Sie sind auf Seite 1von 45

DURABILIDADE DE MATERIAIS EM SINES

A EXPERINCIA DO LABORATRIO DE MATERIAIS E REVESTIMENTOS


LMR /LNEG

Teresa Cunha Diamantino

24 de abril de 2015
Instituto Nacional de Engenharia, Tecnologia e Inovao, I. P.

LABORATRIO NACIONAL DE ENERGIA E GEOLOGIA


O LNEG um organismo de investigao, demonstrao e
desenvolvimento tecnolgico cuja misso promover a inovao
tecnolgica orientando a cincia e tecnologia para o
desenvolvimento da Economia Portuguesa.

VISO ser instituio de


referncia internacional pela
gerao de conhecimento e
valorizao do territrio nas
reas da Energia e da Geologia

www.lneg.pt

2
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Estrutura Orgnica Funcional

Rede Laboratrios

Laboratrio de
Laboratrio de
Geologia e
Energia
Minas

U. Anlise
U. Eficincia
Energtica e U. Bioenergia U. Energia Solar
Energtica
Redes

Lab.
Lab. Energia
Laboratrio de Materiais e Biocombustveis
Solar
e Ambiente
Revestimentos (LMR)

3
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
LABORATRIO DE MATERIAIS E REVESTIMENTOS
Desenvolver atividades de ID&T e prestar servios para
as empresas nos domnios da caracterizao e da
corroso e da proteo de materiais.

Prestao de servios Investigao & Desenvolvimento


Ensaios Normalizados ou de acordo
requisitos especficos do Cliente. Desenvolvimento e coordenao
Estudos de corroso em laboratrio e de projetos de I&D em consrcio
estaes de ensaio naturais. com as empresas.
Diagnstico e anlise de falha.
Participao em distintos
Inspees/Pareceres tcnicos. programas de financiamento de
Estudos bibliogrficos. Cincia e Inovao Nacionais e
Internacionais em parceria com
Formao a pedido do Cliente. o tecido empresarial.

4
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
LABORATRIO DE MATERIAIS E REVESTIMENTOS
Degradao artificial de materiais

Caracterizao de materiais

Degradao natural de materiais

5
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Custos da Corroso

Elevados impactos
Econmicos
Ambientais 3 - 4% PIB
Sociais

20%

Custos evitveis
1000-1400 milhes

50%

Corroso Atmosfrica
6
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Classificao de Atmosferas Corrosivas

Exposio exterior

Zona de salpicos /
Imerso transio (linha de atmosfrica
gua)

Solo gua doce gua do mar Marinha Industrial Rural

Exteriores
Outdoor
atmosferas
Interiores
Indoor

7
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Factores atmosfricos que influenciam a durabilidade dos materiais

Radiao Solar
Macroclima Microclima
UV IV - Luz

Humidade
Temperatura Tempo de humedecimento
Contaminantes (gases, Temperatura de Superfcie
aerossis) Contaminao atmosfrica

MATERIAL

8
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Especificaes para Obras Novas ou de Manuteno

Ao elaborar uma especificao de proteo anticorrosiva para uma obra nova


ou para manuteno, importante escolher o esquema de pintura mais
conveniente. Para tal, devem tomar-se em considerao:
Durabilidade requerida
Condies ambientais e as solicitaes especiais
Preparao de superfcie
Diferentes sistemas de pintura
Nmero e tipo de demos
Mtodos de aplicao e requisitos de aplicao
Requisitos de montagem de andaimes
Requisitos relativos a manuteno
Higiene e segurana
Proteo ambiental
9
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Corrosividade das Atmosferas_ Classificao de Ambientes

Parte 1 Introduo geral


Parte 2 Classificao de ambientes
Parte 3 Concepo e disposies construtivas
Parte 4 Tipos de superfcie e de preparao de
Srie 12944

superfcie
Parte 5 Esquemas de pintura
Parte 6 Ensaios de desempenho em laboratrio
Parte 7 Execuo e superviso dos trabalhos de
pintura
Parte 8 Desenvolvimento de especificaes para
obras novas e manuteno
10
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Corrosividade das Atmosferas_ Classificao de Ambientes
PROTECO ANTICORROSIVA DE NP EN ISO
12944-2
ESTRUTURAS DE AO POR ESQUEMAS DE PINTURA

CATEGORIAS DE CORROSIVIDADE / AMBIENTES TPICOS

CATEGORIAS Exemplos de ambientes tpicos em climas temperados


DE
Exterior Interior
DURABILIDADE
CORROSIVIDADE

Edifcios aquecidos, com atmosferas b baixa (2 a 5 anos)


C1 ---------- limpas i.e., escritrios, lojas, escolas,
Muito baixa hotis m mdia (5-15 anos)
Edifcios no aquecidos onde a
C2 Atmosf. com baixo nvel de
condensao pode ocorrer ,i.e.,
a alta (> 15 anos)
Baixa poluio. Principalmente reas rurais
depsitos, pavilhes desportivos

Zonas de produo com alta humidade e


Atmosferas urbanas e industriais
C3 com poluio moderada de SO2.
alguma poluio, i.e., instalaes de CATEGORIAS
Mdia processamento de alimentos, lavandarias, Ambiente Exemplos
reas costeiras com baixa salinidade
fbricas de cervejas e de lacticnios. Instalaes de rio,
Im1 gua doce
centrais hidro-elctricas
C4 reas industriais e reas costeiras Indstrias qumicas, piscinas, estaleiros
com elevada salinidade navais reas porturias com
Alta estruturas tais como
gua do mar
C5-I reas industriais com alta humidade Edifcios e reas com condensao quase
Im2 ou salobra
portas de comportas,
diques, quebra-mares,
Muito Alta (Industrial) e atmosfera agressiva permanente e com alta poluio. estruturas de plataforma

Tanques enterrados,
C5-M reas costeiras eoffshore com alta Edifcios e reas com condensao quase
Muito alta (Marinha) salinidade permanente e com alta poluio Im3 Solo condutas de ao e vigas
de ao

11
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Classificao da Corrosividade Atmosfrica

Estimativa da
corrosividade

Determinao da
corrosividade

12
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Classificao da Corrosividade Atmosfrica Exterior
Classificao da corrosividade atmosfrica ,
determinao e estimativa (ISO 9223)

Determinao da corrosividade baseada num Estimativa da corrosividade baseada em


ano de exposio por perdas de massa com informaes ambientais
amostras metlicas padro

Estimativa da corrosividade
Estimativa da corrosividade (normativa) (informativa) por
calculada pelas velocidade de corroso comparao das descries
dos metais padro (ISO 9223) dos ambientes tpicos (ISO
9223)

Categorias de Corrosividade C1-C5


(ISO 9223)

Determinao das velocidades de


corroso das amostras padro
(ISO 9226) Medio dos parmetros ambientais
que afectam a corrosividade
atmosfrica (ISO 9225)
Velocidades de corroso para cada uma
das categorias de corrosividade relativas
aos metais especficos (ISO 9224)

13
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Estimativa da Corrosividade
CATEGORIA Corrosividade Ambientes caractersticos (Outdoor)
Zonas secas e frias, ambientes com poluio baixa e baixos tempos de
C1 muito baixa humedecimento ex. certos desertos, Antrtida central
Zonas temperadas, ambientes com baixa poluio (SO25g/m3)
C2 baixa ex. reas rurais e pequenas cidades
Zonas temperadas, ambientes com poluio mdia (SO2:5g/m3 a 30g/m3)
ou com algum efeito atravs dos cloretos.
C3 mdia ex. reas urbanas, reas costeiras com baixa deposio dos cloretos tais
como zonas tropicais e subtropicais, atmosferas com baixa poluio
Zonas temperadas, ambientes com poluio elevada (SO2:30g/m3 a
90g/m3) ou com influncia intensa de cloretos.
C4 elevada ex. reas urbanas poludas, reas industriais, reas costeiras, sem nevoeiro
salino, exposio ao efeito severo dos sais de degelo. ex. Zonas tropicais e
sub-tropicais, atmosfera com poluio mdia
Zona temperada e sub-tropical, ambientes com elevados nveis de poluio
muito
C5 elevada
(SO2:90g/m3 a 250g/m3) e/ou grande influncia de cloretos. ex. reas
industriais, reas costeiras, locais de abrigo na costa
Zona sub-tropical e tropical (tempos de humedecimento muito elevados),
ambientes com elevados nveis de poluio SO2 (250g/m3 ) e/ou grande
CX extrema influncia de cloretos.
ex. reas industriais extremas, reas costeiras e reas offshore com contacto
ocasional com o nevoeiro salino

14
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Categoria de Corrosividade

C2 - Baixa

15 15
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Categoria de Corrosividade

C3 - Mdia
Zonas temperadas, ambientes
com poluio mdia ou com
alguma influncia de cloretos.

16 16
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Categoria de Corrosividade

C4 - Elevada
Zonas temperadas,
ambientes com poluio
elevada ou com influncia
intensa de cloretos.

17 17
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Categoria de Corrosividade

C5 Muito Elevada
Zona temperada e sub-
tropical, ambientes com
elevados nveis de
poluio e/ou grande CX - Extrema
influncia de cloretos Zona sub-tropical e tropical
(C5-M e/ou C5-I). (tempos de humedecimento
muito elevados), ambientes com
elevados nveis de poluio SO2
e/ou grande influncia de cloretos
(CX-M e/ou CX-I).

18 18
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Estimativa da Corrosividade Atmosfrica

Ao carbono

Zinco

Cobre

Alumnio

19 19
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Determinao das velocidades de corroso

Determinao das velocidades de


corroso
das amostras padro (ISO 9226)

Ao
Cobre
Zinco
Alumnio

20 20
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Determinao das velocidades de corroso
1 ano de exposio
corrosividade

Velocidades de corroso (rcorr) dos metais


Categoria

Unidades Ao carbono Zinco Cobre Alumnio

C1 g(m2.a) rcorr10 rcorr0,7 rcorr0,9 Desprezvel


m/a rcorr1,3 rcorr0,1 rcorr0,1 -

C2 g(m2.a) 10rcorr200 0,7rcorr5 0,9rcorr5 rcorr0,6


m/a 1,3rcorr25 0,1rcorr0,7 0,1rcorr0,6 -

C3 g(m2.a) 200rcorr400 5rcorr15 5rcorr12 0,6rcorr2


m/a 25rcorr50 0,7rcorr2,1 0,6rcorr1,3 -

C4 g(m2.a) 400rcorr650 15rcorr30 12rcorr25 2rcorr5


m/a 50rcorr80 2,1rcorr4,2 1,3rcorr2,8 -

C5 g(m2.a) 650rcorr1500 30rcorr60 25rcorr50 5rcorr10


m/a 80rcorr200 4,2rcorr8,4 2,8rcorr5,6 -

CX g(m2.a) 1500rcorr5500 60rcorr180 50rcorr90 rcorr10


m/a 200rcorr700 8,4rcorr25 5,6rcorr10 -

21 21
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Projeto Mapa Nacional de Corroso Atmosfrica 1990-1993
PROJETO SOB CONTRATO EMPRESARIAL (1989-1995)
Projecto pioneiro que permitiu a Portugal estar munido de um Atlas Nacional de Corroso
Atmosfrica.

Parceiros:
- Associao Portuguesa dos Fabricantes de Tintas
- Caminhos de Ferro Portugueses
-Electricidade de Portugal
-Junta Autnoma de Estradas
-Petrogal
-Portucel
- Sociedade Lisbonense de Metalizao
-Administrao Geral dos Portos do Douro e Leixes
- CIN
- Instituto de Inovao dos Aores

22
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Mapas Nacionais de Corroso Atmosfrica
Constituem uma ferramenta atual e fundamental que permitem a elaborao de
especificaes de proteco contra a corroso de diferentes metais expostos
atmosfera.

http://geoportal.lneg.pt/

23
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Rede de Estaes de corroso dos Projetos MICAT_PATINA
MAPA IBEROAMERICANO DE CORROSO ATMOSFRICA
Acrnimo: MICAT
Durao: 1987-1994
Entidade financiadora: CYTED/JNICT
Entidades participantes: 14 Pases (Argentina, Brasil,
Chile, Colmbia, Costa Rica, Cuba, Equador, Espanha,
Mxico, Panam, Per, Portugal, Uruguai, Venezuela)
75 estaes atmosfricas

PROTECO ANTICORROSIVA DE METAIS NA ATMOSFERA

Acrnimo: REDE PATINA


Durao: 1995-1999
Entidade financiadora: CYTED/JNICT
Entidades participantes: 15 Pases (Argentina, Bolvia,
Brasil, Chile, Colmbia, Costa Rica, Cuba, Equador,
Espanha, Mxico, Panam, Per, Portugal, Uruguai,
Venezuela)

24
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais 24
24_04_2015
Corrosividade em Sines

25
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Categorias de Corrosividade em Sines

2014_2015
Determinao das
velocidades de
corroso

Sul Ao carbono Norte

Categoria Categoria
C5 Muito Elevada CX Extrema
26 26
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Categorias de Corrosividade em Sines

2014_2015
Determinao das
velocidades de
corroso

Sul Zinco Norte

Categoria Categoria
C5 Muito Elevada C5 Muito Elevada
28
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Categorias de Corrosividade em Sines

2014_2015
Determinao das
velocidades de
corroso

Sul Cobre Norte

Categoria Categoria
CX Extrema CX Extrema
29
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Projetos: Proteo Anticorrosiva de Estruturas e Equipamentos Metlicos

1987 2015

2010-2012
1998 2001 2002-2005 Um aposta na proteo
1994 1997
Corrosividade ambiental Proteo de estruturas e equipamentos anticorrosiva de novos
Novos Revestimentos
e revestimentos metlicos. Corrosividade ambiental e esquemas de pintura
Ecolgicos (NRE)
ecolgicos (CARE) normalizao emergente (PACONOR) (APANEPI)

Sectores de Atividade envolvidos / Empresas Participantes 2012-2014


Desempenho de novos
CIN esquemas de pintura
CIN em atmosferas de
Hempel CIN, Euronavy, Henkel,
Hempel elevada corrosividade
Hoechst Hempel, PROET, Refer
Henkel Ibrica (PINTUCORR)
Parker Lusitana REN, Robbialac, SLM
Hoechst
Sika TECOR, APS, CELBI
Parker Lusitana; Tintas 2000
Robbialac
SIKA
SLM
SLM
Novamax
Materiais estruturais
Preparaes de Superfcies
Mecanismos Corroso
Revestimentos Metlicos
Mecanismos de Proteo Anticorrosiva
(como substratos de pintura)
Revestimentos por Pintura
30
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Projetos: Proteo Anticorrosiva de Estruturas e Equipamentos Metlicos
1987 2015
Materiais Passivaes Revestimentos Tipos de Pintura / Esquemas de PA /Sistemas de Pintura
Revestimentos de Metlicos
Converso

Preparaes de
Superfcie

31
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Projeto: TECNACAM / TAPAC 1999 - 2000
Tecnologias Avanadas para Trabalho de Chapa Metlica
Novas Tecnologias de Tratamentos de Superfcies
de Ao e Ao Zincado
Objetivo:
Proceder ao estudo do comportamento anticorrosivo
dos principais substratos de pintura utilizados,
no inicio da dcada de 2000, na Indstria Automvel.
Sectores de Atividade envolvidos:
- Indstria de Construo Automvel
- Fabrico de Componentes Automveis
- Metalrgicas
- Indstria de Tratamentos de Superfcies e Revestimentos Empresas Participantes
- Indstria de Produtos Qumicos INAPAL
ACERLIA
MITSUBISHI
AUTOFORESE
PARKER LUSITANA
DACRAL
PPG/B&k
DELPHI-INLAN
ELECTROFER ROBERT BOSCH TRAVES
EPEDAL SALEMO & MERCA
GAMETAL SLEM
HENKEL IBRICA
Estao Atmosfrica de Sines , Projeto TAPAC LTR/INETI
Exposio Natural de 5 diferentes revestimentos de zinco aplicados em ao.
32 32
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Projetos: Corroso e Proteo em Sistemas de Telecomunicaes (2002-2005)
Equipamento
Empresas Participantes

APS INOVA
de Amarrao e ELECTROFER JBS

Traados ENGIPIL RETSACOAT

Areos ERNESTO MATIAS


FISOLA SOLIKAP
Comunicaes

mordente
terminal
mordente E
argola

Cerracabos

suporte para cabo travessa L-9 33


III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
autosuportado furos 24_04_2015
Projetos: Corroso e Proteo em Sistemas de Telecomunicaes (2002-2005)

Equipamento Terminal

Equipamento de Rede de
Distribuio

34
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Projeto REEEI - Revestimentos Espessos mais Ecolgicos para Estruturas Imersas
(2005-2012)
Participantes:
COMPANHIA LOGSTICA DE TERMINAIS
MARTIMOS, S.A.
ARSENAL DO ALFEITE
EDP GESTO DA PRODUO DE
ENERGIA, S.A.,
HEMPEL (Portugal) Lda.,
LISNAVE-ESTALEIROS NAVAIS, S.A.
REN REDES ENERGTICAS NACIONAIS
SLM - SOCIEDADE LISBONENSE DE
METALIZAO, S.A.,
TRANSTEJO - TRANSPORTES TEJO, S.A.,
TRIQUMICA SOLUES QUMICAS E
AMBIENTAIS, S.A.

35
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
REEEI - Revestimentos Espessos mais Ecolgicos para Estruturas Imersas

Objectivo: Zona de
Preveno da corroso do ao em salpicos
infra-estruturas martimas total ou
parcialmente imersas

36
REEEI - Revestimentos Espessos mais Ecolgicos para Estruturas Imersas

Zonas de
faixa de linha de gua
imerso total
37
Projeto FCOMP-01-0124-FEDER-027507 (RECI/EMS-ENE/0170/2012)
2013-2017
DURASOL: Durabilidade de Coletores Solares Trmicos

Lumiar/Lisboa
Estao de Ensaio
Corrosividade C2/C3
Sines
Estao de Ensaio
Corrosividade C5

Sines

38
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
DURASOL: Conhecimento dos mecanismos de degradao

2 meses de exposio
Revestimentos seletivos (PVD) Revestimentos seletivos (tintas)
Lumiar
Sines

39
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
DURASOL: Conhecimento dos mecanismos de degradao
Caixa do Colector / Estruturas de Suporte

40
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
DURASOL: Conhecimento dos mecanismos de degradao

Materiais Polimricos
passa tubos
vedante
tubo de colector estriado
tubo de colector liso

41
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Scientific and Technologial Alliance for guaranteeing the
European Excellence Concentrating Solar Thermal Energy
(2014-2018)

42
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Ensaios de Exposio Atmosfrica Natural
Exposio Atmosfrica Natural (Esttica) Indireta

Direta

Exposio Atmosfrica Natural Acelerada

Asperso de
soluo salina

Reservatrio
de soluo
salina

Bomba
Temporizador
43 43
Estaes de Exposio Natural EUROPA

ECCA (European Coil Coating Association)


EURODES Outdoor Exposure / Estaes de Ensaio de Referncia
Mar do Norte
ATLAS (Material Testing Solutions) Hoek van Holland, Holanda
USA company / Estaes de Ensaio Europeias Atmosfera Marinha/industrial
Wilhelmshaven;
Sylt;
Instituies de I&D pblicas ou privadas Helgoland, Alemanha
Estaes de Exposio Atmosfrica Brest, Frana
Atmosfera Marinha
Agressiva
Estaes de Ensaio de Corroso Marinha
(imerso, tidal e splash)
Oceano Atlntico
EXCELENTE
CONDIES Sanary, Frana
Santander, Espanha
Atmosfera Marinha
Lisboa, Portugal
Splash Clima Mediterrnico
Estao de Alta
Radiao UV
Mar Mediterrneo
Tidal Sines, Portugal
Atmosfera Marinha/Industrial
Immerso

Estao Natural de Exposio Marinha El Bocal Santander, Sp


Estao Atmosfrica Sines: Laboratrio Natural ao Servio das Empresas

Temperatura
Radiao
Humidade relativa
Precipitao
Tempo de Humedecimento
Cloretos
Pluviosidade
Sulfatos
NOx

MONITORIZAO
PERMANENTE

44
III Encontro da DTCPM: Durabilidade em ambientes porturios_industriais
24_04_2015
Muito obrigada

teresa.diamantino@lneg.pt

lmr@lneg.pt

Das könnte Ihnen auch gefallen