Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
‘2fo4 siarsuodstp02019 opunios ou aera eI 2 IPT uonpy OL 611 Worle soprup soprasy so ovutenbus “OO ap SePEPE -on ap sooup Q12.26°8 MHWID PUTO V -OESSHHD WsaP YPF wo opuIgENttO? ‘Bupyes © caerapny soptuy SOPEIST 50 2 BUI V 70D 2P soesstUa sep %19 40d staxpsuodsos suse vBrous ownstios ov opdeT—1 WD sepeaiasqo anbeIsap ap s9gd|sod seussout se Tuorereu soo soosstuta sep ope] ojad sopestyere gs sasred souisoUH sass9 opt (dav op'sa@) went 9 (dan so¢12) espuopur “(dar go'e6a) sere ‘(dor g6's93) wrarOD «(dan BI"apa) eouerd “(don Feige) ypeuey mput anb reious op sooprunstod saureriodult 9p oP0|q wn PPA Miar oot rg snas roo ‘eqreuary ® ‘amuawuyeuty “oumsio> ap dav e9'pey s2s soto? a Jpacqis 0 2 020[q opuniias asso ano eurvipautiamut opstsod eusn ednoo ovde[ C ‘don ap S2Qutu GS°OS2, SSM B 9 GP'gLs aU1osuo? expUT V TIP -anut epuvuiap vp % Tt 10d faxpsuodsar opuds ‘souaiue crun(to> op o anb op oxreqe {oq seuered win wa entiodda as eassny 2 eIPUY od opeuttos “oviojad opunios © eSennuogly 2 sonny Sosa oa eg soe ‘Soom 9¢'881"Z 50 -qur gp" [z0rg ePUEUTO uid siop so os anber 2p orunfto> asso ua ‘ovsisuen ap rota ap sazopruunst ‘sontfigjownay ‘sremma ‘apepisiontp ep aosee “opp 9p sowueaynsas * -uoiquie /oonaS10ua -od supeordua se>1 v umd opdmqunuos ovduaara1uy Y 9Uy2} enb vjad expueuty eonvurly> eduepnu svysodsai sv ae vpejauo1 ap 5 (wore ouoqie0 oF oun w6s000 6 ‘ep oquay ou sope. 49 ‘eanereduto> 9 epueurap ¥ 109366 conan da Energia [- Maiores Emissores de CO2 (Mton) | 10.000 Lae mabe 9.000 ___ 000 + 7.000 + —— Sea | | 5.000 = 4.000 =_ 3.000 | ! = 1.000 — China USA india -Réssia_-— Jap Alemanha Grafico 6.5. Os maiores emissores de CO. Fonte Elaborado pelo autor a partir de dados do BP Statnies, Neste sentido, esses seis paises so cruciais tanto na dinfimica enengétiea quanto na ambiental. Portanto, a maneita como eles lidam com o tradeoff seguranga energética € mudanea climatica é fundamer para a evolucao do contexto energético ¢ ambiental. As intervengdes desses Estados nacionais no plano energético, através das suas politicas energéticas, terio um peso muito grande no desenho do futuro da energia e na evo- lucio do aquecimento global e dos seus efeitos em termos de mudanga climitica, Esse tema est hoje no topo das agendas de politica energética, porém, nada hé de trivial na conciliagao desses objetivos, pois o peso dos combustiveis fésseis na matriz energética mundial é elevado, O caso do ¢ farvio mincral é emblematico. Por mais poluente que seja sua utilizacao, esta fonte de energia continua liderando as taxas de crescimento do consumo frente das demais fontes de energia priméria, em funcao de sua competitiv dade, mesmo com a preocupagio crescente do tema ambiental (Box 6.2) Neste sentido, importante destacar alguns p: ‘os-chave da evolucio recente da situagio energética desses paises, que condicionam diretamente as novas dire politica em elaboragao e/ou em curso, com foco nas ticos e de dependéncia energética (Graficos 6.6 ¢ 6.7) Por que é witada do mi climatica rado, Ent considerado 0 3,8% ao ano.no, ste | sorque esta sides do mum algum: ‘competitivo" da fontes de aberto,aligda a Do ponto produtores, O dado que Esta evol de gases de efeito zonas urbanas De fata, cletricidade acto custos inferiores grandes Tabela 6.1 Fo! Siderurgia (®)__ |Geracao de cles: Siderungia (6) [Outros usos:Os eo] Ss seta at Saree 6 6 6 T | w | 3 (3) SRiRTapig | [18 a) 19 |) () aPepHINIp ap ope (i Sah | L aa | 9 66 vel Ham (%) 50m som [ao _[ or a a maa 5] [0s | soos [0008 [eset | _os6r _ ‘EAR op ouinsuo> op BANANASD wp ODNIOT FO HAE soannodiaoo anumseq sodard » opeurodu op tra) oFAr89 0 ‘TeIH=pI9O edouna ep sasjed Sou no endef OU OWOD ‘eZiaUD ap saropMUNstOD sapuLs sasjed wp ouisout sey ‘wupUUd aifraue ap sai; sen wioa opeteduio9 as anb op soi0usytn sos ® onrauparseqe op ebueinSas e 23ueav anb 9 aiuepunqe oon98:aua ouyy ew 2 eIpuY eu urpquiel sear ‘oun eu anb ypu IwOeNEap qe TeIpUNA oUN9TS OR>eIAE ep Bo} 10d apnodsar opase> 0 '¢ ojnnde ou opeseisap 10) pf omer ['9 Plage. ® ENsow oWoD apeprouna}a Oui Up owuetulajoatiesep OF OptIDosse sqeul 234 epeD NOW as OBAIES 17} 2q ‘gmisa ona} ap Soev8 9p sagssiuro sep oruaume o ered eantd¥ou wuio} ap amqUIUOD 9p wIgTe “ePEa|IZE OESNIONS ws ‘day ¢761 e1ed 089 ap) opouid ouisaur on ounsu03 nas opeay|din asenb opus yerpunua oumnsuo> ‘9p 9406 40d apuodsax eury> ¥ ab 9 opane> op expunt eywowoD9 eu oEduayeetaeYD anb OPED CO ‘Ying S0u ogare9 2p 2 "eaqveOWTUBTs eULLO} 2p ‘RouorDIpUED jeuoyourantOD OE SeB 9p P OIE © ‘Peipunnu ouansuoD op %TT nowIasaudar CTO7 OBAmRD ap [puo}>eu ounsuon 0 (daryy ocf wied 69¢ 2p) damy ODT WH ‘eTOz-D007 anU9 “wIeKaNpar yg 50 ‘sarompord anb 2eou aqe> ‘ssxoprunsue> sosted sop vis ap owuod oq, ‘uodsuen ap so1sh sop ogSnpar vawssaidxs rum e vpeye ‘ou9qe ep opsinarisq Sud ep s1uanio2p ‘erat 3p s21t0} 109 wu 9 (¢ oma 2]BOULIA Ep OWUSLAIDSaID an20} 0 S02 osinoaz OI 3 OFAIED o {nS OF, seu aiuaure1sedso “20 oxdinjod ap sewoqqard ap ates eumn opens oumsuo> op ypanb 2p onaimjsot 199 p statosar sod seaupuioigns seatosa1 sexmo si-v-si oS91d-apeplan pepe -ayuoque> sosmnaat ap epepmiqiuodstp wu opeuasse visa GRAD Op owNstIOS OP CIUBWINU O Jmipunwa eouséious zuneur ep oannadwioo Op Sea|uiguor2-oomD91 Seonst=yDere9 SPLINE ‘OF{H4, © 08029 0 eus03 ath 0 s9pusIUD 9p Ux POR “rpmms enuioy ap ube se2es9p aque seyy “eXpunUA PauI9[o ze eM fevadsa ta 3 'opunta op 2013 91 senno ma 2umsse anb woueyoduy ews v seg 0 Bied “Wa OBL BIBtaKE ap 2140} eIS9 anhiod ‘ured wo opate> op equstput xp wnmouona v aiqos aoyjaads> ojmyle> wn neoypap oFU us 3163 ‘oponad owsou ou our or qe 2p exe] ewn w na0sai aifiaua sep sanuanjod ap s9ossquu9 ap soma HIBUIMT OFAIeD Op ouNsUOD o vf °9,0'2 9 % Z"| uaMUEANDAdSAX ap stenuE seIppL sexe) v n05319 Teaneu s98 2 oajonied own “[S9j wupunad erods ap s91L0) 2p © °€10z 9 002 ang ‘oper 2]@be ounH uw opua9sa19 GhumNOD TeIAUIUN OPARFD Zod pulp v anb 2 OW] O "uLpAOd “SeONFUAI|D sebunpni sep so:19 1209 joqof# ordecingoaid ep orzauune oataja wn osan W216 ‘ouRU OP BPEILA vapsap ‘anb fearBaut 3 ejetpunu wonpB1au zine ou [praUTUE OpARe o araNsgNS HIP OF: 9 sub tog 2818, 0 operapisuoa £9 cobomouryduy a souounsysy ‘somalgy oniong anog -pB19u9 sosinoar 9p ap sozmanp seaou ep aiua901 ovdnjoas (g'9* -wnniaduros ens ap ¢ op omuautiaso.0 ap $ anb airanjod stear wonagious zine & Bu [elsin op vy epee assy “wonpam> eoue ono eu 9 wisioua seonyjod sens sep sa, Tewuorqure 9 oon a vongfioua vduen nu ojuenb vongiiou eyuewiony368 Froromia da Energia Como destaca Martin-Amouroux tow e concentrou sta producto nacional de carvio nas jazidas de menor custo no centro do pats (Ih noi, Indiana, West Kentucky) e, em especial, nas ‘ou aberto do oeste (Wyoming, Montana, Dakota), Nas demais regioes do mundo, dois grupos de palses, segundo Martin-Amouroux (20) -guem ampliando a produgao e exportago de carvao como Australia (coque) Aftica do Sul, Colém- bia e Indonesia ( fapor), Tal incremento foi realizado com base nos incentivos que ampliatem 4 atratividade da atwvidade econdmica do carvao e permitiv a entrada e/ou ampliagao da participagae de empresas privadas independentes e grandes multinacionals como, por exemplo, BHP-Lilliton, Rio Tinto, Anglo-American ou Xstrata-Glencore. 'Na india, o governo organiza a abertura da industria, nacionalizada por Indira Gandhi em 1971 visando igualmente ataircapitais privados. E mesmo na China gra Datong M geopolitice do carvao. Desse modo, a abundancia de recursos de custos inferiores a0, por exemplo, dos hidro. rnetos, tornam 0 carvio o “vildo competitive". Ademais, os avangos tecnolégicos para producio, tocagem € uso oferecem, ainda que de forma incipient alternativas para a garantia da importaneia do carvio na matriz energética mundial. Este € 0 caso do desenvolvimento de combustiveis sinteticos (Coal-to-iquids) ot ainda das solugoes CCS (carbon capture and storage ~ CCS). Como ja mencionado neste capitulo, essa serla a tecnologia que acomodaria ou retardaria a transiglo energética e perrtria fa manutengdo dos fosseis, principalmente o carvao, no centro da matriz energetica mundial, em par- ticular da macez eltrica (014), os EUA, mesmo com a reducao do consumo, reorien ‘grupos estatais, como Shen 12 04 Chita Coal, sto organizados com gestio privada e sto atores imponantes no cenrio Dependéncia Energética (%) 120% a oe — | 100% —<——— 20% 4 ———— —-— | e0% — | =» i - Ponte TEA. Grafico 6.6. Dependencia energética 150% 100% 50% o% | 50% 100% 150% 200% 250% A China des seja a maior emis tentar um aprovis ma seguranca en chinesas. Se em 1971 era 10%, em 2 esse forte cre manda, principal mais dependente Cabe desta exportando, em fo lquida era 29 17%. Sendo que, do gésa 30%. Me pendéncia energéogg vouvoye vongBiaua op e eqpunun wiompoad sores v 9 wURYD ¥ anb arog ‘oEAIED OU OUSIIN 250 ¥ #2 OP ou 9 “2479 & ways visugpuodap wss9 ‘oajonad op o2yyoads9 ose ou ‘onb opus °%5/ | ap wongSiaua epugpuadap vwn ered %F op eDUg!YNssoIne 9p Ovd4puoD BUN ap res sour g% wa BUIYD e ‘ef95.NE “%L1 NOSUEDTE ETOR Wa a epUEMIaP vp %z E19 EPMby] Ox “"zuiodtu » 990% Wl ‘epueurap ens ep %p ‘our ayonbea ‘sopmbyy souLsD} wa “optn ‘eiBz0ua ap opmbyy zopersodxa sted um e19 eUNID ¥ OB6T 318 98 aNb skOKSOP BqUD seuroixa saiuoy ap aruapuadap ste zan vpro ‘oraumidns oxsap ovdysoduroo & 9 “900% ap anzed v onuawredpund ‘epuEet ap vp opsordxa wsso v xopuaye vied onryssa99UF ‘owuauILdns OP OWUDUHIs9I9 2110} 2959 anb op anreodun srepy “g10z wo %42@ ered opurares gL MIBUNE OVOZ WH “240T “19 0661 Wo “eS1oU9 op [eIpUNW epuEWop ep 94J, ExEUaSaIdad PUIYD & TL61 WO 2S sesouttp sodxa sogdvdnooaid sep wourjeq vu vonEUND wSuEpnUt vu aonb op wongB12U9 v: peejug steur ure20100 oxstredxo vpemuase wo oonasiaue oqmaureuo!swoade wn 2eIt9) “sns ap 0510)89 op sepulape soossaud sou0y se “OQ ap TepunuT wrossTHID sow E Pfs ioquig ‘Teuaiqure /oanaBs0U9 off assou aneqp faded wn eyuadwosep LATED V ‘amuo} 10d rons8uou9 emupusdag “2-9 OIyeID, yar 2 | Ps PuLeUerY | onder peene | — “| eum yenm #9 eed anne, " ma KO ~- rn a | q | — «oot _ | oss | @juo, 1od eoyg6ieug ejougpuedeg | ajduy 9 somounas solgo wig PnP sed wa yerpanea® ‘opeuorruait ¥| 01105, songs siaanonquio? eouriodan yp enue 59 ‘oysnpoid wed 509 -og2e201p14 raed 1261 0 1ypUED wt ony ‘uowTarara stugio5 715 Op e>1y (oz) xnemnowy-t ‘euerioyy “Sunwo4yy) i) sted op e22029 0370 Economia da Energia Pelo lado da seguranga energética, essa crescente dlependéncia empurra a Chir para o mercado internacional de petr s ¢ carvio, abandonando sua hist6rica pe sigio de privilegiar as soluces autérquicas; principalmente, a partir da década de 1990) Esse movimento para fora tem um impacto importante nesses mercados: a Chima k jor importadora mundial tanto de petréleo quanto de carvio. No que concer 56 perde para o Japio, fruto da demanda gerada pelo fechamento das plantas nucleares depois do acidente de Fukushima. Para reduzir a sua exposicdo as flutuagdes dos pregos internacionais, a China senvolveu canais de abastecimento nos quais ela tem maior controle. Como € o cas do petréleo, em que as estatais chinesas desenvolveram redes integradas verticalme ral € Russia, diretamente buscando petréleo na Africa, América Latina, Asia Ces mediante aquisig&es e associacdes com empresas locais, No caso do gis, a China tem feito investimentos na construcéo de oleodutos gasodutos nas regides norte, central e sudeste da Asia. Atuando em complementat® dade com a Rissia, ou enfrentando a influéncia desta titima na Asia Central, a Ch vai construindo no campo do gas, como no petrdleo, redes de abastecimento que I permitam reduzir a sua vulnerabilidade externa em termos de suprimento energétic Nesse contexto de seguranca energética pressionada, as politicas chinesas de re adquirem aspectos peculiares. Assim, tanto a forte expanst ‘0 das renovaveis seguem imperati cdo das emissoes de CO, do nuclear quanto 0 impressionante crescime relacionados com as preocupacées com a seguranga energética Assim, quando se observa a forte expansio do nuclear, concentrando a mi esmagadora dos reatores que estio ou que serio construfdos no mundo, ou qu se defronta com os dads surpreendentes do aumento da producto de energia edt e solar, nao se deve perder de vista a perspectiva orientadora marcada pela segura energetic ‘Aqui, mesmo quando a politica ambiental impoe as suas diretrizes, essa imp. atende a imperatives ligaclos aos impactos ambientais locais desastrosos advindos do us do carvio, a fonte crucial da matriz energética chinesa, No entanto, esse moviment direcio ao nuclear e as renovaveis vai além das politicas energética e ambiental ag barcando objetivos mais amplos de politica industrial e tecnolégica. essa maneira, a expansio da producao nuclear, edlica e solar busca dotar a Chi de uma capacidade tecnol6gica e industrial que permita ao pais se tornar um {orn dor de equipamentos relevante nessas dreas, Embora haja preocupacdes evidentes com 0 aquecimento global, dada a relev’ da China tanto como maior emissor de CO, quanto como poténcia mundial, a da forma de lidar com o tradeoff seguranca energética e mudanga climatica deve buscada na configuracio do conjuntos de politicas estratégicas do Estado chines subordina o reconhecimento, a gestao e a reducao desse tradeoff visio de longo pi da inser¢o mundial da China. Portanto, pode-se afirmar que existe uma transigio energética chinesa na « reduciio das emisses nao pode ser feita as custas da seguranga energética, « chinés, no significa colocar em risco apenas o suprimento energético, nas a segur a soberania ¢ proprio projeto de longo prazo implementado pelo pats Essa p sente na tr demanda a 2000, quane chegar em No que termos ligu 2000, a rede Essa re te depois dt energética d hhaviam cai Em rel nesse caso, 4 2013. Toma duzse ainda Assim, 1 wam-se em y pode-se afira de uma posi sionam meu presentes nd Conside de gas, por ¢ associadas 2¢ cativa. A subs ricanas, perm 08 custos de 4 convergéncia do supriment Contuda na transigao ¢ federal a essa passar no Cor centivos as r da transicao. 1 mocratas ¢ R Noentan zer que hé um ‘ork, uma que se apresenta cc nbitos e com, Tal como bientais queop ovinpar 9 vong8i0u9 rues ep uIgTe OFA anb sosnafqo ounas anb swuoiqus seonyod ap ovun{uoo win wa azasuy as eueot9UTE OpsIstEN 8 “eUTYD eu OUD TEL sopeyrea omyjuoa a oxdesadoos ap sfaasut wi09 9 sonsquie soquazagp wa a1uaureonyod epeindstp ‘sejougyiadxa ap oayesou um Owod eruasardi vuvoLialte opdistien ‘opnuas assay “ayuEIp Jod uNssP a ‘sexa, Op wH9A on eULR S104 wsoN ap WIA anb wun “eIUUO}TTED ep WA anb ovdisuEN ap wIOUQHAdXD ea PY aNb 497 Ap 9s9pod ‘Te1opay wigs y OFDISUEN yp eDUguAdxa & AZNpax aUMad OYH eRE>LIOLEE apepifeuoronansut eu [220] ovsuauEp yp osod 1403 0 anb rexquuID] aquD ‘OTMET ON, souvsyqnday 2 seepour toda sazan seimnut ‘sagsisod seu eprznpen visa eindsiq “ogasuen vp syed of >ou anb ‘eongiuat nib Bu WSOUNTD WOE d o8uo] 9p ops ‘squiyp opeisa o} s asap RAPWUID e Sp] B “Perpunut ep eA2[oa pep “Te “9a ap ‘stant soums sop ou10) ura windstp 23103 eum ap euasasd w uneousp ‘sjagpsouo4 sy soanuadtiE $0 4vAoUds no ‘199803 Stoansnquiod sop osn ov OBSINSOE Ionbye ap vuregg owsaro9 ojad sepenuooua sapepInoytp seu a1uasaid ‘ous SULA esse LE [eIApAy onqury ou euopminsut oomur um rep ap apepryqissoduuy y ‘vonpious ogSisueN EL p ossai8uo, ou avssed >to} Wan AUTO & {9 BABIOP wsNq T sagsuat ap epuprstxauT & vordury Ogu sajuRNUaTe sazoTey ap LIIURISXD e ‘opmuED % ‘vonpunp wouepnut ep opSesnrur ep so 9 OonpfzaUe ouaWLAdNs Op sarede penayquie 9 3 entered ep soanezodunt so annua ‘je1uaiquie 9 eanaB19ua seantjod se axitia vIIIgRIaxuOy 2 O1tSTLAOU 9989 “4 op opdenus sod epmusqns 9 ouguos ap ovdemIs k ‘osseD assoN “ovdEIaB ap SOIsMD so ympax wyquIEI OWoD apeloUr v vAed s9QssIHUD sv arznpas seuode OBL aULIOd ‘seureDHT ure sag>tpuoo seu ‘apeppina[a ap o¥ses08 vu s¥8 oad oxares op op>iMiNsqns y “RAND -yrufis eut1oy ap woe> soossrmo sep opSnpar e sopes] sorsn9 Sop 0 seonafliau sagstian se ‘opSisuen ep sagssoud sep sopentiar® um wpUg|a9x9 10d oronpond ep opsuedxo ep tion ogmaid senop opdnpor ep ated ob opueipsuon) sgUIYD ose sou sartiasard we>ysod uy wsso ‘SozEn Suvinfas vad epeo: ‘exqge ious ap oF opuenb no ‘opunut uowur » opuenua> deAapo sejonbe onb op souoreur eiqouew ap sua8reu 2[9 e opuEp ‘ossa001d 0 sousUE ttMTO|s said eangBroua eSueinBas & woo sopeto}ejar soaneradurt so penb eu oxswsod wit ap. aured ‘esaunyp ep amauiaruarapp ‘euvotaure eonaSioua ogSysuen ¥ anb seuniye asapod ‘onmeuiog “vonpSiou9 eoueBas ¥ 99Ry JaAyUOFHOD USUTRARYAL oBIsod wa ase -uoouia opti] sopeisy So seUo!sUaAKIOD ovU ses Ov 2 oa[Nad oF sees “UNSSY %et-) eames o ered ersuIne a (9p) se8 0 a (918) Oajonad o esed stew EpUTE azn. 1 eugpuadap sso ‘19g wed souaystxo soxeuTurard saxofea so ISOpULLIOL, ~¢10% ‘ua 9¢1(-) ered 990g > EC) op eDUapUadap Ep OPSnpaL v aseMUIDN ‘OseD assaUL owisaur ‘wipi0d ‘sopmby] sazopen10dxo ovs sopra sopensg so ‘ovareo ov opsefar tag ‘398 op ose ou a5¢ ered 9 0919 op ose ou Ney vsed Opp so10pea sasso ‘g10% Wy ‘Temen spH o ered ocT ap a oajonad o ered 956 epougpuadap wun aio ogg our ov urereBoy9 Sopmin sopE:s> SO “0008 aP stodap a -rauiedioutid ‘sp ofad 9 oajonad ofad wpexnd 9 vugpuadap eu ovSnpar wssg ‘$103 WD PI ¥ urereBoyD 9 010g WO %Fg ered uTEEMpaL v “990g wo 941g ered s0pea ass0 ureEUOUME “G/T WO EpUEUIIp ENS ep %zT ‘sopmbyy sou ura “treaens0duxy soptug sopeisg so “eanafiaua epuapuadap ¢ onradsas zip anb on ‘$10% We Hoy wa eBay ered ‘g10g to 9521 eoueOTe 9 reUNDap ¥ eSouIOD Fep ned y 946% mune opuENb “900g our o aie seurered aysou navaueutrad opsedionsed eseg “eiioua ap jespunur epuetap up %eg WO WEMELUOD sopTuA sopEIsy so “E71 WY “VULOLOUTE o“DystEN eu aus -oid yiso opt sguiyp ose ou epearosqo wonpBioU9 wueMas & a1qos Ovssad wssy peiadun wanfas oesuedxa 91105 ¥ O1€ ay ap sesauiyp Se ‘congiou9 o1uautE ony anb ouompaise uty & ‘Tenuan ws amuiomayduro 2 sompoayo ap uuewsey vong8i9u2 no auoUTEIIIP “eS ‘aquunpeopioa sepea! ose) 0 9 out “20 -op euro & ‘sjeuo; seid sep ovoure: 2ur201109 ab ON *¢ 2foy eury ¥ sopea “0661 @P EPEDP UP -od wouigisty ens op euryp v exmdura © xquaun a sououncsy ‘Soa ‘rioug meg we372 Economia de Energia aquecimento global, incorporando preocupacées com metas ligadas as politicas indus- trial, tecnol6gica, comercial e externa, Esse conjunto se subordina a uma estratégia de longo prazo de insercdo internacional dos Estados Unidos e da manutencio ¢ expansio do poder americano. O caso da India também merece atengdo. A transicao indiana se encontra mais préxima da transi¢ao chinesa do que da americana. Ou seja, uma transigio na qual as questdes de seguranca energética pressionam significativamente o processo de substituic io dos combustiveis fésseis pelas energias limpas. A India em 40 anos dobrow a sua participacdo na demanda de enengia mundial. Em 1973, essa participacio era de 3% e em 2018 alcancou 6%. A dependéncia energé tica que era de 11% em 1973 subiu para 33% em 2013, Excetuando-se a dependéncia enengética no petréleo que ja era 69% em 1973 e em 2013 aumentou para 78%, a de- pendéncia energética no carvio e no gas se tornaram realidades relevantes nesta décacls e alcancaram 26% para o carvao e 32% para o gis. A essa pressio sobre a seguranca energética, a India responde com uma estratégi iva de reduco da vulncrabilidade tentando construir canais de abas tecimento overseas através de suas empresas, ampliando a participacao do nuclear e in- troduzindo as renovaveis, Dada a disponibilidade de recursos mais limigaca ¢ a China, a estratégia indiana se d4 evidentemente em um tom menor. Alem disso, a India € o terceiro maior emissor de CO, com 1.868,62 Mton. Cont do, quando se avalia em termos per capita, a india apresenta um valor extremamente baixo de 1,49 ton por habitante, ao passo que a média mundial é de 4,52 ton e o valor americano aleanca 16,18 ton, No entanto, se existe um traco que marca a transigdo energética indiana é a neces sidade de incorporar no mercado energético uma grande parte da sua populacio. No conjunto de seis paises apresentados nesta seco, a superacao da pobreza energética é 0 grande desafio que torna a transicao indiana peculiar. Duzentos e trinta e sete milhdes de indianos (19%) nao tém acesso a eletricidade e oitocentos e quarenta milliSes (67% ‘usam lenha ¢ resfduos vegetais para cocci. Dessa maneira, o grande desafio da transicdo indiana é como incorporar ¢ssas par celas significativas da populacdo as fontes modernas de energia sem poder recorrer at combustiveis fosseis. Aqui, o custo energético da indisponibilidade dos combustiveis {ésseis tem um impacto social significativo, com todas as implicacdes politicas derivacas deesse impacto. Este fato da uma dimensio especial a transicio indiana, ja que 19% da populacic mundial nao tem acesso a eletricidade e 38% usa biomassa tradicional para cozinhar, A Riissia tem um consumo préximo ao da India, 730 Mtep, entretanto em relacao a seguranca energética, as posicdes sio opostas. A Riissia € um grande exportador liquide de energia, sua dependéncia energética em 2108 foi de (-) 81%. Dessa maneira, a Riissia exporta, em termos Ifquidos, 76% da sua demanda. Para 0 carvao essa dependéncia fot de (-) 57%, petréleo (-) 210% ¢ gas (-) 43%. Terceiro maior produtor de petréleo (10.838 milhées de bartis dia) e seguncle maior produtor de gis natural (578,7 bilhes de metros cibicos), a transigo na Rissia se desenvolve sob a perspectiva de um grande exportador de combustiveis fosseis. Nest caso, a seguranga energética se coloca como a garantia do fluxo exportador dessa ene gia fossil, ex a receita dq Nesse grande exp ante da tra Japio e A caracteris clevada dep No caso japy petréleo'e | 100% paraq Nesse a ca energétic papel estraté em termos d No caso 20 esforco de tica a oport faver face A crescenteme Pressiog cusa a expos renovaveis — papel crucial energético, Nesse o& uma estratég Portanto, das légicos, ecom transicio alea das politicas da indéstriaa Poroutn ma. Obrigada Japio viu expl competitiv caso alemio,2 géncia entre g © governo ad macies, obser © Japio chego O examd partida, de ob transicdo ener-puo essap 1openiod: ANSON “Sfass04 Slaanste ess eu opSisuEn & opuniias 9 (emp sue 1x9 ou afoy anb seuuye asopod unssy “mnbe sepruyjp soseq seu vong8ioua orsysur.n am ap ogowod e e1ed soongBiow9 sosin2a1 ap o¥SeIOp ap 2 soanatqo ap “epnred ap sowuod ap apeprsiamp & ensuoUIap soroLIaie sose) sop opereduro9 aurexa Q . sopestjered ureseiso soz01ea1 snas so sopo feb eu ovdennTs eum 191 ¥ NoBayD oedef oO 20} eiougpuadap essa assnyj 8 “eH1oUIEUL ws ‘opmby sopeniodxa 9 ‘eorvepar ura omer -equrzoo ered [eu oeseindod ep %61 7 an re1quis] aqua fovSe ap sopesnas so101ea sop ovse1ado & ero & 2s-rAr9SqO “soo -epar sep sesade ‘waraueur wssaq{“ertafar 0 opsemndod a jaded assa eoape oW1o\08 © ‘opbistien wssau majo op ePUEUOdUH ep ouIO ws opSeIndod > oua08 anud voUugs -roauoo Pun senuo9U9 UIDs ‘vote anfios esauodef voNgBIOUD OpSyStEN w ‘OLa|E Ost u ows ‘:apnu op euOMOW eum se>UEG ap s9OSIPUOD UIDs “UNSSY “OpEpINnaditIOD wns v a1qos soxpefau sorsedurt woo seangfioua soodeuodurt sens se sppordxo ms ovdef © ‘wbuemnBas ap ovisanb 10d sareajanu saxowtas so opsexado ap einai v opeSuqd “UL atysmng ap au9pHe o wo wpepermoua nys.as wsauodef opS{sueN & “OpE] ONNO 104 sogd|SueN sep sesOPIquIE eur ® 9 “EpIANp WHDg “EOE eENsNpET EP apepiannaduros & seoyuses Ot eULIO} [ea ap ‘StaagaoUaK Se SOAUBDUT ap seINYIOd sep oxdeidepe anreisuoo eum ap a apepapos ep ojode auioy um ap vspoard euraye ogssuEN v ‘uuagy wa mos wreg “sreUOPMIDsUEOOAMOd 9 sreuOTDEZTHEBIO ‘sooqUIODa ‘$0918 ‘ouoa sosmoay ap ovSezITGoUur Joe ¥ a4joauD ab vfanbe 9 sagdIsuEN sep ‘oUTELO, 19) sour eva} vonEWN eduLpNU 9 eoBBiOUD eduEMBds foopny o se1adns ap LIED wifigrENsD wuIT Sou a19s 9 en ap vifnsax Ypuamndivus vpeureyp v ‘zursTe voNneGr9Ua ORSsUEN ¥ ‘OIXaIUOD assay 09 vongGisue ez94q) exnsput eulSipered nos op oesuedxa v 9 opSuamnuvur e rejoins “ongBi9U0 on “opseindod ens + vuitpered op eSuepnut ep mnzed v :o7esd oftuo] ap vuraye eiSigrense wu jens jaded sopou v 9 vueIptt vo uum 9919x9 ~ 193 wo EpeIsnfe 9 eunysnyyng sod OW [[o% WO vpEZtTeO_pEL ~ slaxysoudn sou vusope wisode & ‘oor nas wo fevoTouaauioD oFU jeameH ses ap ovdes0[dxo y ¥sTD AopeA 0 9 uO Zo'F AF ox vad 9 zeajant op ouopurge ojad ‘ossns se op wisugpusdap vjad epeuo|ssarg srupureurastx9 rope sepeauiap seonrtod s2 sraasnquuo> sop 2p soe 10110301 19pod 0 aed sesso resod09u) [aApsut 9 o1e9 syeun 294 epeD aMIO) as ‘1OLIa1x9 op atuapuadap antauttaTHaDsa1 -muoy “woryy 29°89 ‘sguryp oonaf1ous omnaumtdns o anb opursode Seurorioure were vishroua ¥ aes azey 19 vied osruny ou vreseg 9 auepunge PurDye wHI9uD wuIN AeUDSUT 9p apeprumodo v won opbejaa ura epentaaty -rea[omu Op O83 -seqe ap syeueo 11m. -98rou9 opjsuen eu nounsDsop syed 0 ‘eonpaNYD esuepnUT Ep OdeTNIUT ap Od10589 OF aqusumeamenus eangB1oUI9 eSuEMBas EP vs ap OrxaIU09 OU ‘OTUIITE OED ON, (eIUSIEpEns > “eougispepeyqroodrp ap soursay my ‘eilprenso ruin 109 aonb ‘sorsn9 ap sout1a) ua san ‘oonaiious orusunidns op enueaed x ‘oorSpiense jaded | ‘um way ensnpure syenb sou sasred stop os anb opuezapisuoy ‘jeromup 9 vangBi9U9 eb epeogp wisou savtrest ‘ueinfias vp ozisanb ¥ eyueutayy ¥ ered otenb ovdef o ered one ‘orxou0D 28s 9p v (9481 exed nor s98 o-vred 4429 2 oofonod o ered %OOT epugpuadap v 25-0) ‘oenres o ered 94 6¢ voues[e eDUapuadap essa EYUEUIDTY EN “seB o ered 9Bg6 9 O2}onad -giiroua euapuada 0 ered 9,001 ‘opares o eied 9466 & eSaYD EoNPSIOUa EIUEpUadap k sguodel ose> ON “perpanur ei8s9u9 9} + 10g we ryuEUIATY & exed ¥4¢9 9 ovdef o ered 996 ~vongBIOUD wPUapUOdep wpEro[ ¥ 9 ‘Sopoururexs soseo sreursp sop anflunstp so anb a stop sow umtoD wonstaIoeTeD y ‘iBious op sterpunt soroprumstoo sos0reur sop wIsy| ® UNEP} EyLEUIOTY 9 ovdef se jenb vu ovsisuen -quaULIOLaIUE OpAnosip of LOUD OBISUEN yp au sur ENUOIUD 9s & s9p Sef ‘Oruaspe o ‘seperadsa sevtosoy sep opmruseur ® epep ‘Teuopeu oued ou “wISSy sogssmuia ap ovdnpas ® opursts ‘sasped somu2iay1p WO OSIM tH S717 seansjod sesou sep owo> wag ‘feuoreH vongSisUe vansjod ap apepuanaye ep owen ‘steursaidura seiSgrenso op eugieur wo o1ue ‘sepeagp seuIXoad Sep OB UO] OF viSLou9 ap 10128 op O¥snjoxa v 21qos soersanb op a1195 UM w SOPEIDOSSE O¥ISD SOIL $985 ‘eu@iauo 9p PEIPUNUE FNSNpU! ep [euOPEUIATUT eorUTEUIP BP W9qUIEA 9 “JenOHEULADILL ovdiosut ap seuzi0y saiuaragp sep “tmsse ‘opuadap ovSnNsHOD eng “PEDIAWOD 9 0911519 sodures sou eproo8au 19s adap 2 ‘sonst euuoduro> stod “epmnsuoD 198 aaap 2 aiuouiea “jewome epep visa oFu eropeniodxa opsipuog, v ab ‘opmuos “1Arasqo 2qeD ‘soonp19u9 sosmoax ap o¥3eI0) euigreur wo opbisod epeifapaud eumu sted 0 ures0709 ‘soptiadns 9 sopeuopenba wos fe sstevoFoMpsUt 9 sooBofoudD ‘sreuresoudua soyesap sapuEss woo ousoUt “ps-g4d OP seuiaqo2sap sarmeniodun se woo sepeuronsap sapepigqsssod se q ‘9261 sour sou aub op {ousU squat] axeredwiosut ‘afoy '9 o9[onIad ap ssodeL0dur sep epmby vpugpuedop ap nei 0 ‘ouyas ap oss920:d nas op oLiqytmnba o ered saaa] soayo teusoduat anb vyuni se1q 0 onb epury ‘sopraquos ausuneie] os soperfAsay $6 “OMDTESEIG 09)}98t0119 10) 9s 0 ured s(eUsUTeHIaAO8 soziNaIIp sep UNTO Ode OUPUIpOENXa uM 9 mS oajonad op epugmynssome &.xesur TE ap vaenion & 10] ‘saitox9yIp ormmur soura.o8 sod sepentauaydun ‘oajoned op anbou> onouid o apsap ‘seanafiau seapijod sep zompuo> oxio 0 ‘sepedgp sod ‘eums wr -eonaiaua vongod ep eptaae wudosd ‘e remynnso & ‘ost anb op ste ‘2 vonyfod opssnasip ep oxua9 0 sedn20 v ureressed “19 ailotquIE ofow op eOJauT x ‘ovSnadwoD ep oLSNpoNUT x ‘ovezTeaud ¥ ‘opEIsy OP fovsemmusoaz owo9 soanatqo sonno anb euLiog [ei 2q “wonyjod epuate ett vusONTEG 's ogSisod eum v oonazoua onuouidns ap enuieres ¥ zeB9[ou Toassod 105 ‘epuewiap & eipaoxa anb rifizaua ap ordinqunsip 9 aurodstren ‘opdeuuoysuen ‘ovSnposd ap epereasut apeppedes eum u1o9 2 oa[pnad ap opeaiour 0 asqos sagssaid was ‘oporiad a959N ‘onautepueuy ap s9odunsax so1s0} ap opouiad o sessaaene ‘ooisy ouejd ou ‘opunruttod “0961 2p eped9p ep opJUI ot epereIsur apepoede> eu L8jop wsOs9UDH euM Noss anb O "es prod ovstiedx ap sepegp ap eyur anb ‘von fioua emnnsseaztl ep opseMIS E EIpUaIS? 2 oMOJUOD ass ‘TPAEUOFOD aqTESEA wyBIgUD ap epuEUIAP 2 eURYo ap oLMquMba wm 9p owsemfqguoo vad sepeozeur ures0} XX OMN9zs OP sepeDgp SCLIN SeNp Se “TEI ON (olmsdeo asap jeuy ou openuasaide "9 xog) soiauoqieoxpry ap opmby xopenodury ered opmby 1opeuodxa ap ovstpuos vp wsuepnut e nofesua tenb v ‘Z00g apsap eIHaS “oua apepmiqeiauyna ep ovdeydure e a1usueduoxa ensnyy eunUaRIY EP O59 © ‘ojuatiT29UI03 op steUAp|e no seLTBIUNoa saQddnzTHUT aepoaoad 9p jaanansns eanrjod apepyiquisut e eanejar—vonyjod apepynqexoulnA (at ‘eunsnput up Sout -pyeinfis sooreut sou seSuepnur ap aiuaizor9p ~ enorensas apepmnqesouTNA (Ht ig wg reiBioua ap $36 je sup no/a sodard 4) sep ODUIYTSIOATD xo ‘ord > saosuaunp sexod cuouyory 10s apod 0 9 wougpuadap ap 80 eperposse opuenb | pSiouo sreiment sot Souadauy eaneMtrayp ssodurt eious 2p eB “op vy ‘opepytqesourr p oniamepuais ppissodau BU 159 sdsqpuy # W102 SO} sred sono ap o2d ay ojed epersopa ep 2 epugpuadop & spuid 0 apsap [Sed ep nied ‘sopnna fam wo seperenas : ep soooe sredounid semisap ‘steuoIs § ¥‘oajgnad op aonb S19ua 9p L01RS OF ep ovdnnstion eu + ‘s0918ur SOAOU SOP 9 fO1xM1UOD 2859N, seySayenso stuyop so ered 9 vonaiia ‘ered opepmnoutp 2 g epeututsoroput376 Economia da Energia nario energético internacional exigira arranjos institucionais, dispositivos regulatérios ¢ instrumentos de politica energética distintos daqueles usados no pasado € 208 novos objetivos inerentes ao almejado status de exportador liquido de energia. Desse modo, a evolucio do setor de energia no Brasil, a longo prazo, se constitu numa tarefa de grande complexidade técnica, econdmica ¢ institucional na concepeao € desenvolvimento dos projetos de expansio. Isto decorre das diferentes dimensoes (tecnolégica, financeira, ambiental...) que influenciam as decisoes de investimento e do ntimero crescente de atores econdmicos envolvidos (empresas operadoras, institu Ges de financiamento, érgao piiblicos das esferas do Executivo, Legislativo ¢ Judicis no ambito federal, estadual e municipal) ndequados Entretanto, cabe destacar que a matriz. energética brasileira é considerada timpa devido ao peso da energia hidrdulica na geracéo elétrica (mesmo com o aumento re cente da participacio da geracio térmica) e a0 uso do etanol no setor de transportes Desse modo, 0 tradeoffentre seguranca energética e reducio de emissdes se apre senta, no Brasil, com um grau muito menor de tensio do que aquele observado c: outros paises, em particular naqueles examinados na segao anterior Do ponto de vista da negociacio internacional, e observando a estrutura do balanes ‘energético no Brasil, nao € dificil observar que a posicio brasileira € privilegiada Tal con tatagio nao significa que o pais nao tenha que buscar ganhos adicionais em matéria ¢ reducio de emissses, Neste ponto, importa notar a lacuna com respeito a uma definica ais clara dos objetivos de politica energética. Um exemplo desta indefinicio pode ser lem brado ao examinarmos, como discutido no Capitulo 3, a evolucio recente da de geracao elétrica. Por um lado, € notavel do ponto de vista ambiental a expansio recente do parque edlico, Por outro, o aumento da geracio térmica, em detrimento da reducio sgeracao hidréulica, implica o incremento das emissdes oriundas do setor elétrico. Por ora, € dificil identificar um eixo condutor das dirctrizes de politica energétte de longo prazo, & imagem do que ocorreu entre 1973 ¢ 2006 com a busca da auiossuf cigncia em petréleo bruto. Os instrumentos de planejamento, tais com PNE (Plano N cional de Energia) ¢ o PDE (Plano Decenal de Energia), elaborados pela FPE portantes para a sinalizagio da visio do governo sobre a evolucio ¢ longo prazo. Entretanto, tais documentos carecem ainda de diretrizes especificament consolidadas e aprovadas pelo Conselho Nacional de Politica Energética (CNPE). Se: um documento formal, os estudos de planejamento ficam a mercé de miuidancas con} turais e de problemas de curto prazo, 0s quais influenciam as prem! que ser frequentemente revisados. No entanto, um aspecto nao pode jamais ser negligenciado. A garantia de sty mento no médio e no longo prazo, na maioria das vezes, envolve a expansio da capac dade instalada do sistema produtivo, por conseguinte, implica novos investimentos base de ativos que compée a infraestrutura energética. Assim, garantir 0 supriment energia no médio e longo prazo implica garantir a expansio da capacidade instalad portanto, garantir o investimento, “Ver Capiutos 1, $5. 5 A questio central da posicio brasileira com religho && negoelacies internacional visa de gases de efeito esta diz resprito principalmente ao desmatamento, em particular #1 ‘esse tema ver Young (2013) e Santanna eYoung (2010), O resulta mental j da politica ent todas as exten bem-estar soc que a garantia As chamadas que reduzema investimento Nesse sed a0 longo das a vés de mudang Em sum: maior e mais [ transcende 0 at de atividades. I suas préprias guida sem ultra entre as politi encaminhar sol Por outrd fund solvidas integra a ambiental, tecnoligica ef resolvidas no ré ‘A compat tica, € uma fun nhamento das definigio es as condicées condicoes efert 4 A politica ene mitados pela °. lidade do. mentado apenas mo, cabana Energia. A versio Co12 op eaidino> opsiony eBa903 d anauerodso opeoge (e108) eonowqey a9 B= oF nuoprasdorn qnoNngey oprerss od wigo eso © 20 bw PDN Seg OpeIMINUE SL OU 2pownuatty or “pad usr 2p 0 o ofppou of jruUisap amar op euuops v9 roqgnd eoue ajduut opis wisey anb oou8 qqoauoo ap auni8o1 op oma faut 2p (2 ep opSeacide Vy ‘saiue epeayp wun seuede opentous auoa noe 2002 tHe osed op apepr x redusaxa 9 ounaitre ose euoras ouggtmba o ost wa 2220109 ds oq se up| ap owuod a sapod anb jeitigurewra4o8 opduaaioiut 2 seouped zefosup apod ‘2549 ap sontiswoms wo oTuou aps 9 ap saodypuce sens wa) “eaNg ‘saqmaguon9ers¥ut vanyjod e enon ued wry “OU nod SteUIGp sv w09 O88 9 ejad Soper mod y [PP soinut| 9 ou ronjjod sanbpenb owe “eongirou seoqqnd seannod seszastp se anua opserqiqneduioa cum se9enq ap seanaye s9g5qpuo> wequa anb souistuesaut 1eu9 9 soanafqo Jezmbsesary wssod as anb wxed sogdypuoo se up anb sied o ered oquaumjontiasop ap o1afoid um aajoaus anb eaignenso ovstuNap zum sod vssed oonpS1oua s0198 op oiuoumsjoattasap o seaneyax sogisanb sep ovuoUTEGU -juroua 0 anb seunige as-apod ‘enuoy essoq] “OurayISeIq OpEIsy Op opdUNy PUM 9 “POA uo v srenb se anua ‘seoriqnd seansjod ap ovunfuoa wm ap ovdezqiqneduso> y ‘eonifod vssop odurea onunsax ou sepisyosos wai9s 9p s9ompuod wan oEu “no pedes ap suaq ap FoIas Op [eINSNPUT 9 va:BO[oUD opsmpedes v euoreuzarut ooniiows orxauo> ou sted op oyduasu e “TeUaIqUNE & woo saosanb ‘auourese[5 ‘vong8i9u9 vonyjod ep onqurE ou auaUTEIRAIU sepIAIOS -o1 198 urapod ova oangiiaua vuIaIsis op stepuasse saorsanb se ‘opr| ono 40g seonaiiraua sopeprane sep o1m{oo op OvstA wun wa sepeoxeg soodnjos reyUTUTEDTS amooid anb wong8raua eanyod ap og'e rum urepueurap amb syeuioias seansjod se ana vougpuadaproquy 2110} vam ry ‘sezaeped serno ug “serToIUOR; sesso Jesseden UIas epInSs -asnoo 198 apod ou soayro0dso sopelire8 snas sop ovseradns e 2 sexjauosy seudoad sens se aftuunsar 9s opt sao1as sop WN epeD ap oWaLHTALOAUASOp O “EIIO} WSSAQ] “SOPEPLANE ap ‘equnlito> 0 aajoatta 9 eona8zouo apepiane eped ap ooybadsa pet70138 onIquIE o apusosuEN ovdvuapioo> vssq e1Sroua op vasp vu SQde Sep O¥SEUaps09 EPENONE W9q STeUI a 1OPUT umn ap apepssazau e ered aquourere|a euode sagisanb ap oyunfuod asso “ems wry ‘ei8iouo ep osn a oxdeuoxsuen ‘ovSnpord ap somuauredinba sou seSuepnur ap $94 cone sosmoai sop a1tia;oqo sieul osm tn UreOT|dury anb seonyBaua setope sep OBUO] OF srorSgjouda1 seduepnur se epeDosse vaso e1BIaU ap ORdLAIISHOD v OPNUIS 988IN, ‘ai@1ou9 ep aruaraye steut osn op snued e ‘sruapuodsazr09 o1uauITs9Aut 0.9 apeppedes ep ovstredxa v a1qos ‘ontreri0d “9 exiajo v a1qos soossaid se uoznpar anb ‘wo epipout vu saruciiodul ops upqumE epuEWap ep ovse8 op seansjod sepeureyD sy ‘eGo 9p vU9;0 ¥ a1qos seonI[od seuade axjoata OU ciuUTLdns op ENULIeS ¥ ob reuo|Uat aqua “eaNI|od essop osse>eI} Op NO Ossaans Op s9itaILOI9p "TEIDOS sSI-WIOG ‘0 9 o9ugU0s9 oruauLAloaUasap 0 a1qos ‘SeANeBOU a seAmisod ‘sapEpITEUIOIND se SepOr ‘woo ‘ozerd o8u0} 2 orpaut ou oruatmtdns op enueses ¥ “elas no ‘eangSratia eonstod ep Tedioursd oxnafqo o ‘ovu no “sedueaqe 98 ap apepmiqysod e aruyap 2s exed jeusMEpuny 9 eBrous oannposd euiaysis ou owromsanut OP EaTUIEUIp v anb 2 ossIp OPENS O a2 suru Sugg ig MIC ALE oes amos wmoreury opion wan ‘Dosstun sep ogSnpas eopues, ‘9 epeyeasur apeppedes ap owauruidns o antes ut SoyuoUNSAAU SOHO -pedeo vp ov audns 9p ¥ ung: 9 sepeiope sesstur -ainfoo seSurepaur 2p § tag “(JAND) ¥9N9819 ayuaweagpadso soz ‘ou v18,0u9 ap 10195 0p aunt ovs “gaa ved sopt By OW|d) ANd 1109 § -gnssomne ep vosnq & eong8r9ua vonsjod ap. cooing] 20128 ep ovinpar ep o1uauut ‘gquooar opsuedxa & [EN apepoedea yp aua098 up| 198 apod ovStUyay ‘oeSruyap vuln ¥ O119¢ ap eupreu! wo steuOD -sui0o fey, epeasiaqud ‘obuvyeq op emaNNS. € uso opeaiasqo ajanbe audv 2s sagssita ap ¢ ysouodsuen 9p 1019 21 oyaUINE © WO ¢ duit] epexopisuos 2 ouvprpafs osneisia “arunstr ‘sexopesodo 2 omuouunsanty ap 59 soosu up S1Ua139 ovsdaouo9 vu [euoR mmnsuoa 9s ‘ozead of ‘aBuoua ap opma sopenbape 2 opessee 2 sovioreyn Sor Sonne378 Frononiadafrergia cambial detxaram sem efeito as cliusulas contratuais clas concessoes ¢ lcencas de transporte e distri- buiglo de eleticidade e de gis natural, respectivamente, as quzis estavam indexadas ao dolat. Neste Contexto, foi aterado, de forma notével, 0 equilrio econdmico-financeiro das empresas de energia, uma vez que 0s fluxos de pagamentos e remuneragoes, em geral, foram subitamente red tergo do seu valor inicial em decorzéncia da desvalorizagao. Desta forma, os mecanismos de formagao de precos ¢ de transagdes foram sencio desarticulades paulatiname em energia e ampliando a pes: Oobjetiva nao declarado do ferencia de 7 mentes de custos oper hovns investimentos no eram repassados a tarifes, Isto representot um incentivo a0 ineremento d: elasticidade da demanda de energia, sem dispositivos, contudo, para que os investimen: 8 expansto da capacidade de oferta pudessem ser teslizados Recentemente, desde 2011, a economia argentina voltou a ter baixo erescimento econdmico, Porém, neste momento, o crescimento da demanda de energia passou ac que na primeita década do século XXI, Em 2014, 0 PIB etesceu menos de 2 seja negativo em 2015. O desempeno macr ‘menor do que a observada no passado, pois: a) 0 consumo de diesel que em 2011 era de 143 milhdes de m’, em 2014 caiu para 13,5 mlhoes de m';b) a gasolina que em periodos anteriores crescia a ta- xas superiores a 9% ao ano, entre 2011 e 2014 reduzit sua taxa de cresc a demanda de eletnicidade cresceu, no mesmo periodo, a um ittno anual de 2% e d) a demanda de ‘gts natural, fonte de energia primaria principal na matriz energética argentina, cresceu a 1.5% ao ang assando de 110 milhes de m’/dia em 2011 s 117 milhées de m°/dia em 2014, © caso do gas natural ¢ em periodo. As reservas provadas de gis natural, em hegaram a 442 Gm3, Ainda que no tenha afetad 2002, ie, desestion sndo os novos irwvestimentos privados lativo dos investimentos publicos no setor. overno argentino estava assentado na politica de sul singe eceen eines um ritmo menor do a expectativa é de que evelou uta elasticidade-renda um. pouico mento anual para 3,6%; c) de m?; em 20 2003, eram de 612 bilh nificativamente 05 niveis de pn ‘mantidos em cerca de 139 milhées de m3 por dia er de quase 28% em quatro anos reflete a deterioracao da atividade e a falta de incentives para 1) Investimentos. No entanto, a condicdo exportadora liquida comegou a fear ser nprometi devido ao crescimento vertiginoso da demanda, estimulada pela manutencio de tarilas ba visavam atender outros objetivos de polltice economica Se em 2003 0 consumo era de 84,5 milhoes cle m3, em 2007, ee atinge 105,6 milhdes de m dia, ou eja, um aumento de 25%, compr tendo a continuidade das expontagdes de gs natal Clue, situagdo que aumenta a tensio entre os dos pa imente nos period oqual atinge o pico anual da demanda de natural em decorrtncia das necessidades de calefacao. Frente a essa situagdo descontrolada ¢ com mecanismos de funcionamento sob 2 si completa e direta do Estado (dado que os poderes dos veguladores setorlas foram mente taldos), « Argentina teve que recorter A imporlacéo, Primeirarnente de gas natural; © em sex lervados de petrdleo. No caso de gas natural, foi imperiaso deser tala aseific para a importacdo de GNL, em particular devido as le geracio de elericida centrais termoelétricas de ciclo combinado e 2o continuo erescimento da demand odo de tempo, a candigao de exp) i impor crescentes de gés natural que atingiram 30 milhoes de maa, em 2014 (12 milhées de mivdia da livia via gasodutos ¢ 18 millses de m°/dia de GNL) ais clrcunstncias, a balanca comercial do setor energético se a partir de 2006 e ainda perm uturalmente negativa nfo obstan internacionais de peerote _ n de teverter eriorou de fo a forte reducto dos p tamente 0s mecenismos de incentivo para dese wolver novas jazidas ¢ a ial de gis nao convencional (em especial, as jazidas de Vaca Muerta Balanza | on Lis Ibe 10 Ligdes apren olitica de ambas asesferss ‘Omodo de centralizacggo Ainda que macroeconomica, situacao fiscal nova condicio de 10 papel do ce © para os investurliny wa v12y0 2p 2Dep19 au someuipicant so vied 2 oresd oBuo ap cruamefaueyd o exed sormq se srmasuoo ap tay © opesnd 2 Ooqand jeude> oP [> no un squsuodun 9 ‘sovsuoqie2arpry ap oprniby| 1opevodust 9p orSrpuo: ‘esouaxar pig fs anb epure jsoyl“TEDIAUIOD EdUE|EG ep 2 TEsy OFFENI ut ezaimieu 2p SOSIDAI ye “9g 1 gp wande> oped eindsyp © arb zeoeisap aqr> "PaIQUO2SNITeUt >yu} ep orou se ab Ypuly 2p ops & SOUS: ‘owenb ost ‘ozeid om ep ogde10ua19p ¥ wH0D eonuaQUOD souaja Sodus) op 810) fenpord erajse® 2 exajonied ep net 9p OpIs UEYUD [EWS CBU: wongBouo ened ap wupiew we sazi8s1p yaqeiss oonoduie eran “et copmnst oquasyp opudoide 2 onow umn ‘epriredenuoo ta ‘ret9 vids seul saostnap sep O¥SEZTENN 3p nei ororjduue opoyad aise 2tusaap ounuadie opersg ofad opryjense oeSuaaza:th 3p opow O ‘ofsajde) exapyoniad epuay ep opbeisdoide 2 ajor1uoa ‘opbesa8 voadse1 ‘ou se3}9 58 SEqE joqut>oxpry{ ap osm 2 ogdnpord ap eanod Joye 9s fenb ou *eypereg 2p oxtuaeD wn ops war Teiqod 2 epeaud opdediorurd » sopessasex sobedsa so anaurese> WLP eg -oonsroue x Say v roytonned wig ‘oS oy ops ura euOYITUNSUT OPSTEESUOD sree! opouad aise axueanp wr ap oda) 0 2 euntuiy ep seDos 2 seanyod sapDumausuy se nozpey} 2907 9p WnLAUET? 25H sepapuarde 820571 9°99 0OgzID, BRSSSSSSSBSSSSSRSREB PER SSS SSSR EERE SESE SE ° z al : | | 0 8 69 } 2 \ i x e v \ . \ o » ‘30NIowon4 | |g. -sauojoe10du mee seuoroenods rpiauowon opres. a | osnwwus | eoneBieug [ejo:ewioo ezueled oyu souaunsy ‘some ru ole om 21109 LeyUasap [RAPS sosaid sop oF npat 2 eper2[a0e ¥INIO} 9p no, og ep Mp/ctt 3p $90 sogdeuoduuy e488 n: *p sep squed » apepmur) ‘opbeaqtasra1 2p $205 ap wpiilas wo 2 ‘ean es onsiuzadns qos 074 edeE> 2 o ened jeanne leas 2p S904 onb sexieg see 2p “epnaniardiso> at oronpare “(erp 10d “fis openye equa oF tua “qeanneu se8 2p “owe OF a46°T 2 199501 2p EpUEEIap # (P 2 %5 {@ ‘o'¢ ered yerue sponta ¢ ee te op soa oxen ep oniowalsut oP © aie saqusin ‘se3t efSraua ap sesaud! BISON aROP oF susp 2 auodsuent