Sie sind auf Seite 1von 24

Estrutura Interna Prof. Dr.

Ronaldo Medeiros-Junior | Materiais de Construo 1 Aos 17:10


Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Disciplina:
Aos para concreto
Introduo
TC 030 MATERIAIS DE CONSTRUO I

Aos para Concreto Concreto Armado Concreto Protendido


Lambot e Monier Dhring, Koenen e Mrsch
PROF. JOS FREITAS Frana, a partir de 1849 Alemanha, a partir de 1888
ADAPTADO POR: PROF. RONALDO MEDEIROS-JUNIOR

Canoa de Lambot Eugne Freyssinet


Freyssinet-- 1930
1
Primeira estrutura de CA Galpes com grandes vos

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Concreto armado
Introduo Propriedades
Introduo

AOS PARA CONCRETO


TECNOLOGIA DO CONCRETO ARMADO
TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA
Concreto resiste muito mais compresso que Tenso ( )
trao;
Fora por unidade de rea, expressa em MPa
Os dois materiais tem coeficientes de dilatao (antigamente kgf/cm ou kgf/mm2, 1 MPa = 10 kgf/cm = 1 N/mm2)
trmica semelhantes (temperatura ambiente); Compresso Trao
H uma afinidade qumica entre os dois = N
materiais gerando aderncia considervel;
A

O pH naturalmente elevado da pasta de cimento


passiva a armadura (protege contra corroso).
(P.Helene)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo
AOS PARA CONCRETO AOS PARA CONCRETO
TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA

Cisalhamento - esforo cortante numa Flexo esforo resultante de tenses de compresso


determinada seo. o resultado de tenses e de trao simultaneamente aplicados em lados
tangenciais. opostos de uma pea estrutural.

(P.Helene)

1
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo
AOS PARA CONCRETO AOS PARA CONCRETO
TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA
Deformao () o efeito da tenso. Expressa em
Protenso - Introduo de uma tenso de (cm/cm), ou em % do comprimento inicial.
compresso a uma pea de concreto, atravs de um A deformao pode ser elstica ou plstica.
ou mais cabos de ao tracionados. Plstica irreversvel, elstica reversvel, desaparece
quando a tenso removida.

(P.Helene)
Protender tambm significa comprimir o concreto (P.Helene)
(encurtamento na direo da protenso
protenso)) = / tg ou =/E

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo
AOS PARA CONCRETO
DEFORMAO ELSTICA DOS METAIS
TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA A tenso de cisalhamento produz um deslocamento de um plano atmico
em relao ao seguinte.
Mdulo de Elasticidade, de Young Desde que os vizinhos dos tomos sejam mantidos, est-se na faixa de
ou de Deformao Longitudinal - (E) deformao elstica.
o quociente entre a tenso aplicada e a deformao
elstica resultante. Expresso em MPa.
Retirando-se a tenso,
o reticulado volta a
forma original.

(J.A Freitas Jr.)

E= tg No ocorre ruptura das ligaes atmicas


E= / (P.Helene)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo
DEFORMAO PLSTICA DOS METAIS DEFORMAO PLSTICA DOS METAIS
Uma tenso maior faz com que os tomos se deformem pelo Outra forma de deformao plstica do reticulado cristalino a
estado plstico, devido a escorregamento de um plano cristalino. maclagem ou maclao. Em metais cujos cristais tem ligaes
Ocorre um deslocamento permanente; a retirada da tenso no atmicas diferentes de 90, possvel a inverso deste ngulo sem
implica no retorno dos planos cristalinos s suas posies originais. a ruptura do reticulado, causando uma deformao plstica.

Ocorre uma
mudana do ngulo
das ligaes
atmicas.
(J.A Freitas Jr.)

Ocorre uma ruptura das ligaes atmicas originais, (J.A Freitas Jr.)

seguida de uma recomposio com o tomo seguinte.

2
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo

AOS PARA CONCRETO AOS PARA CONCRETO


TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA
Estrico e Alongamento
Ductilidade - a deformao plstica total at o ponto
de ruptura. Ensaio de trao
Pode ser medida por:
Estrico - reduo da rea da seo transversal, em %.
rea inicial rea final
Estrico = x 100
rea inicial

Alongamento - na ruptura tambm medido em %.


Comprimento final Comprimento inicial
Alongamento = x 100
Comprimento inicial (adaptao de P.Helene)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo

Material Frgil = Pouco se deforma antes da ruptura. Material dctil com patamar de escoamento = Apresenta
Obedece a Lei de Hooke at a ruptura. patamar de escoamento definido que caracteriza a tenso fy
Ex. : ferro fundido, concreto e vidro plano. denominada resistncia ao escoamento do ao trao.
Ex.: aos doces - baixo teor de carbono, classe A, como os aos
para concreto armado CA25 e CA50.

(P.Helene)

(P.Helene)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo
AOS PARA CONCRETO
METAIS FRGEIS E DCTEIS
Material dctil sem patamar de escoamento = No apresenta
patamar de escoamento definido. A deformao plstica que segue
elstica no reversvel. A tenso fy convencional, de resistncia
ao escoamento do ao trao corresponde a uma deformao Frgil Dctil Muito Dctil
plstica irreversvel de 0,2%. Ex.:Aos para concreto armado CA60. Ex.:Ferro Ex.:ao CA25 Ex.:Ouro
fundido
(P.Helene)

(P.Helene)
Ruptura Ruptura
frgil dctil

(J.S.Coutinho)

3
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo
AOS PARA CONCRETO AOS PARA CONCRETO
TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA TERMOS E MEDIDAS USADOS EM ENGENHARIA
Tenacidade : Medida da energia necessria para romper
Dureza : Definida pela resistncia da superfcie do material penetrao. o material. Expressa em kgf/cm2. Um material dctil com a
Escala Brinell de dureza BHN (Brinell Hardness Number) mesma tenso de ruptura que um frgil
mais tenaz, porque ir requerer uma maior energia para
Capacidade de um material riscar o outro romper-se.

(relacionado com a fora de ligao dos tomos)

(P.Helene)

A2 > A1 portanto o material 2 mais tenaz.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo Propriedades
Introduo
AOS PARA CONCRETO AOS PARA CONCRETO
COMPORTAMENTO QUMICO COMPORTAMENTO FSICO DO AO
Corroso:
O pH do concreto protege o ao.
Na presena de cloreto a armadura corri sob qualquer pH Densidade = 7,85 g/cm
Na ausncia de cloreto a armadura corri principalmente para pH < 10,5
Ao aumenta de volume em at 530% Dilatao trmica:
xidos e hidrxidos de ferro Estdio do Morumbi- SP s = 1,2.10-5 m /m.C concreto = 1,2x10-5 m/m.C
Volumes relativos
(vlido para temperaturas de 0 a 100C, acima o
Fe2 100% (ferro)
FeO 190% (xido de ferro)
coeficiente do ao fica significativamente maior)
Fe3O4 210% (xido frrico-ferroso)
Fe2O3 220% (xido frrico) Condutibilidade trmica = 30 X maior que o do
Fe(OH)2 360% (hidrxido de ferro II) concreto
Fe(OH) 3 420% (hidrxido de ferro III)
Fe(OH) 3.3H2O 630% (Granato- BASF)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Microestrutura
Introduo Microestrutura
Introduo
MICROESTRUTURA DOS METAIS
Estrutura cristalina: Estrutura cristalina:
Metais: aglomerados de gros de cristais Metais: aglomerados de gros de cristais

Aglomerado de cristais com Ao mangans


diferentes orientaes de
Formao dos cristais no ao lquido
planos de clivagem.

4
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Microestrutura
Introduo Microestrutura
Introduo

14 formas geomtricas possveis de cristalizao Anlise Macrogrfica

Aparncia da fratura Detalhe a baixo aumento


Rede de Bravais

Ruptura no raio de dobramento A superfcie da fratura rugosa.


com ramificao transversal.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Microestrutura
Introduo Composio
Introduo qumica

Anlise Microgrfica COMPOSIO QUMICA DO AO


Ao - produto siderrgico, obtido por via lquida, com teor de carbono
Seo metalogrfica Detalhe a alto aumento
abaixo de 2 % (alguns autores consideram 1,67 %)

SIDERGICAS X METALGICAS
Ambas so indstrias que produzem metal - a diferena o tipo de metal
produzido por elas. A metalrgica atua num campo mais amplo,
produzindo vrios tipos de metais: alumnio, cobre, titnio e ferro,
por exemplo. J uma usina siderrgica uma espcie de
metalrgica especializada: ela trabalha exclusivamente na produo
de ferro e ao. Elas so chamadas de indstrias "de base" porque,
Trinca. Na imagem menor se observa A superfcie da fratura e das
em geral, seu produto final so barras ou chapas metlicas, usadas
microtrinca (0,05 mm) paralela fratura trincas intergranular.
iniciada em um pitting. depois como matria-prima de outras indstrias. Tanto siderrgicas
quanto metalrgicas tem processos de fabricao semelhantes.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Composio
Introduo qumica Composio
Introduo qumica

Ao - produto siderrgico, obtido por via lquida, com teor de carbono Adies liga:
abaixo de 2 % (alguns autores consideram 1,67 %) Mn 0,3 % - retira o patamar de escoamento dos aos CA 50
Mn ao mangans 20 a 40 % - resistncia ao choque e desgaste
Aos para concreto armado = + - 0,4/0,5 % de carbono
Cu 0,3% aos patinveis (ao corten) produtos de corroso
Aos patenting - fios p/ concreto protendido = + - 0,7 % de carbono no expansivos
Cr (13 a 18,5%) e Ni (8 a 20,5%) aos inoxidveis

AO = Fe2 + (0,008 a 2,0%) C


(J.S. Coutinho)

(J.S. Coutinho)

5
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Composio
Introduo qumica Composio
Introduo qumica

Efeitos fsicos do % de Carbono:


0,15 a 0,40 % Carbono
Arames, chapas, ao CA-CA-50 e CA
CA--60
0,40 a 0,60 % Carbono
Ferramentas, cabos de ao, peas forjadas
0,60 a 0,70 % Carbono
Peas forjadas, trilhos, engrenagens
0,70 a 1,20 % Carbono E= tg igual em todos no trecho linear

Aos para concreto protendido,


protendido molas, serras (P.Helene)

1,20 a 2,00 % Carbono Maior tenso de escoamento e ruptura


Maior % de Carbono
Ferramentas de corte Menor deformao at a ruptura

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Composio
Introduo qumica Composio
Introduo qumica

Resfriamento do ferro
Teor de Carbono e Microestrutura - Constituintes
Perlita Na temperatura ambiente, o ferro puro apresenta estrutura
Ferrita
cristalina cbica de corpo centrado (CCC), denominada ferrita
-baixo teor de carbono
-dctil, baixa resistncia mecnica alfa ().
Ferrita
Austenita
-estvel a temperatura > 720oC 0,2 % C A estrutura CCC do ferro (ferrita ) estvel at 912 C. Nesta
-transformao da ferrita temperatura a estrutura CCC sofre uma transformao
por aquecimento lento alotrpica para a estrutura cbica de faces centradas (CFC),
Cementita Perlita denominada ferro gama () ou austenita.
-formada quando %C atinge o
limite de solubilidade
1,2 % C
Fe3C (Carboneto de ferro), 6,7% Transformao de fase que ocorrem no mesmo estado de
carbono, dura, frgil (pouco dctil)
agregao da matria (Ex.: dentro do estado slido)
Perlita
-mistura mecnica de ferrita e cementita
(Prof. Leonardo Miranda)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Composio
Introduo qumica Composio
Introduo qumica

A austenita (CFC) estvel entre 912 e 1394 C. Na Ocorrem no diagrama de resfriamento do ferro:
temperatura de 1394oC ocorre uma nova transformao
alotrpica na qual a estrutura CFC da austenita transforma-se (j no estado slido !!)
novamente em CCC, denominada de ferrita delta ().
1.539 C - Patamar de Solidificao - forma ferro delta
A ferrita delta () CCC estvel at a temperatura de 1538 C, (CCC)

C - Transformao alotrpica para ferro gama (CFC)


que a temperatura de fuso do Fe puro.
1.390

Acima de 1538 C a estrutura cristalina CCC da ferrita torna-se
amorfa, sem ordenao cristalina, caracterizando o estado 910C - Transformao alotrpica para ferro alfa (CCC)
lquido.

O ferro lquido (L) estvel at a temperatura de 2880 C,


temperatura na qual este passa para fase vapor.

6
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo
ESQUEMA DE PRODUO DO AO
SIDERRGIA SIDERRGIA
Fundente (argila calcria)
facilita o processo de fuso

Queima a altas temperaturas e


na ausncia de ar
O coque posteriormente vai se combina com o
oxignio e utilizado na reduo do minrio
de ferro, na presena de calcrio, criando
dixido de carbono, ferro e escria.

(J.A Freitas Jr.) (J.A Freitas Jr.)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

SIDERRGIA SIDERRGIA

Aglomerao a quente (queima) de finos (minrios) Processo de reduo (produo do ferro gusa)
Retirada do oxignio da matria prima. Esta separao se d por meio da
reduo qumica que envolve a separao de um metal de seu xido,
atravs de um agente redutor. O agente redutor utilizado na
siderurgia o coque
(J.A Freitas Jr.) (J.A Freitas Jr.)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo
ALTO FORNO - Produo de ferro gusa
ALTO FORNO - Produo de ferro gusa
Matrias primas:
Matrias primas:
1. Minrios de Ferro
Minrio de ferro
Hematita Fe2O3 50/60% + usado; mais fcil reduo
Coque de carvo mineral
(J.S. Coutinho)

Magnetita Fe3O4 45/70% + rico em Fe; pouco abundante


Fundente (cstinas) Limonita 2Fe2O3.nH2O 20/60%
Siderita FeCO3 30/42%
(Pirita) FeS + usado como minrio de S; muito dispendioso retirar Fe

2. Carvo (Coque) Coque


incandescente
3. Fundente
Cstinas argila calcria
PUC-Rio
(J.S. Coutinho)

7
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo
ALTO FORNO - Produo de ferro gusa ALTO FORNO
Matrias primas: Produo de ferro gusa no alto forno
SiO2 Slica
1. Minrio de ferro Al2O3 alumina 3 a 4,5%C
Impurezas slico-aluminosas Minrio de Fe gusa (liga de Fe+C)

Reaes no Alto Forno:


Alto - forno
Combusto do carvo C CO
Fundente: calcrio CaCO3 Reduo dos xidos de Fe por ao do CO
Corretor de pH xidos de Fe Fe + CO
cstinas

(J.S. Coutinho)
Ligao do Fe com C origina ferro gusa
Cstinas = argila calcria
Fe + C ferro gusa

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

SIDERRGIA SIDERRGIA

Processo de dessulfurao (Retirada de enxofre)


Os processos atuais usam xido de clcio e carbonato de clcio que reagem com Transformao do ferro gusa em ao
o enxofre, formando sulfeto de clcio. Em seguida, pode-se adicionar ligas
de magnsio e alumnio, ambos metlicos. As injees dos elementos
dessulfurizadores so feitas no carro torpedo - espcie de "esteira" na
qual se faz o transporte do ferro gusa . (J.A Freitas Jr.) (J.A Freitas Jr.)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

ACIARIA Produo do ao (transforma ferro gusa em ao) ACIARIA Conversor (Convertedor) Bessemer

Afinao = reduo do teor de carbono C e retirada das Converte ferro gusa no estado lquido em ao
impurezas Injeta oxignio sob presso
dentro do cadinho com ferro
gusa.

O+C CO
O monxido de carbono
sai para a atmosfera.

Diminui o teor de carbono,


Retira S, Mn, Si, P....
(J.S. Coutinho) (Kawasaki Steel Corporation)

8
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

ACIARIA Conversor Bessemer ACIARIA Forno eltrico de arco voltaico


No conversor reduz-se os teores de
carbono e de impurezas como: Recicla sucata de ao: Funde a sucata pela passagem
enxofre e fsforo de corrente eltrica.

Conversor

Conversor da aciaria n 2
(A. Rermy, M. Gray e R. Gonthier, 1993)
(COSIPA )

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

ACIARIA Forno eltrico de arco voltaico


SIDERRGIA
Recicla sucata de ao s por fuso

Eletrodos de grafite

(J.A Freitas Jr.)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

LINGOTAMENTO LINGOTAMENTO
Transformao do material lquido em slido. O Lingotes = elementos brutos
material resfriado e transformado em lingotes, primrios de ao
blocos, placas entre outros; que seguem para o
USIMINAS

LINGOTAMENTO CONTNUO
processo de laminao ou forjaria.

Cadinho do conversor vazando e


o lingotamento contnuo

O ao despejado em moldes - solidificado


dentro da lingoteira, respeitando um tempo de (P.Helene) www.villaresmetals.com.br
resfriamento

9
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

LINGOTAMENTO LINGOTAMENTO
Depois de solidificados os lingotes so cortados.
CONVENCIONAL X CONTNUO

Melhor rendimento, qualidade, produtividade e Mquina de lingotamento


eficincia de custos, devido aos custos mais baixos contnuo
na produo contnua com um produto mais
padronizado.

www.villaresmetals.com.br

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

LINGOTAMENTO
SIDERRGIA

(Kawasaki Steel Corporation) (Kawasaki Steel Corporation)

Lingote ainda rubro Lingote resfriado

(J.A Freitas Jr.)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

LAMINAO A QUENTE No ocorre encruamento LAMINAO A QUENTE


devido a temperatura.
AO Temperatura > 850 OC Aos CA 50 dureza natural - No encruados
Ao conformado entre dois
cilindros.

(Kawasaki Steel Corporation)

(P.Helene) (P.Helene)

10
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

LAMINAO A QUENTE LAMINAO A QUENTE DE VERGALHES


Aos CA 50 e CA 25

Efeito da laminao no tamanho dos gros:

A alta temperatura faz com que os gros


retornem ao seu formato e tamanho originais.

Laminao de barra de ao
No ocorre o encruamento. para concreto armado.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo
LAMINAO A QUENTE DE LAMINAO A FRIO DE FIOS
VERGALHES
AOS: CA 60 e CP - Concreto Protendido
Aos CA 50 e CA 25
A deformao a frio
deforma os cristais e
Laminador para causa encruamento.
vergalhes (ocorre a temperaturas de
dezenas de graus centgrados)

Mossas :
Salincias
para melhorar a aderncia
com o concreto
Laminao a frio

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

ENCRUAMENTO Resultante da trefilao* LAMINAO A FRIO DE FIOS


Deformao dos cristais, armazenando energia nestes.
AOS: CA 60 e CP - Concreto Protendido
*Puxar o metal atravs de uma
matriz, por meio de uma fora de
trao a ele aplicada na sada da
A deformao a frio
matriz. deforma os cristais e
Altera as caractersticas do ao: causa encruamento.
(ocorre a temperaturas de
Fsicas: dezenas de graus centgrados)
Aumenta o limite de escoamento;
Aumenta a tenso de ruptura;
Reduz a deformao at a ruptura;
Torna o material menos dctil.
(P.Helene)
Qumicas:
Torna o material mais sensvel corroso.
(perde eltrons com mais facilidade) Laminao a frio Trefilao a frio

11
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Produo do ao
Introduo

LAMINAO A FRIO DE FIOS - Trefilao LAMINAO A FRIO DE FIOS - Trefilao

AOS: AOS encruados:


CA 60 e CA60 e
CP p/ concreto
CP p/ protendido
concreto
protendido

(P.Helene)

A deformao
a frio deforma
os cristais e
causa
encruamento.
(P.Helene)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Produo do ao
Introduo Tratamentos
Introduo trmicos
LAMINAO A FRIO - Linha de trefilao de fios

TRATAMENTOS TRMICOS

(J.S. Coutinho)

Srie de fieiras
de trefilao

Fieira

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tratamentos
Introduo trmicos Tratamentos
Introduo trmicos

Recozimento = Visa reduzir a dureza do ao encruado e obter


Tmpera = aquecimento, seguido de resfriamento brusco, uma maior ductilidade.
torna o ao mais duro, com maior resistncia mecnica e Sob uma atmosfera controlada, o ao aquecido a temperaturas
mais frgil.
relativamente baixas (500 C a 900 C) e deixado esfriar
lentamente. A estrutura cristalina se modifica, os cristais voltam a
ficar cbicos e os gros crescem de tamanho.
Cementao = exposio a altas
temperaturas e elevada concentrao
de carbono para endurecimento da
superfcie.
Engrenagens endurecidas
por cementao
Arame
recozido para
montagem de
armaduras

12
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Impacto ambiental
Introduo Impacto ambiental
Introduo
Impacto Ambiental:
PRODUO DO AO:
PRODUO DO AO:
CO2 Efeito estufa:
Reservas Minrio de Ferro: Utilizao de cstinas como fundente
Muito amplas;
 Sem utilizao de cstinas - 1,2 toneladas de CO2
Durao ........
 Utilizando cstinas 2,4 toneladas de CO2
Consumo de Energia:
Observaes:
60% do custo - coque metalrgico
A utilizao de cstinas no Alto Forno gera ESCRIA
CO2 Efeito estufa:  Escria -> adio ao cimento substituindo clnquer.
Queima de Combustveis - O ao tem alto ndice de reciclagem;
 P/ 1 tonelada de ao gera 1 a 2,4 toneladas de CO2  Parte da produo a partir de minrio de ferro;
 Mdia mundial 1,7 toneladas de CO2  Brasil recicla 70% do ao produzido anualmente.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

TIPOS DE AOS PARA CONCRETO

CONCRETO ARMADO
CA = CONCRETO ARMADO
CA25, CA50 e CA60
CP = CONCRETO PROTENDIDO
CA = Concreto Armado
Trs grupos principais:
25, 50 e 60 Valor Caracterstico de escoamento
Aos de dureza natural laminados a quente CA 50
25 25 kgf/mm2 = 2.500 kgf/cm2 = ~ 250 MPa
Aos encruados a frio CA 60
~ 500 MPa
50 50 kgf/mm2 = 5.000 kgf/cm2 =
Aos patenting CP
~ 600 MPa
60 60 kgf/mm2 = 6.000 kgf/cm2 =

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Caracterstica
Introduo qumica Dimetro
Introduo

AOS PARA CONCRETO NBR 7480/2007

Caractersticas Qumicas e fsicas Verificao do Dimetro :


A verificao feita medindo-se o peso por unidade de
Elemento Ao CA 50 Ao CP
comprimento do vergalho, considerando uma densidade
%C 0,25 a 0,50 0,80 a 0,85 de 7,85 g/cm3 para o ao e as tolerncias das NBR.

Composio % Mn 0,50 a 1,20 0,45 a 0,90 Exemplo:


Qumica % Si 0,40 mx 0,15 a 0,35 100 cm de um vergalho CA 50 12,5 mm
(% em peso) %P 0,050 mx 0,020 mx Peso registrado em obra = 920 g
%S 0,050 mx 0,025 mx
S = .2/4 ... S = 1,2271 cm2
Resistncia mnima de 500 1100 Peso por m = 1,2271 x 100 x 7,85 = 963,3 g
escoamento do ao (MPa) Tolerncias da NBR 7480 6%
(Prof. Leonardo Miranda) Peso por metro entre 905 e 1.021 g

13
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo do ao Propriedades
Introduo do ao

Principais propriedades: Principais propriedades:


Resistncia caracterstica de escoamento; Resistncia caracterstica de escoamento;
Limite de resistncia; Limite de resistncia;
Alongamento;
Dobramento;
Coeficiente de conformao superficial.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Propriedades
Introduo do ao Propriedades
Introduo do ao

Principais propriedades:
Coeficiente de conformao superficial.
Principais propriedades:
Resistncia caracterstica de escoamento; Coeficiente que determina o padro de fissurao de peas de
concreto sob tenso, o que tem relao direta com a durabilidade
Limite de resistncia; do material. As barras devem transmitir a tenso ao concreto de
forma que ocorram diversas fissuras espaadas regularmente e
Alongamento; com pequena abertura, ao invs de grandes fissuras concentradas,
para dificultar a entrada de agentes agressivos. O ensaio
Dobramento; realizado em tirantes prismticos de concreto armado com uma
nica barra ou fio.
Coeficiente de conformao superficial.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Armazenamento
Introduo Armazenamento
Introduo

MONTAGEM DE ARMADURAS DE CONCRETO ARMADO


Armazenagem Central de Armaduras

Bancada
Dobra
Montagem das de corte
armaduras Baias de
armazenamento

(Aulas USP) (Aulas USP)

Os vergalhes no devem ficar em contato direto com o solo


e nem expostos s intempries por muito tempo, para no
sofrer quantidade significativa de corroso.
BELGO
(Aulas USP)
BELGO

14
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Corte
Introduo Corte
Introduo

Dobra do ao
Central de Armadura Equipamentos para corte
Tesoura Serra com disco Dobra manual
de corte na bancada

(Aulas USP)

Dobradeira
mecnica
Mquina de corte
eltrica e manual BELGO
Chaves de dobrar ao
BELGO

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

Aos de dureza natural CA-25 e CA-50


Aos de dureza natural CA-25 e CA-50
So aos laminados a quente e no sofrem tratamento
algum aps a laminao.
Suas caractersticas elsticas so alcanadas pela
composio qumica adequada com o carbono,
mangans, silcio e cromo.
Em geral, so caracterizados pela presena no
diagrama tenso x deformao de um acentuado
patamar de escoamento e grandes deformaes de
ruptura.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

Aos de dureza natural CA-25 e CA-50


Aos de dureza natural CA-25 e CA-50
CA 25 e CA 50
Bitola
Pesos Lineares (kg/m)
(mm) polegadas Mnimo Nominal Mximo
-7% 0% +7%
6,3 1/4" 0,228 0,245 0,262
8 5/16 0,367 0,395 0,423
-6% 0% +6%
10 3/8 0,580 0,617 0,654
12,5 1/2" 0,905 0,963 1,021
-5% 0% +5%
16 5/8 1,499 1,578 1,657
20 3/4" 2,343 2,466 2,589
CA-50 CA-25 -4% 0% +4%
>= 10 mm com mossas vergalhes lisos 25 1 3,699 3,853 4,007
32 1.1/4 6,060 6,313 6,566
Comprimento usual das barras de 12 m com tolerncia de + -1%.

15
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao Tipos de ao


Introduo Introduo

Aos encruados a frio CA-60

Aos de dureza natural CA-50 Encruamento:


BELGO Aumenta a resistncia, diminui a tenacidade.
Propriedades mecnicas do CA 50 Alongamento na ruptura cai de 20% para 6 a 8%.
Ensaio de Encrua-se CA-25 / CA-32 que se transformam em CA-60.
Ensaio Trao (valores mnimos) Dobramento Aderncia
a 180 Processos de encruamento:
Resistncia Limite de Alongamento Dimetro de pino Coeficiente de
caracterstica Resistncia (B) em 10 (mm) conformao Trefilao - compresso diametral do fio p/ passagem pela
de escoamento superficial mnimo
f y (MPa) f st (Mpa)
(%) < 20 20
para 10mm
fieira, + trao elevada.
Trao - toro combinada com trao.
500 1,08 f y 8 3 6 1,5
Compresso - as deformaes produzidas no material, so
feitas em duas direes perpendiculares que achatam os

NBR 7480/2007 gros.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo


Aos encruados a frio CA-60
Tratamentos dos aos para concreto CA 60
CA 60
TREFILAO Pesos Lineares (kg/m)
Bitola Mnimo Nominal Mximo
Tratamento que causa encruamento a frio do ao. (mm)
- 6% 0% + 6%
Aumenta o limite elstico do material e reduz a 4,2 0,102 0,109 0,115
ductilidade. 5,0 0,145 0,154 0,163
6,0 0,209 0,222 0,235
7,0 0,284 0,302 0,320
8,0 0,371 0,395 0,418
9,5 0,523 0,558 0,589

Comprimento usual das barras de 12 m com tolerncia de 1%.


Podem ser fornecidos em rolos com cerca de 2.000 m
(Prof. Leonardo Miranda)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo


Aos encruados a frio CA-60
Aos encruados a frio CA-60
Propriedades mecnicas do CA 60
Ensaio de
Ensaio Trao (valores mnimos) dobramento a Aderncia
180
Resistncia Limite de Alongamento Coeficiente de
caracterstica Resistncia em Dimetro de conformao
de 10 (C) pino (mm) (D) superficial
escoamento (B) fst mnimo para
(A) fy 10mm
< 20 20
(MPa) (E) (MPa) (E) (%)
BELGO 600 1,05 fy 5 5 - 1,5

CA-60 em rolo e em barras

16
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

Aos para concreto protendido patenting Aos para concreto protendido patenting
Os aos patenting so fios submetidos a processos de tratamento
trmico aps o seu encruamento a frio por trefilao. Composio qumica (NBR-7482/90):
O material, aps decapagem em banho de cido, trefilado em 0,60 a 0,90% de C 0,5 a 0,9% de Mn
fieiras ao dimetro desejado, por uma ou mais passagens. 0,1 a 0,35% de Si Max. 0,05 % de S
Para alvio de tenses, reaquece-se e resfria-se rapidamente o fio, Max. 0,05 % de P.
em banho de chumbo lquido para no perder o encruamento. Bitolas mais comuns so de 3,5 a 9 mm.
Difcil a produo de fios de ao com > 7 mm.
Para grandes cargas, cordoalhas compostos de 2, 3 ou 7 fios.

7 fios
3 fios
Tratamento de 2 fios
estabilizao

(J.S.Coutinho)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo
Aumentar o limite elstico e ductilidade.

Tratamentos dos aos para concreto protendido Tratamentos dos aos para concreto protendido

ALVIO DE TENSES ESTABILIZAO


Alternativa em relao ao alvio de tenses. Tratamento
Banho do ao em chumbo lquido, formando um ao de termo-mecnico
relaxao normal (RN). Ao submetido a uma tenso de tracionamento de 45%
Reduz as tenses da trefilao da carga de ruptura, juntamente com o aquecimento do
Aquecimento a 400oC e resfriamento, evitando a fio a 370oC.
recristalizao do material. Aumenta o limite elstico e a resistncia trao
Reduz a relaxao do ao de 1/3 a 1/5 das obtidas com
Aumenta o limite elstico e ductilidade.
o tratamento de alvio de tenses, classificando-os
como de relaxao baixa (RB)
perda de tenso sob deformao constante.
(Prof. Leonardo Miranda)
(Prof. Leonardo Miranda)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

Aos para concreto protendido patenting


Fios aliviados (RN) (aliviado)
Perda mxima por relaxao aps 1.000 h a 20 C de:
5% para tenses de 70% do limite de resistncia mnima
8,5% para tenses de 80% do limite de resistncia mnima

Fios de relaxao baixa (RB) (estabilizados)


BELGO BELGO
Perda mxima por relaxao aps 1.000 h a 20C de:
Rolos de fios Cordoalhas de 7 fios 2% para tenses de 70% do limite de resistncia mnima
Fios e cordoalhas para CP so muito sensveis corroso, 3% para tenses de 80% do limite de resistncia mnima
devem ser armazenados em local coberto, caso molhados,
devem ser desbobinados e enxutos. Maiores resistncias fadiga e corroso que os aos RN

17
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

Aos para concreto protendido patenting


Cordoalhas de relaxao normal (RN) (com fios
aliviados) Classe de Relaxao
Perda mxima por relaxao aps 1.000 h a 20C de: Tenso Inicial Relaxao Normal Relaxao Baixa
7% para tenses de 70% do limite de resistncia mnima; pi = 0,60 fptk 60 4,5% 1,5%
12% para tenses de 80% do limite de resistncia mnima
pi = 0,70 fptk 60 7,0% 2,5%
pi = 0,80 fptk 60 12,0% 3,5%
Cordoalhas de relaxao baixa (RB) (com fios
estabilizados)

Perda mxima por relaxao aps 1.000 h a 20C de:


2,5% para tenses de 70% do limite de resistncia mnima Cordoalhas
3,5% para tenses de 80% do limite de resistncia mnima
Maiores resistncias fadiga e corroso que os RN.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

Aos para concreto protendido patenting Aos para concreto protendido patenting
DESIGNAO DE FIOS DESIGNAO DE CORDOALHAS

CP 150 RN 7 Dimetro do fio (7mm) CP 175 RB 12,7 Dimetro nominal (12,7mm)


(7,9; 9,5; 11; 12,7; 15,2mm)
RN Relaxao normal (alvio de tenses) e RB Relaxao Baixa (estabilizao) e
RB significa relaxao baixa (estabilizao) RN significa relaxao normal (alvio de tenses)

Tenso nominal de ruptura Tenso nominal de ruptura


1500 MPa 150; 160 e 170 1750 MPa 175 e190
(1500 MPa =150 kgf/mm2) (1750 MPa = 175 kgf/mm2)

Fio para concreto protendido Cordoalha para concreto protendido

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo

Aos para concreto protendido patenting


Aos para concreto protendido patenting Cordoalhas engraxadas
DESIGNAO DE CORDOALHAS Cordoalhas de 7 fios com revestimento, impermevel gua, j
engraxada, que permite livre movimentao da cordoalha em seu
CP 180 RN 3x2,5 3 Fios de dimetro 2,5mm
interior.
podem ser 2 ou 3 fios com vrios
dimetros (2; 2,5; 3 ou 3,5mm)

RN relaxao normal (alvio de tenses)

Tenso nominal de ruptura - 1800 MPa


(1800 MPa = 180 kgf/mm2) BELGO
BELGO

Cordoalha para concreto protendido

18
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo
CONCRETO PROTENDIDO
CONCRETO PROTENDIDO- Sistema convencional
Cordoalhas engraxadas Cordoalhas
CARACTERSTICAS DAS CORDOALHAS DE AO CP 190
PARA PROTENSO ADERENTE
Lajes protendidas permitem ESPECIFICAO 12,7 mm ou 1/2" 15,2 mm ou 5/8"
estruturas sem vigas Dimetro nominal da cordoalha (*) 12,7 mm 15,2 mm
rea nominal da seo de ao da cordoalha 100,9 mm2 143,4 mm2
(valor recomendado para clculo estrutural) (*)
Massa nominal (*) 0,792 kg/m 1,126 kg/m
Carga de ruptura mnima (*) 18.730 kgf = 187,30 kN 26.580 kgf = 265,80 kN
BELGO
Carga a 1% de deformao mnima (*) 16.860 kgf = 168,60 kN 23.920 kgf = 239,20 kN
Relaxao aps 1.000h (*) 3,5% 3,5%
Mdulo de elasticidade (**) 202 kN/mm2, +/- 3% 202 kN/mm2, +/- 3%
(*) Conforme NBR 7483/2004 (**) Conforme NBR 7483/2004 este valor fornecido pelo fabricante. (Fornecido BELGO 2003)

BELGO

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo
CONCRETO PROTENDIDO- Sistema convencional CONCRETO PROTENDIDO- Sistema convencional
Cordoalhas/Fios dentro de bainhas Cordoalhas/Fios
BROOKFIELD MALZONI 2010
Bainha ou conduite
dentro de bainhas

Cabea de
ancoragem

PhD Engenharia

Bainhas
Cordoalhas

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
Materiais de Construo
AO
Tipos de ao
Introduo Tipos de ao
Introduo
CONCRETO PROTENDIDO - Pr-tracionada CONCRETO PROTENDIDO - Ps-tracionada
Os fios de protenso so colocados e tensionados antes
da concretagem. A tenso aplicada aps a
Aps o endurecimento do concreto aplicado, as peas so cura do concreto
cortadas conforme as necessidades de comprimento.
Injeta-se calda de cimento
Com o corte o fio
tracionado comprime Fundamental para a
o concreto por durabilidade
aderncia.

VSL VSL

19
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Emendas em ao
Introduo Emendas em ao
Introduo

Justificativas para uso:


Aproveitamento de sobras.
Reduo da taxa de armaduras, para melhor concretagem.
Restaurao de peas de CA ou de esperas danificadas.
As emendas em armaduras, sempre devem ter resistncia
trao igual ou superior a das barras originais. NBR-
8548/84.
Tipos de emendas:
Emendas por soldas
EMENDAS EM AOS PARA CONCRETO Caldeamento
Eletrodeposio
ARMADO
Emendas com dispositivos mecnicos

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Emendas em ao
Introduo Emendas em ao
Introduo

Caldeamento - Solda eltrica por resistncia: Caldeamento - Solda eltrica por resistncia:

Aplicada em peas de ao
Vivel para bitolas >=10 mm.

Coloca-se as barras em mquina prpria que pressiona


os dois topos um contra o outro.

Aplica-se uma corrente eltrica, aquecendo os topos


at um estado pastoso que aps o resfriamento une-os
firmemente.

Solda simples, confivel e barata.


(Jos A. Freitas Jr..)

Usada principalmente para aproveitamento de sobras. (Andrade, Jos L. M.; Secco, Arnaldo M. R.)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Emendas em ao
Introduo Emendas em ao
Introduo

Eletrodeposio - Solda eltrica a arco, com eletrodos Eletrodeposio - Solda eltrica a arco, com eletrodos
revestidos : revestidos :
Topo das barras com dimetros >= 16 mm Pode ser aplicada em armaduras de esperas.
(cortes em 60 nas extremidades das barras e
preenchendo as laterais com o eletrodo) Aplicao manual de eletrodos de ao revestidos.

Custo maior que por


(Andrade, Jos L. M.; Secco, Arnaldo M. R.)

caldeamento.
Uso para minimizar taxas
de armaduras.
Aplicao mais demorada
que dispositivos mecnicos.
Custo mais baixo que
dispositivos mecnicos.
(J. A. Freitas Jr.)

20
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Emendas em ao
Introduo Emendas em ao
Introduo

Eletrodeposio - Solda eltrica a arco, com eletrodos Emendas com Dispositivos Mecnicos :
revestidos : Alto custo, mas muito prticas (rpida aplicao)
Uso limitado as barras >= 20 mm.
Feita por luvas fixadas mecanicamente.

Plano de soldas para


minimizar a reduo da
seo livre para a
passagem do concreto.

(J. A. Freitas Jr.) VSL

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Emendas em ao
Introduo Tipos de rupturas
Introduo

Emendas com Dispositivos Mecnicos:

TIPOS DE RUPTURA ESPECIAIS

VSL

VSL

Prensa hidrulica para Dispositivos mecnicos FLUNCIA


para emenda de barras
FADIGA
fixao dos dispositivos RELAXAO

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de rupturas
Introduo Tipos de rupturas
Introduo
FLUNCIA RELAXAO
Exemplo: Deformaes lentas de alongamento
Exemplo: Relaxao de tenso
Tirantes, com o tempo, sob tenso constante (principalmente Cordoalhas em concreto protendido, com o tempo, sob deformao
sob tenses elevadas), sofrem deformaes de alongamento constante, ocorre uma relaxao da tenso (perda de tenso).
que se no previstas podem levar a sua ruptura.
Tirantes

Se a relaxao no for previamente compensada por um acrscimo


Ensaio de na carga inicial de protenso, podem vir a surgir tenses de trao
fluncia no concreto que provavelmente comprometero a estrutura.

21
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Tipos de rupturas
Introduo Tipos de rupturas
Introduo

FADIGA FADIGA

A tenso que um material pode suportar ciclicamente muito Torcidas de futebol em estdios, com movimentos
menor que a suportvel em condies estticas. sincronizados assim como pontes e viadutos ferrovirios, so
exemplos onde os esforos decorrentes de cargas cclicas so
A resistncia de escoamento uma medida da tenso esttica significativos em relao ao carregamento permanente. Nestas
sob a qual o material resiste sem deformao permanente; situaes possvel a ocorrncia de fadiga nos vergalhes.
portanto, pode ser usada como um guia apenas para estruturas
que operam em condies de carregamento esttico.

(J. S. Coutinho) (P.Helene)

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Recebimento
Introduo Recebimento
Introduo

CRITRIOS DE ACEITAO DE AO PARA


ESTRUTURAS DE CONCRETO
NBR-7480/85 - ensaios para aceitao ou rejeio de um lote de ao.
A amostragem:

Lotes de 500 kg por bitola - CA-25 e CA-32, 300 kg p/ demais categorias.


CRITRIOS DE RECEBIMENTO
De cada lote separa uma barra, e extrai um segmento de 2 m.

Da-se a aceitao do lote quando todos os ensaios forem satisfatrios.

Com resultados insuficientes, a barra da amostra rejeitada. Para


eventual aceitao do lote, sero retiradas amostras de duas novas
barras como corpo de contra-prova.

O lote ser aceito se resultados forem suficientes, se no o lote ser


rejeitado. Se mais de 20% dos lotes forem rejeitados, o fornecimento total
ser rejeitado ou desclassificado para categoria inferior.

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Ensaios
Introduo Ensaios
Introduo

PRINCIPAIS ENSAIOS
Determinao das propriedades mecnicas trao
de materiais Metlicos - NBR-6152/80 (MB-4/77).
Para obter a curva tenso x deformao de um ao, assim como medir o
mdulo de elasticidade

TRAO RELAXAO

COEFICIENTE
CONFORMAO
DOBRAMENTO SUPERFICIAL

(J. S. Coutinho)

22
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Ensaios
Introduo Ensaios
Introduo

Ensaio trao em ao
Determinao das propriedades mecnicas trao
de materiais Metlicos - NBR-6152/80 (MB-4/77).

Para obter a curva tenso x deformao de um ao, assim como medir o


mdulo de elasticidade ou mdulo de deformao longitudinal Es

AO CA-50 AO CA-60
NBR-6152/80

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Ensaios
Introduo Ensaios
Introduo

Ensaio de dobramento :
Determinao das propriedades mecnicas trao
Obedece a NBR-6153/80, consiste em efetuar um dobramento de 180o
de materiais Metlicos - NBR-6152/80 (MB-4/77). em torno de um cutelo de dimetro prefixado.
Categoria Resistncia caracterstica Tenso de Alongamento em A amostra deve suportar o dobramento sem ruptura ou fissurao.
do ao trao fy Ruptura 10 dimetros
MPa Kgf/cm2
CA-24 240 2.400 1,3 x fy 18 %
CA-32 320 3.000 1,3 x fy 14 %
CA-40 400 4.000 1,1 x fy 10 %
CA-50 500 5.000 1,1 x fy 8%
CA-60 600 6.000 1,1 x fy 5%
BELGO
BELGO

Dimetro mnimo do pino por categoria


Bitola a dobrar CA 25 CA 50 CA 60
- menor que 20mm 2 3 5
- igual ou maior que 20mm 4 6 -
= Dimetro Nominal CA50 32mm e maior, dimetro do pino 8

Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Ensaios
Introduo Ensaios
Introduo

Ensaio de relaxao 1.000 h Ensaio de determinao do coeficiente de conformao


Ensaio de relaxao isotrmica:
superficial (aderncia) :
Ensaio para os aos usados em
concreto protendido, obedece NBR- RB
Avalia a aderncia da barra e do fio de ao ao concreto pelo
7484/91. RN espaamento de fissuras.
No um ensaio comum de Comparativo entre a barra nervurada e a barra lisa.
recebimento, importante para o No ensaio de recebimento.
estudo da fluncia.
a perda de carga ocorrida em um h
corpo de prova submetido a uma 0,04 10 mm
carga inicial e temperatura dada e 0,02 < 10 mm
mantida constante.
Expressa em % da carga inicial para
uma determinada temperatura e
BELGO

durao e perda de tenso. BELGO

BELGO
BELGO

23
Aos 17:10
Prof. Dr.
Ronaldo
Ronaldo
A.Medeiros-Junior
Medeiros-Junior||Materiais
AO
Materiais de Construo
Aos para concreto
Introduo

Materiais de Construo
AOS PARA CONCRETO
Referncias Bibliogrficas:
Apostila USP AOS, Prof. Paulo R. do Lago Helene
BT/PCC 256 - Produo e Obteno de barras e fios de ao
para concreto armado, Oswaldo Cascudo e Paulo R. do Lago
Helene

24

Das könnte Ihnen auch gefallen