PREDMET: TRANSLATOLOGIJA

TEMA SEMINARSKOG RADA:

KONSEKUTIVNO PREVOĐENJE
 DEFINICIJA PREVOĐENJA

Lingvistička definicija prevođenja kaže da je prevođenje prenošenje odnosno zamena

tekstualnog materijala u jednom jeziku (izvornom jeziku) u odgovarajući tekstualni
materijal u nekom drugom jeziku (ciljnom jeziku).

VRSTE PREVOĐENJA

Pismeno prevođenje – pisani tekst originala uobličava se u pisani tekst prevoda.

Vrste pismenog prevodjenja:
Prevođenje književnih dela – književno prevođenje, književni prevod, prevođenje
književnog teksta, prevod književnog teksta.
Prevođenje tekstova sa ciljem pružanja stručne ili naučne informacije o životu ili svetu
uopšte, čoveku, objektivnoj stvarnosti, o različitim ljudskim konvencijama, o proizvodnji
– stručno prevođenje, stručni prevod, stručno i tehničko prevođenje (prevod), stručno i
naučno prevođenje (prevod), neknjiževno prevođenje.

Usmeno prevođenje – prevodilac sluša izvorni tekst na stranom jeziku i svoj prevod
odmah izgovara.
Vrste usmenog prevođenja:
Simultano prevođenje – prevodilac istovremeno sluša izvorni tekst i izgovara (produkuje)
prevod, pri čemu se saopštavanje teksta na jeziku originala tokom izlaganja ne prekida
radi prevođenja.
Konsekutivno prevođenje – prevodi se odmah pošto prevodilac odsluša određene kraće ili
duže odsečke izvornog teksta; a dok se prevod izgovara pravi se pauza u saopštavanju
teksta na jeziku originala.

KONSEKUTIVNO PREVOĐENJE

Istorijat
Sve do pedesetih godina dvadesetog veka postojalo je samo konsekutivno prevođenje
(consecutive interpreting): pošto govornik izloži jedan deo svog govora, prevodilac
prevodi što je moguće vernije orginalu. On vodi računa da prenese smisao izgovorenog,
govornikove misli, a ne značenje pojedinih reči. Još je Ciceron formulisao prvo pravilo
prevođenja koje važi i danas: "Samo budala prevodi reč po reč”. Glavni nedostatak
konsekutivnog prevođenja je u tome što zahteva dosta vremena – jedan sastanak bi
znatno kraće trajao kada bi prevodilac mogao da govori istovremeno sa govornikom, tako
da slušaoci čuju prevod na onom jeziku koji im odgovara. Ta zamisao je bila neostvariva
u prošlosti, ali zahvaljujući razvoju tehnike početkom dvadesetog veka, ideja o
simultanom prevođenju (simultaneous interpreting) postajala je sve prihvatljivija. Na
Međunarodnoj konferenciji o radu koja je održana 1927. godine u Ženevi, prvi put je
korišćeno simultano prevođenje. Ipak, iako je štedelo vreme, nije štedelo i novac, jer je
oprema potrebna za ovaj način prevođenja bila previše skupa, naročito tokom Drugog
svetskog rata. Zbog toga je konsekutivno prevođenje bilo u upotrebi sve do suđenja
ratnim zločincima u Nirnbergu 1945. godine. Od kraja suđenja 1947. godine, kada su
Ujedinjene nacije donele Odluku 152, kojom simultano prevođenje počinje da bude u
stalnoj upotrebi u UN, konsekutivno prevođenje se sve ređe koristi.

Proces konsekutivnog prevođenja

Proces konsekutivnog prevođenja se može podeliti na dve osnovne etape:

Primanje poruke na jeziku originala i osmišljeno akumulisanje primljene poruke, što

podrazumeva slušanje (audiranje), razumevanje (dekodiranje), pamćenje (memorisanje)
izvorne poruke, te uobličavanje (kodiranje) delova te poruke u sistem kojim se ona
beleži.

Produkovanje primljene poruke na jeziku prevoda, što podrazumeva prekodiranje poruke

u produktivni tekst (iskaz) na jeziku prevoda i produkovanje poruke na jeziku prevoda.

Ako hoćemo ove mnogobrojne segmente dveju etapa da sistematišemo tako da bismo
lakše uočili osnovne probleme i tražili najracionalniji put za uspešno savlađivanje
objektivnih teškoća u ovoj vrsti prevođenja, možemo se opredeliti za njihovo svrstavanje
u sledeće tri faze: prevodilačko audiranje, prevodilačko memorisanje i prevodilačko
produkovanje.

Audiranje u konsekutivnom prevođenju obuhvata primanje poruke na sluh i njeno

prevodilačko razumevanje.Odvija se u uslovima koji su, po pravilu, nepovoljni za
prevodiočevu potpunu koncentraciju na izvornu poruku. U prvoj se fazi, dakle, ostvaruje
slušanje s razumevanjem poruke na polaznom jeziku, što zahteva akustičku razgovetnost
izvorne poruke, kao i razumevanje i raščlanjenje izvorne poruke na temeljne odrednice
smisla i značenja celokupne poruke, a ne zadržavanje na njenom jezičkom obliku.
Raščlanjenje izvorne poruke podrazumeva razumevanje značenja koje se ne ostvaruje na
nivou pojedinih reči, već uočavanju njihovog semantičkog obima koji u celom
rečeničnom nizu nosi smislenost i nameru pošiljaoca poruke. Ovakvo raščlanjenje je
uslovljeno psihološkim osnovama pamćenja koje u aktivnom obimu ne može biti
ostvareno na nivou pojedinačnih govornih jedinica, već jedino smislenog okvira cele
poruke čije će razumevanje omogućiti prikladan izbor prevodnih ekvivalenata. Uz
semantički i smisleno opravdan izbor leksičkih jedinica vezuje se i prikladan
funkcionalni izbor sredstava izražavanja koji omogućuje da prevodna poruka postigne isti
komunikacijski cilj kao i izvorna poruka. U prvoj fazi razumevanja govorne poruke
glavnu ulogu igra, dakle, analiza onih jezičkih sredstava koja sačinjavaju okvir smisla
cele poruke na semantičkoj ravni, kao i analiza odabira onih pragmatskih sredstava
izražavanja koja su nosiva za ostvarenje komunikacijskog cilja, što je ujedno i okvir za
preiskazivanje izvorne poruke u ciljnom jeziku.
Prevodilačko memorisanje obuhvata preformulisanje izvorne poruke do najsažetijeg
oblika (ekstrakta) koji će se najlakše pamtiti, radi formulisanja izvorne poruke na jeziku
prevoda. Ovaj postupak, u stvari, predviđa svođenje izvornog teksta na glavne,
elementarne jedinice značenja.
Ključni delovi poruke primljene na jeziku originala u principu bi trebalo da budu oni
elementi, one jedinice značenja, koji prevodiocu omogućuju da duže i složene primljene
poruke prenese bez izostavljanja bilo čega što je od značaja za informisanje primalaca
poruke na jeziku prevoda. Svojim osnovnim značenjem, ali isto tako i mogućnostima
koje pružaju kao podsticaj za određene asocijacije, izdvojeni ključni delovi poruke
pomažu prevodiocu da na jeziku prevoda brzo produkuje informaciju u onom
proširenom, izvornom obliku. Nije moguće dati detaljan opštevažeći model za
prevodilačko svođenje poruke na njene ključne delove. Ali moguće je, na osnovu
iskustva većeg broja prevodilaca, izdvojiti neke najracionalnije postupke u okviru kojih
će prevodilac, primenom samo jednog, ili njihovim kombinovanjem, pronaći rešenja koja
njemu lično najviše odgovaraju. Treba obratiti pažnju na tri osnovna postupka koji su ,
u suštini, međusobno komplementarni. To su: izbor reči ili sintagmi sa najvećom
koncentracijom značenja u odnosu na cilj komunikacije, sažimanje izraza od dve ili više
reči i izdvajanje stilski markiranih reči. Pronalaženje najpogodnije varijante za svođenje
poruke na njene ključne delove zavisi, pre svega, od individualnih osobina samog
prevodioca, ali i od stepena njegovog iskustva u ovom prevodilačkom pomoćnom
postupku.
Kao priprema za produkovanje izvorne poruke na jeziku prevoda, ova faza može sadržati
i beleženje ključnih delova izvorne poruke. Sistem beleženja svaki prevodilac pronalazi
za sebe, ili, što je najčešće, neki od već poznatih sistema prilagođava svojim potrebama,
svojim sklonostima i svojim mogućnostima.

Faza prevodilačkog produkovanja obuhvata prenošenje na jezik prevoda i jezičko

produkovanje izvorne poruke na jeziku prevoda. U procesu obuke za konsekutivno
prevodjenje, a u cilju akumuliranja materijala za govornu produkciju i osposobljavanja za
brzo prebacivanje sa jednog na drugi sistem, prevodilac prelazi razne korisne vrste
vezbanja, koja se, inače, preporučuju za obučavanje u prevodilačkom audiranju,
semantičkoj analizi izvorne poruke i memorisanju. Na primer: pismeno prevođenje teksta
koji se sluša sa magnetofonske trake, prevod-diktat, vežbanja s preciznim
rečima,vežbanja u transformisanju, mikroreferat, vežbanja u vizuelnom primanju teksta
uz brojanje naglas, vežbanja u složenom audiranju. Neposredno jezičko produkovanje
zahteva izuzetnu prevodiočevu spretnost u racionalnom, logičnom, jezgrovitom i jasnom
izražavanju na jeziku prevoda. Istovremeno, prevodilac mora aktivno vladati i osnovnim
stilsko-jezičkim sistemima koje obično nazivamo funkcionalnim stilovima. Takođe, za
uspešan rad neophodna je dobro postavljena i sigurno razvijena dikcija na jeziku prevoda.
U cilju podizanja tehnike govora radi kvalitetnog jezičkog produkovanja u poslednjoj fazi
konsekutivnog prevođenja korisne su sve vežbe u retorici, s posebnim težištem na dikciji,
kao i vežbanja koja služe unapređenju tehnike organizovanja govora.

ZAKLJUČAK
Za prevođenje je, dakle, bitna usmerena pažnja na razumevanje cele poruke, kao i
izdvajanje iz nje onih bitnih elemenata koji čine sadržajno i smisleno jezgro poruke, pri
čemu su glavne odlike takve usmerene pažnje "potpuno shvatanje koje zahteva
neuobičajeno napregnutu pažnju, što znači smišljeno biranje čulnih opažanja i njihovu
misaonu obradu, tako da nešto od onoga što je obrađeno ostaje, dok nešto biva
odbačeno." Izvesno je da upravo od čina usmerene pažnje zavisi uočavanje i pravilan
izbor onoga što čini smisleno jezgro poruke koje mora biti uočeno, izdvojeno i shvaćeno
u celosti, bez dodavanja ili skraćivanja. Tek se tako postiže celovit komunikacijski učinak
poruke koji može dovesti i do odgovarajućeg odgovora sagovornika.

Iz analize faza procesa konsekutivnog prevođenja, moglo bi se zaključiti da je temeljno

načelo na kom se zasniva i ostvaruje usmeni prevodni čin razumevanje i raščlanjenje
smislenih odrednica i sadržajnih i formalno-pragmatskih sastavnica poruke na izvornom
jeziku i preiskazivanje i preoblikovanje na jeziku-cilju. Taj se proces ostvaruje uz pomoć
selektivne pažnje koja je usmerena na trenutni izbor prevodnih ekvivalenata koji
odgovaraju ispunjenju intencije komunikacijskog čina. Pritom pažnja nije usmerena na
oblik, već prvenstveno na sadržaj poruke u kojem se jezička sredstva izraza odvajaju od
misaonog i pojmovnog sadržaja u kom je bitna njihova logička strukturiranost i smislena
povezanost koja ujedno i čini osnov rekonstrukcije sadržaja poruke i njenog
preiskazivanja u jeziku-cilju, kako bi se postiglo sadržajno i pragmatski što vernije
prenošenje jezgra poruke.

LITERATURA:
1.Miodrag Sibinović, Novi original. Uvod u prevođenje, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
2.Internet- resursi
http://www.drustvoprevoditelja.htnet.hr/prevoditelj_2001/radetic.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Interpreting
http://www.bos.rs/materijali/zbornik_2007.pdf