. 9; $&' 74.<9 3.2 61;31#

$,'
Figura 7.1: Griglia di valutazione, profilo azionista – Rilevanza giudizi per lingua

R22C4881 7/48951= 8>884E94= 24 /95./54 9; 984294;1 <9 V /9E.2484 640091/6.;8.


<90;9?95489E4 7./ .??.881 3.2 640091/ ;>6./1 39 /9<>28489 /4551289#
[16. <9 .E9;5. 342 0/4?951 Wg90>/4 )#$Y= 9;?4889= <>2 81842. 3.9 09>39:9 /92.E489= @.;
2C*'K V /951;3>59@92. 4224 29;0>4 984294;4&%(#
\422. 4;429<9 51;3188. V .6./<1 5D. 029 9;39E93>9 9;8./.<<489 4224 /.7>84:91;. 3.2
F/>771 f.;.881;= 7./ B>.2 5D. 4889.;. 029 4<7.889 7/.8846.;8. ?9;4;:94/9= <1;1
<17/488>881 029 9;E.<8981/9 984294;9# [9O 718/.@@. .<<./. 31E>81N
! 42 640091/ 9;8./.<<. E./<1 92 898121 4:91;4/91&%)i
! 4224 39<71;9@9298L 39 640091/9 9;?1/64:91;9X315>6.;84:91;. >892.
422C.??.88>4:91;. 39 E42>84:91;9 <>22C477.89@9298L 3.2 898121 <8.<<1&%*i
! 422C>8929::1 39 54;429 39 516>;954:91;. 7>@@2959 1 516>;B>.= 7./ @>1;4
74/8. 39 .<<9= 92 5>9 455.<<1 ;1; 7/.E.3. 74/895124/9 /.<8/9:91;9&%,i

&%(
J2 81842. 3.9 09>39:9 /92.E489 V 74/9 4 "'' W+'' 9; 984294;1= $'' 9; 9;02.<.Y#
&%)
F29 9;E.<8981/9 .<8./9 718/.@@./1 .<<./. 9;?4889 9;8./.<<489 422C9;E.<896.;81 9; 898129 39 428/. 4:9.;3. 34
21/1 6.0291 51;1<59>8. 1 79G <.67295.6.;8. 7./5Du /98.;>89 79G 51;E.;9.;89 9; 8./69;9 39 /9<5D91m
/.;396.;81#
&%*
R88/4E./<1 2. 4;429<9 .??.88>48. V .6./<1 B>4;81 <94;1 9671/84;89N 24 39<71;9@9298L 39 9;?1/64:91;9 .
24 315>6.;84:91;. /90>4/34;8. 24 <159.8L 5D. B>184 9 7/17/9 898129 9; @1/<4#
&%,
].2 51/<1 3.22C4;429<9 51;31884 9; 29;0>4 9;02.<. <1;1 <8489 /9<51;8/489 425>;9 7/1@2.69 /.2489E9 422.
6134298L 51; 5>9 V 71<<9@92. T455.3./. 422. 9;?1/64:91;9U# -4 640091/ 74/8. 3.9 ?1/>6 4;429::489=
/98.;>89 E./1 2>101 39 <546@91 39 179;91;9= 7/.E.31;1 9;?4889 3.22. /.<8/9:91;9 5D. 71<<1;1 /90>4/34/.
43 .<.6791 92 74046.;81 39 <166. 39 3.;4/1 7./ ?/>9/. 3.2 <./E9:91 1 2C.<9<8.;:4 39 74/895124/9
/.B>9<989 7./<1;429 W43 .<.6791 7/1?.<<91;429Y#

$,$
R 8429 51;52><91;9 <9 V 09>;89 3171 4E./ 43188481 ;.224 /95./54 3.9 09>39:9 9; 29;0>4
9;02.<. .;8/46@. 2. 6.81312109. 3C4;429<9 . ;>6./1<. 74/12. 5D94E.&+'#
J /9<>28489 188.;>89= 9; 8./69;9 39 ;>6./1 39 09>39:9 /92.E489= @.; <9 7/.<84;1=
516>;B>.= 422C.??.88>4:91;. 39 51;?/1;89 . 9718.<9 59/54 2C966409;. 7./5.7984 3.224
f.;.881; 4 29E.221 9;8./;4:91;42.#

7.2.2 La metodologia

-C9;39E93>4:91;. 3.9 09>39:9= 516. 4??./6481 9; 7/.5.3.;:4= V 4EE.;>84 431884;31


3>. 6.81312109. 39??./.;89N
! 6.813121094 $N @4<484 <>224 /95./54 3.224 74/124 5D94E.i
! 6.813121094 &N @4<484 <>224 /95./54 3.2 54;42. 39 516>;954:91;.
477/17/9481#
-C>8929::1 3.9 3>. 6.8139 39 /95./54 V 3L 488/9@>9/. 4224 ;.5.<<98L 39 6.88./. 1/39;.
;.2 T541< 9;?1/6489E1U 5D. 54/488./9::4 24 /.8. . 39 431884/.= 3>;B>.= <8/>6.;89 9;
0/431 39 ?928/4/. 9 links /98.;>89 ;1; 4889;.;89 4224 8.648954 8/488484#
\4224 /95./54 .679/954 V .6./<1 5D. Wg90>/4 )#&Y= ;.2 54<1 3.9 09>39:9 9; 984294;1=
2C9;39E93>4:91;. 3.22C9;?1/64:91;. <90;9?95489E4 V 4EE.;>84= 7./ 24 B>4<9 8184298L=
488/4E./<1 2C.??.88>4:91;. 39 /95./5D. 69/48.= 4E.;89 7./ 100.881 24 T215429::4:91;.U
3.9 @459;9 9; 5>9 ./4 640091/. 24 7/1@4@9298L 39 8/1E4/. 9 5166.;89 3.029 9;E.<8981/9 #

&+'
A./ 24 51672.84 8/4884:91;. 3.22. 6.81312109. 39 /95./54 <9 /964;34 42 [4798121 "# -C>8929::1 39
;>6./1<. 74/12. 5D94E. V 397.<1 349 /9<>28489 /.<898>989 342 6181/. 39 /95./54 09>395489 9;<>??959.;89 .
;1; <90;9?95489E9# -4 /.98./4:91;. 3.224 7/15.3>/4 ;1; D4 7./O 4771/8481 9 @.;.?959 <7./489#

$,&
Figura 7.2: Griglia di valutazione, profilo azionista – Metodologia

-1 <8.<<1 ;1; <9 7>O 39/. 7./ 9 /9<>28489 9; 29;0>4 9;02.<.= 24 5>9 9;39E93>4:91;.=
128/. 5D. 51672.<<4= D4 /95D9.<81= 7/.E42.;8.6.;8.= 2C4;429<9 3.9 <9;0129 TlinksU
/9<>284;89 3422C9;8.//104:91;. 3.2 6181/. 39 /95./54= .??.88>484 488/4E./<1 2C>8929::1 39
;>6./1<. 74/12. 5D94E.# R;5D. 9; B>.<81 54<1 E4201;1 2. 51;<93./4:91;9 ?488. 9;
7/.5.3.;:4 59/54 24 39E./<98L 5D. 54/488./9::4 029 <8/>6.;89 39 516>;954:91;. 43188489
349 ;4E90481/9 984294;9 .3 .<8./9&+$#

7.2.3 La rilevanza delle “key words”

-4 <5.284 3.22. 74/12. 5D94E. 34 >8929::4/. ;.2 51/<1 3.22C4;429<9= . 9; 74/895124/.


;.22C9;8.//104:91;. 3.9 6181/9 39 /95./54= V <8484 2C>28964 39 >;4 <./9. 39 4889E98L
51679>8. 7./ 488.<84/;. 24 /.42. E429398L# R88/4E./<1 79G 8.<8= 9;?4889= <9 V 5./5481 39
T<5/.64/.U 2C9;<9.6. 3.22. key words 3.?9;98. 9; 1/909;.= <.2.:91;4;31 <1246.;8.
B>.22. 5D.= 34 >;C9;3409;. 51679>84 <>2 web= <9 3961<8/4E4;1 79G 4??934@929 . 5D.
<17/488>881 <.6@/4E4;1 ?1/;9/. 9 /9<>28489 690291/9 9; 8./69;9 39 <90;9?95489E98L
3.22C9;?1/64:91;. /.<898>984#
a/4 39 .<<. 425>;. <9 <1;1 3961<8/48. 79G .??95459 39 428/. ;.2 /4009>;096.;81 3.029
1@9.889E9 9;?1/6489E9 7/17/9 3.2 24E1/1 39 4;429<9# r 92 54<1 43 .<.6791 3.224 74/124
5D94E.= /.2489E4 4224 29;0>4 984294;4= ?1/>6 ?9;4;:94/9# -C>8929::1 39 B>.<84 key word= 9;

&+$
-4 /95./54 3.9 09>39:9 9; 984294;1 V <8484 51;31884 7/9;597426.;8. 422C9;8./;1 3.9 ?1/>6 ?9;4;:94/9#
A./ 9 09>39:9 9; 29;0>4 9;02.<.= 3484 24 21/1 7/.<>69@92. 39<7./<91;. ;.2 e.@ . 2C4<<.;:4 39 >;4 ?1;8.
@.; 3.?9;984 34 5>9 4889;0./.= <9 V 178481 7./ >;4 /95./54 @4<484 <>9 <989 . blog#

$,%
4551/31 51; 24 6.813121094 >8929::484= D4 51;<.;8981 39 9;39E93>4/. 2. 7/9;597429
516>;98L E9/8>429 5D. 8/4884;1 39 .51;1694 . ?9;4;:4 Wg90>/4 )#%Y#

Figura 7.3: Griglia di valutazione, profilo azionista – Rilevanza “key word”(italiano)

-. 428/. 74/12. 5D94E.= 7>/ 4E.;31 9; 8./69;9 39 /.<898>:91;. 39 /9<>28489 >; 7.<1
9;?./91/.= D4;;1 516>;B>. 51;<.;8981 39 .<4>/9/. 92 54671 3C4;429<9&+&#
J; 29;.4 51; B>4;81 4??./6481 9; 7/.5.3.;:4= 7./ 9 /9<>28489 9; 9;02.<. 59 <9 <51;8/4
51; >;4 /.428L 39E./<4# J; B>.<81 54<1= 9;?4889= 4 7/.E42./. ;1; V 24 6.813121094 @4<484
<>224 /95./54 3.2 54;42. 39 516>;954:91;.= @.;<q B>.224 5D. <9 ?1;34 <>22C>8929::1 39
6128.72959 74/12. 5D94E. Wg90>/4 )#+Y#

&+&
S<4>/989 9 09>39:9 /4551289 51; 2C>8929::1 3.224 74/124 5D94E. Tg1/>6 ?9;4;:94/9U= <1;1 <848. >8929::48.
428/. 74/12. 51; 24 ?9;4298L 39N
! 9;39E93>4/. ;>1E. ?1;89 9;?1/6489E.N .E.;8>426.;8. 39E./<. 349 ?1/>6<
! 5479/. <. 488/4E./<1 2C>8929::1 39 >28./91/9 74/12. 5D94E. 546@94<<./1 4;5D. 9 /9<>28489= 9;
8./69;9 B>4298489E9 W179;91;9 39E./<.= 1 4<7.889 39 >;4 <8.<<4 8.648954 E9<89 34 >; 4;01248>/4
39??./.;8.Y#
J; /.428L 9 715D9 /9<>28489 188.;>89 71/84;1 4 7.;<4/. 5D. 24 648./94 5D. D4 7./ 100.881 24 /.7>84:91;.
?9;4;:94/94 3.2 F/>771 f.;.881; <94 8/488484= 7./ B>.2 5D. 4889.;. 9 /9<>28489 9; 984294;1= 9; 3.9 2>10D9
3C9;51;8/1 @.; 7/.59<9 . 93.;89?954@929# J; 8>889 029 428/9 54<9 W>8929::1 39 74/12. 5D94E. 39E./<.Y <9 <1;1
/9<51;8/48. <./9. 39??95128L ;.22C9;39E93>4:91;. 39 /9<>28489 . 09>39:9#

$,+
Figura 7.4: Griglia di valutazione, profilo azionista – Rilevanza “key word” (inglese)

J 3489 8.<8961;94;1= 9;?4889= 516. ;1; E9 <94 >;4 ;.884 7/.E42.;:4 = 9; 8./69;9 39
;>6./1 39 09>39:9 188.;>89= 39 425>;. key words <>22. 428/.= ?4884 .55.:91;. 7./ 24
516@9;4:91;. Tf.;.881; ƒ thoughtU# R;5D. 9; B>.<81 54<1 E4201;1 2. 51;<93./4:91;9
?488. 9; 7/.5.3.;:4 <.51;31 5>9= 92 71<<9@92. 39<9;8./.<<. 7./ 2. 8.64895D. 4E.;89 43
100.881 24 /.7>84:91;. f.;.881; 1 2C>8929::1 39 54;429 39 516>;954:91;. T/9<./E489U=
71<<1;1 .<<./. 2. 54><. 5D. 3.8./69;4;1 >;4 51<9 .2.E484 39<7./<91;. 3.2 3481#

7.2.4 La rilevanza della fonte

A./ B>4;81 /90>4/34 24 /92.E4;:4 3.224 ?1;8. <1;1 <848. 51679>8. 39E./<. 4;429<9
51; 2C1@9.889E1 39 488.<84/. 2C9671/84;:4 . 2C488.;39@9298L 3.9 <989= 3.9 ?1/>6<= 3.9
@210< . 3.9 newsgroups 100.881 39 9;E.<8904:91;.#
M9 V 5./5481 3>;B>. 39 E42>84/. 24 T@1;8LU 3.224 ?1;8. /9<7.881N
! 42 ;>6./1 39 /9<>28489 188.;>89 <>2 81842.i
! 4224 <>4 ?464 . 4>81/.E12.::4#

$,"
Figura 7.5: Griglia di valutazione, profilo azionista – Rilevanza giudizi fonte (italiano

[1; /9?./96.;81 42 7/961 4<7.881= <9 7>O 1<<./E4/. Wg90>/4 )#"Y 2C9671/84;:4
4<<>;84 342 <981 ?9;4;:4 online ;.224 /95./54 39 5166.;89 /.2489E9 4224 /.7>84:91;. 3.2
F/>771 f.;.881;&+%#
]481 4224 ?9;. 3.2 $,,, 516. 7>;81 39 <E92>771 3.224 516>;98L ?9;4;:94/94
9;9:9426.;8. ?1/6484<9 <>2 newsgroup 39 @1/<4= 3171 B>425D. .<7./96.;81= ;.2 &'''=
V <8484 51<898>984 24 <159.8L g9;4;:41;29;. 51; 2I1@9.889E1 39 <>771/84/. 24 51<84;8.
5/.<5984# J; 79.;1 boom J;8./;.8 g9;4;:41;29;. V 39E.;>81 92 7>;81 39 /9?./96.;81 7./
2I9;?1/64:91;. ?9;4;:94/94 9;397.;3.;8.# ].2 &''$ D4 E9;81 92 zA/.691 dddz 3. J2
M12. &+ H/. B>42. 690291/. <981 ?9;4;:94/91 984294;1# ]1;1<84;8. 2I.<721<91;. 3.224
@1224 <7.5>2489E4 39 J;8./;.8 . 2I4;346.;81 3.9 6./5489 ;1; 71<989E1= g9;4;:41;29;. V
/9><5981 4 64;8.;./. 24 <>4 71<9:91;. 3169;4;8. . 4 54E4254/. >;4 5/.<5984 51;89;>4=
/4009>;0.;31 ;.2 &''+ 59/54 $ 69291;. 39 E9<98481/9 42 6.<.#
[1; /9?./96.;81 422C4;429<9 /.2489E4 422C4>81/.E12.::4 <9 V 5./5481 39 9;39E93>4/.
425>;9 74/46.8/9 39 E42>84:91;. 100.889E9= 1<<94N
! 24 897121094 3.224 ?1;8. W<981 9<898>:91;42.= 7409;. 7./<1;429= <989 <5124<8959=
091/;429 1;m29;.= 516>;98L 1;m29;.Yi
! 92 ;>6./1 39 E9<98481/9i
! 9 <989 51;<9029489 .X1 2. 5./89?954:91;9 39 B>4298Li

&+%
J2 )$K 3.9 09>39:9 V <8481 /92.E481 ;.2 <981 9; .<46.#

$,(
! 24 3484 40091/;46.;81i
! 2. 5167.8.;:. .<7/.<<. W7/1?.<<91;4298L 4;429<9 .??.88>48.= 29;0>40091
<7.59429<8951Yi
! 24 <8/>88>/4 <981 . 2C1/04;9::4:91;. 3.22. 9;?1/64:91;9#
M>55.<<9E46.;8. V <8484 <892484 >;4 524<<9?954= /.2489E4 422. <12. ?1;89 9; 29;0>4
984294;4&++= 7./ .E93.;:94/. 92 />121 /9517./81 34 594<5>; <981= B>42. 2>101 3C9;51;8/1
TE9/8>42.U ;.221 <546@91 39 179;91;9 8/4 9;E.<8981/9# [9O D4 7./6.<<1 39 E42934/. 2C
9718.<9 59/54 2C4<<12>84 7/.69;.;:4 9; 8./69;9 39 /955D.::4 . B>4298L 3.22C9;?1/64:91;.
3.2 ?1/>6 g9;4;:41;29;.#
-4 <8/40/4;3. 640091/4;:4 3.9 09>39:9 /92.E489 9; 29;0>4 9;02.<. <1;1= 9;E.5.=
/951;3>59@929 .<<.;:9426.;8. 4 B>488/1 <989N
! BrandChannelN 24;59481 ;.2 &''$= 4??./64 39 .<<./. 2C>;951 <981 9; 5>9
E.;01;1 <546@9489 7>;89 39 E9<84 . 179;91;9 7/9;597426.;8. <>224
/.7>84:91;. . <>2 />121 4<<>;81 342 brand= B>42. 6.::1 488/4E./<1 92 B>42.
2C4:9.;34 516>;954 24 <>4 93.;898Li
! Yahoo FinanceN V 92 <981 4 51;8.;>81 ?9;4;:94/91 39 v4D11 J84294# H??/. 24
71<<9@9298L 39 4E./. >;4 74;1/46954 <>22C4;346.;81 3.2 6./5481 4:91;4/91
.3 1@@2904:91;4/91 3.22. 7/9;597429 @1/<. 3.2 794;.84#
! Google GroupsN 1??/. >; <./E9:91 ?9;429::481 4224 0.<891;. .
2I4/5D9E94:91;. 3.22. mailing list# r 71<<9@92. 9;E94/. 6.<<4009 5D.
E9<>429::489 34 428/9 >8.;89 51;<.;81;1 21 <546@91 39 179;91;9 . 5166.;89i
! FoolN >;4 3.22. 79G 4>81/.E129 516>;98L E9/8>429 7/.<.;89 9; /.8.# -4
mission 395D94/484 V 24 <.0>.;8.N .3>54/.= 4//955D9/.= 39E./89/. 029
9;E.<8981/9 39 8>881 92 61;31# ]481 3422C93.4 39 3>. ?/48.229= a16 . \4E93
F4/3;./= 92 <981 1??/. >;4 6128.729598L 39 <./E9:9 5D. E4;;1 349 51;<9029
<>224 ?9;4;:4 7./<1;42.= 422C4;429<9 3.9 898129 B>18489#

&++
R 54><4 3.224 39<7./<91;. ;.2 e.@ 3.9 09>39:9 9; 29;0>4 9;02.<. ;1; V <8481 71<<9@92. .??.88>4/.
>;C4;429<9 39 4>81/.E12.::4 488/4E./<1 2C>8929::1 39 74/46.8/9 100.889E9# H551//. 516>;B>. <188129;.4/.
24 ?93>594 /971<84 9; 425>;9 <989 B>429N 92 g9;4;5942 a96.<= 2CS51;169<8 . v4D11 ?9;4;5.= 09>395489 E./.
4>81/98L ;.224 39??><91;. 3.22. 9;?1/64:91;9 ?9;4;:94/9.#

$,)
Figura 7.6: Griglia di valutazione, profilo azionista – Rilevanza fonte (inglese)

J 09>39:9 /.<84;89 <9 /974/89<51;1= 9;E.5.= .B>46.;8. ?/4 2. ?1;89 /.<84;89= ?/4 5>9
<79554;1 7./ T?464U . T;181/9.8LU 92 Financial Times . 2CEconomist Wg90>/4 )#(Y#

7.2.5 La profondità dell’analisi

-4 7/1?1;398L 3.22C4;429<9 93.;89?954 92 ;>6./1 3.22. 7409;. 4;429::48.= ?/4 B>.22.


/.<898>98. 342 6181/. 39 /95./54# J; 4009>;84 49 74/46.8/9 39 E42>84:91;.= /.2489E9
422C488.;39@9298L 3.224 ?1;8.= 24 7/1?1;398L 3.22C4;429<9 V >; @>1; 9;395481/. >892. 43
488.<84/. 24 E9<9@9298L 39 >; <981&+"# [16. <9 ;184 Wg90>/4 )#)Y= 24 /95./54 9; 984294;1 D4
71/8481 422C9;39E93>4:91;. 3.9 54;429 39 516>;954:91;. 71<9:91;489 ;.22. 7/969<<96.
71<9:91;9 349 6181/9 39 /95./54&+( . 24 E9<9@9298L V <8484 09>395484 9; B>.<81 54<1
64<<964#

&+"
M9 /951/34 9;?4889 5D.= 516. <188129;.481 ;.2 547#" -4 6.813121094 39 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9= 92
71<9:91;46.;81 ?/4 9 7/969<<969 /9<>28489 39 /95./54= 422C9;8./;1 3.9 Tsearch enginesU 3484 >;4 5./84
74/124 5D94E.= V ?1;346.;842. 7./ 4<<95>/4/. 24 E9<9@9298L 3.2 <981# J ;4E90481/9 1;m29;. 9;?4889 /98.;01;1
5D. 2C4889;.;:4 3.9 /9<>28489 /.<898>989 E.;04 6.;1= /9<7.881 4224 8.648954 39 9;8./.<<.= <. 24 /95./54 <9
<79;0. 128/. 2. 7/96. 7409;.# J2 29698. V <8481 ?9<<481 ;.22. 7/96. 8/. 7409;. 9; B>4;81 ;.224 <8/40/4;3.
640091/4;:4 3.9 54<9 2C>8.;8. 7/.?./9<5. /97.8./. 24 /95./54 3.22. 9;?1/64:91;9 488/4E./<1 2C9;<./96.;81
39 ;>1E. 74/12. 5D94E.# M1;1 /4/9 9 54<9 9; 5>9 9 ;4E90481/9 4;429::4;1 9 /9<>28489Xlinks 51;8.;>89 ;.22.
7409;. <>55.<<9E. 4224 8./:4#
&+(
[9 <9 /9?./9<5. 42 71<9:91;46.;81 3.2 29;k ;.224 7409;4 3.9 /9<>28489= 4 <.0>981 3.22C9;8.//104:91;. 3.2
search engine#

$,*
Figura 7.7: Griglia di valutazione, profilo azionista – Profondità analisi

-4 /95./54 9; 29;0>4 9;02.<. D4= 9;E.5.= 71/8481 4 /9<>28489 39??./.;89# J; B>.<81 54<1
92 (&K 3.9 /9<>28489 188.;>89 <>2 81842. <1;1 <8489 /92.E489 488/4E./<1 24 7/964 7409;4 39
link< /.<898>984 34 F1102.= 92 %"K ;.224 <.51;34 . 92 %K ;.224 8./:4#

7.2.6 La tipologia del canale di comunicazione

J 54;429 39 516>;954:91;.= 39 5>9 <9 V 3484 46794 3.<5/9:91;. ;.2 54798121 &
/.2489E1 43 J;8./;.8= >8929::489 7./ 24 /4551284 3.9 09>39:9 <1;1 <8489N 9 ?1/>6<= 9
;.e<0/1>7= 9 <989 . 9 0/>779#
a>884E94= 24 /92.E4;:4 3.2 ?1/>6= ;.224 /95./54 3.9 /9<>28489 9; 984294;1 Wg90>/4 )#*Y=
V 4774/<4 640091/. <. 74/401;484 4 B>.224 3.029 428/9 <8/>6.;89 39 516>;954:91;.
>8929::489 9; /.8.#

$,,
Figura 7.8: Griglia di valutazione, profilo azionista – Tipologia canale

J2 ?1/>6 7>O .<<./. 51;<93./481= 9; J84294= 7./ B>.2 5D. 4889.;. 2. 8.64895D. 4
54/488./. ?9;4;:94/91= 21 <8/>6.;81 T7/9;597.U 488/4E./<1 5>9 9 <100.889 9;8./.<<489 <9
<546@94;1 9;?1/64:91;9 .3 179;91;9# r 3>;B>. >; 188961 54;42. 39 516>;954:91;. 9;
B>4;81 51;<.;8. 39 61;981/4/. 51; 7/.59<91;. ;1; <121 9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9 5D.
E9 4774/8.;01;1= 64 39 ?/>9/. 39 E42>84:91;9 . 9;?1/64:91;9 5D.= /90>4/34;31 029
<8/>6.;89 ?9;4;:94/9 .6.<<9 3422. <159.8L= <9 .<8.;31;1 ;.2 8.671# -. 51;<93./4:91;9 .
9 09>39:9 <> 39 >; 9718.8951 898121 718/4;;1 .<<./. 9;8./7/.8489N
! 9; /.24:91;. 42 616.;81 9; 5>9 <1;1 <8489 7>@@295489i
! ;.2 51/<1 3.2 8.671 WV 71<<9@92. /9<429/. 9;?4889 49 6.<<4009 9;E9489 8.671
4339.8/1Y#
J2 51671/846.;81 3.9 ;4E90481/9 .<8./9 /9<>284 9;E.5. 39??./.;8.= ;1; <.6@/4;1
.<<./. T4??.:91;489U 43 >; @.; 7/.59<1 T2>101 39 <546@91 39 7>;89 39 E9<84U# a>884E94 9
3489 3961<8/4;1 92 640091/. 9;8./.<<46.;81 3.029 >8.;89 7./ 9 @210< W%,KY . 9 ?1/>6<
W%$KY#

&''
7.2.7 Gli strumenti finanziari oggetto di valutazione

J 09>39:9 /92.E489 ;.2 51/<1 3.22C4;429<9 <9 /9?./9<51;1 7./ 24 B>4<9 8184298L 422. 4:91;9
B>1848. 3.2 F/>771 f.;.881;&+)# M1;1 <8489 9;39E93>489 9;?4889 428/9 5166.;89= /9?./989
43 >; 7/.<8981 1@@2904:91;4/91 .6.<<1 34224 <159.8L W9; <543.;:4 ;.2 &''"Y&+* 5D.=
3484 24 <54/<4 /92.E4;:4 B>4;898489E4= <1;1 <8489 8/424<59489 9; B>4;81 /98.;>89 7151
<90;9?95489E9#
-C4;429<9 <>9 898129 4:91;4/9 V <8484 51;31884 7/.E42.;8.6.;8. <>9 6./5489 ?9;4;:94/9
/98.;>89 79G 9671/84;89= 9; 74/895124/. ^924;1 . ].e v1/k W<9 E.34 24 g90>/4 )#,Y&+,#

Figura 7.9: Griglia di valutazione, profilo azionista – Mercati analizzati

[1; /9?./96.;81 4224 New York Stock Exchange 92 898121 100.881 39 E42>84:91;. V
<8481 2CR\Q WAmerican Depositary ReceiptsY# M9 8/4884 39 5./89?95489 /477/.<.;8489E9 39
898129 4:91;4/9 ;.22. f1/<. E421/9 <848>;98.;<9= .6.<<9 34 >;4 @4;54 3.029 M8489 p;989=
5D. 5./89?954;1 92 3.71<981 39 >; 5./81 ;>6./1 39 4:91;9 <8/4;9./. 7/.<<1 >;4 ?92942.
.<8./4 3.224 @4;54 1 >; 428/1 9<898>81 ?9;4;:94/91 5D. ?>;0. 34 3.71<984/91 ;.2 74.<. 39
1/909;. 9; 5>9 V <8481 .6.<<1 92 898121# F29 R\Q 1??/1;1 4029 9;E.<8981/9 5D. 3.<93./4;1

&+)
-C4:91;. /477/.<.;84 24 ?/4:91;. 69;964 3.2 5479842. <15942. 39 >;C967/.<4# J2 71<<.<<1 39 4:91;9
9672954 24 74/8.5974:91;. 422C4889E98L 3.224 <159.8L . 24 /9<51<<91;. 39 >;4 74/8. 3.22C>892. 3.224 <159.8L
W39E93.;39Y# S<9<81;1 39E./<. 89712109. 39 4:91;9N 1/39;4/9.= 39 /9<74/691 . 7/9E92.0948.#
&+*
g1;8.N D887NXX7/.<<#@.;.881;0/1>7#516X@.;}98X/.2.4<.<X&''&m')m$)X
&+,
-4 f.;.881; V B>18484 422. f1/<. 39 ^924;1 342 $,*(= 39 g/4;51?1/8. 342 $,** . 39 ].e v1/k
342 $,*,#

&'$
9;E.<89/. 9; 4:91;9 39 >;4 <159.8L <8/4;9./4 2I1771/8>;98L 39 45B>9<84/.= 51;<./E4/. .
E.;3./. 9 21/1 9;8./.<<9 9; B>.<8. 4:91;9 <8/4;9./. <.;:4 31E./ 7/.;3./. ?9<9546.;8.
71<<.<<1 3.22. 4:91;9= 7>/ 64;8.;.;31 92 39/9881 39 /9<5>18./. 9 39E93.;39 .3 .<./5984/.
92 39/9881 39 E181# J2 898124/. 39 R\Q 7>O /95D9.3./. 2. 4:91;9 <1881<84;89 9; B>42>;B>.
616.;81# F.;./426.;8.= 029 R\Q E.;01;1 .6.<<9 <121 7./ 4:91;9 >??959426.;8.
B>1848. ;.22. @1/<. E421/9 39 428/9 74.<9#

7.2.8 La documentazione del Gruppo Benetton

p; >28./91/. 4<7.881 9;8./.<<4;8. 7./ 5167/.;3./. 92 6131 51; 5>9 029 9;E.<8981/9
09>3954;1 92 F/>771 f.;.881; /90>4/34 24 7/.<.;:4 1 6.;1= 422C9;8./;1 3.22.
39<5><<91;9= 39 5122.046.;89 5D. /964;34;1 4224 315>6.;84:91;. <159.84/94# [16.
.E93.;:9481 9; g90>/4 )#$'= ;.224 <8/40/4;3. 640091/4;:4 3.9 54<9= ;1; V 7/.<.;8.
425>; 8971 39 9;?1/64:91;. /951;3>59@92. 422C4:9.;34 39 A1;:4;1 Z.;.81#

Figura 7.10: Griglia di valutazione, profilo azionista – Documentazione Benetton

S;8/46@. 2. /95./5D.= 9; 984294;1 .3 9; 9;02.<.= D4;;1 9;?4889 51;31881 49 6.3.<969


/9<>28489# H551//. <188129;.4/. 7./O 5D. 9 /9<>28489 <9 /9?./9<51;1 .<52><9E46.;8. 4224
7/.<.;:4X4<<.;:4 3.224 315>6.;84:91;. .X1 links 42 <981 >??95942. 3.2 F/>771# J;
/.428L 422C9;8./;1 3.22C4/.4 3.2 ?1/>6= <981= ;.e<0/1>7 . @210 9; 5>9 E.;01;1 9;<./989 9

&'&
6.<<4009= E9 <1;1 3.22. 4771<98. <.:91;9 5D. 51;8.;01;1 TlinksU 422. 9;?1/64:91;9=
4029 4554396.;89= 422. ;.e< 1 4224 315>6.;84:91;. /90>4/34;8. >;4 3.8./69;484
<159.8L# J 5166.;89 3.029 9;E.<8981/9 <1;1 3>;B>. 09><89?95489= ;.2 <.;<1 5D. <1;1
51;<.0>.;89 4224 7>@@2954:91;. 39 9;?1/64:91;9 5D. /90>4/34;1 24 f.;.881;= 64 5D.
<7.<<1 ;1; /964;34;1 39/.8846.;8. 42 <981 <159.84/91# M9 8/4884 7./84;81 39
>;C9;?1/64:91;. 6.39484= 7/1E.;9.;8. 349 7/9;597429 <989 5D. <9 155>74;1 3.224
39??><91;. 3.22. news ?9;4;:94/9.= 3.224 /4551284 39 315>6.;84:91;.X9;?1/64:91;9
/90>4/34;89 2. 7/9;597429 <159.8L B>1848.&"'#

7.2.9 La visibilità delle tematiche riguardanti la Benetton

A./ 425>;9 3.9 ?1/>6 4;429::489= V <8481 71<<9@92. /9<429/. 42 ;>6./1 3.9 E9<98481/9
5D.= 9; /.24:91;. 4224 8.648954 D4;;1 7/.<1 E9<91;.= . 7/.<>69@926.;8. 2.881= 9 09>39:9
51;8.;>89 ;.22. <7.59?95D. 4/.. 3.2 <981#

g90>/4 )#$$N F/90294 39 E42>84:91;.= 7/1?921 4:91;9<84 w ]>6./1 E9<98481/9 7./ ?1;8.

-C4;429<9= 51;31884 .<52><9E46.;8. <>9 /9<>28489 188.;>89 9; 29;0>4 984294;4= D4


.E93.;:9481 24 /955D.::4 9;?1/6489E4 39 425>;. 516>;98L E9/8>429= 51;8/4339<89;8. 34

&"'
M7.<<1 <1;1 029 <8.<<9 <989 4 51;8.;./. >;C4/.4 9; 5>9 E.;01;1 /455128. 8>88. 2. ;.e< /90>4/34;89 >;4
5./84 <159.8L# -. <8.<<. E.;01;1 719 /97/.<. 422C9;8./;1 3.22. <.:91;9 3.9 links . 5166.;848. 34029
9;E.<8981/9# -1 <8.<<1 7>O 4EE.;9/. 7./ 24 315>6.;84:91;. <159.84/94= 43 .<.6791 9 516>;95489 <84674#

&'%
>;4 6128.729598L 39 <./E9:9= >8929 4224 51;8.<8>429::4:91;. 3.2 3481# ].2 51672.<<1
7/.<.;84;1 3>;B>. >;4 690291/. 1/04;9::4:91;. 3.22C9;?1/64:91;.&"$# J2 ?4881 5D.
425>;9 ?1/>6< @.;.?959;1 39 >;4 640091/. E9<9@9298L= 397.;3. 3>;B>. 3422. 7/.?./.;:.
3.9 ;4E90481/9= 9;8./.<<489 4224 B>4298L 3.2 <981 . 422. 8.64895D. 100.881 39 8/4884:91;.#
[1; /9?./96.;81 4 B>.<8C>28961 7>;81= 92 0/4?951 61<8/4 516. Wg90>/4 )#$$Y= 9;
425>;9 ?1/>6<= 9; 74/895124/. -4 f1/<4 3.9 A955129 . g9;4;:4 H;29;.= <94;1 7/.<.;89
3.22. 8.64895D. 4??./.;89 92 F/>771 f.;.881;= 5D. D4;;1 <><598481 >; 0/4;3. 9;8./.<<.
7/.<<1 24 516>;98L ?9;4;:94/94 1;m29;.&"&#
A./ B>4;81 /90>4/34= 9;E.5.= 2C4;429<9 51;31884 9; 29;0>4 9;02.<. ;1; V <8481
71<<9@92. E42>84/. 24 E9<9@9298L <>2 e.@ 39 425>;. 8.64895D. /98.;>8. <90;9?95489E.= 9;
B>4;81= ;.224 640091/ 74/8. 3.9 54<9 ./4;1 4<<.;89 9 3489 /.2489E9 49 E9<98481/9#

7.2.10 Le informazioni sui visitatori

[1<9 516. 4EE.;>81 7./ 2. ?1;89= 4;5D. 7./ 9 ;4E90481/9 5D. D4;;1 7/.<1 74/8. 422.
39<5><<91;9 V <8484 .??.88>484 >;C4;429<9 /90>4/34;8. 24 21/1 488.;39@9298L .
4>81/.E12.::4#
R 842 7/171<981= <9 V 5./5481 39 /92.E4/. 2. 9;?1/64:91;9 5D. 29 /90>4/34E4;1 . 5D.=
0.;./426.;8.= E.;01;1 /95D9.<8. 422C4881 3.224 /.09<8/4:91;. 9; >; ?1/>6#
-4 /95./54= .??.88>484 9; 984294;1 . 9; 9;02.<.= <. D4 71/8481 4 /9<>28489
8.;3.;:9426.;8. <96929 ;.5.<<984 7./O 39 425>;9 5D94/96.;89 Wg90>/4 )#$&Y# ].2 7/961
54<1= 9;?4889= 2. 9;?1/64:91;9 /90>4/34;89 24 7./<1;4 5D. 74/8.5974 422. 39<5><<91;9
<7.<<1 ;1; <1;1 /.7./9@929&"%# ].9 715D9 54<9 9;E.5. 9; 5>9 B>.<8. <1;1 9;39E93>4@929 <9
54/488./9::4;1 7./ 2C9;51672.8.::4# Z.;01;1 9;?4889 7/.<.;848.N
! 2. <12. 9;?1/64:91;9 /.2489E. 422C9;E.<896.;81 .??.88>481i
! 2. <12. 9;?1/64:91;9 4;40/4?95D. W/.<93.;:4= 2>101 39 ;4<5984 .55Yi
! 2. <12. 9;?1/64:91;9 4009>;89E. Whobby= 7/1?.<<91;. .55#Y#

&"$
R2 21/1 9;8./;1 43 .<.6791 V 71<<9@92. <?/>884/. 24 ?>;:91;. 39 T/95./54 6.<<4009U# -C1@9.889E1 V 39
?4592984/. 24 /95./54 3.22. 8.64895D. 3C9;8./.<<. 488/4E./<1 2C9;<./96.;81 39 4771<98. 74/12. 5D94E. 9; >;
6181/. 39 /95./54# J2 search engine 7/.<.;8. 422C9;8./;1 3.2 ?1/>6 <./E. 43 .??.88>4/. 9;8.//104:91;9 <>
39 >; ;>6./1 ?9;981 39 9;?1/64:91;9# [9O 51;<.;8. 39 E.2159::4/. . 690291/4/. 24 ;4E904:91;.
E9<>429::4;31 <1246.;8. 2. 9;?1/64:91;9 3C9;8./.<<.#
&"&
a42. 9671/84;:4 V 488.<8484 342 ;>6./1 39 E9<98481/9 /92.E489 W59/54 "*'#''' 7./ -4 f1/<4 3.9 A955129
. $'+#''' 7./ Finanza On-Line
&"%
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34 92 [4798121 " -4 6.813121094 39 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9#

&'+
Figura 7.12: Griglia di valutazione, profilo azionista – Informazioni visitatori

A>/ ;.22C9671<<9@9298L 39 /9<429/. 4224 T/.42. 93.;898LU 3.9 ;4E90481/9 9; 425>;9 54<9 <9
V /9<51;8/484 24 7/.<.;:4 39 <100.889 5D.= 7./ 92 29;0>40091 >8929::481 . 7./ 92 ;>6./1 39
6.<<4009 9;E9489= 71<<1;1 .<<./. 51;<93./489 3.029 Topinion leaderU /951;1<59>89
516. 8429 4;5D. 34029 4774/8.;.;89 422. 516>;98L E9/8>429# a429 <100.889 E.;01;1
51;<93./489 7>;89 39 /9?./96.;81 9; 0/431 39 49>84/.= <. ;1; 9;?2>.;:4/.= 2. E42>84:91;9
3.029 428/9 9;E.<8981/9= 488/4E./<1 51;<93./4:91;9 . 4;429<9 /90>4/34;89 92 898121 f.;.881;=
7/.59<. . 7>;8>429# M9 7/.<>6. 7./84;81 5D. 8429 9;39E93>9 <94;1N
! 9;8./.<<489 422C9;E.<896.;81 9; 898129 f.;.881; W43 .<.6791 ;. <.0>1;1
2C4;346.;81 34 2>;01 8.671= 516>;954;1 2. 21/1 .<7./9.;:.= 34;;1 51;<9029
<>9 8.679 . <>22. 6134298L 3C9;E.<896.;81Yi
! @.; 9;?1/6489 59/54 2. E95.;3. 5D. 9;8./.<<4;1 92 F/>771 f.;.881; .X1 92 898121
B>18481 W/971/84;1 <7.<<1 /9?./96.;89 4224 315>6.;84:91;. <159.84/94=
.??.88>4;1 51;<93./4:91;9 <>9 /.5.;89 4EE.;96.;89= 516>;95489= 4;;>;59
<159.84/9Y i
! 318489 39 5167.8.;:. <7.59429<895D. 9;./.;89 24 E42>84:91;. 3.22C477.89@9298L 3.2
898121 <8.<<1 WE.;01;1 .??.88>48. 4;429<9 8.5;95D. . 3.9 ?1;346.;8429 3.2
898121Yi

&'"
Figura 7.13: Griglia di valutazione, profilo azionista – Informazioni visitatori (inglese)

R;5D. 7./ 9 ;4E90481/9 .<8./9 Wg90>/4 )#$%Y= <9 V /9<51;8/484 24 6.3.<964 8.;3.;:4 4
5.24/. 24 /.42. 93.;898L# ].2 ")K 3.9 54<9 9;?4889 ;1; E9.;. ?1/;984 425>; 8971 39
9;?1/64:91;.# a>884E94 ;.2 %)K 3.9 54<9 V <8481 71<<9@92. T<47./. B>4251<4 9; 79GU
59/54 029 hobbies . 2. 7/1?.<<91;9 3.029 >8.;89&"+#

7.2.11 L’analisi temporale

-C4;429<9 V <8484 51;31884 42 ?9;. 39 477>/4/. <. 9 5166.;89 3.029 9;E.<8981/9


?1<<./1 9; B>425D. 6131 2.0489 42 E./9?954/<9 39 74/895124/9 .E.;89 .X1 4224
516>;954:91;. 39 9;?1/64:91;9# M9 V 5./5481= 3>;B>.= 39 /9<71;3./. 4224 <.0>.;8.
3164;34N
! 029 9;E.<8981/9 .<7/961;1 9 21/1 09>39:9 4 <.0>981 3.224 39??><91;. 39
74/895124/9 ;189:9. /90>4/34;89 92 0/>771 f.;.881;x
! <1;1 09>39:9 2.0489 422C4;346.;81 3.2 898121 9; >;1 <7.59?951 616.;81x
R 842 ?9;. V <8484 51<8/>984 >;C4771<984 0/90294 9; 5>9 <1;1 <848. /4??/1;848.N

&"+
J; /.428L 2. 715D. 9;?1/64:91;9 9;39E93>48. <1;1 <848. /92.E48. 9; 425>;9 <989 @.; 7/.59<9# S<<. <9
54/488./9::4;1 9;128/. 7./ 24 21/1 E4/9.8L W.<# marketing assistant, executive assistant to CEO, account
executive, brand manager= <1<8.;981/9 3.9 39/9889 3.029 4;96429 .55#Y# A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34
2C422.0481#

&'(
! 2. 348. 39 9;<./96.;81 3.9 5166.;89 . B>.22. /.2489E. 422C.69<<91;. 3.9
516>;95489 <84674 3.224 <159.8L&""i
! 2. 6189E4:91;9 3.029 9;E.<8981/9 . 2C100.881 3.9 516>;95489 <84674#&"(
-4 51674/4:91;. .??.88>484 8/4 2. E4/94@929 9; 100.881 D4 51;<.;8981 39 09>;0./.
4224 51;52><91;. 5D.= 9; @>1;4 74/8. 3.9 54<9= 029 9;E.<8981/9= 1 516>;B>. 029
4774/8.;.;89 422. 516>;98L ?9;4;:94/9. on-line= .<7/961;1 9 21/1 09>39:9 9; <.0>981 4224
51;1<5.;:4 39 74/895124/9 9;?1/64:91;9 ?9;4;:94/9. 5D. /.7>84;1 9671/84;89# J2 54<1 <9
7/.<.;84= 43 .<.6791= 9; 51;516984;:4 3.22. 348. 9; 5>9 <9 D4 24 7>@@2954:91;. 3.9
516>;95489 <84674 W. 3.224 315>6.;84:91;. 4 <>771/81Y /.2489E9N
! 422C477/1E4:91;. 34 74/8. 3.2 [1;<90291 3C4669;9<8/4:91;. 3.9 /9<>28489
9;?/4;;>429 W8/96.<8/429= <.6.<8/429Y . 4;;>429 W@924;591 3C.<./59:91Yi
! 49 3489 7/.E9<91;429 7./ 2C.<./59:91 <>55.<<9E1i
! 43 4;;>;59 39 4EE.;96.;89 9; 0/431 39 9;593./. ;18.E126.;8. <>224 0.<891;.
4:9.;342. . 39 /9?2.<<1 <>22. E42>84:91;9 3.029 9;E.<8981/9 W.<# 2. 3969<<91;9
3.22C4669;9<8/481/. 3.2.0481 [4<<4;1Y#
J; B>.<89 54<9 V <8481 /.09<8/481 9;?4889 >; 9;5/.6.;81 3.9 09>39:9 2.0489N
422C4;346.;81 3.2 898121= 422. 7/1<7.889E. 39 6./5481 . 422C.<9<8.;:4 3.2 market
maker257#
M9 7>O 3>;B>. /92.E4/. 2C.<9<8.;:4 39 >;4 /.24:91;. 71<989E4 8/4 24 7>@@2954:91;. 39
9;?1/64:91;9 Tprice sensitiveU . 92 51671/846.;81 3.029 9;E.<8981/9 on-line#

7.2.12 I giudizi degli investitori

-4 ?4<. ?9;42. 3.2 24E1/1 39 /95./54 D4 E9<81 24 /4551284 3.9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9
on-line 51; 2C1@9.889E1 39 477>/4/. <. 24 Tcorporate reputationU 3.2 F/>771 f.;.881;
71<<4 .<<./. 51;<93./484 ;.2 51672.<<1 71<989E4 1 ;.0489E4# r <8481= 9;128/.= 51;31881
>;1 <8>391 <>22. 6189E4:91;9 5D. D4;;1 <79;81 029 9;E.<8981/9 43 .<7/96./. >; 5./81
09>39:91= 42 ?9;. 39 .E93.;:94/. B>429 ?1<<./1 2. /4091;9 9; 0/431 39 09><89?954/. 24

&""
-4 5>9 7>@@2954:91;. V 4EE.;>84 <>2 <981 3.224 <159.8L#
&"(
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34 24 315>6.;84:91;. 9; 422.0481#
&")
p28./91/. 4<7.881 34 /964/54/. /90>4/34 92 ?4881 5D. 51; /9?./96.;81 422. 6189E4:91;9 TR;346.;81
3.2 898121U . TA/1<7.889E. 39 6./5481U 9 09>39:9 <1;1 <7.<<1 ?/>881 39 E42>84:91;9 2.048. 422C4;346.;81
39 7./9131 3.2 898121# ^1289 09>39:9= B>9;39= <1;1 /951;3>59@929 4 E42>84:91;9 51;09>;8>/429 . <><5.889@929
39 E4/94:91;. ;.2 8.671# S<<9= 9; <1<84;:4= <1;1 2.0489 4224 <1339<?4:91;. W1 9;<1339<?4:91;.Y 3./9E4;8.
349 /9<>28489 ?4889 /.09<8/4/. 342 898121 9; >; 24<<1 39 8.671 5D. V <7.<<1 @/.E9<<961 W@/.E. 8./69;.Y# S3
V 7/17/91 24 516>;954:91;. 39 ;.e< .X1 9;?1/64:91;9 4 0>934/. ;.224 <8/40/4;3. 640091/4;:4 3.9 54<9 9
21/1 09>39:9#

&')
<1339<?4:91;. W1 2C9;<1339<?4:91;.Y 59/54 92 /4771/81 5D. 29 2.04 4224 <159.8L# -4
/.7>84:91;. ?9;4;:94/94 3.224 <159.8L= 9;?4889= V 24 /9<>284;8. 3.22. 967/.<<91;9
516>;9548. 349 ;4E90481/9 5D. ;.22C T4669/4/24U 1 ;.2 T5/98954/24U 09><89?954;1 2.
21/1 71<9:91;9 488/4E./<1 /4091;9= 5D. 71<<1;1 .<<./. 2. 79G E4/9.&"*#

Figura 7.14: Il rapporto biunivoco tra la corporate reputation e i giudizi degli investitori

Aspetti
d’interesse
Andamento
titolo

Solidità/Perfor.
Eco-Fin

Famiglia
Benetton

Corporate Prospettive di
Reputation mercato GIUDIZI

Comunicazione,
corporate

Market Maker

CSR

A./ B>.<81 6189E1= <9 V 178481 7./ >;4 524<<9?954:91;. 9; 0/>779 5D. 2.
/95167/.;3.<<.# M1;1 <8489 3>;B>. 5/.489 <.88. 0/>779 6189E4:91;429= 51<9 516.
.E93.;:9481 9; g90>/4 )#$+N
$# 4;346.;81 3.2 898121 9; @1/<4i
&# <129398LXperformances .51;16951m?9;4;:94/9.i
%# ?4690294 f.;.881;i
+# 7/1<7.889E. 39 6./5481i
"# 516>;954:91;.Xcorporate brandingX.E.;89i
(# market makeri
)# Corporate Social Responsibility#

&"*
J2 7/15.<<1 39 /4551284 D4 <.0>981 92 <.0>.;8. 98./N /92.E4:91;. 09>39:9 71<989E9= ;.0489E9= ;.>8/9 .
/92.E4:91;. 3.224 6189E4:91;.#
M. <9 1<<./E4 92 7/15.<<1 4 /98/1<1 74/8.;31 3422. 6189E4:91;9 <9 ;184 516. 24 51/71/48. /.7>84891; 3.224
f.;.881; <94 24 /9<>284;8. 39 84;8. /.7>84:91;9 B>4;8. <1;1 029 4<7.889 3.22C4:9.;34 5D. 9;8./.<<4;1 029
9;E.<8981/9#

&'*
R3 >; 7/961 29E.221= 516>;B>.= 9 09>39:9= <94 7./ 24 74/8. 9; J84294;1 5D. 7./ B>.224
9; 9;02.<.= <1;1 <8489 <>339E9<9 9; 8/. ?4<5. 39 E42>84:91;.N
! 71<989E1i
! ;.0489E1i
! ;.>8/1#
M.51;31 B>4;81 922><8/481 342 0/4?951 Wg90>/4 )#$"Y= 029 9;E.<8981/9 984294;9
09>3954;1 71<989E4 24 /.7>84:91;. 3.224 f.;.881; ;.2 ++=)"K 3.9 54<9= ;.0489E4 ;.2
%,=&"K 6.;8/. 5121/1 5D. ;1; .<7/961;1 >;4 7/.59<4 179;91;. /477/.<.;84;1 92 $(K
<>2 81842.#

Figura 7.15: Griglia di valutazione, profilo azionista – Giudizi (italiano)

-4 corporate reputation on-line 3.224 f.;.881; 9;8.<4= 516. 09L <188129;.481=


516. 24 /9<>284;8. 3.9 09>39:9 .<7/.<<9 34029 9;E.<8981/9= <> 74/895124/9 B>.<891;9
3C9;8./.<<. /9<>284 .<<./. @>1;4# M1;1 516>;B>. 84;89 9 ;4E90481/9 43 .<<./. <51;8.;89
3.2 <>1 17./481#
F29 9;E.<8981/9 .<8./9= 9;E.5.= 09>3954;1 24 /.7>84:91;. 3.224 <159.8L ;.0489E4 ;.2
)&K 3.9 54<9= 6.;8/. <121 ;.2 &'K 3.9 54<9 59 <9 96@488. 9; T477/.::46.;89U#

&',
Figura 7.16: Griglia di valutazione, profilo azionista – Rilevanza giudizi per lingua (inglese)

H551//. <188129;.4/. 516.= 4;51/4 >;4 E1284= E9 <94;1 ;.88. 39??./.;:. ?/4 9 /9<>28489
/4551289 9; 29;0>4 984294;4 . B>.229 9; 29;0>4 9;02.<. Wg90>/4 )#$(Y# [9O 718/.@@. .<<./.
<79.0481 34224 39??./.;8. 7./5.:91;. 5D. 54/488./9::4 2C966409;. 3.224 f.;.881; 9;
J84294 . 422C.<8./1#
-. 6189E4:91;9 2.048. 4224 39??./.;8. 966409;. 7./5.7984 718/.@@./1 .<<./. 2.
<.0>.;89N
! 92 7>@@2951 984294;1 V 79G 9;?1/6481 <>22. E95.;3. 5D. /90>4/34;1 24
f.;.881; . 7>O 51;84/. <> 640091/9 9;?1/64:91;9i
! 24 516>;954:91;. 9; J84294 V 79G .??9545. . 7./6.88. >;4 690291/.
39??><91;. 7/.<<1 92 7>@@2951 3.9 /9<>28489 /4009>;89= 3.9 7/9;5979 5D94E.
. 3.9 E421/9i
! 029 9;E.<8981/9 7./5.79<51;1 9; 6131 39??./.;8. 9 7/9;5979 5D94E. . 9
E421/9= 9 /9<>28489 /4009>;89= 2. 7/1<7.889E. ?>8>/. 2.048. 4224 0.<891;.
4:9.;342. .55#= 9; B>4;81 4774/8.;.;89 4 5>28>/. 39E./<.#

7.2.13 La ripartizione dei giudizi per motivazione

F29 4/016.;89 /.2489E9 4224 f.;.881; 5D. <><5984;1 640091/. 9;8./.<<. <1;1 E4/9#
J;128/.= 43 >;4 7/964 4;429<9= 718/.@@./1 <.6@/4/. ;1; 4889;.;89 422. 8.64895D. 7/17/9.
3.224 ?9;4;:4 Wg90>/4 )#$)Y# M.= 9;?4889= 4 09><89?954/. 2C9;E.<896.;81 9; 898129 f.;.881;=

&$'
;.224 640091/ 74/8. 3.9 54<9 <1;1 6189E4:91;9 2.048. .<<.;:9426.;8. 422C4;346.;81
3.2 898121= 4224 <129398L .51;16951 ?9;4;:94/94 . 422. 7/1<7.889E. 39 6./5481= 9; 61289
54<9 24 7/17.;<91;. 422C45B>9<81 3.22. 4:91;9 V 2.0481 4 E42>84:91;9 39 39??./.;8.
;48>/4#

Figura 7.17: Griglia di valutazione, profilo azionista – Motivazioni (italiano)

M9 ?4 /9?./96.;81 9; 74/895124/. 49 09>39:9 51;;.<<9 4224 ;181/9.8L 3.224 ?4690294


7/17/9.84/94= 4224 516>;954:91;.= 422. 4889E98L 39 corporate branding= 422C.<9<8.;:4 39
T7/.<>;89U market maker . 422. 4889E98L /.429::48. ;.22C46@981 3.224 corporate social
responsibility# -4 /92.E4;:4 3.224 /.<71;<4@9298L <15942. V .6./<4 <17/488>881
;.22C46@981 3.22. /95./5D. 51;3188. 9; 29;0>4 9;02.<. W&%KY&",#

&",
[16. <188129;.481 79G E128. 9 /9<>28489 188.;>89 397.;31;1 34 6128.72959 ?4881/9# R3 .<.6791 92 8971 39
54;42. 39 516>;954:91;. 100.881 39 9;E.<8904:91;.

&$$
Figura 7.18: Griglia di valutazione, profilo azionista – Motivazioni (inglese)

J; /.428L 3422C4;429<9 V .6./<1 5D.= 9; 61289 54<9= 24 7/17.;<91;. 3.22C9;E.<8981/. 43


T47/9/. >;4 71<9:91;.U 1 <.67295.6.;8. 4 5166.;84/. T24 @1;8LU 3.9 898129 B>18489 39
>;4 5./84 <159.8L ;1; V 2.0481 4 E42>84:91;9 <8/.8846.;8. 8.5;95D.&('#

7.2.14 Le singole motivazioni: l’andamento del titolo “A”

R22C9;8./;1 3.224 6189E4:91;. T4;346.;81 3.2 898121U <1;1 <8489 /951;31889 8>889 9
09>39:9 4E.;89 7./ 100.881 2. 4/016.;84:91;9 <8/.8846.;8. 4889;.;89 4224 <>4
E42>84:91;. 8.5;954&($#
F29 9;E.<8981/9 984294;9 09>3954;1 92 898121 f.;.881; T477.89@92.U ;.2 +,=$)K 3.9 54<9
Wg90>/4 )#$,Y= 6.;8/. >; T7.<<961 9;E.<896.;81U ;.2 $)=,&K# F29 9;E.<8981/9 .<8./9
5D. .<7/961;1 >; 09>39:91 71<989E1 <1;1 92 "'K= 6.;8/. 92 &&=&&K V 39 74/./.
51;8/4/91#

&('
M>224 71<989E98LX;.0489E98L 3.2 /4771/81 9;593. ;18.E126.;8. 24 T<9674894X4;8974894U 51; 24 B>42. V
7./5.7984 2C4:9.;34#
&($
-. 4;429<9 51679>8. <>2 898121 71<<1;1 .<<./. 39E./<.# M9 /951/34;1 9; 74/895124/. 2C4;429<9 8.5;954 .
2C4;429<9 ?1;346.;842.#

&$&
Figura 7.19: Griglia di valutazione, profilo azionista – Andamento titolo

[16. <188129;.481 ;.2 54798121 /.2489E1 4224 6.813121094 39 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9
.<9<81;1 3.9 54<9 9; 5>9= 100.881 39 E42>84:91;. ;1; V 24 /.7>84:91;. 3.224 f.;.881;=
@.;<q 2C966409;.= 2C4??934@9298L= 24 ;181/9.8L . 24 51;E.;9.;:4 3.9 <>19 <8/>6.;89
B>18489# J; <1<84;:4 6.;8/. 425>;9 9;E.<8981/9 477/.::4;1 W39<7/.::4;1Y 2C4:9.;34
09><89?954;31 2. 21/1 71<9:91;9 51; /4091;46.;89 2.0489 422C4;346.;81 3.9 51/<9
4:91;4/9= 7./ 428/9 2C488.;:91;. <9 ?15429::4 T.<52><9E46.;8.U <>9 /9<>28489 ?4889
/.09<8/4/. 342 898121 . <>22. <>. 8.;3.;:. ?>8>/.= <.;:4 649 T5D9464/. 9; 54><4U 24
f.;.881;#
A./ B>.<89 <100.889= B>9;39= 2. E42>84:91;9 488.;01;1 .<<.;:9426.;8.N
! 42 TsentimentU 3.2 6./5481N 4<7.88489E. 39 /942:1X/9@4<<1 3.2 51/<1
4:91;4/91i
! 42 /.;396.;81 3.2 898121N 5479842 gainX7./398. 3./9E4;89 34224 .E.;8>42.
5.<<91;. 3.2 898121 <>2 6./5481 1 4 <.0>981 3.221 <84551 4;;>42. 3.2
39E93.;31i
! 42 7/1?921 39 /9<5D91N 59 <9 /9?./9<5. 4224 E12489298L 3.2 898121#
A/17/91 92 trade-off 8/4 /9<5D91 . /.;396.;81 /9E.<8. 9671/84;:4 3.8./69;4;8. ;.029
9;E.<896.;89 ?9;4;:94/9# S<<.;31 2C9;E.<896.;81 >; T51;<>61 39??./981 ;.2 8.671U
5D. 24<594 9;8.;3./. 24 7/.?./.;:4 7./ 9 51;<>69 ?>8>/9 /9<7.881 4 B>.229 51//.;89= 9
/9<74/69481/9 7./ 92 39??./96.;81 ;.2 8.671 /95D9.31;1 >;4 /.6>;./4:91;. 71<989E4#
F29 9;E.<8981/9 @4<4;1 B>9;39 2. 7/17/9. <5.28. <>2 /.;396.;81 488.<1 3./9E4;8. 34 >;

&$%
5./81 9;E.<896.;81# -4 /.6>;./4:91;. 397.;3./L 34224 /92.E4;:4 3.2 84<<1 /.42. 39
/.;396.;81 7/9E1 39 /9<5D91 Wfree risk rateY . 92 51<933.881 T7/.691 7./ 92 /9<5D91U=
E42. 4 39/. 92 /.;396.;81 4009>;89E1 /95D9.<81 7./ 2. 4889E98L /9<5D91<. /9<7.881 422.
428/. 4889E98L 7/9E. 39 /9<5D91#
J; 842 <.;<1= 9 ?4881/9 7/9;597429 5D. 9;?2>9<51;1 <>22. E42>84:91;9 . <>9 /.;396.;89
/95D9.<89 34029 9;E.<8981/9 7./ 92 39??./96.;81 3.2 51;<>61 51//.;8. .= B>9;39= 7./
2C9;E.<896.;81 <4/4;;1= 516. 3.2 /.<81 09L <188129;.481N
$# 92 84<<1 39 /.;396.;81 /.42. 3.22. 4889E98L 7/9E. 39 /9<5D91i
&# 92 84<<1 39 9;?24:91;.i
%# 92 /9<5D91 4<<159481 422C9;E.<896.;81#
\1E.= 9 7/969 3>. 8./69;9 /477/.<.;84;1 24 74/8. 39 /.;396.;81 /95D9.<81 >0>42.
7./ B>42<94<9 9;E.<896.;81# -C>28961 V 9;E.5. <7.59?951 7./ 2. <9;012. 1771/8>;98L 39
9;E.<896.;81 . ?4 <9 5D. 92 /.;396.;81 /95D9.<81 <94 39E./<1 34 9;E.<896.;81 4
9;E.<896.;81 9; ?>;:91;. 3.2 /9<5D91= 5D. 718/L .<<./. <9<8.648951 1 ;1;
<9<8.648951&(&#
J; 3.?9;989E4 59O 5D. 9;8./.<<4 V 92 E421/. 9;8/9;<.51 W1 7/.::1 39 .B>929@/91Y 39 >;4
4889E98L ?9;4;:94/94 5D. V >0>42. 42 E421/. 488>42. 3.224 <1664 3.9 ?2><<9 39 54<<4
?>8>/9= /477/.<.;8489 3422. 5.312. 9;8./.<<9= 349 39E93.;39= 349 /96@1/<9 39 5479842.
WE.;3984 1 .<89;:91;.Y= 34029 .E.;8>429 39E93.;39 39 29B>934:91;. . 428/9#
s>.<89 <100.889= 640091/6.;8. 9;8./.<<489 4224 E42>84:91;. 3.22C9;E.<896.;81 <9
<>339E931;1 9; 5121/1 9 B>429 431884;1 2C4;429<9 ?1;346.;842. . 2C4;429<9 8.5;954#
-C477/15591 ?1;346.;842. <9 ?1;34 <>224 51;E9;:91;. 5D. 92 7/.::1 39 6./5481 3.22.
4:91;9 /477/.<.;84 2C.??.881 39 51;54><. 5D. 3.@@1;1 ;.5.<<4/946.;8. .<<./.
9;39E93>48. . E42>848.# J2 6131 690291/. 7./ 24 7/.E9<91;. 3.2 ?>8>/1 51/<1 3.22.
4:91;9 V 21 <8>391 3.9 @924;59 . 39 10;9 428/4 9;?1/64:91;. 4:9.;342.# J2
?1;346.;8429<84 0>4/34 51; 488.;:91;. 4;5D. 49 3489 /.2489E9 422C.51;1694 79G 9;
0.;./42.= 42 <.881/. 39 4774/8.;.;:4 3.22C967/.<4= 49 51;51//.;89 79G 39/.889= 49 546@9 .
428/9# a42. <9<8.64 39 9;?1/64:91;9 /477/.<.;84 2C9;<9.6. 3.22. 54><. 9; 0/431 39
9;?2>9/. <>2 7/.::1 3.2 898121# -4 E42>84:91;. 3.22. 6.3.<96. 7./6.88. 2C188.;96.;81
39 >; B>43/1 E./989./1 3.221 <8481 488>42. . ?>8>/1 3.224 <159.8L 7./ 24 3.?9;9:91;. 3.2
E421/. 9;8/9;<.51 3.2 898121 34 51;?/1;84/. 51; 92 <>1 7/.::1 39 6./5481 42 ?9;. 39

&(&
J2 /9<5D91 51672.<<9E1 7>O .<<./. <>339E9<1 9; 3>. 51671;.;89N 92 /9<5D91 ;1; <9<8.648951 W1
/.<93>42.= 39E./<9?954@92. 1 .2969;4@92.Y . 92 /9<5D91 <9<8.648951 W/9<5D91 39 6./5481 1 ;1; .2969;4@92.Y#
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34N g4@94;1 [H-H^fJ]J . ^4/51 \S MJ^H]J= La gestione dei
portafogli azionari: modelli e tecniche per l’attività di asset management= f4;54/94 S398/95.= Q164=
&'''= 740# %+#

&$+
9;39E93>4/. 2. 690291/9 7/1<7.889E. 39 9;E.<896.;81# -C4;429<9 ?1;346.;842. 7/171;.=
B>9;39= 24 <.2.:91;. 3.9 898129 4:91;4/9 51; >;4 <12934 @4<. 748/961;942.= .51;16954=
?9;4;:94/94 . 51; 2. 690291/9 7/1<7.889E. ?>8>/. 9; 0/431 39 4<<95>/4/. 24 296984:91;.
3.2 /9<5D91 >;9846.;8. 4224 64<<969::4:91;. 3.2 /.;396.;81#
-C4;429<9 8.5;954= 9;E.5.= V >; 9;<9.6. 39 6.81312109. 17./489E. 5D. <9;8.89::4;1
2C4;346.;81 3.2 6./5481 ;.2 51672.<<1 . 39 >; <9;0121 898121= 4221 <5171 39 ?1/;9/.
E4293. 9;3954:91;9 7/.E9<9E.# -C4;429<9 8.5;954 <9 51;5.;8/4 <>22C.<46. 3.9 7/.::9 . 3.9
E12>69 6.394;8. 92 /951/<1 422C4;429<9 0/4?954 . 4 9;395481/9 .24@1/489 <>9 6.3.<969
3489 42 ?9;. 3.22C9;39E93>4:91;. 39 .E.;8>429 74/895124/98L 3.22C4;346.;81 3.2 7/.::1
3.22C4889E98L ?9;4;:94/94#
R224 @4<. 3.22C4;429<9 8.5;954 <><<9<8. 24 51;E9;:91;. 5D. 2C1<<./E4:91;. 3.9 7/.::9
74<<489= 9;397.;3.;8.6.;8. 34224 E42>84:91;. .51;16954= 748/961;942. . ?9;4;:94/94
3.224 <159.8L .6988.;8.= 51;<.;8. 39 51029./. 18896. 1771/8>;98L 39 9;E.<896.;81 ;.2
7/.<>771<81 5D. 92 6./5481 . 9 898129 <9 6>1E1;1 <.51;31 4;346.;89 5952959 5D.
8.;31;1 4 /97.8./<9 ;.2 51/<1 3.2 8.671 51; 543.;:4 79>881<81 /.0124/.# -4 /.0124/98L
<548>/9<5. 34224 1<<./E4:91;. 5D. 029 17./481/9 /.409<51;1 9; 6131 <9692. 39 ?/1;8.
4224 39??><91;. 39 9;?1/64:91;9 /.2489E. 4029 <8.<<9 .E.;89 39 54/488./. .51;16951=
?9;4;:94/91= 71298951= 61;.84/91= ?9<542. . 428/1#
A>/ 51;39E93.;31 51; 2C4;429<9 ?1;346.;842. 92 7/.<>771<81 5D. 9 7/.::9 39
6./5481 3.9 898129 4:91;4/9 <1;1 3.8./69;489 34224 3164;34 . 3422C1??./84= 2C4;429<9
8.5;954 <9 39<9;8./.<<4 3.22. 54><. 3.224 3164;34 . 1??./84= <8>394;31 >;9546.;8.
2C4;346.;81 3.2 7/.::1 39 6./5481#
J;?4889= 92 6./5481 /9?2.88. 92 51671/846.;81 3.029 9;E.<8981/9= 9 B>429 4 21/1 E1284
409<51;1 9; @4<. 4 >;4 612898>39;. 39 ?4881/9= .51;16959 . ;1;# s>42>;B>. <94 92
6189E1 5D. <79;0. 2C9;39E93>1 4 5167/4/. 1 E.;3./. 898129= 92 6.3.<961 <9 /9?2.88.
;.22C4;346.;81 3.2 7/.::1# A./ 39 79G= 92 7/.::1 /9?2.88. 4;5D. 2. <79;8. 39 54/488./.
7<951210951 . 9//4:91;42.= 74>/. . <1??./.;:.= >61/9 . 7/1?.:9. 39 69029494 39
17./481/9= 5D. ;.<<>;4 4;429<9 = 7./ B>4;81 477/1?1;3984= 718/.@@. 649 9;39E93>4/.#
M>224 51;E9;:91;. 5D. 92 51671/846.;81 3.029 17./481/9 8.;3. 4 /97/171/<9 51; 2.
6.3.<96. 6134298L 9; 59/51<84;:. <1<84;:9426.;8. 4;4210D.= 2C4;429<9 8.5;954 V
?9;429::484 4224 /95./54 39 /.012. ;.22C4;346.;81 3.9 7/.::9 2. B>429= /97/171;.;31<9

&$"
7./9139546.;8.= 51;<.;81;1 422C9;E.<8981/. 39 9;39E93>4/. 24 ?>8>/4 39/.:91;. 3.224
8.;3.;:4 3.9 7/.::9 . 9 7>;89 39 9;E./<91;.&(%#
s>4;81 3.881 ?9;1/4 <./E.= B>9;39= 4 09><89?954/. 92 ?4881 5D. 425>;9 /9<74/69481/9
;1; D4;;1 425>; 9;8./.<<. 43 .<7/96./. 09>39:9 <>22. 8.64895D. 4:9.;3429= B>429 43
.<.6791 24 corporate reputation= 5D. <9 39<51<84;1 .55.<<9E46.;8. 3422. T?/.33.U
E42>84:91;9 2.048. 4224 51;E.;9.;:4 3.22C9;E.<896.;81&(+# a429 09>39:9= B>9;39= 9;
B>4;81 ;1; /9?./9@929 39/.8846.;8. 4224 8.648954 5D. D4 7./ 100.881 24 corporate
reputation 3.224 f.;.881; 4<<>61;1 >; /929.E1 9;?./91/. /9<7.881 4 B>.229 9;E.5. 5D.=
.<72959846.;8.= .<7/961;1 24 <1339<?4:91;. W9;<1339<?4:91;.Y /90>4/31 42 /4771/81
5D. 29 2.04 422C4:9.;34#

7.2.15 Le singole motivazioni: solidità/performances eco-fin “B”

H28/. 49 09>39:9 @4<489 .<52><9E46.;8. <>22. E42>84:91;9 2.048. 422C4;346.;81 3.2


898121 <1;1 <8489 /.7./989 61289 5166.;89 5D. 8/1E4;1 09><89?954:91;. ;.22C4;429<9 3.9
7/9;597429 9;3959 39 @924;591&("#
^1281 <7.<<1 9;?4889= 029 9;E.<8981/9 64;9?.<84;1 92 21/1 9;8./.<<.= 2. 21/1
7/.155>74:91;9 . 2. 21/1 488.<. 59/54N
! la solidità finanziariaN E9.;. /95D946484= 9; 74/8.= 9; /.24:91;. 42 7/.<8981
1@@2904:91;4/91 .6.<<1 . 719 /.0124/6.;8. /96@1/<481 342 F/>771 ;.2
51/<1 3.22C.<./59:91 &''"# -C9671/84;:4 488/9@>984 34029 9;E.<8981/9 42 bond
9; <543.;:4 ;.2 &''" . 42 TratingU <>2 898121= 516>;95481 3422. <159.8L
<7.59429::48.= V 2.0484 422. 7/.155>74:91;9 59/54 92 <>1 /96@1/<1&((# A195Du
>; 898121 1@@2904:91;4/91 /477/.<.;84 >; 5/.3981 5D. 2I9;E.<8981/. D4 ;.9
! 51;?/1;89 39 >;4 <159.8L= @4;54 1 .;8. 01E./;489E1= .<<1 V <100.881 42
/9<5D91 5D.= 4 54><4 3.2 ?>8>/1 3.8./91/4/<9 3.224 <98>4:91;. ?9;4;:94/94
3.22I.6988.;8.= B>.<8I>28961 ;1; <94 9; 51;39:91;9 39 7404/. 2. 5.312. 1= ;.9

&(%
M9 E.34 9; 7/171<981N g4@94;1 [H-H^fJ]J . ^4/51 \S MJ^H]J= La gestione dei portafogli
azionari: modelli e tecniche per l’attività di asset management= f4;54/94 S398/95.= Q164= &'''= 740#
$%*

&("
-C4;429<9 39 @924;591 7/.E.3. 24 51<8/>:91;. 39 9;3959 524<<9?954@929 9; 59;B>. 0/>779= 9; /.24:91;.
4029 <5179 51;1<5989E9 7/.?9<<9= 1<<94N .??959.;:4 17./489E4= 7/13>889E98L= /.33989E98L= 29B>9398L . <8/>88>/4=
<129398L ?9;4;:94/94#
&((
J; 5./89 54<9 2. 7/.155>74:91;9 <1;1 51<9 .2.E48. 34 <79;0./. 61289 9;E.<8981/9 43 4551<84/. 24
<98>4:91;. .51;16951m?9;4;:94/94m748/961;942. 3.224 f.;.881; 4 B>.224 <>@981 4;8.5.3.;8. 92 5/45k
?9;4;:94/91 3.224 A4/64248#

&$(
54<9 79G 0/4E9= 39 /96@1/<4/. 92 5479842.# -I45B>9<81 39 >; 898121
1@@2904:91;4/91 3.E. .<<./. 7./84;81 7/.5.3>81 34 >;I455>/484 4;429<9 3.22.
51;39:91;9 39 <84@9298L .51;16951m?9;4;:94/94m748/961;942. 39 5D9 21 .6.88.#
A>/8/1771 24 64;54;:4 39 8.671= 39 9;?1/64:91;9 1 79G <.67295.6.;8. 24
;1; 81842. 743/1;4;:4 51; @924;59 . 3489 51;84@929 ?4 <9 5D. 24 640091/4;:4
3.029 9;E.<8981/9 ;1; 39<71;04 3.22. /9<1/<. <>??959.;89 7./ <E120./. 2I4;429<9
3.2 6./981 39 5/.3981# A./ 842. /4091;. <1;1 ;48. 2. 40.;:9. 39 rating=
<159.8L <7.59429::48. 9; B>.<89 <8>39 5D. 516. 4889E98L 7/9;59742. D4;;1
7/17/91 B>.224 39 4;429::4/. 24 <129398L ?9;4;:94/94 39 B>.<89 z<100.889z#
s>.<8. E42>84;1 .<52><9E46.;8. 92 z/9<5D91 39 5/.3981z 591V 24 7/1@4@9298L
5D. E.;04;1 .??.88>489 7>;8>426.;8. 9 74046.;89 39 5479842. . 9;8./.<<9
7/.E9<89 422I.69<<91;. . <9 .<7/96. 9; >;4 <5424 5D. E4 349 E421/9 64<<969 4
E421/9 69;969# -4 E42>84:91;. 3.224 <129398L ?9;4;:94/94 4<<>6.
?1;346.;842. 9671/84;:4 7./ 92 6./5481 4:91;4/91#
! la redditivitàN E9.;. <7.<<1 <8>39484 7./ 488.<84/. 24 /.42. 5474598L 3.2 Tcore
businessU 39 7/13>//. /.33981# -C9671/84;:4 488/9@>984 34029 9;E.<8981/9 4029
9;3959 /.3398>429 4889.;. 42 21/1 <90;9?95481# S<<9 <.0;424;1= 9;?4889= 21 <8481
39 <42>8.X5/9<9 3.2 business#
! la liquidità e la strutturaN ?1/;9<5. 9;3954:91;9 <>224 5474598L 39 <1339<?4/.
2. 1@@2904:91;9 <1/8. 9; 74<<481# F29 9;3959 39 29B>9398L 51;5.;8/4;1 24 21/1
488.;:91;.= 7/.E42.;8.6.;8. <>2 @/.E. 8./69;.= 9; B>4;81 8/4698. .<<9 <9
E>12. 51;1<5./. 24 5474598L 39 <1339<?4/. .51;169546.;8. .
51;E.;9.;8.6.;8. 2. 1@@2904:91;9 4<<>;8.# A./ 842. 6189E1= 2. 7/9;597429
524<<9 39 E421/9 >8929::48. ;.2 5425121 39 8429 9;3959 <1;1 2. 4889E98L . 2.
74<<9E98L 51//.;89#

&$)
Figura 7.20: Griglia di valutazione, profilo azionista – Solidità/Performances Eco-Fin

-1 <8>391 3.029 9;395481/9 39 @924;591 <.6@/4 .<<./. 3>;B>. >;C4889E98L


7/17.3.>8954 4224 <>55.<<9E4 516>;954:91;. 3.22. 179;91;9# J; 842 <.;<1= 516. <9 7>O
;184/. 342 F/4?951 )#&'= <9 /9<51;8/4 >;4 E42>84:91;. <95>/46.;8. 71<989E4 3.224
<129398L . 3.22. performances .51;16951m?9;4;:94/9. 3.224 f.;.881;= /.2489E46.;8.
4224 /95./54 51;31884 9; 29;0>4 984294;4# J /9<>28489 <1;1 8.;3.;:9426.;8. ;.0489E9 7./ 24
29;0>4 9;02.<.#

7.2.16 Le singole motivazioni: la famiglia Benetton “C”

[16. 09L 4??./6481= 61281 <7.<<1 4 0>934/. 2. E42>84:91;9 3.029 9;E.<8981/9 ;1;
<1;1 4/016.;84:91;9 <B>9<9846.;8. 8.5;95D. Wg90>/4 )#&$Y# ^1284 9671/84;:4 9;?4889
4<<>6. 24 7<95121094 3.22C9;E.<8981/. 92 5>9 51671/846.;81 ;1; V <.67/. 3.2 8>881
/4:91;42.# a42. 9//4:91;4298L V <79.0484 34224 ?9;4;:4 51671/846.;842. 5D.= <1/84 4224
?9;. 3.029 4;;9 I*'= 51<898>9<5. >;4 3.22. 39<59729;. 79G 9;;1E489E. 3.224 8.1/94 3.9
6./5489 ?9;4;:94/9= 71;.;31<9 9; 428./;489E4 42 613.221 3169;4;8. 3.9 6./5489
?9;4;:94/9 .??959.;89 5D. <9 @4<4 <> 8/. 7/9;5979 39 ?1;31&()#

&()
A./ 24 8/4884:91;. 3.9 7/.<>771<89 3.2 6./5481 .??959.;8. <9 /964;34 42 54798121 & T-C9671/84;:4
3.224 Corporate Reputation 7./ 029 9;E.<8981/9U#

&$*
-4 Behavioural Finance /90>4/34 21 <8>391 3.2 51671/846.;81 >64;1 ;.9 6./5489
?9;4;:94/9# M.51;31 842. 8.1/94= 488/4E./<1 2C4;429<9 3.22C.E12>:91;. 3.9 6./5489
?9;4;:94/9 <9 .E9;5. ?45926.;8. 5D. 92 51671/846.;81 3.22. 7./<1;. W7/1?.<<91;9<89 .
;1;Y V 21;84;1 34224 /4:91;4298L#
-4 640091/4;:4 3.029 17./481/9= 3>;B>.= 8.;3. 4 <1E/4<8964/. 2. 7/17/9. 5474598L=
6.88.;31 9; 7/48954= ?/.B>.;8.6.;8.= <5.28. 9//4:91;429 9;?2>.;:48. 349 61E96.;89 39
@/.E. 8./69;. 3.9 7/.::9 3.9 898129# J2 51671/846.;81 9//4:91;42. E./<1 9 6./5489
?9;4;:94/9 <9 46729?954= 9;128/.= 8/4 9 /9<74/69481/9#

Figura 7.21: Griglia di valutazione, profilo azionista – Famiglia Benetton

J; <1<84;:4 24 ?9;4;:4 51671/846.;842. <8>394 9 ?4881/9 5D. 9;8./E.;01;1 4 61;8.


3.224 3.59<91;. 39 >; 9;E.<8981/. 39 .<.0>9/. >; 7/15.<<1 3.59<91;42.# J2 ?.;16.;1 V
<8481 <8>39481 34 >; 922><8/. .51;169<84 9</4.294;1 \# `4D;.64;= 51;<93./481 92
5471<89798. 3.224 ?9;4;:4 51671/846.;842.# M1<84;:9426.;8. 8/. <1;1 9 ?.;16.;9 5D.
09154;1 >; />121 ?1;346.;842. ;.224 6.;8. 39 >; 9;E.<8981/.N 2C488.;:91;.= 24
7./5.:91;. . 2C.61:91;.#
M1;1 9; 74/8. /951;3>59@929 4 B>.<8C>28961 4<7.881 2. 5/9895D. /9E128. 4224 ?4690294
f.;.881;= 51; 10;9 7/1@4@9298L 2.048. 422. 7./398. /.09<8/48. 42 616.;81 3.224
5.<<91;. 3.2 898121#

&$,
-. 455><. 61<<. 422C9;39/9::1 T3.9 f.;.881;U /90>4/34;1 7/.E42.;8.6.;8.N
! 2. 7/.<>;8. 17./4:91;9 39 40091840091&(*i
! 2C4@><1 39 9;?1/64:91;9 7/9E92.0948. Winsider tradingY&(,#

7.2.17 Le singole motivazioni: le prospettive di mercato “D”

-. 7/.<<91;9 5167.8989E. .<./59848. ;.2 51674/81 8.<<92. 349 competitors 3.224


f.;.881; . 349 74.<9 1/9.;8429 /477/.<.;84;1 2. 4/016.;84:91;9 /951//.;89 5D.
09><89?954;1 2. <7./4;:. W7/.155>74:91;9Y 3.029 9;E.<8981/9 984294;9 .3 .<8./9 59/54 2.
<5.28. 3C9;E.<896.;81 .??.88>48. Wg90>/4 )#&&Y#

Figura 7.22: Griglia di valutazione, profilo azionista – Prospettive di mercato

&(*
[D9>;B>. 39??1;3. ;189:9. ?42<.= 1EE./1 71;. 9; .<<./. 17./4:91;9 <96>248. 1 428/9 4/89?959
51;5/.846.;8. 931;.9 4 7/1E154/. >;4 <.;<9@92. 428./4:91;. 3.2 7/.::1 39 <8/>6.;89 ?9;4;:94/9= B>18489
1 ;1; B>18489= 1EE./1 43 9;593./. 9; 6131 <90;9?95489E1 <>22I4??9346.;81 5D. 92 7>@@2951 /971;. ;.224
<84@92984I 748/961;942. 39 @4;5D. 1 39 0/>779 @4;54/9# \.5/.81 -.09<2489E1 $$ 47/92. &''&= ;# ($=
Disciplina degli illeciti penali e amministrativi riguardanti le societa' commerciali= 4 ;1/64
3.22I4/895121 $$ 3.224 2.00. % 1881@/. &''$= ;#%((= 9;= F4::.884 p??95942. ;# **= &''&=
D887NXXeee#74/246.;81#98
&(,
[1; 92 8./69;. 9;02.<. insider trading <9 9;8.;3. 24 5167/4E.;3984 39 898129 WE421/9 61@9294/9N 4:91;9=
1@@2904:91;9= 3./9E489Y 39 >;4 3.8./69;484 <159.8L 34 74/8. 39 <100.889 5D.= 7./ 24 21/1 71<9:91;.
422I9;8./;1 3.224 <8.<<4 1 7./ 24 21/1 4889E98L 7/1?.<<91;42.= <94;1 E.;>89 9; 71<<.<<1 39 9;?1/64:91;9
riservate ;1; 39 7>@@2951 3169;91 W9;39548. 516. z9;?1/64:91;9 7/9E92.0948.zY 5D.= 7./ 24 21/1 ;48>/4=
7./6.881;1 49 <100.889 5D. ;. ?45594;1 >8929::1 >;4 <5.284 @4<484 <> 39 >;I4<966.8/94 9;?1/6489E4=
7/9E92.094;3129 /9<7.881 43 428/9 9;E.<8981/9 <>2 6.3.<961 6./5481# dJ`JAS\JR= Insider trading= &'')#
D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9XJ;<93./}8/439;0

&&'
H0;9 ;189:94 7>@@295484= /.2489E4 422. ?>8>/. 7/1<7.889E. 39 6./5481 3.2 F/>771=
51<898>9<5. 2C1554<91;. 7./ 029 >8.;89 39 <546@94/<9 967/.<<91;9= 93.. . 7>;89 39 E9<84
<>224 <1<8.;9@9298L 3.224 ?1/6>24 967/.;3981/942. ;.2 8.671&)'# -C488.;:91;. /9E1284
422. B>.<891;9 2.048. 42 7/10/.<<1 9; 54671 .51;16951= <15942. . 8.5;1210951 3.224
[9;4 <188129;.4 2. 9;5./8.::. 3.029 9;E.<8981/9 <>2 ?>8>/1 4;346.;81 3.224 0.<891;.#
J; 842 <.;<1 6.;8/.= 43 .<.6791= 24 ;189:94 /90>4/34;8. 24 3.59<91;. 3.221 <8481
J84294;1 39 9671//. 9 34:9 <>22. 9671/84:91;9 34224 [9;4 V <8484 477/.<4 51;
<1339<?4:91;.= 2. 7/.E9<91;9 /90>4/34;89 92 ?>8>/1 ;1; /1<.1 3.2 <.881/.
3.22C4@@902946.;81= 46729?9548. 349 3489 <>22. 9671/84:91;9 59;.<9= D4;;1 3.<8481
7/.155>74:91;. . 8961/9 51; 51;<.0>.;8. /9?2.<<1 ;.0489E1 <>9 09>39:9 /92.E489#

7.2.18 Le singole motivazioni: comunicazione/corporate brand “E”

-4 516>;954:91;. . 2. 4889E98L /.2489E. 42 Tcorporate brandingU 09154;1 >; />121


?1;346.;842. ;.2 64;8.;96.;81 3.22. /.24:91;9 5D. 2.04;1 2C4:9.;34 49 7/17/9
stakeholders 39 /9?./96.;81#
J 09>39:9 /4551289 Wg90>/4 )#&%Y= <.77>/ 6.;1 /92.E4;89 9; 8./69;9 B>4;898489E9=
D4;;1 .E93.;:9481 ;.224 <8/40/4;3. 640091/4;:4 3.9 54<9 24 51;<93./4:91;. ;.0489E4
3.029 9;E.<8981/9 7./ 24 516>;954:91;. 3.2 F/>771# [9O 5D. E9.;. 5/9895481 V
.<<.;:9426.;8. 92 6131 51; 5>9 5./8. ;189:9.= 5D. 71<<1;1 9;?2>9/. <>22. E42>84:91;9
3.224 516>;98L ?9;4;:94/94= E.;01;1 516>;9548.# M9 ?4 /9?./96.;81 9; 74/895124/.
422C4;;>;591 3.22. 3969<<91;9 3.22C4669;9<8/481/. 3.2.0481 [4<<4;1 39??><1 9;
51;516984;:4 4224 7>@@2954:91;. 3.9 /9<>28489 3.224 0.<891;. 3.9 7/969 ;1E. 6.<9 3.2
&''(# -C4;346.;81 T42842.;4;8.U 3.2 898121 ;.9 091/;9 7/.5.3.;89 . 92 /9@4<<1
3.22C*=$+K 4 <.0>981 3.224 ;189:94 D4 <548.;481 /.4:91;9 61281 ;.0489E.# R 59O <9
4009>;04= 92 642>61/. 3./9E4;8. 3422C.<./59:91 3.2 794;1 39 stock option 34 74/8.
3.22C.t R\ 39 f.;.881; . 3.22C.t 39/.881/. ?9;4;:94/91 g455D9;9= 17./4:91;. 5D.
4E/.@@. 9;?2>981 7.<4;8.6.;8. <>22. B>184:91;9 3.2 7./9131#
M1881 92 7/1?921 3.9 /9<>28489= 4;5D. 7./ 24 /95./54 51;31884 9; 9;02.<.= <9 /9<51;8/4;1
64;9?.<84:91;9 39 39<4551/31 51; 2. 6134298L 39 516>;954:91;. 488>48. 34224 <159.8L#
J; B>.<81 54<1 <1881 455><4 V= 7/.E42.;8.6.;8.= 2C4889E98L 39 corporate branding#

&)'
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34N Z9881/91 [H\R= La valutazione della formula imprenditoriale= 9;=
ME92>771 . H/04;9::4:91;.= ^924;1= $,*+= 740# &)+#

&&$
Figura 7.23: Griglia di valutazione, profilo azionista – Comunicazione/Corporate Branding/Eventi

J; 74/895124/. 59O 5D. ;1; <9 7./31;4 422C4:9.;34 V 39 <?/>884/. 4 7/17/91 E4;840091=
1<<94 7./ ?9;4298L 2.048. 42 T7/.<>;81U /942:1 3.2 898121= 2. 546740;. >64;984/9. 39 5>9
V .3 V <8484 7/1?1;34 <1<8.;98/95.# H551//. <188129;.4/.= 7./O= 516. 842E1284 9 09>39:9
3.029 >8.;89 <94;1 0>93489 3422. .61:91;9 1 3422C.<<./. 74/8. 39 61E96.;89 51; 5D94/.
71<9:91;9 93.121095D.#
R28/. 51;<93./4:91;9= /9<51;8/48. 3>/4;8. 24 ;4E904:91;. <>2 web= /90>4/34;1 24
7./5.:91;. 3.2 brand# R <5/9E./. <1;1 7./ 21 79G 7/1?.<<91;9<89 3.22C4/.4 marketing=
<.51;31 B>4;81 34 21/1 4??./6481= 9;8./.<<489 4 39<5>8./. 59/54 24 T71<989E98LU 1
T;.0489E98LU 3.22C966409;. f.;.881;# -4 3.59<91;. 39 9;52>3./29 ;.224 /95./54 D4 4 5D.
?4/. 51; 2C9671/84;:4 4<<>;84 342 E421/. 9;8/9;<.51 3.22C4:9.;34 . 342 />121 0915481
34224 corporate reputation ;.224 5/.4:91;. 39 E421/.= 5D. <9 .<72954 4 <>4 E1284 ;.2
640091/ E421/. 488/9@>981 342 6./5481 49 898129 B>18489&)$#
-C966409;. 39 f.;.881; E9.;. 5/9895484 9; B>4;81 <9 /989.;. 5D. 92 0/>771 ;1;
4@@94 >;4 5D94/4 93.;898L . 5D. B>9;39 59O <9 /9?2.884 <>224 516>;954:91;.
3.22C966409;.# \4 425>;9 3.?9;984 516. T51;?><91;. 516>;95489E4U .<<4
/477/.<.;8./.@@. >;4 3.22. 54><. 3.224 T7/.<>;84U 7./3984 39 5167.8989E98L#

&)$
J2 8.64 E.//L 477/1?1;3981 9; <.0>981#

&&&
7.2.19 Le singole motivazioni: market maker “F”

J2 Market Maker E9.;. 8/439:91;426.;8. 93.;89?95481 51; 2C17./481/. 39 6./5481= 39


<12981 4<<159481 4 B>425D. 0/4;3. .;8. 5/.3989:91 1 @4;54/91 W64 ;1; V ;.5.<<4/91Y 5D.
<9 967.0;4 4 966.88./. <>2 @11k 1/39;9 39 45B>9<81 . 39 E.;3984 <> E4/9 29E.229 39
7/.::1&)&# J2 Market Maker <E120. 24 7/17/94 4889E98L <> >; 74;9./. 39 898129= 92 ;>6./1
397.;3. <121 3422. 5474598L 0.<891;429 <100.889E. . 34029 4551/39 7/.<9 51; 92 6./5481
. 51; 24 516740;94 7/.<.;8. <>2 29<89;1# -1 Specialist= 9;E.5.= V >;4 74/895124/.
51;?90>/4:91;. 39 Market Maker 5D. <9 155>74 39 ?4/. 6./5481 <> >; <9;0121 898121 1
<> >; /9<8/.881 ;>6./1 39 898129#

Figura 7.24: Griglia di valutazione, profilo azionista – Prospettive di mercato

].22C46@981 3.224 /95./54 .??.88>484 Wg90>/4 )#&+Y= 92 Market Maker E9.;.


93.;89?95481 51; T74/895124/9 <100.889U 9; 0/431 39 9;?2>.;:4/.= 488/4E./<1 9;0.;89
1/39;9 39 45B>9<81 . E.;3984= 92 51/<1 4:91;4/91 3.2 898121 f.;.881;= 4 <7.<. 3.9 7955129
/9<74/69481/9# \4 61289 5D946489 T9 <12989 4;1;969U . 422C1554<91;. T^9<8./ "'#'''
7.::9U 1 T^9<8./ $"#''' 7.::9U= 9; /.24:91;. 42 E12>6. 39 <546@91
/.429::481=<4/.@@./1 <100.889 9; 0/431 39 T792184/.U 2C4;346.;81 3.2 898121 4 21/1

&)&
J2 @11k 7>O .<<./. N
! ;.01:94:91;.N 7/1<7.881 E93.1 <> 5>9 5167491;1 2. 7/171<8. 39 ;.01:94:91;. <9;012. . 2.
B>184:91;9 /.2489E. 4 594<5>; 51;8/4881= 51; 2C9;3954:91;. 3.22. /9<7.889E. B>4;898L#
! value: E421/. 39 >;C4:91;. 188.;>81 39E93.;31 92 748/961;91 ;.881 7./ 92 ;>6./1 39 4:91;9
1/39;4/9.
v4D11 g9;4;:4= Glossario= &''(= D887NXX98#@9:#c4D11#516X021<<4/91X@ D862~$(

&&%
@.;.?9591&)%# J; 842 <.;<1 029 9;E.<8981/9 <1;1 >;989 ;.2 51;34;;4/. B>.<8. ?1/6. 39
51671/846.;81 5D. 3.8./69;4;1 /97./5><<91;9 ;.0489E. <>9 71/84?1029 4:91;4/9 . 5D.
5/.4;1 >; 52964 39 <?93>594 4881/;1 42 898121 f.;.881;#

7.2.20 Le singole motivazioni: corporate social responsibility “G”

Craig Smith <1<89.;. 5D. 2C967/.<4 4@@94 3.029 1@@290D9 ;.9 51;?/1;89 3.224
<159.8L# -4 corporate social responsibility ?4 3>;B>. /9?./96.;81 4029 1@@290D9 5D.
2C967/.<4 D4 ;.9 51;?/1;89 3.9 <>19 stakeholders= E42. 4 39/. 5121/1 5D. 9; B>425D.
69<>/4 /9<.;81;1 3.22. 7129895D. . 3.9 51671/846.;89 3.22C967/.<4 <8.<<4#
J; 842 <.;<1 92 51671/846.;81 <159426.;8. /.<71;<4@92. 718/L .<<./. 6189E481= 9;
>28964 4;429<9= 34 3>. /4091;9N
$# 92 3.<93./91 39 T?4/. 3.2 @.;.U Wto do goodN 8D. Tnormative caseUYi
&# >; T9;8./.<<. 922>69;481U Wenlightened self – interestN 8D. Tbusiness caseUY#
]1; 59 <1;1 7./O 5./8.::. 9; 6./981 4224 ;48>/4 . 422C4679.::4 3.22C46@981 3.22.
T1@@2904:91;9 <159429U 5D. B>429?954;1 24 [MQN Tthe operational meaning of CSR is
supremely vagueU&)+#

Figura 7.25: Griglia di valutazione, profilo azionista – Prospettive di mercato

&)%
R;5D. 9; B>.<81 54<1 E9.;. 09>395484 ;.0489E46.;8. 2C17./4:91;. 5D. D4 71/8481 2C4669;9<8/481/.
2C.t 4669;9<8/481/. 3.2.0481 . 92 39/.881/. ?9;4;:94/91 422C.<./59:91 3.2 39/9881 3C17:91;.= 51; /.2489E4
5.<<91;. <>2 6./5481 3.22. 4:91;9#
&)+
[/490 M^Jab= Corporate social responsibility: whether or how= 9;= [429?1/;94 ^4;40.6.;8
Q.E9.e= ;#+= &''%= 7400# "% . <<#

&&+
-C9671/84;:4 488/9@>984 34029 9;E.<8981/9 4 B>.<84 7/1@2.648954 V .6./<4
.<52><9E46.;8. ;.22C46@981 3.224 /95./54 9; 9;02.<.# J; 984294;1 9;?4889 ;1; <9 V
/9<51;8/484 2C.<9<8.;:4 39 09>39:9 /951;3>59@929 422C967.0;1 <1591m46@9.;842. 3.224
f.;.881; Wg90>/4 )#&"Y#
J; /.428L 9 09>39:9 /4551289 <.6@/4;1 /9?./9/<9 .<52><9E46.;8. 4224 E121;8L 39 425>;9
>8.;89 39 @1951884/. 92 898121 f.;.881; 39??1;3.;31 ;189:9. . 51;<93./4:91;9 /.2489E.
4224 7/.<>;84 T9715/9<94U 3.224 <159.8L /90>4/31 2. B>.<891;9 2.048. 4221 <?/>8846.;81
3.2 24E1/1= 42 717121 3.9 ^47>5D.= 422. 546740;. 51;8/1 24 7.;4 39 61/8. . 9;?9;.
422C>8929::1 3.029 QgJ\ ;.9 5479 39 4@@902946.;81&)"#
A./ 24 21/1 /92.E4;:4 B>4;898489E4 . 7./ 92 ?4881 5D. ?1<<./1 /951;3>59@929 4
61E96.;89 93.1210959 @.; 7/.59<9 <9 V /98.;>81 1771/8>;1 488/9@>9/. >; 7.<1 9;?./91/.
49 09>39:9 9; .<46. 9; B>4;81 .55.<<9E46.;8. T8.;3.;:91<9U#

7.2.21 L’immagine riflessa e reale della Benetton: un confronto

[16. <188129;.481 ;.2 51/<1 3.2 24E1/1= 24 corporate reputation V 24 /9<>284;8. 39


>; 7./51/<1 5D.= 74/8.;31 34224 corporate identity= 8./69;4 51; 2. E42>84:91;9 3.029
stakeholders /90>4/31 422C966409;. 7./5.7984 39 >;4 3.8./69;484 4:9.;34# -. 8477.
9;8./6.39. 39 B>.<81 7./51/<1 <1;1 /477/.<.;848. 34224 corporate image . 342
corporate branding# M9 V 4;5D. 3.881 3.2 />121 ?1;346.;842. 0915481 34224 corporate
communication ;.224 7/161:91;. 3.22C966409;.#
J; 842 <.;<1 2C4:9.;34 = 42 ?9;. 39 188.;./. >;4 /.7>84:91;. 71<989E4 7/.<<1 92
7>@@2951= 31E/L /95./54/. 2C4229;.46.;81 8/4 24 7/17/94 93.;898L . 2C966409;. 5D.
9;8.;3. 516>;954/.# H0;9 39<4229;.46.;81 1 gap V 7./5.7981 9;?4889 34029
stakeholders 516. >; 488.00946.;81 9715/984 5D.= 0.;./426.;8.= D4 3.9 /9?2.<<9
;.0489E9 <>224 7./5.:91;. 3.22C966409;. .= 51;<.0>.;8.6.;8.= <>224 /.7>84:91;.#
[1; <7.59?951 /9?./96.;81 42 54<1 f.;.881;= 2C966409;. 5D. 2C4:9.;34 E>12. 34/.
39 <u 42 7/17/91 7>@@2951= . 9; 74/895124/. 4029 9;E.<8981/9= V 3.<>69@92. 34 B>4;81
4??./6481 ;.224 54/84 3.9 E421/9 . 3.9 7/9;5979 5D94E. 5D. 0>934;1 2C4889E98L 0.<891;42.
. 5D. ;. /9<7.55D94;1 2C93.;898L&)(# M9 ?4 /9?./96.;81 9; 74/895124/. 4224 /95./54 3.2
51;?/1;81= 422C488.;:91;. 7./ 029 9;8./215>81/9 4:9.;3429= 42 /901/.= 4224 8/4<74/.;:4=
4224 5474598L 39 /9<12E./. 9 7/1@2.69= 4224 5167.8.;:4 ;.2 3.593./. . 51<9 E94# a/4 39

&)"
Q4391 g/.B>.;5c J\.;89?954891;# R774/.55D91 5D. 9;<8422481 <>2 5471 51;<.;89/.@@. 92
/9;8/455946.;81 4 39<84;:4# d9k97.394= RFID= &'')= D887NXX98#e9k97.394#1/0Xe9k9X
&)(
A./ 24 8/4884:91;. 3.9 B>429 <9 /964;34 42 54798121 " Tf.;.881; F/1>7U#

&&"
.<<9= 425>;9 51279<51;1 2C488.;:91;. 79G 39 428/9 9; B>4;81 <9 433951;1 6.0291
422C4;429<9 <E1284 <>224 /.7>84:91;. ?9;4;:94/94= /9?./.;31<9 9672959846.;8. 4224 8>8.24
3.22. 488.<. 3.029 9;E.<8981/9#
-4 516>;954:91;. 39 8429 E421/9 . 7/9;5979 5D94E. ;1; 4EE9.;. 649 9; 64;9./4
.<7295984 . 39/.884= 64 V 3.<>69@92. 342 51671/846.;81 . 34221 <892. 5D. 54/488./9::4 24
f.;.881; ;.2 /4771/81 51; 029 stakeholders# [1; /9?./96.;81 4029 stakeholders on-line
21 <8/>6.;81 43188481 7./ 7./<.0>9/. 842. 1@9.889E1 V 92 <981 9<898>:91;42. 5D. 0/4:9.
4224 /955D.::4 39 51;8.;>89 . 4029 <8/>6.;89 39 51;84881 .E154 2C93.4 5D. 2C4:9.;34
5./5D9 9; 10;9 <>4 4889E98L 39 3961<8/4/. 24 7/17/94 5/.39@9298L= 8/4<74/.;:4= 4??934@9298L
. <./9.8L#
J; <1<84;:4 2C966409;. 5D. 24 f.;.881; E>12. 34/. 422C.<8./;1 <.6@/./.@@.
/9<7.55D94/. 7./?.8846.;8. 24 <>4 93.;898L# a>884E94 2C966409;. T/9?2.<<4U <9 <51;8/4
51; 2C966409;. T/.42.U 5D. 2C4:9.;34 D4 7/.<<1 92 7>@@2951&))# M7.<<1 029 9;E.<8981/9=
9;?4889= 516. 09L <188129;.481 9; 7/.5.3.;:4= D4;;1 >;C966409;. 3.224 f.;.881; 5D.
/9<>284 .<<./. 39<81/84 . <17/48>881 2.0484 4 E42>84:91;9 5D. <9 /9?./9<51;1 43
4EE.;96.;89 5D. 9;8./.<<4;1 24 0.<891;. 4:9.;342. ;.2 @/.E. 7./9131&)*#
J; /.428L= 8/4<74/. ;1; <121 3422C4;429<9 3.2 <981 web 64 4;5D. 3422. 9;?1/64:91;9
3.<>;8. 342 794;1 <8/48.0951= 349 @924;59= 3422. /.24:91;9 9;?/4;;>429= 3422.
7/.<.;84:91;9 4224 516>;98L ?9;4;:94/94= 349 516>;95489 <84674 . ;1; 34 >28961 92
/.;396.;81 3.2 898121&), .55# 24 E121;8L 39 516>;954/. >;C966409;. 92 5>9 <90;9?95481
7>O .<<./. 5167/.<1 <1246.;8. 4<<>6.;31 >;C188954 39 2>;01 7./9131#

&))
A./ >; 477/1?1;396.;81 <>22. 8.64895D. 2.048. 4224 51674;c 9640. <9 /964;34 42 54798121 $
T-C966409;. 4:9.;342.U#
&)*
R;5D. 9; B>.<81 54<1 <9 ?4 /9?./96.;81 49 5166.;89 3.029 9;E.<8981/9 /.2489E9 422C4;346.;81 3.2
898121 ;.2 @/.E9<<961 7./9131# -C42842.;4;:4 ;.9 /9<>28489 ?4889 /.09<8/4/. 3422. 4:91;9 <79;0. <7.<<1 029
T<7.5>2481/9U 4 09>3954/. 71<989E46.;8. 1 ;.0489E46.;8. 92 898121 . B>9;39 2C4:9.;34= 9; /4771/81 49
0>4340;9 1 422. 7./398. 9; 51;81 5479842. /.09<8/48.= 51;<.0>.;89 4224 5.<<91;. 3.221 <8.<<1 ;.2 6./5481#
&),
J2 898121 f.;.881; 642 <9 7/.<84 4224 <7.5>24:91;. 39 @/.E. 7./9131 9; B>4;81 54/488./9::481 34
>;C.2.E484 E12489298L# R2 51;8/4/91 3422C4;429<9 3.2 51/<1 4:91;4/91 3.029 >28969 4;;9 <9 .E93.;:94 >;4
5/.<5984 3.2 7/.::1 3.22C4:91;. ;18.E12. W51;<93./4;31 029 >28969 4;;9 39 B>184:91;.= 34 59/54 , .>/1 4
$% .>/1Y . >; /.;396.;81 7./913951 W39E93.;31Y 5D. <9 39<89;0>. ;.2 6./5481 7./ 24 <>4 0.;./1<98L#

&&(
>#8 )N UQ\YZNRLVPQ SQT 2UY\\V <QPQZZVP@ YP OLYSLRLV SL
^LPZQ^L
[16. 09L <188129;.481 ;.2 51/<1 3.22C4;429<9 24 f.;.881; 013. ;.2 51672.<<1=
7/.<<1 24 516>;98L ?9;4;:94/94 984294;4= 39 >;4 /.7>84:91;. 71<989E4= 4;5D. <.= 43 1;1/
3.2 E./1= <1;1 ;>6./1<9 9 74/./9 1771<89 .X1 ;1; T39/.8846.;8.U /951;3>59@929
422C966409;. 7./5.7984 3.2 F/>771&*'# [9O 5D. <79;0. 029 >8.;89 4 09>3954/.
71<989E46.;8. 2C4:9.;34 VN
! 2C4;346.;81 3.2 898121 9; @1/<4i
! 24 7./5.:91;. 3.224 <129398L . 3.22. performances .51;16951m?9;4;:94/9.#
J; 8>889 029 428/9 54<9 7/.E4201;1 9;E.5. 2. T5/9895D.U . 2. T51;<93./4:91;9 ;.0489E.U#
].8846.;8. 1771<89 9 /9<>28489 3./9E4;89 34224 /95./54 .??.88>484 9; 9;02.<.# -4
/.7>84:91;. 3.224 f.;.881; V 9; B>.<81 54<1 09>395484 ;.0489E46.;8.# -4 7/.E42.;:4
3.22. E42>84:91;9 71<989E. <9 /9<51;8/4 9; >; <121 54<1= 1<<94 B>4;31 9; 8./69;9 8.5;959
E9.;. 4;429::481 2C9;E.<896.;81 9; 898129#
^4 B>429 <1;1 9 6189E9 5D. <79;01;1 9 ;4E90481/9 984294;9 .3 .<8./9 43 .<7/96./.
09>39:9 51<9 51;8/4<84;89x
A>/ ;.224 51;<47.E12.::4 5D. 4 842. 3164;34 ;1; <94 71<<9@92. 34/. >;4 /9<71<84
E42934 9; 4<<12>81= <1;1 <848. 4E4;:48. 425>;. 9718.<9 /90>4/34;89 .<<.;:9426.;8.N
! 24 6.813121094 >8929::484i
! 2C9;8./.<<. 3.029 9;E.<8981/9 7./ 2. E95.;3. 2.048. 4224 f.;.881;i
! 24 21/1 39??./.;8. 5>28>/4#
[1; /9?./96.;81 4224 6.813121094 <9 V 51;<59 3.2 ?4881 5D. J;8./;.8 51<898>9<54 >;4
794884?1/64 516>;95489E4 966.;<4# -4 /.8. V= 9;?4889= >; T64/. 9;?9;981U 39
9;?1/64:91;9 9; 51;89;>1 39E.;9/.= 51<9 516. 21 <1;1 9 6.::9 39 516>;954:91;.
43188489 349 ;4E90481/9# -C4;429<9 <51;84 3>;B>. 2C9671<<9@9298L 39 4;429::4/.
51679>846.;8. 92 web 4224 /95./54 3.9 09>39:9 3.029 stakeholders# A./84;81 2.
9;?1/64:91;9 /.7./98. 718/.@@./1 /90>4/34/. >; 546791;. 7151 <90;9?95489E1#
H551//. 9;128/. .E93.;:94/. 5D. 92 T541< 9;?1/6489E1U 5D. 54/488./9::4 24 /.8. 71;.
;1; 715D9 3>@@9 59/54 2C1/04;9::4:91;. 3.22C9;?1/64:91;.# R 842 7/171<981 2C>8929::1
3.9 search engines= <. 34 >; 2481 51<898>9<5. 21 <8/>6.;81 .<<.;:942. 7./ 92
/.7./96.;81 3.22C9;?1/64:91;.= 3422C428/1 ;1; 3961<8/4 >;4 81842. 4??934@9298L# -1

&*'
A./ >; 477/1?1;396.;81 <9 E.34 92 74/40/4?1 7.2.14 ‘Le singole motivazioni: l’andamento del titolo
“A”’.

&&)
488.<84;1= 43 .<.6791= 2. 39??95128L 9;51;8/48. ;.22C9;39E93>4/. 2. 74/12. 5D94E. 43488.
4224 /95./54 3.22. 8.64895D. 39 9;8./.<<.#

Figura 7.26: utilizzatori di forum e blog

J2 ?4881 5D. E9 <94;1 /9<>28489 39<51/34;89 8/4 2C9;3409;. 51;31884 9; 984294;1 .3 9;


9;02.<. 7>O 488/9@>9/<9 4;5D. 42 39??./.;8. 9;8./.<<. 5D. 029 >8.;89 3.2 web D4;;1 7./ 2.
E95.;3. 2.048. 4224 <159.8L 39 A1;:4;1 Z.;.81# M9 /989.;. 9;?4889 79G 7/1@4@92. >;
640091/. 9;8./.<<46.;81 34 74/8. 39 >; >8.;8. 984294;1 422. B>.<891;9 /90>4/34;89 2.
<159.8L 4E.;89 24 <.3. 2.042. .;8/1 9 51;?9;9 ;4:91;429#
-4 640091/. 39<71;9@9298L 39 9;?1/64:91;9 . 24 71<<9@9298L 39 <546@94/. 2. 179;91;9
51; 428/9 9;39E93>9 ?459298./.@@./1= 9;?4889= 92 7/15.<<1 3.59<91;42. 2.0481 43 .<.6791
422C9;E.<896.;81 4:91;4/91# -1 <8.<<1 718/.@@. ;1; 45543./. ;.2 54<1 3.029 9;E.<8981/9
.<8./9 640091/6.;8. 488/4889 3422. 4:9.;3. T;48. . 5/.<59>8.U ;.9 21/1 74.<9 3C1/909;. 1
79G <.67295.6.;8. 4889/489 3422C477.89@9298L 39 428/. 516@9;4:91;9 7/13>889E.# a429
51;<93./4:91;9 <.6@/4;1 .<<./. 51;?./648. 34029 .<989 3.224 /95./54 51;31884# J
/9<>28489 9; 9;02.<.= <. 74/401;489 4 B>.229 9; 984294;1= <1;1= 9;?4889= 9; 8./69;9 39
;>6./1= <95>/46.;8. 6.;1 /92.E4;89# J; <1<84;:4 6.;8/. 029 9;E.<8981/9 J84294;9
74/24;1 84;81 3.224 f.;.881; . 3.029 4<7.889 51;;.<<9 4224 E42>84:91;. 3.2 898121= 029
9;E.<8981/9 .<8./9 <.6@/4;1 T<;1@@4/24U&*$#

&*$
J; /.428L 4;5D. ?/4 029 9;E.<8981/9 J84294;9 5CV >; 640091/. 9;8./.<<46.;81 E./<1 898129 09>395489
690291/9 <1881 92 7/1?921 /9<5D91m/.;396.;81# M1;1 516>;B>. 84;89 029 9;E.<8981/9 T4??.:91;489U 42 898121
f.;.881;# M1;1 ;>6./1<9 9;128/. 9 7955129 /9<74/69481/9= 5D. <9 4EE959;4;1 7./ 24 7/964 E1284= 422.
4:91;9 3.2 F/>771# p; >28./91/. 6189E1 5D. 7>O 4E./ 71/8481 4224 69;1/. /4551284 39 09>39:9 /90>4/34

&&*
-4 5>28>/4 <.6@/4= 9;?9;.= /9517/9/. >; />121 ?1;346.;842. ;.2 0>934/. 9 09>39:9 3.9
;4E90481/9# J; 74/895124/. 6.;8/. 029 984294;9 5166.;84;1 7./ 21 79G 9 /9<>28489 ?4889
/.09<8/4/. 342 898121= <.;:4 8/424<594/. 24 <129398L ?9;4;:94/94 . 2. performances
4:9.;3429= 029 9;E.<8981/9 .<8./9 <.6@/4;1 .<<./.= 9;E.5.= 61281 <.;<9@929 422. 8.64895D.
5D. ;1; <1;1 <8/.8846.;8. 51;;.<<. 4 E42>84:91;9 8.5;95D.# M9 ?4 /9?./96.;81 9;
74/895124/.N
! 4224 corporate social responsibility;
! 422C4889E98L 39 corporate branding . 516>;954:91;.#
S6./0. 9; 842 <.;<1 >;4 640091/. 488.;:91;. 3.9 ;4E90481/9 E./<1 92 />121 5D. 2C
4:9.;34 3.E. /9517/9/. ;.224 <159.8L# -. 8.64895D.= <8/.8846.;8. 5122.048. ?/4 39 21/1=
<188129;.4;1 2C.<90.;:4 39 5/.4/. >;4 ;>1E4 ?/1;89./4 ;.2 6131 39 ?4/. 967/.<4= 31E.
24 516>;954:91;.= 51;<.0>.;8. 422C967.0;1 9; 4889E98L E128. 4224 <1339<?4:91;. 3.029
9;8./.<<9 3.029 stakeholders= 4<<>64 >; />121 3.8./69;4;8. ;.224 E.95124:91;. 3.9
E421/9 <159429 ;.9 51;?/1;89 3.9 39E./<9 7>@@2959 39 /9?./96.;81# r ;.5.<<4/91 7./O 5D.
8429 51671/846.;89 TE9/8>1<9U <94;1 0>93489 34 7/9;5979 . E421/9 51<898>.;89 2C93.;898L
79G 7/1?1;34 3.22C4:9.;34 . ;1; 51<898>9<54;1 92 6./1 8.;8489E1 39 /95./54/. 428/.
?1/6. 39 7/1?9881# [9O 5D. <9 /95D9.3. 7./84;81 V 5D. E9 <94 >; 51<84;8. /4551/31 8/4 24
corporate identity . la company image# ].9 54<9 9; 5>9 E9.;. 4 64;54/. 842.
/.24:91;.= 9;?4889= 24 corporate reputation E9.;. 9//96.394@926.;8. 34;;.009484#
J; 842 <.;<1 <. 34 >; 2481 9 ;4E90481/9 984294;9= 4;5D. <. 51; B>425D. /9<./E4=
/98.;01;1 5D. 2C93.;898L 3.224 f.;.881; <94 <1<84;:9426.;8. 4229;.484 4224 21/1
7./5.:91;. 3.22C4:9.;34 . 5D. 39 51;<.0>.;:4 24 516>;954:91;. 3.22C966409;. <94
43.0>484= 9 ;4E90481/9 .<8./9 <1;1 51;51/39= 9;E.5.= ;.22C4??./64/. 5D. 24 f.;.881;
;1; 71<<.004 >;4 5D94/4 93.;898L# [9O <9 /9?2.88./.@@. <>224 516>;954:91;.= <>224
7./5.:91;. 3.22C966409;. . 9;?9;. ;.0489E46.;8. <>224 corporate reputation 3.2
F/>771#

2C>8929::1 34 74/8. 3.029 9;E.<8981/9 .<8./9 39 516>;98L .X1 <8/>6.;89 1;m29;. 24 5>9 74/8.5974:91;. V
/9<8/.884 49 <100.889 9; 71<<.<<1 39 74/895124/9 /.B>9<989#

&&,
&%'
6&39(.*%14(&3( 6&36),9(+*

-C1@9.889E1 5D. D4 4;96481 B>.<81 24E1/1 V <8481 B>.221 39 4;429::4/. 24 Tcorporate


reputationU 3.2 F/>771 f.;.881; <>2 web= 488/4E./<1 2C9;E.<8904:91;. 39 B>488/1
7/1?929 8.648959 39<89;89= 64 >;989 34 >; 1@9.889E1 516>;.N 24 /95./54 39 >;4 690291/.
0.<891;. ;.9 /4771/89 5D. 2.04;1 2C4:9.;34 49 7/17/9 stakeholders# M1;1 <848.= 3>;B>.=
477/1?1;398. 2. <.0>.;89 8.64895D.N 24 7./5.:91;. 3.22C966409;. 4:9.;342. 34 74/8.
3.22C9;E.<8981/. . 3.2 51;<>6481/.= 92 0/431 39 <1339<?4:91;. .<7/.<<4 34224 516>;98L
online /90>4/31 2. 4889E98L <E128. ;.2 54671 3.224 /.<71;<4@9298L <15942. .= 9;?9;.=
2C9674881 5D. 24 corporate social responsibility D4 <>9 /9<>28489 .51;16951m?9;4;:94/9
3.2 F/>771#
J2 24E1/1 39 /95./54 V <8481 51;31881 ;.224 51;<47.E12.::4 5D. 2. /9<1/<. 9;84;09@929=
1009 79G 5D. 649= 4<<>61;1 >;4 5D94/4 E42.;:4 <8/48.0954 7./ 2. 4:9.;3.# R;5D. <. 92
51;8/9@>81 3.029 Tintangibile assetsU V 34 8.671 ?1;8. 39 51;8/1E./<9.= 5D. 3./9E4;1
4;5D. 34224 39<5/.:91;4298L 3.22. 967/.<. ;.2 ?1/;9/. 4029 stakeholders 9;?1/64:91;9
/.2489E. 4 8429 ?4881/9 7/13>889E9= <9 V 51;51/39 ;.22C4??./64/. 24 ;.5.<<98L 39 188.;./.
>;4 79.;4 5167/.;<91;. 3.2 />121 .<./598481 342 5479842. 9;84;09@92.= 9;<9.6. 4029
asset 84;09@929 . ?9;4;:94/9= ;.2 7/15.<<1 39 5/.4:91;. 3.2 E421/.= 34 74/8. 3.22.
4:9.;3.#
J; 842 <.;<1= 24 Tcorporate reputationU <E120. >; />121 39 7/964/94 9671/84;:4 ;.2
64;8.;96.;81 . 51;<129346.;81 3.22. /.24:91;9 51; 029 stakeholders . B>9;39 ;.224
5/.4:91;. 39 E421/. 7./ 2C4:9.;34#
J; 29;.4 51; 029 1@9.889E9 7/17/9 3.2 ;1<8/1 24E1/1 59 <9 V <1??./6489 3477/964 <>22.
8.64895D. 2.048. 422C966409;. 4:9.;342.= 5./54;31 39 6.88./. 1/39;. ;.2 T541<
51;5.88>42.U 5D. <7.<<1 3./9E4 34 >;4 <1E/4771<9:91;. 39 7>;89 39 E9<84= 4 E128.
<96929= 4 E128. 51;8/4<84;89= 31E>89 422C.8./10.;.98L 3.224 7/1E.;9.;:4 3.029 <8>391<9 .
34224 51;8469;4:91;. ;1; <.67/. 5D94/4 3.22. 39<59729;. 4:9.;3429 519;E128.#
M>55.<<9E46.;8. <9 V 5./5481 39 9;B>43/4/. 92 />121 <E1281 34 J;8./;.8 ;.221 <546@91
39 179;91;9 . 967/.<<91;9 3.224 516>;98L on-line <>029 4<7.889 7/.8846.;8.
/.7>84:91;429 3.22C4:9.;34= 477/1?1;3.;31= 9; 74/895124/.= 24 /92.E4;:4 4<<>;84= ;.2
/.7./96.;81 3.22. 9;?1/64:91;9= 349 6181/9 39 /95./54#
].224 <.51;34 74/8. 2C488.;:91;. V <8484 71<84 7/.E42.;8.6.;8. <>224 3.<5/9:91;.
3.224 6.813121094 <.0>984 7./ 24 /4551284 . 24 <>55.<<9E4 /92.E4:91;. 3.9 09>39:9 3.029
stakeholders# ].9 54798129 ?9;429= 9;?9;.= 3171 24 7/.<.;84:91;. . 92 5166.;81 3.9

&%$
/9<>28489 51;<.0>.;89 422C9;3409;. 51;31884= V <8481 24<59481 <74:91 422. 51;52><91;9 .
43 425>;9 477/1?1;396.;89 8.1/959 4E.;89 7./ 100.881 2C488>4298L . 2C9671/84;:4 3.224
8.648954 34 ;19 8/488484#
J; 74/895124/.= 51; /9?./96.;81 4224 6.813121094 43188484= 1551//. /951/34/. 2.
39??95128L 9;51;8/48. ;.22C.24@1/4:91;. 39 >; 613.221 5D. ?1<<. 434881 42 /.7./96.;81
. 4224 /4551284 3.22C9;?1/64:91;.#
J2 ?4881 5D. J;8./;.8 51<898>9<54 24 79G 0/4;3. /.8. 8.2.648954 61;3942. .
/477/.<.;89 >;C.;1/6. 794884?1/64 516>;95489E4 /.;3.= 9; 61289 54<9= 7151 40.E12. 24
/95./54 3.22. 8.64895D. 3C9;8./.<<.# J; 74/895124/.= V /9<>28484 <7.<<1 39??951281<4
2C9;39E93>4:91;. 3.9 T@459;9 9;?1/6489E9U 349 B>429 4889;0./. 9 09>39:9# A./ B>.<81
6189E1 24 /95./54 <51;84 2C9671<<9@9298L 39 4;429::4/. 51679>846.;8. 92 web 4224
/95./54 3.22. 179;91;9 3.029 stakeholders# \9 51;<.0>.;:4 2. 9;?1/64:91;9 /.7./98.
718/.@@./1 /90>4/34/. >; 546791;. 7151 <90;9?95489E1#
[1; /9?./96.;81 42 7/1?921 3.22C9;E.<8981/. .6./01;1 516>;B>. 425>;9 4<7.889
9;8./.<<4;89 5D. E.;01;1 39 <.0>981 4;429::489#
J2 7/961 3481 34 <188129;.4/. /90>4/34 2. 7.5>294/98L 7/17/9. 3.22. /95./5D. 51;3188.
7./ E42>84/. 9 09>39:9 3.029 9;E.<8981/9 984294;9 .3 .<8./9# J; 74/895124/. 6.;8/. 9 7/969
3961<8/4;1 >; 640091/. 9;8./.<<46.;81 7./ 2. E95.;3. 2.048. 42 F/>771 f.;.881;= 9
<.51;39 <.6@/4;1 .<<./. 79G 39<8455489= 61<8/4;31 9; 425>;9 54<9 >; 488.00946.;81
T<;1@U#
J; <.51;31 2>101 9 09>39:9 71<989E9 /92.E489= 5D. 488.;01;1 42 <>1 T17./481U=
/90>4/34;1 7/.E42.;8.6.;8. 2C4;346.;81 3.2 898121 . 24 <129398L .51;16951m
?9;4;:94/94 3.224 <159.8L= 6.;8/. 2. 5/9895D. <1;1 /9E128. 4224 ?4690294 7/17/9.84/94= 4224
?1/6>24 967/.;3981/942.= 4224 516>;954:91;. 488>484= 422C4:91;. 39 T1<5>/9U market
maker .= 7./ 24 74/8. 5D. 4889.;. 49 /9<>28489 9; 29;0>4 9;02.<.= 422C967.0;1 ;.2 54671
3.224 /.<71;<4@9298L <15942. 34 74/8. 3.22C4:9.;34# J; 74/895124/.= 7./ B>.2 5D. /90>4/34
2C4;346.;81 3.2 898121 <1;1 <8489 8.;>89 9; 3.@984 51;<93./4:91;. 9 09>39:9 /.2489E9 422.
E42>84:91;9 T<8/.8846.;8. 8.5;95D.U /90>4/34;89 2C9;E.<896.;81 4:91;4/91= 9; B>4;81
09>395489 ;1; 39/.8846.;8. 51;;.<<9 422. 8.64895D. 5D. D4;;1 7./ 100.881 24
corporate reputation 3.22C4:9.;34#
J; 51;52><91;. 24 /.7>84:91;. 39 5>9 013. 2C4:9.;34 7/.<<1 92 7>@@2951 3.029
9;E.<8981/9 7>O 51;<93./4/<9 ;.2 51672.<<1 71<989E4 4;5D. <.= <1;1 516>;B>. 84;89 9
7955129 /9<74/69481/9 4 ;1; .<<./. <1339<?4889 3.2 /4771/81 5D. 29 2.04 422C4:9.;34 .
39E./<9 9 09>39:9 ;.9 B>429 ;1; <9 /9<51;8/4 24 7/.<.;:4 39 >; 5166.;81 .<7295981 <>224

&%&
<>4 /.7>84:91;.# M9 7>O 4??./64/.= 3>;B>.= 5D. E9 <94 >; <1<84;:942. 4229;.46.;81 8/4
2C93.;898L= 9;8.<4 516. 7/9;5979 5D94E. . E421/9 5D. 0>934;1 2C4889E98L 3.22C4:9.;34= 24
516>;954:91;. 43188484 7./ 24 7/19.:91;. 3.224 7/17/94 966409;. 7/.<<1 92 7>@@2951 .
24 51//9<71;3.;8. Tcorporate reputationU#

&%%
&%+
BIBLIOGRAFIA

13.%*199*3 -#C#, The impact of corporate image on quality, customer


satisfaction and loyalty for customers with varying degrees of service
expertise, )VPSVPe (PZQUPNZLVPNT jVYUPNT VW 9QUXL[Q (PSY^ZU] 0NPNOQMQPZe
5JJ5#

13413( 3NSLN Q G%1-6A01%&+1 4VUPLZRNe Avanti, intangibili!e LPe


*[VPVM] %N^^QOPN 9ZNM\Ne P#:e 5JJ=#

<1)0*% j#0#-#e Corporate identity: what of it, why the confusion, and what’s
next?e LPe 6VU\VUNZQ UQ\YZNZLVP UQXLQbe P#"e "KK>#

<*33*-- %VOQUe Corporate philanthropy in France, Germany and the UKe


)VPSVPe LPZQUPNZLVPNT MNUhQZLPO %QXLQbe "KK?#

<*%39-*(3 .NXLSe Company Imagee 2YQULPL Q N^^V[LNZL *SLZVUQe 5JJ;#

<*%39-*(3 .NXLSe Corporate Branding – Back to basicse LPe *YUV\QNP


jVYUPNT VW 0NUhQZLPOe P#>#

<*%-(3( ,#e Scritti di Politica Aziendalee -VULPVe 2LN\\L[`QTTLe "KK;#

<*%-(3( ,# Il sistema d’aziendae -VULPVe 2LN\\L[`QTTLe "KKJ#

<*--*-(3( 2LNPWUNP[Ve Le nuove tecnologie della comunicazione, 0LTNPVe


<VM\LNPLe "KK8#

<(6G*%-&3 .NXLSe Corporate reputation versus corporate branding: the


realist
debatee LPe 6VU\VUNZQ 6VMMYPL[NZLVP^@ NP LPZQUPNZLVPNT oVYUPNTe P#"e 5JJJ#

&%"
<)&229 .NXLS j#e Corporate Branding versus product branding in emergine
marketse LPe 0NUhQZLPO (PZQTTLOQP[Q p $TNPPLPOe P# "e 5JJ=

<%&3.&3( 9LTXLV 0# EPatrimonio di marca e politica di comunicazioneFe


-VULPVe 2# 2LN\\L[`QTTLe 5JJ8

<%,3*--( 2LVUOLV Q <&%-&),44( $NVTVe Benetton: da United Colors a


Edizione Holding, -VULPVe (^QSLe 5JJ:#

61)(*%( )VUQPRVe Web Marketing & Motori di ricerca: guida e strategie per il
posizionamentoe %LMLPLe 2NUNZZVPLe 5JJ;#

61)+& 0NU[Ve Internet 2004e %VMN e 2)' QSLZVUL )NZQURNe 5JJ8#

61%,131 1T_QUZe Corporate reputation: concept and measurement, jVYUPNT


VW $UVSY[Z NPS <UNPS 0NPNOQMQPZe )VPSVPe 06< ,$ )ZSe "KK>#

61%,131e 6&A*3e G%*3-)*%e Corporate reputation and shareholders’


intentions: an attitudinal perspectivee LPe E<UNPS 0NPNOQMQPZFe XVT#"8e 5JJ=#

6A13.)*% 1#.#e Strategia e strutturae 0LTNPVe 'UNP[V 1POQTLe "K?Je \NO


"K?J#

6A%(9-*39*3 )NU^, Corporate Communication: the challenge of


trasparencye LPe 6VU\VUNZQ [VMMYPL[NZLVP^@ 1P LPZQUPNZLVPNT jVYUPNTe P#8e
5JJ5#

6A,3 %V^Ne Corporate reputation: meaning and mesauremente LPe jVYUPNT VW


0NPNOQMQPZ %QXLQb^e XVT#> P#5e 5JJ;#

6)1%G9&3 0#<#*#e A stakeholders framework for analyzing and evaluating


corporate social performancese LPe 1[NSQM] VW 0NPNOQMQPZ %QXLQbe "KK;#

6&.1 +LZZVULVe L’orientamento strategico di fondoe -VULPVe ,ZQZe 5JJ5#

&%(
6&.1 +LZZVULVe La valutazione della formula imprenditorialee LPe 9XLTY\\V Q
&UONPLRRNRLVPQe 0LTNPVe "K?:#

6&)&0<(3( 'N_LNPV Q .* 9(0&3( 0NU[Ve La gestione dei portafogli


azionari: modelli e tecniche per l’attività di asset managemente <NP[NULN
*SLZUL[Qe %VMNe 5JJJ#

.Q[UQZV )QOL^TNZLXV "" N\ULTQ 5JJ5e P# ="e Disciplina degli illeciti penali e
amministrativi riguardanti le societa' commercialie N PVUMN SQTTDNUZL[VTV ""
SQTTN TQOOQ 8 VZZV_UQ 5JJ"e P#8==e LPe 2NRRQZZN ,WWL[LNTQ P# ??e 5JJ5#

.&)$A(3 %L[`NUS %#e Corporate Reputation – a value creating strategy,


*MQUNTS OUVY\ $Y_TL^`LPO )LMLZQSe P#8e 5JJ:#

.&331 2#e La creazione di valore nella gestione dell’impresae e %VMNe


6NUV[[Le "KKK#

.&C)(32 2#e How good corporate reputations create corporate valuee LPe
6VU\VUNZQ %Q\YZNZLVP %QXLQbe P#5e 5JJ=#

.&C)(32 2#%#e Corporate reputation: strategies for developing the


corporate brande LPe )VPSVP@ GVONP $NOQe "KK:#

.&C3*7 9#0#e The relationship between corporate culture and corporate


identity, in Public Relations Quarterlye P#>e "K?>#

*(3C())*% 9N_LPQe -`Q 9LOPLWL[NP[Q VW %Q\YZNZLVP NPS <UNPS WVU 6UQNZLPO


-UY^Z LP Z`Q .LWWQUQPZ 9ZNOQ^ VW N %QTNZLVP^`L\ _QZbQQP NP &PTLPQ +QPSVU NPS
LZ^ 6Y^ZVMQU^e (P^ZLZYZQ WVU 0QSLN NPS 6VMMYPL[NZLVP^ 0NPNOQMQPZe
,PLXQU^LZ] VW 9Z# 2NTTQPe 5JJ"#

&%)
')1-- 9LTXLN j#e Corporate Reputation as a mediating variable between
corporate culture and financial performancese LPe %Q\YZNZLVP (P^ZLZYZQ
6VPWQUQP[Qe 5JJ=#

'%**013 %#*#e A stakeholders theory of the modern corporatione LP


<QNY[`NM\e -#)# NPS <VbLQe 3#*# c*S^de Ethical theory and businesse
$UQPZL[QHANTTe ,\\QU 9NSSTQ %LXQUe 3je "KK>#

'%**013 %#*#e Strategic Management: A stakeholders approache $LZMNPe


<V^ZVPe 01e "K?:#

21)*&--( 0L[`QTQe Governo dell’azienda e indicatori di performancese $L^Ne


(T <VUO`QZZVe 5JJ"#

21%4*))1 9ZQWNPV, Il sistema d’azienda e la valorizzazione delle


potenzialità inespressee -VULPVe 2LN\\L[`QTTLe 5JJ;#

21-*C&&. %V_QUZ .#e Corporate Image: Employee Reactions and


Implications for Managing Corporate Social Performancese LPe jVYUPNT VW
<Y^LPQ^^ *Z`L[^e XVT# "= P#:e "KK>#

2&-9( 0NPZV NPS C()9&3 1TNP 0#e Corporate reputation: seeking a


definition, 6VU\VUNZQ 6VMMYPL[NZLVP^@ 1P LPZQUPNZLVPNT jVYUPNTe )VPSVPe
06< ,$ )ZSe 5JJ"#

2%13- %# 0#e E L’analisi strategica per le decisioni aziendaliFe *SLRLVPL (T


0YTLPVe <VTVOPNe "KKK#

2%199(+1%& 'UNP[Q^[V Q 219-1).*))& 9LTXLNe Tesi: La comunicazione


come strategia di impresa: il caso Benetton, $NSVXNe NPPV N[[NSQML[V
5JJ:H5JJ;e 'N[VTZa SL 9[LQPRQ $VTLZL[`Q#

2%*79*% 1#e Advancing and enhancing corporate reputation, 6VU\VUNZQ


6VMMYPL[NZLVP^@ 1P LPZQUPNZLVPNT jVYUPNTe )VPSVPe 06< ,$ )ZSe "KKK#

&%*
2,1-%( )# H +(61%( 9#e Sistemi d’impresa e Capitalismi a Confrontoe *2*1e
0LTNPVe "KK:#

2,(.&--( *PUL[Ve Internet e comunicazionee *SLRLVPQ 1POQTLe 0LTNPVe "KK>#

A*3%(&3 '`h Q $1%G(3 1TNPe Design coordination and corporate imagee


)VPSVPm3Qb7VUh 9ZYSLVe +L^ZNm%QLP`VTS $Y_TL^`LPO 6VU\VUNZLVPe "K=>#

A(331 )#e Come gestire la responsabilità sociale dell’Impresa, 0LTNPVe (T 9VTQ


5: &UQe 5JJ;#

(3+*%3(44( *#e I valori guida, Un traghetto verso il futuroe LP )/LM\UQ^Ne


"KK=#

G(.C*)) %#*#oUe <*33*-- 3#e Employee propensity to withhold effort: a


conceptual model to intersect three avenues of researche LPe 1[NSQM] VW
0NPNOQMQPZ %QXLQbe P#8e "KK8#

)(+%12A( 2#e La coltivazione dell’internete UL^Z# ( QSLR#e 0LTNPVe (T 9VTQ 5: &UQe


5JJ"

)(+%12A( 2LNP[NUTVe Il nuovo libro della pubblicità: i segreti del mestiere, (T


^VTQ 5: &UQe 0LTNPVe 5JJ;

)&2,*%6(& 0#e Motori di ricerca ormai fondamentali nei processi di


decisione e di acquisto degli italiani on line, 3VXQM_UQ 5JJ=

)&2,*%6(& 0NU[Ve L’importanza dei motori di ricerca nelle decisioni e negli


acquistie 3QiZ\TVUNe 5JJ=

),$( 0NYUVe Motori di ricerca e visibilità sul Web, 0LTNPVe 1\VOQVe 5JJ"#

&%,
01).&31.& -VMa^ Q <&39(*$* 2YLe Un progetto di grafica sistematica
LP %N^^QOPN P#=e E(T [NM\V SQTTN OUNWL[N LZNTLNPNFe N\ULTQ "K?= cPYMQUV
MVPVOUNWL[V N [YUN SL 2# 1P[Q^[`Ld#

01%6A( )Y[LNPVe I sistemi informativi aziendalie 0LTNPVe 2LYWWUqe 5JJ:#

01%-(3 .* 619-%& 2UQOVULVe The role of corporate reputation in


developing relational capitale LPe jVYUPNT VW (PZQTTQ[ZYNT 6N\LZNTe P#:e 5JJ:#

0(6A*)(3( )NYUNe EStrategie di Corporate Giving e Cause Related Marketing


in Italia: tra benessere sociale e fini di businessFe ,PLXQU^LZa ),091 SL %VMNe
5JJ8#

0&%*))( 0NU[QTTVe La Comunicazione d’Impresa e la promozione


dell’Immaginee 1POQTL QSLZVUQe "KK>#

31%.(3 2LY^Q\\Qe La Benetton: strategia e struttura di un’impresa di


successo, +LZQU_Ve *SLRLVPL TNXVUVe "K?>#

3*+())* 1#e e6VU\VUNZQ UQ\YZNZLVPe ^ZNhQ`VTSQU^^ NPS Z`Q ^V[LNT


\QUWVUMNP[Q^HWLPNP[LNT \QUWVUMNP[Q^ UQTNZLVP^`L\e LPe *YUV\QNP jVYUPNT VW
0NUhQZLPOe P#Km"Je 5JJ;#

3&%013 %#e Le condizioni di sviluppo dell’impresae *ZN^e 0LTNPVe "K>K


c(PZUVSYRLVPQ NTT/QSLRLVPQ LZNTLNPN SQT XVTYMQ +LZZVULV 6VSNd

&)(39 CVTWW e The new guide to identitye 1TSQU^`VZe 2VbQU $Y_TL^`LPO )ZSe
"KK;#

$19-*%(9 +LZZVULVe Internet per chi studiae 1\VOQVe 0LTNPVe "KK=#

$(--1 .QPPL^ 1#e G1-9139(9 )QN $UQXQTe Understanding brand equity for
successful brand extensione LPe jVYUPNT VW 6VP^YMQU 0NUhQZLPOe P#:e "KK;#

&+'
$%1A1)1. 6# G# Q A10*) 2# #The Core Competence of the Corporatione
LPe ANUXNUS <Y^LPQ^^ %QXLQb e "KKJ#

I,12)( 1T_QUZVe EComunicare il futuroFe 0LTNPVe 'UNP[V 1POQTL *SLZVUQe


5JJ:#

I,12)( 1T_QUZVe Bilancio d’esercizio e principi contabilie -VULPVe 2LN\\L[`QTTLe


5JJ=#

%10$(3( 'QSQUL[Ve ELa comunicazione aziendaleFe *ZN^TL_ULe "KKJ#


%&<*%-9 $#C#NPS .&C)(32 2#%#e Corporate reputation and sustained
superior financial performancese LPe 9ZUNZQOL[ 0NPNOQMQPZ jVYUPNTe P#58e
5JJ5#

91<1-*# j#0 NPS $,*3-* *#e Empirical analysis of the relationship


between corporate reputation and financial performances: a survey of the
literaturee LP 6VU\VUNZQ %Q\YZNZLVP %QXLQbe P#5e 5JJ8

91)*0 *TQPNe EChe cos’è la comunicazione d’impresaFe 0LTNPVe )Y\QZZL p


6Ve "KK?#

9()+1 %V_QUZVe IPSAS: Guida ai principi contabili internazionali per il settore


pubblicoe 3N\VTLe *^^QTL_ULe 5JJ;

90(-A 6UNLO 3#e E6VU\VUNZQ 9V[LNT %Q^\VP^L_LTLZ]@ b`QZ`QU VU `VbFe


California Management Reviewe XVT# :;e P# :e ^YMMQU 5JJ8

90(-A 6UNLOe Corporate social responsibility: whether or howe LPe 6NTLWVUPLN


0NPNOQMQPZ %QXLQbe P#:e 5JJ8#

-&9,3 3YU`NPe Financial Value and public relationse LPe 6VU\VUNZQ


[VMMYPL[NZLVP^@ NP LPZQUPNZLVPNT oVYUPNTe P#8e 5JJ:#

&+$
,22)1 AQPULhe The corporate brand association base: a conceptual model
for the creation of inclusive brand architecturee )VPSVPe *YUV\QNP jVYUPNT VW
0NUhQZLPOe 5JJ=#

+13(3 )Y[Ne La netiquette del forum. Come comportarsi nelle discussioni


on-linee 0LTNPV <L[V[[Ne 5JJ=#

&+&
SITOGRAFIA

bbb#_QTVbZ`Q_LR#[VM
`ZZ\@mm_TVO^#YOLSVZPQZ#VUOmLSNMLNPL
bbb#[T][#LZm
bbb#[VMYPLZNRLVPQ#LZm
bbb#SNULV_VPN[LPN#PQZm
bbb#SQ^MM#[VM
bbb#SL^LPWVUMNRLVPQ#LZ
bbb#Q[V#YPL\MP#LZ
bbb#Q`LbQ_#LZm
bbb#QYUQbQ_#[VM
bbb#ONPSNTW#LZ
bbb#OVVOTQ#[VM
bbb#`VMVTNL[Y^#[VM
bbb#LHSVMQ#[VMm
`ZZ\@mmLPWVUMNZL[N#^[LQPRQ#YPLMV#LZ
`ZZ\@mmLZ#_LR#]N`VV#[VM
bbb#LZNT]_NPPQU#LZmOTV^^NULV#`ZM
bbb#MNUhQZLPOLPWVUMNZL[V#LZ
bbb# 0NU[`QLPWQ^ZN#LZ
bbb#MQ^ZLQUQSL^[ULXQUQ#[VM
bbb#MLPQUXNQYUV\Q#VUOm
bbb#PVZUN[Q#LZ
bbb#VP\VLPZHMNUhQZLPO#[VM
bbb#\[HWN[LTQ#[VM
bbb#\NUTNMQPZV#LZ
`ZZ\@mm\UQ^^#_QPQZZVPOUVY\#[VM
bbb#ULWTQ^^LVPL#LZm
bbb#^QM^#LZ
bbb#^[UL\ZNXVTNPZ#LPWV
`ZZ\@mm^\NRLVLPbLPS#TL_QUV#LZmTL_QU^[YVTNmTQZZXNT#`ZM
bbb#ZYZVU5Y#PQZ
bbb#ZQTQ[VMLZNTLNTN_#[VM

&+%
bbb#ZYZZVbQ_MN^ZQU#LZmLPSL[LRRNRLVPQm\NOQHUNPh#\`\
bbb#XVL[Q_QZbQQP#[VM
bbb#bLhL\QSLN#VUO

&++
Allegati

1TTQONZV " @ )Q OULOTLQ SL XNTYZNRLVPQ cLZNTLNPVd

1TTQONZV 5 @ )Q OULOTLQ SL XNTYZNRLVPQ cLPOTQ^Qd

1TTQONZV 8 @ -N_QTTN SL ULQ\LTVOV SQTT/NPNTL^L

1TTQONZV :N @ (PSL[L UL[QU[N LP (ZNTLNPV

1TTQONZV :_ @ (PSL[L UL[QU[N LP (POTQ^Q

1TTQONZV ; @ 1PNTL^L ZQM\VUNTQ

1TTQONZV = @ 9LZL bQ_ NPNTLRRNZL

&+"
ALLEGATO 1. Le griglie di valutazione (ITALIANO)

GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni


Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
17/07/2006
1 2 Forum Finanziari 827 14/09/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
2 2 Forum Finanziari 827 22/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
3 2 Forum Finanziari 1190 05/04/2005 0 0 1 0 1 0 0 0 0
4 2 Forum Finanziari 1190 06/04/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
5 2 Forum Finanziari 1190 06/04/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
6 2 Forum Finanziari 1190 08/04/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
7 2 Forum Finanziari 526 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
8 2 Forum Finanziari 763 24/01/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
9 2 Forum Finanziari 763 24/01/2004 0 1 0 0 1 0 0 0 0
10 2 Forum Finanziari 763 26/01/2004 1 0 0 1 0 0 0 0 0
11 2 Forum Finanziari 763 26/01/2004 0 1 0 0 0 0 1 0 0
12 2 Forum Finanziari 857 09/01/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
13 2 Forum Finanziari 857 09/01/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
14 2 Forum Finanziari 857 11/01/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
15 2 Forum Finanziari 1735 02/05/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
16 2 Forum Finanziari 375 07/06/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
17 2 Forum Finanziari 4155 28/06/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
05/09/2006
18 2 Forum Finanziari 4282 04/06/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
19 2 Forum Finanziari 4282 04/06/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
20 2 Forum Finanziari 1.817 26/04/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
21 2 Forum Finanziari 1.817 28/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
22 2 Forum Finanziari 1.817 19/10/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
23 2 Forum Finanziari 1817 21/12/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
24 2 Forum Finanziari 1817 22/06/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
25 2 Forum Finanziari 621 25/04/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
26 2 Forum Finanziari 621 25/04/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
27 2 Forum Finanziari 621 25/04/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
28 2 Forum Finanziari 621 25/04/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
29 2 Forum Finanziari 170 16/03/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
30 2 Forum Finanziari 170 16/03/2006 0 1 0 0 0 1 0 0 0
31 2 Forum Finanziari 170 16/03/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
32 2 Forum Finanziari 170 16/03/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
33 2 Forum Finanziari 126 03/03/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
34 2 Forum Finanziari 9.434 19/02/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
35 2 Forum Finanziari 9.434 19/02/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
36 2 Forum Finanziari 1.038 04/01/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
37 2 Forum Finanziari 1038 04/01/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
38 2 Forum Finanziari 2.654 06/12/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
39 2 Forum Finanziari 2.654 06/12/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
40 2 Forum Finanziari 2.654 07/12/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
41 2 Forum Finanziari 2.654 08/12/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
42 2 Forum Finanziari 2.654 16/12/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
06/09/2006
43 2 Forum Finanziari 2.460 09/09/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
44 2 Forum Finanziari 10.329 16/04/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
45 2 Forum Finanziari 10.329 16/04/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
46 2 Forum Finanziari 10.329 18/04/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
47 2 Forum Finanziari 10.329 18/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
48 2 Forum Finanziari 10.329 18/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
49 2 Forum Finanziari 10.329 18/04/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
50 2 Forum Finanziari 10.329 18/04/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
51 2 Forum Finanziari 10.329 20/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
52 2 Forum Finanziari 10.329 20/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
53 2 Forum Finanziari 10.329 20/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
54 2 Forum Finanziari 10.329 20/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
55 2 Forum Finanziari 10.329 21/04/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
56 2 Forum Finanziari 10.329 29/04/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
57 2 Forum Finanziari 10.329 30/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
58 2 Forum Finanziari 10.329 30/04/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
59 2 Forum Finanziari 10.329 01/05/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
60 2 Forum Finanziari 10.329 01/05/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
61 2 Forum Finanziari 10.329 02/05/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
62 2 Forum Finanziari 10.329 05/05/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
63 2 Forum Finanziari 10.329 12/05/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
64 2 Forum Finanziari 10.329 16/05/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
65 2 Forum Finanziari 10.329 16/05/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
66 2 Forum Finanziari 10.329 21/05/2005 1 0 0 0 0 0 1 0 0
67 2 Forum Finanziari 10.329 05/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
08/09/2006
68 2 Forum Finanziari 10.329 07/06/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
69 2 Forum Finanziari 10.329 22/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
70 2 Forum Finanziari 10.329 22/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
71 2 Forum Finanziari 10.329 22/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
72 2 Forum Finanziari 10.329 22/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
73 2 Forum Finanziari 10.329 23/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
74 2 Forum Finanziari 174 21/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
75 2 Forum Finanziari 325 22/05/2005 1 0 0 0 0 0 1 0 0
76 2 Forum Finanziari 325 22/05/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
77 2 Forum Finanziari 2.427 16/05/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
78 2 Forum Finanziari 2.427 16/05/2005 0 0 1 0 1 0 0 0 0
79 2 Forum Finanziari 3.150 02/05/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
80 2 Forum Finanziari 3.150 02/05/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
81 2 Forum Finanziari 3.150 03/05/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
82 2 Forum Finanziari 3.150 06/05/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
83 2 Forum Finanziari 3.150 10/05/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
84 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
85 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
86 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
87 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
89 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
90 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
91 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
92 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
93 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
94 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
95 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
96 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
97 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
98 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
99 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
100 2 Forum Finanziari 5.235 14/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
101 2 Forum Finanziari 5.235 15/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
102 2 Forum Finanziari 5.235 15/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
103 2 Forum Finanziari 5.235 15/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
104 2 Forum Finanziari 5.235 15/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
105 2 Forum Finanziari 5.235 24/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
106 2 Forum Finanziari 387 31/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
107 2 Forum Finanziari 9.221 08/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
108 2 Forum Finanziari 9.221 08/03/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
109 2 Forum Finanziari 9.221 08/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
110 2 Forum Finanziari 9.221 08/03/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
111 2 Forum Finanziari 9.221 09/03/2005 0 1 0 0 0 1 0 0 0
112 2 Forum Finanziari 9.221 09/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
113 2 Forum Finanziari 9.221 09/03/2005 0 1 0 0 0 1 0 0 0
114 2 Forum Finanziari 9.221 09/03/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
115 2 Forum Finanziari 9.221 09/03/2005 1 0 0 0 0 0 1 0 0
116 2 Forum Finanziari 9.221 09/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
11/09/2006
117 2 Forum Finanziari 9.221 10/03/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
118 2 Forum Finanziari 9.221 10/03/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
119 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 0 1 0 0 0 1 0 0
120 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
121 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
122 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
123 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
124 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
125 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
126 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
127 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
128 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 1 0 0 0 0 0 1 0 0
129 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
130 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
131 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
132 2 Forum Finanziari 9.221 11/03/2005 0 1 0 0 0 0 0 1 0
133 2 Forum Finanziari 9.221 12/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
134 2 Forum Finanziari 9.221 12/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
135 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
136 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
137 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
138 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
139 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
140 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
141 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
142 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
143 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
144 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
145 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
146 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
147 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
148 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
149 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
13/09/2006
150 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
151 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
152 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
153 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
154 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
155 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
156 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
157 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
158 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
159 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
160 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
161 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
162 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
163 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
164 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
165 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
166 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
167 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
168 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
169 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
170 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
171 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
172 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
173 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
174 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
175 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
176 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
177 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
178 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 0 1 0 0 0 1 0 0
179 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 0 1 0 0 0 1 0 0
180 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 0 1 0 0 0 1 0 0
181 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 0 1 0 0 0 1 0 0
182 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 0 1 0 0 0 1 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
183 2 Forum Finanziari 2.478 12/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
184 2 Forum Finanziari 3.129 12/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
185 2 Forum Finanziari 3.129 04/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
186 2 Forum Finanziari 3.129 04/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
187 2 Forum Finanziari 3.129 04/03/2005 0 0 1 0 0 0 1 0 0
188 2 Forum Finanziari 3.129 04/03/2005 1 0 0 0 0 0 1 0 0
189 2 Forum Finanziari 3.129 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
14/09/2006
190 2 Forum Finanziari 3.129 10/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
191 2 Forum Finanziari 3.129 10/03/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
192 2 Forum Finanziari 3.129 12/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
193 2 Forum Finanziari 3.129 12/03/2005 0 0 1 0 1 0 0 0 0
194 2 Forum Finanziari 5.601 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
195 2 Forum Finanziari 5.601 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
196 2 Forum Finanziari 5.601 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
197 2 Forum Finanziari 5.601 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
198 2 Forum Finanziari 5.601 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
199 2 Forum Finanziari 498 07/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
200 2 Forum Finanziari 498 11/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
201 2 Forum Finanziari 9.103 04/03/2005 1 0 0 0 0 0 1 0 0
202 2 Forum Finanziari 9.103 04/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
203 2 Forum Finanziari 9.103 04/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
204 2 Forum Finanziari 9.103 04/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
205 2 Forum Finanziari 9.103 04/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
206 2 Forum Finanziari 9.103 04/03/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
207 2 Forum Finanziari 9.103 07/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
208 2 Forum Finanziari 9.103 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
209 2 Forum Finanziari 9.103 07/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
210 2 Forum Finanziari 9.103 07/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
211 2 Forum Finanziari 3.426 01/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
212 2 Forum Finanziari 3.426 01/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
213 2 Forum Finanziari 3.426 02/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
214 2 Forum Finanziari 3.426 04/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
215 2 Forum Finanziari 3.426 07/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
216 2 Forum Finanziari 207 08/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
217 2 Forum Finanziari 616 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
218 2 Forum Finanziari 877 06/03/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
219 2 Forum Finanziari 877 07/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
220 2 Forum Finanziari 1.380 22/01/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
221 2 Forum Finanziari 1.380 25/01/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
222 2 Forum Finanziari 1.380 26/01/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
223 2 Forum Finanziari 304 20/01/2005 0 1 0 0 0 1 0 0 0
224 2 Forum Finanziari 243 29/04/2004 0 1 0 0 0 1 0 0 0
225 2 Forum Finanziari 243 29/04/2004 0 1 0 0 0 0 0 1 0
15/09/2006
226 2 Forum Finanziari 449 30/03/2004 0 1 0 0 1 0 0 0 0
227 2 Forum Finanziari 449 30/03/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
228 2 Forum Finanziari 145 21/01/2004 0 0 1 1 0 0 0 0 0
229 2 Forum Finanziari 145 22/01/2004 0 0 1 1 0 0 0 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
230 2 Forum Finanziari 145 22/01/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
231 2 Forum Finanziari 1.262 14/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
232 2 Forum Finanziari 1.262 14/07/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
233 2 Forum Finanziari 1.262 21/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
234 2 Forum Finanziari 236 16/01/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
235 2 Forum Finanziari 8.204 13/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
236 2 Forum Finanziari 8.204 13/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
237 2 Forum Finanziari 8.204 23/03/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
238 2 Forum Finanziari 8.204 31/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
239 2 Forum Finanziari 8.204 04/04/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
240 2 Forum Finanziari 8.204 04/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
241 2 Forum Finanziari 8.204 06/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
242 2 Forum Finanziari 8.204 06/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
243 2 Forum Finanziari 603 06/04/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
244 2 Forum Finanziari 603 06/04/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
245 2 Forum Finanziari 603 06/05/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
246 2 Forum Finanziari 512 15/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
247 2 Forum Finanziari 512 15/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
248 2 Forum Finanziari 220 12/04/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 1
249 2 Forum Finanziari 1158 07/04/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
250 2 Forum Finanziari 1158 07/04/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
251 2 Forum Finanziari 1158 08/04/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
252 2 Forum Finanziari 1158 08/04/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
253 2 Forum Finanziari 805 04/04/2005 0 0 1 0 0 1 0 0 0
18/09/2006
254 2 Forum Finanziari 805 07/04/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
255 2 Forum Finanziari 805 07/04/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
256 2 Forum Finanziari 2.240 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
257 2 Forum Finanziari 2.240 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
258 2 Forum Finanziari 2.240 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
259 2 Forum Finanziari 390 31/10/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
260 2 Forum Finanziari 343 31/05/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
261 2 Forum Finanziari 261 25/05/2004 1 0 0 1 0 0 0 0 0
262 2 Forum Finanziari 261 25/05/2004 1 0 0 1 0 0 0 0 0
263 2 Forum Finanziari 261 25/05/2004 1 0 0 1 0 0 0 0 0
20/09/2006
264 2 Forum Finanziari 35 14/02/2006 1 0 0 0 0 0 1 0 0
265 2 Forum Finanziari 290 26/09/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
266 2 Forum Finanziari 290 26/09/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
267 2 Forum Finanziari 290 26/09/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
268 2 Forum Finanziari 290 03/10/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
269 2 Forum Finanziari 290 04/10/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
270 2 Forum Finanziari 1581 15/09/2006 0 1 0 0 0 1 0 0 0
271 2 Forum Finanziari 1581 16/09/2006 0 1 0 0 1 0 0 0 0
272 2 Forum Finanziari 1581 16/09/2006 0 1 0 0 0 1 0 0 0
273 2 Forum Finanziari 1581 14/09/2006 0 1 0 0 0 1 0 0 0
274 2 Forum Finanziari 1581 13/09/2006 0 1 0 0 0 1 0 0 0
275 2 Forum Finanziari 116 01/09/2006 0 1 0 0 0 1 0 0 0
276 2 Forum Finanziari 149 28/03/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
277 2 Forum Finanziari 149 28/03/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
278 2 Forum Finanziari 898 16/03/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
279 2 Forum Finanziari 898 16/03/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
280 2 Forum Finanziari 2583 01/03/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
281 2 Forum Finanziari 215 28/11/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
282 2 Forum Finanziari 185 16/11/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
283 2 Forum Finanziari 1087 07/11/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
284 2 Forum Finanziari 90 13/09/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
285 2 Forum Finanziari 959 21/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
286 2 Forum Finanziari 959 21/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
287 2 Forum Finanziari 959 21/07/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
288 2 Forum Finanziari 355 06/07/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
289 2 Forum Finanziari 355 06/07/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
290 2 Forum Finanziari 401 30/06/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
291 2 Forum Finanziari 401 30/06/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
292 2 Forum Finanziari 716 22/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
293 2 Forum Finanziari 1785 10/06/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
294 2 Forum Finanziari 1785 10/06/2005 0 1 0 0 0 0 1 0 0
295 2 Forum Finanziari 1510 01/06/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
296 2 Forum Finanziari 1510 01/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
297 2 Forum Finanziari 1510 02/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
298 2 Forum Finanziari 274 13/04/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
299 2 Forum Finanziari 274 13/04/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
300 2 Forum Finanziari 3508 16/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
301 2 Forum Finanziari 3508 16/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
302 2 Forum Finanziari 3508 18/05/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
303 2 Forum Finanziari 1491 10/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
304 2 Forum Finanziari 1491 10/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
305 2 Forum Finanziari 112 07/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
306 2 Forum Finanziari 112 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
26/09/2006
307 2 Forum Finanziari 246 04/07/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
308 2 Forum Finanziari 246 04/07/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
309 2 Forum Finanziari 246 04/07/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
310 2 Forum Finanziari 677 27/05/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
311 2 Forum Finanziari 365 16/05/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
312 2 Forum Finanziari 748 07/03/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
313 2 Forum Finanziari 295 12/04/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
314 2 Forum Finanziari 295 13/04/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
315 2 Forum Finanziari 521 05/02/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
316 2 Forum Finanziari 521 03/03/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
317 2 Forum Finanziari 521 16/03/2006 1 0 0 0 1 0 0 0 0
318 2 Forum Finanziari 144 17/01/2006 0 0 1 0 0 0 1 0 0
319 2 Forum Finanziari 144 17/01/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
320 2 Forum Finanziari 168 14/09/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
321 2 Forum Finanziari 201 08/09/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
321 2 Forum Finanziari 275 21/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
322 2 Forum Finanziari 409 27/06/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
323 2 Forum Finanziari 103 22/06/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
323 2 Forum Finanziari 44466 13/06/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
324 2 Forum Finanziari 228397 21/07/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
325 2 Forum Finanziari 228397 21/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
326 2 Forum Finanziari 228397 22/07/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
327 2 Forum Finanziari 228397 22/07/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
328 2 Forum Finanziari 228397 09/09/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
329 2 Forum Finanziari 136 26/08/2006 1 0 0 0 1 0 0 0 0
330 2 Forum Finanziari 304214 24/08/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
331 2 Forum Finanziari 509 04/07/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
332 2 Forum Finanziari 48 12/04/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
333 2 Forum Finanziari 738 25/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
334 2 Forum Finanziari 738 25/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
335 2 Forum Finanziari 738 25/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
336 2 Forum Finanziari 443 04/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
337 2 Forum Finanziari 443 04/03/2005 0 1 0 0 1 0 0 0 0
338 2 Forum Finanziari 443 07/03/2005 0 1 0 0 0 1 0 0 0
339 2 Forum Finanziari 443 08/03/2005 1 0 0 0 1 0 0 0 0
340 2 Forum Finanziari 171 05/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
341 2 Forum Finanziari 171 05/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
342 2 Newsgroup Finanza nd 09/06/2004 1 0 0 1 0 0 0 0 0
343 2 Newsgroup Finanza nd 11/08/2006 0 1 0 0 1 0 0 0 0
28/11/2006
344 2 Forum Finanziari 7.295 15/09/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
345 2 Forum Finanziari 7.295 15/09/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
346 2 Forum Finanziari 7.295 15/09/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
347 2 Forum Finanziari 7295 19/09/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
348 2 Forum Finanziari 7295 19/09/2006 1 0 0 0 0 0 0 0 1
349 2 Forum Finanziari 7.295 19/09/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
350 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
351 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
352 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
353 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
354 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
355 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
356 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 0 1 0 0 1 0 0 0 0
357 2 Forum Finanziari 7.295 20/09/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
358 2 Forum Finanziari 7.295 21/09/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
359 2 Forum Finanziari 7.295 21/09/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
360 2 Forum Finanziari 7.295 21/09/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
361 2 Forum Finanziari 7.295 22/09/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
362 2 Forum Finanziari 7.295 22/09/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
363 2 Forum Finanziari 7.295 24/09/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
364 2 Forum Finanziari 7.295 24/09/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
365 2 Forum Finanziari 7.295 25/09/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
366 2 Forum Finanziari 7.295 26/09/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
367 2 Forum Finanziari 7.295 03/10/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
368 2 Forum Finanziari 7.295 03/10/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
369 2 Forum Finanziari 7.295 10/10/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
370 2 Forum Finanziari 7.295 10/10/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. 'ANALISI KEY WORD N°VISITATORI DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F
371 2 Forum Finanziari 7.295 01/11/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
372 2 Forum Finanziari 7.295 01/11/2006 1 0 0 0 0 0 0 0 1
30/12/2006
373 2 Forum Finanziari 7.295 08/11/2006 0 1 0
374 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
375 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 0 0 1 0 0 0 1 0 0
376 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0
377 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
378 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
379 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 0 0 1 0 0 0 0 0 1
380 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 1 0 0 0 1 0 0 0 0
381 2 Forum Finanziari 7.295 13/11/2006 1 0 0 0 0 0 0 0 1
382 2 Forum Finanziari 7.295 14/11/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 1
383 2 Newsgroup Finanza nd 27/01/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
384 2 Newsgroup Finanza nd 27/01/2004 0 1 0 1 0 0 0 0 0
385 2 Newsgroup Finanza nd 07/12/2004 0 1 0 0 0 1 0 0 0
386 2 Newsgroup Finanza nd 07/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
387 2 Newsgroup Finanza nd 07/03/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0
388 2 Newsgroup Finanza nd 07/03/2005 0 0 0 1 0 0 0 0 0
389 2 Newsgroup Finanza nd 28/03/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
390 2 Newsgroup Finanza nd 28/03/2005 0 1 0 0 0 1 0 0 0
391 2 Newsgroup Finanza nd 22/05/2001 0 0 1 1 0 0 0 0 0
392 1 Blog Finanza nd 13/03/2005 1 0 0 1 0 0 0 0 0
393 2 yahoo finance nd 13/11/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
394 2 yahoo finance nd 13/11/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0
395 2 yahoo finance nd 20/09/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0
396 2 titolo benetton nd 01/09/2003 0 1 0 1 0 0 0 0 0
397 2 titolo benetton nd 01/09/2003 1 0 0 0 1 0 0 0 0
398 2 titolo benetton nd 14/12/2000 0 0 1 1 0 0 0 0 0
399 2 titolo benetton nd 27/01/2005 0 0 1 1 0 0 0 0 0
400 2 titolo benetton nd 27/01/2005 0 1 0 1 0 0 0 0 0

Legenda

Andamento titolo A
Soldità/Performance eco-fin B
Famiglia Benetton C
Prospettive di mercato D
Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E
Market Maker F
CSR G
ALLEGATO 2. Le griglie di valutazione (INGLESE)
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. KEY WORD TIPO CANALE DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F G
27/09/2006
401 1 Benetton + Adr blog 09/02/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
402 1 Benetton + Adr blog 14/11/2006 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
403 1 Benetton + Adr blog 29/03/2006 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
404 1 Benetton + Adr blog 10/02/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
405 2 Benetton + Adr forum 17/01/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
406 2 Benetton + Adr forum 18/01/2006 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
407 2 Benetton + Adr forum 18/01/2006 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0
408 2 NYSE + message board forum 14/09/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
409 2 NYSE + message board forum 24/01/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
410 2 NYSE + message board forum 20/08/2002 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
411 2 NYSE + message board forum 25/01/2005 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
412 2 NYSE + message board forum 15/01/2002 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
413 2 NYSE + message board forum 16/01/2002 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
414 2 NYSE + message board forum 23/10/2001 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
415 2 NYSE + message board forum 12/03/2001 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
416 2 NYSE + message board forum 28/02/2001 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0
417 1 message board stock NYSE forum 04/03/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
29/102006
418 1 stock board message discussion forum 14/11/2006 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
419 1 BNG + MESSAGE BOARD + STOCK forum 29/12/2006 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
420 1 jim cramer forum 10/05/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
421 1 jim cramer forum 24/01/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
422 2 Benetton + investor newsgroup 26/01/2000 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
423 2 Benetton + investor newsgroup 27/01/2000 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
424 2 Benetton + investor newsgroup 18/02/2000 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
425 2 Benetton + investor newsgroup 18/02/2000 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
426 2 Benetton + investor newsgroup 20/11/1999 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
427 2 Benetton + investor newsgroup 12/04/2002 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
428 2 Benetton + investor newsgroup 23/05/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0
429 2 Benetton + investor newsgroup 09/03/1999 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
430 2 Benetton + trading newsgroup 17/12/1999 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
431 2 Benetton + trading newsgroup 03/05/2000 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
432 2 Benetton + trading newsgroup 03/05/2000 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
433 2 Benetton + trading newsgroup 17/02/2000 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
434 2 Benetton + trading newsgroup 17/02/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
435 2 Benetton + trading newsgroup 17/02/2000 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
436 1 Best + Financial + Discussion + Board site 29/12/2006 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
437 2 Yahoo Finance forum 30/12/2000 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0
438 1 Benetton + NYSE site 13/03/2003 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
439 1 Benetton + NYSE site 12/03/2003 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. KEY WORD TIPO CANALE DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F G
15/11/2006
440 1 Benetton + NYSE site 23/12/2003 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
441 2 Benetton + Financial Times site 07/03/2005 1 0 0
442 2 Benetton + Financial Times site 02/12/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
443 2 Benetton + Financial Times site 01/12/2006 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0
444 2 Benetton + Financial Times site 15/11/2006 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0
445 2 Benetton + Financial Times site 10/12/2003 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
446 2 benetton + financial + articles site 14/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
447 1 benetton + financial + articles site 14/12/2003 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
448 1 benetton + financial + articles site 07/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
449 1 benetton + financial + articles site 23/02/2006 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
450 1 benetton + gain + loss blog 23/10/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
451 1 benetton + trader forum 07/04/2006 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
452 1 benetton + trader blog 10/02/2006 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
453 1 Benetton + business blog news 14/10/2006 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
454 1 Benetton + business site 13/01/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
455 1 Benetton + thought site sito non aggiornato 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
456 1 Benetton + thought site sito non aggiornato 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
457 1 Benetton + thought blog 03/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
458 1 Benetton + thought blog 01/05/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
459 1 Benetton + thought blog 30/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
460 1 Benetton + thought blog 23/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
461 1 Benetton + thought blog 14/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
462 1 Benetton + thought blog 18/04/2005 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
463 1 Benetton + thought blog 23/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
464 1 Benetton + thought blog 23/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
465 1 Benetton + thought blog 23/04/2003 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0
466 1 Benetton + thought blog 22/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
467 1 Benetton + thought blog 14/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
468 1 Benetton + thought blog 14/04/2003 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
469 1 Benetton + thought blog 11/04/2003 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
470 1 Benetton + thought blog 11/04/2003 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
27/12/2005
471 1 Benetton + thought blog 08/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
472 1 Benetton + thought blog 08/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
473 1 Benetton + thought blog 08/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
474 1 Benetton + thought blog 02/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
475 1 Benetton + thought blog 02/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
476 1 Benetton + thought blog 02/04/2003 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0
477 1 Benetton + thought blog 02/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
478 1 Benetton + thought blog 02/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
479 1 Benetton + thought blog 02/04/2003 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0
480 1 Benetton + thought blog 04/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
481 1 Benetton + thought blog 04/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
482 1 Benetton + thought blog 04/04/2003 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
483 1 Benetton + thought blog 04/04/2003 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
GIUDIZIO INVESTITORE Motivazioni
Data/N° METOD. KEY WORD TIPO CANALE DATA INS.COMMENTO POSITIVO NEGATIVO NEUTRO A B C D E F G
484 1 Benetton + thought blog 04/04/2003 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
485 1 Benetton + thought blog 04/04/2003 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0
486 1 Benetton + thought blog 31/03/2003 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
487 1 Benetton + thought blog 31/03/2003 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
488 1 Benetton + thought blog 31/03/2003 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0
489 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 02/06/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
490 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 31/05/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
491 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 21/02/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
492 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 18/03/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
493 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 18/03/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
494 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 18/03/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
495 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 26/03/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
496 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 17/03/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
497 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 24/01/2000 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1
498 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 08/01/1999 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
499 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 22/02/1998 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0
500 2 Benetton + BNG + BEN + quotes forum 09/02/2000 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1

Legenda

Andamento titolo A
Soldità/Performance eco-fin B
Famiglia Benetton C
Prospettive di mercato D
Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E
Market Maker F
CSR G
ALLEGATO 3. Tabella riepilogo analisi
Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Data effettuazione analisi Scomposizione per risultato (N°)
Parametri Valutazione Italiano 30/12/2006 27
28/11/2006 29
26/09/2006 39
20/09/2006 43
18/09/2006 10
15/09/2006 28
14/09/2006 36
13/09/2006 40
11/09/2006 33
08/09/2006 48
06/09/2006 25
05/09/2006 25
17/07/2006 17
Inglese 27/12/2005 30
15/11/2006 31
29/102006 22
27/09/2006 17
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Scomposizione per risultato (N°)


Numero Giudizi Rilevati Italiano 400
Inglese 100

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Metodologia utilizzata Scomposizione per risultato (N°)
Metodologia d'analisi Italiano 1 1
2 399
Inglese 1 65
2 35
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Search Engine Scomposizione per risultato (N°)
Motore di ricerca Italiano Google 400
Inglese Google 100
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Scomposizione per risultato (N°)


Lingua Analisi Italiano 400
Inglese 100
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Key Word Scomposizione per risultato (N°)
Parola chiave inserita Italiano Forum finanziari 380
Newsgroup Finanza 11
Blog Finanza 1
Yahoo Finance 3
Titolo Benetton 5
Inglese Benetton + Adr 7
NYSE + message board 9
message board stock NYSE 1
stock board message discussion 1
BNG + MESSAGE BOARD + STOCK 1
jim cramer 2
Benetton + investor 8
Benetton + trading 6
Best + Financial + Discussion + Board 1
Yahoo Finance 1
Benetton + NYSE 3
Benetton + Financial Times 5
benetton + financial + articles 4
benetton + gain + loss 1
benetton + trader 2
Benetton + business 2
Benetton + thought 34
Benetton + BNG + BEN + quotes 12
Totale Giudizi Rilevati 500
Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Indirizzo Web Scomposizione per risultato (N°)
Url Italiano http://www.investireoggi.it 14
http://teocollector.mastertopforum.com 3
http://www.finanzaonline.com 284
http://www.finanza.com 6
http://www.borse.it 37
http://www.maidireborsa.it/ 18
http://www.laborsadeipiccoli.net/ 19
http://search.mailgate.org/ 1
http://it-economia-borsa.economia.newsgroup.alice.it/ 1
http://groups.google.it/group/it.economia.borsa 13
http://petsalvatore.blogspot.com/ 1
http://it.messages.finance.yahoo.com/ 3
Inglese http://www.fool.com 9
http://messages.finance.yahoo.com 24
http://www.thestreet.com 1
http://moneycentral.msn.com 1
http://www.cramersmadmoney.com 2
http://groups.google.it/group/ 13
http://www.boycottbenetton.com/ 1
http://www.spychips.com 1
http://mailman.anu.edu.au/ 1
http://search.ft.com/ 4
http://www.rfidjournal.com/ 1
http://www.findarticles.com 2
http://www.zdnet.co.uk 1
http://www.economist.com/ 1
http://news.nacla.org/ 1
http://maddmoney.blogspot.com/ 1
http://news.independent.co.uk/ 1
http://www.made-in-italy.com/ 1
http://www.freeessays.cc/ 1
http://www.wowessays.com/ 1
http://www.brandchannel.com/ 32
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Pagina Google Scomposizione per risultato (N°)
Profondità analisi Italiano 1 400
2 0
3 0
Inglese 1 62
2 35
3 3
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Tipo canale Scomposizione per risultato (N°)
Tipo canale Italiano Forum 393
Newsgroup 7
Blog 0
Sito 0
Inglese Forum 31
Newsgroup 14
Blog 39
Sito 16
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Mercato Scomposizione per risultato (N°)


Mercato borsistico Milano 400
New York 100
Francoforte 0
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Documenti Gruppo Benetton Scomposizione per risultato (N°)
Dati Benetton* Italiano Presenza 6
Assenza 394
Inglese Presenza 1
Assenza 99
Totale Giudizi Rilevati 500

*Ai fini dell'analisi sono stati considerati solo i documenti non direttamente collegabili al Gruppo Benetton (uffici stampa, siti di news ecc.).
Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Fonte Scomposizione per (N°)
Numero visitatori Italiano http://www.investireoggi.it 4163
http://teocollector.mastertopforum.com 6265
http://www.finanzaonline.com 104886
http://www.finanza.com 325
http://www.borse.it 18015
http://www.maidireborsa.it/ 3951
http://www.laborsadeipiccoli.net/ 579122
http://search.mailgate.org/ nd
http://it-economia-borsa.economia.newsgroup.alice.it/ nd
http://groups.google.it/group/it.economia.borsa nd
http://petsalvatore.blogspot.com/ nd
Inglese http://it.messages.finance.yahoo.com/ nd
http://www.fool.com nd
http://messages.finance.yahoo.com nd
http://www.thestreet.com nd
http://moneycentral.msn.com nd
http://www.cramersmadmoney.com nd
http://groups.google.it/group/ nd
http://www.boycottbenetton.com/ nd
http://www.spychips.com nd
http://mailman.anu.edu.au/ nd
http://search.ft.com/ nd
http://www.rfidjournal.com/ nd
http://www.findarticles.com nd
http://www.zdnet.co.uk nd
http://www.economist.com/ nd
http://news.nacla.org/ nd
http://maddmoney.blogspot.com/ nd
http://news.independent.co.uk/ nd
http://www.made-in-italy.com/ nd
http://www.freeessays.cc/ nd
http://www.wowessays.com/ nd
http://www.brandchannel.com/ nd
Totale 716727

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Titolo Scomposizione per risultato (N°)
Tipologia Titolo Italiano Azioni 394
Obbligazioni 6
Inglese ADR 100
Obbligazioni 0
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Grado di giudizio Scomposizione per risultato (N°)
Giudizi Italiano Positivo 179
Neutro 64
Negativo 157
Inglese Positivo 20
Neutro 8
Negativo 72
Totale Giudizi Rilevati 500

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Grado di giudizio Scomposizione per risultato (N°)
Motivazioni Italiano Andamento titolo A 240
Soldità/Performance eco-fin B 82
Famiglia Benetton C 14
Prospettive di mercato D 29
Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E 2
Market Maker F 33
CSR G 0
Inglese Andamento titolo A 19
Soldità/Performance eco-fin B 13
Famiglia Benetton C 6
Prospettive di mercato D 9
Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E 28
Market Maker F 2
CSR G 23

Variabili di ricerca Scomposizione lingua analisi Grado di giudizio Scomposizione per risultato (N°)
Informazioni Visitatori Italiano Informazioni investimento 6
Informazioni anagrafiche 19
Informazioni aggiuntive (professione, hobby) 5
Nessuna informazione 370
Inglese Informazioni investimento 0
Informazioni anagrafiche 6
Informazioni aggiuntive (professione, hobby) 37
Nessuna informazione 57
Totale Giudizi Rilevati 500
ALLEGATO 4a. Indici italiano
GRIGLIA ANALISI ITALIANO: INDICI

Variabili di ricerca Valore


1) Rilevanza giudizi italiano su totale 80,00%
2) Metodologia 100,00%
1 0,25%
2 99,75%
3) Motore di ricerca Google 100,00%
4) Rilevanza "key word" 100,00%
Forum finanziari 95,00%
Newsgroup Finanza 2,75%
Blog Finanza 0,25%
Yahoo Finance 0,75%
Titolo Benetton 1,25%
5) Rilevanza fonte 100,00%
http://www.investireoggi.it 3,50%
http://teocollector.mastertopforum.com 0,75%
http://www.finanzaonline.com 71,00%
http://www.finanza.com 1,50%
http://www.borse.it 9,25%
http://www.maidireborsa.it/ 4,50%
http://www.laborsadeipiccoli.net/ 4,75%
http://search.mailgate.org/ 0,25%
http://it-economia-borsa.economia.newsgroup.alice.it/ 0,25%
http://groups.google.it/group/it.economia.borsa 3,25%
http://petsalvatore.blogspot.com/ 0,25%
http://it.messages.finance.yahoo.com/ 0,75%
6) Profondità analisi 100,00%
1 100,00%
2 0,00%
3 0,00%
7) Tipologia canale 100,00%
Forum 98,25%
Newsgroup 1,75%
Blog 0,00%
Sito 0,00%
8) Mercato Borsistico 100,00%
Milano 80,00%
New York 20,00%
Francoforte 0,00%
9) Documenti/informazioni Gruppo Benetton
Presenza 1,50%
Assenza 98,50%
10) Numero visitatori 100,00%
http://www.investireoggi.it 0,58%
http://teocollector.mastertopforum.com 0,87%
http://www.finanzaonline.com 14,63%
http://www.finanza.com 0,05%
http://www.borse.it 2,51%
http://www.maidireborsa.it/ 0,55%
http://www.laborsadeipiccoli.net/ 80,80%
11) Informazioni visitatori 100,00%
Informazioni investimento 1,50%
Informazioni anagrafiche 4,75%
Informazioni aggiuntive (professione, hobby) 1,25%
Nessuna informazione 92,50%
12) Tipologia titolo 100,00%
Azioni 98,50%
Obbligazioni 1,50%
13) Giudizi 100,00%
Positivo 44,75%
Neutro 16,00%
Negativo 39,25%
14) Motivazioni 100,00%
Andamento titolo A 60,00%
Soldità/Performance eco-fin B 20,50%
Famiglia Benetton C 3,50%
Prospettive di mercato D 7,25%
Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E 0,50%
Market Maker F 8,25%
CSR G 0,00%
14) Motivazione "Andamento titolo A" 100,00%
Positivo 49,17%
Neutro 32,92%
Negativo 17,92%
16) Motivazione "Solidità/Performance eco-fin" B 100,00%
Positivo 63,41%
Neutro 4,88%
Negativo 31,71%
17) Motivazione "Famiglia Benetton C" 100,00%
Positivo 0,00%
Neutro 7,14%
Negativo 92,86%
18) Motivazione "Prospettive di mercato D" 100,00%
24,14%
31,03%
44,83%
18) Motivazione "Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E" 100,00%
Positivo 0,00%
Neutro 0,00%
Negativo 100,00%
19) Motivazione "Market Maker F" 100,00%
Positivo 9,38%
Neutro 25,00%
Negativo 65,63%
20) Motivazione "CSR G" nd
Positivo nd
Neutro nd
Negativo nd
ALLEGATO 6b. Indici inglese
GRIGLIA ANALISI INGLESE: INDICI

Variabili di ricerca Valore


1) Rilevanza giudizi inglese su totale 20,00%
2) Metodologia 100,00%
1 65,00%
2 35,00%
3) Motore di ricerca Google 100,00%
4) Rilevanza "Key word" 100,00%
Benetton + Adr 7,00%
NYSE + message board 9,00%
message board stock NYSE 1,00%
stock board message discussion 1,00%
BNG + MESSAGE BOARD + STOCK 1,00%
jim cramer 2,00%
Benetton + investor 8,00%
Benetton + trading 6,00%
Best + Financial + Discussion + Board 1,00%
Yahoo Finance 1,00%
Benetton + NYSE 3,00%
Benetton + Financial Times 5,00%
benetton + financial + articles 4,00%
benetton + gain + loss 1,00%
benetton + trader 2,00%
Benetton + business 2,00%
Benetton + thought 34,00%
Benetton + BNG + BEN + quotes 12,00%
5) Rilevanza Fonte 100,00%
http://www.fool.com 9,00%
http://messages.finance.yahoo.com 24,00%
http://www.thestreet.com 1,00%
http://moneycentral.msn.com 1,00%
http://www.cramersmadmoney.com 2,00%
http://groups.google.it/group/ 13,00%
http://www.boycottbenetton.com/ 1,00%
http://www.spychips.com 1,00%
http://mailman.anu.edu.au/ 1,00%
http://search.ft.com/ 4,00%
http://www.rfidjournal.com/ 1,00%
http://www.findarticles.com 2,00%
http://www.zdnet.co.uk 1,00%
http://www.economist.com/ 1,00%
http://news.nacla.org/ 1,00%
http://maddmoney.blogspot.com/ 1,00%
http://news.independent.co.uk/ 1,00%
http://www.made-in-italy.com/ 1,00%
http://www.freeessays.cc/ 1,00%
http://www.wowessays.com/ 1,00%
http://www.brandchannel.com/ 32,00%
6) Profondità analisi 100,00%
1 62,00%
2 35,00%
3 3,00%
7) Tipologia canale 100,00%
Forum 31,00%
Newsgroup 14,00%
Blog 39,00%
Sito 16,00%
8) Mercato Borsistico 100,00%
Milano 80,00%
New York 20,00%
Francoforte 0,00%
9) Documenti/informazioni Gruppo Benetton
Presenza 1,00%
Assenza 99,00%
10) Numero visitatori nd
http://www.investireoggi.it nd
http://teocollector.mastertopforum.com nd
http://www.finanzaonline.com nd
http://www.finanza.com nd
http://www.borse.it nd
http://www.maidireborsa.it/ nd
http://www.laborsadeipiccoli.net/ nd
11) Informazioni visitatori 100,00%
Informazioni investimento 0,00%
Informazioni anagrafiche 6,00%
Informazioni aggiuntive (professione, hobby) 37,00%
Nessuna informazione 57,00%
12) Tipologia titolo 100,00%
Azioni 100,00%
Obbligazioni 0,00%
13) Giudizi 100,00%
Positivo 20,00%
Neutro 8,00%
Negativo 72,00%
14) Motivazioni 100,00%
Andamento titolo A 19,00%
Soldità/Performance eco-fin B 13,00%
Famiglia Benetton C 6,00%
Prospettive di mercato D 9,00%
Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E 28,00%
Market Maker F 2,00%
CSR G 23,00%
14) Motivazione "Andamento titolo A" 100,00%
Positivo 50,00%
Neutro 27,78%
Negativo 22,22%
16) Motivazione "Solidità/Performance eco-fin" B 100,00%
Positivo 42,86%
Neutro 0,00%
Negativo 57,14%
17) Motivazione "Famiglia Benetton C" 100,00%
Positivo 0,00%
Neutro 33,33%
Negativo 66,67%
18) Motivazione "Prospettive di mercato D" 100,00%
0,00%
11,11%
88,89%
18) Motivazione "Comunicazione/Corporate Branding/ Eventi E" 100,00%
Positivo 14,29%
Neutro 0,00%
Negativo 85,71%
19) Motivazione "Market Maker F" 100,00%
Positivo 0,00%
Neutro 0,00%
Negativo 100,00%
20) Motivazione "CSR G" 100,00%
Positivo 4,00%
Neutro 0,00%
Negativo 96,00%
ALLEGATO 7. Analisi temporale
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
19/12/2006 Foa nuovo direttore Amminist. Finanza e Controllo
14/11/2006 13/12/2006 0 0 0 0 0 1 Accordo Allison: licenza settore occhiali
13/11/2006 0 0 0 0 0 1
13/11/2006 13/11/2006 0 0 0 1 0 0 Risultati consolidati primi 9 mesi, dimissioni Cassano
13/11/2006 1 0 0 0 0 0
13/11/2006 0 0 0 0 0 1
13/11/2006 0 0 0 0 0 1
13/11/2006 0 0 0 0 0 1
13/11/2006 0 1 0 0 0 0
13/11/2006 0 0 0 0 0 1
13/11/2006 1 0 0 0 0 0
13/11/2006 1 0 0 0 0 0
08/11/2006
01/11/2006 0 0 0 0 0 1
01/11/2006 0 0 0 0 0 1
28/10/2006 Sisley: primo negozio in India
10/10/2006 10/10/2006 0 0 0 0 0 1 40° Anniversario Benetton
10/10/2006 0 0 0 0 0 1
03/10/2006 0 0 0 0 0 1
03/10/2006 0 0 0 0 0 1
26/09/2006 0 0 0 0 0 1
25/09/2006 0 0 0 0 0 1
24/09/2006 0 0 0 0 0 1
24/09/2006 0 0 0 0 0 1
22/09/2006 0 0 0 0 0 1
22/09/2006 0 0 0 0 0 1
21/09/2006 0 0 0 0 0 1
21/09/2006 1 0 0 0 0 0
21/09/2006 1 0 0 0 0 0
20/09/2006 1 0 0 0 0 0
20/09/2006 0 0 0 0 0 1
20/09/2006 1 0 0 0 0 0
20/09/2006 0 0 0 0 0 1
20/09/2006 0 0 0 0 0 1
20/09/2006 1 0 0 0 0 0
20/09/2006 0 1 0 0 0 0
20/09/2006 1 0 0 0 0 0
20/09/2006 1 0 0 0 0 0
19/09/2006 0 0 0 0 0 1
19/09/2006 0 0 0 0 0 1
19/09/2006 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
16/09/2006 0 1 0 0 0 0
16/09/2006 0 0 1 0 0 0
15/09/2006 0 0 1 0 0 0
15/09/2006 1 0 0 0 0 0
15/09/2006 1 0 0 0 0 0
15/09/2006 1 0 0 0 0 0
14/09/2006 14/09/2006 0 0 1 0 0 0 Nuovo punto vendita a Viareggio
13/09/2006 13/09/2006 0 0 1 0 0 0 Risultati consolidati primi 6 mesi, dimissioni Cassano
01/09/2006 0 0 1 0 0 0
26/08/2006 0 1 0 0 0 0
24/08/2006 1 0 0 0 0 0
11/08/2006 0 1 0 0 0 0

04/07/2006 07/08/2006 1 0 0 0 0 0 Benetton potenzia la sua rete commerciale


04/07/2006 1 0 0 0 0 0
04/07/2006 1 0 0 0 0 0
04/07/2006 1 0 0 0 0 0
28/06/2006 1 0 0 0 0 0
26/06/2006 Approvazione Form 20-F
22/06/2006 1 0 0 0 0 0
13/06/2006 1 0 0 0 0 0
07/06/2006 1 0 0 0 0 0
04/06/2006 1 0 0 0 0 0
04/06/2006 1 0 0 0 0 0
27/05/2006 1 0 0 0 0 0
25/05/2006 Presentate collezioni Autunno inverno
16/05/2006 1 0 0 0 0 0
15/05/2006 Approvazione risultati primo trimestre 2006
09/05/2006 Approvazione Bilancio 2005
02/05/2006 1 0 0 0 0 0
26/04/2006 Robert Singer entra nel Cda Benetton
25/04/2006 1 0 0 0 0 0
25/04/2006 1 0 0 0 0 0
25/04/2006 1 0 0 0 0 0
25/04/2006 1 0 0 0 0 0
13/04/2006 1 0 0 0 0 0
12/04/2006 1 0 0 0 0 0
30/03/2006 Approvati risultati esercizio 2005
28/03/2006 1 0 0 0 0 0
28/03/2006 1 0 0 0 0 0
16/03/2006 1 0 0 0 0 0
16/03/2006 0 0 1 0 0 0
16/03/2006 1 0 0 0 0 0
16/03/2006 1 0 0 0 0 0
16/03/2006 1 0 0 0 0 0
16/03/2006 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
16/03/2006 0 1 0 0 0 0
07/03/2006 1 0 0 0 0 0
03/03/2006 03/03/2006 1 0 0 0 0 0 Benetton previsioni per il 2006
03/03/2006 1 0 0 0 0 0
01/03/2006 1 0 0 0 0 0
19/02/2006 1 0 0 0 0 0
19/02/2006 1 0 0 0 0 0
14/02/2006 0 0 0 1 0 0
05/02/2006 1 0 0 0 0 0
17/01/2006 0 0 0 1 0 0
17/01/2006 1 0 0 0 0 0
16/01/2006 1 0 0 0 0 0
04/01/2006 1 0 0 0 0 0
04/01/2006 1 0 0 0 0 0
21/12/2005 1 0 0 0 0 0
16/12/2005 1 0 0 0 0 0
08/12/2005 1 0 0 0 0 0
07/12/2005 1 0 0 0 0 0
06/12/2005 1 0 0 0 0 0
06/12/2005 1 0 0 0 0 0
28/11/2005 1 0 0 0 0 0
16/11/2005 1 0 0 0 0 0
11/11/2005 Approvati risultati primi 9 mesi 2005
07/11/2005 1 0 0 0 0 0
02/11/2005 Donazione a favore comunità indigene Patagonia
19/10/2005 1 0 0 0 0 0
04/10/2005 1 0 0 0 0 0
03/10/2005 1 0 0 0 0 0
26/09/2005 1 0 0 0 0 0
26/09/2005 1 0 0 0 0 0
26/09/2005 1 0 0 0 0 0
21/09/2005 Approvati risultati primo semestre 2005
14/09/2005 1 0 0 0 0 0
14/09/2005 1 0 0 0 0 0
13/09/2005 1 0 0 0 0 0
09/09/2005 1 0 0 0 0 0
09/09/2005 09/09/2005 1 0 0 0 0 0 Statement: posizione Gruppo su questioni PETA
08/09/2005 1 0 0 0 0 0
22/07/2005 1 0 0 0 0 0
22/07/2005 1 0 0 0 0 0
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
21/07/2005 1 0 0 0 0 0
14/07/2005 1 0 0 0 0 0
14/07/2005 1 0 0 0 0 0
06/07/2005 1 0 0 0 0 0
06/07/2005 0 0 0 1 0 0
30/06/2005 1 0 0 0 0 0
30/06/2005 1 0 0 0 0 0
27/06/2005 1 0 0 0 0 0
23/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/06/2005 1 0 0 0 0 0
10/06/2005 10/06/2005 0 0 0 1 0 0 Credito Revolving per 10 milioni di euro
10/06/2005 0 0 0 1 0 0
07/06/2005 0 0 0 0 0 1
05/06/2005 1 0 0 0 0 0
02/06/2005 1 0 0 0 0 0
01/06/2005 01/06/2005 1 0 0 0 0 0 Accordo licenza distribuzione biancheria
01/06/2005 1 0 0 0 0 0
22/05/2005 0 0 0 1 0 0
22/05/2005 1 0 0 0 0 0
21/05/2005 0 0 0 1 0 0
18/05/2005 1 0 0 0 0 0
16/05/2005 0 1 0 0 0 0
16/05/2005 1 0 0 0 0 0
16/05/2005 1 0 0 0 0 0
16/05/2005 16/05/2005 0 1 0 0 0 0 Bilancio 2004, risultati primo trimestre 2005
12/05/2005 1 0 0 0 0 0
10/05/2005 1 0 0 0 0 0
06/05/2005 0 0 0 1 0 0
06/05/2005 0 0 0 1 0 0
05/05/2005 1 0 0 0 0 0
03/05/2005 1 0 0 0 0 0
02/05/2005 0 0 0 1 0 0
02/05/2005 0 1 0 0 0 0
02/05/2005 1 0 0 0 0 0
01/05/2005 1 0 0 0 0 0
01/05/2005 1 0 0 0 0 0
30/04/2005 1 0 0 0 0 0
30/04/2005 0 0 0 1 0 0
29/04/2005 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
28/04/2005 1 0 0 0 0 0
26/04/2005 0 1 0 0 0 0
21/04/2005 21/04/2005 0 1 0 0 0 0 Accordi rafforzamento posizione Benetton in Turchia
20/04/2005 1 0 0 0 0 0
20/04/2005 1 0 0 0 0 0
20/04/2005 1 0 0 0 0 0
20/04/2005 1 0 0 0 0 0
18/04/2005 0 1 0 0 0 0
18/04/2005 1 0 0 0 0 0
18/04/2005 1 0 0 0 0 0
18/04/2005 0 1 0 0 0 0
18/04/2005 0 1 0 0 0 0
16/04/2005 1 0 0 0 0 0
16/04/2005 0 0 0 0 0 1
13/04/2005 1 0 0 0 0 0
13/04/2005 1 0 0 0 0 0
12/04/2005 0 0 0 0 0 1
12/04/2005 1 0 0 0 0 0
08/04/2005 0 1 0 0 0 0
08/04/2005 1 0 0 0 0 0
08/04/2005 1 0 0 0 0 0
07/04/2005 1 0 0 0 0 0
07/04/2005 1 0 0 0 0 0
07/04/2005 0 1 0 0 0 0
07/04/2005 1 0 0 0 0 0
06/04/2005 0 1 0 0 0 0
06/04/2005 0 1 0 0 0 0
06/04/2005 1 0 0 0 0 0
06/04/2005 1 0 0 0 0 0
06/04/2005 0 1 0 0 0 0
06/04/2005 1 0 0 0 0 0
05/04/2005 0 1 0 0 0 0
04/04/2005 1 0 0 0 0 0
04/04/2005 1 0 0 0 0 0
04/04/2005 0 0 1 0 0 0
31/03/2005 31/03/2005 1 0 0 0 0 0 Approvati CDA risultati esercizio 2004
31/03/2005 1 0 0 0 0 0
28/03/2005 1 0 0 0 0 0
28/03/2005 0 0 1 0 0 0
25/03/2005 1 0 0 0 0 0
25/03/2005 1 0 0 0 0 0
25/03/2005 0 1 0 0 0 0
24/03/2005 1 0 0 0 0 0
23/03/2005 0 0 0 0 0 1
16/03/2005 1 0 0 0 0 0
16/03/2005 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
15/03/2005 1 0 0 0 0 0
15/03/2005 1 0 0 0 0 0
15/03/2005 1 0 0 0 0 0
15/03/2005 1 0 0 0 0 0
15/03/2005 1 0 0 0 0 0
15/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 0 1 0 0 0 0
14/03/2005 0 1 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
14/03/2005 1 0 0 0 0 0
13/03/2005 1 0 0 0 0 0
13/03/2005 1 0 0 0 0 0
13/03/2005 1 0 0 0 0 0
12/03/2005 1 0 0 0 0 0
12/03/2005 1 0 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 0 0 1 0 0
12/03/2005 0 0 0 1 0 0
12/03/2005 0 0 0 1 0 0
12/03/2005 0 0 0 1 0 0
12/03/2005 1 0 0 0 0 0
12/03/2005 1 0 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
12/03/2005 0 1 0 0 0 0
11/03/2005 0 0 0 1 0 0
11/03/2005 0 0 0 1 0 0
11/03/2005 0 1 0 0 0 0
11/03/2005 0 0 0 0 0 1
11/03/2005 0 1 0 0 0 0
11/03/2005 0 1 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 0 0 0 1 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 0 0 0 0 1 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
11/03/2005 1 0 0 0 0 0
10/03/2005 0 0 0 0 0 1
10/03/2005 0 0 0 0 0 1
10/03/2005 1 0 0 0 0 0
10/03/2005 0 0 0 1 0 0
10/03/2005 1 0 0 0 0 0
10/03/2005 1 0 0 0 0 0
09/03/2005 0 0 1 0 0 0
09/03/2005 1 0 0 0 0 0
09/03/2005 0 0 1 0 0 0
09/03/2005 0 0 0 1 0 0
09/03/2005 0 0 0 1 0 0
09/03/2005 1 0 0 0 0 0
08/03/2005 1 0 0 0 0 0
08/03/2005 0 0 0 1 0 0
08/03/2005 0 1 0 0 0 0
08/03/2005 0 0 0 1 0 0
08/03/2005 0 1 0 0 0 0
08/03/2005 0 1 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 0 0 1 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
07/03/2005 1 0 0 0 0 0
06/03/2005 0 0 0 0 0 1
05/03/2005 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
05/03/2005 1 0 0 0 0 0
04/03/2005 04/03/2005 1 0 0 0 0 0 dati previsionali 2005
04/03/2005 1 0 0 0 0 0
04/03/2005 0 0 0 1 0 0
04/03/2005 0 0 0 1 0 0
04/03/2005 0 0 0 1 0 0
04/03/2005 1 0 0 0 0 0
04/03/2005 0 1 0 0 0 0
04/03/2005 0 1 0 0 0 0
04/03/2005 0 1 0 0 0 0
04/03/2005 0 0 0 0 0 1
04/03/2005 0 1 0 0 0 0
04/03/2005 1 0 0 0 0 0
04/03/2005 0 1 0 0 0 0
02/03/2005 1 0 0 0 0 0
01/03/2005 1 0 0 0 0 0
01/03/2005 1 0 0 0 0 0
01/02/2005 Ricavi preliminari consolidati 2004 di Benetton
27/01/2005 1 0 0 0 0 0
27/01/2005 1 0 0 0 0 0
26/01/2005 1 0 0 0 0 0
25/01/2005 1 0 0 0 0 0
22/01/2005 1 0 0 0 0 0
20/01/2005 0 0 1 0 0 0
15/12/2004 Campagna di Boicottaggio contro Benetton
12/11/2004 Approvati da CDA risultati fino a 30 Settembre 2004
07/12/2004 0 0 1 0 0 0
31/10/2004 1 0 0 0 0 0
07/10/2004 Nuova campagna di comunicazione Benetton
16/09/2004 Megastore a Parigi
09/09/2004 aumento capitale stock option, risultati primo sem. 2004
15/07/2004 approvaz piano di stock option
01/07/2004 Nuovo megastore a Berlino
09/06/2004 1 0 0 0 0 0
08/06/2004 Benetton festeggia 15 alla Borsa di New York
31/05/2004 1 0 0 0 0 0
25/05/2004 1 0 0 0 0 0
25/05/2004 1 0 0 0 0 0
25/05/2004 1 0 0 0 0 0
12/05/2004 risultati del primo trimestre 2004 e bilancio 2003
29/04/2004 0 0 1 0 0 0
29/04/2004 0 0 0 0 1 0
30/03/2004 30/03/2004 0 1 0 0 0 0 Approvati dal CdA Benetton i risultati dell'esercizio 2003
30/03/2004 1 0 0 0 0 0
06/02/2004 l'andamento della gestione 2003 e le previsioni 2004
27/01/2004 1 0 0 0 0 0
Motivazioni Giudizi
DATA INSERIMENTO COMMENTO COMUNICATI STAMPA DATA A B C D E F COMUNICATI STAMPA: OGGETTO
27/01/2004 1 0 0 0 0 0
26/01/2004 0 0 0 1 0 0
26/01/2004 1 0 0 0 0 0
24/01/2004 0 1 0 0 0 0
24/01/2004 1 0 0 0 0 0
22/01/2004 1 0 0 0 0 0
22/01/2004 1 0 0 0 0 0
21/01/2004 1 0 0 0 0 0
11/01/2004 1 0 0 0 0 0
09/01/2004 1 0 0 0 0 0
09/01/2004 1 0 0 0 0 0
10/12/2003 linee guida 2003-2007 prevedono pay out ratio stabile
05/12/2003 valori di conferimento (progetto di riorganiz. societaria)
25/11/2003 Benetton approva di riorganizzazione societaria
13/11/2003 CdA Benetton i risultati al 30 settembre 2003
11/09/2003 semestrale
01/09/2003 1 0 0 0 0 0
01/09/2003 0 1 0 0 0 0
22/05/2001 1 0 0 0 0 0
14/12/2000 1 0 0 0 0 0

Legenda

Andamento titolo A
Soldità/Performance eco-fin B
Famiglia Benetton C
Prospettive di mercato D
Comunicazione/Corporate Branding/ E E
Market Maker F
CSR G
ALLEGATO 6. Siti web analizzati
GRIGLIA DI VALUTAZIONE: ITALIANO
URL

http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=15921&highlight=benetton
http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=15921&highlight=benetton
http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=15299&highlight=benetton
http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=15299&highlight=benetton
http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=15299&highlight=benetton
http://www.investireoggi it/forum/viewtopic.php?t=15299&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&&start=15
http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=14970&highlight=benetton
http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=10152&highlight=benetton
http //www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=10152&highlight=benetton
http://www.investireoggi it/forum/viewtopic.php?t=10152&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&&start=15
http://www.investireoggi it/forum/viewtopic.php?t=10152&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&&start=15
http://www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=9875&highlight=benetton
http://www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=9875&highlight=benetton
http://www.investireoggi.it/forum/viewtopic.php?t=9875&highlight=benetton
http://teocollector.mastertopforum com/viewtopic.php?t=1494&highlight=benetton
http://teocollector.mastertopforum com/viewtopic.php?t=1531&highlight=benetton
http://teocollector.mastertopforum.com/viewtopic php?t=62&highlight=benetton

http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=718674&page=20&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=718674&page=20&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=577721&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=577721&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=577721&page=3&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=577721&page=3&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=577721&page=4&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=677884&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=677884&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=677884&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=677884&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=662841&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=662841&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=662841&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=662841&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=658296&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=652388&page=38&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=652388&page=38&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=637401&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=637401&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=632616&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=632616&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=632616&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=632616&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=632616&page=4&pp=10&highlight=benetton

http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=603531&page=3&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=3&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=4&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=4&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=5&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=5&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=5&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=6&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=6&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=7&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=9&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=574126&page=9&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=12&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=14&pp=10&highlight=Benetton

http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=14&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=574126&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=600817&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=585148&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=585148&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=569209&page=9&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=569209&page=9&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=578928&page=6&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=578928&page=6&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=578928&page=9&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=578928&page=9&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=578928&page=10&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563172&page=1&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563172&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563172&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563172&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563172&page=3&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563172&page=3&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563172&page=5&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=11&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=11&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=11&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=13&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=14&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=14&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=14&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=14&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=14&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=15&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=563172&page=15&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=568287&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=2&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=2&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=561553&page=7&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=561553&page=8&pp=10&highlight=Benetton

http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=11&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=12&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=16&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=17&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=19&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=19&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=27&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=27&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=28&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=29&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=30&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=30&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=30&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=31&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=31&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=561553&page=31&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton

http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton


http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562792&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=525707&page=3&pp=10&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=560142&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=560142&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=560142&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=560142&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=560142&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=560142&page=2&pp=10&highlight=Benetton

http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=560142&page=2&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=560142&page=4&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=560142&page=4&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=560142&page=5&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=562360&page=4&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=562360&page=5&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562360&page=18&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562360&page=21&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562360&page=28&pp=10&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560953&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560953&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=6&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=8&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=9&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=10&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=10&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=11&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=15&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=17&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=18&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560302&page=22&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=554783&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=554783&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=554783&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=554783&page=4&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=554783&page=8&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=561202&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=561105&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560673&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=560887&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=546393&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=546393&page=2&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=546393&page=4&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=546056&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=460456&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=460456&highlight=Benetton

http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=447745&highlight=Benetton


http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=447745&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=429318&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=429555&highlight=Benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=429555&highlight=Benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/search php?searchid=1713815
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=599237
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=599237
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=643032
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904&page=11&pp=10
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904&page=12&pp=10
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904&page=14&pp=10
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904&page=14&pp=10
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904&page=15&pp=10
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=562904&page=15&pp=10
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=581009
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=581009
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=581009&page=2&pp=10
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563533&page=1&pp=10
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=563533&page=1&pp=10
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=572598
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=571045&page=1&pp=10
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=571045
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=571045&page=3&pp=10
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=571045&page=3&pp=10
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=569467

http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=569467&page=2


http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=569467&page=2
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=561027&page=2&pp=10
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=561027&page=6&pp=10
http://www.finanzaonline com/forum/showthread.php?t=561027&page=7&pp=10
http://www.finanzaonline com/forum/search.php?searchid=1723434&pp=25&page=3
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=470711
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=468810
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=468810
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread php?t=468810
http://www.finanza.com/forum/topic.asp?TOPIC_ID=22095
http://www.finanza.com/forum/topic.asp?TOPIC_ID=18596
http://www.finanza.com/forum/topic.asp?TOPIC_ID=18596
http://www.finanza.com/forum/topic.asp?TOPIC_ID=18596
http://www.finanza.com/forum/topic.asp?TOPIC_ID=18596
http://www.finanza.com/forum/topic.asp?TOPIC_ID=18596
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=17155&p=2
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=17155&p=2
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=17155&p=2
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=17116
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=17089
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=16617&p=5
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=13577
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=13577
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=13122
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=13122
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=12602
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=9084
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=8718
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=8357
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=5810
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=4213
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=4213
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=4213
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=3568
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=3568
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=3402
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=3402
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=3126
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=2847
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=2847
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=2690
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=2690
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=2690
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=1617
http://www.borse.it/forum/viewtopic.php?id=1617
http://www.borse.it/forum/viewtopic php?id=959
http://www.borse.it/forum/viewtopic php?id=959
http://www.borse.it/forum/viewtopic php?id=959
http://www.borse.it/forum/viewtopic php?id=870
http://www.borse.it/forum/viewtopic php?id=870
http://www.borse.it/forum/viewtopic php?id=737
http://www.borse.it/forum/viewtopic php?id=737

http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=6415&highlight=benetton


http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=6415&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=6415&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=5722&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=5481&highlight=benetton
http://www.maidireborsa.it/showthread.php?t=4414&page=4&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=4908&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=4908&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=2657&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=2657&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=4577&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=3733&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=3733&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=1695&highlight=benetton
http //www.maidireborsa.it/showthread php?t=1605&highlight=benetton
http://www.maidireborsa it/search.php?searchid=136002&pp=25&page=5
http://www.maidireborsa.it/showthread.php?t=110&highlight=benetton
http://www maidireborsa.it/showthread.php?t=95&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli.net/forum/viewtopic.php?t=2944&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&start=195
http://www.laborsadeipiccoli.net/forum/viewtopic.php?t=1131&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&start=570
http://www.laborsadeipiccoli.net/forum/viewtopic.php?t=1131&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&start=570
http://www.laborsadeipiccoli.net/forum/viewtopic.php?t=1131&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&start=585
http://www.laborsadeipiccoli.net/forum/viewtopic.php?t=1131&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&start=585
http //www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=1131&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&start=1740
http //www.laborsadeipiccoli.net/forum/viewtopic.php?t=3580&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli.net/forum/viewtopic.php?t=1296&postdays=0&postorder=asc&highlight=benetton&start=435
http //my taobao.com/mytaobao/favorite/watch_this_shop htm?add=57f3d79577557d4ac05dc24279058b01
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=997&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=833&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=833&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=833&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=619&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=619&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=619&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=619&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=622&highlight=benetton
http://www.laborsadeipiccoli net/forum/viewtopic.php?t=622&highlight=benetton
http://search.mailgate.org/it/it economia borsa?query=benetton
http://it-economia-borsa.economia.newsgroup.alice.it/telecom-italia-famiglia-benetton/message.jspa?messageid=4611686018451953589&PMK=srcng

http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=2&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=2&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=3&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=4&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=4&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=4&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=5&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=5&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=5&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=7&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=7&pp=10&highlight=benetton
http //www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=9&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=12&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=12&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=13&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=13&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=13&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=14&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=18&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=18&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=24&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=25&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=29&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=30&pp=10&highlight=benetton

http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=31&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=31&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=33&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=33&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=33&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=33&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=33&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=34&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=34&pp=10&highlight=benetton
http://www.finanzaonline.com/forum/showthread.php?t=723352&page=34&pp=10&highlight=benetton
http://groups google.it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/ec4fa85d1b117bc6/2589a4b80b20ca7c?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=4#2589a4b80b20ca7c
http://groups google.it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/ec4fa85d1b117bc6/2589a4b80b20ca7c?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=4#2589a4b80b20ca7c
http //groups.google.it/group/it economia.borsa/browse_thread/thread/cadb310b616723be/e9be35cbd9705ef8?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=7#e9be35cbd9705ef8
http://groups.google.it/group/it.economia borsa.trading-online/browse_thread/thread/b0f90399c75db7b4/93137675eaa2470a?lnk=st&q=BENETTON+TRAD NG&rnum=9#93137675eaa2470a
http://groups.google.it/group/it.economia borsa.trading-online/browse_thread/thread/b0f90399c75db7b4/93137675eaa2470a?lnk=st&q=BENETTON+TRAD NG&rnum=9#93137675eaa2470a
http://groups.google.it/group/it.economia borsa.trading-online/browse_thread/thread/b0f90399c75db7b4/93137675eaa2470a?lnk=st&q=BENETTON+TRAD NG&rnum=9#93137675eaa2470a
http //groups.google.it/group/it.economia.borsa.trading-online/browse_thread/thread/5c851910cbc68c4a/08f0e5a4085eae56?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=11#08f0e5a4085eae56
http //groups.google.it/group/it.economia.borsa.trading-online/browse_thread/thread/5c851910cbc68c4a/08f0e5a4085eae56?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=11#08f0e5a4085eae56
ttp://groups.google.it/group/it.economia.borsa.trading-online/browse_thread/thread/d83265da8d9edf5d/e2e1b0e22db255cb?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=15#e2e1b0e22db255c
http://petsalvatore.blogspot.com/2006/03/un-titolo-interessante-benetton.html
http://it.messages.finance.yahoo.com/Finance/Azioni_Italia/threadview?bn=ITF-Stocks-BEN.MI&tid=3&mid=3&tof=1&m=tm&rt=2
http://it.messages.finance.yahoo.com/Finance/Azioni_Italia/threadview?bn=ITF-Stocks-BEN.MI&tid=3&mid=3&tof=1&m=tm&rt=2
http://it.messages.finance.yahoo.com/Finance/Azioni_Italia/threadview?bn=ITF-Stocks-BEN.MI&tid=1&mid=1&tof=3&m=tm&rt=2
http://groups.google.it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/b7e3b16a9cd9c7e7/8f3e1474e307138f?lnk=st&q=&rnum=2&hl=it#8f3e1474e307138f
http://groups.google.it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/b7e3b16a9cd9c7e7/8f3e1474e307138f?lnk=st&q=&rnum=2&hl=it#8f3e1474e307138f
http://groups.google it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/c351f08cee320dac/02872ee3c63a3b96?lnk=st&q=&rnum=6&hl=it#02872ee3c63a3b96
http //groups.google.it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/f0ae18b4e5aaafe1/3bdd5bb6ace170fc?lnk=st&q=titolo+benetton&rnum=15&hl=it#3bdd5bb6ace170fc
http //groups.google.it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/f0ae18b4e5aaafe1/3bdd5bb6ace170fc?lnk=st&q=titolo+benetton&rnum=15&hl=it#3bdd5bb6ace170fc
GRIGLIA DI VALUTAZIONE: INGLESE
URL

http://www.fool.com/investing/general/2006/02/09/the-olympics-and-investing-the-home-team.aspx
http://www.fool.com/investing/international/2006/11/14/benettons-colors-are-running.aspx
http://www.fool.com/investing/general/2006/03/29/foolish-forecast-benetton-still-under-wraps.aspx
http://www.fool.com/investing/dividends-income/2006/02/10/taking-stock-of-italy.aspx
http://boards.fool.com/Message.asp?mid=23571620&sort=postdate
http://boards.fool.com/Message.asp?mid=23571620&sort=whole
http://boards.fool.com/Message.asp?mid=23571620&sort=whole
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=211&mid=211&tof=2&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=200&mid=200&tof=6&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=196&mid=196&tof=9&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=201&mid=201&tof=10&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=191&mid=191&tof=13&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=191&mid=194&tof=13&rt=2&frt=2&off=1
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks %28A to Z%29/Stocks B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=192&mid=192&tof=15&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks %28A to Z%29/Stocks B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=178&mid=178&tof=19&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks %28A to Z%29/Stocks B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=174&mid=174&tof=20&frt=2
http://www.thestreet.com/ tscs/funds/lightninground/10277151.html

http://boards.fool.com/message.asp?mid=24821921
http://moneycentral.msn.com/investor/StockRating/srsmain.asp?Symbol=BNG
http://www.cramersmadmoney.com/showthread.php?t=5670&highlight=Benetton
http://www.cramersmadmoney.com/showthread.php?t=1349&highlight=Benetton
http://groups.google.it/group/alt.true-crime/browse thread/thread/5223d28c5a2c20bc/e6149a237bf610c7?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=2#e6149a237bf610c7
http://groups.google.it/group/alt.true-crime/browse thread/thread/5223d28c5a2c20bc/e6149a237bf610c7?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=2#e6149a237bf610c7
http://groups.google.it/group/alt.activism.death-penalty/browse thread/thread/655fd2462be0d786/764aa7689aaf1f38?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=26#764aa7689aaf1f38
http://groups.google.it/group/alt.activism.death-penalty/browse thread/thread/655fd2462be0d786/764aa7689aaf1f38?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=26#764aa7689aaf1f38
http://groups.google.it/group/rec.autos.sport.f1/browse thread/thread/73d6174531781c67/b8434b997c72581a?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=28#b8434b997c72581a
http://groups.google.it/group/misc.activism.progressive/browse_thread/thread/9852b8386fe6135c/fccacea0708ffec4?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=33#fccacea0708ffec4
http://groups.google.it/group/alt.politics.socialism.trotsky/browse_thread/thread/e7257193ac3d9477/69d72fd012db1b2a?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=52#69d72fd012db1b2a
http://groups.google.it/group/uk.rec.walking/browse_thread/thread/440a161d24730e9f/4b7328485d7312ae?lnk=st&q=benetton+investor&rnum=78#4b7328485d7312ae
http://groups.google.it/group/it.economia.borsa/browse_thread/thread/78a4ca00e81e7e49/4ce99094e43192ea?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=1#4ce99094e43192ea
http://groups.google.it/group/alt.activism.death-penalty/browse_thread/thread/d9db78fa0a82203a/0a165261d3321943?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=2#0a165261d3321943
http://groups.google.it/group/alt.activism.death-penalty/browse_thread/thread/d9db78fa0a82203a/0a165261d3321943?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=2#0a165261d3321943
http://groups.google.it/group/alt.activism.death-penalty/browse_thread/thread/57a079c62381054d/59ed95b71ba3f230?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=10#59ed95b71ba3f230
http://groups.google.it/group/alt.activism.death-penalty/browse_thread/thread/57a079c62381054d/59ed95b71ba3f230?lnk=st&q=BENETTON+TRADING&rnum=10#59ed95b71ba3f230
http://groups.google.it/groups/search?q=BENETTON+TRADING&ie=UTF-8&oe=UTF-8&
http://finance.yahoo.com/q/ao?s=BNG
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=139&mid=139&tof=36&frt=2
http://www.boycottbenetton.com/PR 030313a.html
http://www.spychips.com/press-releases/benetton-boycott.html
http://mailman.anu.edu.au/pipermail/link/2003-December/054180.html
http://search.ft.com/searchArticle?queryText=benetton+&y=0&javascriptEnabled=true&id=050307005832&x=0
http://search.ft.com/searchArticle?queryText=benetton+&y=0&javascriptEnabled=true&id=061202000520&x=0
http://search.ft.com/searchArticle?queryText=benetton+&y=0&javascriptEnabled=true&id=061201006337&x=0
http://search.ft.com/searchArticle?page=2&queryText=benetton+&y=0&javascriptEnabled=true&id=061115000840&x=0
http://search.ft.com/searchArticle?page=2&queryText=benetton+&y=0&javascriptEnabled=true&id=031210001128&x=0
http://www.rfidjournal.com/article/articleprint/381/-1/1
http://www.findarticles.com/p/articles/mi qn4159/is 20031214/ai n12748294
http://www.zdnet.co.uk/misc/print/0,1000000169,2133031-39001058c,00.htm
http://www.economist.com/displaystory.cfm?story_id=5545480
http://news.nacla.org/2006/10/23/mapuches-versus-benetton-revisited/
http://ragingbull.quote.com/mboard/boards.cgi?board=BNG&read=5
http://maddmoney.blogspot.com/2006/02/mailbag.html
http://news.independent.co.uk/business/analysis_and_features/article1870927.ece
http://www.made-in-italy.com/fashion/fashion_houses/benetton/intro.htm
http://www.freeessays.cc/db/29/mul74.shtml
http://www.wowessays.com/dbase/ad3/ler79.shtml
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28
http://www.brandchannel.com/forum.asp?bd_id=28
http://www.brandchannel.com/forum.asp?bd id=29
http://www.brandchannel.com/forum.asp?bd id=30
http://www.brandchannel.com/forum.asp?bd id=31
http://www.brandchannel.com/features effect.asp?pf id=259
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c6
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5

http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5


http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view_comments.asp?dc_id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://www.brandchannel.com/view comments.asp?dc id=28#c5
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks %28A to Z%29/Stocks B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=111&mid=111&tof=55&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks %28A to Z%29/Stocks B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=110&mid=110&tof=56&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks %28A to Z%29/Stocks B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=73&mid=73&tof=60&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=85&mid=85&tof=72&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=81&mid=81&tof=75&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=80&mid=80&tof=76&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=77&mid=77&tof=78&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=60&mid=60&tof=83&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=43&mid=43&tof=85&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=23&mid=23&tof=103&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks_%28A_to_Z%29/Stocks_B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=2&mid=2&tof=111&frt=2
http://messages.finance.yahoo.com/Stocks %28A to Z%29/Stocks B/threadview?m=tm&bn=2418&tid=50&mid=50&tof=86&frt=2
RINGRAZIAMENTI

Desidero ringraziare il Prof. Alberto Quagli per la costante disponibilità e cortesia


avute nei nostri confronti; il Gruppo Benetton, ed in particolare l’Ufficio Investor
Relations senza il quale la collaborazione con l’azienda di Ponzano Veneto non
avrebbe avuto luogo e questa tesi non sarebbe stata fatta.
Desidero inoltre ringraziare i colleghi che, insieme a me, hanno partecipato a
questo “lungo, intenso ed esaltante” progetto.
Ringrazio la mia famiglia, ed in particolare i miei genitori, che mi hanno dato la
possibilità di studiare a Pisa, che hanno sempre creduto in me e che hanno atteso con
pazienza il giorno della mia laurea “definitiva”.
Infine ringrazio i parenti e tutti i miei amici (della Sardegna e di Pisa) insieme ai
quali ho trascorso questi meravigliosi anni di Università.

287

Das könnte Ihnen auch gefallen