Reporter

NICARAGUA nieuws
VREDESEILANDEN

VREDESEILANDEN NIEUWS | TIJDSCHRIFT VAN

DE VZW VREDESEILANDEN | VERSCHIJNT IN
JANUARI-APRIL-JUNI-AUGUSTUS-OKTOBER |
JAARGANG 28 NR 4 | editie juni 2008 |
AFGIFTEKANTOOR 8500 | KORTRIJK 1-2E AFD |
P108038 | VERANTWOORDELIJKE UITGEVER:
JAN AERTSEN, BLIJDE INKOMSTSTRAAT 50,
3000 LEUVEN

Twintig jaar geleden bevond Nicaragua zich

in het oog van de storm. De Sandinistische
guerrilleros kwamen er aan de macht via
een revolutie. De reactie van Washington liet
niet op zich wachten. De Verenigde Staten
financierden massaal een oorlog die het land
compleet destabiliseerde. Wat overbleef was:
het armste land van het continent, verwoest
door een langdurige oorlog. Liesbet Walckiers
maakte die jaren mee. Ze ging kijken hoe
het geteisterde Midden-Amerikaanse land de
nasleep ervan heeft overleefd.

Meer dan een kwarteeuw

lang was Liesbet Walckiers
(1944°) journaliste voor
de openbare omroep. Eerst
enige tijd voor de televisie,
daarna voor de radio. Daar
vond ze voorgoed haar
draai toen ze zich ging
verdiepen in het woelige Latijns-Amerika van de
jaren zeventig en tachtig. Er kwam ook een boek
uit: Dansen op de vulkaan. Latijns-Amerika op
de drempel van de éénentwintigste eeuw (Globe,
1995). De afgelopen jaren werkte ze freelance,
steeds rond thema’s van de Noord-Zuid proble-
matiek. Ze is voorzitter van het Noord-Zuid-pers-
agentschap IPS-Vlaanderen.
Foto: Iris Verschaeve
 Haast vier weken lang hebben meer dan vijftienhonderd mensen – volwassenen en kinderen – de
toegang verhinderd tot de reusachtige vuilnisbelt van Managua, la Chureca. De vrachtwagens van de
stedelijke vuilnisophaaldienst mochten er niet meer op. Al die tijd bleef het vuil zich opstapelen in
de straten van de hoofdstad. Met de onvermijdelijke problemen van dien voor de openbare hygiëne,
zeker in de ondragelijke hitte vlak vóór het begin van het regenseizoen.
Wat was het probleem? Al die mensen leven van wat ze dagelijks inzamelen op het stort. De meest
onvoorstelbare rommel brengt op allerlei parallelle markten wat geld op. Maar veel van die spullen
zijn de laatste tijd aanzienlijk in waarde gestegen: koper en andere metalen bijvoorbeeld zijn sinds

Foto: Patrick De Spiegelaere

enige tijd door de grote internationale vraag dure en dus gegeerde grondstoffen. En net daarom
worden die materialen nu door de bedienden van de ophaaldienst vooraf uit het vuil geselecteerd.
Dat pikken de armoezaaiers niet. Voor hen is dit een broodwinning, ze zien het als oneerlijke concur-
rentie. Vandaar de slag om de vuilnisbelt. De opstand van de havelozen, zeg maar.
Dit is Nicaragua, het armste land van het Amerikaanse continent.

Wat voorafging
Er was een tijd dat Nicaragua met
argusogen door de internationale
gemeenschap werd gevolgd. Dat
waren de jaren tachtig, de woelige
jaren in Latijns-Amerika. Zoals de
meeste andere kleine landen in
Midden-Amerika, was Nicaragua
traditioneel het privé wingewest
geweest van een kleine groep fami-
lies, die hun rijkdom hadden opge-
bouwd dank zij het grootgrondbe-
zit. Het specifieke van Nicaragua
bestond erin dat één van die fami-
lies erin slaagde een ware politieke
dynastie uit te bouwen, die tiental-
len jaren aan de macht bleef. Het
land behoorde haast volledig toe
aan de Somoza’s, hun verwanten en
hun vrienden. De drie achtereenvol-
gende presidenten van de Somoza-
dynastie (vader en twee zonen)
bestuurden het land met ijzeren
hand, met de hulp van een uitge-
breide Nationale Garde, die zowat
fungeerde als hun privé-leger. Toen
in 1972 een aardbeving de hoofd-
stad Managua volledig verwoestte
en er een enorme internationale
solidariteitscampagne op gang
kwam, stak Anastasio Somoza het
ingezamelde geld gewoon op zak.
Tegen die extreme vorm van dicta-
tuur ontstond in de jaren zeventig
een gewapende verzetsorganisatie,
die het bewind wou omverwer-
pen: het Sandinistisch Nationaal
Bevrijdingsfront, zo genoemd naar
Sandino, de legendarische leider
van een volksopstand uit de jaren
dertig. En hoewel er in die tijd
heel wat soortgelijke guerrillabe-
wegingen opereerden in het conti-
nent, zijn de Sandinisten de enigen
geweest die er in slaagden –naar
het voorbeeld van de Cubanen- een
dictator met de wapens te verslaan.
De Nationale Garde had nochtans op
bijzonder bloedige wijze gepoogd de
opstand te onderdrukken.Tot op het
laatst hadden de Verenigde Staten
Somoza gesteund, de woorden
indachtig van president Franklin D.
Roosevelt over zijn vader, destijds:
‘He may be a son of a bitch, but
at least he is our son of a bitch’.
Uiteindelijk ging hij door de knieën
toen een breed front van alle bevol-
kingslagen en diverse oppositiepar-
tijen zich schaarde achter de gewa-
pende revolutionairen. Die namen
de macht over in 1979.
Hoewel de Sandinisten zich uitdruk-
kelijk hadden uitgesproken voor
een gemengde economie, steeg het
wantrouwen in Washington al snel
ten top. Ronald Reagan was daar
pas verkozen, de koude oorlog had
de wereld verdeeld in twee blok-
ken die vijandig tegenover elkaar
stonden en de leiders in Managua
staken hun bewondering voor de
Cubaanse revolutie niet onder stoe-
len of banken. Het Witte Huis en
het Pentagon beschreven president
Daniel Ortega als de gewapende
arm van Havana en Moskou, die
de revolutie zou uitdragen in het
hele continent. De spanning esca-
leerde en mondde binnen de kort-
ste keren uit in een Amerikaanse
handelsblokkade tegen Nicaragua.
U.S.-vliegtuigen dropten mijnen
in de haven van Corinto. President
Reagan bewapende de contra’s, een
bende anti-Sandinisten die van
over de grens het land bestookten
en overal vernieling zaaiden, met
een uitgesproken voorkeur voor
schooltjes of medische projecten.
Aan het offensief van de Verenigde
Staten kwam slechts een einde na
de verkiezingsnederlaag van de
Sandinisten, in 1990. Wat overbleef
was een puinhoop.

>

Nicaragua is het armste land van
het continent. In het halfrond doet
alleen Haïti het nog slechter. De
voornaamste bron van inkomsten
is het geld dat de uitwijkelingen
overmaken aan hun thuisgeble-
ven familieleden. Met honderddui-
zenden zitten ze in de Verenigde
Staten of in het buurland Costa
Rica, waar ze het vuile werk
opknappen. Naar het juiste aantal
kan slechts bij benadering gegist
worden. Er zijn namelijk heel
wat mensen bij met een illegaal
statuut. Volgens de Wereldbank
vormen die familiale stortingen
uit het buitenland, de remesas,
de helft van het inkomen voor
20% van de achtergebleven gezin-
nen. En voor nog eens 40% andere
betekenen ze bijna de helft van
het beschikbare geld. De emigran-
ten zijn dus veruit de voornaamste
inkomensbron voor het land.
Redenen zijn er te over om te
emigreren. Er komt maar geen
einde aan. In 1972 wordt de
hoofdstad en een deel van het
land haast van de kaart geveegd
door een reusachtige aardbeving.
Tijdens de jaren zeventig was
er de gewapende opstand tegen
de dictatuur. In de jaren tachtig
hadden de rebellen van de contra
het gemunt op burgerdoelen.
In1998 werd Nicaragua getroffen
door de orkaan Mitch ,één van de
hevigste uit de geschiedenis, en
vorig jaar was het de beurt aan
een andere cycloon, Felix. Telkens
weer trekt er een spoor van vernie-
ling door het land. Telkens weer
moet er heropgebouwd worden. En
intussen ging het niet al te best
met de landbouw. Van de katoen-
teelt is haast niets overgebleven.
Koffie is het voornaamste export-
product. Maar daar word je allesbe-
halve rijk van. De schommelingen
van de koffieprijs op de wereld-
markt, de onvoorspelbaarheid van
natuurrampen, het zijn allemaal
factoren die de kleine boeren niet
in de hand hebben. De afgelo-
pen jaren zijn veel koffieboeren
ermee gestopt omdat ze het niet
meer zagen zitten. De wereldwij-
de stijging van de voedselprijzen
moedigt nu de verbouwing aan van
andere gewassen, maar dat is nog
maar een pril begin. En er staan
nog heel wat vraagtekens bij de
toekomstige evolutie in die sector.
Het mag dan ook niet verbazen
dat de tweede bron van inkom-
sten niet de koffie is, maar wel
de internationale samenwerking.
Zowel de officiële ontwikkelings-
samenwerking als de vele buiten-
landse NGO’s die investeren in
het land. Ze zijn inderdaad niet
te tellen: van overal komen ze en
van het meest uiteenlopende plui-
mage. NGO’s die vaak met de beste
bedoelingen projecten uitwerken.
Nicaragua nu
Ze wegen mee op het beleid van
het land. Het paternalisme is dan
ook nooit veraf. Op elk niveau zijn
ze te vinden, de grote en kleine
instellingen die hun best doen om
zich te schikken naar de wensen
van de geldschieters. Maar hier en
daar voel je ook wel de reflex om
zich daar tegen af te zetten, om
zelf het roer in handen te houden.
De relatie met de politieke overheid
is een heikel punt voor de ontwik-
kelingsorganisaties. Het probleem
is dubbel. In hoeverre word je als
NGO gebruikt, laat staan gemanipu-
leerd door de regeerders. En omge-
keerd, in hoeverre wordt de samen-
werking ondergeschikt gemaakt
aan de eigen voorwaarden van de
ontwikkelingsorganisatie. Dat is
overal wel zo. Maar Nicaragua is
door het recente verleden een
heel bijzonder geval. Onder het
Sandinistische regime was er een
totale verweving van de diverse
basisorganisaties (vakbond, vrou-
wen, boeren, enz) met de regerings-
partij en dus ook met het bewind.
Buitenlandse organisaties die er
kwamen werken stonden uitdrukke-
lijk positief tegenover de politieke
lijn die werd gevolgd. Ze steun-
den de revolutie en veroordeelden
bijvoorbeeld het vijandige beleid
van Washington tegen Nicaragua.
Na de verkiezingsnederlaag van
de Sandinisten in 1990 kwam
daar verandering in. De NGO’s die
bleven stonden voor een moeilijke
keuze: Sandinistische organisaties
blijven steunen, maar nu in de
oppositie, of zich zo onafhankelijk
mogelijk opstellen. Of met de rege-
ring samenwerken… Maar vooral
na 1996, toen de rechtse, door en
door corrupte, Arnaldo Alemán tot
president werd verkozen, bleek dat
een vrij onwaarschijnlijke optie.
Zo werd in die tijd een deel van
de hoofdstad heropgebouwd met
overheidshulp van –internationaal
toch wel erg geïsoleerde- Taiwan.
Nicaragua was uitermate gepolari-
seerd geraakt. En dat bleek meer
dan ooit na het voorbijtrekken
van de orkaan Mitch. Naar gelang
het gemeentebestuur in de dorpen
rechts of Sandinistisch gekleurd
was, werd de hulp uitgedeeld aan
de eigen aanhangers. En president
Alemán stak publiek de pluim op
zijn eigen hoed voor de enorme
internationale hulpverlening die op
gang was gekomen. In zo’n cliën-
telistische maatschappij wordt het
voor een NGO een haast onmoge-
lijke opdracht om niet te worden
gebruikt.
De toestand is nu wel erg veran-
derd, maar toch blijft het moeilijk.
Sinds de verkiezingen in 2006 zijn
de Sandinisten weer aan de macht.
Dat moet ongetwijfeld een aantal
sociale klemtonen garanderen.
Maar omdat ze aanvoelden dat
ze te zwak stonden om alleen te
regeren hadden ze vooraf een pact
gesloten met hun aartsvijand, de
Foto: Bert Wallyn
<
 >
Foto: Patrick De Spiegelaere
rechtse partij van oud-president
Alemán (intussen tot twintig
jaar gevangenisstraf veroordeeld
wegens corruptie en witwasprak-
tijken). Dat heeft geleid tot een
hele reeks compromissen, maar dat
betekent ook grote tegenstellingen
binnen de huidige coalitieregering.
De meest controversiële toege-
ving van Daniel Ortega kwam er
al nog vóór hij tot president werd
verkozen. Onder druk van de –zeer
machtige- Kerk en in ruil voor een
aantal sociale maatregelen legde
hij zich neer bij het voorstel van
zijn rechtse bondgenoot om abor-
tus bij wet weer volledig te verbie-
den. Een geweldige opdoffer voor
de trouwe kern van zijn aanhan-
gers, vooral onder de vrouwen.
Die wetswijziging is onder andere
een reden geweest waarom Zweden
zijn ontwikkelingshulp heeft stop-
gezet. Een land dat altijd zeer
gul was geweest in Nicaragua. De
vraag blijft moeilijk: is dat inmen-
ging in binnenlandse zaken, zoals
de toenmalige Zweedse ambassa-
Nul honger
Op de coöperatie Santa Rosa, nabij
Ocotal, worden we vriendelijk en
ontspannen ontvangen. Wij, dat
zijn Carolina, van Vredeseilanden
Nicaragua, en Armando, van UNAG,
de bond van kleine en middelgrote
boeren. Don Jose, de voorzitter
nodigt ons uit om in de schaduw te
komen zitten, samen met enkele van
zijn kompanen. Mannen en vrou-
Verschillende gezinnen, zoals dit koppel, komen in aanmerking
voor het armoedebestrijdingsprogramma van de overheid,
dat de naam “Nul honger” heeft gekregen.
drice te horen heeft gekregen? Of
heeft een donor het recht afstand
te nemen van een politiek waar
hij het helemaal niet mee eens is?
Met eventueel nadelige gevolgen
voor een bevolking die niets te
maken heeft met de regeringsbe-
slissing…
NGO’s hebben het op het eerste
zicht makkelijker. Zij kunnen
kiezen om samen te werken met
organisaties waarvan ze de lijn en
de werking ook inhoudelijk steu-
nen, ook al wijkt die af van het
regeringsbeleid. Ze kunnen zich
dus onafhankelijker opstellen.
In Nicaragua is dat maar gedeel-
telijk waar. Neem nu UNAG, een
overkoepelende bond van kleine
en middelgrote boeren, een haast
vanzelfsprekende partner voor wie
met deze mensen wil samenwer-
ken. De Sandinisten zijn nog zeer
aanwezig in UNAG, dat merk je
zodra je medewerkers in het veld
tegenkomt. En de vermenging is
overduidelijk aan de top: de huidi-
wen, oud en jong, ze glimlachen
verlegen, maar als hen gevraagd
wordt het woord te nemen, zie je
dat ze dat gewoon zijn. Hier wordt
doorgaans een flink stukje verga-
derd, dat merk je. Zoals Santa Rosa
zijn er niet veel coöperaties overge-
bleven. Het is een collectief bedrijf.
Het land, een vroeger grootgrond-
bezit, dat ze aan de landhervorming
Foto: Liesbet Walckiers
ge minister van landbouw is een
vroegere leider - overigens nog
altijd vice-voorzitter - van UNAG,
zijn voornaamste adviseur is er
de huidige voorzitter van en staat
meteen aan het hoofd van het
overheidsinstituut voor landbouw-
ontwikkeling. Politici dus die daar
duidelijk met twee petjes zitten.
Een kritische opstelling wordt dan
al gauw afgestraft: net als presi-
dent Alemán destijds is Daniel
Ortega onlangs scherp uitgevaren
We zijn geen vogels,
die leven van de lucht
We zijn geen vissen,
die leven van het water
We zijn mensen,
die leven van het land
BERNARDINO
DIAZ OCHOA
(stichter van de Nicaraguaanse
boerenbond UNAG)
hebben overgehouden, wordt samen
bewerkt. Het is nu al drieëntwintig
jaar geleden dat ze de eigendoms-
titel hebben verkregen –één enkele
voor alle gezinnen samen- en het
draait goed. Dit model heeft het op
erg weinig plaatsen uitgehouden.
De meeste coöperaties bestaan nu
uit boeren die elk hun lap grond
bewerken, maar het beheer en de
commercialisering samen aanpak-
ken. Niet zo in Santa Rosa. Niet
alleen bewerken ze de grond samen,
ze hebben ook een molen waarmee
alle leden van de coöperatie maïs en
koffie malen, ze planten gezamen-
lijk jonge boompjes om het bosbe-
stand op peil te houden , ze orga-
niseren samen de inenting van het
vee. Dat vee is wel privé-bezit van
elk afzonderlijk, maar de coöperatie
waarborgt dat er voldoende graas-
grond is. Bonen, pepers, citroenen,
sinaasappelen, avocado’s, tomaten,
sla, kolen, yucca (maniok), dat
produceren ze voor de markt, onder
meer de uitvoer naar Honduras.
Ze hebben al die jaren ook op hun
strepen leren staan. ‘Vroeger durf-
den we zelfs niet de stem te verhef-
fen om met vreemde mensen te
praten’, zegt don Jose. Ze waren
toen bijna allemaal analfabeet,
tegen wat hij de macht van de
NGO’s noemt. Het is een moei-
lijke discussie, maar feit is dat in
Nicaragua, veel meer dan elders
in Latijns-Amerika, de invloed
van de ontwikkelingsorganisaties
op de samenleving weegt. Daar
zijn ongetwijfeld heel wat rede-
nen voor, maar er zijn zeker twee
bepalende factoren geweest: eerst
en vooral het afbrokkelen van de
sociedad civil, de georganiseerde
maatschappij, na de verkiezings-
nederlaag van de Sandinisten in
1990 en vervolgens de vloed aan
buitenlandse hulpverleningsorga-
nisaties die het land overspoelden
na de doortocht van de orkaan
Mitch, in 1998, en toen de herop-
bouw in handen hebben genomen.
Voor een NGO die zich respecteert
is het dansen op een slappe koord
tussen paternalisme aan de ene
kant en meewerken aan cliëntelis-
tische praktijken anderzijds. Het
beste middel om een evenwichtige
relatie uit te bouwen is wellicht
mee te werken aan de uitbouw van
de sociedad civil, met onafhanke-
lijke en mondige basisorganisaties.
intussen kunnen ze bijna allemaal
lezen en schrijven. Ze zijn naar de
burgemeester van het nabijgelegen
Ocotal gestapt om twee bijkomende
onderwijzers te vragen voor hun
schooltje. Sindsdien kunnen hun
kinderen alle jaren van het basison-
derwijs op de coöperatie volgen. En
er zijn intussen al 80 jongeren die
voortstuderen. Ooit zijn ze begon-
nen met 37 families, nu zijn het er
107. Samen zijn dat 647 mensen,
kinderen inbegrepen. Sinds een
paar jaar hebben ze stromend water,
elektriciteit en –daar zijn ze bijzon-
der trots op- nu ook telefoon.
Toch betekent dat niet dat de
armoede is uitgebannen in de
gemeenschap. Verschillende gezin-
nen komen er in aanmerking voor
het armoedebestrijdingprogramma
dat door de regering is opgezet. Dat
programma heeft de naam Hambre
Cero meegekregen, Nul Honger, dus.
Naar een soortgelijk programma dat
enige tijd geleden is opgezet door
president Lula in Brazilië. Enkelen
hier op Santa Rosa hebben hun
deel al ontvangen. Een jong stel
neemt ons mee om hun aanwinst te
bewonderen: in een splinternieuwe
kraal staat een koe, met naast haar
een kalfje. De koe heet Murillo,
<
 wordt mij met een grote glimlach
verteld. Rosario Murillo is de naam
van de -nogal prominente- presi-
dentsvrouw, de vrouw van Daniel
Ortega. Ik vraag mij nog altijd af of
het ironisch bedoeld is…
Op termijn moet het programma de
voedselveiligheid van 75.000 arme
boerengezinnen waarborgen. Dat
cijfer is niet lukraak vastgelegd. Het
staat voor de allerarmsten onder de
bevolking van kleine en middel-
grote boeren. Die worden samen
op ruim 171.000 geschat. Elk van
die armste gezinnen ontvangt een
(gedekte) koe, een varken, enkele
kippen en materiaal om er een
hok voor te bouwen. En ze krijgen
er ook zaaigoed bij. Het is geen
gift. Het wordt beschouwd als een
lening, voor een bedrag van 2.000
dollar, die ze moeten afbetalen.
“De koe heet Murillo, wordt mij met een grote glimlach verteld. Rosario Murillo is de naam van de -nogal prominente- presidentsvrouw.
Ik vraag mij nog altijd af of het ironisch bedoeld is…”
>
Die terugbetaling wordt bekostigd
door de verkoop van de biggen en
de kalveren die ze zo gaan kweken.
De koe en de zeug mogen ze vooral
niet verkopen, dat is hun kapi-
taal. Daar berust het hele systeem
op. Een essentieel punt van het
programma is dat de dieren eigen-
dom worden van de vrouw in het
gezin. Altijd, ook als de man daar
niet zo gelukkig mee is. Zoals de
man die op een informatieverga-
dering boos opsprong en riep: ‘De
vrouw is van mij, dus is de koe ook
van mij!’ Er wordt van uitgegaan
–en daar zijn alle boerenorgani-
saties het over eens- dat de vrouw
de continuïteit vertegenwoordigt in
het gezin en dus niet geneigd zal
zijn dat kapitaal van de hand te
doen. Vrouwen staan er overigens
ook om bekend dat ze zeer fideel
leningen terugbetalen. Hambre Cero
bestaat onder die naam nog maar
één jaar, maar de regering heeft
het idee –met enkele wijzigin-
gen- overgenomen van een met de
Sandinisten gelieerde NGO, CIPRES,
die het eerder al had uitgeprobeerd
met 4.500 gezinnen. Ze hebben er
dus al enige ervaring mee, waar de
regering nu op voortbouwt. Wat wij
willen, zeggen ze ons daar, is niet
alle gezinnen in Nicaragua bijstaan.
Wij willen een geldig alternatief
bieden voor de bestrijding van de
honger. En we zij blij dat dit nu ook
een prioriteit is voor de regering.
De hele onderneming moet zich-
zelf nog bewijzen, natuurlijk. Maar
hogerhand leeft duidelijk het besef
dat landbouw in de huidige context
essentieel is. En in de eerste plaats
de rol van kleine en middelgrote
boeren, die onder de vorige regerin-
gen verwaarloosd zijn. Sinds 1990
is de aandacht van het beleid volle-
dig gegaan naar de agro- business,
de industriële exportlandbouw. Met
gewassen als katoen en aardnoot,
bijvoorbeeld. En uiteraard naar
de veeteelt. Terwijl CIPRES heeft
uitgerekend dat 70 procent van
de landbouwgrond wordt bewerkt
door kleine en middelgrote boeren,
die samen staan voor 75 procent
van de voedselproductie. Nu de
spectaculaire stijging van de voed-
selprijzen wereldwijd ongerust-
heid veroorzaakt, is het dus uiterst
dringend die kleine en middelgrote
landbouw te gaan steunen.
Lees verder op pag. 8
Foto: Liesbet Walckiers
ROOD OF ZWART
Rijst en bonen. Dat is het dagelijks
dieet van een Midden-Amerikaan.
Zwarte bonen in heel wat landen.
Rode bonen in Nicaragua. Toen er
op een bepaald moment ook in
Nicaragua door een aantal produ-
centen op zwarte bonen werd over-
geschakeld, stuitte dat op alge-
meen verzet van de consument.
Maar geen nood, het land heeft
een overschot aan bonen en de
gehate zwarte groente dient voor
de export naar het buitenland,
waar ze gretige afnemers vindt.
Er zitten weinig grondstoffen in
de Nicaraguaanse ondergrond.
Landbouwproducten, voedsel dus,
dat is zijn rijkdom. De spectacu-
laire stijging van de voedselprij-
zen op de wereldmarkt is op het
eerste gezicht een goede zaak voor
Nicaragua. Het ondermaatse inko-
men van de boeren kan er alleen
maar beter van worden, zo lijkt
het. Toch is het op langere termijn
een tweesnijdend zwaard. Want
voor hun eigen consumptie moeten
ze natuurlijk ook meer gaan neer-
tellen. En ook voor brandstof,
openbaar vervoer, zaaigoed…
Voor stadsmensen is het nu al een
ramp. Die hebben geen lapje grond
waarop ze voor eigen verbruik wat
groenten kunnen verbouwen. En
door de stijging van de brand-
stofprijzen is ook het openbaar
vervoer op korte tijd veel duurder
geworden. Daarvoor heeft de rege-
ring een kleine tegemoetkoming
gedaan, maar dat is niet meer dan
een druppel op een hete plaat.
Wat ook de nabije toekomst moge
brengen, bonen (rode dan) hebben
een sterke mythische, historische
betekenis voor de Nicaraguaan,
zoals in heel de regio. Het staat
ook voor voedselzekerheid, voor
Foto: Liesbet Walckiers
Foto: Iris Verschaeve
inheemse zelfredzaamheid. Het tussen de geïmporteerde produc- Nicaragua en het Venezuela van
herontdekken van traditionele ten zijn er heel wat die genetisch president Hugo Chavez, binnen
gewassen, dat is vrij nieuw in gemanipuleerd materiaal bevatten. de prille alliantie, de ALBA, waar-
het land. Onder de Somoza-dicta- bij ook Bolivia is toegetreden.
tuur hadden de grootgrondbe- Nicaraguaanse Frijol –zoals de Venezuela kampt momenteel met
zitters de prioriteit gelegd bij boon ginds heet- moet dus ook de een tekort aan sommige voedsel-
extensieve veeteelt. Alleen oudere buurlanden bevoorraden. Zo wordt producten. Het levert goedkope
mensen kennen nog de vroegere er traditioneel naar Honduras olie aan Nicaragua. In ruil voor een
groenten en kruiden. Daar groeit uitgevoerd. Maar de jongste tijd grootscheeps exportprogramma van
nu een nieuwe interesse voor zijn twee heel nieuwe markten zwarte bonen. En er is intussen ook
(hoewel groenten door de meeste aangeboord. Eerst en vooral wat al een eerste zending vertrokken
Nicaraguanen nog steeds minach- zo mooi de mercado nostálgico van enkele honderden melkkoeien.
tend als gras worden beschouwd!). wordt genoemd, de nostalgische
Er wordt weer gezocht naar oude, markt. Bedoeld zijn de Hispanics, Bonen zijn dus niet alleen belang-
inheemse soorten zaaigoed, om de uitgeweken Latijns-Amerikanen rijk voor het eigen verbruik. De
de kwaliteit van het product op te in de Verenigde Staten, die graag kleine boeren moeten met ander
voeren. Boeren zetten zaadbanken ‘zoals thuis’ willen eten en de woorden ook geholpen worden
op voor uitwisselingen. nodige ingrediënten laten invoe- bij de toegang tot de plaatselijke
ren. En daarnaast zijn er de eerste markt en tot de uitvoer.
Die hele trend dreigt op termijn te tekenen van de toenadering tussen
verdwijnen, als we niet waakzaam
zijn. Latijns-Amerika slaagt er niet
echt in een dam op te werpen
tegen de toenemende golf van
genetisch gemanipuleerde gewas-
sen. Of wil het niet. En één van
de kenmerken die multinational
Monsanto zijn producten heeft
meegegeven, is dat ze maar één
seizoen meegaan. Boeren moeten
dus voor elke oogst opnieuw van
die zaden kopen. Dat betekent
het einde van de zaadbanken en
–uitwisselingen. Nu is het verbou-
wen van genetisch gemanipuleerde
gewassen momenteel wel bij wet
verboden in Nicaragua. Maar toen
ik landbouwminister Ariel Bucardo
vroeg of daar binnen de regering
een consensus over bestond, begon
hij hartelijk te lachen. ‘Tenminste,
Foto: Liesbet Walckiers
met de president wel…’, was het
antwoord. Met andere woorden,
er zijn zeker ministers die vatbaar
zijn voor de druk van de multina-
tionale agro-business. Overigens,
zo voegde hij er aan toe, de invoer
kunnen we niet tegenhouden. En
<
 Vredeseilanden in Midden Amerika
In Nicaragua heet Vredeseilanden
VECO. Dat staat voor de afkor-
ting van Vredeseilanden Country
Office, het plaatselijk kantoor van
Vredeseilanden. Dat bekt alleszins
beter voor wie geen Nederlands
spreekt. Het regionaal verband in
Nicaragua, Costa Rica en Honduras
opereert dan weer onder de afkor-
ting VECOMA: Vredeseilanden
Midden-Amerika. Vredeseilanden
heeft een lange weg afgelegd.
Traditioneel is er altijd veel
aandacht gegaan naar de famili-
ale landbouw, de kleine boeren
in het Zuiden, de zwaksten onder
de zwakken. De laatste jaren is er
een serieuze koerswijziging inge-
zet. Gedaan met tractoren leveren,
gebouwtjes neerzetten, materiaal
financieren, projecten opzetten die
prompt weer ineenstorten wanneer
de buitenlandse steun opdroogt.
Vredeseilanden wil af van ontwik-
kelingssamenwerking die zichzelf
onmisbaar maakt.
Op een zwoele avond in Estelí,
tegen de achtergrond van een
legertje tjilpende krekels, legt
Carolina Ulmos, de verantwoor-
delijke voor het Nicaragua-
programma van Vredeseilanden,
het mij van naaldje tot draadje
uit. Het uiteindelijke streefdoel,
zo vertelt ze, is de georganiseerde
boerenfamilies weerbaar maken.
>
Empowerment, zoals dat in het
jargon heet. ‘Georganiseerd’, dat is
het woord waarop hier de klemtoon
ligt. De boeren duidelijk maken
dat ze alleen maar de concurren-
tie aankunnen met de industriële
landbouw en het gevecht voor een
eerlijke verloning als ze dat samen
aanpakken. Op hun eentje zullen
ze daar nooit is slagen, staan ze
veel te zwak. Daarom wordt er
samengewerkt met georganiseerde
partners. Coöperaties, bijvoor-
beeld, of vrouwengroeperingen,
overkoepelende organisaties voor
de verwerking of vermarkting van
producten, netwerken voor biolo-
gische landbouw, consumentenor-
ganisaties. Maar het hoeven niet
altijd zulke groeperingen te zijn.
Er wordt ook samengewerkt met
de privé-sector: een verwerkings-
fabriekje, een sociaal geëngageerd
bedrijf, dat kan ook. De medewer-
kers van Vredeseilanden voeren zelf
geen projecten uit op het terrein.
Ze denken samen met de plaatselij-
ke partnerorganisaties na over hun
werking, brengen hen in contact
met andere actoren, zetten proef-
projecten op, ondersteunen waar
dat nodig blijkt. Hun uiteindelijke
bedoeling is altijd: zich op termijn
overbodig maken, zorgen dat de
boeren zelf hun lot in handen nemen
en er beter van worden. Het veron-
derstelt een heel leerproces. Voor
een deel groeit dat uit de praktijk,
maar het wordt ook begeleid via
vormings- en opleidingsprogram-
ma’s. Of via onderzoek, bijvoorbeeld
naar de meest rendabele producten.
Samenwerkingsverbanden worden
op die manier begeleid, ze worden
niet meer door Vredeseilanden zelf
uitgewerkt.
Het is geen makkelijke omschake-
ling. NGO’s worden door de betrok-
kenen nog heel erg gezien als een
soort van sinterklazen, die gul
blijven uitdelen zo lang je erom
vraagt. En –het moet gezegd- heel
wat buitenlandse organisaties
passen ook nog in dat patroon.
De partners van Vredeseilanden
hebben het er soms moeilijk
mee. Ze begrijpen het niet altijd.
Dat heb ik herhaaldelijk gemerkt
tijdens mijn rondreis. Het cliënte-
lisme zit er diep ingebakken bij de
Foto: Liesbet Walckiers
Nicaraguanen. Daar van afstappen,
zonder de indruk te wekken dat je
ze in de steek laat, die boodschap
moet je duidelijk overbrengen. Dat
is zeker één van de lastigste taken
voor de medewerkers.
Hoe vertaalt die nieuwe betrok-
kenheid zich in de praktijk? Het
voornaamste doel, dat steeds voor
ogen wordt gehouden, is: de boeren
helpen om zich een toegang tot de
markt te banen. Daarmee wordt
bedoeld, naar gelang van de groep
en het product dat ze verbouwen:
de lokale markt of de export. De
belangrijkste partner daarvoor is
UNAG, de grootste bond van kleine
en middelgrote boeren, die over
een uitgebreid netwerk beschikt
in het hele land. In het Noorden
wordt er bijvoorbeeld gewerkt met
koffieboeren, met telers van bonen.
Een vrouwengroep wordt gesteund
die eigen gekweekte biologische
groenten verkoopt op de markt van
de noordelijke stad Ocotal. Er is
ook steun voor een pas opgestart
coöperatief melk- en kaasfabriekje.
In het Zuiden is er een samenwer-
king met boeren en boerinnen die
biologische producten telen, zoals
honing, kurkuma en sesamzaad. En
er wordt ook nauw samengewerkt
met UNAG om te lobbyen op het
vlak van landbouw- en handels-
beleid. Er is een enorme inhaal-
“Het uiteindelijke
streefdoel is de boer-
enfamilies weerbaar
maken. En hen duideli-
jk maken dat ze alleen
maar het gevecht voor
een eerlijke verloning
aankunnen als ze dat
samen aanpakken. Op
hun eentje zullen ze
daar nooit in slagen”
beweging nodig, want de vorige
–rechtse- regeringen hebben de
sector van de familiale landbouw
zwaar verwaarloosd.
Maar UNAG is niet alleen zalig-
makend. Zo is een groep vrouwen
uit de bond gestapt, uit protest
tegen het feit dat ze niet werden
gehoord door het bestuur. Ze
hebben een vrouwenvakbond opge-
richt; FEMUPROCAN. Ze doen aan
vorming en alfabetisering onder
de boerinnen. En enkele onder
hen hebben een marktje opgezet
langs de Panamericanaweg naar
het Noorden, waar ze de groenten
verkopen die ze samen met hun
mannen verbouwen. Ze hebben
er ook een kleine zadenbeurs
opgezet, waar ze vorming geven
over inheemse zaden, om andere
boeren aan te moedigen terug te
Lees verder op pag. 10
Bio
Mocht Nicaragua ooit op zoek zijn
naar een nieuwe vlag, met een
nieuw symbool erin, dan zou dat
rustig een plastic zak mogen zijn.
Overal slingeren ze rond, langs
alle wegen, op elk erf, in alle
straten. Wanneer je met de bus
uit het zuidelijke buurland Costa
Rica binnenrijdt, is er geen vergis-
sing mogelijk: waar de zwermen
gebruikte plastic zakken beginnen,
begint Nicaragua. Ecologisch besef,
zo blijkt, is er nog niet echt inge-
burgerd.
Akkoord, het is slechts een detail,
maar wel de uiting van een ruim
verspreide mentaliteit. Essentiëler
is de enorme ontbossing die hele
stukken van het tropische regen-
woud heeft vernietigd. Jarenlang
is kostbaar hout via de moeilijk
controleerbare Atlantische kust
uit het land illegaal uitgevoerd.
Ook het dagelijks gebruik van
eten. Als je het kon betalen. Dat
was een teken van welstand, niet
iedereen kon zich dat veroorlo-
ven. Het vergt bijgevolg heel wat
overtuigingskracht om de mensen
ervan te overtuigen dat het ook
anders kan. En chemische behan-
deling was een bewijs van vakken-
nis. In heel de regio, overigens.
Een topverantwoordelijke van de
koffiecoöperaties in Costa Rica zei
me ooit: ‘Toen we destijds in de
Verenigde Staten voor ingenieur
studeerden werd ons met handen
en voeten uitgelegd hoe alle heil
kwam van de kunstmeststoffen.
Nu leggen ze ons –alweer- met
handen en voeten- uit hoe diezelf-
de kunstmeststoffen uit den boze
“Organico – het Spaanse
woord voor biologisch
– is momenteel het

Foto: Liesbet Walckiers

brandhout om eten klaar te maken
is een zware belasting voor het
milieu. Er beginnen regeringsmaat-
regelen te komen om dat tegen te
gaan, maar de weg is nog lang. En
ook in de huizenbouw moet er op
het gebruik van hout bezuinigd
worden. In een overlevingsecono-
mie als de Nicaraguaanse wordt
milieubewustzijn nog vaak als een
luxe ervaren. Dat geldt ook voor
biologische voeding. Paradoxaal
genoeg is dat minder een zorg
voor de allerarmsten, die vaak de
middelen niet hebben om pesti-
ciden of kunstmeststof te kopen.
Hun maïs, bonen en bananen, hun
honing zijn doorgaans biologisch.
Uit armoede. Zodra er aan schaal-
vergroting wordt gedacht –en zeker
voor de export- wordt er wel naar
chemicaliën gegrepen.
Ten tijde van de dictatuur was de
grond in handen van enkele fami-
lies, die aan extensieve landbouw
deden. Maar er was vooral veeteelt,
voor de uitvoer. Dat bracht
onrechtstreeks ook wijzigingen
mee in het voedselpatroon van de
Nicaraguanen. Eten, dat was: vlees
sleutelwoord. Omdat
er vraag naar is via
alternatieve kanalen en
vooral omdat er hogere
prijzen voor geboden
worden”
zijn’. Want inderdaad, de bio-trend
komt in de eerste plaats overge-
waaid uit het buitenland, vooral
dan uit de Verenigde Staten. Daar
zijn op enkele jaren tijd talloze
nichemarkten ontstaan, vooral
voor biologische koffie. En ook
in Europa merken we dat bijvoor-
beeld het fairtrade publiek meestal
samen valt met het bio-publiek.
Maar in hoeveelheden uitgedrukt
blijft dat een marginale markt.
Toch is organico –het Spaanse
woord voor biologisch- momenteel
een sleutelwoord. Omdat er vraag
naar is via de alternatieve kanalen
en vooral omdat er hogere prijzen
voor geboden worden.
Ook Vredeseilanden moedigt zijn
partners aan om zo duurzaam
mogelijk te produceren. Dat kan
- maar hoeft niet noodzakelijk -
biologisch te zijn. Maar dan in de
eerste plaats met de bedoeling het
thema op de lokale markt binnen
te loodsen. Het brengt ook organi-
saties samen van divers pluimage ,
die elkaar vinden omdat ze –onder
meer- bezig zijn met één of andere
vorm van biologische landbouw.
Die dan bijvoorbeeld –zoals in
het stadje Carazo- samen een bio-
winkeltje open houden en samen
naar de markt trekken met hun
bio-producten. Op vormingssessies
wordt uitgelegd hoe je op organi-
sche wijze de chemische behande-
ling kunt vervangen. Dat dit beter
is voor je gezondheid, kwamen ze
mij met overtuiging vertellen. Maar
of de kopers dan ook bereid waren
daar meer geld voor neer te tellen,
zoals dat in Europa en de Verenigde
Staten het geval is? Daar keken ze
van op. Integendeel, om klanten
te werven zijn de vrouwen van de
coöperatie in Ocotal bijvoorbeeld
begonnen hun zelfgeteelde groen-
ten op de markt van aan te bieden
onder de marktprijs. Iets waar ze
prompt mee zijn gestopt na een
rel omdat ze door de traditionele
verkoopsters werden beschuldigd
van concurrentievervalsing. Nu
hebben ze hun prijzen afgestemd
op die van de andere kramen.
Maar hogere prijzen, nee, dan
zouden ze nog geen komkommer
verkocht krijgen! In een arm land
als Nicaragua blijft betaalbaarheid
verkoopsargument nummer één.

<
 Samenwerking over de grenzen
grijpen naar traditionele zaden,
die worden hergebruikt en ook
onder elkaar geruild. De druk van
de multinationale zaadproducen-
ten is immers nooit veraf. En er is
een begin gemaakt met een klein
wegrestaurant, waar ze hun eigen
producten klaarmaken.
Een kersverse partner is
NICARAOCOOP, die coöperaties
groepeert waar veel aandacht gaat
naar biologische productie. Ze
beheren een bedrijf waar ze eigen
maïs roosteren en bonen drogen.
En organiseren de export van bio-
producten naar het buurland Costa
Rica. Onder meer honing, jam,
chocolade en natuurlijk koffie en
bonen.
Dat biologische accent staat
ook centraal in de plannen van
Vredeseilanden om in de toekomst
meer op regionaal vlak te gaan
werken. In Midden-Amerika wordt
daarmee bedoeld: niet alleen
Nicaragua, maar ook de buur-
landen Costa Rica en Honduras.
Landen die, hoewel ze vaak soort-
gelijke producten op de markt
> 10
brengen, een zeer verschillende
graad van ontwikkeling kennen.
Honduras steekt Nicaragua naar
de kroon als armste land van der
regio, terwijl Costa Rica het naar
Latijns-Amerikaanse normen erg
goed doet.
Zo staat de zorg voor het milieu
vrij hoog op de agenda van de
Costaricaanse regering. Je kunt
over een aantal aspecten ervan
wel kritiek hebben –zo is het soms
meer retoriek dan effectieve prak-
tijk- maar feit is dat er bijvoorbeeld
werk wordt gemaakt van de strijd
tegen ontbossing. Intussen staat
Nicaragua op dat punt nog zogoed
als nergens. De jongste regering
heeft wel een aantal maatregelen
afgekondigd, bijvoorbeeld om de
verkoop van hout in te perken,
maar ze is er voorlopig nog niet
in echt in geslaagd de plundering
van het tropische regenwoud te
stoppen. Ook de biologische markt
staat in Costa Rica al veel verder
dan in de buurlanden. Overigens
staat de sociedad civil er bijzonder
sterk. Zo is onder meer bij massale
protestacties gebleken dat zowat
de helft van de bevolking het niet
eens is met het bilaterale vrijhan-
delsakkoord dat de regering heeft
gesloten met de Verenigde Staten.
En door zo’n massaal protest zijn
ze er ook bijvoorbeeld in geslaagd
de geplande privatisering van
de elektriciteit tegen te houden.
Vredeseilanden steunt een organi-
satie, Oro Verde (groen goud) van
kleine boeren over het hele land,
die bio-producten in de plaatse-
lijke supermarkt brengt.
Maar op vrij korte termijn zullen de
partners in Costa Rica sterk genoeg
zijn om op eigen benen te staan.
Het is dan ook de bedoeling om
de financiële ondersteuning gelei-
delijk aan stop te zetten. Vanaf
2010 zou die dan volledig gecon-
centreerd worden op Nicaragua en
ook op het relatief recente werk-
terrein in Honduras. Daar staat de
samenwerking nog in de kinder-
schoenen. Zo is er een poefproject
in het Zuiden, vlak over de grens
met Nicaragua, waar cashewnoten
worden gekweekt. De mannen doen
er de oogst, ze verkopen die aan
de vrouwen, die een coöperatie
vormen voor de verwerking en de
verkoop aan fairtrade organisaties.
Oxfam-wereldwinkels België is daar
één van. Een ander project in de
maak is een netwerk van Hondurese
boerenorganisaties en NGO’s die
werken aan de promotie van lokale
voedselproducten. Ze proberen
een tegengewicht te vormen voor
ketens uit de Verenigde Staten,
zoals Pizza Hut en KFC.
Uiteindelijk komen we een gelijk-
lopende problematiek tegen in de
verschillende landen van Midden-
Amerika, ook al verschilt de poli-
tieke en economische context
vaak aanzienlijk. Daarom zal
Vredeseilanden in de toekomst,
vanuit het centrale kantoor in
Managua, meer gaan werken op
het regionale vlak. Er wordt vooral
uitgekeken naar wat in de regio
‘solidaire handel’ wordt genoemd.
Daarmee wordt bedoeld dat de
sociale en ecologische waarden
er meer aan bod komen en dat de
nadruk meer ligt op lokale handel
(in eigen land en binnen het geheel
van de regio) dan op export.
Foto: Patrick De Spiegelaere
Vrouwen
Het paradijselijke eiland Ometepe
ligt midden in het Meer van
Nicaragua, in het zuiden van het
land. De eerste dag breng ik er
door op de prachtig gelegen Finca
Magdalena, een drukbezocht hotel
voor rugzaktoeristen, dat gerund
wordt door de plaatselijke coöpe-
ratie. Die verbouwt daarnaast ook
koffie en onder meer groenten (bio,
wat dacht je?) voor de bevoorrading
van de gasten. Samen bewerken ze
een gebied dat vroeger toebehoor-
de aan een grootgrondbezitter, die
bevriend was met de Somoza’s.
Overigens behoorde drie vierde
van het eiland destijds toe aan de
presidentiële familie. De coöperatie
heeft de gronden verworven dank
zij de landhervorming. ’s Avonds
heeft het bestuur een vergade-
ring belegd om mij uit te leggen
hoe zij werken. Later, thuisgeko-
men, zal ik tussen de bladzijden
van mijn notitieboekje tientallen
dode mugjes terugvinden , die mij
aan die avond herinneren. En hoe
ze mij vertellen dat ze hun koffie
verkopen via een verbroederings-
netwerk van eilanden (zoals je
zustersteden hebt). Één eiland vóór
de kust van Vancouver, in Canada,
en een ander vóór de kust van de
staat Washington, in de Verenigde
Staten. Wat mij opvalt, is dat er in
heel dat bestuur maar één enkele
vrouw zit, de ernstig kijkende en
zwijgzame schatbewaarster. Voor
het overige, alleen mannen. In zijn
geheel telt de groep vierentwintig
leden: negentien mannen en vijf
vrouwen.
’s Anderendaags bezoek ik enkele
kleinere coöperaties in de buurt.
Niet zo ver van de Finca Magdalena
houd ik halt bij Las Palmas , waar
ik een afspraak heb met een kleine
vrouwencoöperatie. We vinden er
niemand, er was een misverstand
over het uur. Drie vrouwen worden
uiteindelijk opgetrommeld . Ze
moesten weg , maar dat maakt niet
uit. Ze ontvangen mij alsof ze de
hele ochtend op mij hadden zitten
wachten. En ze beginnen te vertel-
len. Met plezier, dat is duidelijk.
Dat ze met vijftien zijn, veertien
vrouwen en –ze monkelen- één
man. Waarom ze niet zijn aanges-
loten bij de grote coöperatie,
verderop? Omdat zij geen grond
hebben, ze willen gewoon hun
eigen ding doen. Ze zaaien maïs en
bananen en vooral, ze malen maïs
en koffie. Die koffie moeten ze
zelf kopen. Daarna verkopen ze de
producten op de plaatselijke markt.
Dat is een probleem wanneer de
prijs hoog is. Dan houden ze bijna
niets over. Het is allemaal nog erg
artisanaal – een echte molen zou
welkom zijn- maar ze zien het wel
zitten. En waarom er –op één na-
geen mannen bij zijn? Die mogen
erbij komen, als ze dat willen,
waarom niet? Maar dan moeten ze
niet de baas komen spelen. Marta,
Juana (foto) en Dañana vormen het
bestuur, dat verandert nu en dan.
Maar dat regelen de leden onder
elkaar. Als wij een lening krijgen,
dan is dat ook een goede zaak
voor de mannen, zegt Dañana. Wij
weten welke verbintenissen er zijn
aangegaan, wij gaan voorzichtig
met geld om, vele mannen kunnen
dat niet. Hier en daar is er al een
man die helpt in het huishouden.
En dat de vrouwen ook geld
binnenbrengen, dat bezorgt hen
een vorm van onafhankelijkheid
in het gezin. Zij laten zich niet
doen. De mannen hebben geleerd
ons te vertrouwen, zegt Juana. Als
ik eens te laat thuis kom van de
coöperatie, dan leg ik mijn man uit
hoe dat komt en dan gelooft hij
mij. Hier zijn er tenminste veert-
ien vrouwen, zegt Marta, die geen
slaag krijgen van hun man.
Dat kunnen er inderdaad niet veel
zeggen. Huiselijk geweld is –in
heel Midden-Amerika, niet alleen
in Nicaragua- een nationale kwaal.
Er is een groot netwerk, van meer
dan zeventig lokale organisa-
ties, actief rond het thema en er
is een campagne –onder meer op
de televisie- die daar de aandacht
wil op vestigen, maar er is nog
veel werk aan de winkel. Sandra
Galbusera, de vertegenwoordig-
ster van Vredeseilanden voor heel
Centraal-Amerika, kan het weten.
Foto: Liesbet Walckiers
Toen ze nog in België woonde was dorpje Balgüe. Hij is vice-voor-
ze voorzitster van het VOK, het zitter van de coöperatie Carlos
Vrouwen Overleg Komité. Één van Diaz, die ook de Finca Magdalena
de initiatieven die zij aanmoed- beheert. De rijkdom van het huisje
igt, zijn de nog uit te werken is een diepvriezer, waarin zij plas-
mannenworkshops, die worden tic zakjes met ijs aanmaakt, voor
opgezet samen met de Zweedse de verkoop. Zij lenen mij voor de
organisatie Mannen tegen Geweld. gelegenheid hun bed, in de ruimte
In door en door macho-gemeen- waar ook twee van hun vier kinder-
schappen zoals ze nog bestaan in en slapen. Nu ja, kinderen…het
Nicaragua en de buurlanden moet meisje heeft zelf al een baby. De
je ook met de mannen aan een ouders slapen die nacht dan maar
mentaliteitswijziging werken. Het in hun hangmat. Terwijl de gekko’s
“Wij laten ons niet doen. En de mannen hebben
geleerd ons te vertrouwen”, zegt Juana. “Als ik
eens te laat thuis kom van de coöperatie, dan
leg ik mijn man uit hoe dat komt en dan gelooft
hij mij. Hier zijn er tenminste veertien vrouwen
die geen slaag krijgen van hun man.”
is voor hen niet altijd zo duidelijk mij uit mijn slaap houden lig ik
dat vrouwenmishandeling geen te bedenken wat nog een andere
vanzelfsprekend onderdeel is van eigenheid is van het vrouwenleven
een relatie, dat het huwelijk je als in Nicaragua. Het is het land met
man niet alle rechten verleent op één van de hoogste geboortecijfers
je partner. van het continent: 3,4 per vrouw
in de stad, 4,5 zelfs op het plat-
Marta, Juana en Dañana willen teland. Het aantal tienerzwanger-
perse dat ik blijf eten. De mannen schappen is onwaarschijnlijk hoog.
hebben net versgevangen vis Twintig procent van de zwangere
meegebracht. Maar ik moet verder. vrouwen zijn jonger dan zeventien.
Juana roept mij nog grappend na En een –nog vrij jong- gezin als
dat ze de vis mooi vers zal houden dit: ouders en vier kinderen, een
tot ik terugkom. Later vertelt men kleinkind, en dan nog een eerdere
mij dat het een bekend gezegde is dochter van de vrouw, die ook al
op het eiland: wie er vis eet, zal zwanger is… zijn geen uitzonder-
zeker terugkomen. ing. De grootmoeder past op het
Die avond slaap ik bij Don Feliciano kleinste, terwijl de jonge moeder
en Doña Rosario. Zij wonen in het naar school gaat.
11 <
 Terug in Managua neemt Sandra
Galbusera mij mee naar Maria
Teresa Blandón, één van de bekend-
ste Nicaraguaanse feministes. Zij
was een Sandiniste van het eerste
uur, maar staat nu zeer kritisch
tegenover de huidige politiek van
president Daniel Ortega. In over-
leg met de Kerk drukte die een
wetwijziging door waardoor elke
vorm van abortus wordt verboden.
Ook abortus om medische redenen.
Vrij cynisch, zegt ze, voor een man
met een revolutionair verleden,
als je weet dat Nicaragua één van
de weinige Latijns-Amerikaanse
landen was waar de zogenaamde
therapeutische abortus al meer
dan een eeuw – 135 jaar, om
precies te zijn- bij wet was toeges-
taan. Het gevolg is dat artsen nu
weigeren een abortus uit te voer-
en, zelfs als de gezondheid van
de vrouw in gevaar is, omdat ze
een gerechtelijke sanctie vrezen.
Negen feministen staan terecht
omdat ze, samen met de organisa-
ties voor de mensenrechten een
minderjarig meisje, dat verkracht
was door haar stiefvader, hebben
geholpen om –illegaal dus- een
abortus te verkrijgen. Nochtans
hadden medici geadviseerd dat er
een risico was voor haar gezond-
heid. Volgens Maria Teresa Blandón
gaat de verstrenging van de abor-
tuswet gepaard met een volledig
verdraaide seksuele opvoeding op
school. Seksualiteit wordt voorg-
esteld als iets wat uit den boze is
en de enige vorm van geboorte-
beperking waar officieel over
Die avond slaap ik bij Don Feliciano en Doña Rosario. De rijkdom
van het huisje is een diepvriezer, waarin zij plastic zakjes met ijs
aanmaakt, voor de verkoop.
> 12
wordt gesproken, is onthouding.
Het hoeft dan ook niet te verba-
zen dat er zoveel tienerzwanger-
schappen zijn.
Toen de Sandinisten aan de macht
waren, in de jaren tachtig, werd er
nochtans militante taal gesproken
over de gelijkheid man-vrouw. Er
waren ook prominente vrouwen op
het hoogste niveau binnen de part-
ij. Hoe is die radicale ommezwaai
dan te verklaren? Dat is geen
ommezwaai, zegt Maria Teresa
Blandón. De Sandinisten zagen de
vrouwenbeweging als een onderde-
el van de klassenstrijd: gelijk loon
voor gelijk werk, bijvoorbeeld, dat
was een streefdoel. Mar ze hebben
zich nooit bekommerd om de
onderdrukking op het privé-vlak.
Nooit is het partnergeweld aan bod
gekomen. Nooit het zelfbeschik-
kingsrecht van de vrouw inzake
seksualiteit. Bovendien waren er
wel vrouwen op belangrijke posten
binnen de partij, het parlement
en de regering, maar daar is nooit
werk gemaakt van pariteit tussen
mannen en vrouwen. Er ook nooit
één vrouw geweest in het hoog-
ste bestuur. Hun eigenste vrou-
wenorganisatie heeft het heel
moeilijk gehad om zich te doen
gelden binnen de partij. Ooit is er
door de top zelfs nagedacht over
een mogelijke afschaffing ervan.
Ze bestaat nog altijd, maar ten
koste van heel wat toegevingen.
Zo zitten er bijvoorbeeld heel wat
gaten in de huidige wet op gelijk-
berechtiging. Maar het feit alleen
Foto: Liesbet Walckiers
Maria Teresa Blandón, één van de bekendste Nicaraguaanse feministes.
al dat er zo’n wet kwam, hoe
beperkt die ook mag zijn, wilden
de vrouwen van de partij niet op
de helling zetten.
En de Liberale Partij dan, de rechtse
coalitiepartner van de Sandinisten,
hoe staat die daartegenover? Er
zijn enkele vrij ruimdenkende vrou-
wen binnen de partij, zegt Maria
Teresa Blandón. Zo bijvoorbeeld
Maria Dolores, de dochter van de
voormalige president Alemán.
Zij hebben er voor gezorgd dat
de partij quota heeft ingevoerd
waarbij er minstens 40 procent
vrouwen op de kieslijst moeten
staan (tegenover 30 procent bij de
Sandinisten). Maar daar blijft het
bij. Ze hebben geen enkel stand-
punt over de discriminatie van de
vrouw. Daarvoor is de invloed van
de Kerk binnen de partij veel te
groot. Ze zijn het helemaal eens
met de nieuwe wet op abortus en
met de manier waarop seksuele
voorlichting wordt gegeven op
school. Vrouwenrechten zijn geen
thema voor hen.
Die strijd speelt zich op een ander
vlak af. Er bestaat een veelvoud
aan kleine en grote verenigin-
gen die vrouwen groeperen rond
specifieke onderwerpen waarmee
ze nergens anders terecht kunnen.
Rond de sociale rechten van
fabrieksarbeidsters, rond huisel-
ijk geweld, rond seksueel zelfbe-
schikkingsrecht, rond de sociaal-
economische problematiek van
plattelandsvrouwen, noem maar
op. Jarenlang, zegt Maria Teresa
Blandón, hebben de achtereen-
volgende regeringen dat terrein
braak laten liggen. Er was geen
interesse voor. Dus hebben ze dat
overgelaten aan de niet-gouverne-
mentele organisaties. De huidige
regering wil dat onderwerp nu
naar zich toe trekken. Tenminste,
Foto: Liesbet Walckiers
wat het sociaal-economische
aspect betreft. Op dat vlak speelt
Rosario Murillo, de vrouw van pres-
ident Ortega, een belangrijke rol.
Centraal in haar bekommernis staat
de vaststelling dat 75 procent van
de Nicaraguanen in armoede leeft,
45 procent in extreme armoede
(daarmee wordt bedoeld, mensen
die met minder dan één dollar per
dag moeten rondkomen). En het
zijn de vrouwen –de behoedsters
van het gezin- die daar de zwaarste
gevolgen van dragen. Daarom
heeft ze aangedrongen opdat er in
het regeringsprogramma concrete
punten worden opgenomen voor de
gelijkberechtiging van de vrouw.
Maar over het seksueel getinte
onderwerpen, geen woord. De Kerk
waakt. Zo is er bijvoorbeeld ook
geen politiek inzake AIDS. Geen
cijfers, geen preventiecampagne,
niets. Nu is AIDS niet direct het
meest acute probleem in dit land,
maar toch zijn er hier en daar
gevallen. Bijvoorbeeld in de grens-
streek, waar veel migratie is.
Daar liggen zeker nog heel wat
mogelijkheden voor een geza-
menlijke Midden-Amerikaanse
aanpak van Vredeseilanden, vindt
Sandra Galbusera. Een eerste stap
is dus de werking inzake huisel-
ijk geweld. En zo is er ook een
boek uitgekomen met getuigenis-
sen van vrouwen uit Nicaragua en
Costa Rica. Het is de neerslag van
een wedstrijd waaraan alle –niet-
professionele- vrouwen konden
deelnemen. Er hoort ook een CD
bij, waarop de verhalen van de
vrouwen worden voorgelezen, en
waarrond een radioprogramma
wordt uitgezonden. Een jaarlijks
initiatief.
 De oorlog voorbij
Helemaal in het noorden van
het land, dicht tegen de grens
met Honduras aan, ligt de verlo-
ren plek Ciudad Antigua. Het is
zondag wanneer wij er aanko-
men. En het heetste moment
van het lome middaguur. De
krekels maken zo’n oorverdovend
lawaai dat we mekaar nauwelijks
verstaan. Don Wilfredo, -Don Wil,
zo kent iedereen hem hier- is
even afwezig, hij is naar de kerk-
dienst. Hij en zijn familie zijn
methodisten. Wanneer hij thuis-
komt gaan we allemaal samen
in de schaduw van het houten
portiek zitten. Naast zijn huis
staat een trapiche. Dat is een
molen voor de verwerking van
suikerriet. Een primitieve instal-
latie, waartussen de varkentjes,
de honden en de katten rondlo-
pen. Nu en dan is er een hond
die zijn poot opheft tegen een
stapel gekapt suikerriet. Don
Wil weet dat het anders kan,
hij heeft in het buurland Costa
Rica grote, ultramoderne silo’s
bezocht. Zoiets zou hij ook wel
willen. Voor hem en voor heel
de coöperatie waar hij deel van
uitmaakt, allen samen zo’n dertig
gezinnen. Maar dat is toekomst-
muziek. Vóór alles zouden ze
hun oven willen verbouwen. Die
werkt nog met brandhout en
door het tekort aan hout en het
–vrij recente- kapverbod, om de
ontbossing tegen te gaan- is dat
een dure zaak geworden. Daarom
willen ze een oven die werkt op
bagazo, het afval van het suiker-
riet. Dat is efficiënt, ecologisch
en kost niets. Daarvoor wil hij
een beroep doen op UNAG, de
overkoepelende vereniging die
kleine en middelgrote boeren
groepeert, en die voor dit soort
collectieve initiatieven gesteund
Foto: Liesbet Walckiers
wordt door Vredeseilanden.
Daarom is Armando mee. Hij is
de regionale vertegenwoordiger
van die unie. Zoals in heel het
georganiseerde verenigingsle-
ven zijn in de coöperaties de
vroegere Sandinistische revolu-
tionairen nog heel aanwezig. Zo
ook Armando, al loopt hij er niet
mee te koop. In de jaren tach-
tig, toen de Sandinisten aan de
macht waren, heeft hij nog in de
toenmalige Sovjet-Unie gestu-
deerd. .
Don Wil neemt ons mee naar
de heuvel naast zijn huis. Eerst
langs de trapiche, daarna verder
op, naar de top. Hij wil ons een
uitzicht bieden op zijn rietvel-
den. We lopen te hijgen, maar
daarboven is het inderdaad spec-
taculair. Ik vraag hem of hij de
gronden via de landhervorming
heeft verkregen. Hij reageert
gepikeerd: niks gekregen, alle-
maal met eigen geld gekocht.
Intussen tuurt Armando in de
verte. Hij meent iets te herken-
nen: welke heuvel dat is, ginds
aan de horizon? Don Wil kent
ze allemaal bij naam en somt ze
op. O, zegt Armando, achter die
heuvel heb ik tijdens de oorlog
gelegen. Wel, antwoordt Don
Wil, ik lag daar aan de overkant.
En ze lachen allebei. Plots heb
ik het begrepen: die twee, die
nu zo rustig naast elkaar staan,
hebben daar toen op elkaar
liggen schieten. Armando van het
Sandinistische regeringsleger, en
Ramón -beter bekend onder zijn
oorlogsnaam Don Wilfredo- van
de contras, de door de Verenigde
Staten gefinancierde rebellen
die bij voorkeur burgerdoelen
in de fik staken om het regime
te destabiliseren. Niet de eerste
13 <
 de beste, die Wilfredo. Hij was
brigadechef . Hij toont mij een
prachtige struik in volle bloei,
diep in de vallei. Daaronder,
zegt hij, ligt een compañero van
mij, ik heb hem eigenhandig
begraven. Hier hadden ze zwaar
geschut staan, zegt Armando, ’s
nachts een oog dicht doen zat er
voor ons niet in.
Toen er een einde was gekomen
aan de oorlog, na de verkiezings-
nederlaag van de Sandinisten,
beslisten Don Wil en zijn vrouw
na enige tijd vanuit Honduras
terug te keren naar Nicaragua. Hij
besteedde de opbrengst van zijn
gevechtsjaren aan het opkopen
van gronden . Eerst deden ze een
poging in de veeteelt, het vak dat
hij destijds van zijn vader had
geleerd. Maar al snel gingen ze
over op suikerriet. Tot voor kort
nog met misprijzen bejegend,
maar sinds de recente hype van
biobrandstof weer een toekomst-
gewas. De Sandinisten hadden
de macht afgegeven, maar in het
bestuur van de gemeenten waren
ze overal wel in min of meerder
mate aanwezig. En iedereen daar
op nationaal vlak weer aan de
macht kwamen. Hij vormde een
coöperatie samen met zijn buren,
die ook suikerriet verbouwen.
En we hebben maar één bekom-
mernis, zegt Don Wil, ons land
bewerken, ons bedrijf uitbreiden.
Nog niet zo lang geleden, vertelt
hij, ben ik voor de formalitei-
ten van een grondaankoop zelfs
naar de administratie in Managua
getrokken.Wie had gedacht dat ik
ooit in zo’n Sandinistennest zou
binnenstappen? Politiek, daar wil
ik niets meer te maken hebben.
Geen politiek woord in mijn
mond, geen politieke zelfklever
op mijn auto. Onze vroegere
leiders, die hebben ons gewoon
laten stikken. En de rechtse
partijen, de tegenstanders van de
Sandinisten, die doen gewoon of
ze ons niet kennen, of wij nooit “Plots heb ik het be-
bestaan hebben.
grepen. Die twee die
Armando staat erbij en luistert.
Daarna spreken ze af hoe hij het nu zo rustig naast
verder aan boord moet leggen elkaar staan, hebben
voor de ombouwing van de trapi-
che. Vervolgens verplaatst de toen in die heuvels
aandacht zich naar een stevige

Foto: Liesbet Walckiers

in Ciudad Antigua wist wel wie
hij was…Vroeg of laat maken ze
me kapot, dacht hij en hij wacht-
te en wachtte, maar het kwam er
niet van. Ook niet toen ze ook
maaltijd van rijst, bonen en op elkaar liggen
bakbananen. En als ik ze tot slot
schieten.”
samen op de foto wil, vinden
ze dat de gewoonste zaak ter
wereld.
Don Armando (rechts) en Don Wil met zijn dochtertje.

Leren
Vlak na de revolutie, begin jaren
tachtig, was alfabetisering één
van de prioriteiten voor de nieuwe
machthebbers. Naar het histori-
sche voorbeeld van het jonge Cuba
destijds werden studenten uitge-
stuurd naar de verste uithoeken van
het land om volwassenen van elke
leeftijd te leren lezen. En waar het
enigszins kon werden er schooltjes
gebouwd om de kinderen tenmin-
ste basisonderwijs te bieden. Het
aantal analfabeten was ten tijde
van de Somoza-dictatuur één van
de hoogste van het hele continent.
Er was dus werk aan de winkel voor
wie de achterstelling van het land
wou aanpakken. Ik herinner mij de
trots van oudere mensen die voor
het eerst hun naam konden schrij-
ven. Zoveel jaren later is er van de
toenmalige inspanningen niet veel
meer te merken. Het is bij die eerste
inspanning gebleven en de kennis
die er was is vaak verloren gegaan.
Zowat één op vier Nicaraguanen
is nog altijd analfabeet. Daarom
is de regering een nieuwe alfabe-
tiseringscampagne begonnen. De
methode is ietwat gewijzigd, maar
zoals de vorige komt ze uit Cuba.
Ook nu levert dat land onderwijs-
materiaal en gespecialiseerde
instructeurs. De financiering komt
uit Venezuela.
Onderwijs blijft een zwak punt,
vooral in de armere boerenge-
meenschappen. Soms omdat er te
weinig scholen zijn, maar vooral
omdat er nog heel wat kinderen
niet naar school gaan. Ik herinner
mij nog hoe jonge koffieboeren die
ik enkele jaren geleden was tegen-
gekomen mij vertelden hoe ze op
school hadden afgehaakt de dag
dat hun schoenen helemaal versle-
ten waren. Want blootsvoets mocht
je de school niet binnen, en voor
nieuwe schoenen was er geen geld
geweest. Erger nog werd het toen
de rechtse president Alemán beslis-
te dat schoolkinderen verplicht een
uniform moesten dragen. Dat was
helemaal onbetaalbaar voor vele
mensen. Die beslissing is gelukkig
ongedaan gemaakt door de huidige
regering.
De coöperatie Carlos Díaz op het
eiland Ometepe, bestaat uit dyna-
mische mensen. En toch gingen
tot voor kort heel wat van hun
kinderen niet naar school. Nu het
verplichte uniform is afgeschaft is
het aantal gestegen tot 95 procent.
Kinderen helpen nog wel mee bij
de koffiepluk, tijdens de vakantie.
Maar ze blijven niet meer weg uit
de klas. En ze kunnen daarna naar
de middelbare school op het eiland.
Voor wie geschikt wordt bevonden
om daarna naar de universiteit te
gaan, wordt het nog ingewikkelder,
want dan moet je met de overzet-
boot naar het vasteland. En dat
kost nog eens extra geld.
Voor het hele land liggen de cijfers
heel wat lager. Volgens het ministe-
rie van onderwijs gaan bijna veer-
tien procent van de kinderen niet
naar school. En van elke honderd
kinderen die dat wel doen, maken
er maar veertig de school met
succes af. Leren is nog altijd niet
vanzelfsprekend in Nicaragua.

> 14
“Ons” nieuw Amerika
De Verenigde Staten hebben voor een stuk hun greep op hun ‘achtertuin’
verloren. ALBA heeft vorm gegeven aan een eigen alternatief, en Hugo
Chávez, president van Venezuela, is de stuwende kracht.
Boekenwinkels zoals de Librería
Rigoberto López Pérez zijn er
niet veel in Managua. Het is een
beetje een vreemde eend in de
bijt van het moderne winkelcen-
tum. Kunstboeken, geschiedenis,
essays, literatuur, je vindt het er
allemaal. En helemaal achteraan
in de smalle boekenkrocht zit de
boekenhandelaar, de historicus
Aldo Díaz Lacayo. Een grote, char-
mante en uitbundige grijsaard die
me prompt een Duits standaard-
werk over het Sandinisme in de
handen duwt om mij het hoofdstuk
te tonen dat hij erin heeft geschre-
ven. Aan drempelvrees hoef je bij
hem niet te lijden, glimachend
en met grote gebaren begint hij
dadelijk te vertellen. Díaz Lacayo
is een man van de wereld. Je kunt
er zo aan zien dat hij ten tijde van
het Sandinistische bewind, in de
tumultueuze jaren tachtig, ambas-
sadeur is geweest. Overigens is hij
nog altijd adviseur van president
Ortega. De geknipte man om naar
zijn visie te vragen over de plaats
van het huidige Nicaragua in de
wereld. Waarmee in de eerste plaats
uiteraard bedoeld wordt: de relatie
tussen Nicaragua en de vroegere
aartsvijand, de Verenigde Staten.
Het onderwerp is brandend actu-
eel. Er waait een nieuwe wind
door Latijns-Amerika. In diverse
landen zijn –soms erg verschil-
lende- figuren opgestaan tegen de
dominante rol van Washington in
het continent en voor een controle
over de eigen bodemrijkdommen.
De pogingen van achtereenvol-
gende Amerikaanse presidenten
om één grote vrijhandelszone ‘van
Alaska tot Vuurland’ op te richten,
zijn mislukt. De Verenigde Staten
hebben voor een stuk hun greep
op hun ‘achtertuin’ verloren. En
het verzet in een aantal landen van
de regio heeft vorm gegeven aan
een eigen alternatief. De stuwende
kracht daartoe is momenteel Hugo
Chávez (foto), van Venezuela.
ALBA, zo heet het, staat voor
Alternativa Bolivariana para los
pueblos de nuestra América. Een
mondvol, die verwijst naar Simón
Bolívar, de Zuid-Amerikaanse vrij-
heidsheld uit de negentiende eeuw,
die ijverde voor de eenheid van
Latijns-Amerika. ‘Nuestra America’,
‘ons’ Amerika, zeg maar het conti-
nent zonder de Verenigde Staten.
De alliantie omvat totnogtoe naast
Venezuela, het Bolivia van Evo
Morales, het Cuba van Raúl Castro
en het Nicaragua van Daniel Ortega.
En er wordt uitgekeken naar nieuwe
leden. Rafaël Correa, van Ecuador,
heeft ook interesse. De band tussen
die landen is eenzelfde wil om af te
stappen van de neoliberale politiek
van de afgelopen tientallen jaren en
te streven naar meer sociale recht-
vaardigheid, de kloof tussen arm en
rijk aan te pakken, die in Latijns-
Amerika groter is dan waar ook.
Concreet is een essentieel punt uit
hun programma het verwerven van
de controle over hun grondstoffen,
bijvoorbeeld door gehele of gedeel-
telijke nationalisatie. Zo willen
Venezuela en Bolivia bijvoorbeeld
eindelijk eerlijke prijzen voor hun
olie, hun gas, hun ertsen, om daar
sociale projecten mee te financie-
ren.
“De wereld is grondig
aan het veranderen
en wij hier staan op
de drempel van een
nieuwe toekomst”,
zegt historicus en
ex-ambassadeur
Aldo Díaz Lacayo.
Nicaragua is niet rijk aan grond-
stoffen. Integendeel, het moet de
dure olie invoeren. Daar speelt nu
de solidariteit tussen de bondge-
noten binnen ALBA. Van Venezuela
krijgt het goedkope olie geleverd
en in ruil daarvoor verkoopt het
landbouwproducten. Zoals bijvoor-
beeld zwarte bonen, een basispro-
duct waar momenteel een tekort
aan is in Venezuela. Ook nog ande-
re voedingsmiddelen, overigens.
Hugo Chávez van zijn kant heeft
dan weer het geld ter beschikking
gesteld voor de bouw van een nieu-
we olieraffinaderij ten westen van
Managua.
Deze samenwerking is natuurlijk een als het ware vastgeklonken in een
doorn in het oog van Washington: bipolaire wereld, tussen twee grote
de oude boeman, Daniel Ortega, en rivaliserende ideologieën. Dat heeft
de nieuwe, Hugo Chávez, slaan de plaatsgemaakt voor een unilate-
handen in elkaar. Vóór de verkiezin- rale militaire macht. En vanaf dat
gen van 2006 hebben de Verenigde ogenblik begonnen de Verenigde
Staten nog al het mogelijke gedaan Staten aan macht in te boeten.
om de twee rechtse partijen in Er kwam vanzelf van overal verzet
Nicaragua te overtuigen om samen tegen, want zo’n unipolaire macht
te werken, zodat ze de Sandinisten betekent een ontkenning van de
van de macht zouden afhouden. Tot soevereiniteit van alle landen. Dat
groot ongenoegen van Washington is overvloedig bewezen met hun
heeft het niet mogen zijn, de optreden in het Midden Oosten.
Het is de grote paradox: ze zijn
de enig overgebleven supermacht
en toch zijn ze heel wat van hun
This photograph was produced by Agência Brasil,
macht kwijt’.
‘Daartegenover zijn nieuwe allian-
ties ontstaan, zoals ALBA bijvoor-
beeld. ALBA is de kern van wat een
grote regionale politieke eenheid
zal worden, zegt Díaz Lacayo vol
overtuiging, een regionale coör-
dinatie. We zien daar al aanzet-
ten toe. Zoals de aanloop naar
een regionale ontwikkelingsbank,
over de landsgrenzen heen. Of de
inspanningen om de grote energie-
interne tegenstellingen binnen het crisis, en de crisis van het water,
rechtse kamp waren te sterk. De gezamenlijk op te lossen.’
grote vijand van jaren tachtig is -Is die eenheidsdroom wel realis-
weer aan de macht. Maar de koude tisch? vraag ik. Al de landen van
oorlog ligt al enige tijd achter de regio hebben toch verschillende
ons en er wordt een toontje lager opvattingen, zien de toekomst niet
gezongen, van beide kanten. Nu op dezelfde manier…
heet de vijand Hugo Chávez en hij -Natuurlijk is dat zo. Zo is de
is nog altijd –ondanks de weder- Europese Unie toch ook begonnen.
zijdse scheldpartijen- de derde En er zijn toch nog altijd politieke
olieleverancier van de Verenigde verschillen tussen de Europese
Staten. landen? Maar vergeet niet: ook
‘Het grote verschil met de jaren Europa is ontstaan omwille van
tachtig, zegt de historicus Aldo de energieproblematiek Dat ging
Díaz Lacayo, is dat we toen heel toen over kolen en staal. En dat
alleen stonden. Met uitzondering was duizend keer minder ingrij-
van Cuba konden we op geen enke- pend dan de olieproblematiek de
le steun rekenen. Dat is nu anders, dag van vandaag…En alles evolu-
we zitten niet meer in een mili- eert vandaag ontzettend veel snel-
taire confrontatie met de Verenigde ler rond die olie dan rond kolen en
Staten. We beleven nu een geopo- staal in 1951.
litieke confrontatie, gebaseerd op
revolutionaire ideeën. Dat is omdat Een onverbiddelijke optimist, die
er sinds enkele jaren een heel Aldo Díaz Lacayo: ‘De wereld is
belangrijke evolutie aan de gang is grondig aan het veranderen en wij
in Latijns-Amerika, een streven naar hier staan op de drempel van de
een gezamenlijk politiek optreden. nieuwe toekomst’ zegt hij enthousi-
Elk land is bezig zijn identiteit, zijn ast, terwijl hij mij tussen de stapels
onafhankelijkheid te herbevestigen. boeken naar de uitgang begeleidt.
Belangrijk is dat dit gebeurt tegen- Ik wens het hem toe, uit de grond
over verzwakte Verenigde Staten. van mijn hart.
Vóór de jaren negentig zaten we
15 <
 VREDESEILANDEN NIEUWS | TIJDSCHRIFT VAN DE VZW VREDESEILANDEN | VERSCHIJNT IN JANUARI-APRIL-JUNI-AUGUSTUS-OKTOBER |
EDITIE JUNI 2008 | JAARGANG 28 NR 4 | AFGIFTEKANTOOR 8500 KORTRIJK 1-2E AFD | P108038 | VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Belgie/Belgique
JAN AERTSEN, BLIJDE INKOMSTSTRAAT 50, 3000 LEUVEN
PB/PP
hoofdkantoor Vredeseilanden | Blijde Inkomststraat 50, 3000 Leuven | tel. ++32(0)16/31 65 80 | fax ++32(0)16/31 65 81 | E-mail BC 6712
en website: info@vredeseilanden.be | www.vredeseilanden.be | Rekeningnummer: 000-0000052-52 | vrijwilligerscoördinatoren:
Nationaal Verantwoordelijke vrijwilligers: An Bosmans | Kaulillerweg 147, 3950 Bocholt | Tel 089/77.49.33 | 0496/27.79.17 | an.bosmans@
vredeseilanden.be | Vrijwilligerscoördinator Regio Oost: Filip Cuypers | Elshage 10, 2850 Boom | tel: 03/844.97.32 | gsm: 0485/57.54.66 | filip.
cuypers@vredeseilanden.be | Vrijwilligerscoördinator Regio West: Werner Musenbrock | Magerstraat 35, 9050 Gentbrugge | Tel: 09/232.32.49 |
gsm: 0474/87.54.49 | Vrijwilligerscoördinator Regio Centraal: Arianne De Caluwe | BVA-wijk B71, 9240 Zele | 052/44.77.64 | 0478/26.42.12 |
arianne.decaluwe@vredeseilanden.be | Vrijwilligerscoördinator regio Limburg: An Kindermans | Kampweg 48, 3582 Beringen | Tel 0494268765 |
an.kindermans@vredeseilanden.be | Voor leerkrachten en scholen: Bert Wallyn | 016/31.65.80 | bert.wallyn@vredeseilanden.be | TEKSTEN: Liesbet
Walckiers | TEKSTCORRECTIE: Jelle Goossens | hoofdredactie: Nele Claeys Lay-out: theparkinglot.com | Papier: Dit magazine wordt gedrukt
op gerecycleerd papier

“Het is mijn droom om aan duizenden vrouwen te tonen

dat verandering mogelijk is.
Dat we geliefd kunnen worden zoals we werkelijk zijn.
Dat we lief kunnen hebben en genieten zonder ons
schuldig te voelen.
Dat we kunnen zeggen wat we denken, zonder schrik om
slaag te krijgen.
Dat we kunnen studeren en kansen krijgen om ons als
persoon te ontwikkelen.
Dat we kunnen gaan werken, zonder nagewezen te worden
als een slechte moeder.
Dat we niet de onderdanige rol moeten spelen die ons van
kindsbeen af wordt ingeprent.”

“Het is mijn droom dat mijn dochtertje van 2 jaar een

betere wereld zal kennen.
Een wereld waar ze haar stem kan laten horen zonder als
gestoord of ongehoorzaam bestempeld te worden.
Een wereld waarin ze zelf kan beslissen of ze kinderen wil
en hoeveel kinderen ze wil.”

“Ik hoop dat mijn zoontje een ‘normale’ man wordt.

Een man die zich niet superieur voelt ten opzichte van
anderen.
Die zijn verantwoordelijkheid als vader op zich neemt,
niet alleen als kostwinner.
Een man die zijn vrouw respecteert en die zijn liefde deelt
met haar en zijn gezin.
Een man die luiers ververst …”

“Ik droom van een wereld waarin mannen en vrouwen

elkaar beschouwen als gelijkwaardige menselijke wezens
met eigen verantwoordelijkheden en capaciteiten.
Met wederzijds respect en vertrouwen.”

Bovenstaande getuigenis komt uit de 3de editie van de wedstrijd Voces,

Imágenes y Testimonios. De wedstrijd, die deze keer werd georganiseerd
in Costa Rica en Nicaragua, geeft vrouwen de kans om, al dan niet
anoniem, hun verhaal te vertellen. Sommige van de verhalen en foto's
worden gebundeld in een boek en op de radio voorgelezen.
Zo hopen de organisatoren bij te dragen tot een mentaliteitswijziging
in Midden-Amerika die vrouwen meer kansen geeft.

In onze Senegal Reporter van november 2007 stond een kleine wedstrijd. De winnaar is Luk De Becker uit Leuven.

191 landen ondertekenden een akkoord om tegen 2015 de armoede in de wereld te halveren. Voer samen met
de Vlaamse Noord-Zuidbeweging actie om de politici aan hun belofte te herinneren én de lat hoger te leggen.
Armoede moet de wereld uit! www.detijdloopt.be