AN TOÀN ĐIỆN

CHƯƠNG 1

CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN

VEÀ AN TOAØN ÑIEÄN

CAÙ
CAÙC KHAÙ
KHAÙI NIEÄ
NIEÄM CÔ BAÛ
BAÛN VEÀ
VEÀ AN TOAØ
TOAØN ÑIEÄ
IEÄN

• Hieän töôïng ñieän giaät (electric shock):

• Laø tình traïng xuaát hieän doøng ñieän chaïy qua cô
theå ngöôøi , noù seõ gaây neân nhöõng haäu quaû sinh hoïc
laøm aûnh höôûng tôùi caùc chöùc naêng thaàn kinh, tuaàn
hoaøn, hoâ haáp hoaëc gaây phoûng cho ngöôøi bò tai naïn
. Khi doøng ñieän naøy ñuû lôùn ( 10 mA ) vaø neáu
khoâng ñöôïc caét kòp thôøi , ngöôøi coù theå bò nguy
hieåm ñeán tính maïng .

Chương 1 1
AN TOÀN ĐIỆN

Vaät daãn ñieän : nhöõng vaät lieäu cho pheùp Electron dòch
chuyeån qua khi chòu taùc duïng cuûa tröôøng tónh ñieän .Ví duï
nöôùc , ñoàng , saét , nhoâm ... Cô theå ngöôøi laø vaät daãn ñieän .
Vaät caùch ñieän ( chaát ñieän moâi ) : nhöõng vaät lieäu khoâng
cho pheùp Electron dòch chuyeån qua . Ví duï nhöïa ,söù , goã ,
khoâng khí , chaân khoâng ....
Moät maïng ñieän ñang laøm vieäc bình thöôøng , caùc daây pha vaø
caùc thieát bò ñieän ñöôïc caùch ñieän vôùi voû vaø ñaát , ngöôøi vaän
haønh, ngöôøi söû duïng khoâng tieáp xuùc ñöôïc vôùi nguoàn ñieän.
Khi caùch ñieän bò hö hoûng ( bò choïc thuûng ), hoaëc do baát
caån , do thao taùc sai, con ngöôøi coù theå chaïm vaøo nguoàn
ñieän .
3

Ñieàu kieän xaûy ra hieän

töôïng ñieän giaät :
Tieáp xuùc vaøo nguoàn aùp .
Hình thaønh maïch kheùp
kín nguoàn aùp naøy qua cô
theå ngöôøi .
Doøng ñieän qua ngöôøi coù
giaù trò ñuû lôùn & toàn taïi ñuû
laâu .

Chương 1 2
AN TOÀN ĐIỆN

Caùc daïng
ng chaïm ñieän
• Chaïm tröïc tieáp
• xaûy ra khi ngöôøi chaïm vaøo daây daãn
traàn ñang mang ñieän ôû traïng thaùi
laøm vieäc bình thöôøng.
• Chaïm giaùn tieáp
• xaûy ra khi ngöôøi chaïm vaøo vaät xuaát
hieän ñieän aùp baát ngôø do hö hoûng
caùch ñieän.

Tieáp xuùc tröïc tieáp =

tieáp xuùc vôùi daây daãn
ñieän (vd : daây pha)
Thöôøng xaûy ra taïi
thieát bò phaân phoái
cuoái ñöôøng
 Ñeøn:
—Khi thay theá boùng ñeøn
 OÅ caém:
—Caùc oå caém bò hoûng
—Daây PE bò ñöùt hoaëc
khoâng coù
—Caùch ñieän cuûa daây
daãn khoâng toát 6

Chương 1 3
AN TOÀN ĐIỆN

Tieáp xuùc giaùn tieáp:

-Do hö hoûng
caùch ñieän giöõa
ruoät vaø voû thieát
bò ( roø ñieän ) .
-Thöôøng xaûy ra
ñoái vôùi thieát bò
ñieän coù voû boïc
baèng kim loaïi .

Caùc soá lieäu thoáng

ng keâ veà tai naïn ñieän

• Caùc yeáu toá lieân quan Tæ leä bò ñieän giaät

• Theo caáp ñieän aùp:
• U <= 1000 V 76,4%
• U > 1000 V 23,6%
• Theo trình ñoä veà ñieän:
-Naïn nhaân thuoäc ngheà ñieän: 42,2%
-Naïn nhaân khoâng coù chuyeân moân veà ñieän: 57,8%

Chương 1 4
AN TOÀN ĐIỆN

Caùc daïng
ng bò ñieän giaät
1-Chaïm tröïc tieáp vaøo ñieän: 55.9%
• - Do voâ tình, khoâng do coâng vieäc yeâu caàu tieáp xuùc
6,7%
- Do coâng vieäc yeâu caàu tieáp xuùc vôùi daây daãn 25.6%
- Ñoùng ñieän nhaàm luùc ñang tieán haønh söûa chöõa,
• kieåm tra. 23.6%
•2- Chaïm giaùn tieáp vaøo boä phaän kim loaïi
•cuûa thieát bò bò chaïm voû:
Luùc thieát bò khoâng ñöôïc noái ñaát 22,2%
Luùc thieát bò coù noái ñaát 0.6%
•3-Chaïm vaøo vaät khoâng phaûi baèng kim loaïi coù mang
•ñieän aùp nhö töôøng, caùc vaät caùch ñieän, neàn nhaø... 20,1%
•4-Bò chaán thöông do hoà quang sinh ra luùc thao taùc
• caùc thieát bò (ñoùng môû caàu dao, FCO...) 1.2%
9

Nhaän xeùt
• 1. Phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp bò ñieän giaät laø do
chaïm phaûi vaät daãn ñieän hoaëc vaät coù ñieän aùp xuaát
hieän baát ngôø vaø thöôøng xaûy ra ñoái vôùi ngöôøi khoâng
coù chuyeân moân veà ñieän.
• 2. Nguyeân nhaân xaûy ra tai naïn veà ñieän:
• Do trình ñoä toå chöùc, quaûn lyù coâng taùc laép ñaët, xaây
döïng, söûa chöõa coâng trình ñieän chöa toát.
• Do vi phaïm qui trình kyõ thuaät an toaøn, ñoùng ñieän
coù ngöôøi ñang söûa chöõa (queân ñoùng dao tieáp ñaát
an toaøn), thao taùc vaän haønh thieát bò ñieän khoâng
ñuùng qui trình.

10

Chương 1 5
AN TOÀN ĐIỆN

Tai naïn veà ñieän thöôøng xaûy ra ôû caáp U <=

1000V, cuï theå ôû löôùi 220/380V.
Lyù do :
 ÔÛ caáp ñieän aùp naøy thöôøng coù nhieàu thieát bò
ñieän maø coâng nhaân vaän haønh thöôøng xuyeân tieáp
xuùc tröïc tieáp .
 Caùc caùn boä kyõ thuaät, quaûn ñoác phaân xöôûõng
thöôøng khoâng ñaùnh giaù heát möùc ñoä nguy hieåm
cuûa hieän töôïng ñieän giaät neân khoâng coù caùc bieän
phaùp tích cöïc ñeå ngaên ngöøa tai naïn .

11

CAÙ
CAÙC BÖ
BÖÔÙC CAÀ
CAÀN TIEÁ
TIEÁN HAØ
HAØNH
NH KHI XAÛ
XAÛY
RA TAI NAÏ
NAÏN ÑIEÄ
IEÄN
• U < 1000V:
• + Caùch ly naïn nhaân khoûi nguoàn ñieän: caét nguoàn baèng môû
caàu dao, CB hoaëc duøng vaät caùch ñieän laáy daây ñieän ra khoûi
ngöôøi naïn nhaân.
• + Neáu naïn nhaân bò ngaát , caàn caáp cöùu taïi choã ngöôøi bò
naïn sau 1-2 phuùt ( cho tôùi khi bieát naïn nhaân khoâng coøn khaû
naêng soáng ) baèng caùc bieän phaùp hoâ haáp nhaân taïo.
• + Quan saùt hieän tröôøng ñeå xaùc ñònh nguyeân nhaân.
• + Tìm bieän phaùp ñeå khaéc phuïc nguyeân nhaân gaây tai naïn,
traùnh phaùt sinh laïi, laäp hoà sô baùo caùo thaät trung thöïc.
• U > 1000V (Ví duï naïn nhaân naèm gaàn daây ñieän trung cao
theá cuûa löôùi ñieän) Caàn khaån caáp baùo ngay cho ngaønh ñieän
ñeå hoï caét nguoàn lieân quan. 12

Chương 1 6
AN TOÀN ĐIỆN

CAÙC TAÙC HAÏI KHI COÙ DOØNG ÑIEÄN ÑI

QUA NGÖÔØI

Thôøi gian doøng ñieän ñi qua ngöôøi

ms
10000
Ñöôøng cong 5000 A B C1 C2 C3

theo tieâu 2000

1000
chuaån IEC 500
479-1 200
1 2 3 4

50
20
10
0,05 0,5 2 10 50 200 1000 5000
0,2 1 5 20 100 500 2000
Doøng ñieän chaïy qua ngöôøi

Khoâng ñöôïc vöôït qua tæ soá giöõa

cöôøng ñoä doøng ñieän/ thôøi gian 13

• Vuøng 1: Ngöôøi chöa coù caûm giaùc bò ñieän giaät.

• Vuøng 2: Baét ñaàu thaáy teâ.
• Vuøng 3: Baép thòt bò co ruùt.
• Vuøng 4: Maát yù thöùc – Choaùng hoaëc ngaát.
• Ñöôøng cong C1: Giôùi haïn tröôøng hôïp chöa aûnh
höôûng tôùi nhòp tim.
• Ñöôøng cong C2: Giôùi haïn tröôøng hôïp 5% bò aûnh
höôûng tôùi nhòp tim (ngheït taâm thaát).
• Ñöôøng cong C3: Giôùi haïn tröôøng hôïp 50% bò
aûnh höôûng tôùi nhòp tim.

14

Chương 1 7
AN TOÀN ĐIỆN

Hieän töôïng
ng ngheït taâm thaát
laøm tim khoâng hoaït ñoäng
ng
bình thöôøngng ñöôïc vaø do ñoù
laøm ngöøngng quaù trình tuaàn
hoaøn maùu khieán ngöôøi ta coù
theå cheát sau thôøi gian ngaén.

15

Ingöôøi Taùc haïi ñoái vôùi ngöôøi

(mA)
Ñieän AC(50-60 Hz) Ñieän DC
0,6 - 1,5 Baét ñaàu thaáy teâ Chöa coù caûm giaùc
2-3 Teâ taêng maïnh Chöa coù caûm giaùc
5-7 Baép thòt baét ñaàu co Ñau nhö bò kim chaâm
8 - 10 Tay khoù rôøi vaät coù ñieän Noùng taêng daàn
20 - 25 Tay khoâng rôøi vaät coù Baép thòt co vaø rung
ñieän, baét ñaàu khoù thôû
50 – 80 Teâ lieät hoâ haáp, tim baét Tay khoù rôøi vaät coù ñieän
ñaàu ñaäp maïnh & khoù thôû
90 – 100 Neáu keùo daøi vôùi t  3 s Hoâ haáp teâ lieät
tim ngöøng ñaäp
16

Chương 1 8
AN TOÀN ĐIỆN

•Igiôùi haïn nguy hieåm AC  10 mA

•Igiôùi haïn nguy hieåm DC  50 mA

17

Caùc yeáu toá lieân quan ñeán taùc haïi cuûa

doøng
ng ñieän qua ngöôøi
• Bieân ñoä doøng ñieän ñi qua ngöôøi (Ingöôøi):
• Ingöôøi caøng lôùn, naïn nhaân caøng bò nguy hieåm,
khaû naêng bò toån thöông naëng hoaëc töû vong
caøng cao.Coù theå vieát bieåu thöùc tính I ngöôøi nhö
sau:

Ungöôøi
Ingöôøi 
Zngöôøi
18

Chương 1 9
AN TOÀN ĐIỆN

Toång
ng trôû ngöôøi (Z ngö
ngöôøi ):
• Zng ñöôïc taïo thaønh töø cô theå ngöôøi goàm lôùp da tieáp
xuùc beân ngoaøi vaø caùc thaønh phaàn trong cô theå nhö
thòt, maùu, môõ, xöông, dòch v..v...
• Sô ñoà thay theá cuûa Zngöôøi nhö sau:

XC1 X’C3 XC2

Ing ñi vaøo Ing ñi ra
R’3
R1 R3
R3

Z caùc phaàn Z da
Z da
trong cô theå
19

Thöôøng
ng caùc giaù trò C raát beù neân ôû
f = 50 Hz hoaëc 60 Hz ( taàn soá ñieän
coâng nghieäp) ; XC  , coù theå boû
qua aûnh
nh höôûng
ng cuûa XC ñoái vôùi
nguoàn ñieän ôû taàn soá thaáp , vì vaäy
Zng  Rngöngöôøi.

20

Chương 1 10
AN TOÀN ĐIỆN

• R1 , R2: ñieän trôû lôùp da coù giaù trò raát lôùn hôn
so vôùi R3 laø ñieän trôû caùc phaàn beân trong cô
theå vì lôùp da coù phaàn lôùp söøng beân ngoaøi.
• Khi da bình thöôøng :
• Rng =1 K ÷ vaøi chuïc K .
• Maát lôùp da:
• Rng =600  ÷ 750

21

Rng laø moät ñaïi löôïng

ng khoâng oån ñònh.
Rng phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: tình
traïng
ng söùc khoûe cuûa con ngöôøi, moâi tröôøng ng
chung quanh, ñoä aåm cuûa lôùp da choã tieáp
xuùc vôùi ñieän, ñieàu kieän toån thöông, ñieän aùp
tieáp xuùc, thôøi gian toàn taïi doøng
ng ñieän qua
ngöôøi v..v...

22

Chương 1 11
AN TOÀN ĐIỆN

 Khi Utieáp xuùc lôùn, doøng ñieän qua ngöôøi taêng

cao, trong cô theå ngöôøi xaûy ra hieän töôïng
ñieän phaân vaø moà hoâi toaùt ra laøm Rng giaûm.
• Neáu Utx ñuû lôùn seõ xaûy ra hieän töôïng choïc
thuûng taïi choã tieáp xuùc laøm R1, R2  0, Rng
giaûm raát nhieàu.
• Khi Utx  1000V Rng =600  ÷ 750

23

Söï phuï thuoäc cuûa Rng vaøo U tieáp xuùc theo baùo caùo trong IEC 479
Utx (V) R ngöôøi()
da moûng & raát aåm da aåm bình thöôøng da khoâ

25 1750 3250 6100

50 1450 2625 4375
75 1250 2200 3500
100 1200 1875 3200
125 1125 1625 2875
220 1000 1350 2125
700 750 1100 1550
1000 V 700 1050 1500
Caùc giaù trò khaùc 650 750 850

5% daân soá 50% daân soá 45% daân

soá

24

Chương 1 12
AN TOÀN ĐIỆN

 ttieáp xuùc laâu, Rng caøng bò giaûm thaáp hôn do

quaù trình phaù huûy lôùp da vaø hieän töôïng ñieän
phaân phaùt trieån.
 Aùp suaát tieáp xuùc taêng, Rngöôøi giaûm .
 Dieän tích tieáp xuùc Stx taêng, Rng giaûm vì
ñöôøng ñi cuûa doøng Ing coù kích thöôùc lôùn hôn.

25

 Traïng thaùi cuûa ngöôøi cuõng laø yeáu toá quan

troïng laøm thay ñoåi Rng.
Thí duï: Ngöôøi laøm vieäc meät ra nhieàu moà
hoâi, tim ñaäp maïnh hoaëc ngöôøi say röôïu, bò
beänh thaàn kinh, bò öôùt v..v... ñeàu coù Rng thaáp
hôn so vôùi ngöôøi bình thöôøng vaø deã bò töû
vong khi coù tai naïn veà ñieän

26

Chương 1 13
AN TOÀN ĐIỆN

AÛnh
nh höôûng
ng cuû
cuûa ñöô
ñöôøng
ng ñi doø
doøng
ng ñieä
ieän qua
ngö
ngöôøi:
• Ñaây laø yeáu toá coù möùc ñoä aûnh höôûng ñeán söï nguy
hieåm cuûa naïn nhaân nhieàu nhaát vì noù quyeát ñònh
löôïïng doøng ñieän ñi qua tim hay cô quan tuaàn hoaøn
cuûa naïn nhaân.
• Ñöôøng ñi cuûa Ingöôøi % Ingöôøi ñi qua tim
• Tay – thaân – tay 3,3%
• Tay phaûi – thaân – chaân 3,7%
• Tay traùi – thaân – chaân 6,7%
• Chaân – thaân – chaân 0,4%
27

 AÛnh
nh höôûng
ng cuû
cuûa ñöô
ñöôøng
ng ñi doø
doøng
ng ñieä
ieän qua ngö
ngöôøi
Doøng ñieän ñi töø tay traùi sang chaân coù
phaân löôïng qua tim nhieàu nhaát vì phaàn lôùn
doøng ñieän ñi qua tim theo truïc doïc maø truïc
naøy naèm töø tay phaûi ñeán chaân.
Do ñoù, khi bò ñieän giaät, nguy hieåm nhaát
laø chaïm vaøo tay traùi vaø doøng ñieän ñi qua
chaân vì löôïïng doøng Ingöôøi ñi qua tim lôùn nhaát
coù theå laøm roái loaïn nhòp tim hoaëc laøm ngöng
nhòp tim gaây töû vong.

28

Chương 1 14
AN TOÀN ĐIỆN

AÛnh
nh höôûng
ng cuûa taàn soá
DO THI Igioihannguyhiem = f(F)

90
80 80

I g io h an n g u yh ie m (m A)
70
60
50 50 50
40
30
20 20 20
10 10 12
0
1 10 50 60 100 500 1000
Tan so F (Hz)

• ÔÛ taàn soá ñieän coâng nghieäp (50-60 (Hz)) möùc ñoä

phaù huûy caùc teá baøo, ñaëc bieät laø caùc teá baøo coù lieân
quan ñeán tim vaø hoâ haáp raát lôùn, do ñoù trò soá doøng
nguy hieåm giôùi haïn beù nhaát.
• Igiôùi haïn  10 mA.
29

Caùc thoâng soá lieân quan ñeán an

toaøn ñieän
Ñieän aùp tieáp xuùc UTX : Laø giaù trò ñieän aùp lôùn
nhaát coù theå ñaët leân cô theå ngöôøi _ phuï thuoäc
tình traïng tieáp xuùc tröïc tieáp hay giaùn tieáp vaø
nhieàu yeáu toá khaùc_ khi ngöôøi tieáp xuùc vaøo vaät
coù ñieän aùp .
Utx=Utay –Uvòtríchaânngöôøiñöùng hoaëc Utx=Utay –Utay

Ichaïm
Upha=220V ~


Utxuùc=Ichaïm.Rnoáiñaátthieátbò
RnñHT Rnñthietbò

30

Chương 1 15
AN TOÀN ĐIỆN

Caùc thoâng soá lieân quan ñeán an

toaøn ñieän
Ñieän aùp cho pheùp Ucp (ULimit)
Ucp laø möùc ñieän aùp giôùi haïn maø khi tieáp xuùc , con
ngöôøi khoâng bò nguy hieåm ñeán tính maïng.
Ñaïi löôïng ñieän aùp cho pheùp _Ucp_ ñöôïc söû duïng trong tính
toaùn thieát keá nhaèm ñaûm baûo giôùi haïn möùc ñoä an toaøn .
Ucp (ULimit) phuï thuoäc tieâu chuaån töøng quoác gia , ñieàu kieän
khaùch quan cuûa moâi tröôøng vaø taàn soá nguoàn ñieän .

31

Baûng soá lieäu

Theo tieâu chuaån Theo taàn soá Nôi khoâ raùo Nôi aåm öôùt

Ba Lan, Thuïy Só, AC Ucp = 50 V Ucp = 25 V

Tieäp, Ñöùc, IEC DC Ucp = 120 V Ucp = 60 V
Hoøa lan, Thuïy AC Ucp= 24 V Ucp =12 V
Ñieån DC Ucp =50 V Ucp = 25V
Lieân Xoâ AC Ucp =50 V Ucp =25 V
DC Ucp = 80 V Ucp = 50 V
AC Ucp = 50 V Ucp = 25 V
Vieät Nam DC Ucp = 120 V Ucp = 60 V

ÔÛ nhöõng nôi ñaëc bieät nguy hieåm nhö haàm moû, phoøng ñoâng laïnh,
beå bôi, nhaø taém, phoøng nha só, phoøng moå v..v... Ucp = 6 (V) hoaëc
12 (V) .
32

Chương 1 16