POOENIE

wiecie pooone jest na Pojezierzu Pomorskim na terasie zalewowej

i stromych krawdziach doliny dolnej Wisy na wysokoci 21-80 m n.p.rn.
u ujcia rzeki Wdy do Wisy. Na pnocy wznosz si strome krawdzie
teras, powyej ktrych rozciga si urozmaicon_a licznymi wytopiskami
i pagrkami Wysoczyzna wiecka, a 20 km dalej na zachd znajduj si
obszary sandrowe pokryte Borami Tucholskimi. Na poudniu _na odgro-
dzonej od Wisy waem terasie zalewowej byszcz wrd zieleni k staro-
rzecza - mae jeziorka stanowice pozostao dawnego _koryta_Wisy. Za
Wis pitrzy si strome krawd Wysoczyzny Chemiskiej z pikn syl-
wetka Chemna, miasta na dziewiciu wzgrzach. Wszystkie te atrakcje
krajoznawcze wi zbiegajce si w wieciu drogi: midzynrodowe
E-75 i E-261 czce porty Trjmiasta z portami Morza Czarnego i Adria-
tyku, przypominajce tradycje szlaku bursztynowego oraz droga z War-
szawy na Wybrzee rodkowe, korzystajce z nowoczesnego mostu roz-
pitego nad Wis midzy Swieciem i Chemnem w linii starej drogi che-
miskiej prowadzcej do Chojnic i std dalej _na zachd, drog zwan
w redniowieczu via marchiorum", biegnc niegdy z Gdaska do Ce-
dyni nad Odr.

HISTORIA
Znalezione siekierki i ostrza strza oraz wydobyte z Wisy kociane haczyki
i ocienie (harpuny) wiadcz o penetracji okolic wiecia przez ludy kul-
tur myliwsko-iybackich. Dogodne warunki egzystencji sprawiy, e ju
okoo lat 2500_1700 p.n.e. rozpoczto tu ycie osiade, poczone z u-
praw ziemi i hodowl zwierzt. Cmentarzyska w pobliskim Grucznie,
Grdku i Toplnie wskazuj na aktywno kulturow ludnoci spokrew-
nionej z grup kujawsko-chemisk, co znajduje wyraz w podobnym ty-
pie osadnictwa. _
Tutejsze skupiska, pooone na szlaku bursrtynowym, ktry prowadzi
z ltalii wzdu Dunaju (Vindobona, Carnuntum, Aquincum) przez Czechy,
lsk i Wielkopolsk, odegray niepoledni rol w kontaktach z poud-
niem Europy.
Dowodem tego jest napyw monety rzymskiej. Znalezione w wieciu de-
nary Trajana (98117 r.n.e.), w Grnej Grupie moneta Antoninusa Piusa
(138-171 r.n.e.), w Warlubiu Juliana Apostaty (361 -363 r.n.e.) i w wie-
ciu-Mariankach zoty solid Leona I (457-474 r.n.e.) stanowi dobitny
przekaz o znaczeniu tego obszaru w komunikacji midzy poudniem i p-
noc kontynentu. _
wiecie wzmiankowane jest w dokumentach po raz pierwszy w kocu XII w.
jako rezydencja ksicia Grzymisawa. W XIII wieku zwane jest naczelnym
grodem kasztelanii i stolic ksistwa wiecko-lubiszewskiego sigajcego
od Wisy po Gwd i lini Czarnej na pnoc, a na poudniu - po Wyszo-
grd u ujcia Brdy.
Pooenie grodu wieckiego przypada na rejon dzisiejszego Szpitala Cho-
rb Ukadu Nerwowego. Nazwa wiecie powstaa wedug legendy od
blasku ognia wzniecanego przy stanicy rybackiej istniejcej niegdy na
cyplu u ujcia Wdy do Wisy, sygnalizujcego blisko grodu i niebezpie-
czne mieiizny. Widoczna w herbie miasta zapalona wieca i dwa ksiyca
symbolizuj wiato w najmroczniejszej porze nocnej. Miejsce wiecce"
dao nazw grodowi a pniej miastu.
W 1116 r. Bolesaw Krzywousty wcza Pomorze Gdaskie - w tym wie-
cie - do Polski. Po jego mierci zwierchnictwo nad wieciem sprawuj
ksita seniorzy zasiadajcy w Krakowie. Grd wiecki pooony u skrzy-
owania drg z Wielkopolski i Kujaw do Gdaska nad wan arteri wod
jak bya Wisa, staje si znacznym orodkiem rzemielniczo-handIo-
wym i strategicznym. Okoo lat 1198-1214 grd i jego posiadoci przej-
muj wadcy gdascy. Wojowniczy ksi witopek uzyskuje niezale-
no od ksicia seniora (c czym zadecydowaa krwawa rozprawa z Lesz-
kiem Biaym w Gsawie w 1227 r.). Tworzce si tymczasem na prawym
brzegu Wisy pastwo krzyackie sprawia, e jedynymi sojusznikami
witopeka zostaj pogascy Prusowie.
Dochodzi do wojny z Krzyakami, ktr ksi przegrywa, ale jest nadal
do energiczny na to. aby zburzy dotychczasow sw siedzib w Sar-
towicach i zbudowa nowy obronny grd oraz osad na wynioslym brze-
gu Wdy. -
Krzyacki kronikarz Piotr Dusburg opisuje prb opanowania tej nowej
warowni wieckiej, zakoczon dotkliw porak wojsk zakonnych. Osta-
tecznie w 1253 r. zawarto pokj, zreszt niekorzystny dla witopeka,
atli by on pierwszym z wadcw polskich walczcych zbrojnie z Krzy-
za ami.
Po mierci witopeka w 1266 r. ziemi wieck wada jego syn Mciwj Il
zwany Mestwinem. Podczas 22-letniego panowania doprowadza on
wiecie do rozkwitu, nawizuje bardzo bliskie stosunki z Wielkopolsk
i_ przyczynia si do cilejszego powizania Pomorza i Gdaska, a take
Zuaw z Polsk. Po mierci Mestwina w 1294 r. rzdy na Pomorzu przej-
muje na krtko ksi Wielkopolski Przemysaw ll. Koronowany w Gnie-
nie wkrtce pada ofiar zamachu w Flogonie.
Podczas rzdw Wadysawa okietka trwa okres wietnoci Pomorza
i wiecia, niemniej niezbyt czste wizyty krla na tych ziemiach sprzyjaj
wzrostowi znaczenia rodu wicw, monowadcw pomorskich.
Pocztkowo s oni stron nikami monarchy, jednak poparcie jakiego udzie-
Ii okietek ksitom kujawskim oraz ich wpywy na Pomorzu ustawiaj
wicw po stronie margrabiw brandenburskich. Dochodzi do bratobj-
czych walk na Pomorzu, z czego korzystaj Krzyacy. W 1308 r. wprowa-
dzeni jako sojusznicy do Gdaska - ktrego wraz z zaog polsk mieli
broni przed Brandenburczykami - podstpnie .opanowuj miasto. Po
zajciu Tczewa i Nowego w lecie 1309 r. przystpuj do oblegania wie-
cia, najsilniejszego grodu pozostaej przy Polsce czci Pomorza. Obro-
com zoonym z Pomorzan, Kujawian i czycan przewodzi kasztelan wie-
cki Bogumi z kujawskiego rodu Leszczyow. Krzyakami dowodzi mistrz
krajowy Henryk von Plotzke. Cignce na pomoc wieciu wojska rycerza
wielkopolskiego Piotra z Drogosawic i ksicia pockiego Bolesawa Il
oraz wysane przez okietka na pomoc oddziay Maopolan i Sieradzan nie
zdoay dotrze do wiecia. Przewaga militarna Krzyakw dysponujcych
sprztem oblniczym bya ogromna. Zaoga wiecia bronia si do koca
wrzenia 1309 r., po czym poddaa miasto na warunkach prawa swobod-
nego odejcia.
Po klsce miasto szybko dwiga si z regresu. Dogodne pooenie geo-
graficzne sprzyja rozwojowi gospodarczemu.
Wielki mistrz Dietrich z Altenburga nadaje wieciu w dniu
25.Vll.1338 r. przywilej lokacyjny: podstaw ustroju miasta stanowi
prawo chemiskie. Miasto powstaje na surowym korzeniu, jego obszar
wyznaczaj do dzi zachowane: zamek krzyacki na pnocy i mury obron-
ne na poudniu. Poudniowe-wschodni stron miasto przylega do samej
Wisy, ktrej nurt przebiega tu pod murem, inaczej ni dzi. Granica za-
chodnia miasta od strony Wdy przebiegaa niezmiennie nad brzegiem
samej rzeki. Do miasta naleay take rozlege ki i pola uprawne poo-
one oczywicie poza cisym jego obszarem. Na ten czas przypada po-
cztek przenoszenia miasta wczeniejszego, zaoonego przez witopeka.
Krzyacy, mimo i cenili walory potnego -jak go sami okrelali - gro-
du na wysokim brzegu i pocztkowo w nim rezydowali, woleli lokalizacj
now, kierujc si nadrzdnymi racjami militarnymi i skutecznoci obro-
ny na niej pooonym terenie zalewowym.
Przenosiny miasta trway do XV wieku. Budowany w tym czasie zamek
krzyacki zostaje ukoczony ok. 1350 r. Budow kocioa p.w. w. Stani-
 sawa Biskupa zwanego obecnie starofarriym,_rozpo_czto juz w_ 1338 r.
ale do lat wielkiej wojny z Zakonem Krzyzackim wityni zrealizowano
tylko czciowo. doprowadzajc budow do koca dopiero po 1550 r.
W okresie wielkiej wojny (1409-1411), na samym _jej pocztku, rozgo-
rzaly walki na pograniczu wiecko-bydgoskim i Krajnie ktr Krzyacy za-
mierzaj anektowa. Komtur wiecki Henryk 'iron Plauen (pniejszy w.
mistrz), zostaje przy tym wzity przez bydgoszczan do niewoli, niebawem
zreszt odbity w czasie najazdu Kizyzakw na Bydgoszcz. _
Nadejcie wojsk krlewskich z samym Wadsawam Jagiea na czele.
doprowadza do pertraktacji prowadzonych w wieciu nad rozejmem waz-
nym na okres do 24.Vl.1410 r. _
Wiosn 1410 r. wyrabia si u Krzyakw przewiadczenie, znane z zacho-
wanych meldunkw von Plauena, e Polacy uderza bezporednio przez
wiecie na Pomorze Gdaskie, czsto domniemanymdowodem bya za-
obserwowane koncentracja wojsk krlewskich w rejonie Bydgoszczy i bu-
dowa mostu na Brdzie. _ _ _
Wobec tego nastpuje koncentracja gwnego czonu si krzyzackich
w komturstwie wieckim. Tymczasem gwna sily Jagiey poszy in_n
drog a wezwane pniej przez w. mistrza wojska krzyackie spod wie-
cia nie zdyly pod Grunwald. Stany jednak w Malborku i ocalily pa-
stwo krzyackie przed zagad.
Wie o klsce Kizyakw pod Grunwaldem dotara do wiecie 16.Vll.1410 r.
Miasto podda Polakom jego zaciny zarzdca Dobiesaw Puchaa, jed-
nak sam zamek wiecki, na skutek wykorzystania jego wodnego pooenia
zamieniony w warowna wysp, nie zosta zdobyty.
Mimo zwycistwa koalicji polsko-litewskiej, nie wykorzystany w peni
tzw. I pokj toruski zawarty w lutym 1411 r. sprawia, e we wadaniu
Krzyakw pozostao Pomorze Gdaskie ze wieciem, ziemie pruskie i li-
tewskie. Zakon gotujacy si do prowadzenia wojen odwetowych wzmaga
ucisk pogarszajc sytuacj materialn ludnoci Pomorza, co w poczeniu
z mordami, bezprawiem i gwatami na rycerstwie polskim za jego wa-
ciw postaw w bitwie grunwaldzkiej rodzi konflikty i bunt. W latach
1397-1437 przeciwstawia si Krzyakom Towarzystwo Jaszczurcze da-
ce do oderwania ziemi chemiskiej od pastwa krzyackiego oraz
utworzony w Elblgu w 1440 r. na zjedzie rycerstwa polskiego i miesz-
czastwa (nie tylko polskiego) zwizek ziem i miast znany pod nazw
'I
Zwizku Pruskiego. Do Zwizku przystpuje take wiecie.
Konflikty z Krzyakami mno si i wzmaga si opr. Gdy w 1410 r.
olbrzymi poar niszczy wiecie a w 1445 r. powd znosi way zbudowa-
ne siami i kosztem mieszkacw pozbawiajc ich plonw. ,,panowie za-
konni" uzaleniaj udzielenie pomocy od wystpienia mieszkacw ze
zwizku miast pruskich.
Fiycerstwo i mieszczanie nie tylko stanowczo odmawiaj, ale i uchylaj
si od uiszczenia wiadcze na rzecz Zakonu.
Wzrastajce napicie doprowadza do wybuchu powstania antykrzyackie-
go, zapocztkowanego dnia 4 lutego 1454 r. zniszczeniem zamku krzy-
ackiego w Toruniu. Rycerstwo ziemi wieckiej docza dnia 6 lutego
1454 r. do powstania i oblega zamek w wieciu.
Komtur Eckhard von Gonszrode zdy uciec do Malborka. Tajna Rada
Zwizku Pruskiego z Torunia przesya wieciu dziaa oblnicze i proch.
Zaoga krzyacka kapituluje po 13 dniach walki.
Powodzenia powstania i akt poddania Prus krlowi i koronie nie stpiy
wszake oporu Krzyakw. Wojska krlewskie i Zwizku Pruskiego do-
znaj_kIski w bitwie pod Cl_'iojnicami._Dalej toczy si wojna 13-letnia.
Rankiem_10.Vl|.1455 _r. krzyzackre wojskazacine zaskakuj wiecie,
gnaj r doszcztnie pal miasto mordujc mieszkacw wraz z bur-
rzem.
Krl Kazimierz Jagielloczyk wraz z rada miasta Torunia przystpuje wios-
n 1461 r. do zdecydowanych dziaa. Pod wiecie cigaj Wis wojska
krlewskie, a ladem wojewoda inowrocawski Jan Kocielecki. W sztur-
mie zdobyo zamek, a Krzyacy schronili si w jego gwnej wiey i skapi-
tulowali dopiero we wrzeniu. Do Prus wkraczaj wojska polskie.
Flota krzyacka usiujca doprowadzi posiki drog morsk, ponosi kls-
k w bitwie na Zalewie Wilanym. Na stron polsk przechodz zacine
wojska czeskie i biskupa warmiskiego. Pogarszajca si sytuacja Zakonu
skania dostojnikw krzyzackich do rokowa. W dniu 19.X.1466 r. zawar-
ty zostaje traktat. znany jako Il pokj toruski. W granice krlestwa wra-
ca Pomorze, ziemia chemiska i michaowska a w grono miast pomor-
skich - wiecie. _
Od 1468 r. wiecie zostaje siedzib starostwa i powiatu, znajduje si tu
siedziba sdu ziemskiego i odbywaj irzedsejmikowe zjazdy szlachty.
Wybitna postaci, ktra doprowadzia wiecie do rozkwitu jest starosta
i wojewoda pomorski Jerzy Konopacki.
Ziemi wieck szczliwie omija ponowna wojna z Zakonem (1519-
-1525), nastpuje rzadki w jej burzliwych dziejach okres pokojowej
egzystencji. W tym okresie wiecie naley w Prusach Krlewskich do
miast redniej wielkoci. Liczy 160-200 domw i okoo 1600 miesz-
kacw.
Ludno yje w dostatku, a na stosunki kulturalne, poczwszy od XV w.,
znaczny wpyw maja nie tylko przemiany gospodarcze, lecz take aktyw-
no osadnicza i zmiany w strukturze ludnoci. Zamono okrelaa mo-
liwo tworzenia i korzystania z dbr kultury. Napyw ludnoci obcej na-
rodowociowo wprowadzi inne zwyczaje, obyczaje, jzyk i zrnicowane
postawy religijne. Na ziemi wieckiej obok ludnoci polskiej mieszkaj
olendizy, Niemcy, Szkoci i Zydzi. Na wyniosej terasie Wdy powstaj za-
budowania zwane Nowym Miastem, z kocioem i klasztorem Bernardy-
nw powstaymi w 1624 r. Zachowane w dokumentach wzmianki o ci-
arach, jakie od ok. 1605 r. zmuszeni s ponosi mieszkacy na rzecz
utrzmania wojsk oraz o gwarancjach i ulgach udzielonych wsiom z oko-
lic wiecia przez krla Zygmunta Ill Waz, stanowi zapowied nadcho-
dzacego zagroenia Polski przez Szwedw. Niebawem w 1626 r. sam krl
szwedzki Gustaw ll Adolf na czele swych wojsk dokonuje desantu pod
Piawa.
Dochodzi do zwyciskich dla Polakw bitew na Pomorzu, ale nkajce
wypady Szwedw, kontrybucje i grabiee daj si wieciu dotkliwie we
znaki. Wiosn 1628 r. Gustaw Adolf na czele 24-tysiczne armii pono-
wnie znalaz si na Pomorzu. Wiele wsi i osad w okolicach wiecia prze-
stao istnie.
Pogorszenie si sytuacji Szwecji na skutek mierci Gustawa Adolfa zape-
wnia Polsce pokj. lecz nie na dlugo. W 1655 r. Szwedzi pod pretekstem
uywania przez Jana Kazimierza tytuu krla szwedzkiego i korzystajc
z osabienia Rzeczypospolitej wojnami na wschodzie, zalewaj kraj po
Tatry.
wiecie zostaje zajte przez szwedzkiego gen. Horna. Krl Jan Kazimierz
przybywa w 1656 r. w tajnej misji dyplomatyczne] do Gdaska zabiegajc
o pomoc na potrzeby wojny. Okronego przez Szwedw krla wyzwala
hetman Czarniecki. Dla zmylenia wroga kieruje on swe siy wzmocnione
mieszkacami Pomorza pod wodz Wejhera na wiecie i Bydgoszcz, a na-
stpnie na Brodnic i Dziadowo w kierunku na Zmud. Zdezorientowani
Szwedzi przerzucaja swe siy na wschd, gdy tymczasem Czarniecki zmie-
nia kierunek i przez Grudzidz dociera do Gdaska, skd wraz z krlem
przybywa w 8 dni pniej do ocalonej Czstochowy.
Rwnie wiecie zostaje uwolnione. Zwycistwo okupiono jednak olbrzy-
mimi zniszczeniami. Po ,,potopie" nastpuje w miecie jak i w caym kraju
stagnacja.
Sprawozdanie z 1664 r. okrela zamek wiecki jako ,,przez Szwedw zruj-
nowany i wewntrz spalony tak, e tylko mury zostay". Miasto wiecie
uchodzi za nie istniejce. Do pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. Pomo-
rze Gdaskie, w tym ziemia wiecka jeszcze wielokrotnie znalazy si
w zasigu dziaa wojennych, kontrybucji i rabunkw. W tych warunkach
w latach 1709-1711 wyniszczon ludno zaatakowaa ,.czarna mier".
Rzeczpospolita poraon anarchia prbuje ratowa konfederacja barska.
Na rzecz konfederacji dziaa na Pomorzu Jzef Wybicki. Do wiecia przy-
bywa marszaek konfederacji wielkopolskie] Ignacy Malczewski, chce su-
y pomoc wojskow, ale ostroni senatorowie Prus Krlewskich oba-
wiaj si reakcji krla pruskiego Fryderyka ll. Tymczasem szlachta pomor-
ska bez zgody senatorw pod wodz Michaa Lniskiego (wuja Wybickie-
go. waciciela Zbrachlina k. wiecie), z udziaem Feliksa abiskiego ze
Stek i Kazimierza Jezierskiego z owinka przystaje do konfederacji.
W wieciu na pocztku 1770 r. stacjonuj znaczne sily konfederackie
(tzw. dywizja pomorska i 3 puki wielkopolskie), ale wezwane rozkazem
do Wielkopolski, opuszczaj miasto, a na ich miejsce wkraczaj Rosjanie,
a nastpnie Prusacy, ktrzy pod pretekstem obrony swego pastwa przed
zaraza czarnej mierci" tworz wojskowy kordon sanitarny.
Zabr Prus Krlewskich w 1772 r. i wczenie ich do monarchii pruskie]
Fryderyka ll spowodoway dalszy napyw wojsk i wzmocnienie zag
stacjonujacych tutaj ju od roku. Wprowadzono obc administracj cy-
wiln a dzielnicy nadano nazw Prusy Zachodnie. Sprowadza si osad-
nikw, z krajw niemieckich i nadaje rozparcelowane polskie grunty
pastwowe i kocielne. Cz szlachty polskiej wyzbywa si majtkw,
a na ich miejsce pojawiaj si Niemcy.
Budowa Kanau Bydgoskiego odbija si niekorzystnie na rozwoju wie-
cia. Wysokie ca za spaw towarw Wis do Gdaska, dla bojkotu tego
miasta i portu pozostaych jeszcze przy Polsce, powoduj kierowanie ich
kanaem do Szczecina.
Po mierci Fryderyka ll szlachta polska otrzymuje prawo sprawowania
niektrych urzdw, ale mieszkacy Pomorza zobowizani s do suby
w wojsku pruskim, a utworzona w pobliskim Chemnie szkoa kadetw
ma dostarczy zgermanizowane] kadry oficerskiej spord polskiej mo-
dziey szlacheckiej.
Wysiki germanizacyjne nie daj wszake podanych rezultatw. Wielu
oficerw z byej armii pruskie] dowodzi pniej oddziaami polskimi. Puk
kawalerii pukownika Dominika Dziewanowskiego, zoony z onierzy
zbiegych z armii pruskiej, staje si doborow jednostk Ksistwa Warsza-
wskiego.
Do wiecie wraz z wieciami o powstaniu kociuszkowskim docieraj
6.X.1797 r. pobite oddziay pruskie, a za nimi wojska polskie pod dowdz-
twem gen. Jzefa Wybickiego rodem z Bdomina na Pomorzu. W ciagu
2-3 dni wiecie wystawia oddzia zoony z 300 onierzy, ktry wypo-
saony przez mieszkacw w bro i ywno staje w tydzie pniej do
walki.
Upadek powstania pociga za sob represje pruskie w postaci konfiskat
majatkw i dotkliwych kar na przywdcach ze wiecia, ale ju w 1807 r.
wojska gen. Amiklara Kosiskiego docieraj tu z Bydgoszczy w marszu
na Gdask, przynoszc ponownie wolno. Ludno zasila oddziay pol-
skie i dostarcza ywno. wiecie staje si rejonem koncentracji wojsk.
Wkrtce po klsce napoleoskie] pod Moskw przecigaj i stacjonuj
w wieciu oddziay francuskie. Wydarzenia wojenne i ciary zwizane
z ich utrzymaniem rujnuj materialnie mieszkacw i zawodz nadzieje.
Narastajcym problemem wiecia staj si w tym czasie coraz czstsze
niszczycielskie powodzie. Mury miejskie stanowi zaledwie zapor przed
splywajca kr. Rozpoczyna si stopniowa translokacja miasta z obszaru
midzy Wd i Wis na obecne miejsce na wysokim brzegu Wdy, zwane
Nowym Miastem. Znajdowa si tam ju wczenie] zbudowany klasztor
i koci Bernardynw, poczta i magazyn soli. Proba do krla pruskiego
o dotacj na przeniesienie miasta zostaje odrzucona. Przyznano jednak
rodki na zamulenie lewego koryta Wisy, co wprawdzie oddalio nurt
rzeki od miasta ale nie uchronio od dalszych gronych zaleww, zwasz-
cza w latach 1853-1856. po ktrych nastpuje zorganizowany proces
przenoszenia miasta na lewy brzeg Wdy.
W klasztorze urzdzono szpital, a obok zbudowano w 1855 r. zakad dla
umysowo chorych.
Przenosiny zakoczono ostatecznie w 1885 r. Z trudem odbudowywane
rzemioso i przemys rozproszone s na razie w okolicznych wsiach.
W czasie Wiosny Ludw dziaa w wieciu i okolicy Liga Polska liczca
1800 osb, a na trwajcej w tym czasie pobliskiej budowie linii kolejowej
Gdask-Bydgoszcz dochodzi do wystpie robotnikw na tle plac, prze-
ciw ktrym interweniuje wojsko pruskie.
Od ok. 1860 r. nastpuje znaczny ubytek polskiego stanu posiadania na
skutek wykupywania majatkw ziemskich przez obszarnikw niemieckich.
Ludno wiecie na wie o powstaniu styczniowym 1863 r. demonstruje
w kocioach i pomaga rodakom w Krlestwie. Grupa ok. 30 osb prze-
dziera si przez granic i staje do czynnej walki.
Wzmagajca si po 1870 r. dyskryminacja narodowociowa uderza lu-
dno polsk najbardziej dotkliwie przez rugowanie jzyka polskiego ze
szk i urzdw. Istotn rol w walce o zachowanie polskoci speniaj
polskie gazety i czasopisma jak Gazeta wiecka" i kolportowane tutaj
Gazeta Grudzidzka", Gazeta Toruska, ,,Nadwilanin" i ,,Pielgrzym".
Od 1886 r. podejmuje dziaalno pruska komisja kolonizacyjna bgdca
instrumentem germanizacyjnym. Oywienie gospodarcze wnosi do wie-
cia uruchomienie duych zakadw przemysowych, jak cukrowni (1883),
mynw w Przechowie. tartaku (1887), rzeni miejskiej (1899), elektro-
wni (1902) oraz poczenia kolejowego w 1888 r. Do wiecia ciga
wielu kupcw i rzemielnikw - Polakw z Wielkopolski. W 1900 r. lud-
no wiecia wzrasta do ponad 7000 mieszkacw.
Mno si organizacje polskie o charakterze narodowym, w tym gospodar-
cze jak: Towarzystwo Przemysowe i pierwsze kka rolnicze, Bank Ludo-
wy i ,,Rolnik". Towarzystwo Sok prowadzce dziaalno gimnastycz-
n, wycieczkowa i kulturaln. Towarzystwo Czytelni Ludowych budzi
uczucia patriotyczne i doksztaca w zakresie jzyka polskiego. Ofiarnym
dziaaczem polskim w wieciu jest ks. Konitzer. Synny strajk szkolny
wstrzsa take miastem i wsi wieck. W 1906 r. dzieci odmawiaj uy-
wania jzyka niemieckiego na lekcjach religii, a 2700 rodzicw podpi-
suje petycj do biskupa chemiskiego o przywrcenie jzyka polskiego
w szkoach.
Na kilka lat przed wybuchem l wojny wiatowej mno si prowokowane
przez Niemcw ekscesy. Sprowadzeni z Gdaska szowinici napadaj na
zgromadzenia polskie. Ofiarami aresztowa padaj przywdcy Sokoa
Wadysaw Makowski i Leon Michaowski. W latach I wojny wiatowej
mier i kalectwo dotyka wielu mieszkacw wiecie zmuszanych do su-
by w armii niemieckiej. Klska Niemiec i powstanie w 1918 r. niepodle-
gego pastwa polskiego aktywizuja ywio polski. Zakonspirowana Orga-
nizacja Wojskowa` Pomorza (OWP) zrzesza b. onierzy Polakw z armii
niemieckiej i wysya w 1919 r. ponad 200 ochotnikw do wojska polskie-
go przez istniejca jeszcze granic.
Okres panowania pruskiego w wieciu zakoczyo wkroczenie oddziaw
wojska polskiego witanych uroczycie w dniu 21 stycznia 1920 r.
W latach 1920-1939 znone warunki egzystencji 8000 mieszkacw
wiecia zapewnia istniejcy przemys. Wydarzeniem staje si w 1924 r.
grona powd, na skutek ktrej zdecydowano o budowie wau ochron-
nego, ukoczonego w 1936 r. Wstrzsem dla mieszkacw i wadz jest
strajk godowy ogoszony w 1937 r. w wyniku zwolnienia z pracy robotni-
kw zatrudnionych przy budowie drogi na Diabelce, malownicze wzgrza
pooone po lewej stronie ujcia Wdy. Poszkodowanym przywrcono pra-
wo do pracy. W tym czasie miastu dodaje kolorytu stacjonujca tu szkoa
specjalistw marynarki wojennej, a nastpnie lotnictwa wojskowego.
W miecie wydawana jest nadal zasuoria w okresie zaboru pruskiego
walk o polsko Gazeta wiecka" pod redakcj Mieczysawa Noskowi-
cza. Wychodzi Gos wiecki" wydawany przez Franciszka Domachow-
skiego i krtko (w latach 1924-25) Dziennik Swiecki" pod redakcj
Pawa Zacharyasza.
Istniejce zabytki oraz atrakcyjno pobliskich Borw Tucholskich (Tle,
Osie, Zur) sprzyjaj zainteresowaniu miastem. Nabiera znaczenia dzialal-
no Oddziau Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w wieciu, pro-
wadzcego mae muzeum. Organizacje spoeczne, m. in. Sok, ZHP,
Zwizek Powstacw i Wojakw i inne skutecznie wpywaj na stan du-
cha patriotycznego ludnoci, co niebawem wielu ich przywdcw przy-
paci yciem.
Zanim po napaci na Polsk wojska hitlerowskie wkrocza w dniu 3.lX.1939 r.
do wiecia, na zachd od miasta tocz si zacite walki obronne z napie-
rajcymi kolumnami pancernymi gen. Guderiana, 9 Dywizja Piechoty pk.
J. Werobeja, 16 Puk Uanw Wielkopolskich im. gen. Orlicz-Dreszera
z Bydgoszczy i oddziay piechoty Grupy Operacyjnej Czersk pod dow-
dztwem pk. Tadeusza Majewskiego.
Na wodach Wisy niezwyk waleczno wykazuj marynarze flotylli wi-
Ianej, ktrzy z pokladw ORP ,,Nieuchwytny", cigacze Ku-30" oraz
dwch innych swymi picioma dziakarni i cekaemami broni przepraw
na poudnie od wiecia przed atakami lotnictwa niemieckiego.
W okresie okupacji od wrzenia 1939 r. do lutego 1940 r. wieciem i oko-
lic wstrzsaj zbrodnie dokonane przez Selbstschutz i SS w Luszkwku,
gdzie rozstrzelano 3000 Polakw i Zydw, w tym w dniach 7 i 8.X.1939 r.
pacjentw zakadu psychiatrycznego wraz z dyrektorem Jzefem Bedna-
rzem i personelem. W tym okresie zginli take: wydawca Gosu wiec-
kiego" Domachowski, liczni ksia i nauczyciele.
Kres okupacji nastgpi dnia 10 lutego 1945 r., kiedy to wojska radzieckie
65 Armii ll Frontu iaoruskiego gen. Pawa Batowa wyzwoliy miasto po
dwch tygodniach cikich walk z niemieck 4 dyw. pancerna skoncen-
trowan w rejonie wiecia.
i=i0zw0.i w PoLscE LuDowE.i
W wyniku przemian zachodzcych po ll wojnie wiatowej, gwnie pod wpywem
iridustrializacji, wiecie nad Wis awansowaa do grona najwaniejszych orodkw
spoeczno-gospodarczych wojewdztwa bydgoskiego, zajmu`c pod tym wzgldem
czwarte miejsce po Bydgoszczy. Inowrocawiu i Chojnicach. wiecie jest te jednym
z gwnych orodkw przemysu celulozowo-papierniczego w Polsce.
W 1946 r. wiecie liczyo 8,4 tys. mieszkacw, w 1960 r. 13,5 tys., a w 1988 r.
liczba ludnoci wzrosa tu do 25 tys. Wyrazem tego jest fakt, e w 1985 r. na ogln
liczb 12,5 tys. zatrudnionych w gospodarce uspoecznionej tego miasta a 48,5%
pracowao w przemyle. Kolejne miejsca w strukturze zatrudnienia zajmowali pracu-
jcy w ochronie zdrowia i opiece spoecznej, w handlu oraz w transporcie i komu-
nikacji.
Spord okolo 50 zakadw przemysowych znajdujcych si w wieciu niewt-
pliwie najwaniejszym i najwikszym s Zakady Celulozy i Papieru. Pierwszy etap
powstawania kombinatu przypada na lata 1962-1967. Obejmowa on m. in. budo-
w wytwrni celulozy z drewna bukowego, urzdze energetycznych, obiektw po-
mocniczych i usugowych niezbdnych dla funkcjonowania kombinatu oraz budow-
nictwo mieszkaniowe i socjalne-bytowe. Drugi etap przypada na lata 1968-1977,
kiedy to uruchomiono m. in. pi maszyn papierniczych, workowni, wytwrni tek-
tury falistej i wytwrni masy pchemicznej. W nastpnych latach kombinat by
nadal rozbudowywany i modernizowany. Obecnie do najwaniejszych obiektw
produkcyjnych nale: wytwrnia celulozy z drewna bukowego, z drewna sosnowe-
go i z drewna mieszanego, wytwrnia papieru workowego, wytwrnia kartonu na
tektur falista, wytwrnia tektury pudekowej na opakowania, wytwrnia papieru
pakowego i workownia (worki papierowe). W 1988 r. Zakady Celulozy i Papieru
zatrudniay ok. 4600 osb. co stanowio a 3/4 oglnej liczby pracownikw przemy-
su wiecie. Podstawowymi surowcami dla kombinatu jest drewno i makulatura. Do
gwnych asoitymentw wyrobw nale: celuloza, papier i karton pakowy, tektura
oraz opakowania z papieru i tektury. Zdecydowana wikszo produkcji przeznaczo-
na jest dla przedsibiorstw produkcyjnych i organizacji handlowych, natomiast tylko
niewielka cz na cele rynkowe i eksport.
 rug pod wzgldem zatrudnienia gazi przemysu wiecie jest przemys spoy-
w reprezentowany m. in. przez cukrowni, zakady misne, myn gospodarczy,
ml zarni oraz zaklady octu i musztardy. Na terenie miasta znajduj si take: wy-
twrnia pasz bazujca gwnie na produktach ubocznych z pobliskich mynw, dru-
karnia, cegielnia i inne mniejsze zakady spdzielcze. Ponadto okoo 200 osb zatru-
dnionych jest w prywatnym rzemiole przemysowym.
wiecie stanowi usugowe, administracyjne i kulturalne centrum regionu, jest siedzi-
b Urzdu Miasta i Gminy. Dynamiczny rozwj miasta nastpi w ostatnim dwudzie-
stoleciu na skutek migracji zwizanej z rozwojem przemysu. Integracji kulturalnej
przybyszw z rnych stron kraju ze rodowiskiem miejscowym sprzyja powstay w
1962 roku Oddzia PTTK oraz dziaajce od 1966 roku Towarzystwo Mionikw
Ziemi wieckiej jak te zbudowany w 1946 roku wiecki Dom Kultury.
W latach siedemdziesitych suby konserwatorskie przystpiy do konserwacji mu-
rw miejskich, restauracji zamku gotyckiego. co zapobiego dalszemu niszczeniu tych
cennych zabytkw. W 1988 roku nastpio powicenie odbudowanego dziki sta-
raniom proboszcza Jerzego Kosza, ofiarnoci parafian i niewielkich dotacji pastwa
gotyckiego kocioa farnego na Starym Miecie.
Od 1971 roku powstaje malowniczo zlokalizowane na terasowych zboczach doliny
Wisy osiedle mieszkaniowe Marianki, a w nim nowe szkoy, przedszkola i sklepy,
w 1987 roku ukoczono szko podstawow, a w 1988 roku oddano do uytku na
osiedlu duy pawilon handlowo-usugowy, gdzie zlokalizowane poczt, restauracj,
aptek, orodek zdrowia i sklepy. W lesie w pobliu Zakadw Celulozowo-
-Papierniczych zbudowano dostpny dla turystyki hotel robotniczy Leny (63
miejsca) z garaami, basenem krytym, sauna, barem i sal konferencyjna. W roku
1988 przekazano do eksploatacji drugi hotel robotniczy ZCiP na ulicy Tucholskie]
(208 miejsc). Poza sezonem cukrowniczym dostpny jest dla turystw hotel cukro-
wni wiecie. Poprawia si rwnie w ostatnim 25-leciu dostpno komunikacyjna
na skutek budowy ju w 1963 roku stalowego mostu na Wile oraz modernizacji w
latach 1972--1974 wza komunikacyjnego u zbiegu tras E-75, E-261, i 240 w Prze-
chowie (Gdask-d, Gdask-Bydgoszcz-Wrocaw, Tuchola--Chemno) oraz
budowy w 1973 roku funkcjonalnego dworca PKP--PKS w miejscu drewnianego
budynku z 1888 r. W roku 1971 otwarto stadion sportowy ZKS ,,Wda". W nastp-
nych latach zbudowano kilka boisk i kortw tenisowych. W roku jubileuszu nadania
praw miejskich oddano do uytku baz OSiR na ul. Nadbrzenej z kawiarnia, przy-
stania wodn i boiskami sportowymi.
Suba zdrowia obok istniejcego od 1822 roku szpitala, ktry obecnie nosi nazw
Wojewdzkiego Szpitala Chorb Ukadu Nerwcwego otrzymaa w 1976 roku Szpital
Rejonowy o 400 kach.
Jubileusz 650-lecia nadania praw miejskich zaktywizowa liczne organizacje spoe-
czne, przedsibiorstwa i administracj pastwow przyczyniajc si do powstania
licznych nowych obiektw jak rwnie zainspirowa szereg nowych przedsiwzi,
ktre zaowocuj w nastpnych latach.

ZABYTKI I PAMITKI HISTORYCZNE

Ruiny zamku. Zamek usytuowany nad samym brzegiem Wdy i Wisy
_ ktrej bieg zmieniono dopiero w 1830 r. - oddzielony fos od miasta
mia w swym zaoeniu charakter zamku wodnego o szczeglnych walo-
rach obronnych. Wzniesiony przez Krzyakw w latach 1309-1350 do-
prowadzony zosta do obecnego ksztatu za rzdw komtura Konrada von
Bruningsheima i Wielkiego Mistrza von Altenburga. Liczne elementy kon-
strukcyjne stropw, otworw itp. stanowi kontynuacj wzorcw prze-
niesionych z fortyfikacji budowanych przez Krzyowcw w XI wieku na
Bliskim Wschodzie.
Zbudowany na planie kwadratu (ok 50>'< 50 m) z czterema basztami cylin-
drycznymi o rednicy 10,24 m by otoczony murem tworzcym dziedziniec
wewntrzny. W skrzydle pn.-zach. budynku gwnego zachoway si trzy
kondygnacja obejmujce piwnice i pomieszczenia gospodarcze, w pore-
dnie] dormitoria, a w najwyszej kapitularz i kaplic. W skrzydle pd.-zach.
znajdowaa si siedziba komtura. Najepiej zachowana baszta pn.-zach.
zostaa w 1460 r. podwyszona do 34,50 m i wzorem warowni woskich
ozdobiona krenelaem. Stanowia ona obok funkcji straniczej take sku-
piony punkt oporu i obrony. Cz uytkowa wiey rozpoczynaosi od
wejcia na wysokoci 12,50 m; ponizej znajdoway si lochy wizienne.
 Po zdobyciu w wojnie 13-letnie] i powrocie Pomorza do Polski zamek
zostaje odno~.'~'o.-wf w latach 1549-50 przez wojewod pomorskiego
i starost wieckiego Jerzego Konopackiego. W czasie potopu szwedz-
kiego (1655) spalony, popada w ruin. W kocu XVIII w. cz zamku
rozebrano, reszt zamieninno na magazyn. Od 1843 r. fragmenty zamku
poddawane byy wielokrotnym zabiegom konserwatorskim. Obecnie za-
awansowane prace maj na celu przystosowanie zabytku dla celw kultu-
ralnych i turystycznych. Odbudowano ciany zewntrzne do wysokoci
okapw i kalenicy, a cao zabezpieczono stropodachem.
Koci starofarny pod wezwaniem w. Stanisawa Biskupa wzmian-
kowany by jako koci grodowy pod wezw. Najw. Marii Panny ju
w 1198 r. Obecny koci wznoszono w dwch fazach: do wielkiej wojny
z zakonem krzyackim (1409--1411), zrealizowano cz obejmujc
prezbiterium i zakrysti oraz cok wiey. Nastpny etap budowy korpusu
kocioa przypada na okres rzdw Jerzego Konopackiego. Po wojnach
szwedzkich i doznanych zniszczeniach, w ll poowie XVII wieku budow
ukoczono zmieniajc pierwotn koncepcj kocioa halowego na trj-
nawow bazylik. witynia jako koci miejski wiecie uytkowane bya
do stycznia 1945 r., gdy na skutek dziaa wojennych zniszczeniu ulegy
dachy, stropy nawy gwnej i prezbiterium, cz wiey i cian, jak rw-
nie zdemolowane okna i wntrza. W obecnym stanie trwajcej od 1982 r.
rekonstrukcji kocioa zachoway si autentyczne gotyckie ciany i skle-
pienia gwiedziste w zakrystii, szczyt pnocny zdobiony sterczynami
i fragmenty laskowa okiennych i maswerkw. Z fragmentw renesanso-
wych odrestaurowana zostaa wiea i korpus gwny kocioa z otworami
okiennymi. Dach nawy gwnej (by zawsze niszy od dachu prezbite-
rium) zosta odbudowany ze szczytami i pilastrami zakoczonymi pinakla-
mi. Cao zdobi strzelista wiea sygnaturki. W wystroju wntrz zachoway
si: redniowieczne kropielnica granitowa, pyta nagrobna przypuszczal-
nie Jeizego Konopackiego, starosty wieckiego i wojewody pomorskiego
zmarego w 1543 r., albo Macieja Konopackiego, wojewody pomorskiego
zmarego w 1540 r., druga pyta nagrobna z nieczytelnym kartuszem her-
bowym z pierwszej poowy XVII w. oraz resztki polichromii barokowej.
Przed kocioem od strony poudniowej stoi XVIII-wieczny posg w.
Jana Nepomucena na tralkowym postumencie. 26 czerwca 1988 roku
koci ten zosta konsekrowany ponownie pod wezwaniem Matki Bo-
skiej Czstochowskiej.
Mury miejskie _ wzniesiona w latach 1375-92 i rozbudowane po
1410 r. Pierwotnie istniay tu liczne baszty i cztery bramy: od zachodu
Chemiska (odbudowana), od poudnia Wilana, od wschodu Zamkowa
i od pnocy Mostowa. Najlepiej zachowane fragmenty murw wraz
z Brama Chemiska i fragmentami baszt czworobocznych znajduj si
w pobliu kocioa starofarnego. Zostay one poddane zabiegom konser-
watorskim w latach 1982-86.
Koci i klasztor Bernardynw na dawnym Nowym Miecie, funda-
cji burmistrza wiecie Jerzego Kapeli z 1624 r. zbudowany z drewna spon
w kocu XVII w. Obecny barokowy koci jednonawowy pod wezwa-
fem Niepokalanego Poczcia NMP zbudowano w latach 1692-1720.
a przylegy klasztor w 1718 r. Kruganek i wiea bramna powstay w 1741 r.
Elewacje zachodnia kocioa z przybudowan krucht czc kruganki
jest ozdobiona wnk z rzeba Ukrzyowanego z XVII w. oraz niszami
z rzebami z XVIII w. przedstawiajcymi w. Antoniego oraz nie oznaczo-
nych dwch biskupw i witego. Cao bryy kocioa jest obramowana
charakterystycznymi dla baroku pilastrami, ujta spywami wolutowymi,
piramidkami i kulami. Na dachu nad prezbiterium znajduje si wieyczka
na sygnaturk. Wntrze kocioa pizykryte sklepieniami kolebkowo-krzyo-
wymi. Otarz gwny rokokowy pochodzi z 1767 r. Wrd polichromii
z 1800 r. wykonanych przez brata Pescheisa - obraz na uku oddzielaj-
cym prezbiterium przedstawiajcy legend o przywiezieniu cudownego
obrazu MB do wiecie. Zawiera obok treci religijnych przekaz history-
czny w postaci ilustracji wczesnego zamku i miasta oraz statku wilane-
go z eglarzami i szlachcicem z ziemi sandomierskiej; na spodzie uku herb
rgiecia. Wrd innych fragmentw polichromii herby Doga, Pkozic
i oliwa.
Zabytkowy portret Jerzego Kapeli oraz liczne inne dziea sztuki barokowe]
i kasycystycznej stanowi w sumie o wysokiej wartoci tego zabytkowe-
go kocioa dla kultury polskiej i jej cigoci w wieciu i na Pomorzu.
W kruchcie - granitowe kropielnica. Koci wraz z krugankami i dzie-
dzicem osonitym wiekowymi lipami tchnie peni XVII-wiecznego eu-
tentyzmu i romantycznego nastroju. Budynek klasztorny wielokrotnie
przebudowywany zachowa barokowy szczyt poudniowy.
Dawny myn kaszowy w dzielnicy Przechowo przy ul. I Armii WP 4
(rg ul. Fabrycznej) zbudowany w poowie XIX w., murowany z cegy,
w grnej czci szkieletowy drewniany z wypenieniami. Dach siodowy
z pkolistymi wystawkami. Po wzniesieniu na pocz. XX w. mynw prze-
mysowych uytkowany jako magazyn.
Dawny spichlerz przy ul. Wodnej nr 29 (przy mocie na Wdzie), zbu-
dowany w stylu klasycystycznym w pocz. XIX w. Pitrowy, prostoktny,
murowany na cokole kamiennym, wyrnia si charakterystycznym wyso-
kim dachem czterospedowym o wypukych poaciach bocznych. Uytko-
wany obecnie jako magazyn.
Koci parafialny pod wezw. w. Andrzeja Boboli. Zbudowany na po-
cztku XX w. w stylu neogotyckim dla gminy ewangelickiej, od 1945 r.
katolicki. Barwne witrae w prezbiterium przedstawiaj Ukrzyowanego
oraz postacie witych: Jana i Piotra, Marka i Pawa, Marcina, scen burzy
na morzu i spotkania z Chrystusem w postaci ogrodnika po zmartwych-
wstaniu. Na konsolach rzeby w. Stanisawa Biskupa i w. Andrzeja Bo-
boli wprowadzone po 1945 r. W depozycie kocioa znajduje si zabytko-
we monstrancja barokowe i ornaty z 1728 i 1736 r. pochodzce z kocioa
klasztornego. Na cmentarzu przy kociele kwatera onierzy polskich po-
egych i zmarych w pierwszych latach niepodlegoci (1920-1923).
Ratusz - obecnie Paac lubw, przy placu 1 Maja. Budynek w stylu
neogotyckim z wie zegarow stanowi ciekawy przykad architektury
drugiej poowy XIX w. Na cianie zewntrznej tablice upamitniajce 25
rocznic walk o polsko przeciw gwatom pruskim w 1912 r. ufundowa-
na przez obywateli wiecie w 1937 r. w hodzie bojownikom i dziaaczem
patriotycznym.
Pomnik ku czci onierzy polskich i radzieckich polegych podczas
wyzwelanie wiecie i Pomorze spod okupacji hitlerowskiej. Usytuowany
na placu 1 Maja. Przedstawia dwch onierzy stojcych ne cokole. Ufun-
dowany przez mieszkacw wiecie w 1950 r., dzieo bydgoskiego rze-
biarza Piotra Trieblera.
Obelislt i tablice pamitkowe na zamknitym terenie Wojewdzkiego
Szpitale dla Nerwowo i Psychicznie Chorych. Na obelisku - usytuowa-
nym na skraju parku - godo PRL oraz napis: ,,Miar kultury spoecze-
stwa jest jego stosunek do pschicznie chorych. 1855-1985. W stulecie
szpitala psychiatrycznego w wieciu". Ponadto na budynku administra-
cyjnym dwie teblice. Pierwsza upamitniajce pacjentw szpitala i dyrek-
tora dra Jzefa Bednarza w 25 rocznic ich bestialskiego zemordowenia
przez okupantw hitlerowskich. Teblic ufundowaa zaoga szpitala.
Druga tablica upamitnia nadanie szpitalowi w 1980 r. imienia dra Jzefa
Bednarza z okazji 125 rocznicy jego zbudowania.
Obelisk w miejscu mczestwa 130 mieszkacw Swiecia (w tym naro-
dowoci ydowskiej) zamordowanych przez okupantw hitlerowskich
w dniach 8 i 9.X.1939 r. Obelisk usytuowany jest na zbiorowej mogile
ofiar przy ul. Polnej na wysokiej skarpie nad Wd. Punkt widokowy na
Stare Miasto. dolin Wdy i Chemno.
Pomnik nad grobami 30 obywateli wiecie, w tym redaktora Franciszka
Domachowskiego, zamordowanych przez okupantw hitlerowskich
w dniu 8.X.1939 r. Usytuowany na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza,
przedstawia ora z rozpostartymi skrzydami. Wykonany w 1950 r.
Pomnik-obelisk na placu gen. wierczewskiego wykonany w pia-
skowcu z napisem: Nauczycielom Ziemi Swieckiej. ofiarom faszyzmu hi-
tlerowskiego w latach 1939--1945 w dniu 14.lX.1967 Spoeczestwo
Powiatu".
Tablica pamitkowa (mosina) w kruchcie kocioa kiasztornego ku
czci polegych absolwentw i wykadowcw Szkoy Podoficerskiej Lot-
nictwa dla Maoletnich, czynnej m. in. w wieciu w latach 1937--1939.
Ufundowana w 1980 r. przez towarzyszy broni, ozdobiona emblematami
rnych rodzajw sub wojsk lotniczych.

SZLAKI TU RYSTYCZN E
ZNAKOWANE SZLAKI Pl ESZE
Na Diabelce" - szlak czarny - 4 km. Pocztek szlaku przy dworcu
PKP i PKS - ul. I Armii WP -- Mestwina - Kopernika - pl. 1 Maja
- Klasztorna - Sdowa - Buczka - I Armii WP - Szpital Rejonowy.
_ Na Diabe|ce" - Nadbrzena - Mostowa - Zamek. Popularna trasa
spacerowe o duych walorach krajoznawczych i rekreacyjnych prowadzi
obok zabytkw miasta, skarp Wdy i Wisy do najpikniejszych miejsc
widokowych. Ze wzgrz zwanych Diabelcami widok na Stare Miasto
z zamkiem i kocioem starofarnym, dolin Wisy i Chemno. Szlak stanowi
cenn pomoc w nauczaniu przyrody i geografii.
Fryderyka Chopina" -- szlak ty - 10 km. Pocztek szlaku przy
dworcu PKP i PKS _ zakoczenie przy stacji PKP Terespol Pomorski.
Malowniczy szlak pieszy prowadzi ciekami wzdu rzeki Wdy i duktem
lasu brzozowego. Szlak ugznakowany dla upamitnienia pobytu Frydery-
ka Chopina w 1825 r. w wieciu i Iecym na trasie Kozowie.
NadwiIaski" - szlak zielony - 21 km. Pocztek szlaku przy dwor-
cu PKP i PKS. Szlak wiedzie przez most na Wdzie do kocioa starofarne-
go i zamku i dalej waem przeciwpowodziowym do Gogwka (tutaj mo-
liwo przejcia szlakiem niebieskim przez most na Wile do Chemna).
Nastpnie prowadzi lewym brzegiem Wisy przez Kosowo do Toplna
(zabytkowy koci renesansowy). Std szlak zielony (B 104) - 36 km
przez Grabwko-Wki-Gdecz-Strzelce Grne-Jaruyn--Mylcinek
do Bydgoszczy. Zakoczenie szlaku przy stadionie WKS Zawisza w Byd-
goszczy. Jest to trasa o duych walorach krajoznawczych.
Zamkowy _ szlak niebieski - 12 km. Rozpoczyna si na zamku.
skd prowadzi ulic Zamkow, potem skrca na pd.-wsch. i dochodzi do
wau przeciwpowodziowego a stamtd przez most na Wile do Chelmna.
SZLAK KOLARSKI
Stanowi cz trasy Rajdu kolarskiego dookoa woj. bydgoskiego".
Ze wiecia najbliszy odcinek prowadzi przez Sartowice-Dragacz-
Mtawy-Nowe nad Wis--Lipinki-Tle-SIiwice-Czersk-0dry-
wiele-Swornegacie-Charzykowy-Chojnice i dalej przez Krajn-Pa-
 ...M-

-_-__,_

-I |-

.-._....,.-_-_ _ ____

__ ""' '-=~_. ,_
'-Il--_,_ , -

11. RESTAURACJA STYOWA

G 1.
4 1

___-''
_._ ..--f"

--'--'

'l__i'
III' .

ul-

_Ill

12. OSIEDLE MRIANKJ ll"

luki-Kujawy do Bydgoszczy lub ze Swiecia przez Gruczno-Toplno-

Trzeciewiec-Wki-Strzelce Dolne do Bydgoszczy. Regulamin rajdu
na raty jest dostpny w placwkach P`l`|'K.
SZLAK KAJAKOWY
W wieciu na Wdzie przypada kocowy odcinek Szlaku rzeki Wdy" du-
goci 210 km. Trasa rozpoczyna si na Jez. Wieckim (okolice Kocierzy-
ny) na wysokoci 156 m n.p.m. i koczy na wysokoci 20 m n.p.m. przy
ujciu Wdy do Wisy na jej 813,5 km. Po drodze szlak prowadzi przez
Bory Tucholskie i ma zmienny charakter: od kamienistego potoku poprzez
rozlewiska i zaronite trzcin meandry i jeziora po gboki wartki nurt,
zawsze wrd bogatej przyrody o nieskaonej wodzie. Turystycznie naj-
bardziej uczszczane s odcinki od jez. Schodno do jez. Wdzydze oraz od
wsi Bldno do Tlenia. Najbliszy Swiecia odcinek rozpoczyna si w miej-
scowoci Tle w odlegoci 50 km od koca szlaku i przebiega przez
jezioro Tle, m. Zur, jez. Grdek i m. Grdek, Dlsk, jez. Kozowo, m.
Kozowo, dzielnic Przechowo do ujcia Wdy do Wisy. Na szlaku kilka
przenosek.
Szlaki turystyki kwalifikowane] s punktowane i umoliwiaj zdobycie od-
powiedniej odznaki. Zwiedzanie zabytkw wiecia jest objte regulami-
nem regionalnej odznaki turystyczno-krajoznawczej Wdrownik Kujaw
i Pomorza" ustanowionej przez Zarzd Wojewdzki PTTK w Bydgoszczy.
INFORMACJE UYTKOWE
1 |_|N|E Autoeusowe
Bus routes _ Buslinien _ Bus-linioj _ Aaroycnuc iriapurpyru
A. Szpital Rejonowy ul. I Armii WP _ Urzd Miasta i Gminy _ Gim-
nazjalna _ Dworzec PKP i PKS _ Osiedla Marianki l _ Osiedle
Marianki II _ Przechowo ll _ Hotel Leny _ Zakady Celulozy
i Papieru ul. Bydgoska
B. Odgazienie _ Mickiewicza _ Marchlewskiego, pl. Gen. wier-
czewskiego _ Marchlewskiego _ Mickiewicza _ l Armii Wojska
Polskiego
C. Odgazienie _ Bydgoska _ Przechowo ll _ Tucholska _ Prze-
chowo lll _ Tucholska
I DWORCE
Stations _ Stations _ Stacidomoj _ Boxsanu
PKP wiecie n. Wis _ I Armii WP 90 tel. 11-251
PKP wiecie-Przechowa -- chemiska 18.181. 12-622
PKS _ I Armii WP 90, tel. 11-532
Przystanki PKS:
Szpital Rejonowy _ I Armii Wojska Polskiego
Jesionowa
wiecki Dom Kultury _ n.. _ l Armii WP
Urzd Miasta _ n.. _ I Armii WP
Osiedle Marianki Il _ n..
Plzechowo ll _ I Armii WP
Przechowo l _ Bydgoska
Przechowo _ n.. _ Bydgoska
Przechowo Ill _ Tucholska,
Chemiska 22
I POSTOJE TAKSWEK
Taxi stands _ Taxihalteplitza _ Taksi haltejoj _ Croiram 'raxca
Osobowe
pl. 1 Maja, tel. 11-585
I Armii WP przy Szpitalu Rejonowym
I Armii WP przy dworcu PKP-PKS. tel. 11-503
wirki i Wigury
Paderewskiego 2
I Armii WP przy zespole spichrzy i mynw _ Fabryczna
Budowlanych przy pawilonach PSS
Budowlanych przy bloku nr 9
wirki i Wigury przy bloku nr 9
bagaowe
pl. 1 Maja, tel. 11-585
I HOTELE
Hotels _ Hotels _ Hoteloj _ Focrrmnuu
Leny " _ Bydgoska 1, tel. 10-111 wew. 13-46 telex 0562526
Wda" dom wycieczkowy, kat. ll _ I Armii WP 112, tel. 11 -146,
telex 0562570
Hotel Robotniczy Cukrowni _ I Armii WP 88, tel. 11-992, (czynny
poza sezonem cukrowniczym)
Hotel Robotniczy ZCiP _ Tucholska 7, tel. 10-111 wew. 13-47
I CAMPINGI
Campings _ Campings _ Kampadajoj _ Kcunnnrn
Camping Zamek nr 54 kat. ll _ Zamkowa, tel. 11-726
 PUN KTY IN FOR MACJI TU RYSTYCZN EJ
Tourist information _ lnformationsbros _ Turismaj informejoj _ Typncmznc cnpaaosasrc
5 P0
Bxluro Turystyki WPT Brda _ Mickiewicza 18. tel. 12-337.
telex 0562570
P`|'TK-BORT _ Mestwina 1, tel. 12-898, telex 0562937
Orodek Sportu i Rekreacji _ Nadbrzezna 2, tel. 13-655
BIURA OBSUGI RUCHU TURYSTYCZNEGO
Tourist service centres _ Verkehrsbros _ Vojagoficejoj _ Bropo no ocnunrnaairmo rypitcr-
CKTO JIBIIICHHI
Biuro Turystyki WPT Brda _ Mickiewicza 18. tel. 12-337.
telex 0562570
BORT-PTTK _ Mestwina 1, tel. 12-898, telex 0562937
Zakadowa Koo Przewodnikw PTTK przy ZCiP _ Bydgoska 1.
tel. 10-111 w. 15-36
Orodek Sportu i Rekreacji _ Nadbrzena 2, tel. 13-655
PUNKTY WYMIANY WALUT
Exchange oflices _ Wechsaistellen _ Valut-angejoj _ [lynrru oucna eamoru
Narodowy Bank Polski _ Mickiewicza 20, tel. 11-208
PARKINGI STRZEONE
Guarded parking areas _ Elewachte Parkpltze _ Gardataj atoparkejoi _ Ctonrmr automa-
tuittt (oxpauactituc)
Sienkiewicza 4. tel. 11-257
STACJ E B EN ZYN OWE
Filling stations _ Tankstellen _ Benzin-stacioj _ Bcnaoaanpaaouuuc ctanulnl
CPN nr 839 - chemiska 27, iei. 11-924
STACJE OBSUGI SAMOCHODW
Service-stations _ Autoreparaturwerksttten _ Ato-riparejoj _ Ctautra ocnyxnaanua
aarouatmra
Pomoc Drogowa _ Jerzy Gowacki _ Poudniowa 9. tel. 13-444,
13-114 (nocny)
Polmozbyt _ Chemiska 11, tel. 11-875
Mechanika samochodowa _ Klemens Urban _ Rzemielnicza 4.
tel. 11-700
Wulkanizacja _ Tadeusz Kacpura _ I Armii WP 46a, tel. 12-497
Elektromechanika samochodowa _ Jan Czubek _ ukasiewicza 27
Lakiernictwo samochodowe _ Janusz Witkowski _ Poudniowa 9
OBIEKTY ZABYTKOWE
Historic buildings _ Historische Baudenkmler _ l-listoriaj konstruajoj _ l`laru'rttent cra-
]JIl'E'H
1 . Ruiny zamku krzyackiego 1338-48, pizebudowanego w XVI w.
w stylu renesansu _ Zamkowa 1
2. Gotycki koci farny z XVI w., prezbiterium z pocz. XV w.
_ arna
3. Fragment murw miejskich wraz z czci Bramy Chemiskiej z I pol.
XIV w. _ PCK
4. Pobernardyski zesp klasztorny _ koci barokowy z 1720 r. _
Sdowa 20 '
5. Spichlerz kiasycystyczny z I po. XIX w. _ Wodna 29
6. Myn kaszowy _ I Armii WP 4
7. Ratusz z XIX w. _ pl. 1 Maja 1.
I KINA
Cinemas _ Kinos _ Kinejoj _ Krototcarpu
Wrzos _ I Armii WP 139, tel. 12-720,
Wisa _ pl. 1 Maja 16, tel. 12-147.
PO M N I KI
Monuments _ Denkmler _ Monumentoj _ auataiini
Pomnik Zolnierzy WP z 1939 r. _ Tucholska
Pomnik Braterstwa Broni _ Piotr Triebler 1950 r. _ pl. 1 Maja
Pomnik Pomordowanych Nauczycieli _ Marian Wszelaki 1967 _
pl. wierczewskiego
Pomnik Pomordowanych Obywateli Swiecia 1950 r. _ Sienkiewi-
cza 20 _
Pomnik Pomordowanych Zydw _ Polna.
MUZEA I SALE WYSTAWOWE
Museums and erthibition halls _ Museen und Ausstellungshallen _ Muzeoj kaj ekspozycie-
joj _ Myzren rr auctaaosauc aanu
Muzeum Stray Poarnej _ Mickiewicza 10. tel. 13-360
TEATRY
Theatres _ Theater _ Teatroj _ Tcarpu
Kinoteatr w SDK _ I Armii WP 139
Amfiteatr _ Sienkiewicza 6
BIBLIOTEKI
Libraries _ Bibliotheken _ Bibliotekoj _ Bn6.|tr|o'rc|:n
Rejonowa Biblioteka Publiczna _ I Armii WP 141, tel. 11-202
Wojewdzka Biblioteka Pedagogiczna w Bydgoszczy _ Filia w wie-
ciu _ Kopernika 2, tel. 11-967
Rejonowa Biblioteka Publiczna (dla dzieci) _ I Armii WP 6,
Rejonowa Biblioteka Publiczna _ Sportowa 13
KLUBY I DOMY KULTURY
Clubs and houses of culture _ Klubs und Kulturhuser _ Klubejoj kaj kultur-domoj _
Krlyu H hosta ryrrhrypu
wiecki Dom Kultury _ I Armii WP 139, tel. 12-720
Towarzystwo Mionikw Ziemi wieckiej _ I Armii WP 139,
tel. 12-720
Spdzielczy Orodek Kultury _ wirki i Wigury 8, tel. 12-188
Klub Ruch przy ZCiP _ Bydgoska 1
Klub Ruch przy Cechu Rzemios Rnych _ Sowackiego 16
Klub ,,Ruch" przy Szpitalu Rejonowym _ I Armii WP 128
sz|oY neoruie
Secondary schools _ Mittelschuen _ Mezlernenejoj _ Cpettlmc murem.:
Liceum Oglnoksztacce _ Gimnazjalna 1, tel. 12-264
Zesp Szk Zawodowych _ Kociuszki 10, tel. 12-438
OBIEKTY SPORTOWE
Sports facilities _ Sporteinrichtungen _ Sportejoj _ Cnopntaaue oticrru
STAD I O NY
Stadion ZKS Wd _ Sienkiewicza 18, tel. 11-563
Stadion LZS Straak _ Jaminowa 3,
BOISKA
Boisko do siatkwki _ ul. Nadbrzena 2
Boisko do pilki nonej _ Sienkiewicza 18 _
Boisko do piki nonej TKKF Marianki" _ Zwirki i Wigury 17
Boisko do piki nonej TKKF LZS _ Tucholska 5
Boisko do gier sportowych _ Sienkiewicza 18
HALE SPORTOWE
Hala zapanicza ZKS Wda _ Tucholska 5
Hala sportowa ZKS Wd _ Sienkiewicza 18
Sala 'gimnastyczna Szkoy Podstawowej _ Budowlanych 6
Krgrelnra ZKS WDA _ Sienkiewicza 18
BASEN KRYTY przy ZCiP _ Bydgoska 1, tel. 10-111 w. 10-65
KORTY TENISOWE
Sienkiewicza 18. tel. 11-563
TKKF ..Mestwin" _ I Armii WP 71
Kolejowa 6
WYPOYCZALNI E SPRZTU
Sportowo-turystycznego TKKF ,,CeIuIoza" _ Chmielniki 5
Wodnego OSIR _ Nadbrzena 2
TOR SAN ECZKOWY _ Tucholska
PRZYSTANIE WODNE
Stanica wodna PTTK Straak _ Sportowa 27a
OSiR _ Nadbrzena 2
R ESTAU RACJ E
Restaurants _ Restaurants _ Restoracioj _ Pecropaau
..Wda, kat. I _ I Armii WP 112. tel. 11-160
..Stylowa", kat. ll _ I Armii WP 83a. tel. 11-954
Kaszubska", kat. ll _ wirki i Wigury 8, tel. 13-666
Kometa, kat. Il _ I Armii WP 12, tel. 12-711
Centralna, kat. III _ Klasztorna 14, tel. 11-238
BARY M LECZN E
Milk bars _ Milch-Bars _ Lakto-baroj _ Karjic-rrro.no'm1-re
Bar ,,Mleczny" kat. IV _ pl. 1 Maja 3, tel. 11-472
BARY
Quick service counters _ Irnbiss Bara _ Baroj _ Elazyomrazuc
,,Grota". bar bistro, kat. ll _ Browarowa 1 (bistro)
..Kometa, kat. ll _ I Armii WP 12, tel. 12-711
Leny, bar bistro, kat. ll _ Bydgoska 1, tel. 10-111
,,Marianki", kat. Ill _ Budowlanych 2, tel. 12-274 w. 13-36
Dworcowy, kat. IV _ I Armii WP 90, tel. 11-904
Pereka, kat. V _ Mestwina B, tel. 11-950
,,Smaczek", mini-bar, kat. IV _ I Armii WP 115, tel. 13-271
Bar universalny, kat. IV _ I Armii WP 100
Smakosz, bar piwny, kat. IV _ Sportowa 6
KAWIAR N I E
cafas - care _ rczrajaj _ Km
Pomorzanka, kat. ll _ Klasztorna 16, tel. 11-852
Zacisze, kat. Il _ Nadbrzena 2, tel. 13-655
..Jubilatka" bar kawowy, kat. Ill Sdowa 18
Bar kawowy, kat. II _ Sienkiewicza 6
WANIEJSZE URZDY
Important ofices _ Wichtigste Amter _ Plej grayaj oficejoj _ Baxrrcitturtc y'rpex.trcrmrr
Biuro Rady Narodowej MiG _ I Armii WP 124, tel. 12-126
Urzd Miasta i Gminy _ I Armii WP 124, tel. 11-001, 11-002
_ naczelnik miasta i gminy, tel. 11-255
_ z-ca naczelnika miasta I gminy, tel. 11-602
_ sekretarz miasta i gminy, tel. 11-603
_ Wydzia Finansowo-Budetowy, tel. 11-895
_ Wydzia Zatrudnienia, Spraw Socjalnych, Zdrowia i Opieki Spoe-
cznej. tel. 11 -303
_ Wydzia Rolnictwa, Gospodarki ywnociowej i Lenictwa,
te. 11-674
_ Wydzia Obrony Cywilnej, tel. 11-003
_ Wydzia Spoeczno-Administracyjny, tel. 11-306
_ Wydzia Oglno-Organizacyjny. tel. 11-306
_ Wydzia Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, tel. 12-970
_ Wydzia Planowania Przestrzennego, tel. 12-474
_ Wydzia Handlu, Drobnej Wytwrczoci i Usug, tel. 12-285
_ Wydzia Komunikacji, tel. 11-307
_ Samodzielne stanowisko d/s kultury, kultury fizycznej i turystyki,
tel. 11-001 w. 4
_ Wydzial Gospodarki Gruntami _ I Armii WP 173, tel. 13-191
_ Wydzia Owiaty i Wychowania _ Klasztorna 2, tel. 11-525
Urzd Stanu Cywilnego _ pl. 1 Maja 1, tel. 11-277
Urzd Skarbowy _ Sdowa 5, tel. 12-768
Sd Rejonowy _ Sdowa, tel. 11-452
PZU _ I Armii WP 112. tel. 11-277
Terenowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna _ Sdowa 5,
tel. 12-598
Rejonowy Urzd Spraw Wewntrznych _ I Armii WP 153,
tel. 11 -341
U RZDY POCZTOWE
Post offices _ Postmter _ Potoficejoj _ l`Io'rrorrtrc otncrreaira
Obwodowy Urzd Poczty _ pl. gen. wierczewskiego 5, tel. 11-873
UPT nr 3 _ I Armii WP 9, tel. 11-817
UPT nr 4 _ I Armii WP 71, tel. 11-940
UPT nr 5 _ wirki i Wigury 8. tel. 12-186

TELEFONY ALARMOWE

997 _ Pogotowie M0 _ I Armii WP 153

999 _ Pogotowie Ratunkowe _ I Armii WP 126, tel. 11-222
998 _ Stra Poarna _ Laskowicka 2, tel. 11-444
11-682 _ Pogotowie Gazowe _ Kolejowa 8,
11-792 _ Pogotowie Energetyczne _ Mickiewicza 10
SZPITALE
I-lospitals -- Krankenhuser _ Hospitaloj _ Bc.rn.a:rmr.r
Szpital Rejonowy _ I Armii WP 126, tel. 11-156
Szpital Miejski _ Waryskiego 1, tel. 11-316 do 319
Szpi1tI ovrjewdzki Chorb Ukadu Nerwowego _ Sdowa 18,
126 . -
APTEKI
Pharmacies _ Apotheken _ Apotekoj _ Arrrclra
Pod 0rem" _ Marchlewskiego 4, tel. 1 1-180
Pod abdziem _ Klasztorna 13, tel. 11-554
Przy Kombinacie'_ Bydgoska 1, tel. 11-361 w. 10
Im. Jana Muszyskiego _ wirki i Wigury 8
SPIS ULIC
Indarr of streets - Strasaanverzaiohnis _ Listo da slratoj _ Cttrloo: yntlu
A Modrzewiowa, 5, BF
Akacjowa, 5F Moniuszki Stanisawa. 5H
Armii Czerwonej, 5K Mostowa, TJ i 3L
I Armii Wojska Polskiego 6E_5L Muzykanta Janka. 56
N

Batorego Stefana, BK i 3L Nadbrzena, 7K_6 i 3L,

Browarowa, 6K i 3L Nakowskiej Zofii, 5Jl
Brzechwy Jana, 5J O
Buczka Mariana, 6K i 2K Ogiskiego Michela Kleofasa. 5G
Budowlanych, 5H-J Ogrodowa. BJ i 2K
Bydgoska. 8A_6E Okrna, 5|
Bzowa, BG Orzeohowa, 6F
C Orzeszkowej Elizy, 6|
Chemiska, 6E_7E Owocowa, SL
Chmielniki, 4_5J P
Chopina Fryderyka, 5lJ Paderewskiego Ignacego. 56-6!-I
Ciepa, 6H Parkowa, BJ
D Parowa, 6K I 3
Dbrowskiej Marii, 5| Polskiego Czerwonego Krzya 7J
Dzieranowskiego Feliksa. 5G Podgrna. 6K i 2
Pocztowa, 6K i 3L
F Polna. BJ i 3JK
Fabryczna, BF Poudniowa, 6.1 i 3K
Fama. 7J Przemysowa, 7EF
Prusa Bolesawa, 6|
G
R
Gaczyskiego Konstantego lldefonsa.
5| i IJ Reja Mikoaja, 5J i 1J
Gimnazjalna, BJ i 2K Reymonta Wadysawa, 5|
Rana, BG
H Rzemielnicza, 6GH
Harcerska, 6K i 3 S
J Sdowa. 6K i 2_3L
Jaminowa, 5F Sienkiewicza Henryka, 4l_5J
Jesionowa, 5L Skodowskiej-Curie Marii, SGH
Soneczna. 66
Sowackiego Juliusza. 5,6J 1J,K
Karowicza Mieczysawa, 5G Sodka. 6|
Kasztanowa, 6G Spacerowa, 5,6F
Kiepury Jana. 5G Sportowa, 5EF
Klasztorna, BJK i 2KL Stroma, BG
Kochanowskiego Jana. 5J Szkolna, BK i 3L
Kolejowa. 7F Szymanowskiego Karola. 56
Konopnickiej Marii, 6| Sygietyskiego Tadeusza. BG
Kopernika Mikoaja. BK i ZL rednia. BK i 2
Kociuszki Tadeusza. 5JK i 1L_K wierczewskiego Karola gen. plac.
Krasickiego Janka, 6...! i 1.2K 6K i 3L
Kraszewskiego Ignacego Jzefa, 5J witopeka, BK i 2
Krtka. 6F T
Kwiatowa, 5F Tucholska, 4D_6E
L W
Laskowicka, 4--5K Waryskiego Ludwika. 6J i 2_3K
Lena, 7E_6F Wieniawskiego Henryka. 5G
22 Lipca, 5| Willowa, 6H
10 Lutego. 6JK i 2L Winiowa, GG
Witosa Wincentego, 6H
kowa, 7E
Wodna, 5G_7J i BJK
Wrzosowa, 5F
ukasiewicza Ignacego. 6G Wybickiego Jzefa, 5G
M Wyzwolenia, 6J i 2, 3K
1 Maja, pl. 6K i 2L Z
Malinowa, 66 Zamkowa. 7K
Macuyskiego Witolda, 5G Zapolskiej Gabrieli. 4, SJ
Marchlewskiego Juliana. BK i 2, 3L, Zielone, 7K
Mestwina, 6 K i 2L
Mickiewicza Adama, BJ i 2. 3L 2
Miodowa, 5L ' eromskiego Stefana. 5lJ
Myska, 6J i 3K Zwirki Franciszka i Wigury Stanisawa
Modrakowa, 6G 6l_5l
F__
_F_____
hpkmhI_L
.rla:_..-.._ ii'

5 5 r-rorEr...r.=5N1" .. IFSE j|;''1"Tl"'F

 -' .
.r""'_,.-"
."-'

1 irijr rw 2 .rrrr w.
 -..-""'

.~'

il"_
_J ll -r|"I"'-

El -1'.l_.l'l'.`.-4. .l'.-"1H*.|'l."l.f.I' I-"I"'J5f..'. FLSKIEG