Ibd 20143

MAYIS - HAZRAN 2014
CLT: 88 SAYI: 2014/3 ISSN 1304-737X

Dergide yaymlanan yazlar yazarlarn, kiisel grn yanstr.
Gnderilen yaznn hibir yerde yaymlanmam olmas gereklidir.
Yazlar yaymlansn ya da yaymlanmasn geri verilmez.
Yaymlanmayan yazlar iin, gereke gsterme zorunluluu
yoktur. Gnderilen yazlarda, Yayn Kurulunun saptad
yayn ilkeleri dorultusunda biimsel dzeltmeler yaplabilir.
Dergi'de yaymlanan tm yazlarda (12 Eyll Cuntas tarafndan kapatlan)

Trk Dil Kurumunun yaymlad Yazm Klavuzu esas alnr.
ABONELK KOULLARI
Yllk Abonelik Ederi 100.00 TLdir.

Abonelik bedelinin, stanbul Barosunun Vakflar Bankas Beyolu ubesi nezdindeki
TR 510001 5001 5800 7286 2874 96 nolu hesabna yatrlmas,
dekontun Derginin gnderilecei
adres eklenerek 0212 245 63 52ye fakslanmas gerekmektedir.
Bilgi iin: guleryuzh@istanbulbarosu.org.tr 0212 251 63 25-179
(Dergi, stanbul Barosu yelerine cretsizdir.)
Dergimizin bu says stanbul Barosu Ynetim Kurulu Karar ile

12.000 adet baslmtr.
STANBUL BAROSU DERGS
Yerel Sreli Yayn
ki Ayda Bir Yaymlanr.

Sahibi
stanbul Barosu Adna Baro Bakan
Av. Do. Dr. mit KOCASAKAL

Sorumlu Yaz leri Mdr
Av. Hseyin ZBEK

Yayndan Sorumlu
Ynetim Kurulu yeleri
Av. Hseyin ZBEK
Av. Fsun DKMENL

YAYIN KURULU
Bakan
Av. Yrk KABALAK

Genel Yazman
Av. A.Cokun ONGUN

yeler
Av. Osman KUNTMAN
Av. N. Ate ATAYAKUL
Av. smail GMLEKL
Av. Ali Turan HR
Av. M. eref KISACIK
Av. idem KORKMAZ
Av. Hakan MURAN

Ynetim Yeri
Av. Orhan Adli Apaydn Sokak Baro Han Beyolu / stanbul
Tel: (0216) 427 37 22 / Faks: (0216) 427 05 49
Web: www.istanbulbarosu.org.tr
E-posta: dergi@istanbulbarosu.org.tr

Yaync Sertifika No: 12457

Bask
Ege Reklam ve Basm Sanatlar San. Tic. Ltd.ti.
Esatpaa Mah. Ziyapaa Cad. No: 4 / 1 347047 Ataehir - STANBUL
Tel: (0216) 470 44 70 Fax: (0216) 472 84 05
www.egebasim.com.tr

Bask: Mays 2014
ERK DZN
YAYIN KURULUNDAN...................................................................................................... 1
YAZILAR.......................................................................................................................... 3
6502 Sayl Yeni Tketicinin Korunmas Hakkndaki
Kanunun Bankaclk Uygulamalar Bakmndan Getirdii Yenilikler
Av. brahim Murat HAZNEDAR......................................................................................... 5
Montreal Konvansiyonu
Av. Hsniye EKOLU ANDRN..............................................................................34
Milletleraras Tebligat
Anl TANYILDIZ...............................................................................................................72
Azil Ve stifa Hallerinde Avukatlk
cretinin Belirlenmesi
Av. A.Cokun ONGUN......................................................................................................76
Ceza Yarglamasnda spatta Diyalektik Yaklam
Mahir Topalolu ........................................................................................................82
zel Hayatn Gizlilii Ve Vergilendirme
Av. Dilek TAREN.........................................................................................................96
Hizmet Akitlerinde Cezai art
Av. Fehmi GNDZ...................................................................................................... 134
Yargtay Kararlar Inda Alt veren - Asl veren
Uygulamalarnda Sorumluluk
Av. Alpaslan AKMAN..................................................................................................... 154
dari Usul Asndan Ombudsmanlk Ve Avrupa Birlii Uygulamas
Av. Tayfun ERCAN - Av. Can YAMAN............................................................................. 173
naat Szlemeleri Uygulamasnda Drstlk Kuralnn nemi (II)
Av. lker Hasan DUMAN................................................................................................ 198
Arsa Pay Karl naat Szlemesinde Arsa Sahibinin
naattaki Ayp Sebebiyle Sahip Olduu Haklar
Alper TANRIVERD....................................................................................................... 266
Muvazaal cra Takipleri
(Bor krarlar) ile Borlunun Sresi inde Zamanam tiraznda
Bulunmamasnn Tasarrufun ptali Davasna Konu Edilmesi
Av. Talih UYAR.............................................................................................................. 282
Merkezi Takas Kurulularna Getirilen Yeni Esaslar
Yavuz AKBULAK........................................................................................................... 296
Tutuklamada Kama phesi
Av. Casim YILMAZ........................................................................................................ 319
Tutukluluk Tutukevleri - Cezaevleri
Av. Selen KARAALI .................................................................................................... 325
Avrupa nsan Haklar Szlemesi Ve Ceza Muhakemesi Hukuku Perspektifinden
Adil Yarglanma Hakkna Genel Bir Bak
Uur GNER . .............................................................................................................. 330
Kiilere Kar lenen Sular Balamnda Hekimin Cezai Sorumluluu
Av. Orkun ATABAY....................................................................................................... 342
Kasten ldrme Suunda Hukuka Aykrlk Unsuru Ve
Hukuka Uygunluk Halleri
Mehmet Can ERDNDAR.............................................................................................. 371
Hkmlnn Oy Kullanma Hakk
Av. Il ARAL................................................................................................................. 380
ocuun Cinsel stismarn
nleme Politikalar
Av. Glah GVEN........................................................................................................ 390
6526 Sayl Kanun le Yaplan Deiikliklerle Ceza Muhakemesi
Kanununda Telekomnikasyon Yoluyla letiimin Denetlenmes
Av. Dilan IIK................................................................................................................ 410
Bankaclk, Adi Ve Ticari te Akdi, Temerrt Faiz, 3095 Sayl Faiz Kanununun
Uygulanmas, Yasal/Ticari Faiz Cetvelleri Ve Baz Yargtay tihatlarna Eletirel
Bak
Enver KARMI.............................................................................................................. 433
Yargtay Hukuk Genel Kurulu Kararlar................................................................... 509
Yargtay 1. Hukuk Dairesi............................................................................................. 549
Yargtay 10. Hukuk Dairesi........................................................................................... 629
Yargtay Ceza Daireleri Kararlar................................................................................ 719
Anayasa Mahkemesi Karar........................................................................................ 733
YARARLI BLGLER
Tablo ve izelgeler........................................................................................................ 745
YTRDKLERMZ, NAKLLER ve AYRILMALAR
Yitirdiklerimiz............................................................................................................... 777
Nakiller......................................................................................................................... 782
Ayrlmalar..................................................................................................................... 784
KAVRAM DZN
Kavramlara Gre Arama Dizini..................................................................................... 785
YAYIN KURULUNDAN
HUKUK ve EDEBYAT
Bir Avukatlar Gnn daha geri- Olas hukuki uyumazlklarda ne

de braktk. Yine buruk kutladk bu ekilde adm atacan hangi tedbir-
gn. leri alacan bylelikle bilir.
Hukukun srekli ihlal edilmesi
Avukatlar sayesindedir ki, byk
yarglamalarn vazgeilmez unsuru
olan savunma grevini yerine geti- badireler en az zararla atlatlr.
ren biz avukatlar yordu, zd ve Bu anlamda avukatlarn iki yn
kimi zaman da fkelendirdi. ortaya kar. Hem olas uyumazlk-
Peki, bu durumlar karsnda larn nne geecek admlarn atl-
ylgnla kapldk m? Dosyalar- mas hem de ortaya kan sorunla-
mz takip etmekten vaz getik mi?
rn uzlama ile ya da yarg zeminin-
Zorlu uyumazlklar zme yolun-
de zme kavuturulmas
da mcadele azmimiz yprand m?
Avukatlk mesleinin saygn duru- lkemizde hukuk devleti ola-
undan taviz mi verdik? mamann bedelini demekse daha
Hayr, asla! uzun yllar avukatlarn srtnda bir
Avukatlar bilirler, hem toplum- yk olarak kalmaya devam edecek.
sal n yarglar hem de kamu gc- Avukatlar gemiten bugne hu-
nn kullanlmasndan doan ma-
kuka ulama yolunda maraton ko-
duriyetler yalnz ve yalnz bir avuka-
tn azmi ve kararl duruu sayesinde ularn srdryorlar.
zme kavuabilir. Hukuk, hayatn doruya ve iyiye
Kiiler ya da toplumlar bazen bu gidii iin bir yoldur. Bu yolda emek
gerein ayrdna varamayabilirler. harcayan herkes hukukun ve hu-
Avukatlarn kamu gcne ve toplum- kukularn yol arkaddr. nsan-
sal ilikilere hukuk kattn gz ard
ln iyiye ve doruya gidiine katk
edebilir kimi kez de unutabilirler.
sunan dier bilimler zellikle de
Bunu unutan toplum ya da birey,
edebiyat ile hukukun yakn ilikisi
bana gelebilecek bir sorun kar-
snda avukatn abalarn grdn- sz konusudur. Bu duygu ve dn-
de, hukukun ve adalet idealinin ne celerle eserlerinde iyilii byl sz-
denli nemli olduunu yine o avukat cklerle anlatan edebiyatn nemli
sayesinde grp izlediinde, avuka- ismi Gabriel Garcia Marquezi sevgi
tn hayati roln yeniden irdeler ve ve saygyla anyoruz.
takdir eder.
Yeni yaynlarda bulumak umu-
ada toplumlarda her bireyin
nceden dant gr al veri- duyla
inde bulunduu bir avukat vardr. Yayn Kurulu
YAZILAR
6502 SAYILI YEN TKETCNN KORUNMASI
HAKKINDAK KANUNUN BANKACILIK
UYGULAMALARI BAKIMINDAN GETRD
YENLKLER
Av. brahim Murat HAZNEDAR
6502 sayl yeni Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun 28.11.2013

tarihli Resmi Gazetede yaynlanm olup 28.05.2014 tarihinde yrrle
girecektir.
Bu makalede, 6502 Sayl Kanunun bankalar ile tketiciler arasndaki

ilikileri dzenleyen hkmleri incelenecektir. Ayrca, 4077 Sayl Kanun
ile paralellik arz eden dzenlemelere deinilmeyecek, sadece deiiklikler
zerinde durulacaktr.
I. 6502 SAYILI KANUNUN KAPSAMI
4077 Sayl Kanunun banka ile tketiciler arasndaki tm ilikileri mi

yoksa sadece kanunda zel olarak dzenlenmi bulunan tketici kredisi,
kredi kart ve konut kredisi ilikilerini mi kapsad uzun mddet tered-
dt uyandrmtr.
Doktrinde, bankann tacir olduu, bu nedenle kar taraf tketici olsa

dahi her trl bankaclk faaliyetinin banka asndan ticari i niteliinde
olduu (TTK m.3), dolaysyla ilemin her iki taraf iin de ticari i olarak
kabul edilmesi gerektii (TTK m.19/2) dncesinden hareketle, 4077
Sayl Kanunun, bankalar ile tketiciler arasndaki ilikilerden sadece
kanunda zel olarak belirtilmi tketici kredileri, kredi kartlar ve konut
kredileri iin uygulanmas gerektii ileri srlmtr.1
Her ne kadar aksi ynde grler de bulunmakta ise de Yargtay dokt-

rinde belirtilen bu gr benimsemi ve tketici kredisi, kredi kart ve
konut kredisi haricindeki dier tm bankaclk faaliyetlerinin 4077 Sayl
Kanun kapsamna girmediine karar vermitir.2
1 Reisolu, Seza, Tketici Kredileri Hukuki Sorunlar: 4077 Sayl Yasada Deiiklik n-
gren Taslak, Bankaclar Dergisi, Say 69, stanbul, 2008, s.51
2 Yargtay 11. Hukuk Dairesi, 09.03.2009, 2009/2029 E. 2009/2700 K. Dava dosyas
ierisindeki bilgi ve belgelere, mahkeme kararnn gerekesinde dayanlan delille-
rin tartlp, deerlendirilmesinde usul ve yasaya aykr bir yn bulunmamasna ve
uyumazln tketici kredisi veya kredi kartlarndan kaynaklanmayp, bankaclk
6 STANBUL BAROSU DERGS Cilt: 88 Say: 3 Yl: 2014
Yargtayn bu uygulamas erevesinde bakldnda, bankalar ve tke-

ticiler arasndaki iliki bakmndan 6502 Sayl Kanun ile getirilen en b-
yk yeniliklerden biri kanunun kapsam ile ilgilidir. nk, yeni Kanun
herhangi bir snrlama yapmakszn banka ile tketiciler arasndaki her
trl bankaclk hizmeti ilikisini kapsam iine alm bulunmaktadr.
6502 Sayl Kanunun 2. maddesinde Bu Kanun, her trl tketici

ilemi ile tketiciye ynelik uygulamalar kapsar denildikten sonra, 3.
maddede tketici ileminin tanm yaplrken, Mal veya hizmet piya-
salarnda kamu tzel kiileri de dhil olmak zere ticari veya mesleki
amalarla hareket eden veya onun adna ya da hesabna hareket eden
gerek veya tzel kiiler ile tketicilerarasnda kurulan, eser, tama,
simsarlk, sigorta, veklet, bankaclk ve benzeri szlemeler de dhil
olmak zere her trl szleme ve hukuki ilem ifadelerine yer veril-
mitir. Bu dzenlemeler, bankalar ile tketiciler arasndaki bankaclk
hizmetinden kaynaklanan her trl ilikinin artk Tketicinin Korunmas
Hakkndaki Kanun kapsamna alnm olduunu aka gstermektedir.
Ayrca, 83. madde; Taraflardan birini tketicinin oluturduu ilem-
ler ile ilgili dier kanunlarda dzenleme olmas, bu ilemin tketici
ilemi saylmasn ve bu Kanunun grev ve yetkiye ilikin hkmleri-
nin uygulanmasn engellemez denilerek 6502 Sayl Kanunun tketici
ilemlerinde mutlak uygulama alan bulaca ayrca vurgulanmtr.
Bu durum karsnda, yeni Kanun yrrle girdikten sonra bankalar

ile tketiciler arasnda, ek hesap, kiralk kasa, havale, eft gibi her trl
bankaclk hizmetinden kaynaklanan ihtilaflar da Tketicinin Korunmas
Hakkndaki Kanun kapsamna dahil olacak ve dolaysyla Tketici Mah-
kemeleri ve parasal snr ierisinde kalanlar iin Tketici Hakem Heyeti
grevli olacaktr. (6502 Sayl Kanun m.66)
Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun uygulama alannn ge-

niletilmi olmasnn bir dier sonucu da Kanunun 4. maddesinde belir-
tilen;
Szlemeler ile bilgilendirmelerin en az on iki punto byklnde

olmas,
Bir nshasnn kt zerinde veya kalc veri saklaycs ile tketiciye

verilmesi,
ileminden kaynaklandnn dosya kapsam ile sabit olmasna gre, Yargtay Cum-
huriyet Basavclnn HUMK. nun 427/6 nc maddesine dayal kanun yararna boz-
ma isteinin reddine karar vermek gerekmitir.
6502 Sayl Yeni Tketici... Av. M. HAZNEDAR 7
Szlemede ngrlen koullarn, szleme sresi iinde tketici

aleyhine deitirilememesi,
Tketiciden; kendisine sunulan mal veya hizmet kapsamnda hakl

olarak yaplmasn bekledii ve szlemeyi dzenleyenin yasal ykm-
llkleri arasnda yer alan edimler ile szlemeyi dzenleyenin kendi
menfaati dorultusunda yapm olduu masraflar iin ek bir bedel
talep edilememesi,
Dzenlenen szlemelere istinaden tketiciden talep edilecek her tr-

l cret ve masrafa ilikin bilgilerin, szlemenin eki olarak kt ze-
rinde yazl ekilde tketiciye verilmesi,
Tketicinin edimlerine karlk olarak alnan ahsi teminatlarn adi

kefalet niteliinde olmas,
Temerrt hli de dhil olmak zere, bileik faiz uygulanamamas
gibi temel ilkelerin bankalar ile tketiciler arasndaki tm szleme ve

hukuki ilemlerde uygulanacak olmasdr.
II. TKETCDEN ALINABLECEK MASRAFLAR
4077 Sayl Kanun dneminde en ok tketicilerden talep edilebilecek

cret ve masraflarn neler olaca konusunda ihtilaf yaanmtr. Hakem
Heyetlerinde ve Tketici Mahkemelerinde grlmekte olan ihtilaflarn b-
yk bir ounluunu tketici kredilerinde ve kredi kartlarnda tketiciler-
den alnan cret ve masraflar oluturmaktadr.
Yargtay, nne gelen uyumazlklarda bankalarn tketici kredileri ve

kredi kartlarnda tketicilerden talep edilebilecek masraflarn;
Hakl
Makul
Belgeli
olmas gerektiine, bu kouldan birinin bulunmad durumlarda,

konuya ilikin szleme koullarnn haksz art oluturmakta olduuna
karar vermektedir.3
3 Yargtay 13.Hukuk Dairesi, 17.10.2012, 2012/15179 E. 2012/23632 K. Hemen be-

lirtmek gerekir ki, daval banka sadece kredinin geri verilmesi iin zorunlu olan mas-
raflar tketiciler isteyebilir. Kredi verilmesi iin gereken zorunlu masraflarn neler
olduu konusunda ispat yk ise daval bankaya aittir. Aksi halde, masraf ve dier
Konu ile ilgili olarak 6502 Sayl Kanunun 4. maddesinde, Tketi-

ciden; kendisine sunulan mal veya hizmet kapsamnda hakl olarak
yaplmasn bekledii ve szlemeyi dzenleyenin yasal ykmllk-
leri arasnda yer alan edimler ile szlemeyi dzenleyenin kendi men-
faati dorultusunda yapm olduu masraflar iin ek bir bedel talep
edilemez. Bankalar, tketici kredisi veren finansal kurulular ve kart
karan kurulular tarafndan tketiciye sunulan rn veya hizmet-
lerde ise tketiciden faiz dnda alnacak her trl cret, komisyon
ve masraf trleri ile bunlara ilikin usul ve esaslar Bakanln gr
alnarak bu Kanunun ruhuna uygun olarak ve tketiciyi koruyacak
ekilde Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu tarafndan be-
lirlenir.
Bu Kanunda dzenlenen szlemelere istinaden tketiciden talep

edilecek her trl cret ve masrafa ilikin bilgilerin, szlemenin eki
olarak kt zerinde yazl ekilde tketiciye verilmesi zorunludur.
Uzaktan iletiim aracyla kurulan szlemelerde ise, bu bilgiler kul-
lanlan uzaktan iletiim aracna uygun ekilde verilir. Bu bilgilerin
tketiciye verildiinin ispat szlemeyi dzenleyene aittir dzenle-
mesine yer verilmitir.
Bu yasal dzenleme karsnda, bankalar bugn almakta olduklar bir

takm cretleri yeni yasann yrrle girmesinden sonra artk talep ede-
meyeceklerdir. rnein, banka ile kiralk kasa szlemesi imzalayan ve
bunun karlnda aidat demeyi kabullenen tketicinin, artk bankann
kendisine kasay mesai saatleri iinde kullandrmay beklemesi sunulan
hizmet kapsamnda hakl bir beklentidir. Bu nedenle, bankalarn bunun
iin tketiciden ayrca bir bedel talep etmesi (kasa grme creti gibi) hu-
kuken mmkn olamayacaktr. Bankalarn yasal ykmllkleri arasn-
da yer alan edimler ile szlemeyi dzenleyenin kendi menfaati dorul-
tusunda yapm olduu masraflar iin de durum ayndr. Bunlar iin de
tketicilerden cret veya masraf talep edilemeyecektir.
Bir cret veya masrafn tketiciden talep edilebilmesi iin belirtilen

giderler bal altnda maktuen belirlenen bir miktarn tketiciden alnacana dair
hkm yukarda aklanan yasa ve ynetmelik hkmleri karsnda haksz art nite-
liinde olur. Hal byle olunca, daval bankadan bu ynde delilleri sorulup; daval ban-
kann zorunlu, makul ve belgeli masraflar olup olmad aratrlarak, konusunda
uzman bilirkii veya bilirkii kurulundan kredinin kullanlmas iin zorunlu, makul ve
belgeli masraflarn neler olduunun ve miktarnn tespiti bakmndan rapor alnmas
ve hasl olacak sonuca uygun bir karar verilmesi gerekir. Mahkemece, deinilen bu
ynler gzetilmeksizin eksik inceleme ile yazl ekilde karar verilmesi usul ve yasa-
ya aykrdr. Bozmay gerektirir.
bu ilkelere uygun olmas yalnz bana yeterli deildir. Ayn zamanda bu

cret ve masraflarn szlemenin eki olarak kt zerinde yazl ekil-
de tketiciye verilmi olmas da gerekmektedir. Uzaktan iletiim aracyla
kurulan szlemelerde ise, bu bilgiler kullanlan uzaktan iletiim aracna
uygun ekilde verilecektir. Herhangi bir ihtilafta bu hususun yerine geti-
rildiinin ispat bankaya ait olacaktr.
Her ne kadar maddede tketiciye sunulan rn ve hizmetlerde faiz

dnda alnabilecek masraflarn BDDK tarafndan belirlenecei belirtil-
mekte ise de bu belirlemede BDDKnn inisiyatifi mutlak deildir. Zira,
6502 Sayl Kanunun 4. maddesinde, bu belirlemenin Gmrk ve Tica-
ret Bakanlnn grn alarak, kanunun ruhuna uygun bir ekilde
ve tketiciyi koruyacak bir biimde yaplmas gerektii belirtilmitir.
te yandan, yaplacak byle bir belirleme sadece konuya szleme

koullarnn bal bana haksz art olarak kabul edilmemesine neden
olacak, yoksa yarg denetimini tamamen ortadan kaldrmayacaktr.4 r-
nein, alnan cret veya masrafa ilikin bilgilerin szlemenin eki olarak
tketiciye verilip verilmedii, BDDK tarafndan cret ve masraflarn st
limitleri belirlenmezse5 alnan cretin makul olup olmad yine mahke-
melerce denetlenmeye devam edilecektir.
III. TKETC KREDLER
Tketici kredisi, 4077 Sayl Kanunun 10. maddesinde tketicile-

rin bir mal veya hizmet edinmek amacyla kredi verenden nakit ola-
rak aldklar kredi olarak, 6052 Sayl Kanunun 22. maddesinde ise
kredi verenin tketiciye faiz veya benzeri bir menfaat karlnda
demenin ertelenmesi, dn veya benzeri finansman ekilleri ara-
clyla kredi verdii veya kredi vermeyi taahht ettii szlemeler
olarak tanmlanmtr.
Grld zere, 6502 Sayl Kanunda tketici kredilerinin tanm

geniletilmi, sadece bir mal veya hizmet edinmek amacyla nakit olarak
kredi kullanlmas hali deil, benzer finansman metotlar da tketici kre-
disi tanm kapsamna alnmtr. rnein, kredili mevduat (ek hesap)
uygulamas bugne kadar Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun
4 Kara, lhan, Bireysel Bankaclk lemleri Alannda Tketici Haklar Kanuna Aykr Uy-
gulamalar ve zm Yollar, stanbul Barosu Tketici Haklar ve Rekabet Hukuku zel
Says, C.88, 2014, s.87
5 BDDKnn sadece alnabilecek masraf ve cretlerin trlerini belirlemesinin, miktara kar-
mamasnn, bu konuyu rekabet ortamna brakmasnn uygun olaca dnlmektedir.
kapsamna dahil deildi.6 Ancak bu rnde banka tketiciye faiz kar-

lnda borcun ertelenmesi imkan sunduundan, bu tr durumlarda ar-
tk ortada bir tketici kredisi szlemesinin bulunduu kabul edilecek
ve bu nedenle Kanun kapsamna dahil olacaktr.7 Ayn ekilde, bankann
mevcut bir borcu faiz karlnda yeniden yaplandrd hallerde de yine
ortada bir tketici kredisi szlemesinin varlndan sz edilmelidir. te
yandan, Kanunun 28. maddesinin gerekesinde, vadenin geldii aamada
yaplan faiz karl borcun ertelenmesi imkan sunan anlamalarn da
bu kapsamda olaca belirtilmitir. Buna karlk, zaten gecikmeye/temer-
rde dm ve dolaysyla gecikme faizi/temerrt faizine maruz kalm
olan bir tketici ile borcun tasfiyesine ynelik anlama yaplmas, tasfiye
sresi ierisinde faiz ilemeye devam edecek olsa dahi tketici kredisi
olarak kabul edilmemelidir.
6502 Sayl Kanunun tketici kredilerinin kapsam bakmndan ge-
tirdii yeniliklerden bir dieri de, kredi kartlarnn baz durumlarda t-
ketici kredisi olarak kabul edilmesidir. Kanunun 28. maddesinin ikinci
fkrasnda, Kredi kart szlemeleri, faiz veya benzeri bir menfaat
karlnda, demenin aydan daha uzun sre ertelenmesi veya
benzer ekilde taksitle deme imkn salanmas hlinde tketici kre-
disi szlemesi olarak deerlendirilir denilerek kredi kart ilemleri-
nin de baz durumlarda tketici kredisi olarak kabul edilecei belirtilmi
ve bylelikle tketici kredilerinin kapsam daha da geniletilmitir. Bu-
nunla birlikte, bu dzenleme uygulamada eitli tereddtlere neden olabi-
lecektir. Her eyden nce belirtmek isteriz ki, kredi kartnn faizsiz olarak
taksitlendirme imkan sunduu tm durumlarda veya son ekstre borcu-
nun tamamnn dendii hallerde ortada bir tketici kredisi szlemesi
bulunduundan sz edilemez. Zira, bu tr durumlarda faiz veya benzeri
bir menfaat karlnda borcun ertelenmesi durumu sz konusu deildir.
Bir kredi kart ileminin tketici kredisi olarak kabul edilebilmesi iin
6502 Sayl Kanunun 22/2 maddesinde belirtildii zere, faiz veya benzeri
bir menfaat karlnda, demenin aydan daha uzun sre ertelenme-
si veya benzer ekilde taksitle deme imkn salanmas halinin mevcut
olmas gerekmektedir. Bu duruma en tipik rnek, bir kredi kart harca-
6 Yargtay 13. Hukuk Dairesi, 06.06.2013 tarih ve 2013/10865 E., 2013/15336 K., Ta-
raflar arasnda 4822 Sayl Yasayla deiik 4077 Sayl Kanunun 10. maddesinde
tanmlanan nitelikte tketici kredisi szlemesi, geri deme plan bulunmamakta-
dr. Taraflar arasnda kredili mevduat hesab szlemesi imzalanmtr. Bu nedenle,
taraflar arasnda yasaca tanmlanan tketici kredisi szlemesinin varlndan sz
edilemez. Uyumazlk hakknda 4822 Sayl Yasayla deiik 4077 Sayl Kanunun
10. maddesinin uygulama olana bulunmamaktadr.
7 Atamer, Yeim, Tketici Kredisi Hukukunda Reform Projeleri ve Avrupa Birlii Hukuku
le Uyumu, Banka ve Tketici Hukuku Sorunlar Sempozyumu, stanbul, 2010, s.251
masndan sonra tketiciye ksa mesaj olarak gelen ..TL.lk alve-

riinizi aylk %...faiz ile . ayda deyebilirsiniz eklindeki banka
uygulamalardr. Asgari deme tutarlarnn kabul edilmesi suretiyle eks-
tre borcunun 3 aydan daha fazla bir sre ile ertelenmesi hali de bir dier
rnektir. Bu tr durumlarda, faiz karlnda mevcut bir borcun 3 aydan
daha uzun sure ile ertelenmesi sz konusu olduundan, ilem bir kredi
kart ilemi dahi olsa ortada artk bir tketici kredisinin bulunduundan
sz edilecek ve tketici kredisi szlemelerine ilikin dzenlemelere tabi
olacaktr.
Kredi kartndan nakit avans kullanlmas halinin tketici kredisi ola-
rak kabul edilip edilmeyecei uygulamada tereddt uyandracak bir dier
husustur. Kredi kartndan nakit kullanlmas, faiz karlnda son deme
tarihine kadar borcun ertelenmesi imkan saladndan, 22/2 maddesi
erevesinde bir tketici kredisi olarak kabul edilmesi gerektii sonucuna
varlabilir. Ancak, kredi kartnn hangi hallerde tketici kredisi saylaca
ayn maddenin ikinci fkrasnda zel olarak dzenlendiinden ve nakit
avans ilemi de bir kredi kart ilemi olduundan, sadece faiz karl
demenin aydan daha uzun sre ertelendii veya benzer ekilde tak-
sitle deme imkn sunulduu durumlarda nakit avans ileminin tketici
kredisi olarak kabul edilmesi gerektii de ileri srlebilir.
IV. SZLEME NCES BLGLENDRME YKMLL
4077 Sayl Kanunda sadece konut finansman szlemeleri iin tke-
ticiye nceden szleme ncesi bilgilendirme formu verilmesi zorunluluu
bulunuyorken (m.10/B), 6502 Sayl Kanun ile tketici kredisi szleme-
leri bakmndan da tketiciye nceden szleme ncesi bilgi formu verme
zorunluluu getirilmitir. Buna gre banka, szlemenin kurulmasndan
makul bir sure nce szlemenin koullar konusunda szleme nce-
si bilgi formu dzenleyip tketiciye vermek zorundadr. (m.23) Formun
ieriinin ne olaca karlacak olan ynetmelikle belirlenecektir. (31/4)
Tketici kredisi szlemeleri iin getirilen szleme ncesi bilgi formu
dzenleme zorunluluu hi kuskusuz faiz karl demenin ertelendi-
i tm durumlar (rnein kredili mevduat hesaplar) ve Kanunun 22/2
maddesinde belirtilen uygulama kapsamnda kredi kartlar iin de geerli
olacaktr. Zira, yukarda belirtildii zere bu tr uygulamalar da artk bir
tketici kredisi szlemesi olarak kabul edilmektedir.
V. CAYMA HAKKI
6502 Sayl Kanun ile getirilen yeniliklerden biri de tketici kredile-

rinde tketiciye tannan cayma hakkdr. Kanunun konuyu dzenleyen
24.maddesinde;
Tketici, on drt gn iinde herhangi bir gereke gstermeksi-

zin ve cezai art demeksizin tketici kredisi szlemesinden cayma
hakkna sahiptir. Kredi veren, cayma hakk olduu konusunda tke-
ticinin bilgilendirildiini ispat etmekle ykmldr. Cayma hakknn
kullanldna dair bildirimin cayma hakk sresi iinde kredi verene
yneltilmi olmas yeterlidir. Cayma hakkn kullanan tketicinin kre-
diden faydaland hllerde, tketici, anaparay ve kredinin kullanl-
d tarihten anaparann geri dendii tarihe kadar olan srede tahak-
kuk eden faizi en ge cayma bildirimini kredi verene gndermesinden
sonra otuz gn iinde geri der. Bu sre iinde deme yaplmamas
hlinde tketici kredisinden caylmam saylr. Faiz, akd faiz ora-
nna gre hesaplanr. Tketiciden, hesaplanan akd faiz ve bir kamu
kurum veya kuruluuna veya nc kiilere denmi olan masraflar
dnda herhangi bir bedel talep edilemez
denilmektedir.
Her eyden nce belirtmek gerekir ki, 6502 Sayl Kanunun 24. mad-
desinde dzenlenen cayma hakk, tketicinin tketici kredi szlemesin-
den caymas ile ilgilidir. ayet tketici, tketici kredisi szlemesinden
deil de bu kredi ile satn ald mal veya hizmete ilikin sat szleme-
sinden caym ise bu durumun tketici kredisine ilikin yansmas bal
kredi ile ilgili 30. maddede dzenlenmitir.
Bu dzenleme gereince, tketicinin kredi szlemesini imzalayp kre-

diyi kullandktan sonra dahi 14 gn ierisinde tketici kredisi szleme-
sinden cayma hakk vardr. Bu hak konusunda kredi verenin tketiciyi
nceden bilgilendirme zorunluluu bulunmaktadr. Tketici cayma hak-
kn kullanabilmesi iin 14 gn iinde bu durumu kredi verene bildirmek
durumundadr. Tketici bu hakkn kullanacak olursa 30 gn ierisinde
anaparay ve iade tarihine kadar ileyecek akti faizi geri demek zorun-
dadr. Tketicinin cayma hakkn kullanmas bir masrafa neden olmu
ise ve bu masraf zorunlu bir masraf ise (ipotek fek harc, rehin kaldrma
noter masraf vs) o takdirde tketicinin bu masrafa katlanmas gereke-
cektir. Bu tr masraflar haricinde kredi veren cayma hakkn kullanan
tketiciden cezai art vs. isim altnda cret talep edemez.
Kredi szlemesinden cayma hakk 6502 Sayl Kanunda sadece t-

ketici kredileri iin kabul edilmitir. Dolaysyla, konut finansman kre-
dilerinde tketicinin kredi szlemesinden caymas hukuken mmkn
deildir. Buna karlk, bal konut finansman kredisi szlemesiyle ve

n demeli olarak konut alm sz konusu ise tketicinin konut almna
ilikin szlemeden caymas mmkn olup bu durum 43.maddede d-
zenlenmitir.
VI. FAZ ORANI
6502 Sayl Kanunun 25/2 maddesinde, Tketici kredisi szleme-

lerinde, akd faiz, efektif yllk faiz veya kredinin toplam maliyetinin
yer almamas durumunda, kredi tutar faizsiz olarak szleme sre-
sinin sonuna kadar kullanlr. Efektif faiz oran, olduundan dk
gsterilmise, kredinin toplam maliyetinin hesaplanmasnda esas al-
nacak akd faiz oran, dk gsterilen efektif faiz oranna uyacak
ekilde yeniden belirlenir. Bu hllerde deme plan, yaplan deiik-
liklere gre yeniden dzenlenir dzenlemesine yer verilmitir.
Tketici kredisi szlemelerinde taraflarca kararlatrlm bir faiz

oran bulunmuyorsa faiz uygulanmayacana ynelik bu dzenleme hu-
kukumuza yeni giren bir dzenlemedir. Zira, ana kural szlemede ta-
raflarca belirlenmi bir faiz oran bulunmuyorsa 3095 Sayl Kanunun 1.
maddesi gereince yasal faiz uygulanmasdr. Esasen Tasarnn ilk hali
3095 Sayl Kanuna paralel bir ekilde bu tr durumlarda yasal faiz uy-
gulanmasn ngryorken sonradan deiiklie uram ve dzenleme
mevcut haliyle yasalamtr.
Sz konusu maddenin gerekesinde; dzenlemenin 23.3.2001 tarihli

Tketici Szlemelerine likin svire Kanunu 15. maddesi rnek alna-
rak hazrland ve szlemenin eksiksiz bir biimde dzenlenmesini di-
sipline etmek amacyla bu dzenlemeye yer verildii belirtilmitir. Her ne
kadar mevzu dzenleme yabanc hukuktan alnm ise de dzenlemenin
Anayasaya uygunluu tartma konusu yaratacaktr.
Tketici kredisi szlemelerinde belirtilen bu dzenlemeye konut fi-

nansman kredileri bakmndan yer verilmemitir. Konut finansman Ka-
nunda ayr bir blmde dzenlendiinden, konut finansman szlemele-
rinde yasaya uygun ekilde bir faiz oran belirtilmez ise bunun meyyidesi
genel kural gereince yasal faiz uygulanmas olmaldr.
Tketici ilemi saylan szlemelerde faiz orannn szlemede belir-

tilmesi gerektiine bylelikle yer verdikten sonra, szlemede yer alacak
olan bu orann banka tarafndan serbeste belirlenip belirlenemeyecei-
nin, 01.07.2012 tarihinde yrrle giren TBK ve TTKnn ilgili hkmle-
ri erevesinde ele alnmas gerekmektedir.
Kanaatimce, bu sorun kredi kart szlemelerinden ve 6502 Sayl Ka-

nun ile artk tketici kredisi olarak kabul edilen kredili mevduat hesab
szlemelerinden ayr olarak sadece tketici kredileri ve konut finans-
man kredileri zelinde tartlmas gerektii dnlmektedir. Zira, kre-
di kart szlemeleri bakmndan 5464 Banka Kartlar ve Kredi Kartlar
Kanunu ile8 kredili mevduat hesab szlemeleri bakmndan ise 5411
Sayl Bankaclk Kanunu ile 9 uygulanabilecek azami akti ve gecikme faiz
oranlar zel olarak dzenlenmitir.
Doktrinde Reisolu10,bankalar tarafndan kullandrlan her trl kre-

dinin TTK m.19/2 gereince ticari i olarak kabul edilmesi gerektiini,
ticari ilerde ise faizin TTK m.8/2 gereince serbeste belirlenebileceini
ileri srm ise de arlkl gr Tketicinin Korunmas Hakkndaki Ka-
nun erevesinde giren kredilerde akti faiz ve temerrt faizinin TBKnn
88 ve 120.maddelerinde belirtilen kstlamalara tabi olmas gerektii y-
nndedir.11 Kredi kartlar ile ilgili bir dava ile ilgili verdii karardan Yar-
gtayn da bu gr eiliminde olduu anlalmaktadr.12
8 5464 sayl Banka Kartlar ve Kredi Kartlar Kanununun 26. maddesinde Trkiye
Cumhuriyet Merkez Bankas, azami akdi ve gecikme faiz oranlarn tespit etmeye
yetkilidir ve bealirledii bu oranlar 3 ayda bir aklar denilmektedir. Merkez Ban-
kas bu Kanuna istinaden kartt Kredi Kart lemlerinde Uygulanacak Azami Faiz
Oranlar Hakknda Tebli ile belirlemektedir. te yandan, tketici niteliindeki kredi
kart ilemleri bakmndan uygulanacak faiz oran da yine bu Teblie ile belirlenecek
azami faiz oranlarn geemeyecektir.(6502 sayl Kanun m.22/2)
9 5411 sayl Bankaclk Kanununun 144.maddesi gereince Bakanlar Kurulu, bankalarn
kredi ilemlerinde uygulayacaklar azami faiz oranlarn belirleme yetkisine sahip olup
bu yetkisini Merkez Bankasna devretmesi yine ayn madde gereince mmkn bulun-
maktadr. Nitekim, Bakanlar Kurulu da bu yetkisini 16.10.2006 tarih ve 2006/11188
sayl kararyla Merkez Bankasna devretmitir. Merkez Bankas alm olduu bu yetkiye
istinaden kard 2006/1sayl Mevduat ve Kredi Faiz Oranlar ve Katlma Hesaplar
Kar ve Zarara Katlma Oranlar le Kredi lemlerinde Faiz Dnda Salanacak Dier
Menfaatler Hakknda Tebli ile Bankalar kredi ilemlerinde uygulayacaklar faiz oran-
larn belirleme bakmndan serbest brakmtr. (Tebli m.4) Ancak, 25.05.2013 tarih
ve 28657 sayl resmi gazetede yaynlanan deiik ile Tebliin anlan 4.maddesine kredili
mevduat hesaplar ynnden bir istisna getirilmi ve Kredili mevduat hesaplarnda
uygulanacak azami akdi ve gecikme faiz oranlar, 2/4/2006 tarih ve 26127 say-
l Resmi Gazetede yaymlanan Kredi Kart lemlerinde Uygulanacak Azami Faiz
Oranlar Hakknda Tebli (Say:2006/1)in 3 nc maddesinde belirlenen akdi ve
gecikme faiz oranlarn geemez denilmitir.
10 Reisolu, Seza, Trk Borlar Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda Ka-
nunun Bankaclk lemleri Asndan Deerlendirilmesi, Bankaclar Dergisi, Say 82,
stanbul, 2012, s.110
11 Aydodu, Murat, 6098 Sayl Trk Borlar Kanununda Faiz le lgili Dzenlemeler,
Dokuz Eyll niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, C.12, S.1, 2010, s.122 ; Can, Bilal,
6502 sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun Konut Finansmanna Ynelik
Hkmleri, Terazi Hukuk Dergisi, C.9, S.89, 2014, s.107
12 Yargtay 13.Hukuk Dairesi, 19.12.2013, 2013/18014 E. 2013/30720 K. Uygulanacak
yllk temerrt faizi oran, szlemede kararlatrlmsa, bu oran (szleme ile ka-
Szlemeyle belirlenecek faiz orannn, belirli sreli tketici kredisi

szlemelerinde sonradan deitirilmesi artk mmkn deildir. Belirsiz
sreli tketici kredisi szlemelerinde ise Kanunun 3/f maddesinde be-
lirtilen kalc veri saklaycs yntemlerinden biri ile nceden tketiciye
bildirilmesi artyla faiz orannn sonradan deitirilmesi mmkndr.13
Bununla birlikte, artrlan faiz oran geriye dnk olarak uygulanmaz. T-
ketici, faiz artrmnn kendisine bildirildii tarihten itibaren en ge 60
gn iinde borcunun tamamn der ve kredi kullanmaya son verirse faiz
oran deiikliinden etkilenmez. (6502 Sayl Kanun m.26/2)
Faiz ile ilgili olarak son olarak sylenebilecek husus, tketici kredisi
szlemelerinde ve konut finansman szlemelerinde gecikme faizinin
akti faizin yzde otuzunu geemeyeceine ngren snrlamaya (4077 sa-
yl Kanun m.10-10/B) 6502 Sayl Kanunda yer verilmemi olmasdr.
TBK yer alan faiz kstlamalarnn tketici kredileri ve konut finansman
kredileri iin de geerli olaca kabul edilecek olunur ise gecikme faizinin
belirlenmesinde TBK m.120 hkmnn dikkate alnmas gerekecektir.
VII. BLEK FAZ YASAI
6502 sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 4/7 madde-

sinde, 5464 sayl Banka Kartlar ve Kredi Kartlar Hakkndaki Kanunun
26. maddesinde belirtilen dzenleme ile paralel olarak, temerrt hali de
dahil olmak zere tketici ilemlerinde bileik faiz uygulanamayaca be-
lirtilmitir.
Esasen 01.07.2012 tarihinde yrrle giren yeni 6102 sayl Trk

Ticaret Kanunu ile bileik faiz uygulamasnn kapsam daraltlm ve 762
rarlatrlacak yllk temerrt faizi oran), birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz
orannn yzde yz fazlasn aamaz. (TBK .m. 120/f.2 atfyla 3095 Sayl Yasa m.
2- di ilerde %9 + yzde yz fazlas yani %9 = 18 i; ticari ilerde avans faizinin
yzde yz fazlasn yani avans faizinin iki katn, ( 1.1.2011 tarihinden 31.12.2012
tarihine kadar avans faizi %15 olduundan iki kat olan %30u aamayacaktr) Hal
byle olunca; mahkemece, hkmedilecek alacak miktarnn yukarda aklanan e-
kilde temerrt tarihinden itibaren yllk % 18 temerrt faizi ile davaldan tahsiline
karar verilmesi gerekirken yazl ekilde aylk %9 faizi ile tahsiline karar verilmesi
usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir.
13 6502 Sayl Kanunun 26/2 maddesinde, belirsiz sreli kredi szlemelerinde faiz oran-
nn tketiciye nceden bildirilerek deitirilebilecei belirtmektedir. Faiz oran dnda
dier szleme koullarnn tketiciye nceden bildirim yaplarak deitirilip deitiril-
meyecei tereddt uyandrmaktadr. Kanaatimizce, faiz dndaki dier szleme koul-
larnda da 26/2 maddesinde belirtilen hususlar kyasen yerine getirilerek deiiklik ya-
plabilmelidir. Zira, szleme koullarnda sonradan deiiklik yaplmasn kural olarak
yasaklayan 4/2 maddesinde, Szlemede ngrlen koullar, szleme sresi iinde
tketici aleyhine deitirilemez denildiinden bu yasak belirli sreli szlemeler iin
geerli olmaldr.
sayl eski Trk Ticaret Kanununun 8. maddesinin ikinci fkras ile konu
hakknda bankalara tannm olan istisna kaldrlmtr.
Bileik faiz kavram en basit tanmyla faizin anaparaya ilave edilerek

bulunacak mebla zerinden tekrar faiz uygulanmas halini ifade etmek-
tedir. Bankaclk uygulamasnda bu durumu e ayrarak incelemek ya-
rarl olacaktr;
a) Szleme faizinin anaparaya ilave edilerek bunun zerinden

yine szleme faizi uygulanmas:
Szleme faizinin anaparaya ilave edilerek bunun zerinden yine sz-

leme faizi uygulanmas en tipik bileik faiz uygulanmas halidir. Bu tr
bir duruma bireysel bankaclk uygulamalarnda temerrt ncesi bor ya-
plandrmalarnda rastlamak mmkndr.
6502 Sayl Kanunun 4/7 maddesinde tketici ilemleri iin bileik faiz
yasa ngrldnden, bu tr bir uygulama hukuka aykr olacaktr.
b) Szleme faizinin anaparaya ilave edilerek bunun zerinden te-

merrt/gecikme faizi uygulanmas:
Belirli bir sre para alacandan yoksun kalmann karl olan ve ta-
raflarn szlemenin banda belirledikleri bu nedenle de artk anaparaya
dnm olan faiz alacaklarna anapara faizi (kapital faiz) ad verilir.
Tketici kredilerinde tketicilerden alnmakta olan szleme faizi de bu
nitelikte bir faiz alacadr.
Bu nitelikteki faiz alacana temerrt/gecikme faizi uygulanp uygula-

namayaca tereddt uyandrmaktadr. Zira, madem ki bu alacaklar ana-
para alacaa dnmtr, bu alacaa temerrt/gecikme faizi iletilmesi-
nin mmkn olduu, bunun bileik faiz yasa kapsamna girmeyecei id-
dia edilebilir.14 Kald ki, TBKnn 121 maddesinde faiz borcunu demekte
14 eker, Mustafa, Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun Kapsamnda Kredi Kart
Borcunun denmemesi ve Hukuki Sonular, Erzincan niversitesi Hukuk Fakltesi
Dergisi, C.VIII/1-2, 2004, s.423 ; Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 10.04.1996, 1996/19-56
E. 1996/248 K., Taraflar arasndaki 8.1.1990 tarihli szlemenin 7. maddesinde,
sat belgelerine istinaden ve nakit ekme ilemlerinden tr, ye`nin hesabna
yaplacak bor kaytlarnn bankaca belirlenecek tarihlerde 30 gnlk devrelerle,
ekstreye dklerek bildirilecei, ye (davac)`nn Trkiye`de yapt harcamalarda,
ekstrede bildirilen toplam bor tutarnn en az % 20`sini (dilerse tamamn) ekstrede
belirtilen son deme tarihine kadar yatrabilecei, toplam borcun % 20`sini hesabna
yatrmad takdirde, ekstre tarihi olan hesap kesim tarihinden itibaren geciken as-
gari deme tutar iin % 8, 29 orannda, temerrt faizi, KKDF, BSMV ve gecikme ko-
misyonu talep edebilecei, asgari deme tutarnn zerindeki ksm iin aylk % 7.77
kredi faizi denecei hkm balanmtr. Mahkeme, bankann her ay normal faiz
temerrde den borlunun icra takibi veya dava tarihinden itibaren te-
merrt faizi alaca ile sorumlu olduu aka belirtilmitir.
Ancak, 6502 Sayl Kanunun 4/7 maddesinde bileik faiz yasa temer-
rt halini de ierecek ekilde dzenlendiinden, temerrt halinde bu tr
alacaklara temerrt faizi iletilmemesi gerektii de ileri srlmektedir.15
c) Birikmi temerrt/gecikme faizinin anaparaya ilave edilerek bu-

nun zeriden temerrt/gecikme faizi uygulanmas:
TBKnn 121. maddesinde Temerrt faizine, ayrca temerrt faizi

yrtlemez denilmektedir. Vade tarihinde denmeyen bir borca sz-
leme gereince denmekte olan gecikme faizleri de bir nevi temerrt faizi
niteliindedir. Bu nedenle, tketici kredisi szlemelerinde herhangi bir
taksitin zamannda denmemi olmas sebebiyle ileyen gecikme faizi ala-
cana yeniden gecikme faizi iletilmesi veya ileride muacceliyet koullar
oluup da icra takibine balanldnda temerrt faizi iletilmesi mmkn
deildir.16
ve temerrt faizlerini, varsa nakit ekme komisyonunu anaparaya ilave ederek faiz
kapitalizasyonu yaptn, bu ekilde faize faiz yrttn, kredi kartnn geerlilik
sresince dz faiz yrtmesi gerektiini kabul etmitir. Oysa; szlemenin 7. madde-
sinde asgari denmesi gereken tutarn zerindeki ksma uygulanmas gereken faizin
% 7,77 olduu belirtilmitir. Bu hkmde yer alan faiz, akdi faiz niteliindedir o
nedenle de borluya ihtarname keide edilerek temerrde drlmesi dolaysyla
anaparaya ilave edilerek temerrd faizi yrtlmesinde yasaya aykr bir yn bulun-
mamaktadr. Zira B.K.`nun 104/son ve 3095 Sayl Yasann 3. maddesinde sadece
gemi gnler faizinin (temerrt faizinin) tediyesinde temerrt sebebiyle faiz yrt-
lemeyecei ngrlmtr. Bu dzenlemenin akdi faizi kapsamad kukusuzdur.
15 Yac, Krad, Anapara Faizi ve st Snr Faizine st Snr Getiren TBK m.88 ve 120
Hkmlerinin Ticari Faizler (TTK m.8 ve TTK m.9) Bakmndan Uygulanabilirlii, s-
tanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas, Say 2, 2013, s.422 ; Yargtay 12.Hukuk
Dairesi, 01.04.2008, 2008/4168 E. - 2008/6530, 5464 Sayl Kanunun 26. maddesi ve
ayn kanunla ilgili ynetmeliin 20/son maddelerinde belirtildii zere; temerrt hali
de dahil olmak zere, kart uygulamasndan doan borlarda bileik faiz uygulan-
maz dzenlemesine yer verilmitir. Hkme esas alnan bilirkii raporunda nolu kre-
di kart iin 1.841.22.- YTL. nakit ekmeden doan faiz asl alacaa ilave edildii ve
numaral kart iinde 506,09.- YTL. nakit ekmeden ve 40,68 YTL. alveriten doan
ilemi faizleri de bu kart iin belirlenen asl alacaa eklenip faiz hesaplamas yapl-
d, bu ekilde yaplan hesaplama yukarda aklanan yasal dzenlemeye aykr bu-
lunduundan mahkemece bu miktarlarn asl alacaklardan dlerek bilirkiiden ek
rapor alnarak oluacak sonuca gre hkm kurulmas gerekirken, eksik incelemeye
dayal rapora itibar edilerek yazl ekilde sonuca gidilmesi isabetsiz olup kararn bu
gereke ile bozulmas gerekirken onand anlalmakla borlunun karar dzeltme
isteminin kabul edilmesi gerekmitir.
16 Yargtay 11.Hukuk Dairesi, 22.01.2007, 2005/13672 E. 2007/576 K.,.Takip tale-
binde BKnn 104 nc maddesine aykr ekilde gecikme faizi alacann da takip
tarihinden itibaren faiziyle tahsilinin talep edildii dikkate alnp, tespit edilen gecik-
VIII. TEMERRT
Konut finansman kredileri ve tketici kredisi szlemelerinde tke-

ticinin ne zaman temerrde decei konusunda 4077 Sayl Kanun ile
6502 Sayl Kanun dzenlemeleri byk oranda benzerlik gstermekte-
dir. Tek fark; iki taksitin st ste denmemesi halinde tketiciye yapla-
cak muacceliyet ihtarndaki deme sresinin, tketici kredilerinde 7 gn
yerine 30 gn olarak, konut finansman kredilerinde ise 1 ay yerine 30
gn olarak belirlenmi olmasdr.
Buna gre, gerek tketici kredilerinde (6502 Sayl Kanun m.28) ge-
rekse konut finansman kredilerinde (6502 Sayl Kanun m.34) tketici-
nin borcun tamam bakmndan (henz vadesi gelmemi olan taksitler de
dahil olmak zere) temerrde drlebilmesi iin;
Kredi verenin szlemede borcun tamamnn ifasn talep etme hak-

kn sakl tutmas,
Kredi verenin tm edimlerini yerine getirmi olmas,
Tketicinin birbirini izleyen iki taksiti demede temerrde dm

olmas,
Tketiciye 30 gnlk sre verilerek muacceliyet ihtarnda bulunul-

mu olmas
gerekmektedir.
Bu artlar gerekleir ve tketici temerrde derse, tketiciden talep

edilebilecek alacak hesaplanrken muaccel klnan taksitlere (henz va-
desi gelmemi olan taksitlere) ilikin faiz, komisyon ve benzeri masraflar
dikkate alnmayacak, bunlarn bortan dlmesi gerekecektir. (m.28/2)
te yandan hemen belirtmek gerekir ki, kredili mevduat hesaplar ve

22. maddenin ikinci fkrasnda belirtilen durumlarn mevcudiyeti halinde
kredi kartlar birer tketici kredisi szlemesi olarak kabul edilmekte ise
de, temerrt iin yukarda yer verilen koullara tabi olmayacaktr. Zira,
28. maddede belirtilen temerrt koullar sadece belirli sureli tketici
kredisi szlemeleri iin geerlidir. Kredili mevduat hesaplar ve kredi
kartlar ise belirsiz sreli kredi szlemeleridir. Bu nedenle, bu tr kre-
diler iin uygulanamaz.
me faizi alacann faizsiz olarak tahsili ynnde takibin devamna karar verilmesi
gerekirken, bu husus dikkate alnmadan yazl ekilde hkm kurulmas doru grl-
memi ve kararn bu nedenle bozulmas gerekmi ise de anlan yanlln dzeltil-
mesi yeniden yarglama yaplmasn gerektirmediinden hkmn HUMK. nun 438/7
nci maddesi uyarnca dzeltilerek onanmas yoluna gidilmitir.
6502 Sayl Kanun ile temerrt konusunda getirilen yeniliklerden bir

dieri de, konut finansman kredilerinde herhangi bir taksitin vadesinde
denmemesi durumunda 5 i gn iinde tketiciye iadeli taahhtl pos-
ta yoluyla bildirim yaplmaskouluna (4077 Sayl Kanun m.10/B) yeni
Kanunda yer verilmemi olmasdr.
Temerrt hakknda son olarak sylenebilecek bir husus, 6502 Sayl
Kanunda, 4077 Sayl Kanunun Kredi Kartlar balkl 10/A maddesine
muadil bir hkme yer verilmemi olmasnn kredi kartndan kaynakla-
nan bir borcun temerrd konusunda yarataca farkllktr. 4077 Sayl
Kanunun 10/A maddesinde yer alan Kredi veren tarafndan tketiciye
gnderilen dnemsel hesap zetleri, 10 uncu maddenin ikinci fkras-
nn (d) bendinde ngrlen deme plan hkmndedir.dzenlemesi-
ne istinaden doktrinde kredi kartndan kaynaklanan bir bor iin temer-
rdn, tketici kredileri iin geerli olan temerrt koullarna tabi olaca
kabul edilmekteydi. Buna gre, tm kredi kart borcunun muaccel hale
gelmesi iin, tketicinin kendisine hesap zetinde belirtilen asgari tutar
iki dnem st ste dememesi gerekmekteydi.17
6502 Sayl Kanunda, 4077 Sayl Kanunun 10/A maddesinde yer alan
bu hkme muadil bir hkm yer almadndan ve 5464 Sayl Banka
Kartlar ve Kredi Kartlar Kanununda da aksi ngrlmediinden, artk
banka hesap zetinde belirtilen asgari tutar denmediinde dier hesap
zeti dnemini beklemeksizin kart hamilini temerrde drme imkan-
na sahip alaca dnlmektedir.
IX. BALI KRED
6502 Sayl Kanunun getirdii yeniliklerden bir dieri de bal krediler
ile ilgilidir. Bal kredi, tketicinin bir mal ya da hizmetin tedariki iin
kredi kulland durumlarda, belirli artlarn varl halinde kredi vereni
mteselsilen sorumlu klabildii kredilerdir.
Kredi veren ile satc-salayc arasnda bir mal veya hizmetin tedari-
kine ilikin zel bir anlama yoksa ve tketici edinecei mal veya hizmeti
kendisi belirlediyse, bu mal veya hizmetin bedeli kredi veren tarafndan
denmi olsa dahi ortada bir bal kredi ilikisinin varlndan sz edile-
mez.18
17 Akipek, ebnem, Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun erevesinde Kredi Kart-

lar, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt 52, Say 3, Ankara 2003, s.103-
119 ; EKER, Mustafa, agm.,s.417
18 Ceylan, Ebru, 6502 Sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Kanundaki Tketici Kre-
dileri le lgili Yeni Dzenlemeler, stanbul Barosu Tketici Haklar ve Rekabet Hukuk
zel Says, C.88, 2014, s.72
4077 Sayl Kanunda bir kredinin bal kredi olarak kabul edilebil-
mesi iin, belirli marka bir mal veya hizmetin satn alnmas ya da
belirli bir satc veya salayc ile sat szlemesi yaplmasart ile
kullandrlmas gerekmekteydi. (4077 sayl Kanun m.10/5 ve m.10/B)
6502 Sayl Kanunda ise bir kredinin bal kredi olarak kabul edilebilme-
si iin kredisinin mnhasran belirli bir maln veya hizmetin tedarikine
ilikin bir szlemenin finansman iin verilmesi ve bu iki szleme-
nin objektif adan ekonomik birlik oluturmas yeterli kabul edilmitir.
(6502 Sayl Kanun m.30 ve m.35) Grld zere, belirli bir satc veya
salayc ile sat szlemesi yaplmas art ile kredi kullandrlmas hali
6502 Sayl Kanunda bal kredi durumu olarak dzenlenmemi, sadece
kredi verenin belirli bir mal veya hizmete ynelik ynlendirmeleri ba-
l kredi saylmtr. Bu deiiklik, kredi veren tarafndan, birok marka
rn bir arada satan iyerlerine yaplacak ynlendirmeler bakmndan
nem tayacaktr.
Tketici kredilerinde hangi durumlarn varl halinde kredi szle-

mesi ile sat szlemesi arasnda ekonomik bir birliktelik olduu 30.
maddede aka belirtilmitir. Buna gre;
a) Satc veya salaycnn tketici iin krediyi finanse ettii,
b) nc bir tarafa finanse edilmesi durumunda, kredi verenin kre-

di szlemesinin imzalanmas veya hazrlanmas ile ilgili olarak satc
veya salaycnn hizmetlerinden yararland,
c) Belirli bir mal veya hizmetin verilmesinin kredi szlemesinde ak-

a belirtildii, durumlarndan en az birinin varl hlinde ortada ekono-
mik birliin bulunduunun kabul edilecektir.
Konut finansman kredilerinde bal kredi durumunu dzenleyen

35.maddede tketici kredilerinde bal krediyi dzenleyen 30.maddede-
ki tanma bal kalnm ve Bal kredi szlemesi; konut finansman
kredisinin mnhasran belirli bir konutun satn alnmas durumunda
bir szlemenin finansman iin verildii ve bu iki szlemenin ob-
jektif adan ekonomik bir birlik oluturduu szlemedir denilmi-
tir. Bununla birlikte, bu maddede tketici kredilerine ilikin 30.madde-
de olduu gibi ekonomik birliktelik halleri aka saylmamtr. Ancak,
30.maddede yer alan ekonomik birliktelik hallerinin konut finansman
kredileri iin de geerli olaca sylenebilir.
Bal kredi tanmnda yaplan yasal deiiklie bu ekilde yer verdik-

ten sonra, somut uygulamada bu deiikliin ne tr yansmalar olacana
deinmekte fayda olacaktr.
4077 Sayl Kanun dneminde Yargtay tarafndan verilen kararlarda

genellikle, bal krediden sz edilebilmesi iin kredi szlemelerinde sa-
tcnn veya satn alnacak mal/hizmetin aka belirtilmesinin gerektii
ifade edilmitir.19 6502 Sayl Kanun yrrle girdiinde ise szlemede
satn alnacak mal/hizmetin ne olduu belirtilmemi olsa dahi;
a) Satc veya salaycnn tketici iin krediyi finanse etmesi (rnein

banka ile satc/salayc arasnda yaplan zel anlamaya istinaden tke-
ticiye bir mal veya hizmetin satn almnda faiz indirimi salanmas)
b) Kredi verenin kredi szlemesinin imzalanmas veya hazrlanmas

ile ilgili olarak satc veya salaycnn hizmetlerinden yararlanmas (r-
nein, satc salaycnn banka adna kredi bavurusunu kabul etmesi,
belgeleri imzalatmas) durumlarnda yine bal kredinin varl kabul edi-
lecektir.
Grld zere, satn alnacak mal veya hizmetin szlemede gs-

terilmesi 6502 Sayl Kanunda ekonomik birliin bir gstergesi olarak
kabul edilmi, ancak 4077 Sayl Kanunda olduundan farkl olarak bir
n koul olarak kabul edilmemitir.20
Hangi kredilerin bal kredi olarak kabul edilecei hakknda son ola-
rak, 6502 Sayl Kanunda kredili mevduat hesaplarnn ve belirli durum-
larn varl halinde kredi kartlarnn tketici kredisi olarak kabul edil-
mesi bu tr krediler iin de bal kredi kavramn beraberinde getirmitir.
Tketiciye faiz veya benzeri bir menfaat karlnda, demenin

aydan daha uzun sre ertelenmesi veya benzer ekilde taksitle deme
imkn sunulduu kredi kart ilemlerinde, ayn zamanda tketiciye bu
banka kredi kartnn kullanlmas artyla fiyat veya benzeri avantajlar-
dan yararlanma imkan sunulmu ise ve bu ekilde tketici belirli bir mal
veya hizmet almna ynlendirilmi ise ortada bal kredinin bulunduun-
dan bahsedilebilecektir. Bal kredi 6502 Sayl Kanunda sadece tketici
19 Yargtay 13.Hukuk Dairesi, 21.12.2010, 2010/5104 E. 2010/17480 K. 4077 Sayl Ya-

sann 10/5 maddesi uyarnca, kredi veren kuruluun verdii kredinin bal kredi say-
labilmesi iin, kredi verenin tketici kredisini belirli marka, bir mal veya hizmet satn
almas ya da belirli bir satc veya salayc ile yaplacak sat szlemesi art ile vermesi
gerekir. Bu koullar tamayan tketici kredisinin bal kredi olarak kabul olanak-
szdr. Davac M.K.nin ara satn almada kullanmak zere daval bankadan kredi kul-
land sabittir. Davac ile daval arasnda yaplan kredi szlemesinde satn alnacak
maln herhangi bir zellii belirtilmedii gibi, satc ismi de belirtilmemitir. Kredi tutar
davacnn havale talimat zerine dier daval irketin hesabna aktarlmtr. Tm bu
hususlar birlikte deerlendirildiinde, daval bankann davacya kullandrd kredinin
bal kredi niteliinde olmad anlalmaktadr.
20 Atamer, a.g.m., s.266
kredisi szlemeleri ve konut finansman szlemeleri iin kabul edildi-

inden, kredi kartlarnn tketici kredisi olarak kabul edilmedii durum-
larda herhangi bir ekilde bal kredi durumundan sz edilemeyecektir.
Kredili mevduat hesaplar bakmndan bal kredi durumuna gelince,

bu tr hesaplar belirli bir mal veya hizmet alm maksadyla almamakta,
kredi veren kredili mevduat hesabyla tannan kredinin hangi ama iin
kullanld ile ilgilenmemektedir. Bu nedenle, kredili mevduat hesaplar
6502 Sayl Kanun ile bir tketici kredisi olarak kabul edilmi olsa dahi,
genel olarak bal krediye konu olamayaca dnlmektedir. Bununla
birlikte, uygulamada tketicinin nc bir kii ile imzalad mal veya
hizmet almna ilikin demelerinin bankalar araclyla yapld, bu
maksatla tketicilere kredili mevduat hesaplar ald grlmektedir.
Byle bir durumda kredili mevduat hesabnn kullanm salt olarak bu
amaca zglenmi ise bal kredinin varlndan sz edilebilecei d-
nlmektedir.
Hangi kredilerin bal kredi olarak kabul edilmesi gerektii konusun-

da 4077 Sayl Kanun ile 4077 Sayl Kanun arasndaki farklara bu ekil-
de deindikten sonra, tketici kredilerinde bal kredi saylmanndoura-
ca sonular bakmndan iki Kanun arasndaki farkllklara da deinmek
gerekmektedir.
Bal kredinin sonular bakmndan 6502 Sayl Kanun ile getirilen

yeniliklerden en nemlisi tketicinin cayma hakkn kullanmas ile ilgi-
lidir. Buna gre, tketicinin mal veya hizmet tedarikine ilikin szle-
meden caymas ve bunu 7 gn iinde kredi verene de bildirmesi halin-
de bal tketici kredisi szlemesinin herhangi bir tazminat veya cezai
art deme ykmll olmakszn sona erecektir. (6502 Sayl Kanun
m.17, m.30/3) 4077 Sayl Kanunda bu ynde bir dzenleme bulunma-
maktayd.21 Sz konusu bu deiiklik ile bal tketici kredilerinde cayma
21 Yargtay 13. Hukuk Dairesi, 05.04.2007, 2006/14920 E. 2007/4783 K. Dava ksmen

bal kredi kullanlarak satn alnan aracn aypl kmas nedeniyle szlemeden
cayma ile denen sat bedelinin tazminine ilikindir. Davac tarafndan satn al-
nan aracn 4077 sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 4. maddesinde
belirtildii ekilde aypl mal olduu, onarm hakknn kullanlmasna ramen ayn
arzann ikiden fazla ve sk tekrarlamas nedeniyle tketicinin yasada belirtilen se-
imlik haklarndan szlemeden cayma hakkn kulland dosya kapsam ile anla-
lmakta olup, davacnn ara bedelini isteyebileceinden mahkemece bu yne ilikin
verilen kararda bir isabetsizlik yoktur. Ancak anlan yasann 4/2 maddesinde be-
del iadesinden sz edilmi olup, bundan maksat ara alnrken kararlatrlan ve
denen toplam sat bedelidir. Somut olayda olduu gibi, ayet ara tketici kredisi
kullanlarak alnm ve tketici bu nedenle kredi kulland bankaya bir faiz demi
ise, denen tketici kredisi faizinin sat bedeli iinde deerlendirilmesi olanakszdr.
Bankalar para alp satan ticari messeseler olup, daval banka, pein olarak davac-
hakknn kullanmas sebebiyle ortaya kan satcnn sat bedelini iade

etmeme riski tketiciler asndan ortadan kalkm, bu risk kredi verene
yklenmitir.
Bal tketici kredileri bakmndan m.30/3de belirtilen bu esas, bal

konut finansman kredileri bakmndan 43. maddede farkl ekilde dzen-
lenmi, adeta bir adm daha ileriye gidilerek tketici korunmaya all-
mtr. Buna gre, n demeli olarak alnan tanmaz ksmen veya tama-
men bal krediyle satn alnm ise, bal kredi szlemesi, szlemenin
kurulduu tarihte hkm dourmak zere cayma hakk iin belirlenen
14 gnlk srenin sonunda yrrle girecektir. Ayrca, konut finansma-
n kuruluu, cayma hakk sresi iinde tketiciden faiz, komisyon, yasal
ykmllk ve benzeri isimler altnda hibir masraf talep edemeyecektir.
Bal kredinin sonular bakmndan 6502 Sayl Kanun ile getirilen

yeniliklerden bir dieri de aypl mal teslimi/hizmet ifas durumunda t-
keticinin kredi verene kar sahip olduu haklar konusundadr.
ncelikle belirtmek gerekir ki, gerek 4077 Sayl Kanun gerekse 6502
sayl Kanun bakmndan aypl bir mal veya hizmet sz konusu olduun-
da kredi veren sadece szlemeden dnlmesi veya bedel indirimi talep
edilmesi durumunda sorumlu tutulabilmektedir. Onarm veya misli ile
deiiklik talepleri ise iin doas gerei sadece satc/salaycya kar y-
neltilebilir.22
4077 Sayl Kanunda, aypl bir mal veya hizmet sz konusu olup da
tketici, tketici kredisi szlemesinden dner veya bedel indirimi talep
ederse kredi verenin bundan mteselsilen sorumlu olaca belirtilmi
(m.4, m.10), ancak kredi veren tarafndan tketiciden kredinin geri den-
mesi talep edildiinde tketicinin buna ne ekilde kar koyabileceine
deinilmemitir.23
Buna karlk 6502 Sayl Kanunda tketici kredileri bakmndan;
ya dedii 20.000.000.000 liray taksitle geri almak kouluyla 25.798.179.114 liraya

satmtr. Aracn tketici kredisi ile alnmas sadece tketicinin tercihinde olan bir
durumdur. Pein salanan bu krediye faiz uygulanmasnda da yasaya veya szle-
meye bir aykrl yoktur. Bankaya denen kredi faizinin 4077 Sayl Yasann 4/2
maddesinde belirtilen dolayl zarar olarak deerlendirilmesi mmkn deildir.
22 Deryal, Yahya, Tketici Kredilerinde Haksz art rnekleri ve 6502 Sayl Kanunla Geti-
rilen Yeni Dzenlemenin Deerlendirilmesi, Terazi Hukuk Dergisi, C.9, S.89, 2014, s.65
23 Bununla birlikte doktrinde 4077 Sayl Kanun hkmlerine gre de tketicinin ayp
ile ilgili defilerini kredi verene kar ileri srerek demeden kurtulabilecei kabul edil-
mektedir. Bkz. OZANOLU, Hasan, Tketicinin Korunmas Asndan Taksitle Satm
Szlemesi, Ankara, 1999, s.129
Tketicinin bedel indirimi hakkn kullanmas halinde, bal kredinin

de ayp orannda indirilecei ve buna gre yeniden deme plan hazr-
lanaca,
Tketicinin szlemeden dnme hakkn kullanmas halinde, bakiye

bortan kurtulaca ve o zamana kadar yapm olduu demelerin
kendisine iadesinin gerekecei
aka dzenlenmitir. (m.30/4)
Konut finansman kredilerinde bal kredi durumunu dzenleyen

35.maddede tketici kredilerinde bal krediyi dzenleyen 30.maddede-
ki dzenlemeye bal kalnm ve Bal kredilerde, konutun hi ya da
gerei gibi teslim edilmemesi nedeniyle tketicinin bu Kanunun 11
inci maddesinde belirtilen seimlik haklarndan birini kullanmas h-
linde, satc ve konut finansman kuruluu mteselsilen sorumludur
denilmitir. Bununla birlikte, bu maddede tketici kredilerine ilikin 30.
maddede olduu gibi, tketicinin szlemeden dnme veya ayp orannda
indirim talep etmesi halinde, mteselsil sorumluluun bu taleplere ne e-
kilde yansyaca aka ifade edilmemitir. Bununla birlikte, 30. madde-
de yer alan ve yukarda deinilen sonularn bal konut finansman kre-
dileri bakmndan da geerli olaca dnlmektedir. Nitekim, 35. mad-
denin gerekesinde Tketici, bedelin indirimi veya szlemeden dnme
haklarn kullanmay tercih etmi ise konut finansman kuruluuna da
bavurma imkannn olmas byk nem tar. Aksi takdirde tketi-
ci, elde etmek istedii konutun aypl olmasna veya hi ifa edilmemi
olmasna ramen kredi taksitlerini demeye devam etmek ve dedii
paray bu sefer satcdan geri almaya almak zorunda kalacaktr.
Bu nedenle tketicinin, bedelin indirilmesi olasln setii hallerde,
konut finansman kuruluuna yapaca taksit demelerini de o oranda
indirebilecei; szlemeden dnmesi halindeyse, o ana kadar yapm
olduu tm demeleri geri talep edebilecei kabul edilmitir. ifadeleri-
ne yer verilmi olmas da bu yndeki grmz desteklemektedir.
Kredi verenin bal tketici kredisinden kaynaklanan bu sorumluluu;

maln teslim veya hizmetin ifa edilmedii durumlarda sat szlemesinde
veya bal kredi szlemesinde belirtilen maln teslim veya hizmetin ifa
edilme tarihinden, maln teslim veya hizmetin ifa edildii durumlarda ise
maln teslim veya hizmetin ifa edildii tarihten itibaren, kullanlan kredi
miktar ile snrl olmak zere bir yldr. Bal kredi eklindeki konut fi-
nansman kredilerinde de ayn esas benimsenmitir. (m.25)
Kredi verenin bal krediden 1 yl sre ile sorumlu tutulabilmesi 4077

sayl Kanunda yer almayan bir dzenlemedir. Ayn ekilde, bal tketici
kredilerinde kredi verenin ancak kredi limiti ile snrl olarak sorumlu
tutulabilecei de 4077 Sayl Kanunda yer almayan bir dzenlemedir.
X. ERKEN DEME TAZMNATI
6502 Sayl Kanunda, 4077 Sayl Kanun ile paralel olarak sadece sa-
bit faizli konut finansman kredileri iin erken deme tazminat karar-
latrlmtr. Bu nedenle, deiken faizli konut finansman kredileri ile
tketici kredilerinde erken deme tazminat sz konusu deildir.
Talep edilebilecek olan erken deme tazminatnn ne olaca konusun-

da ise 6502 Sayl Kanunda tketici lehine deiiklie gidilmitir. Konuyu
dzenleyen 37. maddede Faiz orannn sabit olarak belirlenmesi h-
linde, szlemede yer verilmek suretiyle, bir ya da birden fazla de-
menin vadesinden nce yaplmas durumunda, konut finansman ku-
ruluu tarafndan tketiciden erken deme tazminat talep edilebilir.
Erken deme tazminat gerekli faiz indirimi yaplarak hesaplanan ve
tketici tarafndan konut finansman kuruluuna erken denen tuta-
rn kalan vadesi otuz alt ay amayan kredilerde yzde birini, kalan
vadesi otuz alt ay aan kredilerde ise yzde ikisini geemez. Oran-
larn deiken olarak belirlenmesi hlinde tketiciden erken deme
tazminat talep edilemezdzenlemesine yer verilmitir. Bu dzenleme-
ye gre, konut finansman kuruluu; vade sonuna 36 aydan daha az bir
zaman kalmsa %1, daha fazla bir zaman kalmsa %2 orannda erken
deme tazminat talep edilebilecektir. (6502 Sayl Kanun m.37) 4077 Sa-
yl Kanunda ise tazminat erken deme tarihine baklmakszn %2 olarak
uygulanmaktayd. (4077 sayl Kanun m.10/B)
Yargtay, erken deme tazminatnn sadece gerek anlamda erken de-

me hallerinde talep edilebilecei, kredi kuruluunun tketici ile anlaarak
eski krediyi kapatp gncel faiz oranlarna gre yeniden kredilendirme
yapmas halinde erken deme creti talep edilemeyecei grndedir.24
24 Yargtay 13. Hukuk Dairesi, 29.11.2012, 2012/27053 E. 2012/27475 Taraflar ara-

sndaki kredi szlemesinin faiz trne gre, davacdan kredi borcunun erken ka-
patlmas halinde erken kapama cretinin tahsilinde yasal olarak hukuka aykrlk
bulunmamakla birlikte uygulamada sk rastlanld zere; faiz oranlarndaki d
nedeniyle, bankalarca yeni faiz oranlar zerinden deme miktarlar ve tarihlerinin
yeniden yaplandrlmas yoluna gidildii, bu ilem yaplrken bir ksm bankalar ta-
rafndan ek szleme ad altnda bir szleme tanzim edildii, bir ksm bankalar
tarafndan ise eski szlemenin feshedilerek yeni bir szleme tanzim edildii bu i-
lemler esnasnda ise kredi borlularndan farkl isimler altnda cretler tahsil edildii
anlalmakta ise de, yeniden yaplandrma ileminin yasada belirtildii ekilde bir
6502 Sayl Kanunda erken deme tazminat bakmndan bu tr refinans-

man ilemlerini iine alacak bir deiiklik yaplmadndan, Yargtayn
4077 Sayl Kanun dneminde verdii bu itihatlar 6502 Sayl Kanun
dnemi iin de geerli olacaktr.
XI. FNANSAL HZMETLERE LKN MESAFEL SZLEMELER
6502 Sayl Kanunda mesafeli szlemeler finansal hizmetler bakmn-

dan ayr bir maddede zel olarak dzenlenmitir.(6502 sayl Kanun m.49)
Her trl bankaclk hizmeti finansal hizmet niteliinde olduundan

bu madde bankaclk uygulamalarnda sklkla uygulanacaktr.
Mesafeli szlemeler, tketici ile satc/salaycnn fiziken bir araya

gelmeksizin uzaktan iletiim aralaryla kurduklar szlemelerdir. Bir
dier ifadeyle mesafeli szleme bal bana ayr bir szleme tr deil-
dir. Bir szlemenin uzaktan iletiim aralaryla kurulmasdr.
Bankaclk hizmetlerinde mesafeli szlemelere sklkla karlalmak-

tadr. Telefon bankacl, internet bankacl birer mesafeli szleme va-
stalardr.
Finansal hizmetlere ilikin mesafeli szlemelerin dzenlendii 6502

Sayl Kanunun 49. maddenin gerekesinde, mesafeli szlemelerde t-
keticinin ok dnmeden, szleme ve edime ilikin ayrntlar hakkn-
da yeterli bilgi sahibi olmadan, piyasada sunulan ayn trden hizmetlere
ilikin szleme koullar ile karlatrma yapmadan szleme ilikisine
girdiinin tespiti yaplm ve bu nedenlerle kendisine cayma hakk tann-
mas gerektiinden bahsedilmitir.
erken deme niteliinde olmad anlalmaktadr.
Davac eldeki dava ile kendisinden tahsil edilen bedel ierisinde yeniden yaplandr-
ma cretinin bulunduunu, kredinin erken kapatlmasnn sz konusu olmadn,
ilk kredinin kapatlmasna ynelik makbuzda kredinin kapatlma amac olarak (R)
ibaresinin gsterildiini, (R) harfinin Refinansman anlamna geldiini belirterek,
davann kabulne karar verilmesini istemi ise de; mahkemece yaplan ilemin erken
deme niteliinde olduu gerekesiyle davacnn bu talebinin reddine karar verildii
anlalmaktadr.
Dairemizin yerleik itihatlarnda da vurguland zere, yaplan ilemin teknik ola-
rak erken deme niteliinde bulunmayp yaplandrma ilemi niteliinde bulunmas
halinde, erken deme creti ad altnda bir cretin tketicilerden alnmasnda huku-
ka uygunluk bulunmamaktadr. Bu nedenle, yerel mahkemece, konusunda uzman
bilirkii ya da heyetinden, yukarda belirtilen aklamalar nda, davacdan tahsil
edilen cretlerin, teknik anlamda erken deme mi yoksa yaplandrma ilemine mi
ilikin olduu noktasnda rapor alnarak hasl olacak sonuca gre bir karar verilmesi
gerekirken bu ynler gzetilmeksizin eksik inceleme ile yazl ekilde davann ksmen
kabulne karar verilmesi usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir.
Bu kapsamda 49. maddenin metnine baktmzda, finansal hizmetle-

re ilikin mesafeli szlemelerde, tketicinin szlemenin kurulmasna
ilikin iradesini aklamasndan nce, kredi verenin;
Cayma hakk,
Kabul beyan vermesi hlinde ykmllk altna girecei,
Ayrntlar Bakanlka belirlenen dier hususlar
hakknda ak, anlalr ve kullanlan iletiim aralarna uygun bir

ekilde tketiciyi bilgilendirmesi gerekmektedir. Ayrca, bu bilgilendir-
menin ticari amala yapld anlalr olmal ve sesli iletiim aralarnn
kullanld hllerde salaycnn kimlii ile grme talebinin sebebi her
grmenin banda belirtilmelidir.
Tketicinin szlemenin kurulmasna dair kabul beyan kullanlan ile-

tiim aralarna uygun olarak fiziki veya elektronik ortamda tespit veya
kayt edilmelidir.
Kredi verenin, szlemenin btn artlarn ve Bakanlka belirlenen

dier hususlar, kt zerinde veya kalc veri saklaycs araclyla t-
keticiye iletmesi zorunludur. Bu ykmllk, tketicinin szlemeyi ku-
ran iradesini yneltmesinden nce veya tketicinin talebi zerine yazl
bilgilendirmeye elverili olmayan bir uzaktan iletiim arac kullanlarak
szlemenin kurulmas hlinde szlemenin kurulmasndan hemen son-
ra yerine getirilmelidir.
Tketici, szleme ilikisinin devam ettii sre iinde herhangi bir cret
demeksizin szlemenin kt zerinde yazl bir rneini talep edebilir.
Tketici, finansal hizmetlere ilikin mesafeli szlemelerden on drt

gn iinde herhangi bir gereke gstermeksizin ve cezai art demeksizin
cayma hakkna sahiptir. Cayma hakknn kullanldna dair bildirimin
bu sre iinde salaycya yneltilmi olmas yeterlidir. Salayc, cayma
hakk konusunda tketicinin bilgilendirildiini ispatla ykmldr.
Finansal hizmetlere ilikin mesafeli szlemelerde, tketicinin szle-

meyi sona erdirmesine ilikin talebini herhangi bir uzaktan iletiim ara-
cyla iletmesi yeterlidir. Tketici, szlemeyi sona erdirmek iin szle-
menin tesis edilmesini salayan yntemden daha ar koullar ieren bir
yntem kullanmak zorunda braklamaz. rnein, szleme telefon ban-
kacl ile kurulmu ise iptali iin tketicinin ubeye gitmesi istenemez.
leride kartlacak olan bir ynetmelik ile finansal hizmetlere ilikin

mesafeli szlemelere ilikin detaylar belirlenecektir.
XII.TKETC HAKEM HEYET
Tketici Hakem Heyetleri, Gmrk ve Ticaret Bakanl tarafndan

oluturulmu, tketici ilemlerinden veya tketiciye ynelik uygulamalar-
dan kaynaklanan belirli bir miktara kadarki ihtilaflar25 zmekle grevli
olan merciilerdir. (6502 sayl Kanun m.66)
Grld zere, Tketici Hakem Heyetlerinin grev alann tespit ba-

kmndan tketici ilemi kavramnn ne anlama geldii byk nem arz
etmektedir. Tketici ilemi 6502 Sayl Kanunun 3/l maddesinde, Mal
veya hizmet piyasalarnda kamu tzel kiileri de dhil olmak zere
ticari veya mesleki amalarla hareket eden veya onun adna ya da
hesabna hareket eden gerek veya tzel kiiler ile tketiciler arasnda
kurulan, eser, tama, simsarlk, sigorta, veklet, bankaclk ve ben-
zeri szlemeler de dhil olmak zere her trl szleme ve hukuki
ilem olarak tanmlanmtr. Bu tanmdan da anlalaca zere 6502
sayl Kanun ile birlikte Tketici Hakem Heyetlerinin grev alan olduka
genilemitir. Zira, banka ile tketici arasnda, bankaclk hizmetinden
kaynaklanacak her trl ihtilafta tketici ynnden Hakem Heyeti grevli
olacaktr.26
Hakem Heyetleri konusunda 6502 Sayl Kanun ile getirilen yenilik-

lerden bir dieri de parasal snr zerindeki uyumazlklar iin Hakem
Heyetlerine yaplacak bavurunun yasaklanm olmasdr. (m.69)27Bu
nedenle, tketici hakem heyetleri 6502 Sayl Kanun yrrle girdikten
sonra limit zerindeki bavurular grevsizlik nedeniyle reddetmek duru-
mundadrlar.28
25 6502 Sayl Kanun ile Tketici Hakem Heyetlerine bavuru snr, le Hakem Heyetleri
iin 2.000 TL.na, l Hakem Heyetleri iin 3.000 TL.na kartlmtr.
26 Yargtay 4077 sayl Kanun dneminde sadece kredi kartlar, tketici kredileri ve konut
finansman kredileri iin Hakem Heyetlerini grevli kabul etmekteydi; Yargtay 11.Hu-
kuk Dairesi, 09.03.2009, 2009/2029 E. 2009/2700 K. Dava dosyas ierisindeki
bilgi ve belgelere, mahkeme kararnn gerekesinde dayanlan delillerin tartlp,
deerlendirilmesinde usul ve yasaya aykr bir yn bulunmamasna ve uyumazl-
n tketici kredisi veya kredi kartlarndan kaynaklanmayp, bankaclk ileminden
kaynaklandnn dosya kapsam ile sabit olmasna gre, Yargtay Cumhuriyet Ba-
savclnn HUMK. nun 427/6 nc maddesine dayal kanun yararna bozma isteinin
reddine karar vermek gerekmitir.
27 4077 Sayl Kanunda, parasal snrlar zerindeki uyumazlklarda bavuru yasaklan-
mam, ancak hakem heyetinin verecei kararn ilam mahiyetinde deil delil niteliinde
kabul edilecei belirtilmitir.(m.22/5)
28 Tutumlu, Mehmet Akif, 6502 Sayl TKHKya Gre, Tketici Hakem Heyetlerinin Yetki
ve Grev Snrlar, Terazi Hukuk Dergisi, C.9, S.89,2014, s.118
Ayrca, itiraz olunan karar esas ynnden kanuna uygun olup da, he-
sap hatas, maddi hata veya kanunun olaya uygulanmasnda hata edilmi
ise tketici mahkemelerine karar dzelterek onama yetkisi verilmitir.
Bylelikle, esas ilikin olmayan bir sebeple Hakem Heyeti kararnn ip-
tal edilmesinden kaynaklanacak tketici maduriyetinin nne geilmesi
amalanmtr. Zira, mahkemenin dzelterek onama imkan olmadnda
karar iptal etmesi ve tketicinin de tm sreci yeniden balatmas gerek-
mekteydi.
Son olarak, Trkiye Bankalar Birlii tarafndan 5411 sayl Bankaclk

Kanununun 80/j maddesine istinaden kartlan Tebli ile kurulan Tr-
kiye Bankalar Birlii Mteri ikayetleri Hakem Heyetiile 6502 sayl Ka-
nunda belirtilen Tketici Hakem Heyetleri arasndaki grev dalmna da
deinmekte fayda bulunmaktadr.
Trkiye Bankalar Birlii Mteri ikayetleri Hakem Heyeti, 14.05.2013

tarihi itibaryla yrrle girmi olan sz konusu Tebli uyarnca kurul-
mu, 5 yeden oluan29 ve Birlik yeleri ile bireysel mterileri arasndaki
uyumazlklar zme kavuturmay amalayan bir yaplanmadr.
Tketicilerin bu Heyete bavurmu olmalar 6502 Sayl Kanun ere-

vesinde faaliyet gsteren Tketici Hakem Heyetine bavurmalarna engel
deildir. Zira, 6502 Sayl Kanunun 68/5 maddesinde Bu madde tketi-
cilerin ilgili mevzuatna gre alternatif uyumazlk zm mercilerine
bavurmasna engel deildir denilmitir. Ancak, ayet tketici 6502sa-
yl Kanun erevesinde faaliyet gsteren Tketici Hakem Heyetine bavu-
rursa artk TBB Hakem Heyetinin grevi sona erecektir. (Tebli m.7)
XIII. SAR YENLKLER
Bankaclk uygulamalar bakmndan 6502 Sayl Kanun ile getirilen

sair yenilikleri ise aadaki ekilde sralamak mmkndr;
a) Kart karan kurululara, tketicilere yllk yelik aidat ve benzeri

isim altnda cret tahsil etmedikleri bir kredi kart tr sunma zorunlu-
luu getirilmitir. (m.31) Kredi kart aidat meselesi uzun bir zamandr
kamuoyunu megul etmektedir. Yargtay kart aidat alnmasna ilikin
szleme koullarnn haksz art olarak kabul edilemeyecei grnde-
dir.30 Yasa koyucu 6502 Sayl Kanunda bu konudaki kamu oyunu bek-
29 Heyetin iki yesi BDDK, yesi Trkiye Bankalar Birlii ve Trkiye Katlm Bankalar
Birlii tarafndan seilmektedir.
30 Yargtay 13. Hukuk Dairesi, 11.04.2012, 2012/7979 E. 2012/9930 K., Kural olarak
herkes diledii szlemeye yapmakta serbest olduu gibi istemedii bir szlemeyi
lentisini karlamak iin kart kartan kurululara, yllk yelik aidat ve

benzeri isim altnda cret tahsil etmedikleri bir kredi kart tr sunma
zorunluluu getirmitir.
b) Belirli sreli bir kredi szlemesine ilikin taksit demeleri iin bir
hesap alm ve bu hesap sadece taksit demeleri iin kullanlm ise
tketiciden bu hesaba ilikin herhangi bir isim altnda cret veya mas-
raf talep edilemeyecei kararlatrlmtr Ayrca, bu hesabn tketicinin
aksine yazl talebi olmamas hlinde kredinin geri denmesi ile birlikte
kapatlmas gerekmektedir. Ayrca, tketicinin ak talimat olmakszn,
belirli sreli kredi szlemesi ile ilikili bir kredili mevduat szlemesi
yaplamas mmkn deildir. (m.31)
c) Tketicinin yazl veya kalc veri saklaycs araclyla ak talebi

olmakszn kredi ile ilgili sigorta yaptrlamayacaktr. Tketicinin sigorta
yaptrmak istemesi hlinde, istedii sigorta irketinden salad teminat,
banka tarafndan kabul edilmek zorundadr. (m.29)
d) Tketici ilemlerinde, tketicinin edimlerine karlk olarak alnan

ahsi teminatlarn, her ne isim altnda olursa olsun adi kefalet saylaca-
aka belirtilmitir. (m.4/6) 4077 Sayl Kanunda konu hakknda yer
alan Tketici kredisinin teminat olarak ahsi teminat verildii hal-
lerde, kredi veren, asl borluya bavurmadan, kefilden borcun ifasn
isteyemez. eklindeki dzenleme uygulamada uzun sre tereddtlere
yol amtr. zellikle kredi veren kurulular, maddede yer alan dzen-
lemenin bir adi kefaleti ngrmediini, tketici kredilerinde asl borlu-
ya ihtarname keide edilerek borcun ifas talep edilmesine ramen bor
denmediinde kefilden borcun ifasnn talep edilebilecei savunmaktay-
d. Yargtay Hukuk Genel Kurulu bu tartmalara 22.06.2011 tarihli kara-
ryla son vermi ve tketici kredilerine ilikin kefaletin adi kefalete ilikin
srdrmek zorunda da deildir. Bunun istisnas iltihaki szlemeler olarak adlan-

drlan kamu hizmeti grmekte olan (Elektrik, Su iletmeleri gibi) kamu idare ve m-
esseseleri ile bunlardan hizmet alan ahslar arasnda kurulan szlemelerdir. Bu
tr szlemelerde kamu idare ve messeseleri kar amacndan ziyade kamu hizmeti
grmekle ykml olduklarndan talep eden her ahsla szleme yapma zorunluluk-
lar vardr. Bankalar bunun aksine kar amacyla kurulan messeselerdir. Bu yzden
grdkleri hizmetin karln da isteyebilirler. Ayrca ok sayda banka bulunduu-
na gre de daval kendi ykmllklerini yerine getirmek kaydyla diledii banka-
dan kredi kart kullanma imkanna da sahiptir. Bu durumda daval ile davac banka
arasndaki szlemenin iltihaki bir szleme olmadnn kabul gerekir. Bankalar
grdkleri hizmetin uygun bir karln istemek hakkna sahiptir. Kredi Kart hiz-
metinin banka iin riski bulunduu gibi bir maliyeti de bulunmaktadr. Bankann bu
maliyeti kredi kart kullanclarna yanstmas doaldr. Mahkemece bu gereke ile
davann kabulne karar verilmesi gerekirken yazl gereke ile reddedilmi olmas
usul ve yasaya aykr olup, bozmay gerektirir.
sonulara tabi olacan belirtmitir.31
6502 Sayl Kanun ile tketici ilemlerine ilikin kefalette bir tr zo-
runluluu getirilmi ve bylelikle kefaletin tr konusunda yaanan te-
reddtlerin nne geilmitir.32
XIV. YRRLK
6502 Sayl Kanunun Geici 1.maddesinde;
Bu Kanunun yrrle girdii tarihten nce alm olan davalar

aldklar mahkemelerde grlmeye devam eder. Bu Kanunun yrr-
le girdii tarihten nceki tketici ilemlerine, bunlarn hukuken
balayc olup olmadklarna ve sonularna bu ilemler hangi kanun
yrrlkte iken gereklemi ise kural olarak o kanun hkmleri uy-
gulanr. Ancak:
a) Bu Kanunun yrrle girdii tarihten nce kurulan ve hlen ge-

erli szlemelerin bu Kanuna aykr hkmleri yrrlk tarihinden
itibaren uygulanmaz.
b) Bu Kanunun yrrle girdii tarihten nce ilemeye balam

hak drc sreler ile zamanam sreleri dolmam ise bu Kanun-
da ngrlen srenin gemesiyle hak drc sre veya zamanam
sresi dolmu olur .
Bu Kanunda ngrlen ynetmelikler yrrle girinceye kadar,

bu Kanunla yrrlkten kaldrlan Tketicinin Korunmas Hakknda
31 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 22.06.2011, 2011/13-304 E. 2011/438 K. 4077 sayl

Tketicinin Korunmas Hakknda Kanununun 10. maddesinin 3. fkrasnn son cm-
lesi Tketici kredisinin teminat olarak ahsi teminat verildii hallerde, kredi veren,
asl borluya bavurmadan, kefilden borcun ifasn isteyemez. hkmn iermekte-
dir. Yukarda madde metninden de anlalaca zere, kredi verenin, ahsi teminat
veren kefilden asl borcun denmesini isteyebilmesi iin, asl borlu hakknda Knin
105 ve 143. maddeleri kapsamnda kesin aciz vesikas almas gerekir. Dolaysyla,
asl borlu hakknda kesin aciz vesikas alnmadan, asl borcun denmesi iin ahsi
teminat veren kefile bavurma olanandan sz edilemez. u hale gre, borlunun
yaplan tm aratrmalara ramen herhangi bir malvarl tespit edilememise, ba-
n koparmad anlalan adresinde yaplan hacizde, haczi kabil bir malna rastlana-
madna ilikin dzenlenen tutanak, kesin aciz vesikasnn yasal sonularn dour-
maya elverili saylr. Belirtilen iki artn gereklemesi durumunda, yasal anlamda
asl borluya bavuru art gerekleir ve kredi veren alacakl, ahsi teminat veren
kefilden borcun denmesini isteyebilir.
32 nder, M.Fahrettin; ZKUL, Burcu, 6502 Sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Ka-
nun Asndan Tketici Kredisi Szlemelerinde Bankaya Verilen ahsi Gvence:Adi
Kefalet Szlemesi, Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi
Dergisi, C.18, S.3, 2013, s.42
Kanuna dayanlarak kartlan ynetmelik ve dier mevzuatn, bu Ka-

nuna aykr olmayan hkmleri uygulanr
dzenlemesine yer verilmitir.
Bu dzenleme gereince, 28.05.2014 tarihinden nce gerekletirilen

tketici ilemlerinde bu ilemin hukuki geerlilii veya sonular bak-
mndan 4077 Sayl Kanun hkmleri uygulanmaya devam edecektir. Do-
laysyla, ilemin gerekletii tarih itibaryla yrrlkte bulunan mevzua-
ta uygun olarak yaplm bir ilemin sonradan kan mevzuat ile geersiz
hale dnmesi sz konusu olmayacaktr. rnein,28.05.2014 tarihinden
nce imzalanan bir tketici kredisi szlemesinde akti faiz yazlmam
olsa dahi, kredinin faizsiz olarak kullanlm saylacana ilikin 6502
Sayl Kanunun 25/2 maddesinin uygulanmamas gerekir.
Buna karlk, 28.05.2014 tarihinden nce imzalanm ve halen devam

etmekte olan tketici szlemelerinin 6502 Sayl Kanuna aykr hkm-
leri uygulama alan bulamayacaktr. rnein, 28.05.2014 tarihinden nce
imzalanm olan bir konut finansman szlemesinde, tketici erken de-
me halinde %2 orannda erken deme tazminat demeyi kabul etmi olsa
dahi, 28.05.2014 tarihinden sonra ve fakat szlemenin sona ermesine
36 aydan daha az bir zaman kala yapaca erken demede %1 orannda
erken deme tazminat uygulanmaldr.
KAYNAKA
Akipek, ebnem, Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun erevesinde Kredi Kart-

lar, Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, Cilt 52, Say 3, Ankara 2003
Atamer, Yeim, Tketici Kredisi Hukukunda Reform Projeleri ve Avrupa Birlii Hu-
kuku le Uyumu, Banka ve Tketici Hukuku Sorunlar Sempozyumu, stanbul, 2010
Aydodu, Murat, 6098 Sayl Trk Borlar Kanununda Faiz le lgili Dzenlemeler
Dokuz Eyll niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi, C.12, S.1, 2010
Can, Bilal, 6502 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun Konut Finansma-
nna Ynelik Hkmleri, Terazi Hukuk Dergisi, C.9, S.89, 2014
Ceylan, Ebru, 6502 Sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Kanundaki Tketici Kre-
dileri le lgili Yeni Dzenlemeler, stanbul Barosu Tketici Haklar ve Rekabet Hukuk
zel Says, C.88, 2014
eker, Mustafa, Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun Kapsamnda Kredi Kart

Borcunun denmemesi ve Hukuki Sonular, Erzincan niversitesi Hukuk Fakltesi
Dergisi, C.VIII/1-2, 2004
Deryal, Yahya, Tketici Kredilerinde Haksz art rnekleri ve 6502 Sayl Kanunla
Getirilen Yeni Dzenlemenin Deerlendirilmesi, Terazi Hukuk Dergisi, C.9, S.89, 2014
Ozanolu, Hasan, Tketicinin Korunmas Asndan Taksitle Satm Szlemesi, Anka-

ra, 1999
nder, M.Fahrettin; ZKUL,Burcu, 6502 Sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Ka-

nun Asndan Tketici Kredisi Szlemelerinde Bankaya Verilen ahsi Gvence:Adi
Kefalet Szlemesi, Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi
Dergisi, C.18, S.3, 2013
Reisolu, Seza, Tketici Kredileri Hukuki Sorunlar:4077 Sayl Yasada Deiiklik n-

gren Taslak, Bankaclar Dergisi, Say 69, stanbul, 2008, s.51
Reisolu, Seza, Trk Borlar Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda Ka-
nunun Bankaclk lemleri Asndan Deerlendirilmesi, Bankaclar Dergisi, Say 82,
stanbul, 2012, s.110
Tutumlu, Mehmet Akif, 6502 sayl TKHKya Gre, Tketici Hakem Heyetlerinin Yetki
ve Grev Snrlar, Terazi Hukuk Dergisi, C.9, S.89,2014
Yac, Krad, Anapara Faizi ve st Snr Faizine st Snr Getiren TBK m.88 ve 120
Hkmlerinin Ticari Faizler (TTK m.8 ve TTK m.9) Bakmndan Uygulanabilirlii, s-
tanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas, Say 2, 2013
Montreal Konvansiyonu
Av. Hsniye EKOLU ANDRN1
Havayoluyla Uluslararas Tamacla likin Belirli Kurallarn Birle-

tirilmesine Dair Szleme ksa adyla Montreal Konvansiyonu (Conven-
tion for the Unification of Certain Rules for International Carriage by Air
Montreal 28 May 1999) 14.4.2009 tarihli ve 27200 sayl Resmi Gazetede
yaynlanarak 13.9.2010 tarih ve 2010/895 sayl Bakanlar Kurulu karar ile
57. Maddesine ekince konularak onaylanm, 26 Mart 2011 tarihi itibar
ile de yrrle girmitir. Montreal Konvansiyonu 1929 ylnda imzalanm
olan Varova Konvansiyonunun yerini almak zere hazrlanmtr. Gerek
Varova gerek Montreal Konvansiyonlar, uluslararas hava tamasyla
ilgili belli hususlar standartlatrlmak zere getirilmi olup, hangi uu-
lara hangi Konvansiyonun uygulanacann bilinmesi gerekmektedir. Bu
alma bir yandan uygulayclar asndan bu hususu deerlendirirken,
dier yandan Montreal Konvansiyonu hakknda ereve bir bilgi ve farkl
lke uygulamalarndan rnekler sunmay hedeflemektedir.
I Giri :
Montreal Konvansiyonunda dzenlenmeyen tm hususlarda, mezkur
konvansiyonlarn dzenlenmesinden ncesinde olduu gibi ilgili ulusal
ya da uluslararas mevzuat (Avrupa Birlii lkeleri bakmndan Avrupa
Birlii mevzuat) geerli olmaya devam edecektir. Montreal Konvansiyo-
nun uluslararas hava tamasna uygulanan dier szlemeler ile olan
balants konvansiyonun 55. Maddesinde aklanmakta olup, hangi du-
rumda hangi uluslararas szleme hkmlerinin uygulanaca, bu mad-
de ve ilgili uuun tabi olduu uluslararas anlama/lar nazara alnarak
belirlenecektir.
II- Konvansiyonun kapsam
1- Konvansiyon temel dzenlemeleri
a) Seyahat Dokmanlar bilet/bagaj tanmlama etiketi ve hava sevk fii/
konimento; 3-11 maddeler
b) Kargoyu nizam hakk ve taraflarn ykmllkleri; 12-17. maddeler
arasnda,
1 stanbul BArosu avukatlarndan
Montreal Konvansiyonu Av. H. EKCOLU 35
c) Taycnn sorumluluu, tama srasnda meydana gelen yolcu lm

ve yaralanmalar ile bagaj / kargo hasar; yolcu / bagaj / kargonun
gecikmesi hallerindeki maddi zararlar, 17 vd. maddelerde dzenlen-
mitir.
2- Konvansiyonun uygulanmayaca haller
a) 2. Maddesi /2. Fkras hkmne gre, tayc posta tamalarnda
aradaki szleme artlarna gre sadece posta taycsna kar so-
rumlu olacaktr
b) Konvansiyonun 51. Maddesine gre de, taycnn iinin normal kap-
sam dnda olaanst koullarda gerekletirilmi tamalar duru-
munda, tamann dokmantasyonuna ilikin 3ten 5e olan maddeler
ile 7 ve 8. Maddeler uygulanmayacaktr.
3- Ulusal hukukun uyguland durumlar
Ulusal hukuklarn Montreal konvansiyonuna gre ikincil bir uygula-
ma kabiliyeti olup, ancak Konvansiyonda dzenlenmeyen hallerde ulusal
hukuka bavurulacaktr. rnein bir Amerikan mahkemesi, hava tama-
s srasnda meydana gelen, ancak bedensel bir yaralanmann olmad,
duygusal/manevi hasarlarn yaand iddiasna dayal bir talebi, Montreal
Konvansiyonun sadece bedensel yaralanmalar sebebiyle uranlan zarar
dzenledii ve manevi zararlar dzenlemedii gerekesi ile ulusal huku-
ka gre zmtr. zetle eer konvansiyonun 1. Maddesinin 2. Fkrasn-
daki artlar olmamakla birlikte tama bir uluslararas tama ise, olaya
ulusal hukuk hkmleri uygulanacaktr. Ayn ekilde, eer talep karar-
latrlm bir uluslararas tamann icra edilmemesinden kaynaklanan
zarara dayanmakta ise gene ulusal hukuk uygulanacaktr.
Montreal Konvansiyonunda hkm bulunmayan, taraflarn dava eh-
liyetleri, ekil, hukuki geerlilik, iptal, vazgeme, ifadan kanma, kt
ifa, konimentonun devri, tayc ve adamlarnn hukuki durumu ve so-
rumluluklarnn dayana, bir hava taycs tarafndan icra edilmeyen
bedelsiz tamalardan kaynaklanan ihtilaflar da milli hukuka gre z-
lecektir.
Montreal konvansiyonu 33/4 maddesinde yarglama usulne ilikin so-
runlarla, 35/2 maddesinde ise taycya kar alacak dava iin getirilen
iki yllk hak drc srenin nasl hesaplanaca hususlarnn zm
de kesin olarak milli hukuka braklmtr.
III- Konvansiyonun corafi uygulama alan
Konvansiyonun corafi uygulanma art, konvansiyonun 1/2 maddesi
anlamnda uluslararas bir tamann, icra edildii ilgili devletlerin/sefe-
rin balang ve var lkesi devletlerinin her ikisinin de Konvansiyonun

taraf olmasdr. Yolcunun biletin bir parasn kullanmad durumlarda
da seyahatin balang ve biti noktas, biletteki dzenlemeye gre belirle-
necektir. Yolcunun biletinin bir ksmn kullanma niyeti hi olmasa veya
biletini srf ekonomik sebeplerle baka bir lkede alm dahi olsa, bu
kural deimeyecek ve bilette yazan parkur belirleyici olacaktr.
Buna gre Trkiyeden ve Trkiyeye havayoluyla yaplacak uluslarara-
s yolcu, eya, bagaj ve yk tamalar bu konvansiyonun uygulama alan
iine girmektedir. 1955 Lahey ve 1975-4 numaral Montreal Protokolle-
riyle deiik Varova Konvansiyonu da 1999 Montreal Konvansiyonun
kapsam dnda kalan uluslararas tamalara artlar bulunduu tak-
dirde uygulanmaya devam edecektir. Varova Konvansiyonu ve onu tadil
eden Lahey Protokol hkmleri temelde, bir taraf Montreal Konvansi-
yonuna taraf olmayp Varova Konvansiyonuna taraf olan gidi dn
eklinde icra edilen seferler ile taraflardan en azndan bir tanesi Montreal
Konvansiyonuna taraf olmayan tek yn uulara uygulanacaktr. Bu se-
beple hangi uularn Varova Lahey sistemine hangi uularn Montreal
Konvansiyonu hkmlerine tabi olduunun belirlenmesi gerekmektedir.
Konvansiyonun Uygulamann Kapsam, Balkl (1) maddesi, Bu
szlemenin amacna uygun olarak, Uluslararas tamaclk ifadesi, ta-
raflar arasndaki anlamaya bal olarak, kalk ve var yerlerinin nak-
liye ya da aktarmada duraklama olsun ya da olmasn, iki taraf devletin
snrlar dahilinde ya da Taraf devlet olmasa dahi, ayet baka bir devletin
snrlar dahilinde durulacak anlamal bir yer varsa anlan yerlerin tek
bir Taraf Devletin snrlar dahilinde bulunduu herhangi bir tamaclk
faaliyeti anlamna gelmektedir. Baka bir devlette durulacak anlamal
bir yerin olmad tek bir Taraf Devletin snrlar dahilindeki iki nokta
arasnda yaplan tama bu szlemenin amacna ynelik olarak uluslara-
ras tamaclk deildir. hkmn amirdir.
Buna gre; Trkiyeden ve Trkiyeye yaplacak olan uluslararas hava
tamalar, Montreal Konvansiyonunu onaylam olan devletlerin snrlar
dahilinde bulunan yerler arasnda yaplm veya bu tama srasnda bu
konvansiyonu onaylamam bir devlet snrlar iinde nceden anlamal
olarak duraklama yaplmas halleri de dahil olarak yaplmas halinde,
ilgili tama Montreal Konvansiyonu hkmlerine tabi olacaktr. lgili ta-
mann Montreal Konvansiyonuna taraf olmayan bir devletin snrlar
iindeki yere veya yerden Trkiyeye veya Trkiyeden Montreal Konvan-
siyonuna taraf olmayan bir devlete yaplmas halinde Montreal Konvansi-
yonu hkmleri uygulanmayacaktr. Bu durumda dier devletin Varova
Konvansiyonuna taraf bir devlet olmas halinde, Varova Konvansiyonu

hkmleri uygulanacaktr.
Bu durumda Montreal mi Varova m uygulanacaktr sorusunun ceva-
bnn, seferin uluslararas olup olmad ve sefer dzenlenen lkelerin ta-
raf olduklar Konvansiyonun hangisi olduu sorularna gre yantlanmas
icap edecektir. Eer sefer uluslararas ve lkelerin her ikisi de Montreal
Konvansiyonuna tabi ise Montreal, iki lkeden biri Varova Konvansiyo-
nuna tabi, dieri hem Varova hem de Montreal Konvansiyouna tabi ise
Varova Konvansiyonu, lkelerden biri herhangi bir Konvansiyona taraf
deilse ilgili ulusal hukuk uygulanacaktr. lkemiz asndan 5718 Sayl
Milletleraras zel Hukuk ve Usul Hukuku Hakknda Kanun (MHUK)un
24/1. Maddesi hkmne gre ilgili tama szlemesinde belirlenen hu-
kuk, taraflarn hukuk seimi yapmam olmalar hlinde MHUK 24/IV
hkmne gre tama szlemeden doan ilikiye, en sk ilikili olan hu-
kuk, uygulanr. Konvansiyona tabi bir lkenin snrlar iinde, konvan-
siyona taraf olup olmadna baklmakszn nceden kararlatrlm bir
lkedeki ara noktaya duraklamay havi uular uluslararas sayldndan
gene Montreal Konvansiyonu hkmleri uygulanacaktr. Bu durumda sz
gelimi, Ankara / stanbul / Frankfurt arasnda yaplan bir tama, Trkiye
ve Almanyann Konvansiyona tabi olmas ve uuun uluslararas olmas
sebebiyle Montreal Konvansiyonuna tabi olacaktr. Rodos ara durakla-
mal bir Ankara / Rodos / stanbul uuu da uluslararas saylacak bu
sefer de Montreal Konvansiyonuna tabi olacaktr. Yunanistan Montreal
Konvansiyonuna taraftr. Ancak, konvansiyona taraf olmayan bir lkenin
ara duraklama noktas olarak kararlatrld sz gelimi bir stanbul/
Musul/Ankara uuu da Irakn konvansiyona tabi olup olmadna ba-
klmakszn uluslararas olmas ve lkemizin Konvansiyona taraf olmas
sebebiyle Montreal konvansiyonuna tabi olacaktr. Buna karn lkemizin
iki ehri arasndaki i uular uluslararas uu olmadndan Sivil Ha-
vaclk Kanunu hkmlerine tabi olacaktr. Baka bir devletin lkesinde
olan kararlatrlm bir duraklama yeri olmakszn bir tek Taraf Devlet
snrlar iindeki iki nokta arasnda yaplan tama, Montreal konvansi-
yonu anlamnda uluslararas saylmadndan Montreal konvansiyonuna
tabi olmayacaktr. stanbul / Musul / Diyarbakr rneinde uan Musula
inii nceden planlamad ve teknik sebeplerle Musula plan d bir ini
yapmak durumunda kaldn varsayalm bu durumda uu uluslararas
olmad iin Sivil Havaclk Kanunu Hkmlerine tabi olacaktr. stan-
buldan Montreal Konvansiyonuna tabi olmayan Tayland/Bangkoka icra
edilen uu Montreal Konvansiyonu hkmlerine tabi olmayacaktr.
lkelerin Montreal Konvansiyonuna tabi olup olmad hususu
ICAOnun http://www.icao.int/Pages/default.aspx adresli resmi web sayfa-

snda arama blmne ilgili lke ismi yazlmak suretiyle sorgulanabilir.
rnein lkemizin ismi girildiinde STATUS OF TURKEY WITH REGARD
TO INTERNATIONAL AIR LAW INSTRUMENTS bal altnda lkemizin
taraf olduu sivil havaclk ile ilgili tm uluslararas anlamalarn kayt-
lar gelmektedir. Montreal 1999 ile ilgili bm 34. Srada Convention ort
he Unification of Certain Rules for International Carriage by Air Montreal,
28 May 1999 olarak yer almaktadr. Sefer yaplan lkenin Montreal Kon-
vansiyonunu kabul durumunun bilinmemesi halinde bu suretle tespit en
salkl yol olacaktr.
Ucuun uluslararas ve iki konvansiyona taraf devlet snrlar arasnda
icra edilmesinin yan sra, uuun hava arac ile yaplmas, yolcu/bagaj ve
kargo tamasnn sz konusu olmas, tamann cret karlnda yapl-
mas gerekir.
IV- Montreal Konvansiyonuna gre sorumluluun artlar
Maddi zararlarn tazmini konusunda Varova Konvansiyonu ile Mont-
real Konvansiyonu birbirinden temel olarak farkl dzenlemeler getirmek-
tedir. Varova Konvansiyonuna gre tayc, kiiye verilen zararlar, bagaj,
kargo ve gecikme zararlarnda st tavan belirlenmi bir snrl sorumlu-
luk ile sorumludur. varsaylan kusur . Varova Konvansiyonun 17. Mad-
desi; yolcunun lm, yaralanmas, bedeni zarara uramas halinde, bu
zararn domasna sebep olan kaza, hava tamas srasnda meydana
gelmise, tayc sorumludur, 19. Maddesi; tayc hava tamasndaki
gecikmesinden doan zarardan sorumludur. eklindedir. Ta-
yc ya da adamlarnn zarara sebebiyet veren yapma/yapmama eklinde
bir eylemlerinin olduu, talep sahibi yolcu, bagaj hasar gren veya kar-
gosu hasar gren tarafndan ileri srlr. Bu sebeple, ispat yk zarar
grende deildir, tayc atl ithamdan kurtulmak iin, alnabilecek tm
tedbirleri aldn, ya da alsa dahi hasarn, zarar verici sonucun engel-
lenemeyeceini ispat etmek durumundadr. (Varova 20. Madde) Uygu-
lamada bunun ispat kolay deildir. Varova Konvansiyonun ispat yk
bakmndan talep sahibine getirdii bu kolayla kar, 22. Maddesinde
hava taycs asndan getirdii tazminat miktar snrlamalar ile bir
menfaat dengesi oluturmay hedeflemitir. Maddede anlan snrlara ka-
dar tayc varsaylan kusur ile sorumlu olacak/sorumluluk iin kusur
aranmayacaktr. Tayc ve adamlarnn ar kusurla/zarar verme kast ile
hareket ettikleri ispatlanrsa bu sorumluluk snrlamalar ortadan kalka-
caktr. (Varova 25) Snrl sorumluluk ilkesinin kabul edilmesinde 1929
tarihli Varova Konvansiyonunun hazrlanmas srasnda hava tamac-
lnn zendirilmesi ve sanayinin desteklenmesi dncesi etkin olmu,

snrl sorumluluk ilkesi ile hava taycs ile yolcu ve yk sahibi arasn-
da menfaat dengesinin salanmas amalanmtr. Buna karn Montreal
Konvansiyonunda sorumluluk kurallar bakmndan zararn trne gre
bir ayrma gidilmitir. Sorumluluk nedeni, sorumluluk snrlamalar,
snrl sorumluluktan kurtulma halleri Varova Konvansiyonnun aksine
birlikte dzenlenmemekte, hasarn trne gre farkl dzenlenmektedir.
Montreal konvansiyonu uyarnca sorumluluun art, kusur ya da ih-
mal olup olmadna baklmakszn, u hallerde dzenlenmitir;
Konvansiyonun 1./2 maddesi uyarnca bir uluslararas tama sz ko-
nusudur
Taraflar arasnda bedel karl icra edilmesi kararlatrlan bir ta-
ma szlemesi vardr (1/1 ve madde)
Yolcuya zerinde Montreal konvansiyonun geerli olduunun yazl ol-
duu bir bilet verilmitir (3/1, )
Zarara sebep olan kaza uakta ya da uaa bini ini annda gerek-
lemitir (17. Madde), maddi kayplar bakmndan geerli zaman 18.
Maddedir.
Zarara urayan zarara kendisi sebebiyet vermemitir (20.madde), ya
da zararn olumasna katkda bulunmamtr. Maddi hasarlardan
kurtulua ilikin benzer dzenleme (18. Madde)
Yolcu lm ve yaralanmalarnn sz konusu olduu kiisel zararlar-
da kusursuz sorumluluk snr 100.000SDR olup, taycnn olayna
gre bundan kurtulu imkan vardr (madde 21) (bu oranlar 24. Mad-
deye gre her 5 ylda bir gzden geirilir)
Gecikme, bagaj ve kargo zararlarnda 22. Madde hkmnde getirilen
snrlamalar ve kurtulu karinesi geerlidir.
V- Taycnn sorumluluu ve sorumluluun erevesi
1- 17. Madde: yolcu lm ve yaralanmalar, bagaj hasar
a) 17. Madde Varova Konvansiyonunun 17. Maddesinin aksine sade-
ce lm ve yaralanma halinde sorumluluu deil, Varova Konvan-
siyonun maddi zararlar arasnda dzenledii bagaj hasarna ba-
l zarardan sorumluluk halini de dzenlemektedir. Madde Varova
Konvansiyonun aksine hava taycsna teslim edilen kontrol edil-
mi bagajn urad zarar ile yolcunun uakta kabine ald el bagaj
kontrol edilmemi bagaj arasndaki ayrma son vermitir. Montreal
Konvansiyonuna gre bagaj kavram, gerek kontrol edilmi gerekse
kontrol edilmemi bagaj kapsar.
b) 17./1. Madde hkm, hava taycs ile bir szlemesi olan yolcunun
hava tamas esnasnda urad zarar dzenler. Bu durumda uaa
her naslsa bir bilet olmakszn binen yolcunun (blind passenger)
durumu Montreal Konvansiyonuna deil, ilgili milli hukuka gre -
zmlenecektir.
c) Montreal Konvansiyonunun 17/1 maddesinin bedensel zararlar ba-
kmndan Varova Konvansiyonun benzer hkmne nazaran getir-
dii en nemli fark, manevi zararlar ile izleyen zararlar da madde
kapsamna almaya elverili olan herhangi bir bedensel zarar death
or wounding of a passenger or any other bodily injury suffered by a
passenger ifadesi yerine kesin bir dille lm ve bedensel yaralan-
ma death or bodily injury eklindeki fiziksel yaralanma ve lm
dndaki dier zararlar madde kapsam dnda tutan lafzdr. Bu
durumda ilgili lke hukuk anlayna gre, psikolojik rahatszlkla-
rn bedensel yaralanmalar iinde addedilmesi durumu hari olmak
zere, duygusal zararlar bu madde ve dolaysyla Montreal Konvansi-
yonu kapsamnda olmayacaktr. Farkl lke mahkemelerinin mane-
vi zararlar konusundaki kararlar paralellik tamaktan uzaktr. Bir
ok mahkeme ancak psikolojik rahatszln olaan st bir hastalk
deerinin olmas halinde psikolojik rahatszlklar 17. Madde kapsa-
mnda kabul etmektedir. Amerikan Mahkemelerinin hangi durum-
larda psikolojik zararlarn konvansiyonun 17. Maddesi kapsamnda
kald hususundaki itihatlarnda bir birlik bulunmamaktadr. 70li
yllardaki kararlarnda mahkemeler genel itibar ile dorudan fiziksel
yaralanmalarn sonucu olmas halinde psikolojik zararlarn 17. Mad-
de kapsamnda kaldn kabul etmekteydi. Uak karma olaylar es-
nasnda gvenlik ve lm korkusu sebebiyle uranld iddia edilen
psikolojik zararlar ile uan teknik sebeplerle zorunlu inileri nede-
niyle olutuu iddia edilen manevi zararlar Amerikan mahkemeleri
reddetmitir. (US District Court (SDFla, 1986), 629 F. Supp 307= 19
Avi 18, 136=AL 1986, 173 Nr. 26 Eastern Airlines, Engine Failure
at Miami; Florida District Court of Appeal, (1988) Avi 18, 278= AL
1989, 270 Nr. 5 King v. Eastern Airlines) (Bkz. Gimulla Schmid, WA
Art. 17, Ziff 4 Sayfa 4) Alman mahkemelerinde kabuslar, post travma-
tik ruhsal rahatszlklar bu madde kapsamnda kalan bedensel zarar-
lar iinde deerlendirilmemektedir.
17. Maddenin lafzi yorumu, sorumluluun domasnn koullar
1) Bedensel zarar (yolcu bakmndan sonu),
2) bu zarar sebep olan hava aracnn iinde ya da herhangi bir ykleme
veya boaltma faaliyeti srasnda meydana gelen bir kaza (olay ve nedensellik)
3) maddi kayp (bedensel zarar ya da bagajn hasarlanmas vs. duru-

munda doan sonu)
Montreal Konvansiyonu kazay tanmlamamaktadr. Kazann dar ya da
geni yorumlanmas mmkndr. Kazann ne olduu hususunda farkl
lke hukuk sistemlerinin farkl anlaylar vardr. Amerikan mahkeme-
lerinin erken dnem kararlarnda an accident is an event, a physical
circumstance, which unexpectedl takes place not according to the usual
course of things,. If the event on board an aeroplane is an ordinary, expe-
cted and usual occurance then it can not be termed an accident. Denmek
suretiyle geni bir kaza varsaymndan hareket edilmekteyken, Amerikan
Supreme Courtun Air France v. Saks kararnda, maddenin gerekesi ve
amasal bir yorumla; lm ya da bedensel yaralanma durumunun by an
unexpected or unusual event or happening that is external to the passen-
ger olaydan meydana gelmesi halinde kaza kabul edilmitir. Supreme
Courtun bu karar dier mahkemelerce de benimsenmitir. (Bkz. Gimul-
la Schmid, M ART 17, Ziff 5 vd.)
Alman Mahkemeleri ve yazarlarnn ou Amerikan Supreme Courtun
tanmna benzer bir tanmlama ile dardan/yolcunun dndaki bir se-
beple aniden zuhur eden ve zarar veren olay kaza addetmektedir. ein
von aussen her pltzlich eindringendes schaedigendes Ereignis
Fransz mahkemelerinin kaza tanmna bakldnda; sadece uan ya
da yknn zarar grd ya da yolcu ya da nc kiilerin yaraland
haller kaza addedilmekte ve ancak basit para deiimleri ile yeniden ta-
miri mmkn olmayan uaklar hasarlanm addedilmektedir.
Kazann dar yorumuna gre, tama szlemesinin taraflar (yolcu ve
gnderen) genel standartlar erevesinde icra edilecek bir hava yolu ta-
masn kabul etmi saylr. Buna gre hava taycsnn zarar nlemek
iin elinden gelen nlemleri ald ya da almasna imkan olmadnn is-
patlad durumlarda sorumluluu olmayacaktr. Yolcu ya da gnderici
de bir uuta karlalmas olas, trblans, kt hava koullar, yldrm
arpmas, uak kabininde basn ve nem deiiklikleri, hava boluuna
dlmesi, az ok sert ini kalk vs. gibi durumlarn bilinci ve bunla-
rn olabileceini kabul ederek uaa binecek/mal gnderecektir. Burada
bir nceki tanmn aksine artk dardan gelen ve ani kriterleri dikkate
alnmamakta menfaatler dengesine gre bir tanmlamaya gidilmektedir.
Amerikan Supreme Court Olympic Hava Yollar/Husain kararnda, uakta
sigara iilmeyen son koltuktan birine geme istei kabin personelince
dikkate alnmayan ve hayatn kaybeden astm yolcusunun yaknlarnn
at davada, talebi 17. Madde bakmndan ret etmi, ancak personelin
davrann Varova Konvansiyonun 25A/3 hava taycsnn ya da perso-

nelinin ar ihmal ya da kusuru ya da zarar verme kast ile hareket etme-
si halinde kurtulu beyinnelerinden yararlanamamas maddesine aykr
bularak tazminata hkmetmitir.
Kazann sebebiyet verdii her bedensel yaralanmann sorumlusu ta-
yc olmayacaktr. Zarar sebebi ile uan iletimi arasnda bir sebep
sonu ilikisi olmaldr. Buna gre her yerde herkesin bana gelebilecek
olaylar deil, ancak hava yolu tamaclnn doasndan kaynaklanan
tehlikeler sebebiyle meydana gelen zararlardan sorumlu olunaca kabul
edilmektedir. die dem Luftverkehr eigentmlichen Gefahren Baz lke
mahkemeleri bu noktada daha geni yorumlar yapmakla birlikte, bu du-
rum Montreal Konvansiyonun yorumunu deitirmeyecektir. Ancak bu
srarl yorumlar Guatemala Protokolnde ilgili ynde bir hkmn tesis
edilmesine neden olmutur. Bu gr savunan yazarlar hava aracnn
bal bana bir tehlike olduundan ve tehlike sorumluluundan hareket
etmektedir. Ancak bu yorum kabul grmemektedir. rnein uakta bir
yolcunun dierini ldrmesi protokoln ilgili maddesi kapsamnda kal-
mayacaktr. Zira bu genel bir yaam riskidir. Ve hava tamas ile bir ilgisi
yoktur. Allgemeine Lebensrisiko.
2- Deep Vein Thrombosis, ekonomi snf sendromu
Deep Vein Thrombosis, (DVT) uakta uzun sre hareket etmeyen yol-
cularn kannn phtlamas sonucu oluan lmler rahatszlklar, dier
ad ile ekonomi snf sendromunun uzun sre kaza olduu iddia edil-
mitir. Ancak, farkl lke mahkemelerinden aksi ynde kararlar kmtr.
23 Haziran 2011 tarihli bir kararnda Fransz Yksek Mahkemesinin 1.
Sivil Dairesi (first Civil Chamber of the Court of Cassation) Fransada DVT
konusunda ilk defa bir karar vermi olup, ekonomi snfnda koullarn
iyi olmad iddias ile DVT yaadn iddia eden Emirates Hava Yollarnn
Muscat ve Dubai duraklamal Colombo-Paris seferi yolcusunun tazminat
taleplerini reddetmitir.
Avustralya Yksek Mahkemesinin 2002 VSC 580 sayl kararnda,
(Supreme Court of Victoria Court of Appeal, 28 July 2003), Quantas ve
British Airwaysn code share/ortak uuunda DVT yaadn, ilgili hava-
yollarnn DVTnin vuku bulmamas iin yolcularn yapmas gerekenler
hakknda yeterli bilgilendirme yapmadklar iddialar ile tazminat isteyen
yolcunun talebini, uyar yapmann Konvansiyonun 17. Maddesi anlamn-
da olay olmadnn ve kaza saylmayacan karara balamtr. a
failure to warn, being an omission to act, could not constitute an event
and, therefore, not be an accident.
ngiliz yksek mahkemesi Court of Appeal, uuun olaan seyri iinde

vuku bulan olaan durumlarn olay saylamayacan ve bu sebeple kaza
olmadn karara balamtr. ..usual features by aircraft did not cons-
titute anevent Bu konudaki dier kararlar iin bkz. http://www.allens
.com.au/ Publication: Recall:DVT is no accident.
lkemizde henz ekonomi snf sendromuna bal rahatszlk talepleri
ile alan bir dava bulunmamakla birlikte, uluslararas bir bankann st
dzey yneticisi olduunu, sk sk uularn st snflarnda/business/first
class seyahat ettiini, daval havayolunun Business stanbul- New York
seferinde business kabinde fazla bilet sat sebebiyle, sadakat program
hesabndaki milleri kullanarak upgrade/st snfa geme talebi kabul edil-
meyen yolcunun, manevi olarak rahatsz olduu, ekonomi snfta gerginlik
ve eziyet yaad, moral bozukluu yaad, kiilik haklarnn zedelendii
iddialar ile manevi tazminat istemli at davada Bakrky 1. Asliye Ti-
caret Mahkemesinin ksmen kabul kararn, Yargtay 11. Hukuk Dairesi
Esas 2013/6764, Karar 2013/21596 28.11.2013 tarihli karar ile; dava-
cnn seyahati st snfta temin edilemese de davacnn uuunun gerek-
letiini, davacya havayolunun mil iadesinde bulunduunu, seyahat etme
zgrlnn kstlandndan ya da kiilik haklarna zarar verildiinden
sz edilemeyeceini bu itibarla BK. 98/2 anlamnda manevi tazminat art-
larnn olumad gerekesiyle, ksmen kabul kararn bozmutur.
3- Kaza hakknda mahkeme kararlar
Teknik arza sebebiyle yaanan trblanslar kaza saylrken, hava ko-
ullarna bal trblanslar seyahatin doas iinde kabul edilebilir kabul
edilmi, uan kalk ve inii srasndaki salnmlar sonucu yaand
iddia edilen kalp krizi kaza saylmam, sert ini ve kalklarn olaan
d saylmas iin ar artlar istenmi, buna karn kalk esnasnda
bir tekerlein patlamas sonucu yaanan sarsnt kaza saylm, yldrm
dmesi kaza saylmam, gvenlik sebebiyle yolcunun ayrntl aranmas
sonucu uranld addedilen zarar bir kazann sonucu kabul edilmemi,
apandisit patlamas, bbrek/safrakesesi talarnn hareket etmesi, kalp
krizi kaza saylmam, uutan nce mevcut salk problemleri nedeniy-
le lm hali astml yolcu iin kaza saylmam, kalp rahatszl geiren
ve uan New Yorka iniinin hemen akabinde hastaneye kaldrldnda
kalp krizi geirdii anlalp by pass yaplan yolcunun durumu, kabin
personelinin uu boyunca gerekli yardm ve yaknl yapm yolcu ile
ilgilenmi olmalar sebebiyle kaza addedilmemi, yolculuun standartla-
ra uygun ve seyahatin doas ierisinde kabul edilebilir icra edildii ka-
bul edilmi, uaktaki ikram sebebiyle zehirlenme kaza saylm, kabinde
sklan bcek ilacna inite reaksiyon gsteren yolcunun durumu kaza

saylmam, baka bir yolcunun bagaj kapan ak brakmas sonucu
baka bir yolcunun den bagajdan yaralanmas kaza saylm, baka-
snn stne dp yaralayan sarho yolcunun durumu kaza saylm,
koltuk sralarnn ok dar olmas sebebiyle, i ksmda oturan yolcular
geirmek iin ok sk ayaa kalkan yolcunun yaad diz rahatszl kaza
saylm, iki yolcunun kavgasnda birbirlerine verdikleri bedensel zarar-
lar kaza saylmam, terr ve uak karma olaylar kaza saylm, bomba
ve patlamalar ile bomba ihbarlar kaza saylm, buna karn uuta olay
karan ve emniyet kuvvetlerince uaktan indirildikten sonra bedensel
zarara urayan yolcunun durumu kaza saylmam. stanbul 3. Asliye Ti-
caret Mahkemesinin, 2008/282 Esas, 2010/744 sayl dosyasnda, klima
sistemindeki arza sebebiyle kabin basnc deiikliine bal olarak kal-
ktan 16 dakika sonra dn yaparak arzann giderilmesinin ardndan
tekrar havalanan uakta, kabin basncna bal olarak kulaklarnda hasar
yaadn iddia eden yolcunun talebi, olayn hava tamas bakmndan
olaan olduu, kaza olmad, uakta baka hibir yolcunun rahatsz-
lk yaamam olduu ve yolcunun olay tarihinden nce sre gelen kulak
rahatszlklar dikkate alndnda, olaan hadise ile davacnn yaadn
iddia ettii zarar arasnda illiyet bann ispatlanamad gerekesi ile red-
dedilmitir.
4- Talep sahipleri
MK 17.maddesi talep sahiplerini dzenlememektedir, MK 22. Maddesi
hkmnde tazminat miktarlar ve erevesi dzenlenmektedir. Talep da-
yanaklar 29. Maddede dzenlenmekte ve talep sahiplerinin tespiti ilgili
milli hukuka braklmaktadr.
a) Yolcu ve yaknlar
Yaralanma halinde, yolcunun kendisi, ei, lm halinde miraslar, ak-
rabalar, nikahsz yaad e. Yaralanma halinde anne babaya dava ama
hakk, ergin olmayan ocuun yasal temsilcisi sfatyla verilmektedir.
seyahati sebebiyle uu yapan iiye biletini alan i veren Alman Huku-
kuna gre tama szlemesinin taraf ve uan ii sadece tama szle-
mesinden yararlanan sayldndan iverene dava hakk tannmaktadr.
Havayolunun alan bakmndan; hakim gr kazann olduu uan
iletiminden sorumlu olan ekibin elemanlarnn Montreal Konvansiyonu
17. Maddesine gre talep hakk bulunmad ynndedir. Zira bunlar bir
tama szlemesi sebebiyle deil, ilerinin ifas sebebiyle uak kabininde
bulunmaktadr. Kabin personeli de yolcu saylmadndan ancak ilgili
milli hukukun i ve sosyal gvenlik hukuku/toplu szleme hukuku uya-
rnca bir talep haklar olacaktr. Buna karn, grev yerlerine gitmek ya
da grev dn ikametgahlarna gitmek zere kabinde bulunan ve aktif
grevde olmayan kabin personeli ve ua sevk ve idareye yetkili personel
yolcu saylacaktr. (Dead- head-Fly). Hava taycnn alan olmas s-
fatyla uakta uygun koullarda temin edilmi biletle seyahat eden pass
yolcular ile hava taycs arasnda bir tama szlemesinin varl kabul
edildiinden pass biletle uan yolcular da Montreal Konvansiyonu 17 an-
lamnda talep sahibidir.
a) Taleplerin muhatab
Hava taycsdr. Birden ok hava taycs olmas halinde, 36/2nin
ilk cmlesine gre, ilk taycnn zel bir anlama kapsamnda yolculu-
un tamamna ait sorumluluu stlendii durumlarn dndaki hallerde,
her tayc bizzat kendi icra ettii blmden sorumlu olacaktr. 39 ve
40.madde hkmlerine gre anlamal ve gerek tayc.
a) Tazminatn snrlar ve miktar
Yolcu lm ve yaralanmas halinde sorumluluun st limiti belirlen-
memitir. 21. Maddenin 1.fkras; Her yolcu iin 100.000 SDRyi ama-
yan (bu miktar 2009 ylnda 24. Madde gerei 113.000 SDRa ykselmi-
tir) 17. Maddenin 1. Paragraf kapsamnda doan hasarlar iin tayc,
sorumluluunu kabul etmeme ya da snrlama imkanna sahip olmaya-
caktr. hkmn amirdir. Buna gre taycnn bu miktara kadar olan
zararlarn tazmini bakmndan sorumluluu kusurdan bamsz olup,
kusurlu olup olmamas aranmayacaktr. Bunun zerindeki hasarlar iin,
taycnn varsaylan kusuruna dayal/ispat edilen kusuruna sorumlulu-
unun bir st snr bulunmamaktadr.
Tazminat taleplerinin hukuki dayana Montreal Konvansiyonunda
dzenlenmemektedir. Ancak 29. Maddede; Yolcu bagaj ya da kargo ta-
mas ile ilgili olarak, ister ibu konvansiyona, ister szlemeye, ister
haksz fiile ya da baka bir hukuki sebebe dayansn bir tazminat talebi,
byle bir davay ama hakkna sahip olan kiilerin kim olduu ve kendi
haklarnn neler olduu hususuna zarar getirmeksizin, ancak ve ancak
ibu konvansiyonda tayin edilen koullara ve sorumluluk snrlarna tabi
olacak ekilde alabilir. Byle bir davada bir cezay ortadan kaldran ya
da arlatran ya da dier trl ikame etmeyen her tr tazminat geer-
sizdir. (Bu tr herhangi bir davada cezay gerektirici, rnek tekil eden
ya da tazminat hkmnde olmayan hasarlar telafi edilir olmayacaktr.)
eklindedir. Bu dzenleme ile tazminatn dayana ne olursa olsun, hava
taycsnn konvansiyonda dzenlenen sorumluluklar bakmndan so-
rumluluun ancak, konvansiyonda tayin edilen koul ve snrlarda olaca

kesin ekilde dzenlenmektedir. Yaralanma halinde Montreal Konvansi-
yonun 31. maddesi bir ihbar sresi ngrmemektedir.
VI- Bagajda taycnn sorumluluu:
MKnn 17/4 maddesi hkm; baka trl belirtilmedii mddete
bu szlemede bagaj terimi hem kontrol hem de kontrol edilmemi ba-
gaj anlamna gelir eklindedir. Bu dzenleme ile teslim edilmi bagaj
ve el bagaj ayrm ortadan kalkm gibi grnmektedir. Bu dzenleme
denecek tazminat miktarlarnn gerek kontrol edilmi gerekse kontrol
edilmemi bagaj kapsamas bakmndan nemlidir. Kontrol edilmi ba-
gaj iin taycnn sorumluluk hali ve artlar 17. Maddenin 2. Fkra-
snda dzenlenmektedir. MK md 17/2: Tayc, kontrol edilmi bagajn
tahrip olmas ya da bagaja zarar gelmesi durumunda uranm hasara
kar sadece, bagajn tahrip olmasna ya da kaybolmasna ya da baga-
ja zarar gelmesine neden olayn hava arac iinde ya da kontrol edilmi
bagajn taycnn sorumluluu altnda bulunduu esnada meydana gel-
mi olmas halinde sorumludur. eklindedir. Dzenleme kontrol edilmi/
teslim edilmi bagaj bakmndan verschuldensunabhaengige Haftung
kusursuz sorumluluk hali ngrmtr. Alman retisinde taycnn
teslim edilen bagaj iin ngrlen bu sorumluluk biimi verschaerfte Ge-
faehrdungshaftung yani bir nevi arlatrlm tehlike sorumluluu ya da
Erfolgshaftung yani sonuca balanm/bagajn szlemeye uygun ekilde
teslimi sonucuna balanm kusursuz sorumluluk ekli olarak da nite-
lenmektedir. Teslim edilmi bagaj bakmndan yolcunun, taycnn ya
da adamlarnn kusurunu ispat gibi bir ykmll bulunmamaktadr.
Yolcunun, bagajn hava yolunun hakimiyetine teslim ettii ve artk baga-
j zerinde kontrol olmad dnldnde, ispat yknn yolcuda
olmamas hakkaniyete uygun kabul edilmelidir. Konvansiyon bu sorum-
luluk biimiyle bir yandan yolcu lehine kolaylk getirirken, dier yandan
ilgili havaalannda hizmet sunma yetkisi olan tekel konumundaki farkl
alt hizmet salayclarndan, hizmet almak durumunda olan taycnn,
teslim edilmi bagaj bakmndan ngrd mutlak sorumluluuna st
limit getirmek suretiyle bir menfaat dengesi oluturmaktadr. Sektrde
havaalanlarnda havayollarna yer hizmetleri sunma yetkisi olan kurulu-
larn szleme standartlar, havayollarna hizmet ve sorumluluk artlar-
na mdahale ans vermemekte, hizmet almak durumunda olan tayc-
lar bu standart szlemeleri sorumluluk esaslarna mdahale etmeksizin
kabul etmek durumunda kalmaktadr. Bu adan getirilen sorumluluk
snrlamas sektrn devam iin kanlmazdr.
Ancak, madde dier yandan kontrol edilmemi/yolcunun havayoluna

teslim etmedii uak kabininde beraberinde tad bagaj iin teslim edil-
mi bagajdan farkl bir sorumluluk tr ngrmektedir. 17. Maddenin 2.
Fkra son cmlesi; Kiisel eyalar dahil olmak zere, kontrol edilmemi
bagajlarn olduu durumlarda, eer hasar taycnn, ya da bir alan-
nn acentesinin bir kusuruna bal olarak meydana gelmise tayc so-
rumludur. eklindedir. Bu hkmle kontrol edilmi bagaj iin ngrlen
kusursuz/mutlak sorumluluk trnden, tekrar kusur verschuldens-
haftung sorumluluuna geilmi olup, kaytsz bagajna bal taleplerde
yolcu tayc/adamlarnn kusurunu kendisi ispat etmek durumundadr.
1- sorumluluk artlar;
tahrip, zarar grme, kaybolma (olay),
bu zarar, kayp tahrip hava aracnn iinde ya da bagajn taycnn
sorumluluunun altnda bulunduu esnada meydana gelecek (olay
ve nedensellik)
tahrip, zarar grme kaybolma sebebiyle yaanan maddi kayp (so-
nu)
2- hbar:
MKnn 31. Maddesi ikayetlerin zamanna uygun olarak yaplmas
hkm altnda ihbar sresini dzenlemekte; bagajn ikayetsiz teslimini,
bagajn iyi koullarda teslim alndna dair kesin olmayan karine te-
kil edeceini dzenlemektedir. Bununla bagajdaki hasar/kayba dair is-
pat yk yolcunun zerindedir. Bagajn ikayetsiz teslim alnm olmas
aksi ispat edilene kadar bagajn eksiksiz ve teslim edildiine karine tekil
eder. Kontrol edilmi bagaj halinde bagajn tesliminden en ge 7 gn iin-
de taycya ikayette bulunmak durumundadr. Gecikme durumunda
ikayet en ge bagaj ya da kargonun yolcu/kargonun kendi kullanmna
verilmi olmas gereken tarihten itibaren 21 gn ierisinde yaplmaldr.
ikayet yazl olmal ve belirtilen srede yaplmaldr, aksi halde tayc-
nn kt niyetli olduu ispatlanmadka dava hakk decektir. htilaflar
deerlendirilirken, ihbar incelenecek ilk husus olmaldr.
3- Taycnn sorumluluk snr
22. Maddenin 2. Fkrasnda dzenlenmektedir. Buna gre, yolcu ba-
gajn taycnn sorumluluuna verildii anda ulaaca yerde teslimi ile
ilgili zel bir fayda beyannda bulunup, ilave bir deme yapmad md-
dete taycnn, bagajn tahrip olmas, kaybolmas ya da hasarlanmas
halinde her yolcu iin sorumluluu 1000 SDRdir. (miktar hali hazrda
1131 SDRdir.) zel bir fayda beyannda bulunulduu durumda, tayc

1000SDRnin talep sahibinin var yerindeki zararn karladn ispat
etmedike, tayc beyan edilen toplam amayan bir miktara kadar de-
me yapmakla sorumlu olacaktr. Bu miktar gerek teslim edilmi gerekse
teslim edilmemi tm bagaj iin st snrdr.
4- Tayc bakmndan kurtulu karinesi;
Tayc hasarn bagajn kendi iinde bulunan kusurlardan, bagajn
kalite ve ktlnden kaynaklandn ispatlarsa bu lde sorumlu ol-
mayacaktr. (17/2. 2.cmle)
5- Bagaj iin ngrlen limitin manevi tazminat da kapsayp kap-
samad
Gerek lkemiz gerekse dier lke mahkemeleri ile Adalet divan karar-
larnda 22 madde ile getirilen st limitin bagaj hasar/kayb gecikmesine
bal manevi tazminat taleplerini de kapsad kabul edilmekte ve bunu
aan manevi tazminat talepleri reddedilmektedir.
Varova Lahey Konvansiyonunun geerli olduu dnemde ar vakalar-
da bagaj kayb/ge teslimine bal manevi tazminata hkmedilen istisnai
kararlar olmakla beraber, Montreal Konvansiyonu getirdii 1000 SDRlik
mutlak sorumluluk limiti ile maddi/manevi tazminat tartmalar byk
lde sona ermitir.
Bakrky 2. Asliye Ticaret Mahkemesinin 2007/8 Esas ve 2008/391
numara ile karara balad bir ihtilafta, bir fuara katlmak zere fuarda
kullanlacak eyas ile Moskovaya varnda valizi teslim edilmeyen bir
yolcunun fuara katlamad, fuardan bekledii fayday elde edemedii,
ticari itibar kaybettii iddialar ile maddi ve manevi tazminat istemiyle a-
t davada mahkeme; taycnn sorumluluunun snrl olduu, olayda
zel deer bildiriminde bulunulmad, Varova ve onu tadil eden Lahey
Protokolnn 22. Maddesine gre sorumluluun Kg bana 17. SDRden
ibaret olduundan hareketle 25 kg olan bagaj arl zerinden 425
SDRin zerinden bir tazminata hkmetmi, manevi tazminat istemini ise
yasal artlar olumadndan reddetmitir.
Montreal Konvansiyonu yrrle girdikten sonra ngrlen limiti bel-
li mutlak sorumluluk esasyla konvansiyon hkmlerine dayal manevi
tazminat taleplerinin reddi kesinlik kazanmtr. Barselona Porto arasn-
da Clickairin icra ettii bir seferde bagaj kaybolan Axel Walz isimli yolcu-
nun, 2700 Euro maddi ve 500 Euro manevi tazminat istemiyle Juzgado
de lo Mercantil No 4de at davada, mahkeme Montreal Konvansiyo-
nunda taycnn bagajnn kayb halinde ngrlen mutlak sorumluluk

halinin sorumluluun st snr olup olmad, tazminat n manevi taz-
minat iinde snr tekil edip etmedii sorular ile Montreal Konvansiyo-
nun 22/2 maddesinin yorumu konusunda Adalet Divanna bavurmu,
Avrupa Adalet Divannn 6 Mays 2010 tarihli C-63/09 numara ile karara
balad davada; bagaj kayb, hasar ve/veya gecikmesi halinde yolcunun
havayolundan alabilecei maksimum tazminat miktarnn 1134,71 Euro
olduuna, bu miktarn ancak yolcunun seyahatinin banda zel deer bil-
diriminde bulunmu ve buna ilikin havayoluna bir deme yapm olmas
halinde alabileceine, Montreal Konvansiyonunda ngrlen snrn ge-
rek maddi gerekse manevi tazminat iin st snr tekil ettiine, Montreal
Konvansiyonun esprisinin ve bagaja bal tazminatn bagaj ierii dikkate
alnmakszn bu kadar yksek kararlatrlmasnn sebebinin havayolu ile
yolcu arasnda hakl bir menfaat dengesi yaratlmas olduunu, bu suretle
yolcunun ksa ve etkin biimde tazminatna kavumasnn amalandn,
havayollarnn ar, hesab zor karmak tazminatlarn yklenilmesinin
istenmediini karara balamtr.
Diyarbakr Ankara stanbul uuunda kiisel bakm rnleri, markal
i kyafetleri, yaknlarna getirdii hediyeleri havi bagaj kaybolan/hi tes-
lim edilemeyen bir yolcu tarafndan 6.000 TL maddi ve 5.000 TL manevi
tazminat istemiyle, Bakrky 19. Asliye Ticaret Mahkemesinin 2013/32
Esasyla alan ve 2013/3 numara ile karara balanan davada mahkeme;
bagajn tahrip olmas, kaybolmas ya da bagaja hasar gelmesi ha-
linde sorumluluun 1000 zel ekme hakk ile snrl olduunu, bu snrn
1.1.2010 tarihinden itibaren Konvansiyonun 24/4 maddesi uyarnca 1131
SDRe den ibaret olduunu, bagajn ieriinin gerek deerinin bu miktar
amamas halinde gerek deerin, gerek deerin bu rakamn zerinde
olduu durumlarda zel bir deer bildiriminde bulunulmu olmamas
halinde ise gene bu deerin deneceini; manevi tazminat istemi bakmn-
dan ise MKnn 24 ve 25. Maddelerinde kiilik haklarna sal-
drnn unsurlar ve hukuka aykrlk durumu ile yaplan saldrnn dava
yolu ile korunacann akland, TBKnn 58. Maddesinde ise saldrnn
yaptrmnn dzenlendii belirtilmi ve bagaj kayb halinde, kanunun ilgi-
li maddeleri tahtnda kiilik haklarnn ihlalinden sz edilemeyeceinden
manevi tazminat istemi reddedilmitir.
6- Yolcuya zel bir fayda beyannda bulunup, ilave bir deme yap-
ma imkannn tannmamas halinde durum
Yani hava taycsnn kaytl bagajda aan deer bildirimi uygu-
lamas bulunmadnn belirtilerek, talebi halinde, yolcuya creti mu-
kabili kaytl bagajna ilikin AAN DEER BLDRM yapma imkan

tanmamasnn gerek Konvansiyon hkmlerine gerekse Avrupa Birli-
inin 889 sayl Tzne uygun olmayacaktr. Anlan Tzk, Montreal
Konvansiyonuna gei srecinde Varova Konvansiyonu ulusal hukuk
arasndaki elikilerin yolcu aleyhine anlalmayaca/yorumlanmayaca,
uluslararas dzenlemeler ile ulusal dzenlemeler arasndaki aykrln
giderilmesi ve Avrupa Birliinin sorumluluk snrlarnn yolcu lehine iyi-
letirildii Montreal Konvansiyonunu uygulama konusundaki kararll
ve nihayet giri blmnn (12). Maddesinde de Tzn amalarndan
bir dierinin de; tm birlik havayollarnn bagajn kayb, zarar grme-
si ve gecikmesi durumunda yolcu ve havayollarnn basit ve anlalmas
kolay kurallarn uygulamaya konmas ile yolcuya hangi durumlarda ek
bir sigortaya ihtiyac olduu hususunun anlalr bir ekilde bildirilmesi
olarak bildirilirken, Montreal Konvansiyonun Gecikme, bagaj ve kar-
goyla balantl olarak sorumluluk snrlar balkl, 22. Maddesinin 2.
Fkras; bagaj tamaclnda, kontrol edilmi bagajn taycnn sorum-
luluuna verildii anda yolcu bagajn ulaaca yerde teslimi ile ilgili zel
bir fayda beyannda bulunmad ve durumun gerektirmesi halinde ilave
bir deme yapmad mddete, taycnn bagajn tahrip olmas, kay-
bolmas ya da bagaja hasar gelmesi halinde her yolcu iin sorumluluu
1000 zel ekme hakk ile snrldr. Dier durumda, denecek toplamn
yolcunun vartaki teslimatta salayaca gerek faydadan fazla olduunu
ispatlamad mddete tayc beyan edilen toplam amayan bir miktar
demekle sorumlu olacaktr.
Limitlerin arta balanmas balkl 25. Maddesi; bir tayc ta-
ma anlamasnn bu szleme ile salanan sorumluluk snrlamala-
rndan daha fazlasna tabi olmasn ya da snrsz sorumlulua tabi
olmasn art koabilir.
szlemeye ilikin koullarn hkmszl balkl 26. Madde-
si; Taycy bu szleme kapsamnda ortaya konmu sorumlu-
luklardan kurtarmak ya da daha aa bir snrda sabitlemek eili-
mindeki herhangi bir koul geersiz ve hkmsz olacaktr. Fakat
herhangi bir koulun hkmszl bu szlemenin hkmlerine
tabi olan kontratn tamamnn hkmszln gerektirmez.;
Zorunlu Uygulamalar balkl 49. Maddesi; Hasarn olumasn-
dan nce tama kontratnda ya da btn zel anlamalara dahil
edilmi taraflarca uygulanacak hukuku tayin etmek ya da yargla-
ma hakkna ilikin kural deitirmek suretiyle szleme ile ortaya
konmu kurallarn ihlali olarak yorumlanan her hangi bir hkm
geersiz olacaktr.
ekinceler balkl 57. Maddesi; taraf bir devletin herhangi bir za-
manda Depozitere hitaben bir bildirimle, bu szlemenin aada
verilenlerle uygulanmayacan deklere edebilecek olmasnn hari-
cinde bu szlemeye herhangi bir ekince konmayacaktr.
eklindeki hkmlerle, konvansiyonun ngrd sorumluluk limit-
lerini azaltan szleme koullarnn geerli olmayacann dzenlendii
grlmektedir. Bu sebeple konvansiyonun tabi olduu lkelere sefer ya-
pan havayollarnn Yolcu ve Bagaj Tama Genel artlarnn buna gre
revizesi ile yolcuya aan deer bildirimi yapma imkan getirilmesine ili-
kin uygulamalarn yrrle konmasnn temini gerekecektir. Bu durum
zellikle Avrupa Birlii lkelerine yaplan ve Birlik mevzuat kapsamnda
kalan seferler asndan nem tamaktadr.
VII- Kargoda sorumluluk
Varova Konvansiyonu ile getirilen 18. Maddedeki sorumluluk hali-
nin taycnn 20. Maddedeki kurtulu beyyinesi gsterdiinde ortadan
kalkmas, taycnn bunu ispat edememesi durumunda 22. Maddede
gsterilen snrlara kadar sorumlu olmas ve 25. Maddede dzenlenen
taycnn zarar verme kastyla, zararn domas ihtimalini bilerek per-
vaszca hareket ettiinin zarar gren tarafndan ispat halinde 22. Madde-
deki snrlamann ortadan kalkmas eklindeki kademeli sorumluluk
dzenlemesi Montreal Konvansiyonu tarafndan kaldrlmtr.
Konvansiyonun 18. Maddesi taycnn mala verdii zarar bakmn-
dan, kusurdan bamsz objektif mutlak tama hukuku asndan yeni
bir sorumluluk tr getirmektedir. svire Hukukunda bu sorumluluk
tr tehlike sorumluluu addedilmektedir. Buna gre maln zarar gr-
mesi, ziya olmas, hasarlanmas, kayb halinde tayc st snra kadar
mutlak sorumludur. Ancak tayc kargoda meydana gelen hasar, kayp,
tahrip olma hallerinin 18. Maddenin a), b), c), d) bentlerinde belirtilen
sebeplerden biriyle gerekletiini ispatlarsa bu olay orannda sorumlu-
luktan ksmen ya da tamamen kurtulacaktr.
Bunun yannda tayc ve adamlarna 20. Madde ile de bir kurtulu
imkan getirilmitir. Genel hukuk prensiplerinden hareketle sutan zarar
grenin mterafik kusuru durumunda, Tayc hasarn tazminat talep
eden kiinin veya haklarn devralann kusuru, yanl eylemi sebebiyle
olutuunu ispat ederse, ispat ettii bu kusur orannda sorumluluktan
kurtulacaktr. 20. Madde hkm konvansiyonda ngrlen tm sorum-
luluk koullarna tatbik edilecektir.
Hava tamasnda varsaylan kusur anlayndan, kesin sorumluluk
anlayna kay esasen Montreal Konvansiyonu ile de gelmi olmayp, 4
numaral Montreal Prtokol sorumluluun altn esasndan SDR esasna

evrilmesi ynnde, sorumluluun gtr usulle belirlenmesi eklinde
getirdii yenilikle bu anlayn ncsdr.
Ancak, Montreal Konvansiyonu, Varova Konvansiyonunun tayc
bakmndan sorumluluk snrlamasn mmkn klan; a) eksik/hatal ta-
ma evrak b) ar kusur eklindeki iki istisnasn, almayarak tayc
bakmndan sorumluluk snrlamasnn kaldrlmas esasn deitirmi-
tir. Artk, taycnn sorumluluk snrnn kalkmas sadece 22. Madde-
nin 3. Fkras anlamnda zel deer bildiriminde bulunulmas ya da 25.
Maddeye gre sorumluluk limitlerini kaldran szleme halinde mmkn
olabilecektir.
Uygulamada teorik anlamda sorumluluk hkmleri deise de, ta-
ycnn sorumluluktan kurtulmas iin ispat gereken zararn nlenmesi
iin alnabilecek tm tedbirlerin alnd hususunun ispat son derece
zordur.
Kargo tama szlemesine konu bir maln hasarlanmas/kayb halin-
de oluan zarar nedeniyle sorumluluk Konvansiyonun 18. Maddesinde
dzenlenmektedir. Maddenin lafzndan aka anlalaca zere Mont-
real Konvansiyonu bu maddede Varova Konvansiyonunun aksine sade-
ce kargoyu dzenlemekte, kaytl ve kaytsz bagaj ise 17. Madde: yolcu
lm ve yaralanmalar halinde sorumluluk ile birlikte dzenlemektedir.
Montreal Konvansiyonu bagaj ahsa bal yolcu tama szlemesinin bir
paras olarak alglamaktadr.
18. maddenin 1. Fkrasnda sorumluluun artlar, 2. Fkrada ta-
ycnn sorumluluktan kurtulmasnn artlar, 3. Fkrada sorumluluun
zaman, 4. Fkrada ise deniz ve kara tamasnn hava tamasna dahil
olmad ile tamann planlamasna gre bir ksmnn hava yolu dnda
bir vasta ile tanmas planlanm ise aksi ispat edilene dein, hava ta-
mas esnasnda meydana geldiinin varsaylacan dzenlemektedir. Bu
maddedeki bir dier yenilik 4. Fkrann son cmlesi ile getirilen, tay-
cnn gndericinin izni olmakszn, tamann bir ksmn hava tamas
dnda gerekletirmesi halinde de hava tamas hkmleri ile sorumlu
olacann dzenlenmesidir.
Sorumlulua ilikin hkmler Varova konvansiyonundan ayrlmakta
ise de Montreal 4 numaral Protokole yaknlamtr. Varova konvan-
siyonunda ngrlen varsaylan kusur ar kusur ispatlanmadka
arlkla snrlanmtr. Buna karn Montreal Konvansiyonu teslim edil-
meyen bagaj dnda dier sorumluluk trleri bakmndan kusur arama-
maktadr, ancak sorumluluk arlkla snrlanmtr.
17. Madde taycnn sorumluluunu yaralanma veya lmn hava

tamas esnasnda meydana gelen bir kazann sonucu olmas ile snrla-
maktayken, 17/2 maddede bagaj iin ngrld gibi kargo hasarnda da
kaza art aranmamakta ve mal/bagaj taycnn uhdesindeyken gerekle-
en her tr zarardan tayc sorumlu olmaktadr. 18. Madde kapsamna
kargo ile tanan her tr mal girmektedir. Bagaj bu anlamda 18. Madde
kapsamnda deildir. Posta tamalar da 18. Md. Kapsam dndadr.
Hayvanlar duruma gre kargo ya da kaytsz bagaj olarak tanabilir.
Zarar ekilleri, maln hasarlanmas tamamen tahrip olmas, kaybol-
mas olabilir, bu ayrm 31.maddede ihbar bakmndan nemlidir. 31/2
maddeye gre farkl hasar durumlarnda farkl ihbar sreleri ngrl-
mtr.
1- Nedensellik
Zarar kargonun hasar, kayb, zarar grmesi sebeplerinden kaynak-
lanmaldr. Bu olayn gereklemesi halinde zararn mutlak surette mey-
dana gelmemesinin mmkn olmamasn gerektirir. conditio sine qua
non Ancak tama esnasnda meydana gelen her olaydan hava taycs-
nn sorumlu tutulaca anlamna gelmeyip, hayatn olaan akna aykr
olaylar sebebiyle meydana gelen zarardan tayc sorumlu olmayacaktr.
2- Sorumlu olunan zaman
Montreal Konvansiyonun 18. Maddeye gre hava tamas srasnda
kavram 3. Fkraya gre kargonun taycnn sorumluluu altnda olduu
dnemi ifade eder. Varova Konvansiyonun 18/2 maddesi hkmnden
maln taycya teslim edildikten sonra, bir hava alannda, uak kabi-
ninde, hava alan ya da havaalan dnda bir yere inite mal taycnn
uhdesinde olduu dzenlemesi bu hkmle deimitir.
3- Taycnn Sorumluluktan kurtulmas
Montreal Konvansiyonu kargo tamasnda tayc asndan zararn
hava tamas esnasnda meydana gelmesi kouluyla mutlak bir sorum-
luluk ngrmtr. ngrlen mutlak sorumluluk halinden kurtulmas
18.maddenin 2. Fkrasnda tadat edilen hallerin varln ispat ile snr-
ldr.(Bkz. Trk Ticaret Kanunu 864. Madde) Varova Konvansiyonuna
gre, tayc ve adamlar zararn olumas iin alnmas muhtemel tm
tedbirlerin alnd ve/veya bunlarn alnmas imkan olmadn ispat et-
tii zaman sorumluluktan kurtulabilmekteydi. Montreal Konvansiyonun-
da ne bu kurtulu beyinnesine ne de mcbir sebebe bir kurtulu imkan
olarak yer verilmemitir. 18/2 maddedeki durumlarn ya da zarar gre-
nin mterafik kusurunun ispat dnda taycnn mutlak sorumluluk-

tan kurtulu imkan bulunmamaktadr. Konvansiyonun sorumluluktan
kurtulma dzenlemesi btnyle 4 numaral Montreal Protokolnden (4
Numaral Montreal Protokol madde 18/3) alnmtr. Daha bu protoko-
ln grmeleri srasnda taycnn sorumluluktan kurtulma koullar
deerlendirilirken mcbir sebep, olaan st doa olaylar ve grev/lokavt
durumlar bu nedenler iine alnmamtr. Kusur sorumluluuna yakn-
lama imkannn ortadan kaldrlmas adna, mcbir sebep, doa fela-
ketleri ve grev/lokavt hallerinin kurtulu sebepleri arasnda saylmamas
konvansiyonla amalanan mutlak sorumluluk halinin korunmas adna
kanun teknii olarak bir tutarllk gibi grnmekle birlikte, gnmzde
hi de azmsanmayacak kadar sk karlalan uak karma olaylar, ar
hava koullar ve doal afetlerle, grev ve lokavt nedeniyle icra edilemeyen
seferler aksamalar sonrasnda kanlmaz olarak gerekleen kargo ha-
sarlarndan hava taycsnn sorumlu tutulmas genel hukuk prensiple-
rine uygun ve kabul edilebilir bir tutum deilse de, her halkarda tayc-
nn sorumluluunun snrlanmas ile menfaatler dengelenmitir.
Bu noktada, Trk Ticaret Kanunun 876 maddesinin, Ziya, hasar ve
gecikme, taycnn en yksek zeni gstermesine ramen kanamayaca-
ve sonularn nleyemeyecei sebeplerden meydana gelmise, tayc
sorumluluktan kurtulur. hkmn amir olduunun ve i hat tamalar-
da, mcbir sebep ve dier olaan st hallerde bu hkme dayanlmasnn
tayc bakmndan mmkn olaca i hat kargo ihtilaflar bakmndan
deerlendirilmektedir.
a) 18/2-a) kargonun kendi iinde bulunduu kusurlardan kargo-
nun kalite ve ktlnden;
Konvansiyon bu kavrama ilikin bakaca bir aklama getirmemekte-
dir. Trk Ticaret Kanunun ayn hususa ilikin paralel dzenlemesi olan
TTK 875/2 madde eyann zel ayb halinde tazminat borcunun doma-
snda ve kapsamnn belirlenmesinde, bu olgularn ne lde etkili olduu
dikkate alnr demektedir. (EYALARIN KARAYOLUNDAN ULUSLARA-
RASI NAKLYATI N MUKAVELE SZLEMES, ksa adyla CMRnin
17/4 maddesi bu durumlar daha ayrntl tarif etmekte ve hasar durum-
larnn maddede belirtilen koullarn doal sonucu olan zel risklerden
domu ise tamacnn sorumlu olmayacan dzenlemektedir. Madde-
nin d) maddesi; zellikle krlma, paslanma, rme, kuruma, normal
fire yahut ta gve haarattan ksmen veya tamamen zarar grebilecek mal-
larn zelliinden sz etmektedir. Grld zere tama szlemesinin
dzenlendii tm kanun metinlerinde yer bulan paralel dzenlemelerde,
maln hasarn domas riskini ykselten yapsndan sz edilmektedir. Ne

var ki, eyann zel ayb sz konusu maln ayn vasftaki dier ticari mal-
larda bulunmas gereken asgari kalite koullarn ihtiva etmemesi iken
CMR 17/2 (yke has kusur), CMR 17/4-d maddesinde maln doasndan
kaynaklanan hasar riskini arttrc zellikler dzenlenmektedir.
Bu tr mallarn doasndan kaynaklanan zararlarn bir ou paket-
leme ile giderilebilir, gnderici maln paketlenmesinden de sorumlu ise
Konvansiyonun 17/2-b hkmne gre tayc maln doru paketlenme-
mesi sonucu ortaya kan zararlardan da maln paketlenmesindeki kusur
orannda sorumlu olmayacaktr. Eer maln paketlenmesi sorumluluu-
nu tayc stlenmise, bu kurtulu imkanndan yararlanamayacaktr.
Montreal Konvansiyonu kargo muhtevasnn paketlenmesinden kimin so-
rumlu olduunu ak olarak dzenlememekte, 11/2 maddede kargo sene-
dindeki kaytlarn, kargonun paketlenmesine ve ayn zamanda paketlerin
saysna ilikin kesin olmayan karine tekil ettiinden, 18/b maddesinde
paketleme iinin tayc/adamlar dnda biri tarafndan yaplmas ha-
linde, paketlemeye bal kusur sebebiyle doan zarardan taycnn bu
kusur orannda sorumlu olmayacandan sz etmektedir. 7. Maddeye
gre kural olarak Hava Sevk Fii gnderici tarafndan dzenlenir. 7/4
madde, gnderenin istei zerine sevk fiinin tayc tarafndan dzen-
lenmesi durumunda dahi, taycnn aksi ispat edilene kadar gnderici
adna hareket ettiini dzenlemektedir. Bu hkmler birlikte deerlen-
dirildiinde paketlemenin gndericinin sorumluluunda olduu sylene-
bilirse de tama szlemesi hkmndeki Kargo Tama Szlemesine/
Konimentoya paketlemenin szlemenin hangi tarafnn sorumluluun-
da olduuna ilikin ak hkmler konmas, ihtilaf halinde sorumluluk
durumunun tespiti asndan taraf iradeleri ve olayn zellikleri ile ticari
teaml vs. gzetilerek yaplacak yorumu ve bu konudaki kanlmaz tar-
tmalar gereksiz klacaktr. rnein Lufthansann Kargo Tama Genel
Koullarnn II-4. Blm 5. Maddesi; Mallarn tanmak iin teslim aln-
mas bal altnda; Mallar yle bir ekilde paketlenmi olmaldr ki, zel
bir nlem gerektirmeksizin normal tama/ykleme prosedr ierisinde
mallarn zarara uramadan gvenle tanmas ve zarara sebebiyet verme-
mesi temin edilebilsin hkmn amirdir.
Maln zelliine gre paketlemeden ne anlalaca hususu ticari te-
aml e gre deil, tama szlemesi ve uygulanacak kanun normlar-
na gre belirlenecektir. (CMR 17/4-b maddesi) Paketleme ancak arpma,
sarsnt, titreim gibi hava tamas iin beklenebilir etkilere kar ko-
ruma saladnda ve mallar zarara ya da ksmi ya da tam kayba kar
koruma temin edildiinde yeterli saylr. (BGH VersS 1988, 716 Alman
Federal Yksek Mahkemesi) Paketleme eer bu ihtiyalar gidermiyorsa

yeterli olmayacaktr. Paketlemenin hava scaklndaki art ve azalmala-
ra kar da duyarl olmal, s deiikliine duyarl maln bu sebeple hasar
grmesini, bir trblans srasnda yaanacak titreim ve sallanmann ya-
ratabilecei hasarlar nlemelidir.
CRMye gre yetersiz n soutmann, soutulmas gereken mallar ba-
kmndan ayp saylp saylmayaca tartma konusu olsa da, hakim g-
r bunun mala ilikin bir ayp olmayp, alnmas gerekli bir tedbir oldu-
u ve bu tedbiri salayacak nleminin de paketleme olduu ynndedir.
b) Paketlemedeki eksiklik ilk grte anlalabilecek durumda ol-
duunda da, taycnn paketlemedeki eksiklikten kaynaklan
hasardan sorumlu olmadn iddia edip edemeyecei
CMR 8/1-b hkmne gre tayc teslim ald maln ve bunun amba-
lajnn grnrdeki durumunu kontrol etmekle ykmldr. Kontrol bir
ykmllk olmakla birlikte grev addedilmediinden, CMR tamala-
rnda dahi, taycnn paketlemedeki eksikliklerin grlebilir/anlalabi-
lir olmas halinde, sorumsuzluk karinesine bavurama imkann bulunup
bulunmad hakknda fikir birlii yoktur.
Hava tamas asndan bakldnda, taycnn ne bir paketleme
uzman olduu ne de buna gerek bulunduunun nazara alnmas gere-
kir. Bu sebeple paketlerin iinde bulunan mala uygun bir paketleme ya-
plp yaplmadn deerlendirebilecek durumda da deildir. Montreal
Konvansiyonunda taycya byle bir kontrol grevi ya da ykmll
getirilmediinden, taycnn paketlemedeki eksiklii grmemesi sebe-
biyle, kusursuzluk karinesine bavuramayacann sylenmesi mmkn
olmayacaktr. Ne var ki, tayc mal teslimi annda bu paketleme eksik-
liinden haberdar ise ya da en azndan maln paketlenmesindeki eksiklik
gzle grlebilir durumda ise kusursuzluk karinesine ancak ksmen ba-
vurulabilecektir.
Hasarn paketlemeden kaynaklandn ispat yk taycnndr. Ta-
yc zarar gren maln belli nitelikteki bir paketleme gerektirdiini, bunun
yaplmadn, paketlemeyi yapmann taycnn ii olmadn/o ya da
adamlarnca yerine getirilmediini ispat etmek durumundadr. Bunlarn
varl halinde zarar ile paketleme/paketlememe arasnda bir nedensellik
karinesi olduu kabul grmektedir.
c) Sava ya da silahl atma
Sava iki lke arasndaki silahl mcadeleyi ifade eder. Bu madde
kapsamna bir grup tarafndan gerekletirilen terr olaylar girecei gibi,

ahslar tarafndan yaplan terr saldrlar da girecektir. Ancak sava,
silahl atma ya da terr olaylar ile kargoda oluan hasar, kayp, gecik-
me vs. nedeniyle doan zarar arasnda dorudan bir nedensellik yoksa/
tayc buna dayanarak sorumluluktan kurtulamayacaktr.
d) dari engeller
dari otoritelerin kargonun giri, k ya da geii ile balantl ola-
rak gerekletirdikleri kamu otoritesi faaliyetleri sebebiyle oluan maddi
zararlardan tayc sorumlu olmayacaktr. Meer ki, kamu otoritesinin
mdahalesine taycnn bir eylemi/kusuru sebep olsun, (konimentonun
kaybedilmesi, gmrk kurallarna aykr davran, hava gei cretlerinin
denmemesi, slot cezalarnn denmemesi, konma konaklama giderleri-
nin denmemesine bal uu iptalleri sonucunda bir zarar oluursa gibi)
4- Birden ok tama vastas kullanlarak gerekletirilen tama-
lar Karma tama Montreal 18/4 madde
Uygulamada karma tamalar yaygndr. 18/4 madde birden ok farkl
tama vastas kullanlarak gerekletirilen tamalarn sadece havayolu
ile gerekleen ksmna hava tamas kurallarnn uygulanacana, ancak
karma tamada bir zarar vuku halinde bunun aksi ispat edilene kadar,
hasarn hava tamas srasnda gerekletiinin kabul edileceini d-
zenlemektedir. Bir ok havayolu kargo tama artlarnda tamann bir
ksmn/tamamn hava yolu dnda bir vasta ile gerekletirme hakkn
sakl tutmaktadr. Konvansiyon 18/4 maddesi son cmlesi ile, havayolu
ile gnderisi yaplacak bir tamann, gnderinin izni olmakszn tama-
men ya da ksmen havayolu dnda bir ekilde sevki halinde, baka bir
nakliye biimiyle yaplan bu tr bir tamann da hava yolu tama sreci-
ne dahil saylacan dzenlemektedir.
Konvansiyon 38. Maddesinde de birleik tamay dzenlemekte ve
farkl tama vastas ile gerekleen tamalarda hava tamas hkmle-
rinin sadece tamann hava arac ile gerekleen ksmna uygulanacan,
akabinde 2. Fkrasnda ise, birleik tama durumunda taraflarn tama
szlemesine, tamann hava tamas dnda bir vasta ile gerekleen
ksmna ilikin ilgili tama trne zg kurallarn uygulanacana dair
hkmler koyabilecekleri dzenlenmektedir.
5- Tazminat miktar ve erevesi
Konvansiyonun 22. Maddesi taycnn deyecei tazminat miktarnn
azami miktarn snrlamaktadr. Meer ki, gnderen 22/3 madde anla-
mnda zel fayda beyannda bulunmu ve ilave bir deme yapm veya
tayc 25. Maddeye gre tayc tama anlamasna snrsz sorumlu-
lua tabi olduuna ilikin hkmler koymu olsun. 22. Maddenin ngr-
d tazminat miktar her halkarda denecek bir miktar olmayp, talep
sahibi gerek zarar miktarn ispat etmek durumundadr.
Montreal Konvansiyonu tazminat miktarnn nasl belirlenecei, konu-
sunda bir aklk getirmemekte sadece, 22/6 maddede hakimin 22. Mad-
dede ngrlen snrlamalara ramen, yarglama giderleri konusunda
ilave bir miktara hkmetmesine engel bulunmadn dzenlemektedir.
Taycnn davacya mahkeme ve yarglama giderleri dnda mahkemece
hkmedilen masraf demeyi, olaydan 6 ay sonraki sre iinde ya da her
halkarda davadan nce demeyi yazl olarak teklif etmesi halinde, ta-
ycnn yarglama giderlerini demeye mahkum edilemeyecei dzenle-
mesi Varova Konvansiyonunda olduu zere korunmutur. Bu durumda
milli hukuka bavurulacaktr.
Zarar miktarnn hesabnda, TTKnn 880 Maddesi konvansiyondaki
sorumluluk snrlamalarna halel getirmemek kayd ile dikkate alnacak-
tr. Buna gre, tazminata esas alnacak deer; eyann tanmak zere
teslim alnd yer ve zamandaki maln deerine gre hesaplanr. Eyann
hasara uramas halinde, onun tanmak zere teslim alnd yer ve za-
mandaki hasarsz deeri ile hasarl deeri arasndaki fark tazmin edilir.
Eyann deeri piyasa fiyatna gre, bu yoksa ayn tr ve nitelikteki mal-
larn cari deerine gre tayin edilir. Eya tamak zere teslimden hemen
nce satlmsa, satcnn faturasnda tama giderleri mahsup edilerek
gsterilen sat bedelinin piyasa fiyat olduu varsaylr.
6- Taleplerin dayanaklar/haklarn telhuku
Bozulmaya msait mallarn tanmas esnasnda zararn msebbibi
gecikme de olabilir. Bu durumda konvansiyonun 18. Maddesi yannda
19. Madde de gndeme gelecektir.
Acaba talep sahibi, taycnn ya da adamlarnn stlerine deni yap-
madklar gerekesiyle bir bagajn/kargonun ge teslimi sebebiyle,18 ve
19. Maddede ile karlanmad iddiasndaki zararlarn, szleme ihlali
hkmlerine dayanarak talep edebilir mi? Bu soruya konvansiyonun 29.
Maddesi cevap vermektedir. Buna gre szleme kapsamnda ya da kont-
rat ile ya da haksz fiil davas olarak ya da baka trl olsun, yolcu bagaj
ya da kargo tamas ile ilgili olarak bir ekilde meydana gelmi hasarlara
kar alm bir dava; byle bir davay ama hakkna sahip olan kiilerin
kim olduklar ve kendi haklarnn neler olduklar hususuna zarar getir-
meksizin, sadece bu szlemede/konvansiyonda tayin edilen koullara ve

sorumluluk snrlarna tabi olacak biimde alabilir. Bu tr herhangi bir
davada cezay gerektirici, rnek tekil eden ya da tazminat hkmnde
olmayan hasarlar telafi edilir olmayacaktr. eklindedir. bu dzenleme
ile taycya kar talep her ne sebeple doarsa dosun, talep dayanann
ancak ve ancak konvansiyonun dzenlemelerinin ve sorumlulua ilikin
snrlamalarn dikkate alnaca hkme alnmtr. Bu dzenleme Varo-
va Konvansiyonun 24. Maddesinde de mevcut olup, Montreal Konvansiyo-
nu bu anlamda ayn dzenlemeyi tekrar etmitir.
7- Hava sevk fii/tanann hususiyetlerine ilikin belgeler/ husu-
siyetler
Montreal konvansiyonun 6. Maddesi Varova Konvansiyonunda ol-
mayan yeni bir hkmle resmi otoritelerin formalitelerinin karlanmas
amacyla, gnderenden kargonun mahiyetini belirten belge sunmas is-
tenebileceini dzenlemitir. Bu hkm, Arap lkelerinin katlmclar-
nn srarlar ile konvansiyona giren tartmal bir hkm olup, endstri
devletlerinin katlmclar formaliteleri arttraca ve16. Maddenin zaten
bu ihtiyac karlad hususunda srarc olmalarna ramen, Arap lke-
lerinin katlmclar ikago Konvansiyonu Annex 18e atfla kargonun
mahiyetini belirten belgenin olmamas halinde, taycnn tad tehli-
keli emtia ieren gnderiden haberdar olmayacan belirterek maddenin
konvansiyona alnmasn salamlardr. Ancak, madde taycya hibir
ykmllk getirmekte olmayp, otoritelerin gerekli grmesi halinde bu
belgenin sunulmas devi gnderenindir. Belgelerin sunulmas gereken
an konusunda Montreal Konvansiyonu bir aklama yapmamakla birlik-
te, tehlikeli maddelerin tanmas koullarnn dzenlendii ICAO Annex
18 ve milli hukuklarn da tehlikeli maddelerin tanmas durumunda ara-
d zel izinler olduu dnldnde bunun her halkarda uutan
nce olmas gerektii sylenebilecektir.
Montreal Konvansiyonu ile gelen bir dier hususiyet Varova Konvan-
siyonun tama belgelerindeki eksiklik halinde taycnn sorumluluun
snrlandrlmasndan yararlanamayacana ilikin Lahey metniyle geti-
rilen deiiklii aynen kabul etmi ve formda eksikliin sorumluluk s-
nrlamasn ortadan kaldrmasna ilikin Varova Konvansiyonu dnda
hibir tama ile ilgili dzenlemede bulunmayan bu istisnaya son vermi
olmasdr.
8- Sorumluluk st limiti ve gerek zarar
Varova Konvansiyonu ve Sivil Havaclk Kanununda olduu zere
Montreal Konvansiyonu ile getirilen snrl sorumluluk prensibi de sadece

ilgili konvansiyon/kanunlarda dzenlenen haller iin geerlidir. Bu halle-
rin neler olduundan yukarda sz etmitik. Bunun dnda kalan haller
iin ilgili sorumluluk snrlamalarnn uygulanmas sz konusu olmaya-
caktr. Zararn tazmini ilkesi, tazminatn ancak zarar orannda olmasn
ve zarara urayan kiinin tazminat sonucunda haksz surette zenginle-
memesini gerekli klar. Taycnn sorumluluu bakmndan benimse-
nen snrl sorumluluk prensibinde de belirlenen sorumluluk miktarlar,
taycnn demek durumunda olduu azami miktar ifade etmektedir.
Taycnn demekle ykml olduu tazminat, Konvansiyonda belirtilen
snrlar dahilinde kalmak zere gerek zarara gre hesaplanr. Gerek
zararnn miktarn, talepte bulunan ispatlayacaktr.
9- zel Deer Bildirimi ve konimento zerindeki dier bildirim-
lerinin anlamalar:
Konimento metnine ilikin konimento suretindeki declared value
for customs/beyan edilen gmrk bedeli gmrk iin yannda m-
teriler iin beyan edilen deer anlamna da gelmektedir. Oysa, konvan-
siyonun madde 22.(3) uyarnca arad kayt declared value for carriage/
tama deer beyanna denk gelen blmdr. Konimentoda maln gm-
rk/mteri iin olan bedeline dair bir deer bildirimi yaplm olsa dahi,
taycnn snrl sorumluluktan faydalanmasna engel olacak zel bir
tama deer bildiriminde bulunmas ve gerekliyse ayrca bir tama bedeli
demesi gerekmektedir. Gmrk/mteri iin hanesinde bir deer bildiri-
minde bulunulmas, konimento konusu maln tanmasna dair konvan-
siyonun 22.(2) maddesi anlamnda zel deer bildirimi anlamna gelmez.
10- Kargo ihtilaflarna ilikin Yargtay ve Mahkeme kararlarndan
rnekler
a) Ankara 2. Asliye Ticaret Mahkemesinin, Esas 2011/604 ve Karar
2013/306 sayl ilamnda; hava tamas srasnda sigorta irketinin
dzenledii nakliyat emtia tama sigorta poliesi erevesinde zayi
olan emtia dolaysyla, sigorta irketinin sigortalsna dedii tazmina-
tn taycdan rcuen tahsili davasnda, mahkeme, taycnn Varo-
va Konvansiyonun 22. Maddesi gereince zayi olan kargonun arl
itibaryla 2 kgx17 SDR olmak zere 34 SDRnin dava ald gndeki
SDR kuru zerinden tazminat demesine, taycnn sorumluluu-
nun 22/2-a maddesi gerei snrl olduuna, Montreal Protokolne
gre snrl sorumluluu kaldran 25.maddenin sadece yolcu ve bagaj
bakmndan uygulanabileceine hkmetmitir.
b) Yargtay 11. Hukuk Dairesinin 2004/5511 E. ve K.2005/2057, T.

7.3.2005 tarihli kararnda, yksek mahkeme konimento metninde,
gnderinin beyan ettii deer blmnde, tama/nakliyat iin bl-
mnde bir deer bildirilmedii halde, mteriler iin/ for custom b-
lmnde bir deer bildirilmesini taycnn snrl sorumluluunun
uygulanmamas iin yeterli gren yerel mahkeme kararn daval ta-
yc lehine bozmutur.
c) Yargtay 11. Hukuk Dairesinin E. 1990/5647, K.1992/2015 sayl ila-
mnda kabin iinde tanamayacak ebatta olduu iin, el bagaj olarak
kabul edilmeyerek dier bagajlar arasnda tanan bagajn kayb sebe-
bine dayanan bir ihtilafta, bagaj iindekilerin aklanmasna ilikin
listede saylan eyalarn yolcu yannda uan iine alnacak kk
kiisel eya grubuna girmedii ak seik grlmektedir. Davalnn
bakaca kusurlu hareketi iddia ve ispat edilmemitir. O halde dava-
cya ait antann elinden alnp bagaj fii yaptrldktan sonra uan
bagaj kabinine gnderilmesinde konvansiyonun 22 ve 25. Maddele-
rinde yazl kusurlu hareketten sz etmeye olanak yoktur. Mahkeme-
nin, taycnn snrl sorumlu olduu eklindeki tavsifi doru bulun-
duundan,....... denilerek, bagajn iindeki eyaya dair bildirime
ve bagajn kaybna ramen daval taycnn 25. Madde anlamnda
kusurlu saylmayaca, ve aksi de ispat edilmediinden sorumluluun
snrl olaca vaz edilmitir.
d) Yargtay 11. Hukuk Dairesinin E.1998/5499, K. 1999/136 sayl ila-
mnda tanan maln tamam 462 kaptan oluan bilgisayar sistemle-
ri olup, 355 parasnn kaybolmas sebebiyle alan davada, Yksek
mahkeme bu olayda toplam arl 4300 kg olan tanan emtiann
arl ile gerek hacimsel ve gerekse ktlesel olarak yklenmesi, indi-
rilmesi ve yer deitirmesinin nemli bir zaman ve emek gc gerek-
tirdiini nazara alarak byle bir yklemenin 2/3n oluturan 355
parasnn kayb halinde artk ihmalden deil artk kasdndan s-
zedilmesi veya en azndan kasda yakn ar kusurundan szedilmesi
gerektiini son derece yerinde bir ekilde vaz etmitir.
VIII- Gecikme halinde sorumluluk
Montreal Konvansiyonun 19. Maddesi, taycnn yolcu, bagaj ve kargo-
nun hava yoluyla tanmasndaki gecikmelerde meydana gelen hasardan
sorumlu olacan dzenlemektedir. Konvansiyon, szleme ile belirlenen
zamanda ifa etmeme halini dzenlemekte, ancak hi ifa etmeme/over-
book durumunu dzenlememektedir. Bu itibarla overbook durumunda
Konvansiyonda ngrlen tazminat miktarlarna atflar hukuken doru
olmayacaktr. Zira uamama hali konvansiyonun konusu deildir. Bu hu-

sus milli hukuklara gre deerlendirilecektir. Konvansiyonun gecikmeye
ilikin hkmnn kargo tamalar bakmndan uygulanmas kesin ise de
yolcu gecikmesinde ilgili uu Montreal Konvansiyonu kapsamnda olsa
dahi, konvansiyon hkmleri yannda yolcunun gecikmesi de dahil olmak
zere uamama vs. durumlarda lkemiz bakmndan ksa adyla yolcu
haklar ynergesi, Havayolu ile seyahat eden yolcularn haklarna dair
ynetmelik hkmleri, Avrupa Birliine dzenlenen seferler bakmndan
ise Avrupa Birliinin 11.2.2004 tarihli ve 261/2004 sayl Tz uygu-
lanacaktr. Hava yolu irketlerinin konfirme rezervasyonlu yolcuyu uur-
mama, uu iptali ve nemli gecikmeler halinde yolcuya verilecek tazmi-
nat ve gsterilecek kolaylklara ilikin kurallarn dzenlendii 261/2004
sayl Tz SHY- Yolcunun yrrle girmesinden nce de, tzn
3/a maddesi gerei seyahati Trk Hava Yolu irketlerinin Avrupa Birlii
Havaalanlarnda balayan uularnda maduriyet yaayan ve maduri-
yetleri tzk hkmleri kapsamnda deerlendirilebilecek yolcularna uy-
gulanyordu. Bu sebeple gecikme durumunun Yolcu Haklar Ynetmelii
ile AB Tznun gecikme ve dier maduriyet durumlar bakmndan
deerlendirilmesi gerekecektir.
Ancak, Trk Mahkemelerinde alan davalarda SHY Yolcu Ynetmeli-
i yrrle girmeden nce Avrupa Birlii Tzne dayal hak talepleri
lkemizin Avrupa Birlii lkesi olmamas sebebiyle kabul grmyordu.
Sz gelimi zlandadaki volkann aktif hale gemesi sebebiyle iptal edilen
Manchester seferi yolcusunun at maddi ve manevi tazminat davasnda
mahkeme, seferin Varova-Lahey Konvansiyonuna gre deerlendirilece-
ine, konvansiyonun da mcbir sebep durumunda taycya kusur atfet-
mediine hkmetmi, Yargtay mahkeme kararn onamtr. (Bakrky 3
Asliye Ticaret Mahkemesi Karar)
Gerek 261/2004 sayl Tzk gerekse SHY-Yolcu Ynetmelii tayc-
nn sorumluluuna ilikin temel dzenlemeleri deitirdii eletirisi ile
karlam ve Avrupa Birliinde Tzn iptali talepli davalar almtr.
Alan davalarda Tzk hkmlerinin belirsizlii, st kanun normlar ile
dzenleme getirilen alanlarn mkerrer ve bu normlara aykr dzenlen-
dii, oransallk ilkesine aykr hkmler olduu ileri srlm; Adalet
Divannn bu talepleri Tzk ile herkes iin standart/zorunlu yaamsal
ihtiyalara cevap verilirken, Konvansiyon hkmleri ile sbjektif bireysel
seyahat zevklerinin korunduu, bu sebeple dzenlemelerin birbirleri ile
elimedii temel gerekesi ile reddetmitir.
1- Konvansiyona gre gecikme halinde tazminatn denmesinin

koullar
a) Zarar
Gecikme halinde sorumluluun ilk koulu zarardr. rnein yolcunun
gecikmeye bal olarak bir sonraki son balant seferine yetiememesi se-
bebiyle yapmak zorunda kald konaklama, ehir ve havaalan ulam,
haberleme ve yeme ime masraflar gecikme halinde doan zararlardr.
Talep sahibi zararn kendisi ispat etmek durumundadr.
b) Gecikme
Gecikmeden ne anlalacana ilikin konvansiyonda bir tanm bulun-
mamaktadr. retide belirtilen yere belirtilen zamanda intikal etmeme
eklinde yaplan genel tanm Alman mahkemeleri ok geni bularak ka-
bul etmemektedir. Bu arada ulama an olarak uan teker koyma an
deil, uan perona yanaarak kargo/yolcusunu boaltacak hale geldi-
i ann varma an sayldnn sylenmesi gerekmektedir. Bu durumda
doru/belirtilen zaman nedir sorusunu cevaplamak gerekecektir. Hava
tamas bir szlemeler btn olduundan sorunun cevabnn szle-
meye baklarak zlmesi gerekmekte ise de, bu soru yolcu tama sz-
lemesinde ngrlebilir ise de kargo tamas bakmndan her zaman
kolay olmayacaktr. Ancak, genel kabul tama belgelerinde bir zaman
yazl olmasa dahi, yolcunun/gndericinin makul olan bir srede teslim
talep etme hakknn olacadr. Trk Ticaret Kanununun 873. Madde-
si; tayc, eyay, kararlatrlan srede, bir sre kararlatrlmamsa
artlar dikkate alndnda zenli bir taycya tannabilecek makul bir
sre iinde, teslim etmekle ykmldr. hkmn amirdir.
Tarifeli seyahat irketlerinin tarifeleri gecikme konusunun deerlendi-
rilmesi bakmndan fikir vericidir. Bu noktada IATA yolcu ve bagaj tama
artlarnda yer alan ve bir ok havayolunun da ayn ekilde kulland,
seyahat ve varma hususunda garanti verilmedii eklindeki kaytlarn,
genel ilem art denetimi nedeniyle mahkemelerce kabul edilmediinin
sylenmesi gerekmektedir. Bkz. Trk Borlar Kanunu Madde 20 vd.
Kargo tamas bakmndan Avurpa Birlii mahkemeleri, tama iin 3
gnlk bir sre ngrlen kargo tamas bakmndan, 3 gnlk srenin
almasn gecikme olarak kabul etmitir. Belli bir zaman kararlatrl-
mayan tamalarda dier hava yollarnn ayn parkurdaki emsal tama
sreleri kstas alnabilir. Teslim zaman/gecikme konusunda farkl lke
mahkemelerinin uygulamas farkldr. Alman mahkemelerinin teslim za-
man belirtilmedii iin gecikme kabul etmedii kararlar mevcut iken,

talyan Mahkemeleri bir teslim tarihi kararlatrlm olmasa dahi, makul
bir sre iinde teslim gerekeceini karara balamtr.
Gecikme konusunda karar verilirken, sadece gecikme sresi ile yetini-
lerek hava taycsnn sorumlu olduunu sylemek doru olmayacaktr.
Gecikme sebebinin de incelenmesi gerekmektedir.
c) Zarar ile gecikme arasnda illiyet ba
Gecikme ile zarar arasndaki iliki conditio sine qua non olmaldr.
Yani zarar gecikmenin mutlak sonucu olmak zorundadr. Trk Hukuku
bakmndan uygun illiyet ba kabul edilmektedir. Uygun illiyet ba, za-
rar ile fiil arasnda hukuki asndan illiyetin varlnn kabul edilebilmesi
iin, olaylarn normal akna gre, sz konusu fiilin byle bir zarara se-
bep olabilmesini arar. Buna gre taycnn sorumluluunun ortaya -
kabilmesi iin, kaza ile zarar arasnda uygun illiyet bann bulunmas
gerekir. Bu ban varlnn ispat yk yolcunundur. lliyet bann kesil-
mesi halinde, yani olay ile zarar arasnda sebep sonu ilikisinin ortadan
kalkt durumlarda taycnn sorumluluu domayacaktr.
2- Kurtulu karinesi
Varova Konvansiyonun 20. Maddesi uyarnca hava taycs, zarar
nlemek iin gerekli btn tedbirleri alm olduunu veya bu tedbirleri
alma olana bulunmadn ispat ederse sorumluktan kurtulmakta idi
ve bu kurtulu beyyinesi tm sorumluluk biimlerine uygulanabiliyordu.
(Varova K. 17,18, 19) Montreal Konvansiyonuna gre bu geni kurtulu
karinesi 17/1 ve 17/2 maddelere gre yolcularn lm ve yararlanmalar
ile bagaj hasar durumunda uygulanmamaktadr. Kurtulu imkan sade-
ce 19/2 maddeye gre yolcu, bagaj ve kargonun tanmasndaki gecikme
halinde ileri srlebilecektir. Ancak havayolu lehine getirilen iyiletirme,
Varova Konvansiyonun arad ve ou zaman tayc bakmndan ispat
nerdeyse imkansz zarar nlemek iin gerekli tm tedbirlerin alndn
ispat etme nin deil, makul tedbirlerin alnmasn yeterli saymtr. Ne
var ki, alnabilecek btn makul tedbirler anlamna gelen ngilizce all
measures that could reasonably be required ve Almanca alle zumut-
baren Massnahmen.. ifadesi, Trke eviriye Varova Konvansiyonu ile
birebir .. gerekli klnabilecek btn nlemler olarak evrilmitir. Esa-
sen gerekli tm tedbirler ifadesinin taycnn varsaylan kusuru ile
badap badamad tartmas daha Varova Konvansiyonuna ilikin
ilk grmeler srasnda Franszca metindeki ..mesures necessaires ifa-
desi ile balam, Varova Konvansiyonun kurtulu imkannn tayc ba-
kmndan nerdeyse imkansz klan bu ifadesi kimi lke mahkemelerinde

farkl yorumlanm ve US court of Appealsn mezkur tabirin kelime anla-
m ile deil, makul insan anlayna gre yorumlanmas gerektii (..com-
mon sense) yorumundan sonra bu kararla kullanlmaya balanan ve lite-
ratrde kabul gren all reasonable measures ifadesi Montreal Konvan-
siyonuna da girmitir. Bu sebeple ilgili maddenin yorumunda maddenin
kaynann izah deerlendirmelerin buna gre yaplmasnda nemlidir.
Makul tm tedbirlerden ne anlalaca da tartmal bir husus olmak-
la birlikte; genel itibar ile somut olayda dikkatli, vicdanl ve makul e-
kilde hareket eden ve basiretli bir tacirin davran ve alaca tedbirler
anlalacaktr. Ankara 5. Asliye Ticaret Mahkemesinin, 2012/216 Esas
ve 2013/104 Karar sayl ilamnda, balant uularn ilk seferin hava
muhalefetine bal gecikmesi nedeniyle karan ve mevta yaknlar ile se-
yahat eden davac yolcularn gecikmeden en az etkilenmeleri iin yaplan
konaklama ve erken uu teklifini, ikayetlerin azaltlmas iin sunulabi-
lecek tm alternatiflerin sunulmu ve taycnn zerine den edimleri
tamamlam olmas olarak deerlendirmi ve gecikmeye bal tazminat
taleplerini ret etmitir.
Alnacak tedbirlerin sadece ekonomik tedbirler olarak anlalmamas
gerekmektedir. Bu noktada uu gvenlii ve kamu yarar ncelikli olarak
ele alnacaktr. Bu noktada, kiisel ekonomik menfaatlerin, can gvenlii
ve kamu yararna feda edilecei aktr. Ankara 2. Asliye Ticaret Mahke-
mesinin 2006/668 Esas ve 2011/624 Karar sayl ilamnda; balant uu-
lar hava muhalefetine bal olarak stanbula ge intikal ettiinden, rezer-
vasyonlu olduklar ve henz havalanmayan Ankara uana geileri sre
kalmadndan temin edilemeyen mevta yaknlar ile seyahat eden davac
yolcularn beklenmemesini, aksi halde Ankara uann uu saatinin ge-
ecei ve bu defa Ankara uandaki pek ok dier yolcunun maduriyet-
lerine sebep verilecei gerekesi ile kusurlu bulmayarak, gecikemeye bal
tazminat taleplerini reddetmitir. Her iki kararda da makul tedbirler ve
kamu/ounluun menfaati deerlendirmeleri etkili olmutur.
Havayolunun ini/kalk yapaca havaalann ve sefer yaplacak hava
sahasnn younluuna bal gecikmelerden havayolunun sorumlu bulun-
mad kararlar da mevcuttur. Ayn ekilde uan zamannda teker koy-
masna karn uan yaklamas planlanan kapnn baka bir uak tara-
fndan igal edilmesi sebebiyle kapya yanaamamas/kap aamamasna
bal gecikmelerden de havayolu sorumlu tutulmamaldr.
3- Avrupa Birlii lke Mahkemelerinin ve Adalet Divannn

261/2004 sayl Tzk ve Konvansiyon hkmlerine dayal taz-
minat taleplerine ilikin kararlarndan rnekler:
a) 17 Eyll 2013 tarihli, Alman Federal Yksek Mahkemesi (BGH),
X ZR 123/10 sayl karar
Miami, Madrid Dsseldorf parkurunda konfirme rezervasyonu olan ve
Madride varnda Dsseldorfa devam iin bini kart olan yolcularn,
Miami uuunun Madride ge intikali neticesinde Dsseldorf uuuna
yetimemeleri sebebiyle, Tzk hkmlerine gre uamama iddias ile
atklar davada, 600 Avro+ faiz talep etmiler, ilk derece mahkemesi
davaclarn Tzn 4./3 maddesine dayal taleplerini ret etmi, istinaf
mahkemesinin uama olayna dayal tazminat kararn, Federal yksek
mahkeme uamamann uu iin tm artlar mevcutken yolcunun iste-
i dnda uua kabul edilmemesi olduunu, olayda bunun artlarnn
olumadn, planlanan var yerine bir buuk saat gecikme ile varan
davaclarn Tzn uamama halinde tazminat hkmlerini dzenle-
yen 4/3 maddesine gre deil, Tzn 3.maddesi anlamnda bir gecik-
me kapsamna giren uular bakmndan, ancak 7. Maddeye gre talepte
bulunulmasnn mmkn olaca gerekesi ile reddetmitir. Nihai var
noktasna varta yaanan gecikmenin, zamannda kalkan var noktasna
planlanan balant uuu ile uuun temin edilmesi olmas halinin olay
gecikme olmaktan karmayacana hkmetmitir. Bu kararlarn daya-
nan Avrupa Adalet Divannn 19 Kasm 2009 tarihli, C-402/07 sayl ka-
rar oluturmaktadr. Dier benzer kararlar; Sturgeon/Condor karar, 23
Ekim 2012- C-581/10 EuGH/;ATAD; Nelson/Lufthansa karar, 26 ubat
2013, C-11/11 EUGH/ATAD.
b) Montreal Konvansiyonuna gre, bagaj kayb halinde tazminat
konusunda Alman Federal Yksek Mahkeme Karar,
Arkadann kayak malzemelerinin de olduu valizi Frankfurttan Ma-
laga/spanyaya seyahat ederken kaybolan yolcunun, Montreal Konvansi-
yonun 17. Maddesine dayanarak gerek kendisi gerekse eyalarn ta-
d arkada iin yapt tazminat talebini reddeden ilk derece ve bunu
onayan istinaf mahkemesinin kararn, BGH, Montreal 17/2-1.cmlesinin
sadece konvansiyonun 3/3. Maddesine gre verilen bagaj kuponu olan yol-
cuya deil, eyas bakasnn valizinde de tansa ilgili seyahatte yolculuk
yapan yolcu iin de mevcut olacana, 22/2 madde ile getirilen sorumluluk
snrnn bagaj kayb durumunda bagaj bana deil, yolcu bana getiril-
mi bir snr olduuna karar vermitir.
c) Alman Federal Yksek Mahkeme, pilotlarn grev karar sebebiyle

iptal edilen kararlar sebebiyle madur olduu iddias ile Tzk
hkmlerine gre tazminat isteyen yolcularn taleplerine dair ka-
rarlar
Miamiden Almanyaya 2010 yl 22 ubat tarihi iin planlanm uu-
larnn iptali zerine, ancak 25 ubatta uular temin edilebilen yolcular
ile dier bir olayda uular 23. ubattan 1 Marta ertelenen ve 261/2004
sayl tzn 7. Maddesi 1c ve 5. Maddesi 1c hkmleri dorultusun-
da Lufthansann uluslararas uularda iptal durumunda yolcu bana
gtr demeyi taahht ettii 600 Euronun denmesini talep etmiler;
yerel mahkemelerin her ikisi de talepleri kabul etmi; X ZR 138/11 esasl
olayda istinaf mahkemesi, Lufthansann istinaf talebini, grev kararnn
ayn iletme ierisinde o iletme iin olaan st/ngrlmez bir durum
olmadna karar verirken, X ZR 146/11 nolu olay inceleyen istinaf mah-
kemesi ise ayn iletme ierisinde olsa dahi grevin iletme iin ngrl-
mez/nlenemez ve sonular ortadan kaldrlamaz olduuna, havayolunun
grevin sonularn ortadan kaldrma imkan olmadna, baka pilotlarn
greve arlmasnn beklenemeyeceine karar vermitir.
Federal Yksek Mahkemenin hava tamalar konusunda uzman 5.
Dairesi; grevin havayolunun normal tarifesinin uygulamasn tamamen ya
da ksmen ortadan kaldrmas halinin, Tzn 5/3 maddesi anlamn-
da olaan st bir durum tekil edeceine, bunun ilgili hkmn lafz ile
uyumlu olduu gibi Adalet Divannn bu gne kadarki kararlar ile de
uyum iinde bir yorum olduuna, grev/lokavtn ister iletme iinde ister
iletme dnda bir unsurun grev/lokavt kararna bal olarak alnm ol-
sun, iverenin havayolu sfatyla sunduu hizmetin dnda olduunu, lo-
kavt halinin dahi iletmenin normal faaliyeti iinde deil, iverene tannan
otonomi hakk iinde iletmenin konusu faaliyet dnda bamsz bir hak
olarak deerlendirilmesi gerektiine, bu sebeple X ZR 146/11 nolu olayda
BGH; davacnn temyiz talebini, Luftahansann hali hazrda grevi ng-
rerek bir takm nlemler alm ve olaan st durum plann olmasna
ramen, ierisinde davacnn uuunun da olduu baz uularn iptaline
engel olamamasnn grevin Tzn 5/3 maddesi dnda deerlendiril-
mesini gerektirmeyecei sebebiyle reddine, X ZR 138/11 sayl olayda ise
Lufthansa tarafndan alnabilecek nlemler varken bunlarn alnmam
olmas sebebiyle tazminat talebinin kabulne karar vermitir.
ngiliz Queens Bench Division mahkemesinin kararna kar, IATA
ve ELFAAnn itirazlar zerine EG 261/2004n uygulanmas hakkn-
da Adalet Divan Raportrlerinin deerlendirmeleri
IATA (nternational Air Transport Association) ve ELFAA, (European
Low Fares Ariline Association) 2004 ylnda Birleik Kralln ulatrma

bakanln 261/2004 sayl Tzn ngiltere ve Kuzey rlandada yrr-
ln kabul etmeleri sebebiyle ngiliz Queens Bench Division (ngiliz
yksek mahkemesi) nezdinde dava etmilerdir. Yksek mahkeme T-
zn geerlilik ve uygulama artlarna ilikin oluan sorularn Birlik
Hukuku kapsamnda bu sorular Adalet Divanna yneltmitir. Sorular;
genel olarak, Tzn Montreal Konvansiyonunun mcbir sebep ve ola-
an st koullarda hava yoluna kurtulu imkan tand durumlarda
dahi havayoluna eitli tedbirler alma zorunluluunun getirildii halle-
rin Konvansiyonu ihlal edip etmedii ile orantllk, ayrmclk, hukuki
kesinlik ilkelerinin ihlal edilip edilmedii hususlarna ilikin olmutur.
Tzn gecikme balkl 6. maddesi; maddede dzenlenen gecikme-
lerin yaanmas halinde yolculara, 8 ve 9. Maddeler kapsamnda eitli
hizmetlerin sunulmasn, Montreal Konvansiyonun 19. Maddesi gecikme
ve akabinde gecikme halinde kurtulu karinesini, 22. Madde, gecikme,
bagaj ve kargoyla balantl sorumluluk snrlarn, 29. Madde ise hava
tamasnda talep konusu hangi hukuki messeseye dayanrsa dayansn,
Konvansiyonda belirlenen sorumluluk snrlamalarnn alamayacan
dzenlemektedir. lke mahkemesi, gecikme halinde taycya seferde-
ki gecikmelerin mcbir sebep/olaanst durumlardan kaynakland
hallerde dahi eitli hizmetleri sunma ykmll getiren tzn 6.
Maddesinin, hava taycsna gecikmede olaanst durumlarn varl
halinde kurtulu imkan salayan 19, 22, 29. Maddelerine aykr olup ol-
madn bilmek istemitir. Davaclar Tzn Konvansiyona aykrln
ve Tzklerin uluslararas anlama hkmlerine uygun olmas gerektii-
ni iddia ederken, daval Bakanlk ve Birlik Organlar Tzk ile Montreal
Konvansiyonunun birbiri ile elimediini, ayn maddi olaydan kaynakla-
nan farkl sorumluluklarn sz konusu olduunu ileri srmlerdir. Ada-
let Divan raportrleri Montreal Konvansiyonu ile gecikme ile ilgili olarak
taycnn sorumluluunu dzenleyen hkmlerin standartlatrldn
ancak gecikme ile ilgili tm hallerin dzenlenmediini, Konvansiyonda
dzenlenenin gecikme halinde yolcularn mahkemelerde dile getirebile-
cekleri tazminat haklar olduunu, konvansiyonun tazminat hakkndan
sz ettiini, buna karn gecikme halinde tazminat gibi bir dzenleme
iermediini, bu anlamda gecikme halinde tazminat bakmndan kon-
vansiyonun tketici olduunu yani artk konvansiyonun ngrdnn
dnda bir tazminat istenemeyeceini ancak, tazminat dnda tedbirle-
rin farkl dzenlemeler ile getirilmesine bir engel olmadn, maddede
dzenlenin tedbirlerin dayanann zel hukuktan kaynaklanan talepler
olmadnn, bunlarn ifas iin ne zararn doduunun ispatnn ne de
havayolunun kusuru aranmadndan, taycya kusursuzluk halinde bir

kurtulu imkan tannmasnn da gereksiz olduunu, gecikme halinde
yolcuya tannan koruma tedbirlerini isteme hakknn kamu hukukundan
kaynaklandn, Montreal Konvansiyonu gecikme halinde bireysel yolcu-
larn zararlarn tazminini isteme hakkn ve bunun mahkemeler nn-
de dile getirilmesini dzenlerken; Tzn 6. Maddesinin tm yolcular
bakmndan gecikme halinde alnacak koruma tedbirlerini dzenlediini
belirtmilerdir. Dk maliyetli hava yollar, kendilerinin tarifeli havayol-
larna oranla ok daha dk bilet fiyatlarnn olduunu bu sebeple, T-
zk hkmlerinin kendilerine bu durum gzetilmeden dier hava yollar
gibi uygulanmasnn kendileri eit durumda olmadndan eitlik ilkesine
aykr olduunu iddia etmiler, ancak Adalet Divan iletmelerin kendi
stratejilerine gre fiyatlarn belirlemede zgr olduklarn ve bilet fiyat
orannda tazminat ngrlmesi, ya da Tzn ngrd meyyidelerin
dk maliyetli hava yollar bakmndan farkl dzenlenmesinin Tzkle
ngrlen Yolcu Maduriyetinin nlenmesi amacn tehlikeye sokaca-
n belirterek, Tzk hkmlerinin ayrmclk yapmama ilkesini ihlal et-
mediini, ucuz biletin/fiyatn fiyat sunan iin yasal nnde bir ayrcalk
yaratmayacan hkme balamtr; Davaclarn, Tzk hkmlerinin
uygulanmasnn kesin hukuki belirlilik tamad ynndeki iddialar
da kabul grmemi, Divan Tzk hkmlerinde hukuki belirlilik ilkesini
ortadan kaldracak bir mulak durumun olmadn deerlendirmitir.
ELFAAnn Tzk hkmlerine bir dier eletirisi sefer iptali halinde ha-
vayoluna gtr usulle yklenen mkellefiyetlerin iptal halinde yolcunun
maduriyetlerini ortadan kaldrmay temin edecek usuller olmad ve ha-
vayollarna getirilen gtr tazminat demelerinin hukuki dayanann ol-
mad olmu ancak bu itirazlar da iptal durumunda maduriyeti ortadan
kaldracak baka tedbir olmad ve gtr demelerle maduriyetlerin
bir miktar da olsa nlenebilecei ile havayollarn daha dikkatli davran-
maya sevk edecei gerekesi ile kabul grmemitir. Bir dier itiraz olaa-
nst hallere dayanan gecikme ve sefer iptali durumlarnda havayolu iin
ngrlen meyyidelerin gecikme ve iptali engellemeye uygun vastalar
olmay sebebiyle, meyyidelerin ancak amaca ulamaya uygun olma-
s halinde hukuka uygun olaca, aksi durumda dayanaksz birer ceza
olacan, bu cezalarn zellikle dk maliyetli hava yolar iin altndan
kalklmaz olacan iddia etmiler; Divan bu iddialara da meyyidelerin
amaca ulamay salama kabiliyetlerine gre belirleneceini, yasa koyu-
cunun bu srete mmkn olan tm meyyideler arasnda en uygunu-
nu belirlemek durumunda olduunu, bir ok seenek iinde amaca uzak
ve taraflardan biri bakmndan dengesiz ekilde ar sonular douran
meyyidenin seilmesi durumunda orantllk ilkesinin yasal snrlarnn

aldndan sz edilebilir ise de Tzk hkmleri asndan byle bir
durumun olmadn, ngrlen meyyidelerin iptal ve gecikmeyi ortadan
kaldrmada etkili olmad doru olmakla birlikte, Tzn amacnn da
evvelemirde sektr bakmndan kanlmaz olan gecikme ve iptalleri orta-
dan kaldrmak deil, bu sebeple madur olan yolcunun dedii bilet fiya-
tna baklmakszn maduriyetinin engellenmesi/azaltlmas/ giderilmesi
olduunu deerlendirmilerdir.
lkemiz bakmndan konu incelendiinde, SHY Yolcu Ynetmelii h-
kmleri iin de paralellik tayan bu deerlendirmeler dahi, Ynetmelik
hkmleri ile kusur aratrmas yapmakszn havayolu bakmndan mc-
bir sebep tekil eden ngrlmesi ve kanlmas imkansz durumlarda
tazminat demeleri ngrld gereini deitirmemektedir. Oysa Var-
ova konvansiyonun 20. Maddesi, Montreal Konvansiyonun 19. Maddele-
ri ile SHKnn 143. Maddeleri sorumluluk bakmndan, taycnn kendi-
sinin ve adamlarnn tedbir alma olana bulunmadnn ispatn kusur-
suzluunun ispat iin yeterli grerek sorumluluu kusur prensibi zeri-
ne konumlandrmaktadr. Anayasamz ile uluslararas anlama normlar
kanun hkmnde olduundan, bunu deitiren bir dzenlemenin ancak
kanun ile yaplabilecei ise kanunlar hiyerarisi gereidir. Bu itibarla
SHY yolcu Ynetmelii baz maddelerinde Tz de aan dzenleme-
ler getirilmesi ve uygulamaya ilikin tm eletiriler bir yana, kanun ile
ngrlm kusur prensibini bir yana brakarak, kusursuz sorumluluk
ngrmektedir. Dier yandan havayollarna gtr usulle getirilen ceza-
larn zel hukuk asndan bir dayanann olmad ile kamu hukukuna
ait bir mkellefiyetin havayollarna yklenmesi iin sebep bulunmad
da bir gerektir. Henz ynetmelik uyarnca hkmedilmi bir tazminat
ile karlalmam olunsa da, eer kararn yanl olduu kanaatinde olu-
nur ise, ynetmelik hkmlerinin ifade ettiimiz gerekelerle Anayasaya
aykr olduu iddiasnda bulunulmasna da bir engel bulunmamaktadr.
IX. Kaynaka
mit Albayrak, Trk Sivil Havaclk Mevzuat, Cilt 1, stanbul 1999
mit Albayrak, ok Tarafl Sivil Havaclk Anlamalar, stanbul 1999
Hseyin lgen, Hava Tama Szlemesi Ankara 1987
Giemulla/Schmid, Warschauer Abkommen, nternationales Lufttransportrechts,
Frankfurter Kommnentar zum Luftverkehrsrecht 3,
Ayegl Canbolat, Hava tama szlemesinde taycnn sorumluluu
Giemulla/Schmid, Montreaaler bereinkommen Internationales Luftransportrecht,
August 2004
Fabian Feuschle, Montrealer bereinkommen,

Ercan Erdem, CMR Konvansiyonu ve Ticaret Kanununa gre Karayolu Tama hukuku,
Bilge Yaynevi, Ankara 2013
Jan Bartholl, www.aktuel.ra-janbartholl.de EuGH Entscheidung ber
Haftungshchstbetraege fr Gepaeckshaeden und Gepaeckverlust
Peter ODonahoo, http://www.allens .com.au/ Publication:
Jean Baptiste Charles, Oliver Purcell, http://www.internationallawoffice.com/newslet-
ters/detail
X- Hava tamasna ilikin makalede kullanlan mevzuat
Trk Sivil Havaclk Kanunu

Uluslararas Sivil Havaclk Konvansiyonu, (ikago / ICAO konvansiyonu)
Varova Lahey Montreal 4 Birletirilmi Metin
Havayoluyla Uluslararas Tamacla likin Belirli Kurallarn Birletirilmesine Dair
Szleme-Montreal 1999 Konvansiyonu
Guatemala Protokol
Uu iptali ve nemli gecikmeler halinde yolcuya verilecek tazminat ve gsterilecek ko-
laylklara ilikin kurallarn dzenlendii 261/2004 sayl Avrupa Birlii Tz
Yolcu Haklar Ynetmelii SHY- Yolcu
MLLETLERARASI TEBLGAT
Anl TANYILDIZ1
A. GR
Tebligat; yarglama faaliyetinin balamas, devam ve sona ermesi a-
sndan byk nem tayan bir ilem olup, bilinsizce ve usulne uygun
olarak yaplmayan tebligatlar sebebiyle birok yarglama faaliyeti aksa-
makta; usulsz yaplan tebligat nedeniyle kiilerin hak arama zgrl-
nn yannda adil yarglanma hakk ihlal edilebilmektedir. Dava ile ilgili
usuli ilemlerin teblii, savunma hakkna riayetin temel unsurunu tekil
eder. Tebligat ilemi usulne uygun olarak yerine getirilmedike, dava
grlemez.2
Kendisine tebligat yaplacak kii ister yabanc ister bir Trk vatanda-
olsun, Trkiyede bulunmas halinde, kendisine Tebligat Kanunu ve
Tebligat Kanununun Uygulamasna Dair Ynetmelik hkmlerine gre
posta yolu ile tebligat yaplacaktr. Ancak yabanclk unsuru ieren bir
davada, kendisine tebligat yaplacak kiinin Trkiye Cumhuriyeti snr-
lar ierisinde bulunmamas halinde kendisine yaplacak tebligat, farkl
yollarla yaplmaldr ki bu da milletleraras tebligatn konusunu olutur-
maktadr.
Tebligat yarglama gcnn bir simgesi olduundan3, Trk Mahkeme-
leri de yarg gcn ancak Trkiye Cumhuriyeti snrlar ierisinde kulla-
nabileceinden, yurt dnda bulunan kiiye yaplacak tebligat dorudan
posta yoluyla yaplamayacaktr. Yurt dna tebligat yaplabilmesi iin iki
yol ngrlmtr. Bu yollardan birincisi, diplomatik tebligat; ikincisi
ise, milletleraras antlamalara gre yaplan tebligattr.
B. DPLOMATK TEBLGAT
Diplomatik tebligat yoluna, tebligat yaplacak lkede bulunan kii ile
Trkiye Cumhuriyeti arasnda milletleraras tebligat dzenleyen bir mil-
letleraras antlama bulunmamas halinde bavurulacaktr. Tebligat tale-
binin iletilecei devlet ile Trkiye arasnda herhangi bir antlama yoksa
tebligat, mtekabiliyet ve mcamele ilkeleri erevesinde Tebligat Kanu-
1 stanbul Barosu stajyer avukatlarndan
2 Ergin Nomer, Devletler Hususi Hukuku, Beta Yaynevi 20. Bas, stanbul, 2013, s. 564
3 Nuray Eki, Yabanc Mahkeme Kararlarnn Tannmas ve Tenfizi, Beta Yaynevi 1.
Bas, stanbul, 2013, s. 98
Milletleraras Tebligat A. TANYILDIZ 73
nu ve Tebligat Kanununun Uygulanmasna Dair Ynetmelik hkmlerine

gre gerekletirilecektir.4 Diplomatik tebligat, Tebligat Kanununun 25.
Maddesinde dzenlemekte olup, maddeye gre tebligat o lkenin yetkili
makamlar vastasyla yaplacaktr.
Tebligat srecinin ne ekilde ileyeceini belirtmek adna, sre bir
rnek ile aklanabilir. rnein yabanc bir mahkeme kararnn tann-
mas iin alan tanma davasnda, kendisine tebligat yaplacak davalnn
yurt dnda bulunmas halinde ve kiinin bulunduu lke ile Trkiye
arasnda milletleraras tebligat dzenleyen bir milletleraras antlama
bulunmadnda, Trk Mahkemesi mahkeme evrakn Cumhuriyet Savc-
l vastas ile Adalet Bakanl Uluslararas Hukuk ve D likiler Genel
Mdrlne gnderecek, genel mdrlk evrak Dileri Bakanlna,
D leri Bakanl da tebli edilecek evrak ilgili kiinin bulunduu Trk
Konsolosluu veya Eliliine gnderecektir. Kendisine tebligat yaplacak
kii Trk vatanda olduunda, Tebligat Kanunu m. 25 uyarnca, Trk
Konsolosluu veya Elilii kendisine tebligat yaplacak Trk vatandana,
tebligatn hangi merciden kartldn, konusunu ve 30 gn iinde teb-
ligat almaz ise tebligatn yaplm saylacana ilikin bilgileri ieren bir
ihtar gnderir. Kii tebligat 30 gn ierisinde alrsa, durum kayt altna
alnarak tutanak dzenlenir ve tebligat bu tarihte yaplm saylr.
Kendisine tebligat yaplacak kii Trk Vatanda olmadnda ise, teb-
ligat evrakn alan Trk Konsolosluu veya Elilii, tebligatn yaplmasn
o lkede tebligat yapmaya yetkili makamdan ister ve tebligat, ilgili lkenin
hukukuna gre salahiyetli makam tarafndan yaplr.
Grld zere diplomatik tebligatta, tebli olunacak evrak birok
makama uramakta ve tebli sresi olduka uzamaktadr. Nitekim yurt
dna yaplan tebligatlarda diplomatik yolun ne kadar uzun bir sre
olduu meslektalarmz tarafndan srekli dile getirilmekte ve yarglama-
lar tebligat ileminin uzunluu sebebiyle gecikmektedir.
C. MLLETLERARASI ANTLAMALARA GRE TEBLGAT
Kendisine tebligat yaplacak kiinin bulunduu lke ile Trkiye ara-
snda tebligat dzenleyen bir milletleraras antlama sz konusu oldu-
unda, tebligat antlama hkmlerine gre yaplabilecektir. Fakat arada
bir antlamann olmas, diplomatik yolla tebligat yaplmasna bir engel
deildir ancak milletleraras antlamalar ile dzenlenmi tebligat yollar,
diplomatik yolla tebligata gre daha hzl sonu getireceinden milletlera-
ras antlama yoluyla tebligatn tercih edilmesi gerektii aktr.
4 Eki, s. 99
Trkiye milletleraras tebligata ilikin hkmler ieren ok tarafl ant-

lamalara taraf olmu ve baz devletlerle milletleraras tebligat da kapsa-
yan iki tarafl adli yardm antlamalar5 imzalamtr.6
1. Hukuk Usulne Dair Lahey Szlemesine Gre Milletleraras
Tebligat
Hukuk Usulne Dair Lahey Szlemesi 1954 ylnda yaplm olup
Trkiye tarafndan 1972 ylnda onaylanmtr. Sz konusu szleme-
sinin 1 ile 8. Maddeleri arasnda milletleraras tebligat konusu dzen-
lenmitir. Hukuk Usulne Dair Szlemeye gre, tebli edilecek evrak,
konsolosluk araclyla tebligatn yaplaca lkedeki yetkili makamlara
gnderilecektir.7 Trkiyenin de taraf olduu bu antlamann tebligata ili-
kin hkmlerinin ayrntl olarak incelenmesine gerek bulunmamaktadr.
nk Trkiye, 1972 ylnda Hukuki ve Ticari Konularda Adli ve Gayri
Adli Belgelerin Yabanc Memleketlerde Tebliine Dair Szlemeye taraf
olmutur ve bu szlemedeki tebligata ilikin hkmler Hukuk Usulne
Dair Lahey Szlemesine nazaran daha lehe ve zel hkmler tadn-
dan, milletleraras tebligatta Hukuki ve Ticari Konularda Adli ve Gayri
Adli Belgelerin Yabanc Memleketlerde Tebliine Dair Szleme uygulama
alan bulacaktr.
2. Hukuki ve Ticari Konularda Adli ve Gayri Adli Belgelerin
Yabanc Memleketlerde Tebliine Dair Szleme
Ksaca 1965 Lahey Tebligat Szlemesi olarak adlandrlan bu sz-
leme 1965 ylnda Laheyde imzalanm ve Trkiye szlemeyi 1972
ylnda onaylamtr. Yukarda da belirtildii zere 1965 Lahey Tebligat
Szlemesi, Hukuk Usulne Dair Lahey Szlemesine nazaran daha zel
ve daha lehe hkmler ierdiinden, milletleraras tebligatta 1965 Lahey
Tebligat Szlemesi uygulama alan bulacaktr.
Szlemenin 1. Maddesi gereince kendisine tebligat yaplacak kii-
nin adresinin bilinmesi gereklidir. Aksi halde antlamaya gre tebligat
yaplmas mmkn deildir. 1965 Lahey Tebligat Szlemesinde tebli-
gatn yaplabilmesi iin 3 yol ngrlmtr. Bu yollardan ilki; daha n-
ceki blmlerde anlatlan diplomatik tebligat, ikincisi; merkezi makam-
lar araclyla tebligat, ncs ise; dorudan posta yolu ile tebligattr.
Trkiye, szlemenin 8. ve 10. Maddelerine ekince koyarak, diplomatik
memurlarn ve konsolos grevlerinin sadece kendi vatandalarna tebli
5 ki tarafl adli yardmlama antlamalarnn listesi iin bkz. Nuray Eki, Milletleraras
zel Hukuka likin Temel Mevzuat, Beta Yaynevi 8. Bas, stanbul, 2013, s. 348-360
6 Eki, s. 101
7 Eki, s. 102
Milletleraras Tebligat A. TANYILDIZ 75
yapabilme yetkilerini kabul etmi, 10(a) maddesinde belirtilen dorudan

posta yoluyla tebligat usuln ise reddetmitir.8
Szlemede dzenlenen ilk tebligat yolu diplomatik tebligat olup, a-
lmann nceki blmlerinde diplomatik tebligat anlatldndan bu yn-
temden tekrar bahsedilmesine gerek bulunmamaktadr.
Szlemede ikinci ve temel tebligat yntemi ise merkezi makamlar
aracl ile yaplacak tebligattr. Merkezi makamlar araclyla yaplacak
tebligatta, taraf lkeler tebligatn yaplmasn salamak amac ile bir mer-
kezi makam belirleyecek ve yurt d tebligat bu merkezi makamlar ara-
clyla yaplacaktr. Trkiye tarafndan belirlenen merkezi makam Ada-
let Bakanl Uluslararas Hukuk ve D likiler Genel Mdrldr.
Bu tebligat ynteminde tebligat yapacak Trk Mahkemesi, szlemenin
ekinde yer alan ve 184 numaral form ad ile anlan formu doldurarak,
evrak ve formu Cumhuriyet Savcl araclyla merkezi makam olan
Adalet Bakanl Uluslararas Hukuk ve D likiler Genel Mdrlne
gnderecektir. Genel Mdrlk de bu evrak, tebligat yaplacak kiinin
bulunduu lkedeki merkezi makama gnderecek ve yabanc merkezi
makam tebligat yapacaktr.
Szlemede nc bir yntem olarak belirlenen tebligat tr doru-
dan posta yolu ile tebligattr. Bu yntemde, akit devletler tebligat evrakn
hibir makama ulatrmadan dorudan yabanc devletteki kiiye posta
yolu ile gnderebilirler. Fakat yukarda da akland zere Trkiye sz-
lemenin 10(a) maddesinde yer alan bu tebligat trne ekince koyarak,
dorudan tebligat usuln kabul etmemitir.
D. ZET
almada yabanc lkede bulunan kiilere tebligat yaplmas iin
gerekli milletleraras tebligat kurallar belirtilmi ve ilgili milletleraras
antlamalara yer verilerek, tebligat yntemleri rnekler verilerek aklan-
mtr. Yurt ii tebligat konusunda bile birok aksaklk ve bilgi eksiklii
ile mcadele etmeye alan Sayn Meslektalarmz, milletleraras teb-
ligat konusunda ilgili kanun maddelerini ve milletleraras szlemeleri
kullanarak yabanclk unsuru ieren davalarda yarglamalarn daha hzl
yrmesini ve sonuca daha hzl ulalmasn salayabileceklerdir. Mil-
letleraras tebligata ilikin milletleraras antlamalarn uygulanmasn
salamak adna konu hakknda adliye personeli bilgilendirilmeli ve Sa-
yn Meslektalarmza, memurlara yol gstermek asndan byk grev
dmektedir.
8 Eki, s. 103
AZL VE STFA HALLERNDE AVUKATLIK
CRETNN BELRLENMES
Av. A.Cokun ONGUN1
Avukatlk Yasasnn 2. maddesinde avukatln amac, hukuki m-

nasabetlerin dzenlenmesi, her trl hukuki mesele ve anlamazlklarn
adalet ve hakkaniyete uygun olarak zmlenmesi ve hukuk kurallarnn
tam olarak uygulanmas her derecede yarg organlar, hakemler, resmi ve
zel kii, kurul ve kurumlar nezdinde salamak olarak belirtilmi ve Avu-
katn bu amala hukuki bilgi ve tecrbelerini adalet hizmetine ve kiilerin
yararlanmasna tahsis edecei vurgulanmtr.
Avukatlk Kanununundaki Dzenleme
Avukatlk Yasasnn 174. maddesi mvekkil- avukat ilikisinin sona
erme durumlarn dzenlemektedir. Buna gre zerine ald ii hakl bir
sebep olmakszn takipten vazgeen avukat, hibir cret isteyemez ve pe-
in ald creti geri vermek zorundadr. Avukatn azli halinde cretin ta-
mam verilir. u kadar ki, avukat kusur veya ihmalinden dolay azledilmi
ise cretin denmesi gerekmez. Anlamaya gre avukata pein verilmesi
gereken cret denmezse, avukat ie balamakla ykml deildir. Bu
sebeple doabilecek her trl sorumluluk i sahibinindir. Yazl szle-
medeki dier deme artlarnn yerine getirilmemesinden dolay avukat
ii takip etmek ve sonucunu elde etmekten mahrum kalrsa sorumluluk
bakmndan ayn hkm uygulanr.
Bilindii zere avukat/vekil eden ilikisi gven duygusu zerine ku-
rulan szlemeler zerinden yol alr. Avukatla mvekkili arasnda kar-
lkl ya da tek tarafl bir gven zedelenmesi yaanrsa bu vekillik ilikisi-
nin daha fazla srdrlmesi hem taraflardan hem de hukuk hayatnn
tesisi ynnden beklenemez.
Avukat eer mvekkile kar gven duymuyorsa, istifa etme hakkna
sahiptir. Bu hak hem Avukatlk Kanununda hem de Trk Borlar Kanu-
nunda (TBK) dzenlenmitir.
Avukatlk Kanununda azil ve istifa hallerinde vekalet cretinin neye
gre belirlenecei konusunda yaplan esasl ayrm azil veya istifann hakl
veya haksz olup olmama durumuna gre deikenlik gsterir.
1 stanbul Barosu Avukatlarndan
Azil Ve stifa Hallerinde... Av. A.C. ONGUN 77
Kanunda hakl ve haksz azil/istifa halleri saylm deildir. Sadece

avukat asndan hakl bir sebep olmakszn istifa eden avukatn cre-
te hak kazanamayaca belirtilmi hakl sebeplerin tek rneine ise an-
lama gereince pein denmesi gereken cretin vekil eden tarafndan
denmemesi durumunda avukatn oluan sonutan sorumlu olmayaca
belirtilmi ancak bunun ayn zamanda hakl bir istifa gerekesi olup ol-
mad belirtilmemitir. Ancak bu dzenlemeden yani sonutan sorumlu
olmamaktan sz edilmesini hakl istifa gerekesi olabilecei kansndayz.
Avukatlk Kanunundan yol alacak olursak, hakl bir sebep durumu-
nun somut olayn zelliklerine gre her seferinde yeniden ele alnmaldr.
Trk Borlar Kanununun vekalet ilikileri balkl Dokuzuncu b-
lmnde vekil edenin de vekilin de hak ve ykmllkleri sralanmtr.
ncelikle sona erme hali tek tarafl sona erdirme balkl 512. maddesin-
de dzenlenmitir. Buna gre: Veklet veren ve vekil, her zaman szle-
meyi tek tarafl olarak sona erdirebilir. Ancak, uygun olmayan zamanda
szlemeyi sona erdiren taraf, dierinin bundan doan zararn gidermek-
le ykmldr.
Borlar Hukukunda Vekil
Bu dzenlemeler kapsamnda szleme veya teaml varsa vekilin
crete hak kazanaca, kendisine bir iin grlmesi nerilen kii, bu ii
grme konusunda resm sfata sahipse veya iin yaplmas mesleinin ge-
rei ise ya da bu gibi ileri kabul edeceini duyurmusa, bu neri onun
tarafndan hemen reddedilmedike, veklet szlemesinin kurulmu sa-
ylaca, vekil, zel olarak yetkili klnmadka dava aamayaca, sulh
olamayaca, hakeme bavuramayaca, iflas, iflasn ertelenmesi ve kon-
kordato talep edemeyecei, kambiyo taahhdnde bulunamayaca, ba-
lama yapamayaca, kefil olamayaca, tanmaz devredemeyecei, ve
bir hak ile snrlandramayaca dzenlenmi bulunmaktadr.
TBKnn Vekilin borlar baln tayan 505. Maddesinde de veki-
lin, veklet verenin ak talimatna uymakla ykml olduundan, sz
edilmi ancak, veklet verenden izin alma imkn bulunmadnda, du-
rumu bilseydi onun da izin verecei ak olan hllerde, vekilin talimattan
ayrlabilecei ifade edilmitir. Bunun dndaki durumlarda vekil, tali-
mattan ayrlrsa, bundan doan zarar karlamadka ii grm olsa
bile, veklet borcunu ifa etmi olmaz, hkmlerini tamakla dorusu
Avukatlk Kanununda yer alan hakl bir sebep durumlarnn neler olabi-
lecei konusunda ipular vermektedir.
Szgelimi vekil, mvekkilin izin vermesi ak olmayan iler yapm-
sa, kendisinden grevinin gereklerini yerine getirmesi beklenirken farkl

ve mvekkilin zararna yol aacak admlar atm, tutum ve davranlar
sergilemise azledildii takdirde bu azil hakl olabilecek ve mvekkilden
veklet creti isteyemeyecei gibi ald cretleri de iade etmek zorunda
kalabilecektir.
Avukatlar her eyden nce grevlerini TBK 506da da yer ald zere
ahsen ifa etmeli, sadakat ve zen gsterme borcuna sadk kalmaldr.
Bu madde dzenlemesine gre Vekil, veklet borcunu bizzat ifa etmekle
ykmldr, ancak vekile yetki verildii veya durumun zorunlu ya da te-
amln mmkn kld hllerde vekil, ii bakasna yaptrabilir.
Avukatlarn vekaletnamelerinde ii bakalarna da yaptracaklarn
aka gsteren tevkil yetkisi uygulamadaki genel vekaletnamelerde yer
aldndan bu konuda sorun yaand pek sylenemez. Ancak maddenin
devamndaki vekil stlendii i ve hizmetleri, veklet verenin hakl men-
faatlerini gzeterek, sadakat ve zenle yrtmekle ykmldr, vekilin
zen borcundan doan sorumluluunun belirlenmesinde, benzer alanda
i ve hizmetleri stlenen basiretli bir vekilin gstermesi gereken davran
esas alnr, ibaresinin uygulamadaki uyumazlklarn temelini tekil etti-
ini de nmze gelen vekalet creti dosyalarnda sklkla rastlamaktayz.
Vekalet ilikisinin ballk ve zenle yerine getirilip getirilmedii salt
taraf beyanlarna itibar edilerek deerlendirilemez. Bu konuda sunulan
kantlarn ve zellikle iin gereklerinin de dikkatle incelenmesi gerekir.
rnein avukatn bir duruma celsesine mazeret gndererek girme-
mesi mvekkil ileri srse dahi avukatn hakl azlini gerektirmezken, da-
vann mracaata braklmas veyahut nem arz edecek ara kararlarnn
yerine getirilmemesi mvekkil asndan azil ile vekalet cretinin den-
memesinin hakl gerekesini oluturabilecektir.
TBKnn hesap verme balkl 508. maddesi gereince Vekil, veklet
verenin istemi zerine yrtt iin hesabn vermek ve vekletle ilikili
olarak aldklarn veklet verene vermekle ykmldr. Vekil, veklet ve-
rene tesliminde geciktii parann faizini de demekle ykmldr.
Bu hkmn benzeri Avukatlk Meslek Kurallarnda da yer almakta-
dr. Bu dzenlemelerden bazs u ekilde sralanabilir: Avukat bakt
davada grevini savsayarak ya da ktye kullanarak mvekkili zarar-
na kendisine bir yarar salayamaz. Avukat ile ilgili giderleri karlamak
zere avans isteyebilir. Avansn iin ltlerini amamasna dikkat edilir.
Avanstan kalan para vekil edene iade edilir.
Ve nihayet bu konudaki en nemli dzenlemelerden olan, mvek-

kil adna alnan paralar ve bakaca deerler geciktirilmeksizin mvekkile
duyurulur ve verilir.
Meslek kurallarnda ayrca mvekkile ya da kar tarafa cret davas
aacak avukatn durumu bal olduu Baro ynetim kuruluna bildirecei
de aka belirtilmitir.
Avukatn artan avans cretlerini ya da kar taraftan tahsil ettii m-
vekkil alacaklarn geerli bir sebep olmakszn mvekkil hesabna gn-
dermemesi hakl azle gereke olarak ileri srlebilir.
Edinilen haklarn veklet verene geecei hkmn dzenleyen 509.
Maddenin Avukatlk Kanununun 47. Maddesinde yer alan ekimeli hak-
lar bir yl sreyle edinme yasa ilkesiyle elitiinden uygulama alan
bulamayacan dnyoruz. Ancak Kanunun 166. maddesinde dzen-
lenene avukatn hapis hakk ilkesi sakldr.
Trk Borlar Kanunu (TBK) 510. maddesinde veklet verenin, vek-
letin gerei gibi ifas iin vekilin yapt giderleri ve verdii avanslar fai-
ziyle birlikte demek ve yklendii borlardan onu kurtarmakla ykm-
ldr, dediine gre bunun gereinin yerine getirilmemi olmas avukat
asndan hakl bir istifa gerekesi olacak ve vekalet cretinin tamam
talep edilebilecektir. Madde devamnda ise vekilin vekletin ifas sebe-
biyle urad zararn giderilmesini veklet verenden isteyebilecei, ancak
veklet verenin, kusuru bulunmadn ispat ederek bu sorumluluktan
kurtulabilecei hkmleri de elbette bu ynde gelien avukat vekil eden
uyumazlklarnda hakl haksz olma durumunu dorudan etkileyecektir.
Yarg Kararlar
Yargtayn bu konuda eitli yaklamlar sz konusudur. Ancak ge-
nel anlamda bu yndeki kararlar oluturulurken somut olayn zellikleri
ile iyi niyet, drstlk ve hakkn ktye kullanlmas ilkelerine de sklkla
vurgu yaplmaktadr.
Davac avukatn, i sahibinin kendisi yannda davay takip etmek
zere baka bir avukata veklet verdiini ve bu avukatn Yargtayda ya-
plan durumaya i sahibi adna katldn, kendisine 10.11.2005 gn
tebli edilen Yargtay bozma ilam ile rendii, ancak uzunca bir sre
bekledikten sonra 29.12.2005 gn yaplan bozma sonras, ilk oturumda
ikinci avukatn kendisi yannda avukat olarak grevlendirilmesine kar
kt ve Avukatlk Kanununun 172. maddesine gre vekillikten istifa
ettii anlalmaktadr. Hal byle olunca, kendisi yannda i sahibince ba-
ka bir avukatn vekil olarak atandn renen davac avukatn, makul

bir sre ierisinde bu duruma itiraz ettiini, i sahibine bildirmedii g-
rldnden, zmnen muvafakat etmi saylaca, dolaysyla vekillikten
ekildii ynndeki beyannn hakl bir nedene dayanmad sonucuna
varlmtr. (YHGK 2007/213 K. 30/05/2007)
Daval tarafndan verilen vekalet ve grevlendirmenin kapsam, mak-
tu vekalet cretini gerektiren ve tarifede (kinci Ksm Birinci Blm) ak-
a saylm olan ihtiyati haciz, ihtiyati tedbir, delillerin tespiti, icrann geri
braklmas, deme ve tevdi yeri belirlenmesi, ortakln giderilmesi iin
sat memurluunda yaplacak iler veya ortakln giderilmesi ve taksim
davasna ilikin de deildir. Belirtilen nedenlerle icra dairesinde yaplan
takip konusunun para ile deerlendirilmesi karsnda davac avukatn
haksz azil nedeniyle hak ettii avukatlk cretinin tarifenin nc ksm
dikkate alnarak, daha ak ifade ile nispi olarak belirlenmesi gerekmek-
tedir. (13 HD. 2006/3713 16/03/2006)
Davac ile daval maktu crete tabi davann takibi iin szlemede
maktu vekalet cretini kesin ve net olarak kararlatrmlardr. Szle-
meyi geersiz saymak taraflarn amacna aykr der. Taraflarn amala-
dklar da maktu crettir. Avukatlk Kanununun 164. maddesi uyarnca
szleme belli bir miktar kapsad iin geerli olup, maktu vekalet c-
reti anlamalar iin belli bir snr konmadndan, snr yzde olarak ya-
plan anlamalara ilikin olduunda, Avukatlk Kanunu164/2nin olayda
uygulama yeri yoktur. Davac avukat szlemede kararlatrlan ykm-
lln yerine getirerek davalnn ei adna at izale-i yu davasn
da sonulandrmtr. Esasen vekalet creti szlemesi ahsi hak dou-
ran szleme olduundan maktu olarak dzenlendiinden gerek davac
gerekse daval szlemede belirlenen ykmllklerden sorumludur. Yu-
karda aklanan hususlar ile tm dosya kapsam birlikte deerlendirildi-
inde davac avukatn edimini yerine getirdii ve crete hak kazandnn
kabul gerekir. Mahkemece, szleme ve yasa hkmlerinin yorumunda
yanlgya dlerek ve eksik soruturma ile yazl ekilde szlemenin
geersiz olduunun kabul edilmesi usul ve yasaya aykr olup, bozma ne-
denidir. (13. HD. 7296 K. 23/05/2007)
Alt vekalet halinde mvekkil ile ikinci vekil arasnda vekil mvekkil
ilikisi kurulmutur. Bu nedenle alt vekil crete hak kazanr. te yandan,
birinci vekile cret demesi yaplm ise, bu cret alt vekilin cretinden
indirilir. (13. HD. 15333 K. 17.12.2007)
Mahkemece Avukatlk Kanununun 164/4.maddesine gre azil tarihi
itibariyla %10 ila %20 orannda tespit edilecek vekalet cretine hkmedil-
mi ise de, icra takipleri bakmndan kar yan creti vekaletlerine ilikin
davac talebi ynnden tahsilat olmamas nedeniyle bu talep bakmndan

istemin reddine karar verilmitir. Avukatlk Kanununun 164/5 maddesi
hkmne gre dava sonunda kararla tarifeye dayanarak kar tarafa yk-
lenecek vekalet cretinin tamam avukata aittir. Davacnn haksz olarak
azledilmesi ile hukuki yardm sona erdiinden, bu icra takiplerinin dava-
c ynnden tahsili artk mmkn deildir. Buna gre takip edilen icra
dosyalar bakmndan tahsil edilebilir aamaya gelmi olanlar iin takip
tarihindeki AATye gre hesaplanacak kar tarafa yklenecek vekalet
cretinin toplamnn davaldan tahsiline karar verilmesi gerekirken, ya-
zl ekilde hkm tesisi usul ve yasaya aykr olup bozmay gerektirir.
(12705 K. 30/10/2008 T.)

CEZA YARGILAMASINDA
SPATTA DYALEKTK YAKLAIM
Mahir TOPALOLU1
I. GR
Bilimin gelimedii dnemlerde ortaya kan idealist-metafizik dn-
ya grnn etkisi ile Trk Ceza Yarglamas doktrininde genel olarak,
gemite meydana gelen yarglamaya konu olaya ilikin gereklerin biline-
meyecei, yani ispat edilemeyecei, ispat edilen gerein asl gerek deil
kiiden kiiye deien gerek olduu kabul edilir2. Hatta bu grlerin
doruluklar konusunda hi kuku duyulmad ve tam bir gr birlii
olduu da sylenebilir3.
Bununla birlikte Trk Ceza Yarglamasnda ispat ilgilendiren birok
temel kavram ve yaklamlarda da (vicdani kanaat, maddi gerek-mutlak
gerek ayrm) idealist metafizik dnya grnn izlerini grmek mm-
kndr. Hatta ispatn tanm bile bu felsefeye gre yapld grlmektedir4.
dealist-metafizik felsefenin gerek ve ispat konusundaki grleri
karsnda felsefenin dier kolu olan materyalist-diyalektik felsefenin ne
sylediini bilme ihtiyac bizleri byle bir alma yapmaya sevk etmi-
tir. Makaledeki amacmz, ispatta metafiziin yannda, bilimsel temellere
dayanan diyalektik yntemin de uygulanmasn tartmaya amak ve bu
ekilde gereklere daha ok yaklalmasna katk salamaktr. Bunun te-
sinde bir iddiamz bulunmamaktadr.
Hemen belirtmek gerekir ki, gnmzde idealist-metafizik felsefenin
etkisi ile Trk Ceza Yarglamas doktrininde tartmasz olarak kabul edi-
len gerein bilinemeyecei ynndeki gr bilimin gelimesi ile geerli-
liini yitirmitir. Bilim sayesinde bu gn artk saysz gerekleri bildiimiz
1 Noter
2 Bozkurt, Nejat, Hegel, 4. Bask, Say, stanbul, 2011. s.9,45,vd; Bozkurt, Nejat, Kant, 3.
Bask, Say, stanbul, 2010. s.46, 49 vd. Locke, John, nsan Anl zerine Bir Deneme,
(ev. Vehbi Hackadirolu) Kabalc, stanbul Mart 2009, s. 50, 256, 387 vd. Feyziolu,
s.71 vd
3 Kunter/Yenisey/Nuholu, Muhakeme Hukuku Dal Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku
Ondrdnc Bas, Arkan Yaynclk, Denizli, Mart: 2006, s. 591 Feyziolu, Metin, Ceza
Muhakemesinde Vicdani Kanaat, Yetkin, Ankara, 2002. s.71 vd.
4 Kunter/Yenisey/Nuholu, s. 591 vd.; Feyziolu, s.68 vd
Ceza Yarglamasnda spatta... M. TOPALOLU 83
gibi gemite meydana gelen yarglamaya konu olayn zn de (en azndan

ceza hukuku asndan gerekli olduu lde) bilebilecek durumdayz5.
Bilim, genel olarak ceza yarglamasnda ispata byk katk salamas-
na ramen henz beyan delilinin doruluunu veya yanlln kesin bir
ekilde ortaya koyacak bir ara veya metot gelitirememitir. Ancak bilin-
dii gibi, ceza yarglamasnda olayn oluunun kabullnde tank beyanlar
byk nem tamaktadr. Bu nedenle tank beyanlarnn formel (biim-
sel) mantn yannda diyalektik adan da ele alnp deerlendirilmesi
olayn aydnlatlmasna byk katk salayaca dnldnden konu
ayr balk altnda ele alnp incelenmeye allmtr.
almamzda nce Trk Ceza Yarglamasndaki mevcut grlere yer
verilmitir. Sonra idealist-metafizik dnya gr ve materyalist-diya-
lektik dnya grne ana hatlar ile deinilmi, daha sonra diyalektik
ve diyalektik ispat konusu incelenmeye allmtr. Ancak bilindii gibi
hakknda ciltler dolusu kitap yazlan felsefi akmlar hakknda makalede
verilen bilgilerin eksikliini ve yetersizliini peinen kabul etmekteyiz. Za-
ten yukarda da belirtildii gibi makalenin byle bir amac da yoktur. Ger-
ee ulamada asl olan pratiktik, yaamdr, somut verilerdir. Diyalektik
de zaten bir anlamda pratikten fikirlere doru yaplan bir dnme, akl
yrtme faaliyetidir.
II. TRK CEZA YAGILAMASI DOKTRNNDE GEREK VE SPAT
Trk Ceza Yarglamas doktrininde, gemite meydana gelen yargla-
maya konu olaya ilikin gerek, mutlak gerek ve maddi gerek ayrm-
na tabi tutularak incelendii grlmektedir6. Olayn zne, yan olayn
nesnel olarak meydana geliine mutlak gerek, toplanan delillere gre
doru kabul edilen geree de maddi gerek denmektedir7. Mutlak gere-
in zellii gerei bilinemez olduu, bu nedenle gemite meydana gelen
yarglamaya konu olayn znn de hibir zaman bilinemeyecei kabul
edilmektedir. Maddi gerek de yarglamaya sunulan delillerden ortaya -
karlan gerek olduundan bu gerein de hkimden hkime deiiklik
gsterecei sylenmektedir8.
Trk Ceza Yarglamas doktrininde, delil ve ispat konusunda da bu
5 Engels, Friedrich, Anti-Duhring, (eviren: smail H. Yarkn), 1.Basm, Inter Yaynlar,
stanbul, Mays 2000 s. 138 vd.,; Engels, Friedrich, Doann Diyalektii, (eviren: Arif
Gelen), 9. Bask, Sol, Ankara 2010, s. 244 vd; Lenin, V.., Materyalizm ve Ampiriokriti-
sizm, (eviren: smail Yarkn), 3. Basm, nter, stanbul, 2001. s.152 vd.; Turan, Meh-
met inan, Felsefeyi Am Marksizm, Kalkedon, stanbul, 2011, s. 103 vd.
6 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.598,599. Feyziolu, s.68 vd
7 Feyziolu, 68 vd
8 Feyziolu,. s.68 vd
dncelere paralel fikirler ileri srlmektedir. yle ki, delillerin ob-

jektif gereklii yani mutlak bellilii ortaya koyamayaca, sadece objektif
bakmndan bir ihtimali gsterecei, ihtimal de belli bir dereceye gelince
kanaat oluturaca iddia edilmektedir9. Konu ile ilgili olarak Carnelut-
tinin, Hkim maaraya girmi, srtn kapya vermi bir adama benzer.
Bu adam, maaraya giren bir bakasn onun kar duvara akseden gl-
gesinden tanmaya, bilmeye alr, bu adamn elinde, maaraya giren
adamlarn duvardaki glgelerden baka bir delil yoktur10 eklindeki de-
erlendirmesine de ok itibar edildii grlmektedir.
Doktrininde ileri srlen gerein bilinemeyecei ynndeki bu gr-
lerin yannda olayn ispat edilmi saylabilmesi iin hkimde olu konu-
sunda tam bir vicdani kanaat olumas gerektii konusunda da tam bir
fikir birlii mevcuttur11. Grlecei gibi, hem gemiteki olaya ilikin ger-
ek bilinemez deniyor hem de, mahkmiyet karar verilebilmesi iin h-
kimde btn phelerden uzak tam bir vicdani kanaat olumas gerekir,
deniyor. Burada ileri srlen grlerin birbiri ile elitii ok aktr.
Olayn znn bilinemez olduunu kabul eden bir hkimin olu konusun-
da tam bir vicdani kanaate ulamas mmkn deildir.
Doktrindeki bir baka gr de, yarglama sonunda hkimin tam bir
vicdani kanaatle kabul ettii oluun toplum tarafndan da kabul edilmesi
gerektii ynndedir12. Eer hkimin kabul ettii gerei toplum da kabul
ederse hkimin vicdan ile birlikte toplumun vicdannn da tatmin olaca
ve gerein ortaya kaca, aksi halde toplumun kabul etmedii bir olu-
un gerek olmayaca ileri srlmektedir. Grlecei gibi d dnyada
meydana gelen gerekler d dnyada deil hkimin ve toplumun i dn-
yalarnda aranmaktadr.
Gnmzde bilimsel veriler ve pratik yaam Ceza Yarglamas Dokt-
rininin gerek ve ispat konusundaki bu grlerini dorulamamaktadr.
Bu nedenle doktrindeki bu grlere uygulamada itibar edilmedii g-
rlmektedir. Yarglarn pratikte, ulatklar gerei asl gerek (mutlak
gerek) olarak kabul ettiklerini dnyoruz. Aksi halde hibir yarg
kendisini pheden kurtaramaz ve mahkmiyet karar veremezdi. Konu
ile ilgili olarak Yargtay da Ceza Yarglamasnn amacnn maddi gere-
in hibir duraksamaya yer vermeksizin ortaya karlmas olduunu
belirtmektedir13. Kanaatimizce burada Yargtay maddi gerei doktrinin
9 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.598,599
10 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.600
11 Feyziolu,. s.103 vd
13 CGK.19.4.1993, E 19936-79, K.1993/108; CGK, 11.4.1994, E. 1994/5-47, K.1994/92.
tanmlad ekilde deil, olayn z olarak anlamaktadr ve dorusu da

budur.
III. SPATTA DNSEL ZLER (Vicdani Kanaat, 12 kiilik Jri)
Ceza Yarglamasnda olayn oluunun kabulnde vicdani kanaate b-
yk nem verildii bilinmektedir. CMK 217/1. maddede de hkimin de-
lilleri vicdani kanaatine gre takdir edecei belirtilmitir. Oysa vicdan,
Arapa kkenli dini bir terimdir ve genel olarak ahlaksal bilin, insann
kendi davranlarnn ahlaka deerli olup olmad zerindeki bilin,
insann iyi ile kty ayrt edebilmek iin iinde duyduu Tanrnn sesi
olarak tanmlanmaktadr14. Grlecei burada, bilim deil, Tanrnn in-
sanlara bahettii vicdan, geree ulamada bir ara, bir l olarak g-
rlmektedir.
Yine, jri sisteminin uyguland ABD, Kanada ngiltere, Avustralya ve
Yeni Zelanda gibi lke mahkemelerinde bulunan 12 kiilik jrinin de
dinsel anlam vardr. 12 kiilik jri sann 12 havarilerinden esinlenilerek
oluturulduu bilinmektedir15. Burada da, 12 kiilik jrinin kanaatinin,
ceza yarglamasnda olayn gereinin ispatlanmasnda bir l olarak ele
alnd anlalmaktadr.
IV. DEALST -METAFZK DNYA GRNDE GEREK VE
SPAT
1. Genel Olarak
dealist dnya grne gre, dnyay, maddeyi, her eyi ruh yarat-
mtr. Ruh maddeden nce var olmutur ve maddeden daha nemlidir.
eyler, madde, gerekler, nesnel olarak deil, biz algladmz iin vardr,
nesnel olarak hibir ey yoktur. Her ey insan zihnine gre grelidir, rne-
in; sralar, masalar, evler, arabalar vs. vardr ama bizim dmzda deil
ruhumuzda, dncemizde vardr16.
Metafizik de idealist felsefenin geree ulamada kulland aratrma
ve dnme metodunun addr ve konusu da Tanr, ruh ve duyularmz-
dr. Yani metafiziin ura alan yukarda belirttiimiz madde d, bi-
lim d eylerdir. Bu gr de yle zetlemek mmkndr: Tanr her
eyi yaratt. Yaratlan eyler yaratldklar andan itibaren hi deimedi ve
deimeyecek. Evrende hareketlilik deil duraanlk vardr. Her ey, her
olay birbirinden farkldr, bu nedenle her olay ayr ayr ele alnp deerlen-
14 Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Szl, 12. Bask, nkilap, stanbul, 2007, s, 178.
15 Feyziolu, s.30. vd http://juri.nedir.com, 04.10.2013, http://tr.wikipedia.org/wiki/Du-
ru%C5%9Fma, 04.10.2013.
16 Politzer, Georges, Felsefenin Balang lkeleri, (eviren: Hasan lhan), 2. Bask, Ankara,
2010, s. 40- 48. Bozkurt, s.46, 49 vd. Locke, John, , s. 50, 256, 387 vd.
dirilmelidir. Birbirine zt iki ey ayn anda var olamaz. Bir eyin sonucu
ya hayrdr ya evettir. Bir ey ya dorudur ya yanltr. Bunlarn dnda
nc bir alternatif yoktur17.
2. dealist-Metafizik Dnya Grne Gre Gerek ve spat
Yukarda belirtildii gibi dealist-metafizik dnya gr bizim d-
mzda, bizden bamsz, nesnel hibir gerek olmadn, gereklerin in-
san zihninde bulunduunu ve greli olduunu iddia eder18.
Nesnel gerein varln kabul etmeyen metafizik dnya gr bu g-
re paralel olarak, gereklerin yani eylerin zlerinin de bilinemeyece-
ini yani ispat edilemeyeceini ileri srmtr19.
Bu dnya gr kendi ana felsefesine uygun bir de ispat tanm geli-
tirdii grlmektedir. Arapa kkenli olan ispat Trke szlkte; tant
ve kant gstererek bir eyin gerek ynn ortaya karma, tantlama
olarak tanmlanmasna ramen20 Ceza Muhakemesinde birok yazar ta-
rafndan fiilin fail tarafndan ilendii veya ilenmedii konusunda hu-
kuk dzenince kabul edilen vastalarla, yarglama makamlarnn tam
bir kanaate ulamasnn temini olarak tanmlanmaktadr21. Grlecei
gibi burada ispat, gerei ortaya karmak iin yaplan bir faaliyet deil,
bir ikna olma faaliyeti olarak ele alnmaktadr.
V. GEREN MATERYALST- DYALEKTK ELE ALINII VE
SPAT
A. Materyalist Dnya Gr
dealist felsefenin aksine bilimsel temellere dayanan materyalist dnya
grne gre, Dnya maddidir ve eksiksiz olarak bilinebilir, madde, ilk
veri, dnce de maddeden kan ikinci veridir, madde varsa dnce de
vardr, dnce tek bana, maddeden bamsz var olamaz22. Grld
17 Politzer, Georges, Felsefenin Temel lkeleri, (eviren: Hasan lhan ), Alter, Ankara, 2011.
s.30 vd.. Politzer, Georges, Felsefenin Balang lkeleri, 120 vd.
18 Geni bilgi iin bkz. Bozkurt, Hegel, .Bozkurt, Kant, Locke.
19 Turan, Mehmet inan, Felsefeyi Am Marksizm, Kalkedon, stanbul, 2011,s.60 vd.
Daha geni bilgi iin bkn. Feyziolu, Politzer, Bozkurt,Locke.
20 Trk Dil Kurumu,Trke Szlk 1.cilt, Ankara, 1988, s.719.
21 Kunter/Yenisey/Nuholu, s. 591, ztrk,Bahri/Tezcan, Durmu/Ruhan Mustafa, Erdem/
Srma,zge/Sayglar, F.Yasemin/Alan,Esra NazariveUygulamada Ceza Muhakemesi
Hukuku, Sekin, Ankara: 2010. s.266. zbek, Veli zer, Ceza Muhakemesi Hukuku, 1.
Bask, Sekin, Ankara: 2006, s. 602.; ROXIN,Claus spat Hukukunun Esaslar, stanbul
Ticaret niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yl:4 Say:8Gz 2005/2 s.265-289(ev.: Ye-
ner NVER)
22 Marx, Karl, Kapital, 1.Cilt, eviren, Alaattin Bilgi) Sol Yaynlar, Ankara, Mays 2004,s. 27 vd.
Engels, Anti Duhrin, s. 174 vd .Politzer, Georges, Felsefenin Temel lkeleri, s. 141 vd.
Politzer,Felsefenin Balang ilkeleri, s 131 vd.
gibi materyalizme gre gerekler vardr ve bilinebilir, ancak sonsuzluun

egemen olduu evrende her eyi bilmek mmkn deildir, bilinmeyen bir
eyin bilinmesi, arkasndan birok bilinmeyeni de beraberinde getirecei
muhakkaktr.
B. Genel Olarak Diyalektik
Materyalist dnya grnn geree ulamada izlenen yntemin ad
olan Diyalektik 23, bir kavramdan teki kavrama elimeleri ortadan
kaldrarak ilerleyen mantksal dnme yolu olarak tanmlanmakta ve
genel olarak drt temel yasas olduu kabul edilmektedir. Bu yasalar
yle zetlemek mmkndr24. 1. Karlkl etki ve evrensel balant yasa-
s. Bu yasaya gre her ey birbirine baldr, hibir doa olay tek bana
evresindeki olaylardan bamsz olarak meydana gelmez. Bu nedenle bir
durumu bir olay bizzat kendisini oluturan ve aklayan koullar bak-
mndan ele alp deerlendirilmelidir25. 2. evrensel deime ve kesintisiz
gelime yasas. Doa dingin ve duraan deildir. Srekli olarak kimi ey-
ler doar geliir buna karn kimi eyler de yok olur. 3. Nitel deiiklik
yasas. Bu yasaya gre nicel deiimler nitel deiiklikler yaratr. Sradan
olan gze arpmayan nicel deiiklikler belirli bir aamada aniden nitel
deiikliklere yol aar. Tpk yz dereceye kadar snan suyunun yz de-
recede aniden buharlamaya balamas gibi. 4. Ztlarn savam yasas.
Doadaki nesneler ve olaylar i elikiler ierir, hepsinin olumlu ve olum-
suz yanlar vardr. teki bu ztlklar devaml mcadele iindedir. Deiim
de bu mcadeleden kaynaklanr26.
Grld gibi diyalektik, ztlarn atmas, yan kartlarn mcade-
lesi ile elimelerin ortadan kaldrlmas ve bu ekilde gereklere ulal-
masn salayan mantksal bir faaliyet olarak karmza kar. Bu mantk-
sal faaliyette geree doru ilerlerken, eylerin hem kendi iindeki, hem
de kendi dndaki eylerin kendisine ynelen deiim ve etkileimlerini
gz nnde bulundurur27.
Diyalektik, hem bilimin veri salayamad alanlarda geree ulamada
hem de bilimsel verileri yorumlamada bizlere yardmc olur, yol gsterir.
23 Akarsu, s, 78.
24 Politzer, Georges, Felsefenin Temel lkeleri,. s. 24 vd. Thalheimer, August, Diyalektik
Materyalizme Giri,. (eviren: Sevin Altneki) 2. Basm, Yordam Kitap, stanbul,
2011, s. 113 vd. Lefebvre, Henri, Sosyalist Dnya Gr, Marksizim, (ev. G. Doan,
Grsev), Yordam, 3. Bas, stanbul, 2010. s. 33 vd.
25 Politzer, Georges, Felsefenin Temel lkeleri, s.46.
26 Engels, Anti Duhrin, s. 174 vd.; Politzer, Felsefenin Balang lkeleri, s. 131 vd..;Po-
litzer, Georges, Felsefenin Temel lkeleri, (eviren: Hasan lhan), Alter, Ankara, 2011.
s.114 vd. Turan,s.130-133.
27 Akarsu, s, 78.
Bunu yaparken de idealist metafizik felsefenin formel (biimsel) mantk28

dnce biimini tmden reddetmez, sadece yetersiz grr ve bizlere bu
metodun yannda farkl bir bak as daha sunar29. Eer bizler ispat
faaliyetinde formel mantk kurallarnn yannda diyalektii de uygularsak
gereklere daha ok yaklaacamz kukusuzdur. Ancak delilin olmad
yerde ispat da olmaz. Diyalektik her problemi zen ve bizi btn gerek-
lere ulatracak olan sihirli bir denek deildir.
unu da ilave etmek gerekir ki diyalektii uygulayabilmek iin illa da
materyalist olmaya, hatta diyalektii bilmeye de gerek yoktur. Keza En-
gels30 nsanlar, diyalektiin ne olduunu renmeden ok nce diya-
lektik olarak dndler; tpk dzyaz terimi var olmadan ok daha
nce, dzyaz biiminde konutuklar gibi demitir. Ancak bu dnme
metodunun bilinmesi ve bilerek uygulanmas bizlere, gereklere ulama-
da muhakkak bir katk salayaca da bir gerektir.
Bununla birlikte diyalektik, canl ve deiken olduundan her eyin
deitii evrende kendi yasalarnn da her zaman ve her yerde geerli ol-
mayacan, zaman ve mekna gre bu yasalarn da deiebileceini sy-
ler. nk diyalektik yntemin hibir kalb yoktur. Belli olay tipleri iin
her yerde ve her zaman geerli bir diyalektik yntem bulunmamaktadr31.
Bu yntem deien zaman ve artlara gre yeni yaklamlarda bulunmay
gerektirir.
C. Diyalektikte Gerek ve Hakikat(Doru) Kavram
Gerek Trke szlkte 32; el ile tutulup gz ile grlecek biimde
tam anlamyla var olan, varl hibir biimde yadsnmayan, bir du-
rum, bir olgu, bir nesne ya da bir nitelik eklinde tanmlanmaktadr. Fel-
sefede ise33; dnlen tasarmlanan, imgelenen eylere kart olarak
var olan, bilinten bamsz var olan her ey, olarak tanmlanmaktadr.
Gerek, eylerin z34 olarak d dnyada bulunur ve somuttur. Var
olmas iin var olduunun bilinmesine de ihtiyac yoktur. Bu anlamda
28 Geni Bilgi iin bkz. ubuku, Aydn, Mantk ve Diyalektik, 5. Basm, Evrensel, stanbul,
2011. en, A.Kadir, Mantk, Sentez, 7.Basm, stanbul, 2012.
29 Engels, Friedrich, Doann Diyalektii, (eviren: Arif Gelen ), 9. Bask, Sol, Ankara 2010,
s. 248 vd.
30 Turan, s. 61.
31 Marx, Karl/Engels, F, Felsefe Metinleri, (evirenler: Kenan Somer, Ahmet Kardam, Se-
vim Belli ve Ark. ) 2. Bask, Sol, Ankara, 2010. ubuku, Aydn, Teoride ve Eylemde
Diyalektik Materyalizm, 5. Basm,Evrensel, 2011, s. 101 vd.
32 Pskllolu, Ali, Arkada Trke Szlk, 9. Bask, Arkada Yaynevi, Ankara 2005,
s.391.
33 Akarsu, s.84.
34 Thalheimer, s. 103,104.
kalem masa, kitaplar, deniz, ova, da, otobs, Atatrkn 10 Kasm 1938
de lmesi ve 17 Austos 1999da deprem olmas z olarak birer gerektir.
Ceza yarglamasn ilgilendiren gerek de, gemite meydana gelen bir
olayn zne ilikin olmas nedeniyle tarihsel bir gerektir. Keza Kunter/
Yenisey/Nuholuda konu ile ilgili olarak tarihsel geree benzer tarihi
bellilik terimini kullanmtr35.
Gerek, eylerin z olmas nedeniyle zaten mutlak olduu iin
mutlak gerek ifadesi doru bir ifade olmayacaktr. Mutlaklk, gerek
iin deil aada ayrca aklayacamz gibi gerein bilgisi olan haki-
kat iin, doru iin, sz konusu olabilir. Bu nedenle Ceza yarglamasnda
kullanlan mutlak gerek36 ifadesi, gerein bilgisi olan mutlak hakikat
olarak anlalmas gerektii kansndayz.
ou kez gerekle ayn anlamda kullanlan ancak gerekten farkl bir
anlam olan hakikat (doru37) , gerein beynimizde oluturduu geree
uygun bilgiye, dnceye denir, yani hakikat gerein bilgisinin bir baka
addr38. Gerek, d dnyada olmasna ramen hakikat beynimizin iinde
bulunur ve bir bilgi olmas nedeniyle de soyuttur. rnek vermek gerekir-
se, bir masann kendisi Gerek, onun geree uygun beynimizdeki d-
ncesi de Hakikattir. Hakikat d dnyadaki geree karlk gelmesi
nedeniyle de varl gerein varlna baldr39.
Hakikat (doru), gerek hakkndaki bilgimizin tam veya eksik olma-
sna gre mutlak hakikat ve greli (izafi=yaklak) hakikat diye ikiye
ayrlmaktadr. Mutlak hakikat, eylerin zlerinin gerekte olduklar gibi
bilinmesine denir. Greli hakikat ise bir eyin tam olarak deil de yakla-
k olarak bilinmesidir. Bu nedenle mutlak hakikatler insandan ve insan-
lktan bamsz nesnel, ebedi, kati, kesin ve deimez bilgiler olmasna
ramen greli hakikatler, mutlak hakikate yaknl orannda deiiklik
gsterirler, ancak, kiiden kiiye deimezler40.
35 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.598.
36 Thalheimer,s. 103,104.
37 Engels, Friedrich, Anti-Duhring, s. 134 vd.
38 Pskllolu, Ali, Arkada Trke Szlk, 9. Bask, Arkada Yaynevi, Ankara 2005,
s.290. Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Szl, 12. Bask, nkilap, stanbul, 2007, s.58.
39 Turan, Mehmet inan, Felsefeyi Am Marksizm, Kalkedon, stanbul, 2011, s.103 vd.
40 Lenin, V.., Materyalizm ve Ampiriokritisizm, (eviren: smail Yarkn), 3. Basm, n-
ter, stanbul, 2001, 152 vd.; Thalheimer, August, Diyalektik Materyalizme Giri, . (e-
viren: Sevin Altneki) 2. Basm, Yordam Kitap, stanbul, 2011, s. 103,104. Turan,
s.105,106.
D. Gerein spat
Diyalektie gre gerek vardr ve ispat edilebilir41. Keza gnmzde bi-
lilimin ispatlad saysz gereklerin varl kukusuzdur. Bilimsel bulu-
lar sayesinde her geen gn gereklere daha ok yaklamakta olduumuz
da bir gerektir. Bu gn artk failin sa tellerinden, parmak izlerinden,
DNA rneklerinden, kamera kaytlarndan ve daha birok bilimin bize
salad imknlardan faydalanarak onlarca olay olduu gibi zebili-
yor, olayn asln tam olarak renebiliyoruz42.
Bununla birlikte sonsuz evrenin bilgisi de sonsuz olacandan btn
gerekleri bilmenin de imkn yoktur43. Keza ceza yarglamasnda buna
ihtiya da yoktur. rnein, bir trafik kazasnda madurun arpma annda
ka hcresinin ld hibir zaman bilinmeyebilir. Yine olayn meydana
geli zamannn saniye ve salisesine kadar da tam olarak bilmek mmkn
olmayabilir. Ceza yarglamas asndan bu nitelikteki gereklerin ispa-
tna zaten ihtiya yoktur. Ceza yarglamasnda ispat gereken gerekler,
olayda eylemin kim tarafndan, ne zaman, ve hangi aralarla iledii gibi
son derece basit ve ulalabilir gereklerdir.
Yaammzda birok gerei de hibir bilimsel yntemden faydalanma-
dan pratikten biliriz. Pratik bir anlamda teorinin salamasdr44. Bizimle
birlikte baka insanlarn da ayn eyleri duymalarndan gzlemelerinden
ve hissetmelerinden gerekleri biliriz45. rnein; 1999 Glck depremini
ele alrsak, depremi binlerce kiinin hissettiini ve yine bu depremde bin-
lerce kiinin ldn hepimiz pratikten (yaamdan) biliyoruz. Demek
ki depremin olduundan kuku yoktur. Keza bilimde de ayn konudaki
bilimsel bir alma farkl bilim adamlarna yaptrlmakta ve elde edilen
sonular birlikte deerlendirilmekte ve doruluklar test edilmektedir.
E. Geree Ulamada Soyutlama metodu
Kelime anlam ekip karmak, soymak, ayrmak46 olan soyutlama ile
gerekte ayrlmaz olan her ey geici olarak dncede ayrlr ve ayrlan
ey tek bana imi gibi alglanr ve incelenir. Gerein derinliklerine an-
41 Engels, Friedrich, Anti-Duhring, s.138 vd.; Engels, Friedrich, Doann Diyalektii, (e-
viren: Arif Gelen), 9. Bask, Sol, Ankara 2010 s.260,261.;Politzer, Georges, Felsefenin
Temel lkeleri s.224 vd. ;Thalheimer, 105 vd.
42 Geni bilgi iin bkn. Giroud, Marc, Darvin ve Evrim Teorisi, Alfa,stanbul, 2012. Ka-
raay, Bahri, Yaamn Srr, DNA, Tubitak, 3. Bas, 2012. Dawkins, Rchard, Gerein
Bys,(ev. stem Fer), Kuzey, stanbul, 2012.
43 Engels, Friedrich, Anti-Duhring, (s.139.
44 Akatl, Fsun, Niin Diyalektik, Krmz, stanbul, 2007. s. 61 vd.
45 Lenin, s.161. Thalheimer, s.101.
46 Akarsu, , s. 163.
cak soyutlama ile inebiliriz. nk gereklik bir btn olarak yaanabilir

ama bir btn olarak alglanamaz. Gereklii alglanabilecek ekilde par-
alara ayrmak gerekir. Ayn midemiz gibi aklmz da bir oturuta yenilip
yutulan bir dnyay hazmedemez. Bu nedenle insanlar etrafndaki eyleri
tanmaya ve anlamlandrmaya, ncelikle bunlarn baz zelliklerini geici
olarak ayrtrp onlara odaklanarak ve daha sonra bu zellikleri uygun
bir ekilde organize ederek balamaldrlar 47.
Deiim ve etkileimin srekli olduu yerde ele alacamz konuyu veya
nesneyi, bir an iin deiim ve etkileimden soyutlayarak yani deiim ve
etkileim olmadn var sayarak incelememiz gerekir. Konuyu bir btn
olarak deil zihnimizde paralara ayrarak ve her paraya ayr ayr odak-
lanarak incelemeliyiz. Yani bir anlamda ele aldmz eyin tomografisini
ekmeliyiz ve ondan sonra deiik alardan bakarak (konumlama ya-
parak) incelemeliyiz48. Daha sonra da deiim ve etkileimleri de hesaba
katarak olay veya nesneyi yeniden bir btn halinde ele alp inceleyerek
geree ulamaya almalyz.
F. Tank beyanlarnn diyalektik deerlendirilmesi
Trk Ceza Yarglamasnda tank beyanlar toptanc yaklamla ele al-
np deerlendirilmekte olduu grlmektedir. Bir tann iki farkl beyan
varsa bunlardan muhakkak birinin tamamen doru, dierinin tamamen
yanl olduu kabul edilir. Yine bir olayn birden ok tan varsa ve bun-
larn beyanlar birbirinden farkl ise bu tanklardan bir ksmnn tama-
men doru dierlerinin de tamamen yalan veya yanl syledii varsaylr
ve nc bir olasln varl gz ard edilir49.
Oysa yukarda da belirtildii gibi bilimsel akl yrtme olan diyalektik-
teki ztlarn birlikte var olmas kuralna gre, hep doru veya hep yan-
l yoktur, hem doru hem yanl vardr. Bu nedenle tank beyanlarnda
hem doru hem de yanl ynler olabilecei dikkate alnmal ve beyanlar
buna gre deerlendirilmelidir. Olayn oluuna uygun olmas ve birbiriy-
47 Olman, Bertell, Diyalektiin Dans, marxn ynteminde admlar, (eviren: Cenk Sa-
raolu) Basm, Yordam, stanbul, 2011, s.47 vd.;
48 Olman, s. 45 vd.
49 Kunter / Yenisey / Nuholu, s.610 vd. Savunmay dorulayan tanklar ile iddiay doru-
layan tank anlatmlar arasndaki elikinin yzletirilerek giderilmeye allmas, gi-
derilemezse yntemince irdelenip hangi anlatmn niin stn tutulduu tartlmaldr
Y4CD 03.10.2007E.2006/3657. K.2007/7651.
Tank beyanlar arasndaki ekiki giderilmeden hkm kurulamaz. Y7CD.01.03.200
7,E.2004/237,K.2007/1281.
Tehdit szlerinin lehine ve aleyhine yaplan tanklklarda elikinin giderilmesi usul
gerei kimin szne hangi nedenle itibar edilip edilmeyeceinin tespiti gerekir. Y4CD
27.06.2006 E.2006/267 - K.2006/13027.
le mantksal btnlk ierisinde bulunmas halinde her iki beyana da

tamamen veya ksmen itibar edilmesinin mmkn olduu gzden uzak
tutulmamaldr.
Yarglamada tank beyanlar kendi iinde blmlere ayrlarak her bir
blm zerine younlamal ve sonra bir btn olarak ele alnp yeniden
incelenmelidir. Beyanlar paralara ayrarak incelemeden btnne ba-
karak yorumlamak baz ayrntlar karmamza neden olabilir50.
Tank beyanlar deerlendirilirken bilinmesi gereken bir baka konu
da udur: Bizler, gr alanmza giren eylerin bazlarn grrz, kula-
mza gelen seslerin bir ksmn duyarz ve bedenimizle temas ettiimiz
eylerin de bir ksmn hissederiz. Kii, bahsettiimiz her durumda kendi-
sine bir odak alan kurar ve bir snrla algsna arpan eylerden kendisi
ile ilgili olan, olmayandan ayrr51. Bu, bir bakma bilinsiz yaplan bir
soyutlamadr ve sonuta elde edilen veriler kiiden kiiye ok deiiklik
gsterebilir. Bu nedenle tank beyanlar arasnda farkllk tespit edildi-
inde bu farklln farkl soyutlamalardan kaynaklanabilecei de dikkate
almal ve beyanlar ona gre deerlendirmeliyiz.
Tann ilk beyan ile sonraki beyan arasnda farkllk bulunmas ha-
linde genellikle tann ilk beyan doru kabul edilmektedir. Tann baz
etkilerle verdii dnlen sonraki beyanna itibar edilmedii bilinmekte-
dir. Hemen belirtmek gerekir ki tank nceden yalan beyanda bulunmu
ancak zaman ierisinde doruyu sylemesi gerektii ynnde etki altna
alnm veya kendisi byle dnm de olabilir. Tann ilk beyannn
doru olma ihtimali kadar sonraki beyannn da doru olma ihtimali var-
dr. Bu nedenle tank beyanlar nce, tank hi etki altnda kalmam ve
unutmam kabul edilerek yani btn etkilerden soyutlanarak deerlen-
dirilmeli, dier delillerle karlatrlmal ve doruluu test edilmelidir.
Bundan sonra bir de tann etki altnda kald kabul edilerek beyan
deerlendirilmelidir. Sonra elde edilen sonular hep birlikte ele alnarak
bir sonuca varlmaldr. Mademki Ceza Yarglamasndaki ama gemite
olmu olayn tam olarak aydnlatlmasdr, btn bu ihtimalleri gz nn-
de bulundurmalyz.
Yine yarglamada ou zaman, ayn olay ile ilgili dinlenen birden ok
tann beyanlar da birbirinden farkl olabilmektedir. Farkllk olduu
her durumda beyanlardan birinin yalan veya yanl dierinin ise doru
olduunu kabul etmek bilimsel deildir. Yukarda da belirttiimiz gibi so-
50 ubuku, Aydn, Teoride ve Eylemde Diyalektik Materyalizm, 5. Basm ,Evrensel, 2011,

s. 26 vd
51 Olman, s.47,48.
yutlama neticesi bizler gr alanmza giren eylerin bazlarn grr,

kulamza gelen seslerin bir ksmn duyarz. Bu nedenle her iki tank
da doruyu sylemesine ramen beyanlar farkl olabileceinden tank be-
yanlar, bir de bu alardan deerlendirilmeli ve tanklardan birinin beya-
nna stnlk tanmak yerine farkl alanlara ynelik olan her iki tann
da beyanlarna itibar edilerek hkm kurulmaldr52.
Konuya yle bir rnek verebiliriz: Sank (A), olay yerinde tanklar (C)
ve (D) olduu halde belindeki tabancay (B) ye gstererek seni ldrece-
im diyerek tehdit ettii iddiasyla alan bir kamu davas dnelim. Ta-
nk (C) yukarda belirttiimiz soyutlama ve odaklanma nedeniyle, (A)nn
seni ldreceim dediini duymayabilir, ancak Ann belindeki tabancay
grm olabilir. Tank (D) ise yine yapt soyutlama ve odaklanma nede-
niyle seni ldreceim dediini duymutur ancak (A)nn belindeki taban-
cay (B) ye gsterdiini grmemi olabilir. Burada biz biliyoruz ki her iki
tank da doruyu sylyor. Bu nedenle burada hkimin, her iki tann da
beyanna itibar ederek hkm tesis etmesi gerektiini dnyoruz.
Yine tarafsz ve menfaati olmayan tanklarn sylediklerinin doru ola-
ca, buna karlk taraflardan biri ile yaknl bulunanlarn (ceza tehdi-
dine ramen) veya menfaati olan tanklarn beyanlarnn doru olmaya-
ca var saylr53. Yarglamada tann yaknl veya menfaati sz konusu
olsa da her eye ramen doruyu syleyebilecei gz nne alnmaldr.
Menfaat nedeniyle tann doruyu sylemeyecei eklinde bir n kabul
bizleri daha batan geree ulamaktan alkoyar. Bu nedenle tann be-
yanlar hem btn yaknlklardan ve menfaatlerden soyutlanarak hem de
btn yaknlklar ve etkiler dikkate alnarak ayr ayr deerlendirilmeli-
dir. Sonra elde edilen her iki sonu dier delillerle de karlatrldktan
sonra, hangi beyana stnlk tannacana karar verilmelidir.
Diyalektik, kartlarn mcadelesi olarak ele alndnda sadece alnan
beyanlarn deerlendirilmesinde deil, doru beyan alma metodu olarak
da ele alnmaldr54. Bu da, tann doruyu veya yanl sylemesinde et-
kili olan faktrleri bilmeyi, bu faktrlere egemen olmay ve tank zerin-
deki olumsuz etkileri ortadan kaldrmaya aba gstermeyi de gerektirir55.
VI. SONU
Bilimsel temellere dayal materyalist dnya grne ait bir dnme,
akl yrtme faaliyeti olan diyalektik, eldeki verileri dncede paralara
52 Olman,. s. 47,48.
53 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.610 vd.
54 ubuku, Aydn, Teoride ve Eylemde Diyalektik Materyalizm, , s. 16, 26 vd
55 ubuku, , s. 47. vd
ayrarak ve her bir paray dierlerinden soyutlayarak incelemek ve ztl-

lklar attrmak suretiyle gereklere ulamaya alr. Bunu yaparken
de bilimden olabildiince faydalanr.
Gnmzde idealist metafizik dnya grnn iddia ettiinin aksi-
ne, Ceza yarglamasnda gemite meydana gelen yarglamaya konu olayla
ilgili gerein (doktrindeki ifadesi ile mutlak gerein) var olduunu ve
bilinir olduunu bilimden ve maddi yaamdan bilmekteyiz. Bir kere b-
tn sularda olayn faili, fiili nasl ilediini biliyordur. Yine varsa olayn
maduru ve tan da gerei biliyordur. Demek ki gerekler bilinir ni-
teliktedir.
Ceza yarglamas asndan da bilinir olan gerekler, deliller sayesinde
yarglamay yapan hkim tarafndan da bilinir hale gelir, yani olay ispat-
lanm olur. Gnmzde yarglamaya konu olaylar, yeni bilimsel olanak-
lar sayesinde gemie gre ok daha kolay ve doru bir ekilde ispatlan-
maktadr. amz hkimi artk, Carneluttinin dedii gibi maaraya girip
srtn kapya vererek maaraya giren bir bakasn onun kar duvara
akseden glgesinden tanmaya, bilmeye alan hkim deildir56. Bu h-
kim artk genlerden, parmak izlerinden, kamera kaytlarndan ve daha
birok bilimsel ispat aralarndan faydalanarak geree ulama imknna
sahip olan hkimdir.
KAYNAKA
1. Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Szl, 12. Bask, nkilap, stanbul, 2007,
2. Akatl, Fsun, Niin Diyalektik, Krmz, stanbul, 2007.
3. Bozkurt, Nejat, Hegel, 4. Bask, Say, stanbul, 2011.
4. Bozkurt, Nejat, Kant, 3. Bask, Say, stanbul, 2010.
5. ubuku, Aydn, Mantk ve Diyalektik, 5. Basm, Evrensel, stanbul, 2011.
6. ubuku, Aydn, Teoride ve Eylemde Diyalektik Materyalizm, 5. Basm,Evrensel, 2011.
7. en, A.Kadir, Bilim Felsefesine Giri, Sentez, 1. Basm, Ankara, 2011.
8. en, A.Kadir, Mantk, Sentez, 7.Basm, stanbul, 2012.
9. Dawkins, Rchard, Gerein Bys,(ev. stem Fer), Kuzey, stanbul, 2012.
10. Engels, Friedrich, Anti-Duhring, (eviren: smail H. Yarkn ), 1.Basm, Inter Yaynlar,
stanbul, Mays 2000.
11. Engels, Friedrich, Doann Diyalektii, (eviren: Arif Gelen ), 9. Bask, Sol, Ankara
2010,
12. Engels, Friedrich, Ludwig Feurbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu, (eviren: Ce-
nap Karakaya ), 2. Bask, stanbul, 2009.
Feyziolu, Metin, Ceza Muhakemesinde Vicdani Kanaat, Yetkin, Ankara, 2002.
Giroud, Marc, Darvin ve Evrim Teorisi, Alfa,stanbul, 2012.
13. Hilav, Selahattin, Diyalektik Dncenin Tarihi, 1. Basm, Yap Kredi Yaynlar, stan-
bul, 2012,
14. Karaay, Bahri, Yaamn Srr, DNA, Tubitak, 3. Bas, 2012.
15. Lenin, V.., Materyalizm ve Ampiriokritisizm, (eviren: smail Yarkn), 3. Basm, nter,
stanbul, 2001,
16. Lefebvre, Henri, Sosyalist Dnya Gr, Marksizim, (ev. G. Doan, Grsev), Yor-
dam, 3. Bas, stanbul, 2010.
17. Locke, John, nsan Anl zerine Bir Deneme, (ev. Vehbi Hackadirolu) Kabalc,
stanbul Mart 2009
18. Marx, Karl , Kapital, 1.Cilt, ev. Alaattin Bilgi) Sol Yaynlar, Ankara, Mays 2004,
19. Marx, Karl, Ekonomi Politiin Eletirisine Katk, (eviren: Sevim Belli), 6.Bask, Sol,
Ankara, Ekim 2005,
20. Marx, Karl, Fransada Sava, (eviren: Kenan Somer ), 3. Bask, Sol, Ankara, 2005,
21. Marx, Karl/Engels, F, Felsefe Metinleri, (evirenler: Kenan Somer, Ahmet Kardam,
Sevim Belli ve Ark. ) 2. Bask, Sol, Ankara, 2010.
22. Marx,Karl, 1844 El Yazmalar, (eviren: Kenan Somer), 4. Bask, Sol Yaynlar, Anka-
ra, 2011,
23. Morton, Adam, Pratikte Felsefe, Temel Sorulara Giri, (eviren: Mukaddes lgn),
Kesit, stanbul, 2006.
24. Olman, Bertell, Diyalektiin Dans, marxn ynteminde admlar, (eviren: Cenk Sa-
raolu) Basm, Yordam, stanbul, 2011,
25. Politzer, Georges, Felsefenin Balang lkeleri, (eviren: Hasan lhan), 2. Bask, Anka-
ra, 2010.
26. Politzer, Georges, Felsefenin Temel lkeleri, (eviren: Hasan lhan ), Alter, Ankara,
2011. .
Pskllolu, Ali, Arkada Trke Szlk, 9. Bask, Arkada Yaynevi, Ankara 2005.
27. Sayers, Sean, Marksizm ve nsan doas, (eviren: kr Alpagut ), 1. Basm, stanbul,
2009.
28. Thalheimer, August, Diyalektik Materyalizme Giri, . (eviren: Sevin Altneki) 2.
Basm, Yordam Kitap, stanbul, 2011.
29. Turan, Mehmet inan, Felsefeyi Am Marksizm, Kalkedon, stanbul, 2011.
30. V., Lenin, Karlk Marx ve Doktrini, (eviren: iar Yaln ) 3. Bask, Bilim ve Sosyalizm
Yaynlar, Ankara, 1990.
31. Zhisheng, Zeng, Gelecein Sosyalizmi, Kalkedon, (eviren: Deniz Kzle, Aylin Mu-
haddisolu),Kalkedon, stanbul, 2011.
32. Zubritski/Mitropolski/Kerov, lkel Topluluk, Kleci Toplum, Feodal Toplum, (eviren:
Sevim Belli),Sol Yaynlar, Ankara, 2011.
ZEL HAYATIN GZLL VE
VERGLENDRME
Av. Dilek TAREN1
I.GR
Hukuk devletinin tarihi kkenleri devlet gcnn kiilerin temel hak
ve hrriyetler lehine gelime gsterdii dnemlerin balarna dayanmak-
tadr. Snrsz egemenlik hakkn elinde tutan eden mlk devlet ve polis
devlet anlayndan farkl olarak gnmzdeki modern devletin stn
gc ve otoritesi snrsz ve denetimsiz deildir.
ada devletin, sosyal devlet ilkesinin kapsad devlerini yerine
getirmesi, zel kesimde yaratlan kaynaklardan bir blmnn devlete
aktarlmasn ve bunlarn devlet dzeyinde kamusal harcamalara dn-
mesini zorunlu klmaktadr.2
Devletin kamu harcamalarn karlamak zere bireylerden zorla y-
rtme (cebri icra ) yoluyla, genel anlamda vergi ad altnda para toplama-
s gerekmektedir. Gerekten devlet, egemenliini ya da stn iradesini
salmak tekeli, yasa karma ve zor kullanma tekeli ve para basma tekeli
yollar ile gerekletirmektedir.3
stn gcn snrlandrlmasnda, devletin vergilendirme yetkisinin
keyfilikten karlarak belirli llere oturtulmasn salayan kurallar
mcadelesinin nemli bir yeri vardr. Devletin stn gcn snrlayan
temel stat anayasa dzenidir. Bu nedenle devletin gcnn snrlarn
anayasalarda bulmak mmkndr.
Vergi, cezalandrma gibi devletin en bata gelen egemenlik alanlarndan
biridir. Bu nitelii onun hukuk devleti ile yakn ilikisi iinde bulunmas-
n zorunlu klmtr. Bu nedenle vergi hukuku hukuk devleti normlarnn
belirlenmesi asndan zel bir konum arz eder. Bir baka ifadeyle vergi
hukuku ile hukuk devletinin normlar bir birini iyi aklar durumdadr.
Hukuk devleti anlaynda devletin vergileme yetkisi snrsz olmayp, kii-
lere tannan baz haklar erevesinde snrlandrlmaktadr. Snrlamalar
varln hukuk devletinin bugn ulat dzey ve anlama borludur.
1 stanbul Barosu avukatlarndan
2 KANET, agm, (V), s.320., Ayrca bkz. GNE, Glsen, Verginin Yasall lkesi, 3.Bask
2011, stanbul, Oniki Levha Yaynclk s.1
3 SAVA, agm, (I), S.8., Ayrca bkz. GNE, Glsen, Verginin Yasall lkesi, 3.Bask
2011, stanbul, Oniki Levha Yaynclk s.1
zel Hayatn Gizlilii Ve Vergilendirme Av. D. TAREN 97
Verginin snrlarn hukuk devleti iinde bulmak mmknken, vergisel

dzenlemeler de hukuk devletinin unsurlarn karlkl etkiler nitelikte-
dir. Bu nedenle vergi kanunlar ile getirilen dzenlemelerle hukuk devleti-
nin unsurlar karlkl etkileim iindedir denilebilir. rnein, temel hak
ve zgrlklerle badamayan vergisel dzenlemelere hukuk devleti izin
vermezken, getirilen vergisel dzenlemelerin bazlarnn az veya ok temel
hak ve hrriyetleri etkiledii unutulmamaldr. Bu adan bakldnda
vergi hukukunun hem devlet hem de kiiler asndan duyarl bir alan
olduu grlr. Hukuk devletinin vergi hukuku asndan gerei gn-
mzde mkellef haklar eklinde ifade edilmektedir. Bu nedenle hukuk
devleti adna yaplacaklar mkellef haklarna, mkellef haklar adna ya-
placaklar hukuk devletinin hayata geirilmesine hizmet edecei unutul-
mamaldr. Bu erevede mkellef haklarnn en temel atsnn anaya-
sada vergiler ve dier konularda getirilen ilkeler olduu da bilinmelidir.
Bu nedenle mkellef haklarn hukuk devletinin unsurlarnn doal bir
yansmas olarak kabul etmek yanl olmaz.
1982 Anayasasnda ve Avrupa nsan Haklar Szlemesinde dzenle-
nen hkmlerle temel hak ve zgrlkler gvence altna alnmtr. 1982
Anayasasnn 12. maddesinde: Herkes, kiiliine bal, dokunulmaz,
devredilemez, vazgeilemez temel hak ve hrriyetlere sahiptir. Temel hak
ve hrriyetler, kiinin topluma, ailesine ve dier kiilere kar dev ve
sorumluluklarn da ihtiva eder. denilmektedir. Bu madde ile bireyler
hak ve hrriyetlerin varl ile dev ve sorumluluklar da kapsad be-
nimsenmitir.
Temel hak ve zgrlkler bir yandan korunurken bir yandan da snr-
landrlmaktadr. Ancak bu snrlamann keyfiliini nlemek iin belirli
ltler sz konusudur. Bu ltler esas alnarak snrlandrma yapla-
bilir.
Vergilendirme ileminde, verginin taraflar olan devlet ve mkellefe
baz yetki, grev ve sorumluluklar verilmitir. Genel olarak aratrmalara
bakldnda, bir tarafta vergi alacakls konumundaki devletin daha ok
vergilendirme yetkisi ve bu yetkisini nasl kulland, dier tarafta ise m-
kellefin daha ok dev ve ykmllklerin neler olduu konularnn ince-
lemeye tabi tutulduu grlmektedir. lkelerin vergi yasalarnda, vergile-
me srecinde mkelleflerin haklarn savunmalar amacyla bavurabile-
cekleri yollar genellikle dzenlenmi olmasna ramen, mkellef haklar
konusu olduka ihmal edilmi durumdadr. Gnmzde, mkellef hak-
larnn aklanmas ve bunlarn korunmasna ynelik almalara nem
verilmesi, bir lkede devletin vergileme ilemine ve mkelleflerine yakla-
mnn bir gstergesi kabul edilir hale gelmitir. Dolaysyla, lkemizde

vergi idaresinin yeniden yaplandrlmas konusunun bir paras olarak
mkellef haklar ile ilgili dzenlemelerin de yaplmas gerekmektedir.4
Baz temel hak ve zgrlkler vergilendirme yetkisine kar ok du-
yarldr. Gerekten de devlet vergilendirme yetkisini kullanrken kiilerin
eitli temel hak ve zgrlklerinin alanna girebilmekte ve bu alanlarda
snrlandrmalar yapabilmekte, mdahalelerde bulunabilmektedir.5 Ver-
gilendirme yetkisinin kullanlmasyla kii haklar snrlanmaktadr. Bu
snrlama, mutlak surette, verginin yasall ilkesi erevesinde olmaldr.
Bu makalenin konusunu, temel hak ve hrriyetler iinde bulunan zel
hayatn gizlilii ve vergilendirme ilikisi oluturmaktadr.
II. ZEL HAYATIN GZLL
A. Genel Aklama:
zel hayat, genel olarak, kiinin kendine zg yaay, yaama tarz,
kendisini ilgilendiren tutum ve davranlar zel hayat veya zel yaam
olarak tanmlanmaktadr.6
zel hayatn gizlilii, kiinin kendine zg yaay, yaama tarz, ken-
disini ilgilendiren tutum ve davranlarn ifade eden zel hayatn, ser-
beste veya en az mdahale ile devam ettirmesidir. Toplum halinde yaa-
yan bireyler olarak, kiinin tamamen gizli bir hayat yaamas sz konusu
olmayp zaman zaman yasalarla belirlenmi snrlar erevesinde zel
hayata mdahale edilmektedir. Bu kavramn ortaya k ve korunma
gereklilii, bireylerin bireylerle ve bireylerin devletle olan ilikisinde snr-
larn izilmesi zorunluluunu ortaya karmtr.
zel hayatn gizlilii kavramnn belirli bir tanm olmamakla birlikte
itihatlarda eitli tanmlar yaplmaktadr: Kiinin sadece kendisi iin
sakl tuttuu ve bakalarnn bilgisinden uzak kalmasn istedii yaam
grnmleri, zel yaamn dzenini ve bu yaama kimlerin, ne lde,
nasl ve ne zaman mdahale edebileceklerini veya bu yaam alglayabile-
ceklerini bireyin kendi kendisine belirlemesi, Herkes tarafndan bilin-
meyen, zel aratrma ve bilgi edinmeyle salanan kiiye ait hususlar gibi
tanmlarn yer ald grlmektedir.7
4 GEREK, Adnan. Vergilemede Mkellef Haklarnn ve Trkiyedeki Durumun ncelen-

mesi, (Vergi Sorunlar Dergisi-Yl 29, Say 2009, ubat 2006, ss. 121-149)
5 GNE, Glsen. Verginin Yasall lkesi, 3. Bask Ekim 2011, stanbul, Oniki Levha
Yaynclk.s.49
6 Trke Szlk, Trk Dil Kurumu Yaynlar, 11. Basm, Ankara 2011.
7 ER Cneyd, Biyometrik Yntemler ve zel hayatn Gizlilii Hakk, 2007, Yetkin Yaynla-
r, Ankara, s.78
Anayasa Mahkemesinin bir kararnda da belirtildii zere, zel hayatn

gizliliine dokunulmamas, kiinin maddece ve madde d alanda srp
gitmesi demek olan zel hayat ile aile hayatnn dokunulmazln anlatr.
Kiinin mal durumu da zel hayatndandr. Bunun da gizliliine dokunul-
mamak gerekir. 8
zel hayat hakk; Yarg Louis Brandeis tarafndan the right to be
at alone the most comprehensive of rights and the right most valued
by civilized men eklinde tanmlanmtr. Bu tanmlama kiinin kendine
ait olduunu, kiinin dierlerine ya da toplumun tamamna ait olmad,
kendine ait bir yaam olduunun da altn izmektedir. Bireyin zel ya-
am hakk, kendisi ile ilgili toplanan bilgilerin korunmas ve bireyin bu
bilgilere ulama, dzeltme hakk olarak belirlenebilir. 9
Baz AYM kararlarnda; zel hayatn korunmas her eyden nce bu
hayatn gizliliinin korunmas, bakalarnn gzleri nne serilmemesi de-
mektir. Orada cereyan edenlerin yalnz kendisi veya kendisinin bilmesini
istedii kimseler tarafndan bilinmesini istemek hakk, kiinin temel hakla-
rndan biridir. eklinde zel hayatn gizlilii hakk ifade edilmitir.10
AHM Kararlarnda, zel hayat; bedeni ve manevi btnlk ve kiile-
rin toplumun dier bireyleriyle ilikilerini kurmas ve gelitirmesi, kiilii-
ni zgrce oluturmas ve srdrebilmesi alan olarak tanmlanmtr.11
zel hayatn kapsamna, aile ve konut hayat, iletiim/haberleme gibi
konular girmektedir. rnein konutta arama yaplarak buradaki katla-
ra el konulmas hem konut dokunulmazln hem de zel hayatn gizlili-
ini ihlaldir.12
zel hayata ilikin kiisel verilere AHS ve AHM uygulamalarnda yer
verilmitir. Szkonusu uygulamada verilen kararlarda, cinsiyet, medeni
hal, doum yeri, dier kiisel bilgiler ile ilgili bilgileri ieren uygulamalar
(Nfus saym), polis kaytlar gizli olsa bile polis tarafndan parmak izi,
fotoraf ve dier kiisel bilgilerin kaydedilmesi, tbbi verilerin toplanmas
ve tbbi kaytlarn tutulmas, vergi makamlarnn kiisel harcamalarn de-
taylarn (ve bylece zel hayatn detaylarn) aklama zorunluluu getir-
mesi, salk, sosyal hizmetler ve vergi gibi idari ve sivil konular ele alan
8 Anayasa Mahkemesi, 26727.09.1967, 336729, AMKD, Ankara 1975, s.28.

9 SABAN, Nihal, Vergi Hukuku, 5. Basm, Beta Yaynlar, Nisan 2009, stanbul. s.204
10 AYM 31.03.1987 E-1986/24, K.1987/8
11 ANAYURT mer, Avrupa nsan Haklar Hukukunda Kiisel Bavuru Yolu, 2004, Sekin
Yaynclk, Ankara, s.115.
12 GZBYK/GLCKL, Avrupa nsan Haklar Szlemesi ve Uygulamas, 2007,
7.Bas, Turhan Kitabevi, s.333
bireysel kimlik belirleme sistemi zel hayata dair kiisel veriler kapsa-
mnda deerlendirilmitir.
Bir dier husus, Trk Ceza Kanununda yaptrma balanan sular ara-
snda saylan haberleme hrriyetinin ihlali, zel hayatn gizliliini ihlal
sularnn uygulama alannda zel hayata dair kabul edilen durumlar;
bireyin kimliine ilikin bilgi ve kaytlar (nfus kaytlar, gvenlik ve polis
tespitleri v.s), cinsel hayata ilikin dzenlemeler ve davranlar, bu cmle-
den olmak zere ecinsel ve cinsel ahlaka aykr davranlarn kayt altna
alnmas, kiinin beden ruh btnlne ilikin dzenlemeler, burada
bireyin iradesine aykr olarak yaplan her trl bedeni ve psikolojik-psi-
kiyatrik) tbbi mdahaleler ve deneyimler yannda, alkol kan DNA testleri,
bireye ait zel yerlerin (ev, ara v.b) ve evrakn aranmas ve el konulmas
ilemleri, telefon konumalarnn dinlenmesi ve kayd posta gnderile-
rinin almas ve okunmas; kiinin ad fotoraf nam ve hreti, erefi,
yaam tarzna ilikin bilgilerin kayt altna alnmas, arivlenmesi (kiisel
bilgilerin resmi makamlarca toplanarak arivlenmesi, zel mekana ses ve
grnt alan cihazlarn yerletirilmesi) gibi hususlardr.
Genel olarak, zel hayatn kapsam, aile ve konut hayat, iletiim/ha-
berleme gibi bedeni ve manevi btnlk ve kiilerin toplumun dier bi-
reyleriyle ilikilerini kurmas ve gelitirmesi, kiiliini zgrce oluturma-
s ve srdrebilmesini salamaya ynelik eylem ve davranlarn ihtiva
eden konular olarak ifade edilebilir. Vergi mkellefinin zel hayat, ticari
ve iletmesine ait srlarn da kapsamaktadr.
B. zel Hayatn Gizlilii lkesinin Hukuksal Dayanaklar
Hukuk dzeni iinde insan haklarnn somutlam hali olan temel
hak ve hrriyetlerin tannm ve gvenlik altna alnm olmas hukuk
devletinin nemli bir unsurudur. Temel hak ve hrriyetlere saygl ve bu
haklar koruyucu devlet, hukuk devleti anlamnda nemli bir dnemeci
gemi kabul edilir. Temel hak ve hrriyetlerin gvence altna alnmad
bir ortamda hukuk devletinden bahsetmeye imkn yoktur. Temel hak ve
hrriyetler herkesin kiiliine bal, dokunulmaz, devredilmez, vazgeil-
mez haklar olup, genel olarak insan olmak haysiyetine dayanan haklar
olarak nitelendirilir. Bu nedenle de temel haklar ve hrriyetler ile insan
haklar terimi ou zaman ayn eyleri ifade eder. nsan haklarn koru-
yup gelitirmek devletin grevlerindendir. Bu grevin Devletin zerine
dmesi karsnda vatandalar da baz ykmllkler bekler. Vergi bu
devlerden biridir. Devlet zellikle vergilerle ilgili yapaca dzenlemeler-
de insan haklaryla nispeten daha sk iliki iinde bulunanlar daha fazla
gzetmesi gerekir. Temel hak ve hrriyetlerin karakterinde, devletin baz
alanlarda kiilerin yaamlarna mdahalesi szkonusu olabilmektedir.
Anayasamzda genellikle grupta ele alnan hak ve hrriyetler ile hu-

kuk sistemimiz kiilerin hrriyetlerini garanti altna almtr. Anayasa-
mzda; kii haklar ve devleri bal altnda ortaya konan birinci grup
haklar (olumsuz stat haklar veya koruyucu haklar, kiinin devletten
karlmamasn veya dokunulmamasn isteyebilecei haklar); kii doku-
nulmazl, zel hayatn gizlilii ve korunmas, konut dokunulmazl, ha-
berleme hrriyeti, yerleme ve seyahat hrriyeti, din ve inan hrriyeti,
dnce ve kanaati aklama hrriyeti, dernek kurma hrriyeti, toplan-
t ve gsteri yry dzenleme hakk, mlkiyet hakk bilim ve sanat
hrriyeti, basn hrriyeti, yayn hakk, dava ama hakk, zorla altrma
yasa eklindedir. Sosyal ve iktisadi haklar bal altnda dzenlenen
ikinci grup haklar (olumlu stat haklar veya isteme haklar, kiilerin dev-
letten gerekletirilmesini isteyebilecei haklar); eitim ve renim hakk
ve devi, ailenin korunmas, mlkiyet hakknn toplum yararna korun-
mas, alma hakk ve devi, sendika kurma hakk, salk hakk, konut
hakkdr. Siyasi haklar ve devler bal altnda nc grup haklar (ka-
tlma haklar, kiinin siyasi iktidarn olumasna ve kullanlmasna ilikin
haklar): vatandalk hakk, seme ve seilme hakk, vergi devi, dileke
hakk, kamu hizmetlerine girme hakk olarak dzenlenmitir.13
Her demokratik hukuk devletinde fertlere, madd ve manev varlk-
larn istedikleri gibi gelitirip ekillendirebilecekleri hr bir hayat alan
tannr. AY m. 20, 21 ve 22 de, HEB m. 12 ve HAS m. 8 de, fertlerin
devletin mdahalelerinden korunmu hr bir alana sahip bulunduklar
aka ifade edilmitir.
Anayasamza gre, herkes zel hayatna ve aile hayatna sayg gste-
rilmesini isteme hakkna sahiptir. zel hayatn ve aile hayatnn gizlili-
ine dokunulamaz (m. 20); kimsenin konutuna dokunulamaz (m. 21);
herkes haberleme hrriyetine sahiptir, haberlemenin gizlilii esastr
(m.22). Kanunun aka gsterdii hallerde, uslne gre verilmi bir
hakim karar olmadka; gecikmesinde saknca bulunan hallerde de ka-
nunla yetkili klnan merciin yazl emri bulunmadka, kimsenin st,
zel ktlar, eyas ve konutu aranamaz; bu eya ile konutta bulunan e-
yaya el konulamaz; haberleme engellenemez ve gizliliine dokunulamaz
(m. 20-22).Demek ki, aramann (m.123 vd. CMK); elkoymann yani, basit
elkoymann, baslm eserlere elkoymann, yani baslm eserlere basit
elkoyma ile toplatmann, postada elkoyma ve PTT ile yaplan haberleme-
nin denetlenmesinin ve nihayet gaiplere ilikin elkoymann kanunlarda
ve kanun haline getirilmi bulunan milletleraras szlemelerde aranan
13 Erdoan, Mustafa: Anayasa Hukuku, Ankara, Orion Yaynlar, 2009, s.50

artlar gereklemedike bu koruma tedbirlerine bavurulamayacaktr.

Bu artlarn gereklemi bulunup bulunmad yetkililerce hukuk devleti
ilkesi esaslarna uygun olarak titiz bir ekilde aratrlacak; artlardan
biri gereklemi deilse, arama ve/veya el koyma yaplamayacaktr.
retide, insan hayatnn esas itibariyle iki ynnn bulunduu kabul
edilir. Bunlar hayatn genel ve zel ynleridir; hayatn zel yn de zel
hayat ve hayatn gizli alan olmak zere ikiye ayrlr. Hayatn genel yannn
korunacak bir gizlilii veya srr bulunmadndan, konumuz bakmndan
bir zellii yoktur. Buna karlk hayatn zel yan her hukuk devletinde
koruma altna alnmtr. Hayatn gizli alan mutlak bir ekilde korunur,
hatta dokunulmaz saylrken, zel hayat nisb olarak korunmutur. zel
hayat dar bir erevede, rnein bir aile iinde sz konusu olabilirken,
hayatn gizli alan sadece bireyi ilgilendirir ve ondan bakasnn bu alana
girebilmesi asla kabul edilemez; bu nedenle de dokunulmazdr.
1982 Anayasasnn, zel Hayatn Gizlilii ve Korunmas balkl 20.
Maddesinde, Herkes, zel hayatna ve aile hayatna sayg gsterilmesini
isteme hakkna sahiptir. zel hayatn ve aile hayatnn gizliliine dokunu-
lamaz./ Mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel
salk ve genel ahlkn korunmas veya bakalarnn hak ve zgrlkle-
rinin korunmas sebeplerinden biri veya birkana bal olarak, usulne
gre verilmi hkim karar olmadka; yine bu sebeplere bal olarak ge-
cikmesinde saknca bulunan hallerde de kanunla yetkili klnm merciin
yazl emri bulunmadka; kimsenin st, zel ktlar ve eyas arana-
maz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin karar yirmi drt saat iinde
grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn el koymadan itibaren
krk sekiz saat iinde aklar; aksi halde, el koyma kendiliinden kalkar./
Herkes, kendisiyle ilgili kiisel verilerin korunmasn isteme hakkna sa-
hiptir. Bu hak; kiinin kendisiyle ilgili kiisel veriler hakknda bilgilendi-
rilme, bu verilere erime, bunlarn dzeltilmesini veya silinmesini talep
etme ve amalar dorultusunda kullanlp kullanlmadn renmeyi
de kapsar. Kiisel veriler, ancak kanunda ngrlen hallerde veya kii-
nin ak rzasyla ilenebilir. Kiisel verilerin korunmasna ilikin esas ve
usuller kanunla dzenlenir.denilmektedir.
Bu madde ile zel hayatn gizlilii Anayasal gvence altna alnmtr.
Dzenlenen bu hkmde zel hayatn gizliliine dokunulamamas ve ko-
runmas gerektiine iaret edilirken; szkonusu temel hakkn hangi ko-
ullarda snrlandrlabilecei de ayrca dzenlenmitir. Ancak milli g-
venlik, kamu dzeni, genel salk gibi durumlarda kanuna uygun olarak
bu gizliliin snrlandrlabileceini belirtmitir. Yeni Anayasa deiiklii
ile eklenen son fkrada ise kiisel verilere deinilerek, kiisel verilerin de
ancak kanunla veya kiilerin rzas ile ilenebilecei aklanmtr.
5429 Sayl Trkiye statistik Kanununun 8. maddesi ile 54. madde-
sinin ikinci fkrasnn (b) bendinin Anayasann 20. maddesine aykr ol-
duu iddias ile alan iptal davasnda AYM, devletin yetkili temsilcileri
tarafndan ilgililer hakknda rzas olmakszn bilgi toplamasnn her za-
man sz konusu kiinin zel hayatn ilgilendirecei kukusuzdur. Anket
formlarnda yer alan baz sorular zel yaamn gizlilii ile dnce ve ka-
naatin aklanmas sonucunu dourabilir. Bir lkede en gl veri tekeli
idaredir. Bu gcn snrlandrlmas zel yaamn ve dnce ve kanaat
zgrlnn korunmas bakmndan nemlidir. Anayasann 20. ve 25.
maddelerinde yer alan gvencelere ramen itiraza konu 8. madde hk-
myle kiiler, bilgi toplama, saklama, ileme ve deitirme tekeli olan ida-
reye ve dier kiilere kar korumasz braklm, veri toplamann snr-
larna yasal dzenlemede yer verilmemitir. Aklanan nedenlerle itiraz
konusu kurallarn Anayasann 20. ve 25. maddelerine aykr olduundan
iptali gerekir. gerekesiyle maddenin iptaline karar vermitir.14
Bu rnekten de grld zere, zel hayatn gizliliini ihlal eden so-
mut olaylarn yannda yrrlkte bulunan baz kanun maddeleri de, iptal
davas alarak zel hayatn gizliliinin ihlali nlenmeye allmaktadr.
Trk Ceza Kanununun 134. Maddesinde ise:
Kiilerin zel hayatnn gizliliini ihll eden kimse, alt aydan iki yla
kadar hapis veya adl para cezas ile cezalandrlr. Gizliliin grnt veya
seslerin kayda alnmas suretiyle ihll edilmesi hlinde, cezann alt snr
bir yldan az olamaz.
Kiilerin zel hayatna ilikin grnt veya sesleri ifa eden kimse, bir
yldan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Fiilin basn ve yayn
yoluyla ilenmesi hlinde, ceza yar orannda artrlr. denilmektedir.15
TCKda dzenleme bulan bu hak koruyucu madde ieriinden de g-
rld zere, zel hayatn gizliliini ihlal TCKda bir su olarak dzen-
lenmitir. hlali gerekletiren kii iin hapis cezas veya adli para cezas
ngrlmtr. Suun kayda alnarak ilenmesi ile zel hayat ifa eden
kiinin basn yayn yoluyla bu suu ilemesi ise suun nitelikli halleri ola-
rak yaptrma balanmtr.
Yargtayn bu konuya ilikin kararlarnda, hukuka aykr biimde ses
14 AYM 20.03.2008, E.20067167 K:2008786

15 R.G.12.10.2004, s.25611
ve grnt kaydedilmesini zel hayatn gizliliinin ihlal edilmi olduu-

nu ileri srerek, gizlice ses ve grnt kaydetme biiminde gerekleen
eylemin, kii eref ve haysiyetine tecavz etme amac gdlmemi olsa
bile, kiilik haklarna saldr oluturduuna ve manevi tazminat takdi-
ri gerekirken davann reddine dair hkm kurulmas nedeniyle kararn
bozulmasna hkmetmitir.16 Yine baka emsal kararlarda, zel hayat ile
ilgili bilgiler ieren mektuplarn yaynlanmasn zel hayatn gizliinin ih-
lali kabul etmitir.17
Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 8. Maddesinde: Herkes zel ve
aile hayatna, konutuna ve haberlemesine sayg gsterilmesi hakkna
sahiptir. / Bu hakkn kullanlmasna bir kamu otoritesinin mdahalesi,
ancak ulusal gvenlik, kamu emniyeti, lkenin ekonomik refah, dirlik
ve dzenin korunmas, su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn
veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin, demokratik bir
toplumda, zorunlu olan lde ve yasayla ngrlm olmak kouluyla
sz konusu olabilir. denilmektedir.
Bu madde ile kiinin fiziksel btnl, onuru, saygnl korunarak
ayrca izlenmemesi, mesleiyle ilgili bilgilerinin aklanmamas da sala-
nr. Ancak meru bir snrlama ile ulusal gvenlik, kamu gvenlii gibi
sebeplerle devlet bireyi izleyip birtakm verileri denetleyerek mdahalede
bulunabilir. Burada sadece zel hayatn gizlilii denilmeyip, aile ve ko-
nut hayat ile haberlemeden de bahsedilmitir. Bu hakk kstlamak iin
ulusal makamlarn zorunlu olduu lde ve kanunla hareket etmesi ge-
rekir.18
AHM inceleme kriterlerinde ilk olarak, yaplan bavurunun 8. mad-
desinin ilk fkrasnda korunan haklardan birinin kapsamna girip girme-
diine, eer kapsama giriyorsa devletin bu hakla ilgili ykmll olup
olmadna bakmaktadr. Daha sonra ise 8. maddenin 2. fkrasna gre:
szlemenin 8. maddesine bir mdahale olup olmadna, bu mdahale-
nin ulusal kanunlara uygun olup olmad, meru bir amac olup olmad
ve demokratik bir toplumda gerekli olup olmad incelenmektedir.(AHM
Miailhe/Fransa Karar)19
Mdahalenin gereklilii konusunda ise AHM, demokratik bir toplum-
16 Y.4.HD.26.10.2007, E-2006713723 K:2007/13089
17 Y.4.hd.08.11.2005, E.2004713549 K.2005711813
18 ARMAN Ceren, Vergilendirme ve zel Hayatn Gizlilii, Mart 2011, Vergi Dnyas say
355, s.202
19 Miailhe/Fransa Karar (No:1), 12661/87, 25.02.1993. Avrupa nsan Haklar Mahkeme-
sinin Miailhe/Fransa karar ve dier kararlarn ngilizce ve Franszca metinleri iin bkz.
http://www.echr.coe.int/ECHR/EN/Header/Case-Law/HUDOC/HUDOC+database/
da bir mdahaleye gereklidir denebilmesi iin, o mdahalenin toplum

iin zorlayc bir ihtiyatan kaynaklanmas ve zellikle ulalmak istenen
meru ama ile orantl olmas gerekmektedir.
AHM, genellikle kararlarnda zel hayatn gizlilii, konut dokunul-
mazl ve haberleme hrriyeti ihlalleri haklarna yetkili makamlarn
keyfi mdahalelerine kar yeteri kadar koruyacak teminatlar iermedii
kanaatine vardnda, AHSnin 8. maddesi ihll edildiini kabul etmitir.
III. ZEL HAYATIN GZLLNN VERGLENDRME LE TEMAS
HALNDE OLDUU ALANLAR
A- Temel Hak ve Hrriyetlere Mdahale ve Vergi Hukuku likisi
Temel hak ve hrriyetler hukuk dzeninin btn iin geerli olup,
zel hukuk ve kamu hukuku asndan hassasiyetle gzetilmeleri gerekir.
Ayn durum kamu hukukunun bir dal olan vergi hukuku iin de geer-
lidir. Vergilendirme nereden baklrsa baklsn az veya ok temel hak ve
hrriyetleri etkilemesi nedeniyle bunlar zerinde mdahale anlamna ge-
lir. Vergi ile mdahale bazen temel hak ve hrriyetleri snrlandrmakla
kalmaz, hak ve hrriyetleri tamamen ortadan kaldrc etkide gsterebi-
lir. Ar ve lsz boyutlara ulaan vergilerin temel hak ve hrriyetleri
tehdit eden, snrlayan veya ortadan kaldran ynleri bulunur. Vergilerin
bizatihi kanuna dayanmalar temel hak ve zgrlklere uygun olduu an-
lamna gelmez. Hatta bazen usul hukukuna ilikin yol ve srelerin maddi
hukuka dair sonular da mdahale olarak nitelendirilir. Ar llerde
ve orantsz belirlenen tevkifat oranlar, bu kapsamda mdahale olarak
deerlendirilmektedir.
Anayasamz 13. maddesinde temel hak ve hrriyetleri snrlandracak
mdahalenin hakkn zn zedelememek zere Anayasann szne ve
zne uygun ekilde ve ancak kanunlarla yaplabileceini belirtilmitir.
Anayasann 73. maddesi Vergi, resim, har ve benzeri mali ykml-
lkler kanunla konulur, deitirilir, kaldrlr. dzenlemesini iermekte
olup reti ve uygulamada verginin yasall ilkesi olarak adlandrlan bu
ilke vergi, resim, har ve benzeri kamusal erke dayal btn ykmllk-
lerin yasayla dzenlenmesi zorunluluunu ngrmektedir.
Verginin temel haklar zerinde yaratt daraltc etkisinin kontrol al-
tna alnabilmesini teminen devletin vergilendirme yetkisinin kanunilik
ilkesine baland sylenebilir. Temel hak ve hrriyetlerin kanunla s-
nrlanabilmesi yannda zne dokunmann mmkn olmad ayrca vur-
gulanmtr. Bu durum temel hak ve hrriyetlerin gvencesini oluturur.
Vergilerin hak ve hrriyetlere bir mdahale olduu ak olduuna gre,

hak ve hrriyetlerin zn etkilemeyecek vergilendirmenin snr ne ola-
caktr? Tersinden ifade edersek hangi noktadaki snrlama hakkn zn
etkileyen bir mdahale olarak deerlendirilmelidir? Snrlamann hak ve
hrriyetlerin zn etkileyecek azami noktaya gelmesi demek daha fazla
snrlama yaplmamas demek olduuna gre hak ve hrriyetin snrland-
rlmasnn azami dzeyi onun znn zedelendii noktaya kadar olduu
sylenebilir. Bir vergi, temel hak ve hrriyetin kullanlmasn ve ondan
beklenen fayday etkisizletiriyorsa o hak veya hrriyetin zne dokunul-
mu demektir. Anayasamzda (m.13/f.2) temel hak ve hrriyetlerle ilgi-
li genel ve zel snrlamalarn demokratik toplum dzeninin gereklerine
aykr olamayaca ve ngrlen ama dnda kullanlamayaca belir-
tilmitir. Bu ifade, vergi ile hak ve hrriyetlere getirilen snrlamalarn
meru bir amaca ynelmesi ve ngrlen amala orantl olmas eklinde
anlalmaldr. Snrn belirlenmesinde orantnn l olarak dikkate aln-
d anlalmaktadr.
Vergi almann amacnn kamu yarar olduu dikkate alndnda, ver-
gilerle elde edilecek kamu yarar ile hak ve hrriyetlere getirtilecek s-
nrlama arasnda makul bir dengenin kurulmasna olan ihtiya aktr.
Vergilerle mdahalenin ieriini ve meruiyet temelini kamu yarar olu-
turmaktadr. Bu dengenin hak ve hrriyetler aleyhine bozulabilecei aza-
mi dzey onun zne dokunulmamas gereken dzeydir. Tm snrlayc
aralar iin olduu gibi vergide de, bir hak ve zgrln zne doku-
nulup dokunulmad verginin onu kullanlmaz hale koymas veya ciddi
suretle gletirmesi veyahut amacna ulamay nlemesine baklarak de-
erlendirilmelidir. Makul denge yaran karlar arasnda kurulacak adil
bir dengenin varln gerekli klar. Getirilen vergilerin arl hak ve z-
grlkleri lsz biimde snrlandryor, dolaysyla onlar kullanlmaz
hale sokuyorsa yaplan dzenleme Anayasaya aykrdr. Bu ekildeki bir
mdahale hukuk devletinin unsurlarndan olan temel hak ve hrriyetleri
kt zerinde brakmaya mahkm eder.
Verginin kanunla alnmas hukuk devletinin ieriinden ortaya km-
tr. Vergide kanunilik temel hak ve hrriyetlerin garantilerinden birini
oluturur. Ancak, verginin kanunilik ilkesi erevesinde ekillenmesi her
eye yetmek demek deildir. Bir hukuk devletinde vergi kanunilik ilkesi
erevesinde ekillense bile mlkiyet, alma, szleme haklar gibi te-
mel hak ve hrriyetlerinin zedelenmemesi gerekir. Vergilendirmenin te-
mel hak ve hrriyetler zerindeki snrlayc etkisi vergilerin kanunilii
ilkesinin asli gerekesini oluturmaktadr. Bu nedenle vergilerde kanu-
nilik ilkesinin varln vergi ile temel hak ve zgrlkler arasndaki sk
etkileime borlu olduunu sylemek yanl olmaz. Kanunilik ilkesi temel

hak ve hrriyetlere mdahale snrnda kiilerin en nemli gvencelerinin
banda gelmektedir. Anayasa Mahkememiz vergilere ilikin iptal kararla-
rnda kstl da olsa temel hak ve hrriyetler konusunda norm denetimine
gitmektedir. Norm denetimlerinin temel hak ve hrriyetler asndan yay-
gnlatrlmas yerinde olacaktr.
lkemizde cretliler zerindeki istihdam vergisine dnen ar vergi
yk teebbs sahibini teebbs kurma ve alma hakk zerinde yarat-
t ciddi caydrc etki hkmetin en yetkili azlarndan ifade edilmekte-
dir. cretler zerindeki vergiler ve sosyal gvenlik demelerinin yksek-
lii nedeniyle oluan vergi takozu etkisinin yatrmc ulusal sermayenin
baka lkelere kamasnda en nemli sebep olduunu herkes bilmekte-
dir. Her defasnda ve her dzeyde yaknlmasna ramen bu gne kadar
ciddi bir dzenleme yapld sylenemez.
Devlet, vergiler ile kiilerin temel hak ve hrriyetlerine eitli dzey-
lerde mdahalede bulunur. Vergiler temel hak ve hrriyetlerin bazlar ile
daha duyarl ve sk bir iliki sergiler. Bir baka ifadeyle baz haklar vergi-
lerden daha fazla incinebilir durumdadr. Verginin zellikle ekonomik ve
sosyal alan ilgilendiren hak ve hrriyetlerle ilikinin daha sk olduunu
sylemek yanl olmaz.
Vergi ekonomik ilikiler zerine oturduu srece bu genelleme doru
olacaktr. rnein, mlkiyeti elde etme ve/veya sahip olma zerine l-
sz bir vergi getirildiinde mlkiyet hakk zedelenmi olacaktr. Baz hak
ve hrriyetlerle daha sk bir iliki gsteren verginin, bazlaryla (dnce
hrriyeti, din ve vicdan hrriyeti gibi) ilikisi geri planda bulunmaktadr.
Ancak, zayf iliki iinde grlen hrriyetlerin kullanm ekonomik alana
ktnda verginin etkisi derhal hissedilir hale gelir. rnein, dnceyi
aklama ve yaymay dorudan veya dolayl konu alan bir vergisel dzen-
leme dncenin yaylmasna konu alan materyale ulamay pahallat-
racandan ilgili hak ve hrriyet zerinde snrlayc etki gsterebilecektir.
Temel hak ve hrriyetlere vergileme ile mdahalenin az veya ok yap-
labildii aktr.
Belirtilen ilikinin varl nedeniyle, temel hak ve hrriyetlerden ver-
gileme ile nispeten sk iliki iinde olanlarnn ayn zamanda mkellef
haklar olarak tanmlandn ve rten alann bu kavram ve klkla kar-
mza ktn grmekteyiz. Bu nedenle, mkellef haklarnn kaynanda
temel hak ve hrriyetlerin bulunduu ve mkellef haklarn insan hakla-
rnn vergilendirmedeki yz ve ortak alan olarak deerlendirmek yanl
olmaz.
Vergi Usul Kanunu ve Anayasa erevesinde, AY 12/1 ve AY 13. Mad-

deler, temel hak ve zgrlklerin ancak kanunla snrlandrlabileceini
ngrmtr. Ayn ekilde VUK 142. Madde de ak olarak yasal dzen-
leme koulunu karlar. AY 20., AY 21, ve AY 22. Madde ile dzenleme-
leri incelendiinde, AY 20/2 ve VUK 142.de madde yer alan dzenlemeler
birlikte deerlendirildiinde snrlamann meru bir nedene dayanmas
gerekliliine yer verildii ve ayrntl biimde sayld grlmektedir. Ay-
rca mdahalenin demokratik toplum dzeni ve lllk ilkesine aykr
olmamas gerektii Anayasa Mahkemesi kararlaryla ve 2001 deiiklii
sonrasnda Anayasada benimsenmitir.
Vergi hukuku dzenlemeleri ile temel hak ve zgrlklerin kesitii
nemli alanlar bulunmaktadr. zel hayatn gizlilii ilkesi de bu anlamda
vergi mdahalesinden etkilenen hak ve zgrlklerin arasnda yer almak-
tadr.
B-zel Hayatn Gizliliine Mdahale ve Vergi Hukuku likisi
1.Vergilendirmede Devletin Bilgi Toplama Faaliyeti
zel hayat bireyin bakalarnn herhangi bir mdahalesi olmakszn
kendi hayatn diledii gibi srdrme ve dier bireylerle iliki kurma ve
gelitirmesi kapsamndaki ilikilerde serbest olmasn ierir. Kiinin zel
hayat hrriyetinin en geni olduu alandr. Bu alandaki dokunulmazlk
zel hayata saygnn teminat olup insan mutluluunda nemli bir yere
sahiptir. Dokunulmazlk alanna kiinin st, zel ktlar, eyas, konu-
tu, alma yeri gibi alanlar dhildir. Vergilerle ilgili olarak zel hayatn
gizlilii kapsamna meslek srlarna sahip olanlarn bu bilgileri aymasna
kar kiinin korunmas da girer. zel hayatn gizlilii kiilerin haysiyet
ve ereflerine saldrlar Anayasamzda zel hayatn gizlilii gvence alt-
na alnm haklardandr (An.m.20). Buna gre; Herkes, zel hayatna ve
aile hayatna sayg gsterilmesini isteme hakkna sahiptir. zel hayatn ve
aile hayatnn gizliliine dokunulamaz denmitir. Maddenin devamnda
kiilerin st, zel ktlar ve eyasnn aranabilmesinin koullar ortaya
konmutur
Trk vergi hukukunda zel hayatn gizliliine ilikin mdahaleler, biri
devletin bilgi edinme, dieri edinilen bilginin saklanmas, korunmas ve
kamuya aklanmamasna ynelik dzenlemeler olarak iki kategoride ele
alnabilir. Devlet, vergilere ilikin bilgi toplarken zel hayata mdahale
edebilmesi sz konusudur. Vergiye ilikin konularda mkelleften bilgi al-
nrken bavurulan yntemlerden biri arama dr. Arama VUK un 142.
maddesinde hbar ve veya yaplan incelemeler dolaysyla, bir mkelle-
fin vergi kardna delalet eden emareler bulunursa, bu mkellef veya

kaaklkla ilgisi grlen dier ahslar nezdinde ve bunlarn zerinde
arama yaplabilir denmitir. Aramann kiinin zel alanna ynelik de
olmas bu konunun daha hassas kurallara balanmasn gerektirmitir.
Grld zere bir kiinin evinde, iyerinde veya zerinde arama ya-
plabilmesi vergi karldna bal emarelerin varlna balanm olup,
bu konudaki takdir sulh yargcna braklmtr. Sulh ceza yargc karar
zerine aramann yaplabilmesi mkellefin zel hayatn gizliliinin ve her
istenildiinde mdahale edilememesinin salanmas asndan nemli bir
gvence oluturur.
Mkelleflerin vergi kaaklna ynelik bilgiler ele geirmek nokta-
snda haberlemeye (yazma, telefon dinleme vb) mdahalenin nemi
yadsnamaz. Haberlemeye mdahale edilerek bilgi elde edilmesi de yar-
g kararna ihtiya gstermesi zel hayatn gizlilii konusunda bir baka
nemli gvencedir.
Baz meslek mensuplarndan (hekimler, avukatlar, salk memurlar)
meslekleri kapsamnda mkelleflerle ilgili bilgilerin istenemeyecei h-
km altna alnmtr (VUK. m.151). Bu dzenleme de zel hayatn giz-
liliinin salanmas asndan ayr bir gvence oluturmaktadr. Dier
taraftan VUKun 127. maddesinin c) bendi kapsamnda mkellefin ver-
gi kaybnn bulunduuna emare tekileden defter ve belge ve delillerin
tespit edilmesi halinde yoklama yapanlarca alnabilmesi Anayasann 20
maddesine aykrlk oluturur. Anayasada gecikmesinde saknca bulunan
hallerde yetkili klnan merciin emrinin bulunmas hari, usulne gre ve-
rilmi hkim karar olmadka kimsenin st, zel ktlar ve eyasnn
aranabilmesine ve bunlara el konulmasna izin verilmemitir.
Anayasamzn 38. maddesinde Kanuna aykr olarak elde edilmi bul-
gular, delil olarak kabul edilemez denmek suretiyle delillerin tamas
gereken nitelie hukuki bir zemin kazandrlmtr.
Vergi kanunlarnn uygulanmasyla ilgili olarak kiilerin mali glerini
ortaya karabilmek belirli llerde onlarn mali alana ilikin zel hayat-
larna girmeyi gerektirir. nk zel hayatn zellikle iktisadi yn pek
ok vergiyi douran olay ilgilendiren nitelik arz eder. Vergi idaresi izledii
amalarna ynelik her bilgiyi elde etme, toplama, saklama kullanma ve
aktarma hakkna sahiptir.
Anayasada belirtilen snrlar iinde olsa bile vergi denetimi ya da yar-
glamasnda kiilerin zel hayat ve aile hayatna girmenin snrnn vergi-
lendirme srecine ynelik olmas halinde mmkn grlmelidir. Yetkili
kurumlar gerek mali gerekse zel konulara ilikin sahip olduklar bilgi-
leri amac dnda kullanmak veya ifa etmek durumunda olamaz. Bu
bilgiler iinde zel hayat ve aile hayatn dorudan veya dolayl olarak il-
gilendiren, vergisel sonularla balants kurulabilmi veya kurulamam
tm bilgilerin korunmas gerekir. Vergi idaresi kiilerin zel yaamlar
hakknda rendii bilgileri aklamamaldr. Aksine fiiller, Trk Ceza
Kanunu asndan su olarak dzenlenmitir.
Kural olarak devletin yetkili mercilerinin (yrtme ve yarg) vergileme
olgusunun mahiyeti gerei renmek durumunda kald ykmlye ili-
kin gerek mali gerekse zel konulardaki srlar 3.kiilere aklanmamak-
tadr. Gerekten de vergi gizlilii kural uyarnca vergi ilemleri ve ince-
lemeleri ile grevli memurlar, vergi yargs organlarnda grevli kimseler,
vergi yasalarna gre kurulan komisyonlarda alanlar, vergi ilerinde
grev yapan bilirkiiler, grevleri dolaysyla ykmller ve ykmllerle
ilgili kimselerin ahslarna, ilemlerine, hesap durumlarna, malvarlk-
larna ya da mesleklerine ait olmak zere rendikleri srlar ya da gizli
kalmas gereken ynleri aklayamazlar.20 Ancak isitisnai olarak ykm-
llerin mali konularna ilikin olarak devlet ve ykml arasnda kalmas
gereken baz hususlarn 3.kiilerin de bilmesine, onlarn aklanmasna
izin verilmektedir. VUY 5 VE AATUHK 107de dzenlenen bu istisnai h-
kmlerin yan sra yarg organlar karsnda da szkonusu ilkenin geer-
lilii deiik bir grnme brnmektedir.21
Mkelleflere ilikin bilgilerin gizlilii hakk, vergi idaresinin sahip ol-
duu yetkiler erevesinde elde ettii bilgileri gizli tutmasn ve bunlar
sadece kanunlarda ngrlm amalar iin kullanlmasn ifade etmek-
tedir. Bu erevede, vergi idareleri vergi mkellefleri hakknda toplam
olduklar bilgileri gizli tutmakla ve gvenli bir ekilde korumakla ykm-
ldr. Bu bilgiler, sadece vergi kanunlarnda belirlenen zel durumlarda,
cebren tahsilata bavurulmasnda, istatistiksel bilgi toplanmasnda veya
uluslararas ibirlii erevesinde bilgi aktarlmas halinde kullanlmak-
tadr. Bu durumlar dnda, vergi idaresi mkellef bilgilerini hibir kii ve
kuruma vermemektedir. Vergi mkellefleri, kendisi hakknda vergi ida-
resinde bulunan bilgileri isteme, doru olup olmadn kontrol etme ve
yanl bilgilerin dzeltilmesi talep etme hakkna da sahiptirler. Ancak bil-
gilerin gizlilii nedeniyle, byle bir talepte bulunan mkelleflerin kimlii
titizlikle aratrlmaktadr.
20 GNE Glsen, Verginin Yasall lkesi, 3. Bask Ekim 2011, stanbul, Oniki Levha
Yaynclk.s.55, bkz.KANET, age, s.75
Yaynclk.s.55, bkz.KANET, age, s.77
Trk vergi hukukunda vergi mkelleflerine ait bilgilerin gizli tutulmas

ve gvenli bir ekilde korunmasna ilikin dzenleme VUKun 5. madde-
sinde ve AATUHKnn 107. maddesinde yaplmtr. Vergi mahremiyetini
dzenleyen VUKun 5. maddesine gre, grevleri dolaysyla gizlilik h-
kmlerine uymas gereken kiiler mkellefin ve mkellefle ilgili kimsele-
rin ahslarna, muamele ve hesap durumlarna, ilerine, ilemlerine, ser-
vetlerine veya mesleklerine ilikin rendikleri srlar veya gizli kalmas
gereken hususlar ifa edemezler ve kendilerinin veya nc kiilerin ya-
rarna kullanamazlar. Ayn maddede, bu bilgilerin baka kamu kurumla-
rnn ve mahkemelerin bu bilgileri isteyebilecei, uluslararas anlamalar
erevesinde baka lkelerin bilgisine sunulabilecei, mkelleflerin vergi
matrah ve tutarlarnn vergi levhasna yazlaca ve bunlarn ilan edilebi-
lecei, vergi borcunu demeyen mkelleflerin listesinin aklanabilecei
hususlar gizlilik ilkesinin istisnalar olarak dzenlenmitir.
Benzer ekilde, AATUHKnn 107. maddesine gre, bu kanunun uy-
gulanmasnda grevli olan kiilerin grevleri dolaysyla mkellefler hak-
knda rendikleri bilgi ve srlar ifa edemeyecekleri hkm altna aln-
mtr. Buna paralel olarak 3568 sayl Serbest Muhasebecilik, Serbest
Muhasebeci Mali Mavirlik ve Yeminli Mali Mavirlik Kanununun 43.
maddesi de meslek mensuplar ile bunlarn yanlarnda alanlara, ileri
dolaysyla rendikleri bilgi ve srlar ifa etmelerine yasak getirilmitir.22
Mkelleflere ilikin bilgilerin gizlilii hakkna bal olarak, gizli bilgile-
ri suiistimal eden grevlilere vergi kanunlarnda ar cezalar ngrlm
olup, vergi idaresince uygulanan gizlilik kurallar dier kamu kurumlarn-
daki kurallara gre ok daha skdr.i
Vergi hukukunda mkelleflere ve ilgili kimselere ait elde edilen kii-
sel nitelikli veri ve bilgilerin zel hayatn gizliliinin salanmas asndan
vergi mahremiyeti bata olmak zere zel dzenlemelere yer verilmitir.
zel dzenlemelerin kanun koyucunun mkelleflerin bu konuda titiz
davrandn gstermektedir. zel hayatn ve ticari srlarn vergisel alan-
daki gizliliinin ihlali (VUK.m.362) ve tahsil aamas ile ilgili (AATUHK
m.107) deki sular ile yaplmtr. Ayrca, belli ller iinde zel hayatn
gizliliine snrlamalar (VUK m.5) getirilmitir. Alan ve mahiyeti itibary-
la bir kamu hizmeti gren 3586 Sayl Yasa kapsamndaki meslek men-
suplarnn mesleki ilerinin ifas srasnda rendikleri bilgilerin ifas
da yasaklanmtr (m.43). Btn bu dzenlemelerle, vergilendirme veya
cezalandrma srecinde elde edilen mkelleflerin zel yaamlarna ilikin
22 GEREK Adnan, Vergilemede Mkellef Haklarnn ve Trkiyedeki Durumun ncelenme-

si, (Vergi Sorunlar Dergisi-Yl 29, Say 2009, ubat 2006, ss. 121-149)
bilgi ve belgelerin korunmas amalanmtr. Vergilemenin ticari hayatla

ilgili kesiim noktalar dikkate alndnda ticari srlardan faydalanmak
ve yayma da su olarak nitelendirilmi ve cezalandrmtr.
Kanunda zel hayatla ilgisinin ok sk grlmemesi ve bu konudaki
snrlamann kamu yararn daha yksek olacandan hareketle mkel-
leflerin vergi matrahlarna ilikin bilgilerin vergi levhas aslmas ere-
vesinde aklanmas ve kesinleen vergi ve vergi cezas ile bunlara ilikin
borcunu demeyenlerin liste halinde ilan, adli ve idari soruturmalar
erevesinde istenen bilgilerin verilmesi, sahte ve yanltc belge kulland
tespit olunanlarn meslek kurulularna ve 3586 sayl kanun kapsamn-
daki odalara bildirilmesi gizlilik ilkesinin istisnalar olarak VUK m. 5 de
dzenlenmitir.
Vergi idaresine bilgi toplamaya ilikin VUKun 148 ve 149 maddele-
ri erevesindeki kaynaklardan elde ettii bilgileri istihbarat arivlerinde
gizli olarak saklama ykmll getirilmitir.
Son zamanlarda pratikte baz devlet yetkilisi ve siyasilerin vergi ile il-
gili bilgilerin topland kamu kurumunun gizli olmas gereken bilgi am-
barndan basna yansmas; kanun dzeyinde deil, uygulamada gerekli
titizliin gsterilmedii izlenimini dourmutur.
2. Vergi Denetimi Arac olarak Arama
zel hayatn gizlilii hakk, vergi idaresi tarafndan mkellefin evine ve
iyerine girilerek zel hayatna mdahale edilmesini sk kurallara bala-
maktadr. Vergi mkellefleri vergi idaresinin gereksiz biimde zel hayat-
larna mdahale etmemesini bekleme hakkna sahiptirler. Uygulamada
bu durum, mkelleflerin evlerini makul olmayan ve phe dourmayan
sebeplerle aranmaktan ve vergi borcunun doru miktarn belirlemek iin
yerinde olmayan bilgi taleplerinde bulunmaktan kanmak olarak yorum-
lanr. Baz farkllklar olmakla birlikte, OECD lkelerinin genelinde vergi
soruturmas ve bilgi edinilmesi srasnda, vergi idaresi grevlisinin bir
mkellefin iyerine veya evine girmesinde ok kat kurallar vardr. Baz
lkelerde, bir vergi mkellefine yaplacak ziyaret iin onun rzas gerekti-
rirken, birok lkede mkellefine evine girmek iin genellikle yetkili ma-
kamlarca imzalanm zel izin belgesi gerekmektedir. Tablo 1de, OECD
lkelerinde mkelleflerin evine ve iyerine girebilme ve arama yapabilme
durumu ile belgelere el koyma imkn asndan zel hayatn gizlilii hak-
knn karlatrlmas yaplmtr.23
23 GEREK Adnan, Vergilemede mkellef haklar ve Trkiyedeki durumun incelenmesi,

(Vergi Sorunlar Dergisi-Yl 29, Say 2009, ubat 2006, ss. 121-149)
Tablo 2: OECD lkelerinde zel Hayatn Gizliliine

Uyulma Durumu24
Aramada Yetki
yerine ve Konuta Belgesi
Belgelere El Koyma
Girebilme (Arama zni)
lke
Gereksinimi
Arama zni
yeri Konut yeri Konut Snrlama
htiyac
Mkellefin rzas veya
ABD Var Var Vergi suu Var
Mahkeme karar gerekli
Soruturma davas Ceza
Almanya Serbest Serbest Var
iin davas
Yok, Sadece
Sadece arama iznine
sahtekarlk
Avustralya Serbest Serbest bal olarak belgelere el
davasnda
konulabilir
kullanlabilir
Var,
Avusturya Serbest Serbest Var Vergi suu Var
Snrl
5.00
Serbest,
21.00
Belika uygun Yok Var Vergi suu Var
saatleri
saatlerde
aras
Var,
Arama izni (Ceza
Danimarka Serbest Var Vergi suu Var
gerekli davas
iin)
Var (Vergi
Ceza
Finlandiya Serbest suu Yok Var Var
davas
phesinde)
Arama izni Kaaklk
Fransa Serbest Var Var Var
gerekli phesi
Serbest,
Arama izni Var, (Ceza davas Ceza
Hollanda mesai Yok
gerekli iin) davas
saatlerinde
Gelir
vergisi -
Arama izni Kaaklk
ngiltere arama izni Var Var Var
gerekli phesi
KDV -
Serbest
Belirlenen saatlerde
rlanda Yok Yok - Yok
Serbest
Serbest, mkellefin
spanya Var Var Yok Yok
rzasyla

dari Yarg
Serbest, Mkellefin Kaaklk
sve kararla kararyla Var
rzasyla tekerrr
Var Var
Sadece vergi incelemesi
svire Var Var Yok Yok
srasnda
Sadece
Serbest, nceden
Var (Sahtekarlk Ceza kasa alr
talya mesai izin
davasnda) davas ve belgeler
saatlerinde alnarak
mhrlenirse
Var, (Ceza davas Ceza
Japonya Serbest Serbest Var
aratrmasnda) davas
Kaaklk
Kanada Serbest Serbest Yok Var Var
phesi
Sadece ceza Ceza
Kore Serbest Var Var Var
davasnda davas
Mkellefin
Ceza
Norve Serbest huzurunda Yok Var Yok
davas
Var
Mkellefin Belgeler
huzurunda geici
Portekiz Serbest Yok Var Yok
veya arama olarak
izniyle alnabilir
Mkellefin Ceza
Slovakya Serbest Var Var Yok
rzasyla davas
Yeni Ceza
Serbest Serbest Yok Yok Yok
Zelanda davas
Serbest, mesai Kaaklk
Yunanistan Yok Var Yok
saatlerinde phesi
Serbest,
Arama izni Kaaklk
TRKYE mesai Var Var Var
ile phesi
saatlerinde
Kaynak: OECD, Tax Administration in OECD Countries: Compara-

tive nformation Series (2004), 2004, Ekler Tablo 12, ss. 54-57 http://
www.oecd.org/dataoecd/28/2/33866659.pdf (18.04.2005); GORANOVC
P., Taxpayers Rights and Tax Administration in Montenegro, s. 7-8
http://unpan1.un.org/intradoc/ groups/public/documents/ nispacee/un-
pan004534.pdf (15.04.2005) Ayrca gncel bilgiler iin bkz. http://www.
oecd.org/ctp/administration/CIS-2010.pdf
Devlet, bilgi toplama, toplad bilgileri saklama, koruma ve kamuya
aklamama ykmndedir. Bu ykmn yerine getirirken zel hayatn
gizliliini snrlandrmak suretiyle zaman zaman mdahalede bulunur.
Vergi yasalar kiilerin mali glerini kavrayabilmek iin zel yaamn
gizli blmlerine bir lde de olsa girmek durumundadr. rnein ge-
limi lkelerde dahi, vergi beyannamesi formlerlerinin ok etrafl ol-
duklar ve devlilerin son derece zel durumlar hakknda birok bilgi

istedikleri grlr. Yukarda belirlenen anayasal koullar dnda zaten
VUY 5te vergide gizlilik ilkesi benimsenmek suretiyle ykmlye vergi-
lendirme ile ilgili olarak yapaca bildirimlerin vergileme dnda baka
amala kullanlmayaca konusunda gven verilmitir. 25
VUKun 127. maddesinin C ve E bentleri zel hayatn gizliliini ihlal
edip etmedii konusunda uygulamada ve doktrinde ciddi tartmalar mev-
cuttur. VUK 127-cde: Yoklamaya yetkili memurlar, gn gnne kayt
yaplmas zorunlu defterlerin i yerlerinde bulundurulup bulundurulma-
dn, tasdikli olup olmadn usulne gre kayt yaplp yaplmadn,
vergi kanunlar uyarnca dzenlenmesi icap eden belgelerin usulne gre
dzenlenip dzenlenmedii ile kullanlp kullanlmadn, faturasz mal
bulunup bulunmadn, levha asma veya kullanma mecburiyetine uyulup
uyulmadn tespit etmek, kanuni defter ve belgeler dnda kalan ve vergi
kaybnn bulunduuna emare tekil eden defter, belge ve delillerin tespit
edilmesi halinde bunlar almak yetkisini haizdir. denilmektedir.
El koyma, suun ya da tehlikenin nlenmesi iin, zilyedinin rzas ol-
madan eya zerindeki tasarruf yetkisinin kaldrlmasdr. El koyma i-
leminin gerekletirilebilmesi iin CMK madde 127ye gre, hakimden el
koyma karar alnmas gerekir. Gecikmesinde saknca bulunan hallerde
ise Cumhuriyet savcsndan, savcya ulalamaz ise kolluk amirinin yazl
emri ile kolluk grevlileri el koyma ilemini yapar. Eer hakim karar
olmadan el koyma ilemi yaplrsa, ilem 24 saat iinde grevli hakimin
onayna sunularak 48 saat iinde kararn aklanmas beklenir. Ayrca
Anayasann 20/2 maddesin de bu dzenleme yer almaktadr. Dolaysyla
el koyma yetkisi olmayan yoklama memurlarnn defter ve belgelere el
koymas CMKya ve Anayasaya aykrdr.26
Vergi Usul Yasas 127 erevesinde gecikmede zarar doma lt
gznnde bulundurulmadan vergi daresi elemanlarnca (yoklama me-
murunca) baz belgelerin yarg karar olmadan ve yargca itiraz sreci
bulunmakszn zaptedilmesi Anayasa 20 ile badamamaktadr.27
VUK 127-e maddesinde belirtilen, nakil aralarna el konulmas da
ayn ekilde CMKya ve Anayasaya aykrlk tekil etmektedir. Uygulama-
da szkonusu kanun maddesine istinaden hukuka aykr arama ve el koy-
Yaynclk.s.54
26 ARMAN Ceren. Vergilendirme ve zel Hayatn Gizlilii, Mart 2011, Vergi Dnyas say
355, s.203
27 GNE Glsen. Verginin Yasall lkesi, 3. Bask Ekim 2011, stanbul, Oniki Levha
Yaynclk.s.54
ma yaplarak zel hayatnn gizlilii ihlal edilmektedir.

IV. ZEL HAYATIN GZLLNN KORUNMASI
zel hayatn gizlilii, Anayasamz, TCK ve AHS ile koruma altna aln-
mtr. zellikle giderek artan teknolojik ve toplumsal gelimeler kar-
snda zel hayat korumak insan haklar ve temel hak ve zgrlkler
erevesinde son derece nemli ve hassas bir konudur.
Burada korunan hukuki yarar, kiinin; manevi btnl, erefi, ad
ve resminden doan maddi karlardr. Dier bir yandan, zel hayat ve
zel hayatn gizlilii kavramlarnn dier kavramlar kapsayan genel bir
terimin tercih edilmesi ihtiyacn dourmu, zellikle ulusal ve uluslara-
ras metinler erevesinde, zel hayatn gizlilii ile korunan hukuki yara-
rn insan onuru olduu kanaatine varlmtr.28
TCKda da zel yaamn gizliliinden sz edilmi olmas nedeniyle,
insan kiiliinin oluumu ve geliimi ile dar bir balant iinde bulunan
yaam alanlarnn bu sula korunduunu sylemek yanl olmaz.29
A-zel Hayatn Gizlilii Alanna Kar Sular
Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 8/1 maddesinde zel hayata, aile
hayatna, konuta ve haberlemeye sayg hakk dzenlenmitir. Anayasa-
mzn zel Hayatn Gizlilii ve Korunmas st bal altnda dzenlenen
20 ve 22. maddelerinde, herkesin zel hayatna ve aile hayatna sayg gs-
terilmesini isteme hakk olduu, zel hayatn ve aile hayatnn gizliliine
dokunulmayaca, keza herkesin haberleme hrriyetine sahip olduu ve
bu hrriyetin gizliliinin esas olduu, milli gvenlik, kamu dzeni, su
ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlakn veya bakalarnn
hak ve zgrlklerinin korunmas sebeplerinden biri veya birkana bal
olarak, usulne gre verilmi hkim karar olmadka; yine bu sebeplere
bal olarak gecikmesinde saknca bulunan hallerde ve kanunla yetkili
kllnm merciin yazl emri bulunmadka; kimsenin st, zel ktlar
ve eyasnn aranamayaca ve bunlara el konulamayaca, haberlemesi-
nin engellenemeyecei ve gizliliine dokunulamayaca hkm altna aln-
mtr.30
Bu hak ve zgrlklerin korunmas ve gvence altna alnabilmesi iin,
mdahale ve snrlar ihlal eden eylemler, TCKda su kabul edilerek n-
28 ER Cneyd, Biyometrik Yntemler ve zel Hayatn Gizlilii Hakk, 2007, Yetkin Yaynla-
r, Ankaras.79
29 Tezcan/Erdem/nok, Ceza zel Hukuku, 2007, 5.Bask Sekin Yaynclk, Ankara,
s.468
30 DOAN Yusuf Hakk, zel Hayatn Gizliliine Kar lenen Sular, Antalya.
grlen yaptrmla hukuki koruma salanma yoluna gidilmitir. Bu d-

zenlemeler;
*Haberlemenin Gizliliini hlal (TCK md.132); ( Kiiler arasndaki ha-
berlemenin gizliliini ihll (TCK.132/1), Kiiler arasndaki haberleme-
nin ieriinin kaydedilmesi. (TCK 132/2), Kendisiyle yaplan haberleme-
nin ieriini alenen ifa etmek (TCK 132/3), bu sularn basn ve yayn yo-
luyla ilenmesi halinde cezann arttrlaca dzenleme altna alnmtr.)
*Kiiler arasndaki konumalarn dinlenmesi ve kayda alnmas (TCK
Md.133),
*zel hayatn Gizliliini hlal (TCK Md.134); (Bireyin kimliine ilikin
bilgi ve kaytlar (Nfus kaytlar, Gvenlik ve Polis tespitleri v.s)-Kiile-
ri filemek zel hayata mdahale oluturur bu nedenle AHS 8.maddeye
gre bunun ayrntl ekilde kanunla dzenlenmesi gerekir. Cinsel hayata
ilikin dzenlemeler ve davranlar, bu cmleden olmak zere ecinsel ve
cinsel ahlaka aykr davranlarn kayt altna alnmas.Kiinin beden ruh
btnlne ilikin dzenlemeler, burada bireyin iradesine aykr olarak
yaplan her trl bedeni ve psikolojik-psikiyatrik) tbbi mdahaleler ve
deneyimler yannda, alkol kan DNA testleri yer almaktadr. Bireye ait zel
yerlerin (ev, ara v.b) ve evrakn aranmas ve el konulmas ilemleri. Te-
lefon konumalarn dinlenmesi ve kayd posta gnderilerinin almas ve
okunmas; bu ilemler haberlemenin gizliliini ihll yannda zel hayada
da mdahale de tekil etmektedir (Klass ve tekiler/Almanya) Kiinin ad
fotoraf nam ve hreti, erefi, yaam tarzna ilikin bilgilerin kayt altna
alnmas, arivlenmesi (kiisel bilgilerin resmi makamlarca toplanarak
arivlenmesi, zel mekana ses ve grnt alan cihazlarn yerletirilmesi) )
*zel Hayatn Gizliliinin hlli Suu (TCK Md.134/1) (Anayasa ve AHS
Szlemesi 8.maddesi hkmleri gz nne alnarak dzenleme yaplm-
tr. Burada zel hayatn gizliliinin ihlli su olarak saylmtr. Burada gizli
yaam alanna girerek veya baka suretle bakalar tarafndan grlmesi
mmkn olmayan bir zel yaam olaynn saptanmas ve kaydedilmesi su
olarak dzenlenmitir. rnein bir kimsenin evinin gizlice gzetlenmesi ve
benzeri. durumlar, bu sua konu eylemlerdendir.)
*zel Hayata likin Grnt ve Seslerin fas (TCK 134/2) (Kiinin
zel hayatna ilikin grnt ve seslerin hukuka aykr olarak ifa edil-
mesi suunda hukuka aykr olarak elde edilen kiinin zel hayatna ait
grnt ve seslerin yaylmasyla yetkisiz kiilerce renmesinin salan-
masyla oluur. )
Ayrca tm bu sularn; kamu grevlisi tarafndan ve grevinin verdii
yetkiyi ktye kullanmak suretiyle, belirli bir meslek ve sanatn salad

kolaylktan yararlanmak suretiyle ilenmesi halinde ceza yar orannda
arttrlr (TCK 137).Bu sulara teebbs mmkndr (TCK Md.35) Bu
sulara itirakin her hali mmkndr (TCK Md.37, 39) Bu sularn tzel
kiinin faaliyetleri erevesinde ilenmesi halinde tzel kiiler hakkndaki
zel gvenlik tedbirlerine hkmedilebilir (TCK md.60, 140)
*Kiisel Verilerin Kaydedilmesi (TCK Md.135) (zel hayata ilikin bir
boyutta kiisel verilerdir. AHS ve AHM uygulamalarnda; cinsiyet, mede-
ni hal, doum yeri, dier kiisel bilgiler ile ilgili bilgileri ieren uygulama-
lar (Nfus saym), polis kaytlar gizli olsa bile polis tarafndan parmak
izi, fotoraf ve dier kiisel bilgilerin kaydedilmesi, tbbi verilerin toplan-
mas ve tbbi kaytlarn tutulmas, vergi makamlarnn kiisel harcamala-
rn detaylarn (ve bylece zel hayatn detaylarn) aklama zorunluluu
getirmesi, salk, sosyal hizmetler ve vergi gibi idari ve sivil konular ele
alan bireysel kimlik belirleme sistemi kiisel veriler kapsamnda deer-
lendirilmitir. Kiisel veri; belirli veya kimlii belirlenebilir kiiye ilikin
tm verileri kapsar.)
*Kiisel verileri hukuka aykr olarak vermek veya ele geirmek (TCK
md.136),
*zel hayata ve hayatn gizli alanna kar ilenen sularda nitelikli
haller (TCK md.137), *Kiisel verileri yok etmeme (TCK md.138) sular
olarak dzenlenmi olup 132 ve 136 md.leri arasnda dzenlenen tm
sular iin; kamu grevlisi tarafndan ve grevinin verdii yetkiyi ktye
kullanmak suretiyle, belirli bir meslek ve sanatn salad kolaylktan ya-
rarlanmak suretiyle ilenmesi halinde cezann yar orannda arttrlaca
dzenleme altna alnmtr (TCK 137). TCK md.132-138 arasnda yer
alan zel hayatta ve hayatn gizlilii alanna kar ilenen sularda genel
olarak soruturma ve kovuturma ikayete bal tutulmutur. Bu sular
ayn zamanda uzlama kapsamnda yer almaktadr. Ancak burada d-
zenlenen; Kiisel verilerin kaydedilmesi (md.135), Verileri hukuka aykr
olarak verme veya ele geirme (md.136), Verileri yok etmeme (md.138)
sular ikyete bal deildir. Resen kovuturmaya tab sulardandr.
Bu sularn ilenmesi dolaysyla tzel kiiler hakknda gvenlik tedbir-
lerinin uygulanmas 140.md.de dzenlenmitir. Eer bu sular tzel ki-
ilerin faaliyetleri erevesinde ilenmise tzel kiiler hakknda gvenlik
tedbirleri uygulanabilir. rnein, telekulak ii yapan bir irketin faaliyet
izni iptal edilebilir. (TCK md.60)Bu suta kullanlan su aletlerinin ve ka-
zanlarn msaderesine de karar verilebilir (TCK md.54, 55)31
5187 sayl Basn Kanununda dzenlenen hkmler, TCK 26.md.de
31 DOAN, Yusuf Hakk, zel Hayatn Gizliliine Kar lenen Sular, Antalya
dzenlenen bir hakkn icras ve madurun rzas hukuka uygunluk sebe-

bi olarak dzenlenmitir. Gazetecilik meslei kanunla dzenlenmi, de-
mokratik hukuk devletinde yer almas gereken bir kurumdur. Gerekten
toplumsal rmenin nlenmesi, gerein ortaya karlmas, effaf top-
lum oluturulmas, yolsuzluklarla mcadele edilmesi demokratik hukuk
devletinin olmazsa olmaz kuraldr. Nitekim gazeteci buradaki haklarn
kullanarak bu ilevini yerine getirmektedir. Ancak gazeteci kendisine ve-
rilmi olan haklar kullanmas gerekir. Bir haber yaratmayacak, haber
verecek, olaylarn nne gitmeyecek, arkasndan gidecek, hakkn ktye
kullanmayacaktr. Burada hakkn ktye kullanlmas ile gazetecilik mes-
leinin icrasn kartrmamak lazm gelir. Burada zel hayatn gizliliinin
korunmas ilkeleriyle basn zgrl atma halindedir. Dengelemeyi
hkim yapacaktr. Eer yaratlmamsa, tamamen kamu yarar gzetile-
rek, yaplmsa hukuka uygunluk sebeplerinin varlndan bahsedilebilir.
Yani yasalarn verdii snrlar iinde kalrsa gazetecilik mesleinin snr-
lar iinde kalrsa eletiri hakkn kullanmakla snrl kalrsa, rveti yol-
suzluu ortaya karmak erevesinde haber verme hakk snrlar iinde
kalrsa haber uydurmazsa bir hakkn icra etmi olduu ve hukuka uy-
gunluk sebebinin varl kabul edilmektedir.32
Yargtay 12. Ceza Dairesi bir kararnda, kamuoyuna mal olan bir kim-
senin izni ve bilgisi olmakszn, srf bu kiinin kamuya ak alanda bu-
lunduundan bahisle fotorafnn ekilmesi ve haber yaplmasnn, ka-
muoyuna mal olan kiilerin konutlar dnda zel hayatlarnn olmad
sonucuna yol aacan ifade ederek, Yerel Mahkeme kararnn bozulmas
gerektiini belirtmitir. Yargtay, kamuoyunun merak ile ilgisini birbirin-
den ayrmak gerektiine, kamuoyuna mal olmu insanlarn dier insan-
lara gre daha snrl olsa da zel hayat haklarnn olduuna, kamuoyuna
mal olduu sylenen insann meslei ve tannml ile ilgili olmayan ko-
nularda zel grnt veya haberlerinin basn hrriyeti, haber alma veya
verme hakk kapsamnda koruma grmeyeceini, koruma grebilmesi
iin, zel grnt veya haberin nne geen ve kamuoyunu ilgilendiren
bir bilginin paylalmas gereine iaret etmitir. Yargtayn bu gr
isabetlidir.33
nsan Haklar Avrupa Mahkemesi (Mahkeme) ise 7 ubat 2012 tarihli
von Hannover - Almanya (2) kararnda; grntnn, kiiyi dier kiiler-
den ayran zellikler ieren bir unsur olmas sebebiyle bireyin karakte-
rinin en nemli paralarndan birisi olduunu belirterek, bir kimsenin
grntsnn korunmas hakknn, bireyin ahsi geliiminin vazgeilmez
bir esi olduunu belirtmitir. Mahkemeye gre bu hak, bireyin grnt-
32 DOAN, Yusuf Hakk, zel Hayatn Gizliliine Kar lenen Sular, Antalya
33 EN Ersan, Basn Hrriyeti Karsnda zel Hayatn Gizlilii, 28.09.2013, Haber 7
snn yayn ve yaymn reddetmesini de kapsamaktadr.34

Basn hrriyeti ve haber verip alma hakk snrsz deildir. Kii, ne ka-
dar mehur ve tannm olursa olsun, elbette bakalar ile paylamad,
gizledii, kendisine zel tuttuu alan, grnts ve yaam faaliyetleri ola-
caktr. Bu sebeple, kamuoyuna mal olmu bir insann evinde, bahesinde,
aracnda veya bir deniz tatnda izni olmakszn grntsnn ekilip,
srf bu grntden hareketle habere konu edilmesi kabul edilemez.35
Bu blmde dzenlenen zel hayata ve hayatn gizli alanna kar ile-
nen sularla balantl olan sular vardr. Bu sulardan en nemlileri TCK
124.md.de dzenlenen haberlemenin engellenmesi, TCK md.285de d-
zenlenen gizliliin ihlli ve yine TCK md.286da dzenlenen ses veya g-
rntlerin kayda alnmas sulardr. 5271 sayl CMKnn 183.maddesin-
de Adliye binas ierisinde ve duruma baladktan sonra duruma sa-
lonuna her trl sesli ve grntl kayt ve nakil olana salayan aletler
kullanlmamas bu hkm adliye binas ierisinde ve dndaki dier adli
ilemlerin icrasnda da uygulanr hkm yer almaktadr. TCK md.286
esas itibariyle bu hkmn ihllini su olarak dzenlemitir. Burada ama
susuzluk karinesinin korunmas, silahlarn eitlii prensibi ve adliye ii
mahkeme salonlarnda huzur ve gvenliin salanmasdr.36
B-Kii zgrl ve Gvenlii Bakmndan Koruma
Anayasann 19. Maddesi kiiyi zgrlnden yoksun brakabilecek
nitelikte olan hrriyeti kstlama durumlarn belli bir dzene sokan kri-
terleri belirlemitir. Bu kriterlerin vergileme olgusuyla da dorudan bir
iliki iinde olduu sylenebilir. Zira vergi yasalar ile de kiinin zgrl-
ve gvenliini tehlike altna atabilecek cezai hkmler ngrlebilmek-
tedir. Nitekim Vergi Usul Kanununun 359-363. Maddeleri arasnda ka-
aklk, vergi mahremiyetinin ihlali sular ile mkelleflerin zel ilerini
yapan memurlarn iledikleri baz sularla ilgili hrriyeti balayc cezalar
ngrlmtr. Ayn ekilde 6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usu-
l Hakknda Kanunun 60. Maddesinde de mal bildiriminde bulunmayan-
lara zg bir tazyik hapsi ngrlmtr. te bu cezalarn ngrlmesi
ve yerine getirilmesinde kii zgrl ve gvenlii asndan uyulmas
gereken baz kurallar vardr. Bu kurallar su tespit eden sz konusu ceza
hkmlerinin belirli olmas, kyas yoluyla geniletilememesi, orantl ol-
mas, gemie yrmemesi gibi evrensel ilkelerdir.37

36 DOAN, Yusuf Hakk. zel Hayatn Gizliliine Kar lenen Sular, Antalya.
37 GEREK Adnan. Vergilemede mkellef haklar ve Trkiyedeki durumun incelenmesi,
C- Anayasa ve Vergi Usul Kanunu Bakmndan zel Hayatn

Gizlilii
Anayasann 20. Maddesinin 1.fkrasna gre herkes, zel hayatna ve
aile hayatna sayg gsterilmesini isteme hakkna sahiptir. zel hayatn ve
aile hayatnn gizliliine dokunulamaz. Maddenin ikinci fkrasnda ise bu
hakkn kullanlmasna ynelik baz istisnalar belirli kaytlarla belirtilmi-
tir. Vergilendirme olgusu asndan bu hakk ihlal edebilecek durumlar
zel hayatn bir paras olan zel evraklar ve mkelleflerin ticari hayatla-
rna ilikin baz srlardr.
Vergi yasalar kiilerin mali glerini kavrayabilmek iin zel yaamn
gizli blmlerine bir lde de olsa girmek durumundadr. zellikle vergi
incelemeleri esnasndaki baz eylemler zel hayatn gizlilii hakkn tehdit
etmeye elverili niteliktedir. Vergi Usul Kanununun 142. Maddesindeki
aramal vergi incelemesi bunlardan bir tanesidir. Bu maddeye gre ihbar
veya yaplan incelemeler dolaysyla, bir mkellefin vergi kardna dela-
let eden emareler bulunursa, bu mkellef veya kaaklkla ilgisi grlen
dier ahslar nezdinde ve bunlarn zerinde arama yaplabilir. Ayn mad-
denin ikinci fkrasnda bu incelemenin yaplabilmesi iin hkim kararnn
gerekliliinin aranmas hem anayasamzn ilgili hkm hem de insan hak-
lar hukuku asndan yerinde olmutur.
Ancak ayn hassasiyet Vergi Usul Kanununun 127. Maddesi asn-
dan gsterilmemitir. Sz konusu hkm erevesinde gecikmede zarar
doma lt gz nnde bulundurulmadan vergi idaresi elemanlarn-
ca(yoklama memurunca) baz belgelerin yarg karar olmadan ve yargca
itiraz sreci bulunmakszn zaptedilebilmesi Anayasann 20. Maddesi ile
badamamaktadr.
Bir gre gre aramal inceleme dnda tm inceleme yntemleri tr-
leri, kiinin anayasada yerini bulan temel hak ve zgrlkleri asndan
saknca dourmamaktadr. nk dier yntemlerde normal idari usuller
iletilmekte, vergi usul yasasnda arama dndaki yetkiler kullanlrken
kiilere zorla bir eyler yaptrlmamakta, i ve evlerine girilmemektedir.
Belirtmek gerekir ki bu gre katlmak olduka gtr. Zira Vergi Usul
Kanununun zel hayatn gizlilii ile ilgili belki de en nemli maddesi olan
vergi mahremiyeti balkl 5. Madde hkmnde; vergi incelemeleri ile g-
revli memurlarn, vergi yargs organlarnda grevli olan kimselerin, vergi
yasalarna gre kurulan komisyonlarda alanlarn ve vergi ilerinde g-
rev yapan bilirkiilerin grevleri dolaysyla rendikleri baz nitelikteki

srlar aklamalar istisnalar bir yana yasaktr. Dolaysyla belirtmek ge-
rekir ki zel hayatn gizlilii hakknn ihlali, sadece bilgi edinme srecin-
deki baz eylemler yoluyla deil, bu eylemler hukuka uygun olsa dahi elde
edilen bilgilerin gizliliinin zenli bir ekilde korunamamas durumuyla
da gerekleebilir.
Bu konuda zellikle belirtmek gerekir ki; her ne kadar konut doku-
nulmazl hakk anayasamzda ayr bir madde olarak dzenlenmise de,
aslnda zel hayatn gizlilii hakknn bir grnmdr. yle ki; Avrupa
nsan Haklar Szlemesinin 8. Maddesinde de konuta sayg hakkna
zel Hayatn ve Aile Hayatnn Korunmas hakk erevesinde yer veril-
mitir. Dolaysyla ykmllerin denetlenmesi esnasnda konut dokunul-
mazl hakknn ihlali ile ilgili hususlarda yukardaki aklamalar burada
da geerlidir. Buna ilaveten Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda
Kanunun 62. vd. maddelerinde dzenlenen haciz uygulamas ilemleri s-
rasnda da ilgili yasa hkmlerine riayet edilmesi gerekir. nk haciz
ilemleri konut dokunulmazl hakknn istisnalarndan birini olutur-
maktadr ve titizlikle gerekletirilmediinde bu hakkn ihlali tehlikesi
her zaman mevcuttur.
D-Vergi Usul Kanunu ve Avrupa nsan Haklar Szlemesi (AHS 8)
Kapsamnda zel Hayatn Gizliliinin Vergisel Alanda Korunmas
AHM vergilendirmeyle ilgili davalarda, yaplan mdahalenin ekono-
mik refahn salanmas veya suun nlenmesi iin yaplp yaplmadn
dikkate alr. Kiilerin ticari ve mesleki srlarna yaplan mdahalede de
bunun kanuna uygun olup olmad ve demokratik toplumda gerekli olup
olmadna bakar. Yaplan snrlamann ulusal hukukta bir temelinin ol-
mas ve bunun ngrlebilir olup olmamas konusuna baklr. Bununla
birlikte demokratik toplumda gereklilik snrlar iinde kalp kalmad
belirlenmelidir.
HAS 6/1E gre, medeni hak ve ykmllklerin ya da isnat edilen
herhangi bir suun belirlenmesinde, herkes, yasayla kurulmu bamsz
ve tarafsz bir yarg yeri tarafndan, makul sre ierisinde, adil yarglan-
ma ve aleni duruma hakkna sahiptir.38
Aka ifade edilmemesine ramen adil yarglanma hakk ierisinde
yer alan susma hakk, kendi aleyhine delil vermeme hakknn bir sonu-
cudur.39 Kavramn ierii HAM kararlarnda; .. kararlarnda kendi
38 SABAN Nihal, Vergi Hukuku, 5.Bask Beta Yaynlar, Nisan 2009, stanbul s.190
39 YENSEY Feridun, 132, 133.
kendini sulamama hakk, bir ceza davasnda iddia makamnn sana

kar iddiasn, sann arzusu hilafna bask ve eza yntemleri ile elde
edilen kantlara bavurmadan ispat etmesi gereine dayanr. Bu anlamda
bu hak, Szlemenin 672 maddesinde yer alan masumiyet karinesi ile
sk skya balantldr. Kendi kendini sulamama hakk ncelikle san-
n susma isteine sayg ile ilgilidir.40eklinde belirtilmitir.
nsan Haklar Avrupa Mahkemesi- JB. V.Switzerland;
.incelemelerle gdlen dier amalar ne olursa olsun, bavurucu-
ya bir ceza kesilmesi olanan salayarak, bir su isnadnn karara
balanmas anlamna gelir. Sonu olarak, 6. Madde ceza blm altnda
uygulanabilir.Bu davada, bavurucu hakknda srdrlen trden in-
celemelerin hakkaniyete uygun olup olmad deerlendirilmemektedir.
Tersine, Mahkemeden, bavurucunun bir ksm bilgileri vermemesi dola-
ysyla cezaya arptrlmasnn Szleme gereklerine uygun olup olmad-
n deerlendirmesi istenmitir. Mahkeme, bir devletin, srf verginin doru
tarh edilmesini salamak amacyla, bir vergi ykmlsne bilgi verme y-
kmll getirip getirmeyecei meselesini deerlendirmemektedir.Bir
kiinin kendisini sulamama hakk, bir ceza davasnda iddia makamnn
sana kar iddiasn, sann arzusu hilafna bask veya eza yntemleri
ile elde edilen kantlara bavurmadan ispat etmesi gereine dayanr Yet-
kililerin vergi tarh edebilmek iin bavurucuyu, geliri hakknda bilgi ve-
rebilecek belgeleri vermeye zorladklar anlalmaktadr.Sonu olarak
6/1deki kendini sulamama hakk ihlal edilmitir.41
AHM kararlarnda mahkemenin zel hayatn gizliliine mdahaleye
ilikin deerlendirme ve tespitlerine deindii davalardan birisi; Huvig
Davasdr42;
Huvig kararnda vergi kaakl suunun aratrlmasnda telefon-
la dinlemenin zel yaam hakkn ihlal edip etmedii deerlendirilmitir.
Mahkeme bu yerlerde arama, telefonla dinleme ve kaydetme, mektup ve
postalar ama ve inceleme gibi yetkilerin kullanlmasnda zel yaama
mdahalenin meruluu iin zel yaam hakk ile bunun snrlamalar
arasnda denge kurulmas gereine iaret eder.
Mahkemeye gre, telefonla dinleme ve dier yntemlerle telefon konu-
malarna mdahale, zel yaama ve haberlemeye ciddi bir mdahaledir.
40 SOYDAN Billur Yalt, nsan Haklar Asndan Vergi Mkellefinin Adil Yarglanma Hak-
k III, Vergi Sorunlar Dergisi, Ekim 2000, Say 145, s.124.vd.
41 SOYDAN Billur Yalt, nsan Haklarnn Vergi Hukuku Pratii: Adil Yarglanma Hakknn
Vergi Davalarnda Uygulanabilirlii, Vergi Dnyas, Ekim 2002, Say 254, s.94.vd.
42 Kararn orijinal metni iin 24.04.1990 http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/huvig
Mdahale hukuka dayanmal, bu hukuk belirli, ak ve ayrntl dzenle-

meler iermelidir. Mahkeme Fransz hukukunda bireyin telefon dinleme-
ye kar koruma olanaklarn dikkate alm, ancak bir yarg kararnn
gereklilii, polis yetkilerinin yarglarca denetlenmesi gibi olanaklarn bir
ksmnn Ceza Usul Yasasnda dzenlenmediini, bazlarnn yarg karar-
larnda ifade bulduunu, bazlarnn kyas yoluyla ortaya konulabildiini
tespit ederek bu durumu hukuki belirlilik asndan yetersiz bulmutur.
Bu adan mahkeme, Fransz hukukunun kapsam ve yetkiyi kullanma
usul bakmndan makul aklkta olmadna karar vererek, Huvigin
zel yaam hakknn ihlal edildiine hkmetmitir.43
Mahkeme, Huvig kararnda vergi kaakl suunun incelenmesi iin
yaplan telefon dinlemesini zel hayatn gizliliine mdahale niteliinde
kabul etmitir. Mdahalenin kanuna dayal olmas gerekirken Fransz hu-
kukunda bu konu ile ilgili yasal bir dzenleme olmadndan, dayanlan
bir hukuk normu olmadndan yaplan mdahaleyi hukuka aykr bul-
mu ve zel hayatn gizliliinin ihlal edildiine karar vermitir.
Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin arama ve elkoymaya ilikin bir
karar AHM Miailhe/ Fransa Kararnda; szkonusu koruma tedbirlerinin
zel hayatn gizliliine mdahale niteliinde olduunu belirterek ihlalin
varln kabul etmitir;44
.Olayda hukuki sorun, Fransz Gmrk daresince yaplan ara-
ma ve elkoyma ilemlerinin kiinin zel hayatna sayg hakkn ihlal edip
etmediidir. Bu balamda mahkeme zel hayata bir mdahalenin var olup
olmad; var ise mdahalenin szlemenin 8.maddesinin 2.fkrasnda
belirtilen meru amalardan birini tayp tamad ve demokratik top-
lumun gereklerine uygun olup olmad sorunlaryla uramaktadr
Bavurucu, Avrupa nsan Haklar Komisyonuna bavurarak Szleme-
nin 6. ve 8.maddelerinin ihlal edildiini ileri srmtr.. Mahkeme,
olayda zel hayata ve haberlemeye bir mdahalenin varl hu susunun
ak olduunu belirtmektedir. Bu noktada szlemenin 8.maddesinin
2.fkrasndaki koullarn salanp salanmadna baklmaldr. Mah-
keme mdahalenin kanunla ngrlm olmas koulu konusunda, bu
aamada fazlaca tartmaya gerek olmadn, szkonusu mdahalenin
dier ynleriyle birlikte deerlendirildiinde 8.madde ile badamad-
n belirtmitir. . Miailhe kararnn AHMin itihatlarna yapm olduu
43 YALTI Billur, Vergi Ykmlsnn Haklar, 2006, Beta Yaynlar, stanbul, s.168, 169
44 Miailhe/Fransa Karar (No:1), 12661/87, 25.02.1993. Avrupa nsan Haklar Mahkemesi-
nin Miailhe/Fransa karar ile yazda geen dier kararlarn ngilizce ve Franszca metin-
leri iin bkz. http://www.echr.coe.int/ECHR/EN/Header/Case-Law/HUDOC/HUDOC+da-
tabase/
katk Szlemenin 8 maddesinde dzenlenen zel hayatn gizlilii hakk-

nn snrlarn gsteren 2.fkrasnn yorumu noktasnda ortaya kmak-
tadr. Mahkeme, zel hayatn gizliliine saygy dzenleyen 8.maddenin
1.fkrasn tartmaya lzum grmemi, yerleik itihatlarna gnderme-
de bulunmakla yetinmitir. Bu adan Miailhe karar mahkemenin bu
konudaki deerlendirmesini pekitirici niteliktedir.45
Mahkemenin bu maddeyle ilgili deerlendirme yapt bir baka dava;
Funke Davasdr;46
.hkmet, Fransz gmrk ve kambiyo rejiminin aklayc niteli-
inin altn izerek, bu rejimin vergi ykmllerini fiillerinin sistematik
olarak aratrlmas yoluyla koruduunu, ancak buna karlk gelir ve var-
lklarn ilgilendiren belgeleri belirli bir sre muhafaza etmek ve yetkilile-
rin talebi halinde bunlar ibraz etmek gibi eitli ykmllkler getirdi-
ini belirtmitir. Devletin belirli belgeleri aratrmak yetkisi, ilgililerin
kendi kendilerini sulamak zorunda olduklar anlamna gelmez Olya-
da, gmrk idaresi Funkeden bir suu itiraf etmesini veya kendi aleyhi-
ne delil vermesini istememitir, sadece yetkililer tarafndan bulunan ve
kendisi tarafndan da varlklar kabul edilen delillerin yani ev aramas
srasnda bulunan banka belgeleri ve ek defterinin ayrntlarn talep et-
mitir Mahkemeye gre, gmrk idaresi, kesinlikle emin olmamakla
beraber varolduuna inand baz belgeleri elde edebilmek iin Funkenin
mahkmiyetini salamtr. Bu belgeleri baka yollarla elde etmekte ya ye-
tersiz ya da isteksiz olan idare, bavurucuyu, iledii iddia edilen sularn
delillerini tedarik etmeye zorlama giriiminde bulunmutur6/1. Madde
ihlal edilmitir. 47
HAM, gmrk vergisi yetkililerinin yarg karar olmakszn vergi y-
kmlsnn evinde yapt aramalar hakkndaki Funke kararnda, sz
konusu aramalarn kiinin zel yaamna mdahale olmakla birlikte,
bu mdahalenin lkenin ekonomik refah ve suun nlenmesi asndan
meru olduunu belirtmitir.
Mahkeme, devletlerin, kambiyo sularnn maddi delillerini elde ede-
bilmek ve gerektii yerde sorumlu olanlar yarglamak iin konutta arama
ve el koyma benzeri nlemlere gereksinim duyabileceklerini kabul etmek-
tedir. Bununla beraber, ilgili mevzuat ve uygulama, ktye kullanmalara
kar uygun ve etkin koruma mekanizmalarna dayanmak durumunda-
45 ARSLAN Mualla Buket SOYGT, stanbul Ticaret niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Yl: 8, Say 16, Gz 2009 s. 159-171
46 Kararn orijinal metni iin 25.02.1993 http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/funke
47 SOYDAN Billur Yalt, nsan Haklar Asndan Vergi Mkellefinin Adil Yarglanma Hakk III
dr. Mevcut durumda sz konusu olan bu deildir. Olay tarihinde gm-

rk yetkililerinin ok geni yetkilere sahip olduu; zellikle, denetimle-
rin uzunluu ve kapsam, says, yerindeliini deerlendirme konusunda
mnhasr yetkisinin bulunduu grlmektedir. Btn bunlarn tesinde,
bir yarg kararnn olmad bir durumda, yasada ngrlen ve hkmet
tarafndan alt izilen snrlama ve artlar, bavurucunun haklarna m-
dahale ile ngrlen meru ama arasnda olmas gereken oranty sala-
mayacak ekilde belirsiz ve boluklarla doludur.48
AHMin bu kararnda gmrk vergisi konusunda kaaklk suunun
oluup olumadn ortaya koymak iin kiinin konutunda arama yapl-
masnda, AHSin zel yaama ve aile yaamna sayg hakkna mdahale-
yi, hukuken ngrlebilirlik, meru ama ve demokratik toplumda gerek-
lilik olmak zere szlemenin 8. Maddesindeki bileenlerle okumutur. 49
Arama ve elkoymayla ilgili olan her davada da AHM, gmrk ida-
relerinin aramayla ilgili yetkilerini ktye kullanmalarna karn yeterli
hukuki korunmann bulunmamasndan dolay ihlal karar verdii grl-
mektedir. AHM, Paris stinaf Mahkemesinin, aramann bavurucunun
huzurunda yaplmas ve hibir itirazda bulunmamas, snflandrma ile-
mi srasnda ile ilgili belgelerin fotokopilerinin talep edilmesine karlk
bunlarn arasnda zel belgeler bulunduuna dair beyanda bulunmamas
eklindeki deerlendirmelerini dikkate almamtr. zellikle yetkililerin
ok geni yetkilere sahip olduuna ve mahkemeden alnm arama karar
art olmad iin, kanunlarda belirtilen snrlandrmalarn ve artlarn,
davaclarn haklarna yaplan mdahalenin hedeflenen amala orant-
l olamayaca kadar ar gevek ve hukuki boluklarla dolu olduuna
karar vermitir. Yine, AHM, yarg kararn arama tedbiri asndan bir
gvence olarak grmektedir. Fransada 1986 ve 1989 yllarnda gmrk
aratrmalar bakmndan ilgili hkmlerde deiiklik yaplarak hkim
gvencesi, yalnzca kararda belirtilen adreslerde ve belirtilen grevlilerce
arama yaplabilmesi, gerekeli olmas gibi olduka ayrntl dzenlemeler
getirilmi olmas da olayda aramann yapld tarihteki yasal gvence-
lerin yetersiz olduunu kantlamaktadr.50 Nitekim Keslassy davasnda
Fransz hukukuna getirilen, yarg kararna dayal arama ve elkoyma h-
kmleri szlemeye uygun bulunmutur.51
E. Vergi Mahremiyeti:
48 YALTI Billur, s.169, 170.
50 ARSLAN Mualla Buket SOYGT, stanbul Ticaret niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Yl: 8, Say 16, Gz 2009 s. 159-171
51 Keslassy / Fransa Karar, 51578/99, 8.1.2002
Vergi Mahremiyeti, 213 sayl Vergi Usul Kanununun 5. maddesinde

dzenlenmitir. Sz konusu dzenlemeye gre kanunda grev tanmlar
belirtilen kiiler, grevleri dolaysyla mkellefin ve mkellefle ilgili kim-
selerin ahslarna, muamele ve hesap durumlarna, ilerine, iletmeleri-
ne, servetlerine veya mesleklerine ilikin olmak zere rendikleri srlar
veya gizli kalmas gereken dier hususlar ifa edemezler ve kendilerinin
veya nc ahslarn yararna kullanamazlar. Bu dzenleme ile gelen
yasak ilgili kiilerin grevlerinden ayrlmalar halinde dahi devam et-
mektedir.
Vergi mahremiyeti kapsamnda getirilen yasan temelinde vergi ka-
nunlarnn uygulanmasyla itigal eden yetkililerin bu grevleri esnasnda
ok nemli bilgilere ulamas ve bu durumun nc kiiler nezdinde
paylalmasnn veya kendi lehlerine kullanlmasnn anayasal hak olan
hukuki gvenlik ilkesine zarar verecei dncesi yatmaktadr. Bylece
mkelleflerin devlete olan gvenleri artarak vergileme srecinin daha sa-
lkl ilemesi salanm olacaktr.
Vergi Mahremiyeti, VUK 5.maddede yaplan tanmlamada mkellefin
zel hayatna ait ahsi sr, i hayatna ait ticari sr ve meslek hayat-
na ait meslek srr niteliindeki bilgiler vergi mahremiyetinin konusunu
oluturmaktadr.52
Vergi Mahremiyeti lkesine esas olan dier anayasal dayanak ise Ana-
yasann 20. maddesinde dzenlenen zel hayatn gizliliine ilikin h-
kmdr. Bu durumun istisnasn ise adli soruturma ve kovuturma hal-
leri oluturmaktadr.
Anayasann 20. maddesi, herkesin zel hayatnn ve aile hayatnn giz-
liliini korumaktadr. Kiinin iinde bulunduu ekonomik koullarn ve
sahip olduu ekonomik srlarn ve yine ayn ekilde ticari kiiliklerin (t-
zel kiiler-sermaye irketleri) zel hayatn olduka nemli bir unsurunu
oluturmas sebebiyle, kiinin ticari ve mali durumunun da zel hayatn
gizlilii kapsamnda deerlendirilmesi mmkndr. Zira herkes kavra-
mna gerek kiiler kadar tzel kiiler de dahildir. Bu adan bakldn-
da, kod uygulamasn, inceleme eleman raporlarnn gazetelerde araf
araf yaymlanmasn anayasal ilkelere uygun bulmak mmkn olmad
gibi, vergi mahremiyetini dzenleyen Vergi Usul Kanunu dzenlemeleri-
nin de gzden geirilmesi gerekmektedir.
Kiilerin mali durumlar incelenirken anayasal koullar da gz nnde
bulundurularak verginin mahremiyeti ilkesi dikkate alnr. Buna uyma-
yanlar ise VUK madde 362 ve 6183 Sayl Kanunun 107. maddesi uyarn-
ca TCK madde 239a gre cezalandrlr.
Anayasadaki koullara yani ilkelere bir gz atacak olursak bunlar;
verginin genellii, verginin mali gle orantl olmas, verginin kamu gider-
lerini karlamaya zglenmi olmas, vergi yknn adaletli ve dengeli
dalm ve verginin yasall ilkeleridir.
Verginin genellii ilkesi, herkesten vergi alnmasdr. Mali g ile oran-
tl olmas ilkesi, kiilerin gelir, servet ve harcamalar dikkate alnarak o
oranda vergi alnmasdr. Kamu giderlerini karlamaya zglenmi olma-
s ilkesi, kiilerin kamu hizmetinden yararlanmalar iin kamu giderleri-
ne katkda bulunmasdr. Vergi yknn adaletli ve dengeli dalm ilkesi
sosyal adaletin ve sosyal-ekonomik dengenin oluturulmasdr. Verginin
yasall ilkesi ise verginin kanunla belirlenerek kanuna gre alnmas-
dr.53
Vergi mahremiyeti ile ilgili yasaklar; VUKun 5. ve 6. maddelerinde d-
zenlenmitir. Buna gre vergi memurlarnn, vergi ilerinde grevlendiri-
len kiilerin, mahkemelerde grevli olanlarn, mkelleflerin mali durum-
lar ile ilgili rendiklerini 3. kiilere aktarmas yasaktr. Ayrca bu kii-
lerin 6. maddede saylan kan ve kayn hsmlar gibi kiilere de aklama
yapmas yasaklanmtr.
Vergi memurlarnn rendikleri bilgileri 3. kiilere aktarmas veya ka-
muoyuna aklamas hukuk gvenlii ilkesini zedeleyerek kamu dzenine
zarar verir. Bu sakncalarn nlenmesi amacyla vergi mahremiyeti ilkesi
getirilmitir. Devlet, kiilere vergi ile ilgili srlarnn aklanmayacan ga-
ranti etmektedir. Bu sayede kiilerin devlete olan gveni artarak vergilen-
dirme srecinin daha salkl ilemesi salanmaktadr.54
Devlet, birtakm denetim yollar ile mkelleflerin vergi hesaplar hak-
knda bilgi sahibi olmaktadr. Bunlar: VUKun 127 ila 152. maddeleri
arasnda yer alan, yoklama, vergi incelemesi, arama, bilgi toplamadr.
Yoklama yolu ile mkelleflerin yerine getirmedii devler ve gizli kal-
m mkellefiyetler ortaya kmaktadr. rnein, mkellefin i yerine gi-
dilerek faturasz mal bulundurup bulundurmadklar, vergi levhas asp
asmadklar ya da gnlk haslatlar tespit edilir.55
Yaynclk. s.97-101
54 NOYAN Alper nal, Vergi Hukukunda Vergi Mahremiyeti Esas, Yaklam Dergisi,
Ocak 2004, s.100
55 BLC Nurettin, Vergi Hukuku, 2010, 24. Bask, Sekin Yaynclk, Ankara, s.76
VUKun 127. maddesinde yoklamaya yetkili memurlarn yapaca de-

netimler dzenleme altna alnmtr.
Yoklama; vergi dairesi mdrleri, yoklama memurlar, yetkili makam-
larca yoklama ile grevlendirilenler, vergi incelemesine yetkili olanlar ve
gelir uzmanlar tarafndan yaplr(VUK md. 128).
Vergi incelemesi ise, mkelleflerin bilgi, belge ve kaytlarnn kapsaml
bir ekilde incelenmesidir. VUK m.135e gre, incelemeyi hesap uzman-
lar, hesap uzman yardmclar, vergi denetmenleri, maliye mfettileri
gibi kiiler tarafndan yaplr. Bu kiilerin konularnda uzmanlam ve
uygulamann derinliklerini iyi bilen kiiler olmas gerekir.
Bu denetim yolunun nleyici, eitici ve yakalayc fonksiyonlar vardr.
Mkelleflerin su ileme giriimlerini engeller. Mkellef veya yetkili ele-
manlarn hatal vergi ilemleri karsnda doru ilemin nasl yaplaca
konusunda eiticidir. Yakalayc fonksiyonda ise, su ileyen mkelleflerin
sularnn belirlenmesini ve haklarnda yasal ilem yaplmasn salar.56
Dier bir denetim yolu ise aramadr. Arama; ceza muhakemesinde
maddi gerei ortaya koymak iin, eitli deliller elde etmek amacyla,
pheli veya sann konutunda, stnde, iyerinde ve eyasnda yap-
lan aratrma olarak tanmlanmtr. Vergi mkellefinin vergi kardna
dair delil elde etmek de bu kapsamda deerlendirilir.
hbar veya yaplan inceleme sonucu mkellefin vergi kardna dair
emareler bulunursa bu kiiler zerinde arama yaplabilmektedir. Bunun
iin kesin delillere ihtiya olmayp vergi karldna dair phe ve izlerin
bulunmas yeterlidir.
Aramay yapacak olan yetkilinin, gerekeli bir yaz ile arama karar
vermeye yetkili sulh hakiminden karar karttrmas gerekmektedir. Aksi
takdirde hukuka aykr yaplan arama ortaya karak zel hayatn gizlili-
ini ihlal suunu oluturacaktr.
Arama srasnda mkellefin defter ve belgeler incelenir ve gerekirse
bunlar muhafaza altna alnrlar. Ancak muhafaza altndaki defter ve bel-
geler en ge ay iinde incelenerek ilgiliye geri verilmelidir.
Bir baka denetim yolu da bilgi toplamadr. Bilgi toplamada, vergi mat-
rahlar ve denen ve denecek olan vergilerin doru olup olmadn orta-
ya karmaktadr.
Mkellefler belirli zamanlarda vergilendirmeye ilikin bilgileri vermek-
56 AKDOAN Abdurrahman, Vergi Hukuku ve Trk Vergi Sistemi, 2009, 9.Bask, Gazi
Kitabevi, Ankara, s.102
le ykmldr. Bu sayede devlet bilgi toplam olmaktadr.

VUK m.148/1-2ye gre, kamu idare ve messeseleri, mkellefler veya
mkelleflerle ilem yapan dier gerek ve tzel kiiler, Maliye Bakanl-
nn veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarn isteyecekleri bilgileri
vermek zorundadrlar. Bilgiler yazl veya szl olarak istenir. Bu madde-
ye mkelleflerin bilgi vermelerinin zorunluluu belirtilmektedir. Ancak
yine de bu kiiler vergi dairesine zorla getirilemezler.
VUKnun 151. maddesinde ise bilgi vermekten kanlan haller sayl-
mtr:
Birinci fkrada: Posta, Telgraf ve Telefon daresinin muhabereler
hakknda tutmaya mecbur olduu mahremiyet sakldr. denmitir. Bu
fkrada haberlemenin gizlilii ilkesi dikkate alnmtr. Bylelikle kii-
ler posta telgraf ve telefon yoluyla zgrce haberleebilmektedirler. kinci
fkrada: Hekimlerden, di hekimlerinden, diilerden, ebelerden ve sa-
lk memurlarndan hastalarn hastalklarnn neviine mtaallik bilgiler
istenemez. denilerek hasta ile doktor, dii ve salk memurlar arasn-
daki gizlilik ilkesi benimsenmitir. Bylece hasta ve bu kiiler arasndaki
gven salanm olmaktadr. Buna gre bu kiiler hastalarn hastalklar
ile ilgili bilgileri 3. kiilere aklayamazlar. nc fkrada ise: Avukat-
lardan ve dava vekillerinden kendilerine tevdi olunan iler veya grevleri
dolaysyla muttali olduklar ahval ve hususlarn bildirilmesi istenemez;
u kadar ki, bu yasak mvekkil adlaryla veklet cretlerine ve giderlerine
amil deildir. hkm ile avukat ile mvekkil arasnda ilikinin gizlilii
korunmaktadr. Burada da ayn yukardaki fkrada olduu gibi avukat ve
mvekkil arasnda gven salanmaktadr. Bylece avukatlar bu gizlilik
ilkesi gereince mvekkillerinin ilerinin ierii ve nitelii hakknda 3.
kiilere bilgi veremez. Son fkrada ise, Ceza Muhakemeleri Usul Kanu-
nunun 88. Maddesi gereince gsterilmesi veya teslimi caiz olmayan evra-
kn muhteviyat hakknda bilgi istenemez. u kadar ki, dorudan doruya
vergi ile ilgili olmak zere, bu gibi evraka msteniden doan borlarn
miktarlarna ve alacakllarn adlarna bilgiler istenebilir. denmitir. An-
cak ad geen Ceza Muhakemeleri usul Kanunu yrrlkten kaldrlarak
yeni Ceza Muhakemesi Kanunu yrrle girmitir ve anlan 88. madde
yeni kanunda 125. madde olmutur. Buna gre devlet srr niteliindeki
bilgileri ieren belgeler ancak mahkeme hkimi veya heyeti tarafndan in-
celenir. Bu bilgiler mahkemeye kar gizli tutulamaz. AATUHK m.107ye
gre, VUK m151de saylan kiiler, ilgili kimselerin ahslarna, meslek-
lerine, ilerine, muamele ve hesap durumlarna ait rendikleri srlarla
gizli kalmas lazm gelen dier hususlar ifa ettikleri takdirde 2 aydan 6
aya kadar hapis cezas ile cezalandrlrlar.57

Yukarda aktarlan denetim yollar ile 151. madde hkmleri sakl tu-
tularak zel hayatn gizliliine bir lde girilmektedir. Ancak yaplan de-
netim Anayasaya ve kanuna uygun olarak yaplr ve elde edilen bilgiler 3.
kiilere aklanamaz. Bilgi edinen yetkili kiiler dnda meslek itibariyle
bilgi edinen dier kiiler de bu srlar aklayamaz.58
V. DEERLENDRME VE SONU
lkemizde yrrlkte bulunan yasal dzenlemelerde, 1982 Anaya-
sasnn 20.-22. maddeleri, TCKnn 134. ve devam maddeleri, VUKun
5.maddesi ile AHSnin 8. Maddesinde yer alan hkmlerle vergi mahre-
miyeti ile zel hayatn gizliliinin korunmas amalanmtr.
Ekonomik yaam, toplumsal yaamn en nemli parasdr. nk
toplumsal yaamn siyasal ve hukuksal ynleri, ekonomik yaamn iinde
bulunduu duruma gre ekillenir. O halde bireyin ekonomik yaamda
mutlak zgrle sahip olmas yalnzca ekonomik yaamda fert refa-
hn mmkn olan en st dzeyde gerekletirmesi iin deil, ayn za-
manda siyasal ve hukuksal yaamn da birey zgrln koruyacak bi-
imde dzenlenmesi iin gereklidir.59
Kiinin iinde bulunduu ekonomik koullar ve sahip olduu ekono-
mik srlarn zel hayatn olduka nemli bir unsurunu oluturmaktadr.
Bu balamda kiinin mali durumu da zel hayatn gizlilii kapsamnda
deerlendirilmeli ve kiinin mali durumunun gizlilii de, zel hayatn giz-
lilii kapsamnda korunmaldr.
Anayasann 13. Maddesi, temel hak ve zgrlklerin, zlerine doku-
nulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeple-
re bal olarak ve ancak kanunla snrlanabileceini ve bu snrlamala-
rn Anayasann szne ve ruhuna, demokratik toplum dzeninin ve laik
Cumhuriyetin gereklerine ve llk ilkesine aykr olamayacan hkme
balamtr. Dolaysyla Anayasann tmne egemen olan ilkelere ve nce-
likle sosyal hukuk devleti ilkesine aykr, antidemokratik nitelik tayan
keyfi vergi yasalar Anayasa Mahkemesinin takdir yetkisi erevesinde ip-
tal edilebilecektir. Yukardaki ltler erevesinde temel hak ve zgr-
lklerin zne dokunanlar kadar ze varmayan lsz, keyfi snrlandr-
malar da iptal edilebilecektir.60
57 ARMAN Ceren, Vergi Dnyas, Mart 2011 say 355 s.207

58 GNE Glsen, Verginin Yasall lkesi, s.48
59 SAVA, agm, (II), S.7., Ayrca bkz. GNE Glsen. Verginin Yasall lkesi, s.49
60 NCEL/KUMRULU/AAN, Vergi Hukuku, s.45
Trk vergi hukukunda mkellef haklarnn nemli bir ksm kanun-

larda dzenlenmi olmasna ramen, bu haklar sistematik bir ekilde
aklanm deildir. ada lkelerdeki baz haklar ile ilgili ise lkemizde
herhangi bir dzenleme yoktur. Dolaysyla, lkemiz uygulamasnda ver-
gileme ilemine mkellef bak asndan yaklalmad iin, mkellef
haklar konusu ihmal edilmi durumdadr. Oysa vergi idaresinin yeniden
yaplandrlmas srecinde, vergi idaresinin organizasyon yapsnda dei-
iklik yaplmasnn yan sra alma ilkelerinde ve mkelleflere yakla-
mnda da paradigmatik deiiklikler yaplmas gerekmektedir. Yaplmas
gereken deiikliklerden biri de mkellef haklarnn sistematik btnlk
iinde, ak ve anlalr bir ekilde dzenlenerek kamuoyuna aklanmas
yaklamnn benimsenmesidir. Bylece, vergileme alannda lkemiz in-
sann layk olduu yere ulalm olacaktr. 61
Sonu olarak; temel hak ve hrriyetler vergi hukuku ilikisinde, kii ve
mkellef hakk olarak zel hayatn gizliliinin korunmas, gelien ve de-
ien amz koullarnda zel neme sahiptir. Devlet erkini kullananlar
tarafndan bu alana yaplacak hukuka aykr mdahalelerin nlenmesi,
yasal dzenlemeyle izilen snrlara darece de riayet edilmesiyle mm-
kn olacaktr. Bunun salanmas; Anayasamzn 2. Maddesinde dzen-
leme bulan hukuk devleti ilkesinin benimsenerek gerek anlamda, lafzen
ve ruhen uygulanmas; devlet erkini kullananlarn ilemlerinin yasal uy-
gunluk denetimlerinin doru ve hukuka uygun olarak gerekletirilmesi,
gerekli yasal idari ve yargsal denetimlerin objektif ve salkl olarak ya-
plmas, mkellefin bilgi edinme, bilgiye eriim hakkn kullanmasna ola-
nak verilmesi ve ayn zamanda mkellef haklar konusunda gerekli yasal
dzenlemenin yaplmasyla mmkn olacaktr.
KAYNAKA
1. Akdoan Abdurrahman, Vergi Hukuku ve Trk Vergi Sistemi, 2009, 9.Bask, Gazi
Kitabevi, Ankara
2. Anayurt mer, Avrupa nsan Haklar Hukukunda Kiisel Bavuru Yolu, 2004, Sekin
Yaynclk, Ankara
3. Arslan Mualla Buket Soygt, stanbul Ticaret niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yl: 8,
Say 16, Gz 2009 s. 159-171
4. Bilici Nurettin, Vergi Hukuku, 2010, 24. Bask, Sekin Yaynclk, Ankara
5. Doan Yusuf Hakk, zel Hayatn Gizliliine Kar lenen Sular, Antalya.
6. Er Cneyd, Biyometrik Yntemler ve zel Hayatn Gizlilii Hakk, 2007, Yetkin Yayn-
lar, Ankara

7. Erdoan, Mustafa: Anayasa Hukuku, Ankara, Orion Yaynlar, 2009, s.50

8. Gemalmaz Mehmet Semih, Ulusalst nsan Haklar Hukukunun Genel Teorisine Gi-
ri, 1997, Beta Yaynlar, stanbul
9. Gerek, Adnan. Vergilemede mkellef haklar ve Trkiyedeki durumun incelenmesi,
10. (Vergi Sorunlar Dergisi-Yl 29, Say 2009, ubat 2006, ss. 121-149)
11. Gzbyk/Glckl, Avrupa nsan Haklar Szlemesi ve Uygulamas, 2007, 7. Bas,
Turhan Kitabevi, Ankara
12. Gne Glsen, Verginin Yasall lkesi, 2008, 2. Bask, Oniki Levha Yaynclk, stanbul
13. Kaneti Selim, (V) Trk Kamu Maliyesinin Anayasal Temelleri, stanbul 1989, s.319-332
14. Kunter/Yenisey/Nuholu, Ceza Muhakemesi Hukuku, 2008, 16.Bas, Beta Yaynlar,
stanbul
15. NOYAN Alper nal, Vergi Hukukunda Vergi Mahremiyeti Esas, Yaklam Dergisi,
Ocak 2004, s.100
16. Oktar Ate, Vergi Hukuku, 2008, 3. Bask, Trkmen Kitabevi, stanbul
17. ncel /Kumrulu/aan Vergi Hukuku 2013, 22. Bask, Turhan Kitabevi, Ankara
18. Saban Nihal, Vergi Hukuku, 5.Bask Beta Yaynlar, Nisan 2009, stanbul s.198
19. Sava Vural (II), Anaysalarda Ekonomik Haklar ve zgrlkler : T.C: Anayasalar
20. rnei, Maliye Yazlar, stanbul 1990, sy.24, s.7/32
21. Soydan Billur Yalt, nsan Haklar Asndan Vergi Mkellefinin Adil Yarglanma Hakk III
22. arman Ceren, Vergi Dnyas, Mart 2011 say 355 s.207
23. en Ersan, Basn Hrriyeti Karsnda zel Hayatn Gizlilii, 28.09.2013, Haber 7.
24. Tezcan/Erdem/nok, Ceza zel Hukuku, 2007, 5. Bask, Sekin Yaynclk, Ankara
25. Yalt Billur, Vergi Ykmlsnn Haklar, 2006, Beta Yaynlar, stanbul
26. Yenisey Feridun, Aklamal Ceza Muhakemesi Kanunu (BAU-CMK) Beta, 2013 Hazi-
ran, 1.bas
27. Yaklam Dergisi, Ocak 2004, say:133
HZMET AKTLERNDE CEZA ART
Av. Fehmi GNDZ1
GR
Szlemede taraflar asl gayesi szlemedeki edimlerin ifasdr. Taraf-

larn szlemeden doan borlarn kanun ve szlemenin hkmlerine
uygun bir ekilde ifa etmeleri her zaman mmkn olmayabilmektedir.
Szlemenin ihlal edilmesi olarak ifade edilen bu durumun nlenmesi
iin kanundaki dzenlemeler ve meyyideler yetersiz kalabilmektedir. 2
Borcun kanun ve szleme hkmlerine uygun bir biimde ifa edilme-
sini salamak amac ile taraflar szleme hrriyeti erevesinde bir ceza
koulu ngrebilirler. Ceza koulu asl borca bal bir yan edim ykm-
ll dourur. Ceza koulunun geerli olmas asl borcun geerliliine
tabidir. Asl borcun herhangi bir sebeple geersiz olmas asl borca bal
olan cezai art da geersiz klar. 3
Cezai art, alacaklnn olduu kadar borlunun yararna da sonular
meydana getirebilen, ayn zamanda mahkemenin ykn nemli l-
de azaltlmasn salayan bir hukuk kurumudur. Cezai artn en nemli
amac borluyu doru ve drst ifaya sevk edici olmasdr.4
Cezai art Borlar Kanununda dzenlenmi bir hukuk kurumudur.
kanununda ayrca dzenlenmemi olup, hukuki ihtilaflarda Borlar
kanunu hkmleri uygulanmaktadr. Hizmet szlemelerinde artk yer
bulan cezai art eitli hukuki tartmalar beraberinde getirmektedir.
Bu tartmalar arasnda hizmet szlemelerinde ngrlen cezai artn
geerli olup olmad, iveren lehine konulan cezai artn geerlilii, i
aleyhine dzenlenmi bulunan fahi cezai artn tenkisi, Rekabet etmeme
1 Antalya Barosu avukatlarndan

2 Arc, Kadir, Hizmet Akitlerine Cezai art Konulmas, Gazi Huk. Fak. Der, s. 1
3 Cezai art szlemenin asli unsurlarndan biri deildir; tersine, asl edime bal, onu
kuvvetlendirme amacna ynelik bir yan edim niteliindedir. Ancak, seimlik cezai art,
borlunun edimini yerine getirmemesi veya eksik olarak yerine getirmesi hali iin n-
grlen ve tersine szleme hkm olmad srece, alacaklsna ya szlemenin ifasn
ya da cezai artn denmesini isteme hakk veren bir edim olmas nedeniyle ( B. K. md.
158/1 ), ancak szlemedeki asl edimin yerine istenilebilir; bu nitelii gerei olarak da,
genellikle, cezai art borlusu bakmndan, asl edime oranla daha ar bir ykmll
ierir. Bylece, borlu, daha ar olan cezai art demekten kurtulmak iin, asl edimi
ifa etmeye zorlanr. YHGK. E. 2003/15-124, K. 2003/175, T. 19. 3. 2003
4 Ekinci, Hseyin:Doktrin ve Uygulamada Cezai art, Sekin Yaynlar 2004, 1. Bas, s.18
Hizmet Akitlerinde Cezai art Av. F. GNDZ 135
ykmne aykr davran halinde konulan cezai art ve Eitim karl

cezai artn ngrlmesi meselesidir.
Cezai art eski Borlar Kanunu m.158-161 arasnda dzenlenmitir.
Yeni Borlar Kanunu ise m.179-182de Ceza Koulu st bal ile dzen-
lenmitir. Eski kanunda yer alan hkmler yeni kanunda byk lde
sadeletirilmek suretiyle muhafaza edilmitir. Yukarda da sz edildii
zere cezi art borlar kanununda dzenlenmitir. Kanununda dzen-
leme bulunmadndan kan hukuki ihtilaflarda Borlar kanunu hkm-
leri kyasen uygulanmaktadr.
1. BLM
I- CEZA ART
1- KAVRAM
Alacakl, borlunun edimini hi veya gerei gibi ifa etmeme ihtimaline
kar alacan gvence altna alma, kuvvetlendirme yollar arayabilir. Bu
yollar arasnda alacakl rehin ve kefalet gibi teminat szlemelerine ba-
vurabilir;szlemenin hi veya gerei gibi ifa edilmemesi halinde borluya
belirli bir miktar para deme taahhdn de kabul ettirebilir. Bu son
halde cezai art koulu sz konusu olur.
Cezai art, borlunun alacaklya kar mevcut borcunu hi veya gerei
gibi ifa etmemesi halinde demeyi stlendii, hukuki ilem ile belirlenmi
ekonomik deeri olan bir edimdir. Cezai art zarar tazmin amac deil,
szlemeden doan borcun ifasn salama amac gder. Cezai artta ka-
rarlatrlan ceza miktar ilke olarak tazminat miktarndan yksek tu-
tulduu iin borlu szlemeden doan borcunu ifa etmek iin daha ok
aba sarfeder.5
Von Tuhr ise Cezai art u ekilde tanmlamaktadr. Borlu alacakl-
ya kar esas borcun ifa edilmemesi veya zamannda yerine getirilmemesi
halinde(umumiyetle bir miktar para tediyesinden ibaret olan)bir edada
bulunmay taahht ettii takdirde cezai bir art bahis mevzuudur.6
Yukarda yer alan tanmlar dikkate alndnda genel itibariyle borcun
hi ya da gerei gibi ifa edilmemesi hallerinde cezai art domaktadr.
Ancak Von Tuhr cezai art daha dar anlamda tanmlamtr. Borcun ge-
rei gibi ifa edilmemesi tanm yerine zamannda yerine getirilmemesi ta-
nmn kullanmtr.Oysa bor belirtilen zaman ve mekanda, eksik bir
biimde de ifa edilebilir ki, bu hallerde de cezai artn doabilecei ileri
srlebilmektedir.
5 Eren, Fikret Borlar Hukuku Genel Hkmler, Yetkin, 15. Bas, 2013, s.1181
6 Von Tuhr, Borlar Hukuku, (Cevat Edege evirisi), Yeni Matbaa, 1952, s.821
Cezai art terimi iki anlamda kullanlr. Bu terim nce cezi art dou-
ran hukuki ilemi gsterir. Tamamen isabetli olmamakla birlikte, buna
cezai art anlamas denebilir. Cezai art terimi, ayrca ve zellikle bir
hukuki muamele ile tayin edilmive asl bortan bamsz olan edimi de
gsterir;rnein kat karl szleme ile belirlenen srede inaatn biti-
rilememesi hallerinde geciken her gn iin 500 TL bu anlamda cezai art
ifade eder.7
Teoride belirtilen yukardaki hususlarn yannda, Yargtay cezai arta
ilikin olarak i hukunda u ilkeleri ne karmtr.
hukuku asndan Borlar Kanununun sz edilen hkmlerini
uygulamakla birlikte, Dairemizce baz ynlerden i hukukuna zg -
zmler retilmitir. Hukukunda i Yararna Yorum lkesinin bir
sonucu olarak sadece ii aleyhine ykmllk ngren cezai art h-
kmleri geersiz saylm ve bu ynde yerlemi itihatlar retide de
benimsenmitir.
Cezai artn ii ve iveren hakknda ve iki tarafl olarak dzenlen-
mesi gerei, ii aleyhine kararlatrlan cezai artn iveren aleyhine
kararlatrlandan daha fazla olmamas sonucunu da ortaya koymak-
tadr. Baka bir anlatmla ii aleyhine olarak belirlenen cezai artn,
koullar ve ceza miktar bakmndan iverenin sorumluluunu amas
dnlemez.
ki tarafl cezai artta ii aleyhine bir eitsizlik durumunda, ce-
zai art hkm tmden geersiz olmamakla birlikte, iinin ykm-
ll iverenin sorumlu olduu miktar ve halleri aamaz. Y.9. H. D.
2010/17549 K. 2012/24734 T. 27.6.2012---Y.9. H.D. E. 2009/17762 K.
2011/19801 T. 30.6.2011
2- CEZA ARTIN HUKUK NTEL
Cezi artn hukuki nitelii konusunda farkl grler olmasna karn
genel kabul grm nitelikler u ekilde sralanabilir.
a)Cezai art, hukuki nitelii itibariyle bir szlemedir. Cezai artn sz-
leme ile birlikte dzenlenmesi mmkn olduu gibi ayr bir szleme ile
tesisi de mmkn olabilmektedir.
b) Cezai art, bal olduu asl borcun akbetine baldr. Asl bor
geersiz ise bunun meyyidesi niteliindeki cezai art da geersizdir.Do-
lays ile cezai art ahlaka, adaba, kanuna aykr olamaz. Konusunun da
imkansz olmamas gerekir.
7 Tunoma, Kenan Borlar Hukuku Genel Hkmler, s. 516
c) Kanun cezai art iin herhangi bir ekil art ngrmemitir. Cezai
artn ekil art asl borcun ekil artlarna tabidir. Asl bor iin resmi
ekil art ngrlm ise, cezai artta resmi ekil artna tabidir.8
d) Cezai art asl borcun ihlali halinde talep edilebilir.bu nitelii gerei
cezai art artl bir edim vaadidir.
e) Cezai art gtr tazminat niteliinde bir edimdir. Asl borcun bor-
lusunun borca aykr davran sebebiyle alacaklnn muhtemel zararlar-
n tazmine ynelik gtr usulde bir tazminattr.9
II- CEZA ARTIN ETLER
Cezai artn balca amac vardr. Bunlar teminatla, birlikte ceza
amac, tazminat amac, ve szlemeden dnme amacdr.
Ceza koulu seimlik ceza koulu, ifaya eklenen ceza koulu ve ifay
engelleyen ceza koulu olmak zere e ayrlr.10
1- SEMLK CEZA ART
Yeni BK m 179/1e gre, szlemenin ifa edilmemesi veya eksik ifa edil-
mesi halinde demek zere kararlatrlm cezai artlarda, aksine bir
hkm yoksa, alacakl szlemenin ifasn veya cezai artn denmesini
isteyebilir. Alacaklya tannm olan bu seim hakk yenilik douran bir
hak mahiyetindedir. Alacakl bu hakkn borluya yneltilmesi gereken,
tek tarafl bir beyanla kullanmak zorundadr.11
2- FAYA EKLENEN CEZA ART
Baz bor ihlallerinde alacakl hem ifay hem de cezay isteyebilmesi
sz konusu olabilir. Bu durumda BK m.179/f.2de yle dzenlenmiir:-
Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu
iin kararlatrlmsa alacakl, hakkndan aka feragat etmi veya
ifay ekincesiz olarak kabul etmi olmadka, asl borla birlikte ce-
zann ifasn da isteyebilir.
8 Her ne kadar, Borlar Kanununun 12. maddesinde sadece yazl ekle tabi szleme-
lerden sz edilmi ise de, reti ve uygulamada, resmi ekle tabi szlemelerin de bu
hkm kapsamnda bulunduu ittifakla kabul edilmektedir. Esasen, yazl ekle tabi
bir szlemenin deitirilmesini yine yazl ekle balayan yasann, resmi ekilde dzen-
lenmi bir szlemenin deitirilmesi bakmndan ayn ekle uyma koulunu aramam
olacann kabulne olanak da yoktur. O halde, geerlilii resmi ekilde dzenlenmesine
bal bulunan bir szlemenin deitirilmesinde de resmi ekil artna uyulmas zorun-
ludur. E syleyile, bir szleme hangi ekilde yaplm ise, ancak o ekilde deitirile-
bilir. YHGK.E.1970/1053, K.1974/222, T.20.3.1974
9 Arc, Kadir, Hizmet Akitlerine Cezai art Konulmas
10 Eren, Fikret, s.1184
11 Tunoma, Kenan, s.520
Grlyor ki, cezai art ifann belirtilen zamanda veya szlemede ka-
rarlatrlan yerde yaplmamas halleri iin kararlatrlmsa, alacakl
hem gecikmi ifay veya ifann szlemedeki yerde yaplmasn, hem de
cezay isteyebilir. Bu hkm zellikle gecikmi ifalarda uygulama alan
bulacaktr ve uygulamada en ok rastlanan bu tr cezai arttr12.
Szlemede belirtilen yer ve zamanda ifa etmeme hallerinde ngrlen
cezai art, uygulamada en sk, Kat karl inaat szlemeleri ile kar-
mza kmaktadr. Szleme gerei yklenici, edimini belirlenen zamanda
bitiremedii takdirde geciktii her ay iin 1.000 TL cezai art demeyi ka-
rarlatrm ise, bu durumda alacakl hem borludan edimini ifa etmesini
hem de cezai art talep edecektir.
Eren, ifaya eklenen ceza koulunda taleplerin yld grndedir.
Bu anlamda uygulamada en sk rekabet yasanda bu talebin gereklee-
bilecei kanaatindedir.13 Tunomada Eren tarafndan ileri srlen gr-
paylamtr.14
3- FAYI ENGELLEYEN CEZA KOULU
BK m.179/f.3de ifay engelleyen ceza koulu hkme balanmtr:-
Borlunun, kararlatrlan cezay ifa ederek szlemeyi, dnme veya
fesih suretiyle sona erdirmeye yetkili olduunu ispat etme hakk sak-
ldr. Bu suretle borlu alacakl ile yapm olduu anlamada dilerse sz-
lemeden dnmeyi ve alacaklya sadece belirlenen cezay demeyi karar-
latrabilir. Buna ifay engelleyen ceza koulu veya dnme cezas da
denilmektedir. Burada alacakl borludan asl edimin ifasn isteyemez.15
fay engelleyen ceza koulunun varln ispat, bunu iddia eden bor-
luya aittir. BK m.446/3 rekabet yasana aykrlk hallerinde denecek
dnme cezasyla ilgili bir karine koymutur. Buna gre, rekabet yasana
aykr hareket halinde ceza konulmu ise, ii kural olarak kararlatrlan
ceza miktarn demek suretiyle yasaktan kurtulabilir.16
III- CEZA ARTIN BORLUNUN KUSURU VE ALACAKLININ
ZARARI LE LGS
1- CEZA ART VE KUSUR
Tazminat isteme hakknn kural olarak borlunun kusurlu olmas ar-
12 Ouzman, Kemal/z, Turgut, Filiz Kitabevi, 1995 Bas, s.866

13 Eren, s.1185
14 Tunoma, Kenan, Cezai art, s.47
15 Eren, s.1186
16 Eren, s.1186
tna balayan kanunumuz, bununla uyumlu olarak, cezai artn talep edil-
mesini de borlunun borca aykrlkta kusurlu olmasna balamaktadr.
BK.m.182/f.2 hkmnde, aksine szlemede bulunmadka kusursuz ifa
imkanszlna den borlunun cezay demekten de kurtulaca aka
belirtilmitir.Dier kusursuz bor ihlallerinde de bunlar iin kararlatrl-
m cezalar bakmndan ayn sonuca varlacaktr.17
Taraflar yaptklar szlemede kusursuz sorumluluk hallerinde dahi
cezai artn denebileceini kararlatrabilirler. BK m.26 gerei, szleme
serbestisi taraflara bu imkan tanmaktadr. Yeter ki szlemenin ierii
BK m.27de belirtilen, ahlaka, kamu dzenine ve emredici hukuk kaidele-
rine aykrlk tekil etmesin.
Kusursuz sorumluluk halinde borlunun borcunu ifa etmekten ve ce-
zai art demekten kurtulaca BK m.182/f.2de aka belirtilmi ise de,
bu hallerde ispat yk kime dmektedir.Borlu borcun hi ya da gere-
i gibi ifa edememe hallerinde kusursuz olduunu ispatla ykmldr.
Borlu kusursuzluunu ispat etmedike cezai art demekten kurtula-
mayacaktr.
2- CEZA ART VE ZARAR
Gerek akdin hi veya gerei gibi ifa edilmemesi, gerekse ifann zama-
nnda veya yerinde yaplamamas halinde cezai art denmesi kararlat-
rlmsa, alacakl bunu herhangi bir zarara uram olmasa bile isteyebi-
lir.Demek ki cezai artn kabul, tazminat hukuku bakmndan istisnai
bir durum meydana getirmekte ve borcun ihlalinde zarar grmeyen ala-
caklya bile cezai art isteme hakk verilmektedir.18
a) Zarar Bulunmasa da Cezann stenebilmesi
Szleme cezas, borlunun ihlali zerine denecek nceden bel-
li (gtr) bir tazminat tutar olduu iin cezann denmesi alacaklnn
zararnn derecesine hatta zarar grp grmemesine bal deildir. BK
m.180/f.1 Alacakl hibir zarara uramam olsa bile, kararlatrlan
cezann ifas gerekir .
Buna karlk cezai art isteyen alacakl, kusurlu borludan urad
zarar iin ayrca tazminat isteyemez. Byle durumlarda alacakl sadece
ceza tutarn aan zararn tazmini isteyebilir.Bu kural, gerek ifa yerine
geen cezai artta gerekse ifaya eklenen cezai artta aynen geerlidir19.
17 Ouzman/z s.870
18 Tekinay/Akman/Burcuolu/Altop, Borlar Hukuku Genel Hkmler, Filiz Kitabevi,
1992, s.358
19 Ouzman/z s.871
b) Akn Zararn Giderilmesini steme Hakk

Alacaklnn, ifann hi veya gerei gibi yaplmamasndan dolay ura-
d zarar czea tutarndan fazla olabilir. Bu durumda alacakl akn za-
rarn giderilmesini borludan isteyebilir. Ancak, burada dikkate edilmesi
gereken mevzuu zararn tamamnn tazmini deil, sadece ceza miktarn
aan ksmnn talep edileceidir. Kanun koyucu, bu durumda ceza ile taz-
minatn mutlak ekilde birlemesi ilkesini kabul etmemitir. Bu itibarla ,
akn zararn hesap edilmesi iin ceza miktarnn zarardan drlmesi
gerekir. Bu mahsuptan sonra geriye kalan zarar, akn zarar oluturur.
Ancak bu ilkeyi ngren BK m.180/2 hkm, emredici bir hkm olma-
d iin taraflar bunun aksini kararlatrabilir.20
IV- BORLUNUN AIRI CEZANIN NDRLMESN STEME HAKKI
1- KURAL
BK m.182/f.1de ceza miktarn taraflarn serbeste belirleyebilecekleri
belirtildikten sonra;ayn maddenin 3. fkrasnda, Hkim, ar grd
ceza koulunu kendiliinden indirir.denmek suretiyle, bu kararn hakim
karar ile indirilebilecei ifade edilmitir.
Hakim, bu erevede ok ar ve hakkaniyete aykr grd ceza tuta-
rn makul bir snra indirmeli, fakat bunu yaparken cezai artn borluyu
borcu ihlalden caydrc gcn de dikkate almak zorundadr. zellikle
ceza tutarnn alacaklnn urad zarardan fazla olmas, balbana in-
dirim sebebi deildir.21
2- CEZA ARTIN NDRME TAB TUTULMASI N ARTLAR
Hakim, cezai art ancak belirli baz hallerde indirme yetkisine sahip-
tir. Cezai artta gerekli indirimlerin yaplmas iin aranan artlar u e-
kilde sralanabilir.
a- Geerli bir cezai artn bulunmas
b- Cezai artn muaccel olmas
c- Cezai artn ifa edilmemi olmas
d- Cezai artn ar derecede yksek olmamas
e- Borlunun talebi
f- Borlunun tacir ve ticari iletmesiyle ilgili olmamas22
20 Eren, s.1187
21 Ouzman/z, s.872
22 Tunoma, Borlar Hukuku, s.530/533
2. BLM
I- HUKUKUNDA CEZA ART
1- GENEL OLARAK
Anayasada yer alan sosyal devlet ilkesinin zorunlu bir sonucu olarak
toplumsal ilikilerde belli gruplarn dier gruplar tarafndan smrl-
memesi gereklilii ortaya kar. Zira toplum yaamnda ekonomik a-
dan varlkl olmasnn bir sonucu olarak iveren daha gl, iiler zayf
durumdadr. Toplumda alma hayatnn i gc ile sermaye arasnda
bir denge kurmak suretiyle dzenlenmesi gerekmektedir. Sosyal hukuk
devleti, kii ile toplum arasnda denge kuran, emek sermaye ilikilerini
dzenleyen devlet demektir. Bu nedenlerle devlet, yapt yasal dzenle-
melerle gsz durumda bulunan iileri koruyarak iveren tarafndan
smrlmesinin nne gemeyi amalamtr.23
ilerin yalnzca emekleri dnda glerinin olmad dikkate aln-
dnda, retim aralarnn ellerinde tutan iverene kar yasalarla ko-
runmadklar srece, cezai artn i gvencesini salamayaca aktr.Bu
nedenle Yargtay, ii aleyhine tek tarafl hkmler ierecek ekilde cezai
art kararlatrlmasn geersiz saymaktadr.Yine ii ile iveren arasn-
da kararlatrlan cezai artn hkmlerinin iverene oranla ii aleyhine
kararlatrlmamas sosyal devlet ilkesinin bir sonucudur.24
Uygulamada cezai art uygulamas i szlemesinin feshine kar bir
meyyide olarak dnlmtr. Cezai art znde hem bir teminat hem
bir ceza hem de bir tazminat niteliinde grlmektedir. zellikle belirli
sreli i szlemeleri iin sklkla cezai art hkm kullanlmaktadr. Bu-
nun en nemli amac da i szlemesinin belirlenen sreden nce feshine
kar bir teminat oluturarak i ilikisinin devamn salamaktr. 25
Yine rekabet yasa ykmlln ihlal edilmesi durumunda da bir
meyyide olarak cezai art ngrlmekte ve bu yasakla beklenen hedefe
ulalmaya allmaktadr. Rekbet yasa halinde uranlan zararn is-
pat edilmesi ounlukla kolay olmad iin, iveren asndan szleme-
ye cezai art eklenmesi birok adan yarar salamaktadr.Bu nevi sz-
lemelerde yer alan cezai art, borluyu szlemeye uygun davranmaya
zorlad iin, iveren bu ekilde menfaatlerini daha kolay koruyabilmek
imkanna kavumu olur.26
23 Ekinci, Hseyin, Doktrin ve Uygulamada Cezai art, s.95

24 Ekinci, s.95
25 Yldz, lknur Erseven, Hukukunda Eitim Karl Cezai art, Y.Lisans Tezi, s.26/27
26 Ekinci, s.96
Toplu szleme hkmlerinin ihlaline kar da cezai art konulma-

s mmkndr. Mesela Toplu i szlemesinde sendika yneticilerinin
hizmet akitlerinin feshi halinde kdem tazminatlarnn 2 kat fazlas ile
alacaklarna dair dzenleme rneinde olduu gibi feshe kar teminat
oluturma gayesi birinci derecede nceliklidir.27
II- HUKUKUNDA CEZA ART UYGULAMASI
1- ETM KARILII NGRLEN CEZA ART
inin nitelii, iletmenin verimlilii bakmndan nemli bir unsur-
dur. letmeler, iinin sahip olduu geleneksel mesleki eitiminin, eko-
nomik gelimeler karsnda yeterli olmadnn farkndadrlar. Teknolo-
jide meydana gelen gelimeler, iletmeler asndan nitelikli elemanlara
olan ihtiyac gn getike arttrmaktadr. Bu yzden iverenler nitelikli
iileri ie almann yan sra, mevcut iilerinin de eitilmesi yoluyla nite-
likli igcne olan ihtiyacn karlamaktadr. letme asndan nitelikli
elemanlara olan talebin fazlal nedeniyle daha ok meslek ii eitim yo-
luyla bu ihtiyacn iyeri ierisinden karlanmas nem kazanmaktadr.
Bu noktada iilerin mevcut mesleki bilgilerinin gelitirilmesi ve ek mes-
leki bilgiler edinmesi salanmaktadr.28
inin meslek ii eitime tabi tutulmas iinin mesleki liyakati ve ye-
terlilii asndan menfaatine bir durum oluturduu kadar, iverenin de
iyeri istihdam ve yaplan iin nitelii asndan menfaatine bir durum
oluturur. Ancak iinin meslek ii eitime tabi tutulmas gerek maddi
gerekse de zaman asndan iverenin aleyhine artlar tamaktadr. Bu
sebeple iinin eitime tabi tutulmas sebebiyle, yaplan hizmet szleme-
lerinde iverenin yapt masraflar gznnde bulundurularak, szleme-
de iveren lehine tek tarafl cezai art konulmaktadr. Yargtay uygulama-
snda ve doktrinde ii aleyhine ve iveren lehine konulan cezai art kural
olarak geersiz iken, eitim amacyla ngrlen cezai art kural olarak
geerlidir.Yargtayn belirtilen erevede ilke karar haline gelen aada
yazl kararlarnda da sz konusu husus u ekilde yer almtr.
Hukukunda i Yararna Yorum lkesinin bir sonucu olarak sa-
dece ii aleyhine ykmllk ngren cezai art hkmleri geersiz
saylm ve bu ynde yerlemi itihatlar retide de benimsenmitir.
Yine, Yeni Borlar Kanunu Tasarsnn 419. maddesinde Hizmet sz-
lemelerine sadece ii aleyhine konulan ceza koulu geersizdir ek-
line kurala yer verilmitir.
27 Arc, Kadir
28 Yldz, s.42, Karagz s.218
Cezai artn ii ve iveren hakknda ve iki tarafl olarak dzenlen-

mesi gerei, ii aleyhine kararlatrlan cezai artn iveren aleyhine
kararlatrlandan daha fazla olmamas sonucunu da ortaya koymak-
tadr. Baka bir anlatmla ii aleyhine olarak belirlenen cezai artn,
koullar ve ceza miktar bakmndan iverenin sorumluluunu amas
dnlemez. ki tarafl cezai artta ii aleyhine bir eitsizlik duru-
munda, cezai art hkm tmden geersiz olmamakla birlikte, iinin
ykmll iverenin sorumlu olduu miktar ve halleri aamaz.
iye verilen eitim karl belli bir sre almas kouluna ba-
l olarak kararlatrlan cezai artn tek tarafl olarak deerlendirile-
mez. iye verilen eitim bedeli kadar cezai artn karl bulunmak-
la eitim karl cezai art hkm belirtilen ller iinde geerlidir.
(Y.9.H.D 2010/16335 E, 2011/1775 K, Yar. 9. H.D E. 2008/18992 K.
2010/4977)
Belirtilen Yargtay kararlarnda hizmet szlemelerinde, ii aleyhine
tek tarafl olarak konulan Cezai art geersiz saymaktadr29. Buna karn
ii iin ngrlen cezai artn iveren iin ngrlenden fazla olmas du-
rumunda ise cezai art geersiz saymamakta, ancak iveren iin ngr-
len cezai art miktarndan fazla olmamas gerektii grndedir.
Yargtay ii aleyhine ngrlen cezai art iin yaplan eitim giderleri-
nin kapsam asndan sadece ii iin yaplan masraflarn istenebilecei,
bunun dnda yer alan birtakm yol, vergi, v.d masraflarn istenemeyecei
grn ileri srmtr.30
29 Somut olayda taraflar arasnda imzalanm bulunan Eitim Szlemesi ve Fayda Ta-
ahhtnamesinin 3. maddesinde personelin almaya balad tarihten itibaren 2 yl
ierisinde, hakl nedenler dndaki sebeplerle ile iten ayrlmas halinde veya 2 yllk
sre dolmadan ivereninin hakl ve geerli nedenlerle i akdini feshetmesine sebep ol-
mas halinde son ald cret gre hesaplanacak 5 aylk brt creti tutarnda tazminat
demeyi kabul ettii, ayrca i akdinin balad tarihten itibaren 2 yl ierisinde hakl
nedenle olmakszn iinin iten karlmas halinde, iverenin iinin son ald cret
gre hesaplanacak 5 aylk brt creti tutarnda tazminat deyecei dzenlenmitir.
lgili madde ile iiye i akdinin kendisi tarafndan haksz feshedilmesi veya iveren
tarafndan hakl sebeple feshi halinde tazminat deme ykmll getirilirken iveren
asndan sadece iverenin haksz feshi halinde tazminat deme ykml getirildi-
i anlalmaktadr. inin hakl nedenle i akdini feshetmesi halinde iveren tazminat
denme ykml ngrlmediinden bu dzenlemenin denklik ve karlklk ilkesine
uymad anlalmaktadr. Bu nedenle cezai art geerli deildir. Cezai art talebinin
reddi gerekirken kabul hatal olup, bozmay gerektirmitir.Y.9.H.D, E. 2009/17762K.
2011/19801 T. 30.6.2011
30 Somut olayda daval tarafa ibraz edilen i szlemesi ve taahhtname de davac-kar-
daval iinin ikametgah Ankara da bulunmaktadr. Davac-kar daval ii eitim
sresince Ankara da kendi evinde kaldn belirtmektedir. ncelikle davacnn belirt-
tii husus aratrlmaldr. Davac iinin bankaclk okulunda konaklamadnn tespit
edilmesi halinde iveren tarafndan ibraz edilen okul maliyet tablosundaki konaklayan
Eitim faaliyeti sebebiyle cezai artn konulu amac, i lehine yap-

lan eitim faaliyeti neticesinde, elde ettii kazanmlara karlk, iverenin
de verilen eitim faaliyeti kapsamnda ykmlendii klfeti karlamas
amalanmaktadr. Ancak ii asndan szlemede ngrlen cezai ar-
tn Yeni BK m.26 ve 27 maddelere aykr nitelik tamamas ve cezai ar-
tn ar fahi miktarda olmamas gerekmektedir. Ar fahi cezai art BK
182/f.3 gereince hakim tarafndan resen indirilebilir.
Yarg kararlarnda, eitim karl ngrlen cezai artn geerlilii
iin ncelikle, iiye verilen eitim ile iinin demesi gereken bedel
arasnda bir denge olmas koulunun arand grlmektedir. Yine szle-
meyle ngrlen cezai art miktarnn belirlenmesi srasnda iinin al-
t srenin gz nnde bulundurulmas gerekir. Burada alt sreler
gz nnde bulundurularak bir oranlama yaplr ve neticede cezai art bir
tenkise tabi tutulur. Son olarak cezai artn geerlilii asndan iinin
fesih hakknn amac aar ekilde snrlanmamas gerekmektedir.31
Eitim giderlerinin geri deme kaytlar ve cezai artla gvence alt-
na alnabilmesi iin, i szlemesinin belirli sreli olmas art deildir.
Belirsiz sreli i szlemesinde, iinin eitim giderleri karl olarak
belirli bir sre almay taahht etmesi de geerlidir. Belirsiz sreli i
szlemesinde ngrlen, belirli bir sre iinin iinin szlemeyi hakl
nedenler dnda feshedemeyecei ynnde kaytlar, eitim giderleri kar-
lnda asgari alma taahhd olarak kabul etmek ve anlan durumda
cezai arta ilikin kaytlarn geerliliinden de phe etmemek gerekir.
Eitim giderlerinin olmamas durumunda ise, cezai art ngrlm olsa
dahi, bu tr sre ngrlmesi fesih hakknn ii aleyhine tek tarafl ar-
latrlmas olarak kabul edilir ve sreyi geersiz klar.32
2- TOPLU SZLEMELERNDE NGRLEN CEZA ART
Toplu i szlemesi, ii sendikas ile iveren sendikas veya sendi-
ka yesi olmayan iveren arasnda, i szlemesinin yaplmas, ierii ve
sona ermesine ilikin hkmlerin dzenlenmesi amacyla yaplan, ayrca
taraflarn karlkl hak ve borlarn, szlemenin uygulanmas ve deneti-
rencilere ynelik yaplan giderlerden sorumlu tutulmamas gerekir. Ayrca taraflar
arasnda i szlemesi kurulduundan davacya denen renci maa eitim gideri ola-
rak talep edilemez. Yine reklam gideri ve beklenmeyen giderlerden davac iinin sorum-
lu tutulmas hataldr ( bkz.Dairemizin 17.9.2009 gn 2008/8279 E. 2009/23342 K. ).
gerekirse bilirkiiden ek rapor alnmak suretiyle yukarda belirtilen hususlar dikkate
alnarak daval-kar davac bankann eitim gideri alaca tespit edilmelidir. Y.9.H.D E.
2008/18992 K. 2010/4977 T. 25.2.2010
31 zdemir, Erdem, Hukukunda Eitim in Cezai art alma ve Toplum Dergisi,
2005, s.151
32 Karagz, Veli, Szlemesinde Cezai art, Sekin Yaynlar, 2006 Bas, s.221
mine ilikin uyumazlklarn zm yollarna ilikin hkmleri de iere-

bilen ve yazl olarak yaplmas gereken bir szlemedir.33
i ve iveren arasnda yaplan ve yukardaki tanmda yer alan art-
lara haiz bir TS ile cezai art kararlatrlmas da mmkndr.34Ancak
uygulamada genellikle toplu i szlemesinde yer alan cezai arta ilikin
hkmler, ak ve belirgin bir ekilde ifade edilmemektedir. Ancak gerek
uygulama gerek doktrin asndan belirgin olmayan ve yoruma ak ifade-
ler asndan ii lehine yorum ilkesine bavurmak gerekir.35
Toplu szleme hukukunda toplu szlemelerin hizmet akdi zerinde
zorlayc ve tamamlayc etkileri dzenlenmitir. TSin hem dzenleyici
hem de bor dourucu hkmleri arasnda cezai art yer alabilir.Yargtay
bir kararnda hizmet akdi hakl bir sebebe dayal olmakszn sona erdiri-
len sendika yneticilerinin kdem tazminatlarnn bir kat fazlas ile de-
neceine karar vermitir. Benzer bir kararn incelemesinde i gvencesi
amacyla, hizmet akitlerinin sendikal faaliyet nedeniyle feshi halinde, be-
lirli bir miktar cezai art denecei pekala kararlatrlabilir ve bu ivere-
ni hizmet akdinin feshi hususunda, daha dikkatli ve itinal olmaya iter.36
Cezai artn asl amacnn, taraflar yaptklar szlemeye sadk kala-
rak, szlemenin gereklerini yerine getirmeye zorladndan bahsedilmi-
tir. Ancak TSde ngrlen cezai artn asl amac gerek iilerin gerekese
de iiler tarafndan seilen sendika yneticilerinin herhangi bir baskya
maruz kalmasn engellemek ve srf sendikal ya da sendika yneticilii
sfatndan kaynaklanan sebepler ileri srlmek suretiyle i szlemesi
feshedilen yneticilerin haklarn koruma amac gtmektedir.
TS hkm ile ngrlen cezai artn fahi olmas durumunda BKda
yer alan hkm gerei, ar nitelikteki fahi cezai artn hakim tarafndan
indirilebilecei gz nnde bulundurulmaldr.37Ancak teoride taraflarn
eit pazarlk gcne sahip olmalar sebebiyle TSde kararlatrlm olan
33 Karagz, Veli, s.161

34 Yargtay SSKdan emekliliine 3 yl ve daha az sresi kalan iiler iten karlamazlar.
karld takdirde hesaplanan kdem tazminat iki kat kadar denirbiiminde top-
lu i szlemesi hkmn, 1475 sayl Kanununun 14.maddesinde ngrlen k-
dem tazminatna ilikin tavan snr amaya ynelik bir dzenleme olarak kabul etmi-
tir.Y.9.H.D 19.6.1996 T, E.1996/1783, K.1996/14013, Karagz, s.170 d.n
35 Karagz, s.167/168
36 Arc, s.7/8
37 Toplu i szlemesinde yer alan, cret ve ikramiye alacaklarnn ge denmesinden do-
lay bu alacaklara gnlk %3 zam uygulanrhkmn cezai art olarak nitelendiren ve
Bk m.161/3gereince indirilmesi gerektii ynnde Y.9.H.D 7.6.2000 T, E.2000/4661,
K.2000/8199 karar ve benzer mahiyette kararlar bulunmaktadr.
cezai artn indirilemeyeceine ilikin farkl grler bulunmaktadr.38

Kanaatimce TSde konulan cezai artn ii aleyhine tek tarafl olmamas
ve ar nitelikte maddi ykmllk getirmemesi ve her iki taraf iin de
eit artlar tamas halinde geerli olaca dncesindeyim.
3-REKABET ETMEME YKMNE AYKIRILIK SEBEBYLE
NGRLEN CEZA ART
inin rekabet yapmama borcunun kapsam konusunda Kanunun-
da bir dzenleme bulunmamaktadr. Esasen Kanunu, rekabet yapma-
ma borcunu zel olarak dzenlememitir. Bununla birlikte, hakl fesih
nedenleri arasnda doruluk ve ballkla badamayan haller iin yer
alan sr saklama borcu ile balantl olarak rekabet yapmama borcunun
da ihlali doruluk ve ballkla badamayan durum olarak kabul edile-
bilir. Buradan hareketle zellikle iverenin i srlarnn aklanmas ve
ifa edilmesi niteliini tayan bir davranta bulunarak iinin rekabet
saylan bir eylemi, evleviyetle rekabet yapmama borcuna da aykrlk te-
kil eder.39
Kural olarak, i szlemesinin devam sresince iinin sadakat bor-
cundan doan rekabet yasa, i szlemesinin sreyle snrl olmas ne-
deniyle, i szlemesi ile birlikte sona ermektedir. Ancak bu yasak, ta-
raflarn yazl olarak yaptklar i szlemesine koyduklar bir art veya
aralarnda yaptklar bir szleme ile i szlemesi sona erdikten sonra
da devam edebilmektedir. Bu nedenle, i szlemesi sona erdikten sonra
sz konusu olan, rekabet yasa, szlemeden kaynaklanmaktadr ve re-
kabeti snrlandrc bir tedbir olarak karmza kmaktadr.40
Rekabet yasa szlemesinin geerli olabilmesi iin, iinin korun-
mas ilkesi gerei, baz koullarn varl gerekmektedir. BKnn rekabet
yasa szlemesini dzenleyen hkmlerini ele aldmzda bu artlarn
ekil, Ehliyet, Mterileri tanma veya srlarna vakf olma, verenin
zarara urama ihtimali olduu grlmektedir.41
BK/m.447 ii ve iveren arasnda ilke olarak rekabet yasann han-
gi erevede ngrlebileceini belirlemitir. Buna gre ii, ivere-
ne kar, szlemenin sona ermesinden sonra herhangi bir biimde
onunla rekabet etmekten, zellikle kendi hesabna rakip bir iletme
amaktan, baka bir rakip iletmede almaktan veya bunlarn d-
38 Karagz, s.172
39 Uan, Fatih, Srrnn Korunmas, Sekin Yaynlar, 2003 Bas, s.137
40 Demirta, Nevzer Sebla, inin Rekabet Etmeme Borcu, Adalet Yaynevi, 2012 Bas,
s.78
41 Demirta, s.85
nda, rakip iletmeyle baka trden bir menfaat ilikisine girmekten

kanmay yazl olarak stelenebilir. hkmn tamaktadr. Kanun
maddesi, iinin, iveren yannda alrken onun mteri evresi ve ya-
plan iin ayrntlarna ulamas sebebiyle rakip bir firmada almasn
ya da ayn faaliyet alann kapsayan baka bir firma kurmasnn nne
gemeyi amalamaktadr. i ve iveren yazl bir szleme ile rekabete
aykr davran iin cezai art da yine szleme serbestisi kapsamnda
hr iradeleri ile belirleyebilirler. Ancak belirlenen cezai art BK 27 mad-
desinde belirtilen artlara aykr ve iinin iktisaden mahvna sebebiyet
vermeyecek lde olmak zorundadr.
Rekabet yasana ykmllnn ihlal edilmesi durumunda, uran-
lan zararn ispat edilmesi ounlukla kolay olmad iin, iveren asn-
dan szlemeye cezai art eklenmesi birok adan yarar salamaktadr.
Bu nevi szlemelerde yer alan cezai art, borluyu szlemeye uygun
davranmaya zorlad iin, iveren bu ekilde menfaatlerini daha kolay
koruyabilmek imkanna kavumu olur.
Szkonusu kanun maddeleri iverenin sahip olduu iktisadi faaliyeti
korumay amalarken, acaba iinin iktisadi geleceini tehlikeye dr-
mekte midir? BK/m.445 ii aleyhine szleme ile ngrlen cezai arta
u ekilde snrlamalar getirmektedir, Rekabet yasa, iinin ekono-
mik geleceini hakkaniyete aykr olarak tehlikeye drecek biimde
yer, zaman ve ilerin tr bakmndan uygun olmayan snrlamalar
ieremez ve sresi, zel durum ve koullar dnda iki yl aamaz.
Yargtayda iiyi korumak amacyla, sre konusunda da en fazla bir ya
da birka yl amayacak ekilde rekabet yasa ngrlebileceini, aksi
takdirde bu durumun iinin mahvna sebep olaca zikretmitir.Yeni BK
hkmleri rekabet yasana ilikin ereveyi yoruma yer brakmayacak
ekilde ve nceki yasadan doan aksaklklar gznnde bulundurmak
suretiyle snrlandrmtr.
Yine BK 445/f.2de ar nitelikte rekabet yasann, hakkaniyete uygun
biimde hakim tarafndan snrlandrlabilecei ngrlmtr.Belirtilen
hkm BK genel hkmler erevesinde BK/m.182 f.2 hkmn hatr-
latmaktadr. Szkonusu hkm ar nitelikte cezai art ieren szleme
hkmlerinin de hakim tarafndan indirilebileceini ngrmektedir.
Cezai artn rekabet yasana ilikin hkm ve sonularn dzenle-
yen EBKnn m. 351/f.2 (YBK m.446)hkm, bu esastan ayrlarak, cezai
arta borluya rekabet etme yasa ediminden kurtulma imkan salayan
bir nitelik tanmtr. Borlar kanununun anlan maddesinde, Yasaa
aykr davran bir ceza kouluna balanmsa ve szlemede aksine bir

hkm de yoksa, ii ngrlen miktar deyerek rekabet yasana ili-
kin borcundan kurtulabilir;ancak ii bu miktar aan zarar gidermek
zorundadr.hkm yer almaktadr. Buna gre aksi szlemede kararla-
trlmam ise, ii cezai art demekle rekabet yasandan kurtulur. An-
cak cezay aan miktarda zarar olumu ise ii ayrca bunu da demek
mkellefiyetindedir.42
BK m.447f.2de ii ve iveren arasnda rekabet yasa iveren tarafn-
dan hakl bir sebep olmakszn ya da iverene ykletilebilecek bir sebeple
ii tarafndan feshedilirse sona erer. Belirtilen durumda da iinin ura-
d haksz ve ktniyetli davranlar karsnda, hakl sebeple szlemeyi
feshedebilecei ve rekabet yasann bu erevede sona erdii kural olarak
belirlenmitir.
Bu kuraln konulmasndaki asl ama, bir taraftan iinin iktisadi ge-
leceinin hakkaniyetle badamayacak lde snrlandrlmasnn nne
gemek, bir taraftan da ivereni, rekabet yasann salad avantajlar-
dan yoksun brakmamaktadr. te BK m.447 kural menfaatler arasnda
adil bir denge kurmak dncesiyle, iinin feshi muhik gsterecek bir
kusuru yokken akdin iveren tarafndan feshedilmesi veya iverenin feshi
hakl gsteren bir kusuru dolaysyla ii tarafndan feshedilmesi halinde,
rekabet yasann sona ereceini hkme balamaktadr.43
Yargtay verdii bir kararda iyeri devri halinde rekabet yasann
devam edeceini, ancak devir halinde devralan irketin faaliyet alann
deitirmesi halinde rekabet yasann sona ereceini belirtmitir.Yine
Yargtay belirtilen kararnda rekabet yasann geici i ilikisi srasnda
devam edeceini belirtmitir.44
Eitim iin ngrlen cezai arta deinilirken, genel ilke olarak, ii
aleyhine ve tek tarafl biimde cezai artn ngrlemeyecei eklindeydi.
42 Ekinci, s.96
43 Soyer, Polat, imento veren Dergisi, Cezai art, s.32/33
44 Rekabet yasann iverene ait ilerden hangisi ya da hangileri ile snrlandrld net
biimde belirlenmelidir.zellikle irketlerin ticaret siciline kaytlar srasnda faaliyet-
lerin geni tutulduu lkemizde iinin btn alanlarda almasnn snrlandrlmas
mmkn olmaz.inin iverene ait iyerinde yapmakta olduu ile dorudan ilgili ve
iverenin asl faaliyet alanna giren iler bakmndan byle bir snrlama getirilmelidir.
i ve iveren arasnda rekabet yasan ngren dzenleme, iyeri devri halinde de ku-
ral olarak geerliliini srdrr.Devralan iverenin baka bir amaca ynelmesi faaliyet
alann deitirmesi halinde ise rekabet yasa sona erer. inin i szlemesininin fes-
hinden sonra rekabet yasana uyma ykm, geici i ilikisi srasnda da devam eder.
bu noktada iinin dn alan iverene bal olarak yapmakta olduu almalarnn da
rekabet yasann ihlali olarak deerlendirilmesi mmkndr. Yar.9.H.D 15.04.2010 T,
2008/24493 E, 2010/10480 K
Ancak iinin rekabet etmeme ykmllne aykr davran halinde

BK m.444 ve 447 maddeleri arasndaki dzenlemelere baklr ise, rekabet
yasana aykr davran halinde kanun sadece ii asndan birtakm
ykmllkler ve dzenlemeler ngrmtr. Szkonusu rekabet yasa-
na aykr davran halinde, iverenin hukuki menfaatlerinin n planda
tutulduu, iinin ise, fahi nitelikteki cezai arta ve iktisaden mahvna
sebebiyet verecek dzenlemelere kar sadece korunduu grlmektedir.
Belirtilen kanun dzenlemesi de dikkate alndnda, iinin rekabet
yasana aykr davran halinde ngrlen ve ii aleyhine konulan, tek
tarafl cezai art dzenlemelerinin geerli olaca kabul edilmelidir. Dola-
ysyla hizmet szlemelerinde genel ilke olarak benimsenen kuraln ikinci
istisnas rekabet yasana aykr davran halinde ii aleyhine cezai artn
szlemelere konabilecei ve bu hkmn geerli olaca eklindedir.
4- BELRL SREL HZMET SZLEMELERNDE CEZA ART
K.m.11/1 hkm, belirli sreli i szlemesini; Belirli sreli i-
lerde veya belli bir iin tamamlanmas veya belirli bir olgunun ortaya
kmas gibi objektif koullara bal olarak ii ile iveren arasnda
yazl ekilde yaplan i szlemesi belirli sreli i szlemesidir.
eklinde tanmlamaktadr.
zellikle belirli sreli hizmet akitlerinde, taraflarn szlemeyi belirli
srenin bitiminden nce feshetmeleri halinde, yine szlemede belirlenen
bir miktarda cezai art demeleri ngrlmektedir.45
Belirli sreli i szlemesinin hakl bir neden olmakszn ii tarafn-
dan feshedilmesi szlemeye aykrlk oluturur. Bunun sonucunda ive-
ren, i szlemesinin haksz feshinden dolay uram olduu zararlarn
BK m.112 hkm gereince tazmin edilmesini, iiden isteyebilir. Ancak
bu gibi hallerde iverenin uram olduu zarar ispat etmesi gerekir. -
verenin, tazminat hukukuna ilikin prosedrn uzun srmesi ve zararn
ispat zorluklar nedeniyle anlan durumlarda, cezai art kararlatrlmas
yoluna bavurmas kendisi iin daha elverili ve yararldr.46
Belirli sreli i szlemesinin haksz olarak iveren tarafndan feshe-
dilmesi halinde, iverenin szleme sresi sonuna kadar iiye cretini
demekle ykml olduuna ilikin BK m.408 hkm karsnda, ive-
renin elinde ise sadece genel hkmler erevesinde tazminat isteme ola-
na bulunmaktadr. Bu nedenle, i szlemesinin ii tarafndan haksz
45 Usta, Osman, Hukukunda Akdin Feshinden Doan Tazminatlar ve Uygulamas, 1998.

Bas, s.966
46 Karagz, s.138
olarak feshedilmesi durumunda, iveren lehine cezai art kararlatrlma-

sn hakl ve geerli kabul etmek gerekir. Nitekim, uygulamada genellikle,
belirli sreli i szlemesinin sresinden nce feshine ilikin ve ii aley-
hine olarak cezai art kararlatrlmaktadr.47
szlemesi sre veya objektif koullarn bitimiyle sona erer. Artk
sre birgn gese dahi szleme belirsiz hale gelir. Byle bir sonucun
ayrk hali esasl nedenkavramdr. Esasl neden kavram u anlama gel-
mektedir. rnein belirli bir iin tamamlanmas iin yaplan szleme o
iin tamamlanmas ile sona erer. veren ayn ii ile baka bir iin ta-
mamlanmas iin yeniden belirli sreli bir i szlemesi yapabilir. Byle
bir szleme ilk ve ikinci szlemeyi belirsiz hale getirmez. Ancak ikinci
szleme iin nitelii ve amac, belirli bir szlemenin yaplmasn gerek-
tirmiyor ise byle bir durumda yaplan her iki szleme belirsiz sreli
szleme haline gelir. i ile ilk yaplan szleme balangcndan itibaren
belirsiz hale gelir.48
Yargtay verdii kararlarnda ise, belirli ve belirsiz sreli i szlemesi
asndan u ekilde bir ayrma gitmitir. 4857 sayl Kanununun 11.
maddesinde ilikisinin bir sreye bal olarak yaplmad halde
szleme belirsiz sreli saylr. Belirli sreli ilerde veya belli bir iin
tamamlanmas veya belirli bir olgunun ortaya kmas gibi objektif
koullara bal olarak iveren ile ii arasnda yazl ekilde yaplan i
szlemesi belirli sreli i szlemesidir. Belirli sreli i szlemesi,
esasl bir neden olmadka, birden fazla st ste (zincirleme) yap-
lamaz. Aksi halde i szlemesi balangtan itibaren belirsiz sreli
kabul edilir. Esasl nedene dayal zincirleme i szlemeleri, belirli
sreli olma zelliini korurlar eklinde dzenleme ile bu konudaki
esaslar belirlenmitir. Borlar Kanunundaki dzenlemenin aksine i
ilikisinin sreye bal olarak yaplmad hallerde szlemenin be-
lirsiz sreli saylaca vurgulanarak ana kural ortaya konulmutur.
(Yar.9. H.D, E. 2010/51009 K. 2013/8916 T. 14.3.2013, Y 9. H.D, E.
2010/17549 K. 2012/24734 T. 27.6.2012)
Belirli sreli i szlemelerinde, iverenin temerrd ya da kusuru
sebebiyle ii i grme edimini yerine getiremiyorsa bu durumda iveren
belirlenen srenin sonuna kadar ngrlen creti tazmin etmekle sorum-
ludur. Yeni BK m.408de veren, igrme ediminin yerine getirilme-
sinin kusuruyla engellerse veya edimi kabulden temerrde derse,
iiye cretini demekle ykml olup, iiden bu edimini daha son-
ra yerine getirmesini isteyemez.
47 Karagz, s.138
48 Klolu, Mustafa, Kanunu Yorumu ve Yargtay Kararlar, s.63
Yargtay belirli sreli i szlemelerinin, sresinden nce feshi halinde

bakiye alma sresine iliki cret alacaklarnn cezai art kapsamnda
istenebilecei grndedir. Yine burada bakiye ceza ile birlikte szleme-
de ngrlen cezai artn talep edilip edilemeyecei noktasnda Yargtay
BK 179/f.2 gereince ifaya eklenen cezai artn da istenebilecei grne
yer vermitir. Ancak burada ii aleyhine nitelendirilebilecek bir uygula-
mann, iinin iktisaden mahvna sebebiyet verecek boyutlara ulamas
szkonusu olabilmektedir. Bu durumda da BK 182/f.3 hkm gznnde
bulundurularak ar cezai artn hakim tarafndan tenkisi yoluna gidile-
bilecektir. Yine iinin alt sreler ile almad sreler arasnda bir
orantlama yoluyla hakkaniyete uygun bir indirime gidilebilmektedir.49
Belirli sreli hizmet szlemelerinde yer alan cezai artn da yine ii-
nin iktisaden mahvna yol amayacak dzeyde olmas ayrca iveren iin
ngrlen cezai art gememesi gerekmektedir.
Yargtay, belirli sreli hizmet szlemesine ilikin taraflarn yapm ol-
duu szlemenin ifasna balanmadan, hibir hakl sebebe dayanmaks-
zn szlemenin feshedilmesinde dahi bakiye hizmete ilikin cezai artn
geerli olduunu kabul etmektedir.50
49 inin bakiye sre creti lt alnarak kararlatrlan cezai arttan baka, szlemenin
kalan sresine ait cretlerin de Borlar Kanununun 325. maddesine gre talep edilip,
edilemeyecei soruna deinmek gerekir ki, koullarn varl halinde szlemenin kalan
sresine ait cretlerin ayrca talep edilebilecei kabul edilmelidir.
Gerekten, Borlar Kanununun 158/II maddesine gre, borcun belli zaman ve yerde ifa
edilmemesi hali iin cezai art kararlatrlmsa, alacakl hem ifa hem de cezai art
talep edebilecektir.
Borlar Kanununun 161 /son maddesinde ise, fahi cezai artn hkim tarafndan tenkis
edilmesi gerektii hkme balanmtr.
hukuku uygulamasnda ii aleyhine cezai art dzenlemeleri bakmndan konunun
nemi bir kat daha artmaktadr. art ve ceza arasndaki iliki gzetilerek, iinin iktisa-
di adan mahvna neden olmayacak zmlere gidilmelidir. inin belli bir sre al-
mas artna balanan cezalardan, szleme kapsamnda allan ve almas gereken
srelere gre oran kurularak indirime gidilmelidir.
Mahkemece yaplacak aratrma neticesinde szlemenin esasen belirsiz sreli szleme
nitelii tadnn anlalmas halinde ise yukarda aklanan ilkeler nda davac i
gvencesi hkmlerinden yararlanacandan cezai art talebinde bulunamaz. Bu neden-
le cezai art talebi reddedilmelidir. Eksik inceleme nedeni ile hkmn bozulmas gerek-
mitir. Y 9. H.D, E. 2010/17549 K. 2012/24734 T. 27.6.2012
50 Davac gazete ile daval arasnda 1.1.1990 ile 1.1.1991 tarihleri aras iin 1 yl szle-
me yaplmtr.Bu szlemeye gre daval, davac gazetede iveren tarafndan baslp
yaynlanan mevkuteler ile ilgili olarak aratrmalar rportajlar yapmay, haber yazlar ve
makaleler yazmay kabul etmitir.
Szlemenin 6.maddesiyle de, taraflardan herahngi birisi bu szlemeyi sresinin sona
erecei 1 Ocak 1991 tarihinden nce herahngi bir hakl neden olmakszn feshettii tak-
dirde dier tarafa 100.000.000 TL cezai art denmesi ngrlmtr.Daval szle-
menin yrrlk tarihinden 5 gn nce 26.12.1989 tarihinde noter araclyla davacya
Belirli sreli szlemelerde sadece ii aleyhine dzenlenen cezai art

ise Yargtay tarafndan kabul edilmemektedir. Cezai artn her iki taraf
iin ngrlm olmas ve ii iin ngrlen cezai artn iveren iin n-
grlen cezai art miktarn aamamas gerekir. Yine szlemede sadece
iveren aleyhine cezai artn ngrlebilecei ve bunun geerli olduu ka-
bul edilmektedir. Szlemede sadece ii aleyhine ngrlen cezai artn,
yukarda deinildii zere uygulamada kabul grmedii belirtilmitir.Yeni
BK m.420/f.1 gerei Hizmet szlemelerinesadece ii aleyhine konu-
lan ceza koulu geersizdir. hkm kanunda dzenlenmek suretiyle,
emredici bir kural haline gelmitir.
SONU
Cezai art, Borlar Kanununda dzenlenmi bir hukuk kurumu ol-
masna ramen, son yllarda i hukukuna ilikin hizmet szlemelerinde
geni yer bulmutur. zellikle Yargtayn vermi olduu, yukarda zik-
redilen kararlar dikkate alndnda, cezai art konusunda son yllarda
youn biimde emsal niteliinde kararlar verilmektedir.
lkemizde son dnemlerde yaanan ekonomik gelimeler ve teknolo-
jinin srekli deiimi beraberinde nitelikli igc problemini ortaya -
karmtr. Bu durum beraberinde iverenleri olduu kadar iiyi de bir
araya itmitir. Bu erevede, ii ve iveren yaptklar szlemeye cezai
art koymak suretiyle szlemenin eksiksiz biimde yerine getirilmesini
salamaktadrlar.
hukukunda hizmet szlemelerinde ngrlen cezai art konusun-
da da yine ii lehine yorum ilkesinin n plana kt grlmektedir. i
aleyhine tek tarafl olarak dzenlenmi bulunan ya da iinin tad so-
gnderdii mektupla almakta olduu gazeteye ballk nedeniyle ayrlamayacan bil-
dirmitir.Davac bu dava ile szlemedeki cezai art istemektedir.Yerel mahkeme sz-
lemenin ifasna balanmadndan bahisle cezai art istenemeyecei gryle davay
reddetmitir.
ncelikle belirtmek gerekir ki, taraflarn serbest iradeleriyle bir szleme yaplmtr.
Bylece aralarnda hizmet akdi kurulmutur.Bu akit taraflar balar.Buna gre, dava-
lnn szlemenin balang tarihinde iyerinde almaya balamas gerekmektedir.
bunun yerine getirilmemesi, dier ifadeyle akdin icra edilmemesi, akde aykrlk tekil
eder.bu aykrln olumas iin aktin fiilen icrasna balanmas art deildir.crasna
balanmadan nce aktin yerine getirilemeyeceinin bildirilmesi de ayn sonucu dourur.
Szlemenin 6.maddesinin iafdaesinde bu sonuca varmak gerekir.Zira cezai art sadece
akdin icrasna baladktan sonra yerine getirilmesi hali iin ngrlm olmayp, icra-
sna balanmadan nce fesih halini de kapsamaktadr.Byle olunca davac szlemeye
dayanarak cezai art isteyebilir.Davalnn szleme balamadan nce akti feshetmi ol-
mas ancak cezai art miktarnn takdirinde gznnde bulundurulabilir.Bu maddi ve
hukuki olgular dikkate alnmadan hkm tesisi isabetsiz olup bozmay gerektirmitir.
(Y.9.H.D, 20.11.1990 T, 9303 E, 12364 K)Karahasan, M.Reit, Trk Borlar Hukuku
Genel Hkmleri, s.1277/1278
rumluluun iverenin tad sorumluluktan fazla olmas halinde belirti-

len ilke erevesinde iinin sorumluluu Hakim tarafndan indirilmek-
tedir.
Borlar kanununda cezai arta ilikin hkmlerin, i hukukuna aynen
tatbiki sz konusu olamaz. nk i hukukunun kendine zg yaps se-
bebiyle ii ve iveren arasnda mutlak anlamda bir eitlik her zaman iin
salanamamaktadr. Dolaysyla hizmet szlemelerinde ngrlen cezai
art asndan genel olarak BK hkmleri esas alnmakta ise de, i hu-
kukuna hakim ilkelerin szlemeler asndan irdelenmesi ve her somut
olayda bu ilkelerin uygulanmas gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. ARICI, Kadir:Gazi Hukuk Fakltesi Dergisi, 2005

2. DEMRTA, Nevzer Sebla, inin Rekabet Etmeme Borcu, Adalet Yaynevi, 1.Bas,
2012
3. EKNC, Hseyin: Doktrin ve Uygulamada Cezai art, Sekin Yaynlar, 1. Bas, 2004
4. EREN, Fikret: Borlar Hukuku Genel Hkmler, 15. Bas, Yetkin Kitabevi, 2013
5. KARAHASAN, M.Reit: Borlar Hukuku Genel Hkmler, 3. Cilt, Beta, 1.Bas, 1992
6. KARAGZ, Veli: szlemesinde Cezai art, Sekin Kitabevi, 1.Bas, 2006
7. KAZANCI HUKUK OTOMASYON :www.kazanci.com.tr
8. KILIOLU, Mustafa: Kanunu Yorumu ve Yargtay Uygulamas, Ayhan Yaynclk,
1.Bas, 2005
9. OUZMAN/Z: Borlar Hukuku Genel Hkmler, Filiz Kitabevi, 1995
10. ZDEMR, Erdem: Hukukunda Eitim Karl ngrlen Cezai art, alma ve
toplum Dergisi, 2005
11. SOYER, M.Polat: imento veren Dergisi, 2000
12. TEKNAY/AKMAN/BURCUOLU/ALTOP: Borlar Hukuku Genel Hkmler, Filiz
Kitabevi, s.358
13. TUNOMA, Kenan: Borlar Hukuku Genel Hkmler, stanbul, 1975
14. TUNOMA, Kenan: Cezai art, 1963
15. USTA, Osman: Hukukunda Akdin Feshinden Doan Tazminatlar, Ankara, 1998
16. UAN, Fatih: Srrnn Korunmas, Sekin Kitabevi, 2003 Bas
17. VON TUHR: Borlar Hukuku Genel Hkmler, Yeni Matbaa, 1952(Cevat Edege
evirisi)
18. YILDIZ, Erseven lknur: hukukunda Eitim Karl Cezai art, Kadir Has niv.
zel Hukuk blm Y. Lisans Tezi, 2010
YARGITAY KARARLARI IIINDA
ALT VEREN - ASIL VEREN
UYGULAMALARINDA SORUMLULUK
Av. Alpaslan AKMAN1
1. GR
4857 sayl Kanunu 2. maddesinde alt iveren-asl iveren i ilikisi
unsurlar zikredilerek tanmlanm ve ibu iliki ierisindeki taraflarn
sorumluluklar ana hatlaryla belirlenmitir. Yazmzda, alt-asl iveren
ilikisinde yer alan taraflarn sorumluluu, emsal Yargtay kararlar -
nda anlatlmaya allacaktr. ncelikle alt-asl iveren ilikisinin tan-
m, unsurlar ve ibu unsurlarn eksiklii halleri neticeleriyle aklana-
cak, akabinde bamsz iveren, iyeri devri, muvazaa gibi alt-asl iveren
ilikisinde sorumluluu etkileyen messeseler zerinde durulacak ve son
olarak da alt-asl iveren ilikisinde yer alan taraflarn sorumluluk halle-
rinin i davalarndaki mul emsal Yargtay kararlar eliinde irdelene-
cektir.
2. TANIMLAR
4857 sayl Kanunu 2. maddesi iveren- i ilikisi- iyeri gibi temel
kavramlarn aklamasna yer verdikten sonra 6. bendinde alt iveren-a-
sl iveren ilikisinin tanmn vermiti. Buna gre;
Bir iverenden, iyerinde yrtt mal veya hizmet retimine ili-
kin yardmc ilerinde veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin
gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve
bu i iin grevlendirdii iilerini sadece bu iyerinde ald ite a-
ltran dier iveren ile i ald iveren arasnda kurulan ilikiye asl
iveren-alt iveren ilikisi denir.(4857 K.m 2/6)
Bu tanma gre alt iveren-asl iveren ilikisinin belli unsurlar ihtiva
etmesi gerekmektedir. Bu unsurlar;
i. in asl iverenin iyerinde yaplmas
ii. Yaplan iin bir blmnde ya da yardmc ilerde yaplmas
iii. in, iletmenin ve iin gerektii teknolojik nedenlerle alt iverence
yaplmas
Yargtay Kararlar Inda... Av. A. AKMAN 155
iv. Alt iveren iilerinin sadece o ite ve o iyerinde almas eklinde

saylabilir.
Bu unsurlar barndran bir alt-asl iveren ilikisinde, asl iverenin
de alt iverenin iilerine kar birlikte sorumluluk hkmlerine tabi ol-
duu ayn madde devamnda belirtilmitir.
...Bu ilikide asl iveren, alt iverenin iilerine kar o iyeri ile
ilgili olarak bu kanundan, i szlemesinden veya alt iverenin taraf
olduu toplu i szlemesinden doan ykmllklerinden alt iveren
ile birlikte sorumludur.(4857 K.m 2/6)
Kanun koyucu, asl iverenin kanun, i szlemesi ve toplu i szle-
mesinde doan ykmllklerinde alt iverenle birlikte sorumlu olaca-
n ibu kanun hkm ile aka ortaya koymaktadr.
3. KANUNDA ZKREDLEN UNSURLARIN EKSKL
Yukarda zikredilen unsurlardan birini ya da birkan ihtiva etmeyen
i ilikileri iin, alt-asl iverenlik ilikisinin varlndan sz edilemeye-
cektir. Dolaysyla ibu unsurlarn eksiklii durumundaki i ilikilerinin
hukuki nitelii ile gerek alt iveren gerekse asl iveren iin sz konusu
ykmllkler, eksik unsurlara gre deiiklik gsterecektir.
Mezkr unsurlarn eksiklii halleri ile bu hallerde i ilikilerinin hu-
kuki durumlarn, emsal Yargtay kararlar nda maddeler halinde de-
erlendirdiimizde;
. LKSNN, ASIL VERENN YERNDE YAPILMAMASI
Bir alt iveren-asl iveren i ilikisinde, i akdi ile belirlenen iin, asl
iverenin iyerinde yaplmamas halinde, iverenler arasnda alt-asl ive-
ren ilikisinin bulunmad Yargtayn pek ok kararnda zikredilmitir.
...Yasa, alt iverenlik iin, bir ite, bir iin blm ya da eklentilerin-
de iverenden i almay aramaktadr. 87. madde anlamnda aracdan
sz edebilmek iin, aracnn2 ald i, iverenin asl iinin blm ve
eklentilerindeki iin bir kesimi ya da yardmc iler kapsamnda bulun-
maldr. Bir dier anlatmla, BR VERENE AT YERNDEK RETM
SRECNE, baka bir iverenin dhil olmas durumunda aracdan
sz edilebilecektir. Bu anlamda bir balantnn varl iin, iyerinde
retilen mal ya da hizmetin niteliine baklmas gerekir...
2 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu 87. maddesi arac ad altnda alt ivereni tanm-
lamtr. Bu maddeye gre; Bir ite veya bir iin blm veya eklentilerinde iverenden
i alan ve kendi adna sigortal altran nc kiiye arac denir. Ayrca alt iveren,
birok Yargtay kararlarnda taeronolarak zikredilmektedir.
...Asl iveren-alt iveren ilikisinin doabilmesi iin, iyerinde ii

altran bir asl iverenin bulunmas, bu iverenin iyerine ait bir iin
yine ona ait iyerinde grlyor olmas gerekir...3
Alt iverenin iilerini sadece asl iverenin iyerinde altrmas ge-
rektii, iilerin farkl iverenlerin farkl iyerlerinde altrmas halin-
de alt-asl iveren i ilikisinin kurulamayaca hususu da Yksek Mah-
kemenin yerleik kararlarnda ska zikredilen bir baka husustur.
Alt iveren, stlendii i iin grevlendirdii iilerini sadece o iye-
rinde ald ite altrmaldr. iiler sadece asl iverene ait iyerinde
deil de, farkl iverenlere ait eitli iyerlerinde alyorlarsa, o iiler
asndan asl iveren-alt iveren ilikisinden sz edilemez...4
. YAPILAN N BR BLMNDE YADA YARDIMCI LERDE
YAPILMAMASI
Alt-asl iveren i ilikilerinde, alt iverenin i akdiyle ifa ya da ifay
taahht ettii iin, asl iverenin itigal konusunu oluturan asli ii olma-
mas gerekmektedir. Daha ak bir ifade ile alt iverenin yapt i, asl
iverenin yapt iin tamamlaycs, yardmcs niteliinde olan bir i ol-
maldr. Ayrca, alt iverenin yapt iin, asl iverenin yapt ie baml
ve balantl olmas gerekirken, asl iten tamamen bamsz bir iten sz
edilememesi gerekmektedir. Yargtay kararlar ile ifade etmek gerekirse;
...te yandan, asl iverenden alnan i, onun sigortal altrd
ie gre AYRI VE BAIMSIZ bir nitelik tamaktaysa, ii alan kimse alt
iveren deil, bamsz iverendir. YERNDEK RETMLE LGL OL-
MAYAN VE ASIL N TAMAMLAYICISI NTELNDE BULUNMAYAN bir
iin stlenilmesi halinde, 506 Sayl Kanun uygulamas ynnden ara-
cdan sz etme olana kalmayacak, ortada iki bamsz iveren bu-
lunacandan, hizmet tespiti davasnda husumetin asl iverene deil,
hizmet akdinin taraf olan bamsz iverene yneltilmesi gerekecektir.
Eldeki davada byle bir durum sz konusu deildir.5
Aka grlmektedir ki, Yksek Mahkeme asl iin tamamlaycs ni-
teliinde olmayan, yardmc iin ifasndan ok ii temini niteliine br-
nen bir iin varl halinde, alt-asl iveren (506 Sayl Kanunda yer alan
adyla arac) ilikisinin deil, taraflar arasnda bamsz bir i ilikisinin
bulunduunu ortaya koymaktadr.6
3 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2010/21-739 E, 2011/5 K, 02.02.2011 tarih

4 Yargtay 9. HD 2011/3496 E. 2012/48 K. 16.01.2012 tarih
5 Yargtay 9. HD. 2010/15422 E., 2012/3174 K., 27.02.2012 tarih
6 Yargtay 9. HD., 2010/23498 E., 2011/5236 K., 28.02.2011 tarih;. Daval iverenin otel
Ancak asl iin devredilemeyecei, alt iverenin asl iin tamamlaycs

yardmc ileri ifa etmesi gerektii ynndeki kanun hkm baz istisna-
lar iermektedir. rnein, 5393 sayl Belediye Kanununun 67. madde-
sinde saylan ilerin ihale yoluyla 3. kiilere grdrlebilecei dzenlen-
mitir. Benzer istisnai hallerdeki i ilikilerinin alt-asl iveren ilikisinin
kurulmasna engel olmad Yksek Mahkeme tarafndan da kabul edil-
mitir.
...te yandan, belediyelerin asli ii olan temizlik, plerin toplan-
mas ve nakline ilikin hizmetlerin 5393 Sayl Kanunun 67. maddesi
uyarnca bakasndan satn alnmas mmkndr. Buna gre davallar
arasndaki ilikinin 4857 Sayl Kanunun 2. maddesine uygun olduu
kabul edilmelidir.7
. LETMENN VE N GEREKT TEKNOLOJK NEDENLER
DIINDA YAPILMASI
Kanun, alt-asl iveren i ilikisine konu iin, teknolojik ve iin gerei
uzmanlk gerektirecek nedenlerin varl halinde alt iverene verilmesi ge-
rektiini belirtmektedir. Pek ok Yargtay kararnda zikredilen8 bu unsu-
ru misallerle izah edersek;
...Davac, davalya ait asl ilerde almaktadr. 4857 Sayl Ka-
nununun 2/6. maddesine gre asl iin, LETMENN VE N GERE-
iletmecilii konaklama ve elence iyerleri i kolunda kalmaktadr. Otel, pansiyon, lo-

kanta, bfe, pastane, kahvehane gibi konaklama, dinlenme ve yemek yerleri ile sinema,
mzikli ve mziksiz her trl elence yerleri, plaj, ak ve kapal spor yerleri, hipodrom-
lar, hamamlar, kaplcalar, imeceler, turistik tesislerde yaplan iler bu i kolu kapsa-
mndadr. Daval iverenin otel hizmeti kapsamnda alt iverene verdii hizmetlerden
genel temizlik, garaj ve otopark ile gvenlik hizmetleri yardmc ilerden olmas nedeni
ile bu ekilde kurulan alt asl iveren ilikisi yasaya uygundur. Ancak bu hizmetlerin
dnda verilen Restaurant ve Bar, Garson, Komi, Oda temizlii gibi hizmetler otel i-
letmeciliinin asl ilerindendir. Bu hizmetlerin verilmesi iin iletme ve iin gerei ile
teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren bir olgu olmas gerekir. Daval iveren bu
olguyu kantlayamad gibi asl ilerini bir irketten iilik temini sureti ile ald anla-
lmaktadr...
8 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2010/21-739 E, 2011/5 K, 02.02.2011 tarih; ...Gn-
mzde pek ok iyerinde, teknolojik ve iin gerei uzmanlk gerektirici birok i alt
iverene verilmektedir. Bu balamda akll binalarda, gkdelenlerde, i yapan firmalar
elbette ki temizlik ii gibi zen ve bilgi isteyen bir ii bir baka iverene yaptrmas (alt
iverene) madde kapsamnda grlmelidir. Uygulamada, bilindii gibi, ou zaman te-
mizlik ilerini szleme ile alan firmalar deitii halde, temizlik iinde alan iiler
deimemektedir.
nemle vurgulanmaldr ki; asl iverenin asl ii veya yardmc ii veya teknolojik ne-
denle veya iin gerei uzmanlk gerektiren ile hi ilgisi olmayan, grlen ie tamamen
yabanc bir eser, yap inas, at tamiri, iyerinin badana boyas gibi geici iler ynn-
den elbette ki, alt iveren-st iveren ilikisinden bahsedilemez...
YLE TEKNOLOJK SEBEPLERLE UZMANLIK GEREKTRMES halinde

alt iverene verilmesi mmkndr. Somut olayda teknolojik sebeplerle
uzmanlk gerektiren bir durum bulunmad halde asl i alt iverene
verilmitir. Bu nedenle, davalyla dava d dava d S... naat Elekt.
Tur. San. ve Tic. Ltd. ti arasndaki asl iveren-alt iveren ilikisi 4857
Sayl Kanununun 2/6. maddesine uygun deildir. Davacnn gerek
ivereni daval irket olduundan, hakkndaki davann taraf sfat yok-
luu sebebiyle reddi hatal olmutur...9
V. ALT VEREN LERNN SADECE O TE VE O
YERNDE ALIMASI
Kanun, 2/6. maddesinde yapt tanmda alt iverenin iilerini sadece
o i yerinde ve o ite altrmas gerektiini aka belirtmektedir. bu
husus Yksek Mahkemenin kararlarnda da zikredilmitir.
...Alt iveren, stlendii i iin grevlendirdii iilerini sadece o i-
yerinde ald ite altrmaldr. Alt iverene verilen i, iyerinde yr-
tlen mal veya hizmet retimine ilikin bir i olmal, asl ie baml ve
asl i srd mddete devam eden bir i olmaldr..10
Bununla birlikte Yksek Mahkeme, ibu kararlarnda iyerinde al-
an iilerle ilgili bakaca unsurlarn varln da alt-asl iveren ilikisi
mucibince zaruri grmektedir. Buna gre, iyerinde ve i ilikisine konu
ite alt iverenin iilerinin almas yeterli grlmemitir. Mevzubahis
ite ve iyerinde, asl iverenin iileri de alt iverenin iileri ile birlikte
almal ve asl iveren asl itigal konusu iini kendi alanlaryla de-
vam ettirmelidir.
Yksek Mahkemenin nemle belirttii bir baka husus da, iyerinde
alan iilerin sigortal olmalardr. Sigortal ii altrmak, iveren
olmann artlarndan olup gerek asl iverenin gerekse alt iverenin ive-
ren vasflarn kaybetmemeleri, i ilikisi boyunca bu sfata haiz olmalar
gerekmektedir. bu hususlarn belirtildii bir karar emsal olarak zik-
retmek gerekirse;
...Sosyal Sigortalar Yasasna gre, aracdan sz edebilmek ve asl
ivereni, aracnn borlarndan tr sorumlu tutabilmek iin, madde-
nin tanmndan ortaya kan birtakm zorunlu unsurlar bulunmaktadr.
Arac kavram her eyden nce, bir asl iverenin varln, bir baka
iverenin asl iverene ait iin bir blmn yapmay stlenmeyi ve ni-
hayet asl iverene ait iyerinde veya iyerinin bir blmnde i alann
9 Yargtay 22. HD., 2011/7730 E., 2011/2970 K., 24.10.2011 tarih
kendi adna sigortal altrmay gerektirir. Asl iverenle arac ara-

sndaki szlemenin hukuki niteliinin nemi yoktur. nemli olan yn,
asl iverene ait iin arac tarafndan yapmnn salanmasdr.
Aracnn asl iverenden bir blm i almas ve bu ite kendi adna
sigortal altrmas, arac kavramnn belirleyici zelliini oluturmak-
tadr. Arac, her eyden nce bir asl iverenin varln zorunlu klmak-
tadr. Maddede belirtilen koullardan birisinin dahi yokluu durumunda
aracdan sz edilemez.
Asl iveren; SSK m. 4/1 gereince, bu Yasann 2. maddesinde belir-
tilen sigortallar altran gerek ya da tzel kii olup, iveren nitelii
sigortal altrmann doal sonucudur. Yasann tanmndan hareketle,
asl iveren-alt iveren ilikisi iin, iyerinde i sahibinin de ii al-
tryor olmas koulu aranr. Sigortal altrmayan i sahibi iveren
sfatn kazanamayaca iin, bu durumdaki kiilerden i alanlar da arac
saylmayacak ve anlan madde kapsamnda dayanmal sorumluluk do-
mayacaktr...11
Yukarda zikredilen unsurlarn bulunmad bir i ilikisinin, 4857
sayl Kanunu 2/6. maddesinde tanm yaplan ve snrlar Yksek Mah-
keme kararlar ile belirlenen alt-asl iveren ilikisi nitelii kazanamaya-
ca aktr. Burada taraflar arasndaki ilikinin nasl deerlendirilecei
ve hangi sorumluluk hkmlerine tabi olaca kanun kadar Yargtay ka-
rarlar ile ekillenmektedir. Kanunda belirtilen asl-alt iveren niteliini
kazanamam bir i ilikisinin, Yargtay kararlarnda ska zikredilen
muvazaa, iyeri ve i szlemesi devri, bamsz i ilikisi gibi kavram-
larla birlikte deerlendirilerek hukuki niteliine karar verilmelidir. Bu
nedenle, Yargtay kararlar nda ibu kavramlarn aklanmasna a-
llacaktr.
4. ALT-ASIL VEREN LKSNDEN BAIMSIZ VEREN
Yksek Mahkeme pek ok kararnda, kanuna gre alt-asl iveren
ilikisi niteliini kazanamayan baz durumlarda bamsz iverenin var-
lndan bahsetmektedir. Bu emsal kararlar irdelediimizde, kavramn
tanm da kendiliinden ortaya kacaktr. Yargtayn konu ile ilgili he-
men hemen tm kararlarnda zikrettii tanmlama ve nitelemeyi dikkate
aldmzda;
...te yandan, ASIL VERENDEN ALINAN , ONUN SGORTALI A-
LITIRDII E GRE AYRI VE BAIMSIZ BR NTELK TAIMAKTAY-
SA, ALAN KMSE ALT VEREN DEL, BAIMSIZ VERENDR. -
YERNDEK RETMLE LGL OLMAYAN VE ASIL N TAMAMLAYICISI

NTELNDE BULUNMAYAN BR N STLENLMES HALNDE, 506
Sayl Yasa UYGULAMASI YNNDEN ARACIDAN SZ ETME OLANAI
KALMAYACAK, ORTADA K BAIMSIZ VEREN BULUNACAINDAN,
hizmet tespiti davasnda husumetin asl iverene deil, hizmet akdinin
taraf olan bamsz iverene yneltilmesi gerekecektir...12
Mezkr Hukuk Genel Kurulu karar ile Yksek Mahkeme, alt-asl ive-
ren ilikisi niteliinde bulunmayan, 2 ayr bamsz iverenin bulunduu
szlemelerde sorumluluun hizmet akdi ile bal olunan tarafta olduu-
nu ve husumetin ibu tarafa yneltilmesi gerektiini belirtmektedir. Bu
nedenle, alt-asl iveren nitelii tamayan bamsz szlemelerde, asl
iverenin alt iverenle birlikte mteselsil ve mterek sorumluluundan
bahsedilmeyecektir. Elbette ibu tespitimizden, Yargtayn kararlarnda
ska zikrettii iyeri devri, muvazaa gibi dier durumlara dair deerlen-
dirmeler muaftr. Emsal kararlarla devam edecek olursak;
...Uyumazlk, somut olayda davac irket ile Durmu arasndaki
ilikinin asl iveren-alt iveren mi, yoksa i sahibi mteahhit ilikisi mi
olduu noktasnda toplanmaktadr.
Yaptrlmakta olan bakm ve tadilat iinin kendi nitelii iinde tama-
men bamsz bir btnsellik oluturduu dikkate alndnda, belirtilen
bu maddi ve yasal olgular karsnda iin nitelii ve yrtm bakmn-
dan otel iletmecilii iinden tamamen farkl ve bamsz nitelikteki ba-
km ve tadilat iinde sigortal ii altrmayan otel iletmecilii ivereni
davac irketin 87. madde kapsamnda asl iveren olarak nitelendiril-
mesinin mmkn olmad, aralarndaki szlemede Durmutan taeron
olarak sz edilmesinin sonuca etkili olmad, davac irket ile Durmu
arasndaki ilikinin istisna akdine dayal olduunun kabul gerekir...13
Devamla, Yargtay uygulamada sk sk karlalan anahtar teslimi sz-
lemeler iin de ayn ilkeler nda karar vermektedir. Yargtaya gre,
itigal konusu inaat olan taraflar arasndaki anahtar teslimi inaat sz-
lemelerinin alt-asl iveren ilikisi olmas mmkn deildir.
...Dosya ieriine gre, daval ile yklenici irket arasndaki szle-
me bal bana anahtar teslim inaat ii olup, eser szlemesidir. Do-
laysyla daval kooperatif ve yklenici arasndaki iliki asl iveren alt
iveren ilikisi deildir. Bu nedenle daval kooperatife husumet ynelti-
12 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2010/21-497 E., 2010/590 K., 10.11.2010 tarih; Yargtay
Hukuk Genel Kurulu, 2010/15422 E., 2012/3174 K., 27.02.2012 tarih; Yargtay Hukuk
Genel Kurulu, 2012/21-75 E., 2012/280 K., 04.04.2012 tarih
13Yargtay 21. HD., 2008/4432 E., 2008/7410 K., 06.05.2008 tarih
lemeyeceinden alan davann reddi gerekirken yazl ekilde kabul

hatal olup bozmaya gerektirmitir...14
5. ALT VERENN YER DEVR
Asl iverenle kurduu i ilikisinde alt iveren, i akdine konu ii asl
iverenin iyerinde ifa edecektir. Ancak, alt iverenin iyeri, asl iverene
gre ayrk ve bamsz bir hukuki nitelie sahiptir. yle ki 4857 sayl
Kanunu 3. maddesinde ... alt iveren, bu sfatla mal ve hizmet retimi
iin meydana getirdii kendi iyeri iin birinci fkra hkmne gre bildi-
rim yapmakla ykmldr hkm bulunmaktadr. Alt iverenin iyeri-
nin bamsz nitelii 1475 sayl eski i kanunu yrrlk zamanndan beri
yerleik Yargtay kararlarnda zikredilen temel ilkelerdendir.15Dolaysyla
alt iveren bamsz nitelikteki iyerini Kanunu hkmlerine uygun e-
kilde devredebilecektir.
...yerinin tamamnn veya bir blmnn hukuki bir ileme dayal
olarak baka birine devri, iyeri devri olarak tanmlanabilir. 4857 sa-
yl Kanununun 6. maddesinde, iyerinin bir btn olarak veya bir
blmnn hukuki bir ileme dayal olarak bakasna devri halinde,
mevcut i szlemelerinin devralana geecei dzenlenmitir. Bu anla-
tma gre, alt iverence asl iverenden alnan i kapsamnda faaliyeti-
ni yrtt iyerinin tamamen baka bir iverene devri, 4857 sayl
Kanununun 6. maddesi kapsamnda iyeri devri niteliindedir. Daire-
mizin kklemi itihatlar bu yndedir (Yargtay 9. HD 18.09.2008 gn
2006/26306 E, 2008/23980 K)...16
Anlald zere, alt iveren bamsz nitelikteki iyerinde Kanunu
6. maddesi uyarnca iyeri devri yapabilecektir. Uygulamada alt iverenin
i akdinin sresinin sona ermesi, yeni ihaleyi almamas gibi durumlar-
da iilerin hukuki durumu ve i kanunu ve i gvencesi kapsamndaki
haklarna dair sorumluluklar asndan sorunlarla karlalmaktadr.
rnek vermek gerekirse eski alt iverenin iilerinin, yeni alt iveren ya-
nnda almaya devam etmesi, almaya devam etmedikleri durumlarda
i akdi feshinin hukuki nitelii ve sonular, alt iveren iilerinin asl
iveren yannda almaya balamas gibi sorunlar saylabilir. bu sorun-
larn birbirinden farkl ekilde tezahr eden hukuki neticelerini belirtmek
gerekirse;
i. yerini devralan yeni iverenle eski iveren arasnda devir szle-

15 Yargtay HGK., 2001/9-711 E., 2001/820 K., 06.06.2001 tarih
mesi bulunmas halinde; mezkr szleme kapsamnda yeni alt iveren

nezdinde almaya devam eden iiler hakknda iyeri devri hkmleri
uygulanacaktr. Yeni alt iverende almayan iilerin i akdi ise eski alt
iveren tarafndan feshedildii kabul edilir.
ii. Eski alt iverenin, iilerini tamamen alarak iyerinden ayrlmas
halinde; yeni alt iverenin iyerinde yeni balayan iileri iin herhangi bir
devrin sz konusu olmad aktr.
iii. Bir devir szlemesi bulunmamasna ramen eski alt iverenin ii-
lerin iyerinde almaya devam etmesi halinde; yeni alt iveren nezdinde
kesintisiz almay srdren iiler asndan 4857 sayl Kanunu 6.
maddesine gre iyeri devrinin kabul gerekmektedir. Yeni alt iveren a-
lan iilerin hizmet akitlerini devralmtr. Dolaysyla devralan alt ive-
renin yannda alanlar asndan bir fesih sz konusu olmayp i akitleri
devam etmektedir. Bu nedenle, byle bir devir durumunun varl halin-
de, iveren ve iiler asndan, gerek hizmet sresi gerekse iilik hak
ve alacaklar ynnden feshin hukuki sonular uygulanmayacak, hizmet
akdinin faslasz devam ettiinin kabul gerekecektir.17
...Somut olayda davacnn daval Milli Piyango daresi iyerinde
dier davalnn iisi olarak alt, ihalenin baka irkete verilmesi
zerine i aktinin feshedildii ve davacnn ihaleyi yeni alan irkette
ara vermeden almaya devam ettii anlalmaktadr. Dosya ieriin-
den iyerinin ak bir ekilde devredilmeyip zmni olarak devredildii
bellidir. Sosyal Sigortalar Kurumuna yaplan k bildirimi de alt i-
verenin kurumsal adan yapt olaan bir ilemdir. Bu nedenle dev-
ri ortadan kaldrmaz. Davac da ertesi gn ii alan dier alt iveren
yannda balayarak bu olguyu dorulamtr. Bu nedenle feshe bal
kdem, ihbar tazminat ve yllk izin alacann reddi gerekirken yazl
ekilde kabul hataldr...18
yeri devri olarak kabul edilmeyen i ilikileri asndan asl iverenin
sorumluluu ile ilgili Yargtay kararlar olduka dikkat ekicidir. Buna
gre asl iverenin sorumluluu, alt iverenlerin sorumluluunu aamaya-
17 Yargtay 9. HD., 2008/9391 E., 2009/26150 K., 08.10.2009 tarih; ...Somut olayda dava-
c ii alt iveren olan T... Ltd. ti. nezdinde almakta iken, bu irketin ihaleyi kazana-
mamas nedeni ile 31.12.2005 tarihinde i akdinin feshedildiini ileri srmse de, bu
tarih szleme sresinin bitim tarihi olup, 01.01.2006 tarihinden itibaren geerli olmak
zere alt iveren deiiklii olmu, davac ii de almasna devralan alt iveren nez-
dinde devam etmitir. Bu durum iyeri devri olup, feshe bal haklar olan kdem, ihbar
tazminat ve izin creti gibi isteklerin domas sz konusu olmaz (Dairemizin 2007/7239
E., 2007/34741 K. no.lu ve 2007/7240 E., 2007/ 34742 K. no.lu onama kararlan da bu
yndedir). Mahkemece feshe bal bu haklann hkm altna alnm olmas hataldr...
18 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2011/9-589 E., 2011/740 K., 07.12.2011 tarih
caktr. Ancak kdem tazminat asndan, devreden alt iveren kendi d-

neminden sorumlu olurken, devralan alt iveren tm dnemden sorumlu
olacaktr.
...Alt iverenlerin aralarnda herhangi bir hukuki ileme bal ol-
makszn deimesini iyeri devri olarak kabul etmediimiz takdirde,
her bir alt iverenin kendi dnemiyle ilgili olarak iilik haklarndan
sorumluu sz konusu olacandan ve asl iverenin sorumluluu yasa
gerei alt iverenin sorumluluunu aamayacandan hak kaybna ne-
den olabilecektir. rnein, iyerinde periyodik olarak 11 ay 29 gn s-
relerle ii altran alt iverenler ynnden hibir zaman kdem taz-
minat ile izin creti deme ykmll domaz ve buna ramen asl
iverenin bu iilik haklarndan sorumluluu gndeme gelir. oysa, asl
iverenin sorumluluunun alt iveren veya iverenlerin sorumluluunu
amas dnlemez.
1475 Sayl Yasann 14/2. maddesi hkm, 4857 sayl Kanu-
nunun 6. maddesinde belirtilen iyeri devrini de iine alan daha geni
bir dzenleme olarak deerlendirilebilir. Gerekten maddede, iyerle-
rini devir veya intikalinden sz edildikten sonra yahut herhangi bir
suretle bir iverenden baka bir iverene gemesi veya baka bir yere
nakli. denilmek suretiyle uygulama alan 4857 sayl Kanununun
6. maddesine gre daha geni biimde izilmitir. O halde kdem taz-
minat asndan asl iveren alt iveren ilikisinin sona ermesinin ar-
dndan iyerinden ayrlan alt iveren ile daha sonra ayn ii alan alt
iveren arasnda hukuki ya da fiili bir balant olsun ya da olmasn
kdem tazminat asndan nceki iverenin, devir tarihindeki cret ve
kendi dnemi ile snrl sorumluluu, son alt iverenin ise tm dnem-
den sorumluluu kabul edilmelidir...19
Alt iverenlerin iyeri devri yaptklar bir i ilikisinde, iilerin kdem
tazminat 4857 sayl Yasas 6. maddesinde yer alan 2 yllk snrlama
dikkate alnmakszn devir ncesi ve sonras tm sreler dikkate alnarak
hesaplanr. Ancak devreden alt iveren kendi dnemi ve devir tarihindeki
creti ile snrl sorumludur. Devreden alt iveren, devir tarihine kadar
domu cret, fazla alma, hafta tatili almas, bayram ve genel tatil
creti gibi iilik alacaklarnda sorumluluu devir tarihinden itibaren 2
yl sreyle snrl durumdayken ihbar tazminat ve kullanlmayan izin c-
retlerinde bir sorumluluu bulunmamaktadr. Devralan iveren ise ihbar
tazminat ve yllk izin alacann tmnden sorumluyken, dier iilik
alacaklar ynnden devir tarihinden itibaren sorumludur.

...Feshe bal dier haklar olan ihbar tazminat ve kullanlmayan

izin cretlerinden sorumluluk ise son iverene ait olmakla devreden i-
verenin bu iilik alacaklarndan sorumluluu bulunmamaktadr. Dev-
ralan iveren ihbar tazminat ile kullandrlmayan izin cretlerinden
tek bana sorumludur.
yerinin devredildii tarihe kadar domu bulunan cret, fazla a-
lma, hafta tatili almas, bayram ve genel tatil cretlerinden 4857
sayl Kanununun 6. maddesi uyarnca devreden iveren ile devralan
iveren mtereken mteselsilen sorumlu olup, devreden asndan bu
sre devir tarihinden itibaren iki yl sreyle snrldr. Devir tarihinden
sonraki almalar sebebiyle doan sz edilen iilik alacaklar sebe-
biyle devreden iverenin sorumluluunun olmad aktr. Bu bakm-
dan devirden sonraya ait cret, fazla alma, hafta tatili almas,
bayram ve genel tatil creti gibi iilik alacaklarndan devralan iveren
tek bana sorumludur...20
6. ALT VEREN-ASIL VEREN LKSNDE MUVAZAA
4857 sayl Yasasnn 2/7. maddesinde muvazaal ilemlerden
bahsedilmitir. Asl iin blnerek yaptrlmas, asl iveren iilerinin
alt iveren yannda altrlmas gibi durumlar muvazaal ilem olarak
nitelendirilmitir. Bu maddeye gre;
Asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak al-
trlmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz veya daha
nce o iyerinde altrlan kimse ile alt iveren ilikisi kurulamaz.
Aksi halde ve genel olarak asl iveren alt iveren ilikisinin MUVAZA-
ALI ileme dayand kabul edilerek alt iverenin iileri balangtan
itibaren asl iverenin iisi saylarak ilem grrler. letmenin ve iin
gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren iler dnda asl i
blnerek alt iverenlere verilemez.
Yksek Mahkemenin de, alt iveren-asl iveren ilikisinde muvazaa
konusunda ok sayda karar mevcuttur. rnein, Yargtay, asl iin b-
lnmezlii ilkesinin ihlalinin muvazaa olarak nitelenecei ve muvazaal
alt-asl iveren ilikisinde iilerin, asl iverenin iisi saylaca eklinde
kararlar vermitir.
...Gerekten; 4857 sayl Kanununun 2. maddesinde getirilen ku-
ral asl iin blnerek alt iverene verilmemesidir. Ancak asl iindir
blmnn iletmenin ve iin gerei veya teknolojik nedenlerle uz-
manlk gerektiren iler olmas halinde alt iverene verilmesi olasdr.
20 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2011/9-589 E., 2011/740 K., 07.12.2011 tarih
Bu koullar asl iveren alt iveren ilikisinin snrlarn oluturmakta

olup bu snrlarn almas durumunda dier bir deyile alt iverene veril-
mesi mmkn olmayan bir iin alt iverene braklmas ya da MUVAZAALI
bir iliki iine girilmesi halinde alt iveren iilerinin batan itibaren asl
iveren iileri olarak ilem grecekleri hkme balanmtr...
...Bu itibarla i mfettii ve yaplan keif sonras alnan bilirkii
raporundan daval iverenin asl iin her bir blmn farkl alt ivere-
ne yaptrmak suretiyle bld, bunun yukarda aklanan 4857 sayl
yaanr 2. maddesinde belirtilen asl iveren alt iveren ilikisinin ko-
ullarn tamad anlaldndan alt iveren iilerinin balangtan
itibaren asl iveren iileri olarak kabul edilip ounluk tespitinin bu
erevede yaplmas gerekir. Alt iverenler tarafndan grlmekte olan
ilerin yukarda belirtilen unsurlar tamad, asl iveren alt iveren
ilikisinde daval iverenin asl iin blmlerini MUVAZAALI olarak alt
iverenlere verdii dikkate alnmakszn yazl ekilde hkm kurulma-
s hataldr...21
Tam tersi durumda ise, yani alt-asl iveren ilikisinde, asl i bln-
memise, i yardmc i niteliinde ise muvazaann varlndan bahsedi-
lemeyecektir.
...TEMZLK YARDIMCI TR, DAVALI NVERSTE LE DAVACI-
NIN VEREN OLAN DAVA DII ALT VERENLER ARASINDAK LK
YASAL UNSURLARINI TAIMAKTADIR. Daval E...niversitesi Rektrl-
nn, feshin geersizlii davasnda pasif husumetinin bulunmad,
davacnn ie iade davasnn i szlemesini fesheden son ivereni olan
alt iveren aleyhine amas gerekirken, muvazaa iddia ederek daval
aleyhine amasnn hukuka uygun olmad, davalnn feshin geersiz-
lii isteminde taraf sfat bulunmad anlaldndan, davann reddi
gerekir...22
Yksek Mahkeme, asl iveren iilerinin alt iveren tarafndan al-
trlmasn muvazaa sayarken, alt iveren deimesine ramen yeni alt
iveren yannda almaya devam eden iilerin varln muvazaa sayma-
maktadr.
...Somut olayda daval Bakanla bal Adana Numune ve Aratr-
ma Hastanesi ile daval C. Temizlik Ltd. ti. arasnda yaplan 14.1.2009
tarihli hizmet alm szlemesine gre hastanenin malzemeli temizlik
ve hastane destek hizmeti (sekretarya, teknik destek ve kalorifercilik

hizmeti, yk tama, bahvanlk, hasta karlama, ynlendirme, bil-

gilendirme, santral hizmeti ve evrak transportu) hizmetleri daval C.
Temizlik Ltd. ti.ne verilmitir. Davac anlan szleme kapsamnda
daval irkete bal olarak szleme kapsamndaki ite alm olup,
i szlemesi yazl bir fesih bildirimi olmadan daval irkete feshe-
dilmitir. Hizmet alm szlemesinin konusu olan hizmetlerin tamam
yardmc iler olup, davacnn temizlik iisi olmasna ramen fiilen
szlemenin kapsam dnda hastabakclk, hemirelik gibi asl iler-
de altrld iddia ve ispat edilmi deildir. Daval Bakanln yar-
dmc ilerini alt iverene vermesi 4857 sayl Kanununun 2/6-7.mad-
desi uyarnca mmkndr, idari ve teknik artnamelerde yklenicinin
eleman seiminde ve deiikliinde idarenin uygun grn alaca,
grev yerlerinin yklenicinin bilgisi olmadan deitirilmemesi, yllk
izin kullanma srelerinin belirlenmesi konusunda idarenin bilgisi ve
istei dorultusunda hareket edilmesi gibi dzenlemeler yer almakta
ise de asl iverenin denetim yetkisi, iyeri gvenlii ve iilik alacakla-
rna kar mteselsil sorumluluu nedeniyle bu tr dzenlemelere yer
vermesi olaan karlanmaldr. Bu nedenle sz edilen hkmler alt
iverenlik szlemesinin muvazaaya dayandn gstermez. Keza, alt
iverenlerin deimesine ramen iinin ara vermeden yine alt ivere-
ne bal olarak alm olmas da alt iverenlik uygulamasnn mu-
vazaal olduunu kabule yeterli deildir. Mevcut olgulara gre geerli
ve muvazaaya dayanmayan bir asl iveren-alt iverenlik szlemesi
bulunmaktadr. Mahkemece asl iveren-alt iveren ilikisinin muvaza-
al olduu sonucuna varlarak davacnn daval Bakanla ait iyerine
iadesi doru olmamtr...23
Yksek mahkeme yerleik kararlarnda, alt-asl iveren ilikisinin mu-
vazaa ynnden incelenmesinde dikkat edilecek hususlar teferruatl ola-
rak belirtme yoluna gitmitir24. Buna gre;
...Asl-alt iveren ilikisinde ilikinin muvazaal veya yasadaki un-
surlar tayp tamadnn belirlenmesinde,
Biri asl dier hukuksal ve ekonomik bamszlk ile ayr bir i orga-
nizasyonuna sahip iki ayr iverenin bulunup bulunmad,
Alt iveren iilerinin sadece asl iverenden alnan i kapsamnda
altrlp altrlmadklar,
Alt iverene verilen iin, iyerinde asl iveren tarafndan yrtlen
24 Yargtay 9. HD., 2010/11733 E., 2010/11997 K., 03.05.2010 tarih, Yargtay 9. HD.,
2010/30244 E., 2010/24328 K., 20.09.2010 tarih
mal veya hizmet retimine ilikin asl iin yardmc ilerinden olup ol-
mad, alt iverene verilen iin iletmenin ve iin gerei ile teknolojik
nedenlerle uzmanlk gerektiren bir i olup olmad;
Alt iverenin daha nce o iyerinde altrlan bir kii olup olmad;
Alt iverenin ie uygun yeterli ekipman ile tecrbeye sahip olup ol-
mad;
stihdam edecei iilerin niteliklerinin yaplacak ie uygun olup ol-
mad;
Alt iverene verilen ite asl iveren adna koordinasyon ve denetimle
grevlendirilenlerden baka asl iverenin iisinin alp almad;
Yaplan alt iverenlik szlemesinin i hukukunun ngrd kamu-
sal ykmllklerden kanmay amalayp amalamad;
Yaplan alt iverenlik szlemesinin iilerin i szlemesi, toplu i
szlemesi yahut mevzuattan kaynaklanan bireysel veya kolektif hak-
larn kstlamaya ya da ortadan kaldrmaya ynelik yaplp yaplma-
dnn aratrlmas ve irdelenmesi gerekir...25
Alt-asl iveren ilikisinde muvazaann bulunmas halinde, 4857 sayl
Kanunu uyarnca alt iveren iileri batan beri asl iverenin iileri
saylacak, aradaki i akdi bu tespitler gz nne alnarak sonu doura-
caktr. Ancak alt iveren iilerinin bir ksmnn, stlenilen hizmet dn-
da asl veya yardmc baka ite altrlmalar, asl-alt iveren arasndaki
szlemeyi tamamen muvazaal hale getirmeyecektir. Byle bir durumda,
sadece baka ite altrlan iiler asndan asl-alt iveren ilikisinin
unsurlarnn bulunmad kabul edilecektir.
7. ALT-ASIL VEREN LKSNE MSTENT DAVALARDA
SORUMLULUK
4857 Sayl Kanunu 6. maddesi; asl iveren, alt iverenin iilerine
kar o iyeri ile ilgili olarak bu kanundan, i szlemesinden veya alt i-
verenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykmllklerinden
alt iveren ile birlikte sorumlu olduunu hkme balam olup yerleik
Yargtay karalarnda ibu sorumluluun mterek ve mteselsil sorumlu-
luk olduu belirtilmitir.
bu sorumluluun i davalarndaki grnm ile ilgili emsal Yargtay
kararlar aada incelenmeye allacaktr.

. LK ALACAKLARI TALEPL DAVALARDA SORUMLULUK

ilik alacaklar talepli davalarda, asl ve alt iverenin birlikte sorum-
luluu tartmaszdr.26 inin kdem tazminat, ihbar tazminat, cret
alaca, fazla alma alaca, yllk izin alaca vb tm taleplerinde, asl ve
alt iveren mterek ve mteselsilen sorumlu olacaktr.27
...Mahkemece yarglama sonunda verdii ksa karar usule aykr
tefhim edildii gibi gerekeli kararda davac iinin tazminat ve ala-
caklarndan daval asl iverenin ayr, daval ortak giriimi oluturan
daval alt iveren irketleri ayr hkm altnda sorumluluklarna karar
vermitir. Oysa akland gibi asl-alt iveren ilikisinde alt iveren
iisine kar asl ve alt iverenler birlikte mteselsilin ve mtere-
ken sorumludurlar. Gerekeli kararn hkm fkrasnda asl iveren
ynnden ayr, alt iverenler ynnden ayr bentler altnda tazminat
ve alacaklarn iki kez infazna yol aacak ekilde karar verilmesi ve
keza kabule gre de ortak giriimi oluturan irketlerin uyumazlkta
yeri olmayan B.K.nun 523. Maddesi uyarnca altna alnan tazminat
ve alacaklardan yar yarya sorumlu tutulmas isabetsiz olup bozmay
gerektirmitir...28
. KAZASI NEDENYLE DOAN TAZMNAT DAVALARINDA
SORUMLULUK
kazasndan doan tazminat davalarnda da, asl iverenin alt ive-
renle birlikte mterek ve mteselsilen sorumlu olduu tartmaszdr.
26 Yargtay 9. HD., 2008/17081 E., 2008/12162 K., 12.05.2008 tarih; ...Dier yandan dava
d T. Gvenlik Sistemleri Temizlik ve nsan Kaynaklar Ltd. ti davallara ait iyerinde
yardmc i mahiyetindeki temizlik ve yemekhane hizmetlerini stlendiinden davallar
ile dava d irket arasnda asl-alt iveren ilikisi vardr.
Asl iveren i szlemesinden kaynaklanan tazminat ve alacaklardan 1475 Sayl Ya-
sann l/son ve 4857 Sayl Yasann 2. maddesi uyarnca alt iveren ile birlikte sorumlu-
dur...
27 Yargtay 9. HD., 2008/23429 E., 2008/20721 K., 21.07.2008 tarih; Yargtay 9. HD.,
2007/24560 E., 2008/186 K., 18.02.2008 tarih; Yargtay 9. HD., 2008/43245 E.,
2009/25694 K., 05.10.2009 tarih; 4857 sayl Kanununun 2/6 son cmlesi uyarnca
asl iveren, alt iverenin iilerine kar o iyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, i sz-
lemesinden veya alt iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykml-
lklerden alt iverenle birlikte sorumludur. 4857 sayl Kanunu ile asl iverenin, bu
Kanundan, i szlemesinden ve alt iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden do-
an ykmllklerden sorumlu tutulmas eklindeki dzenleme, asl iverenin sorum-
luluunun geniletilmesi olarak deerlendirilmelidir. Bu durumda, ihbar, kdem, kt
niyet ve ie iade sonucu ie balatmama tazminatlar ile cret, fazla alma, hafta tatili,
bayram ve genel tatili, yllk izin, ikramiye, pirim, yemek yardm, yol yardm gibi tm
iilik haklarndan birlikte sorumluluk esastr. Kanunu kulland birlikte sorumluluk
deyiminden tam teselsln dolays ile mterek ve mteselsil sorumluluun anlalma-
s gerekir.
Yksek Mahkemenin yerleik kararlar da bu dorultudadr.29

...Davallardan A. Elektrik Makine naat Sanayi ve Ticaret Ltd.
ti.nin taeronu olan davallardan Y. Elektrik Ltd. ti.nin iilerinden
davac, 30.6.2002 tarihinde, elektrik enerji nakil hattna ait direk ze-
rinde hat balants iinde alt srada, izolatre geici olarak ba-
lanan elik halat zmek iin uzandnda zerinde bulunduu izo-
latrn ters dnmesi sonucu 14 metre ykseklikten aaya derek
yaralanm ve %100 malul kalmtr.
in tamam yerine bir blm devrolunduunda devreden kiinin
iverenlik sfat devam ettiinden kusuru olmasa da olay tarihinde y-
rrlkte bulunan 1475 Sayl Kanununun 1/son maddesi gereince
sorumlu olduunun kabul gerekir. Bu durumda, enerji iletim hatlar-
nn yapm ii, davallardan TEA Genel Mdrlnn asl ii olup,
29 Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2010/21-739 E., 2011/5 K., 02.02.2011 tarih; ...Somut
olaya gelince; Davallar arasndaki 05.12.2001 tarihli Temizlik Hizmeti Szlemesi ile
Ankara Ticaret Odas Bakanlnca Sgtz Mevkii Ankara adresinde bulunan (ATO)
binasnn (iinde bulunduu tm bo alanlar, bahe, otopark ve benzeri iyerlerinin bu
szleme esaslarna gre) genel temizliinin yaptrlmas ii dier daval A... Tem. Gv.
Hiz. Tur. ve n. Taah. Tic. Ltd. ti.ye verilmitir. Anlan szlemenin Kapsam balkl
3. maddesinin e bendinde; bu szleme artlarna ve esaslarna gre yaplacak her
trl temizlik, personel durumlar ve benzeri ilerin takibi ve kontrol (ATO) dari ler
Mdrlnce yrtlecektir. ibaresi bulunmaktadr.
Szlemenin aklanan niteliine gre, daval Ankara Ticaret Odasnn dier daval te-
mizlik firmasna iin tamamn devretmedii, yaplacak her trl temizlik, personel du-
rumlar ve benzeri ilerin takip ve kontrolnn ATO dari ler Mdrlnce yerine ge-
tirilecei ve dolays ile ATOnun st iverenlik sfatnn devam ettii anlalmakla; yerel
mahkemece, davallardan Ankara Ticaret Odas Bakanlnn asl iveren olduunun
kabul ile davac sigortal iinin manevi zararndan alt iveren irket ile birlikte daval
Ankara Ticaret Odas Bakanlnn da mtereken ve mteselsilen sorumlu tutulmu
olmas yerinde olup, karar usul ve yasaya uygun olmakla onanmas gerekir...
Yargtay Hukuk Genel Kurulu, 2009/12196 E., 2011/2975 K., 08.03.2011 tarih;...Da-
vaya konu somut olaya gelince; davallardan E. E.e ait binann at iinin, szleme ile
verilen dier davallardan T. T.a ait asl iyeri alanlar ile yapld, len sigortalnn
da, bu davalya ait asl ilerinden bildirildii anlalmaktadr. Davaya konu kaza sonras
yaplan ilem ile, davallardan E. E. adna da bina onarm tadilat belirtilerek, iye-
ri tescili yapld grlmtr. Mahkemece, davallardan E. E.in iverenlik sfatnn
bulunmad belirtilerek, hakkndaki davann reddine karar verilmi ise de; hkmn,
eksik incelemeye dayal olduu anlalmaktadr. ncelikle, i kazasnn meydana geldi-
i binada, sadece at onarm iinin mi yapld; yoksa, bunun dnda bakaca iler
sebebiyle hizmet akdine dayal almalarn bulunup-bulunmad, bina maliki olan da-
vallardan E. E.in, binada yaplan baka iler sebebiyle sigortal altrp-altrma-
d aratrlmal; sadece, at onarm iinin yapldnn anlalmas durumunda, iin
szleme ile verilen davallardan T. T. tarafndan, asl iyeri alanlar ile yapldnn
anlalmasna gre, davallar arasnda asl iveren-alt iveren ilikisi bulunmayacan-
dan, imdiki gibi karar verilmeli; binada, at onarm dnda bakaca inaat ilerinin
de yapld ve dier ilerde de sigortal altrldnn anlalmas durumunda, binann
maliki olan davallardan E. E., asl iveren olarak sorumlu olacandan, kusur oran ve
aidiyetinin buna gre aratrlp, sonucuna gre karar verilmesi gerekir...
bu ii baka birine verse dahi ii alanla birlikte sorumluluu devam

edeceinden, asl iveren olarak taeron irketle birlikte mtere-
ken ve mteselsilen sorumlu olduu dnlmeksizin, daval TEA
Genel Mdrl hakkndaki davann reddine karar verilmesi usul ve
yasaya aykr olup, bozma nedenidir...30
. GVENCES KAPSAMINDA E ADE DAVALARINDA
SORUMLULUK
e iade davalarnn sonularndan olan ie balatmama tazminat ve
bota geen sre creti konularnda da, kanunda belirtilen birlikte so-
rumluluun bir tezahr olarak, alt ve asl iverenin mterek ve mte-
selsilen sorumluluuna hkmedilecektir.
...Somut uyumazlkta, davallar arasnda iyeri gvenlii ve itfa-
iye iinin yaplmas iin szleme bulunduu, davac iinin ivereni
olan irketinin bu ii stlendii, davallar arasnda asl-alt iveren ili-
kisi olduu, davacnn i szlemesinin daval alt iveren tarafndan ge-
erli neden olmadan feshedildii de dosya ieriinden anlalmaktadr.
Mahkemece feshin geersizliine karar verilmesi yerindedir. Davallar
arasnda szlemeye konu olan kamu kurumuna ait iyerlerinin g-
venliinin salanmas ve itfaiye ii asl iin bir blm olmayp, hiz-
met alm szlemesine konu i alt iverenlie verilebilecek niteliktedir.
Daval M. A.. ile dier daval firma arasnda asl iveren-alt iveren
ilikisi bulunmaktadr. Asl iverenin, alt iverenin iilerine kar
o iyeri ile ilgili olarak bu kanundan ve i szlemesinden doan
ykmllklerden alt iverenle birlikte sorumlu olaca kural dik-
kate alnmadan ve ie balatmama tazminat ve bota geen sre
cretinden birlikte sorumlu olduu gzden karlarak, alt iveren
ynnden davann husumet nedeni ile reddine karar verilmesi hatal
bulunmutur...31
Ancak asl iverenin Kanunu 2. maddesi mucibince mterek ve
mteselsil sorumluluu ie iade karar iin geerli deildir. bu birlik-
te sorumluluk hali, yalnzca yukardaki Yargtay kararlarnda zikredilen
tazminatlar asndan geerlidir. Zira, iinin i akdini feshetmeye yetkili
tarafn alt iveren olduu, dolaysyla da asl iverenin taraf sfat bulun-
mad gz nne alnmaldr. Bu sebeple, ie iade hkmnn alt ive-
ren hakknda kurulmas gerektii Yargtay tarafndan dile getirilmitir.

31 Yargtay 9. HD., 2008/43245 E., 2009/22668 K., 05.10.2009 tarih; Yargtay 9. HD.,
2008/43245 E., 2009/25694 K., 05.10.2009 tarih; Yargtay 9. HD., 2010/18207 E.,
2010/16763 K., 07.06.2010 tarih
...Feshin geersizlii ve ie iade davasnn alt ve asl iveren iliki-

sinde, her iki iverene birlikte almas halinde, davac ii alt iveren
iisi olup, i szlemesi alt iveren tarafndan feshedildiinden, feshin
geersizlii ve ie iade ykmll alt iverenindir. Asl iverenin i
ilikisinde, szlemede taraf sfat bulunmadndan, ie iade ynn-
de bir ykmllnden sz edilemez. Asl iverenin ie iade karar
sonras iinin ie balamak iin bavurmas ve alt iverenin ie alma-
masndan kaynaklanan ie balatmama tazminat ile drt aya kadar
bota geen sre cretinden yukarda belirtilen hkm nedeni ile alt
iverenle birlikte sorumluluu vardr...32
Ksacas, ie iade talebi hakknda alt iverene ynelik hkm kuru-
lurken, tazminatlar konusunda her iki iverenin birlikte sorumlu olduu
ynnde hkm kurulacaktr. Dolaysyla, ie iade davalarnda, asl ve alt
iveren arasnda mecburi dava arkadal bulunmaktadr.
...Buna gre, ie iade davalarna zg olarak, asl iveren-alt ive-
ren ilikisinin sz konusu olduu davalarda, daval taraf ynnden bir
eit ekli (usuli) bakmdan mecburi dava arkadalnn mevcut oldu-
u kabul edilmelidir.
Grld zere, bu zm tarz hem ii hem de iveren ynnde
hukuka uygun olup, maddi ve usuli bakmdan her iki tarafn haklarn
korumasn salayan bir zmdr.
Byle olunca, ie iade davasnn yalnzca asl iveren veya alt
iveren aleyhine almas durumunda, mahkemece, dava hemen
reddedilmemeli, daval olarak gsterilmeyen asl iveren veya alt
iverene davann temili iin davac tarafa sre verilmeli, verilen
sre iinde, dier dava arkadana temil edilirse davaya devam edil-
meli, aksi halde dava sfat yokluundan reddedilmelidir...33
Bu sebeple, ie iade davasnn sadece asl iverene yneltilmesi doru
deildir.34 Husumette yanlma olarak nitelenen byle durumlarda, Yk-
sek Mahkeme yerleik kararlarnda, davann alt iverene yneltilmesi iin

34 Yargtay 22. HD., 2011/5156 E., 2012/76 K., 16.01.2012 tarih; ...Daval belediye, alt i-
verenlik ilikisine dayandna gre, davacnn fesih srasnda kaytlarda ivereni olarak
gsterilen dava d irketin de davada daval safnda yer almas gerekir. Dairemizin bu
konuda oluturduu itihat alt iverenlik ilikisinin iddia edildii durumlarda gelecee
dnk baka uyumazlklara meydan verilmemesi bakmndan alt iveren olduu ne
srlen gerek ya da tzel kiinin de davada taraf olarak yer almasnn gerekli olduu
yolundadr. Bu itibarla ncelikle, fesih srasnda davacnn kaytlarda ivereni olarak
yazl irkete dava yneltilerek dava kapsamna alnmal, ..
sre verilmesi gerektiini belirtmektedir.35 Ancak husumette yanlma ola-

rak nitelenemeyecek durumlarda, ie iade davasnn sadece asl iveren
aleyhine almas mmkn deildir.36
35 Yargtay 9. HD., 2010/23831 E., 2010/24220 K., 20.09.2010 tarih; ...Dosya ieriine
gre davacnn alt iveren iisi olarak daval Salk Bakanlna ait hastanede temiz-
lik eleman olarak alt anlalmaktadr. Alt iverenlik uygulamasnn kanuna uygun
olmas ve muvazaaya dayandnn iddia ve ispat edilmemesi karsnda ie iade dava-
snn sadece asl iveren konumunda olan daval Salk Bakanlna yneltilmesi do-
ru deildir. Ancak, iini daval Salk Bakanlna ait iyerinde ifa eden iinin gerek
iverenin kim olduu konusunda yanlmas mmkndr. Bu nedenle, davacnn Salk
Bakanlna kar almas husumette yanlma olarak deerlendirilmeli, davacya dava-
sn ait iverene kar yneltmesi iin usulne uygun sre verilmeli, davacnn davasn
alt iverene yneltmesi halinde yarglamaya devam edilerek sonucuna gre bir karar
verilmelidir...
36 Yargtay 9. HD., 2010/49665 E., 2011/5998 K., 04.03.2011 tarih; ...Baka bir anlatm-
la, ie iade davas sadece asl iveren aleyhine alamaz.
Somut davada, davac vekili, dava dilekesinde asl iveren-alt iveren ilikisinin muva-
zaaya dayandn, gerek ivereninin SK Genel Mdrl olduunu belirterek davay
bilinli bir ekilde sadece SK Genel Mdrl aleyhine amtr. Bu durumda husu-
mette yanlmadan sz edilmesi de mmkn deildir.
Dosyada mevcut delilere gre davacnn daval SK Genel Mdrlnn bir ksm ile-
rini stlenen dava d irketin iisi olduu, davallar arasndaki asl iveren-alt iveren
ilikisinin muvazaaya dayanmad anlalmakla, daval SK Genel Mdrl aleyhine
alan davann husumet ynnden reddine karar verilmelidir. Yazl gereke ile daval
kurum hakknda alan davann kabulne karar verilmi olmas hatal olmutur.
te yandan, Medeni Usul Hukukuna gre ancak davada taraf olan kiiler hakknda h-
km kurulabilir. Dava dilekesinde daval olarak gsterilmeyen kiilere davann ihbar
edilmesi onlar davann taraf haline getirmez. hbar olunan kimse davada daval sfat
kazanamayaca gibi, bu kii aleyhine hkm de kurulamaz. Mahkemece davann ihbar
edildii dava d firma aleyhine hkm kurulmas da doru olmamtr...
DAR USUL AISINDAN OMBUDSMANLIK VE
AVRUPA BRL UYGULAMASI
Av. Tayfun ERCAN1 - Av. Can YAMAN
lkemizde idarenin haksz eylem ve ilemleriyle ilgili olarak bireylerin

haklar Anayasada gvence altna alnmtr. Anayasann 125 inci mad-
desinde, idarenin her trl eylem ve ilemlerine kar yarg yolunun ak
olduu ve idarenin kendi eylem ve ilemlerinden doan zarar demekle
ykmldr.
lk olarak, svete doan ombudsmanlk kurumu skandinav lkele-
rinde, daha sonra Kta Avrupasna, Amerika ve dier blgelerde uygulan-
maya balamtr.
Trkiyenin Avrupa Birliine yelik srecinde yaplan uyum alma-
lar kapsamnda ombudsmanlk kurumu 6328 sayl Kamu Denetilii
Kurumu Kanunu ile kabul edilmitir.
blmden oluan almamzn ilk blmnde, ombudsmanlk ku-
rumunun nitelikleri, grev ve yetkileri konusunda genel aklamalar ya-
plmtr. kinci blmde Trk Hukukunda ombudsmanlk kurumu ve il-
gili yasal dzenlemeler aklanmtr. Son blmde ise, Avrupa Birliinde
ombudsmanlk uygulamas sve, Danimarka, ngiltere, Fransa ve Avrupa
Birlii Ombudsman boyutuyla ele alnmtr.
I. OMBUDSMANLIKLA LGL GENEL AIKLAMALAR
Ombudsmanlk kurumu, ilk kez svete oluturulmutur. Zamanla,
dnyann farkl lkelerinde de kullanlan ombudsmanln tanm ve g-
revi farkllamtr. Bu ynyle, ombudsmanlk iin ortak bir tanm ve-
rilmesi mmkn grlmemektedir. Ancak, bir kurumun ombudsmanlk
olarak nitelendirilebilmesi iin en azndan baz asgari artlar tanmas
gerekmektedir. Ombudsmanla ilikin asgari artlarn aklanmas ba-
kmndan, ombudsmann nitelikleri ile grev ve yetkilerinin aklanmas
gerekmektedir.
1. Ombudsmanlk Kurumunun Nitelikleri
Ombudsmanlk kurumu, idareyi denetlemeyen bir mekanizmadr.
1 stanbul niversitesi Mali Hukuk Anabilim Dal Doktora Program rencisi

Ombudsmanlk sisteminin uyguland her lkede ombudsman, idare-

nin eylem ve ilemleriyle ilgili olarak denetim yetkisini kullanmakta-
dr2. Kural olarak, ombudsman, zel hukuk uyumazlklar, yasama
ve yarg ilemleri kapsam dndadr. Ancak, baz lkelerde bu kura-
ln aksi istisnai olarak uygulanabilmektedir. rnein, svete yargsal
ilemlerin ombudsman tarafndan denetlenmesi mmkndr3. Polon-
yada ise ombudsman yasalarn Anayasaya aykrl iddiasyla Ana-
yasa Mahkemesine bavurabilmektedir4.
Ombudsman, stlendii grev itibariyle, yrtmeden ve parlamen-
todan bamsz bir kurumdur5. Talimat verilmesi, kararlarnn etkilen-
mesi ya da yeniden gzden geirilerek dzeltilmesi mmkn deildir.
Zaten aksi bir uygulamada, ombudsmanlk kurumu siyasal iktidarn
hakimiyeti altna girerek ilevini yitirecektir. Ombudsmanlar, bam-
szln bir yansmas olarak tarafsz olmaldr. Grevlerini ifa ederken,
vatandalar arasnda rk, dil, din ya da inan gibi ayrmlar yapma-
yarak adaletin salanmasna katkda bulunurlar. Tarafszlk, grevin
ifas bakmndan nem tadndan, tam bir tarafszln salanmas
iin parlamento yesi olamama, cret ya da gelir karl bir yerde
alamama gibi snrlamalar ngrlebilmektedir.
Ombudsmann seilme yntemi, bu kurumun bamszl ynn-
den olduka nem tamaktadr. Parlamento, ombudsmanlar, kural
olarak, hukuk bilgisini iyi olan, kamu ynetimi yapsna hakim, olumlu
ilikiler kuran kiiler arasndan seer. Bu kuraln istisnai uygulamala-
r: ngiltere (parlamento komiserini kralie atar), rlandada (ombuds-
man parlamento kararndan sonra Cumhurbakan tarafndan atanr),
Fransada (C. bakannn imzasn tayan Bakanlar karar ile atanr)
Ombudsmann bamszl ve tarafszl bakmndan nem tayan
dier bir konuda grev sresidir6. Genel olarak, ombudsmann grev
sresi, parlamento sresi ile snlanmaktadr.
2 Mustafa Bykavc, Ombudsmanlk Kurumu, Ankara Barosu Dergisi, Yl:66, S:4, Gz

2008, s. 10-13.
3 Doan Kestane, ada Bir Denetim Organizasyonu Olarak Ombudsmanlk (Kamu
Denetilii), Maliye Dergisi, S:151, Temmuz Aralk 2006, s. 129.
4 . Baylan, Yurttan Devlet Ynetimi Hakkndaki ikayetleri ve Trkiye iin sve
Ombudsman Forml, T.C. ileri Bakanl Tetkik Kurulu Bakanl Yaynlar,
no.12, Ankara, s.1-2.
5 Kemal zden, Ombudsman; Yeni Bir Ynetim Anlay in Bir Model, Tasam Yaynlar,
stanbul, 2005, s 54-55.
6 Seriye Sezen, Ombudsman: Trkiye in Nasl Bir zm? Kamu Denetilii Kurumu
Kanunu Tasars zerine Bir Deerlendirme, Amme daresi Dergisi, C.34, S:4, Aralk
2001, s. 71-96.
dari Usul Asndan... Av. T. ERCAN - Av. C. YAMAN 175
Ombudsmann bamszl ve tarafszl ya ile de ilgilidir. Zira, gre-

vi bittikten sonra siyasete atlmay planlayan ombudsman grevini gerei
gibi yapamayacaktr. Ombudsmann, ya ve mesleki asdan belirli bir
dzeye ulam kiiler arasndan seilmesinin altnda yatan temel neden
budur.
Dier bir konu ise, bte ve maatr. Btenin, parlamentonun kontro-
lnde olduu bir durumda ombudsmann bamszlndan sz edilmesi
kendi iinde elimektedir.
Ombudsman tarafndan verilen kararlar hukuki adan balayc de-
ildir7. Yarg kararlarndan farkllatran yn de budur. Bu durumun
yansmas olarak, idarenin ombudsmann karar dorultusunda ilem ve
eylem yapma zorunluluu bulunmad gibi verilen karar, ilemi kaldra-
maz ve deitiremez. Verilen karar bir nevi, tavsiye niteliindedir.
Ombudsman, stlendii grev itibariyle kamu belgelerine ve arivle-
rine kolay bir ekilde ulama hakkna sahiptir8. Bu snrsz bir eriim
hakkdr. Kamu grevlilerinin talep edilen bilgi ve belgeleri belirli bir sre
iinde ombudsmana sunma zorunluluu bu hakkn doal sonucudur. Bu
hakk, hakl bir gereke olmakszn ihlal eden kamu grevlileri hakknda
soruturma alr9. Ancak zaman zaman gerek ticari sr gerekse de devlet
srr nitelii tayan bilgi ve belgelere ulaamayabilir.
Ombudsmana yaplan bavuru cretsizdir. Kolay bir ekilde ve do-
rudan ulalmas hedeflenir. Bu bakmdan, bavurular formalite ve ekil
art aranmakszn yaplr. ikayete konu olay anlatan dileke ile olaya
ilikin belgelerin verilmesi yeterlidir. Baz durumlarda ombudsman, re-
sen harekete geerek idarenin eylem ve ilemleriyle ilgili inceleme ve so-
ruturma balatabilir.
Yabanclk unsuru tayan bavurularn kabul edilmesi karlkllk
ilkesi ne baldr10.
Ombudsman tarafndan verilen kararlar tavsiye nitelii tadn-
dan, bu kararlarn kamuoyu ile paylalmas gerekir. Dolaysyla, om-
budsman ile medya arasnda sk bir iliki vardr.
7 Okan Veli afakl, Kamu Denetiminde Etkinlik Arac Olarak Ombudsman Ve

AB Srecinde KKTCdeki Uygulamaya Karlatrmal Bir Bak, Afyon Kocatepe
niversitesi, BF Dergisi, C:11, S:2, 2009, s.161.
8 Ali Fuat Gke, ada Kamu Ynetiminde Kamu Denetilii (Ombudsmanlk) Ve
Trkiye in Askeri Ombudsmanlk nerisi, Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve
dari Bilimler Fakltesi Dergisi, Y:2012, C:17, S:2, s.203-227.
9 T. Erhrman, Trkiye in Nasl Bir Ombudsman Forml ?, Ankara niversitesi
Hukuk Fakltesi Dergisi, C.49, S. 14, Ankara 2000, s.159.
10 Hayrettin Eren, Ombudsman Kurumu, AHFD, C:4, S:1-2, 2006, s. 80.
2. Ombudsmann Grev ve Yetkilerinin Kapsam

Ombudsmanlk kurumu, idarenin denetlenmesi ihtiyacndan ortaya
kmtr11. Kural olarak, zel hukuk uyumazlklar ile yasama ve yarg
ilemleri kapsam dndadr.
Ombudsmann grevleri aadaki ekilde sralanabilir:
Bireylerin, idarenin haksz eylem ve ilemlerine kar korunmas,
Kiisel hak ve zgrlklerin etkin bir ekilde korunmas
dare ile bireyler arasndaki ilikideki eitliin ve hakkaniyetin sa-
lanmas,
dare ile bireyler arasndaki ilikinin gelitirilmesi,
Yargnn yknn azaltlmas
II. TRK HUKUKUNDA OMBUDSMANLIK KURUMU
Ombudsmanlk kurumunun, Osmanlda yneticilerin eylem ve ilem-
lerine kar bavuru yolu olarak ngrlen Ahilik, eyhlislamlk ve
Divan- Hmayn gibi kurumlardan esinlenerek oluturulduu ynnde-
ki grler sklkla ileri srlmektedir12.
1. Ombudsmann Grev ve Yetkileri le Seilme Usul ve Esaslar
Ombudsmanlk kurumu, 6328 Sayl Kamu Denetilii Kanununun
yasalamasyla birlikte yasal alt yapya kavumutur. Trkiye Byk
Millet Meclisi Bakanlna bal, kamu tzel kiiliini haiz, zel bteli
ve merkezi Ankarada bulunan Kamu Denetilii Kurumu kurulmutur.
Kurum, Badenetilik ve Genel Sekreterlikten oluur. Kurumda bir Ba-
deneti ve be deneti ile Genel Sekreter ve dier personel grev yapar.
Kurum gerekli grd yerde bro aabilir. Badenetilik, badeneti ve
denetilerden oluur. Kurumun temsil ve ynetimi Badenetiye aittir.
Badeneti, denetiler arasndaki koordinasyonu ve uyumu salar.
Badeneti ve denetilerin nitelikleri ile seimleri hakkndaki hususlar
Kanunun 10. ve 11. maddelerinde dzenlenmitir. Buna gre, badeneti
veya deneti seilebilmek iin aadaki artlarn varl gerekir:
Trk vatanda olmak.
Seimin yapld tarihte badeneti iin 50, deneti iin 40 yan
doldurmu olmak.
11 M. Oytan,Ombudsman Eli ile darenin Denetimi Konusunda Kyaslamal Bir nceleme,

Dantay Dergisi, Yl:5, S.18- 19, s.193.
12 Galip Demir, Ombudsman Aranyor, Ahilik Aratrmalar Yaynlar, stanbul, 2002, s 131.
Tercihen drt yllk eitim veren hukuk, siyasal bilgiler, iktisadi ve

idar bilimler, iktisat ve iletme fakltelerinden veya bunlara denk-
lii kabul edilmi yabanc retim kurumlarndan mezun olmak.
Kamu kurum veya kurulularnda, uluslararas kurulularda, si-
vil toplum kurulularnda veya kamu kurumu niteliindeki meslek
kurulularnda ya da zel sektrde toplamda en az on yl alm
olmak.
Kamu haklarndan yasakl olmamak.
Bavuru srasnda herhangi bir siyasi partiye ye olmamak.
26/9/2004 tarihli ve 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 53. mad-
desinde belirtilen sreler gemi olsa bile kasten ilenen bir sutan
dolay hapis cezasna ya da affa uram olsa veya hkmn aklan-
masnn geri braklmas karar verilmi olsa bile Trk Ceza Kanu-
nununn ikinci kitabnn birinci ksmnn bir ve ikinci blmndeki
sular, Devletin gvenliine kar sular, anayasal dzene ve bu d-
zenin ileyiine kar sular, mill savunmaya kar sular, Devlet
srlarna kar sular ve casusluk sular ile yabanc devletlerle olan
ilikilere kar sulardan veya zimmet, irtikap, rvet, hrszlk, do-
landrclk, sahtecilik, gveni ktye kullanma, hileli iflas, ihaleye
fesat kartrma, edimin ifasna fesat kartrma, sutan kaynak-
lanan malvarl deerlerini aklama veya kaaklk sularndan
mahkm olmamak.
Ayn Kanunun 11. maddesinde ise, ombudsmann seilme, atanma
usul ve esaslar aklanmtr. Buna gre, badeneti veya denetilerden
birinin grev sresinin bitmesinden doksan gn nce, bu grevlerin her-
hangi bir sebeple sona ermesi halinde ise sona erme tarihinden itibaren
onbe gn iinde durum, Kurum tarafndan Bakanla bildirilir. Bakan-
lk tarafndan ilan edilen bavuru sresi iinde, 10. maddede yazl nite-
likleritayanlardan, Badeneti veya deneti aday aday olmak isteyen-
ler Bakanla bavuruda bulunurlar. Komisyon, Badeneti seiminde
bavuruda bulunan aday adaylar arasndan aday, bavuru sresinin
bittii tarihten itibaren on be gn iinde belirleyerek Genel Kurula sunul-
mak zere Bakanla bildirir. Genel Kurul, bildirim tarihinden itibaren
on gn iinde, Badeneti seimlerine balar. Badeneti gizli oyla sei-
lir. Komisyon tarafndan oluturulacak alt komisyon, bavuruda bulunan
aday adaylar arasndan, seilecek deneti saysnn kat kadar aday,
bavuru sresinin bittii tarihten itibaren on be gn iinde belirler ve
Komisyona sunar. Komisyon sonraki on be gn iinde deneti seimle-
rini yapar.
Meclis, badeneti ya da denetileri, meclis ye tam saysnn te iki

ounlukla seer.
Badeneti ya da denetilie seilenlerin, grev yaptklar grev sresi
boyunca eski grevleriyle iliikleri kesilir.Hibir makam ya da merciden
emir ve talimat almayan badeneti ya da denetinin grev sresi 4 yldr.
Grev sresi sona eren ombudsman, sadece bir dnem daha olmak zere
yeniden badeneti ya da deneti seilebilir.
Badeneti ve denetilerin grevleri sebebiyle bir su iledikleri ne
srld takdirde haklarnda ceza soruturmas ve kovuturmas ya-
plabilmesi Trkiye Byk Millet Meclisi Bakannn iznine baldr. zin
verilmesi veya verilmemesine ilikin karara kar itiraz mercii, Dantayn
ilgili dairesidir. Badeneti ve denetiler hakkndaki soruturma Yargtay
Cumhuriyet Basavcs tarafndan yaplr. Alacak kamu davas, Yarg-
tayn ilgili ceza dairesinde grlr. Temyiz mercii, Yargtay Ceza Genel
Kuruludur.
Badenetiye Babakanlk Mstear, denetilere Babakanlk mste-
ar yardmclar iin belirlenen her trl demeler dahil mali haklar tuta-
rnda aylk cret denir.
6328 Sayl Kamu Denetilii Kurumu Kanunu uyarnca, kamu denet-
ilii kurumu gerek ve tzel kiilerin, idarenin ileyii ile ilgili ikayetleri
zerine, idarenin her trl eylem ve ilemleri ile tutum ve davranlarn;
adalet anlay iinde, insan haklarna sayg, hukuka ve hakkaniyete uy-
gunluk ynlerinden incelemek, aratrmak ve idareye nerilerde bulun-
makla grevlidir13.
Cumhurbakannn tek bana yapt ilemler ile resen imzalad ka-
rarlar ve emirleri, yasama yetkisinin kullanlmasna ilikin ilemleri, yar-
g yetkisinin kullanlmasna ilikin kararlar, Trk Silahl Kuvvetlerinin
srf askeri nitelikteki faaliyetleri, Kamu denetinin grev alan dndadr.
6328 Sayl Kamu Denetilii Kurumu Kanununa gre, Badenetinin
ve denetinin grevleri aada sralanmtr:
Kuruma gelen ikayetleri incelemek, aratrmak ve idareye neri-
lerde bulunmak.
Bu Kanunun uygulanmasna ilikin ynetmelikleri hazrlamak.
Yllk raporu hazrlamak.
13 Billur Yalt, Vergi Uyumazlklarnda Yeni Bavuru Yollarnn Yargya Etkisi:

Ombudsman Bavurusu ve Bireysel Bavuru, Vergi Sorunlar Dergisi, S:286, Temmuz
2008, s. 110.
Yllk raporu beklemeksizin gerek grd konularda zel rapor

hazrlamak.
Raporlar kamuoyuna duyurmak.
Yokluunda kendisine vekalet edecek denetiyi belirlemek.
Birisi kadn ve ocuk haklar alannda grevlendirilmek zere, de-
netiler arasndaki i blmn dzenlemek.
Genel Sekreteri ve dier personeli atamak.
Kanunlarla verilen dier grevleri yapmak.
Denetilerin grevleri ise aada sralanmtr:

Bu Kanunda verilen grevlerin yaplmasnda Badenetiye yardmc
olmak.
Badeneti tarafndan verilen grevleri yapmak.
Kamu denetisi, bilgi ve resmi belgeleri isteyebilecek, ahit dinleye-
bilecek ve bilirkiiatayabilecektir. Deneti tarafndan istenen devlet
srr veya ticari sr niteliindeki bilgi ve belgeler dndaki tm bilgi
ve belgelerin tebli edildii tarihten itibaren otuz gn iinde veril-
mesi zorunludur. Devlet srr niteliindeki bilgi ve gelgeler bade-
neti ya da deneti tarafndan yerinde incelenebilir. Hakl bir neden
olmakszn bu talep yerine getirilmedii takdirde, Badeneti ya da
denetinin bavurusu zerine soruturma alr.
2. Bavuruya likin Usul ve Esaslar
6328 sayl Kanun, kamu deneisinin resen harekete gemesi konu-
sunda yetki vermemitir. Kuruma, gerek ve tzel kiiler bavurabilirler.
Bavuru; bavuru sahibinin ad ve soyad, imzas, yerleim yeri veya i
adresini ve Trkiye Cumhuriyeti vatandalar iin vatandalk kimlik nu-
marasn, yabanclar iin pasaport numarasn, bavuru sahibi tzel kii
ise tzel kiinin unvan ve yerleim yeri ile yetkili kiinin imzasn varsa
merkezi tzel kiilik numarasn ve yetki belgesini ieren Trke dileke
ile yaplr. Bu bavuru, ynetmelikte belirlenecek artlara uyulmak kay-
dyla elektronik ortamda veya dier iletiim aralaryla da yaplabilir. Ya-
plan bavurulardan;
Belli bir konuyu iermeyenler,
Yarg organlarnda grlmekte olan veya yarg organlarnca karara
balanm uyumazlklara ilikin olanlar,
kinci fkrada belirtilen artlar tamayanlar,
Sebepleri, konusu ve taraflar ayn olanlar ile daha nce sonulan-

drlanlar, incelenmez.
Bavuruda bulunulabilmesi iin idari bavuru yollarnn ve zel ka-
nunlarda dzenlenen zorunlu idari bavuru yollarnn tketilmi olmas
gerekir. dari bavuru yollar tketilmeden yaplan bavurular ilgili kuru-
ma gnderilir. Telafisi g ve imkansz zararlarn doma ihtimali bulun-
duu takdirde, bavuru yollar tketilmi olmasa dahi yaplan bavurular
kabul edilebilir.
Bavurular, illerde valilikler, ilelerde kaymakamlklar vastasyla ya-
plabilir. Bavurular cretsizdir. dare, Kurum tarafndan kendisine bildi-
rilen bavuru ile ilgili olarak altm gn iinde cevap vermezse, bu srenin
bitiminden itibaren 6 ay iinde bavurulabilir. Bavuru tarihi, dilekenin
kuruma, valilik ya da kaymakamla verildii ya da ulat tarihtir. Ba-
vuru dava ama sresi iinde yaplmsa, ilemeye balam olan dava
ama sresi kendiliinden durmaktadr. Kamu denetisi, yapt inceleme
ve aratrma neticesinde ulat sonucu ya da zm nerisini en ge alt
ay iinde bavurucuya ve ilgiliye bildirir. dari makamlar, zm neri-
sini uygulanabilir nitelikte grmezse gerekelerini otuz gn iinde Kamu
Denetilii Kurumuna bildirir. darenin tavsiyelerini dinlemeyen idareler
Meclise bildirilir. Ancak Meclisin bu konuyla ilgili nasl bir tutum izleye-
cei konusunda ak bir dzenleme mevcut deildir.
III. AVRUPA BRLNDE OMBUDSMANLIK UYGULAMASI
Ombudsmanl ilk kez anayasal bir kurum olarak dzenleyen lke
svetir. lerleyen dnemlerde, dier lkelerde kendi siyasi, idari, eko-
nomik ve sosyal yaplarna gre farkl ekilde uygulamtr. Bu blmde,
bata sve olmak zere bir ksm AB lkelerinde geerli olan ombusman-
lk uygulamalar aklanacaktr.
1. sve
kinci Dnya Savandan sonra giderek yaygnlaan ombudsmanlk
ilk kez 1809 ylnda sve Anayasasna girmitir14. Balangta, parlamen-
to adna idarenin ilemlerini ve eylemlerini denetlemek iin kurulmutur.
Ancak, sonradan, yaps farkllaarak bireylerin haklarn koruyan bir de-
netim mekanizmas halini almtr. svete parlamento ombudsman drt
kiiden oluur ve sadece parlamentoya kar sorumludur15:
Baombudsman: Uygulama esaslar, kararlara eriim ve kararla-
14 Oytan, a.g.m., s.193.
15 Oktay Bahadr, Ombudsmanlk Kurumunun sve, ngiltere Ve Fransa le Karlatrmal
ncelenmesi, Trkiye Adalet Akademisi Dergisi, S:1, Nisan 2010, s. 364.
rn uygulanmas ve personelle ilgili konularda yetki sahibidir. Dier

ombudsmanlara mdahale edemez.
kinci ombudsman; mahkemeler, savclklar, polis ve hapishane ko-
nularnda yetki sahibidir.
nc ombudsman; ordu ile ilgili konularda ve dier ombuds-
manlarn kapsamna girmemek kaydyla dier tm idari ilemlerde
yetki sahibidir.
Drdnc ombudsman, vergiler ve sosyal hizmetler konularnda
yetki sahibidir.
Bunlara ilaveten, Tketici ombudsman, ocuk ombudsman gibi om-
budsmanlklar da mevcuttur.
Ombudsmanlar, parlamento tarafndan drt yllna seilir. Karar, oy
birlii ile verilmelidir16. Grev sresi biten ombudsman yeniden seilebi-
lir. Ya bakmndan bir snrlama olmasada genellikle krk ya ve zeri
kiiler arasndan seilir. Ombudsman, parlamento tarafndan grevden
alnabilir17.
Ombudsmann yetkileri, askeri ve sivil konularnda yer ald geni bir
alana yaylmtr. Bu denetimin kapsamna, merkezi ve yerel kurulular,
kamu irketlerinde alanlar, ordu mensuplar, mahkemeler, kiliseler
girmektedir. Belediyelerin karar alma organlar bu denetimin dndadr.
Ombudsman parlamento adna hukuka uygunluk ve yerindelik denetimi
yapmaktadr.
Ombudsman, denetlemeyecei kurumlarda bulunmaktadr. Bunlara
rnek olarak parlamento ynetim kurulu, parlamento seim kurulu vb.
gsterilebilir.
Ombudsman, ikayet zerine ya da resen harekete geebilir. Bavuru-
lar yazl olmal, ikayete konu kurum, ilem, eylem, bavurucunun ad
gibi ayrntlar iermelidir. Kural olarak, eylem veya ilem zerinden iki
yl getii takdirde bu ihlaller bavuruya konu edilemeyecektir. Kamu ya-
rar sz konusu ise bavuru ileme konu edilebilir.
Ombudsmanla bavuru iin, i hukuk yollarnn tamamnn tke-
tilmesi art bulunmamaktadr. ikayetler cretsizdir. Kolay bir ekilde
yaplmas esastr. ikayetler, genellikle alt aylk sre iinde karara bala-
nr. sve parlamento ombudsman rnein gazete haberleri, tv program-
lar gibi haberler sonucunda resen de harekete geebilir.
16 Djahan Muradova, Ombudsmanlk Kurumu Ve Trkiyede Uygulanabilirlii, Ankara

niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Siyaset Bilimi Ve Kamu Ynetimi Anabilim Dal
Ynetim Bilimleri Bilim Dal, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, 2013, s. 73.
17 Bahadr, a.g.e., s. 364.
Ombudsmana bavurulduunda ncelikle, ikayetin doruluu ara-

trlr. kinci aamada, ombudsman idareden aklama yapmasn ister.
Devletin gvenlii ilgili bilgi ve belgeler dnda ombudsmana ikayet ko-
nusu olayla ilgili her trl bilgi ve belgenin verilmesi zorunludur. Aksi
takdirde, kamu grevlileri idari para cezas ile cezalandrlr. Ombuds-
man ikayet konusu olayla ilgili denetim yapabilecei gibi bilirkiiye ba-
vurabilir ve taraflar dinleyebilir. Ombudsman tarafndan verilen kararlar
kamuoyuna aklanr.
2. Danimarka
Ombudsmanlk, ilk kt tarihlerde skandinav lkelerinde uygulan-
mtr. II. Dnya Savandan sonra Danimarka Ombusdmanl kurmu-
tur18. Grev ve yetkileri daha dengeli ve gereki ekilde belirlendii iin
bu kurumun yaylmasna nemli bir rol stlenmi ve ou lke tarafndan
model olarak alnmtr.
Danimarkada ombudsman, parlamento tarafndan her genel seim
sonrasnda seilir. Ombudsmann grevi boaldnda ise parlamento
kendi adna asker ve sivil merkezi ynetimi denetlemesi iin bir ya da iki
ombudsman seer19. Ayn kii, iki kez seilebilir. Emeklilik ya yetmitir.
Hukuk fakltesi mezunu olmas gerekir. Gre sresi br seim dnemini
kapsar. Ancak, ombudsmana duyulan gven yitirilirse bu sreden nce
grevden alnabilir. Ombudsman, istifa etmek istiyorsa bunu alt ay nce-
sinde haber vermek ve bir ay sonunda geerli olacak ekilde istifa edebi-
lir. Grevinden ayrlan ombudsman, yerel meclis komisyonunun izni ol-
madan kamu ya da zel sektrde alamaz. Ombudsmanlk kurumunda
alacak personelin atanmas ve grevden alnmas ombudsmana aittir.
Ombudsman, sivil ve askeri kurulular, merkezi hkmet ile yerel
hkmeti denetler. Yani bakanlar, brokratlar, kilise grevlileri de ombu-
dsman tarafndan denetlenir. Yerel ynetimler zerindeki denetim yetkisi
sadece, bunlarn alanlar ve komiteleriyle snrldr.
Kiisel hak ve zgrlnn ihlal edildiini dnenler tarafndan ya-
plan bavurular zerine ombudsman, devlet kurulularn inceleyerek
gerekli grd takdirde sorumlula hakknda idari ve cezai tatbikatn ya-
plmasn isteyebilir. Burada ombudsmanlarn inceleme yetkisine bir s-
nrlama getirilmitir. Ombudsman, ancak mahkemelerin inceleyebilecei
gizli belgeleri inceleyemez. nceleme srasnda, yasalardaki, idari dzen-
lemeler ve usullerdeki eksiklikleri parlamentoya ya da bakana bildirir.
18 Namk Kemal Ergani, Danimarka Ombudsman, Dantay Dergisi, S.105, 2003, s. 3.

19 Oytan, a.g.m., s.193.
Anayasa Mahkemesi hakimleri ve katipleri, hakimler, Adalet Mahke-

mesinin st dzey yneticileri gibi baz kurum ve kiiler ombudsmann
yetkisi dndadr. Ancak, temel hak ve zgrlklerin zedelendii durum-
larda yerel ynetimlerin ikayeti zerine yetki kapsam dnda kalan ko-
nular denetlenebilir.
Danimarkada uygulanan ombudsmanlk sisteminde idari kararlarn
feshedilmesi, deitirilmesi mmkn deildir. Ombudsmann kararlar
balayc deildir. Dorudan ceza kovuturma yetkisi yoktur. Kamu g-
revlilerinin grevleri srasnda iledikleri sular tespit edilirse idari ma-
kamlardan disiplin soruturma ve savclktan cezai kovuturmann yapl-
masn isteyebilir.
ncelemeler srasnda bakann veya eski bakann zel hukuk ya da ceza
hukuku bakmndan sorumluluunu douran bir olayla karlald tak-
dirde, ilgili ahs hakknda ilem yaplabilmesi iin yerel meclise neride
bulunabilir. Yine, idari dzenleme ve ilemlerde ihmallerin varl tespit
edilirse, bu durum, yerel meclis ya da kabine bakanna aktarlr.
Ombudsman, yerel meclise yllk rapor sunar. Hazrlanan rapor, ka-
muoyu ile paylalr. Ombudsmann, idareye yapt tavsiyeler yerine geti-
rilmezse ombudsman dava almas konusunda ikayetiye adli yardmda
bulunulmasn Adalet Bakanlndan talep edebilir20.
Ombudsmana bavurular yazl olarak yaplabilr. Bavuruya olayla il-
gili bilgi ve belgeler eklenir. Bavurunun yaplmas bakmndan maddi
olayla kii arasnda balantnn ve hukuki yararn bulunmas ve tm i
hukuk yollarnn tketilmi olmas gerekir. Bavurular, kararn kesinle-
tii tarihten itibaren 12 ay iinde yaplmaldr. Ombudsmann resen hare-
kete getii durumlarda i hukuk yollarnn tketilme art ve zamana-
m kendiliinden kalkar. Bavurular, iadeli taahhtl olarak ya da baka
bir yolla yaplabilir. Bavuru cretsizdir ve ikayetinin lke vatanda
olmas art deildir. ekil art bulunmasa da ikayetiye ait isim ve adres
bilgilerinin bulunmas zorunludur.
3. ngiltere
ngilterede adli mahkemeler ve parlamento yeleri araclyla hak
aranmas mmkndr21. ngiliterede adli ve idari yarg ayrm bulunma-
d iin idare ile vatandalar arasndaki uyumazlklar adliye mahkeme-
lerince zmlenir. Yargsal denetimin yannda parlamento denetimi te-
20 Oytan, a.g.m., s.193.

21 M. Akif zer, ngilterede Ynetimin Denetiminde zgn Bir Kurum: Parlamento
Komiserligi, Trk dare Dergisi, S. 416417, 1997, s.59.
mel hak ve zgrlklerin korunmas bakmndan etkin bir rol oynamak-

tadr. Parlamento denetimi, milletvekilleri vastasyla yaplr. ngilterede
kamu ynetimleri ile bakanlklar parlamentoya kar sorumlu olan bakan
tarafndan idare edilir. Milletvekilleri, vatandalarn yapt ikayetleri ba-
kana iletir.
Parlamento komiseri, Babakann, muhalefet partisi lideri ve parla-
mento komiseri komitesi babakanyla gerekletirilen grme sonu-
cunda belirlenen neri zerine Kralie tarafndan atanr22. Kralie, yapt
atamay bir mektupla parlamentoya bildirir. Seim deil, atanma usul
uygulanr. Parlamento komiseri iin ngrlen bir grev sresi bulun-
mamaktadr. Emeklilik yana kadar gre yapabilir. Ancak, Avam Kama-
ras ve Lordlar Kamarasnn nerisi zerine Kralie tarafndan grevden
alnabilir. Parlamanto komiseri bamszdr. Hiyerarik bakmdan st
bulunmaz. Dolaysyla emir ve talimat almaz. Kendi personelini atayabilir.
Parlamento komiseri, merkezi kurulular ile tzel kiilii olan veya
olmayan kamu kurum ve kurulularyla yapt eylem ve ilemler sonu-
cunda temel hak ve zgrlkleri ihlal edilen zel hukuk tzel kiilerinin
ikayetlerini inceler, soruturur ve hazrlad raporunu parlamentoya
sunar23. Parlamento komiseri, Byk Britanya topraklar zerindeki l-
kelerde (skoya, Galler) denetleme yetkisine sahiptir. Kuzey rlandada
ayr bir ombudsmanlk bulunur. Ombudsmanl dzenleyen yasal d-
zenlemede parlamento komiserinin denetleyemeyecei konu ve kurulu-
lar listelenmitir. rnein, sulularn iadesi, af yetkisi, yargsal ilemler
kapsam dndadr.
Parlamento komisyeri, sadece inceleme yetkisine sahiptir. Baka ka-
nuni yetkisi bulunmamaktadr24. Grevi, ikayete konu eylem ve ilemleri
incelemek ve bu konuda rapor hazrlamaktr. dari eylem ve ilemleri de-
itirmeye yetkili deildirler.
Ombudsmana dorudan bavuru yaplamaz. Bavurda bulunabilecek
kiiler yasada belirlenmitir. Avam kamaras yesi bir parlamenter va-
stasyla bavuru ahsen yaplabilir. Vatandan dorudan bavurmas
mmkn deildir. Resen soruturma balatamaz.
ikayetin yaplabilmesi bakmndan ikeyti ngilterede oturmaldr.
22 Taykan Ataman, ngilterede Ombudsman Kurumu (darenin Parlamento Tarafndan

Denetimi), Trk dare Dergisi, S:400, 1993, s. 219.
23 Sleyman Arslan, ngilterede Ombudsman Messesi, Amme daresi Dergisi, TODAE
Yaynlar, C: 19, S:1, Ankara, 1986, s. 158.
24 S. Arslan,ngilterede Ombudsman Messesesi, Amme daresi Dergisi, C.19, S.1, Mart
1986, s.157.
Bavuru iin sre snrlamas bulunmamaktadr. Ancak, idarenin eylem

ve ilemlerinden ikayeti olan kiilerin bu eylem ve ilemleri rendikleri
tarihten itibaren 12 ay iinde Avam Kamarasna bavurmak zorundadr.
hukuk yollarnn tketilmesi arttr. Parlamento komiseri hakl bir ne-
deni varl halinde zamanamna urayan bir bavuruyu da kabul edebi-
lir. Parlamento, yaplan bavurular nce yetki bakmndan inceler, kendi
yetki alan kapsamnda grrse gerekli almalara balar. Parlamento
komiserinin ikayet konusu olayla ilgili talep ettii resmi kayt ve belge-
lerin verilmesi gerekir. Parlamento komiseri vard sonucu bir raporla
ikayetin inelenmesi iin bavuruda bulunan parlamentere, ikayetiye ve
idareye bildirir. Ombudsmann vard sonu kapsamndan idare eyleme
gemezse, ombudsman bu durumu, zel bir raporla Avam ve Lordlar ka-
marasna bildirebilir.
4. Fransa
Ombudsmanlk ou lkede temel hak ve zgrlklerin korunma-
s bakmndan etkili bir ara olarak kullanlmsa da Fransada durum
daha farkldr. Ombudsmalk, yargsal yollara ilave olarak ngrlen ve
bireylerin dorudan bavuruda bulunabilecei bir kurum olarak ortaya
kmtr25.
Ombudsman (mediateur) , alt yl iin seilir. Grev sresi sona eren
ombudsman yeniden seilemez. Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle atanr.
Ombudsman (mediateur), yasama ve yrtmeye kar bamszdr ve g-
reviyle ilgili ilemlerinden ve aklamalarndan tr soruturulamaz,
sorgulanamaz, kovuturulamaz, tutuklanamaz ve yarglanamaz. Greviy-
le ilgili konularda emir ve talimat almaz. Ombudsman (mediateur), ek bir
kamu grevi yapamaz.
Ombudsmann (mediateur), denetleyecei kurum ve kurulular ken-
di kanununda dzenlenmitir26. rnein, merkez ve tara tekilat, ye-
rel ynetimler, kamu hizmeti gren zel hukuk kurulular. dari yarg
zerinde denetim yetkisi bulunmayan Ombudsmann (mediateur), kamu
personeli ile idare arasndaki uyumazlklarn zmnde rol oynamaz.
Ombudsmann (mediateur), almalar srasnda yaplmasn gerekli
grd yasal dzenlemeleri bildirebilir.
Fransada ombudsman (mediateur), daha ok bir arabulucu rolne
25 Yldrm Uler, Ombudsman (Kamu Denetisi), Trkiyede Kamu Ynetimi, Burhan

Ayka, enol Durgun ve Hseyin Yaman ( der.), Yarg Yaynevi, Ankara 2003, s.472.
26 Ramazan engl, Fransada kamu Ynetiminin Denetlenmesinde Kamu Arabulucusunun
(Mediateur de la Republique) Rol, Dantay Dergisi, Y.32, S. 105, Ankara 2003, s. 3137.
sahiptir. Uzlatrma tekniklerinden yararlanarak idare ile vatandalar

arasndaki uyumu ve ibirliini gelitirir. Ombudsmann (mediateur), ey-
lem ve ilemleriyle bireylerin temel hak ve zgrlklerini ihlal eden kamu
grevliler hakknda cezai ve idari soruturmann balamasn isteyebilir.
Grevi srasnda her trl bilgi ve belgenin baz snrlamalar dnda ve-
rilmesi arttr.
Ombudsmann (mediateur), parlamento ve Cumhurbakanna her yl
genel bir rapor sunar. Baz hallerde zel rapor da hazrlayabilir.
Fransa vatanda olmayanlar da dahil olmak zere herkes, Ombuds-
mana (mediateur) bavurabilir. Dorudan bavurulmas mmkn deil-
dir. Bir parlamenter araclyla bavurular yaplabilir. Tm i hukuk
yollarnn tketilmesi arttr. dari ya da adli yarg mercileri nnde g-
rlmekte olan konular yetki kapsam dndadr. Bu tr konularla ilgi-
li Ombudsmana (mediateur) bavurulamaz. Ombudsmann (mediateur)
kural olarak, resen harekete gemesi mmkn deildir.
Ombudsman (mediateur), iki trl karar alr. ikayetinin, ikayeti
yersiz bulunursa dosyay kapatr. ikayet hakl bulunursa, ihlalin gideril-
mesi iin sreci balatr. Ancak, idarenin yerine geemez.
5. Avrupa Birlii Ombudsman
Avrupa Birlii Anlamasyla (Maastricht Antlamas) birlikte effaf, de-
mokratik, saydam ve kaliteli ynetim gibi ilkeler nem kazanmtr27. Bu
dorultuda, AB Antlamasnn 195. maddesinde, Avrupa Ombudsman
dzenlenmitir. AB ombudsman, AB brokrasisinin yapabilecei hatal
eylem ve ilemlere kar vatandalarn temel hak ve zgrlklerinin ko-
runmas iin oluturulmutur. Birok Avrupa lkesinde denetim organ
olarak mevcut olan ombudsmanlk uygulamas, Maastricht Antlamas ile
birlikte AB ynetim dzeyinde yerini almtr.
lk AB ombudsman, 1994 ylunda Avrupa Parlamento seimlerinden
sonra atanm ve 1995 ylnda fiilen grevine balamtr28.
AB ombudsman, her parlamento seiminden sonra Avrupa Parlamen-
tosu tarafndan atanr. Grev sresi 5 yldr ve yenilebilir. Stats Avrupa
Adalet Divannda grev yapan hakimlerle ayndr. Bamsz ve tarafszdr.
Hibir lke ya da kurumdan emir ve talimat alamaz. cretli ya da cretsiz
baka bir grevi yrtemez.
27 zer Kseolu, Avrupa Ombudsmannn Hukuki Stats, leyii Ve Kurumsal

Etkinlii, Saytay Dergisi, S: 79, s. 32.
28 Ramazan ahin, Ombudsman ya da Kamu Denetilii ve Avrupa Birlii, Trk dare
Dergisi, S.444, 2004, s.79.
AB ombudsman, AB kurum ve organlarnn eylem ve ilemleriyle ilgili

ikayetleri inceler ve soruturur. AB ombudsmannn grev kapsamna
giren baz kurulular unlardr: Avrupa komisyonu, AB konseyi, Avrupa
parlamentosu, Avrupa Saytay, Avrupa Merkez Bankas, Avrupa Polisi vb.
AB kurum ve organlar dndaki yerel ve blgesel kurumlar, Avrupa
Adalet Divan ve Avrupa ilk derece mahkemeleri ile ilgili ikayetler AB
ombudsmannn grev kapsam dndadr. AB ombudsmannn yargsal
bir yetkisi bulunmamaktadr.
ABye ye olan lkelerin vatandalar ya da ye olmasa dahi ye l-
kelerde ikamet eden veya kaytl iyeri bulunan gerek ve tzel kiiler,
Avrupa parlamentosuna dileke verme ve AB ombudsmanna bavurma
hakkna sahiptir.
Bavurular iin resmi ekil art yoktur. Bavurular, mektup, faks ya
da e-maille yaplabilir. Bavurunun, idarenin ve eylemleriyle temel hak ve
zgrlklerin ihlal edildiinin renildii tarihten itibaren 2 yl iinde ya-
plr. Bu sre zamanam sresi olduundan, bu sre iinde yaplmayan
bavurular reddedilir.
AB ombudsman, resen harekete geebilir. Konuyla ilgili kurum ve ku-
rululardan grlerini ay iinde bildirmelerini isteyebilir.
AB ombudsman, ikayeti bir hafta iinde inceler ve bir ay iin soru-
turma ap amamaya karar verir. Soruturmann en fazla bir yl iinde
sonulandrlmas gerekir. Yaplan soruturma sonucunda ikayeti hakl
bulunursa ikayetin giderilmesi iin aylk sre veilir. Bu sre iinde
giderilmeyen ihlaller, AB Parlamentosuna rapor edilir. AB ombudsman,
ihlale konu eylem ve ilemleri, zel bir raporla Avrupa Parlamentosuna
sunabilecei gibi basn yoluyla kamuoyuyla da paylaabilir. AB ombuds-
man, her yl faaliyetlerini ieren genel bir yllk rapor hazrlar.
6. KARILATIRMA
ltler SVE DANMARKA NGLTERE
Seilme ekli Parlamento drt ombudsman Parlamento her genel seimden sonra ngilterede Ombudsmana
ve Ombudsman grevi boaldnda Parlamento Komiseri denmektedir.
seer; bir ba parlamento kendi Babakann, muhalefet partisi lideri
ombudsman, tane de ve parlamento komiseri komitesi
parlamento ombudsman seilir. babakanyla gerekletirilen
adna askeri ve sivil merkezi hkmet
Ayrca grme sonucunda belirlenen
ynetimi organlarn denetlemek zere
ombudsmanlardan birinin herhangi bir veya iki neri zerine Kralie tarafndan
bir nedenle grev yerlerinin atanr. Kralie, yapt atamay bir
boalmas durumunda yenisi mektupla parlamentoya bildirir.
ombudsman seer
Seim deil, atanma usul
seilinceye kadar grev yapmak uygulanr.
zere iki tane de yardmc
ombudsman seilmektedir.
Karar, oybirliiyle verilmelidir. Ya
bakmndan bir snrlama olmasa
da genellikle 40 ya ve zeri
arasndan seilir.
Grev Alan svete Ombudsmann grevi sve ve onu takiben Finlandiyada ngilterede Ombudsmann grevi,
insan hak ve zgrlklerinin kurulan vatanda idarenin kt ileyiine
korunmasdr. Ombudsmanlkn kar korumaktr. Grev alanlar yasa
yetkileri sivil ve askeri konularn Ombudsmanlk ok gl, Norvete ile snrlandrlmtr.
yan sra ise ok zayf olarak oluturulmu, oysa
Danimarka
yerel ynetimleri de iine almakta Ombudsmanlkn grev ve yetkileri
ve svete bir kurulua verilen en daha dengeli ve gereki olarak
geni yetkileri dzenlenerek dnemin
kapsamaktadr. artlarna en uygun modeli ortaya

karmtr. te bu zellii nedeniyle
kurumun dnyaya
.
yaylmasnda Danimarka
ombudsmanl rnek model olarak
kabul edilmitir. Ombudsman, resen
harekete getii zamanlarda, yerel
ynetimlerle ilgili her trl
eylem ve ilemi denetleme hakkna
sahiptir.
Soruturma Ombudsman, kamu gcn Kiisel hak ve zgrlnn ihlal Parlamento Komiseri, sadece
Kapsam kullanan tm kurum ve grevlilerin edildiini dnenler tarafndan yaplan inceleme yetkisine sahiptir. Baka
ilem ve eylemlerini bavurular zerin, devlet kurulularn kanuni yetkisi bulunmamaktadr.
inceleyerek gerekli grd takdirde Grevi, ikayete konu eylem ve
parlamento adna hukuka sorumlular hakknda idari ve cezai ilemleri incelemek ve bu konuda
uygunluk ve yerindelik asndan tatbikatn yaplmasn isteyebilir. rapor hazrlamaktr. dari eylem
denetleyebilmektedir. Ombudsman Mahkemelerin inceleyebilecei ve ilemleri deitirmeye yetkili
belediyeleri, yerel zerklik gizli belgeleri inceleyemez. deildirler.
gvencesine dokunmakszn, nceleme srasnda yasalardaki idari
belediyede kamu dzenlemeler ve usullerdeki eksiklikleri
hizmetleri yrten grevlilerin parlamentoya ya da bakana bildirir.
bireylerle ilgili olarak yapm
olduklar ilemleri
denetleyebilmektedir. Belediyelerin
karar organlar bu yetkinin dnda
braklmtr.
FRANSA AVRUPA BRL OMBUDSMANI TRKYE
Ombudsman, Cumhurbakan imzas tayan Avrupa Parlamentosu tarafndan Ombudsman, parlamento tarafndan
Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle atanr. hukuk bilgisi iyi olan, kamu ynetimi
Parlamentonun grev sresi yapsna hakim, olumlu ilikiler kuran
kiiler arasndan seilir.
boyunca oybirliiyle seilir.
Fransada Ombudsmann grevi, vatanda ile Grev alanlar snrl deildir. Ombudsman, idarenin denetlenmesi
amacyla ortaya km bir kurumdur.
ynetim arasndaki ilikilerin iyiletirilmesi ve Ombudsmana
idari ilemlerde hakkaniyetin salanmasdr.
Fransada Ombudsmann yetki alan, yaplan ikayetler, idarenin ileyiindeki
ngilteredeki Parlamento Komiserine oranla bozukluklar ve karlalan hakszllklarla
daha ilgilidir.
geni, skandinav lkelerindeki uygulamalarna Ilke olarak Ombudsman, zel kiiler

kyasla daha dar olduu sylenebilir. arasndaki uyumazlklarla, yasama ve
yarg
ilemleriyle ilgili alanlarda incelemelerde

bulunmaz.
Ombudsman, eylem ve ilemleriyle bireylerin Topluluk kurum ve organlarnn Kamu Denetilii Kurumu, gerek ve tzel
temel hak ve zgrlklerini ihlal eden kiilerin, idarenin ileyii ile ilgili ikayetleri
kamu grevlileri hakknda cezai ve idari faaliyetlerinde kt ynetim ve zerine, idarenin her trl eylem ve
soruturmann balamasn isteyebilir. ilemleri ile tutum ve davranlarn,
adalet anlay iinde, insan haklarna
vakalar hakknda ikayet
sayg, hukuka ve hakkaniyete uygunluk
ynnden incelemek, aratrmak ve
yaplabilir idareye nerilerde bulunmakla grevlidir.
Soruturmada Merkezi ve yerel kurulular, bu Sivil ve askeri kurulular, merkezi Parlamento Komiseri, merkezi
Kurumsal kurum ve kurulularn memur ve hkmet ile yerel hkmeti denetler. kurulular ile tzel kiilii olan
Kapsam teki grevlileri, Yerel ynetim zerindeki denetim veya olmayan kamu kurum ve
yetkisi sadece, bunlarn alanlar kurulularyla yapt eylem ve
almalar, kamusal bir yetki ve komiteleriyle snrldr. Anayasa ilemler sonucunda temel hak ve
kullanmn ieren dier kimseler, Mahkemesi hakimleri ve katipleri, zgrlkleri ihlal edilen zel hukuk
kamu irketlerinde alan hakimler, Adalet Mahkemesinin st tzel kiilerinin ikayetlerini inceler,
dzey yneticileri gibi baz kurum ve soruturur ve hazrlad raporunu
kiiler Ombudsman yetkisi dndadr. parlamentoya sunar. Parlamento
memur ve dier personel, silahl
Ancak, temel hak ve zgrlkler sz Komiseri, Byk Britanya topraklar
kuvvetlerde temen ve stnde yer
konusuysa yerel ynetimlerin ikayeti zerindki lkelerde (skoya, Galler)
alan subaylar ve btn
zerine yetki dahilinde olur. denetleme yetkisine sahiptir.
OmbudsmanlkI dzenleyen
mahkemeler, Ombudsmann yasal dzenlemede Parlamento
denetim alanna dahildir. Ayrca Komiserinin denetleyemeyecei
sve kilisesi, konu ve kurulular listelenmitir.
rnein, sulularn iadesi, af yetkisi,
piskoposlar, rahipleri de yargsal ilemler kapsam dndadr.
Ombudsmann denetim alanna
girmektedir.
Olduka geni yetkilere sahip olan

ombudsmann denetleyemeyecei
kurumlar da
mevcuttur. Bakanlar Kurulu,

Parlamento yeleri, Parlameto
Ynetim Kurulu, Parlamento Seim
Kurulu,
Parlamento ikayet Kurulu,

Riksbank Kurulu yeleri, Riksbank
Mdr ve
yardmclar, bakanlar, belediye

encmen yeleri Ombudsmann
denetim alannn dndadr.
stelik bir Ombudsmann baka

bir Ombudsman tarafndan
denetlenmesi sz konusu
deildir.
Grev Sresi Grev sreleri 4 yl olan parlamento Bir seim dnemi olan 4 yl kapsar. Parlamento Komiseri iin ngrlen
ombudsmanlar bu grev sreleri Ayn kii, iki kez seilebilir. bir grev sresi bulunmamaktadr.
sonunda yeniden Emeklilik yana kadar grev
yapabilir.
seilebilirler. Ancak, Ombudsmann
dnem arka arkaya seildikten
sonra bir daha
seilmemesi teaml haline

gelmitir..
Ombudsmann denetleyecei kurum ve Adalet Divan ve lk Derece Cumhurbakannn tek bana yapt
kurulular kendi kanununda dzenlenmitir. ilemler ile resen imzalad kararlar ve
rnein, merkez ve tara tekilat, yerel Mahkemesi dnda Avrupa emirleri, yasama yetkisinin kullanlmasna
ynetimler, kamu hizmeti gren zel hukuk ilikin ilemleri, yarg yetkisinin
kurulular. dari yarg zerinde denetim kullanlmasna ilikin kararlar, Trk
Komisyonu, AB Konseyi,
yetkisi bulunmayan Ombudsmann kamu Silahl Kuvvetlerinin srf askeri nitelikteki
personeli ile idare arasndaki uyumazlklarn faaliyetleri Ombudsmann grev alan
zmnde rol oynamaz. Avrupa Parlamentosu, Avrupa dndadr.
Topluluu Adalet Divan,
Ekonomik ve Sosyal Komite,
Blgeler Komitesi, Avrupa Para
Enstits, Avrupa Merkez
Bankas ve Avrupa Yatrm
Bankas Ombudsman tarafndan
soruturulabilecek kurumlar
arasndadr.
Ombudsman, 6 yl iin seilir. Grev sresi bittikten sonra Grev sresi, 4 yldr. Grev sresi sona
eren Ombudsman, sadece bir dnem
yeniden seilebilir. daha olmak zere yeniden badeneti ya
da deneti seilebilir.
Bavurucular ikayet sahibinin sve vatanda Kiisel haklarndan yoksun Kamu hizmeti grmek
veya svete yayor
amacyla kurulmu idare, mahalli
brakldn dnen herkes
idare veya dier makamlar, kamu
olmas gerekli deildir. Kurumsal Ombudsmana yazl bavuruda
mlkiyetindeki herhangi
merciler veya tzel kiiler, bulunabilir. Ancak bavuru
hapishanede veya benzeri bir bir iletme veya teebbs
yapann, olayla ilgili maddi bir ilikisi yrtmek amacyla kurulmu organ
kurumdaki kiiler de ikayette veya herhangi bir yararnn olmas veya makamlar, yeleri
bulunabilir. Ombudsmanlka gerekmektedir.
bavurmadan nce tm hukuki Kralie tarafndan atanm herhangi
bir idare veya makam, herhangi bir
Ayrca Ombudsmana bavurmadan bakan, merkezden
bavuru yollarn bitirme nce olas tm hukuki yollarnn
mecburiyeti de yoktur. tketilmi olmas ynetim kurulular, gelirleri
tamamen veya nemli lde
gerekmektedir. Bununla beraber parlamento tarafndan temin edilen
konuyla ilgili kesin kararn
idare veya makamlar dnda tm
aklanmasndan en ge 12 ay
yurttalar bireysel, grup olarak ya
da tzel kiilik adna
ierisinde Ombudsmana bavurmak
gerekmektedir. zgrlnden mahrum Parlamento Komiserine
braklm bir kii bavurabilir. Parlamento Komiseri,
dorudan doruya vatandalardan
de iadeli-taahhtl bir mektupla ve ikayet kabul
baka yollarla ulama imkan varsa o
edemez ve resen soruturma
ekilde bavuruda
balatamaz. Parlamento Komiseri,
bulunabilir. bir parlamenter araclyla yaplan

bavuru zerine harekete geer. Bu
ikayeti kiinin lke vatanda olmas parlamenter, Avam
gerekmiyor ve bavuruda herhangi Kamaras yesi olmaldr.
bir cret Parlamento Komiserine ikayette
bulunacak kii iin parlamentere
talep edilmiyor.
ahsen bavurma esas kabul
edilmitir. ikayetinin
ngilterede oturmas art aranyor.
ngilterede Parlamento Komiserine
bavurunun sre art da
bulunmaktadr. Buna
gre, bir eylem veya ilemden
ikayeti olan kiiler bu eylem veya
ilemi rendiklerinden
itibaren 12 ay ierisinde Avam
Kamaras yesine bavurmaldr.
Ayrca bunun iin dier
bavuru yollarnn da tketilmi
olmas gerekiyor. Ancak parlamento
komiseri, olaya ilikin
zel sebepler grrse veya
gecikmeyi hakl klan sebepler
varsa, zamanamna uram bir
bavuruyu da kabul edebilir.
darenin eylem ve ileminden ikayeti olan ve Topluluk vatandalar tarafndan Vatandalar, idarenin her trl haksz
bu eylem ve ileminden
tannyor ve ilgi gryor. eylem ve ilemlerine kar ikayetlerini
menfaati ihlal edilen herkes, yabanc da olsa, hibir formalite veya ekil artna bal
Ombudsmana bavurabilir.Bavuracak kiiler, olmadan
Ombudsmana bavurmadan
herhangi bir aracya ihtiya olmakszn
nce tm hukuki yollar tketmi olmaldr. Ombudsmana iletebilirler. Kuruma
Ombudsman herhangi bir bavuru olmakszn bavurmak iin
harekete geemez. Ombudsmana dorudan
herhangi bir cret yatrmaya gerek yoktur.
bavurma imkan yoktur. Kuruma bavurmaya Sadece ikayete konu olay ieren bir
hakk olan dileke ve
bireyler bir parlamenter araclyla buna ilikin dokmanlar vermek yeterlidir.

Ombudsmana bavurularn iletebilirler.
Yabanc bavurularnn kabul edilmesinde
ise genellikle karlkllk ilkesi gz
nne
alnmaktadr.
Grevin Parlamento tarafndan grevden Ombudsmana duyulan gven yitirilirse Avam Kamaras ve Lordlar
Sonlandrlmas alnabilir. grev sresinden nce grevden Kamarasnn nerisi zerine Kralie
alnabilir. Ombudsmann tarafndan grevden alnabilir.
emeklilik ya 70 olarak belirlenmitir.

Dolaysyla Ombudsmann 70 yanda
emekli olma
zorunluluu vardr Ombudsman istifa

etmek istiyorsa bunu alt ay ncesinde
haber vermek ve bir ay sonunda geerli
olacak ekilde istifa edebilir.
Bamszlk sve Ombudsmanlk Ombudsman ve personeli, her trl Parlamento Komiseri bamszdr.
dzenlenirken, zerkliine zellikle etkiden uzak ve zerk bir kurum Hiyerarik bakmdan st bulunmaz.
dikkat edilmitir. Hkmet de Emir ve talimat almaz. Kendi
olarak ilerini grebilmesi amacyla personelini atayabilir.
dahil olmak zere hibir kuruma maddi adan lkenin en iyi idari
kar sorumluluu olmayan personel maalarna
Ombudsmanlkn tek
sahip klnmtr.
sorumluluu parlamentoya kar
her yl sunmas gereken rapordur.
Yaptrm Gc Ombudsmann, ihtiya duyduu dari kararlarn feshedilmesi, Parlamento Komiserinin herhangi
bilgi ve deitirilmesi mmkn deildir. bir yaptrm olmadndan, eer
Ombudsmann kararlar balayc vermi olduu karara
belgeleri kendisine iletmeyen kamu deildir. Dorudan ceza kovuturma
grevlileri Ombudsman tarafndan yetkisi yoktur. uyulmadn ve hakszln
idari para cezasna dzeltilmediini grrse durumu
zel bir raporla hem Avam
arptrlabilmektedir.Bunun
ardndan ilgili kuruma denetime Kamarasna hem de Lordlar
gidilebilir, Bilirkiiler ve taraflar Kamarasna bildirebilir. Bu kurumun
dinlenebilir. nemli bir gcdr.
Ombudsman, aratrmasn Ancak uygulamada kamu kurumlar

tamamlad aamada kararn Parlamento Komiserinin kararlarna
ilgililere ve kamuoyuna aklar. genelde uymaktadr.
Ombudsmana yaplan ikayetler Bu nedenle byle bir gc

genellikle alt aylk bir sre kullanmasna pek gerek
ierisinde karara kalmamaktadr
balanabilmektedir.
Grevi sona eren Ombudsman, yeniden Avrupa Parlamentosunun talebi Badenetinin veya denetilerin kanunda
seilemez. ngrlen
ile Adalet Divan tarafndan
nitelikleri tamadklarnn sonradan
grevine son verilebilir. anlalmas veya bu nitelikleri seildikten
sonra
kaybetmeleri halinde, durumun Komisyon

tarafndan tespit edilmesini takiben
Badenetinin
grevinin sona ermesine Genel Kurul

tarafndan grmesiz olarak; denetilerin
grevinin
sona ermesine ise Komisyon tarafndan

karar verilir. Seilmeye engel bir sutan
dolay kesin
hkm giyen veya kstlanan Badeneti

hakkndaki kesinlemi mahkeme
kararnn Genel
Kurulun; deneti hakkndaki kesinlemi

mahkeme kararnn Komisyonun bilgisine
sunulmasyla Badeneti veya deneti

sfat sona erer.
Ombudsman, yasama ve yrtmeye kar Grevlerini tam bamszlk Badeneti ve denetilie seilenlerin,
bamszdr ve greviyle ilgili ilemlerinden grev yaptklar sure boyunca eski
ve aklamalarndan tr soruturulamaz, iinde yerine getirir. grevleriyle ilikileri kesilir. Hibir makam
sorgulanamaz, kovuturulamaz, tutuklanamaz ya da merciden emir ve talimat almaz.
ve yarglanamaz. Greviyle ilgili konularda emir
ve talimat alamaz. Ombudsman, ek bir kamu
grevi yapamaz.
Ombusman, daha ok bir arabulucu rolne Yaptrm gc yoktur, ancak Ombudsman tarafndan verilen kararlar
sahiptir. Uzlatrma tekniklerinden yararlanarak hukuki adan balayc deildir. Yarg
idare ile vatandalar arasndaki uyumu ve Avrupada demokratik kltrn kararlarndan farkllatran yn de
ibirliini gelitirir. darenin yerine geemez. ve kurumsal yapnn budur. darenin Ombudsmann karar
Uyar ve nerileri ilgili kamu grevlileri dorultusunda ilem ve eylem yapma
tarafndan dikkate alnmaz gelimiliine ilaveten basnn zorunluluu olmad gibi verilen karar,
ilemi kaldramaz ve deitiremez. Karar,
ise, hiyerarik olarak ilgili kiinin bir stne da yardmyla raporlar ok tavsiye niteliindedir.
bavurarak onun hakknda disiplin etkilidir. AB Ombudsman uyar
sonrasnda sorunu dosta
cezas verilmesini salayabilecei gibi ona
dava atrabilme yetkisine de sahiptir zmeye almakta, ilgili
kuruma tavsiyelerde bulunmakta
ve son are olarak tavr almak
zere bamsz organ niteliinde
olan Avrupa Parlamentosunun
dikkatini ekmektedir.
7. SONU
Temel hak ve zgrlklerin gvence altna alnmas gemite yaanan

deneyimlerin sonucunda ortaya kmtr. Bu kapsamda, idarenin, hak-
sz eylem ve ilemleri ile temel hak ve zgrlkler arasndaki dengenin
korunmas bakmndan yeni araylara ynelinmitir. Bu gelimeler -
nda, vete uygulanan ombudsmanlk kurumunu her lke kendi siste-
mine ve toplum yapsna uygun hale getirerek uygulamtr.
Ombudsmanlk kurumu ile idarenin denetlenmesi amalanmaktadr.
Hukuk devletinin gerei olarak, bireylerin, idarenin eylem ve ilemlerine
kar korunmas gerekir. Bu balamda, bireylerin idarenin haksz eylem ve
ilemlerine kar yargsal yollarn yannda alternatif yollar ngrlmtr.
Ombudsmanlk, Trkiye iin, AB yelik srecinde atlan nemli bir
adm olmutur. Bu kurumun daha etkin kullanlmas adna, idarenin,
ombudsman tarafndan verilen kararlara uyma eiliminde olmas gerekir.
KAYNAKA
Ali Fuat Gke, ada Kamu Ynetiminde Kamu Denetilii (Ombudsmanlk) Ve Tr-
kiye in Askeri Ombudsmanlk nerisi, Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve da-
ri Bilimler Fakltesi Dergisi, Y:2012, C:17, S:2.
Billur Yalt, Vergi Uyumazlklarnda Yeni Bavuru Yollarnn Yargya Etkisi: Ombuds-
man Bavurusu ve Bireysel Bavuru, Vergi Sorunlar Dergisi, S:286, Temmuz 2008.
Djahan Muradova, Ombudsmanlk Kurumu Ve Trkiyede Uygulanabilirlii, Ankara
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Siyaset Bilimi Ve Kamu Ynetimi Anabilim Dal
Ynetim Bilimleri Bilim Dal, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, 2013..
Doan Kestane, ada Bir Denetim Organizasyonu Olarak Ombudsmanlk (Kamu De-
netilii), Maliye Dergisi, S:151, Temmuz Aralk 2006.
Galip Demir, Ombudsman Aranyor, Ahilik Aratrmalar Yaynlar, stanbul, 2002.
Hayrettin Eren, Ombudsman Kurumu, AHFD, C:4, S:1-2, 2006.
Kemal zden, Ombudsman; Yeni Bir Ynetim Anlay in Bir Model, Tasam Yaynla-
r, stanbul, 2005.
M. Akif zer, ngilterede Ynetimin Denetiminde zgn Bir Kurum: Parlamento Komi-
serligi, Trk dare Dergisi, S. 416417, 1997.
Mustafa Bykavc, Ombudsmanlk Kurumu, Ankara Barosu Dergisi, Yl:66, S:4, Gz
2008.
M. Oytan,Ombudsman Eli ile darenin Denetimi Konusunda Kyaslamal Bir nceleme,
Dantay Dergisi, Yl:5, S.18- 19.
Namk Kemal Ergani, Danimarka Ombudsman, Dantay Dergisi, S.105, 2003.
Okan Veli afakl, Kamu Denetiminde Etkinlik Arac Olarak Ombudsman Ve AB S-
recinde KKTCdeki Uygulamaya Karlatrmal Bir Bak, Afyon Kocatepe niversitesi,
BF Dergisi, C:11, S:2, .
Oktay Bahadr, Ombudsmanlk Kurumunun sve, ngiltere Ve Fransa le Karlatr-
mal ncelenmesi, Trkiye Adalet Akademisi Dergisi, S:1, Nisan 2010.
. Baylan, Yurttan Devlet Ynetimi Hakkndaki ikayetleri ve Trkiye iin sve Om-
budsman Forml, T.C. ileri Bakanl Tetkik Kurulu Bakanl Yaynlar, no.12,
Ankara.
zer Kseolu, Avrupa Ombudsmannn Hukuki Stats, leyii Ve Kurumsal Etkinli-

i, Saytay Dergisi, S: 79.
Ramazan ahin, Ombudsman ya da Kamu Denetilii ve Avrupa Birlii, Trk dare
Dergisi, S.444, 2004.
Ramazan engl, Fransada kamu Ynetiminin Denetlenmesinde Kamu Arabulucusu-
nun (Mediateur de la Republique) Rol, Dantay Dergisi, Y.32, S. 105, Ankara 2003.
Seriye Sezen, Ombudsman: Trkiye in Nasl Bir zm? Kamu Denetilii Kurumu
Kanunu Tasars zerine Bir Deerlendirme, Amme daresi Dergisi, C.34, S:4, Aralk
2001.
Sleyman Arslan, ngilterede Ombudsman Messesi, Amme daresi Dergisi, TODAE
Yaynlar, C: 19, S:1, Ankara, 1986.
S. Arslan,ngilterede Ombudsman Messesesi, Amme daresi Dergisi, C.19, S.1, Mart
1986.
T. Erhrman, Trkiye in Nasl Bir Ombudsman Forml ?, Ankara niversitesi Hu-
kuk Fakltesi Dergisi, C.49, S. 14, Ankara 2000.
Taykan Ataman, ngilterede Ombudsman Kurumu (darenin Parlamento Tarafndan
Denetimi), Trk dare Dergisi, S:400, 1993.
Yldrm Uler, Ombudsman (Kamu Denetisi), Trkiyede Kamu Ynetimi, Burhan Ay-
ka, enol Durgun ve Hseyin Yaman ( der.), Yarg Yaynevi, Ankara 2003.
naat Szlemeleri Uygulamasnda
Drstlk Kuralnn nemi (II)1
Av. lker Hasan DUMAN2
I. GENEL OLARAK
Szlemeciler haklarn kullanrken ve borlarn yerine getirirken, d-
rst, namuslu, makul ve yapt eylemin sonucunu bilebilen orta dzeyde
i sahibi-yklenici ikilisinin davrand gibi davranmakla ykmldrler;
onlar, sz ve eylemleriyle, birbirlerine sadk kalacaklar, gvenebilecekle-
ri, birbirlerini yanltmayacaklar, birbirlerinin yararlarn dnecekleri
bir birlik olutururlar3.
Hakkn ktye kullanlmas yasa kuralnn amac, yargca zel ve is-
tisnai hallerde (adalete uygun decek ekilde) hkm verme olanan
salamaktr. Bir hakkn kullanlmasnn aka adaletsizlik oluturdu-
u ve gerek hakkn tannmas ve bireyin korunmas iin btn hukuki
yollarn kapal bulunduu durumlarda, MK. m. 2 f.2 hkmnn amac,
zaruretten doan ve olaanst bir olanak salamaktr. Bu durumlarda,
ekli hukuktaki hakk, maddi adalet dnceleriyle snrlar ve onu ger-
ek llerine gtrebilir. MK. 2. maddesindeki esaslar da gzetildiinde,
alacakl, ihlal edilen szlemeyi duruma gre geriye etkili veyahut ilerisi
iin feshi ihbar suretiyle tek tarafl olarak bozabilir. Szlemenin ihlali
nedeniyle fesih hakk kural takdiri bir kuraldr. Bu konuda yargcn, her
olayda feshin douraca sonular bakmndan byle bir mnferit hal
suretini kabul etmenin ne dereceye kadar doru olacan, durumun ge-
reklerine gre tartmas gerekir.
Doruluk kurallar, ikinci (tali) nitelikte olduundan, ncelikle soruna
ilikin yasa kurallar uygulanacak; uygulanan yasa kurallarnn adalete
1 Daha geni aklama iin, stanbul Barosunca yaynlanan, (naat Szlemeleri Uygula-
masnda Drstlk Kuralnn nemi) ad kitabmza baklabilir.
3 Duman, lker Hasan, Aklamal-tihatl naat Hukuku, Sekin Yaynlar, 5. Bask, An-
kara 2013, sf. 1407 vd.; Akyol, ener, Drstlk Kural ve Hakkn Ktye Kullanlmas
Yasa, Filiz Kitabevi, stanbul-1995, sf. 33 vd.; Zevkliler, Aydn, Medeni Hukuk, Giri ve
Balang Hkmleri, Kiiler Hukuku, Aile Hukuku, Ankara-19892, sf. 133 vd.; Zahit,
mre, Medeni Hukuka Giri, stanbul- 1980, sf. 289 vd.; Edis, Seyfullah, Medeni Hukuka
Giri ve Balang Hkmleri, Ankara-1993, sf. 290 vd.; Arslan, Ramazan, Medeni Usul
Hukukunda Drstlk Kural, Ankara-1989, sf. 24 vd.
naat Szlemeleri Uygulamasnda ... Av. . H. DUMAN 199
aykr sonulara neden olabildii kimi ayrks durumlarda ise TMK. md

2 uygulanabilecektir.
TMK. Md. 2/2. maddedeki kural, hakszl giderici/dzeltici bir biim-
de uygulanabilecektir.
Doruluk kurallar, yazl olmayan birok ilkeden meydana gelir. D-
rst davran kurallarnn neler olduu belirlenmi veya yazlm deildir.
Ayn veya benzer olay ve durumlarda drst, orta zekl ve makul her
kiiden beklenen tavr ve davranlarn drst davranma kuralna uygun
ve bu duruma aykr tutum ve davranlarn da drstlk kuralna aykr
olduu kabul edilmektedir. Drstlk kurallar, orta zekl, makul, akl
banda hareket eden kimselerin, toplum ierisinde karlkl gvene, ah-
laka ve drstle dayal davranlar sonucu meydana gelmi, toplum
gereksinimleri ile i yaamnn gereklerine karlk veren ve bu nedenle de
herkes tarafndan benimsenen kurallarn btndr. Drstlk kural,
bir hakkn yasadan, szlemeden veya baka hukuki ilikiden domas
arasnda fark gzetilmeksizin, ortaya kan haklarn kullanlmasna ve
hukuksal ilikilerden bir bor domusa, sz konusu borlarn yerine
getirilmesinde kendisini gsterecektir. TMK. 2/I, hak ve bor sahipleriyle
ilgili bor ierir. TMK. md. 2/IIde ise, kiiye tannan haklarn ak bir
biimde ktye kullanlmas durumunda, bu ktye kullanmann hukuk
dzeni tarafndan korunmayaca ve yargcn bu durumu bir yaptrma
balayaca anlatlmtr. Baka bir anlatmla, ilk fkra drst davran-
may buyurmakta, ikinci fkra ise drst olmayan davranlar yasakla-
maktadr. TMK. md. 2 ayrntl olarak drstlk kurallarnn nelerden
olutuunu ve hangi durumlarda bir hakkn aka ktye kullanld
konusunda somut ltler koymam ve drstlk kuralna aykr sayla-
bilecek somut davran tespitleri yapmamtr. Yasa koyucu genel, fakat
buyurucu bir kural ortaya koymu ve bu kuraln somutlatrlmasn yar-
g makamlarna, dolaysyla uygulamaya brakmtr. TMK. md. 2/IIde n-
grlen hakkn ktye kullanlmas yasann koullar vardr. ncelikle
ortada bir hak bulunmal ve sonuta hakkn ktye kullanlmasnn bir
bakasn zarara uratm olmas gerekmektedir4.
Herkes haklarn kullanrken ve borlarn yerine getirirken drstlk
kuralna uymak zorundadr (TMK. md. 2/I).
Edimin srekli olduu ve yllara yayld ilerde i sahibinin yklenici
ile ilikilerinde drstlk kuralna uygun davranmas ve gveni sarsma-
mas arttr. Yanlarn mterek amac olan eserin ortaya kmas buna
baldr. Bu ilke ve taraflarca kararlatrlan szlemenin ilgili maddesi
4 en, Ersan, Hukuka Giri, Der Yaynlar, stanbul 2004, sf. 56-58.
dikkate alndnda, arsa sahibi sat yetkisini vermekte direngen duruma

dm ise iin gecikmesinde arsa sahibinin de kusuru bulunduunun
kabul zorunludur.
Doruluk kuralnn ilevlerinden biri de, yasadan ve szlemen doa-
cak hak ve ykmllklerin yorumunda ve tamamlanmasnda grlr.
MK. 2/1. maddedeki doruluk kuralyla; kanun hkmlerinin yorumlan-
masnda ve uygulanmasnda akla aykr ve ifrada kaan sonulara varl-
mamas amac gdlmtr.
naat hukuku sorunlarnda drstlk kurallarna bavurmay zorun-
lu klan bir ok olay veya sorun bulunmaktadr. Aada baz rneklere
yer verilmitir. Sadece rnektirler. Drstlk kurallarnn uyguland
birok sorun ve olay bulunmaktadr.
II-) NAAT HUKUKU SORUNLARINDA DRSTLK
KURALLARININ UYGULANMASINA LKN RNEKLER
1-) SZLEMEY GERYE VEYA LERYE ETKL OLARAK
BOZMADA DRSTLK KURALI
naat szlemelerinde yklenicinin kendi kusuruyla direnime dme-
si nedeniyle szleme i sahibi tarafndan bozulmusa kural olarak geriye
etkili sonu dourur; ancak olayn nitelii ve zelliinin hakl gsterdii
durumlarda drstlk kurallar gzetilerek, szlemeyi bozmak ileriye
etkili sonu dourur.
Tam karlkl szlemelerden olan eser szlemelerinde borlunun
(yklenicinin) kendi kusuruyla ii teslim gnnde bitirmeyerek direnime
dmesinin hukuki sonular konusunda Borlar Kanunu`nda zel bir
hkm yer almamaktadr. Genel hkmlerde ( madde 123-125 ) tam kar-
lkl szlemelerde borlunun direnimi dzenlenmitir. yleyse, ortada
kanun boluu yoktur.
TBK. Md. 123-125te borlunun ksmi temerrdnden ve bu hale uy-
gulanacak hkmlerden aka sz etmemektedir. Kukusuz, borlunun
ksmi temerrd halinde de uygulanacak kanun hkmleri 123-125.
maddeler olacaktr. Ancak, 125. maddenin birinci fkrasnda -akitten
rcu eden alacaklnn, tediye eyledii eyi istirdat edebilecei- belirtildii
halde, borlunun ksmi ifasnn karlnn iadesi hakknda kanunda bir
aklk bulunmamaktadr. O halde, bu ynden kanunun yorumlanmas ve
mevcut kanun ii boluun tamamlanmas gerekmektedir. Bu konuda,
Trk Medeni Kanununun 1. maddesi ile birlikte 2. maddesinin birin-
ci fkrasnda dzenlenen doruluk kuralndan yararlanlacaktr. Zira,
doruluk kuralnn ilevlerinden biri de, yasadan ve szlemen doacak

hak ve ykmllklerin yorumunda ve tamamlanmasnda grlr. MK.
2/I. maddedeki doruluk kuralyla; kanun hkmlerinin yorumlanmasn-
da ve uygulanmasnda akla aykr ve ifrada kaan sonulara varlmamas
amac gdlmtr. te yandan, eser szlemelerinde karlkl gven
esastr. Gven kural uyarnca da hi kimse hakl olarak beklediklerin-
de hayal krklna uratlmamal; herkes karsndakinin kendisinden
bekledii eyi dnmeli ve ona gre davranmaldr. Yklenicinin yapnn
tamamlad ksm ( ayrlmaz para kural gerei olarak ) arsa ( i ) sahi-
bine ait olaca iin, szlemeyi fesih yolunu seen i sahibi de kabul ettii
veya kabul edebilecei bu ksm ifann karln elbette ykleniciye geri
verecektir. Geri verilecek bu ksm ifann karl belirlenirken, ifann
geerli bir szlemeye dayanlarak yerine getirildii gerei ile feshi sz
konusu olan szleme trnn zellii de gzden uzak tutulmamaldr.
grme szlemeleri arasnda yer alan eser szlemesi genel olarak
ani edimli szlemeler grubunda dnlmekte ise de, eser szlemesi-
nin bir tr olan inaat szlemelerinde; yklenicinin ( emee ve masrafa
dayanan ) edim borcunun genellikle uzun bir zaman sreci iinde yayl-
m olmasndan dolay ve edim borcunun bu zellii ynnden, srekli
bor ilikilerine zg kurallarn da gzetilmesi gerekir. Yasada da, eser
szlemeleri dzenlenirken, srekli bor ilikilerine zg kurallara yer
verildii grlmektedir. yleyse, inaat szlemeleri geici - srekli kar-
ma bir zellik tamaktadr. TBK. Md. 123-125 ise, ani edimli szle-
melere ait kurallarn douraca sonulara gre dzenlenmitir.
Bazen, inaat szlemesinin i sahibi tarafndan feshedildii anda, ku-
suruyla borlu direnimine den yklenicinin, yapnn tamamlad ks-
mnn kapsam o dereceye ular ki; byle bir durumda, yklenicinin bu
ksmi ifasnn karl yalnzca 123-125. maddeler uyarnca belirlenirse,
i sahibi, normal durumlarda salayamayaca bir olanaa (yklenicinin
kusurundan amac aan bir biimde yararlanarak) kavumu olur ve
yklenici de sembolik bir karlkla yetinmek zorunda kalr. Oysa, yk-
lenicinin olaydaki kusuru; borlar hukuku ynnden, yklenicinin ksmi
ifasnn karln belirleme bakmndan deil, i sahibine demek duru-
munda kalaca tazminatn kapsamn belirlemede nemlidir (TBK. md.
114/2, 51) Grlmektedir ki, 123-125. maddeler tm olaylara olduu gibi
uygulanrsa, baz ayrks durumlarda hakk ekle mahkum edecek de-
recede adalete aykr sonulara neden olabilmekte ve bu yasa kurallar
doyurucu olmaktan uzak kalabilmektedir. O halde, bu adalete aykr so-
nular nasl giderilebilecektir?
te, bu sorunun nesnel bir biimde zm, ancak Medeni Kanunun

2. maddesinde yer alan kuraldan yararlanmak suretiyle olanakldr. n-
k, bu gibi durumlarda, Medeni Kanununun 1. maddesinden deil, 2.
maddenin ikinci fkrasnda dzenlenen hakkn ktye kullanlmas ya-
sa kuralndan yararlanlabilir. Hakkn ktye kullanlmas yasa ku-
ralnn amac, yargca zel ve ayrks durumlarda (adalete uygun decek
biimde) hkm verme olanan salamaktr. Bir hakkn kullanlmas-
nn aka adaletsizlik oluturduu ve gerek hakkn tannmas ve bire-
yin korunmas iin btn hukuki yollarn kapal bulunduu durumlarda,
MK. md. 2/II hkmnn amac, zorunluluktan doan ve olaanst bir
olanak salamaktr. Bu durumlarda, ekli hukuktaki hakk, maddi adalet
dnceleri snrlar ve onu gerek llerine gtrebilir. MK. 2. madde-
sindeki esaslar da gzetildiinde, alacakl, ihlal edilen szlemeyi duruma
gre geriye etkili veyahut ilerisi iin feshi ihbar suretiyle tek tarafl ola-
rak bozabilir. Szlemenin ihlali nedeniyle bavurulan fesih hakk kural
takdiri bir kuraldr. Bu konuda yargcn, her olayda feshin douraca
sonular bakmndan byle bir mnferit zm yolunu kabul etmenin ne
dereceye kadar doru olacan, durumun zellik ve gereklerine gre tart-
mas gerekir. Bu aklamalar da gstermektedir ki, Medeni Kanunun 2/II.
maddesindeki kuralla, Yasann ve hakkn mutlakl kuralna istisna geti-
rilmektedir. Ancak, bu kuraln ikincillii (talilii) de gzetilerek; ncelikle
her soruna ona ilikin yasa kural uygulanacak; uygulanan yasa kurallar-
nn adalete aykr sonulara neden olabildii baz ayrks durumlarda da,
2/II. maddedeki kural, hakszl dzeltici bir biimde uygulanabilecektir.
ayet, olayn nitelii (yklenicinin yapnn tamamlad ksmnn kap-
sam) ve zellii (uyumazln yalnzca TBK. Md. 123-125. maddeleri
uyarnca zmlenmesini) gerektiriyorsa; szlemenin bozulmasnn (fes-
hinin) bu hkmlerde ngrlen hukuki sonular douraca tabiidir.
Artk bu durumlarda, inaat szlemesinin yklenicinin edim borcu y-
nnden zellii de sonucu etkilemez.
Ancak, olayn nitelii ve zelliinin (uyumazla 123-125. maddeler
hkmlerinin uygulanmasnn douraca adalete aykr sonularnn)
hakl gsterdii durumlarda; Medeni Kanunun 2. maddesi hkm gze-
tilerek, szlemenin bozulmasnn (srekli bor ilikilerinde olduu gibi)
ileriye etkili sonu douraca kabul edilmelidir. Byle bir zmn so-
nucu olarak da, direnime den yklenicinin; ksmi ifasnn bedelini i
sahibinden ve i sahibi de; yklenicinin kusuruna bal tm zararlarn
ykleniciden isteyebilecekler ve bu yolla taraflarn yararlar arasnda kar-
lkl bir denge kurulmu olacaktr.
Sonu olarak; eser szlemesinin bir tr olan inaat szlemelerinde

yklenicinin kendi kusuruyla ii belirli zamanda bitirmeyerek direnime
dmesi nedeniyle szlemenin i sahibi tarafndan bozulmas durumun-
da, uyumazln kural olarak TBK. Md. 123-125 hkmleri erevesinde
zmlenmesi gerekir; ancak, olayn nitelii ve zelliinin hakl gsterdii
durumlarda, Medeni Kanunun 2. maddesi hkm gzetilerek, szleme-
nin feshinin ileriye etkili sonu douraca kabul edilecektir5.
2-) FA EDLM SZLEMEDE EKLE AYKIRILIIN
SONULARININ DRSTLK KURALIYLA GDERLMES
Szlemenin geerlilii, yasada tersine kural bulunmadka, hibir bi-
ime bal deildir.
Yasada szlemeler iin ngrlen biim, kural olarak geerlilik bii-
midir. ngrlen biime uyulmakszn kurulan szlemeler hkm do-
urmaz (TBK. md. 12).
Yasaca yazl olmas gereken bir szlemenin deitirilmesi de yazl
olmak gerekir; u kadar ki bu szlemeye aykr olmayan veya onu dei-
tirmeyen tamamlayc yan balantlar bu kuraln dndadr
Bu kural, yazl biim dndaki geerlilik biimleri konusunda da uy-
gulanr (TBK. md. 13).
Yazl olmas gereken szlemelerde, bor altna girenlerin imzalarnn
bulunmas gereklidir.
Yasada tersi yazl olmadka, imzal bir mektup, asl borlananlarca
imzalanm bir telgraf, teyit edilmi olmalar kaydyla faks veya buna ben-
zer iletiim aralar ya da gvenli elektronik imza ile gnderilip saklana-
bilen metinler de yazl biim yerine geer (TBK. md. 14).
Yasada biime balanmam bir szlemenin taraflarca belirli bir bi-
imde yaplmas kararlatrlmsa, belirlenen biimde yaplmayan sz-
leme taraflar balamaz.
Herhangi bir belirleme olmakszn yazl biim kararlatrlmsa, ya-
sal yazl biime ilikin hkmler uygulanr (TBK. md. 17).
Tanmaz satmnn geerli olabilmesi iin, szlemenin kamusal (res-
mi) biimde dzenlenmesi gerekir.
Tanmaz sat vaadi, geri alm ve alm szlemeleri kamusal biimde
dzenlenmedike geerli olmazlar.
5 BK. 25.1.1984, 3/1.

nalm szlemesinin geerlilii, yazl biimde yaplm olmasna ba-

ldr (TBK. md. 237).
Tanmaz mlkiyetinin devrini amalayan szlemelerin geerli ol-
mas, kamusal biimde dzenlenmi bulunmalarna baldr (TMK. md.
706).
Gayrimenkul sat vaadi szlemesi yapmak Noterlerin grevidir (No-
terlik Kanunu md. 60).
Mlkiyete, baka nesnel haklara ve ortak bir tanmazn paydalar
veya birbirine bitiik tanmazlarn sahipleri arasnda bunlardan birinin
veya bir kann o tanmaz zerinde var olan veya ina edilecek binann,
belirli bir katndan veya dairesinden ya da bamsz olarak kullanlmaya
elverili bir blmnden yararlanmay salamak amacyla irtifak hakk
kurulmasna veya vaadine ilikin resmi senetler tapu sicil mdrlkleri
tarafndan dzenlenir (Tapulama Kanunu md. 26).
Tapuda kaytl bur tanmazn mlkiyetin devir borcu douran ve an-
cak yasann ngrd biim koullarna uygun olarak yaplmadndan
geersiz bulunan szlemeye dayanlarak alan bir cebri tescil davasnn
kural olarak kabul edilmeyecektir; bununla beraber Kat Mlkiyeti Kanu-
nuna tabi olmak zere yapmna balanlan tanmazdan bamsz blm
satmna ilikin geerli bir szleme olmadan taraflarn bamsz blm
satmnda anlaarak alcnn tm borlarn eda etmesi ve satcnn da
bamsz blm teslim ederek alcnn onu malik gibi kullanmasna ra-
men satcnn tapuda mlkiyetin devrine yanamamas hallerinde; olayn
zelliine gre hakimin TMK. Md.yi gzeterek alan tescil davasn kabul
edebilecektir6.
Biim kurallarna aykrlk veya eksiklik sakatl bulunan bir szle-
me, batan itibaren hkmszdr. Biim kurallarna mutlaka uyulmal-
dr, nk biim kuralnda bizzat yasakoyucunun iradesi bulunmaktadr
ve biim kurallar buyurucudur. Szleme biime aykr da olsa kurul-
mutur ancak geersizdir. Szleme taraflarn karlkl ve birbirine uy-
gun irade bildirimleriyle kurulduundan, taraflarn iradeleri ngrlen
biimde aklanmad iin szleme rktr (batldr). rk szleme
l domu olup, batan itibaren geersizdir, hibir biimde geerli du-
ruma gelmez ve byle bir szlemenin taraflar hibir hak ve bor sahibi
olmazlar. Yarg, szlemeyi biim kouluna aykr yaplmas nedeniyle
kesin geersiz sayacaktr; biim eksiklii nedeniyle kesin geersizliin uy-
gulanmas drstlk kurallarna aykrlk oluturacaksa bu kat sonucu
6 BK. 30.9.1988, 2/2.

hakkn ktye kullanlmas yasa ile yumuatabilir.

Geerlilik kouluna bal bir szlemenin deitirilmesinin de ayn
biime bal olduuna ilikin kurala ramen, bazen taraflar, szlemeyi
ayn biime uyarak deitirmedikleri halde, uzun sren uygulamalar ve
uygulamaya ses karmamalar yoluyla bir deiiklik yaplm gibi hare-
ket edebilirler. Uzun sren eylemli bu duruma ramen, szleme deiik-
liklerinin biime uygun olarak yaplmadn ileri srmek de drstlk
kurallaryla badatrlamaz. Bu durumda biime aykrlk sav dinlenme-
yecek ve eylemli uygulamaya gre karar verilebilecektir7.
sahibi biim eksiklii nedeniyle geersiz olduunu ne srerek yk-
leniciye olan borcunu yerine getirmekten kanrken, yklenici edimini ye-
rine getirdiini savunuyorsa bu savunmann incelenmesi ve kantlanmas
gerekir. Szlemeciler edimlerini szlemeye uygun biimde byk oran-
da yerine getirmilerse, geersizliin ne srlmesi drstlk kurallaryla
badamaz. rnein i sahibi kendisine kalacak bamsz blmleri tes-
lim alm ve bunlar kullanmaktaysa durum byledir. Yklenicinin temel
borcu eseri szleme ilkelerine gre fen ve sanat kurallarna uygun olarak
meydana getirip i sahibine teslim etmek, i sahibinin borcu da kararla-
trlan bedeli demektir. Meydana getirilen eserde eksiklik ve bozukluk
varsa kural olarak yklenici bundan sorumludur. Eser i sahibinin kul-
lanamayaca veya adalet ilkelerine gre kabule zorlanamayaca lde
kusurlu ve szleme koullarna aykr olursa o eyi kabulden kanabilir.
sahibi, eseri nkoul ne srerek kabul etmise (teslim almsa), bedelin
denmemesi sz konusu olmayacaktr. sahibi eserdeki kusurlara kar
n koul ne srmekle, eksik i bedeli olan tapu devrini yapmaktan ka-
nabilir. Bu nedenle szleme ve teknik artnameye gre eksik ve bozuk
imalatn yaplmas gereken tm imalata oran saptanp bu orandaki iptal ve
tescil istemi geri evrilmelidir8.
3-) NAAT SZLEMESNN KURULMASINDA DRSTLK
KURALI
naat szlemesi taraflarn iradelerini karlkl ve birbirlerine uygun
olarak aklamalaryla kurulur. rade aklamas ak veya rtl olabilir.
Taraflar szlemenin esasl noktalarnda uyumularsa, ikinci derecede-
ki noktalar zerinde durulmam olsa bile, szleme kurulmu saylr.
kinci derecedeki noktalarda uyuulmazsa yarg, uyumazl iin zel-
liine bakarak karara balar (TBK. Md. 1 ve 2). Szlemede taraflardan
her birinin irade aklamas dierine yneltilir. te irade aklamalarnn
7 Klolu, 88; Erman, 176-177.
8 15. HD. 20.7.2005, 7112/4421.
karlkl olmasndan ama budur. rade aklamalarnn karlkl say-

labilmesi iin, bunlardan ikincisinin ilkine dayanarak ve ona yant olu-
turacak biimde yaplmas gerekir. neri niteliinde olana icap, bu icaba
olumlu bir yant oluturan ikincisine de kabul denir. rade aklamalar-
nn karlkl olmas taraflarn yz yze gelmesini kural olarak- gerek-
tirmez. Bir szleme telefonla veya yazma yolu ile de kurulabilir. Keza
taraflardan birini nc bir kiinin temsil etmesi halinde, temsilcinin
br tarafa yneltecei irade aklamas gibi sonu dourur9. rade Ak-
lamalarnn Birbirine Uygun Olmas: Szlemenin ruhu ve zeti tarafla-
rn irade aklamalar arasnda bir uygunluun kurulmasndan ibarettir.
Borlar Kanununun 1. Maddesi bunu aka ifade ediyor. rade aklama-
lar arasndaki uygunluk birok halde tartma konusu dahi olmaz. Kar-
lkl irade aklamalarnn birbirine uygun saylp saylmayaca tereddt
konusu olmu ise, drstlk kurallarna gre hareket edilecek, baka bir
anlatmla somut olayn zelliine gre muhatap kendisine yneltilen irade
beyannda hangi anlam vermeli ise (veya vermekte hakl ise) bu anlama
stnlk tannacaktr10.
Szlemeciler bir szlemenin kurulabilmesi iin bulunmas zorunlu
asgari noktalarda (unsurlarda) uyumazlarsa, szleme kurulmu olma-
yacaktr. Szlemeciler, temel edim niteliinde olmayan (yani yan edimle-
ri) szlemenin unsuru durumuna getirebilirler. Yan edim ykmllk-
leri, szlemeden doan borlarn kurulmasn engellemeyen; ancak ya
szlemeden, ya da drstlk kurallarndan doan edimlerdir. Bunlarn
eksiklii kural olarak szlemenin kurulmasn engellemez ise de; aynen
asli edimler gibi, ayr bir talep ve dava konusu olabilirler11. rnein, yk-
lenici tarafndan meydana getirilen eserin genilik ve kapsam belirlenebi-
lir olmaldr. Konusu bir bina yapm olan bir eser szlemesi iin inaatn
yeri, tr, plan ve projesi zerinde anlamaya varlmas gerekir; yalnzca
birim fiyatlar iin anlama yeterli deildir. TBK. md. 481in koullar12
var ise, taraflarn eserin cretinin miktar konusunda anlamalar gerek-
li deildir13. Szleme temel eleri kapsamaldr. Ancak bu konularn
kesin olarak szlemede belirtilmesine gerek yoktur. Bunlarn belirli
veya belirlenebilir olmalar gerekli ve yeterlidir. Szlemenin elerinden
herhangi biri belirlenebilir nitelikte bulunduka, szleme geerliliini
9 Tekinay, Selahattin Sulhi, Borlar Hukuku, Sermet Matbaas, stanbul 1979, sf. 73.
10 Tekinay, 74-77.
11 Klolu, 20.
12 Eserin bedeli nceden ya hi belirlenmemi ya da yalnz yaklak olarak belirlenmise,
almann deerine ve yklenicinin giderlerine gre saptanr.
13 Becker, Herman, svire Borlar Kanunu erhi, kinci Blm: eitli Szleme likileri,
eviren Suat Dura, Yargtay Yaynlar No. 24, Ankara-1992, sf. 595.
korur, sorunu -kantlama srecinin sonunda- yarg zer. Eer szle-

menin temel eleri belirli ya da belirlenebilir bir nitelik tamyorsa sz-
leme ancak o zaman geerli saylmayacaktr.
4-) YAPININ YASAL DURUMA GETRLMES N YKLENCYE
YETK VE SRE VERLMESNDE DRSTLK KURALI
mar Kanununun 21. maddesine gre tm yaplar iin ayn Yasann
26. maddesinde belirtilen istisnalar dnda yetkili merciden ruhsat aln-
mas zorunludur. naatn alnan ruhsata uygun yaplmas gerekir. Ruh-
sat alnmadan veya ruhsat alnm olsa da o ruhsata uygun yaplmayan
inaat uygulamadaki deyimi ile Kaak naattr. Yapnn bal olduu
imar dzeni kurallarna uygun yaplmas zorunlu bulunduundan, kamu
dzenine ilikin bu kurallar sebebiyle taraflar dileseler bile szlemede
bunun aksini kararlatramaz. nk imar dzeni; bir arsa zerine ya-
placak olan resmi ve zel nitelikli, deiik eitte ve deiik amalara
zglenecek yaplarn eidine ve amacna gre hangi zellikleri tamas
gerektiini dzenleyen kurallar btndr. Ruhsatsz veya ruhsat olsa
da ruhsat ve eklerine aykr olarak balanan yaplara uygulanacak yapt-
rmn ne olduu ise mar Kanununun 32/son maddesinde gsterilmitir.
Olaymzda olduu gibi yap sahibi, yapsn daha nce hazrlatt ve yap
ruhsat istemi dilekesine ekledii projesine ve ruhsata uygun biimde
yapmamsa inaat durdurulur ve projede yaplan deiiklik onaylann-
caya kadar inaatn yrtlmesine izin verilmez. Ruhsata gre yaplan
deiiklik imar mevzuatna aykr ve bunu dzeltme olana yoksa ya-
pnn yktrlmas gerekir. mar dzeni kurallar kamu dzenine ilikin
ve emredici hkmler ierdiinden taraflar dileseler bile szlemelerinde
imar dzeni kurallarna aykr hkmlere yer veremezler. Gerekten ku-
ral olarak taraflar bir hakkn mevzuunu kanunun gsterdii snrlar dai-
resinde serbeste tayin edebilir ise de, TBK. Md. 26 hkmnce kanunun
kati suretle emreyledii hukuk kaideleri veya kanuna muhalefet o szle-
menin geersizlii sonucunu meydana getirir. Bir szlemenin geerlilii
veya geersizlii sonucuna ulalabilmesi iin de olayda uygulanmas zo-
runlu mar Kanununun 32. maddesine gre yaplacak ileme bakmak
gerekmektedir. naat yasal olmamakla birlikte yasal duruma getirilmesi
olana varsa, bunu saptamak, kaak blmn proje deiiklii suretiyle
imar mevzuatna uygun hale getirilip getirilemeyeceini belirlemek, imar
mevzuatna uygun hale getirilme olana varsa bu ilemleri yerine getir-
mek zere, (yerine getirilmemesinin TMK. Md. 2de dzenlenen drstlk
kurallarna aykrlk oluturarak hakkn ktye kullanlmas saylaca
ve hukuki sonularndan davac tarafn sorumlu olaca da hatrlatlmak
suretiyle), ilemin taraf olan ykleniciye uygun sre ve ilemleri yapmak
zere yetki vermek gerekir
Bir inaat imar mevzuatna ve szlemeye aykrdr diye hemen ve ke-

sin olarak szlemeden dnlmesine olanak verilemez.
ncelikle imar mevzuatna ve szlemeye aykr inaatn yasal duruma
getirilmesi olana bulunup bulunmad incelenecektir.
Bu inceleme istei szlemenin ve davann taraflarndan gelmese bile,
mahkeme tarafndan grevi gerei yaplacaktr.
Bir inaat imar mevzuatna aykr olmakla birlikte aykrln gideril-
mesi olanaklysa, arsa sahibinden alacan veya haklarn ya da hakl-
lnn saptanmasn isteyen ykleniciye uygun sre ve yetki vermek
gerekir14.
Sre, aykrln giderilmesini salayacak kadar olmaldr.
Srenin yeterli olup olmad konusunda tereddt doarsa, bilirkii-
den gr alnacaktr. Zira yasal duruma getirme i ve ilemleri ounluk-
la teknik niteliktedir.
Bilirkiiden gr alarak veya almayarak verilen srenin uygun olma-
d belirtilerek, mahkemeden ek sre istenebilir.
Mahkeme ek sre istemini deerlendirirken, bir yandan yetki verilen
tarafn yapt veya yapmas gereken i ve ilemlerin nemini, karmakl-
n, parasal maliyetini, zaman alc zelliini dikkate alrken, te yandan
srncemede brakma ve kt niyetle davranma olasln da dikkate ala-
caktr, srncemeye ve kt niyete frsat vermeyecektir.
Srenin uygunluu bazen zellik arzedebilir. yle ki, turistik blgelerde
yaz aylarnda inaat yasa bulunduundan, mahkeme sre verirken bu nok-
taya dikkat edecektir. Bir baka rnek da, belediyenin yeni imar plan a-
lmalarnn devam ettiini bildirdii bir durumda, mahkeme sre verirken
imar plan almalarnn sonulanmasn dikkate alacaktr. Yine, Bakanl-
n deprem veya baka bir gerekeyle, dava konusu inaatn bulunduu bl-
gede inai faaliyetleri ve inaat ruhsatlarn geici bir sre iin durdurmusa,
mahkeme sre verirken bakanln ilemini dikkate alacaktr.
14 HGK. 29.5.2002, 286/454; 15. HD. 1.5.2007, 2637/2864; 15. HD. 5.11.2003,
1848/5256; 15. HD. 24.6.2010, 2320/3647; 14. HD. 26.3.2009, 2280/3839; 15.
HD. 9.3.2009, 1420/1294; 14. HD. 29.1.2008, 15240/551. naatn projesine gre
byk yapld, bu haliyle yap kullanma izni alnamad konusu taraflar arasnda
uyumazlk bulunmamaktadr. Ancak Kartal Belediye Bakanlnn 17.4.2007 tarih-
li yaz cevabnda mimari projelerin revizyonu onaylandktan ve ilgili mdrlklerin
iliik kesme yazlarnn iletilmesinden sonra yap kullanma izin belgesinin dzenle-
nebilecei belirtilmitir. Bu durumda mahkemece davalya bu belgenin alnmas iin
gerekli sre ve yetki verilmesi, bu sre iersinde inaat yasal duruma getirilip yap
kullanma izin belgesi alnd takdirde imdiki gibi davann reddine, aksi halde da-
vann kabulne karar verilmesi gerekir.
Mahkemenin davann veya szlemenin tarafna (rnein, ykleniciye)

yetki vermesi, aykrln giderilmesi iin gerekli i, ilem ve almalarn
yaplmasna olanak verecek nitelikte olmaldr. O denli yeterli olmaldr
ki, yetki verilen kii veya kiiler baka bir mahkemede salt bu konuda
kendilerine yetki verilmesine ynelik olarak dava amak zorunda kal-
mamaldrlar. Yetki karar, arsa sahiplerinin kt niyetli ve keyfi tutum
ve inatlarna set ekecek bir olanaktr. Yklenicinin bu olanan deerini
bilerek kullanmas ne denli nemli ise, yetkinin mahkeme kararna ge-
mi olmasndan sonra yklenicinin artk baka kii, kurum ve kurulu-
tan olur, onay, temsil belgesi almaya gereksinim duymamas da o kadar
nemlidir. Baka bir anlatmla, mahkemenin bu yetkiyi ekilsel bir gerek-
lilik olarak deil, sorunu zmeye olanak verecek biimde yetkinin iini
doldurmas gerekir.
naatn yasallk kazanmas inai mdahaleyi gerektiriyorsa, mahke-
menin ykleniciye verdii yetkinin bu mdahaleyi yapmasna olanak ver-
melidir.
Arsada baz alanlarn belediyeye braklmas, parsellerin ayrlmas veya
birletirilmesi, ekme uzaklnn ayarlanmas, inaat ruhsat alnmas,
projelerin hazrlanmas ve onaylanmas, deitirilmesi gibi mlkiyet hak-
knn kullanlmasyla dorudan ilgisi bulunan, szlemede ykleniciden
esirgenen, kanun tarafndan mnhasran arsa veya yap sahibine veya
temsilcisine tannan ilemlerin yaplmas dnda kalan, tm i ve ilem-
ler yklenici tarafndan mahkemenin verdii yetki ile gerekletirilebilir.
naat yaplrken imar plannn deimesi nedeniyle projenin ve ruhsatn
deimesinin zorunlu olduu, yaplan ilemlerin arsa ve yap sahibinin
durumunu olumsuz ynde esasl biimde etkilemedii, kendisi de girise
ayn ilemleri yapaca durumlarda, arsa ve yap sahiplerinin bu ilemler
iin harekete gememesi, vekaletname vermemesi, verilen vekaletnameyi
geri almas, muvafakatname vermesi durumunda mahkemenin verecei
yetki nemli olacaktr.
Yklenicinin yetki belgesiyle tadilat projesi yaptrp onaylatmas veya
inaat ruhsat almas durumunda, arsa sahibi bu idari ilemlerin iptali
iin idari yargda dava aabilir mi? dari yarg, mar Kanununda rnein
inaat ruhsat alma hakknn yap sahibine veya temsilcisine (md. 22) ait
olduunu dzenlendiini dikkate alarak inaat ruhsatn iptal edebilir mi?
dari yargnn yetki belgesiyle gerekletirilen idari ilemleri iptal ettii
takdirde, adli yarg nasl davranacaktr? Adli yarg, idari yarg kararn uy-
gulamak zorunda olmakla birlikte, yetki belgesiyle inaatn imar mevzu-
atna uygun hale getirilmesini gzetmeye de mecburdur. Adli yarg bu ki-
lidi nasl aacaktr? Yetki belgesinin vekaletname yerine gemediini veya

yap sahibinin vermedii yetkiyi mahkemenin ykleniciye veremeyeceini
kabul etmek gerekir. Yetkinin nemi ve etkisi, sadece fazla ve aykr ima-
latlar gidermeyle, yani fiili mdahaleyle snrl m olacaktr?. Yargtayn
son yllarda arlk verdii ykleniciye yetki verme kavram alannn bu
kadar dar olmad muhakkaktr. Byle olmakla birlikte, ykleniciyi yap
sahibinin vekil veya temsilcisi durumuna getiren, sadece yap sahibi veya
temsilcisi tarafndan yaplabilen ileri yetki belgesiyle yaplmasna olanak
tanyan, ya da szlemeyle veya vekletnameyle ykleniciye verilmeyen
yetkilerin, mahkemenin verecei yetki belgesiyle kullanlmasna olanak
salayan bir zm tarz, szleme zgrlyle badamayaca gibi,
yetki belgesinin varolu gerekesiyle de badamayacaktr. Aksi zm
tarz, mahkemeye, lsz bir biimde, szlemeye mdahale etme, ta-
raflara talimat verme anlamna gelir. Bu durumda somut olayn zellii
(rnein inaatn seviyesi vb.. durumlar) uygun dyorsa, szlemenin
arsa sahibi tarafndan bozulduunu kabul etmek uygun olacaktr. Adli
yarg, uymak zorunda bulunduu idari yargnn iptal kararn inceleye-
cek, gerekesine bakacaktr; idari yarg inaat ruhsatn mevzuata aykr
olarak alnmas gerekesiyle iptal etmi olabilecei gibi, yap sahibinin
bavurusu zerine deil, mahkemenin verdii yetki belgesiyle alnmas
gerekesiyle iptal etmi olabilir. te adli yarg, yklenicinin imalat bedeli
talebini incelerken, yetki belgesiyle alnan (ancak idari yarg tarafndan
<yap sahibinin bavurusu bulunmad gerekesiyle> iptal edilen) in-
aat ruhsatn sadece drst davranma gerekleri erevesinde grerek,
olumlu karar verebilir.
5-) DANIIKLI LEMLERN OLUMSUZ SONULARINA KARI
DRSTLK KURALI
Bir szlemenin tr ve ieriinin belirlenmesinde ve yorumlanmasn-
da, yanlarn yanllkla veya gerek amalarn gizlemek iin kullandklar
szcklere baklmakszn, gerek ve ortak iradeleri esas alnr (TBK. md.
19/I). Szlemecilerin gerek ve ortak iradeleri aratrlrken, szleme-
nin her maddesi ve blm szlemenin tm gz nnde tutularak yo-
rumlanmaldr. Szlemecilerin gerek olmayan anlatm zerinde durul-
mamal, onlarn gerek amalar aratrlmaldr.
naat szlemesinin taraflar, szlemenin konusu olan tanmaz ve
imal edilecek inaat deerini, kendi miraslarndan veya borlu olduu
kiilerden korumak iin szlemeyi dankl yapabilmektedirler.
Dankl ilem, szlemecilerin nc kiileri aldatmak amac ile
gerek durumu onlardan gizleyerek kendi gerek iradesine uymayan ve
kendi aralarnda geerli olmayan bir konuda yaptklar ilemdir. Bir da-
nkl ilemden sz edebilmek iin; a) Szlemecilerin iradeleri ile be-
yanlar arasnda isteyerek yaratlm bir uygunsuzluk, b) nc kiileri
aldatma amac, c) Szlemeciler arasnda gizli ilemi yer alan dankl
szleme bulunmaldr. Tm dankl ilemlerde; a) nc kiileri al-
datmak iin yaplm grnrdeki ilem, b) Grnrdeki ilemin sz-
lemeciler arasnda geerli olmayacan saptayan dank anlamas
bulunur. Bu eleri ieren dankla yaln dank (mutlak muvazaa)
denilir. Dann bu trnde; szlemeciler aslnda aralarnda hukuksal
ilem yapmadklar halde nc kiileri yanltmak ve onlara kar bir
ilem yapm gibi grnmek amac ile grnte bir ilem yapmlardr.
rnein, alacakllarn icra takibinden kurtulmak iin, bir borlu, malla-
rn bir arkadana devreder ve bu devrin gerekte aralarnda hibir hu-
kuki sonu dourmayaca borlu ile arkada arasnda kararlatrlrsa
yaln dank sz konusu olur. Eer szlemeciler arasnda yaptklar
bir ilemi, kendi gerek iradelerine uymayan ve salt nc kiileri ya-
nltmak iin yaptklar baka bir ilemin arkasna gizlemilerse, bu tr
dankl ileme nitelikli dankl ilem (nispi/mevsuf muvazaa) denilir.
Bu dank trnde, grnrdeki ilem ve dank anlamas yannda ay-
rca szlemecilerin gerek iradelerine uygun bir gizli ilem bulunur. r-
nein szlemeciler gerekte balama yapmak istedikleri halde, bunu
sat szlemesi biiminde yaparlar. Bylece, grnrdeki ilem sat
olduu halde, gizli ilem balamadr. Szlemecilerin nc kiileri
yanltmak iin, dankl olarak yaptklar grnrdeki ilem geersizdir.
Geersizliin nedeni, taraflarca aklanan beyanlarn, onlarn gerek ira-
delerine uymamas, baka bir anlatmla bu beyanlarn irade beyan ni-
telii tamamasdr.
Dank sav, taraflarca herkese kar ileri srlebilir. Ancak; a) TBK. md.
19/II uyarnca, yazl bor tanmasna dayanarak dankl alaca edinmi
olan iyiniyetli (TMK. md. 3) nc kiilere kar borlu; dank savnda bu-
lunamaz. b) Dankl bir szleme gereince bir mal devralan kimse, emin
sfatyla zilyet durumundan, ondan iyi niyetle o mal edinen kimsenin edinimi
korunur (TMK. md. 990) ve ona kar dank savnda bulunamazlar. c) Da-
nkl szleme ile mlkiyeti devredilen bir tanmaz ise, grnrde malik
yararna olan tapu kaydna, iyi niyetle gvenerek, ondan o tanmaz edinen
kimsenin edinimi korunur (TMK. md. 1023) ve ona kar dank sav ileri
srlemez.
Grnrdeki ilemin geersizlii taraflarca ve nc kiilerce- sa-
vunma olarak ileri srlebilecei gibi bu konuda taraflarca ve nc
kiilerce- bir dava alabilir. Bu davada, grnrdeki ilemin dank ne-
deniyle geersiz olduunun saptanmas istenir.
Grnrdeki (dankl) ilem, belirtildii biimde geersiz olur ve

belirtilen sonular doururken, grnrdeki ilemin altnda (gizli) bir i-
lem varsa bu gizli ilem, szlemecilerin gerek iradelerine uygun olduu
iin, genel ve (ekil) koullar yerine getirilerek yaplm ise, geerli olur.
Dankl szlemeler szlemeciler iin alacak ve bor dourmaz.
Mahkemenin dank olgusunu grevinden tr gz nnde bulun-
durmas gerekir.
Dankl bir szleme, belirli bir srenin gemesi, nedenin ortadan
kalkmas veya ilgililerin (rnein szlemecinin) olur (icazet) vermesi ile
geerli duruma gelmez.
Dank nedeniyle geersiz szlemeye dayanlarak bir tanmazn ta-
puda temliki yaplmsa bu tescil yolsuz tescil saylr. Tapuda yaplan
temlik ve tesciller nedene bal olduundan tapunun dayana olan sz-
leme geersiz ise, tapu kaydnn iptali gerekir.
Dankl szlemeler yapld andan balayarak szlemeciler ara-
snda sonu dourmayacandan, alan davann sonunda verilen karar
yenilik dourucu nitelikte olmayp aklayc niteliktedir: Alan dava
sonunda verilen karar gemie etkili sonu dourur.
Dann varln ne sren szlemeci veya bunlarn ardl sfat ile
hareket edenler savlarn kantlamak zorundadrlar. Senede bal bir sz-
lemeye kar dank sav, yazl delille kantlanabilir. Szleme yakn
akrabalar arasnda yaplm olsa bile yazl delille kantlanmas gerekir.
Dankl bir szleme kamusal biimde yaplmsa, dank sav adi yaz-
l belgeyle kantlanabilir15.
nc kiiler, dank savn her trl delille kantlayabilirler. rne-
in, erh edilmi olsa bile sat vaadi szlemesinin dzenlenmesinden
sonra vaade konu tanmaz salt vaat alacaklsn zarara uratmak amacy-
la malikince dankl olarak bir baka kiiye tapudan temlik edilmise,
vaat alacaklsnn danklk nedeniyle tapunun iptalini istemesi olanakl-
dr. Dank savna dayanan taraf temlik eden ve edilene gre nc kii
durumunda olduundan bu savn her trl delille kantlayabilir16. n-
c kiilerin dankl bir ilemle zarara uratlmas, ona kar ilenmi bir
haksz eylem niteliinde olup; kural olarak danklk nedeniyle zarara
urayan nc kii, tek yanl veya ok yanl hukuki ilemin geersizliini
ileri srebilir. Ancak, nc kiinin dankl ilemle zarar grdnn
15 1. HD. 9.10.2003, 9671/10535.

16 14. HD. 15.5.2001, 3041/3638.
benimsenebilmesi iin, onun ilemi yapandan alacakl olmas ve dankl

ilemin bu alacan denmesini engellemek iin yaplm bulunmas ge-
rekir17.
Dann varl hibir sreye bal olmakszn her zaman ileri sr-
lebilir/dava alabilir: Hak drc sre ve zamanamna ilikin yasa
kurallar dankl temliklere uygulanmaz18.
Temlik bedeli ile gerek deer arasndaki ar oranszlk tek bana
dankln kant saylamaz19.
Trk Medeni Kanununun 2. Maddesi herkes, haklarn kullanr-
ken ve borlarn yerine getirirken drstlk kurallarna uymak zorun-
dadr eklindedir. Bu madde btn haklarn kullanlmasnda drstlk
kurallar erevesinde hareket edileceini ve bir kimsenin bakasn za-
rarlandrmak ya da g duruma sokmak amacyla haklarn ktye kul-
lanmasn yasann korumayacan belirtmitir. Borlar Kanununun 19.
maddesinde dzenlenen dankl ilem ise taraflarn yaptklar szleme-
nin hkm dourmamas ve grnteki szlemeden baka bir szle-
menin hkmlerinin meydana gelmemesi konusunda anlamalardr. Ge-
rek TMK. Md. 2 ve gerekse TBK. Md. 19 birlikte deerlendirildiinde, bir
hakkn kullanlmasnda gizlenen irade ile oluan dankl ilemin nc
kiileri zararlandrma kast da tayabileceini gstermektedir.
6-) YANILMAYI DEERLENDRMEDE DRSTLK KURALI
Yanlan, yanldn drstlk kurallarna aykr olarak ileri sremez.
zellikle dier tarafn, szlemenin yanlann kasdettii anlamda kurul-
masna raz olduunu bildirmesi durumunda, szleme bu anlamda ku-
rulmu saylr (TBK. Md. 34). rnein, alc (A), bir kilogram iin iki lira
demek istedii bir mal, yanlarak kilosu liraya satn almay kabul et-
tiini ileri srd takdirde, satcnn ayn mal ona iki liraya satmaya ha-
zr olduunu aklamas durumunda, (A)nn esasl yanlma hkmlerine
dayanarak szlemenin kurulmad hakkndaki savunmas, drstlk
kurallarna aykr der. Bu nedenle bu rnekte sat szlemesi, alcnn
amalad anlamda, yani kilosu iki lira zerinden kurulmu olur.
Szleme yaplrken, kkl bir yanlgya den szlemeci, o sz-
leme ile bal olmaz. Yanlgya den szlemeci, yanlgsn doruluk
kurallarna aykr olarak, ne sremez. zellikle onun yapmay dnd-
szlemeyi kar taraf yerine getirmeye hazr olduunu bildirirse, bu
17 4. HD. 16.6.1998, 4611/4852.

18 1. HD. 20.12.2000, 15741/16037.
19 1. HD. 4.12.2000, 14937/15203.
szleme onu balar. Szlemenin sonularndan kurtulmak iin, yanl-

dn ne sren szlemeci, eer yanlg kendi kusurundan ileri gelmise,
szlemenin bylece bozulmasndan doan zarar gidermekle ykml
olur; fakat kar taraf yanlgy biliyor veya bilmesi gerekiyorsa tazminat
gerekmez. Kkl yanlg durumlar TBK. md. 31de snrl olmamak
zere gsterilmitir20: Kkl yanlglar zellikle unlardr: 1) Yanld-
n ileri sren tarafn bir szleme iin onayn bildirirken baka
bir szlemeyi dnm olmas; 2) Yanldn ileri sren tara-
fn, szlemenin konusu olan eyden baka bir ey dnm veya
zerine bor alrken balca gz nnde tuttuu kimsede yanlm
olmas; 3) Yanldn ileri sren tarafn zerine ald edimin, d-
nd eyden nemli lde ok ve kar edimin nemli lde
az olmas; 4) Yanldn ileri sren tarafa, szlemenin temel ge-
reklerinden olarak gz nne alnmasna, ilerdeki doruluk ku-
rallarnn elverili bulunduu olaylar zerinde yanlgya dlm
olmas. Szlemenin konusu, nitelii ve denecek miktar gibi konularda
esasl hataya den taraf szleme ile bal tutulamaz. Hatann esasl hata
olarak kabul edilebilmesi iin hem hataya den taraf ynnden hem de
i hayatndaki drstlk kurallar asndan, hataya dlmese idi byle
bir szlemenin hi veya aklanan biimde yaplmayacann kantlan-
mas gerekir. Bu koullarn gereklemesi durumunda hataya den taraf
hatay rendii tarihten balayarak bir yllk hak drc sre iinde
iptal hakkn kullanarak hukuki ilikiyi geriye etkili olarak ortadan kald-
rabilir (TBK. md. 31, 34, 35).
7-) GECKTRC KOULUN GEREKLEMESN ENGELLEMEDE
DRSTLK KURALI
naat szlemesi, geciktirici koula bal olarak yaplabilir. Bir sz-
lemenin hkm ifade etmesi, gerekleip gereklemeyecei bilinmeyen
bir olguya braklmsa, szleme geciktirici koula balanm olur. Aksi
kararlatrlmadka, geciktirici koula bal olarak yaplan bir inaat
szlemesi, ancak koulun gerekletii andan balayarak hkm ifa-
de eder (TBK. Md. 170). rnein, inaat szlemesi yklenicinin kredi
salamasna, uygun imar koullarn gerekletirmesine, tanmaz yeil
alandan karmasna bal olarak yaplmsa, i sahibi, ykleniciye kredi
verilmemesi iin bankaya yanl bilgi vermeyecek, tanmaz yeil alan-
dan karmann veya mevcut yaplama koullarndan daha iyi koulla-
ra olanak verecek imar plan deiikliinin gereklememesi iin idare
nezdinde olumsuz giriimde bulunmayacak, ykleniciye verdii veklet-
20 TBK. Md. 31.
ten azletmeyecek, ona glk karmayacak, gven sarsc hareketlerde

bulunmayacaktr. Koul gerekleinceye kadar borlu, borcun gerei gibi
ifasn engelleyecek her trl davrantan kanmakla ykmldr. Ko-
ulun gereklemesinden nce yaplan tasarruflar, koulun hkmlerini
zedeledii oranda geersiz olur (TBK. Md. 171).
8-) KOULLARI DEERLENDRMEDE DRSTLK KURALI
Szlemeciler, yaptklar szleme ile adalet saladklarna inanrlar.
Zira onlar bu szleme ile kar tarafn hakkn belirlemekte ve bu hakkn
ne zaman ve nasl teslim edileceini dzenlemektedirler. Onlar iin ada-
let, kendisine salanan ve kar tarafa verilen haklar demektir. Bu hakla-
rn dengeli olmas, eitlik anlamna gelmiyor. Szlemeciler dengeyi nasl
kurmularsa, denge odur. Szlemeden sonra, eserin aylar hatta yllar
iinde yapm (inas) devam ederken, taraflarn ngrdkleri veya ng-
remedikleri koullar ortaya kar ve szleme adaleti denilen dengeyi
olumsuz etkilemeye balar: Szlemecilerden biri (o koullar yznden)
edimini yerine getirmemekte veya getirememektedir, ya da kt yerine ge-
tirmektedir. Taraflarn sylemlerini, eylemlerini, yararlarn, amalarn
anlayabilmek ve doacak sorunlar zebilmek iin, o koullarn doru
biimde irdelenmesi gerekir. Koullarn deerlendirilmesinde drstlk
kurallarndan da yararlanlacaktr. Hatta koullar, szleme adaletinin
yeniden kurulmasnda, drstlk kurallarna bavurmay zorunlu kla-
caktr.
Yklenicinin inaata belli bir sre ara vermesi veya inaata yetersiz
bir i gc ve alet ve edevat tahsis etmesi durumunda i sahibi 473/I
hkmne bavurabilir. Balangta ortalama temponun zerinde bir hzla
alan yklenicinin, daha sonra ii yavalatarak veya tamamen durdura-
rak bu tasarruf ettii zaman kullanabilecei kabul edilmelidir. Buna gre
objektif olarak inaatn ortalama bir tempoda alma sonucu tamamla-
nabilecei srenin belirlenmesi yoluyla, belli bir tarihte inaatn bulun-
mas gereken seviyenin tespiti gerekir. te bu noktada, yklenicinin ibu
seviyenin gerisinde kalmas, TBK. md. 473/I hkmnn uygulanmasn
salayabilir21.
21 Ayan, 351-352: Tamamlama/teslim tarihi belli olmayan bir szlemede inaatn seviyesi, olma-
s gerekenin gerisinde kalmsa, i sahibi uygun bir ek sre vererek bunun giderilmesini iste-
yebilir. Her ne kadar inaat szlemesinde inaatn tamamlanma veya teslime ilikin herhangi
bir sre veya vade kararlatrlmamsa da, taraflarn farazi iradelerinin, yklenicinin inaata
balamas gereken tarihin ardndan ara vermeksizin, ortalama bir i gc ve tempoyla alma-
s ve byle bir temponun sonunda inaat tamamlayarak inaat teslim etmesi gerekir. Bunun
sonucu olarak, inaatn tamamlanarak teslimi borcu, ortalama bir srenin sonunda muaccel
olacak, bu tarihte teslim gereklemezse, i sahibinin ihtar zerine yklenici temerrde de-
cektir.
naat sresi yani inaatn bitirilecei tarih szlemede belirtilmemi-

se, iin kapsam ve nitelii dikkate alnarak, inaatn tamamlanmas iin
olaan koullar iinde deneyimli bir yklenicinin ne kadar sreye ihtiyac
olaca belirlenir. Eserin tamamlanma sresi belirtilmemi olsa bile, yk-
lenicinin makul srede ii tamamlamas drstlk kurallarnn gereidir.
Ykleniciye ihtarname ile tannan makul sre iinde inaat tamamlan-
mazsa, i sahibi szlemeyi bozabilir.
9-) DRENME DEN YKLENCYE EK SRE VERMEDE
DRSTLK KURALI
Vadesi gelmi bir borcun borlusu, alacaklnn ihtaryla direnime d-
er. Borcun yerine getirilecei gn, birlikte belirlenmi veya szlemede
sakl tutulan bir hakka dayanarak taraflardan biri yntemine uygun bir
bildirimde bulunmak suretiyle belirlemise, bu gnn gemesiyle borlu
direnime dm olur (TBK. Md. 117). Karlkl bor ykleyen szle-
melerde, rnein inaat szlemesinde, taraflardan biri direnime dt
takdirde, borcun yerine getirilmesi iin uygun bir sre verebilir veya uy-
gun bir sre verilmesini yargtan isteyebilir (TBK. Md. 123): Borlunun
iinde bulunduu durumdan veya tutumundan sre verilmesinin etkisi
olaca anlalyorsa veya borlunun direnimi sonucunda borcun ifas ala-
cakl iin yararsz kalmsa ya da borcun yerine getirilmesinin belirli bir
zamanda veya belirli bir sre iinde gereklememesi zerine ifann artk
kabul edilmeyecei szlemeden anlalyorsa sre verilmesine gerek bu-
lunmamaktadr (TBK. Md. 124).
nat szlemesinde direnime den ykleniciye, edimini yerine ge-
tirmesi iin uygun bir ek sre tanmak gerekmektedir. Bu szlemenin
alacakl taraf, bu sre dolduktan sonra haklar iin harekete geecektir.
Alacakl, sreyi kendisi belirleyebilecei gibi, bunun belirlenmesini yar-
gtan da isteyebilir. Ek sre, formalite icab verilmediinden, makul
uzunlukta olacaktr. Borlu tannan srenin makul olmad ynnde iti-
razda bulunabilir.
Ek sre vermenin drstlk kurallar gereince i sahibinden beklene-
memesi durumunda i sahibi seimlik haklarn kullanabilir. Buna gre
inaat seviyesinin ok geride kalm olmas nedeniyle, drstlk kurallar
gereince bu kadar bir ek sre vermesinin i sahibinden beklenemedii
durumlarda, i sahibi ek sre vermeye gerek kalmadan derhal aynen ifa-
dan vazgeebilir.
sahibinin yapmas gereken ara demenin miktar ile durdurulan
ina faaliyeti arasnda bir dengenin bulunmas gerekir (TMK. md. 2). Aksi
halde inaat sresinin durmayaca kabul edilebilir. Buna gre rnein i

sahibinin geciktirdii demenin miktarnn ok nemsiz olmasna karn,
yklenicinin ii srdrmesi drstlk kural gereince kendisinden bek-
lenebiliyorsa, bu durumda artk inaatn durdurulmas hukuka uygun
saylmaz ve bunun sonucu olarak da inaat sresi uzamaz. Bu nedenle
bu hakkn kullanlmas konusunda, i sahibinin geciktirdii ykmll
ile iin durdurulmas durumunda ortaya kabilecek zarar karlatrla-
rak yaplacak deerlendirme sonucunda, yklenicinin ii durdurmasnn
hakkaniyete ve drstlk kurallarna uygun decei benimsenebiliyorsa,
br koullar da gereklemise, inaat sresinin uzayaca kabul edil-
melidir22.
10-) YAPIYI TESLM ALMAYI REDDETMEDE DRSTLK
KURALI
sahibi, eserin tesliminden sonra, ilerin olaan akna gre imkn
bulur bulmaz eseri gzden geirmek ve ayplar varsa, bunu uygun bir
sre iinde ykleniciye bildirmek zorundadr. Taraflardan her biri, gi-
derini karlayarak, eserin bilirkii tarafndan gzden geirilmesini ve
sonucun bir raporla belirlenmesini isteyebilir (TBK. Md. 474). Gzden
geirmek ve kusurlar bildirmek kouluyla, Eser isahibinin kullanama-
yaca veya hakkaniyet gerei kabule zorlanamayaca lde aypl ya da
szleme hkmlerine ayn lde aykr olursa i sahibi szlemeden
dnebilir (TBK. Md. 475/I).
sahibi smarlad eserde belli niteliklerin bulunmasn ister. Meyda-
na gelen eserin i sahibinin beklentisini karlamamas durumunda, sz-
lemedeki yarar dengesi i sahibi aleyhine bozulur. Bu bakmdan teslim
edilecek eserin fen ve sanat kurallarna uygun, i sahibinin beklentisini
karlar zellii tamas gerekir. Aksi halde eser aypldr ve yklenici-
nin ayba kar garanti sorumluluu ortaya kar. Aypl eser, szlemede
kararlatrlan vasflar veya var olmasndan vazgeilemez kimi nitelikleri
tamayan eserdir. sahibi yararna yaplan eser szlemesi ile sonuta
ortaya kan eser, i sahibinin amacn karlamaldr. Eer eser i sahi-
binin amalad hizmeti vermiyor ise, kural olarak aypl olduu kabul
edilir.
Eser szlemesinde kararlatrlan zelliklere sahip olmamasna ra-
men teknik kurallara uygun biimde tamamlanp teslim edilmise, sz
konusu eserin kararlatrlan ile ayn deerde ve nitelikte olmas onun
bozuk olmas niteliini ortadan kaldrmaz. Giderek yklenicinin szle-
mede kararlatrlan eserden daha deerli bir ey imal etmesi durumunda
22 Ayan, 122.
da, eserin bozuk olduu kabul edilmektedir. Ancak bu durumda ykleni-

cinin sorumluluu yoluna gidilmesi hakkn ktye kullanlmas niteliin-
de olabilir (TMK. md. 2)23.
TBK. md. 475/I, i sahibinin szlemeden dnme hakkn kullanabilme-
sini, bozukluk nedeniyle sorumluluktan doan sorumluluk iin gerekli olan
genel koullardan baka, meydana getirilen eserin kullanlamayacak veya
hakkaniyet kurallarna gre kabul beklenemeyecek derecede bozuk olma-
s zel kouluna balamtr. Bu fkrada geen, eserin kullanlamazl ve
kabuln beklenememesi alternatif koullar olmayp, eserin kullanlmazl,
kabuln beklenemezlii koulunun yasada dzenlenmi uygulama durumla-
rndan biridir. Somut olayda eserdeki bozukluun i sahibi iin kabul bek-
lenemez (kabule zorlanamaz) derecede olup olmad, hakkaniyet esasna
gre, atan karlarn tartlmas suretiyle belirlenir. Bu konuda, cretten
indirme ve onarmn i sahibinin iine yarayp yaramayaca veya dnmenin
ykleniciye verecei kaypla i sahibine salayaca yarar arasnda ar den-
gesizliin bulunup bulunmad ya da bozukluun giderilmesi iin gerekli
zaman ve giderler gz nnde tutulur24.
Eseri kabulden kanabilmek (szlemeyi bozabilmek) iin kusurlarn
veya aykrln nemli olmas gerekir. Kusurlarn nemi, i sahibinin ne
srd istekler ve zglenen ama gz nne alnarak eserin btnne
oranla deerlendirilmelidir. Kabulden kanmann dourduu sonular
unlardr: sahibi, eserden elinde kalan, bu kayp kendi kusurlarndan
veya bir kazadan ileri gelmi olsa bile geri vermekle ykmldr. Buna
karlk eer eser, kusuru yznden kaybolmusa ancak ikinci fkradaki
ynteme bavurabilir25.
Yapdaki kusur, eseri arsa sahibi asndan kullanlamayacak bir duru-
ma getiriyorsa szlemeden dnlebilecektir. Burada aranan, bozukluun,
tamamen ve kesin olarak kullanlamayacak duruma getirmesidir. Ayrca,
eseri kullanlamaz duruma getiren bozukluk byk harcamay gerektirme-
yen bir onarmla giderilebilecekse szlemeden dnme yoluna gidilemez.
kullanlmazlk gesi szlemede ngrlen kullanlma amacna gre
belirlenecektir. Eer szlemede zel bir kullanma biimi ngrlm ve
buna ilikin nitelikler belirtilmise, bu nitelikleri tamayan eserin karine
olarak kullanlamaz durumda olduu kabul edilmektedir. Bu konuda d-
rstlk kurallarnn da gz nnde tutulmas gerekmekte ve her somut
olayn bu kurallar iinde deerlendirilmesi yoluna gidilmelidir. Eserin kul-
23 Tunoma, 523, Ergezen, 70; Duman, 743.

24 Aral, 371-372.
25 Velidedeolu/zdemir, 575.
lanlamaz duruma gelip gelmedii drstlk kurallarna gre deerlendi-

rilecektir. Bozukluun i sahibi tarafndan eseri kabule zorlanamayacak
derecede bulunmas, her somut olayn koullarna ve taraflarn karlkl
yararlarnn tartlmas suretiyle hakkaniyete gre saptanacaktr. sahibin
eseri bozuk olarak kabul etmesini beklemenin hakkaniyet lsne uyup
uymadna baklacaktr. Szlemede aka belirtilen niteliklerin eserde
bulunmamas da drstlk kurallarna uygun olarak deerlendirilecek ve
i sahibinin eseri kabul gerekip gerekmedii aratrlacaktr. Szlemede
ngrlen zelliklerin eksikliinin, eserin kabuln beklenemez duruma
getiren nemli kusur oluturduu karine olarak kabul edilmeli ve bu ka-
rinenin aksi yklenici tarafndan kantlanmaldr. Szlemede kararla-
trlm olan zelliklerin bulunmamasnn eserin kabuln beklenemez
duruma getirecek derecede nemli olmamas durumunda i sahibi ancak
cret indirimi ve onarm isteyebilecektir. Szleme ile eserde bulunmas
kararlatrlan niteliklere aykrlk drstlk kurallarna gre i sahibi ta-
rafndan eserin kabuln beklenemez bir sonu yaratmyorsa, szleme-
den dnme yoluna gidilemeyecektir26.
naat szlemesinde teslimin (ifann) gereklemi saylabilmesi iin
yapnn tamamlanm, baka bir anlatmla szlemeye ve projeye gre b-
tn ilerin bitirilmi olmasnn gerekip gerekmedii tartmaldr. rnein,
yklenicinin baz ileri tamamlamadan inaat brakp gitmesi durumunda
inaat teslim edilmi saylr m? sahibinin, yklenicinin almas devam
ederken binay kullanmaya balamas durumunda teslim ne zaman gerek-
leir? Yapnn teslim edilebilmesi iin tamamlanm olmas, yklenicinin
szlemedeki btn ykmllklerini tam olarak yerine getirmi olmas
gerekir. Yklenicinin baz ileri eksik brakm olmas durumunda teslim
gereklemez. Henz tamamlanmam bir inaatn teslim edilmesi de tes-
lim alnmas da olanakl deildir. BU kuraln sadece drstlk kuralndan
kaynaklanan istisnalar bulunmaktadr. u durumlarda teslimin gerek-
lemediinin i sahibince ileri srlmesi drstlk kurallarna aykr ola-
caktr: a) Eksikliin ok nemsiz olmas durumunda (rnein, yeni yapl-
m bir binada tek bir elektrik prizinin eksik olmas vb..), b) Yklenicinin
anlalabilir bir ifa iradesiyle inaat teslim etme iradesini ortaya koymas
zerine, ak veya rtl olarak, henz tamamlanmam inaat ifa olarak
kabul ettii ynnde yklenici nezdinde korunmaya deer hakl bir gven
oluturmasndan sonra, i sahibinin, teslimin eksiklikler nedeniyle henz
gereklemediini ne srmesi (rnein, i sahibinin uzun sre sessiz kal-
mas veya ayp ihbarnda bulunmas, tanmaz kullanmaya balamas vb.).
Yklenicinin anlalabilir bir ifa iradesiyle inaat teslim etme iradesini or-
26 Erman, 131-133.
taya koymasndan sonra, i sahibin eseri ifa olarak aldn ak veya rtl
olarak ortaya koymas, rnein ayptan doan haklarn kullanmas zeri-
ne, yklenicinin eksiklikleri bahane ederek teslimin henz gereklemedi-
ini ne srmesi, drstlk kurallaryla badamaz27.
Arsa sahibi ynnden ifa ancak son edim olan teslimle gereklemi
olsa dahi, yklenici bakmndan edim ykm uzun bir sreye yaylmtr.
Bu sre boyunca konusu ve ortak ama olan eserin ortaya kmas iin
yanlarn karlkl anlay iinde bulunmas, drstlk kuralna uygun bi-
imde davranmalar esastr28.
Yklenici yapy tamamladn bildirmi olsa bile; i sahibi, yapda
nemli bozukluk varsa (inaat teslim almay reddetmesi drstlk ku-
rallarna aykr dmeyecekse) ve bu bozukluktan yklenici sorumluysa
inaat teslim almaktan kanabilir. nemli bozukluk i sahibine ykle-
nebilen nedenlerden kaynaklanmsa, i sahibinin teslimi reddetmesini
hukuk korumaz. sahibi, yklenicinin ak veya rtl olarak sunduu
ifay kabul etmediini (teslimi reddettiini) iin niteliine uygun ve ksa bir
sre iinde aka veya rtl olarak ykleniciye bildirmelidir; aksi halde
inaat o durumuyla ifa olarak kabul etmi saylabilir.
Alacakl, istenebilir, yerine getirilmesi olanakl bir edim, ifa amacyla,
kendisine gerei gibi nerilmesine karn, hakl bir neden olmakszn onu
kabulden veya borlunun borcunu yerine getirebilmesi iin kendisi tara-
fndan yaplmas gereken hazrlk fiillerini yapmaktan kanrsa, direnime
dm olur (TBK. Md. 106). Bu durumda; A) Yklenici eseri ifa amacyla
i sahibine teslim ettii halde i sahibi tarafndan kabul edilmezse, alacak-
lnn direnime dt tarihten balayarak, yklenici eserden elde ettii
veya elde etmeyi ihmal ettii semerelerden dolay sorumlu olmaz. B) Eser,
i sahibinin direnime dmesinden sonra yklenicinin kusuru olmadan
hasara urar veya telef olursa bundan doan zarara alacakl katlanr (TBK.
Md. 483/I). C) Alacaklnn direnime dmesinden sonra faiz ilemez. D)
sahibine ifa nerisinde bulunan yklenici, daha nce direnime dmse,
bu nerisiyle birlikte direnimden kurtulmu olur. Bunun sonucu olarak
gecikme faizi ilemeye devam etmez. Ceza koulu borlunun direnimi sr-
dke ileyen bir tazminat borcu olarak kararlatrlmsa, i sahibinin
direnime dt andan balayarak bu bor da artk ilemez olur. E) Ala-
caklnn direnimi gerekleince borlu sorumluluktan kurtulma olanan
elde eder. Bu olanak borcun konusu olan eyin tevdii, satlarak bedelinin
tevdii, ya da szlemenin bozulmasyla gerekleir. Tevdi hakk: Alacak-
27 Ayan, 62-63.
28 Yavuz, 560.
lnn temerrde dmesi durumunda borlu, hasar ve giderleri alacaklya

ait olmak zere, teslim edecei eyi tevdi ederek borcundan kurtulabilir.
Tevdi yerini, ifa yerindeki yarg belirler. Bununla birlikte ticari mallar,
hkim karar olmadan da bir ardiyeye tevdi edilebilir (TBK. Md. 107).
Satma hakk: Szlemenin konusu olan eyin nitelii veya iin zellii
tevdi edilmesine uygun dmez veya teslim edilecek ey bozulabilir ya da
bakm, korunmas veya tevdi edilmesi nemli bir gideri gerektirir ise,
borlu, alacaklya nceden ihtarda bulunmas kouluyla, hkimin izniyle
onu ak artrma yoluyla sattrp bedelini tevdi edebilir (TBK. Md. 108).
F) Yklenici, TBK. Md. 123-125de yazl hkmlere uyarak szlemeyi
bozabilir. zellikle arsa sahibinin eseri teslim almak zorunda olduu du-
rumlarda TBK. Md. 123 hkmleri uygulanacaktr (TBK. Md. 110). G)
sahibinin direnime dmesinden sonra bile, yklenici, ifann olanaksz
duruma gelmesinden veya gerei gibi yaplmamasndan sorumlu olacak-
tr. Bu sorumluluk, yklenicinin kusuru hafifse daha hafif olur; hatta yar-
gcn takdirine gre bsbtn ortadan kalkabilir (TBK. Md. 114/I).
11-) SZLEME NCES GRMELER DEERLENDRMED
DRSTLK KURALI
Szleme grmelerinden doan sorumluluk (Culpa in contrahendo),
szlemenin kurulmasndan nceki evrede grmecilerden birinin veya
yardmclarnn, br grmeciye veya onun koruma alannda bulunan
kiilere, aralarnda drstlk kuralna dayal olarak kurulmu bulunan
szleme benzeri gven ilikisine aykr davranarak vermi olduu za-
rardan sorumluluktur. Szleme kurulmadan nce taraflar szlemenin
kapsam, koullar, ierdii hak ve ykmllkler zerinde birbirleriyle
grmeler yaparlar; bu grmeler ksa veya uzun srebilir. Grme-
lerin balamasyla grmeciler arasnda hukuki iliki kurulur. Bu iliki
szleme benzeri bir gven ilikisidir. Gven ilikisi TMK. md. 2deki d-
rstlk kuralna dayanr. Grmeler srasnda grmecilerin szleme-
nin kapsam ve koullar konusunda birbirlerini aydnlatmas, drstlk
kuralna uygun davranmas, birbirlerinin kiilik ve malvarl deerlerine
zarar vermemek iin gerekli zeni gstermesi gerekir. Grmeciler, bu
ykmllklere kusurlu olarak aykr davranp, grmelerin balama-
syla aralarnda kurulmu bulunan gven ilikisini ihlal ettikleri takdir-
de, bundan doan zarardan sorumludurlar. Sorumluluun gereklemesi
iin zerinde grmeler yaplan szlemenin kurulmas zorunlu deildir.
Szleme kurulmadan kesilmesi, sorumluluk nedeni olmaz. Grmele-
re balayan kimsenin szlemeyi yapma zorunluluu yoktur. Grmeleri
kesen kimsenin kar grmeciye bunun nedenini bildirmesi ve hesap
vermesi gerekmez. Zira her grmeci grmelerin kesilebileceini he-
saba katmak zorundadr. Bu nedenle grmelerin kesilmesi yznden

szlemenin kurulaca beklentisi ve midi iinde br grmecinin bir
zarara uramas sonucu deitirmez. Ancak, grmeleri kesmek ve bu
yolla kar grmeciye zarar vermek niyetiyle grme balatan kimse-
nin bu davran grme sorumluluuna neden olabilir29.
29 eker, Muzaffer, ekil Noksan Nedeniyle Szlemenin Hkmszlnden Kaynakla-

nan Sorumluluk Halleri ve Zararn Tazmini (ekil Noksan olarak geecektir), Legal
Hukuk Dergisi, Ocak 2008, 56 vd.: Grme aamas bile taraflar arasnda bir hukuki
iliki kurar. Bu safhada da taraflar drstlk kurallarna uygun hareket etmelidir. Yani
taraflar szlemenin yaplmas konusunda ciddi bir niyetle ve kar taraf aldatma kast
olmadan szleme grmelerine katlmaldr. Bu kapsamda ekil artna tabi olan sz-
lemeyi ekil artna uymadan yapmay istemek veya ekil artna tabi olduunu kar
taraftan gizlemek drstlk kuralna aykrdr. Grmeler srasnda drstlk kural-
na uygun hareket etme kapsamnda, szlemenin kurulmas veya artlarn belirlenmesi
ile ilgili kararlara etki edecek konularda aldatc davranta bulunmamak ve gerekli bil-
gileri kar tarafa vermek, kar tarafn hatasn dzeltmek, kar tarafn ahsn ve ma-
ln koruyacak tedbirleri almak da vardr. Taraflardan biri bu ykmllklerine aykr
davranrsa, yanl bilgi verirse, susarsa, gerekli dikkat ve zeni gstermezse, szleme
niyeti olmadan grmeler yaparsa, edimin olanaksz olduunu bildii halde szlemeyi
yaparsa, hileye bavurursa, kendi kusuru ile hataya der ve bu nedenle szlemenin
iptali gndeme gelirse; meydana gelmeyen szlemede kar tarafa veya szlemenin
konusuna zarar verirse, bir kimse yetkisizlikle ilem yapar ve bu ileme icazet verilmez-
se; ekle aykrlk nedeniyle szlemenin iptaline sebep olur ya da szlemenin ekle
aykrl halinde geersizlie ilikin kar taraf bilgilendirmezse ve btn bunlar sonu-
cunda bir zarar meydana gelirse kusurlu taraf bu zararlar tazminle ykmldr. Her
konuda anlalmasna ramen szlemeyi ekil artna uygun olarak yapmaktan ka-
nan veya artlara uymadan szleme yapan ve byle bir szlemenin geersiz olduunu
bilen kimse de doan zararlarn tazmini ile ykmldr. Zira kar taraf szlemenin
gerekletiini zannederken bu gveni ktye kullanan eden kii zararlardan sorum-
lu olmaldr. Ancak her iki tarafn da kusuru varsa tazminat istenemez. Bu durumda
tahvile bavurulmaldr. Ancak ekil noksanlnn her iki tarafa bilinmesine taraflar
edimi yerine getirmesi konusunda veya ekil artna uygun yeni bir szleme yapacak-
lar konusunda gvence vermilerse, buna ramen szlemenin ekil eksiklii nedeniy-
le hkmszln ileri srerek, edim ifa edilmiyor veya ekle uygun yeni szleme
yapmaktan kanyorlarsa yine gven sorumluluu kapsamnda tazminat istenebilir. Bu
halde tazmin edilmesi gereken zarar, geerliliine gvenilen szlemenin hkmszl
yznden uranlan menfi zarardr. Yani szleme yaplmaya hi giriilmeseydi uranl-
mayacak zarardr (potsa, noter vs., borcun ifas iin yaplan hazrlk masraflar, baka
szleme yapma ansnn karlmas). Burada borcun ifa edilmemesinden uranlan
zarar istenemez. Olumsuz zararn tazminin istenmesi szlemenin hkmsz olduu
anlamna gelir ki bu durumda da hkmsz olan szlemenin ifasna ilikin kar iste-
nemez. Dolaysyla szlemenin ekil noksan ile geersiz olduu hallerde de szleme-
nin geerli olduuna gvenen taraf olumlu zararn deil ama menfi (olumsuz) zararn
karlanmasn isteyebilecektir. ekil noksan nedeniyle szlemenin hkmsz olmas
halinde, sadece menfi zararn istenilmesi hakszla sebebiyet verecekse ve TBK. md. 35/
II veya 47/IInin artlar da mevcutsa, hakim daha fazla tazminata hkmedebilir. Fakat
herhalde zararn tazmin edilmesi, szlemenin geerli olmas halinde elde edilebilecek
kazanmlarn miktarn amamaldr.
12-) SARSILAN GVENN SZLEMEYE ETKSN

DEERLENDRMEDE DRSTLK KURALI
Szleme taraflarndan biri, doruluk ve drstlk kurallarndan ayr-
larak kar yann gven duygusunu zedelemise, szlemenin o yan bak-
mndan ekilmez hale geldiinin kabul gerekir. Feshe kusuru ile neden
olan taraf, kar yandan kr yoksunluu zarar ve cezai art isteyemez30.
Szlemeciler <szlemeye devam onlardan beklenmeyecek lde>
birbirlerine gvenlerini yitirmilerse szlemeyi bozabilirler; szlemeci-
lerin gven duygusu, szlemenin kaleme alnndaki zensizlikten frsat
yaratma biiminde zedelenebilecei gibi, szlemecilerin birbirlerine ar
hakaret ve iftirada bulunmalar, birbirlerini ar biimde yaralamalar
eklinde de yok olabilir. Gvenin yitirilmesi nedenine dayanan bozma (fe-
sih) hakk TMK. md. 2 erevesinde deerlendirilmelidir. rnein, ykle-
nici szlemenin kendisine ykledii yap izni almadan inaata balarsa31,
inaat onaylanm projeye aykr olarak meydana getirilmise32, eser tes-
lim tarihinde tamamlanamamsa, arsa sahibi mevcut szlemeye ramen
baka bir yklenici ile kat karl inaat szlemesi yaparak arsay ikin-
ci ykleniciye teslim etmise33, szlemeciler birbirlerini karlkl olarak
sulayarak eserin ortaya kmasn engellemilerse34, szlemeciler ku-
surlaryla szlemenin feshine neden olmularsa onlarn gven duygusu
<szlemeye devam onlardan beklenmeyecek lde> sarslm saylr
ve bu durum szlemeyi bozma nedeni saylabilecektir35.
Szlemeye bal kalmamada hakl grlebilecek olan her szleen,
kar yann szleme uyarnca borlanlm edim ykmlerine aykr
davranp davranmadna, edimler aras dengeyi alt-st edip etmediine
bakmakszn, szlemeyi zebilecektir. nemli olan, karlkl szleme
ilikisindeki edimler aras dengenin bozulup bozulmad deil, szleme
ilikisinin temelindeki karlkl gven ballnn kopup kopmad-
dr. Borlunun szlemeye aykr her davran, ayn zamanda alacaklnn
szlemeye aykr davranlmayaca yolundaki korunmaya deer gvenini
kknden sarsm saylacak ve alacakl, karlkl denge bozulduu iin
deil, fakat dorudan doruya borlusuna kar besledii gveni kkn-
den sarslp ykld ve artk szlemeye bal kalmasnn, gven ilkesi
erevesinde katlanlmaz, kendisinden beklenilmez bir ey olaca iin
30 15. HD. 3.6.1999, 1450/2278.
31 15. HD. 8.10.2001, 2003/4409.
32 15. HD. 14.10.2002, 3327/4594.
33 15. HD. 24.10.2002, 3124/4837.
34 15. HD. 23.1.2002, 3766/305.
35 Karata, 357-360; Eren, I, 209.
szlemeden dnebilecektir. Szlemeden dnme, szlemeyle bal kal-

mann, artk, szleenden TMK. md. 2/I kural karsnda beklenmedii
durumlarda, szlemeye kesin olarak ve sonuna kadar bal kalmann
szleme adaleti ile badamaz sivriliklerini trpler36.
Karlkl gven ballna dayanan, gven temeli zerine oturtulan
szleme ilikisinde, bu karlkl gven balln srdrmenin, bir
szleme sarsnts ile karlaan szlemeciden artk beklenmezlii ana
fikrinden doar. Gvenin korunmas ilkesi (gven ilkesi), hukuken ko-
runmaya deer bulunan bir karn gerekletirmek zere bulutuu kii
indinde bir gven olgusu yaratann, bu gvenin sonularna katlanmas ve
onun, bir kez yaratm bulunduu gveni artk sarsmamas anlamn ta-
maktadr. Szlemecilerin her birinin, szyle ve eylemiyle kar taraf in-
dinde yaratt korunmaya deer, hakl gveni boa karmamas gerekir
Bu anlamyla, nce, bir szleme ilikisinin kurulup kurulmadn, eer
kurulmusa, bu ilikinin geerli olarak kurulmu olup olmadn ve ge-
erli olarak kurulmu ilikinin konusunu belirleyen gven ilkesi, szle-
me ilikisi kurulduktan sonra da, sz veren, her eyden nce sz verdii
kiiye kar her zaman szne bal kalacak, szveriye uygun davranla-
cana her zaman iin gvenebilecektir. Szlemecilerin birbirleri indin-
de gvenilebilir kii olarak kalmalar, sadece verilmi szlere ballkla
deil, fakat bunun tesinde ve ok daha kapsaml bir erevede, verilen
sze elik eden tm maddi olgularla ve tutumlarla yaratlm olan gve-
ni sarsmamakla da gerekletirilecektir. Her bir szlemeci, kar yann
karlarn da gzetecek, onun bu karlarna saygszlk etmeyecek, on-
lar tehlikeye sokmayacaktr. Gven ilkesinin yasal dayanan oluturan
TMK. Md. 2/I gereince, herkes, haklarn kullanmada ve ykmlerini
yerine getirmede, ballk ve gvene uygun davranmak zorundadr..
Her bir szlemeci kar yann kendisine kar besledii kapsaml gveni
kertmeyecek, ifa istem ve ykmlerinde, karlkl ballk ve gvene,
karlkl karlara saygl davranacak, bu esaslara uygun dmeyen bi-
imde ykmlerden kanp, istemlerde bulunmayacaktr.
Gven ilkesi, borlunun fedakrln snrlayan yanyla borlunun, ala-
caklnn szleme ile gtt znel amalar ve bu amalar gerekletirmeye
yarayacak borlu ykmlerini (yan edim ykmlerini) szleme konusuna,
borlunun ediminin kapsamna sokan yanyla da alacaklnn hizmetinde-
dir. Borlunun edim eylemlerini yerine getirme fedakrl ile alacaklnn
edim sonucuna kavuma ve znel amacn gerekletirme karn uzlat-
rr, dengeler. Karlkl karlarn bylesine dengeli bir biimde gzetilmesini
36 Serozan, Rona, Szlemeden Dnme, Vedat Kitaplk, stanbul 2007, sf. 41-42; Eren, I, 210.
salayabildii lde de, somut szleme adaletini gerekletirmeye yarar.

Kusursuz szlemeciyi kusurlu szlemeciye kar koruyan, borluyu bor-
cundan kurtaran, adaletli bir risk (hasar) dalm ve paylam salayan,
gven zarar deme ykmleri kuran, alacalnn aynen ifa yaptrmn ka-
ytlayan, cebren icray olanak d klan tm kurallar, hep gven ilkesi-
nin damgasn tar. Gerekten de, ortada hukuken nem tar gerek bir
ifa engelinin var olup olmadn, eer varsa, bu engelden tr, herhangi
bir sorumluluun sz konusu olup olmayacan, eer bir sorumluluk sz
konusu olacaksa, bu sorumlulua hangi hukuksal sonucun balanacan
belirleyen, hep bu karlkl ballk ve gvenin korunmas, karlkl kar-
larn dengeli bir biimde gzetilmesi ilkesidir. fa engelleri alannda, yasa-
da ngrlm yedek hukuk kurallar, aslnda, bu geni anlamyla, gven
ilkesinin bir yansmasndan, bir uzantsndan bakaca bir ey deildirler.
Eer zorlayc, buyurucu hukuk kurallarn TMK md. 2/IInin hakkn ktye
kullanlmamas ilkesi dzeltip, somut olay adaletinin isterleriyle uyumlu
klyorsa, yedek yasa kurallarn da TMK. Md. 2/Iin gven ilkesi dzeltip,
somut szleme adaletinin isterleriyle uyumlu klacaktr.
Gven kavram, anlam itibariyle sadece, etik ve moral beklentilerin
mevcut olduu bir kavram deildir. O, ayn zamanda, toplum ierisindeki
bireylerin iletiiminde ok ciddi rol oynayan ve baz durumlarda eksik
kalm, tamamlanamam ya da st kapal olarak geirilmi, baz irade
beyanlarnn yorumlanmas ve tamamlanmasnda nemli derecede etkisi
olan psikolojik-sosyolojik bir kavramdr. Bilgilendirme gereksinimi iin-
de, gven kavramnn, ekonomik, sosyal ve kltrel anlamlar da mevcut-
tur. Bir gre gre gven kavram, toplum ierisinde, bir bireyin dier
bireylerle olan ilikilerini tamamlayan; bu ilikilerin yorumlanmasnda
kullanlan; ya da o bireyin gelecei ile ilgili olan olaylarda yol gsterici bir
rol oynayan, tamamen insann kendi i dnyasyla ilgili bir davran, bir
ruh hali, bir zihniyet, bir anlaytr.
Gven kavramnn temelinde; doruluk, drstlk, ak szllk, i-
tenlik, gereklik, hakllk gibi anlamlar yatmakta; gven kavramnn anla-
m da saylan bu ilkelere dayanmaktadr. Bu anlamda gven, iki tarafldr.
Bir birey, ya karsndakine gvenir, ya da karsndaki, o bireye gven
verir. Bir kimsenin, evresine verdii gven, ayn derecede bir karlk ve
hukuki olarak korunma gerektirmektedir.
zel bir ilikiye girmi taraflardan biri, hukuka ve gven ihlali sz
konusu olduunda da hukukun ngrd yaptrma gvenerek kar ta-
rafa gvenmitir. Kar taraf omuzlarna da bu gvenden dolay, doru ve
drst davranmak ve sadakatli olmak ykmll yklenmitir. Ken-
disine gvenilen taraf da yapm olduu kendi davranlar ile bu gven

olgusunu meydana getirdii iin, gvenen tarafa kendisine neden gven-
dii hususunda bir itiraz hakk sz konusu olmayaca retide ileri s-
rlmtr.
Her iki tarafn menfaatlerini korumak ve dengelemek iin ileri sr-
len gven ilkesine gre, bir irade beyann anlamak ve deerlendirmek
iin, beyan muhatabnca bilinen ve bilinmesi gereken btn hal ve artlar
TMK. md. 2de dzenlenen drstlk ilkesi gereince deerlendirmek ge-
rekecektir. Bylece, beyana ne anlam verilmesi gerektii ortaya kacaktr.
Bu ilkeye gre, korunan kar tarafn -beyan muhatabnn- hakl gveni-
dir. Beyan muhatabnn gerekli dikkat ve zeni gstermeksizin, beyan na-
sl anladna bakamayacaktr. Beyan muhatab, kendisine ulaan beyan,
drstlk ilkesi gerei, bildii veya bilmesi gereken tm unsurlar dikkate
alarak anlamaldr. Yani, onun bu beyan o ekilde anlamas TMK. md. 2
uyarnca hakl grnmelidir. te bu ilke, meydana gelen adaletsizlii ve
taraflar arasnda gerekleen sorunu zm olmaktadr. Zira gven ilke-
si karlkl birbirini gzetme ve ballk esaslarna dayanmaktadr. Bu
ilkeye gre, hem beyan sahibinin hem de beyan muhatabnn menfaatleri
dengede tutulmu olmaktadr. Bir yandan beyan muhatabnn, drst-
lk kuralna (objektif iyi niyet) gre, bildii ve bilebilecei btn olgu-
lar deerlendirerek beyana vermesi gereken anlama olan hakl gveni
korunmakta; dier yandan ise, beyan sahibinin yapt beyannn, makul
ve drst bir szleen insan tarafndan anlalmas olaan biimde anla-
lacana dair hakl gveni teminat altna alnmaktadr.
Gven sorumluluunun gerekleebilmesi iin, bir kimsede hukuken
korunmaya layk bir gvenin olmas, bu gvene dayanlarak bir tasarruf
ileminde bulunulmas, tm bunlarn da bir kiiye isnat edilebilmesi ge-
rekir.
Drstlk kuralndan hareketle bir olayda gven sorumluluunun ger-
ekleebilmesi iin u koullar aranmaktadr: Olayda bir gven unsuru
bulunmal, zarar gereklemeli, yaratlan hukuki grnme gvenin pozi-
tif olarak korunmas anlamnda geerlilik sonucu balanmamal, zarar ile
yaratlan hukuki grn arasnda nedensellik ba sz konusu olmal,
baka hukuki kurumlarn uygulama alanna giren herhangi bir durum
sz konusu olmamal, hukuki grn yaratan kimse kusurlu olmal,
kiinin hakl gveni, yani olayda iyi niyeti bulunmaldr37.
37 HGK. 10.2.2010, 39/71.

13-) OLGULARI DEERLENDRMEDE DRSTLK KURALI

Bir rnek olayda olgularn deerlendirilmesine aklk getirelim: Kat
Mlkiyeti Kanununa bal olmak zere yapmna balanlan tanmazdan
bamsz blm satmna ilikin geerli bir szleme olmadan taraflarn
bamsz blm satmnda anlaarak alcnn tm borlarn yerine getir-
mesi ve satcnn da bamsz blm teslim ederek alcnn onu malik
gibi kullanmasna karn satcnn tapuda mlkiyetin devrine yanama-
mas durumlarnda, olayn zelliine gre yarg, TMK. md. 2 hkmn
gzeterek alan tescil davasn kabul edebilir. Bu kural szlemenin ta-
mamen yerine yetirildii durumlar iin geerlidir (BK. 30.9.1988, 2/2).
Noterde dzenleme biiminde dzenlenmemi ve tapuda da pay dev-
ri yaplmam olan arsa pay karl inaat szlemesinin taraf olan
arsa sahibinin, bu szlemenin yerine getirilmesi olana konusunda o
gne kadar sregelen davranlaryla ykleniciye tam bir gven vermesi
ve yklenicinin de, szlemenin yerine getirilecei inancna iyi niyetle ba-
lanarak inaat tmyle veya byk oranda tamamlamas durumunda da
szlemeye sonradan geerlik tanmak gerekir. naat kabulden kanla-
mayacak bir dzeye gelmise bozuk ve eksik iler bedeli saptanp ayn
anda ifaya karar verilmelidir. Geersiz yaplan szlemeye gre taraflar
edimlerini karlkl ve ksmen de olsa yerine getirmilerse, szlemeyle
kendilerini bal saymalar nedeniyledir. Zira bu durumda, biim eksikli-
i nedeniyle szlemenin geersizliini ileri srmek, MKnn 2. maddesin-
de benimsenen hakkn ktye kullanlmas yasann ihlali niteliinde
olup, byle bir sav, yasalarca korunmaz38-39.
38 15. HD. 8.5.1996, 1132/2486; 15. HD. 29.4.1999, 893/1686; 15. HD. 20.11.1986,
266/3930; HGK, 16.06.2010, 290/328.
39 Klolu, 105; Eren, Fikret, Borlar Hukuku, Genel Hkmler, c. I, Beta Yaynlar, s-
tanbul 1994, sf. 360 vd.: ekil kural olarak taraflar dnmeye sevketmek, acele ka-
rar verilmesini nlemek suretiyle onlar korumay amaladndan, szlemeden doan
borlarn bilerek ve isteyerek, hibir yanlgya dmeden ifa ettikleri takdirde bu ko-
runmadan vazgemi saylmal, bylece gnll ve bilinli ifa ile geersiz akit salk ka-
zanmaktadr. Tanmazn mlkiyetinin devri borcunu douran geersiz akdin ifas, tapu
siciline tescil ile gerekleir. Burada ifa, tescil ilemidir. Tescil yaplmamsa, gerek an-
lamda ifadan sz edilemez. Grlyor ki, taraflarn akidden doan edimlerini bilerek ve
isteyerek ifa etmeleri halinde ekil noksanl (sakatlk) salk kazanmakta, akit geerli
hale gelmektedir. Taraflar ekle aykr bir szlemeden doan borlarn ifa ettikten,
mesela Kat Mlkiyetine gre geersiz szlemede, alc sat parasn dedikten, satc
da bamsz blm teslim ettikten sonra, satc, bamsz blm nc bir kiiye
devredip mlkiyetini de geirmise, alc, nc kii aleyhine tapu iptal ve tescil davas
aamaz. Zira sat akdi, ahs nitelikte bir bor ilikisi kurar, nc kiilere kar ayn
etki ve sonular domaz. Byle bir halde alc, satcya kar artlar gereklemise,
TBK. md. 49/I veya 49/IIye ya da TBK. md. 112ye gre haksz fiilden veya akidden
doan sorumluluk hkmleri uyarnca tazminat davas aabilir. Sebepsiz zenginleme
davas amak da mmkndr. Bu takdirde alc, satcdan hem dedii paray, hem
de satcnn elde ettii veya elde etmesi muhtemel kr veya kazanlar, kanuni faiziyle
14-) SZLEMENN BOZULMASININ SONULARINI

DEERLENDRMEDE DRSTLK KURALI
Taraflar arasndaki eser szlemesinin bitimi ve iin teslimi belirli s-
reye balandna gre; bu srenin dolmasyla, daval yklenicinin, bor-
cunu yerine getirmede direndii olgusunun hukuksal sonular dourduu
kabul edilmelidir (TBK. m. 117/I). TBKnn 125/I. maddesinde, karlkl
ykmllkleri ieren szlemelerde borcun yerine getirilmemesi (ifada
gecikme) halinde, alacaklnn hakkn, nasl kullanaca dzenlenmitir.
Alacakl, borcun yerine getirilmemesi halinde, baka bir anlatmla yerine
getirmede direnme halinde (gecikmi ifa) alacakl, TBK. md. 125/Ideki
hakkn her zaman kullanabilir; ancak kullanmak zorunda da deildir.
Bu nedenle alacakl borcun yerine getirilmesini (ifay) ve gecikme tazmi-
natn zamanam sresi (kural olarak 10 yl) ierisinde isteyebilir.
Alacakl TBKnn 125/I. maddedeki seimlik hakkn kullanmak zo-
runda deildir; bu halde dahi gecikme tazminat isteyebilir.
Eser szlemelerinde yklenicinin zen borcu zerinde durulma-
ldr: Eser szlemelerinde yklenici, kural olarak, iin grlmesi ve
tesliminde iiye gre daha yksek zen gstermelidir (TBK. md. 471/
II). Yklenici bir ii stlenirken, kendi bilgisinin, uzmanlnn ve parasal
gcnn o i iin yeterli olduunu iyice tartmak ve bunlar yetersiz ise
szlemeyi yapmaktan kanmak zorundadr. Aksi halde zen borcuna.
aykr davran olur ve borlu bundan sorumlu tutulur. zen borcu, iin
teslimine kadar devam eder
TBKnn 52. maddesinin somut olayda uygulama alan: Zarar grenin
kusuruna hukuki sonular veren bu madde, TBKnn 114. maddesinin
yapt yollama ile szleme ilikilerinde de uygulanr. TBKnn 52. mad-
desinde, kural olarak, zarar grenin kusuru, tazminattan indirim sebebi
olarak (tazminatn tenkisi) kabul edilmitir; buradaki kusur TBKnn 49.
maddesindeki teknik anlamdaki kusurdan farkldr. zel olarak belir-
lenen davranlar tazminatn saptanmasnda etkili neden olarak kabul
edilmitir. Zarar grenin zarara raz olmas yahut eylemi zararn olu-
masna veya zararn artmasna yardm etmesi. Bu zel nedenler olma-
dka zararn sonularnn bir ksm davac iverene (davacya) ykleti-
lemez. Teknik anlamda bir kusur olmamakla beraber zarar grenin ku-
suru belirlenirken kusuru belirlenmesine ilikin yntem ve tanmlardan
yararlanlmaktadr. Bu nedenle zarar grenin kusurundan sz edebilmek
birlikte isteyebilir. denen para yannda kr ve kazancn da istenmesi, bu suretle ucuz

ve kolay finansman salayan, kt niyetli kiilerin sebepsiz ve haksz zenginlemesini
nler.
iin de, baka trl davranma olana varken ve zorunlu iken o ekilde
davranmayp somut olaydaki gibi knanabilen bir eylemin bulunmas ge-
rekir. Dier taraftan kusuru belirlerken alnan objektif l burada da
geerlidir.
Davacnn, zararn nedeni olan iin ge tesliminde knanabilecek bir
eylemiyle zarara raz olduu yahut zararn olumasna veya artmasna ne-
den olmas kantlanmamtr. Dier taraftan davacnn, szlemeye gre,
daval ykleniciye vermesi gereken dairelerden bir tanesinin sat yetki-
sini vermemi olmas gecikmeye neden olan kusur olarak nitelendirile-
mez. nk bu dairenin sat yetkisi davalnn ii bitirmede direnmesi
nedeniyle meydana gelecek zarara karlk gvence olarak verilmemitir;
Kald ki, daval ykleniciler sat yetkisi verilseydi bu dairenin satlaca
satmn bu nedenle engellendiini kantlamamlardr. Bu nedenle sat
yetkisinin verilmemesiyle gecikme arasnda uygun illiyet ba da yoktur.
Son dairenin sat yetkisinin verilmemesi olgusu ne mahkeme ve ne de,
15. Hukuk Dairesinin bozma kararnda tartlmadndan davac yara-
rna kazanlm hak olumutur. sahibinin 125/I. maddedeki seimlik
hakkn ge kullanmas knanabilecek bir davran olarak kabul edile-
mez. nk yukarda akland gibi seimlik hakkn diledii zaman ve
zamanam sresince kullanmak i sahibinin yasal hakkdr; O nedenle
bu knanacak bir davran deildir. Dier taraftan davac szlemenin ye-
rine getirilmesinde ve iin tesliminde davaly duraksamaya drerek,
iin gecikmesine neden olan bir eylemi de bulunmamaktadr. Her iki tara-
fn, szlemenin yerine getirilmesi ve teslimi konusundaki eylemli duru-
mu bunun kantdr. Bu nedenlerle davacnn, TBKnn 52. maddesindeki
zel halleri oluturma ynnde bir eylemi bulunmad gibi Yasaya uygun
davrann tazminatn indirilmesinin nedeni (kusur) olarak kabul etmek
olana da yoktur.
TMKnn 2/I. maddesinde belirlenen doruluk ve gven kurallarnn
(objektif hsnniyet) somut olayda tartlmas: Szlemelerde kararla-
trlan hususlarn yerine getirilmesi, verilen szn tutulmas. ilkesi gere-
idir. nk doruluk ve drstln gerei budur. Bu nedenle olay-
mzda daval eser szlemesiyle iin ge tesliminden dolay ve ge teslim
sresinin btn iin tazminat -cezai art- demeyi kabul etmi olduuna
gre bunu davacya eksiksiz olarak demek zorundadr; bundan kanma
szlemeye, doruluk ve drstlk kurallarna aykr davran olur. Ne
var ki, bu kuraln ayrcalksz uygulanmas baz durumlarda yine do-
ruluk, gven kurallarna aykr olacak sonular dourabilir. Bunun iin
ngrlmeyen bir nedenin szlemenin tamamnn veya bir koulunun
yerine getirilmesini taraflardan biri iin ekilmez ve ykm tekil edecek
younlua getirmesi gerekir.
Olaymzda, ne ngrlmeyen bir hal ve ne de yaplan iin kapsam

gzetildiinde TL. tazminatn daval iin ekilmez ve ekonomik ynden
ykm tekil ettii sylenemez. Kald ki, davalnn szlemeye sadakat gs-
termeyerek gecikme tazminatn (Cezai art) dememekte direnmekte,
onun ynnden doruluk ve gven kurallarna (TMK. md. 2/I) aykrdr.
Davacnn gecikme sresinin tamamn kapsayan tm tazminat iste-
mesi hakkn ktye kullanlmas olarak da nitelendirilemez (TMK. md.
2/II). Hakkn ktye kullanlmas hakkn srf bakasna zarar vermek iin
kullanld hallerin dnda hem kendine yarar salamak ve hem de kar-
tarafa zarar vermek kast ile hakkn kullanld haller de sz konusu
olabilir. Davac, szlemeden doan hukuka uygun bir hakkn kullan-
makla kendine yarar salamaktadr; ancak bu hakkn davalya zarar ver-
mek kastyla kullandn sylemek olana yoktur.
Szleme ilikilerinde; alacaklnn, borcun uzun sre yerine getirilme-
mesine gz yummas halinde: Szlemenin yerine getirilmesi ve tazminat
istemenin hakkn ktye kullanlmas olarak nitelendirilmesini gndeme
getirebilir. Ancak bu yola seyrek ve olaan st hallerin varl halinde
bavurulmaldr; zellikle uzun sre bekleme nedeniyle fiyat dalgalanma-
larndan yararlanma borluyu zarara sokmak ve onun durumundan ya-
rarlanma kastnn varl aranmaldr.
Daval, iin sresinde teslim edilmemesi halinde davacya verilecek her
daire iin aylk Lira deyeceini kabul etmitir. Bu, TBKnn 179/II
maddesinde belirlenen bir cezai art niteliindedir. TBKnn 182/III. mad-
desi gereince cezai artn, fahi olduu gerekesi ile tenkisi gerekece-
i dnlebilir. Ancak davallar tacir olduundan byle bir indirim sz
konusu olamaz (TTK. md. 22). zen borcuna aykr davranarak kusurlu
durumunda bulunan daval yklenici teslim gnnden itibaren ileyecek
cezai art tam olarak demek zorundadr. Kald ki, davacnn ge teslim
sresince en az kabul edilen cezai art kadar zarara urad da bir ol-
gudur. Bu nedenle de davac hi bir indirime tabi tutulmadan gerek za-
rarn isteyebilecek durumdadr (TBK. md. 180/II). Bu durumda, tm bu
nedenlerle yklenici olan davallarn, ii zamannda teslim etmemesinden
doan cezai art davalya hi bir indirim yaplmakszn demesi szle-
meye, TBKnn 471/II. maddesindeki zen borcuna ve doruluk ve gven
kurallarna uygun der40.
Szlemenin bozulmasnda hakllk paynn aratrlmas nemlidir.
Szlemeyi bozmakta hakl olmak ya da olmamak rnein, bir inaat
szlemesinde teslim tarihi kararlatrlmam olabilir. Bu durum yk-
40 HGK. 9.10.1991, 340/467.
leniciye eseri belirsiz srede teslim etme hakk vermez. Bu gibi durum-
larda iin olaan gidiine gre yryp yrmediini aratrmak gerekir.
Bunun iin de, o ana kadar yaplan i ve ilemlere ve eserin hacmine ba-
klacaktr. Szlemenin imzalanmasndan sonra yklenici inaat faaliyet-
lerine balamsa, rnein (eer gerekli ise) arsalarn birletirilmesi veya
ayrlmas ilemlerini tamamlamsa, arsann hava mani kriteri eklinde
olan kstlln kaldrm, yola terk ilemlerinden sonra arsay inaata
uygun duruma getirmi, arsay imar parseli durumuna getirmi, ardn-
dan proje almasna balam, proje aamasndan sonra da yap ruhsat
almsa, baka bir anlatmla iler olaan aknda yrrken ve ruhsatn
alnmasndan sonra, arsa sahibi, szleme tarihinde kesinlik arzetmeyen
imar durumunu lehe dntrmek iin imar almas yapan ve baaryla
sonulandran ykleniciye nce ihtarname ekerek ve ardndan da dava
aarak szlemenin bozulmasn istemise, bu davran drste (TMK.
Md. 2) saylamayacaktr. stelik arsa sahibi, szlemenin bozulmasna
ililin dava amasna karn, yklenicinin dava boyunca inaata devam et-
memesinden dolay onu sulamas da kabul edilemez. nk, szlemeyi
bozma davas devam ettii srece, ykleniciden ii srdrmesi beklene-
mez. Bu rnekte, arsa sahibinin, davann kesinlemesini beklemeden, in-
aat baka bir ykleniciye yaptrmas da bir baka kt niyetli davran
saylabilecektir. te, arsa sahibi, btn kusurlarna ramen szlemeyi
bozduu takdirde, bozma kararnn kesinletii tarih itibaryla ykleni-
cinin ne srp kantlad tm zararlarn demek zorunda kalacaktr.
Grlyor ki, szlemeyi bozmakta hakl olup olmamak sonular bak-
mndan nemlidir41.
15-) KAVRAMLARIN N DOLDURMADA DRSTLK KURALI
Alacakl, ayrca borcun ifasndan ve gecikme tazminat isteme hakkn-
dan vazgetiini hemen (derhal) bildirerek, borcun ifa edilmemesinden
doan zararn giderilmesini isteyebilir veya szlemeden dnebilir (TBK.
Md. 125/II).
Derhal szc gerei, ek srenin dolmas zerine veya inaatn ek
srenin sonunda tamamlanamayaca ortaya km ise gecikmeksizin ay-
nen ifadan vazgetiini bildirmelidir. Fakat, baz durumlarda ek srenin
sonunda aynen ifadan derhal vazgemek drstlk kurallarna aykr ola-
bilir. rnein, direnimin doumu zerine i sahibince iki aylk ek sre-
nin verilmi olduu ve bu sre iinde hibir inai faaliyetinin yaplmad
bir olayda, i sahibi, yklenicinin yeniden ina faaliyetine balad ana
kadar, diledii zaman, yeniden ek sre vermeye gerek olmakszn aynen
41 15. HD. 18.6.2003, 767/3319; 23. HD. 14.9.2012, 3561/5134.

ifadan vazgeebilmelidir (TMK. md. 2/I). Ancak ek srenin dolmasndan

sonra, yklenicinin herhangi bir zamanda ve herhangi bir biimde ina
faaliyetine balamas durumunda, aynen ifadan derhal vazgememi olan
i sahibi, yeniden ek sre vermesi kouluyla, aynen ifadan vazgeebilir42.
16-) YASAL BR HAKKIN GE KULLANILMASI (RNEN CEZA
KOULUNUN GE STENMES), HER DURUM VE KOULDA
DRSTLK KURALLARINA AYKIRILIK OLUTURMAZ
sahibi alacakl, direnen yklenici davalya uygun bir sre bekleyip
TBKnn 125/I. maddesindeki seimlik hakkn kullandn bildirmek
zorunda mdr? Teslim borcunun yerine getirilmemesinde (teslimde
gecikme), gecikme tazminatnn (cezai art) gecikmenin belirli bir s-
reyi amas halinde tamam istenebilir mi?
Eser szlemelerinde yklenici, kural olarak, iin grlmesi ve tes-
liminde iiye gre daha yksek zen gstermelidir (TBK. md. 471).
Yklenici bir ii stlenirken, kendi bilgisinin, uzmanlnn ve parasal
gcnn o i iin yeterli olduunu iyice tartmak ve bunlar yetersiz ise
szlemeyi yapmaktan kanmak zorundadr. Aksi halde zen borcuna.
aykr davran olur ve borlu bundan sorumlu tutulur. zen borcu, iin
teslimine kadar devam eder.
Zarar grenin kusuruna hukuki sonular veren bu madde, TBKnn
114. maddesinin yapt yollama ile szleme ilikilerinde de uygulanr.
TBKnn 52. maddesinde, kural olarak, zarar grenin kusuru, tazminat-
tan indirim sebebi olarak (tazminatn tenkisi) kabul edilmitir; buradaki
kusur TBKnn 49. maddesindeki teknik anlamdaki kusurdan farkldr.
zel olarak belirlenen davranlar tazminatn saptanmasnda etkili neden
olarak kabul edilmitir. Zarar grenin zarara raz olmas yahut eyle-
mi zararn olumasna veya zararn artmasna yardm etmesi. Bu zel
nedenler olmadka zararn sonularnn bir ksm davac iverene (da-
vacya) ykletilemez. Teknik anlamda bir kusur olmamakla beraber za-
rar grenin kusuru belirlenirken kusuru belirlenmesine ilikin yntem ve
tanmlardan yararlanlmaktadr. Bu nedenle zarar grenin kusurundan
sz edebilmek iin de, baka trl davranma olana varken ve zorunlu
iken o ekilde davranmayp somut olaydaki gibi knanabilen bir eylemin
bulunmas gerekir. Dier taraftan kusuru belirlerken alnan objektif l
burada da geerlidir.
Davacnn, zararn nedeni olan iin ge tesliminde knanabilecek bir
eylemiyle zarara raz olduu yahut zararn olumasna veya artmasna ne-
42 Ayan, 256.
den olmas kantlanmamtr. Dier taraftan davacnn, szlemeye gre,

daval ykleniciye vermesi gereken dairelerden bir tanesinin sat yetki-
sini vermemi olmas gecikmeye neden olan kusur olarak nitelendirile-
mez. nk, bu dairenin sat yetkisi davalnn ii bitirmede direnmesi
nedeniyle meydana gelecek zarara karlk gvence olarak verilmemitir;
Kald ki, daval ykleniciler sat yetkisi verilseydi bu dairenin satlaca
satmn bu nedenle engellendiini kantlamamlardr. Bu nedenle sat
yetkisinin verilmemesiyle gecikme arasnda uygun illiyet ba da yoktur.
sahibinin 125/I. maddedeki seimlik hakkn ge kullanmas knana-
bilecek bir davran olarak kabul edilemez. nk, yukarda akland
gibi seimlik hakkn diledii zaman ve zamanam sresince kullanmak
i sahibinin yasal hakkdr; O nedenle bu knanacak bir davran deildir.
Dier taraftan davac szlemenin yerine getirilmesinde ve iin tesliminde
davaly duraksamaya drerek, iin gecikmesine neden olan bir eylemi
de bulunmamaktadr. Her iki tarafn, szlemenin yerine getirilmesi ve
teslimi konusundaki eylemli durumu bunun kantdr.
Bu nedenlerle davacnn, TBKnn 52. maddesindeki zel halleri olu-
turma ynnde bir eylemi bulunmad gibi Yasaya uygun davrann
tazminatn indirilmesinin nedeni (kusur) olarak kabul etmek olana da
yoktur.
TMKnn 2/I. maddesinde belirlenen doruluk ve gven kurallarnn
(objektif hsnniyet) somut olayda tartlmas: Szlemelerde kararla-
trlan hususlarn yerine getirilmesi, verilen szn tutulmas ilkesi gere-
idir. nk, doruluk ve drstln gerei budur. Bu nedenle olay-
mzda daval eser szlemesiyle iin ge tesliminden dolay ve ge teslim
sresinin btn iin tazminat -cezai art- demeyi kabul etmi olduuna
gre bunu davacya eksiksiz olarak demek zorundadr; bundan kanma
szlemeye, doruluk ve drstlk kurallarna aykr davran olur. Ne
var ki, bu kuraln ayrcalksz uygulanmas baz durumlarda yine do-
ruluk, gven kurallarna aykr olacak sonular dourabilir. Bunun iin
ngrlmeyen bir nedenin szlemenin tamamnn veya bir koulunun
yerine getirilmesini taraflardan biri iin ekilmez ve ykm tekil edecek
younlua getirmesi gerekir.
Davacnn gecikme sresinin tamamn kapsayan tm tazminat iste-
mesi hakkn ktye kullanlmas olarak da nitelendirilemez (TMK. 2/
II). Hakkn ktye kullanlmas hakkn srf bakasna zarar vermek iin
kullanld hallerin dnda hem kendine yarar salamak ve hem de kar-
tarafa zarar vermek kast ile hakkn kullanld haller de sz konusu
olabilir. Davac, szlemeden doan hukuka uygun bir hakkn kullan-
makla kendine yarar salamaktadr; ancak bu hakkn davalya zarar ver-

mek kastyla kullandn sylemek olana yoktur.
Szleme ilikilerinde; alacaklnn, borcun uzun sre yerine getirilme-
mesine gz yummas halinde: Szlemenin yerine getirilmesi ve tazminat
istemenin hakkn ktye kullanlmas olarak nitelendirilmesini gndeme
getirebilir. Ancak bu yola seyrek ve olaan st hallerin varl halinde
bavurulmaldr; zellikle uzun sre bekleme nedeniyle fiyat dalgalanma-
larndan yararlanma borluyu zarara sokmak ve onun durumundan ya-
rarlanma kastnn varl aranmaldr.
Davacy szlemeden doan hakkn istemesinde ne eletirilecek yan
ve ne de davalya zarar vermek kast olduu sylenebilir. Davacnn ge
teslim nedeniyle gerekleen zararnn karln istedii de gz ard edil-
memelidir43.
Szleme geersizse veya szlemeden dnlmse, gecikme cezas
istenemeyecektir44. Yklenici, iin saptanan zaman ve yerde yerine geti-
rilmemesi (teslim edilmemesi) durumunda denmek zere kararlatr-
lan ceza koulunu (FAYA EKLENEN CEZAYI) demek zorunda ise; hem
ifay ve hem de ifaya eklenen cezay demek zorundadr (TBK. md. 179/
II). Baka bir anlatmla, yklenici, bu durumda, ceza koulu demekle
ifa borcundan kurtulmayacaktr. Tacir olan yklenici, TBK. md. 52 ve
TMK. md. 2ye dayanarak ceza koulunun indirilmesini isteyemeyecek-
tir45. Gecikmeden dolay istenen gecikme cezas hesabnda eksik ilerin
tamamlanmas iin gereken sre kadar deil, iin teslimi gereken tarih
ile eylemli olarak teslim edildii tarih arasndaki sre iin gecikme ceza-
sna karar verilmesi gerekecektir46. Kural olarak szlemenin bozulmas
taraflar arasndaki ilikiye son verdiinden ceza koulu istenemeyecektir;
ancak szlemede cezal alma sresi kabul edilmi ve fesih bu sre
getikten sonra yaplmsa, szleme feshedilmesine ramen, cezal sre
iin gecikme cezasnn detilmesi istenebilecektir47.
17-) GECKME TAZMNATININ MAKTU BELRLENMESNDE
DRSTLK KURALI
stenebilecek gecikme tazminat ise gecikme sebebiyle arsa sahibinin
urad tm zararlar olup uygulamada asgari olarak gecikilen her ay iin
43 HGK. 9.10.1991, 340/467.
44 15. HD. 26.3.1992, 4076/1584; 15. HD. 20.11.1978, 1978/2199: Geersiz szlemede
yer alan ceza koulu da geersiz olacandan, ceza koulunun detilmesine karar
verilemez.
45 Aral, 363.
46 15. HD. 30.5.2001, 1991/2889.
47 23. HD. 26.6.2012, 2410/4350; 15. HD. 22.6.1999, 1363/2688.
mahrum kalnan rayi kira geliri karl bir miktar para olarak kabul
edilmektedir. Szlemede gecikme tazminat belirlenmemi olsa dahi en
az aylk rayi kira seviyesinde gecikme tazminatnn istenmesi mmkn-
dr (TBK. md. 112).
Szlemeye konulan maktu gecikme tazminatnn amalarndan birisi
de (genellikle szleme yaplrken tatmin edici grlen) tazminat tehdi-
diyle yklenicinin edimini sresinde ifaya zorlamaktr. Gecikme tazmina-
t szlemede hi kararlatrlmam olsa bile teslimde gecikme halinde
arsa sahibi en az piyasa rayilerine gre belirlenecek kiray gecikme taz-
minat olarak isteyebileceinden, bu halde arsa sahibi daha iyi konumda
olacaksa artn amacna ulatndan sz edilemez. Gecikme sresine ba-
klmakszn arsa sahibinin bal tutulmas hakkaniyete uygun olmad
gibi yklenicinin bu yndeki savunmalar iyiniyet kurallar ile badamaz,
hakkn ktye kullanlmas niteliindedir ve hukuk tarafndan korunmaz
(TMK. md. 2).
Bu halde maktu olarak kararlatrlan gecikme tazminat miktarnn
uzun sreli gecikmelerde dahi taraflar iin balayc olacann kabul edil-
mesi szlemeyle beklenen yarara, tazminatn konulu amacyla iyiniyet
kurallar ve hakkaniyete aykr olaca kanaati olutuundan, Dairemizin
maktu gecikme tazminatnn deitirilmeksizin uygulanmas gerektiine
dair uygulamasndan vazgeilmesi gerektii sonucuna ulalmtr.
Kararlatrlan tazminatn sresiz uygulanamayaca bu ekilde kabul
edildikten sonra maktu tazminatn ne kadar sreyle taraflar balayaca
konusuna gelince; bu sre szlemedeki teslim sresi, gecikilen srenin
uzunluu, ngrlen tazminat miktar, geen sre iinde gerekleen enf-
lasyon, fiyat artlar, dviz fiyatlar ve faiz oranlarndaki art ve eksililer
ve rayilere gre istenebilecek miktar ile maktu tazminatn denmeye de-
vam edilmesi halinde arsa sahibinin elde edecei miktarlar da gz nn-
de tutulmak suretiyle bu hususta bilirkii grnden de yararlanlarak,
szlemedeki miktarn en az 1 yl sreyle mutlak balayc olaca ve mak-
tuen belirlenen miktar ile rayilere gre saptanacak miktar arasnda en az
bir misli fark bulunmas gerektii de dikkate alnarak hakkaniyete uygun
biimde hakim tarafndan takdir edilmelidir. Hakim tarafndan belirle-
nen makul sreden sonraki gecikme tazminat miktarnn da; tanmazn
mevkii, konumu, lkenin ve inaatn yapld yerin sosyo ekonomik ko-
ullar da gz nnde tutulmak suretiyle ve szlemede kararlatrlm
gecikme tazminat yokmu gibi gecikme tazminatnn en az mahalli piyasa
rayilerine gre mahrum kalnan kira bedeli kadar olaca ilkesine gre
bilirkiiye hesaplattrlmas gerekir48.
48 15. HD. 24.1.2011, 6894/227; 15. HD. 6.12.2011, 515/7200.
18-) SZLEMEDEN DNME HAKKININ

DEERLENDRLMESNDE DRSTLK KURALI
Szlemeden dnmekte haksz olsa bile, i sahibi de bu hakkn kul-
lanabilir. nk bu hakk ona yasa vermitir. Mahkeme, szlemeden
dn haksz olsa bile, dnme cezasnn denmesine karar verebilir.
Szlemeden dnme hakk veren bu cezann uygulanmasnda ve dn-
me hakknn kullanlmasnda, TMK. md. 2deki doruluk kurallar g-
zetilmelidir. rnein eksik ve kusurlaryla (ayplaryla) kullanlabilir
durumda olup teslime hazr duruma gelmi bir inaatla ilgili olarak i
sahibinin szlemeden dnme hakkn kullanmas, iyi niyet kurallar ile
badamayacaktr.
Dnme cezasn aan zarar istenemeyecektir. nk dnme cezas ile
taraflarn, maktu bir ceza iinde tm zararlar karlamay amaladklar
kabul edilir. Baka bir anlatmla, dnme cezas, szlemenin bozulmas
durumunda hakl olan tarafn urad tm zararlarn karlamak zere
kararlatrlacandan, zarar miktar olarak snrlandrlm olmaktadr;
bu nedenle de daha fazlas istenemeyecektir49.
Szlemeden dnlmemise, rnein kira alaca istenmek suretiyle
szlemenin ifas istenmise, dnme cezas kabul edilemeyecektir50.
Szlemeden dnme hakk, szleme edimlerinin zamannda, eksiksiz
ve doru drst yerine getirilmesini salayc bir bask, bir gzda
arac oluturur. Bu niteliiyle, szlemeye bal kalmasn, alacakl yarar-
na gvence altnda tutmu olur. Eer bugn szleenlere, szlemede ka-
rarlatrlmam birtakm ykmlere aykrlklarda, koullarn deimesi
yznden ar ifa glne dmede ve kendilerini szlemeyi kurma-
ya itmi olan tasavvurlarn boa kmasnda bir dnme hakk tannm-
sa, dnme hakknn edimler aras ball, eitlii ve dengeyi koruyucu
adalet anlayna tamasndandr. Dnme ilemi, szlemeye katlanmas
kendisi iin ekilmez bir ey olmu olan her szleeni szlemeden kur-
tarr. Szlemeye bal kalmamada hakl grlebilecek olan her szle-
en, kar yann szleme uyarnca borlanlm edim ykmlerine aykr
davranp davranmadna, edimler aras dengeyi alt-st edip etmediine
bakmakszn, szlemeyi zebilecektir. nemli olan, karlkl szleme
ilikisindeki karlkl edimler aras dengenin bozulup bozulmad de-
il, szleme ilikisinin temelindeki karlkl gven ballnn kopup
kopmaddr. Borlunun szlemeye aykr her davran, ayn zamanda
49 15. HD. 8.12.1999, 3885/4530.

50 15. HD. 15.12.1997, 4639/5375.
alacaklnn szlemeye aykr davranlmayaca yolundaki korunmaya de-

er gvenini kknden sarsm saylacak ve bu alacakl, karlkl denge
bozulduu iin deil, fakat dorudan doruya borlusuna kar besledii
gveni kknden sarslp ykld ve artk szlemeye bal kalmasnn,
gven ilkesi erevesinde katlanlmaz, kendisinden beklenilmez bir
ey olaca iin szlemeden dnebilecektir. Szlemeden dnme, szle-
meyle bal kalmann, artk, szleenden TMK. md. 2/I kural karsnda
beklenmedii durumlarda, szlemeye kesin olarak ve sonuna kadar ba-
l kalmann szleme adaleti ile badamaz sivriliklerini trpler. Dnme
hakk, ekonomik adan gsz kiileri, dncesizce kurduklar szle-
melerin kendilerine getirdii ekonomik sakncalara kar korumaktadr.
Dnme hakknn son amac, szleenleri, szleme ncesi duruma getir-
mektir. Dnmenin szleme edimlerinden kurtarc ve bunlar geri sala-
yc etkisi, bu hakkn hep bu deimez amacna yneliktir51.
19-) TARAFLARIN SZLEMEY YAPMAKTAK AMACI
DEERLENDRRKEN DRSTLK KURALI
Bozukluk, eserde normal olarak bulunmas gereken niteliklerin bulun-
mamas veya bulunmas uygun olmayan niteliklerin bulunmasdr. lke
olarak, eserin tamas gereken nitelikler szleme ile belirlenir. Szle-
me, eserin niteliklerini belirlememise, yklenici, TMK. md. 2 uyarnca,
eserin kullanm amacn gz nnde bulundurarak, eseri uygun nitelikte
meydana getirmelidir.
Eserde bulunmas gereken nitelikler konusunda ak veya rtl an-
lama yoksa, szlemenin tm dikkate alnarak, szlemecilerin sz-
lemeden beklentilerine gre, drstlk kurallarna gre saptanmaldr.
Eser szlemesinde kararlatrlan zelliklere sahip olmamasna ra-
men teknik kurallara uygun biimde tamamlanp teslim edilmise, sz
konusu eserin kararlatrlan ile ayn deerde ve nitelikte olmas onun
bozuk olmas niteliini ortadan kaldrmaz. Giderek yklenicinin szle-
mede kararlatrlan eserden daha deerli bir ey imal etmesi durumunda
da, eserin bozuk olduu kabul edilmektedir. Ancak bu durumda ykleni-
cinin sorumluluu yoluna gidilmesi hakkn ktye kullanlmas niteliin-
de olabilir (TMK. md. 2)52.
Yklenici, kural olarak, imar durumunun olanak verdiini gereke ya-
parak, i sahibinin onay ve iradesine aykr olarak, szlemede belirtilen
genilik ve bykln (yatay ve dikey byklk) dna karsa szle-
51 Serozan, 40-42.
52 Ergezen, 70.
meyi ihlal etmi olur. Ancak, byle bir inaatn yapm srerken itiraz
etmeyen i sahibinin, yaplan inaatn kararlatrlan kapsamnn genile-
tilmesinin szlemenin ihlali olduunu ne srmesi TMK. md. 2 ile ba-
damaz.
Szleme yapldktan sonra, imar mevzuatnda meydana gelen deiik-
likten yararlanan yklenici bamsz blmleri szlemede belirtilenden
daha byk yapmas (mevcut bamsz blmlerin alannn geniletilmesi
veya szleme d bamsz blm yapmas) durumunda aadaki du-
rum ve zmler sz konusu olabilir. Szleme her iki taraf da bala-
dndan, bamsz blmlerin bykl, says ve paylamna ilikin
szleme ilkelerine uyulmaldr.
20-) YKLENCNN KUSURSUZLUUNU KANITLAMASINDA
DRSTLK KURALI
Bor hi veya gerei gibi yerine getirilmezse borlu, kendisine hibir
kusurun yklenemeyeceini ispat etmedike, alacaklnn bundan doan
zararlarn gidermekle ykmldr (TBK. Md. 112). Borlu, genel olarak
her trl kusurundan sorumludur. Borlunun sorumluluunun kapsam,
iin zel niteliine gre belirlenir. zellikle borlu iin bir yarar sala-
myorsa, sorumluluk daha hafif olarak deerlendirilir (TBK. Md. 114).
Borlunun ar kusurundan sorumlu olmayacana ilikin nceden ya-
plan anlama kesin olarak hkmszdr. Borlunun alacakl ile hizmet
szlemesinden kaynaklanan herhangi bir bor sebebiyle sorumlu olma-
yacana ilikin olarak nceden yapt her trl anlama kesin olarak
hkmszdr. Uzmanl gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak
kanun ya da yetkili makamlar tarafndan verilen izinle yrtlebiliyorsa,
borlunun hafif kusurundan sorumlu olmayacana ilikin nceden yap-
lan anlama kesin olarak hkmszdr (TMK. Md. 115).
Temerrde den borlu, temerrde dmekte kusuru olmadn
ispat etmedike, borcun ge ifasndan dolay alacaklnn urad zarar
gidermekle ykmldr (TBK. Md. 118). Temerrde den borlu, bek-
lenmedik hl sebebiyle doacak zarardan sorumludur. Borlu, temerrde
dmekte kusuru olmadn veya borcunu zamannda ifa etmi olsayd
bile beklenmedik hlin ifa konusu eye zarar vereceini ispat ederek bu
sorumluluktan kurtulabilir (TBK. Md. 119).
Yklenici, ancak kusuru olmadn kantlayarak sorumluluktan kur-
tulabilir. Yklenici, edimin yerine getirilmesini engelleyen ve borlunun
sorumlu tutulmad olaylarn varln kantlayarak kusursuzluunu ka-
ntlayabilir. Zira borca aykrln olaanst durumdan ya da zorlayc
nedenden ileri gelmesi durumunda, borlu, bunlar kantlayarak sorum-

luluktan kurtulabilir. Yklenicinin, cretin az olduunu veya yeteneinin
ancak bu kadarn yapmaya elverdiini ileri srerek sorumluluktan kur-
tulmas olanakl deildir. Uzman olmayan taraf oluturan i sahibine uz-
man olmad bir konuda kantlama yk getirilmemelidir.
Yklenicinin kusurunun derecesi (kast veya ihmal olmas) nemli de-
ildir.
Yklenicinin gerekli mesleki bilgiye sahip olmamas, bilgisini gerektii
biimde kullanmamas, uzmanl olmamasna karn uzmanl gerekti-
ren bir eserin meydana getirilmesini zerine almas, bu konuda uzmanl
bulunan bir yardmc kiiden yararlanmamas, uzmanln tmyle i sa-
hibinin emrine vermemesi eserin kusursuz olarak yapmn engelleyecek
durumlar konusunda gerekli koruma nlemlerini almamas, i sahibini
uyarmamas, i sahibini aydnlatmamas, zen borcunu ihlal etmesi, TMK.
md. 2den kaynaklanan ykmllklerini yerine getirmemesi durumun-
da yklenici kusurlu saylr. Dorudan-dolayl zarar ayrm yapmakszn
bozukluk sonucu uranlan tm zararlarn tazmininin yklenicinin ku-
surlu olmas kouluna balanmas kimi vakit hakkaniyetle badamayan
sonular dourabilir. Eserdeki bozukluk dolaysyla i sahibinin urad,
rnein bedensel varlnn zarar grmesi gibi bir fiili zarar ile kr yok-
sunluu eklinde urad bir zarar eit olarak deerlendirilmemeli ve her
iki zarar trnn denmesinin de yklenicinin kusurlu olmas kouluna
bal olduu dnlmemelidir. Eserdeki bozukluun i sahibinin beden-
sel deerlerine verdii fiili/dorudan zararlarda rnein, bozuk/kusurlu
olarak onarlan bir trmanma kaynn i sahibinin sakatlanmasna, te-
davi giderlerine yol amas gibi durumlarda, yklenicinin bir kusurunun
olup olmadna baklmakszn i sahibinin zarar detilmelidir. nk
szlemenin uzman tarafn oluturan yklenicinin bu tr durumlar n-
ceden ngrmesi ve gerekli nlemleri almas kendisinden beklenebilir bir
davrantr. Yklenicinin bu davran ykmllne bilerek ya da bilme-
yerek aykr hareketinin yaptrm da, zararn ortaya kmasnda kusuru
bulunmasa bile, zarar demesi olmaldr. sahibinin dolayl zararlar-
nn tazmininde, yklenicinin sorumluluu iin onun kusuru aranabilir53.
Yklenici kusurlu davranyla szlemeden kaynaklanan bir tazminat
alacann domasna neden olursa, bozukluk ya da szlemeye aykrlk-
la uygun nedensellik bann bulunmas zorunludur. sahibinin zarar,
yerine getirilmeyen edimin deeri ile kendi kar ediminin deeri arasn-
daki farktr.
53 Uar, 218-221.
Zararn, somut olayn zellii, yklenicinin kusurunun arl ve i sa-

hibinin ortak kusuru dikkate alnarak, hkmn verilecei en yakn tarihe
gre hesaplanmas gerekir54.
Alacaklnn alacana tamamen veya ksmen kavumasn salamak
amacyla, ykmllklerin yerine getirilmesi ve paylalmasnda drst-
lk kurallarna bavurulmaldr. Eer alacakl alacann tmn veya bir
blmn alamazsa, borlu, kendisine hibir kusurun yklenemeyecei-
ni, rnein zen eksiklii bulunmadn kantlamadka bundan doan
zarar demekle ykmldr. sahibinin zarar grd durumlarda
yklenicinin sorumluluu, onun zen borcunun ihlaline dayanr. Ykle-
nici, i sahibinin zarara uramasna neden olmaktan kanmaldr. Bu
nedenle, aksine davran halinde i sahibi, sadece zararn varln kant-
lamakla ykmldr. Yklenici ise, zararn domasnda kast olmadn,
kusur ve dikkatsizlii bulunmadn, her trl nlemi aldn, beklenen
zeni gsterdiini kantlayacaktr55.
21-) ZAMANAIMI SORUNLARINDA DRSTLK KURALI
Zamanam, alacak hakknn belli bir sre kullanlmamas yznden
dava edilebilme niteliinden yoksun kalabilmesini ifade eder. Bu tanm-
dan da anlalaca zere zamanam, alacak hakkn sona erdirmeyip
sadece onu eksik bir bor haline dntrr ve alacan dava edilebil-
me zelliini ortadan kaldrr.
Zamanam savunmas ileri srldnde, eer savunma gerekleir-
se hakkn dava edilebilme nitelii ortadan kalkacandan, artk mahke-
menin iin esasna girip onu da incelemesi mmkn deildir.
Ksmi davada fazlaya ilikin haklarn sakl tutulmu olmas, sakl tutu-
lan kesim iin zamanamn kesmez, zamanam, alacan yalnz ksmi
dava konusu yaplan miktar iin kesilir.
Zamanam, bir maddi hukuk kurumu deildir. Dier bir anlatmla
zamanam, bir borcu douran, deitiren ortadan kaldran bir olgu ol-
mayp, salt domu ve var olan bir hakkn istenmesini ortadan kaldran
bir savunma aracdr. Bu bakmdan zamanam alacan varln deil,
istenebilirliini ortadan kaldrr. Bunun sonucu olarak da, yarglamay
yapan yarg tarafndan yrtt grevinin bir gerei olarak kendiliin-
den gz nnde tutulamaz. Borlunun byle bir olgunun var olduunu,
yasada ngrlen sre ve usul iinde ileri srmesi zorunludur. Demek
oluyor ki zamanam borcun doumu ile ilgili olmayp istenmesini n-
54 z, 298.
55 HGK. 12.10.1994, 265/600.
leyen bir savunma olgusudur. u durumda zamanam, savunmas ileri

srlmedike, istemin konusu olan hakkn var olduu ve kabulne karar
verilmesinde hukuksal ve yasal bir engel bulunmamaktadr.
te bundan dolay, yasalarda ngrlen zamanam srelerinin ile-
meye balayabilmesi iin ncelikle talep konusu hakkn istenebilir bir ko-
numa, duruma gelmesi gerekmektedir. Yasalarda hakkn istenebilir ko-
numuna, dier bir anlatmla yerine getirilmesinin gerektii gne, deme
gn denmektedir. Bir hak, var olsa bile, o hakkn istenmesi iin gerekli
koullar gereklemedike istenemez.
Bilindii gibi zamanam, alacak hakknn belli bir sre kullanlma-
mas yznden dava edilebilme niteliinden yoksun kalabilmesini ifade
eder. Bu tanmdan da anlalaca zere zamanam, alacak hakkn
sona erdirmeyip sadece onu eksik bir bor haline dntrr ve alaca-
n dava edilebilme zelliini ortadan kaldrr.
Bu itibarla zamanam savunmas ileri srldnde, eer savunma
gerekleirse hakkn dava edilebilme nitelii ortadan kalkacandan, ar-
tk mahkemenin iin esasna girip onu da incelemesi mmkn deildir.
Genel olarak savunma nedenlerinin ve bu arada zamanam savun-
masnn esasa cevap sresi iinde bildirilmesi gereklidir. Ancak, bu tek
art, savunmann geniletilmesine kar tarafn (hasmn) muvafakatidir.
Eer kar taraf savunmann geniletilmesine muvafakat etmez ve dolay-
syla (savunmann geniletildii) yollu bir itirazda bulunursa, o takdirde
ancak mahkemenin ileri srlen savunma nedenlerini (bu arada zamana-
m savunmasn) incelemesi olana yoktur; bu durumda ise mahkeme
hemen savunma nedenlerini reddetmelidir. zetle belirtmek gerekirse,
savunmann geniletildii itiraz ile karlalmad srece zamanam
savunmasnn ge ileri srlmesi, incelenmesine engel deildir.
Zamanam, harekete geememek, istemde bulunamamak durumun-
da bulunan kimsenin aleyhine ilemez. Bir hakkn, bu balamda dence
isteminin domad bir tarihte, zamanamnn balatlmas hakkn is-
tenmesini ve elde edilmesini gletirir, hatta olanaksz klar.
Szlemeden doan alacaklarda zamanam alacan muaccel olduu
tarihten balar (TBK. md. 149). TBKnn 117. maddesince, borcun muac-
cel olmas, ifa zamannn gelmi olmasn ifade eder. Borcun ifas henz
istenemiyorsa muaccel bir bortan da sz edilemez.
TBKnn 149. maddesi ile zamanamnn nasl hesaplanaca belir-
tilmitir. Bu maddenin birinci fkras, zamanamnn alacan muaccel
olduu zamanda balayaca esasn kural olarak getirmitir. Belirtmek

gerekir ki, bor belirli bir vadeye balanm ise bu vadenin bittii tarih-
te muacceliyet kesbedeceinden ayn Yasann 151. maddesi hkm gz
nnde tutularak zamanam sresinin dolup dolmadnn hesap edil-
mesi gerekir. Kanun koyucu burada borlunun temerrde drlmesi
esasndan ayrlarak alacan muaccel olmasn kafi grmtr. Zamana-
mnn balamas iin ayrca borlunun sz geen Yasann 117. madde-
sinde yazl ekilde temerrde drlmesine lzum yoktur.
Alacan muacceliyeti bir ihbar vukuuna tabi olan halleri 149. madde-
nin 2. fkras dzenlemitir. Bu hkme gre zamanam haberin verilebi-
lecei gnden itibaren ilemeye balayacaktr. Kanun koyucu burada ha-
berin verilecei deil, verilebilecei gnn zamanamna balang olarak
kabul edilmesi gerekeceini ngrmtr. O halde, bu durumda zama-
namnn balayabilmesi iin fiilen haberin verilmesi art olmayp veril-
mesi mmkn olan zamann tespitini yeterli grmtr. Haber verebilme
ihtiyari bir olaydr. Bu husus alacakl tarafa braklm ise alacakl ver-
dii tarihten itibaren bu hakkn kullanma olanana her zaman sahiptir.
Yani verdii tarihten itibaren her zaman borluya verdii eyin denmesi
iin ihbar yapabilir. Bu itibarla borlunun temerrt haline drlp d-
rlmedii ve fiili ihbarn yaplp yaplmad hususlar aratrlmadan
denmesi ihbar yaplmas esasna bal bor ilikilerinde zamanamnn
bu haberin verilebilecei yani para ve dier alacaklarn verildii tarihin
zamanamna balang olarak alnmas gerekir.
TBKnn 152. maddesi gereince asl alacak zamanamna uradn-
dan faiz ve dier ek haklar da zamanamna, urar. Dier bir deyile faiz
alaca asl alacan tabi olduu zamanamna tabi olur. TBKnn 154/2.
maddesince alacaklnn dava amasyla zamanam kesilir. Ancak zaman
amnn kesilmesi sadece dava konusu alacak iin sz konusudur.
Zamanam sresinin dolmasndan sonra alacaklya yneltilen bor
ikrarnn, zamanam definden zmni (rtl) feragat anlamna geldii,
retideki baskn grlerle ve yarg inanlaryla da dorulanmaktadr.
Dahas, zamanam sresinin dolmasndan sonra alacaklya kar bir
bor ikrarnda bulunan borlunun da bu bor ikrarna dayanlarak alan
davada zamanam defini ileri srmesi elikili davran yasan olutu-
rur ve TMK. md. 2. ye aykrdr.
Zamanam savunmasndan nceden vazgemek geersizdir. Bor
zamanamna uradktan sonra, borlu bu savunmasn ileri srmekten
vazgeebilir. nk burada domu bir haktan vazgeme sz konusu-
dur ve geerlidir. Borlu, vazgeme szlemesinde ileride dava almas
durumunda zamanam savunmasnda bulunmayacan taahht ederek

veya tek yanl irade bildirimiyle ya da bu anlama gelecek iradeyi gsteren
bir ilemle yapabilecei gibi, alm bir davada zamanam savunmasn-
da bulunmayarak veya savunmasn geri alarak da yapabilir. Zamanam
sresinin dolmasndan sonra alacaklya kar bir bor ikrarnda bulunan
borlunun bu bor ikrarna dayanlarak alan davada zamanam sa-
vunmasn ileri srmesi elikili davran yasan oluturur ve TMK. md.
2ye aykrdr56.
Sat vaat edilen tanmaz, szleme ile veya fiilen sat vaadini kabul
eden kiiye yani vaat alacaklsna teslim edilmi ise on yllk zamana-
m sresi getikten sonra alan davalarda zamanam savunmas Trk
Medeni Kanununun 2. maddesinde yer alan drst davranma kural ile
badamayacaktr.
22-) YKLENCNN KONUMUNU DEERLENDRMEDE
DRSTLK KURALI
sahibinin cret deme borcu, eserin teslimi annda ivedili olacak-
tr (TBK. md. 479/I). Yklenicinin eseri meydana getirmesinde emek ve
becerisinin yannda onun yeterli mali kaynaa sahip olmasnn byk
nemi vardr. Zira, eserin ortaya kartlmas az veya ok sermayeyi
gerektirir. Yeterli mali kayna olmayan yklenici eser yapmn st-
lenmi, fakat bu yzden eseri meydana getirememise zen borcunu
ihlal etmi olacandan sonularndan sorumludur. Kk bir binann
yapmnda bile ara gere temini, makine park, antiye binas gibi baz
tesisler nceden yatrm yaplmasn gerekli klmaktadr. Ara ve gere-
ci yklenici salayacaksa, bunun iin harcama yapacaktr. Ykleniciye
avans demelerinin sresinde yaplmas eserin meydana getirilmesin-
de son derece nemlidir. Eserin yapmna talip olan yklenicinin eserin
boyutuna uygun bir sermayesi olduu peinen varsayldndan cret
demelerindeki makul saylabilecek gecikmeler ykleniciye (direnim
koullar varsa faiz alaca dnda) bir hak salamazsa da, yklenici-
nin tahamml gcn aacak deme aksamalarnn ona hak bahet-
mesi gerekir57.
sahibinin deme zamann geirmesi ve direnime dmesi duru-
munda kalan tm iin ayn bedelle yapmn istemesi iyi niyet kuralla-
r ile badamayacaktr (TMK. md. 2). sahibinin direnimi nedeniyle
yklenicinin ii brakarak szlemeyi bozmas nedeniyle kendisine kusur
yklenemeyecektir58.
56 HGK. 23.2.2000, 71/1116.
57 Karata, 217-218.
58 15. HD. 25.1.2005, 2914/159.
Yklenici, direnime den i sahibinden, bedel borcunu her zaman ve

direnim anndan balayan direnim faiziyle birlikte isteyebilir.
Yklenici tand ek sre iinde de gecikmi bedelin denmesi ve dire-
nim faizi istemi ve br haklarn kullanmayacan bildirmise, seimi-
ni yapm demektir ve bunu bir daha deitiremeyecektir.
23-) BOZULAN EDMLER ARASI DENGENN YENDEN
KURULMASINDA DRSTLK KURALI
Bedel gtr olarak belirlenmise yklenici, eseri o bedelle meydana
getirmekle ykmldr. Eser, ngrlenden fazla emek ve masraf ge-
rektirmi olsa bile yklenici, belirlenen bedelin artrlmasn isteyemez.
Ancak, balangta ngrlemeyen veya ngrlebilip de taraflarca gz
nnde tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen gtr bedel ile eserin
yaplmasna engel olur veya son derece gletirirse yklenici, hkimden
szlemenin yeni koullara uyarlanmasn isteme, bu mmkn olmad
veya kar taraftan beklenemedii takdirde szlemeden dnme hakkna
sahiptir. Drstlk kurallarnn gerektirdii durumlarda yklenici, an-
cak fesih hakkn kullanabilir. Eser, ngrlenden az emek ve masraf
gerektirmi olsa bile isahibi, belirlenen bedelin tamamn demekle y-
kmldr (TBK. Md. 480).
Arsa pay karl inaat szlemesinde cret gtr olduundan,
cret kural olarak deitirilemez. Sabit fiyatla bir eser meydana getirme
borcunu stlenen yklenici, olaylarn normal akna gre beklenilen ko-
ullar gz nnde tutmaktadr. Fakat sonradan ortaya kan, nceden
ngrlemeyen imar plan deiikliinin szlemenin yerine getirilmesini
ar derede gletirmesi veya olanaksz klmas, karlkl edimler ara-
sndaki dengeyi bozar. TBK. md. 480/IInin amac, byle bir durumda
ar lde bozulan edimler arasndaki dengeyi dzeltmek iin szleme-
yi deitirmek olanann salanmasdr; bu kural, szlemenin temelini
oluturan koullarda nemli deiikliklerin ortaya kmas durumunda
yargca TMK. md. 2ye dayanarak szlemeyi deitirme olana vermek-
tedir59.
Szlemenin kurulmasndan sonra, inaatn szlemeyle belirlenen za-
manda tamamlanarak teslimini ar derecede zorlatran veya olanaksz
duruma getiren, szlemenin yapld srada taraflarca dikkate alnmayan
olaanst nedenler ortaya kmsa teslim sresi uzatlmaldr (TBK. md.
480/II, TMK. md. 2). Szlemenin kurulmasndan sonra ortaya kan bir
durumun, inaatn zamannda tamamlanmasn ar derecede engellemi
59 Aral, 384.
olmas, bu nedenin ortaya kmasnda yklenicinin veya eylemlerinden so-

rumlu olduu kiilerin sorumluluunun bulunmamas ve bu nedenin szle-
menin kurulduu srada ngrlemeyen veya nlenemeyen bir nitelik ta-
mas gerekir.
Szlemeye ballk ilkesine gre, szleme kurulduktan sonra, koul-
larndaki deiiklikler ne kadar ar olursa olsun, kural olarak borlu bor-
cunu aynen yerine getirmekle ykmldr. Ancak, bu ilkenin snrn TMK.
md. 2de yer alan drstlk kural izmektedir. Buna gre, borlunun n-
ceden ngrmesi olanakl bulunmayan olaanst deiiklikler edimin ye-
rine getirilmesini gletirmi ya da olanaksz duruma getirmise, borlu
szlemenin yeni koullara uyarlanmasn isteyebilir.
nceden tahmin edilememe ve olaanst olma, birbirlerine bal kav-
ramlardr; bir olay ne kadar oaanstlk niteliini tayorsa ngrlmesi
de o kadar g olur. Hatta ngrlememe, olayn olaanst olma niteliinin
bir unsuru saylabilir. ngrlememenin mutlaka olayn kendisine ait olma-
s gerekmez; olayn etkilerinin olaanst nemde olacann nceden kesti-
rilememesi de yeterlidir. Drstlk kural (TMK. Md. 2/I), bu gibi olaylarn
ortaya kmas kabul edildii takdirde szlemenin yaplmamasn gerektiri-
yorsa, TBK. Md. 480/IInin uygulama alanna giren bir durumun varl sz
konusu olacaktr60.
Balangta ngrlemeyen veya ngrlp de taraflarca gz nnde
tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen gtr bedel ile eserin yapl-
masna engel olur veya son derece gletirirse yklenici, yargtan sz-
lemenin yeni koullara uyarlanmasn isteme, bu mmkn olmad veya
kar taraftan beklenemedii takdirde szlemeden dnme hakkna sa-
hiptir. Drstlk kurallarnn gerektirdii durumlarda yklenici, ancak
fesih hakkn kullanabilir (TBK. Md. 480/II)61.
Szlemenin gnn koullarna uyarlanmas deien durum ve koul-
larn taraflarn yklendikleri edimler arasndaki dengeyi ar lde ve
60 Yavuz, 538.
61 Yavuz, 571: TBK. Md. 480/IIin uygulanmas durumunda, nceden tahmin olunamayan
veya iki tarafa kabul edilmi koullara gre tahmini olanaksz olan olaanst durum-
lar eserin tamamlanmasna engel olduu veya ar zorlatrd takdirde, yklenicinin,
alaca karln ykseltilmesini (arttrlmasn) isteme ya da szlemeyi bozma biimin-
de seimlik yetkileri bulunmaktadr. zellikle meydana gelen maliyet artlarna karn
arsa deeri artmam ya da maliyet artna gre nemsiz bir art meydana gelmi ise,
yklenicinin, TBK. Md. 480/IIye dayanabilmesi olanann kabul edilmesi gerektii ne
srlmektedir. Ancak burada yklenici, arsa sahibine ait bir arsada inaat yapmak-
tadr; inaatn ilerlemi bir aamasnda yklenicinin TBK. Md. 480/IIye kyasen sz-
lemeyi sona erdirmesi durumunda, bu szlemenin, TMK. Md. 2 hkm gzetilerek,
szlemenin bozulmasnn ileriye etkili sonu douraca kabul edilecektir.
ak biimde bozmu olmas ve ilem temelinin km olmasn gerek-

tirir.
Temel kural szlemeye ballk olduu iin, szleme geerli biim-
de kurulduktan sonra, koullar belli bir dzey ve oranda deimi olsa
bile, yanlar szlemenin gereini yerine getirmek zorundadrlar. Buna
ramen szlemeye ballk ilkesi, kat ve snrsz bir ilke deildir; szle-
menin kurulmasndan sonra deien ar koullara karn yanlarn edim-
lerini aynen yerine getirmek zorunda braklmas, bazen hakkaniyet ve
adalet duygularyla badamaz. Bu gibi durumlarda, szlemenin feshi ya
da yeni koullara uyarlanmas kabul edilmektedir62.
Yarg creti artrma yntemini semise, yklenicinin mutat rizikosu
dnda kalan gider artmalarn hesaba katmal ve koullar gerektiriyorsa
her iki szlemecinin ekonomik gcn belli lde dikkate almaldr.
Yarg, i sahibinin esere acil ihtiyac bulunuyorsa, taraflar szlemeye
devam kabul etmiler ve yalnz artrlacak bedelin tespitinde anlaama-
mlarsa, eser tamamlanm ya da tamamlanmasna ok yaklalmsa,
yarg cret artrm yoluna gitmelidir. Buna karlk olaanst durum
yklenicinin ahsn ilgilendiriyorsa (rnein yabanc lkede kara liste-
ye konulmas dolaysyla oradan gerekli malzemeyi getirememise) veya
cret arttrmas i sahibinin kabul etmesi beklenemeyecek bir miktara
ulaacaksa bozmaya (feshe) karar vermek daha uygun olur63.
Yklenicinin cretin ykseltilmesi veya szlemenin bozulmas (feshi)
konusunda tamamen serbest olduu sanlmamaldr. Eserin tamamlan-
m veya ilerin ok ilerlemi olmas ya da szlemeye her iki tarafa
devam edilmekle beraber cretin ykseltilecei miktar konusunda anla-
mazlk kmas durumunda yklenici sadece cretin ykseltilmesini iste-
yebilir. Durumun nesnel deerlendirilmesi sonunda cret ykseltilebile-
cek olmasna karn yklenici szlemenin bozulmasn istemise, yarg,
szlemenin bozulmasna deil, cretin ykseltilmesine karar verebilir.
Yklenici, cretin artrlmasn gerektiren olaanst durumlar zama-
nnda i sahibine bildirmelidir. Aksi halde, cretin artrlmasn isteme
hakkn yitirebilir64.
62 Klolu, 179: Szlemenin kurulduu srada ngrlemeyen olumsuzluklarn ortaya
kt iddialarna deer verilecek olursa, szlemeye gven ilkesi ok byk zarar grr.
Sonradan ortaya kan olumsuzluklarn szlemenin bu yeni koullara uyarlanmas-
na yol aacan kabul etmek borluya koullarn olumsuz ynde deitii iddiasyla
borcundan kurtulmaya, borcunu yerine getirmekten kanmaya olanak tanmaya neden
olur. Bu durum ise, szlemeye gven duygusunun zayflamasna, borlularn geliigzel
iddialarla bortan kurtulmalarna yol aar. Bu nedenlerle, szlemelerde ana ilkenin
ahde vefa ilkesi olduu kabul edilmektedir.
63 Yavuz, 297; Tandoan, II, 253.
64 Yavuz, 297; Tandoan, II, 245.
cretin artrlmasn gerektiren durumlar ve artrlacak miktarn

belirlenmesi ilkeleri:
Yargcn mdahalesi istendii anda eserin tamamlanm olan ksm
ne kadar byk ise, taraflarn szlemeyi daha yksek bir cretle
de olsa, ayakta tutmakta o kadar byk yararlar vardr.
Eser tamamlanmsa, sadece cret art sz konusu olur.
Szlemenin bozulmas durumunda i sahibinin eseri baka bir
ykleniciye yaptrmasnda ortaya kmas olas giderler ne denli
yksekse, bu durumda cret artrmna karar vermek de o denli
doru olur.
cretin artrlmas, yklenicinin istemine gre deil, yapt ek gi-
derlere gre belirlenir. Baka bir anlatmla, cretin artrlmasna
karar verilmesi durumunda, artan tm giderlerin uyarlama yoluyla
i sahibine yklenmesi sz konusu olmaz. cret art, yklenicinin
kr salamayaca, yani sadece onun kayplarn katlanabilir dze-
ye getirmek ama ve miktarl olmaldr65.
retim maliyetlerini artran olaanst durumlar eserin objektif
deerini de arttryorsa, cret art yoluna gidilmelidir.
Yasa edimler aras dengenin bedel artrm yoluyla kurulmasn
ngrdnden, denge, yaplacak baz iler azaltlmak veya daha
ucuz malzeme kullanlmak suretiyle kurulamaz.
sahibinin ekonomik durumu ykleniciden ii yapmasnn bek-
lenemeyecei kadar bedel artna olanak veriyorsa, yargcn bedel
artrmna karar vererek szlemeyi srdrmesi asldr. Fakat yk-
leniciden katlanmas beklenen snra kadar bir bedel artn dahi
i sahibi yapamayacak durumda ise, yarg szlemeyi bozacaktr66.
TBK. md. 480/IIdeki koullar gerekletiinde, yarg cretin uy-
gun bir miktarda artrlmasna karar verecektir. Uygun miktar-
dan anlalmas gereken, fazla maliyet nedeniyle, karlkl edimler
arasnda meydana gelen dengesizlii, yklenicinin edimini ondan
beklenebilir bir duruma getirerek ortadan kaldracak miktardr.
Yklenicinin bunu aan bir cret artn isteme hakk yoktur. Yk-
lenici, olaanst durumlar yznden ortaya kan fazla maliyetin
tmnn i sahibince stlenilmesini de isteyemez. Ortaya kan bu
fazlalk, bir ekilde taraflar arasnda paylalmaldr. Bu cret ar-
65 Alta, 232.
66 z, naat Szlemesi, 67.
tnn amac, yerine getirilmesi ykleniciden beklenemez durum

alm olan szlemeyi yeniden yerine getirilebilir duruma getirmek
olup, onu yklenici iin kazan getiren ya da kaypsz bir hukuki
ilem durumuna getirmek deildir.
Olaanst durumlar nedeniyle ortaya kan fazla maliyetlerin ta-
mam taraflar arasnda paylatrlamayacaktr. nk ortada sabit
bir cret olduu iin, denecek cret kural olarak fazla maliyetler-
den bamsz olup, nceden bellidir. Bu fazlaln ar bir meblaa
ulamadka, taraflar arasnda paylatrlmas dnlemez. An-
cak yklenicinin katlanmas beklenmeyecek bir snra ulaan ma-
liyet art, taraflar arasnda paylatrlabilir. Bu paylama, kabul
edilebilir snr aan miktardan itibaren, yar yarya olabilir67.
cret artr, yalnz i sahibinin ediminin para olduu szleme-
lerde deil, kat karl inaat szlemesinde de sz konusu olur.
Kat karl inaat szlemesinde cret artr, arsa pay yannda
bir miktar para denmesi biiminde deil, arsa paynn arttrlmas
ya da bu arta uygun den bamsz blm saysn artrarak ya-
plmaldr.
Fazlaln yarsndan daha az bir ksm i sahibi tarafndan dendi-
i takdirde, szlemenin ifas ykleniciden beklenebilir bir durum
alyorsa, i sahibinin deme yetenei dikkate alnmaldr. nk
burada i sahibi kendi istei dnda bir bor altna girmektedir.
Yklenici ise, ii sabit cretten stlenmekle zaten belli bir riski st-
lenmitir.
67 15. HD. 26.10.2010, 4752/5757: Kat karl inaat yapm szlemeleri gtr be-
delli szlemelerdir. BKnn 365. maddesi gereince gtr bedel kararlatrlan ler-
de yklenici yaplacak eyin kararlatrlan fiyata yapmaya mecbur olup, yaplacak
ey tahmin edilen miktardan fazla emek ve masraf gerektirse bile yklenici bedelin
artrlmasn isteyemez ise de ayn maddenin 2. fkras gereince evvelce tahmin olu-
namayan veya tahmin olunup da taraflarca dikkate alnmayan haller, iin yaplma-
sna engel olur ve yaplmasn son derece zorlatrrca hakim haiz olduu takdir hak-
k dolaysyla ya kararlatrlan bedeli artrr veya mukaveleyi feshedebilir. Somut
olayda, szlemenin yapld tarihte ruhsat alnmas iin Belediyeye ait 35,23 m2lik
arsann alnmas zorunluluu bulunmad gibi inaat izni 7 kat iken szlemenin
yapld tarihten sonra 5 kata drlmtr. Bu durumda mahkemece konusunda
uzman bilirkii kurulu marifetiyle gerekirse mahallinde keif yaplmak ve ayn ta-
rihlerde komu parsellerle ilgili inceleme de yaplmak suretiyle szleme tarihinden
sonra Belediyeye ait arsann satn alnmas zorunluluunun ortaya kmas ve imar
deiiklii sonucu kat izninin drlmesinin szlemenin uyarlanmasn gerektiren
BKnn 365/11. maddesinde belirtilen hallerden olup olmad, uyarlanma yaplma-
sn gerektiren hallerden olmas durumunda da emsaller de incelenerek paylamn
ne ekilde yaplmas ve szlemenin uyarlanmas gerektii hususlarnda rapor alnp
deerlendirilmek suretiyle davann sonulandrlmas gerekir.
TBK. md. 480/II ngrmemekle birlikte, szlemenin yaplmasndan

sonra ortaya kan olaanst durumlar retim maliyetlerinin azalma-
sna neden olmusa ve bu azalma, kararlatrlan deme ile yklenici-
nin edimi arasndaki uyumu i sahibinin kabul etmesi beklenemeyecek
lde bozmusa, karlkl edimler arasnda i sahibi aleyhine ak bir
oranszlk domusa maliyet dlerinde de uygulanmaldr68.
cretin arttrlmasna karar verilirse, artan tm giderlerin kr sala-
mayacak ve onun kayplarn katlanlabilecek bir dzeye getirecek lde
bir cret artna karar vermek gerekir69. cretin ykseltilmesi, her iki ta-
rafn karna olmal ve szlemenin srdrlmesini olanakl klmaldr.
Yasa TBK. md. 480/IInin sonularn cretin arttrlmas ve szle-
meden dnme biiminde dzenlemi ise de, bu dzenlemenin snrl
ve sayl olduu anlamna gelmemektedir. Bunun sonucu olarak, yarg,
TMK. md. 4ten ald geni takdir yetkisine dayanarak, somut olayn
zellikleri erevesinde, TMK. md. 2yi en iyi biimde uygulayarak, baka
biimde edimler aras dengeyi hakkaniyete uygun olarak kurabilir; rne-
in daha uygun deme koullar veya yklenicinin edim borcunun azal-
tlmas, ya da edimin teslim sresinin uzatlmas biiminde yklenicinin
ar ve ak ykleri hafifletilebilir.
Deprem sonunda, TBK. md.136nn koullarnn bulunmas ya da edi-
min yerine getirilmesinin olanakl bulunmasna karn TMK. md.2 gere-
ince ya da bunun zel bir uygulamasnn sz konusu olduu zel kural-
lar nedeniyle szlemenin bozulmasnn olanakl bulunduu durumlarda,
bor ilikisi ortadan kalktndan, borlu edimin yerine getirilmemesin-
den sorumlu tutulamayaca gibi, alacaklnn bu yzden urad zarar-
dan da sorumlu tutulamaz.
TBK. md. 480/II dzenlemesi buyurucu nitelikte olmadndan, taraflar
bu ilkenin uygulanmayacan, yani olaanst durumun kararlatrlan
sabit fiyatla eserin tamamlanmasna olanak vermedii durumlarda bile,
gtr (sabit) cretin deitirilemeyeceini ngrebilirler. Ancak byle bir
kayt, TMK. md. 23/IIdeki snrlar at takdirde geersiz olur; TMK.
md. 2de ngrlen drstlk kuralna aykr olarak ileri srlemez70.
68 Grpnar, 151-154.
69 Aral, 387; Uygur, VII, 2853; Becker, Dura evirisi, 633.
70 Aral, 386; Yavuz, 296; Tandoan, II, 245-246; Tunoma, 550: Yklenici TBK. Md.
480/IIye dayanan hakkndan nceden vazgemesinin geerli olup olmad sorunu tar-
tmaldr. Kanmca, bu yolda bir anlamann yaplmasna, yklenicinin sorumluluunu
arlatrc bir hkm balamak ve ancak ok nemli durumlarda, bu anlamaya ra-
men, kendisine TBK. Md. 480/IIye dayanma yetkisi tanmak en dorusudur. Deiik bir
deyile, yklenici bu haktan vazgeebilir ve onun bu vazgemesine i sahibi, ancak TMK.
TBK. md. 480/IIdeki ak hkm olmasayd bile, hukuk dzeni TMK.

md. 2/Iden yararlanarak uyarlamaya bavurma olana tanmaktadr.
Zira szlemenin sona erdirilmesini hakl klan drstlk kural, deiti-
rilmesini ncelikle hakl klar. Yasada koullarn deimesine ynelik bir
kural bulunmamas yasa boluu oluturmadndan, yarg uyarlamay
TMK. md. 1/IInin verdii boluk doldurma yetkisi erevesinde deil,
dorudan TMK. md. 2/Iin uygulama alan gerei yapacaktr71.
24-) NALIM SORUNLARINDA DRSTLK KURALI
Payl mlkiyette bir paydan tanmaz zerindeki payn tamamen
veya ksmen nc kiiye satmas durumunda, dier paydalar nalm
hakkn kullanabilirler. n alm hakk, alcya kar dava alarak kulla-
nlr. n alm hakk sahibi, adna payn tesciline karar verilmeden nce,
sat bedeli ile alcya den tapu giderlerini, yarg tarafndan belirlenen
sre iinde yargcn belirleyecei yere yatrmakla ykmldr (TMK. Md.
732-734).
Kat mlkiyeti kurulmu bir tanmazn bamsz blmlerinden birinin
veya kat irtifakna balanm arsa paynn satlmas halinde dier kat ma-
liklerinin veya irtifak hakk sahiplerinin ncelikle satn alma hakk yoktur.
Bir bamsz blmn paydalarndan birinin kendi payn bakasna sat-
mas halinde teki paydalar, ncelikle satn alma hakkn kullanabilirler.
Szlemede bu kuraln aksine hkm konulabilir (KMK. Md. 8).
nalm davasna konu payn ilikin bulunduu tanmaz paydalarca
zel olarak kendi aralarnda taksim edilip her bir payda belirli bir ksm
kullanrken, bunlardan biri kendisinin kulland yeri ve bu yere tekabl
eden pay bir nc ahsa satarsa, satc zamannda bu yerde hak iddia
etmeyen davacnn tapuda yaplan sat nedeniyle nalm hakkn kullan-
mas TMK. Md.2de yer alan drstlk kural ile badamaz. Kt niyet
Md. 2deki snrlar iinde, dayanmaya yetkilidir. u halde, i sahibi eitli davranlar
ile szlemedeki fiyatn deitirileceine dair yklenicide uyandrd gvene aykr ola-
rak ve sonradan, bu vazgemeye dayanmak istemise, bu davrann drstlk kuralna
aykrlk saylmaldr. Buna karlk, i sahibi TBK. Md. 482 ve 4843 dayanarak szle-
meyi feshetmeye yetkilidir.
71 Arat, 191-192: Ama szlemeyi ayakta tutmak olmal, bu gereklemiyorsa o zaman
sona erdirme yoluna gidilmelidir. Yarg koullar olumusa szlemeyi uyarlamaya a-
lr. Uyarlama taraflarn karlarna en uygun biimde yaplmaldr. Bunun iin bir ta-
raf olabildiince ar ifa glnden kurtarmak, br taraf da hakl beklentilere ola-
bildiince yaklatrmak gerekir. Yargcn uyarlamadaki dayana drstlk kural olup,
taraflarn iradesi gibi znel bir lye deil, hakkaniyet gibi objektif llere dayanmas
gerekir. Koullarn deimesi nedeniyle edimi arlaan taraf sona erme isteminde bu-
lunurken, kar taraf uyarlama istiyorsa, bu durumda somut olayn niteliine bakmak
gerekir. Uyarlama borlu iin bir ey ifade etmiyorsa, szlemeyi srdrmenin anlam
yoktur.
sav, davann her aamasnda ileri srlebilecei gibi, mahkemece de ken-

diliinden gz nnde tutulmas gerekir. Bu gibi durumlarda savunmann
geniletilmesi sz konusu olamaz72.
Sorunu bir rnekle aklayalm: Arsa sahibi ile yklenici arasnda kat
karl inaat szlemesi vardr. Arsa sahibi, kat irtifak kurmadan,
hakk olan arsa payn yzde olarak ykleniciye tapuda devretmitir. n-
aat devam ederken, arsa sahibi iki bamsz blm tapuda hisse olarak
Ahmet ve Mehmete, yklenici de yine tapuda iki bamsz blm hisse
olarak Cevdet ve Cevata satmtr. Cevat, kendisinden nce, hisse sat-
eklinde gerekleen temlikler dolaysyla Ahmet, Mehmet ve Cevdete
nalm davas aabilir mi? Temliklerin hisse sat yoluyla gerekle-
mesi, mlkiyet dzenini mterek mlkiyet haline getirmitir. Bu so-
mut sorunda nalm davas almasnn iki engeli bulunmaktadr: Birinci
engel, temlikler tapuda sat biiminde yaplm olsa da, gerekte ala-
can temlikidir. Alacan temliki hkmlerinin uygulanaca durumlar-
da, temlik sat biiminde yaplm da olsa soruna satm szlemesi
hkmleri uygulanamayacandan, nalm hakk kullanlamayacaktr.
kinci engel ise, hakkn ktye kullanlmasdr. Temlik hisse sat bi-
iminde yaplm olsa bile, alclar gerekte belli bir kat ve numaral ba-
msz blm satn almaktadrlar; her temlik alann bamsz blm en
azndan proje zerinde bellidir. Temlikin hisse sat biiminde yapl-
m olmas bu durumu deitirmeyecektir. nk mlkiyet dzeni payl
olsa da, taraflarn sahip olduklar ve inaat bittiinde kullanacaklar ba-
msz blmlerin yeri ve numaras ile bellidir. Byle durumlarda nalm
hakknn kullanlmas, TMK. md. 2/IIdeki hakkn ktye kullanlmas
yasa ile karlar ve bu engeli aamaz. te yandan, kat mlkiyeti ku-
rulmu bir tanmazn bamsz blmlerinden birinin veya kat irtifakna
balanm arsa paynn satlmas durumunda br kat maliklerinin veya
irtifak hakk sahiplerinin ncelikle satn alma hakk yoksa da, bir ba-
msz blmn paydalarndan birinin kendi payn bakasna satmas
durumunda teki paydalar, ncelikle satn alma hakkn kullanabilirler
(Kat Mlkiyeti Kanunu md. 8).
III. HAKKIN KTYE KULLANILMASI YASAI
Szlemeciler haklarn ktye kullanmamaldr, nk hukuk ktye
kullanlan hakk korumaz.
Hakkn ktye kullanlm olduunu kabul etmek iin hakkn amacna
aykr olarak kullanlmas ve hakk kullanann bu kullanmadan karnn
olmamas gerekir.
72 HGK. 24.5.2006, 288/304.
Kullanan iin yarar olmayan bir hakk kullanma, elikili davran-

lar, karlar arasnda byk oranszlk, dikkatsizce hak kullanma, daha
sonra geri verilecek eyi isteme, bir szlemenin zellikle biim eksiklii-
ne dayanan geersizliini haksz olarak ileri srme, ilem temelinin sar-
slmas veya kmesinden yararlanma, ahlaka ve szlemeye aykr du-
rumdan hileli yararlanma, yasadan ve szlemeden doan hakkn ktye
kullanlmas ve benzeri durumlar hakkn ktye kullanlmasn oluturan
ama d, amaca aykr hak kullanlmasdr.
Szlemecilerden birinin yasann kendisine tand bir hakk kul-
lanmas TMK. md. 2/II kapsamnda deerlendirilemez. rnein, i sahi-
bi inaatn sresinde tamamlanmadn ne srerek arsa pay karl
inaat szlemesinin geriye etkili olarak bozulmasn istemitir. Teslim
tarihinde inaatn tamamlanma oran %77 ise, i sahibi szlemeyi gemi-
e etkili olarak bozabilir. Szlemeye uygun davranlmamas durumunda
szlemeyi bozma yetkisi yasadan doan bir hak olup hakkn ktye kul-
lanlmas olarak nitelendirilemez73.
Hakkn Ktye Kullanlmas Yasa naat Hukukunda geni uygula-
ma alan bulmaktadr. rnek verelim:
naat tamamlanp kiraya verilmesi aamasnda bulunmasna kar-
n, yklenicinin teslimden kanmas TMK. md. 2 ile badamaz.
TBK. md. 480/IIde geen nceden tahmin edilememe ve olaanst
olma, birbirlerine bal kavramlardr; bir olay ne kadar olaanst-
lk niteliini tayorsa ngrlmesi de o kadar g olur. Hatta ng-
rlememe, olayn olaanst niteliinin bir unsuru saylabilir. ng-
rlememenin mutlaka olayn kendisine ait olmas gerekmez; olayn
etkilerinin olaanst nemde olacann nceden kestirilememesi de
yeterlidir. Drstlk kural (TMK. md. 2/I), bu gibi olaylarn ortaya
kmas kabul edildii takdirde szlemenin yaplmamasn gerektiri-
yorsa, TBK. md. 480/IInin uygulama alanna giren bir durumun varl-
sz konusu olacaktr74.
naatn gerek tamam, gerekse ksmen yok olmas durumunda,
yklenici varolan szleme koullarna uygun olarak inaat yeni-
den yapmay veya kalan ksm tamamlamay nermise, i sahibi-
nin szlemenin sona erdiinden sz ederek bu neriyi reddetmesi
drstlk kurallarna aykrdr75.
73 15. HD. 1.10.2004, 4730/4801.

74 Tandoan, II, 240 vd., Yavuz, 538.
75 Erman, Arsa Pay Karl, 61.
Arsa sahibi ynnden ifa ancak son edim olan teslimle gerekle-
mi olsa bile, yklenici bakmndan edim ykm uzun bir sreye
yaylmtr. Bu sre boyunca szlemenin konusu ve ortak ama
olan eserin ortaya kmas iin yanlarn karlkl anlay iinde bu-
lunmas ve drstlk kuralna (TMK. md. 2) uygun biimde dav-
ranmalar esastr76.
Mevzuat deiikliinin szlemeyi ve szlemecileri etkiledii du-
rumlar da olabilir. rnein, szlemede on daire yaplmas ve bun-
larn drdnn i sahibine ait olaca kararlatrlmken, imar
mevzuatndaki deiiklik nedeniyle ancak sekiz daireye izin verili-
yorsa ve yklenici, i sahibine yine drt daire vermeyi nermise, i
sahibinin olanakszlk gerekesiyle szlemeyi sona erdirmesi ola-
nakl olmamaldr77.
Szlemede ngrlen edimler yerine getirildikten sonra ekil ile
ilgili kurallara uyulmadnn ileri srlmesi drstlk kuralna ay-
krlk oluturur.
Szlemenin taraflarndan birisi, o szlemenin yerine getirilece-
i konusunda o gne kadar sregelen davranlaryla kar tarafta,
szlemenin yerine getirilecei inancna iyiniyetle balanarak kendi-
ne den edimleri yerine getirmi ise, artk szlemenin biim y-
nnden geersizliinin ileri srlmesi hakkn ktye kullanlmas
nitelii tayacaktr.
Tapuda kaytl bir tanmazn mlkiyetini devir borcu douran ve
ancak yasann ngrd biim koullarna uygun olarak yaplma-
dndan geersiz bulunan szlemeye dayanlarak alan bir cebri
tescil davas kural olarak kabul edilemez. Ancak, Kat Mlkiyeti Ka-
nununa bal olmak zere yapmna balanlan tanmazdan ba-
msz blm satmna ilikin geerli bir szleme olmadan taraf-
larn bamsz blm satmnda anlaarak alcnn tm borlarn
demesi ve satcnn da bamsz blm teslim ederek alcnn onu
malik gibi kullanmasna karn satcnn tapuda mlkiyetin devrine
yanamamas durumlarnda, olayn zelliine gre yarg TMK. md.
2 gzetilerek alan tescil davasn kabul edebilir78.
sahibi yap kullanma izni alnmam olmasna karn daireleri
kullanmaya balamsa, yapy teslim ald ve artk ykleniciyi di-
76 15. HD. 30.5.1994, 5125/3380.

78 BK. 30.9.1988, 2/2.
renime dremeyecei kabul edilmelidir; meer ki i sahibi bir

nkoul koymu olsun. te yandan arsa sahibinin daireleri teslim
almamas veya nkoulla teslim almas durumunda da, direnim
sonularnn uygulanmas drstlk kurallarna aykrlk olutu-
rabilir. rnein sadece yapdaki nemsiz kusurlar nedeniyle veya
yklenicinin Belediyeye bavurmay ihmali yznden yap kullanma
izni alnamamsa direnim kurallarnn uygulanmas yoluna gidil-
memek gerekir. Ayrca, onayl projesine uygun olarak yap tamam-
lanm ve yap kullanma izni iin Belediyeye bavurulmu olmasna
karn, Belediyenin savsaklamas yznden yap kullanma izni al-
namamas direnim kurallarnn uygulanmasn gerektirmez. Ancak
burada Belediye, rnein projenin hatal olarak onayland gerek-
esiyle yap kullanma izni vermekten kanyorsa, sorun drstlk
kurallar ve karlar dengesi gz nne alnarak zmlenmelidir.
Bir kere, yklenici, projenin bu biimde hatal olarak onaylanma-
sn salamsa ya da bu durumu biliyorsa yap kullanma izninin
verilmemesi, hakknda direnim kurallarnn uygulanmasn gerek-
tirir. te yandan, bu iznin verilmemesi ileride dairenin kullanl-
masn engelleyecek bir sonuca dnecek nitelikte ise, baka bir
anlatmla i sahibinin daireyi teslim almaktan kanmas hakl say-
labilirse, yine direnim kurallarnn uygulanmasnn kabul edilmesi
gerekir. Aksi durumda, yani gerek i sahibinin daireleri kullanmaya
balamas, gerekse teslim almamas veya nkoulla teslim alma-
s, fakat yap kullanma izninin alnmamasnn direnim sonucunu
dourmamas durumlarnda, yklenicinin szlemeden doan yap
kullanma izni almak borcunun devam ettii kabul edilmelidir79.
sahibinin, yklenicinin inaata balamas ve devam etmesi iin
hazrlayc eylemlere katlmas gereken durumlarda, bunlar yap-
maktan kanarak szlemeden dnme yoluna gitmesi, drstlk
kurallarna da aykrdr80.
Borlunun edimini yerine getirmede direnime dmesi durumun-
da, alacakl edimin yerine getirilmesini ve gecikme tazminatn her
zaman isteyebilir; alacaklnn gecikmeli olarak aynen ifay tercih
etmesi mterafk kusur veya hakkn ktye kullanlmas saylama-
yacaktr81.
TBK. md. 473/I gereince szlemenin gemie etkili olarak sone
79 Erman, Arsa Pay Karl, 66-67; z, Sahibinin Eser Szlemesinden Dnmesi, 169-170.
80 Erman, Ara Pay Karl, 72.
81 HGK. 9.10.1991, 340/467.
erdirilebilmesi drstlk kurallarnn bunu hakl kld durumlar-

da kabul edilebilir. Eer inaatn byk blm bitirilmi olmasna
karn szlemede belirtilen teslim tarihinde tamamlanmas ola-
nakl deilse, zaten teslim tarihinin gelmesine ksa bir sre kald
iin, md. 473/I hkmnden yararlanarak szlemeyi gemie etkili
olarak sona erdirmek drstlk kurallaryla badamaz. Baka bir
anlatmla, teslim tarihi geldikten sonra yklenicinin direnimi nede-
niyle szlemenin ileriye etkili olarak sonu dourmasn gerektiren
durumlar varsa, i sahibinin TBK. md. 473/Ie bavurmas drst-
lk kurallarna aykrlk oluturur82.
Yklenici teslim tarihinde %90 ve zerinde inaat tamamlamsa,
drstlk kurallar byle bir szlemenin ancak ileriye etkili bozul-
masn gerektirir. naatn getirildii dzey %90 ve zerindeyse ve i
sahibi tarafndan teslim alnp kendisine den bamsz blmler
nc kiilere kiralanmsa, szlemenin geriye etkili olarak bozul-
masnn istenmesi iyiniyet kurallaryla badamaz83. naat bu d-
zeydeyse, yklenici yapt imalatn para olarak deeri yerine, inaat
getirdii dzeye uygun oranda kararlatrlan arsa paynn devrini
isteyebilir.
Szlemede ngrlen niteliin eserde bulunmamas onu daha kul-
lanl veya objektif ynden daha elverili duruma getirse de yine
bozuk bir eser sz konusudur. Ancak, bu durumda i sahibinin bo-
zukluk nedeniyle sorumluluk kurallarndan yararlanmak istemesi
hakkn ktye kullanlmas nitelii tayabilir84.
Szlemede zel bir kullanma biimi ngrlm ve buna ilikin
nitelikler belirtilmise, bu nitelikleri tamayan eserin karine ola-
rak kullanlmaz durumda olduu kabul edilmektedir. Bu konuda
drstlk kurallarnn da gz nne alnmas gerekmekte ve her
somut olayn bu kurallar iinde deerlendirilmesi yoluna gidilme-
lidir85.
Bozuklukta i sahibinin katks olmusa, alacak crette indirim
davasnda, onun bu ortak kusurunun dikkate alnmas drstlk
kurallarnn gereidir.

83 15. HD. 8.5.2002, 139/2397. Yargtay 15. Hukuk Dairesinin 10.3.2004 gn ve 4328/1320
sayl kararnda, %86 olan tamamlanma dzeyini ok dk bulmakta ve direnime d-
en yklenicinin ileriye etkili fesih sonularndan yararlanamayacan kabul etmitir.
84 Tandoan, II, 163-164; Erman, Arsa Pay Karl, 110.
sahibinin onarm zerine elde edecei yarar ile yklenicinin

onarm giderleri arasnda ak bir oranszlk varsa, giderlerin a-
r olduu kabul edilmelidir. Baka bir anlatmla, i sahibinin elde
edebilecei yarar karsnda, ykleniciden bozukluu gidermesini
beklemek drstlk kurallarna gre hakl grlmezse, giderlerin
arlndan sz edilecektir. Bozukluun giderilmesi ar gideri
gerektirmesine karn i sahibinin bu konudaki srar drstlk
kurallarna aykr dyorsa, bu konuda ykleniciye itiraz hakk
tanmak gerekir.
Teslim tarihi dolmasna karn inaatn ancak %77si tamamland
iin i sahibinin szlemeden dnmesi hakkn ktye kullanld
biiminde yorumlanamaz. nk bu gibi durumlarda szlemeden
dnme hakk i sahibine hukuk tarafndan tannmtr. sahibinin
hukuka tannm bir hak veya yetkiyi kullanmas hakkn ktye
kullanlmas olarak nitelendirilemez86.
Fazla inaatn yapld durumlarda, arsa sahibinin szlemeye ve
projesine uygun olarak bamsz blmlerin teslim edilmesini iste-
yebilecei aktr. Fakat i sahibinin szlemeye ve projesine uygun
olarak eserin teslimini istemesi drstlk kurallarna aykr nitelik
tamamas gerekir. Her biri projesinden bir metre kare daha geni
olan ve elli bamsz blmden oluan bir apartmann projesine uy-
gun olarak teslim edilmesini beklemek drstlk kuralna (TMK.
md. 2) aykr olabilir87.
Hakkn ktye kullanlmas yasa kamu dzeni ile ilgili olduun-
dan;
Taraflar yarglamann her aamasnda ne srebilirler. Davann
yanlarndan birinin (hakkn ktye kullanlmas yasa) itirazna
dayanabilmesi iin, kar tarafn onayna gerek yoktur; savunmann
geniletildii savunmas etkili olmaz.
Taraflar ne srmese bile, yarg grevinden tr gz nnde bu-
lundurur.
Savunma (defi) deil, itirazdr.
Bir szlemecinin;
Hakkn kullanlmayaca gvenini uyandrmas;
Kar taraf oyalayarak zamanla snrl bir hakkn kullanlmasn
nlemesi;
86 15. HD. 1.10.2004, 4730/4801.
87 Gkyayla, 87.
nceden var olan bir geersizlie veya hakszla kar sona erince
itiraz etmesi;
Bir hakk uzun sre kullanmad iin kar tarafta uyandrlan g-
ven nedeniyle artk kullanlamamas;
Szlemenin kurulaca ynnde kar tarafta uyandrd gvene
aykr davranmas;
Yetkisini geri ald temsilcinin yetkisiz ilem yapmasna yol amas
ve uyandrlan gvene aykr davranmas durumunda, baka bir an-
latmla, kar tarafta gven uyandrdktan sonra, davrann dei-
tirmek veya yeni ve fakat ncekinden tamamen farkl bir davranta
bulunmas ve kar taraf hukuken elverisiz duruma sokmas vb.
hukuk dzenince korunmaz.
Kar tarafn gvenini boa karmak, sonraki davran ile nceki dav-
rann ve sonularn tamamen ortadan kaldrmak hakkn ktye kul-
lanlmasdr.
Biime aykr yaplan bir szleme kesin geersizdir (butlandr). Bi-
ime uyulmadan yaplm bir szlemeyi yerine getirmesi kar taraftan
istenemeyecei gibi; biim eksikliini bilerek yaplan ifann geri verilmesi
de istenemez. Edimler yerine getirildikten sonra szlemenin geersizlii-
ni ileri srmek hakkn ktye kullanlmasdr.
Teslim edilen eserin teknik bakmdan kusursuz olmas, eksik nitelie
ramen szleme konusu eserle ayn biimde kullanlabilir derecede bu-
lunmas veya deer tamas bozuk saylmas gereini ortadan kaldrmaz.
Szlemede ngrlen niteliin eserde bulunmamas onu daha kullanl
veya objektif ynden daha deerli duruma getirse de yine kusurlu bir eser
sz konusudur. Ancak, bu durumda arsa sahibinin TBK. Md. 475teki
haklardan yararlanmak istemesi hakkn ktye kullanlmas nitelii ta-
yabilir. Yapda belli niteliklerin bulunmas kararlatrlm olsa bile, bu
nitelikler yapnn zglendii amac gerekletirmeye uygun deilse veya
yapnn kullanlabilirliini engelliyorsa, bunlarn bulunmamas bozuk h-
kmlerinin uygulanmasn dourmamas gerekir. BU durumda, taraflarn
szlemenin kurulmas annda bu elikiyi bilselerdi, drst ve makul
kiiler olarak neyi kararlatracaklar saptanarak zme varlmaldr88.
Hakkn ktye kullanm haliyle hak sahibinin elde etmek istedii
yararlar elde edemeyeceidir. Haklar belirli bir yararn korunmas, sa-
vunulmas veya gerekletirilmesi iin kullanlr. Yarar, bir dava koulu
olarak benimsenir.
88 Erman, 110.
Szlemede iin uzamas durumunda i sahibine tek yanl olarak fe-

sih hakk tanyan bir hkm bulunsa bile, szlemenin yrrle gir-
mesinden ok ksa saylabilecek bir srede ortada hakl neden yokken
ve yklenicinin ykmllklerini yerine getirmesinden sonra szleme-
yi bozmas (TBK. md. 484 olduu gibi yasann tand ayrk durumlar
dnda) hakkn ktye kullanlmas niteliinde olup, hukuktan koruma
grmeyecektir89.
Bir szlemenin kurulmasnda, koullarnn deitirilmesinde ve so-
nularn dourmasnda irade bildirimleri nemlidir. rade ak olarak
bildirilebilecei gibi, rtl biimde de bildirilebilir. rtl bildirmenin
iinde susma nemlidir. Kural olarak, susan, olumlu veya olumsuz
irade bildiriminde bulunmu olmaz. stisnaen, olayn zellii ile durum
ve koullar asndan, susan kiinin TMK. md. 2de yer alan drstlk
kural gereince olumlu, etkin bir davranta bulunmas gerekebilir. Bu-
rada, durum, kar taraf asndan incelenecektir: O kendisince bilinen,
bilinebilen btn durum ve koullar TMK. md. 2deki drstlk kural
altnda deerlendirerek, br tarafa olumlu bir bildirimde bulunmak
istemiyorsa yant vermesi sonucuna varm olmaldr. Bu gibi durumlar-
da susma, kural olarak, kabul anlamna gelecektir. Susan kiinin yant
verme ykmllnn kayna, br yann, iinde bulunulan durum ve
koullara gre, onun susmasn kabul olarak anlamak yetkisine sahip ol-
masdr.
30.11.1955 gn ve 14/20 sayl tihad Birletirme Kararnda bu du-
rum yle vurgulanmtr: Susma ile iradenin bildirildii birok durum
vardr. Kanunen cevap verme veya bir mracaatta bulunma mecburi-
yeti olmamakla beraber objektif hsnniyet kaidesi icab olarak ce-
vap verme veya mracaatta bulunma mkellefiyetinin doduu haller-
de bu mkellefiyetin yerine getirilmemesine ve bu suretle tercih olunan
susmaya belirli sonular balamak gerekir.
Susan ne dnrse dnsn, kar taraf gven kuram ilkeleri ge-
reince onu bir irade bildiriminde bulunmu farzetmeye yetkili olduu
zaman, rtl bir irade bildiriminden sz edilebilir. Susan tarafn, sus-
mann kendisine rtl bir irade bildirimi olarak balanmasna yol aan
olgular (durum ve koullar) bilmesi, hi deilse bilebilecek durumda ol-
mas gerekir. Ancak bu durumdadr ki, onun susmasnn kar tarafa
hakl olarak (kabul) diye anlalabileceinin farkna varmas, balanmak
istemiyorsa olumsuz karlk vermek, itiraz etmek olanan kazanmas
sz konusu olabilir. Susan kiiyi bir beyanda bulunmu sayabilmemiz
89 11. HD. 23.12.2005, 14742/12767.

iin, onda ya bildirme iradesi veya bilinci bulunmal (yani sz konusu

edilgin tutumu ile kar tarafta bir irade bildiriminde bulunduu yolunda
hakl bir kanaat uyandrdnn farknda olmas), hi deilse, o byle bir
bilinten yoksun olsa bile, bu sonuca varlmasn olanakl klan olgular
(durum ve koullar) bilmeli, bilebilmeli ve buna ramen gerekli zeni
gsterip susmasnn kar tarafa nasl yorumlanacann farkna varma-
mas, onun asndan bir ihmal oluturmaldr90.
Yklenici, ticari amal binalar yapp bamsz blmler halinde sat
yapan i adamdr. Yklenicinin sat vaadi szlemesi yapt alcdan
daire bedelini ald halde, bu daireyi baka bir kimseye devir ve temlik
etmesi drstlk kurallaryla badamayacaktr. Yklenici alcdan ald
sat parasn geri vermekle yetinemez, ayrca alcnn zararlarn da de-
mek zorundadr. Yklenicinin alcya baka daire nermi olmas, her
durum ve koulda alcnn zararn karlamaya yetmeyebilir. Alcnn za-
rar, zellikle yksek enflasyonun egemen olduu dnemlerde daha ok
olabilir.
zetleyelim: a) Hak sahibi hakkn zamannda kullanmaldr. b) Hak
sahibinin hakkn zamannda kullanmasna objektif olarak onda gven
uyandracak davranlarda bulunarak engel olunmamaldr. c) Hak sa-
hibi hakkn sosyal amalar dnda kalan baka karlar ve sonular
elde etmek amacyla kullanmamaldr. D) Hak sahibi, kendisinin iine ya-
ramayan bir hakk, kar tarafa zarar vermek amacyla kullanmamaldr.
Bir kimse yasalarca tannm bir hakk kullanmadka onun bu hakk
ktye kullandndan sz edilemeyecektir. Bir hak kullanm kullanann
iine hi yaramad veya ok az yarad halde, bakasn zarara sokmu-
sa veya zarar tehlikesi meydana getirmise hakkn ktye kullanldn-
dan sz edilebilir.
V-) DORULUK VE GVEN KURALLARININ UYGULANMASINDA
YARGICIN ROL
Yarg doruluk ve gven kurallarn kendiliinden uygulamakla y-
kmldr. Szlemecilerden birinin doruluk ve gven kurallarna aykr
davrand yolunda bir sav veya savunmada bulunup bulunmadna bak-
makszn yargcn bu kurallar uygulamas gerekir.
Yarg, doruluk ve gven kurallarna aka yollama yaplan durum-
larda deil, hukuki ilikinin niteliinin bunu gerektirmesi durumunda bile
bu kurallara uyulup uyulmadn kendiliinden gz nnde tutacaktr.
Yasa koyucu, kiilerin haklarn kullanrken bavurabilecekleri, d-
90 Kocayusufpaaolu, 159-161.
rstle aykr ve nceden dnlemeyecek her trl davranlarna

engel olabilme, sonularn ortadan kaldrabilme ve deerlendirebilme,
ksaca haklarn kullanlmasn kontrol edebilme yetkisini geni bir takdir
hakk ile yargca vermek istemitir. Yarg, deerlendirilmesi sz konusu
olan bir davrann drstlk kuralna uygun olup olmadna karar ve-
rirken, toplumun genel (objektif) anlay ve deer yarglarn dikkate ala-
caktr; kullanlan hakkn tannmas ve korunmasndaki amac gzetecek-
tir; toplum dzeninin ve huzurunun devam iin hak sahibinin hakkn
kullanrken bakalarnn haklarna saygl olmakla da ykml olduunu
gz ard etmeyecektir.
naat Szlemesinin kurulmasnda, yorumlanmasnda, tamamlan-
masnda ve yeni koullara uydurulmasnda doruluk ve gven ilkesinin
nemi byktr. Bir irade beyannn muhatab olan bir kimse bu beyana
drst, iyi niyetli, orta zekl makul bir kimsenin verebilecei anlam ver-
melidir. Bir baka deyile beyan sahibi doruluk ve gven kurallar uya-
rnca beyannn i hayatnda nasl anlalacak idiyse o yolda anlalmasn
ve ilem grmesini ho grmek zorundadr. Bir bakasna herhangi bir
bildirimde bulunan kimse, muhatabn onu anlad biimde yapt irade
aklamasnn sonu douracan benimsemek zorundadr. Taraflarn-
dan birine gre bir beyann farkl bir anlam varsa, iradeler arasnda bir
uygunluk yoktur. Bununla birlikte, muhatabn bilebildii veya bilebilecei
koullara gre szlemenin kurulmu olaca da kabul edilebilir. Burada
muhatabn gveni korunur. Yorumla szlemenin konusu geniletilemez.
Yorum taraf iradelerine aykr, elikili ve onlar deitirici olmamaldr.
Yorumla gerek veya geree yakn taraf iradesi aratrlacaktr.
naat szlemesi yorumlanrken taraflarn gerek ve ortak ama ve
iradelerinin ne olduu aratrlacaktr. Szlemecilerin kullandklar sz-
cklerin br tarafa bilinmeyen zel anlam deil; fakat bu szcklerin
gerek ve ortak amalarna gre tamas gereken anlamlarn aratrmak
gerekir. Szlemecilerin kullandklar szcklerin teknik ve bilimsel an-
lam deiik olabilir. Doruluk ve gven ilkesi gereince szcklerin genel
olarak kabul edilen anlam ifade ettii kabul edilir. Szlemenin znn
yorumlanmas gerekebilir; bu durumda szlemenin btnnden kan
anlam aratrlacaktr. Szleme bir btn olarak ele alnacaktr. Szle-
me hkmlerinden her birinin tekiyle olan balants gz nnde tutu-
lacaktr.
Szlemenin yanlara tand haklar ve ykledii borlar ancak doru-
luk ve gven kurallarnn kabul ettii ve izin verdii lde benimsenebilir.
Yorum yoluyla varlan sonucun doruluk ve gven ilkesiyle badar
olmas gerekir.
Yarg hakkn ktye kullanm yasana ilikin kuraln ikincil bir ku-
ral olduunu ve tamamlayc ve dzeltici bir ilevi bulunduunu gzden
karmamaldr. Somut uyumazlk konusunda bir yasal dzenleme veya
genel olarak bir hukuk kural varsa TMK. 2ye bavurulmayacaktr. Baka
bir anlatmla, hakkn ktye kullanlmasn nleyecek veya ktye kullan-
mann sonularn giderecek zel bir yasa kural varsa ncelikle bu kurala
gre hakkn ktye kullanlmasnn sonular belirlenmelidir. TMK. md. 2
kural son aredir. Bu nedenle, her uyumazlkta konuya ilikin hukuk ku-
rallarn uygulamayarak drstlk kurallarna bavurmak hukuki gven-
lie zarar verebilir. nce zel hkm uygulamak, genel kurallar fevkalade
zorunlu durumlarda sadece tamamlayc ve dzeltici biimde uygulamak
gerekir. Ancak TMK. md. 2ye bavurmann koullar olumusa, yarg,
bu hkmn dzeltici, tamamlayc ve denkletirici ilevinden yararlanmak-
tan ekinmemelidir.
V-) SONU
TMK. md. 2de yer alan drstlk, doruluk ve gven kural; btn
haklarn kullanlmasnda ve borlarn yerine getirilmesinde hukuka, bir
toplumda genellikle benimsenen ahlak anlayna, rf ve adet kurallar-
na ve doruluk ilkelerine uygun davranmay, kullanlan hakla ilgili olan
baka hak sahiplerinde veya bor ilikisinin dier tarafnda bulunanlarda
varl olaan olan gven duygusunu zedelememeyi ngren kurallardr.
Doruluk ve gven kurallar toplumca <zorla benimsetilmi> <kiilerin
dnda olumu> davran kurallardr. Bunlara uygun davranlp davranl-
madnn saptanmasnda, taraflarn kendi anlayna, kiisel dnne
veya ruhsal davranlarna baklmaz. nk doruluk ve gven kurallar bir
bakma teamllerin, ahlaki esaslarn, i ilikilerinde uyulan baka kurallarn
bir bilekesinden baka bir ey deildir.
Doruluk ve gven kurallar, hukuk kuralarnn nemli bir tanmlay-
cs ve aklaycsdr.
Doruluk ve gven kurallar hukukun en genel ve en son deerlerine
yollama yapar; hukuk kurallarnn ileyiinde etik deerleri etkili klar,
bu nedenle de yasakoyucunun bir kural ngrmedii yerlerde uygulana-
bilir.
Yarg szlemedeki boluklar tamamlarken kendisini taraflarn ye-
rine koyarak soruna onlar asndan bakacak; szlemenin amacn ve
anlamn aratracak; szlemecilerin anlamaya varamadklar yan nok-
talar belirleyecek ve szlemedeki boluklar doldurulacaktr; bunu ya-

parken, doruluk ve gven kurallarn gz nnde tutacaktr. Drstlk
kuralnn nemli ilevi, yazl hukukun eksikliklerini tamamlamak, tm
haklarn snrlarn belirlemektir.
Doruluk ve gven ilkesi uygulanrken, yasa kurallar ihmal edilme-
meli, hukuka gven sarslmamal, keyfilie yol almamaldr. Yarg, d-
rstlk kuraln, somut bir hakszl ak bir hakkaniyet ihlalini belli bir
olayda nlemek iin kullanacak; genel ve soyut uygulamadan kanacak-
tr.
Doruluk kuralnn uygulanmasnda kesin snrlar koymaya olanak
bulunmadndan, her olayn zellii nazara alnp durumun deerlendi-
rilmesi gerekir91.
Eser szlemesinde kararlatrlan edimlerin yerine getirilmesi ve ve-
rilen szn tutulmas temel ilkedir. Szlemelerin yaplmas srasnda
gz nnde tutulamayan veya dnlemeyen nedenlerden tr nce-
den ngrlemeyen koullardaki deiimler taraflarn edimlerini ksmen
veya tamamen etkilemise, szlemenin kuruluta ngrlememi yeni
koullara uydurulmas gerekir. lem temelinin km olduunu kabul
etmek iin, edim ile kar edim arasnda katlanlmaz dengesizlik olma-
ldr: Edim ve kar edim arasndaki dengeyi bu lde bozan nedenler-
den tr eser szlemesinin yerine getirilmesi taraflar iin ekilmez veya
ykm oluturabilecek nitelikte ise, doruluk ve gven kurallarnn izin
verdii lde, bor ilikisi ksmen deitirilecek veya tamamen ortadan
kaldrlacaktr. Borcun yerine getirilmesini istemek ve borluyu bu konu-
da zorlamak doruluk ve gven kurallarnn kabul edemeyecei lde
borlu asndan ykm oluturmusa clausula rebus sic stantibus ilkesi
uygulanarak szleme yeni koullara uydurulabilecektir. Bylece taraflar
arasnda hukuki ilikiye yeni bir biim verilmesi doruluk ve gven ilke-
sinin uygulanmasnn bir sonucu olarak gerekletirilir. Bu gibi durum-
larda doruluk ve gven kurallar borcun yerine getirilmesinde borlunun
tutumunun deerlendirilmesine olanak veren birer dayanak olutururlar.
KAYNAKA
Adnan Tu: Trk zel Hukukunda ekil, Mimoza Yaynlar, Konya-1994.

Ahmet Klolu: Borlar Hukuku, Genel Hkmler, Turhan Kitabevi, 5. Bask, Anka-
ra-2005.
Andreas von Thur: Borlar Hukukunun Umumi Ksm, C. I-II, (vr. Cevat Edege), Yarg-
tay Yaynlar No. 15, Ankara-1983.
91 BK. 3.11.1980, 3/2.

Atalay zdemir: zel Hukukta Parann Deer Kaybnn Giderimi, Turhan Kitabevi, An-
kara-2004
Aydn Aybay: Borlar Hukuku Dersleri, stanbul-1984.
Aydn Zevkliler: Borlar Hukuku, zel Bor likileri, Ank.-1998.
Ayhan Uar: stisna Szlemesinde Mteahhidin Ayba Kar Tekeffl Borcu, Sekin Ya-
ynlar, Ankara-2003.
Aye Arat: Szlemenin Deien artlara Uyarlanmas, Sekin Yaynlar, Ankara-2006
Aye Havutu: Tam ki Tarafa Bor Ykleyen Szlemelerde Temerrt ve Mspet Zara-
rn Tazmini, zmir-1995.
Baki lkay Engin: Alaca Temlik Edenin Garanti Sorumluluu, Sekin Yaynlar, Anka-
ra-2002.
Bilal Kartal: Kat Karl naat Szlemesi, Ankara-1993.
Cafer Ergen/Veli Bke: Kaak Yap, Sekin Yaynlar, Ankara-2006.
Cengiz Kostakolu: tihatl naat Hukuku ve Kat Karl naat Szlemeleri, Beta
Yaynlar, stanbul-2005.
Cevdet lhan Gnay: Cezai art, Turhan Kitabevi, Ankara-2002.
Cevdet Yavuz: Borlar Hukuku Dersleri /zel Hkmler, 2. Bask, Beta Yaynlar, stan-
bul-2001.
Damla Grpnar: Eser Szlemesinde cretin Arttrlmas ve Eksiltilmesi, Gncel Yay-
nevi, zmir-2006.
Diner Gnen: Yapm lerinde Fiyat Fark Uygulamas, Yetkin Yaynlar, Ankara-1994.
E. Dayankl/S. Ksa: Faiz Hukuku, Yetkin Yaynlar, Ankara-2003.
Efrail Aydemir: Eser Szlemesi ve naat Hukuku, Adalet Yaynlar, Ankara-2009.
Emre Gkyayla: Eser Szlemesinde Ek ve Deiiklii, Vedat Kitaplk, stan-
bul-2009.
Erdal zsunar: Roma ve Trk Hukukunda Hata, Turhan Kitabevi, Ankara-2005.
Erzan Erzurumluolu: Trk-svire Borlar Hukuku Sistemine Gre Borluya Yklene-
meyen Nedenden Dolay Edimin Yerine Getirilememesi, Ankara-1970.
Fahrettin Aral: Borlar Hukuku, zel Bor likileri, 5. Bask, Yetkin Yaynlar, Anka-
ra-2003.
Feyzi N. Feyziolu: Borlar Hukuku, Hususi Ksm: Akdin Muhtelif Nevileri, C. 1, stan-
bul-1970.
Fikret Eren: Borlar Hukuku, 3 Cilt, Beta Yaynlar, st-1994.
Fikret Eren: Sorumluluk Hukuku Asndan Uygun lliyet Ba Teorisi, AHFY, Anka-
ra-1975.
Gkhan Dirican: Eser Szlemesinde Temerrde Dayal Cezai art ve Yargtay Uygula-
mas, Vedat Kitaplk, stanbul-2007.
Glay ztrk: nanl lemler, Yetkin Yaynlar, Ankara-1998.
Glah Vardar: ekle Aykrln Hakkn Ktye Kullanlmas Yolu Dnda Kalan Yollar-
la Almas, Kazanc Hukuk Dergisi, say: 59-60, sf. 58 vd.
Halil Akkanat: Taeronluk Szlemesi, Filiz Kitabevi, st.-2000.
Halil Kalabalk: mar Hukuku Dersleri, Sekin Yaynlar, Ankara 2003
Haluk Burcuolu: Hukukta Beklenmeyen Hal ve Uyarlama, st.-1995.
Haluk Tandoan: Borlar Hukuku, zel Bor likileri, C. II, stanbul-1989.
Haluk Tandoan: Borlar Hukuku, zel Bor likileri, Evrim Yaynlar, stanbul-1988.
Haluk Tandoan: Trk Mesuliyet Hukuku, Ankara-1961.
Hasan Erman: Arsa Pay Karl naat Szlemesi, Der Yaynlar, stanbul-2007 (Arsa
Pay Karl olarak geecektir).
Hasan Erman: stisna Szlemesinde Beklenmeyen Haller (BK. 365/2), stanbul-1979.
Hayri Domani: Faizle Karlanamayan Zararlarn Giderilmesini Salayan BK. md. 105
ve Dier Hkmler, stanbul-1990.
Herman Becker: Borlar Kanunu erhi (vr. Suat Dura), Yargtay Yaynlar No. 24.
Hseyin Alta: Eserin Teslimden nce Telef Olmas, Yetkin Yaynlar, Ankara- 2002.
Hseyin Hatemi/ RonaSerozan/Abdlkadir Arpac: Borlar Hukuku, zel Blm, Filiz
Kitabevi, stanbul-1992.
Hseyin Alta: Eserin Teslimden nce Telef Olmas, Yetkin Yaynlar, Ankara-2002.
brahim Kaplan: Hakimin Szlemeye Mdahalesi, Ankara-1987.
lhan Ulusan: yiniyetli Sebepsiz Zenginleenin ade Borcunun Snrlanmas Sorunu, Ka-
zanc Yaynlar, stanbul-1984.
lker Hasan Duman, naat Hukuku, 5. Bask, Sekin Yaynlar, Ankara-2013.
Kemal Daynlarl: stisna Akdinde Mteahhidin ve Sahibinin Temerrd, Daynlarl
Yaynlar, Ankara-1988.
Kemal Ouzman/Kenan Tunoma: Borlar Hukuku Dersleri, zel Bor likileri, s-
tanbul-1974
Kksal Kocaaa: Arsa Pay Karl naat Yapmnda Ortaya kan lave ve lave
Bamsz Blm Sorunu, TBB Dergisi, Kasm-Aralk 2009, sf. 86 vd.
Kksal Kocaolu: Cezai art, Ankara 2003.
Ltfi Dalamanl: Borlar Kanunu erhi, C. II, Ankara-1971.
Mehmet A. Tutumlu: Trk Borlar Hukukunda Zamanam ve Uygulamas, Sekin Ya-
ynlar, Ankara-2008.
Mehmet Altunkaya: Edimin Balangtaki mkanszl, Yetkin Yaynlar, Ankara-2005.
Mehmet Karaca, Kamu halelerinde naat Szlemeleri ve Szlemenin Mteahhitten
Kaynaklanan Sebeple Sona Ermesi, Sekin Yaynlar, Ankara 2009.
Muaz Ergezen: stisna Szlemesinde Taraflarn Szlemeyi Sona Erdirme Hakk, Yet-
kin Yaynlar, Ankara-2007.
Muhittin Abacolu: mar Kanunu ve lgili Mevzuat, Sekin Yaynlar-1994
Mustafa Dural: Borlunun Sorumlu Olmad Sonraki mkanszlk, stanbul-1976.
Naim nan: Borlar Hukuku, Genel Hkmler, Ankara-1979.
Nami Barlas: Para Borlarnn fasnda Borlunun Temerrd stanbul-1992.
Necip Kocayusufpaaolu: Gven Nazariyesi Karsnda Bor Szlemesinde Hata Kav-
ram, stanbul-1968.
Nevzat Ko: Bina ve Yap Eseri Maliklerinin Hukuki Sorumluluu (BK. md. 58), Anka-
ra-1990.
Nevzat Ko: svire-Trk Hukukunda Alacaklnn Temerrd, DE Yaynlar, Anka-
ra-1992.
zer Selii: Borlar Kanununa Gre Szlemeden Doan Srekli Bor likilerinin Sona
Ermesi, stanbul-1977.
zer Selii: naat Szlemesinde Mteahhidin Sorumluluu, stanbul-1978.
Sanem Aksoy Dursun: Borlar Hukukunda Hakimin Szlemeyi Tamamlamas, On ki

Levha Yaynclk, stanbul-20082.
Sendi Yakuppur: Borlar Kanununa Gre Eser Szlemesinde Mteahhidin Eseri Tes-
lim Borcu ve Teslim Borcuna Aykrlklar, XII LEVHA yaynlar, stanbul 2009.
Serkan Ayan: naat Szlemesinde Yklenicinin Temerrd, Sekin Yaynlar, Ankara
2008
Seyfullah Edis: Trk Borlar Hukukuna Gre Satcnn Ayba Kar Tekeffl Borcu, An-
kara-1963.
Sleyman Yalman: Trk-svire Hukukunda Szleme Grmelerinden Doan Sorum-
luluk, Sekin Yaynlar, Ankara 2006.
afak Gle: Eser Szlemesinin Beklenmeyen Haller Nedeniyle Feshi, Yetkin Yaynlar,
Ankara 2009.
ener Akyol: Drstlk Kural ve Hakkn Ktye Kullanlmas Yasa, stanbul-1995.
Tamer nan: Borca Aykrlk ve Sonular, Kazanc Yaynlar, stanbul-2004.
Tekinay/Akman/Altop: Tekinay Borlar Hukuku, Genel Hkmler, Filiz Kitabevi, stan-
bul-1993.
Turan ahin: Eser Szlemesinde Yklenicinin Eseri teslim Borcunu fada Temerrd,
Sekin Yaynlar, Ankara 2012
Turgut Akntrk: Borlar Hukuku, Genel Hkmler/zel Hkmler, Beta Yaynlar, s-
tanbul-2001.
Turgut z: Borlar Hukuku, Genel Hkmler, Filiz Kitabevi, stanbul-2000.
Turgut z: naat Szlemesi ve lgili Mevzuat, Yamaner Yaynlar, Ankara-2006.
Turgut z: Sahibinin Szlemeden Dnmesi, stanbul-1989.
Turgut z: Sebepsiz Zenginleme, stanbul-1990.
Turgut Uygur: Borlar Kanunu zel Bor likileri, C. V, Ankara-1995.
Trker Yalnduran: Alt stisna (Taeronluk) Szlemeleri, Ankara-2000.
Vedat Buz: Borlunun Temerrdnde Szlemeden Dnme, Yetkin yaynlar, Anka-
ra-1998.
Veysel Bapnar: Vekilin zen Borcundan Doan Sorumluluu, Yetkin Yaynlar, Anka-
ra-2004.
Yasemin Ikta: Hukukun Kayna Olarak rf ve Adet, Filiz Kitabevi stanbul-2004.
Zarife enocak: Borlunun fa Yardmclarndan Dolay Sorumluluu, Daynlarl Yayn-
lar, Ankara-1995.
Zarife enocak: Eser Szlemesinde Aybn Giderilmesini steme Hakk, Turhan Kita-
bevi, Ankara-2002.
ARSA PAYI KARILII NAAT
SZLEMESNDE ARSA SAHBNN
NAATTAK AYIP SEBEBYLE
SAHP OLDUU HAKLAR
Alper TANRIVERD1
GR
lkemizin kendine has yaps ve sosyo-ekonomik durumu, tanmaz

mallarn deerinin ve inaat maliyetlerinin hzla artyor olmas gibi sebep-
lerle arsa sahiplerinin arsa pay karl inaat szlemesi yapmay yay-
gn bir ekilde tercih ettii grlmektedir. Bylece arsa sahibi, tanma-
zn herhangi bir maliyeti olmakszn deerlendirmektedir. Yklenici ise,
inaat maliyetini ve riskleri stlenerek, arsa bedeli demeden, tanmaz
zerine yapt inaattan bamsz blmler elde etmekte ve bu bamsz
blmleri satarak inaat maliyetini karlamakta ve kr beklentisini ger-
ekletirmektedir.
Tabi ki bu iliki birok hukuki sorunu da beraberinde getirmektedir.
Bunlardan biri de inaatn aypl teslim edilmesi halidir. Bu almann
konusunu arsa sahibinin, inaattaki ayplar sebebiyle ykleniciye kar
sahip olduu haklar oluturmaktadr.
ARSA PAYI KARILII NAAT SZLEMESNDE ARSA
SAHBNN NAATTAK AYIP SEBEBYLE SAHP OLDUU
HAKLAR
Yklenici, arsa pay karl inaat szlemesi gereince, kararlatr-
lan niteliklere sahip ve aypsz bir eser meydana getirmekle ykmldr.
Yklenicinin sz konusu ykmllklere uymayarak aypl bir eser mey-
dana getirmesi halinde, arsa sahibinin sahip olduu birtakm haklar bu-
lunmaktadr. Trk Borlar Kanununun Sahibinin Seimlik Haklar
balkl 475. maddesine gre:
Eserdeki ayp sebebiyle yklenicinin sorumlu olduu hllerde isa-
hibi, aadaki seimlik haklardan birini kullanabilir:
1. Eser isahibinin kullanamayaca veya hakkaniyet gerei kabule

Arsa Pay Karl naat Szlemesi... A. TANRIVERD 267
zorlanamayaca lde aypl ya da szleme hkmlerine ayn l-

de aykr olursa szlemeden dnme.
2. Eseri alkoyup ayp orannda bedelden indirim isteme.
3. Ar bir masraf gerektirmedii takdirde, btn masraflar ykle-
niciye ait olmak zere, eserin cretsiz onarlmasn isteme.
sahibinin genel hkmlere gre tazminat isteme hakk sakldr.
Eser, isahibinin tanmaz zerinde yaplm olup, sklp kald-
rlmas ar zarar douracaksa isahibi, szlemeden dnme hakkn
kullanamaz.
Eser szlemesine ilikin bir zel hkm niteliinde olan bu madde
karma tipli bir szleme olan arsa pay karl inaat szlemelerine
de uygulanr. Yklenicinin karsnda szlemenin dier taraf olarak i
sahibi yerine arsa sahibi olacaktr.
ncelikle unu belirtmek gerekir ki, kendisine aypl bir eser teslim
edilmi olan arsa sahibinin, seimlik haklarn kullanabilmesi iin mua-
yene ve ihbar ykmlln yerine getirmi olmas ve eseri aypl ekil-
de kabul etmemi olmas gerekir.
Arsa sahibi ortaya kan aybn nemine gre, cretsiz onarm isteme,
bedelden indirim isteme ve szlemeden dnme haklar arasnda bir se-
im yapabilir. Bu haklarn arsa sahibine tannmasnn nedeni eserdeki
mevcut ayplardr.2 Ancak aybn varln ispat yk arsa sahibindedir.3
Bu haklarn kullanlabilmesi yklenicinin kusurlu olmas artna bal
deildir.
TBK. m. 475te seimlik haklardan olan szlemeden dnme ve eserin
onarm hakknn kullanlabilmesi iin baz artlarn arand grlmekte-
dir. Buna gre arsa sahibinin ayp durumunda cretin indirilmesini iste-
yebilmesi her zaman mmkndr ancak dier seimlik haklarn kullana-
bilmesi iin bu maddede ngrlen artlarn gereklemesi gerekecektir.4
Arsa sahibi kural olarak ayn ayptan dolay seimlik haklardan sadece
birini kullanabilir. Ancak arsa sahibinin ayptan dolay ayrca bir zarara
uram olmas halinde, seimlik haklarla birlikte urad zararn taz-
minini de talep edebilecei Trk Borlar Kanununda kabul edilmitir.
2 zer Selii, naat Szlemelerinde Mteahhidin Sorumluluu, stanbul, Faklteler Mat-
baas, 1978, s.156.
3 Hatemi / Serozan / Arpac, Borlar Hukuku zel Blm, stanbul, Filiz Kitabevi, 1992,
s.357.
4 Mustafa Cahit Gnel, Arsa Pay Karl naat Szlemelerinde Arsa Sahibinin naat-
taki Ayp Nedeni ile Sahip Olduu Haklar, Prof. Dr. Ergun zsunaya Armaan, stan-
bul, 2004, s.414.
Seimlik haklardan farkl olarak ayp sebebiyle tazminat talep edilebil-

mesi iin yklenicinin kusurlu olmas arttr.5 Kusura dayanan bu tazmi-
nat talebinin amac, arsa sahibinin ayptan doan haklarn kullanmasna
ramen, aybn sebep olduu zarar tamamen giderilememi ise kusuru
olan yklenicinin zarara katlanmasn salamaktr.6
Arsa sahibine ayp sebebiyle tannan seimlik haklar, hukuken yeni-
lik dourucu hak niteliindedir. Bu niteliinden tr, seme hakk arsa
sahibinin tek tarafl irade beyanyla, ykleniciye seimlik haklardan han-
gisinin kullanlacann bildirilmesi ile kullanlm olur. Bunun sonu-
cu olarak, arsa sahibi ykleniciye ulaan beyanndan dnerek seimlik
haklardan dierinin uygulanmasn isteyemez. Bununla birlikte, TBK. m.
10da yer alan nerinin ve kabuln geri alnmas hususundaki hkmn
burada da uygulanaca doktrinde kabul edilmektedir. Arsa sahibi anlan
madde hkmne dayanarak beyann geri alabilir.7 Ayrca, arsa sahibinin
seimlik hakkn kullandktan sonra, yklenicinin rzasn alarak beyan-
n geri almasnda bir saknca yoktur.8
Ayp dolaysyla arsa sahibine tannan seimlik haklar emredici nite-
likte deildir.9 TBK.m. 475 bir tamamlayc hukuk kural olduundan10
taraflarn bu hususta szlemede farkl bir dzenleme yapmas imkan
da bulunmaktadr.11 rnein, taraflar szlemede arsa sahibinin seimlik
haklarn kullanmasnn, yklenicinin kusurlu olmas artna balama-
sn ngrebilirler. Yahut taraflar yapacaklar anlama ile binann aypl
olmas durumunda arsa sahibinin sadece aybn giderilmesini isteyebile-
ceini belirleyebilirler.
Arsa sahibi seimlik haklarn kullanrken, TBK. m. 475te belirlenen
artlar ile MK. m.2de dzenlenen drstlk kural ve hakkn ktye kul-
lanlmas yasan gz nnde bulundurmaldr.
1. Szlemeden Dnme Hakk
1.1. Hukuki Nitelii
Szlemeden dnme hakk, arsa sahibine tannan tek tarafl ve bozucu
yenilik douran bir hak olup, arsa pay karl inaat szlemesini geri-
5 Ayhan Uar, stisna Szlemesinde Mteahhidin Ayba Kar Tekeffl Borcu, Ankara,
Sekin Yaynevi, 2003, s.165.
6 Selii, a.g.e., s.157.
7 Selii, a.g.e., s.159; Fikret Eren, naat Szlemelerinde Mteahhidin Borlar ve Bu Bor-
larn Yerine Getirilmemesinin Sonular, naat Szlemeleri, 2. bs., Ankara, 2001, s.66.
8 Selii, a.g.e., s.159; Uar, a.g.e., s.166.
10 Mustafa Reit Karahasan, naat hale mar Hukuku, C.I, stanbul, Beta Basm Yaym,
1997, s.283.
ye etkili olarak sona erdirmeye ynelik bir irade aklamasdr.12 Hakkn

kullanlmas herhangi bir ekle balanmamtr. Dnme beyan szl ya
da yazl olarak yaplabilecei gibi ak ya da rtl olarak da yaplabilir.
rnein, arsa sahibinin ykleniciye geirdii arsa payn geri istemesi de
zmnen szlemeden dnme anlamna gelecektir.
Szlemeden dnme hakknn kullanlmas bakmndan Trk Ti-
caret Kanununda tacirler iin zel bir bildirim usul ngrlmtr.
TTK.m.18/3e gre; Tacirler arasnda, szlemeden dnmeye ilikin
ihbarlar noter araclyla, taahhtl mektupla, telgrafla veya gven-
li elektronik imza kullanlarak kaytl elektronik posta sistemi ile yap-
lr. Buna gre, iki tarafn da tacir olduu arsa pay karl inaat szle-
melerinde, taraflar arasndaki iliki ticari ise, dnme beyannn yukarda
saylan bildirim usullerinden birisi ile yaplmas gerekir.
Szlemeden dnme beyan ykleniciye varmakla beraber hkm
dourur. Yklenicinin bu beyan kabul etmesi ya da beyan zerine onay
vermesi gerekmez.13 unu da belirtmek gerekir ki, szlemeden dnme
hakk bir kez kullanldktan sonra artk bunun tek tarafl irade beyan ile
geri alnmas mmkn deildir.14
1.2. Szlemeden Dnme Hakknn artlar
Trk Borlar Kanununun 475. maddesinin 1.fkrasnn 1.bendi sz-
lemeden dnme hakknn hangi artlarda kullanlabileceini; 3.fkras
ise szlemeden dnme hakknn hangi artlarda kullanlamayacan be-
lirtmektedir.
Arsa sahibinin szlemeden dnme hakkn kullanabilmesi iin yapnn
kabule zorlanamayacak lde aypl olmas ve yapnn yklmas ve kald-
rlmasnn ar bir zarar dourmayacak olmas gerekmektedir. Bundan
dolay arsa pay karl inaat szlemesinde arsa sahibinin szleme-
den dnme hakkn kullanabilmesi olduka kstl hallerde mmkndr.
1.2.1. Yapdaki Ayplarn Arsa Sahibinin Kabule Zorlanamayaca
lde nemli Olmas
TBK. m.475/f.1b.1e gre; Eser isahibinin kullanamayaca veya
hakkaniyet gerei kabule zorlanamayaca lde aypl ya da szle-
12 Haluk Burcuolu, Eser Szlemesinde Sahibinin Ayba Kar Tekefflden Doan
Haklar ve zellikle Bu Haklarn Kullanlabilmesi in Uyulmas Gereken Sreler, Prof.
Dr. Haluk Tandoann Hatrasna Armaan, Ankara, 1990, s.289; Turgut z, Sa-
hibinin Eser Szlemesinden Dnmesi, stanbul, Kazanc Yaynlar, 1989, s.128; Selii,
a.g.e., s.160; Uar, a.g.e., s.172.
13 Selii, a.g.e., s.161.
14 Uar, a.g.e., s.181.
me hkmlerine ayn lde aykr olursa szlemeden dnme hakk

kullanlabilir.
Szlemeden dnme hakknn kullanlabilmesi iin kullanlamazlk
veya kabule zorlanamama durumlarndan en az birinin somut olayda
bulunmas yahut yapnn szlemede kararlatrlan hkmlere kabul
edilemeyecek lde aykr bir ekilde yaplm olmas gerekir.
Kullanlamazlk durumunda aranan nitelik; aybn yapy tamamen ve
kesin olarak kullanlamayacak hale getirmesidir. Bu durumun gerek-
leip gereklemediini, szlemede ngrlm olan kullanm amacna
gre tespit etmek gerekir.
Yapdaki ayp nedeniyle kabule zorlanamama durumu ise; somut olay-
da taraflarn karlkl menfaatleri ve hakkaniyet gereince arsa sahibinin
yapy kabul etmesinin kendisinden beklenememesi eklinde yorumlana-
bilir.
Szlemede kararlatrlan zelliklerin yapda bulunmamas ayp ola-
rak nitelendirilir. Ancak bu durum tek bana szlemeden dnmek iin
yeterli deildir. Ayn zamanda bu ayp nedeniyle yapnn arsa sahibinin
kullanamayaca duruma gelmi olmas yahut hakkaniyet gerei bu aypla
yapnn kabulne arsa sahibinin zorlanamyor olmas gerekir. Bu husus
mlga 818 sayl Borlar Kanunu dneminde de kabul edilmekteydi. 818
sayl Borlar Kanunu m.360/f.1den farkl olarak 6098 sayl Trk Bor-
lar Kanunu m.475/f.1 hkmne, ayn lde ibaresi eklendii iin, artk
tartmaya yer brakmayacak bir ekilde szlemede belirtilen bir husu-
sun yapda bulunmamas halinde oluan ayplarda da szlemeden d-
nlebilmesi iin kullanlamazlk veya kabule zorlanamama durumunun
olumas gerektii ortaya konmutur.
Kural olarak yapy kullanlamaz duruma getiren yahut kabule zor-
lanamayacak nitelikte bir aybn varln ispat yk arsa sahibindedir.
Ancak, szlemede zel bir kullanma biimi ngrlmse, bu nitelikleri
tamayan bir yap karine olarak kullanlamaz niteliktedir.15 Bunun aksi-
ni iddia eden yklenicinin aypl yapnn kullanlamaz nitelikte olmadn
ispatlamas gerekir.
unu da belirtmek gerekir ki, yapy kullanlamaz hale getiren ayp,
byk bir masraf gerektirmeden yaplacak onarmla giderilebilecekse
yine ayp nedeniyle szlemeden dnme yoluna gidilemeyecektir.
15 Selii, a.g.e., s.163.

1.2.2. Yapnn Yklmas ve Kaldrlmasnn Ar Bir Zarara Yol

Amamas
Arsa sahibinin ayp sebebiyle szlemeden dnme hakkna TBK.
m.475/f.3te bir snrlama daha getirilmitir. Buna gre; Eser, isahibi-
nin tanmaz zerinde yaplm olup, sklp kaldrlmas ar zarar
douracaksa isahibi, szlemeden dnme hakkn kullanamaz. Yap-
nn TBK. m. 475/f.1de belirtildii ekilde aypl olduunun tespit edilme-
si halinde, arsa sahibi szlemeden dnme hakkn kullanmadan nce,
aypl olan yapnn yklmas ve kaldrlmasnn byk bir zarara neden
olup olmayacan tespit etmelidir. Yapnn yklmas ve kaldrlmas b-
yk bir zarara sebep olmuyor ise ancak bu ancak bu durumda arsa sahi-
bi szlemeden dnebilecektir. Aksi halde arsa sahibinin dier seimlik
haklar olan bedelin indirimi isteme veya cretsiz onarm isteme haklar
arasnda bir tercih yapmas gerekecektir. Hkmn getirilmesinin temelin-
de yatan dnce yaratlm deerin korunmasdr.16 Bu hkm baka
birisinin arsas zerine inaat yapan ykleniciyi korumaktadr.
Aypl yapnn yklmasnn ve kaldrlmasnn byk bir zarara yol
aacan iddia eden yklenici bu iddiasn ispat etmekle ykmldr.17
Yapnn kaldrlmasnn yklenici bakmndan ar bir zarar dourup
dourmayaca hususunun tespitinde lt olarak, yapnn arsaya bal
olarak tad deer ile arsadan kaldrld zaman urayaca deer kay-
b gz nnde bulundurulmaldr.18 Yklmaya mahkm bir inaat mo-
loz deeri dnda bir deer tamayacandan, bu durumda anlan lt
erevesinde szlemeden dnlebilecei aktr.19 Ancak, yapda bulu-
nan aybn bu derece ar nitelik tamamas halinde, menfaat dengesi-
nin salanmas amacyla baka ltlerin de dikkate alnmas gerekir.
Bu ltlerden biri, somut olayda yaplacak cret indiriminin ykleniciye
verecei zararn, szlemeden dnmenin verecei zarardan daha fazla ol-
mas halidir. Bir dier lt ise, yaplan inaatn evre ve insan sal
asndan tehlike yaratmas halidir.20 Byle durumlarda arsa sahibi sz-
lemeden dnme hakkn kullanabilir. TBK. m. 475/f.1 b.1 ve TBK. m.
475/f.3 birlikte dnldnde bu iki durum dnda arsa pay karl
inaat szlemelerinde szlemeden dnlebilmesi pek mmkn gzk-
memektedir.
16 Selii, a.g.e., s.163; z, (Eser), s.125.

17 Selii, a.g.e., s.164.
18 Turgut z, naat Szlemesi ve lgili Mevzuat, stanbul, Vedat Kitabevi, 2013, s.215.
19 z, (naat), s.216.
20 z, (naat), s.216.
1.3. Hukuki Sonular

Arsa sahibinin szlemeden dnme hakkn kullanmasyla szleme
gemie etkili olarak ortadan kalkar. Taraflarn henz ifa etmedikleri
edimleri yerine getirme borlar ortadan kalkarken, daha nce ifa edilen
edimleri iade ykmllkleri doar.
Arsa pay karl inaat szlemelerinde, yklenici inaat arsa sa-
hibinin arsas zerine yapmaktadr. Szlemeden dnme halinde, ta-
mamlanm olan yapnn bozulmadan sklmesi mmkn olmadndan,
yklenicinin edimini nasl geri alaca konusu deerlendirilmelidir. Sz-
lemeden dnme ile taraflarn yerine getirdikleri edimlerin temelindeki
sebep ortadan kalkt iin, yklenici meydana getirdii aypl yapnn de-
eri kadar bir tazminat sebepsiz zenginleme hkmlerine dayanarak is-
teyebilir.21 Bunun dnda yklenicinin inaat ykp kaldrarak molozlar
alma hakknn bulunduu da sylenebilir.22 Bu durumda ykleniciye in-
aat ykp kaldrmas iin uygun bir sre verilmelidir. Yklenici bu sre-
de inaat ykp kaldrma giriiminde bulunmazsa, arsa sahibi masraflar
ykleniciye ait olmak zere inaat ykp molozlar kaldrabilir.
Uygulamada arsa pay karl yaplan inaat szlemelerinde, ayp
dolaysyla szlemeden dnlmesine pek rastlanmamaktadr. Arsa sa-
hibi genellikle aybn giderilmesi veya bedelin indirilmesi taleplerinde bu-
lunmaktadr.
2. Bedelin ndirilmesini steme Hakk
2.1. Hukuki Nitelii
Bedelin indirilmesini isteme hakk, tek tarafl ve kar tarafa varmas
gerekli olan bir irade beyan ile kullanlan, deitirici yenilik douran23 bir
haktr.24 Bu hakkn kullanlmas herhangi bir ekil artna balanmam-
tr. Taraflarn tacir olmas durumunda dahi, bu beyan TTK. m.18/f.3te
belirtilen beyanlardan olmad iin herhangi bir ekil art aranmaz. Be-
delin indirilmesini isteme beyan ak ya da rtl olarak yaplabilir. Arsa
sahibi bedelin indirilmesi beyannda bulunduktan sonra, bu beyann tek
21 Asuman Turanboy, Yargtay Kararlarna Gre Mteahhidin Teslimden Sonra naattaki

Noksan ve Bozukluklardan Doan Mesuliyeti, AHFD, C.41, 1989-1990, s.169; Eren,
a.g.e., s.85.
22 Selii, a.g.e., s.165.
23 Vedat Buz, Medeni Hukukta Yenilik Douran Haklar, Ankara, Yetkin Yaynlar, 2005,
s.193.
24 Hasan Erman, Arsa Pay Karl naat Szlemesi, 3. bs., stanbul, Der Yaynlar,
2010, s.148.
tarafl olarak geri alamaz.25 Arsa sahibi bedelin indirilmesini istemekten

vazgeip dier bir seimlik hakkn kullanmak isterse, bunu ancak ykle-
nicinin rzasn alarak yapabilir.
2.2. Bedelin ndirilmesini steme Hakknn artlar
Arsa sahibine bedelin indirilmesini isteme hakknn tannmasnn
amac, aypl yap ile bedel arasndaki eitliin salanmasdr.26 Aypl ifa
nedeniyle edimler arasnda bozulan denge, bedelin indirilmesi ile yeniden
salanmaktadr.27
Arsa pay karl inaat szlemelerinde, ykleniciye yapaca inaat
karlnda bedel olarak para yerine, yaplacak inaattan bamsz b-
lm ve buna bal arsa pay verileceinden, arsa sahibinin ayp nedeniyle
bedelin indirilmesini istemesi halinde, ykleniciye verilecek bamsz b-
lm ve buna bal arsa pay ayp orannda azalr.28 Eer arsa pay yap-
nn tesliminden nce ykleniciye devredilmise, ayp nedeniyle bedelin
indirilmesinin istenmesi halinde, ayp orannda arsa paynn iptali talep
edilmelidir.29
Bedelin indirilmesini isteme hakknn kullanlabilmesi iin ayp nede-
niyle yapnn deerinin dm olmas gerekir. Yapnn aypl olmasndan
kaynaklanan deer dne bal olarak, ykleniciye den bamsz
blm ve buna bal olarak arsa payndaki azalma, deerler arasndaki
eitlii salar.
Eitliin salanabilmesi iin yaplan yapnn az ok deer tamas ge-
rekir. Aypl yap hibir deer tamyorsa bu durumda arsa sahibi bede-
lin indirilmesini isteyemez. artlarnn olumas halinde TBK. m. 475te
saylan dier seimlik haklarndan birini kullanabilir.
Yapdaki deer d, yapnn arsa sahibi iin tad sbjektif dee-
re gre deil, objektif piyasa deerine gre tespit edilir.30 ou zaman ayp
orannda yaplan indirim, arsa sahibine verilecek olan bir veya birka
bamsz blm tutarna tam olarak denk gelmez. Bu halde, yklenicinin
alaca bamsz blmlerin bir tanesinde ayp orannda arsa sahibi ile
mterek mlkiyet kurulmas sz konusu olacaktr.31
25 Uar, a.g.e., s.186.
26 Uar, a.g.e., s.187.
27 Zarife enocak, Eser Szlemesinde Aybn Giderilmesini steme Hakk, Ankara, Tur-
han Kitabevi, 2002, s.57.
28 z, (naat), s.205.
29 Erman, a.g.e., s.150.
30 Uar, a.g.e., s.188.
31 z, (naat), s.205.
Doktrinde bir gr, 32 arsa pay karl inaat szlemelerinde, ayp

nedeniyle bedelde yaplacak indirim tutarn, arsa sahibinin ykleniciden
para olarak isteyebileceini sylemektedir. Ancak, TBK. m. 475te aka
bedelde indirim istenebilecei ngrlmtr. Arsa pay karl inaat
szlemesinde de bedel olarak konulan deer arsa paydr. Bu sebeple
TBK. m. 475e dayanarak ayp nedeniyle doacak deer dklnn
para olarak talep edilebilmesi mmkn gzkmemektedir.
2.3. Bedelden ndirilecek Tutarn Hesaplanma Tarz
Arsa sahibinin ayp nedeniyle bedelin indirilmesini istemesi halinde,
zerinde durulmas gereken iki sorun ortaya kar. Bunlardan birincisi
indirime etki edecek ayp miktarnn sebep olduu deer dklnn
hangi zamana gre tespit edilecei, ikincisi de bedelden yaplacak indiri-
min hangi yntemle hesaplanacadr.
Yargtay genellikle kararlarnda aybn sebep olduu deer dnn
dava tarihindeki piyasa deerine gre, 33 baz kararlarnda ise teslim tari-
hindeki piyasa deerine gre, 34 belirlenmesi gerektiini sylemitir. Yar-
gtay gizli ayplar konusunda ise aybn ortaya kt tarihteki durumu ve
bu tarihteki piyasa koullarn dikkate almtr.35
Bu tespit yapnn teslim anna gre yaplmaldr.36 nk eser szle-
mesinde olduu gibi arsa pay karl inaat szlemesinde de hasar ve
yarar teslim ile geer. Teslimden sonra aypl yapnn deerinde meydana
gelen dten yklenici sorumlu tutulamayaca gibi, teslimden sonra
aypl yapnn piyasa deerinin artm olmas da ykleniciyi sorumluluk-
tan kurtarmayacaktr. Yapda bir gizli ayp var ise, aybn yapnn deerin-
de ne kadar d yarattnn, aybn ortaya k tarihi dikkate alnarak
tespit edilmesi gerekir.37
Arsa sahibinin ayp nedeniyle bedelin indirilmesini istemesi halinde,
indirilecek olan bedelin hangi yntemle hesaplanacana dair Trk Bor-
32 Selii, a.g.e., s.170.

33 Yarg. 15. HD. T. 23.5.1979, E. 1979/995, K. 1979/1237: Ykleniciden eksikliklerin ta-
mamlanmasnn gerektirdii, parasal tutan istenmi olmakla, uzman bilirkii aracl-
yla eksikliklerin neler olduu ve bunlarn dva tarihindeki piyasa rayicine gre, tutar
saptanmaldr. (Yargtay Kararlar Dergisi, 1979, C.5, S.9); Yarg. 15. HD. T. 15.12.1997,
E. 1995/1349, K. 1995/3392: Kusurlu ve noksan ilerin bedeli, dava tarihi itibariyle
rayi fiyat zerinden tespit edilir (Cengiz Kostakolu, tihatl naat Hukuku ve Kat
Karl naat Szlemeleri, 6. bs., stanbul, Beta Basm Yaym, 2008, s.580).
34 Yarg. 15. HD. T. 21.09.1973, E.1973/83, K.1973/63, (Erman, a.g.e., s.151, dpn.120).
35 Yarg. 15. HD. T. 19.10.1973, E. 1973/201, K.1973/208, (Erman, a.g.e., s.151, dpn.120).
36 z, (Eser), s.93.
37 Selii, a.g.e., s.171-172.
lar Kanunu ve svire Borlar Kanununda bir hkm bulunmamaktadr.

Bununla birlikte Alman Medeni Kanununda dzenlenen nispi metot
yntemi Yargtay uygulamasnda ve doktrinde kabul grmtr.38
Nispi indirim metoduna gre, yapnn aypsz deeri ile aypl deeri
arasndaki fark oransal olarak hesaplanr. Bulunan bu orann kararla-
trlm olan bedele uygulanmasyla denecek indirimli bedel bulunur.39
Nispi metodun karlkl edimler arasndaki dengeyi ve iin taraflara

salad karllk derecesini korumasndan dolay hakkaniyete daha uy-
gun olduu sylenebilir.40 Ancak aybn yapda meydana getirdii deer
dkl az olmasna ramen, yapy aypsz hale getirmek iin yapla-
cak masraflarn indirimden fazla olduu durumlarda nispi metot uygu-
land takdirde bu durum arsa sahibinin aleyhine sonu douracaktr.
Aybn yapda meydana getirdii deer dkl fazla olmakla birlikte,
aybn az bir masrafla giderilmesinin mmkn olduu durumlarda da
nispi metodun uygulanmas arsa sahibi lehine bir durum yaratacaktr. Bu
sebeple indirimin hesaplanmasnda hakkaniyeti salayacak baka yn-
temler de kullanlmtr.
Yargtay zellikle inaat ilerinde, ayplarn giderilmesi iin yaplacak
masraflarn maliyetine gre bedelde yaplacak indirimi hesaplamakta-
dr.41 Bu yntemin uygulanabilmesi iin yapdaki aybn giderilmesinin
mmkn olmas gerekir.42 Yargtay aybn giderilmesinin mmkn oldu-
38 Selii, a.g.e., s.169.

39 Yarg. 15. HD. T. 06.04.1995, E. 1994/ 6519, K. 1995/ 2081: Kat karl yaplan
inaatta eksik ve aypl iler nedeniyle arsa sahibine ait bamsz blmlerdeki deer
dkl metod-oran yntemi ile saptanmaldr. Kat karl inaat szlemesi ile
iin bedeli para deil, arsa payna tekabl eden bamsz blmlerin ykleniciye ve-
rilmesi kararlatrlmtr. Metod-oran yntemi ile bedelden yaplacak indirim tutar,
aypl deerin aypsz deere blnmesi ile bulunacak orann kararlatrlan crete
uygulanmas suretiyle bulunur. Bu ilkeden hareketle ykleniciye bedel olarak bra-
klan bamsz blmlerin arsa paylar toplam iin bedeli olduundan, yukardaki
yntemle bulunan orann yklenicinin paylar toplamna uygulanmas suretiyle arsa
payndan yaplacak indirim ve bu paya isabet edecek bamsz blm bulunur
(Kostakolu, a.g.e., s. 611, 612).
40 Ferhat Canbolat, stisna Szlemesinde Sahibinin Ayba Kar Tekefflden Doan
Haklar, Ankara, Turhan Kitabevi, 2009, s.128
41 Yarg. 15. HD. T. 21.09.1973, E. 1973/1914, K. 1973/1944; Yarg. 15. HD. T. 05.12.1974,
E. 1974/2195, K. 1974/2177, (Kazanc tihat Bilgi Bankas).
42 Erman a.g.e., s.151.
u hallerde maliyete gre hesaplama metodunu, aybn giderilmesinin

mmkn olmad hallerde ise nispi metodu uygulamaktadr.43
Bedelden indirilecek miktar arsa sahibi tarafndan ispat edilecektir.44
Bedelden indirilecek olan miktarn en azndan, aybn giderilmesi iin ge-
reken masraflara eit olmas gerektii konusunda fiili bir karine kabul
edilmektedir.45
3. cretsiz Onarm steme Hakk
3.1. Hukuki Nitelii
Arsa sahibine tannan onarm isteme hakknn hukuki nitelii doktrin-
de tartmaldr. Bir gr, 46 bu hakkn TBK m. 475te dzenlenen dier
seimlik haklardan farkl olarak, yenilik douran bir hak olmadn, bu
talep ile yklenici iin yeni bir bor domadn, yalnzca eseri aypsz
ekilde yapma borcunun, eserdeki aybn giderilmesi eklinde devam et-
tiini savunmaktadr.
Dier bir gr ise, 47 cretsiz onarm isteme hakknn dier seimlik
haklar gibi yenilik douran bir hak olduunu, arsa sahibi tarafndan kul-
lanldnda yklenici iin eseri aypsz bir ekilde ifa etme borcunun sona
erdiini ve aypl eserin tamir edilmesine ynelik bamsz bir borcun do-
duunu savunmaktadr.
Kanmca bu son gr daha isabetlidir. lk gr savunan yazarlar,
onarm isteme hakknn eser szlemesine zel bir hkm olduunu, 818
sayl Borlar Kanununda satm szlemesinde alcnn ayptan doan
haklarnda onarm isteme hakknn bulunmadn gereke gstererek bir
sonuca varmaya almlardr. Ancak 6098 sayl Trk Borlar Kanu-
nunda 818 sayl Borlar Kanunundan farkl olarak satm szlemesin-
den doan ayplarda alcnn seimlik haklar arasnda cretsiz onarm
isteme hakk da bulunmaktadr. Bu sebeple dayanlan bu gereke Trk
Borlar Kanunu dneminde geerliliini yitirmitir.
lk gr savunan yazarlarn dayand bir dier gereke ise, aypsz
ifa borcunun, ayptan doan sorumluluk dzeni iinde aybn giderilme-
si borcuna dntdr. Ancak unu belirtmek gerekir ki, teslimden
sonra yklenicinin ayplar giderme borcu, ilk olarak arsa sahibinin bu
43 Yarg. HGK. T. 16.01.1971, E. 1971/385, K. 1971/14, (Kazanc tihat Bilgi Bankas).

44 Uar, a.g.e., s.191.
45 Gnel, a.g.m., s.422.
46 Selii, a.g.e., s.173; z, (Eser), s.97.
47 Kemal Dayndarl, stisna Akdinde Mteahhidin ve Sahibinin Temerrd, 4.bs., Anka-
ra, 2008, s.39-40
hakk kullanmas ile doar. Arsa sahibi tarafndan cretsiz onarm isten-
mesi, ykleniciyi masraflar kendisine ait olmak zere ayplar giderme
ykmll altna sokar. Eer eserin onarlmasn isteme hakk bir ye-
nilik douran hak olmasayd, arsa sahibi bu ynde bir talepte bulunmasa
dahi, yklenicinin ayplar gidermekle ykml olmas gerekirdi. Oysa
bu sonu, aypl ifa halinde eser sahibine seimlik haklar tanyan kanun
hkmnn ruhuna ters der.48
Aypl yapnn cretsiz onarmn isteme hakk yalnzca arsa sahibine
tannm deitirici yenilik douran bir haktr. Yklenicinin onarm hakk
sz konusu deildir.49 Arsa sahibi bu hakk kullandnda dier seimlik
haklar sona erer ve yklenici ayb gidermekle ykml olur.
3.2. cretsiz Onarm steme Hakknn artlar
Arsa sahibinin cretsiz onarm isteyebilmesi iin her eyden nce ob-
jektif olarak giderilmesi mmkn bir ayp bulunmaldr. Yklenicinin
iilerini datm olmas, baka bir i alm olmas yahut onarm kar-
layacak maddi gcnn bulunmamas gibi ykleniciye zel (subjektif)
imkanszlklar arsa sahibinin bu hakkn kullanmasna engel deildir.
TBK. m.475/f.1 b.3e gre arsa sahibi; ar bir masraf gerektirmedii
takdirde, btn masraflar ykleniciye ait olmak zere, eserin cretsiz
onarlmasn isteme hakkna sahiptir. Buna gre, onarm isteme hakk-
nn kullanlmas aybn giderilmesinin ar masraf gerektirmemesi zel
artna balanm durumdadr.
Onarm masrafnn ar olup olmadn hkim takdir edecektir. Arsa
sahibinin tamir zerine elde edecei yarar ile yklenicinin tamir iin ya-
paca masraflar arasnda ak bir dengesizlik varsa, masraflarn ar ol-
duu kabul edilir.50 Tamir masraflar belirlenirken ise, aybn giderilmesi
iin kullanlacak malzeme ve iilik masraflarnn yannda, aypl ksm
tamir edilirken aypl olmayan ksmda doacak zarar ve bunlarn gideril-
mesi iin yaplacak masraflarn da gz nnde bulundurulmas gerekir.51
Baka bir deyile, arsa sahibinin elde edecei yarar karsnda ykleni-
ciden hesaplanan giderlere katlanarak bozukluu gidermesi, drstlk
kuralna gre beklenemiyorsa, masraflarn ar olduu sylenebilir.52
48 Buz, a.g.e., s.170-171.

49 Selii, a.g.e., s.174.
50 z, (naat), s.207, Yarg. HGK. T. 16.1.1971, E. 1971/385, K. 1971/4: ...snan mte-
ahhit tarafndan szlemeye gre 20 cm. daha alak yaplmas halinde, btn binann
yklarak snan yeniden yaplmas istenemez..., (Kazanc tihat Bilgi Bankas).
51 Erman, a.g.e., s.153.
52 z, (Eser), s.97
Taraflar aralarndaki szlemede ayp halinde aybn mutlaka gideri-

leceini kararlatrmlarsa veya yklenici her durumda ayplar gidere-
ceine dair bir garanti vermise, yklenici artk masraflarn ar olduu
ynnde bir itirazda bulunamaz.53 Ancak bu durumda dahi drstlk ku-
ralna gre bozukluu gidermesi ykleniciden beklenebiliyor olmaldr.54
3.3. Onarmn Kapsam ve Onarm Masraflar
Onarm, yapy aypsz hale getirmek iin, yklenici tarafndan yerine
getirilmesi gereken tm ykmllkleri kapsar.
Aybn giderilmesinin ancak yapnn yklarak yeniden yaplmas ile
mmkn olmas halinde, arsa sahibinin yenileme talebinde bulunup bu-
lunamayaca hususu tartmaldr. Bir gr, 55 yapdaki aybn gideril-
mesinin, onarm ve dzeltme ile mmkn olmamas ve aybn giderilme-
si iin mutlaka yenileme gerektii durumlarda, arsa sahibinin yenileme
talebinin kabul edilmesi gerektiini savunmaktadr. Dier bir gr ise,
56
teslimden sonra arsa sahibinin yenileme talebinde bulunamayacan,
byle bir talebin szlemeden dnme olarak yorumlanmas gerektiini
ileri srmektedir. 6098 sayl TBK. m.475/f.1 b.3te onarmdan sz edil-
mektedir. Kanmca yapnn yklarak yeniden yaplmas gibi toptan bir
mdahale, onarm kapsamnda deildir. Byle bir talep szlemeden
dnme beyan ile birlikte inaatn yeniden yaplmas iin bir icap olarak
nitelendirilebilir.
Aybn giderilmesi iin gereken masraflara, dorudan doruya ayb gi-
dermeye ilikin masraflar ile onarm iin gereken hazrlk masraflar ve
eski hale getirmek iin yaplacak masraflar da dhildir.57 Aybn gideril-
mesi baka zararlar domasna neden olmusa yklenici onarm borcu
erevesinde bunlar da gidermekle ykmldr. Bununla birlikte ona-
rm srasnda aypl yap dnda baka deerlerin zarar grm olma-
s halinde bu zarar ancak yklenicinin kusurlu olmas halinde TBK. m.
112ye gre tazminat talebine konu olabilir. Onarm srasnda yapdaki
mobilyalarn zarar grmesinde durum byledir.
3.4. Yklenicinin Onarm Yerine Getirecei Sre
Onarm talebi zerine yklenici TBK. m. 90 gerei derhal ie balamal
53 Erman, a.g.e., s.154

54 Selii, a.g.e., s.176.
55 Selii, a.g.e., s.177.
56 svire ve Alman Federal Mahkemesi yenileme talebini kabul etmemektedir. (Naklen Se-
lii, a.g.e., s.176-177)
57 enocak, a.g.e., s.151.
ve uygun bir sre iinde almasn tamamlamaldr.58 Sre arsa sahi-

bi tarafndan belirlenmi olabilir. Bu sre iin niteliine uygun deilse
yklenici srenin yeterli olmadn arsa sahibine bildirmelidir. Bu halde
onarm sresi uygun olan sreye kadar uzam saylr.59 Yklenici srenin
yetersiz olduunu arsa sahibine bildirmezse, bu sre iinde ayb gider-
meyi kabul ettii ve sre yetersizliini ileri srmekten vazgetii kabul
edilmelidir.
Yklenici uygun sre iinde yapdaki ayb gideremez ise arsa sahibi-
nin ihtar ile, 60 eer arsa sahibi bir sre belirlemise bu srenin sonunda
ayrca ihtara gerek olmadan61 borlu temerrdne der. Arsa sahibi,
yklenicinin temerrde dmesi halinde TBK. m.123 gerei ykleniciye
uygun bir sre tanmaldr. Bu sre ierisinde de ayp giderilmezse arsa
sahibi TBK. m.125te yer alan ve szlemenin zelliklerine uygun olan
seimlik haklardan birini kullanabilir.
4. Arsa Sahibinin Tazminat steme Hakk
4.1. Genel Olarak
TBK. m. 475/f.2ye gre, arsa sahibinin szlemeden dnme, bedelin
indirilmesini isteme ve cretsiz onarm isteme hakknn yannda, ykle-
niciden tazminat talep etme hakk da bulunmaktadr. 818 sayl Borlar
Kanununda arsa sahibinin ykleniciden tazminat talep edebilmesi, 360.
maddedeki her bir seimlik hakkn sonunda ek bir imkn olarak dzen-
lenmiti. 6098 sayl Trk Borlar Kanununda ise dier seimlik haklar-
dan ayr bir fkrada arsa sahibinin genel hkmlere gre tazminat isteme
hakk olduu belirtilmitir. Tazminat talebi, dier seimlik haklarla bir-
likte ileri srlebilecei gibi, tek bana da ileri srlebilir.62
4.2. Tazminat stenebilmesinin artlar
Arsa sahibinin TBK. m. 475/f.2 uyarnca tazminat isteminde buluna-
bilmesi iin her eyden nce, yapnn aypl olmas gerekir. Tazminat ge-
nel hkmlere gre isteneceinden arsa sahibinin, muayene ve ihbar y-
kmllklerini yerine getirmi olmasna gerek yoktur.
kinci olarak ortada bir zarar olmaldr. Burada sz konusu olan ve taz-
58 Erman, a.g.e., s.155.

59 Erman, a.g.e., s.155.
60 Muaccel bir borcun borlusu, alacaklnn ihtaryla temerrde der. (TBK. m. 117/1).
61 Borcun ifa edilecei gn, birlikte belirlenmi veya szlemede sakl tutulan bir hakka da-
yanarak taraflardan biri usulne uygun bir bildirimde bulunmak suretiyle belirlemise,
bu gnn gemesiyle; borlu temerrde dm olur. (TBK. m.117/2).
62 Erman, a.g.e., s.157.
mini gereken zarar, ayp sonucu arsa sahibinin urad ve dier seimlik
haklarn kullanlmasyla giderilemeyen zararlardr.63 Ayp ile uygun illiyet
ba iinde olan tm zararlar, ayp sonucu zarar kapsamndadr.64 Tazmi-
nat istenebilmesi iin gereken son art ise zararn ortaya kmasnda yk-
lenicinin kusurlu olmasdr. Kusurla ilgili olarak TBK. m.112 uygulama
alan bulacaktr.65 Yani yklenicinin ncelikle kusurlu olmadn ispat
etmesi gerekecektir. Aksi takdirde kusurlu olduu karinesi geerli olur.
DEERLENDRME VE SONU
Bu almada, yklenicinin aypl bir yap teslim etmesinden doan so-
rumluluu karsnda, arsa sahibinin ykleniciye kar ileri srebilecei
seimlik haklarn (TBK. m.475) inceledik.
Arsa sahibi, aypl bir yapnn ina edilmi olmas halinde, szleme-
den dnme, bedelin indirilmesini isteme ve yapnn cretsiz onarlmasn
isteme seimlik haklarndan birisini kullanabilir. Bunlara ek olarak, ayp
sebebiyle oluan ve giderilemeyen zararlarn kalm olmas halinde bunlar
iin genel hkmlere gre (TBK. m. 112) tazminat isteminde bulunabilir.
Seimlik haklardan bazlarnn kullanlabilmesi bir takm artlara
balanmtr. Arsa pay karl inaat szlemelerinde yap arsa sahi-
binin arsasna yapldndan ve deerini yitirmeden kaldrlmas mm-
kn olmadndan, szlemeden dnme hakknn arsa pay karl in-
aat szlemelerinde kullanlmas olduka snrl hallerde mmkndr.
Szlemeden dnme hakknn kullanlabilecei durumlara rnek olarak,
yapnn ayp nedeniyle yalnzca moloz deeri tayor olmas ve bu sebeple
yklmaya mahkum olmas ile evreye zarar verecek boyutta tehlike olu-
turuyor olmas verilebilir.
Bedelin indirilmesini isteme hakknn kullanlmas herhangi bir snr-
lamaya tabi tutulmamtr. Ayp sebebiyle bedelin indirilmesi her durum-
da istenebilir. Arsa pay karl inaat szlemelerinde bedel, belli bir
oranda arsa paynn ykleniciye devredilmesi olduundan, bedelin indi-
rilmesi de, ykleniciye devredilecek yahut devredilmi olan arsa pay ze-
rinden yaplr.
cretsiz onarm isteme hakknn kullanlabilmesi iin ise, yapnn ona-
rmnn ar bir masraf gerektirmemesi lazmdr. Onarmn yerine geti-
rilmemesi halinde arsa sahibi ykleniciyi temerrde drebilir. Bunun
63 z, (Eser), s.292.
64 Burcuolu, a.g.m., s.299.
65 Bor hi veya gerei gibi ifa edilmezse borlu, kendisine hibir kusurun yklenemeyece-
ini ispat etmedike, alacaklnn bundan doan zararn gidermekle ykmldr. (TBK.
m.112).
sonucunda arsa sahibi TBK. m. 125te dzenlenen borlunun temerr-

dnden doan seimlik haklar kullanabilir.
Tazminat istemi TBK. m.475teki seimlik haklarla birlikte kullan-
labilecei gibi tek bana da ileri srlebilir. 6098 sayl Trk Borlar
Kanununda ayp sebebiyle oluan zararlardan doan tazminat isteminin
genel hkmlere gre yaplaca belirtilmitir. Bu durumda tazminat iste-
nebilmesi iin, yapnn aypl olmas, yapdaki ayptan doan bir zararn
meydana gelmi olmas, ayp ile zarar arasnda uygun illiyet bann bu-
lunmas ve yklenicinin kusurlu olmas artlarnn birlikte gereklemi
olmas gerekir.
KAYNAKA
1) Burcuolu, Haluk: Eser Szlemesinde Sahibinin Ayba Kar Tekefflden Doan
Haklar ve zellikle Bu Haklarn Kullanlabilmesi in Uyulmas Gereken Sreler,
Prof. Dr. Haluk Tandoann Hatrasna Armaan, Ankara, 1990, s.283-332.
2) Buz, Vedat: Medeni Hukukta Yenilik Douran Haklar, Ankara, Yetkin Yaynlar, 2005.
3) Canbolat, Ferhat: stisna Szlemesinde Sahibinin Ayba Kar Tekefflden Doan
Haklar, Ankara, Turhan Kitabevi, 2009
4) Dayndarl, Kemal: stisna Akdinde Mteahhidin ve Sahibinin Temerrd, 4.bs., An-
kara, 2008
5) Eren, Fikret: naat Szlemelerinde Mteahhidin Borlar ve Bu Borlarn Yerine Geti-
rilmemesinin Sonular, naat Szlemeleri, 2. bs., Ankara, 2001.
6) Erman, Hasan: Arsa Pay Karl naat Szlemesi, 3. bs., stanbul, Der Yaynlar,
2010.
7) Gnel, Mustafa Cahit: Arsa Pay Karl naat Szlemelerinde Arsa Sahibinin n-
aattaki Ayp Nedeni ile Sahip Olduu Haklar, Prof.Dr.Ergun zsunaya Armaan,
stanbul, 2004, s.411-433.
8) Hatemi / Serozan / Arpac: Borlar Hukuku zel Blm, stanbul, Filiz Kitabevi, 1992.
9) Karahasan, Mustafa Reit: naat hale mar Hukuku, C.1, stanbul, Beta Basm Yaym,
1997.
10) Kostakolu, Cengiz: tihatl naat Hukuku ve Kat Karl naat Szlemeleri, 6. bs.,
stanbul, Beta Basm Yaym, 2008.
11) Selii, zer: naat Szlemelerinde Mteahhidin Sorumluluu, stanbul, Faklteler
Matbaas, 1978.
12) enocak, Zarife: Eser Szlemesinde Aybn Giderilmesini steme Hakk, Ankara, Tur-
han Kitabevi, 2002.
13) z, Turgut: naat Szlemesi ve lgili Mevzuat, stanbul, Vedat Kitabevi, 2013.
14) z, Turgut: Sahibinin Eser Szlemesinden Dnmesi, stanbul, Kazanc Yaynlar,
1989.
15) Turanboy, Asuman: Yargtay Kararlarna Gre Mteahhidin Teslimden Sonra na-
attaki Noksan ve Bozukluklardan Doan Mesuliyeti, Ankara niversitesi Hukuk Fa-
kltesi Dergisi, C.41, 1989-1990, s.151-189.
16) Uar, Ayhan: stisna Szlemesinde Mteahhidin Ayba Kar Tekeffl Borcu, Ankara,
Sekin Yaynevi, 2003.
Muvazaal cra Takipleri
(Bor krarlar) ile Borlunun
Sresi inde Zamanam tiraznda
Bulunmamasnn Tasarrufun ptali
Davasna Konu Edilmesi
(TBK. mad. 19; K. mad. 280)
Av. Talih UYAR
I-Bilindii gibi; K. mad. 277/Ide; iptl davasnn, K. 278, 279 ve

280. maddelerinde yazl tasarruflar nedeniyle alabilecei belirtilmitir.
Maddede kullanlm bulunan tasarruflar szcnn hatal olduu

doktrinde1 belirtilmitir. Gerekten, borlunun K. mad. 277 anlamn-
da iptl edilebilen tasarruflar sadece malvarlndaki bir hakka do-
rudan etki yaparak, o hakk bakasna nakleden veya snrlayan, klfet
ykleyen veya deitiren veya sona erdiren hukuk ilemler olarak ta-
nmlanan2 tasarruf ilemleri (tasarrufi muameleler)nden ibaret bulun-
mad gibi, tasarruf ilemlerinin ancak bir blm olarak dahil olduu ve
doktrinde3 hukuk bir sonu dourmak zere yaplan irade beyanlar
olarak tanmlanan hukuk ilemlerden ibaret deildir. Bu madde gere-
ince iptli sz konusu olanlar, hukuk ilem kavramndan daha geni
olan, onu da ieren ve doktrinde4 kendisine hukuk dzenince hukuk bir
sonu balanm olan beeri (insan) fiilleri olarak tanmlanan hukuk
fiillerdir.5 Nitekim kaynak yasann Almanca metninde, bu konuda ta-
sarruf deil hukuk fiil kavram yer almaktadr.6 Bu nedenle, K. mad.
277 vd. geen tasarruf kavramn, hukuk ilemleri, hukuk fiilleri
1 UMAR, B. Trk cra - fls Hukukunda ptl Davas, s: 54 vd.
2 TUHR, von. Borlar Hukukunun Umumi Ksm (C: 1-2, s: 189) - SCHWARZ, A. B.
Borlar Hukuku, s: 163 - AYTER, K. Medeni Hukukta Tasarruf Muameleleri, s: 13
3 ATAAY, A. Medeni Hukukun Genel Teorisi, s: 317 vd. - OUZMAN, K. Medeni Hukuk
Dersleri, s: 106 vd. - ZSUNAY, E. Medeni Hukuka Giri, s: 318 vd. - MRE, Z. Medeni
Hukuka Giri, s: 205 vd. - ZEVKLLER, A. / ACARBEY, M. B. / GKYAYLA, K. E.
Medeni Hukuk (Giri, Balang Hkmleri, Kiiler Hukuku, Aile Hukuku), s: 131 vd.
4 ATAAY, A. age. s: 310 vd. - OUZMAN, K. age. s: 99 - ZSUNAY, E. age. s: 319 - MRE,
Z. age. s: 207 - ZEVKLLER, A. / ACARBEY, M. B. / GKYAYLA, K. E. age. s: 129
5 UMAR, B. age. s: 54 vd. - GRDOAN, B. fls Hukuku, s: 222, dipn. 615 - SARIS-
ZEN, . cra ve fls Hukukuna Gre ptal Davasnda Yarglama Usul (ABD. 1977/1, s:
52 vd.)
6 UMAR, B. age. s: 54 vd. - STNDA, S. fls Hukuku, 8. Bas, s: 295
Muvazaal cra Takipleri... Av. T. UYAR 283
de ierir ekilde, en geni anlamyla kabul etmek gerekir7 rnein, bor-

lunun protesto ekmemesi, haksz bir deme emrine itiraz etmemesi,
zamanam definde bulunmamas, davay kabul etmesi, davadan
feragat etmesi, yeminden ekinmesi, kanun yoluna bavurmaktan ka-
nmas, hukuk ilem olmad halde birer hukuk fiil saylr ve iptal
davasna konu yaplabilir.8 Nitekim, svire Federal Mahkemesi;9 borlu-
nun anlamal olarak hakknda icra takibine geen alacaklnn yapt
takibe itiraz etmemesi yani itirazdan kanmas halinde, bu davran-
a kar, asl alacakllarn iptal davas aabileceine karar vermitir.
Yargtay da, borlunun muvazaal olarak kardeine borlanp kendisi
hakknda takip yaptrp, tanmazlarn haciz ettirmesi ileminin, iptal
davasna konu edilebileceini10 belirtmitir.
u halde, borlunun gerek dava dndaki, gerek -sulh, feragat, ka-

bul gibi- icra takibi iindeki en geni anlam ile hukuk ilemleri, iptl
davasna konu olabilecektir.11 Ksaca, borlunun; alacakllar aleyhine
malvarln azaltc nitelik tayan her trl -en geni anlam ile- hukuk
ilemleri, iptl davasna konu olabilir.
ptal davasna konu olan ilemler -kural olarak- maddi hukuk bak-
mndan tamamen geerli olan ancak alacakllar zarara sokan ilemler-
dir. rnein, devredilen irket hisseleri,12 alacan temliki,13 devre-
dilen miras hisseleri,14 tapuya erh verilerek glendirilen sat vaadi
szlemeleri,15 satlan tanmazlar,16 boanma protokol uyarnca
devredilen tanr ve tanmazlar,17 havale ilemleri,18 paras borlu
tarafndan verilerek ei (olu vs.) adna tescil ettirilen tanr/tanmaz-
7 KURU, B. cra ve fls Hukuku, C: 4, s: 3410 - KURU, B. cra ve fls Hukuku El Kitab,
s: 1197
8 UMAR, B. age. s: 54, dipn. 4 - STNDA, S. age. s: 294
9 Bknz: BGE. 65 III, s: 133 (Naklen; STNDA, S. Medeni Yarglama Hukuku, C: 1-2,
s: 762)
10 Bknz: 15. HD. 15.9.1990 T. 3485/3290
11 STNDA, S. age. s: 294
12 Bknz: 17. HD. 19.4.2010 T. 2848/3607; 22.2.2010 T. 9772/1356; 12.11.2009 T.
8068/7497 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
13 Bknz: 17. HD. 5.7.2010 T. 564/6375; 19.4.2010 T. 2387/3606; 1.3.2010 T. 9111/1733;
11.2.2010 T. 10446/1043 vb. (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
14 Bknz: 17. HD. 23.2.2010 T. 9831/1437 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
15 Bknz: 17. HD. 22.2.2010 T. 10739/1362; 5.5.2008 T. 1637/2353; 15.HD. 30.9.2002 T.
17 Bknz: 17. HD. 11.2.2010 T. 10940/1042; 24.3.2009 T. 4342/1702; 17.2.2009 T.
3448/733
lar,19 borlunun malvarlnn artn nleyen ilemler,20 borlunun,

aleyhine alan tapu iptali ve tescil davasn kabul etmesi,21 borlu-
nun, miras brakandan kalan tanmazlardan pay istemeyip, kendisine
intikal edecek paylar kardelerine devretmesi ilemi,22 borlularn,
mirasn reddi konusundaki ilemleri,23kiisel haklarn kuvvetlendiril-
mesi iin tapuya verilen erhler,24 nam- mstear konusu ilemler25
adi ortakln feshine ilikin szleme,26 borlu tarafndan yaplan
lnceye kadar bakma szlemesi27 borlunun, nc kiideki ala-
can kzna devretmesi ilemi28 hakknda iptal davas alabilecei
gibi, borlunun bir tanr ya da tanmaz maln bakasna bala-
masnn, bor ikrarnda bulunmasnn, ticari iletmesini nc bir
kiiye devretmesinin vs. iptali iin, iptal davas alabilir.
Yksek mahkeme29 borlunun iptale tabi tasarruflarnn grup al-

tnda ve Knin 278, 279 ve 280. maddelerinde dzenlenmi olduu-
nu, ancak, bu maddelerde iptal edilebilecek btn tasarruflarn snrl
olarak saylmam olduunu, kanunun iptale tabi baz tasarruflar iin
genel bir tanmlama yaparak, hangi tasarruflarn iptale tabi olduu
hususunun tayinini hakimin takdirine brakm (K. md. 281) olduu-
nu, bu yasal nedenle de, davac tarafndan Knin 278, 279 ve 280.
maddelerden birine dayanlm olsa dahi, mahkemenin bununla bal
olmayp, dier maddelerden birine gre iptal karar verilebileceini
belirtmitir...30
II-Muvazaal ilemler hakknda da tasarrufun iptali davas alabi-

lir . Muvazaa davasnn iptl davasn bertaraf ettii kabul edilecek olur-
31
19 Bknz: 17. HD. 14.9.2009 T. 6101/5325; 15.6.2009 T. 2886/4235; 14.5.2009 T.

25 Bknz: 14. HD. 19.10.2001 T. 5932/6946; 15. HD. 29.4.1993 T. 2212/2029 (www.e-uyar.
com Eriim: 22.07.2013)
28 Bknz: D. 4.11.1968 T. 9095/9886 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
29 Bknz: 17. HD. 7.6.2010 T. E.4656, K:5233 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
30 UYAR,T./UYAR,A./UYAR,C. cra ve flas Hukukunda Tasarrufun ptali Davalar,4. Bask,-
C:1,s:64 vd. - www.e-uyar.com Eriim: 10.07.2013
31 ESENER, T. Trk Hususi Hukukunda Muvazaal Muameleler, s: 108 - KOSTAKO-
LU, C. Takip Hukukunda ptal Davalar (Yasa D. 1989/8, s: 1040 - Adalet D. 1989/6,
s: 263 vd.) - Ayn grte: GNEREN, A. stihkak Davalar ile Tasarruf ptal Davalar,
sa, Knin 277 vd.da ngrlen iptl davasnn pratik neme kaybolmu
olur ve bu yorum ekli borlu ile borlunun mal karma fiiline katlan
kt niyetli nc kiileri koruyucu bir sonu yaratacandan hukuk
mant ile badaamaz.
Dorudan veya dolaysyla kar ve yarar bulunan ve muvazaal sz-

lemenin taraf olmayan 3. Kiiler de muvazaa nedeniyle geersizliin (h-
kmszln) tespiti iin dava aabilirler.32
Borlunun muvazaal bir ilemde bulunduunu renen alacakl, di-

lerse K. mad. 277 vd. gre iptl davas dilerse TBK. mad. 19a gre
muvazaa davas (daha dorusu, yaplan ilemin muvazaa nedeniyle h-
kmsz olduu konusunda tesbit davas) aabilmelidir. Alacaklnn, mu-
vazaal ilem hakknda iptal davas aamayp, muvazaa davas amas
gerektiini savunmak, teorik esaslara uygun olmakla beraber, zellikle,
muvazaa davalarnda, muvazaa iddiasnn isbat konusunda alacakllar
ok g durumda kalabilir. Gerekten, muvazaann nc kiilerce
isbatnda yazl delile gerek yok ve bu konuda tank dinletilebilirsede33
alacakl, muvazaa iddiasn kantlayabilmek iin tank beyanndan da ya-
rarlanmyor olabilir. Halbuki, iptal davasnda davac-alacakl, borlunun
muvazaal ilemi hakknda tank dinletmeden de -dava konusu ilemin,
kanunun ngrd belirli kimseler arasnda veya belirli sreler iinde
yaplm olduunu (K. mad. 278, 279, 280) kantlamak suretiyle- kendi
yararna, tasarrufun iptali konusunda, mahkemeden bir karar alabilir.
Davac-alacakl, muvazaay her trl kantla isbat edebilecek durum-

da ise, muvazaa davas aabilecei gibi, iptl davasda aabilir. Ancak,
iptl davas sreye bal olduundan (K. mad. 284) eer davac-alacakl,
s: 1017 vd. - GNEREN, A.Tasarruf ptl Davalar, s:7 - AKKAYA, T. Alacakldan Mal
Karmaya Ynelik Muvazaal Tasarruflarn cra ve flas Kanununda Dzenlenen ptal
Davasna Konu Olup Olamayaca Sorunu (Legal Medeni Usul ve cra fls Hukuku Der-
gisi, 2006/3, s: 681 - YILDIRIM, M. K. cra ve flas Hukukunda ptal Davalar, s: 142
- LK, F. M. Muvazaa Davalar ile ptal Davalar Arasndaki liki (Manisa Bar. D.
1997/Tem.-Ekim, S: 62-63, s: 84) - YAVUZ, N. Alacakllardan Mal Karmaya Ynelik
ilemlerin Hukuken Nitelendirilmesi Sorunu ve Bu Amala Yaplan Muvazaal lemler
Hakkndaki Yargtay Uygulamasndan rnekler (1986/1-2, Ocak-Nisan 1986, s: 106 -
Yarg. D. 1999/3, Tem./1999, s: 224 - Tr. Not. Bir. Huk. D. Austos/1999, S: 103, s: 8
vd.) - KILIOLU, A. age. s: 103 - UYAR, T. cra ve flas Yasasnda Dzenlenen ptal
Davasnn Hukuki Nitelii ve Konusu (BD. 1984/10-11-12, s: 574 vd; 581) - YAVUZ, N.
Muvazaa, nanl lem, Nam- Mstear ve Kanuna Kar Hile Davalar, 2. Bask, s. 140
-UYAR, T./UYAR, A./UYAR, C. age. s:53
32 ESENER, T. a.g.e s:93 vd.- ANSAY, S. . Tespit Davalar (Adliye Ceridesi,1940,s:78
vd.- ZKAYA, E. nanl lem ve Muvazaa Davalar, s:201
33 ESENER, T. age. s: 109 - FEYZOLU, F. age. s: 210 - TUNOMA, K. age. s: 312 -
NAN, A. N. age. s: 187 - POSTACIOLU, . ehadetle spat Memnuiyeti ve Hudutlar,
s: 230 - ZKAYA, E. age. s: 206
bu sreyi geirmise ya da iptl davasna konu ettii tasarruf, K. mad.

278, 279 ve 280deki bir ve iki yllk srelerden daha nce yaplmsa,
davac - alacaklnn muvazaa davas amas gerekir. nk, bu dava,
zamanamna bal olmadndan, her zaman alabilir.
Eer davac - alacakl, at muvazaa davasn kazanrsa, mahkeme-
den alaca ilm, icra dairesine sunarak, dava konusu tanmazn -bor-
lunun borcundan dolay- haczedilmesini isteyebilir. Ayrca iptl davas
amasna gerek yoktur.34
Buraya kadar yaptmz aklamalardan anlald gibi, davac-ala-
caklnn, borlunun yapt muvazaal tasarrufun iptlini isteyebilmesine
kar kmamak gerekir. Aksi takdirde, muvazaal olan, dolays ile h-
kmsz olan hi bir hukuk sonu dourmam olan bir ilemin iptli
istenemez gerekesiyle, alacakllarn bu dava hakkndan yararlanama-
yacaklar ileri srlrse, borlularn uygulamada sk sk bavurdukla-
r pek ok muvazaal ilemlere gz yumulmas gerekir. rnein; borlu,
alacakllarnn muhtemel icra takibinden etkilenmemek ve mallarnn
haczini nlemek iin, bir yaknna muvazaal olarak bor senedi verip,
maana haciz koydurursa ya da bir tanmaz zerine muvazaal bor
ikrarnda bulunup ipotek kurdurursa, gerek alacakllar bu tasarrufla-
rn muvazaal olduunu nasl kantlayacaklardr? Eer bu gibi durum-
larda alacakllar, iptal davas aamasnlar, nk ortada geerli bir
tasarruf yoktur, muvazaa davas asnlar denilirse, muvazaann isbat
konusundaki glk -hatta, imkanszlk- nedeniyle, borlularn ktni-
yetli davran dllendirilmi olur. Halbuki, bu gibi durumlarda bor-
lulara iptal davas ama olana da tannrsa, alacakllar hi olmazsa,
K. mad. 278-280de ngrlen durumlarn varln -rnein; borlu
ile ilemde bulunan kimsenin, borlunun K. mad. 278/III-1de ngr-
len hsm ya da evlatl olduunu veya kurulan ipotein K. mad. 279/
III-1deki bir yllk sre iinde kurulmu olduunu- kantlamak suretiyle,
borlunun muvazaal olarak yapt tasarrufu iptal ettirerek, bu tasarruf-
tan etkilenmeyebilirler...
Sonu olarak, borlunun malvarln azaltmak (mal karmak) ama-
cyla yapt muvazaal ilemlerden zarar gren alacakl dilerse zel h-
km niteliindeki K. mad. 277 vd. gre iptl davas, dilerse genel h-
km niteliindeki TBK. mad. 19a gre muvazaa davas aabilir.35 36 K.
mad. 277 vd.da dzenlenmi iptl davas, genel hkmlere (TBK. mad.
19) gre muvazaa davas almasn nlemez37 Ayrca davac-alacakl
34 ESENER, T. age. s: 107
36 Ayn grte AKKAYA, T. agm. s: 681 - ZKAYA, E. age. s: 215
37 AKKAYA, T. agm. s: 677 vd. - ASLAN, K. Hacizde stihkak Davas, s: 493 - ALTAY, S.
bu konuda mahkemede terditli (kademeli) dava da aabilir (HMK. mad.

111 vd.). Yani; borlunun mal karmak amacyla yapt tasarruflardan
zarar gren alacakl, at davada nce ilemin muvazaal olduunun
tesbiti ile buna gre hkm kurulmasn (yani; borlunun yapt ile-
min hkmszlnn, hi yaplmam olduunun tesbitini), bu (muva-
zaa) iddiasnn kabul edilmemesi halinde ise K. mad. 277. vd. gre ta-
sarrufun iptline karar verilmesini talep edebilir. Ya da nce K. mad.
277 vd. gre tasarrufun iptlini bu kabul edilmedii taktirde muvazaa
nedeniyle hkmszln tesbitine karar verilmesini isteyebilir. Dava-
c birinci halde ispat yknn gereini yerine getirmeme ihtimalini dik-
kate alarak, ikinci halde ise iptl sebeplerine ilikin objektif koullarn
gereklememe ihtimali nedeniyle terditli (kademeli) talepte bulunur.38
Yargtaymz (Yargtay 17. ve 4. Hukuk Dairesi) teden beri muvaza-
al ilemler hakknda tasarrufun iptali davas alabileceini aadaki
ekilde tereddtsz kabul etmitir:
a) Yargtay 17. Hukuk Dairesi bu konudaki itihatlarnda;
-Davacnn davasn zellikle BKnn 18. maddesine dayal olarak
atn bildirmesi ve dava ama hakkn muvazaa ynnde tercih et-
mi olmas karsnda, mahkemece davann BKnn 18. maddesinde-
ki genel muvazaaya dayal tapu iptal ve tescil istemi dorultusunda
deerlendirilmesi, taraflarn iddia, savunma ve delillerinin bu ynde
incelenip sonulandrlmas gerekeceini39
-Borlu ile nc kii arasndaki icra takibinin kendi alacann
tahsilini nlemeye ynelik olduu iddias ile davac-alacakl tarafndan
alm olan alacan muvazaal olduunun tesbiti ve takibin iptaline
karar verilmesi istemini ieren davann tasarrufun iptali (K. 277 vd.)
deil muvazaann iptali (BK. 18, imdi; TBK. 19) davas olduunu; bu
davada, davac tarafndan daval-borlu hakknda alm olan tazmi-
nat davasnn kesinlemesi beklenerek, sonucuna gre karar verilmesi
gerekeceini40
-Borlu ile nc kii arasndaki ilemin muvazaa nedeniyle ip-
talinin istenebileceini41
-ptal davalarnn borlu tarafndan geerli olarak yaplm baz
age. C: 1, s: 671 - BELGESAY, M. R. cra ve flas Hukuku, 2. Cilt, flas, 1946, s: 88 -

BELGESAY, M. R. cra ve flas Kanunu erhi, 1949, s: 264
38 UYAR, T./UYAR, A./UYAR, C. a.g.e C:1,s:67 vd.
39 Bknz:17. HD. 15.03.2012 T. E:833, K:3201
40 Bknz: 17. HD. 28.9.2009 T. 6788/5741
41 Bknz: 17. HD. 24.7.2009 T. 6030/1710
tasarruflarn hkmsz klnmas iin aldn muvazaa davalarnn

ise borlunun yapt tasarrufi ilemin gerekte hi yaplmam oldu-
unu tesbit ettirmeyi amaladn, K. 277 vd.da dzenlenmi olan
iptal davas ama hakknn, davacnn genel hkmlere gre muvazaa
nedenine dayal dava amasna engel tekil etmediini42
-Mal karmak amac ile muvazaal olarak yaplan satn iptalinin

istenebileceini, bu durumda K. 278, 279 ve 280. maddelerde ngr-
len iptal sebeplerinin aratrlmas gerekeceini43
-Muvazaaya dayal olarak tasarrufun iptli davas alabileceini,

muvazaal ilemin dnda kalan davac-alacaklnn, muvazaa iddias-
n her trl delille isbat edebileceini44
-Muvazaal bor ikrarnn (ve icra takibinin) iptli iin dava aabi-
leceini45
-Tasarrufun iptli davas ile muvazaa (BK. 18, imdi; TBK. 19)
nedeniyle tapu iptli ve tescil davasnn terditli olarak alabileceini,
muvazaa hukuki nedenine dayal davalarda zamanam ve hak d-
rc srelerin sz konusu olmadn46
-Muvazaa nedenine dayal iptl davalar ile K 277 vd. daya-

l iptl davalar arasnda sadece gttkleri ama bakmndan bir
benzerlik bulunmad; K 277 vd. dayal iptl davalarnn borlu ta-
rafndan geerli olarak yaplm olan baz tasarruflarn hkmsz k-
lnmas iin ald, buna karn muvazaa davalarnn ise alacakl
ve borlunun yapt tasarrufi ilemlerin gerekte hi yaplmam ol-
duunu tesbit ettirmeyi amalad, bu tr davalarn dinlenebilmesi
iin davacnn icra takibine gemesine ve aciz belgesi almasna gerek
bulunmad sadece davacnn, dankl (muvazaal) ilemde bulun-
mu olan kiide bir alacann bulunmasnn yeterli olduu, Knin 277
vd. maddelerinde dzenlenmi olan iptl davas ama hakknn, dava-
cnn genel hkmlere (BK. 18, imdi; TBK. 19) dayanarak muvazaa

44 Bknz: 17. HD. 19.11.2008 T. 2804/5381; 4.11.2008 T. 3947/5089; 15.5.2008 T.
45 Bknz: 17. HD. 16.9.2008 T. 1246/4471; 15.4.2008 T. 1204/1936 (www.e-uyar.com
Eriim: 22.07.2013)
Eriim: 22.07.2013)
davasn amasna engel tekil etmedii, davacnn muvazaa iddias-

n kantlamas durumunda, iddiann dava konusu tanmazn aynna
ilikin olmayp, alacan tahsiline ynelik bulunduu gzetilerek, dava
sonucunda Knin 283/I. maddesinin benzetme yoluyla (kyasen) uygu-
lanarak iptl ve tescile gerek olmakszn davacnn tanmazn haciz
ve satn isteyebilmesi ynnde hkm kurulmas gerekeceini47
-Davac-alacaklnn dilerse BKnn 18 (imdi; TBKnn 19.) madde-

sine gre, dilerse Knin 277 vd. gre muvazaa sebebiyle iptl davas
aabileceini; HUMKun 76. (imdi; HMK 33.) maddesine gre bir dava-
da ileri srlen maddi olgu ve bulgulara gre yasa maddelerini bulmak
ve davann hukuki nitelendirmesi yapmann hakimin dorudan grevi
olduunu48
belirtmitir.49
b) Yargtay 4. Hukuk Dairesi de bu konudaki itihatlarnda;
-K. 277 vd. ve BK. 18e (TBK 19a) gre muvazaa nedeniyle iptal
davas alabileceini50
-Dankl (muvazaal) olan bir hukuki ilem ile nc kiiye zarar

verilmesinin, ona kar ilenmi bir haksz eylem niteliinde olduu,
nc kiinin dankl (muvazaal) ilem ile haklarnn zarar grd-
nn benimsenebilmesi iin, onun dankl ilemde bulunanda bir
alacann var olmas ve bu alacan denmesini nlemek amacyla
dankl ilemin yaplm olmas gerektiini51
- BKnn 18. (TBKnn 19.) maddesine dayal tasarrufun iptali dava-

larnda, Knin 277. maddesinde dzenlenen koullarn aranmayaca-
n52
-Muvazaal icra takibinin iptli iin iptl davas alabileceini53

Eriim: 22.07.2013)
49 UYAR, T./UYAR, A./UYAR, C. a.g.e C:1,s:77 vd.
50 Bknz: 4. HD. 24.3.2010 T. 2797/3315; 11.3.2010 T. 15119/2684; 13.7.2009 T.
7584/9369 vb. (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
53 Bknz: 4. HD. 1.5.2008 T. 2996/6066; 8.11.2007 T. 12753/13696; 31.5.2007 T.
-Davac alacakl tarafndan kendisine borlu olan daval ile dier

daval nc kii arasndaki ilemin, dankl (muvazaal) olduu,
kendisini alacandan yoksun brakmak amacyla yaplm olduu ileri
srlerek BK. 18e (TBK. 19a) dayanlarak iptal davas alabileceini,
muvazaann, onlara kar ilenmi bir haksz fiil niteliinde olduunu,
bu davann dinlenebilmesi iin, davac-alacaklnn ayrca aciz belgesine
dayanmak zorunda olmad, davadan muvazaann varlnn anlalmas
halinde, K. 283/1e gre iptal ve tescil olmakszn tanmazn haciz ve
satnn istenebileceine karar verilmesi gerekeceini54
-Muvazaann taraflarn, nc kiileri aldatmak amacyla ken-

di gerek iradelerine uymayan haksz eylem niteliinde anlamalar
olduunu, muvazaa iddiasnn her zaman ileri srlebileceini (bu du-
rumda zamanamnn ya da hak drc srenin sz konusu olma-
yacan)55
-Muvazaal ilemler (haciz, sat, ipotek vs.) hakknda iptl davas

aabileceini56
-Dankl (muvazaal) ilem (BK. 18; imdi; TBK. 19) nedeniyle,

haklar zarara uratlan nc kiilerin, bu dankl (muvazaal) i-
lemin geersizliini ileri srebileceklerini, nk dankl (muvazaal)
bir hukuki ilemin onlara kar ilenmi bir haksz fiil niteliinde ol-
duu, desteklerini ldren davalnn (ya da trafik kazasnda yaralan-
masna neden olan davalnn veya boanma davasna bal olarak
alan maddi/veya manevi tazminat davalarnda, boand einin)
dier davalya-kendilerine tazminat dememek iin- yapt dankl
(muvazaal) sat ileminin iptli istemiyle davaclar (alacakllar) ta-
rafndan alan iptl davasnda, davaclarn atklar tazminat (ya da
ceza) davasnn sonucunun beklenilmeden, davaclarn davaldan ne
kadar alacakl olduu belirlenmeden, iptl davasnn sonulandrla-
mayacan57
-K. 277 vd. gre tasarrufun iptli davas alabilmesi iin, dava-
cnn davaldaki alacandan dolay yapt icra takibinin kesinlemi
54 Bknz: 4. HD. 17.3.2008 T. 6100/3475; 17.3.2008 T. 1813/3444; 21.2.2008 T. 5775/2100

vb. (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
55 Bknz: 4. HD. 13.3.2008 T. 7208/3253; 9.4.2007 T. 2654/4665 (www.e-uyar.com Eriim:
22.07.2013)
56 Bknz: 4. HD. 10.12.2007 T. 2393/15778; 24.5.2007 T. 5742/7066; 13.12.2004 T.
57 Bknz: 4. HD. 1.11.2007 T. 13999/13413; 26.10.2007 T. 13684/13083; 9.4.2007 T.
olmas ve bu takip (ler) sonucu alacaklnn aciz belgesine dayanmas

gerekirse de, davac-alacakl tarafndan alm veya alacak alacak
(tazminat) davasn sonusuz (karlksz) brakmak amac ile kt ni-
yetli borlu-daval ile dier daval nc kii arasnda yaplm olan
dankl (muvazaal) mal karmaya ynelik hukuki ilemlerin (tasar-
ruflarn) iptli iin de BK. 18e (imdi; TBK. 19a) dayal olarak- iptl
davas alabileceini, bu davann dinlenebilmesi iin, davac-alacakl-
nn ayrca aciz belgesi ibraz etmesine gerek bulunmadn58
-18 yan henz doldurmu birinin, satn alma tarihine ok yakn

tarihlerde yaplm olan kira szlemeleriyle gelir salayacann ve bu
gelirle 4.865.000.000 TL bedelle tanmaz satn alacann kabulnn
hayatn olan akna ters deceinden, davacnn, daval borlu hak-
knda, alacann tahsili iin yapt icra takibinden sonra, daval bor-
lu ile dier daval kz arasndaki satn muvazaal olduu sonucuna
varlarak alan iptl davasnn kabul dorultusunda karar verilmesi
gerekeceini59
belirtmitir60
Uygulamada, rnein; takibe konan ek zamanamna uramasna

ramen, borlularn, 6 aylk (imdi; yllk) zamanam sresinin ge-
mesinden ok sonra yaplan haciz ilemi zerine, K 71/II, 33/II ve 33a
uyarnca icrann geri braklmas isteminde bulunmamas ve alacakl-
nn kendi aleyhine takibe devam etmesine itiraz etmemesi gibi davra-
nlarda bulunduklar da grlmektedir.
Byle bir durumla karlaan alacakllarn, borlu ile nc kii

(dier alacakl) arasnda yaplm ve kesinlemi olan icra takiplerinin
taraflar arasndaki bor ilikisinin muvazaal olmas nedeniyle h-
kmsz bulunduunu ileri srerek- iptaline karar verilmesini- ve eer
bu talebi kabul edilmezse- borlunun alacakls dier daval tarafndan
yaplm olan takipte 6 aylk (imdi; yllk) zamanam sresi dol-
mu olmasna ramen, K. m. 71/II.,33/II ve 33a maddeleri uyarnca
icrann geri braklmas talebinde bulunulmam olmasn tasarrufun
iptali davasna konu ederek dava (ve takip) konusu eklerin zamana-
m nedeniyle geri braklmasna karar verilmesini terditli olarak talep
etmesi mmkndr.
Uygulamada bu muvazaal eylemleri gerekletiren taraflarn, yani

58 Bknz: 4. HD. 21.6.2007 T. 6454/8425; 24.5.2007 T. 8388/6948; 7.3.2007 T. 3924/2876
vb. (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
59 Bknz: 4. HD.4.11.2004 T. 12951/12703 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
60 UYAR, T./UYAR, A./UYAR, C. a.g.e. C:1, s:79 vd.- www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013
borlu ile gerekte alaca olmad halde borlu aleyhine takibe geen
alacaklnn, organik ba ierisinde olduklar da grlmektedir.
Yargtayn bugne kadar istikrar kazanm (devamllk arz eden) i-
tihatlarnda ve doktrinde organik ba ve hayatn olaan akna aykrlk
kstaslar nedeniyle taraflar (davallar) arasnda muvazaann varlna
karine saylmtr.
Gerekten, yksek mahkeme, bu konuya ilikin itihatlarnda;
Borludan tanmaz satn alan nc kii ile bunun tanmaz
devir ettii kiinin ayn irkete ortak bulunmalar halinde, davallar
arasnda organik ban varlnn -ve dolays ile muvazaann- kabul
gerekeceini61
Daval ve arac satn alan irketin ortaklar ile arac satan borlu
irket ortaklarnn ayn kiiler ve yakn akrabalar olmas (organik ba)
sebebiyle borlu irketin deme gl iine dtn, mallarn
kardn bildikleri farz edileceini, bu durumda yaplan satn K.
280/I-II uyarnca iptali gerekeceini62
Borlu ile nc kiinin irket olup, ortaklarnn ve/veya yneti-
cilerinin ayn kiiler olmas halinde, bu organik ba nedeniyle, borlu
ile ilemde bulunmu olan nc kiinin, borlunun mal karma kas-
d ile alacakllarna zarar verme kasdnn biliyor farzedileceini (ve
bundan dolay nc kiiye yaplm olan tasarrufun iptline karar
verilmesi gerekeceini63
Davac alacaklnn daval-borlu ile aralarnda organik ba bulu-
nan dier daval nc kii arasnda borcun doumundan sonra yapl-
m olan tasarrufun iptalini istemekte hukuki yararnn bulunduu64
Daval tzel kiiler arasnda organik ba bulunmas halinde, da-
val irketin iyiniyetli olmad ve borlu irketin durumunu bildii do-
61 Bknz: 17. HD. 23.05.2011 T. E: 2010/10066, K: 5140; 21.03.2011 T. E: 2010/12862,
K: 2521; 14.02.2011 T. E: 2010/6658, K: 1152; 02.11.2010 T. E:6623, K:9285;
05.07.2010 T. E:5290, K:6374, 15. HD. 5.3.1986 T. E:725, K:812 (www.e-uyar.com
Eriim: 22.07.2013)
62 Bknz:17. HD. 15.03.2011 T. E:12143, K:2284; 21.10.2010 T. E:3348, K:8594;15. HD.
14.10.1992 T. E:5019, K:4759 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
63 Bknz: 17. HD. 03.02.2011 T. E:2010/5439, K:2011/685; 17. HD. 17.01.2011 T. E:
2010/3713, K:2011/44; 17. HD. 24.06.2010 T. E:2520, K:5919; 17. HD. 27.11.2008
T. E:3542, K:5572; 17. HD. 20.5.2008 T. E:1919, K:2695; 17. HD. 3.4.2008 T.
E:1110, K:1685; 17. HD. 25.3.2008 T. E.2007/5321, K:1476; 17. HD. 14.1.2008 T.
E:2007/5124, K:42; 15. HD. 3.3.2005 T. E:2004/2904, K:1202; 15. HD. 26.12.2002
T. E:6026, K:6188; 15. HD. 23.1.2001 T. E:2000/5126, K:399 (www.e-uyar.com
Eriim: 22.07.2013)
64 Bknz:17. HD. 05.07.2010 T. E:5069, K:6373 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
laysyla tasarrufun Knin 280. maddesi uyarnca geersiz olup iptale

tabi olaca, ayrca dava konusu zeytin aal tarlann, daval irketin
ticari iletmesinin bir ksmn tekil edip, bu tanmazn devrinin ayn
yasann 280/son maddesi uyarnca ticari iletmenin devri niteliinde
olduundan yine iptale tabi olacan 65
belirtmitir
Doktrinde de bu konuyla ilgili olarak;
-Buradaki tasarruftan maksat, borlunun, alacakllarna zarar
vermek iin 3. kiilerle (veya 3. Kiiler lehine) yapm olduu tasarruf
ilemleridir. Bu tasarruf ilemlerini en geni ekilde anlamak gerekir;
buradaki tasarruf (veya tasarruf ilemi) kavram, hukuki ilem kavra-
mndan daha genitir. Mesela borlunun, alacakllarna zarar vermek
iin bor ikrarnda (tanmasnda) bulunmas, alacan temlik etmesi,
ticari iletmesini devretmesi gibi66
-K. mad. 277 vd.nda geen tasarruf kavramn, hukuki ilemler
i, hukuki fiilleri de ierir ekilde en geni anlamda kabul etmek gere-
kir. rnein; borlunun protesto ekmemesi haksz bir deme emrine
itiraz etmemesi, zamanam definde bulunmamas aleyhine alan
davay kabul etmesi, davadan feragat etmesi, yeminden ekilmesi,
kanun yoluna bavurmaktan kanmas hukuki ilem olmad halde,
birer hukuki fiil saylr ve iptal davasna konu yaplabilir67
-Borlunun haksz icra takibine ve deme emrine itiraz etmeme-
si, takibe konu borcu kabul etmesi, zamanam definde bulunmamas
hukuki bir fiil saylr ve iptal davasna konu olabilir.68
-Sadece burada tasarrufi ilemlerin iptale tabi olduu belirtilmi
ve bunun tayin edilmesi hakimin taktirine braklmtr. Hakim bunu
taktir ederken elindeki genel lt ilemin tasarrufi olup olmad husu-
sudur. rnein; borlunun tanmazn ipotek etmi olmas, bor ikra-
rnda bulunmas, alacan temlik etmesi, ticari iletmesini devretmesi
gibi ilemler tasarrufi ilemlerdir.69
denilmitir.
Yksek mahkeme de bu konuyla ilgili olarak Borlunun kendisine
65 Bknz:15. HD. 23.01.2001 T. E:5126,K:399 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)

66 KURU, B. cra ve flas Hukuku El Kitab, 2013, s: 1398
67 UYAR, T./UYAR, A./UYAR, C. a.g.e. C:1, s: 64 vd.
68 GNEREN, A. cra ve flas Hukukunda Tasarrufun ptali Davalar, 3. Bask, 2012, s: 56
69 AKENER, H. S. cra ve flas Hukukunda Tasarrufun ptali Davalar, 2002, s: 96)
gnderilen deme emrine itiraz etmemesinin ve haciz srasnda gelerek

borcu kabul etmesinin iptal davasna konu olabileceini70 aka ifade
etmitir.
Davallar arasndaki organik ba ve davallarn alacakl/borlu olduk-

lar icra takiplerinde TRAZ SRELERNDEN FERAGAT EDP, TAKB
KESNLETRMELER ve BORCU KABUL ETMELER hayatn olaan ak-
na aykr bir davran olduundan, taraflar arasndaki icra takiplerinin
(bor ilikisinin) de muvazaal olduunu gsterdiinden -yani; gerek
olmayan bir bor ilikisini yansttndan- davallar arasndaki bu MUVA-
ZAALI (TBK. 19/I; K. 280) CRA TAKBNN PTALNE karar verilmesi
gerekir. Nitekim yksek mahkeme de konuya ilikin itihatlarnda bu hu-
susu aadaki ekilde aka belirtmitir:
Yksek mahkeme;
- Muvazaal bor ikrarnn (ve icra takibinin) iptli iin dava ala-
bileceini71
- Muvazaal icra takibinin iptli iin iptl davas alabileceini72
-Davallar arasndaki icra takibinin muvazaal olduunun anlal-

mas halinde mahkemece icra takibinin iptali ynnde hkm kurul-
mas gerekeceini73
- Muvazaal bor ikrar ve takip hakknda Knin 277 vd. gre iptl
davas alabileceini74
ifade etmitir
Dava dilekesinde yer alan -muvazaa nedeniyle takibin iptaline

karar verilmesi talebinin mahkemece kabul edilmemesi halinde- terditli
(kademeli) olarak borlu-davalnn, alacakls dier daval tarafndan
yaplm olan takipte -6 aylk (imdi; yllk) takip konusu eklere ait
zamanam sresi dolmu olmasna ramen - K. 71/II ve 33/II mad-
deleri uyarnca icrann geri braklmas talebinde bulunulmam ol-
70 Bknz: 17. HD. 1.7.2010 T. E:2225, K:6230
71 Bknz: 17. HD. 04.04.2011 T. E: 2010/ 7832, K:2011/3036; 17. HD. 26.10.2010 T.
E:5337, K:8808; 17. HD. 16.9.2008 T. E:1246, K:4471; 17. HD. 15.4.2008 T. E:1204,
K:1936 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
72 Bknz: 4. HD. 1.5.2008 T. E.2996, K:6066; 4. HD. 8.11.2007 T., E: 2006/12753, K:
13696, 4. HD. 31.5.2007 T. E: 4760, K: 7445 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
73 Bknz:4. HD. 8.11.2007 T. E:12753,K:13696 (www.e-uyar.com Eriim: 22.07.2013)
74 Bknz:15. HD. 20.2.2002 T. E:5385,K:865; 15.11.1999 T. E:4175, K:4058 (www.e-uyar.
com Eriim: 22.07.2013)
masn da bu tasarrufun iptali davasna konu ederek dava (ve takip)

konusu eklerin zamanam nedeniyle geri braklmasna karar veril-
mesini de mmkndr.
Borlunun zamanam definde bulunmamas Knin 280/I. mad-

desindeki borlunun, alacakllarna zarar vermek kasdyla yapt tm
ilemler kapsamnda yer alan bir davran olup tasarrufun iptali davas-
na konu edilebilir.
Gerekten;
-K. mad. 277 vd.nda geen tasarruf kavramn, hukuki ilemleri,

hukuki fiilleri de ierir ekilde en geni anlamda kabul etmek gere-
kir. rnein; borlunun protesto ekmemesi haksz bir deme emrine
itiraz etmemesi, zamanam definde bulunmamas aleyhine alan
davay kabul etmesi, davadan feragat etmesi, yeminden ekilmesi,
kanun yoluna bavurmaktan kanmas hukuki ilem olmad halde,
birer hukuki fiil saylr ve iptal davasna konu yaplabilir75
-Alacakllarna zarar vermek amac ile borlunun kasden yapt

ihmali ilemler de, iptal davasna konu olabilir. rnein; borlunun
kasden deme emrine itiraz etmemesi veya alacak davasnda kasden
zamanam definde bulunmam olmas da iptal davasnn konusu-
nu tekil edebilir. Bu durumda, alacakllar atklar iptal davasnda,
borlunun alacakllarna zarar vermek kastyla hareket ettiini ispat
ederek deme emrine itirazda bulunulmu veya zamanam definde
bulunulmu gibi, haklarnn sakl kalmasn talep edebilirler. Bu istem
zerine, borlunun ihmali ilemlerinin iptaline karar veren mahkeme
davaclarn itiraz hakkn veya zamanam definde bulunmalarna
karar verebilir.76
-Borlunun haksz icra takibine ve deme emrine itiraz etmeme-

si, takibe konu borcu kabul etmesi, zamanam definde bulunmamas
hukuki bir fiil saylr ve iptal davasna konu olabilir.77
75 UYAR, T./UYAR, A./UYAR, C. a.g.e. C:1, s: 64 vd.

76 UYAR, T./UYAR, A./UYAR, C. a.g.e. C:1,s:85/ BERKN, N. flas Hukuku,s:513 vd.
77 GNEREN, A. cra ve flas Hukukunda Tasarrufun ptali Davalar, 3. Bask, 2012, s: 56
MERKEZ TAKAS KURULULARINA
GETRLEN YEN ESASLAR1
Yavuz AKBULAK2
1. GR
Bilindii zere, 30.12.2012 tarihli ve 28513 sayl Resmi Gazetede ya-
ymlanarak yrrle girmi bulunan 06.12.2012 tarihli ve 6362 sayl
Sermaye Piyasas Kanununun (SPKn/Kanun);
i) Merkezi takas kurulular balkl 77. maddesinde;
Merkezi takas kurulular, borsalarda ve tekilatlanm dier pa-
zar yerlerinde ilem gren sermaye piyasas aralarnn teslimi, be-
dellerinin denmesi ve bu ilemlere ilikin teminat ykmllklerinin
ifas ile ilgili ilemleri yrten anonim ortaklk eklindeki zel hukuk
tzel kiiliini haiz kurumlardr. Merkezi takas kurulularnn kuru-
luuna Kurulun teklifi zerine ilgili Bakan tarafndan izin verilir. Bu
kurulularn faaliyete gemesi Kurulun iznine tabidir. Merkezi takas
kurulularnn sermayesine, bu Kanun kapsamndaki faaliyetleri ile
faaliyetlerinin geici ve srekli durdurulmasna, denetimine, gzetimi-
ne, finansal raporlama standartlarna, finansal tablolarnn bamsz
denetimine ve dier kurum ve kurulularla i birliine ilikin usul ve
esaslar Kurul tarafndan belirlenir. Bu Kanuna gre kurulan merkezi
takas kurulular, ilgili mevzuata gre yetkilendirilmek kaydyla, bu
fkrada belirtilen ilemleri lisansl depolar tarafndan dzenlenen rn
senetleri konusunda da yrtebilir. Merkezi takas kurulularnda ye-
lik, teminat, takas esaslar, disiplin, sermaye, gelir ve dier konular-
daki dzenlemeler Kurulca veya Kurulun uygun grmesi halinde ilgili
merkezi takas kurulular tarafndan hazrlanan ve Kurulca onaylanan
ynetmeliklerle belirlenir. Takas sistemi, yelik, temerrt ilemleri, ta-
kas gvenliini salamak amacyla merkez takas kuruluuna verilen
teminatlar ve merkezi kar taraf olarak sorumluluk stlenilen durum-
lar iin yelerin katlm ile oluturulacak garanti fonlarnn kurulu,
iletim ve kullanmna ilikin usul ve esaslar, merkezi takas kurulular
tarafndan hazrlanan ve Kurulca onaylanan ynetmelikle dzenlenir.
1 Yazarn Notu: Bu yazda yer alan grler yazarna ait olup alt kurumu balamaz,
yazarn alt kurum veya greviyle iliki kurulmak suretiyle kullanlamaz.
2 Sermaye Piyasas Kurulu (SPK) Bakanlk Danman
Merkezi Takas Kurulularna... Y. AKBULAK 297
Kurul, merkezi takas kurulularnn takas hizmetleri verebilecekleri

borsalar ve tekilatlanm dier pazar yerlerini belirler. Merkezi takas
kurulularnn takas hizmeti verebilecekleri borsalarn belirlenmesinde
borsalarn uygun grleri alnr. Kurulun uygun grmesi halinde mer-
kezi takas kurulular, TCMB tarafndan oluturulanlar hari olmak
zere sermaye piyasalar dnda kurulmu ve kurulacak dier piyasa-
larn da takas, deme ve teminat ilemlerini yerine getirebilir. Ayrca
Kurul, borsalar ve tekilatlanm dier pazar yerleri dnda gerekle-
tirilen sermaye piyasas aralar ile ilgili ilemlerin takasnn merkezi
takas kuruluu nezdinde yerine getirilmesini zorunlu tutabilir. Kurul,
bu madde kapsamndaki merkezi takas kurulularnn dzenleme, g-
zetim ve denetim merciidir. Kurul, merkezi takas faaliyetlerine ilikin
olarak gerekli grd hususlarn yerine getirilmesini, her trl bilgi
ve belgenin talebi zerine veya dzenli olarak gnderilmesini merkezi
takas kurulular ile bu kurulularn yelerinden isteyebilir. 44nc
madde merkezi takas kurulularna da uygulanr. Merkezi takas ku-
rulular, i ve ilemleri ile ilgili olarak gerekli grdkleri hususlarda
yelerinden bilgi ve belge istemeye ve inceleme yapmaya yetkilidirler.
yeler, merkezi takas kurulularnn grev alanna giren hususlarda
zel mevzuatnda yer alan hkmlere dayanarak bilgi vermekten im-
tina edemezler.
ii) Merkezi kar taraf balkl 78inci maddesinde ise;
Kurul, merkezi takas kurulularnn, alcya kar satc, satcya
kar da alc roln stlenerek takasn tamamlanmasn taahht ettik-
leri merkezi kar taraf uygulamasn, piyasalar veya sermaye piyasa-
s aralar itibaryla zorunlu tutabilir. Borsalar veya tekilatlanm di-
er pazar yerleri de nezdinde ilem gren sermaye piyasas aralaryla
ilgili merkezi kar taraf uygulamasna gemek zere Kurula bavu-
rabilirler. Takas kurulularnn merkezi kar taraf grevini stlendii
takas ilemlerinde mali sorumluluu, tesis edilecek limitler dhilinde
ve yelerden alnacak teminatlar ile dier garantiler erevesinde be-
lirlenir. Merkezi kar taraf hizmeti verecek merkezi takas kurulular-
nn yelerinden alaca teminatlar ile bnyelerinde yer alacak garanti
fonuna ilikin esaslar, ilgili takas kuruluunun nerisi zerine Kurul
tarafndan belirlenir. Merkezi kar taraf uygulamasna tabi sermaye
piyasas aralarnda takas yeliine ve yelik trlerine ilikin artlar,
yelerin ykmllkleri ile sermaye, i denetim ve risk ynetim sis-
temlerine ilikin asgari hususlar da ierecek ekilde, Kurulun onay
alnmak suretiyle ilgili takas kuruluu tarafndan dzenlenir. Merkezi
kar taraf hizmeti verecek merkezi takas kurulularnn ilgili sermaye
piyasas aralarnda stlenmi olduklar mali riskler ile dier risklere

uyumlu olarak yeterli dzeyde sermaye bulundurmas, bilgi ilem alt-
yaps ile i kontrol, risk ynetimi ve i denetim sistemlerini kurmas ve
idame ettirmesi zorunludur. Bu kurulularn i denetim birimleri, risk
ynetim ve bilgi ilem altyaplarnn gvenilirliini ve yeterliliini as-
gari alt aylk dnemler itibaryla kontrol etmek ve sonularn Kurula
bildirmekle ykmldrler. Kurul, sz konusu kontroln daha sklkla
yaplmasna karar verebilir ve sz konusu hususlara ilikin bamsz
denetim yaplmasn isteyebilir. Ayrca Kurul, merkezi kar taraf hiz-
meti verecek kuruluun mali yeterliliinin stres testleri de dahil olmak
zere ngrecei yntemlerle deerlendirilmesini istemeye, gerekli gr-
mesi halinde kredi derecelendirmesi yaplmasn talep etmeye yetki-
lidir. Kurul, finansal istikrarn korunmasn teminen sistemik neme
sahip olan bu kurululara ve yelerine ilikin sermaye de dahil olmak
zere ek ykmllkler getirebilir. Merkezi kar taraf hizmeti verecek
kurulu tarafndan alnan teminatlar ile hesap sahiplerinin malvarlk-
larnn bu kuruluun mal varlndan ayr izlenmesi esastr. Takasn
yerine getirilmesine ilikin ilemler hari olmak zere merkezi kar
taraf hizmeti veren kurulu sz konusu teminat veya varlklar tevdi
amalar dnda kullanamaz. Merkezi kar taraf hizmeti verecek ku-
rulu bu fkraya uyumun salanmasn teminen gerekli nlemleri alr.
Merkezi kar taraf hizmeti verecek kurulularn, her ilemde ilemin
taraflar ile ayr ayr szleme yapmas zorunlu deildir.
hkmleri yer almaktadr.
Sermaye Piyasas Kurulu (SPK/Kurul), yukarda yer alan Kanun h-
kmlerine dayanarak merkezi takas kurulularna ve merkezi kar taraf
uygulamasna ilikin esaslar belirlemeyi amalayan Merkezi Takas Ku-
rulularnn Kurulu ve alma Esaslar Hakknda Genel Ynetmeliki
(Genel Ynetmelik) hazrlam, anlan Genel Ynetmelik3 30.05.2013 ta-
3 Sz konusu Genel Ynetmelikte geen,
a) Borsa: Anonim irket eklinde kurulan, sermaye piyasas aralar, kambiyo ve kymetli
madenler ile kymetli talarn ve Kurulca uygun grlen dier szlemelerin, belgelerin
ve kymetlerin serbest rekabet artlar altnda kolay ve gvenli bir ekilde alnp
satlabilmesini salamak ve oluan fiyatlar tespit ve ilan etmek zere kendisi veya piyasa
ileticisi tarafndan iletilen ve/veya ynetilen, alm-satm emirlerini sonulandracak
ekilde bir araya getiren veya bu emirlerin bir araya gelmesini kolaylatran, SPKnna
uygun olarak yetkilendirilen ve dzenli faaliyet gsteren sistemleri ve pazar yerlerini,
b) MTK: SPKnnun 77 ve 78inci maddesinde belirtilen hizmetleri yerine getiren merkezi
takas kurulularn,
c) MTK Ynetmelii: SPKnnun 77. maddesi ve anlan Ynetmelik uyarnca MTKlarda
yelik, teminat, takas esaslar, temerrt ilemleri, disiplin, sermaye, gelir ve dier
konulara ilikin usl ve esaslar dzenleyen, MTKlar tarafndan hazrlanarak SPKnn
onay ile karlacak ynetmelii,
rihli ve 28662 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.

2. KONUNUN NCELENMES
2.1. Merkezi Takas Kurulularnn Kurulu ve Faaliyetleri
2.1.1. Kurulu: MTKlarn kuruluuna SPKnn teklifi zerine
SPKnnunda tanmlanan ilgili Bakan tarafndan izin verilir. Bu kurulu-
larn faaliyete gemesi SPKnn iznine tabidir. MTKlarn kurulmas tek-
lif edilirken, mezkur Ynetmelikte saylan artlarn yan sra yurt ii ve
yurt d finansal piyasalarn genel durumu ile sistemik risk unsurlar
ve MTKlarn hizmet verecekleri borsalar ve dier hususlar gz nnde
bulundurulur.
2.1.2. Kurulu koullar: Kurulu izni verilebilmesi iin, MTKlarn;
a) Anonim irket eklinde kurulmalar,
b) Paylarnn tamamnn nama yazl olmas,
c) Paylarnn nakit karl karlmas,
) Sermayelerinin Kurulca belirlenen miktardan az olmamas ve tama-
mnn denmi olmas,
d) Kurucularnn ve tzel kii kurucular zerinde dorudan veya do-
layl olarak nemli etkiye sahip olan ortaklarnn SPKnnun 44nc mad-
desinde4 yer alan artlar tamalar,
) nemli Etkiye Sahip Ortak: SPKn uyarnca kurulmu olan borsalar ve T.C. Babakanlk
Hazine Mstearl hari, sermaye veya oy haklarnn dorudan veya dolayl olarak %5
veya daha fazlasn temsil eden paylar ile bu orann altnda olsa dahi ynetim kurullarna
ye belirleme imtiyaz veren paylara sahip olan orta,
d) TCMB: Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas Anonim irketini,
e) TTK: 13.01.2011 tarihli ve 6102 sayl Trk Ticaret Kanununu,
f) Sermaye piyasas aralar: Menkul kymetler ve trev aralar ile yatrm szlemeleri
de dahil olmak zere Kurulca bu kapsamda olduu belirlenen dier sermaye piyasas
aralarn,
g) ye: MTK nezdinde gerekletirilen ilemlere taraf olmalarna izin verilenleri,
) Ynetici: Ynetim Kurulu Bakan ve yeleri, Genel Mdr ve Yardmclar ile i
kontrol, risk ynetimi, i denetim ve gzetim birimlerinden sorumlu kii veya kiiler ile
imza yetkisine sahip dier kiileri,
ifade eder.
4 6362 sayl SPKn m.44: Arac kurumlarn kurucu ortaklarnn; a) Mflis olmamas,
konkordato ilan etmi olmamas ya da hakknda iflasn ertelenmesi karar verilmi
olmamas, b) Faaliyet izinlerinden biri Kurulca iptal edilmi kurulularda, bu
meyyideyi gerektiren olayda sorumluluu bulunan kiilerden olmamas, c) Bu
Kanunda yazl sulardan kesinlemi mahkmiyetinin bulunmamas, ) 14.01.1982
tarihli ve 35 sayl deme Gl inde Bulunan Bankerlerin lemleri Hakknda
Kanun Hkmnde Kararname ve eklerine gre kendileri veya orta olduu kurulular
hakknda tasfiye karar verilmemi olmas, d) 26.09.2004 tarihli ve 5237 sayl Trk
Ceza Kanununun 53nc maddesinde belirtilen sreler gemi olsa bile; kasten
ilenen bir sutan dolay 5 yl veya daha fazla sreyle hapis cezasna ya da devletin
e) Esas szlemelerinin SPKn ve ilgili dzenlemelerde yer alan hkm-

lere uygun olmas,
f) Ortaklk yapsnn ak ve saydam olmas
gerekir. Kurucularn ve tzel kii kurucular zerinde dorudan veya
dolayl olarak nemli etkiye sahip ortaklarn ayrca gerekli mali g ve
iin gerektirdii drstlk ve itibara sahip bulunmas art aranr. Kamu
tzel kiileri hari tzel kii kurucularn ve tzel kii kurucular zerinde
dorudan veya dolayl olarak nemli etkiye sahip ortaklarn son 3 yla ait
bamsz denetimden gemi finansal tablolarn sunmalar gereklidir. Ya-
banc kurucu ve ortaklar iin uygun olduu lde, Trk uyruklu gerek
ve tzel kiiler iin aranan artlarn mevcut olduuna dair, bulunduklar
lkenin yetkili makamlarnca onanm bilgi ve belgelerin noterce tasdikli
evirilerinin veya geerlilii kanun veya uluslararas szlemelerle kabul
edilen ekilde olduuna dair bilgi ve belgelerin sunulmas zorunludur.
2.1.3. nemli etkiye sahip ortaklarn, yneticilerin ve ihtisas per-
sonelinin sahip olmalar gereken koullar: MTKlarn nemli etkiye sa-
hip ortaklar, yneticileri ve ihtisas personelinin;
a) Mflis olmamas, konkordato ilan etmi olmamas ya da haklarnda
iflasn ertelenmesi karar verilmi olmamas,
b) Faaliyet yetki belgelerinden biri veya birden fazlas Kurulca iptal
edilmi yahut borsa yeliinden srekli olarak karlm kurulularda,
bu meyyideyi gerektiren olayda sorumluluu bulunan kiilerden olma-
mas,
gvenliine kar sular, anayasal dzene ve bu dzenin ileyiine kar sular,

zimmet, irtikp, rvet, hrszlk, dolandrclk, sahtecilik, gveni ktye kullanma,
hileli iflas, ihaleye fesat kartrma, edimin ifasna fesat kartrma, biliim sistemini
engelleme, bozma, verileri yok etme veya deitirme, banka veya kredi kartlarnn
ktye kullanlmas, sutan kaynaklanan mal varl deerlerini aklama, kaaklk,
vergi kaakl veya haksz mal edinme sularndan mahkum olmamas, e) Gerekli
mali g ve iin gerektirdii drstlk ve itibara sahip bulunmas, arttr. (a) bendinde
belirtilen artlar, iflasn kaldrlmasna, kapatlmasna veya konkordato teklifinin
tasdikine ilikin kararn, (b) bendinde yer alan artlar ise buna ilikin kararn
kesinleme tarihinden itibaren 10 yl gemesi hlinde, bu fkrann uygulamasnda
dikkate alnmaz. Arac kurumlarn tzel kii kurucu ortaklarnn da dorudan veya
dolayl olarak artlar Kurulca belirlenecek nemli etkiye sahip ortaklarn da birinci
fkrada yer alan artlar tamas zorunludur. Arac kurumlarn dnm ilemleri
ile esas szleme deiikliklerinde Kurulun uygun grnn, pay devirlerinde Kurul
izninin alnmas zorunludur ve bunlara ilikin usul ve esaslar Kurulca belirlenir.
Bu fkra uyarnca yaplan dzenlemelere aykr olarak gerekletirilen devirler pay
defterine kaydolunmaz ve bu hkme aykr olarak pay defterine yaplan kaytlar
hkmszdr. Arac kurumlarn bu Kanun kapsamndaki faaliyetlerini yrtmek iin
dardan destek hizmeti almna ilikin usul ve esaslar Kurulca belirlenir. Bankalar
dndaki dier yatrm kurulularnn kurucularnda aranacak artlar Kurulca
belirlenir.
c) SPKnnunda yazl sulardan kesinlemi mahkumiyetinin bulun-

mamas,
) 14.01.1982 tarihli ve 35 sayl deme Gl inde Bulunan Ban-
kerlerin lemleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararname5 ve eklerine
gre kendileri veya orta olduu kurulular hakknda tasfiye karar ve-
rilmemi olmas,
d) 26.09.2004 tarihli ve 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 53. mad-
desinde6 belirtilen sreler gemi olsa bile; kasten ilenen bir sutan do-
lay 5 yl veya daha fazla sreyle hapis cezasna ya da devletin gvenlii-
ne kar sular, anayasal dzene ve bu dzenin ileyiine kar sular,
zimmet, irtikp, rvet, hrszlk, dolandrclk, sahtecilik, gveni ktye
kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat kartrma, edimin ifasna fesat ka-
rtrma, biliim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya de-
itirme, banka veya kredi kartlarnn ktye kullanlmas, sutan kay-
5 06.10.1983 tarihli ve 18183 mkerrer sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr.

6 5237 sayl TCK m.53: Kii, kasten ilemi olduu sutan dolay hapis cezasna
mahkmiyetin kanuni sonucu olarak; a) Srekli, sreli veya geici bir kamu grevinin
stlenilmesinden; bu kapsamda, Trkiye Byk Millet Meclisi yeliinden veya
Devlet, il, belediye, ky veya bunlarn denetim ve gzetimi altnda bulunan kurum
ve kurulularca verilen, atamaya veya seime tabi btn memuriyet ve hizmetlerde
istihdam edilmekten, b) Seme ve seilme ehliyetinden ve dier siyasi haklar
kullanmaktan, c) Velayet hakkndan; vesayet veya kayymla ait bir hizmette
bulunmaktan, d) Vakf, dernek, sendika, irket, kooperatif ve siyasi parti tzel
kiiliklerinin yneticisi veya denetisi olmaktan, e) Bir kamu kurumunun veya kamu
kurumu niteliindeki meslek kuruluunun iznine tabi bir meslek veya sanat, kendi
sorumluluu altnda serbest meslek erbab veya tacir olarak icra etmekten, yoksun
braklr. Kii, ilemi bulunduu su dolaysyla mahkm olduu hapis cezasnn
infaz tamamlanncaya kadar bu haklar kullanamaz. Mahkum olduu hapis cezas
ertelenen veya koullu salverilen hkmlnn kendi altsoyu zerindeki velayet,
vesayet ve kayymlk yetkileri asndan yukardaki fkralar hkmleri uygulanmaz.
Mahkum olduu hapis cezas ertelenen hkml hakknda birinci fkrann (e)
bendinde sz konusu edilen hak yoksunluunun uygulanmamasna karar verilebilir.
Ksa sreli hapis cezas ertelenmi veya fiili iledii srada 18 yan doldurmam
olan kiiler hakknda birinci fkra hkm uygulanmaz. Birinci fkrada saylan hak
ve yetkilerden birinin ktye kullanlmas suretiyle ilenen sular dolaysyla hapis
cezasna mahkmiyet halinde, ayrca, cezann infazndan sonra ilemek zere,
hkmolunan cezann yarsndan bir katna kadar bu hak ve yetkinin kullanlmasnn
yasaklanmasna karar verilir. Bu hak ve yetkilerden birinin ktye kullanlmas
suretiyle ilenen sular dolaysyla sadece adl para cezasna mahkmiyet halinde,
hkmde belirtilen gn saysnn yarsndan bir katna kadar bu hak ve yetkinin
kullanlmasnn yasaklanmasna karar verilir. Hkmn kesinlemesiyle icraya konan
yasaklama ile ilgili sre, adli para cezasnn tamamen infazndan itibaren ilemeye
balar. Belli bir meslek veya sanatn ya da trafik dzeninin gerektirdii dikkat
ve zen ykmllne aykrlk dolaysyla ilenen taksirli sutan mahkumiyet
halinde, 3 aydan az ve 3 yldan fazla olmamak zere, bu meslek veya sanatn
icrasnn yasaklanmasna ya da src belgesinin geri alnmasna karar verilebilir.
Yasaklama ve geri alma hkmn kesinlemesiyle yrrle girer ve sre, cezann
tmyle infazndan itibaren ilemeye balar.
naklanan malvarl deerlerini aklama, kaaklk, vergi kaakl veya

haksz mal edinme sularndan mahkum olmamas
zorunludur. (a) bendinde belirtilen artlar, iflasn kaldrlmasna, ka-
patlmasna veya konkordato teklifinin tasdikine ilikin kararn; (b) ben-
dinde yer alan artlar ise buna ilikin kararn kesinleme tarihinden itiba-
ren 10 yl gemesi halinde, bu hkmn uygulamasnda dikkate alnmaz.
Tzel kiinin ynetim kurulu yesi olarak atanmas halinde yukardaki
artlar atanan tzel kii temsilcisi iin de aranr.
MTKlarn yneticilerinde deiiklik meydana gelmesi hlinde, durum
grevden ayrlma nedenleri ile birlikte izleyen ilk ign iinde SPKya bil-
dirilir. MTKlarn yneticilerinin grevlerinin devam esnasnda yukarda
belirtilen artlar tamadklarnn tespiti ya da anlan artlar kaybetme-
leri durumunda bu kiilerin grevleri MTK tarafndan sonlandrlr. MTK,
yneticilerinin burada belirtilen koullar kaybedip etmediklerini takiple
ykmldr. Bu tespitin Kurulca yaplmas halinde ilgililerin Kurulca g-
revden ayrlmalar talep edilir ve bu talep MTK tarafndan yerine getiri-
lir. Grevden ayrlmas talep edilen kiinin ynetim kurulu yesi olmas
halinde MTK genel kurulu en ge 30 gn ierisinde ilgili ynetim kurulu
yesinin grevden alnmas gndemiyle Kurulca olaanst toplantya
arlr. MTKlarn ynetici dndaki ihtisas personelinin grev yapmas
iin gerekli artlardan birini tamadnn sonradan tespiti veya ortaya
kmas halinde ilgili personel atamaya yetkili organ tarafndan grevden
alnr.
2.1.4.Kurulu ilemleri ve faaliyet koullar: Kurucular, kurulu
artlarna uygun olarak hazrlayacaklar esas szleme ve dier tevsik
edici belgelerle birlikte SPKya bavuruda bulunurlar. MTKlarn kurulu
izninin alnmasn mteakip, kurulu ilemlerinin TTK erevesinde ta-
mamlanmas iin Gmrk ve Ticaret Bakanlna bavuruda bulunulur.
Kuruluuna izin verilen MTKlarn bu izni almasn takiben en ge 1 yl
iinde, SPKya faaliyet izni almak zere bavurmas arttr. Faaliyet izin
bavurular, bavuru srasnda aranan bilgi ve belgelerin eksiksiz olarak
SPKya sunulmasndan itibaren 6 ay iinde SPK tarafndan karara balanr
ve keyfiyet ilgililere bildirilir. Kurulu izninden itibaren 1 yl iinde SPKya
bavuruda bulunmayan veya bavurusunun sonucunda kendilerine faali-
yet izni verilmesi uygun grlmeyen kuruluun kurulu izni iptal olur. Bu
sre, zorunlu artlarn varl veya bavuruda bulunulmamasnn kurulu
izni alan kurulua hasredilemeyecek sebeplerin varl halinde, SPK tara-
fndan 1 yl uzatlabilir. Faaliyet izninin verilebilmesi iin, SPK tarafndan
yaplan dzenlemelere uygun muhasebe kayt, bilgi ve belge sistemi ile
dzenli i ak ve haberlemeyi salayacak yeterli bir organizasyonun ku-

rulmu, teknik donanmn salanm, i kontrol, i denetim ve gzetim ile
risk ynetimi birim ve sistemlerinin oluturulmu ve iler hale getirilmi
olmas ve MTK bnyesinde bulunacak nemli varlklarn korunmasna
ilikin gerekli gvenlik nlemlerinin alnm olmas zorunludur. Kurulca
verilen faaliyet izninin iptalinde SPKnnun 41inci madde7 hkm uygula-
nr. Genel Ynetmelik kapsamnda verilecek hizmetlere ilikin taraflarn
karlkl hak ve ykmllklerinin belirlendii bir szlemenin yaplm
olmas zorunludur. MTKlar, sermaye piyasas mevzuat dnda kalan fa-
aliyetlerde bulunmak iin SPKya bilgi verir. Kurul MTKlardan sz konu-
su faaliyetleri yerine getirmemesini talep edebilir.
MTKlar, yelerine sunacaklar hizmetleri ve mevzuatla kendilerine b-
raklan grevleri etkin, gvenilir ve kesintisiz bir ekilde yerine getirmek
amacyla gerekli bilgi ilem sistemlerini ve teknolojik altyapy kurmak,
bunlarn tutarlln, gvenilirliini, btnln ve bilgilerin zamannda
elde edilebilirliini salamak amacyla gerekli sistemsel ve ynetsel n-
lemleri almak, kontrolleri tesis ve takip etmek zere ilgili dzenlemele-
ri yapmak zorundadr. SPK gerekli grd durumlarda konuya ilikin
dzenleme yapmaya ve uygulamaya ynelik karar almaya yetkilidir. SPK,
MTKlarn esas szlemelerinde yer alacak kar pay datm oranlarna ve
pay sahiplerine esas szlemeyle tannan imtiyazlara snrlama getirebilir.
Esas szleme deiikliklerinde SPKnn uygun gr alnr. Dorudan
veya dolayl olarak; %5i aan pay devirleri veya ortaklk yapsnda %5
ve zeri deiiklik yaratan pay devirleri ile pay devri sz konusu olma-
sa da dorudan veya dolayl kontrol devri sonucunu douran her trl
ilem SPKnn iznine tabidir. mtiyazl paylarn devri her halkarda SPK
iznine tabidir. Pay devirlerinde, paylar devralacak gerek ve tzel kiiler
ile tzel kiilerin nemli etkiye sahip ortaklarnn da Ynetmelikte say-
lan artlar tamalar zorunludur. SPKnn uygun gr vermedii esas
szleme deiiklikleri ile izin vermedii pay devirleri veya kontrol devri
sonucunu douran ilemler hkmszdr. Bu hkme aykr pay devirleri
7 6362 sayl SPKn m.41: Kurul, bu Kanun kapsamnda vermi olduu yetki belgesi
ve faaliyet izinlerini, bu Kanundaki ilgili dier hkmler sakl kalmak kaydyla,
aadaki hallerde iptal edebilir: a) Faaliyette bulunma yetkisinden aka feragat
edilmesi veya faaliyet izninin verildii tarihten itibaren 2 yl sreyle ilgili izin
kapsamnda herhangi bir faaliyette bulunulmamas, b) Faaliyet izninin yanl veya
yanltc beyanlarda bulunularak ya da hukuka aykr dier yollarla alnm olmas,
c) Faaliyet izninin alnmas srasnda aranan artlarn kaybedildiinin Kurulca
tespitinden itibaren ay iinde bu artlarn yeniden salanamamas. Faaliyet
izinlerinin tamam iptal edilenlerin, sona erme karar almalar veya en ge 3 ay
iinde esas szlemelerindeki ticaret unvan ile ama ve faaliyet konular da dhil
olmak zere ilgili hkmleri yatrm hizmetleri ve faaliyetleri kapsamayacak ekilde
deitirmeleri zorunludur.
ortaklk pay defterine kaydolunmaz ve bu ekilde yaplan kaytlar hkm

ifade etmez. %5i amayan pay devirleri, devrin gereklemesinden itiba-
ren en ge 15 i gn ierisinde SPKya bildirilir.
2.1.5. Faaliyet ilke ve esaslar: MTKlar faaliyetleri srasnda;
a) yelerin takas ilemlerini gven ve istikrar ierisinde gerekleti-
rilmesini salayacak gerekli altyap, donanm ve organizasyonel yapnn
tesis edilmesini teminen ilgili dzenlemeleri yapmak,
b) yelerinin, MTKnn i ve ilemleriyle ilgili yaplacak dzenlemelere
uyumu konusunda gerekli nlemleri almak,
c) SPKnnunda dzenlenen sular ile piyasa bozucu eylemleri nlemek
zere SPKnnun 71inci maddesinin ikinci fkras erevesinde borsalar
tarafndan yrtlen almalara gerekli bilgi ve belge desteini salamak,
) Hizmet verdii piyasalardaki yeleri ve piyasa katlmclar ile kendi-
si ve kendisi ile SPK arasnda, talep edilen erevede dzenli bilgi akn
salamak,
d) Takas sisteminin gven ve istikrar iinde yrtlmesini salayacak
yeterli organizasyon ve zkaynaa sahip olmak,
e) Merkezi takas faaliyetlerinin dzenlenmesi ve uygulanmasnda adil
davranmak,
f) ve ilemlerini SPK ve menfaat sahipleri ile ibirlii ve koordinas-
yon iinde yrtmek,
g) Hizmetlerin cretlendirilmesinde adil davranmak,
) yelere uygulanacak disiplin tedbirlerine ynelik ilem ve sreleri
belirlemek ve uygulamada hakkaniyete uygun davranmak,
h) Finansal tablolarn, takasa ilikin cretleri ve organizasyon yapsn
dzenli olarak internet sitesi araclyla kamuya aklamak,
) Mevzuatla kendisine braklan grevleri yerine getirmek
zorundadrlar.
2.2. MTKnn Organlar, Komiteleri ve htisas Personeline likin
lkeler
2.2.1. Genel kurul: MTKlarn st karar organ olan genel kurul, pay
sahiplerinden oluur. Pay sahipleri irket ilerine ilikin haklarn genel
kurulda kullanrlar. Kanuni istisnalar sakldr. Ortak olmayan yeler oy
hakk bulunmakszn genel kurula katlabilir. Genel kurul olaan toplan-
tlar haricinde gerekli hallerde, TTK hkmleri erevesinde olaanst
toplantya arlr. Genel Kurul gndemi ve davet mektubu, gndemde g-

rlecek hususlara ilikin her trl bilgi, belge ve ek ile birlikte pay sa-
hiplerine ve SPKya toplant tarihinden en az 3 hafta nce iadeli taahhtl
olarak gnderilir. SPK temsilcisi, oy hakk olmakszn genel kurula kat-
labilir. Genel kurul tutanaklar, bakanlk divannca imzalandktan son-
ra, izleyen ilk i gn SPKya gnderilir. Gndemde grlen hususlara
ilikin her trl bilgi belge ve eklerle genel kurulda ynetim kurulu yesi
seilmesi durumunda, ynetim kurulu yelerinin Ynetmelikte belirtilen
nitelikleri tadklarn tevsik edici bilgi ve belgeler toplant tarihinden
itibaren en ge 5 i gn ierisinde SPKya iletilir. Kurulca sz konusu
genel kurul kararlarna ilikin olarak, ilave bilgi ve belge istenebilir. Y-
netim kurulu yelerinin seimine ilikin genel kurul kararlarnn mevzu-
ata aykrlk iermesi halinde MTKdan bu aykrln giderilmesi istenir.
lgili mevzuata aykrlklar ve/veya Kurulca gerekli grlmesi hallerinde
genel kurul, gerekliliin belirlendii tarihten itibaren, SPK tarafndan 15
i gn iinde olaanst toplantya arlr ve genel kurul gndemi SPK
tarafndan belirlenerek pay sahiplerine duyurulur.
2.2.2. Ynetim kurulu, kurulun toplant ve karar nisab: Ynetim
kurulu en az 7, en fazla 11 kiiden oluur. Genel mdr ynetim kuru-
lunun doal yesidir. Ynetim kurulu yelerinin iletme, iktisat, maliye,
kamu ynetimi, uluslararas ilikiler, hukuk, mhendislik, sermaye piya-
salar veya bankaclk alanlarnda lisans veya lisansst renim grm
ve yksekrenim sonras finansal piyasalar ve ekonomi alannda en az
10 yl deneyim sahibi olmalar zorunludur. Ynetim kurulu yeleri en
ok 3 yl iin seilirler. Sresi biten yenin tekrar seilmesi mmkndr.
Sresi bitmeden ynetim kurulu yeliinin sona ermesi halinde ynetim
kurulu tarafndan yaplacak ilk genel kurula kadar grev yapmak zere
TTK hkmleri erevesinde yeni ye seilir. Buna ilikin ynetim kurulu
karar alnd tarihten itibaren 5 i gn ierisinde ynetim kurulu ye-
liine seilen kiinin burada ve Ynetmelikte saylan dier artlar tad-
na dair belgeler ile birlikte SPKya bildirilir.
Ynetim kurulu, TTK hkmleri erevesinde toplanarak karar alr.
Sermaye piyasas mevzuat kapsamndaki ileriyle ilgili olarak genel m-
dr gerektiinde ynetim kurulu bakanndan toplant yaplmasn isteye-
bilir. SPK MTK esas szlemesinde arlatrlm toplant ve karar nisap-
lar ngrlmesini isteyebilir.
2.2.3. Ynetim kurulunun sermaye piyasas mevzuat uyarnca g-
rev ve yetkileri: Ynetim kurulu TTKda ve dier mevzuatta belirlenen
grev ve yetkilerinin yan sra sermaye piyasas mevzuat erevesinde;
a) MTK tarafndan hazrlanmas gereken dzenlemeleri karara bala-

mak,
b) Hizmet verilecek borsalar, tekilatlanm dier pazar yerlerini, di-
er piyasalar ve hizmete konu sermaye piyasas aralarn belirlemek,
c) yelik bavurularn kabulnn ve yelikten geici veya srekli ka-
rlmasnn ltlerini belirlemek, yelik bavurularn karara balamak
ve gerektiinde yelerinin yelikten geici veya srekli karlmasna ka-
rar vermek,
) lemlerin mevzuata ve kurallara uygun olarak dzenli bir biimde
yrtlmesini salamak,
d) Genel Ynetmelik erevesinde gzetim fonksiyonu ile ilgili yerine
getirilmesi gereken esaslar belirlemek,
e) MTK tekilat ve hizmet birimlerinin alma ve faaliyet sonular-
n deerlendirmek; gzetim, denetim, inceleme, aratrma ve soruturma
raporlarn karara balamak, sonulardan ve nerilerden gerekli grdk-
lerinin uygulanmasn salamak,
f) MTKnn grev ve yetki alanna giren hususlarda yerli ve yabanc
kurulular ve uluslararas kurulularla anlama yapmak, mevzuatla be-
lirlenmi veya mevzuat dnda olmakla birlikte ihtiya duyulabilecek ko-
miteleri kurarak, yelerini semek ve alma esaslarn dzenlemek,
g) Ynetim kurulu kararlarnn ilgililere tebliini salamak, bu kararla-
rn gereinin yerine getirilmesini temin etmek ve uygulanmasn izlemek,
) Bteyi hazrlamak ve finansal tablolarn ve yllk faaliyet raporunu
hazrlayarak genel kurula sunmak,
h) Kamuya aklanmas gereken bilgilerin dzenli olarak internet site-
sinde yaynlanmasn salamak,
) MTK adna imzaya yetkili olanlar ve yetki snrlarn belirlemek,
i) Personel politikasna ilikin genel esaslar belirlemek,
j) Genel Ynetmelikle ve mevzuatla kendisine verilen sair grevleri ye-
rine getirmek
ile grevli ve yetkilidir. Ynetim kurulu; TTK uyarnca mnhasran
kendisine braklm grev ve yetkiler ile yukardaki (a), (b), (e), (f) ve ()
bentlerinde yer alan grev ve yetkisi haricindeki dier grev ve yetkilerini,
yazl ve snrlar aka belirlenmi olmak artyla genel mdre devre-
debilir. Ynetim kurulu (c) bendinde yer alan yelik bavurularnn kara-
ra balanmasna ve gerektiinde yelerinin yelikten geici veya srekli

karlmasna ilikin yetkisini genel mdre devredebilir. Sz konusu
yetkinin genel mdre devri halinde genel mdr tarafndan ilk ynetim
kurulu toplantsnda ynetim kuruluna bilgi verilir.
2.2.4. Genel mdr: Genel mdr ilgili mevzuat ve ynetim kuru-
lu kararlar dorultusunda kendisine braklm ve devredilmi ynetim
ve temsile ilikin ileri yrtr. Genel mdrn yksekrenim sonras
mali piyasalar, ekonomi, maliye, iletme, sermaye piyasalar, bankac-
lk veya finans alannda en az 10 yl deneyim sahibi olmas zorunludur.
Genel mdrn mnhasran bu grev iin atanm olmas zorunludur.
Genel mdr, MTKnn ynetim, denetim veya sermaye ilikisinde bulun-
duu kurulular, bu kurulularn dorudan ya da dolayl olarak ynetim,
sermaye veya denetim kontrolne sahip olduu kurulular ile borsalar
ve tekilatlanm piyasalar, takas ve saklama kurulular ve Kurulca uy-
gun grlecek dier finansal kurulularda, icrai nitelikte olmamak ve
MTKdaki grevin ifasnda zaafiyete dlmemesi kaydyla, ynetim ku-
rulu bakanl ve yelii gibi grevler alabilir. Genel mdrle atana-
caklarn Genel Ynetmelikte aranan koullar tadklarn gsteren bel-
gelerle birlikte SPKya bildirilmesi arttr. Genel mdrn atanmas, SPK
tarafndan bildirimin alnd tarihten itibaren 15 ign iinde olumsuz
bir gr bildirilmedii takdirde yaplabilir.
2.2.5. MTK tekilat ve personeli: Genel Ynetmelik ve ilgili mevzu-
atla MTKlara verilmi grevlerin yerine getirilmesi ve yetkilerin kullanl-
masna ilikin olarak; MTKnn tekilat, hizmet birimleri, organizasyonu,
grev tanmlar, yetki ve sorumluluklar ile bunlarn devri ve grevlilerin
alma usul ve esaslar genel mdrn teklifi zerine ynetim kurulunca
yrrle konulacak tekilat ynergesiyle belirlenir. MTKca belirlenecek
ve MTKnn temel faaliyetlerinin yerine getirilmesi iin grevlendirilen ih-
tisas personelinin yksekrenim kurumlarndan mezun olmalar zorun-
ludur. Personelin ie alnmalar, iten karlmalar, nitelikleri, ilerleme
ve ykselmeleri, performans ltleri, dev, sorumluluk ve ykmllk-
leri, uymalar gereken yasaklar ile disiplin konular genel mdrn tekli-
fi zerine ynetim kurulunca yrrle konulacak personel ynergesiyle
belirlenir.
2.2.6. Sr saklama ykmll ve yasaklar: MTKlarn yneticile-
ri ve tm personeli sfat ve grevleri dolaysyla rendikleri; MTKya ve
MTKyla ilikisi olan ortaklk, kurum ve dier her trl gerek ve tzel
kiilere ait srlarn gizliliine uymak ve srlar kanunla grevli ve yetkili
klnm kii ve mercilerden bakasna herhangi bir suretle aklamamak,
kendilerinin veya nc kiilerin yarar veya zararna kullanmamakla y-

kmldrler. Merkezi Kayt Kuruluu A.. tarafndan MTKlara salanan
hak sahibi baznda bilgiler gizli olup, MTK yneticileri ve personeli ken-
dilerine salanan bu bilgilerin gizliliinden sorumludur. Bu ykmllk,
ilgililerin MTKdaki grevlerinden ayrlmalarndan sonra da devam eder.
MTKlar, takas faaliyetleri kapsamnda, yabanc MTKlar ve uluslarara-
s kurulular ile karlkllk ilkesi erevesinde ibirlii yapabilirler. Bu
kapsamda yaplan ilem ve eylemler SPKn ve dier kanunlarda yer alan
sr saklama ykmllne ve gizlilik kurallarna aykrlk oluturmaz.
MTKlarn yneticileri ve ihtisas personeli ile bunlarn eleri ve velaye-
ti altndaki ocuklar, takas hizmeti verilen borsa bnyesindeki piyasa,
pazar, platform ve sistemler ile takas hizmeti verilen borsann piyasa i-
leticisi olduu baka borsalarn piyasalarnda alm-satm ilemi yapamaz-
lar. MTKlarn genel mdr dahil tm personeli; greve balamadan nce
maliki olduklar, Hazine Mstearl tarafndan karlan borlanmaya
ilikin menkul kymetler dndaki, borsada ilem gren ortaklklara veya
bunlarn itiraklerine ait her trl paylarn ya da menkul kymetlerini,
ei ve velayeti altndaki ocuklar dndakilere, grev srelerinin bala-
masndan itibaren 30 gn iinde satmak veya devretmek suretiyle elden
karmak zorundadr. Bu hkme aykr hareket edenler aykrln tespit
edildii tarihten itibaren istifa etmi saylr.
2.3. MTK yelerine likin Esaslar
2.3.1. MTK yeleri ve yelik teminat: Trkiye Cumhuriyet Merkez
Bankas, SPKn uyarnca faaliyet gsteren yatrm kurulular ile MTKlar
tarafndan nerilen ve Kurulca kabul edilen dier kiiler MTKlara ye
olabilir. MTKlar, yelie kabul, bir borsann veya tekilatlanm dier
piyasalarn yelii artna balayabilir. yelik ilikisi szlemeyle kuru-
lur. Bu szlemeye ilikin hususlar, yelie bavuru, yelie kabul, yelik
trleri ve bu yelerin yerine getirebilecekleri faaliyetler, yelerin temsili,
yelerin ykmllkleri ile bunlara verilecek disiplin cezalar, bunlarn
durumlarnda meydana gelen deiikliklerin bildirilme esaslar, yelikten
ayrlma, karlma ve sair konularla ilgili usul ve esaslar MTKlarn yne-
tim kurullarnca hazrlanarak SPKnn onayyla karlacak MTK ynet-
meliinde gsterilir.
MTKlar yelerinden, takas sreci ve ilemleri dolaysyla MTKya ve-
rebilecekleri zararlarn karlanmas amacyla yelik teminat talep ede-
bilirler. yelik teminatna ilikin esaslar MTK Ynetmelii ile belirlenir.
2.3.2. yelerin sorumluluu, faaliyet esaslar ve yelere uygula-
nacak nlemler: MTK yeleri; mevzuatta belirlenen esaslar dahilinde,

borsalarda ve tekilatlanm dier pazar yerleri ile bunlarn dnda ilem
gren sermaye piyasas aralarnn teslimi, bedellerinin denmesi ve bu
ilemlere ilikin teminat ve garanti fonu katk pay ykmllklerinin ifa-
s ile ilgili ilemlerin tmnden ve bu kapsamda alanlarnn grevleri
erevesinde yaptklar ilerden sorumludur. MTK yeleri ile mterileri
arasnda yaplacak szlemelere konulacak hkmlerle yelerin sorum-
luluklar kaldrlamaz ve snrlandrlamaz. MTK yeleri ilgili mevzuatta
yer alan ilke ve kurallarla takas faaliyetlerine ilikin olarak;
a) MTK tarafndan belirlenen ilke ve kurallara uygun hareket etmek,
b) Mterilerine ve dier yelere kar iyi niyet ve drstlk ilkelerine
uygun davranmak,
c) Mterilerine ve dier yelere kar doabilecek mali ve hukuki so-
rumluluu teminat altna almak zere MTK tarafndan ngrlebilecek
genel ve zel mahiyetteki sigortalar yaptrmak ve bu nitelikteki dier ted-
birleri almak,
) Ortaklk, ynetim yaps ve mali durumu ile ilgili olarak nemli her
trl deiiklii, gerekletii tarihte derhal MTKya bildirmek,
d) Yasal olarak tutmakla ykml olduklar defter ve kaytlara ek ola-
rak, MTK tarafndan kararlatrlan dier kaytlar tutmak, bilgi ve belge-
leri usulne gre dzenlemek ve bunlar periyodik olarak veya MTKnn
istedii zamanlarda MTKya iletmek ve MTK tarafndan belirlenen sre
boyunca saklamak zorundadrlar. Burada saylan hususlara uymayan
veya takas ykmllklerini tam olarak yerine getirememesi sonucunu
douracak sermaye piyasas arac eksikleri tespit edilen yeler hakknda
MTK kendi yetkisindeki tedbirleri uygular.
2.4. Takas Esaslar
2.4.1. Verilecek takas hizmetlerinin kapsam: MTKlar, borsalarda
ve tekilatlanm dier pazar yerlerinde ve borsalar ve tekilatlanm di-
er pazar yerleri dnda ilem gren sermaye piyasas aralarnn teslimi,
bedellerinin denmesi ve bu ilemlere ilikin teminat ykmllklerinin
ifasyla ilgili ilemleri yrtrler. Borsalar ve tekilatlanm dier pazar
yerlerinde ilem gren sermaye piyasas aralarnn teslimi, bedellerinin
denmesi ve bu ilemlere ilikin teminat ykmllklerinin MTKlar nez-
dinde yerine getirilmesi esastr. SPK, MTKlarn takas hizmeti verebilecek-
leri borsalar ve tekilatlanm dier pazar yerlerini belirler. Bu belirleme,
borsalarn ve tekilatlanm dier pazar yerleri bnyesinde oluturulmu
piyasa, pazar ve platformlar ve/veya ilem grecek aralar baznda ola-

bilir. MTKlarn takas hizmeti verebilecekleri borsalarn belirlenmesinde
borsalarn uygun grleri alnr. MTKlar, TCMB tarafndan oluturulan-
lar hari olmak zere sermaye piyasalar dnda kurulmu ve kurulacak
dier piyasalar ile yurtdnda faaliyet gsteren borsa ve tekilatlanm
pazar yerlerinin ve tezgahst piyasalarn da takas, deme ve teminat
ilemlerini SPKnn izniyle yerine getirebilir. Ayrca SPK, borsalar ve te-
kilatlanm dier pazar yerleri dnda gerekletirilen sermaye piyasas
aralar ile ilgili ilemlerin takasnn MTK nezdinde yerine getirilmesini
zorunlu tutabilir. MTKlar ilgili mevzuata gre yetkilendirilmek kaydyla,
Genel Ynetmelikte belirtilen ilemleri, lisansl depolar tarafndan dzen-
lenen rn senetleri konusunda da yrtebilir.
2.4.2. Hizmet verilecek borsalar ve tekilatlanm dier pazar yer-
leri ile imzalanacak szlemeler: MTK ile hizmet verilecek borsalar ve
tekilatlanm dier pazar yerleri arasnda her iki kurumun hak, ykm-
llk ve yetkilerinin belirlenecei bir szleme yaplr. Bu durumda MTK,
hizmet verdii kurumun MTKnn grev alanna giren i ve ilemlerinin
yrtlmesine ilikin ilgili dzenlemelerde yer alan tm yetki ve sorumlu-
luklar devralr. Dzenlenecek szleme, taraflarn szlemeyle birbirle-
rine kar belirlenen mali ykmllkleri dnda SPK onayna tabi olup,
szlemede sz konusu Ynetmelie aykr hususlara yer verilemez. SPK,
bu szlemede deiiklikler yaplmasn isteyebilir. MTK ile borsalar ve
tekilatlanm dier pazar yerleri arasndaki anlamann feshedilmesi iin
asgari bir ihbar sresi belirlenmelidir. Sz konusu szlemelerde yapla-
cak deiiklikler de SPK onayna tabidir. Borsalar ve tekilatlanm dier
pazar yerleri tarafndan takas ilemlerini yrten MTK; ilgili Borsann
veya tekilatlanm dier pazar yerinin ynetim kurulu karar ve SPKnn
onayyla deitirilebilir. MTK ile hizmet verdii borsalar ve tekilatlan-
m dier pazar yerleri arasnda piyasann gven ve istikrar ierisinde
ileyiini engelleyecek unsurlarn ortaya kmas ve bunun da MTKlarn
ykmllklerini gerei gibi yerine getirememesinden kaynaklandnn
tespiti halinde, MTKnn grevlerinin bu kurumlarca dorudan yerine ge-
tirilmesine ve/veya baka bir MTKnn grevlendirilmesine Kurulca karar
verilebilir. Hizmet verilen borsalar ve tekilatlanm dier pazar yerlerine
ilikin ilemler ve dzenlemeler; borsalar ve tekilatlanm dier pazar
yerleri lehine haklar ve/veya ykmllkler oluturduunda, bunlar MTK
lehine haklar ve/veya ykmllkler olarak da kabul edilir.
2.4.3. Takas esaslar, takas sistemi ve teminatlar: Takas sistemine
ilikin esaslar MTK Ynetmelii ile dzenlenir. Sz konusu ynetmelikte
takas prensipleri her bir ara, borsa ve tekilatlanm dier pazar yeri
baznda veya piyasalar gibi ayrm ltleri erevesinde ayr ayr belirle-
nebilir. Gerekletirilen ilemlere ilikin ykmllklerin zamannda ve
tam olarak yerine getirilmesi ile temerrt hali, alnacak nlemler, uygula-
nacak yaptrmlar ve temerrt halinin giderilmesine ilikin usul ve esaslar
MTK ynetmelii ile dzenlenir. MTK; MTK ynetmeliinde tanmlayaca
durumlar iin mahsup ilemi yaplmadan takas ykmllklerinin yerine
getirilmesini istemek, alm emirlerinde emrin gerekletirilmesi iin ge-
rekli nakdin, satm emirlerinde ise sata konu sermaye piyasas aracnn
belirli bir ksmnn veya tamamnn emrin gerekletirilmesini bekleme-
den depo edilmesini istemek gibi nlemleri ngrebilir.
MTK yaplan ilemler sonucunda nezdinde oluacak ykmllklerin
yerine getirilmesini salamak amacyla, yelerden MTK ynetmeliinde
belirlenecek esaslar erevesinde teminat talep eder. MTK yelerine i-
lem, hesap ve ilem grecek aralar baznda deiik oranlarda teminat
ve teminatlandrma yntemleri uygulanmasna, teminat olarak kabul edi-
lebilecek kymetlere ve bunlarn temini, tahsili, tamamlanma sreleri,
nemalandrlmas ve kullanlmasna ilikin esaslara MTK ynetmeliinde
yer verilir. MTK yeleri, asgari olarak MTK dzenlemeleri ile belirlenecek
oran veya tutar karlayacak kadar teminat mterilerinden talep etmek
zorundadr. SPK, piyasa koullarndaki gelimeleri dikkate alarak, ge-
rektiinde teminat oranlarna ya da tutarlarna asgari bir snr getirebilir.
2.4.4. MTKlarn merkezi kar taraf olmad hallerde oluturulan
garanti fonu, teminatlarn ve garanti fonundaki varlklarn korunmas:
MTK, ykmllklerin yerine getirilmemesi durumlarnda kullanlmak
zere gecikmelerin nlenmesi amacyla bir garanti fonu oluturabilir.
SPK, hizmet verilen borsa ve tekilatlanm dier pazar yerlerinde alan
piyasalar ve sermaye piyasas aralar itibariyle garanti fonu oluturulma-
sn zorunlu tutabilir. yelerin ve MTKnn Garanti Fonuna yapacaklar
katklar, bu katklarn nemalandrlmas, fonun ynetimi ve kullanmna
ve fonla ilgili dier hususlara ilikin usul ve esaslar, MTK ynetmeliiyle
belirlenir.
Borsalar ve MTKlar nezdinde Kurulca yaplan dzenlemeler uyarnca
takas risklerinin nlenmesi amacyla tutulan teminatlar ve oluturulan
garanti fonundaki varlklar, amalar dnda kullanlamaz, kamu alacak-
lar iin olsa dahi haczedilemez, rehnedilemez, idari mercilerin tasfiye
kararlarndan etkilenmez, iflas masasna dhil edilemez ve zerlerine ih-
tiyati tedbir konulamaz.
2.5. Merkezi Kar Taraf
2.5.1. Merkezi kar taraf uygulamas, bavuru ve izin: SPK, merke-
zi takas kurulularnn, alcya kar satc, satcya kar da alc roln

stlenerek takasn tamamlanmasn taahht ettikleri merkez kar taraf
uygulamasn, piyasalar veya sermaye piyasas aralar itibaryla zorunlu
tutabilir. Borsalar veya tekilatlanm dier pazar yerleri de nezdlerinde
ilem gren sermaye piyasas aralaryla ilgili merkezi kar taraf uygula-
masna gemek zere SPKya bavurabilirler. MTKlar merkezi kar taraf
uygulamasn, yaznn giri blmnde verilen SPKnnun 77 ve 78inci
maddesinde belirlenen esaslar uyarnca hazrlayacaklar ve Kurulca
onaylanacak Ynetmelik erevesinde yrtrler. Ynetmelikte SPKnnun
78inci maddesinin ikinci, nc ve drdnc fkralarnda belirlenen
esaslar dzenlenir.
Merkezi kar taraf grevini stlenmek iin SPKya bavuran MTKlara
izin verilebilmesi iin;
a) Hizmet verilecek sermaye piyasas aralarnda stlenilecek mali
riskler ile dier risklere uyumlu olarak, Kurulca belirlenecek tutardan az
olmayacak ekilde asgari zsermaye bulundurmalar,
b) Merkezi kar taraf olunmas nedeniyle ortaya kabilecek riskleri
tanmlayabilecek, hesaplayabilecek ve raporlayabilecek etkin bir risk y-
netim mekanizmas ve birimi oluturmalar ve idame ettirmeleri
gereklidir. SPK, yukardaki artlarn yannda ilave koullar ngrebi-
lir. MTKlarn, MTK olma veya merkezi kar taraf olarak yetkilendiril-
me koullarndan herhangi birini kaybetmesi halinde, durumun ortaya
kt gn itibariyle SPKya bildirimde bulunulur. Belirli bir piyasa veya
sermaye piyasas aracnda merkezi kar taraf olma izni verilmi olan
bir MTK, baka bir piyasa veya sermaye piyasas arac iin merkezi kar
taraf olarak faaliyet gstermek isterse SPKya yeniden izin bavurusunda
bulunmak zorundadr.
2.5.2. Merkezi kar taraf uygulamasnda merkezi takas kurulula-
rnn mali sorumluluu: Takas kurulularnn merkezi kar taraf gre-
vini stlendii takas ilemlerinde mali sorumluluu, tesis edilecek limitler
dhilinde ve yelerden alnacak teminatlar ile dier garantiler erevesin-
de belirlenir. Ykmllklerin yerine getirilmesi merkezi takas kurulu-
unun zsermayesinde bir azalmaya neden olmusa, durum gerekele-
riyle birlikte ayn gn iinde SPKya bildirilir. MTK mali durumunu eski
dzeyine getirmek iin sermaye artrm dhil gereken her trl tedbiri
ivedilikle alr. Gerekli zsermaye tutar yeniden tesis edilene kadar, MTK,
Trkiye Muhasebe Standartlarna gre hazrlayaca zsermaye deiim
tablosunu haftalk olarak SPKya gnderir.
2.5.3. Teminat ve malvarlklarnn ayr izlenmesi: Merkezi kar

taraf hizmeti verecek kurulu tarafndan alnan teminatlar ile hesap sa-
hiplerinin malvarlklarnn bu kuruluun malvarlndan ayr izlenmesi
esastr. Takasn yerine getirilmesine ilikin ilemler hari olmak zere
merkezi kar taraf hizmeti veren kurulu sz konusu teminat veya varlk-
lar tevdi amalar dnda kullanamaz. Merkezi kar taraf hizmeti vere-
cek kurulu bu maddeye uyumun salanmasn teminen gerekli nlemleri
alr.
2.5.4. Merkezi kar taraf faaliyeti erevesinde oluturulan garan-
ti fonuna ve risk ynetimine ilikin dier hususlar: Merkezi kar taraf
hizmeti verecek MTKlar verilecek hizmete ilikin olarak yelerinden ala-
ca katk pay ile bnyelerinde her bir piyasa iin ayr ayr veya tm piya-
sa iin tek bir garanti fonu olutururlar. Balangta belirlenmi olan risk
ynetim sisteminin iinde yer alan herhangi bir srete ya da kullanlan
risk hesaplama yntemlerinde nemli bir deiiklik yaplmas gereklilii-
nin ortaya kmas halinde ve her halkarda 6 ayda bir SPKya bildirim-
de bulunulmas zorunludur. SPKnn sz konusu yntemlerde deiiklik
talep etme hakk sakldr. Merkezi kar taraf olarak faaliyette bulunacak
MTKlar nezdinde oluturulan risk ynetim sistemlerinin, herhangi bir
zamanda ve her bir yenin toplam riskini de gsterebilecek nitelikte ol-
mas gereklidir.
2.6. Mali Hkmler
MTKlar, btelerini ve personel kadrolarn ynetim kurullar aracl-
yla kendileri belirler. MTKlarn verdikleri temel hizmetler kapsamnda
olan ve bu hizmetlerin tek sunucusu olmaktan kaynaklanan statsne
dayal olarak btn yelerine uyguladklar cret ve komisyonlar ile bun-
larn tahsil zaman ve ekilleri ynetim kurullarnn nerisi ve SPKnn
onayyla yrrle girer. MTKlarn temel hizmetlerinden faydalanmak
iin zorunlu olmayan, bu hizmetlerle ilgili olarak talep eden katlmcla-
ra sunulan dier hizmetlerden alnan cretler ise MTKlarca belirlenir ve
SPKnn bilgisine sunulur. MTKlar tarafndan verilen eitim hizmetleri
yelere zorunlu tutulsa dahi bu kapsamda deerlendirilir. Verilen temel
veya yan hizmetlerle ilgisi olmayan dier faaliyetlerden alnan cretler
ise toplu bir ekilde ve ayrntl olarak her hesap dnemi sonu itibariyle
SPKnn bilgisine sunulur.
2.7. Dier Hususlar
2.7.1. MTKlarn bilgi ve belge isteme ve inceleme yapma yetki-
si: MTKlar; i ve ilemleri ile ilgili olarak gerekli grdkleri hususlar-
da yelerinden bilgi, belge istemek ve inceleme yapmak, kendi nezdinde

gerekletirilen ilemlerin gvenliini teminen yelerinin mali durumunu
lmek, izlemek ve bu faaliyetleri esnasnda tespit edilen takas ilemle-
rine ilikin mevzuata aykrlklarla ilgili olarak kendi yetkisinde olanlar
hakknda yaptrm uygulamakla grevli ve yetkilidirler. MTKlar; kendi
bnyelerinde takas ve buna bal ilemleri gerekletiren yelerin i ve i-
lemleri ile MTK kurallarna uyumunu dzenli ve etkin olarak izler, takas
ilemlerinin kesintisiz srmesi iin gerekli nlemleri alr ve bu konular-
daki usul ve esaslar belirler. MTKlar Kanunla ve dier mevzuatla ken-
dilerine verilen yetki ve grevlerle ilgili olarak dzenlemeler yapmaya ve
bunlar uygulamaya, grevli ve yetkilidir. MTKlar yaptklar incelemeler-
de kendi kurallarnn ar ihmali ve kastl ihlal edilmesi halinde SPKya
bildirimde bulunurlar.
2.7.2. MTKlarn mali ve bilgi sistemleri denetimi ile finansal ra-
porlama: SPK, SPKn kapsamndaki faaliyetleri ile ilgili olarak MTKlarn
dzenleme, gzetim ve denetim merciidir. SPK gerekli grd durum-
larda MTKlar nezdinde, SPKn kapsamndaki faaliyetleri ile ilgili olarak
inceleme ve denetim yapmaya yetkilidir. MTKlarn denetimle grevli per-
sonele uygun bir alma ortam salamalar zorunludur. SPK, merkezi
takas faaliyetlerine ilikin olarak gerekli grd hususlarn yerine ge-
tirilmesini, her trl bilgi ve belgenin talebi zerine veya dzenli olarak
gnderilmesini MTKlar ile yelerinden istemeye yetkilidir. MTKlarn bil-
gi sistemleri denetimine ve bu denetimi yapacak kurululara ilikin usul
ve esaslar Kurulca belirlenir. MTKlarn bilgi sistemleri denetiminin nite-
likleri Kurulca belirlenecek bamsz denetim kurulularna, ylda en az 1
kez veya daha ksa zaman dilimleri ierisinde yaptrlmas zorunlu tutu-
labilir. Bamsz denetim neticesinde hazrlanan rapor ezamanl olarak
ilgili MTKya ve SPKya gnderilir. MTKlarn mali denetimi Kurulca ilan
edilen listede yer alan bamsz denetim kurulularnca yaplr. Bamsz
denetim neticesinde hazrlanan rapor ezamanl olarak ilgili MTKya ve
SPKya gnderilir. Kendi zel mevzuatlar kapsamnda, bamsz deneti-
me tabi olan MTKlar, SPKnn bamsz denetime ilikin dzenlemelerine
uygun olarak bu ykmll yerine getirmi saylrlar. Bamsz dene-
tim neticesinde hazrlanan rapor ezamanl olarak ilgili MTKya ve SPKya
gnderilir. SPK gerek grdnde belirledii hususlarla ilgili bamsz de-
netim yaplmasn talep edebilir.
MTKlar, finansal tablo ve raporlarn ekil ve ierik bakmndan Trki-
ye Muhasebe Standartlar erevesinde Kurulca belirlenen dzenlemelere
uygun olarak, MTK faaliyetlerinin zellikleri gzetilerek zamannda, tam
ve doru bir ekilde hazrlamak ve ibraz etmek zorundadr. SPK MTKla-
rn finansal tablo ve raporlarnn kamuya aklanmasn zorunlu tutabilir.
SPK, MTKlarn mevzuata aykr faaliyet ve ilemlerinde SPKnnun

96nc maddesinde; mali durumunun bozulmas halinde ise 97. madde-
sinde saylan tedbirleri8 uygulamaya yetkilidir.
8 6362 sayl SPKn m.96: Kurul, sermaye piyasas kurumlarnn mevzuat, Kurulca
belirlenen standartlar, esas szleme ve fon i tz hkmlerine aykr
faaliyetlerinin tespit edilmesi halinde; ilgililerden aykrlklarn Kurulca belirlenen bir
srede giderilmesini ve kanuna, iletme ama ve ilkelerine uygunluun salanmasn
istemeye ya da dorudan bu kurumlarn faaliyetlerinin kapsamn snrlandrmaya
veya geici olarak durdurmaya, tamamen veya belirli sermaye piyasas faaliyetleri
itibaryla yetkilerini iptal etmeye ya da ngrecei dier her trl tedbiri almaya
yetkilidir. Kurul, hukuka aykr faaliyet veya ilemlerde sorumluluu tespit edilen
yneticilerin ve alanlarn sahip olduklar lisanslar geici veya srekli olarak iptal
etmeye, haklarnda su duyurusunda bulunulmas kararndan itibaren yarglama
sonulanncaya kadar imza yetkilerini snrlandrmaya veya kaldrmaya, hukuka
aykrlkta veya gerekletirilen ilemlerde sorumluluu mahkeme kararyla tespit
edilen ynetim kurulu yelerini grevden almaya ve yaplacak ilk genel kurul
toplantsna kadar yerlerine yenilerini atamaya yetkilidir. Banka ynetim kurulu
yelerinin grevden alnmas ynnde ilem tesis edilmeden nce Bankaclk
Dzenleme ve Denetleme Kurumunun gr alnr.
6362 sayl SPKn m.97: Kurul, sermaye piyasas kurumlarnn sermaye yeterlilii
ykmllklerini salayamad, sermaye piyasas faaliyetlerinden kaynaklanan
nakit deme ve finansal ara teslim ykmllklerini yerine getiremedii veya ksa
srede yerine getiremeyecei ya da bunlardan bamsz olarak mali yaplarnn ciddi
surette zayflamakta olduu ya da mali durumunun taahhtlerini karlayamayacak
kadar zayflam olduunun tespiti halinde, 3 ay gememek zere verilecek
uygun sre iinde mali yaplarnn glendirilmesini istemeye ya da herhangi bir
sre vermeksizin dorudan bu kurumlarn faaliyetlerini geici olarak durdurmaya;
tamamen veya belirli sermaye piyasas faaliyetleri itibaryla yetkilerini kaldrmaya;
yatrmclar tazmin karar vermeye; sorumluluu tespit edilen yneticilerin ve
alanlarn sahip olduklar lisanslar geici veya srekli olarak iptal etmeye, imza
yetkilerini snrlandrmaya veya kaldrmaya ve gerektiinde ynetim kurulunun
yelerini grevden almaya ve yaplacak ilk genel kurul toplantsna kadar yerlerine
yenilerini atamaya; bu kurumlarn tedrici tasfiyelerine karar vermeye ve tasfiyenin
bitmesini takiben gerektiinde veya tedrici tasfiyeye gitmeksizin dorudan
iflaslarn istemeye veya gerekli grd dier tedbirleri almaya yetkilidir. Yetkileri
srekli olarak kaldrlan sermaye piyasas kurumlarnn malvarlklar, yetkinin
kaldrlmasna ilikin Kurul kararnn alnd tarihten itibaren tedrici tasfiye
ilemlerinin tamamland ilan edilinceye; tedrici tasfiyeyi takiben veya dorudan
iflas talebinde bulunulmas hlinde, iflas talebinin mahkemece esastan karara
balanmasna kadar, Kurul ve tedric tasfiye erevesinde YTM tarafndan yaplacak
ilemler hari, devredilemez, rehnedilemez, teminat gsterilemez, tedbir konulamaz,
haczedilemez. Bunlar hakknda yaplm olan tm hacizler ve uygulanm tm
ihtiyati tedbirler der ve tm icra ve iflas takipleri kendiliinden durur, bir takip
muamelesi ile kesilebilen zamanam ve hak dren mddetler ilemez. flas karar
alnmas halinde, YTMnin yapm olduu demelerden doan alacaklar Devletin
ve sosyal gvenlik kurulularnn 6183 sayl Kanun kapsamndaki alacaklarndan
sonra gelmek zere, imtiyazl alacak olarak ncelikle tahsil olunur. Bu alacaklar
masann nakit durumuna gre 2004 sayl Kanunun 232. maddesinde gsterilen
sra cetvelinin kesinlemesi beklenmeksizin denir. Hakknda 5411 sayl Kanun
hkmleri uygulanan banka ve kurulular ile haklarnda 5411 sayl Kanun hkmleri
uygulanan gerek ve tzel kiiler ynnden YTMnin alacaklar, Tasarruf Mevduat
Sigorta Fonunun alacaklarndan sonra gelir. Birinci fkra uyarnca faaliyetleri
geici olarak durdurulan sermaye piyasas kurumlarnn malvarlklar da geici
2.7.3. Gzetim sistemi ve ibirlii: MTKlar, Genel Ynetmelikte d-

zenlenen faaliyetleriyle ilgili olarak gerekli grdkleri hususlarda yele-
rinden ve emir veren veya ilem yapan gerek ve tzel kiilerden bilgi ve
belge istemeye ve inceleme yapmaya yetkilidirler. Bilgi ve belge istenen
taraflar, MTKlarn grev alanna giren hususlarda zel mevzuatlarnda
yer alan gizlilik ve sr saklamaya ilikin hkmlere dayanarak bilgi ver-
mekten imtina edemezler. Piyasa bozucu eylemlerle SPKnnunda dzen-
lenen dier sularn nlenmesi, gzetimi veya denetimi ile SPKnna daya-
nlarak yaplan dzenlemelerin etkin bir ekilde uygulanmas amacyla,
Kurulca belirlenen usul ve esaslar erevesinde, MTKlar, borsalar ve di-
er ilikili kurumlarla gerekli her trl teknik destek alp verme, yardm
ve bilgi paylamnda bulunmakla ykmldrler. MTKlar kendilerine
Kurulca verilecek grevleri yerine getirirler ve gerekli ibirliini yaparlar.
Bu kapsamda yaplan ilem ve eylemler SPKn ve dier kanunlarda yer
alan sr saklama ykmllne ve gizlilik kurallarna aykrlk olutur-
maz. MTKlar, SPKnnun 101inci maddesi kapsamnda yaplan gzetim
ve denetim faaliyetleri erevesince SPK tarafndan talep edilen gerekli
tedbirleri ivedilikle almakla ykmldrler. MTKlar, takas ve merkezi
kar taraf hizmetleriyle ilgili etkinliin salanmas ve risklerin izlenmesi
amacyla, Kurulca belirlenen usul ve esaslar erevesinde, yurtiinde ve
yurtdnda yerleik borsa ve sermaye piyasas kurumlar ile dier iliki-
li kurumlar ve kurulularla karlkllk ilkesi gereince ibirlii ve bil-
gi paylamnda bulunma yetkisine sahiptirler. MTK, yelerinin takas ve
buna bal ilemleriyle ilgili olarak kendi aralarnda veya mterileriyle
doan uyumazlklarnn zmlenmesinde ilgili borsalara destek verir.
2.7.4. stanbul Takas ve Saklama Bankas A..ye ilikin gei h-
kmleri: SPKnnun yrrle girdii tarihte, stanbul Takas ve Saklama
durdurma karar verildii tarihten tekrar faaliyete geme izni verildii tarihe kadar,
Kurul tarafndan yaplacak ilemler hari, devredilemez, rehnedilemez, teminat
gsterilemez, tedbir konulamaz, haczedilemez, bu kurumlar hakknda yaplm
olan tm hacizler ve uygulanm tm ihtiyati tedbirler ve tm icra ve iflas takipleri
kendiliinden durur. Bir takip muamelesi ile kesilebilen zamanam ve hak dren
mddetler ilemez. Kurul tarafndan faaliyetlerinin devamna karar verilen sermaye
piyasas kurumlar hakknda, faaliyetlerin durdurulmas ncesinde mevcut olup, bu
fkrann birinci cmlesi kapsamnda duran tm ilemlere kaldklar yerden devam
olunur. Bu Kanun uyarnca faaliyetleri Kurulca veya kendi talepleri dorultusunda
geici olarak durdurulan sermaye piyasas kurumlarnn geici kapallk sresi 2
yl geemez. Sermaye piyasas mevzuatna aykrln giderilmesi veya sermaye
piyasas faaliyetinin yrtlmesine ynelik tedbirler hari olmak zere, bankalar
hakknda birinci fkrada belirlenen tedbirlerin uygulanmasna Bankaclk Dzenleme
ve Denetleme Kurumunca karar verilir. Sz konusu tedbirlerin, 5411 sayl Kanunun
ilgili hkmleri uyarnca ynetim veya denetimi Tasarruf Mevduat Sigorta Fonuna
devredilen bankalar hakknda uygulanmasna ise Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu
tarafndan karar verilir.
Bankas A.. yrtmekte olduu sermaye piyasas faaliyetleri ile ilgili i ve

ilemleri, herhangi bir izne ve yetkiye gerek olmakszn MTK sfatyla y-
rtmeye devam eder. stanbul Takas ve Saklama Bankas A..nin mevcut
ynetim kurulu yeleri herhangi bir bilgi ve belge istenmeden grev sre-
leri sonuna kadar grevlerine devam ederler. stanbul Takas ve Saklama
Bankas A..nin bamsz denetimine ilikin olarak Kanunun 138inci
maddesinin onbirinci fkras hkmleri sakldr. Bamsz denetim ne-
ticesinde hazrlanan rapor ezamanl olarak Hazine Mstearlna, ilgili
MTKya ve SPKya gnderilir.
stanbul Takas ve Saklama Bankas A.. tarafndan Genel Ynetmeli-
in yaym tarihinden itibaren 1 yl iinde Genel Ynetmelie uyum sa-
lanr. Kurulca uygun grld takdirde bu sre uzatlabilir. Genel Y-
netmelik uyarnca stanbul Takas ve Saklama Bankas A.. tarafndan
yaplmas gereken dzenlemeler Genel Ynetmeliin yaymlanmasndan
itibaren 6 ay iinde yaplr.
3. SONU
6362 sayl Sermaye Piyasas Kanununun Merkezi Takas Kurulula-
r balkl 77. maddesinin birinci fkrasnda Merkezi Takas Kurulula-
rnn (MTK) sermayesine, SPKn kapsamndaki faaliyetleri ile faaliyetle-
rinin geici ve srekli durdurulmasna, denetimine, gzetimine, finansal
raporlama standartlarna, finansal tablolarnn bamsz denetimine ve
dier kurum ve kurulularla ibirliine ilikin usul ve esaslarn SPK ta-
rafndan belirlenecei dzenlenmitir. Yine ayn maddenin ikinci fkra-
snda MTKlara yelik, teminat, takas esaslar, disiplin, sermaye, gelir ve
dier konulardaki dzenlemelerin Kurulca belirlenecek veya SPKnn uy-
gun grmesi halinde ilgili takas merkezi tarafndan hazrlanan ve Kurulca
onaylanan ynetmelik ile belirlenecei ifade edilmitir.
6362 sayl SPKn ncesinde lkemizde takas ilemlerine ilikin temel
dzenlemeler ve uygulamada kullanlan sreler daha ok borsalar ve
stanbul Takas ve Saklama Bankas A.. (Takasbank) tarafndan yaplan
genelge, uygulama esaslar gibi dzenlemelerle belirlenmitir. Takas siste-
minin bilgi ilem teknolojisindeki gelimelerden youn olarak etkilenmesi
sonucu dinamik ve srekli gelien bir sre olmas sebebiyle bu ynde bir
anlay tercih edilmitir. te yandan sistemin belirli bir olgunlua erime-
si dolaysyla, uygulamada ekillenen birok hususun 6362 sayl SPKnda
ngrld ekilde mevzuata geirilmesi ve bylelikle uygulamalardaki
belirliliin salanmas amalanmtr.
30.05.2013 tarihli ve 28662 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak y-
rrle giren Merkezi Takas Kurulularnn Kurulu ve alma Esaslar

Hakknda Genel Ynetmelik ile merkezi takas kurulularnn ve takas
ilemlerinin genel erevesinin dzenlenmesi amalanm olup, sz ko-
nusu Ynetmelikte SPKnnun 77. maddesinin birinci fkrasnda belirtilen
hususlara ilikin ayrntl dzenlemelere yer verilmitir. Maddenin ikinci
fkrasnda yer alan konularn uygulama ve operasyonla ilgili hususlar ol-
masndan bahisle, bu konu hakknda ayrnt hususlarn ilgili MTK ynet-
melii ile dzenlenmesi ngrlmtr.
Yukarda belirtilen SPKn hkmlerinin yan sra, SPKnnun Merkezi
kar taraf balkl 78. maddesinde MTKlarn merkezi kar taraf hiz-
meti de verebilecei ve bu hizmete ilikin Kurula sair yetkilerin verildii
dzenlenmi olup, Genel Ynetmeliin Merkezi Kar Taraf balkl b-
lmnde merkezi kar taraf hizmetine ilikin genel ilkeler belirlenmitir.
MTKlarn merkezi kar taraf faaliyetlerine ilikin ayrntl dzenlemele-
rin nmzdeki dnemde karlacak Merkezi Kar Taraf Ynetmeliin-
de yaplmas ngrlmtr.
Genel Ynetmelikte de SPKnnda ngrld zere Takasbankn y-
rtmekte olduu sermaye piyasas faaliyetleriyle ilgili i ve ilemleri, her-
hangi bir izne ve yetkiye gerek olmakszn MTK sfatyla yrtmeye devam
edecei dzenlenmi, Ynetmeliin yaym tarihinden itibaren 1 yl iinde
Genel Ynetmelie uyum salanmas ngrlmtr. Dolaysyla ilk aa-
mada sistem mevcut yapsyla ilemeye devam edecektir.
TUTUKLAMADA KAMA PHES
Av. Casim YILMAZ1
Yazmn balangcnda u hususu aklamalym ki tutuklama, tutuk-

suz yarglanma ve tutuklanmaya itiraza ilikin kararlar her ne kadar adli
yarg tarafndan veriliyor ise de, aslnda bu tr kararlar idari nitelikte
olan yarg kararlardr, bu nedenle dokunulmaz ve tartlmaz kararlar
olarak kabul edilmemelidir. rnein Yksek Seim Kurulu bakan ha-
kim olmasna ramen bu kurulun verdii kararlar tam yarg kararlar de-
il, idari nitelikli yarg kararlardr. dari nitelikli yarg kararlarnn zel-
lii bu kararlara her zaman itiraz edilebildii ve tartlmalarnn yasak
olmaddr. Nitekim Mustafa Balbay kararnda hkm veren stanbul
13. zel Yetkili Mahkemesi sann hkmle birlikte tutukluluun sr-
drlmesine karar vermitir. Bu karara hkm tarihinden itibaren yasal
bir haftalk sre ierisinde yaplan itirazn da grevli mahkemece reddine
karar verilmiti. Ancak Balbay karar hakknda Anayasa Mahkemesine
gidilmi ve Anayasa Mahkemesi mahkumiyet hkmnn kesinlemesini
beklemeden davann kabulne karar vermi, bu karar sonrasnda mah-
kumiyete ilikin gerekeli karar henz yazlmadan ancak hkm nedeni
ile dosyadan el eken stanbul 13. zel Yetkili Ar Ceza Mahkemesine
Sann tahliyesi iin bavuru yaplr ve bu bavuru kabul edilerek san-
n tahliyesine karar verilir. Bylece yaznn balangcndaki dncemiz
dorulanm bulunmakla tutuklamaya ynelik karar ve itirazlarn idari
nitelikte birer yarg kararlar olduu dorulanm bu tr kararlara her
zaman itiraz edilebilir olduu ve kabul edilmi bulunmaktadr.
Gelelim asl amacmza:
5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanunumuzun md 100/1 fkrasnda ve
2709 sayl Anayasamzn 19/3. Maddesinde tutuklamaya ilikin yer alan
ortak hkmde tutuklama sebeplerinden biri olarak gsterilen pheli
veya sann : Kamas, Saklanmas, Veya kaaca phesini uyandran
somut olgularn varl halinde tutuklama nedeni saylabilir. denmekle
kama ve kama phesini uyandrmaya ilikin somut olgularn bulun-
mas bal bana mutlak bir tutuklama nedeni olmad bu olgularn ya-
sada saylan tutuklama nedenlerinden birinin varl ile birlikte ancak
bir tutuklama nedeni saylabilir olduuna yer vermitir. Her ne kadar
CMKnn 100/2-a. Maddesinde kamann bal bana bir tutuklama ne-

deni olarak gsterilmesi szkonusu isede, bu hususun yukarda akla-
dmz anayasal hkm ve AHM kararlar dorultusunda yorumlanmas
gerekmektedir.
Kama, kiinin sust olarak yakalanmas srasnda veya fiil sonra-
snda yakalanmamak iin kamas veya bu ynde elinden geleni yapma-
sdr. Kama phesi ise somut (elle tutulur) olgularn bulunmas artna
baldr. Kama phesi konusunda elle tutulur somut nevinden olgular
yoksa kama phesi var gerekesiyle tutuklama karar verilemez.
Trk Dil Kurumu szlnde pheli; Ktlk hazrlnda sanlan,
ktlk sezinen olarak tarif edilmitir. Cezai anlamda yasak saylan bir
eylem hazrlnda olan veya su ilediinden kuvvetle kukulanlan kii
olarak anlalmaldr. Kama phesi ise Hukuk Szlnde Ceza yar-
glamasnda tevkif nedenlerinden biri olarak tanmlanmtr. Demek ki
yasak olan bir fiil veya eylem hazrlnda olduundan kuvvetle pheleni-
len biri hakknda cezai ynden soruturma veya kovuturma varsa veya
o kii yarglanyorsa hakim veya mahkemece tutuklanmasna karar veri-
lebilir. Nitkim 1402 sayl CKUKun 104. Maddesi tutuklama iin sank
hakknda su ilediine dair kuvvetli emarelerle birlikte ayn zamanda
kama phesini uyandrmasn aramaktayd.
pheli Sank
5271 sayl Ceza Muhakemesi Usul yasamzda kama veya kama
phesinin varl ile birlikte yasada saylan bir tutulama nedeninin bu-
lunmas halinde sank veya phelinin tutuklanabileceine hakim veya
mahkemece karar verilebilir hkmn tamaktadr (Md101/1).CMK .
100/2-b madde bendi ise pheli veya sann kamas, saklanmas kaa-
ca phesini uyandran somut olgularn mevcudiyeti halinde tutuklama
sebebi var saylr hkmne yer vermitir. u halde kama, saklanma ve
kama phesini uyandran elle tutulur olgularn varl sank iin mutlak
olmamakla birlikte bir tutuklama nedenidir. Prof. Sevi, Prof. Kantar,
Selami Akdaa gre tutulama iin gerekli nedenler, son soruturmann
almasn gerektiren nedenlerden daha kuvvetli somut bulgular olmas
gerektiini belirtirler (5, 149-114 ) Prof. Erem ise kama veya kama p-
hesi olgularnn basit bir kukuya, bir sezinlemeye deil, delil dzeyinde
bir kavram olarak kabul edilmelidir (6, Erem syf.442). Tekrarlamakta
fayda var, tutuklama bir ceza veya ceza tr deildir, tutuklama delillerin
karartlmasn, pheli veya sann sorgulanmaktan kamasn nlemek
zere zorunlu hallerde uygulanabilen bir usl uygulamasdr. Tutukla-
mada ama, pheli veya sann gerektiinde zorunlu usul ilemlerin
tamamlanmasna kadar el altnda bulundurmaktr. (7, Malko)
Tutuklamada Kama phesi Av. C. YILMAZ 321
-Yksektepe sf.484). phelinin daha nce benzer sutan hkm giy-

mesinin bal bana makul kukuyu oluturmayacana AHM, AHSin
5/1-c maddesi gereince karar vermitir (12244/86).
Tutuklama genellikle hangi evrede sz konusu olur diye sorduumuz-
da bu evrenin genellikle soruturma evresinin balang safhas olduun-
da herkes mutabktr. Soruturmann ortalarnda veya soruturma sonu-
cunda dahi artlar varsa tutuklama karar verilebilir. Ancak bu ekildeki
bir tutuklamaya sann kamas veya kama phesini uyandran olgular
tutuklamaya neden olarak gsterilemez, gsterilmemesi gerekir. u halde
soruturma balangcnda pheli veya sann savunmas alnmadan ve
savunmadan kama ya da kama phesinin varlna ilikin bulgularn
mevcut olmas ile birlikte yasada saylan tutuklama nedenlerinden birinin
varl halinde mutlak olmamak artyla mahkemece tutuklama karar
verilebilir. Tutuklamada adli kontrol uygulamasnn yetersiz kalmas
gz nnde tutulur. AHS 5. Md. Gre sadece su ileme phesi tu-
tuklama iin yeterli neden oluturmaz, dayanak yaplan gerekenin
bu karar hakl gsterdiinin izah gerekir.
Tutuklama Koulu
Sann savunmas alnm olsa dahi soruturma dosyasnda bakaca
savunmalarn alnmas gerektii veya bakaca beyanlara bavurulmas ge-
rekli ise bu noksanln giderilmesine lzum grlme ihtimali karsnda,
rnein dosyann tanklarnn dinlenmemi olmas veya bilirkiidenmta-
laa alnmam bulunmas halinde dahi ayn ekilde yasaca tutuklamaya
veya tutuklamann devamna gidilebilecei sonucu kmaktadr.
Mefhumumuhalifinden hareket edersek pheli veya sank sorguya
arlr arlmaz, kendisini saklamaya gerek grmemise, ardan ka-
mamsa veya kama phesine ilikin somut bulgular yaratmamsa, so-
ruturmayla ilgili varsa bakaca sank, mteki, madur, ikyeti veya
katlann beyanlar alnmsa, tank ve bilirkii dinlenmi, gerekli rapor
ve mtalaalar alnmsa, yazmalara cevap gelmise pheli veya sann
o soruturmada kamas, saklanmas veya kama phesi ile tutuklan-
masna karar verilemez (kald ki tahliye iin tm bu artlarn gerekle-
mesi de aranmamaktadr). Zira bu durumda Anayasamzn 19. Maddesi
ile CMK md 100/2-a bendindeki tutuklama iin aranan artlar ortadan
kalkmtr.
Bilindii zere bu yazda deinilen husus tutuklamaya neden olarak
gsterilen sank veya phelinin kamas, gizlenmesi veya kaaca p-
hesini uyandran somut olgularn varl ve geerlilii hususudur. Sank
veya phelinin yukarda deinildii zere gizlenmesi, kamas veya ka-

ma phesini uyandrmas hususlar soruturmann genellikle balang
evresinde aranan hususlardr. Zira soruturma balangcnda sorutur-
mayla ilgili noksanlklarn ve phelerin giderilmesi, soruturmada tam
ve noksansz bir kanaat edinilmesi arandndan sann Anayasa ve CMK
da saylan nedenlerle tutuklanabilecei ngrlmtr, buna kimsenin
zaten itiraz da yoktur. Soruturma ilerledike ve gerekli savunmalar al-
np tank ve bilirkiiler dinlenmise, soruturma hususunda kamu da-
vasnn almas iin belli bir kanaat olumusa artk sann tutukluluk
halinin devamna neden kalmam olur. AHMin Murray/ Birleik Kral-
lk davasndaki 14310/88 sayl karar ile Talu/ Trkiye hakknda ver-
dii 2118/10 sayl karar gerekesinde kiinin sula itham edilebilmesi
iin yakalama veya tutuklama annda delillerin yeterli dzeyde toplanm
olmas mutlaka gerekli deildir. Zira tutukluluun amac, yrtlen so-
ruturma veya kovuturma srasnda kiinin tutuklanmasnn temelini
oluturan phelerin doruluunu kantlayarak veya ortadan kaldrmak,
adli sreci daha salkl bir ekilde yrtmektir. Buna gre su istinadna
esas tekil edecek phelere dayanak oluturan olgular ile ceza yargla-
masnn sonraki aamalarnda tartlacak olan ve mahkmiyete gereke
oluturacak olgularn ayn dzeyde deerlendirilmemesi gerekir akla-
masna yer vermekle yukardaki dncemizi dorulamaktadr.
Takdir Yetkisinin Kullanm
Yukarda aklanan noksanlklarn tamamlanmas ile kamu davasnn
almas safhasna gelinmi veya yarglama mahkemesince hazrlkta ol-
duu gibi sann savunmas alnm, mteki ve katlanlarn beyanlar
alnm, tank ve bilirkiiler dinlenmi gereken rapor ve mtalaalar aln-
msa sann tutuklama nedenide ortadan kalkm demektir. Sadece sa-
nn tahliyesi sonrasnda kama phesinden bahisle salverilmeye karar
verilmiyorsa bu durum CMKnn 100/2-a madde bendi ile Anayasamzn
19. Madde hkmne aykrlk tekil etmektedir. Anayasa Mahkemesi
2012/239 sayl kararndatutukluluk konusundaki kanun hkmleri-
nin yorumu ve somut olaylar uygulanmas derece mahkemelerinin takdir
yetkisi kapsamndadr. Ancak kanun veya anayasaya bariz ekilde aykr
yorumlar ile delillerin takdirinde aka keyfilik halinde hak ve zgrlk
ihlaline sebebiyet verilmektedir eklinde gerekeye yer vermitir.
Nitekim 5237 sayl TCKnn 283/3.Md bendine gre su ileyen bir
kiinin yakalanmasna, tutuklanmasna veya hakkndaki hkmn infa-
zndan kurtulmasna yardm eden anne, baba, e, karde gibi birinci de-
rece akrabalar hakknda cezaya hkmedilemez hkm bulunmaktadr.
Tutuklamada Kama phesi Av. C. YILMAZ 323
Bylece belirtilen safhadan sonra kama sana bir doal hak olarak
tannmtr.
Tutuklama, anayasal gvence altna alnm bulunan temel hak ve z-
grlklerin kstlanmas ve ihlalidir (AYM, AHM kararlar). Anayasamzn
19. Maddesi herkesin kii zgrl ve gvenlii hakkna sahip olduu,
bu zgrlklerden mahrumiyetin ok snrl olduu ve anayasann sayd
nedenlerden birinin varlyla ancak bu yola gidilebilecei hkm altna
alnmtr. Bylece anayasamzn 19/3 maddesinde yer alan ve CMK 100.
Maddesinde saylan nedenlerin inandrc delillerle desteklenmesi gerekir
(AYM 2012/1272 sayl karar).
Makul Sre
Anayasamzn md 19/7. Fkras tutuklanan kiilerin makul sre ie-
risinde yarglamay ve soruturma ve kovuturma srasnda serbest b-
raklmay isteme haklar vardr. Serbest braklma, ilgilinin yarglama
sresince durumada hazr bulunmasn veya hkmn yerine getirilme-
sini salamak iin bir gvenceye balanabilir hkmne yer vermitir.Bu
hkmle bir ceza soruturmas kapsamnda tutuklanan kiilerin yargla-
mann makul srede bitirilmesini ve soruturma veya kovuturma sra-
snda serbest braklmay isteme haklar gvence altna alnmtr. Zaten
anayasann 38. Maddesi ile masumiyet karinesi kabul edilmekle bir da-
vada tutukluluun makul sreyi amamasn gzetmek ncelikle derece
mahkemelerinin grevidir, serbest braklma hususuna ilikin kararlarda
bu olgu ve olaylarn ortaya konulmas gerektiine Anayasa Mahkemesi
2012/237 sayl kararnda yer vermitir.
Yine anayasamzn 19. Maddesi ile tutuklamann makul bir sre ile
snrl olmas gerektii, 38. Maddesi ile sululuu hkmen sabit oluncaya
kadar herkesin masum saylaca (ve susuz saylamayaca) hkmn
tamaktadr.Tutuklama nedenleri belli bir sreye kadar yeterli grlebi-
lir ancak, bu makul sre aldnda, uzatma iin gsterilen gerekelerin
yeterli grlse bile yarglama sresinin yeterli yrtlp yrtlmediine
de baklmaldr ve makul sre buna gre takdir edilmektedir.
Bilindii zere 6352 Sayl Yasa sana st had gzetilmeksizin tutuk-
suz yarglanma hakk tanmtr. Ayn yasa ile tutuklama tedbir olmaktan
karlm, tedbir olarak adli denetim sistemi tesis edilmitir.Adli dene-
tim sisteminde yurt dna kamamak, hkim tarafndan belirlenen yer
ve mercilere belirlenen srelerde dzenli olarak bavurmak ve bu yer ve
mercilerden uzaklamamak gerektiinde mahkemece belirlenecek mad-
di gvencede bulunmak gibi sann kamasn, gizlenmesini veya kama
phesini engelleyici tedbirler iermektedir. Bu tedbirlerle yetinmeyerek

sann Anayasa ve AHS-AHM kararlarna aykr olarak tutuklamayla ki-
inin zgrln kstlama veya bu zgrl ihlal etme yoluna kesin-
likle gidilmemelidir(AYM 2012/239 sayl karar ile AHS 5-6. Maddesi ve
AHM 14310/88 ve 2118/10 sayl kararlar).
Savunma hakk kutsaldr ve birgn mutlaka herkese lazm olur.Sa-
vunma hakknn kutsallndan daha fazla sayg duyulmas gereken yarg
kararlardr.Bu nedenle herkesin yarg kararlarna sayg duymas gerekir.
Bu noktadan hareketle mahkemelerinde st dereceli yarg mercilerinin
balayc kararlarna sayg duymalar ve o kararlara uymalar gerekmek-
tedir.Zaten yargya sayg bu ekilde oluur. AHS ve AHMnin lkemiz
asndan balaycl bulunduu gibi atma halinde AHS ve AHM ka-
rarlarna ncelik verilmektedir. AHM ve AHS kadar yarg asndan ba-
laycl bulunan Anayasa Mahkemesi kararlardr. Kama phesi ge-
reke yaplarak uzun sreli tutuklama kararlar verilmesinin anayasaya
aykr olduu ve bu aykrlklarn AHS ve AHM kararlarna aykr olduu
yine Anayasa Mahkememizce dile getirilmi olmas bizi bu yazy yazmaya
zorlamtr.
KAYNAKA
Balbay dosyas, AYM 2012/1272 sayl karar
CMK md 100/1, CMK md 100/2-a
TDK szl
Hukuk Szl, Eren-Malko
AHM 14310/88 sayl ve 2118/10 Sayl Karar
Parlar-Malko
Prof. Eren, Prof. Sevi
AYM 2012/239 esas sayl karar, 5237 sk, md 1283-3
Anayasa md 19/7, 6352 sk deiik CMK 100. Maddesi
TUTUKLULUK
TUTUKEVLER - CEZAEVLER
Av. Selen KARAALI 1
Ceza Muhakemesi Kanununun 100 ve devam maddelerine gre p-

heliler veya sanklar hakknda verilen tutuklama kararlar neticesinde,
bu kiiler Ceza ve Gvenlik Tedbirlerinin nfaz Hakknda Kanunun 111.
maddesi uyarnca i ve d gvenlik grevlisi bulunan, firara kar tek-
nik, mekanik, elektronik veya fiziki engelleri olan, 34. maddede say-
lan haller dnda oda ve koridor kaplar srekli olarak kapal tutulan
ve yasal zorunluluklar ayrk, daryla irtibat ve haberleme olana
bulunmayan normal gvenlik esasna dayal tutukevlerinde veya mad-
di olanak bulunmad hallerde dier kapal ceza infaz kurumlarnn
bu amaca ayrlm blmlerinde tutulurlar. Eylem ve davranlar ile
9uncu madde kapsamna giren tutuklular, yksek gvenlikli tutukevle-
rinde veya buna olanak bulunmad hallerde yksek gvenlikli kapal
ceza infaz kurumlarnn tutuklulara ayrlan blmlerinde barndrlr-
lar. Kadn, ocuk ve genlik tutukevleri mstakil olarak kurulabilir. Tu-
tuklular, tutukevlerinde veya maddi olanak bulunmad hallerde ka-
pal ceza infaz kurumlarnn tutuklulara ayrlan blmlerinde, byler,
kadnlar, genler, ocuklar olmak zere ve su trleri de gzetilerek
ayr yerlerde barndrlrlar.
Ceza ve Gvenlik Tedbirlerinin nfaz Hakknda Kanunun 111.mad-
desinde aka belirtildii zere tutuklularn barndrlacaklar yer n-
celikle tutukevleridir. Ancak maddi olanak bulunmad hallerde dier
kapal ceza infaz kurumlarnda barndrlabilirler. Bu husus maddenin
gerekesinde de lke olarak tutuklu, tutukevinde muhafaza edilecektir.
Tutukevi bu maksatla tahsis edilmi bir bina olacaktr. Ancak bu nevi
tutukevleri bulunmayan madd olanakszlk hllerinde, tutuklama ka-
rar, dier kapal ceza infaz kurumlarnn bu amaca, yani tutuklularn
barndrlmasna ayrlm blmlerinde infaz edilecektir denilerek vur-
gulanmtr.
Buna ramen, ne yazk ki lkemizde bir trl stesinden gelinemeyen
bir maddi olanakszlk hali (!) mevcuttur; kanunda yer alan ve tutuklu-
lar iin ncelikle mevcut olmas gereken tutukevlerinin mevcut olmamas
1 stanbul Barosu avukatlarndan.

sebebiyle haklarnda tutuklama karar verilen pheli ve sanklar, h-

kmllere zg ceza infaz kurumlarnda barndrlmaktadr.
Kanunda bylesine temel bir ayrma gidilmesinin esas sebebi; hak-
knda henz kesinlemi bir hkm bulunmayan ancak yine de eitli
sebeplerle zgrlnden yoksun braklmsa da masumiyet karinesi ge-
reince aklanma imkan halen mevcut olan kiiler ile sular sbuta erip,
cezalar kesinleen kiiler arasnda hem hukuki stat hem de bu statye
bal olarak yararlanacaklar ve ihtiya duyacaklar imknlar asndan
gereklilik grlmesidir. nk haklarnda tutuklama karar verilen ki-
iler aylarca, hatta senelerce, haklarndaki yarglama devam ederken bu
kurumlarda hkmllerden farkl imknlara ihtiya duyacaklardr.
Trkiyede ceza infaz kurumlarndan ayr olarak tutukevlerinin bulun-
mamas sebebiyle mevcut ceza infaz kurumlarnda yaanlan sorunlarn
en byklerinden biri ar younluk olarak n plana kmaktadr. Bu
konuda sivil toplum rgtlerinin ve resmi mercilerin yaynlad verilere
gre, ceza infaz kurumlar genelindeki ar younluk sorunu yalnzca
Trkiyede deil, Avrupa ve Amerika genelinde de en temel sorun haline
gelmitir.
Avrupa Konseyi kencenin nlenmesi Komitesi Bakan Mauro Pal-
ma, Mart 2011de yapt aklamada2 cezaevlerindeki ar younluun
en nemli sebebinin uzun tutukluluk sreleri olduunu belirterek, tutuk-
lu konumda bekletilen kiilere uygulanacak zel bir cezaevi rejiminin ol-
mamasna da dikkat ekmitir.
Avrupa Birliine ye lkelerdeki hapishanelerin durumu zerine Fair
Trials International (FTI) isimli ngiliz sivil toplum rgtnn Avrupa
Komisyonu iin Ekim 2011de hazrlad rapora 3 gre; Hapishanelerde
bulunan her 5 kiiden biri tutuklu sanktr; Tutukluluk sresi ortalama
9 aya ulaan Fransa hapishanelerinde bu oran 4te 1e kmaktadr; Av-
rupa Birlii genelindeki hapishanelerde bulunan toplam 643 bin kiiden
132.800 tutuklu sank konumundadr; Avrupa Birlii lkelerindeki ha-
pishanelerin doluluk oran ortalamas %108e ulamtr; Bulgaristan ise
%156 oran ile Avrupa Birlii lkeleri arasnda ilk srada gelmektedir; Bul-
garistandan sonra %149 ile talya ve %138 ile spanya gelmektedir; Yuna-
nistanda bulunan Korydallos hapishanesindeki doluluk oran ise %300e
ulamtr. Rapordaki bu verilerin ardndan, Fair Trials International r-
gt Avrupa Komisyonuna tutukluluk sresi iin genel bir standart ge-
tirilmesini ve en fazla bir yl tutukluluk sresi snrlamas konulmasn
tavsiye etmitir.
2 http://www.dha.com.tr/avrupada-cezaevleri-alarm-veriyor_148885.html
3 http://www.fairtrials.org/documents/DetentionWithoutTrialFullReport.pdf
Tutukluluk - Tutukevleri - Cezaevleri Av. S. KARAALI 327
nk, Avrupa Birlii lkelerinde tutukluluk sresi ile ilgili genel bir
sre snr bulunmamakla birlikte, rnek vermek gerekirse; Fransa ve
Almanyada tutukluluk sresi en fazla 1 yl, spanyada 2 yl ve ngilterede
ise 112 gn ile snrldr.
Fair Trials Internation isimli sivil toplum rgtnn 2011 tarihli rapo-
runda Avrupa Komisyonuna tutukluluk sresi iin en fazla 1 yl snrla-
mas getirilmesi tavsiye edilirken, 21.02.2014 tarihinde kabul edilen 6526
sayl kanun ile Trkiyede tutukluluk sresi 5 yl ile snrlandrlmtr.
6526 sayl kanunun kabul edilmesinden nce ise, mlga Terrle Mca-
dele Kanununun 10.maddesi uyarnca, Trk Ceza Kanununun 305, 318,
319, 323, 324, 325 ve 332nci maddeleri hari olmak zere, kinci Kitap
Drdnc Ksmn Drt, Be, Alt ve Yedinci Blmnde tanmlanan su-
larda tutukluluk sresi iin st snr 10 yl olarak uygulanmakta idi.
Ceza nfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneinin yaynlad Trki-
yenin Cezaevleri, Uluslararas Standartlar ve Avrupa lkelerindeki Du-
rum4 balkl gr yazsna gre; Trkiyede bulunan 400 akn sa-
ydaki cezaevlerinin en byk sorunu cezaevlerinin younluudur; Son
yllarda tutuklu ve hkml saysnda rekor artlar yaanmtr; Ceza-
evlerindeki yatak saysna gre tutuklu/hkml says oranlandnda
Trkiyede %6lk bir fazlalk olduunu sylemek mmkn iken, Almanya
hapishanelerinde kapasitenin %95,8i kullanlmaktadr; Trkiyedeki ce-
zaevlerinin younluu bakmndan esas sorunu tutuklularn says tekil
etmektedir; Avrupa lkelerinde tutuklu kiilerin hkmllere oran %10
ile %25 arasnda deiirken, Trkiyede bu oran %60a ulamtr ve Tr-
kiyede tutuklular hkmllere gre daha kt artlarda tutulmaktadr.
Trkiye ve Avrupa genelinde durum byle iken Amerika Birleik Dev-
letlerinde durum ok daha farkldr. Amerika Birleik Devletlerinde tutu-
kevleri ve cezaevleri ayr ayr, birbirinden ok farkl koullarda ve farkl
amalara gre kullanlmaktadr. Amerika Birleik Devletlerinde bir kii-
nin yalnzca hapishanede veya tutukevinde bulunduunun belirtilmesi o
kiinin iledii veya iledii iddia olunan suun tr ve yarglama aama-
snda gelinen noktay da iaret etmektedir.5
Amerika Birleik Devletlerinde yaklak 3600 tutukevi (jail) bulun-
4 http://www.cezaevindestk.org/gorus-ayrinti-18-turkiye%E2%80%99nin_cezaevleri_ulus-
lararasi_standartlar_ve_avrupa_ulkeleri%E2%80%99ndeki_durum
Tomris Atabay, Trkiyenin Cezaevleri, Uluslararas Standartlar ve Avrupa lkelerinde-
ki Durum
5 Deanne Katz, Aralk 2012, http://blogs.findlaw.com/blotter/2012/12/whats-the-differen-
ce-between-jail-and-prison.html
maktadr.6 2000 senesindeki verilere gre de yaklak 1562 cezaevi mev-

cuttur.7
Tutukevlerinde, yarglamas hala devam eden veya 1 yldan daha ksa
sreli hapis cezasna mahkm olmu kiiler bulunmaktadr.8 Hapisha-
neler (prison) ise, 1 yldan daha fazla sreli hapis cezasna mahkm ol-
mu kiiler iindir. Bu demektir ki, tutukevlerinde daha ok haklarndaki
yarglamann sonulanmasn bekleyen kiiler, hapishanelerde ise hakla-
rndaki yarglama tamamlanm, sular sbuta ermi ve hapis cezasna
mahkm olmu kiiler bulunmaktadr.9
Amerika Birleik Devletlerindeki tutukevleri ile cezaevleri arasndaki
bir dier ayrm ise bal bulunduklar ynetim asndandr; Genel olarak
tutukevleri eyalete veya bulunduklar ehre bal iken, hapishaneler ise fe-
deral hkmete baldr. Dolaysyla da, hapishaneler maddi kaynaklarn
federal devletten ald iin, maddi kaynaklarn eyalet komisyonlarndan
alan tutukevlerine gre, daha iyi bir gelire sahiptirler.10 Ayrca, hapishane
binalar ve yerlekeleri tutukevlerine gre daha fazla fiziksel olanaklar/
tesisler ile donatlmtr.11
Tutukevlerinin ou, hapishanelere gre daha kk leklidir, yalnz-
ca birka tutukevinin hapishanelere oranla byk olduu sylenilebilir.12
Amerika Birleik Devletleri Ulusal Islah Enstits Tutukevi Blm
(National Institute of Corrections Jail Division) Bakan Michael OToole
1996 ylnda yapm olduu bir aklamada tutukevleri ile hapishanele-
rin poplasyonlar arasndaki en mhim farkn giri oranlar olduunu
sylemitir. nk, hapishaneler giren mahkumlar tutarken, tutukevleri
tutuklular alp ksa bir sre sonra serbest brakmaktadr. Bir tutukevine
giri yapan tutuklularn %85i yaklak 4 - 5 gn ierisinde tahliye edil-
6 http://www.lawofficeofscottmiller.com/faqs/what-is-the-difference-between-a-jail-and-a-
prison-.cfm
7 Harvard Law School, Prisons Seminar By Margo Schlanger, spring 2003, sayfa 42 htt-
ps://www.law.umich.edu/facultyhome/margoschlanger/Documents/Resources/The_Diffe-
rence_Between_Jails_and_Prisons%20.pdf
8 http://www.diffen.com/difference/Jail_vs_Prison
9 Daron Hall, Sheriff, Davidson County Nashville, Tenn., The American Correctional Asso-
ciation, https://www.aca.org/fileupload/177/prasannak/1_1_1_Commentary_web.pdf
10 Harvard Law School, Prisons Seminar By Margo Schlanger, spring 2003, sayfa 42 ve 47
https://www.law.umich.edu/facultyhome/margoschlanger/Documents/Resources/The_
Difference_Between_Jails_and_Prisons%20.pdf
11 Deanne Katz, Aralk 2012, http://blogs.findlaw.com/blotter/2012/12/whats-the-differen-
ce-between-jail-and-prison.html
Tutukluluk - Tutukevleri - Cezaevleri Av. S. KARAALI 329
mektedir.13
Ancak bu hzl giri ve tahliyeler tutukevlerinde baka bir soruna kap
amaktadr. Tutukevinde bulunan tutuklularn hzl deiimi sebebiyle
tutukevleri hapishanelere gre daha karmak ve dzensiz hale gelmek-
tedir. Bu iki farkl kurum genel zellikleriyle kyaslanacak olursa; tutu-
kevinde bulunan tutuklularn daha geliigzel, tutukevi rutinlerinin daha
az nizami, tutukevinde geirilen zamann daha megalesiz ve tutuklularn
da daha ok bunalm iinde olduu tespit edilmitir. Ayrca, tutuklularn
daha savunmasz, hapsedilme durumu ile ba etmekte daha tecrbesiz ve
intihara daha meyilli olduklar, dolaysyla da gzlemcilerin bildirdiine
gre tutukevleri hapishanelere gre daha tehlikeli yerlerdir. 14
Genel olarak, ciddi akl ve ruh sal bozukluu oranlarnn tutukevle-
rinde hapishanelere gre daha yksek olduu belirtilmektedir.15
Hapishaneler ile tutukevlerinin Amerika birleik devletlerindeki bl-
gesel dalmna bakldnda da; hapishaneler youn olarak krsal alan-
larda bulunurken, tutukevleri daha ok ehir iindedir.16 phesiz ki,
tutukevlerinin daha ok ehir iinde bulunmas da haklarndaki yargla-
ma hala devam eden kiilerin avukatlarna ve ailelerine daha rahat ulaa-
bilmesini salayacaktr.
15 Jeffrey L. Metzner, Treatment in Jails and Prisons, in Treatment of Offenders with
Mental Disorders, Wettstein 1998, sf.211,230
AVRUPA NSAN HAKLARI SZLEMES
VE CEZA MUHAKEMES HUKUKU
PERSPEKTFNDEN ADL YARGILANMA
HAKKINA GENEL BR BAKI
Uur GNER1
ZET
nsanln en temel haklarndan ve ceza muhakemesi hukukunun en

temel prensiplerinden olan adil yarglanma hakkna ilikin, Avrupa nsan
Haklar Szlemesi ve Ceza Muhakemesi Kanunu dzenlemeleri ereve-
sinde, adil yarglanma hakknn alt balklar olan silahlarn eitlii pren-
sibi, bamsz ve tarafsz hkim ilkesi, meram anlatma ilkesi, savunma
hakk, makul srede yarglanma hakk ve denetim muhakemesine ba-
vurma hakk incelenmitir.
1) GR
nsanln en temel sorunu olarak, gnmzde de insan haklarnn
devletler eliyle ihlal edilmesi problemi zlebilmi deildir. Bu ihlalle-
rin azmsanamayacak bir ksm da insanlarn haksz sulamalara maruz
kalmas, bu haksz sulamalara kar kendini savunamamas, savunsa
dahi bu savunmann yarglama makamlarnca nazara alnmamas ve bu-
nun neticesinde de insanlarn zgrlnn ellerinden alnmasyla vcut
bulmaktadr.
Bahsettiimiz insan haklar ihlalleri adil yarglanma hakknn alt ba-
lklarndan sadece birkan oluturmaktadr. Bilindii zere ceza muha-
kemesi hukukunun btn zerinde etkili olan en temel ceza muhake-
mesi hukuku prensibi adil yarglanma hakk olup bu hakkn ihlali kiinin
zgrln dorudan etkilemesi hasebiyle olduka nem tamaktadr.
Bu almada adil yarglanma hakk, ceza muhakemesi hukuku pers-
pektifinden ele alnarak ve AHM itihatlarndan bir takm rnekler sunu-
larak aklanmaya allacaktr.
2) GENEL OLARAK
Adil yarglanma hakk ceza muhakemesi hukukunun en temel prensip-
Avrupa nsan Haklar Szlemesi... U. GNER 331
lerinden biridir. Bunun sebebi de alenilik, silahlarn eitlii, masumiyet

karinesi, hkimin bamszl ve tarafszl gibi ceza muhakemesi huku-
kunun temel ilkelerini bir nevi ats altnda toplamasdr.
Adil yarglanma hakk aada ayrntsyla incelenecei zere AHSnin
6. maddesinde dzenlenmitir. Bu madde balamnda temel olarak in-
sanlara yasayla kurulmu bamsz ve tarafsz bir yarg yeri tarafndan,
makul sre ierisinde, adil ve aleni olarak yarglanma hakk tannmtr.
Anayasann hak arama hrriyeti balkl 36. maddesinin,
Herkes, meru vasta ve yollardan faydalanmak suretiyle yarg
mercileri nnde davac veya daval olarak iddia ve savunma ile adil
yarglanma hakkna sahiptir.
hkmnde ve su ve cezalara ilikin esaslar balkl 38. maddesinin de
Kimse, ilendii zaman yrrlkte bulunan kanunun su saymad-
bir fiilden dolay cezalandrlamaz; kimseye suu iledii zaman ka-
nunda o su iin konulmu olan cezadan daha ar bir ceza verilemez.
Su ve ceza zamanam ile ceza mahkmiyetinin sonular konu-
sunda da yukardaki fkra uygulanr.
Ceza ve ceza yerine geen gvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.
Sululuu hkmen sabit oluncaya kadar, kimse sulu saylamaz.
Hi kimse kendisini ve kanunda gsterilen yaknlarn sulayan bir
beyanda bulunmaya veya bu yolda delil gstermeye zorlanamaz.
Kanuna aykr olarak elde edilmi bulgular, delil olarak kabul edi-
lemez.
Ceza sorumluluu ahsdir.
Hi kimse, yalnzca szlemeden doan bir ykmll yerine ge-
tirememesinden dolay zgrlnden alkonulamaz.
lm cezas ve genel msadere cezas verilemez.
dare, kii hrriyetinin kstlanmas sonucunu douran bir meyyide
uygulayamaz. Silahl Kuvvetlerin i dzeni bakmndan bu hkme ka-
nunla istisnalar getirilebilir.
Uluslararas Ceza Divanna taraf olmann gerektirdii ykmllk-
ler hari olmak zere vatanda, su sebebiyle yabanc bir lkeye veri-
lemez.
hkmnde adil yarglanma hakkna ve onun baz temel prensiplerine

yer verilmitir.
Adil yarglanma ilkesi, hukuka uygun ve salkl bir ceza muhakeme-
sini gvence altna alarak, her sjenin silahlarn eitlii ilkesi gereince
mmkn olduunca en adil ve hakkaniyete uygun yarglanma ansn g-
venceye alr.2
Nitekim 5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanunumuzun amac da budur.
Bunu Ceza Muhakemesi Kanunu Adalet Komisyonu Raporundan anlama-
mz mmkndr.3 Anlan raporda; uluslararas alanda gerekletirilen
ve insan hak ve zgrlklerine ilikin bulunan ok tarafl szlemelerde
adil yarglanma hakk ve bunun gerekleri olan masumiyet karinesi, sus-
ma hakk, silhlarn eitlii ilkeleri ve savunma haklar gibi hkmlerin
yer ald ve bu hkmlerin de Trk hukukunda uygulanmasnn zaruri
olduu belirtilmitir. Ayrca anlan raporda; ceza muhakemesi hukuku-
nun ve bunun ifadesini oluturan ana kanunun temel amacnn geree
ulamak olduu; ancak bu hedefin, insan hak ve zgrlklerini vurgula-
2 ROXIN-SCHNEMANN, Strafverfahrensrecht, 68.

3 TBMM Adalet Komisyonu Tarafndan Hazrlanan CMK Tasarsna likin Raporun ilgili
ksm yledir:
kinci Dnya Savann sona ermesini izleyen yllarda btn Avrupa lkelerinde byk
ivme kazanmas nedeniyle, demokratiklemenin, ceza muhakemeleri usulnde geni
deiiklikleri getirmesi ise kanlmazd. Uluslararas alanda gerekletirilen ve insan
hak ve zgrlklerine ilikin bulunan ok tarafl szlemeler de demokratiklemeyi
tevik ve tahrik etmektedir. Trkiye, Birlemi Milletler dzeyinde insan hak ve
hrriyetlerine ilikin szlemeleri ve nsan Haklarn ve Ana Hrriyetleri Korumaya
Dair Szlemeyi (ksaca Avrupa nsan Haklar Szlemesini) kabul etmi ve Avrupa
nsan Haklar Mahkemesine bireysel bavuru hakkn tanmtr. Bu szlemelerde, adil
yarglanma hakk ve bunun gerekleri olan susuzluk karinesi, susma hakk, silhlarn
eitlii ilkeleri ve savunma haklar gibi hkmler yer almaktadr. Bu hkmler, bugn
artk Trk i hukukunun uyulmas zorunlu ksmlar hline gelmilerdir. Sz konusu
szleme hkmleri, Yargtay ve mahkemelerimiz tarafndan dorudan uygulanmakta,
Anayasa Mahkemesince de destek norm olarak kullanlmaktadr.
Hl byle iken, Trkiyenin hzla artan nfusu, Dnyann kresellemesi, milyonlarca
Trk vatandann Avrupa lkelerinde almalar ve hatta yerlemeleri, lkemizde
ilenen sular hem miktar ve hem de nitelik itibaryla deitirmi, ceza adalet sistemi
byk bir bask altna girmi, davalarn sonulandrlmas makul sreleri amtr.
Davalarn uzamasnn nlenmesi iin mill ve uluslararas almalar yaplmaktadr.
Bu durum karsnda, ceza usul mevzuatnda davalara hz kazandrmak dncesi,
kamu hak ve zgrlklerine gre daha fazla etkili olmu ve yaplan kanun deiiklikleri
bazen ilkelerden zveride bulunulmasn sonulam, bu hl Kanunun sistematiini de
bir lde etkilemitir. Ancak, 1992 ylnda, ada ceza usulnde temel ilkeyi oluturan
ve savunmay salayan silahlarn eitlii erevesinde Kanunda deiiklikler yaplarak
savunma hakk, hatta Bat lkelerinden de ileri gidilerek, glendirilmitir.
Ceza muhakemesi hukukunun ve bunun ifadesini oluturan ana kanunun temel amac
geree ulamaktr; ancak bu hedef, insan hak ve zgrlklerini vurgulayan adil
yarglanma hakkna uygun biimde gerekletirilmelidir
yan adil yarglanma hakkna uygun biimde gerekletirilmesi gerektii

vurgulanarak adil yarglanma hakknn hedeflendii belirtilmitir.
Adil yarglanma ilkesi devlete, adliyede grev yapan soruturma ve ko-
vuturma makamlarna grev ykler. 4 Adil yarglanma hakknn ilevselli-
ini korumas iin phesiz ki devletin ve yarglamann eitli aamasnda
grev alan devletin ajanlarnn, kendilerine bunu bir ama edinerek, aza-
mi zeni gstermeleri gerekmektedir.
Her ne kadar AHSnin 6. maddesinde yalnzca kovuturma evresinden
bahsediliyor gibi grnse de ceza muhakemesi hukukunda yarglama hem
soruturma evresini hem de kovuturma evresini kapsamaktadr. Bir
sulama hakknda yaplan yarglamann soruturma evresini de kapsa-
d anlan maddedeki kendisine yneltilen herhangi bir sulamann
karara balanmasnda ifadesinden de aka anlalmaktadr, zira
sulamann karara balanabilmesi iin ncelikle soruturma makamla-
rna yneltilmi olan bir sulama mevcut olmaldr. Bu hususta Byk
Dairenin 27.11.2006 tarihli Salduz v. Trkiye karar bulunmaktadr. 5
Adil yarglama prensibi yukarda da belirttiimiz zere ceza muhake-
mesinin pek ok temel prensibi ile sk iliki ierisindedir. Adil yarglan-
ma prensibi sadece soruturma veya aratrma evreleriyle snrl olmayp,
muhakemenin tmne ilikin ve insan onuruna uygun merkezi noktada
adilliin bulunduu bir yarglamay amalamaktadr.6
3) AVRUPA NSAN HAKLARI SZLEMESNN 6. MADDESNN
NCELENMES
Adil yarglanma hakk AHSnin 6. maddesinde dzenlenmitir. Bu d-
zenleme u ekildedir:
1. Her kii, (zel hukuk uyumazlklarnda) medeni hak ve ykm-
llklerinin yahut (ceza hukuku alannda) kendisine yneltilen herhan-
gi bir sulamann karara balanmasnda, yasayla kurulmu bamsz
ve tarafsz bir yarg yeri tarafndan, makul sre ierisinde, adil ve aleni
olarak yarglanma hakkna sahiptir. Hkm aleni oturumda aklana-
caktr; ancak, bir demokratik toplumda ahlak, kamu dzeni yahut ulu-
sal gvenlik iin, ocuklarn ve genlerin menfaatleri ya da taraflarn
zel yaamlarnn korunmas bunu gerektirdiinde, ya da aleniyetin
adaletin tecellisine zarar verebilecei zel koullarn bulunmas halin-
de, mahkemenin grne gre kesin biimde gerekli olduu lde,
4 NVER-HAKER, Ceza Muhakemesi Hukuku 1. Cilt, Adalet Yaynevi, 2012, sf. 19

5 DORU, Osman, sf.16
basn ve halk/(dinleyiciler) durumann tamamndan ya da bir bl-

mnde kartlabilir.
2. Kendisine bir su isnat/(itham) edilen her kii, yasa uyarnca su-
luluu kantlanana del masum saylacaktr.
3. Kendisine bir su isnat/(itham) edilen her kii, asgari olarak aa-
daki, haklara sahiptir:
(a) kendisine yneltilen sulamann mahiyeti ve nedeni hakknda,
anlayabilecei bir dilde ve ayrntl olarak derhal bilgilendirilmi ol-
mak;
(b) savunmasn hazrlamak iin yeterli zamana ve kolaylklara/
(olanaklara) sahip olmak;
(c) savunmasn bizzat yahut kendi seimiyle belirledii bir avukat-
tan/(hukuki yardmdan) yararlanmak suretiyle yapmak yahut avu-
kattan/(hukuki yardmdan) yararlanmak iin yeterli deme gcnden
yoksun olmas ve adaletin tecellisinin bunu gerektirmesi halinde, c-
reti kendisi tarafndan denmeyecek olan bir avukat/(hukuki yardm)
temin etmek;
(d) aleyhindeki tanklar sorguya ekmek ya da ektirmek ve lehin-
deki tanklarn, aleyhinde tanklarla ayn koullar altnda hazr bulun-
durulmalarn ve sorgulanmalarna hak sahibi olmak;
(e) mahkemede kullanlan dili anlamyor ya da konuamyor ise bir
evirmenin yardmndan cretsiz olarak yararlanmak. 7
AHSin 6. maddesinin 1. fkrasnn 1. cmlesi, insanlara yasayla ku-
rulmu bamsz ve tarafsz bir yarg yeri tarafndan, makul sre ie-
risinde, adil ve aleni olarak yarglanma hakkn bahetmekte olup, sz-
lemeyle batlanm olan devletlere ise tm bu haklarn etkin bir ekilde
kullanlmasn salama ykmll yklemektedir.
Yasayla kurulmu bamsz ve tarafsz bir yarg yerinden kast, yrt-
me ve taraflar nnde bamsz ve tarafsz olan ve de yasalarla dzenlen-
mi bir yarglama usul gvencesine sahip olan mahkemelerdir. Mahke-
menin bamsz olmas ile tarafszlnn birbiriyle ok sk skya bal ol-
duunu sylemek gerekmektedir, zira bamsz olmayan bir mahkemenin
tarafszlndan sz etmek mmkn deildir.
Tarafsz mahkeme olgusu, sbjektif olarak mahkeme hkiminin yahut
7 lgili maddenin evirisi iin bkz. GEMALMAZ, Mehmet Semih; nsan Haklar Belgeleri
Cilt-1 Avrupa Konseyi Birinci Blm, sf.7-8
mahkeme heyetini oluturan yelerin kiisel tarafszln anlatmaktadr.

Burada 5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanununun 22-31. maddeleri ara-
snda dzenlenen hkimin davaya bakamamas ve reddi hkmleri ceza
muhakemesi hukukumuzda bu prensibin uygulanabilirliini salamakta-
dr.
Tarafsz mahkeme olgusu objektif olarak ise yarg erkinin bir kurumu
olarak davann taraflar zerinde brakt izlenimi aklamaktadr.
Davalarn makul sre ierisinde sonulandrlmas temel olarak dava-
larn kabul edilebilir bir sre ierisinde sonulandrlmasn aklamak-
tadr. Burada makul sre somut olayn zelliklerine gre tespit edilmek-
tedir.
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi, makul sre incelemesinde:
- Davann konusunun nitelii,
- Yarglama srasnda ikyetinin tutumu,
- Yarg yerlerinin tutumunu gz nnde bulundurmaktadr. rnek
kararlar iin baknz: (Muti v. talya, Vale v. Fransa, Yac ve di-
erleri v. Trkiye, Mansur v. Trkiye, Dachar v. Fransa, Kulda v.
Polonya) 8
Yarglamann aleni ve adil bir yarglama olabilmesi iin yarglama ak
ve hakkaniyete uygun olarak gerekletirilmelidir. Bunun salanabilmesi
iin de silahlarn eitlii ilkesine riayet edilmesi elzemdir.
AHSin 6. maddesinin 1. fkrasnn 2. cmlesinde ise Hkm aleni
oturumda aklanacaktr; ancak, bir demokratik toplumda ahlak, kamu
dzeni yahut ulusal gvenlik iin, ocuklarn ve genlerin menfaatleri
ya da taraflarn zel yaamlarnn korunmas bunu gerektirdiinde,
ya da aleniyetin adaletin tecellisine zarar verebilecei zel koullarn
bulunmas halinde, mahkemenin grne gre kesin biimde gerek-
li olduu lde, basn ve halk/(dinleyiciler) durumann tamamndan
ya da bir blmnde kartlabilir. denilerek aleniyet prensibi hkm
altna alnm ve devamnda yarglamann aleni yaplmasna bir takm s-
nrlamalar getirilmitir.
AHSin 6. maddesinin 2. fkrasnda ceza muhakemesi hukukunun da
temel prensiplerinden olan masumiyet karinesi dzenlenmitir. Buna
gre, asl olan susuzluktur, su ileme ise istisnadr. Sulu olduu iddia
edilen kiiye susuzluunu ispat etme ykmll yklenemez.
8 DONAY-ALTUNKA-OLGUN, Ceza Hukuku ve Ceza Yarglamasnda Son Gelimeler

Semineri, Sekin Yaynclk, 2013, sf. 148
AHSin 6. maddesinin 3. fkrasnda ise kendisi bir su isnat edilen

sann haklar saylmtr.
Buna gre 3. fkrann (a) bendinde sulamadan haberdar edilme
hakk, (b) bendinde savunmaya yeterli imknlar dhilinde hazrlanma
hakk, (c) bendinde avukat bulundurma ve adli yardmdan yararlanma
yani genel olarak hukuki yardm alma hakk, (d) bendinde aleyhinde-
ki tanklar sorguya ekmek ya da ektirmek ve lehindeki tanklarn,
aleyhinde tanklarla ayn koullar altnda hazr bulundurulmalarn
ve sorgulanmalarna hak sahibi olma hakk, yani hak eitlii prensibi,
(e) bendinde ise tercman yardmndan yararlanma hakk tannmtr.
3) ADL YARGILANMA HAKKININ CEZA MUHAKEMES HUKUKU
AISINDAN SONULARI:
AHSin 6. Maddesinde dzenlenmi bulunan adil yarglanma hakknn
ceza muhakemesi hukukuna yansyan sonular unlardr:9
1- Silahlarn Eitlii
2- Bamsz ve Tarafsz Hkim
3- Meram Anlatma
4- Savunma Hakk
5- Makul Srede Yarglanma Hakk
6- Denetim Muhakemesine Bavurma Hakk
3) a) Silahlarn Eitlii Prensibi
Silahlarn eitlii prensibi, yarglama esnasnda taraflar arasnda tam
bir eitliin salanmas ve usuli hakkaniyetin tm yarglama boyunca ko-
runmas olarak tanmlanabilir.10
AHSin 6. maddesinin 1. fkras, Anayasann 36. maddesi ve MSHSin
14. maddesinin 1. fkras uyarnca herkes kendisine yneltilen sula-
malar konusunda hakkaniyete uygun bir yarglama isteme hakkna ve
iddia tanklarn sorguya ekmek veya ektirmek, savunma tanklarnn
da iddia tanklaryla ayn koullar altnda arlmasnn ve dinlenmesinin
salanmasn istemek hakkna sahiptir.
Ceza muhakemesi hukukunun tarihi geliimi iinde beliren itham ve
tahkik sistemleri gnmzde yerini karma bir sisteme brakmtr. Tah-
kik sistemi karanlk ortaan bir mahsul olup bu sistemde yazllk ve
9 ZTRK/ERDEM, sf. 166 vd.
10 ATALAY, sf. 453
gizlilik esastr.11 Ceza muhakemesi hukukunda gnmzde tahkik sis-

temi uygulanmad iin, birbirinden bamsz makamlar olan hkim-
lik ve savclk makamlar karsnda pheli ya da sann da kendi-
sini savunmak asndan eit olanaklar olmas gereklidir.12 Silahlarn
eitlii prensibi ile ilgili olarak AHMin Monnel ve Morris v. ngiltere ka-
rar rnek tekil etmektedir.
3) b) Bamsz ve Tarafsz Hkim
Bamsz ve tarafsz hkim tabiri ile kast, yrtme organ ve davadaki
taraflarn etkisi altnda olmayan, baka kii veya kurumdan emir alma-
yan ve objektif davranan hkim yahut mahkemedir.
AHSnin 6. maddesinin 1. fkras mucibince herkes, gerek medeni hak
ve ykmllkleriyle ilgili uyumazlklar, gerek cezai alanda kendisine
yneltilen sulamalar konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmu
bamsz ve tarafsz bir mahkemece davasnn grlmesini isteme hakk-
na sahiptir.
Bu noktada belirtmek gerekir ki tabii hkim ilkesini de ieren mahke-
melerin yasa ile kurulmu olmas durumu, mahkemelerin yetki ve grev-
lerinin belirlenmi olmas, yarglama usulnn bulunmas, duruma, kii
yahut olaya gre yarg mercii oluturulmas yolunun kapal bulunma-
s iin nemlidir. Bu hususta AHMin Engel et autres v. Hollanda, Zand
v. Avusturya, Barthold v. Almanya, Bulut v. Avusturya kararlar rnek
tekil etmektedir.13
3) c) Meram Anlatma lkesi
Meram anlatma ilkesi en basit haliyle pheli ya da sann yarglamay
yapan makamlar nnde kendisini savunabilmesini yani derdini anlata-
bilmesini ifade eder. Bu ilke uyarnca herkes mahkeme nnde dinlenil-
mek zorundadr ve tabiatyla herkes bu hakkn kullanmay talep etme
hakkn haizdir. AHMin Zana v. Trkiye ve G v. Trkiye kararlarnda
meram anlatma ilkesi AHM tarafndan u ekilde tanmlanmtr: her
sann derdini anlatabilmesi, ne istediini syleyebilmesini, hi veya
gerei gibi dinlenilmeden mahkm edilmemesini, ne srlen iddialar
ve aleyhine olan delilleri rtebilmesini ve bu sayede muhakemenin
gidiine etki edebilmesine denir. Bu ilke erevesinde gerekmedike sa-
nn ifadesi istinabe yoluyla alnmamal ve hukuka aykr yakalama
11 YARSUVAT, Duygun, Prof. Dr.;Makale: Trk Ceza Muhakemesi Hukukuna Hakim
lkeler: tham Sistemi mi, Tahkik Sistemi mi?, sf.1
12 VOLK, Klaus; Grundkurs StPO, sf. 89
veya tutuklama dolaysyla alan davalar dosya zerinden grlme-

melidir.14
Meram anlatma ilkesi hukuk devleti ilkesinden tretilmi olup, hukuk
devleti ilkesinin bir alt bal olarak nitelendirilebilir. AHSin 6/1. mad-
desi tarafndan gvence altna alnan bu ilke, bireyin insan onurunu da
koruyarak sje olmaktan karlp obje haline getirilmesini nleme ilevi
de grerek maddi gerein ortaya karlmasn ifade eder.15
Bir sulamaya maruz kalan pheli ya da sank bir baka deyile it-
ham edilen bir kimse bu sulama karsnda meramn anlatabilmelidir;
zira ceza muhakemesinde pheli ya da sank yarglamann gidiatna
etki edebilen ve hatta etmesi zaruri olan bir sjedir.
3) ) Savunma Hakk
Savunma hakk aklanan btn bu prensiplerin bir bakma btnn
kapsamaktadr. Savunma, tarihsel ilevini yerine getirirken, adil yarg-
lanma silahlarn eitlii, kii hak ve zgrlklerinin korunmas, masumi-
yet karinesi gibi temel hukuk ilkeleri bunun kaynan oluturuyor. Ama
asl nemli olan, savunmann bamsz ve hukuktan yana konumudur,
nk savunma kuatlamaz.16
Herkesin bir mdafi vastasyla savunmasn yapma hakk, adil yar-
glanma hakknn asli unsurunu oluturmaktadr. AHS ile batlanm
bir devlet bu hakkn etkin bir biimde kullanlmasn salamakla ykm-
ldr.
Savunma hakkn gvence altna alan eitli hkmler bulunmaktadr.
Anayasann 36/1. maddesindeki Herkes, meru vasta ve yollardan fay-
dalanmak suretiyle yarg mercileri nnde davac veya daval olarak
iddia ve savunma ile adil yarglanma hakkna sahiptir. hkm, Mede-
ni ve Siyasal Haklar Szlemesinin 14/3-b maddesindeki Savunmasn
hazrlayabilmek ve kendi setii avukatla temas edebilmek iin yeterli
zaman ve kolaylklarn tannmas hkm ile Ceza Muhakemesi Kanunu
298. maddesinde saylan hukuka kesin aykrlk hallerinden biri olan h
bendindeki Hkm iin nemli olan hususlarda mahkeme karar ile
savunma hakknn snrlandrlm olmas. hkm ve yukarda belir-
tildii zere AHS 6/1. maddesinde yer alan hkm savunma hakknn
nemini vurgulayan ve bu hakk gvence altna alan hkmlerdir.
rnek olsun, pheli ya da sanktan baskyla alnan ifadelerin, beyan-
larn hkm aamasnda deerlendirilmesi durumunda savunma hak-
16 BAYRAKTAR, Kksal, Prof. Dr., Makale: Savunma Kuatlamaz, Gncel Hukuk Dergisi,
Mays 2012/5-101, sf. 7
knn ihlali sz konusu olacaktr. Sank susma hakk konusunda bilgi-

lendirilmemise ve kendisi aleyhinde delil toplattrlmsa o delil hukuka
aykr olacaktr. Yine savunma hakk kapsamnda kimse kendisi veya ya-
knlar aleyhinde delil vermeye zorlanamaz. Nemo tenetur se ipsum accu-
sare olarak adlandrlan bu temel hakkn ihlali de AHSye aykrlk tekil
edecektir.
Sann susma hakk bulunmasna karn apraz sorguya alnmasna
dair CMK hkmnn AHSin 6. maddesine aka aykr olduunu be-
lirtmek gerekmektedir. Savunma hakkn ihlal eden hkmlerden biri de
Terrle Mcadele Kanununun Grev ve yarg evresinin belirlenmesi,
soruturma ve kovuturma usul balkl 10. maddesinin 3. fkrasnn
e bendinde yer alan Gzaltndaki phelinin mdafi ile grme hakk,
Cumhuriyet Savcsnn istemi zerine, hkim kararyla yirmi drt saat
sre ile kstlanabilir hkmdr.
Savunma hakknn ihlal edilmesi halinde ise yaplan yarglamann
tmden sakatlanaca konusunda kuku bulunmamaktadr, zira savun-
ma hakk yargsal makamlarca bir kez ihlal edildikten sonra bu ma-
kamlara duyulan gven zedelenmekte ve yarglamann adil yaplabile-
ceinden sz edilememektedir.
Savunma hakknn salanmas adil yarglanma hakknn salad hak-
larn yerine getirilmesi ile gerekleir. Bu balamda pheli ya da sann
haklar yzne kar anlayabilecei ekilde aklanmaldr ve bu haklarn
kullanlmasnn nne hibir surette geilmemelidir.
3) d) Makul Srede Yarglanma
Makul srede yarglanma, davalarn kabul edilebilir bir sre ierisinde
sonulandrlmasn ifade etmektedir. Herkes makul srede yarglanma
hakkna sahiptir. Bilindii zere gecikmi adalet, adalet deildir. AHS
ile batlanan devletler kendi i hukuk dzenlerinde yarglamann makul
bir sre iinde sonulandrlmas iin gerekli dzenlemeleri yapmakla
ykmldrler. AHSde yarglamann makul srede sonulandrlma-
s hkm yarglama srasnda haklarn srncemede braklmamasn
amalamaktadr.
Ceza davalarnda makul srenin balang tarihi sulamann vuku bul-
duu yani kiinin su ileme phesi altnda olduu tarihtir. Yani, ceza
davasndan nce savclk soruturmasna balanld tarih makul s-
renin balangc olarak alnmaktadr. Buna rnek olarak, Foti v. talya ve
Eckle v. Almanya kararlar verilebilir.17
Ayrca, 5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanununun 141/1-d maddesin-

de yer alan; Su soruturmas veya kovuturmas srasnda; Kanuna
uygun olarak tutukland halde makul srede yarglama mercii hu-
zuruna karlmayan ve bu sre iinde hakknda hkm verilmeyen
kiiler, maddi ve manevi her trl zararlarn devletten isteyebilirler.
hkm ile makul srede yarglanma hakk ceza muhakemesi hukukun-
da gvence altna alnmtr ve fakat uygulamada bu tazminat miktarla-
rnn bir kiinin haksz yere gereinden fazla sre zgrlnn elinden
alnmasnn yarataca zarar karlayabilecek miktarda olmadn belirt-
mekte fayda vardr.
3) e) Denetim Muhakemesine Bavurma Hakk
Hakknda yarglama yaplan herkesin denetim muhakemesine ba-
vurma hakk bulunmaktadr. Bu hak AHS 7 no.lu ek protokolnde ve
CMKnn 267. ile 323. maddeleri arasnda dzenlenmi bulunan itiraz,
henz uygulanmaya balamamakla birlikte, istinaf ve temyiz olaan ka-
nun yollar ve Yargtay Cumhuriyet Basavcsnn itiraz, kanun yararna
bozma ve yarglamann yenilenmesi olaanst kanun yollar ksmlarn-
da gvence altna alnmtr.
4) SONU:
Yukarda da akland zere adil yarglanma hakknn alt balklarn
bamsz ve tarafsz hkim nne kma, yarglamaya ahsen katlm, si-
lahlarn eitlii, susma hakk, nemo tenatur hakk, ispat hakk, masumi-
yet karinesi, isnadn ve haklarn renilmesi hakk, savunmaya hazrlk
yapabilme hakk, savunma hakk, tanklar sorgulama hakk, makul s-
rede yarglamann neticelenmesi hakk ve yarglama sonucunda denetim
muhakemesine bavurabilme hakk oluturmaktadr.
Yllardan beridir sregelen bir hastalmz olarak insanlarn zgr-
lklerinin hie saylmas, haksz yere yllarca tutuklu kalmalar, pek ok
mahkmun aslnda dncelerinin mahkm edilmeye allmas ve daha
da vahim bir problem olarak -ayrca AHS uyarnca yaam hakk ihlaline
varacak nitelikte olarak- bu tutuklu ya da hkmllerin ok ar ve ciddi
salk problemleri yaamalarna karn serbest braklmamalar ve hatta
serbest braklmadklar gibi uygun koullarda tedavilerinin dahi yapl-
mad bilinmektedir.
Siyasi iktidarlar deimekte, mahkmlarn gr ve dnceleri
deimekte; ancak, yaplan insan haklar ihlalleri ayn kalmaktadr.
Tm bu hallerin AHS ve CMK ye aykr olduklar aktr. Bu hak ihlal-
lerin nne geilmesi iin AHMnin vermi ve vermekte olduu onlarca
mahkmiyet kararndan gereken ders karlmazken, tek dileimiz yl-

lardr mahkm edilmeye allan fikirlerin yllardan beridir esasnda
mahkm edilemediinin, aksine o fikirlerin daha da yceldiinin grlp
bu insan haklar ihlallerinden vazgeilmesi ve uygar bir topluma yarar
adil yarglamalarn lkemizde de yaplmasdr.
KAYNAKA
3713 sayl Terrle Mcadele Kanunu
5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanunu
ATALAY E., Yargsal Temel Haklar, Prof. kr Postacoluna Armaan,
zmir 1997
BAYRAKTAR, Kksal, Prof. Dr., Makale: Savunma Kuatlamaz, Gncel Hukuk Dergisi,
Mays 2012/5-101
DONAY-ALTUNKA-OLGUN, Ceza Hukuku ve Ceza Yarglamasnda Son Gelimeler Se-
mineri, Sekin Yaynclk, 2013
DORU, Osman; nsan Haklar Avrupa Mahkemesi tihatlar Cilt:1, HAM, stanbul,
Beta Basm Yaym Datm A.., Ekim, 2002
GEMALMAZ, Mehmet Semih; nsan Haklar Belgeleri Cilt-1 Avrupa Konseyi Birinci B-
lm Avrupa nsan Haklar Szlemesi, Protokolleri Ve lgili Dier Belgeler, Boazii ni-
versitesi Yaynevi, stanbul, 2003
Medeni ve Siyasal Haklar Szlemesi
ZTRK/ERDEM; Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara, 2007
ROXIN-SCHNEMANN, Strafverfahrensrecht, 27 Auflage, Mnchen, 2012
Trkiye Cumhuriyeti Anayasas
NVER-HAKER, Ceza Muhakemesi Hukuku 1. Cilt, Adalet Yaynevi, 2012
VOLK, Klaus; Grundkurs StPO, 4. B., Mnchen, 2005; 5. B. Mnchen 2006
YARSUVAT, Duygun, Prof. Dr. ; Makale: Trk Ceza Muhakemesi Hukukuna Hakim lke-
ler: tham Sistemi mi, Tahkik Sistemi mi?
KLERE KARI LENEN SULAR
BALAMINDA HEKMN CEZA SORUMLULUU
Av. Orkun ATABAY1
Giri
Tp insan hayat ve vcut btnl ile ilgili bir faaliyet gsterdiinden,

hukuk bu alana her zaman ilgi gstermitir ve gsterecektir. zellikle g-
nmz koullar asndan da tp ve hukuk arasnda oluan bu ba daha
da i ie girmi ve daha fazla nem arz etmitir.
Hekimler, icra ettikleri meslein gerei olarak, kiilerin temelde doku-
nulmaz olan vcut btnlne iyiletirme amacyla mdahale ederler.
Bu mdahaleleri gerekletirirken, sz konusu deerler asndan ki
bunlar Yaam ve Salk Haklardr bir tehlike yaratmak, onlara bir
zarar vermek deil, tam aksine bu menfaatleri korumak ve daha da iyi-
letirme amacyla yaparlar. Normal artlarda hekimin amac hastay iyi-
letirmektir ve belli koullar dorultusunda bu mdahaleleri yerine geti-
rirse, hekimin sorumsuzluluundan bahsedilebilir. Yasa koyucu, hekimin
hasta zerinde uygulad mdahalelerinin hukuka uygunluu balamn-
da, hakkn icras, hastann rzas ve yaplacak mdahalenin tp biliminin
verilerine, gerek ve standartlarna uygun olmas artlarn aramaktadr ve
bu dorultuda bir hukuka uygunluk koulu izmektedir. Tabii ki burada
hekimin sorumsuzluu balamnda herhangi bir snr bulunmamakta, bu
konu ile ilgili elimizde somut olarak izilmi bir ereve yoktur, elimizde
sadece koullar ve artlar vardr. Dolaysyla hekim snrsz bir sorumlu-
lua sahip deildir. Yaplan kasti veya taksirli bir hareket sonucu ortaya
kacak sonu, hekimin sorumluluunun domasna neden olabilir. So-
rumluluk medeni hukuk asndan hekimin tazminata mahkm olmas
eklinde belirirken, ceza hukuku asndan da ilemi olduu fiilin kar-
l olan cezaya mahkm edilme eklinde kamza kmaktadr2.
Hekimlik mesleini Trkiye Cumhuriyetinde uygulayan kiilerin
aratrmamn ilerleyen ksmlar Hekimlik Mesleini daha detayl anlata-
cam sorumlu olduu drt esas kurum/sorumluluk mevcuttur.

2 zlem Yenerer akmu, Tbbi Mdahaleye Rzann Ceza Hukuku Asndan
ncelenmesi, stanbul, Legal, 2003,s.241
Kiilere Kar lenen Sular... Av. O. ATABAY 343
Mesleki sorumluluk: Hekimlik mesleini yerine getiren kiiler mesleki

adan Trk Tabipler Birliinin uyulmasn art kotuu ynetmelik
ve tzklere uymak zorundadr. Eer hekim bu kurallarn dna -
karsa ilgili meslek odas hekimi onur kuruluna sevk eder.
dari sorumluluk: Kamuda alan hekim alt kurumun ortaya
koyduu kanun ve ynetmeliklere uymak zorundadr. Eer kii bu
sorumluluklarnn dna karsa kurum tarafndan atanacak bir so-
ruturmac (muhakkik) tarafndan kusurunun bulunup bulunmad
aratrlr.
Hukuki sorumluluk: Hekimlik mesleini yerine getiren kii eer bu
grevi srasnda bir zarar ortaya karrsa bu durumda hukuki so-
rumluluk devreye girer. lkemizde hekimlik mesleini yerine getiren
kiilerin neden olaca zararlarn tazmini iin zel kanun maddeleri
bulunmamaktadr. Byle bir durumda hukuk mahkemesi tarafndan
Borlar Kanununun ilgili maddeleri hekime uygulanr.
Cezai sorumluluk: Bir birey olarak toplumda yaayan hekimlerin mes-
leklerini uygularken meydana getirdikleri zarardan dolay yalnzca
hukuki sorumluluu yoktur, ayn zamanda cezai sorumluluklar da
bulunmaktadr3.
Bu bilgilere gre hekimin temelde drt tip sorumluluu bulunmakta-
dr. Fakat doktrinde bu sorumluluk tiplerini ana balk altnda topla-
yanlar bulunmaktadr. zellikle Prof. Dr. Hakan Hakeri bir makalesin-
de tip sorumluluk belirlemi ve bunlar; tazminat, disiplin ve cezai
sorumluluk olarak aklamtr4. Aslnda sonu olarak hepsinde hemen,
hemen ayn mantk hkimdir, dolaysyla tartmaya ak bir alan deil-
dir. Ben ise aratrmam da arlkl olarak hekimlerin cezai sorumluluu
stnde duracam.
Ceza Kanunu hekimlerle ilgili olarak birok dzenleme yapmak su-
retiyle hekimin cezai sorumluluu kavramn yeniden dzenlenmitir.
Hekimin cezai sorumluluu bakmndan uygulamada yaanan sorunla-
3 Daha fazla bilgi iin bkz. Cemal ztrkler, Hukuk Uygulamasnda Tbbi Sorumlu-
luk, Tehis, Tedavi ve Tbbi Mdahaleden Doan Tazminat Davalar,. Ankara,Sekin
Yaynclk, 2003 s. 40-8., etin Aolu, Doktorlarn Hukuki ve Cezai Sorumluluklar,
Ankara, Olga Matbaas, 1982; s. 37-8, 128-65 ve Ali Rza Tmer, Hekimlerin Cezai
Sorumluluklar ve 5237 sayl Yeni Trk Ceza Kanunun Hekimlere Getirdii Yenilikler,
Hacettepe Tp Dergisi, C.36, 2005, s. 3 8
4 lgili makale iin bkz. Hakan Hakeri, Hekimin Tbbi Hatalarndan Kaynaklanan Hukuk-
sal Sorumluluun Boyutu, (evrimii) http://www.medimagazin.com.tr/mm-hekim-
in-tibbi-hatalardan-kaynaklanan-hukuksal-sorumlulugunun-uc-boyutu-ky-51008.html,
29.01.2007
rn irdelenmesi, zmler nerilmesi ile Anayasamzda yer alan yaam

hakk, salk hakk kavramlarnn neminin vurgulanmas gibi konu-
lara deinmeye altm.
I. Hekimin Stats
Hekimlik meslei dnyann en eski mesleklerinden biridir. Meslein
tarihsel geliiminde balangta hekim-hasta arasndaki iliki babacl (pa-
ternalist) iken hzla deien ve gelien tp bilimi gnmzde, bu ilikide
hekimi savunmaya dayal tbba yneltir hale gelmitir5.
Trkiye asndan Trk Ceza Kanunu ile bu sre devreye girmitir.
Daha nce de belirttiimiz gibi, hekimin, amac hastaya zarar vermek
veya tehlikeye atmak deil tam aksine hastay iyiletirmek ve salna
kavuturmaktr ve bu amaca ulamak iin de tp bilimine ve etiine uygun
hareket etmelidir. Bu dorultuda hekim tbbi tehis, tedavi ve mdahale-
lerde bulunur. Temelde dokunulmaz olarak kabul ettiimiz insan vcu-
du hekimin uygulama alann tekil etmektedir. Bu nedenle de hekimlik
meslei dier mesleklerden farkl ve ar risk tayan bir meslektir. Zira
hekimin en ufak bir dikkatsizlik ya da tedbirsizlii, insan (hasta) hayat-
n, saln bir baka deyile Yaam Hakkn, Salk Hakkn tehlike
altna sokabilmektedir6. Bu dorultuda karmza hekimin yapm olduu
mdahalelerin hangi koullarda hukuka uygun olaca sonucu kmakta-
dr. Bu koullara ksaca deinirsek;
Karmza kan ilk art; hastaya mdahalede bulunacak kimsenin
kanunen yetkili olmasdr. Doal olarak karmza kan ilk meslek
grubu hekimlerdir. Hekimlerin tbbi mdahalede bulunma yetkisi ve
bunun koullar, Tababet ve uabat Sanatlarnn crasna Dair Ka-
nunun 1 3nci maddelerinde dzenlenmitir7. Yasann 1. Madde-
sinde; Trkiye Cumhuriyeti dhilinde tababet icra ve her hangi su-
rette olursa olsun hasta tedavi edebilmek iin Trkiye Darlfnunu
Tp Fakltesinden diploma sahibi olmak ve Trk bulunmak arttr.8
diye belirtilmitir. Ve burada kstas bizim iin nem arz etmekte-
dir. Bunlar; diploma sahibi olmak, Trk vatanda olmak ve meslein
yerine getirilmesine engel bulunmamas koullardr9.
Yeni Trk Ceza Kanunu madde 26 ile birlikte nem kazanan ve somut-
5 Av. Sunay Akyldz, Hekimin Cezai Sorumluluu Bakmndan Uygulamada Sorunlar,

Tp Ceza Hukukun Gncel Sorunlar, stanbul, Trkiye Barolar Birlii, en Matbaa,
2008, s.975
6 Akyldz, a.g.e., s.975
7 Ragp Bar Erman, Ceza Hukukunda Tbbi Mdahalelerin Hukuka Uygunluu,
stanbul, Sekin, 2003, s.93
8 Kanun metni iin bkz. http://www.hukuki.net/kanun/1219.13.text.asp
9 Daha fazla bilgi iin bkz. Erman, a.g.e, s. 93 95 ,Yenerer akmuk, a.g.e., s. 26 35
laan hakkn yerine getirilmesi kavram ile birlikte; hakkn kullanan

kimseye ceza verilemez eklindeki dzenleme burada konuyu daha da
nemli klmaktadr. Buna ileride deineceiz.
Doktrinde bu madde ile hekimin, hukuk karsnda konumunun g-
lendiini belirlenmektedirler10. Tabi ki unutulmamaldr ki; burada hu-
kuka uygunluk durumundan bahsedebilmek iin elbette hekimin, tbbi
mdahaleyi iyiletirme amacyla yapmas ve mdahalenin tp biliminin
veri, gerek ve standartlarna zellikle etiine ve kurallarna uygun olarak
bir mdahalede bulunmas, hareket etmesi gerekmektedir.
Bir dier art ve belki de en nemlisi ise hekimin yapaca mdahaleye
hastann rza gstermesidir, bu temel kouldur. Rza konusu hem
uygulamada hem de hekimin sorumluluu asndan ok detayl ve
kapsaml bir konu olduu iin sadece ana hatlar ile deineceim. Rza
kstas hekimin sorumluluu asndan byk nem arz etmektedir.
Bir tbbi mdahalenin, nceden hasta ile hekim arasnda kurulan ve
karlkla bilinli ve etkileimli bir gven ilikisine dayanmas gerekir.
Rza da bu dorultuda ortaya kmaldr. te hekimin burada mdaha-
leden nce yapm olduu tan, tehis ve bu dorultuda ortaya srd
tedavi yntemi bakmndan hastann yeterince bilgilendirilmesi gere-
kir. Bu dorultuda hastann rzas alnr. te bu aydnlatmaya retide
Aydnlatlm onam denir ve rza ksmnn olmazsa olmaz ve temel
bir hasta hakkdr11. Tabii ki baz acil hallerde ise hasta aydnlatlacak
veya rzasn ifade edecek durumda olmayabilir. Bu gibi durumlarda,
hekimin, hastaya tbbi mdahalede bulunulmas gerekmektedir. Bu-
rada da varsaylan rza kstas devreye girer12. Rza konusu belirtti-
imiz gibi ok derin ve alanlar geni bir ksm olduu iin incelememi
burada bitiriyorum.
Tbbi mdahalenin bir dier hukuka uygunluk art da, yaplacak mda-
halenin tp biliminin verilerine, gerek ve standartlarna uygun olmasdr.
Tp biliminin o gnk standartlarna uygun olmayan her tr mdahale,
tehis ve tedavi amacyla yaplm ve hastann ak rzasyla gereklemi
olsa da hukuka aykrdr. Ve bu dorultuda da yaplacak olan mdaha-
lenin kanunen ngrlm amalara ynelik olmas gerekir. Yani hekim
salk kazandrma, tedavi amacyla hareket etmek zorunda ve bu ama
dorultusunda hastann aclarn dindirmek, vcut btnln koru-
mak ve bunun gibi kstaslar dorultusunda hareket etmelidir13.
10 Ayn ynde gr sahipleri iin bkz. Akyldz, a.g.e., s. 976
11 Hastann Rzas balamnda daha detayl bilgi iin bkz. Erman, a.g.e, s. 79 170
12 Detayl bilgi iin bkz. Erman, a.g.e., s. 139 152
13 Detayl bilgi iin bkz. Yenerer akmuk, a.g.e., s.35 40
I.Tarihsel Sre
Tbbi faaliyetler tarihin her dneminde hukukun konularnda biri ol-
mutur. zellikle bu konuyu incelediimizde ok eski dnemlerde bile
hekimin sorumluluuna ilikin dzenlemelerin yer ald gzkmekte-
dir14. zellikle Hammurabi Kanunlarnda yer alan hkmlerde meydana
gelen zarar ve bu zararn giderilmesi esas alnm ve hekimin kusurlu
olup olmad durumu zerinde durulmutur15. rnein; Hammurabi Ka-
nunlarnda, hekimin hatal hareketine bal olarak insan lr ya da gz
kr olursa, hekimin elleri kesilirdi. Aslnda burada tarihsel geliim iinde
hekimin sorumluluuna ilikin kurallara Msr ve Hindistanda da rast-
lanmak ve bunlarn nc olduu kabul edilmektedir. Gerekten de M-
srda da hekimin kusuru dorultusunda, hasta olan kii ldnde veya
yaralandnda veyahut sakat kaldnda gene hekim burada cezalandrl-
maktayd. Ancak en nemli atlm Roma Hukuku zamannda yaplmtr
ve kartlan 12 Levha Kanunun hekimlerin ihmal ve acemiliklerinden
dolay sorumlu olacaklar hkm altna alnmtr16.
Tarihsel sre iinde yaanan gelimeler, toplumsal yaamdaki dei-
imler tabi ki hukuki dzenlemelere de yansm ve bu durum hekimin
sorumluluu belirlemede de kendini gstermitir. zellikle yaam ve sa-
lk hakk kstaslarnn gelmesi ve bunlarn uluslararas belgelerde yer bul-
mas hekimin sorumluluk durumunu etkilemi ve eitli dzenlemeleri
zorunlu klmtr.
Trkiyede de nceleri usta rak ilikisi iinde yrtlen hekimlik,
19. Yzyldan sonra konuya ilikin okullarn almas ve insanlarn yeti-
tirilmesiyle bilimsel bir kimlie brnmtr17. Ve konu bu dorultuda
hukuki bir zemine oturtulmutur. Aslnda Trkiye asndan halen bir-
ok eksii ve tamamlanmas ve doldurulmas gereken birok boluu olan
bir konudur.
II. Tbbi Mdahalenin Ceza Hukuku Bakmndan
Deerlendirilmesi
Hekimin cezai sorumluluuna gemeden nce tp ve ceza hukukunda
tartlan temel sorunlardan birini cevaplarsak yerinde olur; bu sorun;
hekimin tbbi mdahalesinin cezaszlnn hukuksal dayana nedir? As-
lnda bu konuya yukarda Hekimin Stats bal altnda deindik. Bu-
rada ise iin biraz daha tartma boyutuna deineceim.
14 Kksal Bayraktar, Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluu, stanbul, Sermet
Mat., 1972, s s. 41
15 Bayraktar, a.g.e., s.42 43
16 Bayraktar, a.g.e, s.45 47
17 Yenerer akmuk, a.g.e, s. 242
Esasen hekimin, tbbi mdahalesinin yaralama veya ldrme suunu

oluturduu dnlebilir18. Trk Hukukunda hekimin tbbi mdaha-
lesinin ki, bu bir ameliyat olabilecei gibi, ila tedavisi, n tedavisi, psi-
koterapi vs. de olabilir fakat yaralama olduu konusunda gr birlii
vardr19. Karlatrlmal hukukta da Fransz, ngiliz, talyan, Norve ve
Slovenya Hukukunda hekimin tbbi mdahalesini kural olarak yaralama
olarak deerlendirildiini grmekteyiz. Amerika Birleik Devletlerinde
New York Temyiz mahkemesinin 1914 ylnda vermi olduu bir kararda
da ayn hususa iaret edilmitir: Temyiz kudretine sahip ve akl yerin-
de her insan, kendi vcuduna nasl davranlacan belirleme hakkna
sahiptir ve hastasnn rzas olmadan bir operasyonda bulunan cerrah,
zararndan sorumlu olaca bir messir fiil ilemektedir20. Burada tb-
bi mdahale olgusunu messir bir fiil olarak aklayan grler n plan
kmaktadr.
Temel balamda tbbi mdahalelerin tipik bir yaralama ve ldrme
eylemi nitelii tad kabul grmektedir21. Fakat bu durumda hekimin
ceza almamas iin bir hukuka uygunluk nedeni gerekmektedir. Bura-
da yukarda anlattmz gibi madurun rzasnn hekimin yapm olduu
mdahaleyi hukuka uygun hale getirdii dnlse de, daha geni bir
perspektiften bakarsak, burada baz gr sahipleri de tbbi mdahale-
de suun unsurlarnn olumadn da iddia edenlere rastlanmaktadr.
Tipikliin veya maddi unsurun gereklemedii, fiili eitli nedenlerle
hukuka uygun olduu, manevi unsurun gereklemedii gibi grler bu
kapsamda ileri srlmektedir22. Bunlara ksaca deinirsek;
A. Tipikliin Bulunmamas
Bu gre gre, hekimin tbbi mdahalesi kasten yaralama veya ldr-
me su tiplerine uymamaktadr23. Bunun nedeni bu sulardan bahsede-
bilmek iin kiiye zarar verecek nitelikte bir hareket yaplmas gerekir.
Oysaki hekimler yapm olduklar mdahalelerde daha nce de belirt-
tiimiz gibi; kiileri iyiletirmek amacyla ve tp bilimin gereklerine uy-
gun hareket ederler. Dolaysyla burada su tipiklii bakmnda bunun
olutuunu savunmak mmkn deildir. Bu dorultuda dnrsek;
iyiletirmek ve ameliyat etmek, bir yaralama eylemi olmayacaktr. Ayr-
ca bu gr savunanlar bazlar itiraz olgusuna dikkat ekmektedir. Ve
18 Hakan Hakeri, Tp Hukuku, Ankara, Sekin,2007, s.275
19 Hakeri, a.g.e., s.275
20 Karar iin Erman, a.g.e., s.62
21 Ayn ynde gr iin bkz. Hakeri, a.g.e., s.276
22 Bayraktar, a.g.e., s.65 vd.
23 Hakeri, a.g.e., s. 277
bu gr savunanlara gre, eer mdahaleden sonra itiraz yok ise bu

davran, yaralama veya ldrme olarak kabul edilmez. Hatta daha da
detaylandrp, mdahale baarl olmusa mdahale hukuka uygundur
diyenler de vardr.
Burada karmza bu konu anlamnda birok gr kmaktadr. Fa-
kat hekimin cezalandrlmasn tipikliin yokluu ile aklayan bu grler
Trk reti ve Uygulamas ile Alman Uygulamasnda arlk kazanan bir
gr olmamtr24. Zaten retide de bu gr ok da kabul grmemek-
tedir. Bunun asl nedeni hekimin yapm bulunduu tbbi mdahalenin
zarar verici nitelikte olmadn sylemek mmkn deildir. Dolaysyla
burada, tbbi mdahalenin sonucuna gre bir sorumluluk belirlemek ok
da yerinde ve adil bir sonu dourmayacaktr. Burada konuya bu adan
da bakmak gerekmektedir.
B. Maddi Unsurun Gereklememesi
Buna gre de her ne kadar hekimin balangtaki hareketi bir zarar
meydana getiriyorsa da, bilahare hastann iyilemesiyle beraber, bir za-
rardan bahsetme imkn kalmaz ve bu da maddi unsurun bulunmad
gsterir25. Bu gr de eletirilmektedir. Burada tbbi mdahalenin baa-
rl olmas olgusu zerinde durulmaktadr bu ok yerinde deildir. nk
baarsz mdahalelerde tbbi mdahaleler gerekleebilir, dolaysyla bu
da yerinde deildir.
C. Manevi Unsurun Gereklememesi
Burada ise suun gereklememe nedenini, kasta dayandrmaktadr-
lar. Yani burada hekim zarar verme kast ile bir davranta bulunmad
iin, yapm olduu tbbi mdahale su nitelii tamaz denmektedir. Bu-
rada hekimin hareketi kasten yapmas yetmez ayrca neticeyi de istemesi
ve bunu zarar verme iradesi ile yapmas gerekir. Hekimin de byle bir ey
isteyecei dnlemeyecei iin, yapm olduu mdahalenin su tekil
etmeyecein iddia edilmektedir. Yani burada hekimin daima ifa verme
amac ile davrand noktasndan hareketle bunu manevi unsurun yok-
luunu balamaktadrlar26 Bu gr eletiri ald nokta ise kast ile saiki
kartrd ynndedir.
D. Tbbi Mdahalenin Hukuka Uygun Olmas
Bu gr savunanlar ise; tbbi mdahalelerde tipik ve kusurlu bir
26 Do. Dr. mit Kocasakal, Yeni Trk Ceza Kanununda Hekimin Cezai Sorumluluu,
Yeditepe niversitesi, Hukuk Fakltesi Dergisi, C. 3, SAYI: 2, 2006, s. 152
eylemin bulunduunu kabul ederler. Ancak, tbbi mdahalenin cezalan-

drlmamasnn nedenini, eylemin hukuka uygun olmasnda ararlar27. Ka-
nmca da bu gr yerinde uygulamada daha net ve yerinde sonulara yer
vermektedir. Bu gre gre eitli hukuka uygunluk nedenleri vardr.
Bunlara da ksaca bakarsak;
1. Hakkn Kullanlmas
Burada hekimin, bu faaliyetlerini kendisine tannan bir hakkn icras
kapsamnda yapyor olduu kabul edilmektedir. Gerekten de hekim, tp
konusunda eitim grm bir kii olarak kendisine devletin, yasalarn ta-
nd bir hakk kullanan kii konumunda olmakla bir hukuka uygunluk
sebebi iinde hareket etmektedir28. Burada TCKnn 26. maddesi de b-
yk nem tamaktadr. nk burada aka hakkn kullanan kii kiiye
ceza verilemeyecei belirtilmektedir. Yargtay da bu gr benimsediini
gstermektedir; ayet tp ilimi hekimin yapt mdahalelere cevaz
veriyorsa, bunu yapan hekim, tp mesleince tecviz edilen bir faaliyet-
te bulunmu demektir ki, hakkn icras nedeniyle, eylemi hukuk aykr
saylamaz. Ancak Yksek mahkememiz, madurun rzasna nem veril-
mesi ile retinin artk rza teorisine dndn gzlemlediini de belirt-
mektedir29. Aslnda burada TCK ile gelen hakkn icras hususu sadece
hekimlere zel olarak getirilen bir dzenleme deildir. Bu genel hukuka
uygunluk sebebidir fakat hekimlerin faaliyeti bu kapsama girmekle artk
tedavi ile ilgili fiilleri daha salam ve ak bir hukuka uygunluk sebebine
oturmaktadr30. Bu gr eletiri ald yn ise, burada madurun rza-
snn hibir nem tamad gereidir. Hakeriye gre de burada hasta-
nn onayna hibir deer tannmamakta veya gerektii gibi deer tannma-
makta, hekimin hakkn icra ettii, mesleini yerine getirdii, kanunlarn
kendisine verdii yetkiyi kulland, hastann iyiliini dndn ileri
srlmekte olduunu belirtmektedir. Ve bu erevede hareket eden bir
hekimin baka bir art aranmakszn, yapt mdahalenin hukuka uygun
olduu kabul ile kar karya kalnd belirtilmektedir31. Ve bu durum
Hakeriye gre modern tp hukukunun gereklerine uymayan bir sonutur.
Ayrca nver de hakkn icrasn, tbbi mdahaleler asndan ilke olarak
geerli bir hukuka uygunluk nedeni olarak grmemektedir32.
27 Hakeri , a.g.e., s.279

28 Kocasakal, a.g.e., s.152
29 Yargtay 4. Hukuk Dairesi, 7.3.1977, 6297/2541, YKD 1978, 906, 907
32 Yener nver, Hekimin Cezai Sorumluluu, Roche Salk Hukuku Gnleri 1 Tebliler,
2007, s. 123
2. Hastann Rzas
Bu konuda aynen TCK 26. madde de yer almaktadr. 26. maddenin 2.
fkrasnda ilgilinin rzas dzenlenmitir. Bu da tp hukuku asndan
nemlidir. Buna gre; ilgilinin tbbi mdahaleye rza gstermesi mda-
haleyi hukuka uygun hale getirir. Bu konuya yukardaki ksmlarda de-
inmitim, tartamaya ak ve birok grn hkim olduu bir alandr.
Karlatrmal hukuk balamnda birok sonuca ve olguya hkimdir.
Temel balamyla yeniden deinirsek; kanmca rza olgusu, Kiinin Ken-
di Geleceini Belirleme Hakknn bir sonucu olarak ortaya kmaktadr.
nk burada kiinin kendi bedeni zerinde bir sz hakk sz konusu-
dur. Tabi ki bu durum snrsz deildir. Bunun da belli snrlar ereve-
sinde yaplmas gerekir. Hakeri de rza konusunda kiinin kendi vcudu
zerinde hukuk dzeni tarafndan aksi aka kabul edilmedii ve genel
ahlak ve adaba aykr olmad mddete dorudan tasarruf yetkisi ol-
duu kabul etmektedir33. Gerekten de Hocam Ragp Bar Ermanda bu
konuya deinmi ve tbbi mdahalelerde hukuka uygunluu saplayan asl
unsuru, madurun rzas olarak belirtmitir34. Burada unutulmamas ge-
reken bir husus vardr. Bu da; verilecek olan rzann geerli ve gerek
olabilmesi iin burada hastann aydnlatlm olmas gerekir ve bunda da
aydnlatm onam35 denir36.
3. Birden Fazla Hukuka Uygunluk Nedeni Kabul Eden Grler

Bu gr sahibi olanlarda genellikle ilgilinin rzasn hukuka uygun-
luk olarak kabul etmektedirler fakat bunun yannda buna ek olarak bir
hukuka uygunluk nedeni daha aramaktadrlar. Burada genellikle yuka-
rda akladmz iki nedenin birlikte olmas gerektii iddia edenlerle,
bunlara ek olarak tp meslek ve sanatnn verilerine uygun olarak hareket
edilmesi gerektiini aramaktadrlar37. Ayrca savunulan bir gr daha
var. Burada da; ikili bir ayrm sz konusudur. Eer sz konusu olan olay
basit bir yaralama ise, hakkn kullanlmas ve madurun rzas hukuka
uygunluk iin yeterli saylrken, varsaylan rza, rzaya konu olamayacak
haklar, rzann aka verilmedii haller veya riskli mdahaleler sz ko-
nusu ise ayrca izin verilen risk olgusu da aranmamaldr denmektedir38.
34 Erman, a.g.e., s. 77
35 Detayl bilgi iin bkz. Erman, a.g.e., s. 99 - 122
36 Kocasakal, a.g.e., s. 153
37 Kayhan el, Fsun Sokullu Aknc, Adem Szer, zzet zgen, Fatih Selami
Mahmutolu, Yener nver, Su Teorisi, stanbul, Beta, 2004, s. 175
38 Yener nver, Ceza Hukukunda izin Verilen Risk, stanbul, 1998, s. 355, ayn ynde
gr iin akmut, a.g.e., s. 119 vd.
Yargtay da bir kararnda retinin grn tekrarlam ve hukuka

uygunluu bakmndan artn bulunmas gerektiini kabul etmitir39.
Buna gre; hekimin tp mesleini icraya kanunen yetkili olmas, hasta-
nn rzas bulunmas ve eylemin tp bilimin objektif ve sbjektif snrlar
iin kalmas40diye belirtmitir.
Sonu olarak tm bunlarn nda Yargtayn da yapm olduu ta-
nmlama koullar bakmnda yerindedir. Ayrca burada kanmca da tbbi
mdahaleyi hukuka uygun klan husus, tm koullarn bir arada olmas
gerektii gereidir. Hakerinin yapm olduu tanm ve gr yani tb-
bi mdahaleyi yapann hekim olmas, endikasyonun ve aydnlatlm
rzann bulunmas ve hekimin tp bilimin gereklerine uygun, zenli bir
tbbi mdahale yapmas lazmdr41 anlay kanmca yerinde ve modern
tp hukukuna uygun bir tanmlamadr.
I. Hekimin Cezai Sorumluluu
Hekim sorumluluu, yalnz hekimleri deil, tp mensubu olan di he-
kimi, eczac, hemire, ebe, salk memuru, salk mhendisi gibi kiileri
de ilgilendirir. Burada yukarda belirttiimiz sorumluk tipleri, hekimi ve
hekim gibi kabul gren herkes iin uygulanmaktadr. Bundan sonra zel-
likle cezai sorumluluk konusu zerinde duracam.
Hekimlik mesleinden kaynaklan kiilere kar sular, genel bir ere-
ve izmek gerekirse iki ana balk altnda toplanabilir. Bunlar;
Kastl olarak hekimin iledii sular
Taksirli sular olmak zere ayrlmaktadr.
Temelde bir su esasnda iki trl ilenebilir: ya suun koruduu hu-
kuksal deer icrai bir davranla ihlal edilebilir veya bu hukuksal deeri
koruyan hareketin yaplmas gerektii halde yaplmamas suretiyle, yani
ihmali bir davranla ihlal edilebilir42. Bu iki hareket tr de hem kasten
hem de taksirle gerekleebilir.
Tm bunlarn nda, bunlar aratrrken doktrinde genel kabul g-
ren Su Genel Teorisine gre, sularn oluumunda karmza kan
drt unsur erevesinde bunlar ilemeye altm. Bu unsurlar da belir-
tirsek;
Kanuni Unsur

40 Yargtay 4. Hukuk Dairesi 7.3.1977, 6297/2541, YKD 1978,909
42 Yener nver, Hekimin Cezai Sorumluluu, Roche Salk Hukuku Gnleri 1 Tebliler,
2007, s. 125
Hukuka Aykrlk Unsuru

Maddi Unsur
Manevi Unsur
Bunlara ksaca deinirsek;
Kanuni unsur, su nitelii tayan fiilin kanunda tanmlanm olmas-
dr. Bu unsurun temeli Suta ve Cezada Kanunilik lkesine dayanmak-
tadr. lenen fiil ile ceza kanunlarnda yer alan su tanmlarndan birinin
rtmedii hallerde fiilin su olarak nitelendirilmesi mmkn deildir.
Maddi unsur, kanunda yer alan tanma uygun fiili ifade etmektedir.
Maddi unsurun, hareket, netice ve bu iki noktay birletiren nedensellik
balants eleri mevcuttur. Hareket, iradenin olumlu ya da olumsuz bir
hareket ile d dnyada aa vurulmasdr. crai ve ihmali hareket olmak
zere iki ekilde aa vurma sz konusu olur. Bu husus hekimler asn-
dan olduka nem arz etmektedir. Zira uygulamada karlalan fiiller,
ounlukla hekimlerin ihmalleri neticesinde sua vcut vermektedir. h-
mal, beklenen hareketlerin hi yaplmamas ya da ge yaplmas eklinde
olabilmektedir. Ayrca ihmalin sz konusu olabilmesi iin hekimin, neti-
ceyi nleyebilecek hareketi yapma imknnn bulunmas (objektif) ve he-
kimden harekete gemesi beklenebilir olmas (sbjektif) gerekmektedir.
Hekimler asndan, ihmalin temel unsurunu, veklet akdinden kaynak-
lanan zen gsterme kavram belirlemektedir.
Hukuka aykrlk unsuru ise yukarda da bazlar deindiimiz gibi;
su oluturan fiile hukuk dzeni tarafndan cevaz verilmemesi halidir.
Bunun iin fiili hukuk dzenine uygun hale getirecek bir sebebin bulun-
mamas gerekmektedir. Bu sebepler hukuka uygunluk sebepleridir. Bu
durumda fiil hukuka aykr olmadndan su olumamaktadr. Bu se-
bepler hekimin cezai sorumluluu asndan:
1. Kanun hkmn ifa (Trk Ceza Kanunu m. 24/1). Bu hallerde ilgilinin
rzas olmasa da su olumamaktadr.
2. Amirin emrini ifa (Trk Ceza Kanunu m. 24/2). Konusu su olan emir-
ler Anayasa m. 137 ile bu hkmn dnda tutulmutur.
3. Meru savunma ve zorunluluk hali (Trk Ceza Kanunu m. 25/1). Her
iki halde de mevcut ya da mstakbel tehlike ile ilenen fiil arasnda bir
orantllk olmaldr.
4. Hakkn icras (Trk Ceza Kanunu m. 26/1). Burada da nemli nokta,
mevcut hakkn snrlar iinde kullanlm olmasdr.
5. lgilinin rzas. (Trk Ceza Kanunu m. 26/2) olarak karmza kmak-

tadr43. Bunlar detayl bir ekilde yukarda da anlattk.
Burada zellikle madde 24 gen uzmanlar ve asistanlar iin nem
arz etmektedir. nk bu maddeye gre; Yetkili bir merciden
verilip, yerine getirilmesi grev gerei zorunlu bir emri uygula-
yan sorumlu olamaz. diye belirtilmitir. rnek: Bir trafik kaza-
s geldi. Uzmannz size dedi ki bunu BTye gnder. Hasta ar;
gryorsunuz ama uzmannz yle uygun grd, gnderdiniz.
Burada sizin bir sorumluluunuz yok.
Ama 3. fkra gre konusu su tekil eden emir hibir surette yerine ge-
tirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ve emri veren sorumlu olur.
rnek: Size hoca ameliyathanede dedi ki benim ok nemli bir iim
kt, gitmek zorundaym. Bu hastann sol gznde retinoblastom44
var; alver. Gen uzmansnz, hocanz emretmi; giriyorsunuz. Fakat
dosyaya bakmyorsunuz, hocanza gveniyorsunuz. Zaten sol taraf da
asistanlar boyayp hazrlamlar. Ama retinoblastom sada. Gz de
kardnz. Emri bana hocam verdi diyemezsiniz. Kesinlikle siz de en
az onun kadar sorumlusunuz45. Bu yzden zellikle asistanlar asn-
dan su tekil edebilecek bir mdahalenin yaplmamas gerekir gr
benimsenmektedir.
Manevi unsur, yani kusurluluk unsuru ise, failin isnat yeteneine sahip
olmas ve hareketin istenerek yaplmas yani iradi olmas artlarn ge-
rektirmektedir. radi art, kast ya da taksir eklinde ortaya kmaktadr.
Olas kast ve bilinli taksir ayrm uygulamada olduka zor ve nemlidir.
Dediim gibi incelememin bu ksmndan sonra belirlemi olduu he-
kimlik mesleinden kaynaklanan kiilere kar sular bu belirlediim
unsurlara da deinerek de ileyeceim.
A. Kastl Sular
Kast kelimesi bilerek veya isteyerek yaplan iler iin kullanlr. As-
lnda doktrinde hekimin kasten bir su ileyecei konusunda bir gr
hkim deildir. nk hekimin amac zaten iyiletirmektir dolaysyla
burada iinde hastasna zarar verme kast ieren bir davranta bulun-
mas sz konusu deildir. Bu durum zaten tp hukukunda byk nem
arz etmemektedir. Fakat TCK ile gelen olas kast ve kasten ldrme-
43 Akyldz, a.g.e., s.
44 Gz tmr
45 Faik elik, Yeni TCK ve Hekimler , (evrimii) http://www.istabip.org.tr/icerik/yeni-
tck-ve-hekimler-doc-dr-faik-celik/ 14.05.2009
nin ihmal suretiyle gereklemesi olgular burada ilememiz ve zerinde

durmamamz gereken bir konu olarak karmza kmaktadr. Bunlar
incelersek;
1. Kasten ldrme ve Yaralama
Bu durum TCK madde 81de dzenlenmitir. Buna gre;
Bir insan kasten ldren kii, mebbet hapis cezas ile cezaland-
rlr diye durum belirtilmitir. Kast olgusu ise madde 21de dzenlenmi
ve buna gre kast;
Suun olumas kastn varlna baldr. Kast, suun kanun ta-
nmndaki unsurlarn bilerek ve istenerek gerekletirilmesidir olarak
aklanmtr46. Normal artlar hekimlik meslei ile bilerek ve isteyerek
birini ldrme olgular yan yana kesinlikle grlemeyen durumlardr.
Ancak tenazi ve malformasyonlu bir ocuun ldrlmesi bugn iin
kastl adam ldrme olarak grlebilir ama bunlarda tp etii asndan
yerinde deildir. Ayn ekilde kastl yaralama da burada hekimlik mes-
lei ile yan yana dnlemez. Fakat burada anlatlmak istenen; hekimin
tedavi amac dnda baka bir amala hareketi kasten sorumluluk mey-
dana getirir. Aslnda yukarda da akladmz gibi hekimin temel amac
hastay iyiletirmek olmaldr ama hekim bu ama erevesinde hareket
etmezse, hastaya zarar verme amacnda ise ite burada hekimin kasten
iledii sularda dier kimselerden fark kalmaz. Gerekten de hasta ze-
rinde tedavi amac tamadan, ldrmek veya salk durumunu daha da
ktletirmek kast ile hareket eden hekim, kastl olarak adam ldr-
me veya messir fiil sularndan sorumlu olur. Burada kasten yaralama
suu asndan ilgin bir Yargtay kararna deinecek olursak47. Yargtay
bir kararnda, di hekimlii diplomas ve di ekme yetkisi bulunma-
yan sann, mtekinin diini ekmesi eyleminin (765 sayl) TCKnn 79.
maddesi (fikri itima) de gzetilerek 1219 Sayl Kanunun 41. maddesi
kapsamnda deerlendirilmesi gerekecei gzetilmeyerek yazl ekilde
TCKnn 459/1. maddesi (taksirle messir fiil) uyarnca hkm tesisinin
kanuna aykr olduu sonucuna ulamtr48. Burada fikri itima hkm-
nn uygulanmas dnlebilirse de, nvere gre, bu itima 1219 sayl
Kanunun 41. maddesi ile TCKnn taksirle messir fiile ilikin hkm
arasnda deil, 1219 sayl Kanunun 41. maddesi ile kasten messir fiil
suu arasnda dnlmesi gerekir49.
46 Madde metinleri bkz. http://www.ceza-bb.adalet.gov.tr/mevzuat/5237.htm

47 nver, a.g.e., s.127
48 Yargtay 9. Ceza Dairesi 4.10.2004. Esas 2004/3787, K. 2004/4953 (Corpus) nver,
a.g.e., s.127
49 lgili kanun metini iin bkz. http://www.hukuki.net/kanun/5181.15.text.asp
Bizi kast ksmnda ilgilendiren asl ksm TCK ile gelen olas kast
olgusudur. Bu duruma TCK madde 21/2 de dzenlenmitir. Buna gre;
Kiinin, suun kanun tanmndaki unsurlarn gerekleebilecei-
ni ngrmesine ramen, fiili ilemesi hlinde olas kast vardr olarak
aklanmtr. Olas kast olgusunun dzenlenmesinin nedeni; o dnem
Badat Caddesinde hzl ara kullanma ve Konyada ken binada lm-
ler olmasna bal olarak bir tepki olarak dzenlemitir. lk balarda he-
kimlerin etkilenmeyeceini dnen kanun koyucu daha sonra durumun
o bakmdan gitmediinin farkna varmtr.
Aslnda hekimler kural olarak, hekim meslekleri gerei ifa verme
maksadyla hareket ettikleri iin olas bir lm veya yaralanma halinde
taksirden dolay sorumlu olacaktr. Yeni kanunla birlikte sadece hekimler
iin deil, herkes iin ciddi bir tehdit oluturan olas kast, son derece ge-
nel ve hatal bir ierikle dzenlenmitir. Hatta bu olguya olmayas kast
de diyenler vardr50. Maddeye gre sonucu, neticeyi ngrmek istemek
edeer saylmaktadr. Bu son derece tehlikeli ve riskli bir dzenleme-
dir. nk her ngrlen ey isteniyor demek deildir. Burada hekimin
bu durum iine girmesi bile olduka yanl ve eletiriye ak bir durum
oluturuyor. nk hekimlik ile kast yan yana koymak bir mantk er-
evesinde eletiriye aktr51. Burada Giyomm Tel rneini hatrlatmak
konumuz asnda yerinde uygun bir rnek olabilir. Olunun bandaki
elmay vurmak isteyen Giyomm Tel, hata yapt takdirde olun vurabile-
ceini ngrmektedir ancak bu olunu vurmak istedii anlamna gelmez.
Dolaysyla burada dzenlemi olan olas kast olgusu hekimler asnda
olduka byk sorunlara neden olabilir. Ayrca burada olas kastn ile
ileri de ileyeceimiz bilinli taksir olgular da karmaya eilimli alanlar-
dr. Hatta madde gerekelerinde her ikisi iin krmz kta geme rnei
verilmitir52. Faik elikin katld sempozyumda hekimler asnda du-
rumu yle bir rnekle aklamtr; Bir kardiyologsunuz. Koroner anji-
yo yaptnz. Ancak hasta diyabetik, enfeksiyona ok eilimli. Daha sonra
bacakta morarma, kangrene kadar giden bir damar problemi kt. Belki
de bir amputasyona53 kadar gitti, hatta hasta ld. Bakn; diyabetik bir
hasta, bunun enfeksiyona eilimli olduunu biliyorsunuz. Onun enfeksi-
yon kapmasn istemiyorsunuz ama sonuta hastane enfeksiyonu sonucu

51 Ayn ynde gr iin bkz. Kocasakal, a.g.e., s. 154 ve Faik elik, Yeni TCK ve Hekim-
ler , (evrimii) http://www.istabip.org.tr/icerik/yeni-tck-ve-hekimler-doc-dr-faik-celik/
14.05.2009
52 Madde gerekeleri bkz. http://www.ceza-bb.adalet.gov.tr/mevzuat/maddegerekce.doc
53 Amputasyon: organ kopmas
hasta enfekte oluyor, uygun antibiyotii ampirik veriyorsunuz, antibiyog-

ram yapmyorsunuz, giriime yksek ekerle giriyorsunuz, enfeksiyon
kapnca da gerekli nlemleri almakta ge kalyorsunuz veya yetersiz ka-
lyorsunuz. O yzden hasta ya bacan kaybediyor veya tmyle hayatn
kaybediyor. te burada olas kasttan bahsedebilirsiz.. Durum hekimler
asndan bu kadar kark bir hal almtr. Olas kastn bu dzenleni
biimi hekimler iin byk tehlike oluturmaktadr54.
2. Kasten ldrmenin ve Yaralamann hmal Suretiyle lenmesi
ldrme eylemi sadece icrai bir davranla ilenmez, ihmali bir davra-
nla da ilenebilir55. Menfi, olumsuz hareket olarak da betimlenen ihma-
lin lgat anlam, gereken ilginin gsterilmemesi, savsama, nem verme-
me, zerine/ste deni yapmama olarak belirtilir56. Yargtay pasif dav-
ranma, edilgen tutum veya etkin olmayan hareket olarak tanmlamtr57.
Bu durum TCK madde 83 ve 88 de dzenlenmitir. Madde 83 de;
1) Kiinin ykml olduu belli bir icrai davran gerekletirme-
mesi dolaysyla meydana gelen lm neticesinden sorumlu tutulabil-
mesi iin, bu neticenin oluumuna sebebiyet veren ykmllk ihmali-
nin icrai davrana edeer olmas gerekir.
(2) hmali ve icrai davrann edeer kabul edilebilmesi iin, kiinin;
a) Belli bir icrai davranta bulunmak hususunda kanun dzenle-
melerden veya szlemeden kaynaklanan bir ykmllnn bulun-
mas,
b) nceden gerekletirdii davrann bakalarnn hayat ile ilgili
olarak tehlikeli bir durum oluturmas, gerekir.
(3) Belli bir ykmlln ihmali ile lme neden olan kii hakkn-
da, temel ceza olarak, arlatrlm mebbet hapis cezas yerine yirmi
yldan yirmibe yla kadar, mebbet hapis cezas yerine onbe yldan
yirmi yla kadar, dier hllerde ise on yldan onbe yla kadar hapis
cezasna hkmolunabilecei gibi, cezada indirim de yaplmayabilir.
Madde 88de ise yaralama dzenlenmi ve
Kasten yaralamann ihmali davranla ilenmesi hlinde, verile-
cek ceza te ikisine kadar indirilebilir. Bu hkmn uygulanmasnda
kasten ldrmenin ihmali davranla ilenmesine ilikin koullar gz
nnde bulundurulur. belirtilmitir.
56 nver, a.g.e., s. 125
57 Yargtay 4. Ceza Dairesi, 19.9.1995, K. 5753. ; Yargtay 4. Ceza Dairesi, 22.12.1997, K:
114004 ve Yargtay 4. Ceza Dairesi, 25.1.1996, K: 491
Burada icrai davranta bulunmak hususunda ak hukuki bir y-

kmll olan bir kimse zensiz tedbirsiz davranr ve bir neticenin
gereklemesine engel olabilecek tedbirleri almayarak nlenmek istenen
neticeye neden olursa, hukuki anlamda bir ihmal suretiyle su ilendiin-
den sz edilir58. Ancak her ihmali hareketle ldrmenin neticesine sebep
olan kimse kasten ldrmeden sorumlu tutulmas kabul edilmemekte,
bunun iin ek bir takm unsurlar aranmaktadr59. Bunlarn en bandan
garantrlk gelir. Garantrlk; tipik neticenin meydana gelmesini n-
lemek konusunda hukuken ykml tutulmak60 demektir. Garantrlk
bir kanun hkmnden, szlemeden veya n gelen tehlikeli bir eylemden
kaynaklanabilir. Aslnda ihmali bir davrann varlndan sz edebilmek
iin, sulanan kimsenin ihmali davranmamak hususunda bir hukuksal
ykmllnn bulunmas gerekir. ste TCKnn 83. Maddesine gre, bu
hukuksal ykmlln kayna ya kanun hkm, veya kiinin iradi
bir davran, szleme veyahut kiinin kendi ngelen/takaddm eden
tehlikeli bir davranndan kaynaklanan hukuksal sorumluluktur61.
Hekimler iin ksaca bu konuya deinirsek; Hekimler ise gerek ka-
nun hkm dolaysyla gerekse szleme dolaysyla hastalarnn yaam
ve salklar bakmndan garantrdrler62. Bizi ilgilendiren ve TCKnn
83. maddesinde belirtilen garantrl ise; ngelen tehlikeli eylem ile he-
kimin garantr olmasdr. Mesela; hastaya yanl bir tedavi uygulayarak
onu tehlikeli bir duruma sokan hekim, bu hareketi ile garantr olur. Bu
nedenle, bu yanl tedavinin olumsuz sonularn nleyecek tedbirleri al-
mas gerekir. Bu tedbirleri kasten veya neticeyi gze alarak (olas kast)
almayan hekim garantr olduundan meydana gelen lm neticesinden
TCK 83 gereince sorumlu tutulabilir63.
Burada kasten ldrmenin ihmali davranla ilenmesini bir de e-
likin katld sempozyumda verdii bir rnekle aklarsak; Yanl ent-
basyon64 oldu. Ameliyatn bir safhasnda fark edildi gerekli mdahaleler
yapld ama hasta komaya girdi, youn bakma alnd. Cerrah kendisinin
neden olmad bu durumda, (nk hasta dnm olmayan bir nokta-
58 nver, a.g.e., s.125

60 Hakan, Hakeri, Ceza Hukukunda hmal Kavram ve hmali Sularn eitleri, Ankara,
Sekin, 2003, s.114
61 nver, a.g.e., s.126
62 Hakan Hakeri, Tp Hukuku, Ankara, Sekin, 2007, s.309
64 Entbasyon: Cerrahi ve anestezi uygulamalarnda solunum yolunu ak tutmak amacyla
soluk borusuna biim, ap ve yap asndan uygun bir tpn sokulmas. Cerrahi ve
anestezi uygulamalarnda solunum yolunu ak tutmak amacyla soluk borusuna biim,
ap ve yap asndan uygun bir tpn sokulmas.
da) bu tamamen anestezistin hatas, anesteziden oldu dedi. Hasta youn

bakmda yatarken, ieriden bir haber gitti; hastadan da mit kesildi;
onun iin ilgilenilmiyor diye. Bunun zerine hasta sahibi dava at. 1-
Hastann kamaya girmesine neden oluyorsunuz. 2- Hastann tedavisinde
de ihmalkr davranyorsunuz ve sizi madde 83den sorumlu tutabilir65.
Bu madde dediimiz gibi hekimler iin olduka tehlikeli ve uzak durul-
mas gereken bir maddedir.
Ayrca burada TCK 83. Madde asndan sz konusu olabilecek ve ka-
nunumuzda dzenlenmemi bulunan bir hukuka uygunluk sebebine de
deinirsek. hmali sularda ykmllklerin atmas hukuka uygun-
luk sebebi saylabilir66. Bu durum sadece ihmale mahsustur. Burada fail
olan kii iin en azndan iki hareket ykmll sz konusu olmaktadr
fakat fail bunlardan yalnz birini yerine getirebilmektedir ve bylece di-
er ykmll ihlal etmektedir. rnein; acil servise ayn anda gelen
iki hastadan birine bakp, dierini ihmal etmek gibi olabilir. Bu noktada
grevlerin farkl nceliine veya ayn dereceye sahip olmasna gre ka-
rar vermek gerekir67. Burada hekimin duruma gre yapm olduu seim
dorultusunda dier durumu semedii iin ihmali davrantan yargla-
mas sz konusu deildir. Hukuk dzeni bundan fazlasn isteyemeyecei
iin yaplan davran hukuka uygun olur.
Sonu olarak, bu maddeye gre bir salk kuruluunda grev yapan
bir hekimin, o srada gelen bir hastaya mdahale etmesi gerekirken, bu
mdahaleyi yapmamasna bal olarak kiinin lmesi durumunda, kasten
adam ldrmeden sorumlu olaca belirtilmektedir. Bu kanmca son dere-
ce yanl ve tehlikeli bir durumdur. Bu tr bir olayda, neticeden hareketle
bir hekimin, o kiinin lmn istedii sonucunu kartmak hatal ve
tehlikeli bir yaklam olacaktr68.
3. ntihara Ynlendirme Suu
Bu hkm TCKnun madde 84 de dzenlenmitir. Bu konu hekimler
asnda ok geni ve tartmal bir alana ald iin, aratrmamda da
buna ksaca deineceim; Burada bakasn intihara azmettiren, tevik
eden, bakasnn intihar kararn kuvvetlendiren ya da bakasnn intiha-
rna herhangi bir ekilde yardm eden kimse cezalandrlmaktadr. ntiha-
rn gereklemesi bir objektif cezalandrlabilme koulu olmayp, cezann

tck-ve-hekimler-doc-dr-faik-celik/ 14.05.2009
66 Hakeri, a.g.e, s.315
daha da artrld nitelikli bir haldir69. Aslnda burada iki tarafa da kayan
bir yaklam sz konusu olabilir nk bu maddenin gerekesinde ilgin
belirlemeler mevcuttur. ntihar nleme hususunda hukuki bir ykm-
ll olan kiinin, bir intihar olgusuyla kar karya olmasna ramen
bu intihar giriiminin engellenmemesi, kaytsz kalnmas intihara ihma-
li davranla yardm olarak nitelendirilebilir. Bu durumda; eer hastada
intihara doru bir eilim olduu anlam olan hekim bunun iin nlem
almazsa hekim sorumlu olacaktr. Bu durumda hekimlerin her hasta iin
bu durumu aratrmalar gerekir bu da iinden klmaz bir hal alr70. Bu
iin bir yandr. Bir de nverin yapt gibi bu konu balamnda ilgilen-
mesi gereken en nemli konulardan biri de tenazidir.
Hekimler asnda bu durum, hekimin hastann lmne yardm
olarak adlandrlmaktadr71. tenazi konusu ok tartmal ve zellikle
bizim lkemizde henz snrlar izilmi ve oluan problemlere zmler
retilmemi bir alandr. Bilindii gibi pasif tenazi72, hastann tedaviyi
ret hakk kapsamnda deerlendirildii iin bir su tekil etmez fakat in-
tihar suuna ilikin tipik eylemlere rastlanyorsa burada intihara yardm
suu oluabilir. Aktif tenazi73 da ise bizim mevzuatmz gerei bir su
olumaktadr. Yabanc lkelerde aktif tenazi artk su olmaktan kmak-
tadr. Bizde de suiistimalleri engelleyici nlemler kanunen sk suretle d-
zenlenmek koulu ile bilimsel anlamda tenazi eylemlerde, ilgili komis-
yon/yasa karar ile aktif tenazi de dzenlenmelidir. Ancak uygulamadaki
ve kanunda bu dzenleme hekimin tedaviyi/mdahaleyi ret hakk ile de
badamaldr74.
Sonu olarak, intihara ynlendirme suu hekimler asndan tena-
zi erevesinde karmza kabilir. Bu sebepten dolay bununla ilgili bir
ayr bir dzenlemenin yaplmas hekimler asnda nemli ve gereklidir.
Fakat yeni kanunda da tenazi kabul edilmemitir. Bu durumda diyelim
ki; hekim acy dindirme saiki hareket etse bu durum intihara yardmdan
bile ileri gidip, kasten adam ldrme saylacaktr, bu da yanltr. Oysaki
Dnmezer tasarsnda tenazi iin bir ceza indirimi ngrlmt75. Do-
69 nver, a.g.e, s. 127

70 Kocasakal, a..g.e., s. 157
71 Bkz. Hakeri, a.g.e, s.301
72 Pasif tenazi; Pasif tenazi de ise, lmek zere olan bir kimse zerinde yaam uzatan
tedbirlerin alnmasnda vazgemek baka bir ifadeyle lmn doal gerekleme
srecini geciktirecek tbbi tedbirlerin yarda braklmas demektir.
73 Aktif tenazi; Aktif tenazi de, sona ermek zere olan yaamn hastala ve lm srecine
aktif etkide bulunmak suretiyle ksaltlmasdr
74 nver, a.g.e, s.128
laysyla tenazi olgusu iyi analiz edilmi, uygun bir dzenlemeye ihtiya
duymaktadr.
B.Taksirli Sular
Taksir olgusu, bir kusur eididir. Yukarda anlattmz kast unsuru
ile birlikte ceza hukuku balamnda kabul gren iki kusur eidinden
biridir. Taksir ceza hukukunda istisnai ve normatif bir manevi unsur t-
rdr76, bir hata ve yanllk sonucu oluur. Taksir; kiinin sonucu n-
grmesine ramen o sonucun olumasn istememesi ancak o sonucun
meydana gelmemesi iin de yeterli nlemi almamas olarak tarif edilebilir.
Yani, kii burada eyleminden doacak sonucu bilmekte, bu sonucu iste-
memekte ama gerekli nlemleri de almamaktadr veya yetersiz almakta-
dr. Taksir olgusu TCK 22. Madde de dzenlemitir.
Hekimin tp bilimin kurallarna aykr hareket ederek bir kimsenin
lmne yol amas veya vcut btnlne zarar vermesi halinde ku-
ral olarak taksir sorumluluu uygulanr77. Genellikle hekimin tbbi ha-
talarndan dolay taksirinden bahsedilir. Yani, hekim, hekim olmaktan
kaynaklanan zen ykmlln ihlal etmi ve bu suretle istemese bile
bir neticeye sebebiyet vermise taksir vardr78. Taksirli sular iinde eski
TCKya gre dikkatsizlik, tedbirsizlik, kurallara riayetsizlik veya acemilik
bulunmaktadr. Bunlara bakarsak;
Dikkatsizlik; bir tbbi giriim srasnda yaplmamas gerekeni yapmak.
Mesela; hastaya alerjisi olduunu bildiiniz bir ilac vermek veya kan
grubunu belirlemeden kan vermek gibi olabilir.
Tedbirsizlik; nlenebilir bir tehlikeyi nlemede yetersiz kalmak. Me-
sela; kirli karn, diren koymadan karmak veya ameliyat srasnda
hastann iinde yabanc bir cisim unutmak gibi.
Meslekte acemilik; bunda tanmlama yok nk kime neye gre acemi-
lik belirlenmedii iin tartmaya ak bir konu.
zen eksiklii; dikkatsizlik ve tedbirsizlik dnda evrensel tp deerle-
rini uygulamamak. Mesela; size sorulan hastay telefonla tedavi etmek
buna rnek olabilir.
Emir ve ynetmeliklere uymamak, mesela icap nbetlerine gelmemek,
icabet etmemek bu duruma rnek tekil eder79.
76 nver, a.g.e, s. 128

78 Hakan Hakeri, Hekimin Tbbi Hatalardan Kaynaklanan Cezai Sorumluluu, (evri-
mii) http://www.medimagazin.com.tr/mm-hekimin-tibbi-hatalardan-kaynaklanan-ce-
zai-sorumlulugu-ky-51031.html 10.05.2009
tck-ve-hekimler-doc-dr-faik-celik/ 14. 05. 2009
Fakat TCK da bu kusur eitlerinden sadece dikkatsizlik ve zen ek-

siklii n plana kmtr. Bu durum da tartmaya aktr. nk eski
kanunda taksirin kalplar; dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslek ve sanatta
acemilik ve emir ve kurallara aykrlk belirlenmitir. Bu adan bakarsak
rnein; hekimin hi denenmemi bir tedavi yntemini uygulamas; bizi
mesleki anlamda bir acemilik faktrne ynlendirip, taksire gitmemizi
salayabilirdi. Oysa u anda kullandmz kanunda dediimiz gibi zen
ve dikkat eksiklii kalplar olarak belirlendii iin; hekimin hi denenme-
mi bir tedavi biimini uygulamas halinde bunun dikkat ve zen eksiklii
ykmllne aykrlk erevesinde taksir olarak deerlendirilip deer-
lendirilmeyecei tartmaldr80.
Burada ayrca belirtmeliyim ki doktrinde baz gr sahibi olan kiiler
bu baln yerinde olmadn savunmaktadr81. nk bu ifadenin kast
artrd dnlmektedir. Oysa dediimiz gibi taksirde neticeyi iste-
me sz konusu deildir, esas olan illiyet badr. Bu durumda doru ifade,
taksirle lme veya yaralamaya sebebiyet olmaldr.
Hekimlerin esas muhatap olaca sular taksirle ldrme ve taksirle
yaralamadr. Bu adan asl bakmamamz gereken, hekimin hakkn ob-
jektif ve sbjektif snrlar iinde hareket edip etmediidir82. Hakkn ob-
jektif snr ile kastedilen, hekimin tp bilimin gereklerine uygun ve gerekli
dikkat ve zen ile davranp, davranmaddr. Sbjektif snr ise; tedavi
ve ifa verme maksad ile hareket edip etmediidir. Ve eer hekim hakkn
objektif ve sbjektif snrn am ise taksirli sorumluluuna gidilebile-
cektir. Hatta sbjektif snr amsa kasta bile giderilebilir83.
Taksirli sularda hekimin hareketi icrai olabilecei gibi ihmali de ola-
bilir84. Bunlara rnek vermek gerekirse; yanl ilacn verilmesi icrai ola-
rak yaplmasna, zamannda hastaneye sevke etmemek de ihmali davra-
na rnek tekil edebilir.
Yukarda dediimiz gibi hekimin taksirden sorumlu olabilmesi iin ne-
ticenin nceden bilinilmesi yani ngrlebilir olmas gerekir. Hi kimse
tarafndan ngrlemeyecek bir neticeden hekim de sorumlu tutulamaz85.
Yargtay da ayn grtedir; Genel anestezinin mutad komplikasyonu
neticesi lmn gerekletii anlalmtr. Yaralnn bnyesinden kay-

81 Ayn gr iin bkz. Kocasakal, a..g.e., s.155
83 Kocasakal, a.g.e, s. 156
84 Hakan Hakeri, Tp Hukuku, Ankara, Sekin,2007, s.319
85 Aktaran, Hakeri, a.g.e., s. 319
naklanan, nceden var olduu halde olaydan sonra meydana kan nar-
koza kar dayankszlk sebep sonu ban kesmez. Ancak davallara
yklenemeyen ve nceden gremeyecekleri olaan st hal nedeniyle za-
rar artmtr. Zararn artmas ve lmle sonulanmas narkozun olaan
komplikasyonu olduuna gre, zararn tmnden davallarn sorumlu
tutulmas adalete uygun dmez86 diye belirtmitir. Burada stnde dur-
mamz gereken kstas; hekimin bu durumu nceden ngrebilip ng-
remediidir. nk eer hekimin ngremedii bir durum sz konusu ise
hekimin burada tbbi standartlara uygun olarak yapmad mdahaleler
bile bu kapsamda saylmaz. ngrmenin tespitinde esas alnacak olan
kii, failini dndaki orta kabiliyetli veya failin bulunduu sosyal gruptan
orta kabiliyetli bir kii deil, failin btn kabiliyet ve niteliklerini zerin-
de toplam bir kiidir87. Bu yzden burada neticenin ngrlebilirlii
noktasnda da sbjektif kriterler geerlidir88.
Hekimler asndan problem oluturacak en nemli kesim TCK ile bir-
likte hukukumuza giren bilinli taksir olgusudur. Bilinli taksir kanu-
numuzda 22. Maddenin 3. fkrasnda; kiinin ngrd neticeyi isteme-
mesine karn, neticenin meydana gelmesi eklinde tanmlanm ve ceza-
y artran bir durum olarak belirtilmitir. retide de ngrlm taksir89
olarak da adlandrlmaktadr. Burada fail neticeyi ngrmektedir. Buna
ramen neticeyi istemese de hareketi meydana getirmitir. Bilinli tak-
siri anlatlan en iyi rnek, pratikteki uygulamas ise; maganda kurunu
dediimiz, dn veya malardan sonra atelenen silahlar, burada kii o
kurunu sevinle atar; birini ldrmek, yaralamak amacyla deil. Ama o
kurun gidip birini vurursa ite burada bilinli taksir sz konusu olur.
Bu durum zellikle hekimler asndan olduka tartmaldr. nk
hekimlerin hemen, hemen her mdahalesinde bilinli taksir olgusu sz
konusu olabilir. Bir de bu durumun olas kast ile karmas durumunu
ele alnacak olursak, i iinden klmaz bir hal almaktadr. Burada hekim
yapaca bir mdahale de ve tabi ki bu mdahalenin olumsuz sonularn
da n grmektedir. Bu yzden de hekimlerin burada direkt olarak bu
madde balamnda cezalandrlmas son derece sorunlu bir yapya neden
olmaktadr. Bu yzden hekimin tbbi mdahalesinde bilinli taksirin ka-
bul iin bir takm ilave koullar gerekmektedir90. Tabi ki burada getirile-
cek olan kstaslar iyi analiz edilmeli ve hekimlere snrsz bir tolerans da
86 Yargtay 4. Hukuk Dairesi, 04.12.1985, 8335/9043, Hakeri, a.g.e., s. 320

87 Aktaran, Hakeri, a.g.e., s. 320
89 Nevzat Toroslu, Ceza Hukuku, Ankara, Sekin, 2005, s. 152
tannmamaldr. Hekimler asndan bu durumu bir rnekle aklarsak;

Kulak, burun, boaz doktorusunuz, lokalle ameliyat yapyorsunuz, ine
krld, kemikte kald. Urayorsunuz ama karamyorsunuz. Kanama ya
da baka nedenle ameliyat sonlandryorsunuz. Hastann ikyeti devam
ediyor; gidiyor, geliyor. Fakat o inenin karlmas gerektiini biliyorsu-
nuz, hastaya sylemiyorsunuz; Hasta baka bir doktora gidiyor ve onu g-
ryor; size de o inenin krldn gsteriyor.91 te bu bilinli taksirdir.
nk o inenin krlmas nedeniyle birtakm ikyetlerin yaplacan
ngryorsunuz ama gerekli nlemleri almyorsunuz.
Tm bunlar akladktan sonra, biraz da TCKda bulunan sular ba-
lamnda bu olguyu incelersek;
1. Taksirle ldrme Suu
Bu su TCK madde 85 de dzenlenmitir. Buna gre;
1) Taksirle bir insann lmne neden olan kii, iki yldan alt yla
kadar hapis cezas ile cezalandrlr.
(2) Fiil, birden fazla insann lmne ya da bir veya birden fazla
kiinin lm ile birlikte bir veya birden fazla kiinin yaralanmasna
neden olmu ise, kii iki yldan onbe yla kadar hapis cezas ile ceza-
landrlr.
Taksirle adam ldrme suu belirtilmitir.
Hekimin taksirli hareketi sonucu hasta lebilir, ite bu durumda tak-
sirli ldrme suu oluur. Bu durumda hekim, trafik kazasnda isteme-
den bir kimseye arpp da lmne sebebiyet veren veya fabrikada alr-
ken yanl bir dmeye basarak arkadann lmne neden olan kimse
gibi cezalandrlr. Burada hekimler asndan farkl bir dzenleme yok-
tur92. Buradaki tek kstas kiinin zen ykmllne uygun davranp
davranmad durumudur.
Bu su tipinde korunan yarar bir bakasnn yaamdr. nk bura-
da bir ldrme eylemi sz konusudur dolaysyla burada da korunmak
istenen yaam hakkdr. Maddeye dikkatle bakldn ikinci fkrasnda ce-
zay artran nitelikli bir hal dzenlemesi vardr. Bu durum da hekimler
asnda sorun tekil edebilir fakat uygulamada zel bir durum olmad
mddete hekim hakknda genelde cezann asgari snr olan 2 yl takdim
tck-ve-hekimler-doc-dr-faik-celik/ 14. 05. 2009
edilir, hatta hkim takdir yetkisi dorultusunda bu cezay 1/6 orannda

indirir93.
Burada bu suun hukuka uygunluk nedeni olarak rza dnlebilirse
de, genellikle yaama ynelik rza hukuka uygunluk nedeni olarak kabul
edilmemektedir94. Burada daha ok hukuka uygunluk nedeni olarak izin
verilen risk kavram kabul grmektedir. Mesela; bir trafik kazas sonras
yetersiz aletlerle hastaya acil mdahalede bulunana hekim izin verilen
riziko erevesinde hareket ettiinden hukuka uygun hareket ediyordur95.
Ayrca burada zorunluluk hali de sz konusu olabilir; bunu da rnekle
aklamak gerekirse; lmek zere olan acil bir hasta ile karlap, ona
hijyen kurallarna aykr ekilde ameliyat eden hekim, bu srada kapt
mikrop yznden hastann lmne yol at takdirde, zorunluluk halin-
den yararlanr96.
Burada nverin tebliinde de verdii Yargtay kararlarnda bu durum
daha da iyi aklanmtr. Bu sula ilgili bu yarg kararlarna deinecek
olursak: (Mlga)TCKnun 455/1. maddesinde, taksirle (bir kimse)nin
lmne sebebiyet verilmesi su olarak dzenlenmi olup, (kimse) sfat-
nn, ocuun sa olarak tamamyla doduu anda kazanlmas yukarda
akland gibi, bebein doumun balad srada ana karnnda lmesi
sebebiyle (kimse) saylamayaca cihetle, eylemin bu madde kapsamnda
deerlendirilmesine olanak bulunmamas nazara alnarak sanklarn (ta-
kipte ve sancl geldii zaman ileri tetkikleri yaptrmayp acilen mdahale
etmemek) eklindeki hareketlerinin ayn Kanunun 230. maddesi (gre-
vin ihmali suu) ynnden tartlmas ve buna gre hukuki durumlar-
nn takdir ve tayini gerekirken yazl ekilde hkm kurulmas bozmay
gerektirmitir97. Yalnz burada kamu zel doktor ayrm yaplmaldr.
Buna gre, eer zel bir doktor ayn eylemi gerekletirirse, TCKnn u
andaki hkmleri gereince yaam doumla balad ve eylem cenin do-
madan gerekletirildii iin sadece cenin anne karnnda lmse anneye
kar nitelikli taksirle adam yaralama, ceninle birlikte anne de lmse
anneye kar taksirle adam ldrme suunun ilendii kabul edilmeli-
dir98. Buna karlk doktor kamu grevlisi ise ve eer eylem kasten olursa
KMF ve TCKnn 257/2. maddesinde dzenlenen ve grevin ktye kul-
lanlmasnn bir tr olarak kabul edilen kamu grevinin ihmali su tipi
93 Hakeri, a.g.e
94 Hakan Hakeri, Tp Hukuku, Ankara, Sekin,2007, s. 395
95 Aktaran; Hakeri, a.g.e., s.395
96 Aktararn, Hakeri, a.g.e, s. 340
97 Yargtay 2. Ceza Dairesi, 08.04.1994 E.1994/738, K. 1994/2971 nver, a.g.e., s.128
98 nver, a.g.e, s. 128
arasnda fikri itima halin bulunduunu kabul ederek bir uygulama yap-
mak gerekmektedir.
Yargtay baka bir kararnda ise u itihatta bulunmutur: Sank hak-
knda diplomasz olduu halde ine yaparak hasta tedavi etmekten dava
alm ise de; 1219 Sayl Yasann 25. maddesinin son cmlesine gre ...
Bu surette icray sanat neticesinde Trk Ceza Kanunu itibariyle daha ar
cezay mstelzim bir fiil ilenmi olduu takdirde o fiile mahsus ceza veri-
lecei ve enjeksiyon yaparak tedavi etmeye alt ahsn lmnden do-
lay sank bakmndan ayrca (765 sayl) TCKnn 455/1. maddesi uyarn-
ca dava ald Yargtay Ceza Genel Kurulunun 13.2.1995 gn ve 7370/12
sayl kararnda da akland zere, sann ldrme kast iermeyen
leni tedaviye ynelik eyleminin 1219 Sayl Yasann 25/son maddesi de-
laletiyle TCKnn 455/1. maddesine uyan nitelikte tek suu oluturaca
gzetilerek, davalarn birletirilmesi ile delillerin birlikte deerlendirilip
hasl olacak sonuca nazaran sann hukuki durumunun tayin ve takdiri
gerekirken eksik inceleme ve soruturmayla yazl ekilde hkm tesisi,
yasaya aykr99. Burada zel kanuni itima kural nedeniyle, varlan
hkm yerinde gzkmektedir.
Taksirle ldrme suunun takibi ikyete bal deildir100. Yani bura-
da savc yapaca soruturma sonucunda kamu davas aabilir ve hasta
yaknlar ikyetlerini geri ekse dahi durum deimez.
Tm bunlarn nda hekimler asndan her zaman dediimiz gibi
eer bir ldrme sonucu doarsa burada kastan nce hekimin bu davra-
nnn taksiri sonucu oluup/olumadna bakmak u anda uygulamada
daha ok yer bulmaktadr. Taksir nedeniyle lme sebebiyet vermek, he-
kimler asnda karlaabilecekleri ve cezai sorumluklar asndan he-
kimler asnda problem yaratacak ana alandr.
2. Taksirle Yaralama Suu
Bu su da TCK madde 89 da dzenlenmitir. Madde metninin birinci
fkrasna gre;
Taksirle bakasnn vcuduna ac veren veya salnn ya da alg-
lama yeteneinin bozulmasna neden olan kii, aydan bir yla kadar
hapis veya adl para cezas ile cezalandrlr. diye su tanmlanmtr.
Burada korunan hukuksal yarar insan vcudunun btnl, dokunul-
99 Yargtay 7. Ceza Dairesi, 28.3.2002, E. 2002/3679, K. 2002/3972 nver, a.g.e., s.128

100 Hakan Hakeri, Taksirle ldrme Suunun Takibi ve Cezann Ertelenmesi, (evrimii)
http://www.medimagazin.com.tr/mm-taksirle-oldurme-sucunun-takibi-ve-cezanin-erte-
lenmesi-ky-51043.html 10.05.2009
mazl, insann fiziksel ve ruhsal rahatl, iyiliidir.

Bu su, tp ceza hukukunda en ok karlalan su tipidir. Hekimler
asndan; hekimin taksirli eylemi neticesinde hastann vcudunda acnn
meydana gelmesi, salnn ya da alglama yeteneinin bozulmas duru-
mundan, hekimin taksirle yaralama suunu iledii kabul edilir101.
Bu suta karmza bir yaralama kavram kmaktadr. Daha nce
yukarda akladmz gibi tp hukuku balamnda yaplan tbbi mda-
halelerin yaralama suunu oluturup, oluturmad konusu tartmaldr
ve karlatrmal hukuk balamnda da her zaman tartlacaktr. Fakat
burada tartmaya ak olmayan tek bir nokta vardr; o da tp bilimin
esaslarna aykr olarak yaplan her tbbi mdahale yaralama suu iinde
deerlendirilecei bir gerektir102. Bizim asl ilgilenmemiz gereken; huku-
ka uygun olarak yaplan tbbi mdahalelerin durumudur.
Yaralama suu TCK madde 86 da dzenlenmitir. Buna gre; ba-
kasnn vcuduna ac verme, saln bozma ya da alglama yetenei-
nin bozulmasna neden olma bu kapsamda deerlendirilir ve yaralama
olarak adlandrlr. Aslnda bakacak olursa; hekimin yapaca ou tbbi
mdahale bu kapsamda yaralama olarak gzkmektedir. Burada hekim-
ler asndan sorunlu olan ve tartlan bir konu da madde metninde geen
ac kavramdr. Doktrinde bu konuda ilgili tartmalar bulunmaktadr.
nk ac kavram tanmlanmamtr ve bunun kime gre olaca konusu
tartmaldr103. Ve burada yaralama tarif edildii iin zarar olgusuna
yer verilmesi daha uygun olacan dnenler bulunmaktadr.
Maddenin devamnda bu suun nitelikli halleri dzenlenmitir. Buna gre;
(2) Taksirle yaralama fiili, madurun;
a) Duyularndan veya organlarndan birinin ilevinin srekli zayf-
lamasna,
b) Vcudunda kemik krlmasna,
c) Konumasnda srekli zorlua,
d) Yznde sabit ize,
e) Yaamn tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadnn ocuunun vaktinden nce domasna,
101 Hakan Hakeri, Hekimin Tbbi Hatalardan Kaynaklanan Cezai Sorumluluu, (evrimi-
i)http://www.medimagazin.com.tr/mm-hekimin-tibbi-hatalardan-kaynaklanan-cezai-so-
rumlulugu-ky-51031.html 10.05.2009
102 Ayn ynde gr iin; Hakeri, a.g.e, s.398
103 Ayn ynde gr iin bkz. elik, a.g.e,
Neden olmusa, birinci fkraya gre belirlenen ceza, yars orannda

artrlr.
(3) Taksirle yaralama fiili, madurun;
a) yilemesi olana bulunmayan bir hastala veya bitkisel hayata
girmesine,
b) Duyularndan veya organlarndan birinin ilevinin yitirilmesine,
c) Konuma ya da ocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasna,
d) Yznn srekli deiikliine,
e) Gebe bir kadnn ocuunun dmesine,
Neden olmusa, birinci fkraya gre belirlenen ceza, bir kat artrlr.
(4) Fiilin birden fazla kiinin yaralanmasna neden olmas hlinde,
alt aydan yla kadar hapis cezasna hkmolunur. diye belirtilmi-
tir. Bu dzenlemeleri hekimler asndan rnekler incelersek; hekimin
eylemi, madurun rnein duyularndan veya organlarndan birinin i-
levinin srekli zayflamasna neden olursa. Veya vcudunda kemik k-
rlmasna, konumasnda srekli zorlua, yznde sabit ize, yaamn
tehlikeye sokan bir duruma, gebe bir kadnn ocuunun vaktinden nce
domasna neden olmusa, ceza 4,5 aydan 1,5 yla kadar hapis cezas
olur (TCK 89/2). Keza hekimin taksirle yaralama fiili, hastann rnein,
iyilemesi olana bulunmayan bir hastala ya da bitkisel hayata girmesi-
ne neden olursa. Veya duyularndan veya organlarndan birinin ilevinin
yitirilmesine, konuma ya da ocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasna,
yznn srekli deiikliine, gebe kadnn ocuunun dmesine neden
olmusa ceza 6 aydan 2 yla kadar hapis cezasdr (TCK 89/3)104. Burada
hekimin yapm olduu mdahale hasta zerinde neden olduu sonula-
rn arlamas durumunda, daha ar sonulardan sorumlu tutulacaktr.
Burada belirtmeliyiz ki; taksirle yaralama halinde sonu ne kadar ar
olursa olsun, cezann asgari haddine hkmedildii takdirde para cezasna
evirme imkn bulunmaktadr105.
Burada taksirle ldrmenin aksine bu su ikyete tabidir106. Burada
bu durumun dnda kalan tek taksir unsuru, bilinli taksirdir. rnein;
rnein salk personeli alkoll olmasna ramen hastaya tbbi mdaha-
105 Hakeri, a.g.e
106 Hakan Hakeri, Taksirle Yaralama Suu Takibi, (evrimii) http://www.medimagazin.
com.tr/mm-hekimin-tibbi-hatalardan-kaynaklanan-cezai-sorumlulugu-ky-51031.html
10.05.2009
lede bulunmu ve bunun sonucunda hasta zarar grmse, suun kovu-

turmas savclk tarafndan resen, dorudan yaplr, soruturma ve dava
almas iin ikyet aranmaz107. Bu durum 89. maddenin beinci fk-
rasnda belirtilmitir. Ama TCK madde 89/1 kapsamndaki yaralamalar
ise bilinli taksir sz konusu olsa bile ikyet zerine soruturulabilir108.
Burada savc taksirle yaralama eyleminin gerekletiren salk personeli
hakknda dorudan soruturma yrtemez ve dava aamaz. Hastann bu
ynde bir talebi olmas gerekir109. Ayrca hasta daha sonradan ikyetin-
den vazgeerse burada hekim hakknda alan dava da der.
Bu su tipi u anda uygulamada hekimlerin en ok karlat su
tipidir. Hekimler asndan yarglanmalarnda yaptklarn mdahalele-
re bir su kalb olarak uyan sutur. Baz yerlerinde de belirttiimiz gibi
problemler mevcuttur fakat uygulama asndan hekimler asnda en ok
dikkat edilmesi gereken hkmdr.
Genel olarak ceza hukukunda hekimlerle ilgili spesifik dzenleme-
ler ve ayrntl hkmler mevcuttur. yle ki; tbbi giriimler sonucunda
lme yol ama, yaralama veya bir kusur sonucu sakat brakma, salk
mensuplarnn suu bildirmemesi, organ ve doku ticareti, insan zerinde
deney, yeterli tbbi yardmda bulunmama gibi farkl su tipleri ve otuza
yakn hkm mevcuttur.
Sonu
ncelememde baz konularla snrl tuttuum hekimin cezai sorumlu-
luu aslnda TCKda baz maddelerde daha geni anlamda dzenlenmi-
tir. rnein madde 90 balamnda insan zerinde deney suu, madde
91 balamnda organ ve doku nakli suu, madde 99 ve 100 balamnda
ocuk drme ve drtme suu, madde 101 balamnda ksrlatrma
suu ve bunun gibi zellikle hekimleri ilgilendiren birok hkm TCKda
dzenlenmektedir. Tm bu hkmler hekimin cezai sorumluluu olu-
turmaktadr. Ama zellikle vurgulamalym ki; hekimler bakmndan ki-
ilere ynelik sular balamnda oluabilecek cezai sorumluluk konusu
incelememde de anlattm gibi henz tam anlamyla bir akla ve belirli
bir ereveye sahip deildir. zellikle TCK ile gelen baz kavramlar ve
maddeler hekimler asnda hem bir problem tekil etmekte hem de sabit
bir kalplama oluturamamaktadr. Bu da hekimler asndan sorumlu-
107 Hakeri, a.g.e

108 Hakan Hakeri, Tp Hukuku, Ankara, Sekin,2007, s. 400
109 Hakan Hakeri, Taksirle Yaralama Suu Takibi, (evrimii) http://www.medimagazin.
10.05.2009
luk belirlenmesinde byk bir problem oluturmaktadr. Aslnda temel

problem burada herkes iin koyulmu olan hkmlerin hekimler baznda
da uygulanmasdr.
Hekimlik meslei ve tp dnyas kendine ait ve kendi zel durumlarna
uygun hkmlere ve kavramlara ihtiya duymaktadr. TCKda karm-
za kan hkmlerde, hekimlik meslei sradan meslek gruplar ile bir
tutulup, ona gre zorlama hkmler verilerek bir sonu alnmaya all-
maktadr. zellikle TCK, hekimler bakmndan ciddi riskler ve belirsiz-
likler yaratmtr. Aslnda byle bir tutum olumas hekimlik mesleinin
de zedelemektedir. nk baz hekimler, imdiden baz tbbi mdaha-
lelere bavurma hususunda isteksiz ve tereddtl davranmaktadr. Bu
noktadan temel k aslnda yeni ve hekimler asndan daha ilevsel bir
kanun dzenlemesi yaplmasdr. Fakat bu yaplmayacak ise bu durumda
da hkimlerimizin bu maddeler baznda hekimler asndan yorumlar-
da bulunmas ve yaplacak sempozyumlarla bilgilendirme yaplmas son
derece nemli bir hal almtr. Burada zellikle hekimlerin ve hastalarn
tm bu konular hakknda bilgilendirilmesi ve oluacak bir fikir btn-
l neticesinde dzenlemelere gidilmesi; hekimlerin cezai sorumluluu
asndan ou problemi kknden zecektir.
KAYNAKA
akmuk, zlem Yenerer, Tbbi Mdahaleye Rzann Ceza Hukuku
Asndan ncelenmesi, stanbul, Legal, 2003
ztrkler, Cemal Hukuk Uygulamasnda Tbbi Sorumluluk, Tehis, Tedavi ve Tbbi
Mdahaleden Doan Tazminat Davalar,. Ankara, Sekin
Aolu,etin, Doktorlarn Hukuki ve Cezai Sorumluluklar, Ankara, Olga Matbaas,
1982
Tmer, Ali Rza Hekimlerin Cezai Sorumluluklar ve 5237 sayl Yeni Trk Ceza Kanu-
nun Hekimlere Getirdii Yenilikler, Hacettepe Tp Dergisi, C.36, 2005
Hakeri, Hakan Hekimin Tbbi Hatalarndan Kaynaklanan Hukuksal Sorumluluun
Boyutu, (evrimii)http://www.medimagazin.com.tr/mm-hekimin-tibbi-hatalardan-kay-
naklanan-hukuksal-sorumlulugunun-uc-boyutu-ky-51008.html, 29.01.2007
Akyldz, Av. Sunay Hekimin Cezai Sorumluluu Bakmndan Uygulamada Sorunlar,
Tp Ceza Hukukun Gncel Sorunlar, stanbul, Trkiye Barolar Birlii, en Matbaa,
2008
Erman, Ragp Bar Ceza Hukukunda Tbbi Mdahalelerin Hukuka Uygunluu, s-
tanbul, Sekin, 2003
Bayraktar, Kksal Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluu, stanbul, Sermet
Mat., 1972
Hakeri, Hakan Tp Hukuku, Ankara, Sekin, 2007
Kocasakal, mit Yeni Trk Ceza Kanununda Hekimin Cezai Sorumluluu, Yeditepe
niversitesi, Hukuk Fakltesi Dergisi, C. 3, SAYI: 2, 2006
nver, Yener Hekimin Cezai Sorumluluu, Roche Salk Hukuku Gnleri 1 Tebli-
ler, 2007
el, Kayhan / Sokullu Aknc, Fsun / Szer, Adem / zgen, zzet / Mahmutolu, Fatih
Selami / nver, Yener Su Teorisi, stanbul, Beta, 2004
nver, Yener Ceza Hukukunda izin Verilen Risk, stanbul, 1998
elik, Faik Yeni TCK ve Hekimler , (evrimii) http://www.istabip.org.tr/icerik/yeni-
tck-ve-hekimler-doc-dr-faik-celik/
Hakeri, Hakan Ceza Hukukunda hmal Kavram ve hmali Sularn eitleri, Ankara,
Sekin, 2003
Hakeri, Hakan Hekimin Tbbi Hatalardan Kaynaklanan Cezai Sorumluluu, (evrimii)
http://www.medimagazin.com.tr/mm-hekimin-tibbi-hatalardan-kaynaklanan-cezai-so-
rumlulugu-ky-51031.html 10.05.2009
Toroslu, Nevzat Ceza Hukuku, Ankara, Sekin, 2005
Hakeri, Hakan Taksirle Yaralama Suu Takibi, (evrimii) http://www.medimagazin.
10.05.2009
Hakeri, Hakan Taksirle ldrme Suunun Takibi ve Cezann Ertelenmesi, (evrimii)
http://www.medimagazin.com.tr/mm-taksirle-oldurme-sucunun-takibi-ve-cezanin-er-
telenmesi-ky-51043.html 10.05.2009
Erem, Faruk / Toroslu, Nevzat Trk Ceza Hukuku zel Hkmler, Ankara, Sekin,
2000
Erman, Sahir / Dnmezer, Sulhi Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, stanbul,
Beta, 1997
nder, Ayhan Ceza Hukuku Genel Hkmler, stanbul,1992
Keyman, Selahattin Hekimin Cezai Sorumluluu (evrimii) http://dergiler.ankara.
edu.tr/dergiler/38/307/2929.pdf
KASTEN LDRME SUUNDA
HUKUKA AYKIRILIK UNSURU VE
HUKUKA UYGUNLUK HALLER
Mehmet Can ERDNDAR1
Genel Giri:
Kasten ldrme suunun oluumu bakmndan en nemli unsurlardan

biride, ldrme fiilinin hukuka aykrlk iermesi ile ilgilidir. Doktrinde
ki yaygn gre gre Hukuka aykrlk ilenen ve kanundaki tarife uyan
fiile hukuk dzenince cevaz verilmemesi, bu fiilin mubah saylmamas,
yalnz ceza hukuku ile deil, btn hukuk dzeni ile eliki ve atma
halinde bulunmas demektir.2 lenen fiilin kanundaki tarife uymamas
veya hukuk dzenince cevaz verilen hallerden birisi olmas durumunda
hukuka aykrlk unsurunun varlndan sz edilemeyecei iin bir huku-
ka uygunluk durumu sz konusu olacaktr. TCKnn meru savunma ha-
linde (TCK m.25) hukuka aykrlk unsuru ortadan kalkacaktr demekle
ve Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanununun m.16 ve ek m.6da gsterilen
durumlarnda, Trk Silahl Kuvvetleri Hizmet Kanununda, Skyne-
tim Kanununda, Jandarma Tekilat, Grev ve Yetkileri Kanunu ve Asa-
yie Messir Fiillerin nlenmesi Kanununda silah kullanlmas durumu
sonucunda lmn meydana geldii haller belirtilerek bu hallerde huku-
ka aykrlk unsurundan sz edilemeyecei iin, eylem su olarak nitelen-
dirilmeyecektir.3 Yukarda deindiimiz kanunlar erevesinde snrlar
izilmi olan silah kullanma yetkisi kapsamnda meydana gelen lmler
durumunda hukuka uygunluk hali sz konusu olacaktr.
Herhangi bir suun olutuundan bahsedebilmemiz iin gereken drt

unsurdan biri olan hukuka aykrlk unsuru bakmndan kasten ldrme
sularnda, ldrme fiilinin TCK m.81 kapsamnda hukuka aykr sayl-
mas sonucunda suun olutuu kabul edilebilecektir. Kasten ldrme
suunda esas olan hal hukuka aykrlk olmakla beraber, hukuka aykr-
lk halinden bahsedemeyeceimiz hukuka uygunluk hallerini ise aada
tek tek inceleyeceiz.
2 Gkcen, Ahmet Balc,Murat, Kasten ldrme Sular (TCK m.81-83),Ankara 2013,s.59.
3 Centel, NurZafer, Hamideakmut, zlem, Kiilere Kar lenen Sular, C:1,
1.Bas,stanbul 2007,s.28.
A) Kanun Hkmn Yerine Getirme:
TCKnn 24. maddesinin 1. Fkrasnda; Kanunun hkmn yerine

getiren kimseye ceza verilmez. denilmektedir. TCK m.24/1 de bahse-
dilen durum kanunhkmnn icras halinde sz konusudur. Kanunda
belirtilen haller mevcut ise ve bu hallerde ldrme eylemine bir ceza n-
grlmedii kabul ediliyorsa, bu ldrme fiili asndan hukuka aykrlk
unsurundan bahsedilmesi mmkn olmayacaktr nk hukuka ayk-
r olarak kabul edilen ldrme fiili kanun erevesinde hukuka uygun
olarak kabul edilecek ve suun olumas asndan gerekli unsurlarnn
olumad kabul edilecektir. lgili kanun maddesinde belirtilen bir hal
var ise ve kanun hkmnn yerine getirilmesi amalanarak hareket edi-
liyorsa sz konusu ldrme fiili su tekil etmeyecektir, fakat byle bir
halden bahsedebilmek iin ise ilgili kanun hkmndeki koullarn olu-
mu olmas gerekmektedir. Zira Anayasamzda yaam hakk tanmlanr-
ken, bunun sava ve benzeri hallerde devletin kanunlarla belirlenen yet-
kili organlarnca yaplan fiiler sonucu lmlerden sorumlu olmayacan
aka belirtmektedir. Buna ramen anayasa mahkemesi Terrle Mca-
dele Kanununa eklenen Ek 2. Maddede yer alan; terr rgtlerine kar
icra edilecek operasyonlarda teslim ol emrine itaat edilmeyerek silah
kullanmaya teebbs halinde kolluk kuvveti grevlileri, failleri etkisiz
klmak amacyla doruca ve duraksamadan hedefe kar ateli silah
kullanmaya yetkilidirler hkmn Anayasadaki yaam hakkna ayk-
r bularak iptal etmitir.4
Kanun hkmnn yerine getirilmesi durumunda hukuka aykrlk un-

surunun sz konusu olmamas haline en nemli rnek olarak PVSK m.16
verilebilir. Polis, grevini yaparken direnile karlamas halinde, bu
direnii krmak amacyla ve kracak lde zor kullanmaya yetkilidir.
Zor kullanma yetkisi kapsamnda, direnmenin mahiyetine ve dere-

cesine gre ve direnenleri etkisiz hale getirecek ekilde kademeli ola-
rak artan nispette bedeni kuvvet, maddi g ve kanuni artlar gerek-
letiinde silah kullanlabilir. denilmektedir.Buradan anlalaca zere
polislere 2559 Sayl Kanun ile zor kullanma ve silah kullanma hakk
tannm olup,kanun hkm bu hakkn nasl ve hangi koullarda kul-
lanlacan aka ve detaylca belirtmitir.Polis zor ve silah kullanma-
dan nce duyulacak ekilde DUR ihtarnda bulunmal ve bu hususu
durumun vehametini belli edecek ekilde belirtmelidir. Ayrca her dur
ihtarnn karl olarak zor ve silah kullanm sonucunda lm halin-
de hukuka uygunluktan bahsedilemeyecektir. Zira m.16da bu hususun
4 Tezcan, Durmu Erdem, Mustafa nok, Murat, 5237 S. TCKya Gre Teorik ve
Pratik Ceza zel Hukuku, 4. Bas, 2006, s.107
Kasten ldrme Suunda... M. C. ERDNDAR 373
polisin karlaaca durum ile orantl bir ekilde ve kar tarafnda du-
rumu da gznnde tutularak,zorun derecesini polis kendisi takdir ve
tayin edecektir.Fakat yine ayn kanunun ayn maddesi durumun zellii
gznne alnarak ihtarda bulunulmakszn da zor kullanma ve silah kul-
lanma yetkisini polise vermitir. Bu konuda AHMin Farell ve Steward
kararlar yerinde birer rnek olacaktr. Farell kararna gre devlet mutla-
ka zorunlu olmadka iddete bavurma hakkna sahip olmamaldr den-
mekte, Steward kararnda ise silah kullanmnn mevcut durumun youn-
luunu aamayaca; orantl iddete bavururken de iddete bavurmaya
gerek braktran amacn nne geilecek bir hal oluturulmamas ve bu
iddet halinde oluabilecek lm durumunun gz nnde tutulmadan
iddete bavurmann olas sonularndan kanlmas gerektiinden bah-
sedilmitir.5Aada yer alan Yargtay Karar6 bu hususa dair nemli bir
rnektir. Ksaca olay, trafik ekiplerince phelenildii iin dur ihtar yap-
lan motosikletlinin durmamas sonucunda yaplan fiziki takip esnasnda
polis tarafndan ateli silah ile vurularak ldrlen maktule kar ateli
silah kullanlarak hayatna son verilmi olmasnn, durumun kendi zel-
liidegznne alnarak deerlendirildiinde kanun hkmnde ki duru-
mun sz konusu olmad ve bu sebeple hukuka uygunluk sebebinden
bahsedilemeyeceini belirtmitir: nleyici Hizmetler ube Mdrl
Motorize Ekipler Amirliinde grevli polis memuru sann ve ekip ar-
kada tank Ahmetin, sann ynetimindeki motosiklet ile durumla-
rndan phelendikleri, zerinde yolcu olarak tank Halilin de bulun-
duu ve maktuln kulland motosiklete dur ikaz yaptklar, yaplan
ikaza ramen durmayan motosikleti takibe baladklar motosikletin
teknik zellikleri itibariyle maktuln 1 motosikletten stn olmas ne-
deniyle takip sonucu yakalanabilmesinin mmkn olduu, Polis Vazife
ve Selahiyetleri Kanunun 5681 Sayl Yasa ile deiik 16. maddesinde
belirtilen silah kullanlmasn gerektiren herhangi bir durum bulunma-
d, Antalya ili Yeildere Mahallesi 1173. Sokak zerinde, gndz sa-
ylan zaman dilimiierisinde, saat 15.00 sralarnda, sann, kaan
maktul durdurmak iin, maktule doru iki el ate ettii, maktuln
ense ksmna ald bir adet ateli silahyaralanmas sonucu hayatn
kaybettii olayda; hayati blgeler hedef alnarak ate edildiini gste-
ren kesin ve yeterli kant bulunmad anlald halde, kasten yara-
lama sonucu lme neden olmak suundan 5237 sayl TCKnn 87/4.
maddesinin 2. cmlesi uyarnca hkm kurulmas gerekirken, su ni-
teliinde yanlgya dlerek, unsurlar olumayan olas kastla insan
ldrme suundan hkm kurulmas.
5 Bkz.Tezcan, Erdem, nok, s.107,dipnot

6 Yargtay 1.CD 30.11.2010 t. ve 2565/7628 sayl ilam.(www.kazanci.com)
Yargtayn silah kullanma yetkisinde snrn almas hallerini genel-

likle TCKnn 87/4 maddesi uyarnca neticesi sebebiyle arlam su
olarak niteliyor olmas ise doktrinde eletirilin bir husustur.7 Bu durum
TCK md.27/1 maddesinde yer alan hukuka uygunluk sebeplerinde snrn
almas hkmnn uygulanmamas sonucunu dourmakta ve bu mad-
denin konulma amacna aykr bir durum oluturmaktadr. Gerekten-
de TCK 27 maddesi kast olmakszn snrn alm olmas durumundan
bahsettiinden dolay,silah kullanma yetkisi bulunan polisin snr amas
durumunda kastn varln aratrarak,lme sebebiyet veren fiilde kast
unsurunu tespit edilebildikten sonra TCK 87/4e gre hkm tesis edil-
melidir.Kastn ispatlanamad hallerde 27/1e gre hkm tesis etmek
daha adil bir sonu douraca gibi ve maddenin konulu amacna da
daha uygun olacaktr.
B) Meru Savunma ve Zorunluluk Hali:
TCKnn 25. Maddesinde meru mdafa ve zorunluluk halleri dzen-

lenmi bulunmaktadr. TCK 25/1. Fkrasnda meru savunma hali Ge-
rek kendisine ve gerek bakasna ait bir hakka ynelmi, gerekleen,
gereklemesi veya tekrar muhakkak olan haksz bir saldry o anda
hal ve koullara gre saldr ile orantl biimde defetmek zorunlulu-
u ile ilenen fiillerden dolay faile ceza verilmez. denilmek suretiyle
meru savunma halinin bir hukuka uygunluk sebebi olduu ve ldrme
eylemi bakmndan suun oluumundan bahsedebilmek iin gerekli olan
hukuka aykrlk unsurunu ortadan kaldran bir hal olduu grlmekte-
dir. Eski TCKda ise md.461de zel nitelikli bir meru savunma hkm
bulunmaktayd. Bu TCK md.461 ve Yargtaya8 gre ise bu zel nitelikli
meru mdafaa hali iki ekilde olabilmekteydi. Buna gre ; a) yol kesmek,
daa kaldrmak, yama, garet sularna teebbs edenlere kar maln
savunulmas iin ilenmesi hali ve b)bu sularn eve ve iinde adam otu-
rur dier her trl bina ve eklenetilerine merdiven kurup kanlar veya
duvar delenleri veya kapsn kranlar veya bu bina ve eklentilerine
ate koyanlar iinde oturanlarn kiisel gvenlikleri asndan aklen
varid bir endie ve ciddi bir korku var olduu takdirde defetmek iin
ilenmesi, olarak belirtilmekteydi. Yeni TCKda bu hkmn korunmad
grlmektedir. Fakat Yeni TCK herhanngi bir hakka ynelik saldr iin-
de meru savunmay kabul ederek eski hkmn yerini doldurmutur.9
Mevcut madde metnini detaylca inceleyecek olursak; Kendisinin veya bir
bakasnn hakkna ynelmi bir saldrnn olmas gereklidir. Peki bu sal-
7 Bkz. Gkcen-Balc,s.65
8 Yargtay,1.CGK 23.11.1999 tarih ve 1-271/287 sayl karar;alnt Tezcan,Erdem,nok,
s.108,dipnot
9 Bkz. Tezcan, Erdem, nok, s.108,dipnot
drnn, ahsa verecei zararn meru mdafaa ile yanstlmasndan doan

ve faile kar verilmi olan zararn daha onarlmaz ve byk olmas halin-
de ne yaplacaktr10? Bu konuda ahsi kanaatim, kasten ldrmenin sz
konusu olduu bir halde madurun amac failin fiiline engel olmak olma-
ldr. Failin kastnn yanstlarak failin ldrlmesine sebebiyet verilmi
olmasnn meru mdafaa kapsamna girip girmedii hususu detaylca
incelenmelidir. nk madurun arasnda husumet bulunan fail tarafn-
dan, ldrme saiki ile kar karya kald bir durumda bu hali engelle-
mek yerine, kanun hkmnn salam olduu hukuka uygunluk sebebi
de dnlerek direk meru mdafaa hkmnn varl da gznne
alnarak failin ldrlm olmas hususunun sz konusu olabilecei d-
nlmelidir. Bu konuda Yargtayn bir kararnda olayn meru savunma
kapsamnda bulunduuna karar verilmekle beraber dier iki kar gr-
te meru mdafann varlndan sz edilip edilemeyeceinin irdelendii
ve meru mdafa kapsamnda deerlendirilemeyecei,fiilin mahiyeti gz
nne alndnda kasten yaralama sonucu lme sebebiyet verilmi ol-
masna dair hkm kurulmas gerektii belirtilmitir.11Yine TCKnn 25/1
10 Bkz. Gkcen-Balc,s.66
11 1-Yarg. 1. CD 17.6.2013 t. Ve 1174/4438 sayl ilam- Olua ve dosya kapsamna gre;
maktul tank G.in, darda yemek yiyip alkol aldklar, G.in annesi S. ve kzkardeiG.in,
telefonla srekli olarak eve gelmesi hususunda G.i aradklar, daha sonra gece saat: 02.00
sralarnda G.le maktuln arabayla evin nne geldikleri, G.in evin iine girdii srada
S. ve G.le tartmaya balad, maktuln, bunun zerine G.ime bir ey yapamazsnz
diyerek arabadan karak G.i kovalad, G.in, koarak ablas G.e ait apartmana
girdii ve kapy kapatt, kapy aamayan maktuln giri camna vurarak krd,
geri dnp maktuln, S.ye saldrd, evinde bir miktar alkol alan sann, grltler
zerine balkona ktnda doan ocuuyla ilgilenen, eine yardmc olan yal komusu
S.ye maktuln saldrdn grd ve maktln saldrlarn engellemek amacyla
koarak evden sokaa indii, bu srada S.nin salarndan ekerek duvara yaslayan
maktuln, olaya mdahale ettii iin kzd sana da kfrl szlerle hakaret ettii ve
vurmak iin yumruk sallad, bunun zerine sann da maktule bir yumruk vurduu,
darbeden sonra dengesini kaybeden maktuln srt st yere dmesi sonucu ban
sert zemine arpmas suretiyle knt kafa travmasna bal kafatas kemik krklaryla
birlikte beyin kanamas sonucu ld olayda; her trl hakkn meru savunmann
konusu olabilecei hkme balayan T.C.K.nun 25/1. maddesi gz nne alndnda,
sann, beden btnlne ynelmi haksz saldry o andaki koullara gre saldryla
orantl biimde defetmek zorunluluuyla eylemi gerekletirdii ve meru savunmada
snr amad anlald halde, sank hakknda 5271 Sayl C.M.K.nun 223/2 maddesi
uyarnca beraat karar verilmesi yerine, yazl ekilde kasten yaralama sonucu lme
neden olma suundan cezalandrlmasna karar verilmesi,
KARI OY : 13.03.2012 tarihli Dairemizin bozma kararnda belirtilen su vasfn
kabul edip uyan yerel mahkemenin kararnda bir isabetsizlik bulunmadndan sayn
ounluun sann, meru savunma snrlar ierisinde hareket ettiinden sank
hakknda 5271 Sayl C.M.K.nun 223/2 maddesi uyarnca beraat karar verilmesi
gerektii grne katlmamaktayz.
KARI OY : Olua ve dosya kapsamna gre; maktuln komusuna saldrdn gren
sann, olaya mdahale ettii, sanna sinirlenen maktuln, sana kfr edip vurmak
istedii srada sann, yumrukla maktule vurmas sonucu srt st yere den ve ban
maddesinde ki hak kavramna da ksaca deinecek olursak, bu madde de

belirtilen hakkn, kasten ldrme suu asndan asl olarak yaam hakk
olduu muhakkaktr. Kasten ldrme suu ile korunan hukuki deerin
yaam hakk olduu da dnlecek olursa meru mdafaa sonucunda
ldrme eyleminin gerekleebilmesi iin yaam hakknn tehlikeye gir-
mi olmas gereklidir. Fakat cinsel sular asndan da kasten ldrme-
nin, meru mdafaa kapsamna girip girmediinden bahsedebilir miyiz?-
Bu durumla ilgili Yargtay bir kararnda; gece saat 24.00 sralarnda,
kadnlardan ve kk ocuklardan baka kimsenin bulunmad eve
tahtadan yaplm olan tuvalet penceresini kullanarak girecek kadar
gzn karartm ve makul hareket edemeyecek lde sarho olan
maktuln, evin ierisinde sank Aliye Ylmaza, sann annesi Hatice
Aroluna ve yengesi Sat Aroluna ynelik olarak cinsel ilikiye gir-
me istediini de aka ortaya koyan saldrgan hareketlerde bulunup,
bahsedilen kadnn tm uralarna ramen saldrlarna son ver-
meyerek onlar zor durumda brakmas ve kadnlarn g kullanarak-
ta saldrlara son vermeye muktedir olamamalar sonunda; tamamen
saldrdan kurtulma gayesine ynelik olarak eline ald tfee bir fi-
ek koyup, maktule rastgele ate ederek lmne neden olan sann,
meru savunmann snrn olay srasnda kapld mazur grlebilir
korku, panik ve aknlkla atn kabul etmek gerekir. Bu anlamda,
evin ierisindeki cesedi gmlein etekleri pantolonun dna km va-
ziyette bulunan ve bu haliyle belinde silah olup olmad net olarak an-
lalamayan maktuln, olay srasnda gerekten silahl olup olmamas,
sann iinde bulunduu heyecan ve korku gz nnde bulunduruldu-
unda ok ta nemli deildir. Dolaysyla sank 5237 Sayl Yasann
27/2. maddesine uyan eylemi nedeniyle kusursuz saylmal ve kendi-
sine ceza verilmemelidir.12demek suretiyle rnek bir kararn aada
paylatk. Bu hususta ahsi kanaatim madurun cinsel dokunulmazlna
kar ilenen bir sutan kurtulmasna uygun bir fiil ile meru savunmas
sonucunda lm meydana gelir ise bu hususunda meru mdafaa kap-
samnda deerlendirilmesi gerektiidir. Bu hususta da katlmadm nok-
talar da ihtiva etmek suretiyle ve doktrinde de tartmal olan bir gr
ise13; hak kavramnn dar yorumlanmas gerektiine yneliktir.AHS-
sert zemine arpan maktuln, knt kafa travmasna bal kemik krklaryla birlikte
beyin kanamas sonucu ld olayda;
Sann eylemi, kasten yaralama sonucu lme neden olma suunu oluturduu
grnde olduumuzdan sayn ounluun sann, meru savunma snrlar ierisinde
hareket ettiinden, sank hakknda 5271 Sayl C.M.K.nun 223/2. maddesi uyarnca
beraat karar verilmesi gerektii grne katlmamaktayz.
12 Yargtay CGK, 26. 2.2008 tarih ve 2008/37 K. Sayl ilam (www.kazanci.com)
13 Otac,Cengiz, Genel Hkmlerle Balantl Olarak Kasten nsan ldrme Sular,Ankara
2009 - Aktaran Gkcen Balc,s.65,66
nin 2.maddesinin meru savunmay, mal iin deil, sadece vcut b-

tnl anlamndan hayat korumak iin kabul ettii dikkate alnarak
Anayasamzn 17/4 ve 90. maddeleri, AHSin 2/2. maddesiyle birlikte
okunmak suretiyle, 25. maddedeki hak kelimesini, st normlara uy-
gun olarak daraltc ekilde yorumlamak gerekir. AHSin 2/2 maddesi
ile Anayasamzn 17/4. Maddesinde saylan hususlar, rnekleme deil,
kat yorumlanmas gereken ve sayma yoluyla belirlenen istisnalardr.
Bu nedenle snrlama yaplmadan her trl hakkn korunmas ama-
cyla yaplan savunmann meru savunma kabul edilmesi szlemeye
uygun olmad gibi kanaatimizce Anayasamza da uygun deildir.
Kasten ldrme suunun, ceza yargsnda ki en ar yaptrm olan

sulardan olmas ve en temel hak olan yaam hakkn koruyor olmas
ile beraber diyebiliriz ki ceza yarglamasnn ve ceza muhakemesinin en
irdelenmesi gereken hususlarndan biri olmaldr. Bu hususta ise uygula-
mann shhatinin mahkemelerce salanaca gerei, meru savunmann
uygulamada ki tartmalarnn ise muhakeme hukukunun konusuna gir-
dii aktr.
Zorunluluk hali ise TCKnn 25/2 maddesinde dzenlenmitir.
Gerek kendisine gerek bakasna ait bir hakka ynelik olup, bile-
rek neden olmad ve baka suretle korunmak olana bulunmayan
ar ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya bakasn kurtarmak
zorunluluu ile ve tehlikenin arl ile konu ve kullanlan vasta ara-
snda orant bulunmak koulu ile ilenen fiillerden dolay faile ceza
verilmez.
Zorunluluk halinin ise hukuka uygunluk unsuru ile mi yoksa kusurlu-

luk ile mi alakal olduu hususu Trk Hukukunda tartma konusudur.
Trk Hukukunda baz grler zorunluluun hukuka uygunluk sebebi ile
alakal olduu hususudur. Bir dier gr ise zorunluluk halinin kusur-
luluu kaldran bir hal olduuna yneliktir. Mevcut iki grn haricinde
ise uygulamann zorunluluk asndan durumun zelliine gre hem ku-
surluluu etkileyen bir hal olarak hem de hukuka aykrl kaldran bir
hal olarak karmza kabilecei grdr.14Alman CK m. 49/3e gre,
hayat, vcut, zgrlk, eref, mlkiyet veya dier bir hukuki menfaate
ynelik ve baka trl bertaraf edilemeyen bir tehlike halinde, koru-
nan hukuki deer, vazgeilen hukuki deere nemli lde ar bas-
yorsa, bu halde kendini ya da bir bakasn korumak iin su olarak
gsterilen bir fiili ileyen failin, hukuka aykr hareket etmeyecei ifade
14 Bkz. Olgun, Eser,KASTEN LDRME SUUNUN TRK-ALMANKARILATIRMALI

CEZA HUKUKUBAKIMINDAN NCELENMES;,MHFAD,C:19, Say:2, 2013 stanbul
edilmitir. Kusurluluu ortadan kaldran zorunluluk halinin dzenlen-

dii Alman CK m. 35te ise, hayat, vcut veya zgrle ynelik ve
baka trl bertaraf edilemeyen bir tehlikenin varl halinde, kendisi-
ni, ailesini ya da bir yaknn korumak iin su olarak dzenlenen bir
fiili ileyen failin, kusurunun ortadan kalkaca zikredilmektedir. ki
maddenin birlikte okunmas sonucunda; korunan hukuki deerin, vaz-
geilen hukuki deere nemli lde ar basmas halinde zorunluluk
halinin bir hukuka uygunluk sebebi saylaca, korunan hukuki deer
ile vazgeilen hukuki deer arasnda nem bakmndan ciddi bir fark
olmadnda ya da eitlik olduunda ise, kusurluluu etkileyen bir zo-
runluluk halinin mevcut olaca anlalmaktadr.15 ahsi kanaatimde
bu hususta zorunluluk halinin kusurluluktan ziyade hukuka uygunluk
halini oluturaca ynndedir. Zira hukuka aykrlk hali suun oluma-
s bakmndan zaruridir. Hukuka aykrlktan bahsedilemiyor ise suun
unsurlar olumam demektir. Fakat kusurluluk hali kapsamnda deer-
lendirilecek olursa zorunluluk hali,suun olumu olduu kabul edilecek
fakat failin cezalandrlmasnn nne geilmi olunacaktr.Bu durum ise
ahs tarafndan suunun sabit olmas ile ar bir yk oluturaca gibi
madur olan taraf asndan da hukuki gvenlik duygusunu zedeleyecek-
tir. Bu durumdan ayr olarak ise kusur ve hukuka aykrlk tartmas
yapmak her olay asndan vakit kaybna neden olacaktr. Bu nedenle hu-
kuka uygunluk hali ile zorunluluk halinde adam ldrme fiilinin bir suu
teekkl ettiremeycek olmas ile daha sonradan yeniden kusurluluk ve
dier haller iin deerlendirme yaplmasna gerek kalmayacaktr.
C) lgilinin Rzas:
TCKnn 26/2. maddesinde
Kiinin zerinde mutlak surette tasarruf edebilecei bir hakkna
ilikin olmak zere, aklad rzas erevesinde ilenen fiilden dolay
kimseye ceza verilmez.
Hukuka uygunluk sebebi olarak bir suun deerlendirilebilmesi iin
kiinin zerinde mutlak surette tasarruf edebilecei bir hakkn sz ko-
nusu olmas gerekiyor.16 ldrme suu asndan korunan deer yaam
hakkdr. Gerek Anayasa ve gerekse uluslararas szlemeler,lme hak-
kn deil,yaama hakkn garanti altna alm bulunmaktadr.17Yaam
hakk ise kiinin zerinde mutlak surette tasarrufta bulunabilecei bir
hak deildir. nk yaam hakk kiiye zel bir grnt vermekle be-
15 Olgun, Eser Kasten ldrme Suunun Trk-Alman karlatrmal Ceza Hukuku bak-
mndan ncelenmesi; C:19, Say:2, 2013 stanbul
16 Bkz.Gkcen Balc, s.69
17 Tezcan, Erdem, nok, s.109
raber kamusal bir hak olarak da karmza kmaktadr. Bu bakmdan,

ilgilinin rzasnn bulunmas ldrme sularndan hukuka aykrl kal-
dran bir durum teekkl etmemektedir Batan belirtmek gerekir ki Trk
Hukuku asndan tenaziyi Yargtay ;madurun rzasn kabul etmek
bizi sonuta tenaziyi kabul etmeye kadar gtrebilecektir ki Trk
Hukukunda tenazi, kasten adam ldrme eklinde cezalandrlmak-
tadr18 diyerek deerlendirmektedir ve talep zerine ldrlme halleri
de TCK m.81 kapsamnda deerlendirilmektedir. Ksaca tenazi ve talep
zerine ldrlme konularna deinecek olursak;
tenazi, iyilemesi olana gnmz tp bilimi verilerine gre bulun-
mayan ve kurtuluu olanaksz olan bir hastala yakalanan ve ac eken
kiinin ekmekte olduu ac ve zdraplardan kurtarlmas amacyla ken-
di zgr iradesiyle beyan ettii rzas zerine tbbi yollarla ldrlmesi
ya da tbbi destein kesilmesiyle lme terk edilmesidir19.tenazi; aktif,
pasif ve dolayl tenazi olmak zere eittir. crai bir hareketle hasta-
nn lmnn gerekletirilmesi hali aktif tenazidir. Hastay iyiletirmek
iin gereken mdahalelerin yaplmamas suretiyle olan tenazi ise pasif
tenazidir. Dolayl tenazi ise kiinin kendi hr iradesi ile kendi lmne
karar vermesinin su olmad bir durumda, ldrme fiiline itirak ede-
nin de sorumlu olmad tenazi eklidir.
Talep zerine ldrme ise tenaziden farkl bir durumdur. Talep zeri-
ne ldrme halinde tenazi gibi iyilemesi imkansz olan hastann aclarn
dindirmekten farkl bir saikle hareket etmekte mmkndr. Kiinin ruhsal
bunalmlar, psikolojik durumu hatta maddi durumu dahi talep zerine
ldrmeye saik tekil edebilir. tenaziyi yalnz hekim gerekletirebilecek-
ken talep zerine ldrme herkes tarafndan gerekletirilebilir.20
KAYNAKA
Artuk (Mehmet Emin)/ Gkcen (Ahmet)/ Yenidnya (Ahmet Caner), Ceza Hukuku zel
Hkmler, Turhan Kitabevi, 2013
Centel (Nur)/ Zafer (Hamide)/ akmut (zlem), Kiilere Kar Sular, 2007
Tezcan (Durmu)/ Erdem (Mustafa)/ nok (Murat), Ceza zel Hukuku, Sekin Yaync-
lk, 2008
Tezcan (Durmu)/ Erdem (Mustafa)/ nok (Murat), Teorik ve Pratik Ceza Hukuku, 2006
Gkcen(Ahmet) /Balc(Murat) Kasten ldrme Sular (TCK m.81-83),Ankara 2013,Se-
kin Yaynclk.
www.kazanci.com
Marmara niversitesi Hukuk Fakltesi Aratrmalar Dergisi
18 Yargtay,CGK,1.2.2005 tarih ve 2005/3 K. sayl ilam.(www.kazanci.com)

19 Centel,Zafer,akmut,s.29
20 Tezcan, Erdem, nok, s.110
HKMLNN OY KULLANMA HAKKI
Av. Il ARAL
Oy kullanmak, kiinin kendini ynetecek olan yapya ilikin grn

belirtmesini salayan temel insan haklarndan biridir ve demokrasinin
en temel unsurlarndan birini oluturur. Bu nedenle, oy kullanma hakk
gnmzde uluslararas insan haklar szlemeleri, devletlerin anayasa-
lar ve kanunlarnda ak bir ekilde yer alan bir haktr. Ancak ou insan
hakknda sz konusu olduu gibi, oy kullanma hakk da belli hallerde,
baz kstlamalara tabi tutulabilmektedir ve snrsz bir hak deildir. Oy
kullanma hakknn kstland hallerden biri kiinin hkml olmasdr.
Bu yaz, hkml bir kiinin oy kullanma hakkna dair dzenlemeleri ve
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi itihadn, uluslararas hukuk ve Trk
hukuku balamnda deerlendirecektir.
Trk Hukuku
Trk mevzuatnda oy kullanma hakk anayasal bir hak olarak dzen-

lenmitir. Anayasann 67. maddesi uyarnca on sekiz yan dolduran
her Trk vatanda seme ve halk oylamasna katlma haklarna sahiptir.
Maddenin devamnda, taksirli sulardan hkm giyenler hari, cezaevin-
de bulunanlarn oy kullanamayaca belirtilmektedir. Trk Ceza Kanu-
nunun 53. maddesinde hkmlnn belli haklardan yoksun edilecei
belirtilerek, kastl bir su ileyen kimsenin hapis cezasna mahkum ol-
masnn sonucu olarak seme ve seilme haklar ile dier siyasi haklarn
kullanmaktan yoksun braklaca belirtilmektedir. Hak yoksunluu ki-
inin mahkum olduu hapis cezasnn infaznn sona ermesine kadar ge-
erli olacaktr. Oy kullanma hakkndaki bu snrlama hapis cezas ertele-
nen veya koullu salverilen hkml hakknda da ayn ekilde geerlidir.
Bu snrlamann istisnas 53. maddenin 4. fkrasnda belirtilmektedir: oy
kullanma hakkndan yoksun kalma, ksa sreli hapis cezas ertelenmi
kiiler hakknda uygulanmayacaktr.
Bu maddeden de anlalaca zere, Trk ceza hukuku uyarnca,

yalnzca kastl bir su ileyen kimse oy kullanma hakkndan mahrum
braklmakta, taksirli sularda byle bir uygulamaya gidilmemektedir.
Dolaysyla, oy kullanma hakkna mdahale kiinin su ilemesi halinde
kusurun trne gre belirlenmektedir. Kasten ilenen sularda ise, bir
ayrma gidilmemekte, suun tr, cezann arl, failin ahsi durumuna
Hkmlnn Oy Kullanma Hakk Av. I. ARAL 381
baklmakszn her trl su tekil eden fiili kapsayacak ekilde bir hak
yoksunluu ngrlmektedir.
Uluslararas Szlemeler
Uluslararas birok szlemede oy kullanma hakk gvence altna aln-

maktadr. nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 21. maddesinde her-
kesin serbeste seilmi temsilciler araclyla ynetime katlma hakk
olduu, Birlemi Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin 25.
maddesinde ise her yurttan genel, eit ve gizli oyla belirli dnemlerde
yaplan, semenlerin iradelerini zgrce ortaya koymalarn garanti eden
gerek seimlerde oy kullanma ve seilme hakkna sahip olduu belir-
tilmektedir. Afrika nsan ve Halklarn Haklar Szlemesinin 13. mad-
desinde yer alan dzenleme uyarnca, Her vatanda, yasann ngrd
hkmler uyarnca dorudan ya da zgr olarak seilmi temsilcileri ara-
cl ile, lkesinin ynetimine zgr olarak katlma hakkna sahip olacak-
tr. Amerikan nsan Haklar Szlemesinin 23. maddesinde de semenin
dncelerini zgr bir ekilde ifade etmesini salayan seimlerde oy kul-
lanma ve seilme hakkna sahip olduunu belirtilmektedir.
Avrupa nsan Haklar Szlemesi ve Venedik Komisyonunun lgili

Dzenlemeleri
Trkiyeyi yakndan ilgilendiren dier bir szleme ise Avrupa nsan

Haklar Szlemesidir (AHS). AHSnin 1. Ek Protokolnn serbest se-
im hakk balkl 3. maddesi uyarnca szlemeci taraflar, yasama orga-
nnn seilmesinde halkn kanaatlerinin zgrce aklanmasn salaya-
cak artlar iinde, makul aralklarla, gizli oyla serbest seimler yapmay
taahht ederler demektedir. Bu madde uyarnca grlen nemli davalar
ve bu davalar sayesinde oluan Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM)
itihad Trkiye asndan byk neme sahiptir.
Avrupa Konseyinin anayasal konularda danma organ olarak grev

yapan Venedik Komisyonunun 5-6 Temmuz 2002 tarihinde 51. oturu-
munda kabul ettii ve daha sonra Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi-
ne sunduu dokmanda ancak belli artlarn bulunmas halinde kiinin
oy kullanma hakknn snrlandrlabilecei belirtilmektedir. Bu artlar
uyarnca, oy kullanma hakkndan mahrum edilme; snrlamann kanunla
belirlenmesi, orantllk ilkesinin gzetilmesi, snrlandrmann ciddi bir
su nedeniyle ceza mahkumiyetine dayanmas ve bu snrlandrmann bir
mahkeme karar ile ak bir ekilde hkm altna alnm olmasna bal
olmaldr.
Avrupa nsan Haklar Mahkemesi tihad
Hirst (2)/ngiltere Karar
AHMin Szlemenin 1. Ek Protokolnn 3. maddesi erevesinde

verdii en nemli kararlardan biri 2005 tarihli Hirst (2)/ngiltere karar-
dr.1 Bu kararda, bavurucu, adam ldrme suu nedeniyle mebbet ha-
pis cezasna arptrlm bir ngiliz vatandadr. Bavurucu, ngilterede
herhangi bir ayrm yaplmakszn tm hkmllerin oy kullanma hakkn-
dan mahrum braklmalarn AHSin 1. Ek Protokolnn 3. maddesine
aykr olduunu iddia etmitir.
AHM, ncelikle sz konusu maddede yer alan oy kullanma hakknn

gerek bir demokrasi ve hukukun stnlnn vazgeilmez bir art ol-
duunu ve bu hakkn imtiyaz deil temel bir hak olduunu belirtmitir.
Bununla beraber, Mahkeme 3. maddede yer alan hakkn mutlak bir hak
olmadn ve snrlamalara tabi tutulabileceini eklemektedir. Bu konuda
szlemeci devletlere tannan takdir yetkisini gz nnde bulundurmak
gerekmektedir. Ancak oy kullanma hakkna getirilecek her trl snrla-
ma meru ve orantl olmal, hakkn zne dokunmamaldr. Snrlama,
semenlerin zgr bir ekilde dncelerini dile getirmelerini engelleme-
melidir. Bu hakkn zedelenmesi, yasama organnn ve bu organ tarafn-
dan karlan yasalarn demokratik geerliliklerini yitirmesi anlamna ge-
lecektir.
Hkmller ile ilgili olarak, Mahkeme bu kiilerin de zgrlk hak-

k dnda (hukuki bir ekilde bu haktan mahrum edilmeleri halinde)
tm Szleme haklarndan faydalanmalar gerektiini ifade etmektedir.
Bu nedenle, bir kiinin srf hkml olmas nedeniyle, tm Szleme
haklarndan mahrum olaca gibi bir sonu karmak mmkn deildir.
Mahkeme, seim haklar konusunda snrlamalara gidilebileceini, rnek
olarak, bir kamu grevini suistimal eden, demokratik temelleri veya hu-
kukun stnln zedeleyecek davranta bulunan kiilerin bu haklar-
nn kstlanabileceini belirtmektedir.
Mahkeme, ngilterede oy kullanma hakknn tm hkmller iin ge-

erli olduunu dikkat ekmektedir. Bir gnlk hapis cezas ile mebbet
hapis cezas ya da basit sular ve daha ciddi sular arasnda herhangi
bir ayrm yaplmamtr. Szlemeci devletlerin uygulamalarna bakld
takdirde, her devletin bu konudaki uygulamas farkl olmakla beraber,
hkmllere oy kullanma konusunda kesin bir yasak getiren tek sz-
1 AHM, Hirst (2)/ngiltere, 74025/01, 6.10.2005, Byk Daire.

lemeci devlet ngiltere deildir. Mahkeme Avrupa Konseyi lkelerini

gruba ayrmtr. Buna gre, hkmllerin oy kullanma hakkna sahip
olduu 16 lke: Arnavutluk, Bosna Hersek (Uluslararas Eski Yugoslavya
Ceza Mahkemesi tarafndan verilen bir ceza sz konusu olmad srece),
Kbrs (seim tarihinde cezaevinde olmamak artyla), Hrvatistan, ek
Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Makedonya, zlanda, Lituanya, Por-
tekiz, Slovenya, spanya, sve, svire ve Ukrayna. Hkmllerin baz
hallerde oy kullanma hakkna sahip olduu 13 lke: Avusturya, Belika,
Fransa, Almanya, Yunanistan, talya, Lksemburg, Malta, Hollanda, Nor-
ve, Polonya, Romanya, Trkiye. Hkmllerin hibir ekilde oy kullana-
mad 13 lke: Ermenistan, Azerbaycan, Bulgaristan, Estonya, Grcis-
tan, rlanda, Macaristan, Letonya, Lihtentayn, Moldova, Rusya, Slovakya
ve ngiltere.
Mahkeme Avrupa Konseyi dndan lkelerden de rnekler sunmak-

tadr. Bu lkelerden biri olan Kanadada 1992 ylnda Kanada Yksek
Mahkemesi btn hkmlleri oy kullanma hakkndan mahrum eden
bir yasay oy birlii ile geri evirmitir. Yasada yaplan deiiklik ile iki
seneden fazla hapis cezas alan kiilerin bu haktan yoksun braklmas
ngrlmtr. Ancak bu yasa da Kanada Yksek Mahkemesi tarafndan
Kanada Haklar ve zgrlkler artnda yer alan oy kullanma hakk ve
temel haklarn ancak meru nedenlerle kstlanabilecei ilkesine aykr
bulunarak benzer ekilde geri evrilmitir.
Gney Afrikada ise Anayasa Mahkemesi 1999 ylnda verdii bir karar
ile, tm hkmllerin oy kullanma hakkna sahip olduunu belirtmitir.
Hkmllerin yaptklar bir bavuru sonucu konuyu deerlendiren Mah-
keme, oy kullanma hakknn Anayasada yer aldn, haklarn meru ve
orantl artlar dahilinde snrlandrlabileceini, ancak oy kullanma hak-
k konusunda byle bir snrlandrmann bulunmadn ifade etmitir.
Mahkeme, ak bir snrlandrmann bulunmad takdirde, Devletin bu
hakkn yerine getirilmesi iin pozitif ykmllkleri olduunu ve hkm-
llerin oy kullanmas iin gerekli alt yapy salamas gerektiini belirt-
mitir.
AHM, lkelerin mevzuatlar arasndaki bu farka dikkat ekerken, tak-

dir yetkisinin burada da dikkate alnmas gerektiini ancak bu takdir yet-
kisinin hak zerinde lkenin istedii gibi tasarrufta bulunabilecei anla-
mna gelmediini belirtmitir. Mahkemenin gr uyarnca, szlemeci
devlet ngiltere tarafndan hkmller hakknda, oy kullanma hakkna
getirilen snrlamann otomatik olarak, kiinin ahsi durumuna, ald
cezann uzunluuna, suun nemi ve arlna baklmakszn uygulan-
mas devletlere tannan takdir yetkisini aan bir durum haline gelmitir.
Sonu olarak Mahkeme Byk Dairede grlen bu davada, sz konusu
snrlandrmann Szlemenin 1. Ek Protokolnn 3. maddesine aykr
olduu gerekesiyle 12ye kar 5 oyla ihlal karar vermitir.
Frodl/Avusturya
Mahkeme 2010 tarihli Frodl/Avusturya kararnda2, Hirst kararna ben-

zer ekilde karar vermitir. Bavurucu adam ldrme nedeniyle mebbet
hapis cezasna arptrlm bir kiidir. Avusturya kanunlar gereince,
kastl ilenen bir su nedeniyle 1 yldan fazla hapis cezasna arptrlan
kiiler, oy kullanma haklarndan mahrum braklmaktadr. Mahkeme,
oy kullanma hakkndan mahrumiyetin yalnz dar snrlarla belirlenmi,
nemli bir su nedeniyle, uzun sreli hapis cezasna mahkum olanlar iin
geerli olmas gerektiini tekrarlamtr. Mahkumiyetin gerekeleri ile, oy
kullanma hakkndan mahrumiyet arasnda dorudan bir ba bulunma-
ldr. Mahkeme ayn zamanda, bu mahrumiyet kanunun uygulanmas ile
deil, yarglama ilemleri sonras hakim tarafndan verilen bir karar ile
elde edilen bir sonu olmas gerektii ilkesinin altn izmitir.
Mahkeme Avusturyada hkmller hakknda oy kullanma hakkna

getirilen kstlamalarn ngilteredeki kadar kapsaml olmadn, sadece
bir seneden fazla hapis cezasn gerektiren kastl sular iin uygulana-
bildiini belirtmektedir. Ancak Mahkeme, Avusturyann da Hirst kara-
rnda belirtilen kriterlere uymadn belirtmitir. Bu kriterler, oy kul-
lanma hakkndan mahrumiyetin bir istisna olarak, hakim tarafndan
olayn zellikleri deerlendirilerek verilmesi ve ilenen sula, seimler ve
demokratik kurumlar arasnda bir ba olmas gerektiidir. Bu kriterler
sayesinde, hak mahrumiyeti istisna bir hal olarak, gerekeleriyle ortaya
konmaktadr. Orantllk ilkesi hak mahrumiyeti ile kiinin hareketleri ve
olayn zellikleri arasnda bir ba olmasn zorunlu klmaktadr. Ancak
sz konusu davada, byle bir ba bulunmamaktadr. Bu nedenle, Mah-
keme, Avusturyann AHSin 1. Ek Protokolnn 3. maddesini altya bir
oyla ihlal ettiine karar vermitir.
Greens ve M.T./ngiltere
AHM, 2010 tarihli dier bir karar olan Greens ve M.T./ngiltere dava-
snda3, ngilterenin Hirst kararnda olduu gibi AHS 1. Ek Protokoln 3.
maddesinin ihlal edildiine karar vermitir.
2 AHM, Frodl/Avusturya, 20201/04, 8.4.2010.

3 AHM, Greens ve M.T./ngiltere, 60041/08, 60054/08, 23.11.2010.
Mahkeme ayrca, ngilterenin Hirst davasnda verilen ihlal kararna

ilikin yasal dzenlemeye gitmeyerek, ihlal konusu olan yasalar ayn e-
kilde uygulamaya devam etmesi nedeniyle, Mahkemeye ayn konuda yak-
lak olarak 2500 bavuru yapldn, yasal dzenleme yaplmakszn ge-
en her seimde de ihlal saysnn artmas nedeniyle, bavuru saylarnn
da ayn ekilde artacan belirtmitir. Mahkeme ngilterenin ilgili yasal
dzenlemeyi yapmamasnn, Szleme erevesindeki ykmllklerinin
ihlali bir yana, ayn zamanda Szleme sisteminin gelecekteki etkinliine
kar da bir tehlike oluturduunu ifade etmitir. Hirst kararnda, AHM
yaplmas gerekli olan yasal dzenlemenin ieriine dair bir aklamada
bulunmam olsa da, bu konudaki uzun sreli gecikme bir zaman izel-
gesinin Bakanlar Komitesi tarafndan oluturulmas gerekliliine iaret
ettiini belirtmi ve ngiltereye gerekli yasal dzenlemenin yaplmas iin
alt aylk bir sre tanmtr.
Belirtilen nedenlerle, kabul edilebilirlik artlarn salayan ve ngil-

tereye kar Szlemenin 1. Ek Protokolnn 3. maddesine ilikin her
bavuru, bir ihlal karar ile sonulanacaktr. Mahkeme AHSin tm sz-
lemeci devletlerin Mahkeme kararyla bal olduunu belirten 46. mad-
desine dayanarak Hirst/ngiltere kararn pilot karar kabul ettiini ifade
etmitir. Dolaysyla, bu konuya ilikin her olayn tek tek incelenmesi ge-
rekmemektedir. Bu konudaki tek zm yolu ilgili yasann deimesidir.
Bu nedenle de Mahkeme ngiltereye ngrlen alt aylk yasal deiiklik
yapma sresini de gz nnde bulundurarak, Mahkemenin dosya say-
s nedeniyle yaad younluk da dikkate alnarak, bu konuda yapla-
cak bavurularn deerlendirilmesine gerek olmadna karar vermitir.
Mahkeme, daha nce belirttii kriterlerin her dosyada tekrarlanmasnn
Szleme erevesindeki haklarn korunmas konusunda ek bir fayda
salamayaca grndedir. Sonu olarak Mahkeme, bu konudaki ba-
vurular ngiltere gerekli yasal deiiklikleri yapncaya dek incelememe
karar almtr. Mahkeme, ilgili devletin, gerekli yasal dzenlemeyi yap-
mamas halinde, incelemeye almad tm davalar sonulandracan da
belirtmitir.
Scoppola/talya
AHM, 2012 tarihli Scoppola/talya davasnda4 daha nce incelenen di-

er kararnn aksine, talyada hkmllerin oy kullanma haklarn
dzenleyen yasal ereveyi Szlemeye aykr bulmamtr.
Sz konusu davada, bavurucu adam ldrme ve dier birka su ne-

4 AHM, Scoppola/talya, 22.5.2012, 126/05, Byk Daire.
deniyle mebbet hapis cezasna arptrlmtr. Mahkeme, her lkede h-

kmllerin oy kullanma hakkna ilikin dzenlemelerin farkl olduunu
bir kez daha hatrlatmtr. talyada hangi sular ve hangi cezalar iin
hkmllerin bu haktan mahrum edilecei belirtilmektedir. Bu dzen-
leme, yasa koyucunun bir hak mahrumiyeti sz konusu olduunda, her
olayn kendi zelliklerine gre durumun deerlendirilmesi konusunda-
ki hassasiyetini gstermektedir. Dzenleme ayrca, hak mahrumiyetinin
ne ekilde uygulanaca konusunda da detayl olarak bilgi vermektedir.
Bu nedenle, talyada birok hkml meclis seimlerinde oy kullanabil-
mektedir. Ayrca, bu haktan tamamen mahrum braklanlarn, bu hakk
daha sonra tekrar elde etmeleri de mmkn klnmtr. Bu dzenleme,
talyann hkmllerin oy kullanma hakk konusunda sert bir tutum ie-
risinde olmadn ve kendisine tannan takdir yetkisinin de dna kma-
dn gstermektedir. Sonu olarak Mahkeme Byk Dairede grlen bu
davada, on altya bir oyla Szlemenin 1. Ek Protokolnn 3. maddesinin
ihlal edilmediine karar vermitir.
Syler/Trkiye
AHM, Eyll 2013 tarihinde hkmllerin oy kullanma hakk konu-

sunda Trkiye ile ilgili bir dosyay karara balamtr.5 Mahkeme ncelik-
le Trkiyede kastl bir su nedeniyle hapis cezasna mahkum olanlarn,
cezas ertelenenlerin ve koullu salverilenlerin oy kullanma hakkndan
cezalarnn infaz sona erene kadar mahrum edildiini aklamaktadr.
ncelikle Mahkeme, hapis cezas ertelenenlerin dahi oy kullanma hak-

kndan mahrum edilmesi nedeniyle, Trkiyedeki uygulamann Mahke-
menin daha nce inceledii lkeler olan ngiltere, Avusturya ve talyadan
dahi daha ar artlar ierdiini belirtmektedir. Kararda ayrca, sz ko-
nusu hak mahrumiyetinin yasann doal bir sonucu olduu ve bunun
yarg mercilerinin takdirine braklmad ifade edilmektedir. Mahkeme
daha nceki kararlarnda belirttii gibi, Trkiyenin de hkmllerin oy
kullanma hakkn dzenlerken, ilenen suun arl, verilen cezann
uzunluunu ve failin ahsi durumunu dikkate almadn aklamaktadr.
Trkiyede hkmller arasnda yalnzca suun taksirle mi yoksa kastla
m ilendiine baklarak oy kullanma haklar konusundaki durumun be-
lirlenmesi, hakkn zn koruyan bir dzenleme deildir. Bu dzenleme
uyarnca, kasten ilenen ok basit bir su nedeniyle bile hapis cezas-
na mahkum olan bir kii oy kullanma hakkndan mahrum edilmekte-
dir. Bunlarn yan sra, Mahkeme bavurucunun hareketleri ile bu haktan
5 AHM, Syler/Trkiye, 17.9.2013, 29411/07.

mahrum edilmesi arasnda rasyonel bir ban da bulunmadn belirt-

mektedir. Dolaysyla, Szleme erevesinde hayati bir neme sahip olan
oy kullanma hakkna dair bylesine geni bir snrlama ngrlmesi Mah-
keme nezdinde devletlere tannan takdir yetkisini amaktadr. Mahkeme,
oy birlii ile Trkiyenin Szlemeyi ihlal ettiine karar vermitir.
Anchugov ve Gladkov/Rusya
Mahkeme, 2013 tarihli Anchugov ve Gladkov/Rusya kararnda6, daha

nceki kararlarnda belirledii kriterleri tekrar ederek, Rusyann Sz-
lemeyi ihlal ettiine karar vermitir. Rusya Anayasasnda, hkmlle-
rin oy kullanamayaca belirtilmektedir. Mahkeme ncelikle, szlemeci
devletlere ait her trl yasal dzenlemenin, anayasalar dahil olmak zere
AHSe uymak zorunda olduunu belirtmektedir. Bu nedenle, sz konusu
hak mahrumiyetinin anayasa metninde yer alyor olmas, bu durumun
Mahkeme tarafndan deerlendirilmeyecei anlamna gelmemektedir.
Tm bunlarn yan sra, Rusya hibir ayrm gzetmeksizin tm hkm-

llerin oy kullanma hakkndan mahrum olacan belirtmektedir. Ancak,
Mahkemenin daha nceki kararlarnda da belirttii zere, suun arl,
cezann uzunluu ve failin ahsi durumu gz nnde bulundurulmakszn
bylesine geni bir hak kstlamasna gidilmesi, devletlere tannan takdir
hakknn snrlarn amaktadr. Mahkeme oy birlii ile Rusyann Szle-
meyi ihlal ettiine karar vermitir.
Sonu Olarak
Hkmllerin oy kullanma haklarndan mahrum edilmeleri halinde,

demokrasinin temel yap talarndan biri olan seimlerde sz sahibi olma
olanan da kiilerin elinden alnmaktadr. Oy kullanmak, ifade zgr-
lnn bir yansmas olarak, kiinin kendisini ynetecek olan yapy en
az drt belki be seneliine seme hakkn yerine getirmesi anlamna gel-
mektedir. Temsili bir demokraside, oy kullanma hakk byk bir neme
sahiptir ve bu hakk snrlandran haller meru temellere dayanmaldr.
Trkiyede olduu gibi, kastl bir su ileyen herkesin bu haktan mah-
rum edilmesi, hakkn zne dokunur ekilde orantsz bir uygulamaya
neden olmaktadr. AHMin de belirttii zere, bu hak kstlanrken, h-
kmlnn iledii suun arl, ald cezann uzunluu, olayn zellik-
leri ve failin ahsi durumu gz nnde bulundurulmaldr.
Hkmllerin oy kullanma hakkna dair AHMin Hirst karar, ngiliz
6 Anchugov ve Gladkov/Rusya, 4.7.2013, 11157/04, 15162/05.

hkmetinin ihlal kararna gsterdii tepki nedeniyle uzun sre gndem-

de kalm ve ok tartlan bir karar olmutur. ngiltere, Mahkemenin
kendine tannan yetkilerin dna karak, lkelerin i ilerine karr hale
geldiini, i hukuk dzenlemelerine dair bu kadar detayl bir hkmde
bulunamayacan sylemi ve Mahkemenin grevlerini gzden geirmek
gerektiini ifade etmilerdir.7
Oy kullanma hakk hkml ile toplum arasndaki ba temsil etmek-

tedir.8 Bu nedenle hkmlnn tecrit edilmeden, toplumla olan bann
korunabilmesi iin oy kullanma hakkna sahip olmas byk nem ta-
maktadr. Ayn ekilde, hkml olan kii toplumdan uzaklatrlm
olsa da, ayn toplum ierisinde olduu gibi kendisini yneten bir yap bu-
lunmaktadr. Bu nedenle, hkmlnn kendisi cezaevinde olduu sre
boyunca, cezann infazn, infaz koullarn, cezaevinin ynetimini, cezae-
vindeki yaam koullarn belirleyecek olan, bu konularda yasa karma
ve mevcut durumu iyiletirme olanana sahip olacak yapy seme hakk-
na sahip olmaldr. Aksi takdirde, hkml hibir ekilde kendi dnce-
sini oy kullanarak d dnyaya yanstamazsa, kendi semedii bir politik
yapnn ynetimine tabi olacaktr. Bu durum da phesiz ki gnmzdeki
demokrasi anlayyla badamamaktadr.
AHM itihad gz nnde bulundurulduu takdirde, Trkiyede h-

kmllerin oy kullanma hakkn dzenleyen Trk Ceza Kanununun 53.
maddesinin deimesi gerektii ortaya kmaktadr. Trk Ceza Kanunun-
da yaplacak deiiklik ile, yalnz taksirli sular deil, suun arl ve ce-
zann uzunluuna gre kastl sularda da baz hkmllerin oy kullanma
hakkna sahip olmalar yasal gvence altna alnmaldr. AHM itihad-
nn zorunlu kld dier bir zellik ise, bu hak mahrumiyetinin kanun
tarafndan belirlenmesi yerine, her olayn kendi zelliklerinin deerlen-
dirilebilmesi iin, yarglama sonunda yaplacak inceleme ile bu durum
hakknda hakimin karar vermesine yneliktir. Bu nedenle de, Trk Ceza
Kanununda yaplacak deiiklik sonucu, hak mahrumiyetinin kanundan
kaynaklanan otomatik bir uygulama olmamas, hakime bu konuda takdir
yetkisi tannmas gerekmektedir. Bu yasal deiiklikler yaplmad sre-
ce Syler/Trkiye davasnda olduu gibi Trkiye AHM nnde daha bir
ok ihlal sonucu ile kar karya kalmaya devam edecektir.
Nitekim, 30 Mart 2014 yerel seimleriyle ilgili olarak, Yksek Seim
7 http://www.theguardian.com/law/afua-hirsch-law-blog/2011/feb/09/uk-civil-liberties-cons-
titution (son eriim 17.3.2014).
8 Eylem Aksoy Retornaz, Hkmlnn Oy Kullanma Hakk, Gncel Hukuk Dergisi, Mays
2011, Say: 5, s. 11.
Kurulu 21.12.2013 tarihinde ald bir karar9 ile tm AHM itihadn h-

kmllerin oy kullanma hakk asndan incelemi ve Trk mevzuatnn
genel bir yasak getirerek, AHM tarafndan belirlenen, hakkn snrland-
rlmas konusundaki kriterleri dikkate almad gerekesiyle, Szlemeye
aykr hkmler ierdiini belirtmitir. Ayn zamanda, Anayasann 90.
maddesinde yer alan hkm gerei, uluslararas szlemelerde yer alan
temel haklarn, yerel mevzuat uyarnca daraltlmas halinde, uluslarara-
s antlamalarn dikkate alnmas gerektiini ifade etmektedir. Karar bu
nedenle, her ne kadar Trk Ceza Kanunu 53. maddesinde hkmller
hakknda genel bir snrlandrma getirse de, AHM itihatlar gz nn-
de bulundurularak 30 Mart 2014 tarihinde gerekleen yerel seimlerde:
ksa sreli hapis cezas ertelenmi veya fiili iledii srada on sekiz ya-
n doldurmam olan kiiler hakkndaki mahkmiyet hkmleri hari
olmak zere, kiilerin kasten ilemi olduu sutan dolay hapis cezasna
mahkmiyetin kanuni sonucu olarak uygulanmas gereken hak yoksun-
luklarna ilikin mahkmiyet hkm kesinlemi olmakla birlikte, henz
cezaevine alnmayan ve ceza infaz kurumuna alndktan sonra koullu
olarak salverilen, ancak hak ederek tahliye sresi dolmayan hkml-
ler ile mahkemesince uzun sreli cezas ertelenmesi nedeniyle cezaevinde
bulunmayan hkmllerin bu sre ierisinde yaplacak olan seimlerde
oy kullanmalarnn mmkn olduuna, bu durumda olan hkmllerin
semen ktne kayt usulnn rnek 140/I sayl Genelgede gsteril-
mesi gerektiine karar vermitir.
Yksek Seim Kurulu bu karar ile, yasal dzenlemelerde yer almad

halde, AHM tarafndan belirlenen kriterleri gzeterek, mahkumiyet hk-
m kesinlemi olmakla birlikte, henz cezaevine bulunmayan, koul-
lu salverilen, ancak tahliye sresi henz dolmam olan hkmller ile
uzun sreli hapis cezasnn ertelenmesi nedeniyle cezaevinde bulunmayan
hkmllerin oy kullanmasna izin vermitir. Yksek Seim Kurulunun
alm olduu bu karar, AHM itihadnn dorudan Trk i hukukunda
uygulanmasna bir rnek tekil etmektedir. Bu kararla, kastl sutan
mahkum olanlar kapsamasa dahi, dier baz haller iin hkmllere oy
kullanma hakknn tannm olmas, Trk mevzuatnn AHS ile uyumlu
hale getirilmesi asndan nemli bir adm olarak deerlendirilebilecektir.
9 Yksek Seim Kurulu, karar no: 590, 21.12.2013, resmi gazete says: 28868,
31.12.2013.
OCUUN CNSEL STSMARINI
NLEME POLTKALARI
Av. Glah GVEN1
Giri
Dnya lkelerinin genelinde ya da uluslararas metinlerde ocuk kav-

ram farkl ya gruplarn dikkate alarak tanmlanm olsa da tartmasz
herkes tarafndan kabul edilecek en genel tanm ile ocuk; sosyal, duy-
gusal, ekonomik, fiziksel alardan gsz ve yetikinlere bal olan ko-
numdadr2. Her ne kadar uzun yllar boyunca uluslararas alanda ocuk
haklarnn ayrca deerlendirilmesi ve ocuk haklarnn da en temel insan
haklarndan biri olduunun kabul grmesi zaman alm olsa da ocuk is-
tismarnn yaygnlamas ile uluslararas alanda da ocuklarn korunmas
konusuna byk bir nem verilmitir 3.
Gerek uluslararas alanda ve gerekse devletlerin i hukuklarnda o-
cuklarn korunmas ve zellikle ocuk istismar konusunda eitli dzen-
lemelerin mevcut olmasna ramen cinsel, fiziksel ya da psikolojik olarak
gerekletirilen ocuk istismar, ocuk fahielii, ocuun fuhua ynlen-
dirilmesi, ocuk turizmi, bir parafili tr olan pedofil eylemlerin oranlar-
nn tam olarak tespit edilmesi ok zordur4. Bunun nedeni, zellikle cinsel
istismar ya da pedofil eylemlerinin gereklemesi halinde, gerekleen is-
tismarn saklanmas ya da utanlmas gereken bir durum olduuna dair
inan, ya da aile ii istismarda aile bireyi olan istismarcnn cezalandrl-
masnn engellenmesi amac gibi nedenler yer almaktadr 5. Dolaysyla
yukarda da akland zere zaten zayf ve muhta konumda olan ocuk-
larn maruz kaldklar eylemlere kar tepki verilmesi toplumsal basklar
dikkate alndnda olduka g bir hal alabilmektedir.

2 Serozan, Rona, ocuk Haklar, Beta Yaynlar, 2003, stanbul, s.3; Sava, Bilgehan,
ocuklarn Cinsel stismar Suu, Legal Yaynevi, 2012, stanbul, s. 39
3 Aydn, Murat, ocuklarn Cinsel stismar ve Reit Olmayanla Cinsel liki Suu, Sekin
Yaynlar, 2012, stanbul, s.15; Sava, a.g.e., s. 40
4 Polat, Ouz, Tm Boyutlaryla ocuk stismar 2, Sekin Yaynevi, 2007, Ankara, s. 208,
lgili Makale: ocuk stismar Aratrmalar Ouz Polat
5 Savac, a.g.e., s.23; Kara, Blent/Bier, mit/Gkalp, Aye Sevim, ocuk Sal ve
Haklar Dergisi, 2004, say 47, s. 140; Kaymak zmen, Suna, Aile inde fke ve Saldr-
ganln Yansmalar, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, 2004, Cilt:
37. Say 2, s.32
ocuun Cinsel stismarn nleme Politikalar Av. G. GVEN 391
ki blm olarak hazrlanan bu almada yaplan aklamalar nda

ilk olarak ocuk istismarnn tanm ile trlerinin neler olduu ve alma-
nn temeli olan cinsel istismar tanmnn aklanmas, uluslararas alan-
da ocuk istismarna yaklamn geliimi, ikinci blmde ise lkemizde
ocuklarn korunmasna ilikin olarak oluturulan yasal mevzuat ve bu-
nun yan sra ocuklarn cinsel istismarna ilikin olarak 5237 sayl Trk
Ceza Kanununda yer alan yasal dzenlemeler ve bunlarn yeterliliinin
deerlendirilmesi yaplmas amalanmaktadr.
BRNC BLM
1. ocuk stismar Nedir?
a. Genel Olarak
En genel tanm ile ocuk istismar; ocuun byme ve geliimini
olumsuz ynde etkileyen her trl davran6 olarak belirlenebilir. Esasn-
da ocuk istismarn belirli kelimeler ile somutlatrmak ve tanmlamaya
almak zor bir yntem olacaktr. Bu nedenledir ki istismar olgusunun
deerlendirilmesi hususunda genel olarak toplumlarda ocuk yetitirme
ve ocuklarn geliimini salama konusundaki belli bal davranlarn
gerekleip gereklemedii dikkate alnr7. nk ocuk istismar birok
farkl disiplinin ve uzmanlk alannn incelemesine girebilecek niteliktedir
ki ancak hukuki, tbbi, psikolojik ve sosyolojik kapsaml incelemeler ile
ocuun korunmas salanabilecektir8.
Tm bu aklamalar uyarnca ocuk istismar; bir yetikin tarafndan
bilerek ya da bilmeyerek gerekletirilen ve ocuun saln fiziksel ve
psiko-sosyal geliimini olumsuz ynde etkileyen davranlar olarak ta-
nmlanmaktadr9.
ocuk istismarnn neden ortaya ktna ilikin kesin ve somut bir
aklamann yaplmasnn imknsz olmasnn yan sra ocuk istismar
nedenlerinin karmaklnn yannda sonular travmatik boyutlara ula-
an ciddi bir toplumsal problemdir10.
Her ne kadar ocuk istismarnn ciddi bir toplumsal problem olduundan
sz edilmi olsa da ocuk istismarna ynelik tarihsel sre incelendiinde
ocuk istismarnn uluslararas toplumda nem kazanma tarihinin ok yeni
6 Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 140

7 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismar Aratrmalar Ouz Polat, s.209
8 Sava, a.g.e., s. 21; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 140
9 Sava, a.g.e., s. 21; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 140
10 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismarnda Risk ve Gvenlik lm Ouz Polat,
s.291; Sava, a.g.e., s. 23-24
olduu grlmektedir. ocuun ciddi insan hakk ihlalleri ile kar karya
kalmas halinde zel bir konuma sahip olmasnn gereklilii husussu uzun
yllar boyunca tartmaya dahi alnmayan bir konu olmutur11.
Nitekim uluslararas toplum ancak son yzylda ocuk istismarna ili-
kin almalar yapmaya balanarak ocuk haklarnn ve ocuklarn kendi
kaderini tayin edebilme haklar (self-determination) konusunda sz sahi-
bi olmalarnn gereklilii zerinde durulmutur ki bu sreteki en nemli
adm ise 1989 tarihinde Birlemi Milletlerde kabul edilen ocuk Haklar
Szlemesidir12.
Uluslararas almalar konusunda daha sonra ayrntl aklamalar
yaplacandan bu blmde konuya ilikin daha fazla aklama yaplma-
yacaktr. ocuklarn kar karya kaldklar ihlallerin artk uluslararas
toplumun vicdann da derinden etkilemesi ile toplumsal tepkilerin dev-
letlerin i hukukunda dzenlemeler yapmasna neden olmas ile ocuk
haklarnn korunmas asndan nemli admlar atld sylenebilmek-
tedir.
b. ocuk stismar Kimler Tarafndan Gerekletirilir?
Yukarda da akland zere ocuk istismarnda bulunmann hangi
nedenlerle ortaya ktnn tespitinin yaplmasnn kark ve neredey-
se imknsz olmasnn yan sra bu kark nedenlerin etkiledii kiilerin
yani istismarclarn kim olduklarnn da tespiti net olarak yaplamayaca-
n sylemek doru olacaktr. Daha ak bir anlatmla belirtmek gerekir
ki; belli bir gruba ya da belli nitelikleri veya psikolojik sorunlar bulunan
bir toplulua cinsel istismar eylemini gerekletiren grup/topluluk tanm-
nn yaplmas kabul edilmesi pek de mmkn olmayan bir sav olacaktr.
ocuun konumu ve zellikleri nedeni ile yetikinlere baml olduk-
larndan sz edilmiti. Tam olarak bu nedenledir ki ocuk istismarn
gerekletirenler anne-babalar, yakn ailevi iliki iinde bulunanlar ya da
ocuk zerinde hkimiyet kurabilen onun bakmn yrten kiilerden
olumaktadrlar13.
ocuk istismarnda bulunan kiiler iin genelde sosyo-ekonomik so-
runlar, psikolojik yetersizlik ve tatmin olamama, daha nce kendilerinin
istismar maduru olmalar, sosyal izolasyon, ya, ocuun salayabilece-
inden daha fazla beklenti iine girme, tek bana anne-baba olma, isten-
meyen anne-babalk, madde kullanm gibi pek ok neden saylabilir14.
11 Sava, a.g.e., s. 39
12 Sava, a.g.e., s. 40; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 140-141
13 Polat, a.g.e., lgili Makale: stismarc - Ouz Polat, s. 77, 82; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 141
14 Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 141; Polat, a.g.e., lgili Makale: stismarc - Ouz Polat, s.82-
86; Kaymak zmen, a.g.e., s.32
Tm bu saylan nedenler arasnda en nemli neden aile ii ilikiler ve

geliim kapsamnda deerlendirilebilecek nedenler olabilir. nk aile
her bireyin duygularnn olutuu ilk sosyal ortamdr15. Daha ayrntl
aklamak gerekirse aile ortam, bireyin dnyaya geldii andan itibaren
ierisinde yer ald, yaamn devam ettirebilmesi iin gerekli bakm ve
destein ona sunulduu sosyal bir ortamdr16.
Dolaysyla birey olma bilincinin olutuu ve yerletii bir ortamda
zellikle ocuk geliimi sz konusu olduunda ocuklarn neyi rol model
alarak benimsedikleri ve iselletiklerinin ok nemli olduu tartmasz-
dr. nk aile iinde yaanan iddet, fke ve saldrganlk ieren davra-
nlara ocuklar ya dorudan maruz kalrlar ya da ebeveynler arasnda
gereklemesi anna ahit olurlar17.
Nitekim aile ii iddetin sz konusu olduu bir ailede18 yaanan olay-
lardan erkek ocuklar erkeklerin istedikleri her trl eylemi kadnlara
rahatlkla yapabileceklerini, kadnlara kar diledikleri gibi davranabile-
cekleri sonucunu karabilecekken kz ocuklar da her trl istismar
olaan karlamalar gerektii sonucunu iselletirebilir19.
stismarcnn kimliinin genel tanmlamalar cinsel istismar konusun-
da biraz daha farkllamaktadr. Zira cinsel istismar haricindeki istismar
trlerinde istismarcnn aile bireylerinden olmasnn yan sra dier ya-
kn akrabalar ya da ocuun bakm ile ilgilenen/ilgilenmeyen kiilerden
de olabilecei grlmektedir ve fakat ocuun cinsel istismarnn yksek
oranda aile bireyleri veya akrabalar tarafndan gerekletirildii belirtil-
mektedir20.
Dolaysyla ocuk istismarnda bulunan kiilerin pek ok nedenler-
den etkilenebileceklerinin yan sra zellikle aile ii yaanan olumlu ya da
olumsuz tm olaylarn ocuklarn geliimini ciddi ekilde etkilemesi ne-
deniyle esasnda ocuklarn istismar maduruyken yetikinlik dnemin-
de istismarc olmalarna neden olduu yukardaki aklamalardan aka
grlmektedir.
15 Kaymak zmen, a.g.e., s.30

16 Kaymak zmen, a.g.e., s.38
17 Kaymak zmen, a.g.e., s.30,31; Polat, a.g.e., lgili Makale: stismarc - Ouz Polat, s. 81
18 Erkein kadna ynelik iddeti dikkate alnarak aklamalar yaplmtr.
19 Polat, a.g.e., lgili Makale: Kurban - Ouz Polat, s113-114; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s.
142; Kaymak zmen, a.g.e., s.29
2. ocuk stismarnn Trleri Nelerdir?

a. Genel Olarak
ocuk istismar; ihmal, fiziksel istismar, duygusal (psikolojik) istis-
mar ve cinsel istismar olmak zere 4 farkl trde tanmlanmaktadr21.
ncelikli olarak ihlal ile istismar terimlerinin birbirinden farkl anlamlar
ve etkiler ierdii konusunun aklanmas yerinde olacaktr.
ocuun ihmali; ocuun temel ihtiyac olan bakm ve korunmasnn
salanamamas, fiziksel, duygusal ve eitimsel adan ihtiyalarnn kar-
lanamamasdr22. Bu durumda ilgililerin bilinli, hareket edip etmedikleri
ya da eitimsizlik nedeni ile ocuu ihmal edip etmedikleri nemli deil-
dir23. stismar ile hmali birbirinden ayran en nemli nokta istismarn
aktif ve fakat ihmalin pasif bir durum olarak gereklemesi halidir24.
ocuun istismarnda ise yukarda akland zere sosyal, kltrel,
psikolojik veya ekonomik nedenler bata olmak zere pek ok neden
olabilir. ocuun fiziksel, duygusal(psikolojik) ve cinsel istismarnn ger-
eklemesi ve ocuk zerindeki etkileri ise ok daha byk ve travmatik
olabilmektedir25.
Fiziksel stismar; Genel olarak ailelerin sosyo-kltrel ve ekonomik
durumlarnn olumsuz etkileri sonucunda26 ocuun kaza d sebeplerle
yaralanmas veya ailesi tarafndan yeterli derecede gzetilmemesine bal
olarak ortaya kmaktadr27. Genel olarak dvme, yanklar, sallanm be-
bek sendromu28,zehirleme, zorla su iirilmesi, Polle sendromu29 eklinde
ortaya kmaktadr. ocuun vcudunda kalc etki brakmas nedeni ile
kolaylkla tespit edilebilse de anne-babalarn aklayamadklar yaralan-
ma ve morluklarn varl bu istismarn yapld konusunda phe uyan-
drabilir.
Duygusal (Psikolojik) stismar; fiziksel olarak herhangi bir tespit
21 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk Psikiyatrisi Bak Asndan ocuk stismar ve hmali,
s. 139-142; Sava, a.g.e., s. 21; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 140;
22 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk Psikiyatrisi Bak Asndan ocuk stismar ve hmali,
s. 140; Kaymak zmen, a.g.e., s.32
25 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismarnda Risk ve Gvenlik lm Ouz Polat,
s.291; Sava, a.g.e., s. 23-24
26 Polat, a.g.e., lgili makale: ocuk Psikiyatrisi Bak Asndan ocuk stismar ve hmali,
s. 141
28 Ayrntl bilgi iin bkz: Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 142
29 ocuk anne-babann aslnda ocukta var olmayan bir hastal retmesi ve bu hastaln
tedavisinin uygulanmas ile zarar grmektedir. Ayrntl Bilgi iin bkz. : Kara/Bier/G-
kalp, a.g.e., s. 143
yaplmas mmkn deildir zira ocuk ve genlerin, kendilerini etkileyen

tutum ve davranlara maruz kalarak ya da gereksinim duyduklar, ilgi,
sevgi ve bakmdan mahrum braklarak toplumsal bilimsel standartlara
gre psikolojik hasara uratlmalar durumudur30. Gemilerinde psiko-
lojik veya dier istismar yks bulunan, madde bamll olan, psiko-
lojik bozukluklar olan kiiler risk grubunu oluturmaktadr31.
Cinsel istismara ilikin olarak ayrntl aklamalar yaplacandan bu-
rada yalnzca tanmn yaplmas ile yetinilecektir. Cinsel istismar; psi-
ko-sosyal geliimini tamamlamam bir ocuun yetikin tarafndan cin-
sel uyar ya da cinsel doyum yaamak amac ile kullanlmasdr32.
b. ocuun Cinsel stismar ve stismarn ocuklar zerindeki
Etkileri
Cinsel istismarn ne olduu yukarda belirtilmitir. Bu tanmdan hare-
ketle cinsel oyunlar ile ocuun cinsel istismarnn birbirinden ayrlmas
gerektiinin de belirtilmesi nem tamaktadr33.
Ayn geliim srecindeki ocuklarn birbirlerini tanmak igds ile
birbirlerinin genital organlarna bakmas veya dokunmas cinsel iliki ol-
madka olaan kabul edilmektedir34. Burada bir cinsel istismarn varl-
ndan sz edilemez. Ancak yine taraflar asndan cinsel istismar olarak
yorumlanmamakla birlikte 6 yandaki bir ocuun 3 yandaki bir o-
cukla oral-genital ilikide bulunmas normal bir davran olmadndan35
ocuklarn aile ortam ve yakn iliki iinde olduu kiilerle ilikileri dik-
katle incelenmelidir.
Cinsel istismar; seksi konuma, tehir, rntgencilik, gibi temas ier-
meyen ekillerde gerekleebilecei gibi cinsel dokunma, oral-genital
seks, interfemoral iliki veya ocuun pornografide kullanlmas eklinde
de gerekleebilir36.
Cinsel istismara urayan ocuun uyku bozukluklar, karn ars, ge-
nital ikyetler ve kanama, cinsel yolla bulaan hastalklar depresyon,
cinsel davran bozukluklar, hayale dalma, trans, histeri nbetleri gibi
ikyetlerde bulunduu tespit edilmitir37. Bu durumun mutlak olmad-
s. 141
32 Polat, Ouz, Tm Boyutlar le ocuk stismar 1, Sekin Yaynevi, 2007, Ankara, s.105-
107,; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 143; Sava, a.g.e., s.21-22
33 Sava, a.g.e., s.22; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 143;
34 Sava, a.g.e., s.22; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 143
ve cinsel istismara urayan tm madur ocuklarda bulunmad da

belirtilmekte ve buna ek olarak uzun sreli ve sk istismara urayan o-
cuklarla aralklarla istismar maduru olan ocuklarda da ayn etkilerin
ortaya kmad da belirtilmektedir38.
stismara urayan kz ocuklarnn olas bir istismara maruz kalma-
mak amac ile cinselliklerini saklama ve cinsellikten uzak kalma eilimini
sergiledikleri, kadn kimliini ve feminenliini reddederek korkuyu dla-
mak amac ile masklenlikle kendini ifade etmeyi tercih ettikleri belirtil-
mekte; istismara urayan erkek ocuklarnn ise zellikle anal penetras-
yona ve iddete maruz kalma durumlar sz konusu ise kendilerinin de
iddet eilimi gsterdikleri, dier ocuklara kar zorlayc ve baskn bir
cinsel tutum iine girdikleri tespit edilmitir39.
ocuklarn cinsel istismarla kar karya kalmalar halinde zellikle
fiziksel g ve iddet kullanlmsa istismarn etkisinin ok daha youn
ve olumsuz olarak grlmekte olduu belirtilmektedir40. Bu tr madu-
riyeti olan ocuklarn yetikinlik dnemlerinde dier insanlarn haklarn
nemsememek eklinde anti-sosyal kiilik bozukluu yaadklar da be-
lirtilmektedir41.
c. ocuu Ynelik Cinsel stismarn Grn Biimleri ve Ulusla-
raras Uygulamalar
Cinsel istismarn vcuda temasla ya da temas gerektirmeyen bakaca
hareketlerle yaplabileceinden sz edilmiti. Bu balkta arlkl olarak
ocua ynelik gerekletirilen cinsel istismarn grn biimleri ak-
lanacaktr.
Belirtildii zere ocuun birey olarak kabul edilmesi ve ocuun in-
san haklarnn zellikli olarak korunmas konusunun nem kazanmas
ile ocua ynelik cinsel istismar olgusu da bu konuya doru orantl ola-
rak ciddi bir nem kazanmtr. Yaplan uluslararas almalar ile o-
cuun cinsel istismarnn grn biimleri somutlatrlm ve zellikle
koruma mekanizmalar yaratlmaya allmtr.
ca. Uluslararas Dzenlemeler
1990l yllarda Birlemi Milletlerde ocuk sat, ocuk fuhuu ve
pornografisi ile ilgili zel Raportrler atanmas, nsan Haklar Komisyo-
s. 142; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 143
s. 142
39 Ayrntl bilgi iin bkz. Sava, a.g.e., s.22-23; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 144
s. 142; Sava, a.g.e., s.23
41 Sava, a.g.e., s.24
nunun bu konuya ilikin olarak eylem program benimsemesi ve 1996 y-

lnca Stockholmde yaplan ocuklarn Ticari Amalarla Cinsel Anlamda
Smrlmelerine Kar Dnya Kongresinin dzenlenmesi nemli adm-
lar olarak belirlenmekle Birlemi Milletler Genel Kurulunun 2000 y-
lnda ocuk haklar Szlemesine ek ocuk Sat, Fahielii ve Pornog-
rafisi ile ilgili htiyari Protokol benimsemesi ocuk Haklar adna ok
nemli bir adm olarak tarih gemitir42. Bu zet aklamadan hareketle
uluslararas alanda ocuklarn korunmasna ilikin yaplan almalarn
zetle aklanmas yerinde olacaktr.
Birlemi Milletler ocuk Haklarna Dair Szleme;
Daha nce de belirtildii zer ocuk Haklarna ilikin en nemli ve ilk
alma Birlemi Milletler tarafndan gerekletirilen ocuk Haklarna
Dair Szleme ocuklar in Dnya Zirvesi yapld srada imzalanm-
tr43.
Bu szleme ile 18 yan doldurana kadar her birey ocuk olarak ka-
bul edilmektedir. Bahse konu szleme ile ocuk haklarna ilikin evren-
sel ltler belirlenmi ve hukuki olarak uluslararas toplumda balayc
zellik tayan ilk szleme olarak kaytlara gemitir. Szleme ile tm
ocuklarn bireysel olarak yaam koullarnn belirlenmesini ve geliti-
rilmesini, ocuklarn salkl bireyler olarak topluma kazandrlmalarn
ve bu amala mevcut olan her trl kaynaktan aktif yararlanma haklar-
nn olduunu dzenlenmi devletlere de bu konuda pozitif ykmllkler
yklenmitir44. En ksa anlatm ile ise szlemenin asl amac ocuun
yksek yararnn salanmasdr45.
Trkiye szlemeyi 17, 29 ve 30. Maddelere ekince koyarak 14 Eyll
1990 tarihinde imzalam olup 9 Aralk 1994 tarihinde ise 4058 Sayl
Kanun ile uygun bularak kabul etmitir46.
ocuk Haklarna Dair Szlemeye Ek ocuk Sat, ocuk
Fahielii ve ocuk Pornografisi ile lgili htiyari Protokol;
Trkiye tarafndan 8 Eyll 2000 tarihinde kabul edilen47 ibu protokol
ile ocuk satnn, .ocuk pornografisinin ve ocuk fahieliinin tanm
42 Aydn, a.g.e., s.15-16; Savac, a.g.e., s. 43-44

43 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismar ve hmali Hukuksal Boyutu, s. 152-153; Sa-
va, a.g.e., s. 41-42
44 Sava, a.g.e., s. 42-42; Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismar ve hmali Hukuksal
Boyutu, s. 154
45 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismar ve hmali Hukuksal Boyutu, s. 154
46 http://ua.mfa.gov.tr/, Z.T.: 08.12.2013; http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/
pdf01/137-160.pdf, Z.T.: 08.12.2013
47 http://ua.mfa.gov.tr/; Z.T.: 08.12.2013
yaplmtr48. Bu protokol ile ocuk istismar ve ihmalinin zellikle cin-

sel istismarnn nlenmesi ile ilgili nemli bir uluslararas szlemedir ki
son yllarda gelien teknolojiye de bal olarak ocuk sat, fahielii ve
pornografisi amac ile ciddi uluslararas korumalar salanmaya all-
mtr49.
bu protokole gre taraf devletler hangi yolla olursa olsun ocuun
cinsel istismar, organlarnn kar salamak amac ile nakli, zorla altrl-
mas amalar ile teklifi teslimi ya da kabulnn olduu durumlarda lke
iinde ya da dnda bireysel ya da rgtl olmasna nem vermeksizin
kendi ceza yasalarnda yaptklar gerekli dzenlemeler ile koruma meka-
nizmalarn iletmekle ykmldrler50.
Birlemi Milletler Szlemesine Ek, nsan Ticareti, zel-
likle Kadn ve ocuk Ticaretinin nlenmesine, Engellenmesine ve
Cezalandrlmasna likin Protokol;
Trkiyenin de 4804 Sayl Kanunla uygun bularak 30 Ocak 2013 ta-
rihinde kabul ettii Snr Aan rgtl Sulara Kar Birlemi Milletler
Szlemesine ek bu protokol ile 18 yann altnda olan her birey ocuk
kabul edilmektedir51.
Bu protokol ile amalanan cinsel smr biimleri, zorla altrma
veya hizmet ettirme, esaret veya esaret benzeri uygulamalar, kulluk ve
organ ticaretinin nlenmesi amalanmtr.
Cinsel Suiistimale ve Cinsel stismara Kar Avrupa Konse-
yi Szlemeleri;
Cinsel istismar konusunda yaplan en yeni ve kapsaml szlemelerden
biri olan ibu szleme 25 Kasm 2007de imzaya alm ve 01 Temmuz
2010da yrrle girmi olsa da Trkiye szlemeyi 25 Ekim 2007de
imzalam ancak henz onaylamamtr52.
Szleme ile ocuklarn etkin ekilde korunmas amalanmakla bir-
likte szlemenin en nemli zellii cinsel istismar ve cinsel smrnn
maddi ceza hukuku anlamnda tanmn yaparak bir ilk tekil ediyor
olmasdr ki szleme; i hukuka gre cinsel etkinlikler iin yasal yaa
ulamam ocuklarla yaplan cinsel etkinlikler, aile ii istismar da d-
48 Sava, a.g.e., s. 43-44

49 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismar ve hmali Hukuksal Boyutu, s. 155
50 Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismar ve hmali Hukuksal Boyutu, s. 155; http://
ua.mfa.gov.tr/; Z.T.: 07.12.2013
51 Sava, a.g.e., s. 43; http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4804.html, Z.T.; 07.12.2013;
http://ua.mfa.gov.tr/, Z.T. : 08.12.2013
52 Sava, a.g.e., s. 44
hil olmak zere ocuk zerinde kurulan tm otorite, gven ve nfuzun

kullanlmasyla gerekleen cinsel davranlar, akli ya da fiziki engellilik
ve bamllk gibi nedenlerle ocuun savunmasz durumundan faydalan-
mak eylemleri cinsel istismar olarak kabul edilmi ve szlemeye taraf
olan devletlerin bahse konu eylemleri su olarak dzenlemekle ykml
olduklar belirtilmitir53.
Ancak Trkiye szlemeye taraf olmasna ramen halen i hukukta
geerli olmas iin n koul olan uygun bulma kanunu ile szlemeyi
kabul etmediinden bu szleme ile esasnda stlenilen ykmllkler
bakmndan Trkiye iin uluslararas sorumluluk mekanizmas iletile-
memektedir. Ancak bu kadar ciddi bir neme sahip bir anlamann im-
zalanm ve ocuk istismarnn gn getike gerek madurlarn bildir-
me oranlarndaki art gerek uluslararas toplumun tepkilerinin de ciddi
boyutlara ulam olmasna ramen uygun bulunmamasnn makul bir
aklamasnn olduunu dnmemekte ve bir an nce i hukukta gerekli
usuli ilemlerin yaplarak taraf devletlere bu denli ciddi bir maddi ceza
hukuku sorumluluu ykleyen anlamann gereklerinin yerine getirilme-
sinin Trkiyede cinsel istismar olgusu oranlar asndan yararl olaca-
n dnlmektedir.
cb. ocuu Ynelik Cinsel stismarn Grn Biimleri
Gerek uluslararas tanmlamalar ve gerekse tbbi aratrmalar sonu-
cunda elde edilen verilerden sz edilerek cinsel istismar olgusuna neden
olan etkenlerin somutlatrmasnn yaplmasnn g olduundan sz
edilmitir. Ancak gelien ve deien zaman dikkate alndnda ve ulus-
lararas toplumun da cinsel istismarna ve zellikle ocuun cinsel istis-
marna yaklamnn gncel ve youn olmas ile cinsel istismarn grn
biimleri somutlatrlmaya allmtr. Bu noktada uluslararas al-
malarn nda Aile i Cinsel stismar, ocuk Pornografisi, ocuk Fahi-
elii ve ocuk Turizmi konular hakknda ksa bilgiler veriler
i. Aile i Cinsel stismar
Aralarnda kan ba olan yani birinci dereceden yaknlk bulunan ki-
iler arasndaki cinsel ilikiyi tanmlamak iin sklkla ensest kelimesi
kullanlmaktadr54. Genel olarak ise yakn akrabalk ilikisi bulunan ya
da akraba kabul edilen arasndaki ilikiden de sz edilmekle evlatlk gibi
kanunla belirlenen akrabalk ilikilerinin sz konusu olduu kiiler ara-
sndaki ilikiden ensest olarak sz edilir55.
53 Sava, a.g.e., s. 44
54 Sava, a.g.e., s. 24-25
55 Sava, a.g.e., s. 25
Bu tr ba bulunan ilikiler arasnda gerekleen cinsel iliki daha

ak anlatmla cinsel organlara dokunma, tehircilik, mastrbasyon ve
benzeri durumlar cinsel iletiim olarak kabul edilir ve toplumsal deerler
ndan ciddi bir tepki ile karlanmaktadr. Ancak aile ii istismarn
ensest ile ayn anlamda olmadnn da belirtilmesi gereklidir. Aile ii cin-
sel istismar konusunda z ya da vey ebeveynler ile ocuklar arasndaki
cinsellii tanmlamak iin ensest tabiri ile i ie gemitir56.
Aile ii cinsel istismarn doas gerei ocukta yaratt zararlarn cid-
diyetinin ve younluunun yan sra bu tr olaylarda failin ocuun en ok
gvendii kiilerden olmas psikolojik etkiyi ve ykm ok ciddi derecede
artrmakta, ocuu ie kapank bir duruma sokmakta ve hatta baz du-
rumlarda saldrganlatrmaktadr57.
ii. ocuk Pornografisi
Birlemi Milletler ocuk haklar Szlemesi ocuk kimdir sorusuna
ilikin en ok kabul gren metin olduundan 18 yan tamamlamam
her birey ocuk kabul edilmektedir. Bu durumda 18 yan doldurmayan
ocuklarn pornografik adan ne ekilde kullanld hususunda yaplan
farkl tanmlarn alanmas yerinde olacaktr.
Avrupa Konseyi, ocuklarn cinsel kapsamda kullanld her trl
grsel-iitsel materyali ocuk pornografisi olarak kabul etmitir58. Bunun
yan sra Avrupa Siber Su Szlemesine gre ise; ocuk pornografisi cin-
sel anlamda mstehcen bir eyleme reit olmayan bir kiinin katlmn,
cinsel anlamda mstehcen bir eyleme reit grnmeyen bir kiinin ka-
tlmn gsteren grntleri ifade etmekle birlikte ocuk pornografisine
ilikin materyallerin elektronik olarak retimi, sunulmas, datm, bir
kiiden dierine tedarik edilmesi ve bunlara sahil olunmas fiilleri su
saylmaktadr59.
Interpol ise; ocuun cinsel istismarnn sonucunda ocuk pornogra-
fisinin yaratldn, ocuun genital organlarn veya cinsel hareketlerini
ieren, cinsel smrnn anlatld ve tevik edildii her trl grsel,
iitsel ve yazl materyalin ocuk pornografisi olduunu belirtmektedir60.
56 Sava, a.g.e., s. 27
57 Sava, a.g.e., s. 27-28; Polat, a.g.e., lgili Makale: ocuk stismar ve hmali Hukuksal
Boyutu, s. 141; Kara/Bier/Gkalp, a.g.e., s. 144
58 Council of Europe, Europen Committee on Crime Problems, Council of Europe Directo-
rate of Legal Affairs, Sexual Exploitation, Pornography and Prodstitution of, and Trafi-
cking in Children and Young Adultss; Reccommendation no R(91) 11 and report of the
Europen Committe on Vrime Problems, 1993, s.53
59 Orijinal metin iin bkz. http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/185.htm; ZT
28.11.2013
60 Ayrntl bilgi iin bkz.: http://www.interpol.int/contentinterpol/search?SearchText=c-
hildren&x=-1006&y=-6; Z.T.: 01.12.2013
Grlmektedir ki tm bu tanmlarn birletii nokta ocuklarn cin-

sellii ile ilgili olduudur61. Bu durumda ocuk pornografisine ocuklarn
aileleri ile dahi ektirdikleri resimler dahi dhil olabilmektedir ki pornog-
rafide ama bu tr grsel verilerin cinsel amal tahrik, doyum arac olarak
kullanlmas durumudur62. Ayrca belirtmek gerekir ki ocuk pornogra-
fisinde bir kiinin cir ocua cinsel saldrda bulunmas ya da ona cinsel
adan sahip olmasn kayda alnmasnn yan sra en nemli karakteris-
tik zellii ise ocuklarn her zaman glmsemesidir63. Zira bunun amac
madur ocuun kendisine yaplandan honut ve mutlu olduu grnt-
snn yaratlmasdr.
iii. ocuk Fahielii ve ocuk Turizmi
Cinsel istismarn bir dier tr de ocuun cinsel smrs daha ak
anlatmla ocuun cinsellii ile beraber emeinin de smrld ve ti-
cari bir amala hareket edilmesidir 64. Ancak smr cinsel istismarla
snrl kalmayp ocuk fahielii, ocuk turizmi, ocuk pornografisi e-
killerinde de gerekleebilir. Nitekim burada dier istismarlardan farkl
olarak ticari kazan elde etme durumu mevcuttur.
ocuk fahielii, ocuk pornografisi ile birlikte ocuklarn cinsel s-
mrlerinin en u ve yaygn olarak kullanld trlerdendir. cret veya
bakaca bir kar karlnda ocuun cinsel eylemlerde kullandrlmas
ocuk fuhuu olarak tanmlanr ve ocuk fuhuta cinsel/ticari bir obje ola-
rak kullanlmakta, fiziksel iddete maruz kalmakta, zorla altrlarak
adeta kle muamelesi ile kar karya kalmaktadr65 .
ocuk seks turizmi ise kiinin yaad toplumdaki toplumsal bask ve
kurallardan uzak kalma istei ve bilinci ile baka bir lkeye giderek o-
cuklarla cinsel ilikiye girmesidir66. Seks turistlerin cinsiyetlerine ilikin
net bir belirleme ya da ayrm yapmak genel olarak istismarc profili konu-
sunda belirleme yaplamamas nedenlerine dikkat edildiinde doru bir
yntem olmayaca dncesindeyiz. Zira seks turistlerinin erkek olduu
kadar kadn olma olasl da istismar nedenlerinin ok ve farkl olmas
dikkate alndnda olaandr.
61 Sava, a.g.e., s. 30
62 Sava, a.g.e., s. 29-30
63 Sava, a.g.e., s. 31
64 Sava, a.g.e., s. 33
65 Sava, a.g.e., s. 33-
66 Sava, a.g.e., s. 34-35
KNC BLM
1. 5237 Sayl Trk Ceza Kanunu67nda Dzenlenen ocuklarn
Cinsel stismar Suu
a. Genel Olarak Cinsel Saldr Sular
765 sayl mlga Trk Ceza Kanununda cinsel saldr ve cinsel istis-
mar sular Genel Ahlak ve Aile Dzenine Kar Sular blmnde yer al-
makta ve bu sularla korunan hukuksal deer genel adap ve aile dzeniy-
di68. Nitekim bu dzenlemenin amac rz ve namus kavramlarna verilen
nemden hareketle aile dzeninin korunmas ve bylece toplumsal adap
ve dzenin salanmasyd. 5237 sayl Trk Ceza Kanunu ile bu sular ki-
ilere Kar Sular blmnde yer alm ve Cinsel Dokunulmazla Kar
Sular bal altnda dzenlenmitir. Bylece 765 sayl mlga Kanunun
aksine 5237 sayl Kanun ile artk bu sular bakmndan toplumsal adap
ve aile dzeninin korunmas mantndan uzaklalm ve cinsel dokunul-
mazln ve cinsel zgrln korunmas yoluna bavurulmutur.
ocuun cinsel istismar suu ile de ocuun cinsel dokunulmazl
ve zgrlnn korunmasnn yan sra ya, deneyimsizlii, iinde bu-
lunduu durumu deerlendirme yeteneinden yoksunluu ve muhatab
olduu eylemin cinsel ierikli olup olmadn alglama yetenei bulun-
mayan ocuun kullanlmas ve smrlmesi engellenmek istendiinden
istismar terimi kullanlarak ocuun sonucunu alglayamayaca cinsel
deneyimlerden uzak tutulmas amalanmtr69.
b. ocuu Cinsel stismar Suu Genel Bilgiler
5237 sayl TCKnn 103. maddesi70 ile dzenlenen bu suta kullanlan
67 Ksaltma: TCK
68 Aydn, a.g.e., s. 16-17
69 Baytemir, Erdal, Aklamal-tihatl Cinsel Dokunulmazla Kii Hrriyetine ve Genel
Ahleka Kar Sular, Adalet Yaynevi, 2009, Ankara, s. 186; Aydn, a.g.e.17-18; Sava,
a.g.e.,, s. 56
70 Madde 103- (1) ocuu cinsel ynden istismar eden kii, yldan sekiz yla kadar ha-
pis cezas ile cezalandrlr.
Cinsel istismar deyiminden;
a) Onbe yan tamamlamam veya tamamlam olmakla birlikte fiilin hukuki anlam ve
sonularn alglama yetenei gelimemi olan ocuklara kar gerekletirilen her trl
cinsel davran,
b) Dier ocuklara kar sadece cebir, tehdit, hile veya iradeyi etkileyen baka bir nedene
dayal olarak gerekletirilen cinsel davranlar,
Anlalr.
(2) Cinsel istismarn vcuda organ veya sair bir cisim sokulmas suretiyle gerekletiril-
mesi durumunda, sekiz yldan onbe yla kadar hapis cezasna hkmolunur.
cinsel istismar deyiminden;

15 yan tamamlamam veya tamamlamasna ramen fiilin hu-
kuksal boyutunu, anlam ve sonularn alglama yetenei gelimemi o-
cuklara kar gerekleen her trl cinsel davran,
Dier ocuklara kar yalnzca cebir, tehdit, hile veya iradeyi etki-
leyen bakaca bir harekete nedene bal olarak gerekletirilen herhangi
cinsel davranlar anlalr71.
Kural olarak 18 yan doldurmayan kiilere cinsel yaamlar zerinde
tam tasarruf yetkisi tannmamtr. Bu nedenledir ki ocuklarn cinsel ya-
amlarna ilikin olarak gsterdikleri rzaya nem verilmeyerek esasnda
ocuklar dardan gelecek olumsuz davranlarn yan sra bizzat kendi-
lerine kar koruma amac da sz konusudur72.
Bu madde metninde suun hem basit hem de nitelikli hali dzenlen-
mitir. Basit cinsel istismar suu 5237 sayl TCK m.103/1-a ve b bentle-
rinde dzenlenmitir. Bu madde fkras ile basit cinsel istismar iin cinsel
bir saldr/istismarn gereklemesi gerektii hkme balanm olup han-
gi eylemlerin cinsel istismar olduu aklanmtr73.
(3) (Deiik: 29/6/2005 5377/12 md.) Cinsel istismarn stsoy, ikinci veya nc de-
recede kan hsm, vey baba, evlat edinen, vasi, eitici, retici, bakc, salk hizmeti ve-
ren veya koruma ve gzetim ykmll bulunan dier kiiler tarafndan ya da hizmet
ilikisinin salad nfuz ktye kullanlmak suretiyle veya birden fazla kii tarafndan
birlikte gerekletirilmesi hlinde, yukardaki fkralara gre verilecek ceza yar orannda
artrlr.
(4) Cinsel istismarn, birinci fkrann (a) bendindeki ocuklara kar cebir veya tehdit
kullanmak suretiyle gerekletirilmesi halinde, yukardaki fkralara gre verilecek ceza
yar orannda artrlr.
(5) Cinsel istismar iin bavurulan cebir ve iddetin kasten yaralama suunun ar neti-
celerine neden olmas halinde, ayrca kasten yaralama suuna ilikin hkmler uygula-
nr.
(6) Suun sonucunda madurun beden veya ruh salnn bozulmas halinde, onbe
yldan az olmamak zere hapis cezasna hkmolunur.
(7) Suun madurun bitkisel hayata girmesine veya lmne neden olmas durumunda,
arlatrlm mebbet hapis, cezasna hkmolunur.
71 Tezcan, Durmu/Erden, Mustafa Ruhan/ nok, R. Murat, Teorik ve Pratik Ceza zel
Hukuku, 6. Bask, Sekin Yaynevi, 2008, stanbul, s.316; alkan, Suat, 5237 Sayl
Trk Ceza Kanununda Cinsel Dokunulmazla Kar Sular ve Cinsel Amal Hrriyet-
ten Yoksul Klma Suu, Adalet Yaynevi, 2013, Ankara, s.86
72 alkan, a.g.e., s. 86; Sava, a.g.e., s. 57, Tezcan/Erdem/nok, a.g.e., s. 316
73 Madde 103- (1) ocuu cinsel ynden istismar eden kii, yldan sekiz yla kadar
hapis cezas ile cezalandrlr.
Cinsel istismar deyiminden;
a) Onbe yan tamamlamam veya tamamlam olmakla birlikte fiilin hukuki anlam ve
sonularn alglama yetenei gelimemi olan ocuklara kar gerekletirilen her trl
cinsel davran,
lgili yasa maddesinin (a) bendine dikkat edilmesi zaruridir. Zira bu-
rada ocuklara yaplan davranlarn rzaen olup olmamas dahi nem-
senmemi ve dorudan ocuun eylem sonucunu alglama yetisinde ol-
mamas hususuna nem verilerek ciddi bir koruma alan yaratlmtr74.
Yine bu maddede dzenlenen basit hal asndan gereklemesi gere-
ken cinsel istismar eyleminin cinsel amala veya cinsel isteklerin tatmin
edilmesi amac ile yaplm olabileceine de dikkat edilmelidir. Ancak cin-
sel tatmin amac suun olumas iin mutlak bir unsur deildir.
Nitelikli cinsel istismar suu ile ilgili yasa maddesinin 2. Fkrasnda
dzenlenmi olup ibu dzenleme uyarnca 1. Fkrann (a) bendinde be-
lirtilen 15 yandan kk ocuklara ve ya snrna baklmakszn al-
glama yetenei gelimemi ocuklara rzaen veya rza d bir ekilde
zorlama ile ve yine 1. Fkrann (b) bendinde belirtilen alglama yetenei
gelimi ocuklara zorlama ve benze eylemlerle gerekletirilen eylemler
nitelikli cinsel istismardr75.
Ayrca maddenin 3. ve 4. Fkralarnda cinsel istismar suuna verilecek
cezay arlatrc nitelikli halle yer almaktadr. Nitekim bu fkralarda
yakn akrabalk ilikisinin, bakm ve ilgilenme sorumluluunu stelenen
kiilerin, hizmet ve grev ilikisinin varln ile hareket eden kiilerin bu
suu ilemeleri arlatrc hal olarak dzenlenmitir.
Esasnda bu fkralarda yaplan dzenlemenin bu almann birinci
blmnde sklkla vurguland zere ocukla yakn iliki ierisinde bu-
lunan bireylere kar duyulan gvenin ciddi bir ekilde sarslmas sz
konusu olduundan ocuun menfaati ve yaplan eylemin de bu gven
ilikisinin varlnn kullanlmas nedeniyle kolaylkla yaplarak ocuun
psikolojik adan da ciddi bir ekilde sarslmas dikkate alndndan ok
yerinde bir dzenleme tekil etmitir.
c. Sula Korunan Hukuki Yarar
765 sayl mlga Kanuna kyasen 5237 sayl TCK temel hak ve zgr-
lklere daha ok nem veren ve cinsel zgrln serbeste kullanlabil-
mesini yani kiinin cinsel adan kendi vcudu zerinde serbest iradesi
ile hareket edebilecei bir anlay kabul etmektedir ki bu nedenle 5237
sayl TCK ile cinsellik bir ahlak veya edep tresi olmaktan karlm ve
b) Dier ocuklara kar sadece cebir, tehdit, hile veya iradeyi etkileyen baka bir nedene
dayal olarak gerekletirilen cinsel davranlar,
Anlalr.
74 Gndel, Ahmet,5237 sayl TCK;da Cinsel Saldr Cinsel stismar Cinsel Taciz-Rzaen
Irza Geme-Hrriyeti Kstlama-Alkoyma-Fuhu ve Mstehcen Yayn Sular, Sekin Ya-
ynevi, 2009, Ankara, s.71; alkan, a.g.e., s. 85
75 Gndel, a.g.g., s. 72
bir zgrlk deeri olarak koruma altna alnmtr76.

ocuun cinsel istismar suu ile korunan hukuki yarar cinsel doku-
nulmazln korunmas olmakla birlikte ocuun sonucunu alglayamaya-
ca ya da doru bir ekilde yorumlayamayaca erken cinsel deneyimler-
den de korunmasnn salanmasdr77.
Her ne kadar yasa maddesinde aka yazmyor olsa da almann bi-
rinci blmnde akland, uluslararas toplumda da sklkla belirtildii
zere zaten yetikinler karsnda zayf konumda olan, hayatn devam
ettirebilmek iin yetikinlerin bakm ve ilgiline muhta olan ocuklarn
hayatlar boyunca etkisi altndan kamayabilecekleri ve yetikinliklerinin
ne ekilde gelieceini belirleyecek etkilerden, ciddi travmalardan koru-
mak amac da bahse konu suun ve nitelikli hallerinin dzenlenmesinin
ruhunda yer alan bir ama olduunu dnlmektedir. Zira nitelikli hal-
ler dikkate alndnda aka madurun ruh ve beden salnn bo-
zulmas dzenlemesi mevcuttur78.
d. Suun Faili ve Maduru
Bu suun faili iin zel bir dzenleme yoktur. Kadn veya erkek fark et-
meksizin herkes bu suun faili olabilir. Esasnda cinsel istismar suunun
farkl cinsten ocua kar ilenebilecei gibi ayn cinsten ocua kar da
ilenebilecei de tartmaszdr79. Failin ya konusunda ak bir dzen-
leme bulunmamakla birlikte 5237 sayl TCKnn 31. Maddesi80 dnda
failin ocuk olmas zel bir durum yaratmamaktadr.
76 Aydn, a.g.e., s. 17; Baytemir, a.g.e.; s.6-7
77 Aydn, a.g.e., s. 17-18
78 Yarg. CGK, 20.11.2007 T., 5-142E. / 240 K. (www.kazanci.com.tr)
79 Aydn, ag.e., s.18; alkan, a.g.e., s. 86-87; Tezcan/Erdem/nok, a.g.e., s. 298
80 YA KKL / Madde 31 - (1) Fiili iledii srada oniki yan doldurmam olan
ocuklarn ceza sorumluluu yoktur. Bu kiiler hakknda, ceza kovuturmas yapla-
maz; ancak, ocuklara zg gvenlik tedbirleri uygulanabilir.
(2) (Deiik fkra: 29/06/2005-5377 S.K./5.mad) Fiili iledii srada oniki yan doldur-
mu olup da onbe yan doldurmam olanlarn iledii fiilin hukuk anlam ve sonu-
larn alglayamamas veya davranlarn ynlendirme yeteneinin yeterince gelimemi
olmas hlinde ceza sorumluluu yoktur. Ancak bu kiiler hakknda ocuklara zg
gvenlik tedbirlerine hkmolunur. ledii fiilin hukuk anlam ve sonularn alglama
ve bu fiille ilgili olarak davranlarn ynlendirme yeteneinin varl hlinde, bu kiiler
hakknda su, arlatrlm mebbet hapis cezasn gerektirdii takdirde oniki yldan
onbe yla; mebbet hapis cezasn gerektirdii takdirde dokuz yldan onbir yla kadar
hapis cezasna hkmolunur. Dier cezalarn yars indirilir ve bu hlde her fiil iin veri-
lecek hapis cezas yedi yldan fazla olamaz.
(3) (Deiik fkra: 29/06/2005-5377 S.K./5.mad) Fiili iledii srada onbe yan doldur-
mu olup da onsekiz yan doldurmam olan kiiler hakknda su, arlatrlm m-
ebbet hapis cezasn gerektirdii takdirde onsekiz yldan yirmidrt yla; mebbet hapis
cezasn gerektirdii takdirde oniki yldan onbe yla kadar hapis cezasna hkmolunur.
Dier cezalarn te biri indirilir ve bu hlde her fiil iin verilecek hapis cezas oniki
yldan fazla olamaz.
Esasnda ya kkl konusunda faillik dnldnde sorunla-

rn ortaya kabilecei mutlaktr. Nitekim yalar 15 yandan kk olan
ya da 15 yan doldurmu ve ancak 18 yandan kk olan 2 ocuk
arasnda gerekleen cinsel iliki sz konusu olduunda kimin madur ya
da kimin fail olduunu zmne ilikin ciddi sorunlar ortaya kabilece-
inden somut olayn tahlilinin ok iyi yaplmas gerekmektedir.
Bu konuda eitli grler ileri srlm ve tartmalar yaanm olsa
da eylemin sonucunu bilebilecek konumda olan ve dier taraf bu eyle-
mi yapmaya ikna eden, zorlayan tarafn suun faili olduunu dnmek
yerinde olacaktr. Ancak muhakkak ki somut durumlarda bu durumun
tahlil edilmesi ok ciddi bir psikolojik disiplin gerektirecektir.
Suun maduru ise hi tartmasz ocuktur. Uluslararas szleme-
lerden hareketle 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 11. Maddesi81 uya-
rnca erginlik yani reitlik ya 18 olarak kabul edilmi olur 5237 sayl
TCKnn ocuun cinsel istismar dzenlemeleri de 15 yandan kk
olan ocuklar ve 15 yandan byk olup 18 yan doldurmam ocuk-
lar olarak madur konumunu ayr ayr dzenlemitir82.
Suun maduru 15 yandan kk ise failin yana, madurun rzas
olup olmadna, madurun iradesinin hile veya bakaca bir ekilde et-
kilenip etkilenmediine, madurun vcuduna organ veya sair bir cisim
sokulup sokulmadna baklmakszn ceza ngrlmtr; ancak 15
yandan kk olan madura kar failin cebir, hile tehdit kullanmas,
madurun vcuduna organ veya sair cisim sokmu olmas halinde ise
cezann arlatrlmas sz konusudur83.
Suun maduru 15 yandan byk ve ancak 18 yandan kk ise
failin cinsel ierikli davranlar ne ekilde gerekletirdiine, madurun
iradesini etkileyip etkilemediine, madurun vcuduna organ veya sair
bir cisim sokup sokmadna dikkat edilmektedir. Eer fail madurun
rzasn etkilememi, madurun vcuduna organ veya sair bir cisim sok-
mam ise eylem su olarak deerlendirilmemektedir.
Burada nemli olan husus madurun 15 yan bitirmi olmasna ra-
men maruz kald eylemin hukuki anlam ve sonularn alglayabilecek
olgunlukta olup olmadnn tespitidir. Zira madur 15 yan bitirmi
olmasna ramen eylemi deerlendirebilecek alglama yetisine sahip deil
81 b. Erginlik / MADDE 11.-Erginlik onsekiz yan doldurulmasyla balar.

Evlenme kiiyi ergin klar.
82 Aydn; a.g.e., s.21; alkan, a.g.e., s. 87-88
83 Aydn; a.g.e., s.21
ise 15 yan bitirmemi ocuklara uygulanan hukuki statye sahip ola-

caktr84.
Eer fail 15 yandan byk ve ancak 18 yandan kk madur ile
onun rzas dhilinde cinsel iliki kurmu yan vcuduna organ veya sair
bir cisim sokmu ise artk 5237 sayl TCK m.103 deil Reit Olmayanla
Cinsel liki Suunun dzenlendii 104. madde dikkate alnacaktr.
Ancak genel olarak bu dzenlemenin ocuun cinsel adan korunma-
s ve dzenlemenin ruhunda yer alan ocuun psikolojik adan korun-
mas amalarnn nemi ve ciddiyetine dikkat ekiyor olmasnn yan sra
madurun ya konusundaki ayrm uyarnca uygulamada yasa maddesi-
nin amacna ulap ulamayaca sorunu tartlmaldr.
Madde okunduu haliyle keskin hatlar olan ve ocuun korunmasn
amalayan bir ekilde dzenlenmitir. Ancak madurun yaad olayn
etkisini atlatabilmesi ve olayn aydnlatlabilmesi iin ciddi bir psikolo-
jik destek almas ve srecin yeniden yaatlarak ikincil maduriyetlerle
kar karya braklmamas gerekmektedir. Bylece yaplacak psikolojik
yardm ile madurun hangi ya grubuna dhil olaca, eylemin sonucunu
anlayacak alglama erginliinde olup olmad salkl bir ekilde tespit
edilebilecektir.
2. Deerlendirme ve Sonu
Gerek uluslararas alanda ve gerekse ulusal dzlemlerde ocuk ve o-
cuk haklar son yzylda nem kazanmtr. zellikle ocuklarn kazan
salamak veya sadece tatmin salamak adna cinsel amal kullanlma-
lar konusunda dnya genelinde ciddi bir gelime sz konusudur. Her
ne kadar uluslararas szlemeler veya i hukuk dzenlemeleri yaplyor
olsa da bu dzenlemelerin elde edilen verilerden hareketle ortaya kt
aktr. Ama bu noktada elde edilemeyen verilerin hangi oranda olduu
konusu nemlidir.
Bu almann birinci blmnde ahlak kurallar ve geleneklerden
kaynaklanan toplumsal basklar nedeni ile ocuklarn maruz kaldklar
istismar eylemlerine sessiz kaldklar, aile kavramnn neminden dolay
yaadklar eylemi dlama, tekiletirme gibi davranlar sergiledikleri
ya da konumak istediklerine yine aile iinde uygulanan bask ile sustu-
rulduklarndan sz edilmitir. Bu gibi engeller sz konusu olduundan
ocuklarn hangi boyutlarda ve ne sklkla cinsel istismara maruz brakl-
dklarnn tespiti ok zordur.
84 Aydn, a.g., s.22;

Dier yandan uluslararas toplumun ocuun cinsel istismarna kar

tutumu ok byk bir adm ve mit verici bir gelimedir. Zira doas gere-
i yaamn devam ettirebilmek iin yetikinlere ihtiya duyan ocuk iin
gvenli bir ortamn salanmas esasnda uluslararas toplumun gvenilir,
huzurlu ve aydnlk bir aa ynelik adm atmasnn temelidir. Gerek fi-
ziksel gerekse zihinsel olarak salkl geliimini salayan ocuklarn uzun
vadede salkl bireyler olarak bata yaadklar evreye sonrasnda ulus-
lararas topluma ciddi katklar olaca tartmaszdr.
Cinsel istismar ile mcadele politikalarnda en byk sorumluluk
devletlere dmektedir. ncelikli olarak uluslararas szlemelere taraf
olmak ile zaten uluslararas boyutta ocuun her trl istismara kar
korunaca taahhdn veren devletlerin bu taahhd yerine getirmesi
iin i hukuklarnda ciddi bir yenilenme yapmalar gerekmektedir.
Yaplacak olan ceza kanunu deiiklikleri ya da dzenlemeleri ve bu-
nun yan sra ocuun korunmasna ilikin zerk olarak yaplan dzenle-
meler byk bir adm olarak deerlendirilebilir. Ama asl sorun yaplan
dzenlemelerin ne ekilde ve hangi oranda baar ile uygulanddr.
lkemizde 5237 sayl TCK ile ocuun cinsel istismar su olarak d-
zenlenmi ve esasnda ok byk bir adm olan cinsel dokunulmazlk
bir hak olarak ele alnmtr. Bu lkemiz asndan by bir geliimdir.
Ancak halen ok ciddi oranlarda ocuk istismar ile kar karya kalnd-
sylenmektedir. Bu nedenle sorunun ceza hukukundan ok toplumsal
geliimi sorunu olduunun tespiti ve bu sorunun zmne ilikin al-
malar yaplmas nemlidir.
Nitekim istismar olgusu gerekletiinde soruturma ve kovuturma
makamlar yalnzca kendilerine belirtilen bilgiler nda hareket etmek-
tedir. Yaplan aratrma ve denetimler ancak madur tarafndan alan
kap ile elde edilmektedir. Oysaki toplumumuzdaki en byk sorun is-
tismara maruz kalan madurun bunu reddetmesi, bastrlma ile sessiz
kalmasdr. Bu nedenle ilk olarak ceza hukukunun yetersizlii yerine top-
lumsal geliim ve bilinlendirme almalarn yaplmas gerekmektedir.
ncelikle madur ocuklara ynelik olarak ciddi rehabilitasyon alma-
lar yaplmas gerekmektedir. Yaadklar olayn sorumlusunun kendileri
olmad ve yaadklar olayn utan verici bir olay olmad ve hatta utan-
mas gerekenin bu eylemi yapan kii olduu bilinci yaratlmaldr. Bylece
gelecek asndan ocuklarn yaadklar travmann iddetinin azaltlmas
ilk hedef olmaldr.
Buna ek olarak cezalarn yetersizlii veya uygulanan takdiri indirim
nedenleri konusunda madurun ocuk olmas nedeni ile toplumsal tepki

ok fazladr. Ancak asl amacn eylemi cezalandrmak ve ibret olmasn
salamak deil nleme olduu unutulmamaldr. Alternatif cezalandr-
ma yntemlerinin denenmesi yerinde bir yntem olacaktr. Ama bunun ile
amalanan faillerin bir daha ocuk sahibi olmalarn engelleyecek ilalar,
cinsel olarak yetkinliklerini ortadan kaldracak tedaviler olmamaldr.
Zira bir hakkn korunmas amalanrken bakaca bir hakkn ortadan
kaldrlmas kabul edilemez. Asl amacn faillerin de rehabilite edilme-
si, cezalandrlmalar akabinde ciddi psikolojik destek verilmek suretiyle
topluma kazandrlmalar olmaldr.
Hali hazrda Trkiyede belirilen amalarn gerekleebilesi iin uygun
bir zemin olmad dnlebilir. Nitekim ilk olarak toplumsal tabular-
dan, ailelerin temeline oturmu rf ve adetlerden, ekonomik kmazlar-
dan syrlmak gerekmektedir. Oysa Trkiye gibi gelime srecini sancl
geiren lkeler asndan rehabilitasyon almalar byk nem ta-
maktadr. Bu nedenle devletin bireylere ynelik ciddi gelitirme ve eitme
almalar yapmalar yerinde olacaktr.
6526 Sayl Kanun1 ile Yaplan
Deiikliklerle CEZA MUHAKEMES
KANUNUNDA TELEKOMNKASYON YOLUYLA
LETMN DENETLENMES
Av. Dilan IIK
I. GR
Gnmzde teknolojinin gelimesi ile insanlar arasndaki haberleme
yntemleri eitlilik kazanmakta ve iletiim olduka kolaylamaktadr.
Bu gelimeler ayn zamanda su ilenmesini, buna araclk ve yardm da
kolay hale getirmektedir. Bu nedenle sula mcadelede teknolojiden fay-
dalanlmas gerei ortaya kmaktadr.
Sula mcadelede teknolojinin kullanlmas, sularn nlenmesine ve
ilenen sularn ortaya karlmasna yardm etmekle birlikte kii hak ve
zgrlklerine mdahaleyi de arttrmaktadr. Bu noktada kurulacak den-
genin nemi olduka fazladr. Nitekim kii hak ve zgrlkleri uluslarara-
s belgeler ve Anayasa ile gvence altna alnm ve snrlanabilecei haller
ve snrlamann koullar belirlenmitir. Dolaysyla yaplacak mdaha-
lenin bu standartlara uygun olmas, kii hak ve zgrlklerine yaplacak
mdahalelerin en aza indirilmesi asndan byk nem tamaktadr.
Yaplan almann konusunu tekil eden iletiimin denetlenmesi ted-
biri, Trkiyenin de taraf olduu Avrupa nsan Haklar Szlemesinin
(AHS) 8. maddesinde ve 1982 Anayasasnn 22. maddesinde gvence
altna alnm olan zel hayatn gizlilii hakk ve bu hak kapsamnda yer
alan haberleme zgrlne mdahale tekil etmektedir. Yaplacak olan
mdahalenin de bu belgelerde belirlenmi olan kriterlere uygun olmas
ve bu haklara yaplacak muhtemel keyfi mdahalelerin nlenmesi gerek-
mektedir.
Trk hukukunda iletiimin denetlenmesi temel olarak iki amala ya-
plmaktadr. Bunlardan biri 5397 Sayl Kanun2 ile mevzuatmza giren
nleme amal iletiimin denetlenmesi, dieri ise Ceza Muhakemesi Kanu-
1 Terrle Mcadele Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu ile Baz Kanunlarda Deiiklik
Yaplmasna Dair Kanun, Resmi Gazete Tarihi: 06.03.2014, Says: 28933(Mkerrer)
2 Resmi Gazete Tarihi: 23.07.2005, Says: 25884
6526 Sayl Kanun le.. Av. D. IIK 411
nunda3 dzenlenmi olan adli amal iletiimin denetlenmesidir. nleme

amal iletiim denetlenmesi, su ilenmeden nce suun nlenmesi ve
ilgili kanunda ngrlen amalar iin yaplan denetlemedir. Adli amal
iletiimin denetlenmesi ise su ilendikten sonra veya teebbs aamasn-
da kaldnda delil elde etmek amal yaplmaktadr. alma kapsamnn
snrl olmas nedeniyle, nleme amal iletiimin denetlenmesi tedbirine
bu almada deinilmeyecektir.
Bu alma kapsamnda, adli amal iletiimin denetlenmesi tedbiri
uygulanabilmesi iin, ak dzenleme yaplmadan nceki ve yapldktan
sonraki uygulama durumu deerlendirilecek, kanunda ngrlen artlar
aklanacak, tedbir karar ve kapsam deerlendirilerek tesadfi deliller
konusu incelenecektir.
II. 5271 SAYILI CEZA MUHAKEMES KANUNU NCES
DNEMDE LETMN DENETLENMES TEDBR
letiimin denetlenmesi tedbirine ilikin, 1999 yl ncesinde Trk hu-
kukunda ak bir dzenleme bulunmamaktayd. Ancak yine de uygulama-
da iletiimin denetlenmesi tedbirine bavurulmaktayd. Dayana olarak
ise mlga 1412 sayl Ceza Muhakemesi Usul Kanununun 91. madde-
sinde dzenlenmi olan postada el koyma tedbirinin 2. fkrasnda yer
alan vesair mersule ifadesinin geni yorumlama ve kyas yoluyla genile-
tilmesi gsteriliyordu4. Fakat hibir dzenleme olmakszn, kyas yoluyla
iletiimin denetlenmesi tedbirinin uygulanmas hukuka aykr nitelik ta-
maktadr. ncelikle belirtmek gerekir ki; ceza muhakemesi hukukunda
kural olarak kyas mmkndr; ancak sz konusu ilem kii hak ve z-
grlklerine mdahale tekil edecekse kyas yasa bulunmaktadr5. leti-
imin denetlenmesi tedbiri de dorudan kiinin haberleme zgrlne
ve dolaysyla zel hayatn gizliliine yaplan bir mdahaledir. Bu nedenle
bu tedbirin uygulanmasnda kyas yolunun kullanlmas mmkn olma-
maldr6. Bunun yan sra gerek Avrupa nsan Haklar Mahkemesi itihat-
3 Resmi Gazete Tarihi: 26.09.2004, Says: 25611 (CMK olarak anlacaktr.)

4 Asuman Aytekin nceolu, Trk Hukukunda Adli Amal letiimin Denetlenmesi, Uur
Alacakaptana Armaan, Cilt 1, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul, 2008, s.
105; Nur Centel, 5271 Sayl Ceza Muhakemesi Kanununa Gre Telekomnikasyon
Yoluyla Yaplan letiimin Denetlenmesi, Prof. Dr. Kksal Bayraktara Armaan, Cilt 1,
Beta, stanbul, 2011, s. 163
5 Nurullah Kunter/Feridun Yenisey/Aye Nuholu, Muhakeme Hukuku Dal Olarak Ceza
Muhakemesi Hukuku, kinci Kitap, 17. Bas, Beta, stanbul, 2010, s. 55
6 Mehmet Murat Yardmc, letiimin Denetlenmesi, Sekin, Ankara, 2009, s. 172
lar7 gerek 1982 Anayasas8 gerei temel hak ve zgrlklere mdahale

ancak kanunla yaplabilir. Aksi halde yaplan mdahale hukuka aykrdr.
30 Temmuz 1999 tarihinde yrrle giren kar Amal Su rgt-
leriyle Mcadele Kanunu9 ile iletiimin denetlenmesi tedbiri ilk kez, zel
olarak ve aka dzenlenmitir. Kanunun 2. maddesinde yaplan bu d-
zenleme ile bu kanunda gsterilen sular iin, bu sular ilediinden,
itirak ettiinden ya da ilendikten sonra faillere her ne surette yardm,
yataklk ya da araclk ettiinden phelenilen kiilerin iletiimin dinlen-
mesi ve tespiti mmkn klnmtr. Bu dzenleme neticesinde kyas ya-
plmas ortadan kalkm ve yalnz bu kanunda ngrlen sular asn-
dan iletiimin denetlenmesi mmkn olmutur10.
1 Haziran 2005 tarihinde yrrle giren ve halen yrrlkte olan
5271 sayl Ceza Muhakemesi Kanunu ile iletiimin denetlenmesi daha
kapsaml olarak 135. maddede dzenlenmi ve 4422 sayl ASMK y-
rrlkten kaldrlmtr11.
III. 5271 SAYILI CEZA MUHAKEMES KANUNUNDA LETMN
DENETLENMES TEDBR
2005 ylnda yrrle giren CMK ile adli amal olarak yaplan iletii-
min denetlenmesi tedbiri bu kanunun Telekomnikasyon Yoluyla leti-
imin Denetlenmesi balkl beinci blm altnda 135. maddede leti-
imin tespiti, dinlenmesi ve kayda alnmas balyla yer alan dzenle-
meye tabi klnmtr. Bylece AHS ve Anayasa ile gvence altna alnm
olan haberleme zgrlne ve zel hayatn gizlilii hakkna ciddi ve ar
bir mdahale tekil eden iletiimin denetlenmesi tedbiri kapsaml olarak
dzenlenmi ve keyfi mdahalelerin hukuken ortadan kalkmasn sala-
mtr. Nitekim, 135. maddenin 8. fkrasnda (6526 sayl Kanun ncesi
7. fkra) yer alan Bu maddede belirlenen esas ve usuller dnda hi
kimse, bir bakasnn telekomnikasyon yoluyla iletiimini dinleyemez
7 Aaolu/Trkiye, 12.12.2005, Bavuru No: 27310/95; Kruslin/Fransa, 24.04.1990,

Bavuru No:11801/85, Malone/Birleik Krallk, 02.08.1984, Bavuru No: 8691/79
8 1982 Trkiye Cumhuriyeti Anayasas Madde 13: Temel hak ve hrriyetler, zlerine
dokunulmakszn yalnzca Anayasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal
olarak ve ancak kanunla snrlanabilir. Bu snrlamalar, Anayasann szne ve ruhuna,
demokratik toplum dzeninin ve lik Cumhuriyetin gereklerine ve lllk ilkesine
aykr olamaz.
9 Bundan sonra ASMK olarak anlacaktr.
10 nceolu, s.105; Mustafa Takn, Adli ve stihbari Amal letiimin Denetlenmesi,
Sekin, Ankara, 2011, s. 64
11 5320 sayl Ceza Muhakemesi Kanununun Yrrlk ve Uygulama ekli Hakknda
Kanunun 18. maddesinin 1. fkrasnn (d) bendi uyarnca 4422 sayl kar Amal Su
rgtleri ile Mcadele Kanunu yrrlkten kaldrlmtr.
ve kayda alamaz. hkm getirilerek bu gvence salanmaya allm-

tr. Yaplan dzenleme ile AHS ve Anayasann arad kii hak ve zgr-
lklerine mdahalenin keyfilikten uzak ve kanunla yaplmas kriterlerine
uygun bir hale gelmitir.
06.03.2014 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren
6526 Sayl Kanun ile CMKnn 135. maddesinde yer alan iletiimin denet-
lenmesi tedbirinde nemli deiiklikler yaplmtr. Bu deiiklikler sonu-
cunda, tedbirin uygulanabilmesi iin aranan phe, karar mercii, uygu-
lanma sresi, tedbir karar uygulanabilecek sularda nemli farkllklar
bulunmaktadr. Mevcut dzenleme ile tedbirin uygulanmasnda keyfiliin
nne geilebilme amalanm, tedbirin uygulanmas zorlam; ancak
adeta alelacele denilebilecek bir dzenleme nitelii tad sylenebile-
ceinden, uygulamada eliki yaratabilecek hususlar eksik braklmtr.
A. KAVRAMLAR
Ceza Muhakemesi Kanununun 135. maddesinde dzenlenmi olan
iletiimin denetlenmesi tedbirinin Telekomnikasyon Yoluyla letiimin
Denetlenmesi balkl beinci blmde dzenlendiini daha nce belirt-
mitik. Kanunda telekomnikasyon, iletiim ve iletiimin denetlenmesi
kavramlar kullanlm; fakat bunlarn tanmlar yaplmamtr. Bu nok-
tada bu kavramlar zerinde durmak ve bunlarn ne olduuna deinmek
gerekmektedir.
Telekomnikasyon letiim
Telekomnikasyon kavram, Telekomnikasyon Yoluyla Yaplan le-
tiimin Tespiti, Dinlenmesi, Sinyal Bilgilerinin Deerlendirilmesi ve Kay-
da Alnmasna Dair Usul ve Esaslar ile Telekomnikasyon letiim Ba-
kanlnn Kurulu, Grev ve Yetkileri Hakknda Ynetmelik12 ve Ceza
Muhakemesi Kanununda ngrlen Telekomnikasyon Yoluyla Yaplan
letiimin Denetlenmesi, Gizli Soruturmac ve Teknik Aralarla zleme
Tedbirlerinin Uygulanmasna likin Ynetmelik13te ayn ekilde tanm-
lanmtr. Ynetmeliklerde telekomnikasyon tanm aret, sembol, ses
ve grnt ile elektrik sinyallerine dntrlebilen her trl verinin;
kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, elektrokim-
yasal, elektromekanik ve dier iletim sistemleri vastasyla iletilmesi,
gnderilmesi ve alnmas eklinde yaplmtr.
12 Resmi Gazete Tarihi: 10.11.2005, Says: 25989 (2005 tarihli Ynetmelik olarak
anlacaktr.)
13 Resmi Gazete Tarihi: 14.02.2007, Says: 26434 (2007 tarihli Ynetmelik olarak
anlacaktr.)
letiim kavram ise ne kanunda ne de ynetmeliklerde tanmlanma-

mtr. Bu kavram doktrinde haber, yaz, resim, ses veya sinyallerin,
telefon, telgraf, radyo veya benzeri elektromanyetik dalgalarla gnde-
rilmesi veya alnmas eklinde tanmlanmaktadr14. Mlga 4422 sayl
ASKnin 2. maddesinde ve 4422 sayl ASK Uygulanmasna likin
Ynetmeliin 4. maddesinde iletiim telefon, faks ve bilgisayar gibi
kablolu, kablosuz veya dier elektromanyetik sistemlerle veya tek yn-
l sistemlerle alnan veya iletilen sinyaller, yazlar, resimler, grnt
veya sesler ve dier nitelikteki verilerin nakledilmesi eklinde tanm-
lanmtr.
letiimin Denetlenmesi
letiimin denetlenmesi kavram, Kanunun beinci blm balnda
kullanlmakla birlikte kapsamna nelerin girdii 135. madde ieriinden
anlalmaktadr. letiimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alnmas balkl
135. maddede denetim kapsamnda yaplabilecek ilemler olarak tespit,
dinleme, kayda alma ve sinyal bilgilerinin deerlendirilmesi saylmtr.
Hkmn 5. fkrasnda bir de yine tespit niteliinde olan ve pheli veya
sann yakalanabilmesi iin kullanlabilecek mobil telefonun tespiti gs-
terilmitir.
135. maddede iletiimin denetlenmesi kapsamnda gsterilen bu usul-
lerin tanmlar kanunda bulunmamakla birlikte 2005 ve 2007 tarihli Y-
netmeliklerde yaplmtr. ngrlen bu usullerden iletiimin dinlenmesi
ve kayda alnmas birlikte tanmlanmtr. Her iki ynetmelikte de Te-
lekomnikasyon yoluyla gerekletirilmekte olan konumalarn din-
lenmesi ve kayda alnmas ile dier her trl iletiimin uygun teknik
aralarla dinlenmesi ve kayda alnmasna ynelik ilemler(i) eklin-
de tanm yaplmtr. Yaplan bu tanm yeterli aklkta deildir. yle ki
dinleme iletiimin yetkili kii tarafndan e zamanl olarak gerekleti-
rildiinde bir sknt bulunmamaktadr. Ancak iletiim otomatik olarak
kaydedildikten sonra dinlendiinde bu ilemin dinleme mi tespit mi oldu-
u tartmaldr. Doktrinde dinleme ileminin e zamanl gerekletirilen
bir ilem olduu kabul edilmektedir15. Her ne kadar yaplan tanm ger-
ekletirilmekte olan iletiimlerden bahsediyor olsa da, kayt zerinden
gerekletirilen dinleme ile iletiimin ieriine girildiinden bu ilemin de
dinleme olarak kabul edilmesi gerekir16.
14 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.44; Seydi Kaymaz, Ceza Muhakemesinde Telekomnikasyon
Yoluyla Yaplan letiimin Denetlenmesi, Sekin, Ankara, 2011, s. 54; Takn, s. 79
15 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.45; Ersan en, Trk Hukukunda Telefon Dinleme Gizli
Soruturmac X Muhbir, 5. Bask, Sekin, Ankara,2011, s.84
16 nceolu, s. 108
letiimin tespiti kavram, 2005 ve 2007 tarihli Ynetmeliklerde le-

tiimin ieriine mdahale etmeden, iletiim aralarnn dier iletiim
aralaryla kurduu iletiime ilikin arama, aranma, yer bilgisi ve kim-
lik bilgilerinin tespit edilmesine ynelik ilemler(i) eklinde tanmlan-
mtr.
2005 ve 2007 tarihli Ynetmeliklerde sinyal bilgisi Bir ebekede ha-
berlemenin iletimi veya faturalama amacyla ilenen her trl ve-
ri(yi) olarak tanmlanm; sinyal bilgilerin deerlendirilmesi tanm ise
2007 tarihli ynetmelikte letiimin ieriine mdahale niteliinde ol-
mayp yetkili makamdan alnan karar kapsamnda sinyal bilgilerinin
iletiim sistemleri zerinde brakt izlerin tespit edilerek, bunlardan
anlamlandrlan sonular karmak zere gerekletirilen deerlendir-
me ilemleri(ni) eklinde yaplmtr.
Yaplan bu tanmlarn, zellikle sinyal bilgilerin deerlendirilmesi ta-
nmnn ok ak olmad grlmektedir. Bu iki kavramn birbirinden
ayrlmasnda sknt yaratabilir niteliktedir. Olduka teknik nitelikte olan
bu kavramlardan ne anlalmas gerektii doktrinde, iletiimin tespiti a-
sndan pheli veya sann yerinin tespiti, hangi zamanlarda, hangi nu-
maralarla, ne kadar konumu olduu gibi ierie girilmeksizin detay bil-
gi edinilmesi17; sinyal bilgilerinin deerlendirilmesi asndan da elektrik
yknden oluan bir verinin iletiim sistemi zerinde ilk kullancdan son
kullancya kadar olan yolculuu srasnda brakt izlerin tespit edilerek
bunlardan anlamlandrlan sonular karlmas18 eklinde anlalmas
gerektii belirtilmitir. Ancak sinyal bilgilerinin deerlendirilmesi asn-
dan yine de ok net olmayan bir sonu ortaya kmakta olup hukukular
asndan daha net anlalr tanmlamalarn yaplmas gerekmektedir.
letiimin tespiti asndan bir dier eksik nokta ise telekomnikasyon
aralar ile gnderilen mesajlar, elektronik postalar, faksa ilikin ak bir
dzenlemenin olmamasdr. Nitekim iletiim yntemlerinden olan bu me-
saj, elektronik postalar ve fakslar, konumalar gibi e zamanl yaplma-
dklarndan dinleme ve kayda alma kapsamnda denetlenmesi mmkn
deildir. Bu durumda ancak bu fakslarn, mesajlarn ya da elektronik
postalarn tespiti mmkn olabilir. Ancak mevcut dzenlemede iletiimin
tespiti tanm ile bu mmkn deildir. yle ki; iletiimin tespiti ilemi,
iletiimin ieriine mdahale yaplmakszn gerekleebilir. Dolaysy-
la yazl olarak gerekleen bu iletiim ekillerinde iletiimin tespiti de
17 nceolu, s. 109
18 Kunter/Yenisey/Nuholu, s. 47
mmkn deildir19. Bu nedenle iletiim kapsamnda olan bu trlerin de

dzenleme kapsamna alnmas gerekmektedir.
B. LETMN DENETLENMES TEDBRNE BAVURMA
ARTLARI
Uluslararas szlemeler ve Anayasa ile gvence altna alnm haber-
leme zgrl ve zel hayatn gizlilii hakkna ciddi ve ar bir mdaha-
le tekil eden iletiimin denetlenmesi tedbiri, CMKnn 135. maddesinde
kapsaml olarak ve sk koullara balanarak dzenlenmitir. Bu tedbire
bavurulabilmesi iin kanunda ngrlen artlar, 6526 sayl Kanun ile
yaplan deiiklikler de gz nne alnarak, u ekilde zetlemek mm-
kndr: Ceza soruturma veya kovuturmasnn olmas, su ilendiine
ilikin somut delillere dayanan kuvvetli su phesi sebeplerinin bulun-
mas, baka suretle delil elde etme imkannn bulunmamas ve denetime
konu fiilin 135. maddenin 7. fkrasnda saylan snrl saydaki sulardan
birinin kapsamnda olmas.
1. Ceza Soruturma veya Kovuturmas Bulunmas
letiimin denetlenmesi tedbirine, 135. maddenin ilk cmlesinde Bir
su dolaysyla yaplan soruturma ve kovuturmada eklinde aka be-
lirtildii zere soruturma veya kovuturma aamasnda karar verilebilir.
Yani kii hakknda soruturma balatlmadan ya da hkm verildikten
sonra iletiimin denetlenmesi mmkn deildir20.
Soruturma veya kovuturma aamasnda verilebilen bir tedbir karar
olduundan ancak pheli veya sank hakknda iletiimin denetlenmesi
mmkndr. letiimin tespiti ilemi asnda 5353 sayl Kanun21 ile ya-
plan deiiklik dorultusunda madde metninden kullanmakta olduu,
kullanlan ibareleri karlmtr. Bu nedenle pheli ya da sann fiilen
kulland; fakat bakasna ait telefon ile gerekletirdii iletiimin tespiti
mmkn deildir. zetle iletiimin denetlenmesi tedbiri ancak pheli
veya sank hakknda, onlara ait iletiim aralar iin uygulanabilir. 2007
tarihli Ynetmeliin aksi yndeki dzenlemesi22, kanunda ngrlmeyen
bir snrlamay ierdii iin kanuna aykrdr.
19 en, s. 85; nceolu, s.109

20 nceolu, s.112
21 Resmi Gazete Tarihi: 01.06.2005, Says: 25832
22 2007 tarihli Ynetmeliin 7. maddesinin 2. fkrasnda Birinci fkrada saylan tedbirler,
hakknda tedbir uygulanacak kiinin zerine kaytl veya kullanmakta olduu iletiim
aralarnn tm hakknda uygulanabilir. Hakknda karar verilen kii ile iletiim ara
sahibinin farkl kiiler olmas hlinde bu durum talep ve kararda aka belirtilir.
eklinde nc kiiler hakknda iletiimin denetlenmesi tedbiri uygulanabilmesini
mmkn klmtr.
Madurun rzas ile failin bulunmas amal iletiiminin tespiti a-

sndan da CMKnn 135. maddesi dorultusunda iletiimin tespiti karar
verilmesi mmkn deildir. Her ne kadar 2007 tarihli Ynetmeliin 10.
maddesinin 4. fkrasndaki Bir soruturma srasnda delil toplama kap-
samnda, somut olayn zelliine gre madd gerekliin aratrlmas
ve adil bir yarglamann yaplabilmesi iin zorunlu olduu takdirde,
ak rzasnn bulunmas ve iletiim aracnn kendisine ait olmas ar-
tyla ikyetinin iletiiminin tespiti Cumhuriyet savcsnn yazl kara-
ryla Bakanlktan istenir. eklindeki dzenleme bunu mmkn klyor
olsa da Yargtay ayn kanaatte deildir. Ynetmelik resmi gazetede yrr-
le girdikten sonra da ayn dorultuda verilen Yargtay kararlarnda23
da belirtildii zere CMKnn 161 ve 162. maddelerinde yer alan savcnn
genel aratrma grev ve yetkisi kapsamnda tespit ettirmesi mmkn-
dr. Ancak CMK 135/8 hkm nedeniyle dinleme ve kayda alma yoluna
bavurmas mmkn deildir. Bu ekilde elde edilen deliller hukuka ay-
kr nitelik tayacaktr.
letiimin denetlenmesi tedbirinin uygulanmasn kanun, aka soru-
turma ve kovuturma aamalarnda mmkn kabul ettiinden disiplin
soruturmas ve idari soruturmalarda delil elde etmek iin 135. madde
ngrlen bu tedbire bavurulamaz24.
2. Somut Delillere Dayanan Kuvvetli phe Sebeplerinin
Bulunmas
Tedbirin dzenlendii CMKnn 135. maddesinde, 6526 sayl Kanunla
yaplan deiiklik ncesinde, tedbirin uygulanabilmesi iin su ilendii-
ne dair kuvvetli phe sebeplerinin varl aranmaktayd. Kanun metnin-
de kullanlan bu ifade kuvvetli phenin mi arand yoksa kuvvetli phe
sebepleri dedii iin daha az nitelikte olgularn yeterli olaca hususunda
karmaa yaratmtr.
Doktrinde bir gr bu tedbir iin aranan phenin kuvvetli belirti-
lere bal basit ve makul phe olduunu ileri srlmektedir. Bu gre
gre tedbirin uygulanmas iin kuvvetli phe aranrsa bu aamaya kadar
zaten tm delillerin toplanm olacak, dolaysyla bu tedbirin uygulanma-
snn bir anlam olmayacak ve tedbir hi uygulanamayacaktr25. Nitekim
tutuklama tedbiri iin aranan kuvvetli su phesinin varln gsteren
23 Yargtay 4. CD, 29.11.2006, 2006/4669 E., 2006/17007 K.; Yargtay 4. CD, 28.03.2007,
2007/1398 E., 2007/2879 K.
24 en, s.109
25 Ed: Bahri ztrk, Nazari ve Uygulamal Ceza Muhakemesi Hukuku, 2. Bask, Sekin,
Ankara, 2010, s.469; Veli zer zbek, Ceza Muhakemesi Hukuku, Sekin, Ankara,
2006, s.424
olgu ifadesi ile bu tedbir iin aranan pheyi bir tutmak doru deildir.
Kii hakknda tutuklama karar verilebilecek kadar kuvvetli derecede de-
lillerin toplanm olmas durumunda bu tedbire bavurulmas gereksiz
olacaktr.
Ayn dorultuda olan dier bir gr, phe ve belirti kavramlarnn
birbirinden ayrlmas gerektiini belirtmekte ve denetim karar verilebil-
mesi iin basit phenin yeterli kabul edilmesi gerektiini, ancak kanun-
da aranan sularn ilendiine dair somut, elle tutulur, fiili olgulara daya-
nan, basit pheyi ortaya karmaya yeterli kuvvetli belirtilerin aranmas
gerektiini belirtmektedir26.
Kanun lafz ve tedbirin kii hak ve zgrlklerine yapt mdahale gz
nne alndnda doktrinde belirtilen bu grlere katlmann mmkn
olmadn belirtmek gerekir. Kanaatimizce yerinde olan aksi gre gre
ise, kanun lafznda kuvvetli phe sebebi ifadesi kullanlarak, kuvvetli
phenin arand vurgulanmtr. Dolaysyla tedbirin uygulanmas iin
kuvvetli phenin aranmas gerekir. Tutuklama iin aranan kuvvetli p-
he, kiinin tutuklanmas sonucunu dourabilir, ancak mahkumiyet iin
yeterli delil mevcut olmayabilir. Aksi halde tutuklama kararna dahi gerek
kalmakszn kii hakknda mahkumiyet karar verilmesi kabul edilecek
sonucu ortaya kard27. Kanunda aranan phenin de pheli veya sana
ynelmi olmas, yani hakknda tedbir uygulanacak olan kiinin o suu
ilediine dair kuvvetli phe sebepleri bulunmaldr28. Aksi kabul bu ted-
birin uygulanmasn olduka kolaylatracak ve haberleme hrriyetine
ok ciddi bir mdahale sonucu douracaktr. Kanun koyucunun bu art,
tedbirin ar kullanlmasn nlemek amacyla koyduunu kabul etmenin
daha yerinde olaca kanaatindeyiz.
Nitekim Anayasa Mahkemesinin 18.05.2011 tarihli kararnda29 da
CMKnn 135. maddesinde dzenlenmi olan iletiimin denetlenmesi ted-
biri iin () su ilendiine dair makul phe yerine kuvvetli phe
sebeplerinin aranmas () eklinde yapt aklama ile bu gr des-
teklemitir.
6526 sayl Kanun ile, tedbirin uygulanmas iin somut delillere da-
yanan kuvvetli phe sebeplerinin bulunmas gerekmektedir. Yaplan bu
deiiklik, ile doktrinde kuvvetli pheden daha zayf belirtilerin yeterli
26 Kunter/Yenisey/Nuholu, s.48;
27 nceolu, s. 115,116; Kaymaz, s. 226
28 en, s. 102
29 18.05.2011 tarihli Anayasa Mahkemesi Karar, 2009/1 E., 2011/82 K., R.G. T.
18.02.2012, S. 28208
olabileceine ilikin grn artk geerli olamayaca ortaya kmtr.

Yani iletiimin denetlenmesi iin katalog sularn ilendii ynnde kuv-
vetli phe oluturacak somut delil bulunmaldr. Ancak bizim de benim-
sediimiz gr dorultusunda, deiiklik ncesinde de kuvvetli phe
aranmas gerektiinden, bu deiiklik, aslnda mahkemenin verdii tm
kararlarn somut gerekeye dayanmas gereinin ak olarak maddede
yazlmas anlamna gelmektedir. Belirtmek gerekir ki, uygulamada, ka-
nunda yazl artlarn tekrarndan ibaret soyut gerekelerle iletiimin de-
netlenmesi karar verildii dnlrse, somut delillerin mevcut olmas
gerekliliinin kanunda aka yazlmasnn faydal olacan kabul etmek
gerekir.
3. Baka Suretle Delil Elde Etmenin Mmkn Olmamas
letiimin denetlenmesi tedbiri iin CMKnn 135. maddesinde baka
suretle delil elde edilmesi imkannn bulunmamas art aranmtr. Di-
er bir deyile, haberleme zgrl ve zel hayatn gizliliine mdahale
eden bu tedbire son are olarak bavurulmas ngrlmtr. Getirilen
bu art nedeniyle soruturma veya kovuturma makamlarnca somut olay
iin baka delil elde etme yntemi ile delil elde etmenin mmkn olmad-
nn kantlanmas gerekmektedir30.
2007 tarihli Ynetmelikin tanmlar ieren 4. maddesinin 1. fkrasnn
(c) bendinde baka suretle delil elde edilmesinin mmkn olmamas ha-
lini Soruturma veya kovuturma srasnda dier tedbirlere bavurul-
mu olsa bile sonu alnamayaca hususunda bir beklentinin varl
veya baka yntemlerden biri veya birkann uygulanmasna ramen
delil elde edilememesi ve delillere ancak bu Ynetmelikte dzenlenen
tedbirlerle ulalabilecek olmasn eklinde tanmlamtr. Bu tanm, di-
er tedbirlerin somut olarak uygulanmasna gerek olmad, uygulanm
olmas varsaymnda bir sonu alnamayacak olmas eklinde sbjektif
bir kany yeterli kabul eder niteliktedir31. Ancak, kanunun amacnn kii
hak ve zgrlklerine ar bir mdahale eden bu tedbirin gereksiz kulla-
nlmamas, son are olarak kullanlmas olduundan32 kanunda yer alan
bu durumun ynetmelikle geniletilmesi hukuka aykr niteliktedir. Ka-
nun koyucunun 4422 sayl ASMKde yer ald gibi baka bir tedbir-
le ifadesini muhafaza etmesi bu adan yerinde olacakt. Ancak yine de
baka suretle delil elde etme imkannn bulunmamas ifadesi de kanun
koyucunun amacn ortaya koyar niteliktedir.
30 nceolu, s. 115; en, s. 111

31 Ayn ynde gr iin bkz. Centel, s. 169, Kaymaz, s.233; Yardmc, s.200
32 Kunter/Yenisey/Nuholu, s. 49; Takn, s. 224; Yardmc, s. 200
4. Denetime Konu Fiilin, CMKnn 135. Maddesinin 7. Fkrasnda

Saylan Sulardan Birinin Kapsamnda Olmas
letiimin denetlenmesi tedbirinin kii hak ve zgrlklerine ar ni-
telikte olan mdahalesi nedeniyle kanun koyucu tedbirin her su iin
uygulanmasnn nn kapatm ve hkmn 7. fkrasnda (6526 sayl
Kanun ncesi 6. fkras) daha ar olduklar kanaatinde olduu sular s-
nrl sayda saymtr. Doktrinde katalog sular olarak da ifade edilen bu
sular dnda iletiimin denetlenmesi tedbirine bavurulmas mmkn
deildir. Ancak bu snrlama tedbirin tm usulleri iin deil; dinleme,
kayda alma ve sinyal bilgilerinin deerlendirilmesi iin ngrlmtr.
Yani iletiimin tespiti iin sular asndan bir snrlama bulunmamakta,
dier koullarn varl halinde her su iin iletiimin denetlenmesi tedbi-
rine bavurulabilmektedir.
CMKnn 135. maddesinin 7. fkras uyarnca, ilendiine ilikin so-
mut delillere dayanan kuvvetli phenin bulunmas halinde iletiimin
dinlenmesi, kayda alnmas ve sinyal bilgilerinin deerlendirilmesi karar
verilebilecek sular; Trk Ceza Kanununda yer alan; Gmen kaakl
ve insan ticareti (madde 79, 80), Kasten ldrme (madde 81, 82, 83), -
kence (madde 94, 95), Cinsel saldr (birinci fkra hari, madde 102), o-
cuklarn cinsel istismar (madde 103), Nitelikli hrszlk (madde 142) ve
Yama (madde 148, 149), Uyuturucu veya uyarc madde imal ve ticareti
(madde 188), Parada sahtecilik (madde 197), Fuhu (madde 227), ha-
leye fesat kartrma (madde 235), Rvet (madde 252), Sutan kaynak-
lanan malvarl deerlerini aklama (madde 282), Silahl rgt (madde
314) veya bu rgtlere silah salama (madde 315), Devlet Srlarna Kar
Sular ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337)
sular; Ateli Silahlar ve Baklar ile Dier Aletler Hakknda Kanunda
tanmlanan silah kaakl (madde 12) sular; Bankalar Kanununun
22 nci maddesinin (3) ve (4) numaral fkralarnda tanmlanan zimmet
suu33; Kaaklkla Mcadele Kanununda tanmlanan ve hapis cezasn
gerektiren sular; Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 68
ve 74. maddelerinde tanmlanan sulardr.
6526 Sayl Kanun ncesinde, Terrle Mcadele Kanununun 10. mad-
desi uyarnca, Kanun kapsamnda yer alan sular asnda tedbir uygu-
lanmas, CMK m.135te yer alan snrlamalar olmakszn mmknd.
Ancak 6526 Sayl Kanunun 19. maddesi uyarnca TMKnn 10. maddesi
iptal edilmitir. 10. maddede yer alan zel yarglama usul iptal edildiin-
33 01.11.2005 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan 5411 sayl Bankaclk Kanununun
169. maddesi gre mlga 4389 sayl Bankalar Kanununa yaplan atflar, 5411 sayl
Kanunun ilgili maddelerine yaplm saylacaktr.
den, bu kanun kapsamnda yer alan sular asndan da CMK hkmleri

uygulanacaktr.
letiimin denetlenmesi tedbirine bavurulmas iin denetime konu
fiilin 7. fkrada saylan sulardan birinin kapsamnda olmas gerektii
yukarda belirtilmiti. Tedbirin uygulanmas neticesinde suun niteliinin
deitii ve katalog sular kapsamndan kt anlalrsa bu durumda
elde edilen kaytlarn kullanlmamas gerekir34. Aksi halde bu snrlama-
nn hibir anlam kalmaz ve uygulamada, bata katalog kapsamndaki
sulardan olduu ileri srlerek her su iin bu tedbirin uygulanmasnn
n alr. Dolaysyla kii hak ve zgrlklerine yaplan bu mdahale
neticesinde hukuk gvenlii de sarslr.
Katalog sular olarak da adlandrldn belirttiimiz bu sulardan,
6526 Sayl Kanun ncesinde, zellikle 2,7 ve 8. fkralar hari tutulmak
zere TCK 220. maddesinde dzenlenmi olan su ilemek amacyla r-
gt kurma suu ilendiinden bahisle tedbir uygulamak mmknd. Bu
su, tedbirin uygulanmas bakmndan adeta torba hkm niteliindey-
di35. Her ne kadar hari tutulan fkralarla iddia edilen rgt bnyesinde-
ki herkesin dinlenmesinin nne geilmek istenmi olsa da uygulamada
TCKnn 220. maddesinin 4. fkrasnda yer alan rgtn faaliyeti er-
evesinde su ilenmesi halinde, ayrca bu sulardan dolay da ceza-
ya hkmolunur. hkm ve 5. fkrasnda yer alan rgt yneticileri,
rgtn faaliyeti erevesinde ilenen btn sulardan dolay ayrca
fail olarak cezalandrlr. hkm gereke gsterilerek, suun rgt kap-
samnda ilendii iddias ile herkesin iletiiminin denetlenmesi yaplmak-
tayd. Dolaysyla tedbirin snrl sayda su iin uygulanmas art dola-
nlmakta ve bu ekilde art anlamsz braklmaktayd. 6526 sayl Kanun
ile yaplan deiiklikle, TCK m. 220 katalog sular kapsamndan karl-
mtr. Bylece torba hkm niteliinde kullanlarak, bir anlamda her
soruturmada bu tedbirin kullanlmasnn nne geilmitir. Bu husus,
deiiklik gerekesinde de ayn ekilde aklanmtr36
C. HAKKINDA TEDBR KARARI UYGULANAMAYACAK KLER
letiimin denetlenmesi tedbiri karar CMKnn 135. maddesi uyarnca
bir soruturma veya kovuturma kapsamnda, yani pheli veya sank
hakknda verilebilir.
34 Takn, s. 104; Yener nver, Hakan Hakeri, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3.Bask, Adalet,
Ankara, 2010, s. 419
35 en, s. 115;
36 Erdener Yurtcan, 6526 Sayl Yasayla Ceza Muhakemesi Kanununda Yaplan
Deiiklikler, stanbul, 2014, s. 68
6526 Sayl Kanun ile eklenen ikinci fkra uyarnca talepte bulunur-
ken hakknda bu madde uyarnca tedbir karar verilecek hattn veya ileti-
im aracnn sahibini ve biliniyorsa kullancsn gsterir belge veya rapor
eklenir.
pheli ve ya sankla iletiim iinde olduu dnlen nc kii
hakknda bu tedbir kararnn verilmesi mmkn deildir. Ceza Muhake-
mesi Kanunda ayrca iletiimin denetlenmesi tedbirinin tanklktan ekin-
me hakk bulunan kiiler ve mdafii iin verilemeyecei dzenlenmitir.
1. Tanklktan ekinme Hakkna Sahip olan Kiilerin letiiminin
Denetlenmesi
CMKnn 135. maddesinin 3. fkras (6526 sayl Kanun ncesi 2. fk-
ra) uyarnca hakknda iletiimin denetlenmesi karar verilen kiiler ile
tanklktan ekinme hakkna sahip olan kiiler arasndaki iletiimin kay-
da alnmas yasaklanmtr. Madde metninde sadece iletiimin kayda al-
namayaca, alnm olmas halinde bu durum anlaldktan sonra ka-
ytlarn derhal yok edilecei dzenlenmitir. Hkmde sadece kaydetme
ileminden bahsedilmi olsa da kanun koyucunun amacnn tanklktan
ekinme hakkna sahip olan kiiler arasndaki iletiimin zgrce yapla-
bilmesi, ieriine mdahale edilmemesi olduu aktr. Bu nedenle dier
ilemler asndan da tanklktan ekinme hakkna sahip olan kiiler iin
uygulanmamas gerekir37.
Tanklktan ekinme hakkna sahip olan kiinin, hakknda tedbir
uygulanan kii ile itirak ilikisi mevcutsa o kii iin de 135. maddede
aranan koullarn varl halinde iletiimin denetlenmesi karar alnmas
gerekir. 2007 tarihli Ynetmelikin 7. maddesinin 4. fkrasnn son cm-
lesinde yer alan Ceza Muhakemesi Kanununun 135 inci maddesinde
belirtilen yasal artlar varsa, su ileme phesi altndaki tanklktan
ekinme hakk olan ahslar hakknda da hkim veya gecikmesinde
saknca bulunan hallerde Cumhuriyet savcsnn kararyla bu tedbire
bavurulabilir. eklindeki dzenleme de bu yndedir.
2. Mdafiinin letiiminin Denetlenmesi
CMKnn 136. maddesinde zel bir dzenleme ile mdafiin brosu, ko-
nutu ve yerleim yerindeki telekomnikasyon aralarnda 135. maddenin
uygulanamayaca belirtilmitir. Aslnda CMKnn 46. maddesi uyarnca
avukatlarn da tanklktan ekinme hakk bulunmaktadr. Dolaysyla
135. maddenin 2. fkras uyarnca da mdafiin iletiiminin denetleneme-
yeceini ileri srmek mmkndr.
37 nver/Hakeri, s.424; nceolu, s. 114; Yardmc, s. 211; Kaymaz, s. 190; zbek, s.426
Mdafiin iletiiminin denetlenemeyeceini ngren 136. madde, 135.

maddenin 3. fkrasnda olduu gibi sadece kayt altna almay deil, 135.
maddede ngrlen hibir tedbirin uygulanamayacan dzenlemitir.
Ancak hkm sadece mdafiin brosu, konutu ve yerleim yerindeki tele-
komnikasyon aralarn saym mobil telefonu kapsam d brakmtr.
Ancak hkmn konulu amac ve dolaysyla savunma dokunulmazl
gerei, mdafiin mobil telefonunun da kapsam dahilinde kabul edilmesi
gerekmektedir38.
D. LETMN DENETLENMES KARARI
1. Karar Mercii
6526 sayl Kanun ile yaplan deiiklik ncesinde, CMKnn 135. mad-
desinin ilk fkras uyarnca, iletiimin denetlenmesi tedbirin uygulanabil-
mesi iin hakim karar gerekmekteydi. Haberleme zgrlne ve zel
hayatn gizliliine ciddi mdahale tekil ettiinden hakim gvencesi aran-
mt. Gecikmesinde saknca bulunan hallerde cumhuriyet savcsnn emri
ile de denetleme yaplabilirdi. Cumhuriyet savcsnn vermi olduu yazl
emri derhal hakimin onayna sunmas gerekirdi ve hakimin de en ge 24
saat iinde karar vermesi gerekirdi. Bu srede karar vermez ya da onayla-
madna ilikin karar verirse tedbirin derhal kaldrlmas gerekirdi.
6526 sayl Kanun ile tedbirin uygulanmasna karar verecek mercide
nemli bir deiiklik yaplmtr. Deiiklik sonrasnda, iletiimin denet-
lenmesi tedbirine ancak ar ceza mahkemesi oy birlii ile karar verebilir.
tiraz zerine tedbir karar verilebilmesi iin de oy birlii art aranmakta-
dr. Maddede yaplan deiiklikte, eski halinde olduu gibi gecikmesinde
saknca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcsnn kararyla tedbir uygula-
nabilmektedir. Ancak Cumhuriyet Savcsnn kararn derhal mahkeme-
nin onayna sunmas gerekir ve mahkeme en ge yirmi drt saat ierisin-
de karar verir. Srenin dolmas veya mahkeme tarafndan aksine karar
verilmesi halinde tedbir Cumhuriyet Savcs tarafndan derhal kaldrlr.
2005 tarihli Ynetmelikin 4. maddesinin 1. fkrasnn (f) bendinde ge-
cikmesinde saknca bulunan hal Derhal ilem yaplmad takdirde su-
un iz, eser, emare ve delillerinin kaybolmas veya phelinin kamas
veya kimliinin saptanamamas olaslnn ortaya kmas hlini eklin-
de tanmlanmtr.
Deiiklik ncesinde hakim, sonrasnda ar ceza mahkemesi, cumhu-
38 Fatih Selami Mahmutolu, Telekomnikasyon Yoluyla letiimin Denetlenmesi, s.10,

http://cezahukuku.istanbul.edu.tr/ders-gerecleri/cmh/makale/iletisimindenetlenmesi.
doc [E. T.: 09.06.2012]; nceolu, s. 114
riyet savcsnn tedbirin yaplmas ynnde vermi olduu karar onayla-

mazsa ya da yirmi drt saatlik sre iinde karar vermemise, geen sre
zarfndaki kaytlarn hukuka uygun olup olmad sorusunun cevab ise
olumsuz olmaldr39. nk hakim/mahkeme somut olayn koullarn in-
celeyip aksi bir karar vermise tedbirin uygulanmas iin koularn olu-
madnn kabul gerekir. Bu nedenle o sre zarfndaki kaytlarn da yok
edilmesi, tedbir dinleme ise dinleyen yetkilinin tank olarak dinlenmeme-
si gerekir. Nitekim CMKnn 137. maddesinin 3.fkrasnda yer alan, ted-
birin uygulanmas iin hakim onay alnmamas hallerinde tedbirin savc
tarafndan derhal durdurulaca ve o srede yaplan kaytlarn derhal yok
edilecei eklindeki dzenleme de ayn dorultudadr. Bu noktada belirt-
mek gerekir ki, 6526 Sayl Kanun ile 135. maddede yaplan deiik, ilgili
maddelerle uyumlu hale getirilmemitir. Nitekim 137. maddede belirtilen
kaytlarn yok edileceine ilikin hkmde hakim onaynn alnmamasn-
dan bahsetmektedir. Ancak 135. maddede yaplan deiiklik gz nnde
bulundurularak, mahkemeden onay alnmamas hali olarak deerlendi-
rilmelidir.
letiimin denetlenmesi tedbirinin uzatlmasna ilikin karar, gecik-
mesinde saknca bulunan bir hal sz konusu olmayacandan mahkeme
verir, savcnn emri sz konusu olamaz.
2. Kararn erii
letiimin denetlenmesi tedbirinin dzenlendii CMKnn 135. madde-
sinin 4. fkras (6526 sayl Kanun ncesi 3. fkra) uyarnca, iletiimin
denetlenmesine ilikin verilen kararda; yklenen suun tr, hakknda
tedbir uygulanacak kiinin kimlii, iletiim aracnn tr, telefon numa-
ras veya iletiim balantsn tespite imkn veren kodu, tedbirin tr,
kapsam ve sresi belirtilmelidir.
2007 tarihli Ynetmelikin 6. maddesinin 1. fkrasna gre iletiimin
denetlenmesine ilikin tedbir kararnda; soruturma numaras veya ko-
vuturmaya geilmise mahkeme esas numaras, kararn hangi suun so-
ruturulmas iin istendii, bu sua ilikin kuvvetli phe sebeplerinin
neler olduu, baka suretle delil elde edilmesi imknnn bulunmad
hakkndaki aklama, bilgi veya belgeler, hakknda tedbir uygulanacak
kiinin kimlii, iletiim aracnn tr ile numaras veya iletiim balants-
nn tespitine imkn veren kodu, tedbirin tr, tedbirin kapsam, tedbirin
sresi belirtilmelidir. 2. fkraya gre de mobil telefonun tespiti iin verilen
kararda telefonun numaras ve tespit ileminin sresi belirtilmelidir.
39 nceolu, s.116; Aksi gr iin Bkz. Kunter/Yenisey/Nuholu, s. 51

Ceza Muhakemesi Kanununda, kararda yer almas gerektii belirtilen

hususlarn ve balac ile balanarak tm bu bilgilerin aranyor olmas
doktrinde bir gr tarafndan eletirilmektedir. Bu gre gre tm bu
hususlarn bilinmesi ve kararda yer almak zorunda braklmas tedbirin
uygulanmasn imkansz hale getirecektir. Bu nedenle veya balac ile
dnlmeli ve tm bu bilgilerin hepsinin aranmasna gerek olmamal-
dr40. Ancak aksi gre gre, tedbirin mdahale ettii haklar gz nnde
bulundurulduunda kararda tm unsurlarn bir arada olmas gerekir41.
Kanaatimizce de bu tedbire bavurulabilmesi iin ngrlen artlar dik-
kate alndnda kanun koyucunun iradesinin bu tedbire bavurulmasn
kolaylatrmak deil, aksine ar mdahale niteliinde olan bu tedbirin
son are olarak istisnai ekilde kullanlmas ynnde olduu grlmekte-
dir. Bu nedenle ve balacnn kanun metninde hatal yazlmad ve tm
unsurlarn kararda bulunmas gerektiinin kabul yerinde olacaktr.
letiimin denetlenmesi tedbiri iin verilen kararlarn Anayasann 141.
ve CMKnn 34. maddeleri uyarnca gerekeli olmas gerekir. Uygulama-
da hakimlerin tedbir kararlarna bakldnda kanunda ngrlen koul-
larn tekrar edildii ve bunlar tedbir uygulanmasnn gerekesiymi gibi
gsterildii grlmektedir. Ancak bunun aksine kanunda aranan artla-
rn somut olayda badat olaylarla gerekelendirilmesi gerekir. Nite-
kim 6526 sayl Kanun ile somut delillere dayanan kuvvetli phe se-
beplerinin aranmas gerektii art aka belirtildiinden, mevcut somut
delillerin gerekede aka yazlmaldr. Ynetmelikte yer alan dzenleme
de bu yndedir.
E. LETMN DENETLENMES TEDBRNN VERLEBLECE
SRE
letiimin denetlenmesi tedbiri karar, 6526 sayl Kanun ile yaplan
deiiklik ncesinde CMKnn 135. maddesinin 3. fkrasnn 2. cmlesi
uyarnca, en fazla ay iin verilebilir ve bir defaya mahsus en fazla aya
kadar uzatlabilirdi. Yani tedbirin, alt aydan fazla uygulanmas mmkn
deildi. Ayn hkme gre eer ilendii phelenilen su rgt faaliyetinde
ilenen su ise, bu sulara ilikin verilen tedbir karar, gerekli grlmesi
halinde bir aydan fazla olmamak zere mteaddit defalar uzatlabilirdi.
Yani rgt faaliyetinde ilenen sular iin bir sre snr ngrlmemiti.
rgt sularna ilikin olarak verilen tedbir kararlarnda bir snr ol-
mamasnn lsz bir koul olduundan haberleme hrriyetine ve d-
nce zgrlne aykr olduundan bahisle CMKnn 135. maddesinin
40 Kaymaz, s.280
41 Yardmc, s. 215; nceolu, s. 117; zbek, s. 428
3. fkrasna ilikin Anayasa Mahkemesine iptal bavurusu yaplmtr.

Anayasa Mahkemesinin 18.05.2011 tarihinde vermi olduu kararda42
tedbir sresinin rgtn faaliyeti erevesinde ilenen sularla ilgili
olarak mteaddit defalar uzatlmasna olanak salayan kuraln amac-
nn da Anayasann 20. ve 22. maddelerinde belirtilen snrlama sebep-
lerinden milli gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi
ve bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas sebeplerine uygun
olduu kukusuzdur. () zellikle teknolojinin salad olanaklardan
yararlanarak kamu dzenini ar bir ekilde ihlal eden ve demokra-
tik toplumun dzeninin srekliliini tehlikeye sokan rgtl sularn
ve faillerinin ortaya karlmasna ynelik tedbirlerin nihai bir sre ile
snrlandrlmamas bu sularn nitelii dikkate alndnda Anayasal
bir sorun oluturmaz. te yandan tedbir sresinin uzatlmasna hakim
tarafndan karar verilecek olmas da zel hayatn gizlilii hakk ve ha-
berleme hrriyetinin Anayasal erevede snrlandrlmad bakmn-
dan nemli bir gvence tekil etmektedir.eklinde yapt tespitlerle 4
kar 12 oy ile kural Anayasaya uygun bulmutur.
Grld zere Anayasa Mahkemesi yapm olduu deerlendirmede
rgtl sularn nitelii gerei snrsz bir ekilde denetleme yaplmasn
makul kabul etmi ve hakim karar ile veriliyor olmasn da bir gvence
olarak gstermitir. Ancak Anayasa Mahkemesinin vermi olduu bu ka-
rar, temel hak ve zgrlkleri kstlamac bak asna sahip olduunu
gsterir niteliktedir. Karar, ekli adan hatal bir karardr. yle ki, Ba-
kanvekili Osman Alifeyyaz Pakstn karoy gerekesinde de belirttii
zere, CMKnn 135. maddesinde dzenlenmi olan iletiimin denetlen-
mesi tedbirinin amac su ilendikten sonra soruturma ve kovuturma
amalaryla delil toplanmasdr. Ancak Anayasann 20. ve 22. maddele-
rinde kstlama sebebi olarak bu ama saylmamtr. Mahkeme dier ge-
rekeleri zorlama yoluyla kapsar nitelikte kabul etmitir. Mahkeme ha-
kim kararn gvence olarak gstermitir; fakat ne yazk ki Trkiyede ile-
tiimin denetlenmesi kararlar bir rnek ekilde denetimsiz verildiinden
fiilen bu gvenceden bahsetmek mmkn deildir. Madde bu haliyle bir
st snr belirlemediinden, kiinin iletiiminin mr boyu denetlenme-
sine imkan salayacaktr. Anayasa Mahkemesi vermi olduu bu kararla
haberleme zgrl hakknn zne dokunma yasann tesinde hakk
ortadan kaldrmtr43.
6526 Sayl Kanun ile yaplan deiiklikler, dzenlemeye ilikin ele-
42 Bkz. Dipnot 27
43 Gl Akyrek, Anayasa Mahkemesinden Snrsz Dinlemeye Onay(!) , Gncel Hukuk,
Mays 2012/5-101, s.63
tiriler dorultusunda ve haberleme zgrlne snrsz mdahaleyi or-

tadan kaldrr niteliktedir. yle ki; CMKnn 135/4. maddesi uyarnca,
tedbir karar en ok iki ay iin verilebilir; bu sre bir ay daha uzatlabilir.
Ancak, rgtn faaliyeti erevesinde ilenen sularla ilgili olarak gerekli
grlmesi halinde, mahkeme yukardaki srelere ek olarak her defasnda
bir aydan fazla olmamak ve toplam ay gememek zere uzatlmasna
karar verebilir. Yaplan deiiklikle gerek katalog sular arasndan TCK
m. 220nin karlmas gerek sre snrlamasnn makul hale getirilmesi,
haberleme zgrlne haksz mdahaleleri nler niteliktedir.
2007 tarihli Ynetmelikin 12. maddesinin 4. fkrasna gre sre, ka-
rarn Telekomnikasyon letiim Bakanlnda sisteme tantld andan
itibaren balar. Ynetmelikte yaplan bu dzenleme de kanunda yer al-
mayan bir snrlamann ynetmelikle yaplmas anlam tamaktadr. Y-
netmelikin 9. maddesinde ilemin tantlmas prosedrnn nasl olaca
dzenlenmitir. Belirlenen bu prosedr bir zaman alacak ve bu prosed-
rn keyfi olarak uzatlmas imkan yaratacaktr. Verilen iletiimin denet-
lenmesi tedbirine ise mahkeme tarafndan o an ki mevcut koullarn de-
erlendirilmesi neticesinde karar verilmitir. Srenin, ilemin tantlma-
sndan itibaren balatlmas hakim gvencesini hie sayar niteliktedir. Bu
nedenle tedbir iin ngrlen srenin balad tarih mahkemenin karar
verdii tarih eklinde kabul edilmelidir44.
Uygulamada iletiimin tespiti ilemi geriye dnk olarak yaplmakta-
dr. Nitelii gerei bu ekilde uygulanmas mmkn olan bu tedbirin mev-
cut dzenlemede geriye dnk olarak yaplmas hukuka aykrdr. Ka-
nunda iletiimin tespitinin geriye dnk yaplabilecei, ne kadar sre ile
uygulanabileceine dair bir dzenleme bulunmamaktadr. Mevcut uygula-
mada snrsz olarak geriye dnk iletiimin tespitinin yaplmas haber-
leme zgrlne snrsz ve lsz bir mdahale olduundan hukuka
aykrdr45.
F. LETMN DENETLENMES TEDBRNDE GZLLK VE
KANUN YOLU
CMKnn 135. maddesinin 6. fkras (6526 sayl Kanun ncesi 5. fkra-
s) uyarnca, bu madde hkmlerine gre alnan karar ve yaplan ilemler,
tedbir sresince gizli tutulur. 2007 tarihli Ynetmelikin 5. maddesinin 4.
fkras uyarnca da tm ilemlerin gizli yaplmas gerekmektedir. Gizlili-
in ihlal edilmesi durumunda TCKnn 285. maddesinde dzenlenen giz-
liliin ihlali suu oluacaktr. 285. maddenin 1. fkras uyarnca soru-
44 Mahmutolu, s.12; nceolu, s.118; zbek, s.429; Kunter/Yenisey/Nuholu, s. 52
45 en, s. 137
turmann gizliliini alenen ihlal eden kii, bir yldan yla kadar hapis
cezas ile cezalandrlr. Ancak, soruturma aamasnda alnan ve kanun
hkm gereince gizli tutulmas gereken kararlarn ve bunlarn gerei ola-
rak yaplan ilemlerin gizliliinin ihlali asndan aleniyetin gereklemesi
aranmaz. Ayrca tedbir neticesinde edinilen haberlemenin ieriklerinin
ifas sz konusu olursa TCKnn 132. maddesinin 2. fkras uyarnca ha-
berlemenin gizliliini hukuka aykr olarak ifa edilmi olacandan, ifa
eden kii iki yldan be yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.
letiimin denetlenmesi tedbiri karar, 6526 sayl Kanun ncesi, so-
ruturma aamasnda sulh ceza hakimi tarafndan alnan bir karard
ve CMKnn 267. maddesi uyarnca itiraz kanun yolu akt. Deiiklik
sonrasnda, tedbir karar ar ceza mahkemesi tarafndan verilebilen bir
karar haline geldi. CMKnn 267. maddesinde hakim kararlarna ve ka-
nunda zel olarak gsterilen hallerde mahkeme kararlarna kar itiraz
yolunun ak olduu belirtilmitir. Bu durumda tedbire ilikin kanun
yolu olarak itirazn kabul edilebilmesi iin, kanunda belirtilmesi gerekir-
di. Ancak deiiklik sonrasnda, tedbir karar, bir mahkeme karar haline
gelmi olmasna ramen, aka itiraz yolu ak olduu belirtilmemitir.
Buna ramen, itiraz zerine verilen tedbir kararlarnda da oy birlii aran-
d belirtilerek, itiraz yoluna gidileceine ilikin zmnen bir sonu ortaya
kmtr. Kanunda yer alan bu belirsizliin ne ekilde itihat oluturaca
ise, uygulamada alnan kararlara gre belirlenecektir.
letiimin denetlenmesi kararna ka her ne kadar kanun yolu ak
olsa da alnan kararlar ve ilemler gizlilik esasna tabi olduundan ilgili-
nin bu kararlardan haberi olmayacak ve kanun yolunu kullanma imkan
olmayacaktr46.
G. LETM ERKLERNN YOK EDLMES, LGLYE
BLDRM VE TAZMNAT
letiimin denetlenmesi tedbiri uyguland srada CMKnn 137. madde-
sinin 3. fkras uyarnca, pheli hakknda kovuturmaya yer olmadna
dair karar verilmesi ya da ayn maddenin birinci fkrasna gre hkim ona-
ynn alnamamas halinde, bunun uygulanmasna Cumhuriyet savcs tara-
fndan derhl son verilir. Bu durumda, yaplan tespit veya dinlemeye ilikin
kaytlar Cumhuriyet savcsnn denetimi altnda en ge on gn iinde yok
edilerek, durum bir tutanakla tespit edilir. Kanun metninde anlalamaz
bir ekilde kovuturma aamasnda, iletiim ieriklerinin yok edilmesine
ilikin bir dzenleme bulunmamaktadr. Ancak 135. maddeye gre kovu-
turma aamasnda da iletiimin denetlenmesi karar verilebilmektedir. Bu
46 Centel, s. 181
durumda kii hakknda beraat karar verildiinde iletiimin ieriklerinin

yok edilmesine ilikin bir dzenleme bulunmamas eksikliktir47.
CMKnn 137. maddesinin 4. fkras uyarnca tespit ve dinlemeye ili-
kin kaytlarn yok edilmesi halinde, soruturma evresinin bitiminden iti-
baren, en ge on be gn iinde, Cumhuriyet Basavcl tarafndan, ted-
birin nedeni, kapsam, sresi ve sonucu hakknda ilgilisine yazl olarak
bilgi verir.
CMKnn yedinci blmnde 141. madde ve devamnda koruma ted-
birleri nedeniyle tazminat kurumu dzenlenmitir. Ancak 141. maddede
saylan tazminat isteme halleri arasnda iletiimin denetlenmesine ilikin
hibir koul saylmamtr. zel hayatn gizliliine ve haberleme zgrl-
ne uzun sreli ve ok ar mdahale tekil eden iletiimin denetlenmesi
tedbiri iin tazminat talebi ngrlmemesi yerinde deildir ve kanunda
tazminat sebepleri arasnda saylmas gerekir48.
H. LETMN DENETLENMES TEDBR SONUCU ELDE
EDLEN BLGLERN DELL DEER VE TESADF
DELLLER
letiimin denetlenmesi tedbiri su ilendikten sonra ya da teebbs
aamasnda kaldnda, soruturma veya kovuturma kapsamnda delil
elde etme amal uygulanan bir koruma tedbiridir. Kanunda ngrlen
koullara uygun yaplm olan denetleme neticesinde elde edilen kaytlar
delil niteliindedir ve belirti delili olarak kabul edilmekte, kefin konusu-
nu oluturmaktadr49.
Hukuka uygun olarak yaplan denetleme sonucu elde edilen deliller,
hakknda tedbir uygulanan kiinin ikrarn dahi ierse, mahkumiyet iin
hkme tek bana esas alnamaz. Yargtay itihatlarnda50 da belirtildii
zere denetleme neticesinde elde edilen delillerin bakaca maddi, kesin,
inandrc delillerle desteklenmesi gerekmektedir.
letiimin denetlenmesi tedbiri uygulanrken, bakaca bir suun ilen-
diine ilikin bir bilgi edinilmesi durumunda ne olaca hususu CMKnn
138. maddesinin 2. fkrasnda dzenlenmitir. Hkme gre; Teleko-
mnikasyon yoluyla yaplan iletiimin denetlenmesi srasnda, yapl-
makta olan soruturma veya kovuturmayla ilgisi olmayan ve ancak,
135 inci maddenin altnc fkrasnda saylan sulardan birinin ilendii
phesini uyandrabilecek bir delil elde edilirse; bu delil muhafaza al-
47 nceolu, s. 121; Centel, s. 182
48 Mahmutolu, s.12; nver/Hakeri, s. 443; nceolu, s. 122
49 Centel, s. 187; en, s. 165
50 Yargtay 8. CD., 22.01.2009, 13862-479; Yargtay 8. CD., 15.09.2008, 12115/95-13
tna alnr ve durum Cumhuriyet Savclna derhl bildirilir.. Hkmn

lafzndan anlalaca zere, temel alnan su olup, iletiimi denetlenen
kiiler asndan bir aklk getirilmemi, kimler hakknda delil tekil
edeceine ilikin bir dzenleme yaplmamtr. Ayrca belirtmek gerekir
ki, 6526 sayl Kanun ile yaplan deiikliklerin kanun geneline uyumlu
olmamas durumu 138. maddede de grlmektedir. Hkm de belirtilen
6. fkrada belirtilen katalog sular, deiiklik sonras 7. fkrada bulundu-
undan, burada 7. fkra olarak deerlendirilmelidir.
Bu noktada doktrinde dolayl dinleme olarak nitelendirilen, iletiimi
denetlenen kii ile gren nc kiinin dinlenmesine deinmek ge-
rekmektedir. Doktrinde, nc kiinin de soruturma veya kovuturma
kapsamndaki sua itirak ettii anlalrsa, onun hakknda delil tekil et-
meyeceini belirtmektedir. Bu ekilde herkesin dinleme tedbirine maruz
kalabilecei korkusu altnda kalaca ve hukuk devleti gvenliinden bah-
setmenin mmkn olmayacan kabul etmek gerekir. Kald ki bu durum
baka bir sua ilikin olmadndan 138. maddenin 2. fkrasnda yer alan
tesadfi delil kapsamnda da deildir51.
Dolayl dinleme hususu 18.05.2011 tarihli Anayasa Mahkemesi ka-
rarna52 konu olmu ve Mahkemenin nne 135. maddenin 3. fkrasnn,
dolayl dinlemeyi mmkn klarak hukuka aykr bir ekilde nc ki-
ilerin dinlenmesine olanak salad gereke gsterilerek iptal istemi ile
gtrlmtr. Mahkeme ise verdii kararnda dinleme karar her ne
kadar pheli ya da sank hakknda verilmi olsa da telefonla yap-
lan iletiimin, en az iki kii arasnda gerekletii dikkate alndn-
da, uygulamada iletiimi yasal olarak dinlenen kii ile iletiim kuran
nc kiilerin iletiimlerinin de dolayl olarak dinlenmesi kanlmaz
olmaktadr. eklinde gsterdii gereke ile nc kiilerin dinlenmesi-
ni mmkn klm, ancak elde edilen kaytlarn kullanlp kullanlamaya-
cana ilikin bir aklk salamamtr.
letiimin denetlenmesine ilikin tedbir uygulanrken tesadfi bir delil
elde edilmesi durumunda, bu delillerin kimler iin kullanlabilecei husu-
su sorun tekil etmektedir. Hakknda bir sua ilikin tedbir karar verilen
bir kiinin, tedbir uygulanrken, bu sutan baka, katalogda yer alan ba-
ka bir suun ilendiine ilikin bilgi elde edilirse 138. maddenin 2. fkra-
sndaki hkmnn uygulanaca mutlaktr. Ancak katalogda yer almayan
baka bir su iledii renilmesi durumunda kaytlarn delil olarak kul-
lanlmas 138. maddenin 2. fkras uyarnca mmkn deildir53.
51 en, s. 104
52 Bkz. Dipnot 27.
53 Takn, s. 190; Yardmc, s. 240
Hakknda tedbir karar verilen kii ile iletiimi dinlenen nc kii-

nin su iledii durumda da doktrinde farkl grler bulunmaktadr. Bir
gre gre hukuka uygun bir denetleme karar var ise su katalog sular
kapsamnda yer aldnda 138. maddenin 2. fkras hkm uygulanarak
elde edilen kaydn hukuka uygun delil olarak kabul edilmesi gerekmek-
tedir54. Nitekim kanun hkm, kiiye ilikin bir dzenleme yapmayarak
suu dikkate almtr. Dier gre gre ise nc kii hakknda din-
leme karar bulunmadndan elde edilen kaydn kii aleyhine delil ola-
rak kullanlmas mmkn olmamakla birlikte, kii hakknda soruturma
almas iin kullanlabilir. nc kiinin iledii su katalog kapsamn-
da olmazsa delil nitelii tamas mmkn olmamakla birlikte sorutur-
ma balatlmasn salayabilecei kabul edilmektedir55. Bu noktada kamu
grevlisinin TCKnn 279. maddesinde dzenlenmi olan suu bildirme
ykmll de dikkate alnmaldr.
letiimin denetlenmesi karar verilen kiinin telefonundan baka bir
kiinin yapt grmenin tesadfi delil tekil etmesi mmkn deildir.
Anayasa Mahkemesinin 16.07.2009 tarihli 2009/1 Esas (Deiik ),
2009/1 Karar sayl ayn yndeki kararnda, hakknda iletiimin denetlen-
mesi karar verilen kiinin telefonundan baka bir kiinin yapt gr-
me, CMKnn 135. ve 138. maddelerine uygun nitelik tamadndan ba-
hisle tesadfen elde edilen delil olarak kabul edilemeyecei belirtilmitir.
IV. SONU
zel hayatn gizlilii hakkna ve haberleme zgrlne uzun sreli
ve ar bir mdahale niteliinde olan iletiimin denetlenmesi tedbiri, 4422
sayl kanunla yaplan snrl dzenleme sonras 5237 sayl Ceza Muha-
kemesi Kanununda yaplan dzenleme ile kapsaml olarak Trk hukuk
mevzuatna girmitir. 06.03.2014 tarihinde Resmi Gazetede yaymlana-
rak yrrle giren 6526 sayl Kanun ile de haberleme zgrlne sa-
lanan koruma arttrlmtr.
letiimin denetlenmesi tedbirine ilikin CMKde yaplan dzenleme
kapsaml olmakla birlikte, kavramlarn ne olduu, phe derecesinden
ne anlalmas gerektii hususlarnda eksiklikler iermektedir.
Tedbirin snrsz sre ile uygulanabilmesi, mdahalenin lsz ve
hakk ortadan kaldracak nitelikteyken, yaplan deiiklikle bu durum
kaldrlm ve makul sre snr getirilmitir. Ayn ekilde katalog sular
kapsamnda torba hkm nitelii kazanm olan su ilemek amacyla
rgt kurma suu, uygulamada snrsz ve adeta keyfi denetim yaplmas-
54 Kaymaz, s. 492
55 Takn, s. 190; zbek, s. 435
na sebep olmaktayken, bu suun katalog sulardan karlmas, keyfiyeti

nleyecek niteliktedir.
Kanunda ve ynetmelikte tedbir kararnn gerekeli ve belirtilen bilgi-
leri iermesi gerektii ngrlm olmasna ramen, uygulamada tedbir
iin verilen kararlar tek bir rnek eklinde gerekesiz ve somut olayla
ilikilendirilmeden verilmektedir. Bu nitelikteki kararlarn hukuka aykr
olduu kabul edilmeli ve elde edilen deliller de hukuka aykr nitelikte
olduundan kullanlmamaldr. Yaplan deiiklikle somut delillerin, bir
art olarak aranmas, bu sorunun ortadan kaldrr nitelikte gibi gzkse
de uygulamann ne ekilde olaca, ancak tedbire ilikin verilen kararlarla
ortaya kacaktr.
letiimin denetlenmesi tedbiri uygulanrken elde edilen tesadfi de-
lillerin kimler asndan aleyhe delil olarak kullanlabileceinin kanunda
aka dzenlenmesi gerekmektedir.
letiimin denetlenmesi tedbiri, haberleme zgrlne ve zel ha-
yatn gizliliine ciddi bir mdahale tekil ettiinden, tm snrlamalarn
kanunda aka yaplmas gerekir. Yaplan deiiklikle koullarn bir neb-
ze snrland kabul edilebilirse de, demokratik bir toplumun varl ve
hukuk gvenlii gerei uygulamada Yargtay ve Anayasa Mahkemesinin
de kii hak ve zgrlklerini korumay ncelik kabul eden bak asyla
karar vermesi gerekir.
BANKACILIK, AD ve TCAR TE AKD,
TEMERRT FAZ, 3095 SAYILI FAZ
KANUNUNUN UYGULANMASI,
YASAL/TCAR FAZ CETVELLER VE BAZI
YARGITAY THATLARINA ELETREL BAKI
Enver KARMI1
Yeni Trk Ticaret ve Borlar yasas faiz uygulamasna nemli yeni d-

zenlemeler getirmitir.
Ticari ilerde faizin serbest belirlenmesi esas olmakla birlikte (TTK/m.
8), 6098 Sayl T. Borlar Kanunu 88 ve 120. Maddesi ile akdi ve temerrt
faiz oranlarna snrlamalar getirilerek, mal alan, kredi kullanan borlu-
larn korunmas, fahi faizin nne geilerek haksz kazancn n kesil-
meye allmtr.
Akdi ve temerrt faiz oranlar snrlandrlarak belli kstaslara ve snr-
lara kavumas enflasyonun belli seviyede durmasna katk salayacak,
mal ve para satan kurumlar daha basiretli davranacaklardr.
aydan aa olmamak zere faizin anaparaya eklenerek birlikte
birleik- faiz yrtlmesi yalnz cari hesaplarla iki taraf da tacir olan
ticari i niteliindeki dn szlemeleri iin geerli hale getirilmitir (TT-
K/m. 8, TBK/Md. 121/son).
Tketiciler lehine dzenlemeler yaplarak, pasif durumda olan tketici
korunmaya allmtr (TTK/m.8-son).
Yllk (anapara akdi) faiz oran szlemede kararlatrlmamsa, do-
duu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenecek, her
durumda yllk faiz orannn yzde elli fazlasn aamayacaktr (TBK/m.80)
Yllk temerrt faiz oran szlemede belirlenmemi ise, doduu ta-
rihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre ve yzde yz fazlasn
aamayacak, akdi faiz oran kararlatrlm, ancak temerrt faizi ka-
rarlatrlmam ise, kararlatrlan yllk akdi faiz oran yrrlkte olan
(3095 Sayl Yasa) mevzuat hkmleri faiz oranndan fazla ise, temerrt
faizi oran hakknda akdi faiz oran geerli olacaktr (TBK/m. 120).
1 Bilgi niversitesi Hukuk Fakltesi retim Grevlisi
Yeni TTKnn 1530/7 dzenlemesinde, ge demelere ilikin temerrt

faiz orannn szlemede ngrlmedii veya ilgili hkmlerin geersiz
olduu hllerde uygulanacak faiz orannn ve alacan tahsili masraflar
iin talep edilebilecek asgari gider tutarnn Trkiye Cumhuriyet Merkez
Bankasnca her yl ocak aynda ilan edilecei ve faiz orannn, 3095 sayl
Kanunda ngrlen ticari ilere uygulanacak gecikme faizi oranndan en
az yzde sekiz fazla olaca belirtilmitir.
TBK.nun atfta bulunduu yrrlkteki mevzuat olan 3095 sayl Ka-
nuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda Kanunun 2. Maddesinde, 4489
Sayl 15.12.1999 tarihli Yasann 2. Md. le yaplan deiiklie gre ise,
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasnn nceki yln 31 Aralk gn ksa
vadeli avanslar iin uygulad faiz oran, yukarda aklanan miktardan
fazla ise, arada szleme olmasa bile ticari ilerde temerrt faizi bu oran
zerinden istenebilir. Sz konusu avans faiz oran, 30 Haziran gn n-
ceki yln 31 Aralk gn uygulanan avans faiz oranndan be puan veya
daha ok farkl ise yln ikinci yarsnda bu oran uygulanacaktr (Yarg-
tayn baz dairelerinin 3095 s. Yasann 2. Md.si deiikliini yanl yo-
rumlamas aada eletiri konusu yaplacaktr).
Aada 6102 Sayl T Ticaret Kanunu, 6098 S. Trk Borlar Kanunu
ve 3095 Sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda Kanunun faizle
ilgili maddeleri, olumu Yargtay itihatlar ve grlerimiz nda akdi,
temerrt, adi, avans, yabanc para, azami mevduat faiz uygulamasna k
tutmaya alacaz.
A- 6102 S. T. Ticaret Kanunu 8 ve 9. Md. Gre TCAR AKD VE
TEMERRT FAZN BELRLENMES:
l/a- 01.07.2012 tarihinde yrrle giren 6102 Sayl Trk Ticaret
Kanunu, Ticari ilerde faiz, 1. oran serbestisi ve bileik faizin artlar
balkl T. Ticaret Kanunu Madde 8;
Ticari ilerde faiz oran serbeste belirlenir.
( aydan aa olmamak zere, faizin anaparaya eklenerek birlikte
tekrar faiz yrtlmesi art, yalnz cari hesaplarla her iki taraf bakmn-
dan da ticari i niteliinde olan dn szlemelerinde geerlidir. u art-
la ki, bu fkra, szleenleri tacir olmayanlara uygulanmaz.
Tketicinin korunmasna ilikin hkmler sakldr.
Bu maddenin ikinci ve nc fkralarna aykr olarak iletilen faiz
yok hkmndedir.
Bankaclk, Adi ve Ticari te Akdi, Temerrt Faiz... E. KARMI 435
b- TTK/MADDE 8 GEREKES:
Tasarnn bu maddesinde ve 9. maddelerde yaplan deiikliklere ha-
kim olan dnceler yle zetlenebilir:
(1) Ticar ilerde faiz orannn serbeste tayin olunaca, Trk Ticaret
Kanununda temel bir ilke olarak yer almaldr. Doru olan budur. Geri,
bugn ayn ilke ticar olmayan (di) ilere uygulanan faiz iin de geerlidir.
Ancak, anlan ilkeden zaman zaman sapld grlmektedir. Ticar iler-
de temel bir kanun olarak Trk Ticaret Kanunu konunun dzenlemesi
gereken yerdir. Ayrca bir kanun sadece kendi kapsamndaki konular
dzenlemeli, bunlara ilikin hkm koymaldr. Bu sebeple, hkm 6762
Sayl Kanunda olduu gibi ticar ilere zglenmitir. 6762 sayl Kanun-
da kullanlan tayin olunabilir ibaresi ilke ile badamayan gereksiz bir
esneklie yer vermitir. lkenin tam olarak ngrlebilmesi iin kesin bir
ifade kullanlmaldr. Bu sebeple ibare belirlenir eklinde dzeltilmitir.
(2) Kanunda veya szlemede belirtilmedii durumlarda uygulanacak
faiz ve temerrt faizi oranlarn gsteren 3095 Sayl Kanun ve benzeri
kanunlar sk deitirilmektedir. Trk Ticaret Kanunu sz konusu kanun-
lara ad ve say anarak gnderme yaparsa, deiiklikler dolaysyla bu gn-
derme, anlam ifade etmez duruma gelebilir. Onun iin 8 inci maddenin
ikinci fkras hkmnde genel bir gnderme tercih edilmitir. Temerrt
faizi terimi yerine mevzuatta sk sk gecikme faizi terimi kullanlmakta-
dr. kinci terimin, yeniliinin tercih edilmesinde rol oynad dnlebi-
lir. Oysa ikinci terim dardr; temerrt sadece gecikme halini iermez. Bu
sebeple Tasar temerrt faizi terimini kullanmtr. Temerrt kelimesi
yerine grbirlii ile kullanlacak yeni bir kelime bulunursa onun faizini
ifade eden terim de deiir.
(3) Mrekkep faize ilikin 6762 Sayl Kanunun 8. maddesinin ikinci
fkrasnda yer alan ve etrafnda nemli birikim salayan hkm, 9 uncu
maddede bamszlatrlmaldr.
(4) 6762 Sayl Kanunun 8. maddesinin nc fkrasnda ngrlm
bulunan, sakl tutma hkmnn yorumu glk dourmutur. Gerekten
sakl tutulan husus hkmler ile; mrekkep faiz hakkndaki hkmle-
rin mi yoksa hkmde anlan kanunlarda bulunan faize ilikin kurallarn
m kastedildii belirsizdir. nc fkrada saylan kanunlar, mrekkep
faize dair husus hkmleri iermemektedir; ierseler bile, 3095 Sayl
Kanunun 3. maddesi karsnda bu hkmleri geerli saymak mmkn
deildir. nk, hem anlan Kanun bileik faizi kesin olarak yasaklam-
tr, hem de sadece Bu konuya ilikin Trk Ticaret Kanunu hkmleri(ni)
sakl tutmu, dier husus hkmleri dikkate almamtr. Bu gereke-

lerle, 6762 Sayl Kanunun 8. maddesinin nc fkras hkmne Tasa-
rda yer verilmemitir. 6762 Sayl Kanunun 9. maddesinin artk pek bir
anlam ifade etmeyen ikinci fkras da Tasarya alnmamtr. Tasarnn 8
il 10. maddesi hkmleri faiz konusunda bir Ticaret Kanununun ier-
mesi gereken hkmlere yer vermitir.
Aklama:
l- Tacirler arasnda faiz oran TBK/m. 88, 120. Md. snr gzetilerek
serbeste belirlenebilir, ancak olaanst ekonomik dalgalanma-
larda, bir tarafn zor durumundan faydalanlarak ar belirlen-
mi oranlara Hakim mdahalesi yaplp uyarlanabilmesi gerekir.
1- Banka, cari hesap, ticari dn szlemelerinde aydan az ol-
mamak zere ileyen faiz anaparaya eklenerek bulunacak kapi-
talize olmu anaparaya tekrar faiz yrtlebilir. aylk biriken
akdi faiz denmesi ile, anapara kalan zerinde akdi faiz hesap-
lamaya devam edilir.
2- Yasa maddesi Tketicinin Korunmasna likin Kanun hkmleri-
ni sakl tutarak, Hakim mdahalesinin nn am olmakta ve
son fkra ile bu maddeye aykr olarak iletilen faiz oran ve tuta-
rnn yok hkmnde olduunu vurgulayarak kredi kullanan alc
tketiciyi korumaya almaktadr.
Ancak, gnmzde hemen hemen btn dava, takip, szlemele-
rin konusu ticari i, taraflardan hi olmazsa biri tacirdir. Bu durumda
taraflar, daha dorusu, pozitif stn- tarafta olan kredi veren, zayf
pasif- durumda olan kredi kullanana, eskiden olduu gibi szleme
isimlendirmesi altnda akdi ve temerrt faiz uygulayacak mdr ?, Ka-
naatimizce ticari ilerde 6098 Sayl Trk Borlar Kanununun yrrl-
e girdii 01.07.2012 tarihinden nce domu ve takip konusu yaplm
olsa bile, TBK/m. 88, 120 ye gre akdi ve temerrt faiz oranlarnn uy-
gulanmas gerekir.
Y. TBK. 88/1 fkr. Dairesinde akdi faiz oran, szleme ile karar-
latrlmam ise mevzuat (3095 Sayl Faiz Kanuna) gre oluan faiz
oran olaca, szlemede ile ancak yrrlkteki mevzuat faiz orannn
% 50 fazlas ile akdi faiz orannn belirlenebilecei kararlatrlmtr.
TBK./md. 120 dairesinde temerrt faizi; szleme ile kararlatrl-
mam ise doduu tarihteki mevzuat hkmlerine gre belirlenecek,
szleme ile yllk temerrt faiz oran mevzuata gre yrrlkteki faiz
orannn yllk % 100n amayacak ekilde saptanacaktr.
Grld gibi T. Borlar Yasas akdi ve temerrt faiz oranlarn

belli kstaslara balam, ticari hayat bir dzen ve disipline sokmu
iken, Y. TTK. 8. Maddesi, Ticari ilerde faiz oran serbeste belirlenir.
Dzenlemesinden sonra 9. Md. ile yrrlkteki mevzuata rtl atf-
ta bulunarak, TBK/m. 88, 120. Md. uygulama yolu almtr.
Sayn Prof. Dr. Seza Reisolu, Trk Borlar Kanununun Yrrl-
Ve Uygulama ekli Hakknda Kanunun Bankaclk lemleri Asndan
Deerlendirilmesi balkl 15 Haziran 2012 tarihli makalesinde, ayn te-
reddtleri gstermi, .Her iki Ticaret Kanununun 8/1. maddesine gre
Ticari ilerde faiz oran serbeste belirlenir. Yrrlkteki T. Ticaret Ka-
nunu ve Borlar Kanunu hkmlerine gre; Bankalar akdettikleri szle-
melerinde kar tarafla anlaarak gerek akdi faizleri- ana para faizi ve
gerekse temerrt faizlerini serbeste belirledikleri halde; yeni Trk Tica-
ret Kanunundaki 8 ve 9. maddeler tartma yaratmtr. Yeni T. Ticaret
Kanunu Hkmet Tasarsnda 8. maddede (1) Ticari ilerde faiz oran
serbeste belirlenir (2) Ticari ilerde kanuni anapara ve temerrt faizi
hakknda ilgili mevzuat hkmleri uygulanr denilmek suretiyle 1. fk-
radaki ticari ilerde gerek anapara faizinin akdi faizin- gerekse temerrt
faizinin serbeste belirlenecei kabul edilmi; sadece temerrt faizinin be-
lirlenmedii hallerde ticari ilerde kanuni temerrt faizine ilgili mevzuatn
uygulanaca hkme balanmtr.
Buna karlk T.B.M.M. komisyonlarnda yaplan deiiklik ile 8. mad-
deye bileik faiz (fkra 2) ilave edilmi, ticari ilerde temerrt faizi ise 9.
maddede dzenlenmitir. 8/1. maddede sadece ticari ilerde faiz miktar
serbeste tayin olunabilir denilmesi ve ikinci fkrada; sadece anapara
faizlerinin sz konusu olduu, bileik faizlere yer verilmesi ve ticari iler-
de temerrt faizinden 9. fkrada sz edilmesi tereddde yol atn.
belirtmitir.
c- Uygulanacak hkmler, TTK. Madde 9- Ticari ilerde; kanu-
ni, anapara ile temerrt faizi hakknda, ilgili mevzuat hkmleri uygula-
nr,
d- Faizin Balangc, TTK/Madde 10; Aksine szleme yoksa, tica-
ri bir borcun faizi, vadenin bitiminden ve belli bir vade yoksa ihtar gnn-
den itibaren ilemeye balar eklinde dzenlenmitir.
2- 6102 S. TTK. 8. Maddesi Ticari ilerde faiz oran serbeste be-
lirlenir dzenlemesi, 8. Mdye gre ticari ilerde kanuni, anapara ile
temerrt faizi hakknda ilgili mevzuat hkmleri uygulanaca emri ve
6098 S. TBK. 88 ve 120. Md. birlikte deerlendirildiinde,
TCARET YASASINA GRE AKD ve TEMERRT FAZ

ORANLARI SINIRI:
Ticari i olan bankaclk faaliyetleri genel kredi alacanda uygulana-
cak akdi ve temerrt faiz oran TTK. 8 ve 9. Md. Yorumu ile szlemede
ngrlen akdi ve temerrt faizi mi olacak, yoksa TBKnn snrlama ge-
tirdii 88 ve 120. Md. mi uygulanacak tartlmaktadr.
Yargtay 13. Hukuk Dairesi Banka Kredi Kart ve Kredili Mevduat ala-
canda TBK/md. 88, 120 ye gre akdi ve temerrt faiz dnem ve oranla-
rnn belirleneceine hkmetmi iken, Y. 19. Hukuk Dairesi Banka Genel
Kredi alacanda, szlemede kaynaklanan akdi ve temerrt faiz oranlar-
na gre geri dnm faiz hesabnn yaplmas gerektiini benimsemitir.
Kanaatimizce Trk Ticaret Yasasnn 9. Maddesinin ngrd Tica-
ri ilerde kanuni, anapara ve temerrt faizi hakknda ilgili mevzuat h-
kmlerinin uygulanaca emredici hkm ile, TBK. 88, 120. Md.nin ayn
paralelde akdi ve gecikme faiz oranlarnn, yrrlkteki mevduat hkm-
lerine gre belirlenecei dzenlemesi birlikte deerlendirildiinde, T. Ti-
caret Yasasnn 8. Md. 1. Fkrasnn Ticari ilerde faiz oran serbeste
belirlenir dzenlenmesindekiserbestlik- kavram snrnn, TTK/m. 9 ve
TBK/md. 88 ve 120. Md. ngrlen yrrlkteki mevzuat olan 3095 Sa-
yl Yasann ngrd faiz oranlar st snr kabul edilerek belirlenmesi
gerekir.
3/aa- TCAR HKMLERLE YASAKLANMI LEMLER ile MAL
ve HZMET TEDARKNDE GE DEMENN SONULARI:
Y. TTK./Madde 1530- (1) Aksine bir hkm bulunmad takdirde,
ticari hkmlerle yasaklanm ilemler ve artlar batldr. Ancak, szle-
me uyarnca yerine getirilmesi gereken edimler iin kanunun veya yetkili
makamlarn koymu olduu en yksek snr aan szlemeler en yksek
snr zerinden yaplm saylr; snr aan edimler hata ile yerine getiril-
mi olmasa bile, geri alnr. Bu snrlarda, Trk Borlar Kanununun 27
nci maddesinin ikinci fkrasnn ikinci cmlesi uygulanmaz.
(2) Ticari iletmeler arasnda mal ve hizmet tedariki amacyla yaplan
ilemlerde, alacakl, kanundan veya szlemeden doan tedarik borcunu
yerine getirmi olmasna ramen, borlu, gecikmeden sorumlu tutulama-
yaca hller hari, szlemede ngrlm bulunan tarihte veya belirti-
len deme sresinde borcunu demezse, ihtara gerek olmakszn temer-
rde der.
(3) Mtemerrit borlunun alacakls szlemede ngrlen tarihten ya
da deme sresinin sonunu takip eden gnden itibaren, art edilmemi

olsa bile faize hak kazanr.
(4) Szlemede deme gn veya sresi belirtilmemise veya belirtilen
sre beinci fkraya aykr ise, borlu aadaki srelerin sonunda ihtara
gerek kalmakszn mtemerrit saylr ve alacakl faize hak kazanr:
a) Faturann veya e deer deme talebinin borlu tarafndan alnmas-
n takip eden otuz gnlk srenin sonunda.
b) Faturann veya e deer deme talebinin alnma tarihi belirsizse mal
veya hizmetin teslim alnmasn takip eden otuz gnlk srenin sonunda.
c) Borlu faturay veya e deer deme talebini mal veya hizmetin tes-
liminden nce almsa, mal veya hizmetin teslim tarihini takip eden otuz
gnlk srenin sonunda.
d) Kanunda veya szlemede, mal veya hizmetin kabul veya gzden
geirme usulnn ngrld hllerde, borlu, faturay veya e deer
deme talebini, kabul veya gzden geirmenin gerekletii tarihte veya
bu tarihten daha nce almsa, bu tarihten sonraki otuz gnlk srenin
sonunda; u kadar ki, kabul veya gzden geirme iin szlemede ngr-
len sre, mal veya hizmetin alnmasndan itibaren otuz gn ayor ve bu
durum alacaklnn aleyhine ar bir hakszlk oluturuyorsa, kabul veya
gzden geirme sresi mal veya hizmetin alnmasndan itibaren otuz gn
olarak kabul edilir.
(5) Szlemede ngrlen deme sresi, faturann veya e deer de-
me talebinin veya mal veya hizmetin alnd veya mal veya hizmetin gz-
den geirme ve kabul usulnn tamamland tarihten itibaren en fazla
altm gn olabilir. u kadar ki, alacakl aleyhine ar bir haksz durum
yaratmamak kouluyla ve aka anlamak suretiyle taraflar daha uzun
bir sre ngrebilirler. Ancak alacaklnn kk yahut orta lekli ilet-
me (KOB) veya tarmsal ya da hayvansal retici olduu veya borlunun
byk lekli iletme sfatn tad hllerde, deme sresi, altm gn
aamaz.
(6) Gecikme faizi denmeyeceini veya ar derecede haksz saylabi-
lecek kadar az faiz deneceini, alacaklnn ge deme dolaysyla ura-
yaca zarardan borlunun sorumlu olmayacan veya snrl bir ekilde
sorumlu tutulabileceini ngren szleme hkmleri geerizdir. Geer-
sizlik durumunda yedinci fkra uygulanr.
(7) Bu madde hkmleri uyarnca alacaklya yaplan ge demelere
ilikin temerrt faiz orannn szlemede ngrlmedii veya ilgili h-
kmlerin geersiz olduu hllerde uygulanacak faiz orann ve alacan

tahsili masraflar iin talep edilebilecek asgari giderim tutarn Trkiye
Cumhuriyet Merkez Bankas her yl ocak aynda ilan eder. Faiz oran,
4/12/1984 tarihli ve 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin
Kanunda ngrlen ticari ilere uygulanacak gecikme faizi oranndan en
az yzde sekiz fazla olmaldr.
(8) Mal veya hizmet bedelinin taksitle denmesinin ngrld du-
rumlarda, bu maddenin deme srelerini dzenleyen hkmleri birinci
taksit bakmndan uygulanr. Her bir taksit tutarnn denmeyen ksm
yedinci fkrada ngrlen oranda gecikme faizine tabidir. Alacaklnn k-
k veya orta lekli iletme veya tarmsal veya hayvansal retici olup
borlunun byk lekli iletme olduu hllerde taksitle demeyi ng-
ren szleme hkmleri geersizdir.
bb- Ticari letmeler Arasndaki Baz lemlerde Borlunun
Temerrd ve Uygulanacak Temerrt Faizine likin TTK. md. 1530
hkmlerinin Uygulanmas:
20111/7 sayl, 23.02.2011 tarihinde Avrupa Birlii Resmi Gazete-
sinde yaynlanan Ticari lerde Para Borlarnn fasndaki Gecikme-
lerle Mcadale isimli Avrupa Birlii Ynergesi esas alnarak dzenle-
nen bu madde ile;
6102 Sayl TTKnn Madde 1530/ 2 ve 8. Fkralar, borlunun temer-
rdnn koullar ve sonularn geni olarak dzenlemitir.
Mal ve hizmet tedariki iin yaplan ilemlerde, demenin tarihi kesin
vade olarak belirtilmemi ise borlu, faturann alnmasn takip eden
otuz gnlk srenin sonunda ayrca ihtara gerek olmakszn temerrde
decektir.
Para borcunun vadesi, kural olarak altm gnlk sreyi aamaya-
caktr.
Temerrt faiz oran, 3095 Sayl Faiz Kanunun 2. Md. Gre ticari
ilerde uygulanacak faiz oranndan en az % 8 fazla olmak kaydyla,
TCMB tarafndan her yl ocak ayndan ilan edilecek, bylece uygulana-
cak temerrt faiz oran, dieeer ticari ilikilerde uygulanacak temerrt
faizinden daha yksek olmas dzenlenmitir.
Madde 1530/2 fkraya gre, ticari iletmeler arasndaki hukuki i-
lemlerde bu madde uygulanarak, tacir kavram yerine ticari iletme
kavram arlk kazanm, ticari iletmeyi iletenin tacir sfat olmasa
bile, szlemenin taraf iletme 15330 madde kapsamnda olacaktr.
1530. Md. Uygulamas iin, borcun para borcu olmas, eser szle-
meleri, kira, tanmaz sat, komisyonculuk szlemeleri, leasing sz-
leme taksitleri gibi mal veya hizmet tedarikinden domas gerekir.
Ayrca her iki tarafn ticari iletme ve yaplan hukuki ilemin ticari i-
letmelerle ilgili olmasna bal olacak, taraflardan biri tacir olmasna
ramen, dier taraf tacir deilse, madde uygulanamayacaktr.
Hkmde geen altm gnlk srenin balangc, faturann veya
deme talebinin alnd, mal ya da hizmetin alnd, veyahut mal ya
da hizmetin gzden geirme ve kabulnn tamamland tarihte ba-
lamas,
Bedelin; szleme annda denmesi, szlemeden sonra 60 gnde
denmesi, teslimden itibaren 60 gn iinde denmesi, hizmetin ifasn-
dan itibaren 60 gnde denmesi, fatura veya deme talebinin ula-
masndan itibaren 60 gnde denmesi, mal veya hizmetin kabul iin
srenin dolmasndan itibaren 60 gn iinde denmesi bu yasa madde-
sine uygun olur.
Nilayet Madde 1530/son fkrann 1. Cmlesine gre, mal veya hiz-
met bedelinin taksitle denmesinin ngrld durumlarda, bu mad-
denin deme srelerini dzenleyen hkmleri birinci taksit -60 gn
iinde denmek- bakmndan uygulanacaktr.
Ancak, Alacaklnn kk veya orta lekli iletme veya tarmsal
veya hayvansal retici olup borlunun byk lekli iletme olduu du-
rumlarda, taksitle demeyi ngren szleme hkmleri geersizdir.
Baka anlatmla;
1- Ticari hkmlerle yasaklanm ilem ve artlar geerli deildir.
Szleme gerei yerine getirilecek edimler iin Yasa veya yetkili ma-
kamlarn koyduu en yksek snr aan akitler st snr zerinden ya-
plm kabul edilir. Snr aan edimler hata ile olmasa bile, geri alnr.
2- Ticari iletmeler arasndaki ilemlerde, alacakl edimini yerine
getirmi ve borlu sresinde borcunu demezse, istisnai haller hari
olmak zere ihtara gerek olmakszn temerrde dm olur.
3- Borlu mtemerrit olmu ise, ngrlen tarihten veya deme s-
resi sonundan sonraki gnden itibaren, akdedilmi olsa bile alacakl
faize hak kazanr.
4- Szlemede deme gn veya sresi belirtilmemi olsa bile ala-
cakl;
l- Borlu faturay almas veya deme talebini kabul etmesinden iti-

baren 30 gnlk srenin sonunda,
ll- Faturann alnmas, deme talebinin kabul tarihi belirsiz ise, mal
veya hizmetin teslim alnmasn takip eden 30 gnlk sre sonunda,
lll- Faturann alnmas veya deme talebi mal veya hizmetin tesli-
minden nce yaplm ise, mal veya hizmetin teslim tarihini takep eden
30 gnlk sre sonunda,
lV- Mal veya hizmetin kabul veya gzden geirme usul ngrlm
ise, borlu fatura veya deme talebini kabul ettii tarihte veya daha
nce almsa, bu tarihten sonraki 30 gn sonunda,
ngrlen sre, mal veya hizmetin alnmasndan itibaren 30 gn
ayor ve bu durum alacaklnn aleyhine bir hakszlk oluturuyorsa,
kabul veya gzden geirme sresi mal veya hizmetin alnmasndan iti-
baren 30 gn kabul edilerek faize hak kazanr.
5- Akite belirlenen deme zaman; fatura veya deme talebinin veya
mal ve hizmetin alnd veya gzden geirme ve kabul usulnn ta-
mamland tarihten itibaren 60 gn olabilir. Alacakl aleyhine hak-
szlk oluturmamak artyla taraflar daha uzun bir sre ngrlebilir.
6- Gecikme faizi denmeyecei, az faiz denecei, borlunun za-
rardan sorumlu olmayacan ngren szleme hkmleri geersizdir.
7- Alacaklya yaplan ge demelerde, szlemede temerrt faizi
belirtilmemi olsa bile, TCMBnn Ocak aynda ilan ettii asgari gi-
derim tutar2 + 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakkn-
da Kanunun 2. Md. gre ticari faiz + % 8 fazlas ile borlu sorumlu
olur.
8- Taksitle deme halinde, deme sreleri bu madde hkmlerine
gre 1. Taksit bakmndan uygulanr. Her taksit tutarnn denmeyen
ksm 7. Fkrada ngrlen oranda gecikme faizine tabi olur. Alacakl
kk veya orta lekli iletme veya tarmsal veya hayvansal retici
olduu hallerde taksitle demeyi ngren szleme hkmleri geersiz
olur.
2 Bkn; http://www.tcmb.gov.tr/yeni/evds/pgm/temerrut.html, TCMB Web adresinde;
Trk Ticaret Kanununun 1530. Maddesinin 7. Fkras Uyarnca Mal Ve Hizmet Tedari-
kinde Ge demelerde Uygulanacak Temerrt Faiz Oran Ve Alacan Tahsili Masraflar
in Talep Edilebilecek Asgari Giderim Tutar bal altndaki
Mal ve Hizmet Tedarikinde Ge demelerde Uygulanacak Alacan Tahsili Masraflar in Talep Edilebilecek
Geerlilik Tarihi
Temerrt Faiz Oran (%) Asgari Giderim Tutar (TL)
01.01.2013 % 15,00 % 95,00
B/l- 01/07/2012 Tarihinde Yrrle Giren 6098 sayl Trk Borlar

Kanunun, 88. Maddesine Gre, AKD (Anapara) ve TEMERRT
FAZN TATBK EKL;
a- Trk Borlar Kanunu Madde 88- Faiz deme borcunda uygula-
nacak yllk faiz oran, szlemede kararlatrlmamsa faiz borcunun
doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir.
Szleme ile kararlatrlacak yllk faiz oran, birinci fkra uyarnca
belirlenen yllk faiz orannn yzde elli fazlasn aamaz.
b- Madde 87 Gerekesi-
818 sayl Borlar Kanununun 72. maddesini karlamaktadr.
Tasarnn iki fkradan oluan 87. maddesinde, yasal faiz dzenlen-
mektedir.
Maddenin birinci fkras, 818 sayl Borlar Kanununun 72. maddesinde
yer verilmeyen, yeni bir hkmdr. Fkrada, faiz deme borcunda uygula-
nacak yllk faiz orannn szlemede kararlatrlmamas durumunda, bu
orann faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmleri-
ne gre belirlenecei ngrlmektedir. Faiz orannn, zaman iinde ska
deitirilebildii gz nnde tutularak, temel bir kanun olan Trk Borlar
Kanununda sabit bir orann belirtilmesi uygun grlmemitir.
Maddenin ikinci fkrasnda, szlemede kararlatrlacak yllk faiz
orannn, birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde elli
fazlasn aamayaca ngrlerek, bu emredici hkmle, uygulamada
rnekleri ska grlen olaanst faiz oranlar karsnda, borlularn
korunmas amalanmtr.
c- 6098 S. TBK/md. 88in yrrle girdii 01.07.2012 tarihinden
itibaren ve derdest dava ve icra takiplerine Uygulanmas:
Md. 88/1. fkraya gre, taraflar arasnda kapital faiz oran ile ilgili
bir szleme yoksa, mevzuat hkmleri (dnem ve oranlar) referans
alnarak akdi faiz oranna ulalacaktr. Yrrlkte olan mevzuat,
Faiz demesini yapacak olan borlu ile alacakllardan biri Trk Tica-
ret Kanunun 12. Maddesine gre tacir ise, 3095 sayl Kanuni Faiz ve
Temerrt Faizi Hakknda Kanunun 2. Maddesinin ngrd ticari i-
lerde uygulanacak ticari (avans) faizi, her iki taraf da tacir deil ise
3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faiz esas alnacaktr.
Baz grlere gre, referans alnacak faiz cinsinin 3095 sayl Ka-
nuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda Kanunun 1. Md. gre yasal
faiz olduu belirtilmekte ise de, ticari i ve szlemeye baklmas, ta-

raflardan birinin tacir olmas halinde 2. Maddenin ngrd ticari
(avans) faizinin nazara alnmas gerektii kanaatindeyiz.
Taraflar, yrrlkte olan mevzuata gre geerli faiz orannn % 50
fazlasn amayacak ekilde akdi faiz oran/lar olarak kararlatrabilir.
2. fkrann bahsettii, szleme ile kararlatrlacak yllk faiz oran
belirlenirken, 1. fkrann vurgulad faiz borcunun doduu tarihte y-
rrlkte olan mevzuat, rnek olarak;
1475 Sayl Kanunu Mdr. 14,
4857 Sayl Kanunu Madde 34,
Anayasa Md. 46/son,
5464 S. Banka Kartlar Ve Kredi Kartlar Kanunu,
6183 Amme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun Madde 51, 52.
Eyalarn Karayolundan Uluslararas Nakliyat in Mukavele Sz-
lemesi (CMR), Tr: T-BM (BM Avrupa Ekonomik Komisyonu), RG
Tarihi: 04/01/1995, RG No: 22161 Madde 27.
2822 Sayl Toplu Szlemesi, Grev ve Lokavt Kanunu Madde 61
gibi zel Yasalarda dzenlenen faiz cins/oran deildir. Yani bu mev-
zuattan herhangi birinin geerli oran alnarak % 50 fazlas ile akdi
faize ulalamaz.
88. Maddeye gre saptanacak faiz oran kapital/akdi faiz oran
olup, bu oran esas alnarak temerrt faiz oranna ulalacaktr. (TBK/
Md.120),
Szlemede aksi yoksa ve borlu temerrde dm ise, anaparaya
temerrt tarihine kadar akdi/kapital faizi hesaplanp eklenerek ula-
lacak toplam alacak kapitalize (bindirilmi) anapara olup, bu alacak
zerinde temerrt faizi yrtlecektir.
ll.1- BORLUNUN TEMERRD (Md. 117, 271), 2. TEMERRT
FAZ BALIKLI TBK/m. 120 ve AIKLAMASI:
aa. Sorumluluun ve Giderim Borcunun Kapsam:
Borlunun Temerrd, TBK. Madde 117-
Muaccel bir borcun borlusu, alacaklnn ihtaryla temerrde der.
Borcun ifa edilecei gn, birlikte belirlenmi veya szlemede sakl tu-
tulan bir hakka dayanarak taraflardan biri usulne uygun bir bildirimde
bulunmak suretiyle belirlemise, bu gnn gemesiyle; haksz fiilde fiilin
ilendii, sebepsiz zenginlemede ise zenginlemenin gerekletii tarihte
borlu temerrde dm olur. Ancak sebepsiz zenginleenin iyiniyetli
olduu hllerde temerrt iin bildirim arttr.
Maddenin Aklamas:
a- Vadesi daha nce taraflar arasnda kararlatrlmam ise, vade-
si-denmesi gereken hale gelmi bir borcun borlusunu, alacakl ihtar-
name ekerek temerrde drebilir.
b- deme gn taraflar birlikte veya szleme ile belirlenmi veya
taraflardan birinin usulne uygun bildirimi ile saptanm ise, bu gnn
gemesi ile;
c- Haksz fiilde, fiilin ilendii tarih,
d- Sebepsiz zenginlemede, zenginlemenin gerekletii tarihte
borlu temerrde der.
stisnai olarak sebepsiz zenginleenin iyiniyetli olduu hallerde te-
merrt iin bildirim yaplmas arttr.
bb- Y.13. HD. Esas: 2012/2417, Karar: 2012/7299, Tarih:
21.03.2012, (818 s. BK m. 101, 6098 s. Borlar K m. 117) kararla,
temerrt ve icra takibi hakknda;
Taraflar arasndaki szlemenin 13.2.maddesinde, Dosyann ev-
raklarnn eksiksiz, tam olarak teslim edildikten sonra, saymanla akta-
rlmasndan itibaren 120 takvim gn ierisinde denir. hkm dzen-
lenmitir. B.K.nun 101.maddesi uyarnca muaccel bir borcun borlusu
alacaklnn ihtar ile mtemerrit olur. Szlemenin 13.2 maddesi alacan
muaccel olaca tarihi gsterir. Davac icra takibi yaplmadan nce daval-
y yntemine uygun olarak temerrde drmedii iin daval, icra takip
tarihi itibariyle temerrde dmemitir. lemi faiz ynnden davann
reddine karar verilmesi gerekirken yazl olduu ekilde karar verilmi
olmas usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir
Vadenin belirsiz olmas halinde icra takibi ile temerrdn oluaca
itihadnda bulunmutur.
ll.2- TEMERRT FAZ TBK/Madde 120-
Uygulanacak yllk temerrt faizi oran, szlemede kararlatrlma-
msa, faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmle-
rine gre belirlenir.
Szleme ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, birinci fkra

uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz.
Akd faiz oran kararlatrlmakla birlikte szlemede temerrt faizi
kararlatrlmamsa ve yllk akd faiz oran da birinci fkrada belirtilen
faiz oranndan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akd faiz oran ge-
erli olur.
ll.3- TBK. Madde 120 Gerekesi-
818 sayl Borlar Kanununun 104 nc maddesini karlamaktadr.
Tasarnn fkradan oluan 120 nci maddesinde, faiz, irat ve bala-
malarda temerrt faizi dzenlenmektedir.
818 sayl Borlar Kanununun 104 nc maddesinin kenar balnda
kullanlan b. Faizin, mtedahil taksitlerin, balad mebaliin tediye-
sinde mtemerrit olan borlu eklindeki ibare, Tasarda b. Faizlerde,
iratlarda ve balamada temerrt faizi eklinde deitirilmitir.
Metninde yaplan arlatrma dnda, maddede 818 sayl Borlar Ka-
nununa gre bir hkm deiiklii yoktur.
ll.4- TBK. 120. Maddeye gre, Szlemede Temerrt-Gecikme-
Direnme Faiz Oran belirlenmemi ise, Temerrt Faiz Orannn
Saptanmas ile lgili Aklama:
TBK. Madde 120/l e gre temerrt faiz oran, faiz borcunun dodu-
u tarihte yani borlunun temerrde urad tarihte yrrlkte olan
mevzuat hkmlerine gre yrrlkteki oran, temerrt faiz oran ola-
rak deerlendirilecektir.
88/ll. fkra yllk akdi faiz orannn, birinci fkra uyarnca belirlenen
yllk faiz orann yzde elli fazlasn aamayacan belirtmi iken,
120/ll. fkra yllk temerrt faizi oran, birinci fkra uyarnca belirlenen
yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz. eklinde kaleme aln-
mtr. Temerrt faiz oran szleme ile kararlatrlacak ise, direnme
faiz borcunun doduu temerrt tarihinde yrrlkte olan mevzuat h-
kmlerine, yani ticari i ise 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Fa-
izi Hakknda Kanunun 2. Maddesine gre, adi ite 1. Maddeye uygun
olarak yrrlkteki faiz orannn % 100 fazlasn amayacak oranda
temerrt (gecikme-direnme) faiz oran kararlatrlabilecektir.
TBK. Md 88de ngrlen kapital/akdi faiz oran taraflar arasnda
szleme ile belirlenmi, ancak szlemede TBK/m. 120ye gre temer-
rt faiz oran kararlatrlmam ve akdi faiz oran da TBK/md. 120/l.
fkrada ngrlen temerrt tarihinde yrrlkte olan mevzuat hkm-

lerinde ngrlen faiz oranndan veya akitle belirlenen temerrt faiz
oranndan fazla ise, temerrt faizi olarak akdi faiz oran geerli olarak
uygulanacaktr.
Baka anlatmla, szlemede temerrt faiz oran belirtilmemi, an-
cak md. 120/l e gre temerrt faizinin doduu tarihteki mevzuata gre
uygulanacak gecikme faiz oran, 88. Md. dairesinde oluan akdi faiz
oranndan daha az ise, akdi faiz oran temerrt faizi olarak nazara
alnacaktr.
lll- AKD ve TEMERRT FAZ HANG SAFHADA, HANG ALACAA
UYGULANACAKTIR ?:
AKD (Anapara) FAZE ESAS ALACAK:
ki veya daha ok kiinin, aralarnda bir hukuki ba yaratmak, bu
ba deitirmek veya ortadan kaldrmak amacyla, karlkl ve bir-
birine uygun iradelerini beyan ederek yapt hukuki ilem, akitle be-
lirlenen, szleme veya Kanun uyarnca alacakl -para sahibinin- faiz
getirisi elde etmek zere, borlu -kredi kullanan- yana belli bir zaman
iin veya sresiz olarak bor verdii para sermaye (kapital-anapa-
ra)ya, temerrt tarihine kadar uygulanacak gecikme faizi akdi faiz,
oran akid veya Kanunla belirlenmemi ise ileyecek faiz de anapara
akdi-Kanuni- faizdir.
Yeni Trk Borlar Kanunu Madde 88e gre uygulanacak yllk akdi
faiz oran, szlemede kararlatrlmamsa faiz borcunun doduu ta-
rihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir.
Szleme ile kararlatrlacak yllk faiz oran, birinci fkra uyarnca
belirlenen yllk faiz orannn yzde elli fazlasn aamayacak ekilde
hesaplanr.
lV- TBK/md. 88, 120nn GETRD AKD VE TEMERRT
FAZ DZENLEMESNN, AD, TCAR ve DER ALACAKLARA
01.07.2012 tarihinden itibaren ve derdest dava ve icra takiplerine
UYGULANMASI:
3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanunun, Kanuni
Faiz balkl 1. Maddesi, borlar Kanunu ve Trk Ticaret Kanununa gre
faiz denmesi gereken hallerde, miktar szleme ile tespit edilmedii du-
rumlarda denecek kanuni adi- faiz dnem ve oranlarn belirlemitir.
3095 S. Yasa dzenlemesine gre, szleme ile belirlenecek faiz oran
geerli olacak, taraflar belirlememi ise Bakanlar Kurulu bu oran belir-
leyecektir.
Yeni T. Borlar K. Md. 88, szleme ile yllk faiz oran belirtilmemi
ise, faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat (3095 sayl
Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanun) hkmlerine gre, adi
alacakta 3095 Sayl Yasann 1. Md.de saptanan adi/kanuni- faiz dnem
ve oranlar, ticari ilerde ise 2. Md.de saptanan ticari avans- dnem ve
faiz oranlar esas alnarak oluturulacaktr.
Grld gibi, T. Borlar K. 88 ve 120. Md.ye gre akdi ve temerrt
faiz, ticari alacakta (3095/m.2) olduu gibi adi alacakta (3095/md.1) sz
konusu olacak, ayrm yaplmadan uygulanacaktr.
1.aa- Adi kiraya 01.07.2012 tarihinden itibaren, yeri Kira alaca-
nda 6098 Sayl Trk B.K.nun 323, 325, 331, 340, 343, 344, 346
ve 354. maddelerinin 1.7.2012 tarihinden itibaren 8 yldan sonra BK.
Md. 88, 120 Md. Uygulamasyla ilgili ;
.Kira bedellerinin gnnde denmemesi sebebiyle kararlatrlan
% 3 gecikme zammna dair temyiz itirazlarna gelince; Kirac aleyhine
dzenleme yasa balkl 6098 Sayl TBKnn 346. maddesinde, kira-
cya kira bedeli ve yan giderler dnda baka bir deme ykmll
getirilemeyecei, zellikle kira bedelinin zamannda denmemesi ha-
linde ceza koulu deneceine veya sonraki kira bedellerinin muaccel
olacana dair anlamalarn geersiz olduu, 6101 Sayl TBKnn Y-
rrl ve Uygulama ekli Hakknda Kanunun Gemie Etkili Olma
balkl 2. maddesinde, T. B.K.nun kamu dzenine ve genel ahlaka dair
kurallarnn gerekletikleri tarihe baklmakszn btn fiil ve ilemlere
uygulanaca, ayn Kanunun grlmekte olan davalara dair uygulama
balkl 7. maddesinde de; T. B.K.nun kamu dzenine ve genel ahlaka
dair kurallaryla geici demelere dair 76nc, faize dair 88nci, temer-
rt faizine dair 120. ve ar ifa glne dair 138. maddesinin grl-
mekte olan davalara da uygulanaca hkm altna alnmtr.
Kiracy koruma amacyla getirilen TBKnn 346. maddesindeki bu
yasal dzenlemenin kamu dzenine dair olduu kukusuzdur. Bunun-
la birlikte, 6217 Sayl Kanunun geici 2. maddesinde deiiklik yapan
6353 Sayl Kanunun 53. maddesine gre, kiracnn Trk Ticaret Kanu-
nunda tacir olarak saylan kiilerle zel hukuk ve kamu hukuku tzel
kiileri olduu iyeri kiralarnda 6098 Sayl Trk B.K.nun 323, 325,
331, 340, 343, 344, 346 ve 354. maddelerinin 1.7.2012 tarihinden itiba-
ren 8 yl sreyle uygulanamayaca, bu halde kira szlemelerinde bu
maddelerde belirtilmi olan konulara dair olarak szleme serbestisi
gerei kira szlemesi hkmlerinin tatbik olunaca da ngrlmek-
tedir.
Taraflar arasnda dzenlenen kira szlemesinin zel artlar 6.

maddesinde kira bedeli gnnde denmedii takdirde, kirac ayrca
aylk % 3 orannda gecikme zamm demeyi peinen kabul eder ko-
uluna yer verildii grlmekte ise de; dosya kapsamndan kiracnn
TTK kapsamnda tacir olup olmad anlalamamaktadr. Bu durum-
da, mahkemece kiracnn tacir olup olmad aratrlarak, tacir olmas
durumunda hakknda TBKnn 346. maddesinin 1.7.2012 tarihinden
itibaren 8 yl sreyle uygulanamayaca gzetilmeli, Yargtay HGKnn
18.2.2004 tarih 2004/10-104 Esas, 2004/94 Sayl kararnda belirtildii
ekilde gecikme zamm temerrt faizi niteliinde olduundan TBKnn
120. maddesi nazara alnmal tacir olmadnn anlalmas halinde
ise, yeni yasal dzenleme karsnda bu koulun daval kirac ynn-
den geersiz hale geldii kabul edilerek davacnn yasal faiz talep
edebilecei kabul edilmelidir. Hkm bu sebeplerle bozulmaldr (Y.6.
HD.E. 2012/17220, K. 2013/10224, T. 10.6.2013. 6098/m.120, 346)
tihad ile, adi kira alacana, szlemede ngrlen akdi faiz oran
yerine 6098 S. T. Borlar K. 120. Md. Gre deien dnem ve oranlarda
temerrt faiz oran uygulanaca, iyeri kiras olmas halinde 6098 Sayl
Trk B.K.nun 323, 325, 331, 340, 343, 344, 346 ve 354. maddelerinin
1.7.2012 tarihinden itibaren 8 yl sreyle uygulanmayaca, akit ser-
bestisi gerei kira szlemesi hkmlerinin tatbik olunaca da ng-
rlmtr.
1.bb- Araclk hizmetinde komisyon cretine TBK./m. 88, 120. Md.
Uygulanaca;
.Davac, davalya ait tanmazlarn dava d irkete kat karl
verilmesine araclk ettiini, 03.03.2010 tarihinde komisyon szlemesi
yapldn, araclk hizmetinin yerine getirildiini ancak davalnn sa-
ttan vazgetiini ileri srerek, imdilik 7.060 TL. komisyon cretinin
temerrt tarihi 04.11.2010 tarihinden itibaren szlemede ngrlen
aylk % 10 faizi ile detilmesini istemitir.
Daval, davacnn araclk hizmetini yerine getirmediini savunarak
davann reddini dilemitir.
Mahkemece, davann kabul ile, davacnn fazla haklar sakl kal-
mak zere 7.250 TL. komisyon cretinin 23.11.2010 temerrt tarihin-
den itibaren aylk % 10 orannda temerrt faizi uygulanarak davaldan
tahsiline karar verilmi; hkmn daval tarafndan temyizi zerine
Dairemizce onanm ve bu kez daval karar dzeltme isteinde bulun-
mutur.
1- Dosyadaki yazlara, mahkeme kararnda belirtilip Yargtay ila-

mnda benimsenen gerektirici sebeplere gre davalnn aadaki ben-
din kapsam dnda kalan dier karar dzeltme itirazlarnn reddi ge-
rekir.
2- Davac ve daval imzasn tayan 03.05.2010 tarihli komisyon
szlemesinin 1. maddesinde satcnn tanmazn sat bedelinin %
3ne tekabl eden mebla komisyon creti olarak demeyi kabul ve
taahht ettii aklandktan sonra, 3. maddesinde, satcnn sattan
vazgemesi halinde hem kendi deyecei komisyon cretini hem de
dier tarafn deyecei komisyon cretini deyeceinin kararlatrld-
, 5. maddesinde de, emlak komisyoncusunun i bu akitten doacak
alacaklarnn zamannda denmemesi halinde aylk % 10 temerrt fai-
zinin uygulanacann kararlatrld anlalmaktadr. Buna gre, sa-
t bedelinin % 3 komisyon bedeli iken 3. maddesinde kararlatrlan
bedelin ise, cezai art niteliinde bulunduunun kabul ile mahkemece
bu husus tartlmadan, BKnn 161 /son maddesi gereince cezai artn
fahi olup olmad deerlendirilmeden karar verilmesi usul ve yasaya
aykrdr.
3- Davacnn komisyon cretinin detilmesi iin davalya 04.11.2010
tarihinde ihtar ektii ve davalnn 23.11.2010 tarihinde temerrde
dt anlalmaktadr. Mahkemece, taleple bal kalnarak, hkme-
dilen cret alacana temerrt tarihinden itibaren aylk % 10 orannda
temerrt faizi iletilerek dava kabul edilmitir.
Temerrt (gecikme) faizi, borlunun para borcunu zamannda de-
memesi ve temerrde dmesi zerine kanun gerei kendiliinden i-
lemeye balayan ve temerrdn devam sresince varln srdren,
alacaklnn zararn varln ve miktarn ve borlunun kusurunu ispat
zorunda kalmakszn borlunun dedii ve miktar yasalarla belirlen-
mi asgari, maktu bir tazminattr (Bkz. Yargtay Hukuk Genel Kuru-
lunun 11.06.1997 gn ve 1997/11-278 - 529 sayl ilam).
Para borlar asndan borlu temerrdne balanan sonulardan
birisi, temerrt faizi deme ykmlldr. Temerrt faizi borlunun
para borcunu zamannda dememesi ve temerrde dmesi zerine
kanun gerei kendiliinden ilemeye balayan ve temerrdn devam
mddetince varln srdren bir karlk olmas itibariyle, zamannda
ifa etmeme olgusuyla dorudan bir balant iindedir.
Ne var ki, uyumazln Dairemiz incelemesine geldii aamada
6098 sayl Trk Borlar Kanunu yrrle girmi olup, 6101 sayl
Trk Borlar Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda Ka-

nununun 2. maddesinde, Trk Borlar Kanununun kamu dzenine ve
genel ahlka ilikin kurallar, gerekletikleri tarihe baklmakszn, b-
tn fiil ve ilemlere uygulanr denildikten sonra, grlmekte olan da-
valara ilikin uygulama baln tayan 7. maddesinde aynen Trk
Borlar Kanununun kamu dzenine ve genel ahlka ilikin kurallar
ile geici demelere ilikin 76., faize ilikin 88., temerrt faizine ilikin
120. ve ar ifa glne ilikin 138. maddesi, grlmekte olan dava-
larda da uygulanr. dzenlemesi getirilmitir.
6098 sayl Trk Borlar Kanunu (TBK)nun 88. maddesindeki Faiz
deme borcunda uygulanacak yllk faiz oran, szlemede kararla-
trlmamsa faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat
hkmlerine gre belirlenir. Szleme ile kararlatrlacak yllk faiz
oran, birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde elli
fazlasn aamaz hkmn iermesinin yan sra, temerrt faizine
ilikin 120. maddesinde de aynen; Uygulanacak yllk temerrt fai-
zi oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu ta-
rihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir. Szleme
ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, birinci fkra uyarnca
belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz. Akd faiz
oran kararlatrlmakla birlikte szlemede temerrt faizi kararlat-
rlmamsa ve yllk akd faiz oran da birinci fkrada belirtilen faiz ora-
nndan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akd faiz oran geerli
olur. dzenlemesine yer verilmitir.
Tm bu aklamalar nda somut olay incelendiinde; uyumaz-
ln zm bakmndan karar tarihinden sonra yrrle girmi bu-
lunan ve halen devam eden davalarda da uygulanmas gereken h-
kmler ieren 6098 sayl TBK 88 ve 120. maddelerinin ve 6101 sayl
yrrlk Kanununun somut olaya etkisinin bulunup bulunmadnn
irdelenip deerlendirilmesi gerekmektedir.
Hukuk devletinin gerei olan hukuk gvenliini salama ykmll-
, kural olarak yasalarn geriye yrtlmemesini gerekli klar. Yasa-
larn geriye yrmezlii ilkesi uyarnca yasalar, kamu yarar ve kamu
dzeninin gerektirdii, kazanlm haklarn korunmas, mali haklarda
iyiletirme gibi kimi ayrks durumlar dnda ilke olarak yrrlk ta-
rihlerinden sonraki olay, ilem ve eylemlere uygulanmak zere ka-
rlrlar. Yrrle giren yasalarn gemie ve kesin nitelik kazanm
hukuksal durumlara etkili olmamas hukukun genel ilkelerindendir.
te yandan, hukuk devletinin hukuk gvenlii ilkesi belirlilii de ge-
rektirir. Belirlilik ilkesi, ykmlln hem kiiler hem de idare ynn-

den belli ve kesin olmasn, yasa kuralnn, ilgili kiilerin mevcut artlar
altnda belirli bir ilemin ne tr sonular dourabileceini makul bir d-
zeyde ngrmelerini mmkn klacak ekilde dzenlenmesini gerekli
klar.
Kural olarak kanunlar yrrle girdikleri andan itibaren ortaya
kan olay ve hukuk ilikilere uygulanrlar. Dolaysyla gemie yr-
mezler. Yrrlkten kalkan kanunlar ise artk etkilerini kaybederler ve
yeni ortaya kan olaylara ve hukuk ilikilere uygulanmazlar. Bununla
beraber, eitli sebeplerle bazen yeni kanunun daha nce ortaya k-
m olaylara ve hukuk ilikilere uygulanmas sz konusu olabilir.
Genellikle kamu yararnn, kamu dzeninin, genel ahlakn, zayf-
larn, kiiliin korunmasna hizmet eden ve bir hukuki ilemin ekline
ilikin getirilen hkmler, emredici hukuk kural zellii tar. Emredici
kurallar aksi taraflarca kararlatrlamayan ve uyulmas zorunlu olan
kurallardr. Bu kurallarn uygulanmamas konusunda yaplan szle-
meler hkm ifade etmedii gibi, emredici kuraln uygulanmasna da
engel tekil etmez. Bir hkmn emredici nitelik tayp tamad ge-
nel olarak kuraln ifade ve yazlndan anlalrsa da baz durumlarda
deiiklik gsterebilir. Bu yzden ilk olarak maddenin yazl ve ifade
tarzna baklmal, maddenin dzenleni amac da deerlendirilerek
kuraln emredici nitelik tayp tamad tespit edilmelidir.
Yukarda yaplan tm aklamalar deerlendirildiinde, TBKnn 88
ve 120. maddelerinin emredici nitelik tad ve taraflar ileri srmese
de resen gzetileceinin kabul gerekir. O halde faize ilikin TBKnn
88 ve 120. maddelerinin uygulama eklinin irdelenmesi gerekmektedir.
Buna gre, TBK 88. maddesinden de aka anlald gibi; faiz (
anapara faizi ) deme borcunda uygulanacak yllk faiz oran, szle-
mede kararlatrlmamsa faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte
olan mevzuat hkmlerine gre belirlenecektir.
Yrrlkte olan mevzuat hkmleri hi phesiz u anda da yrrlk-
te olan 3095 sayl Kanun Faiz ve Temerrt Faizine ilikin Kanundur.
Burada yedek hukuk kural veya ikme faizde denilebilecek olan ka-
nun (yasal) faiz devreye girmektedir (3095 sayl Kanun m. 1).
Faiz (anapara faizi) deme borcunda uygulanacak yllk faiz oran,
szlemede kararlatrlma buna itibar edilecektir. Burada bir snr
getirilmitir. Szleme ile kararlatrlacak yllk faiz oran, birinci fk-
ra uyarnca belirlenen (yani 3095 Sayl Yasaya gre belirlenen) yllk
faiz orannn yzde elli fazlasn aamaz (TBK. m. 88/f.2 atfyla 3095
sayl Yasa m. 1 ile belirlenen faizin % 50 arttrml hali, yani %9 + 4,5
= %13,5 orann aamaz). Burada emredici hukuk kural devreye gir-
mektedir (TBK m. 88/f.2 ).
TBK.nda temerrt faizi balkl dzenlemede de ( m. 120 ) u ekil-
de bir zme gidilmitir:
msa, faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkm-
lerine gre belirlenir (TBK m. 120/f.l atfyla 3095 sayl Yasa m. 2).
Uygulanacak yllk temerrt faizi oran, szlemede kararlatrlm-
sa, bu oran (szleme ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran),
birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn
aamaz. (TBK m. 120/f.2 atfyla 3095 sayl Yasa m. 2- di ilerde %9
+ yzde yz fazlas yani %9 =18i; ticari ilerde avans faizinin yz-
de yz fazlasn yani avans faizinin iki katn, (01.01.2011 tarihinden
31.12.2012 tarihine kadar avans faizi %15 olduundan iki kat olan
%30u aamayacaktr.)
Hal byle olunca; mahkemece, hkmedilecek komisyon cretinin
yukarda aklanan ekilde temerrt tarihinden itibaren yllk % 18
temert faizi ile davaldan tahsiline karar verilmesi gerekirken yazl
ekilde aylk % 10 ( Yllk 120 ) faizi ile tahsiline karar verilmesi usul
ve yasaya aykr olup bozma nedenidir. Ancak, mahkeme kararnn bu
ekilde bozulmas gerekirken, yanlma sonucu yazl ekilde onand,
bu kez yaplan inceleme ile anlaldndan, davalnn karar dzeltme
isteinin kabul ile, Dairemizin onama kararnn kaldrlarak ve mah-
keme kararnn bu ekilde bozulmasna karar verilmesi gerekmitir.
(Y. 13. HD. E. 2012/17865, K. 2012/26319, T. 22.11.2012. 6098/m.76,
88, 120, 138. 6101/m.2,7. 3095/m.2. 818/m.161).
1.cc- Kaak elektrik borcu iin istenen gecikme zamm orannn
TBK/m. Md. 88, 120ye gre belirlenmesi;
..davac, davalnn kaak elektrik borcunun tahsili amacyla ta-
kip balatm, asl alacak, gecikme zamm ve KDV olmak zere toplam
alacan tahsilini talep etmitir. Davaya konu alacan abone szle-
mesinden deil, kaak elektrik kullanmndan kaynakland gzetil-
diinde gecikme zamm isteme hakk bulunmayan davacnn kaak
elektrik bedelini zamannda denmemesi nedeniyle dava dilekesinde
gecikme zamm olarak davaldan istedii bedelin Borlar Kanununun
101 inci maddesi hkmnde belirtilen gecikme (temerrt) faizi olduu
kabul edilerek gecikme nedeniyle istenebilecek bedelin buna gre be-

lirlenmesi gerekir
para borlarnda borlunun borcunu vadesinde dememesi ha-
linde yasal faizden ayrk olarak uygulanan ve borlu tarafndan den-
mek zorunda braklan gecikme zammnn aslnda bir faiz olduun-
da kuku yoktur. Nitekim HGKnn 16.06.2004 gn ve 2004/19-357 E,
2004/360 K. sayl ilamnda da ayn ilkeler benimsenmitir.
Nevar ki, uyumazln Hukuk Genel Kuruluna geldii aamada
6098 sayl Trk Borlar Kanunu yrrle girmi olup, Trk Bor-
lar Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda Kanununun
(6101 SK) 7 nci maddesinde aynen Trk Borlar Kanununun kamu
dzenine ve genel ahlka ilikin kurallaryla geici demelere ilikin
76., faize ilikin 88., temerrt faizine ilikin 120. ve ar ifa glne
ilikin 138. maddesi, grlmekte olan davalarda da uygulanr. hk-
mn iermektedir.
6098 sayl Trk Borlar Kanunu (TBK)nn 88. maddesindeki Faiz
hkmlerine gre belirlenir. Szlemeyle kararlatrlacak yllk faiz
fazlasn aamaz. hkmn iermesinin yan sra, temerrt faizine
ilikin 120. maddesinde de aynen; Uygulanacak yllk temerrt faizi
oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu tarihte
yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir. Szlemeyle ka-
rarlatrlacak yllk temerrt faizi oran, birinci fkra uyarnca belirle-
nen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz. Akd faiz oran ka-
rarlatrlmakla birlikte szlemede temerrt faizi kararlatrlmam-
sa ve yllk akd faiz oran da birinci fkrada belirtilen faiz oranndan
fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akd faiz oran geerli olur.
Tm bu aklamalar nda somut olay deerlendirildiinde;
Davac vekili tarafndan Mersin 1. cra Mdrlnn 2007/1167
esas sayl icra dosyasyla daval hakknda balatlan icra takibinde;
asl alacak ve KDV istemiyle birlikte 6.035,00 YTL gecikme zammnn
tahsili de istenilmitir. Davacnn takip talebinde gecikme zamm ola-
rak istedii bedel gecikme (temerrt) faizi olup asl alacaa temerrt
faizi eklenmek suretiyle toplam alacak miktarnn belirlenmesi gerekir.
Ancak, somut uyumazln zm bakmndan karar tarihinden
sonra yrrle girmi bulunan ve halen devam eden davalarda da uy-
gulanmas gereken hkmler ieren 6098 sy TBK ve 6101 s. Kanunun,

somut olaya etkisinin bulunup bulunmadnn yerel mahkemece de-
erlendirilmesi gerekmektedir. (YHGK. 2012/7-502 E, 2012/707 K,
10.10.2012 T. 6098 s. Borlar K m. 76, 88, 120, 138. 6101 s. Borlar
Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda K m. 7. 818 s. BK
m. 101)
1.dd- Takiple istenen faiz oran ile denen fazla borcun istirdat
alaca hesabnda, TBK/m. 88, 120. nazara alnaca;
Davac, davalnn 26.08.2003 tarihinde faizle bor ald daval
alacakl tarafndan aleyhine dn para alacana istinaden 1.170.00.
TLnn aylk % 180 faiziyle birlikte tahsili iin ilamsz takip balatld-
n, bu takiple ilgili haricen demelerde bulunmasna ramen takibin
tekrardan yenilendiini ileri srerek vaki icra takibinden dolay borlu
olmadnn tespitine karar verilmesini istemitir.
... uyumazln zm bakmndan karar tarihinden nce yrr-
le girmi bulunan ve halen devam eden davalarda da uygulanmas
gereken hkmler ieren 6098 sayl TBK 88 ve 120. maddelerinin ve
6101 sayl Yrrlk Kanununun somut olaya etkisinin bulunup bulun-
madnn irdelenip deerlendirilmesi gerekmektedir. O halde faize
ilikin TBKnn 88 ve 120. maddelerinin 26.03.2003 tarihinde davac
tarafndan aylk %180 faizle birlikte alacan tahsili amacyla yaplan
icra takibine itiraz edilmeksizin kesinlemesi ve icra takibinin daha
sonra 28.10.2008 tarihinde yenilenmesiyle birlikte deerlendirme ya-
plmas hususunda taraf ve yarg denetimine elverili uzman bilirkii
veya bilirkii heyeti raporu alnarak hkm kurulmas gerekir. (Y.
13.HD. E: 2012/28324, K: 2013/15997, T: 12.06.2013. 6098/TBK. Md.
88, 120, 138)
1.ee- Kooperatif aidat alacanda TBK/m. 88, 120, Md. Nazara
alnaca;
..Mahkemece, Yargtay 11. Hukuk Dairesinin bozma ilamna
uyulmu ise de, bozma ilamndaki demelerin temerrt faizine mah-
sup edilip edilmedii ynnde davac kooperatifin uygulamasnn ne
olduuna dair aratrmann kooperatifin tm ortaklar iin yaplmas
gerekirken, sadece daval ortak ynnden bu uygulama aratrlmtr.
Bu durumda mahkemece, 10.1.1999 tarihli genel kurul ncesinde aidat
demelerini geciktirenlerin yapt demelerin ncelikle temerrt faizi-
ne mahsup edilip edilmedii hususunda genel uygulamann ne olduu
aratrlp, sonucuna gre hkm kurulmas gerekirken, eksik incele-
meye dayal olarak yazl ekilde hkm kurulmas doru olmamtr.
te yandan, mahkemece karar verilmeden nce 1.7.2012 tarihin-

de 6098 Sayl T.B.K. yrrle girmi olup, T. B.K.nun Yrrl ve
Uygulama ekli Hakkndaki 6101 Sayl Kanununun 7. maddesinde
aynen T. B.K.nun kamu dzenine ve genel ahlaka dair kurallaryla
geici demelere dair 76, faize dair 88, temerrt faizine dair 120 ve
ar ifa glne dair 138. maddesi grlmekte olan davalarda da
uygulanr. hkmne yer verilmitir.
6098 Sayl T.B.K.nun 88. maddesinin Faiz deme borcunda uygu-
lanacak yllk faiz oran, szlemede kararlatrlmamsa faiz borcu-
nun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belir-
lenir. Szlemeyle kararlatrlacak yllk faiz oran, 1. fkra uyarnca
belirlenen yllk faiz orann yzde elli fazlasn aamaz. hkmn
iermesinin yan sra, temerrt faizine dair 120. maddesinde de aynen;
lerine gre belirlenir. Szlemeyle kararlatrlacak yllk temerrt faizi
oran, 1. fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazla-
sn aamaz. Akdi faiz oran kararlatrlmakla birlikte szlemede te-
merrt faizi kararlatrlmamsa ve yllk akdi faiz oran da 1. fkrada
belirtilen faiz oranndan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akdi
faiz oran geerli olur. dzenlemesine yer verilmitir.
Kooperatif genel kurullarnda kararlatrlan faiz orannn anlan
yasal dzenlemedeki yerine gelince; para borlar asndan borlu te-
merrdne balanan sonulardan birisi, temerrt faizi deme ykm-
lldr. Temerrt faizi borlunun para borcunu zamannda deme-
mesi ve temerrde dmesi zerine kanun gerei kendiliinden ileme-
ye balayan ve temerrdn devam mddetince varln srdren bir
karlk olmas itibariyle, zamannda ifa etmeme olgusuyla dorudan
bir balant iindedir. 1163 Sayl Kooperatifler Kanununun 42. mad-
desine gre genel kurul btn yeleri temsil eden en yetkili organ olup,
kanun veya anaszlemeyle genel kurula tannm olan konular hak-
knda karar verme yetkisini haizdir. Konut Yap Kooperatifi Tip Anasz-
lemesinin 23/1. maddesinin 6. bendi uyarnca ortaklardan tahsil edi-
lecek taksit miktar ve deme artlaryla gecikme halinde uygulanacak
esaslar tespit etmek genel kurulun yetkisi dahilindedir.
Genel kurulca, deme gn belirlenerek, ( belirlenmemise ayn
sonu deme gn olup ) aidat bedelinin sresinde denmesine, sre-
sinde denmemesi halinde ise temerrt faizi uygulanmasna dair al-
nan kararn kesinlemesi halinde, bu kararn tm ortaklar balayaca-
aktr. Genel kurul kararlar, yelerle kooperatif arasnda yaplm

bir szleme niteliinde olup, kooperatif ve yeler arasnda ayrca faiz
oranlaryla ilgili szleme yaplmasna gerek yoktur. Ayrca genel ku-
rullarca kararlatrlan faiz oranlar daha sonraki yllarda deitirilme-
dii ve iptal edilmedii srece genel kurula katlmasa dahi tm yeleri
balar. Bu durumda, 818 Sayl B.K.nn 101/2. (6098 Sayl T.B.K.nn
117.) maddesi hkm karsnda, genel kurulun belirledii tarih kesin
vade olup, yenin bir ihtarla ayrca temerrde drlmesine gerek
kalmadan, borcun ifasnn istenebilecei kukusuzdur. Anapara faizi
ise, borlunun henz temerrde dmeden demesi gereken szle-
meyle kararlatrlan faizdir.
Bu durumda, kooperatif genel kurullarnda kararlatrlan faiz
oran, T.B.K. nin 88. maddesinde dzenlenen anapara faizi olmayp,
120. maddede dzenlenen temerrt faizine ilikindir. Kooperatifle ye-
si arasnda ticari iliki bulunmadndan yasal oranda temerrt faizi
uygulanmaldr. 3095 Sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin
Kanun un 2/1. maddesi gereince, bir miktar parann denmesinde te-
merrde den borlu, szlemeyle aksi kararlatrlmadka, gemi
gnler iin 1. maddede belirlenen yasal faiz oranna gre temerrt faizi
demeye mecburdur. Maddenin ak ifadesinden de anlalaca zere
temerrt faizinin, yasal faiz oranndan fazla alnmas taraflarca ka-
rarlatrabilir. Anlan maddeler birlikte deerlendirildiinde kooperatif
genel kurulunca belirlenen aidatlarn denmesinde gecikme durumun-
da alnacak temerrt faizinin yasal temerrt faiz oranndan daha faz-
la miktarda kararlatrlabilecei anlam kmaktadr. Ancak taraflar,
uygulanacak temerrt faizi orann belirlerken, yukardaki paragrafta
belirtilen 6098 Sayl T.B.K.nn 120/2. maddesinde ngrlm olan s-
nrlamay dikkate almak zorundadrlar.
Somut olayda, davaya konu aidat miktar kooperatif genel kurul
kararlaryla belirlendiinden ve genel kurul kararlar da szleme
niteliinde olduundan davacnn takip konusu alacak kalemlerine
uygulanmas gereken azami faiz oran T.B.K.nn 120/2. maddesinde
dzenlenmi yllk temerrt faiz oran olup, davac kooperatifin genel
kurullarnda kabul edilmi temerrt faiz oran, faiz borcunun doduu
tarihte yrrlkte olan mevzuata yani 3095 Sayl Kanuni Faiz ve Te-
merrt Faizine likin Kanunun 2/1. maddesine gre belirlenen yasal
faiz orannn yzde yz fazlasn aamayacaktr.
Dier yandan, mahkemece bozma ilamna uyulmasndan sonra ge-
mie etkili yeni bir kanunun yrrle girmesi halinde, bozma ilamna
uyulmakla oluan usuli kazanlm hak, hukuki deer tamayacaktr.

( 9.5.1960 gn ve 21/9 Sayl YBK, YHGKnn 7.3.2012 tarih ve 2011/19
- 799 E, 2012/128 K sayl ilam bu yndedir. )
Bu durumda, mahkemece, karar verilmeden nce yrrle giren
anlan yasal dzenleme bu aklamalar erevesinde ilemi temerrt
faizi oran ve miktaryla aidat alaca miktar zerinden 31.5.2001 ta-
rihinden itibaren iletilmesi gereken temerrt faizi oran bakmndan
deerlendirilerek, gerektiinde bilirkiiden denetime elverili bir rapor
alnmas ve sonucuna gre bir karar verilmesi gerekirken, yasa dei-
iklii gzden karlarak, eksik incelemeye dayal yazl ekilde h-
km tesisi de doru olmamtr.
Bir dier yandan; 818 Sayl BKnn 104/ son ( 6098 Sayl T.B.K.nn
121/ son ) maddesi uyarnca, temerrt faizine faiz yrtlmesi mm-
kn deildir. Mahkemece, hkm altna alnan 2.841,10 TL alacan
bir ksm temerrt faizi olduu halde anlan madde hkmlerine aykr
olarak faize faiz iletilmesi sonucunu douracak ekilde toplam alacaa
faiz yrtlmesi de doru olmam ve mahkeme kararnn bu sebeple
de daval yararna bozulmas gerekmitir (Y. 23. HD. E: 2013/3919,
K: 2013/4292, K: 21.06.2013. 818 s. BK/104. 6098 s. TBK/120, 121. 3095
s. Faiz K/m. 2)
1.ff- dn para alacana TBK/m. 88, 120ye gre faiz
hesaplanaca;
.Davac, davalnn 26.08.2003 tarihinde faizle bor ald daval
alacakl tarafndan aleyhine dn para alacana istinaden 1.170.00.
TLnn aylk % 180 faizi ile birlikte tahsili iin ilamsz takip balatld-
n, bu takiple ilgili haricen demelerde bulunmasna ramen takibin
tekrardan yenilendiini ileri srerek vaki icra takibinden dolay borlu
olmadnn tespitine karar verilmesini istemitir.
Daval, davann reddini dilemitir.
Mahkemece, davann ksmen kabul ile, Ankara 8. cra Mdrl-
nn 2008/13646 Esas sayl dosyasnda fazla denen 9.085.69.TLnin
davaldan tahsiline karar verilmi; hkm, daval tarafndan temyiz
edilmitir.
1- Mahkemece, dosyada mevcut bilirkii rapor ve ek raporlarnda
belirtilen terditli grten hkme avans faizi oran esas alnarak yap-
lan hesaplama dikkate alnmtr. Uyumazla ilikin olarak; temyiz
incelemesine geldii aamada 6098 sayl Trk Borlar Kanunu yrr-
le girmi olup, 6101 sayl Trk Borlar Kanununun Yrrl ve Uy-

gulama ekli Hakknda Kanununun 2. maddesinde, Trk Borlar Ka-
nununun kamu dzenine ve genel ahlka ilikin kurallar, gerekletik-
leri tarihe baklmakszn, btn fiil ve ilemlere uygulanr denildikten
sonra, grlmekte olan davalara ilikin uygulama baln tayan 7.
maddesinde aynen Trk Borlar Kanununun kamu dzenine ve genel
ahlka ilikin kurallar ile geici demelere ilikin 76., faize ilikin 88.,
temerrt faizine ilikin 120. ve ar ifa glne ilikin 138. maddesi,
grlmekte olan davalarda da uygulanr. dzenlemesi getirilmitir.
6098 sayl Trk Borlar Kanunu (TBK)nn 88. maddesindeki Faiz
ilikin 120. maddesinde de aynen; Uygulanacak yllk temerrt faizi
oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu tarih-
te yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir. Szleme ile
kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, birinci fkra uyarnca belir-
lenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz. Akd faiz oran
kararlatrlmakla birlikte szlemede temerrt faizi kararlatrlma-
msa ve yllk akd faiz oran da birinci fkrada belirtilen faiz orann-
dan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akd faiz oran geerli olur.
TBKnn 88 ve 120. maddelerinin dzenleni amac ve nitelii gze-
tildiinde, emredici nitelik tad ve taraflar ileri srmese de resen
gzetileceinin kabul gerekir.
ln zm bakmndan karar tarihinden nce yrrle girmi bu-
lunan ve halen devam eden davalarda da uygulanmas gereken h-
kmler ieren 6098 sayl TBK 88 ve 120. maddelerinin ve 6101 sayl
Yrrlk Kanununun somut olaya etkisinin bulunup bulunmadnn ir-
delenip deerlendirilmesi gerekmektedir. O halde faize ilikin TBKnn
88 ve 120. maddelerinin 26.03.2003 tarihinde davac tarafndan aylk
%180 faiz ile birlikte alacan tahsili amacyla yaplan icra takibine iti-
raz edilmeksizin kesinlemesi ve icra takibinin daha sonra 28.10.2008
tarihinde yenilenmesi ile birlikte deerlendirme yaplmas hususunda
taraf ve yarg denetimine elverili uzman bilirkii veya bilirkii heye-
ti raporu alnarak hkm kurulmas gerekir. Karar bu nedenle bozul-
maldr. (Y. 13. HD., E: 2012/28324, K: 2013/15997, T: 12.06.2013.

6098/m. 88, 120, 138)
V- YABANCI PARA SZLEME ve BORLARINDA TBK. 88 ve 120
Md. 01.07.2012 tarihinden itibaren derdest dava ve icra takiplerine
UYGULANACAK ise, HANG VERLER HESAPLAMADA NAZARA ALI-
NACAKTIR ?
Y. Bolar Kanunun 88 ve 120 Maddesi, yalnz TL. alacaklar iin d-
zenlenmemitir, yrrlkteki mevzuat demek suretiyle 3095 Sayl Faiz
Yasasnn 1, 2, 4a maddeleri ayrmna gitmemitir.
Bu durumda yabanc para alacak ve szlemelerinde akdi/kapital faiz
oran (YBK/md.88) ile temerrt faizinin (YBKK/md. 120) referans alaca
yrrlkteki mevzuat olan 3095 Sayl Faiz Yasasnn 4a Md. ile belirle-
nen ve Kamu Bankalarnn o yabanc para cinsindeki mevduat iin uygu-
lad azami yabanc para azami faiz oran esas alnarak, akdi ve temerrt
faiz oran belirlenecektir.
3095 Sayl Yasann 4a. Md. Gre, szlemede daha yksek akd veya
gecikme faizi kararlatrlmad hallerde, yabanc para borcunun faizin-
de Devlet Bankalarnn o yabanc para ile alm bir yl vadeli mevduat
hesabna dedii en yksek faiz oran uygulanmas gerekiyordu.
6098 S. T. Borlar K. Md. 88 ile, yabanc para alacanda, nazara al-
nacak yllk faiz oran szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun
doduu tarihte yrrlkte bulunan 3095 Sayl Faiz Yasasnn 4a. Md.
Verileri gzetilecektir.
Szleme ile kararlatrlacak yllk akdi- faiz oran, 3095 Sayl Faiz
K. 4a. Md. uyarnca belirlenen, deien dnem ve orannn yzde elli faz-
lasn (TBK/m. 88), temerrt faizi ise yzde yzn (TBK/m. 120) An-
cak, 3095 Sayl Faiz Kanunun 4a Md. ngrd Kamu Bankalar Azami
Mevduat faiz dnem ve oranlar Kamu Bankalarnn Web sitesinde ayr,
resmen Bankalarda ve TCMBde alnan cevaplarda ayr belirlenmektedir.
Uygulayclarn Mevduat Kabul etmeyen ve azami mevduat faizini uygula-
mayan ve Yargtay Kararlarna gre referans alnmamas gereken TCMB
www.tcmb.gov.tr > veriler > bankaclk verileri > Azami Mevduat Faiz
Oranlar > Kamu Bankalarnca . Uygulanan azami mevduat faiz oranla-
r sayfasnda ulalan cetvelde saptanan faiz dnem ve oranlar (TL azami
mevduat faiz oranlarnda olduu gibi) hesaplamas gerekir.
Btn Bankalarn azami faiz dnem ve oranlarna doru ve gemii
kapsar ekilde ulalamad iin, takip ve davalarda faiz oranlar ve he-
saplamalar salkl yaplmamakta, yazmalar ve bilirkii incelemeleri
sebebi ile takip ve davalarn ylmasna sebep olunmaktadr3.

lgili Faiz Yasal dzenlemelerinde, Bankalar, Yabanc para, TL. azami
mevduat ve Toplu Szlemelerinde nazara alnacak Azami letme Kre-
di Faiz dnem ve oranlarn, Kredi Kart akdi ve Temerrt faiz oranlarn,
Genel ve Cari Hesap Kredi borlar iin nazara alnan akdi ve temerrt
faiz oranlar listesini asgari 10 yl kapsar ekilde web sitelerinde ilan
ederler eklinde bir yasal dzenleme yaplarak bu ok nemli konu so-
run olmakta kacaktr. Bylesi bir dzenleme ile haksz kazanlarn ve
bazen de fakirlemenin nne geilecei gibi, nsanlar bu faiz oranlar-
na gre kendi borlarnn hesabn da denetleyebilecekler, Avukatlar ve
Mahkemeler de bu verilere hemen ulaarak yazmalara ve yanllklara
sebebiyet verilmemi olacaktr.
V.a- Yasaya uygun olmayan TCMBnnn belirledii yabanc para
azami mevduat faiz oranlar ile 100.000,00 USD.nn 10.02.2001 /
10.01.2013 aras faiz getirisi 4;
{1}
USD anapara alaca TCMB Azm. USD Faizi
leme Tabi Tutulan Miktar 100.000,00 $
# DnemBa DnemSonu Gn Faiz % Getiri
1 10.02.2001 10.02.2002 365 14,00 14.000,00 $
2 10.02.2002 10.02.2003 365 5,25 5.250,00 $
3 10.02.2003 10.02.2004 365 5,50 5.500,00 $
4 10.02.2004 10.02.2005 366 6,00 6.016,44 $
5 10.02.2005 10.02.2006 365 6,00 6.000,00 $
6 10.02.2006 10.02.2007 365 6,25 6.250,00 $
7 10.02.2007 10.02.2008 365 7,50 7.500,00 $
8 10.02.2008 10.02.2009 366 7,50 7.520,55 $
9 10.02.2009 10.02.2010 365 10,00 10.000,00 $
10 10.02.2010 10.02.2011 365 7,50 7.500,00 $
11 10.02.2011 10.02.2012 365 6,00 6.000,00 $
12 10.02.2012 10.01.2013 335 7,00 6.424,66 $
10.02.2001 10.01.2013 4352 7,38 87.961,65 $
100.000,00 $e, % 7,00 ile gnlk Faiz: 19,18 $ = 34,10 TL (1 $ = 1,778 TL)
3 KARMI E. Kanunu ve 3095 Sayl Faiz Kanunu 4a Md. Gre, Yabanc Para ve TL
Alacann Hesaplanmasnda Kullanlan Yanl Veriler, Karlatrmal Hesap Sonular,
Taraflarn Sebepsiz Zenginlemesi veya Fakirlemesi balkl, stanbul Barosunun
2011/Kasm Dnemi Dergisinde Yaynlanan Makale
4 E. KARMI tarafnda yaplandrlp verileri gncellenen www.icradestek.com elektronik
hukuk hesap sitesinde yaplmtr.
ve 3095/md.4aya gre kamu bankas verilerine gre, aradaki far-

kn belirlenmesi iin, 100.000,00 USD.nn 10.02.2001 / 10.01.2013
aras faiz tutar;
{1}
USD asl alaca 3KamuBank USD Faizi
# Banka Gn Faiz % Getiri
1 Vakfbank 4352 3,55 42.302,05 $
2 Halkbank 4352 3,71 44.392,46 $
3 Ziraatbank 4352 3,29 39.374,65 $
Halkbank Azami Faiz Alm Tablosu
1 10.02.2001 10.02.2002 365 14,00 14.000,00 $
2 10.02.2002 10.02.2003 365 3,75 3.750,00 $
3 10.02.2003 10.02.2004 365 4,00 4.000,00 $
4 10.02.2004 10.02.2005 366 2,50 2.506,85 $
5 10.02.2005 10.02.2006 365 2,50 2.500,00 $
6 10.02.2006 10.02.2007 365 2,75 2.750,00 $
7 10.02.2007 10.02.2008 365 5,25 5.250,00 $
8 10.02.2008 10.02.2009 366 3,25 3.258,90 $
9 10.02.2009 10.02.2010 365 2,00 2.000,00 $
10 10.02.2010 10.02.2011 365 1,50 1.500,00 $
11 10.02.2011 10.02.2012 365 1,50 1.500,00 $
12 10.02.2012 10.01.2013 335 1,50 1.376,71 $
10.02.2001 10.01.2013 4352 3,71 44.392,46 $
100.000,00 $e, % 1,50 ile gnlk Faiz: 4,11 $ = 7,31 TL (1 $ = 1,778 TL)
Nerdeyse 2 kat fark olduu, uygulamada yanl olarak TCMBnn be-

lirledii azami yabanc para faiz dnem ve oranlarnn kullanld, kitap
ve makalelere konu yapmamza, ilgili dairelere yazmamza ramen doru
olmayan uygulamaya devam edilmekte, TCMBnn www.tcmb.gov.tr ad-
resinde, i alaca iin bankalarn azami mevduat faiz oranlar, toplu
szleme alaca iin kamu bankalar iletme kredisi faiz cetveli, yabanc
para iin kamu bankalarnn fiilen uygulad azami yabanc para mevdu-
at faiz dnem ve oranlar gemie doru 10 yllk cetveller halinde yaynla-
narak sebepsiz zenginleme-fakirlemeye devam edilmektedir.
V.b- Arlkl olarak ii alacaklarnda kullanlan ve fiilen mevdu-

at kabul etmedii iin bankalarn kendisine bildirdii azami faiz d-
nem/oranlarnn ortalamasn istatistiki bilgi eklinde yaynlayan ve
arlkl olarak yanl kullanlan TCMBnn belirledii www.tcmb.gov.tr
Web sitesinde yaynlad azami TL. mevduat faiz dnem ve oranlar
ile 100.000,00 TL.nn 10.02.2001 / 10.01.2013 aras faiz getirisi;
{1}
Kdem tazminat asl alaca TCMB Azm. TL Faizi
leme Tabi Tutulan Miktar 100.000,00 TL
1 10.02.2001 10.02.2002 365 100,00 100.000,00 TL
2 10.02.2002 10.02.2003 365 70,00 70.000,00 TL
3 10.02.2003 10.02.2004 365 61,00 61.000,00 TL
4 10.02.2004 10.02.2005 366 28,00 28.076,71 TL
5 10.02.2005 10.02.2006 365 24,00 24.000,00 TL
6 10.02.2006 10.02.2007 365 21,00 21.000,00 TL
7 10.02.2007 10.02.2008 365 26,00 26.000,00 TL
8 10.02.2008 10.02.2009 366 24,50 24.567,12 TL
9 10.02.2009 10.02.2010 365 27,00 27.000,00 TL
10 10.02.2010 10.02.2011 365 19,00 19.000,00 TL
11 10.02.2011 10.02.2012 365 17,00 17.000,00 TL
12 10.02.2012 10.01.2013 335 17,00 15.602,74 TL
10.02.2001 10.01.2013 4352 36,21 433.246,57 TL
100.000,00 TLe, % 17,00 ile gnlk Faiz: 46,58 TL
Ayn verilerle, Bankalarn bu dnem mevduat kabul ederken uygu-

layp Web sitelerinde yaynlayp, kaldrdklar cetveldeki azami TL.
faiz dnem ve oranlar nazara alnarak, en yksek mevduat faizi vere-
nin verileri ile, ayn alacan belirtilen dnem iinde azami mevduat
TL. faiz getirisi;
{1}
Kdem tazminat asl alaca Bankalar Azami Faizi
# Banka Gn Faiz % Getiri
1 Finansbank 4352 24,83 297.541,10 TL
2 HSCB 4352 21,19 253.782,20 TL
3 Tekstilbank 4181 24,15 285.223,97 TL
4 Yapkredibank 4352 22,93 274.567,81 TL
5 Akbank 4352 23,33 279.531,51 TL
6 Ctbank 3888 20,71 224.115,07 TL
7 Denizbank 4352 22,89 274.189,04 TL
8 Fortisbank 4352 24,08 288.537,94 TL
9 Garantibank 4352 23,00 275.551,37 TL
10 ekerbank 3642 18,10 180.926,03 TL
11 Anadolubank 4352 22,39 268.109,58 TL
12 bank 4352 23,29 278.844,52 TL
13 Tekfenbank 4352 23,81 285.105,48 TL
14 Milleniumbank 3298 14,15 134.339,72 TL
15 Vakfbank 4352 20,54 246.111,64 TL
16 Oyakbank 4352 22,88 273.779,45 TL
17 Halkbank 4352 23,79 284.578,35 TL
18 Turkishbank 4352 22,35 267.769,18 TL
19 Ziraatbank 4352 20,44 244.855,48 TL
20 T-Bank 4352 23,83 285.277,39 TL
21 TEB 4167 29,60 349.139,32 TL
22 TCMB 4352 36,21 433.246,57 TL

Bu dnem azami mevduat faizi veren TEB Azami Faiz Alm Tablosu
1 14.08.2001 14.08.2002 365 75,00 75.000,00 TL

2 14.08.2002 14.08.2003 365 60,00 60.000,00 TL
3 14.08.2003 14.08.2004 366 43,00 43.117,81 TL
4 14.08.2004 14.08.2005 365 27,60 27.600,00 TL
5 14.08.2005 14.08.2006 365 27,10 27.100,00 TL
6 14.08.2006 14.08.2007 365 27,10 27.100,00 TL
7 14.08.2007 14.08.2008 366 19,60 19.653,70 TL
8 14.08.2008 14.08.2009 365 20,50 20.500,00 TL
9 14.08.2009 14.08.2010 365 21,00 21.000,00 TL
10 14.08.2010 14.08.2011 365 12,25 12.250,00 TL
11 14.08.2011 14.08.2012 366 11,50 11.531,51 TL
12 14.08.2012 10.01.2013 149 10,50 4.286,30 TL
14.08.2001 10.01.2013 4167 29,60 349.139,32 TL
Grld gibi, TCMBnn belirledii ortalama bankalar azami mev-

duat faiz oranlar ile hesaplama yapld takdirde alacak haksz olarak
daha zenginlemi olacaktr.
Vl.1- T. BK/md. 88, 120nn GETRD AKD VE TEMERRT
FAZ DZENLEMES, BANKACILIK GENEL KRED, TKETC, KRE-
D KARTI VS. ALACAINA 01.07.2012 tarihinden itibaren ve derdest
dava ve icra takiplerine UYGULANACAK MI ?
Israrla Y. 13. HD., E. 2013/9, K. 2013/10102, T. 17.4.2013 karar ile
Davac bankann kredi kart alacana TBK/m. 88. 120.ye gre akdi-te-
merrt faizi hesaplanaca,
Y. 13. HD., E. 2013/6932, K. 2013/16922, T. 20.6.2013 itihad ile
bankann kredili mevduat hesab alacana TBK/m. 88. 120.nn nazara
alnaca yolunda itihatlar olutururken,
Yargtay 19. HD. se, banka genel kredi alacana, szleme temerrt
faizi hesaplanacan, TBK/md. 88, 120nn nazara alnmayacan belirt-
mektedir.
6098 S. Trk Borlar Kanunu 88 ve 120. Md. Bankaclk ilemleri
iin ayrm yapmad, Bankalarn da Trk ticaret Kanununa gre birer
ticari irket olduu, retim ve ticari irketlerin mal retip veya alp, ithal
edip sattklar, bankalarn ise para alp sattklar,
TTKnn 4 ve 8. maddesine gre; ticari iletmelerin de Bankalar gibi

ticari i yaptklar. retim yapan bir fabrika bayisine kredili mal verir-
ken temerrt halinde uygulayaca faiz oran ile, ayni bayiye genel kredi
szlemesi kapsamnda cari hesap aan ve para veren bankann temerrt
halinde uygulayaca faiz oranlarnn ayn Yasadan kaynan almas ge-
rektii,
Bu nedenle, Yargtay 19. HD.nn banka genel kredi alacana, szle-
me temerrt faizi hesaplanacan, TBK/md. 88, 120nn nazara alnmaya-
ca yolundaki aada itihatlarna itirak etmemekteyiz.
Yksek 13. Hukuk Dairesi;
.Baz hukukular anlan yasa hkmnn ayrm gzetmeksizin ti-
cari ilerde de uygulanacan savunmakta ise de, Dairemizin uygula-
mas 6098 sayl TBKnn 88. ve 120. maddelerinde akdi ve temerrt fa-
izi ile ilgili snrlamalarn ticari ilerde uygulanamayaca ynndedir.
Zira 01/07/2012 tarihinde yrrle giren 6102 sayl TTKnn 8/1.
maddesinde ticari ilerde faiz orannn serbeste belirlenecei hkme
balanm, ayn maddenin 3. fkrasnda ise tketicinin korunmasna
ilikin hkmler sakl tutulmu, bakaca bir istisna getirilmemitir.
Ayn Kanunun 9. maddesinde, ticari ilerde; kanuni, anapara ile temer-
rt faizi hakknda ilgili mevzuat hkmlerinin uygulanaca hkme
balanmtr. Anlan Yasa hkmnde sz edilen ilgili mevzuat olarak
3095 sayl Yasa hkmlerinin amalandnn ve 6102 sayl TTKnn
8. ve 9. maddelerinin ticari iler bakmndan zel hkm niteliinde ol-
duundan ticari ilerde bu hkmlerin uygulanmas gerektiinin, ba-
ka bir anlatmla 6098 sayl TBKnn 88. ve 120. maddeleri hkmleri-
nin ticari ilerde uygulanamayacann kabul gerekir gerekesi ile;
1.aa- Davac vekili; mvekkili banka ile daval D. Y. M. Ltd. ti.
arasnda imzalanan kredi genel szlemesi uyarnca kredi kullandrl-
dn, dier davallarn kredi szlemelerini mterek borlu ve mte-
selsil kefil olarak imzaladn, kredi taksitlerinin denmemesi nede-
niyle hesabn katedilerek davallara ihtarname gnderildiini, yaplan
ihtara ramen borcun denmemesi zerine davallar aleyhine icra ta-
kibi balattklarm, davallarn itiraz zerine takibin durduunu be-
lirterek itirazn iptali ile takibin devamna ve %40tan aa olmamak
zere icra inkar tazminatna hkmedilmesine karar verilmesini talep
ve dava etmitir.
Davaya dayanak takip konusu alacak davac banka tarafndan
24/12/2012 tarihli temlik zlemesi ile G. V. Y. A..ye temlik edilmitir.
Davallar vekili; davaya cevap vermemitir.

Mahkemece toplanan deliller ve dosya kapsam dorultusunda;
davallarn kredi szlemesi uyarnca davac bankaya 100.517,55 TL
borlu olduklar, asl alacaa takip tarihinden itibaren TTKnn 9. mad-
desi delaletiyle TBK.nn 120. maddesi ve 3095 sayl Yasa uyarnca
belirlenecek faiz orannn uygulanmas gerektii gerekesiyle davann
ksmen kabulne, itirazn 100.517,55 TL zerinden iptali ile takibin bu
miktar zerinden devamna, asl alacaa %32 orannda faiz uygulan-
masna karar verilmi, hkm temlik alan davac G. V. Y. A.. vekili
tarafndan temyiz edilmitir.
Taraflar arasndaki uyumazlk ticari nitelikteki banka genel kredi
szlemesinden kaynaklanmaktadr. Anlan szlemenin 38.1. madde-
sinde temerrt faizi dzenlenmitir. Davacnn temyizi somut olayda
temerrt faizine ilikin 6098 sayl TBKnn 120. maddesinin uygulana-
mayacana ilikindir.
6098 sayl TBKnn 120. maddesinde temerrt faizi dzenlenmi
ve temerrt faizinin belirlenmesinde snrlama getirilmitir. 6101 sayl
Trk Borlar Kanununun Yrrl Ve Uygulama ekli Hakknda Ka-
nunun 7. maddesinde ise TBKnn 120. madde hkmnn grlmekte
olan davalarda uygulanaca hkme balanmtr.
Bu durumda somut olay bakmndan TBKnn 120. maddesinin uy-
gulanp uygulanamayacann tartlmas gerekmektedir. Baz hukuk-
ular anlan yasa hkmnn ayrm gzetmeksizin ticari ilerde de uy-
gulanacan savunmakta ise de, Dairemizin uygulamas 6098 sayl
TBKnn 88. ve 120. maddelerinde akdi ve temerrt faizi ile ilgili snr-
lamalarn ticari ilerde uygulanamayaca ynndedir.
Zira 01/07/2012 tarihinde yrrle giren 6102 sayl TTKnn 8/1.
maddesinde ticari ilerde faiz orannn serbeste belirlenecei hkme
balanm, ayn maddenin 3. fkrasnda ise tketicinin korunmasna
ilikin hkmler sakl tutulmu, bakaca bir istisna getirilmemitir.
Ayn Kanunun 9. maddesinde, ticari ilerde; kanuni, anapara ile temer-
rt faizi hakknda ilgili mevzuat hkmlerinin uygulanaca hkme
balanmtr. Anlan Yasa hkmnde sz edilen ilgili mevzuat olarak
3095 sayl Yasa hkmlerinin amalandnn ve 6102 sayl TTKnn
8. ve 9. maddelerinin ticari iler bakmndan zel hkm niteliinde ol-
duundan ticari ilerde bu hkmlerin uygulanmas gerektiinin, ba-
ka bir anlatmla 6098 sayl TBKnn 88. ve 120. maddeleri hkmleri-
nin ticari ilerde uygulanamayacann kabul gerekir. (Y. 19. HD.
E: 2013/8556, K: 2013/12306, K: 18/02/2013. 6098 s. TBK/88, 120, 141.

6102 s. TTK/8, 9)
bb- .Dava, davalnn kefili olduu Genel Kredi Szlemesinden
kaynaklanan borcun denmemesi nedeniyle balatlan takibe vaki iti-
razn Knn 67. maddesi gerei iptali istemine ilikindir.
Somut olayda Mahkemece 6098 sy. TBKnn yrrle girdii
01.07.2012 tarihinden itibaren davac banka alacana TBKnn 88. ve
120. maddelerinde ngrlen snrlar uygulanarak faiz yrtlmesine
karar verilmitir. 6101 sy. TBKnn yrrl ve uygulanma ekli ba-
kmndan Kanunun 7. maddesine gre; TBK, kamu dzenine ve genel
ahlaka ilikin kurallar ile geici demelere ilikin 76., faize ilikin 88.,
temerrt faizine ilikin 120. ve an ifa glne ilikin 138. maddesi
grlmekte olan davalara da uygulanr.
Bununla birlikte davac banka ile imzalanan Genel Kredi Szle-
mesi bankaclk ii olup TTKnn 4. maddesi gerei ticari i niteliinde-
dir. Ayn Yasann 8. maddesine gre; ticari ilerde temerrt faizi oran
serbeste belirlenecektir. Bu durumda TBKndaki 88. ve 120. maddele-
rindeki hkmlerin ticari iler bakmndan uygulanabilirlii bulunma-
maktadr.
Mahkemece bu ynler ve taraflar arasndaki Genel Kredi Szleme-
sinde kararlatrlan akdi ve temerrt faiz oranlan gzetilmeden yazl
ekilde karar verilmesi doru grlmemitir.
Sonu: Yukarda (1) nolu bentte yer alan nedenlerle davac vekilinin
teki temyiz itirazlarnn reddine, (2) nolu bentte aklanan nedenlerle
hkmn temyiz eden davac yararna Bozulmasna, pein harem istek
halinde iadesine, 18.09.2013 gnnde oybirliiyle karar verildi. (Y.
19. HD. E: 2013/10777, K: 2013/14096, K: 18.09.2013. 2004 s. K/67.
6098 s. TBK/76, 88, 120, 104, 141. 6102 s. TTK/4, 8)
cc- .Davac vekili, mvekkili ile daval arasnda akdedilen kredi
szlemesinden kaynaklanan borcun denmemesi zerine daval aley-
hine Samsun 2. cra Mdrlnn 2012/4206 E. sayl dosyas ile icra
takibi yapldn, davalnn icra mdrlnn yetkisine, icra takip
talebinde ilemi faize, faiz oranna itiraz ettii ve takibin durduunu
belirterek davalnn icra dosyasna yapt itirazn iptali ile takip tarihi
itibariyle 315.681,42 TL olan alacaklarnn 277.982,94 TL asl ksmna
takip tarihinden itibaren % 95,5 temerrt faizi uygulanmasna, takibin
devamna, takip tarihi itibariyle 12.000,00 TL olan gayri nakdi kredi
alacann depo edilmesine ve mvekkili lehine % 20den az olmamak
zere icra inkar tazminatna karar verilmesini talep ve dava etmitir.

Daval cevap vermemitir.
Mahkemece yaplan yarglama sonucunda toplanan delillere ve be-
nimsenen bilirkii raporuna gre davacnn davasnn ksmen kabul
ile Samsun 2. cra Mdrlnn 2012/4206 E. sayl dosyasnda ta-
kibin nakdi kredi asndan 285.202,06 TL zerinden devamna, da-
valnn bu bedelden 6.665,26 TL olan faiz ve BSMV toplam olan mik-
tara ynelik itiraznn iptaline, bu bedelden asl alacak miktar olan
277.982,94 TLsine takip tarihinden itibaren 24.330,11 TL sine % 24
orannda temerrt faizi, 40.344,14 TL sine % 33,60 orannda temerrt
faizi, 86.946,63 TL sine % 35,50 orannda temerrt faizi, 15.953,89 TL
sine % 18,72 orannda temerrt faizi, 14.867,43 TL sine % 5.66 ora-
nnda temerrt faizi, 0.473,75 TL sine %32,16 orannda temerrt fa-
izi, 35.912,76 TL sine % 35,50 orannda temerrt faizi, 29.804,21 TL
sine % 63 orannda temerrt faizi, 16.885,34 TL sine % 63 orannda
temerrt faizi, 1.362,69 TL sine%63 orannda temerrt faizi 1.101,99
TL sine%63 Orannda temerrt faizi ve BSMV uygulanmasna, daval-
nn yalnzca faize ve BSMVye itiraz etmi olmas nedeniyle, itiraz edi-
len miktarn belirlenebilir olmas nedeniyle haksz itiraz edilen, faiz ve
BSMV toplam olan 6.665,26 TLnin % 20 orannda icra inkar tazminat-
nn davaldan alnarak davac tarafa verilmesine, fazlaya dair talebin
reddine, gayrinakdi kredi ynnden davalnn 12.000,00 TL tutarnda-
ki depo takibine ynelik itiraznn iptali ile takibin aynen devamna,
davacnn icra inkar tazminat talebinin, takibin depo takibi olmas ede-
niyle koullar olumadndan reddine karar verilmi, hkm davac
vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Somut olayda taraflar arasndaki hukuki ilikinin genel kredi sz-
lemesinden kaynaklanmas ve taraflarn da tacir sfatnn bulunduu
gzetilerek szlemede kararlatrlan faiz oranlarna gre hesaplama
yaplmas gerekirken uyumazlkta uygulama yeri bulunmayan 6098
sayl TBKnn 88. ve 120. madde hkmlerinin uygulanmas doru
olmad gibi, uyumazlkla ilgili incelemenin bankaclk konusunda
uzman bankac bir bilirkiiye yaptrlmas gerekirken hukuku bilir-
kiiden rapor alnmak suretiyle eksik incelemeye dayal olarak yaz-
l ekilde hkm kurulmas bozmay gerektirmitir.(Y. 19. HD., E:
2013/5446, K: 2013/9052, K: 16.05.2013. 6098 s. TBK/88, 120)
tirak etmediimiz itihatlarda bulunmutur.
Vl.2- Davac bankann kredi kart alacana TBK/m. 88. 120.ye

gre 01.07.2012 tarihinden itibaren derdest dava ve icra takiplerinde
akdi-temerrt faizi hesaplanaca;
.Davac, 7.733,25 TL asl alacak ve ilemi faizi ile birlikte top-
lam 8.893,59 TL nn tahsili iin yapt icra takibine davalnn itiraz
ettiini belirterek, itirazn iptali talepli bu davay amtr. Davac dava
konusu icra takibinde 7.733,25 TL asl 2013/9-10102
Alacak ile birlikte % 27,12 akdi ilemi faiz ve ayrca % 33 temerrt
faizi iletilmesini istemitir. Mahkemece davann kabulne karar veril-
mitir.
Uyumazln Dairemiz incelemesine geldii aamada 6098 sayl
Trk Borlar Kanunu yrrle girmi olup, 6101 sayl Trk Borlar
Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda Kanununun 2.
maddesinde Trk Borlar Kanununun kamu dzenine ve genel ah-
lka ilikin kurallar, gerekletikleri tarihe baklmakszn, btn fiil
ve ilemlere uygulanr denildikten sonra, grlmekte olan davalara
ilikin uygulama baln tayan 7. maddesinde aynen Trk Borlar
Kanununun kamu dzenine ve genel ahlka ilikin kurallar ile geici
demelere ilikin 76., faize ilikin 88., temerrt faizine ilikin 120. ve
ar ifa glne ilikin 138. maddesi, grlmekte olan davalarda da
uygulanr. dzenlemesi getirilmitir.
6098 sayl Trk Borlar Kanunu (TBK)nun 88. maddesindeki Faiz
ilikin 120. maddesinde de aynen; Uygulanacak yllk temerrt fai-
zi oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu ta-
rihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir. Szleme
ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, birinci fkra uyarnca
belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz. Akd faiz
oran kararlatrlmakla birlikte szlemede temerrt faizi kararlat-
rlmamsa ve yllk akd faiz oran da birinci fkrada belirtilen faiz ora-
nndan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akd faiz oran geerli
olur. dzenlemesine yer verilmitir.
Tm bu aklamalar nda somut olay incelendiinde;
Uyumazln zm bakmndan karar tarihinden sonra yrrl-
e girmi bulunan ve halen devam eden davalarda da uygulanmas

gereken hkmler ieren 6098 sayl TBK 88 ve 120. maddelerinin ve
6101 sayl yrrlk Kanununun somut olaya etkisinin bulunup bulun-
madnn irdelenip deerlendirilmesi gerekmektedir.
Yukarda yaplan tm aklamalar deerlendirildiinde, TBKnun 88
ve 120. Maddelerinin emredici nitelik tad ve taraflar ileri srmese
de resen gzetileceinin kabul gerekir. O halde faize ilikin TBKnun
88 ve 120. maddelerinin uygulama eklinin irdelenmesi gerekmekte-
dir. Buna gre, TBK 88. maddesinden de aka anlald gibi; faiz
(anapara faizi) deme borcunda uygulanacak yllk faiz oran, szle-
mede kararlatrlmamsa faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte
olan mevzuat hkmlerine gre belirlenecektir.
Yrrlkte olan mevzuat hkmleri hi phesiz u anda da yrrlk-
te olan 3095 sayl Kanun Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanundur.
Burada yedek hukuk kural veya ikme faiz de denilebilecek olan
kanun (yasal) faiz devreye girmektedir (3095 sayl Kanun m.l )
TBK.nda temerrt faizi balkl dzenlemede de (m 120) u e-
kilde bir zme gidilmitir: Uygulanacak yllk temerrt faizi oran,
szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu tarihte y-
rrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir. TBK m.120/f.2 at-
fyla 3095 sayl yasa m.2 adi ilerde % 9 + %100 fazlas yani %18i
aamayacaktr. Hal byle olunca mahkemece asl alacaa temerrt
tarihi olan 26.01.2011 den itibaren icra takip tarihine kadar %18 te-
merrt faizi yrtlmesine karar verilmesi gerekirken, icra dosyasnda
talep edildii gibi % 33 faizle tahsiline karar verilmesi usul ve yasaya
aykr olup bozma nedenidir. (Y. 13. HD., E. 2013/9, K. 2013/10102,
T. 17.4.2013. 6098/m. 88, 120)
Vl.3- Dava, bankann kredili mevduat hesab alacana TBK/m. 88.
120.nn 01.07.2012 tarihinden itibaren derdest dava ve icra takiple-
rinde uygulanaca;
..Mahkemece davann ksmen kabulyle davalnn itiraznn
6.284,73 TL asl alacak, 320,81 TL ilemi faiz, 16,05tl gider vergisi
olmak zere 6.621,59 TL zerinden takibin devamna, asl alacaa ta-
kip tarihinden itibaren %50 temerrt faizi ve %5 BSMV uygulanmasna
karar verilmitir.
Uyumazla dair olarak; temyiz incelemesine geldii aamada
6098 Sayl T.B.K. yrrle girmi olup, 6101 Sayl T.B.K.nun Y-
rrl ve Uygulama ekli Hakknda Kanununun 2. maddesinde, T.
B.K.nun kamu dzenine ve genel ahlaka dair kurallar, gerekletikle-

ri tarihe baklmakszn, btn fiil ve ilemlere uygulanr denildikten
sonra, grlmekte olan davalara dair uygulama baln tayan 7.
maddesinde aynen T. B.K.nun kamu dzenine ve genel ahlaka dair
kurallaryla geici demelere dair 76., faize dair 88., temerrt faizine
dair 120. ve ar ifa glne dair 138. maddesi, grlmekte olan
davalarda da uygulanr. dzenlemesi getirilmitir.
6098 Sayl T.B.K.nun 88. maddesindeki Faiz deme borcunda uy-
gulanacak yllk faiz oran, szlemede kararlatrlmamsa faiz bor-
cunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre be-
lirlenir. Szlemeyle kararlatrlacak yllk faiz oran, 1. fkra uyarnca
belirlenen yllk faiz orannn yzde elli fazlasn aamaz hkmn
iermesinin yan sra, temerrt faizine dair 120. maddesinde de aynen;
lerine gre belirlenir. Szlemeyle kararlatrlacak yllk temerrt faizi
oran, 1. fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazla-
sn aamaz. Akdi faiz oran kararlatrlmakla birlikte szlemede te-
merrt faizi kararlatrlmamsa ve yllk akdi faiz oran da 1. fkrada
belirtilen faiz oranndan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akdi
faiz oran geerli olur. dzenlemesine yer verilmitir.
ln zm bakmndan karar tarihinden nce yrrle girmi bulu-
nan ve halen devam eden davalarda da uygulanmas gereken hkm-
ler ieren 6098 Sayl T.B.K. 88 ve 120. maddelerinin ve 6101 Sayl
Yrrlk Kanununun somut olaya etkisinin bulunup bulunmadnn
irdelenip deerlendirilmesi gerekmektedir.
TBKnn 88 ve 120. maddelerinin dzenleni amac ve nitelii gze-
tildiinde, emredici nitelik tad ve taraflar ileri srmese de resen
gzetileceinin kabul gerekir. O halde faize dair TBKnn 88 ve 120.
maddelerinin uygulama eklinin irdelenmesinde; T.B.K.nda temerrt
faizi balkl 120. maddedeki dzenlemeye gre, uygulanacak yllk
temerrt faizi oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun
doduu tarihte yrrlkte olan 3095 Sayl Kanuni Faiz ve Temerrt
Faizine likin Kanuna gre belirlenecektir.
Buna gre, mahkemece hkmedilecek temerrt faizinin TBKnn
120. maddesine gre belirlenmesi gerekir. Mahkemece izah edilen bu
hususlar kapsayan taraf ve yarg denetimine elverili bilirkii raporu
alnarak hkm kurulmas gerekir. Karar bu sebeple bozulmaldr.
(Y. 13. HD., E. 2013/6932, K. 2013/16922, T. 20.6.2013. 6098/m.88,120)
Vl.abc- BANKALARIN CRA TAKB ve DAVA SAFHALARINDA,

Kredi Kullandrm Faizi YERNE Takip Sonras Deien Dnem ve
Oranlarda Kredi Temerrt Dava/takip safhas- Faizi HESAPLANMA-
SI GEREKLL:
Bir Kamu bankasnn alacakl olduu itirazn iptali davasnda, bilir-
kii sfat ile yaptmz alacak hesaplamasnda, icra takibi ile istenen %
140 temerrt faiz oranna itiraz edilmedii ve arlkl uygulama gzetile-
rek, davac alacakl bankann 170.058,31 TL. takiple istenebilir anapara
alacann, 29.09.1999 takip tarihinden, 12.02.2007 dava tarihine kadar
temerrt faiz alaca;
leme Tabi Tutulan Miktar 170.058,31 TL anapara
29.09.1999 12.02.2007 2693 140,00 1.756.585,86 TL
1.756.585,86 TL. olarak hesaplanm, kurulan hkm;

Yargtay 19. HD. E. 2008/3371, K. 2008/7729, T. 10.7.2008 sayl
kararla;
.Davac vekili, daval T. B. Aye kullandrlan krediye, dier da-
vallarn kefalet ettiklerini, alacan tahsili iin 1998/4237 esas sayl
icra takibi yapldn, davallarn takibe itiraz ettiklerini iddia ederek
itirazn iptalini talep ve dava etmitir.
Mahkemece benimsenen bilirkii raporuna gre daval kefil Alinin
17.157 YTLsna dier davallarn 126.057 YTLsna yaptklar itirazlarn
iptaline karar verilmi, hkm taraf vekillerince temyiz edilmitir.
. 2-Davac banka tarafndan balatlan icra takibinde takipten
sonraki dnem iin KKDF talep edilmi olup, itirazn iptaline denilmek
suretiyle bu kalem talebin tahsiline imkan salanmtr. Oysa takip
sonras dnem iin KKDF talep olunamaz. Bu ynn dnlmemi ol-
mas hatal grlmtr.
Dier yandan takip sonras dnem iin banka %140 orannda
temerrt faizi talep etmitir. Mahkemece benimsenen bilirkii ra-
poru ile de temerrt faizi %140 olarak belirlenmi ise de, %140
gememek zere deien oranlar gzetilerek takibin devamna ola-
nak salayacak ekilde karar verilmesi gerekirken bu yn gzetil-
meden yazl ekilde hkm kurulmas isabetsizdir.
Ayrca, asl borlu T. B. A.nin kulland kredilerin teminatn tekil
etmek zere davac banka lehine ipotekler tesis olunduu anlalmak-

tadr. Bu durumda asl borlu ynnden Kin 45. maddesi hkmle-
ri gzetilerek 1998/4237 esas sayl ilamsz takipte talep edilebilecek
alacan tespiti gerekirken bu hususun dikkate alnmam olmas da
hataldr.
3-Davacnn temyizine gelince; alacak likit bir baka anlatmla bor-
lusu tarafndan hesaplanabilecek durumdadr. Bu durumda Kin 67/2.
maddesi hkm dikkate alnarak davac banka yararna icra inkar
tazminatna hkmolunmak gerekirken davacnn icra inkar tazminat
isteminin reddi doru grlmemitir. bozulmutur.
Yargtayn bozma kararna uygun olarak ek inceleme ile, alacakl ban-
kann ibraz ettii ve takipten sonra uygulayp TCMBye bildirdii cari de-
ien dnem ve oranlarda kredi faiz cetveline gre,
leme Tabi Tutulan Miktar170.058,31TL

1 29.09.1998 01.02.2000 490 140,00 319.616,43TL
2 01.02.2000 01.03.2000 29 120,00 16.213,78TL
3 01.03.2000 01.05.2000 61 90,00 25.578,63TL
4 01.05.2000 15.08.2000 106 80,00 39.509,44TL
5 15.08.2000 17.09.2001 398 75,00 139.075,08TL
6 17.09.2001 01.01.2002 106 133,00 65.684,44TL
7 01.01.2002 01.04.2002 90 105,00 44.028,79TL
8 01.04.2002 01.06.2002 61 100,00 28.420,70TL
9 01.06.2002 01.12.2002 183 95,00 80.999,00TL
10 01.12.2002 15.05.2003 165 86,00 66.113,08TL
11 15.05.2003 07.08.2003 84 80,00 31.309,36TL
12 07.08.2003 17.10.2003 71 73,00 24.148,28TL
13 17.10.2003 09.01.2004 84 62,00 24.264,76TL
14 09.01.2004 24.03.2004 75 55,00 19.218,92TL
15 24.03.2004 18.06.2004 86 51,00 20.434,95TL
16 18.06.2004 01.01.2005 197 50,75 46.580,83TL
17 01.01.2005 28.02.2005 58 70,00 18.916,07TL
18 28.02.2005 12.02.2007 714 64,00 212.903,68TL
29.09.1998 12.02.2007 3058 84,99 1.223.016,22TL
1.223.016,22 TL. temerrt faizine ulalmtr.

Grld gibi takipten sonra sabit temerrt faiz oran ile istenebilir
faiz alaca 1.756.585,86 TL 1.223.016,22 TL. Takipten sonra Banka-
nn uygulayp TC Merkez Bankasna bildirdii Genel Kredi Cari Hesap
alacana uygulad deien dnem ve oranlarda temerrt faizi uygulan-
dnda ylan faiz alaca = 533.569,64 TL. fazla faiz hesaplanm, Yce
Yargtay bu ynde itihat oluturmam olsa idi, davac alacakl banka
dnem boyunca cari hesap kredi alacaklarna % 140 temerrt faiz oran
uygulamad halde, takiple istenen faiz oran kesinleti gerekesi ile,
sebepsiz olarak bu miktar zenginlemi, borlu yan ise fakirlemi ola-
cakt.
Hesap kat ve/veya takipten sonra bankann dier cari hesap kredi ala-
cana uygulad ve 01.07.1987 tarihinde yrrle giren 30.06.1987 ta-
rih ve 87/11921 sayl Kararname ve bu kararnameye ilikin 19.02.1991
tarih, 20791 sayl resmi gazetede yaymlanan 91/1 no.lu TCMB tebli-
inin 2 ve 4. nc maddeleri ile 07.03.2002 tarihinde yrrle giren
04.02.2002 tarih, 2002/3707 sayl Kararnameye ilikin 29.03.2002 ta-
rih, 24710 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2002/1 sayl T.C. Merkez
Bankas Tebliinin 2, 3 ve 4 nc maddelerine gre, bankalarn mevduat
ve kredi iletmelerinde uygulayacaklar azami faiz oranlarn vade ve tr-
lerine gre serbeste tespit edebilecei, tespit edilen mevduat ve kredi
faiz oranlarnn ve bunlarn yrrlk tarihlerinin TC Merkez Bankasna
bildirdikleri deien dnem ve oranlarda temerrt faizinin uygulanarak
hesaplama yaplmas gerekir.
Arlkl uygulama, bankalar uyguladklar kredi faiz cetvellerini, 10
yllk zaman amn kapsar ekilde Web sitelerinde yaynlamadklarn-
dan dava ve takip alacakllar, icra daireleri, bilirkiiler, yukardaki rnek-
te grld gibi kat veya dava/takip tarihinde yrrlkte olup istenen
-sabit- temerrt faiz orann infaz seneler srse de uygulamaktadrlar.
Yukardaki rnekte grld gibi, takip tarihi ile itirazn iptali dava
tarihi arasnda 3058 gn gemitir. Davadan sonra alacan tespiti y-
nnden karar verilmi, Yargtay tarafnda bozulmu, yeniden hkm
olumu, bu defa temerrt faiz oran asndan hkm bozulmu, bir o
kadar da davada sreler ilemitir. Eer icra takip tarihinde yrrlkte
bulunan % 140 (bazen takiple istenen % 750,00 temerrt faiz oranlar
da rastlanmaktadr) temerrt faiz oran ile bu anapara alacak faizi he-
saplanm olsa, borlu ve kefillerin mal varl, aile huzuru, toplumda
saygnlklar kalmayacakt.
Dier taraftan;
(Y. 19. HD. 1994/6472 E. 11467 K. 26.11.1994 T.) itihatla;
1. Yaplan kredi szlemesinde, kredi faiz orannn gsteril-

memi olduu hallerde; kredinin kullanld tarihteki bankann ayn
nitelikteki kredilere uygulad cari faiz orannn bu kredi iin de kul-
lanld tarih itibariyle geerli bulunduunun kabul mstakar itihat
gereidir.
2. Kredi szlemesinin 2. maddesindeki: Bankann diledii zaman-
da alan kredileri azaltmak, kullanmn durdurmak veya kesmek
yahut kullandrlan kredinin cari hesabn kat etmek, cari hesab ba-
kiyesinin iadesini talep etmek yetkisini bankaya tanyan hkmn,
ekonomik faaliyet hrriyetini kstlayc nitelikte kabul mmkn de-
ildir. Meer ki banka tarafndan bu hakkn kullanlmasnda Medeni
Kanunun 2. maddesindeki objektif iyiniyet ve 3. maddesindeki hak-
kn kullanlmasnn suistimal edilmemesi kurallarna aykr davranl-
mam olsun.
3. Tacirler arasnda, szleme faiziyle temerrd faizinin szleme
serbestisi iinde belirlenmesi yntemine ilikin hkmn BK.19/1 mad-
desine uygun olup kamu dzenine yahut ahlaka aykr batl bir hkm
nitelii tamad da tabiidir. Ancak bir tarafn iradesine braklan yet-
kinin kullanlmasnda doruluk ve drstlk kurallar iinde davran-
mas da yasann emredici bir hkmdr. ( MK. m.2 )
4. Medeni Kanunun 2 ve 3. madde hkmlerini dorudan gzetmekle
ykml mahkemece, yukardaki aklamalar dorultusunda inceleme
yaplarak, vadesiz kredinin kullanld sre gzetilerek, bu sreteki
ykselen faz oranlarnn bu tarihten sonraki kullanm sresinde uygu-
lanmasnda ve kredi cari hesab kat edilmi ise bankann bu eyleminde
haksz bir davranta bulunmu olup olmadnn saptanmas, gerekti-
inde banka defter ve kaytlarn uzman bilirkiilere incelettirilip, hasl
olacak sonuca gre karar verilmesi gerekir.
Yksek Mahkeme bu karar ile, szlemede kredi faiz oran gstermi
ise, bu orann uygulanaca manasnda itihatta bulunmu, szleme-
de temerrt faiz oran gsterilmemi ise, bir nceki Yargtay 19. HD. E.
2008/3371, K. 2008/7729, T. 10.7.2008 karar gibi, ..kredinin kullanl-
d tarihteki bankann ayn nitelikteki kredilere uygulad cari faiz oran-
nn bu kredi iin de kullanld tarih itibariyle geerli bulunduu.. kabul
edilerek hesaplama yaplmasn ngrmtr.
Vl.abd- Y. 12. HD.sinin Banka icra takibinde TBK/M. 120 GRE
HESAPLAMA YAPILMASI GEREKT GR:
..Alacakl tarafndan genel kredi szlemesi ve ihtarnameye da-
yal olarak genel haciz yoluyla ilamsz icra takibi yapld, borlunun
icra mdrlnce yaplan 16.05.2012 tarihli hesap tablosunun iptali

istemiyle icra mahkemesine bavurduu anlalmtr.
Takip tarihinden sonras iin taraflar arasndaki kredi szlemesi
esas alnarak uygulanacak temerrt faizi oran belirlendikten sonra
TBKnn 120. maddesi nazara alnarak hesaplama yaplp oluacak
sonuca gre karar verilmesi gerekirken, avans faizi oran zerinden
faiz miktar belirlenerek ve Yargtay denetimine imkan vermeyecek bi-
imde yazl ekilde hkm tesis edilmesi isabetsizdir. Y. 12. HD. E:
2013/11677, K: 2013/20481, T: 03.06.2013. TBK/m. 120)
Karar ile Yargtay 19. HD.sinin grnn aksine ve kanaatimizce
isabetli itihatta bulunmutur.
Vl.6- 4077 S. TKETCNN KORUNMASI HAKKINDA KANUN,
Taksitli Sat Balkl 6/A-d fkr. ve Tketici Kredisi Balkl Madde
10/f fkr. 6098 S. TBK Md. 88 ve 120 DZENLEMESNDE ETKLE-
NR M ?:
Tketicinin Korunmas Hakknda Kanun Md. 6/Aya gre szlemede
bulunmas gereken asgari koullar sralanrken d) fkras, Faiz miktar,
faizin hesapland yllk oran ve szlemede belirlenen -akdi- faiz oran-
nn yzde otuz fazlasn gememek zere gecikme-temerrt faizi oran
eklinde dzenlenmitir.
Ayn Yasann Tketici Kredisi balkl 10. Maddesi, Szlemede, f)
Akdi faiz orannn yzde otuz fazlasn gememek zere gecikme faizi
oran, olaca belirtilmitir.
Grld gibi, 4077 Sayl Yasann 6/A ve 10. Maddesi, gecikme (te-
merrt) faiz orannn, tketici szlemesinde ngrlen ve belirsiz olan
akdi faiz orannn % 30n gememek zere temerrt faizi olarak uygula-
nacan ngrmtr.
6098 Sayl yeni T. Borlar Kanunun 120. Maddesi ise, Uygulanacak
yllk temerrt faizi oran, szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcu-
nun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirle-
neceini, szleme ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, birinci
fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaya-
can.
Akd faiz oran kararlatrlmakla birlikte szlemede temerrt faizi
kararlatrlmamsa ve yllk akd faiz oran da birinci fkrada belirtilen
faiz oranndan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akd faiz oran ge-
erli olacan vurgulamtr.
Kanaatimize gre, Genel Yasa olan 6098 Sayl T. Borlar Kanunun

88. Maddesi dzenlemesi esas alnarak, zel dzenleme olan 4077 Tke-
ticinin Korunmas Hakknda Kanun 6/A ve 10. Maddesine gre ve tketici-
nin yararna olmakla akdi tketici faiz oran olarak, ticari i olduundan
3095 Sayl Faiz Kanunun 2. Md. ngrlen avans (ticari) faiz dnem ve
oranlar esas alnarak belirlenmesi, gecikme (temerrt) faiz orannn da
TBK/m. 120.ye gre % 100 artrlmak suretiyle uygulanmas, bylece akdi
ve temerrt faiz orannda uygulama birliinin salanmas gerekir.
Vl.7- Borcun fa Edilecei Gn Birlikte Belirlenmemi Ve Borlu
htarname le Temerrde Dmemi se, Temerrt Tarihi:
Bankann hesabn kat edildiine ve asl alacan kesim tarihine ka-
dar ilemi akdi faiziyle birlikte hesapland miktarn denmesi ge-
rektiine ilikin ihtarnamesi borluya tebli edilememi ise, szleme-
de temerrt iin ihtarn aranmadna ilikin zel bir hkm de yoksa,
borlu temerrde dm kabul edilemeyeceinden alacaklnn iste-
yebilecei faiz temerrt faizi olmayp, Kat tarihinden takip/veya dava
tarihine kadar yrrlkte olan ve szlemede taraflarn kararlatrd
akdi faiz uygulamaya devam edilecektir. (Bknz.; YHGK. E: 2002/19-
266, K: 2002/264, T: 10.4.2002, 2004/m.67, 818/m.19,20)
Kanaatimizce, Y. BK. Md. 117 md.ye uygun olarak, Muaccel bir bor-
cun borlusu, alacaklnn ihtaryla temerrde decektir. Eer borcun
ifa edilecei gn, taraflarca belirlenmi veya szlemede sakl tutu-
lan bir hakka dayanarak taraflardan biri usulne uygun bir bildirimde
bulunmak suretiyle belirlemise, ihtarname veya bildirimdeki Yasaya
uygun deme sresinin gemesiyle temerrt olumu olacaktr.
Szlemede temerrt iin ihtarn aranmadna ilikin zel bir h-
km, borlu kredi kullanann zor durumda iken (TBK/Madde 138) n-
ne konulan artlar kabul sonucu olup, deme gn birlikte kararla-
trlmam ise, ihtarnamenin teblii suretiyle borluya bir deme frsat
verilmesinden sonra, daha yksek oranda temerrt faizine mstahak
olmamas hakknn tannmas gerekir.
Dier taraftan, bilhassa cari hesap alacaklarnda ihtarname ile di-
rengenlik tarihi olumazsa, temerrt tarihi belirsiz olacak, alacaklnn
iradesine braklm olacaktr.
Elektronik iletiimin gelitii amzda, hesap kat ihtarnamelerinin
artk Noter vastas ile gnderilmesi, alacakl tarafn zaman kaybna,
borlu yann Noter masrafna tabi tutulmas, artk ticari bir yntem ol-
maktan kmtr.
Szleme ve Ticari Belgelerde taraflar, TC Vatandalk numarasn-

dan ayr olarak elektnonik posta adresleri ve SMS iin mobil telefon
numaralarnn belirtmeleri ynnde dzenleme yaplmas, ihtarname-
lerin, icra takip ve davalarda tebliatlarn bu e-mail adreslerine gn-
derilerek, cep telefonlarna da hak kayplarna sebep olunmamas iin
SMS eklinde gnderilerek tebliin salanmas gerekir.
Vl.8- Temerrt Faizine Temel Alnacak Kapitalize (bindirilmi-
anapara) Alaca:
Faizlerde, iratlarda ve balamada temerrt faizi balkl TBK/m. 121.
Maddesi, Faiz veya irat borcunu ya da balad bir miktar paray de-
mekte temerrde den borlu, icra takibine giriildii veya dava ald
gnden balayarak, temerrt faizi demekle ykml olur, aykr anla-
malarn ceza kouluna tabi olur ve temerrt faizine, ayrca temerrt faizi
uygulanmayaca eklinde dzenlemitir.
Bu durumda, faiz, irat ve balanan bir parann demesinde temer-
rde den borlu aleyhine ancak icraya veya Mahkemeye bavuru tari-
hinden sonra temerrt faizi istenebilir. Ancak para borlarnda bu kural
uygulanmaz.
Bahsedilen kapital faizidir, temerrt faizleri kastedilmemekte olup,
temerrt faizlerine dava veya takipten sonra temerrt faizi yrtlmesi
yasaklanmtr.
Vll- SZLEMENN SONA ERMES: C. ALICININ TEMERRD
ALT BALIKLI TBK. Md. 271. MD. ve UYGULAMASI:
Vll.aaa- ALICININ TEMERRD, TBK/ Madde 271-
Alc bir veya daha ok n demede temerrde derse satc, ancak
vadesi gelmi olan demeleri isteyebilir. Bununla birlikte, toplam alaca-
n en az onda birini oluturan ve birbirini izleyen iki n demenin veya
toplam alacan en az drtte birini oluturan bir tek n demenin ya da
sonuncu n demenin vadesi gelmise satc, ayrca alcya tanyaca bir
aylk deme sresinin gemesinden sonra szlemeden dnme hakkna
sahip olur.
Satc, deme sresi bir yl veya daha az olan szlemeden dnerse,
260 nc maddenin ikinci fkras hkm kyas yoluyla uygulanr. Sresi
bir yl aan szlemelerde satc, ancak 269 uncu maddenin ikinci fk-
rasnda ngrlen cayma parasn ve alcya denmesi gereken ortalama
banka mevduat faizini aan zararlarnn giderilmesini isteyebilir.
Bir yldan daha uzun sreli szlemelerde temerrde dm olan al-
cnn maln devrini istemesi hlinde satc, yasal anapara faizi ile birlikte,
devir isteminden sonra maln deerinde oluacak eksilmelerin giderilme-
sini isteyebilir. Ceza koulu ngrlmse miktar, sat bedelinin yzde
onunu geemez.
Satlann devredilmi olduu hllerde, dnme konusunda 260 nc
maddenin birinci fkras hkm uygulanr.
Vll.bbb- TBK/Madde 270 Gerekesi-
818 sayl Borlar Kanununda yer verilmeyen, c. Alcnn temerrd
kenar balkl yeni bir maddedir.
Tasarnn drt fkradan oluan 270 inci maddesinde, alcnn temerr-
d dzenlenmektedir.
Maddenin birinci fkrasnda, n demeli taksitle satta alcnn bir
veya birden ok demede temerrde dmesi durumunda, satcnn va-
desi gelmi olan n demeleri isteme hakk ile fkrada ngrlen koullar
gereklemise, szlemeden dnme hakk dzenleme konusu yaplm-
tr.
Maddenin ikinci fkrasnn ilk cmlesinde, satcnn deme sresi bir
yl veya daha ksa olan szlemeden dnmesi durumunda, Tasarnn 259
uncu maddesinin ikinci fkrasnn kyas yoluyla uygulanaca kabul edil-
mektedir. Ayn fkrann son cmlesi uyarnca, sresi bir yldan uzun olan
szlemelerde satc, ancak Tasarnn 268 inci maddesinin ikinci fkra-
snda ngrlen cayma parasn ve ortalama banka faizlerini aan zarar-
larnn karlanmasn isteyebilir.
Maddenin nc fkrasnda, bir yldan daha uzun sreli szlemeler-
de temerrde dm olan alcnn maln devrini istemesi hlinde satc-
ya, yasal anapara faizi ile birlikte devir isteminden sonra maln deerinde
oluacak eksilmelerin giderimini isteme hakk tannmakta ve szlemede
ngrlmesi durumunda denecek ceza koulunun miktarnn, sat be-
delinin yzde onunu geemeyecei belirtilmektedir.
Maddenin son fkrasnda ise, satlann devrinden sonra, alcnn te-
merrde dmesi sebebiyle satcnn szlemeden dnmesi durumunda,
Tasarnn 259 . maddesinin birinci fkras hkmnn uygulanaca ifade
edilmektedir.
bbb- TBK/271 Madenin Uygulanmas;
1- Borlar Kanunun 271/l. fkrasna gre Uygulama;
l- Alc/mteri- kredi kullanan borlu bir veya daha ok taksit (n
deme) direngenlik gsterirse, satc/kredi veren alacakl vadesi gelme-

mi (muaccel olmam) demelerin tamamn isteyebilir.
Ayrca;
ll- Toplam alacan 1/10 unu oluturan kadar deme yaplmam ise,
lll- Birbirini izleyen 2 n deme (taksit) denmemi ise,
lV- Toplam alacan en az tutarnda bir tek n deme (taksit)
yerine getirilmemi ise,
V- Veya sonuncu taksit demenin vadesi gelmise satc/kredi kul-
landran alacakl, alc/kredi kullanan borluya ayrca bir aylk deme
sresi tanyarak, szlemeden dnme hakkn kullanabilir.
2- TBK. 271/ll fkras deerlendirildiinde;
a- Satc/kredi kullandran-alacakl, deme zaman bir yl veya daha
az olan akitlerde, TBK/m. 260/ll nc fkraya gre, alc/mteri-kredi
kullanann peinat demede temerrde dmesi yznden satlann
devrinden nce szlemeden dnerse, alc/mteri-kredi borlusu sa-
dece denmeyen peinat zerinden, szlemeden dnd tarihe ka-
dar 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda Kanunun 1.
Md.nn ngrd ileyecek yasal faiz ile szlemenin kurulmasndan
sonra, satlann uram olduu deer kayb sebebiyle tazminat isteye-
bilir. Ceza koulu kararlatrlmsa, pein sat bedelinin yzde onunu
aamaz.
b- Sresi bir yl aan akitlerde satc/alacakl-kredi kullandran,
TBK/m.269/ll nc fkrasnn ngrd szlemeden cayma hlinde,
alc/borlu-kredi kullanan tarafndan denmesi ngrlen cayma pa-
ras, durumun zelliine ve szlemenin kurulmas ile cayma arasnda
geen sreye baklarak belirlenir. Ancak, bu miktar satcnn toplam
alacann yzde ikisinden az ve yzde beinden fazla olamaz. Alc,
yapm olduu demelerin cayma parasn, ayrca alcya denmesi ge-
reken ortalama banka mevduat faizini aan zararlarnn aan ksm-
nn, getirileri ile birlikte kendisine geri verilmesini isteyebilir.
Bu fkrada vurgulanan banka mevduat faizi uyulamada ok b-
yk sorunlara sebebiyet vermektedir.
lkemizde asgari 30 banka faaliyete bulunmakta ve her banka ayr
dnem ve oranlarda mevduat faiz oran uygulamaktadr. Bankalar
bu oranlar Internet sayfalarnda deiik, TCMBna bildirirken dei-
ik, banka pencere ilannda deiik, mterileri ile pazarlkta deiik
uygulamaktadrlar. TCMB, 30 bankann deiik dnem ve oranlarn

kartrarak istatistiki veri olarak ok daha deiik bankalar azami
mevduat faiz cetveli oluturmaktadr. Bankaclk Kanununda, Faiz
Kanununda, Kanunda, Borlar Kanununda bankalarn azami mev-
duat faiz dnem ve oranlarn web sitelerinde yaynlayaca yasa ile
dzenlenmedii iin, UYAP faiz hesaplar dahil Piyasada uygulayc-
larn kulland btn hesap proramlarnda kullanlan yasal, ticari,
yabanc para, azami mevduat, iletme kredisi, amme faiz dnem ve
oranlar yanl deerlendirilmekte ve bir taraf haksz olarak fakirleir-
ken, dier tarafn zenginlemesine sebep olunmaktadr 5. Bu nedenle
fkrann atfta bulunduu banka mevduat faizi uygulanabilir, belirli,
ulalabilir bir faiz cinsi deildir. Uygulamada sorunlarn kmasna,
ikayet/Dava yolu ile Mahkemelerin i yknn artmasna sebep ola-
cak ekilde dzenlenmitir.(Bkn. Dipnot 1 nolu makaleye)
3- TBK 271/f. lll ile, bir yldan fazla sreli akitlerde temerrdn olu-
mas halinde, alc/mteri-borlu maln devrini talep ederse, satc/ala-
cakl Anaparann 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda
Kanunun 1. Md. gre Yasal faizi ile birlikte, devir talebinden sonra ma-
ln deerinde meydana gelecek eksilmelerin giderilmesini de isteyebi-
lir. Ceza szlemede kararlatrlm ise miktar, sat bedelinin % 10
unu geemez.
TBK/m. 260/f. ll ye gre Satc, alcnn peinat demede temerr-
de dmesi sebebi ile, satlann devrinden nce szlemeden dnerse,
alcdan sadece denmeyen peinat zerinden, szlemeden dnd
tarihe kadar 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda Ka-
nunun 1. Md. gre ileyecek yasal faiz ile szlemenin kurulmasndan
sonra, satlann uram olduu deer kayb sebebiyle tazminat isteye-
bilir. Ceza koulu kararlatrlmsa, pein sat bedelinin yzde onunu
aamaz.
Vlll.ab- AIRI FA GL, TBK/Madde 138:
Szlemenin yapld srada taraflarca ngrlmeyen ve ngrlmesi
de beklenmeyen olaanst bir durum, borludan kaynaklanmayan bir
sebeple ortaya kar ve szlemenin yapld srada mevcut olgular, ken-
disinden ifann istenmesini drstlk kurallarna aykr decek derece-
de borlu aleyhine deitirir ve borlu da borcunu henz ifa etmemi veya
5 Karlatrnz, KARMI E.-(Tarafnda dzenlenen www.icradestek.com hukuk
proramnn; a- Faiz Alacak Hesaplar, b- cra Kapak/flas Depo Hesaplar mens
altndaki btn faiz, alacak hesaplamalar ve c- Bilgilendirme sayfasnda basn haberleri
ile UYAP proram verilerinin yanllnn dzeltilmesi yolundaki yazmalarmz)
ifann ar lde glemesinden doan haklarn sakl tutarak ifa etmi

olursa borlu, hkimden szlemenin yeni koullara uyarlanmasn iste-
me, bu mmkn olmad takdirde szlemeden dnme hakkna sahiptir.
Srekli edimli szlemelerde borlu, kural olarak dnme hakknn yerine
fesih hakkn kullanr.
Bu madde hkm yabanc para borlarnda da uygulanr.
Vlll.ac- MADDE 137 (138) Gerekesi:
818 sayl Borlar Kanununda yer verilmeyen, III. Ar ifa gl
kenar balkl yeni bir maddedir.
Tasarnn tek fkradan oluan 137 nci maddesinde, ar ifa gl
dzenlenmektedir.
Bu yeni dzenleme, reti ve uygulamada szlemeye ballk (ahde
vefa) ilkesinin istisnalarndan biri olarak kabul edilen, ilem temelinin
kmesine ilikindir. mknszlk kavramndan farkl olan ar ifa g-
lne dayanan uyarlama isteminin temeli, Trk Meden Kanununun 2
nci maddesinde ngrlen drstlk kurallardr. Ancak, szlemenin
deien koullara uyarlanmas ya da dnme hakknn kullanlmas, Ta-
sarnn 137 nci maddesinde belirtilen u drt koulun birlikte gerekle-
mesine baldr:
1. Szlemenin yapld srada, taraflarca ngrlmeyen ve ngrl-
mesi de beklenmeyen olaanst bir durum ortaya km olmaldr.
2. Bu durum borludan kaynaklanmam olmaldr.
3. Bu durum, szlemenin yapld srada mevcut olgular, kendisin-
den ifann istenmesini drstlk kurallarna aykr decek derecede
borlu aleyhine deitirmi olmaldr.
4. Borlu, borcunu henz ifa etmemi veya ifann ar lde gle-
mesinden doan haklarn sakl tutarak ifa etmi olmaldr.
Maddeye gre, uyarlamann btn koullar gereklemise borlu,
hkimden szlemenin yeni koullara uyarlanmasn isteyebilir. Bunun
mmkn olmamas hlinde borlu, szlemeden dnebilir; srekli edimli
szlemelerde ise kural olarak, fesih hakkn kullanr.
Aklamas;
Gerek 3095 Sayl Faiz Yasas, gerek Bankaclk, Cari Hesap, Sz-
lemelerde kabul edilemez ve aslnda yksek enflasyonun sebebi olan
ar faiz oranlarna Hakimin mdahalesi, eski BK. 105. Md. dairesin-
de Hkm annda gerek zarar ziyann tespiti ile zarar ileyen faizden
fazla ise ncelikle munzam zarara hkmedilmesi savunmu makale,
yazma ve Uygulamal Faiz ve Alacak Hesaplar Hukuku iki cilt ese-

rimizin nsz dahil bu konu srarla vurgulamtk.
Gerekten bu maddeye dayanarak, artk Hakim Ar ifa gln
tespit ederek szlemeye mdahale edebilecek, kabul edilebilir ekilde
uyarlama yolu ile hkm kurabilecektir.
TBK. 88 ve 120. Md. birlikte deerlendirildiinde, gerek, tzel kii,
tacirler, bankalar, adi alacaklar ayrm yaplmakszn borlarda uygu-
lanmas gereken akdi ve temerrt faiz orannn belirlenmesi dzenlen-
mitir.
Artk Bankalarn Kredi Kart alacaklar iin zel yasa olan 5464 S.
Banka Kartlar ve Kredi Kartlar Kanunu gibi dier zel Yasalarda ge-
tirilen dzenlemeler uygulanacak, bilhassa bankaclk ve btn karz
akitleri, hizmet szlemeleri ve kredilerde akdi ve temerrt faiz oranla-
r bu maddelerin emredici hkmne gre saptanacak, bylece taraflar
arasnda srtme asgariye indirilmi, icra ve Yargnn takip ve dava-
larnn oalmasna sebebiyet verilmemi olacaktr.
Peki TBK. 88 ve 120. Md.ye gre akdi ve temerrt faiz oran, mal
alan veya kredi kullanan borlunun o zaman kald zor ekonomik du-
ruma gre kabul edilemez ve altnda klmaz bir faiz oran kararla-
trlm ise, szleme vardr diye Hukuk bu borluyu korumayacak m
(Md. 138)?
Gabin, rf, adet, ahlak (MK/m.1), drstlk, kiilik haklarna sald-
r, hakkn kty kullanlmas (MK/md.2), kt niyet, ailenin ekonomik
olarak korunmas, tacir ve ticarethanenin korunarak istihdamn deva-
mnn salanmas gzetilerek szlemelerin kabul edilemez hkmle-
rinin toplum lehine dzeltilmesi gerekir.
4077 sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Kanun getirilen faiz s-
nrlandrmas ile, taksitli satlarda 06.03.2003 tarih 4822 sayl Kanun
ile deiik Mad. 6/A, f.2, d ile, Tketici Kredilerinde 06.03.2003 tarih
4822 Sayl Kanun ile deiik Md. 10/f.2, f ile ve Konut Finansman Sz-
lemelerinde 21.02.2007 tarih 5582 sayl Kanun ile eklenen md. 10/B.
F.15 ile faiz snrlandrlmas getirilmitir.
lX- 12/01/2011 Tarihinde Kabul Edilip, 01/07/2012 Tarihinde Y-
rrle Giren 6098 Sayl Trk Borlar Kanununun, Yrrl ve Uy-
gulama ekli Hakknda 6101 Sayl Trk Borlar Kanununun Yrr-
l ve Uygulama ekli Hakknda Kanun:
Yeni Borlar Kanunu 88 ve 120. Md.nn GRLMEKTE OLAN DA-
VALARA (takip-istemlere) LKN UYGULANMASI Madde 7:
..Trk Borlar Kanununun kamu dzenine ve genel ahlka ilikin

kurallar ile geici demelere ilikin 76 nc, faize ilikin 88 inci, temerrt
faizine ilikin 120 nci ve ar ifa glne ilikin 138 inci maddesi, g-
rlmekte olan davalarda da uygulanr.. eklinde Yasalamtr.
Bu durumda;
Subuta ererek hkm kurulup ilama balanmam derdest davalar-
da, Yeni Borlar Kanunu 88. Maddesinde ngrlen kapital/akdi faiz
ile 120. Maddede dzenlenen temerrt/gecikme-direnme faiz oranlar
belirlenip uygulanacaktr.
Dava konusu olmu ve ilama balanm ilaml veya ilamsz alacak-
larn icra takibine konu yaplmas halinde, TBK/md. 88, ve 120. Md.
gre akdi ve temerrt faiz oranlar uyarlanarak icra takip ve kapak
hesaplarnda kullanlacak m?.
Kanaatimizce Temel Yasa olan Trk Borlar Kanunun bu madde-
leri, nihayete ermemi, henz derdest olan davalarda uygulanacan
ngrdne gre, infaz edilmemi takiplerde veya gemi tarihlerde
temerrde urad halde henz icra takiplerine konu edilmemi ala-
caklarda, zel Yasalarla getirilen faiz oranlar uygulanmyorsa,
[rnek; Kambiyo takiplerinde (3095/md.2), ii alacaklarnda
(1475/m.14 ve 4857/m. 34), amme alacanda (6183/m. 51, 52), yaban-
c para alacanda (3095/md. 4a), Kamulatrma alacanda (Anayasa
Md.46/son), Banka Kredi Kart Takiplerinde (5464 S. Kan.), Apartman
aidat ve ortak giderleri alacanda (Kat Mlkiyeti K. md/ 20) gibi]
6098 Sayl Trk Borlar Kanununun yrrle girdii 01.07.2012
tarihinden nce domu ve takip konusu yaplm olsa bile, TBK/m. 88,
120 ye gre akdi ve temerrt faiz orannn uyarlanp hesaplamada kul-
lanlmas gerekir.
Buna gre, TBK Faiz balkl md. 88, Temerrt Faizi balkl TBK/m.
120, Borlunun Temerrd balkl TBK/md. 117, Alcnn Temerrd
balkl TBK/Md. 271, Alcnn Temerrd TBK. Md. 271, 3095 sayl Ka-
nuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda Kanunu, 6102 Sayl Trk Ticaret
Kanunu ilgili hkmlerine gre sorunlara are retilecektir.
01.07.2012 Tarihinden nce gereklemi olup da Trk Borlar Ka-
nununun Yrrle Girdii srada henz herhangi bir hak dourmam
fiil ve ilemlere Trk Borlar Kanunu hkmleri uygulanr.
Yrrlk Yasasnn Kazanlmam Haklar balkl 4. Madde gerek-
esinde taliki arta bal bir sat szlemesinde; taliki art 01.07.2012
tarihinden sonra gerekleirse, 818 Sayl Yasa dneminde herhangi

bir hak domadndan, szlemeye 6098 Sayl Yasa hkmlerinin uy-
gulanaca belirtilmitir.
X- 6098 S. TBKnun md. 84, 120 HKMLERNN, HENZ
SONULANMAMI -LAMLI- CRA TAKPLERNDE DE
UYGULANMASI GEREKR,
.Alacakl tarafndan genel haciz yoluyla ilamsz icra takibi yaplm,
borlunun itiraz zerine takip durmu, itirazn iptali davas sonucunda
ncirliova Asliye Hukuk Mahkemesinin 2003/283 E, 2010/14 K. sayl ka-
raryla itirazn iptaline karar verilmi, borlu tarafndan alacan ferileri
olan faiz ve icra takip masraflarnn yanl hesapland belirtilerek ika-
yet yoluna bavurulmutur.
6098 sayl Borlar Kanununun 648. maddesi gereince 01 Temmuz
2012 tarihinde yrrle girmitir. 6101 sayl Trk Borlar Kanununun
Yrrl ve Uygulama ekli Hakknda Kanunun 7. maddesinde, grl-
mekte olan davalara ilikin olarak, Trk Borlar Kanununun kamu d-
zenine ve genel ahlka ilikin kurallar ile geici demelere ilikin 76
nc, faize ilikin 88inci, temerrt faizine ilikin 120nci ve ar ifa gl-
ne ilikin 138inci maddesi, grlmekte olan davalarda da uygulanr.
eklinde dzenleme getirilmitir. cra takibi de dava gibi dnlecein-
den, 6098 sayl TBKnun anlan hkmlerinin henz sonulanmam
icra takiplerinde de uygulanmas gerekir (HGKnun 12.09.2012 tarihli,
2012/19-314 E, 2012/557 K. sayl karar).
6098 sayl TBKnun faiz ve temerrt faizine ilikin 88. ve 120. madde-
leri gereince deien oranlarda faiz oranlarnn uygulanabilmesi iin ta-
lep edilen faiz orannn takip tarihi itibariyle ticari veya yasal faiz oranna
denk olmas gerekir. Byle bir durumda alacaklnn ticari ya da yasal faiz
istediinin kabul gerekeceinden, faizin anlan faiz trlerine gre deien
oranlarda hesaplanmas gerekmektedir
Ancak, deme emrinde talep edilen faiz orannn yasal ve ticari faizin
zerinde olmas durumunda itiraz edilmeksizin kesinlemesi nedeniyle
takip sonuna kadar anlan faizin uygulanmas gerekecektir.
Somut olayda takip tarihi olan 09.07.2003 tarihinde ticari faiz ora-
nnn %57 olmasna gre alacaklnn bu orann olduka zerinde %74
faiz oran istedii grlmektedir. Bu nedenle alacaklnn talebinin ticari
faiz olduu sonucuna varlamaz. Borlunun yasal srede deme emrinde
talep edilen faiz oranna itiraz etmemesi zerine kesinleen bu oran ze-
rinden faiz hesaplanmas gerekir.
O halde mahkemece 6098 Sayl Borlar Kanununun 88 ve 120. mad-

deleri dikkate alnmak suretiyle ve yukarda yaplan aklamalar n-
da ikayetin deerlendirilerek oluacak sonuca gre bir karar verilmesi
gerekirken deien ticari faiz oranlarna gre hesaplama yapan bilirkii
raporuna dayal olarak yazl ekilde hkm tesisi isabetsizdir.
te yandan HMKnun 297. maddesinin 1. fkras gerei hkmde ge-
rekeli kararn yazld tarihin yer almas zorunlu olup, kanunun bu
emredici hkmne aykr davranlmas da doru bulunmamtr. (Y.
12. HD., E. 2013/915, K. 2013/10021, T. 18.3.2013. 6098/m. 88,120.
2004/m. 67. 6100/m. 297)
{ EK-1 CETVEL: (BK. 88, 120 Md. Gre uygulanacak akdi ve temerrt
faiz dnem oranlar]
C- 3095 SAYILI KANUN FAZ VE TEMERRT FAZNE LKN
KANUN 1. 2, ve 4a Md. UYGULAMASI:
l- 3095 Sayl K.nun 1 ve 2. Md.de bavurulacak reeskont faizi-
ne atfta bulunmad halde, takip ve davada reeskont ismi ile faiz
istemi ve neticeleri:
Trkiye Barolar Birliinin yaynlanan6 KARMI E.nn Baz Alacak-
lara Uygulanacak Faiz Ve Feri Oranlar makalesinde vurguland gibi,
Yasal Faiz ile Ticari Faizi dzenleyen 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt
Faizi Hakknda Kanun deiikliklerinde yasal faiz ismi bazen kanuni, ba-
zen reeskont ismi ile, 2. Maddede belirtilen ticari faiz ismi ise ticari iler-
de temerrt faizi, iskonto, reeskont daha sonra avans ismi ile anlm ve
bu karklktan dolay, daha nce ticari ilerde uygulanan ticari faiz re-
eskont ismi ile anlr iken, 4489 nolu, 15.12.1999 kabul ve 01.01.2000
yrrlk tarihli Yasa deiiklii ile 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temer-
rt Faizi Hakknda Kanunun 1. Md. ngrlen Yasal (Kanuni) faiz olarak
isimlendirilmi, uygulayclar uzun sre ticari faiz olarak reeskont ismi
ile uygulama yaptklarndan, ticari faiz istiyorum dncesi ile aslnda
o dnem yasal faiz olan reeskont faiz sfat ile daha az faiz dava ve talep
etmitir.
Konuyla ilgili YHGK: E. 2010/12-124 K. 2010/110 T. 3.3.2010 ka-
rarnda;
.Takip dayana ilama gre davac tacir; dava ise, eser szle-
mesine dayal alacak istemidir. Asl ve birleen davalar 23.06.2003 ve
6 http://eski.barobirlik.org.tr/siteiciara.aspx?cx=009307049610765510159%3Akq6a-
ifrvsxk&cof=FORID%3A9&ie=windows1254&q=Enver+KARMI%DE&sa=Ara&siteur-
l=eski.barobirlik.org.tr%2F&ref=www.barobirlik.org.tr%2F&ss=1888j313680j14
23.10.2003 tarihlerinde alm olup; her iki tarih itibariyle de 3095

Sayl Kanunun 4489 Sayl Kanunla deiik ekli yrrlktedir. Dava
dilekelerinde ise temerrt olgusu aklanarak reeskont faiz oran ze-
rinden ticari temerrt faizine hkmedilmesi istenmitir. Dava srerken
3095 Sayl Kanunun yasal faizi dzenleyen 1. maddesi 5335 Sayl
Kanunun 14. maddesiyle deitirilmi; bu deiiklik 01.05.2005 tari-
hinde yrrle girmekle, yerel mahkemece dosya bu tarihten sonra
23.11.2006 tarihinde hkme balanmtr. Mahkeme, reeskont oran
zerinden faiz istemini kabul etmi ve hkm fkrasnda faize ilikin
olarak aynen; ..Asl davada; davann, 48.296,49.-YTLlik ksmnn ka-
bul ile ibu meblan temerrt tarihi olan 08.08.2003 tarihinden itiba-
ren reeskont faiziyle birlikte davaldan alnp davacya verilmesine...
Birleen davada; davann, 253.077,63.-YTLlik blmnn kabul ile
ibu meblan dava tarihi olan 23.06.2003 tarihinden itibaren reeskont
faizi ile birlikte davaldan alnp davacya verilmesine ..., her iki dava
ynnden de fazla istemlerin reddine.. hkmetmitir.
Bu ekliyle ilamn hkm fkrasnda yer alan faize ilikin hkm,
yasal ticari temerrt faizine ilikin dzenleme ieren 3095 Sayl Ka-
nunun 2/2. maddesine dayanmaktadr. Bu madde gereince avans i-
lemlerinde uygulanan yllk orana gre faiz talep edebilecek olan tacir,
bu orann altnda bulunan reeskont faizi zerinden karar verilmesini
istemi; mahkemece de bu faize hkmedilmitir. Hkm fkrasnda ti-
cari temerrt faizi ibaresinin kullanlmam olmas hkmedilen faizin
yasal faiz olarak kabuln gerektirmemektedir.
Yasal faize ilikin 3095 Sayl Kanunun 1. maddesinde 5335 Sayl
Kanun ile yaplan deiiklikle hesap tarznn deitirilmesi ve artk ya-
sal faizin hesabnda reeskont orannn hesaplamada dikkate alnma-
mas, ticari olmayan temerrt faizinin de yine ayn usulle belirlenecek
olmas, ayn kanunun deiiklie uramayan 2/2. maddesine dayal
istemi ve bunu kabul eden hkm ortadan kaldracak bir unsur olarak
grlemez.
Hukuk Genel Kurulundaki grmelerde zel daire szclerince sa-
vunulan ve bozma ilamnda da iaret olunan Merkez Bankasnn re-
eskont oranlarn belirtme yetkisinin 5335 Sayl Yasa ile kaldrld,
bu nedenle artk reeskont orannda faize hkmedilemeyecei ve takip
dayana ilamda hkmedilen faizin ticari temerrt faizi olduuna ili-
kin bir belirleme olmadndan, bunun yasal faiz olarak uygulanmas
gerektii ynndeki grlerine, ounluk katlmamtr.
Yukarda ayrntsyla aklanan yasal sre ve ilgili yasa maddeleri
karsnda sonu itibariyle; 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Fai-
zine likin Kanunda 5335 Sayl Kanunla yaplan deiiklik, kanunun

1. maddesinde dzenlenen yasal faize ilikin olmakla birlikte, yasann
2. maddesinin birinci fkrasndaki atf nedeniyle ticari olmayan ilerde
uygulanacak yasal temerrt faizi oranlarn da etkilemektedir. 5335
Sayl Kanunla 2. maddenin ikinci fkrasnda deiiklik yaplmam;
ticari ilerde uygulanmas gereken ve ksa vadeli avanslar iin uygu-
lanan faiz oran zerinden belirlenen yasal temerrt faizi 4489 Sayl
Kanunla deiik ekliyle aynen korunmutur.
5335 Sayl Kanun ile 3095 Sayl Kanunun 1. maddesinde yaplan
dzenleme ile yeni hesap tarznn getirilerek T.C. Merkez Bankasnn
belirledii reeskont oranlan zerinden faiz hesap ynteminin brakl-
mas, sadece 3095 Sayl Kanun ynnden sz konusu olup; bu kanun
dndaki uygulamalar ynnden bankann reeskont oranlarn belirle-
me yetkisi devam etmektedir. Gerek eldeki davadaki gibi hkme konu
olmas, gerekse taraflarca szlemede aka kararlatrlm olmas
hallerinde, TCMBca belirlenmekte ve ilan edilmekte olan reeskont ora-
n zerinden faiz hesaplanabilecektir. Hkmn faize ilikin blmnn
aka Reeskont faizi olarak adlandrlarak kurulmu olmasna ra-
men, yorumla bunun hkmde ifade edilmeyen yasal faizi ifade ettii-
ni kabule olanak bulunmamaktadr.
Dava ald tarihte yasal faizin oran olarak reeskont faizine eit
olmas davacnn dava dilekesinde talep ettii reeskont faizinin yasal
faiz olarak kabul sonucunu dourmaz.
Nitekim, ikayete konu takip dayana ilamda yer alan asl ve bir-
leen davaya konu alacaklar ynnden temerrt ve dava tarihlerinden
balamak zere reeskont faizine hkmedilmekle, bu faizin ticari iler
iin sz konusu olan yasal temerrt faizi olarak hkme baland ve
uygulanacak orann da, T.C. Merkez Bankasnn reeskont ilemlerinde
uygulad oran olduunun kabul gerekir. lamn infaz edilecek ks-
m hkm blm olduuna ve hkmn yukarda aklanan ieriinin
aynen infaz edilmesinin gerekmesine gre, icra mahkemesinin yukar-
da aklanan hususlara deinen direnme karar usul ve yasaya uygun
olup; onanmas gerekir.
tihadnda bulunmutur.
ll- 3095 S. K.nun 2. Md.nn 4489 sayl Yasa ile deiiklikten son-
ra, TCMBnn 30 Aralk ile 31 Haziran itibar ile - , + 5 puanlk avans
faiz oranlarnn refarans alnaca, Yargtayn aykr kararlarnn ele-
tirisi:
3095 Sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanunun ticari
faizi dzenleyen 2. Maddesi 4489 nolu Yasann 2. Maddesiyle deiime

uram ve 3095 sayl Kanuni Faiz ve Temerrt Faizi Hakknda Kanunun
2. Mad.de yaplan deiikilie gre TCMB tarafnda belirlenen Avans faiz
devre ve oranlar referans alnarak, 30 Aralk ile 31 Haziran itibaryla 5
puanlk deiimler gzetilerek, 01.01.2000 tarihinden sonra Ticari Faiz
olarak uygulanacak avans faiz devre ve oranlar ismiyle faiz uygulamas
getirilmitir.
Uygulama olarak, 1 Ocak 31 haziran aras TCMBnn belirledii
avans faiz dnem ve oranlarnda - , + 5 puanlk deiim olduu takdirde,
01.07- 01.01. tarihinden itibaren deien bu oran deerlendirilecek,
31 Haziran 30 Aralk aras - , + 5 puanlk deiim olursa 01.01.
01.07. bu deien oran ticari ilerde avans faizi olarak nazara alna-
caktr.
Hukuki ve fiili durum bu olmakla birlikte, 3095 Sayl Yasann 2. Md.
de 4489 nolu Yasann 2. Maddesiyle yaplan deiiklik gzetilmeden yk-
sek mahkeme,
aa- Y. 12. HD. E. 2011/7281, K. 2011/22483, T. 17.11.2011 kara-
rnda,
.Alacakl tarafndan, borlu hakknda balatlan kambiyo senet-
lerine mahsus haciz yoluyla takipte borlu, takipten nce uygulanan
ilemi faize ve takipten sonras iin uygulanmas istenen %29 faiz ora-
nna da itiraz etmitir.
Takip dayana belge, bono niteliinde olduundan taraflar arasn-
da ticari bir ilikinin olduunun kabul gerekir. Bu durumda, 3095 Sa-
yl Yasada yer alan ticari temerrt faizine dair 2 ve 3. maddelerinde
ngrlen ticari reeskont faiz orannn (avans faiz oranlarnn) uygu-
lanmas gerekir. Mahkemece hkme esas alnan bilirkii raporunda,
07.11.2009- 19.03.2010 tarihleri arasnda % 20 faiz oranyla hesap ya-
pld grlmektedir.
Oysa 3095 Sayl Kanunun 4489 Sayl yasayla deiik 2. mad-
desine gre avans faiz oran, 07.11.2009 tarihinde %19, 01.01.2010
tarihinden itibaren ise %16dr. Mahkemece, alacaklnn takip talebin-
de belirttii dneme dair avans faiz orannn aratrlp belirlendikten
sonra; belirtilen oranlar esas alnarak bilirkiiden ek rapor alnmak
ve ileyecek faiz orannn da %16 ve deien oranlarda dzeltilmek
suretiyle ikayetin kabulne karar vermek gerekirken, hibir inceleme
yaplmakszn itirazn reddine dair karar verilmesi isabetsizdir.
tihadnda grld gibi, 4489 say 15.12.1999 tarihli 2. Maddesi ile

getirilen -, + 5 puanlk deiim gzetilerek uygulanacak avans (ticari) faiz
dnem ve oranlar (3095/md.2) 01.01.2006 tarihinde % 25, 01.07.2009
tarihinde % 19, 01.01.2013 tarihinde % 13,75 iken,
Yksek Mahkeme TCMBnn avans faiz cetvelini aynen alm ve
07.11.2009 tarihinde % 19 oran 01.01.2013 tarihinden sonra % 13,75
olarak uygulanmas gerekir iken, bankann belirledii ve 22.12.2009 ta-
rihinde oluan % 16 avans faizinin uygulanmas gerektiine hkmederek,
3095 s. Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanunun 2. Maddesinde,
4489 say 15.12.1999 tarihli 2. Maddesi ile getirilen 5 puanlk deiim
uygulamas gzetilmemitir.
bb- Bilirkii sfatyla yaptmz iflas depo hesab raporuna uy-
gun olarak sayn Mahkemenin hkm, Y. 23. HD. 2012/3521 E.
2012/5785 K. Say ve 08.10.2012 tarihli;
.Dava, K. Nun 171. Maddesi uyarnca borlu hakknda balat-
lan kambiyo senedine mahsus iflas takibinin itiraz edilmeksizin kesin-
lemesine dayal iflas istemine ilikindir.
Knin 158. Maddesine gre, mahkeme faiz ve icra masraflar ile
birlikte borcunu ifa veya o miktar meblan mahkeme veznesine depo
edilmesini borluya veya iflas davasnda kendisini temsil etmi olan
vekiline, dava vicahda devam ediyorsa durumada, aksi takdirde Teb-
liat kanunu hkmleri dairesinde yaplacak tebli ile emreder.
Borlu imtina ederse ilk oturumda iflasna karar verilir. Fakat ifla-
sa karar verebilmek iin depo emrinde gerek borcun gsterilmesi zo-
runludur. 27.12.2012 tarihli durumada yze kar tebli edilen depo
emrinde, 22.02.2012 tarihli bilirkii raporundaki hesaplamalar esas
alnmtr. Bilirkii raporunda ferileriyle birlikte toplam bor miktar
240.686,06 TL. olarak hesaplanmtr. Ancak, borcun takipten sonraki
faizinin hesaplanma ekli 3095 sayl Kanunun 2. Maddesine aykrdr.
Anlan yasa nceki yln 31 Aralk gn ksa vadeli avanslar iin
uygulad faiz oran, yukarda aklanan miktardan fazla ise, aradaki
szleme olmasa bile ticari ilerde temerrt faizi bu oran zerinden
istenebilir. Sz konusu avans faiz oran, 30 Haziran gn uygulanan
avans faiz oranndan be puan veya daha ok farkl ise, yln ikinci ya-
rsnda bu oran ge erli olur. Avans faizinde 5 puan veya aan oranda
bir farkllk bulunmad gerekesiyle 01.07.2009 27.12.2012 tarihleri
arasnda faiz oran % 19 olarak kabul edilmitir.
Merkez Bankasnn aklad avans faiz oranlar ise 12.06.2009

in % 19, 22.12.2009 iin % 16, 30.12.2010 iin % 15, 29.12.2011 iin
% 17,75dir.
Yasada geen be puan veya daha ok farkl ise yln ikinci
yarsnda bu oran geerli olur hkm deiikliin yapld yl iin
sonu dourur. Yani 30 Haziranda belirlenen avans faizinin be puan
ya da daha ok farkl olmas halinde uygulanaca kural belirleme-
nin yapld yla ilikindir. Takip eden yllar iin bir balaycl yok-
tur. Bir sonraki dnem iin belirlenen oran, oran fark gzetilmeksizin
uygulanacaktr. Bilirkiinin azalan faiz oranlarna karn 01.07.2009
27.02.2009 tarihleri arasnda faiz borcunu % 19 oran zerinden he-
saplamas yasaya aykrdr
Kararla, kanaatimizce yasa kuyucunun amacna ve maddenin teknik
uygulamasna uygun olmayan itihad ile bozulmutur.
3095 S. Yasann 2. Md.nn 11. Fkras, 15.12.1999 tarih 4489 sayl
Yasann 2. Md. Deiiklii, Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasnn n-
ceki yln 31 Aralk gn ksa vadeli avanslar iin uygulad faiz oran,
yukarda aklanan miktardan fazla ise, arada szleme olmasa bile ticari
ilerde temerrt faizi bu oran zerinden istenebilir. Sz konusu avans
faiz oran, 30 Haziran gn nceki yln 31 Aralk gn uygulanan avans
faiz oranndan be puan veya daha ok farkl ise yln ikinci yarsnda bu
oran geerli olur.
eklinde dzenlenerek, yl iki 6 aylk dneme ayrm, bir nceki 6
ay iinde TCMBnn avans faiz oranlarnda + , - 5 puanlk deiim olmas
halinde, bir sonraki dnem 6 ay iin bu deiimin uygulanaca belirtil-
mitir.
Yksek Daire, <be puan veya daha ok farkl ise yln ikinci yarsn-
da bu oran geerli olur hkm deiikliin yapld yl iin sonu dou-
rur> grne gre, devam eden yln ilk 6 ay iin hangi oran gzetilerek
- , + 5 puanlk deiim esas alnarak, sonraki 6 aylk dnem uygulamas-
na ulalaca belirsizdir. <Bir sonraki dnem iin belirlenen oran, oran
fark gzetilmeksizin uygulanacaktr. Bilirkiinin azalan faiz oranlarna
karn 01.07.2009 27.02.2009 tarihleri arasnda faiz borcunu % 19 ora-
n zerinden hesaplamas yasaya aykrdr> grne gre, bir nceki 6
ay uygulanan avans faiz oranndan daha dk deiim varsa, bu deiim
uygulanaca ngrlmtr. Yasa <azalan faiz oranlar> yerine, belirli
oran olan + , - 5 puanlk azalma veya ykselme varsa, sonraki 6 aylk
dnem iin bu orann uygulanmasn dzenlemitir.
Yksek Mahkemenin <Merkez Bankasnn aklad avans faiz oran-

lar ise 12.06.2009 in % 19, 22.12.2009 iin % 16, 30.12.2010 iin %
15, 29.12.2011 iin % 17,75dir> rneinde grld gibi geerli ve
01.07.2009 ikinci 6 ay iin uygulanan % 19,00 oranndan sonraki TCMB
avans dnem ve oranlarndaki deiimler - , + 5 puan olmad iin
22.12.2009 iin % 16, 30.12.2010 iin % 15, 29.12.2011 iin % 17,75
dnem/oranlar nazara alnmayacak, Yasa maddesine uygun 5 puanlk
deiimin olduu 6 aylk dnem iinde deil, devam eden 6 aylk dnem
iin uygulamaya devam edilecektir.
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU NNE GDEN ALACAA
TRAZ- DAVASINDA 3095 s. KANUN 2. Md. -,+ 5 PUANLIK DE-
M UYGULAMASINA DA IIK TUTMUTUR.
YHGK. Esas: 2009/18-1, Karar: 2009/62, Karar Tarihi: 11.02.2009
karar ile,
..Uyumazlk; 3095 sayl Kanun hkmlerine gre deien oran-
lar gzetilerek kurulan faiz hkmnn yerinde olup olmad, bundan
ayr olarak, aka bir temyiz olmad halde zel Dairece faiz oran
ve cinsi ynnden bozma yaplp yaplamayaca noktasnda toplan-
maktadr.
1-Daval temyiz talebinde alacan miktarna ynelik olarak itiraz-
da bulunmutur. Buradaki faiz anaparaya dnmtr. Faiz ile ala-
cak miktar artacandan dolays ile davac vekili faize de itiraz etmi
bulunmaktadr. Bu nedenle zel Dairece faiz miktarna ynelik olarak
yaplan denetimde usule ve yasaya aykr bir yn bulunmamaktadr.
2-Kanuni faiz 3095 sayl Kanunun 1.maddesinde dzenlenmitir.
04/12/1984 tarihli ve 19/12/1984 de yaynlanarak yrrle giren 3095
sayl Kanuna gre, 818 sayl Borlar Kanunu ve 6762 sayl Trk Tica-
ret Kanununa gre faiz denmesi gereken hallerde miktar szleme ile
tespit edilmemi ise faiz oran % 30 dur.
Bakanlar Kurulu 01/01/1998 tarihinden itibaren bu oran %50 ye -
karmtr.
Daha sonra 18/12/1999 tarih 23.910 sayl Resmi Gazetede yaynla-
nan 4489 sayl Kanunun 1.maddesi; Borlar Kanunu ve Trk Ticaret
Kanununa gre faiz denmesi gereken hallerde bu miktar szleme ile
tespit edilmemi ise bu deme yllk TC M. Bankasnn nceki yln 31
Aralk gn ksa vade ilemlerine uygulad reeskont oran zerinden
yaplaca hkmn getirmitir. Bu Kanun 1 Ocak 2000 tarihinde y-
rrle girmitir.
Sz konusu reeskont oran 30 Haziran gn nceki yln 31 Aralk

gn uygulanan reeskont oranndan 5 puan veya daha ok farkl ise yln
ikinci yarsnda bu oran geerli olur demektedir.
TCMBnn belirledii avans dnemsel deiim tarih ve oranlarnn ay-
nen uygulanmayacan, 30 Haziran ve 31 Aralk gn itibar ile -,+ 5
puanlk deiimler gzetilerek uygulama yaplacan belirtmitir.
lll.a- Avans faizinde -,+5 puanlk deiimler nazara alnarak faiz
getirisi;
{1}
Ticari anapara alaca Ticari Faizi
1 10.02.2001 01.07.2002 506 70,00 97.041,10 TL
2 01.07.2002 01.07.2003 365 64,00 64.000,00 TL
3 01.07.2003 01.01.2004 184 57,00 28.734,25 TL
4 01.01.2004 01.07.2004 182 48,00 23.934,25 TL
5 01.07.2004 01.07.2005 365 42,00 42.000,00 TL
6 01.07.2005 01.01.2006 184 30,00 15.123,29 TL
7 01.01.2006 01.07.2009 1277 25,00 87.465,75 TL
8 01.07.2009 01.01.2013 1280 19,00 66.630,14 TL
9 01.01.2013 10.01.2013 9 13,75 339,04 TL
10.02.2001 10.01.2013 4352 40,97 425.267,82 TL

b. Ayn veriler esas alnarak, TCMBnn belirledii ve -,+ 5

puanlk deiim gzetilmeden avans dnem ve faiz oranlar ile faiz
alaca;
{1} TL. Anapara Alaca Sabit Faiz
1 10.02.2001 17.05.2002 461 70,00 88.410,96 TL
2 17.05.2002 14.06.2003 393 64,00 68.909,59 TL
3 14.06.2003 08.10.2003 116 57,00 18.115,07 TL
4 08.10.2003 15.06.2004 251 48,00 33.008,22 TL
5 15.06.2004 13.01.2005 212 42,00 24.394,52 TL
6 13.01.2005 25.05.2005 132 35,00 12.657,53 TL
7 25.05.2005 20.12.2005 209 30,00 17.178,08 TL
8 20.12.2005 20.12.2006 365 25,00 25.000,00 TL
9 20.12.2006 28.12.2007 373 29,00 29.635,62 TL
10 28.12.2007 09.04.2009 468 27,00 34.619,18 TL
11 09.04.2009 12.06.2009 64 20,00 3.506,85 TL
12 12.06.2009 12.06.2009 0 19,00 0,00 TL
13 12.06.2009 30.12.2010 566 16,00 24.810,96 TL
14 30.12.2010 29.12.2011 364 15,00 14.958,90 TL
15 29.12.2011 19.06.2012 173 17,75 8.413,01 TL
16 19.06.2012 20.12.2012 184 16,50 8.317,81 TL
17 20.12.2012 10.01.2013 21 13,75 791,10 TL
10.02.2001 10.01.2013 4352 32,06 412.727,40 TL
eklinde faiz alaca tahakkuk edecektir.

Yeni Trk Borlar Kanunu ve Ticaret Kanunu Geerli Mevzuat demek
suretiyle 3095 Sayl Yasa uygulamasn referans olarak ne karm oldu-
undan, 1. Maddenin ngrd Yasal faiz ve 2. Maddeye gre 01.01.1057
tarihinden itibarn eitli isimler altnda deien dnem ve oranlarla ticari
faiz cetvelleri bu almaya dahil edilmitir (Ek-2, 3 CETVEL).
EK-1 CETVEL:
1/aa- TL. ALACAINDA TBK. MD. 88 VE 120. MD. GRE, 3095

SAYILI FAZ YASASININ 1 VE 2. MD. ESAS ALINARAK UYGULANA-
CAK AKD VE TEMERRT FAZ DNEM VE ORANLARINI GSTE-
RR VE TARAFIMIZDA DZENLENEN BLGLENME MAHYETNDE
CETVEL:
01.07.2012den tibaren AKD FAZ (TBK/md. 88)
Szlemede kararlatrlmamsa Szlemede Kararlatrlmsa -limit-

(TBK/m. 88/l); (TBK/m. 120/ll);
Adi Alacakta Ticari Alacakta Adi te ( % 50 Ticari te (% 50

(3095/m.1) (3095/md.2) artrmla) artrmla)
01.07.2012 sonra 01.01.2011 de 01.07.2012de % 9 x 01.07.2012de % 15 x

% 9/yl % 15,00 /yl % 50= % 13,50 / yl % 50=% 22,50 / yl
01.07.2012den tibaren TEMERRT FAZ (TBK/md 120)
Temerrt faiz oran szlemede Szleme ile Kararlatrlmsa azami- (M. 120/
kararlatrlmamsa (TBK/m. 120/l); ll)
Adi Alacakta Ticari Alacakta Adi te ( % 100 Ticari te (% 100

(3095/m.1) (3095/md.2) artrmla) artrmla)
01.07.2012 sonra 01.07.2012 de % 01.07.2012de % 9 x 01.07.2012de % 15 x

% 9/yl 15,00/ yl % 100= % 18,00 / yl % 100= % 30,00 / yl
Akdi faiz oran belirlenmi, szlemede temerrt faizi kararlatrlmam ve yllk

akdi faiz oran mevzuata belirlenen orandan fazla ise, temerrt faiz oran hakknda
akdi faiz oran uygulanarak, Temerrt Faiz Oran (M. 120/lll);
Adi te ( % 50 artrmla) Ticari te (% 50 artrmla)
01.07.2012de % 9,00 x % 50= % 13,50 / yl 01.07.2012de % 15,00 x % 50= % 22,50 / yl

bb- EURO ALACAINDA TBK/MD. 120YE GRE TEMERRT

FAZ CETVEL:
VAKIFBANKn 3095 S. Faiz Kanunu 4a Md. gre Euro cinsi mevduata uygulad
Azami Mevduat faizi,
Szlemede Euro temerrt faizi dzenlenmi ise, 3095/4a md. gre Vakfbankn azami
Euro faiz orannn % 100 artyla TBKnu 120. Md. gre Euro Temerrt Faiz Cetveli:
3095/Md.4a 3095/Md 4a gre

01.07.2012 Den Sonra % 100 Artla TBK/m.
gre Deiim Vakfbank Azami
120 gre;
Tarihi Euro %
16/10/2011
3,85 % Euro / yl 7,70 % Euro/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
(01.07.2012de)
15/08/2012 3,25 % Euro / yl 6,50 % Euro/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
HALKBANKASI 3095 S. Faiz Kanunu 4a Md. gre Euro cinsi mevduata uygulad
Szlemede Euro temerrt faizi dzenlenmi ise, 3095/4a md. gre Halkbankn azami
Euro faiz orannn % 100 artyla TBKnu 120. Md. gre Euro Temerrt Faiz Cetveli:
3095/Md 4a gre
3095/Md.4a gre 01.07.2012 den Sonra % 100 Artla TBK/m.
Vakfbank Azami
Deiim Tarihi 120 gre %;
Euro %
15/04/2012
% 3,50 Euro / yl 7,00 Euro/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
(01.07.2012de)
15/08/2012 % 3,25 Euro / yl 6,50 Euro/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
ZRAATBANKASI 3095 S. Faiz Kanunu 4a Md. gre Euro cinsi mevduata uygulad
Szlemede Euro temerrt faizi dzenlenmi ise, 3095/4a md. gre
Ziraatbankasnn azami Euro faiz orannn % 100 artyla TBKnu 120. Md. gre
Euro Temerrt Faiz Cetveli:
3095/Md 4a gre
3095/Md.4a gre 01.07.2012 den Sonra % 100 Artla TBK/m.
Vakfbank Azami
Deiim Tarihi 120 gre %;
Euro %
25.09.2009
% 1,75 Euro / yl 3,50 Euro/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
(01.07.2012de)
15.08.2012 % 1,50 Euro / yl 3,00 Euro/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
10.11.2013 % 1,75 Euro / yl 3,50 Euro/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
cc- USD ALACAINDA TBK/MD. 120YE GRE TEMERRT FAZ CETVEL:
VAKIFBANKn 3095 S. Faiz Kanunu 4a Md. gre Usd cinsi mevduata uygulad
Szlemede Usd temerrt faizi dzenlenmi ise, 3095/4a md. gre Vakfbankn azami
Usd faiz orannn % 100 artyla TBKnu 120. Md. gre Usd Temerrt Faiz Cetveli:
3095/Md.4a 3095/Md 4a
01.07.2012 Den Sonra % 100
gre Deiim gre Vakfbank
Artla TBK/m. 120 gre;
Tarihi Azami Usd %
15.04.2012 7,50 % Usd/yl (TBK/m. 120
3,75 % Usd/Yl 5,63%
(01.07.2012de) temerrt faiz oran)
6,50 % Usd/yl (TBK/m. 120
15,08.2012 3,25 % Usd/Yl 4,88%
temerrt faiz oran)
5,60 % Usd/yl (TBK/m. 120
10.10.2012 2,80 % Usd/Yl 4,20%
temerrt faiz oran)
3,00 % Usd/yl (TBK/m. 120
15.08.2013 1,50 % Usd/Yl 2,25%
temerrt faiz oran)
HALKBANKASI 3095 S. Faiz Kanunu 4a Md. gre Usd cinsi mevduata uygulad Azami
Mevduat faizi,
Szlemede Usd temerrt faizi dzenlenmi ise, 3095/4a md. gre Halkbankasnn azami
Usd faiz orannn % 100 artyla TBKnu 120. Md. gre Usd Temerrt Faiz Cetveli:
3095/Md.4a 3095/Md 4a
01.07.2012 den Sonra % 100 Artla TBK/m. 120 gre
gre Deiim gre Vakfbank
%;
Tarihi Azami Usd %
25.09.2009
1,50 % Usd/yl 3,00 % Usd/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
(01.07.2012de)
10.08.2012 1,25 % Usd/yl 2,50 % Usd/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
10.11.2013 1,50 % Usd/yl 3,00 % Usd/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran)
ZRAATBANKASI 3095 S. Faiz Kanunu 4a Md. gre Usd cinsi mevduata uygulad
Szlemede Usd temerrt faizi dzenlenmi ise, 3095/4a md. gre Ziraatbankasnn
azami Usd faiz orannn % 100 artyla TBKnu 120. Md. gre Usd Temerrt Faiz
Cetveli:
3095/Md
3095/Md.4a
4a gre 01.07.2012 den Sonra % 100 Artla TBK/m.
gre Deiim
Vakfbank 120 gre %;
Tarihi
Azami Usd %
15.08.2012
(01.07.2012 3,25 % Usd/Yl 6,50 % Usd/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran) 4,88%
de)
15.10.2012 3,00 % Usd/Yl 6,00 % Usd/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran) 4,50%
15.08.2013 2,50 % Usd/Yl 5,00 % Usd/yl (TBK/m. 120 temerrt faiz oran) 3,75%
0,00%
EK-2 CETVEL:
TTK. Md. 8, 9, 1461. ve 3095 SAYILI ve 4489 NOLU KANUNun
2. Md. GRE TCAR FAZ DEM CETVEL=
aa- TTK. 9/2. fkrasna gre 30.04.1979-01.01.1957 dnemi
Ticari ilerde temerrt faizi adyla,
bb- TTK. 1461/2. Maddesine Gre % 10 iskonto orannn
ziyade olduu dnemlerde iskonto miktar uygulanarak, 01.01.1957-
19.12.1984 aras Ticari - skonto Faiz ismiyle,
cc- 19/12/1984 Ta. Say: 18610 S. RG. Yaynlanan 3095 S. Faiz
Kanunun 1. Md. gre 19.12.1984-31.12.1999 Aras Ticari Faiz Olarak
Reeskont sfatyla,
dd- 4489 nolu Yasann 2. maddesiyle, 3095 Sayl Yasann 2.
Mad.de yaplan deiikilie gre TCMB tarafnda belirlenen Avans faiz
devre ve oranlar referans alnarak, 30 Aralk ile 31 Haziran itibaryla 5
puanlk deiimler gzetilerek, 01.01.2000 tarihinden sonra Ticari Faiz
olarak uygulanacak avans faiz devre ve oranlar ismiyle faiz uygulanacaktr
TCAR FAZ OLARAK UYGULANACAK TCAR, REESKONT
SMYLE TCAR FAZ DEVRE VE ORANLARI CETVEL:
Ticari - skonto, Reeskont, Avans smiyle

Ticari Faiz Devreleri Ticari Faiz Olarak Uygulanacak Faizin Gn Faiz
Dayand Mevzuat;
TTK. Md. 8, 9, 722, 1461/ Md. ile yaplan
01.01.1957 30.04.1979 8040 10,00
dzenleme dnemi
TTK. 1461/2. Md. gre 13.04.1979 T. 16608
01.05.1979 28.02.1980 300 10,75
RG.- skonto orannda ticari faiz
TTK. 1461/2. Md. gre 23.02.1980 T. 16909
01.03.1980 31.06.1980 120 14,00
TTK. 1461/2. Md. gre 05.07.1980 T. 17038
01.07.1980 01.02.1981 210 26,00
TTK. 1461/2. Md. gre 15.02.1981 T. 17252
02.02.1981 30.04.1981 88 30,25
TTK. 1461/2. Md. gre --
01.05.1981 30.06.1983 780 31,50
skonto orannda ticari faiz
TTK. 1461/2. Md. gre 16.06.2983 T. 18079
01.07.1983 18.12.1983 167 28,00
19.12.1984 - TTK. 1461/2. Md. gre 19.12.1983 T. 18256
360 48,50
19.12.1983 RG.- skonto orannda ticari faiz
10.05.1984 gn 18397 nolu Resmi Gazete.-
20.12.1984 30.10.1986 670 % 52
Ticari-Reeskont Faiz dnemi.
30.10.1986 gn 19266 nolu Resmi Gazete

01.11.1986 23.01.1987 82 % 48
- Ticari-Reeskont Faiz dnemi.
24.01.1987 tarih 19351 sayl ResmiGazete
24.01.1987 18.02.1988 385 % 45
- Ticari-Reeskont Faiz dnemi.
19.02.1988 gn 19730 nolu Resmi Gazete -
19.02.1988 01.01.1990 669 % 54
09.12.1989 gn 20367 sayl Resmi Gazete -
02.01.1990 19.09.1990 257 % 45
20.09.1990 22.11.1990 62 % 48,25
23.11.1990 14.02.1991 81 % 50,75
16.02.1991 tarih 20788 sayl Resmi Gazete -
15.02.1991 26.01.1994 1061 % 54,50
28.01.1994 tarih 21832 sayl Resmi Gazete -
27.01.1994 20.04.1994 83 % 65
22.04.1994 gn 21913 nolu Resim Gazete -
21.04.2994 11.07.1994 80 % 98
12.07.1994 26.07.1994 14 % 85
27.07.1994 30.09.1994 63 % 75
01.10.1994 09.06.1995 248 % 64
10.06.1995 tarih 22309 nolu Resmi Gazete -
10.06.1995 31.07.1995 51 % 60
01.08.1995 tarih 22361 nolu Resmi Gazete -
01.08.1995 01.08.1997 720 % 57
02.08.1997 tarihli 23068 nolu resmi gazete -
02.08.1997 31.12.1999 869 % 80
Sonraki Dnem;
3095 ayl Kanunu Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanun, Temerrt faizi balkl;
Madde 2 (Deiik : 15/12/1999 - 4489/2 md.) Bir miktar parann denmesinde
temerrde den borlu, szleme ile aksi kararlatrlmadka, gemi gnler iin 1 inci
maddede belirlenen orana gre temerrt faizi demeye mecburdur.
Trkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasnn nceki yln 31 Aralk gn ksa vadeli
avanslar iin uygulad faiz oran, yukarda aklanan miktardan fazla ise, arada szleme
olmasa bile ticari ilerde temerrt faizi bu oran zerinden istenebilir. Sz konusu avans
faiz oran, 30 Haziran gn nceki yln 31 Aralk gn uygulanan avans faiz oranndan
be puan veya daha ok farkl ise yln ikinci yarsnda bu oran geerli olur.
Temerrt faizi miktarnn szlemede kararlatrlmam olduu hallerde, akdi faiz
miktar yukardaki fkralarda ngrlen miktarn stnde ise, temerrt faizi, akdi faiz
miktarndan az olamaz
Maddesinin Yrrle girdii 01.01.2000den sonra TCAR

AVANS- FAZ DNEM ve ORANLARI CETVEL:
31 Aralk TCMB 30 Haziran TCMB

TCMB Avans -,+5 Puan deiime Uygulanacak
Avans faiz oranna Avans Faiz Oranna
Faiz Deiim gre Uygulanacak Avans Avans faiz
gre -,+ 5 puanlk gre -,+ 5 puanlk
Tarih % Faiz Deiim Tarihleri= % :
deiim varsa; deiim varsa;
01.01.2000den itibaren
30.12.1999 - >>>>>>>>>>
31.12.1999 - % 70 % 70
% 70
01.07.2002ye kadar
17.05.2002 - 30.06.2002 - % 64
>>>>>>>>> % 64
% 64 (- 5 puanlk deiim)
01.07.2003e kadar
14.06.2003 - 30.06.2003 - % 57
>>>>>>>>> % 57
01.01.2004e kadar
08.10.2003 - 31.12.2003 - % 48
>>>>>>>>> % 48
01.07.2004e kadar
15.06.2004 - 30.06.2004 - % 42
>>>>>>>> % 42
- 01.07.2005e kadar
30 Haziran 2005
dnemine kadar - %
35 deiim -,+ 5
puanlktr. Ancak
25.05.2005 tarihinde
13.01.2005 - tekrar -+ 5 puan
--- ---
% 35 karlar 25.05.2005
tarihinde % 30
deiim olduundan
% 35 oranlk
deiim uygulamaya
konulmamtr.
25.05.2005 - 30.06.2005 -- % 30
>>>>>>>>> % 30
01.01.2006e kadar
20.12.2005 - 31.12.2005 - % 25
>>>>>>>>>> % 25
30.06.2009 kadar
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
20.12.2006 -
% gre nceki dnem
% 29
oranna gre 5 puan
deiim deil
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
28.12.2007 -
% gre nceki dnem
% 27
oranna gre 5 puan
deiim deil
01.07.2009 - .. den
09.04.2009 - 30.06.2009 - % 20 itibaren >>>>>>
% 20
% 20 (- 5 puanlk deiim) 01.01.2011 tarihine
kadar
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
12.06.2009 -
% gre nceki dnem
% 19
oranna gre 5 puan
deiim deil
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
22.12.2009 -
% gre nceki dnem
% 16
oranna gre 5 puan
deiim deil
30.12.2010 - 31.12.2010 - % 15 01.01.2011 - .. den

% 15
% 15 (- 5 puanlk deiim) itibaren >>>>>>
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
29.12.2011 -
% gre nceki dnem
% 17,75
oranna gre 5 puan
deiim deil
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
19.06.2012 -
% gre nceki dnem
% 16,50
oranna gre 5 puan
deiim deil
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
20.12.2012 -
% gre nceki dnem
% 13,75
oranna gre 5 puan
deiim deil
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
21.06.2013 -
% gre nceki dnem
% 11,00
oranna gre 5 puan
deiim deil
31 Aralk veya 30
Haziran gn deien
27.12.2013 -
% gre nceki dnem
% 11,75
oranna gre 5 puan
deiim deil
E. KARMIn -Uygulamal Faiz ve Alacak Hesaplar Hukuku- 2007

bask, Cilt l, sayfa 34de alnan cetvel gncellenmitir
EK-3 CETVEL:
BK. 72, 4489 ve 5335 Sayl Yasalar ile
3095 Sayl Faiz Kanunun. 1. Md. Gre,
24.10.1926dan tibaren KANUN-YASAL FAZ
DNEMSEL DEM CETVEL:
aa- BK. Md. 72ye gre 18.12.1984-24.10.1926 dnemi arasnda

kanuni faiz ismiyle,
bb- 3095 S. Kanuni ve Temerrt Faizine likin Kanunun 1. Md. gre
19.12.1984-30.12.1999 devresi Kanuni faiz adyla,
cc- 4489 nolu, 15.12.1999 kabul ve 01.01.2000 yrrlk tarihli
kanun faiz ve temerrt faizine ilikin 3095 S. Kanunun 1. md. deiiklik
yaplmas hakknda kanuna gre; 01.01.2000- 30.04.2005 aras
(kanuni faiz olarak) reeskont faiz sfatyla:
dd- 5335 S. Yasann 14. Md. ile 3095 Sayl Faiz Yasasnn 1. Mad.
Deiikliiyle, 01.05.2005den sonra tekrar Kanuni Faiz olarak,
UYGULANACAK KANUN-REESKONT FAZ DEVRE VE

ORANLARI CETVEL:
Yasal Faiz Faiz

Kanuni (Yasal) Faizin Dayand Mevzuat Gn
Devreleri %
18.12.1984-
BK. 72. Madde hkmne gre Kanuni Faiz dnemi; 20934 %5
24.10.1926
31.12.1997- 3095 Sayl Faiz K. 1. Md. Gre belirlenen Kanuni

4692 % 30
19.12.1984 Faiz dnem;
3095 Sayl Faiz K. 1. Md. Gre belirlenen Kanuni

Faiz dnemi; Bakanlar Kurulunun 8/8/1997 tarih ve
30.12.1999-
97/9807 sayl Karar ile 1/1/1998 tarihinden geerli 720 % 50
01.01.1998
olmak zere senelik % 30dan, % 50ye karlmtr.
(Bkz. R.G: 20/8/1997-23086)
(4489 Nolu Yasa / Madde 1.- 4.12.1984 tarihli ve 3095 sayl Kanun
Faiz ve Temerrt Faizine likin Kanunun 1 inci maddesi aadaki
ekilde deitirilmitir.)
Madde 1.- Borlar Kanunu ve Trk Ticaret Kanununa gre faiz

denmesi gereken hallerde, miktar szleme ile tespit edilmemise bu
deme, yllk, Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankasnn nceki yln 31
Aralk gn ksa vadeli kredi ilemlerinde uygulad reeskont oran

zerinden yaplr. Sz konusu reeskont oran, 30 Haziran gn nce-
ki yln 31 Aralk gn uygulanan reeskont oranndan be puan veya
daha ok farkl ise, yln ikinci yarsnda bu oran geerli olur.
4489 Nolu Yasaya Gre TC Merkez Bankas Tarafnda Belirlenerek

Referans Alnan ve 30 Haziran Gn nceki Yln 31 Aralk Gn Uy-
gulanan Reeskont Oranndan (-, + 5) Be Puan Veya Daha ok Farkl
Oran Belirlenmi se, Yln kinci Yarsnda Bu Orann Geerli Olaca
Gzetilerek,
4489 S. KANUNUN 1. Md. GRE 01.01.2000 TARHNDEN TBA-

REN 5335 S. KANUN 14. MD. YRRLE GRD 01.05.2005 TA-
RHNE KADAR UYGULANACAK REESKONT (KANUN) FAZ DEVRE
VE ORANLARI CETVEL;
TCMB referans
alnan Reeskont
oranlar esas
alnarak, 3095 S.
TCMB 4489 No.
F. Kan. 1. Md. Gre
belirledii Yasa ile
T.C. Merkez Bank. Referans 31 Aralk ve 30
31 Aralk / 3095/m.1e gre
Alnacak Reeskont faiz Haziranda 5 puan Gn
30 Haziran UYGULANACAK
deiim % deiimi gzetilerek,
Faiz REESKONT/
REESKONT
Devreleri YASAL FAZ %
(KANUN)
FAZ OLARAK
UYGULANACAK
DEVRELER:
% 60 (4489 S. K. Md. 1
31.12.1999
Yrrl 2000/1 ci 6 ay)
% 60 (2000/2 ci dnem -,+ 5
30.06.2000
puan deiimi yok)
% 60 (2001/1 ci dnem -,+ 5 30.06.2002-
31.12.2000 900 % 60
puan deiim yok) 01.01.2000
% 60 (2001/2 ci dnem -,+ 5
30.06.2001
puan deiim yok)
% 60 (2002/1 ci dnem -,+ 5
16.05.2002
puan deiim yok)
% 55 (2002/1 ci dnem
17.05.2002
iinde deiim)
% 55 (2002/2 5 puan
deiimi olmakla 30.06.2003-
29.06.2002 360 % 55
01.07.2002 de 01.07.2002
uygulanacak)
% 55 (TCMB Reeskont
13.06.2003
dnem/oran)
% 50 (TCMB Reeskont
14.06.2003
dnem/oran)
% 50 ( 5 puan deiim
31.12.2003-
29.06.2003 olmakla 01.07.2003 180 % 50
01.07.2003
itibaren uygulanacak)
% 50 (TCMB Reeskont
07.10.2003
dnem/oran)
% 43 (TCMB Reeskont
08.10.2003
dnem/oran)
% 43 ( 5 puan deiim
30.06.2004-
31.12.2003 olmakla 01.01.2004 180 % 43
01.01.2004
% 43 (TCMB Reeskont
14.06.2004
dnem/oran)
% 38 (TCMB Reeskont
15.06.2004
dnem/oran)
% 38 ( 5 puan deiim 30.04.2005-
29.06.2004 olmakla 01.07.2004 01.07.2004
% 32 (TCMB reeskont
% deiimi 5 puan
deiim 31.12.2003den 01.01.2005de 5335
sonra deerlendirilecek, % 38
Sayl Yasa 14. 300
ancak 5335 Sayl Yasa Md. uygulamas
14. Md. ile Yasal faiz % 38
son buldu, 3095 300
dzenlemesini Bakanlar S. Faiz K. 1. Md.
13.01.2005
Kurulu kararna brakm gre yasal faiz
olduundan, 30.04.2005 devre ve oranlarnn
tarihi itibar ile TCMB Bakanlar
Reeskont -+ 5 puanlk Kurulu Karar
deiim 3095 S. Faiz K. 1. ile belirlemesi
Md.de deerlendirmesi son yrrle girdi.
bulmutur.
3095 Sayl Faiz Kanunun 1. Maddesini Deitiren 18/12/1999

Tarih 4489/1 md. ve yine Bu Maddeyi Deitiren 21/04/2005 gn
5335 Sayl Kanun 14. mad. ile; 04.12.1984 tarihli ve 3095 sayl
Kanunun 1 inci maddesi aadaki ekilde deitirilmitir;
5335 s. Kanun MADDE 14.- 4.12.1984 tarihli ve 3095 sayl Kanunun
1 inci maddesi aadaki ekilde deitirilmitir.
3095 S. Kanun/madde 1- Borlar Kanunu ve Trk Ticaret Kanu-
nuna gre faiz denmesi gereken hallerde, miktar szleme ile tespit
edilmemise bu deme yllk yzde oniki oran zerinden yaplr.
Bakanlar Kurulu, bu oran aylk olarak belirlemeye, yzde onuna
kadar indirmeye veya bir katna kadar artrmaya yetkilidir. em-
redici hkmn getirmitir.
** c) 14 ve 22 nci maddeleriyle 29 uncu maddesinin (c) bendinin
5277 sayl Kanunun 37. maddesinin (e) fkrasna ilikin hkm yay-
mn izleyen ayn banda Resmi Gazete ile Neir ve ln: 27 Nisan
2005 - Say: 25798
01.05.2005 yrrlk tarihinden sonra yasal (kanunu) faiz dnem
ve oranlar cetveli:
Yasal Faiz
Kanuni (Yasal) Faizin Dayand Mevzuat Gn Faiz %
Devreleri
5355 Sayl Yasann 14. Md. ile yeniden

kanuni faiz dnemi; 3095 Sayl Faiz Kanunun 240 % 12
31.12.2005- 1. Md. Deiliine gre;
01.05.2005
5355 S. Yasann 14. Md. deiikliiyle 3095
S. Faiz Kan. 1. Md. gre Bakanlar Kurulunun
01.01.2006dan
2005/9831 sayl ve 30.12.2005 T. 26039 sayl --- %9
sonra
RG. Yaynlanan kararyla 01.01.2006den
itibaren kanuni faiz
E. KARMIn Uygulamal Faiz ve Alacak Hesaplar Hukuku 2007/

Mays, Cilt l sayfa 8de alnmtr.
YARGITAY KARARLARI
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU
MUVAZAALI VEREN MUVAZAA SAVUNMASI

LK HAKLARI
ZET: Bir kimsenin kendi hilesine dayanarak hak

aramas mmkn deildir.
Bu nedenle, iinin gerek ivereni olmayp da
muvazaal ilemle kayden iveren gibi grnen
irket de, gerek iveren olmasa dahi iilik hak-
larnn mali sonularndan sorumlu olacaktr.*
Y. HGK. E: 2008/9-704 K: 2008/730 T: 03.12.2008
( 1-Dosyadaki yazlara toplanan delillerle kararn dayand ka-

nuni gerektirici sebeplere gre, davac ile davallardan Seyhan Beledi-
ye Bakanlnn tm temyiz itirazlar yerinde deildir.
2-Daval M. Ynetim Org. Ltd. irketinin temyizine gelince:
Mahkemece, davallar arasnda asl iveren alt iveren ilikisinin
olduu gerekesiyle davaya konu istekler bakmndan her iki daval
birlikte sorumlu tutulmutur.
Dairemizin konuya dair kararlarnda davallar arasndaki ilikinin
muvazaaya dayand kabul edilmi ve yerel mahkemece bu ynde
verilen kararlar onanmka suretiyle kesinlemitir. Byle olunca dava-
llardan M. Ynetim Org. Ltd. irketi hakknda husumet yokluu sebe-
biyle red karar verilmesi gerekirken dier daval ile birlikte sorumlu
tutulmas hatal olmutur.) gerekesiyle bozularak dosya yerine geri
evrilmekle, yeniden yaplan yarglama sonunda, mahkemece nceki ka-
rarda direnilmitir.
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararnn sresinde
temyiz edildii anlaldktan ve dosyadaki katlar okunduktan sonra ge-
rei grld:
* www.kazancihukuk.com sitesinden alnmtr.

YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI

Dava, iilik alacaklarnn tahsili istemine ilikindir.
Yerel Mahkemece istemin ksmen kabulne karar verilmi; zel Daire-
nin yukarda yazl bozma karar zerine; iyiniyetli olan davac ynnden
taraf olmad muvazaann ileri srlemeyecei ilkesi nedeniyle hkmedi-
len miktardan davallarn mteselsil sorumlu olduu belirtilerek direnme
karar verilmitir.
Somut olayn zellii dikkate alndnda; davacnn iilik hak ve
alacaklarnn korunmas ve tahsili amacna ynelik olarak, davac iiyi
hizmet akdi ile fiilen altran daval irketin de dava konusu alacaklar
ynnden sorumluluu bulunduu gzetildiinde davallarn mteselsil
sorumluluuna karar verilmesi doru bulunmaktadr.
Yukarda belirtilen maddi ve yasal olgular dikkate alndnda Yerel
Mahkemenin direnme karar isabetli bulunmaktadr.
Ne var ki, zel Dairece iin esasna ynelik dier temyiz itirazlar ince-
lenmemi olup, dosyann temyiz itirazlarnn incelenmesi iin zel Daire-
sine gnderilmesi gerekir.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle direnme uygun bulunduundan dosya-
nn iin esasna ynelik dier temyiz itirazlarnn incelenmesi iin 9. HU-
KUK DARESNE (GNDERLMESNE) 31.12.2008 tarihinde oyokluu
ile karar verildi.
Yargtay Kararlar 511
KAT MLKYET ORTAK YER ECRMSL

VEKALET CRET
ZET: zel amaca tahsisli yer olan ve davacya

ekonomik gelir salamaya snan igalinden
dolay haksz igal tazminat (ecrimisil) istene-
mez.
Ortak mlkiyete bal bir yerden ecrimisil istene-
bilmesi iin, haksz igali gerekletiren payda
dier paydalar tarafndan uyarlm olmaldr.
Kat mlkiyeti davalarnda maktu vekalet creti
uygulanr.*
Y. HGK. E: 2011/18-546 K: 2011/748 T: 07.12.2011
(.Dosyadaki yazlara, kararn dayand kantlara yasal gerektiri-

ci nedenlere ve zellikle kantlarn takdirinde bir isabetsizlik grlme-
mesine gre sair temyiz itirazlar yerinde deildir.
Ancak;
1-Dava konusu edilen yerlerin (bodrum kata bulunan snan) ana
tanmazn ortak yerlerinden olduunda kuku yoktur. Kat Mlkiyeti
Yasasnn 16. maddesi hkm uyarnca kat malikleri ana tanmazn
btn ortak yerlerine arsa paylar orannda ortak mlkiyet hkmleri-
ne gre maliktirler.
Trk Medeni Kanunu hkmleri gereince ortak mlkiyete bal
olan bir yeri paydalardan birisinin kendi kullanmna zglemesi du-
rumunda dier paydalarn ecrimisil (haksz igal tazminat) isteyebil-
mesi iin ncelikle o payda bu ortak yeri mnhasran kullanmaktan
yntemince men edilmi olmaldr. Baka bir deyile dier paydalar
bu yerden kendilerinin de yararlanmak istediklerini agil paydaa yn-
temince ihtar etmi olmalarna karn kullanmn srdrlm olmas
gerekir.
Somut olayda ortak mlkiyet hkmlerine tabi olan dava konusu
yerleri kullanarak mdahalede bulunan davalnn dier paydalarca
* Dergimizin bu saysnda yaymlanan Yargtay 18. Hukuk Dairesi kararlarna baknz.
nceden uyarld yolunda bir kant ortaya konulup kantlanmad,

snak zel amaca tahsisli ortak yer olmakla nitelii gerei ekonomik
bir zarar salamayaca gzetilmeden davac yann ecrimisil (haksz
igal tazminat) isteminin reddine karar verilmesi gerekirken, yerinde
olmayan gerekelerle ecrimisile hkmedilmesi,
2- Kat Mlkiyeti Yasasnn uygulanmasndan doan davalara da,
davann nitelii gerei, mahkemece yarglama harc ile taraflar lehi-
ne hkmedilecek avukatlk cretinin maktu tarifeler dikkate alnarak
hkmedilmesi gerekirken, nispi tarifelere gre har ve avukatlk cre-
tine hkmedilmesi,
Doru grlmemitir)
Gerekesiyle hkm bozularak dosya yerine geri evrilmekle, yeniden
yaplan yarglama sonunda, mahkemece nceki kararda direnilmitir.
TEMYZ EDEN: Daval vekili
HUKUK GENEL KURULU KARARI
rei grld.
Dava, el atmann nlenmesi ve ecrimisil istemine ilikindir.
Davaclar vekili, davalnn 2, 3, 4, 5, 6 nolu bamsz blmleri mvek-
killerine sattn, tapuda devir tarihinden itibaren bodrumdaki depoyu
tahliye etmediini, bodruma haksz mdahale ettiini belirterek, daval-
nn el atmasnn nlenmesine, 5.000.00 YTL ecrisilin davaldan tahsiline
karar verilmesini talep ve dava etmitir.
Daval vekili, dava konusu edilen yerin bina niteliindeki tanmazn
ortak blm olduunu, mvekkilinin de yararlanma hakk olduu halde
buray depo olarak kullanmadni belirterek davann reddine karar ve-
rilmesini istemitir.
Mahkemece; el atmann nlenmesi talebi konusuz kaldndan karar
verilmesine yer olmadna, ecrimisil isteminin kabulne dair verilen ka-
rar; zel Dairece yukarda balk blmnde metni aynen yazl gereke
ile ecrimisil noktasndan bozulmu; mahkemece, nceki kararda direnil-
mitir. Hkm temyize daval vekili getirmitir.
Hukuk Genel Kurulu nne gelen uyumazlk; davaya konu, davalnn
igal ettii alanine snak niteliindeki ortak kullanm yerlerinden olma-
s, ana tanmazda kat mlkiyetinin kurulmu olmas karsnda; olayda
4721 sayl Trk Medeni Kanununu hkmlerinin mi, yoksa 634 sayl
Kat Mlkiyeti Kanununun 16. maddesinin mi uygulanaca; mdahalede
bulunan davalnn dier paydalarca nceden uyarlmasnn gerekip gere-
kilmedii; burada varlacak sonuca gre, davaclarn haksz igal tazmi-
natlarnn kabul edilip edilmeyecei noktalarnda toplanmaktadr.
Ne var ki, Hukuk Genel Kurulundaki grme srasnda, iin esasnn
incelenmesinden nce, ilk karar ile direnme karar arasndaki gereke
farkll karsnda, direnme kararnn gerekte yeni hkm niteliinde
olup olmad; dolaysyla, temyiz incelemesinin Hukuk Genel Kurulunca
m, yoksa zel Dairece mi yaplmas gerektii hususu, n sorun olarak
deerlendirilmitir.
Bilindii zere; direnme kararnn varlndan sz edilebilmesi iin,
mahkeme bozmdan esinlenerek yeni herhangi bir delil toplamadan nce-
ki deliller erevesinde karar verilmeli; gerekesini nceki kararna gre
geniletebilirse de deitirmemelidir (6217 Sayl Kanunun 30. maddesi
ile 6100 sayl Hukuk Muhakemeri Kanununa eklenen Geici madde 3
atfyla uygulanmakta olan 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanu-
nunun 429. maddesi).
E syleyile; mahkemenin yeni bir delile dayanarak veya bozmadan
esinlenerek gerekesini deitirerek veya daha nce zerinde durmad
bir hususu bozmada iaret olunan ekilde deerlendirerek karar vermi
olmas halinde, direnme kararnn varlndan sz edilemez.
Somut olayda ise:
Yerel Mahkemenin ilk kararnn gerekesinde ekimeli ksmn ortak
yerlerden olduu, davalnn bu yeri kullanmakla dier kat maliklerinin
buradan yararlanmasn engelledii, bu haksz kullanm nedeniyle ecrimi-
sile hkmedilmesi gerektiine iaret edilmiken; direnme olarak adlan-
drd kararn gerekesinde dava konusu yerin ortak alan olup, projede
snak olarak gsterilen ksmn davalnn kulland yerin bir ksmn
tekil ettii, igal edilen yerin tamamnn snak olmad, depo niteli-
inde bir yer olduuna dayanlmtr. Bu haliyle son kararn gerekesi ilk
karara gre yasal snrlarda geniletilmi olmayp, bozmadan esinlenerek
tmyle deitirilmitir.
Bu haliyle, mahkemece, ilk kararda, tartlp deerlendirilmeyen, yeni
bir gereke ile direnme olarak adlandrlan karar verildiine gre ortada
bir direnme karar bulunduundan sz edilemez.
Hal byle olunca, mahkemenin direnme olarak adlandrd temyize
konu kararn, usul hukuku anlamnda, gerek bir direnme karar olma-
d; bozmadan esinlenilerek ilk kararda tartlp, deerlendirilmemi,
yeni bir gerekeye dayal, yeni hkm niteliinde olduu her trl durak-
samadan uzaktr.
O halde, kurulan bu yeni hkmun temyizen incelenmesi grevi, Hukuk
Genel Kuruluna deil, zel Daireye aittir.
Bu nedenle, yeni hkme ynelik temyiz itirazlarnn incelenmesi iin
dosya zel Daireye gnderilmelidir.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle daval vekilinin yeni hkme ynelik
temyiz itirazlarnn incelenmesi iin dosyann 18. Hukuk Dairesine gn-
derilmesine, 07.12.2011 gnnde oybirliiyle karar verildi.
STHKAK DDASI

FATURANIN DELL OLMASI MLKYET KARNES
ZET: stihkak iddiasn ispatlamakla ykml

olan nc kiinin sunduu hacizle ayn gnde
dzenlenmi fatura istihkak iddiasn ispatlama-
ya elverili belge deildir.
Y. HGK. E:2011/17-638 K:2012/13 T:18.01.2012
Taraflar arasndaki istihkak davasndan dolay yaplan yarglama

sonunda Manisa 2. cra Mahkemesince davann kabulne dair verilen
08.12.2009 gn ve 2009/342 E. 2009/535 K. sayl kararn incelenmesi
daval alacakl vekili tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay 17. Hukuk
Dairesinin 31.03.2011 gn ve 2011/219 E. 2011/2924 K. sayl ilam ile;
(.Davac (nc kii) vekili, Manisa 1. cra Mdrlnn
2009/3613 Esas sayl dosyasnda yaplan 26.06.2009 gnl hacze
konu menkullerden 1500 adet derinin nc kii irkete ait olduu-
nu, haciz adresinde 01.01.2007den beri faaliyet gsteren K.Deri adl
iyerinin sahibi Y..e tralanmak zere fason olarak teslim edildiini,
borlu irketin 2006 ylnda iflas ederek haciz adresi ile ilgisini kestii-
ni, mahcuzlarla ilgisinin bulunmadn, belirterek istihkak iddiasnn
kabul ve haczin kaldrlmasna ve tazminata karar verilmesini iste-

mitir.
Daval (alacakl) vekili, davacnn sunduu faturann hacizden son-

ra dzenlendiini, her zaman temini mmkn belgelerden olduunu,
istihkak iddiasnn kantlanamadn belirterek davann reddine ka-
rar verilmesi gerektiini savunmutur.
Daval (borlu) usulne uygun davetiye tebliine ramen duruma-

lara katlmad gibi cevap da vermemitir.
Mahkemece toplanan delillere gre; deme emri haciz adresinde

sekreter imzasna tebli edilmise de, Vergi Dairesinden getirtilen yok-
lama fiine gre bu adreste 21.11.2008den itibaren Y..in faal oldu-
u, nc kiinin sunduu fatura kapsamnda satn ald derilerden
1.500 tanesini fason tra yaplmak zere Y..e teslim ettii, aksinin
kantlanamad gerekesi ile davann kabul ile 1500 adet kromlu
deri zerindeki haczin kaldrlmasna karar verilmi, hkm, daval
alacakl vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Dava, nc kiinin Kin 96.vd. maddeleri uyarnca at istih-

kak davas niteliindedir.
Dava konusu haciz deme emrinin de tebli edildii takip adresinde

yaplm, hacizde borlu adna dzenlenmi bir adet fatura ele ge-
mitir. Kolluk tarafndan mahallinde yaplan aratrmada, haciz tarihi
itibar ile haciz adresinde borlu irketin fiilen faaliyet gsterdii belir-
lenmitir. Knin 97/a maddesindeki mlkiyet karinesi borlu, dolay-
syla alacakl yararnadr ve ispat yk altnda bulunan nc kiinin
sunduu, hacizle ayn gn dzenlenmi fatura, sonradan temini mm-
kn belgelerden olup, istihkak iddiasn kantlamaya elverili deildir.
Esasen davac ticari iliki iinde olduunu dahi kabul etmedii borlu
irketin faaliyet adresine mahcuzlar neden braktn kantlayama-
mtr.
Davann reddi yerine olua ve dosya ieriine uygun dmeyen ge-

reke ile yazl biimde kabulne karar verilmesi doru grlmemitir)
Gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle yeniden yaplan

yarglama sonunda; mahkemece nceki kararda direnilmitir.

rei grld:
KARAR
Taraflarn karlkl iddia ve savunmalarna, dosyadaki tutanak ve
kantlara, bozma kararnda aklanan gerektirici nedenlere gre, Hukuk
Genel Kurulunca da benimsenen zel Daire bozma kararna uyulmak ge-
rekirken, nceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykrdr.
Bu nedenle direnme karar bozulmaldr.
SONU
Daval-alacakl vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile direnme ka-
rarnn zel Daire bozma kararnda gsterilen nedenlerden dolay 6217
Sayl Kanunun 30. maddesi ile 6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanu-
nuna eklenen Geici madde 3 atfyla uygulanmakta olan 1086 sayl Hu-
kuk Usul Muhakemeleri Kanununun 429. maddesi gereince BOZUL-
MASINA, istek halinde temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine,
18.01.2012 gnnde oybirlii ile karar verildi.
KAYET PROSEDR STHKAK DAVASI

TALEPLE BALILIK LKES
ZET: nc kii cra Mdrlnn haciz i-

leminin iptalini talep etmi, maktu har yatrm
ve istemini ikayet prosedrne gre gerekle-
tirmitir.
Talebin almas ve bu istemin istihkak davas
olarak kabul edilmesi doru olmamtr.*
Y. HGK. E: 2012/12-241 K: 2012/446 T: 04.07.2012
(HUMKun 74. maddesinde; mahkemelerin taraflarn talepleriyle

bal olup, fazlasna veya baka bir eye hkmedemeyecekleri hkm
altna alnmtr.
Somut olayda ikayeti, haczin Knin 99. maddesine gre yaplma-
sn, alacaklya istihkak davas amas iin sre verilmesini talep et-
mi, bunun iin istihkak davasna ilikin nispi har yerine maktu har
* Legalbank Hukuk sitesinden alnmtr.

yatrm olmasna ramen, alm bir istihkak davas olmad hal-

de, mahkemece talep istihkak davas gibi deerlendirilerek mahcuzlar
zerindeki haczin kaldrlmasna karar verilmitir.
Yukarda anlan yasa maddesine aykr olarak nc kii tarafn-
dan talep edilmemesine ramen, talepten baka bir konuda karar ve-
rilmesi doru olmayp kararn bu nedenle bozulmas gerekmitir)
Gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle yeniden yaplan
rei grld:
stem, icra memuru muamelesini ikayete ilikindir.
stanbul 13. cra Mdrlnn 2008/24065 esas sayl dosyas ince-
lendiinde, alacakl T.E tarafndan borlular C.B. vs. aleyhinde bonoya
daval olarak kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapld,
cra Mdrl tarafndan 11.11.2008 tarihinde borlu C.nin bildirilen
adresine hacze gidildii ve evde bulunan menkullerin haczedildii anlal-
maktadr.
Haciz srasnda ikayeti 3. kii D.A. tarafndan borlu C.nin haciz
mahallinde oturmadn, 2007 ylnda boandklarn, hacze konu men-
kullerin de kendisine boanma protokol ile brakldn belirterek, is-
tihkak iddiasnda bulunulmu,
Alacaklnn buna kar koymas zerine, 12.11.2008 tarihinde cra
Mdrlnce borlunun haciz mahallinde oturduu kanaat ile Knin
97. maddesi uyarnca ilem yaplarak, istihkak iddias hakknda karar
verilmek zere dosyann stanbul 11. cra Hakimliine gnderilmesine
karar verilmitir.
te yandan ikayeti D. tarafndan sunulan 17.11.2008 tarihli dilek-
e ile anlan cra Mdrlnden alacaklya Knin 99. md.si uyarnca
dava amas iin sre verilmesi istenilmi; ancak 13. cra Mdrl
17.11.2008 tarihli karar ile yaplan haciz hakknda Knin 97.maddesi
uygulanarak dosya stanbul 11. cra Hukuk Hakimliine sevk edildiin-
den bu istemin reddine karar vermitir.
stihkak, cra flas Kanununda istihkak iddias 96-99. maddelerde d-
zenlenmitir.
Knin 96. maddesinde:
Borlunun, elinde bulunan bir mal bakasnn mlk veya rehni ola-
rak gsterdii yahut nc bir ahs tarafndan o mal zerinde mlkiyet
veya rehin hakk iddia edildii takdirde, icra dairesi bunu haciz ve icra
zabtlarna geirir ve keyfiyeti iki tarafa bildirir. cra dairesi ayn zamanda
istihkak iddiasna kar itirazlar olup olmadn bildirmek zere alacak-
l ve borluya gnlk mhlet verir.
K. 97. maddesinde ise:
stihkak iddiasna kar alacakl veya borlu tarafndan itiraz edilirse,
icra memuru dosyay hemen icra mahkemesine verir. cra mahkemesi,
dosya zerinde veya lzum grrse ilgilileri davet ederek mrafaa ile ya-
paca inceleme neticesinde varaca kanaate gre takibin devamna veya
talikine karar verir.
Knin 99. maddesine gre de:
Haczedilen eyin borlunun elinde olmayp da zerinde mlkiyet hak-
k iddia eden nc bir ahs nezdinde bulunursa, icra memuru o ahs
aleyhine icra mahkemesine mcacaat iin alacaklya yedi gn mhlet ve-
rir. Bu mhlet iinde merci hakimliine dava almazsa nc ahsn
iddias kabul edilmi saylr.
Grld zere
Haczedilen menkuller eer borlunun elinde kabul edilir ve 3. Kii
istihkak iddiasnda bulunur da alacakl veya borlu buna itiraz ederse,
dosya Knin 97. maddesi uyarnca istihkak iddias ile ilgili olarak karar
verilmek zere cra Mahkemesine gnderilir.
3.kiinin elinde olursa, cra Mdrl istihkak iddias zerine ala-
caklya istihkak davas amas iin Knin 99. maddesi uyarnca sre ve-
recektir.
Somut olayda;
ikayeti 3. kii, maktu har yatrmak suretiyle cra Mahkemesinden
cra Mdrlnn 17.11.2008 tarihli Knin 99.maddesinin uygulan-
mas talebinin reddine ilikin ileminin iptalini, Knin 16.maddesi uya-
rnca ikayet yolu ile istemitir.
Yerel mahkemece, ikayetinin istemi alarak, ortada bir istihkak da-
vas olmad halde talebi istihkak davas olarak nitelendirilerek haczin
kaldrlmasna karar verilmesi isabetsizdir. Talepten baka eye kural
olarak karar verilemez (Mlga 1086 sayl HUMK madde 74; 6100 sayl
HMK madde 26)
O halde, zel Daire bozma ilamnda belirtilen gerekelerle, Hukuk Ge-
nel Kurulunca da benimsenen bozma ilamna uyulmak gerekirken, n-

ceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykrdr. Bu nedenle direnme
karar bozulmaldr.
SONU
Alacakl vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kararnn
zel Daire bozma ilamnda gsterilen nedenlerden dolay (BOZULMASI-
NA) hkmn teblii tarihinden itibaren 10 gn ierisinde karar dzeltme
yolu ak olmak zere, oybirlii ile karar verildi.
STHKAK DAVASI DAVA KOULU

HACZ HAKKINDA KAYET BEKLETC MESELE
ZET: stihkak iddiasn borlu ileri srebilecei

gibi nc kii de bu iddiay ileri srebilir.
stihkak davasnn yrtlmesi iin ncelikle bir
icra takibinin ve haczin varolmas gerekir.
stihkak davas devam ederken, dava konusu
mal zerindeki haciz kalkarsa istihkak davas ko-
nusuz kalr.
Bu nedenle haciz hakkndaki ikayet talebi, istih-
kak davasnda bekletici mesele yaplmaldr.
Y. HGK. E: 2012/17-1400 K: 2013/213 T: 06.02.2013
Davac 3. kii vekili, stanbul 14. cra Mdrlnn 2009/32830

Esas, Tuzla cra Mdrlnn 2009/4627 Talimat sayl dosyasndan,
21.10.2009 tarihli haciz tutanann 7-10-14-15-16 ve 17 srasnda ka-
ytl gemi yapmnda kullanlan malzemenin, davac tarafndan satn
alnd ve borlu irketin davac adna yapaca gemilerin montaj ve
iiliini yapmas iin teslim edildiini belirterek, Knin 96 ve devam
maddelerine dayal olarak istihkak davasnn kabul ile anlan haczin
kaldrlmasn istemitir.
Daval alacakl vekili, dava konusu tanr mallarn, borlu irkete
ait tersanede haczedildiini, davac ve borlu irket ortaklar arasnda

organic ban bulunduunu, sunulan faturalardaki mallarn ayrt edici
zellii bulunmadndan tek bana ispata yeterli bulunmadn, ter-
sandeki tm mallarn borlunun kontrolnde olup, davac irketin ala-
cakllardan mal karma amac ile paravan irket olarak kurulduunu
ve haksz alan davann reddi gerektiini savunmutur.
Daval borlu vekili, dava konusu mallarn, davac adna ina edile-
cek gemiler iin, davac tarafndan yatrm tevik belgesi kapsamnda
yurt dndan ithal edildiini ve davac 3. kii irkete ait olduunu be-
lirtmitir.
Mahkemece, haczin borlu irkete deme emrinin tebli edildii ad-
reste ve borlu vekilinin huzurunda yapldn, borlu ve 3. kii ir-
ket ortaklar arasnda organik ba bulunduu, dava konusu mallarn
davacnn ticari defterlerine kaydedilmi ise de ticari defterlerin usule
uygun tutulmadn, bir ksmnn borcun doumundan sonra ilendi-
inden bahisle davann reddine karar verilmi hkm davac 3. kii
vekili ile daval alacakl vekili ve dahili daval (borlu) vekili tarafndan
temyiz edilmitir.
Dava, 3.kiinin Knin 96 ve devam maddelerine dayal olarak at-
istihkak davasna ilikindir.
1.Dava konusu haciz 21.10.2009 tarihinde borlu irkete deme em-
rinin tebli edildii adreste ve borlu irket vekilinin huzurunda hacze-
dilmitir. Knin 97/a maddesinde ngrlen mlkiyet karinesi borlu
dolays ile daval alacakl yararnadr.Bu yasal karine aksine davac
3.kii tarafndan her trl delille ispatlanmas olanakldr.
Bor kayna 14.01.2008 tarihli kredi szlemesinin teminat olarak
verilmi 15.01.2008 tanzim tarihli bonodur. Davac irket bu tarihten
nce 27.02.2007 tarihinde kurulmu ve 29.03.2007 tarihinde her trl
gemi inaas ve tadili iin yatrm tevik belgesi almtr.Bu kapsamda
haczedilen tanr mallar yurt dndan ithal ettiine dair gmrk bel-
geleri, faturalar ve bu mallarn almna ilikin satc firma tarafndan
dzenlenmi belgeler sunulmutur.
Davacnn, dava konusu malzemelerin kullanacan belirttii gemi-
ler 24.01.2008 ve 12.05.2008 tarihlerinde davac irket adna, stanbul
Limannn ina halindeki gemilere mahsus siciline kaydedilmi ve daha
sonra dava d YBankasna rehin verilmitir. Nitekim anlan banka
tarafndan yaptrlan bilirkii incelenmesi sonucunda haczedilen mal-
zemelerin bu gemilerde kullanld ve 29.03.2007 tarihli Yatrm Te-
vik Belgesine ekli Yurtdndan ve Yurtiinden temin edilecek makine

ve tehizat listesinde kayd bulunan mallar olduu tesbit edilmitir.
te yandan, davac haczedilen 28 kalem maldan bir blm iin
istihkak iddiasnda bulunmas iddiann samimi ve davalnn mal ka-
rma amac ile hareket edildii tezi aksine bir tutamda olduu ve ayn
gn haczedilen haciz tutanann 25-26 srasnda yer alan 87 ve 88
nolu Gemiler ile ilgili alacaklnn itiraz olmamas nedeniyle talep ile
hacizlerin kaldrlmasna karar verildii de grlmtr.
Mahkeme gerekesine alnan, YBankasnn Anadolu Yakas u-
besi mzekkere cevabnda belirtilen davacdan borluya 19.02.2009 ta-
rihinde yaplan 500.000.00 USD para transferinin yanl ilem olduu
ve ayn gn dzeltildii banka kaytlar ve cevaplarndan anlalmtr.
Tm bu maddi ve hukuki olgular dikkate alndnda, davac 3. Kii
irketin borcun doumundan nce kurulduu ve dava konusu mallarn
yine bortan nce ald yatrm tevik belgesi kapsamnda bu belge
eki listed de belirtilen mallar olduu ve karine aksinin ispatlandnn
kabul gerekmitir.
Mahkemece belirtilen gerekelerle davac irketin davasnn kabul
gerekirken aksi dncelerle yazl ekilde karar verilmesi usul ve ya-
saya aykrdr.
2. Kabule gre ise, daval borlu vekili haciz srasnda ve yarglama
aamasnda dava kousu mallarn davacya ait olduunu belirtmi ve
uyumazlk yaratmam olduundan yasal hasm olmad halde, ha-
tal olarak davaya dahil edilmi ve alan davay da kabul etmi oldu-
undan lehine vekalet creti takdir edilmesi hatal olmutur
gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle, yeniden yaplan
yarglama sonunda, mahkemece nceki kararda direnilmitir.
rei grld:
YARGITAY HUKUK GENEL KURULU KARARI:
Dava, 3. Kiinin Knin 96 ve devam maddelerine dayal olarak at
istihkak davasna ilikindir.
Davac-istihkak iddiasnda bulunan 3. kii vekili, mvekkilinin gemi
ina sektrnde faaliyet gsterdiini,
stanbul 14. cra Mdrlnn 2009/32830 Esas sayl dosyasna
borlu Tekne San.ve Tic. A.. ne ait tersanede haciz yapldn,
21.10.2009 tarihli haciz tutanann 7.Srasnda yazlan 5000 Ton

Muhtelif Gemi Sac 10. Srasnda yazlan 1 adet M. Marka Gemi Ana Ma-
kinesi P20666-01-11 seri nolu, 14. srasnda yazlan 1 adet KGS FORS
74 Yelpaze, 15.srasnda yazlan 2 adet Tuvalet nitesi, 16. srasnda yaz-
lan 3 adet Kazan-Buhar Kazan, 17. srasnda yazlan 1800 metre muhtelif
paslanmaz elik boru kaytl mallarn davac FDENZCLK SAN. VE
TC. A..ne ait olduunu, sz konusu mallarn yatrm teviki ile satn
alndn belirterek, stihkak iddiasnn kabul ile, haczedilen mallarn
takip d davacya ait olduunun tespitine, dava konusu mallar zerin-
deki hacizlerin fekki ile mvekkile ait haczedilen bu mallarn takip d
braklmasna, mvekkile teslim ve iadesine, kt niyetli daval hakknda
haczedilen mallarn deerinin %15 inden az olmamak zere icra inkar
tazminatna karar verilmesini talep ve dava etmitir.
Daval-alacakl F..A.. vekili, mvekkili Banka ile borlu .Tekne
San. ve Tic. A.. arasnda Genel Kredi Szlemeleri imzalanarak kredi
kullandrldn, dava d borlular GHolding Eitim ve San. A.. T..
Teknoloji ve Nakliyat San. ve Tic. A.. A.Z. ve M.D.nn kredi szlemele-
rini mterek borlu mteselsil kefil olarak imzaladklarn,
Ayn ekilde 15.01.2008 tanzim, 14.10.2009 vade tarihli 27.500.000.00
USD bedelli bonoyu dzenlediklerini, sz konusu bononun vadesinde
denmemesi zerine, borlular hakknda stanbul Asliye 12.Ticaret Mah-
kemesinin 2009/2240 D. sayl ve 20.10.2009 tarihli karar ile ihtiyati
haciz karar alnarak, stanbul 14. cra Mdrlnn 2009/32830 E.
sayl dosyasndan infaz olunarak, ayn tarih de takibe geildiini,
Davac adna dzenlenmi faturalarn tek bana istihkak iddiasn is-
pata yeterli delil olmadn, borlular ile davac 3.Kii arasnda organic
ba bulunduunu belirterek davann reddine karar verilmesini istemitir.
Dahili Daval Tekne San. ve Tic. A..vekili, stanbul 14. cra M-
drlnn 2009/32830 E. sayl dosyasndan verilen haciz talimat ile
Tuzla cra Mdrlnn 2009/4627 Talimat sayl dosyasndan yaplan
21.10.2009 gnl haciz srasnda, dava konusu mahcuz mallarn 3. ahs
davac FDenizcilik Sanayi ve Ticaret A..ne ait olduunun taraflarnca
beyan edildiini, bu beyann Haciz Zaptna da geirildiini, mvekkili ta-
rafndan davac adna dzenlenmi yatrm tevik belgesi kapsamnda b-
yk ksm yurt dndan ithal ve tamam fatural menkul mallarn haksz
ve yersiz ekilde daval tarafndan haczedildiini savunmutur.
Mahkemece, haczin borlu .Tekne A..adna deme emrinin tebli
edildii adreste ve borlu vekilinin huzurunda yapldn,
Davac F. Denizcilik San. ve Tic. A..nin ynetim kurulu yelerinden

ve yetkililerinden Ali Zihninin ayn zamanda borlular Tekne A..,
G..A..ve T.A..nin de ynetim kurulu yesi ve yetkilisi olduunu,
ahsnn da borlu olduu bu olgularn davac irket ile borlunun or-
ganik ba iinde bulunduunu gsterdii ve istihkaka konu baz mallarn
davac tarafndan ticari defterlerine 2008 tarihnide kaydedilmi ise de
TTK 70. maddeye gre kapan tasdikinin yaplmad dolays ile davac
lehine delil olmayaca,
Baz mallarn 2009 tarihli deftere takip konusu senedin tanzim ta-
rihinden sonraki tarihte ilendiinden ve Y..Bankas Anadolu Yakas
ubesine ait hesapta borlu .Tekne A..tarafndan davacya deme
yapld grldnden dolay;
Davann reddine dair verilen karar;
zel Dairece, yukarda metni aynen yazl gereke ile bozulmutur.
Yerel mahkemece, nceki gerekeler tekrarrlanarak direnme karar
verilmitir.
Direnme kararn, davac vekili ve dahili daval vekili temyiz etmitir.
Aklanan maddi olgu, bozma ve direnme kararlarnn kapsamlar iti-
bariyle Hukuk Genel Kurulu nne gelen uyumazlk;
nc ahs-davac F.Denizcilik San.ve Tic. A.. ile borlu- dahili
daval .Tekne San. ve Tic. A.. arasnda organik ba bulunup bulun-
mad, ayrca davac irketin, borlu irket adresinde alacakl tarafndan
haczedilen davaya konu mallarn mlkiyetinin kendisine ait olduunu ka-
ntlayp kantlayamad; burada varlacak sonuca gre davac irketin is-
tihkak iddiasnn kabul edilip edilmeyecei noktalarnda toplanmaktadr.
Hukuk Genel Kurulundaki grme srasnda iin esasnn incelen-
mesinden nce; dahili daval Tekne Sanayi ve Ticaret A.. vekilinin
21.10.2011 tarihli direnme kararn temyiz ettii dilekede belirttii i-
kayet dosyasnn akbetinin beklenmesinin gerekip gerekmedii hususu,
n sorun olarak tartlmtr.
Somut olayda, borlu-dahili daval ile daval alacakl arasnda
14.01.2008 tarihinde Kredi Kullanm Szlemesi 15.01.2008 tarihinde
ise 27.500.000 USD bedelli bono dzenlendii, daval alacakl tarafn-
dan borlular hakknda stanbul 14. cra Mdrlnn 2009/32830 E.
sayl dosya ile sz konusu bonoya dayanlarak icra takibi balatld ve
borlu dahili davalya ait iyerinde 21.10.2009 tarihinde gerekletirilen
hacizde istihkak davasna konu mallarn da haczedildii hususlarnda ta-

raflar arasnda bir uyumazlk bulunmamaktadr.
Dahili daval vekilinin 21.10.2011 tarihli temyiz dilekesinde; stan-
bul 5.cra Hukuk Mahkemesinin 2009/3653 E. 2010/1352 K.sayl dosya-
s ile, mvekkili aleyhinde kambiyo yolu ile balatlan takipte dayanlan
senedin teminat amal verildii, kambiyo senedi niteliinde olmad id-
dialar ile takibin iptalini istediklerini;
Mahkemenin davann reddine karar verdiini ancak kararn Yargtay
12. Hukuk Dairesinin 21.06.2011 gn ve 2010/3144 E., 2011/12749 K.
sayl kararnda; takip konusu senedin teminat senedi olduu ve ka-
ytsz artsz bor ikrarn iermedii ve alacan varlnn yarglamay
gerektirdiinden itirazn kabul yerine reddi doru deildir gerekesi
ile kararn bozulduunu ileri srerek sz konusu kararlarn rneklerini
dilekesine ekledii anlalmaktadr.
2004 sayl cra ve flas Kanunu (K)nin 96. maddesinde aynen;
Borlu, elinde bulunan bir mal bakasnn mlk veya rehni olarak
gsterdii yahut nc bir ahs tarafndan o mal zerinde mlkiyet veya
rehin hakk iddia edildii takdirde, icra dairesi bunu haciz ve icra zabtla-
rna geirir ve keyifiyeti iki tarafa bildirir.
cra dairesi ayn zamanda istihkak iddiasna kar itirazlar olup ol-
madn bildirmek zere alacakl ve borluya gnlk mhlet verir.
Skutlar halinde istihkak iddiasn kabul etmi saylrlar.
Maln haczine muttali olan borlu veya nc ahs, ttla tarihinden
itibaren yedi gn iinde istihkak iddiasnda bulunmad takdirde, ayn
takipte bu iddiay ileri srmek hakkn kaybeder. stihkak iddiasnn ya-
pld veya istihkak davasnn aldn tarihte istihkak mddeisi ile bir-
likte outran kimseler yahut bu ahslarn i ortaklar, iddiann yapld
tarihte veya istihkak davas 97.maddenin 9. fkras gereince almsa
davann ald tarihte maln haczine ttla kesbetmi saylrlar. Denil-
mitir.
Haczedilen bir mal zerinde, (alacakl ve borlu dndaki) bir nc
kiinin, mlkiyet veya rehin hakk gibi bir hak sahibi olduunun ileri s-
rlmesine, istihkak denir.
Grld zere, istihkak iddiasn borlu ileri srebilecei gibi, n-
c kii de, borlunun elinde haczedilen bir mal zerinde mlkiyet veya
rehin hakk gibi bir hakka sahip olduunu ileri srebilir; yani byle bir
hakk olduundan bahisle istihkak iddiasnda bulunabilir.
Madde metninden de aka anlalaca gibi, istihkak iddiasnn din-

lenebilmesi iin ncelikle, usulne uygun yaplm bir icra takibinin ve
haciz ileminin bulunmas gerekmektedir.
stihkak davas devam ederken, dava konusu mal zerindeki haciz
kalkarsa, istihkak davas konusuz kalr.Bu halde, icra mahkemesinin
dava hakknda karar verilmesine yer olmadna karar vermesi gerekir.
Bu durumda, stanbul 5. cra Hukuk Mahkemesinde grlmekte olan
ikayet istemi sonucunda eldeki davann konusu olan mallar zerindeki
haciz ilemi iptal edilebileceinden, grlmekte olan istihkak davas da
konusuz kalacaktr.
Mahkemece yaplacak i, ncelikle sz konusu ikayet isteminin so-
nucunun eldeki dava ynnden bekletici sorun yaplarak, hasl olacak
sonuca gre bir karar vermekten ibarettir.
Yukarda belirtilen maddi ve yasal olgular dikkate alnmadan yazl
ekilde hkm tesisi doru grlmemitir.Sonu itibariyle, mahkeme ka-
rarnn aklanan deiik gerekelerle bozulmas gerekir.
Sonu: Dahili daval vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile direnme
kararnn deiik gereke ile BOZULMASINA bozma nedenine gre dava-
c vekili ve dahili tebliden itibaren 10 gn ierisinde karar dzeltme yolu
ak olmak zere, 06.02.2013 tarihinde oybirlii ile karar verildi.
AD ORTAKLIK ORTAIN BORCU

KAR VE TASFYE PAYI TESPT
ZET: Adi ortaklklarda, ortaklardan birinin ki-

isel borlarndan dolay icra takibi yaplmas
halinde, borlu ortan kar ve tasfiye pay be-
lirlenmeden ortakla ait hak ediin (istihkakn)
dorudan haczine karar verilemez.
Y. HGK. E: 2012/12-863 K: 2013/432 T: 03.04.2013
(Alacakl tarafndan borlu Tic. Ltd. ti. hakknda yaplan ta-

kipte, borlu irketin orta bulunduu.. Tic. Ltd. ti. Nak. Tic.
San. Ltd. ti.nin ortaklnda borlu firmann kar payna ve tasfiye ha-
linde tasfiye payna haciz konulmasna karar verildii ve karar gerei-
nin ifas iin Ulatrma Bakanl karayollar 10. Blge Mdrlne

hitaben haciz mzekkeresi yazlmas zerine, i ortaklna ait hak
editen borlu irketin payna den miktarn kesilerek gnderildii,
bunun zerine de borlu irket tarafndan haczin iptalinin talep edildi-
i grlmektedir. Borlar Kanununun 522 ve 523.maddeleri gereince
adi ortaklkta her ortak irketin itirak hakkna sahip olduundan, or-
tan kiisel alacakllar borlu ortan irketteki kar payn haczettire-
bilirler. Ayrca, adi ortakln tasfiye edilmesi halinde borluya isabet
edecek tasfiye paynn da haczi mmkn bulunmaktadr. Adi ortak-
lklarda, ortaklardan birinin kiisel borlarndan dolay hakknda ta-
kip yaplmas halinde, adi ortakln istihkakna haciz konulamaz. Bu
nedenle ikayetin kabul gerekirken yazl gerekeyle reddi isabetsiz-
dir)
Gerekesiyle bozularak dosya yerine geri evrilmekle, yeniden yaplan
TEMYZ EDEN: ikayeti-borlu . Tic. Ltd. ti.vekili
rei grld
stek, icra memuru ileminin ikayet kanun yolu ile iptali istemine ili-
kindir.
ikayeti-borlu .Tic. Ltd. ti. vekili, eldeki ikayeti ile; 9.cra
Mdrlnn 2010/15574 ve 2010/14950 esas sayl dosyalarndaki
.Tic. Ltd.ti. . Nak. Tic. Ltd. ti.nin ortaklnda borlu firmann
kar payna ve tasfiye halinde payna haciz konulmasna dair kararlarnn
iptaline karar verilmesini talep etmitir.
Dosya zerinden yaplan yarglama sonucunda, .9. cra Mdrl-
nn 2010/14950 ve 15574 esas sayl dosyalarnda, takip alacakls
irketin .Tic. Ltd. ti. aleyhine balatt takipler erevesinde alacakl
vekilinin her iki takip dosyasnda 20.07.2011 tarihinde borlu irketin
orta olduu .. Tic. Ltd. ti. .Nak. n. Ltd. ti. adi ortaklnn
tasfiye pay ve kar pay zerine haciz konulmasna ilikin her iki dosyada
talebin kabul edilerek,
Ulatrma Bakanlna talep dorultusunda haciz mzekkeresi yazl-
d, haciz mzekkeresi zerine Ulatrma Bakanlndan 83.999.96 TL.
nin icra osyasna gnderildii, haciz kararnda ve haciz mzekkeresin-
de kanuna aykrln bulunmad, zira alacakl adi ortakl oluturan

ortaklardan birinin borcu nedeniyle adi ortaklkta ortan tasfiye sonu-
cundaki payna haciz koydurabilecei, ancak icra dosyasna gnderilen
parann adi ortakla ait olduuna dair iddia, nc kii lehine istihkak
iddias niteliinde olduu, bu iddia karsnda icra dairesinin, icra ve iflas
Kanunun 97. vd. maddeleri erevesinde istihkak prosedrn iletmesi
gerektii, istihkak prosedr iletilmeden icra dosyasna giren parann
kime verilmesini tesbit etmenin mmkn olmad gerekesiyle ikayetin
reddine karar verilmitir.
ikayeti borlu . Tic. Ltd. ti. vekilinin temyizi zerine, zel Da-
irece adi ortaklklarda, ortaklardan birinin kiisel borlarndan dolay
hakknda takip yaplmas halinde, adi ortakln istihkakna haciz konu-
lamayaca gerekesiyle karar bozulmu;
Yerel mahkemece, nceki kararda direnilmitir.
Hkm ikayeti borlu Tic.Ltd. ti.vekili temyiz etmitir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu nne gelen uyumazlk; adi
ortaklklarda, ortaklardan birinin kiisel borlarndan dolay hakknda
takip yaplmas halinde adi ortakln nc kiiden olan istihkakna
haciz konulup konulamayaca noktasnda toplanmaktadr.
Hemen belirtilmelidir ki, 818 sayl (mlga) Borlar Kanununun 522.
maddesinde, ortaklarn ortakla ait btn kazanlar aralarnda taksim
etmekle ykml olduklar; 523.maddesinde de, aksine bir anlama ol-
madka her ortan, kar ve zarardan hissesinin eit olaca; 535/1-(3)
bendinde ise, ortaklardan birinin tasfiyedeki hissesine haciz konulabile-
cei; belirtilmitir.
Buna gre, adi ortaklkta, ortan kiisel alacakllar borlu ortan
irketteki kar payn veya adi ortakln tasfiye edilmesi halinde borluya
isabet edecek tasfiye payn haczettirebilir.Ne var ki, henz adi ortakla
ait kazancn ortaklar arasnda taksim edilmedii veya ortakln tasfiyesi
halinde borlu ortaa isabet edecek tasfiye paynn belirlenmedii bir aa-
mada, adi ortakln yapt iin karlnda nc kiiden alacann
haczi mmkn deildir.
Bu aklamalar nda somut olay deerlendirildiinde;
Kar taraf-alacakl. Akaryakt A.. tarafndan ikayeti-borlu
Tic. Ltd. ti. hakknda yaplan takipte, borlu irketin orta bulunduu
. Tic. Ltd. ti. .Nak. Tic. Ltd. ti. in oluturduu ortak giriimde
borlu irketin kar payna ve tasfiye halinde tasfiye payna haciz konulma-
sna karar verildikten sonra karar gereinin ifas iin Ulatrma Bakanl
Karayollar 10. Blge Mdrlne hitaben haciz mzekkeresi yazlmas
zerine, ortak giriime ait hak editen (istihkaktan) borlu irketin pay-
na den miktarn kesilerek icra dosyasna gnderildii anlalm; bu-
nun zerine de borlu irket tarafndan haczin iptali talep edilmitir.
..Tic. Ltd. ti. .. Nak. Tic. Ltd. ti.in oluturduu ortak girii-
min, Karayollar 10. Blge Mdrlne yapt iin karl hak edii
(istihkak) ortaklarn aralarnda paylatklarn gsteren bir delil dosyada
bulunmamaktadr.
yleyse, yukarda belirtildii zere, adi ortaklklarda, ortaklardan bi-
rinin kiisel borlarndan dolay hakknda icra takibi yaplmas halinde,
borlu ortan kar veya tasfiye pay belirlenmeden ortakla ait hak ediin
(istihkakn) dorudan haczine karar verilemeyeceinden, Ankara 9. cra
Mdrlnn 2010/14950 ve 15574 esas sayl dosyalarnda, . Tic.
Ltd. ti. Nak. Tic. Ltd. ti.in oluturduu ortak giriimin, Ulatrma
Bakanl Karayollar 10. Blge Mdrlndeki hak ediinin (istihkak-
nn) haczine ilikin icra memurluu ilemi usul ve yasaya aykrdr.
u durumda; taraflarn karlkl iddia ve savunmalarna, dosyadaki
tutanak ve kantlara, zellikle emsal nitelikte bulunan Yargtay Hukuk
Genel Kurulunun 14.12.2005 gn ve E.2005/13-700, K.2005/715 sayl
kararnda aklanan gerektirici nedenlere gre, yerel mahkemece, Hukuk
Genel Kurulunca da benimsenen zel Daire bozma kararna uyulmak ge-
rekirken nceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykrdr.
Bu nedenle direnme karar bozulmaldr.
SONU
ikayeti-borlu Tic. Ltd. ti. vekilinin temyiz itirazlarnn kabul
ile; direnme kararnn, zel Daire bozma kararnda ve yukarda gsteri-
len nedenlerden dolay BOZULMASINA kararn tebliinden itibaren 10
gn ierisinde karar dzeltme yolu ak olmak zere 03.04.2013 tarihin-
de oybirliiyle karar verildi.
STHKAK DDASI ORGANK LK

MLKYET KARNES
ZET: stihkak iddiasnda bulunan nc kii

irket ile borlu irketin ortaklarnn ayn kii-
ler ve akraba olmalar, her iki irketin de ayn i
kolunda faaliyet gstermeleri irketler arasnda
organik ban mevcudiyetini gstermekte olup,
dosyaya sunulan dier belgeler de inandrc de-
ildir. Bu durumda istihkak iddiasnn reddi ge-
rekir.
Y. HGK. E: 2012/17-1333 K: 2013/426 T: 03.04.2013
(.Davac (3.kii) vekili, daval alacakl tarafndan borlu aleyhine

Ankara 17. cra Mdrlnn 2010/2380 sayl dosyasndan yrt-
len takipte uygulanan 26.02.2010 tarihli haciz ileminde, mvekkili-
ne ait menkuln haczedildiini, mahcuzun davac 3.kii mvekkilin-
ce imal edildiini, zerinde davac logosunun bulunduunu ve Makine
Kira Szlemesi ile borlu irkete kiraya verilmi olduunu ileri srerek,
haczin kaldrlmasna ve tazminata karar verilmesini talep etmitir.
Daval (alacakl) vekili, borlu ile 3. kii irketler arasnda organik
ba bulunduunu, alacakldan mal karmaya ynelik muvazaal i-
lemler yapldn ve davann reddi gerektiini savunmutur.
Mahkemece; dosya kapsam ve bilirkii raporuna gre, dava konu-
su mahcuzun borcun doumundan ok nce noterlikte tanzim edilen,
daha sonra adi szleme ile yenilenen Makine Kira szlemesi ile da-
vac 3.kii tarafndan borluya kiralad, irketlerin farkl tzel kii-
liklerinin bulunduu ve adreslerinin farkl olduu gerekesiyle, dava-
nn kabul ile mahcuzlarn davacya ait olduunun tespitine, artlar
olumadndan davacnn tazminat talebinin reddine karar verilmi;
hkm, davac 3.kii vekili ile daval alacakl vekili tarafndan temyiz
edilmitir.
Dava, 3. Kiinin Knin 96 ve devam maddelerine dayal olarak a-
t istihkak davasna ilikindir.
Dava konusu mahcuz 26.02.2010 tarihinde borluya deme emrinin
tebli edildii adreste ve borlu irket yetkilisinin huzurunda haczedil-
mitir. Davac 3.kii irket ile borlu irketin kurucu ortaklar ayn ki-
ilerden olutuu gibi, mevcut ortaklar arasnda da yakn kan bana
dayal organik iliki bulunduu ve her iki irketin ayn i kolunda ticari
faaliyette bulunduklar grlmektedir.
Davac 3.kii tarafndan ibraz edilen ve noterlike dzenlenmi olan
15.09.2006 tarihli Makine Kira Szlemesi iki yllk olup, haciz tarihini
kapsamad gibi, 3.kii ile borlu arasnda yukarda aklanan trden
balant nedeniyle muvazaaya ynelik olarak her zaman dzenlenme-
si mmkndr. Kald ki, kira szlemesinde ve dava konusu mahcuzda
seri numaras olmadndan, mallarn ayn mal olup olmadklar dahi
belli deildir.
Buna gre, davac 3. Kii ile borlu irketin dava konusu mahcuzu
birlikte ellerinde bulundurduklar ve Knin 97/a maddesinde ngrlen
mlkiyet karinesinin borlu dolays ile alacakl yararna olduu, borlu
ile 3. kii tarafndan alacakldan mal karmaya ynelik muvazaal
ilemler yapld kabul edilmelidir. Yaplan bu ilemlerin alacaklnn
haklarn etkilemeyecei aktr. Davac 3. kii tarafndan ibraz edilen ve
her zaman temini mmkn belgelerle yasal mlkiyet karinesinin aksinin
kesin ve gl delillerle ispat edildiinden de sz edilemez.
O halde, aklanan bu maddi ve hukuki olgulara gre, mahkemece
davann reddine karar vermek gerekirken, dosya ierii ile uygun dme-
yen gerekelerle yazl ekilde hkm kurulmas doru grlmemitir)
yarglama sonunda, mahkemece nceki kararda direnilmitir.
TEMYZ EDEN: Daval-alacakl vekili
rei grld:
Dava, nc kiinin 2004 sayl cra ve flas Kanununun 96 ve deva-
m maddelerine dayal istihkak iddiasna ilikindir.
Davac-nc kii K.Mak. n. Oto. San. ve Tic. Ltd. ti. vekili dava
dilekesinde zetle; irketlerinni imalat bir adet hidrolik silindir (sa
bkm silindiri) ve bir adet Borvegin, ilki 04.10.2005 tarihinde yaplan
Makina Kira Szlemesi ikincisi noterde dzenlenen 15.09.2006 tarihli
Makina Kiralama Szlemesi ve ncs 03.09.2008 tarihinde yap-
lan Makina Kiralama Szlemesi ile takip borlusu L.Ltd. ti.ne kira-
landn, mahcuzlarn mlkiyetinin takip d davac irkete ait olduu,

takip borlusu irketin elinde bulunma nedeninin ise aralarndaki kira-
lama ilikisi olduunu, ancak 26.02.2010 tarihinde kirac L. Ltd. ti.nin
borcundan dolay, irketlerine ait silindirin kiracnn elinde iken hacze-
dilerek gtrldn beyanla, mahcuz mallarn davac irkete aidiyeti
ile haczin kaldrlmas ve iadesi ile ktniyetli davalnn %15 tazminat
demesini talep etmitir.
Daval alacakl . elik Met. Mak. ml.San. ve Tic. Ltd. ti. vekili
cevap dilekesinde zetle; makine zerindeki imalaty gsterir logonun
makinenin mlkiyetinin marka sahibine ait olduunu gstermeyeceini,
davacnn sunduu szlemelerin 15.09.2006 tarihli olan dndakilerin
ad yazl olduu ve zilyetlik karinesini ortadan kaldrc gte delil olarak
kabul edilmelerinin mmkn olmadn, noterde dzenlenen kira sz-
lemesinde ise kiraya veren irket yetkilisinin, kirac irket yetkilisinin
annesi olduu, tek bana bu durumun bile borlunun alacakllardan mal
karmak iin davac ile muvazaal ilem yaptnn gstergesi olduunu,
ayrca deeri 100.000 TL. olan makinenin aylk 400 TL. bedelle kiraya
verilmesinin mmkn olmadn belirterek davann reddi ile istihkak id-
dias haksz ve ktniyetli davacdan %40dan aa olmamak zere icra
inkar tazminat alnmasn istemitir.
Borlu L. Ltd. ti. davaya dahil edilmi, ancak borlu tarafndan yazl
veya szl beyanda bulunulmamtr.
Yerel mahkemece, mahcuzun daval alacaklnn borcunun doumun-
dan ok nce noterde dzenlenen ve daha sonra adi ekilde yenilenen
kira szlemesi ile borluya kiraland ve davac ile borlu irketlerin
ayr tzel kiilikleri olduu gerekesiyle davann kabulne dair verilen
karar, taraf vekillerinin temyizi zerine, zel Daire tarafndan yukarda
aklanan gerekelerle bozulmu, Yerel Mahkeme tarafndan nceki ge-
reke geniletilerek, ortaklar ve tescil tarihleri farkl irketler arasnda
sadece irket mdrlerinin akraba olmas nedeniyle organic badan sze-
dilemeyecei de belirtilmek suretiyle direnme karar verilmitir.
Direnme karar daval-alacakl vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Uyumazlk, 2004 sayl cra ve flas Kanunu (K)nin 97/a maddesin-
de belirtilen mlkiyet karinesinin aksinin borlu, dolaysyla alacakl ya-
rarna oluup olumad noktasnda toplanmaktadr.
Knin 96/1.maddesinde, Borlu, elinde bulunan bir mal bakasnn
mlk veya rehni olarak gsterdii yahut nc ahs tarafndan o mal
zerinde mlkiyet veya rehin hakk iddia edildii takdirde denilmek
suretiyle, istihkak iddiasn nc kiinin kendi adna ve borlunun

nc kii yararna ileri srebilecei ngrlmtr.
Bunun gibi, 30.07.2003 tarihinde yrrle giren 4949 Sayl Ka-
nunun 20. maddesiyle deitirilen Knin 85/2.maddesi de, ..borlu ile
birlikte mal elinde bulunduran ahslar tanr mal zerinde nc bir
ahsn mlkiyet veya rehin hakk gibi snrl bir ayni hakknn bulunma-
s halinde bu hususu haciz yapan memura beyan etmek. Denilmek
suretiyle haczedilen mal borlu ile birlikte elinde bulunduran kiilere,
nc kii yararna istihkak iddiasnda bulunma olana tanmtr.
Grld zere, borlunun, haczedilen maln nc kiiye ait oldu-
unu sylemesi, nc kii adna yaplm bir istihkak iddias niteliin-
dedir.
Davann yasal dayanan oluturan cra ve flas Kanununun 97/a
maddesi uyarnca; Bir tanr mal elinde bulunduran kimse onun maliki
saylr. Borlu ile nc ahslarn tanr mal birlikte ellerinde bulun-
durmalar halinde dahi mal borlu elinde addolunur. Birlikte oturulan
yerlerdeki mallardan mahiyetleri itibariyle kadn, erkek ve ocuklara ai-
diyetleri aka anlalanlar veya rf ve ade, sanat, meslek veya megale
icab olanlar bunlarn farz olunur. Bu karinenin aksini ispat klfeti iddia
eden kiiye der.
stihkak davacs mal ne suretle iktisap ettiini ve borlunun elinde
bulunmasn gerektiren hukuki ve fiili sebep ve hadiseleri gstermek ve
bunlar ispat etmekle mkelleftir.
Grld zere anlan madde; borlu ile nc kiinin tanr mal
birlikte ellerinde bulundurmalar halinde dahi maln borlu elinde addo-
lunacana ilikin, borlu dolaysyla alacakl yararna mlkiyet karinesi
iermektedir.
Somut uyumazlkta, 26.02.2010 tarihinde yaplan tanr mal haczi
srasnda hazr bulunan borlu irket yetkilisi, haczedilen mallarn dava-
c-nc kii irkete ait olduu, kira szlemesi uyarnca kendilerinde
bulunduunu sylemek ve bunu tutanaa yazdrmak suretiyle, K 96/1.
madde uyarnca nc kii lehine istihkak iddiasnda bulunmutur.
Dava konusu haciz, deme emrinin de tebli edildii takip adresinde
ve borlu irket yetkilisinin huzurunda yaplmtr. Davac-nc kii
irket ile borlu irketin kurucu ortaklarnn ayn kiiler ve akraba ol-
malar; her iki irketin ayn ikolunda faaliyet gstermesi nedeniyle ara-
larnda organic ba olduu ve te yandan, mahcuzlarn nc kiiye ait
olduuna ilikin fatura bulunmamas; kira szlemesine ilikin faturann
yasal sreden ve haciz tarihinden sonra dzenlenmi olmas nedeniyle
tahakkuk ettirilen verginin cezal olarak haciz tarihinden sonra denme-

si; deme makbuzlarnn deftere ilenmemi adi yazl belge niteliinde
olmas; demirba defterinde yazl silindirin mahcuz mal ile ayn oldu-
unu tespite yarayacak hibir zelliinin bulunmamas hususlar birlikte
deerlendirildiinde, davac nc kii ile borlu irketin, dava konusu
mahcuzu birlikte ellerinde bulundurduklarnn kabul gerekmektedir.
Bu kabul karsnda K 97/a maddesi uyarnca maln, borlunun elin-
de olup, mlkiyet karinesi borlu, dolaysyla alacakl yararna olumu-
tur. Bu durumda, mlkiyet karinesinin aksini ispat yk davac-nc
kii irket zerindedir.
2004 Sayl Kanunun 97/a-2 maddesi uyarnca, istihkak davacs,
mal ne suretle iktisap ettiini ve borlunun elinde bulunmasn gerekti-
ren hukuki ve fiili sebep ve hadiseleri gstermek ve bunlar ispat etmekle
mkellef olup, somut olayda, davac-nc kii tarafndan ibraz edilen
ve noterlike dzenlenmi 15.09.2006 tarihli Makine Kira Szlemesi
iki yl sreli olup, haciz tarihini kapsamad gibi; yine 04.10.2005 ve
15.09.2006 tarihli ai ekilde dzenlenmi kira szlemeleri ise her zaman
dzenlenmesi ve temini mmkn nitelikte olmalar nedeniyle istihkak id-
diasn kantlamaya elverili deildir.
Bu durumda, davac-nc kii tarafndan haciz tarihinde borlu ve
davac arasnda geerli bir szlemenin varl; dier bir ifade ile Knin
97/a maddesi 2. fkrasnda ngrld gibi, hacizli maln borlu elinde
bulunmasn hakl gsterir hukuki ve fiili sebep kantlanamamtr.
Bu nedenlerle, Mahkemece, istihkak iddias kantlanamadndan da-
vann reddine karar verilmesi gerekirken, yanlgl deerlendirme ile da-
vann kabulne dair kararda direnilmesi isabetsizdir.
Hukuk Genel Kurulundaki grmeler srasnda bir ksm yeler ta-
rafndan, kira szlemelerinin borcun doumundan nce yaplm olma-
s; haciz tarihinden nce 2006 tarihli noter onayl demirba defterinde
mahcuzun kaytl olmas; tzel kiilikleri yar olan irketlerde akraba-
lk ilikisinin bir hkm ifade etmesinin mmkn olmamas, dolaysyla
mahcuzun davac-nc kiiye ait olduunun borcun doumundan n-
ceki belgelerle sabit olmas nedeniyle davann kabulne ynelik direnme
hkmnn onanmas gerektii dile getirilmi ise de, bu gr yukarda
aklanan gerekelerle ounluk tarafndan benimsenmemitir.
O halde, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen zel Daire bozma
kararna uyulmak gerekirken, nceki kararda direnilmesi usul ve yasaya
aykrdr.
Bu nedenle direnme karar yukarda belirtilen nedenlerle bozulmaldr.
SONU
Daval-alacakl vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile, direnme kara-
rnn yukarda belirtilen ilaveli nedenler ve zel Daire bozma kararnda
gsterilen nedenlerle 6217 sayl Kanunun 30.maddesi ile 6100 sayl Hu-
kuk Muhakemeleri Kanununa eklenen Geici madde 3 atfyla uygulan-
makta olan 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 429.
maddesi gereince BOZULMASINA, istek halinde temyiz pein harcnn
yatrana geri verilmesine, 2004 sayl cra flas Kanunun 366/III.madde-
si uyarnca hkmn tebliden itibaren 10 gn ierisinde karar dzeltme
yolu ak olmak zere, 03.04.2013 gnnde oyokluu ile karar verildi.
VAKFIN SONA ERMES TASFYE YNTEM
ZET: Vakfn sona ermesi halinde malvarlnn

tasfiyesi ve artan malvarlnn tahsisi konusu or-
taya kar.
Kanunda ve kurulu belgesinde hkm yoksa, te-
rekenin resmi tasfiyesine gre tasfiye yaplr.
Kanunda ve kurulu belgesinde baka hkm
yoksa tasfiye edilen tzel kiinin varl en yakn
amac gden kamu kuruluuna geer. Bu i yap-
lrken Vakflar Genel Mdrlnn gr al-
nr.*
Y. HGK. E: 2012/18-1929 K: 2013/782 T: 29.05.2013
(...Daval vakfn daldnn tespitine karar verilirken, 5737 sayl

Vakflar Yasasnn 27., Trk Medeni Kanunu Hkmlerine Gre Kuru-
lan Vakflar Hakknda Tzn 33. ve vakfn senedinin 41. maddeleri
gereince, mal varlnn tespiti ile devri konusunda bir karar verilme-
mi olmas doru grlmemitir)
TEMYZ EDEN: Davac Vakflar Genel Mdrl vekili
* Legalbank Hukuk Sitesinden alnmtr.


rei grld:
Dava, vakfn daldnn tespiti istemine ilikindir.
Davac vekili, Vakflar Genel Mdrlnce dzenlenen denetim ra-
poru ile daval vakfn hi gelirinin olmadn, bu mal varl ile vakfn
hayatiyetini devam ettirmesinin mmkn olmadn ve vakf yneticile-
rinin ilgisiz kald hususlarnn tespit edildiini belirterek, Trk Medeni
Kanununun 116. Maddesi gereince vakfn mal varlnn tespiti ile vakfn
datlmasna, malvarlnn gayece benzer bir vakfa devrine karar veril-
mesini talep ve dava etmitir.
Daval .Vakf Bakan cevabnda; . Vakfnn amacnn eitim gren
ocuklara burs vermek ve fakirlere yardm etmek olduunu, ancak bu
amalarna ulaamadklarn, vakf senedindeki tanmazn tapusunun
vakf adna devrinin yaplamadn, bu tanmazn bakasna satldn
beyan etmitir.
Mahkemenin; davann kabul ile daval Vakfnn Trk Medeni Ka-
nununun 116.maddesi uyarnca dalmy olduunun tespitine, vakfn
herhangi bir mal varl bulunmamas nedeniyle benzer vakfa devir ile ilgi-
li karar verilmesine yer olmadna dair verdii karar; davac Vakflar Ge-
nel Mdrl vekilinin temyizi zerine zel Dairece yukarda aklanan
nedenlerle bozulmu; Yerel Mahkemece, nceki kararda direnilmitir.
Direnme kararn, davac Vakflar Genel Mdrl vekili temyiz et-
mitir.
Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu nne gelen uyumazlk; dava
konusu vakfn mal varlnn tespiti ve tahsisi konusunda bir karar veril-
mesinin gerekip gerekmedii noktasnda toplanmaktadr.
Uyumazln zm iin vakfn sona erme sebepleri ve sona ermenin
hukuki sonularnn aklanmasnda fayda vardr.
Hemen belirtmek gerekir ki, vakflar, bizzat kendi kararyla sona erme
hali dnda, tzel kiiliin sona erme sebepleriyle sona ererler.
Dernekler ile irketlerin aksine vakflar, varlklarnn sona ermesine
kendi iradeleriyle karar veremezler. nk buy olla sona erme vakfn
mahiyetine uymad gibi, vakfn zorunlu organ olan ynetim organnn
ve hatta bizzat vakf kurmu olan kiinin (vakfedenin) dahi vakfn sona
ermesine karar verme yetkileri yoktur. Ancak, vakfeden, vakf kurarken

vakfn sona ermesini gerektirecek sebepleri veya vakfn sresini vakf se-
nedinde belirtmi olabilir; nk buna hakk bulunmaktadr. (Jale Aki-
pek/Turgut Akntrk/Derya Ate Karaman; Trk Medeni Hukuku Ba-
lang Hkmleri, Kiiler Hukuku, I.Cilt, Sekizinci Bas, Beta yaynlar,
stanbul 2011, s.704)
Vakflar ya kendiliinden (dalma) veya mahkeme karar (datma)
(TMK.m.116, Vakflar Yn, m.19-20) ile sona ererler.Baz hallerde miras-
veya alacakllarn itiraz zerine de vakf sona erebilir. (M.Kemal Ouz-
man/zer Selii/Saibe Oktay zdemir; Kiiler Hukuku (Gerek ve Tzel
Kiiler), 9. Bas, Filiz Kitabevi, stanbul 2009, s.320)
Vakflarn kendiliinden sona ermesi (dalmas) hi bir karara gerek
olmakszn kiiliinin kanundan tr ortadan kalkmas ile olur.Trk
Medeni Kanunu (TMK) kendiliinden sona erme sebeplerinden sadece
birisini dzenlemitir. Bu da, vakfn amacnn gereklemesinin imkan-
sz hale gelmi olmasdr. (TMK.m.116/I) Bu durumun dnda bir vakf,
vakftan yararlanmalar ngrlm olanlarn tamamnn lm veya ku-
rulu amacnn gereklemi olmas yahut aciz (deme gszl) hali-
ne dm bulunmas hallerinde de kendiliinden (dalma ile) ortadan
kalkm olur.
Dier taraftan, vakf kuran kii, kurulu srasnda bu vakfn belli bir
sre faaliyette bulunmasn arzulam ve bu arzsunu sreyi gstermek
suretiyle vakf senedinde belirtmi bulunabilir. Vakf kurann (vakfede-
nin), vakf senedine bu yolda bir kayt koyma hakkna sahip bulunduu
genellikle kabul edilmektedir. Bu nedenle vakfeden tarafndan belirli bir
sre iin kurulmu olan bir vakf, bu srenin dolmasyla kendiliinden
ortadan kalkm olur.
Vakfn sona ermesi hallerinden bir dieri ise, vakfn mahkeme karar
ile sona erdirilmesidir.
TMK.101/I madde; Cumhuriyetin Anayasa ile belirlenen niteliklerine
ve Anayasann temel ilkelerine, hukuka, ahlaka, milli birlie ve milli men-
faatlere aykr veya belli bir rk ya da cemaat mensuplarn desteklemek
amacyla vakf kurulamaz eklindedir.
Kurulmu olan bir vakfn yasak ama gtt veya yasak faaliyetlerde
bulunduu sonradan anlalrsa veya amac sonradan yasaklanm olan
vakfn yasaklanan amacnn deitirilmesine imkan bulunmazsa, vakf
denetim makamnn veya C. Savcsnn bavurusu zerine duruma yap-
larak mahkemece datlr. (TMK.m.116/2)
Vakfn sona ermesi halinde, ortaya mal varlnn tasfiyesi ile arta ka-
lan malvarlnn zglenmesi (tahsisi) konusu kar.
Tzel kiilere ilikin gene hkmlerde belirtildii gibi, vakfn tasfiye-
si, MK.nun 53.maddesi hkmne tabidir.Buna gre Kanunda ve kurulu
belgesinde aksine hkm yoksa tasfiye, terekenin resmi tasfiyesine ilikin
hkmlere gre yaplacaktr.Tasfiye iin vakfn malvarlnn aktif ve pa-
sifi tespit edilerek defteri tutulur, mal ve haklar paraya evrilir, alacaklar
tahsil edilir, borlar denir. (TMK.m.634-635)
Medeni Kanun m. 54/Ie gre; kanunda veya kurulu belgesinde baka
hkm yoksa ya da yetkili organ baka trl karar vermedike, tasfiye
edilen tzel kiinin malvarl en yakn amac gden kamu kurum ve ku-
ruluuna geer.Ancak zglenme amacnn ayn olmasna dikkat edilir.
Medeni Kanunun vakflarla ilgili hkmlerinde, sona erme halinde mal
varlnn tahsisinin nasl yaplaca belirtilmemitir.
Vakflar Kanununun 27. maddesinde bu konuda getirilen dzenleme-
ye gre ise; sona eren yeni vakflarn borlarnn tasfiyesinden arta kalan
mal ve haklar, vakf senedinde yazl hkmlere gre, senetlerinde zel bir
hkm bulunmayanlarda ise Genel Mdrln gr alnarak mahke-
me kararyla benzer amal bir vakfa, datlan yeni vakflarn borlarnn
tasfiyesinden arta kalan mal ve haklar ise Genel Mdrle intikal eder.
Vakfn sona ermesi halinde eer sona eri, amacn gereklemesinin
imkanszlamas sebebine dayanyorsa, vakf mahkeme kararyla sicilden
silinir. (TMK.m.116/I)
Eer vakfn kiilii asliye hukuk mahkemesinin kararyla datlmak
suretiyle sona ermise, durum mahkeme siciline tescil edilir.
Tze gre, vakfn sona ermesi durumu Vakflar Genel Mdrln-
de tutulan merkezi sicile kaydedilir ve Genel Mdrlk tarafndan Resmi
Gazetede ilan olunur.
Bu aklamalar nda somut olay deerlendirildiinde; dava konu-
su vakfn, aciz (deme gszl) haline dm olduu (TMK.m.116/I)
tespit edildiinden yerel mahkemece, vakfn dalm olduunun tespitine
karar verilmi, ancak vakfn mal varlnn tahsisi konusunda bir hkm
kurulmamtr.
Az yukarda anlatld zere, Vakflar Kanununun 27. maddesi uya-
rnca mahkeme karar ile vakfn daldna karar verilmesi halinde, vak-
fn mal varlnn tahsisi konusunda bir karar verilmesi gerekmektedir.
Dava konusu vakfn vakf senedinde, 1119 parsel sayl tanmaz vakfa
zglenmi olup, TMK.m.105 gereince tanmazn mlkiyeti, vakfn tzel

kiiliini kazanmasyla vakfa gemi bulunmaktadr. Her ne kadar, vakfa
ait tanmaz bakasna satlm olsa da, vakfn bu tanmaz nedeniyle en
azndan tazminat hakk bulunduundan mahkemenin; vakfn herhangi
bir mal varl bulunmamas nedeniyle benzer vakfa devir ile ilgili karar
verilmesine yer olmadna ynndeki direnmesi yerinde deildir.
Hal byle olunca; ayn hususa iaret eden ve Hukuk Genel Kurulunca
da benimsenen zel Daire bozma kararna uyulmas gerekirken, nceki
kararda direnilmesi usul ve yasaya aykrdr.
Aklanan nedenlerle direnme karar bozulmaldr.
SONU
Davac vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile direnme kararnn boz-
ma ilamnda ve yukarda gsterilen nedenlerden dolay 6217 sayl Ka-
nunun 30.maddesi ile 6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununa ekle-
nen Geici madde 3 atfyla uygulanmakta olan 1086 sayl Hukuk Usul
Muhakemeleri Kanununun 429.maddesi gereince BOZULMASINA, istek
halinde temyiz pein harcnn geri verilmesine ayn Kanunun 440.madde-
si uyarnca kararn tebliinden itibaren 15 gn ierisinde karar dzeltme
yolu ak olmak zere, 29.05.2013 gnnde oybirlii ile karar verildi.
TESPT DAVASI EDA DAVASI

HUKUK YARAR KOULU
ZET: Davac youn bakm durumunun ve s-

resinin tespitiyle bu dnemdeki harcamalarnn
S.G.K. tarafndan denmesi gerektiinin tespitini
istemitir.
Byle bir davadaki istem sonucunun alacak
olan eda davas ile elde edilmesi mmkn oldu-
undan davacnn tespit davas amasnda huku-
ki yarar bulunmamaktadr.* **
Y. HGK. E: 2013/10-436 K: 2013/1748 T: 25.12.2013
Taraflar arasndaki tespit davasndan dolay yaplan yarglama

sonunda; stanbul 4. Mahkemesince davann reddine dair verilen
05.05.2010 gn ve 2010/235 E., 2010/254 K. sayl kararn incelenmesi
davac vekili tarafndan istenilmesi zerine, Yargtay 10. Hukuk Daire-
sinin 21.02.2012 gn ve 2010/11172 E.,2012/2874 K. sayl ilam ile;
Ba-Kurdan yallk ayl almakta iken 17.11.2008 tarihinde
beyin kanamas tansyla Dzce zel Sivrikaya Hastanesinde tedaviye
alnan ancak yaknlarnn istei zerine anlan zel hastaneye ait am-
bulansla doktor ve hemire nezaretinde ayn gn Sosyal Gvenlik Kuru-
mu ile anlamas bulunmayan ili Florence Nghtingale Hastanesine
sevkedilen ve durumunun arlamas zerine 19.11.2008-17.12.2008
tarihleri arasnda youn bakm nitesinde tedavi edildikten sonra,
17.12.2008 tarihinde Kurumla anlamas bulunan zel Balat Hastane-
sine sevkedilen davac, anlan hastanede yaplan tedavi giderlerinin
Kurumca karlanmas gerektiinin tespitine karar verilmesini istemi
olmasna gre, uyumazlk, byle bir tespit davasnn alp almaya-
ca noktasnda toplanmaktadr.
6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununun yrrlk balkl 451.
maddesinde Bu Kanun 01.10.2011 tarihinde yrrle girer. Zaman
bakmndan uygulama balkl 448. maddesinde Bu Kanun hkmleri,
* Gnderen: Ali Yiin stanbul 4. Mahkemesi Yargc

** Dergimizin bu saysnda yaymlanan 21.02.2012 tarihli Yargtay 10. Hukuk Dairesi Ka-
rarna baknz.
tamamlanm ilemleri etkilememek kaydyla derhal uygulanr. Hk-

mn ngrmekte olup, eldeki dava temyiz aamasnda bulunduun-
dan 6100 sayl Kanun hkmlerinin uygulanmasnda yasal zorunluluk
vardr. Bu kural, haklarn himayesi bakmndan daha lehe hkmlerin
ngrldnn kabul edilmesi gereken yeni usul hkmlerinin devam
etmekte olan davalar bakmndan da hemen uygulanmaya balanmas
dncesine dayanr.
6100 sayl Kanun, ksmi davaya ilikin genel hkm olan 109.mad-
de yannda, ksmi davann bir tr olarak belirsiz alacak davas m-
essesesini ihdas etmitir. Belirsiz alacak ve tespit davas balkl 107.
maddede davann ald tarihte alacan miktarn yahut deerini
tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyecei
veya bunun imkansz olduu hallerde, alacakl, hukuki ilikiyi ve as-
gari bir miktar ya da deeri belirtmek suretiyle belirsiz alacak davas
aabilir. Ayrca, ksmi eda davasnn alabildii hallerde, tespit davas
da alabilir ve bu durumda hukuki yararn var olduu kabul edilir.
Hkm ngrlmtr.
Aklanan yasal dzenlemelerin altnda somut olaya bakt-
mzda, Ba-Kurdan yallk ayl almakta olan davacnn Genel Sa-
lk Sigortas kapsamnda bulunduu ekimesiz olup, tedavinin zel
salk kuruluunda yaplmas nedeniyle Kurum, tedavi giderlerinin aci-
liyet durumuna gre bir blmn demek durumundadr. Kurumca
denecek miktar 107. madde kapsamnda tam ve kesin olarak belir-
lenebilir nitelikte deildir. Bu nedenle ksmi davaya konu edilebilir ve
107/3 madde kapsamnda tespit davas da alabilir.
Mahkemece, yaplacak i, iin esasna girilerek hastalk ve tedavi-
nin niteliine gre aciliyet ve hayati tehlike durumu incelenerek belir-
lenecek miktar zerinden Kurumun sorumluluuna karar vermekten
ibaret olup, eksik inceleme ve yanlgl deerlendirme sonucu yazl e-
kilde hkm kurulmas, usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir.
O halde, davac vekilinin bu ynleri amalayan temyiz itirazlar ka-
bul edilmeli ve hkm bozulmaldr
Gerekesiyle oyokluuyla bozularak dosya yerine geri evrilmekle,
yeniden yaplan yarglama sonunda, mahkemece nceki kararda direnil-
mitir.
TEMYZ EDEN: Davac vekili

rei grld:
Dava, srekli igremezlik orannn tespiti istemine ilikindir.
Davac vekili dava dilekesinde zetle, davacnn Kurum ile anlamas
olmayan zel salk kuruluundaki tedavisi karl dzenlenen fatura
bedelinin; hastanenin acil ve youn bakm nitesindeki tedavisi karl
olan ksmnn Kurumca karlanmas gerektiinin tespitini talep ve dava
etmitir.
Daval Sosyal Gvenlik Kurumu (SGK) vekili cevap dilekesinde zetle,
davacnn hastane masraflarna ilikin fatura miktar belirli olduundan,
eda davas amas gerektiini, eda davas alabilecekken tespit davas
alamayacan ve davacnn hastaneye yat acil kapsamnda olmadn-
dan, tedavi giderlerinin Kurumca karlanmasnn mmkn olmadn
belirterek, davann reddine karar verilmesini istemitir.
Yerel mahkemece, eda davas almas mmkn olan hallerde tespit
davas almasnda hukuki yarar bulunmad gerekesiyle davann red-
dine dair verilen karar, davac vekilinin temyizi zerine zel Daire tarafn-
dan yukarda aklanan gerekelerle oyokluuyla bozulmu, mahkeme-
ce; dava ve karar tarihinde yrrlkte olmayan 6100 Sayl Kanun esas
alnarak kararn bozulamayaca, dava tarihinde mevcut olan ksmi dava
ama imkann deerlendirmeyen davacnn bunun sonularna katlanmas
gerektii ve tedavi giderlerinin miktar belirli olduundan belirsiz alacak
davas alamayacak bu halde tespit davas almasnn da mmkn olma-
d gerekeleriyle, davann reddine ilikin kararda direnilmitir.
Direnme karar, davac vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Hukuk Genel Kurulu nne gelen uyumazlk, eda davas ama imkan
varken, tespit davas alp alamayaca noktasnda toplanmaktadr.
Uyumazln zm iin ncelikle, somut olayda uygulanacak mev-
zuatn belirlenmesi gerekmektedir.
Bilindii zere, usul hukuku alannda geerli temel ilke; yarglama-
ya ilikin kanun hkmlerinin derhal yrrle girmesidir. Bu ilkenin
benimsenmesinin nedeni ise, usul kanunu hkmlerinin kamu dzeni
ile yakndan ilgili olmas, yeni hkmlerin daima eskisinden daha iyi ve
amaca en uygun olduu fikri ile kanun koyucunun, fertlere ait olan hakla-
rn yeni usul hkmleri ile daha nce yrrlkte olan kanundan daha iyi
ve daha adil bir ekilde korunacana ilikin inancdr.
Usul kurallarnn zaman bakmndan uygulanmasnda, derhal uygu-

lanrlk kural ile birlikte dikkate alnmas gereken dier bir husus da,
yeni usul kural yrrle girdiinde, ilgili usul ileminin tamamlanp
tamamlanmaddr.
Hemen belirtilmelidir ki, dava; dava dilekesinin mahkemeye veril-
mesiyle balayan ve bir kararla (hkmle) sonulanncaya kadar devam
eden, eitli usul ilemlerinden ve aamalarndan olumaktadr. Yargla-
ma srasndaki her usul ilemi, ayr ayr ele alnp deerlendirmeye tabi
tutulmaldr.Bir davay btn olarak deerlendirip, bu konuda yeni kanu-
nun etkili olup olmayaca sylenemez. Yarglama srasnda yaplan bir
usul ilemi ve kesiti tamamlanm ise, artk yeni kanun o usul ilemi
hakknda etkili olmayacak, dolaysyla da uygulanmayacaktr.
Eer bir usul ilemi, yarglama srasnda yaplmaya balanp, tamam-
landktan sonra, yeni bir usul kural yrrle girerse, sz konusu ilem
geerliliini korur.Baka bir deyile, tamamlanm usul ilemleri, yeni
yrrle giren usul hkmnden (veya kanunundan) etkilenmez. Buna
karn, bir usul ilemine balanmam veya balanm olup da henz
tamamlanmam ise, yeni usul hkm (veya kanunu) hemen yrrle
gireceinden etkilenir. nk, usule ilikin kanunlar aksine bir kural
benimsenmedii takdirde- genel olarak hemen etkili olup, uygulanrlar
(stnda, Saim: Medeni Yarglama Hukuku, Cilt:I-II, 6. Bas, stanbul 1997,
sahife: 73-78; Pekcantez, Hakan/Atalay, Ouz/zekes, Muhammet: Hukuk Mu-
hakemeleri Kanunu Hkmlerine Gre Medeni Usul Hukuku, 11. Bas, Ankara
2011, sahife: 61-66; YBK.nun 08.07.1942 gn ve E.13, K.19; Hukuk Genel Ku-
rulunun 23.09.1964 gn ve E.7/1139, K.575; 09.03.1988 gn ve E.860, K.232;
23.11.1988 gn ve E.1988/1-825, K.1988/964; 22.02.2012 gn ve e.2011/2-723,
K.2012/87 sayl ilamlar)
Bir ilem tamamlanm ise, artk bu ilem bozulamaz; aksini dn-

mek gereksiz yere bu ilemin bozularak tekrarlanmas gibi zaman ve
emek kaybna neden olacaktr. (Pekcantez, Hakan/Atalay, Ouz/zekes,
Muhammet:age.s.62, 63)
01.10.2011 tarihinde yrrle giren 6100 sayl Hukuk Muhakemele-
ri Kanunu (HMK)nn Zaman Bakmndan Uygulanma baln tayan
448/1.maddesi de yaplan aklama ve ilkelere uygun olarak;
(1) Bu Kanun hkmleri, tamamlanm ilemleri etkilememek kay-
dyla derhal uygulanr.
Hkmn iermektedir.
Bu madde hkmne gre, kanunda aksine bir dzenleme getirilmedii
takdirde, yeni usul hkmlerinin tamamlanm usul ilemlerine bir etkisi

olmayacak, nceki kanuna gre yaplm ve tamamlanm olan ilemler
geerliliini koruyacaktr.Buna karn, tamamlanm usul ilemleri yeni
kanun hkmlerine gre yaplacaktr.
Ayn hususlar, Yargtay Hukuk Genel Kurulunun 22.02.2011 gn ve
2011/19-735 E., 2012/93 K. ile 22.02.2012 gn ve 2011/2-733 E., 2012/87
K. sayl kararlarnda da benimsenmitir.
Yukarda yaplan aklamalar dorultusunda uyumazln zmn-
de, somut olay ynnden; dava dilekesinin mahkemeye verilmesi ve ge-
rekli harlarn yatrlmas ile tamamlanan dava almas ileminde, dier
bir ifade ile davann ald 19.08.2009 tarihinde yrrlkte bulunan
mlga 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanunu (HUMK) hkm-
lerinin uygulanmas gerekmektedir.
Buna gre, 6100 sayl HMK. ile hukukumuza giren belirsiz alacak da-
vasna ilikin hkmlerin, somut uyumazlkta uygulanma imkan bulun-
mamaktadr.
Uyumazln zm iin bu aamada mlga 1086 sayl HUMKun
yrrlkte olduu dnem ynnden davada menfaat (hukuki yarar) kav-
ram hakknda aklama yaplmasnda yarar bulunmaktadr.
Medeni Usul Hukukunda, davacnn mahkemeden hukuksal korunma
istemi ile bir dava alabilmesi iin, bu davay amakta veya hukuki ko-
runma istemekte hakl bir yararnn bulunmas gerekir.
te yandan, bu hukuksal yararn, hukuki ve meru, dorudan ve
kiisel, domu ve gncel olmas gerekir.
Mlga 1086 sayl Hukuk Muhakemeleri Usul Kanununun yrrlk-
te olduu dnemde, reti ve yargsal kararlarda, hukuki yarar, dava
art olarak kabul edilmitir. Bu art, dava konusuna ilikin genel dava
artlarndan biri olup, davann esas hakknda inceleme yaplabilmesi
ve esas hakknda hkm verilebilmesi iin varl gerekli olduundan
olumlu dava artlar arasnda saylmaktadr. (Yargtay Hukuk Genel
Kurulunun 24.11.1982 gn ve 1982/7-1874 E., 1982/914 K.; 05.06.1996
gn ve 1996/18-337 E. 1996/542 K.; 10.11.1999 gn ve 1999/1-937 E.
1999/946 K. ile 25.05.2011 gn ve 2011/11-186 E. 2011/352 K. sayl
kararlar)
Dava amakta hukuki yarar olduunun kabul iin; hukuk dzenince
kabul edilmi meru bir yarar olmal, bu yarar dava aan hak sahibi ile
ilgili olmal ve dava ald srada halen mevcut bulunmaldr. Ayrca,
alacak davann ortaya kacak tehlikeyi bertaraf edecek nitelikte olma-

s gerekir.Bir kimsenin, hakkna ulamak iin, mahkeme kararnn o an
iin gerekli olmas durumunda hukuki yararn olduundan szedilebilir.
Bir mahkeme kararna ihtiya yoksa hukuki yarardan sz edilemez. (Pek-
cantez H., Atalay, O./zekes, age. S.297)
Belirtilmelidir ki, mahkemeden istedikleri hukuki korunmaya gre da-
valar eda davalar, tespit davalar ve inai davalar olarak ayrlmaktadr.
Eda davalarnda; bir eyin yaratlmas istenir.nai (yenilik dourucu)
davann kabul ile yeni bir hukuki durum yaratlr ve hukuksal sonu
genellikle bir yarg karar ile doar.
Tespit davasnda ise sadece tespit hkm verilebilir.Tespit davasnda
verilen karar ile hukuki ilikinin varl veya yokluu kesin olarak tes-
pit edilir, dier bir anlatm ile davalnn varln inkar ettii ilikinin var
olduu veya yokluunu inkar ettii hukuki ilikinin yok olduu hkme
balanr.
Bir tespit davasnn kabule ayan olabilmesi iin, bu davann konusu-
nu oluturan hukuki ilikinin var olup olmadnn mahkemece hemen
tespit edilmesinde davacnn menfaatinin (hukuki yararnn) bulunmas
gerekir.
Tespit davasnda; eda davasndan ve inai davadan farkl olarak, da-
vacnn byle bir menfaatinin bulunduu varsaylmaz.Tespit davasnda
davac, kendisi iin sz konusu olan tehlikeli veya tereddtl durumun
ortaya karaca zararn, ancak tespit davas ile giderilebileceini kant-
lamaldr.nk tespit davas, hukuki bir durum ya da hak henz inkar
ya da ihlal edilmeden, yani herhangi bir zarar domadan alabildiinden,
menfaatin domu ve gncel olmas gereinin bir istisnas olarak ortaya
kmtr.
te davacnn hukuki ilikinin derhal tespitinde menfaatinin (hukuki
yararnn) varl iin ncelikle, davacnn bir hakk veya hukuki durumu
gncel (halihazr) ve ciddi bir tehditle kar karya olmas gerekir.Bu teh-
dit ounlukla davalnn davranlar ile ortaya kar.Bu tehdidin davac
iin bir tehlike oluturabilmesi, bu tehdit nedeniyle, davacnn hukuki du-
rumunun tereddt iinde olmasna ve bu hususun, davacya zarar verebi-
lecek nitelikte bulunmasna baldr. (Yargtay Hukuk Genel Kurulunun
01.02.2012 gn ve 2011/10-642 E., 2012/38 K. sayl karar)
Bu dorultuda, davacnn bir hakk veya hukuki durumu gncel bir
tehlike ile tehdit edilmi olmal; bu tehdit nedeniyle, davacnn hukuki
durumu tereddt iinde olmal ve bu husus davacya zarar verebilecek

nitelikte bulunmal; yalnz kesin hkm etkisine sahip olup, cebri icraya
yetki vermeyen tespit hkm, bu tehlikeyi ortadan kaldrmaya elverili
olmaldr. Davacnn tespit davas ile istedii hukuki koruma dier dava
eitlerinden birisi ile salanabiliyorsa, o zaman davacnn tespit davas
amakta hukuki yarar yoktur. Bu artlarn bulunmamas halinde tespit
davas dinlenmez, davann usulden (dava art yokluundan) reddi gerekir.
Nitekim Yargtay Hukuk Genel Kurulunun 22.05.2013 gn ve 2013/22-
561 E., 2013/733 K. ile 12.06.2013 gn ve 2013/8-1013 E., 2013/816 K.
sayl kararlarnda da ayn ilkeler benimsenmitir.
Yukarda yaplan aklamalarn nda belirtilmelidir ki, somut olay-
da karar tarihinde yrrlkte bulunan 1086 sayl HUMK uyarnca, Ka-
nunda istisnai olarak belirtilen haller dnda ancak, henz artlar ta-
mam olmad iin alamayan eda davas iin ilerde hukuki ilikinin be-
lirlenmesi bakmndan kesin delil olarak kullanlmak zere ve bu hukuki
amala tespit davas alabilir.
Dava dilekesinde, davacnn youn bakm durumunun ve sresinin
tespiti ile bu dnemdeki salk harcamalarnn Salk Uygulama Teblii
(SUT) dorultusunda daval Kurum tarafndan denmesi gerektiinin tes-
piti istenmektedir. Davac eda davas am olsa idi, eda davas sonunda
verilecek hkmn tespite ilikin blm ile bu dava sonucunda verilecek
tespit hkmnn ayn olaca, kesin hkm etkisi bakmndan da hi-
bir fark bulunmayaca ak olup, dava dilekesindeki istem sonucunun,
alacak eda davas ile elde edilmesi mmkn olduundan, davacnn bu
tespit davasn amada hukuki yarar bulunmamaktadr.
Hukuk Genel Kurulundaki grmeler srasnda bir ksm yeler tara-
fndan davann muarazann menI niteliinde olduu ve bu nedenle dava-
cnn hukuki yarar bulunduundan bahisle, davann niteliinin tespitine
ilikin bu deiik gereke ile direnme kararnn bozulmas gerektii be-
lirtilmi ise de, bu gr yukarda aklanan nedenlerle Kurul ounluu
tarafndan benimsenmemitir.
Sonu olarak, davacnn, faturaya konu edilmi, miktar belirli salk
harcamasnn Kurumca karlanmas istemiyle eda davas ama olana
varken, tespit davas amakta hukuki yarar bulunmadnn kabul ge-
rekir.
O halde, yerel mahkemece davacnn tespit davas amakta hukuki ya-
rar bulunmad gerekesiyle davann reddine dair kararda direnilmesin-
de bir isabetsizlik bulunmamaktadr.
Bu nedenle, usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararnn onanma-

s gerekir.
SONU
Davac vekilinin temyiz itirazlarnn reddi ile, direnme kararnn yuka-
rda aklanan nedenlerle ONANMASINA, gerekli temyiz ilam harc pein
alndndan bakaca har alnmasna mahal olmadna, 5521 sayl
Mahkemeleri Kanununun 8/3.fkras uyarnca karar dzeltme yolu kapal
olmak zere, 25.12.2013 gnnde oyokluu ile karar verildi.
KARI OY
Taraflar arasndaki davann konusu; .Davacnn zel hastanedeki acil-youn ba-
km nitesinde 19.11.2008-17.12.2008 tarihleri arasndaki tedavi giderlerinin salk
gvencesini salayan SGK (Devredilen Ba-Kur) tarafndan karlanmas gerektiinin
tespiti ne ynelik olup; bu giderler iin Kuruma yapt bavurudan herhangi bir so-
nu alamaynca davacnn i bu davay at,
Mahkemece tesbit davas olarak grlen dava ile ilgili olarak; eda davas amak
mmkn iken tesbit davas almasnda hukuki yarar bulunmadndan davann red-
dine karar vermek gerekmitir gerekesiyle, davann reddine karar verildii,
Davac temyizi zerine mahkeme hkmnn 10. Hukuk Dairesinin 21.02.2012
gnl kararyla; .Ba-Kurdan yallk ayl almakta iken 17.11.2008 tarihinde beyin
kanamas tansyla Dzce zel Sivrikaya Hastanesinde tedaviye alnan ancak yaknlar-
nn istei zerine anlan zel hastaneye ait ambulansla doktor ve hemire nezaretinde
ayn gn Sosyal Gvenlik Kurumu ile anlamas bulunmayan ili Florence Nightngale
Hastanesine sevkedilen ve durumunun arlamas zerine 19.11.2008-17.12.2008 ta-
rihleri arasnda youn bakm nitesinde tedavi edildikten sonra, 17.12.2008 tarihinde
Kurumla anlamas bulunan zel Balat Hastanesine sevkedilen davac, anlan has-
tanede yaplan tedavi giderlerinin Kurumca karlanmas gerektiinin tespitine karar
verilmesini istemi olmasna gre, uyumazlk, byle bir tespit davasnn alp alma-
yaca noktasnda toplanmaktadr.
6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununun yrrlk balkl 451.maddesinde
Bu Kanun 01.10.2011 tarihinde yrrle girer. Zaman bakmndan uygulama ba-
lkl 448.maddesinde Bu Kanun hkmleri, tamamlanm ilemleri etkilememek kay-
dyla derhal uygulanr. Hkmn ngrmekte olup, eldeki dava temyiz aamasnda
bulunduundan 6100 sayl Kanun hkmlerinin uygulanmasnda yasal zorunluluk
vardr. Bu kural, haklarn himayesi bakmndan daha lehe hkmlerin ngrld-
nn kabul edilmesi gereken yeni usul hkmlerinin devam etmekte olan davalar
bakmndan da hemen uygulanmaya balanmas dncesine dayanr.
6100 sayl Kanun, ksmi davaya ilikin genel hkm olan 109.madde yannda, ks-
mi davann bir tr olarak belirsiz alacak davas messesesini ihdas etmitir. Belirsiz
ancak ve tespit davas balkl 107.madede davann ald tarihte alacan miktarn
yahut deerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyecei
veya bunun imkansz olduu hallerde, alacakl, hukuki ilikiyi ve asgari bir miktar ya
da deeri belirtmek suretiyle belirsiz alacak davas aabilir. Ayrca, ksmi eda davas-
nn alabildii hallerde, tespit davas da alabilir ve bu durumda hukuki yararn var

olduu kabul edilir. Hkm ngrlmtr.
Aklanan yasal dzenlemelirin altnda somut olaya baktmzda, Ba-Kurdan
yallk ayl almakta olan davacnn Genel Salk Sigortas kapsamnda bulunduu
ekimesiz olup, tedavinin zel salk kuruluunda yaplmas nedeniyle Kurum, tedavi
giderlerinin aciliyet durumuna gre bir blmn demek durumundadr. Kurumca
denecek miktar 107.madde kapsamnda tam ve kesin olarak belirlenebilir nitelikte
deildir. Bu nedenle ksmi davaya konu edilebilir ve 107/3 madde kapsamnda tespit
davas da alabilir.
Mahkemece, yaplacak i, iin esasna girilerek hastalk ve tedavinin niteliine gre
aciliyet ve hayati tehlike durumu incelenerek belirlenecek miktar zerinden Kurumun
sorumluluuna karar vermekten ibaret olup, eksik inceleme ve yanlgl deerlendirme
sonucu yazl ekilde hkm kurulmas, usul ve yasaya aykr olup, eksik inceleme ve
yanlgl deerlendirme sonucu yazl ekilde hkm kurulmas, usul ve yasaya aykr
olup, bozma nedenidir. Gerekesiyle oy okluu ile bozulduu,
Daire kararna muhalif yeler ise kar grlerini; .Tespit davalar, bir hakkn
veya hukuki ilikinin var olup olmadnn tespitine ilikin davalardr. Bu davalarn
ilevi, bir hukuki ilikinin var olup olmadnn tespiti olup, bundan teye gitmez.He-
nz artlar oumad iin alamayan eda davas iin ilerideki hukuki ilikinin belli
edilmesi bakmndan kesin delil olarak kullanlmak zere tespit davas alabilir.
Tespit davasnn dinlenebilmesi iin dier genel dava artlarndan baka, iki ek
artn daha bulunmas gerekir; Tespit davasnn konusu yalnz hak ve hukuki ilikiler
olabilir; davacnn bu hak veya hukuki ilikinin var olup olmadnn hemen tespit
edilmesinde (gncel bir) hukuki yarar bulunmaldr.Bir hukuki ilikinin varl ya da
yokluu, tespit davas alabilmesi iin yalnz bana yeterli deildir. Bir hukuki iliki-
nin hemen tespit edilmesinde hukuki yararn bulunmas ise artn birlikte varlna
baldr;
Davacnn bir hakk veya hukuki durumu gncel bir tehlike ile tehdit edilmi olma-
l; bu tehdit nedeniyle, davacnn hukuki durumu tereddt iinde olmal ve bu husu-
sun davacya zarar verebilecek nitelikte bulunmas; yalnz kesin hkm etkisine sahip
olup, cebri icraya yetki vermeyen tespit hkm, bu tehlikeyi ortadan kaldrmaya elve-
rili olmaldr. Davacnn tespit davas ile istedii hukuki koruma dier dava eitlerin-
den birisi ile salanabiliyorsa, o zaman davacnn tespit davas amakta hukuki yarar
yoktur.Bu artlarn bulunmamas halinde tespit davas dinlenmez, davann usulden
(dava art yokluundan) reddi gerekir.
6100 sayl HMK asndan deerlendirme yaplmas halinde ise, alacak dava-
nn miktar biliniyor ya da tespit edilebiliyorsa, belirsiz alacak davas alamaz. Talep
sonucunun belirlenememesi iki halde mmkndr: Dava aarken talep sonucunun
belirlenmesi imkanszdr; davacnn dava aarken talep sonucunu belirlemesinin ken-
disinden beklenemeyecek olmasdr. Ancak m.107/3de bu konuda bir istisna getiril-
mitir.Bylelikle dava aarken talep sonucunu belirleyemeyen davac dilerse belirsiz
alacak davas aabilecek, dilerse ksmi dava ile birlikte alacan geri kalan ksmnn
tespitini isteyebilecek ve yine dilerse alacan tmnn belirlenebilmesi iin bir tespit
davas aabilecektir.
Davada istem, zel bir Hastanedeki acil-youn bakm nitesindeki tedavi giderle-
rinin SGK salk gvencesiyle karlanmas gerektiinin tespiti eklinde zetlenmi-
tir.05.05.2010 gnl dilekede ise, tbbi bir kurul tarafndan yaplacak inceleme ile
davacnn youn bakm durumunun ve sresinin tespiti ile bu dnemdeki salk harca-
malarnn SUT dorultusunda daval Kurum tarafndan denmesi gerektiinin tespiti
istemi dile getirilmektedir.
6100 sayl HMK hkmleri uyarnca da icrai etkisi bulunmayan ve hukuki ilikiyi
belirlemeye yarayan tespit davasnn, somut uyumazlkta gzetildiinde, almasnda
hukuki yarar bulunduunun kabul, etkin hukuki koruma yada hak arama zgrl
kavramlar ile de aklanamaz.
Tespit davasna konu bulunan salk harcamas faturas 129.665 TL.bedel ier-
mektedir. Davacnn, (Ba-Kur kapsamnda) genel salk sigortasndan, Kanun, Ynet-
melik ve SUT hkmleri dorultusunda yararlanmakta olduu ynnde bir ekime
bulunmamaktadr.Bedelin bilinemezliinden de sz edilemez.
Bu davann incelenmesi halinde, eda davalar ile tespit davalar arasnda elde edi-
lecek hukuki koruma asndan bir fark kalmayacaktr.Bununda tesinde, maktu har
denerek eda karar etkisine sahip ilamlarn elde edilmesi sonucu doacaktr.
Yerel mahkemenin bu gerekelerle dayal kararnn onanmas gerektii gr ile
sayn ounluun bozma kararna katlamyoruz. eklinde belirttikleri,
Bozma sonras Mahkemece, kar oy gerekeleri de gsterilmek suretiyle nceki
kararda direnildii anlalmaktadr.
Davac mevcut rahatszl sebebiyle ili Florence Nightingale Hastanesi bnye-
sinde ald tedavi gideri Kurumdan salk gvencesi bulunmasna ramen karlan-
mad iin ve de anlan salk kuruluunun verdii bu salk hizmeti bedelini icra
yoluyla dorudan davacnn kendisinden almaya almas zerine i bu davay at
tartmaszdr.
Bu durumda davac ile salk gvencesini salayan SGK (Devredilen Ba-Kur) ara-
snda Davacnn zel hastanedeki acil-youn bakm nitesinde 19.11.2008- 17.12.2008
tarihleri arasndaki tedavi giderlerinin karlanmas noktasnda muaraza kt bir
gerektir.Davac da ite tam bu noktada uyumazlk konusu davay am bulunmak-
tadr.
Davac davay aarken, zel hastanedeki acil-youn bakm nitesinde 19.11.2008
17.12.2008 tarihleri arasndaki tedavi giderlerinin salk gvencesini salayan SGK
(Devredilen Ba-Kur) tarafndan karlanmas gerektii hususun tespiti suretiyle, SGK
(Devredilen Ba-Kur) ile aralarnda kan muarazann menine karar verilmesini talep
etmitir.
Davacnn 19.11.2008 17.12.2008 tarihleri arasndaki tedavi giderlerinin salk
gvencesini salayan SGK (Devredilen Ba-Kur) tarafndan karlanmas gerektiinin
tespitini istemekte, SGK (Devredilen Ba-Kur) ile aralarnda kan muarazann menini
istemede hukuki yarar vard.
Mahkemece iin esasna girilip, taraf delilleri toplanarak sonucuna uygun bir karar
verilmesi gerekir.Davann yazl ekilde tespit davas alamayaca gerekesiyle dava-
nn reddi, usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir.
Yukarda aklanan nedenlerle temyiz edilen kararn farkl gerekeyle bozulmas
gerektii kanaatiyle sayn ounluun onama kararna katlamyorum.
..
YARGITAY 1. HUKUK DARES
HTYAT TEDBRN AMACI

TAINMAZIN TAPU KAYDINA AYARA DEVR VE TEMLKN
NLEYC TEDBR KONULMASI

HTYAT TEDBRN TEMNAT KARILII KONULMASI
ZET: Doaldr ki, davacnn iddiasnda hak-

l olup olmad yarglama sonunda tm deliller
toplandktan ve incelendikten sonra otaya ka-
caktr. Ancak, davaya konu tanmaz paynn ba-
kalarna devri durumunda mahkemece verilecek
hkmn infaz kabiliyetinin de ortadan kalkabile-
cei de aktr. Bu durum ileride telafisi g ya da
imkansz durumlar ortaya karabilecektir.
yleyse yerel mahkemece gerektiinde daval-
nn muhtemel zararlarnn karlanmas amacy-
la uygun bir miktarda teminat da alnarak ihtiyati
tedbir talebinin kabulne karar verilmesi gerekli
iken, reddine ilikin olarak verilen kararnn do-
ru ve yasal olduu sylenemez.
Y.1. HD. E: 2012/6976 K: 2012/6023 T: 24.05.2012
Davac vekili, mvekkillerinden M.ye ait iken inan szlemesi gere-

ince teminat olarak davalya tapudan devredilen konutun, inan szle-
mesi gereince yklendikleri bor dendiinden, daval adna olan kay-
dnn iptali ile mvekkilleri adna tesciline; ayrca ileride telafisi g veya
imkansz durumlarn yaanmamas iin tanmazn bakalarna devir ve
temlikinin nlenmesi iin ihtiyati tedbire karar verilmesini; olmad tak-
dirde tapuya davaldr erhi konulmasn talep ve dava etmitir.
Mahkemece, 04.01.2011 tarihinde verilen tensip karar ile tanmaz
ynnden tedbir talebinin reddine, tapu iptali ve tescil davas aldnn
tapu kaydna bilgi olarak yazlmasna eklinde karar verilmitir.
Davac vekilince yarglama aamalarnda yinelenen tedbir talepleri
zerine, mahkemece verilen 18.04.2012 tarihli ara karar ile Davaclar
vekilinin 04.04.2012 tarihli dilekesi ile talep ettii Kadky S. Mahallesi

Eski ...., yeni .... ada .... parselde kat irtifakl D Blok 14. Kat 28 numaral
bamsz blmn daval H.Y. adna olan tapu kayd zerine ihtiyati ted-
bir erhi konulmasn talep etmi ise de dosyann incelenmesinde, davac-
nn ileri srd Kadky 4.cra Mdrlnn 2011/20123 E. Sayl ta-
kip dosyasnda alacaklnn davann taraf olmayan nc kii olduu ve
ihtiyati tedbirin dosyann taraflarnn haklarn kstlayp nc ahslar
ynnden balayc olmayacandan ihtiyati tedbir erhi konulmas talebi-
nin reddine karar verilmi ve bu karar davac vekilince temyiz edilmitir.
Hemen belirtilmelidir ki, 01.10.2011 tarihinde yrrle giren ve
1086 sayl HUMKun iptal eden 6100 sayl HMKnn da 1086 Sayl Ya-
sann 101 ve takip eden maddelerindeki ihtiyati tedbirle ilgili ngrlen
dzenlemelerden ayrlacak deiik hkmlere yer verilmitir. Bunlardan
bir tanesi ihtiyati tedbir isteinin reddine dair verilen veya itiraz zerine
verilen karara kar kanun yolunun alm olmas, ncelikle incelenip,
kesin olarak karara balanmasdr. (6100 sayl HMK.391/3.md.)
Bilindii ve retide de kabul edildii zere ihtiyati tedbir kesin
hkme kadar devam eden yarglama boyunca, davac veya davalnn (dava
konusu ile ilgili olarak) hukuki durumunda meydana gelebilecek zararla-
ra kar ngrlm geici nitelikte, geni veya snrl olabilen hukuki ko-
rumadr eklinde tariff edilmitir. (Prof. Dr. Hakan Pekcantez, Prof. Dr. Ouz
Atalay, Prof. Dr. Muhammet zekes, Medeni Usul Hukuku 12.Bask Sh. 714) An-
lan tariften de anlalaca zere ihtiyati tedbir dier fonksiyonlar yann-
da davann devam srasnda ve verilecek hkmn kesinlemesine kadar
olan sre ierisinde dava konusu ey zerinde yeni bir takm ihtilaflarn
kmasn da nleyici nitelii itibariyle geici bir hukuki korumadr.
Nitekim 6100 sayl HMKnn 10. ksmnn birinci blmnde dzen-
lenen ihtiyati tedbir messesesi 389. madde balnda geici hukuki
korumalar olarak vasflandrlm ve ayn maddenin birinci fkrasnda
mevcut durumda meydana gelebilecek bir deime nedeniyle hakkn elde
edilmesinin nemli lde zorlaacandan ya da tamamen imkansz hale
geleceinden veya gecikme sebebiyle bir sakncann yahut ciddi bir zara-
rn doacandan endie edilmesi hallerinde, uyumazlk konusu hakkn-
da ihtiyati tedbir karar verilebilir eklinde artlar belirtildikten sonra
takip eden maddelerde bu konudaki talep verilecek karar ve ierecei
hususlar, teminat, kararn uygulanmas. Gibi sair hususlar da durak-
samaya yer brakmayacak ekilde takip edilmesi ve yaplmas gerekli usul
ve prosodr vazedilmitir.
Anlan yasal dzenlemeler nda somut olaya bakldnda; davaclar
vekili dava dilekesinde daval zerindeki kaydn inanl ilemle olutu-
unu ve aslnda davaya konu payn mvekkillerine ait olduu iddia ede-
rek tanmazn tapuda kaytl olduu il, ile, ada, parsel sokak ad gibi
belirgin tm hususiyetlerini bildirerek, davalnn yarglama srasnda ta-
nmazn nc kiilere satlmas, devir veya temlikinin nlenmesi bak-
mndan tedbir kara konulmas isteini aklamtr.
O halde, istein tanmazn sicil kaydna ahara devrinin nlenmesi y-
nnden daval olduu bildirilerek el deitirmesinin nlenmesi bakmn-
dan geici hukuki koruma niteliindeki ihtiyati tedbir karar konulmasn-
dan ibaret olduu sabittir.
Dier taraftan, ihtiyati tedbir kararnn kabul edilebilmesi bakmn-
dan HMKnn 390/3. Maddesi hkmnde ihtiyati tedbir isteyenin hakll
konusunda tam kanaat deil, kuvvetle muhtemel yaklak bir kanaatin
yeterli olaca ngrlm olup, Yasann hkmet gerekesinde de be-
lirtildii zere yaklak ispat durumunda .hakim o iddiann arlkl
ihtimal olarak doru olduunu kabul etmekle birlikte zayf bir ihtimalde
olsa aksinin mmkn olduu ihtimalini gzard edemez. Bu sebepledir
ki haksz olma ihtimali de dikkate alnarak talepte bulunandan teminat
alnmas hkme balanmtr.
Dosya kapsamna gre, Kadky 4.cra Mdrlnn 2011/20123 E.
sayl takip dosyasnda daval aleyhine kambiyo senetlerine mahsus yolla
ve haciz talebi ile icra takibi balatld, takip sonunda davaya konu ta-
nmazn satnn sz konusu olabilecei ve bu durumun davacnn a-
t davay akim brakabilecei anlalmaktadr.Burada tanmaz zerine
HMKnn 397/2.maddesi gereince bu dosya zerine konulan davaldr
erhinin tanmazn devir ve temlikini nleyici bir fonksiyonunun da ol-
mayaca aktr.
Doaldr ki, davacnn iddiasnda hakl olup olmad yarglama so-
nunda tm deliller toplandktan ve incelendikten sonra otaya kacak-
tr.Ancak, davaya konu tanmaz paynn bakalarna devri durumunda
mahkemece verilecek hkmn infaz kabiliyetinin de ortadan kalkabilece-
i de aktr.Bu durum ileride telafisi g ya da imkansz durumlar ortaya
karabilecektir.
yleyse yerel mahkemece gerektiinde davalnn muhtemel zararlar-
nn karlanmas amacyla uygun bir miktarda teminat da alnarak ihtiya-
ti tedbir talebinin kabulne karar verilmesi gerekli iken, reddine ilikin
olarak verilen kararnn doru ve yasal olduu sylenemez.
Hal byle olunca, davacnn temyiz talebi yerindedir. Kabul ile yerel
mahkemenin kararnn (6100 Sayl Yasann geici 3.maddesi yollamas
ile) 1086 sayl HUMKun 428.maddesi gereince BOZULMASINA, alnan
pein harcn temyiz edene geri verilmesine, 24.05.2012 tarihinde oybirli-
iyle karar verildi
SOYBAININ VE BABALIIN TESPT

KAYYIM TAYN
ZET: Soybann tespiti ve babaln tespitine

ilikin davada ke kayym atanmas zorunludur.
Daha nce alm olan davada seilen kayymn
yeni davada da k temsil edecei dn-
lemez.
Y. 2. HD. E: 2010/7346 K: 2011/10593 T: 15.06.2011
Dava, soybann reddi (TMK.md.286) ile babaln tespitine ilikin

(TMK.md.301) olup, daha nce alan soybann reddi davasnda atanan
kayym tarafndan kk N.S.adna almtr. Bu bakmdan ke vesa-
yet makamnca yeniden kayym atanmas zorunludur. 06.08.2007 tarihli
2007/279-994 sayl kararla atanan kayym, 2006/550 esas sayl soyba-
nn reddi davasnda k temsil etmek zere atanm olup, saybann
reddi davasnn neticelendirilmedii bir ite k temsil etmesi mm-
kn bulunmamaktadr. O halde, bu davada k temsil etmek, hak
ve menfaatlerini korumak amacyla yetkili vesayet makamnca yeniden
ke kayym tayin ettirilmesinin salanmas ve kayymn davaya katl-
m ve bylece taraf tekili salanarak, davann esas hakknda bir karar
verilmesi gerekirken; usulnce taraf tekili salanmadan hkm verilme-
si usul ve yasaya aykr olup; bozmay gerektirmitir.
SONU
Temyiz edilen hkmn yukarda gsterilen sebeple BOZULMASINA,

bozma sebebine gre dier ynlerin imdilik incelenmesine yer olmad-
na, temyiz pein harcnn istek halinde yatrana geri verilmesine, ibu ka-
rarn tebliinden itibaren 15 gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak
zere oybirliiyle karar verildi. 15.06.2011
POTEN KALDIRILMASI

NSB HAR
ZET: Aile konutu erhiyle tapu kaydndaki ipo-

tein kaldrlmas talep edilmi olup, ipotein
kaldrlmas talebi nisbi harca tabidir.
Y. 2. HD. E: 2011/12878 K.2011/13742 T.21.09.2011
Davac, alan davada aile konutu erhi konulmas istei yannda aile
konutu zerinde daval irket lehine tesis edilen ipotein kaldrlmasn
da talep etmitir. Bu istek nisbi harca tabidir. potek deeri zerinden
nispi pein har noksanlnn Harlar Kanununun 30-32. maddeleri ge-
reince tamamlattrlmas harcn tamamlanmas halinde iin esasnn in-
celenmesi, aksi takdirde Harlar Kanununun 30. maddesinde gsterilen
usul erevesinde hareket edilmesi gerekirken har noksanl giderilme-
den iin esasnn incelenmesi usul ve yasaya aykrdr.
SONU
Temyiz edilen hkmn yukarda gsterilen sebeplerle BOZULMASI-
NA, bozma nedenine gre dier temyiz itirazlarnn imdilik incelenme-
sine yer olmadna, duruma iin takdir olunan 825.00 TL. vekalet c-
retinin davacdan alnp davallardan E. A..ye verilmesine, temyiz pein
harcnn yatrana geri verilmesine, ibu kararn tebliinden itibaren 15
gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak zere oybirliiyle karar verildi.
EVLLK DII DOAN OCUK

ANA VE BABANIN EVLENMES
ZET: Evlilik dnda doan ocuk anne ve ba-

bann evlenmesiyle kendiliinden evlilikte doan
ocuk haline gelir.
Bu duruma itiraz edilmesi iin alan davada k-
e kayym tayin edilmelidir.
Y. 2. HD. E: 2012/12444 K: 2012/16618 T: 18.06.2012
Evlilik dnda doan ocuk, ana ve babasnn birbirleriyle evlenmesi

halinde kendiliinden evlilik iinde doan ocuklara ilikin hkmlere ta-
bidir. (TMK.md. 292) Kk eyma taraflarn evlenmesinden nce evlilik
d doum nedeniyle daval annenin nfusuna kayt edilmi, taraflarn
evlenmesiyle ve birlikte bildirimde bulunulmas zerine davacnn nfu-
suna kayt edilmitir.Dava bu haliyle soybann reddi deil, sonradan
evlenmeyle kurulan soybana itiraz niteliindedir.
Davada yasal temsilci olan ana ile ocuk arasnda menfaat atmas
vardr. (TMK.md. 426/2) 1996 doumlu kk eymaya kayym tayin
ettirilerek, davaya katlmnn salanmas, gsterdii takdirde delillerinin
toplanp hasl olacak sonuca gre karar verilmesi gerekirken, eksik ha-
sm ve eksik tahkikatla yazl ekilde hkm kurulmas bozmay gerek-
tirmitir.
SONU
Temyiz edilen hkmn yukarda gsterilen sebeple BOZULMASINA,
bozma sebebine gre dier temyiz itiraznn imdilik incelenmesine yer
olmadna, temyiz pein harcnn yatrana geri verilmesine, ibu kararn
tebliinden itibaren 15 gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak zere
oybirliiyle 18.06.2012 tarihinde karar verildi.
BABALIK DAVASI KAYYIM TAYN

DAVANIN HBARI
ZET: Babalk davasnda ke kayym atanma-

ldr. Anne tarafndan alan davann Cumhuriyet
Savcsna ve Hazineye ihbar gerekir. Kayymn
at davann ise anneye ihbar gerekir.
Y. 2. HD. E: 2011/8027 K: 2012/19197 T: 09.07.2012
1-Babalk davas anne tarafndan aldnda anne ile kn men-

faati attndan Trk Medeni Kanununun 426/2. maddesi gereince
ocuun yararnn korunmas ve davada temsili iin vesayet makamnca
kayym atanr. Mahkemece 18.11.2009 gnl tensip kararnda ke
kayym tayini iin sulh hukuk mahkemesine ihbarda bulunulmasna ka-
rar verilmi ancak bu karar yerine getirilmemitir.
Kk N.D.ye kayym tayin edilmesi, kayymn davaya dahil edilmesi
ve gsterdii takdirde delillerinin toplanp sonucu uyarnca karar veril-
mesi gerekirken, taraf tekili salanmadan yarglamaya devam edilmesi
bozmay gerektirmitir.
2-Kabule gre de; Trk Medeni Kanununun 301/3.maddesi uyarnca
davann Cumhuriyet Savcsna ve Hazineye ihbar edilmemesi de doru
grlmemitir.
SONU
Temyiz edilen hkmn yukarda 1.bentte gsterilen sebeple (BOZUL-
MASINA) bozma sebebine gre sair temyiz itirazlarnn ise imdilik ince-
lenmesine yer olmadna, ibu kararn tebliinden itibaren 15 gn iinde
karar dzeltme yolu ak olmak zere 09.07.2012 tarihinde oybirliiyle
karar verildi.
DAVADA TARAF MADD HATA

NTERNET ABONES TKETC MAHKEMES
ZET: Maddi bir hatadan doan ve drstlk ku-

ralna aykr olmayan taraf deiiklii kabul edi-
lecektir.
nternet hizmeti veren irket ile bu hizmetten ya-
rarlanan kii arasnda abonelik szlemesi bulu-
nuyorsa, crete ilikin davaya, Tketici Mahke-
mesinde baklacaktr.*
Y. 3. HD. E: 2013/12483 K: 2013/15496 T: 07.11.2013
Temyiz isteminin sresi iinde olduu anlaldktan sonra dosyadaki

btn katlar okunup gerei dnld:
Davac vekili dava dilekesinde, daval tarafa davac aleyhine inter-
net ve telefon hizmeti abone szlemesi bulunduu iddiasyla denmeyen
faturalara dayal olarak icra takibine giritiini, davac tarafndan takibe
itiraz edilmi ise de itirazn sresinde yaplmad gerekesiyle davacnn
evine hacze gelindiini, davacnn haciz ilemini durdurmak iin ihtirazi
kaytla ve istirdat haklarn sakl tutarak dosya borcunu icra dosyasna
depo ettiini, takibe dayanak yaplan abonelik szlemesindeki imzann
davacya ait olmadn, sahte olduunu, mvekkilinin byle bir hizmet
almadn, borcunun bulunmadn ileri srerek Antalya 7. cra Mdr-
lnn 2011/8381 Esas sayl dosyasnda takibe konu edilen alacaktan
tr davacnn borlu olmadnn tespiti, haksz tahsil edilen parann
istirdad ve sahte imza ile tanzim edilen szlemenin iptaline karar veril-
mesini talep ve dava etmitir.
Daval T. T. A.. vekili cevap dilekesinde; dava konusu takip alacak-
lsnn mvekkili irket olmadn, takip dayana ADSL abonelii sz-
lemesinin tarafnn mvekkili irket olmadn, 7 cra Mdrlnn
2011/8381 Esas sayl dosyasnda internet aboneliinin ve takip alacakl-
snn T. A.. olduunun sz konusu irketin farkl olduunu bildirmitir.
* Gnderen: Av. Erol Zeybekolu, Antalya Barosu
T. A.. vekili cevap dilekesinde HMK.124. maddesi uyarnca taraf de-

iikliinin kabul edilemeyeceini dava (....) grevsizlik karar verilmesini,
ayrca davann esastan da reddini istemitir.
Mahkemece, her ne kadar davac tarafndan T.T. A..ye kar dava
am ise de HMK 124.maddesi kapsam ierisinde dzeltme dilekesi
verildii, sz konusu maddede maddi bir hatadan kaynaklanan veya d-
rstlk kuralna aykr olmayan taraf deiiklii talebinin hakim tarafn-
dan kabul edilebileceinin belirtildii, davacnn internet hizmet salay-
cnn T.T.. olduunu sanmasnn mmkn olduu, taraf deiikliinin
drstlk kuralna aykr olmad belirtilerek taraf deiikliini kabul
edilmi, davacnn hizmet alp almadnn ve bundan tr borlu olup
olmadnn tespitinin mahkemenin grevine girmedii, davaya bakma
grevinin Tketici Mahkemesine ait olduu belirtilerek davann grev ne-
deniyle usulden reddine karar verilmi, hkm davac vekili tarafndan
temyiz edilmitir.
Temyiz yolu ile Dairemizin nne gelen uyumazlk, Mahkemenin g-
revi noktasnda olup, taraflar arasndaki ilikinin hukuksal niteliinin ne
olduu, eldeki davaya genel hkmlere gre Asliye Hukuk Mahkemesin-
de mi, yoksa 4077 sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun h-
kmlerine gre Tketici Mahkemesinde mi baklmas gerektii noktasn-
da toplanmaktadr.
Grlmekte olan davada davac, takibe dayanak yaplan abone szle-
mesindeki imzann kendisine ait olmadn, imzann sahte olduunu, da-
valdan byle bir hizmet almadn, sahte imza ile dzenlenmi hizmet ve
abonelik szlemesi nedeniyle borlu olmadnn tespitini talep etmitir.
4822 Sayl Yasa ile deiik 4077 sayl Tketicinin Korunmas Hak-
knda Kanunun Ama balkl 1.maddesinde yasann amac aklandk-
tan sonra kapsam balkl 2. maddesinde Bu kanun, birinci maddesinde
belirtilen amalarla mal ve hizmet piyasalarnda tketicinin taraflardan
birini oluturduu her trl tketici ilemini kapsar. Hkmne yer ve-
rilmitir. Yasann 3. maddesinde mal; alverie konu olan tanr eyay,
konut ve tatil amal tanmaz mallar ve elektronik ortamda kullanlmak
zere hazrlanan yazlm, ses, grnt ve benzeri gayri maddi mallar ifa-
de eder. Satc; kamu tzel kiileri de dahil olmak zere ticari ve mesle-
ki faaliyetleri kapsamnda tketiciye mal sunan gerek veya tzel kiile-
ri kapsar. Tketici ise bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan
amalarla edinen, kullanan veya yararlanan gerek ya da tzel kiiyi ifade
eder, eklinde tanmlanmtr.
Bir hukuki ilemin 4077 Sayl Yasa kapsamnda kaldnn kabul

edilmesi iin yasann amac ierisinde, yukarda tanmlar verilen taraflar
arasnda mal ve hizmet satna ilikin bir hukuki ilemin olmas gerekir.
4077 sayl Yasann 23.maddesi bu kanunun uygulanmas ile ilgili her
trl ihtilafa tketici mahkemelerinde baklacan ngrmtr.
Somut olayda, taraflar arasnda abonelik szlemesinin bulunmas
halinde uyumazlk nitelii itibariyle Tketicinin Korunmas Hakkndaki
Kanun kapsamnda kalacandan, davaya bakmaya Tketici Mahkemesi
grevlidir. Ancak, mahkemece, taraflar arasnda abonelik szlemesinin
kurulup kurulmad ynnde aratrma yaplmadan davaya bakmaya
tketici mahkemesi grevlidir, gerekesiyle davann reddi cihetine gidil-
mitir.
Mahkemece, abonelik szlemesinin asl ve ekleri dosyaya celp edile-
rek, szlemedeki imzann aidiyeti hususunda bilirkii incelemesi yapt-
rlarak, imzann davacya ait olmas durumunda imdiki gibi grevsizlik
karar verilmesi, imza davacya ait deil ise iin esas hakknda hkm
kurulmas gerekirken, belirtilen konularda aratrma ve inceleme yapl-
madan eksik inceleme sonucu karar verilmesi usul ve yasaya aykr olup,
bozmay gerektirir.
Bu itibarla yukarda aklanan esaslar gznnde tutulmakszn yazl
ekilde hkm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar bu nedenlerle yerinde ol-
duundan kabul ile hkmn HUMKun 428.maddesi gereince BOZUL-
MASINA ve pein alnan temyiz harcnn istek halinde temyiz edene iade-
sine, 07.11.2013 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
GC KAYBININ TESPT

ZLENECEK YOL
ZET: Trafik kazasnda doan yaralanmadan do-

lay oluan igc kayb Sosyal Sigortalar Salk
lemleri Tzne gre belirlenmelidir.*
Y. 4. HD. E: 2008/13399 K: 2009/8103 T.18.06.2009
Dava, trafik kazas sonucu yararlanmadan dolay uranlan maddi ve

manevi zararn detilmesi istemine ilikindir. Yerel mahkemece istemin
bir blm kabul edilmi; karar, taraflarca temyiz olunmutur.
Davaclar, davalnn yol at trafik kazas sonucu yaralanmadan dola-
y srekli i grmez hale geldiklerini belirterek tedavi giderleri ile birlikte
i gremezlik zararlarnn da detilmesi isteminde bulunmulardr. Yerel
mahkemece, davaclarn iyileme sreleri dikkate alnarak geici i gre-
mezlik zararlarnn detilmesine karar verilmitir. Davaclar srekli i
grmezlik zararlarnn da detilmesi istediklerine gre Adli Tp Kurumu
Yasasnn 16/II-c maddesi gereince, meslekte kazanma gc kayb ko-
nusunda bilimsel ve teknik grlerini bildirmekle grevli Adli Tp Kuru-
mu 3. htisas Kurulundan alnacak SSK Salk lemleri Tzne uygun
raporla davaclarn i gremezlik oranlar belirlendikten sonra varlacak
sonuca gre zarar kapsam belirlenmesi gerekir.
Yerel mahkemece, aklanan ynler gzetilmeyerek yerinde olmayan
gerekeyle yazl biimde karar verilmi olmas usul ve yasaya uygun d-
mediinden kararn bozulmas gerekmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda gsterilen nedenlerle davaclar yara-
rna bozulmasna, bozma nedenine gre davalnn temyiz itirazlarnn in-
celenmesine imdilik yer olmadna ve temyiz eden davaclardan pein
alnan harcn istek halinde geri verilmesine 18.06.2009 gnnde oybirli-
iyle karar verildi.
* Dergimizin bu saysnda yaymlanan Yargtay 10. ve 17. Hukuk Dairesi kararlarna baknz.
ALE BAKANININ SORUMLULUU

ALE MAHKEMES
ZET: Reit olmayan ocuun sebebiyet verdii

kaza sebebiyle ev bakan babaya kar alan
tazminat davasna Aile mahkemesinde baklr.*
Y. 4. HD. E: 2009/9442 K: 2010/5246 T: 03.05.2010
Dava, trafik kazas nedeniyle yaralanmadan dolay uranlan maddi ve

manevi zararn detilmesi istemine ilikindir. Yerel mahkemece istemin
bir blm kabul edilmi; karar, davac ve davallardan N.F. tarafndan
temyiz olunmutur.
Davac; davallardan M.F.nin, src belgesiz olarak kulland ara
ile kendisine arparak yaralanmasna yol aan ergin olmayan oul dier
daval N.F.nin haksz eyleminden dolay Medeni Yasann 369. maddesi
gereince, ev bakan sfatyla sorumlu tutulmasn istemitir.
Yerel Mahkemece, aile bakan olan davallardan M.F. hakkndaki is-
temin bir yllk zamanamna bal olduu gerekesiyle ad geen daval
ynnden istemin zamanam nedeniyle reddine, dier davallar ynn-
den ise istemin bir blmnn kabulne karar verilmitir.
4787 sayl Aile Mahkemesinin Kurulu Grev ve Yarglama Usulle-
rine Dair Yasann 4/1.maddesi gereince, 4721 sayl Medeni Yasann
ikinci Kitabndan doan dava ve ilere aile mahkemesinde baklr. Somut
olayda Medeni Yasann kinci Kitab ierisinde yer alan 369. maddenin
uygulanmas gerektiinden eldeki davaya aile mahkemesinde baklmas
gerekir.
Yerel mahkemece aklanan ynler gzetilerek, mahkemenin grevsiz-
lii nedeniyle dava dilekesinin reddine karar verilmesi gerekirken iin
esasnn incelenmi olmas usul ve yasaya uygun dmediinden kararn
bozulmas gerekmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda gsterilen nedenle BOZULMASINA,
bozma nedenine gre taraflarn teki temyiz itirazlarnn incelenmesine
imdilik yer olmadna ve temyiz eden taraflardan pein alnan harlarn
istekleri halinde geri verilmesine 03.05.2010 gnnde oybirliiyle karar
verildi.
* Gnderen: Av. Orhan Rzgar, Bursa Barosu
DESTEKTEN YOKSUN KALMA

KIZ OCUUN DESTEK SRES
ZET: lenin kz ocuklar iin ya ve muhtalk

snrnn 22 ya olduu kabul edilerek destekten
yoksun kalma tazminat hesaplanmaldr.
Y. 4. HD. E: 2010/12929 K: 2012/863 T: 25.01.2012
Dava, destekleri trafik kazasnda hayatn kaybeden davaclarn des-

tek tazminat ve manevi tazminat, ayn kazada yaralanan davac D.nin
igremezlik ve manevi tazminat talebinden ibarettir.Mahkemece davann
ksmen kabulne karar verilmi; hkm, daval A.V. tarafndan temyiz
edilmitir.
Dosya arasnda mevcut bilgi ve belgeler incelendiinde; dava nedeni
trafik kazasnn bir ksm davaclarn desteinin asli kusuru ile meydana
geldii, destein idaresindeki motosiklette yolcu olan destekle akrabal
olmayan dier davac D.nin yeraland, mahkemenin destein kyde ya-
ayan 17 yanda bekar kz N. ile 16 yanda olan ortaokul/lise rencisi
R.nin 25 yana kadar, 19 yandaki bekar olu F.nin 22 yana kadar,
21 yanda olan bekar Z.nin 25 yana kadar ve 29 yanda olan bekar
kz E.nin 35 yana kadar destek greceinin kabul edildii anlalmtr.
Destekten yoksun kalma tazminat, lenin sa kalan ocuklarnn as-
kerlik sreleri ve eitim durumlar gibi bir zel durumlar yok ise destek
ve muhtalk ya snrnn en ge 22 ya olduu kabul edilmeli, 22 yan-
dan sonras dnem iin destek hesab yaplmamaldr. u halde mahke-
mece davac E. yararna 35 yana kadar, dier davac kz ocuklar R. , Z.
ve N. yararna 25 yana kadar destek hesab yaplmas doru olmam,
kararn bu ynlerden temyiz eden daval yararna bozulmas gerekmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda (2) sayl bentte gsterilen nedenlerle
BOZULMASINA, dier temyiz itirazlarnn (1) nolu bentteki nedenlerle
reddine ve pein alnan harcn istek halinde geri verilmesine, 25.01.2012
gnnde oybirliiyle karar verildi.
KLK HAKLARI

ZNSZ RESM KULLANIMI
ZET: Verilen haberle, olayla ilgisi bulunmayan

davaclarn, ete yesi gibi olarak gsterilmi ol-
malar ve fotoraflarnn izinsiz yaynlanmas hu-
kuka aykr olup kiilik haklarna saldr oluturur.
Y.4. HD. E.2012/3614 K.2012/14910 T.11.10.2012
Dava, basn yoluyla kiilik haklarna saldrdan dolay uranlan mane-

vi zararn detilmesi istemine ilikindir.
Davaclar Bodrum ilesinde yaplan yat yarlar srasnda, bir yat ze-
rinde hatra olarak ektirdikleri fotorafn, A. Gazetesinin 26.08.2008
tarihli saysnda birinci sayfada FBI listesindeki hacker paralar byle
yemi balyl verilen ve devamndaki 15.sayfada vurgun paras hatra-
s bal altndaki haberde yaynlanarak kendilerinin ete yesi olarak
gsterildiklerini ve bylece kiilik haklarna saldrda bulunulduunu ile-
ri srerek manevi tazminat istemilerdir.
Davallar ise; dava konusu haberin gerek ve gncel olduunu, haberin
hukuka uygun olduunu, davacnn kiilik haklarna saldrnn sz konu-
su olmadn belirterek davann reddedilmesi gerektiini savunmutur.
Yerel mahkemece, .dava konusu haberde, emniyet glerince ya-
plan operasyon hakknda bilgi verildii, ele alnan konu bakmndan
haberin yaymlanmasnda kamu yarar bulunduu, haberin ve fotorafn
kaynann resmi merciler olduu, davaclarn fotoraf yaynlanm olsa
da ak kimlik bilgilerinin yazlmam olduu ve davaclarn rgt yesi
olduklarna dair bir bilgiye yer verilmedii. Gerekesiyle istem redde-
dilmi; karar, davaclar tarafndan temyiz olunmutur.
Dava konusu A Gazetesinin 26.08.2008 tarihli saysnda birinci sayfa-
da FBI listesindeki hacker paralar byle yemi, bal altnda Dnyay
dolandran sanal vurguncular binlerce kiinin hesabndan boalttklar
milyon dolarlarla keyif srm. Liderliini yapt etenin beyni ise FBI
listesinde en tehlikeli ikinci hacker olarak yer alan Ercan F. denilerek
ve davaclarn da bulunduu fotoraf kullanlarak haber yapld, fotoraf
etrafndaki yazda Yelkenliye benzeyen Dubai Otelinde kalan Hackerlar
byle poz verdi denilerek habere devam edildii, sayfadaki haberin so-
nunda 15 sayfaya atf yaplarak, 15. Sayfadaki Vurgun paras hatras

bal altndaki haberde ayn fotoraf kullanlarak ve fotoraf altnda
Gnl 15 bin dolara yat keyfi Zanllardan E.F.nin boaltt hesap-
lardan elde ettii paralar yorgan gibi zerine rtt fotoraf soruturma
dosyasna eklendi. Baz zanllarn zellikle Dubaideki 7 yldzl Burj Al
Arab Otelinde ektirdii fotoraflarla gnl 15 bin Dolara kiraladklar
yatlarda ekilmi fotoraflar ortaya kt. eklinde habere devam edildi-
i grlmtr.
Dosyadaki kantlara gre; davaclardan D.B.nin, bir seyahat ve turizm
irketinin ynetim kurulu bakan olduu, dier davacnn da yat kaptan
olduu, davaclarn, yat yarlar srasnda cep telefonu ile hatra olarak
ektirmi olduklar fotorafn, internet yolu ile bankalar dolandran bir
sanal etenin yakalanmas iin yaplan operasyonlarla ilgili yaplan haber-
de izinsiz olarak kullanld, davaclarn yazda sz edilen ete ile hibir
ilgilerinin bulunmad anlalmaktadr. Yukarda aklanan biimde ve-
rilen haberle, olayla ilgisi bulunmayan davaclarn, ete yesi gibi olarak
gsterilmi olmalar, onlarn kiilik hakkna saldr oluturur. Gereklii
kantlanamadndan hukuka aykr olduu anlalan bu yayn nedeniyle
davaclarn kiilik haklar zarar grmtr. Kural olarak bir kimsenin
fotorafnn izinsiz yaynlanmas da hukuka aykr olup kiilik haklar-
na saldr oluturur. Bu nedenle davaclarn, fotoraflarnn altna ayrca
isimlerinni yazlmam olmasnn sonuca etkisi yoktur.
Yerel mahkemece aklanan ynler gzetilerek, davaclar yararna ola-
ya uygun decek bir tutarda manevi tazminat takdir edilmesi gerekir-
ken, yerinde olmayan yazl gerekeyle istemin tmden reddedilmi olma-
s usul ve yasaya uygun dmediinden kararn bozulmas gerekmitir.
GC KAYBININ TESPT

PMF TABLOSU
ZET: Yaralanmadan doan igc kaybn tespit

eden rapor Sosyal Sigortalar Salk lemleri T-
zne gre dzenlenmelidir.
Ortalama yaam sresi PMF yaam tablosuna
gre belirlenmelidir.
Y. 4. HD. E: 2012/7104 K: 2013/6433 T: 08.04.2013
1-Dosyadaki yazlara, kararn dayand kantlarla yasaya uygun gerek-

tirici nedenlere, zellikle delillerin deerlendirilmesinde bir isabetsizlik
grlmemesine gre daval Y.G.nin aadaki bendin kapsam dndaki
temyiz itirazlar reddedilmelidir.
2-Davalnn dier temyiz itirazlarna gelince;
Dava, trafik kazas nedeniyle yaralanmadan kaynaklanan maddi ve
manevi tazminat davasdr. Mahkemece, istemin bir blm kabul edil-
mi, karar davallardan Y.G. vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Davac, daval src Y.G.in kusurlu olarak davacya arpp yaralan-
masna neden olduunu beyanla maddi ve manevi tazminat isteminde bu-
lunmulardr.
a) Dosya iindeki bilgi ve belgelerden; mahkemece Trabzon Adli Tp
Kurumu Bakanlndan alnan maluliyet orann gsterir raporu esas
alnarak istemin bir blmnn kabulne karar verildii anlalmakta-
dr. Ancak, sz konusu rapordaki maluliyet orannn Sosyal Sigorta Sa-
lk lemleri Tzne uygun dzenlenmedii grlmektedir.
Yine; destekten yoksunluk tazminat hesap raporu ise CSO 1980 muh-
temel yaam tablosu esas alnarak dzenlenmitir.
Dairemizin ve giderek Yargtayn yerleik uygulamasna gre maluliyet
orannn, Sosyal Sigorta Salk lemleri Tzne gre, yaam sreleri-
nin de, PMF yaam tablosuna gre hesaplanmas gerekmektedir.
u durumda mahkemece, Sosyal Sigorta Salk lemleri Tzne
gre ya ve meslek grubu gzetilerek, Adli Tp Kurumu veya niversitele-
rin ilgili blmlerinden alnacak maluliyet orann gsterir rapor ve PMF
yaam tablosuna gre hesaplanacak destekten yoksun kalma tazminat
raporu alnarak sonucuna gre ve bir karar vermek gerekirken eksik in-
celeme ile karar verilmesi isabetli olmam, kararn bu nedenle bozulmas
gerekmitir.
b) Ayrca, dosya kapsamndan, davac M.in maluliyetinin kaza sra-
snda bana ald darbeden kaynakland anlalmaktadr. Motorsiklet
kask, oluabilecek kaza ve darbelerde zarar en aza indirmek ve engelle-
mek iin kullanlmas zorunlu bir aksesuar olup kaza srasnda davacnn
kask takmamas mterafik (Birlikte) kusur oluturacaktr. Bu nedenle,
mahkemece olay annda davacnn kask takarak kendi can gvenlii iin
gereken nlemi alp almadnn aratrlmas, takmam ise hesaplana-
cak tazminattan olay tarihinde yrrlkte bulunan 818 sayl Borlar Ka-
nunu 44. madde uyarnca uygun bir hakkaniyet indirimi yaplmas gere-
kirken eksik inceleme ile karar verilmesi doru bulunmam ve kararn
bu nedenle de bozulmas gerekmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda (2 a-b) nolu bentlerde gsterilen ne-
denlerle BOZULMASINA, davalnn dier temyiz itirazlarnn ilk bentte
gsterilen nedenlerle reddine ve pein alnan harcn istek halinde geri
verilmesine, 08.04.2013 gnnde oybirliiyle karar verildi.
KAMULATIRMA LEMNN LGLSNE

TEBL EDLMES ARTI
ZET: Kamulatrma bedelinin artrlmas dava-

snda hak drc sre tebligatla balar.
Y. 5. HD. E: 2013/20235 K: 2014/4703 T: 25.02.2014
Dava, kamulatrma bedelinin artrlmas istemine ilikindir.

Mahkemece davann reddine karar verilmi; hkm, davaclar vekilin-
ce temyiz edilmitir.
Kamulatrma ilemi davaclar murisi S.Y.S. adna 05.07.1975 tari-
hinde muhtara tebli edilmitir. 7201 sayl Tebligat Yasasnn 20,21 ve
Tzn 28. maddelerine uygun bir tebligat olmad ve kamulatrma
ilemleri 2942 sayl Kamulatrma Kanununun 25. maddesi gereince
mal sahibi iin 13. madde uyarnca yaplan tebligatla balayacandan
iin esasna girilerek hkm kurulmas gerekirken, hak drc sre
nedeniyle davann reddine karar verilmesi,
Doru grlmemitir.
Davaclar vekilinin temyiz itirazlar yerinde olduundan hkmn ak-
lanan nedenlerle HUMKun 428. maddesi gereince BOZULMASINA, pe-
in alnan temyiz harcnn istenildiinde iadesine ve temyize bavurma
harcnn Hazineye irad kaydedilmesine, 25.02.2014 gnnde oybirliiyle
karar verildi.
KAMULATIRMASIZ ELATMA
ZET: Tanmazn imar kstlamasndan kaynakl

uyumazlklara idari yargda baklr.
Y. 5. HD. E: 2013/23222 K: 2014/5270 T: 27.02.2014
Kamulatrmasz el atlan tanmaz bedelinin tahsili istemine ilikin

davada mahkemece davann kabulne dair karar, taraf vekillerinin tem-
yizi zerine Dairemizce onanm, bu karara kar daval idare vekilince
karar dzeltme isteminde bulunulmutur.
Dosyada bulunan kant ve belgelerden; dava konusu tanmazn mer-
li Baraj Mutlak Koruma Alan olarak ayrlm olduu, ancak tanmaza
daval idarece fiilen el atlmad anlalmtr.
11.06.2013 tarihinde yrrle giren 6487 Sayl Yasann 21. madde-
si ile Kamulatrma Kanununun geici 6. maddesinde yaplan deiiklik
ile; Uygulama imar planlarnda umumi hizmetlere ve resmi kurumlara
ayrlmak suretiyle veya ilgili kanunlarn uygulamasyla tasarrufu kstla-
nan tanmazlar hakknda, 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayl mar Kanu-
nunda ngrlen idari bavuru ve ilemler tamamlandktan sonra idari
yargda dava alabilir. Bu madde hkmleri karara balanmam veya
karar kesinlememi tm davalara uygulanr. Hkm getirilmitir.
te yandan Anayasa Mahkemesinin 25.09.2013 gn 2013/93 Esas,
2013/101 Karar sayl ilamnda da; Kamulatrmasz el atmadan sz edi-
lebilmesi iin tanmaz zilyetliinin idareye gemesi ve tanmazn fiilen
kamu hizmetine tahsis edilmi olmas gerektii; imar kstlamalarnda ta-
nmazn zilyetliinin malikte kalmaya devam etmekte olup, yalnzca ma-
likin tasarruf yetkisinin, ilgili mevzuattan kaynaklanan baz kstlamalara
maruz kald, bu nedenle imar kstlamalarndan kaynaklanan tazminat
davalarnn idari yargda alabilecei kabul edilmi olup,
Davann idari yargda grlmesi gerektiinden, dava dilekesinin g-
rev ynnden reddi yerine, kabulne dair hkmn bozulmas gerekirken
onand anlalmakla;
Daval idare vekilinin karar dzeltme isteminin kabul ile Dairemizin
04.06.2013 gn ve 2013/9470-11701 sayl onama kararnn kaldrlma-
sna, hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, davaldan
pein alnan temyiz ve karar dzeltme harlar ile davacdan pein alnan
temyiz harlarnn istenildiinde iadesine ve temyize bavurma harlar-
nn Hazineye irad kaydedilmesine, 27.02.2014 gnnde oybirliiyle karar
verildi.
KRA DAVALARI

GREVL MAHKEME
ZET: Kira ilikisinden doan davalarda Sulh

Hukuk Mahkemesi grevlidir.
Y. 6. HD. E: 2013/4054 K: 2013/15230 T: 13.11.2013
Dava, kira alaca nedeniyle yaplan icra takibine itirazn iptali istemi-
ne ilikindir. Mahkemece, HMKnn 2. maddesi gerei Asliye Ticaret Mah-
kemesinin grevli olduundan bahisle dava dilekesinin grev ynnden
reddine karar verilmi, hkm davac vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Davac vekili dava dilekesinde, 01.10.2010 tarihli szleme ile kira-
c olan davalya kalp malzemelerinin kiralandn, kira bedelinin tahsili
iin cari hesaba dayanlarak balatlan takibe davalnn itiraz ettiini be-
lirterek itirazn iptaline karar verilmesini talep etmi, daval ise davann
reddini savunmutur. Mahkemece kira szlemesinin tanmaza deil
tanrlara ilikin olduu gerekesiyle HMK 2. maddesine gre Asliye Ti-
caret Mahkemesinin grevli olduu belirtilerek dava dilekesinin grev
sebebiyle reddine karar verilmitir.
01.10.2011 tarihinde yrrle giren 6100 sayl HMKnn 4/1-a mad-
desine gre Kiralanan tanmazlarn, 09.06.1932 tarihli ve 2004 sayl
cra ve flas Kanununa gre ilamsz icra yoluyla tahliyesine ilikin h-
kmler ayrk olmak zere, kira ilikisinden doan alacak davalar da da-
hil olmak zere tm uyumazlklar konu alan davalar ile bu davalara
kar alan davalarda Sulh Hukuk Mahkemesi grevlidir. Mahkemelerin
grevi kamu dzenine ilikin kurallardan olup, yarglamann her aama-
snda istek zerine ya da resen gzetilmesi gerekir. Taraflar arasndaki
davann kira ilikisinden kaynakland konusunda uyumazlk bulun-
mamaktadr. Yukarda belirtilen hkmn tanr tanmaz ayrm ol-
makszn tm kira ilikilerinde uygulanmas gerekir. Bu nedenle mahke-
mece iin esasna girilerek sonucuna gre bir karar verilmesi gerekirken,
yazl gerekeyle grevsizlik karar verilmesi usul ve yasaya aykrdr.
Hkm bu nedenle bozulmaldr.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle temyiz itirazlarnn kabul ile 6100 sa-
yl HMKya 6217 Sayl Kanunla eklenen geici 3.madde hkm gzeti-
lerek HUMKun 428. maddesi uyarnca hkmn BOZULMASINA, istek
halinde pein alnan temyiz harcnn temyiz edene iadesine, 13.11.2013
tarihinde oybirliiyle karar verildi.
KRA ARTI ORANLARI
ZET: Yeni Borlar Kanununun kira artna ili-

kin dzenlemesi kamu dzenine ilikindir.
Bu nedenle kira art oranlar retici fiyat endeksi
art oranlarn amamaldr.*
Y. 6. HD. E: 2013/13435 K: 2013/16370 T: 05.12.2013
Davac dava dilekesinde, davalnn 01.09.2008 tarihli kira szlemesi
ile mvekkilinin kiracs olduunu; Austos 2010Ocak 2013 aras (2012
yl Ekim ay hari) aylara ilikin toplam 56.100.00 TL kira bedelinin
tahsili iin icra takibi yaptn, davalnn takibe itiraz ettiini, itirazn
haksz olduunu belirterek itirazn kaldrlmasna, icra inkar tazminatna
ve tahliyeye karar verilmesini talep etmitir. Daval, talebe konu alacan
TFEye gre hesap edilmediini belirterek borca itiraz etmi; yarglama
srasnda da itirazn tekrarlamtr. Taraflar arasnda 01.09.2008 tarihli
kira szlemesine ilikin uyumazlk bulunmamaktadr.Kira szleme-
sinde aylk kira bedeli 1.500.00 TL.olup, kira szlemesinin 6.madde-
sinde kira bedelinin her yl Trkiye statistik Kurumu Tketici Fiyat En-
deksi orannda arttrlaca kaarlatrlmtr. 1 Temmuz 2012 tarihinde
yrrle giren 6098 sayl Trk Borlar Kanununun 344. maddesinde
Taraflarn yenilenen kira dnemlerinde uygulanacak kira bedeline ilikin
anlamalarnn, bir nceki kira ylnn retici fiyat endeksindeki art ora-
nn gememesi kouluyla geerlidir. Bu kural, bir yldan daha uzun sre-
li kira szlemelerinde de uygulanr. Hkm, Trk Borlar Kanununun
Yrrl ve Uygulama ekli Hakkndaki Kanunun 2. maddesinde ge-
mie etkili olma bal altnda Trk Borlar Kanununun kamu dzeni-
ne ve genel ahlaka ilikin kurallar gerekletirdikleri tarihe baklmaks-
zn, btn fiil ve ilemlere uygulanr. Hkm, ayn Kanunun 7. madde-
sinde ise grlmekte olan davalara ilikin uygulama bal altnda Trk
* Legalbank Hukuk Sitesinden alnmtr.

Borlar Kanununun kamu dzenine ve genel ahlaka ilikin kurallar ile

geici demelere ilikin 76., faize ilikin 88., temerrt faizine ilikin 120.
ve ar ifa glne ilikin 138.maddesi, grlmekte olan davalara da
uygulanr. Hkm yer almaktadr.Trk Borlar Kanununun kira artna
ilikin 344. maddesindeki dzenleme kiraclar koruyucu nitelikte olup,
kamu dzenine ilikindir. Az yukarda yazl olduu zere Trk Borlar
Kanununun Yrrl ve Uygulama ekli Hakkndaki Kanununun 2 ve
7. maddesi gzetildiinde, TBKnn yrrlnden nce serbest irade ile
belirlenen szlemedeki art oran, bir nceki kira ylndaki retici fiyat
endeksindeki art orann gememek kouluyla geerlidir. O halde, kira
bedeli TBKnnyrrle girdii 01.07.2012 tarihinden sonra, yenilenen
01.09.2012 tarihinden sonraki dnem iin, kira art oran TBKnn 344.
maddesinde belirlenen art orann gemedii lde szlemedeki art
oranna itibar edilerek sonuca gidilmelidir.
Somut olayda szlemedeki art orannn yasal (FE) art orann
getii anlalmaktadr. Bu nedenle mahkemece yukarda aklanan esas
ve ilkeler dorultusunda 01.09.2012 tarihinde balayan kira dnemi iin
kira art retici fiyat endeksindeki (12 aylk ortalama) art oranna gre
belirlenerek hkm altna alnmas gerekirken, yazl ekilde karar veril-
mesi doru deildir.
3-Daval vekilinin vekalet cretine ilikin temyiz itirazlarna gelince;
Yarglama srasnda daval kendisini vekille temsil ettirmitir. Davann
ksmen kabulne karar verildiine gre reddedilen ksm zerinden da-
val lehine vekalet cretine hkmedilmesi gerekirken mahkemece vekalet
creti konusunda olumlu ya da olumsuz bir karar verilmemesi doru de-
ildir.
Karar bu nedenlerle bozulmaldr.
SONU
Yukarda (1) nolu bentte aklanan nedenle hkmn tahliyeye ilikin
blmnn ONANMASINA, (2) ve (3) nolu bentte aklanan nedenlerle
davalnn temyiz itirazlarnn kabul ile 6100 sayl HMKya 6217 sayl
Kanunla eklenen geici 3. madde hkm gzetilerek HUMKun 428.mad-
desi uyarnca kararn alacaa ve vekalet cretine ilikin ksmnn oybirli-
iyle BOZULMASINA, onanan ksm iin temyiz harc pein alndndan
bakaca har alnmasna mahal olmadna 05.12.2013 tarihinde oybirli-
i ile karar verildi.
KRA BORCU

LERDEK AYLARIN KRA PARALARI

MUACCELYET KOULU
ZET: Yeni Borlar Kanununun getirdii dzen-

lemeye gre; Szlemeye ceza koulu konulmak
suretiyle meskenlerde kira bedeli ilememi iler-
deki aylarn kira alacaklarnn muaccel hale geti-
rilmesi mmkn deildir.
Y. 6. HD. E: 2013/15638 K: 2013/16200 T: 02.12.2013
Dava, temerrt nedeni ile kiralanann tahliyesi ve alacak istemine ili-

kindir. Mahkemece davann ksmen kabul ile 4.836 TL.kira alacann
tahsili ile davalnn tahliyesine karar verilmi, hkm daval vekili tara-
fndan temyiz edilmitir.
Davac alacakl, 21.06.2012 tarihinde ektii temerrt ihtarnamesi ile
szlemenin zel artlar 6.maddesindeki muacceliyet artna da daya-
narak dnem sonuna kadar kira parasn istemi, 16.08.2012 tarihinde
at davada ise, 2012 yl Haziran ayndan kira dnemi sonuna kadar
denmeyen kira alacaklarnn tahsili ile kiralanann tahliyesini istemitir.
Daval vekili, davacnn bir yllk kira bedeli istemesinin haksz olduunu,
denmemi kira borcu bulunmadn ileri srerek davann reddini sa-
vunmutur.
6098 Sayl Trk Borlar Kanununun kirac aleyhine dzenleme yasa-
balkl 346. maddesinde; kiracya kira bedeli ve yan giderler dnda
baka bir deme ykmll getirilemeyecei, zellikle kira bedelinin
zamannda denmemesi halinde ceza koulu deneceine veya sonraki
kira bedellerinin muaccel olacana ilikin anlamalarn geersiz oldu-
u dzenlenmitir. Taraflar arasnda dzenlenen kira szlemesinin zel
artlar 6.maddesinde herhangi bir ayn kiras denmediinde ihtara ge-
rek kalmakszn kira dneminin sonuna kadar tm kira parasnn ta-
mam muaccel olur dzenlemesi bulunuyorsa da 01.07.2012 tarihinde
yrrle giren TBKnn 346. maddesi gerei meskenlerde muacceliyet
koulu kaldrlmtr. Daval borlu hakknda ekilen ihtarnamede den-
meyen 2012 yl Haziran ay kiras ile muacceliyet koulu uyarnca dnem
sonuna kadar kira paralarnn da tahsili istenildiine gre kira alaca
bakmndan deerlendirmenin dava tarihi itibariyle denmemi muaccel

kira alaca zerinden yaplmas, temerrt ihtarnn da yine muaccel hale
gelmi Haziran ay zerinden deerlendirilmesi gerekirken, muacceliyet
koulu gereince istenen aylar kirasnn da deerlendirmeye tabi tutulup
bu aylar kirasnn tahsili ile davalnn tahliyesine karar verilmesi, yeni
yasal dzenleme karsnda doru deildir.
Hkm bu nedenle bozulmaldr.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle temyiz itirazlarnn kabul ile 6100 sa-
yl HMKya 6217 Sayl Kanunla eklenen geici 3.madde hkm gzeti-
lerek HUMKun 428.maddesi uyarnca hkmn BOZULMASINA, istek
halinde pein alnan temyiz harcnn temyiz edene iadesine, 02.12.2013
tarihinde oybirlii ile karar verildi.
BRDEN FAZLA KRALAYAN

PAYDAIN HAKLARI
ZET: Kira szlemesini kiralayan sfatyla imza-

lam olan payda kendi payna isabet eden kira
parasn dava ve takip konusu yapabilecektir.
Y. 6. HD. E: 2013/8827 K: 2013/16925 T: 17.12.2013
Dava kira alacann tahsiline ynelik icra takibine yaplan itirazn kal-
drlmas ve tahliye istemine ilikindir. Mahkemece, davann kabulne
dair verilen karar davalnn temyizi zerine Dairemizin 18.03.2013 tarih
ve 1684/4644 sayl karar ile bozulmu, bozma karar zerine davac ve-
kili sresinde karar dzeltme isteminde bulunulmutur.
1-Dzeltilmesi istenen Yargtay ilamyla bunda atf yaplan mahkeme
kararnda yazl gerekeler ve dosyada mevcut belgeler karsnda davac-
nn tahliye istemine ynelik karar dzeltme istei yerinde grlmedii gibi
karar dzeltme istemi 6100 sayl HMKya 6217 Sayl Kanunla eklenen
geici 3.madde hkm gzetilerek HUMKun 440.maddesinde yazl hal-
lerden hibirine de uymadndan Knin 366. HUMKun 442.maddeleri
uyarnca REDDNE,
2-Davacnn alacaa ynelik karar dzeltme istemine gelince; Ki-

ralanan tanmaz payl mlkiyete konu olup, davacnn tapudaki pay
3/16dr. Kira szlemesi L.ve mterekleri ile daval arasnda dzen-
lenmitir. Kiralayan konumundaki Lda kiralanann paydalarndandr.
Szlemeyi davac L. ve mterekleri adna vekil olarak imzalamtr.
Bozma ilamnda her ne kadar icra takibinin kiralayan sfat bulunmayan
ve szlemeyi kefil sfatyla imzalayan tarafndan yapld davann da
ayn ekilde ald, bu durumda davann aktif dava ehliyeti ynnden
reddi gerektii belirtilmi ise de tapu kaydndan anlald zere davac-
nn da kiralananda pay bulunduu bu yn ile kiralayanlar arasnda yer
ald blnebilir kira alaca bakmndan davacnn aktif dava ehliyetinin
bulunduu, davacnn kira parasndan kendi payna isabet eden ksmn
dava ve takip konusu yapabilecei, bu defaki incelemede anlalmtr.
Bu ynyle davacnn alacak ynnden karar dzeltme istemi yerindedir.
SONU
Aklanan nedenlerle davac vekilinin alacaa ilikin karar dzeltme
isteinin kabul ile Dairemizin 18.03.2013 tarih ve 1684/4644 sayl
bozma kararnn alacaa ilikin blmnn kaldrlarak yerel mahkeme
kararnn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, istek halinde
pein alnan karar dzeltme harcnn karar dzeltme talebinde bulunan
davacya iadesine, 17.12.2013 tarihinde oybirlii ile karar verildi.
KRA SRES KRACININ BORLARI

KRA PARASINDA FAZ YEMN DELL
ZET: Kira sresi sona ermeden kiralanan tahli-

ye eden kirac kira sresi sonuna kadar olan kira-
dan sorumludur. Bu durumda kiralanan yerin ne
kadar sreyle bo kalaca bilirkiilerce belirle-
nerek kiracnn borcu saptanmaldr. Szlemede
kiracnn denecei tarih belirlenmi ise, faiz de
bu tarihten itibaren iletilmelidir.
Delil listesindeki sair deliller ibaresi yemin de-
lilini de kapsar.
Uygulanacak faiz yeni Borlar Kanunu hkmle-
rine gre belirlenmelidir.
Y. 6. HD. E: 2013/7207 K: 2014/768 T: 23.01.2014
Dava, kira alacann tahsili istemine ilikindir.Mahkemece davann

ksmen kabulne karar verilmesi zerine, hkm davac vekili ve daval
vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Davada dayanlan 17.02.2006 balang tarihli 1 yl sreli kira szle-
mesi konusunda taraflar arasnda uyumazlk bulunmamaktadr.Szle-
me ile kiralanan daire mesken olarak kullanlmak zere kiralanm olup
aylk kira bedelinin 550 TL olduu, szlemenin 2. Ylda yenilenmesi ha-
linde %20 orannda zam yaplaca, kira bedelinin her ayn 17sinde pein
olarak elden denecei, geciken aylk demelere %30 faiz uygulanaca
belirtilmitir.Szlemenin 11.maddesinde kiracnn bir yldan nce evi
tahliye edemeyecei, kalan kiralar defaten deyecei dzenlenmitir. Da-
vac vekili dava dilekesinde; Davalnn kiralanan meskende 17.02.2006
tarihli kira kontrat ile kiraca iken kira bedellerini demeden ve anahtar
teslim etmeden kiralanan terk ettiini, 17.12.2007 17.02.2008 arasn-
da aylk 600 TL.den 1200 TL, 17.02.2008 tarihinden itibaren aylk 650
TLden 12 aylk 7800 TL kira borcu olduunu, davalnn 2009 yl mays
ayndan sonra kiralananda oturmadn ancak szlemenin 11.maddesi
gereince 17.02.2009-17.02.2010 tarihleri arasndaki 7800 TL kira be-
delinden de sorumlu olduunu, szlemede aylk %30 faiz karralatrl-
dn ancak kat mlkiyeti kanunu uyarnca aylk %5 olarak uygulanmas

gerektiini, bu miktarn yaplacak hesap sonrasnda ortaya kacan faz-
laya ilikin haklar sakl kalmak zere 200 TL faiz alaca bulunduunu
belirterek toplam 17.000 TL alacan dava tarihinden itibaren %5 faizi
ile birlikte davaldan tahsiline karar verilmesini talep etmitir. Daval asil
ve vekili kiralanann 2009 yl Mart aynda tahliye edilerek anahtarlarn
teslim edildiini, kira paralarnn szlemede yazl olduu zere elden
dendiini, davalnn basks zerine evi erken tahliye etmek zorunda
kaldm, kira demeden evde oturmasnn hayatn olaan akna aykr
olduunu, yaplan bir takip veya ihtarn da bulunmadn, belirterek da-
vann reddine karar verilmesini talep etmitir. Mahkemece, davalnn kira
bedellerini dediini belge ile ispat edemedii tanmazn 2009 yl Mays
aylarnda tahliye edildii, belirtilerek tahliye tarihi itibariyle 11.600.00 TL
kira alaca ile talep edilen faiz alaca bakmndan kabul edilen asl ala-
can oranna gre belirlenen 136,47 TLnin davaldan alnarak davacya
verilmesine, asl alacaa dava tarihinden itibaren %5 aylk faiz iletilme-
sine karar verilmitir.
1- Davac vekilinin alacan reddedilen ksmna ilikin temyiz itirazla-
rna gelince;
Daval kiracnn kira sresi sona ermeden kira szlemesini tek tarafl
feshederek kiralanan tahliye etmesi durumunda, kural olarak kira sre-
sinin sonuna kadar kira parasndan sorumludur. Bununla birlikte davac
kiralayann da bu yerin yeniden kiralanmas konusunda gayret gster-
mesi, bylece zararn artmasnn nlenmesi iin kendisine den devi
yapmas gereklidir. Bu durumda davacnn zarar, tahliye tarihinden ki-
ralanann ayn koullarla yeniden kiraya verilebilecei tarihe kadar bo
kald sreye ilikin kira parasndan ibarettir. Dava dilekesinde kira
dnemi sonuna kadar bo kalan aylar kira bedelleri de talep edildiine
gre mahkemece konusunda uzman bilirkiilerle birlikte yerinde keif
yaplarak, tahliye tarihinden sonra kiralanann ayn koullarla ne kadar-
lk sre ierisinde yeniden kiralanabilecei tespit edilerek sonucuna gre
karar verilmesi gerekirken tahliyeden sonraki kira alaca isteminin red-
dedilmesi doru deildir.
2- Davac vekilinin faize ynelik temyiz itirazlarna gelince; 818 sayl
Borlar Kanununun 101/2.(6098 sayl Trk Borlar Kanununun 117/2)
maddesi hkm gerei borcun ifa olunaca zaman szleme ile belirlen-
mi ise ihtar art aranmadan bu gnn bitmesi ile borlu mtemerrit
olur.Daval davacya ait tanmazda kirac olup taraflar arasnda imzala-
nan kira szlemesinin zel artlar 3.Maddesinde aylk kira bedellerinin
her ayn 17sinde pein denecei kararlatrlmtr. Mahkemece, dava-

lnn ilemi faiz ynnden sorumlu olduu miktarn gerektiinde konu-
sunda uzman hesap bilirkiisi araclyla hesaplanarak tespiti ve sonu-
cuna gre karar verilmesi gerekirken, davacnn faiz talebinin balang
tarihi ve uygulamasn gstermedii gerekesi ile kabul edilen asl alacak
miktarna gre oranlama yaplarak tespit edilen faiz alaca ynnden da-
vann ksmen kabulne karar verilmesi doru grlmemitir.
3- Daval vekilinin alacan kabul edilen ksmna ilikin temyiz itiraz-
larna gelince;
Daval vekili, her ne kadar kira bedellerinin szlemede yazl olduu
ekilde elden dendiini savunmu ise de, sunulan delillerle bu savun-
masn kantlayamamtr. Bununla birlikte delil listesinde sair deliller
demekle yemin deliline de dayanm olduundan daval vekiline deme
savunmasna ilikin olarak davacya yemin teklif etme hakk olduu ha-
trlatlarak sonucuna gre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme
sonucu yazl ekilde karar verilmesi doru grlmemitir.
4- Daval vekilinin faize ve faiz oranna ynelik temyiz itirazlarna ge-
lince;
01.07.2012 tarihinde yrrle giren 6098 Sayl Trk Borlar Kanu-
nunun Yrrl ve Uygulama ekli Hakkndaki 6101 Sayl Kanunun
7. maddesinde Trk Borlar Kanununun kamu dzenine ve genel ahlaka
ilikin kurallar ile geici demelere ilikin 76.f aize ilikin 88. Temerrt
faizine ilikin 120. ve ar ifa glne ilikin 138. maddelerinin g-
rlmekte olan davalarda da uygulanaca hkm altna alnmtr.Trk
Borlar Kanununun 120. maddesi gereince, uygulanacak yllk temerrt
faizi oran szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu ta-
rihte yrrlkte bulunan mevzuat hkmlerine gre belirlenir.Szleme
ile kararlatrlacak yllk faiz oran birinci fkra uyarnca belirlenen yllk
faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz.Akdi faiz oran kararlatrlmak-
la birlikte szlemede temerrt faizi kararlatrlmamsa ve yllk akdi
faiz oran da birinci fkrada belirtilen faiz oranndan fazla ise, temerrt
faizi oran hakknda akdi faiz oran geerli olur. Bu durumda mahkemece
davacnn faiz talebi konusunda davann halen derdest olmas nedeni ile
6098 Sayl Trk Borlar Kanununun 120. maddesi erevesinde deer-
lendirme yaplarak sonucuna gre bir karar verilmesi gerekirken asl ala-
caa dava tarihinden itibaren aylk %5 faiz istenilmesine karar verilmesi
de doru grlmemitir.
Hkm bu nedenlerle bozulmaldr.
SONU
Yukarda (1) ve (2) nolu bentlerde aklanan nedenlerle davac vekili-
nin, yukarda (3) ve (4) nolu bentlerde aklanan nedenlerle daval veki-
linin temyiz itirazlarnn kabul ile 6100 sayl HMKya 6217 Sayl Ka-
nunla eklenen geici 3.madde hkm gzetilerek HUMKun 428.maddesi
uyarnca hkmn BOZULMASINA, istek halinde pein alnan temyiz har-
cnn temyiz edenlere iadesine, 23.01.2014 tarihinde oybirlii ile karar
verildi.
YARGITAY 7. HUKUK DARES*
YKLEME BOALTMA LER

HZMET SZLEMES
ZET: Mahallinde keif yaplmal, iyerinin kapa-

sitesi giren kan mal miktarna gre ykleme ve
boaltma ilerinde srekli eleman altrlmas
gerekip gerekmedii iin mevsimlik olup olmad-
belirlenmeli ve davacnn baka yerlerde al-
p almad aratrlmaldr.
Y. 7. HD. E: 2013/3977 K: 2013/2195 T: 05.03.2013
Davac vekili davacnn davallara ait iyerinde alrken i szlemesi-

nin haksz olarak feshedildiini ancak kdem ve ihbar tazminatnn den-
mediini, hafta tatili ile milli bayram ve genel tatil gnlerinde altn,
yllk izinlerini kullanmadn iddia ederek kdem tazminat ile bir ksm
iilik alacaklarnn davaldan tahsiline karar verilmesini talep etmitir.
Davallar vekili davacnn davallara ait iyerinde hizmet akdi ile a-
lmadn, serbest hamal olarak i olduunda ar zerine altn
savunarak davann reddini istemitir.
Mahkemece davacnn davallar nezdinde hizmet akdi ile alt, i
szlemesinin haksz olarak feshedildii, kdem ve ihbar tazminat yann-
da bilirkii raporunda hesap edilen alacaklarnn bulunduu gerekesi ile
davann kabulne karar verilmitir.
Karar davallar vekili temyiz etmitir.
Uyumazlk davac ile davallar arasnda hizmet ilikisi bulunup bu-
lunmad noktasndadr.
Mahkemece bozma ilamna uyularak bozma ilamnda belirtilen dava-
llara kar baka ahslar tarafndan ayn istemlerle alp temyiz incele-
mesinden geerek kesinleen dosyalar gereke gsterilerek bakaca bir
inceleme yaplmadan davacnn davallarn iisi olduu kabul edilmi ise
de, bu kabul yerinde deildir.
* Bu kararlar Mersin Barosu Avukatlarndan Sayn Hulki ZEL tarafndan gnderilmitir.
Zira, mahkemece hkmne uyulan Yargtay 22. Hukuk Dairesinin

04.06.2012 tarih ve 2012/5715 Esas 2012/12206 Karar sayl bozma ila-
mnda davac, davallarn deposunda hamal olarak srekli altn
iddia etmi, davallar ise srekli almann sz konsu olmadn savun-
mulardr. Dosyada davacnn almalarn gsterir kayt ve belge bulun-
mamaktadr. Davac tanklar iddiay, daval tanklar savunmay doru-
layan beyanlarda bulunmulardr. Tank anlatmlar, taraflar arasndaki
ilikinin niteliini duraksamaya yer vermeyecek biimde belirlemeye ye-
terli deildir. Ayn kondua davallara kar alp kesinleen davalara ait
kararlar sunulmu ise de; dosyalar getirtilmedii iin o davalardaki delil
durumunun ve varlan sonucun bu davay etkileyip etkilemedii anlala-
mamaktadr.Toplanan deliller ve mahkemece yaplan aratrma ve ince-
leme taraflar arasndaki ilikinin niteliini duraksamaya yer vermeyecek
biimde belirlemeye yeterli bulunmamaktadr. Davann aydnlatlmas ve
uyumazlk konusu ilikinin niteliinin geree uygun olarak belirlene-
bilmesi iin ncelikle davacnn altn iddia ettii iyerine ait kayt ve
belgelerle ykleme ve boaltma ileri iin yaplan demelere ait belgeler
ve emsal gsterilen davalara ait dosyalar getirtilip incelenmeli, iyerin-
de bilirkii eliinde keif yaplarak iyerininkapasitesi, giren-kan mal
miktarna gre ykleme ve boaltma ilerinde srekli olarak eleman al-
trlmasnn gerekip gerekmedii, iin mevsimlik olup olmad, davacnn
baka iyerlerinde alp almad, i szlemesinin bamllk unsu-
runun gerekleip gereklemedii tespit edilmeli, bundan sonra tm de-
liller yeniden deerlendirilmeye tabi tutularak oluacak sonuca gre bir
karar verilmelidir.
Mahkemece tm bu ynler gzetilmeden eksik incelemeyle yazl e-
kilde karar verilmesi hataldr. eklinde bozma nedenleri belirtilmitir.
Mahkemece bozma ilamna uyulmasna ramen bozma ilamnn ge-
rekleri tam olarak yerine getirilmemi, iyeri kapanmad halde aradan
geen zaman gereke gsterilerek keif yaplmasndan vazgeilmi sadece
emsal dosyalarn getirtilip incelenmesi ile yetinilmitir.
Mahkemece iyerine ait kayt ve belgelerle ykleme ve boaltma ileri
iin yaplan demelere ait belgeler getirtilmeli, bozma ilamnda belirtilen
hususlarn tespiti bakmndan ehil bilirkii veya bilirkiilerin katlm ile
mahallinde keif yaplmal, iyerinin kapasitesi, giren-kan mal miktar-
na gre ykleme ve boaltma ilerinde srekli olarak eleman altrlma-
snn gerekip gerekmedii, iin mevsimlik olup olmad belirlenmeli, da-
vacnn baka yerlerde almas olup olmad aratrlmal, bu tespitler
dosya iindeki emsal dosyalar ve dier tm deliller ile birlikte bir deer-
lendirmeye tabi tutularak taraflar arasnda i szlemesi olup olmad

saptanmaldr. Bu ynler zerinde durulmadan bozma gerekleri yerine
getirilmeden eksik inceleme ve yetersiz gereke ile yazl ekilde hkm
tesisi usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl nedenlerle BOZULMASINA, pe-
in yatrlan harcn istek halinde ilgiliye iadesine, 05.03.2013 gn oybir-
lii ile karar verildi.
NN CRETLERNN DENMEMES

HAKLI FESH HBAR TAZMNATI
ZET: Davacnn; fazla mesai, hafta tatili, ulusal

bayram ve genel tatil ve yllk izin alacaklarnn
denmedii anlalmaktadr. Bu durumda iyeri-
ni terk eden davac iinin hizmet akdini eylemli
ekilde hakl nedenle fesh ettii ve bu balamda
kdem tazminatna hak kazand sonucuna varl-
maldr.
Ancak, bu durumda fesih hakl da olsa ii ihbar
tazminatna hak kazanamaz.
Y. 7. HD. E: 2013/1449 K: 2013/2406 T: 07.03.2013
Davac, davalya ait iyerinde ef garson olarak altn, her gn 12

saat almasnn olduunu ancak fazla mesai alacaklarnn denmedii-
ni, i szlemesinin herhangi bir neden gsterilmeksizin 06.09.2010 ta-
rihinde iveren tarafndan tazminat ile baz iilik alacaklarnn tahsilini
talep etmitir.
Daval, davacnn tm almasnn yasal karln aldn, davacnn
kendi istei ile iyerinden ayrldn ve iyerinden ayrlrken tm alacak-
larn aldna dair belge imzaladn belirterek davann reddini savun-
mutur.
Mahkemece iveren tarafndan i szlemesinin hakl sebeple feshedil-
diinin ispat edilemedii, daval iverenin davacnn ie gelmedii savun-
masnn davacya kdem tazminat dendii ve belgesinin olduu savun-

mas ile eliki oluturduu gerekesiyle davacnn taleplerinin kabulne
karar verilmitir.
inin emeinin karl olan cret ii iin en nemli hak, iveren
iin en temel bortur. 4857 sayl Kanununun 32. maddesinin 4.fkra-
snda, cretin en ge ayda bir denecei kurala balanmtr. 5953 sayl
Basn Kanununun 14. maddesinin aksine, 4857 Sayl Yasada cretin
pein denecei ynnde bir hkm bulunmamaktadr. Buna gre, aksi
bireysel ya da toplu i szlemesinde kararlatrlmad srece iinin
creti bir ay alldktan sonra denmelidir.
cretin denmediinden sz edebilmek iin iinin yasa ya da szle-
me ile belirlenen cret denme dneminin gelmi olmas ve iinin bu
crete hak kazanmas gerekir.
4857 sayl Kanununun 24. maddesinin (II) numaral bendinin (e)
alt bendinde sz edilen cret, geni anlamda cret olarak deerlendiril-
melidir. kramiye, prim, yakacak yardm, giyecek yardm, fazla mesai,
hafta tatili, genel tatil gibi alacaklarn denmemesi durumunda da iinin
hakl fesih imkan bulunmaktadr.
hbar tazminat, belirsiz sreli i szlemesini hakl bir neden olmak-
szn ve usulne uygun bildirim neli tanmadan fesheden tarafn, kar
tarafa demesi gereken bir tazminattr. Buna gre, ncelikle i szleme-
sinin Kanunun 24 ve 25.maddelerinde yazl olan nedenlere dayanmak-
szn usulne uygun olarak ihbar neli tannmam olmas halinde ihbar
tazminat denmelidir. Yine hakl fesih nedeni bulunmakla birlikte, ii
ya da iverenin 26.maddede ngrlen hak drc sre getikten son-
ra fesih yoluna gitmeleri durumunda, kar tarafa ihbar tazminat deme
ykmll doar.
hbar tazminat, i szlemesini fesheden tarafn kar tarafa demesi
gereken bir tazminat olmas nedeniyle, i szlemesini fesheden tarafn
feshi hakl bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatna hak kazanmas
mmkn olmaz. inin 1475 Sayl Yasann 14. maddesi hkmleri uya-
rnca emeklilik, muvazzaf askerlik, evlilik gibi nedenlerle i szlemesini
feshetmesi durumunda ihbar tazminat talep hakk bulunmamaktadr.
Anlan fesihlerde iveren de ihbar tazminat talep edemez.
Somut olayda davac taraf i szlemesinin haksz bir ekilde iveren
tarafndan sonlandrldn, daval taraf ise davacnn kendi istei ile ay-
rlarak iyerini terk ettiini savunmutur. Mahkemece iveren tarafndan
i szlemesinin hakl nedenle feshedildii ispatlanamadndan davac
taleplerinin kabul ynnde hkm kurulmutur. Dosya kapsamna ve

zellikle tank beyanlarna gre davacnn ie gelmemek suretiyle i ak-
dini eylemli olarak feshettii fazla mesai, yllk izin, hafta tatili ve ulusal
bayram ve genel tatil creti alacaklarnn iveren tarafndan zamannda
denmedii anlalmaktadr. Bu durumda davac iinin 4857 sayl
Kanunu 24/2-e maddesi uyarnca i szlemesini hakl nedenle sonlan-
drma imkan domutur. Davac iinin bu hakkn kullanarak i szle-
mesini hakl nedenle feshedip iyerinden ayrld anlaldndan kdem
tazminatna hak kazanaca ancak ihbar tazminatna hak kazanamayaca-
nn kabul gerekir.
Mahkemece bu husus gzetilmeksizin ve daval tarafn savunmasn-
da ileri srd belgenin 1.1.2009 tarihli olduu gzetilmeksizin hatal
deerlendirme sonucu ihbar tazminat talebinin kabulne karar verilmi
olmas hatal olup bozmay gerektirmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl nedenle BOZULMASINA, pein
alnan temyiz harcnn istek halinde daval tarafa iadesine, 07.03.2013
gnnde oybirlii ile karar verildi.
YILLIK ZN HAKKI CRETE DNMES

HAKLI FESH
ZET: Yllk izin zamann belirlemek iverenin

ynetim hakk kapsamndadr.
inin yllk izin cretini isteyebilmesi iin hiz-
met szlemesinin sona ermesi gerekir.
Yllk cretli iznin kullandrlmamasnn hakl fe-
sih sebebi olmas iin ok uzun sre hi izin kul-
landrlmama veya talep edildii halde gereke-
siz olarak izin kullandrlmamas gerekir.
Y. 7. HD. E: 2013/1422 K: 2013/2711 T: 11.03.2013
Taraflar arasnda grlen dava sonucunda verilen hkmn, Yargtayca

incelenmesi taraf vekilleri tarafndan istenilmekle, temyiz isteinin sre-
sinde olduu anlald.
Dosya incelendi, gerei grld:

1-Dosyadaki yazlara, toplanan delillerle kararn dayand kanuni ge-
rektirici sebeplere gre davacnn tm davalnn aadaki bendin kapsa-
m dnda kalan dier temyiz itirazlarnn reddine,
2-Davac, dava dilekesi ile i akdinin devam srasnda baz aylara ait
cretlerinin, fazla alma ve genel tatil cretlerinin eksik olarak dendi-
ini, yllk izinlerinin tamamnn kullandrlmadn bu nedenle ihtarna-
me ekerek i szlemesini feshettiini beyanla aylk cret, fazla alma,
yllk izin, genel tatil creti ile kdem tazminat alacann davaldan tahsi-
line karar verilmesini talep etmitir.
Daval, davacnn ie gelmemeis nedeniyle tutanaklar tutulduunu, da-
vacnn tm iilik alacaklarnn ve cretinin dendiini, szlemeyi ken-
disinin haksz olarak feshetmesi nedeniyle kdem tazminatna hak kazan-
madn ileri srerek davann reddini savunmutur.
Mahkemece, davacnn fazla alma, hafta tatili ve genel tatil creti
alaca ile denmeyen creti bulunmadndan bu taleplerinin reddine,
yllk izin ve kdem tazminat talebinin kabulne karar verilmitir.
Karar taraf vekillerince temyiz edilmitir.
Taraflar arasndaki uyumazlk davacnn i akdini hakl nedenle fes-
hedip etmedii noktasndadr.
Genel olarak i szlemesini fesih hakk, kar tarafa yneltilmesi ge-
reken tek tarafl bir irade beyan ile i szlemesini derhal veya belirli bir
srenin gemesiyle ortadan kaldrabilme yetkisi veren, bozucu yenilik do-
uran bir haktr. inin hakl nedenle i szlemesini derhal feshi 4857
sayl Kanununun 24. maddesinde dzenlenmitir. inin nelli fesih
bildiriminin normative dzenlemesi ise ayn yasann 17. maddesinde ele
alnmtr. Bunun dnda Yasada iinin istifas zel olarak dzenlenmi
deildir.
szlemesinin istifa ile sona ermesi halinde, iinin i gvencesi h-
kmlerinden yararlanmas mmkn olmad gibi, ihbar ve kdem taz-
minatlarna da hak kazanamaz. stifa durumunda iinin iverene ihbar
tazminat demesi ykm ortaya kabileceinden, istifa trndeki bel-
gelerin titizlikle ele alnmas gerekir. mzaya itiraz ya da metin ksmna
ilaveler yapld itiraz mutlak olarak teknik ynden incelenmelidir.
inin hakl bir nedene dayanmadan ve bildirim neli tanmakszn
i szlemesini feshi, istifa olarak deerlendirilmelidir. stifa iradesinin
kar tarafa ulamasyla birlikte i ilikisi sona erer.
Yllk izin zamann belirlemek iverenin ynetim hakk kapsamnda-

dr. Yllk izin hakknn crete dnmesi iin i szlemesinin feshi art-
tr. Bu noktada, szlemenin sona erme eklinin ve hakl nedene dayanp
dayanmadnn nemi bulunmamaktadr. verence yllk cretli iznin
kullandrlmamasnn hakl fesih sebebi oluturabilmesi iin ok uzun
sre hi izin kullandrlmama ya da talep edildii halde gerekesiz olarak
izin kullandrlmamas gereklidir.
Somut olayda, davacnn 25.04.2011 tarihli Mersin 5. Noterliinin
9674 yevmiye nolu ihbarnamesi ile alt sre iinde cret alacaklar-
nn fazla alma cretlerinin ve tatil cretlerin zamannda denmedii-
ni, yllk izinlerinin tamamnn kullandrlmadn bu nedenle i akdini
tek tarafl olarak feshettiini bildirdii, daval iverenin 25, 26, 27 Nisan
2011 tarihli tutanaklarla davacnn ie gelmediini belgeledii, her ne ka-
dar davac, denmeyen bir ksm iilik alacaklar ile hakl fesih nedeniyle
kdem tazminatnn detilmesini talep etmi ise de dosyaya sunulan cret
bordrolar, deme makbuzlar ve tank beyanlar birlikte deerlendiril-
diinde, davacnn denmeyen cret, fazla alma ve genel tatil creti
bulunmad ve cretin ge dendiine dair bir belgenin ve tank beyan-
nn olmadnn 90 gnlk iznin 56 gnn kullandrld, kullanlmayan
34 gnlk izin sresi bulunduu, hi izin kullandrlmama, talep edildii
halde i verence gerekesiz olarak izin kullandrlmamas hallerinin sz
konusu olmadnn anlalmas karsnda i akdinin davac tarafndan
hakl nedenle feshedildiinin kabul mmkn deildir. Davac kdem taz-
minatna hak kazanmad halde mahkemece yllk izninin zamannda
kullandrlmad gerekesiyle kdem tazminatn hak ettii sonucuna va-
rlarak kdem tazminat talebinin kabulne karar verilmesi usul ve yasaya
aykr olup bozma nedenidir.
O halde daval vekilinin bu ynleri amalayan temyiz itirazlar kabul
edilmeli ve hkm bozulmaldr.
SONU
Temyiz olunan kararn, yukarda yazl nedenle BOZULMASINA, pe-
in alnan temyiz harcnn istek halinde davalya iadesine, aada yazl
harcn davacdan alnmasna, 11.03.2013 tarihinde oybirliiyle karar ve-
rildi.
SZLEMEL PERSONEL

HZMET AKD SIFATI
ZET: Somut olayda davac sahne makinisti, k

ve ses grevlisi olarak altrlm olup, bu ha-
liyle yasann belirledii szlemeli personel tan-
mna uygun decek bir i yapmamtr. Bunun
yannda hizmet akdinde olmas gereken dene-
tim, gzetim, zaman, bamllk ve cret unsur-
lar da gereklemitir. O halde davacnn Ka-
nunu kapsamnda ii olduu kabul edilmelidir.
Y. 7. HD. E: 2013/3424 K: 2013/4202 T: 25.03.2013
Davac daval iyerinde figran unvan ile grevlendirildii yazl ise

de, Meslek Lisesi Elektrik Elektronik Blm mezunu olarak dekorcu,
k ve ses dzenleyicisi olarak 01.11.2000-31.12.20104 ve 01.09.2005-
21.01.2006 tarihleri arasnda istihdam edildiini, her iki szlemesinin
de iverence haksz olarak feshedildiini belirterek 2.000.00 TL. kdem
tazminat, 500 TL. ihbar tazminat, 500 TL.yllk izin creti, 500 TL.ulu-
sal bayram ve genel tatil creti, 500 TL.hafta tatili creti ve 2000 TL. fazla
alma creti alacann davaldan tahsilini istemitir.
Daval, idari yargnn grevli olduunu belirterek davann reddini iste-
mitir.
Mahkemece davacnn 657 Sayl Yasann 4/B maddesi kapsamnda
szlemeli personel olarak almas nedeniyle davaya bakmaya adli yarg
yeri deil idari yarg yeri grevli olduundan yarg yolu caiz olmadndan
davann reddine karar verilmitir.
Karar davac temyiz etmitir.
5521 sayl Mahkemeleri Kanununun 1. maddesi uyarnca, Kanu-
nuna gre ii saylan kimselerle iveren veya iveren vekilleri arasnda,
i akdinden veya i kanununa dayanan her trl hak iddialarndan doan
hukuk uyumazlklarnn zm yeri i mahkemeleridir.
Somut olayda davac ile daval idare arasnda davacnn figranlk yap-
masna ilikin szlemeler imzalanmsa da davac tank beyanlarndan
da anlalaca zere sahne makinisti ve k ve ses grevlisi olarak al-
trlmtr.
Mahkemece davacnn 657 Sayl Yasann 4/B maddesi kapsamnda

kald kabul edilmi ise de, 657 Sayl Yasann 4-B maddesinde sz-
lemeli personelin hangi hallerde altrlaca ak olarak belirtilmitir.
Buna gre szlemeli personel, kamu hizmet ve grevlerinin yrtlebil-
mesi amacyla, geici sreler iin esasen kamu grevlisi sfatn tamayan
zel bilgi ve ihtisas olan kiilerin zaruri ve istisnai hallere mahsus olmak
zere altrlr.
Davac sahne makinisti ve k ve ses grevlisi olarak altndan, bu
anlamda yasann arad zorunluluk, istisnailik ve zel mesleki bilgi ko-
ullar gereklememi olup, davac szlemeli personel tanmna uygun
decek bir i de yapmamtr.
Dava konusu hukuki ilikide, hizmet akdinin denetim, gzetim, za-
man, bamllk ve cret unsurlarnn bulunduu, davacnn almala-
rnn 506 sayl Yasa kapsamnda gerekletii, taraflar arasnda hizmet
ilikisinin mevcut olduu, davac 1475 Sayl Yasann 2.ve 4857 Sayl
Yasann 1.maddesine gre ii olup Kanunu kapsamnda yer ald,
uyumazln adli yarg yerinde zlmesi gerektii anlalmaktadr.
Buna gre iin esasna girilerek bir hkm kurulmas gerekirken, yaz-
l ekilde yarg yolu ynnden davann reddine karar verilmesi hatal olup
in alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine 25.03.2013 g-
nnde oybirliiyle karar verildi.
ASGAR GEM NDRMNN NTEL
ZET: Asgari geim indirimi iinin vergiye giden

cretinin bir blmnn iiye iade edilmesidir.
Bu nedenle asgari geim indirimi crete ilave
edilmesi gereken bir sosyal hak deildir.
Y. 7. HD. E: 2013/4101 K: 2013/11443 T: 18.06.2013
Daval vekili davacnn iddialarnn aslsz olduunun savunarak dava-

nn reddini istemitir.
Mahkemece davann ksmen kabulne karar verilmitir.
Hkme esas alnan bilirkii raporunda davacnn cretinin brt 950.00

TL. olduu tespiti yaplarak buna 150.00 TL yemek, 85.80 TL yol creti
ile 59.74 TL asgari geim indirimi eklenerek 1245,54 TL giydirilmi cret
zerinden kdem tazminat hesap edilmitir.
Asgari geim indirimi, bireyin veya ailenin asgari geim dzeyini sa-
layacak blmnn toplam gelirden dlerek vergi d braklmasdr.
Asgari geim indirimi, bir kimsenin vergi deme gcnn ancak, o kimse-
nin fizyolojik varln srdrebilecek gerekli vastalar salandktan son-
ra sz konusu olabilecei noktasndan hareket ederek vergilendirmede
sosyal adaleti salama amacna ynelik olarak ortaya kmtr. Bu kap-
samda asgari geim indirimi, iiye iveren tarafndan salanan nakdi bir
yardm olarak kabul edilemez. Bu nedenle de tazminata esas giydirilmi
cretin hesaplanmasnda asgari geim indirimi miktar plak crete da-
hil edilemez. Bir baka anlatmla asgari geim indirimi giydirilmi cretin
bulunmasnda nazara alnamaz.
Somut olayda, hkme esas alnan bilirkii raporunda, giydirilmi c-
ret bulunurken asgari geim indirimi miktarnn da crete eklenmesi ha-
taldr.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl nedenle BOZULMASINA, aa-
da yazl temyiz harcnn temyiz eden davalya iadesine, 18.06.2013 g-
nnde oyokluu ile karar verildi.
BRANAMEDEK BEDELN ALINDIININ NKARI

VERENN MAL KAYITLARI
ZET: Davac iinin ibranamediki paray alma-

d ynndeki beyan dikkate alnarak, iveren
irketin mali kaytlar zerinde inceleme yaplma-
ldr.
Y .7. HD. E: 2013/5279 K: 2013/12346 T: 01.07.2013
Davac, i akdinin szleme sresinin dolmas nedeniyle haksz olarak

iveren tarafndan feshedildiinden bahisle kdem ve ihbar tazminat ile
fazla mesai, ulusal bayram genel tatil ve yllk izin creti alacaklarnn
detilmesini istemi, daval tarafndan sunulan ibranamedeki meblan
kendisine hi denmediini bildirmitir.
Daval, niversite kendisinin ihale makam olduunu ve davacya de-

me yaplp ibraname alndn savunarak, davann reddini talep etmitir.
Mahkemece, dendii iddia olunan mebla, kdem tazminatndan
mahsup edilmek suretiyle kdem tazminat talebinin ve dier iilik ala-
caklarnn ksmen kabulne karar verilmitir.
Somut olayda, davacnn i akdinin ihale sresinin bitmesi nedeniy-
le feshedildii, her ne kadar daval tarafndan dosyaya kdem tazmina-
t dendiinden bahisle ibraname sunulmu ise de, davacnn bu paray
hi almad ynndeki inkar gz nnde tutularak, bilirkii marifetiyle
daval iveren irketin mali kaytlar incelenmek suretiyle bu parann ka-
ytlarda yer alp almadnn saptanmas ve kacak sonuca gre karar ve-
rilmesi gerekirken demenin yapldnn kabul ile kdem tazminatndan
mahsubu hatal olup bozma nedenidir.
O halde davac vekilinin bu ynleri amalayan temyiz itirazlar kabul
edilmeli ve karar bozulmaldr.
SONU
in alnan temyiz harcnn istek halinde davacya iadesine 01.07.2013 ta-
rihinde oybirliiyle karar verildi.
E ADE

GVEN LKSN ZEDELEYEN DAVRANILAR
ZET: Daval irkette uzun yllar tbbi tantm so-

rumlusu olarak alan davac iinin facebook
kiisel sayfasna irketin retmedii ve baka
firmalar tarafndan retilen rnlerin tantmlar-
na ilikin yazlarn konulmasna msaade etmesi
gven ilikisini zedeleyici nitelikte davrantr.
Y. 7. HD. E: 2013/17272 K: 2013/12524 T: 03.07.2013
Davac vekili, i szlemesinin geerli neden olmakszn feshedildii-

ni belirterek feshin geersizliinin tespitine, ie iadesine, ie balatmama
tazminat ile bota geen sre cretine karar verilmesini istemitir.
Daval vekili ise davacnn facebook sayfasnda W. insulin pompas
artk Trkiyede L. ve S.rn setlerde ve cihazda fark demenize gerek

yok, rezervuar ve infizyon setlerine para vermiyorsunuz, fark yok nk
biz bu ii fark kmasn sizlere yardmc olabilmek adna iki yldr kopart-
maya alyorduk ve baardk artk hizmetinizde paranz sizde kalsn
Trkiye Cumhuriyetinin dedii miktar yetiyor, fark alnacak bir durum
kalmad, J. Hanm, ilginiz iin teekkr ederiz pek yaknda W. Trkiye
Facebook adresinde veya . Adresinden de bizlere ulaabilirsiniz eklin-
de yazlar yazd, bu durumun i szlemesine aykrlk olup yaplan fes-
hin geerli nedene dayandn savunarak davann reddini talep etmitir.
Mahkemece, yaznn .O. tarafndan yazld, bir an iin davac
tarafndan yazld kabul edilse bile daval irketin bahsedilen insulin
pompalar retip ve satn yapmad, iverenle rekabet iine girmedii,
bu durumun baka bir ite alma olarak da deerlendirilemeyecei, i
szlemesinin feshinin geerli ve hakl nedene dayanmad gerekesiyle
Taraflar arasnda uyumazlk i szlemesinin feshinin geerli nedene
dayanp dayanmad noktasnda toplanmtr.
Davac, tbbi tantm sorumlusu olarak yaklak 16 yldan beri daval
irket bnyesinde almtr.
szlemesi, cevap dilekesinde de belirtildii zere davacya ait face-
book kiisel sayfas zerinden yazlan yazlar ve ieriklerinin i szleme-
sinin 4.maddesine aykr davran olup irket dnda bir firma adna yap-
t tantm ve faaliyetler nedeniyle i szlemesinin temelini tekil eden
gven ilikisinin zedelendiinden bahisle feshedilmitir.
Davac, fesih ncesi alnan savunmasnda bahsi geen facebook profi-
linin herkese ak olup bahsedilen iin muhatab ve sahibinin eczac nal
olduunu, kendisinin aile dostlar olduunu, facebook ifresi ve kullanc
adn bata ei, birok kuzeni ve Eczac .de mevcut olduunu, sz ko-
nusu kiilerin zaman zaman bilgisi dahilinde ya da dnda paylamlarda
bulunduklarn, bahsi geen birok paylamn kendisi tarafndan deil
Eczac .ye ait olduunu, irket ve rnleri dnda hibir irket adna
resmi ve gayri resmi olarak hibir tantm ve pazarlama faaliyetinde bu-
lunmadn, kimseden kar salamadn, zel de olsa facebook adresi-
ni aktif kullanmamakta olduunu beyan etmitir.
Dinlenen davac tanklarndan .O., sz konusu yazlar kendisinin
yazdn, gerek davacnn gerekse kendisinin rnn alm-satm iinin
olmadn beyan etmi iken dier davac tanklarnn ise yazlan yazlar
ile ilgili bilgileri olmad anlalmtr.
Taraflar arasnda imzalanm i szlemesinin 4. maddesinde .g-

revli olduu sre iinde ivazl veya ivazsz baka hibir yan ite alamaz
hkm bulunduu grlmtr.
Daval iveren tarafndan feshe konu yazlarda bahsedilen insulin pom-
pas retimi veya satnn irket ve grup irketlerince hem Trkiyede
hem de dnyada retiminin yaplmad bildirilmitir.
Davacya zel/kiisel bilgiler ieren facebook kiisel sayfasnn ifresi-
nin ei dnda kuzenleri ve aile dostlar olan eczac tarafndan bilinmesi
ve bu ifre ile sz konusu eczacnn, davacnn kiisel sayfasna giri yapp
tbbi bir rn ile ilgili yazlar yazmas ve yorum yapmasnn ve zellikle
de iki yl boyunca uratk ve baardk gibi aklamalarn, hayatn olaan
akna aykrlk oluturduu bir gerektir. Kald ki davacnn savunma-
snn kabul edilmesi halinde dahi daval irkette uzun yllar tbbi tantm
sorumlusu olarak alan davacnn facebook kiisel sayfasnn irketin
retmedii ve ancak yazlarn ieriinden baka firmalar tarafndan re-
tildii belirtilen rnlerin tantmlarna ilikin yazlarn yazlmasna m-
saade etmesi ve olayn iverence tespitine kadar bu ynde hibir tedbir
almam olmas dahi daval irket ile davac arasndaki gven ilikisini
zedeleyici nitelikte aykrlk oluturmaktadr. Bu haliyle daval iveren
arafndan yaplan feshin geerli nedene dayandndan davann reddine
karar verilmesi gerekirken kabul hatal olup davacnn ie balatmama
tazminatnn miktarna ynelik temyiz itiraz yerinde deildir.
Belirtilen nedenlerle, 4857 sayl Yasasnn 20/3 maddesi uyarnca
hkmn bozulmak suretiyle ortadan kaldrlmas ve aadaki ekilde ka-
rar verilmesi gerekmitir.
HKM: Yukarda aklanan gereke ile;
1-Mahkeme kararnn BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2-Davann REDDNE,
3-Alnmas gereken 24,30 TL.hartan pein alnan 21,15 TL.harcn
mahsubu ile kalan, 3,15 TL.har giderinin davacdan alnarak Hazineye
gelir kaydna,
4-Davacnn yapm olduu yarglama giderinin zerinde braklmas-
na, davalnn yapt 70.00 TL.yarglama giderinin davacdan tahsili ile
davalya denmesine,
5-Karar tarihinde yrrlkte bulunan AATne gre 1.320.00 TL.avu-
katlk cretinin davacdan alnarak davalya verilmesine,
6-Artan gider ve delil avansnn ilgilisine iadesine,

7-Pein alnan temyiz harcnn istei halinde davalya iadesine, tem-
yiz harc pein alndndan davacdan har alnmasna yer olmadna,
03.07.2013 gnnde oybirliiyle KESN olarak karar verildi.
YILLIK ZN HAKKI CRETE DNME

SPAT KLFET ZAMANAIMI
ZET: Yllk izin hakknn crete dnmesi iin

i szlemesinin feshi arttr. Bu noktada szle-
menin hakl ya da haksz sona erdiinin nemi
yoktur.
Yllk izinlerin kullanldn ispat yk iverene
aittir. veren bu ykmlln imzal izin def-
teri ya da edeerde delil ile yerine getirecektir.
zin cretinde zamanam akdin feshi tarihinden
itibaren balar.
Y. 7. HD. E: 2013/5219 K: 2013/13279 T: 12.07.2013
Taraflar arasnda uyumazlk, iinin kullandrlmayan izin srelerine

ait cretlere hak kazanp kazanmad noktasnda toplanmaktadr.
4857 Sayl Kanununun 59. maddesinde, i szlemesinin herhangi
bir nedenle sona ermesi halinde, iiye kullandrlmayan yllk izin sre-
lerine ait cretlerin son cret zerinden denecei hkme balanmtr.
Yllk izin hakknn crete dnmesi iin i szlemesinin feshi arttr.
Bu noktada, szlemenin sona erme eklinin ve hakl nedene dayanp
dayanmadnn nemi bulunmamaktadr.
Yllk izinlerin kullandrlmad noktasnda ispat yk iverene aittir.
veren yllk izinlerin kullandrldn imzal izin defteri veya edeer bir
belge ile kntlamaladr. Bu konuda ispat yk zerinde olan iveren, i-
iye yemin teklif edebilir.
Aktin feshi halinde kullanlmayan yllk izin srelerine ait cret, iinin
kendisine veya hak sahiplerine denir. Bylece, i szlemesinin feshinde
kullanlmayan yllk cretli izin hakk izin alacana dnr.Bu nedenle
zamanam da i szlemesinin feshinden itibaren ilemeye balar.
Somut olayda dosyaya sunulan davacnn imzasn ieren izin defte-

rinde, davac iinin 16.05.2009-03.06.2009 tarihleri aras 14 gn ve
17.05.2010 03.06.2010 tarihleri arasnda 14 gn olmak zere toplam
28 gn izin kulland halde, davacya toplam 14 gn izin kullandrlm
gibi hesaplama yapan bilirkii raporuna itibar edilerek, kullandrlmayan
14 gnlk izin sresi cretine hak kazanan ii yararna, 28 gn zerin-
den izin creti hesaplanmas hataldr.
SONU
Temyiz olunan kararn, yukarda yazl nedenle BOZULMASINA, tem-
yiz harcnn istek halinde davallar . Ltd. irketi ile . Elektrik Datm
A..ne verilmesine,12.07.2013 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
GVENL

NN GREVLER
ZET: gvenlii hkmleri, ii sal ve g-

venliini korumaya ynelik titizlikle uyulmas ge-
reken kurallardr. Bu konuda iinin de ykml-
lkleri vardr.
malat aamasndan sonra paketlenen rnleri
yeterince incelemeyerek iverenin ekonomik g-
venlii ile ticari itibarn tehlikeye dren iinin
hizmet akdinin iveren ynnden hakl nedenle
feshedildii kabul edilmelidir.*
Y.7.HD. E.2013/14439 K.2013/21939 T.12.12.2013
Davac, davalya ait iyerinde almakta iken paketleme blmnde

hazrlanan poetlenen peynirleri kolileme ii yaptn, davacnn kendi-
sine hazr ve poetlenmi olarak kolilenmek zere gelen 1 adet poetin
iinde kl grnmesi sebebiyle i akdine iverence son verildiini, yaplan
feshin haksz olduunu, poet iindeki kln davacdan kaynaklanmas-
nn mmkn olmadn, nk davacnn srekli olarak bone ve maske
kullandn, ileri srerek kdem ve ihbar tazminat alacaklarnn tahsilini
istemitir.
*Gnderen: Av. Cokun Maviolu Uak Barosu
Daval, davacnn daval iyerinde peynir paketleme blmnde alt-

n, davacnn alt blmde retimi tamamlanm vakumlanarak pa-
ketlenmi rnlerin vakumlarnn dzgn olup olmadnn, vakumlanan
paket zerinde rnn zerinde bulunmas gereken retim bilgilerinin,
fiyat ve yasal her trl bilgiyi ieren imalat ve son kullanm tarihlerinin
baslp baslmadnn ve dier tm son kontrollerin yaplarak eksiksiz
olan rnn koliye yerletirildiini, gelen rnlerde bir eksiklik var ise
onlarn paketleme yaplmayarak ayrld, davacnn tek grevinin bu ol-
duunu, davacnn i akdinin feshinden nce dalgn ve iinin nem ve
ehemmiyetini unutacak kadar hatalar yaptn, uyarlara ramen son 2
hafta iinde en az drt kez paketleme hatas yaptn, 04.02.2009 tarihin-
de iyeri kurallar ve gda hijyeni asndan zerinde ine bulundurulma-
mas gerekirken ine bulundurduu iin tutanak tutulduunu, yine ayn
ekilde kurallarna uygun davranmad iin ihtar edildiini,
06.07.2009 tarihinde ihracaata gidecek 500 gr. Kaar ierisindeki kl
grmeyerek koliledii iin hakknda tutanak tutulduunu yine 13.07.2009
tarihinde 250 gr. Otlu peynirlerde vakum hatas tespit edildiini ve yine
hakknda tutanak dzenlendiini, son olarak 18.07.2009 tarihinde ihra-
cat iin hazrlanan 250 gr. Van Otlu peynirleri ierisinde bir adet kl bu-
lunduunu ve 2 tanesinde de vakum hatas tespit edildii iin savunmas-
nn alndn ve ayn gn i akdinin Yasasnn 25/2-h ve fkras gerei
hakl nedenle feshedildiini savunarak davann reddini talep etmitir.
Mahkemece, Toplanan tm deliller, davacya ait ahsi sicil dosyas,
bir ksm iyeri kaytlar, tank anlatmlar ve bilirkii raporu dorultu-
sunda; davacnn davalya ait iyerinde 07.03.2006-18.07.2009 tarihleri
arasnda kolileme blmnde asgari cretle alt, davacnn paketle-
me blmnde kolileme ve kolilerin etiketlenmesi iinde alt, dava-
cnn 250 gr.Van Otlu Peynirleri arasnda bir adet kl olan ve 2 adet va-
kum hatas olan rnleri kolilemesinin tespiti zerine i akdine iverence
18.07.2009 tarihinde son verildii, ancak tank anlatmlarndan anlal-
d gibi davacya yetiemeyecei miktarda i verilmesi sebebiyle koliledii
rnlerde yeterli denetimi yapamad, ayrca 250 gramlk 3 adet rn
hatasnn ve verilen zararn i akdini feshedecek nitelikte olmad, bu
nedenlerle iverence yaplan feshin hakl olmad bylece davacnn k-
dem ve ihbar tazminatna hak kazand gerekesi ile isteklerin kabulne
karar verilmitir.
szlemesinin, iinin kendi istei ile veya iini savsamas sonucu
iin gvenliini tehlikeye drmesi nedeniyle ve hakl olarak iverence
feshedilip feshedilmedii noktasnda taraflar arasnda uyumazlk bulun-
maktadr.
4857 sayl Kanununun 25. maddesinin (II) numaral bendinin () alt

bendinde, iinin istei ile ya da iini ihmal etmesi sonucu iyerindeki
iin gvenliini tehlikeye drmesi hali iverenin hakl fesih nedenleri
arasnda gsterilmitir.
gvenlii hkmleri, ii sal ve gvenliini korumaya ynelik ti-
tizlikle uyulmas gereken kurallardr. Bu konuda iverenin almas gere-
ken tedbirlerin yannda iinin de ykmllkleri vardr. inin kastl
bir davran ya da grevini savsamas sonucu iin gvenlii ynnden
bir tehlike meydana gelmesi durumunda, iveren asndan derhal hakl
nedenle fesih hakk ortaya kar.
inin bu konuda uyarlmas veya hatrlatmada bulunulmasna gerek
olmad gibi, belli bir zararn olumas da gerekmez. Ayn bentte belirti-
len iinin otuz gnlk cretinin tutaryla karlanamayacak bir zarar ver-
mesi, iin gvenliini tehlikeye drmekten bamsz bir fesih nedenidir.
Gvenlik hizmeti veren bekinin uyumas veya grev yerini terk etme-
si, yanc ve patlayc maddelerin bulunduu yerde yasaklanm olmasna
ramen sigara iilmesi basnla veya yksek syla alabilir bir cihazn
kontrol ile grevlendirilen iinin grevini savsamas gibi durumlar, iin
gvenliini tehlikeye dren davranlara rnek olarak verilebilir.
Somut olayda, daval iverenin itigal alan gda sektrnde peynir
imalat olup, rettii rnleri marketler aracl ile tketiciye ulatrmak-
tadr.
Davacnn grevinin ise imalat aamasndan sonra paketlenen peynir-
leri kolilere yerletirip, bozuk ve sakncal rnleri tespit etmek olduu
anlalmaktadr.
Son olarak 18.07.2009 tarihinde paketledii 250 gr. Otlu peynirde kl
olmasna ramen yeterli inceleme yapmadan koliledii tespit edilmitir.
Davalnn yapt ticari iin mahiyeti, mteri kitlesi dikkate alndn-
da iinde kl bulunan peynirin mteriye ulamas durumunda uyand-
raca tiksinme duygusu dnldnde, davalnn ekonomik gvenlii
ile ticari itibarnn tehlikeye decei aktr.
Bu durumda daval iveren tarafndan yaplan feshin hakl olmas ne-
deni ile kdem ve ihbar tazminat isteklerinin reddi yerine kabulne karar
verilmesi hatal olup, bozmay gerektirmitir.
SONU
in alnan temyiz harcnn istek halinde davalya iadesine 12.12.2013 g-
VEKALET CRET

CMK ALACAINA HACZ
ZET: Grevlendirme sonucu CMKdan kaynakl

vekalet creti alacaklarna haciz konulmasnda
yasaya aykrlk sz konusu deildir.*
Y.8. HD. E.2013/4195 K.2013/9316 T.17.06.2013
Borlu ikayetinde; icra takibinde avukat olduu iin domas muhte-

mel CMK cret alacaklarna haciz konulduunu ancak domas muhte-
mel bir alacan haczedilemeyeceini bu nedenle CMK cret alacaklarna
uygulanan haczin iptali ile kesilen paralarn tarafna iadesine karar veril-
mesini talep etmitir.
Mahkemece, CMK uyarnca, ileride doacak avukatlk creti alacak-
larnn haczinin mmkn bulunmayacandan ve ayrca Avukatlk Kanu-
nunun 164/son maddesinin avukatlk cretleri haczedilemez, eklindeki
hkmne gre de, CMK alacaklarna konulan haczin kaldrlmasna ka-
rar verilmitir.
1136 sayl Avukatlk Kanununun 164/son maddesi uyarnca, Dava
sonunda, kararla tarifeye dayanlarak kar tarafa yklenecek vekalet c-
reti avukata aittir. Bu cret, i sahibinin borcu nedeniyle takas ve mah-
sup edilemez, haciz edilemez (HGKnn 07.04.2004 tarih ve 2004/12-213
Esas, 2004/215 sayl Karar) Bu madde avukat olan haczedilemeyeceini
dzenlemitir.
Ayrca kural olarak, iki kii arasnda mevcut olan bir hukuki ilikiye
(temele) dayanan, henz domam olmakla birlikte ilerde domas muh-
temel bulunan alacaklara mstakbel alacak denir. Mstakbel (beklenen)
bir alacaktan bahsedilebilmesi iin, bir hukuki ilikinin (temelin) mevcut
olmas, bu hukuki ilikiden doacak alacan cinsinin ve borlunun (olay-
da borlunun alt kurumun) belli olmas yeterlidir. Alacan miktar-
nn belil olup olmamas veya byle bir alacan domama ihtimalinin bu-
lunmas nemli deildir. iler ve memurlarn iveren nezdinde ileyecek
* Gnderen: Av. Mehmet Tuna

cret alacaklar, mstakbel alacaklara rnek olarak gsterilebilir. (Baki

Kuru cra ve flas Hukuku El Kitab sh.428 vd.) Kanun, cret hacizlerin-
de, bu anlamdaki mstakbel alacaklarn haczedilebileceini aka kabul
etmektedir. (K 83, 355, 356)
Somut olayda, H.ayn zamanda avukat olmasna ramen kendisinin
taraf olduu kira szlemesinden kaynakl alacak nedeniyle takip bor-
lusu konumundadr. CMKnn zorunlu mdafilik hkmleri gereince,
avukatlarn zorunlu mdafi olarak girdikleri davalardan tarifeye gre ve-
kalet cret alacaklarnn, yukarda akland zere yasa gerei rutin ola-
rak ..Barosu tarafndan grevlendirilmesi ile sregelen bir hukuki ili-
ki sonucunda doaca bellidir. Bylece borlunun mesleinin avukatlk
olmas nedeniyle .Barosu tarafndan grevlendirme sonucu CMKdan
kaynakl vekalet creti alacaklarna haciz konulmasnda yasaya aykrlk
sz konusu deildir. Sonu olarak ikayetin reddi gerekirken yazl gerek-
e ile borlunun CMK alacaklarna konulan haczin kaldrlmasna karar
verilmesi isabetsizdir.
SONU
Alacakl vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile Mahkeme kararnn
yukarda yazl nedenlerle Knin 366 ve 6100 sayl HMKnun Geici
3.maddesi yollamasyla 1086 sayl HUMKun 428.maddeleri uyarnca
BOZULMASINA, taraflarca HUMKun 388/4. (HMK.m.297/) ve Knin
366/3.maddeleri gereince Yargtay Daire ilamnn tebliinden itibaren
ilama kar 10 gn iinde karar dzeltme isteinde bulunulabileceine
17.06.2013 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
ASKERDEN DNEN NN HAKLARI
ZET: Askerliin sona ermesiyle iki ay iinde i-

verene bavuran iinin tekrar ie alnmamas
halinde, yapt ie veya benzer iteki kadrolarda
bo yer olup olmad bu kadrolara yeni ii al-
np alnmad aratrlmaldr.*
Y. 9. HD. E: 2008/24783 K: 2010/12023 T: 03.05.2010
Davac vekili davacnn daval iyerinde 24.05.2000 tarihinde ie bala-

dn, 16.02.2005 tarihinde askere gittiini, askerlik dn 31.05.2006
tarihinde Kanununun 31.maddesi kapsamnda tekrar ie alnmas iin
iverene bavurduunu, ancak ie balatlmadn iddia ederek, Kanu-
nunun 31.maddesi uyarnca 3 aylk cret tutar tazminatn faizi ile birlik-
te davaldan tahsiline karar verilmesi talebi ile dava amtr.
Daval veren Vekili davay kabul etmediklerini bildirerek, davacnn
askerlik dn ie balama ynnde bir talebi olmadn savunmutur.
Mahkemece .davacnn i akdinin askya alnmasna frsat brak-
madan askerlik ncesinde i akdini feshedip, kdem tazminat aldndan
bu durumda i akdini davacnn feshettiinden davalnn davac iiyi ie
alma konusunda sorumluluu bulunmamaktadr gerekesi ile talebin
reddine karar vermitir.
Karar davac Vekili temyiz etmitir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden; Davacnn 24.05.2000 tarihinde daval
iveren nezdinde belirsiz sreli hizmet akdi ile almaya balad, i
akdinin davac tarafndan 15.02.2005 tarihinde muvazzaf askerlik ne-
deni ile feshedildii, i akdini fesheden davacnn 01.06.2006 tarihinde
irket kaytlarna giren 31.05.2006 tarihli dileke ile iverene bavurarak
Kanununun 31/4. Maddesi uyarnca ie balatlmay talep ettii, ancak
iverenin davacy ie balatmad anlalmtr.
Davann yasal dayana 4857 sayl Kanununun ASKERLK VE KA-
NUNDAN DOAN ALIMA balkl 31. maddesinin son fkrasdr.
* Dergimizin bu saysnda yaymlanan 20.11.2012 tarihli Yargtay 22. Hukuk Dairesi Ka-
rarna baknz.
31.maddenin son fkras Herhangi bir askeri ve kanuni dev dolay-

syla iinden ayrlan iiler bu devin sona ermesinden balayarak iki ay
iinde ie girmek istedikleri takdirde iveren bunlar eski ileri veya ben-
zeri ilerde bo yer almak zorundadr. Aranan artlar bulunduu halde
iveren i szlemesi yapma ykmlln yerine getirmezse, ie aln-
ma isteinde bulunan eski iiye aylk cret tutarnda tazminat der
hkmn iermektedir.
Mahkemenin gerekesinde belirttii i akdinin iverence feshedilme-
dii gerekesi ask haline ilikin olup, bu halde davac iinin yasann 31/
son maddesindeki tazminattan yararlanmas mmkn olmayp, koullar
varsa ie iade davas aabilir.
Dairemizin istikrar kazanm kararlarnda da (r.08.11.2004 gn
ve 2004/9607 E.2004/25022 K.sayl) belirtildii zere muvazzaf asker-
lik hizmeti nedeni ile iten kendisi ayrlan iinin, i Kanununun 31/son
maddesindeki koullarn varl halinde 3 aylk creti tutarnda tazmina-
ta hak kazanaca yasa gereidir.
Muvazzaf askerlik sonras terhisten itibaren 2 aylk hak drc sre
ierisinde ie balama talebinde bulunan ve bu talebi iveren tarafndan
gerekesiz biimde reddedilen davacnn 3 aylk creti tutarnda tazmi-
nat talebinin i akdinin iverence feshedilmedii gerekesi ile reddi ha-
taldr.
Mahkemece yaplmas gereken i, iveren tarafndan davacnn yerine
alnd bildirilen iinin davacnn iini yapp yapmadnn tespiti ile da-
vacnn talepte bulunduu tarihte davacnn yapt i ya da benzeri ilerde
bo kadro olup, olmadn saptamak, talepte bulunulduu tarihte dava-
cnn yapt i ya da benzer ilerde bo kadro yoksa talepte bulunduu
tarihten sonra iyerine davacnn yapt i ya da benzeri ilere yeni ii
alnp, alnmad aratrlarak sonuca gitmektir.
Mahkemece yukarda belirtilen ekilde gerekli ve yeterli aratrma ya-
plmadan maddenin amacna aykr gereke ile talebin reddi hatal olup,
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl sebepten BOZULMASINA
03.05.2010 tarihinde oybirlii ile karar verildi.
YARGITAY BOZMASI TAHKKAT AAMASI

DAVANIN ISLAHI
ZET: Yargtay bozmasndan sonra tahkikat de-

vam ediyorsa davann slah mmkndr.*
Y. 9. HD. E: 2011/33835 K: 2011/42324 T: 01.11.2011
Taraflar arasndaki uyumazlk, bozma kararndan sonra slah yapl-

mayaca noktasnda toplanmaktadr.
04.02.1948 tarih ve 10/3 sayl Yargtay tihad Birletirme Kararnda,
.Dava aldktan sonra mevzuunda, sebebinde ve delillerde ve dier
hususlarda usule mteallik olmak zere yaplm olan yanllklar bir de-
faya mahsus olmak zere dzeltmek ve eksiklikleri de tamamlamak im-
kann veren ve makeme kararna lzum olmadan taraflarn szl ve yaz-
l beyanlaryla yaplabilen slahn; Hukuk Usul Muhakemeleri Yasasnn
seksendrdnc maddesinin ak hkm dairesinde tahkikat ve yarg-
lama bitinceye kadar yaplabilip Yargtayca hkm bozulduktan sonra bu
yoldan faydalanmann mmkn olamyacana denmek sureti ile
Yargatay bozma kararndan sonra slah yaplamayacana karar veril-
mitir.
Buna karn 04.02.1959 tarih ve 13/5 sayl Yargtay tihad Birletir-
me Kararnda ise Bir mahkeme kararnn her ne nedenle olursa olsun
temyizce bozulmas sonunda mahkemenin bozma kararna uymasyla
dava yeniden duruma (muhakeme) safhasna girmi olaca cihetle du-
ruma henz bitmemi demektir aklamas bulunmaktadr.
Somut olayda, dairemizin 27.10.2009 gn ve 2008/11352 E.,
2009/29488 K sayl ilam ile, dosya ierisinde bulunan 17.05.2004 ta-
rihli ., 24.11.2003 tarihli .belgeler altndaki imzalar zerinde bilirkii
incelemesi yaptrlmak sureti ile dier deliller ile birlikte deerlendirilerek
karar verilmesi.. ynnden hkmn esasna ilikin bozma yaplmtr.
Davac 07.01.2011 tarihinde bozma ilam sonrasnda slah harcn ya-
trmak sureti ile davasn slah etmitir.
01.10.2011 tarihinde yrrle giren 6100 sayl Hukuk Muhakemele-
ri Kanunu slahn zaman ve ekli balkl 177.maddesinde;

(1) Islah, tahkikatn sona ermesine kadar yaplabilir ve

Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Tahkikatn sona ermesi balkl 184.
Maddesinde
(1) Hakim, taraflarn iddia ve savunmalaryla toplanan delilleri ince-
ledikten sonra, durumada hazr bulunan taraflara tahkikatn tm hak-
knda aklama yapabilmeleri iin sz verir. (2) Mahkeme taraflarn tah-
kikatn tm hakkndaki aklamalarndan sonra, tahkikat gerektiren
bir husus kalmadn grrse, tahkikatn bittiini taraflara tefhim eder.
Hkmleri yer almaktadr.
O halde Hukuk Muhakemeleri Kanunu gre, slah tahkikatn sonuna
kadar yaplabilecektir. (m.177)
27.10.2009 gn ve 2008/11352 E. 2009/29488 K. sayl dairemiz boz-
ma ilam hkmn esasna ilikin olmamas ve Yargtay kararna uyularak
yaplan yargalamada tahkikatn devam etmesi karsnda, 07.01.2011 ta-
rihinde yaplan slah yasaya aykr grlmemitir.
Kald ki tek bir dava ile halledilebilecek bir uyumazln bir baka
konusu olmas da usul ekonomisine uymamaktadr. Bu dnce Hukuk
Muhakemeleri Kanunu Usul ekonomisi ilkesi balkl 30. maddesindeki
(1) Hakim, yarglamann makul sre iinde ve dzenli bir biimde
yrtlmesini ve gereksiz gider yaplmamasn salamakla ykmldr.
Dzenlemesi ile de rtmektedir.
SONU
Sonucu itibari ile doru olan kararn bu gereke ile ONANMASINA
aada yazl temyiz giderinin temyiz edene ykletilmesine 01.11.2011
tarihinde karar verildi.
HAFTA TATL BLNMEZLK LKES

SPAT KLFET
ZET: Hafta tatili kesintisiz yirmidrt saattir. Yir-

midrt saatten az olarak kullandrlmas halinde
hafta tatili hi kullandrlmam saylr.
Hafta tatilinin Pazar gn dnda kullandrlmas
mmkndr.
Hafta tatilinde altn davac ii ispatlamakla
ykmldr.*
Y. 9. HD. E: 2012/18891 K: 2012/32580 T: 01.10.2012
Davac iinin hafta tatili cretine hak kazanp kazanmad hususu

taraflar arasnda uyumazlk konusudur.
4857 sayl Kanununun 46. maddesinde, iinin tatil gnnden
nce ayn yasann 63. maddesine gre belirlenmi olan i gnlerinde a-
lm olmas kouluyla, yedi gnlk zaman dilimi iinde yirmidrt saat
dinlenme hakknn bulunduu belirtilmi, iinin hafta tatili gnnde a-
lma karl olmakszn bir gnlk crete hak kazanaca da 46. mad-
denin ikinci fkrasnda hkm altna alnmtr. Hafta tatili izni kesintisiz
en az yirmi drt saattir. Bunun altnda bir sre haftalk izin verilmesi
durumunda, usulne uygun ekilde hafta tatili izni kullandndan sz
edilemez. Hafta tatili blnerek kullandrlamaz. Buna gre hafta tatilinin
yirmi drt saatten az olarak kullandrlmas halinde hafta tatili hi kul-
landrlmam saylr.
2429 sayl Ulusal Bayram ve Genel Tatiller hakknda Kanunun 3.mad-
desine gre, hafta tatili Pazar gndr. Bu genel kural mutlak nitelikte
olmayp, hafta tatili Pazar gn dnda da kullandrlmas mmkndr.
Hafta tatili gnnde altn iddia eden ii, norm kuram uyarnca bu
iddiasn ispatla ykmldr. cret bordrolarna ilikin kurallar bura-
da da geerlidir. inin imzasn tayan bordro sahtelii ispat edilinceye
kadar kesin delil niteliindedir. Bir baka anlatmla bordronun sahtelii
ileri srlp kantlanmadka, imzal bordroda yer alan hafta tatili creti
demesinin yapld varsaylr. Bordroda ilgili blmnn bo olmas ya
da bordronun imza tamamas halinde, ii hafta tatilinde alma yapt-
n her trl delille ispat edebilir.
* Gnderen: Av. Hulki zel Mersin Barosu
Hafta tatillerinde alldnn ispat konusunda iyeri kaytlar, zel-

likle iyerine giri k gsteren belgeler, iyeri i yazmalar, yazl delil
niteliindedir. Ancak, sz edilen almann bu tr yazl belgelerle ka-
ntlanamamas durumunda taraflarn dinletmi olduklar tank beyanlar
ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dnda herkese bilinen genel baz
vakalar da bu noktada gz nne alnabilir.
Hafta tatili almalarnn yazl delil ya da tankla ispat imkan dahilin-
dedir. yerinde alma dzenini bilmeyen ve bilmesi mmkn olmayan
tanklarn anlatmlarna deer verilemez. mzal cret bordrolarnda hafta
tatili creti dendii anlalyorsa, ii tarafndan daha fazla alldnn
ileri srlmesi mmkn deildir. Ancak, iinin hafta tatili almalarnn
ispat her trl delille yaplabilir. Buna karn, bordrolarn imzal ve ihti-
razi kaytsz olmas durumunda dahi, iinin bordroda yazl olann dn-
da hafta tatillerinde almalarn yazl delille kantlamas mmkndr.
Hafta tatili cretlerinin tahakkuklarn da ieren her ay deiik miktar-
larda cret demelerinin banka kanalyla yaplmas durumunda, ihtirazi
kayt yoksa denen tutarn dnda hafta tatili almas yapldnn yazl
delille ispatlanmas gerekir.
Somut olayda davac, hafta tatili cretinin detilmesini istemi, daval-
lar talebin reddini savunmutur.
Tanklar, iyerinde 3 vardiya olup her vardiyann 12 saat altn,
ilk vardiyann saat 98.00 20.00, ikinci vardiyann 10.00-22.00, nc
vardiyann ise 20.00-08.00 arasnda altn, 10.00-22.00 vardiyasnda
alanlarn haftada 1 gn izin kullandn, dier vardiyalarda alanla-
rn ise izin kullanmadn sylemilerdir.
Mahkemece hkme esas alnan bilirkii raporunda, davacnn vardi-
yasnn belli olmad, 10.00-22.00 vardiyasnda alyor ise haftada 1
gn izin kulland, dier vardiyalarda alm ise hafta tatili cretini hak
edecei belirtilmi ve tm hafta tatillerinde alt varsaymna gre he-
saplama yaplmtr.
Mahkemece, davacnn btn hafta tatillerinde alt kabul edilerek
hkm kurulmutur. Ayn gn Dairemiz incelemesinden geen Mersin 1.
Mahkemesinin 2011/299 esas ve devam emsal dosyalarda ise, davac-
larn hafta tatili creti taleplerinin reddedildii grlmtr.
Dosya kapsamna gre davacnn hangi vardiyada ne kadar alt
belli olmadndan ve hafta tatillerinde alma olgusu davac tarafndan
ispat edilemediinden hafta tatili creti talebinin reddi yerine yetersiz bi-
lirkii raporuna ve elikili tank beyanlarna itibar edilerek davacnn
hafta tatili creti isteinin kabulne karar verilmesi hatal olup, bozmay
gerektirmitir.
F) Sonu:
Temyiz olunan kararn, yukarda yazl nedenlerden dolay BOZUL-
MASINA, pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine,
TAHKKATIN SONA ERMES YARGITAY BOZMASI

DAVANIN ISLAHI
ZET: Islah tahkikatn sona ermesine kadar yap-

labilir.
Tahkikatn tamamlanmasn izleyen Yargtay boz-
masndan sonra slah yaplmas mmkn deildir.*
Y. 9. HD. E: 2012/24441 K: 2012/33628 T: 09.10.2012
Davac, kdem ve ihbar tazminat, bakiye cret alaca, yllk izin cre-
ti, isizlik denei, fazla alma, hafta tatili creti, ulusal bayram ve genel
tatil cret alacaklarnn detilmesine karar verilmesini istemitir.
Yerel mahkeme, istei ksmen hkm altna almtr.
Hkm sresi iinde daval avukat tarafndan temyiz edilmi olmakla,
dava dosyas iin Tetkik Hakim tarafndan dzenlenen rapor dinlendik-
ten sonra dosya incelendi, gerei konuulup dnld:
A) Davac steminin zeti:
Davac, i szlemesinin iverence haksz feshedildiini ileri srerek,
kdem, ihbar tazminat, bakiye cret, yllk izin creti, isizlik denei,
fazla alma, hafta tatili creti, ulusal bayram ve genel tatil creti alacak-
larnn detilmesine karar verilmesini istemitir.
B) Daval Cevabnn zeti:
Daval, davann reddini istemitir.
C) Yerel Mahkeme Kararnn zeti:
Mahkemece, toplanan kantlar ve bilirkii raporuna dayanlarak dava-
nn ksmen kabulne karar verilmitir.
* www.kazancihukuku.com sitesinden alnmtr.
D) Temyiz:
Karar daval temyiz etmitir.
E) Gereke:
1. Dosyadaki yazlara toplanan delillerle kararn dayand kanuni ge-
rektirici sebeplere gre, davalnn aadaki bendin kapsam dnda ka-
lan temyiz itirazlar yerinde deildir.
2.Dosyada sorun bozma zerine verilen kararda bozma dnda kalan
hususlarda yeniden hkm kurulup, kurulmayacadr.
1086 Sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun 388.maddesi
uyarnca, mahkeme kararlarnn;
Karar veren mahkeme ile hakim veya hakimlerin ve tutanak katibinin
ad ve soyadlar ve sicil numaralar, mahkeme eitli sfatlarla grev yap-
yorsa kararn hangi sfatla verildii,
Taraflarn ve davaya katlanlarn kimlikleri ile varsa kanuni temsilci ve
vekillerinin ad ve soyadlar ile adresleri
a. ki tarafn iddia ve savunmalarnn zeti, anlatklar ve anlaama-
dklar hususlar, ihtilafl konular hakknda toplanan deliller, delillerin
tartmas ret ve stn tutma sebepleri, sabit grlen vakalarda bunlar-
dan karlan sonu ve hukuki sebep
b.Hkm sonucu ile varsa kanun yolu ve sresi
c. Kararn verildii tarih ve hakim veya hakimlerin ve tutanak katibinin
imzalar
Hkm sonucu ksmnda, gerekeye ait herhangi bir sz tekrar edil-
meksizin, istek sonularndan her biri hakknda verilen hkmle tarafla-
ra yklenen bor ve tannan haklarn, mmknse sra numaras altnda
birer birer, ak, phe ve tereddt uyandrmayacak ekilde gsterilme-
si zorunludur. Bu biim yargda aklk ve netlike prensibinin gereidir.
Aksi hal, hkmn infaznda zorluklara ve tereddtlere, yarglamann ve
davalarn gereksiz yere uzamasna, davann taraf bulunan kii ve ku-
rumlarn maduriyetlerine sebebiyet verecek ve Kamu dzeni ve barn
olumsuz ynde etkileyecektir.
(Hukuk Genel Kurulu- 2007/14-778 E., 2007/611 K. Dairemizin
01.04.2008 gn ve 2007/38353 Esas, 2008/7142 Karar sayl ilam)
Hkmn bir ksmnn bozma kapsam dnda braklmas bu ksmla-
rn bamsz bir ekilde onandn gstermez. Hkmn bir ksmnn boz-
ma kapsam dnda braklmasnn amac bu ksmlarn doru olduunu
belirlemek, bozmann snrlarn izmek ve bu ekilde usul kazanlm

haklar oluturup, korumaktr.
Bozma karar zerine nceki hkm tamamen ortadan kalkar. Bu ne-
denle bozma kararndan sonrada Mahkemece HUMKun 388 vd. HMK.
nun 297.maddelerinde belirtilen unsurlar tayacak ekilde yeni bir ka-
rar verilmek zorundadr.
Somut olayda; Mahkeme tarafndan hkmne uyulan bozma karar
dorultusunda yaplan inceleme sonunda bozma kapsam dnda kalan
alacaklar hakknda aka hkm kurulmas gerekirken 4-Davacnn
dier alacak talebine ilikin mahkememizce 2006/704 esas 2008/715
karar sayl 24.09.2008 tarihli hkm Yargtay 9. Hukuk Dairesinin
2008/41572 Esas 2010/12386 Karar sayl hkm ile kesinletiinden bu
taleplerle ilgili yeniden karar verilmesine yer olmadna, eklinde karar
verilmesi hatal olup kararn bu sebeple bozulmas gerekmitir.
3. Davac taraf bozmadan sonra yaplan yarglama srasnda 05.01.2012
tarihinde slah dilekesi vererek dava konusunu arttrm ve mahkemece
arttrlan miktarlar zerinden hkm tesis edilmitir.
Hukku Usul Muhakemeleri Kanununun 84. (Hukuk Muhakemeleri
Kanununun 177) maddesinde belirtildii zere slah tahkikatn sona er-
mesine kadar yaplabilir.
Mahkemece tahkikat aamasnn tamamlanmasnn ve karar verilme-
sinin ardndan verilen bozma karar zerine slah yaplabilmesi mmkn
deildir.
Yargtay tihad Birletirme Byk Genel Kurulunun 04.02.1948 gn
ve 10/3 sayl kararnda da ifade edildii zere Yargtay bozma kararndan
sonra slah yaplamaz.
Mahkemece bu husus gz ard edilerek bozma kararndan sonra slah
yoluyla arttrlan miktarlarn hkm altna alnmas hatal olup bozmay
gerektirmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn, yukarda yazl sebeplerden dolay, BOZUL-
MASINA 09.10.2012 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
BELEDYE TAERONU LK HAKLARI

HAFTA TATL CRET
ZET: Belediyenin ihale ile temizlik ilerini verdi-

i taeron irkette alan iinin iilik haklarn-
dan belediye de sorumludur.
Hafta tatili yedinci gnn alma karldr. -
yerinde alt gn alan iinin hafta tatili creti-
ne hak kazandndan sz edilemez.*
Y. 9. HD. E: 2010/45434 K: 2013/4784 T.11.02.2013
A) Davac steminde zetle:

Davac, daval iverenler nezdinde 22.04.1997 tarihinden emekli oldu-
u 02.05.2006 tarihine kadar aralksz altn, almasn esasen be-
lediyeye bal olarak gerekletirdiini ancak belediyeden temizlik ihalesi-
ni alan irketler bnyesinde sigortal alan olarak gsterildiini, emekli
olduu dnemde daval C. Hizmet letmeleri A..de sigortal grnd-
n ileri srerek, kdem ve ihbar tazminatlar ile yllk izin creti, genel
tatil creti, hafta tatili creti ve fazla alma cretlerinin davallardan
tahsiline karar verilmesi talep ve dava etmitir.
B) Davallar cevaplarnda zetle:
Daval C. Hizmet letmeleri A.. vekili; davacnn 01.01.2004 tarihin-
den itibaren sreli i szlemeleri ile kesintili olarak almasnn bulun-
duunu, dier daval Akdeniz Belediye Bakanlnn am olduu te-
mizlik ihalelerinin alnd dnemlerde ihale sresi boyunca altrmak
zere davac ile szleme yapldn, davacnn temizlik ihalelerini alan
dier irketlerdeki almasnn kendilerinden talep edilemeyecei, ihale-
de temizlik iinde alacak olan iileri belirleme yetkisinin dier daval
belediyeye ait olduunu, emeklilik nedeni ile i akdinin sona erdiini, ih-
bar tazminat talep edemeyeceini ve davacnn davaly ibra ettiini savu-
narak, davann reddini talep etmitir.
Daval Akdeniz Belediyesi vekili, daval belediyenin ihale makam ol-
duunu, grev alanna giren btn yerlerin temizlik iini KK uyarnca
ihale yntemi ile yaptrdn, i sahibi olarak dier daval ile asl ive-
* Gnderen: Av. Hulki zel, Mersin Barosu
ren alt iveren ilikisininde bulunmadn, ihale makam olarak cret

ve tazminatlarndan sorumlu tutulamayacan, temizlik ihalelerini alan
firmalarla yaplan szlemelerde altrlacak iilerin mevzuattan doan
tm alacaklarnn firma tarafndan karlanacann belirtildii, davacnn
belediye iisi olmadn savunarak, davann husumetten reddini talep
etmitir.
Mahkemece, toplanan kantlara gre, davann ksmen kabulne karar
verilmitir.
Karar sresi iinde davallar tarafndan temyiz edilmitir.
D) Gereke:
1-Dosyadaki yazlara toplanan delillerle kararn dayand kanuni ge-
rektirici sebeplere gre davallarn aadaki bentlerin kapsam dnda
kalan temyiz itirazlar yerinde deildir.
2) Davac, dava dilekesinde hafta iinde 1 gn tatil yaparak 06.00-
15.00 saatleri arasnda altn iddia ederek fazla alma ile hafta tatili
cretleri taleplerinde bulunmu ise de bilirkii tarafndan haftada 14 saat
fazla alma yapt kabul edilerek hesaplama yaplm ve mahkeme fazla
alma cretini hkm altna almtr.
Davacnn dava dilekesindeki aklamasna gre 06.00-15.00 saatle-
ri arasndaki almas 9 saat olup, 1 saatlik ara dinlenmenin dm
ile gnlk almas 8 saattir. Haftalk alma sresi 6x8=48 saat olup,
haftalk fazla alma sresi 48-45=3 saattir. Mahkemece bu ekilde he-
saplama yaplmas gerekirken talep am ile fazla alma sresinin yazl
ekilde hesab hataldr.
3) Dava dilekesinde davac, hafta ii 1 gn dinlendiini belirtmitir.
Hafta tatili creti 7.gn alma karldr. Davac hfata ii 1 gn izin
yaptndan, haftada 6 gn almakla hafta tatili cretine hkmedilmesi
hataldr.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl sebepten BOZULMASINA, pein
alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, 11.02.2013 gnnde
oybirliiyle karar verildi.
BELRSZ SREL SZLEMES

ASGAR ALIMA SRES
ZET: Belirli szleme olmayan bir i szleme-

sine asgari alma sresi konulabilir.
Szlemenin belirli sreli olmas baka ey, s-
reye balanmas ise baka eydir.
Y. 9. HD. E: 2010/45546 K: 2013/4762 T: 11.02.2013
Davac, daval irkete ait i yerinde 5 yl sreli i szlemesi ile doktor

olarak 05.05.2006 tarihinde almaya baladn, 30.11.3006 tarihinde
ise daval irketin negldeki ubeyi kapatacan bildirerek i szleme-
sini feshettiini iddia ederek aralarndaki i szlemesi uyarnca karar-
latrlan cezai art alacan istemitir.
Daval, cezai art talep koulunun bulunmadn savunarak, davann
reddini istemitir.
Mahkemece, toplanan kantlar ve bilirkii raporuna dayanlarak dava-
cnn daval i yerinde sorumlu hekim ve diyaliz doktoru olarak alt,
belirli sreli i szlemesinin kabul iin iinin niteliinin deil, iin ni-
teliinin nem arzettii, yaplan iin srekli bir i olmas gzetildiinde
taraflar arasdaki 01.05.2006 tarihli szlemenin belirli sreli i szle-
mesi olarak kabulnn mmkn olmad taraflar arasndaki szleme-
nin belirsiz sreli i szlemesi olarak deerlendirilmesi gerektii belirli
sreli i szlemesi iin uygulama alan bulan cezai art koulunun geer-
li saylamayaca gerekesiyle davann reddine karar verilmitir.
D) Temyiz:
E) Gereke:
1- szlemesinde kararlatrlan cezai artn koullarnn oluup
olumad hususunda taraflar arasnda uyumazlk bulunmaktadr.
Cezai art retide, mevcut borcun ifa edilmemesi veya eksik ifas ha-
linde denmesi gereken mali deeri haiz ayr bir edim olarak tanmlan-
mtr. (Tunoma, Kenan Trk Hukukunda Cezai art, stanbul 1963)
Gerek belirli gerekse belirsiz i szlemelerinde, cezai art ieren h-

kmler, karlkllk prensibinin bulunmas halinde kural olarak geerli-
dir. Ancak, szlemenin sresinden nce feshi kouluna bal cezai artn
geerli olabilmesi iin, taraflar arasndaki i szlemesinin belirli sreli
olmas zorunludur. Asgari sreli i szlemelerine de ayn ekilde h-
kmler konulmas mmkndr.
Daire, 12.03.2012 gn, 2009/48252 E.2012/8025 K. sayl karar ile
hekim ile yaplan szlemenin belirsiz sreli olmas gerektiini kabul ede-
rek asgari alma sresine bal cezai artn geerliliini benimsemitir.
Szlemenin belirli sreli olma koullarn haiz olmas baka bir ey,
sreye balanmas baka bir eydir.
Somut olayda, taraflar arasndaki szlemede szleme 01.05.2006
tarihinden itibaren geerli ve meridir ve sresi 5 yldr. Taraflardan her-
hangi birinin 90 gn nceden yazl bir bildirimle yenilenmeme iradesini
ortaya koymamas durumunda i bu szleme yukarda belirlenen sre-
nin sonunda kendiliinden bir yllk srelerle uzar ibaresine yer veril-
dii grlmekle taraflarn gerek iradesinin asgari sreli i szlemesidir.
Taraflar arasnda imzalanan 01.05.2006 tarihli szlemenin cezai ar-
ta ilikin 5 numaral maddesi iverenin szlemenin herhangi bir hk-
mn ihlali halinde hkmedilmesi gereken bir cezai art olup, i yerinin
kapatlarak i szlemesinin haksz sona erdirilmesi de szlemenin ihla-
li niteliinde olduundan belirlenecek cezai arttan Borlar Kanunu 161/
son maddesi uyarnca makul bir indirim yaplarak karar verilmesi gere-
kirken yerinde olmayan gereke ile davann reddi hataldr.
F) SONU:
Temyiz olunan kararn, yukarda yazl sebeplerden dolay BOZUL-
MASINA pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine
SZLEMEDE CEZA ART

TRANSFER CRETNN ADES DAVASI

ADENN ARTA BALI OLMASI
ZET: Transfer cretinin iadesi arta bal olup,

08.02.2007 tarihli BeyanProtokol-Taahhtname
balkl belgedeki hakl feshe neden olma husu-
su davac iveren tarafndan kantlanamad gibi,
transfer cretinin %10u oranndaki cezai art tek
tarafl olup hkmsz olduundan mahkemece
davann reddi gerekirken kabul hataldr.
Y. 9. HD. E: 2011/898 K: 2013/9120 T: 18.03.2013
A)Davac steminin zeti:

Davac irket, Uluslararas B. Petrolleri A.. firmasnn akaryakt da-
tmn yaptn, ald srcleri B.nin uygulad eitimlere tabi tutarak
ie aldklarn, davalnn yetimi src olarak ie balatldn, irkette
2 yl alma art ile B. Petrolleri A.. tarafndan istenilen nitelikte yeti-
mi bir eleman olmas nedeniyle kendisine 7.367.00 TL.transfer creti
dendiini, 01.02.2007 tarihinde 2 yl alma taahhd ieren i szle-
mesi akdedilerek ie balatldn, davalnn ie balarken imzalad be-
yan-protokol- taahtname balkl belge ile iveren tarafndan i akdinin
hakl nedenle feshine neden olmas halinde kendisine denen transfer
cretini ve %10 ceza iart bedelini irkete nakden defaten ve derhal de-
meyi taahht ettiini, ancak irkette 4 ay kadar alan davalnn zmirde
trafik ekiplerince yaplan kontrolde %30 promil alkoll olduunun tespit
edilmesi zerine davalnn gerek yasal dzenleme ve gerekse taraflar ara-
snda akdedilmi szleme hkmlerine aykr olarak alkoll ara kul-
lanmak suretiyle iin gvenliini tehlikeye drd anlaldndan i
szlemesinin hakl nedenle feshedildiini iddia ederek, yasa ve szleme
hkmlerine aykr davran nedeniyle i szlemesinin feshine sebep ve-
ren davaldan kendisine denen 7.367.00 TL. transfer creti ve %10 cezai
arttan oluan 8.103.70 TL.davaldan tahsiline karar verilmesi istemitir.
Daval, ie giri srasnda imzalad ve davac irketin dayand be-
yan-protokol-taahhtname balkl belgeye bir itirazlar bulunmamakla
birlikte, belirtilen demenin transfer creti olmayp B. Petrolleri A..den
ihale ile i alan nceki ivereni O. A..deki almalar karl hak ka-
zand kdem tazminat olduunu, ad geen irketin B. Petrolleri A..

ile olan szlemenin bitimi zerine ayn ii ihale suretiyle kazanan dava-
c irketin nceki ivereninden hak kazand kdem tazminatn deme
koulu ile i teklifinde bulunmas zerine bu teklifini kabul ile szleme
akdederek davac irkette ie baladn, davacnn ar faydalanmak
kast ile hareket ederek dzenledii szleme de kdem tazminat alaca-
n transfer creti olarak ifade etmek ve cezai art da eklemek suretiyle
davacya imzalattn ve sonrasnda da szlemeye aykr durumlar ya-
ratarak hem yapt demenin hem de cezai art alma abasna girdiini
akdedilen szlemenin gabin nedeniyle gemie dnk olarak hkmsz
olduunu, davacnn bu szlemeye dayal olarak bir talep hakk olamaya-
ca savunarak davann reddine karar verilmesini talep etmitir.
Mahkemece, toplanan kantlar ve bilirkii raporuna dayanlarak, da-
valnn nceki ivereni O.A..ile davac irket arasnda gereklemi bir
iyeri veya bir i szlemesi devri olgusu bulunmad gibi davalnn n-
ceki ivereni ile olan i ilikisini istifa ettirildikten sonra davac irketle
yeni bir i szlemesi akdettii, davalnn szlemenin gabin nedeniyle
hkmsz olduunu ileri srm ise de bu konudaki iddiasn kantlay
bir delil ileri srlmedii gibi mevcut delillerden taraflarn szleme ser-
bestisi iinde vardklar anlama sonucu davalya 2 yl alma taahhd
karl transfer creti olarak adlandrlan bir meblan dendii ve da-
valnn 2 yl alma taahhdne uymadan iten ayrlmas veya i akdinin
feshine sebebiyet vermesi halinde kendisine denen transfer cretinin
iade etmeyi kabul ve taahht ettii ve 27.05.2007 tarihinde kendi kusuru
ile akdin sona ermesine sebebiyet verdii gerekesi ile davann ksmen
kabulne karar verilmitir.
D) Temyiz:
Karar daval vekili yasal sresi iinde temyiz etmitir.
E) Gereke:
Transfer cretinin iadesi arta bal olup, 08.02.2007 tarihli Beyan
Protokol- Taahhtname balkl belgedeki hakl feshe neden olma hu-
susu davac iveren tarafndan kantlanamad gibi, transfer cretinin
%10u oranndaki cezai art tek tarafl olup hkmsz olduundan mah-
kemece davann reddi gerekirken kabul hataldr.
F) Sonu:
Temyiz olunan kararn, yukarda yazl sebepten dolay BOZULMASI-
NA, pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, 18.03.2013
KAPICININ KAT MALKLER ALEYHNE ATII DAVA

YNETCNN DAVADAK SIFATI
ZET: Davacnn altn iddia ettii tanma-

zn tapu kayd incelendiinde davallar dnda
da kat malikleri olduu anlalmaktadr.
Kapc-kalorifercinin ya da apartmanda alan
dier iilerin iilik alacaklarndan sorumluluu
634 Sayl Kanunun 20/A maddesi uyarnca kat
maliklerine aittir. ilik alacaklarndan kirac ya
da baka sfatta oturanlarn bu davada taraf ol-
mas mmkn deildir.
Ynetici, Kanunu ve Ynetmeliin uygulanmas
ynyle iveren temsilcisidir. hukuku anlamn-
da ortay kabilecek idari ve yargsal uyumaz-
lklarda ynetici ivereni temsil eder. Bu itibarla,
kapcnn iveren hakknda aabilecei davann
kat maliki ya da maliklerine kar almas ge-
rekmekte ise de, Ynetmelikten doan bu temsil
yetkisine gre davann dorudan ynetici hasm
gsterilerek almas da mmkndr. Ancak bu
halde dahi hkmn dorudan ynetici hakknda
kurulmas doru deildir. Mahkemece kat mali-
ki ya da malikleri adna ynetici hakknda karar
verilmesi gerekir. Zira Ynetmeliin 4/d madde-
sine gre, yneticinin ana tanmazda stlendii
grevleri itibaryla kat maliki ya da maliklerinden
tahsil ederek, kapcnn Yasadan doan haklarn
deme ykmll vardr.
Y.9. HD. E.2013/6362 K.2013/20936 T.09.07.2013
(A) Davac steminin zeti:

Daval vekili, 16 daireden mteekkil K. Apartmannda kapc ve apart-
man grevlisi olarak almakta olan davacnn i aktinin daval tarafn-
dan haksz feshedildiini ileri srerek kdem tazminat, ihbar tazminat,
yllk izin creti, fazla mesai creti, hafta tatili creti, ulusal bayram ve
genel tatil creti ve ktniyet tazminat alacaklarn istemitir.
Davallar brahim Varinliolu, M.., Z.S.Y, M.V., B.A. miraslar veki-
li, davann tm kat malikleri hasm gsterilerek almas gerektii, dava-
cnn apartman grevlisi olarak ie alnd, davacnn kapcnn yapmas
gereken hizmetleri devaml olarak aksatt, bina iindeki merdivenlerin
ve sahanlklarn temizliklerini tam yapmad, servis ilerini aksatt, za-
man zaman ie hi gelmedii darda baka binalarda kapclk yapt,
gndeliki olarak baka kiilerin evine gittii, kendisinin sk sk uyarld-
, ancak davacnn tutumlarn deitirmedii, bunun zerine savunmas
istendii, savunma da vermeyeceini belirtmesi zerine i aktinin hakl
feshedildiini savunarak davann reddini istemitir.
Dier davallar davaya cevap vermemitir.
Mahkemece, toplanan delillere ve bilirkii raporuna gre, davacnn
davallarn maliki olduu K. Apartmannda apartman grevlisi olarak a-
lt, durumada dinlenen davac tanklar i akdinin system deiiklii
olmas sebebiyle feshedildiini, daval tanklar ise davacnn kapclk g-
revini yapmamas, baka velere temizlie gitmesi sebebiyle feshedildii-
ni belirttikleri, Hukuk Genel Kurulunun 18.10.1995 tarih, 1995/9-670
Esas, 1995/813 karar sayl ilamlarnda belirtildii zere davacnn me-
sai saatleri iinde ve dnda daval iverenin iznini almadan almas-
nn hakl fesih sebebi olduu, davacnn davaldan yazl izin almadan ev
temizliine gittii, baka i yerinde alabilecei konusunda iverenden
yazl olarak izin aldn ispat edemedii, i akdinin daval iveren tara-
fndan 4857 Sayl Yasann 25.maddesine istinaden hakl nedene dayan-
larak feshedildii, davacnn daval apartmanda belirli aralklarla p ve
alveri servislerine bakt, serbest zamanlarnda baka evlerde temiz-
lie gittii, fazla mesai yapmasnn yaplan iin niteliine gre mmkn
olmad gibi fazla mesai iddiasnn davac tarafndan ispatlanamad, i
akdi hakl nedenle feshedilen davacnn kt niyet tazminatna hak ka-
zanamayaca, davacnn haftann 7 gn genel tatil gnleri dahil olmak
zere alt, yllk cretli izinlerinin kullandrldnn daval tarafndan
yazl ve edeer belge ile ispat edilemedii gerekesi ile kdem tazminat,
ihbar tazminat, fazla mesai creti, ktniyet tazminat talepleri dndaki
taleplerinin kabulne karar verilmitir.
D) Temyiz:
Karar sresi iinde davac vekili ve davallar .V., M.., Z.S.Y., M.V.,
B.A. miraslar vekili tarafndan temyiz edilmitir.
E) Gereke:
1-Tapu kaytlarnda maliklerden biri olarak ismi bulunan ancak yar-
glama aamasnda hayatta olmad anlalan B.A. miraslarnn karar
balnda belirtilmemesi hataldr.
2-Davacnn altn iddia ettii tanmazn tapu kayd incelendiin-
de davallar dnda da kat malikleri olduu anlalmaktadr.
Kapc-kalorifercinin ya da apartmanda alan dier iilerin iilik
alacaklarndan sorumluluu 634 Sayl Kanunun 20/A maddesi uyarnca
kat maliklerine aittir. ilik alacaklarndan kirac ya da baka sfatta otu-
ranlarn bu davada taraf olmas mmkn deildir.
Ynetici, Kanunu ve Ynetmeliin uygulanmas ynyle iveren tem-
silcisidir. hukuku anlamnda ortay kabilecek idari ve yargsal uyu-
mazlklarda ynetici ivereni temsil eder. Bu itibarla, kapcnn iveren
hakknda aabilecei davann kat maliki ya da maliklerine kar almas
gerekmekte ise de, Ynetmelikten doan bu temsil yetkisine gre davann
dorudan ynetici hasm gsterilerek almas da mmkndr. Ancak bu
halde dahi hkmn dorudan ynetici hakknda kurulmas doru deil-
dir. Mahkemece kat maliki ya da malikleri adna ynetici hakknda karar
verilmesi gerekir. Zira Ynetmeliin 4/d maddesine gre, yneticinin ana
tanmazda stlendii grevleri itibaryla kat maliki ya da maliklerinden
tahsil ederek, kapcnn Yasadan doan haklarn deme ykmll
vardr.
Somut olayda davac bir ksm kat maliklerine kar davay am olup,
yukarda akland ekilde taraf tekilini tamamlamamtr. Davacya ta-
raf tekili salanmas iin sre verilerek taraf tekili salandktan sonra
yarglama yaplarak sonuca gidilmelidir.
Ayrca kat maliki olmayan davallar asndan davann husumetten
reddi gerekir.
Dier taraftan, hkm kurulurken 634 Sayl Kanunun 20/A madde-
sindeki eit sorumluluk dzenlemesi de dikkate alnmaldr.
SONU
Aklanan nedenler ile, temyiz edilen kararn sair temyiz sebepleri in-
celenmeksizin BOZULMASINA, pein alnan temyiz harcnn istek halin-
de ilgiliye iadesine, 09.07.2013 gnnde oybirliiyle karar verildi.
NN STFASI GEREK STFA ARTLARI

HZMET SRESNN TESPT
ZET: inin hakl bir nedene dayanmadan ken-

di isteiyle iyerinden ayrlmas istifa olarak de-
erlendirilmelidir.
stifa dilekesi veren iinin iyerinde alma-
ya devam etmesi halinde gerek bir istifadan sz
edilemez.
arta bal istifa geerli deildir.
radenin fesada uratlm olmas halinde de ge-
erli bir istifadan sz edilemez.
Hakl fesih halinde de geerli bir istifadan sz
edilemez.
Genel ifadeler ieren istifann hangi sebeplere
dayand dava dilekesinde aklanabilir.
Gerek bir istifann mevcudiyeti halinde ii ih-
bar ve kdem tazminatna hak kazanamaz.
Aksini kantlayan ikna edici delil bulunmuyorsa,
iinin hizmet sresi sigorta kaytlarna baklarak
belirlenmelidir.*
Y. 9. HD. E.2012/29565 K.2013/27666 T.02.12.2013
Taraflar arasndaki i ilikisinin iinin istifas ile sona erip ermedii

uyumazlk konusudur.
Genel olarak i szlemesini fesih hakk hak sahibine kar tarafa y-
neltilmesi gereken tek tarafl irade beyan ile i szlemesini derhal veya
belirli bir srenin gemesiyle ortadan kaldrabilme yetkisi veren bozucu
yenilik douran bir haktr. inin hakl nedenle derhal fesih hakk 4857
sayl Kanununun 24. maddesinde dzenlenmitir. inin nelli fesih
bildiriminin normative dzenlemesi ise ayn yasann 17. maddesinde ele
alnmtr. Bunun dnda Kanununda iinin istifas zel olarak d-
zenlenmi deildir.
* Gnderen: Av. Cihangir Sara
inin hakl bir nedenle dayanmadan ve bildirim neli tanmakszn

i szlemesini feshi, istifa olarak deerlendirilmelidir. stifa iradesinin
kar tarafa ulamasyla birlikte i ilikisi sona erer. stifann iverence
kabul zorunlu deilse de, iverence dilekenin ileme konulmam ol-
mas ve iinin de iyerinde almaya devam etmesi halinde gerek bir
istifadan sz edilemez. Bununla birlikte istifaya ramen taraflarn belirli
bir sre daha alma ynnde iradelerinin birlemesi halinde kararla-
trlan srenin sonunda i szlemesinin ikale yoluyla sona erdii kabul
edilmelidir.
arta bal istifa ise kural olarak geerli deildir. Uygulamada en ok
karlad zere iinin ihbar ve kdem tazminat haklarnn denmesi
artyla ayrlma talebi istifa olarak deil, olsa olsa ikale (bozma szleme-
si) yapma ynnde icap biiminde deerlendirilmelidir.
inin istifa dilekesindeki iradesinin fesada uratlmas da ska
karlalan bir durumdur. verence tazminatlarn derhal denmesi ve
benzeri basklarla iiden yazl istifa dilekesi vermesini talep etmesi ve
iinin buna uymas gerek bir istifa iradesinden sz edilemez. Bu halde
feshin iverence gerekletirildii kabul edilmelidir.
verenin hakl fesih nedenlerine dayanarak iiye istifa dilekesi ver-
mesi halinde bask uygulamas sonucu dzenlenen istifa dilekesine de
gerek anlamda istifa olarak deer vermek mmkn olmaz.
inin hakl nedenle derhal fesih nedenleri mevcut olduu ve buna
uygun biimde bir fesih yoluna gidecei srada, iradesi fesada uratla-
rak iverence istifa dilekesi alnmas durumunda da istifaya geerlilik
tannmas doru olmaz. Bu ihtimalde ise iinin hakl olarak szlemesini
feshettii sonucuna varlmaldr.
stifa belgesine dayanlmakla birlikte iiye ihbar ve kdem tazminat-
larnn denmi olmas, Trkiye Kurumuna yaplan bildirimde ive-
ren feshinden sz edilmesi gibi elikili durumlarda, her bir somut olay
ynnden bu elikinin istifann geerliliine etkisinin deerlendirilmesi
gerekir.
stifa belgesindeki ifadenin genel bir ierik tamas durumunda, ii-
nin dava dilekesinde somut sebepleri belirtmesinde hukuka aykr bir
yne bulunmamaktadr. Bu halde de istifann ardndaki gerek durum
aratrlmaldr.
szlemesinin istifa ile sona ermesi halinde iinin i gvencesi h-
kmlerinden yararlanmas mmkn olmad gibi, ihbar ve kdem taz-
minatlarna da hak kazanlamaz. Bundan baka iinin iverene ihbar

tazminat demesi ykm ortaya kabileceinden istifa trndeki bel-
gelerin titizlikle ele alnmas gerekir. mzaya itiraz ya da metin ksmna
ilaveler yapld itiraz mutlak olarak teknik ynden incelenmelidir.
Somut olayda, daval iveren iyerinde depo sorumlusu olarak alan
davacnn, S. Turizm Hizmetleri ve Gda San. Tic. Ltd. ti.den aralk
11.2010 tarihinde kendi rzamla iten ayrlmak istiyorum eklindeki el
yazs ile yazp imzalayarak iverene verdii istifa dilekesi zerine iten
ayrld; yine davac tarafndan imzalanan ibranamede de i akdimi
kendi isteimle feshetmi bulunmaktaym eklinde bir aklamaya yer
verildii anlalmaktadr. Davac ise i szlemesinin iverence haksz
olarak feshedildiini ve istifa dilekesinin zorla imzalattrldn iddia
etmi olup, yarglamann hibir aamasnda denmeyen iilik alacakla-
r nedeni ile i szlemesini hakl olarak feshettiini iddia etmedii gibi,
istifa dilekesinin irade fesad ile bask altnda alnd da yntemince
ispatlanamadna gre, i szlemesinin hakl bir neden yokken ii ta-
rafndan feshedildiinin kabul dosya ieriine daha uygun decektir.
szlemesini hakl bir neden olmadan fesheden ii kdem ve ihbar tazmi-
natna hak kazanamayacandan, bu isteklerinin reddine karar verilmesi
gerekirken yazl gereke ile kabul hatal olup bozmay gerektirmitir.
3-Davacnn hizmet sresi hususunda taraflar arasnda uyumazlk
bulunmaktadr.
Davac, daval iverene ait iyerinde 01.02.2004 tarihinde ie bala-
dn iddia etmi, daval ise davacnn tm almasnn SGKya bildiril-
diini ve SGK kaytlarnda olduu gibi davacnn 02.08.2004 tarihinde
ie baladn savunmutur. Davac tanklar husumetli olup davacnn
2004 ylnda ie girdiini bildiklerini ancak yln hangi aynda baladn
bilmediklerini beyan etmilerdir. Hkme esas alnan bilirkii raporunda
ise, hizmet sresinin balangc olarak 01.07.2004 tarihi esas alnmtr.
Davac iddiasn yntemince ispatlayamadndan Kurum kaytlar nazara
alnarak davacnn 02.08.2004 tarihinde ie balad kabul edilmeli ve
hkm altna alnan alacak ynnden gerekirse ek bilirkii raporu ald-
rlmaldr. Eksik inceleme ile sonuca gidilmesi hatal olup bozmay gerek-
tirmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn , yukarda yazl sebeplerden dolay BOZUL-
MASINA, pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine
KIDEM TAZMNATI HESABA ESAS CRET

SPAT KLFET
ZET: Kdem tazminat iinin son ald brt c-

rete gre hesaplanr. Bu crete parayla llen
tm sosyal yardmlar da ilave edilir.
cretin miktar ile ekleri gibi konularda ispat
yk iiye aittir.*
Y. 9. HD. E: 2011/50314 K: 2014/176 T: 13.01.2014
Kdem tazminat hesabnda dikkate alnmas gereken cret noktasnda

taraflar arasnda uyumazlk sz konusudur.
Kdem tazminat hesabnda esas alnacak cret, iinin son cretidir.
Baka bir anlatmla, i szlemesinin feshedildii anda geerli olan c-
rettir. hbar neli tannmak suretiyle yaplan fesihte nelin bittii tarihte
fesih gerekletiinden, nelin bittii tarihteki creti esas alnmaldr. Bil-
dirim neli tannmakszn ve ihbar tazminat da denmeden (tam olarak
denmeden) iverence yaplan fesih durumunda ise, bildirim neli sonu-
na kadar iyerinde uygulamaya konulan cret artndan, i szlemesi
feshedilen iinin de yararlanmas ve tazminatnn bu artan cret esas
alnarak hesaplanmas gerekir.
Kdem tazminat hesabnda dikkate alnmas gereken cret, iinin
brt cretidir. O halde, kdem tazminat, iinin fiilen eline geen creti
zerinden deil, sigorta primi, vergi sendika aidat gibi kesintiler yapl-
makszn belirlenen brt cret gz nnde tutularak hesaplanr.
Kdem tazminatna esas alnacak olan cretin tespitinde 4857 sayl
Kanununun 32. maddesinde sz edilen asl crete ek olarak iiye
salanan para veya para ile llebilen menfaatler gz nnde tutulur.
Buna gre ikramiye, devamllk arz eden prim, yakacak yardm, giye-
cek yardm, kira, aydnlatma, servis yardm, yemek yardm ve benzeri
demeler kdem tazminat hesabnda dikkate alnr. iye salanan zel
salk sigortas yardm ya da hayat sigortas prim demeleri de para ile
llebilen menfaatler kavramna dahil olup, tazminata esas crete ek-
lenmelidir. Sat rakamlar ya da bakaca verilere gre hesaplanan pirim
deikenlik gsterse de, kdem tazminat hesabnda geniletilmi cret
kavram iinde deerlendirilmelidir.
* Gnderen: Av. Orhan Rzgar, Bursa Barosu

Dairemiz kararlarnda, cret dndaki para veya para ile llebilen

menfaatlerin, tazminata yanstlmasnda son bir yl iinde yaplan deme-
ler toplamnn 365e blnmesi suretiyle bir gne den miktarn belirle-
necei kabul edilmektedir (9.HD. 29.9.2005 gn 2005/342 E, 2005/31714
K., Yargtay 9.H.D. 12.4.1999 gn 1999/5910 E, 1999/7119 K.). Dnem-
sel bir nitelii olmayan parasal haklar bakmndan, yl iinde yaplan de-
melerin 365 gne blnmesi suretiyle bir gne den tutarn belirlenmesi
yerindedir. rnein tr ofrnn yl iinde ald sefer (yol) primi srekli
deiiklik gsterebilir ve belli bir dnemin hesaplamada esas alnmas
zorluk tayabilir. te yandan, iiye dini bayramlarda ylda iki kez de-
nen harln belli bir dnem iin yapldn sylemek pek olas deildir.
Burada yllk deme tutarnn 365 rakamna blnmesi yerinde olur. Son
olarak belirtmek gerekir ki, ylda bir kez yaplan parasal yardmlarn (ya-
kacak yardm gibi) tazminata esas crete yanstlaca ve yllk tutarn
365e blnmesi suretiyle gerekletirilecei tartmaszdr.
Somut olayda; davac vekili mvekkiline yemek servis ve erzak yar-
dmlar yapldn, giydirilmi cretin hesaplanmas srasnda bu yar-
dmlarn da dikkate alnmas gerektiini ileri srm; daval vekili ise
sosyal yardmlar konusunda herhangi bir beyanda bulunmamtr. Yerel
mahkemece; iiye yemek, servis ve erzak yardmlarnda bulunulduu-
nun kabul ile giydirilmi cret miktarn hesaplayan bilirkii raporuna
itibar edilerek kdem tazminat alaca hkm altna alnmtr.
4857 sayl Kanununun 32. maddesinde, genel anlamda cret, bir
kimseye bir i karlnda iveren veya cnc kiiler tarafndan sala-
nan ve para ile denen tutar olarak tanmlanm olup, kural olarak cre-
tin miktar ile ekleri gibi konularda ispat yk iiye aittir. Davac iinin
yemek, servis ve erzak yardmlarndan yararlandn ispat edemedii g-
zetilmeksizin, kdem tazminat hesaplanrken giydirilmi cret miktarna
bu yardmlarn da eklenerek sonuca gidilmesi hatal olup bozmay gerek-
tirmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl sebepten BOZULMASINA, pe-
in alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, 13.01.2014 g-
ASIL VEREN ALT VEREN

TOPLU SZLEMES
ZET: Yaplan alt iverenlik szlemesinin ii-

lerin i szlemesi, toplu i szlemesi yahut
mevzuattan kaynaklanan bireysel veya kolektif
haklarn kstlamaya ya da ortadan kaldrmaya
ynelik yaplp yaplmadnn aratrlmas ve ir-
delenmesi gerekir.
Bir alt iveren, bir asl iverenden szleme ile
stlendii mal veya hizmet retimi iin belirli bir
organizasyona, uzmanla ve hukuksal bam-
szla sahip deilse, ksaca retim ya da hizmet
sunumuna ilikin ekonomik faaliyetin bamsz
ynetimini stlenmemise asl iveren alt ive-
ren ilikisinden ok olayda, asl iverene ii te-
mini sz konusu olacaktr.
Y. 9. HD. E.2013/10902 K.2014/5507 T.24.02.2014
A) Davac steminin zeti:

Davac vekili, daval Bykehir Belediye Bakanlna ait iyerinde
daval B.ehir Belediyesi tarafndan kurulan ve itiraki olan dier daval
irket iisi olarak 24 saat alma 48 saat dinlenme esas ile alan
davacnn sendikaya ye olduunu, her iki davalnn da ayn ikolunda
faaliyet gsterdiini, sendikann daval B. iin Toplu Szlemesi bat-
lanmas iin yetki bavurusu zerine Blge alma Mdrlnce 2822
sayl kanunu 3.maddesindeki kamu kurum ve kurulularna ait mes-
sese ve iyerleri ayr tzelkiilie sahip olsalar dahi, bu kurum ve kuru-
lular iin tek bir iletme toplu i szlemesi yaplr kural gereince ayr
bir Toplu Szlemesi imzalanmasna gerek olmadna ve B.irket i-
isi olarak itfaiye iinde alan ve daval B.ehir Belediye Bakanlnn
taraf olduu Toplu Szlemesinde yararlandrlmas gerektiinin tespit
edildiini, bu tespit zerine davallara bavuruda bulunduklarn, ancak
davallarn Toplu Szlemesinden yararlandrmadn, i szlemesi-
nin haksz olarak feshedildiini, ihbar tazminat denmediini belirterek,
ihbar tazminat ile fazla mesai ve Toplu Szlemesinden kaynaklanan
alacaklarnn davallardan tahsiline karar verilmesini talep etmitir.

Daval Belediye Bakanl vekili husumet ve zamanam itiraz ya-
nnda, daval B. irketinin iletme dzeyinde imzalanan Toplu Szle-
mesinde kapsam iinde olan iyerlerinden olmadn belirtirken, dier
daval B.irket vekili ise davacnn ihale ile alnan i kapsamnda belirli
sreli i szlemesi ile istihdam edildiini, i ilikisinin geerli nedenle-
rin ortaya kmasndan son bulduunu, irketin dava dilekesinde iddia
olunan TSin taraf olmadndan davacnn TS hkmlerinden yararla-
namayacan, davann reddi gerektiini savunmutur.
Mahkemece yaplan yarglama sonunda alnan hesap raporuna itibar
edilerek, davacnn yapm olduu itfaiyecilik iinin srekli bir i olduu,
Kanunu 11.maddesi kapsamnda belirli sreli i szlemesi yaplma-
sn gerektirir objektif nedenler olmad gibi belirli bir iin tamamlan-
mas olgularnn da olmad, ayrca iin mahiyeti gerei srekli yenile-
nen i szlemesinin belirsiz sreli i szlemesine dnt davacnn
i szlemesinin ihale bitimi sonunda feshedildii, davacnn alt iveren
B.A..nin iisi olarak asl iveren daval Belediye nezdinde tfaiye M-
drlnde itfaiyeci olarak alt, ihaleyi kaybeden daval irket tara-
fndan tazminata hak kazanacak ekilde i akdine son verildii, davacnn
daval Belediye ile Belediye- Sendikas arasnda akdedilen TS hkm-
lerinden yararlanmas gerektii gerekesi ile davann ksmen kabulne
karar verilmitir.
D) Temyiz:
Karar davac vekili tarafndan ikramiye ve ilave tediyenin hkme esas
bilirkii raporunda 90 gn hesaplandn oysa 52 gn ilave tediye ve iki
ayda 60 gn ikramiye olmak zere 112 gn hesaplanmas gerektii, ayrca
davallar arasnda muvazaa olduunu asl iin verildii gerekesi ile dava-
llar vekilleri tarafndan ise cevap nedenleri ile temyiz edilmitir.
E) Gereke:
4857 sayl Kanununun 2/6 maddesi uyarnca, Bir iverenden, iye-
rinde yrtt mal veya hizmet retimine ilikin yardmc ilerinde veya
asl iin bir blmnde iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle
uzmanlk gerektiren ilerde i alan ve bu i iin grevlendirdii iilerini
sadece bu iyerinde ald ite altran dier iveren ile i ald iveren
arasnda kurulan ilikiye asl iveren-alt iveren ilikisi denir. Bu ilikide
asl veya alt iverenin taraf olduu toplu i szlemesinden doan ykm-
llklerinden alt iveren ile birlikte sorumludur. Keza ayn maddenin 7.
fkrasna gre, Asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alna-
rak altrlmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz veya
daha nce o iyerinde altrlan kimse ile alt iveren ilikisinin muvzaal
ileme dayand kabul edilerek alt iletmenin ve iin gerei ile teknolojik
nedenlerle uzmanlk gerektiren iler dnda asl i blnerek alt iveren-
lere verilemez.
Asl alt iveren ilikisinde ilikinin muvazaal veya yasadaki unsurlar
tayp tamadnn belirlenmesinde,
Biri asl dier hukuksal ve ekonomik bamszlk ile ayr bir i organi-
zasyonuna sahip iki ayr iverenin bulunup bulunmad,
Alt iveren iilerinin sadece asl iverenden alnan i kapsamnda a-
ltrlp altrlmadklar,
Alt iverene verilen iin, iyerinde asl iveren tarafndan yrtlen mal
veya hizmet retimine ilikin asl iin yardmc ilerinden olup olmad,
Alt iverene verilen iin iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle
uzmanlk gerektiren bir i olup olmad;
Alt iverenin daha nce o iyerinde altrlan bir kii olup olmad,
Alt iverenin ie uygun yeterli ekipman ile tecrbeye sahip olup olmad,
stihdam edecei iilerin niteliklerinin yaplacak ie uygun olup olmad,
Alt iverene verilen ite asl iveren adna koordinasyon ve denetimle
grevlendirilenlerden baka asl iverenin iisinin alp almad;
Yaplan alt iverenlik szlemesinin i hukukunun ngrd kamu-
sal ykmllklerden kanmay amalayp amalamad;
Yaplan alt iverenlik szlemesinin iilerin i szlemesi, toplu i
szlemesi yahut mevzuattan kaynaklanan bireysel veya kolektif hakla-
rn kstlamaya ya da ortadan kaldrmaya ynelik yaplp yaplmadnn
aratrlmas ve irdelenmesi gerekir.Alt iveren iilerinin bir ksmnn,
stlenilen hizmet dnda asl veya yardmc baka ite altrlmalar,
asl-alt iveren arasndaki szlemeyi muvazaal hale getirmez. Sadece
baka ite altrlan ii asndan asl alt iveren ilikisinin unsurlar-
nn bulmad kabul edilmelidir.
Bir alt iveren, bir asl iverenden szleme ile stlendii mal veya hiz-
met retimi iin belirli bir organizasyona, uzmanla ve hukuksal bam-
szla sahip deilse, ksaca retim ya da hizmet sunumuna ilikin ekono-
mik faaliyetin bamsz ynetimini stlenmemise asl iveren alt iveren

ilikisinden ok olayda, asl iverene ii temini sz konusu olacaktr.
Alt iveren iilerinin bir ksmnn, stlenilen hizmet dnda asl veya
yardmc baka ite altrlmalar, asl-alt iveren arasndaki szlemeyi
muvazaal hale getirmez. Sadece baka ite altrlan ii asndan asl
alt iveren ilikisinin unsurlarnn bulmad kabul edilmelidir.
1960 ylnda Trkiye tarafndan onaylanan 194 sayl Bir Amme Ta-
rafndan Yaplan Mukavelelere Konulacak alma artlarna Mteallik
Szlemenin hkmlerine gre kamudan i alan iverenler, altrdklar
iilere, sendika yesi olup olmadklarna bakmakszn, ikolunda geerli
olan toplu i szlemesindeki haklar uygulamak zorundadr.
Dier taraftan davacnn sendikaya ye olduu ve i szlemesinin fes-
hedildii tarihte 2822 sayl TSGLKun 3. Maddesi 1 ve 2. Fkralarna
gre Bir toplu i szlemesi ayn ikolunda bir veya birden ok iyerini
kapsayabilir. Bir gerek ve tzelkiiye veya bir kamu kurum ve kurulu-
una ait ayn ikolunda birden ok iyerine sahip bir iletmede ancak
bir toplu i szlemesi yaplabilir.Bu Kanun anlamnda bu szlemeye
iletme toplu i szlemesi denir. Ancak, kamu kurum ve kurulularna
ait messese ve iyerleri ayr tzelkiilie sahip olsalar dahi, bu kurum ve
kurulular iin tek bir iletme toplu i szlemesi yaplr.
Dosya ieriine gre davacnn yesi olduu sendika ile daval B.ehir
Belediye Bakanl arasnda uzun sredir yenilenen iletme dzeyinde
Toplu Szlemeleri imzaland, daval B.n sicil kaytlarna gre ayn
TS kapsamnda daval Belediye itiraki olarak bulunurken, unvan ve faa-
liyet alan deiiklii zerine daha sonra imzalanan Toplu Szlemeleri
kapsamndan karld, ancak ad geen daval irketin i kolunun ge-
nel iler olarak tespit edildii ve buna ilikin kararn kesinletii, davac-
nn yesi sendikann szleme yapmak iin bavurusu zerine Blge a-
lma Mdrl tarafndan 2822 Sayl Kanunun 3. Maddesindeki d-
zenlemeye atf yaplarak daval irketin iletme toplu i szlemesine taraf
Belediyenin itiraki olduu ve ayn iletme iinde yer ald, bu nedenle
ayr bir szleme imzalanmas gerekmedii, sendika yesi davacnn bu
toplu i szlemesinden yararlandrlmas gerektiinin tespit edildii,
01.09.2008 tarihinde sendikaya ye olan davacnn 08.09.2008 tarihinde
imzalanan Toplu Szlemesinden faydalanmak zere sendika vastas
ile 24.04.2009 tarihinde bavurduu, ancak kapsam dnda iyeri olmas
nedeni ile davallarn yararlandrmad, belirsiz sreli i szlemesi ile
alan davacnn i szlemesinin feshi zerine bir miktar kdem tazmi-
nat dendii, ancak ihbar tazminat denmedii anlalmaktadr.
Davallar arasnda imzalanan szleme incelendiinde de, szleme-
nin tfaiye Daire Bakanl Personel Hizmet Alm ad altnda dzenlen-
dii, itfaiye ara ve gerelerinin daval Belediye Bakanlna ait olduu,

daval irketin faaliyet alanine ierisinde itfaiye hizmeti bulunmad, bu
anlamda bir organizasyona sahip olmad, personelin ie almlarnn ve
klarnn irket yetkilileri tarafndan deil, Belediye yetkilileri tarafn-
dan yapld ve szlemenin iilik teminine ynelik olduu, hizmet alm
olmad, dolaysyla davallar arasnda asl alt iveren ilikisinin unsur-
larnn bulunmad, davacnn 4857 sayl Kanununun 2/7 maddesi
kapsamnda balangtan itibaren Belediye iisi saylmas gerektii an-
lalmtr.
Somut belirtilen maddi ve hukuki olgulara gre;
1.Davallar arasndaki szlemenin iilik teminine ynelik olmas,
davacnn balangtan itibaren daval Belediye iisi saylarak Toplu
Szlemesinden yararlandrlmas doru olduu gibi, 2822 sayl yasann
3.maddesindeki dzenleme ile 94 sayl LO szlemesi hkmleri de dik-
kate alndnda isabetli olmutur.
Belirsiz sreli i szlemesi ile alan ve i szlemesi haksz feshe-
dilen davacnn 24 saat alma 48 saat dinlenme, 24 saat almada sz-
leme hkmne gre 4 saat ara dinlenme yaplmas esasna gre ihbar
tazminat ve fazla mesai ile Toplu Szlemesinden kaynaklanan alacak-
larnn hkm altna alnmas yerinde olduundan davallar vekillerinin
temyizinin reddine karar verilmitir.
2. Davaclar vekilinin temyizine gelince;
Davac ii Toplu Szlemesi imzalanmadan sendikaya ye oldu-
undan 2822 Sayl Kanunun 9/2 maddesindeki Toplu szlemesinin
imzalanmas tarihinde taraf sendikaya ye olanlar yrrlk tarihinden
yararlanr kural uyarnca yrrlk tarihi ile fesih tarihi arasnda
ikramiye ve ilave tediye alacann hesaplanp hkm altna alnmas ge-
rekirken, sendikann bavurduu 24.04.2009 tarihinden fesih tarihine
kadar ilave tediye ve ikramiye alacann eksik olarak hesaplanp hkm
altna alnas hataldr.
F) Sonu:
MASINA, peina alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine
24.02.2014 tarihinde oy birlii ile karar verildi.
EMEKL OLMAYA HAK KAZANAN

KIDEM TAZMNATI
ZET: 15 yl sigortallk + 3.600 gn prim de-

me artlarn salayan ve emekli olmaya hak
kazanan iinin bu nedenle iyerinden ayrlmas
halinde kdem tazminat denecektir.
inin iyerinden ayrldktan sonra baka bir i-
yerinde almaya balamas bu sonucu etkile-
mez.* **
Y. 9. HD. E: 2011/51535 K: 2014/52 T: 13.01.2014
Davac, 17 yllk sigortallk ve 4739 gn prim demesi olduunun Sos-

yal Gvenlik Kurumu tarafndan bildirilmesi zerine yallk ayl almak
amacyla i szlemesini feshettiini iddia ederek, kdem tazminatnn
detilmesini istemitir.
Daval, davacnn akdi feshettikten ksa bir sre sonra baka bir yerde
ie baladn savunarak, davann reddini istemitir.
vacnn, gerekte emekli olmak iin deil baka bir yerde i bulmas se-
bebiyle akdi feshettii ve ktniyetli olduu sonucuna varlarak, davann
D) Temyiz:
E) Gereke:
rektirici sebeplere gre davacnn aadaki bent kapsam dndaki tem-
yiz itirazlar yerinde deildir.
2- szlemesinin ii tarafndan yallk ayl tahsisi amacyla feshe-
dilip feshedilmedii ve buna gre kdem hakknn doup domad konu-
larnda taraflar arasnda uyumazlk bulunmaktadr.
*Dergimizin 2013/4.saysnda yaymlanan Yargtay 22.Hukuk Dairesi kararlarna baknz.
**Dergimizin bu saysnda yaymlanan Yargtay 22.Hukuk Dairesi kararlarna baknz.
4857 sayl Kanununun 120. maddesi yollamasyla, halen yrrlk-

te olan 1475 Sayl Yasann 14. maddesinin birinci fkrasnn drdnc
bendinde, iinin bal bulunduu kurum ve sandktan yallk, emeklilik
veya malullk ayl yahut toptan deme almak amacyla ayrlmas halin-
de, kdem tazminatna hak kazanlabilecei hkme balanmtr. O hal-
de anlan hkm uyarnca, feih bildiriminde bulunulabilmesi iin iinin
bal bulunduu kurum veya sandktan yallk, emeklilik, malullk ya da
toptan demeye hak kazanm olmas arttr. Bundan baka iinin bal
bulunduu kurum ya da sanda bahsi geen ilemler iin bavurmas
ve bu yndeki yazy iverene bildirmesi gerekir. Bylece iinin yallk,
emeklilik, mamullk ve toptan deme ynlerinden bal bulunduu mev-
zuata gre hak kazanp kazanmad denetlenmi olur. te yandan ii-
nin, sosyal gvenlik anlamnda bu hakk kazanmasnn ardndan, ilgili
kurum ya da sanda bavurmakszn kdem tazminat talebiyle iyerin-
den ayrlmas ve buy olla hakkn ktye kullanlmasnn nne geilmi
olur. i tarafndan bal bulunduu kurum ya da sandktan tahsise ya
da tahsis yaplabileceine dair yaznn iverene bildirildii anda iverenin
kdem tazminat deme ykm doar. Faiz balangcnda da bu tarih
esas alnmaldr.
Dairemizce daha nce verilen kararlarda, derhal yaplan fesihlerde
henz ihbar tazminat denmemiken ve yine ihbar neli sresi iinde
iinin emeklilik iin bavurmas durumu, iinin emeklilik suretiyle
feshi olarak deerlendirilmekteydi. Bu halde ii ihbar tazminatna hak
kazanamaz ise de, kamu kurumlar bakmndan kdem tazminat hesa-
bnda daha nce borlanm olduu askerlik sresinin dikkate alnmas
gerekmekteydi. Kamu kurumu iyerleri bakmndan askerlik borlanma-
snn kdem tazminatna yanstlmas noktasnda ii lehine olarak deer-
lendirilebilecek bu husus, iinin ihbar tazminatna hak kazanamamas
sebebiyle de iinin aleyhinedir. Dairemizin, derhal feshin ardndan nel
iinde iinin emeklilik iin dileke vermesi halinde, feshin ii tarafndan
gerekletirildii gr, ie iadeyle ilgili i gvencesi hkmleri de dik-
kate alndnda 4857 sayl Kanununun sistematiine uygun dme-
mektedir. Gerekten aklanan zm tarznda iveren feshi yerine ii-
nin emeklilik sebebiyle feshine deer verildiinden, ii i gvencesinden
de mahrum kalmaktadr. Bu nedenle, iverenin derhal feshinin ardndan,
iinin ihbar tazminat denmedii bir anda yallk ayl iin tahsis ta-
lebinde bulunmasnn iveren feshini ortadan kaldrmayaca dnl-
mektedir. Gerekten aklanan zm tarznda iveren feshi yerine ii-
nin emeklilik sebebiyle feshine deer verildiinden, ii i gvencesinden
de mahrum kalmaktadr. Bu nedenle, iverenin derhal feshinin ardndan,
iinin ihbar tazminat denmedii bir anda yallk ayl iin tahsis tale-
binde bulunmasnn iveren feshini ortadan kaldrmayaca dnlmek-
tedir. Dairemizce, konunun btn ynleriyle ve yeniden deerlendirilmesi
sonucu, iverence yaplan feshin ardndan ve henz ihbar tazminat den-
medii bir srada iinin emeklilik iin bavurusunun iinin emeklilik
sebebiyle feshi anlamna gelmeyecei sonucuna varlmtr.
4447 Sayl Yasann 45.maddesi ile 1475 Sayl Yasann 14. madde-
sinin birinci fkrasna (5) numaral bent eklenmitir. Anlan hkme gre,
iinin emeklilik konusunda ya hari dier kriterleri yerine getirmesi
halinde kendi istei ile iten ayrlmas imkan tannmtr. Baka bir an-
latmla, sigortallk sresini ve pirim deme gn saysn tamamlayan ii,
ya koulu sebebiyle emeklilik hakkn kazanamam olsa da, anlan bent
gereke gsterilmek suretiyle iyerinden ayrlabilecek ve kdem tazmina-
tna hak kazanabilecektir. Ancak, iinin iyerinden ayrlmasnn ya ha-
ri emeklilie dair dier kriterleri tamamlamas zerine almasn son-
landrmas eklinde gelimesi ve bu durumu iverene bildirmesi gerekir.
Aksi halde iinin baka bir iyerinde almak iin deinilen yasa hk-
mne dayanmas, yasal hakkn ktye kullanm niteliindedir. Dairemiz,
konuyla ilgili bir kararnda, iinin bir gn sonra baka bir iverene ait
iyerinde almasnn, feshin anlan (5) numaral bent hkmne uygun
olmadn gsterdii sonucuna varmtr. (Yargtay 9.HD. 4.4.2006 GN,
2006/2716 E., 2006/8547 K.)
Somut olayda davac, davalya ait iyerinde 29.05.2000 tarihinde be-
lirsiz sreli i szlemesi ile ve 4857 sayl Kanunu kapsamnda al-
maya balam, akit devam ederken 12.10.2010 gn, Yatrm Men. De.
ti.ne i bavurusu yapmtr.
Davac, yallk ayln hak edip etmediini 21.10.2010 gnl dilek-
esi ile Sosyal Gvenlik Kurumundan sormu ve Kurumun ayn tarihli
yazsnda 17 yl sigortal ve 4749 gn prim demesi olduu belirtilmitir.
Davac, bunun zerine, 25.10.2010 gnnde i szlemesinin yallk
ayl amacyla feshettiini davalya bildirmi ve daval iyerindeki i sz-
lemesi bu tarihte sona ermitir.
Davac, 01.11.2010 gnnde Yatrm Men. De. ti.nde almaya ba-
lamtr.
Mahkemece, davacnn, gerekte emekli olmak iin deil baka bir yer-
de i bulmas sebebiyle akdi feshettii ve ktniyetli olduu kanaatine
varlarak, davann reddine karar verilmitir.
Somut olayda davac, 1475 Sayl Kanunun 14. maddesinin birinci

fkras (5) numaral bendi uyarnca on be yl sigortallk ve 3600 gn
prim gn artlarn salad iin 25.10.2010 tarihli dilekesi ile iyerin-
den ayrlm, 01.11.2010 gn baka bir iverene ait iyerinde almaya
balamtr. Davacnn iyerinden ayrldktan sonra baka bir firmada a-
lmas hakkn ktniyetli kullanlmas olarak deerlendirilemez. Davac,
Kanunun kendisine verdii yasal hakkn kullanmtr. Kanunda tannan
bu hakkn amac, iyerinde alarak ypranan ve bu arada sigortallk yl
ile prim deme sresine ait ykmllkleri tamamlayan iinin, emekli-
lik iin bir ya beklemesine gerek olmadan i szlemesini aktif sonlan-
drabilmesine imkan tanmaktr. Bu nedenle davacnn, davasnn kabul
ile kdem tazminatnn denmesine karar verilmesi gerekirken, mahke-
mece, hatal deerlendirme ile davann reddine karar verilmesi usul ve
yasaya aykr olup, bozmay gerektirmitir.
SONU
GC KAYBININ TESPT

ZLENECEK YOL
ZET: gc kaybnn tespitinde Sosyal Sigorta-

lar Salk lemleri Tz erevesinde deer-
lendirme yaplmaldr.*
Y. 10. HD. E. 2011/1446 K: 2011/2295 T: 24.02.2011
Davac, grme kayb bulunduu gerekesiyle, tahsis talebinde bulun-

duu 16.05.2006 tarihinden itibaren, 506 Sayl Kanunun 53 ve devam
maddeleri uyarnca maluliyet aylna hak kazandnn tespitine karar
verilmesini istemitir. Davann kabulne ilikin ilk karar. Dairemizin
08.12.2009 tarih 13910/18241 Sayl ilam ile; Sosyal Sigorta Yksek
Salk Kurulu ile Adli Tp Kurumu 3. htisas Kurulu raporlar arasndaki
elikinin 506 Sayl Kanunun 109.maddesindeki prosedr erevesinde
giderilmesi gerektii gerekesiyle bozulmutur. Mahkemece, bozma ila-
mna uyularak yaplan yarglama sonucunda davann reddine karar ve-
rilmitir.
Mahkemece, Ondokuz Mays niversitesi Salk Uygulama ve Aratr-
ma Hastanesinin Gz ve Nroloji Ana Bilim Dal retim yelerinden olu-
an kurul tarafndan tanzim edilen 30.07.2010 tarihli rapor hkme esas
alnm ise de; muayene bulgular saylarak grsel ilev kaybnn %53 ol-
duuna ilikin belirlemelerle yetinilen sz konusu raporda, Sosyal Sigor-
talar Salk lemleri Tz erevesinde bir deerlendirme ve davacnn
alma g kayb oranna ilikin bir tespit yaplmad anlalmaktadr.
Bu sebeple Mahkemece, Sosyal Sigortalar Salk lemleri Tznn
10.maddesinin Gz Hastalklar ve Grme Arzalarna likin B alt ben-
di de nazara alnarak, davacnn arzasnn alma gcnn en az te
ikisini yitirmi saylmasn gerektirir dzeyde olup olmad hususlarda
anlan kuruldan ek rapor alnarak, sonucuna gre bir karar verilmesi
gerekirken, eksik inceleme ve yanlgl deerlendirme sonucunda yazl
ekilde hkm kurulmas, usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir.
* Dergimizin bu saysnda yaymlanan Yargtay 4 ve 17. Hukuk Dairesi kararlarna baknz

O halde, davac vekilinin bu ynleri amalayan temyiz itirazlar kabul

SONU
Temyiz edilen hkmn yukarda aklanan sebeplerle BOZULMASINA
KURUMUN DEYECE TEDAV GDERLER

TESPT DAVASI
ZET: Ba-Kurdan yallk ayl alan ve Genel

Salk Sigortas kapsamnda bulunan sigortal-
nn Kurumun demekle ykml olduu tedavi
giderlerinin miktarn belirlemek iin Tespit Da-
vas aabilmesi mmkndr.* **
Y.10. HD. E: 2010/11172 K: 2012/2874 T: 21.02.2012
Ba-Kurdan yallk ayl almakta iken 17.11.2008 tarihinde beyin

kanamas tansyla Dzce zel Sivrikaya Hastanesinde tedaviye alnan
ancak yaknlarnn istei zerine anlan zel hastaneye ait ambulansla
doktor ve hemire nezaretinde ayn gn Sosyal Gvenlik Kurumu ile an-
lamas bulunmayan ili Florence Nghtngale Hastanesine sevkedilen ve
durumunun arlamas zerine 19.11.2008-17.12.2008 tarihleri arasn-
da youn bakm nitesinde tedavi edildikten sonra, 17.12.2008 tarihinde
Kurumla anlamas bulunan zel Balat Hastanesine sevkedilen davac,
anlan hastanede yaplan tedavi giderlerinin Kurumca karlanmas ge-
rektiinin tespitine karar verilmesini istemi olmasna gre, uyumazlk,
byle bir tespit davasnn alp almayaca noktasnda toplanmaktadr.
6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununun yrrlk balkl 451.
maddesinde Bu Kanun 01.10.2011 tarihinde yrrle girer. Zaman
bakmndan uygulama balkl 448. maddesinde Bu Kanun hkmleri,
tamamlanm ilemleri etkilememek kaydyla derhal uygulanr. Hk-
mn ngrmekte olup, eldeki dava temyiz aamasnda bulunduun-
dan 6100 sayl Kanun hkmlerinin uygulanmasnda yasal zorunluluk
vardr. Bu kural, haklarn himayesi bakmndan daha lehe hkmlerin
* Gnderen: Av. Erturul Sakaolu, Kocaeli Barosu
** Dergimizin bu saysnda yaymlanan 25.12.2013 tarihli Yargtay Hukuk Genel Kurulu
Kararna baknz.
ngrldnn kabul edilmesi gereken yeni usul hkmlerinin devam

etmekte olan davalar bakmndan da hemen uygulanmaya balanmas d-
ncesine dayanr.
6100 Sayl Kanun, ksmi davaya ilikin genel hkm olan 109.madde
yannda, ksmi davann bir tr olarak belirsiz alacak davas messese-
sini ihdas etmitir. Belirsiz alacak ve tespit davas balkl 107.maddede
davann ald tarihte alacan miktarn yahut deerini tam ve kesin
olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyecei veya bunun im-
kansz olduu hallerde, alacakl, hukuki ilikiyi ve asgari bir miktar ya
da deeri belirtmek suretiyle belirsiz alacak davas aabilir. Ayrca, ksmi
eda davasnn alabildii hallerde, tespit davas da alabilir ve bu du-
rumda hukuki yararn var olduu kabul edilir. Hkm ngrlmtr.
Aklanan yasal dzenlemelerin altnda somut olaya baktmzda,
Ba-Kurdan yallk ayl almakta olan davacnn Genel Salk Sigortas
kapsamnda bulunduu ekimesiz olup, tedavinin zel salk kuruluun-
da yaplmas nedeniyle Kurum, tedavi giderlerinin aciliyet durumuna gre
bir blmn demek durumundadr. Kurumca denecek miktar 107.
madde kapsamnda tam ve kesin olarak belirlenebilir nitelikte deildir.
Bu nedenle ksmi davaya konu edilebilir ve 107/3 madde kapsamnda
tespit davas da alabilir.
Mahkemece, yaplacak i, iin esasna girilerek hastalk ve tedavinin
niteliine gre aciliyet ve hayati tehlike durumu incelenerek belirlenecek
miktar zerinden Kurumun sorumluluuna karar vermekten ibaret olup,
eksik inceleme ve yanlgl deerlendirme sonucu yazl ekilde hkm
kurulmas, usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir.
SONU
Temyiz edilen hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMA-
SINA, temyiz harcnn istek halinde davacya iadesine, yeler, F.A. ve
T.A.nn muhalefetlerine kar; Bakan S.C., yeler, A.C. ve ..in oyla-
ryla ve oyokluuyla 21.02.2012 gnnde karar verildi.
KARI OY
Tespit davalar, bir hakkn veya hukuki ilikinin var olup olmadnn tespitine
ilikin davalardr. Bu davalarn ilevi, bir hukuki ilikinin var olup olmadnn tespiti
olup, bundan teye gitmez. Henz artlar olumad iin almayan eda davas iin
ilerideki hukuki ilikinin belli edilmesi bakmndan kesin delil olarak kullanlmak ze-
re tespit davas alabilir.
Tespit davasnn dinlenebilmesi iin dier genel dava artlarndan baka, iki ek
artn daha bulunmas gerekir: Tespit davasnn konusu yalnz hak ve hukuki ilikiler
olabilir; davacnn bu hak veya hukuki ilikinin var olup olmadnn hemen tespit
edilmesinde (gncel bir) hukuki yarar bulunmaldr. Bir hukuki ilikinin varl ya
da yokluu, tespit davas alabilmesi iin yalnz bana yeterli deildir. Bir hukuki
ilikinin hemen tespit edilmesinde hukuki yararn bulunmas ise artn birlikte
varlna baldr.
Davacnn bir hakk veya hukuki durumu gncel bir tehlike ile tehdit edilmi olma-
l; bu tehdit nedeniyle, davacnn hukuki durumu tereddt iinde olmal ve bu husu-
sun davacya zarar verebilecek nitelikte bulunmas; yalnz kesin hkm etkisine sahip
olup, cebir icraya yetki vermeyen tespit hkm, bu tehlikeyi ortadan kaldrmaya elve-
rili olmaldr. Davacnn tespit davas ile istedii hukuki koruma dier dava eitlerin-
den birisi ile salanabiliyorsa, o zaman davacnn tespit davas amakta hukuki yarar
yoktur. Bu artlarn bulunmamas halinde tespit davas dinlenmez, davann usulden
(dava art yokluundan) reddi gerekir.
6100 sayl HMK asndan deerlendirme yaplmas halinde ise, alacak dava-
nn miktar biliniyor ya da tespit edilebiliyorsa, belirsiz alacak davas alamaz. Talep
sonucunun belirlenememesi iki halde mmkndr: Dava aarken talep sonucunun
belirlenmesi imkanszdr; davacnn dava aarken talep sonucunu belirlemesinin ken-
disinden beklenemeyecek olmasdr. Ancak m.107/3de bu konuda bir istisna getiril-
mitir. Bylelikle dava aarken talep sonucunu belirleyemeyen davac dilerse belirsiz
alacak davas aabilecek, dilerse ksmi dava ile birlikte alacan geri kalan ksmnn
tespitini isteyebilecek ve yine dilerse alacan tmnn belirlenebilmesi iin bir tespit
davas aabilecektir.
Davada istem, zel bir Hastanedeki acil-youn bakm nitesindeki tedavi giderle-
rinin SGK salk gvencesiyle karlanmas gerektiinin tespiti eklinde zetlenmitir.
05.05.2010 gnl dilekede ise, tbbi bir kurul tarafndan yaplacak inceleme ile da-
vacnn youn bakm durumunun ve sresinin tespiti ile bu dnemdeki salk harca-
malarnn SUT dorultusunda daval Kurum tarafndan denmesi gerektiinin tespiti
istemi dile getirilmektedir.
6100 sayl HMK hkmleri uyarnca da icrai etkisi bulunmayan ve hukuki ilikiyi
belirlemeye yarayan tespit davasnn, somut uyumazlkta gzetildiinde, almasnda
hukuki yarar bulunduunun kabul, etkin hukuki koruma yada hak arama zgrl
kavramlar ile de aklanamaz.
Tespit davasna konu bulunan salk harcamas faturas 129.665 TL.bedel ier-
mektedir. Davacnn, (Ba-Kur kapsamnda) genel salk sigortasndan, Kanun, Ynet-
melik ve SUT hkmleri dorultusunda yararlanmakta olduu ynnde bir ekime
bulunmamaktadr. Bedelin bilinemezliinden de sz edilemez.
Bu davann incelenmesi halinde, eda davalar ile tespit davalar arasnda elde edile-
cek hukuki koruma asndan bir fark kalmayacaktr. Bununda tesinde, maktu har
denerek eda karar etkisine sahip ilamlarn elde edilmesi sonucu doacaktr.
Yerel mahkemenin bu gerekelere dayal kararnn onanmas gerektii gr ile

sayn ounluun bozma kararna katlamyoruz.
TRAFK KAZASINDA YARALANMA

TEDAV GDERLER
ZET: Trafik kazasnda yaralanan sigortalnn te-

davi giderleri SGK tarafndan karlanr.
Bu noktada, SGKnn; sigorta irketlerine, g-
vence hesabna, srcye ve iletene kar rcu
hakk bulunmamaktadr.*
Y. 10. HD. E: 2013/18707 K: 2013/17896 T: 01.10.2013
Hukuk Genel Kurulunun 13.03.2013 gn 2012/10-1156 E. 2013/339

K.sayl kararnda da belirtildii zere, ..6111 sayl Kanunun 59.mad-
desi ile 2918 sayl Kanunun 98.maddesinde yaplan deiiklik ve 6111
sayl Kanunun Geici 1.maddeleri birlikte gzetildiinde; Kanunun y-
rrlk tarihinden nce meydana gelen trafik kazalarnda, 2918 sayl Ka-
nunun 98.maddenin 2. Fkras dzenlemesinden, primlerin aktarlmam
olmas halinde sigorta irketleri ve Gvence Hesabnn sorumluluunun
devam edecei anlamnn karlabilecei grlmekte ise de, bu hkmn
ayn maddenin 3. Fkras ile birlikte deerlendirildiinde; maddenin, si-
gorta irketleri ve Gvence Hesabna eski hkmlere gre, rcu hakk
verdii eklinde deil, sresinde aktarlmayan primleri tahsil iin takip
yapabilme yetkisini verdii, dolaysyla sigorta irketlerinin ve Gvence
Hesabnn, yapaca aktarm ile prim aktarma borlarnn sona erecei
eklinde anlalmas gerekir. Buna karlk aktarmn yaplmamas halin-
de, Kurumun sigorta irketine, Gvence Hesabna, iletene ve ofre rcu
hakknn devam edecei eklindeki dnce, Kanunun amacna uygun
dmeyecektir.
zellikle Yasada aktarm iin yllk bir srenin ngrlm olmas
nedeni ile, aktarmn yapld tarihe kadar sorumluluun devam edecei-
nin kabul, 6111 Sayl Kanunun Geici 1.maddede dzenlenen gemi
dnemlerin prim ve katk paylarnn aktarm hkm fiilen uygulanamaz
hale gelecektir. Bunun sonucunda da Kurum, gemi dnem iin hem
primleri ve katk paylarn tahsil ederken ayn zamanda, zararn rcuan
tahsil edebilecei iin sebepsiz zenginleebilecektir
Sonu olarak, Kurumun, sresinde aktarlmayan prim ve katk pay-
* Dergimizin 2013/5 saysnn 539.s ayfasnda yaymlanan Yargtay 10. Hukuk Dairesi
kararna baknz.
lar iin sigorta irketlerine kar 5510 Sayl Kanunun 89. maddesine
gre takip yaparak tahsil yetkisi bulunduu gzetildiinde, trafik kazas
nedeniyle sigortalya yaplan tedavi giderleri iin 6111 Sayl Kanunun
59.maddesi ile 2918 Sayl Kanunun 98. maddesinde yaplan deiikliin
yrrlk tarihi olan 25.02.2011 tarihinden itibaren, sigorta irketlerine,
Gvence Hesabna, src ve iletene kar, Kurumun rcu hakknn
sona erdiinin kabul gerekir
Yukarda belirtilen aklamalar karsnda, bozma ilammzda belirtti-
imiz yasal dzenlemeler sonrasnda, trafik kazalar sonucu genel salk
sigortallarna yaplan salk giderlerinin zorunlu mali sorumluluk sigorta
poliesi limiti kapsamnda kalan ksm ynnden Kurumun rcu imkan-
nn kalmad gzetilmeksizin yazl ekilde karar verilmi olmas usul ve
yasaya aykr olup, bozma nedenidir.
O halde, davallar M.T. ve K. Devlet Hast. zafeten Salk Bakanl ve-
killerinin bu ynleri amalayan temyiz itirazlar kabul edilmeli ve hkm
bozulmaldr.
SONU
Yukarda aklanan nedenle hkmn BOZULMASINA, 01.10.2013 ta-
rihinde temyiz harcnn istek halinde davallardan M.T.e iadesine oybir-
liiyle karar verildi.
VAKIFLARA TAB ALIMASI OLANLAR

VAKIFLARDAN EMEKLLK

EMEKL SANDII VAKFI NTEL
ZET: Daval vakfn 506 sayl Sosyal Sigortalar

Kanununa tabi bulunmad, Trk Kanunu Me-
denisi hkmlerine gre kurulduu, taraflar ara-
snda 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu kap-
samnda bir sosyal gvenlik ilikisi bulunmad,
ortada i mahkemelerinin grev alann dzen-
leyen 5521 sayl Mahkemeleri Kanununun 1.
maddesi kapsamnda bir uyumazln bulunma-
d vakf senedinin uygulanmasndan doan da-
valara bakma grevinin genel mahkemelere ait
olduu dnlmeksizin, grevsizlik karar veril-
mesi gerekirken, iin esasna girilip yazl ekil-
de hkm kurulmu olmas, usul ve yasaya aykr
olup, bozma nedenidir.
Y. 10. HD. E: 2013/14595 K: 2013/19203 T: 28.10.2013
Dava, 01.05.1989-01.01.1996 dnemindeki almalar gzetilerek

emeklilik aylnn denmesi gerektiinin tespiti istemine ilikindir.
Mahkemece, ilamnda belirtildii ekilde davann kabulne karar ve-
rilmitir.
Hkmn, davallar avukat tarafndan temyiz edilmesi zerine temyiz
isteklerinin sresinde olduu anlaldktan ve Tetkik Hakimi H.K. ta-
rafndan dzenlenen raporla dosyadaki katlar okunduktan ve temyiz
konusu hkme ilikin dava, 6217 sayl Kanunun 30. maddesi ile 6100
sayl Hukuk Muhakemeleri Kanununa eklenen geici 3. madde atfyla
uygulanmakta olan 1086 sayl Hukuk Usul Muhakemeleri Kanununun
435. maddesinde sayal ve snrl olarak gsterilen hallerden hibirine uy-
madndan Yargtay incelemesinin durumal olarak yaplmasna ilikin
istein reddine karar verildikten sonra iin gerei dnld ve aadaki
karar tespit edildi.
29.06.1956 tarih ve 6762 sayl Trk Ticaret Kanununun Mstahdem
ve iler lehine yardm akesi balkl 468. maddesi hkm uyarnca;

Esas mukavelede irketin mstahdem ve iileri iin yardm sandklar
ve sair yardm tekilat kurulmsa ve idamesi maksadiyle ake ayrlmas
derpi olunabilir. Yardm maksadna tahsis olunan para ve dier mallar,
irket mallarndan ayrlarak bunlarla Medeni Kanun hkmleri dairesin-
de bir tesis (vakf) meydana getirilir.
13.07.1967 tarih ve 903 Sayl Kanunun 1.maddesiyle 743 sayl Trk
Kanunu Medenisine eklenen stihdam Edilenlere ve ilere Yardm Va-
kflar balkl 77/A maddesi ile getirilen dzenleme uyarnca; Trk Ti-
caret Kanununun 468.maddesi gereince kurulan istihdam edilenler ve
iilere yardm vakflar ayrca aadaki hkmlere tabidirler. Denmek-
te olup, maddenin son fkrasnda Faydalananlar vakfa aidat dedikleri
veya vakf dzenliyen hkmler onlara eday talep hususunda bir hak
bahettii takdirde, vakfn edalarn dava yoliyle talep edebilecekleri
hkme balanmtr.
4721 sayl Trk Medeni Kanununun altrlanlara ve iilere yar-
dm vakf balkl 110. maddesi de benzer bir dzenleme iermekte olup;
Yararlananlarn, vakfn edimlerinin yerine getirilmesini dava yoluyla is-
teyebilecekleri belirtilmektedir.
17.07.1964 tarih ve 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununun yrrl-
e girmesi zerine Bankalar, Sigorta irketleri, ticaret ve sanayi odalar
ve borsalar veya bunlarn tekil ettikleri birlikler personelinin malullk,
yallk ve lmlerinde yardm yapmak zere bu kanunun yaym tarihine
kadar tesis veya dernek olarak kurulmu bulunan sandklar, bu Kanunun
yaym tarihinden itibaren . Bu personelin, i kazalaryle meslek hasta-
lklar, hastalk, analk, malullk, yallk ve lm, elerinin analk, e ve
ocuklarnn hastalk hallerinde, en az ub kanunda belirtilen yardmlar
salyacak, birer tesis (vakf) haline getirildikleri takdirde, bu teekklle-
rin ve sandklarn personeli 506 Sayl Kanun uygulanmasnda sigortal
saylmayacaklar belirtilmektedir.
levi, tpk Sosyal Gvenlik Kurumu (devredilen SSK, Ba-Kur ve
Emekli Sand) gibi emeklilik sand niteliinde bulunan bu vakflar d-
nda bulunan, Trk Ticaret Kanunu 468. maddesi hkm dikkate al-
narak, 743 sayl Trk Kanunu Medenisinin 77/A maddesi uyarnca tesis
(vakf) eklinde yaplandrlan ve munzam sandk-vakf olarak ifade de
edilen yardmlama sandklarndan yararlananlara dava hakk da anlan
Medeni Kanun hkmleriyle tannmtr.
Bu tr munzam sandk-vakflara ilikin olarak, 506 sayl Sosyal Si-
gortalar Kanununun Yardmlama sandklar balkl 128.maddesinde;

Sigortal altrlan her trl ilerde ve iyerlerinde, herhangi ad altnda
kurulmu veya kurulacak olan bor verme, emekli ve yardm sandklar
ve benzerleri, faaliyetlerine ve kurulu amalarna gre ilgililere menfaat-
ler salamaya devam edebilir ifadeleriyle yer verilmi olmas, 1964 yln-
da kabul edilen 506 Sayl Kanunun Geici 20. maddesinde tanmlanan,
emeklilik sand niteliinde bulunan vakflar gibi bir yeniden yaplan-
ma srecine girip-girmeyecekleri ynnde oluan tereddtleri gidermeye
ynelik olup, amac; kazalariyle meslek hastalklar, hastalk, analk,
malullk, yallk ve lm hallerinde bu kanunda yazl artlarla sosyal si-
gorta yardmlar salmk olan 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununun,
uyumazlklarn zm yerini dzenleyen 134.maddesindeki Bu ka-
nunun uygulanmasnda doan uzlamazlklar, yetkili i mahkemelirinde
veya bu davalara bakmakla grevli mahkemelerde grlr. Hkm kap-
samnda ele alnarak, yardmlama sandklarnca salanan, bir ekono-
mik, mali deerle ifade edilen yardmlarn dahi, sigorta kollarndan sa-
lanan yardmlar gibi ele alnmasnda yasaca olanak bulunmamaktadr.
Kald ki, 01.10.2008 tarihinde yrrle giren 5510 sayl Sosyal Si-
gortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununda da yardmlama sandkla-
r na ilikin bir dzenlemeye de yer verilmeyerek bu ynde oluan tered-
dtler giderilmitir.
Daval vakfn, Trk Ticaret Kanununda ifade edilen olanaktan yarar-
lanmak zere, 743 sayl Trk Kanunu Medenisi 77/A maddesi uyarnca
kurularak, yararlananlarna belirli artlar altnda ekonomik ve mali ola-
naklar salamay amalad, 506 Sayl Kanunun Geici 20. maddesinde
tanmlanan nitelikte emekli sand vakf niteliinde bulunmad, Sosyal
Gvenlik Bakanlnn 29.06.2000 gn ve 24094 sayl Resmi Gazetede
yaymlanan 4447 sayl sizlik Sigortas Kanununun Uygulanmasna ili-
kin 2 Nolu Teblii ekindeki 506 Sayl Kanunun Geici 20. maddesine
Tabi zel Emekli Sandklar balkl listed de daval vakfn adnn ge-
medii anlalmaktadr.
Yargtay Hukuk Genel Kurulunun 20.12.2006 gn 2006/18-820 Esas,
810 Karar, 29.09.2010 gn 2010/10-382 Esas, 441 Karar, 29.04.2011
gn 2010/10-548 E, 11/257 K.sayl kararlarnda da belirtildii gibi; da-
val vakfn 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununa tabi bulunmad, Trk
Kanunu Medenisi hkmlerine gre kurulduu, taraflar arasnda 506 sa-
yl Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamnda bir sosyal gvenlik ilikisi bu-
lunmad, ortada i mahkemelerinin grev alann dzenleyen 5521 sayl
Mahkemeleri Kanununun 1. maddesi kapsamnda bir uyumazln
bulunmad vakf senedinin uygulanmasndan doan davalara bakma g-

revinin genel mahkemelere ait olduu dnlmeksizin, grevsizlik kara-
r verilmesi gerekirken, iin esasna girilip yazl ekilde hkm kurulmu
olmas, usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir.
O halde, davallarn bu ynleri amalayan temyiz itirazlar kabul edil-
mesi ve hkm bozulmaldr.
SONU
Temyiz edilen hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASI-
NA, temyiz harcnn istek halinde davallara iadesine, 28.10.2013 gnn-
KISITLI ADINA AILAN DAVA ZN KOULU

VASLK SRES
ZET: Kstl adna dava alabilmesi iin vesayet

makamndan izin alnmas gerekir.
Bu izin dava aldktan sonra da alnabilir.
Vasinin azledildiine dair bir delil olmadka,
yasada belirlenen iki yllk srenin getiinden
bahisle vasilik sfatnn sona erecei kabul edi-
lemez.*
Y. 11. HD. E: 2008/3068 K: 2009/7230 T: 04.06.2009
Davac Vekili, kstl olan mvekkilinin Emekli Sandndan sakatlk

maa aldn, maa demelerinin daval bankaca yapldn, mvekki-
line atanan vasinin verdii vekaletnameye dayal olarak maa tahsilat-
n kendisinin yaptn, davalnn vasisinin grev sresinin uzatlmamas
nedeniyle deme yapmaktan ekindiini ileri srerek, hesapta bulunan
2.131.00 YTLnin tahsili suretiyle muarazann menine karar verilmesini
istemitir.
Daval vekili, TMKnn 456. maddesi uyarnca vasinin kural olarak iki
yl iin atandn, bu srenin vesayet makamnca her defasnda ikier
yl uzatlabileceini, ayn yasann 480. maddesi uyarnca vasilik grevinin
uzatlmamas halinde srenin dolmas ile sona ereceinin belirtildiini,
davac vekilinin vekaletnamesine dayanak vasilik kararnn 25.10.1999
tarihli olduunu savunarak, davann reddini istemitir.
Mahkemece, iddia, savunma ve dosya kapsamna gre, vasilik kara-
rnn uzatldna dair ek kararn alnmad, ayrca bu davann almas
iin vesayet makamndan izin alnmad, bu koullar yerine getirilmeden
dava ama imkannn olmad gerekesiyle davann reddine karar veril-
mitir.
Karar, davac vekili temyiz etmitir.
Dava, daval banka aracl ile maa alan kstlnn, vasisinin grev
sresinin uzatlmamasna dayal olarak maann denmemesi nedeniyle,
hesapta biriken parann tahsili suretiyle muarazann giderilmesi istemine
ilikindir.
TMKnn 462/8 maddesi uyarnca, dava amak iin vesayet makamn-
dan izin alnmas gereklidir. Dosya kapsamndan davac tarafn byle bir
izni aldna dair delile rastlanmamtr.
Bu durumda, mahkemece, dava amaya izin almas iin davac tara-
fa sre verilmesi ve alnacak izin sonrasnda davaya devamla iin esas
hakknda bir karar verilmesi gerekirken, davac tarafa byle bir sre ve-
rilmeksizin eksik inceleme ile yazl ekilde karar verilmesi doru bulun-
mamtr.
te yandan TMKnn 456.maddesi ile vasinin iki yl iin atanaca ku-
ral olarak kabul edilmitir. Bu kural emredici olmadna ve kstlya vasi
olarak atanan A.T.nin bu grevinden azledildiine dair bir delil de bulun-
madna gre, vasinin grev sresinin uzatldna dair ek karar alnma-
d gerekesiyle de davann reddi doru olmamtr.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle, davac vekilinin temyiz itirazlarnn ka-
bul ile kararn davac yararna BOZULMASINA, dedii temyiz pein
harcnn istei halinde temyiz edene iadesine, 04.06.2009 tarihinde oybir-
liiyle karar verildi.
SENET ZERNDEK MZA NCELEMESNN SONUCU

GELMEDEN HKM KURULAMAZ
ZET: Dosya ieriinden ve davac vekilinin be-

yanlarndan davac hakknda Sultanbeyli 3.As-
liye Ceza Mahkemesinin 2011/881 Esas sayl
dosyas ile kamu davas ald ve bu dosyann
davaya konu senet hakknda inceleme yaplmak
zere Adli Tp Kurumuna gnderildii anlal-
maktadr. Bu durumda 818 sayl Borlar Kanu-
nunun 53.maddesi hkmleri nazara alnarak
ceza dosyasnn neticesi beklenip sonucuna
gre bir karar verilmesi gerekirken yazl gereke
ile davann reddi doru olmam, kararn bozul-
mas gerekmitir.
Y. 11. HD. E: 2012/17903 K: 2013/15823 T: 16.09.2013
Taraflar arasnda grlen davada stanbul Anadolu 5. Asliye Hukuk

(Sultanbeyli 1. Asliye Hukuk) Mahkemesince verilen 08.05.2012 tarih ve
2011/193-2012/875 sayl kararn Yargtayca incelenmesi taraf vekilleri
tarafndan istenmi ve temyiz dilekesinin sresi iinde dzenlenen ra-
por dinlendikten ve yine dosya ierisindeki dileke, layihalar, duruma
tutanaklar ve tm belgeler okunup, incelendikten sonra iin gerei gr-
lp, dnld:
Davac vekili, 32.000 TL. bedelli bir senetten dolay daval aleyhine
icra takibi yaptklarn, davalnn icra hukuk mahkemesi nezdinde yapt
itiraz zerine mahkemenin senette tahrifat yapld gerekesiyle davann
ksmen kabulne karar verildiini, ancak Adli Tp Kurumu Genel Kuru-
lundan rapor alnmadan verilen hkmn doru olmadn ileri srerek
Adli Tp Kurumu Genel Kurulundan alnacak raporla birlikte alacan
tespitini talep ve dava etmitir.
Daval vekili, senetteki imza inkar ve tahrifat iddiasnn aratrld
icra hukuk mahkemesinin 2009/91 esas sayl dosyasnn temyiz edilmek-
sizin kesinletiini, anlan dosyada mvekkili lehine ktniyet tazminat-
na hkmedildiini, bu tazminatn tahsili iin balatlan takibe davacnn
i bu davay gereke gsterek itiraz ettiini, bu sebeple davann sadece ta-
kibi geciktirmek amac tadn, davac hakknda sahte senet dzenleme
suundan cezalandrlmas talebi ile alan kamu davasnn devam ettiini

Mahkemece, iddia, savunma, Sultanbeyli cra Hukuk Mahkemesinin
2009/91 Esas sayl dosyas, Adli Tp Kurumu raporlar ve tm dosya
kapsamna gre, icra hukuk mahkemesinde alnan raporlarn yeterli ol-
duu, yeniden rapor alnmasna gerek bulunmad gerekesiyle davann
Karar, taraf vekilleri temyiz etmitir.
1-Dosya ieriinden ve davac vekilinin beyanlarndan davac hakknda
Sultanbeyli 3. Asliye Ceza Mahkemesinin 2011/881 Esas sayl dosyas ile
kamu davas ald ve bu dosyann davaya konu senet hakknda incele-
me yaplmak zere Adli Tp Kurumuna gnderildii anlalmaktadr. Bu
durumda 818 sayl Borlar Kanununun 53. maddesi hkmleri nazara
alnarak ceza dosyasnn neticesi beklenip sonucuna gre bir karar veril-
mesi gerekirken yazl gereke ile davann reddi doru olmam, kararn
bozulmas gerekmitir.
2-Bozma sebep ve ekline gre, davac vekilinin sair, daval vekilinin
ise tm temyiz itirazlarnn bu aamada incelenmesine gerek grlme-
mitir.
SONU
Yukarda (1) nolu bentte aklanan nedenle, davac vekilinin temyiz
itiraznn kabul ile hkmn davac yararna BOZULMASINA, (2) nolu
bentte aklanan nedenle davac vekilinin sair, daval vekilinin tm tem-
yiz itirazlarnn imdilik incelenmesine yer olmadna, dedikleri temyiz
pein harcn istekleri halinde temyiz edenlere iadesine, 16.09.2013 tari-
hinde oybirliiyle karar verildi.
FRANCHSE SZLEMES

GREVL MAHKEME
ZET: tirazn iptali davas marka hukukuna dair

deilse grev Asliye Hukuk Mahkemesinindir.*
Y. 11. HD. E: 2013/7608 K: 2013/20990 T: 20.01.2013
Taraflar arasnda grlen davada Ankara 2. Fikri ve Snai Haklar Hu-

kuk Mahkemesince verilen 06.02.2013 tarih ve 2011/76-2013/26 sayl
kararn Yargtayca incelenmesi daval vekili tarafndan istenmi ve temyiz
dilekesinin sresi iinde verildii anlalm olmakla, dava dosyas iin
Tetkik Hakimi tarafndan dzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya
ierisindeki dileke, layihalar, duruma tutanaklar ve tm belgeler oku-
nup, incelendikten sonra iin gerei grlp, dnld:
Davac vekili; mvekkili ile daval arasnda 18.01.2007 tarihinde
01.02.2007 balang tarihli ve yl sreli Franchise Szlemesi imza-
landn, szlemenin 4/4.maddesi uyarnca davalnn her ay 100 US-
D+KDVyi her ayn birinci i gn dviz olarak ya da o gnk Trkiye
Cumhuriyeti Merkez Bankas Efektif Sat Kuru TL. karl olarak aidat
bedelini demeyi borlandn, vadesinde aidat bedelinin iki ay st ste
denmemesi halinde o yla ait aidat bedelinin muaccel olacann karar-
latrldn, balangta davalnn kredi kartndan tahsil edilmekte olan
aidat bedeline ilikin 01.02.2009 tarihli 195.88 TL.lik ve Nisan-Aralk
2009 dnemine ait dokuz aylk ile Ocak-ubat 2001 dnemine ait aidat
bedeli ve temerrd faizlerini ieren 02.12.2010 tarihli 3.241.46 TL.lik
fatura bedelinin denmediini, bunun zerine mvekkil tarafndan da-
valya kar Ankara 27. cra Mdrlnn 2011/4735 esas sayl takip
dosyasnda 18.03.2011 tarihinde 3.643.84 TL. alacak iin ilamsz icra
takibi yapldn, deme emrinin borlu davalya 30.03.2011 tarihinde
tebli olunduunu, borlunun borcun tamamna faize ve takip ferilerine
itiraz ettiini ve takibin durduunu, borlunun takipten sonra 21.03.2011
tarihinde 973.00 TL.deme yaptn, davalnn icradaki borca itiraznn
haksz olduunu, alacan likit bulunduunu ifade ederek davalnn an-
lan takip dosyasndaki 3.643.84 TL. borca yapt itirazn iptaline, takibin
devamna takip konusu alacan %40 orannda icra inkar tazminatnn
davaldan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmitir.
* Gnderen: Av. Sinem Trkner Moralar
Daval vekili; mvekkilinin anlan szleme uyarnca davac tarafa de-

meler yaptn, takip konusu alacan mvekkilinin borcu olmadn ifa-
de ederek, davann reddine ve %40dan aa olmamak zere kt niyet
tazminatnn davacdan tahsiline karar verilmesini istemitir.
Mahkemece, iddia, savunma ve benimsenen bilirkii raporuna gre,
takip konsuu borcun szlemeden doduu, szlemenin davacya ait
markann daval tarafndan kullanmn da dzenledii, 556 sayl KHK
hkmlerinin dzenledii hukuki ilikilerden doan itirazn iptali dava-
larnda grevli mahkemenin Fikri ve Snai Haklar Hukuk Mahkemele-
ri olduu, taraflar arasnda 28.01.2007 tarihinde marka kullanmn da
konu alan franchise szlemesi imzaland, szleme uyarnca davalnn
davacya her ay 100 USD veya karln Trk Paras olarak deme borcu
altna girdii, davalnn davacya bir ksm demeler yapt, davacnn
szlemenin devam ettii sre zarfnda yaplmas gereken demelerin ek-
sik yapldn iddia ettii, davalnn ise byle bir iddiay kabul etmedii,
benimsenen ikinci bilirkii raporu kapsamna gre, davacnn davaldan
takip tarihinden evvel 3.588.97 TL.alacann bulunduu, davacnn bu
miktar iin davalya kar icra takibinde bulunduu, icra takibinden son-
ra ve fakat deme emrinin tebliinden nce davalnn davacya 973.00
TL.dedii, borcun 2.615.97 TL.ye dt deme emrinin davalya
tebli edildii, davalnn itirazda bulunduu ve takibin durduu, anlan
miktar kadar davalnn borlu olduu, itirazn iptali davasnn yaplan
deme gzetilerek ve deme dldkten sonra kalan miktar zerinden
almasnn gerektii, u hale gre davalnn itiraznn 2.615.97 TL.iin
haksz olduu, bu nedenle anlan miktar iin itiraznn iptaline ve takibin
devamna karar verilmesinin gerektii, takip konusu alacan likit oldu-
u, bu nedenle cra flas Kanununun 67.maddesi uyarnca anlan alaca-
n %40 orannda icra inkar tazminatnn davaldan tahsilinin gerektii,
fazlaya ynelik istemin reddinin icap ettii, ancak reddedilen miktar y-
nnden davacnn icra takibi ve davada ktniyetli olmad anlald,
davalnn icra inkar tazminat isteminin kabulne de olanak bulunmad
gerekesiyle davann ksmen kabul ile Ankara 27. cra Mdrlnn
2011/4735 esas sayl icra takip dosyasnda davalnn gerekletirmi ol-
duu itirazn 2.615.97 TL.asl alacak iin iptaline, takibin 2.615.97 TL.
iin devamna karar verilmitir.
Karar daval vekili temyiz etmitir.
1-Dava, 18.01.2007 tarihli franchise szlemesinden kaynaklanan ala-
can tahsili amacyla balatlan takibe yaplan itirazn iptali davasdr.
Mahkemece davada Fikri ve Snai Haklar Hukuk Mahkemesinin grevli
olduu belirtilerek davann esasna girilmi ve davann ksmen kabul ile

itirazn ksmen iptaline ve kabul edilen ksm zerinden daval aleyhine
%40 orannda icra inkar tazminatnn davacya denmesine karar veril-
mitir.
556 sayl KHKnn 71/1 maddesi Bu Kanun Hkmnde Kararname-
de ngrlen davalarda, grevli mahkeme ihtisas mahkemeleridir. Bu
mahkemeler tek hakimli olarak grev yaparlar. Asliye hukuk ve asliye
ceza mahkemelerinden hangilerinin ihtisas mahkemesi olarak grevlen-
dirilecei ve bu mahkemelerin yarg evresini, Adalet Bakanlnn teklifi
zerine Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu belirler. Hkmne amirdir.
Ayrca 5846 Sayl Yasadan doan haklar ile 551, 555, 554 sayl KHKlar-
dan doan haklara ilikin uyumazlklar zme grevi de ihtisas mahke-
melerine braklmtr.
Davac, dava dilekesinde taraflar arasnda imzalanan Franchise Sz-
lemesinin 4.4 maddesi uyarnca kararlatrlan aidat bedelinin denme-
diini ve bu sebeple takibe giriildiini aklamtr. Dosyada mevcut Fran-
chise Szlemesi hkmleri ve dava dosyas ierisinde taraflarn iddia ve
savunmalar itibariyle, davac tarafa szkonusu szleme kapsamnda
556 sayl KHKdan kaynaklanan bir hak sahiplii veya marka hakkna
tecavzden ya da anlan KHKda dzenlenen lisans vb. Dier hususlardan
kaynaklanan bir uyumazlk olduu ileri srlmedii gibi, uyumazln
nitelii itibariyle ibu davada 5846 sayl FSEK ve 551, 554 ve 555 sayl
KHK hkmlerinin de uygulama yeri bulunmamaktadr.
Bu durumda davaya bakmakla grevli mahkemenin genel mahkemeler
olduu gzetilmeksizin iin esasna girilerek ksmen kabul karar veril-
mesi doru grlmemi, bozmay gerektirmitir.
2-Bozma sebep ve ekline gre daval vekilinin temyiz itirazlarnn im-
dilik incelenmesine yer olmadna karar vermek gerekmitir.
SONU
Yukarda (1) nolu bentte aklanan nedenlerle kararn bozulmasna,
(2) nolu bentte aklanan nedenlerle bozma sebep ve ekline gre daval
vekilinin temyiz itirazlarnn imdilik incelenmesine yer olmadna, de-
dii temyiz pein harcn istei halinde temyiz edene iadesine, 20.11.2013
TAIMA SZLEMES

TAIYICININ SORUMLULUU
ZET: Taycnn ykn salkl tanabilmesi ve

hasara uramamas iin ykleme ve istiflemeyi
basiretli bir tayc gibi gzetmesi, hatal bir yk-
leme varsa buna kar kmas, ykn yksek-
liiyle ile birlikte aracn yksekliini, geilecek
yerdeki ykseklik snrnn kontrol etmesi ve y-
kn gvenle tanabilmesi iin gereken her trl
tedbirleri almas gerekir.
Y. 11. HD. E: 2012/17577 K: 2013/18544 T: 23.10.2013
Taraflar arasnda grlen davada stanbul 32. Asliye Ticaret Mahke-

mesince verilen 11.10.2011 tarih ve 2011/101-2011/25 sayl kararn
yargtayca incelenmesi davac vekili tarafndan istenmi ve temyiz dileke-
sinin sresi iinde verilmi olduu anlalm olmakla, dava dosyas iin
Tetkik Hakim tarafndan dzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya
ierisindeki dileke, layihalar, duruma tutanaklar ve tm belgeler oku-
nup, incelendikten sonra iin gerei grlp, dnld:
Davac vekili, mvekkili irkete nakliyat emtia sigorta poliesiyle si-

gortal bulunan i makinasnn daval nakliyat irketi olan tayann ayn
zamanda maliki bulunduu ara ile stanbuldan Zonguldaka tanmas
srasnda daval srcnn kusuruyla meydana gelen trafik kazas se-
bebiyle hasarlandn, daval tayana ait aracn daval G.Sigorta A.ye
yurtii tayc sorumluluk sigortas ile sigortal olduunu, tespit edilen
50.608,84 TL hasar bedelinin davac tarafndan sigortalsna dendii-
ni ileri srerek, 50.608,84 TLnin temerrt faizi ile birlikte davallardan
mtereken ve mteselsilen tahsilini talep ve dava etmitir.
Daval E. Turizm Gda n. Nakl. D Tic. Ltd. ti vekili, kazann de-

miryolu kprsnn gabarisinin dk olmas sebebiyle meydana gel-
diini, istiab haddi ve gabarinin almadn, i makinesinin kamyona
yklenmesinin gnderen tarafndan yapldn, bu durumda taycnn
sorumluluunun ortadan kalktn, ara srclerinin youn trafikte
kprnn gabari levhasn gremeyeceklerini, kusurun KTKnn 86. Mad-
desi gereince TCDD ve Zonguldak Belediyesinde olduunu savunarak,
davann rettini istemitir.
Daval G. Sigorta vekili, Daval E.Turizm Gda n. Nakl. D Tic. Ltd.

tinin nakliyelerinde meydana gelecek hasar ve ziyalarn 30.000,00 TL
sigorta bedeliyle sigorta himayesine alndn, kamyon klozuyla verilen
teminatlarda istiab haddini aan, gabari d yklemelerin sigorta
kapsamna dahil olmadn, ykleme/boaltma hasarlar ile emniyeti
suistimal hasarlarnda muafiyet uygulanacan savunmutur.
Dier daval yarglamaya katlmam, davaya cevaplarn bildirmemitir.
Mahkemece, iddia, savunma, bilirkii raporu ve dosya kapsamna gre;

ykte meydana gelen hasardan daval srcnn %40 orannda kusurlu
bulunduunu, toplam hasar bedelinin 42.888,42 TL olduu gerekesiyle;
davann ksmen kabulne 17.153,39 TLnin temerrt faizi ile birlikte
davallardan mtereken ve mteselsilen tahsiline karar verilmitir.
Dava, nakliyat emtia sigorta poliesi uyarnca denen bedelin rcuen

tahsili istemine ilikin olup mahkemece, ykte meydana gelen hasardan
daval srcnn %40 orannda kusurlu bulunduu gerekesiyle davann
ksmen kabulne karar verilmitir.
Karar tarihinde yrrlkte bulunan 6762 sayl TTKnn 781. maddesi

uyarnca tayc eyann kendisine teslim edildii tarihten gderilene
teslim olunduu tarihe kadar geen mddet iinde; urad zya ve
hasardan mesuldr. Tayc ancak anlan maddenin 2.fkrasnda saylan
hallerin varl halinde sorumlulukan kurtulabilir.
Somut uyumazlkta, sigortal i makinasnn tanmas srasnda

demiryolu kprsne arpmas suretiyle meydana gelen kazada daval
taycnn, maln emniyetle tanmasn salamak zere her trl
tedbiri almas, hatal yklemeye kar kmas gerektiinden, basiretli
bir taycdan beklenen davranta bulunmamas nedeniyle davalnn
sorumluluunun bulunduunun kabul gerekir. Yani taycnn ykn
salkl tanabilmesi ve hasara uramamas iin ykleme ve istiflemeyi
basiretli bir tayc gibi gzetmesi, hatal bir ykleme varsa buna kar
kmas, ykn yksekliiyle ile birlite aracn yksekliini, geelicek
yerdeki ykseklik snrnn kontrol etmesi ve ykn gvenle tanabilmesi
iin gereken her trl tedbirleri almas gerekmektedir. Bu suretle, daval
taycnn zen ykmlln gerei gibi yerine getirmedii, olayda tam
kusurlu olduu kabul edilerek karar verilmesi gereken hasardan daval
srcnn %40 orannda kusurlu bulunduu ynndeki kabul doru
grlmemi, bozmay gerektirmitir.
SONU: Yukarda aklanan nedenlerden dolay, davac vekilin

temyiz itirazlarnn kabul ile hkmn davac yararna BOZULMASINA,
dedii temyiz pein harcn istei halinde temyiz eden davacya iadesine,
KATKI PAYINA LKN LAM

CRA TAKB KESNLEME
ZET: Katk payna ilikin ilamlarn kesinleme-

den icraya konulabilmeleri mmkndr.* **
Y. 12. HD. E: 2009/23781 K: 2009/21947 T: 28.10.2009
HUMKun 443/4.maddesi gereince aile ve ahsn hukukuna m-

tedair hkmler katiyet kesbetmedike icra olunamaz. Anlan maddede
belirtilen hkmler, Medeni Kanunun Kiiler Hukuku ve Aile Huku-
ku kitaplarnda yer alan konulara ilikin tm hkmler olmayp, kiinin
dorudan ahs ya da ailevi yaps ile ilgili hukuki durumunda deiiklik
yaratan ilamlar ile bu ilamlarn feri (eki) niteliindeki hkmlerdir. (r-
nein ad, soyad, ya tashihi, velayetin nezi, babalk davas, nesep tashihi,
boanma ve bunun feri niteliindeki hkmler gibi)
Somut olayda takibin dayana olan ilam, Medeni Kanunun 227 ve
devam maddelerine dayal katk pay alacana ilikin olup, bu nevi ilam-
lar konu olarak anlan kanunun Aile Hukuku kitabnda yer alsa da,
taraflarn ahs ya da ailevi yaplarna ilikin hukuki durumlarnda bir
deiiklik yaratmayan, sonular itibariyle ancak taraflarn mal varl et-
kileyebilen, boanma ilamnn feri niteliinde olmayp ondan bamsz
olan edaya ilikin ilamlardr. Bu nitelikleri itibariyle de katk pay ala-
cana ilikin ilamlarn, dier edaya ilikin ilamlar gibi, kesinlemeden
icraya konulmalar mmkndr. O halde mahkemece ikayetin reddine
karar verilmesi gerekirken kabul ynnde hkm tesisi isabetsiz olup,
mahkeme kararnn belirtilen nedenlerle bozulmas gerekirken onand
anlalmakla karar dzeltme isteminin kabul gerekmitir.
SONU: Alacakl vekilinin karar dzeltme isteminin kabul ile Dai-
remizin 03.11.2008 tarih ve2008/15818 Esas 2008/19020 Karar say-
l onama kararnn kaldrlmasna, mahkeme kararnn yukarda yazl
nedenlerle K 366 ve HUMKun 428 maddeleri uyarnca bozulmasna,
28.10.2009 gnnde oybirliiyle karar verildi.
** HMK 367.maddesinde de ayn hkm bulunmaktadr.
LAMA BALANAN ALACAK

LAMSIZ TAKP
ZET: lama balanm bir para alacann ilam-

sz takibe konu yaplmas mmkn deildir.*
Y.12. HD. E.2013/9819 K.2013/19458 T.27.05.2013
Alacakl tarafndan Ankara 4. Mahkemesinin 2009/547 Esas,

2012/966 Karar sayl 30.04.2012 tarihli ilamna dayal olarak genel haciz
yoluyla ilamsz icra takibine baland, rnek 7 numaral deme emrinin
teblii zerine borlunun icra dairesine itiraz ile takibin durduu, alacak-
lnn takibin devamn salamak amacyla itirazn kaldrlmas istemiyle
icra mahkemesine bavurduu anlalmtr.
cra flas Kanununun 32. maddesi uyarnca, alacakl tarafndan para
borcuna veya teminat verilmesine dair ilam icra dairesine verilince icra
memuru borluya bir icra emri tebli eder. Yasann bu hkm emredici
nitelikte olup, icra memurunun aksi yndeki ilemleri kamu dzenine ay-
krlk oluturacandan, sresiz ikayete tabi olaca gibi hakim tarafndan
da resen gzetilmelidir.
Alacaklnn takip talebine ekledii belgenin para borcuna veya teminat
verilmesine dair ilam olmas halinde icra memurunun borluya rnek 4-5
nolu icra emri tebli etmesi yasal zorunluluktur. Alacaklnn talebi zerine
ya da kendiliinden ilamsz icra takiplerine ilikin deme emri gndermesi
aka yasann emredici hkmne aykr olacaktr.
Pek tabidir ki elinde ilam olan bir alacaklnn ilama dayal olarak ilam-
sz icra takibi yapmas da hayatn olaan ak ile badamayacaktr. Ni-
tekim ilaml icra takibinde borlunun itiraz takibi durdurmayaca gibi
itfa ve imhal itirazlarnn ispat ancak yetkili mercilerce resen yaplm
veya usulne gre tasdik edilmi yahut icra dairesinde veya icra mahkeme-
sinde veya mahkeme nnde ikrar olunmu senetle (K.m.33) mmkn
olacaktr. Halbuki ilamsz icra takibinde itiraz zerine takip duracak ve
alacaklnn itirazn kaldrlmas iin icra mahkemesine bavurarak olumlu
karar almas gerekecektir. Yine ilaml icra takibini alacakl istedii icra
dairesinde yapabilecekken (K.m.34) ilamsz cra takibinde genel yetki
kurallarna gre (K. M.50) takip yapmas gerekecektir.
O zaman elinde ilam olan bir alacakl bu kadar avantajlar var iken
neden ilamsz icray tercih eder? Burada ilk akla gelen ilaml icra takip-
lerinde uygulanan K.nun 36.maddesini, bir dier anlatmla borlunun

icrann geri braklmas karar alarak takibi durdurmasn bertaraf etmek
olabilir. Bir dier neden de ilamn bozulmas halinde takibin durmasnn ve
sonrasnda alacan olmad ya da daha az olduunun ilamla belirlenmesi
halinde icrann iadesinin yolunu kapatmak olarak dnlebilir (K.m.40)
cra ve flas Kanununda hkm bulunmayan hallerde bu kanuna aykr
dmedii lde genel nitelikte olan Hukuk Muhakemeleri Kanununun
hkmlerinin icra takipleri hakknda da uygulanmas gerekir. 6100 Sayl
HMK.nun 29/I.maddesine gre ise taraflar, drstlk kuralna uygun dav-
ranmak zorundadrlar. Buna gre elinde ilam olan bir alacaklnn ilaml
icra takibi yapmak yerine ilamsz icra takibi yapmasnn anlan maddede
dzenlenen drstlk kural ile badamayaca muhakkaktr.
Kald ki mahkemeye bavurup alacan ilama balayan bir kiinin,
ilaml takip yapmak yerine ilamsz takibi tercih etmek suretiyle borlunun
yapabilecei itiraz zerine yeniden itirazn kaldrlmas ya da iptali ama-
cyla mahkemeye bavurmas, Devletin yarg organlarnn gereksiz ekilde
megul edilmesi anlamna da geleceinden kabul mmkn deildir.
u hale gre alacaklnn para borcuna veya teminat verilmesine dair
ilama dayal olarak ilamsz icra takibi yapmas en bata K.nun 32.mad-
desi amir hkmne aykrlk tekil edecei gibi, drstlk kural ile de
badamayacandan hukuk dzeni tarafndan korunamaz. Bu dorultuda,
Dairemizin yeniden oluturulan itihad ile ilama daval olarak ilamsz icra
takibi yaplamayaca sonucuna varlmtr.
O halde ilama dayal olarak ilamsz icra takibi yaplamayacandan,
mahkemece bu hususun nazara alnarak alacaklnn itirazn kaldrlmas
isteminin reddine karar verilmesi gerekirken iin esasnn incelenerek ya-
zl ekilde hkm tesisi isabetsizdir.
te yandan HMKnn 297. maddesinin (1) fkrasnn (e) bendi gerei
hkmde gerekeli kararn yazld tarihin yer almas zorunlu olup, ka-
nunun bu emredici hkmne aykr davranlmas da doru bulunmamtr.
SONU
Borlunun temyiz itirazlarnn kabul ile mahkeme kararnn yukarda
yazl nedenlerle K 366 ve HUMKnun 428.maddeleri uyarnca BOZULMA-
SINA bozma nedenine gre alacaklnn temyiz itirazlarnn incelenmesine
yer olmadna, ilamn tebliinden itibaren 10 gn iinde karar dzeltme
yolu ak olmak zere 27.05.2013 tarihinde oybirliiyle karar verildi.
HALENN FESH DAVASINDA HALE BEDEL

ALEYHE BOZMA YASAININ GEERSZL
ZET: Kamu dzenine aykrlkta aleyhe bozma

yasa ilemez.
Y.12. HD. E.2013/30001 K.2013/36146 T.14.11.2013
Yukarda tarih ve numaras yazl mahkeme kararnn mddeti iinde

temyizen tetkiki borlu tarafndan istenmesi zerine bu ile ilgili dosya
mahallinden daireye gnderilmi olup, dava dosyas iin Tetkik Hakim
tarafndan dzenlenen rapor dinlendikten ve dosya ierisindeki tm bel-
geler okunup incelendikten sonra iin gerei grlp dnld:
1-cra mahkemesinin ihalenin feshi isteminin reddine ynelik karar
ynnden;
Taraflarn karlkl iddia ve savunmalarna, dayandklar belgelere,
temyiz olunan kararda yazl gerekelere gre yerinde bulunmayan temyiz
itirazlarnn reddiyle usul ve kanuna uygun mahkeme kararnn K.366.
ve HUMK.438.maddeleri uyarnca ONANMASINA,
2-K.nun 134/2.maddesi uyarnca ihalenin feshi talebinin reddine ka-
rar verilmesi halinde mahkeme davacy feshi istenilen ihale bedelinin
yzde onu orannda para cezasna mahkum eder. Yasann bu hkm
emredici nitelikte olup kamu dzenine ilikin bulunduundan mahkeme-
ce resen uygulanmaldr. Hukuk Genel Kurulunun 06.10.2004 tarih ve
2004/1-433 esas sayl kararnda da benimsendii zere kamu dzenine
aykrlkta aleyhe bozma ilkesi nazara alnamayacandan, mahkemece
iin esas incelenerek, istemi esastan reddedilen davacnn para cezasna
mahkum edilmesi gerekirken, yazl gereke ile para cezasna hkmedil-
mesine yer olmadna karar verilmesi yasaya aykr bulunmutur.
SONU
Mahkeme kararnn yukarda (2) maddede yazl nedenlerle para ceza-
sna hasren K. 366 ve HUMKun 428.maddeleri uyarnca BOZULMASI-
NA, pein alnan harcn istek halinde iadesine, ilamn tebliinden itibaren
10 gn iinde karar dzeltme yolu ak olmak zere, 14.11.2013 gnn-
YAZILI DELL BALANGICI

ZAMANAIMINA URAYAN EK
ZET: Senet hukuku bakmndan zamanamna

uram olan ekin genel hkmlere gre alan
alacak davasnda yazl delil balangc olmas
mmkndr.
Y. 13. HD. E: 2012/13219 K: 2012/16309 T: 21.06.2012
Davac, ek alacana karlk daval hakknda icra takibi balattn,

davalnn zamanam dolduu iddias ile icrann geri braklmas talep-
li dava atn, bu davann mahkemece kabul edildiini, bu kez daval
hakknda ilamsz icra takibi balattn, davalya bor verdiini alacana
karlk dava konusu eki aldn, davalnn takibe itiraz ettiini bildire-
rek itirazn iptali ile icra inkar tazminatna hkmedilmesini talep etmitir.
Daval davann reddini dilemitir.
Mahkemece, davann reddine karar verilmi; hkm, davac tarafn-
dan temyiz edilmitir.
Davac verdii bor para karl dava konusu ekleri aldn ancak
denecei vaadi ile eklerin zamanamna uradn bildirerek tahsili
iin takip balatmtr.
Daval eklerin zamanamna uradn, ispat yknn davac da ol-
duunu savunmutur.
Dava konusu alacaa dayanak eklerin cirantas daval olup hamili da-
vacdr.
Davac eklerin zamanamna uramas sebebiyle kambiyo hukukuna
gre mracaat hakkn kaybetmi ise de hamil kendi cirantasna kar
aralarnda ki temel iliki sebebiyle aaca davasnda genel hkmler er-
evesinde eke yazl delilbalangc olarak dayanp alacan her trl
delil ile kantlama hakkna sahiptir.
Mahkemece isabetli olarak zamanamna urayan ekler yazl delil
balangc saylarak davac tanklar dinlenmi ancak tank beyanlar yan-

l deerlendirilmi ve akdi ilikinin ispat edilemedii gerekesi ile dava-
nn reddine karar verilmitir.
Dinlenen davac tanklarnn beyanlarna ve dosya kapsamna gre da-
vac taraflar arasnda akdi iliki bulunduu, ekin bu sebeple verildiini
ispatlamtr. Tank beyanlar davacnn iddiasn ispatladnn kabul
ile sonucuna gre karar verilmesi gerekirken yazl ekilde hkm tesisi
usul ve yasaya aykr olup bozmay gerektirir.
SONU
Yukarda aklanan nedenle kararn davac yararna BOZULMASINA,

DEME BELGES BOR DDASI
ZET: Bir kiiye deme yapldn gsteren bel-

genin bor belgesi olduu kabul edilemez. Bu
demenin ne iin yapldn ispatlamak ykm-
ll davacnn zerindedir.
Ancak, anlan belgede davalnn imzasnn bulun-
duu dikkate alnarak, o belgenin yazl delil ba-
langc niteliinde olduu kabul edilmelidir.
Y. 13. HD. E: 2012/14260 K: 2012/17362 T: 04.07.2012
Davac, davalya verdii dn paraya karlk davalnn aldm, Cum-

hur imzal evrak kendisine verdiini, ancak ald paray demediini,
alacann tahsili amacyla daval hakknda icra takibi balattn ileri
srerek, icra takibine haksz itirazn iptali ile takibin devamna %40 icra
inkar tazminatnn davaldan tahsiline karar verilmesini istemitir.
Daval talimatla alnan isticvabnda; davacdan 4.549.00 TL. bor al-
madn, bu tarihte davacnn antiyesine muhtelif malzemeler naklettii-
ni bunun karlnda fatura kestiini, 4.549.00 TL. y da bu i karln-
da faturaya istinaden aldn, evraktaki imzann kendisine ait olduunu,
davalya borcunun bulunmadn savunarak davann reddini dilemitir.
Mahkemece, davann asl alacak ynnden kabulne, davalnn takip
dosyasna yapt itirazn iptali ile takibin 4.549.00 TL. asl alacak ile ala-
can takip tarihinden tahsil tarihine kadar ileyecek yasal faiz zerinden
devamna, asl alacan takip tarihinden tahsil tarihine kadar ileyecek
yasal faiz zerinden devamna, asl alacan %40 orannda icra inkar
tazminatnn davaldan tahsiline karar verilmi;
Hkm daval tarafndan temyiz edilmitir.
Davac tarafndan dosyaya ibraz edilen belge bor belgesi olmayp, sa-
dece davalya deme yapldn gsteren bir belgedir. Bu demenin ne
iin yapldn ispat klfeti davacdadr.
Davalnn savunmas gerekeli inkar niteliinde olup davac, bu pa-
rann bor olarak verildiini ayrca yasal delillerle ispat etmek zorunda-
dr. Anlan belgenin daval eli mahsul olduu anlaldndan yazl delil
balangc niteliindedir. yle olunca, HUMKun 292/2.maddesi uyarnca
tank dinlenebilir.
Davac yan tank listesi vermi olup, davaldan da tank dahil mukabil
delilleri toplanp sonucuna gre, karar verilmesi gerekirken, aksine d-
ncelerle yazl ekilde karar verilmi olmas usul ve yasaya aykr olup,
bozmay gerektirir.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle temyiz olunan kararn BOZULMASINA
ZEL TIP MERKEZ SGKYA AILAN DAVA

TCARET MAHKEMES
ZET: Anonim irket olan zel tp kuruluunun

sigortal hasta iin yapt tedavi giderlerinin tah-
sili iin SGKya at davaya Ticaret Mahkeme-
sinde baklacaktr.*
Y. 13. HD. E: 2013/19251 K: 2013/22275 T: 20.09.2013
Davac, daval kurum ile 5510 sayl yasa kapsamnda akdettii salk
hizmeti satm alm szlemesi kapsamnda ilev stlenen salk hizmeti
sunumcusu olarak faaliyetteyken 07.01.2012 tarihinde H.. isimli hasta-
nn, Fizik Tedavi Rehabilitasyon Merkezine mracaat ettiini, saptanan

Parkinson hastal tans ile SGK onayn takiben 10.01.2012-13.02.2012
tarihleri arasnda 30 seans fizik tedavi ve rehabilitasyon tedavisi, uy-
gulandn, faturay daval kuruma ibraz sonrasnda, daval kurumun
H.. isimli hastaya verdii salk hizmetinde tedavinin sresinin belir-
tilmedii, FTR reporunun ayrntl olmad gerekesiyle istihkaklarn-
dan 42.801.33 TL kesinti yapldn belirterek kesinti yaplan 42.801.33
TLnin davaldan tahsiline karar verilmesini istemitir.
Daval, yaplan kesintilerin yasaya ve teblilere uygun olduunu savu-
narak davann reddini dilemitir.
Mahkemece, i mahkemelerinin grevli olduu gerekesiyle dava dilek-
esinin grev ynnden reddine karar verilmi; hkm, davac tarafndan
temyiz edilmitir.
Davac, daval sigortallarna tedavi hizmeti verdiini, hakedilerinden
haksz yere kesinti yapldn belirterek haksz olarak kesilen miktarn
tahsili istemiyle eldeki davay amtr. Taraflar arasndaki uyumazlk
zel hukuk hkmlerine tabi ve taraflar arasnda yaplm bulunan teda-
vi hizmeti alm szlemesinden kaynaklanmaktadr. Davac szlemenin
ifas nedeniyle hak edilerinden yaplan haksz kesintilerin tahsili iste-
minde bulunmutur. Davann nitelii itibariyle grevli mahkeme asliye ti-
caret mahkemesidir. O halde mahkemece iin esasna girilerek sonucuna
gre hkm kurulmas gerekirken aksine dncelerle ve yazl ekilde i
mahkemesi grevli olduundan bahisle grevsizlik karar verilmesi usul
ve yasaya aykr olup, bozmay gerektirir.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle hkmn BOZULMASINA, pein alnan
harcn istek halinde iadesine, HUMKun 440/III-2 maddesi uyarnca karar
dzeltme yolu kapal olmak zere, 20.09.2013 gnnde oybirliiyle karar
verildi.

TESELLM BELGES
ZET: Teslim edilen mal karlnda teslim edi-

lenden alnm olan belgenin alacak davasnda
yazl delil balangc olarak kabul edilmesi mm-
kndr.
Y. 13. HD. E: 2013/10894 K: 2013/22898 T: 25.09.2013
Karar: Davac, davallarn 2010 ylnda Belediye hoparlrnden pein

para ile kiraz alacaklarn duyurduunu, buna dayanarak kirazlar teslim
ettiini, pusula aldn parann 10 gn iinde denecei sylendii halde
denmediini, alacan tahsili iin balatt icra takibine haksz olarak
itiraz edildiini ileri srerek vaki itirazn iptali ile %40 icra inkar tazmi-
natna karar verilmesini istemitir.
Davallar, davann reddini dilemilerdir.
Mahkemece, pein satn aksi ispat edilemediinden davann reddine
karar verilmi; hkm, davac tarafndan temyiz edilmitir.
Davac, davada davallara teslim ettii mal karlnda pusula aldn
belirterek bu belgeleri dosyaya sunmutur. 9 adet belge zerinde yaplan
adli tp incelemesinde 7 adet belgedeki yazlarn davallarn elinden kt
tespit edilmitir. Bu belgeler yazl delil balangc saylr. Kiraz satnn
pein olduunu savunan davallarn bu belgeleri davacya vermeleri de
hayatn olaan akna uygun deildir. Mahkemece, dayanlan belgelerden
davallara ait olduu belirlenen 7 adet pusulann yazl delil balangc ol-
duu ve dinlenen tank beyanlar ile de bu pusulalardaki kirazlarn dava-
llara teslim edildii ve teslim edilen kiraz bedellerinin denmedii kabul
edilerek, hasl olacak sonuca uygun bir karar verilmesi gerekirken yanl
deerlendirme sonucu yazl ekilde davann reddi ynnde hkm ku-
rulmas usul ve yasaya aykr olup, bozmay gerektirir.
Sonu
Yukarda aklanan nedenlerle hkmn, davac yararna BOZULMA-
SINA, pein alnan harcn istek halinde iadesine, HUMKun 440/1 madde-
si uyarnca tebliden itibaren 15 gn ierisinde karar dzeltme yolu ak
olmak zere, 25.09.2013 gnnde oybirlii ile karar verildi.

BONONUN DELL NTEL
ZET: Senet hukuku bakmndan zamanamna

uram da olsa, bono yazl delil balangc nite-
liinde belgedir.
Y. 13. HD. E: 2013/13436 K: 2013/23956 T: 01.10.2013
Davac; yurt dnda yaadn, yakn durumundaki davalya 5.000

USD bor verdiini ancak geri demediini belirterek, 5.000 USDnin da-
valdan dava tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte tahsiline karar ve-
rilmesini istemitir.
Daval, davann reddini dilemitir.
Mahkemece, davacnn delil olarak dayand bononun zamanamna
urad, zaman amna uram bonolarn yazl delil balangc nitelii
de olmad gerekesi ile davann reddine karar verilmi; hkm, davac
tarafndan temyiz edilmitir.
Davac, bu davasnda davaldan alacakl olduunu ileri srmek ve da-
valnn el rn olduunu iddia ettiini, 01.01.2001 vade tarihli bonoya
dayanmak suretiyle talepte bulunmutur. Mahkemece bu belgenin yaz-
l delil balangc niteliinde bulunmad gerekesiyle davann reddine
karar verilmitir. Oysaki davada dayanlan bono zamanamna uram
dahi olsa HUMK 292 maddesi hkmne uygun olarak dzenlenmi yazl
delil balangc niteliinde bir belgedir. Hal byle olunca, davacnn iddia-
sn HUMK 292 maddesi kapsamnda her trl delillerle ispatlayabilecei
de gzetilerek bu yndeki taraflarn tank dahil tm delilleri toplandktan
sonra sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken bu ynlerin gz ard
edilerek eksik inceleme ile yazl ekilde karar verilmi olmas usul ve
yasaya aykr olup, bozmay gerektirir.
Sonu
Aklanan nedenlerle davacnn temyiz itirazlarnn kabul ile hkmn
davac yararna BOZULMASINA, pein alnan 24.30 TL. harcn istek ha-
linde iadesine, 01.10.2013 gnnde oybirlii ile karar verildi.
AVUKATLIK CRET
ZET: Dava konusunun bir ksmnn avukata ait

olaca ynndeki szleme geersizdir.*
Y. 13. HD. E: 2012/25898 K: 2013/28624 T:19.11.2013
Davac avukat, daval ile tapu iptal ve tescil davas almas konusunda
04.05.2004 tarihinde avukatlk cret szlemesi imzaladn, szleme-
de, dava konusu tanmazlarn kat karl inaat szlemesi ile mteah-
hide verildiinde mal sahibine isabet edecek dairelerden bir adedinin sa-
t bedeli karlnn vekalet creti olarak deneceinin kararlatrld-
n, ancak davalnn, davann almas iin gereken masraflar dememesi
nedeniyle davann alamadn, 26.05.2004 tarihinde de haksz olarak
azledildiini ileri srerek, yaptrm olduu tespit gereince szlemeye
gre denmesi gereken 100.000.00 TL.cret alacann 16.06.2004 te-
merrt tarihinden itibaren ileyecek aylk %10 gecikme faizi ve KDVsi ile
birlikte tahsiline karar verilmesini istemitir.
Daval, davacnn vekalet grevini yerine getirmediini, szlemeyle
stlendii davay amadn, azlin hakl olduunu savunarak, davann
reddini dilemitir.
Mahkemece, azlin haksz olduu kabul edilerek, alnan bilirkii ra-
poruna gre szlemede cret olarak ngrlen dairenin deerinin
140.000.00 TL olmas nedeniyle taleple bal kalnarak davann kabu-
lne, 100.000.00 TLnin 16.06.2004 tarihinden itibaren ileyecek yasal
faizi ile birlikte davaldan alnarak davacya verilmesine karar verilmi,
hkm, daval tarafndan temyiz edilmitir.
1-Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle yasaya uygun gerek-
tirici nedenlere ve zellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulun-
mamasna gre davalnn aadaki bendin kapsam dnda kalan dier
temyiz itirazlarnn reddi gerekir.
2-1136 sayl Avukatlk Kanununun 4667 Sayl Yasayla deiik 163.
maddesinde, Avukatlk szlemesi serbeste dzenlenir. Avukatlk sz-
lemesinin belli bir hukuki yardm ve mebla yahut deeri kapsamas
gerekir. 164.Maddesinin 1. Fkrasnda, Avukatlk creti, avukatn hu-
kuki yardmnn karl olan mebla veya deeri ifade eder. Ayn mad-
denin 2. Fkrasnda da Yzde yirmi bei amamak zere, dava veya hk-
molunacak eyin deeri yahut parann belli bir yzdesi avukatlk creti
olarak kararlatrlabilir. Ayn maddenin 3. Fkras ise, ikinci fkraya
gre yaplacak szlemeler, dava konusu para dndaki mal ve haklardan
* Legalbank.net sitesinden alnmtr.
bir ksmnn aynen avukata ait olaca hkmn tayamaz. Dzenleme-

leri mevcuttur.
Taraflar arasndaki Avukatlk cret Szlemesi bal altnda d-
zenlenen szlemenin avukata denecek cret ile ilgili blmnde, Bod-
rum ilesi, Tepecik mah. ... ada ... parsel sayl tanmazlar kat karl
inaat szlemesi ile mteahhide verildiinde mal sahibine isabet edecek
binalarn bir katnn sat yapldnda, yani mal sahibine isabet edecek
bir kat paraya evrildiinde bir dairenin sat bedeli, vekalet creti olarak
denecektir. Ifadeleri bulunmakta olup, alacak tapu iptal ve tescil dava-
sna ilikin bir avukatlk cret szlemesinde, dava konusu tanmazlar
iin kat karl inaat szlemesinin yaplp yaplmayacann belli ol-
mad bir dnemde, kald ki byle bir szlemenin yaplmas muhtemel
olsa bile, sz konusu inaatn yaplmasnn yasal olarak mmkn olup ol-
madnn bilinemeyecei bir durumda, dava konusu szlemede olduu
gibi, tanmazlar kat karl inaat szlemesi ile mteahhide verildi-
inde mal sahibine isabet edecek binalarn bir katnn sat yapldnda,
bir dairenin sat bedeli, vekalet creti olarak denecektir. eklindeki
bir cret szlemesinin, az yukarda belirtilen Avukatlk Kanununun c-
retin belirlenmesine ilikin hkmlerine aykr ve bu nedenle de geersiz
olduunun kabul gerekir.
Avukatlk Kanununun 164/4.maddesinde, dava konusu olayda olduu
gibi, cret szlemesinin belirgin olmad veya tartmal olduu veya
cret szlemesinin crete ilikin hkmnn geersiz sayld hallerde
avukatlk cretinin mddeabihin deerinin %10u ile %20si arasndaki
bir oran zerinden mahkemece belirlenecei ngrlmtr. Her ne ka-
dar davac avukat, sz konusu tapu iptal ve tescil davasn henz acmadan
26.05.2004 tarihinde azledilmise de ayn davann, daval tarafndan ve-
kaletname verilen bir baka avukat tarafndan 28.09.2004 tarihinde al-
d, 10.05.2007 tarihinde davann reddine karar verildii, 15.09.2008
tarihinde de verilen bu kararn temyiz edilmeden kesinletii anlalmak-
tadr. O halde davacya denecek olan vekalet cretinin, sz konusu bu
davann mddeabihinin (harlandrlm olan dava deerinin) %10u ile
%20si arasndaki bir oran zerinden mahkemece takdir edilerek, tes-
pit edilecek bu miktarn davaldan tahsiline karar verilmesi gerekirken,
szlemenin geerli olduundan bahisle yazl ekilde hkm kurulmu
olmas, usul ve yasaya aykr olup, bozmay gerektirir.
SONU
1. Bent gereince davalnn dier temyiz itirazlarnn reddine 2.bentte
aklanan nedenlerle temyiz edilen hkmn daval yararna BOZULMA-
SINA, 990.00 TL.duruma aukatlk parasnn davacdan alnarak dava-
lya denmesine, pein alnan 1.485.00 TL.temyiz harcnn istek halinde
iadesine, 19.11.2013 gnnde oybirliiyle karar verildi.
KAR KAYBI HESABI

TAERONLUK
ZET: Hkme dayanak alnan bilirkii raporunda

hakediler ve imalat hesabna esas olan dier
belgelerin bulunmad, bu nedenle imalatlarn
ayrntl hesabnn yaplamad belirtildii hal-
de; bu belgeler olmakszn davac vekilinin sun-
duu dilekedeki hesaplamalara bal kalnarak
kar kayb hesab yaplmas doru olmad gibi;
kar kayb hesab yaplrken az yukarda aklanan
kesinti yntemine aykr olarak ve davacnn id-
diasna bal kalnarak hesaplanan yaplmayan
i bedeli zerinden %25 orannda kar kayb he-
saplanmas da doru olmamtr.
Y. 15. HD. E: 2013/764 K: 2014/353 T:16.01.2014
Dava, 818 Sayl Borlar Kanununun 355 ve devam maddelerinde d-

zenlenen eser szlemesinden kaynaklanan kar mahrumiyeti, szleme
nedeniyle yaplan harcamalarn tahsili ve tazminat istemine ilikin olup,
mahkemece davann ksmen kabulne dair verilen karar daval vekili ta-
rafndan temyiz edilmitir.
1-Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle yasaya uygun gerek-
tirici nedenlere ve zellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunma-
masna gre daval vekilinin aadaki bendin kapsam dnda kalan sair
temyiz itirazlarnn reddi gerekmitir.
2-Taraflar arasnda dzenlenen Alt yklenici istisna szlemesi ile
davac taeron Bomonti Dolmabahe tnelinin Bomonti-Dolapdere ara-
sndaki nihai kaplama betonlar yapm iini stlenmitir. Szlemesinin
5.maddesinde iin szleme ekinde sunulan ve taraflarca kabul edilen
birim fiyatlara gre yaplmas kararlatrlmtr. Davac taeron iin ya-
pmna baladn, iin zor ksmn bitirdiini, ilerin hz kazanaca ve
kazan elde edilecek dnemde daval yklenicinin, 10.04.2008 tarihli yaz
ile szlemeyi haksz olarak feshettiini belirterek; dier talepleri yannda

szlemenin feshi nedeniyle urad kar kaybnn da davaldan tahsili-
ni istemitir. Mahkemece, toplanan delillerin deerlendirilmesi sonucu
daval yklenicinin szlemenin feshinde haksz olduunun kabulnde
isabetsizlik bulunmamaktadr.
Dairemizin yerleik itihat ve uygulamalarna gre eser szlemesi-
nin haksz feshi halinde dier tarafn kar kaybnn hesabnda 818 Sayl
Borlar Kanununun 356. maddesinin yollama yapt ayn Kanunun 325.
maddesindeki ynteme kesinti yntemi denilmektedir. Kesinti yntemi-
ne gre, yklenicinin yaplmayan szleme konusu ilerden tr mah-
rum kald karn, yaplmayan (kalan) iin szlemenin feshi tarihindeki
bedeli saptandktan sonra bu bedelden, yklenicinin ii tamamlayama-
mas nedeniyle salad tasarruf, bu sre iinde baka bir i bulup a-
lmsa elde ettii kar, baka bir i bulmaktan kasten kanmsa kaza-
nabilecei miktar tesbit ettirilip, kartlarak kalan zerinden kar kayb
tutar hesaplanmaktan ibarettir.
Somut olayda, mahkemece alnan tarihsiz bilirkii raporunda, dos-
yasnda taeron hakedileri ile bu hakedilere ve yerindeki imalata esas
metraj, ataman, yeil defter ve imalat hesaplar bulunmadndan, ima-
latlarn ayrntl hesap ve kontrolnn yaplamad belirtildikten sonra,
davac vekilinin sunduu tarihsiz dilekede yapm olduu ve deerlen-
dirmeler essa alnarak yaplmayan i tutar 575.000.00 TL olarak hesap-
lanm bu tutardaki imalatn gereklemesi iin gerekli olan harcama-
lar gznne alndnda serbest piyasa malzeme ve iilik rayileri ile
iin yapm koullar, i gl de gznnde bulundurulduunda ben-
zer ilerde olduu gibi bu i iin de %25 orannda kar elde edilebilecei
kabul edilerek 575.000x%25 143.750.00 TLnin davacnn yaplmayan
i nedeniyle mahrum kald kar olduu bildirilmi, mahkemece de bu
miktar kar kayb olarak hkm altna alnmtr. Hkme dayanak alnan
bilirkii raporunda hakediler ve imalat hesabna esas olan dier belgele-
rin bulunmad, bu nedenle imalatlarn ayrntl hesabnn yaplamad
belirtildii halde; bu belgeler olmakszn davac vekilinin sunduu dilek-
edeki hesaplamalara bal kalnarak kar kayb hesab yaplmas doru
olmad gibi; kar kayb hesab yaplrken az yukarda aklanan kesinti
yntemine aykr olarak ve davacnn iddiasna bal kalnarak hesapla-
nan yaplmayan i bedeli zerinden %25 orannda kar kayb hesaplanma-
s da doru olmamtr.
Bu durumda mahkemece yaplacak i yeniden oluturulacak konu-
sunda uzman bilirkii heyetiyle yerinde keif yaplarak, taraflar arasnda
dzenlenen hakediler ve yaplan imalata ilikin tm belgelerin getiril-

mesinden, bylece yklenicinin yapmad kalan i miktarnn szleme
ekinde yer alan birim fiyatlarla belirlenerek bu miktar zerinden yukar-
da aklanan kesinti yntemine uygun olarak davacnn kar mahrumiye-
ti alacann hesaplattrlmasndan, bilirkiilerden gerekeli ve denetime
elverili rapor alnp sonucuna gre kar kayb alaca ile ilgili hkm ku-
rulmasndan ibarettir.
Eksik aratrma ve yetersiz bilirkii raporuna dayal olarak verilen ka-
rarn bozulmas uygun bulunmutur.
SONU
Yukarda 1.bentte aklanan nedenlerle davalnn sair temyiz itirazla-
rnn reddine, 2.bentte aklanan nedenlerle davalnn temyiz itirazlarnn
kabul ile kararn daval yararna BOZULMASINA, Yargtaydaki duru-
mada vekille temsil olunmadndan daval yararna vekalet creti takdiri-
ne yer olmadna, dedii temyiz pein harcnn istek halinde temyiz eden
davalya geri verilmesine, 16.01.2014 gnnde oybirliiyle karar verildi.
KULLANIM KADASTROSU
ZET: Kullanm kadastrosuna itiraz niteliindeki

davalarda mlkiyet sahibi Hazine yannda lehine
sevk verilenlerin de taraf olmalar ve karar bal-
nda gsterilmeleri zorunludur.
Y. 16. HD. E: 2013/11026 K: 2013/12385 T:11.12.2013
Taraflar arasnda grlen dava sonucunda verilen hkmn Yargtay-

ca incelenmesi istenilmekle; temyiz isteinin sresinde olduu anlald,
inceleme raporu ve dosyadaki belgeler okundu, GERE GRLD:
Kullanm kadastrosu srasnda A. Ky alma alannda bulunan ....
ada ... parsel sayl 232 metrekare yzlmndeki tanmaz, kadarstro
tutanann beyanlar hanesine, 6831 Sayl Yasann 2/B maddesi uyarn-
ca orman snrlar dna karld ve B.Y., T.., E., A.C., V.., F:C.,
H.Knin fiili kullanmnda bulunduu erhi yazlarak arsa vasfyla Hazine
adna tespit edilmitir. Davac N.C., tanmaz zerindeki binann 6 nu-
maral blmnn kendi kullanmnda olduu iddiasna dayanarak dava
amtr. Mahkemece yaplan yarglama sonunda davann kabulne, e-
kimeli tanmazn zerinde bulunan binadaki 6 numaral dairenin 1991
ylndan beri davacnn zilyetliinde olduunun tespitine karar verilmi;
hkm, daval Hazine vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Davac ekimeli parsel zerinde bulunan binann 6 numaral daire-
sinde oturduunu belirterek tutanan beyanlar hanesine lehine erh veri-
len kiiler yannda kendi adnn da kullanc olarak erh edilmesi istemi
ile dava am olup, dava dilekesinde Hazine yannda beyanlar hanesi-
ne lehine erh verilen kiileri de hasm gstermitir. Ancak mahkemeye
sunduu 24.05.2012 havale tarihli dileke ile beyanlar hanesinde zilyet
olarak gsterilen kiileri daval olarak gstermekten vazgemi, tank s-
fat ile dinlenmi ise de karar balnda daval olarak yer almamlardr.
Ne var ki, kullanm kadastrosuna itiraz niteliindeki davalarda mlkiyet
sahibi Hazine yannda lehine erh verilenlerin de taraf olmalar ve karar
balnda gsterilmeleri zorunludur. Taraf koulu dava art olup, bu
art salanmadan esasa girilemez. Hal byle olunca, Mahkemece davann
zilyetlik erhi sahibi B.Y., T.., E., A.C., V.., F:C., H.Kye de ynlendiril-
mesi iin davac yana olanak verilmeli, davann ad geenlere yaygnlat-

rlmas halinde esas ynnden inceleme yaplarak hkm kurulmaldr.
Mahkemece aklanan husus gzetilmeden yarglamaya devam ile yazl
ekilde hkm kurulmas isabetsiz olup, Hazinenin temyiz itirazlar ak-
lanan nedenlerle yerinde grldnden kabul ile hkmn BOZULMA-
SINA, 11.12.2013 gnnde oybirlii ile karar verildi.
TRAFK KAZASI GC KAYBININ TESPT

SGORTACININ TEMERRD
ZET: Trafik kazasndan doan i gc kaybnn

tespiti salk ilemleri tzne gre yaplmaldr.
Davadan nce sigortacya yaplm bir deme
bavurusu varsa temerrt bu bavuru tarihinden
itibaren balar. Aksi taktirde temerrt dava tari-
hinde gerekleir.*
Y. 17. HD. E: 2009/3444 K: 2009/5803 T: 29.09.2009
Davac vekili dava dilekesinde, mvekkilinin daval sigorta irketine

zorunlu mali sorumluluk sigorta poliesi ile sigortal arata yolcu olarak
bulunduu srada meydana gelen kazada yaralandn, salk kurulu ra-
poruna gre %11 orannda igc kayb belirlendiini belirterek fazlaya
ilikin haklar sakl kalmak kaydyla 7.000.00 YTL Tazminatn daval ir-
ketin temerrde dt tarihten itibaren ileyecek yasal faizi davaldan
tahsilini talep etmi, 03.07.2008 tarihli dilekesi ile talebini 27.498.44
YTL olarak slah ederek 07.08.2007 temerrt tarihinden itibaren ileye-
cek yasal faizi ile davaldan tahsilini istemitir.
Daval sigorta irketi vekili, davacnn i gc kaybnn kesin olarak
belirlenmediini, tazminat miktarn kabul etmediklerini davann reddini
savunmutur.
Mahkemece toplanan deliller ve benimsenen bilirkii raporuna gre,
davann kabul ile 27.498.44 YTLnin 07.08.2008 tarihinden itibaren i-
leyecek yasal faizi ile davaldan tahsiline karar verilmi;
Hkm, daval..Sigorta A.. vekili tarafndan temyiz edilmitir.
1-Dosyadaki yazlara, kararn dayand delillerle gerektirici sebeplere
gre, daval vekilinin aadaki bendin kapsam dnda kalan dier tem-
yiz itirazlarnn reddi gerekmitir.
* Dergimizin bu saysnda yaymlanan 24.2.2011 tarihli Yargtay 10. Hukuk Dairesi kara-
rna baknz.
2-Dava, trafik kazasndan kaynaklanan maddi ve manevi tazminat is-

temine ilikindir. Kaza sonucunda yaralanan kiinin daimi i gremezlik
derecesinin Adli Tp Kurumu tarafndan, Salk ilemleri Tz hkm-
lerine uygun olarak dzenlenecek raporu nazara alnarak akterya uz-
manndan ek rapor alnarak sonucuna gre karar verilmesi gerekirken,
niversite hastanesinin zrl salk kurulundan alnan rapora itibar edi-
lerek hkm kurulmas doru grlmemitir.
3-2918 sayl Karayollar Trafik Kanununun 99/1.maddesinde, sigor-
tacnn, kendisine tazminat denmesi iin gerekli ihbar yaplp, belgenin
ibrazndan itibaren 8 i gn iinde deme yapaca hkme balanm-
tr.
Daval sigortac ynnden, sigorta bedelini deme ykmll ancak
bu tarihte, byle bir bavuru olmad takdirde ise, dava tarihinde do-
maktadr. Dava almadan nce davac tarafndan daval sigorta irketine
mracaat edildiine gre bavuru tarihi tespit edilerek sonucuna gre, bu
daval ynnden temerrt faizine hkmedilmesi gerekirken, yazl ekilde
davacnn beyan ettii tarihe gre faize hkmedilmesi isabetli deildir.
Sonu
Yukarda 1 numaral bentte aklanan nedenlerle daval vekilinin dier
temyiz itirazlarnn reddine, 2 ve 3 numaral bentte aklanan nedenlerle
daval vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile hkmn BOZULMASINA
TRAFK KAZASI GC KAYBI

SOSYAL SGORTALAR SALIK LEMLER TZ
ZET: zrller iin verilen raporda hangi Tzk

hkmlerine dayanld belirtilmemi ve igc
kaybnn tespitine ilikin unsurlar belirlenmemi-
tir. Bu durum karsnda Sosyal Sigortalar salk
ilemleri Tzne uygun ekilde rapor alnarak
igc kayb tespit edilmelidir.*
Y. 17. HD. E. 2010/4361 K.2011/2017 T.08.03.2011
Davaclar vekili, plakas belirlenemeyen bir aracn davaclarn ocuu

Mye arptn, ocuun kaza nedeniyle malul kaldn, davaclarn te-
davi gideri dediini belirterek fazlaya ilikin haklar sakl kalmak zere
7.100 TL. maddi tazminatn kaza tarihinden ileyecek yasal faizi ile dava-
ldan tahsilini talep etmi, slah dilekesi ile talebini 57.103.42 TL.olarak
slah etmitir.
Daval durumalara katlmam, savunma yapmamtr.
Mahkemece toplanan deliller ve benimsenen bilirkii raporuna gre,
davann kabul ile 57.103.42 TL maddi tazminatn olay tarihinden ile-
yecek yasal faizi ile birlikte davaldan tahsiline karar verilmi; hkm,
daval Gvence Hesab vekili tarafndan temyiz edilmitir.
1-Dava trafik kazasndan kaynaklanan daimi i gremezlik tazminat
istemine ilikindir. Mahkemece Osmaniye Devlet Hastanesi zrller iin
salk kurulu tarafndan verilen raporda kn iitme kaybnn bulun-
mas nedeniyle vcut fonksiyon kayb oran %20 olarak belirlenmi ve bu
rapor esas alnarak hesaplama yaptrlmtr. Ancak raporun hangi tzk
esas alnarak dzenlendii, belli olmad gibi raporda meslek grubu ve
arza arlk ls gibi alma gc kayp orannn tespitinde etkili un-
surlar gsterilmemitir.
Bu durumda mahkemece, davac kn sosyal sigortalar salk ile-
ri tzne uygun olacak ekilde maluliyet orannn tespiti ile maluliyeti-
nin dava konusu kaza sonucu meydan gelip gelmeyecei konularnda Adli
Tp Kurumu htisas Dairesinden rapor alnarak sonuca gre hkm ku-
rulmas gerekirken eksik inceleme ile yazl ekilde karar verilmesi doru
grlmemitir.
* Dergimizin bu saysnda yaymlanan 24.02.2011 tarihli Yargtay 10.Hukuk Dairesi kara-
rna baknz.
2-Dava dilekesinde davaclarn ocuu kk Ma arpan ara tes-

pit edilemediinden dava Gvence Hesabna yneltilmitir.
Mahkemece, Gvence hesab olay tarihinden ileyecek yasal faiz ile so-
rumlu tutulmuur. Olay tarihinde yrrlkte bulunan 5684 sayl yasann
14.maddesi ve Gvence hesab ynetmeliinin 14 ve 15.maddesi gerein-
ce, gerekli belgelerle birlikte gvence hesabna bavuru yapldktan sonra
temerrde deceinden daval gvence hesab ynnden sigorta bedelini
deme ykmll ancak bu tarihte, byle bir bavuru olmad takdir-
de ise dava tarihinde domaktadr.
O halde, davaclar tarafndan dava almadan nce gvence hesabna
gerekli belgelerle birlikte bavuru yaplp yaplmad aratrlarak, sonu-
cuna gre daval ynnden temerrt faizine hkmedilmesi gerekirken,
yazl ekilde olay tarihinden faizden sorumlu tutulmas isabetli deildir.
SONU
Yukarda 1 ve 2 numaral bentte aklanan nedenlerle daval Gvence
Hesab vekilinin temyiz itirazlarnn kabul ile hkmn BOZULMASINA
TAZMNAT TALEB ZLYEDN HAKLARI

KUSUR TESPT ELKL RAPORLARI
ZET: Bir maln zilyedi de o mala ilikin hasarn

tazminatn sorumlusundan isteyebilir. Ancak,
maln sahibi tazminat davas am ise, artk zil-
yedin de tazminat isteme hakkndan sz edile-
mez.
Kaza tespit tutana ile bilirkii raporu arasnda
kusur konusunda oluan eliki giderilmelidir.*
Y.17.HD. E.2013/5112 K.2013/6854 T.13.05.2013
Dava, trafik kazasndan kaynaklanan maddi tazminat istemine ilikindir.

1) Tazminat davasnda davac olma ehliyeti (aktif husumeti kural ola-
rak mal varlnda dorudan doruya zarar gren kiiye ait bulunmak-
tadr. Ancak, bir eyi szlemeyle (kira, ariyet v.s.) elinde bulunduran
zilyedi de onu ald gibi malikine aynen iade etmek zorunda olduundan,
zarar gibi malikine aynen iade etmek zorunda olduundan, zarar bedelini
zarar sorumlularndan talep etme hakkna sahip olacaktr.
Somut olayda; ara maliki (ileten) R..zarar bedelinin tahsili iin
dava am olduundan, bu durumda ara srcs olan A.nn dava
amakta hukuki yararnn, dolaysyla aktif dava ehliyetinin bulunmad
gzetilerek, bu davacnn davasnn mahkemece aktif husumet yokluun-
dan reddine karar verilmesi gerekirken, yazl ekilde hkm kurulmas
doru grlmemitir.
2) Olaya ilikin olarak dzenlenen 31.05.2011 tarihli Trafik Kazas
Tespit Tutananda, olay yeri kontrolsz kavakta her ne kadar davac
tarafa ait 19 M .... plakal ara sadan gelmekte ise de daval tarafa ait 07
F ... plakal ara geiini tamamlamak zere olduundan olayda daval s-
rcnn kusursuz olduu, davac ara srcsnn asli ve tam kusurlu
olduu, davac ara srcsnn asli ve tam kusurlu olduu belirtilmi-
tir. Mahkemece hkme esas alnan 09.08.2012 tarihli bilirkii raporunda
da zetle, daval aracnn sadan gelen davac ara srcsnn ise kav-
aa hzl ve dikkatsiz girdiinden bahisle %25 orannda kusurlu olduu
ifade edilmitir.
* Gnderen: Av. Erol Zeybekolu, Antalya Barosu

Buna gre, mahkemece,kaza tespit tutana ile bilirkii raporu ara-

snda kusur oranlar ynnden meydana gelen elikiler giderilmeden
hkm kurulduu gbi, daval tarafn olaya dair dinletmek istedii tank
Dilara Demiralinin tank sfatyla bilgi ve grgsne bavurulmad da
grlmektedir.
O halde, ncelikle yukarda belirtilen daval taraf tannn olaya dair
bilgi ve grgsnn yntemince tespitinden ve davac tarafa ait aracn
varsa, sigorta irketi nezdindeki hasar dosyas da getirtildikten sonra,
taraflarn olaydaki kusur durumlarnn ak bir ekilde belirlenmesi iin
dosyann T ya da Karayollar Trafik Fen Heyeti gibi kurumlardan se-
ilecek uzman bilirkii kuruluna tevdii ile olay yeri, arpma noktalar ve
olu ekli itibariyle, kaza tespit tutana, mevcut bilirkii raporu, hazrlk
soruturma dosyas ierii ve tm dosya kapsam birlikte irdelenerek ta-
raflarn olaydaki kusur oranlarnn duraksamaya yer vermeyecek ekilde
belirlenmesi, kusur ynnden meydana gelebilecek elikilerin giderilme-
si, ayrca; davaya konu hasar kalemleri ynnden davac tarafn gerek
zararnn belirlenmesi iin ayrntl, gerekeli ve denetime ak rapor aln-
dktan ve varsa dava d sigorta irketi demesinin zarar bedelinden indi-
rilmesinden sonra varlacak sonuca gre karar verilmesi gerekirken, ek-
sik incelemeyle ve daval tarafn tank dinletme ynndeki savunma hakk
kstlanarak yazl ekilde hkm kurulmas isabetli grlmemitir.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle, daval F.K.B. ile daval Y.. tarafn tem-
yiz itirazlarnn kabulyle hkmn BOZULMASINA, pein alnan harcn
istek halinde temyiz eden daval F. K.B. ile daval Y..ye geri verilmesine
TRAFK HASARI HASARIN SPATI

ZARARIN HESABI
ZET: Trafik polisinin dzenledii kaza tespit

tutananda aracn hasarl durumu belirlenmi
olup, dosyaya sunulan fotoraflarda da aracn
hasarl durumu grlmektedir. Bu durumda fa-
tura ve dier delillerin sunulmad gerekesiyle
hasarn ispatlanmad sonucuna varlmas do-
ru olmamtr.
Mevcut delillere gre makul bir tazminata hk-
medilmelidir.*
Y. 17. HD. E: 2013/15116 K: 2013/15956 T: 18.11.2013
Davac vekili, trafik kazas sonucu mvekkiline ait arata meydana ge-
len hasar bedelini, aracn kasko sigortacs olan davaldan talep etmi,
mahkemece davac tarafndan hasara iikin fatura ve dier delillerin su-
nulmamas nedeniyle ispatlanamayan davann reddine karar verilmitir.
Oysa, dosya kapsamnda bulunan trafik polislerince tanzim edilen
kaza tespit tutananda, aracn yol kenarndaki dereye derek hasar-
land belirtilmi ve aracn hasarl blgeleri tutanakta gsterilmitir. Bu-
nunla birlikte, davac tarafa aracn hasarl halini gsteren fotoraflar da
dosyaya sunulmutur. Kald ki, arataki hasarn tam olarak tespitinin
mmkn olmamas halinde dahi 818 sayl BKnn 42.ve 43. maddeleri
(8102 sayl TBKnn 51. Ve 52.maddeleri) hkmleri de gzetilerek ma-
kul bir tazminata hkmedilmesi mmkndr.
Bu durumda mahkemece, dosyada mevcut belgelere gre aracn tami-
rinin ekonomik olup olmad, ekonomik ise tamir bedelinin, ekonomik
deilse aracn kaza tarihi itibariyle 2. El piyasa rayi deerinden sovtaj
bedelinin mahsubu ile gerek zarar miktarnn belirlenmesi iin hasar uz-
man bilirkiiden ayrntl, gerekeli ve denetime ak rapor alnarak so-
nucuna gre karar verilmesi gerekirken yanlgl deerlendirme ile eksik
incelemeye dayal yazl ekilde hkm kurulmas doru grlmemitir.
SONU
Yukarda aklanan nedenle davac vekilinin temyiz itirazlarnn kabu-
l ile hkmn BOZULMASINA, pein alnan harcn istek halinde temyiz
eden davacya geri verilmesine 18.11.2013 gnnde oybirliiyle karar ve-
rildi.
* Gnderen: Av. Erol Zeybekolu Antalya Barosu
KLMA CHAZI

KAT MLKYET ORTAK YER
ZET: Komularn rahatsz etmemek kouluyla

kat malikinin kendi bamsz blmnn pence-
re veya balkonuna klima cihaz koymas mm-
kndr.
Buna karn ortak yere konulmu olan klima ci-
haznn kaldrlmas gerekir.
Y.18. HD. E: 2012/610 K: 2012/128 T:13.02.2012

Davac vekili dava dilekesinde, dava konusu ana tanmazn ortak
alan olan balkon demirlerinin dna daval tarafa monte edilmi olan
bir adet klimann kaldrlarak eski hale getirilmesini istemi, mahkemece
klimann duvarda deil balkonda olduu ve rahatszlk vermedii gerek-
esiyle davann reddine karar verilmitir.
Yargtayn yerlemi uygulamalarna gre, ana tanmazn projesinde
yer almam olsa bile kat maliklerinin klima cihazn kendi bamsz b-
lmnn pencere ve balkonuna konulmasna komularn rahatsz etme-
mek kouluyla izin verilmekte ise de, somut olayda dava konusu edilen
klimann ortak yer niteliindeki balkon demirinin dna monte edilmi
olduu anlaldndan bu eylemin Yargtayn yukarda sz edilen yer-
leik uygulamasna ve Kat Mlkiyeti Yasasnn 19.maddesinin ikinci fk-
rasna aykrlk oluturduu gzetilerek dava konusu cihazn bulunduu
yerden kaldrlmasna hkmedilmesi gerekirken, yerinde olmayan gerek-
elerle davann reddi doru grlmemitir.
SONU
Bu itibarla yukarda aklanan esaslar gznnde tutulmakszn yaz-
l ekilde hkm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar bu nedenlerle yerinde
olduundan kabul ile hkmn BOZULMASINA 13.02.2012 tarihinde
oybirliiyle karar verildi
KLMA CHAZI KONULMASININ ARTLARI
ZET: Kapatlan mutfak balkonunun d duvarna

monte edilmi olan klima cihaznn kaldrlmas
gerekir.
Y. 18. HD. E: 2012/4588 K: 2012/6374 T: 28.05.2012
Davac vekili dava dilekesinde, dava konusu ana tanmazn ortak

alan olan balkon dna daval tarafa monte edilmi olan bir adet kli-
mann kaldrlarak eski hale getirilmesini istemi, mahkemece klimann
davalya ait pencerenin altnda bulunduu, binann d grnn ve
estetiini bozmad gerekesi ile davann reddine karar verilmitir.
Yargtayn yerlemi uygulamalarna gre, ana tanmazn projesinde
yer almam olsa bile kat maliklerinin klima cihazn kendi bamsz b-
lmnn pencere ve balkonuna konulmasna komularn rahatsz etme-
mek kouluyla izin verilmekte ise de, somut olayda dava konusu edilen
klimann kapatlan mutfak balkonunun d duvarna monte edilmi oldu-
u anlaldndan bu eylemin Yargtayn yukarda sz edilen yerleik
uygulamasna ve Kat Mlkiyeti Yasasnn 19. maddesinin ikinci fkrasna
aykrlk oluturduu gzetilerek dava konusu cihazn bulunduu yerden
kaldrlmasna hkmedilmesi gerekirken, yerinde olmayan gerekelerle
davann reddi doru grlmemitir.
Sonu
Bu itibarla yukarda aklanan esaslar gz nnde tutulmakszn ya-
zl ekilde hkm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar bu nedenlerle yerinde
olduundan kabul ile hkmn HUMKun 428.maddesi gereince BO-
ZULMASINA, temyiz pein harcnn istek halinde temyiz edene iadesine,
28.05.2012 gnnde oybirlii ile karar verildi.
ATININ ONARIMI KAT MALKLER
ZET: Blok atsnn onarmndan o bloktaki tm

kat malikleri sorumludur.
Y.18. HD. E: 2012/5855 K: 2012/8123 T: 26.06.2012
Dosya ierisindeki bilgi ve belgelerin incelenmesinde, davaya konu si-

tede 5711 Sayl Yasayla deiik kat mlkiyeti yasas hkmleri uyarnca
Toplu Yap Ynetimine geilmemi olduu, siteyi oluturan herbir parsel
iin ayr ynetim plan yaplm bulunduu ve ynetim planlarnda da
dier parselleri de kapsayacak herhangi bir dzenlemeye yer verilmedii,

tm parsel maliklerince imzalanm szleme niteliinde bir toplu yap
ynetim plannn bulunmad, ancak 5910, 5911, 5916 ve 5917 numa-
ral parsellerin birlikte ynetildikleri, davallarn icra takibine konu olan
at tadilat yaplmas ve bunun iin denecek ortak gider borcunun belir-
lendii toplantya katlmad, alnan kararlarn kendilerine tebli edilme-
dii, yaplan icra takibi zerine borcu kabul anlamna gelmemek zere bir
miktar demede bulunduklar anlalmaktadr. Davaya konu edilen bor
at onarm giderine dair olup, blok atsnn projeye uygun olarak ona-
rmndan o bloktaki kat malikleri sorumludurlar. Dosya ierisinde yer
alan bilirkii raporuyla davaya konu tanmazn projesine gre kiremit
rtl ahap at yaplmas ngrlm olmasna ramen hali hazrda bu
at sisteminin yerine trapez sa rtl ve elik makas sistemli atnn ya-
pld belirlenmi olup kat malikleri ve yneticileri projeye aykr olarak
yaplan tadilat bedellerini dier kat maliklerinden isteyemezler.
Buna gre varsa blok atlarnda projeye uygun yaplm olan onarm
giderleri bilirkiiye tespit ettirilerek davallarn sorumlu olduu miktar
belirlenip buna hkmedilmesi gerekirken, projeye aykr olan at bede-
linden davallarn sorumlu tutulmas doru grlmemitir.
SONU
ekilde hkm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar bu sebeplerle yerinde ol-
duundan kabulyle hkmn HUMKun 428.maddesi gereince BOZUL-
MASINA, temyiz pein harcnn istenmesi halinde temyiz edene iadesine,
KAT MLKYET ORTAK YERDE YAPILAN TESS

BETE DRT KURALI
ZET: Ortak yere yaplm olan tesislerin kat ma-

likleri kurulunun bete drt ounluuyla kabul
edildii anlaldndan, sz konusu tesislerin
kaldrlmasna ilikin davann reddine karar veril-
mesi gerekir.
Y.18. HD. E: 2012/13989 K: 2013/4 T:14.01.2013
Dava dilekesinde, davalnn bamsz blmnde kopek beslemesi-

nin, ynetici olarak sorumlu olduu depoda gaz datm dzenei ve kom-
bisi ile elektrik sayalarnn tehlike yaratacak ekilde yanyana bulundu-

rulmasnn nlenmesi istenilmitir. Mahkemece davann kabulne karar
verilmi, hkm daval vekili tarafndan temyiz edilmitir.
Davac dava dilekesinde, daval tarafndan ana tanmazn ortak ala-
nnda gerekletirildii iddia edilen tesis sebebiyle yaplan mdahalenin
nlenmesini istemi, mahkemece davann kabulne, ortak Alana yaplan
tesisin (kombi odasnn) yklmak suretiyle projeye uygun eski hale geti-
rilmesine karar verilmitir.
634 Sayl Kat Mlkiyeti Yasasnn 19. maddesinin 2. Fkrasnda; kat
maliklerinden biri, btn kat maliklerinin bete drdnn yazl rzas
olmadka ana tanmazn ortak yerlerinde inaat, onarm, tesis ve de-
iiklik yaptramayaca hkme balanm olup buradan hareketle dava
konusu tesislerin kat maliklerinin bete drdnn yazl rzasyla her za-
man yaptrabilecei anlalmaktadr.
Dosya iindeki bilgi ve belgelerden; ana tanmaz kat malikleri kuru-
lunun 24.05.2008 tarihli toplantsnda bu davann mahkemesi ve esas
numaras da belirtilmek suretiyle bete drt ounlukla gemite yapl-
m dava konusu tesis ve deiikliklere muvafakat edildiine ilikin karar
alndndan, bu durum mahkemece gzetilerek davann reddine karar
verilmesi gerekirken, yerinde grlmeyen gereke ile kabul doru grl-
memitir.
SONU
olduundan kabul ile hkmn BOZULMASINA temyiz pein harcnn
istek halinde temyiz edene iadesine, 14.01.2013 tarihinde oybirliiyle ka-
rar verildi.
ORTAK ALANIN KRALANMASI

MAHKEMECE YAPILACAK
ZET: Ortak alann kiralanmasnn kaldrlmas

istenebilir. Kira szlemesinin taraf olmayan da-
vac szlemenin iptalini isteyemez.
Mahkemece ortak alana tecavzn kaldrlmas
iin uygun bir sre verilmelidir.
Y. 18. HD. E: 2013/1887 K: 2013/3246 T: 07.03.2013
1-Davac dava dilekesinde davallar tarafndan kiraya verildii iddia

edilen, ortak alan olan yerdeki mdahalenin menI ileminin iptalini iste-
mitir. Mahkemece ilemin iptali, kira szlemesinin iptali istendii ek-
linde deerlendirilmitir. Kira szlemesine taraf olmayan davacnn bu
kira szlemesinin iptalini isteme hakk bulunmad dikkate alnarak bu
ynde karar verilmi olmas,
2- Kat Mlkiyeti Yasasnn 33.maddesi uyarnca, davalya karar gere-
ini yerine getirmesi iin uygun bir sre verilmesi gerektiinin dnl-
memesi,
Doru grlmemitir.
SONU
ekilde hkm tesisi isabetsiz, temyiz itirazlar bu nedenlerle yerinde ol-
duundan kabul ile hkmn HUMKun 428.maddesi gereince BOZUL-
MASINA, temyiz pein harlarnn istek halinde temyiz edenlere iadesine,
ORTAK ALANIN ADYET DAVASI

DAVADA TARAFLAR
ZET: Otopark, garaj ve sgnak gibi ortak alanla-

rn bir kiiye ait olduunun deil ortak alan oldu-
una ilikin davada tm kat maliklerinin davaya
dahil edilmeleri gerekir.
Y.18. HD. E: 2013/2382 K: 2013/3820 T: 14.03.2013
Dava dilekesinde onayl projede ortak yer olan otopark, garaj ve s-

nan arsa pay olarak ayrlarak daval lehine tapuya tescil edildiini,
daval adna haksz olarak tescil edilen 204/4800 payn iptali ile davaclar
adna paylar orannda tescili istenmi, mahkemece davann reddine ka-
rar verilmitir.
Dosya ierisindeki bilgi ve belgelerin incelenmesinden; dava konusu
ana tanmazda 2. Ve 3.bodrum kat 29 bamsz blm numarasyla oto-
park ve garaj nitelii verilerek daval adna tapuya tescil edildii, tanma-
zn niteliinin ise altnda otopark ve garaj olan 28 meskenli kagir apart-
man olarak getii anlalmaktadr.
Kat Mlkiyeti Yasasnn 4.maddesine gre; ortak yerlerin konusunun
szlemeyle belirlenebilecei, anlan maddede sz edilen yerlerin ortak
yer olduu bunlarn dnda yine ortaklaa kullanma, koruma veya fay-
dalanma iin zaruri olan dier yerlerin de ortak yer konusuna girecei
belirtilmi olup bamsz blmler olup ana tanmazdaki ortak yerler ve
bamsz blmlerin projesine uygun olarak belirlenmesi gerekir.
Buna gre; ncelikle bu dava sonucunda verilecek karar tm kat ma-
liklerinin hukukunu yakndan ilgilendirdiinden kat maliklerinin tama-
mnn davaya dahil edilerek taraf tekilinin salanmasndan sonra ana
tanmazn onayl projesinin yerinde uygulanmak suretiyle dava konusu
yerin onayl projede ortak yer veya bamsz blm olarak gsterildii hu-
susu bilirkiiye tespit ettirilerek sonucuna gre bir karar verilmesi gere-
kirken, taraf tekili salanmadan yetersiz aratrma ve eksik incelemeyle
karar verilmesi doru grlmemitir.
SONU
olduundan kabul ile hkmn HUMKun 428.maddesi gereince BO-
ZULMASINA, temyiz pein harcnn istek halinde temyiz edene iadesine,
KAT MALKLER KURULU

KARARLARIN PTAL
ZET: Gerekli kaytlar incelenmeden ve belgeler

getirtilmeden davaya balanamaz.
Y.18. HD. E: 2014/1970 K: 2014/3065 T:24.02.2014
Dava konusu ana tanmazn birden fazla parsel zerinde kurulu olup
olmad, kurulu ise dier parsellerin ada ve parsel numaras taraflarn
aklamalarna bavurulmak suretiyle dzenlenecek tutanakla tespit edi-
lip sz edilen sitenin zerinde kurulduu parsel ya da parsellerde kat
mlkiyeti veya kat irtifak kurulup kurulmad birde fazla parselde kuru-
lu ise 5711 Sayl Yasa ile deiik 634 sayl Kat Mlkiyeti Yasas hkm-
lerine gre toplu yap ynetimine geilip geilmedii, geilmi ise tarihi,
5711 Sayl Yasa ile deiik Kat Mlkiyeti Yasasnn 66 ve 67. maddeleri
gereince toplu yapy oluturan imar parselleri ve ortak yerlerin tapuda
birbirleriyle balantlar salanmak suretiyle irtibatlandrlp irtibatland-
rlmad sorularak buna ilikin tapu kaytlarnn ve toplu yap ynetim
plan rneinin, toplu yap kurulmam ise ilgili ada ve parsellere ait tapu
kaytlar ile ynetim planlar rneklerinin tapu mdrlnden getirtilip
dosyaya konulmasndan sonra temyiz incelemesi yaplmak zere iadesi
iin dosyann mahkemesine GER EVRLMESNE, 24.02.2014 gnn-
RESEN YAPILAN TESCLN PTAL

DAR PARA CEZASINA LKN YARGI YOLUNUN DAR
YARGI YOLU OLDUU
ZET: yeri bulunup bulunmad, site yneti-

minin ne zaman faaliyete getii, hangi tarihten
itibaren ii altrmaya balad konularnda
zabta aratrmas yapmak, belediye kaytlarn
getirtmek, aratrmay genileterek, site de ma-
lik olmayan kiraclar veya komu iyeri tanklar
tesbit edilerek, bunlarn beyanlarna bavurmak
ve idari para cezasnn iptaline ilikin dava y-
nnden ise davaya bakmaya adli yarg yeri deil
idari yarg yeri grevli olduundan, dava dileke-
sinin yarg yolu bakmndan reddine karar veril-
mesi gerekir.
Y. 21. HD. E: 2010/2607 K: 2011/5424 T: 13.06.2011
Dava, daval Kurumca resen yaplan ilemle oluturulan SS M.H. Kent

Konut Yap Kooperatifi Site Ynetimi unvanl .(...) sicil numaral iyeri
kaydnn iptali ile bu iyeri kayd nedeniyle tahakkuk ettirilen prim ve
idari para cezalarnn iptali istemine ilikindir.
Mahkece, davann ksmen kabul ile, Site ynetimi ad altnda kurum-
ca tescil edilen(...) sicil sayl iyerinin iverenlik durumu bulunmamas
sebebi ile iptaline, bu sebeple iveren aleyhine takip ettirilen primlerin
iptaline, idari para cezasnn iptaline ilikin davaya bakmaya Sulh Ceza
Mahkemesi grevli olduundan mahkemenin grevsizlii nedeni ile dava
dilekesinin reddine, karar verilmitir.
Dosyadaki kayt ve belgelerden, Kurum Mfettii tarafndan hazrlanan
18.10.2006 tarihli raporda, Sitede 80 dairenin oturulur durumda olduu
ve kapcnn altrldnn tesbit edildii, SS M.H. Kent Konut Yap
Kooperatifi Site Ynetimi adna 8592 ikolu kodunda iyeri dosyasnn
tescilinin yaplmas ve iverene idari para cezas uygulanmas gerektii-
nin, alt tesbit edilen H.. iin 01.07.2006 C.Y. iin 12.09.2006 ve
N.D. iin 12.09.2006 tarihli ie giri bildirgelerinin talep edilmesi gerekti-
inin ve ie giri bildirgeleri ynndende idari para cezas uygulanmasnn
bildirildii, daval Kurumca Mfetti raporuna dayanlarak prim borcu
tahakkuk ettirilerek idari para cezalar uyguland, idari para cezalarna
dair takip belgelerinin dosyada buluduu ancak prim tahakkukuna ili-
kin belgelerin dosyada bulunmad anlalmtr.
a) yeri tescil kaydnn ve daval Kurumca tahakkuk ettirilen prim
borcunun iptaline ilikin dava ynnden;
Dava, sonucu itibariyle dava d H.., C.Y. ve N.D. isimli kiilerin da-
vacya ait iyerinde hizmet akti ile 506 sayl Yasaya tabi almadnn
tesbiti istemine ilikindir. Hal byle olunca, verilecek kararn H.., C.Y.
ve N.D.nin de hak alanna dorudan etkiledii aktr. Bu bakmdan,
H.., C.Y. ve N.D.ye davann yntemince ynetilmesi gerektii ortadadr.
Mahkemece yarglamann H.., C.Y. ve N.D.nin katlm salanarak sd-
rlmesi gerekirken yazl ekilde sonulandrlmas isabetsizdir.
Mahkemenin kabul ekli bakmndan da SS M.H. Kent Konut Yap Ko-
operatifi Site Ynetimi unvanl (...) sicil numaral iyeri bulunup bulun-
mad, site ynetiminin ne zaman faaliyete getii, hangi tarihten itibaren
ii altrmaya balad konularnda geni bir aratrma yaplarak, ma-
lik olmayan komu iyeri tanklar tesbit edilerek, beyanlarnn alnmas
ve sonucuna gre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile sonuca
varlmas hatal olmutur.
b) dari para cezasnn iptaline ilikin dava ynden; Anayasa Mah-
kemesinin 04.10.2006 tarih 2006/75 E. 2006/99 Karar sayl karar ile
506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununun 5454 Sayl Yasa ile deiik 140
maddesinin 4. fkrasnda yer alan Kurumca itiraz red edilen kararlarn
tebli tarihinden itibaren 15 gn iinde yetkili Sulh Ceza Mahkemesine
bavurulabilir. Ibaresinin Anayasaya aykr olduu kabul edilerek iptal
edilmi ve bu karar 07.04.2007 tarihinde Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrle girmitir. Anayasa Mahkemesi iptal gerekesinde ilemin idari
bir ilem olmas nedeni ile idari yargnn grevli olmas gerektiini belirt-
mi yasa koyucu tarafndan da bu gerekeye uygun ekilde karlan 5655
Sayl Yasann 2.maddesi ile 506 Sayl Yasann 14p. maddesi deitiril-
mitir.
09.05.2007 tarihli 5655 Sayl Yasann 2. maddesi ile deiik 506 Sa-
yl Yasann 140. maddesinin son fkrasnca; idari para cezalar ilgiliye
tebli edilmekle tahakkuk eder ve tebli tarihinden itibaren onbe gn
iinde Kuruma denir veya ayn sre iinde Kurumun ilgili nitesine itiraz
edilebilir. tiraz takibi durdurur. Kurumca itiraz reddedilenler, kararn
kendilerine tebli tarihinden itibaren otuz gn iinde yetkili idare mah-

kemesine bavurabilirler. Bu sre iinde bavurunun yaplmam olmas
halinde idari para cezas kesinleir. Mahkemeye bavurulmas cezann
takip ve tahsilini durdurmaz. Tebli tarihinden itibaren onbe gn iinde
Kuruma denmeyen idari para cezalar, bu Kanunun 80. maddesi hkm
gereince hesaplanacak gecikme cezas ve gecikme zamm ile birlikte tah-
sil edilir. dari para cezalarnn, Kuruma itiraz ve yarg yoluna bavurul-
makszn tebli tarihinden itibaren onbe gn iinde denmesi halinde,
bunun drtte tahsil edilir. Pein deme, idari para cezalarna kar
Kuruma itiraz etme veya yarg yoluna bavurma hakkn etkilemez. An-
cak, Kurumca itirazn reddedilmesi veya mahkemece Kurum lehine karar
verilmesi halinde, daha nce tahsil edilmemi olan drtte birlik ceza tuta-
r, 80. Madde hkm de dikkate alnarak tahsil edilir.
Hal byle olunca, 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununun 140. mad-
desinin 4. fkrasnda yer alan Sulh Ceza Mahkemesine 15 gn iinde ba-
vurulabileceine ilikin hkmn iptal edilmi olmasna ve yaplan yeni
yasal dzenleme ile idari para cezalarna kar yaplan itirazn reddi ha-
linde yetkili idare maklemelerine 30 gn iinde bavuru yaplabilecei be-
lirtilmesine karn mahkemece yazl ekilde hkm kurulmas usul ve
yasaya aykr olup bozma nedenidir.
Yaplacak i, davac adna daval Kurumca dava konusu ilemlerle ta-
hakkuk ettirilen primlere ilikin tm belgeleri istemek, davay yntemin-
ce H.., C.Y. ve N.D.ye yneltmek ve bu kiilerin ileri srecei delilleri
toplamak, SS M.H. Kent Konut Yap Kooperatifi Site Ynetimi unvanl (...)
sicil numaral iyeri bulunup bulunmad, site ynetiminin ne zaman faa-
liyete getii, hangi tarihten itibaren ii altrmaya balad konularn-
da zabta aratrmas yapmak, belediye kaytlarn getirtmek, aratrmay
genileterek, site de malik olmayan kiraclar veya komu iyeri tanklar
tesbit edilerek, bunlarn beyanlarna bavurmak ve idari para cezasnn
iptaline ilikin dava ynnden ise davaya bakmaya adli yarg yeri deil
idari yarg yeri grevli olduundan, dava dilekesinin yarg yolu bakmn-
dan reddine karar verilmesi gerektiini de gzeterek sonucuna gre karar
vermekten ibarettir.
O halde, davalnn bu ynleri amalayan temyiz itirazlar kabul edilme-
li ve hkm bozulmaldr.
SONU
Hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, bozma ne-
denine gre davalnn teki itirazlarnn incelenmesine imdilik yer olma-
dna, 13.06.2011 gnnde oybirliiyle karar verildi.
KAZASI

SREKL GREMEZLK
ZET: Bir iin btnyle bir iverene devri duru-

munda veya anahtar teslimi denilen biimde iin
verilmesi durumunda, artk st-alt iveren ilikisi
ortada bulunmamaktadr. Arsann veya binann
salt maliki olmak ve ihale makam olarak ii b-
tnyle devretme durumlarnda, ortada arac de-
nilen kurumdan sz edilemez. nk burada i
tamamyla ve btn olarak bamsz bir iverene
devredilmektedir.
nsan yaamnn kutsall evresinde iverenin,
iyerinde iilerin saln ve i gvenliini sa-
lamak iin gerekli olan yapmak ve bu husustaki
artlar salamak ve aralar noksansz bulun-
durmakla ykml olduu olay tarihinde yrr-
lkte bulunan Kanununun 77. maddesinin
ak buyruudur.*
Y. 21. HD. E: 2013/1744 K: 2013/21194 T:19.11.2013
Davac, i kazas sonucu maluliyetinden doan maddi ve manevi taz-

minatn detilmesi davasnn yaplan yarglamas sonunda; ilamda yazl
nedenlerle, davann reddine ilikin hkmn sresi iinde temyizen ince-
lenmesi davac vekilince istenilmesi ve de duruma talep edilmesi zerine
dosya incelenerek iin durumaya tabi olduu anlalm ve duruma iin
19.11.2013 Sal gn tayin edilerek taraflara ar kad gnderilmiti.
Duruma gn davac vekili geldi, kar taraf adna gelen olmad. Duru-
maya balanarak hazr bulunan Avukatn szl aklamas dinlendikten
sonra durumaya son verilerek ayn gn Tetkik Hakimi tarafndan dzen-
lenen raporla dosyadaki katlar okundu, iin gerei konuulup dnl-
d, ve aadaki karar tesbit edildi.
KARAR
Dava 02.06.2007 tarihinde meydana gelen i kazas sonucu %45.00
orannda srekli i gremezlie urayan sigortalnn hak sahiplerinin
maddi tazminat istemine ilikindir.
* Hasan Tahsin Iltan
Mahkemece ihale makam olup, anahtar teslimi i verdiinden daval-

lardan SK Genel Mdrlne ynelik davann husumet yokluu nede-
niyle reddine, zararlandrc olayn kanlmazlk ve kt tesadf sonucu
meydana geldii nc kiilerin ar kusurunun illiyet ban kestii, da-
val irketlerin dorudan kusurlarnn da bulunmadndan bahisle daval
irketler bakmndan da davann reddine karar verilmi ve bu karar sre-
sinde davac vekilince temyiz edilmitir.
Mahkemece, ihale makam olduundan bahisle davallardan SK Ge-
nel Mdrlne ynelik davann reddine karar verilmesi isabetsiz oldu-
u gibi dier davallar bakmndan hkmn oluturulmasna esas alnan
kusur bilirkii raporunun da hatal olduu grlmektedir.
Gerekten, bir i kazas sonucu, zarara urayan ii veya hak sahip-
lerinin maddi veya manevi tazminat talepleri, ancak iveren veya kusur-
lu nc kiilere kar yneltilebilir. Bunun dnda, arac olarak tabir
edilen kiiler aracl ile ie alnan iilerin urayacaklar zararlardan
dolay, asl iveren araclarla birlikte 4857 Sayl Yasann 2/6.maddesi
uyarnca sorumlu olur.
Dosya ierisindeki bilgi ve belgelere gre daval SK Genel Mdrl-
nn Bykekmece ubesi sorumluluk sahas ierisindeki ime suyu,
atk su ve yamursuyu ebeke yapm, bakm ve onarm, kanalizasyon
onarm ve yapm vs.iini anahtar teslimi yaptrdnn kabul mmkn
bulunmamaktadr. Gerek 4857 Sayl Yasann 2/6 ve gerekse 5510 Sa-
yl Yasann 12/son maddeleri ile yrrlkten kalkan Sosyal Sigortalar
Kanununun 87/2. maddesinde; aracnn hukuksal adan tarifi yaplm
kimlerin arac veya halk arasndaki deyimi ile Taeron saylaca belir-
lenmitir. Buna gre; aracdan bahsedilebilmek iin; ncelikle st iveren
ve bunun tarafndan ortaya konulan bir i olmal ve grlmekte olan bu
iin blm ve eklentilerinden bir i alt iverene devredilmelidir. ou kez
bina inaat ilerinde grld gibi, ana binay veya asl ii bitirmekle y-
kml bir iveren, bu iin dorama, deme, su tesisat gibi blmlerini
araclara devretmektedir. Bu gibi durumlarda st-alt iveren ilikisinden
sz edilebilir. Buna kar, bir iin btnyle bir iverene devri durumun-
da veya anahtar teslimi denilen biimde iin verilmesi durumunda, artk
st-alt iveren ilikisi ortada bulunmamaktadr. Arsann veya binann salt
maliki olmak ve ihale makam olarak ii btnyle devretme durumla-
rnda, ortada arac denilen kurumdan sz edilemez. nk burada i
tamamyla ve btn olarak bamsz bir iverene devredilmektedir. Dava
konusu olayda, ski Genel Mdrlnce Bykekmece ube mdr-
l sorumluluk alan ierisinde kalan blgede su, kanal, yamursuyu
yapm bakm rehabilitasyon iinin yapmnn daval A. n. San. Tic. Ltd.

ti.ne anlan irketin de ime suyu, atk su ve yamursuyu ebeke yapm,
bakm ve onarm, kanalizasyon onarm ve yapm vs. ilerin yapmnn
daval B.n.Taah.Mad.Tic. Ltd. ti.ne verdii, 2560 sayl yasann1.ve2.
maddelerindeki dzenlemeler dikkate alndnda yaplan ilerin SK Ge-
nel Mdrlnn asl ii kapsamnda bulunduu aktr. Asl ii olan
stanbul Byk ehir Belediyesinin su ve kanalizasyon hizmetlerini y-
rtmek ve bu amala gereken her trl tesisi kurmak iinin bir bl-
mnn bakasna verilmesi asl iveren olarak ski Genel Mdrlnn
sorumluluunu ortadan kaldrmaz. Hal byle olunca Kanununun 2/6.
maddesi gereince kusuru bulunmasa bile asl iveren olarak ski Genel
Mdrlnn sorumlu olduunun kabul gerekirken szleme ve ekle-
riyle fiili durumun yanl yorumlanarak iin anahtar teslimi verildiinden
bahisle daval ski Genel Mdrlne ynelik davann reddine karar ve-
rilmesi hataldr. Dairemizin kararllk gsteren uygulamalar ve Yargtay
HGKnn 2012/21-732 E. 2013/207 K. ve 2012/21-135 E., 2012/146 K.sa-
yl kararlar da ayn dorultudadr.
Zararlandrc sigortala olayna maruz kalan iinin Bostanclar n.
Taah. Mad. Tic. Ltd. ti.de i makinesi operatr olarak alt, olay
gn ski me Suyu ebekesindeki boru kr arzasnn bildirilmesi ze-
rine B. n. Taah. Mad. Tic. Ltd. ti. alanlarnca 01.06.2007 gn sa-
bah balayan almann ayn gn bitirilememesi nedeniyle ertesi gnde
devam olunduu, 02.06.2007 gn saat 22.00 sularnda kaz srasnda
kan hafriyatn yklendii kamyonun alma alanndan ayrlmas s-
rasnda kar ynden gelen bir kamyonet ve ierisindekilerle yol verme
yznden balayan tartmann kavgaya dnmesi zerine kullanmakta
olduu i makinesinden inerek kavgaya karan davacnn atlan talar-
dan birinin bana isabeti ile yaraland, dosya ierisindeki bilgi ve belge-
lerden aka anlalmaktadr.
nsan yaamnn kutsall evresinde iverenin, iyerinde iilerin sa-
ln ve i gvenliini salamak iin gerekli olan yapmak ve bu husustaki
artlar salamak ve aralar noksansz bulundurmakla ykml oldu-
u olay tarihinde yrrlkte bulunan i kanununun 77. maddesinin ak
buyruudur.
15.02.2010 gnl bilirkii raporunda; olay kanlmaz olarak belir-
tilmitir. Kanlmazlk; hukuksal ve teknik anlamda; fennen nlenmesi
mmkn bulunmayan baka bir anlatmla, iverence mevzuatn ngrd-
tm nlemlerin alnm olduu koullarda dahi nlenmesi mmkn
bulunmayan durum ve sonular ifade eder.
Oysa, hkme dayanak alnan bilirkii raporunda; bilirkiiler, Kanu-

nunun 77. maddesinin ngrd koullar gz nnde tutarak ve zel-
likle iyerinin niteliine gre, iyerinde uygulanmas gereken ii sal
ve i gvenlii tznn ilgili maddelerini incelemek suretiyle, iverenin,
iyerinde almas gerekli nlemlerin neler olduu, hangi nlemleri ald,
hangi nlemleri almad, alnan nlemlere iinin uyup uymad gibi hu-
suslar ayrntl bir biimde incelemek suretiyle kusurun aidiyeti ve oran
hi bir kuku ve duraksamaya yer vermeyecek biimde, saptamadklar
anlalmaktadr. Daval iverenin szleme gerei 72 saat ierisinde ar-
zann giderilmesi gerektiine ilikin aklamalar da dikkate alndnda,
01.06.2007 gn 9.30da balayan ve 02.06.2007 gn saat 22.00 su-
larnda ayn ekiple halen devam eden arza giderme almas srasnda
iilerin bedensel yorgunluklarnn yan sra psikolojik olarak da yoru-
lacaklar, tahamml snrlarnn azalaca, bu durumun yani ar al-
trmann da iilerin kavgaya karmasnn nedenleri arasnda bulunup
bulunmadnn deerlendirmedii de ortadadr. Hal byle olunca, kusur
raporunun, Kanununun 77. Maddesinin ngrd koullar ierdii
giderek hkme dayanak alnacak nitelikte olduu sylenemez.
Mahkemece yukarda aklanan maddi ve hukuksal olgular dikkate
alnmadan, daval ski Genel Mdrlnn hukuki durumunun belirlen-
mesinde yanlgya dlerek ve Kanununun 77.maddesinin ngrd
koullar iermeyen bilirkii raporuna itibar edilerek yazl ekilde h-
km kurmas usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir.
olunmal ve hkm bozulmaldr.
SONU
Hkmn yukarda aklanan nedenle BOZULMASINA, davac yararna
takdir edilen 990.00 TL duruma Avukatlk parasnn kar tarafa yk-
letilmesine, temyiz harcnn istek halinde davacya iadesine, 19.11.2013
DAVA AMADA HUKUK YARAR
ZET: Davacnn amacnn; Almanyadaki sigorta

balang tarihinin, lkemizde de sigorta balan-
g tarihi olarak tespiti istemine ilikin olduu,
sigortallk hakkn elde edebilmesi iin mahke-
me kararna ihtiyacnn bulunduu, davacya ait
hizmet dkm cetvelinde Almanyada sigorta
balang tarihi olan 10.03.1987 tarihini daval
Kurumun sigorta balang tarihi olarak kabul
etmedii ve taraflar arasnda uyumazlk bulun-
duu; bu nedenlerle davacnn da dava amakta
hukuki yararnn bulunduu anlalmaktadr.*
Y. 21. HD. E: 2013/21322 K: 2013/23994 T:16.12.2013
1-Dosyadaki yazlara toplanan delillere, hkmn dayand yasal ge-

rektirici nedenlere gre daval Kurum vekilinin tm; davacnn aadaki
bendin kapsam dnda kalan sair temyiz itirazlarnn reddine,
2-Dava, davacnn 5510 Sayl Yasann 4/a maddesi kapsamnda (SSK
sigortals olarak nitelendirmek suretiyle) deerlendirilmesi gerektii ve
Trk - Alman Sosyal Gvenlik Szlemesinin 29/4 maddesi uyarnca Al-
manyada ilk ie giri tarihinin, lkemizde sigortallk balang tarihi ola-
rak tespiti istemine ilikindir.
Mahkemece, davacnn ie giri tarihinin 10.03.1987 tarihi olarak ta-
lep edilen ekilde kurum kaytlarna ilenmi olduu ve davacnn dava
amakta hukuki yararnn bulunmad gerekesiyle dava art yokluun-
dan usulden red karar verilmitir.
Uyumazlk; davacnn, Almanyadaki sigorta balang tarihinin, lke-
mizde de sigorta balang tarihi olarak tespiti iin byle bir dava amak-
ta hukuki yararnn bulunup bulunmad noktasnda toplanmaktadr.
3201 Sayl Kanunun 17.04.2008 tarih ve 5754 Sayl Kanun ile de-
iik 5. maddesinin son fkrasnda Sosyal gvenlik szlemesi yaplm
lkelerdeki hizmetlerini, bu Kanuna gre borlananlarn, szleme yap-
lan lkede ilk defa almaya baladklar tarih, ilk ie giri tarihi olarak
dikkate alnmaz. Hkm bulunmakta ise de 02.11.1984 tarihinde im-
zalanan ve 05.12.1984 tarihli 3241 sayl Kanunla onaylanp 01.04.1987
* Gnderen: Av. ahin Zenginal
tarihinde yrrle giren ve Anayasann 90. maddesi uyarnca yntemine

gre yrrle girmi uluslararas szleme olarak 3201 Sayl Kanunun
5. maddesinden nce uygulanma nceliine sahip bulunan 30 Nisan 1964
tarihli Trk Alman Sosyal Gvenlik Szlemesine Ek Szlemenin 29.
maddesinin 4. bendi hkm uyarnca yurt dnda ilk defa almaya ba-
lanlan tarihin lkemizde sigortallk balang tarihi olarak kabul edilme-
si gerekmektedir.
Uygulamada daval Kurum, 3201 Sayl Kanunun 5/son maddesine da-
yanarak yurt dnda almaya balanlan tarihi sigortallk balang ta-
rihi olarak kabul etmemektedir. Kurum uygulamasda yurt dnda al-
maya balanlan tarihten itibaren borlanma imkan tannsa dahi Kurum-
ca sigortallk balang tarihi 3201 Sayl Kanunun 5. maddesinin 2.ve 3.
Fkralarna gre bulunmaktadr. Bu nedenle taraflar arasnda sigortallk
balang tarihi hususunda uyumazlk bulunmaktadr.
Burada yeri gelmiken, Yargtay Hukuk Genel Kurulunun 01.02.2012
gn ve 21011/10-642 Esas, 2012/38 Karar sayl ilamnda da aka be-
lirtildii zere,uyumazln zm iin ncelikle huku yarglamasnn
amac ve davada menfaat (hukuki yarar) kavramlar hakknda aklama
yaplmasnda yarar bulunmaktadr.
Medeni usul hukukunda hukuki yarar, mahkemeden hukuksal korun-
ma istemi ile bir davann alabilmesi iin davacnn bu davay amakta
(veya mahkemeden hukuksal korunma istemekte) bir karnn bulunma-
sdr.
Davacnn dava amakta hukuk kurallar tarafndan hakl bulunan
(korunan) bir yarar olmal, hakkn elde edebilmesi iin mahkeme ka-
rarna ihtiyac bulunmal ve davac mahkemeyi gereksiz yere uratrma-
maldr. (Arslan, Ramazan; aktaran: Hanaas, Emel: Davada Menfaat,
Ankara 2009, nsz VII)
Hukuk Genel Kurulunun 26.04.1992 gn ve 1992/1-347 E., 1992/396
K. ve 30.05.2001 gn ve 2001/14-443 E., 2001/458 K.sayl kararlarnda
da belirtildii zere buna hukuki korunma (himaye) ihtiyac da denir.
(Rechts-schutzbedrfnis) Mahkemelerden hukuki himaye istenmesinde,
himayeye deer bir yarar olmaldr.
te yandan, bu hukuksal yararn, hukuki ve meru, dorudan ve ki-
isel, domu ve gncel olmas gerekir (Hanaas, Emel: Davada Men-
faat, Ankara 2009, s.135)
Mlga 1086 sayl Hukuk Muhakemeleri Usul Kanununun yrrlk-
te olduu dnem iinde reti ve yargsal kararlar, dava aarken hukuki

yararn bulunmas gereini, dava art olarak kabul etmitir. Bu art,
dava konusuna ilikin genel dava artlarndan biri olup, davann esas
hakknda inceleme yaplabilmesi ve esas hakknda hkm verilebilmesi
iin varl gerekli olduundan olumlu dava artlar arasnda saylmak-
tadr.
Nitekim, ayn gr, Hukuk Genel Kurulunun 24.11.1982 gn
ve 1982/7-1874 E.-914 K., 5.6.1996 gn ve 1996/18-337 E.-542 K.;
10.11.1999 gn ve 1999/1-937 E.-946 K.ve 25.05.2011 gn ve 2011/11-
186 E.-2011/352 K.sayl kararlarnda da, benimsenmitir.
01.10.2011 tarihinde yrrle giren 6100 sayl Hukuk Muhakeme-
leri Kanununda reti ve yargsal kararlarn bu uygulamas aynen be-
nimsenerek, davacnn, dava amakta hukuki yararnn bulunmas Dava
artlar balkl 114. maddesinin 1.f krasnn (h) bendinde aka dava
artlar arasnda saylmtr.
Bir davada , hukuki yarar ilkesinin dava art olarak gzetilmesinin,
yarglamann amacna ve usul ekonomisi ilkesine uygun olarak yarglama
yaplmasna yarar salayaca, her trl duraksamadan uzaktr.
Bu ilkeden hareketle, dava art olarak hukuki yararn varlnn, mah-
kemece, taraflarca dava dosyasna sunulmu deliller, olaya veya olgular
erevesinde, kural olarak davann ald tarihe gre, kendiliinden ve
yarglamann her aamasnda gzetilmesi gerekir. Bu sayede, i hukuku-
muzun bir paras olan Avrupa nsan Haklar Szlemesi (nsan Haklar
ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szleme)nin 6.maddesi ve
1982 Anayasasnn 36. maddesinde dzenlenen hak arama zgrl
nn drstlk kuralna uygun kullanlmas salanabilecek; bu durum,
haksz davalar amak suretiyle, dava hakknn ktye kullanlmasna
kar bir gvence oluturacaktr.
Dava amaktaki hukuki yarar; hukuk dzenince kabul edilmi meru
bir yarar olmal, bu yarar dava aan hak sahibi ile ilgili olmal ve dava
ald srada halen mevcut bulunmaldr. Ayrca alacak davann, orta-
ya kacak tehlikeyi bertaraf edecek nitelikte olmas gerekir. Bir kimsenin
hakkna ulamak iin mahkeme kararnn o an iin gerekli olmas duru-
munda hukuki yararn olduundan szedilebilir. Bir mahkeme kararna
ihtiya yoksa hukuki yarardan sz edilemez (Pekcantez, H./Atalay, O./
zekes, M.: Medeni Usul Hukuku, Ankara 2011, s.297)
Uyumazln zmnde, hukuki yarar kavramnn tespit davasnda-
ki yansmasnn ne olacann ayrca irdelenmesinde yarar vardr.
Bilindii zere mahkemeden istedikleri hukuki korunmaya gre da-

valar eda davalar, tespit davalar ve inai davalar olarak ayrlmaktadr.
Eda davalarnda, bir eyin yaplmas, bir eyin verilmesi veya bir ey
yaplmamas istenmekte iken; inai (yenilik douran) davalar ile de var
olan bir hukuki durumun deitirilmesi, kaldrlmas veya yeni bir huku-
ki durumun yaratlmas istenir. nai (yenilik dourucu) davann kabul
ile yeni bir hukuki durum yaratlr ve hukuksal sonu genellikle bir yarg
karar ile doar.
Tespit davalar ise bir hukuki ilikinin var olup olmadnn tespitine
ilikin davalar olup, konusunu hukuki ilikiler oluturur. Bu dava tr
ile bir hukuksal ilikinin varl veya yokluu saptanmaktadr. Bu dava-
larda davacnn amac ve dolaysyla talep sonucu, bir hukuki ilikinin
varlnn ya da yokluunun veyahut ieriinin belirlenmesidir.
Tespit davasnda sadece tespit hkm verilebilir. Tespit davasnda ve-
rilen karar ile hukuki ilikinin varl veya yokluu kesin olarak tespit
edilir, dier bir anlatm ile davalnn varln inkar ettii ilikinin var ol-
duu veya yokluunu inkar ettii hukuki ilikinin yok olduu kesin olarak
hkme balanr.
Bir tespit davasnn kabule ayan olabilmesi iin, bu davann konusu-
nu oluturan hukuki ilikinin var olup olmadnn mahkemece hemen
tespit edilmesinde davacnn menfaatinin (hukuki yararnn) bulunmas
gerekir.
Tespit davasnda, eda davasndan ve inai davadan farkl olarak, da-
vacnn byle bir menfaatinin bulunduu varsaylmaz. Tespit davasnda
davac, kendisi iin sz konusu olan tehlikeli veya tereddtl durumun
ortaya karaca zararn ancak tespit davas ile giderebileceini kantla-
maldr. nk tespit davas, hukuki bir durum ya da hak henz inkar
ya da ihlal edilmeden, yani herhangi bir zarar domadan alabildiinden,
menfaatin domu ve gncel olmas gereinin bir istisnas olarak ortaya
kmtr.
te davacnn hukuki ilikinin derhal tesptinde menfaatinin (hukuki
yararnn) varl iin ncelikle, davacnn bir hakk veya hukuki durumu
gncel (halihazr) ve ciddi bir tehlike ile tehdit edilmelidir. Bu tehdit o-
unlukla davalnn davranlar ile ortaya kar.
Sz konusu bu tehdidin davac iin bir tehlike oluturabilmesi, bu teh-
dit nedeniyle, davacnn hukuki durumunun tereddt iinde olmasna ve
bu hususun, davacya zarar verebilecek nitelikte bulunmasna baldr.
Yukarda aklanan aklamalarn nda somut olay deerlendirildi-

inde, davacnn amacnn; Almanyadaki sigorta balang tarihinin, l-
kemizde de sigorta balang tarihi olarak tespiti istemine ilikin olduu,
sigortallk hakkn elde edebilmesi iin mahkeme kararna ihtiyacnn
bulunduu, davacya ait hizmet dkm cetvelinde Almanyada sigorta ba-
lang tarihi olan 10.03.1987 tarihini daval Kurumun sigorta balang
tarihi olarak kabul etmedii ve taraflar arasnda uyumazlk bulunduu;
bu nedenlerle davacnn da dava amakta hukuki yararnn bulunduu
anlalmaktadr.
Mahkemece yaplacak i, yarglamaya devamla iin esasna girerek so-
nucuna gre karar vermekten ibarettir.
Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular nazara alnmakszn yazl
ekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir.
O halde davacnn bu ynleri amalayan temyiz itirazlar kabul edilme-
li ve hkm bozulmaldr.
SONU
Hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz har-
cnn istek halinde davacya iadesine, 16.12.2013 gnnde oybirliiyle
karar verildi.
HZMET TESPT

SPAT SORUNU
ZET: Hizmet tespiti davasnda alma olgusu-

nun hibir kuku ve duraksamaya yer brakmaya-
cak salkl biimde belirlenmesi gerekir.*
Y. 21. HD. E: 2012/11259 K: 2013/24113 T: 17.12.2013
1-Dosyadaki yazlara, toplanan delillere, hkmn dayand kanuni ge-

rektirici nedenlere gre davallarn aadaki bentlerin kapsam dnda
kalan temyiz itirazlarnn reddine,
2-Dava, davacnn 01.05.1997-31.12.2008 tarihleri arasnda davalla-
ra ait iyerinde altnn tespiti istemine ilikindir.
Mahkemece, dava daval M.ynnden husumet yokluu nedeniyle red-
dedilmi, dier davallar ynnden yazl ekilde ksmen kabul edilmitir.
* Gnderen: Av. Erengl Altan
Davann yasal dayanan oluturan 506 Sayl Yasann 79/10 ve 5510

sayl Yasann 86/8.maddeleri bu tip hizmet tespiti davalar iin zel bir
ispat yntemi ngrmemi ise de davann nitelii kamu dzenini ilgilen-
dirdii ve bu nedenle zel bir ngrmemi ise de davann nitelii kamu
dzenini ilgilendirdii ve bu nedenle zel bir duyarllk ve zenle yrtl-
mesi gerektii Yargtayn ve giderek Dairemizin yerlemi itihad gere-
idir. Bu tr davalarda ncelikle davacnn almasna ilikin belgelerin
iveren tarafndan verilip verilmedii yntemince aratrlmaldr. Bu ko-
ul olumusa iyerinin gerekten var olup olmad kanun kapsamnda
veya kapsama alnacak nitelikte bulunup bulunmad eksiksiz bir ekil-
de belirlenmeli daha sonra alma olgusunun varl zel bir duyarllk-
la aratrlmaldr. alma olgusu her trl delille ispat edilebilirse de
almann konusu nitelii balang ve biti tarihleri hususlarnda tank
szleri deerlendirilmeli, dinlenen tanklarn davac ile ayn dnemlerde
iyerinde alm ve iverenin resim kaytlara gemi bordro tanklar
ya da komu iverenlerin ayn nitelikte ii yapan ve bordrolarna resmi
kaytlarna gemi alanlardan seilmesine zen gsterilmelidir. Bu
tanklarn ifadeleri ile alma olgusu hibir kuku ve duraksamaya yer
vermeyecek ekilde belirlenmelidir. Yargtay Hukuk Genel Kurulunun
16.09.1999 gn 1999/21-510-527, 30.06.1999 gn 1999/21-549-555,
03.11.2004 gn 2004/21-480-579 sayl kararlar da bu dorultudadr.
Somut olayda ise, yazl ekilde tespitine karar verilen almalar y-
nnden mahkemece inceleme yaplm ise de; incelemenin yukarda ak-
lanan ekilde yaplmad ortada olup, dinlenen tanklarn kaytlara ge-
mi kiilerden olmad, almann sezonluk veya part-time olup olma-
d hususlar zerinde durulmad, dinlenen tank beyanlar arasnda
eliki bulunduu, bu elikilerin giderilmedii anlalm olup bylece
alma olgusunun yeterli ve gerekli bir aratrmaya hi bir kuku ve du-
raksamaya yer brakmayacak salkl bir biimde belirlenmesi gerekirken
yazl ekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir.
Yaplacak i, davacnn ihtilafl dnemde kaptanlk yaptn iddia ettii
davalya ait teknenin baland liman (marina) grevlilerinin tespiti ile
beyanlarna bavurmak, tekneye ait seyir defteri, jurnal bulunup bulun-
mad aratrlarak bulunmas halinde getirterek incelemek, tank beyan-
lar arasndaki elikiyi gidermek ve gerek alma olgusunu somut ve
inandrc bilgilere dayal ekilde kantladktan sonra davacnn alma-
snn srekli alma olduu anlalrsa sonucuna gre karar vermekten
ibarettir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular gznnde tutulmakszn
eksik inceleme ve aratrma ile yazl ekilde hkm kurulmas usul ve

yasaya aykr olup bozma nedenidir.
meli ve hkm bozulmaldr.
SONU
Hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz
harcnn istek halinde temyiz edenlerden M.T.U. ile N.U.ya iadesine,
HZMET TESPT

TARAF SIFATI
ZET: Grld zere, taraf sfat usul hukuku

sorunu olmayp, dava konusu sbjektif hakkn
zne ilikin bir maddi hukuk sorunu olduun-
dan taraf sfatnn yokluu, davada taraf olarak
gzken kiiler arasnda dava konusu hakkn
doumuna engel olduu iin defi deil, yargla-
mann her aamasnda taraflarca ileri srlmesi
mmkn ve mahkemece de kendiliinden nazara
alnmas zorunlu bir itiraz niteliindedir.
Yaplacak i; dava konusu edilen dnem ierisin-
de ihannda malik olan btn kiileri tespit edip
davaya dahil etmek ve toplanan delillerin sonu-
cuna gre bir karar vermekten ibarettir.
Y. 21. HD. E: 2012/22439 K: 2014/346 T.16.01.2014
Davac, davallardan iverenlere ait iyerinde geen almalarnn tes-

pitine karar verilmesini istemitir.
Mahkeme ilamnda belirtildii ekilde, istein ksmen kabulne karar
vermitir.
Hkmn, davallar vekilleri tarafndan temyiz edilmesi zerine temyiz
isteinin sresinde olduu anlaldktan ve Tetkik Hakimi tarafndan d-
zenlenen raporla dosyadaki katlar okunduktan sonra iin gerei d-
nld ve aadaki karar tespit edildi.
KARAR
Dava, davacnn 01.07.2005-01.03.2010 tarihleri arasnda daval ive-
renlere ait i yerinde geen ve Kuruma bildirilmeyen sigortal almalar-
nn tespiti istemine ilikindir.
Mahkemece, alan davann 11.04.2012 tarihli bilirkii raporunda be-
lirtilen sre ve miktarlar dorultusunda kabulne, bu itibarla; davacnn
tespiti mmkn srelerinin 01.07.2005-31.12.2005 aras 180 gn gn-
lk 16.29 YTL., 01.01.2006-31.12.2006 aras 360 gn gnlk 17.70 YTL.
01.01.2007-31.06.2007 aras 180 gn, gnlk 18.75 TL.01.07.2007-
31.12.2007 aras 180 gn gnlk 19.50 TL. 01.01.2008 31.06.2008
aras 180 gn gnlk 20.28 TL., 01.07.2008 24.09.2008 aras 84 gn
gnlk 21.29 TL. cretle olacann tespitine karar verilmitir.
Bir hakk dava etme yetkisi (dava hakk) kural olarak o hakkn sahibi-
ne aittir. Bir hakkn sahibinin kim olduu, dolaysyla o hakk dava etme
yetkisinin kime ait olduu, (o davada davac sfatnn kime ait olaca)
veya bir hakkn elde edilmesi amacyla kime kar dava edilecei (o da-
vada daval sfatnn kime ait olaca) tamamen maddi hukuk kurallarna
gre belirlenir. Ancak, bir davann davacsnn veya davalsnn o dava
ynnden davac veya daval sfatna sahip bulunmadnn belirlenmesi
halinde, mahkeme dava konusu hakkn mevcut olup olmadn incele-
yemeyecei ve sfat yokluundan davann reddine karar vermek zorunda
olduu iin, taraf sfat usul hukukunun da dzenleme alandr.
E syleyile, sfat, dava konusu sbjektif hak (dava hakk) ile taraflar
arasndaki ilikidir. Taraf ehliyeti, dava ehliyeti ve davay takip yetkisi,
davann taraflarnn kiilikleriyle ilgili olduu halde, taraf sfat dava ko-
nusu sbjektif hakka ilikindir.
O halde, dava konusu ey zerinde kim veya kimler hak sahibi ise, da-
vay da bu kii veya kiilerin amas gerekir. Davay aabilmek iin gerekli
sfat, dava konusu ey zerinde hak sahibi olan kiiye aittir.Bir kimsenin
davac veya daval sfatna sahip olup olmad tpk hakkn mevcut olup
olmadnn tayininde olduu gibi maddi hukuka gre belirlenir.
Mahkemenin taraflar arasnda dava konusu hakkn esas hakknda bir
karar verebilmesi iin, bu kiilerin o davada gerekten davac ve daval s-
fatlarna sahip olmalar gerekir. Bir davada taraf olarak gsterilen kiiler,
taraf ve dava ehliyetine ve davay takip yetkisine sahip olsalar bile, taraf-
lardan birinin o davada gerekten davac ve daval sfat yoksa, davann
esas hakknda bir karar verilemez; dava, sfat yokluundan (husumetten)
reddedilir.
Grld zere, taraf sfat usul hukuku sorunu olmayp, dava konu-
su sbjektif hakkn zne ilikin bir maddi hukuk sorunu olduundan
taraf sfatnn yokluu, davada taraf olarak gzken kiiler arasnda dava
konusu hakkn doumuna engel olduu iin defI deil, yarglamann her
aamasnda taraflarca ileri srlmesi mmkn ve mahkemece de kendi-
liinden nazara alnmas zorunlu bir itiraz niteliindedir.
Nitekim ayn ilkeler, Hukuk Genel Kurulunun 23.06.2004 gn ve
2004/4-371 E. 2004/375 K., 18.04.2007 gn ve 2007/5-233 E., 2007/221
K. 04.03.2009 gn ve 2009/10-34 E. 2009/104 K., 04.11.2009 gn ve
2009/2-402 E., 2009/484 K., 03.02.2010 gn ve 2010/4-4 E., 4 K. sayl
kararlarnda da benimsenmitir.
Dosyadaki kayt ve belgelerden; davacnn altn iddia ettii ihan
ile ilgili bir ynetim oluturulmad, ihannda bulunan brolarn son
maliklerinin M. ve . Gda San ve D Tic. Ltd. ti.olduu, bu kiilerin b-
rolar 2010 ylnda satn aldklar, daval gsterilen iverenlerin ihannda
bulunan brolarn daha nceki malikleri olduu ancak dava konusu edi-
len dnem ierisinde daval iverenlerden baka maliklerin de bulunduu
anlalmaktadr.
Yaplacak i; dava konusu edilen dnem ierisinde ihannda malik
olan btn kiileri tespit edip davaya dahil etmek ve toplanan delillerin
sonucuna gre bir karar vermekten ibarettir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular gznnde tutulmakszn hu-
sumetin btn maliklere yneltilmesi salanmadan yazl ekilde hkm
kurulmas usul ve yasaya aykr olup bozma nedenidir.
meli ve hkm bozulmaldr.
SONU
Hkmn yukarda aklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz har-
cnn istek halinde davallara iadesine, 16.01.2014 gnnde oybirliiyle
karar verildi.
FLEN FAZLA ALIMA YAPILDIININ SPATI VE

DEERLENDRMES
ZET: Fazla almann bu tr yazl belgelerle

ispatlanamamas durumunda taraflarn dinletmi
olduklar ahit beyanlar ile sonuca gidilmesi ge-
rekir. Bunun dnda herkese bilinen genel baz
vakalar da bu noktada gznne alnabilir.*
Y. 22. HD. E: 2012/21039 K: 2013/13117 T: 31.05.2013
Davac steminin zeti:

Davac, i szlemesinin haksz ekilde 23.03.2010 tarihinde iveren-
ce feshedildiini ileri srerek, kdem ve ihbar tazminatlar ile cret, izin,
fazla alma ve genel tatil alacaklarn istemitir.
Daval Cevabnn zeti:
Daval, davacnn 22.03.2010 tarihinden itibaren devamszlk yaptn
i szlemesinin hakl nedenle feshedildiini savunarak, davann reddini
istemitir.
Mahkeme Kararnn zeti:
valnn i szlemesini fesihte haksz olduu gerekesiyle davann ksmen
Temyiz:
Karar davac ve daval temyiz etmitir.
Gereke:
rektirici sebeplere gre davalnn tm davacnn aadaki bendin kapsa-
m dnda kalan temyiz itirazlar yerinde deildir.
2-Taraflar arasndaki iinin fazla alma yapp yapmad uyumaz-
lk konusudur.
Fazla alma yaptn iddia eden ii bu iddiasn ispatla ykml-
* Gnderen: Sait Karakaya, stanbul Barosu Avukatlarndan
dr. inin imzasn tayan bordro sahtelii ispat edilinceye kadar kesin
delil niteliindedir. Bir baka anlatmla bordronun sahtelii ileri srlp
ispatlanmadka, imzal bordroda grnen gazla alma alacann den-
dii varsaylr.
Fazla almann ispat konusunda iyeri kaytlar, zellikle iyerine
giri k gsteren belgeler, iyeri i yazmalar delil niteliindedir. An-
cak, fazla almann bu tr yazl belgelerle ispatlanamamas durumun-
da taraflarn dinletmi olduklar ahit beyanlar ile sonuca gidilmesi ge-
rekir.Bunun dnda herkese bilinen genel baz vakalar da bu noktada
gznne alnabilir. inin fiilen yapt iin nitelii ve younluuna gre
de fazla alma olup olmad aratrlmaldr.
Somut olayda beton santralinde mikser ofr olarak alan davac
07.30-19.00 saatleri arasnda alldn beton dikme iinin youn ol-
duu dnemlerde 23.00-24.00 e kadar almaya devam ettiklerini iddia
etmitir. Davac tanklar 07.30-18.00 mesai saatlerinde altklarn ve
gece 23-24 bazen 03.00 04.00e kadar fazla alma yaptklarn be-
yan etmilerdir. Dosyaya ibraz edilen bordrolarda 2-3 saat eklinde fazla
alma tahakkuklarnn bulunduu anlalmaktadr. Davac ve tanklar
bordrolarda yer alan fazla alma tahakkuklarnn gerei yanstmad-
n fiilen altklar srenin daha fazla olduunu beyan etmitir. Davac-
nn yapt iin nitelii gznne alndnda bordrolardaki fazla alma
tahakkuklarnn gerek durumu yanstmad anlalmaktadr. Bilirkii
raporunda fazla alma tahakkuku bulunan aylar dlanarak fazla a-
lma alacann hesaplanmas hataldar. Mahkeme, ek rapor aldrlarak
davacnn tespit edilen fiili alma saatlerinden bordrlarda tahakkuk bu-
lunan aylara ilikin fazla alma sreleri mahsup edilerek fazla alma
alacann hesaplanma gerekirken yazl gereke ile kabul karar verilmesi
hatal olup, bozmay gerektirmitir.
SONU
NA, pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine 31.05.2013
FAZLA ALIMA SPAT KLFET

BORDRO KAYITLARI
ZET: Fazla alma yaptn iddia eden ii bu

iddiasn ispatlamakla ykmldr.
mzal bordroda grnen fazla alma cretinin
dendii kabul edilmelidir. mzasz bordrolardaki
cretlerin banka kanalyla denmesi halinde de o
bordrolar imzal bordro saylr.
mzal bordrolarda fazla alma creti dendii
grlyor. inin daha fazla alma yaptnn
ileri srlmesi mmkn deildir.*
Y. 22 H. E: 2012/6060 K: 2012/25791 T: 19.11.2012
Davac vekili, mvekkilinin daval site ynetiminde 11.04.2004-

04.06.2010 tarihleri arasnda 620.00 TL net cretle site grevlisi olarak
altn, i szlemesinin 02.06.2010 tarihinde emeklilie hak kazan-
mas sebep gsterilerek haksz olarak feshedildiini, kapc dairesinde
ikamet ettiini, su faturasnn da ynetim tarafndan karlandn, hafta-
nn alt gn 07.00-23.00 saatleri arasnda srekli olarak altn, an-
cak fazla mesai cretleri ile ulusal bayram ve genel tatil retlerinin den-
mediini, alt sre boyunca sadece bir defa izin kullandn ve izin
cretlerinin de denmediini, 2010 yl Nisan, Mays ve Haziran aylarna
ait cretlerinin de denmediini iddia ederek kdem tazminat, ihbar taz-
minat, fazla mesai creti, cret alaca, ulusal bayram ve genel tatil creti
alacann faiziyle beraber davaldan tahsilini talep etmitir.
Daval vekili; davacnn, mvekkilinin sitesinde 17.09.2004-31.05.2010
tarihleri arasnda altn, i szlemesini emeklilik sebebiyle kendisi-
nin feshettiini ve ihbar tazminat isteminin yerinde olmadn, kdem
tazminat olarak ise 2.910.00 TL deme yapldn, tm kanuni haklar-
nn bordrolarda gsterildii gibi olduunu ve oturduu konuta ait fatura-
lar kendisinin dediini, cretlerinin dendiini, ayrca sadece haftada
bir gn temizlik ve sabah-akam servisi yapmak suretiyle altn, yln
1-1,5 ayn yurt dnda geirdiini, ulusal bayram ve genel tatil gnlerin-
de almas olmad gibi fazla alma da yapmadn savunarak dava-
* Gnderen: Av. Orhan Rzgar Bursa Barosu

val iverenin i szlemesini hakl bir sebep bulunmakszn feshettii ve
dier taraftan davacnn cret, ulusal bayram ve genel tatil almas ile
fazla alma creti alacaklar bulunduu gerekesiyle davann ksmen
Karar daval vekili temyiz etmitir.
1-Dosyadaki yazlara, toplanan delillere kararn dayand kanuni ge-
rektirici sebeplere gre daval vekilinin aadaki bendin kapsam dnda
2-Taraflar arasnda davacnn fazla alma yapp yapmad ve yap-
msa miktarnn ne olduu konusunda uyumazlk bulunmaktadr.
Fazla alma yaptn iddia eden ii bu iddiasn ispatla ykmldr.
cret bordrolarna ilikin kurallar burada da geerlidir. inin imzasn
tayan bordro sahtelii ispat edilinceye kadar kesin delil niteliindedir.
Bir baka anlatmla bordronun sahtelii ileri srlp kantlanmadka
imzal bordroda grnen fazla alma alacann dendii kabul edilme-
lidir.
Fazla almann ispat konusunda iyeri kaytlar, zellikle iyerine
giri k gsteren belgeler, iyeri i yazmalar delil niteliindedir.An-
cak, fazla almann yazl belgelerle kantlanamamas durumunda tank
beyanlar ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dnda herkese bilinen
genel baz vakalar da bu noktada gz nne alnabilir.inin fiilen yapt
iin nitelii ve younluuna gre de fazla alma olup olmad aratrl-
maldr.
mzal cret bordrolarnda fazla alma creti dendii anlalyor-
sa, ii tarafndan gerekte daha fazla alma yaptnn ileri srlmesi
mmkn deildir. Ancak, iinin fazla alma alacann daha fazla oldu-
u ynndeki ihtirazi kaydnn bulunmas halinde, bordroda grnenden
daha fazla almann ispat her trl delille yaplabilir.
Bordrolarn imzal ve ihtirazi kaytsz olmas durumunda, iinin
bordroda belirtilenden daha fazla almay yazl belge ile kantlamas
gerekir. iye bordro imzalatlmad halde, fazla alma creti tahak-
kuklarn da ieren her ay deiik miktarlarda cret demelerinin banka
kanalyla yaplmas durumunda, ihtirazi kayt ileri srlmemesi, dene-
nin zerinde fazla alma yapldnn yazl delille ispatlanmas gerektii
sonucunu dourmaktadr.
Somut olayda; davacnn site grevlisi olarak daval iyerinde alt
anlalmaktadr.Site grevlilerinin yaptklar iler bakmndan bir stan-
dart mevcut deildir. Site grevlileri servise kma, bina ve evre temizlii,
bahe dzenlemesi, bekilik ve benzeri ileri yapabilmektedirler. O halde
mahkeme tarafndan davacnn yapt ilerin net bir ekilde ortaya konu-
larak yaplan ilerin fazla almay gerektirip gerektirmedii ve gerektiri-
yorsa fazla alma miktarnn ne olduu hususunda uzman bilirkiiden
rapor alnp dosyada yer alan dier delillerle birlikte konunun deerlen-
dirilmesi ve sonucuna gre davacnn fazla alma creti talebi hakknda
hkm kurulmas gerekirken eksik aratrma ve inceleme ile talebin h-
km altna alnmas hatal olup bozmay gerektirmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl sebeplerden BOZULMASINA,
pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine 19.11.2012 ta-
HZMET SRES YER DEVR

ORGANK BA ARA DNLENMES
ZET: Sigorta kaytlarnda iinin ivereni olarak

grnen iyerlerinin kaytlar getirilmeli ve somut
olayda iyeri devri, birlikte istihdam veya or-
ganik ba olup olmad aratrlmaldr.
Gnde ondrt saatlik almadan bir saat dinlen-
me aras dlmesi azdr.*
Y. 22. HD. E: 2012/6059 K: 2012/25790 T: 19.11.2012
Davac vekil; mvekkilinin davalya ait iyerinde 18.04.2007

12.02.2009 tarihleri arasnda usta olarak en son aylk net 675.00 TL.c-
ret ile altn, iyerinde yemek ve servis sosyal haklarnn olduunu,
cretlerinin srekli olarak ge dendiini, 2008 yl Ekim ayndan itiba-
ren cretlerinin hi denmediini, davacnn 09.02.2009 tarihinde c-

** Bu kararda gnde onbir saatlik almadan bir buuk saat ara dinlenmesi dlecei
belirtilmi ise de, Yargtay 7. ve 9. Hukuk Dairelerinin yaklak bir yl akn sreden
beri benimsedii uygulamada onbir saatlik almadan bir saat ara dinlenmesi dlece-
i kabul edilmektedir. (Bkz. stanbul Barosu Dergisi 2013/5.sayda yaymlanan Yargtay
Kararlar)
retsiz izine karldn ve 12.02.2009 tarihinde ise haksz ve hukuka

aykr olarak iten karldn, iyerinde fazla alma yaptklarn an-
cak cretlerinin denmediini, hafta sonlar ve ulusal bayram-genel tatil
gnlerinde de altklarn ancak cretlerinin yine denmediini, 2008
ylndan beri denmesi gereken vergi iadesi alacann da denmediini,
yllk izinlerinin kullandrlmad gibi cretlerinin de denmediini iddia
ederek kdem tazminat, ihbar tazminat, cret, fazla alma creti, vergi
iadesi, ulusal bayram ve genel tatil almas creti, hafta tatili almas
creti ve yllk izin creti alacaklarnn faiziyle beraber davaldan tahsilini
talep etmitir.
Daval vekili; davacnn ie giri tarihinin 01.01.2008 ve aylk net c-
retinin 550.00 TL.olduunu, ekonomik kriz sebebiyle karlkl olarak
mutabakata varlarak davacnn bir hafta dinlendirilmesine ve bu sre
ierisinde cret denmemesine karar verildiini, bir hafta sonra davacy
aradklarn ancak davacnn gelip ie balamadn, davacnn istifa ede-
rek i szlemesini sona erdirdiini, daha sonra mvekkili irkete bavu-
ran davacnn madur olduunu beyan ettiini, tm iilik alacaklarnn
hesaplanp kendisine dendiini, bunun ekte sunulan ibranameden de
aka anlaldn, dava irkette ulusal bayram ve genel tatil gnlerinde
ve hafta tatili gnlerinde alma yaplmadn, fazla mesainin de sz ko-
nusu olmadn ve bu sebeplerle davac tarafn taleplerinin yerinde olma-
dn savunarak davann reddini istemitir.
val iverenin i szlemesini hakl bir sebep bulunmakszn feshettii ve
dier taraftan davacnn cret, hafta tatili almas, genel tatil almas
ve fazla alma creti alacaklar bulunduu gerekesiyle davann ksmen
Karar daval ve davac vekilleri temyiz etmitir.
1-Dosyadaki yazlara, toplanan delillerle kararn dayand kanuni
gerektirici sebeplere gre davac vekilinin tm daval vekilinin aadaki
bentlerin kapsam dnda kalan temyiz itirazlar yerinde deildir.
2-Davac 18.04.2007 tarihinde ie baladn iddi ederken daval ise
davacnn 01.01.2008 tarihinde ie baladn savunmutur. Sosyal G-
venlik Kurumu kaytlarna gre davacnn 18.04.2007-31.05.2007 tarihleri
aras 62802.16 sicil numaral iyerinde, 01.06.2007-30.12.2007 tarihleri
aras 1134960.16 sicil numaral iyerinde, 01.01.2008-12.12.2009 tarih-
leri arasnda ise 1142323.16 sicil numaral iyerinde alt grlmek-
tedir. Mahkemece davacnn 18.04.2007 tarihinde daval irket nezdinde
almaya balad kabul edilmi ise de davacnn alma sresinin bir

btn olarak deerlendirilmesini gerektirecek iyeri devri ve birlikte
istihdam ile iverenler aras organic ba gibi olgularn mevcudiyet olup
olmad somut olayda anlalamamaktadr. Bu sebeple mahkemece n-
celikle davacnn alma kaydnn gzkt iveren kaytlarnn Sosyal
Gvenlik Kurumundan getirtilerek davacnn alma sresinin bir btn
olarak deerlendirilmesini gerektirecek olgu ya da olgularn bulunup bu-
lunmad aratrlmal ve sonucuna gre daval iverenin sorumlu olduu
alma sresinin tespiti ile davacnn talepleri hakknda hkm kurul-
maldr.Belirtilen esaslara uyulmakszn eksik aratrma ve inceleme ile
hkm kurulmas hatal olup bozmay gerektirmitir.
3-4857 sayl Kanununun 63. maddesi hkmne gre, gnlk a-
lma sresi onbir saati aamayacandan, 68. maddenin belirledii ye-
dibuuk saati aan almalar ynnden en az bir saatlik ara dinlenmesi
sresinin, gnlk en ok onbir saate kadar olan almalarda ilgili olduu
kabul edilmelidir. Baka bir anlatmla gnde onbir saate kadar olan a-
lmalar iin ara dinlenmesi en az bir saat, onbir saat ve daha fazla al-
malarda ise en az bir buuk saat olarak verilmelidir.
Somut olayda, hkme esas alnan bilirkii raporuna gre davacnn
haftann gn 08.00 22.00 aras alt kabul edilerek gnlk bir
saat ara dinlenmesi dlp bu dnem iin davacnn otuzdokuz saat a-
lma sresi olduu belirlenmitir.
Ara dinlenmesinin eksik belirlenerek yksek fazlak alma sresi
zerinden fazla alma cretlerinin hesaplanmas da isabetsiz olup ayr-
ca bozma sebebi yaplmtr.
4-te taraftan hkme esas alnan bilirkii raporunda makbuz hk-
mnde kabul edilen ibranamedeki net tutarlarn hesaplanan brt tutar-
lardan indirilmesi de hataldr.Bu ekilde hesaplama yanll yaplarak
fazladan alacaklara hkmedilmitir.Bu sebeple de kararn bozulmas ge-
rekmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl sebeplerden BOZULMASINA,
pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine 19.11.2012 ta-
ASKERDEN DNEN NN HAKLARI
ZET: Askerlik dnnde iki ay iinde iverene

bavuran iinin ie alnmamas halinde, yapt
ie veya benzer iteki kadrolarda bo yer olup
olmad, bu kadrolara yeni ii alnp alnmad
aratrlmaldr.* **
Y. 22. HD. E: 2012/6252 K: 2012/25880 T: 20.11.2012
Davac, davalya ait iyerinde 17.08.2006 tarihinde almaya ba-

ladn, almasna devam etmekte iken 10.08.2009 tarihinde aske-
re gittiini ve askerlik dn iveren tarafndan ie balatlmayarak i
szlemesinin haksz feshedildiini ileri srerek kdem ve 4857 sayl
Kanununun 31.maddesinde ngrlen tazminatnn davaldan tahsilini
istemitir.
Daval, davacnn askerlik dn iba yaplmak istedii ynnde
mracaata bulunmdn, byle bir bavuru yapm olsa dahi davacnn
alt blmde personel ihtiyac olmamas sebebi ile ie balatlmaya-
can savunarak, davann reddini istemitir.
Mahkemece, toplanan kantlar ve bilirkii raporuna dayanlarak, dava-
cnn askerlik sebebi ile ii brakt bu sebeple kdem tazminat almaya
hak kazand kanaatine varlm ancak 4857 Sayl Kanunun 31/son fk-
rasna gre askerlik dn yaplacak buvurunun art olduu, iveren
tarafndan dosyaya sunulan belge ve verilen cevaplardan davann alt-
enjeksiyon ve benzeri iler blmnde bavuru tarihi itibari ile boluk
bulunmad gerekesiyle davacnn 4857 Sayl Kanunun 31/son fkras-
na aylk cret bedeline ilikin talebinin kabul edilmeyecei belirtilerek
davann ksmen kabulne karar verilmitir.
Karar davac ve daval taraflarca temyiz etmitir.
rektirici sebeplere gre, davalnn tm, davacnn ise aadaki bendin
kapsam dnda kaalan temyiz itirazlar yerinde deildir.
2-Davacnn temyiz itirazlar ynnden taraflar arasndaki uyumaz-
lk; askerlik dn ie balatlmak hususunda daval iverene bavu-
ruda bulunan iinin 4857 Sayl Kanunun 31/son maddesine gre
** Dergimizin bu saysnda yaymlanan 03.05.2010 tarihli Yargtay 9. Hukuk Dairesi kara-
rna baknz.
aylk cret tutarnda tazminata hak kazanp kazanmayaca noktasnda

toplanmaktadr.
4857 Sayl Kanunun 31/son maddesine gre, herhangi bir askeri ve
kanuni dev dolaysyla iinden ayrlan iiler bu devin sona ermesinden
balayarak iki ay iinde ie girmek istedikleri takdirde iveren bunlar
eski ileri veya benzeri ilerde bo yer varsa derhal, yoksa boalacak ilk
ie baka isteklilere tercih ederek, o andaki artlarla ie almak zorunda-
dr. Aranan artlar bulunduu halde iveren i szlemesi yapma ykm-
lln yerine getirmezse, ie alnma isteinde bulunan eski iiye
aylk cret tutarnda tazminat der.
Davac tarafa her ne kadar ie balamak hususunda iveren bavu-
ruda bulunduunu gsterir yazl belge ibraz edilmemi ise de, davacnn
bavuruda bulunduu halde ie balatlmad beyann ierir ihtarnamesi
01.12.2010 tarihli olup, terhis belgesi ierii ile de davacnn 10.11.2010
tarihinde askerden dnd anlaldndan 4857 sayl Kanunun 31.mad-
desinde ngrlen iki aylk sre ierisinde bavuruda bulunma artlar-
nn gerekletii sabittir. Makemece 31.maddede ngrlen tazminat is-
temi davacnn alt enjeksiyon ve benzeri iler blmnde bavuru
tarihi itibari ile boluk bulunmad ve bu blme yeni ii alnmad
gerekesi ile reddedilmi ise de, davacnn talep de bulunduu tarihte ii
alnmad gerekesi ile reddedilmi ise de, davacnn talep de bulunduu
tarihte davacnn yapt ie benzer ilerde bo kadro bulunup bulunma-
d, bo kadro yok ise bavuru tarihinden sonra iyerine davacn yapt
i veya benzeri ilere yeni ii alnp alnmad aratrlmamtr. Ayrca
daval tan Gnl Grgn anlatmndan, taraflar arasnda curette an-
lamazlk kmas sebebi ile davacnn ie balatlmad anlalmaktadr.
Mahkemece, davacnn ie balamak iin talepte bulunduu tarihte, yap-
t ie benzer ilerde bo kadro bulunup bulunmad, iyerindeki kadro
durumunu gsterir tm kaytlar celp edilerek ve tanklarn bu husustaki
beyanlar tespit edilerek belirlenmeli ve sonucuna gre hkm kurulma-
ldr. Eksik incelemeye dayal karar verilmesi isabetsizdir.
SONU
NA pein alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine 20.11.2012
VERENN FESH BEYANI

NN CRETNN TESPT
ZET: verenin alacaksanz byle aln

yoksa defolun gidin eklindeki szleri fesih an-
lamndadr.
Fesih beyanndan sonra iinin izinli olduunun
sylenmesi fesih beyannn sonularn kaldr-
maz.
mzal bordrolardaki cretin gerei yanstma-
d phesinin ortaya kmas halinde tank be-
yanlar da dikkate alnarak emsal cret aratr-
mas yaplmaldr.*
Y. 22. HD. E: 2012/7893 K: 2012/27157 T: 04.12.2012
Davac, davalya ait iyerinde 01.05.1995-21.05.2010 tarihleri arasn-

da altn, en son aylk net 1.200.00 TL cret aldn, i szlemesi-
nin daval iveren tarafndan haksz feshedildiini ileri srerek, kdem ve
ihbar tazminatlar ile bir ksm iilik alacaklarnn tahsilini istemitir.
Daval, davacnn asgari cret ile almakta olduunu, i szlemesi-
nin devamszlk hakl sebebine dayal olarak sonlandrldn savunarak,
davann reddini istemitir.
valnn i szlemesini fesihte hakl olduu, davac son olarak aylk net
1.200.00 TL. cret aldn iddia etmi ise de; iddiasn kantlar delil su-
namadndan asgari cretle altnn kabul gerektii belirtilerek, k-
dem ve ihbar tazminat istemlerinin reddine, bir ksm iilik alacaklar
ynnden ise davann ksmen kabulne karar verilmitir.
Karar davac taraf temyiz etmitir.
1- szlemesinin, iinin devamszlkta bulunmas nedeniyle ive-
rence hakl olarak feshedilip feshedilmedii noktasnda taraflar arasnda
uyumazlk sz konusudur.
4857 sayl Kanununun 25. maddesinin (II) numaral bendinin (g)
alt bendinde, iinin iverenden izin almakszn veya hakl bir sebebe
dayanmakszn ard ardna iki i gn veya bir ay iinde iki defa herhangi
bir tatil gnnden sonraki i gn yahut bir ayda i gn iine devam
etmemesi halinde, iverenin hakl fesih imkannn bulunduu kurala
balanmtr.
inin ie devamszl, her durumda iverene hakl fesih imkan ver-
mez. Devamszln hakl bir sebebe dayanmas halinde, iverenin derhal
ve hakl sebeple fesih imkan bulunmamaktadr.
Somut olayda; davac ve daval tanklarnn birbirini dorulayan ifa-
deleri ile; fesih tarihinde ie ge gelen davacya iverenin alacaksanz
byle aln yoksa defolun gidin dedii, daha sonra davac soyunma oda-
sndan dndnde ise bu gn izinlisin yarn gel demek sureti ile bu
iradesinden geri dnmek istedii sabittir. Feshe esas bu olayn geliimi
dikkate alndnda, i szlemesinin ncelikle daval iveren tarafndan
alacaksanz byle aln yoksa defolun gidin szleri ile sonlandrd
anlalmaktadr. Fesih yenilik douran bir hal olup kar tarafa ulamak-
la sonu dourur. verenin fesih iradesini akladktan bir sre sonra
bugn izinlisin yarn gel demi olmas feshi ortadan kaldrmaz. Dava-
cnn ie ge gelmi olmas iverene hakl fesih imkan tanyan hallerden
deildir. Bu sebeple, davacnn, kdem ve ihbar tazminatn istemlerinin
kabul gerekirken reddine karar verilmesi hataldr.
2-Taraflar arasndaki dier uyumazlk noktas ise; iiye denen aylk
cretin miktar konusunda toplanmaktadr.
4857 Sayl Kanunda 32. maddenin ilk fkrasnda, genel anlamda c-
ret, bir kimseye bir i karlnda iveren veya nc kiiler tarafndan
salanan ve para ile denen tutar olarak tanmlanmtr.
szlemesinin taraflar, asgari cretin altnda kalmamak kaydyla
szleme zgrl erevesinde cretin miktarn serbeste kararlat-
rabilirler. szlemesinde cretin miktarnn aka belirtilmemi olma-
s, taraflar arasnda i szlemesinin bulunmad anlamna gelmez. By-
le bir durumda dahi cret, Borlar Kanununun 323. maddesinin ikinci
fkrasna gre tespit olunmamaldr. szlemesinde cretin kararlat-
rlmad hallerde cretin miktar, iinin kiisel zellikleri, iyerindeki
ya da meslekteki kdemi, meslek nvan, yaplan iin nitelii, i szleme-
sinin tr, iyerinin zellikleri, emsal iilere o iyerinde ya da baka i-
yerlerinde denen cretler, rf ve adetler gz nnde tutularak belirlenir.
alma yaamnda daha az vergi ya da sigorta primi denmesi ama-
cyla zaman zaman, i szlemesi veya cret bordrolarnda gsterilen c-
retlerin gerei yanstmad grlmektedir. Bu durumda gerek cretin
tespiti nem kazanr. inin kdemi, meslek unvan, fiilen yapt i, i-

yerinin zellikleri ve emsal iilere denen cretler gibi hususlar dikkate
alndnda imzal bordrolarda yer alan cretin gerei yanstmad p-
hesi ortaya ktnda, bu konuda tank beyanlar gzetilmeli ve iinin
meslekte geirdii sre, iyerinde alt tarihler, meslek nvan ve fiilen
yapt i bildirilerek sendikalarla, ilgili ii ve iveren kurulularndan
emsal cretin ne olabilecei aratrlmal ve tm deliller birlikte deerlen-
dirilerek bir sonuca gidilmelidir.
Somut olayda; davac on yllk kdemli usta konumunda olup,
1.200.00 TL cret aldn ileri srmektedir. Her ne kadar, davac tankla-
r crete ilikin bilgilerinin olmadn beyan etmi iseler de, emsal cret
aratrmas yaplmakszn asgari cret ile alt ynndeki mahkeme
kabul de hatal olup kararn bu sebeple de bozulmas gerekmitir.
SONU
Temyiz olunan kararn, yukarda yazl sebeplerden dolay BOZUL-
KIDEM VE HBAR TAZMNATI ARA DEMELER

FAZLA ALIMALAR
ZET: Fesihten nceki tarihlerde davacya de-

nen ihbar ve kdem tazminatlarnn ara demesi
olduu dikkate alnmal ve bu demeler faizleriy-
le birlikte hesaplanacak olan tazminatlardan d-
lmelidir.
Davac tanklar davacya fazla mesai creti
dendiini sylemiler ise, davac ii isticvap
edilerek sorgulanmal ve sonucuna gre hkm
kurulmaldr.*
Y. 22. HD. E: 2012/22689 K: 2013/10889 T: 14.5.2013
Davac.i szlemesinin haksz ekilde iverence feshedildiini ileri s-
rerek kdem ve ihbar tazminat, yllk izin, ulusal bayram ve genel tatil
creti fazla alma creti alacaklarn istemitir.
* Gnderen Av.Orhan Rzgar Bursa Barosu

Daval , davann reddine karar verilmesini savunmutur.

Mahkemece , toplanan kantlar ve bilirkii raporuna dayanlarak , da-
vann ksmen kabulne karar verilmitir.
Karar daval tarafndan temyiz etmitir.
rektirici sebeplere gre, davalnn aadaki bendin kapsam dnda ka-
2-Davacya alma dnemi ierisinde baz dnemlerde kdem ve ihbar
tazminat ad altnda demelerin yapld dosya ierisinden anlalmak-
tadr.
Mahkemece hkme esas alnan bilirkii raporu ieriine gre kdem
ve ihbar tazminat demeleri yaplan alma dnemleri tasfiye edildii
kabul edilerek bakiye alma dnemi dikkate alnarak szkonusu ala-
caklar hesaplanmtr.
Davacya kdem ve ihbar tazminat ad altnda yaplan demelerin fesih
tarihine kadar yasal faiziyle birlikte hesaplanacak tutar mahsup edilerek
bakiye kdem ve ihbar tazminatnn hkm altna alnmas gerekirken
yazl ekilde hkm tesisi hatal olup bozmay gerektirmitir.
3-Davac iinin fazla alma yapp yapmad, genel tatilde alp a-
lmad hususlar taraflar arasnda uyumazlk konusudur.
Somut olayda, hkme esas alnan bilirkii raporunda fazla mesai, ge-
nel tatil almas konusunda hesap yaplrken davac tank anlatmla-
r esas alnmtr.Mahkemece bilirkii raporundaki yoruma dayanlarak
hkm kurulmu ise de davac tan iyerinde fazla mesai ve genel tatil
almas yapldnda cretinin dendiini ifade etmitir.Bu durumda
mahkemece, 6100 sayl Hukuk Mahkemeleri Kanununun 169. ve deva-
m maddeleri gereince davac isticvap olunarak, iyerinde fazla mesai ve
genel tatil almas yapldnda cretini alp almad veya hangi srele-
rin cretini ald belirlendikten sonra varsa karlanmayan fazla mesai
ve genel tatil creti alaca tespiti yaplarak sonucuna gre karar verilmesi
gerekirken yazl ekilde eksik inceleme ile hkm kurulmas hatal olup,
SONU
in alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, 14.05.2013 g-
EMEKL OLAN KIDEM TAZMNATI

YASAL HAKKIN KULLANILMASI
ZET : Emeklilik sebebiyle yaplan fesihte ii-

ye kdem tazminat denecektir. inin baka bir
iyerinde almaya balamas sonucu deitir-
mez.* **
Y. 22. HD E: 2013/26562 K: 2013/21200 T: 8.10.2013
Davac vekili, davacnn daval irkete ait iyerinde 14.02.1995 tarihin-

den itibaren alrken ya art hari, emeklilik iin kanunda ngrlen
artlarn gereklemesi zerine ve Sosyal Gvenlik Kurumunun cevab ya-
zsna istinaden 27.07.2010 tarihinde emeklilik sebebiyle iten ayrld-
n, ancak kdem tazminat ile 07.07.2010-27/07/2010 tarihleri aras yirmi
gnlk creti ile ayn tarihler arasnda yapt fazla mesai cretinin den-
mediini belirterek bir ksm iilik alacaklarnn tahsilini talep etmitir.
Daval-kar davac vekili; davacnn emekli olmak iin deil baka bir
iyerinde almak zere kendi istei ile iten ayrldn, asl iradesinin
baka bir iyerinde almak olduunu, iten ayrld tarihi takip eden
gn ayn ii yapan takip firmada almaya baladn, kendisi ile bir-
likte ok sayda iinin iten ayrldn, bu ekilde i szlemesini sona
erdirmesinin bir hakkn ktye kullanlmas olduunu, bu sebeple kdem
tazminatna hak kazanmadn beyanla davann reddine karar verilmesi-
ni, kanunda ngrlen feshi ihbar sresine uymadan iten ayrldndan
1.588,16 TL ihbar tazminatnn davacdan tahsiline karar verilmesini ta-
lep etmitir.
Mahkemece yaplan yarglama sonunda davacnn daval irkete ait i-
yerinden ayrldktan sonra 10.02.2011 tarihinden itibaren K. Oluklu Mu-
kavva Ambalaj San. ve Tic. A..ye ait baka bir iyerinde almaya ba-
lad, baka bir iyerinde almak iradesiyle daval iyerinden ayrld
gerekesiyle kdem tazminatna ilikin talebin reddine, dier isteklerin
Karar kanuni sresi iinde davac avukat temyiz etmitir.
* Birleik Metal Sendikas tarafndan yaymlanan alma ve Toplum Dergisinin 40.
saysndan alnmtr.
** Dergimiz 2013/4. saysnda yaymlanan Yargtay 22. Hukuk Dairesi kararlarna baknz.

rektirici sebeplere gre davac vekilin aadaki bendin kapsam dnda
2- szlemesinin ii tarafndan emeklilik sebebiyle feshedilip feshe-
dilmedii ve buna gre kdem tazminat hakknn doup domad konu-
larnda taraflar arasnda uyumazlk sz konusudur.
4857 sayl Kanununun 120. maddesi uyarnca yrrlne devam
olunan mlga 1475 sayl Kanununun 14.maddesinin 5.bent hkmne
gre, iinin emeklilik konusunda ya hari dier artlar yerine getirmesi
halinde kendi istei ile iten ayrlmas imkan tannmtr.Baka bir anla-
tmla, sigortallk sresini ve pirim deme gn saysn tamamlayan ii,
ya koulu sebebiyle emeklilik hakkn kazanmam olsa da, iyerinden
anlan bent gereke gsterilmek suretiyle ayrlabilecek ve kdem tazmina-
tna hak kazanabilecektir.Ancak iinin iyerinden ayrlmasnn ya hari
emeklilie dair dier artlar tamamlamas zerine almasn sonlandr-
mas eklinde gelime ve bu durumu iverene bildirmesi gerekir.
Somut olayda, davacnn 30.05.2010 tarihinde Sosyal Gvenlik Kuru-
muna bavurduu, Sosyal Gvenlik Kurumunun 19.07.2010 tarihli yaz-
snda, davacnn 30.05.2010 tarihi itibariyle ya hari, prim deme gn
says ve sigortallk sresi ynnden emeklilik artlarn tadna ilikin
sosyal gvenlik belgesini iverene vererek 27.07.2010 tarihinde i szle-
mesini emeklilik sebebiyle feshettii 10.02.2010 tarihinde baka iyerin-
de almaya balad anlalm olup, mahkemece, Yargtay 9. Hukuk
Dairesinin kararna atfla davacnn emeklilik sebebiyle iyerinden ayrl-
dktan sonra baka iyerinde almaya balad, asl amacnn emeklilik
yann beklenmesi deil de baka bir iyerinde almak zere iyerinden
ayrldn gerekesiyle kdem tazminat isteinin reddine karar verilmi
ise de kdem tazminatnn emeklilik sebebiyle yaplan fesihlerde iiye
denmesi gerektiinin kanuni bir hak olarak davacya verildii, kanunda
iyerinden bu ekilde ayrlan iinin baka yerde almama art ng-
rlmediinden kanuni hakkn kullanlmasnn hakkn ktye kullanlma-
s olarak deerlendirilemeyecei de dnlmeden, kdem tazminat tale-
binin kabul yerine yanl yorum ile yazl ekilde reddine karar verilmesi
usul ve kanuna aykr olup bozmay gerektirir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl sebeple BOZULMASINA, pein
alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine, 08.10.2013 gnnde
oybirlii ile karar verildi.
EMEKLLK SEBEBYLE FESH

KIDEM TAZMNATI
ZET: Emeklilik sebebiyle iyerinden ayrlan i-

iye kdem tazminat denmesi gerekir.
yerinden ayrldktan sonra iinin baka bir i-
yerinde almaya balamas bu sonucu deitir-
mez .* ** ***
Y. 22. HD. E: 2012/27761 K: 2013/23841 T: 8.11.2013
Davac vekili, mvekkilin 13.10.2008-27.07.2011 tarihleri arasnda

daval bankada altn, cretinin 3.000,000 TL olduunu, mvekkili-
nin i szlemesini 1475 sayl Kanununun 14. maddesinin 1. fkrasna
gre sonlandrdn, kdem tazminatnn denmediini, 09:00-19:00 sa-
atleri arasnda altn belirterek kdem tazminat ve fazla mesai alaca-
nn davaldan tahsilini talep etmitir.
Daval vekili, davacnn 13.10.2008-27.07.2011 tarihleri arasnda m-
vekkili bankada altn, istifa ederek iyerinden ayrldn, davacnn
iyerinden ayrldktan iki gn sonra baka banka ubesinde almaya
baladn, bu nedenle kanun maddesinden yararlanamyacan, fazla
alma srelerinin cretine dahil olduunu belirterek davann reddini
talep etmitir.
Mahkemece, dosyadaki belge ve kaytlarndan anlald zere
27.07.2011 tarihinde iten ayrld ve 01.08.2011 tarihinde baka bir
i yerinde almaya balad, bu durumda davacnn daval iyerindeki
iinden ayrldktan be gn getikten sonra dava d baka bir irkette
ie girdiini, davacnn esasnda daha nce dava d irkette almak
zere i bulduu ve planlamasn buna gre yaptktan sonra asl gayesi-
ni gizleyerek 1475 Sayl Kanunun 14. maddesindeki dzenlemeyi baha-
ne etmek suretiyle iten ayrld, bu durumda davacnn asl gayesinin
emeklilik olmad, dolaysyla szlemenin feshi asndan hakl nedene
dayandn kabul etmenin hakkaniyete uygun olmayaca, taraflar ara-
sndaki szlemeye gre fazla mesai cretinin crete dahil edildii, bu du-
* Birleik Metal Sendikas tarafndan yaymlanan alma ve Toplum Dergisinin 40.sa-

ysndan alnmtr.
** Dergimiz 2013/4. saysnda yaymlanan YARGITAY 22.Hukuk Dairesi kararlarna baknz.
*** Dergimizin bu saysnda yaymlanan YARGITAY 9.Hukuk Dairesi kararlarna baknz.
rumda Yargtayn yerleik itihatlar gzetildiinde davacnn ancak yllk

270 saatten fazla olan almalarnn fazla alma olarak deerlendirile-
bilecei, bilirkii raporunda ayrntl bir ekilde hesapland zere dava-
cnn maksimum fazla almasnn yllk 255 saat olduu bu durumda
davacnn fazla alma talebinin de yerinde olmad gerekesiyle davann
Karar kanuni sresi iinde davac avukat temyiz etmitir.
rektirici sebeplere gre, davacnn aadaki bendin kapsam dnda ka-
2- szlemesinin ii tarafndan emeklilik sebebiyle feshedilip feshe-
dilmedii ve buna gre kdem tazminat hakknn doup domad konu-
larnda taraflar arasnda uyumazlk sz konusudur.
1475 Sayl Kanunun 14. maddesine 25.08.1999 gn 4447 Sayl Ka-
nunun 45. maddesi ile 5. bent eklenmitir. Anlan hkme gre, iinin
emeklilik konusunda ya hari dier kriterleri yerine getirmesi halinde
kendi istei ile iten ayrlmas imkan tannmtr. Baka bir anlatmla,
sigortallk sresini ve pirim deme gn saysn tamamlayan ii, ya ko-
ulu sebebiyle emeklilik hakkn kazanmam olsa da, iyerinden anlan
bent gereke gsterilmek suretiyle ayrlabilecek ve kdem tazminatna hak
kazanabilecektir. Ancak iinin iyerinden ayrlmasnn ya hari emekli-
lie dair dier kriterleri tamamlamas zerine almasn sonlandrmas
eklinde gelimesi ve bu durumu iverene bildirmesi gerekir.
Somut olayda, davacnn 01.07.2011 tarihinde Sosyal Gvenlik Kuru-
muna bavurduu, Sosyal Gvenlik Kurumunun 02.07.2011 tarihli yaz-
snda, davacnn 25 yl sigortallk sresi ve binaltyz gn prim deme
gn saysnn olduunun bildirildii, 1475 Sayl Kanunun 14. maddesi-
nin 1. fkrasna gre kendi istei ile iten ayrlarak yazl talepte bulunma-
s halinde kdem tazminat alabileceinin bildirildii, 27.06.2011 tarihli
dilekesinde i szlemesini 1475 Sayl Kanunun 1. fkras uyarnca fes-
hettiini belirttii, i szlemesinin 29.07.2011 tarihinde feshedildiini,
davacnn 01.08.2011 tarihinde baka iyerinde almaya balad an-
lalm olup, mahkemece,davacnn emeklilik sebebiyle iyerinden ayrl-
dktan be gn sonra baka iyerinde almaya balamas hakkn ktye
kullanlmas olarak deerlendirilmi ise de, kdem tazminatnn emeklilik
sebebiyle yaplan fesihlerde iiye denmesi gerektiinin kanuni bir hak
olarak davacya verildii, kanuni hakkn kullanlmasnn, hakkn ktye
kullanlmas olarak deerlendirilemeyecei dnlmeden, kdem tazmi-
nat talebinin kabul yerine yanl yorum ile yazl ekilde reddine karar
verilmesi usul ve kanuna aykr olup bozmay gerektirir.
SONU
Temyiz olunan kararn yukarda yazl sebeple BOZULMASINA, pein
alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine,08.11.2013 gnnde
oy birlii ile karar verildi
E ADE EMEKLLK

OBJEKTF SEM KRTER
ZET: Davac iinin hizmet akdi emekli olmaya

hak kazanmas sebebiyle feshedilmitir.
Bu durumda fesih tarihinde iyerinde alan top-
lam ii says ile emeklilie sevk edilen ii say-
s ve emeklilie hak kazand halde altrmaya
devam edilen ii says belirlenmeli ve objektif
seim kriteri ile iin devamnn salanmas kri-
terinin uygulanp uygulanmad aratrlmaldr.
Y. 22. HD E: 2013/26971 K: 2014/155 T: 14.01.2014
Davac steminin zeti:
Davac ii, i szlemesinin hakl neden olmadan iverence feshedil-
diini ileri srerek feshin geersizliine ve ie iadesine karar verlilmesini,
ie balatlmama halinde denmesi gereken tazminat ile bota geen sre
cret ve dier haklarnn belirlenmesini istemitir.
Daval Cevabnn zeti:
Daval iveren vekili, davacnn i szlemesinin irket politikas ve
nsan Kaynaklar Ynetmeliinin 20. maddesi gereince emeklilie hak
kazanm olmas nedeni ile geerli olarak feshedildiini savunarak, dava-
Mahkeme Kararnn zeti:
Mahkemece, daval iyerinde belli bir yaa gelenlerin iten karla-
bileceine ilikin balayc bir dzenleme bulunmad, daval iyerinde
emekli olma hakkn kazanm olmakla birlikte almaya devam eden
yksek st dzey yneticiler ve dk derecedeki grev ve statlerde a-

lan kiilerin halen bulunduu, daval irket tarafndan emeklilie ilikin
genel ve objektif uygulama yaplmad, bu nedenle feshin geerli nedene
dayandna ilikin iveren savunmasna itibar edilmeyecei gerekesi ile
Temyiz:
Karar daval temyiz etmitir.
Gereke:
Taraflar arasnda i szlemesinin feshinin geerli nedene dayanp da-
yanmad uyumazlk konusu olup, normatif dayanak 4857 Sayl Ka-
nununun 18.ve devam maddeleridir.
4857 Sayl Kanunun 18. maddesine gre otuz veya daha fazla ii
altran iyerlerinde en az alt aylk kdemi olan iinin belirsiz sreli
i szlemesini fesheden iveren, iinin yeterliinden veya davranla-
rndan ya da iletmenin, iyerinin veya iin gereklerinden kaynaklanan
geerli bir sebebe dayanmak zorundadr.
letmenin, iyerinin veya iin gereklerinden kaynaklanan sebepler;
srm ve sat olanaklarnn azalmas, talep ve sipari azalmas, enerji
sknts,lkede yaanan ekonomik kriz, piyasada genel durgunluk, d
pazar kayb,ham madde sknts gibi iin srdrlmesini olanaksz hale
getiren i yeri dndan kaynaklanan sebeplerle yeni alma yntemleri-
nin uygulanmas, i yerinin daraltlmas, yeni teknolojinin uygulanmas,
iyerinin baz blmlerinin kapatlmas ve baz i trlerinin kaldrlmas
gibi i yeri ii sebeplerdir.
letmenin, iyerinin ve iin gereklerinden kaynaklanan sebeplerle sz-
lemeyi feshetmek isteyen iverenin fesihten nce fazla almalar kaldr-
mak, iinin rzas ile alma sresini ksaltmak ve bunun iin mmkn
olduu lde esnek alma ekillerine gelitirmek, ii zamana yaymak,
iileri baka ilerde altrmak, iiyi yeniden eiterek sorunu amak
gibi varsa fesihten kanma olanaklarn kullanmas, ksaca feshe son
are olarak bakmas gerekir.
4857 Sayl Kanunun 20.maddesinin ikinci fkrasna gre feshin geer-
li sebebe dayandn ispat ykmll iverene aittir. i, feshin baka
bir sebebe dayandn iddia ettii takdirde, bu iddiasn ispatla ykm-
ldr.
Somut olayda; daval iyerinde i analisti olarak alan davacnn i
szlemesinin, 31.01.2013 tarihinde iyerinde uygulanmakta olan nsan
Kaynaklar Ynetmeliinin 20. maddesi gereince feshedildii anlalmak-
tadr.
Daval tarafndan dosyaya ibraz edilen listelerin incelenmesinde emek-

lilie hak kazand halde alma sreleri uzatlan ve almaya devam
eden bir ksm personel bulunduu grlmektedir. Ancak, daval taraf;
emeklilie hak kazanan tm personelin bir anda iten kartlmas ha-
linde iin devamllnn olumsuz etkilenecei bu nedenle emeklilie hak
kazanan personelin periyotlar halinde iten kartldn savunmaktadr.
Hkme esas alnan bilirkii raporunda, nsan Kaynaklar Ynetmelii-
nin 20.maddesine uygun olarak emeklilik hakkn hak kazanan bir ksm
iinin i szlemelerinin feshedilmedii ve iverenin iletmesel karar
objektif ve tutarl uygulamad belirtilmi ise de; dosya ierisinde emek-
lilie sevk edilen iiler ile bu hakk elde etmelerine ramen altrlmaya
devam eden iilerin grev ve niteliklerini gsterir belgeler bulunmamak-
tadr. Ayrca bu iilerin hangi blmlerde altklar aratrlmam ve
tmnn ayn anda iten karlmas halinde iin devamnn etkilenip et-
kilenmeyecei hususunda da bir deerlendirme yaplamamtr.
Bu durumda nsan Kaynaklar Uzman bilirkiiye gerekirse yerinde i-
yeri kaytlarn inceleme yetkisi verilerek, fesih tarihi de iyerinde alan
toplam ii says ile emeklilie sevk edilen ii says ve emeklilie hak
kazand halde altrlmaya devam edilen ka ii olduu belirlenmeli,
emeklilie sevk edilen iiler ile emekli edilmeyen iilerin grev ve nite-
likleri karlatrlarak, iin devamnn salanmas kriterinin uygulanp
uygulanmad ve seimin objektif esaslara dayanp dayanmad arat-
rlp sonucuna gre karar verilmelidir. Eksik incelemeye dayal olarak
yazl ekilde karar verilmesi hatal olup bozmay gerektirmitir.
SONU
in alnan temyiz harcnn istek halinde ilgiliye iadesine. 14.01.2014 g-
nnde oy birlii ile karar verildi.
KOOPERATFTEN IKARMA EKL KOULU

GECKME ZAMMI
ZET : Parasal ykmllklerini yerine getirme-

ye ortak hakknda karma karar verebilmesi iin
gerek bor durumunu belirten iki ihtar tebli
edilmeli ve bor yasa ve szlemede belirlenen
sreler ierisinde denmemelidir.
kartlan ortak kooperatiften alacann bulun-
duunu iddia ediyorsa bu durum irdelenmelidir.
Temerrt faizi niteliindeki gecikme zamm he-
saplanrken Borlar Kanununda belirlenen snr-
lar dikkate alnmaldr.*
Y. 23. HD. E: 2013/38 K: 2013 /703 T:11.02.2013
Davac vekili, mvekkilinin daval kooperatifin yesi olduunu, aidat-

lar demedii gerekesi ile ynetim kurulunun 16.05.2011 tarih ve 3 sa-
yl karar ile ortaklktan karldn, 1995 ylndan 2001 ylna kadar
kooperatifte mdrlk yaptn ve kendisine hi cret denmediini, sa-
hibi olduu irkete ait bronun kullanldn ve kirasnn denmediini,
kendisine denmesi gereken cretin ve kira alacann borcundan mah-
subunu istediini, borcunu inkar etmediini ve yelikten karma karar
verme yetkisinin genel kurula ait olduunu ileri srerek ihra kararnn
iptaline karar verilmesini talep ve dava etmitir.
Daval vekili, ihra yasa ve anaszleme hkmlerine uygun olduunu
Mahkemece, taraflarn iddia ve savunmalar, toplanan kantlar, benim-
senen bilirkii raporu ve tm dosya kapsamna gre, davacnn kooperatif
yesi olduu, iki ayr ihtara ramen borcunu demedii, ihtarnamede bil-
dirilen borcun bilirkii tarafndan hesaplanan gerek bortan daha dk
olduu ve davacnn mahsup iddialarnn alacak ayr bir davann konu-
su olduu gerekesiyle, davann reddine karar verilmitir.
* Gnderen: Av. Hulki zel. Mersin Barosu


Dava, kooperatif ortaklndan ihra kararnn iptali istemine ilikin-
dir.Davacnn parasal ykmllklerini yerine getirmedii gerekesi ile
16.05.2011 tarih ve 3 sayl ynetim kurulu karar ortaklktan kartl-
masna karar verilmitir.1163 sayl Kooperatifler Kanununun 27.mad-
desine ve daval Kooperatif Anaszlemesinin 14.maddesine gre parasal
ykmllklerini yerine getirmeyen ortak hakknda karma karar ve-
rilebilmesi iin gerek bor durumunu yanstan iki ihtar tebli edilmeli,
kanun ve anaszlemede yazl sreler iin ortak tarafndan bor den-
memelidir.
Davac vekili mvekkilinin kooperatifte mdrlk yaptn, mdrlk
cretinin denmediini, ayrca kooperatifin ofis olarak kulland tan-
mazn mvekkiline ait irketin olduunu ve bu yerin kirasnn da den-
mediini iddia ederek, bu alacakllarnn kooperatif alacandan mahsup
edilmesini istemitir.Mdrlk cretinin tahsili istemiyle de 15.10.2012
tarihinde Antalya 6. Mahkemesinin 2012/426 esasnda kaytl alacak
davasn at anlalmaktadr. Bu durumda kooperatifin tm kayt ve
defterleri, genel kurul ve ynetim kurulu kararlar, banka kaytlar, davac
tarafndan alan alacak davasna ilikin dava dosyas getirtilerek, koo-
peratif uygulamalar konusunda uzman bir bilirkii veya bilirkii heye-
tinden, davacnn aidat borcunun ne kadar olduu, mdrlk hizmeti ve
kira iddialar nedeniyle kooperatiften alacakl olup olmad, bu nedenle-
re dayal olarak davacya deme yaplp yaplmad, davacnn da alacakl
olduu takdirde alacann mahsubu ile bu durumdan ihra kararnn da-
yana olan ihtarnamelerdeki borcun gerek borcu yanstp yanstmad
hususlarnda aklamal, gerekeli ve denetime elverili bir rapor alndk-
tan sonra oluacak uygun sonu dairesinde bir karar verilmesi gerekir-
ken, eksik incelemeye dayal yanlgl gereke ile karar verilmesi doru
grlmemitir.
te yandan davacya kartlan ihtarnamelerde bor, kooperatif genel
kurullarnda alnan kararlar uyarnca gecikme zamm ilave edilerek he-
saplanmtr.Kooperatif genel kurullarnda aidat demelerinin geciktiril-
mesi halinde alnmas kararlatrlan gecikme zamm temerrt faizi nite-
liindedir. 01.07.2012 tarihinde yrrle giren 6098 sayl Trk Borlar
Kanununun 120/ 2. maddesine gre, szlemeyle kararlatrlacak yllk
temerrt faiz oran, birinci fkrada belirlenen yllk faiz orannn yzdeyz
fazlasn aamaz. 6101 Sayl Kanunun 7.maddesine gre Trk Borlar
Kanununun temerrt faizine ilikin 120. maddesi grlmekte olan dava-
larda da uygulanr. Bu yn gzetilmeksizin, kooperatif genel kurullarnda
kabul edilen faiz oranlarna gre hesaplama yapan bilirkii raporu esas
alnarak hkm kurulmas da doru olmamtr.
SONU
Yukarda aklanan nedenlerle, davac vekilinin temyiz itirazlarnn
kabul ile hkmn, davac yararna, BOZULMASINA, pein alnan har-
cn istek halinde iadesine, kararn tebliinden itibaren 15 gn ierisinde
karar dzeltme yolu ak olmak zere 11.02.2013 tarihinde oy birliiyle
karar verildi.
YARGITAY CEZA DARES KARARLARI
HIRSIZLIK

OLAYDA KUKU
ZET : Sutan ceza verilmesi iin kesin kantlara

ihtiya vardr. pheden sank yararlanr.
Y. CGK. E: 2012/13-1327 K: 2013/261 T: 28.05.2013
Hrszlk suundan sank Hnin 765 sayl TCKnun 492/2, 522 ve 81/1-
3.maddeleri uyarnca 1 yl 2 gn hapis cezas ile cezalandrlmasna ili-
kin, Edirne 3. Asliye Ceza Mahkemesince verilen 08.06.2007 gn ve 810
372 sayl hkmn sank mdafii tarafndan temyiz edilmesi zerine
dosyay inceleyen Yargtay 13. Ceza Dairesince 29.02.2012 gn ve 4680
4657 say ile;
Sann, yklenen suu ilediine ilikin, hkmllne yeterli
hukuka uygun, kukudan uzak,kesin, yeterli ve inandrc kant bulun-
mad gibi kukudan sank yararlanr evrensel ilkesi de gzetilmeden,
beraat yerine yetersiz gereke ile mahkumiyetine karar verilmesiisabet-
sizliinden bozulmasna karar verilmitir.
Yargtay Cumhuriyet Basavcl ise 04.04.2012 gn ve 285046 say ile;
Olay tarihinde mtekinin G. alveri merkezi otoparkna geldii,
burada arabasn park ettii, kaplarn ve bagajn kilitledii geri dnd-
nde ise park halinde bulunan aracn kapsnn alarak arabann ieri-
sinde bulunan bir adet stepne, bir adet kriko ve ara papasnn alnd-
nn anlald, daha sonra yaplan arama srasnda mtekiye ait malze-
melerin otopark iinde bulunan ve sana ait aracn ierisinde gizlenmi
vaziyette bulunduu bu nedenle sann zerine atl hrszlk suunu ile-
dii sabit olmakla sann eylemine uyan ve lehine sonu douran 765 sa-
yl TCKnn 493/2, 522 ve 81/1-3. maddeleri gereince cezalandrlmasna
ilikin mahkeme kararnn doru olduu gryle itiraz kanun yoluna
bavurarak, zel Daire bozma kararnn kaldrlmasna ve yerel mahke-
me hkmnn onanmasna karar verilmesi talebinde bulunmutur.
CMKnn 308. maddesi uyarnca inceleme yapan Yargtay 13. Ceza Da-
iresince 26.09.2012 gn ve 18234-19827 sayl ile, itiraz nedenlerinin ye-
rinde grlmediinden bahisle Yargtay Birince Bakanlna gnderilen
dosya, Ceza Genel Kurulunca deerlendirilmi ve aklanan gerekelerle

karara balanmtr.
CEZA GENEL KURULU KARARI
Sann hrszlk suundan cezalandrlmasna karar verilen olayda,
zel Daire ile Yargtay Cumhuriyet Basavcl arasnda oluan ve Ceza
Genel Kurulunca zmlenmesi gereken uyumazlk; suun sabit olup
olmadnn belirlenmesine ilikindir.
ncelenen dosya ieriinden;
24.04.2005 gnl grg tespit tutanana gre; ikayetiye ait aracn
ofr kapsnn anahtar uydurulmak suretiyle ald, ofr tarafnda bu-
lunan arka kapnn da ak brakld, teyp ksmnn bo olup, kablolar-
nn dar karlm durumda olduunun belirlendii,
24.04.2005 tarihli olay, eya tehis, muhafaza altna alma, deer tes-
piti ve teslim tutanana gre de; saat 16.30 sralarnda G otoparknda
34. 1 plaka sayl krmz renkli ahin marka bir aracn uzun sredir
otoparkta terk edilmi olduu ynndeki ihbar zerine szkonusu yere
gidildiinde, aracn sol arka lastiinin inik durumda, drt kapsnn ve
bagajnn ak olduu, arka koltuk zerinde bo bira ieleri bulunup ara-
cn kontann iinde krk bir anahtar olduu, teybinin olmayp bagajnda
iki adet bijon anahtar, bir adet stepne, bir adet kriko ve bir adet yrtk
paspas ve gazoz iesinin bulunduunun tespit edildii, olay yerine gelen
ikayeti Hnin bagajdaki eyalarn kendisine ait olduunu beyan etmesi
zerine deer tespiti yaplarak ad geene teslim edildii ve aracn muha-
faza altna alnd, 02.05.2005 tarihli tutanaa gre; saat 11.30 da Seli-
miye Devlet Hastanesi bahesinde otlarn ve ieklerin arasnda gizlenmi
durumda oto malzemeleri bulunduu ynndeki ihbar zerine tespit ye-
rine gidildiinde, bir adet Kamasonik marka oto teybi, adet hoporlr ,
birer adet salk antas ve reflektr, kutu iinde Porsce marka kilit siste-
mi, eski kot pantolon ve tirt, bir adet Sper Sonaks marka pompann
ele getii, yaplan aratrmada ele geen eyalarn 24.04.2005 gn G
otoparknda bulunan 22 . 8 plakal aratan alnan eyalar olduunun
belirlendii ve ayn gn ikayetiye teslim edildii,
ikayeti aamalarda; marka aracn G Otoparkna kaplarn kilit-
leyerek park ettiini, saat 09.00 sularnda geri dndnde ofr kaps-
nn ak olduunu grdn, aracnn iini kontrol ettiinde Kamasonik
marka oto teybi, adet hoprlr, henz araca etmedii merkez kilit sis-
temi, torpido gznde bulunan ruhsat src belgesi, sigorta polieleri,
arka bagajdaki yedek lastik ve bijon anahtarnn olmadn tespit ettiini,
grevlilerce yaplan aratrmalar sonucunda eyalarn bir ksmnn ayn

gn, bir blmnn de sekiz gn sonra kendisine teslim edildiini beyan
ettii,
Sann aamalarda benzerlik gsterecek ekilde; olay gn saat 05.00
sralarnda G yannda benzin istasyonundan benzin aldn, karbrat-
rndeki bir sorun nedeniyle arabay altrmadn, urarken kontak
anahtarn krdn, krlan ksmn yarsnn kontak iinde kaldn,
arac iterek G Otoparkna uygun bir yere ektiini, aracn kilit sistemle-
ri bozuk olduundan arabann kaplarn ve bagajn kilitleyemediinden
kaplar kapatmakla yetintiini, ayn gn saat 13.00 sralarnda otoparka
gittiinde arabasn grdn, kalan krk anahtarla yeniden altrmay
denemesine ramen yine sonu alamadn, gnlerden Pazar olduu iin
ak anahtarc da bulamayacan dnerek arac zorunlu olarak ayn
ekilde braktn, 25.04.2005 gn gittiinde ise arabasnn yerinde ol-
madn fark ettiini, polis tarafndan gtrldn renince karakola
gittiini, kolluk grevlilerinden aracnda hrszlk mal bulunduunu -
rendiini, ikayetinin arabasndan alnd sylenen malzemelerin kim
tarafndan aracna konulduunu bilemedii, aracnn kaplar kilitli olma-
d iin bakalar tarafndan braklm olabilecei, hrszlk sulamasn
kabul etmediini, kafeterya iletmesi nedeniyle halinin vaktinin yerinde
olduunu ve hrszlk yapmaya ihtiyacnn olmadn savunduu,
Anlalmaktadr.
Ceza muhakemesinin en nemli ilkelerinden biri olan in dubio pro
reo yani pheden sank yararlanr ilkesi uyarnca, sann bir sutan
cezalandrlmasnn temel art, suun pheye yer vermeyen bir kesin-
likle ispat edilmesidir. Gerekleme ekli pheli ve tam olarak aydnla-
tlamam olaylar ve iddialar sann aleyhine yorumlanarak mahkumi-
yet hkm kurulamaz. Ceza mahkumiyeti, yarglama srecinde toplanan
delillerin bir ksmna dayanlarak ve dier bir ksm da gz ard edilerek
ulalan ihtimali kanaate deil, kesin ve ak bir ispata dayanmaldr.Bu
ispat hibir phe ve baka trl bir olua imkan vermeyecek aklkta
olmaldr. Yksek de olsa bir ihtimale dayanlarak san cezalandrmak,
ceza muhakemesinin en nemli amac olan geree ulamadan, varsa-
yma dayal olarak hkm vermek anlamna gelir. O halde ceza muha-
kemesinde mahkumiyet, byk veya kk bir ihtimale deil, her trl
pheden uzak bir kesinlie dayanmaldr. Adli hatalarn nne geilebil-
mesinin baka bir yolu da bulunmamaktadr.
Somut olay bu aklamalar nda deerlendirildiinde ;
Olay ve eya tehis tutananda sana ait aracn sol arka lastiinin
inik durumda olduu ve aracn kontak blmnn iinde krk bir anah-
tarnn bulunduu ve tm kaplarnn kilitsiz olduu hususlarnn tespit
edilmi olmas, ikayetinin ifadesinde belirttii malzemelerden yalnzca
bijon anahtar ve yedek lastiin sana ait arata ele geirilmesi, dier
malzemelerin ise sekiz gn sonra bir hastanenin bahesinde bulunmas,
aracnn arzal olduunu ve kontak anahtarnn krk olmasndan dolay
aracn altramadn belirten sann aamalarda tutarllk gsteren
savunmasnn, olay ve eya tehis tutana ile de dorulanmas karsnda;
iddia konusu hrszlk eyleminin sank tarafndan gerekletirildii husu-
su pheli kaldndan, phenin sank lehine yorumlanmas gerektiini
belirten evrensel hukuk ilkesi de gz nne alndnda, sann zerine
atl hrszlk suundan cezalandrlmas gerektirir her trl pheden
uzak, kesin ve yeterli delil olmadnn ve yklenen suun sank tarafn-
dan ilendiinin sabit olmadnn kabulnde zorunluluk bulunmaktadr.
Bu itibarla, yerel mahkeme hkmnn, sann beraatine karar veril-
mesi gerektiinden bahisle bozulmasna ilikin zel Daire karar isabetli
olduundan, Yargtay Cumhuriyet Basavcl itiraznn reddine karar ve-
rilmelidir.
SONU
Aklanan nedenlerle;
1-Yargtay Cumhuriyet Basavcl itiraznn REDDNE,
2-Dosyann, mahalline gnderilmek zere Yargtay Cumhuriyet Ba-
savclna TEVDNE, 28.05.2013 gn yaplan mzakerede oybirliiyle
karar verildi.
YARGITAY 2. CEZA DARES
HIRSIZLIK

HAYVANLA CNSEL TEMAS
ZET : Hrszlk suunda ceza indirimi yaplmas

somut olayn koullarna baldr. *
Y. 2. CD .E: 2013 / 12769 K: 2014/3888 T: 13.02.2014
O Yer Cumhuriyet Savcsnn temyiz dilekesinin ieriine gre, sank

hakknda mala zarar verme suundan kuruln beraat hkmn temyiz
ettii belirlenerek yaplan incelemede;
5237 sayl TCYnin 145. maddesindeki kavramnn, 765 sayl TCYnin
522. maddesindeki veya ltleriyle her iki maddenin de cezadan indirim
olana salamas dnda benzerlii bulunmad, 5237 Sayl Yasaya
zg ayr ve yeni bir kavram olduu, yasa koyucunun amac ile suun ile-
ni biimi ve olayn zellii ile sann kast da gzetilmek suretiyle, daha
ounu alma olana varken yalnzca gereksinimi kadar ve deer olarak
da gerekiyorsa ceza vermekten vazgeilebilecei ldeki dk deerler
esas alnmak, yasal ve yeterli gerekeleri de aklanmak kouluyla uygula-
nabilecei dnlmeden, somut olayda uygulanma olana bulunmad
gzetilmeden, sank hakknda hrszlk suundan tayin olunan temel ceza
zerinden 5237 sayl TCYnin 145. maddesi uyarnca indirim yaplmas-
na karar verilmesi kar temyiz olmadndan bozma nedeni yaplmam,
sann ikayetinin ahrna girerek eei ile cinsel ilikide bulunmas ek-
lindeki eyleminin mala zarar verme suunu oluturmad, 5199 sayl
Hayvanlar Koruma Kanununun 28 / k maddesi uyarnca idari para ceza-
sn gerektirdii ve mahkemece mala zarar verme suundan beraat karar
ile birlikte ayrca idari yaptrm karar verilmesi gerektii gzetilmemi ise
de, idari yaptrm kararnn mahallinde verilmesi mmkn grlmtr.
SONU
Yaplan durumaya toplanan delillere, gereke, hakimin kanaat ve tak-
dirine gre temyiz itirazlar yerinde olmadndan reddiyle hkmn istem
gibi (ONANMASINA)...
* www.kazancihukuk.comdan alnmtr.
HIRSIZLIK

SUA SRKLENEN OCUK
ZET : Yeni ilenen suun, aklanmas geri bra-

klan hkmn kesinlemesinden nce ilenmesi
halinde ertelenen hkm aklanamaz.
Y. 2. CD. E: 2013/7355 K: 2013/30503 T: 19.12.2013
21.10.2009 gnl karar ile hrszlk, iyeri dokunulmazln bozma

ve mala zarar verme sularndan hkmn aklanmasnn geri braklma-
sna ve sua srklenen ocuun 3 yl denetim sresine tabi tutulmas-
na karar verildii hkmn 03.11.2009 tarihinde kesinletii, 5271 sayl
Yasann 231. maddesinin 11. fkrasnda, denetim sresi iinde kasten
yeni bir su ilenmesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilikin ykm-
llklere aykr davranlmas halinde, mahkemece hkmn aklanaca-
dzenlenmi olup, sua srklenen ocuun hkmn kesinlemesin-
den nce 17.08.2009 tarihinde iledii kasten yaralama suundan dolay
Kestel Sulh Ceza Mahkemesinin 16.03.2011 tarihli ilam ile verilen ve
18.04.2011 tarihinde kesinleen mahkumiyet hkm nedeniyle aklan-
mas geri braklan hkm ynnden mahkemesine ihbarda bulunulmas
zerine, mahkemece duruma alarak hkmn aklanmasna karar ve-
rilmi ise de, yeni ilenen suun, aklanmas geri braklan hkmn ke-
sinleme tarihinden nce ilenmesi ve koullarnn olumamas nedeniyle
hkmn aklanamayaca gzetilmeden yazl ekilde aklanmas geri
braklan hkmn aklanmasna karar verilmesi, bozmay gerektirmi,
sua srklenen ocuk mdafiinin temyiz itirazlar bu itibarla yerinde
grlm olduundan dier ynleri incelenmeyen hkmn bu sebepten
dolay (BOZULMASINA) 19.12.2013 gn oy birliiyle karar verildi.
HIRSIZLIK

SUUN NTELKL HAL
ZET: Sua srklenen ocuk hakknda etkin

pimanlk yolunun denenmemesi Bozmay ge-
rektirir*
Y. 2. CD. E: 2014/ 3586 K: 2013/ 29486 T:11.12.2013
DAVA VE KARAR:
Dosya incelenerek gerei dnld;
Dosya ieriine gre dier temyiz itirazlar yerinde grlmemitir. An-
cak,
1-Yaknan tarafndan kontak anahtar zerinden alnarak sokaa park
edilen motosikletin, kablolar kesilip dz kontak yaplarak alnmas bii-
mindeki eylemin, 5237 sayl TCKnn 142/1-b. Maddesinin birinci cmle-
sinde tanmlanan herkesin girebilecei bir yerde braklmakla birlikte ki-
litlenmek suretiyle muhafaza altna alnm olan eya hakknda hrszlk
suunu oluturduu gzetilmeden, suun hukuki nitelendirilmesinde ya-
nlgya dlerek ayn Kanunun 141/1. maddesi ile uygulama yaplmas,
2-Yaknann kendi abalar ile motosikleti terk edilmi olarak ve ha-
sarl bir ekilde bulduu, yaknann istei zerine sua srklenen o-
cuun motosikleti ait baz paralar saklad yerden kartp sorutur-
ma evresinde yaknana teslim ettii, kovuturma evresinde ise yaknann
zararnn tamamnn giderildiinin anlalmas karsnda; soruturma
evresinde yaplan ksmi iade nedeniyle ocuk, hakknda etkin pimanlk
hkmlerinin uygulanmasna onay verip vermedii yaknandan sorularak
sonucuna gre 5237 sayl TCKnn 168/1-4. maddesinin uygulanp uygu-
lanmayacann tartlmas gerektiinin dnlmemesi, yaknann rza-
snn bulunmamas halinde ise, suun ilenmesiyle meydana gelen zarar
kovuturma evresinde tamamen gideren ocuk hakknda 168.maddenin
2. fkrasnn uygulanmas gerektiinin gzetilmemesi,
SONU
Bozmay gerektirmi, sua srklenen ocuk mdafiinin temyiz itiraz-
lar bu itibarla yerinde grlm olduundan, hkmn aklanan sebep-
lerden dolay isteme aykr olarak (BOZULMASINA), sua srklenen
www.kazancihukuk.com sitesinden alnmtr.
ocuun eyleminin mahkemenin kabul gibi 5237 sayl TCYnn 141/1.

maddesindeki suu deildi, ayn Yasann 142/1-b maddesindeki suu
oluturduuna ilikin bozmann oyokluuyla, olayda sua srklenen
ocuk hakknda 5237 sayl TCYnn 168.maddesindeki etkin pimanlk
hkmlerinin uygulanmas gerektiinin gzetilmemesi nedeniyle bozma
ile, 5320 sayl Yasann 8/1.maddesinin yollamasyla 1412 sayl CMUKun
326/son. Maddesi uyarnca yeni hkm kurulurken bozma ncesi hk-
molunan yaptrmn(cezann)ve sonularnn arlatrlamayaca kural-
nn gzetilmesine, 11.12.2013 gn oybirliiyle karar verildi.
KARI OY
Hrszlk; bakasna ait tanr bir maln, elmeninin(zilyedinin) rzas olmadan,
kendisine ya da bakasna yara salamak amacyla, bulunduu yerden alnmasdr.
Hrszlk suunun temel eklini oluturan bu tanm, hrszlk suu ynnden genel
hkmdr.Ayn zamanda bu tanmn yer ald, yeni 5237 sayl Trk Ceza Yasasnn
141/1.maddesi, eski 765 sayl Trk Ceza Yasasnn 491/1.(ilk) maddesi gibi aktan
hrszlk, basit hrszlk da denilen hrszlk suunun temel eklini aklamaktadr.Bu
suun nitelikli hallerini oluturan, dier hrszlk sular, 5237 sayl Trk Ceza Yasa-
snn(TCY) 142. ve devam maddelerinde dzenlenmitir.
Hrszlk suunun nitelikli hallerini dzenleyen TCYnn 142.ve devam maddeleri,
bu suun temel eklini tanmlayan genel hkm niteliinde olan ayn Yasann 141/1.
maddesi uygulanr.
Suun nitelikli halini oluturan e ve koullar tam olarak gereklemedike, zel
hkmler (TCYNIN 142.ve devam maddeleri) deil, genel hkm olan TCYnn 141/1.
maddesi uygulanr.
Somut olayda; yaknan tarafndan bina ya da eklentisinde koruma(muhafaza) alt-
na alnmadan sokaa park edilen sua konu motosiklet, sank tarafndan bulunduu
yerden alnp gtrlmtr.
Yaknan,hrszlk suuna konu mal olan motosikleti, herkesin girebilecei bir yer
olan sokaa aa brakmtr.Herkesin girebilecei bir yerde braklmakla birlikte ki-
litlenmek suretiyle koruma(muhafaza) altna alnm maln/eyann alnmas eklinde
suun ilenmesi durumunda, sann eylemi, TCYnn 142/1-b. Maddesinde dzenle-
nen, hrszlk suunun nitelikli oluturur.Kilitlemeden braklmsa ya da kilitleme
inaln/eyann koruma(muhafaza)altna alnmasn salayacak ekilde deilse, ya da
kilitlenmek suretiyle koruma(muhafaza) altna alma olana olmayan maln/eyann
herkesin girebilecei bir yere braklma durumu sz konusu ise, bu durumlarda eylem
TCYnn 141/1.maddesinde dzenlenen hrszlk suunun, basit/aktan/temel eklini
oluturur.
Kapal kilide el atmadan ve(rnein; kaplar kilitli, camlar kapal otomobili ekici
arayclyla tamak gibi) zel dzenek kullanlmadan tanr mal kaldrmak, srk-
lemek,itmek suretiyle gtrlme olana bulunmayan durumlarda,Yasann ngrd
koruma(muhafaza) altna almak koulu ve hrszlk suunun, TCYnn 142/1-b. mad-
desindeki nitelikli durumu gereklemi olur.
Dier ynden; kilide el atmadan, rnein motosikleti salam zincir, kablo tel ve ki-
litle demir parmaklk, direk, salam kkl aaca balamas gibi nlemlerin alnmama-
s nedeniyle tanr mal olan motosiklet; kaldrmak, srklemek ve itmek suretiyle ya
da n tekerlei yerden biraz kaldrlp arka tekerlei yerden biraz kaldrlp arka teker-
lei zerinde kaydrlarak gtrlebiliyorsa, konta kilitli olsa da koruma (muhafaza)
altna alma koulu ve suun nitelikli durumu meydana gelmemitir.Bu durumlarda
hrszlk suunun nitelikli halini oluturan e ve koullar tam olarak gereklemedi-
i iin, eylem TCYnn 141/1.maddesinde dzenlenen hrszlk suunun basit/aktan/
temel eklini oluturur.
Aklanan bu ilkeler nda; her somut olayda nitelikli durumun gerekleip ger-
eklemediini saptamak iin, herkesin girebilecei yerde braklan tanr maln hem
kilitlenmi ve hem de gerekli ek nlemlerle koruma(muhafaza) altna alnm olup
olmad; dier bir anlatmla kilitleme ve/veya ek nlemler koruma(muhafaza)altna al-
ma(koruma,saklama,bir yerde tutma) ilevini salam bulunup bulunmadnn ara-
trlp saptanmas gerekmektedir.
Herkesin girebilecei yerde braklan tanr maln hem kilitlenmi ve hem de ge-
rekli ek nlemlerle koruma(muhafaza)altna alnm olup olmadnn saptanmas ko-
nusu, salt olaya/olgusal deil, olaya/olguya bal hukusal bir sorundur.Bu yzden, du-
ruma yargc ya da olay/ilk derece mahkemesi, keif yoluyla gzlemlerini saptamak ve
bir bilirkiiye izdirdii taslakla/krokiyle, herkesin girebilecei yerde braklan tam
maln hem kilitlenmi ve hem de gerekli ek nlemlerde koruma(muhafaza) altna alma
ilevinin yerine getirilip getirilmediinin, blgedeki gelenek ve yerleik inanlar da g-
zeterek, Yargtay denetimine olanak salayacak biimde saptamaldr.
Bunun sonucuna gre de lk derece/olay mahkemesince sann eylemi deerlendi-
rilerek hkm kurulmaldr.
Bu nedenle yukardaki ilkelere uyulmadan hibir aratrma yaplmadan, eksik ara-
trma ve yetersiz gereke ile Olay/lk derece mahkemesince kurulan hkmn, temyiz
incelenmesi sonucu ; Yaknan tarafndan kontak anahtar zerinden alnarak sokaa
park edilen motosikletin, kablolar kesilip dz kontak yaplarak alnmas biiminde-
ki eylemin, 5237 sayl TCKnn 142/1-b. maddesinin birinci cmlesinde tanmlanan
herkesin girebilecei bir yerde braklmakla birlikte kilitlenmek suretiyle muhafaza
altna alnm olan eya hakknda hrszlk suunu oluturduu gzetilmeden, suun
oluturduu gzetilmeden, suun hukuki nitelendirilmesinde yanlgya dlerek ayn
Kanunun 141/1.maddesi ile uygulama yaplmas gerekesi ile bozulmasna ilikin o-
unluk grne katlmamaktayz.
CNSEL SALDIRI
ZET : 18 yandan byk madureye beden ve

ruh sal raporu istemek bozmay gerektirmi-
tir.*
Y. 14. CD. E: 2013/ 8131 K: 2013/ 11924 T:21.11.2013
Nitelikli cinsel saldr suundan sanklar . ve M. yaplan

Yarglamalar sonunda; beden veya ruh saln bozacak ekilde ni-
telikli cinsel saldr suundan mahkumiyetlerine dair Tunceli Ar Ceza
Mahkemesinden verilen 19.04.2013 gn ve 2012 / 74 Esas, 2013 / 36
Karar sayl hkmlerin sresi iinde Yargtayca incelenmesi O Yer Cum-
huriyet Savcs ve sanklar mdafii tarafndan istenilmi olduundan dava
evrak Yargtay Cumhuriyet Basavclndan tebliname ile Daireye gn-
derilmekle incelenerek gerei dnld:
Yaplan yarglamaya, toplanp karar yerinde gsterilen delillere, mah-
kemenin soruturma sonularna uygun olarak oluan kanaat ve takdiri-
ne, incelenen dosya ieriine gre sair temyiz itirazlarnn reddine,
Ancak;
Adli Tp Kurumunun bilinen uygulamalarna gre 18 yandan ma-
durlarn ruh salndaki bozulmann tespiti iin 1 sene beklenmesi ve
her iki sann eylemlerinin madureye etkisini deerlendirecek ekilde
rapor istenmesi gerektii gzetilmeden nfus kaydna gre, 23.06.2012
tarihinde meydana gelen olay nedeniyle 18 yandan byk olan madu-
renin beden veya ruh salnn bozulup bozulmadnn tespiti bakmn-
dan, 23.01.2013 tarihli muayeneye istinaden Frat niversitesi Hastanesi
6. htisas Kurulu Bakanl tarafndan dzenlenen rapor hkme esas al-
narak sanklar hakknda TCKnn 102/5. maddesinin uygulanmas,
Kanuna aykr O Yer Cumhuriyet Savcs ve sanklar mdafiin temyiz
itirazlar bu itibarla yerinde grlm olduundan, hkmlerin 5320 sa-
yl Kanunun 8/1.maddesi gzetilerek CMUKun 321. maddesi gereince
BOZULMASINA, 21.11.2013 tarihinde oy birlii ile karar verildi.
* Gnderen : Av. nan Ylmaz, Tunceli Barosu

BOANAN FTLERN DURUMU

EMEKL MAAI ALMA
ZET : Boanan iftlerin bir arada yaayp maa

almalar dolandrclk suu oluturmaz.*
Y. 15. CD. E: 2012/22273 K: 2013/16356 T: 31.10.2013
Dosya incelenerek gerei dnld;

Dolandrclk suunun oluabilmesi iin; failin bir kimseyi, kandrabi-
lecek nitelikte hileli davranlarla hataya drp, onun veya bakasnn
zararna, kendisine veya bakasna yarar salamas gerekmektedir.
Hile nitelikli bir yalandr. Fail tarafndan yaplan hileli davran belli
oranda ar, youn ve ustaca olmal, sergileni asndan madurun ince-
leme olana ortadan kaldracak nitelikte bir takm hareketler olmaldr.
Kullanlan hileli davranlarla madur yanlgya drlmeli ve bu yanlt-
ma sonucu yalanlara inanan madur tarafndan sank veya bir bakasna
haksz kar salanmaldr.
Hilenin kandrc nitelikte olup olmad olaysal olarak deerlendiril-
meli, olayn zellii, fiille olan ilikisi, madurun durumu, kullanlmsa
gizlenen veya deitirilen belgenin nitelikleri ayr ayr nazara alnmaldr.
TCKnn 158/1-e bendinde belirtilen, kamu kurum ve kurulularnn
zararna olarak dolandrclk suunun ilenmesi, nitelikli hal kabul edil-
mitir. Hangi kurum ve kurulularn, kamusal nitelik tad, o kurumun
kadro bakmndan bal olduu durumu dzenleyen mevzuata gre belir-
lenir. Bu nitelikli halin olumas iin, eylemin kamu kurum ve kurulula-
rnn mal varlna zarar vermek amacyla ilenmesi gerekir.
Zarar vermek, kamu kurum ve kurulularndan hakk olmayan bir
paray almak yada bir borcu geri vermemek eklinde olabilir.Bu suun
zarar greni kamu kurum ve kuruluunun tzel kiiliidir.Kamu kurum
ve kurulularnn zarar grmesi sz konusu deilse bu su olumayacak-
tr.Dolandrclk suunun kamu yararna alan hayr kurumlarnn za-
rarna ilenmesi madde kapsamnda deildir.
* Gnderen: Av. Hulki zel Mersin Barosu

2709 sayl Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 90. maddesinin 5. fk-

rasna gre; usulne gre yrrle konulmu milletleraras antlama-
lar kanun hkmndedir. Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile
Anayasa Mahkemesine bavurulamaz. (Ek cmle: 07/05/2004- 5170/ 7
md.) Usulne gre yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ili-
kin milletleraras antlamalarla, kanunlarn ayn konuda farkl hkmler
iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras antlama
hkmleri esas alnr.
Buna gre, i hukukta dorudan hukuksal sonular yaratan Uluslar
aras Szlemeler, yasalar st bir konumdadr ve i hukukun bir paras
olarak yrtmeyi ve yargy balamaktadr.
hukukumuzun bir paras olan Avrupa nsan Haklar Szlemesinin
(AHS) temel amac, insan haklarnn korunmas ve bu haklara ynelik ih-
lallerin engellenmesidir. nsan haklar, insan onurunu korumay, insann
maddi ve manevi gelimesini salamay amalayan haller olup, insann
doutan varolan hak ve zgrlkleridir.Bu haklar hak sahiplerini yetkili
bir konuma getirirken, devlete ve dier nc kiileri o kiinin hakkna
saygl olma ykmll altna sokar.
AHS madde 1e gre, szlemeye taraf devlet, hangi yolla olursa olsun
szlemede ngrlen haklara riayet ykmll altndadr.Madde 2ye
gre, her ferdin yaama hakk kanunun himayesi altndadr. Madde 3e
gre, hi kimse... aalayc muamele veya cezaya tabi tutulamaz. Madde
8e gre, herkes zel ve aile yaamna sayg gsterilmesi hakkna sahiptir.
AHS, zel ve aile yaamna, haksz ve keyfi mdahalelere kar, bire-
yi korumaktadr. zel yaam bireyin iinde kiiliini oluturabilecei ve
gelitirebilecei bir alann garanti edilmesidir. Geni manada tanmlanan
aile, anne-baba ister meru ister gayri meru olsun bunlarn ocuklar ile
olan ilikilerini iermektedir.Aile yaamna sayg hakk, anne-baba ara-
sndaki iliki sona ermi artk birlikte yaamyor veya boanm olsalar
bile, ocukla eler arasnda birlikte yaama ve kiisel iliki kurma hakk-
na da iermektedir.
Avrupa nsan Haklar Mahkemesinin pek ok kararlarnda tanmlad-
gibi bir davran eer kiilerde aalk duygusu yaratyorsa ve onlar
kk drecek veya alaltacak nitelikte ise aalayc muameledir. Bu
muamelenin kamuya ak olarak yaplmas onun aalayc nitelikte olup
olmamasnda rol oynamakla beraber kiinin kendi gznde kk d-
mesi yeterli saylmaktadr.
Somut olayda; sanklar resmi nikahl evli iken, Bnin vefat eden ba-
basndan yetim maan alabilmek iin 15.04.2004 tarihinde muvazaal

olarak boandklar, ancak ayn evde birlikte yaamaya devam ettikleri,
SGKdan maa almak suretiyle haksz menfaat temin ederek kamu kuru-
munu dolandrdklar iddia edilmi ise de,
Mahkeme tarafndan mutlak butlanla malul bir karar olduuna hk-
medilmeyen bu nedenle hukuken geerli olan bir kararla boandktan
sonra, elerin bir arada yaamasn engelleyen birlikte yaamann su ol-
duuna dair kanuni bir dzenlemenin bulunmamas karsnda, elerin
bir arada yaamasnn boanmann maa almak amacyla yapldnn ve
hileli davrann kant olamayaca, nitekim 5510 Sayl Kanunun 56.
maddesinde bu durumu tespit edilen kimselerin gelir ve aylnn kesile-
cei ve denmi tutarlarn geri alnacann belirtildii, bu hususta cezai
dzenlemenin bulunmad, sanklarn eyleminin hukuki ihtilaf mahiye-
tinde olduu gzetilerek, dolandrclk suunun yasal unsurlarnn olu-
mad gerekesi ile beraat karar verilmesi yerine sanklarn su ileme
kastlarnn bulunmad gerekesi ile beraat karar verilmesi sonuca et-
kili olmadndan
Yaplan yarglamaya, toplanp karar yerinde gsterilen delillere, mah-
kemenin kovuturma sonularna uygun olarak oluan kanaat ve takdiri-
ne, incelenen dosya kapsamna gre, katlan vekilinin yerinde grlmeyen
temyiz itirazlarnn reddiyle, hkmn deiik gereke ile ONANMASINA,
31.10.2013 tarihinde oy birlii ile karar verildi.
TRKYE CUMHURYET
ANAYASA MAHKEMES

BRNC BLM

KARAR
Bavuru Numaras: 2013/2187
Karar Tarihi: 19/12/2013
BRNC BLM
KARAR
I. BAVURUNUN KONUSU
1 Bavurucu, evli kadnn evlilik ncesi soyadn tek bana kul-
lanmasna engel olan 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 187. madde-
sine istinaden yaplan uygulama neticesinde, cinsel olarak ayrmcla ma-
ruz tutularak zel hayatna ve aile hayatna sayg gsterilmemesi nedeniy-
le Anayasann 2., 10., 12., 17., 20., 41. ve 90. maddelerinde tanmlanan
haklarnn ihlal edildiini ileri srerek, ihlalin tespitiyle, urad manevi
zararn tazminine karar verilmesini talep etmitir.
II. BAVURU SREC
2. Bavuru, 21/3/2013 tarihinde stanbul 11. Asliye Hukuk Mah-
kemesi vastasyla yaplmtr. dari ynden yaplan n incelemede ba-
vurunun Komisyona sunulmasna engel bir durumun bulunmad tespit
edilmitir.
3. Birinci Blm kinci Komisyonunca, Anayasa Mahkemesi t-
znn 33. maddesinin (3) numaral fkras uyarnca, kabul edilebilirlik
incelemesi Blm tarafndan yaplmak zere, dosyann Blme gnderil-
mesine karar verilmitir.
4. Birinci Blmn 6/6/2013 tarihli ara karar gereince bavu-
runun, Anayasa Mahkemesi tznn 28. maddesinin (1) numaral
fkrasnn (b) bendi uyarnca kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin bir-
likte yaplmasna ve bir rneinin gr iin Adalet Bakanlna gnderil-
mesine karar verilmitir.
Anayasa Mahkemesi Karar 733
5. Adalet Bakanlnn 2/8/2013 tarihli gr yazs 12/8/2013 ta-

rihinde bavurucu vekiline tebli edilmitir.
6. Bavurucu tarafndan 23/9/2013 tarihinde Adalet Bakanl
grne kar beyan dilekesi ibraz edilmitir.
III. OLAY VE OLGULAR

A. Olaylar
7. Bavuru dilekesindeki ilgili olaylar zetle yledir:

8. stanbul Barosuna bal avukat olarak alan bavurucu, ev-
lenmekle Akat Eki olan soyadnn Akat olarak dzeltilmesi istemiyle
dava amtr.
9. Fatih 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 13/11/2007 tarih ve
E.2007/277, K.2007/325 sayl grevsizlik karar ile dosya aile mahkeme-
sine devredilmitir.
10. Fatih 3. Aile Mahkemesinin 17/7/2008 tarih ve E.2008/93,
K.2008/511 sayl karar ile nfus mdrl aleyhine alan dava husu-
met ynnden reddedilmitir.
11. Bavurucu tarafndan, evlilik ncesi soyadnn kullanlmas-
na izin verilmesi talebiyle, ei hasm gsterilmek suretiyle Fatih 2. Aile
Mahkemesinin E.2009/189 sayl dosyas zerinde alan davann yarg-
lamas srasnda, Mahkemece 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 187.
maddesinin Anayasann 2., 10. ve 41. maddelerine aykrl savyla iptali
istemiyle Anayasa Mahkemesine bavuruda bulunulmu, Anayasa Mah-
kemesinin 10/3/2011 gnl, E.2009/85, K.2011/49 sayl kararyla talep
reddedilmitir.
12. Fatih 2. Aile Mahkemesinin 14/6/2011 tarih ve E.2009/189,
K.2011/386 sayl karar ile bavurucunun davas reddedilmitir.
13. Bavurucu tarafndan yaplan temyiz talebi Yargtay 2. Hukuk
Dairesinin 24/11/2012 tarih ve E.2011/22361, K.2012/31270 sayl kara-
r ile reddedilerek, Yargtay ilam bavurucuya 22/2/2013 tarihinde tebli
edilmitir.
B. lgili Hukuk
14. 22/11/2001 tarih ve 4721 sayl Trk Medeni Kanununun Ka-
dnn soyad kenar balkl 187. maddesi yledir:
Kadn, evlenmekle kocasnn soyadn alr; ancak evlendirme me-
muruna veya daha sonra nfus idaresine yapaca yazl bavuruyla

kocasnn soyad nnde nceki soyadn da kullanabilir. Daha nce iki
soyad kullanan kadn, bu haktan sadece bir soyad iin yararlanabilir.
IV. NCELEME VE GEREKE
15. Mahkemenin 19/12/2013 tarihinde yapm olduu toplantda,
bavurucunun 21/3/2013 tarih ve 2013/2187 numaral bireysel bavuru-
su incelenip gerei dnld:
A. Bavurucunun ddialar
16. Bavurucu, stanbul Barosuna bal avukat olarak altn,
2005 ylnda evlendiini, ancak evlendikten sonra uzunca bir sre evli-
lik ncesindeki soyadn kullanmaya devam ettiini, yurt dna k i-
lemleri nedeniyle nfus mdrlne bavurarak evlilik ncesi soyad ve
evlilik soyadn beraber ieren kimlik belgesi aldn, fakat dier resmi
ilemlerini evlilik ncesi soyad ile yapmaya devam ettiini, bu duruma
bal olarak yaad zorluklar nedeniyle evlilik ncesi soyadnn kulla-
nlmasna izin verilmesi talebiyle at davann reddedildiini, belirtilen
durum nedeniyle cinsel olarak ayrmcla tabi tutularak zel hayatna ve
aile hayatna sayg gsterilmediini belirterek, Anayasann 2., 10., 12.,
17., 20., 41. ve 90. maddelerinde tanmlanan haklarnn ihlal edildiini
ileri srmtr.
B. Deerlendirme
a. Kabul Edilebilirlik Ynnden
17. Bavurunun incelenmesi neticesinde, aka dayanaktan yok-
sun olmad ve kabul edilemezliine karar verilmesini gerektirecek ba-
ka bir neden de bulunmad anlalan bavurunun kabul edilebilir oldu-
una karar verilmesi gerekir.
b. Esas nceleme
18. Bavurucu evli kadnlarn yalnzca evlilik ncesindeki soyadla-
rn kullanmasn engelleyen 4721 Sayl Kanunun 187. maddesine daya-
nlarak yaplan uygulama nedeniyle, Anayasann 17. ve 20. maddesinde
tanmlanan haklarnn ihlal edildiini ileri srmtr.
19. Adalet Bakanl gr yazsnda, Avrupa nsan Haklar Mah-
kemesince (AHM), somut bavuruya benzer bavurular asndan, evli er-
keklerin evlendikten sonra kendi soyadlarn kullanma imknlar bulun-
masna ramen, evli kadnlarn evlilikten nceki soyadlarn tek bana
kullanma imknlarnn bulunmamasnn cinsiyete dayal farkl bir mua-
mele oluturduuna ve bu durumun Avrupa nsan Haklar Szlemesinin

(Szleme) 8. maddesi ile birlikte dnldnde 14. maddesini ihlal
ettiine karar verildii belirtilerek, bavurucu tarafndan alan davann
4721 Sayl Kanunda kadnn evlendikten sonra evlilik ncesi soyadn
tek bana kullanabileceine ilikin bir hkm bulunmamas nedeniyle
reddedildiinin yaplacak deerlendirmede nazara alnmas ynnde be-
yanda bulunulduu anlalmtr.
20. Bavurucu Adalet Bakanl grne kar beyan dilekesin-
de, AHM tarafndan verilen ihlal kararlarna ramen, i hukukta gerekli
yasal dzenlemenin yaplmadn ve bu durumun somut bavuru benzeri
birok ihlal iddiasna neden olduunu beyan etmitir.
21. Bavurucu tarafndan, Anayasann 2., 10., 12., 17., 20., 41.
ve 90. maddelerinde tanmlanan haklarnn ihlal edildii ileri srlm
olmakla beraber, belirtilen ihlal iddiasnn mahiyeti gerei sadece Anaya-
sann 17. maddesi asndan deerlendirme yaplmas uygun grlmtr.
22. Anayasann 148. maddesinin nc fkras ile 6216 sayl Ka-
nunun 45. maddesinin (1) numaral fkras hkmlerine gre, Anayasa
Mahkemesine yaplan bir bireysel bavurunun esasnn incelenebilmesi
iin, kamu gc tarafndan mdahale edildii iddia edilen hakkn Anaya-
sada gvence altna alnm olmasnn yan sra Szleme ve Trkiyenin
taraf olduu ek protokollerinin kapsamna da girmesi gerekir. Bir baka
ifadeyle, Anayasa ve Szlemenin ortak koruma alan dnda kalan bir
hak ihlali iddiasn ieren bavurunun kabul edilebilir olduuna karar
verilmesi mmkn deildir (B. No: 2012/1049, 18, 26/3/2013)
23. Bavurucunun ihlal iddiasna konu isim hakk, Anayasann
17. maddesi ve Szlemenin 8. maddesinde dzenlenmitir.
24. Anayasann Kiinin dokunulmazl, maddi ve manevi varl-
kenar balkl 17. maddesinin birinci fkras yledir:
Herkes, yaama, maddi ve manevi varln koruma ve gelitirme
hakkna sahiptir.
25. Szlemenin zel ve aile hayatna sayg hakk kenar ba-
lkl 8. maddesi yledir:
(1) Herkes zel ve aile hayatna, konutuna ve yazmasna sayg
gsterilmesi hakkna sahiptir.
(2) Bu hakkn kullanlmasna bir kamu makamnn mdahalesi, an-
cak mdahalenin yasayla ngrlm ve demokratik bir toplumda ulu-
sal gvenlik, kamu gvenlii, lkenin ekonomik refah, dzenin korun-
mas, su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya baka-

larnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin gerekli bir tedbir olmas
durumunda sz konusu olabilir.
26. zel yaama sayg hakk alt kategorisinde geen zel yaam
kavram AHM tarafndan olduka geni yorumlanmakta ve bu kavrama
ilikin tketici bir tanm yapmaktan zellikle kanlmaktadr.
27. Kiinin bireyselliinin, yani bir kiiyi dierlerinden ayran ve
onu bireyselletiren niteliklerin hukuken tannmas ve bu unsurlarn g-
vence altna alnmas son derece nemlidir. Birok uluslar aras insan
haklar belgesinde kiiliin serbeste gelitirilmesi kavramna yer veril-
mekle beraber, Szleme kapsamnda bu kavrama aka iaret edilme-
dii grlmektedir.
28. Bununla birlikte, Szlemenin denetim organlarnn itihat-
larnda, bireyin kiiliini gelitirmesi ve gerekletirmesi kavramnn,
zel yaama sayg hakknn kapsamnn belirlenmesinde temel alnd
anlalmaktadr. zel yaamn korunmas hakknn sadece mahremiyet
hakkna indirgenemeyecei gerei karsnda, kiiliin serbeste geli-
tirilmesiyle uyumlu birok hukuksal kar bu hakkn kapsamna dhil
edilmitir. Bu kapsamda d dnya ile iliki kurma noktasnda son dere-
ce nemli olan isim hakk da, Szleme denetim organlar tarafndan n
ad ve soyadn kapsayacak ekilde maddenin gvence alan iinde yorum-
lanmtr.
29. AHM, Szlemenin 8. maddesinin ad ve soyad konusunda
ak bir hkm iermediini belirtmekle beraber, kiinin kimliinin ve
aile balarnn belirlenmesinde kullanlan bir ara olmas nedeniyle, be-
lirli bir dereceye kadar dier kiilerle iliki kurmay da ieren zel yaa-
ma ve aile yaamna sayg hakkyla ilgili olduunu ve bir kamu hukuku
konusu olarak toplumun ve Devletin adlarn dzenlenmesi konusuyla
ilgilenmesinin bu unsuru zel hayat ve aile hayat kavramlarndan uzak-
latrmayacan kabul etmektedir. Bu kapsamda, soyad deitirme ile
ocuun ve kadnn soyad balamnda AHM itihatlarna konu edildii
grlen soyadnn da Szlemenin 8. maddesinin koruma alannda ol-
duu anlalmaktadr. AHMe gre soyad, mesleki balamn yan sra,
bireylerin zel ve aile yaamnda dier insanlarla sosyal, kltrel ya da
dier trden ilikiler kurabilmesi iin nemli olup, onlar d dnyaya ta-
ntma fonksiyonunu stlenmektedir (Burghartz/svire, B.No: 16213/90,
22/2/1994, 24; Stjerna/Finlandiya, B.No: 18131/91, 25/11/1994, 37;
Niemietz/Almanya, B.No: 13710/88, 16/12/1992, 29).
30 Anayasann 17. maddesinin birinci fkrasnda, herkesin mad-

di ve manevi varln koruma ve gelitirme hakkna sahip olduu belirtil-
mekte olup, bu dzenlemede yer verilen maddi ve manevi varl koruma
ve gelitirme hakk, Szlemenin 8. maddesi erevesinde zel yaama
sayg hakk kapsamnda gvence altna alnan fiziksel ve zihinsel btn-
lk hakk ile, bireyin kendisini gerekletirme ve kendisine ilikin karar-
lar alabilme hakkna karlk gelmektedir. Bireyin yaamyla zdeleen
ve kiiliinin ayrlmaz bir unsuru haline gelen, birey olarak kimliin be-
lirlenmesinde en nemli unsurlardan biri ve vazgeilmez, devredilmez,
kiiye sk surette bal bir kiilik hakk olan soyadnn da kiinin manevi
varl kapsamnda olduu aktr.
31. Cinsiyet, doum kayd gibi kimlik bilgileri ve aile balaryla
ilgili bilgiler ile bunlarda deiiklik ve dzeltme yaplmasn isteme hakk-
nn yan sra, isim hakk da Anayasa Mahkemesi tarafndan, Anayasann
17. maddesi kapsamnda deerlendirilmektedir (E.2011/34, K.2012/48,
30/3/2012; E.2009/85, K.2011/49, 10/3/2011).
32. Bavuruya konu yarglama kapsamnda bavurucunun sadece
evlenmeden nceki soyadn kullanmasna yetkili idari ve yargsal merci-
ler tarafndan izin verilmemesi eklindeki uygulamann, kiinin kimlii-
nin belirlenmesinde en nemli unsurlardan biri olan soyadnn vazgei-
lemezlik, devredilemezlik ve kiiye sk surette bal olma niteliklerinin
kadnn soyad bakmndan geerliliini etkiledii grlmekle, belirtilen
uygulamann Anayasann 17. maddesinde tanmlanan manevi varln
korunmas ve gelitirilmesi hakkna ynelik bir mdahale oluturduu
aktr.
33. Anayasann 17. maddesinde, manevi varln korunmas ve ge-
litirilmesi hakk asndan herhangi bir snrlama nedeni ngrlmemi
olmakla birlikte, bunun hibir ekilde snrlandrlmas mmkn olma-
yan mutlak bir hak olduu sylenemez. zel snrlama nedeni ngrl-
memi olan haklarn da hakkn doasndan kaynaklanan baz snrlar
bulunduu kabul edilmektedir. Ayrca hakk dzenleyen maddede her-
hangi bir snrlama nedenine yer verilmemi olsa da, Anayasann dier
maddelerinde yer alan kurallara dayanarak bu haklarn snrlandrlmas
da mmkn olabilir. Bu noktada Anayasann 13. maddesinde yer alan
gvence ltleri ilevsel nitelii haizdir.
34. Anayasann Temel hak ve hrriyetlerin snrlanmas kenar
balkl 13. maddesi yledir:
Temel hak ve hrriyetler, zlerine dokunulmakszn yalnzca Ana-
yasann ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bal olarak ve ancak

kanunla snrlanabilir. Bu snrlamalar, Anayasann szne ve ruhuna,
demokratik toplum dzeninin ve lik Cumhuriyetin gereklerine ve l-
llk ilkesine aykr olamaz.
35. Belirtilen Anayasa hkm, hak ve zgrlkleri snrlama ve
gvence rejimi bakmndan temel neme sahip olup, Anayasada yer alan
btn hak ve zgrlklerin yasa koyucu tarafndan hangi ltler gz
nnde bulundurularak snrlandrlabileceini ortaya koymaktadr. Ana-
yasann btnsellii ilkesi erevesinde, Anayasa kurallarnn bir arada
ve hukukun genel kurallar gz nnde tutularak uygulanmas zorunlu
olduundan, belirtilen dzenlemede yer alan bata yasa ile snrlama kay-
d olmak zere tm gvence ltlerinin, Anayasann 17. maddesinde
yer verilen hakkn kapsamnn belirlenmesinde de gzetilmesi gerektii
aktr.
36. Hak ve zgrlklerin yasayla snrlanmas lt anayasa hu-
kukunda nemli bir yere sahiptir. Hak ya da zgrle bir mdahale sz
olduunda ncelikle tespiti gereken husus, mdahaleye yetki veren bir
kanun hkmnn, yani mdahalenin hukuki bir temelinin mevcut olup
olmaddr.
37. Szlemenin lafz ve AHM itihad uyarnca da, Szlemenin
8. maddesi kapsamnda yaplacak bir mdahalenin meruluu, ncelikle
sz konusu mdahalenin yasa uyarnca gerekletirilmesine bal tutul-
mu olup, mdahalenin hukuklik unsurunu tamadnn tespiti halin-
de, Szlemenin 8. maddesinin (2) numaral fkrasnda yer alan dier g-
vence ltleri tetkik edilmeksizin, mdahalenin ilgili maddeye aykr ol-
duu sonucuna ulalmaktadr (Bkz. Fadeyeva/Rusya, B. No: 55723/00,
9/6/2005, 95; Bykov/Rusya, B. No:4378/02, 10/3/2009, 82).
38. Anayasann 17. maddesi kapsamnda yaplan bir mdahale-
nin yasallk artn saladnn kabul iin, mdahalenin kanuni bir da-
yanann bulunmas zorunludur.
39. Bavuru konusu olayda bavurucunun evlilik ncesi soyadn
kullanmas ynndeki talebinin, ilk derece mahkemesince, 4721 sayl
Kanunda evli kadnn kocasnn soyad olmakszn yalnzca evlenmeden
nceki soyadn kullanabileceine dair bir hkm bulunmad belirtile-
rek reddedildii anlalmaktadr.
40. Anayasann Milletleraras andlamalar uygun bulma ke-
nar balkl 90. maddesinin beinci fkras yledir:
Usulne gre yrrle konulmu Milletleraras andlamalar ka-

nun hkmndedir. Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile
Anayasa Mahkemesine bavurulamaz. (Ek cmle: 7/5/2004-5170/7
md.) Usulne gre yrrle konulmu temel hak ve zgrlklere ili-
kin milletleraras andlamalarla kanunlarn ayn konuda farkl h-
kmler iermesi nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletleraras
andlama hkmleri esas alnr.
41. Belirtilen dzenlemeyle, usulne uygun olarak yrrle ko-
nulan temel hak ve zgrlklere ilikin uluslaras andlamalarda yer alan
dzenlemelerin kanun hkmnde olduu belirtilerek, 7/5/2004 tarihinde
yaplan deiiklikle fkraya eklenen son cmle ile, hukukumuzda kanun-
lar ile temel hak ve zgrlklere ilikin uluslararas andlamalar arasn-
da bir eit hiyerari ihdas edilmi ve aralarnda uyumazlk bulunma-
s halinde andlamalara ncelik tannaca hkm altna alnmtr. Bu
dzenleme uyarnca, temel hak ve zgrlklere ilikin uluslararas bir
andlama ile bir kanun hkmnn atmas halinde, uluslararas and-
lama hkmnn ncelikle uygulanmas gerekir. Bu durumda bata yarg
mercileri olmak zere, birbiriyle atan temel hak ve zrlklere ilikin
bir uluslararas andlama hkm ile bir kanun hkmn nlerindeki
olaya uygulamak durumunda olan uygulayclarn, kanunu gz ard ede-
rek uluslararas andlamay uygulama ykmllkleri vardr.
42. Belirtilen dzenleme uyarnca, uluslararas insan haklar hu-
kukunun temel belgelerinden olan ve Trkiyenin usulne uygun olarak
onaylayp taraf olduu Szleme i hukukta dorudan uygulanma kabili-
yetini haizdir. Szlemenin 8. maddesi zel hayata ve aile hayatna saygy
ifade ederken, 14. maddesi cinsiyete dayal ayrmcl yasaklamaktadr.
AHMin, kiinin soyadn zel hayat kapsamnda deerlendirerek evli ka-
dnn kocasnn soyadn kullanma zorunluluunu zel hayata mdahale
olarak kabul ettii birok kararnda, soyad kullanm ile ilgili bavurular,
Szlemenin 8. maddesinde yer alan zel hayatn ve aile hayatnn ko-
runmas ilkesi kapsamnda incelenmi ve kadnn evlendikten sonra yal-
nzca evlilik ncesi soyadn kullanmasna ulusal mercilerce izin verilme-
mesinin, Szlemenin zel hayatn gizliliini ngren 8. maddesiyle ba-
lantl olarak, ayrmcl yasaklayan 14. maddesine aykr olduu sonu-
cuna varlmtr (bkz. nal Tekeli/Trkiye, B. No: 29865/96, 16/11/2004;
Leventolu Abdulkadirolu/Trkiye, B. No: 7971/07, 28/5/2013; Tuncer
Gne/Trkiye, B. No: 26268/08, 3/10/2013; Tanbay Tten/Trkiye, B.
No:38249/09, 10/12/2013).
43. Cinsiyetler aras eitlik ve cinsiyete dayal ayrmclkla ilgili
hususlar, insan haklar ile ilgili dier bir takm uluslararas hukuk bel-
gelerinde de yer almaktadr. Trkiyenin 4/6/2003 tarihinde onaylad,
Birlemi Milletler Medeni ve Siyasal Haklar Szlemesinin 23. madde-
sinin 4. fkrasnda taraf devletlerin, elerin evlenirken, evlilik sresince
ve evliliin sona ermesinde eit hak ve sorumluluklara sahip olmalarn
salamak iin gerekli tedbirleri alacaklar; Kadnlara Kar Her Trl Ay-
rmcln Ortadan Kaldrlmasna likin Szlemenin 16. maddesinin
(1) numaral fkrasnn (g) bendinde ise yine taraf devletlerin kadnlara
kar evlilik ve aile ilikileri konusunda ayrm nlemek iin gerekli btn
nlemleri alacaklar ve zellikle kadn erkek eitliine dayanlarak aile
ad, meslek ve i seimi dhil her iki e iin geerli, eit kiisel haklar
salayacaklar dzenlemesine yer verilmitir.
44. Anayasann 90. maddenin beinci fkras uyarnca, sz
lemeler hukuk sistemimizin bir paras olup, kanunlar gibi uygulanma
zelliine sahiptir. Yine ayn fkraya gre, uygulamada bir kanun hkm
ile temel hak ve zgrlklere ilikin olan szleme hkmleri arasnda
bir uyumazln bulunmas halinde, szleme hkmlerinin esas aln-
mas zorunludur. Bu kural bir zmni ilga kural olup, temel hak ve zgr-
lklere ilikin szleme hkmleriyle atan kanun hkmlerinin uygu-
lanma kabiliyetini ortadan kaldrmaktadr.
45. Bavuruya konu yarglama kapsamnda verilen kararn 4721
sayl Kanunun 187. maddesine dayanarak verildii anlalmaktadr.
Ancak, yukarda yer verilen tespitler nda, ilgili Kanun hkmnn
sz edilen Szleme hkmleri ile att grlmektedir. Bu durum-
da, uyumazl karara balayan derece Mahkemelerinin, AHS ve dier
uluslararas insan haklar andlamalar ile atan 4721 sayl Kanunun
187. maddesini kararlarna esas almayarak, bavuru konusu uyumazlk
asndan Anayasann 90. maddesi uyarnca uygulanmas gereken ulusla-
raras szleme hkmlerini dikkate almas gerektii sonucuna varlmak-
tadr.
46. Somut bavuru asndan, bavurucunun temel hak ve zgr-
lklere dair uluslararas andlamalarn kanun hkmlerine nazaran n-
celikle uygulanaca ve bu kapsamda Szlemenin ve AHM itihadnn
uyumazln karara balanmasnda nazara alnmas noktasndaki itiraz-
larnn yarg mercilerince dikkate alnmad ve tartlmad anlalmak-
tadr.
47. Uluslararas szlemelerin, evli erkek ve kadnn evlilik sonra-
snda soyadlar bakmndan eit haklara sahip olmasn ngren hkm-
leri ile evli kadnn kocasnn soyadn kullanmas zorunluluunu ngren
i hukuk dzenlemelerinin ayn konu hakknda farkl hkmler iermesi

nedeniyle, ilgili szlemenin hkmlerinin somut uyumazlk asndan
esas alnmas gereken hukuk kural olduu sonucuna varlmakla, bavu-
rucunun manevi varl kapsamnda gvence altna alnan isim hakkna
ynelik mdahalenin kanunilik artn salamad anlalmaktadr.
48. Yaplan bu tespit erevesinde, sz konusu mdahale asn-
dan dier gvence ltlerine riayet edilip edilmediinin ayrca deerlen-
dirilmesine gerek grlmemitir.
49. Belirtilen nedenlerle, bavurucunun Anayasann 17. madde-
sinde gvence altna alnan manevi varln korunmas ve gelitirilmesi
hakknn ihlal edildiine karar verilmesi gerekir.
c. 6216 Sayl Kanunun 50. Maddesi Ynnden
50. Bavurucu, 10.000,00 TL manevi tazminata hkmedilmesini
talep etmitir.
51. Adalet Bakanl grnde, bavurucunun tazminat talebine
ilikin gr bildirilmemitir.
52. 6216 Sayl Kanunun Kararlar kenar balkl 50. maddesi-
nin (2) numaral fkras yledir:
Tespit edilen ihlal bir mahkeme kararndan kaynaklanmsa, ihlali
ve sonularn ortadan kaldrmak iin yeniden yarglama yapmak ze-
re dosya ilgili mahkemeye gnderilir. Yeniden yarglama yaplmasnda
hukuki yarar bulunmayan hllerde bavurucu lehine tazminata hk-
medilebilir veya genel mahkemelerde dava almas yolu gsterilebilir.
Yeniden yarglama yapmakla ykml mahkeme, Anayasa Mahkeme-
sinin ihlal kararnda aklad ihlali ve sonularn ortadan kaldracak
ekilde mmknse dosya zerinden karar verir.
53. Mevcut bavuruda mdahalenin kanunilii artnn salanma-
mas nedeniyle Anayasann 17. maddesinin ihlal edildii tespit edilmi
olmakla, ihlali ve sonularn ortadan kaldrmak iin yeniden yarglama
yapmak zere dosyann ilgili Mahkemesine gnderilmesine karar verilme-
si gerekir.
54. Bavurucu tarafndan manevi tazminat talebinde bulunulmu
olmakla beraber, yeniden yarglama yapmak zere dosyann ilgili Mah-
kemesine gnderilmesine karar verilmesinin bavurucunun ihlal iddias
asndan yeterli bir tazmin oluturduu anlaldndan, bavurucunun
manevi tazminat talebinin reddine karar verilmesi gerekir.
55. Bavurucu tarafndan yaplan ve dosyadaki belgeler uyarnca

tespit edilen 198,35 har ve 2.640,00 TL veklet cretinden oluan top-
lam 2.838,35 TL yarglama giderinin bavurucuya denmesine karar ve-
rilmesi gerekir.
V. HKM
Aklanan nedenlerle;
A. Bavurucunun Anayasann 17. maddesinin ihlal edildii y-
nndeki iddiasnn KABUL EDLEBLR OLDUUNA,
B. Anayasann 17. maddesinde gvence altna alnan manevi var-
ln korunmas ve gelitirilmesi hakknn HLAL EDLDNE,
C. hlali ve sonularn ortadan kaldrmak iin yeniden yarglama
yapmak zere dosyann ilgili Mahkemesine gnderilmesine,
D. Bavurucunun manevi tazminata ilikin talebinin REDDNE,
E. Bavurucu tarafndan yaplan 198,35 TL har ve 2.640,00 TL
veklet cretinden oluan toplam 2.838,35 TL yarglama giderinin BA-
VURUCUYA DENMESNE,
F. demelerin, kararn tebliini takiben bavurucunun Maliye
Hazinesine bavuru tarihinden itibaren drt ay iinde yaplmasna; de-
mede gecikme olmas halinde, bu srenin sona erdii tarihten deme ta-
rihine kadar geen sre iin yasal faiz uygulanmasna,
19/12/2013 tarihinde OY BRLYLE karar verildi.
YARARLI BLGLER
Yararl Bilgiler 745
YARGITAYA GRE KiRA ARTILARINDA UYGULANACAK ORANLAR
AYLAR 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Ocak 12.81 1.14 8.89 11.11 5.33 5.22
ubat 12.63 1.20 9.23 10.96 4.72 6.11
Mart 11.99 1.63 9.36 10.79 4.23 6.95
Nisan 10.65 2.52 9.17 10.72 3.74 7.89
Mays 8.96 3.50 9.21 10.57 3.27
Haziran 7.34 4.30 9.42 10.24 3.18
Temmuz 5.47 5.33 9.59 9.88 3.23
Austos 4.19 6.18 9.76 9.33 3.39
Eyll 3.22 6.89 10.03 8.60 3.58
Ekim 2.20 7.71 10.26 7.80 3.93
Kasm 1.37 8.27 10.72 6.98 4.10
Aralk 1.23 8.52 11.09 6.09 4.48

Yllara Gre fe / Tfe Endekslerinde Bir nceki

Aya Gre Art Oran
FE TFE
AYLAR
2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Ocak 0.58 2.36 0.38 0.18 3.32 1.85 0.41 0.56 1.65 1.98
ubat 1.66 1.72 -0.09 0.13 1.38 1.45 0.73 0.56 0.30 0.43
Mart 1.94 1.22 0.36 0.81 0.74 0.58 0.42 0.41 0.66 1.13
Nisan 2.35 0.61 0.08 -0.51 0.09 0.60 0.87 1.52 0.42 1.34
Mays -1.15 0.15 0.53 1.00 -0.36 2.42 -0.21 0.15
Haziran -0.50 0.01 -1.49 1.46 -0.56 -1.43 -0.90 0.76
Temmuz -0.16 -0.03 -0.31 0.99 -0.48 -0.41 -0.23 0.31
Austos 1.15 1.76 0.26 0.04 0.40 0.73 0.56 -0.10
Eyll 0.51 1.55 1.03 0.88 1.23 0.75 1.03 0.77
Ekim 1.21 1.60 0.17 0.69 1.83 3.27 1.96 1.80
Kasm -0.31 0,65 1.66 0.62 0.03 1,73 0.38 0.01
Aralk 1.31 1.00 0.12 1.11 -0.30 0.58 0.38 0.46
Yararl Bilgiler 747
Yllara Gre fe / Tfe Endekslerinde Bir nceki Yln

Aralk Ayna Gre Art Oran
FE TFE
AYLAR
2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Ocak 0.58 2.36 0.38 1.88 3.32 1.85 0.41 0.56 1.65 1.98
ubat 2.25 4.13 0.29 0.31 4.75 3.32 1.14 1.13 1.95 2.41
Mart 4.24 5.40 0.65 0.50 5.52 3.93 1.57 1.55 2.63 3.57
Nisan 6.69 6.04 0.73 -0.01 5.61 4.55 2.45 3.09 3.06 4.96
Mays 5.47 6.20 1.27 0.99 4.17 4.93 2.87 3.21
Haziran 4.93 6.21 -0.24 2.46 3.59 3.43 1.95 4.00
Temmuz 4.77 6.18 -0.56 3.48 3.09 3.00 1.71 4.32
Austos 5.98 8.05 -0.30 3.52 3.50 3.75 2.28 4.21
Eyll 6.52 9.72 0.72 4.43 4.77 4.53 -3.34 5.01
Ekim 7.80 11.48 0.90 5.15 6.69 7.95 5.36 6.90
Kasm 7.47 12.20 2.58 5.80 6.72 9.82 5.76 6.91
Aralk 8.87 13.33 2.45 6.97 6.40 10.45 6.16 7.40
Yllara Gre fe/Tfe Endekslerinde Bir nceki Yln

Ayn Ayna Gre Art Hz
FE TFE
AYLAR
2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Ocak 6.30 10.80 11.13 1.88 10.72 8.19 4.90 10.61 7.31 7.75
ubat 6.82 10.87 9.15 1.84 12.40 10.13 4.16 10.43 7.63 7.89
Mart 8.58 10.08 8.22 2.30 12.31 9.56 3.99 10.43 7.29 8.39
Nisan 10.42 8.21 7.65 1.70 12.98 10.19 4.26 11.14 6.13 9.38
Mays 9.21 9.63 8.06 2.17 9.10 7.17 8.28 6.51
Haziran 7.64 10.19 6.44 5.23 8.37 6.24 8.87 8.30
Temmuz 8.24 10.34 6.13 6.61 7.58 6.31 9.07 8.88
Austos 9.03 11.00 4.56 6.38 8.33 6.65 8.88 8.17
Eyll 8.91 12.15 4.03 6.23 9.24 6.15 9.19 7.88
Ekim 9.92 12.58 2.57 6.77 8.62 7.66 7.80 7.71
Kasm 8.17 13,67 3.60 5.67 7.29 9,48 6.37 7.32
Aralk 8.87 13.33 2.45 6.97 6.40 10.45 6.16 7.40
Yararl Bilgiler 749
Yllara Gre fe/Tfe Endekslerinde 12 Aylk Ortalamalara

Gre Art Hz
FE TFE
AYLAR
2010 2011 2012 2013 2014 2010 2011 2012 2013 2014
Ocak 1.14 8.89 11.11 5.33 5.22 6.16 8.28 6.95 8.62 7.53
ubat 1.20 9.23 10.96 4.72 6.11 6.38 7.76 7.48 8.33 7.60
Mart 1.63 9.36 10.79 4.23 6.95 6.53 7.29 8.02 8.08 7.70
Nisan 2.52 9.17 10.72 3.74 7.89 6.87 6.79 8.59 7.66 7.97
Mays 3.50 9.21 10.57 3.27 7.20 6.64 8.68 7.51
Haziran 4.30 9.42 10.24 3.18 7.41 6.47 8.89 7.47
Temmuz 5.33 9.59 9.88 3.23 7.59 6.37 9.11 7.47
Austos 6.18 9.76 9.33 3.39 7.83 6.24 9.29 7.42
Eyll 6.89 10.03 8.65 3.58 8.16 6.00 9.53 7.32
Ekim 7.71 10.26 7.80 3.93 8.45 5.93 9.53 7.32
Kasm 8.27 10.72 6.98 4.10 8.59 6.13 9.26 7.39
Aralk 8.52 11.09 6.09 4.48 8.57 6.47 8.89 7.49
Yararl Bilgiler 751
Tablolar Aklamas:
Ekli faiz tablosunda 25 Ocak 2014 tarihli gncelleme yaplmtr.
Srelerle ilgili dier tablolarda da 25 Ocak 2014 tarihli gncelleme

yaplmtr.
Buradaki veriler bilgi amal olup, olas yanllklardan dolay

sorumluluk kabul edilmez.
Hazrlayan
752
01.01.2014 BLGE ADLYE MAHKEMELER KURULUNCAYA DEK SRELER Bayrampaa Belediyesi
Hukuk leri Mdrl
Bilirkii htiyati Tedbir veya Temyiz Tashih i Karar Temyiz veya Tashihi
Raporuna Yrtmenin
MAHKEME Cevap Karar Dileke Reddi
tiraz Durdurulmas
Kararlar Temyizi
Kararna tiraz
Tefhim Tebli Cevap Tebli Cevap
ASLYE
2 2 1
(Ticaret, Tketici, --- 15 10 15 15 7
Hafta Hafta Hafta
Aile, Fikri Hukuk)
SULH
(Basit Yarglama 2 2 1
--- 8 10 15 15 7
Usulne tabi Hafta Hafta Hafta
davalar)
2 2 1
8 8 10 --- --- 7
Hafta Hafta Hafta
2 2
CRA - Hukuk --- 10 10 10 10 10 7
Hafta Hafta
2 7 1
CRA - Ceza Duruma --- 7 --- --- ---
Hafta Hafta
CEZA
(Ar Ceza, Asliye 2 1 1 1 Ay 1
Duruma --- --- ---
Ceza, Sulh Ceza, Hafta Hafta Hafta (C.Sav.) Hafta
Fikri Ceza)
DAR YARGI 2
30 7 --- 30 30 15 30 7
(dare Vergi) Hafta
STANBUL BAROSU DERGS Cilt: 88 Say: 2 Yl: 2014
BLGE ADLYE
BLGE MAHKEMELER
ADLYE MAHKEMELERKURULUNCAYA
KURULUNCAYA DEK SINSIRLAR
DEKSINIRLAR
YILLAR
YILLAR 2009
2008 2010
2009 2011
2010 2012
2011 2013
2012 2014
2013
Hukuk
Hukuk Mahkemeleri
Mahkemeleri / Temyiz
/ Temyiz- / Kesinlik
Kesinlik
1086
1086sayl
saylkanunun
kanunun5236 5236sayl
saylkanunla
kanunlailga ilgaedilen
edilen
427.
427.maddesinin
maddesinin2.2. fkras.fkras. Fkrann
Fkrann ilgadan nce-
ilgadan nceki
kieklinde
eklinde5219 5219 sayl
sayl kanunun
kanunun 2A 2A maddesiyle
maddesiyle snr snr
1.000TL
1.000TLidi. idi.01.04.2005
01.04.2005 tarihinde
tarihinde yrrle
yrrle giren giren 1.400,00 1.430,00 1.540,00 1.690,00 1.820,00 1.890,00
5236 sayl kanunun 19. maddesi (1086 ek m.4) de, 1.250,00 1.400,00 1.430,00 1.540,00 1.690,00 1.820,00
5236 sayl kanunun 19. maddesi (1086 ek m.4) de,
ayrca bu orann 2005 ylndan sonra her yl yeniden
ayrca bu orann 2005 ylndan sonra her yl yeniden
Yararl Bilgiler
deerleme oranna gre artrlacan dzenlemitir.

deerleme oranna gre artrlacan dzenlemi-
1086 geici m.2 ve m.3, 6100 geici m.3, 5521 geici
tir. 1086 geici m.2 ve m.3, 6100 geici m.3, 5521
m.1
geici m.1
Murafaa
Murafaa
1086
1086sayl
saylkanunun
kanunun 5236
5236 sayl kanunla
sayl kanunla edilen
ilgailga edi-
427
lenmaddesinin
427 maddesinin 5. fkrasnn atf yapt
5. fkrasnn 438. mad-
atf yapt 438.
desi. Maddenin
maddesi. Maddenin
ilgadanilgadan
ncekincekieklinde 5219 sayl
eklinde 5219
kanunun 2A maddesiyle
sayl kanunun snr 10.000TL
2A maddesiyle snridi. 01.04.2005
10.000TL idi. 14.200,00
12.680,00 14.510,00
14.200,00 15.620,00
14.510,00 17.220,00
15.620,00 18.560,00
17.220,00 19.280,00
18.560,00
tarihinde
01.04.2005 yrrle
tarihinde giren 5236 sayl
yrrle giren kanunun
5236 sayl 19.
maddesi
kanunun(1086 19. maddesi
ek m.4) (1086de, ayrcaek m.4)
bu de,orann
ayrca2005 bu
ylndan
orann sonra
2005 her yl yeniden
ylndan sonra deerleme
her yl yenidenoranna gre
deerle-
artrlacan
me oranna dzenlemitir.
gre artrlacan 1086 geici m.2, 6100
dzenlemitir. 1086
geici
geicim.3
m.2, 6100 geici m.3
Tashih
Tashih -i -i Karar
Karar
1086 sayl
1086sayl kanunun
kanunun 52365236sayl sayl
kanunla kanunla
ilga edilen ilga
edilen
427 427 maddesinin
maddesinin 5. fkrasnn fkrasnn
5. atf yapt atf
440.yapt
mad-
desi.
440.Maddenin
maddesi. ilgadanMaddenin ncekiilgadan nceki
eklinde 5219eklinde
sayl
5219 sayl
kanunun kanunun 2A
2A maddesiyle maddesiyle
snr 6000TL idi.snr 6000TL
01.04.2005 7.600,00
8.510,00 8.510,00
8.690,00 8.690,00
9.350,00 9.350,00
10.300,00 10.300,00
11.100,00 11.100,00
11.530,00
idi. 01.04.2005
tarihinde yrrletarihinde
giren 5236 yrrle giren 5236
sayl kanunun 19.
sayl kanunun
maddesi (1086 ek19. m.4) maddesi
de, ayrca (1086
bu orann
ek m.4)2005 de,
ylndan bu orann
ayrca sonra 2005 ylndan
her yl yeniden deerleme sonra
oranna her greyl
yeniden deerleme
artrlacan dzenlenmitir. oranna 1086gregeiciartrlacan
m.2, 6100
dzenlenmitir.
geici m.3 1086 geici m.2, 6100 geici m.3
cra Mahkemeleri / Temyiz- Kesinlik
cra
2004Mahkemeleri
sayl kanunun / Temyiz Kesinlik
5311/ sayl kanunla ilga edilen
2004
363.sayl
maddesi. kanunun 5311 sayl
Maddenin ilgadankanunla
nceki edilen
ilgaeklinde
363. maddesi. Maddenin
30.07.2003 tarihinde yrrle giren ilgadan nceki4949 eklinde
sayl
30.07.2003
kanunun 101. tarihinde yrrle
maddesiyle giren
snr (2003 4949 yl sayl
iin)
kanunun (2003 yl iin) 2000TL 3.600,00
4.030,00 4.030,00
4.110,00 4.110,00
4.420,00 4.420,00
4.870,00 4.870,00
5.240,00 5.240,00
5.440,00
2000TL 101. idi. maddesiyle
Ayn tarihte snryrrle giren ayn
idi. Ayn tarihte
kanunun 102. maddesi
yrrle(2004 girenekaynm.1)kanunun
de, bu orann102.
maddesi (2004 ek m.1) de, bu orann 2003 ylndan
753
2003 ylndan sonra her yl yeniden deerleme

sonra
orannahergre yeniden deerleme
yl artrlacan oranna gre
dzenlenmitir. 2004
artrlacan
geici m.7 dzenlenmitir. 2004 geici m.7
Tablonun devam
BLGE ADLYE MAHKEMELER KURULUNCAYA DEK SINIRLAR
YILLAR 2009 2010 2011 2012 2013 2014
754
dari Yargda (dare ve Vergi) Tek Hkimle/Kurul

halinde Grlme, tiraz/Temyiz ve Durua steme
9.230,00
snr
05.07.2012den
2576 m.7 ve ek m.1, 2577 m.17, 45, 47 ve ek m.1, 7.630,00 7.790,00 8.380,00 26.950,00 28.000,00
sonra
05.07.2012 yrrlk tarihli 6352 sayl kanun m.50
25.000,00
ve m.55 ile snr (2012 yl iin) 25.000TL olarak
belirlenmitir.
Tketici Hakem Heyetleri Kararlarnn balayc veya
936,97 938,75 1.031,87 1.161,67 1.191,52 1.272,19
delil olmasna ilikin snr 4077 m.22
Grev Bykehirlerde Tketici l veya le Hakem
2.446,03 2.450,67 2.693,78 3.032,65 3.110,58 3.321,17
Heyetleri Tk. Sor. Hak. Yn. m.5
590,00
Senetle / Tankla spat 01.10.2011den
540,00 550,00 2.500,00 2.500,00 2.500,00
1086 m.288 ve ek m.4, 6100 m.200 sonra
2.500,00
Yllk Kdem Tazminat Tavan Miktar 2.260,05 2.427,04 2.623,23 2.917,27 3.129,25 3.429,44
lk alt ay ve Son alt ay 2.365,16 2.517,01 2.731,85 3.033,98 3.254,44
7.780,00 Parasal deere Parasal deere Parasal deere
Grev - Sulh / Asliye 01.10.2011den sahip davalar, sahip davalar, sahip davalar,
7.080,00 7.230,00
1086 m.8 ve ek m.4, 6100 m.4 sonra Asliye Hukukta Asliye Hukukta Asliye Hukukta
Asliye Hukuk alr. alr. alr.
Ceza Mahkemeleri para
cezalar Beraat> 10.000,00 10.000,00 10.000,00 10.000,00 10.000,00 10.000,00
Temyiz / Kesinlik snr
1412 m.305, 5320 m.8,
Anayasa mahkemesinin
2006/65 Esas 2009/114 2.000,00 Snr yok
Karar sayl 23.07.2009 tarihli 07.10.2010den 14.04.2011den
Mahkmiyet> 2.000,00 3.000,00 3.000,00 3.000,00
karar, 5320 sayl kanunun sonra sonra
14.04.2011 tarihinde Snr yok 3.000,00
yrrle giren geici 2.
maddesi,
2.000,00
dari para cezalarna kar bavuru zerine
14.04.2011den
Sulh Ceza mahkemesi tiraz / Kesinlik snr 2.000,00 2.000,00 3.000,00 3.000,00 3.000,00
sonra
5326 m.28 f.10, 6217 m.27
3.000,00
Hazrlayan
01.01.2014 BLGE ADLYE MAHKEMELER KURULDUUNDA SRELER Bayrampaa Belediyesi
Hukuk leri Mdrl
htiyati Tedbir
Bilirkii stinaf Temyiz stinaf veya tiraz veya
Cevap / Cevaba veya
Raporuna Temyiz veya Tashihi
MAHKEME Cevap / kinci Yrtmenin
tiraz Karar Dileke Reddi
Cevap Durdurulmas Tef- Tef-
Tebli Cevap Tebli Cevap Karar Temyizi
Kararna tiraz him him
Yararl Bilgiler
ASLYE
(Ticaret, Tke- 2 2 1 2 2 1 2 1
--- ---
tici, Aile, Fikri Hafta Hafta Hafta Hafta Hafta Ay Hafta Hafta
Hukuk)
SULH
(Basit
2 2 1 2 2 1 2 1
Yarglama --- ---
Hafta Hafta Hafta Hafta Hafta Ay Hafta Hafta
Usulne tabi
davalar)
2 2 1 2 2 1
8 8 --- 8
Hafta Hafta Hafta Hafta Hafta Hafta
2 2 1 2 1
CRA - Hukuk --- 10 10 --- ---
Hafta Hafta Ay Hafta Hafta
CRA - Ceza Duruma Duruma --- 7 7 --- --- 7 7 7
CEZA
7
(Ar Ceza,
(5271
Asliye Ceza, Duruma Duruma --- 7 7 7 7 7 7
m.291
Sulh Ceza, Fikri
f.2)
Ceza)
tiraz veya Temyiz Tashih i Karar

DAR YARGI 2
30 7 7
(dare, Vergi) Hafta
755
--- 30 30 --- 15 30
756
BLGE ADLYE MAHKEMELER KURULDUUNDA SINIRLAR
YILLAR 2009 2010 2011 2012 2013 2014
1.540,00
Hukuk Mahkemeleri
01.10.2011den
stinaf / Kesinlik 1.400,00 1.430,00 1.500,00 1.500,00 1.500,00
sonra
1086 mlga m.426A ve ek m.4, 6100 m.341
1.500,00
7.780,00
Hukuk Mahkemeleri
01.10.2011den
Temyiz / Kesinlik 7.080,00 7.230,00 25.000,00 25.000,00 25.000,00
sonra
1086 mlga m.428 ve ek m.4, 6100 m.362
25.000,00
15.620,00
Temyizde Duruma 01.10.2011den
14.200,00 14.510,00 60.000,00 60.000,00 60.000,00
1086 mlga m.438 ve Ek m.4, 6100 m.369 sonra
60.000,00
cra Mahkemeleri stinaf / Kesinlik

2004 m.363 ve ek m.1, 01.04.2005 tarihinde yrrle giren
1.400,00 1.430,00 1.540,00 1.690,00 1.820,00 1.890,00
5311 sayl kanunun 24. maddesiyle istinaf snr (2005 yl
iin) 1.000TL olarak belirlenmitir.
cra Mahkemeleri Temyiz / Kesinlik

2004 m.364 ve ek m.1, 01.04.2005 tarihinde yrrle giren
14.200,00 14.510,00 15.620,00 17.220,00 18.560,00 19.280,00
5311 sayl kanunun 25. maddesiyle temyiz snr (2005 yl
iin) 10.000TL olarak belirlenmitir.
Mahkemeleri stinaf / Kesinlik

1.000,00 1.000,00 1.000,00 1.000,00 1.000,00 1.000,00
(5521 m.8)
Mahkemeleri Temyiz / Kesinlik

5.000,00 5.000,00 5.000,00 5.000,00 5.000,00 5.000,00
(5521 m.8)
BLGE ADLYE MAHKEMELER KURULDUUNDA SINIRLAR
dari Yargda (dare ve Vergi) Tek Hkimle/Kurul halinde
9.230,00
Grlme, tiraz/Temyiz ve Durua steme snr
05.07.2012den
2576 m.7 ve ek m.1, 2577 m.17, 45, 47 ve ek m.1, 05.07.2012 7.630,00 7.790,00 8.380,00 26.950,00 28.000,00
sonra
yrrlk tarihli 6352 sayl kanun m.50 ve m.55 ile snr (2012
25.000,00
yl iin) 25.000TL olarak belirlenmitir.
Yararl Bilgiler
Tketici Hakem Heyetleri Kararlarnn balayc veya delil

936,97 938,75 1.031,87 1.161,67 1.191,52 1.272,19
olmasna ilikin snr 4077 m.22
Grev Bykehirlerde Tketici l veya le Hakem Heyetleri

2.446,03 2.450,67 2.693,78 3.032,65 3.110,58 3.321,17
Tk. Sor. Hak. Yn. m.5
590,00
Senetle / Tankla spat
540,00 550,00 01.10.2011den 2.500,00 2.500,00 2.500,00
1086 m.288 ve ek m.4, 6100 m.200
sonra 2.500,00
Yllk Kdem Tazminat Tavan Miktar 2.260,05 2.427,04 2.623,23 2.917,27 3.129,25 3.429,44
lk alt ay ve Son alt ay 2.365,16 2.517,01 2.731,85 3.033,98 3.254,44
7.780,00 Parasal deere Parasal deere Parasal deere

Grev - Sulh / Asliye 01.10.2011den sahip davalar, sahip davalar, sahip davalar,
7.080,00 7.230,00
1086 m.8 ve ek m.4, 6100 m.4 sonra Asliye Hukukta Asliye Hukuk- Asliye Hukuk-
Asliye Hukuk alr. ta alr. ta alr.
10.000,00
Ceza Mahkemeleri para cezalar Blge Adliye
stinaf / Kesinlik snr Beraat> 10.000,00 10.000,00 10.000,00 10.000,00 10.000,00 mahkemeleri
1412 m.305, 5320 m.8, Anayasa mahkem- kurulduunda
esinin 2006/65 Esas 2009/114 Karar sayl 500 gn
23.07.2009 tarihli karar, 5320 sayl kanunun
14.04.2011 tarihinde yrrle giren geici 2. 2.000,00 Snr yok
maddesi, 5271 m.272 Mahkmi- 07.10.2010den 14.04.2011den
2.000,00 2.000,00 3.000,00 3.000,00
yet> sonra sonra
Snr yok 3.000,00
2.000,00
dari para cezalarna kar bavuru zerine
14.04.2011den
Sulh Ceza mahkemesi tiraz / Kesinlik snr 2.000,00 2.000,00 2.000,00 3.000,00 3.000,00
sonra
5326 m.28 f.10, 6217 m.27
757
3.000,00
6100 ve 5521 sayl kanunlarda parasal snrlarn arttrlaca ynnde bir dzenleme olmadndan bu kanunlardaki snrlar yrrlk tarihinden sonraki seneler iin de aynen uygulanr. 1086,
2004, 2576 ve 2577 sayl kanunlardaki snrlar ise, her yl iin ilan edilen Yeniden Deerleme Oranna gre belirlenir. On liray amayan ksurlar dikkate alnmaz. Tketici Hakem heyetine
ilikin snrlar ise, her sene Sanayi Bakanl tarafndan tespit edilmektedir.
Hazrlayan
01.01.2014 FAZ TABLOSU Bayrampaa Belediyesi
Hukuk leri Mdrl
Faizler, oran asndan Yasal Faiz ve Akdi Faiz olmak zere ikiye
ayrlrlar. Yasal faiz oranlar, her alacan mahiyetine gre mevzuatn belirl-
edii oranlardr. (6098 m.88 f.1, 3095 m.4, 6098 m.120 f.1, 6102 m.9) Ma-
hiyeti ak olmayan alacaklarda faiz oran kanuni (adi) faize gre belirlenir.
(rnein 2004 m.118) Akdi faiz oran ise szlemeyle belirlenir. Faizler, tr
olarak ise Anapara faizi ve Temerrt Faizi olmak zere ikiye ayrlrlar.
Anapara faizi, borlu henz temerrde dmeden denmesi gereken faizdir.
Szleme uyarnca alacaklya ait parann faiz geliri elde etmek amacyla
dn verilmesi veya herhangi bir ekilde borluda kalmas zerine faiz
denmesi ngrlm ise anapara faizinden sz edilir. (rnein 6098 m.193
b.1, m.217 f.1 b.1, m.234, m.229 f.1 b.1, m.387 f.2, m.529 f.1, m.538 f.1,
m.627 f.2, 6102 m.20) Anapara faizi, genellikle kredili, taksitli, vadeli vs.
szlemelerde vade fark ad altnda alnr. Borlu temerrde dtnde
ise ayrca temerrt faizi alnr. Anapara faizi temerrt halinde anapara ha-
lini alr ve dolaysyla temerrt halinde anapara saylan anapara faizi zerin-
den ayrca temerrt faizi iletilir. Gerek anapara faizi ve gerek temerrt faizi
srecinde, ileyen faizin belirli bir sre sonra anaparaya katlaca ve oluan
yeni anapara zerinden faiz iletilmesine devam edilecei kararlatrlamaz.
(3095 m.3, 6098 m.121 ve m.388 f.3) Szlemeyle kararlatrlm olsa bile
faize faiz iletilmesi geersizdir. stisna olarak cari hesap szlemelerinde ve
ayrca iki tarafn tacir olduu dn (karz) szlemelerinde sadece anapara
srecinde aydan aa olmamak zere faize faiz iletilmesi kararlatrla-
bilir. (6102 m.8 f.2) Faiz balangc temerrt tarihi olan alacaklarda temer-
rtten nceki dneme ilikin faiz iletilemez.
Trk Borlar kanununa ve Trk Ticaret Kanununa gre gerek

adi alacaklarda ve gerek ticari alacaklarda denmesi gereken anapara
faizlerinde kanuni (adi) faiz oran uygulanr. (3095 m.1, 6098 m.88 f.1,
6102 m.9) Gnmzde yllk kanuni (adi) faiz oran %9dur. Dier alacak-
larda ise ilgili mevzuatn belirledii oranlar anapara faizi oran olarak uy-
gulanr. (6098 m.88 f.1) Temerrt faizi ise alacan mahiyetine gre belirle-
nir; Adi alacaklarda kanuni (adi) faiz oran temerrt faizi olarak uygulanr.
(3095 m.2 f.1) Ticari alacaklarda ise ticari faiz oran temerrt faizi olarak
uygulanr. (3095 m.2 f.2, 6102 m.9) Gnmzde yllk ticari faiz oran
%11,75dir. Taraflardan biri iin ticari i saylan veya tacire kar haksz
fiil saylan veya tacirin sebepsiz zenginlemesi saylan ilemlerde temerrt
halinde ticari faiz uygulanr. Ticari iletmeler aras mal ve hizmet tedariki
amacyla yaplan ve iki tarafn tacir olduu ticari ilemlerde kanundan veya
szlemeden kaynakl borcu demede temerrde den borlunun deye-
cei en dk ticari faiz oran ise, normal ticari faiz oranndan en az %8 faz-
la olmak kouluyla Merkez bankas tarafndan belirlenir. (6102 m.1530 f.2
Yararl Bilgiler 759
f.6 f.7). Adi ve ticari alacaklar dnda dier alacaklarda ise ilgili mevzuatn be-
lirledii oranlar temerrt faizi olarak uygulanr. (3095 m.4, 6098 m.120 f.1)
Anapara faizi oran ile temerrt faizi oran szlemeyle farkl oranlarda
belirlenebilir. Adi alacaklarda szlemeyle belirlenen akdi anapara faizi or-
an kanuni (adi) faiz orannn %50 fazlasn aamaz, szlemeyle belirlenen
temerrt faizi oran ise kanuni (adi) faiz orannn %100 fazlasn aamaz.
(6098 m.88 f.2, 6098 m.120 f.2) Kanuni faizin %9 olarak uyguland
gnmzde adi alacaklarda szlemeyle belirlenen anapara faizi (%9x1,5)
%13,3 orann, szlemeyle belirlenen temerrt faizi ise (%9x2) %18 orann
aamaz. Ticari ilerde ise gerek anapara faizi oran ve gerek temerrt faizi
oran serbeste belirlenebilir. (6102 m.8 f.1) Taraflardan biri iin ticari i
saylan szlemelerde de gerek anapara faizi oran ve gerek temerrt faizi
oran serbeste belirlenebilir. (6102 m.19 b.2) Tketicinin korunmasna il-
ikin hkmler sakldr. (6102 m.8 f.3) Adi ve ticari alacaklar dnda ya-
banc para gibi dier alacak trlerinde mevzuatta bir snrlama yoktur.
Taksitli tanr sat, tketici kredisi, konut finansman vs. gibi alcnn
tketici sayld ve satcnn ticari faaliyeti kapsamnda yaplan taksitli s-
zlemelerde ise; anapara faizi kanuni (adi) faizin en fazla %50 fazlas, temer-
rt faizi ise yasaya gre uygulanan veya szlemeyle belirlenen anapara faiz-
inin (deiken faizli konut finansman szlemelerinde cari faiz orannn)
en fazla %30 fazlas olarak kararlatrlabilir. (6098 m.253, 4077 m.6/A f.2
b.d, 4077 m.10 f.2 b.f, 4077 m.10/B f.15 b.i). Bu durumda yllk anapara
faizi oran (%9x1,5) %13,5 olarak belirlendiinde, yllk temerrt faizi or-
an da en fazla (%13,5x1,3) %17,55 olarak belirlenebilir. Tketiciye ynelik
pein satmlarda temerrt halinde %30 snrlamas uygulanmaz. 6098 ve
4077 sayl kanunlardaki snrlamalar, kredi kartlar faizinde de uygulan-
maz. (5464 m.26 f.6) Kredi kartlarnda Merkez bankasnn belirledii ve
ilan ettii azami akdi anapara faizi ile azami akdi temerrt faizi oranlar
alamaz. Tketici ilemi saylmayan ticari kredilerde de hem anapara faizi
oran ve hem temerrt faizi oran szlemeyle serbeste belirlenebilir.
Szlemede anapara faizi oran belirlenmi ancak temerrt faizi oran

belirlenmemi ise ve anapara faizi oran da mevzuatn alacak iin dzen-
ledii temerrt faizi oranndan fazla ise, bu durumda anapara faizi oran
temerrt faizi oran olarak da uygulanr. (3095 m.2 f.3, 6098 m.120 f.3)
rnein adi bir alacakta szlemeyle anapara faizi oran (%9x1,5) %13,5
olarak belirlenmi ancak temerrt faizi oran belirlenmemi ise, temerrt
halinde artk %9 deil %13,5 oran uygulanr. Zira anapara faizi kanuni
(adi) faizden yksektir. Ticari bir alacakta szlemeyle anapara faizi oran
(%9x1,5) %13,5 olarak belirlenmi ancak temerrt faizi oran belirlenmemi
ise, temerrt halinde artk ticari temerrt faizi oran olan %11,75 deil an-
apara faizi olarak kararlatrlan %13,5 oran uygulanr. Zira anapara faizi
oran normalde uygulanmas gereken ticari faiz oranndan yksektir.
UYGULANDII RNEK ALACAKLAR
FAZLER ZAMANAIMI BALANGICI ZAMANAIMI SRES ORANLAR HESAPLAMALAR DNEMLER VE ORANLAR
760
FAZ BALANGICI
Faiz balang tarihi esas alnar-

ak birer yllk devreler oluturulur.
lgili alacaklarda bankalarn alm bir yl Faiz balang tarihi rnein mays
vadeli mevduat hesabna dedii en yk- aynn on sekizi ise oluturulan tm
sek faiz oran uygulanr. Alacakl, hangi yllk devirlerin balang tarihi de her
bankann mevduat faizi oran yksek ise mays aynn on sekizi olur. Her bir devre uygulanacak
Kdem tazminat: Kdem tazminat alacann tm
o bankann orann uygular. Bankalarn Her bir devirde devir balang tari- oran, devir balang tarihinde
iin fesih tarihi10 ylFesih tarihi / Fazla mesai
kamu bankas olmas zorunlu deildir. hinde bankalarca uygulanan en yk- en yksek mevduat faizi veren
creti: Her gnn fazla mesaisi iin iin yapld
gn5 ylverenin temerrde drld tarih Fiili uygulamada gerek alacakllar ve gerek sek mevduat faizi oran, asl alacaa bankadan sorulur.
AZAM
icra daireleri Merkez Bankasnn Web si- devir sonuna dek uygulanr. Devir
MEVDUAT Bayram ve Genel tatil creti: Her gnn fazla me-
tesinde ilan ettii azami mevduat faizi balang tarihlerinin tekabl et- TCMB tarafndan yaynlanan
FAZ saisi iin iin yapld gn5 yl verenin temer-
oranlarn uygulamaktadrlar. Geekte medii ara dnemlerde mevduat faizi Azami Mevduat Faizi Oranlar:
rde drld tarih / Hafta tatili: Her gnn oranlarndaki artlar veya azalmalar
4857 m. Merkez Bankasnn web sitesinde ilan et-
fazla mesaisi iin iin yapld gn5 yl verenin dikkate alnmazlar. 02.06.2009-04.10.2010 % 23
34, 1475 tii azami mevduat faizi oranlar, bankal-
temerrde drld tarih / Aylk cret: Her 05.10.2010-13.10.2010 % 20
m.14 arn fiilen uygulad oranlar deillerdir, Faiz balang tarihinden deme tari-
aylk cret iin ay sonu5 yl verenin temerrde 14.10.2010-20.10.2010 % 19
bankalarca uyulmas gereken azami snr- hine dek ka devir getii ve her devre
drld tarih / kramiye, yol, yemek vs. gibi 21.10.2010-13.01.2011 % 18
lardr. Faiz oranna itiraz edildii takdirde ait faiz oran belirlenir. Devir kesirleri
yardmlar: Her yardm iin yardm tarihi5 yl ve- 14.01.2011-20.04.2011 % 17
mahkemeler, taraflarn bildirdii bankal- ise gnlk olarak hesaplanr. Kesirli
renin temerrde drld tarih 21.04.2011- % 18
ardan fiilen uyguladklar YILLIK mevduat olan (tam olmayan) devirde ka gn
faiz oranlarn sormaktadrlar ve sunulan gecikme olduu belirlenir ve devre ait
en yksek orana gre faize hkmetmek- YILLIK faiz orannn gnlerin toplam-
tedirler. na karlk gelen oran bulunur. Geen
her devir iin bulunan faiz oranlar to-
planr ve asl alacaa uygulanr.
letme kredisi veren bankalarnn iletme

Kanuni iilik alacaklar dnda kalp Toplu i s-
kredilerinde temerrt tarihi itibaryla
zlemesinden kaynakl ilave ayni ve nakdi alacak-
uygulad YILLIK en yksek faiz oran uy-
lar iin uygulanr. rnein asgari cret miktar iin
gulanr. Faiz oran dava konusu yapld
azami mevduat faizi, asgari creti geen miktar
takdirde, taraflarn bildirdii bankalardan
iin azami iletme kredisi faizi uygulanr. rnein
AZAM faiz balang tarihinde uygulanan yllk en
fazla alma cretlerinin %50ye kadar olan mik-
LETME yksek iletme kredisi faiz oranlar soru- Her bir devre uygulanacak oran,
tarna azami mevduat faizi, %50yi aan miktarlar-
KREDS lur. Kanun bankalarn kamu bankas ol- devir balang tarihinde en yk-
na iletme kredisi faizi uygulanr.
FAZ masn zorunlu klmamtr. Ancak bankal- Azami mevduat faizi gibi hesaplanr. sek iletme kredisi faizi veren
Zamanam balangc, zamanam sresi ve faiz arn Trkiye Halk Bankas, Snai Kalknma bankadan sorulur.
2822 balang tarihi normal ii alacaklarnda olduu Bankas, Trkiye Kalknma bankas gibi
m.61 gibidir. iletme kredisi veren kamu bankalar ol-
i sendikas aidat mas gerektii eklinde Yargtay itihatlar
vardr. Merkez bankasndan sorulmas
Her ay aidat iin ayr olarak her ay sonu5 ylTop-
gerektiini syleyen Yargtay kararlar da
lu szlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa ive-
bulunmaktadr. (Yargtay 9. E:1998/3831
renin temerrde drld tarih
K:1998/3093 T:03.03.1998)
FAZ BALANGICI
Her ayn alaca iin ayr olarak AYLIK

oran zerinden AYLIK faiz hesaplanr.
Ay kesirleri ise gnlk olarak hesap-
lanr. Geen her aya uygulanacak faiz
oran, ayn iinde bulunduu dneme
Vergi, resim, har, prim, aidat vs. tm kamu gre belirlenir.
alacaklar Dnemler Ve AYLIK Oranlar
Faiz balang tarihi esas alnar-
Tahakkuk tarihini takip eden ylbandan itibaren akAYLIK devreler oluturulur. Faiz
KAMU 09.07.1998-20.01.2000 % 12
5 yl iinde tebli edilmeyen veya tebli edilmesine 6183 Sayl Amme Alacaklarnn Tahsili balang tarihi rnein ayn on sekizi
FAZ 21.01.2000-01.12.2002 % 6
ramen vade tarihini takip eden ylbandan iti- Usul Hakknda kanunun 51. maddesi uy- ise oluturulan tm aylk devirlerin
02.12.2000-28.03.2001 % 5
baren 5 yl iinde ilem yaplmayan alacaklar zam- arnca kamu alacaklar ile Anayasann 46/ balang tarihi de her ayn on sekizi
6183 29.03.2001-30.01.2002 % 10
Yararl Bilgiler
anamna urar. (213 sayl kanun m.114, 6183 son fkrasna gre kamulatrma alacak- olur.
m.51, 31.01.2002-11.11.2003 % 7
sayl kanun m.102) larna uygulanacak olan gecikme zamm Faiz balang tarihinden deme tar-
Anayasa 12.11.2003-01.03.2005 % 4
oranlar Bakanlar Kurulu kararyla tespit ihine dek ka aylk devir getii ve
m.46/ Tahakkuk veya Vade tarihi5 ylVade tarihi 02.03.2005-20.04.2006 % 3
edilir. geen her aylk devre ait faiz oran be-
son Kamulatrma bedeli 21.04.2006-18.11.2009 % 2,5
lirlenir. Devir kesirleri ise gnlk olar- 19.11.2009-19.10.2010 % 1,95
Mlkiyetin idareye devri tarihi10 ylMlkiyetin ak hesaplanr. Kesirli olan (tam olma- 19.10.2010- % 1,4
idareye devri tarihi yan) devirde ka gn gecikme olduu
belirlenir ve aya ait AYLIK faiz orannn
gnlerin toplamna karlk gelen or-
an bulunur. Geen her aylk devir iin
bulunan faiz oranlar toplanr ve asl
alacaa uygulanr.
TECL Vergi, resim, ikmalen tarhiyata dayanan tapu Tecil edilecek alacak miktar ve vade
FAZ harlar, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme tarihi belirlenir. Daha sonra alacan
masraf, vergi cezas, para cezas ve gecikme zam- ka takside blnecei ve her bir tak- Dnemler Ve YILLIK Oranlar
2577 Tecil faizi oranlar Maliye bakanl
m, tecile konu olan kamu alacaklardr. (213 m.112 sitin deme tarihi belirlenir. Her taksit
m.28 tarafndan yllk oran olarak belirlenmek- 28.04.2006-20.11.2009 % 24
f.4, 6183 m.48 iin vadeden itibaren deme tarihine
f.6, 213 tedir. 21.11.2009-20.10.2010 % 19
Tam yarg ve vergi davalarnda hkmedilen me- dek ka DNEM getii ve her bir
m.112 21.10.2010- % 12
blan idarece hak sahibine ge denmesi duru- dnemde de ka GN getii bulunur.
f.4, 6183
m.48 munda da tecil faizi uygulanr. (2577 m.28 f.6,) Kanuni faiz gibi hesaplanr.
Azami mevduat faizi gibi oluturu-

Alacakl, hangi bankann yabanc para lan yllk devirlere gre hesap yapl-
Yabanc para borcu ihtiva eden kambiyo evraklar mevduat faizi oran yksek ise o bankann maldr.
(ek, bono, polie) orann uygular. Bankalarn kamu bankas cra takiplerinde takip veya deme
Vade tarihi3 ylVade tarihi olmas zorunludur. gn kurlarndan hangisinin talep
YABANCI
Fiili uygulamada gerek alacakllar ve gerek edildii de belirtilir. deme gn kuru Her bir devre uygulanacak
PARA Yabanc para zerinden yaplan szlemeler
icra daireleri Merkez Bankasnn Web tercih edildiinde takip alaca ya- oran, devir balang tarihinde
FAZ Szlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa sitesinde ilan ettii oranlar uygulamak- banc para alaca olarak deerlendi- ilgili yabanc para iin en yksek
borlunun temerrde drld tarih10 ylS- tadrlar. Ancak faiz oranna itiraz edildii rilir ve asl alacaa en yksek yabanc mevduat faizi veren kamu
3095 zlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa borlunun takdirde mahkemeler, taraflarn bildirdii mevduat faizi uygulanr. Takip gn bankasndan sorulur.
m.4a temerrde drld tarih kamu bankalarndan fiilen uyguladklar kuru tercih edildii veya tercih yapl-
(cra takiplerinde yabanc para ile birlikte o gnn YILLIK mevduat faiz oranlarn sormak- mad takdirde Trk lirasna evrilen
Trk paras karlnn yazlmas zorunludur.) tadrlar ve sunulan en yksek orana gre alacaa ticari faiz uygulanr. (Yargtay
faize hkmetmektedirler. 12. HD, E:2006/12270 K:2006/15287
761
T:11.07.2006)
AYLIK ORAN ZERNDEN AYLIK FAZ HESAPLAMA: Faiz = Anapara x Dnem Ay Says x Dnem Aylk Faiz Oran / 100 AYLIK ORAN ZERNDEN GNLK FAZ HESAPLAMA: Faiz = Anapara x Dnem
Gn Says x Dnem Aylk Faiz Oran / 3000
FAZ BALANGICI
29.04.1926 tarihinde yrrle giren 818

sayl Borlar kanunun 72. maddesi, yllk
Adi alacak szlemeleri
762
faiz orann %5 olarak belirlemitir. 22 mart
Szlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa 1303 tarihli Mrabaha nizamnamesi de, adi
borlunun temerrde drld tarih10 ylS- alacaklarda szlemeyle yllk faiz orannn
zlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa borlunun %9a kadar artrlabileceini dzenlemitir.
temerrde drld tarih
hbar tazminat sayl yasann 5. maddesi, Borlar kanunun-
Fesih tarihi10 yl verenin temerrde da ve Ticaret kanununda faiz oranlarn
drld tarih dzenleyen hkmleri ve ayrca Mrabaha
Yllk izin creti nizamnamesini yrrlkten kaldrm, ayn
Yllk izin creti alacann tm iin fesih tarihi 5 yasann 1. maddesi ise, kanuni faiz orann Her dnem iin ayr olarak YILLIK oran
yl verenin temerrde drld tarih %30 olarak belirlemi, ancak Bakanlar zerinden GNLK faiz hesaplanr.
Kuruluna bu oran yzde seksenine kadar Faiz balang tarihinden itibaren
Haksz fiil maddi ve manevi tazminat
artrma veya indirme yetkisi de vermitir. deme tarihine dek geen sre iinde
renme tarihi2 yl her durumda olaydan itibaren 1997/9807 sayl bakanlar kurulu karar ile bulunan her dnem iin ayr faiz hes-
10 yl veya ceza zamanamOlay tarihi 01.01.1998-31.12.1999 dnemi kanuni faiz aplanmaldr.
Tam yarg davas oran %50 olarak uygulanmtr. Faiz balang tarihinden itibaren
Hizmet kusurunu renme tarihi1 yl ve her Dnemler Ve YILLIK Oranlar
3095 sayl yasann 1. maddesi, 18.12.1999 deme tarihine dek geen sre
durumda 5 ylTemerrt tarihi tarihli 4489 sayl yasann 1. maddesi ile iinde bulunan her dnemde ka gn 29.04.1926-19.12.1984 % 5
veren kt niyet tazminat deitirilmi, buna gre Merkez Bankasnn gecikme olduu belirlenir, daha sonra 19.12.1984-31.12.1997 % 30
KANUN Fesih tarihi10 yl Borlunun temerrde nceki yln 31 Aralk gn ksa vadeli kredi dneme ait YILLIK faiz orannn gn- 01.01.1998-31.12.1999 % 50
(AD) drld tarih ilemlerinde uygulad Reeskont oran, lerin toplamna karlk gelen oran 01.01.2000-30.06.2002 % 60
FAZ sonraki yl iin kanuni faiz oran olarak bulunur, daha sonra her dnem iin
Sebepsiz zenginleme 01.07.2002-30.06.2003 % 55
belirlenmitir. 30 Haziran gn uygulanan bulunan faiz oranlar toplanr ve asl
renme tarihi2 yl her durumda zenginleme 01.07.2003-31.12.2003 % 50
3095 m.1 reeskont oran eer nceki yln 31 Aralk alacaa uygulanr.
tarihinden itibaren 10 ylZenginleme tarihi 01.01.2004-30.06.2004 % 43
gn uygulanan reeskont oranndan be Yllk oran zerinden gnlk faiz hes-
(Zenginleen iyi niyetli ise faiz balangc borlunun 01.07.2004-30.04.2005 % 38
puan az veya fazla ise, bu durumda yl iki aplanrken yln 360 gn ya da 365 gn
temerrde drld tarihtir) 01.05.2005-31.12.2005 % 12
dneme blnm, yln ikinci yarsnda 30 olarak kabul edilmesi konusunda bir- 01.01.2006- %9
Gazeteci ve Denizci kdem tazminat haziran tarihindeki reeskont oran geerli birinden farkl kararlar bulunmaktadr.
Fesih tarihi10 ylTemerrt tarihi olmutur. Reeskont orannn uyguland Genel teamlde bir ayn 30 gn kabul
srete yllk veya yarm yllk dnemler sz edilmesi yln 360 gn kabul edilmesini
kazas maddi ve manevi tazminat
konusu olmutur. gerektirmitir. Yln 360 gn kabul
Kaza tarihi10 ylKaza tarihi
3095 sayl yasann 1. maddesi, 5335 sayl edilmesi halinde aadaki formlde
Kira ve Ecrimisil yasann 14. maddesi ile 30.04.2005 tarihin- 36500 (365 x 100) olan paydann 36000
Her ay iin ayr olarak ay sonu5 yl Borlunun den geerli olmak zere tekrar deitirilm- (360 x 100) yaplmas gerekmektedir.
temerrde drld tarih i, 01.05.2005 tarihinden itibaren uygul-
Kamu zarar alaca anmak zere kanuni faiz oran yllk % 12
Zarar tarihini takip eden yln ba10 ylZarar olarak belirlenmi, Bakanlar kurulu da bu
tarihi oran yzde onuna kadar indirmeye veya iki
katna karmaya veya kanuni faiz orann
Tketiciye ynelik sat dolaysyla satcnn alaca
aylk olarak belirlemeye yetkili klnmtr.
Szlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa Bu tarihten itibaren artk reeskont oran
borlunun temerrde drld tarih5 ylS- dikkate alnmamtr.
zlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa borlunun
2005/9831 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile
temerrde drld tarih
01.01.2006 tarihinden itibaren kanuni faiz
oran yllk %9 olarak belirlenmitir.
TECL FAZ HESAPLAMA: Faiz= Taksit Asl Alaca x Dnem Gn Says x Dnem Yllk Faiz Oran / 36000 YILLIK ORAN ZERNDEN GNLK FAZ HESAPLAMA: Faiz = Anapara x Dnem Gn Says x Dnem Yllk Faiz Oran / 36500
FAZ BALANGICI
6762 sayl Trk Ticaret kanunun 9. madde-

Aksi bir oran kararlatrlmad srece tm ticari si, ticari faiz orannn belirlenmesinde 818
ilerde; temerrtten nce anapara faizi denmesi sayl Borlar kanunun 72. maddesine atf
gerekiyor ise kanuni faiz oran, temerrt halinde yapmtr.
ise ticari faiz oran uygulanr. 3095 sayl kanunun 1. maddesi, kanuni
Ticari szlemeler faiz olarak belirlenen sabit orann gerek
Yararl Bilgiler
Szlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa adi alacaklarda ve gerek ticari alacaklarda
borlunun temerrde drld tarih10 yl uygulanacan, ancak reeskont orannn Her dnem iin ayr olarak YILLIK oran
(inaat ve imalat ileri gibi baz szlemelerde kanuni faiz oranndan yksek olmas zerinden GNLK faiz hesaplanr.
5 yl)Szlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa halinde ticari faiz orannn reeskont oran-
na gre belirleneceini dzenlenmi idi. Kanuni faiz gibi hesaplanr.
borlunun temerrde drld tarih Dnemler Ve YILLIK Oranlar
Ayn kanunun 2. maddesinde 4489 sayl Ticari Faiz tabiri, 4489 sayl kanunla
Tacirin sebepsiz zenginlemesi deiiklik yaplmadan nce 3095 sayl
yasa ile yaplan deiiklikle, artk reeskont
rnein bankann szleme olmakszn mteri orannn kanuni (adi) faiz oran saylaca, Kanuni Faiz ve Temerrt Faizine likin 19.12.1984-31.12.1997 % 30
hesabndan kesinti yapmas, tacirin sebepsiz dolaysyla reeskont orannn hem adi kanunun 1/1. maddesine gre belir- 01.01.1998-31.12.1999 % 50
zenginlemesi saylr. alacaklarda ve ticari alacaklarda uygulan- lenecek yasal faiz orann ifade etme- 01.01.2000-30.06.2002 %70
renme tarihi2 yl her durumda ilem tarihinden aca, ancak avans faiz orannn reeskont kteydi. (Yargtay HGK E:1997/11-278 01.07.2002-30.06.2003 %64
itibaren 10 yllem tarihi (kanuni) faiz oranndan fazla olmas duru- K:1997/529 T:11.6.1997) Deiikliin 01.07.2003-31.12.2003 %57
munda avans faiz orannn ticari faiz oran yrrle girdii 01.01.2000 tarihin- 01.01.2004-30.06.2004 %48
TCAR Tacirin ticari iine veya ticari itibarna ynelik
olarak uygulanaca dzenlenmitir. 5335 den nce dava dilekesinde ticari faiz 01.07.2004-30.04.2005 % 42
TEMERRT haksz fiiller
sayl yasa ile yaplan deiiklikle ise sa- talep edilmi ancak oran belirtilmemi 01.05.2005-30.06.2005 % 42
FAZ rnein kaak elektrik kullanma, tacire kar
dece kanuni faiz orannn belirlenmesinde ise mahkemece kanuni (adi) faize hk- 01.07.2005-31.12.2005 % 30
haksz fiil saylr. 01.01.2006-31.12.2006 % 25
3095 m.2/2 reeskont oranndan vazgeilmitir, 4489 medilirdi. Deiikliin yrrle gird-
renme tarihi2 yl her durumda olaydan itibaren ii 01.01.2000 tarihinden sonra ise, 01.01.2007-31.12.2007 % 29
sayl kanunun ticari faize ilikin getirdii
10 yl veya ceza zamanamOlay tarihi ticari faiz tabiri, 3095 sayl kanunun 01.01.2008-30.06.2009 % 27
hkmler halen yrrlktedir.
Kambiyo evraklar (ek, bono, polie) 2/2. maddesinde aklanan avans faiz 01.07.2009-31.12.2009 % 19
Ticari faiz uygulamalarnda dnemler ve 01.01.2010-31.12.2010 % 16
Vade tarihi3 ylVade tarihi oranlar YILLIK veya YARIM YILLIK olarak orann ifade etmektedir. (Yargtay
11.HD, E:2004/2192 K:2004/3206 01.01.2011-31.12.2011 % 15
Fikri haklar belirlenir.
T:29.03.2004) Deiikliin yrrle 01.01.2012-31.12.2012 % 17,75
renme tarihi2 yl her durumda olaydan itibaren Merkez Bankasnn yaynlad avans faizi 01.01.2013-31.12.2013 % 13,75
girdii 01.01.2000 tarihinden son-
10 yl veya ceza zamanamOlay tarihi oranlarna 31 Aralk ve 30 Haziran gn 01.01.2014- % 11,75
ra dava dilekesinde ticari faiz talep
Tketicinin iade alaca baklr. Avans faiz oran kanuni faiz or- edildii takdirde oran belirtilmese bile
(Yargtay 18.HD E:2010/19122 K:2011/11578 anndan fazla ise, bu durumda Merkez mahkemece ticari avans faizine hk-
T:18.07.2011) Bankasnn nceki yln 31 Aralk gn medilmektedir.
uygulad avans faiz oran sonraki yl iin
Ayp sonra ortaya ksa bile teslim tarihi2 yl
ticari faiz oran olarak uygulanr. 30 Haz-
Temerrt tarihi
iran tarihinde uygulanan avans faiz oran
Konutta ayp sonra ortaya ksa bile teslim tarihi5 bir nceki yln 31 aralk tarihinde uygu-
ylTemerrt tarihi lanan avans faiz oranndan 5 puan altta
Aypl mal ve hizmetten zarar tarihi3 yl ve 10 yl veya stte ise, bu durumda yl iki dneme
Temerrt tarihi blnr, 1 temmuz-31 aralk dnemi iin
30 hazirandaki avans faiz oran uygulanr.
763
FAZ BALANGICI
Ticari szlemeler
Szlemede deme gn tayin edilmi ise zam-
764
anam ve faiz balangc bu tarihtir.

Szlemede deme gn belirlenmemi ise; teslim-
den nce fatura gnderilmi ise teslimden itibaren,
teslimden sonra fatura gnderilmi ise faturann Ticari iletmeler aras mal ve hizmet te-
alnd tarihten itibaren, faturann alm tarihi bel- dariki amacyla yaplan ve iki tarafn tacir
li deil ise teslim tarihinden itibaren, kabul veya olduu ticari ilemlerde kanundan veya s-
TEDARK gzden geirme usul olan hallerde kabul veya zlemeden kaynakl borcu demede temer-
TEMERRT gzden geirmeden nce fatura gnderilmi ise ka- Dnemler Ve YILLIK Oranlar
rde den borlunun deyecei en dk Her dnem iin ayr olarak YILLIK oran
FAZ bul veya gzden geirmenin gerekletii tarihten ticari faiz oran, normal ticari temerrt zerinden GNLK faiz hesaplanr.
itibaren 30 gnlk srenin sonu, zamanam ve faiz 01.01.2013-31.12.2013 % 15
faizi oranndan en az %8 fazla olmak kou- Kanuni faiz gibi hesaplanr.
6102 balangcdr 01.01.2014- %12,75
luyla Merkez bankas tarafndan belirlenir.
m.1530
Burada bahsedilen 30 gnlk sreler yerine s- Merkez bankas, alacan tahsili masraflar
zlemeyle daha uzun sreler kararlatrlabilir. An- iin asgari giderim tutarn da belirlemek-
cak alacakl kk lekli iletme (KOB) ise veya tedir. (6102 m.1530/7)
alacakl tarm veya hayvan reticisi ise veya borlu
byk lekli iletme ise, teslim tarihinden veya
faturann alnd tarihten veya gzden geirme
ve kabul usulnn tamamland tarihten itibaren
60 gnlk sreden daha uzun sreler szlemeyle
kararlatrlamaz. Zamanam 10 yldr.

sayl kat mlkiyeti kanunun 20. maddesi,
Bina aidat Aidata YILLIK Yasal Faiz Orannn
kat maliklerinin ortak giderlere katlmn
Her ayn alaca iin ayr olarak AYLIK Uygulanaca Dnem
Her ay aidat iin ayr olarak her ayba5 yl dzenlemitir. demenin gecikmesi
gecikme faizi hesaplanr.
BNA GENEL Borlunun temerrde drld tarih halinde genel hkmlere gre kanuni faiz
Aidata YILLIK yasal faiz orannn uygu- 02.01.1965-13.04.1983
GDER uygulanmakta idi. Ayn kanunun 20. mad-
Aidat eklinde olmayp bir kerede denmesi karar lanaca dnem iin KANUN FAZ gibi
FAZ desinde 13.04.1983 tarih ve 2814 sayl
altna alnan bina ortak giderinde kanuni faiz uy- hesap yaplr. Aidata AYLIK Orann
kanunla deiiklik yaplm ve denmeyen
gulanr. Aidata AYLIK faiz orannn uygulan- Uygulanaca Dnemler
634 m.20 giderler iin aylk yzde on gecikme tazmi-
aca dnemler iin KAMU FAZ gibi
Karar tarihi10 yl Borlunun temerrde nat denecei dzenlenmitir. 28.11.2007
hesap yaplr. 13.04.1983-28.11.2007 % 10
drld tarih tarihinde yrrle giren 14.11.2007 tarihli
28.11.2007- %5
5711 sayl kanun ise, yzde onluk oran
yzde bee indirmitir.
Alacakl, hangi bankann yabanc para Azami mevduat faizi gibi oluturulan
Yabanc para borcu ihtiva eden kambiyo evraklar mevduat faizi oran yksek ise o bankann
(ek, bono, polie) yllk devirlere gre hesap yaplmaldr.
orann uygular. Bankalarn kamu bankas
olmas zorunludur. cra takiplerinde takip veya deme
Vade tarihi3 ylVade tarihi
YABANCI Fiili uygulamada gerek alacakllar ve gerek gn kurlarndan hangisinin talep Her bir devre uygulanacak oran,
Yabanc para zerinden yaplan szlemeler edildii de belirtilir. deme gn kuru
PARA icra daireleri Merkez Bankasnn Web devir balang tarihinde ilgili ya-
FAZ Szlemede ifa tarihi varsa bu tarih yoksa borlunun sitesinde ilan ettii oranlar uygulamak- tercih edildiinde takip alaca yabanc banc para iin en yksek mevdu-
temerrde drld tarih10 ylSzlemede ifa tadrlar. Ancak faiz oranna itiraz edildii para alaca olarak deerlendirilir ve at faizi veren kamu bankasndan
3095 m.4a tarihi varsa bu tarih yoksa borlunun temerrde takdirde mahkemeler, taraflarn bildirdii asl alacaa en yksek yabanc mevdu- sorulur.
drld tarih kamu bankalarndan fiilen uyguladklar at faizi uygulanr. Takip gn kuru
YILLIK mevduat faiz oranlarn sormak- tercih edildii veya tercih yaplmad
(cra takiplerinde yabanc para ile birlikte o gnn takdirde Trk lirasna evrilen alacaa
Trk paras karlnn yazlmas zorunludur.) tadrlar ve sunulan en yksek orana gre
faize hkmetmektedirler. ticari faiz uygulanr.
Hazrlayan: Bayrampaa Belediyesi
26.06.2013 KAMULATIRMASIZ ELATMA TABLO Hukuk leri Mdrl
Kamulatrmasz elatma kavram, 6830 sayl stimlk kanunun yrrle girdii 09.10.1956 tarihinden sonraki olaylar iin sz konusudur. Bu tarihten nceki elatmalar ise, 221 sayl kanun ile kamulatrlm saylmtr. Kamulatrmasz
elatmaya ilikin dzenlemeler, birikmi problemleri temizlemeye matuf af yasas grnmndedirler. Her bir dzenlemenin ilikin olduu dnem ile dzenlemenin yrrlk sresi farkllk arz eder. Aada kamulatrmasz elatmaya
ilikin dzenlemeler kolay anlalabilmesi iin tablo haline getirilmitir.
DZENLEME YRRLK DNEM DAVA SRE DEER HUKUK DURUM
09.10.1956 tarihinden nce idarece

Yararl Bilgiler
elatlan yerler, 221 sayl kanun ile ka-

mulatrlm saylmtr. Bu dneme
12.01.1961 tarihinden itibaren halen 09.10.1956 tarihinden 12.01.1961den itibaren 2 yl Fiili tahsis tarihindeki
-221 sayl kanun Bedel ait elatmalar iin yasann yrrle
yrrlktedir. nceki elatmalar hak drc sre deer
girdii 12.01.1961 tarihinden itibaren
2 yllk hak drc sre iinde
sadece bedel davas alabilir.
Meni Mdahale Sre yok
Bedel Sre yok

16.05.1956 tarihli itihad birletirme
kararlar, idarece yerine el atlan mlk
16.05.1956 tarihli sahibinin dilerse mdahalenin meni
-16.05.1956 tarihli 1956/1 Esas 1956/6 itihad birletirme davas aabileceini ve dilerse bedel
Karar sayl tihad birletirme karar kararlar, 09.10.1956 davas aabileceini, mlk sahibinin
16.05.1956 ile 5999 sayl yasann yrr- tarihinden sonraki bu davalardan birini tercih etmeye
Dava tarihindeki deer
le girdii 30.06.2010 tarihi aras elatmalarda aksini zorlanamayacan, ancak mlk
-16.05.1956 tarihli 1954/1 Esas 1956/7 dzenleyen kanun sahibinin bu davalardan sadece birini
Karar sayl itihad birletirme karar yrrlkte olmad Ecrimisil 5 yl zamanam aabileceini, bu davalarda zamana-
srece uygulanr mnn sz konusu olmadn, bedel
davalarnda dava tarihindeki deere
hkmedileceini dzenlemitir.
2942 sayl kanunun 38. maddesi,

16.05.1956 tarihli itihad birletirme
Meni Mdahale 20 yl hak drc sre kararlarn yrrlkten kaldrmam,
dolaysyla dava eitlerini
artrmam veya snrlandrmam,
09.10.1956 tarihi ile sadece hak drc sreyi dzenle-
2942 sayl kanunun 38. mi, ayrca mlk sahibi dnda zilyet
maddesini iptal eden ve miraslara da dava ama
2942 sayl kanunun 38. maddesinin hakk tanmtr. Anayasa mahkeme-
Anayasa mahkeme- Fiili tahsis tarihindeki
-2942 sayl kanunun 38. maddesi yrrle girdii 08.11.1983 tarihi ile sinin iptal
sinin 2002/112 Esas nitelikler dikkate
-16.05.1956 tarihli itihad birletirme Anayasa mahkemesinin bu kanunu Bedel 20 yl hak drc sre kararlarnn geriye yrmeyeceiil-
2003/33 Karar sayl alnarak dava tarihin- kesi gerei, 2942 sayl kanunun 38.
kararlar iptal eden kararnn yrrlk tarihi olan
ve 10.04.2003 tarihli deki deer maddesini iptal eden kararn yrrlk
04.11.2003 tarihi aras
kararnn yrrlk tarihi tarihi olan 04.11.2003 tarihinden
olan 04.11.2003 tarihi nceki kazanlm haklara uygulanma-
aras elatmalar s imkn bulunmamakta idi. Anayasa
Mahkemesinin iptal kararnn yrrlk
tarihine kadar ve ayrca dava tarihine
Ecrimisil 5 yl zamanam kadar 20 seneden fazla sre gemi
ise, davacnn her trl dava hakknn
decei benimsenmi idi.
765
26.06.2013 KAMULATIRMASIZ ELATMA TABLO Hazrlayan: Bayrampaa Belediyesi

Hukuk leri Mdrl
DZENLEME YRRLK DNEM DAVA SRE DEER
2942 sayl kanunun Meni M-

38. maddesini iptal Sre yok
dahale
eden Anayasa mah-
kemesinin 2002/112
-16.05.1956 Esas 2003/33 Karar 09.10.1956 Bedel Sre yok
tarihli itihad sayl ve 10.04.2003 ta- tarihinden Dava tarihin-
birletirme ka- rihli kararnn yrrlk sonraki deki deer
rarlar tarihi olan 04.11.2003 elatmalar
tarihi ile 5999 sayl
yasann yrrle Ecrimisil 5 yl zamanam
girdii 30.06.2010
tarihi aras
Sre yok ancak

uzlama mra-
Bedel caat yaplm
ise 3 aylk hak
5999 sayl kanunun drc sre
yrrle girdii
30.06.2010 tarihi ile
kanunun altnc fkra-
El koyma
snn ilk cmlesinde
tarihindeki
-5999 sayl ka- yer alan sadece 09.10.1956
nitelikler
nun (22.02.2012 kelimesini iptal eden ile
esas alna-
tarihli deiiklik- Anayasa mahkeme- 04.11.1983
rak idareye
ten nceki sinin 2010/83 Esas tarihi aras
mracaat
hali) 2012/169 Karar sayl elatmalar
tarihindeki
ve 01.11.2012 tarihli
deer
kararnn A/2a mad-
desinin yrrlk tarihi
olan 22.02.2013 tarihi
aras
Ecrimisil 5 yl zamanam
Yararl Bilgiler 767
HUKUK DURUM
* Kademeli normlar sralamasnda

itihad birletirme kararlar sonra gelirler. 2942 sayl Kamulatrma kanunun 38. maddesinin iptal
edilmesiyle kamulatrmasz elatmay dzenleyen bir kanun kalmadndan 16.05.1956 tarihli
itihad birletirme kararlar uygulanmaya balamtr.
**5999 Sayl Kanun, mdahalenin meni davasn ama imknn ortadan kaldrm, bununla birlik-
te bedel davalarnda 20 yllk hak drc sreyi de geriye dnk olarak kaldrm, hak drc
sreden dolay reddedilen bedel davalarnn tekrar almasn salam, ancak bedel davas amak
iin en nce idareye mracaat edilmesini art komu, bedele ilikin alacaa da ilama bal olsa
bile haciz yasa getirmi, buna karlk idareye ayn kamulatrmaya pay ayrr gibi kamulatrma-
sz elatmalar iin yllk bteden %2 pay ayrmasn ve demelerin sadece bu denekten yaplmasn
emretmitir.5999 sayl kanun, ayrca tescile ilikin yerel mahkeme kararnn kesin olduunu, be-
dele ilikin yerel mahkeme kararnn ise temyiz edilebilir olduunu, bedele ilikin yerel mahkeme
kararnn kesinlemese bile icra takibine konabileceini, alacaa da kanuni faizin uygulanacan
dzenlemitir.5999 sayl kanun, mracaat iin bir sre ngrmemi ancak mracaat var ise ses-
siz geen alt aylk srenin sonundan itibaren veya uyumazlk tutanann dzenlendii tarihten
itibaren dava hakkn aylk hak drc sre ile snrlandrmtr. Yargtay, idareye mracaat
etmeden direkt alan davada uzlamazlk iradesi ieren dava dilekesinin mracaat ve uzlamazlk
iradesi yerine geeceini, dava amadan nce idareye mracaat etmenin dava art saylmadn
ve dolaysyla bir sre snrlamasna tabi olmakszn direkt dava aabileceini karar altna almtr.
(Yargtay 5.HD, E:2011/967 K:2011/5754 T:31.03.2011, E:2011/17580 K:2011/20948 T:13.12.2011)
Ancak dava amadan idareye mracaat yaplm ise veya alan dava takipsizlikten dolay dm
ise aylk hak drc sre sz konusudur.

Hukuk leri Mdrl
Meni
Mda- Sre yok
Anayasa mahkeme- hale
sinin 2010/83 Esas
2012/169 Karar Sre yok ancak
-5999 sayl kanun uzlama mra- El koyma
sayl ve 01.11.2012
(22.02.2012 tarihli Bedel caat yaplm tarihindeki
tarihli kararnn 09.10.1956
deiiklikten sonraki ise 3 aylk hak nitelikler
A/2a maddesinin ile
hali) drc sre esas alna-
yrrlk tarihi olan 04.11.1983
-16.05.1956 tarihli rak idareye
22.02.2013 tarihi ile tarihi aras
itihad birletirme mracaat
6487 sayl kanunun elatmalar
kararlar tarihindeki
21. maddesinin
deer
yrrlk tarihi olan 5 yl zamana-
Ecrimisil
11.06.2013 tarihi m
aras
6111 sayl kanunun Sre yok ancak

geici 2. maddesinin uzlama mra-
yrrle girdii Bedel caat yaplm El koyma
25.02.2011 tarihi ise 3 aylk hak
-6111 sayl kanunun tarihindeki
ile Anayasa mah- drc sre
geici 2. maddesi 04.11.1983 nitelikler
kemesinin 2010/83
-5999 sayl kanun tarihinden esas alna-
Esas 2012/169 Karar
(22.02.2012 tarihli sonraki rak idareye
sayl ve 01.11.2012
deiiklikten nceki elatmalar mracaat
tarihli kararnn 5 yl zamana-
hali) Ecrimisil tarihindeki
A/2a maddesinin m deer
yrrlk tarihi olan
22.02.2013 tarihi
aras
Meni
Anayasa mahkeme- Mda- Sre yok
sinin 2010/83 Esas hale
2012/169 Karar
sayl ve 01.11.2012
-6111 sayl kanunun Sre yok ancak
tarihli kararnn El koyma
geici 2. maddesi uzlama mra-
A/2a maddesinin tarihindeki
-5999 sayl kanun Bedel caat yaplm
yrrlk tarihi olan 04.11.1983 nitelikler
(22.02.2012 tarihli ise 3 aylk hak
22.02.2013 tarihi ile tarihinden esas alna-
deiiklikten sonraki drc sre
2942 sayl kanunun sonraki rak idareye
hali)
6487 sayl kanunun elatmalar mracaat
-16.05.1956 tarihli
21. maddesiyle de- tarihindeki
itihad birletirme
iik geici 6. mad- deer
kararlar
desinin 13. fkrasnn 5 yl zamana-
yrrlk tarihi olan Ecrimisil
m
11.06.2013 tarihi
aras
Yararl Bilgiler 769
HUKUK DURUM
*5999 sayl kanunun altnc fkrasnn ilk cmlesinde yer alan sadece kelimesinin Anayasa mah-
kemesi tarafndan iptal edilmesiyle, bu dnem elatmalar iin dava snrlamas ortadan kaldrlm
ve mlk sahibine mdahalenin meni davas ama hakk da tannmtr. 5999 sayl kanunda dzen-
lenen mracaat art, haciz yasa, idarenin %2 pay ayrmas vs. hususlar, yrrlk sresince bu
dneme ait elatmalar iin aynen geerli olmutur.
** 6111 sayl kanunun geici 2. maddesi, bu dneme ait elatmalar iin 5999 sayl kanunun
(22.02.2012 tarihli deiiklikten nceki halinin) aynen uygulanmasn ngrm, ancak bu dneme
ait elatmalar iin idarenin yllk btesinden ayraca pay %5e karmtr. Yrrlk sresinde bu
dnem elatmalar iin sadece bedel davas alabilir.
*** Anayasa mahkemesinin 2010/83 Esas 2012/169 Karar sayl ve 01.11.2012 tarihli kararnn
5999 sayl kanunun altnc fkrasnn ilk cmlesinde yer alan sadece kelimesini iptal eden A/2a
maddesi, 22.02.2013 tarihinde yrrle girmitir. Ayn kararn 6111 sayl kanunun geici 2. mad-
desini iptal eden B maddesinin yrrlk
tarihi her ne kadar 22.08.2013 ise de ayn dnemi dzenleyen 6487 sayl kanunun 21. maddesi
daha nce 11.06.2013 tarihinde yrrle girmitir. Bu durumda 22.02.2013 ile 11.06.2013 tarih-
leri aras, 5999 sayl kanunun 22.02.2012 tarihli deiiklikten sonraki hali ile birlikte kanunun bo
brakt alanda 16.05.1956 tarihli itihad birletirme kararlar da uygulama
alan bulur. Yrrlk sresinde bu dnem elatmalar iin mlk sahipleri bedel davas yerine m-
dahalenin meni davas aabilir. Yrrlk sresinde bu dnem elatmalar iin 5999 sayl kanunda
dzenlenen mracaat art, haciz yasa, idarenin %2 pay ayrmas vs. hususlar aynen geerlidir.

Hukuk leri Mdrl
Meni Mda-
Sre yok
hale
Sre yok ancak malik

ile idare arasnda
yaplan grmede
uzlamazlk tutana
tutulmu ise malik
asndan 3 aylk
Bedel hak drc sre
sz konusudur. Bu
3 aylk srede bedel
davas amayan El koyma tarihin-
idare de artk sadece deki nitelikler esas
kamulatrma davas alnarak davet veya
aabilir. mracaat tarihin-
-6487 sayl 6487 sayl deki deer.
kanun m.21 kanunun 21.
09.10.1956
maddesinin
ile darenin sessiz
yrrlk tarihi
-16.05.1956 olan 11.06.2013 04.11.1983 kalmas veya uzla-
tarihli itiha- tarihi aras mazlk tutanann
tarihinden
d birletirme itibaren halen elatmalar dzenlenmesi
kararlar yrrlktedir sonucu dava alm
ise el koyma tari-
hindeki nitelikler
esas alnarak dava
tarihindeki deer.
Ecrimisil 5 yl zamanam
Yararl Bilgiler 771
HUKUK DURUM
* 2942 sayl kanunun 6487 sayl kanunla deiik geici 6. maddesinin 6. fkrasnn ilk cmlesi,
sadece bedel davas alabileceini dzenlemediinden kanun boluunu dolduran 16.05.1956 tarihli
itihad birletirme kararlar gerei bedel davas yerine mdahalenin meni davas da alabilir. Malik
bu davalardan sadece birini aabilir. Malik ayrca ecrimisil davas da aabilir.
Bedel davas alacak ise en nce idareye mracaat edilmesi gerektii aka dava art olarak
dzenlenmitir. Derdest olan davalarda ise davaclar uzlama isteyip istemediklerini idareye veya
mahkemeye kanunun yrrle girdii tarihten itibaren 3 ay iinde bildirebilirler. Malik tarafndan
mracaat veya dava konusu edilmemi tanmazlarla ilgili olarak idareye de maliki davet etme yetki-
si tannmtr.
Bedel davas bir sreye tabi deildir. Hak drc sreden dolay reddedilen eski davalar da
yeniden alabilir. Ancak bedel davas almadan nce idareye mracaat edilmesi ve uzlama talep
edilmesi gerekir. Mracaat tarihinden itibaren idare 6 ay sessiz kalm ise veya idarece 6 ay geme-
den davet yazs tebli edilmi ancak tebliden itibaren 6 ay iinde uzlama grmeleri yaplamam
ise, srenin sonunda kamulatrmasz elatma davas alabilir.
Uzlama grmelerinde hemen nakdi demeye karar verilemez. Uzlama grmelerinde nakdi
demeye ancak idareye ait tanmazn trampas, idareye ait tanmaz zerinde snrl ayni hak tann-
mas veya imar mevzuat erevesinde baka bir yerde imar hakk kullandrlmas suretiyle uzlama
salanamamas halinde karar verilir.
Uzlamazlk tutana dzenlenmi ise malik asndan aylk hak drc sre sz konusudur.
Anayasa mahkemesinin 2010/83 Esas 2012/169 Karar sayl ve 01.11.2012 tarihli kararnda benzer
dzenleme ieren 5999 sayl yasada dzenlenen 30 gnlk srenin hak drc sre saylmasnda
anayasaya aykrln bulunmad belirtilmitir. dare de, uzlamazlk tutanann dzenlendii ta-
rihten itibaren ay iinde bedel davas alabilir. aylk srede bedel davas amayan idare, eer
hala tanmaza sahip olmak istiyor ise artk sadece kamulatrma davas aabilir. Sresi iinde bedel
davas amadndan dolay kamulatrma davas amak zorunda kalan idare, artk tm bedeli pein
bloke etmek zorunda kalacak ve dolaysyla bedel davalarnda olduu gibi kamulatrmasz elatmalar
iin ayrlan paydan garameten ve taksitle deme imknn kaybetmi olacaktr.
Bedele ilikin alacak ilama bal olsa bile haciz yasa kapsamndadr. Buna karlk idarece ka-
mulatrmasz elatmalar iin yllk bteden en az %2 pay ayrlr ve kesinleen mahkeme kararlarna
istinaden demeler sadece bu denekten bte durumuna gre garameten ve sonraki yllara sari
olacak ekilde taksitle yaplr.
Bu dnem elatmalara ilikin mahkeme ve icra harlar ile vekalet cretleri maktu olarak belirlenir.
Tescile ilikin yerel mahkeme karar kesindir, bedele ilikin yerel mahkeme karar ise temyiz edilebi-
lir. Bedele ilikin yerel mahkeme karar kesinlemese bile icra takibine konabilir ancak haciz ilemle-
ri yaplamaz. Alacak takside balansa bile kanuni faiz uygulanr.
Hukuki elatmalara ilikin davalar idari yargda grlr. Bu hkm kesinlememi ve halen derdest
olan davalara da uygulanr. dare mahkemelerinin tapu tescil karar verme yetkisi olmadndan,
idare mahkemesi kararna dayanarak demede bulunan idare, adli yargda malike kar tapu tescil
davas amaldr. Hukuki elatmalara ilikin daha nce adliye mahkemeleri tarafndan belirlenmi
ve kesinlemi olan bedeller, sadece kamulatrmasz elatmalara ilikin ayrlan denekten denir.
Hukuki elatmalara ilikin idare mahkemesi tarafndan belirlenen alacaklar ise genel bteden denir.
2981 sayl kanun uygulamalar sonucu doan her trl alacak, uygulama tarihinde belirlenen
bedele kanuni faiz iletilerek gncellenir. Bu hkm kesinlememi ve halen derdest olan davalara
da uygulanr. 2981 sayl kanun hkmlerine gre yaplan imar uygulamalarndan doan her trl
bedele ilikin demeler hakknda da 2942 sayl kanunun 6487 sayl yasayla deiik geici 6. maddesi
hkmleri uygulanr. Dolaysyla bu alacaklar iin de haciz yasa getirilmitir. Ayrca bu alacaklar da,
ancak kesinletiinde denen ve sadece kamulatrmasz elatmalar iin ayrlan denekten denmesi
gereken alacak haline getirilmitir.

Hukuk leri Mdrl
04.11.1983 Meni Sre

ile 2942 Mdahale yok
-2942 sayl 2942 sayl sayl kanu-
kanunun 6487 kanunun 6487 nun 6487
Bu dneme ilikin be-
sayl kanunun sayl kanunun sayl ka-
delin takdiri konusunu
21.maddesiyle 21. maddesiyle nunun 21.
dzenleyen kanun hk-
deiik geici deiik geici maddesiyle
m olmadndan kanun
6. maddesinin 6. maddesinin deiik ge-
boluunu dolduran
13. fkras 13. fkrasnn ici 6. mad-
Sre 16.05.1956 tarihli itiha-
yrrlk tarihi desinin 13. Bedel
yok d birletirme kararlar
-16.05.1956 olan 11.06.2013 fkrasnn
gerei dava tarihindeki
tarihli itihad tarihinden yrrle
deer belirlenecektir.
birletirme itibaren halen girdii
kararlar yrrlktedir 11.06.2013
tarihi aras
elatmalar
5 yl
Ecrimisil zama-
nam
Meni M- Sre
dahale yok
6487 sayl
6487 sayl
kanunun
kanunun 21.
21. madde-
-16.05.1956 maddesinin
sinin yrr-
tarihli itihad yrrlk tarihi
le girdii Sre Dava tarihindeki deer
birletirme olan 11.06.2013 Bedel
11.06.2013 yok
kararlar tarihinden
tarihinden
itibaren halen
sonraki
yrrlktedir
elatmalar
5 yl
Ecrimisil zama-
nam
Yararl Bilgiler 773
HUKUK DURUM
*2942 sayl kanunun 6487 sayl kanunla deiik geici 6. maddesinin 13. fkras, bu
dnem fiilen el atlan veya kamulatrmas tamamlanmayan yerlerle ilgili alan kamu-
latrmasz elatma davalarn kapsad gibi bu dnem fiilen elatlan veya kamulatrmas
tamamlanmayan yerlerle ilgili idare tarafndan gerekletirilen kamulatrmalar da kapsar.
Kamulatrma ileminin uzlamayla veya kamulatrma davas amak suretiyle gerekle-
mi olmas fark etmez. Bu dnem fiili elatmalara ilikin tespit edilen bedel ile bedele ilikin
dava ve icra vekalet cretleri bu fkra hkmne tabidir.
Bedele ilikin alacak ilama bal olsa bile haciz yasa kapsamndadr. Buna karlk
idarece kamulatrmasz elatmalar iin yllk bteden en az %2 pay ayrlr ve kesinleen
mahkeme kararlarna istinaden demeler sadece bu denekten bte durumuna gre ga-
rameten ve sonraki yllara sari olacak ekilde taksitle yaplr. Bu dnem elatmalara ilikin
mahkeme ve icra harlar ile vekalet cretleri maktu olarak belirlenir. Bu fkra hkm der-
dest davalarda da uygulanr.
Bu dnem fiilen el atlan yerlerle ilgili idare tarafndan alan kamulatrma davalarnda
mahkemece kamulatrma bedeline ilikin pein blokaj karar verilmez ve sadece kamu-
latrma bedeli tespit edilir. Bu dnem fiilen el atlan yerlerle ilgili kamulatrma davasnda
tespit edilen bedel, kamulatrmasz elatmalar iin ayrlan paydan denir.
Haciz yasa, harlarn ve vekalet cretlerinin maktu olmas ve kamulatrmasz elatma
deneinden denmesi hususlar dnda bu dnem elatmalara ilikin bakaca snrlamalar
yoktur. Bu dnem elatmalara ilikin idareye mracaat zorunluluu bulunmamaktadr. Uzla-
mazlk tutana dzenlenmi olsa bile malik ay iinde dava amak zorunda deildir. Bu
dneme ait elatmalara ilikin yerel mahkemelerin tescile ilikin kararlar kesinlemedike
icra olunamaz.
**6111 sayl kanunun geici 2. maddesinin iptal edilmesi ve 6487 sayl kanunun da her-
hangi bir dzenleme yaplmamas sebebiyle bu dneme ilikin kamulatrmasz elatmay d-
zenleyen bir kanun kalmadndan 16.05.1956 tarihli itihad birletirme kararlar uygulanr.
Bu dnem elatmalar iin 5999 ve 6487 sayl yasalardaki snrlamalar sz konusu deildir.
Mlk sahipleri bu dneme ait elatmalar iin mdahalenin meni davas aabilecei gibi ister-
lerse bedel davas da aabilirler. Bu dnem elatmalara ilikin idareye mracaat zorunluluu
bulunmamaktadr. Uzlamazlk tutana dzenlenmi olsa bile malik ay iinde dava a-
mak zorunda deildir. Bu dnem elatmalara ilikin alacak iin haciz yasa da sz konusu
deildir. darenin bu dneme elatmalar iin yllk bteden pay ayrmas da zorunlu deildir.
Bu dnem elatmalara ilikin borlar genel bteden denebilir. Bu dnem elatmalarda dava
ve icra harlar ve vekalet cretleri maktu deildir. Bu dnem elatmalara ilikin yerel mah-
kemelerin tescile ilikin kararlar kesinlemedike icra olunamaz.
YTRDKLERMZ
NAKLLER / AYRILMALAR
Yitirdiklerimiz / Nakiller / Ayrlmalar 777
Baromuzun 9341 sicil saysnda kaytl

Av. KKSAL HAYTA
20/02/2014 tarihinde vefat etmitir
Merhum 1940 ylnda Giresun-Grelede domu, 1971

ylnda stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun
olmu, stajn Baromuzda yaparak, 1974 ylnda Baromuz
levhasna kaydolmutur.
Merhuma Tanrdan rahmet, kederli ailesine ve meslek-
talarmza basal dileriz.

Av. BED ENSAR
Merhum 1935 ylnda Mardinde domu 1960 ylnda

Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olmu
stajn Mardin Barosunda yaparak 1961 ylnda Mardin
Barosuna kaydolmustur. 1974 ylnda da Mardin Barosun-
dan naklen Baromuz levhasna kaydolmutur
Merhuma Tanrdan rahmet kederli ailesine ve meslek-
talarmza basal dileriz

Av. METN KUMBASAR
09/03/2014 tarihinde vefat etmitir.
Merhum 1929 ylnda Balkesirde dogmu. 1963 ylnda

stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olmu,
stajn Baromuzda yaparak, 1964 ylnda Baromuz levhas-
na kaydolmutur.
talarmza basal dileriz.

Av. TEMEL KR TURHAN
Merhum 1927 ylnda Yomrada dogmu, 1964 ylnda

Kastamonu Ar Ceza Mahkemesinde yarg iken emekli
olup 1978 ylnda Baromuz levhasna kaydolmutur.
ralarmza basal dileriz.

Av. FATMA TAYYURE KESKN
Merhume 1926 ylnda Konya Erelide domu,1950

ylnda Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun
olmu stajn Baromuzda yaparak 1953 ylnda Baromu-
zun levhasna kaydolmutur. Konya ve Ankarada avukatlk
yapm 1969 ylnda Ankara Barosundan naklen Baromuz
levhasna kaydolmutur.
Merhumeye Tanrdan rahmet, kederli ailesine ve mes-
lektalarmza basal dileriz.

Av. CENGZ YILDIRIM
Merhum 1948 ylnda Suehrinde domu, 1971 ylnda

stajn Baromuzda yaparak 1973 ylnda Baromuz levhas-
na kaydolmu.1975 ylnda Aydn Barosundan naklen Ba-
romuz levhasna kaydolmutur.
Merhuma Tanrdan rahmet kederli ailesine ve meslek-
talarna basagl dileriz.

Av. SEMRAMS AS
Merhume 1943 ylnda zmitde domu, 1967 ylnda

svire Cenevre Hukuk Fakltesi ve stanbul Hukuk Fakl-
tesinden mezun olmu, stajn Baromuzda yaparak 1968
Baromuz levhasna kaydolmustur.
Merhumeye Tanrdan rahmet kederli ailesine ve mes-
lektalarmza basal dileriz.

Av. NUR AHMET YEN
Merhun 1942 ylnda stanbul da domu 1972 ylnda

na kaydolmutur.
Merhuma Tanrdan rahmet, kederli ailesi ve meslekta-
larmza basagl dileriz.

Av. TUN CEBE
Merhum 1950 ylnda Ankarada dogmu, 1982 ylnda

stajn Baromuzda yaparak 1986 ylnda levhasna kaydol-
mutur.
talarmza basagl dileriz.
Baromuzda 10580 sicil saysnda kaytl

Av. HASAN HALUK ARAL
11/04/2014 tarihinde vefat etmistir.
Merhum 1948 ylnda stanbulda domu. 1975 ylnda

na kaydolmutur.
Merhuma Tanrdan rahmet, kederli ailesi ve meslekta-
larmza basal dileriz.

Av. EDP BARUTU
Merhum1947 ylnda Trabzon Vakifebirde domu,

1973 ylnda istanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden
mezun olmu, stajn Baromuzda yaparak 1974 ylnda Ba-
romuz levhasna kaydolmultur.
Merhuma Tanrda rahmet, kederli ailesi ve meslektala-
rmza basal dileriz.

Av. BETL KINIK
Merhume 1947 ylnda stanbulda domu, 1982 y-

lnda stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun
olmu, stajn Baromuzda yaparak 1984 ylnda Baromuz
levhasna kaydolmultur.
Merhumeye Tanrdan rahmet, kederli ailesi ve mestek-
talarmza basagl dileriz
Baromuzda 4967 sicil saysnda kaytl

Av. SABR
Merhum 1929 ylnda stanbulda domu, 1961 ylnda

na kaydolmutur.
Merhuma Tanrdan rahmet, kederli ailesi ve mestektalar-
mza basagl dileriz..
NAKLLER
Sra No Sicil No Ad Soyad Hareket Tarihi Nakil Baro
1 33255 SEMA AKT ZDEMR 06/03/2014 DENZL BAROSU

2 46606 SEMA TARHAN 06/03/2014 DYARBAKIR BAROSU
3 44084 SEVG YILMAZ NANEL 06/03/2014 BATMAN BAROSU
4 44794 SELN EVREN 06/03/2014 KOCAEL BAROSU
5 46894 SAMET TRKEL 06/03/2014 BURSA BAROSU
6 46754 MUHAMMED PEYNRC 06/03/2014 IRNAK BAROSU
7 41179 HASAN DURMAZ 06/03/2014 DYARBAKIR BAROSU
8 45796 OSMAN TAKIN 13/03/2014 BURSA BAROSU
9 43787 AL RIZA UZUN 13/03/2014 TEKRDA BAROSU
10 40524 AYCAN ASLAN 13/03/2014 EDRNE BAROSU
ALIIR TAV-
11 37989 ZHRE 13/03/2014 HATAY BAROSU
LOULLARI
12 37841 KORAY ERSAN 13/03/2014 KIRIKKALE BAROSU
13 19103 AYSEL GLE 20/03/2014 KOCAEL BAROSU
14 26423 REM ATEOLU 20/03/2014 IDIR BAROSU
15 29970 NACYE NAZAN GLER 20/03/2014 MULA BAROSU
16 39005 GRKAN UYSAL 20/03/2014 KOCAEL BAROSU
17 43157 BRAHM OKAN AYBAR 27/03/2014 MARDN BAROSU
18 38994 KEMAL HACIMEROLU 27/03/2014 ZMR BAROSU
19 36357 OYA KTEM 27/03/2014 ZMR BAROSU
20 41364 BURAK AMAZ 27/03/2014 ANKARA BAROSU
21 34925 SERAP YANIK 27/03/2014 MARDN BAROSU
22 34538 ZDEMR ZER 27/03/2014 MANSA BAROSU
23 45963 BEGM GENCER 03/04/2014 SAKARYA BAROSU
24 44759 FAHR ZTRK 03/04/2014 KOCAEL BAROSU
25 44421 ERDEM BAGL 03/04/2014 ANKARA BAROSU
26 43521 FADME EBRU SEVN 03/04/2014 BURSA BAROSU
27 43440 NUR ARI SOYLU 03/04/2014 BURSA BAROSU
28 40890 NURAY UYUMAZ 03/04/2014 BURSA BAROSU
29 34055 AYCAN URLU 03/04/2014 TRABZON BAROSU
30 24318 OSMAN KAAN KAVRUK 03/04/2014 ANTALYA BAROSU
31 26881 MBERRA DEMR YILMAZ 10/04/2014 EDRNE BAROSU
32 46516 HACER ZDEMR 10/04/2014 ANTALYA BAROSU
33 42655 SABHA MEK 10/04/2014 GRESUN BAROSU
34 29078 SAM UZAR 10/04/2014 BURSA BAROSU
35 44951 LOKMAN BENL 17/04/2014 ESKEHR BAROSU
36 43687 BERKN CVELEK 17/04/2014 ANTALYA BAROSU
37 42565 SELN PORTAKALCI 17/04/2014 ADANA BAROSU
38 41963 SERPL ERDL ZDEMR 17/04/2014 KOCAEL BAROSU
NAKLLER
Sra No Sicil No Ad Soyad Hareket Tarihi Nakil Baro
MEHMET
39 39564 YRK 17/04/2014 ORDU BAROSU
YUNUS
40 39376 TEVFK ENGN ASL 17/04/2014 SAKARYA BAROSU
41 35616 HASAN EKER 17/04/2014 DYARBAKIR BAROSU
42 45856 FATH LER 17/04/2014 KONYA BAROSU
43 21599 BRAHM HALL ASLAN 17/04/2014 ADANA BAROSU
AYRILMALAR
Sra No Sicil No Ad Soyad Hareket Tarihi
1 45192 MUHAMMET AKDEMR 06/03/2104

2 46449 ESRA ETNKAYA 13/03/2014
3 43930 TUE SOYDAL 13/03/2014
4 42143 LYAS KOCAMAN 27/03/2014
5 30531 MELKA ARSLAN ZCANAN 27/03/2014
6 7797 MUSTAFA YRKOLU 27/03/2014
7 30429 CEM GRAY CANKAT 03/04/2014
8 45592 ZKAN BLGN 10/04/2014
KAVRAM DZN
Kavram Dizini 787
KAVRAMLARA GRE ARAMA DZN
A
AD ORTAKLIK .......................................................................525
ALE BAKANININ SORUMLULUU ......................................560
ALE MAHKEMES . ................................................................560
ALEYHE BOZMA YASAININ GEERSZL ........................652
ALT VEREN .........................................................................620
ANA VE BABANIN EVLENMES ..............................................554
ARA DNLENMES ..................................................................700
ARA DEMELER ...................................................................707
ASGAR ALIMA SRES .....................................................608
ASGAR GEM NDRMNN NTEL . ...............................586
ASIL VEREN ........................................................................620
ASKERDEN DNEN NN HAKLARI .......................... 597, 703
AVUKATLIK CRET ..............................................................659
B
BABALIK DAVASI ...................................................................555
BEKLETC MESELE ..............................................................519
BELEDYE TAERONU ..........................................................606
BELRSZ SREL SZLEMES ...........................................608
BETE DRT KURALI . ..........................................................675
BRDEN FAZLA KRALAYAN . .................................................572
BONONUN DELL NTEL ...................................................658
BOR DDASI ........................................................................654
BORDRO KAYITLARI ..............................................................698
BOANAN FTLERN DURUMU ............................................729
BLNMEZLK LKES ..........................................................601
C
CNSEL SALDIRI ....................................................................728
CMK ALACAINA HACZ ........................................................595
ATININ ONARIMI ..................................................................674
ELKL RAPORLARI ..........................................................670
D
DAVA AMADA HUKUK YARAR ............................................687
DAVADA TARAF .....................................................................556
DAVADA TARAFLAR ...............................................................678
DAVA KOULU .......................................................................519
DAVANIN ISLAHI ............................................................599, 603
DAVANIN HBARI . ..................................................................555
DESTEKTEN YOKSUN KALMA . .............................................561
E
ECRMSL ..............................................................................511
EDA DAVASI ...........................................................................539
EMEKLLK . ...........................................................................713
EMEKLLK SEBEBYLE FESH .............................................711
EMEKL MAAI ALMA ............................................................729
EMEKL OLAN ................................................................709
EMEKL OLMAYA HAK KAZANAN ..................................625
EVLLK DII DOAN OCUK ................................................554
F
FATURANIN DELL OLMASI.....................................................514
FAZLA ALIMA . ...................................................................698
FAZLA ALIMALAR ..............................................................707
FLEN FAZLA ALIMA YAPILDIININ SPATI VE
DEERLENDRMES . ............................................................696
FRANCHSE SZLEMES . ...................................................643
Kavram Dizini 789
G
GECKME ZAMMI ...................................................................716
GEREK STFA ARTLARI ...................................................615
GREVL MAHKEME .....................................................568, 643
GVEN LKSN ZEDELEYEN DAVRANILAR ...................588
H
HACZ HAKKINDA KAYET ...................................................519
HAFTA TATL ........................................................................601
HAFTA TATL CRET ..........................................................606
HAKLI FESH .................................................................. 580, 582
HASARIN SPATI . ...................................................................672
HAYVANLA CNSEL TEMAS ...................................................723
HESABA ESAS CRET ...........................................................618
HIRSIZLIK ..................................................... 719, 723, 724, 725
HZMET SZLEMES . .........................................................578
HZMET SRES ....................................................................700
HZMET SRESNN TESPT ................................................615
HZMET TESPT . ..........................................................691, 693
HUKUK YARAR KOULU .......................................................539
I
ADENN ARTA BALI OLMASI ............................................610
BRANAMEDEK BEDELN ALINDIININ NKARI ..................587
CRA TAKB ...........................................................................649
DAR PARA CEZASINA LKN YARGI YOLUNUN DAR
YARGI YOLU OLDUU ...........................................................680
HALENN FESH DAVASINDA HALE BEDEL ......................652
HBAR TAZMNATI .................................................................580
HTYAT TEDBRN AMACI . ..................................................549
HTYAT TEDBRN TEMNAT KARILII KONULMASI .......549
LAMA BALANAN ALACAK ...................................................650
LAMSIZ TAKP . .....................................................................650

NTERNET ABONES ..............................................................556
POTEN KALDIRILMASI . ....................................................553
SPAT SORUNU ......................................................................691
STHKAK DAVASI .......................................................... 516, 519
LK HAKLARI ........................................................... 509, 606
NN GREVLER ..............................................................592
NN STFASI . ..................................................................615
NN CRETNN TESPT . ...............................................705
NN CRETLERNN DENMEMES ...............................580
E ADE . ...................................................................... 588, 713
GC KAYBI .......................................................................668
GC KAYBININ TESPT .......................... 559, 564, 629, 666
GVENL ........................................................................592
KAZASI ...............................................................................683
SPAT KLFET ............................................. 591, 601, 618, 698
STHKAK DDASI . ................................................................514
VERENN FESH BEYANI ....................................................705
VERENN MAL KAYITLARI .................................................587
YER DEVR . .......................................................................700
ZN KOULU .........................................................................639
ZNSZ RESM KULLANIMI ...................................................562
ZLENECEK YOL ...........................................................559, 629
K
KAMULATIRMA LEMNN LGLSNE
TEBL EDLMES ARTI ......................................................566
KAMULATIRMASIZ ELATMA . ..............................................567
KAPICININ KAT MALKLER ALEYHNE ATII DAVA ..........612
KARARLARIN PTAL ..............................................................679
KAR KAYBI HESABI ................................................................661
KAR VE TASFYE PAYI TESPT .............................................525
Kavram Dizini 791
KATKI PAYINA LKN LAM . ................................................649

KAT MALKLER .....................................................................674
KAT MALKLER KURULU ......................................................679
KAT MLKYET .....................................................511, 673, 675
KAYYIM TAYN ............................................................... 552, 555
KESNLEME .........................................................................649
KIDEM TAZMNATI ....................................... 618, 625, 709, 711
KIDEM VE HBAR TAZMNATI ...............................................707
KISITLI ADINA AILAN DAVA ................................................639
KIZ OCUUN DESTEK SRES ...........................................561
KRA ARTI ORANLARI ..........................................................569
KRACININ BORLARI . ..........................................................574
KRA DAVALARI . ....................................................................568
KRA PARASINDA FAZ . .........................................................574
KRA SRES . ........................................................................574
KLK HAKLARI ...................................................................562
KLMA CHAZI ........................................................................673
KLMA CHAZI KONULMASININ ARTLARI ...........................674
KOOPERATFTEN IKARMA ..................................................716
KULLANIM KADASTROSU . ....................................................664
KURUMUN DEYECE TEDAV GDERLER .......................630
KUSUR TESPT .....................................................................670
M
MADD HATA ..........................................................................556
MAHKEMECE YAPILACAK .................................................677
MUVAZAALI VEREN ............................................................509
MUVAZAA SAVUNMASI ..........................................................509
MLKYET KARNES .............................................................514
N
NSB HAR ............................................................................553
O
OBJEKTF SEM KRTER ...................................................713
OLAYDA KUKU .....................................................................719
ORGANK BA . ......................................................................700
ORTAIN BORCU ...................................................................525
ORTAK ALANIN ADYET DAVASI .........................................678
ORTAK ALANIN KRALANMASI ..............................................677
ORTAK YER ................................................................... 511, 673
ORTAK YERDE YAPILAN TESS .............................................675
DEME BELGES . .................................................................654
ZEL TIP MERKEZ ...............................................................655
P
PAYDAIN HAKLARI ...............................................................572
PMF TABLOSU .......................................................................564
R
RESEN YAPILAN TESCLN PTAL ........................................680
S
SENET ZERNDEK MZA NCELEMESNN SONUCU
GELMEDEN HKM KURULAMAZ . ......................................641
SGKYA AILAN DAVA ............................................................655
SGORTACININ TEMERRD . ..............................................666
SOSYAL SGORTALAR SALIK LEMLER TZ . .........668
SOYBAININ VE BABALIIN TESPT ...................................552
SZLEMEDE CEZA ART ..................................................610
SUA SRKLENEN OCUK .................................................724
SUUN NTELKL HAL .........................................................725
SREKL GREMEZLK ....................................................683
Kavram Dizini 793
EKL KOULU ......................................................................716

KAYET PROSEDR . .........................................................516
T
TAHKKAT AAMASI ..............................................................599
TAHKKATIN SONA ERMES ..................................................603
TALEPLE BALILIK LKES ...................................................516
TARAF SIFATI ........................................................................693
TASFYE YNTEM . ...............................................................534
TAERONLUK ........................................................................661
TAIMA SZLEMES ...........................................................646
TAINMAZIN TAPU KAYDINA AYARA DEVR VE
TEMLKN NLEYC TEDBR KONULMASI .........................549
TAIYICININ SORUMLULUU . ..............................................646
TAZMNAT TALEB ................................................................670
TEDAV GDERLER ...............................................................633
TESELLM BELGES . ...........................................................657
TESPT DAVASI ............................................................. 539, 630
TCARET MAHKEMES . .........................................................655
TOPLU SZLEMES . .......................................................620
TRAFK HASARI .....................................................................672
TRAFK KAZASI .............................................................. 666, 668
TRAFK KAZASINDA YARALANMA .........................................633
TRANSFER CRETNN ADES DAVASI . ..............................610
TKETC MAHKEMES .........................................................556
U
CRETE DNME ...............................................................591
CRETE DNMES . ..........................................................582
V
VAKFIN SONA ERMES ..........................................................534
VASLK SRES . ...................................................................639
VEKALET CRET . ........................................................511, 595
Y
YARGITAY BOZMASI ..................................................... 599, 603
YASAL HAKKIN KULLANILMASI . ...........................................709
YAZILI DELL BALANGICI ........................... 653, 654, 657, 658
YEMN DELL ........................................................................574
YILLIK ZN HAKKI .........................................................582, 591
YNETCNN DAVADAK SIFATI ...........................................612
YKLEME BOALTMA LER ...............................................578
Z
ZAMANAIMI ...........................................................................591
ZAMANAIMINA URAYAN EK ............................................653
ZARARIN HESABI ...................................................................672
ZLYEDN HAKLARI . ..............................................................670

Ibd 20143

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Ibd 20143

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

MAYIS - HAZRAN 2014

CLT: 88 SAYI: 2014/3 ISSN 1304-737X

Dergi'de yaymlanan tm yazlarda (12 Eyll Cuntas tarafndan kapatlan)

Yllk Abonelik Ederi 100.00 TLdir.

Dergimizin bu says stanbul Barosu Ynetim Kurulu Karar ile

Bir Avukatlar Gnn daha geri- Olas hukuki uyumazlklarda ne

6502 sayl yeni Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun 28.11.2013

Bu makalede, 6502 Sayl Kanunun bankalar ile tketiciler arasndaki

I. 6502 SAYILI KANUNUN KAPSAMI

4077 Sayl Kanunun banka ile tketiciler arasndaki tm ilikileri mi

Doktrinde, bankann tacir olduu, bu nedenle kar taraf tketici olsa

Her ne kadar aksi ynde grler de bulunmakta ise de Yargtay dokt-

Yargtayn bu uygulamas erevesinde bakldnda, bankalar ve tke-

6502 Sayl Kanunun 2. maddesinde Bu Kanun, her trl tketici

Bu durum karsnda, yeni Kanun yrrle girdikten sonra bankalar

Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun uygulama alannn ge-

Szlemeler ile bilgilendirmelerin en az on iki punto byklnde

Bir nshasnn kt zerinde veya kalc veri saklaycs ile tketiciye

Szlemede ngrlen koullarn, szleme sresi iinde tketici

Tketiciden; kendisine sunulan mal veya hizmet kapsamnda hakl

Dzenlenen szlemelere istinaden tketiciden talep edilecek her tr-

Tketicinin edimlerine karlk olarak alnan ahsi teminatlarn adi

Temerrt hli de dhil olmak zere, bileik faiz uygulanamamas

gibi temel ilkelerin bankalar ile tketiciler arasndaki tm szleme ve

II. TKETCDEN ALINABLECEK MASRAFLAR

4077 Sayl Kanun dneminde en ok tketicilerden talep edilebilecek

Yargtay, nne gelen uyumazlklarda bankalarn tketici kredileri ve

olmas gerektiine, bu kouldan birinin bulunmad durumlarda,

3 Yargtay 13.Hukuk Dairesi, 17.10.2012, 2012/15179 E. 2012/23632 K. Hemen be-

Konu ile ilgili olarak 6502 Sayl Kanunun 4. maddesinde, Tketi-

Bu Kanunda dzenlenen szlemelere istinaden tketiciden talep

Bu yasal dzenleme karsnda, bankalar bugn almakta olduklar bir

Bir cret veya masrafn tketiciden talep edilebilmesi iin belirtilen

bu ilkelere uygun olmas yalnz bana yeterli deildir. Ayn zamanda bu

Her ne kadar maddede tketiciye sunulan rn ve hizmetlerde faiz

te yandan, yaplacak byle bir belirleme sadece konuya szleme

III. TKETC KREDLER

Tketici kredisi, 4077 Sayl Kanunun 10. maddesinde tketicile-

Grld zere, 6502 Sayl Kanunda tketici kredilerinin tanm

kapsamna dahil deildi.6 Ancak bu rnde banka tketiciye faiz kar-

masndan sonra tketiciye ksa mesaj olarak gelen ..TL.lk alve-

6502 Sayl Kanun ile getirilen yeniliklerden biri de tketici kredile-

Tketici, on drt gn iinde herhangi bir gereke gstermeksi-

Bu dzenleme gereince, tketicinin kredi szlemesini imzalayp kre-

Kredi szlemesinden cayma hakk 6502 Sayl Kanunda sadece t-

deildir. Buna karlk, bal konut finansman kredisi szlemesiyle ve

VI. FAZ ORANI

6502 Sayl Kanunun 25/2 maddesinde, Tketici kredisi szleme-

Tketici kredisi szlemelerinde taraflarca kararlatrlm bir faiz

Sz konusu maddenin gerekesinde; dzenlemenin 23.3.2001 tarihli

Tketici kredisi szlemelerinde belirtilen bu dzenlemeye konut fi-

Tketici ilemi saylan szlemelerde faiz orannn szlemede belir-

Kanaatimce, bu sorun kredi kart szlemelerinden ve 6502 Sayl Ka-

Doktrinde Reisolu10,bankalar tarafndan kullandrlan her trl kre-

Szlemeyle belirlenecek faiz orannn, belirli sreli tketici kredisi

VII. BLEK FAZ YASAI

6502 sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 4/7 madde-

Esasen 01.07.2012 tarihinde yrrle giren yeni 6102 sayl Trk

Bileik faiz kavram en basit tanmyla faizin anaparaya ilave edilerek

a) Szleme faizinin anaparaya ilave edilerek bunun zerinden

Szleme faizinin anaparaya ilave edilerek bunun zerinden yine sz-

b) Szleme faizinin anaparaya ilave edilerek bunun zerinden te-

Bu nitelikteki faiz alacana temerrt/gecikme faizi uygulanp uygula-