actua column

MARC DE VOS

Pensioenbochten
Ophef in pensioenland: de academische raad die de hervor- Als het algemene economische en monetaire klimaat dan lang
ming van het Belgische pensioenlandschap door de regering- tegenzit en een vast rendement tot ctie maakt, zoals nu het
Michel met wetenschappelijke rapporten moet ondersteunen, geval is, dan wordt de uitbouw van een aanvullend pensioen in
lanceert zich als een oppositiekracht. Het voorstel van minis- Belgi dode letter.
ter van Pensioenen Daniel Bacquelaine om werknemers de Belgi is dus een kerkhof voor aanvullende pensioenen: de
mogelijkheid te bieden een deel van hun loon sociale partners willen het inherente risico
op te sparen als bijkomend pensioen, is door van de pensioenkapitalisatie niet nemen, de
de raad unisono afgebrand in de media. Belgi is een kerkhof voor werkgevers willen niet langer het kind van
De demarche van de raad suggereert een aanvullende pensioenen. de rekening zijn en de pensioenfondsen of
moeizame samenwerking tussen regering de groepsverzekeraars innoveren niet bij
en adviseurs, met een voorspelbare ergernis gebrek aan klanten. Dat is voor mij de con-
bij de minister van Pensioenen als gevolg. Ofwel toont de minis- text waarin we het voorstel van Bacquelaine moeten beoorde-
ter te weinig politiek leiderschap, ofwel claimen de academici len.
politiek leiderschap. Geen van beide is goed nieuws voor het We weten donders goed dat de wettelijke pensioenen niet
welslagen van een pensioenhervorming die al decennia in de zullen volstaan om de levensstandaard van toekomstige gepen-
steigers staat. sioneerden op peil te houden. Onze wettelijke pensioenen zijn
Inhoudelijk is de kritiek van de verenigde pensioenexperts uiteraard met de bekende grote verschillen gemiddeld basis-
begrijpelijk. De losoe van de zogenoemde tweede pijler, die pensioenen. Er is geen geld om daarin een forse verbetering te
de eerste pijler van het wettelijke pensioen moet aanvullen, is brengen: elke extra euro moet bijeen worden geharkt om de
er een van collectief sparen. Collectief sparen staat gelijk met pensioenkosten van de babyboomers te kunnen betalen. Meer
collectief overleg op sector- of ondernemingsniveau, met co- geld kan alleen via het aanvullend pensioen. Als het collectieve
nanciering door de werkgever, met solidariteit tussen werk- aanvullend pensioen platligt, dan rest enkel individueel sparen,
nemers en met risicodeling tussen alle betrokkenen. Dat alles precies de doelstelling van Bacquelaine.
vervalt wanneer de werknemer alleen spaart: de tweede pijler Zo zien we alweer hoe het onvermogen van Belgi om stra-
wordt dan eigenlijk de derde pijler van individuele pensioen- tegisch te handelen in een strategisch dossier als pensioenen,
kapitalisatie. ons steeds weer in nieuwe bochten wringt. Hadden we in 1995,
Tot zover de theorie. Maar die moet ook aan de Belgische toen de wet-Colla het licht zag, samen gekozen voor een vol-
praktijk worden getoetst. Belgi is een zeer weerbarstige leer- waardige tweede pijler, dan hadden we intussen twintig jaar
ling in aanvullende pensioenopbouw, vooral omdat de vakbon- lang kunnen sparen en beleggen. Dan waren de cultuur en de
den en hun politieke geallieerden zich lang dogmatisch tegen praktijk om in pensioenen daadwerkelijk de risicos te spreiden
elke tweede pijler hebben verzet. Toen Belgi eindelijk een wet- tussen wettelijke uitkeringen en collectieve kapitalisatie, al lang
telijk kader voor het aanvullend pensioen kreeg, onder de so- verworven. We hebben dat niet gedaan. We hebben nog altijd
cialistische ministers Marcel Colla en Frank Vandenbroucke, niet de cultuur en de praktijk is verlamd. Als de regering niet
moest daarvoor een prijs worden betaald. De vakbonden gaven bereid is een collectieve aanvullende pijler zonder meer te ver-
hun verzet op in ruil voor een gegarandeerd spaarrendement plichten, en dus werkgevers en werknemers te dwingen een
en een zeer strikte beleggingsregulering. deel van de loonmassa voor pensioen opzij te zetten, rest ons
Wat in Belgi doorgaat voor een tweede pijler, lijkt zo op het alleen de individuele optie. Of hoe historisch vakbondsverzet
wettelijke pensioen van de eerste pijler: geen collectieve beleg- uiteindelijk eindigt in ieder voor zich. z
ging met risico voor de pensioenspaarders, maar een vaste pen-
sioenbelofte met risico voor de verzekeraars en de werkgevers. De auteur is directeur van denktank Itinera en doceert aan de UGent.

42 17 NOVEMBER 2016 WWW.TRENDS.BE