ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α.Ε.Π.-2

ΦΥΛΑΚΕΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ
ΙΕΚ Νέας Σμύρνης
Ειδικότητα: Φύλακες Μουσείων και Αρχαιολογικών Χώρων
Μάθημα : Αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών
Εκπαιδευτής: Κουμαράς Μιχαήλ – Ευάγγελος

Συντηρητής Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης
MSc Conservation
49B.Αναφέρετε συνοπτικά: α) τι περιλαμβάνουν οι αρχές πρόληψης εκτάκτων

περιστατικών β) ποιος είναι ο σκοπός του σχεδίου αντιμετώπισης εκτάκτων
περιστατικών.
Οι βασικές αρχές της πρόληψης εκτάκτων περιστατικών περιλαμβάνουν:
• Τον προγραμματισμό-σχεδιασμό ενεργειών για την ανταπόκριση σε

έκτακτες ανάγκες
• Την εφαρμογή προληπτικών μέτρων
Το σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων περιστατικών είναι ένα έγγραφο που

περιγράφει βήμα προς βήμα όλες τις ενέργειες που πρέπει να λαμβάνουν
χώρα ούτως ώστε, ένας φορέας να είναι σε θέση να προετοιμαστεί,
λαμβάνοντας τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα, να αντιμετωπίσει και να
ανακάμψει από ένα καταστρεπτικό γεγονός.
Ο σκοπός του σχεδίου αντιμετώπισης εκτάκτων περιστατικών είναι:
• Η ασφάλεια του ανθρώπινου δυναμικού (προσωπικό και επισκέπτες)

• Η άμεση και αποτελεσματική αντίδραση σε έκτακτα περιστατικά
• Η ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιπτώσεων (μερική ή ολική καταστροφή
συλλογών, εγκαταστάσεων, αρχείων κ.α.) ενός έκτακτου περιστατικού
• Η σταθεροποίηση και αποκατάσταση των πληγέντων συλλογών, του
περιβάλλοντος και του κτηρίου
• Η αποφυγή της ολοκληρωτικής διακοπής των λειτουργιών και υπηρεσιών
του πολιτιστικού φορέα μετά την καταστροφή
• Η αύξηση της ασφάλειας του οργανισμού, μέσω της ελαχιστοποίηση της
πιθανότητας εκδήλωσης ενός έκτακτου περιστατικού, που μπορεί να
οφείλεται φυσικών φαινομένων, ανθρώπινου λάθους, εσκεμμένης
ενέργειας, βλάβες στο κτήριο και στον εξοπλισμό
• Η ενίσχυση της δυνατότητας των πολιτιστικών φορέων να ανταποκρίνονται
στον ρόλο τους ως φύλακες της πολιτιστικής κληρονομιάς
50B. Αναφέρετε επιγραμματικά σε ποιες κατηγορίες κατατάσσονται τα εφόδια

και ο εξοπλισμός που πρέπει να διαθέτει το μουσείο για την αντιμετώπιση
εκτάκτων περιστατικών.
1 Μ. Κουμαράς
Προκειμένου ένα μουσείο να αντιμετωπίσει με αποτελεσματικότητα τους

πιθανούς κινδύνους που μπορούν να δημιουργηθούν εξαιτίας ενός έκτακτου
περιστατικού (σεισμός, πλημμύρα, πυρκαγιά, κλοπή, τρομοκρατική επίθεση
βανδαλισμός, κ.ά.), θα πρέπει να διαθέτει συγκεκριμένο εξοπλισμό, υλικά και
εφόδια. Η εξασφάλιση των προαναφερόμενων, μπορεί να αποβεί καθοριστική
για την διάσωση των συλλογών αλλά κυρίως του ανθρώπινου δυναμικού.
Τα εφόδια και ο εξοπλισμός ενός μουσείου μπορούν να καταταγούν στην

εξής κατηγορίες:
• Εξοπλισμός ασφαλείας: (π.χ. σφυρίχτρες, πυροσβεστήρες, ασύρματοι,

φακοί, φορητά ραδιόφωνα με μπαταρίες, γεννήτριες, κ.ά.).
• Υλικά για τον καθαρισμό των χώρων και για την απομάκρυνση
δομικών υλικών και μπαζών: (π.χ. απλές σκούπες και ηλεκτρικές
σκούπες απορρόφησης νερού, σφουγγαρίστρες, κουβάδες, σακούλες
απορριμμάτων, απορρυπαντικά, φτυάρια κ.ά.).
• Εξοπλισμό για κατεδάφιση, επισκευή και διάσωση: (π.χ. τρυπάνια,
σφυριά, τσεκούρια, λοστούς, πριόνια, κράνη , σκάλες, σκοινιά, κ.α.).
• Εξοπλισμό για την φροντίδα τραυματιών και γενικώς ατόμων που
χρήζουν βοηθείας: (π.χ. κουτί πρώτων βοηθειών, γάντια μιας χρήσης,
εξοπλισμό ανανήψεως μάσκες, κουβέρτες,κ.ά.).
• Εξοπλισμός και υλικά συντήρησης για την διάσωση των συλλογών:
(αιθανόλη, ακετόνη, γάζες, λαβίδες, υλικά συσκευασίας, σακουλάκια
πολυαιθυλενίου, υγρόμετρα, φορητούς αφυγραντές, silica gel, κ.α.).
• Εξοπλισμός και υλικά για την συσκευασία των αντικειμένων:
(αντιόξινα χαρτιά και χαρτόνια, κουτιά πολυπροπυλενίου, ανεξίτηλους
μαρκαδόρους, χαρτοταινίες, bubble wrap,κ.ά.).
• Διάφορα άλλα υλικά και εφόδια: (π.χ. βιντεοκάμερα, φωτογραφική
μηχανή, γραφική ύλη, μπαταρίες, κ.ά.).
51B. Ποια η σημασία των περιοδικών ασκήσεων ετοιμότητας σε μουσεία και

αρχαιολογικούς χώρους για την αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών;
Τα μουσεία και οι αρχαιολογικού χώροι, προκειμένου να ανταπεξέλθουν

αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των έκτακτων περιστατικών είναι
απαραίτητο να πραγματοποιούν περιοδικές ασκήσεις ετοιμότητας. Οι
ασκήσεις αυτές πρέπει να γίνονται σε όσο το δυνατόν πραγματικές συνθήκες
εκδήλωσης μιας καταστροφής (προσομοίωση έκτακτων περιστατικών) και
συχνά απροειδοποίητα για να είναι πιο ρεαλιστικές.
Μέσω των περιοδικών ασκήσεων επισημάνονται: α) η αντίδραση του
ανθρωπίνου δυναμικού (προσωπικό και επισκέπτες) και τυχόν λάθη από
πλευράς αντίδρασης–ετοιμότητας του προσωπικού (π.χ. καθυστερημένη
αντίδραση), β) ελλείψεις όσον αφορά τον εξοπλισμό γ) γενικότερες ελλείψεις
του σχεδίου εκτάκτου ανάγκης, δ) το επίπεδο της επικοινωνίας και
συνεργασίας των εμπλεκόμενων ( ομάδες δράσης, άλλοι φορείς συνεργασίας,
κ.ά.) και ε) η γενικότερη οργάνωση και αποτελεσματικότητα του φορέα στον
τομέα της αντιμετώπισης.
Ο εντοπισμός των ελλείψεων και των σημείων που χρειάζονται βελτίωση

που προκύπτει από την αξιολόγηση των συμπερασμάτων, συντελεί στην
καλύτερη, αποτελεσματικότερη οργάνωση του φορέα για την αντιμετώπιση
εκτάκτων περιστατικών.
52B. Τι γνωρίζετε για το γενικό συντονιστή των ομάδων άμεσης επέμβασης

σε περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών;
Ο γενικός συντονιστής ορίζεται από την διεύθυνση του φορέα και είναι
υπεύθυνος για τον συντονισμό και την διασφάλιση καλής συνεργασίας
μεταξύ των ατόμων του προσωπικού που απαρτίζουν τις ομάδες
άμεσης επέμβασης 1.
Ο γενικός συντονιστής πρέπει να διαθέτει οργανωτικές, συντονιστικές
και εμψυχωτικές ικανότητες. Πρέπει επίσης, να είναι σε θέση να διακρίνει
τις ιδιαίτερες ικανότητες των ατόμων που απαρτίζουν τις ομάδες επέμβασης,
έτσι ώστε να προβεί στον σωστό καταμερισμό των εργασιών για την
αντιμετώπιση ενός έκτακτου περιστατικού.
Πιο συγκεκριμένα, ο γενικός συντονιστής είναι υπεύθυνος για τα εξής:
• Την ενεργοποίηση του σχεδίου αντίδρασης – αποκατάστασης σύμφωνα με

το πρωτόκολλο.
• Την ενημέρωση της διεύθυνσης του φορέα για την εκδήλωση του έκτακτου
περιστατικού.
• Την ενημέρωση των ομάδων άμεσης επέμβασης, την σωστή κατεύθυνση
τους και γενικότερα, τον συντονισμό των διαδικασιών κατά την φάση
εξέλιξης του καταστροφικού φαινομένου.
• Την εξέταση των υπαρχόντων υλικών και του εξοπλισμού. Εάν υπάρχουν
ελλείψεις, φροντίζει για την προμήθεια προϊόντων και υλικών,
προβαίνοντας σε παραγγελίες.
• Τον συντονισμό των διαδικασιών χειρισμού των αντικειμένων που έχουν
υποστεί φθορά καθώς και αυτών, της σταδιακής σταθεροποίησης του
περιβάλλοντος (ρύθμιση περιβαλλοντικών συνθηκών).
• Να προβαίνει σε μια αρχική εκτίμηση της καταλληλότητας του χώρου και
στην περίπτωση που ο χώρος κριθεί ακατάλληλος και επικίνδυνος, θέτει σε
εφαρμογή το σχέδιο εκκένωση του χώρου. Οι επισκέπτες απομακρύνονται
με ασφάλεια ενώ τα αντικείμενα συσκευάζονται και μεταφέρονται σε
καταλληλότερους χώρους άλλων ιδρυμάτων, σύμφωνα πάντα με τις λίστες
προτεραιοτήτων.
• Εκτιμά την πιθανότητα να χρειαστεί βοήθεια συντηρητών από άλλα
ιδρύματα.
• Την επικοινωνία με την πυροσβεστική, το Ε.Κ.Α.Β και την αστυνομία.
1
Η μορφή των ομάδων άμεσης επέμβασης μπορεί να διαφοροποιείται από φορέα σε φορέα
(μουσείο, βιβλιοθήκη, αρχαιολογικός χώρος, κ.ά.). Οι ομάδες που συναντώνται κυρίως είναι οι
ακόλουθες: Ομάδα ασφαλείας, ομάδα πρώτων βοηθειών, ομάδα διακοπής δικτύων
(τεχνολογικής φύσεως), ομάδα ανίχνευσης – διάσωσης ανθρωπίνου δυναμικού, ομάδα
διάσωσης συλλογών, ομάδα διαφύλαξης αρχείου, ομάδα ενημέρωσης και δημοσίων σχέσεων
κ.ά..
53B. Ποιες είναι οι έμμεσες καταστροφές που μπορούν να προκληθούν στο

μουσείο από σεισμό;
Τα αποτελέσματα της σεισμικής δράσης διακρίνονται σε άμεσα και έμμεσα.
Ως έμμεσα αποτελέσματα θεωρούνται:
1. Ατυχήματα ή υλικές καταστροφές που οφείλονται στον πανικό.

2. Πλημμύρες εξαιτίας φθορών στις σωληνώσεις (βλάβες στο σύστημα
υδροδότησης) ή από την κατάσβεση της πυρκαγιάς με χρήση
πυροσβεστικών μέσων.
3. Πυρκαγιές που προκαλούνται από διαρροή και έκρηξη φιαλών υγραερίου,
από βραχυκύκλωμα (διαρροή ηλεκτρικού ρεύματος) ή εκρήξεις εύφλεκτων
υλικών.
4. Μόλυνση του αέρα στους χώρους του μουσείου από την διαρροή τοξικών
υλικών (π.χ. διαλυτών από τα εργαστήρια συντήρησης του μουσείου).
5. Η εκδήλωση μιας τέτοιας φυσικής καταστροφής αποτελεί πρώτης τάξεως
ευκαιρία, λόγω της σύγχυσης και του πανικού που επικρατεί, για κλοπές,
λεηλασίες και βανδαλισμούς.
6. Το πλημμύρισμα αρχαιολογικών χώρων και μουσείων που βρίσκονται
κοντά στην θάλασσα, εξαιτίας των τσουνάμις (tsunamis) 2.
7. Η μικρού ή μεγαλύτερου μεγέθους καταστροφή αρχαιολογικών χώρων και
μουσείων εξαιτίας κατολισθήσεων.
8. Ψυχολογικές επιπτώσεις. Το σοκ που υφίστανται οι επισκέπτες δρα
αποτρεπτικά στο να επισκεφτούν ξανά μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους
για μεγάλο διάστημα
9. Οικονομικές και υλικές επιπτώσεις εξαιτίας της καταστροφής περιουσιακών
στοιχείων του μουσείου (κτηριακές εγκαταστάσεις, συλλογές κ.ά.) αλλά και
εξαιτίας της μείωσης της επισκεψιμότητας.
10. Η απώλεια δεδομένων που διατηρούνταν σε ψηφιακή μορφή εξαιτίας
της καταστροφής ηλεκτρονικών υπολογιστών.
11. Η αδυναμία προστασίας των περιουσιακών στοιχείων του μουσείου
εξαιτίας βλαβών στο σύστημα συναγερμού, στο κλειστό κύκλωμα
παρακολούθησης (C.C.T.V), κ.ά.
12. Η επιδείνωση της κατάστασης διατήρησης ή ακόμα και η φθορά
συγκεκριμένων μουσειακών αντικειμένων, κυρίως υγροσκοπικών (χαρτί,
ξύλο, ύφασμα κ.α.) και μεταλλικών αντικειμένων. Η φθορά αυτή μπορεί να
οφείλεται είτε στην διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, είτε σε βλάβες του
συστήματος κλιματισμού και έχουν ως αποτέλεσμα την απότομη μεταβολή
των περιβαλλοντικών συνθηκών (σχετική υγρασία, θερμοκρασία, κ.ά.).
2
Πρόκειται για μεγάλα κύματα που κινούνται με τεράστια ταχύτητα και δημιουργούνται
από μεγάλες και απότομες αναταράξεις των υδάτινων μαζών στα βάθη των θαλασσών ή
των ωκεανών.
54B. Αναφέρετε συνοπτικά τι γνωρίζετε για τις προληπτικές σωστικές

επεμβάσεις σε μνημεία για την αντιμετώπιση ενδεχόμενου σεισμού.
Οι προληπτικές σωστικές επεμβάσεις έχουν ως στόχο την ενίσχυση

εξασθενημένων περιοχών ( π.χ. παρουσιάζουν ρωγμές ) και γενικότερα την
ενίσχυση της στατικότατας ενός μνημείου, προκειμένου να μην υπάρξει
κάποια επιδείνωση σε περίπτωση εκδήλωσης σεισμού.
Οι βασικότερες είναι:
1. Εργασίες υποστήλωσης και στερέωσης των αρχιτεκτονικών μελών ενός

μνημείου ( κολώνων, τοίχων κ.ά.) αλλά και των διακοσμητικών στοιχείων
(τοιχογραφίες, ψηφιδωτά κ.α.) που αυτό μπορεί να περιέχει. Τα στοιχεία αυτά,
αποτελούν έργα τέχνης που κοσμούν τις επιφάνειες (τοίχους, οροφές,
τρούλους, δάπεδα) και είναι άμεσα συνδεδεμένα με το μνημείο καθώς το
κτήριο αποτελεί το υποστήριγμα τους. Όταν υποστεί φθορές ο φέροντας
οργανισμός ενός κτηρίου (κολόνες τοιχοδομή), είναι αναπόφευκτο, οι φθορές
αυτές να επεκταθούν και στα διακοσμητικά στοιχεία του. Έχει επίσης
διαπιστωθεί η πρόκληση σημαντικών φθορών (δημιουργία ρωγμών,
αποκόλληση ακόμη και κατάρρευση διακοσμητικών στοιχείων), μετά από την
εκδήλωση σεισμών μικρής εντάσεως, ακ όμα κ αι σε περιπτώσεις που δεν
εκδηλώθηκαν φθορές στον φέροντα οργανισμό του μνημείου.
2. Άμεσες σωστικές επεμβάσεις του διακόσμου. Συνήθως πρόκειται για
μικρής έκτασης επεμβάσεις όπως η συγκόλληση αποκολλημένων τμημάτων
τοιχογραφιών και ψηφίδων, η επικόλληση γάζας για η συγκράτηση μικρών
τμημάτων. Οι επεμβάσεις αυτές έχουν προσωρινό και προληπτικό
χαρακτήρα, γίνονται για να προστατευτούν τα διακοσμητικά στοιχεία των
μνημείων από ενδεχόμενους μετασεισμούς ή έναν νέο σεισμό μεγάλης
κλίμακας. Οι επεμβάσεις αυτές σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστούν την
συστηματική - επεμβατική συντήρηση.
55Β. Με ποια υλικά και με ποιες μεθόδους επιτυγχάνεται η κατάσβεση κοινών

πυρκαγιών (κατηγορίας Α);
Στην συγκεκριμένη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι πυρκαγιές στερεών

υλικών, οργανικής κυρίως σύνθεσης, στις οποίες η ανάφλεξη γίνεται με
σχηματισμό τεφροανθράκων (στάχτης). Τέτοια υλικά μπορεί να είναι το ξύλο,
το χαρτί, το πλαστικό, το υφάσματα, τα ελαστικά, τα σκουπίδια, κ.ά.. Για την
κατάσβεση των πυρκαγιών αυτών μπορούν να χρησιμοποιηθούν:
Α) πυροσβεστήρες νερού: Το νερό σαν κατασβεστικό μέσο είναι ίσως το
σπουδαιότερο. Το νερό δρα κυρίως ψυκτικά. Αυτό σημαίνει ότι η
αποτελεσματικότητα του, ως πυροσβεστικό μέσο, οφείλεται κυρίως στη
μεγάλη δυνατότητα που έχει να απορροφά μεγάλη ποσότητα από τη
θερμότητα του καιόμενου σώματος. Όταν διοχετεύεται σε επαρκή ποσότητα,
το νερό εξαλείφει τη θερμότητα γρηγορότερα από ότι την αναπαράγει η φωτιά,
και έτσι η φωτιά σβήνει. Η κατασβεστική δύναμη του νερού οφείλεται επίσης
στην απομόνωση της καιόμενης ύλης από το οξυγόνο, όταν χρησιμοποιείται
υπό μορφή ομίχλης. Το νερό έχει τη μεγαλύτερη θερμοχωρητικότητα απ’ όλα
τα γνωστά ή τεχνητά κατασβεστικά μέσα.
Β) πυροσβεστήρες αφρού: Θεωρούνται εξαιρετικά αποτελεσματικοί. Ο

αφρός δεν προκαλεί ζημιές που μπορούν να δημιουργηθούν κατά την
κατάσβεση με νερό εξαιτίας της μεγάλης πίεσης και είναι αβλαβής για την
υγεία των ανθρώπων και των ζώων. Η κατάσβεση είναι ταχύτατη, ενώ ένα
κυβικό μέτρο αφρού μπορεί να καλύψει αρκετά τετραγωνικά μέτρα καιόμενης
επιφάνειας. Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, ο αφρός δρα τόσο
απομονωτικά όσο και ψυκτικά, λόγω εξάτμισης του νερού που αποτελεί
βασικό συστατικό του αφρού. Το περιεχόμενο των πυροσβεστήρων αφρού
αποτελείται κατά 95%-97% από νερό και 3-5% από ειδικό αφρογόνο υγρό.
ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Επειδή το νερό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισμού, οι
πυροσβεστήρες νερού και αφρού δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούνται
για την κατάσβεση υλικών-συσκευών που έχουν ηλεκτρικό ρεύμα ή
βρίσκονται σε πηγή ηλεκτρικού ρεύματος. Όσον αφορά τους
πυροσβεστήρες νερού, πρέπει να αποφεύγεται η χρήση τους για την
κατάσβεση πυρκαγιών που οφείλονται σε εύφλεκτα υγρά (π.χ. βενζίνη,
πετρέλαιο, κ.ά.), καθώς θα επέλθει ενδυνάμωση αντί για καταστολή της
πυρκαγιάς.
Γ) πυροσβεστήρες σκόνης: Οι συγκεκριμένοι πυροσβεστήρες έχουν
εξαιρετικά αποτελέσματα κατάσβεσης. Η κατασβεστική σκόνη είναι αβλαβής
για τον άνθρωπο και τα ζώα και δεν σχηματίζει η ένωσή της με τον αέρα
εκρηκτικά μίγματα, ωστόσο αφήνουν κατάλοιπα τα οποία σε ορισμένες
περιπτώσεις είναι ικανά να επηρεάσουν την σωστή λειτουργία των ηλεκτρικών
συσκευών.
56Β. Με ποια υλικά και με ποιες μεθόδους επιτυγχάνεται η κατάσβεση α)

πυρκαγιών αερίων (κατηγορίας C) και β) πυρκαγιών σε ηλεκτρικές
εγκαταστάσεις (κατηγορίας Ε);
Για την κατάσβεση αερίων μπορούν να χρησιμοποιηθούν:

Α) πυροσβεστήρες διοξειδίου του άνθρακα (CO2): Οι συγκεκριμένοι
πυροσβεστήρες έχουν άμεση και αποτελεσματική κατασβεστική δράση. Το
διοξείδιο του άνθρακα δρα κατασβεστικά με τους εξής τρόπους: i) έχει την
δυνατότητα να αποκόπτει την φλόγα από το αέριο που καίγεται, ii) ψύχει και
κατεβάζει την θερμοκρασία και iii) απομονώνει την καιόμενη ύλη από το
οξυγόνο της ατμόσφαιρας. Επίσης, δεν αφήνει κατάλοιπα, γι’ αυτό η χρήση
του συνιστάται για κατασβέσεις πυρκαγιών που είναι δυνατό τα κατάλοιπα να
προκαλέσουν ζημιά. Επιπροσθέτως, είναι άκαυστο και δεν σχηματίζει
εκρηκτικά μείγματα σε επαφή με τον αέρα. ΠΡΟΣΟΧΗ!! Το διοξείδιο του
άνθρακα αν και δεν είναι τοξικό, μπορεί να προκαλέσει ασφυξία. Για τον λόγο
αυτό, κατά τη χρησιμοποίησή του σε κλειστούς χώρους επιβάλλεται ο
χειριστής να φέρει οξυγονούχο αναπνευστική συσκευή ή πεπιεσμένου αέρα
και να αερίζεται ο χώρος μετά την κατάσβεση της πυρκαγιάς.
Β) πυροσβεστήρες ξηράς σκόνης (P και Pa). Οι πυροσβεστήρες ξηράς
σκόνης έχουν επίσης άμεση και αποτελεσματική δράση, ωστόσο αφήνουν
κατάλοιπα. Οι συγκεκριμένοι πυροσβεστήρες δρουν κατασβεστικά με τους
εξής τρόπους: i) έχει την δυνατότητα να αποκόπτει την φλόγα από το αέριο
που καίγεται, ii) ψύχει και κατεβάζει την θερμοκρασία και iii) απομονώνει την
καιόμενη ύλη από το οξυγόνο της ατμόσφαιρας.
Τέλος, η κατάσβεση πυρκαγιών αερίων μπορεί να πραγματοποιηθεί και με
την αφαίρεση της καύσιμης ύλης. Για παράδειγμα, σε πυρκαγιά υγραερίου,
εάν κλείσουμε τη στρόφιγγα, σταματήσουμε δηλαδή την παροχή υγραερίου, η

πυρκαγιά θα σβήσει μόλις καεί όλο το αέριο που βρίσκεται στους σωλήνες.
Για την κατάσβεση πυρκαγιών σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις μπορεί να γίνει
χρήση των προτεινόμενων κατασβεστικών μέσων για πυρκαγιές αερίων που
προαναφέρθηκαν (πυροσβεστήρες διοξειδίου του άνθρακα και ξηράς
σκόνης). Τόσο το διοξείδιο του άνθρακα, όσο και η ξηρά σκόνη θεωρούνται
κατάλληλα για την κατάσβεση των συγκεκριμένων πυρκαγιών και μπορούν να
χρησιμοποιηθούν ακίνδυνα, καθώς είναι κακοί αγωγοί ηλεκτρισμού. Οι
πυροσβεστήρες σκόνης P και Pa είναι κατάλληλοι για ρεύμα έως 1000V και
80000V αντίστοιχα.
57Β. Τι πρέπει να γνωρίζετε κατά/για τη χρήση των πυροσβεστήρων;
Οι πυροσβεστήρες είναι φορητά κυλινδρικά δοχεία από χάλυβα, λαμαρίνα,

ή αλουμίνιο που περιέχουν ειδικά κατασβεστικά υλικά. Χρησιμοποιούνται για
την άμεση κατάσβεση πυρκαγιών, που βρίσκονται στα αρχικά στάδια
εκδήλωσης τους (μικρής έκτασης) και που θεωρούνται ελεγχόμενες.
Οι πυροσβεστήρες, ανάλογα με το κατασβεστικό μέσο (υλικό) που
περιέχουν, διακρίνονται σε : α) αφρού, β) νερού, γ) διοξειδίου του άνθρακα και
δ) ξηράς κόνεως (σκόνης).
Το κάθε κατασβεστικό υλικό που χρησιμοποιούν οι κατασκευαστές στους
πυροσβεστήρες, προορίζεται για κάποιες συγκεκριμένες κατηγορίες
πυρκαγιών (A,B,C,D και E) 3. Ως εκ τούτου, προκειμένου να γίνει χρήση του
κατάλληλου πυροσβεστήρα, θα πρέπει να προηγηθεί η αναγνώριση με
ακρίβεια της καιόμενης ύλης.
Όσον αφορά την χρήση των πυροσβεστήρων πρέπει να δίνεται έμφαση
στα εξής:
• Πριν από την προσπάθεια κατάσβεσης της φωτιάς πρέπει να έχει
διασφαλιστεί διάδρομος διαφυγής, σε περίπτωση που χαθεί ο έλεγχος της.
• Εάν η φωτιά εξελίσσεται σε εξωτερικό χώρο, φροντίστε η κατεύθυνση του
αέρα να είναι προς την πλάτη σας και όχι το πρόσωπο σας.
• Είναι επίσης απαραίτητη, η διατήρηση απόστασης ασφαλείας (2 με 3
μέτρα).
• Εάν η φωτιά πάρει μεγάλες διαστάσεις είναι αναγκαία η συνδρομή της
πυροσβεστικής υπηρεσίας.
• Οι πυροσβεστήρες πρέπει να συντηρούνται (ανάδευση υλικού και έλεγχος
πίεσης), μια φορά τον χρόνο, από την στιγμή που δεν έχουν
χρησιμοποιηθεί. Στην περίπτωση που έχουν χρησιμοποιηθεί,
πραγματοποιείται αναγόμωση.
• Συνίσταται η αποφυγή χρήσης πυροσβεστήρων διοξειδίου του άνθρακα σε
κλειστό χώρο, καθώς μπορούν να προκαλέσουν αναπνευστικά
προβλήματα και λιποθυμίες σε ανθρώπους και ζώα. Πιο συγκεκριμένα,
μέσα από μελέτες, έχει διαπιστωθεί ότι συγκεντρώσεις της τάξης του 3-4%
προκαλούν επιτάχυνση της αναπνοής, συγκεντρώσεις μέχρι και 9% είναι
ανεκτές από τα περισσότερα υγιή άτομα χωρίς απώλεια αισθήσεων,
συγκεντρώσεις πάνω από 9% προκαλούν λιποθυμικές τάσεις, ενώ
συγκεντρώσεις άνω του 20% μπορούν να προκαλέσουν τον θάνατο.
3
Κατηγορία Α: Στέρεα υλικά (κοινές πυρκαγιές), κατηγορία Β: Υγρά καύσιμα , κατηγορία C:
Αέρια, κατηγορία D: Μέταλλα και κατηγορία E: Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.
Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι τέτοιες συγκεντρώσεις είναι απίθανο να

δημιουργηθούν με χρήση φορητών πυροσβεστήρων CO2. Αντίθετα
σχηματίζονται στις περιπτώσεις που χρησιμοποιούνται αυτόματα
συστήματα κατάσβεσης με CO2. Για το λόγω αυτό, κατά την διάρκεια της
κατάσβεσης απαγορεύεται η είσοδος ατόμων στον υπό κατάσβεση χώρο,
ενώ στους χώρους που χρησιμοποιούνται συστήματα κατάσβεσης με CO2
είναι υποχρεωτική από τον νόμο η τοποθέτηση αναπνευστικής συσκευής
ατμοσφαιρικού αέρα.
• Σχετικά με τη χρήση των πυροσβεστήρων ξηράς σκόνης θα πρέπει να
προσεχθούν τα εξής: α) Όταν χρησιμοποιηθούν πάνω σε οποιοδήποτε
αντικείμενο πρέπει αμέσως μετά την κατάσβεση της φλόγας να
απομακρυνθούν γιατί με την παρουσία υγρασίας μπορεί να προκαλέσουν
διαβρώσεις κυρίως στα οργανικά υλικά και τα μέταλλα. Β) Παρά το
γεγονός ότι οι σκόνες δεν είναι τοξικές, εντούτοις η χρήση τους σε
κλειστούς χώρους μπορεί να δημιουργήσει αποπνικτική ατμόσφαιρα η
οποία σε συνδυασμό με υπάρχοντα καπνό να προκαλέσει ασφυξία και
προβλήματα στα μάτια.
• Για την κατάσβεση πυρκαγιών στέρεων καυσίμων, στοχεύετε στην εστία
της φωτιάς. Για κατάσβεση υγρών καυσίμων, στοχεύετε στην βάση και
μπροστά από αυτήν, ενώ για την αντιμετώπιση πυρκαγιάς υγρού
καυσίμου που διαρρέει, ξεκινάτε την κατάσβεση από το σημείο της
διαρροής.
• Το κατασβεστικό υλικό πρέπει να σαρώνει την καιόμενη επιφάνεια και όχι
να γίνεται ρήψη του υλικού στα τυφλά, μέσα στους καπνούς.
• Εάν διαθέτετε περισσότερους από έναν πυροσβεστήρες, τους
χρησιμοποιείτε ταυτόχρονα και όχι τον ένα μετά τον άλλο.
• Δεν απομακρύνεστε από τον χώρο αμέσως μετά την κατάσβεση, καθώς η
πυρκαγιά μπορεί να αναζωπυρωθεί.
• Προχωρήστε σε αναγόμωση των πυροσβεστήρων αμέσως μετά την χρήση
τους.
58B. Ποιες είναι οι γενικές οδηγίες αντιμετώπισης πυρκαγιάς;
Κατά την αντιμετώπιση μιας πυρκαγιάς πρέπει να ακολουθούνται

συγκεκριμένες οδηγίες, προκειμένου να επιτευχτεί τόσο η κατάσβεση της
πυρκαγιάς όσο και η διαφύλαξη της σωματικής μας ασφάλειας.
Οι βασικότερες οδηγίες είναι οι εξής:
• Πριν από την προσπάθεια κατάσβεσης της φωτιάς πρέπει να έχει
διασφαλιστεί διάδρομος διαφυγής, σε περίπτωση που χαθεί ο έλεγχος της.
• Εάν η φωτιά εξελίσσεται σε εξωτερικό χώρο, φροντίστε η κατεύθυνση του
αέρα να είναι προς την πλάτη σας και όχι το πρόσωπο σας.
• Είναι επίσης απαραίτητη, η διατήρηση απόστασης ασφαλείας (2 με 3
μέτρα).
• Εάν η φωτιά πάρει μεγάλες διαστάσεις είναι αναγκαία η συνδρομή της
πυροσβεστικής υπηρεσίας.
• Οι πυροσβεστήρες πρέπει να συντηρούνται (ανάδευση υλικού και έλεγχος
πίεσης), μια φορά τον χρόνο, από την στιγμή που δεν έχουν
χρησιμοποιηθεί. Στην περίπτωση που έχουν χρησιμοποιηθεί,
πραγματοποιείται αναγόμωση.
• Συνίσταται η αποφυγή χρήσης πυροσβεστήρων διοξειδίου του άνθρακα σε

κλειστό χώρο, καθώς μπορούν να προκαλέσουν την ασφυξία ανθρώπων
και ζώων.
• Για την κατάσβεση πυρκαγιών στέρεων καυσίμων, στοχεύετε στην εστία
της φωτιάς. Για κατάσβεση υγρών καυσίμων, στοχεύετε στην βάση και
μπροστά από αυτήν, ενώ για την αντιμετώπιση πυρκαγιάς υγρού
καυσίμου που διαρρέει, ξεκινάτε την κατάσβεση από το σημείο της
διαρροής.
• Το κατασβεστικό υλικό πρέπει να σαρώνει την καιόμενη επιφάνεια και όχι
να γίνεται ρήψη του υλικού στα τυφλά, μέσα στους καπνούς.
• Εάν διαθέτετε περισσότερους από έναν πυροσβεστήρες, τους
χρησιμοποιείτε ταυτόχρονα και όχι τον ένα μετά τον άλλο.
• Δεν απομακρύνεστε από τον χώρο αμέσως μετά την κατάσβεση, καθώς η
πυρκαγιά μπορεί να αναζωπυρωθεί.
• Προχωρήστε σε αναγόμωση των πυροσβεστήρων αμέσως μετά την χρήση
τους.
60Β. Ποια είναι τα γενικά προληπτικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για
τη μείωση πιθανότητας εκδήλωσης εγκληματικής ενέργειας σε μουσείο;
Τα γενικά προληπτικά μέτρα για τη μείωση πιθανότητας εκδήλωσης

εγκληματικής ενέργειας περιλαμβάνουν:
1. Ύπαρξη σχεδίου αντιμετώπισης εκτάκτων περιστατικών (Σ.Ε.Α.).

Σύμφωνα με το Σ.Ε.Α., γίνεται κατανομή ρόλων και ευθυνών (δημιουργία
ομάδων δράσης) σε πιθανά σενάρια εγκληματικών ενεργειών που
μπορούν να θέσουν σε κίνδυνό τον φορέα (μουσείο, αρχαιολογικό χώρο
κ.α). Επίσης, το Σ.Ε.Α., καθορίζει τις ακριβείς διαδικασίες που πρέπει να
ακολουθηθούν για την αντιμετώπιση και επίλυση του προβλήματος.
2. Καθημερινός έλεγχος, εντός αλλά και περιμετρικά του μουσείου, για
τον εντοπισμό ύποπτων ατόμων, οχημάτων και αντικειμένων. Εάν
εντοπιστεί ύποπτο άτομο ειδοποιείται ο υπεύθυνος ασφαλείας. Εάν
εντοπιστεί ύποπτη τσάντα ή πακέτο, τότε γίνεται εκκένωση του χώρου,
απαγόρευση πρόσβασης και ενημέρωση της αστυνομίας, του γενικού
συντονιστή και του διευθυντή του φορέα.
3. Έλεγχος των επισκεπτών (κατά την είσοδο και έξοδο), τόσο οπτικά όσο
και με τεχνολογικά μέσα (μαγνητική πύλη, φορητοί ανιχνευτές μετάλλων
κ.α.). Επίσης επιτήρηση των επισκεπτών καθ’ όλη την διάρκεια
παραμονής τους στο χώρο του μουσείου.
4. Έλεγχος των χειραποσκευών των επισκεπτών οπτικά και με
μηχανήματα ακτίνων Χ.
5. Έλεγχος οχημάτων οπτικά και με τεχνολογικά μέσα.
6. Έλεγχος όλων των αντικειμένων και των τεχνιτών που εισέρχονται
στους χώρους του φορέα για διάφορες εργασίες (π.χ. επισκευές,
οικοδομικές εργασίες κ.α.) για την αποφυγή τοποθέτησης εκρηκτικών
υλικών.
7. Τοποθέτηση προστατευτικών διατάξεων διαφόρων τύπων στον
εξωτερικό χώρο (φράκτες, φυτά, δέντρα, γλυπτά κ.α.), για αποφυγή
εισόδου ύποπτων ατόμων και επικίνδυνων αντικειμένων στο μουσείο,
γενικότερα για την παροχή επιπλέον ασφάλειας.
8. Επισκευή τρωτών σημείων του μουσείου (π.χ. σπασμένα τζάμια,

φθορές στην περίφραξη κ.α.).
9. Τοποθέτηση αλεξίσφαιρων, πολυστρωματικών τζαμιών σε παράθυρα
και προθήκες ή προσθήκη ειδικών μεμβρανών - φιλμ που απλώνονται
στα τζάμια και παρέχουν την δυνατότητα απορρόφησης ενέργειας από
βίαιες κινήσεις, δονήσεις και κραδασμούς.
10. Παρακολούθηση σε 24ωρη βάση, όλων των χώρων του κτηρίου, μέσω
κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης (C.C.T.V.)
11. Χρήση ψευδομέσων παρακολούθησης. Πρόκειται για ανενεργές
κάμερες που τοποθετούνται σε εμφανή σημεία και δρουν αποτρεπτικά για
επίδοξους εγκληματίες.
12. Ύπαρξη καλού φωτισμού σε όλους τους χώρους του φορέα ( στους
διαδρόμους, στο περίβολό κ.ά.) καθώς και φωτισμού ασφαλείας.
13. Συχνός έλεγχος για την σωστή λειτουργία των συστημάτων
ασφαλείας, συναγερμών κ.α.
14. Τοποθέτηση εμποδίων (πχ. μπάρες) για την αποφυγή εισχώρησης
οχημάτων παγιδευμένων με βόμβα, στον προαύλιο χώρο ή σε χώρους
στάθμευσης.
15. Συνεχής εκπαίδευση προσωπικού (π.χ. σεμινάρια) και προσπάθεια
διατήρησης του σε εγρήγορση μέσω ασκήσεων ετοιμότητας.
16. Τήρηση εχεμύθειας από το προσωπικό του μουσείου, όσον αφορά
θέματα ασφαλείας ή λοιπές πληροφορίες που γνωρίζουν εξαιτίας της
επαγγελματικής τους θέσης.
65B. Ποιες είναι οι μέθοδοι πυροπροστασίας (πυρασφάλειας) των αποθηκών

ενός μουσείου;
Η πυροπροστασία (πυρασφάλεια) των αποθηκών ενός μουσείου χωρίζεται

σε δύο επιμέρους τομείς:
• στην παθητική πυροπροστασία

• στην ενεργητική πυροπροστασία
Με τον όρο παθητική πυροπροστασία εννοούμε το σύνολο των μέτρων

εκείνων που έχουν παρθεί με την κατασκευή του κτηρίου και εξασφαλίζουν
την έγκαιρη και ασφαλή διαφυγή του κοινού από το κτίριο σε περίπτωση
συμβάντος, καθώς και την αποφυγή μετάδοσης της πυρκαγιάς σε άλλους
χώρους ή άλλα κτήρια.
Με τον όρο ενεργητική πυροπροστασία εννοούμε τα μέσα
πυροπροστασίας που πρέπει να εγκαθίστανται σε ένα κτήριο και τα οποία
αποσκοπούν στην έγκαιρη εξακρίβωση μιας πυρκαγιάς ή στην άμεση
αντιμετώπισή της πριν αυτή καταστεί ανεξέλεγκτη.
Η παθητική πυρασφάλεια των αποθηκών ενός μουσείου επιτυγχάνεται

με:
• Την προστασία από τη φωτιά με ειδικά υλικά που παρουσιάζουν
μεγάλη πυραντίσταση. Αυτό σημαίνει ότι οι τοίχοι, τα δάπεδα, οι
οροφές, οι πόρτες, τα παράθυρα καθώς και τα αποθηκευτικά μέσα και
εξοπλισμός πρέπει να είναι κατασκευασμένα από πυράντοχα υλικά. Τα
πιο γνωστά πυράντοχα υλικά που χρησιμοποιούνται στις κατασκευές είναι
ο γύψος, η πυριτική άμμος, ο υαλοβάμβακας, οι θερμοπλαστικές ρητίνες,

τα εμποτισμένα υφάσματα επενδύσεων και επίπλων και οι μοριοσανίδες
με εμποτισμό των πρώτων υλών του ξύλου με ειδικές ρητίνες
• Την παρεμπόδιση της εξάπλωσης της πυρκαγιάς με το διαχωρισμό
του κτηρίου σε πυροδιαμερίσματα. Οι διάφοροι χώροι πρέπει να
κλείνουν αεροστεγώς με πυράντοχες πόρτες. Με τον τρόπο αυτό
εξασφαλίζεται ο περιορισμός της πυρκαγιάς μόνο στο χώρο όπου
εκδηλώθηκε και αποφεύγεται η εξάπλωση της στις αποθήκες καθώς και
στους υπόλοιπους χώρους του μουσείου.
• Την ύπαρξη ευδιάκριτων και ελεύθερων από εμπόδια οδεύσεων
διαφυγής. Προκειμένου οι οδεύσεις αυτές να είναι εμφανείς, πρέπει να
υπάρχει κατάλληλος φωτισμός ασφαλείας και σήμανση. Επίσης, τα
αντικείμενα πρέπει να αποθηκεύονται με τέτοιο τρόπο, ώστε οι οδεύσεις
διαφυγής να μένουν ελεύθερες σε όλο το μήκος τους.
• Την αποφυγή ύπαρξης και αποθήκευσης μεγάλων ποσοτήτων
χημικών και εύφλεκτων υλικών. Μεγάλες ποσότητες από τα παραπάνω
υλικά πρέπει να φυλάσσονται σε χώρους εκτός μουσείου.
• Τον τακτικό έλεγχο της σωστής λειτουργίας των ηλεκτρικών
συσκευών για εντοπισμό τυχόν προβλημάτων.
• Την αποφυγή δημιουργίας αποθηκευτικών χώρων κοντά σε
λεβητοστάσια, κεντρικούς σταθμούς παροχής ρεύματος και
γεννήτριες ηλεκτρικού ρεύματος.
• Την καλή μόνωση και συντήρηση των καλωδιώσεων που βρίσκονται
σε αποθηκευτικούς χώρους καθώς και έλεγχο της σωστής λειτουργίας
ηλεκτρικών συστημάτων και συσκευών.
Η ενεργητική πυρασφάλεια των αποθηκών ενός μουσείου επιτυγχάνεται

με:
• Την τοποθέτηση αυτόματων συστημάτων πυρανίχνευσης (φλόγας,
θερμότητας, καπνού). Πρόκειται για μια ομάδα από συσκευές που
σκοπό έχουν να ανιχνεύσουν έγκαιρα μια εστία φωτιάς και να δώσουν το
σήμα κινδύνου με ηχητικά, οπτικά και άλλα μέσα. Ένα ολοκληρωμένο
σύστημα πυρανίχνευσης αποτελείται από τρεις τουλάχιστον ομάδες
εξαρτημάτων: α)τον κεντρικό πίνακα ελέγχου του συστήματος, β)τα
εξαρτήματα ανίχνευσης της φωτιάς και τα μέσα ένδειξης και σήμανσης. Σε
κάποιες περιπτώσεις το σύστημα μπορεί να περιλαμβάνει και μια τέταρτη
ομάδα την οποία αποτελούν συσκευές αυτόματης κατάσβεσης, αυτόματοι
τηλεφωνητές, μηχανισμοί συγκράτησης για πόρτες πυρασφάλειας και
διάφοροι άλλοι αυτοματισμοί.
• Την τοποθέτηση-ύπαρξη συστημάτων καταιονισμού κατασβεστικών
υλικών (sprinkler system) (νερό, αφρός, διοξείδιο του άνθρακα κ.ά.).
Οι καταιονητήρες φέρουν συνήθως ένα θερμοευαίσθητο στοιχείο που
κρατά την έξοδο του καταιονητήρα κλειστή και την απελευθερώνει όταν η
ο.
θερμοκρασία του περιβάλλοντος υπερβεί κάποιο όριο, συνήθως 65-70C
Ο καταιονισμός με διοξείδιο του άνθρακα είναι αρκετά αποτελεσματικός,
ωστόσο οι ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνονται
(μπορούν να ξεπεράσουν το 20%) είναι πολύ επικίνδυνες για τον
άνθρωπό, καθώς μπορούν να προκαλέσουν θάνατο από ασφυξία. Για το
λόγο αυτό, τα συστήματα με CO2 δεν πρέπει να είναι αυτόματης
λειτουργίας όταν προορίζονται για χώρους στους οποίους βρίσκονται

άνθρωποι.Όσον αφορά του καταιονητήρες νερού μπορούν να
τοποθετηθούν μόνο σε χώρους με κλειστά συστήματα αποθήκευσης και
όταν τα αποθηκευμένα αντικείμενα δεν επηρεάζονται από την υγρασία
(π.χ. μάρμαρο, πέτρα κ.ά.).
• Την ύπαρξη πυροσβεστικών φωλιών (χώρους με μάνικες και

αυλούς εκτόξευσης), συνδεδεμένων με μόνιμο υδροδοτικό
πυροσβεστικό δίκτυο , εντός των αποθηκευτικών χώρων ή σε
4
γειτονικούς ως προς αυτούς.

• Την ύπαρξη φορητών πυροσβεστήρων (νερού, αφρού, ξηράς σκόνης
και διοξειδίου του άνθρακα) και τον τακτικό έλεγχο της σωστής
λειτουργίας τους.
• Την ύπαρξη πυροσβεστικού σταθμού. Πρόκειται για ειδικό ερμάριο το
οποίο, ανάλογα με τον τύπο του, δύναται να περιλαμβάνει: Αξίνα, λοστό,
τσεκούρι, σκεπάρνι, φτυάρι, πυρίμαχη κουβέρτα, φακούς, αναπνευστική
συσκευή, κράνη και ατομικές προσωπίδες με φίλτρα.
86Β. Ποια μέτρα πρόληψης πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση των
φυσικών καταστροφών;
Τα μέτρα πρόληψης αφορούν όλες τις ενέργειες που πραγματοποιούνται

πριν από την εκδήλωση ενός κινδύνου (εκτάκτου περιστατικού) και έχουν ως
στόχο την εξάλειψη του κινδύνου και την ελαχιστοποίηση των φθορών και των
απωλειών που επιφέρει μια καταστροφή.
Συγκεκριμένα για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών,
εφαρμόζονται μέτρα κυρίως κατά:
• της πλημμύρας (δημιουργία αναχωμάτων, έλεγχος των συστημάτων

υδροδότησης για τυχόν διαρροές και συντήρηση του δικτύου κατά τακτά
χρονικά διαστήματα, απόφραξη υδρορροών και φρεατίων, ύπαρξη
αντλιών αποστράγγισης υδάτων κ.ά.)
• της πυρκαγιάς ( ύπαρξη πυροσβεστήρων, έλεγχος σωστής λειτουργίας
των ηλεκτρονικών συσκευών, έλεγχος τήρησης των κανόνων
απαγόρευσης καπνίσματος και τροφής, απομάκρυνση σκουπιδιών και
καθαριότητα όλων των χώρων του φορέα, κ.ά.)
• του σεισμού (κτήριο με αντισεισμικές προδιαγραφές, προθήκες με
αντισεισμική προστασία, καλή στήριξη-στρεέρωση των αντικειμένων της
έκθεσης και των κιβωτίων στους αποθηκευτικούς χώρους, χρήση
αντικραδασμικών υαλοπινάκων, κ.ά.)
4
Το μόνιμο πυροσβεστικό υδροδοτικό δίκτυο ή σύστημα με πυροσβεστικές
λήψεις είναι διάταξη σωληνώσεων, βαλβίδων λήψεων για πυροσβεστικούς
σωλήνες και λοιπού σχετικού εξοπλισμού, η οποία αποτελεί μόνιμη
εγκατάσταση του κτιρίου. Οι λήψεις είναι έτσι τοποθετημένες, ώστε να
παρέχουν νερό για συμπαγή ή διασκορπισμένη εκτόξευση του, μέσω
πυροσβεστικών σωλήνων και αυλών, με σκοπό την κατάσβεση της
πυρκαγιάς.
Μια σειρά από γενικότερα μέτρα πρόληψης κατά των φυσικών κινδύνων είναι:
1. Η καταγραφή και η τεκμηρίωση (φωτογραφική και σχεδιαστική) των

αντικειμένων των συλλογών
2. Η χρήση ειδικών αποθηκευτικών μέσων για τις επικίνδυνες ουσίες

(εύφλεκτες ύλες, χημικά, κ.ά.) σε πυρασφαλή ντουλάπια με σύστημα
εξαερισμού.
3. Η εξασφάλιση ειδικού εξοπλισμού: α) ασφαλείας (πυροσβεστήρες,

γεννήτριες, σφυρίχτρες, φακοί, κ.ά.), β) για κατεδάφιση, επισκευή και διάσωση
(κράνη, λοστοί, σχοινιά, κ.ά.), γ) για την φροντίδα τραυματιών (κουτί πρώτων
βοηθειών, γάντια μιας χρήσης, κ.ά), δ) για την διάσωση και συσκευασία των
συλλογών (γάζες, bubble wrap, κ.ά.). Προμήθεια υλικών για τον καθαρισμό
χώρων και απομάκρυνση μπαζών (κουβάδες, φτυάρια, κ.ά.) και διάφορα άλλα
υλικά (φωτογραφική μηχανή, μπαταριές, κ.ά.).
4. Η συνεχής εκπαίδευση των εργαζομένων μέσω σεμιναρίων και

επιμορφωτικών προγραμμάτων, σε θέματα ασφαλείας του κτηρίου, των
συλλογών, την εφαρμογή πρώτων βοηθειών και γενικότερα την παροχή
βοήθειας σε τραυματίες. Επίσης, προετοιμασία για άμεση ανταπόκριση μέσω
τακτικών ασκήσεως ετοιμότητας και ασκήσεων εκκένωσης χώρου και κτηρίου.
5. Η κατανομή συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων και ρόλων (δημιουργία

ομάδων δράσης) μεταξύ των ατόμων του προσωπικού.
6. Βελτίωση των συνθηκών αποθήκευσης των αντικειμένων.

Χρησιμοποίηση αποθηκευτικών μέσων από αλουμίνιο, υλικό ανθεκτικό στο
νερό και την φωτιά. Αποφυγή χρησιμοποίησης χάρτινων κιβωτίων με μεγάλη
οξύτητα κυρίως για την αποθήκευση ευαίσθητων έργων σε χαρτί και ύφασμα.
Αποφυγή χρήσης μελανιών (για καταγραφές) που διαλύονται σε νερό και
μεταλλικών, καθώς τα τελευταία σκουριάζουν. Τοποθέτηση αντικειμένων σε
απόσταση 20 με 25 εκατοστά από το έδαφος και τους τοίχους.
7. Η υιοθέτηση σωστών συνηθειών. Απενεργοποίηση ηλεκτρικών

συσκευών και κλείσιμο διακοπτών ρεύματος όταν δεν χρησιμοποιούνται.
8. Η εξασφάλιση βοήθειας από συγκεκριμένες αρμόδιες υπηρεσίες για

θέματα εκτάκτου ανάγκης (αστυνομία, πυροσβεστικό σώμα, Ε.Κ.Α.Β και
τοπικά νοσοκομεία) και άλλα ιδρύματα (παροχή χώρων για μεταφορά
αντικειμένων, αποστολή εξειδικευμένων συντηρητών κ.ά).
9. Ο τακτικός έλεγχος, για την διασφάλιση της σωστής λειτουργίας των

συστημάτων επικοινωνίας (τηλέφωνα, ασύρματοι, κ.ά.) και η εύκολη
πρόσβαση (π.χ. ανάρτηση κοντά στις τηλεφωνικές συσκευές) σε λίστα με τα
τηλέφωνα των υπηρεσιών εκτάκτου ανάγκης, για την όσο το δυνατόν
έγκαιρη ειδοποίηση και συνδρομή των φορέων συνεργασίας.
125Β. Ποια στοιχεία περιλαμβάνει η σωστή προετοιμασία για την

αντιμετώπιση των κινδύνων που απειλούν την πολιτιστική κληρονομιά;
Οι πολιτιστικοί φορείς (μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, βιβλιοθήκες κ.α.)

αποτελούν τους φύλακες της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ως εκ τούτου είναι
υποχρέωση των συγκεκριμένων φορέων ο σχεδιασμός συγκεκριμένων
στρατηγικών ασφαλείας και προστασίας από τους κινδύνους που τους
απειλούν.
Η σωστή προετοιμασία για την αντιμετώπιση των κινδύνων περιλαμβάνει
τα παρακάτω βήματα:
1.Αξιολόγηση των κινδύνων
Πρωταρχικά πραγματοποιείται η εκτίμηση των πιθανών κινδύνων που

απειλούν την ασφάλεια των συλλογών, των περιουσιακών στοιχείων του
φορέα, εκτός των συλλογών και του ανθρώπινου δυναμικού. Στόχος είναι η
ύπαρξη τεκμηριωμένης αντίληψης για τις πιθανότητες, το μέγεθος και την
έκταση πιθανών κινδύνων, προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα
προστασίας.
2. Προσδιορισμός των τρωτών σημείων – περιοχών (περιβάλλοντος,

κτηριακών εγκαταστάσεων κ.ά.) και λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση
– επιδιόρθωση τους.
Περιλαμβάνει μέτρα φυσικής προστασίας: α) του κτηρίου και β) των

εξωτερικών χώρων.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν όλα τα προληπτικά μέτρα που σχετίζονται με

τον έλεγχο και την ενίσχυση των πιθανών αδύνατων και τρωτών σημείων του
κτηρίου. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν: επισκευές σε τοίχους, οροφές,
πόρτες, παράθυρα, φώτα οροφής, άλλα ανοίγματα (π.χ. συστήματα
εξαερισμού κ.α.), έξοδοι προς ταράτσες, έξοδοι κινδύνου, βεράντες κ.ά.
Τα βασικά μέτρα φυσικής προστασίας των εξωτερικών χώρων είναι:
• Ο έλεγχος της κίνησης πεζών και οχημάτων σε διαφορετικά διαστήματα του

24ώρου
• Τοποθέτηση περίφραξης και πορτών ελέγχου της εισόδου
• Τοποθέτηση ηλεκτρονικών συστημάτων παρακολούθησης και καμερών
ασφαλείας
• Περιπολίες ημέρας και νύχτας
• Απομάκρυνση θάμνων και φυτών που μπορούν να λειτουργήσουν ως
κρυψώνες για κακοποιά και εγκληματικά στοιχεία
3.Εξασφάλιση ειδικού εξοπλισμού: α) ασφαλείας (πυροσβεστήρες,

γεννήτριες, σφυρίχτρες, φακοί, κ.ά.), β) για κατεδάφιση, επισκευή και διάσωση
(κράνη, λοστοί, σχοινιά, κ.ά.), γ) για την φροντίδα τραυματιών (κουτί πρώτων
βοηθειών, γάντια μιας χρήσης, κ.ά), δ) για την διάσωση και συσκευασία των
συλλογών (γάζες, bubble wrap, κ.ά.). Προμήθεια υλικών για τον καθαρισμό
χώρων και απομάκρυνση μπαζών (κουβάδες, φτυάρια, κ.ά.) και διάφορα άλλα
υλικά (φωτογραφική μηχανή, μπαταριές, κ.ά.).
4. Κατανομή - ανάθεση ευθυνών, αρμοδιοτήτων και ρόλων (δημιουργία
ομάδων δράσης) μεταξύ των ατόμων του προσωπικού, καθώς και ορισμός
ενός γενικού συντονιστή για τον συντονισμό των συγκεκριμένων ομάδων.
5.Εξασφάλιση βοήθειας από συγκεκριμένες αρμόδιες υπηρεσίες για
θέματα εκτάκτου ανάγκης (αστυνομία, πυροσβεστικό σώμα, Ε.Κ.Α.Β, τοπικά
νοσοκομεία) και άλλα ιδρύματα (παροχή χώρων για μεταφορά αντικειμένων,
αποστολή εξειδικευμένων συντηρητών κ.ά.).
6.Καθορισμός κέντρου επιχειρήσεων. Επιλογή ενός ασφαλούς χώρου από
όπου το προσωπικό θα διευθύνει την διαδικασία αντιμετώπισης της
καταστροφής.
7. Δημιουργία καταλόγου (λίστας) προτεραιότητας η οποία θα καθορίσει
την σειρά που θα ακολουθηθεί για την διάσωση των πολύτιμων και
ανεκτίμητων αντικειμένων του φορέα.
8.Τακτικός έλεγχος, για την διασφάλιση της σωστής λειτουργίας των
συστημάτων επικοινωνίας (τηλέφωνα, ασύρματοι, κ.ά.) και η εύκολη
πρόσβαση (π.χ. ανάρτηση κοντά στις τηλεφωνικές συσκευές) σε λίστα με τα
τηλέφωνα των υπηρεσιών εκτάκτου ανάγκης, για την όσο το δυνατόν έγκαιρη
ειδοποίηση και συνδρομή των φορέων συνεργασίας.
9.Τακτικός έλεγχος σωστής λειτουργίας των συστημάτων ασφαλείας
(κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης, κάμερες ασφαλείας, συναγερμοί κ.ά.).
10.Επίβλεψη των επισκεπτών ακόμη και όταν βρίσκονται σε χώρους
μελέτης ή στις αποθήκες.
11.Εφαρμογή συστημάτων ασφαλείας για τα περιουσιακά στοιχεία του
φορέα, εκτός των συλλογών (π.χ. εξοπλισμός γραφείου, υπολογιστές, το
ταμείο του πωλητηρίου κ.α.).
12. Ασφάλεια εκθεμάτων και μνημείων
Σχεδόν το σύνολο των πολιτιστικών φορέων, στηρίζει την ασφάλεια των

χώρων και των εκθεμάτων τους, στην επίβλεψη είτε με κάμερες είτε από
φύλακες και στην προστασία συγκεκριμένων εκθεμάτων με την τοποθέτηση
τους σε προθήκες, την χρήση εμποδίων και την ύπαρξη συστημάτων
συναγερμού. Η επίβλεψη εξαρτάται από: i) τον τύπο και την αξία των
συλλογών, ii) τους πιθανούς κινδύνους που έχουν εντοπιστεί, iii) το αριθμό
των επισκεπτών, iv) το είδος του φορέα, v) την διαμόρφωση του, vi) τον
τρόπο με τον οποίο έχει οργανωθεί μια έκθεση (σε προθήκες, σε ράφια κ.α.)
αλλά και vii) το εύρος των ευθυνών που έχει το προσωπικό φύλαξης.
Αναφορικά με την προστασία των εκθεμάτων αξίζει να σημειωθεί ότι:

• Δεν πρέπει να παρατηρούνται φαινόμενα συγκέντρωσης υπερβολικά
μεγάλου αριθμού ατόμων μέσα στις αίθουσες.
• Τα αντικείμενα θα πρέπει να είναι καλά στηριγμένα στην θέση τους, να
μετακινούνται δύσκολα και σε ορισμένες περιπτώσεις να συνδέονται με
συναγερμό.
• Τα μικρά και εύκολα μετακινούμενα αντικείμενα θα πρέπει να εκτίθενται
όσο το δυνατόν πιο μακριά από τις εξόδους, αλλά και σε χώρους με
επαρκή φύλαξη.
Όσον αφορά συγκεκριμένα θέματα προθηκών, θα πρέπει να υπάρχουν

συνθήκες ασφαλείας ικανές να προφυλάξουν το περιεχόμενο της προθήκης.
Οι κυριότερες από αυτές είναι:
• Να φέρουν κλειδαριές ασφαλείας σε μη εμφανή σημεία
• Ο σκελετός της προθήκης θα πρέπει να είναι κατασκευασμένος ώστε να
αντέχει σε επιθέσεις χωρίς να διαλύεται
• Τα γυάλινα στοιχεία της προθήκης θα πρέπει να μην σπάνε εύκολα
(αντιβανδαλιστικά και αντικραδασμικά τζάμια)
13.Συνεχής εκπαίδευση των εργαζομένων μέσω σεμιναρίων και

επιμορφωτικών προγραμμάτων, σε θέματα ασφαλείας του κτηρίου, των
συλλογών, την εφαρμογή πρώτων βοηθειών και γενικότερα την παροχή
βοήθειας σε τραυματίες. Επίσης, προετοιμασία για άμεση ανταπόκριση μέσω
τακτικών ασκήσεως ετοιμότητας και ασκήσεων εκκένωσης χώρου και κτηρίου.
14. Ο ρόλος του προσωπικού (Γενικά)
Στα πλαίσια της κατάλληλης προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των

έκτακτων περιστατικών, απαραίτητη είναι η ύπαρξη ενός οδηγού που θα
περιγράφει αναλυτικά τις ευθύνες, τις αρμοδιότητες και το ρόλο καθενός από
το προσωπικό. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τον ρόλο του προσωπικού θα
πρέπει:
• Να προβλέπονται οδηγίες για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όσο εντός
όσο και εκτός ωραρίου λειτουργίας του φορέα.
• Να ελέγχεται η πρόσβαση ατόμων στον φορέα επί 24ωρης βάσης
• Να ελέγχεται ο αριθμός των επισκεπτών ανά αίθουσα ή χώρο, αφού
προηγουμένως έχει ορισθεί ο μέγιστος δυνατός αριθμός
• Να ελέγχεται η πρόσβαση στα κλειδιά των κτηριακών εγκαταστάσεων και
των εκθεμάτων
• Να καταγράφονται οι μετακινήσεις των αντικειμένων του φορέα
• Να ελέγχονται οι προμήθειες προς τον πολιτιστικό φορέα από
εξωτερικούς προμηθευτές
• Να υπάρχει επίβλεψη στους χώρους του φορέα ακόμη και κατά την
διάρκεια εκδηλώσεων
• Να έχει ορισθεί υπεύθυνος ασφαλείας που θα έχει τον γενικό έλεγχο
Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι προαναφερόμενες προτάσεις, δεν εξαντλούν το

θέμα της σωστής προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των κινδύνων που
απειλούν την πολιτιστική κληρονομιά, καθώς πρέπει να ληφθούν υπόψη και
ζητήματα που αφορούν ειδικές περιπτώσεις της καθημερινότητας. Τέτοιες
περιπτώσεις είναι έκτακτες δραστηριότητες εντός του πολιτιστικού φορέα
όπως: η εγκατάσταση μιας έκθεσης και οι συνθήκες ασφάλειας της κατά την
διάρκεια της , η προστασία του ανθρώπινου δυναμικού κ.α.
127B. Αναφέρετε επιγραμματικά τις κύριες αιτίες πυρκαγιάς σε ιστορικά

κτήρια.
Η πιθανότητα να πληγεί από πυρκαγιά ένα ιστορικό κτήριο δεν πρέπει να

θεωρείται αμελητέα καθώς υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που μπορούν να
συντελέσουν στο ξέσπασμα μιας πυρκαγιάς.
Οι σημαντικής έκτασης πυρκαγιές που κατά διαστήματα έχουν προκύψει
στη χώρα μας, χαρακτηριστικό παράδειγμα η πυρκαγιά του 2007 στην Αρχαία
Ολυμπία, δείχνουν την επιτακτική ανάγκη διασφάλισης των μουσείων και
αρχαιολογικών χώρων, από το συγκεκριμένο έκτακτο περιστατικό. Μια
πυρκαγιά μπορεί να εξαπλωθεί σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και να
πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, απειλώντας μνημεία και μουσεία.
Προκειμένου να περιορίσουμε, όσο είναι δυνατόν, την πιθανότητα
εκδήλωσης μιας πυρκαγιάς, λαμβάνοντας τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα,
είναι απαραίτητο να γνωρίσουμε τα αίτια δημιουργίας της. Τα βασικότερα από
αυτά είναι:
• Ατυχήματα από αμέλεια, ανεπαρκή τήρηση και έλεγχο βασικών
κανόνων σε καθημερινή και βάθος χρόνου βάση (π.χ. δημιουργία
εστίας φωτιάς που οφείλονται στις γυμνές φλόγες σπίρτων και τσιγάρων,
ανάφλεξη σκουπιδιών που δεν απομακρύνθηκαν, λανθασμένος τρόπος
αποθήκευσης – φύλαξης εύφλεκτων υλικών προβληματικές ηλεκτρικές
εγκαταστάσεις κ.ά.)
• Πυρκαγιά σε δασική έκταση που βρίσκεται κοντά στο κτήριο ή
αρχαιολογικό χώρο.
• Κακόβουλες, εγκληματικές ενέργειες και εχθροπραξίες πολέμου.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το ξέσπασμα πυρκαγιών από
εμπρησμούς και τοποθέτηση βόμβας
• Κοινωνικές αναταραχές.
• Εκρήξεις εξαιτίας της ανάφλεξης εύφλεκτων υλικών και διαρροής
φυσικού αερίου ή πυρκαγιά από βραχυκύκλωμα σαν αποτέλεσμα
σεισμικών δονήσεων.
• Εκρήξεις σε παρακείμενα κτήρια ( π.χ. βιομηχανίες, βενζινάδικα κ.ά.)
και διερχόμενα ή σταθμευμένα οχήματα.
141Β. Σε ποιές κατηγορίες μπορούμε να κατατάξουμε τα περιουσιακά

στοιχεία του μουσείου για τη καλύτερη προστασία τους και τι γνωρίζετε για τις
κατηγορίες αυτές;
Στα περιουσιακά στοιχεία ενός μουσείου περιλαμβάνονται:

• Οι συλλογές (εκθέματα αλλά και αντικείμενα που βρίσκονται στους
αποθηκευτικούς χώρους).
• Τα αρχεία του (φωτογραφικό, σχεδιαστικό κ.ά.) και γενικότερα το υλικό
τεκμηρίωσης (χειρόγραφη και ηλεκτρονική τεκμηρίωση).
• Ο αποθηκευτικός, εργαστηριακός και τεχνολογικός εξοπλισμός.
• Τα αντικείμενα - εμπορεύματα που βρίσκονται στο πωλητήριο.
• Τα έσοδα από τα εισιτήρια και από δωρεές χρημάτων (π.χ. από τους
φίλους του μουσείου).
• Οι κτηριακές εγκαταστάσεις, ενοίκια κ.ά.
Τα περιουσιακά στοιχεία ενός μουσείου χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας,

καθώς η σημασία τους για την λειτουργία ενός μουσείου είναι ζωτική. Για
αυτό τον λόγο είναι αναγκαία η ύπαρξη μιας λίστας αξιολόγησης, η οποία θα
καθορίζει την σειρά προτεραιότητας διάσωσης των μουσειακών περιουσιακών
στοιχείων κατά την εκδήλωση ενός έκτακτου περιστατικού (σεισμός,
πλημμύρα, πυρκαγιά, τρομοκρατική επίθεση, βανδαλισμός κ.ά.) . Η λίστα
αυτή διαμορφώνεται σύμφωνα με την σπουδαιότητα και την οικονομική αξία
των περιουσιακών στοιχείων.
Από τα προαναφερόμενα περιουσιακά στοιχεία, το ανθρώπινο δυναμικό
αποτελεί πάντα την πρώτη προτεραιότητα διάσωσης. Για τα υπόλοιπα
περιουσιακά στοιχεία συνήθως ακολουθείται η εξής κατηγοριοποίηση:
Κατηγορία Α – Υψίστης σημασίας. Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσονται

εθνικοί θησαυροί και μοναδικά-αναντικατάστατα αντικείμενα. Για τα
αντικείμενα αυτά απαιτείται η μέγιστη προστασία και ασφάλεια, καθώς η
απώλεια θα είναι καταστροφική για το μουσείο. Αφορά συνήθως ελάχιστα
αντικείμενα μιας συλλογής.
Κατηγορία Β – Μεγάλης σημασίας. Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσονται

αντικείμενα μεγάλης αξίας και εξειδικευμένος εξοπλισμός. Τα αντικείμενα
αυτά, χρειάζονται καλή προστασία και ασφάλεια. Η απώλεια θεωρείται
σοβαρή αλλά όχι καταστροφική για έναν φορέα. Αφορά αρκετά αντικείμενα
μιας συλλογής.
Κατηγορία Γ – Σχετικά μικρής σημασίας. Σε αυτήν εντάσσονται αντικείμενα

μικρότερης αξίας. Τα μέτρα προστασίας και ασφάλειας πρέπει να είναι
ικανοποιητικά, ωστόσο πιθανή απώλεια δεν επηρεάζει σημαντικά τον φορέα.
Αφορά την πλειονότητα των συλλογών.
142Β. Τι γνωρίζετε για τη βασική εκπαίδευση των εργαζομένων σε μουσείο ή

αρχαιολογικό χώρο ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν έκτακτα
περιστατικά;
Ο πολιτιστικός φορέας θα πρέπει να διεκπεραιώνει ενημερωτικά

προγράμματα και εξειδικευμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια, σε συνεργασία με
ιδιωτικούς ή δημόσιους οργανισμούς και υπηρεσίες, που εξειδικεύονται στην
αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην
έγκαιρη ενημέρωση και εκπαίδευση των νέων εργαζόμενων στον φορέα,
καθώς και στην ενημέρωση του συνόλου του προσωπικού, όταν
σημειώνονται τροποποιήσεις του σχεδίου εκτάκτου ανάγκης σε σημαντικό
βαθμό. Επιπρόσθετα, τόσο τα μουσεία όσο και οι αρχαιολογικοί χώροι είναι
απαραίτητο να πραγματοποιούν ασκήσεις ετοιμότητας, σε τακτά χρονικά
διαστήματα για να διαπιστώνεται το επίπεδο της ετοιμότητας και η
αποτελεσματικότητα αντίδρασης των εργαζομένων στην εκδήλωση ενός
κινδύνου.
Μέσω των περιοδικών ασκήσεων επισημάνονται: α) η αντίδραση του
ανθρωπίνου δυναμικού (προσωπικό και επισκέπτες) και τυχόν λάθη από
πλευράς αντίδρασης–ετοιμότητας του προσωπικού (π.χ. αντίδραση με
καθυστέρηση), β) ελλείψεις όσον αφορά τον εξοπλισμό γ) γενικότερες
ελλείψεις του σχεδίου εκτάκτου ανάγκης, δ) το επίπεδο της επικοινωνίας και
συνεργασίας των εμπλεκόμενων ( ομάδες δράσης, άλλοι φορείς συνεργασίας,
κ.ά.) και ε) η γενικότερη οργάνωση και αποτελεσματικότητα του φορέα στον

τομέα της αντιμετώπισης.
Η βασική εκπαίδευση των εργαζομένων σε μουσεία και αρχαιολογικούς

χώρους έχει ως στόχο: α) την άμεση και αποτελεσματική αντίδραση των
εργαζομένων στα έκτακτα περιστατικά, β) την απόκτηση των απαραίτητων
γνώσεων σχετικά με τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες κατά την εκδήλωση
ενός έκτακτου περιστατικού και γ) την δημιουργία του αισθήματος της
αυτοπεποίθησης που θα συμβάλει στην διατήρηση της ψυχραιμίας και την
αποφυγή πανικού, στοιχεία απαραίτητα για την αποτελεσματικότερη
αντιμετώπιση των εκτάκτων περιστατικών.
143Β. Με ποιους φορείς πρέπει να επικοινωνήσει το μουσείο σε περίπτωση

σεισμού ή πυρκαγιάς και ποια μέριμνα πρέπει να έχει ληφθεί ώστε να
εξασφαλιστεί η δυνατότητα επικοινωνίας με τους παραπάνω φορείς;
Σε περίπτωση σεισμού ή πυρκαγιάς το μουσείο πρέπει να επικοινωνήσει

άμεσα με συγκεκριμένους φορείς, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν, οι
κίνδυνοι -για τους ανθρώπους και τις συλλογές- από την εκδήλωση αυτών
των καταστρεπτικών φαινομένων.
Πιο συγκεκριμένα, απαραίτητη είναι η επικοινωνία με το Κέντρο λήψης και
Επεξεργασίας Σημάτων (ΚΕ.Λ.Ε.Σ.Σ.). Πρόκειται για υπηρεσία του
Υπουργείου Πολιτισμού που λειτουργεί όλο το 24ωρο και είναι συνήθως
συνδεδεμένη (μέσω τηλεπικοινωνιακού δικτύου) με το σύστημα ασφαλείας
του μουσείου. Μέσω του ΚΕ.Λ.Ε.Σ.Σ. εξασφαλίζεται η συνδρομή της
Πυροσβεστικής, της Αστυνομίας, του Ε.Κ.Α.Β, κ.ά.
Εάν το σύστημα ασφαλείας του μουσείο δεν συνδέεται αυτόματα με το
ΚΕ.Λ.Ε.Σ.Σ., το μουσείο πρέπει να ειδοποιήσει την Πυροσβεστική
Υπηρεσία, τόσο σε περίπτωση πυρκαγιάς, για την κατάσβεση της, όσο και
σε περίπτωση κατάρρευσης κτηρίου από σεισμό, για τον απεγκλωβισμό
ατόμων. Συχνά είναι απαραίτητη και η συνδρομή της Αστυνομίας, για την
προστασία του φορέα από κλοπές, κυρίως τις πρώτες κρίσιμες ώρες της
εξέλιξης του καταστρεπτικού γεγονότος.
Το μουσείο πρέπει επίσης να ειδοποιήσει το Ε.Κ.Α.Β. και τα τοπικά
νοσοκομεία σε περίπτωση ύπαρξης τραυματιών και τις ομάδες εθελοντών,
που σε ορισμένες περιπτώσεις η συνεισφορά τους στην διάσωση των
ανθρώπων και των συλλογών μπορεί είναι σημαντική.
Όλα τα παραπάνω σώματα μπορούν να ειδοποιηθούν και μέσω της
Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) του Υπουργείου
Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης και πιο συγκεκριμένα του
Ευρωπαίου αριθμού έκτακτης ανάγκης 112. Στην Ελλάδα, το 112
λειτουργεί όλο το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα και συνδέει τον καλούντα,
ανάλογα με το περιστατικό έκτακτης ανάγκης που αυτός αναφέρει με: : την
αστυνομία, το ΕΚΑΒ, το πυροσβεστικό και λιμενικό σώμα κ.ά.
Επιπλέον φορέας με τον οποίο πρέπει να επικοινωνήσει το μουσείο σε
περίπτωση σεισμού ή πυρκαγιάς είναι ο Οργανισμός Αντισεισμικού
Σχεδιασμού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.). Μια από τις κύριες αρμοδιότητες
του Ο.Α.Σ.Π. είναι η συνδρομή με έμψυχο δυναμικό για την αντιμετώπιση των
εκτάκτων αναγκών που προέρχονται από σεισμούς.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η επικοινωνία με τους προαναφερόμενους

φορείς, είναι αναγκαίος: α) ο τακτικός έλεγχος, για την διασφάλιση της σωστής
λειτουργίας των συστημάτων επικοινωνίας (τηλέφωνα, ασύρματοι, κ.ά.) και β)
η εύκολη πρόσβαση (π.χ. ανάρτηση κοντά στις τηλεφωνικές συσκευές) σε
λίστα με τα τηλέφωνα των υπηρεσιών εκτάκτου ανάγκη, για την όσο το
δυνατόν έγκαιρη ειδοποίηση και συνδρομή των φορέων συνεργασίας. Η
συγκεκριμένη λίστα θα πρέπει να περιλαμβάνεται και στο σχέδιο εκτάκτου
ανάγκης (Σ.Ε.Α.), το οποίο επίσης οφείλει να γνωρίσει το προσωπικό του
μουσείου.
144Β. Ποιών αρμόδιων υπηρεσιών τη βοήθεια πρέπει να έχει εξασφαλίσει το

μουσείο για περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης;
Καθοριστικός παράγοντας στην σωστή και αποτελεσματική αντιμετώπιση

ενός έκτακτου περιστατικού, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν, οι κίνδυνοι –
απειλές για τους ανθρώπους και τις συλλογές, είναι η άμεση προσφορά
βοήθειας από συγκεκριμένες αρμόδιες υπηρεσίες για θέματα εκτάκτου
ανάγκης.
Ως εκ τούτου, το μουσείο πρέπει να έχει εξασφαλίσει την συνδρομή των
εξής υπηρεσιών:
1. Κέντρο Λήψης και Επεξεργασίας Σημάτων (ΚΕ.Λ.Ε.Σ.Σ.).

Πρόκειται για υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού που λειτουργεί σε 24ωρη
βάση και έχει ως στόχο την συντονισμένη διαχείριση των συστημάτων
ασφαλείας που είναι εγκατεστημένα στους χώρους έκθεσης και φύλαξης
αρχαιοτήτων, σε όλη την ελληνική επικράτεια. Το Κ.Ε.Λ.Ε.Σ.Σ. είναι
συνδεδεμένο, μέσω τηλεπικοινωνιακού δικτύου, με όλες τις μονάδες
συστημάτων ασφαλείας και λαμβάνει σήματα απόπειρας κλοπής ή ένδειξης
πυρκαγιάς που μπορεί να συμβεί σε ένα μουσείο
2. Πυροσβεστικό Σώμα (τηλ. 199). Πρόκειται για σώμα ασφαλείας που
υπάγεται στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Το
πυροσβεστικό σώμα είναι υπεύθυνο για την προστασία και ασφάλεια του
πολίτη, του κράτους, του δασικού πλούτου και του φυσικού περιβάλλοντος
από τις διάφορες καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς κ.ά.).
Βασικό μέλημα του πυροσβεστικού σώματος είναι η κατάσβεση πυρκαγιών
αλλά και η διάσωση των ανθρώπων ( π.χ. απεγκλωβισμό ατόμων σε
περίπτωση κατάρρευσης κτηρίου από σεισμό) αλλά και υλικών αγαθών
( περιουσιακά στοιχεία ενός μουσείο, συλλογές, κ.ά.).
3. Ελληνική Αστυνομία (τηλ. 100). Είναι σώμα ασφαλείας, υπεύθυνο για την
διασφάλιση της δημόσιας ειρήνης και την προστασία του πολίτη και του
κράτους από εγκληματικές ενέργειες. Η συνεισφορά της Ελληνικής
Αστυνομίας στο μουσείο μπορεί να είναι καθοριστική , καθώς το προστατεύει
από ενδεχόμενες κλοπές, που μπορούν να λάβουν χώρα, κυρίως τις πρώτες
κρίσιμες ώρες της εξέλιξης του καταστρεπτικού γεγονότος, οπότε και
επικρατεί πανικός, ενώ τα μέτρα ασφαλείας είναι χαλαρά.
4. Εθνικό κέντρο Άμεσης Βοήθειας (Ε.Κ.Α.Β.) (τηλ. 166). Υπάγεται στην
εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σκοπός του
είναι παροχή άμεσης βοήθειας και ιατρικής φροντίδας στους πολίτες καθώς
και η μεταφορά τους σε μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας.
5. Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) (Ευρωπαϊκός

αριθμός έκτακτης ανάγκης τηλ.112) του Υπουργείου Εσωτερικών και
Διοικητικής Ανασυγκρότησης. Οι βασικότερες αρμοδιότητες της Γ.Γ.Π.Π. είναι:
η πρόληψη καταστροφών, η κατάρτιση προδιαγραφών για την πρόληψη από
καταστροφές και η προετοιμασία και αντιμετώπιση του κινδύνου. Στην
Ελλάδα, το 112 λειτουργεί όλο το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα και συνδέει
τον καλούντα, ανάλογα με το περιστατικό έκτακτης ανάγκης που αυτός
αναφέρει με: την αστυνομία, το ΕΚΑΒ, το πυροσβεστικό και λιμενικό σώμα
κ.ά.
6. Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (Δ.Ε.Η.). Πρόκειται για τον πάροχο
ηλεκτρικού ρεύματος.
7. Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτευούσης . (Ε.Υ.Δ.Α.Π.).
Πρόκειται για τον πάροχο νερού
8. Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.).
Πρόκειται για εποπτευόμενο οργανισμό του Υπουργείου Περιβάλλοντος
Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) και του Υπουργείου
Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (ΥΠ.Υ.ΜΕ.ΔΙ.). Ο Ο.Α.Σ.Π. είναι
αρμόδιος για την επεξεργασία και το σχεδιασμό της αντισεισμικής πολιτικής
της χώρας καθώς και για θέματα αντισεισμικής προστασίας και αντιμετώπισης
των εκτάκτων αναγκών που προέρχονται από σεισμούς.
9. Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων (Υ.Α.Σ.). Πρόκειται για
εποπτευόμενο οργανισμό της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων του
Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (Γ.Γ.Δ.Ε./ ΥΠ.Υ.ΜΕ.ΔΙ.) Η
Υ.Α.Σ. είναι υπεύθυνη για : τη συγκρότηση επιτροπών πρωτοβάθμιών και
δευτεροβάθμιων ελέγχων κτηρίων μετά το σεισμό, τον έλεγχο (αυτοψίες) και
καταγραφή των πληγέντων κτηρίων και την άρση των διαπιστωμένων
επικινδυνοτήτων.
145Β. Πως πρέπει να ενεργήσει το υπεύθυνο προσωπικό του μουσείου μετά

από σεισμό για την άμεση προστασία, στερέωση και συντήρηση των
μουσειακών αντικειμένων;
Μετά τον σεισμό και αφού κριθεί πως η είσοδος στο μουσείο είναι
ασφαλής, το υπεύθυνο προσωπικό του μουσείου ενεργεί σύμφωνα με το
σχέδιο εκτάκτου ανάγκης (Σ.Ε.Α.). Πιο συγκεκριμένα, για την επίτευξη άμεσης
προστασίας, στερέωσης και συντήρησης των αντικειμένων, είναι απαραίτητες
οι παρακάτω ενέργειες:
• Απομόνωση του χώρου με ειδικές ταινίες (οριοθέτηση περιοχών με

ζημιές). Πρόσβαση δίνεται μόνο στις ομάδες ασφαλείας (δράσης), τους
εθελοντές και τους ειδικούς σε θέματα αποκατάστασης των λειτουργιών
του μουσείου.
• Πραγματοποίηση μιας πρώτης εκτίμησης των ζημιών που έχουν
προκληθεί στο κτήριο καθώς επίσης και έλεγχος της κατάστασης
διατήρησης των συλλογών του μουσείου.
• Τεκμηρίωση της κατάστασης διατήρησης των συλλογών. Αυτή
συνίσταται από την φωτογράφιση και την σχεδιαστική αποτύπωση των
φθορών των αντικειμένων καθώς και την λεπτομερή καταγραφή των
προβλημάτων τους. Η τελευταία περιλαμβάνει την συμπλήρωση ειδικών
δελτίων αναφοράς των φθορών.
• Καταγραφή και φωτογραφική τεκμηρίωση όλων των ενεργειών.

• Επαναφορά στην θέση τους και καλή στερέωση των αντικειμένων
που έχουν μετακινηθεί κατά την διάρκεια τους σεισμού από την αρχική
τους θέση.
• Μετακίνηση των αντικειμένων μόνο όταν αυτό είναι απολύτως
απαραίτητο. Για παράδειγμα, όταν ο χώρος στον οποίο βρίσκονται
κρίνεται ακατάλληλος και όταν τα αντικείμενα παρουσιάζουν
αποκολλήσεις, θραύσεις και έντονες ρωγμές. Εάν αποφασιστεί η
μετακίνηση των αντικειμένων, είναι αναγκαία: α) η προσωρινή τους
συσκευασία (για προστασία) με κάποιο διαθέσιμο υλικό (π.χ.
χαρτιά,bubble wrap κ.α.), β) η φωτογράφιση στην θέση που βρέθηκαν και
η τοποθέτηση ετικετών για τον μετέπειτα εύκολο εντοπισμό των
αντικειμένων και γ) διαχωρισμό θραυσμάτων και μη αντικειμένων. Όσον
αφορά τα θραύσματα, η περισυλλογή τους πρέπει να γίνεται με πολύ
προσοχή, ώστε να μην χαθεί κάποιο κομμάτι, να τοποθετούνται στην ίδια
σακούλα, στην οποία θα υπάρχει ένδειξη με τον αριθμό καταγραφής
(μητρώου) του αντικειμένου από το οποίο προέρχονται.
• Εάν θεωρηθεί απαραίτητη από τον συντηρητή, ακολουθεί η διενέργεια
άμεσων σωστικών επεμβάσεων (π.χ. τοποθέτηση γαζών) για την
προστασία συγκεκριμένων, ευαίσθητων κυρίως αντικειμένων, των οποίων
η κατάσταση επιδεινώθηκε (π.χ. εμφάνιση ρωγμών) εξαιτίας των
σεισμικών δονήσεων ή της πτώσης του αντικειμένου (στο δάπεδο ή πάνω
σε άλλα αντικείμενα).
• Έλεγχος και ρύθμιση των περιβαλλοντικών συνθηκών του χώρου
στον οποίον θα μεταφερθούν τα αντικείμενα που έχουν υποστεί φθορές,
προκειμένου να μην επιβαρυνθεί η κατάσταση διατήρησης τους. Αυτό
αφορά κυρίως τα οργανικά, υγροσκοπικά υλικά και τα μέταλλα.
146B. Αναφέρετε ονομαστικά τι περιλαμβάνει η τεκμηρίωση των μνημείων η

οποία αποτελεί μέρος των μέτρων πρόληψης για την περίπτωση σεισμού.
Η τεκμηρίωση των μνημείων περιλαμβάνει:
• Την πλήρη καταγραφή σε δελτία και βάσεις δεδομένων όλων των

πληροφοριών σχετικά με τα μνημεία.
• Την δημιουργία αρχείου εργασιών συντήρησης του μνημείου
• Την βιβλιογραφική τεκμηρίωση του μνημείου
• Την εκπόνηση συγκεκριμένων μελετών (σεισμικότητας της περιοχής,
αντισεισμικής επάρκειας μνημείου και διατήρησης του δικόσμου του
μνημείου).
• Την φωτογραφική αποτύπωση του μνημείου
• Την σχεδιαστική αποτύπωση του μνημείου
• Την φωτογραμμετρική αποτύπωση 5
5
Φωτογραμμετρία ονομάζεται μια ιδιαίτερη μέθοδος - τεχνική προσδιορισμού διαστάσεων
αντικειμένων με χρήση φωτογραφιών. Στη μέθοδο αυτή ακολουθείται ιδιαίτερος τρόπος
φωτογράφησης.
147B. Σε ποιες κατηγορίες μπορεί να κατατάξει η Επιτροπή Επιθεώρησης ένα

μνημείο μετά από σεισμό σε σχέση με τις ενδεχόμενες επεμβάσεις
αποκατάστασης, που μπορεί να απαιτούνται;
Ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.),

εποπτευόμενος οργανισμός του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και
Δημοσίων Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) και του Υπουργείου Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων (ΥΠ.Υ.ΜΕ.ΔΙ.) είναι αρμόδιος για την επεξεργασία
και το σχεδιασμό της αντισεισμικής πολιτικής της χώρας καθώς και για θέματα
αντισεισμικής προστασίας και αντιμετώπισης των εκτάκτων αναγκών που
προέρχονται από σεισμούς. Ο Ο.Α.Σ.Π., ανάλογα με την εξέλιξη της σεισμικής
δραστηριότητας, δύναται να συγκαλέσει την Μόνιμη Ειδική Επιστημονική
Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικής Επικινδυνότητας και Αξιολόγησης
Σεισμικού Κινδύνου, καθώς και να συγκροτήσει επιστημονικά κλιμάκια
άμεσης επέμβασης για την επί τόπου μετάβαση και αποτίμηση των
καταστροφών.
Μετά από σχετική απόφαση του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Έργων του
ΥΠ.Υ.ΜΕ.ΔΙ., δρομολογούνται από την Υπηρεσία Αποκατάστασης
Σεισμοπλήκτων (Υ.Α.Σ.) της Γ.Γ.Δ.Ε./ ΥΠ.Υ.ΜΕ.ΔΙ. δράσεις που συνδέονται
με: α) τη συγκρότηση επιτροπών πρωτοβάθμιών και δευτεροβάθμιων
ελέγχων κτηρίων μετά το σεισμό, β) τον έλεγχο (αυτοψίες) και
καταγραφή των πληγέντων κτηρίων και γ) την άρση των
διαπιστωμένων επικινδυνοτήτων.
Οι αυτοψίες που διενεργούνται στα πληγέντα μνημεία αμέσως μετά από
ένα σεισμό, αποβλέπουν στη διαπίστωση της σοβαρότητας των βλαβών που
αυτά έχουν υποστεί από το σεισμό. Με βάση την καταγραφή αυτή και όπου
αυτό επιβάλλεται, πραγματοποιούνται επεμβάσεις έκτακτης ανάγκης, δηλαδή
άρση επικινδυνοτήτων και προσωρινές υποστυλώσεις-αντιστηρίξεις. Οι
έλεγχοι των μνημείων διενεργούνται με ευθύνη της Υ.Α.Σ. από υπαλλήλους
μηχανικούς της Γ.Γ.Δ.Ε. ή από υπαλλήλους των υπηρεσιών Τεχνικών Έργων
της Περιφερειακής Ενότητας ή της Περιφέρειας και των αντίστοιχων αρμοδίων
Υπηρεσιών των Δήμων, ανάλογα με τις ανάγκες και εφόσον το κρίνει
απαραίτητο ο Γενικός Συντονιστής, που ορίζεται κάθε φορά με απόφαση του
Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Έργων. Στις περιπτώσεις που απαιτείται, λόγω
της έκτασης των ζημιών, ορίζονται και βοηθοί συντονιστές.
Η επιτροπή επιθεώρησης σηματοδοτεί και κατατάσσει τα μνημεία σε
κατηγορίες ανάλογα με: α) το μέγεθος των καταστροφών που έχουν υποστεί
και β) αν χρήζουν άμεσης ή όχι επέμβασης. Ανάλογα με το είδος της
επέμβασης, μπορούμε να κατατάξουμε τα μνημεία σε πέντε κατηγορίες:
1. Άμεσης- επείγουσας επέμβασης : Όταν είναι επιτακτική η άμεση λήψη
μέτρων δομικής στήριξης για την αποφυγή κατάρρευσης του μνημείου ( π.χ.
υποστυλώσεις) αλλά και γίνουν άμεσες σωστικές επεμβάσεις (π.χ.
επικόλληση γαζών) για να διασωθούν και να συγκρατηθούν στη θέση τους
τα διακοσμητικά στοιχεία του μνημείου ( π.χ. τοιχογραφίες και ψηφιδωτά).
2. Αναγκαίας επέμβασης: όταν είναι αναγκαία η λήψη συγκεκριμένων
μέτρων για την προστασία και διατήρηση του μνημείου και του διακόσμου του
σε καλή κατάσταση καθώς και η αποφυγή της επιδείνωσης της κατάστασης
διατήρησης τους.
3. Επιθυμητής επέμβασης: Όταν υπάρχει ο χρόνος για την εκπόνηση
ολοκληρωμένης μελέτης για την προστασία και συντήρηση του μνημείου. Η
συγκεκριμένη μελέτη έχει ως στόχο την βελτίωση της κατάστασης διατήρησης

του μνημείου αλλά και των διακοσμητικών του στοιχείων.
4. Υπό παρακολούθηση για πιθανή μελλοντική επέμβαση: όταν
εντοπίζονται μικρής έκτασης φθορές που δεν χρήζουν άμεσης επέμβασης.
Ωστόσο είναι απαραίτητη η παρακολούθηση τους για αποφυγή μελλοντικής
επιδείνωσης της κατάστασης του μνημείου και των διακοσμητικών του
στοιχείων.
148B. Με ποια υλικά και ποιες μεθόδους επιτυγχάνεται η κατάσβεση α)

πυρκαγιών υγρών καυσίμων (κατηγορίας Β) και β) πυρκαγιών μετάλλων
(κατηγορίας D);
Οι πυρκαγιές υγρών καυσίμων (κατηγορίας Β), προέρχονται είτε από

την καύση υγρών καυσίμων ή υγροποιημένων αερίων (αιθέρας, οινόπνευμα,
βενζίνη, λάδια, λίπη κτλ). Η αντιμετώπιση των πυρκαγιών αυτού του τύπου,
μπορεί να πραγματοποιηθεί με :
Α) Πυροσβεστήρες διοξειδίου του άνθρακα. Πρόκειται για μια αξιόπιστη
λύση, καθώς σβήνουν γρήγορα την φωτιά και δεν προκαλούν φθορές στα
εκθέματα, από την στιγμή που δεν αφήνουν κατάλοιπα μετά την χρήση τους.
Το διοξείδιο του άνθρακα είναι κακός αγωγός του ηλεκτρισμού και δεν
σχηματίζει εκρηκτικά μείγματα σε επαφή με τον αέρα. Η κατασβεστική του
δύναμη οφείλεται στην απομόνωση της καιόμενης επιφάνειας από το οξυγόνο
και στην ψύξη της (αφαίρεση θερμότητας).
Β) Πυροσβεστήρες ξηράς σκόνης (P και Pa). Πρόκειται για
συγκεκριμένης σύνθεσης κονιοποιημένες στέρεες ουσίες που επιδρούν
κατασβεστικά κυρίως με ψυκτική και απομονωτική δράση. Η κατασβεστική
σκόνη είναι αβλαβής για τον άνθρωπο και τα ζώα και δεν σχηματίζει η ένωσή
της με τον αέρα εκρηκτικά μίγματα. Αν και οι ξηρές σκόνες δεν είναι τοξικές,
πρέπει να αποφεύγεται η χρήση τους σε κλειστό χώρο, καθώς μπορεί να
δημιουργηθεί αποπνικτική ατμόσφαιρα. Επίσης, οι πυροσβεστήρες αυτού του
τύπου, αφήνουν κατάλοιπα μετά την χρήση τους και είναι πιθανή η πρόκληση
ζημιών στον ηλεκτρολογικό εξοπλισμό.
Γ) Πυροσβεστήρες αφρού. Ο αφρός θεωρείται ένα από τα πιο
αποτελεσματικά κατασβεστικά μέσα για πυρκαγιές κατηγορίας Β (υγρών
καυσίμων). Οι πυροσβεστήρες αυτού του τύπου, αποτελούνται από νερό,
αφρογόνο υλικό και αέρα. Μια σημαντική ιδιότητα των αφρών είναι η
δυνατότητα ελεύθερης εξάπλωσής τους σε καιόμενη επιφάνεια ρευστού και ο
σχηματισμός ενός συνεχούς και συμπαγούς στρώματος που εμποδίζει
(απομονώνει) την επαφή της φλεγόμενης επιφάνειας με τον αέρα και τη
διαφυγή των εύφλεκτων θερμών ατμών του καιόμενου ρευστού. Επίσης, λόγω
της βαθμιαίας αποβολής νερού από τον αφρό, επέρχεται η ψύξη της
επιφανειακής στρώσης της φλεγόμενης επιφάνειας. Ο αφρός λοιπόν ενεργεί
τόσο απομονωτικά όσο και ψυκτικά.
Οι πυρκαγιές υγρών μετάλλων (κατηγορίας D) προέρχονται από την
καύση μετάλλων (π.χ. μαγνήσιο, τιτάνιο, νάτριο, κάλιο, κ.ά.). Οι πυρκαγιές
αυτού του είδους αντιμετωπίζονται δύσκολα, καθώς τα κατασβεστικά υλικά
που χρησιμοποιούνται διασπώνται –εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας που
καίγονται τα μέταλλα- και επαναφλέγονται, δημιουργώντας ακόμα και
εκρήξεις. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος για τον οποίο χρειάζεται μεγάλη
προσοχή κατά την κατάσβεση πυρκαγιών μετάλλων.
Η κατάσβεση επιτυγχάνεται με την χρήση πυροσβεστήρων σκόνης (Pd), οι

οποίοι αποκόπτουν την καιόμενη επιφάνεια από το οξυγόνο του αέρα. Η
κατασβεστική σκόνη είναι αβλαβής για τον άνθρωπο και τα ζώα και δεν
σχηματίζει η ένωσή της με τον αέρα εκρηκτικά μίγματα.
Οι πυρκαγιές αυτού του είδους, μπορούν επίσης να αντιμετωπιστούν με
επικάλυψη των πυρακτωμένων μετάλλων με κατασβεστικές σκόνες (αδρανή
υλικά, άμμο) ή με χώμα. Και σε αυτές τις περιπτώσεις απομονώνεται το
πυρακτωμένο μέταλλο από το οξυγόνο του αέρα.
149B. Αναφέρετε συνοπτικά τα βασικά μέτρα πρόληψης πυρκαγιών σε κτήρια

τόσο στο εσωτερικό όσο και στον περιβάλλοντα χώρο.
Υπάρχει μια σειρά από προληπτικά μέτρα που μπορούν να λάβουν

μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι για την αποφυγή εμφάνισης πυρκαγιών και
αφορούν τόσο τα ίδια τα κτήρια, όσο και τους χώρους που τα περιβάλλουν.
Τα βασικότερα από τα μέτρα αυτά είναι:
Α) Για το κτήριο
• Ευδιάκριτες και ελεύθερες από εμπόδια έξοδοι διαφυγής. Αν οι έξοδοι

δεν είναι εμφανείς πρέπει να τοποθετηθούν βέλη με φωτεινή ένδειξη (φώτα
ασφαλείας) που να δείχνουν την πορεία προς την έξοδο. Απαραίτητη είναι
επίσης η τοποθέτηση κατόψεων, με τις πορείες που πρέπει να
ακολουθηθούν κατά την εκκένωση, σε κάθε τμήμα του κτηρίου.
• Πυροδιαμερισματοποίηση, διαχωρισμός δηλαδή των χώρων
έκθεσης, αποθήκευσης, εργαστηρίων συντήρησης με χρήση
βραδυφλεγών υλικών, για τον αποφυγή επέκτασης πυρκαγιάς που θα
εκδηλωθεί σε κάποιον από τους προαναφερόμενους χώρους.
• Εγκατάσταση συστήματος πυρανίχνευσης με ανιχνευτές καπνού και
φωτιάς. Το βέλτιστο είναι τα συστήματα αυτά να συνδέονται απευθείας με
το πυροσβεστικό σώμα.
• Τοποθέτηση συστημάτων καταιονισμού κατασβεστικών υλικών
(sprinkler system) (νερό, αφρός, διοξείδιο του άνθρακα κ.ά.). Η
επιλογή των χώρων ενός μουσείο, στους οποίους θα τοποθετηθούν τα
συγκεκριμένα συστήματα εξαρτάται από το είδος των εκθεμάτων και τον
τρόπο έκθεσης και αποθήκευσης τους.
• Τοποθέτηση φορητών πυροσβεστήρων σε όλους τους χώρους,
πυροσβεστικών φωλιών σε συγκεκριμένα καίρια σημεία και τακτικός
έλεγχος για την σωστή λειτουργία τους.
• Τοποθέτηση πυροσβεστικών φωλιών, συνδεδεμένων με μόνιμο
υδροδοτικό πυροσβεστικό δίκτυο.
• Την ύπαρξη πυροσβεστικού σταθμού. Πρόκειται για ειδικό ερμάριο το
οποίο, ανάλογα με τον τύπο του, δύναται να περιλαμβάνει: Αξίνα, λοστό,
τσεκούρι, σκεπάρνι, φτυάρι, πυρίμαχη κουβέρτα, φακούς, αναπνευστική
συσκευή, κράνη και ατομικές προσωπίδες με φίλτρα.
• Έλεγχος τήρησης των κανόνων ασφαλείας όπως η τήρηση της
απαγόρευσης του καπνίσματος και ο περιορισμό του μόνο σε
συγκεκριμένους-ελεγχόμενους χώρους.
• Επιλογή υλικών επίπλων, θυρών, εκθεσιακού και αποθηκευτικού

εξοπλισμού με ανθεκτικότητα στην πυρκαγιά.
• Επιμελής συντήρηση, τακτική επιθεώρηση και έλεγχος όλων των
εγκαταστάσεων (π.χ. κλιματιστικού συστήματος) και των εξαεριστήρων
συγκεκριμένων συσκευών (πχ. φωτοτυπικών και ηλεκτρονικών
υπολογιστών).
• Αποθήκευση-φύλαξη εύφλεκτων υλικών (π.χ. χημικών ουσιών που
βρίσκονται στα εργαστήρια συντήρησης) σε ειδικά ντουλάπια. Για λόγους
ασφαλείας μόνο μια μικρή ποσότητα τέτοιων υλικών πρέπει να βρίσκονται
στο κτήριο. Οι μεγάλες ποσότητες πρέπει να φυλάσσονται σε εξωτερικούς
χώρους.
Β) Για το περιβάλλοντα χώρο
• Εγκατάσταση δεξαμενών νερού και αντλιών που δουλεύουν και

χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα.
• Ύπαρξη βρυσών με λάστιχα. Τα τελευταία πρέπει να έχουν μήκος τέτοιο
ώστε εάν χρειαστεί, να μπορούν να φτάσουν στο εσωτερικό του κτηρίου και
τη στέγη
• Χρησιμοποίηση πυράντοχων υλικών γύρω από το κτήριο. Κεραμίδια,
πλακάκια και μέταλλα είναι τα πιο κατάλληλα υλικά
• Ειδικά επιβραδυντικά της φωτιάς υλικά πρέπει να τοποθετούνται σε
εξωτερικά ξύλινα μέρη, είτε ως επιστρώσεις πάνω από τις βαφές είτε ως
συστατικά των βαφών
• Ενδείκνυται η διατήρηση ελεύθερων χώρων (δημιουργία ζώνης
ασφαλείας) γύρω από το μουσείο (τουλάχιστον 35 μέτρων). Αυτό
μπορεί να επιτευχθεί με την απομάκρυνση σκουπιδιών, ξύλων, θάμνων και
δέντρων που βρίσκονται πολύ κοντά στο κτήριο. Δεν υπάρχουν
πυρασφαλή φυτά και δέντρα ωστόσο εάν θέλουμε να υπάρχει κάποια
βλάστηση (σε ασφαλή πάντα απόσταση) αυτή καλό είναι να περιλαμβάνει
φυτά και δέντρα που δεν περιέχουν ρετσίνι καθώς το τελευταίο είναι
εύφλεκτο.
Κάθε φορέας που ενδιαφέρεται για την ασφάλεια του οφείλει να

συγκροτήσει συγκεκριμένα προγράμματα και να οργανώσει ενέργειες μέσω
καταμερισμού αρμοδιοτήτων) για την αποφυγή εκδήλωσης πυρκαγιάς.
Πρόκειται για ενέργειες καθημερινής, εβδομαδιαίας βάσης καθώς και ενέργειες
που πρέπει να γίνουν σε βάθος χρόνου.
Καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση μιας
πυρκαγιάς είναι η συνεχής εκπαίδευση του προσωπικού μέσω σεμιναρίων και
ασκήσεων ετοιμότητας, σε θέματα πυροπροστασίας, χρήσης πυροσβεστήρων
για την κατάσβεση πυρκαγιών, έγκαιρης σήμανσης συναγερμού και
εκκένωσης μουσειακών κτηρίων και αρχαιολογικών χώρων.
150B. Ποιά είναι τα αίτια πλημμύρας σε αρχαιολογικό χώρο και ποιες οι

φάσεις της;
Το φαινόμενο της πλημμύρας δημιουργείται όταν διαταράζεται η διαδικασία

του υδρολογικού κύκλου, δηλαδή η διαδρομή που ακολουθεί το νερό μέσα
στην ατμόσφαιρα 6. Αυτό σημαίνει ότι περισσότερο νερό, απ' αυτό που είναι
δυνατόν να απομακρυνθεί, συγκεντρώνεται σε κάποια περιοχή, με
αποτέλεσμα το νερό αυτό να καλύπτει προσωρινά περιοχές που σε κανονικές
συνθήκες είναι ξηρά.
Τα βασικότερα αίτια εκδήλωσης του φαινομένου της πλημμύρας σε

αρχαιολογικούς χώρους είναι τα εξής:
1. Οι ισχυρές βροχοπτώσεις και καταιγίδες 7 που έχουν ως συνέπεια τον

ξαφνικό κατακλυσμό αρχαιολογικών χώρων από μεγάλες ποσότητες
νερού.
2. Το λιώσιμο μεγάλων στρωμάτων χιονιού ή πάγου.
3. Η άνοδος της στάθμης των νερών των ποταμών και των λιμνών και η
υπερχείλιση τους, λόγω παρατεταμένης βροχόπτωσης 8.
4. Η υποχώρηση και η κατάρρευση φραγμάτων.
5. Η συσσώρευση σκουπιδιών και μπάζων στις κοίτες των ρεμάτων, των
ποταμών, στους υπόνομους και τα φρεάτια.
6. Το μπάζωμα των κοιτών των ποταμών εξαιτίας της αστικής ανάπτυξης. Οι
πιέσεις από την συνεχή πληθυσμιακή αύξηση οδήγησαν στην δημιουργία
οικισμών σε πλημμυρικές λεκάνες, θέτοντας τη ζωή και την περιουσία των
ανθρώπων σε κίνδυνο.
7. Προβληματικές εγκαταστάσεις υδροδότησης και αποχέτευσης και
γενικότερα βλάβες σε τεχνικά έργα.
8. Η έλλειψη περίφραξης (π.χ. φράκτη)
9. Λανθασμένες κατασκευές περίφραξης που έχουν ως αποτέλεσμα τον
εγκλωβισμό των υδάτων έντονων βροχοπτώσεων.
10.Εκτροπή σε κοίτες ποταμών εξαιτίας της κατασκευής οδικών έργων κοντά
σε αυτές.
11.Η αποψίλωση των δασών από τον άνθρωπο και η καταστροφή τους από
πυρκαγιές, συνέβαλαν στην αύξηση της ροής των υδάτων.
12.Τα τσουνάμις (tsunamis), που δημιουργούνται από σεισμούς, ηφαιστειακές
εκρήξεις και παραθαλάσσιες κατολισθήσεις μπορούν να προκαλέσουν
ανεπανόρθωτες ζημίες σε αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονται κοντά
στην θάλασσα.
Οι φάσεις μιας πλημμύρας είναι οι εξής:
6
Το νερό μετακινείται στην ατμόσφαιρα ακολουθώντας μια διαδρομή που ονομάζεται
"Υδρολογικός κύκλος‘’. Το νερό απομακρύνεται από τα σύννεφα πέφτοντας σαν βροχή, χιόνι
ή χαλάζι στο χώμα, στα ποτάμια, στους ωκεανούς και στη συνέχεια, μέσω της εξάτμισης
επιστρέφει πάλι στα σύννεφα.
7
Οι συνηθέστερες αιτίες πρόκλησης πλημμύρων στην Ελλάδα. Στις περιπτώσεις αυτές, το
νερό, κινείται γρήγορα και το ύψος του μπορεί να αυξηθεί πολύ μέσα σε λίγα λεπτά. Οι
πλημμύρες αυτές συνήθως συμβαίνουν χωρίς καμιά προειδοποίηση και γι' αυτό το λόγο είναι
πολύ επικίνδυνες.
8
Στην Ελλάδα σπάνια παρατηρούνται πλημμύρες που οφείλονται στην άνοδο της στάθμης
ενός ποταμού. Στην περίπτωση αυτή, πλημμυρίζουν οι περιοχές που βρίσκονται κατά μήκος
της κοίτης του ποταμού ή κοντά στις εκβολές του.
Α) Πρώτη Φάση: Είναι η φάση κατά την οποία το φαινόμενο εκδηλώνεται με

μεγάλη ένταση. Εξαιτίας της ορμητικής ροή των υδάτων -από τα ψηλότερα
στα χαμηλότερα σημεία του χώρου- συμπαρασύρονται αντικείμενα και
προκαλούνται ζημιές. Συνίσταται η μετακίνηση όλων των ατόμων σε
ψηλότερο επίπεδο. Στην φάση αυτή, ειδοποιείται η διεύθυνση του μουσείου, ο
γενικός συντονιστής δράσης, η πυροσβεστική υπηρεσία και το Ε.Κ.Α.Β.
Β) Δεύτερη Φάση: Είναι η φάση κατά την οποία ελαττώνεται η ένταση του
φαινόμενου (φάση ηρεμίας). Ο αρχαιολογικός χώρος σε πολλά σημεία του
καλύπτεται πλήρως ή μερικώς από νερά. Δίνεται προτεραιότητα στην παροχή
βοήθειας σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν πρόβλημα και μετά από εντολή
μπορεί να γίνει και προσπάθεια διάσωσης αντικειμένων, σύμφωνα με τις
λίστες προτεραιοτήτων του χώρου.
Γ) Τρίτη Φάση: Είναι το στάδιο κατά το οποίο τα νερά αρχίζουν να
υποχωρούν (χρήση αντλιών αποστράγγισης, απορρόφηση τους από το
έδαφος, διέξοδο προς το ποτάμι ή τη θάλασσα, κ.ά.) Σ’ αυτή τη φάση
γίνεται αρχικά η εκτίμηση των καταστροφών, ακολουθεί η τεκμηρίωση τους
(φωτογραφική, σχεδιαστική, καταγραφή, βιντεοσκόπηση κ.ά) και καθορίζονται
οι ενέργειες αποκατάστασης των ζημιών (πρώτα σωστικά μέτρα κ.ά.).
151B. Αναφέρετε συνοπτικά τα βασικά μέτρα προστασίας που πρέπει να

ληφθούν σε περίπτωση πλημμύρας σε μουσείο.
Οι πλημμύρες αποτελούν φυσικά φαινόμενα που μπορούν να εξελιχθούν σε

καταστροφικά, προκαλώντας επιπτώσεις σε ανθρώπινες ζωές, στο
περιβάλλον, σε πολιτιστικά ιδρύματα, κ.α. Οι πλημμύρες σε ένα μουσείο
μπορεί να προκύψουν είτε ως επακόλουθο βλάβης των εγκαταστάσεων
ύδρευσης του κτηρίου, από ισχυρές καταιγίδες, από την άνοδο της στάθμης
ποταμών, κ.ά.
Προκειμένου να διαφυλαχτεί ένα μουσείο, από τα αρνητικά αποτελέσματα
μιας πλημμύρας, είναι απαραίτητη η λήψη συγκεκριμένων μέτρων:
Προληπτικά μέτρα προστασίας (πριν την εκδήλωση της πλημμύρας):

1. Δημιουργία αυλακιών και αναχωμάτων περιμετρικά του μουσείου για
περαιτέρω προστασία.
2. Έλεγχοι για τυχόν διαρροές νερού και επιδιορθώσεις: α) φθορών σε
οροφές και τοίχους, β) εγκαταστάσεων υδροδότησης και αποχέτευσης
μέσα και έξω από το κτήριο, γ) της μόνωσης παραθύρων και θυρών.
3. Συχνός έλεγχος και απόφραξη, όταν κριθεί απαραίτητο των φρεατίων και
των υδρορροών.
4. Το μουσείο πρέπει να διαθέτει: α) Ανιχνευτές νερού και υγρόμετρα, β)
αντλίες αποστράγγισης υδάτων, αφυγραντήρες και γ) άλλα μέσα
απομάκρυνσης υδάτων (κουβάδες, σφουγγαρίστρες, κ.ά.)
5. Στο βαθμό που είναι εφικτό, να αποφεύγεται η αποθήκευση των συλλογών
-κυρίως ευαίσθητων αντικειμένων στην υγρασία - κοντά ή κάτω από την
πορεία υδραυλικών εγκαταστάσεων ή σε οποιαδήποτε πηγή νερού.
6. Συνίσταται η τοποθέτηση των αντικειμένων σε απόσταση 20 με 25
εκατοστά από το πάτωμα και τους τοίχους, τόσο για προστασία σε
περίπτωση πλημμύρας όσο και στην αποφυγή μεταφοράς υγρασίας στα
αντικείμενα. Τα δε αναντικατάστατα αντικείμενα πρέπει να τοποθετούνται
σε όσο το δυνατόν ασφαλέστερο μέρος.
7. Αποφυγή χρησιμοποίησης χάρτινων κιβωτίων με μεγάλη οξύτητα κυρίως

για την αποθήκευση ευαίσθητων έργων σε χαρτί και ύφασμα. Αποφυγή
χρήσης μελανιών (για καταγραφές) που διαλύονται σε νερό ή μεταλλικών,
καθώς σκουριάζουν.
8. Οι ηλεκτρονικοί πίνακες, οι διακόπτες και τα κλιματιστικά πρέπει να
βρίσκονται ψηλά για αποφυγή βραχυκυκλώματος.
9. Εάν υπάρχει η οικονομική δυνατότητα, ο εξοπλισμός (κυρίως τα
αποθηκευτικά μέσα) να είναι από αλουμίνιο και όχι από ξύλο, καθώς το
τελευταίο κατακρατά υγρασία και σταδιακά αποδομείται.
10.Να αποφεύγονται οι ταπετσαρίες στους τοίχους καθώς κατακρατούν
υγρασία και οδηγούν στην ανάπτυξη μικροοργανισμών.
11.Να αποφεύγεται η αποθήκευση αντικειμένων στους υπόγειους χώρους,
στα κτήρια που αυτό είναι δυνατό και εφόσον ο κίνδυνος της πλημμύρας
είναι υπαρκτός.
12.Τοποθέτηση ειδικού συστήματος συναγερμού που ενεργοποιείται με την
άνοδο της στάθμης του νερού.
Βασικά μέτρα προστασίας (Κατά την εκδήλωση της πλημμύρας και μετά):
Η διατήρηση της ψυχραιμίας και η άμεση εφαρμογή του σχεδίου εκτάκτου

ανάγκης (Σ.Ε.Α.) είναι τα πρώτα βήματα αντίδρασης και σε αυτό το έκτακτο
περιστατικό. Ειδοποιείται ο διευθυντής του μουσείου, ο γενικός συντονιστής
και η πυροσβεστική και το Ε.Κ.Α.Β.
Εάν πρόκειται για μεγάλης έκτασης πλημμύρα που θέτει σε κίνδυνο
ανθρώπινες ζωές και τις συλλογές του μουσείου, σημαίνεται συναγερμός και
ακολούθως πραγματοποιείται εκκένωση του κτηρίου. Διακόπτουμε την
παροχή ηλεκτρικού ρεύματος για την αποφυγή βραχυκυκλώματος, ακόμα και
εάν έχει πραγματοποιηθεί στην περιοχή διακοπή ρεύματος . Ενδεχομένως να
είναι απαραίτητη και η διακοπή της παροχής νερού, εάν το δίκτυο έχει υποστεί
βλάβες.
Αποφεύγουμε να προσεγγίσουμε και δεν προσπαθούμε να διασχίσουμε
πλημμυρισμένες περιοχές, παρά μόνο για να βοηθήσουμε κάποιο άτομο που
κινδυνεύει άμεσα (έχει παρασυρθεί από τα νερά ή έχει εγκλωβιστεί). Ωστόσο
αυτό γίνεται με πολύ προσοχή. Για την δική μας ασφάλεια πρέπει πάντα να
είμαστε δεμένοι με σχοινί και να λειτουργούμε σε ομάδες. Αποφεύγουμε να
μπαίνουμε σε χώρους με τοξικά και εύφλεκτα υλικά (π.χ. εργαστήρια
συντήρησης). Αν υπάρχει χρόνος, δεν κινδυνεύει η σωματική μας ακεραιότητα
και δεχθούμε συγκεκριμένη εντολή, προχωράμε στην διάσωση αντικειμένων
των συλλογών με βάση τις λίστες προτεραιότητας του μουσείου. Τα
αντικείμενα απομακρύνονται από τους πλημμυρισμένους χώρους και
μεταφέρονται είτε σε ασφαλής χώρους του κτηρίου (εάν υπάρχουν), συνήθως
σε ανώτερους ορόφους, είτε συσκευάζονται και μεταφέρονται σε κάποιο άλλο
ίδρυμα.
Εάν πρόκειται για μικρής έκτασης πλημμύρα, προσπαθούμε να εντοπίσουμε
τη πηγή και τη θέση της διαρροής (εάν μπορεί να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο
γρήγορα και με ασφάλεια) και επεμβαίνουμε αφού βεβαιωθούμε ότι δεν
υπάρχον ηλεκτροφόρα καλώδια σε επαφή με λιμνάζοντα νερά (κίνδυνος
ηλεκτροπληξίας). Συνήθως αρμόδιος για αυτή την δουλεία είναι κάποιος από
τους υπαλλήλους που συγκροτούν την ομάδα αντίδρασης-αποκατάστασης και
ορίζεται από τον γενικό συντονιστή.
Ποτέ δεν διακινδυνεύουμε την ασφάλεια μας, του προσωπικού και των
επισκεπτών για την διάσωση των συλλογών.
152B. Ποιες είναι οι σωστές ενέργειες σε περίπτωση πιθανής ύπαρξης

βόμβας σε μουσείο α) ανακαλυφθεί ύποπτο δέμα ή παράξενη συσκευή β) αν
αποφασιστεί εκκένωση του κτηρίου.
Οι σωστές ενέργειες σε περίπτωση που ανακαλυφθεί ύποπτο δέμα ή

παράξενη συσκευή, είναι οι εξής:
• Ενεργείτε με ψυχραιμία, ταχύτητα, μεθοδικότητα και αποφασιστικότητα και

πάντα βάση του σχεδίου αντιμετώπισης εκτάκτου περιστατικού (Σ.Ε.Α).
• Παίρνετε τα κατάλληλα μέτρα αυτοπροστασίας (παρατήρηση από
ικανοποιητική απόσταση , κάλυψη πίσω από υπάρχοντα φυσικά εμπόδια,
κ.ά.), έχοντας πάντα στο μυαλό σας το ενδεχόμενο της έκρηξης
(ψυχολογική προετοιμασία).
• Ενημερώνετε άμεσα την αστυνομία, το κέντρο λήψης και επεξεργασίας
σημάτων συναγερμού (Κ.Ε.Λ.Ε.Σ.Σ.), την αντιτρομοκρατική υπηρεσία και
την διεύθυνση του φορέας σας, παρέχοντας πληροφορίες που αφορούν: το
ακριβές σημείο εντοπισμού του ύποπτου δέματος ή της παράξενης
συσκευής (διάδρομος, κλιμακοστάσιο, ντουλάπι, κ.ά.), την περιγραφή του
(μέγεθος, σχήμα, υλικό, κ.ά.) και τον ασφαλέστερο τρόπο προσέγγισης
τους στον χώρο. Επίσης αναφέρετε εάν παρατηρήσατε οτιδήποτε άλλο σας
φάνηκε ύποπτο και μπορεί να σχετίζετε με το συμβάν ( παρουσία και
κινήσεις ατόμων, οχημάτων κ.ά.)
• Αναφέρετε ακόμα και τυχόν άλλα στοιχεία, που είναι δυνατόν να αυξήσουν
τον κίνδυνο σε ενδεχόμενη έκρηξη (ύπαρξη πλησίον πρατηρίου καυσίμων,
φυσικού αερίου κ.ά.).
• Σε καμία περίπτωση δεν αγγίζετε, δεν ανοίγετε και δεν μετακινείτε το
ύποπτο αντικείμενο. Γενικότερα δεν αλλοιώνεται την κατάσταση της
περιοχής.
• Δεν επιτρέπετε την είσοδο σε κανέναν μέχρι να εξουδετερωθεί και να
απομακρυνθεί από τους αρμόδιους το ύποπτο αντικείμενο και να λάβετε
την βεβαίωση ότι ο χώρος είναι ασφαλής.
• Αποκλείετε τον χώρο σε απόσταση τουλάχιστον 150 μέτρων από το
αντικείμενο.
• Απομακρύνετε κάθε άτομο που δεν σχετίζεται με το συμβάν (διερχόμενους,
δημοσιογράφους, κ.ά.) και δεν ανοίγεις συζητήσεις για το θέμα αυτό.
• Προβαίνετε σε καταγραφή του συμβάντος πριν την αποχώρησης σας από
την υπηρεσία.
Πρέπει να έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι μέχρι να προσέλθει η αστυνομία,
είστε ο υπεύθυνος του χώρου και ο κύριος συντελεστής του αρχικού σταδίου
απόκρισης και ελέγχου της κατάστασης.
Οι σωστές ενέργειες σε περίπτωση που αποφασιστεί εκκένωση του

κτηρίου, είναι οι εξής:
• Προχωράτε στην εκκένωση του χώρου, σύμφωνα με το σχέδιο

αντιμετώπισης εκτάκτου περιστατικού (Σ.Ε.Α). Εκκένωση χωρίς την
εφαρμογή σχεδίου, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους και έχει συχνά ως
συνέπεια τον τραυματισμό ατόμων και την πρόκληση υλικών ζημιών
(αντικειμένων των συλλογών κ.ά.).
• Καθοδηγείτε και κατευθύνετε τους ευρισκόμενους στον χώρο, σε ασφαλές
σημείο, μέσω των εξόδων κινδύνου. Φροντίζετε να απομακρυνθούν όλοι με
γρήγορο βηματισμό (όχι τρέξιμο) και με ασφάλεια. Τα περισσότερα και
μεγαλύτερα ατυχήματα προκαλούνται από την βιασύνη και την αταξία.
• Ερευνάτε όλους τους χώρους του κτηρίου για την αναζήτηση και
απομάκρυνση ατόμων που δεν έχουν ενημερωθεί.
• Κατά την εκκένωση του χώρου, δεν φωνασκείτε, δεν συνομιλείτε έντονα και
πρέπει να δίνετε την εντύπωση ότι αισθάνεστε ασφαλής. Ο πανικός μπορεί
να οδηγήσει σε άτακτη φυγή και ανεξέλεγκτες ενέργειες που συνήθως δεν
έχουν αίσιο τέλος (ποδοπάτημα, κ.ά.).
• Ασφαλίζετε το κτήριο, αφού βεβαιωθείτε για την απομάκρυνση όλων των
ατόμων που υπήρχαν σε αυτό.
• Μεριμνείτε ιδιαίτερα για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με
προβλήματα ακοής και τα άτομα με αναπηρία (Α.Μ.Ε.Α.).
• Χρησιμοποιείτε πρόχειρη πληροφοριακή σήμανση (ταινίες).
• Ακινητοποιείτε τους ανελκυστήρες.
• Διακόπτετε την παροχή ρεύματος και φυσικού αερίου, εφόσον κριθεί
αναγκαίο.
• Προχωράτε στην μεταφορά αντικειμένων των συλλογών, μόνο εφόσον
δοθεί τέτοια εντολή. Σε αυτή την περίπτωση ακολουθείτε την λίστα
προτεραιοτήτων του φορέα.
• Εξασφαλίζετε υλικά πρώτων βοηθειών με σκοπό την χορήγηση τους , εάν
παραστεί ανάγκη.
• Βρίσκεστε σε συνεχή επικοινωνία με τους προϊσταμένους σας και τις
αρμόδιες αρχές.
• Δεν επιστέφετε στο κτήριο, παρά μόνο όταν οι αρμόδιες αρχές
διαβεβαιώσουν για την ασφάλεια του.
176Β. Πως πρέπει να στερεώνονται και να τοποθετούνται οι προθήκες με τα

μουσειακά αντικείμενα για την καλύτερη δυνατή προστασίας τους σε
περίπτωση σεισμού;
Η προστασία των προθηκών από τις σεισμικές δονήσεις αποτελεί ένα

μεγάλο θέμα για τους φορείς που φιλοξενούν μουσειακά αντικείμενα και έργα
τέχνης. Τα αντικείμενα που βρίσκονται σε μια προθήκη κινδυνεύουν κατά την
διάρκεια ενός σεισμού, καθώς μπορούν να μετακινηθούν από την θέση τους,
να ανατραπούν, ακόμα και να επιβαρυνθεί η κατάσταση διατήρησης τους
(π.χ. δημιουργία ρωγμών) εξαιτίας των κραδασμών που υφίστανται. Οι
σεισμικές δονήσεις απειλούν κυρίως τα πιο ευαίσθητα αντικείμενα.
Για την μείωση των καταστρεπτικών αποτελεσμάτων των σεισμών, όσον
αφορά τις μουσειακές συλλογές, είναι απαραίτητη η λήψη συγκεκριμένων
μέτρων:
1. Η στήριξη των προθηκών πρέπει να γίνεται πάνω στα φέροντα στοιχεία

του κτηρίου (π.χ. κολώνες, τοίχοι).
2. Προθήκες που τοποθετούνται παράλληλα σε τοίχους πρέπει να
πακτώνονται.
3. Για την στήριξη στον τοίχο πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικοί
αντικραδασμικοί σύνδεσμοι.
4. Για καλύτερη αντισεισμική προστασία είναι απαραίτητη η
πραγματοποίηση μελέτης με αντισεισμικούς συντελεστές (κυρίως σε
ανατροπή) προκειμένου να αποφευχθούν ταλαντώσεις ή πιθανές
μετακινήσεις.
5.Εκτός από την στήριξη των προθηκών, πρέπει να εξασφαλίζεται και η καλή
στήριξη των αντικειμένων εντός των προθηκών. Αυτό επιτυγχάνεται με: α)
Την τοποθέτηση υφασμάτινων σακουλών με άμμο ή σφαιρίδια από μόλυβδο
εντός μεγάλων αγγείων για την πρόσθεση βάρους, β) τοποθέτηση μικρών
αντικειμένων σε κοιλότητες αφρού πολυαιθυλενίου, γ) χρήση διάφανων
νημάτων σιλικόνης για ενίσχυση και συγκράτηση, δ) χρήση υποστηριγμάτων
από αλουμίνιο, ανοξείδωτο μέταλλο ή Plexiglas που τοποθετούνται σε
λιγότερο εμφανή σημεία των αντικειμένων ( π.χ. στην πίσω πλευρά), ε)
δημιουργία περιγραμματικής βάσης για την υποστήριξη του αντικειμένου.
Αν και όλες οι παραπάνω μέθοδοι στήριξης των αντικειμένων εντός
προθηκών είναι απλές και φθηνές λύσεις, απαιτείται ευαισθησία ως προς την
κατάσταση του αντικειμένου, βασική κατανόηση της σεισμικής απειλής καθώς
και η απαραίτητη δεξιότητα προκειμένου να επιτευχθεί μια αποτελεσματική και
ταυτόχρονα διακριτική υποστήριξη.
6. Χρήση ειδικών συστημάτων αντισεισμικής προστασίας που τοποθετούνται
είτε στη βάση της προθήκης, είτε μέσα σε αυτήν, κάτω από το αντικείμενο.
Τα συστήματα αυτά ονομάζονται εφέδρανα σεισμικής μόνωσης ή
μονωτήρες σεισμού «base isolator systems». Οι μονωτήρες απορροφούν
τις σεισμικές δονήσεις καθώς διαχωρίζουν την κίνηση του εδάφους από αυτή
του αντικειμένου. Το αποτέλεσμα είναι να παρέχουν ασφάλεια στα
αντικείμενα. Πρόκειται για συστήματα που μπορούν εύκολα να
προσαρμοστούν σε μια προθήκη, έτσι ώστε να ικανοποιείται τόσο η
αντισεισμική προστασία, όσο και η αισθητική εικόνα της προθήκης. Οι
συνηθέστεροι τύποι εφεδράνων είναι το ελαστομεταλλικό, ολίσθησης και
ολίσθησης σε σφαιρική επιφάνεια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί
συσκευή με κυλιόμενα μέρη (ολίσθησης). Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για
σύστημα που αποτελείται από ρόδες και ράγες τοποθετημένες ανάμεσα σε
παράλληλες επιφάνειες. Οι επιφάνειες μπορούν να μετακινούνται και
ανεξάρτητα η μια από την άλλη σε μια μόνο οριζόντια επιφάνεια. Ρυθμίζοντας
την καμπύλωση των ραγών, το σύστημα συντονίζεται έτσι ώστε η κινητική
ενέργεια σε περίπτωση σεισμού να εκτονώνεται.
191B. Αναφέρετε συνοπτικά ποιες εργασίες προβλέπονται στο σχέδιο

αντιμετώπισης καταστροφών για την αποκατάσταση των ζημιών που
μπορούν να προκληθούν σε μουσείο.
Το σχέδιο αντιμετώπισης καταστροφών (Σ.Α.Κ.) περιλαμβάνει μια σειρά

διαδικασιών όπως: α) η προετοιμασία και η πρόληψη, μέσω της
αναγνώρισης των κινδύνων που δυνητικά απειλούν το μουσείο, β) η
ανάληψη μέτρων προκειμένου να μειωθούν στο ελάχιστο οι πιθανότητες
εμφάνισης αυτών των δυνητικών κινδύνων και γ) Η διεκπεραίωση

ενεργειών αποτελεσματικής αντιμετώπισης και ανάκαμψης μετά την
εκδήλωση του κινδύνου - έκτακτου περιστατικού (σεισμός, πλημμύρα,
πυρκαγιά, τρομοκρατική επίθεση, κ.ά.).
Όσον αφορά το κομμάτι της αποκατάστασης των ζημιών, αυτό
περιλαμβάνει τρόπους με τους οποίους ο φορέας μπορεί να επανέλθει σε
φυσιολογική λειτουργία όσο το δυνατόν γρηγορότερα μετά από την
καταστροφή.
Η άμεση ανταπόκριση στον κίνδυνο, την ώρα δηλαδή που
εξελίσσεται η καταστροφή, είναι απαραίτητη, προκειμένου να
αποφευχθεί μεγαλύτερο κακό: για παράδειγμα, μετακίνηση αντικειμένων
την ώρα που ανεβαίνει η στάθμη του νερού σε περίπτωση πλημμύρας.
Υπάρχουν επίσης, μεγαλύτερες πιθανότητες αποκατάστασης των
αντικειμένων που έχουν υποστεί φθορά, όταν η ανταπόκριση στον κίνδυνο
που βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι άμεση.
Η αποκατάσταση των ζημιών επί της ουσίας αφορά:
• Την αποκατάσταση του μουσειακού κτηρίου

• Την αποκατάσταση των λειτουργιών και των υπηρεσιών του
μουσείου
• Την αποκατάσταση - συστηματική συντήρηση των συλλογών του
μουσείου προκειμένου να επανενταχθούν σε αυτό.
Τα βασικότερα βήματα για την αποκατάσταση των ζημιών είναι:

• Αρχικά, πραγματοποιείται από την ομάδα διάσωσης η εκτίμηση και η
τεκμηρίωση (καταγραφή φθορών, φωτογράφιση, κ.ά.) της
κατάστασης διατήρησης των συλλογών καθώς και των γενικότερων
ζημιών που έχουν υποστεί τα περιουσιακά στοιχεία του μουσείου
(κτήριο, εξοπλισμός, κ.ά). Ακολούθως, η αποκατάσταση των αντικειμένων
των συλλογών κατά προτεραιότητα. Η φωτογράφιση και γενικότερα η
τεκμηρίωση των συλλογών και των λοιπών περιουσιακών στοιχείων εντός
του μουσείου, γίνεται μόνο όταν υπάρχει η διαβεβαίωση από τον αρμόδιο
φορέα (π.χ. πυροσβεστική) ότι το κτήριο είναι ασφαλές. Σε αντίθετη
περίπτωση, η τεκμηρίωση πραγματοποιείται αρχικά εξωτερικά και
αργότερα εντός μουσείου, όταν και εάν αυτό αποκατασταθεί. Εάν δεν είναι
εφικτή η άμεση κτηριακή αποκατάσταση, συνίσταται η μετακίνηση των
αντικειμένων σε άλλο χώρο, εκτός μουσείου και η τεκμηρίωση τους στον
συγκεκριμένο χώρο.
• Η σταθεροποίηση των συλλογών. Αν η κατάσταση των αντικειμένων
διατηρηθεί σταθερή, τότε υπάρχει η δυνατότητα αποφυγής περαιτέρω
προβλημάτων στην πορεία.
• Το πρόγραμμα για την άμεση επέμβαση σταθεροποίησης ή
αποκατάστασης πρέπει να αποφασίζεται με βάση την ευαισθησία του
υλικού. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου είναι σημαντική.
• Αναζήτηση και εύρεση ασφαλούς χώρου εντός κτηρίου για την μετακίνηση
των συλλογών και για την εφαρμογή των εργασιών αποκατάστασης.
• Η «γρήγορη» αλλά άνευ ειδικών γνώσεων «αποκατάσταση» μπορεί

να δημιουργήσει μεγαλύτερες ζημιές, οπότε είναι προτιμότερο να
αναμένονται οι εδικοί (συντηρητές, επιμελήτες, μηχανικοί κ.ά.).
• Εξίσου σημαντική είναι και η προστασία των συλλογών από την
πιθανότητα κλοπών, καθώς σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, αυτή η
πιθανότητα αυξάνει. Συχνά περίεργοι που έχουν συγκεντρωθεί ή ακόμα
και εθελοντές μπορεί να απομακρύνουν αντικείμενα. Αυτό που συνήθως
προτείνεται είναι η δημιουργία αλυσίδων ασφαλείας και η άμεση επισκευή
των συστημάτων άμεσης ανάγκης (ηλεκτρονικά συστήματα ασφαλείας,
φώτα, τηλεπικοινωνίες, κ.ά.).
• Συνδρομή βοήθειας από άλλους φορείς ( μουσεία , διεθνείς
οργανισμούς κ.ά.) για την παροχή εξοπλισμού και ανθρώπινου
δυναμικού. Επίσης χρήσιμη είναι και η συνεισφορά εθελοντών.
• Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως απαιτείται η παρουσία ομάδων πρώτων
βοηθειών για να προσφέρουν φροντίδα σε τραυματίες. Ότι χρειάζεται
για τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να έχει προβλεφθεί και να είναι άμεσα
διαθέσιμο.
Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η ανθρώπινη ζωή (προσωπικό και

επισκέπτες) έχει πάντα προτεραιότητα. Όλες οι ενέργειες για την
προστασία των αντικείμενων, γίνονται μετά από εντολή και έπονται των
ενεργειών για την ασφάλεια των ανθρώπων.
192B. Ποιες είναι οι αρχικές ενέργειες που πρέπει να γίνουν μετά από σεισμό
σε έναν αρχαιολογικό χώρο;
Προκειμένου να υπάρξει σωστή και άμεση αντιμετώπιση ενός τέτοιου

φαινόμενου είναι απαραίτητη η κατάλληλη οργάνωση και προετοιμασία του
φορέα (ύπαρξη σχεδίου εκτάκτου ανάγκης) καθώς και η διατήρηση της
ψυχραιμίας του προσωπικού.
Το γεγονός ότι κατά την εκδήλωση οποιοδήποτε έκτακτου περιστατικού,
προτεραιότητα δίνεται πάντα στις ανθρώπινες ζωές (προσωπικό και
επισκέπτες), καθορίζει και τις αρχικές ενέργειες στην περίπτωση εκδήλωσης
σεισμού.
Οι αρχικές ενέργειες που πρέπει να ακολουθηθούν είναι οι εξής:
1. Σήμανση συναγερμού.
2. Ενημέρωση του διευθυντή του φορέα, του γενικού συντονιστή και των
κρατικών υπηρεσιών άμεσης επέμβασης ( πυροσβεστική, Ε.Κ.Α.Β., κ.ά.).
3. Εκκένωση του χώρου και οδήγηση των ευρισκόμενων στο χώρο σε
ασφαλές σημείο συγκέντρωσης, μακριά από ψηλά κτίσματα και διάφορες
κατασκευές (τοίχους, αγάλματα κ.α.) που μπορεί να καταρρεύσουν κατά την
διάρκεια κάποιου μετασεισμού. Η εκκένωση πραγματοποιείται εφαρμόζοντας
το προϋπάρχον, για τον σκοπό αυτό σχέδιο, που κάθε υπεύθυνος φορέας
πρέπει να διαθέτει, για την αποφυγή τόσο τραυματισμών (π.χ. κίνδυνος
ποδοπατήματος) όσο και υλικών ζημιών (καταστροφή αγαλμάτων,
αντικειμένων κ.ά.).
4. Απομόνωση και οριοθέτηση του χώρου με ειδικές ταινίες.
5. Να είστε προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο εκδήλωσης μετασεισμών.
6. Έλεγχος των ατόμων (προσωπικό και των επισκέπτες) για πιθανούς
τραυματισμούς, καθώς και έλεγχος όλων των περιοχών του αρχαιολογικού
χώρου, για πιθανή ύπαρξη εγκλωβισμένων ατόμων κάτω από χαλάσματα, σε

περίπτωση σεισμού μεγάλης ισχύος. Δώστε τις πρώτες βοήθειες, εάν αυτό
είναι αναγκαίο, ωστόσο αποφύγετε να μετακινήσετε κάποιον βαριά
τραυματισμένο, εκτός και αν βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο. Καλέστε την
πυροσβεστική και το Ε.Κ.Α.Β.
7. Ενημέρωση του υπεύθυνου του χώρου (αρχαιοφύλακας) για οποιοδήποτε
πρόβλημα (σοβαρότητα τραυματισμού και ακριβής θέση στον αρχαιολογικό
χώρο).
8. Τερματισμός επικίνδυνων εργασιών που εκτελούνταν πριν την εκδήλωση
του σεισμού.
9. Έλεγχος των παροχών νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου.
Εάν διαπιστωθούν φθορές σε αυτές, πρέπει να διακοπεί η λειτουργία τους
για αποφυγή περεταίρω προβλημάτων ( πλημμύρες, εκρήξεις, κ.ά.). Εάν
υπάρχει υποψία για διαρροή φυσικού αερίου δεν πρέπει να γίνεται χρήση
σπίρτων ή αναπτήρων.
10. Αφού έχει επιτευχθεί η ασφάλεια των ανθρώπινων ζώων, ακολουθεί η
εκτίμηση των καταστροφών που έχουν υποστεί τα περιουσιακά στοιχεία του
φορέα (συλλογές, έργα τέχνης, εξοπλισμός κ.ά.), η τεκμηρίωση τους
(καταγραφή φθορών, φωτογραφική, σχεδιαστική κ.ά) και καθορίζεται ο
τρόπος αντιμετώπισης και αποκατάστασης των ζημιών (πρώτα σωστικά
μέτρα κ.ά.). Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί στην προστασία του χώρου
και των περιουσιακών του στοιχείων, από κλοπές και βανδαλισμούς τις
πρώτες ώρες εκδήλωσης του σεισμού καθώς τότε ο αρχαιολογικός χώρος
παρουσιάζει μεγαλύτερη τρωτότητα 9.
193B. Ποιες πληροφορίες πρέπει να συλλέξει το υπεύθυνο προσωπικό του

μουσείου σχετικά με την κατάσταση των μουσειακών αντικειμένων ύστερα
από σεισμό;
Από την στιγμή που έχουν σταματήσει οι σεισμικές δονήσεις και υπάρχει η
διαβεβαίωση από τις αρμόδιες υπηρεσίες, ότι το κτήριο είναι ασφαλές,
εισέρχονται στο κτήριο οι ομάδες δράσης που είναι υπεύθυνες για την
αποκατάσταση των μουσειακών αντικειμένων. Τις ομάδες αυτές συνήθως
απαρτίζουν επιμελητές των συλλογών (αρχαιολόγοι ή ιστορικοί τέχνης) και
συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης.
Μια από τις κύριες εργασίες της ομάδας είναι η συλλογή και η καταγραφή
όλων των απαραίτητων πληροφοριών σχετικά με την κατάσταση διατήρησης
των αντικειμένων αμέσως μετά το πέρας του καταστρεπτικού γεγονότος.
Πιο συγκεκριμένα, οι πληροφορίες που συλλέγονται αφορούν:
• Την κατάσταση διατήρησης των αντικειμένων. Καταγράφονται τόσο τα

αντικείμενα που έχουν παραμείνει άρτια, όσο και αυτά που έχουν υποστεί
φθορές.
• Όσον αφορά τα αντικείμενα που έχουν υποστεί φθορά, προσδιορίζεται το
είδος της φθοράς (μετακίνηση από την αρχική θέση, ρωγμές, απώλειες
τμημάτων, κ.ά.).
9
Ο όρος αναφέρεται στην τάση ή προδιάθεση για απώλειες λόγω πιθανού βλαβερού
φαινομένου.
• Το είδος της απαιτούμενης επέμβασης για την αποκατάσταση του κάθε

αντικειμένου ξεχωριστά (π.χ. εργασίες στερέωσης, συμπλήρωσης
τμημάτων, κ.ά.).
• Την αναγκαιότητα των επεμβάσεων σε κάθε αντικείμενο ξεχωριστά.
Δηλαδή, δε ποια αντικείμενα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα (κακή
κατάσταση διατήρησης) καθώς μπορεί να κινδυνεύσουν άμεσα από
ενδεχόμενο μετασεισμό και γενικότερα νέες σεισμικές δονήσεις.
• Για την παραμονή των αντικειμένων σε ασφαλές χώρο, εντός
κτηρίου, ή για την μετακίνηση-μεταφορά σε άλλα ιδρύματα,
προκειμένου να διασωθούν και να πραγματοποιηθούν κάποιες επεμβάσεις
σωστικού χαρακτήρα στα πληγέντα αντικείμενα.
Όλες οι πληροφορίες πρέπει να συνοδεύονται από φωτογραφική και
σχεδιαστική αποτύπωση (τεκμηρίωση) της κατάστασης διατήρησης των
αντικειμένων και βιντεοσκόπηση του χώρου.
Η συλλογή πληροφοριών για τα πληγέντα αντικείμενα και το είδος της
φθοράς που έχουν υποστεί, συντελεί στην επιλογή της κατάλληλης μεθόδου
αποκατάστασης καθώς και στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των
μέτρων προστασίας του μουσείου.
194B. Ποιές μελέτες πρέπει να γίνουν σ’ένα μνημείο ως μέρος των

προληπτικών μέτρων για την περίπτωση σεισμού;
Τα μνημεία είναι πιθανόν να υποστούν σημαντικές φθορές μετά από την

εκδήλωση ενός σεισμού. Προκειμένου να διαφυλαχθούν και να διατηρηθούν,
όσον το δυνατό αναλλοίωτα στους αιώνες, είναι αναγκαία η λήψη μιας σειράς
προληπτικών μέτρων. Η εκπόνηση συγκεκριμένων μελετών αποτελεί ένα από
τα σημαντικότερα προαναφερόμενα μέτρα.
Η εκπόνηση μελετών, η καταγραφή των φθορών και γενικότερα όλες οι
ενέργειες για την προστασία των μνημείων, βαραίνουν τις κατά τόπους
Εφορείες αρχαιοτήτων, τις μητροπόλεις και τα ενοριακά συμβούλια των ιερών
ναών. Για τις μελέτες απαιτείται συχνά η συνεργασία ειδικών επιστημόνων
(γεωλόγων, σεισμολόγων, πολιτικών μηχανικών, συντηρητών αρχαιοτήτων
και έργων τέχνης ).
Οι βασικότερες μελέτες που πραγματοποιούνται σε ένα μνημείο είναι οι εξής:
1. Μελέτη σεισμικότητας της περιοχής: Από αυτή προκύπτουν στοιχεία για

την σεισμική δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής καθώς και στοιχεία για
την πιθανότητα εκδήλωσης σεισμού στο μέλλον. Επίσης λαμβάνονται
στοιχεία για ζημιές που έχει υποστεί από σεισμό ένα μνημείο στο παρελθόν.
Κατά την εκπόνηση των συγκεκριμένων μελετών λαμβάνονται υπόψη και οι
χάρτες της σεισμικής επικινδυνότητας της κάθε περιοχής, που έχουν τεθεί σε
εφαρμογή από το 2004. Οι συγκεκριμένες μελέτες πραγματοποιούνται από
γεωλόγους και σεισμολόγους.
2. Μελέτη αντισεισμικής επάρκειας μνημείου : Από αυτή προκύπτει η
συμπεριφορά (αντοχή) του μνημείου και του διακόσμου του (τοιχογραφίες,
ψηφιδωτά κ.α.) σε ενδεχόμενο σεισμό. Από τις συγκεκριμένες μελέτες μπορεί
να προκύψει ότι στο μνημείο είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθούν δομικές
επεμβάσεις, για την ενίσχυση της αντοχής του στους σεισμούς. Κατά την
εκπόνηση των μελετών, προτείνονται και μέτρα ενίσχυσης και προστασίας

των αδύνατων-τρωτών σημείων του μνημείου (π.χ. εργασίες υποστύλωσης).
Πραγματοποιείται κυρίως από πολιτικούς μηχανικούς.
3. Μελέτη κατάστασης διατήρησης του διακόσμου του μνημείου
(τοιχογραφίες, ψηφιδωτά κ.α.) Αφορά την καταγραφή των φθορών του
διακόσμου και τον εντοπισμό των αιτιών δημιουργίας τους. Η εκτίμησης της
κατάστασης διατήρησης του διακόσμου (παθολογία) είναι απαραίτητη
προκειμένου: 1. Να τεθούν προτεραιότητες ως προς τις επεμβάσεις
συντήρησης 2. Να αποφασιστεί εάν είναι αναγκαία κάποια άμεση σωστική
επέμβαση (π.χ. επικόλληση γάζας σαν μέσω ενίσχυσης), 3. Να γίνει η
επιλογή της κατάλληλης μεθόδου συντήρησης και αποκατάστασης.
Πραγματοποιείται από συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης. Ο
προσδιορισμός των αιτιών φθοράς είναι καθοριστικός για την λήψη
προληπτικών μέτρων περιορισμού ή εξάλειψης των αιτιών αυτών (π.χ. υψηλά
ποσοστά σχετικής υγρασίας).
195B. Πως χρησιμοποιούνται οι πυροσβεστήρες α) νερού, β) ξηράς κόνεως,

γ) διοξειδίου του άνθρακα;
Η χρήση πυροσβεστήρα νερού και ξηράς κόνεως (σκόνης) είναι κοινή:
• Απασφαλίζετε τον πυροσβεστήρα αφαιρώντας πρώτα την πλαστική

ασφάλεια και μετά την μεταλλική περόνη.
• Κρατάτε απόσταση από 1 έως 3 μέτρα από την εστία.
• Στοχεύετε στην βάση της εστίας.
• Πατάτε τον μοχλό απελευθέρωσης του κατασβεστικού υλικού.
• Σαρώνετε την ζώνη της πυρκαγιάς, φροντίζοντας να κατανέμετε
ομοιόμορφα το κατασβεστικό υλικό.
• Δεν απομακρύνεστε εάν δεν σιγουρευτείτε ότι η εστία έχει σβήσει.
• Τέλος, φροντίστε για τον καλό αερισμό του χώρου.
Όσον αφορά την χρήση πυροσβεστήρα διοξειδίου του άνθρακα:
• Απασφαλίζετε τον πυροσβεστήρα αφαιρώντας πρώτα την πλαστική

ασφάλεια και μετά την μεταλλική περόνη.
• Κρατάτε την άκρη της χοάνης από την ειδική λαβή (καουτσούκ ή ξύλο).
Προσοχή! Πρέπει να αποφύγετε την επαφή με στέρεο διοξείδιο του
άνθρακα που μπορεί να δημιουργηθεί, καθώς και με κάθε κρύο τμήμα της
χοάνης εκροής για να μην επέλθει έγκαυμα από το ψύχος. Η θερμοκρασία
στην χοάνη κατά την εκτόξευση του κατασβεστικού υλικού μπορεί να
φτάσει τους -78 οC.
• Στοχεύετε στην βάση της εστίας.
• Πατάτε τον μοχλό απελευθέρωσης του κατασβεστικού υλικού.
• Σαρώνετε την ζώνη της πυρκαγιάς, φροντίζοντας να κατανέμετε
ομοιόμορφα το κατασβεστικό υλικό.
• Δεν απομακρύνεστε εάν δεν σιγουρευτείτε ότι η εστία έχει σβήσει.
• Τέλος, φροντίστε για τον καλό αερισμό του χώρου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γιαννίκου Μ., 2013. Σχεδιασμός ετοιμότητας για την επείγουσα αντιμετώπιση

καταστροφών – σχέδιο έκτακτης ανάγκης, στο Η επιστήμη της προληπτικής
συντήρησης διατήρηση και διαχείριση συλλογών, Εκδόσεις Time heritage,
Αθήνα.
Εγχειρίδιο φύλαξης Μουσείων και Αρχαιολογικών Χώρων. 2014. Διεθνές

Συμβούλιο Μουσείων (ICOM), Ελληνικό τμήμα, Αθήνα.
Λυρατζή Μ., 2014. Οδηγός Εκπόνησης Σχεδίου Αντιμετώπισης Καταστροφών

σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα. Μαρία Λυρατζή, Αθήνα.
Μπούνια Α., 2009. Στα παρασκήνια του μουσείου. Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α.Ε.Π.-2

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α.Ε.Π.-2

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

ΦΥΛΑΚΕΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ

ΙΕΚ Νέας Σμύρνης

Ειδικότητα: Φύλακες Μουσείων και Αρχαιολογικών Χώρων

Μάθημα : Αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών

Εκπαιδευτής: Κουμαράς Μιχαήλ – Ευάγγελος

49B.Αναφέρετε συνοπτικά: α) τι περιλαμβάνουν οι αρχές πρόληψης εκτάκτων

Οι βασικές αρχές της πρόληψης εκτάκτων περιστατικών περιλαμβάνουν:

• Τον προγραμματισμό-σχεδιασμό ενεργειών για την ανταπόκριση σε

Το σχέδιο αντιμετώπισης εκτάκτων περιστατικών είναι ένα έγγραφο που

• Η ασφάλεια του ανθρώπινου δυναμικού (προσωπικό και επισκέπτες)

50B. Αναφέρετε επιγραμματικά σε ποιες κατηγορίες κατατάσσονται τα εφόδια

Προκειμένου ένα μουσείο να αντιμετωπίσει με αποτελεσματικότητα τους

Τα εφόδια και ο εξοπλισμός ενός μουσείου μπορούν να καταταγούν στην

• Εξοπλισμός ασφαλείας: (π.χ. σφυρίχτρες, πυροσβεστήρες, ασύρματοι,

51B. Ποια η σημασία των περιοδικών ασκήσεων ετοιμότητας σε μουσεία και

Τα μουσεία και οι αρχαιολογικού χώροι, προκειμένου να ανταπεξέλθουν

Ο εντοπισμός των ελλείψεων και των σημείων που χρειάζονται βελτίωση

52B. Τι γνωρίζετε για το γενικό συντονιστή των ομάδων άμεσης επέμβασης

Πιο συγκεκριμένα, ο γενικός συντονιστής είναι υπεύθυνος για τα εξής:

• Την ενεργοποίηση του σχεδίου αντίδρασης – αποκατάστασης σύμφωνα με

53B. Ποιες είναι οι έμμεσες καταστροφές που μπορούν να προκληθούν στο

Τα αποτελέσματα της σεισμικής δράσης διακρίνονται σε άμεσα και έμμεσα.

Ως έμμεσα αποτελέσματα θεωρούνται:

1. Ατυχήματα ή υλικές καταστροφές που οφείλονται στον πανικό.

54B. Αναφέρετε συνοπτικά τι γνωρίζετε για τις προληπτικές σωστικές

Οι προληπτικές σωστικές επεμβάσεις έχουν ως στόχο την ενίσχυση

1. Εργασίες υποστήλωσης και στερέωσης των αρχιτεκτονικών μελών ενός

55Β. Με ποια υλικά και με ποιες μεθόδους επιτυγχάνεται η κατάσβεση κοινών

Στην συγκεκριμένη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι πυρκαγιές στερεών

Β) πυροσβεστήρες αφρού: Θεωρούνται εξαιρετικά αποτελεσματικοί. Ο

56Β. Με ποια υλικά και με ποιες μεθόδους επιτυγχάνεται η κατάσβεση α)

Για την κατάσβεση αερίων μπορούν να χρησιμοποιηθούν:

εάν κλείσουμε τη στρόφιγγα, σταματήσουμε δηλαδή την παροχή υγραερίου, η

57Β. Τι πρέπει να γνωρίζετε κατά/για τη χρήση των πυροσβεστήρων;

Οι πυροσβεστήρες είναι φορητά κυλινδρικά δοχεία από χάλυβα, λαμαρίνα,

Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί ότι τέτοιες συγκεντρώσεις είναι απίθανο να

58B. Ποιες είναι οι γενικές οδηγίες αντιμετώπισης πυρκαγιάς;

Κατά την αντιμετώπιση μιας πυρκαγιάς πρέπει να ακολουθούνται

• Συνίσταται η αποφυγή χρήσης πυροσβεστήρων διοξειδίου του άνθρακα σε

Τα γενικά προληπτικά μέτρα για τη μείωση πιθανότητας εκδήλωσης

1. Ύπαρξη σχεδίου αντιμετώπισης εκτάκτων περιστατικών (Σ.Ε.Α.).

8. Επισκευή τρωτών σημείων του μουσείου (π.χ. σπασμένα τζάμια,

65B. Ποιες είναι οι μέθοδοι πυροπροστασίας (πυρασφάλειας) των αποθηκών

Η πυροπροστασία (πυρασφάλεια) των αποθηκών ενός μουσείου χωρίζεται

• στην παθητική πυροπροστασία

Με τον όρο παθητική πυροπροστασία εννοούμε το σύνολο των μέτρων

Η παθητική πυρασφάλεια των αποθηκών ενός μουσείου επιτυγχάνεται

ο γύψος, η πυριτική άμμος, ο υαλοβάμβακας, οι θερμοπλαστικές ρητίνες,

Η ενεργητική πυρασφάλεια των αποθηκών ενός μουσείου επιτυγχάνεται

λειτουργίας όταν προορίζονται για χώρους στους οποίους βρίσκονται

• Την ύπαρξη πυροσβεστικών φωλιών (χώρους με μάνικες και

γειτονικούς ως προς αυτούς.

Τα μέτρα πρόληψης αφορούν όλες τις ενέργειες που πραγματοποιούνται

• της πλημμύρας (δημιουργία αναχωμάτων, έλεγχος των συστημάτων

1. Η καταγραφή και η τεκμηρίωση (φωτογραφική και σχεδιαστική) των

2. Η χρήση ειδικών αποθηκευτικών μέσων για τις επικίνδυνες ουσίες

3. Η εξασφάλιση ειδικού εξοπλισμού: α) ασφαλείας (πυροσβεστήρες,

4. Η συνεχής εκπαίδευση των εργαζομένων μέσω σεμιναρίων και

5. Η κατανομή συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων και ρόλων (δημιουργία

6. Βελτίωση των συνθηκών αποθήκευσης των αντικειμένων.

7. Η υιοθέτηση σωστών συνηθειών. Απενεργοποίηση ηλεκτρικών

8. Η εξασφάλιση βοήθειας από συγκεκριμένες αρμόδιες υπηρεσίες για

9. Ο τακτικός έλεγχος, για την διασφάλιση της σωστής λειτουργίας των