Beruflich Dokumente
Kultur Dokumente
Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.
El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
A propos de ce livre
Ceci est une copie numérique d’un ouvrage conservé depuis des générations dans les rayonnages d’une bibliothèque avant d’être numérisé avec
précaution par Google dans le cadre d’un projet visant à permettre aux internautes de découvrir l’ensemble du patrimoine littéraire mondial en
ligne.
Ce livre étant relativement ancien, il n’est plus protégé par la loi sur les droits d’auteur et appartient à présent au domaine public. L’expression
“appartenir au domaine public” signifie que le livre en question n’a jamais été soumis aux droits d’auteur ou que ses droits légaux sont arrivés à
expiration. Les conditions requises pour qu’un livre tombe dans le domaine public peuvent varier d’un pays à l’autre. Les livres libres de droit sont
autant de liens avec le passé. Ils sont les témoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont
trop souvent difficilement accessibles au public.
Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte présentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir
du long chemin parcouru par l’ouvrage depuis la maison d’édition en passant par la bibliothèque pour finalement se retrouver entre vos mains.
Consignes d’utilisation
Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliothèques à la numérisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre
ainsi accessibles à tous. Ces livres sont en effet la propriété de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine.
Il s’agit toutefois d’un projet coûteux. Par conséquent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inépuisables, nous avons pris les
dispositions nécessaires afin de prévenir les éventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des
contraintes techniques relatives aux requêtes automatisées.
Nous vous demandons également de:
+ Ne pas utiliser les fichiers à des fins commerciales Nous avons conçu le programme Google Recherche de Livres à l’usage des particuliers.
Nous vous demandons donc d’utiliser uniquement ces fichiers à des fins personnelles. Ils ne sauraient en effet être employés dans un
quelconque but commercial.
+ Ne pas procéder à des requêtes automatisées N’envoyez aucune requête automatisée quelle qu’elle soit au système Google. Si vous effectuez
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caractères ou tout autre domaine nécessitant de disposer
d’importantes quantités de texte, n’hésitez pas à nous contacter. Nous encourageons pour la réalisation de ce type de travaux l’utilisation des
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serions heureux de vous être utile.
+ Ne pas supprimer l’attribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet
et leur permettre d’accéder à davantage de documents par l’intermédiaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en
aucun cas.
+ Rester dans la légalité Quelle que soit l’utilisation que vous comptez faire des fichiers, n’oubliez pas qu’il est de votre responsabilité de
veiller à respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public américain, n’en déduisez pas pour autant qu’il en va de même dans
les autres pays. La durée légale des droits d’auteur d’un livre varie d’un pays à l’autre. Nous ne sommes donc pas en mesure de répertorier
les ouvrages dont l’utilisation est autorisée et ceux dont elle ne l’est pas. Ne croyez pas que le simple fait d’afficher un livre sur Google
Recherche de Livres signifie que celui-ci peut être utilisé de quelque façon que ce soit dans le monde entier. La condamnation à laquelle vous
vous exposeriez en cas de violation des droits d’auteur peut être sévère.
En favorisant la recherche et l’accès à un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le frano̧ais, Google souhaite
contribuer à promouvoir la diversité culturelle grâce à Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet
aux internautes de découvrir le patrimoine littéraire mondial, tout en aidant les auteurs et les éditeurs à élargir leur public. Vous pouvez effectuer
des recherches en ligne dans le texte intégral de cet ouvrage à l’adresse http://books.google.com
•
PU BLIUS
VIRGILIUS
MARO.
La collection des éditions stéréotypes des citoyen*
Pierre Didot, Finnin Didot, et L. E. Herhan, offre an
pnblic divers avantages importants :
t°. Une grande économie snr les frais d'acquisition.
a". Une correction rigonrense. ( Le snccès en est assnré,
pnisqne si , malgré la plns grande snrveillance , il étoit
échappé qnelqnes fantes a la premiere édition d'nn
onvrage, elles seroient corrigées invariablement ponr
tontes les antres, anssitôt qn'elles seroient reconnne!. }
3°, La facnlté de ne prendre les onvrages en plnsienrs
tomes qne volnme a volnme senlement, et même celle
de choisir tel on tel volnme d'nn onvrage qnelconqne
sans en prendre la snite : deserte qneí'acqnérenr n'anra
jamais d'avances considérables a faire, ni la crainte
d'avoir nn onvrage incomplet.
Cette collection (de format in- 1 8 et in-i a) compren.
dra tons les bons onvrages connns dans les langnes ; i-
vantes et mortes, et sera snivie très rapidement.
VIRGILIUS
MARO.
BUCÓLICA, GEÓRGICA, ET AENEIS.
PARISIIS,
IN AEDIBUS PALATimS
.SCiHNTIAr.UJI £T AR'nUSI.
AVERTISSEMENT
DE L'IMPRIMEUR.
VIRGILII MARONIS
BUCÓLICA.
ÉCLOGA I.
TITYRUS MELIBOEUS.
rp MET.IBOEUS.
A IT IKE, tn patnlae recnbans snb tegmine fa^i
Silvestrem tenni mnsam meditaris avcna :
Nos patriae fines et dnlcia linqnimns arva ;
Nos patriam fngimns; tn, Tityre, lentns in nmbri ,
Formosam resonare doces Amaryllida silvas.
TITTRUS.
О Melibœe, dens nobis haec otia fecit:
Namqne erit Ule mihi semper dens; illins aram
a BDCOLICORUUÍ v. 7
Sücpu tener nostris ab ovil i bns imbue t agnns.
llle meas errare hoveв, nt cernis, et ipsnm
Lndere qn¡e velloп calamo permisit agresti.
MELIBOEUS.
Non eqnidem invideo; miror magis, nndiqne toti»
Usqne adeo tnrbatnr agris. En ipse capellas
Protenns aeger ago : hanc etiam vix, Tityre , dnco ;
Hie inter densas corylos modo namqne gemellos ,
Spem gregis, ah! silice in nnda connixa reliqnit.
Sœpe malura hoc nobis , si mens non Iœva fnisset ,
De cœlo tactas memini praedicere qnercns ;
[ Saepè sinistra cava praedixit ab ¡lice cornix. ]
Sed tamen, iste dens qni sit, da, Tityre, nobis.
TIT YBUS.
Urbem qnam dicnnt Romam , Melibœe , pntavi
Stnltns ego hnic nostrae similem , qno saepè solemns
Pastores ovinm teneros depellere fetns :
Sic canibns catnlos similes , sic matribns haedos ,
Noram ; sic parvis componere magna solebam.
Verùm haec tantnm alias inter capnt extnlit nrbes ,
Qnantùm lenta solent inter vibnrna cnpressi.
MELIBOEUS.
Et qnae tanta fnit Romam tibi cansa vidnndi?
T1TTRUS.
Libertas : qnae , sera , tumen respexit inertem ,
Candidior postqnam tondenti barba cadebat ;
Respexit tamen, et longo post tempore venit,
Postqnam nos Amaryllis habet, Galatea reliqnit.
Namque, fatebor enim , dnm me Galatea tenebat ,
Nec spes libertatis erat, nec cnra pecnlî:
Qnamvis mnlta meis exiret victima saeptis ,
Pingnis et ingratae premeretnr casens nrbi,
Non nmqnam gravis aere tlomnm mihi dextra redibat.
MELIBOEUS.
Mtrabar qnid maesta deos, Amarylli, vocares;
Cni pendere sna patereris in arbore poma :
v. 38. ÉCLOGA I. 3
Tityros hinc ali erat. Ipsae te, Tityre , pinns ,
Ipsi te fontes, ipsa Ьaec arbnsta, vocabant.
T1TYÄUS.
Qnid facerem? neqne servitio me exire licebat,
Nec tam praesentes alibi cognoscere divos.
Hic ¡llnm vidi jnvenem , Melibœe , quot annis
Bis senos cni nostra dies altaria fnmant.
Hic mihi responsnm primns dedit ¡lie petenti :
Pascite , nt ante , bores , pneri ; snbmit tit r tanros.
M ELIBOEUS.
Fortnnate senex ! ergo tna rnra manebnnt !
Et tibi magna satis , qnatn vis lapis omnia nndns
Limosoqne palns obdncat pascna jnnco :
Non insneta graves tentabnnt pabnla fetas ,
Nec mala vicini pecoris contagia laedent.
Fortnnate senex ! hie , inter flnmina nota
Et fontes sacros, frigns captabis opacnm.
Hinc tibi qnae semper vicino ab limite saepes
Hybkeis apibns florem depasta salicti
Saepe levi somnnm snadebit inire snsnrro ;
Hine alta snb rnpe canet frondator ad anras :
Nec tamen interea rancae , tna cnra , palnmbes ,
Nec gemere aëria cessabit tnrtnr ab nlmo.
TITÏ RUS.
Ante leves ergo pascentnr in aeqnore cervi ,
Et freta destitnent nndos in littore pisces ;
Ante, pererratis ambornm fînibns, exsnl
Ant Ararim Parthns bibet , ant Germania Tigrim ,
Qnatn nostro illins labatnr pectore vnltns.
MELIBOEUS.
At nos bine alii sitientes ibimns Afros ;
Pars Scythium, et rapidnm Cretae veniemns Oaxem,
Et penitùs toto divisos orbe Britannos.
En nmqnam patrios longo post tempore fines ,
Panperis et tngnrî congestnm cespite cnlmen ,
Post aliqnot, mea regna videns , mirabor aristas?
4 BUCOLIC. ECL. I. 7.70.
Impins haec tam cnlta novalia miles habebit !
Barbarns bas segetes ! Eu qno discordia cives
Perdnxit miseros ! En qneis consevitnns agros !
Insere nnnc , Melibœe , piros ! pone ordine vites !
Ite , meae , felix qnondam pecns , ite , capeliae :
Non ego vos posthac , viridi projectns in antro ,
Dnmosa pendere procnl de rnpe videbo :
Carmina uulla canam : non , me paseente , capellae ,
Florentem cytisnm et salices carpetis amaras.
TITTRUS.
ffic tamen banc mecnm poteras reqniescere noctem
Fronde snper viridi : snnt nobis mitia poma ,
Castanete molles, et pressi copia lactis :
Et jam snmma procnl villarnm cnlmina fnmant ,
Majoresqne cadnnt altis de montibns nmbrae.
ECLOGA II.
ALEXIS.
Г u и M o s n M pastor Cory don ardebnt Alcxitt ,
Delicias domini; nec qnod speraret habebat.
Tantum inter densas , nmbrosa cacnmina , fagos
Assidne veniebat : ibi hœc incondita solns
Montibns et sil vis stndio jactaba t inani :
O crndelis Al f xi , iiihil mea carmina cnras ;
NÚ nostri miserere ; mori me deniqne coges !
Hnnc etiam pecndes nmbras et frigora captant;
\ u n<: vir'ules etiam occnltant spineta lacertos ;
Thestylis et rapido fessis messoribns aestn
Allia serpyllnmqne herbas contnndit olentes :
At mecnm rancis, tua dnm vestigia lnstro,
Sole snb ardenti resonant arbnsta cicadis.
Nonne fnit satins tristes Amaryllidis iras
Atqne snperba pati fastidia ? nonne Menalcan ,
Qua mvis Шe niger, qnamvis tn candid us esses ?
O formose pner , nimiùm ne crede colori ;
Alba lignstra cadnnt , vaccinia nigra legnntnr.
Despectns tibi snm , nec qni sim qnaeris , Alexi ;
Qnàm dives pecoris nivei , qnam lactis abnndans.
Mille meae Sicnlis errant in montibns agnae ;
Lac mibi non aestate novnm , non frigore, defit.
Canto qnae soli tns , si qnando annenta vocabat,
Ampbion Dircaens in Actaeo Aracyntho.
IVec snm adeo informis; nnper me in littore vidi,
Q n nm placidnm ventis staret mare : 1 i on ego Da pbnin ,
-ladite te, metnam, si n nm qnam fallal imago.
б ВUCОLI CОRUM v. 27.
О tantùm libivu mecnm tibi sordida rnra
Atqne hnmiles habitare casas , et figere cervos ,
Haedornmqne gregem viridi compellere hibisco !
Mecnm nna in si I v is imitabere Pana canendo :
Pan primns calamos cera conjnngere plnres
Institnit; Pan cnrat oves ovinmqne magistros.
Nec te pœniteat calamo trivisse labellnm :
Haec eadem nt sciret , qnid non faciebat A myntas ?
Est mihi disparibns septem compacta cicntis
Fistnla , Damœtas dono mihi qnam dedit olim ,
Et dixit moriens : Te nnnc habet ista secnndnm.
Diz.it Damœtas ; invidit stnltns Amyntas.
Praeterea dno , nec tnta mihi valle reperti ,
Capreoli , sparsis etiam nnnc pellibns albo ,
Bina die siccant ovis nbera ; qnos tibi servo.
Jam pridem a me Шos abdtrcere Thestylis orat ;
Et faciet , qnoniam sordent tibi mnnera nostra.
Hne adès, o formose pner: tibi lilia plenis
Ecce fernnt Nymphae calathis ; tibi candida Naïs ,
PalIentes violas et snmma papavera carpens,
Narcissnm et florem jnngit bene olentis anethi ;
Tnm, casia atqne ab'is intexens snavibns herbis,
Mollia lnteola pingit vaccinia caltha.
Ipse ego cana legam tenera lanngine mala ,
Castaneasqne nnces , mea qnas Amaryllis amabat :
Addam cerea prnna; honos erit hnic qnoqne pomo :
Et vos, o lanri, carpam, et te, proxima myrte ;
Sic positae qnoniam snaves miscetis odores.
Rnsticns es , Corydon , nec mnnera cnrat Alexis ;
Nec , si mnneribns certes , concedat lolas.
Hen ! hen ! qnid volni misero mihi ? Лor! i tn » anstrnm ,
Perditns , et liqnidis immisi fontibns apros.
Qnem fagis ? ah demens ! habitarnnt di qnoqne silvas,
Dardaninsqne Paris. Pallas qnas condidit arces
Ipsa colat : nobis placeant ante unt nia silvae.
Torva Icaena lnpnm seqnitnr; lnpns ipse capellam ;
v.вЗ' ÉCLOGA II. 7-
Florentem cytisnm seqnitnr lasciva capella ;
Тe Corydon, o Alexi! trahit sna qnemqne volnptas.
Adspice , aratra jngo refenmt snspensa jnvenci ,
Et sol crescentes decedens dnplicat nmbras ;
Me tamen nrit amor : qnis enim modns adsit amori?
Ah! Corydon, Corydon, qnae te dementia cepit!
Semipntata tibi frondosa vitis in nlmo est :
Qnin tn aliqnid saltem potiùs qnornm indiget nsns
Viminibns molliqne paras detexere jnnco?
Invenies alinm , si te hic fastidit , Alexin.
ÉCLOGA III.
POLLIO.
O i c E L i D E s Mnsae , panlo majora canamns ;
Non «mues arbnsta jnvant bnmilesqnc myricae :
Si canimns silvas, silvae sint consnle dignae.
Ultima Cnmaû vein I jam carminis aetas ;
Magnns ah integro saeclornm nascitnr ordo :
Jam redit et Virgo, redennt Satnrnia regna ;
Jam nova progenies cœlo demittitnr alto.
Tn modo nascenti pner« , qno ferrea primùm
Desinet , ac toto snrget gens anrea mnndo ,
Casta, fave, Lncina : tnns jam regnat Apollo.
Teqne adeo decns hoc aevi , te consnle , inibit ,
Pollio, et incipient magni procedere menses :
Te dnce, si qna manent sceleris vestigia nostri,
Irrita perpetna solvent formidine terras.
Ille dcum vitam accipiet , divisqne videbit
Permixtos heroas, et ipse videbitnr illis;
Pacatnmqne reget patriis virtntibns orbem.
At tibi prima , pner , millo mnnnscnla cnltn ,
Errantes caerás passim cnm baccare tellns
Mixtаqn1; ridenti colocasia fnndet acantho :
Ipsae lacte domnm referent distenta capellae
Ubera ; nec magnos metnent armenta leones :
Ipsa tibi blandos fnndent cnnabnla flores :
Occidet et serpens, et fallax herbn veneni
Occidet; Assyrinm vnlgo nascetnr amomnza.
At simal heronm landes et facta parentis
Jam legere, et qnae sit poteris cognoscere virtns ;
i4 BUCOLIC.ECL.IV. v.a7.
Molli panlatim flavescet campns arista ,
Incnltisqne rnbens pendebit sentibns nva,
Et dnrœ qnercns sndabnnt roscida mella.
Рanca tamen snbernnt priscae vestigia frandis ,
Q tnt tentare Thetim ratibns , qnae cingere mnris
Oppida, quae jnbeant tellnri infindere snlcos:
Alter erit tnm Tiphys , et altera qnae vehat Argo
Delectos heroas : un tnt etiam altera bella ,
Atqne iternm ad Trojam magnns mittetnr Achilles.
Hine , nbi jam firmata virnm te fecerit aetas ,
Cedet et ipse mari vector, nec nantica pinos
Mntabit merces; omnis feret omnia tellns :
Non rastros patietnr hnmns , non vinca falcem ;
Robnstns qnoqne jam tanris jnga solvet arator :
Nec varios discet mentiri lana colores ;
Ipse sed in pratis aries jam snttvè rnbenti
Mnrice , jam croceo mntabit vellera lnto ; •
Sponte sna sandyx pascentes vestiet agnos.
Tal ia saecla , snis dixernnt , cnmte , Cnsis
Concordes stabili fatornm nnmine Pareae.
Aggredere o magnos , aderitjam tempns , honores ,
Cara deùm soboles , magnnm Jovis incrementnm !
Adspice convexo nntantem pondere mnndnm ,
Terrasqne,tractnsqne maris, cœlnmqneprofnndnm;
Adspice ventnro laetentnr nt omnia saeclo.
O mihi tam longae maneat pars nltima vitae,
Spiritns et, qnantùm sat erit tna dicere facta !
Non me carminibns vincet nec Thracins Orphens ,
Nec Linns:hnic mater qnamvis,atqnehnicpater,adsit;
Orphei , Calliopea ; Lino , formosns Apollo :
Pan etiam Arcadia mecnm si jo dice certet ,
Pan etiam Arcadia dicat se jndice victnm.
Incipe , parve pner , risn cognoscere matrem ;
Matri longa decem tnlernnt fastidia menses :
Incipe, parve pner: cni non risere parentes ,
Nec dens hnnc mensa, dea nec dignata cnbiliest.
ÉCLOGA V.
MENALCAS. MOPSUS.
,, MF.XALCAS.
Vuü» non , Mopse , boni qnoniam convenimns ambo ,
Тn calamos inflare leves, ego dicere versns,
Hic corylis mixtas inter considimns nlmos ?
MOPStJS.
Tu major, tibi me est aeqnnm parere , Menalca ; •
Sive anb incertas zephyris motantibns nmbras ,
Sive antro potms, snccedimns : adspice nt antrnm
Silvestris ráris sparsit labrnsca racemis.
MENAr.CAS.
Montibns in nostris solns tibi certet Amy nt as.
MOPSUS.
Qnid, si idem certet Phœbnm snperare canendo ?
МЖЯАЪСАЧ.
h. ripe, Mopse, prior: si qnos ant Phyllidis ignes .
Ant \ Ict MI ¡s habes landes , an t jnrgia Codri :
Incipe; paseentes servabit Tityrns lnolos.
Mopens.
Immo haec in viridi Dnper qnae cortice fagi
Carmina descripsi, et modnlans alterna notavi .
Experiar: tn deinde jnbeto certet Amyntas.
MINALCAS.
Lenta «iux qnant ùm pallenti cedit olivae,
Pnniceis hnmilis qnantnm salinnca rosetis ;
Jndicio nostro tantùm tibi cedit Amyntas.
MOPSUS.
Sed tn desine plnra , pner ; snccessimns antro.
t6 BUCOLICORUM v. 19.
Exstinctnm Nymphae crndeli finiere Daphnin
Flebant : vos, coryli, testes, et flnmma, Nymphis,
Qn n tn , complexa sni corpns miserabile nati ,
Atqne deos atqne astra vocat crndelia mater.
Non nlli pastos iffis egere diebns
Frigida, Dapbni,bovesadfnmina;nnllaneqneamnem
Libavit qnadrnpes, nec graminis attigit herbam.
Daphni , t nи m Pœnos etiam ingemnisse leones
Interitnm montesqne feri silvaeqne loqnnntnr.
Dapnnis et Armenias cnrrn snbjnngere tigres
Institnit, Ibphnis thiasos indncere Baccho,
"Et foliis lentas intexere mollibns hastas.
Vitis nt arboribns decori est , nt vitibns nтœ ,
Ut gregibns tanri , segetes nt pingnibns arvis ;
Tn decns omne tnis. Postqnam te fata tnlernnt ,
Ipsa Pales agros, atqne ipse reliqnit Apollo:
Grandia saepe qnibns mandavimns bordea snlcis
Infelix lnli nm et steriles nascnntnr avenae ;
Pro molli viola, pro pnrpnreo narcisso,
Cardnns et spmis snrgit palinrns acntis.
Spargite hn m n m foliis , indncite fontibns nmbras,
Pastores; mandat fieri sibi t a lia Daphnie.
Et tnmnlnm facite , et tnmnlo snperaddite carmen :
DAPHITIS EGO IS SII.vIS HIHC vSQÜE AD MD EH A KOTvS ,
FORMOSI TEOORIS CvSTOS , FORMOSIOK IPS£.
MENAI.CAS.
Tale tnnm carmen nobis , divine poëta ,
Qnale sopor fessis in gramme , qnale per aestnm
Dnlcis aqnae saliente sitim restingnere rivo:
Nec calamis solnm aeqniparas , sed voce, magistrnm ;
Fortnnate pner , tn nnnc eris alter ab illo.
Nos tamen haec qnocnmqne modo tibi nostra vicissim
Dicemns, Daphninqne i»nm tollemns ad astra ;
Daphnin adastraferemns:amavit nosqnoqneDaphnis.
MOPSUS.
An qnidqnam nobis tali sit mnnere mаjns ?
т, 53. ÉCLOGA V. 17
Et pner ipse fnit cantari dignns , et ista
Jam pridem Stimicon landavit carmina nobis.
MENAI.CAS.
Candie! ns insnetnm miratnr limen olympi ,
Hnb pedibnsqne videt nnbes et sillera Daphnis.
Ergo alacris silvas et cetera rnra volnptas
Panaqne pastoresqne tenet, Dryadasqne pnellas;
Nec lnpns insidias pecori , nec retia cervis
Ulla dolnm meditantnr : amat bonns otia Daphnis.
Ipsi laetitia voces ad sidera jaetant
Intonsi montes; ipsae jam carmina rnpes,
Ipsa sonant arbnsta : DEUS , »EUS ILLE , MENA.LCA !
Sis bonns o felixqne tnis ! en qnatnor aras ;
Ecce dnas tibi , Daphni ; dnas , altaria Phœbo.
Pocula bina novo spnmantia lacte qnot annis
Craterasqne dno statnam tibi pingnis olivi ;
Et mnlto in primis bilarans convivia baccho ,
Ante focnm, si frigns erit, si messis, in nmbra .
Vina novnm fnndam calathis Ariusia nectar:
Cantabnnt mihi Damœtas et Lyctins Aegon ; '
Saltantes Satyros imitabitnr Alphesibœns.
Haec tibi semper ernnt, et qnnm solemnia vota
Reddemns Nymphis , et qnnm lnstrabimns agros.
Dnm jnga montis aper , flnvios dnm piseis amabit ,
Dnjnqne thymo pascentnr apes, dnm rore cicadae .
Semper honos nomenqne tnnm landesqne manebnnt.
Ut Baccho Cereriqne, tibi sic vota qnot annis
Agricolae facient: damnabis tn qnoqne votis.
Morses.
Qn<c tibi, qnae tali reddam pro carmine dona ?
Nam neqne me tantùm venientis sibilns anstri ,
Nec percnssa jnvant flnctn tam littora , nee qnae
Saxosas inter decnrrnnt flnmina valles.
Hac te nos fragili donabimns ante cicnta :
Haк, nos, « Formosnm Corydon ardebat Alexin:
t8 BUCOLIC. ECL. V. v. gfi.
Ha'c eadem docnit , = Cnjnm pecns ? an Melibœi? =
MOPSUS.
At tn snme pednm , qnod , me qnnm saepè rogaret ,
Non tnlit Antigenes ( et erat tnm dignns amari ),
Formosnm paribns nodis atqne aere , Menalca.
E С L О G A V I.
S I L E N ü S.
J RIMA Syracosio dignata est lndere versn
Kostra, neqne ernbnit silvas habitare, Thalia.
Qnnm canerem reges et prœlia , Cynthins anrem
'Vellit, et admonnit: = Pastorem, Tityre, pingnes
= Pascere oportet oves , dednctnm dicere carmen. =
îinnc ego ( namqne snper tibi ernnt qni dicere landes ,
Vare, inas cnpiant, et tristia condere bella, )
Agrestem tenni meditabor arnndine mnsam.
К on injnssa cano. Si qnis tamen haec qnoqne , si qnis
Captns amore leget, te nostrae, Vare, myricae ,
Te nemns omne canet : nec Phœbo gratior nlla est
Qoam sibi qnae Vari praescripsit pagina nomen.
Pergite, Pierides. Chromis et Mnasylns in antrû
Silennm pneri somno vidére jacentem ,
Inflatnm hesterno venas , nt semper , laccho :
Serta procnl tantùm capiti delapsa jacebant ,
Et gravis atttïta pendebat cantharns ansa.
Aggressi ( nam saepè senex spe carminis ambo
Lnserat) injicinnt ipsis ex vincnla sertis. ,
AH dit se sociam, timidisqne snpervenit Aegle ,
Aegle, Naïadnm pnlcherrima ; jamqne videnti
Sangnineis frontem moris et tempora pingit.
Ille dolnm ridens : Qno vincnla nectitis ? inqnit :
Solvite me, pneri; satis est potnisse videri.
Carmina qnae vnltis cognoscite : carmina vobis ;
Hnic alind mercedis erit. Simnl incipit ipse.
Tom vero in nnmerum Fannosqne fcrasqne videres
ao BUCOLIC O RUM v. 27
Lndere, tnm rigidas motare cacnmina qnercns :
Nec tantùm Phœbo gandet Parnassia rnpes,
Nec tantùm Rhodope mirantnret Ismarns Orphea.
Namqne canebat nti magnnm per inane coacta
Semina terrarnmqne animaeqne marisqne fbissent,
Et liqnidi simnl ignis : nt his exordia primis
Omnia, et ipse tener mnndi concreverit orbis :
Tnm dnrare solmn , et disclndere Nerea ponto
Cœperit, et rernm panlatim snmere formas :
Jamqne novnm terrae stnpeant lncescere solem ;
Altius atqne cadant snbmotis nnbibns imbres :
Incipiant silvae qnnm primùm snrgere, qnnmqne
Bara per ignotos errent animalia montes-
Hine lapides Pyrrhae jactos , Satnrnia regna ,
Cancasiasqne refert volncres, fnrtnmqne Promethei.
His adjnngit Hylan nantae qno fonte relictnm
Clamassent; nt littns, HYLA, HYIA, omne sonaret.
Et fortnna tam , si nnmqnam armenta fnissent ,
Pasiphaën nivei sola'.nr amore jnvenci :
Ah ! virgo infelix , qnae te dementia cepit !
Prœtides implernnt falsis mngitibns agros;
At non tam tnrpes pecndnm tamen nlla secnta est
Concnbitns , qnamvis collo timnisset aratrnm ,
Et saepè in levi qnaesisset' cornna fronte.
Ah ! virgo infelix , tn nnnc in montibns erras :
Ille, latns nivenm molli fnltns hyacintho,
Ilice snh nigra pallentes rnminat herbas ,
Ant aliqnam in magno seqnitnr grege. Clandite ,
Nymphae ,
Dictaeae Nymphae , nemornm jam clandite saltns ;
Si qna forte ferant ocnlis sese obvia nostris
Errabnnda bovis vestigia : forsitan illnm ,
Ant herba ca pt »m viridi , ant armenta secntnm ,
Perdncant aliqnae stabnla ad Gortynia vaccae.
Tnm canit Hesperidnm miratam mala pnellam :
Tnm Phaëthontiadas mnsco circnmdat amarae
v. 62. ÉCLOGA VI. at
Corticis , atqne solo proceras erigit alnos.
Tnm canit errantem Permessi ad flnmina Gallnm
Aonas in montes nt dnxerit nna sorornm :
Utqne viro Phœbi chorns assnrreierit omnis ;
Ut I.inns haec illi divino carmine pastor ,
Floribns atqne apio crines ornat ns amaro ,
Dixe r i t : Hos tibi dant calamos , en accipe , Mnsae ,
Ascra'O qnos ante seni; tjuibns ille solebat
Cantando rigidas dedncere montibns ornos:
His tibi Gtynei nemoris dicatnr origo,
Ne t| nis sit Incns qno se plns jactet Apollo.
Qnidloqnar, nt Scyllam Nisi , qnam fama secnta est,
Candida snccinctam latrantibns ingnina monstris ,
Dnlichias vexasse rates , et gnrgite in alto
Ab ! timidos nantas canibns lacerasse marinis ;
Ant nt mntatos Terei narraverit artns ?
Qnas illi Philomela dapes, qnae dona pararit?
Qno cnrsn deserta petiverit, et qnibns ante
Infelix sna tecta snpervolitaverit alis?
Omnia qna;, Phœho qnondam meditante , beatns
Andiit Enrotas, jnssitqne ediscere lanros,
llle canit : pnlsae refernnt ad sidera valles :
Cogere donec oves stabnlis nnmernmqne referre
Jnssit , et invito processit Vesper olympo.
ÉCLOGA VIL
DAMON, ALPHESIBOEUS.
ífASTORUM mnsatn Damonis et Alphesibœi,
Immemor herbarnm qnos est mirata jnvenca
Certantes, qnornm stnpefactae carmine lynces ,
Et mniata snos reqniernnt flnmina cnrsns ;
Oamonis mnsam dicemns et Alphesibœi.
Tn mihi , sen magni snperas jam saxa Timavi ,
Sive oram Illyrici legis aeqnoris; en erit nmqnam
Ille dies , mihi qnnm liceat tna dicere facta ?
En erit, nt liceat totnm mihi ferre per orbem
Sola Sophocleo tna carmina digna cothnrno ?
A te prmcipinm ; tibi desinet : accipe jnssis
Carmina cœpta tnis , atqne hanc sine tempora circnm
Inter victrices ederam tibi serpere lanros.
Frigida vix cœlo noctis decesserat nmbra ,
On u m ros in tenera pecori gratissimns herba ,
Incnmbens tereti Damon sic cœpit olivae :
Nascere, praeqne diem veniens age, Lncifer ,almnm ;
Conjngis indigno Nisae deceptns amore
Dn m qneror, et divos (qnamqnam nil testibns illis
Profeci ) extrema moriens tamen alloqnor hora.
Incipe M¡efealios mecnm , mea tihia , versns.
Maenalnssrgntnmqne nemns pinosqne loqnentes
Semper habet); semper pastornm ille andit amores ,
Panaqne, qni primns calamos non passns inertes.
Incipe Maenalios mecnm, mea tibia, versns.
Mopso Nisa datnr ! qnid non speremns amantes ?
Лnngentnr jam gryph.es eqnis, aevoqne seqnenti
аб BUCÓLICO R UM v. 27.
Cnm canibns timidi venient ad pocnla damae.
Mopse , novas incide faces ; tibi dncitnr nxor :
Sparge , marite , nnces ; tibi deserit Hesperns Oetam.
Incipe Maenalios mecn m , mea tibia , versns.
O digno conjnneta viro! dnm despicis omnes,
Dnmqne tibi est odio mea fistnla, dnmqne capellae,
Hirsntnmqne snpercilinm , promissaqne barba ;
Nec cnrare deùm credis mortalia qnemqnam !
Incipe Maenalios mce am , mea tibia , versns.
Sœpibns in nostris parvam te roscida mala ,
Dnx ego vester eram, vidi cnm matre legentem ;
Alter ab nndecimo tnm me jam ceperat annns ,
Jam fragiles poteram a terra contingere ramos :
Ut vidi, nt perii, nt me malns absluiit error !
Incipe Ma'nalios mecnm, mea tibia, versns.
\ nne scio qnid sit Amor. Dnris in cotibns ilinm
Ant Tmaros , ant Rbodope , ant extremi Garamantes ,
Nec generis nostri pnernm , nec sangninis , ednnt.
Incipe Maenalios mecnm , mea tibia , versns.
Saevns Amor docnit natornm sangnine matrem
Com macula re manns : crndelis tn qnoqne , mater !
Crndelis mater magis, an pner imprcbns ille?
Improbns ille pner , crndelis tn qnoqne mater.
Incipe Macnalios mecnm , mea tibia, versns.
Nnnc et oves nltro fngiat lnpns ; anrea dnra
Mala ferant qnercns; narcisso floreat alnns;
Pingnia corticibns sndent electra myricae ;
Certent et cycnis nlnlae; sit Tityrns Orphens,
Orphens in silvis, inter delphinas Arioa.
Incipe Maenalios mecnm, mea tibia, versns.
Omnia vel medinm fiant mare : vivite, silvae;
Prœceps aerii specnla de mon i is in ltndas
Deferar ; extremnm hoc mnnns morientis habet o.
Desine Maenalios , jam desine , tibia , versns.
Haec Damon : vos , qnae respondent Alphesibœns ,
Dicite, Pierides :non omnia possnmns omnes.
V.63. ÉCLOGA VIII. a?
Effer aqnam, et molli cinge haec altaria vitta,
Verbenasqne atlole pingnes et mascnla tnra ,
Conjngis nt magicis sanos uvertere sacris
Experiar sensns : nihil hic nisi carmina desnnt.
Dncite ab nrbe domnm, mea carmina, dnci te Daphnin.
Carmina vc-1 cœlo possnnt dednecre Lnnam :
Carminibns Grce socios mntavit Ulyri ;
Fr¡gidos in pratis cantando rnmpitnr angnis.
Daciteabnrbedomnm, mea carmina, dncite Daphnin.
Terna tibi haee primùm triplici diversa colore
Licia circtnndo , terqne hœc altaria circnm
Effigiem dnco : nnmero dens impare gandet.
Ducite ab nrbe domnm, mea carmina, dncite Daphnin.
Necte tribns nodis ternos, Amarylli, colores ;
Necte, Amarylli, modo : et, Veneris, die, vincnla necto.
Dnciteabnrbedomnm, mea carmina, dncite Daplmin.
limas nt hic da rescit , et haec nt cera liqnescit
Uno eodemqne igni; sic nostro Daphnis amore.
Sparge molam, et fragiles incende bitnmine lanros-.
Daphnis me malns nrit; ego bane in Daphnidelanrnm.
Dnciteabnrbedomnm, mea carmina, dnciteDaphnin.
Talis amor Daphnin, qnalisqnnm fessa jnvencnm
Per Demora atqne altos qnaerendo bncnla lncos
Propter aqnae rivnm viridi procnmbit in nha
Perdita , nec serae meminit decedere nocti ,
TaUs amor teneat , nec sit mi h i cnra mederi.
Dariteab nrbe domnm, mea carmina, dncite Daphnin.
Has ülitn exnvias mibi perfidns il le reliqnit ,
Pignora cara sni, qnae nnnc ego, limine in ipso,
Terra , tibi mando : debent haec pignora Daphnin.
Daciteabnrbedomnm. mea carmina, dnciteDaphnin.
Has herbas atqne ha«: Ponto mihi lecta venena
Ipse dedit Mœris : nascnntnr plnrima Ponto.
His ego rapé lnpnm fieri . et se condere silvis
Mœrim , saepè animas imis excire sepnlcris ,
Atque satas alio vidi tradnce re messes.
aS BUCOL. ECL. \Iir. v. 09.
Dncite ab nrbe domnm, mea carmina, dneite Daphnin.
Fer cineres, Amarylli, foras, rivoqne flnenti
Transqne capn t jace ; nec respexeris. Ois ego Daphnin
Aggrediar : nibil ille deos , nil carmina , cnrat.
Dncite ab nrbe domnm, mea carmina, dncite Daphnin.
Adspice: corripnit tremnlis altaria flammis
Sponte sna, dnm ferre moror, cinis ipse. Bonnm sit !
Nescio qnid certe est; et Hylax in limine latrat.
Credimns? an qni amant ipsi sibi somnia Cngnnt?
Parcite, ab nrbe venit, jam parcite, carmina, Daphni».
ÉCLOGA IX.
GALLUS.
-ILxTiiFMUM hnnc, Arethnsa , mihi concede lahorem :
Рanca meo Gallo, sed qnae legat ipsa Lycoris ,
Carmina soot dicenda : neget qnis carmina Gallo ?
Sic tibi, qnnm (inctns snbterlabere Sicanos ,
Doris amara snam non intermisceat nndam !
Incipe: sollicitos Galli diramns amores ,
Dnm tenera attondent sima; virgnlta capellae.
Non canimns snrd is; respondent omnia silvae.
Qnae nrmora, ant qni vos saltns habnere, pnellae
Naïik's, indigno qnnm Callns amore periret?
3S am neqne Parnassi vobis jaga , nam neqne Pindi
Ulla mс n nm fecere , neqne Aonie Aganippe.
Illnm etiam lanri , etiam flevere myricae ;
Pinifer il ln ni etiam sola snb rape jaccntem
Stii'nalns et gelidi flevernnt saxa Lycaei.
Stant et oves circùm; nostri necpœnitet ilias :
Nec te pœniteat pecoris , divine poëta ;
F.l. formosns oves ad (i n mina pavit Adonts.
Venit et npilio; tardi venere lui hnir i ;
Uvidns biberna venit de glande Menalcas :
Omnes, Unde amor iste, rogant, tibi? Venit Apollo:
Galle, qnid insanis? inqnit:tna cnra Lyroris
Perqne nives alinm perqne horrida castra secnta est.
Venit et agresti capitis Silvanns honore ,
Florentes fernlas et grandia lilia qnassans.
Pan, dens Arcadiae, venit, qnem vidimns ipsi
Sangnineb ebnli baccis minioqne rnbentem :
v. 37. В U GO L. EC L. X. JJ
ïeqnis erit modns? inqnit ; Amor non talia cnrat :
Nec lacrymis crndelis Amor , nec gramma rivis ,
Nec cytiso satnrantnr apes , nee fronde capellae.
Tristis at Шe : Tamen cantabais , Arcades , i nqi i i l ,
Montibns baee vestris : soli cantare periti
Arcades. О mihi tnm qnam molliter ossa qniescant,
Vcstra meos olim si fístnla dicat amores !
Atqne ntinam ex vobis nnns , vestriqne fnissem
Ant cnstos gregis , ant matnrae vinitor nvae !
Oerte , sive mibi Phyllis , sive esset Amyntas ,
Sen qnicnmqne fnror (qnid tnm , si fnscns Amyntas ?
Et nigrae violae snnt , et vaccinia nigra ) ,
Mecnm inter sa i iccs lenta snb vite ¡acere t :
Serta mibi Phyllis legeret , cantaret Amyntas.
Hic gelidi fontes, hie mollia prata, Lycori;
Hie nemns : hie ipso tecnm consnmerer aevo.
Tiimc insanns amor dnri te Martis in armis
Tela inter media, atqne adversos detinet hostes :
Tn procnl a patria ( nec sit mihi credere tantùm ! )
Alpinas , ah dnra ! nives et frigora Rheni
Me sine sola vides. Ah ! te ne frigora bedant !
Ab ! tibi ne teneras glacies secet aspera plantas !
Ibo : et Chalcidico qnae snnt mihi condita versa
Carmina pastoris Sicnli modnlabor avena.
Certnm est in silvis , inter spelaea ferarnm ,
Malle pati , tenerisqne meos incidere amores
Arboribns : crescent illae ; crescetis , amores.
Interea rnixtis lnstrabo Maenala Nymphis ,
Ant acres venabor apros ; non me nlla vetabnnt
Frigora Parí hemos canibns circnmdare saltns :
Jam mihi per rnpes videor lncosqne sonantes
Ire ; libet Partho torqnere Cydonia cornn
Spir»la : tamqnam haec sint nostri medicina fnroris ,
Ant dens ¡lie malis hominnm mitescere discat !
Jam neqne Hamadryades rnrsnm nec carmina nobiü
Ipsa placent ; ipsae , rnrsnm concedite , silvae :
34 BUCOL. ECL. X. v. 63.
Non ilinm nostri possnnt mntare labores ;
Nec si frigoribns mediis fl ein nmqne bibamns ,
Sithoniasqne nives hiemis snbeamns aqnosae ;
Nec si, qnnm moriens alta liber aret in nlmo ,
Aethiopnm versemns oves snb sidere Cancri.
О nt nia vincit Amor , et nos cedamns Amori.
Haec sat erit, divse, vestrnm cecinisse poëtam ,
Dnm sedet, et gracili £scellam texit bibisco ,
Pierides; vOS haec facietis maxima Gallo ;
Gallo , cnjns amor tantùm mihi crescit in horas ,
Qnantùm vere novo viridis se snbjicit alnns.
Snrgamns : solet esse gravis cantantibns nmbra ;
Jnniperi gravis nmbra: nocent et frngibns nmbrae.
Ite domnm satnrae, venit Hesperns, ite, capellae.
••v
G E O Pi G I С А.
LIBERPRIMUS.
VIRGILII MARONIS
AENEIS.
LIBER PRIMUS.
^
v. t65. LIBER X. 3t$
Massions aerata princeps secat acqnora Tigri :
Snb qno mille maans jnvenam , qni mœniu Clnsi ,
Qniqne nrbcm liqnere Cosas, qneis tela , sagitta' ,
Corytiqne leves hnmeris et letifer arcns.
Una torvns Abas; hnit- totnm msignihns armis
Agmen, et anrato falgebat Apolline pnppis.
Sexcentos illi deiiera t Popnlonia mater
Expertos belli jnvenes : ast Uva trecentos
Insnla , inexhanstis Cbalybnm generosa nteta llis.
Tertins, ille bominnm divûmqn« interpres Asylas ,
Cni pecndnm fibrae , cœli cni aidera parent ,
Et lingnœ volncrnm , et praesagi fhlmiais ignés ,
Mille rapit densos acie atqne horrentibns hastis.
Hos parere jnbent Alpheac ab origine Fisae ,
IJrbs Etrnsca solo. Seqtritnr pnlcherrimns Astnr,
Astnr eqno fidens , et versicoloribns armis.
Tercentnm adjicinnt ( mens omnibns nna seqnend i )
Qni Caerete domo, qni snnn Minionis IB scvis ,
Et Pyrgi veteres , mtempestaeqne G ravise«.
Non ego te, Lignrnm dnctor ibrtissimc bello,
Transierim, Cinyra; et pancis comitate Cnpavo,
Cujns olorinie snrgnnt de vertice penшс :
Crimen amor vestrnm , fornueqne insigne patet'nesj
Namqne (crnnt lnctn Cycnnm Phaëthontis amati,
Popnleas inter frondes ntnbramqne sorornm
Dnm canit, et nuestnm mnsa sola tn r amorcm ,
Canentem molli plnma dnxisse senectam ,
Linqnentem terras , et sidera voce seqnentem.
Filins, aeqnales comitatns classe catervas,
Ingentem remis Ccnta nrnm promovet : ille
Instat aqnae, saxnmqne nndis immaue minatar
Ardnns, et longa s nlеa t maria alta carina.
Ille etiam patriis agmen ciet Ocnns afa oris ,
Fatidicae Mantas et Tnsci filins anmis ,
Qni mnros matrisqne dedit tibi, Mantna , nomca :
Mantna dives avis , sed non genns omnibns nnnm :
3t6 AENEIDOS T.16I
Gena illi triplex, popnli snb gente qnaterni;
Ipsa capnt popnlis : Tnsco de sangnine Tires.
Hinc qnoqne qningentos in se Mczcntius armat ,
Qnos patre Benaco, velatns arnndine glanca ,
Mincins infesta dncebat in aeqnora pinn.
It gravis Anlestes, centenaqne arbore flnctns
Verberat assnrgens; sptnnant vada marmore verso,
Hnnc vehit immanis Triton , et caernla concha
Exterrens freta : cni laternm tenns hispida nanti
Frons hominem praefert , in pristin desinit alvns ,
Spnmea semifero snb pectore mnrmnrat nnda.
Tot lecti proceres ter denis navibns ibant
Snbsidio Trojœ, et campos salis aere secabant.
Jamqne dies cœlo concesserat, almaqne cnrrn
Noctivago Phœbe medinm pnlsabat olympnm.
Aeneas, neqne enim membris dat cnra qnietem ,
Ipse sedens clavnmqne regit velisqne ministrat.
Atqne illi, medio in spatio, chorns ecce sna rnm
Occnrrit comitnm , Nymphae , qnas aima Cybebe
Nnmen habere maris , Nymphasqne e navibns esse,
Jnsserat : innabant pariter , flnctnsqne secabant,
Qnoi priùs serat»: steterant ad littora prora.
Agnoscnnt longé regem , lnstrantqne choreis.
Qnarnm qnae fandi doctissima Cymodocea ,
Ponè seqnens , dextra pnppim tenet , ipsaqne dorso
Eminet, ac Iœva tacitis snbremigat nndis.
Tnm sic ignarnm alloqnitnr : Vigilasne , deùm gens,
Aenea? vigila, et veiis immittè rndentes.
Nos snmns Idzeae sacro de vertice pinns ,
Nnnc pelagi Nymphae, classis tna. Perfidns nt nos
Praecipites ferro Rntnlns flammaqne premebat,
Rnpimns invitae tna vincnla, teqne per aeqnor
Qnaerimns. Hanc genetrix faciem miserata refecit,
Et dedit esse deas, aevnmqne agitare snb nndis.
At pner Ascanins mnro fossisqne tenetnr
Tela inter media atqne horrent« Marte Latinos.
v. г37. LIB ER X. 3l7
Jam loca jnssa tenent forti permixi ns Etrnsco
Areas eqnes : medias illis opponere tnrmas ,
Ne castris jnngant, certa est sententia Tnrno.
Snrge age ; et anrora socios veniente vocari
Primns in anna jnbe ; et clypenm cape , qnem dedit ipse
Jnvictnm ignipotens , atqne oras ambiit anro.
Crastina lnx, mea si non irrita dicta pntaris,
Ingentes Rntnlae spectabit caedis acervos.
Dixerat ; et dextra discedens impnlit altam ,
Hand ignara modi , pnppim : fngit illa per nnilas
Ocior et jacnlo et ventos aeqnante sagitta.
Inde aliae celerant cnrsns. Stnpet inscins ipse
Tros Anchisiades ; animos tamen omine tollit.
Tnm breviter, snpera adspcctans convexa, precatnr :
Alma parens Idaea deùm , cni Dindyma cordi ,
Tnrrigeraeqne nrbes, bijngiqne ad frena leones ;
Tn inihi nnnc pngnae princeps , tn rite propinqnes
Angnrinm; Phrygibnsqne adsis pede, Diva , secnndo
Tantùm effatns ; et interes revolnta rnebat
Matnra jam lnce dies , noctemqne fngirat.
Principio sociis edicit signa seqnantnr ,
Atqne animos aptent armis , pngnaeqne parent se.
Jamqne in conspectn Teneros habet et sna castra ,
Stans celsa in pnppi; clypenm qnnm deinde sinistra
Extnlit ardentem. Clamorem ad sidera tollnnt
Dardanidae e mnris ; spes addita snscitat iras ;
Tela œann jacinnt : qnales snb nnbibns atris
Strymoniae dant signa grnes, atqne aethera tra»ant
Cnm sonitn , fnginntqne notos clamore secnndo.
At Rntnlo regi dncibnsqne ea mira videri
Ansoniis; donec versas ad littora pnpprs
Respicinnt, totnmqne allabi classibns aeqnor.
Ardet apex capiti , cristisqne a vertice flamm.i
Fnnditnr, et vastos nmbo vomit anrens ignes.
Non secns ac liqnida si qnando nocte cometae
Sangninei lngnbre rnbent , ant sirins ardor ;
3i8 AENEIDOS v. ».i3.
lue, sitiai morbosqne ferens mortalibns aegris ,
Nascitnr, et laevo contristat lnmine cœlnm.
Hand tamen andaci Tnrno fidncia cessit
Li t tora praecipere , et venientes pellen, terra.
[ Dit ro animos tollit dictis , atqne increpat nltro : ]
Qnod votis optastis, adest , perfringere dextra;
In manibns Mars ipse , viri : nnnc conjngis esto
Qnisqne snae tectiqne memor : nnnc magna referto
Facta , patrnni landes : nltro occnrramns ad nndam ,
Dnm trepidi, egressiqne labant vestigia prima.
Ándentes fortnna jnvat.
IIiw, ait; et secnm versat, qnos dncere contra ,
Vel qnibns obsessos possit concredere mnros.
Interea Aeneas socios de pnppibns altis
Pontibns exponit. Mnlti servare recnrsns
Laagnentis pelagi, et brevibns se credere saltn ;
Per remos alii. Specnlatns littora Tarcho ,
Qna vada non spirant, nec fracta remnrmnrat nnda ,
Sed mare inoffensnm crescenti allabitnr a'stn ,
Âdvertit snbito proras , sociosqne precatnr :
Nnnc, o lecta manns, validis incnmbite remis ;
Tollite, ferte rates; inimicam findite rostris
Hanc terram, snlcnmqne sibi premat ipsa carina.
Prangere nec tali pnppim statione recnso,
Arrepta tellnre semel. Qnae talia postqnam
Effatns Tarcho, socii consnrgere tonsis,
Spnmantesqne rates arvis inferrc Latinis ;
Donec rostra tenent siccnm , et sedêre carina,
Omnes innocna; : sed non pnppis tna , Tarcho ;
Namqne inflicta vadis dorso dnm pendet iniqno ,
Anceps, snstentata din, flnctnsqnc fatigat,
Solvitnr, atqne viros mediis exponit in nndis ;
Fragmina remornm qnos et flnitantja transtra
Impedinnt, retrahitqne pedem simnl nnda relabens.
Nec Tnrnnm segnis retinet mora ; sed rapit acer
Totam aciem in Teneros , et contri in littore sistit.
Y. 3og. LIBER X. Jig
Signa cannnt. Primns tnrmas invasit agrestes
Aeneas, omen pngnae; stravit qne Latinos,
Occiso Therone , virùm qni maximas nltro
Aenean petit : hnic gladio , perqne aerea snta ,
Per tnnicam sqnaleirtem anro, latns hanrit apertnm.
Inde Lichan ferit, exsectnm jam matre perempta ,
Et tibi, Phœbe, sacrnm, casns evadere ferri
Qnod licnit parvo. Nec longé Cissea dnrnm ,
Immanemqne Cyan, sternentes agmina clava,
Dejecit leto. Nihil illos Hercnlis arma,
Nec validae jnvere manns , genitorqne Melampns ,
Alcidae comes nsqne graves dnm terra labores
Praebnit. Ecce Pharo, voces dnm jactat inertes,
Intorqnens jacnlnm clamanti sistit in ore.
Tn qnoqne, flaventem prima lanngine malas
Dnm seqneris Clytinm infelix , nova gandia , Cydon ,
Dardania stratns dextra, secnrns amornm,
Qni jnvennm tibi semper erant, miseranje, jaceres,
Ni fratrnm stipata cohors foret obvia , Phorci
Progenies ; septem nnmero septenaqne tela
Conjicinnt: partim galea clypeoqne resnltant
Irrita; deflexit partim stringentia corpns
Alma Venns. Fidnm Aeneas affatnr Achaten :
Snggere tela mihi , non nllnm dextera frnstra
Torserit in Rntnlos , steternnt qnae in corpore Graiùm
Iliads campis. Tnm magnam corripit bastam ,
Et jacit : illa volans clypei transverberat aera
Miconis , et thoraca simnl cnm pectore rnmpit.
Hnic frater snbit Alcanor, fratremqne rnentem
Snstentat dextrá : trajecto missa lacerto
Protinns hasta fngit , servatqne crnenta tenorem ;
Dexteraqne ex hnmero nervis moribnnda pependit.
Tnm Nnmitor , jacnlo fratris de corpore rapto ,
Acncan petiit; sed non et figere contra
Est licit nnj , magniqne femnr perstrinxit Achatae.
JHic Cnribns, fidens primaevo corpore, Clansns
Заo AENEIDOS v. 34Ä.
Advenit, et rigida Dryopen ferit eminns hasta
Snb mentnm, graviter pressa, pariterqne loqnentis
Vocem animamqne rapit , trajecto gnttnre : at ille
Fronte fent terram , et crassnm vomit ore crnorem.
Tres qnoqne Threïcios, Boreae de gente snprema,
Et tres , qnos Idas pater et patria Ismara mittit.
Per varios sternit casns. Accnrrit Halesns,
Anrnncaeqne manns; snbit et Neptnnia proies,
Insignis Messapns equis : expeliere tendnnt
Nnnc hi , nnnc illi : certatnr limine in ipso
Ansoniae. Magno discordes aethere venti
Prœlia cen tollnnt , animis et viribns aeqnis :
Non ipsi inter se , non nnbila , non mare cedant :
Anceps pngna din ; stant obnixa omnia contra.
Hand aliter Trojanae acies aciesqne Latina?
Concnrrent; haeret pede pes , densnsqne viro vir.
At parte ex alia , qna saxa rotantia late
Impnlerat torrens arbnstaqne dirnta ripis,
Arcadas, ínsnetos acies inferre pedestres,
Ut vidit Pallas Latio dare terga seqnaci ,
Áspera qneis natnra loci dimittere qnando
Snasit eqnos; nnnm qnod rebns restat egenis ,
Nnnc precc, nnnc dictis virtntem accendit amaris:
Qno fngitis, socii? per vos et fortia facta,
Per dncis Evandri nomen, devictaqne bella,
Spemqne meam , patriae гциe nnnc snbit aemula land'
Fidite ne pedibns. Ferro rnmpenda per hostes
Est via , qna globns ille virûm densissimns nrget :
Hac vos et Pallanta dncem patria alta reposcit.
Nnmina n vtlla premnnt : mortali nrgemnr ab boste
Mortales: totidem nobis animaeqne mannsqne.
Ecce mavis magna clandit nos obice pontns •,
Decst jam terra fngae : pelagns , Trojamne petemns ?
Haec ait, et medins densos prornmpit in hostes.
Obvins hnic primùm, latis addnctns iniqnis ,
Fit Lagns: bnttc, magno vellit dnm pondere saxnm^
v. 38 1. LIBER X. Sat
Intorto figit telo, discrimina costis
Per medinm qna spina dedit, hastamqne receptat
Ossibns haerentem. Qnem non snper occnpat Hisbo ,
Ille qnidem hoc sperans; nam Pallas ante rnentem,
Dnm fnrit, incantnm crndeli morte sodalis
Exeipit, atqne ensem tnmido in pnlmone recondit.
Hinc Sthenejnm petit, et Rhœti de gente vetnsta
Anchemolnm , thalamos ansnm incestare novercae.
Vos etiam gemini Rntnlis cecidistis in arvis,
Dancia , Laride Thymberqne , simillima proles ,
Indiscreta snis, gratnsqne parentibns error:
At nnnc dnra dedit vobis discrimina Pallas :
Nam tibi, Thymbre, capnt Evandrins abstnlit ensis;
Te decisa s n am, Laride, dexttra qnaerit ,
Se-nianimesqne micant digiti, ferrnmqne retractant.
Arcadas accensos monitn, et praeclara tnentes
Facta viri , mixtns dolor et pndor armat in hostes.
Tnm Pallas bijngis fngientem Rhœtea prater
Trajicit: hoc spatinm, tantùmqne morae fnit Нo:
Пo namqne procnl validam direxerat hastam ,
Qnam medins Rhœtens intercipit, optime Tenthr»,
Te fngiens fratremqne Tyren ; cnrrnqne volntns
Caedit semianimis Rntnlornm calcibns arva.
Ac velnt optato ventis aestate coortis
Dispersa immittit silvis incendia pastor ;
Correptis snbito mediis, extenditnr nna
Horrida per latos acies vnlcania campos :
Шe sedens victor flammas despectat ovantes.
Non aliter sociùm virtns coit omnia in nnnm ,
Teqne jnvat, Palla. Sed bellis acer Halesns
Tendit in adversos, seqne in sna colligit arma.
Hic mactat Ladona, Pheretaqne, Demodocnmqne :
Strymonio dextram fnlgenti deripit cnse
Elatam in jngnlnm ; saxo ferit ora Thoantis ,
Ossaqne dispersit cerebro permixta emento.
Fata cancns silvas genitor lelarat Halesnm :
Ja» AENEIDOS T-4i7.
Ut senior leto canentia lnmina solvit ,
lnjecere mannm Pareae, telisqne sacràrnnt
Evandri; qnem sic Pallas petit, ante precatns:
Da nnnc, Thybri pater, ferro, qnod missile libro,
Fortnnam atqne viam dnri per pectns Halesi :
Haec arma exnviasqne viri tna qnercns babebit.
Andiit illa dens : dnm texit Imaona Halesns ,
Arcadio infelix telo dat pectns inermnm.
At non caede viri tanta perterrita Lansns ,
Pars ingens belli, sinit agmina. Primns Aban tern
Oppositnm intcrimit , pngnae nodnmqne moramqne.
Sternitnr Arcadiae proles; sternnntnr Etrnsci;
Et vos, o Graiis imperdita corpora, Tencri.
Agmina concnrrnnt dncibnsqne et viribns aeqnis :
Extremi addensent acies ; nec tnrba moveri
Tela mannsqne sinit. Hinc Pallas instat et nrget,
llinc contra Lansns, nee mnltùm discrepat aetas,
Eçregii forma; sed qneis fortnna negarat
In patriam reditns. Ipsos concnrrere passns
Hand tamen inter se magni regnator olympi :
Mox il los sna fata manent majore snb hoste.
Interea soror alma monet snccnrrere Lanso
Tnrn nm, qni volncri cnrrn medinm secat agmen.
Ut vidit socios : Tempns desistere pngnae :
Solns ego in Pallanta feror; soli mibi Pallas
Debetnr: cnperem ipse parens spectator adesset.
Нaec ait ; et socii cessernnt aeqnore jnsso.
At Rntnlùm abscessn jnvenis , tnm jnssa snperba
Miratns, stnpet in Tnrno, corpnsqne per ingens
Lnmina volvit, obitqne trnci procnl omnia visn ;
Talibns et dictis it contra dicta rvranni :
Ant spoliis ego jam raptis landabor opimis,
An t leto insigni : sorti pater aeqnns ntriqne est :
Tolle nu nas. Fatns medinm procedit in aeqnor.
Frigidns Arcadibns coit in praecordia sangnis
Desilnit Tnrnns bijngis; pedes apparat ire
v. 453. L I B E R X. 3»3
Comminns. Utqne leo, specnla qn»in vidit ab alta
Stare procnl campis meditantem in prœlia laimim,
Advolat : hand alia est Tnrni venientis imago.
Hnnc nbi contignnm missae fore credidit hastae ,
Ire prior Pallas , si qna fors adjnvet ansnm
Viribns imparibns ; magnùmqne ita ad aethera fatnr :
Per patris hospitinm, et mensas qnas advena adisti,
Te precor , Alcide , cœptis ingentibns adsis ;
Cernat semineci sibi me rapcre arma crnenta,
Victoremqne ferant morientia lnmina Tnrni.
Andiit Alcides jnvenem , magnnmqne snb imo
Corde premit gemitnm , lacrymasqne effndit inanes.
Tnm genitor natnm dictis afiatnr amicis :
Stat sna cniqne dies , breve et irreparabile tempns
Omnibns est vitas; sed famam extendere factis,
Hoc virtntis opns. TrojiE snb mœnibns altis
Tot nati cecidere denm ; qnin occidit nna
Sarpedon, mea progenies : etiam sna Tnrnnm
Fata vocant, metasqne dati pervenit ad aevi.
Sic ait, atqne ocnlos Rntnlornm rejicit arvis.
At Pallas magnis emittit viribns hastam ,
Vaginaqne cava fnlgentem deripit ensem.
Illa volans, hnmeri snrgnnt qna tegmina snmma ,
Incidit; atqne, viam clypei molita per oras,
Tandem ctiam magno strinxit de corpore Tnrni.
Hic Tnrnns ferro praefixnm rolmr acnto
In l'a llanla din 1 ¡brans jacit , atqne ita fatnr :
Adspice nnm mage sit nostrnm penetrabile telnm.
l)ixerat : at clypenm , tot ferri terga , tot aeris ,
Qnnm pellis toties obeat circnmdata tanri ,
Yibranti medinm cnspis transverberat ietn,
Loricaeqnc moras et pectns perforat ingens.
Ille rapit calidnm frnstra de vnlnere telnm ;
Una eademqne via sangnis animnsqne seqnnntnr.
Corrnit in vnlnns; sonitnm snper arma dedère;
Et terram hostilem moriens petit ore crnento.
3a4 AENEIDOS v. 489.
Qnem Tnrnns snper assistens :
Arcades, haec, inqnit, memores mea dicta reierte
Evandro: qnalem mernit Pallanta remitio.
Qnisqnis bonos tnmnli , qnidqnid solamen hnmandi
est,
I/argior: band Шi stain mt Aeneïa parvo
Hbspitia. Et larvo pressit pede, talia fatns,
Exanimem, rapiens immania pondera baltei,
Impressnmqne nefas : nna snb nocte jngali
Caesa manns jnvennm fœdè , thalamiqne crnenti;
Qnae Clonns Enrytides mnlto caelaverat anro :
Qno nnnc Tnrnns ovat spolio gandetqne potitns :
Kescia mens bominnm fati sortisqne futnrae ,
Et servare tnodum, rebns snbiata secnndis!
Tnrno tempns erit , IIKI gno qnnm optaverit emptnm
Intactnm Pallanta , et qnnm spolia ista diemqne
Oderit. At socii mnlto gemitn lacrymisqne
Impositnm sento refernnt Pallanta freqnentes.
О dolor atqne decns mngnnm reditnre pa reni i !
Haec te prima dies bello dedit , haec eadem anfért ,
Qnnm tamen ingentes Kulnlornm linqnis acervos!
Mec jam fama mali tanti, sed certior anctor
Advolat Aeneœ, tenni discrimine leti
Esse snos, tempns versis snccnrrere Tencris.
Proxima qnaeque metit gladio , latnmqne per agmcn
Ardens limitem agit ferro; te, Tnrne, snperbnm
Caede nova qnaerens. Pallas, Evander, in ipsis
Onmia snnt ocnlis; mensa,, qnas advena primas
Tnne adiit , dext ru-qne datae. Snlmone creatos
Qnatnor hic jnvenes, totidem, qnos edncat Ufens ,
Viventes rapit, inferias qnos immolet nmbris,
Captivoqne rogi perfnndat sangnine flammas.
Inde Mago procnl infen.iam contenderat bastam ;
Ule astn snbit, ac tremebnnda snpervolat hasta :
Et genna amplectens effatnr talia snpplex:
Per patrios manes, per spes snrgcntis lnli ,
v. 524. ÜBER X. JaS
Тe precor, hanc animani serves natoqne patriqne.
Est dnmns alta: jacent penitùs defossa talenla
Caelati argenti : snnt anri pondera facti
Infectiqne mihi: non hie victoria Tencrùm
Vertitnr, ant anima nna dabit discrimina tanta.
Dixerat. Aeneas contra cni talia reddit :
Argenti atqne anri memoras qnae mnlta talenta,
Cnatis parce tnis: belli commercia Tnrnns
Snstnlit ista prior, jam tnm Pallante perempto.
Hoc patris Anchisae manes , hoc sentit lnlns.
Sic fatns, galeam laeva tenet, atqne reflexa
Cervice orantis capnlo tenns applioat ensem.
Nec procnl Haemonides, Phœbi Trivi'aeqne sacerdos,
lnfnla cni sacra redimibat tempora vitta ,
Totns collncens veste atqne insignibns armis;
Qnem congressns agit campo, lapsnmqne snperstans
Immolat, ingentiqne nmbra tegit : arma Serestns
Lecta refert hnmeris, tibi, rex Gradive, tropaenm.
Instanrant acies , Vnlcani stirpe creatns
Caecnlns, et veniens Marsornm montibns Umbro.
Dardanides contra fnrit. Anxnris ense smistram,
Et totnm clypei ferro dejecerat orbem.
Dixerat ille aliqnid magnnm , vimqne affore verbo
Crediderat , cœloqne animnm fortasse ferebat ,
Canitiemqne sibi et longos promiserat annos.
Tarqnitns exsnltans contra fnlgentibns armis,
Silvicolae Fanno Dryope qnem Nympha crearat,
Obvins ardenti sese obtnlit : ille redncta
Loricam clypeiqne ingens onns impedit basta.
Tnm capnt orantis neqnidqnam, et mnlta parantis
Dicere, detnrbat terrae; trnncnmqne tepentem
Provolvens , snper luec inimico pectore fatnr :
Istic nnnc , metnende , jace : non te optima mater
Condet hnmi, patriove onerabit membra sepnlcro :
Alitibns linqnere feris; ant gnrgite mersnm
Unda feret , piscesqne impasti vnlnera lambent.
3i6 AENEIDOS v. 56o.
Protenns Anta-Hm et Lncam, prima agmina Tnrni,
Perseqnitnr, fortemqne Nnmam, fnlvnmqne Camcr*
tem,
Magnanimo Volscen te satnm , ditissimns agri
Qni fnit Ansonidnm, et tacitis regnavit Amyclis.
Aegeon qnalis, centnm cni brachia dicnnt
Centenasqne manns , qninqnaginta oribns ignem
Pectoribnsqne arsisse , Jovis qnnm fnlmina contra
Tot paribns streperet clypeis , tot stringeret cnses :
Sic toto Aeneas desaevit in aeqnore victor,
TJt seme! intepnit mnero. Qnin ecce Niphaei
Qnadrijnges in eqnos adversaqne pectora tendit :
Al qne illi longé gradientem et dira frementem
Ut vidêre, metn versi, retroqne rnentes,
Effnndnntqne dncem , rapinntqùe ad littora cornu.
Interea bijngis infert se Lncagns albis
In medios, fraterqne Liger : sed frater habenis
Flectit eqnos ; strictnm rota t acer Lncagas ensem.
Hand tnlit Aeneas tanto fervore fnrentes :
Irrni t, adversaqne ingens apparnit basta.
Cni Liger :
Non Diomedis eqnos , nec cnrras cernis АchiШ ,
Ant Phrygue campos : nnnc belli finis et a: vi
His dabitnr terris. Vesano talia late
Dicta volant Ligeri : sed non et Troiins heros
Dieta parat contra; jacnlnm nam torqnet in hostem.
Lncagns, nt pronns pendens in verbera telo
Admonnit bijngos, projecto ihim pede laev«
Aptat se pngnae ; snbit oras hasta per imas
Fnlgentis clypei, tnm laevnm perforat ingnen.
Excnssns cnrrn moribnnd ns volvitnr arv is.
Qnem pins Aeneas dictis affatnr smaris :
Lncage , nnlla t nos cnrrns fnga segnis eqnornm
Prodidit, ant тana; vertêre ex bostibns nmbrae :
Ipse rotis saliens jnga deseris. lfac ita fatns,
Arripnit bijngos. Frater tendebat inermes
v. 5g5. LIBER X. 3»7
Infelix palmas, cnrrn delapsns codem :
Per te, per qni te talem gennere parentes,
Vir Trojane , aine haue an imam , et miserere precantis.
Plnribns oranti Aeneas : Hand talia dndnm
Dicta dabas : mnrere , et fratrem ne desere (im er.
Tnm latebras anima, , pectns , mncrone reclndit.
Talia.per campos edebat fnnera dnctor
Dardanins, torrentis aqnae vel tnrbinis atri
More fnrens. Tandem ernmpnnt et castra relinqnnnl
Ascanins pner et neqnidqnam obsessa jnventns.
Tnnonem interea compellat Jnppiter nltro :
O germana mihi atqne eadem gratissima conjnx ,
Ut rebare, Venns, nec te sententia fallit ,
Trojanas snstentat opes : non vivida bello
Dextra viris, animnsqne ferox, patiensqne pericli.
Cni Jnno snbmissa : Qnid, o pnlcherrime conjnx,
Sollicitas œg ram et tna trisi ¡a dicta timentem ?
Si mihi, qnac qnondam fnerat, qnamqne esse decebat
Vis in amore foret ; non boc mihi namqne negares ,
Omnipotens: qnin et pngnae snbdncere Tnrnnm ,
Et Dinrno possem incolnmem servare parenti.
Nnne pereat, Tencrisqne pio det sangnine poenai.
Шe tamen nostra dedncit origine nomen ,
Pilnmnnsqne illi qnart ns pater, et tna larga
Saepè mann mnltisqne ornavit limina donis.
Cni rex aetherii brsviter sic fatnr olympi :
Si mora presentis leti tempnsqne cadnco
Oratnr jnveni, meqne hoc ita ponere sentis ;
Tolle fnga Tnrnnm , atqne instantibns eripe fatis :
Itacteiuis indnlsisse vacat. Sin altior istis
Snb precibns venia nlla latet, totnmqne moveri
Mntarive pntas bellnm; spes pascis inanes.
Et Jnno adlacrymans: Qnid si, qnod voce gravaria,
Mente dares; atqne hœc Tnrno rata vita maneret?
Nnnc manet insontem gravis exitns, ant ego veri
Tana feror : qnod nto potiùs formidine falsa
З»» AENEIDOS ».в3r.
Lndar; et in melins tna, qni potes, orss refleetas¿
Haec nbi dicta dedit, cœlo se protenns alto
Misit, agenshiemem, nimbo snccincta per anras :
Iliacamqne aciem et Lanrentia castra petivit.
Tnm dea nnbe cava tennem sine viribns nmbram
In faciem Аeneae (visn mirabile monstrnm)
Dardaniis ornat telis; clypeamqne jnbasqne
Divini nssi m n !n t capitis ; dat inania verba ;
Dat sine mente sonnm , gressnsqne effingit enntis t
Morte obita qnales fama est volitare fignras,
Ant c¡nх sopitos delndnnt somnia sensns.
At primas beta ante acies exsnltat imago ,
Irritatqne vlrnm telis, et voce lacessit.
Instat cni Tnrnes, stridentemqne eminns Iiastam
Conjicit; Шa dato vertit vestigia tergo.
Tnm vero Аenean aversöm nt cedere Tnrnas
Credidit, atqne animo spem tttrbidns nansit inanes
Qno fngis, Aenea? thalamos ne desere pactos:
Hac dabitnr dextrf tellns qnaesita per nndas.
Talia voeiferans seqtiitnr , strictnmqne cornscat
Mncronem , nec ferre videt sna gandia ventos.
Forte ratis , celsi coojnncta crepidine saxi .
Expositis stabat scalis et ponte parato ,
Qna rex Clnsinis advectns Osinins oris.
Hne sese trepida Aeneae fngientis imago
Conjicit in latebras ; nec Tnrnns segnior instat ,
Exsnperatqne moras , et pontes transilit altos.
Vix proram attigerat , rnmpit Satnrnia fnnem ,
Avnlsamqne rapit revolnta per aeqnora navem.
Il ln ni antem Aeneas absentem in prœlia poscit:
Obvia mnlta virnm demittit corpora morti.
Tnm levis hand nltra latebras jam qnaerit imago ,
Sed snblimé volans nnbi se immiscnit atrae :
Qnnm Tnrnnm medio interea fert aeqnore tnrbo.
Respicit ignarns rernm , i ngral nsq n e salntis ;
lit dnplicss cnm voce manns ad sidera tendit :
v 667. LIBER X. Зад
Omnipotens genitor, tanton' me crimine dignnm
Dnxisti? et tales volnisti expendere pœnas ?
Qno feror? nnde abii ? qnae me fnga qnemve redncit?
Lanrentesne iternm mnros ant rastra videbo ?
Qnid manas illa virûm qni me meaqne arma secnti ?
Qnosne (nefas) omnes infanda in morte reliqni?
Kt nnnc palantes video, gemitnmqne cadentnm
Accipio. Qnid ago? ant qnae jam satis ima debiscat
Terra mihi? Vos o potms miserescite, venti :
In rnpes, in saxa, volens vos Tnrnns adoro ,
Ferte ratem, saevisqne vadis immittite syrtis,
Qno neqne me Rntnli, nec conscia fama seqnatnr.
Haec memorans , animo nnne bne nnnc flnctnat illnc :
An sese mncrone ob tantnm dedecns amens
Indnat, et crndnm per costas exigat ensem ;
Flnctibns an jaciat mediis, et littora nandb
Cnrva pctat , Tencrùmqne iternm se reddat in arma.
Ter conatns ntramqne viam : ter maxima J nno
Continnit, jnvenemqne animi miserata repressit.
Labitnralta secans, flnctnqne aestnqne secnndo:
Et pa tris antiqnam Danni defertnr ad nrbem.
At Jovis interea monitis Mezentins ardens
Snccedit pngnae, Tencrosqne invadit ovantes..
Concnrrnnt Туrrhenae acies ; atqne omnibns nni ,
Uni odiisqne viro telisqne freqnentibns instant.
Ule, velnt rnpes vast nm qnae prodit in aeqnor ,
Obvia ventornm fnras , expostaqne ponto ,
Vim cnnctam atqne minas perfert cœliqne marisqne ,
Ipsa immota manens; prolem Dolichaonis Hebrnm
Sternit hnmi , cnm qno Latagnm , Palmnmqne toga/
ceта:
Sed Latagiim saxo atqne ingenti fragmine montis
Occnpat os faciemqne adversam; poplite Palmnm
Sncciso volvi segnem sinit, armaqne JLanso
Donat babere hnmeris, et vertice figere cristas.
Nec non Ëvanthen Pb.rygin.m, Paridisqne Mimanta
a8.
Î3o AENEIDOS v. 7oa.
Aeqnalem comitemqne, nna qnem noctc Tbcuno
In Incem genitori Amyco dedit, et face pregnant
Cisseis regina Parin : Paris nrbe paterna
Occnbat; ignarnm Lanrens habet ora Mimanta.
Ac velnt ille cannm morsn de montibns altis
Actns aper (mnltos Vesnlns qnem piniler annos
Defendit, mnltosve palns Lanrentia), silva
Pastns arnndinea: postqnam inter retia ventnm est,
Snbstitit, infremnitqne ferox, et inhorrnit annos;
Nec cniqnam irasci propinsve accedere virtns ,
Sedjacnlis tntisqne procnl clamoribns instant :
Ille antem impavidns partes cnnctatnr in omnes ,
Dentibns infrendens , et tergo decntit bastas.
Hand aliter, jnstae qnibns est Mezentins itat,
Non nlli est animns stricto concnrrere ferro ;
Missilibns longé et vasto clamore lacessnnt.
Venerat antiqnis Corythi de finibns Acron ,
Grains homo, infectos linqnens profngns ltymetueos.
Hnne nbi miscentem longé media agntina vidit,
Pnrpnrenm pennis et pactae conjngis ostro;
[mpastns stabnla alta leo cen saepé peragrans
(Snadet enim vesana fames) si forte fngacem
Cjnspexit capream, ant snrgentem in cornnacervnm,
Gandethiansimmanè, comasqne arrexit, et b¡rrct
Visrer ¡bns snper incnmbens ; I a vit improba ttter
Ora crnor :
Sic rnit in densos u lacer Mezentins hostes .
Sternitnr infelix Acron , et calcibns atram
Tnndit btnnnnt exspirans, infractaqne tela crnentat.
Atqne idem fagientem hand est dignatns Oroden
Sternere, nec jacta caecnm dare cnspide vnlnns;
Obvins, adversoqne occnrrit, seqne viro vit
Contnlit, hand fnrto inelior, sed fortibns armis.
Tam snper abjectnm posito pede ni vns et ha.sta'.
Pars belli band temnenda, Vi ri, jacet altns Orodcs.
Conclamant socii , Iaetnm paeana sernti.
v. 738. LIBERS. 33tj
Ille antem exspirans : Non me , qnicnmqne es, innlto j
'Victor, nee longùm lartabere; te qnoqne fata
Prospectant paria , atqne eadem mox arva tenebis.
Ad qnem snbridens mixta Mezentins ira :
Nnnc morere : ast de me divûm pater atqne hominntt
rex
Vident. Hoc dicens , ednxit corpore telnm :
Olli dnra qnies ocnlos et ferrens nrget
Somnns; in aeternam clandnntnr Inmina noctem.
Caedicns Alcathonm obtrnncat, Sacrator Hydaspen ,
Partheninmqne Rapo et praednrnm viribns Orsen ;
Messapns Cloninmqne, Lycaoninmqne Ericeten;
Illnm infrenis eqni lapsn tellnre jacentem ,
Hnnc peditem pedes. Et Lycins processerat Agis ,
Qnem tamen hand expers Valerns virtntis avita;
Dejicit; at Throninm Salins, Salinmqne Nealces,
Insignis jacnlo et longé fallente sagitta.
Jam gravis aeqnabat Inctns et mntna Mavors
Fnnera ; caedebant pariter pariterqne rnebant
Victores victiqne, neqne his fnga nota neqne illis.
Dî Jovis in tectis iram miserantnr inanem
Ambornm, et tantos mortalibns esse labores.
Hine Venns, hine contra spectat Satnrnia Jnno.
Pallida Tisiphone media inter mil lia saevit.
At vero ingentem qnatiens Mezentins hastam
Tnrbidns ingreditnr campo. Qnam magnns Orion ,
Qnnm pedes incedit medii per maxima Nerei
Stagna , viattt scindens, hnmero snpereminet nndas ;
Ant SM minis referens annosam montibns ornnm ,
Ingreditnrqne solo , et capnt inter nnbila condit :
Talis se vastis infert Mezentins armis.
Hnic contra Aeneas , specnlatns in agmine longo ,
Obvins ire parat. Manet imperterritns ille,
Hostem magnanimnm opperiens , et mole sna st a t ;
Atqne ocnlis spatin m emensns qnantùm satis has tan :
Dextra mihi dens, et telnm , qnod missile libro ,
33a AENEIDOS v. 773.
Nnnc atlsint. Voveo praedonis corpore raptis
Indntnm spoliis ipsnm te, Lanse, tropaenm
Acneae. Dixit , stridentemqne emitms hastam
Injicit: illa volans clypeo est excnssa, procnlqne
Egreginm Antorem latns inter et ilia Hgit,
1 lei cnlis Antorem comitem , qni missns ab Argis
Hœserat Evandto, atqne Itala coosederat nrbe.
Sternitnr infelix alieno vnlnere , cœlnmqne
Adspicit, et dnlces moriens reminiscitnr Argos.
Tnm pins Aeneas bastam jacit : illa per orbem
Aere cavnm triplici, per linea terga , tribnsqne
Transiit intextnm tanris opns, imaqne sedit
Ingnine; sed vires hand pertnlit. Ocins ensem
Aeneas, viso Tyrrheni sangnine, laetós ,
Eripit a femine, et ttepidanti fervidns instat.
Ingemnit cari graviter genitoris amore ,
Ut vidit, Lansns, lacrymaeqne per ora volntae.
Hie mortis dnrae casnm , tnaqne optima /acta ,
Si qna fidem tanto est operi latnra vetnstas ,
Non eqnidem, nec te, jnvenis memorandc, silebq.
Ille pedem referens , et inntilis , inqne ligatns ,
Cedebat, clypeoqne iiiiinicniit hastile trahebat.
Prornpit jnvenis, seseqne immiscnit armis.
Jamqne assnrgentis dextra, plagamqne ferentis
Aeneae snbiit mncronem, ipsnmqne morando
Snstinnit : socii magno clamore seqnnntnr,
Dnm genitor nati parma protectns abiret ;
Telaqne conjicinnt, protnrbantqne eminns hostem
Missilibns : fn rit Aeneas , tectnsqne tenet se.
Ac velnt eifnsa si ij mtntio grandine nimbi
Pracipitant, omnis campis diffngit arator .
Omnis et agricola, et tnta latet arce viator ,
Ant amnis ripis, ant alti fornice saxi,
Dnm plnit in terris, nt possir.t, sole redncto,
Exercere diem: sic obrntn.s nndiqne telis
Acneas nnbem belli, dnm detonet, omnem
T.Sog. LIBER X. 333
Snstinet, et Lansnm increpitat, Lansotjne rainatnr :
Qno, moritnre, rnis ? majoraqne viribns andt-s ?
Fallit te incantnm pietas tna. Nec minns ille
Exsnltat demens: saevse jamqne altiùs irae
Dardanio snrgùnt troctori, extremaqne Lanso
Рarcae fila legnnt; validnm namqne exigit ensem
Per medinm Aeneas jnvenem, totnmqne recondit.
Transiit et parmam mnero , levia arma minacis ,
Et tnnicam, molli mater qnam neverat anro;
Implevitqne sinnm sangnis : tnm vita per anras
Concessit maesta ad Manes , corpnsqne reliqnit.
At vero nt vnltnm vidit morientis et ora ,
Ora modis , Anchisiades , palletrtia miris ,
Ingemnit miserans graviter, dextramqne tetèndit;
Et mentem patria? sübiit pietatis imago :
Quid tibí u nnc, miserandepner, pro làndibns atia,
Qnid pins Aeneas tanta dabit indole dignmn ?
Arma, qnibns laetatns, habe tna; teqne parentnm
Manibns et cineri, si qna est ea cnra , remitió.
Hoc tarnen infelix miseram solabere mortem ;
Aeneae magni dextra cadis. Increpat nitro
Cnnctantes socios , et terra snblcvat ipsnm ,
Sangnine tnrpantem comptos de more capillos.
Interea genitor Tiberini ad flnminis nndam
Vnlnera siccabat lymphis, corpnsqne levabat ,
Arboris acclinis trnnco : procnl aerea ramis
Dependet galea, et prato gravia arma qniescnnt.
Stant lecti circùm jnvenes : ipse aeger, anhelans ,
Coüa fovet, fnsns propexam in pectore barbam.
Mnlta snper Lanso rógitat, mnltnmqne remittit
Qni revocent, mœstiqne ferant mandata parcntis.
At Lansnm socii exanimem snper arma ferebant
Fientes, ingentem, atqne ingenti vnlnere victnm.
Agnovit longé gem it nm praesaga mali mens ;
Canittem mnlto deformat pnlvere , et ambas
Ad cœlnm tendit palmas , et corpore inhaeret :
334 AENEIDOS . v. 84«.
Tantane me tennit vivendi , nate , volnptas,
Ut pro me hostili paterer sncecdere dextrae
Qnem genni? tnane haec genitor per vnlnera servor,
Morte tna vivens? hen! nnnc misero mihi demnm
Exsilinm infelix, nnnc alte vnlnns adactnm !
Idem ego, nate, tnnm macnlari crimine нomeн,
Pnlsns ob invidiam solio sceptrisqne paternis.
Debneram patriae pœnas odiisqne meornm :
Omnes per mortes animam sontem ipse dedissem.
Nnnc vivo ; neqne adhnc homines lncemqne reiinqno.
Sed linqnam. Simnl hoc dicens attollit in aegcam
Se femnr; et, qnamqnam vis alto vnlnere tardat,
Hand dejectns , eqnnm dnci jubet. Hoc decns Ш1 ,
Hoc solamen erat; bellis hoc victor abibat
Omnibns. Alloqnitnr maerentem, et talibns infit :
Rhœbe, din, res si qna din mortalibns nlla est,
Viximns : au t hodie victor spolia illa crnenta
Et capnt Aeneae referes, Lansiqne dolornm
Ultor erb mecnm ; ant , aperit si nnlla viam vis ,
Occnmbes pariter : neqne enim , fortissime , credo ,
J nssa aliena pati et dominos dignabere Teneros.
Dixit; et exceptns tergo consneta locavit
Membra; mannsqne ambas jacnlis oneravit avutis ,
Aere capnt fnlgens, cristaqne hirsntns eqnina.
Sic cnrsnm in medios rapidns dedit. Aestnat ingens
Imo in corde pndor, mixtoqne insania lnctn ,
[ Et fnras agit at ns amor, et conscia virtns.'J
Atqne hic Aenean magna ter voce vocavit.
Aeneas agnovit enim, laetnsqne precatnr:
Sic pater ille deùm faciat , sic altns Apollo ,
Incipias conferre mannm !
Tantnm effatns , et infesta snbit obvins basta.
Ille antem : Q nid me erepto , sœrissime , nato
Terres? haec via sola fnit qna perdere posses:
Nec mortem Itorremns , nec divùm parcimns nlli.
Desine: jam venio moritnrns, et haec tibi porto
v.881. LIBER X. 33S
Dona priùs. Dixit, telnmqne intorsit in hostem :
Inde alind snper atqne allnd figitqne, volatqne
Ingenti gyro; sed snstinct anrens nmbo.
Ter circnm adstantem laevos eqnitavit in orbes,
Tela mann jaciens; ter secnm Troïns heros
Imraanem aerato circnmfert tegmine silvam.
Inde nbi tot traxisse moras , tot spicnla taedet
Vellere, et nrgetnr pngna congressns iniqna ;
Mnlta movens animo , jam tandem ernmpit , et inter
Bellatoris eqni cava tempora conjicit hastam.
Tollit se arrectnm qnadrnpes , et calcibns anras
Verberat, efifnsnmqne eqnitem snper ipse secntns
Implicat, ejectoqne incnmbit cernnns armo.
Clamore incendnnt cœlnm Troésqne Latiniqne.
Advolat Aeneas, vagi naqne eripit ensem ;
Et snper п-вe : Ubi nnnc Mezentins acer, et Шa
Effera vis animi ? Contra Tyrrhenns , nt anras
Snspiciens liansit cœlnm , mentemqne recepit :
Hostis amare, qnid increpitas , mortemqne minaris?
Nnllnm in еœde nefas : nec sic ad prœlia veni ,
Nec tecnm mens haec pepigit inihi fœdera Lansns.
Unnmhoc, per, si qna est victis venia bostibns , oro,
Corpns bnmo patiare tegi : scio acerba meornm
Circnmstare odia ; banc , oro , defende fnrorem ,
Et me consortem nati concede sepnlcro.
Haec loqnitnr, jngnloqne band inscins accipit ensem,
Undantiqne animam dif/ondit in arma crnore.
AE N E I D O S
LIBER UNDECIMTJS.
-
v. 737 LIB EU XL 3J7
Exspectare dapes et plenœ pocnla mensae.
Hie amor, hoc stndinm , dnm sacra secnndns harnspex
Nnntiet, ac lncos vocet hostia pingnis in altos.
Haec effatns, eqnnm in medios, moritnrns et ipse,
Concitat , et Vennlo adversnm se tnrbidns infert :
Dereptnmqne ab eqno dextra complectitnr hostem ,
Et greminm ante snnm mnlta vi concitns anfert.
Tollitnr in cid nm clamor, cnnctiqne t.aUm
Convertere ocnlos: volat ignens aeqnore Tarcho,
Arma virnmqne ferens : tnm snmma ipsins ab hasta
Defringit ferrnm, et partes rimatnr apertas
Qna vnlnns letale ferat. Contra ille repngnans
Snstinet a jngnlo dextram , et vim viribns exit.
Utqne volans alte raptnm qn»m fnlva Iraconem
Fert aqnila, implicnitqne pedes, atqne nngnibns hxsit }
Sancins at serpens sinnosa volnmina versat.,
Arrectisqne horret sqnamis , et sihilat ore ,
Ardnns insnrgens ; illa hand minùs nrget obnnco
Lnctantem rostro; s 'nnn! aethera verberat aus:
Hand aliter praedam Tibnrtnm ex agmine Tarcho
Portat o vii n s ; dncis exemplnm eventnmqne secnti
Maeonidae incnrrnnt. Tnm fatis debitns Arrnns
Velocem jacnlo et mnlta prior arte Camillam
Circnit, et qnae sit fortnna facilIima tentat
Qna se cnmqne fnrens medio tnlit agmine virgo >
Hac Л iTnns snbit, et tacitns vestigia lnstrat
Qna victrix redit illa, pedemqne ex hoste reportat,
Hac jnvenis fnrtim celeres detorqnet habenas.
Hos aclit ns, jamqne hos aditns , omnemqne pererrat
Undiqne circnitnm , et certam qnatit improbns
hastam.
Forte sacer Cybelœ Chlorens, olimqne sacerdos,
Insignis longé Phrygiis fnlgebat in armis;
Spnmantemqne agitabat eqnnm , qnem pellis ahenis
In plnmam sqnamis anro conserta tegebat
Ipse , peregrina ferrngine clarns et ostro,
358 AE&EIDOS f. 772.
Spienla torqnebat Lycio Gortynia cornn :
Anrens ex hnmeris sonat arcns , et a nrea vati
Cassida : tnm croceam chlamydemqne sinnsqne ere*
pantes
Carbaseos fnlvo in nodnm collegerat anro ,
Pictns acn tánicas, et barbara tegmina crnrnm.
Hnne virgo, sive nt l emplis prangeret arma
Troia, captivo sive nt se ferret in anro
Venatrix, nnnm ex omni certamine pngnae
Caeca seqnebatnr; totnmqne incanta per agmea
Femineo praedae et spoliornm ardebat amore.
Telnm ex insidiis qnnm tandem tempore capto
Concitat, et Snperos Arrnns sic voce precatnr :
Stnmuc deùm , sancti cnstos Soractis Apollo ,
Qnem primi colimns , cni pinens ardor acervo '
Pascitnr, et medinm freti pietate per ignem '•
Cnltores mnlta preminms vestigia prnna ; ч-
Da, pater, hoc nostris aboleri dedecns armis,
Omnipotens. Non exnvias, pnlsarve tropaenm
Virginis, ant spolia nlla peto; mihi cetera landem
Kacta ferent : haec dira meo dnm vnlnere pestis
Pnlsa cadat, patrias remeabo inglorins nrbes.
Andiit, et voti Phœbns snccedere partem
Mente dedit, partem volncres dispersit in anras.
Sterneret nt snbita tnrbatam morte Camillam ,
Annnit nrun ti: redncem nt patria alta videret,
Non dedit ; inqne notos vocem vertêre procellae.
Ergo, nt missa mann sonitnm dedit hasta per anras,
Convertêre animos acres , ocnlosqne tnlere
Cnncti ad reginam Volsci. Nihil ipsa neqne anrae
Nec sonitùs memor , ant venientis ab aethere teli ;
Hasta snb exsertam donec perlata papillam
Hœsit, virginenmqne altebibit acta crnorem.
Concnrrnnt trepidae comites , dominamqne rnentem
Snscipinnt. Fngit ante omnes exterritns Arrnns,
v. 806. L I B E R X I. 35g
Laetitia mixtoqne metn; nec jam ampliùs hastae
Credere, nec telis occnrrere virginis andet.
Ac velnt ille, priùs qnam tela inimica seqnantnr,
Continno in montes sese avius abdidit altos ,
Occiso pastore, lnpns, magnove jnvenco,
Conse! us andacis facti, candamqne remnlcene
Snbjecit payitantem ntero , silvasqne petivit :
Hand secns ex »cnlis se tnrbidns ubstulit An nns,
Contentnsqne fnga, mediis se immiscnit unnis.
Illa mann moriens tel nm trahit; ossa sed inter
Ferrens ad costas alto stat vnlnere mnero.
Labit n r exsangnis , labnntnr frigida leto
Lnmina; pnrpnrens qnondam color ora reliqnit.
Tnm sic exspirans Accam , ex aeqnalibns nnam ,
Alloqnitnr, fida ante alias qnae sola Camillae,
Qnlcnm partiri cnras; atqne hace ita fatnr :
Hactenns, Лесa soror, potni: nnnc vnlnns acerbnm
Conficit, et tenebris nigrescnnt omnia circùm.
Effnge, et haec Tnrno mandata novissima perfer :
Snccedat pngna;, Trojanos arceat nrbe.
Jamqne vale. Simnl his dictis linqnebat habenas ,
Ad terram non sponte linens. Turn frigida toto
Paul« t i m exsolvit se corpore , lentaqne colla
Et captnm leto posnit capnt , arma relinqnens ;
Vitaqne cnm gemitn fngit indignata snb nmbras.
Tnm vero immensns snrgens ferit anrea clamor
Sidera : dejecta crndescit pngna Camilla.
Incnrrnnt densi simnl omnis copia Tencrûm ,
Tyrrheniqne dnces, Evandriqne Arcades alae.
At Triviae cnstos jam dndnm in montibns Opis
Alta sedet snm mis, spectatqne interrita pngnas.
Utqne procnl medio jnvennm in clamore fnrentnm
Prospexit tristi mnltatam morte Camillam;
Ingemnitqne , deditqne has imo pectore voces :
Hen! nimiùm, virgo, nimiùm crndele In ist i
Sfio AENEIDOS v. 8/,i.
Snpplicinm, Teneros conata lacessere bello !
Nec tibi desertae in dnmis colnisse Dianam
Profnit , ant nostras hnmero gessisse pharetras.
Non tamen indecorem tna te regina reliqnit
Extrema jam in morte : neqne hoc sine nomine let nm
Per gentes erit, ant famam patieris innltae.
Nam qnicnmqne tnnm violavit vnlnere corpns ,
Morte lnet merita. Fnit ingens monte snb alto
Regis Dercenni terreno ex aggere bnstnm
Л ni ii| n i Lanrentis , opacaqne ilice tectnm :
Hic dea se primùm rapido pnlcherrima nisn
Sistit, et Arrnntem tnmnlo specnlatnr ab alto.
Ut vidit fnlgentem armis ac vana tnmentem :
Cnr, inqnit, diversos abis? hne dirige gressnm ,
Hne peritnre veni : capias nt digna Camillae
Praemia, tnqne etiam telis moriere Dianae.
Dixit , et anrata volncrem Threissa sagittam
Deprompsit pha retra , cornnqne infensa tetendit ,
Et dnxit longé , donee cnrvata coirent
Inter se capita, et manibns jam tangeret aeqnis ,
Lmv.'i aciem ferri , dextra nervoqne papillam.
Extemplo teli stridorem anrasqne sonantes
Andiit nna Arrnns , haesitqne in corpore ferrnm.
Illnm exspirantem socii atqne extrema gemeinem
Obliti ignoto campornm in pnlvere linqnnnt :
Opis ad aetherinm pennis anfertnr Olympnm.
Prima fngit, domina amissa, levis ala Camillae;
Tnrbati fnginnt Rntnli; fngit acer Atinas;
Disjectiqne dnces desolatiqne manipli
Tnta petnnt, et eqnis aversi ad mœnia tendnnt.
Nec qnisqnam instantes Teneros letnmqne ferentes
Snstentare valet telis, ant sistere contra;
Sed laxos refernnt hnmeris langnentibns arcns ;
Qnadrnpednmqne pntrem cnrsn qnatit uBgnla cam*
pnm.
Volvitnr ad mnros caligine tnrbidns atra
•v. 876. LIBER XI. 36i
Pnlvis; et e specnüs percnssae pectora matres
Feminenm clamorem ad cœli sidera tollnnt .
Qni cnrsn portas primi irrnpere patentes ,
Hos inimica snper mixto premit agmine tnrba :
Nec misera nt effnginnt mortem; sed liminc in ipso,
Mœnibns in patriis , atqne inter tnta domornm ,
' Confixi exspirant animas. Pars clandere portas;
Nec sociis aperire viam , nec mœnibns andent
Accipere orantes ; oritnrqne miserrima caedes
Defendentnm armis aditns , inqne arma rnentnm.
Exclnsi , ante ocnlos lacrymantnmqne ora paren>
tnmv
Pars in precipites iossas, nrgente rnina,
Volvitnr; immissis pars caeca et concita frenis
Arietat in portas et duras objice postes.
Ipsae de mnris snmmo certamine matres
( Monstrat amor verns patriae ) nt videre Camillam ,
Tela mann trepidae jacinnt, ac robore dnro
Stipitibns ferrnm sndibnsqneimitantnrobnstis
Praecipites , primaeqne mori pro mœnibns ardent.
Interea Tnrnnm in silvis saevissimns implet
Nnntins, et jnveni ingentem fert Acca tnmnltnm:
Deletas Volscornm acies , cecidisse Camillam ,
Ingrnere infensos hostes , et marte secnndo
Out n ¡a corripnisse; met nm jam ad mœnia ferri.
Ille fnrens (et sœva Jovis sic nnmina poscnnt)
Deserit obsessos colles, nemora aspera linqni!.
Vix e conspectn exierat campnmqne tenebat ,
Qnnm pater Aeneas, saltns ingressns apertos,
Exsnperatqne jngnm, sil vaqne evadit opaca.
Sic ambo ad mnros rapidi totoqne fernntnr
Agmine ; nec longis inter se passibns absnnt.
Ac simnl Aeneas fnmantes pnlvere campos
Prospexit longé , Lanrentiaqne agmina vidit ;
Et aaevnm Aenean agnovit Tnrnns in armis ,
Adventnmqne pednm flatnsqne andivit eqnornm :
3t
38» AENEIDOS LIBER XI. v. 911.
Continnoqne ineant pngnas , et prœlia tentent ,
Ni rosens fessns jam gnrgite Phœhns Ibero
Tingu t eqnos, noctemqne , die labente , redncat.
Considnnt castris ante nrbem, et mœnia vallant.
AENEIDOS
LIBER DUODECIMUS.
T' URN n s nt infractos adverso marte Latinos »
Defecisse videt , sna nnne promissa reposei ,
Se signa ri ocnlis; nitro implacabilis ardet,
Attollitqne animos. Pœnornm qnalis in arvis
Sancins ille gravi vcnantnm vnlnere pectns
Tnm demnm movet arma leo , gandetqne comantes
Bxcntiens cflrvice toros , fixnmqne latronis
Impavidns frangit telnm , et fremit ore emento :
Hand secns accenso gliscit violentia Tnrno.
Tam sic affatnr regem, atqne ita tnrbidns infit :
IN nlla mora in Tnrno; nihil est qnod dicta retractent
Ignavi Aeneadae, née qnae pepigere recnsent.
Congredior: fer sacra, pater, et concipe fœdns.
Ant hac Dardaninm dextra snb Tartara mittam
Desertorem Asiae ( sedeant spectentqne Latini ) ,
Et solns ferro crimen commnne refellam ;
Ant habeat victos , cedat Lavinia conjnx.
ОШ sedato respondit corde Latinns :
О praestans animi jnvenis, qnantùm ipse feroci
Tirtnte exsnperas, tanto me impensiùs aeqnnm est
Constdere, atqne omnes metnentem expendere casns.
Snnt tibi regna patris Danni, snnt oppida capta
Mnlta mann; nec non anrnmqne animnsqne Latino est.'
364 AE NEID О S v. s3.
Snnt alije innnptae Latio et Lanrentüms agris ,
Nec genns indecores. Sine me haec hand mollia fatn
Snblat is aperire dolis ; animo hoc simnl hanri.
Me natam nnlli veternm sociare procornm
Fas erat ; idqne omnes diviqne hominesqne canebant :
Victns amore tni, cognato sangnine victns,
Conjngis et i1ui'sta- lacrymis, vincla omnia rnpi;
Promissam eripni genero ; arma impia snmpsb
Ex illo qni me casns , qnae , Tnrne , seqnantnr
Bella, vides; qnantos primns patiare labores.
Bis magna victi pngna vix nrbe tnemnr
Spes Italas; recalent nostro Tiberina flnenta
Sangnine adhnc, campiqne ingentes ossibns albent.
Qno referor toties ? qnae mentem insania mntat ?
Si, Tnrno exstincto, socios snm adscire paratns,
Cnr non incolnmi pnt ins certamina tollo ?
Qnid consangninei Rntnli, qnid cetera dicet
Italia, ad mortem si te ( fors dicta refutet ! )
Prodiderim , natam et connnbia nostra petentem ?
Respice res bello varias ; miserere parentis
Longaevi, qnem nnnc maestnm patria A i-dea longe
Dividit. Handqnaqnam dictis violentia Tnrni
Flectitni : exsnpe rat magis, aegrescitqne metlendo.
Ut primùm fàri potnit , sic institit ore :
Qnam pro me cnramgeris,hancprecor, oprime, pro me
Deponas, letnmqne sinas pro lande pacisci.
Et nos tela, pater , ferrnmqne hand debile dextra
Spargimns, et nostro seqnitnr de vnlnere sangnis.
Longé illi dea mater erit , qnae nnbe fngacem
Feminea tegat, et vanis sese occnlat nmbris.
At regina, nova pngnae conterrita sorte ,
Flebat , et ardentem genernm moritnra tenebat :
Tnrne, per has ego te lacrymas , per si qnis Amatae
Tangit honos animnm (spes tn nnnc nna, senectae
Tn reqnies miserae, decns imperinmqne Latini
Te penes , in te omnis domns inclinala recnmbit ) ,
v. 5g. LIBER XII. 30!
Unnm oro: desiste mannm committere Tencris.
Qni te cnmqne manent isto certamine casns ,
Et me, Tnrne, muncnt : simnl haec invisa rclinquam
Lnmina; nec genernm Aenean captiva videbo.
Accepit vocem lacrymis Lavinia matris ,
Flagrantes perfnsa genas; cni plnrimns ignem
Snbjecit rnbor et calefacta per ora cncnrrit.
Indnm sangnineo velnti violaverit ostro
Si qni s ebnr; ant mixta rnben t nbi lilia mnlla
Alba rosa : tales virgo dabat ore colores.
Illnm tnrbat amor , figitqne in virgine vnltns :
Ardet in arma magis , pancisqne affatnr Amatam :
Ne, qnaeso, ne me lacrymis, neve omine tanto,
Proseqnere in dnri certamina Martis enntem ,
O mater: neqne eniim Tnrno mora libera mortis.
Nnntins hœc, Idmon , Phrygio mea dicta tyranno
Hand placitnra refer: qnnm primnm crastina cœlo
Pnniceis invecta rotis Anrora rnbescit ,
NonTencrosagatmRntnlos:Tencrûmarmaqniescant
Et Rntnlíim : nostro dirimamns sangnine bellnm :
Illo qnaeratnr conjnx Lavima campo.
i laer nbi dicta dedii , rapidns in tecta recessit :
Poscit eqnos, gandetqne tnens ante ora frementes ;
Pilnmno qnos ipsa decns dedit Orithyia ;
Qni cando re nives anteirent , cnrsibns anras.
Circnmstant properi anrigae , manibasqne lacessnnt
Pec tora plansa cavis , et colla comantia pectnnt.
Ipse debinc anro sqnalentem alboqne orichalco
Circnmdat loricam hnmeris ; sininl aptat habendo
Ensemqne , clypenmqne , et rnbrae cornna cristae ;
Ensem, qnem Danno ignipotens dens ipse parent!
Fecerat, et Stygia candentem tinxerat nnda.
Exin, qna' mediis ingenti adnixa colnmnae
Aedibns adstabat, validam vi corripit hastam ,
Actoris Anninci spolinm qnassatqne trementcm ,
Tociferans: Nnnc, o namqaam frnstrata vocatns
36ö AE N E I D O S v. 95.
Hasta meos, шшc tempns adest : te maximns Actor,
Te Tnrni nnne dextra gerit : da sternere corpus ,
Loricamqnc mann valida lacerare revnlsam
Semiviri Phrygis , et fbedare in pnlvere crines
Vibratos calido ferro , myrrhaqne madentes.
His agitnr fnriis , totoqne ardentis ab ore
Scintillae absistnnt ; ocnlis micat acribns ignis :
Mngitns velnti qnnm prima in prœlia tanrns
Terrificos ciet, atqne irasci in cornna tentat ,
Arb' tris obnixns trnnco , v entosqne lacessit
Ictibns , et sparsa ad pngnam prolndit arena.
Nec minos interea maternis suevns in a nuis
Aeneas acuit martem , et se snscitat ira ,
Oblato gandens componi fœdere bellnm.
Tnm socios maestiqne metnm solarnr Ioli ,
Fata Jocens; regiqne jnbet -euponsa I-atino
Certa referre viros, et pacis dicere leges.
Postera vix snmmos spargebat lnmine montes
Orta dies, qnnm primùm alto se gnrgite tollnnt
Soiis eqni , Incemqne elatis naribns efflant :
Campnm ad certamen, magnae snb mœnibns nrbis,
Dimensi Rntnliqne viri Tencriqne parabant ;
In medioqne focos , et dis commnnibns aras
Gramineas ; alii fontemqne ignemqne fcrebant ,
Velati limo, et verbena tempora vincti.
Proceda legio Ansonidùm , pilataqne plenis
Agmina se fnndnnt portis : bine Troïns omnis ,
Tyrrhennsqne rnit variis exercitns armis :
Hand secns instrncti ferro, qnam si aspera Martis
Pngna vocet. Nec non mediis in millibns ipsi
Dnctores a nro volitant ostroqne decori,
Et genns Assaraci Mnesthens , et fortis Asylas ,
Et Messapns eqnûm domitor, Neptnnia proles.
Utqne, dato signo, spatia in sna qnisqne recessit ,
Defignnt tellnre bastas, et scnta reclinant.
Tnm stndio effasae matres, et vnlgns inermnm ,
v.tSt. LIBER XII. 3k
Invalidiqne senes, tnrres et tecta domornm
Obsedere : alii portis snbi i mibns adstant.
At Jnno , e snmmo , qni mt ne Albanns habetnr ,
( Tnm neqne nomen erat , nec honos , ant gloria monti )
Prospiciens tnmnlo, campnm adspectabat, et ambas
Lanrentnm Tronmqne acies, nrbemqne Latini.
Extemplo Tnrni sic est affata sororem
Diva deam stagnis qnae flnminibnsqne sonoris •
Prasidet ; hnnc illi rex aetheris altns honorem
Jnppiter erepta pro virginitate sacravit :
Nympha , decns nnvior u 1ii , animo gratissima nostro ,
Seis nt te cnnctis nnam , qnaecnmqne Latinae
Magnanimi Jovis ingratnm ascendere cnbile ,
Praetnlerim , cœliqne lnbens in parte locarim.
Disce tnnm, ne me incnses, Jntnrna, dolo t cm.
Qna visa est fortnna pati , Parcaeqne sinebant
Cedere res Latio , Tnrnnm et tna mœnia texi :
Nnnc jnvenem imparibns video concnrrere fatis ,
Parcarnmqne dies et vis inimica propinqnat.
Non pngnaut adspicere hanc ocnlis , non fœdera pos=
snm.
Tn, pro germano si qnid praesentins andes ,
Perge; decet : forsan miseros meliora seqnentnr.
Vix ea , qnnm lacryraas ocnlis Л ntnrna profndit ;
Terqne qnaterqne mann peet ns percnssit honestnm.
Non lacrymis hoc tempns , ait Satnrnia Jnno ;
Accelera, et fratrem, si qnis modns, eripe morti :
Ant tn bella cie, conceptnmqne excnte fœdns.
Anctor ego andendi. Sic exhortata reliqnit
Incertam, et tristi tnrbatam vnlnere mentis.
Interea reges , in gemi mole Latinns
Qnadrijngo vehitnr cnrrn, cni tempora circnm
Anrati bis sex radii fnlgentia cingnnt ,
Solis avi specimen; bigis it Tnrnns in a) bis ,
Bina mann lato crispans hastilia ferro,
ffinc pater Aeneas, Romanae stirpis origo ,
308 AENEIDOS v. t66.
Sidereo flagrans clypeo et cœlestibns armis ,
Et jnxta Ascrtnins , magnae spes altera Roma- ,
Procednnt cas tris ; pnraqne in veste sacerdüs
Saetigeri fetnm snis intonsamqne bidentem
At ml it, admovitqne pecns flagrantibns aris.
1Ш , ad snrgentem conversi lnmina solem ,
Dant frnges manibns salsas , et tempora ferro
Snmma notant pecndnm , paterisqne altaria libant.
Tnm pins Aeneas , stricto sic ense precatnr :
Esto nnnc Sol testis , et hœv mihi terra vocanti ,
Qnam propter tantos potni perferre labores ,
Et Pater omnipotens , et tn , Satnrnia Jnno ,
Jam melior, jam, diva, precor: tnqne,inclyte Mavors,
Cnneta tno qni bella , pater , snb nnmine torqnes :
Fontesqne , flnviosqne vOCO, qnaeqne aetheris alti
Relligio , et qnae caernleo snnt nnmina ponto.
Cesserit Ansonio si fors victoria Tnrno ,
Convenit Evandri victos discedere ad nrbem ;
Cedet lnlns agris ; nec post arma nlla rebelles
Aeneadae referent , ferrove h те regna lacessent.
Sin nostrnm annnerit nobis victoria Martem ,
( Ut potiùs reor , et potiùs di nnmine firment ! )
Non ego nec Tencris Italos parere jnbebo,
Nec mihi regna peto. Paribns se legibns ambre
Invictae gentes aeterna in fœdera mittant.
Sacra deosqne dabo : socer arma Latinns babeto ;
Imperinm solemne socer : mihi mœnia Tencri
Constitnent, nrbiqne dabit Lavinia nomen.
Sic prior Aeneas : seqnitnr sic deinde Latinns ,
Snspiciens cœlnm , tenditqne ad sidera dextram :
Hee eadem , Aenea , terram , mare , sidera , jnro ,
Ijatonaeqne genns dnplex , Jannmqne bifrontem ,
,Yimqne deùm infernam , et du ri sacraria Ditis.
Andiat haec genitor, qni fœdera fnlmine sancit.
Tango aras; medios ignes et nnmina testor:
Hnlla dies paran hane Italia nec fœdera rnmpet,
v. аo». Ы B E R X 1 1. 30;
Qno res cnmqne cadent; nec me vis nlla volenfem
A verter ; non, si tellnrcm effnndat in nndas
Dilnvio miscens , cœlnmqne in tartara solvat :
Ut sceptrnm hoc ( dextra sceptrnm nam forte gerebat )
Nnmqnam fronde levi fnndet virgnlta neqne nmbras ,
Qnnm semel in silvis imo de stirpe recisnm
Matre caret, posnitqne comas et brachia ferro;
Olim arbos, nnnc artincis manns aere decoro
Inclnsit, patribnsqne dédit gestare Latinis.
Talibns inter se firmabant fœdera dictis ,
Conspectn in medio procernm. Tnm rite sacratas
In flammam jngnlant pecndes , et viscera vivis
Eripinnt , cnmnlantqne oneratis lancibns aras.
At vero Rntnlis impar ea pngna videri
Jam dndnm, et vario misceri pectora motn :
Tnm magis, nt propiùs cernnnt, non viribns reqnis.
Adjnvat incessn tacito progressns, et aram
Snppliciter venerans demisso Inmine Tnrnns ,
Tabentesqne genae, et jnvenaliin corpore pallor.
Qnem simnl ac Jntnrna soror crebrescere vidit
S?rmonem , et vnlgi variare labantia corda ,
In medias arics , formam adsimnlata Ca me rti ,
Cni genns a proavis ingens, clarnmqne paterno:
Tíomen erat virtntis, et ipse acerrimns armis ,
In medias dat sese acies , hand nescia rernm ,
Knmoresqne serit varios, ac talia latnr :
Non pndet, o Rntnli, pro cnnctis talibns nnam
Objectare animam? nnmerone an viribns aeqni
Non snmns? En omnes et Troës et Arcades hi ennt ,
Fatalisqne manns , infensa Etrnria Tnrno :
Vix hostem , alterni si congrediamnr , habemns.
II If qnidem ad Snperos , qnornm se devovet aris ,
Snccedet fama, vivnsqne per ora feretnr :
Nos, patria ¡nn issu, dominis parere snperbis
Cogemnr, qni nnnc lenti consedimns arvis.
Talibns incensa est jnvennm sententia dictis
J70 AENEIDOS v. a38.
Jam magisatqne magis; serpitqneperagmina mnrmnr.
Ipsi Lanrentes mntati , ipsiqne Latmi :
Qni sibi jam reqniem pngnae rebnsqne salntem
Sperabant , nnnc arma volnnt , fœdnsqne precantnr
Infectnm , et Tnrni sortem miserantnr iniqnam.
His alind majns Jntnrna adjnngit, et alto
Dat signnm eœlo ; qno non presenting nllnm
Tnrbavit mentes Italas , monstroqne fefellit.
Namqne volans rnbra fnlvns Jovis ales in ¡ethra
Iattoreas agitabat aves, tnrbamqne sonanteiu
Agminis aligeri; snbito qnnm lapsns ad nndas
Cycnnm excellentem pedibns rapit improbns nncis.
Arrexere animos Itali ; cnnctaeqne volncres
Convertnnt clamore fngam ( mirabile visn )
Aetheraqne obscnrant pennis , hostemqne per anras
Facta nnbe premnnt ; donec vi victns et ipso
Pondere defecit , praedamqne ex nngnibns ales
Projetât flnvio, penitùsqne in nnbila fngit.
Tnm vero angnrinm Rntnli clamore salntant,
Expedinntqne manns; primnsqne Tolnmnins angnr,
Hoc erat , hoc votis , inqnit , qnod saepè petivi :
Accipio, agnoscoqne deos. Me, me dnce, ferrnm
Corripite, o miseri, qnos improbns advena bello
Territat invalidas nt aves ; et littora vestra
Vi popnlat : petet ille fnga m , penitùsqne profnndo
Vcla dabit : vos nnanimi densate catervas ,
Et regem vobi& pngna defendite raptnm.
Dis.it , et adversos telnm contorsit in hostes
Procnrrens; sonitnm dat stridnla cornns, et anras
Certa secat : simnl hoc , simnl ingens clamor, et omnea
Tnrbati cnnei, calefactaqne corda tnmnltn.
Hasta volans , ut forte novem pnlcherrima fratrnm
Corpora constiterant contra, qnos fida crearat
Una tot Arcadio conjnx Tyrrhena Gylippo ;
Hornm nnnm ad medinm , teritnr qna sntilis alvo
Baltens, et laternm janctnras fibnla mordel ,
v, S74- L I В E R X I I. 3y,
Egreginm forma jnvenem et fnlgentibns armis ,
Transadigit costas , fnlvaqne effùndit arena.
>At fratres , animosa phalanx , accensaqne lnctn ,
Pars gladios stringnnt manibns , pars missile ferrnm
Corripinnt , caeciqne rnnnt : qnos agmina contra
Procnrrnnt Lanrentnm : hinc densi rnrsns innndant
Troës , Agylliniqne , et pictis Arcades armis.
Sic omnes amor nnns habet decernere ferro.
Diripnere aras : it toto tnrbida cœlo
Tempestas telornm , ac ferreus ingrnit imber :
Craterasqne focosqne fernnt. Fngit ipse Latinns ,
Pnlsatos referens infecto fœdere divos.
Infrenant alii cnrrns ; ant corpora saltn
Snbjicinnt in eqnos , et strictis ensibus adsnnt.
Messapns regem , regisqne insigne gerentem ,
Tyrrhennm Anlesten , avidns confnndere fcedcs ,
Adverso proterret eqno : rnit ille recedens ,
Et miser oppositis a tergo involvitnr aris
In capnt inqne hnmeros. At fervidns advolat hasta
Messapns, teloqne orantem mnlta trabali
Desnper altns eqno graviter ferit , atqne ita fatnr :
Hoc habet ; haес melior magnis data victima divis.
Concnrrnnt Itali , spoliantqne calentia membra.
Obvins ambnstnm torrem Corynaens ab ara
Corripit , et venienti Ebnso , plagamqne ferenti ,
Occnpat os flammis : olli ingens barba relnxit ,
Hidoremqne ambnsta dedit. Snper ipse secntns
Caesariem laava tnrbati corripit hostis ,
Impressoqne genn nitens terrae applicat ipsnm:
Sic rigido latns ense ferit. Podalirins Alsnm.
Pastorem, primaqne acie per tela rnentem ,
Ense seqnens nndo snperimminet : ille secnri
Adversi frontem medinm mentnmqne redncta '*
Disjicit , et sparso late rigat arma crnore.
ОШ dnra qnies ocnlos et ferrens nrget
Somnns j in aeternam clandnntnr lnmina noctem.
372 AENEIDOS v.3to.
At pins Aeneas dextram tendebat inermem ,
Nndato capite, atqne snos clamore vocabat :
Qno rnitis ? qnaeve ista repens discordia snrgit ?
O cohibete iras ! ictnm jam fœdns , et omnes
Compositae leges : mihi jns concnrrere soli :
Me sin i te , atqne anferte metns : ego fœdera faxo
Firma mann : Tnrnnm jam debent haec mihi sacra.
Has inter voces , media inter talia verba ,
Ecce viro stridens alis allapsa sagitta est :
Incertnm qna pnlsa mann , qno tnrbine adacta ;
Qnis tantam Rntnlis landem , casnsne , densne ,
Attnlerit : pressa est insignis gloria facti ;
Nec sese Aeneae jactavit vnlnere qnisqnam.
Tnrnns, nt Aenean cedentem ex agmine vidit ,
Tnrbatosqne dnces , snbita spe fervidns ardet :
Poscit eqnos atqne arma simnl, saltnqne snperbns
Emirat in cm-rnm , et manibns molitnr babenas.
Mnlta virnm volitans dat fortia corpora leto ;
Semineces volvit mnltos , ant agmina cnrrn
Proterit, ant raptas fngientibns ingerit hastas.
Qnalis apnd gelidi qnnm flnmina concitns Hebri
Sangninens Mavors clypeo increpat, atqne fnrentes
Bella movens immittit eqnos : illi aeqnore aperto
Ante Notos Zenbyrnmqne volant ; gemit nltima pnlsn
Thraca pednm; circùmqne atrae Formidinis ora ,
Iraqne, Insidiaeqne, del comitatns, agnntnr :
Talis eqnos alacer media inter prœlia Tnrnns
Fnmantes sndore qnatit, miserabile caesis
Hostibns insnltans; spargit rapida nngnla rores
Sangnineos, mixtaqne crnor calcatnr arena.
Jamqne neci Sthenelnmqne dedit, Thamyrimqne,
Pholnmqn e ;
Hnne congressns et hnne , illnm eminns, erainns ambo
Imbrasidas, Glancnm atqne Laden, qnos Imbrasns ipse
Nntrierat Lycia, paribnsqne ornaverat armis ,
Vel conferre mannm, vel eqno praevertere ventos.
v. 345. LIBER XII. 3?i
Parte alia, media Enmedes in prœlia fertnr,
Antiqni proles bello praeclara Dolonis ;
Nomine avnm referens, animo manibnsqne parentem,
Qni qnondam , castra nt Danaùm specnlator adiret ,
Ansns Pelidae pretinm sibi poscere cnrrns :
Illnm Tydides alio pro talibns ansis
Affecit pretio ; nec eqnis adspirat Achillis.
Hnne procnl nt campo Tnrnns prospexit aperto ,
Ante levi jacnlo longnm per inane secntns ,
Sistit eqnos bijnges, et cnrrn desilit, atqne
Semianimi lapsoqne ¿npervenit, et pede eollo
Impresso , dextrae mncronem extorqnet , et alto
Fnlgentem tingit jngnlo, atqne haec insnper addit :
En, agros, et qnam bello, Trojane, petisti,
Hesperiam metire jacens : haec praemia , qni me
Ferro ansi tentare , fernnt; sic mœnia condnnt.
Hnic comitem Asbnten , conjecta cnspide , mittit ;
Chloreaqne, Sybarimqne, Daretaqne, Thersilochnm«
qne,
Et sternacis eqni lapsnm cervice Thymœten.
Ac velnt Edoni Boreae q.nnm sjñritns alto
Insonat Aegaeo , seqnitnrqne ad littora finetns ;
Qna venti incnbnere , fngam dant nnbila cœlo :
Sic Tnrno, qnacnmqne viam secat, agmina cednnt ,
Conversaeqne ruunt acies ; fert impetns ipsnm ,
Et cristam adverso cnrrn qnatit anra volantem.
Ifon tnlit instantem Phegens animisqne frementem ;
Objecit scse ad cnrrnm , et spnmantia frenis
Ora ciutornm dextra detorsit eqnorum.
llnm trahitnr , pcndetqne jngis , hnnc lata retectnm
Lancea conseqnitnr , rnmpitqne infíxa bilicem
Loricam , et snmmnm degnstat vnlnere corpns.
Ille tamen clypeo objecto conversns in hostem
Ibat , et anxilinm dncto mncrone petebat :
Qnnm rota praecipitem , et procnrsn concitns axil
Impnlit, cflnnditqne solo; Tnrnniqne secutns ,
3»
3;4 AENEIDOS v. 38o.
Imam inter galeam snmrni thoracis et oras ,
Abst nlil. ense capnt , trnncnmqne reliqnit arenae.
Atqne ea dnm campis victor dat fnnera Tnrnns ,
Interea Aenean Mnesthens , et fidns Achates ,
Ascaninsqne comes, castris statnêre crnentnm ,
Alternos longa nitentem cnspide gressns.
Saevit , et infracta lnctatnr arnndine telnm
Eripere; anxilioqne viam , qnne projima , posât :
Ense secent lato vnlnns , teliq»e latebram
Rescindant penitùs , seseqne in bella remittant .
Jamqne aderat Phœbo ante alios dilectns lapis
lasides; acri qnondam cni raptns amore
Ipse snas artes , sna mnnera , laetns Apollo
Angnrinm, citharamqne dabat, celeresqne saginas.
llle , nt depositi proferret fata parentis ,
Scire potestates herbarnm nsnmqne medendi
Ma tnit, et mntas agitare inglorins artes.
Stabat, acerba fremens, ingentem nixns in bastam ,
Aeneas, magno jnvennm et maerentis Inli
Concnrsn , lacrymis immobilis. llle retorto
Paeoninm in moran senior snccinctns amictn ,
Mnlta mann medica Phœbiqne potentibns berbis
Neqnidqnam trepidat, neqnidqnam spicnla dextra
Sollicitat, prensatqne tenaei forcipe ferrnm.
Nnlla viam fortnna regit, nihil anctor Apollo
Snbven it: et saevns campis magis ac magis horror
Crebrescit , propiùsqne malnm est. Jam pnlvere cœlnm
Stare vident; snbennt eqnites, et spicnla castris
Densa cadnnt mediis : it tristis ad aethera clamor
Bellantnm jnvennm, et dnro snb Marte cadentnm.
Hic Venns, indigno naticoncnssa dolore ,
Bictanmiim genetrix Cretaea carpit ab Ida ,
Pnberibns ranlem foliis et flore comantem
Pnrpnreo : non illa feris incognita capris
Gramina , qnnm tergo volncres haesere sagittae.
Hoc Venns, obscnro faciem circnmdata nimbo ,
v. 416. LIBER XI Г 375
Detnlit : hoc fnsnm lab ris splendentihm amnem
In licit, occnlté medicans; spargitqne salnbris
AtnbrosKe snecos, et odoriferam panaceam.
Fovit ea vnlnns lympha longaevns lapis ,
Ignorans; snbitoqne omnis de corpore fngit
Qnippe dolor; omnis stetit imo vnlnere sangnis :
Jamqne secnta mannm, uullo cogente, sagitta
Excidit, atqne novae rediere in pristina vires.
Arma citi properate viro : qnid statis ? lapis
Conclamat ; primnsqne animos accendit in boslem,
Non haec Immanis opibns , non arte magistra ,
Proveninnt , neqne te , Aenea , mea dextera servat :
Major agit dens , atqne opera ad majora remittit.
llle, avidns pngnae, snras inclnserat anro
Hine atqne hine; oditqne moras , hastamqne cornscat.
Postqnam habilis lateri clypens loricaqne tergo est ,
Ascaninm fnsis circnm complectitnr armis ,
Snmmaqne per galeam delibans oscnla iatnr :
Disce, pnrr, virtntem ex me, vernmqne laborem ;
Fortnnam ex alus. Nnnc te mea dextera bello
Defensnm dabit, et magna inter pramia dncet.
Tn facito, mox qnnm matnra adoleverit aetas ,
Sis met nor; et te animo repetentem exempla tnornm,
Et pater Aeneas, et avnncnlns excitet Hector.
Haec nbi dicta tledit, portis sese extnlit ingens,
Telnm immane mann qnatiens : simnl agmine denso
Anthensqne Mnesthensqne rnnnt ; omnisqne relictis
Tnrba flnit castris. Tnm caeco pnlvere campns
Miscetnr, pnlsnqne pednm tremit excita tellns.
Vidit ab adverso venientes aggere Tnrnns ,
Vidêre Ansonii; gelidnsqne per ima cncnrrit
Ossa tremor. Prima ante omnes Jntnrna Latinos
Andiit , agnovitqne sonnm , et tremefacta refngit.
Ille volat, campoqne a t rnm rapit agmen aperto.
Qnalis nbi ad terras, abrnpto sidere, nimbns
It mare per medinm: miseris, hen ! praescia longc
37б AENEIDOS v.45a.
Horrescnnt corda agricolis : dabit ille rninas
Arboribns, st ragen t qne satis; rnet omnia late :
Am evolant sonitnmqne fernnt ad littora venti.
Talis in aversos dnctor Rhœteïns hostes
Agmen agit : densi cnneis se qnisqne coactis
Agglomerant. Ferit ense gravem Thymhraens Osirim ;
Archetinm Mnesthens ; Epnlonem obtrnncat Achates,
Ufentemqne Gyas : cadit ipse Tolnmnins angnr ,
Primns in adversos telnm qni torserat hostes.
Tollitnr in cœlnm clamor , versiqne vicissim
Pnlvernlenta fnga Rntnli dant terga per agros.
Ipse neqne adversos dignatnr sternere morti ,
Nec pede congressos aeqno , nec tela ferentes
Inseqnitnr : solnm densa in caligine Tnrnnm
Vestigat lnstrans ; solnm in certamina poscit.
Hoc concnssa metn mentem Jntnrna virago
Anrigam Ttn ni media inter lora Metiscnm
Excntit , et longé lapsnm temone relinqnit.
Ipsa snbit, manibnsqne nndantes flectit hahenas ,
Cnneta gerens , vocemqne , et corpns , et arma Metisci.
Nigra velnt magnas domina qntim divitis aedes
Pervolat, et pennis alta atria lnstrat hirnndo ,
Pahnla parva legens , nidisqne loqnacibns escas ;
Et nnnc porticibns vacnis , nnnc hnmida circnm
Stagna so nat: : similis medios .1 u i nrna per hostes
Fertnr eqnis, rapidoqne volans ohit omnia cnrrn ;
Jamqne hie germannm, jamqne hic , ostentat ovantem ;
Tíec conferre mannm patitnr ; volat avia longé.
Hand minùs Aeneas tortos legit ob vins orbes ,
Vestigatqne virnm, et disjecta per agmina magna
Voce vocat. Qnoties ocnlos conjecit in hostem ,
Alipednmqne fngam cnrsn tentavit eqnornm ,
Aversos roties cnrrns .1 u t urna retorsit.
Hen! qnid agat? vario neqnidqnam flnctnat aestn :
Diveraœqne vocant animnm in contraria cnrae.
Hnic Messapns , nti laeva dno forte gerebat
v.48g. LIBER XII. 377
Lenta , levis cnrsn , praelixa bastilia ferro ,
Hornm nnnm certo contorqnens dirigit ictn.
Snbstitit Aeneas, et se collcgh in arma,
Poplite si i li .i dens : apicem tamen incita snmmnm
Hasta tnlit, snmmasqne excnsait vertice cristas.
Tnm vero assnrgnnt irae; insidiisqne snbactns ,
Diversos nbi sensit eqnos cnrrnmqne referri,
Mnlta Jovem et laesi testatns fœderis aras ,
Jam tandem invadit medios , et, marte secnndo
Terribilis, saevam nnllo discrimine cœdem
Snscitat, irarnmqne omnes effnndit babenas.
Qnis mibi u n ! ic tot acerba dens , qnis carmine caeJes
Diversas, obitnmqne dncnm qnos aeqnore toto
laqne vicem nnnc Tnrnns agit, nnnc Troïns heros ,
Expediat? Tanton' placnit concnrrcre motn ,
Jnppiter, aeteina gentes in pace fntnras !
Aeneas Rntnlnm Sncronem ( ea prima rnentes
Pngna loco statnit Tencros) band mnlta moratns
Excipit in latns, et, qna fata celerrima, crndnm
Transadigit costas et crates pectoris ensem.
Tnrnns eqno dejectnm Amycnm fratremqne Diorcn
Congressns pedes , bnnc venientem cnspide longa ,
Hnne mncrone ferit; cnrrnqne abscisa dnornm
Snspendit capita , et rorantia sangnine poriat.
Ille Talon, Tanaïmqne neci, fortemqne Ccthcgnm ,
Tres nno congressn, et muestnm mittit Onyten ,
Nomen Echioninm, matrisqne genns Peridiae.
Hic fratres Lycia missos et Apollinis agi ¡s ,
Et jnvenem exosnm neqnidqnam bella Menœten
Arcada; piseosae cni circnia flnmina Lernae
Ars fnerat, panperqne domns; nec nota potentnm
Limina; condnciaqne pater tellnre serebat.
Ac velnt immissi diversis partibns ignes
Arentem in silvam et virgnlta sonantia lanro ;
Ant nbi decnrsn rapido de montibns altis
Dant initnm spnmosi amnes, et in aeqnora cnrrnnt
3a.
378 AENEIDOS v.5»4.
Qnisqne snnm popnlatns iter: non segnins ambo
Aeneas Tnrnnsqne i nnnl per prœlia : nnnc , mine
Flnctnat ira intns; rnmpnntnr nescia vinci
Pectora ; nnne totis in v ninera viribns itnr.
Mnrrannm hie , atavos et a vorn m antiqna sonantem
Nomina, per regesqne actnm genns omne Latinos ,
Praecipitem scopnlo atqne ingentis tnrbine saxi
Excntit, efFnnditqne solo: hnnc lora et jnga snbter
Provolvêre 'rotae , crebro snper nngnla pnlsn
Incita nec domini memornm procnlcat eqnornm.
Ille rnenti Ну Нo animisqne immane frementi
Occnrrit, telnmqne anrata ad tempora torqnet :
Oui per „'alram iixo stetit hasta cerebro.
Dextera nec tna te , Graiùm fortissime , Creten ,
Eripnit Tnrno. Nec dî texêre Cnpencnm ,
Ar n c'a veniente, sni: dedit obvia ferro
Pectora; nec misero clypei mora profnit aerei.
Te qnoqne Lanrentes vidernnt, Aeole, campi
Oppetere , etlatèterram consternere tergo :
Occidb, Argiva, qnem non potnere phalanges
Sternere , nec Priami regnornm eversor Achilles ;
Hic tibi mortis erant metae : domns alta snb Ida ,
Lyrnessi domns alta; solo Lanrente sepnlcrnm.
Totae adeo conversae acies , omnesqne Latini ,
Omnes Dardanidae , Mnesthens , acerqne Serestns ,
Et Messapns eqnnm domitor, et fortis Asylas ,
Tnscornmqne phalanx, Evandriqne Arcades ala :
Pro se qnisqne viri snmma nitnntnr opnm vi.
Nec mora, nec reqnies : vasto certamine tendnnt.
Hie mentem Aeneae genetrix pnlcherrima misit
Iret nt ad mnros , m biqne adverteret agmen
Ociùs, et snbita tnrbaret clade Latinos,
llle, nt, vestigans diversa per agmina Tnrnnm ,
Hne atqne hne acies circnmtnlit, adspicit nrbem
Immnnem tanti belli atqne impnne qnietam.
Continno pngnae accendit majoris imago.
v. 5бо. LIBER XII. 379
Mnesthea , Sergestnmqne vocat , fortemqne Serestnm ,
Dactores; tnmnlnmqne capit, qnô cetera Tencrûta
Concnrrit legio ; nec senta ant spicnla densi
Deponnnt. Celso medins stans aggere fatnr :
Neqna meis esto dictis mora; Jnppiterhac stat :
Nen qnis ob inceptnm snbitnm. mihi segnior ito.
Urbembodie, cansam belli, regna ipsa Latini,
Ni frenara aceipere et victi parere fatentnr ,
Ernam, et aeqna solo fnmantia cnlmina ponam.
Scilicet exspectem libeat dnm prœlia Tnrno
Nostra pati, rnrsnsqne velit concnrrere victns?
Hoc capnt, o cives, haec beШ snmma nefandi.
Ferte faces propere , fœdnsqne reposcite flammis.
Dixerat: atqne animis pariter certantibns omnes
Dant cnnenm, densaqne ad mnros mole fernntnr.
Scalae improviso, snbitnsqne apparnit ignis.
Discnrrnnt alii ad portas , primosqne trncidant ;
Ferrnm alii torqnent , et obnmbrant áethcra telis.
Ipse inter primos dextram snb mœnia tendit
Aeneas, magnaqne incnsat voce Latinnm :
Testatnrqne deos iternm se ad prœlia cogi ,
Bis jam Italos hostes , haec altera fœdera rnmpi.
F.xoritnr trepidos inter discordia cives :
TJrbem alii reserare jnbent, et pandere portas
Darda nidis, ipsnmqne trahnnt in mœnia regem ;
Arma fernnt aUi, et pergnnt defendere mnros.
Inclnsas nt qnnm latebroso in pnmice pastor
Vestigavit apes, fnmoqne implevit amaro ;
Illae intns trepidae rernm per cerea castra
Discnrrnnt, magnisqne acnnnt stridoribns iras :
Volvitnr ater odor tectis, tnm mnrmnre caeco
Intns saxa sonant; vacnas it lnmns ad anras.
Accidit baee fessis etiam fortnna Latinis ,
Qnae totam lnctn concnssit ftmditns nrbem.
Regina nt tectis venientem prospicit hostem ,
Incesai mnros, ignes ad tecta volare ;
38* AENEIDOS v. 5g6.
Nnsqnam acies contra К и tn las , nnlla agmina Tnmi :
in !cli \ pngnifi jnvenem in certamine credit
!•'. \ sl im-i m»; et, snbito mentem lnrbal a dolore ,
Se i u 1 i MI in clamat crimenqne capntqne malor nm ;
Mnltaqne per maestnm demens effata fnrorem ,
Pnrpnreos moritnra mann discindit amictns ,
Et nodnm informis leti trabe nectit ab alta.
Qnam cladem miserae postqnam accepere Latinae ,
filia prima mann flavos Lavinia crines
Et roseas laniata genas; tnm cetera circùm
Tnrba fni-it: resonant late plangoribns aedes.
Uinc totam infelix vnlgatnr fama per nrbem.
Demittnnt mentes : it scissa veste Latinns ,
Conjngis attonitns fatis nrbisqne rnina ,
Canitiem immnndo perfnsam pnlvere tnrpans ;
[ Mnltaqne se incnsat qni non acceperit ante
Dardaninm Aenean , genernmqne adsciverit nltro. ]
lnterea extremo bellator in aeqnore Tnrnns
Pelantes seqnitnr pancos, jam segnior, atqne
Jam minùs atqne minùs snccessn betns eqnornm.
Attnlit honc illi caecis terroribns anra
Commixtnm clamorem , arrectasqne impnlit an res
Confnsae sonns nrbis , et illaetabile mnrmnr.
Hei mihi ! qnid tanto tnrbantnr mœnia lnctn ?
Qnisve rnit tantns diversa clamor ab nrbe ?
Sic ait, addnctisqne amens snbsistit babenis.
Atqne hnic, in faciem soror nt conversa Metisci
Anrigae cnrrnmqne et eqnos et lora regebat ,
Talibns ocrnrrit dictis: Hac, Tnrne, seqnamnr
Trojngenas, qna prima viam victoria pandit ;
Snnt alii qni tecta mann defendere possint.
Ingrnit Aeneas Italis, et prœlia miscet :
Et nos saeva mann mittamns fnnera Tencris.
Nec nnmero inferior, pngnae nec honore, recedes.
Tnrnns ad haec :
O soror, et dndnm agnovi, qnnm prima per artem
Y.632. IIBER XII. 38t
Fœdera tnrbast i , teqne bœc in bella dedisti :
Et nnnc neqnidqnam fallis , dea. Sed gnis olympo
Demissam tantos volnit te ferre labores ?
An fratris miseri letnm nt crndele videres ?
Nam qnid ago i* ant qnae jam spon'det fortnna salntem?
Vidi ocnlos ante ipse meos me voce vocantem
Mnrrannm, qno non snperat mihi carior alter ,
Oppetere ingentem , atqne ingenti vnlnere victnm.
Occidit infelix, ne nostrnm dedecns Vfens
Adspiceret : Tencri potinntnr corpore et armis.
Exscintiine domos ( id rebns defnit nnn m )
Perpetiar? dextra nec Drancis dicta refellam ?
Terga dabo? et Tnrnnm fngientem naec terra videbit ?
Usqne adeone mori misernm est ? Vos o mibi , Manes ,
Este boni, qnoniam Snperis aversa volnntas.
Sancta ad vos anima , atqne istins in scia cnlpae ,
Descendam, magnornm band nmqnam indignns avo=
rnm.
Vix ea fatns erat; medios volat ecce per bostes
Tsetns eqno spnmaate Saces , adversa sägitta
Sancins ora ; mit qne , implorans nomine Tnrnnm :
Tnrne, in te snprema salns; miserere tnornm.
Fnlminat Aeneas armis ; snmmasqne minatnr
Dejectnrnm arces Italùm , excidioqne datnrnm ;
Jamqne faces ad tecta volant : in te ora Latini ,
In te ocnlos refernnt : mnssat rex ipse La tin ns
Qnos generos vocet, ant qnae sese ad fœdera flectat.
Praeterea regina , r ni fîdissima , dcM ¡ a
Occidit ipsa sna , lncemqne exterrita fngit.
Soli pro portis Messapns et acer Atinas
Snstentant aciem ; ci rea m b os ntrimqne phalanges
Stant densae , strictisqne seges mncronibns horret
Ferrea : tn cnrrnm deserto in gramme versas !
Obstnpnit varia confnsns imagine rernm
Tnrnns , et obtntn tacito stetit : aestnat ingens
Uno in corde pndor, mixtoqne insania lnctn ,
38a AENEIDOS v. 667.
Et fnnis agitatna amor, et conscia virtns.
Ut primùm discnssae nmbrae et lnx reddita menti ,
Ardentes ocnlornm orbes ad mœnia torsit
Tnrbidns, eqne rotis magnam respexit ad nrbem.
Ecce antem flam mis inter tabúlata volntns
Ad cœlnm nndabat vortex, tnrrimqne tenebat,
Tnrrim compactis trabibns qnam ednxerat ifse ,
Snbdideratqne rotas , pontesqne instraverat altos.
Jam jam fata , soror , snperant ; absiste moran :
Quo dens , et qno dnra vocat fortnna , seqnamnr.
Stat conferre mannm Aeneae , stat qnidqnid acerbi est
Morte pati; nec me indecorem, germana, videbis
Ampliùs : hnne , oro , sine me fnrere ante farorem.
Dixit , et e cnrrn saltnm dedit ociùs arvis :
Perqne bostes, per tela rnit, mœstamqnc sororem
Deserit, ac rapido cnrsn media agmina rnmpit.
Ac velnti montis SAxnm de vertice praeceps
Qnnm rnit avnlsnm vento, sen tnrbidns imber
Prolnit, ant annis solvit snblapsa vetnstas ;
í'si'Lu r in abrnptnm magno mons improbns acta >
Exsnltatqne solo, silvas, armenta, virosqne,
Involvens secnm: disjecta per agmina Tnrnns
Sic nrbis rnit ad mnros , nbi plnrima fnso
Sangnine terra madet, stridnntqne bastilibns anra* ;
Significa tqnc mann , et magno simnl incipit ore :
Farcite jam, Bntnli; et vos, tela inhibete, Latini :
Qaaecnmqne est fortnna , mea est ; me verins nn nm
Pro vobis fœdns lnere , et decernere ferro.
Discessere omnes medii , spatinmqne dedére.
At pater Aeneas , andito nomine Tnrni ,
Deserit et mnros , et snmmas deserit arces ;
Praecipitatqne moras omnes ; opera omnia rnmpít ,
Laetitia exsnltans ; horrendùmqne internat ai mis :
Qnantns Athos , ant qnanta s Eryx , ant ipse , cornseis
Qnnm fremit ilicibns , qnantns , gandetqne nivali
Vertice se attollens pater Apenninns ad anras.
v. 7o3. LI B ER XI I. 383
Jam vero et Rntnli certatim, et Troës, et omnes
Convertêre ocnlos l tali , qniqne alta tenebant
Mœnia , qniqne imos pnlsaban t ariete mnros ;
Armaqne deposnere hnmeris : stnpet ipse Latinns ,
Ingentes , genitos diversis partibns orbis ,
Inter se coiisse viros, et cernere ferro.
Atqne iШ, nt vacno patnernnt aeqnore campi ,
Procnrsn rapido , conjectis eminns hastis ,
Invadnnt martem clypeis atqne aere sonoro ;
Dat gemitnm tellns: tu m crebros ensibns ictns
Congeminant : fors et virtns miscentnr in nnnm.
Ac velnt ingenti Sila, snmmove Tabnrno,
Qnnm dno conversis inimica in prœlia tanri
Frontibns incnrrnnt ; pavidi cessere magistri ;
Stat pecns omne metn m at n m ; mnssantqne jnvencae
Qnis nemori imperitet, qnem tota armenta seqnan*
tnr;
llli inter sese mnlta vi vnlnera miscent ,
Cornnaqne obnixi infignnt , et sangnine largo
Colla armosqne lavant ; gemitn nemns omne remngit :
Uand aliter Tros Aeneas et Dannins heroe
Concnrrnnt clypeis : ingens fragor aethera complet.
Jappiter ipse dnas ¡«] n a t о examine lances
Snstinet, et fata imponit diversa dnornm ;
Qnem damnet labor, et qno vergat pondere Ict unt.
Emicat hie, impune pntans , et corpore toto
Alte snblattnn consnrgit Tnrnns in ensem ,
Et ferit. Exclamant Troës trepidiqne Latini ,
Arrectaeqne ambornm acies. At perfidns ensis
Frangitnr, in medioqne ardentem deserit ictn ,
Ni fnga snbsidio snbeat : fngit ocior Km o ,
Ut capnlnm ignotnm dextramqne adspexit inermem.
Fama est praecipitem , qnnm prima in prœlia jnnetos
Conscendebat eqnos, patrio mncrone relicto,
Dnm trepidat , ferrnm anrigae rapnisse Metisci :
Idqne dia, dnm terga dabant palantia Tencri ,
3Í4 AENEIDOS v. 73S.
Snffecit; postqnam arma dei ad Vnkania ventnm ,
Mortalis mnero, glacies cen fntilis, ictn
Dissilnit: falva revendent fragmina arena.
Ergo umetts ditersa fnga petit aeqnora Tnrnns ;
Et none hne, inde hne, incertos implicat orbes :
Undiqne enim densa Tencri inclnsere corona;
Atqne hine vasta palns , hine ardna mœnia fingnnt.
Nec minns Aeneas , qnamqnam tardata sagitta
Interdnm genna impedinnt , cnrsnmqne recnsant ,
Inseqnitnr, trepidiqne pedem pede fervidns nrget.
Inclnsnm velnti si qnando flnmine nactns
Cervnm , ant Pnniceae saeptnm formidme pennae ,
Venator cnrsn canis et latratihns instat :
llle íuuem , insidiis et ripa territns alta ,
Mille fngit refngitqne vias; at vividns Umber
Hacrct hians, jam jamqne tenet, similisqne tcnenti
Increpnit malis , morsnqne elnsns inani est.
Tnm vero exoritnr clamor, ripaeqne lacnsqnr
Kesponsant circa, et cœlnm tonat omne tnmnltn.
Hie, simnl fngiens, В ntnlos simnl increpat omnes ,
Nomine qnemqne vocans ; notnmqne rffl.igitat en»
sem.
Aeneas mortem contra praesensqne mmatur
Exitmm, si qnisqnam adeat; terretqne trementes ,
Ё vcisnrniu nrbem mini! ans , et sancins instat.
Qninqne orbes explent cnrsn, totidemqne retexnnt
Hne, illnc; neqne enim levia ant lndiera petnntnr
Pramia, sed Tnrni de vita et sangnine certant.
Forte sacerj'anno foliis oleaster amaris
Hic steterat /Hïnitis olim venerabile signnm ;
Servati ex nndis nbi fi gere dona solebant
Lanrenti divo , et votas snspendere vestes : •
Sed stirpem Tencri, nnllo discrimine, sacrnm
Snstnlerant, pnro nt possent concnrrere campo.
Hic hasta Aeneae stabat ; hnc impetns illam
Detnlerat fixam, et lenta in radice tenebat.
v. 773. LIB ER XII. 385
Inenbnit , volnitqne mann conveliere ferrnm
Dardanides , teloqne seqni qnem prendere cnrsn
Non poterat. Tnm vero amens formidine Tnrnns ,
Fanne, precor, miserere, inqnit, tnqne optima fer=
rnm
Terra tene, colni vestros si semper honores,
Qnos contra Aeneadae bello fecere profanos.
Dixit, opemqne dei non cassa in vota vocavit.
Namqne din lnctans , lentoqne in stirpe morat ns ,
Viribns band nllis valnit disclndere morsns
Roboris Aeneas. Dnm nititnr acer, et instat ,
Knrsns in anrigae faciem mniata Metisci
Procnrrit , fratriqne ensem dea Dannia reddit.
Qnod Venns andaci Nymphae indignata licere,
Accessit, telnmqne alta ab radice revellit.
ОШ snblimes , a unis animisqne refecti ,
Hic gladio (¡tiens , bic acer et ardnns basta ,
Adsistnnt contra , certamine Martis anheli.
Jnnonem interea rex omnipotentis olympi
Alloqnitnr, fnlva pngnas de nnbe tnentem.
Qnae jam finis erit , conjnx? qnid deniqne restât ?
Indigetem Aeuran stis ipsa , cl. scire fateris ,
Deberi ccelo, fatisqne ad sidcra tolli.
Qnid s 1 rnis ? ant qna spe gelidis in nnbibns haeres ?
, Mortalin' decnit violari vnlnere divnm ?
Ant ensem (qnid enim sine te Л nt nrna valeret?)
Kreptnm reddi Tnrno , et vim crescere victis ?
Desine jam tandem, precibnsqne inflectere nostris;
Nec te tantns edat tacitam dolor; et mibi cnrse
Saepè tno dnlci tristes ex ore recnrsent.
Ventnm ad snpremnm est. Terris agitare vel nndis
Trojanos potnisti, infandnm accendere bellnm ,
Deformare domnm , et lnctn miscere hymenaeos :
Ulteriùs tentare veto. Sic Jnppiter orsns :
Sic dea snbmisso contra Satnrnia vnltii :
lst a qnidem qnia nota mibi tna, magne , volnntas ,
33
386 AENEIDOS v. 808.
Jnppiter, et Tnrmim et terras invita rcliqni.
Nec tn me aëria solam nnnc sede videres
Digna, indigna , pati ; sed fla minis cincta snb ipsam
Starem aciem , traheremqne inimica in prœlia Ten»
eroз.
Jntnrnam misero , faico r , s nccnrrere fratri
Snasi, et pro vita majora andere probavi ;
Non nt tela tamen , non nt contenderet arcnm :
Adjnro Stygii capnt implacabile fontis ,
Una snperstitio snperis qnae reddita divis.
Et nnnc cedo eqnidem , pngnasqne exosa relinqno.
Illnd te, nnlla fati qnod lege tenetnr ,
Pro Latio obtestor , pro majestate tnornm :
Qnnm jam connnbiis pacem felicibns, esto,
Component, qnnm jam leges et fœdera jnngent ,
Ne vetns indigenas nomen mntare Latinos ,
Nen Troas fieri jnbeas, Tencrosqne vocari ,
Ant vocem mntare viros, ant vertere vestes.
Sit Latinm , sint Albani per saecnla reges ;
Sit Romana potens Itala virtute propago :
Occidit, occideritqne sinas cnm nomine, Troja.
Olli snbridens hominnm rernmqne repertor :
Et germana Jovis , Satnrniqne altera proles ,
Irarnm tantos volvis snb pectore flnctns !
Verùm age, et inceptnm frnstra snbmitte fnrorem :
Do qnod vis, et me victnsqne volensqne remitto.
Sermonem Ansonii patrinm moresqne tenebnnt ;
Utqne est nomen erit : commixti corpore tantùm
Snbsident Tencri ; morem ritnsqne sacrornm
Adjiciam, faciamqne omnes nno ore Latinos.
Hine genns, Ansonio mixtnm qnod sangnine snrget,
Snpra homines , snpra ire deos pietate videbis ;
Nec gens nlla tnos aeqnè celebrabit honores.
Annnit his Jnno , et mentem la-tata retorsit.
Interea excedit cœlo, nnbemqne reliqnit.
His actis , alind genitor secnm ipse valntat ;
v. 843. LIBER XII. 887
Jntnrnamqne parat frat ris dimittere ab armis.
Dicnntnr geminae pestes cognomine Dirae ,
Qnas et tartaream IN ox intempesta Megaeram
Uno eodemqne tnlit partn , paribnsqne revinxit
Serpent nm spiris, ventosasqne addidit alas.
Hae Jovis ad solinm , saeviqne in limine regis ,
Apparent, acnnntqne me tnm mortalibns regris ,
Si qnando letnm borrincnm morbosqne deùm rex
Molitnr, meritas ant bello territat nrbes.
Harnm nnam celerem demisit ab aethere snmmn
Jnppiter, inqne omen Jntnrnae occnrrere jnssit.
Illa volat, celeriqne ad terram tnrbine fertnr :
Non secns ac nervo per nnbem impnlsa sagitta ,
Armatam saevi Parthns qnam felle veneni ,
Parthns, sive Cydon, telnm immedicabile, torsit ,
Stridens, et celeres incognita transiiit nmbras.
Talis se sata Nocte tnlit , terrasqne petivit. ..
Postqnam acies videt Iliacas atqne agmina Tnrni,
Alitis in par vae snbitam collecta iignram ,
Qnae qnondam in bnstis ant cnlminibns desertis
Nocte sedens sernm canit importnna per nmbras :
Hanc versa in faciem , Tnrni se pestis ob ora
Fertqne refertqne sonans , clypenmqne everberat
alis.
nii membra novns solvit formidine torpor,
Arrectaeqne horrore comae , et vox fancibns haasit.
At, procnl nt Dirae stridorem agnovit et alas ,
Infelix crines scindit Jntnrna solntos ,
Ungnibns ora soror fœdans et pectora pngnis.
Qnid nnnc te tna , Tnrne , potest germana jnvare ?
Ant qnid jam dnrae snperat mibi? qna tibi lncem
Arte morer? talin' possnm me opponere monstro ?
Jam jam linqno acies. Ne me terrete timentem ,
Obscenae volncres ; alarnm verbera nosco ,
Letalemqne sonnm ; nec fallnnt jnssa snperba
Magnan ¡mi Jovis. Нaec pro virginitate reponit?
388 AENEIDOS v. 878.
Qno vitam dedit ¡cierna m ? cnr mortis adempta est
Condi t io ? possem tantos finire dolores
Nnnc certe, et misero fratri comes ire per mnbras.
Immortalis ego? ant qnidqnam mihi dnlce mcornm
Te sine, frater, erit? О qnae satis alta dehiscat
Terra mihi , manesqne deam demittat ad imos !
Tantùm effata , capnt glanco con tc xi t amid n
Mnlta gemens , et se flnvio dea condidit alto.
Aeneas instat contra, telnmqne cornscat
Ingens , arborenm , et saevo sic pectore fatnr :
Qnaennncdeinde mora est? ant qnid jam, Tnrne, re=
tractas?
Non cnrsn , sirvis certandnm est comrainns armis.
Verte omnes tete in facies , et contrahe qnidqnid
Sive animis , sive arte , vales ; opta ardna pennis
Astra seqni, clansnmqne cava te condere terra.
lile , capnt qnassans : Non me tna fervida terrent
Dicta , ferox; di me terrent et .tnppiter hosl is.
Nec plnra effatns, saxnm circnmspicit ingens,
Sa \n m antiqnnm, ingens, campo qnod forte jacebat,
Limes agro positns , litem nt discerneret arvis.
Vix illnd lecti bis sex cervice snbirent ,
Qnalia nnnc hominnm prodncit corpora tellns.
Ule mann raptnm trepida torqnebat in bostem ,
Altior insnrgens, et cnrsn concitns , heros.
Sed neqne cnrrentem se, nec cognoscit enntem,
Tollentemve man n, saxnmqne immane moventem.
Genna labant; gelidns concrevit frigore sangnis.
Tnm lapis ipse viri , vacnnm per inane volntns ,
Nec spatinm evasit totnm , nec pertnlit ictnm.
Ac velnt in somnis, ocnlos nbi langnida pressit
Nocte qnies, neqnidqnam avidos extendere cnrsns
Velle videmnr, et in mediis conatibns aegri
Snccidimns ; non lingna valet , non corpore nota;
Snfficinnt vires ; nec vox ant verba seqnnntnr :
Sic Tnrno, rjnacnmqnc viam virtn te petivit ,
v. gt3. LIBER XII. 38g
Snccessnm dea dira negai, ïnm pcctore sensns
Vertnntnr varii. Rntnlos adspectat et nrbem,
Cnnctatnrqne metn , telnmqne instare tremiscit ;
Nec qno se eripiat, nec qna vi tendat in hostem,
Nec cnrrns nsqnam videt, anrigamve sororem.
Cnneta nti telnm Aeneas fatale cornscat ,
Sortitns fortnnam ocnlis , et corpore toto
Eminns intorqnet. Mnrali concita nnmqnam
Tormento sic sa xa fremnnt , nec fnlmine tanti
Dissnltant crepitns. Volat atri tnrbin is instar
Exit in ni d ir nm hasta ferens ; orasqne reclndit
Loricae, et clypei extremos septemplicis orbes :
Per medinm stridens transit femnr. Incidit ictns
Ingens ad terram dnplicato poplite Тnrnш.
Consnrgnnt gemitn Kntnli. totnsqne remngit
Mons circùm , et vocem late nemora alta remit tnnt.
Ille , hnmilis snpplexqne , «rnlos dextramqne jirecan
tem
Protendens : Eqnidem merni, nec deprecor, inqnit :
Utere sorte tna. Miseri te si qna parentis
Tangere cnra potest, oro (fnit et tibi talis
Anchises genitor), Danni miserere senectae ;
Et me , sen corpns spoliatnm lnmine mavis ,
Redde meis. Vicisti, et victnm tendere palmas
Ansonii vidêre : tna est Lavinia conjnx.
Ulteriùs ne tende odiis. Stetit acer in armis
Aeneas, volvens ocnlos, dextramqne repressit :
Et jam jamqne magis cnnctantem flectere sermo
Cœperat, infelix hnmero qnnm apparnit alto
Baltens , et notis fnlsernnt cingnla bnllis
Pallan tis pneri ; victnm qnem vnlnere Tnrnns
Straverat, atqne hnmeris inimicnm insigne gerebat.
llle, ocnlis postqnam saevi monnmenta doloris
Exnviasqne hansit, fnriis accensns, et ira
Terribilis : Tnne hine spoliis indnte meornm
Eripiare mihi? Pallas te hoc vnlnere , Pallas
3go AENEIDOS LIBER XII. v. 948.
Immolat , et pœnam scelerato ex sangnine snmit.
Hoc dicens, ferrnm adverso snb pectore condit
Fervidns. Ast i 1 1 i sol v nt i 1 u r frigore membra ,
Vitaqne cnm gemitn fngit indígnata snb nmbras.
FINIS.
EDITIONS STEREOTYPES
QUI SONT ACTUELLEMENT EN VENTE.
ASIA. PROPKlA.JViw
ASIA AIIN'OJt
vASIAE MAGNAE ?
I