Sie sind auf Seite 1von 5

2/23/2015 La mquina

102006

Lamquina
MaurizioLazzarato TraduccindeMarceloExpsito,revisadaporJoaqunBarriendos

EstetextohasidoescritocomoeplogoaunlibrodeGeraldRaunigqueverlaluzenalemnacomienzosde
2008,ycuyaversinpreparatoriaestdisponibleenestemonogrficodetransversal:mquinasy
subjetivacin(http://transform.eipcp.net/transversal/1106/raunig/es).


ElgranmritodeltrabajodeGeraldRaunigconsisteenponerdenuevoencirculacinelconceptodemquina
talycomoDeleuzeyGuattarilohanformulado,yenconfrontarloademsconlatradicinmarxistaquese
expresainnovadoramenteenelposoperasmo.Dichotrabajomuestralosposiblesentrecruzamientosy
continuidade,dejandotambinentrevertambinlasdiscontinuidades,entreesasdosteorasdesarrolladasen
pocassensiblementediferentes.

Megustaraahora,sencillamente,retomaralgunoselementosdelateoradelasmquinasdeDeleuzey
Guattarimostrandocmopuedecontribuiraunadefinicindelcapitalismocontemporneo.Susconvergencias
ydiferenciasrespectoalateoraposoperastaseharndeporsevidentes.Interpretandoelpuntodevistade
DeleuzeyGuattarisepodraafirmarqueelcapitalismonoesunmododeproduccinyanoesunsistema,
sinounconjuntodedispositivosdeservidumbremaqunica[asservissementmachinique]yalavezun
conjuntodedispositivosdesujecinsocial[assujettissementsociale].Losdispositivossonmquinas,no
obstante,comoGeraldremarcasiguiendoaDeleuzeyGuattari,lasmquinasyanodependendelatechne.
Lamquinatecnolgicaesslouncasodemaquinismo.Haymquinastcnicas,estticas,econmicas,
sociales,etctera.

Unopuedevivirsometidoaservidumbreopuedeestarsujetoaunamquina(tcnica,social,comunicativa,
etctera).Estamosbajolaservidumbreaunamquinaentantoconstituimosunapieza,unodeloselementos
quelepermitenfuncionar.Estamossujetosalamquinaentantoquesomossususuarios,entantoque
somossujetosdeaccindelosqueellasesirve.Lasujecinactasobreladimensinmolardelindividuo(su
dimensinsocial,susroles,susfunciones,susrepresentaciones,susafectos),mientrasquelaservidumbre
maqunicaactasobreladimensinmolecular,preindividual,infrasocial(losafectos,lassensaciones,los
deseos,lasrelacionesannoindividualizadas,noasignablesaunsujeto).Intentarejemplificarlas
caractersticasdelosdispositivosdeservidumbreydesujecinmediantesufuncionamientoatravsdela
mquinatelevisin.

Laconstitucindelsujetoenlacomunicacinyenellenguaje

Quinosarapretenderanhoyquesucleraseaverdaderamentesuya,
cuandotantosseatrevenadecirlecmosesiente,sabindolomejorquelmismo?
(RobertMusil,Elhombresinatributos).

Elsistemacapitalista,mediantelasujecinsocial,produceydistribuyerolesyfunciones,nosequipaconuna
subjetividadynosasignaunaindividuacinespecfica(identidad,sexo,profesin,nacionalidad,etctera).La
sujecin,porunaparte,nosindivida,nosconstituyeensujetosiguiendolasexigenciasdelpodery,porotra
parte,uneacadaindividuoaunaidentidadpropiaysabida,biendeterminadadeunavezportodas.

Culeslaformaenquelatelevisinproducesujecin?Qupapeljueganellenguajeylacomunicacinen

http://eipcp.net/transversal/1106/lazzarato/es/print 1/5
2/23/2015 La mquina

esteproceso?

Lafuncinsujetoenlacomunicacinyenellenguajenotienenadadenaturaldebeser,porelcontrario,
constituidaeimpuesta.SegnDeleuzeyGuattarielsujetonoesnicondicindelenguajenicausade
enunciado.Enrealidad,diceDeleuze,loqueproducelosenunciadosencadaunodenosotrosnoesnosotros,
entantoquesujeto,sinoalgototalmentediferente:sonlasmultiplicidades,lasmasasylosgrupos,los
pueblosylastribus,losagenciamientoscolectivosquenosatraviesan,interioresanosotros,yqueyano
conocemos.Sonelloslosquenoshacenhablaryesapartirdeellosqueproducimosenunciados.Nohay
sujeto,slohayagenciamientoscolectivosdeenunciacinproductoresdeenunciados.Elenunciadoes
siemprecolectivo,inclusocuandoparecehabersidoemitidoporunasingularidadsolitariacomoladel
artista[1].

Lamquinatelevisualextraedeestosagenciamientoscolectivos,delamultiplicidadquenosatraviesaynos
constituye,unsujetoquesepiensaysevivecomocausayorigenabsolutoeindividualdesusexpresiones,
palabras,afectos.Latelevisinfuncionaapartirdeunpequeonmerodeenunciadosyacodificadosqueson
losenunciadosdelarealidaddominanteyapartirtambindeunaseriedemodalidadesdeexpresin
prefabricadas,buscandoqueestosenunciadosyexpresionesloseantambindelossujetosindividuales.De
qumaneralohace?

Latelevisinhacequelosenunciadosconformesalarealidaddominantedelcapitalismopasenpor
enunciadosdelosindividuos,mediantelapuestaenfuncionamientodeunamquinadeinterpretacindesus
palabrasydesuexpresinyunamquinadesubjetivacin[subjectivation]quefuncionaapartirdela
constitucindeundobledelsujeto.Latelevisinteincitaahablarentantoquesujetodeenunciacincomosi
fueseslacausayelorigendelosenunciadosy,almismotiempo,ereshablado,comosujetodeenunciacin,
porlamismamquinadecomunicacin.Sieresentrevistadoenlatelevisin(pocoimportasiesenun
programadeliteratura,enuntalkshowosiexponestuvidaenunrealityshow),eresinstituidocomosujetode
enunciacin(Erest,queridoespectador,ot,queridoinvitado,quienhacelatelevisin)ysometidoauna
mquinadeinterpretacincondiversosengranajes.Porencimadetodopasasporeldominiodeunamquina
nodiscursivaqueinterpreta,seleccionaynormalizainclusoantesdequecomiencesahablar.

Siguiendolaevolucindelascienciasdellenguaje,delalingsticaalapragmtica,latelevisinseocupade
todosloscomponentesdelaenunciacin,lingsticosynolingsticos.Latelevisinnosolamentefuncionaa
partirdeunpequeonmerodeenunciadospreelaboradossinotambinapartirdelaseleccindeuncierto
lxico,deunaciertaentonacin,deunaciertavelocidaddelacadenciadelapalabra,deuncierto
comportamiento,deunciertoritmo,deunaciertagestualidad,deunaciertaformadevestir,deunacierta
distribucindelastonalidadesdecolor,deunciertomarcoenelquehablas,deunciertoencuadredela
imagen,etctera.Desdequeabreslabocapasasporlainterpretacindiscursivadelperiodista,quien,
ayudadoporelexpertoyelprofesional,calculaellapsoqueanmedia,eventualmente,entretuenunciacin,
tusubjetivacin,tussignificadosylosenunciados,lasubjetivacinylossignificadosdominantes.Alfinaldela
entrevistaeresunsujetodeenunciado,unefectodelassemiticasdelamquinadecomunicacin,quese
considerasujetodeenunciacin,quesevecomolacausayelorigenabsolutoeindividualdelosenunciados
cuandoenrealidadeselresultadodeunmaquinariadelaquenoesmsqueunterminal.Tupalabraes
rebatidaenelplanodelosenunciadosylasmodalidadesdeexpresinqueseteimponenyqueseocupande
ti,yturealidadmentalesrebatidaenelplanodelarealidaddominante.Eresvertidoenlosenunciadosylas
expresionesdelamquinadecomunicacinsinquecaigasenlacuenta.

Enlatelevisintearriesgassiempreacaerenlatrampadelossignificadosylassubjetivacionesdominantes,
hagasloquehagasydigasloquedigas.Hablas,perotearriesgasanodecirnadaquedeverasteimporte.
Todoslosdispositivosdeenunciacindenuestrassociedadesdemocrticassonvariacionesmsomenos
sofisticadasdeestedesdoblamientodelsujetomedianteelcualelsujetodeenunciacinsedebereflejarenun

http://eipcp.net/transversal/1106/lazzarato/es/print 2/5
2/23/2015 La mquina

sujetodeenunciado:sondeos,marketing,elecciones,representacinpolticaysindical,etctera.Entantoque
elector,setesolicitaexpresartuopinincomosujetodeenunciacinpero,almismotiempo,yahassido
habladocomosujetodeunenunciado,dadoquetulibertaddeexpresinselimitaaelegirentreposiblesya
codificados.Laeleccin,comolossondeos,comoelmarketing,comolarepresentacinsindicalypoltica,
presuponeelconsensoyelacuerdopreviossobrelascuestionesysobrelosproblemasrespectoaloscuales
setehapedidoopinar.Cuantomsteexplicas,cuantomshablas,tantomsentraseninteractividadconla
mquinadecomunicacin,tantomsrenunciasaloquequieresdecir,puestoquelosdispositivos
comunicacionalesteescindendetuspropiosagenciamientoscolectivosdeenunciacinparaentroncartecon
otrosagenciamientoscolectivos(latelevisinenestecaso).

Lasujecinnoesunacuestindeideologa.Noconcierneespecialmentealossignos,aloslenguajes,ala
comunicacinlaeconomaestambinunapotentemquinadesubjetivacin.Elpropiocapitalismosepuede
definirnoslocomounmododeproduccin,sinotambincomounamquinadesubjetivacin.ParaDeleuze
yGuattari,elcapitalactacomounformidablepuntodesubjetivacinqueconstituyeatodosloshombresen
sujeto,perounos,loscapitalistas,sonsujetosdeenunciacin,mientrasqueotros,losproletarios,sonsujetos
deenunciadosujetosamquinastcnicas[2].

Latransformacindelsalariadoencapitalhumano,enempresariodesmismo,talycomoloconformanlas
tcnicasdedominiocontemporneas,eslarealizacinsimultneadeprocesosdesubjetivacinydeprocesos
deexplotacin,yaque,aqu,eselpropioindividuoquiensedesdobla.Porunaparte,elindividuollevala
subjetivacinalparoxismo,dadoqueimplicaentodassusactividadeslosrecursosinmaterialesycognitivos
desmismo,yporotrapartellevaaidentificarsubjetivacinyexplotacin,dadoqueesalavezpatrndes
mismoyesclavodesmismo,capitalistayproletario,sujetodeenunciacinysujetodeenunciado.


Laservidumbremaqunica

Someterenunsentidocercanoaldelaciberntica,enotraspalabras,
teledirigir,ponerenretroaccinyabrirseanuevosposibles
(FlixGuattari).

Lamquinatelevisinactaentoncescomoundispositivodesujecinmaqunicaquesealimentadel
funcionamientodebasedeloscomportamientosperceptivos,sensitivos,afectivos,cognitivosylingsticos,
operandodeestemodosobrelosresortesmismosdelavidaydelaactividadhumana.

Laservidumbremaqunicaconsisteenlamovilizacinyenlamodulacindeloscomponentespreindividuales,
precognitivosypreverbalesdelasubjetividad,haciendofuncionarlosafectos,laspercepciones,las
sensacionesannoindividuadas,annoasignablesaunsujeto,etc.,comoelementosdeunamquina.
Mientrasquelasujecinimplicaapersonasglobales,representacionessubjetivasmolaresfcilmente
manipulables,laservidumbremaqunicaagenciaelementosinfrapersonales,infrasociales,enrazndeuna
economamoleculardeldeseomsdifcildemantenerenelsenodelasrelacionessocialesestratificadasque
movilizanalossujetosindividuales.Laservidumbremaqunica,portanto,noeslomismoquelasujecin
social.Siestaltimasedirigealadimensinmolar,individuada,delasubjetividad,laprimeraactivasu
dimensinmolecular,preindividual,preverbal,presocial.

Enlaservidumbremaqunicayanosomosusuariosdelatelevisin,sujetosqueserelacionanconellacomo
unobjetoexterno.Enlaservidumbremaqunicasomosagenciadosalatelevisinyfuncionamoscomo
componentesdedispositivos,comoelementosdeinput/output,comosimplesrelsdelatelevisin,quehacen
pasary/oimpidenelpasodelainformacin,delacomunicacin,delossignos.Enlaservidumbremaqunica
hacemosliteralmentecuerpoconlamquina.Elfuncionamientodelaservidumbremaqunicanoconoce

http://eipcp.net/transversal/1106/lazzarato/es/print 3/5
2/23/2015 La mquina

distincinentrehumanoynohumano,entresujetoyobjeto,sensibleeinteligible.Lasujecinsocial
consideraalosindividuosyalasmquinascomototalidadescerradassobresmismas(elsujetoyelobjeto)y
trazaentreellasfronterasinfranqueables.Laservidumbremaqunica,porcontra,consideraalosindividuosya
lasmquinascomomultiplicidadesabiertas.Elindividuoylamquinasonconjuntosdeelementos,deafectos,
derganos,deflujos,defuncionesquesesitanenelmismoplanoyquenosepuedenoponersegn
dualismoscomosujeto/objeto,humano/nohumano,sensible/inteligible.Lasfunciones,rganosyfuerzasdel
hombreseagencianconciertasfunciones,rganosyfuerzasdelamquinatcnicajuntosconstituyenun
agenciamiento.

Hay,segnGuattari,unaspectovivo,unacapacidadenunciativa,unreservoriodeposiblesqueexistenenel
senodelamquinayquepodemosdescubrirslosinosinstalamosenestadimensinmaqunica.La
mquinanoessolamentelatotalidaddesuspiezas,loselementosquelacomponen.Esportadoradeun
factordeautoorganizacin,defeedbackydeautoreferencialidadinclusoensuestadomaqunico.Tieneun
poder:elpoderdeabrirprocesosdecreacin.Deestemodo,porextraoquepuedapareceralatradicindel
pensamientooccidental,lasubjetividadseencuentraalavezdelladodelsujetoydelladodelobjeto.

Lafuerzaprincipaldelcapitalismotiendeaestosdosdispositivosloscualesfuncionancomodoscarasdela
mismamoneda,peroeslaservidumbremaqunicalaqueconfierealcapitalismounasuertedeomnipotencia,
yaqueatraviesalosroles,lasfuncionesylossignificadosmedianteloscualeslosindividuossereconoceny
sealienan.Esmediantelaservidumbremaqunicaqueelcapitalllegaaponeratrabajarlasfunciones
perceptivas,losafectos,loscomportamientosinconscientes,ladinmicapreverbalypreindividualysus
componentesintensivos,atemporales,aespaciales,asignificantes.Esmedianteestosmecanismosqueel
capitalasumeelcontroldelacargadedeseoqueportalahumanidad.

Estapartedelarealidaddelaproduccincapitalistapermaneceengranparteinvisible.Nisiquieralanocin
detransindividualidadalcanzaaaprehenderla,porquehabraquehablarsobretododetransmaqunica,de
relacionesqueoperansimultneamenteaesteladoymsalldeladimensinsocialeindividual.Eseneste
sentidoqueDeleuzeyGuattarihablandetiempomaqunico,deunaplusvalamaqunica,deunaproduccin
maqunica.Seacomofuere,essobreestabasequesedalaacumulacin,laproduccindevaloryla
explotacin.Estaparteinvisibledelaproduccincapitalista,siendolamsimportante,paradjicamenteno
estomadajamsencuentaporlacontabilidaddelvalor,eslapartequeescapaatodamedida.

LapartedeservidumbremaqunicaquesegnGuattariconllevaeltrabajohumano(olacomunicacin)noes
nuncacuantificableencuantotal,porquenoescontable.Acambio,lasujecinsubjetiva,laalienacinsocial
inherenteaunpuestodetrabajooacualquierfuncinsocial,essiempreperfectamentecontable.Sepuede
mediruntiempodepresencia,untiempodealienacinsocialdeunsujeto,peronoloqueaporta,almenosno
loqueaportaalnivelmaqunico.Sepuedecuantificareltrabajoaparentedeunfsico,sutiempodealienacin
social,eltiempoquepasaensulaboratorio,noelvalormaqunicodelasfrmulasqueelabora.Laparadojade
Marxconsisteenhaberdescritounaproduccinmaqunicayhaberqueridomedirlamediantelasujecin,
mediantelatemporalidadhumana(eltiempodetrabajodelobrero).


Elritorneloolaproduccindesubjetividadolamquinaabstracta

Lasmaquinariasdeservidumbreydesubjetivacintrabajansobrelasrelaciones.Suaccin,segnla
definicindepoderenFoucault,esunaaccinsobreunaaccinposible,unaaccinsobreindividuoslibres,
esdecir,sobreindividuosquepuedensiempre,virtualmente,actuardiferente.Ellonoimplicasolamente
eventualesfracasosenlasujecin,resultadosimprevisibles,laactivacindedesviaciones,detrucos,de
resistenciasdelosindividuos,sinotambinlaposibilidaddeprocesosdesubjetivacinindependientes,
autnomos.Encontramosaqueltercerconceptodemquina:lamquinaabstracta,cuyofuncionamiento
ejemplificaremosdenuevomediantelatelevisin.
http://eipcp.net/transversal/1106/lazzarato/es/print 4/5
2/23/2015 La mquina

Enelmomentoenquemirolatelevisinmeencuentroenelcrucedediferentesdispositivos:(1)de
dispositivosquepodemosdefinircomodeservidumbremaqunicayqueaqupuedenestarrepresentadospor
lafascinacinperceptivaprovocadaporelbarridoluminosodelaparato[3],quepuedeagenciarsecon
intensidades,temporalidades,afectosdelcuerpo,delcerebro,delamemoria,quemeatraviesanyque
constituyenmidimensinpreindividual,molecular(2)deunarelacindecapturamedianteelcontenido
narrativoquemovilizamisrepresentaciones,missentimientos,mishbitosentantoquesujeto(midimensin
molar)(3)deunmundodefantasmasconscienteseinconscientesquehabitanmisfantasas...

Apesardelavariedaddecomponentesdesujecinyservidumbre,apesardeladiversidaddetemasde
expresinydesustanciasdeenunciacinlingsticasymaqunicas,discursivasynodiscursivasqueme
atraviesan,conservounsentimientorelativodeunicidadydeclausura,decompletitud.Estesentimientode
unicidadydecompletitudvienedadoporloqueDeleuzeyGuattarillamanritornelo.Deesteconjuntode
dispositivosseescindeuntema,unritorneloquefuncionacomounimn.Lasdiferentescomponentes
conservansuheterogeneidad,perosoncapturadassinembargoporunritornelo[4]quelasmantienejuntas.

Elritornelonosremitealastcnicasdeproduccindesubjetividad,derelacinconsigodeMichelFoucault.
Delasrelacionesdepoderydesaberseescindenprocesosdesubjetivacinqueescapanaellas.

Elritorneloeslacondicinparaquefuncionelamquinaabstracta,lacual,apesardesunombre,esla
mquinamssingular,laquellegaafuncionartransversalmenteyatodoslosniveles,dotndolosdeuna
consistencianosolamentecognitivaoesttica,sinosobretodoexistencial.Lamquinaabstractaagencia
elementosmaterialesysemiticos,perolohaceapartirdeunpuntonodiscursivo,deunpuntoinnombrablee
inenarrable,porquetocaelfocodenodiscursividadqueyaceenelcorazndeladiscursividad.Operauna
mutacinsubjetiva,haciendofranquearumbralesexistenciales.

GuattaridescribedeestamaneralamquinaabstractaDebussy:Setratadeunaenunciacin,uncorte,una
suertedefoconodiscursivo.Nosloestladimensinmusical,sinotambinlasdimensionesadyacentes,
plsticas,literarias,sociales(elsaln,elnacionalismo),etctera.Setrataportantodeununiverso
heterogneoconcomponentesmltiples.Deestasconstelacionesdeuniversos,demundos,seescindeun
enunciadorquelasmantienejuntasdeunanuevamanera.

Hayenelritornelo,enlarelacinconsigo,enlaproduccindesubjetividad,laposibilidaddeejecutarel
acontecimientoexistelaposibilidaddesustraersealaproduccinserializadayestandarizadadela
subjetividad.Peroestaposibilidadhadeserconstruida.Losposibleshandesercreados.Essteelsentido
delparadigmaestticodeGuattari:construirlosdispositivospolticos,econmicosyestticosenlosquetal
mutacinexistencialpuedaserexperimentada.Unapolticadelaexperimentacinynodelarepresentacin.

[1]GillesDeleuzeyFlixGuattari,Kafka.Paraunaliteraturamenor,Era,Mxico,1980.

[2]GillesDeleuzeyFlixGuattari,MilMesetas.Capitalismoyesquizofrenia,PreTextos,Valencia,2002.

[3]FlixGuattari,Caosmosis,Manantial,BuenosAires,2001.

[4]Ibdem.

Lamquina http://eipcp.net/transversal/1106/lazzarato/es

http://eipcp.net/transversal/1106/lazzarato/es/print 5/5

Das könnte Ihnen auch gefallen