ISPITIVANJE

FUNKCIJE JETRE

Prof.Dr Aleksandra Topi

kolska: 2011/2012

JETRA
Najvea lezda
odrasli ~ 2,5% od teine tela
fetus ~ 5% od teine tela
(hematopoezni organ)
Ispod dijafragme u gornjem desnom
delu stomaka
Najvanija laboratorija u organizmu
Tri glavne bolesti - posledice
insuficijencije jetre:
utica
koagulopatija
encefalopatija

1
 ANATOMSKA GRAA JETRE (podseanje)
Tri strane: gornja (ispupena), donja (lei na debelom crevu i
elucu) i zadnja (povezuje jetru za dijafragmu).

ANATOMSKA GRAA JETRE (podseanje)

2
 JETRA I DIGESTIVNI SISTEM

PROTOK KRVI KROZ JETRU (podseanje)

3
 BILIJARNI SISTEM JETRE (podseanje)
una kesa - kapacitet 50-60 ml (donji deo, telo,
vrat i gornji deo-esto kamenci)
Cistini kanal (ductus cysticus) - odvodi u u
glavni uni kanal - (ducktus coledochus)
Intrahepatitini uni putevi: uni kanalii
(formiraju ih hepatociti) i kanali koji se sjedinjuju u
desni i levi hepatini kanal koji se spajaju u
hilusu jetre - glavni hepatitini kanal (ductus
hepaticus)
Ekstrahepatini uni putevi: glavni hepatini
kanal i una kesa koja je cistinim kanalom
spojena sa njim
Glavni uni kanal u zid duodenuma u predelu
Vaterove papile - uliva se u i glavni pankreasni
kanal (pankreasni sok)

FUNKCIJE UNE KESE

Ekskretorna funkcija - luenje ui u digestivni kanal - samo kada je
neophodna za varenje (Oddijev sfinkter otvoren-u izluena iz jetre u
holedokus pa u duodenum; Oddijev sfinkter zatvoren-u iz jetre kroz cistini
kanal u unu kesu-koncentrie se)
u: izoosmotski rastvor unih kiselina, elektrolita, bilirubina, holesterola
i fosfolipida
Apsorbciona funkcija - una kesa ima odreenu zapreminu u kojoj moe
da se zadri u - sposobnost apsorpcije vode i elektrolita tako da
koncentrie u i do 10x
Motorna funkcija - punjenje i pranjenje une kese i unih puteva
punjenje une kese - pasivan proces, regulisan je razlikama u pritiscima
u holedokusu i u unoj kesi (punjenje samo ako je pritisak u njoj nii od
onog u holedokusu)
pranjenje une kese glavni stimulans holecistokinin

4
 OSNOVNE ELIJE JETRE (podseanje)
Peranhimske elije - hepatociti (80% mase jetre) - brojni metaboliki
procesi: stvaranje i ekskrecija ui; regulacija glikemije; sinteza lipida,
sekrecija lipoproteina, regulacija metabolizma holesterola; sinteza ureje,
albumina, faktora koagulacije, enzima i brojnih drugih proteina; metabolizam
i detoksikacija lekova i drugih supstanci u organizmu
Kupfferove elije - oblau hepatine sinusoide - vaan deo RES-a (iz
krvnih monocita - receptori za Ig i komplement) suprotstavljanje
infekcijama i nekim sistemskim oboljenjima:
- glavno mesto u organizmu za uklanjanje kompleksa ag-at
- sekrecija interleukina, faktora nekroze tumora, kolagenaze,
prostaglandina i drugih faktora imunog odgovora
- filter za strane materije, uklanjaju bakterije i toksine, vana uloga u
poveanju imuniteta

OSNOVNA FUNKCIONALNA JEDINICA - ACINUS

Centralna hepatina vena

Triada- tri suda na krajevima lobulusa:
hepatina portalna vena - dovodi krv iz creva i slezine 80 %
hepatina arterija dovodi krv iz aorte sa kiseonikom i lipidima- 20%
uni kanal - odvodi u iz jetre u unu kesu i creva

5
 PROTOK UI I KRVI KROZ
LOBULUS

SUBCELULARNE STRUKTURE JETRE

Mitohondrije - brojne generisanje velike koliine energije (oksidativna
fosforilacija, -oksidacija masnih kiselina)
Lizozomi
hidrolaze - hidroliza proteina
deponovanje Fe, lipofuscina, unih pigmenata i bakra
Granulirani endoplazmatini retikulum - sinteza proteina (albumin, faktori
koagulacije, enzimi) i triglicerida
Glatki endoplazmatini retikulum mikrozomi - konjugacija bilirubina,
detoksikacija (citohrom P450-zavisni enzimi), metabolizam lekova, sinteza
steroidnog jezgra, sinteza holesterola, unih kiselina
Goldijev kompleks blizu kanalia - sekrecija razliitih supstanci (albumin, une
kiseline), sinteza VLDL-a i glikozilacija proteina
Peroksizomi - u blizini glatkog ER
oksidaze modifikacija mnogih supstrata uz oslobaanje H2O2 (katalaze)
-oksidacija dugolananih masnih kiselina;
metabolizam etanola

6
 FUNKCIJE JETRE
Metabolizam svih materija
katabolizam i anabolizam
Skladitenje supstanci
depo glikogena
depo masti (masna ishrana ili alkohol masna jetra)
depo minerala (Fe, Cu)
depo vitamina (A, D, E, K i B12)
Detoksikacija krvi i metabolizam lekova (biotransformacija)
prevoenje amonijaka u ureju
prevoenje porfirina u bilirubin i bilirubin-glukuronid
prevoenje purina u mokranu kiselinu
inaktivacija lekova
Sinteza unih kiselina
uklanjanje holesterola, varenje i apsorpcija lipida i liposolubilnih vitamina

ISPITIVANJE FUNKCIJE JETRE

Kliniki znaaj testova za ispitivanje funkcije jetre:

- otkrivanje bolesti jetre
- diferencijalna dijagnoza bolesti jetre
- otkrivanje stepena oteenja jetre
- praenje terapije

7
 TESTOVI ZA ISPITIVANJE RAZLIITIH
FUNKCIJA JETRE

Ekskretorna funkcija
endogeni metaboliti: bilirubin, une kiseline i
amonijak
egzogene supstance: kofein, aminopirin, lidokain
Sintetska funkcija
albumin, faktori koagulacije, holinesteraza, lipidi,
ureja

TESTOVI ZA ISPITIVANJE RAZLIITIH

FUNKCIJA JETRE (nastavak)

Metabolika funkcija
lekovi, ksenobiotici, amonijak, bilirubin, holesterol,
trigliceridi
Aktivnost enzima iz oteenog tkiva jetre - enzimski profil jetre
iz oteenih hepatocita: AST, ALT
iz kanalikularnih membrana epitela une kese ili endotela
centralne hepatine vene i hepatine portalne vene: alkalna
fosfataza, -glutamil transferaza, 5-nukleotidaza

8
 ISPITIVANJE EKSKRETORNE
FUNKCIJE JETRE
Jetra ekskretuje organske anjone endogenog i egzogenog
porekla putem ui ili urina
Kliniki znaajni testovi:
odreivanje koncentracije endogenih supstanci u plazmi:
bilirubin i une kiseline
odreivanje klirensa egzogenih supstanci:
aminopirin
lidokain
kofein
boje: indocijanin zeleno (IZ) i bromsulfoftalein (BSP)

BILIRUBIN
Bilirubin IXa - narandasto-uti pigment proizvod katabolizma
protoporfirina IX - pomou mikrozomalnog enzima hem-
oksigenaze
85 % - iz hema hemoglobina (raspadanje ostarelih eritrocita u
RES-u jetre, slezine i kotane sri)
15 % - iz prekurzora eritrocita u kotanoj sri u procesu
neefikasne eritroporeze, iz drugih hem-proteina npr. mioglobina,
citohroma i peroksidaza
Podlee biotransformaciji u jetri i ekskretuje se putem ui i urina
Poremeaj metabolizma bilirubina osnova testova za ispitivanje
oboljenja jetre

9
 BILIRUBIN
- OD SINTEZE DO SEKRECIJE -

Iz Hb i drugih hem SINTEZA uti

proteina-prvo pigment
odvajanje od BILIRUBINA
globina
RES
slezine
kotane sri
jetre

Odlazi u pool

Glatki
ER
Citozol

Uklanja se Zeleni
preko plua pigment

10
 TRANSPORT BILIRUBINA U HEPATOCITE I
BIOTRANSFORMACIJA

BILIRUBIN U PLAZMI
UKUPNI SERUMSKI BILIRUBIN
proizvod razgradnje porfirinskog prstena hema (iz Hb - 85 %; iz hem-proteina -
15%)
NEKONJUGOVANI BILIRUBININDIREKTNI-SLOBODAN (70% U PLAZMI)
u plazmi vezan za albumin (anjonski lekovi kompetitivno za albumin)
hidrofoban i toksian, NE izluuje se bubrezima
ako se u plazmi - deponovanje u masnim tkivima
pre ulaska u jetru odvajanje od albumina, vezivanje za: ligandin (Y) i Z protein
KONJUGOVANI BILIRUBIN DIREKTNI (30% U PLAZMI)
u jetri - konjugacija na glatkom ER:
DIGLUKURONID (90%) + MONOGLUKURONID (10%)
putem unih kanala u unu kesu ili direktno u tanko crevo
poviena koncentracija konjugovanog bilirubina u plazmi - znak oteenja jetre

11
 BIOTRANSFORMACIJA I EKSKRECIJA BILIRUBINA

NORMALAN METABOLIZAM BILIRUBINA

Bilirubin (nekonjugovani/konjugovani)
RES (slezina) Urobilinogen
Produkti razgradnje hema Sterkobilin

Nekonjugovani Pozitivna Ehrlich-ova reakcija u
bilirubin sveem urinu sa
p-dimetil-aminobenzaldehidom
+Albumin
Plazma daje crveni proizvod
Nekonjugovani bilirubin
(proteinski nosa)
Jetra
Konjugovani bilirubin Bubreg
Urin
uni kanal

Plazma
~20% 2-5%

Intestinalne Intestinalne
bakterije bakterije
Konjugovani bilirubin Urobilinogeni Sterkobilin/Urobilin Feces
Creva ~75 %
u

12
 FOTOIZOMERIZACIJA BILIRUBINA
propionil intramolekulske vodonine veze
grupe - hidrofobnost -
- hidrofilnost -

svetlost
Z-Z (-trans)
nepolaran
oblik
sv
E-E (-cis): st et
tlo l os
polaran oblik-lake se sve t
ekskretuje u u
(terapija kod neonatalne
utice-izlaganje
svetlosti- 450 nm)

Indirektni bilirubun+
akcelerator raskidanje
vodoninih veza (kofein,
metanol, etanol ureja)
pozitivna reakcija diazotacije

Glukuronizacija raskida
intramolekularne vodonine
veze u bilirubinu:
polarnost i sekrecija u u i
bubrege

Direktni bilirubin - direktno

reaguje sa diazo reagensom
u Van den Bergh ovoj
reakciji (diazotovana
sulfanilna kiselina)

13
Reakcija bilirubin-
diglukuronida
i diazotovane
sulfanilne kiseline

BILIRUBIN U BIOLOKIM TENOSTIMA

Bilirubin u plazmi (hromatografski):

- nekonjugovani bilirubin (-bilirubin)
- monoglukuronid-bilirubin (-bilirubin)
- diglukuronid-bilirubin (-bilirubin)
- bilirubin kovalentno vezan za albumin (-bilirubin)
Bilirubin u urinu: samo konjugovani
Urobilinogen: u urinu i fecesu

14
METODE ZA KVANTITATIVNO ODREIVANJE
BILIRUBINA
U plazmi: Van den Bergh-ova reakcija sa diazotovanom sulfanilnom
kiselinom (modifikovan Ehrilch-ov test za bilirubin u urinu):
Ukupni bilirubin
direktni + indirektni (uz dodatak akceleratora)
Konjugovani direktni
bez dodatka akceleratora direktno reaguje sa diazo reagensom
Nekonjugovani indirektni
ukupni - direktni
Referentne vrednosti:
ukupni bilirubin: < 17,1 mol/L
konjugovani bilirubin: < 4,3 mol/L

Uroeni poremeaji
u metabolizmu
bilirubina

Opstrukcija
Oteenje
jetre UTICA unog
kanala

Neonatalna

15
 HIPERBILIRUBINEMIJA - UTICA
(IKTERUS)
U plazmi poveana koncentracija konjugovanog, nekonjugovanog ili oba
bilirubina (> 17,1 mol/L)
uta prebojenost koe, membrane konjuktiva, beonjaa i drugih mukoznih
membrana (> 34 - 42 mol/L)
Nekonjugovane hiperbilirubinemije - poveana produkcija bilirubina
(hemoliza, smanjena ekskrecija iz jetre) u tekim oboljenjima jetre
(fulminantni hepatitis, poslednji stadijum ciroze)
Konjugovane hiperbilirubinemije - funkcionalni ili mehaniki poremeaji
ekskrecije bilirubina iz hepatocita, akutni hepatitis i holestaza
Povien urobilinogen u urinu - povean dotok bilirubina u intestinum
(hemoliza ili oporavak od hepatitisa ili opstrukcije)
Povien bilirubin u urinu - samo kada je povien konjugovani bilirubin:
ubrzani klirens bilirubina, kod uroenog defekta ekskrecije bilirubina ili kod
sepse i drugih akutnih bolesti

KLASIFIKACIJE UTICA

Prema etiologiji: Prema patofiziolokom

Hemolitika mehanizmu nastanka:
Toksina Retencione
Infektivna
Regurgitacione
Opstruktivna
Prema tipu bilirubina
Prema anatomskom
poreklu: povienom u plazmi:
Prehepatine Nekonjugovane
Hepatine Konjugovane
Posthepatine

16
NEKONJUGOVANE HIPERBILIRUBINEMIJE
A. Poveana proizvodnja bilirubina iz hema
hemoliza (uroena, steena)
neefektivna eritropoeza
poveana masa eritocita (kod novoroenadi)
B. Smanjeno isporuivanje nekonjugovanog bilirubina (iz plazme) u hepatocite
kongestivna bolest srca
portokavalni ant (anastomoze portalne vene i vene cave)
C. Smanjeno preuzimanje nekonjugovanog bilirubina kroz membranu hepatocita
kompetitivni inhibitori (lekovi, drugi)
Gilbert-ov sindrom
sepsa, gladovanje
D. Smanjena biotransformacija nekonjugovanog bilirubina (konjugacija)
neonatalna (fizioloka) utica
inhibitori konjugacije (lekovi)
uroene (Crigler-Najjar: tip I, tip II)
hepatocelularna disfunkcija
Gilbert-ov sindrom

LABORATORIJSKI NALAZI KOD

NEKONJUGOVANE UTICE
Prehepatina nekonjugovana utica
Nekonjugovani bilirubin u plazmi:
Konjugovani bilirubin u plazmi: normalan ili
Bilirubin u urinu: nije prisutan
Urobilinogen u urinu i fecesu:
Hepatina nekonjugovana utica
Nekonjugovani bilirubin u plazmi:
Konjugovani bilirubin u plazmi: normalan ili
Bilirubin u urinu: nije prisutan
Urobilinogen u urinu i fecesu: normalan

17
 KONJUGOVANE HIPERBILIRUBINEMIJE
(HOLESTAZA)
A. Smanjena sekrecija konjugovanog bilirubina u kanalie
hepatocelularna oboljenja (hepatitis, intrahepatina holestaza)
Dubin-Johnson-ov i Rotor-ov sindrom
lekovi (estradiol)
B. Smanjena drenaa ui
ekstrahepatina opstrukcija (kamenii, karcinom, suenje, atrezija)
sklerozni holangitis
intrahepatina opstrukcija (lekovi, granulomi, primarna bilijarna ciroza,
smanjen broj unih kanala), tumori

LABORATORIJSKI NALAZI KOD

KONJUGOVANE UTICE
Hepatina konjugovana utica
Nekonjugovani bilirubin u plazmi:
Konjugovani bilirubin u plazmi:
Bilirubin u urinu: normalan ili
Urobilinogen u urinu: normalan ili
Urobilinogen u fecesu:
Posthepatina konjugovana utica
Nekonjugovani bilirubin u plazmi:
Konjugovani bilirubin u plazmi:
Bilirubin u urinu: (nakon mukanja pena urina ostaje uta)
Urobilinogen u urinu i fecesu: (bela boja fecesa)

18
 UROENE HIPERBILIRUBINEMIJE

Dominantno poveanje konjugovanog ili nekonjugovanog

bilirubina bez drugih patolokih rezultata testova za
ispitivanje funkcije jetre

Poremeaji metabolizma bilirubina u bilo kojoj fazi

metabolizma

Uroeni poremeaji metabolizma bilirubina

ALGORITAM ZA DIJAGNOSTIKU UROENE

HIPERBILIRUBINEMIJA

IZOLOVANO POVEANJE SERUMSKOG BILIRUBINA

Iskljuivanje hemolize, a zatim odreivanje

frakcija bilirubina

Konjugovani Nekonjugovani

Mogui sindromi: Mogui sindromi u zavisnosti

Dubin-Johnsonov od koncentracije bilirubina:
Rotorov Gilbertov: < 51 mol/L
Crigler-Najjarov tip I: > 420 mol/L
Crigler-Najjarov tip I: od 85 do 340 mol/L

19
 Gilbert-ov sindrom
Autozomno recesivno nasleivanje - benigni poremeaj
Umereno poveanje nekonjugovanog bilirubina - 26-51 mol/L
Ukupni bilirubin je ; mono-/diglukuronid je poremeaj u prevoenju
mono- u diglukuronid
Uzrok: mutacija gena za sintezu bilirubin-UDP-glukuroniltransferaze
esto se mea sa hroninim hepatitisom odsustvo anemije i bilirubina u
urinu i normalni testovi za jetru
Acetaminofen je toksian za pacijente sa Gilbertovim sindromom jer se
primarno metabolizuje glukuronidacijom
Dijagnostika specijalnim testovima: poveanje bilirubina na tate i opadanje
bilirubina nakon davanja fenobarbitona (poveava koncentraciju ligandina u
hepatocitima)

Crigel-Najjar ov sindrom
Tip I
retko autozomno recesivno oboljenje
apsolutni deficit bilirubin-UDP-glukuroniltransferaze
veoma visoke vrednosti nekonjugovanog bilirubina: 428-855 mol/L
veina umire od oteenja mozga usled kernikterusa (encefalopatija
usled poveane koncentracije slobodnog nekonjugovanog bilirubina) u
prvoj godini, neophodna transplantacija
Tip II
retko autozomno dominantno oboljenje
delimina deficijencija bilirubin-UDP-glukuroniltransferaze
nekonjugovani bilirubin je izmeu 85 i 340 mol/L
ovaj tip bolesti dobro odgovara na terapiju fenobarbitonom

20
 Dubin-Johnson ov sindrom
Benigno autozomno recesivno oboljenje
Znaajno povean konjugovani bilirubin i malo povean nekonjugovan
bilirubin
Smanjena ekskrecija bilirubina i drugih anjona u u, a ekskrecija unih
kiselina je normalna
Defekt kanalikularne ekskrecije
Jetra ima karakteristinu tamno zelenu prebojenost, a bioptiki materijal
jetre pokazuje braon pigment u hepatocitima i Kupferovim elijama
Iako je benigno, kod nekih trudnica sa ovim sindromom razvija se utica
Ovaj sindrom se moe pojaviti prilikom uzimanja oralnih kontraceptiva

UTICA KOD NOVOROENADI

Konjugovana i nekonjugovana
Poviena koncentracija bilirubina jedno je od najeih potencijalno
patogenih stanja kod novoroenadi
Neonatalna kod preterminski roene i u terminu roene novoroenadi
Vano dijagnostikovanje vrste utice odgovarajui terapijski postupak koji
se sastoje u fototerapiji (najee), a prema potrebi i eksangvino transfuzija
zbog mogue neurotoksinosti bilirubina
Dva tipa:
fzioloka utica
patoloke utice
izazvane poveanom produkcijom bilirubina
izazvane smanjenim izluivanjem bilirubina

21
 NEKONJUGOVANA UTICA KOD
NOVOROENADI
Nekonjugovana hiperbilirubinemija - rizik za pojavu kernikterusa, posebno
kod novoroenadi sa malom telesnom teinom na roenju
Kernikterus - neuroloki sindrom - posledica oteenja mozga usled
taloenja nekonjugovanog bilirubina u bazalnim ganglijama
Simptomi: otean podoj, letargija, povraanje, konvulzije, ak i smrtan ishod
Oko 70 % dece umire u prvoj nedelji, a ostali imaju teka oteenja mozga
Prevencija sindroma: fototerapija i eksangvino transfuzija
Uzroci nekonjugovane hiperbilirubinemije kod novoroenadi
fizioloka utica
hiperbilirubinemija uzrokovana dojenjem
hemolitka bolest

NEONATALNA (FIZIOLOKA) UTICA

Fizioloka utica nekonjugovana utica - porast bilirubina kod preterminski
roene i u terminu roene novoroenadi u prvim danima ivota-nije opasna
Normalizicaija koncentracije bilirubina do kraja prve nedelje ivota
Bilirubin < 85 mol/L i 90 % je nekonjugovani bilirubin (utica vidljiva pri
koncentraciji bilirubina od 120 mol/L)
Ako je bilirubin > 170 mol/L posledice mogu biti: prematurija, sniena
koncentracija albumina, acidoza, a supstance koje kompetuju sa bilirubinom
za vezivanje za albumin poveavaju rizik od kernikterusa
Terapija - izlaganje bebe svetlosti od 450 nm (raskidaju se intramolekulske
vodonine veze i tako nastaje polarniji izomer koji se lake sekretuje u u)

22
 UZROCI FIZIOLOKE UTICE

Poveani volumen eritrocita kao i njihov krai

ivotni vek
Dojenje kao uzrok fizioloke utice:
majinim mlekom beba unosi
glukuronidazu-poviene aktivnosti
poveana hidroliza konjugovanog bilirubina u
intestinumu nekonjugovani bilirubin je
lipofilniji i pasivno se apsorbuje
u mleku se nalaze i inhibitori konjugacije
bilirubina kao npr. pregnendiol,

HEMOLITIKA UTICA KOD

NOVOROENADI
Najee posledica nekompatibilnosti Rhesus faktora krvi izmeu
majke i fetusa

majina Rh-negativna krv postaje senzibilisana prethodnom

trudnoom u kojoj je fetus bio Rh-pozitivan ili primanjem Rh-
pozitivnih transfuzija

IgG antitela iz krvi majke prelaze kroz placentu i napadaju

eritrocite fetusa - razvijanje retikulocitoze i anemije

Ree: deficit glukoza-6-fosfat-dehidrogenaze

23
 NEONATALNE KONJUGOVANE UTICE
Nekonjugovani bilirubin 205 mol/L i konjugovani bilirubin > 34 mol/L
Idiopatski neonatalni hepatitis
75% hepatitisa kod dece bolest nepoznate etiologije
utica u prvih 2 nedelje ivota
dete u poetku napreduje, kasnije- uveanje slezine i jetre, stolica postaje bleda,
transaminaze > 400 U/L, PT- produeno
biopsija jetre - karakteristine dinovske elije sa zapaenom holestazom
Bilijarna atrezija
heterogena grupa oboljenja - ekstra- i intrahepatini uni putevi
uzronici: citomegalovirus, reovirus, Epstein-Barr virus, rubeola virus, alfa-1-
antitripsin deficijencija, Down-ov sindrom i trisomija 17 i 18.
Ekstrahepatina bilijarna atresija - utica u prvoj nedelji ivota, stolica je svetla, urin
boje aja, transaminaze su umereno poviene
Intrahepatina bilijarna atresija smanjen broj intrahepatinih unih kanalia;
utica se pojavljuje u prvim danima ivota; osim povienog bilirubina u plazmi,
veoma su visoke vrednosti holesterola (pojava ksantoma)

Algoritam
ispitivanja utice
kod novoroenadi

24
 UNE KISELINE
Fizioloke uloge: odravanje normalne koncentracije holesterola u organizmu
i normalno varenje lipida
Na homeostazu .k najvie utiu:
jetra mesto sinteze
terminalni ileum mesto reapsorpcija (enterohepatina cirkulacija)
Poremeaj metabolizma .k - najee odraz poremeene funkcije jetre
une kiseline u plazmi:
RV: 2,5 - 6,8 mol/L
vezane za albumin
promena koncentracije u plazmi - osetljiv indikator ekskretorne funkcije
jetre
Primenom visoko-osetljivih metoda za merenje koncentracije .k
(imunohemijske metode)znaajan napredak u razumevanju metabolizma .k

VRSTE UNIH KISELINA

PRIMARNE - sintetiu se u jetri
holna kiselina
henodeoksiholna kiselina
KONJUGOVANE PRIMARNE konjugacija sa glicinom i taurinom smanjuje
se mogunost pasivne apsorpcije kroz bilijarni sistem i proksimalni deo tankog
creva, a omoguava aktivni transport kroz terminalni ileum
glikoholna
tauroholna
glikohenodeoksiholna
taurohenodeoksiholna
SEKUNDARNE metabolizam primarnih pod dejstvom bakterijske flore creva
deoksiholna kiselina
litoholna kiselina

25
 SINTEZA I METABOLIZAM UNIH
KISELINA
A. Jetra: transformacija holesterola do primarnih .k.
HOLNA, HENODEZOKSIHOLNA
B. Jetra i u: konjugacija holne i dezoksiholne kiseline sa taurinom i glicinom u
jetri i poveanje rastvorljivosti koja omoguava sekreciju u u (alkalna pH
ui - une soli)
HOLILTAURIN, HOLILGLICIN
HENODEZOKSIHOLILTAURIN, HENODEZOKSIHOLILGLICIN
C. Tanko i debelo crevo: dekonjugacija i dehidroksilacija (uklanjanje OH grupe
sa C7) uz pomo enzima bakterijske flore sekundarne .k.
DEZOKSIHOLNA, LITOHOLNA KISELINA
D. Enterohepatina cirkulacija - reapsorpcija sekundarnih .k. iz intestinuma
povratak u jetru gde se ponovo konjuguju i ekskretuju u u

SINTEZA PRIMARNIH UNIH KISELINA

26
 SINTEZA PRIMARNIH UNIH KISELINA (detaljno)

A. 7--hidroksilacija holesterola
(regulatorna reakcija)
B. oksidacija OH grupe na C3
C. izomerizacija na C5
D. hidroksilacija na C12 (samo
kod holne, a izostaje kod
henodeoksiholne)
E. saturacija dvostruke veze i
redukcija na C3
F. hidroksilacija bonog lanca
na C26
G. oksidacija u bonom lancu
H. hidroksilacija na C24 i -
oksidacija kojom se
smanjuje boni lanac

AKTIVACIJA I KONJUGACIJA
PRIMARNIH
UNIH KISELINA

hidrofilni hidrofilni
deo deo

27
 ZNAAJ AKTIVACIJE I KONJUGACIJE
PRIMARNIH UNIH KISELINA

Konjugacija pre sekrecije u une kanalie poveanje

rastvorljivosti .k.
Prvo - aktivacija sa ATP-om i KoA (KoA derivati mogu da se
konjuguju)
Glicin formira glikoholnu i glikohenodeoksiholnu (pK 4)
u ui pri pH 6 su znaajno jonizovane dobri deterdenti
Taurin formira tauroholnu i taurohenodeoksiholnu (pK 2)
skoro u potpunosti jonzovane - najbolji deterdenti u ui
Odnos: Glicin:Taurin=3:1 do 4:1

SINTEZA SEKUNDARNIH
UNIH KISELINA
Pod dejstvom bakterijskih enzima
primarne une kiseline prolaskom
kroz tanko crevo i kolon se:
A. dekonjuguju
B. dehidroksiluju
Nastaju sekundarne une kiseline:
DEOKSIHOLNA - reapsorbuje se
i konjuguje
LITOHOLNA delimino se reapsorbuje,
a ostatak izluuje fecesom

28
 ENTEROHEPATINA CIRKULACIJA
UNIH KISELINA

ZNAAJ ENTEROHEPATINE CIRKULACIJE

UNIH KISELINA
Enterohepatina cirkulacija . k. - od jetre (mesto sinteze) preko
ui do tankog creva (varenje masti i drugih supstanci) i
povratak u jetru
Neto efekat enterohepatine recirkulacije: svaka molekula
une soli se iskoristi 20x u toku samo jedne faze varenja
Svrha: ouvanje pool-a unih kiselina
Sastav konjugovanih unih kiselina u ui :
34% henodeoksiholna + 28% deoksiholna + 1-2% litoholna

29
 POREMEAJI METABOLIZMA
UNIH KISELINA
Poremeaji sinteze unih kiselina
primarni defekti sinteze unih kiselina (deficit enzima,
bolesti peroksizoma)
steeni defekti sinteze unih kiselina (holestaza, ciroza)
Poremeaji sekrecije unih kiselina u creva
celiana bolest
Ekstrahepatina opstrukcija unog kanala
kongenitalna bilijarna atrezija
suenje, kamen, karcinom

30
 POREMEAJI METABOLIZMA UNIH
KISELINA (nastavak)
Prekid enterohepatine cirkulacije unih kiselina
onemoguena spoljanja drenaa ui (fistula)
gojaznost i hiperholesterolemija
cistina fibroza
kolonizacija bakterija u gornjem delu creva (dekonjugacija
unih kiselina i nemogunost emulzifikacije lipida,
precipitacija dekonjugovanih unih kiselina usled njihove
smanjene rastvorljivosti)
vezivanje unih kiselina u intestinumu (holestiramin,
trovalentni katjoni, dijetna vlakna)

POREMEAJI METABOLIZMA UNIH

KISELINA (nastavak)
Malapsorpcija unih kiselina
primarno - odsustvo ili aktivnog transporta u ileumu
sekundarno - oboljenja ileuma ili njegova resekcija
tercijarno - bolesti bubrega, lekovi, postholecitoktomija
egzogeno davanje unih kiselina
cistina fibroza
Poremeeno preuzimanje ili poremeen intracelularni metabolizam
bolesti parenhima jetre (akutni hepatitis, ciroza) udruene sa
regurgitacijom iz elija ili porto-
sistemskim antom
holestaza

31
 KLINIKI ZNAAJ UNIH KISELINA
Poviena koncentracija .k. posle gladovanja
poremeaj preuzimanja .k. iz portalne vene
poremeaj sekrecije ui
Normalno
portalno-sistemski ant (intra/ekstrahepatini)
Merenje koncentracije .k. posle obroka
endogena stimulacija - hranom
egzogena stimulacija kapsule .k.
naglo poveanje koncentracije .k. u plazmi - kod IH-ant
hepatocelularnih oboljenja (ciroza, hepatitis)
izostanak poveane koncentracije .k. -
poremeaj transporta .k. iz tankog creva
(izluuju se fecesom)
EH-ant

32