Synteza Biaej Ksigi

Bezpieczestwa Narodowego
1
Rzeczypospolitej Polskiej

Celem Biaej Ksigi Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej

Polskiej, ktra jest przeznaczona dla wszystkich struktur pastwa, organizacji
publicznych i niepublicznych oraz obywateli, jest przyczynienie si do pogbie-
nia wiedzy oraz wiadomoci spoecznej o bezpieczestwie Polski i Polakw.
Zostaa ona opracowana na podstawie Strategicznego Przegldu Bez-
pieczestwa Narodowego (SPBN), w tym w szczeglnoci Raportu Komisji
SPBN, zawierajcego kluczowe wnioski i rekomendacje dotyczce polityki
bezpieczestwa RP, w tym doskonalenia systemu bezpieczestwa narodo-
wego.

Diagnoza stanu bezpieczestwa narodowego

Podstaw planowania strategicznego w sferze bezpieczestwa stanowi okre-

lenie interesw narodowych i wynikajcych z nich celw strategicznych. Jako
punkt wyjcia do ich sformuowania przyjto diagnoz Polski jako strategicz-
nego podmiotu bezpieczestwa, dokonan w kontekcie zarwno historycznego
ksztatowania si polskiej tosamoci narodowej i pastwowoci, teraniejszych
uwarunkowa ustrojowo-politycznych, jak i obecnego potencjau obronnego,
ochronnego, spoecznego i gospodarczego.
Dowiadczenia historyczne dowodz, e geopolityczne pooenie Polski
midzy Zachodem a Wschodem byo najwaniejszym strategicznym czynni-
kiem wpywajcym na ksztatowanie si tosamoci narodowej i pastwowo-
ci polskiej oraz determinujcym istot i charakter interesw narodowych i ce-
lw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa. Liczne konflikty (wojny ze-
wntrzne i kryzysy wewntrzne) sprawiay, e sprawy bezpieczestwa musiay
znajdowa si przez znaczn cz polskich dziejw w centrum uwagi wadz
1
Fragment Biaa Ksiga Bezpieczestwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, praca zbiorowa, Biu-
ro Bezpieczestwa Narodowego, Warszawa 2013, s. 915, http://www.spbn.gov.pl/download/4/13631/
Biala_Ksiega_inter_mm.pdf (dostp: 1 lipca 2013 r.).

13
 BEZPIECZESTWO NARODOWE nr II (26), 2013

pastwa i spoeczestwa. Lekcewaenie ich koczyo si bd to marginali-

zacj znaczenia na arenie midzynarodowej (okres rozbicia dzielnicowego),
bd zupenym upadkiem pastwowoci (okres rozbiorw). Historia pokazuje
te, jak wana jest harmonia (waciwe proporcje) midzy interesami indywi-
dualnymi (jednostki) a zbiorowymi (pastwa) oraz interesami materialnymi
a niematerialnymi (duchowymi). Przerost interesw indywidualnych i party-
kularnych (interesy dynastyczne, zota wolno szlachty itp.) nad pastwo-
wymi oraz zapominanie o staej potrzebie rozwoju materialnego pastwa do-
prowadziy do dwch zapaci polskiej pastwowoci. Z drugiej strony, piel-
gnowanie niematerialnych wartoci, rozwijanie kultury i troska o tosamo
narodow w okresie zaborw pozwolia narodowi polskiemu przetrwa okres
123 lat niewoli.
W pastwach nowoczesnych indywidualna dowolno interpretacyjna i imple-
mentacyjna interesw narodowych jest redukowana przede wszystkim przez sko-
dyfikowane w konstytucjach zasady ustrojowe funkcjonowania pastw. Zostay
one okrelone rwnie w Konstytucji RP. Ujte w te ramy interesy narodowe mog
w swej treci mie rn skal i natenie; mog by bardziej lub mniej ambitne.
Zaley to od warunkujcego te ambicje (ograniczajcego lub wzmacniajcego je)
potencjau strategicznego pastwa.
Znaczcy wpyw na tre interesw narodowych i celw strategicznych
w dziedzinie bezpieczestwa ma stan systemu bezpieczestwa narodowego
Polski. Obecnie jest to w istocie suma odrbnych, rnie ze sob powizanych pod-
systemw operacyjnych i podsystemw wsparcia, z wewntrznie mao spjnym
podsystemem kierowania bezpieczestwem narodowym. Utrudnia to synergi.
Kompetencje poszczeglnych podmiotw s rozproszone lub powielone, istnieje
zbyt duo organw planistycznych, a koordynacja jest ograniczona. Brakuje te
spjnego prawa, szczeglnie w odniesieniu do podsystemu kierowania bezpiecze-
stwem narodowym. Sytuacja taka stwarza z jednej strony ryzyko powstawania luk
kompetencyjnych, a z drugiej powoduje zbdne dublowanie wysikw, co prowadzi
do marnowania czci posiadanych si i rodkw, a zatem przesdza o nieekono-
micznoci i nieefektywnoci systemu.
Wzmacniajco na interesy narodowe i cele strategiczne oddziauje stan
midzynarodowych relacji w dziedzinie bezpieczestwa. Polska jest wiarygod-
nym czonkiem NATO, najsilniejszego sojuszu obronnego na wiecie. Jest te
wanym i aktywnym czonkiem Unii Europejskiej. Polska rozwija strategicz-
ne relacje ze Stanami Zjednoczonymi, aktywnie uczestniczy we wsppracy
regionalnej, w tym z ssiadami. Te uwarunkowania pozwalaj przyjmowa
bardziej ambitne interesy narodowe i cele strategiczne.

14
 SYNTEZA BIAEJ KSIGI BEZPIECZESTWA NARODOWEGO RP

Istotny wpyw na interesy narodowe i cele strategiczne w dziedzinie bezpie-

czestwa ma potencja obronny. W jego ramach wan rol odgrywa suba
zagraniczna (dyplomacja) dziaajca na rzecz bezpieczestwa oraz polski prze-
mys obronny. Jednak gwny jego element stanowi Siy Zbrojne RP (SZ RP),
ktre utrzymuj gotowo do realizacji trzech gwnych misji: zagwarantowania
obrony pastwa i przeciwstawienia si agresji w ramach zobowiza sojuszni-
czych; udziau w stabilizacji sytuacji midzynarodowej, w operacjach reagowa-
nia kryzysowego i pomocy humanitarnej; wspierania bezpieczestwa wewntrz-
nego i udzielania pomocy spoeczestwu. Potencja strategiczny Si Zbrojnych RP,
w tym ich moliwoci bojowe, jest systematycznie wzmacniany. Profesjonalizacja
i transformacja ukierunkowane s na zwikszanie ich zdolnoci operacyjnych
o charakterze obronnym, zapewniajcych rwnie moliwo uczestniczenia
w dziaaniach sojuszniczych poza terytorium kraju. Poprawa zdolnoci operacyj-
nych SZ RP w ostatnich latach wpywa pozytywnie na poziom polskich ambicji
strategicznych, a tym samym na skal i charakter interesw narodowych i celw
strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa.
Wan rol w definiowaniu interesw i celw strategicznych odgrywa po-
tencja ochronny (suby i strae). Stoi on obecnie przed szeregiem trudnych
wyzwa, wynikajcych m.in. z nasilania si szeroko rozumianej przestpczoci
zorganizowanej, groby terroryzmu (w tym cyberterroryzmu) oraz wzrostu nie-
legalnej migracji. Naley jednoczenie zauway istotne saboci m.in. w systemie
ratownictwa, a szczeglnie niedostateczn koordynacj dziaa administracji
rzdowej i samorzdowej, brak rodkw na dziaania o charakterze profilaktycz-
nym oraz saboci systemu ostrzegania. Nadmierna liczba sub i rozproszony
nadzr komplikuj koordynacj i osabiaj efektywno potencjau ochronnego.
Ogranicza to moliwy poziom ambicji w definiowaniu interesw narodowych
i celw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa.
Analiza potencjau spoecznego i gospodarczego Polski wskazuje na jego
zrnicowany wpyw na definiowanie interesw narodowych oraz celw stra-
tegicznych w dziedzinie bezpieczestwa. Negatywny wpyw na potencja stra-
tegiczny, a tym samym na skal oraz charakter interesw narodowych i celw
strategicznych pastwa, wywieraj trudnoci w takich obszarach, jak demo-
grafia, nauka i technologia. Powanymi problemami s rwnie: wysokie bez-
robocie, przekadajce si bezporednio na stan gospodarki, bariery w przed-
sibiorczoci i trudnoci w stwarzaniu odpowiednich warunkw rozwoju ka-
pitau spoecznego.
Czynnikiem pozytywnym jest rozwj gospodarki. Mimo trwajcego kryzysu
Polska utrzymaa wzrost produktu krajowego brutto (PKB). Wstrzemiliwo

15
 BEZPIECZESTWO NARODOWE nr II (26), 2013

w definiowaniu interesw nakazuje natomiast stan finansw publicznych, wy-

nikajcy z oglnej nierwnowagi sektora finansw. Niezadowalajcy z punktu
widzenia bezpieczestwa jest take stan infrastruktury.
Wyzwaniem dla Polski jest zapewnienie bezpieczestwa energetyczne-
go. Szans stwarzaj prognozowane zasoby gazu upkowego. Utrzymanie
niezbdnego poziomu samowystarczalnoci ywnociowej kraju, biobez-
pieczestwa produktw spoywczych oraz zasobw wody pitnej i przemy-
sowej to kolejne wyzwania, ktre musz by uwzgldnione przy okre-
laniu interesw narodowych i celw strategicznych w dziedzinie bezpie-
czestwa.
Diagnoza potencjau spoecznego i gospodarczego Polski wskazuje, e in-
teresy narodowe oraz cele strategiczne w dziedzinie bezpieczestwa powinny
uwzgldnia: wprowadzenie efektywnej polityki prorodzinnej; wypracowanie
caociowej polityki migracyjnej; zwikszenie innowacyjnoci (efektywnoci,
konkurencyjnoci) gospodarki; zapewnienie stabilnoci finansowej pastwa;
wzmacnianie bezpieczestwa energetycznego, a take zapewnienie ochrony
rodowiska.
Na podstawie dowiadcze historycznych, ktre uksztatoway polsk kul-
tur strategiczn, diagnozy strategicznego potencjau pastwa oraz postano-
wie Konstytucji RP mona sformuowa katalog interesw narodowych
i celw strategicznych w dziedzinie bezpieczestwa.
Za punkt wyjcia przyjmuje si tzw. interesy konstytucyjne, wymienione
w art. 5. Konstytucji RP, ktrymi s: istnienie niepodlegego pastwa polskiego
w nienaruszalnych granicach (pastwo); wolne i bezpieczne ycie obywate-
li (obywatel i spoeczestwo); zrwnowaony rozwj potencjau spoecznego
(zasoby niematerialne narodu) i gospodarczego (zasoby materialne narodu),
z konstytucyjnym podkreleniem spraw dziedzictwa narodowego i ochrony
rodowiska.
Tak zdefiniowane tzw. interesy konstytucyjne stanowi podstaw do ziden-
tyfikowania nastpujcych interesw narodowych w dziedzinie bezpiecze-
stwa: dysponowanie skutecznym narodowym potencjaem bezpieczestwa
(gotowo i zdolno do odstraszania, obrony i ochrony); czonkostwo w wia-
rygodnych systemach bezpieczestwa midzynarodowego; swoboda korzysta-
nia przez obywateli z praw i wolnoci czowieka, bez szkody dla bezpiecze-
stwa innych osb i bezpieczestwa pastwa; ochrona indywidualna obywateli
i zbiorowa ludnoci przed losowymi i celowymi zagroeniami dla ich ycia
i zdrowia oraz przed naruszeniem, utrat lub degradacj dysponowanych
przez nich dbr (materialnych i niematerialnych); bezpieczne warunki rozwo-

16
 SYNTEZA BIAEJ KSIGI BEZPIECZESTWA NARODOWEGO RP

ju potencjau spoecznego i gospodarczego; adekwatne, odpowiadajce potrze-

bom i moliwociom, spoeczne i gospodarcze wsparcie bezpieczestwa.
Z interesw tych z kolei wyprowadza si odpowiadajce im zestawy celw
strategicznych o charakterze operacyjnym i preparacyjnym (przygotowaw-
czym).

Prognoza rozwoju rodowiska bezpieczestwa

Jednym z kluczowych czynnikw ksztatujcych rodowisko bezpiecze-

stwa jest globalizacja i rewolucja informacyjna, ktre generalnie przyczyniaj
si do podnoszenia poziomu dobrobytu oraz sprzyjaj rozprzestrzenianiu no-
woczesnych technologii, doskonaleniu metod zarzdzania i sposobw finanso-
wania rozwoju gospodarczego. Stwarzaj wic du szans na demokratyzacj
oraz umoliwiaj postp gospodarczy i spoeczny na wiecie, rwnie w jego
biedniejszych czciach.
Rwnolegle do pozytywnych skutkw, efektem procesw globalizacyjnych
i rewolucji informacyjnej s nowe wyzwania i zagroenia dla wiatowego bez-
pieczestwa, zarwno w aspekcie militarnym, jak i pozamilitarnym. Ostroci
i tempa nabieraj m.in. towarzyszce procesowi globalizacji nowe podziay
wiata. Z kolei rozwj technologii i rozszerzanie si wiatowego rynku dopro-
wadziy do gwatownego wzrostu zapotrzebowania na surowce energetyczne,
a take na ywno i wod. Ma to znaczenie dla wiatowej polityki, gospodarki
i procesw spoecznych.
Bezpieczestwo globalne i regionalne jest rwnie ksztatowane przez nie-
stabilno poszczeglnych regionw wiata. Wspczenie istnieje wiele ognisk
zapalnych (zwaszcza na Bliskim Wschodzie), ktre mog sta si zarzewiem
konfliktu na szersz skal. Sytuacji tej towarzyszy niebezpieczne zjawisko
proliferacji broni masowego raenia i rodkw jej przenoszenia. Powoduje to
erozj reimw rozbrojeniowych, a w konsekwencji prowadzi moe do ich
rozpadu.
W wymiarze globalnym powanym wyzwaniem jest grupa pastw upa-
dych i upadajcych, ktrych wewntrzna strukturalna sabo, brak skutecz-
nej kontroli swego terytorium czy wrcz wewntrzny rozpad negatywnie od-
dziauj na sytuacj w ich ssiedztwie.
Prognozuje si, e w nadchodzcych dekadach poszerza si bdzie skala
wyzwa i zagroe transnarodowych i asymetrycznych. Terroryzm bdzie za-
groeniem, do przeciwdziaania ktremu pastwa musz przygotowywa si

17
 BEZPIECZESTWO NARODOWE nr II (26), 2013

w nie mniejszym stopniu ni do zagroe wojennych. Aktywno terrorystw

przenosi si rwnie do cyberprzestrzeni, ktra w coraz wikszym stopniu b-
dzie si stawa obszarem rywalizacji i konfrontacji, take midzy pastwami.
Powane wyzwanie niesie ze sob sabnca rola organizacji midzynaro-
dowych, co wyraa si w trudnociach uruchomienia przez nie skutecznych,
powszechnych mechanizmw wsppracy na rzecz bezpieczestwa. Dotyczy to
zwaszcza Organizacji Narodw Zjednoczonych, a w wymiarze regionalnym
(europejskim) Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie.
Obserwowany jest proces relatywnego zmniejszania si do niedawna wrcz
hegemonistycznej pozycji Stanw Zjednoczonych. Nie zmienia to jednak faktu,
e w perspektywie nadchodzcych dwch dekad bdzie to wci najpotniej-
sze pastwo wiata, zarwno pod wzgldem potencjau militarnego, jak i wy-
sokoci dochodu narodowego oraz udziau w wiatowych obrotach rynkw ka-
pitaowych i towarowych. Przewidywania, ktre zakadaj radykalny, szybszy
od obecnego, rozwj tzw. mocarstw wschodzcych (czsto rwnie okrelanych
jako BRIC: Brazylia, Rosja, Indie, Chiny) i wysunicie si na pierwsz pozy-
cj Chin, bior pod uwag tylko wysoko PKB. Jednak Stany Zjednoczone s
i pozostan emitentem waluty, w ktrej zgromadzona zostaa zdecydowana
wikszo rezerw finansowych wiata, oraz wiatowym liderem w rozwoju no-
woczesnych technologii.
Bezpieczestwo Europy determinowane jest zasadniczo przez cztery czyn-
niki: NATO, Uni Europejsk, strategiczn obecno USA oraz relacje
z Rosj.
NATO jest i najprawdopodobniej pozostanie najpotniejszym i najskutecz-
niejszym sojuszem polityczno-militarnym w skali caego globu. Organizacja ta
na nowo zdefiniowaa swoje zadania w zmienionej po zakoczeniu zimnej
wojny sytuacji midzynarodowej, dodajc do swej rdzennej misji obrony ko-
lektywnej dwie nowe: opanowywanie kryzysw (w polskiej nomenklaturze na-
zywane te zarzdzaniem lub reagowaniem kryzysowym) oraz zapewnianie
bezpieczestwa przez wspprac (bezpieczestwo kooperatywne). Obecnie
gwnym wyzwaniem, przed jakim stoi NATO, jest zdefiniowanie jego roli
w okresie postafgaskim. W tym wzgldzie kluczowa bdzie odpowied na
pytanie: czy po okresie dwch dekad pozimnowojennej ekspansji Sojusz po-
winien przej do nowej fazy konsolidacji wok podstawowej funkcji gwa-
rantowania bezporedniego bezpieczestwa swoich czonkw, czy te powinien
kontynuowa zagospodarowywanie operacyjnie i instytucjonalnie swej global-
nej roli? Wydaje si, e potrzebna jest przede wszystkim konsolidacja wok
funkcji obronnej, ktra przyczyni si do wzmocnienia poczucia bezpiecze-

18
 SYNTEZA BIAEJ KSIGI BEZPIECZESTWA NARODOWEGO RP

stwa wszystkich pastw Sojuszu i w efekcie zwikszy ich wol i gotowo do

angaowania si w, konieczne take w przyszoci, operacje out of area.
Unia Europejska wesza od poowy 2008 r. w faz kryzysu oraz spadaj-
cej dynamiki wsplnej gospodarki. Mimo tego prbuje strukturalnie dostoso-
wa si do nowych wyzwa, spord ktrych najtrudniejszymi s kryzys strefy
euro oraz trudnoci z rozwojem Wsplnej Polityki Bezpieczestwa i Obrony
(WPBiO). Innym powanym wyzwaniem dla Europy jest jej niska samowy-
starczalno surowcowa, ktra tylko czciowo jest rekompensowana przez
wytwarzanie energii ze rde alternatywnych.
Najpowaniejsze wyzwania dla bezpieczestwa ekonomicznego Unii
Europejskiej dotycz finansw. Jeeli pastwa czonkowskie UE zechc i bd
w stanie podporzdkowa si rygorom naprawczym, a polityka makroekono-
miczna w strefie euro zostanie zreformowana (przede wszystkim w celu zwik-
szenia zakresu wsplnotowej polityki fiskalnej), kryzys powinien zosta prze-
zwyciony.
Szczeglnie wanym wyzwaniem, przed jakim stoi UE, jest aktualizacja
Europejskiej strategii bezpieczestwa z 2003 r.
Strategiczna (polityczno-wojskowa i gospodarcza) obecno USA
w Europie to nadal fundament bezpieczestwa europejskiego. Szereg niewia-
domych rodzi si w zwizku z coraz bardziej widoczn reorientacj strategicz-
n USA w kierunku Azji i Pacyfiku.
Wanym czynnikiem zewntrznym, rzutujcym na stan bezpieczestwa
Polski, s relacje midzy Rosj a Zachodem. Dzisiaj trudno jest okreli ich
klarown perspektyw. Czy Rosja bdzie utrzymywa kurs na odbudow swo-
jej mocarstwowoci, nie liczc si z innymi, zwaszcza kosztem ssiadw? Czy
te nastpi zmiana tego kursu na rzecz wsppracy w budowaniu wsplnego
bezpieczestwa? Dzisiaj bardziej prawdopodobny wydaje si scenariusz kon-
tynuacyjny, niekorzystny dla Polski.
Mimo kryzysu w strefie euro i stagnacji gospodarczej, rnic w poziomie
ycia, dochodw oraz dostpu do dbr i usug, nasilajcego si kryzysu de-
mograficznego, a take istnienia na obszarach peryferyjnych punktw zapal-
nych, ktre w niesprzyjajcej sytuacji mog przerodzi si w konflikty, Europa
wci powszechnie postrzegana jest jako kontynent dobrobytu i pokoju. Jej
centrum (Unia Europejska) wci te stanowi istotn si przycigania dla
innych pastw.
Wyzwania i zagroenia dla Polski, wynikajce z analizy zewntrznego
rodowiska bezpieczestwa, maj przede wszystkim niemilitarny charakter.
Najpowaniejsze wyzwania w dziedzinie bezpieczestwa pozamilitarnego,

19
 BEZPIECZESTWO NARODOWE nr II (26), 2013

z ktrymi bdzie musiaa si zmierzy Polska, wi si z zapewnieniem nie-

zakconego rozwoju gospodarczego pastwa, stabilnej sytuacji finansowej
i spjnej, dalekosinej polityki spoecznej uwzgldniajcej przeciwdziaanie
nadchodzcemu niowi demograficznemu. Istotne dylematy strategiczne, ja-
kim Polska bdzie musiaa stawi czoo w perspektywie nadchodzcego dwu-
dziestolecia, zwizane s take z koniecznoci zapewnienia bezpieczestwa
w cyberprzestrzeni oraz przeciwdziaania dekapitalizacji infrastruktury prze-
mysowej i transportowej. Dekapitalizacja, a czsto rwnie dewastacja infra-
struktury powoduj, e z kadym rokiem wzrasta ryzyko wystpienia kata-
strof o podou przemysowym i technicznym.
Wci istotne pozostaj te zagroenia militarne. Mog one zwaszcza
mie charakter kryzysw polityczno-militarnych, prowokowanych dla wy-
wierania presji strategicznej w ramach biecej polityki, bez przekracza-
nia progu wojny. Dziaania takie mog przejawia si w formie skokowej
rozbudowy potencjau militarnego w pobliu polskich granic, praktycznej
demonstracji siy, czy szantau militarnego. Nie mona jednak wykluczy
take bezporednich zagroe zbrojnych. Wrd nich naley wyrni dwa
rodzaje: po pierwsze zagroenia, ktre najoglniej mona okreli atery-
torialnymi (w ktrych przeciwnik nie ma zamiaru opanowa atakowanego
terytorium), czyli uderzenia punktowe, selektywne, o wiadomie ograniczo-
nej skali i zasigu (czsto skryte, z tylko domylnym autorstwem), obliczo-
ne na szantaowanie pastwa bd te zmuszenie do odpowiedniego kro-
ku politycznego w warunkach izolacji od szerszego systemu bezpieczestwa
midzynarodowego (np. bez uruchamiania NATO, w wyniku tworzenia tzw.
sytuacji trudnokonsensusowych, w ktrych trudno byoby o uzyskanie zgody
wrd sojusznikw co do sposobu i zakresu reakcji); po drugie zagroenia
zwizane z sytuacj dzisiaj zdecydowanie mniej prawdopodobn, ale jedno-
czenie najbardziej niebezpieczn, a wic wojn na du skal. Tego rodzaju
wojna mogaby mie miejsce w warunkach radykalnej zmiany obecnego kur-
su polityki midzynarodowej, a wic musiaaby zosta poprzedzona raczej
dugotrwa zmian sytuacji politycznej i strategicznej w wiecie. W zwiz-
ku z tym byby czas na przygotowanie reakcji, w tym take tej kolektywnej,
czyli caego Sojuszu, ktrego czonkiem jest Polska.
Polska jako pastwo czonkowskie NATO i UE jest beneficjentem pozy-
tywnych przemian politycznych i gospodarczych w Europie. Prognozujc we-
wntrzne warunki bezpieczestwa, naley zdecydowanie wykluczy wewntrz-
ne zagroenie militarne (bunt, pucz). Istnieje natomiast ryzyko poszerzania
si zorganizowanej zwaszcza o charakterze transnarodowym przestp-

20
 SYNTEZA BIAEJ KSIGI BEZPIECZESTWA NARODOWEGO RP

czoci zbrojnej (z uyciem broni na wiksz skal, np. w ramach porachun-

kw grup przestpczych). Jednym z prawdopodobnych zada Si Zbrojnych
RP bdzie tradycyjne wsparcie innych struktur pastwa w likwidacji skutkw
klsk ywioowych i katastrof technicznych lub pomoc subom pastwowym
w przeciwdziaaniu niekontrolowanej masowej migracji ludnoci na teryto-
rium Polski.
Ocena rodowiska bezpieczestwa oraz kierunkw jego rozwoju w wy-
miarze globalnym, regionalnym (europejskim) i krajowym w nadchodzcym
dwudziestoleciu pozwala nakreli trzy scenariusze moliwego ksztatowania
si strategicznych warunkw bezpieczestwa: integracyjny z przewag po-
zytywnych i podanych zjawisk i tendencji, oznaczajcy sukcesywne umac-
nianie obecnego systemu bezpieczestwa midzynarodowego; dezintegra-
cyjny z przewag niekorzystnych i niebezpiecznych zjawisk zewntrznych
i wewntrznych, oznaczajcych stopniow degradacj lub wrcz rozpadanie
si obecnego systemu bezpieczestwa; ewolucyjny zakadajcy kontynuacj
wzgldnej rwnowagi zjawisk pozytywnych i negatywnych, co oznaczaoby
utrzymywanie si przez duszy czas obecnej wzgldnej niestabilnoci bezpie-
czestwa midzynarodowego charakteryzujcej si nieregularnymi wybucha-
mi kryzysw i prbami ich doranego opanowywania.
Za najbardziej prawdopodobny uznaje si scenariusz ewolucyjny.

Koncepcja dziaa strategicznych (strategia operacyjna)

Sytuacja bezpieczestwa Polski, zmieniajca si nieustannie pod wpywem

zarwno szans wystpujcych w rodowisku zewntrznym i wewntrznym,
jak i nowych wyzwa i zagroe, wymaga dostosowania strategii dziaania
pastwa (strategii operacyjnej) tak, aby gwarantowaa ona optymalne osiga-
nie celw strategicznych w kadych warunkach.
Stosownie do prognostycznych scenariuszy rozwoju rodowiska bezpiecze-
stwa mona nakreli trzy opcje strategii operacyjnej Polski: opcj maksy-
malnego umidzynarodowienia bezpieczestwa Polski, ktra odpowiada sce-
nariuszowi integracyjnemu; opcj autarkii strategicznej (samodzielnoci i sa-
mowystarczalnoci), ktra odnosi si do scenariusza dezintegracyjnego; opcj
zrwnowaonego umidzynarodowienia i usamodzielnienia bezpieczestwa
Polski, odpowiadajc scenariuszowi ewolucyjnemu.
Rekomendowan jest opcja trzecia, z uwzgldnieniem jednake gotowoci
do realizacji take pozostaych opcji, gdyby pojawia si taka moliwo lub

21
 BEZPIECZESTWO NARODOWE nr II (26), 2013

konieczno. Oznacza to, e dziaania strategiczne na rzecz bezpieczestwa

powinny koncentrowa si wok trzech gwnych priorytetw:
utrzymania wasnej determinacji i gotowoci do dziaania w penym
spektrum dziedzin, obszarw i sektorw bezpieczestwa narodowego,
z uwzgldnieniem zwaszcza tych, w ktrych sojusznicze dziaanie
moe by utrudnione;
umacniania midzynarodowej wsplnoty bezpieczestwa poprzez po-
gbianie procesw integracyjnych w obszarze euroatlantyckim, opar-
tych na wsplnocie interesw i wartoci, zwaszcza w ramach syste-
mu kolektywnej obrony NATO, Wsplnej Polityki Bezpieczestwa
i Obrony UE oraz strategicznych partnerstw (w tym z USA), a w ich
ramach strategicznego dobrossiedztwa;
wspierania i selektywnego udziau w midzynarodowej aktywnoci
na rzecz zapobiegania powstawaniu nowych rde zagroe lub roz-
przestrzenianiu si ju istniejcych kryzysw w wymiarze ponadre-
gionalnym, na podstawie wyranego mandatu midzynarodowego.

Powysze priorytety operacyjne powinny znale swoje szersze rozwini-

cie w Strategii Bezpieczestwa Narodowego RP, a w lad za ni w Polityczno-
Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP (lub poszerzonej o kwestie pozamilitarne
Polityczno-Strategicznej Dyrektywie Bezpieczestwa Narodowego RP).

Koncepcja przygotowania systemu bezpieczestwa narodowego

(strategia preparacyjna)

Stosownie do moliwych wariantw strategii operacyjnej dadz si sformu-

owa trzy opcje strategii preparacyjnej: umidzynarodowienia systemu bez-
pieczestwa narodowego (odpowiadajc opcji maksymalnego umidzynaro-
dowienia bezpieczestwa Polski), usamodzielnienia systemu bezpieczestwa
narodowego (odpowiadajc opcji autarkii strategicznej) oraz zrwnowao-
nego integrowania systemu bezpieczestwa narodowego (odpowiadajc opcji
zrwnowaonego umidzynarodowienia i usamodzielnienia bezpieczestwa
Polski).
Za najbardziej zasadn uznaje si opcj ostatni, tj. zrwnowaonego inte-
growania systemu bezpieczestwa narodowego. Skada si na ni przygotowa-
nie systemu bezpieczestwa zarwno do wykorzystywania szans wynikajcych ze
wsppracy midzynarodowej, jak i racjonalne rozwijanie zdolnoci do wsplnego

22
 SYNTEZA BIAEJ KSIGI BEZPIECZESTWA NARODOWEGO RP

z sojusznikami lub samodzielnego w razie potrzeby przeciwstawienia si za-

groeniom militarnym i niemilitarnym. Szczegln specjalnoci strategiczn pol-
skiego systemu bezpieczestwa powinny by zdolnoci przeciwzaskoczeniowe. Jest
to opcja ekstrapolacji rozpocztych ju obecnie procesw transformacji systemu
bezpieczestwa. Jej realizacja musi jednakowo uwzgldnia take koncepcyjne
i planistyczne przygotowanie do dwch pozostaych opcji, gdyby pojawia si taka
moliwo lub konieczno.
Uznajc opcj zrwnowaonego integrowania systemu bezpieczestwa
narodowego za zasadn i realistyczn, mona okreli nastpujce gwne
zadania w zakresie przygotowania (utrzymywania, doskonalenia i transfor-
macji) tego systemu: ustanowienie podstaw prawnych i organizacyjnych zin-
tegrowanego systemu bezpieczestwa narodowego obecnie jego podsystemy
(i tworzce je ogniwa) funkcjonuj raczej w oderwaniu od siebie, a podstawy
prawne s niepene i rozproszone; ustanowienie zasad i procedur polityczno-
strategicznego kierowania systemem bezpieczestwa narodowego, jednolitych
we wszystkich stanach bezpieczestwa (podsystem kierowania). Pozwoli to
stworzy synergi systemu bezpieczestwa narodowego w wyniku integracji
podsystemu kierowania bezpieczestwem narodowym, profesjonalizacji pod-
systemw operacyjnych (obronnego i ochronnych) oraz powszechnoci przygo-
towa podsystemw wsparcia (spoecznych i gospodarczych).
Powysze zaoenia przygotowania systemu bezpieczestwa narodowego
RP maj charakter caociowy, odzwierciedlajc interesy oraz potrzeby pa-
stwa i spoeczestwa. Maj zapewni wiksz skuteczno, zlikwidowa du-
blujce si kompetencje oraz pozwoli na bardziej racjonalne wydatkowanie
rodkw przeznaczanych na bezpieczestwo narodowe.
Zdecydowana wikszo rekomendacji moe by wprowadzona w ycie
w ramach istniejcego porzdku konstytucyjnego. Dalej idce zmiany w syste-
mie bezpieczestwa narodowego wymagayby zmian konstytucyjnych.

23
BEZPIECZESTWO NARODOWE nr II (26), 2013