[Bible. A. T. (fragments). N. T. Évangiles et Épîtres (Paul), gothique-latin. 1848]Ulfilae,...

Opera omnia, sive Veteris et Novi Testamenti versionis gothicae fragmenta quae
supersunt... ex editione H. C. de Gabelentz et J.... 1848.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA DNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, MCTORH SCRIPTORCMQUE ECCLESIASTICORllM

ooi

AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

FLORDEnUNt;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQVJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLULETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESI^: S^ECULA,
HJXTA EDITIONES 1NTER
ACCURATISSIMAS, SE CUHQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATAS,
PERQUAM DILIGENTERCASTIGATA ;
COMMENTARIIS
DKSERTATIONIBIIS, LECTIONIBUSQUEVARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA',
OMNIBUS OPERIBUS POSTAMPLISSIMASEDITIONES QU,ETRIBUS NOVISSIMIS S/ECULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,AUCTA;
INDICHIUSPARTICULARIBUS SINGULOS
ANALYTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCT0RE8 ALICUJUS MOMENTJ
SUBSEQUENTIBUS,
DONATA;
CAPITULIS
INTRA IPSUM TEXTUMRITEDISPOSITIS,
NECNON ETTITULIS SINGULARUM PAGINARUH SUPERIOREM
MARGINEM
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM
SIGNIFICANTIBUS, ADORNITA ; .,
OPERIBUS C'JMDUBIIS
TUMAPOCRYPHIS,ALIQUAVEROACCTORITATE IN ORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM
POLLENTIBUS,AMPLIFICATA j^fiSfff^
; yS^P^-^M^
DUOBUS KJDICIBUS GENERALIBUSLOCUPLETATA: ALTEROSCILICET RERUM, QUOCONSULTO,
UNUSQUISQUE PATRCM INQUODLIBETTHEMA SCRIPSERIT
UNOINTUITII Qv/bffi^Z--\^'Z
CONSPICIATUR;ALTEWfir/B§fgA \
SGRIPTUR^ESACRJE, EX QCOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRESI . ( V^ ^\ l;
ET IN QUIBUSOPERUMSUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM V^S*V<
SCRIPTUR* TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDIT10ACCURATISSIMA, OMNIRUSFACILE ANTEPONENDA Xr&Vr—""cCvS
C^TERISQUE , SI PERPENDANTUR : CIIARACTERUM
WQgJWjSjg^
CIIARTJE QUALITAS, INTEGRITASTEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPEBUM RECUSORUM TUMVARIETAS"
TUMNUMERUS, F0RMAVOLUMINUMPERQUAM C0MM0DA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU
P
SnilLlS, RETII
EXIGCITAS, ISTACOLLECTIO,
PRjESERTIMQCE METIIODICA CONSTAN^BR^v.
ETCURONOLOGIC^T
UNA, i/A^\
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCCLORUMQUE HACTENUS HIC ILLICSPARSORUM,//^~"\>5jO\
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA EX OPERIBUS
BIBLIOTIIECA, AD OMNES -ETATF.S, / * / tfJ \*£\
LOCOS,LINGUASFORJHASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. ,{ ^J \£>'
SERIESPRIMA, O % V
IN O.UAPRODEUNTPATRES,DOCTORES KCCLESIv*
SCRIPTORESQUE LATINiEVT\ tC- V
A TERTULLIANOAD GREGORIUM
MAGNUM. \y**\ f^
ACCDRANTEJ.-P.MI.GNE, VXrM
CURStlUM
COMPLETORUB
1NSmGULOS
SCIEKTUR
ECCLESIASTIC.U
IUM1SEDITORE. \ ^~^£

PATROLOGI^ TOMUS XVIII.

S, MARTINUS TORONENSIS,TICHONIDS, HILARIDS DIAGONUS,NOVATDS CATHOLICU*
,
ADCTOR INCERTDS, ADRELIDS SYMMACHDS, MAXIMDS GIUMMATICUS'
MAMERTINDS, PDBLIDS VICTOR, DLFILAS.
TOMDS DNICDS.

PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,

IN YIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERE DENFER,
OU PETJT-MONTROUGE.
1848
 ELENCHUS OPERUM

QUJE IN HOC TOMO XVIII CONTINENTDR.

S. MARTINDS TDRONENSIS.
Confessio S. Trinitatis. col. 9
TICHONIDS.
Lttoer de septem regulis 15
HILARIDS DIACONDS.
Commentarius in duodecim epistolas B. Pauli 63
Quacsliones ulriusque Testamenli (hic memoratm, requirendce autem inter Spuria
S. Auguslini, hujus Patris Operum tom. III, part. n) 67
NOVATDS CATHOLICDS.
Scntentia de humilitate ct obedientia Ibid.
ANONYMDS.
Exhortalio ad monachos. 71
Exhortatio ad sponsam Christi 77
S. AMBROSII OPP. SDPPLEMENTDM.
Sermones ex codice Sessoriano. . 89
ADREL. SYMMACHDS.
Libri decem epistolarum ; 141-405
MAXIMDS GRAMMATICDS.
Epistola ad Auguslinum (hic tanlum memorala, requirenda autem Patrol.
lom. XXXIII, col. 81) 407
MAMERTINDS.
Pancgyricus Juliano Auguslo dictus : 429
PDBLIDS VICTOR.
Desoiptio u:!)is Romte. . , 437
DLFILAS.
Scriptura: sanclro vorsionis in Iinguam Gothicam fragmenta quse supersunt. . 497
Grammatica Gothicw linguce . 879
'
GlossariumGothiccelinguce. . . 1237

deVRATET
Paris.—TmjirimcTic DESCRCT,
rue iic Sfevrcs,57.
 ULFILiE

GOTHORUM EPISCOPI

OPERA OMNIA

SIVK

VETERIS ET NOVI TESTAMENTI

VERSIONIS GOTHICI

FRAGMEHTA QUJE SUPERSUNT,

AD FIDEU CODICCMCASTIGATA,LATINITATEDONATA,PROLEGOMENIS
HISTORICIS
ET PHILOLOGICISNECNJN ANNOTATIONECRITIC1 ET PERPETUA INSTRUCTA,EX EDITiONK
DOCTISSIMORCMET ERLDITISSIMORCM
H. C. »E GABELENTZ ET J. LOERE.
ACCESSERONT

GRAMMATIGA ET GLOSSARIUM

LINGU^EGOTHICE,
ABHSDEH
ACCTORJBU3 E GERMANICO
ELUCCBRATA, SERMONEIN LATINCM KECNON
CONVERSA, NOTISniSTORICIS,
CRITICIS
GEOCRAPHICIS, ET EPEXEGETICIS
ADORNATA,
INTERPBETE F. TEMPESTINI.
PRiECEDUNT
S. MARTINI TURONENsis,TICHONH, NOVATI CATHOLICI,ANONYMI, ADRELH
SYMMACHI, MAXIMI GRAMMATICI, MAMERTINI, PDBLII VICTORIS,
SCRIPTA UNIVERSA
EXOPTIMIS
EDITIONIBUS MiRGAHlNI
GALLANDll, DELABIGNE,
JACOBI
DELACAUNE,
ED.MONDI
lUr.TENE
COLLECTA.

TOMUS UNICUS.

nux : 10 FRANCS.

PARISIIS, VENIT APDD EDITOREM,

1N VIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRIERE D'ENFER,
ov PETIT-MONTROUGE.
iis
APPENDIX AD SiEC. IV.

ADCTORES ET MONDMENTA VEL INCERT.E ^ETATIS, VEL DDBLE ADCTORITATIS,

VEL TANTDM CONNEXIONIS CADSA PATRIBDS ADJDNCTA.

ANNODOMINICCCXCIX.

SANCTUS MARTIMJS

EPISCOPUS TURONENSIS.

(Ex Galland.Vet. Patr. Bibliotb.t. VII.)

PROLEGOMENA.

I. Non tanlum vitae sanctiiate, verum etiamdoc- A De eo autem haechabel Combefisius (c): « Exscrip-
trinse laude proestanlissimumfuisse beaium MARTI- seram, inquit, sennonem de sancla Trinitate, ejus
NUM ecclesiaeTuronicae aniistitem , luculcnter saiis (Martini) praenotatum nomine, ex codice em. card.
testaiur qui eum probe noverai Sulpicius Severus. Mazarini; sed ila in eo vitiosum, ut non visum sit
Sic enim ille (a) : i Jam vero, in(|iiit, in verbis et repraesenlare : id inde facium videtur, quod anli-
confabulaiione ejus quanta gravilas, quanta dignitas quarius ex vetusiioribus niembranis aut ceiis non
eral! qunm acer, quam efficax , et quam in absol- satis feliciter potuerit exscribere. Esl lamen ille ,
vendis scripturarum quaestionibus promptus et fa- conjeclurae his qure Severus de illitterati Martiiij
cilis ! — Jesum testor spemquc communein, me ex eruditione ac facundia, lania scribit obiestaiione. .
nulliusumqiiamoreinntum so.ieniiae,lanlum ingenii, Iia Combefisius, ea respiciens qua; niodo ex Sulpi-
lam boni et tain puri sermonis audisse. Quamquam cio recitavimus. Ex priscis item membranis eamdeni
in Martini virtulibus quaniula est isla laudaiio! nisi Confessionem Trajecii evulgavit anno 1514 Tlieod.
quod mirum est, homini illiiterato ne hanc quidem Pulniannus, cnjus varias leciiones ad suae ediiionis
gratiam defnisse. i Et alibi (b); « Jam si ad lucvam, calcem quce Cygneaeprodiit 1677 rejecit Daumius.
Achaiae sinum paululum devexus inlraveris, sciat III. Veruni prae ca;ieris commendanda videlur
Corinibus, scinnt Aihenae, non sapieuiiorem in B Thomae Beauxamis solerlia ; qui tres vetustissimos
Academia Plaionem, nec Socratem in carcere for- codices nacius, eorum collationediligenter institula,
tiorcm : felicemquidem Graeciam, quae meruil au- eumdem sancti praesulisTuronensis libellum brevi
dire Apostolum prxdicamem ; sed nequaquam a commentario illuslrainm subjeclumque Vitae beati
Christo Gallias dereliclas, quibus donaverit habere Martini a Sulpicio Severoconscriptae, prelocommisit
Maninum. > Haec,Sulpicius. Parisiis anno 1571. Quandoquidem vero banc edi-
II. Porro snb tnnli Patris nomine circumfertur lionem reliquis mulio emendaiiorem secuti sumiis ,
ConfessioTrinwunitaiis el unius Triniiatis, stylo sim- quae praelerea inier rariores recensetur (d); juverit
plici et alicubi obscuriore, libratiorum forlasse in- proinde nnnnulla ex eodeni Parisiensi ediiore in me-
sciiia, conseripta; quam anno 1512 primus edidit dium prolerre, quibus dum ille sludium suum in
cum aliis veterum opusculis Jodocus Clicbtoveus. banc opellam impensum prodii, ejus pnriter sive
Deinceps vero sacpiusidem libellus, virorum erudi- intpgriiatem, sivepretium astruit. Sicigitur ille (e):
torum Petri Piilicei, Casparis B.irthii , Christiani « Tria, inquit, e diversis bibliotliecis voltimina milii
Dauniii aliorumque opera, typis denuo consignatus prolata sunt, quae manus ipsa, satis antiquissima
comperitnr. Exstai praeterea in plerisque Patrum esse coniestabalur : cbaracleres euim aliis qni anle
bibliolhecis el in collectionibusconciliorum excusus. C milleannos in usu erant, collati, persimiles omnium

(o) Sulp. Sev. de Vii. B. Mart. cap. 25. opp.
lom. I, pag. 34, edit. Venm. 1741.
(*) Id. Dial. III, cap. 17, ibid. page 146.
(c) Combef. Bibl. Conc. tom. VIII, pag. 470,
PATROL. XVIII.
not. (*).
(d) Daum. praefat.ad opusc.de S. Trinit. pag. 7,
Hist. litt. de la Franee, tom. I, part. H, pag, 417.
(e) Beaux. pracfat. pag. 251 seq.
1
 i\ S. MARTINICONFESSIO TRINJE UMTATIS ET ll&JIUSTRIMITATIS. 12
testimonio habili sunt. Porro tribus bisce volumini- A edissererepergens.complures hacreseshac sna Con-
bus eimjndicaiis, triplex Severi Snlpicii historia fessione B. Martinum everlere ostcndii, Ebionis ,
contex^bolur.... Venigj cuin primp in lihri ctijtisqtie Cerinihi , Marcionis, Maneiis , Apollinarji , Aiii,
vesiigio compendiumnostroefidei a D. MARTINO con- Macedoniiac Eunomii. Qiiibus enarraiis, iia conclu-
scripium agnovisseni; obslupui sane, cur cum dit: « Vides, Chrisiiane lector , ut compendiose
lotjes Seycrus e prelis. prodiret, illius ne meiiliq nmltas haereses npsler Majiinus eneeo( ? Jllis quippo
quidem facta sit. Sed, ut arbitror, praeter charac- tcmporibus exstiiii , qiiibtis aut qui Trinilatem , aut
terum aiiiiquitatem, rei ipsius eos difficultas deter- qui unicam divinitatem evertere nilebantur, pnllula-
rebat. Nec enim suis periodis, virgulis caeterisye runt.... Expende vero quot schismala , factiones ct
notulis contexlus definiebaiur : adeo ut quibnsdam secloc, quo tempore floruit, emerscrint: lum facile
ambiguus, aliis inancus, omnibus abslrnsior appa- agnosces non abs re banc <leTrinilatis et unius tlivi-
reret. Nam ciiin sumina brevilale rem omnium nilatis lidc ediiam senientiam. i Haccille. Qnoeqni-
difficillimam complectafur; quis inier dictiones in- dem omnia si quis acctirate perpendai, arguet enim-
circumscripias adeo perplexas, o,uid eerii cliccre veiq , mea quidcm senleiitia , nonnullos viros cru-
potuisset?.. Operacpraetittm igiturduxi suis punctis, dilos ejtismodi Confessionemminus rccle suspeclam
quasi vinclis, cffltientes diciiotujs. cQhiberc, sicqne g liahiiissc ; qinp nimirum in primis vetuslissimorum
facile D. MARTINI Confessionemreddere. Et ne quid codicum fide et auetoritate mnniliir : digna plane
deesset, annotaliunculas addidi, ne cujus vocis ob- quoe cum Exposiiione fidei Gregorii Thaumaturgi
scurilas diuiius leciorem suspenderet. i Deinceps conferalur (a), si paucas dcmas duriusculas voces ,
vero noster cdilor Paiisicnsis libelli prxslanliam librariis forte viiio vertendas.
(a) Vid. nostr. Bibl. PP. tomlll, pag. 585.

SANCTI BIARTINI

TRIN^E UNITATIS ET UNIUS TRINITATIS

CONFESSIO.

Clemens Trinitas est una divinilas, ul aulem per (C gentiit: et nemo comperil secrela palris, nisi is qui
sacramentum cognoscaiur : unilas esta ab co qtii est per naltirain, nascendi initiiim amisit. Qmnis ergo
sanctus, et spiritus: a quo, qui est, et unigenitus niaiisueludo et modestia perilortim, converlatur ad
sic exsisiens divinae nattira;, lucis, spiritus , a se, prophelam : et dominica auctorilaie praesumat, di-
se per naluram , pcr subsianibm majesialis, yiOtes- ccndo : Credidi, propter qitod locutussmn (Psal. cxv,
tatis, virlutis, divinaclucis. Spirilus unus in duobus, 10). Quod aulem permystcrium simplex sii professio,
et uierque in iil ipsum : pater in filio, lilius in patre, ul fundamentum Ecelesiae, solidalae Aposiolfca atic-
in sancto Spiritu. Sic tribus personis, confilemur toriiate, praetlestinalioserjucns pransumat, dicendo.
h corpus pr.tscientiae : qtiod super omnia , cuncla De caelero ncmo mihi molesttis sit, ego cred.o in
conclttdit.Tn boc myslerium ergo credimus, esse ex Christu'11, et bunc crucifixum. Quia cum confitetur
nullis exslanlibus cuncta orla, quod myslerium mens filittm hominis, conlitelur et sancluin Spiritum :
humana concipere non potest, ncc oratnria lingua quia e sancto Spirilti, ct Maria virginc mediator
enarrare, neque diffusi sermonis bibliolhccaruin vo- iiascitur : cum confilelur primogeniium, neccsse est
lumina, si lolum tnundum libri repleant, divina de unigenito, qui lcsliiiioniuin dicat, uniun clsoliim
scientia non possit inenarrabilis enarrari : qui esl sitie origine csse : c teriiam pcrsonam patrein con-
indiciliilis, nullo modo possit describi, neque con- filctur, exsislentem divinoe naturae, lucis. Spirittis
cludi aul verbuni aut substanlia propria divinilaiis TJ tit dixi, qui secundum divinam naluram, ul supra
suae. Q,ui est fons divinae lucis, luminis, suae stib- dixi, cst iiiuis in duobus, ct titerqtie in id ipsum;
slanliae , nalttrac. Silcat lingua oialoria , quia deflcit p?ler in filio, filius in patre, in sancto Spiritu (1in
sermo de indicibili: cum consnmmaverit mens hti- sancta Ecclesia. Nunc et in imniorlalia saeculasaccu-
mana de divina majeslate dicere, lunc incipit. Quanla lorum. Amen.
sit attlem divina clementia, nemo scit, nisi qui
a Ab eo, elc. Al. ab eo qui esl Spirilus sanclus, c Tertiam personam patrem. Patcr terlia est per-
a quo, etc. sona, quia (rium uua esl. ID. — Al. unum et solum
b Cqrpjjf P!'<BS«'C!((IVC.
(d, es.t, ips.oqui RKESCit ab mne origine essein terliam personampalrem.
;«i§5fio.QJpn\a, cujus praegciemvia. esi ipsius substau- d In sancla ecclesia. Al. unum in saneta ecclesia.
tia, BEAUX.
 13 PROLEGOMEKA. 14

ANNODOMINICCCXCIX.

TICHONIUS AFER,
: (Ex Galland.Vet. Patr. Pjbljoth.t. yiH.)

PROLEGOMENA.

I. < Tichonius nationc Afer, in divinis liiteris A liber ipse et legalur a sludiosis, quia plurimum ad-
ertidiltis jiixia historiarn sufficienler, el in sacpulari- juvat ad Scripluras inielligeodas, ct non de illo spe-
bus non ignarus ftiil: iu ecclesiaslicjs quoque nego- retui- tantum qtiantumnop habel. Caute sane lcgen-
tiis studiosus. i Verba sunl Gennadii (a). De eo pas- dus est, non soltim propler quoedam in quibus ut
sim sermonem babens sanclus Augiistinus, i;ui el boina erravit, sed maxime propter illa quae sicut
ipsum probe noverat, et complura ejusscripia perlc- Donatista baerelicus loquitur. i His vero ita enar-
gerat, « Hominemail (b) fuisse et acri ingenio prae- ralis, easdem Tichonii Kegulas expendil sanctus
dilum et uberi eloquio, sej lomeii Donalisiam. Qui Pater : cujus propferea recensipnem infra sub hujus
aliquando sauctarum paginarum vocibus circum- volnminisfinem excudendam euravimtis.
fusus, evigilavii; ut proplerea a.dversttsipsos suos III. Caeteruinalibj quoque pperis Tidtoniani men-
calaiuum sttinxeril. lioc ergn suscepto, snbdit sanc- lioneni injicil idem sanclus Angusiinus. Scribens
lus Doctor, Ticfeoniuscuin vehemenler copiosequc cnim ad Atirclium Carlliaginiensemepiscopum, hacc
dissereret, et ora conlradiceniium multis cl magnis habef(/i): « De Tichonii seplemregulis ve| clavibus,
ae manifeslis sanctarum scriplurarum lestimoniis sicut saepejani scripsi, cognpscere qujd libi videa-
oppilaret, non vidil quod conseqiienter videndum lur, exspeclo. i Qnanii vero feccrj.t ejusnipdi opus
fuil. Nimirum, inquit (c), conlra Donatistts invic- B sanctus ille Doclor, ex eo compcrltini fit, quod lo-
tissime scripsil, ctim fueril Dqnatista ; et iliic in- cum Paiilinum retractans de vasisqureis el argenteis
venitur absurdissimi cordis, ubi cos non omni cx in domo magna constitutis(i), cum antea in eo expo-
parle relinquere voluit. i Haecsanctus Doctor. Flo- nendo sancti Cypriani sensum luisset spcutus, mu-
ruit auclor setale qua Rulinus, leste Gennadio (d), lata deinde senlentia, in Tichonii inlerpretatipjiem
Theodosio et Filio ejns regnaiilibus. Qua de re concessit (;') : « Sed magjs approbo, inqujt, quod
aecurale, ut fere semper, erudiljssimus Tilleinon- apud Ticlionium poslea reperi vel adverti, in ulris-
lius (». que intelligendum quxdam in honorem, iion sola
1J.Ex iis quaelilteris consignavitTichqnius, quac- scilicet aurea vel argentea; et rursus in utrisque
que salis diligenter enumerat Gennadius, imuin su- quaedam in contumeliam, non ulique sola lignea et
perest opusculum de septem Regulis inscriplum; ftciilia. i Hacc ille. Neqtte aliter censuere de Ti-
i quibus, quasi clayibus, ul inquil sanclus Angns- cbonii Regularum pracstantiaCassiodorus ac sanctus
tinms(f), divinarum Scripturarum aperiren<ur oc- Isidorus Uispalensis. Et ille quidem de introducto-
culla.... Qux quidem consideraia?, sicul ab illq, ape- ribus scriplurm divina; sermonem habens (k), qui
riuutur, npn panim adjuvant ad penetrancja quae modos eloculionum exptanalionis causa formantes,
teda sunl dJYiiiorumeloquiprum : nec tamcn omnia, C per exemplorumdivevsassimilitudinesin(eliigifaciunt
quaeita scripla sunt ut n.Qnfacile in|elligantur, pos- quwprius clausa manserunt, Tichonio Donalislacpri-
supl his Fegulis invenjri, sed aliis mpdis pluribus; mtim locum tribuit, eumque cum saficfp Atigitslino,
quos lioc numero septenariq usque adep non est iste Hadriano, Eticherio el Jiinilio consppiat. Alque alibi
coi))plexi|S,ut idem ipse inulla exponal obscura, in practereampnel, eqmdetn scrip.lpremi« tibris Regu-
quibps liarum rcgtilaium adhibpl nullam; qtioniain larum laliits dfligenlerquedisseruisse. Ajler vero, id
H.ecoptis est. i Nopnullisqtte inlcrjectis, deinceps est, sanclus Isidorus, easdem seplcpi Regujas Ticho-
Jiaeq addit (g) : « Quod idep (jiceiidtiip puiavi, ut nianas tanto i(i prelio liabuissp coniperilur, ut illas

ta) Gennad. de Vir. illustr. cap. 18. sur tes Donathtes.

(6) Aug- peiltKrEpis.f.Parmen. l|b. i, cap. 1, opp. (/*)Aug- de Doclr. Cbrist. 1. c.
tom. IX, pag. II. (g) Id ibid. num. 43.
(c) bf. de Doctr. Ghrist. lib. m, cap. 30, num. 42, (/() Id epist. 41, num. % opp. tom. II, pag. 88.1
tom. III, pag. 57. (i) IITim. n, «p.
(d) Gennad. I. c. (;') Aug. Retract. lib. n, cap. 18.
(e) Tillem. Mem.Eccl. tom. Vl.pag. 718, not. 52, (k) Cassiod.de Insiit. divin. litter. eap. 10.
a.«6i.
15 ' TICIIONIIAFRI 18
in compendium redactas suis intexuerit Senlenlia- ALexactum evulgavit anno 1622 Andreas Schottus in
rum libris (a), earumque auclorem inler Sapientes Supplemento seu Auciario bibliothecaePairtim Co-
reiulerit. loniensis : atque iia recensitum Lugdtmensi postre-
IV. Quod stiperest, Tichonii liber Regnlarum pri- mtim inlexlum comparuit. Hanc aiilem Schotti edi-
muin prodiit Basileae anno 15fc9 in Orlhodoxogra- tioncm lypis expressimus; sacraescripttiraeloca dili-
phis Grynaei. Postmodiim vero iu prima Bibliolhecoc genlibus subnoiavimus; menda complura quibus
Patruui Parisiensis editione Bignoeanaanno 1575. antea scatebat exemplar, suslulimus ; nonnullisque
Practerea idem opus Tichonianum ad mss. codices observalionibus auximus.
(a) Isid. Hisp. Sentenl. lib. i, cap. 19.

TIGHONII AFRI

LIBER

DE SEPTEM REGULIS.

Necessarintn duxi ante omnia quae mihi videntur, B I corpori ejus? Qttare manifeslum est, sola ratione vi-
libellum Kegularum scribere et secretorum leges, deri posse quando a capite ad corpus transilum fa-
velttti claves et luminaria fabricare. Sttnt enim quae- ciat. Daniel quoque lapidem de monle praecisum
dam regulaemysticic, quae universae legis recessus impegisse in corpus regnorum inundi , el in pulve-
obtinent, et veritaiis thesauros aliquibus invisibilcs rem comminuisse Dominum dicit. Monlemvcro ef-
faciiini. Qiiarum si raiio regtilarum sine invidia, ut fectum, et implevisse universam lerram corpus ejus.
cotiiniunicamus, accepta fuerit, clausa qiioequepate- Non enim sicut quidam diciint, in contumeliam re-
fient, el obscttra dilucidabuntur, ut quis propheiice gni Dei, invictaequehaereditaiis Chrisii, quod non
uuiversam silvam perainbulans, his regulis qnodam- sine dolore dico. Dominus lotum mundum potestate
modo lucis tramitibtis deduclus, ab errore defenda- ( Matth. xxvtii, 18), et non sui corporis plenitu-
lur. Sunt aulem regulaeistae. dine occupavit. Dicunt enim eo monle mundum im-
I. De Domino el corpore ejus. plelum ; quod liceat Cbrisiiano in omni loco , quod
II. De Dominicorporebipartito. autea non nisi in Sion licebat, offerre. Quod si ila
III. De promisiis et lege. est, non opus erat dicere, ex lapide monieni ctfe-
IV. De specieet genere. ctum, cl incremenlis mundum coepisse. Dominus
V. De temporibus. cnim noster Chrislus, anle mundi consiiliitinnem
VI. Derecapitulatione. ( (Joan. xvn, 2), hanc habuit claritatern , et cum ho-
Q
VII. De diaboloet ejus corpore. mo illc, Dei lilius fuerit, non paulatim , ul lapis,
REGULA I. sed tino tcmpore accepit omnem " pietalem in ccelo
et in terra. Lapis autem incrementis faclus est
De Dominoet corporeejus.
mons, et crescendo terram omnem lexit. Quod si
Dominum ejusque corpus, id est, Ecclesiam, poiestatc implesset universam terram, non corpore,
Scriptura loquitur (II Tim. i, 20), sola ralio discer- lapidi non compararetur. Poleslas enim res est im-
nit : dum quid cuique conveniat, persuadet; sed palpabilis, lapis vero corpus palpabile. Nec sola ra«
quia tanta est vis veritatis , extorquet. Alias ulla lione monstralur corpus, non caput crescere : sed
persoua convenilur , quam duplicem esse, diversa eiiam Aposlolica auctoritate firmatur : Crescatis,
duorum oflicia edoceul. Sic per Isaiam : Hic, in- inquil, per omnia in eum , qui est caput Chrislus, ex
quil, peccata noslra fert, el pro nobis dolet, et ipse1 quo omne corpus constructumet connexum, per om-
vulneratus esl propter facinora nostra. Deus tradidil' nemtactum subministrationisin mensuramuniutcujus-
illum pro peccatis nosiris, clc. (Isa. LIII, 4, 6 , sec. que ptirtis, incrementumcorporis facit, in a:dificatio-
LXX ), qtiaein Dominum convenire omnis Ecclesiae ' nem sui ( Eplies. iv, 15, 16 ). Et iterum : Non tene-
ore celebraiur. Scquitur autem ct dicit de eodem :'•D (is caput, ex quo omnecorpus per tactum ei conjun-
El Deusvull eum purgare a plaga, et vull Deus a do- ctione construclumet subministralum,crescit in incre-
lore auferrc illi lucem, et formare illum prudentiai menlumDei (Coloss. n, 29). Non ergocaput quod ex
(Ibid., 10, H). Nnmquid ei, qtiem iradidit pro pec- origine idcm est, sed corpus crescit ex capite. Ad
caiis nostris, vult ostendere luccm, et eum formare3 proposilum redeamus. Scriplum est dc Domino cl
prudentia, cum ipsesit lux et sapienlia Dei? et noni ejus corpore; quid cui conveniat, ratione discer-
* Polestatem.
 17 LIBER DE SEPTEMREGDLIS. 18
nendum : Angelissuis mandavil de te, ut custodianl: A niam nativitas advenlus est sicut scriptnm est: Illu-
te in omnibusviis luis : in manibusferentle, ne offen- minat omnemhominem venientem in hunc mundum
das ad lapidempedem tuum. Super aspidemel basilis- (Joan. i, 9). Et iieruni : Generatiovadil, et generatio
cum ambulabis, et conculcabisleonem, et draconem. venil (Eccle. i , 4 ). Et iterum : Sicut audistis, quia
Quoniam in me speravit, eiipiam eum, protegam Antichristusvenii (1 Joan. n, 18). Iierum de eodem
eum, quoniam cognovit nomen meum. Invocavitme , corpore : Si enim iste qui venil, alium Christumprm-
et ego exaudiam eum , cum eo sum in tribululione, dicat (II Cor. xi, 4). Unde Dominus , cum de signo
eripiam eum et glorificabo eum. Longiludine die- ailventus sui inlerrogaretur, de illo adventu suo cce-
rum adimpleboeum , el ostendamilli salutare mcum pit disputare, qui ab inimico corpore signis et pro-
( Psal. xc, 11-16). Numquid de ciijus obsequio digiis imitari potest : Cavete,inquil, ne quis vos sc-
mandavil angelis suis Deus, eidemostendit salulare ducat (Matih. xxiv, 4). Mutti venient, in nomine meo,
suum , et non corpori ejus? lierum : Sicut sponso id estin nomiue corporis mei. Novissimoautem ad-
imposuitmihi mitram, et sicut sponsam ornavit meor- ventu Domiui, id est, consummationis totius adven-
natu (Isa. LXI,10, sec. LXX). Uniiin corpus dixit tus ejus, nemo , ut aliqui putant, niorcremr. Sed
utriusque sexus sponsi et sponsae : sed quid in Do- quo plenius ista dicantur, ordini suo relinquamus.
minum, quid in Ecclesiam conveniat, ratione cogno- B Nec illttd erit absurdum, quod ex uno totum corpus
stilur. Et idcm Dominus dicil in Apocalyp-i : Ego volunius intelligi, ulFilium l.oininisEcclesiam , quo-
sum sponsus et sponsa (Apoc. xvm, 23). Et iterum : niam Ecclesia, id csi Filii Dei redacti in unum cor-
Exiemnl obviainsponso et sponsm( Matth. xxv , 1). pus, dicti sitnt Filius Dei, dictus unus homo , dicti
Eliterum, quid capiii etcorpori, ratione discernen- etiani Deus, sicut per Aposiolum : Super omne
dum sit per Isaiam declaratur : Sic dicit Dominus qiwd dicitur Deus, aut quod colitur (II Thess. n, 4).
a Christo Domino meo, cujus ego lenui dexteram, b Qui dicilur Deus, Ecclesia est. Quod autem colilur,
ut exaudiant eum gentes(ha. XLV,1-5). Sequilur et Detissummtis esl : ut in leniploDei sedeal, ostendens
dicit, quod non nisi corpori cqnveniat: Etdabo tibi se, quod ipse sil Deus, id esl, quod ipse sit Ecclesia.
tliesauros abscondilos el invisibiles aperiam tibi, ul Quasi diceret: In templo Dei sedeat, osiendens se
scias quoniam ego sum Dominus, qui voco nomen quod ipsesii Dei templtim. Anl in Deo sedeat, osten-
luum, Deus Israel, propler Jacob puerum meum, et dcns se , quod ipse sit Deus. Sed hunc intellecliim
Israel eleclummeum.Propter teslamenlum enim quod non minus, ul novimus, voluit obscurare Daniel de
disposuii Palribus, ad agnoscendum se, Deus aperil rege novissiino : ln Domiiium,inquit, locus ejus glo-
corpori Christi thesauros invisibiles, quos oculusnon rificabitur (Dun. xi, 38, sec. LXX ): id est clarilica-
vidit, nec auris audivit, nec illi in cor hominisascen- C bitttr, velut Ecclesiam in loco Ecclesioe,inloco san-
derunt (I Cor. u, 9), sed nec c obturati hominis, qui cto , abominationc vastationis, in Dcum , id est, in
non est in corpore Christi : Ecclesioe aulem rcvc- Ecclesiam sttbornavit. Et Doiniiiustoium populnm,
lavit Detis per Spiritiim sanctum ista quidem, quam- spnnsam dicit et sororem. Et Aposlolus Virginem
vis boc graliae Dei sil. Adhibita tamen ratione , ali- sanctam, et adversum corpus, liominem peccali. Et
quando facilius videntur. Suut alia in quibus bujiis- David totam , Clirislum , Ecclesiam dicit : Faciens
modi ratio minus claret; eo quod, sive in Domino, misericordiasChristo suo David, et semini ejus usque
sive in corpore ejtis recta convenial diclum. Quatn- in swculum ( Psal. xvu, 51). Et aposiolus Paulus ,
obrem sola et majore Dei graiia videri possunt. Sic corpus Christi, Christum appelial: Sicut enimunum
in Evangelio : Amodo,inqtiit, videbiiis /ilium homi- corpus esl, membraautemhabelmulla ; omnia aulem
nis sedentemad dexlrum virlulis Dei, cl venienlem membraex uno corpore, cum sint multa , unum cor-
in nubibus coili (Maiih. xxvi, 64 ). Alio loco dicit : pus sunt: sic et Christus (1 Cor. xu, 12), id estChri-
iVoiivisurosvenienlemin nubibus cceli,nisi noiissimo sti corpus , quod est Ecclesia. Itertim : Gaudeoin
tantum die plangentes omnes tribus terrm. Et tunc passionibuspro vobis: el repleo, qum desunt pressu-
videbunl filium hominis venientemin nubibus cceli rarum Christi (Coloss.l, 24 ), id esi, Ecclesiae. Nihil
(Matih. xxiv, 50).Utrumque autem lieri necesseest. I) onim defuit Cbrisli passionibus : qtioniam sufficit
Sed priino corporis est adventus, id est Eeclesiae discipulo, utsit sicut magister ejus. Sic ergo adven-
jugiter venieniis in eademclaritate invisibili; deinde ttim Chrisli pro locis accipiemus. Item in Exodo ,
capilis, id esi, Dominiin manifesia claritate. Si enim onuies filios Dei, unum filium, et omnes primogeni-
dicerel : Amodovidebitisvenientem, solius corporis los iEgyptiorum , primogeiiiinm esse , sic Deo di-
intelligendus esset advenlus. Si atitem videbitis, cente, cognoscimus : Hmc dices, inqiiit, Pharaoni:
capitis adventus. Nunc vero amodo, inquil, vide- HmcdicitDominus: Filius meus primotjeniiuslsrael.
bitis venientem, qttoniam corpore suo jugiter ve- Dixi tibi : Dimilte populum mevm, ul serviat mihi.Tu
nil nativiiaie et sitnilium passionum claritaie. Si autem noluisti dimitlereeum (Exod. iv, 22). Unde
enim renati Chrisli membra efficiuntur, et membra ergo : Ecce ego oceidam filium luum primogenilum.
quae corpus efliciunt, Christus est qui venit, quo- Et David , vineam Domini, unum filium, sic ait:

« Pro Kvpw, Cyro, legilKupiw,Domino. « Obdurati.

b llt subjiciamante faciemejus gentes, Vulg.
 49 TICBUMfAFRl 20
lleus viftuiim, coitvertete: tespice de cceld,et tide, el[ A i omrie.sScripturas ante oculos habenda est. Sicut
visitd iiirieainislani, el petfice eaiti, qudtn pldhldvlt ( enim, ut stipra dicium csl,a capile ad corpus ra-
dextetdiua, et super filium hominis, queni confitmasii i tione sola videtur: ita a parte corporis ad parlem, a
tibi (Psitt. LXxix,15). Et Apostolus filinm Dei dietl,, dextra nd siiiislram, vel a siuistra ad dexlrain reditus
qui filio Dei mlxttis est : Pattlus sertus Jesu Clirisii,, in supradicio capite claret. Dum enim dieit uni cor-
voctilusApostoltis,segregalusin EvangelittmDei, quodi pori: Thesauros apeiiam tibi invisibiles,nt scias, quo-
ahte ptomisetat pet ptdphetas suos, in scriptnris san- iiiam egosum Deus, et assumam te(Ixt. *LV,5):etad-
ctis defilio stio, qtii factuSest ei, cx semineDavid se- jecil : Tit autem me non cognovislifqnoniam ego sum
cHnduth caritem. Qui prasdestinalus esl filiiis Dei iiii Deus, et non est alius absqueme Deus, et tiesciebasme
vittute , sectindumSpiritunt Sanctificationisex resur- (Ibid.j 4,5).Numtjuid, licet uiiumcorpusalloquilur,
rectione mottuorum Jesu Chrisli Domini nostri (Rom. in anam inenlem convenit, thesaurosinvisibilesupe-
i, 1-4). Si dicerel de filio suo, tit ex resiirrectione; nitm tibitul cognoscas,qnoniamego sumDeus, propter
mOrtflortrm, unurh filium ostenderet ; nunc auiem,, puerum meumJacob : El tu aulemme iioii cognovisli?
de filid, iriqttlt, suo, ex resurteetidnemortuoruniJesui In eadem :et non accepitJacob, qttod Deus promisit.
Clttisti Dontini tiostri. Sed qui factns sit filitts Dei eX: Aut in unam menteni non conventt: Tu aulem me
resurrectioriR Cbristi, aperiiiis oslefidit de filin siio,, B I noncognovisti,et nesciebasme : Nesciebascnimnondi-
quh faeriis est ei, ex semine Davidf seciiridom car- citnr, nisi ei, qiii jam scii. Non cognovistiaulem illi
nem, qtfl praedesiinatus est filius Dei. Dominus elc- dicitur, qul licct ad hoc voeaius sil ,•m eognoseeret,
iiitrr nflslef, fioilest praedestinatus'filius Dei, qniai et ejtisdem corporis sit visibilitcrj ct Deo labiis qiii-
DeuS eisf,et coaeqnalis est Patri, qui ex quocreatusi dem appropiuqiiei; corde lauien scparatus sit^ Htiie
esi, frocest. Sed ille, cui secuhdurri Lueam dicit ini dicit, tuautemmenoncognovisti.Iteruia: Dttcamcmcos
baplismo : Filius meus es lu , ego hodie,genui le', in viam, quam non noverunt, et semitas qiias non co-
(Psul, il. 7). Qtii ex sertiine D.tvid, rhixtlisest prin- gnoverUnt,calcabunl: et faciamillis tenebtasin lucemj
cipiSliSpifilifi. et factus est ipse filius Dei, ex tesur- el praiia iti directum, Hmcverbafacium,et non derelin-
rcctione Domini noslri Jesu Christi : id cst, dttm re- qiiam eos. Ipse attlemconversl sunt telro (lsa. XLII,
surgit in Christo semen Darid : non ille, de qtio aitt 16,17). Nitmquid, qnos dixit non dcteliniiiam, iidem
ipse David : Sic dicit Dominus Uomino meo ( Psat. conversi stinl retio, ct non pars cortiiii? Itefuni di»
cix, 1). llaque facti stmlduo, tina caro, Verbumcaro» cit Domjuus ad Jaeob : Noti tiihetc, quia tecinnsum.
(aclum est (Joan. I, 14), et caro Dctis : qnia non ex'. Ab Oriente adducamsemen tuutn, et ub Oceidmtecot-
sanguiue, sed ex Deo nati siitnus. Aposfolus diclt: ligam le. Dicam Aquiloni, da; et Aftico, nOti vetare,
Erunt duo in carite Una. Sacramenium Itoc magnutft iC( Adduc filios meosde terra tonginqHa, el filias meas a
est : ego ttulent dico, inCltristd el in Ecdesia (Ephes. summotetrm, et omnes in quibus vocatum esl nomen
v, 31, 32). Unum iiamqne semeti promisit Deus< meum. In gloriam enim meam paravi illumt et finxi
Abtahae; utq'iianlicuiTit|ueChristi tiiiscerentiir, unus illumj el ptoduxi plebem cmcam, el oculi eorum sunt
essel ih Chrislo, sicut Aposloltis dicit : Omnes vos, siinilitercmci, etsurdas aures habenl(Isa. XLIII,5, 8).
vnwneslis iii ChristoJesti, Si autem vos uniimeslisiit Numquid, qtios in gloriam siiain paravit, iidem sunt
Christo Jesu : ergo Abraliwseinenestis , et secundnm caeci et surdi? Iterum : Patres tui primo; principes
proinissionenthwredes (Gal. ni, 28, 29). eorum facinusadmiseruntin me, et inquinavctuntptin-
Di«iat autetn, inter unumeslis : et unus estis. Quo- cipeslui sancta mea, et dedi perite Jacob, et Israel in
licscumqiie alleralteri voluntate miscetitr uui, iiiium tm!edictum(Ibid. 25). Nunc audime,puer meusJacob,
snril. Sicril Dominusdicil : Ego el Pater , «nimi su- el Israel quemelegi(Isa. XLIV,1). Ostendit illi Jacob
mui (Jodn. x, 3). Quotiescumqite auleiiTet corpora- dedisse perire, el Israel in maledictum, qiicin non
liter miscentur, et in iinam carnem duo solidantur : elegerat. llerum : Finxi te puerwn meum, meuses tu,
tinuifi surit corpus. Itaqtfe in capite stio lilius est Istael, noli obtiviscimei. Ecce enim delevi velul HK-
Dei; el Detis in corpore suo, filius est iiomluis , qui bem facinoralua, et sicut nimbumpeccaUitud, Conver-
qtiotidie iiascendo venit, et crescil in temjilnm san- D I tere ad me, et redimamte (lbid., 21). Niiinquid, cujits
ctum Dei. Templum enim bipartiium est.CujUs pars peccata delevil, cui dicil, meus es tu : Et, ne obti-
altera , qnamvis lapidibus rriagnis exsiriiatilr, de- iiscatur sui: commemorat eidem , el dicit, conver-
struitur : neque in co lapis super lapidem reltnque- tete ad me, aut alicujus anlequam converiaiur, pec-
lur. Islius nobis jugis adventus cavendus csi, donec cala delenlur? Iterum : Scio quoniam reptobaius
de medio ejus discedal Ecclesia. reprdbaberis : propter nomen luum, ostendumtibi
REGULA II. dignitatem meant, el prmclara mea supetducam tibi
(Isa. xLvnt, 8, 9). Numquid reprobato oslendit
De Domini corpore biparlito.
dignitatem suam, etpraclara sua inducit ei? Iternm:
Regula bipartiti corporis Domini nmlto riecessa- Non " seniot, non Angelus : sed ipse considetavileos
rior et a nobis tanto diligenlius perspicienda, et per ptopler quod diligetet eos, el parcetet illis.
Ipse rede—
a LXX , ou n/JeffSu;, ouSi
«.yyskos.Non legatus , Sed ipse satvavit eos.
:
neque angelus El slaiitn : iOXaOror rVuo-ev«OTOO?.
 21 LIBER DE SEPTEMREGULIS. 22
mit i//os, et assumpsilillos, el exallavilillos othnesdirss A genda esset; eodem genere locutionis dslendit,
smculi.Ipsi autem coniumacesfuerunt el exacerbave- unum corpus et bontim esse et rnaltirhi dieens:
runl Spiritvm sanctum(Isa. LXIII,9, 10*sec. LXX). SecundumEvangeliumquideminimiciproptet vos: se-
Quos omncs dies saeculiexaltavit, quo tenipnre lue- cundttmelecliunemanlem,dilectipropterpatres(/6.28).
runt contumaces, aul exacerbaverunl Spiritum sanc- Numquididem dilecti;<jniinimici,aul polest in caiisa
tiim? Itertim aperte Deus uni corpori lirmitatem,, uiriimque convenire?Iia Domiuusin omnibusScrip-
et interilum promittil, dieens : Ilierusalemcivitasdi- luris. Unum corpus seniinis Abrahae in omnibus
ves, tabernacttlaqaw noncoinmovibiintut,nequeagita- genlibus crescere et florere atque perire lestatur.
bunlut pali labernaculitui in wtetnum lempus, neque s REGULAIII.
funesejusrumpentut(Isa. XXXIII, 20, 21, sec. LXX). De promissis et Lege.
Et adjecil : nepli sunl funestui, qnia noitvaluil arbotr ExponiturPaulus ad Rom.elad Gal., etIsai. c. XLVIH.
navis tuw, inctinavetunltua vela et non totlel signum, Aucturitas divina est, ncminemaliquando ex opc-
donec itadatut in perdilionem(Ibid. 23). Iteriun os- ribuslegis justificari potuisse. Iiadeiiiauctoritaie fir-
tendit breviterbiparlitum Cliristi corpus : Fuscasumi missimum est, non defuisse, qui legem facereiit,
et decora (Cant. 1, 4). Absit enim , ut Ecclesia, quae ; et juslificarentur.
nonhabet maculam, aut rugam (Ephes. v, 27), iiunin] i B Scriptum est : Quwcumquelex loquitur, Itis dicil
Domiiiussuosangniue tnundavil,aliqiia ex p.irleliiscat qui in lege sunt: vt omne os obstruatur, et subjeclus
sil, nisiin parle sinisira, per quam nomen Dci blas- fial omnismundtis Deo. Quia non justificalur ex lege
plietnaiiir iu geiiiibus; alias, lota speciosaest, sicuti otnnis caro in conspectuejus. Per legemetiim agnitio
dicil. Tota speciosaes, proxima ntea : et reprehentio ' peccali(Rom.in , 19, 20). Iterum : Peccatum vestti
nullaest in le(Cani. iv, 7). Eienini dicit qna de eausa non duminabitut:Nonenim estissublege (Rom.vi,&).
sit fuscaet speciosa: ut tabemaculaCedat,el pellesSa- Iteruin : Et nos in Christumcredimus: tttjustificemur
lomonis.Duolabeinaculaosiendit: Kegiunielservile. ex fids, et nonex operibuslegis(Gal. n , 16). Itertim :
Utrumquetamen semenAbrahac.Cedatenimfilius cst Si enim data etset lex, quw possel vivificare; omni-
Ismael. Alio deniiiue loco , cnm islo Cedar, id est, modo ex lege esset justilia. Sed conclusit Scriptura
cum servo ex Abrabam, diiiturnani mansioiiein sic omniasub peccato:ut promissioex fideJesu Chtistida-
ingemuil Ecclesia dicens : Ileu me! quiaperegrinatio telur ctedentibus(Gal. ni,21,22). Sed dicet quis : a
mealonginqnafaclaesl: HabitavicumtabernaculisCe- Christo.etinfra non jttslilical lexj suo lainen tempo-
dar, multum peregrinala est anima mea. Cumodien- re jusiificavit. Huic occurrit aucloritas apostoliPetri,
tibus pdcem,etam pacificus: cumtoquererillis, debet- qtii j cum gentes a fratribus cogerentur sub jugo le-
labant me gtalis (Psal. cxi*, 5-7, sec. LXX). Non C gis, sic ait: Qtiid tentalisDominumimponetevolenles
posstim auletn dicerc, tabernaculumCedar, pr.eicr jugum supet cotlum discentiwn, quod nequepaltes
Ecclesiainesse. Ipse enim dicit:T.il>ernaculuniCedar nostti, neqttenos poluimusportare (Act. xv, 10). Et
et Sulomonis: Unde fusca sum, inquit, et decora. apostolus Patilus ; Cum essemus, inquit, in carne',
Nonenim Ecclesia in bis qui foris sunt; fusca est. passionespeccatorumqumpet iegemsttnt, operabantur
Hoc mjrslcrioDomiuiisin Apocalypsisepteni angelus in membrisnostris , ut ftuctum afferrenlmorti (Rom.
dicii, id esl, Ecclesiain sejitifoiiiieiii, ntine sanclos vn, 5). Et eonlra, idem Aposiolus dicit: Justitia,
et praeceptorumcnstcdes : niinc eosdentet mulio- quwex lege est, conservatussine querela(Philipp. nr,
rum criminum reos, ct loenileniia dignos ostendii. 0). Quod si tanti Apostoli attcloritas deesset : quid
Et iti Evangeliounutii prtrposiiorumcorptis, diversi dici potititconlraiestiuioniumDoininidicenlis:Ecce!
merili inanifestat, dicens:Bentus ille servus, quem rere Israehta in quo dolus non esl (Joan. i, 47).
adveniensdomii.usillius, invenetitita facienlem(Luc. Quodet si Dominushoc lesiimotiium non dignaretur
xn , 43.) Et de eodem : si auiem neqttamille servus, perliibere : quis tam. sacrilegus, qtiis tam lumore
quemDominttsdividitin duas pattes(Luc. xix, 21). stuporis elatus diceret, Moysenet Prophetas, vel
Dico:iiuinqiiidomiiemdividel,aulfindet?Deniqueto- omnes Sanctos jtisliliam non fecisse , aui juslifica-
Ititnnon totum : sed partemejus cum liypoctitisponet I) D tos non esse ? cum Scriplura dicat de Zacharia et
(ilattli. xxiv, 51). In tmo enim coipus ostendit. lloc tixore ejus : Erantjusti amboin conspecluDei, ambu-
itaque corpns accipiendninest per omnes scripturas, laniesin omnibusmandntisel justificationibusDei sine
sicubi Densdicit, ob meritum Israel periturum, aut querela(Luc. i, 6). El Dominus.non venerit vocate
liaerediiatemstiam exsccrabilein.Apostolitsenim co- justos, sed peccatores(Malth. IX, 13). Lcx autem,
piose ila dispuiat, inaxime ad KomanOs,in parte qtiomodo jtistilicari potuit a peccato, quae ad hoc
accipienditm, quidipiid^deloio corpore dicium esl. data est : Lex autem subinltavil, ul ntultiplicarelut
Ad Istael, inqiiit, dicit: Tola dieexpandi maniismeas peccalum(Rom, v, 20). Illttd autem scire debeinus
adptcbemcoiiliadicenum(ltom.x, 21). lil iitostende- el lenerc : numqiiamoniniuo iiiterceptnm csse se-
rel de parie dicluin : Dico, ini|tiit, Numquidrepulit men Abralue, ab Isaac tisque ad liodiernuni. Senien
Deus plebemsumn?Absil.Nam cl egoIsraelita sam ex aiileni Abrabaenoncarnale , sed spirituale, quod non
teinineAbtahw; tribu Benjamin.Non repulit Deusple- ex lege est, sed ex reproini-siouc est. Alterum eiiim
bemsuam, quam prmscivil(Rom. xi, 1,2). Etpost- semcn cainale esl, tjitod ex lcge csl a tnonie Sina ,
quam docuit, quemadmodum haec locutio inlelli- Quodest Agat in servitutegenerans, llle quidem, qui
25 TICHONIIAFRI 24
ex ancilla carnatiter nalus est. Qui autemex libera, A A Deum: juslus autem ex fide vivit (Gal. ni, 11). Os-
ex promissione(Gal. iv, 23, 24). Non csse atilem se- tendit praelerea, dicium esse per Prophetam, Ex
mcn Abralue, nisi quod cx (ide est, Aposlolus dicit: fide vivit: ut manifestum fieret, quemadinodum vi-
Cognoscitisetgo, quoniamqui ex fide sunt, hi sunt filii verent, qui legem facere non possent. Sed minus
Abtahm(Gal. in , 7) ? Et iterum : Vosautem, ftaltes lucet, quid sit: Justus ex ftde vivit (llabac. » , 4).
secundumIsaac , promissionisftlii eslis (Gal. iv, 28). Non enim poluit quisquamjustus in lcge posilus vi-
Semen ergo Abrahoe,non ex lege , sed ex promis- vere, nisi opera legis fecisset, et omnia opera : sin
sione esi , quod cx Isaac jugiier transit. Si atilem miniis, malcdiciusessel. DeditDeuslegem , et dixit:
constat seinen Abrahae, quod ex lide est, con- Nun concupisces(Exod. xx, 17 ; Deut. v, 21). Statim
stat, qnia niimi|uam ftiit ex lcge. Non enim potuil occasione accepta, peccalum, per mandalum opera-
ex legeesse, ct cx fide. Lex enim et fides, diversa tttm est omnem c >neiipiscenliam.Necesse estenim
res est. Qtiia lex non est fidei , sed operum. Sicul passionespeccalorum , quaeper legem sunt, operari
fcriptum esl: Lexnonesl ex fide, sed qni fecetil ea , in menibiisejus.qui in legeest. Proptereaeadataest:
vivctin eis {Gal.m, 12). Abrabam ergo fide seinper ut abundatetpeccatum(Rom.v,20), qttia virlus pecca-
filios habuit, lcge ntiiixiuaiii.Non enim ex lege pro- ti, lex. Venundatusaiitem subpcccato, jam non quod
missio est Abraliae, aut semini ejus, tit haeresessel B 1 vult operatur bonum , sed quod non vult inalum :
mundi, sed per justitiam fidei.Si enim qui per legem consentit enim legi,sccundum interiorem bnniinem.
ipsi sunt baeredes, vactta est fides, et vacua est Expugnatur autem aliter lege membrorum, irahitur-
promissio. Lex enim iram operatur. Si ergo nec ft- qtie capiivus, neque aliquando liberari pottiit, nisi
dcs, ncc promissio Abrahae desirui potest, ab ortu sola gratia per fideiri. Est atitem magnum crimcn
sui jugiter mansii. Nec, data lege, impedita est: perfidiae, non attendisse genus armorum , quibus
qiioiiiinus Abralia; filiisecuudum promissionemlidei violenlia peccali expugnarelur, ct e contra, magni-
generentnr. Dicit enim Apostoltis,po>lquadringenlos ficaefidei esl inquisisse et vidisse. Est ergo sacrilega
et triginta annos daiam legem non obfuisse, ncc mens, et male de Deo seniiens, quoe cum legem
deslruxisse promissionem : Si enim ex lege a, jam nullo modo humanitus posse fieri, et ad ulciscen-
non ex promissione.Abtahwautem , per reptomissio- dum paratam videret; non intellexerit esse aliquud
nemdonavitDeus (Ibid., 18). Etalio loco : Lex ergo remediiim vilae: nec fieri poiuisse, ut bonus Deus,
advcrsusptomissaDei? Absit (Ibid., 21). Videmusle- i|iii sciebat legem non poiuisse fieri, alterum vitac
gem ad promissa non pertinerc, nec aliquando alte- adilum non reliquisset: et adversuin bomines, quos
ram in alteram impegisse, sed utramque ordinem ad vitam fecerat, undiqueversuin vitae vias clau-
suum lennisse. Quia sicui lex numquam lidei obfuit, C I sissel. Uoc lides non tulit, non admisit. Sed cum
ita nec lideslegem destruxit. Sicut scriptutn esl:Le- infirmitale carnis , et virtuie peccati urgerelur:
gemetgo desttuimusper fidem? absit, sed legemslatui- Deus dedit clarilatem. Sciens Domintimbonum et
mus(llom. III,51), id est, firmamusMnvicemnamquei justum , et viscera suae miseralioiiis contra opera
firmant. Ergo filiiAbrahaenon ex lege sunt, sed cx. manuum suaruin non clausisse : intellexil esse iter
fide per rcpromissionem. Quaprendumautem quem- ad vitam, et faciendae legis remedium vidit. Deus
admodum hi , qui ex operibus legis neganlur enim cum diceret: Non concupisces;non denttdavil,
potuisse justificari, in lege positi, et legetn ope- quemadmodum id provenire possel, sed vere aique
rantes , justificati fuerint. Quaerentlumpraeterea ,, decise dixil : Non concupisces; quoniam id repe-
cur post proniissionem fidei, quoeniillo niodo de- riendtim reliquit. Si enim mandaret a se proventum
strui potest, data est lex, quae non est ex fide : ext postulari, legem destruxeral et (idem. Ut quid enim
cujus operibus nemo justificaretur, quia , Quolquot t legem daret, si legem in omnibus faclorutn pollicc-
ex operibuslegis sunt, sub matedicto sunl. Sctiplumt retur? Aul qttid lidei relinqueretur, si fidem, auxi-
est enim : Malediclusqui non petmansetil in omni- lium pollicendo, praevenirel? Nunc autem bono fidei
bus, quw scripta sunt in libto legis, ttt faciat eai dedit legem, ministram mortis : ut amatores vitae,
(Gal. ni, 10). Apostolus denique Imic quaesiioni i D lide vilam viderent, et jusli, fide viverent, qui opus
prospicicns, cnm asserat omnimodo lilios Abrahae ! legis non ex sua virtule, sed ex Dei dono fieri posse
dono Dei semper ftiissepeifidem, non perlegem fac- crederent. Lex enim a carne fieri non potest: qnae
tortim , ex alterius persona respondit sibi, dicens : cum facta non fuerit, pttnit. Quaeergo spes homini
Quid etgo lex fuctotum (Rom. III , 27)? Id est : Sii faciend;c legis, et fttgiendaemorlis : nisi opis et mi-
ex (ide lilii , cur data esl lex factorum , cum sufli- sericordiae Dei, quam fides invenil? Caro legi Dei
ceret proniissio generandis filiis Abrabae,et fide es- subjecia non esl; neque enim polest. Qui autem in
scnt ntilrieiidi ? Quiajustus ex fide.vivil (liom. i, 17;; catne sunt, Deo placete non possunt. Vos autemnon
Gat. lii, II; Heb. x, 50). Antequam enitn sc inter- estisin carne, sed in spitilu; siquidem Spitilus Dei
rogasset : Quid etgo lex factotum? jam dixerat, utt in vobisesl. Si quis auteiii Spititum Cltrislinon ha-
viverenl, qui ex lide jtistilicari non possent.hoc E bet, hic non esl ejus (Rom. viu, 7, 9;. Oslendil Spi-
modo : Quoniamaulemexlegenemo juslificalutapudi riium Dei et Cbristi, idem esse. Oslendit prsclerea,

» Hmteditas-
23 LIBER DE SEPTEM REGULIS. 26
qui Spirilum Dei habuerit, in carne non esse. Si.A fide. Quae nmlliplicalio, evenire non possit sine ad-
ergo unus est Spirilus Dei et Christi; prophelac et jutorio legis multiplicatae, et mnltiludo in fidem
sancti quia Spirilum Dei iiabuerunt, Spiriium Chri- necdum revelatam, sicui jam dicium esl, vel neces-
sli babiierunt. Si spiritum Dei liabueru.nt, in carne sitate dcduceretiir. Providentia itaque Dei, sanctum
non fuerunt, et legem fecerunl: quia caro est ini- ex augendo gubernandoqiie semen Abrahae, ut seve-
mica in Deum, et Iegi ejus subjecta non est. Qui ritate et melu legis, mulii compellerenltir in fidem,
ergo ad Deum coufugit, accepit Spiritum Dei, quo et semen fulcirelur usi|iie ad fidei revelationem.
accepto, mortificata est caro; qua morlificata, po- Lex autem subintravit, ut multiplkaretur peccatum.
tuit facere legcm spiritualis , liberatus a lege, quia Ubi, inqnit, miillipticaium esl peccalum, superabun-
ju>to non est posita. Ei iterum : Si Spiritu Dei agi- davit gtatia (Rom. v, 20). Non dixit, na'a, sed su-
mini, non estis sub lege (Gal. v, 18). Qua re mairKe- petabundavit. Ab initio enim dala est fugientibus
slum, qtiia palres nostri, qui Spiritum Dei babuerunt, legis moleslias atqtie dominium. Abundavit auiem
noii fuerimt sub lege. Qiiamdiu enim quis in carne mulliplicala lege, superabundavit vero in omnem
est, id est, Spirittim Dei non habei, dominatur ei carnem, revelala in Christum. Qui veniens restau-
lex. Si auteni tradiderit se gratiae, motitur legi, et rare, qtiaein ccelo, et quoein terra, evangelizavit fidem
facit in illo legem spiritus, morlua carne, quaelegi B his, qui ptoxime et qui longe (Is. LVH, 19; Epltes.
Dei subjecta esse nnn potesl. Quod enim gerebatur, II, 17), id est, peccaloribtis Israel et genlihus. Justi
id etiam nunc geritnr, non enim quia snb lege non eiiiin Israel ex fide, in eaindem fidem vocati sunt.
sumus, cessavit inlerdiclio illa conctipiscentin', et Idem namque spirilus , eadem fides, eadem gratia
non magis aucia esi; sed nos in revelatam gratiam per Chrisium semper dala est. Quorum plenitudi-
concurrimus per fidern, cdocli a Doniino, opits legis nem veniens, remoio lcgis velamine, omni genti
de ejus misericordia poslulare ci dicere : Fial vo- largitus est, quae modo, non genere a fuluris diffe-
luntas tua : El, Libera nos a mulo (Mattk. vi, 10,13). rebant. Aliter enim numquam fuit semen Abrahae.
Illi anteni in non revelatani per eamdem fidem Quod si quisquam praeter fidemjuslificatusest: lilius
coacti metutnorlis, quamminislra legeparatogladio Abrahae non fuit. Qitoniam filius Abrahae dici non
intentari videbant. Lex data esl, donec venirel se- potest, si ex lege, et non sicut Abraham, ex fide
meu, cui promissum est etevangelizare fidem. Anlea justificalus est. Ab eadem nanique itnagine gratiae
vero, lex cogebat in fide; qttasi sine lege non possit et spiritus, in eamdem transisse Ecclesiam, docet
exprimi fides, ad exqiiirendam Dei graiiam,eo quod Aposiolus, dicens : Nos aulem omnes, revelala facie
pcccatum virtulem uon baberet. Data vero lege, gloriam Dei speculantes,in eamdemimaginemcommu-
passiones quic per legem snnt, operabantur in mem- C tamur, a claritale in clatitatcm (II Cot. m, 18). Dicit
bris nostris, urgentes in peccatum, ut vel nccessi- et anle passionem Domini gloriam fuisse, et negat
lale, urgerenlnr in lide,quoe iinplorarel graliam ex lege excludi, id est, cxprimi, prodttci, effici po-
Dei in auxilio toleranliae. Cuslodiam carceris passi tuisse. Unde, manifeslum est, ex fide fuisse. Ubi
sumus, lege minante inorlem, el undiqueversttm ergo, inquit, glotiatio? Exclusa est. Per quam legem?
insuperabili muro ambieutem , cujus ambitus sola El numquid opetum? Non; sed pet legemfidei(Rom.
una jantta fuit gratia. Iluic januoecttstos, fides prae- III, 27, 28). Quid enini Sctipluta dicil? Ctedidil
sidcbal .•ut nemo illum carcerem effngerei, nisi cui Abtaham Deo, et reputatum est ei in justitiam (liom.
fides aperuisset; et qui hanc jaiiitam non pulsaret, iv, 5). Ad gloriam ex eadem gloria transivimtis:
intia sepla lcgis morerettir. Legcm paedagogumpassi quac non ftiit ex lege. Si ex operibus fuit, habet
siinius, qui nos cogeret studere fidei, qni nos coge- gloriam, sed iton ad Deum. Etenim impossibile est,
ret in Christo. Dieit enim Apostolus, proplerea da- sine gratia Dei, habere aliquam gloriam. Una est
lam legem, ut noscustodia sua coticluderet in lidem, enim gloria, et nno genere semper fuil. Nenio enim
qnanliim futurum erat revelari in Cbtisto, qui esl vicit, nisi ctii Detis vicerit, qttod non est ex lege :
linis legis.quo vixerunt omnes, qui fidem gratiac sed qui fecerit. In fidem aiitem, Deus infirmum facit
Dei ex(|uisiernnt. Prius, inqtiil, quain venirel ftdes, D adversarium noslrum. Proplerea, qui gloriatur, in
sub lege cusiodiebamur, conclusi in fidem, quam Dominoglorietur (I Cor. I, 51). Si enim quod vinei-
futurtim erat revelari. Lex iUique pwdagogus nosier mus, nostrum non est: non est ex operibus, sed ex
fuit in Cliristo (Gal. m, 24): ut ex fide justificemiir. fide. Nihil est igitur quod ex nobis gloriemur. Nihil
Lex, inquam , u fides erat deinonstralrix. Sed dicel enim habemus, quod non accepimus. Si sumus, cx
qnis : si in utililate flJei data est lex , cur non ab Deo sumus : ul magniludo virtutis sit Dci, et uon
origine seminis Abrabae, siquidem juge fuit?Re- ex nobis. Omiie opus nostrum, fides est. Qnaequanla
vera , juge fuil. Jugis et fides, ut genitrix filio- fuerit, laiilitm Deus operatur in nobis. Cum in boc
rum Abrahae. Jugis el lex, per dignoscentiam gloriatur Salomon fuisse non ex homine; sed ex
boni et mali. Scd posl promissionem filiorum Dei dono esse hominis contineiiiia : Cum scivi, itt-
Abrahse,muliiplicalis eis secundum carnem, iiiulti- quil, quia aiiter nonpossum esse continens, nisi Deus
erat et semen Abralise, quod non esl ei dederit. Et hoc ipsum erat saptentim,scire, cujus hoc
plicandum
* Fidei.
27 tlCHONH AFRi 28
donumesset. Adii Dominitm,et deptecalitssiim (Sap. jA f/nodloculus sum (II Cot. iv, 13). Eumdem spiritttm
vin, 21). Judicio Saloinonis credendtim esl, non ex lidei , dixit habiiisse cumdem , qui dixit: Ctedidi
operibtis, scd cx graiia Dei, flmneSjUslificalos,qui propterquod loculussttm (Ps. cxv, 1): el id coiifirnial,
scierunt opiis legis a Deo implendum , quo possint diccns: Etnos credimus;ideoqneel loquimur.Dicendo:
gloriari. Dicit aUlem AposloliiS: Ut omnis caro nbh Elnos, ostenditet illos eodeni spiritu fidei eredidisse.
glorietur in conspectuDei (I Cor. i, 29). Mali omni- Undc manifesiuin est, quia hacc jiMi non ex lege,
modo, qtiod Deiiin non cngnovetUnt : justi, quod sed spiritu fidci semper hatiueruiit. Quidquid per
non siium, sed Dei sint opus. Inutilia, inquit, etab- Dominum venil, plenitudo est, cujus pars fuit per
jecta elegit Deu», quw non sunt:utea, qumsunt, eumdcm. Sicut parvulus, qui cum nibil minus babcat
cvacuttrentur, ul non glotietut in conspectuDei omniS a viro, lamen vir non est, et per iticreinenta non
caro. Ex ipso autemvosestisin ChristoJesu,qui facltts iiovoriim, sed eorumdem membrorum, in cum venit
es: robls sapien!iua Deo, et jnstitia, et sanctimonid, plenitudo corporis, ul sii pcrfecius, idem tamen qui
el tedemplio : nt secuiidiimqttod scriptum est : Qui fuerat parvtiltts. Revera non erat in onmibus Spiri-
glotiaiut, in Dominogtotielut (Ibid., 28-50). El ite- lus sanctus ante passionem Domin:; sed in illis t|ui
riini : Gtatia eslis salrati per fidem, et hoc nonex vo- pcr ipsiim prxsentem credebanl, ut ipso victore, et
bis (Ephes. n, 8). Dei donum est, non ex operibus, B J cuncta perficiente, signati perficereniur. Nam justi,
ne forle qnis gloriclur ; ipstus enim sumus fignien- quos bic invenit, babiiernnl Spirituni sanctum , ut
liim, creati in Clirisio. Sic inilla caro aliquando cx Simcon et Naibanael, et Zacbarias, el Elisabetb, ct
lege, id esl cx opcribtts jttstiiicaii potesl, ut omnis Anna vidua filia Pbanuel. Promissio a legc separata
ju>tus ex Deo gloriam babcret. Esl aliud, quod est; neque cuin sit diveisa , iinmisceri polest. Non
nenio glorietur in conspeclu Dei : Deus enim sic condttio inlirmal proinissioueni; cogimur atilcm nos
suis operatur, ul sit qtiod et diiuitlat : Nemo est loqui ea, quai; sinc igne doloris audire non possu-
enim ntundusa sorde, nec si vnius diei sit vita ejus mus. Dicunt etiim quidam, qui promissiomimfnmi-
(Job. xiv, 4). Et David dicit : Non introeasin judi- laiein, ct qiuc ex lege esl, transgressionem nesciunt:
cium cum servo luo , quoniam non justificabitur in protnisissequidein DeumAbrabx, omues genlcs (sed
conspeclutuooinnis vivens(Ps. CXLII,2). ElSaloinon salvo liliero arbitrio), si legetii cnsiodisseiit. Et si
in dedicatione lempli: Non esl, inqtiit, homoqtiinon peiicula imperiliaequorumdamjusiorum salute pa-
peceuvit(111Reg. vnt, 40). Et ilerunl : Tibi solideli- tefacere prodest; sed cum de Deo omuipoteiite sermo
qui (Ps. L, 6). Qnis eiiiin gloriabiiur eastum se lla- esl, moderari dicenda dcbemus, ne silenda reputando
bere cor? Aut qttis gloriabitur, mtindnrii esse a menioremtis, et ex ore nostro, aliena licet, atidian-
peccato? Pariiin fuit de corde caslo, id est, a cogi- C ( lur. Quare ciim tremore loquentes, sua cuiqtie peri-
tationibus, nisi et a peccalo se mundum nemo glo- cula consideranda relinquamiis. Manife.<>liim est,
riarelur. Omnis victoria non ex operibus, sed Dei praseisse Deiini, fuluros de libero arbitrio, quos
miseraiione conceditur, sicut scripluiii est: Qtti te Abrahai promisit, atit rion futtin s. Aliertimest dno-
coronal in misetaiioneet miseticorilia(Ps. eiv, 4). Et rnni : si fiiiuriis , linila quaislio cst; si non fnluros,
mater mariyrum lilio stio sic dicil : Ui illa miseta- Hfidelis Deus non proinilierel. Aut si lioe est sla-
tione cnm fratribns tuis te recipiam (II Machab. vn, tuiiimapud Deum, lunc [iromissosdare, si promissi
29). Justi atilem perfecerunl voluntatem Dei volo vcllenl: prolecto dicerel, ne servus ejns ac ci edens,
atque conatn, qui nitunliir cl coiicupiscunl Deoser- quia, quod promisit, potens est et facere , ludilica-
vire, non lanien in leye. Quaesi jusiificas>et,omnes reiur Abrabam. Fromissio aiilem illa est, qiuc nihil
justi unius cssent merili, quia parem de omiiibus conditionis incurrit. Sin minus; nec promissio est
exigil observaiionem : sin minus, operaretur niale- (irma, nec fides inlcgra.Quid eiiimstabilc reiuaiicbit
diclio : si aiileni disparis erat meriti, quis quan- in Dei promissione, aut in Abrahac fide, si id, quocl
linn crcdidil silii dari, lanltiin gratiae Dei miserentis proiuissum cl creditum esl, in eoium, qili pioinissi
accepit, Iraiisfurmaiiisa gloiia in gloriatri, sicut a stint, peiidcret arbitrio? Ergo ct Deiisalienum pro-
Dei spiritti, id csl, ex eodcm in eumdem? Tale est D misil, el Abraliatn iiicante credidit. Ul ([tiid eiiani
enim , quia post Chiislnin fidcS dala cst: qualc, ipsa promissio, debiium postmoduiii facia est, di-
quia Spirilus sanctus, ciini scniper omncs piophctx cente Deo : Beiitdkentur in le omncsgcn'.eslerrw, pro
et justi eodetti spiritu vixerunt. Non eniin aliier vi- eo quod audisiivocemmeam,el non pcpcrcislifilio ttto
verc potttertint, quain spirittt fidei. Qtiotqitot enim dileclo ptopler me (Gen. xxn, 1S)? Neque autem cx
sub Iege fiteriint, occisi stuit. Qnia liltcta occidil, Itis, (juibuslacile est, ctadvcrsnm Abrahacineriltim
sp'ritns aulem viviftca!(II Cot. iu, 6). Et lamen dicil libcri atbitrii (alumnia sircpcrc; cliam post mor-
Doniinus de endctii Spirilu : Nki cgo abieto, ille non tem ijisitis Ahrahx, debilorcm se ipsius corifir-
vcniet (Joan. xvi, 7), cuin et Apostolisjani dedisset mal Detis , cl propler cum , se factuifim, quod
eumdem spiiitum. Apostolus autem dicit, eiitndcm ejus fllio proiniiteb.it, dicens : Ero tccuiii , el
spirittim aputl anliquos fnisse : Ilabcutcsaulem eum- benedicam te. Tibi enim et seinini luo dubo tet-
dem spiritum fidei, sicittscriptumest: Credidiptoptet tam hanc , el staiuam jtttationcm memri, quam ;'i(-

* Abas, fideles.
 29 LIBER DE SEPTEM REGULIS. 30
ruvi Abrahwpatri luo, el muliiplicubosementuumsie-- A qu?a animam non miscuit votuniaii Dei. Displicet
ul stellas cwli, el dabotibi ct seminilito omnes genless illi, quod Deus voluit. Elenim volunlale malus esi,
lerrm, pro eo quod audivit Abrahampater tuus vocem i qui necessitate bonus est. Lex operi impedimenlum
meam(Gen, xxvt, 3-5). Ecce firmalum esl debiium1 est, non voluntali. Non est conjiinctus Deo, qui si
Abrahae.Nnn enim potuit per libcrum arbitrium,, mali poenanon esset, maliiinsequeretur. Nec votun-
post mortem amillere, quod vivus meruerat; no- tatem Dei facit , qtti gemit quod non suani faciat.
lnerunt autem genies credere. Quid facict Abraham,, Non est misericors, qui limet esse crudelis. Sub
cui debetur? qtiomodo accipict fidei ei lcntaiioniss lege esl, scrvtts esl. Non furlum odit , sed pcenam
suaedebitum, cujus debere Deo secttrus fuit? Cuii metitit. Fureiur aulem necesse est, persuastis et
si diclum est : Dabo quod ptomisi , et teddam quodl viclus, qni camalis est suli virtuie peccali, Spiri-
jutavi(Ibid., 4) : si volucrint gentes, noncrederet, , tum Dei non hubcns. Qui autem amat bonum, imago
sed exspectaret fortuilum. Si conditione opus est, , Deiest, fide Dominicavivit, ct hwtes , jam non est
cum operario esse debet, non cuni mercede. Opera- ancillw filiiis(Gal. iv , 50, 51) , qui accepit legem in
rius enim potcst velle accipere aul nolle, npn mcr- limote; sed itbetw, secundum Isaac, qui non accepil
ces reddi aul IIORrcddi. Omnes cnim genles ini Spirilum servitutis in timote: sed adoptionem filio-
mercedem fidei dataesunt Abrahae, sicut Deusdicit:: B tttm , clamantemAbbapatet (Rom. vin, 15). Qtii di-
Metceslua multa est ( Gen. xv, 1). Non enim si fu- ligit Deum, iion timet serviliter. Scriptum est, ti-
liiri essent, et non quia fuluri erant; promisit. mor enim servilis, cum odio est disciplinae. Filii
Quia non propter fideniAbrabae, placuit Deo, salvas> autem ctim bonore patris. Aliud esliimere ex lcge,
fore omncs gcntes : quas non modo anle fidemi aliud pro veneratione tremendae Dei inajpsiatis.
Abraliae,sed anie mundiconsiituiionempossedit.Sed1 Ejusmodisimilcs sunl patri suo, qni in coelis: com-
quoesivitfidelem, cui id donaret, ex quo essei, cuii memorati et docli amant bonum , nderuut malum.
id futurum staiuerat. Abrabam ergo non id meiuit, Sine lege suni, liberi stint , ipsi promissi sunt: non
iit essent, qui futuri eranl, quos Deus elegerat, et ipsi dicitur : Si me audietitis, potcst eienim andire :
conformes imaginis filii sui fttturos esse praeviderat. numquid conveniet in enm, quem Deus nnndum
In Genesi namque de pracscientia Dei omnes gentes> praevidit audiiurum? Et jusli quidem , quos Deus
Abrahoe promissas , Scriplura testalur, dicens : prwsciit(Ibid., 29), sunt in ista lcge.Dicititr et ipsis:
Abtaliumautem fiensfiet, et etil in gentemmagnamel1 si me aiidicritis; sed alia causa, non quia possunl non
mttllamet benedicenlutin eo omnesgentestertw(Gen. audire : sed ul semper sollicili sinlstui' salutis, et
xxvi, 10). Sciebat etiam quia disponcbal Abrahami cerii exitus sui. Non enim securus est umtsquisque
(iiiissuis , ct domiii suaepost se , ul custodianl viasi 'C ex numeiose esse praesnlnruni , Apostolo dicenle :
Domini, facere jusliliam el judicitim, ul superdticat Ne ipse reprobusfiam (I Cor. ix, 27). Non esl crgo
Deus in Abrabam quaxumipie loculus cst ad eum. illis , irae operalrix ista lex, sed fidei exercilitiin ,
laveninmsaiitem et eonditiones, ut: Si me audie- (|iio jugiter Deigraliam qtiaeranllaboranles , ut pcr-
ritis , cl volueritis.Ubi praescicntia Dei , ubi linniias fieiatnrqtiod in illis Deus pncvidit, ei de libero ar-
promissionis in htijtismndi condiiionibus? Dixil bilrio fuerint in vitamdesiinati. Alias impossibiicest
eliam Apostolus, propterea ex fide, et non ex tege, non audire etim, quem Deus auditnruin praevidit,
datam esse promissionem, ttt fitma essel promissio promisit *juravit. In qiiain vero partein lcx pioptie
(llom. iv, 16). Lex, inquit, iram opetatut; ubi etiam conveniat, licet uni detur corpori, Doniiniis in
nonesllex, nequettansgtessio (Ibid., 15). Propterea Evangelio declarat ,dicens Apostolis: Si hwc scitis,
ex fide ut secuiidiim graliam fitma esset ptomissio beati estis si (ecerilisea. Non de omnibusdico vobis:
omnisemini. Hecte , «l ftrma essel ptomissio.Adjecit Ego scio, quoselcgi(Joan. xin, 17, 18). Magnabre-
enim , conditionenon est firma. Satis enim stuliiim vitas ostendentis iiuum corpuset separantis. Si cnim
estcredere, in lotum corpus convenire, qttod bi- diceret : Non de omnibus vobis dico ; aut, non de
parlito corpori dicilur. Absit ut his dicat Deus : Si oranibtts dico , non ostenderet iinuin corpus. Nunc
meaudieritis, quos sciebat audiluros, quos anlequam D I autem non de omnibusdico : ostendit quia el si non
faceret, noverat in imagine Dei perseveraturos, de omnibus, de illis lamen dixil. Sicut quis dicat ,
quos et promisit. Non est data conditio, id est Icx, non de lolo te dixi, duo enini corpora mixta sunl,
nisi impiis et peccatoribus : ut atit ad gratiam con- velul unum, et in commune, iinum corptis laudatur
fugiant, atil jusiius puniantur , si irritam fecerint. atil increpatur. Sicut in Exodo, cum qnidam conlra
Ut quid lex ad justos, quibus lex non cst posita , qui vetitiiiu , Sabbaiis exisscl ui inanna colligerct, ait
propitio Deo legem sine lege faciunt, qui serviunt, Dens Moysi: Qttoitsquenon vulth attdire legemmeam
quid ad imaginem et similitudinem Dei et Christi (Exod. xvi, i0)? cum Moyses semper audierit.Qnid
vivunt, qni volentes , boni snnt ? Qni enim sub lege de illa lege dicitnus, qttaeaperie proitiissioni videtnr
esi, metu moriis, non est lalis, misericors, non est adversa?Scriplum est inlsaia: Siine audisses,Israel,
imago Dei. Displicet illi lex : sed limet ultricem, nec essetsicutarena matis nunierus tttus (Isa. XLVIII ,18).
perficere potesl; quod non voto, ged necessilale fa- Ecce increpatur Israel, quod vitio suo non fuerit
ciendum pulat. Tradatur necesse est, propriae vo- faclus sicut arena maris. Sttperesl inielligere, quiasi
luntali; ut voluntas profecto praemiumrecipiat, semper non audierit, semper e>'«uus erit. Et ubl
51 TICHONIIAFRI 32
firmitas promissionum? Sed hoc fit, qttia prius vo- ALJttdicium Domini ad Judam, ut vindicet in Jacob ,
lumus inlelligere, quam credere et fidem rationi secundumvias ejus, et secundumstudia ejus rettibuet
subjicere. Si atitem credamus omnimndoita fieri, ei(Ose. xit, 2) : quia in utero supplantavit fratrem
ul Deus juravit, dabit rationem fides. Quam pcrfi- suum , et in laboribus suis invaluit ad Dettm, et
dnm est ralione quaerere, ct iiitelligimitsfirmitalem invaluit ctini angelo , polens faclus est (Gen. xxv,
majorem 'esse promissiotiutii, quam pulainus infir- 25; Rom. ix , 10). Si autem constat, in Jacob dilec-
inilatcm. Hocenim dictum : Si audisset lsrael, com- tiim coiisummasse , non e-l idem qui in laboribus
memoratio est jusliliae Dei, et conlirmatio promis- invaluit ad Dcutn et supplantator , sed duo in tino
siontim,dispositione Deiquosdam factosad mortem, corpote. Figura est cnim duplicis seminis Abrabae,
quosdam vero ad vitam. Prnpterea, prasentibus id est duorum popnloruiiiin uno utero mairis Ec-
dixil, Si me audissetis: ul manifestum fierel, qttia clesiaeluclaniiutn. Uutts est, secundum elcctionem
quos promisit, ut arenam fuluros , ideo promisit, de pracscicuiiadilcctus : Atter electione suoe vo-
quia praevidiiaudituros. Ante DominunicnimCliris- lunlalis, iuiqtius. Jacob aulem cl Esau , in uno sunt
tum, ciim hoc dictum est,a numquam fuit semen corpore, ex uno semine. Sed quod perspicue duo
Abtuhm,siculatena maris? Quod probare facile est. procreati sunt: oslensio est ditorum populoruin. El
Primuin , quia in Christo protnisit hanc mulliludi- Ili ne quis ptitaret, ita perspictte fore separaios duos
nem : Nonin seminibusquasiin multis , sed r/uasi in populos : ostensum cst, ambos in uno corpore fu-
vno, el scmini tuo, quod esl Chtistus (Gal. 111,16). luros in Jacob , qui et dilcclus vocatus est, et fra-
Deinde , quia omnes gemes promisit, quod ante tris supplantator expressus. Ilaque in dtiobus quan-
Chtistum fieri non potuit. Et si fuit anle Doininum lilas expressa cst, non quaiitas separationis.
numeriis (ilioruiiiIsrael sicul arena inaris : sed cum C;c(cniiii, ambo qui separati sunt in uno fuluri,
falsis fratribus, quinon sunl filiiAbrahae.Nonenim, atileqnam dividunlur, oslcnsi stint. Et Isaac, venit,
qtiia omnes ex Abraham , omnes filii Abrahae; aul inquit, frater tuns cum dolo, et accepitbenedictionem
qnia Israel, omncs Israel. Sicut Apostoltts, cum se tttam (Gen. xxv», 55). Nisi ila locutio mystica sil,
Anathemaop'.atetesse ptoIstael(Rom. ix, 3), qtioruni brevilcr oslendentis duo in iino corpore : nonne
essel (iltoriimadoptio et teslainenla , osiendit, non contra rationem est, ut benedictionemin proximum
esse cujiismodi lilios Abraboc, sed de affcctu carna- dolose acceperit, Scriptura dicente : Qui non jura-
lis necessiliidiiiisdolere, qtiod e.x ipso numero non vit proximoin dolo; isle accipie!bencdictionemaDo-
essent. Non qtiodpromissio Dei excidisset, dicens : mino (Psni. xxin , 4)? Nuniquam auleni Jacob, id
Non lainenexcidit sermo Dei, non enim omnes, qtii est Ecclesia vcnit ad bsnediclionein, non comitanle
sttnl ex Istael, hi sunl Istael, neque quia sunt semenC dolo , id est, falsis frairibus. Sed non , quia inno-
Abtaltw,omnes filii sunt: sed in Isaac vocabituttibi centia et dnltissimul veniunt ad benedictionem, si-
semen: id est , non qui snnt filii catnis, hi sunt filii i>iII
1 benedicunlur : quia c;«i potesi'capete, capial
Dei : scd filii promisshnisdeputanlutin semen(Ibid., (Matth. xix , 12), elunumseinen pro qualitate terrae,
0-8). Ergo in antiqua mutlilndine non fuil Abraliae provenii. Non est autem conlraritim , quod malum
semeii : ni>i illis, r.ui sccundiim Isaac fidei et pro- fralriim videlur supplanlasse, quia non dixit : In
missionis filii eranl. Etiam boc exempliim indncit : utcto snpptantavitEsau, sed (taltemsuum. Esau au-
Si ftictil nuinerusfiliotum Israel, sicut arena matis : lem , ubique signtim est, et nomen malorum : Ja-
reliquiwliberabunlur, id esl, exiguum (Isa. x, 12: cob auicm , tilrornmque : illa ralione , qitod pars
Ose. i, 10). Et, nisi Dominussabaoth reliquissetno- mala simulet se Jacob , et sine dubio , uno nomine:
bis semen, sicut Sodoiua essemus (Isa. i, 9). Ipsac pars autem bona , non poiest se simulare Esau. Est
reliquiae fueruni semen Abrabae: ne omnis Judaa , hoc nomen malorum tanium : illud vero bipaitiinm.
ut Sodomaesset. ltcrtim ciiin assereret, nnmqiiam C:i'teruin de libero arhitrio, nec Jacob omne semen
Dcuinhaereditalemsttam retiquisse : sed sicut inad- bonum , nec Esau ornne maluni , sed cx utroque
ventti Domini, pars Israel salta facta est : ita sem- utrumque. Ex Abrahamita bipartitum semen osten-
per fuisse. Quid, inquit, dicit responsumdivinum?D sum est. Naium est unum ex ancilla in figura(Gat.
Rtiiqiti mihi septem millia vivorum,qui non cutvave- iv , 12) ': ut ostenderetur etiam servos fuluros cx
runt genu ante Bahal (111Reg. XVIII, 19 ; Rom. xi, Abrabam , etrecessil cum sua malre. Postquam vero
4). Sic ntinc reliquiac secundum eleclionem salvoe recessit, inventum est in alteritis semine , quod cst
facte sunl, diceudo : Si nunc in hoc lempore : ex libera, quod est ex Israel ,qui accepii legeni in
ostendit et ante sic factum in Israel, ut reliquiac, id nionlc Sina,quodestAgar in serviiuie generans. Illic
esl, modicumsalvum (ierel. Si autcin , nec lidcs , in eodem populo secundum Isaac ex libera promis-
neeraiio persiiadel (idei, qui proniissus fnerat, dic- sionis filii, id esi, sancti ci fideles mulii procreati
ttim esse : Si meattdisses, Istael; esset sicut atena1 sunt. Separalis itaque a credentibtis figtirisIsraelet
ntatis numetustuus (Isa. XLVIII , 18). Et Jacob , quii Esau , in uno poptilo totum postmodumprovenit.
aiilequani nascerelur , datus est : idem libero arbi- Illic ab oiigineutrumquetestamenmm Agaret Isaac;
trio postmoduin reprobatus est. Sicut Osee dicit : sed pro lemporealterum sub alterius riominedeliluit

* Numqm^
53 IJBF.R DE SEPTEM REGULIS. 34
eldeliiescit, quia neque revelalonovoquicscii veitts A nuiic est per orbem Ecclesiam assumerel, aut in
generando. Non ergo dixit, Agar, quw iit servitulem untitn membrum, totuni corpus, ut in Salomone.
generani. Oporlet auiein simtil ambos crescere us- Sed boc non minus occullum est, quam caetera, quae
que ad messem. Sicut ergo lunc sub professione ve- non solum specie verbi, sed etiam muliiformi nar-
teris Testamenti latuit novum , id est, gratia, quod raiione occultanlur. Quamobrem, Dei gratia in
secuiidum Isaac promissionis filios geueraret ex li- auxilium postulaia; claborandum nobis est, utspi-
bera, quod in Cltrislo revelaltim est : ita et nunc ritus mulliplicet ingressus legendi, cloquiunique
obtinente nova , non desunt servitutis filii generanle subiile, quod ad impedimenlum iiilellectus, speciei
Agar, quod in Chrislo revelabitur. Confirmat Apo- gentis, aul generi speciem inserit : genusspecies ite
siolus , id nunc qtioqne inler fralres geri, quod tunc sil, f.icile possit videri. Dtim enim speciem uarral,
inler illos gerebatur, dicens : Vos autem, ftattes se- ita in genus transit, ut transilus non statim liquido
cundumIsaac, ptomissionisfilii estis. Sed sicut tunc , appareat: sed talia transiens ponit verba, quoein
qui secundum catnem natus est, petsequebatut spiti- utrumque conveniant, doncc paulatim speciei modum
tttalcm, ita et nunc (Ibid. 28, 29). Et necessario1 excedal, et Iransitiis dilucidet, cum, quac a specie
addidit, sed quid dicit Sctiplura? Expelle ancillam cceperant, nonnisi in genus convenerint, et eodein
el fiitum ejus : non etiim coltmtes erit filius ancillw , B modo genus relinquit, in speciem rediens. Aliquando
filio libcrw (Ibid., 50). Quod aulem dixit, sicut tunc; autem a specie in genus non supradicto inodo re-
petsequebatut; ita et nunc , non est inane. Aposto- vertilur. Aliquando supradicto modo Iransil, el evi-
lus enim interprelatusest petsequebatur. Nam Scrip- denter revertitur simili ordinis varietale : aut a
tura dicit : LudebatIsmael cum Isaac (Gen. xxi, 9). specie in genus, aut a genere in speciem, finit narra-
Numquid fratres, qui circumcisiones Galalis praedi- tionem. Aliqtiando redit ex hoc in illud non semel:
cebat, aperte illos, et non per lusum , id est, sinei el omnis narralio nec speciem excedii, nec genus
indicio persecutionis insequebatur? Sicul ergo dei praelerit, in utrumque conveniens. Hax varielas
genere ludendi persectitoreni dixil: ita et istos , quii translaiionis etordinisexigit fidem,quaegratiam Dei
Filios Dei, veltit per communem utililatem, id esl, i quaerat. Sic Dominus per Ezechielem loquitur, et re-
disciplinam legis, a Chrislo separare, et matri snae ' gibtis eorum ,
qui ab Hierusalem capli et dispersi
Agar , filios mililanl. Alia cnim non est causa, qua1 fuerant, genlium jungit adventum, et in terra, quam
filii diaboli irrepant, ad explorandam libertatem1 Palres nosiri possederunt,exprimitmiiiidiim.Septem
noslram , et siimilent se fraires, et in Paradiso nos- enim genles Abrahae promissa1, (igura sunl omnium
tro velut Dei iilios ludere : quam de subacta liber- genlium. Faclus est, inquil, ad me setmo Domini,
taie (iliorumDei glorientur, qui portabunl judicium,, C ( dicens : Fili Iwminis, domus Istael habitaverunt in
qualescumque illi fuerinl, qui omnem sanctum per- terra, et polluerunt illam in via sua, et in idtlis sttis
secuii sunt, qui prophetas occiderunt, qui semperr el peccatis : secundumimmunditiammcnslruatmfacta
Spiritui sancto restiterunt; inimici crucis Cbristi,> esl via eorumanle faciem meam. Et effudi iram meam
negantes Christum in carne, dum ejus membra» snper eos, etdispersi illos inter nationes, qtias ingressi
oderunt, corpus peccati, filii exlerminii, ministe- sunt, et polluetunt iltic nomen meum sanctum : dum
rium facinoris, qui veniunt secundum operationemti dicunt ipsi, populus Domini hi, el de tctta tua egtessi
Satanae in omni virlule , signis et prodigiis , spiri- sunl : et peperci illis, ptopter nomen tuum sanctum,
lualia nequitiae in coeleslibus : quos Dominus Cbris- quodpollttetunt domus Istael in nationibus, in quas
lus, quem in carne persequuntur, inierficiet spiriluu ingtessi sunt illic. Ptoptet hoc, dic domuiIstael: Hmc
oris sui, et destruet manifestalione advenlus sui. dicit Dominus : Non vobis ego (acio , domus Istael :
Temptis est enim , quod haccnon a ministeriis , sedd sed ptoptet nomen sanclum quod polluistis in nalio-
aperte dicantur, imminente discessione, quod estit nibus, in medio quatum ingtessi estis. lllic incipit
revelatio hominis peccati, discedente Lot a Sodomis. >• jtingere genus: Et sanclificabonomen meum,sanclum
REGULAIV. illud magnum, quod pollulum est inter naliones, quod
De specie et genere. ] polluistis in medio earum, el scient genles, quoniam
P
Lttx allata Ezecltiel, capp. xxvri et xxxn et xxxvi ti ego sumDominus,qui sanclificaborinvobis ante oculos
et xxxvn, Isai. xm et xxiv, Hierem. xxv. eorutn, et accipiam vos de gentibus, et congtegabo vos
De specie et genere loquimur, non secundum vir- ex omnibus terris, el ir.ducainvos in terram vestram.
tulem Rhetoricam humanae sapienliae , quam qui ii Apeiteexcedit spcciem:Elaspergamvos atjitamunda,
magis omuibus poluit, locutus non est, ne crucemn el mundabiminiab omnibussimulacris vestris, el mun-
Chrisli fecisset inanein, si auxilio atque ornamento ,o dabo vos, el dabo vobiscot novum, et spititum novum
sermonis, ut falsiias, indiguisset. Sed loqtiimur se->- dabo in vos, et aufetam e.orlapideum de carne veslra:
cundum inysleria ccelestis sapientiae magisterio Spi-i- et dabo vobiscarneum, el spiritum meum dabo in vos,
ritus sancti. Qui in quod veritatis prelium fidcni n el faciam, ut in justitiis meis ambulelis, et judicia
constituerit myslerii, narravitin speciem genus abs- >- mea custodiatis , et operemini. Et habitabitis in
condens, ut in veterem llierusalem, totain, quae ae terra quam dedi patribus vesttis. Et eritis mihi in po-
a Mysteriis.
35 TICIIONIIAFRI 56
pulum, el ego eto vobis in Deum, et mundabovos ex A i Eremum figuram fuisse populi deserti, in quo
omnibus immunditiis vesltis (Ezech. xxxvi, 17, 28). Ecclesia nunc esse, manifcstalur : et quod iidem
Altingit speciem, non (amen rclinquens genus : El mati quamvis una cum populo Dei ex genlibus revo-
tocabo ttiticum, el multiplicaboiltud : et non daboin ccntur in terram Israel, tamen in terra non sint.
vos famem, et mulliplicaboftuctum ligni, et qnmna- Vivoego,dichDominus, siresponderovobis,etsiascen-
scunlut in agro : ut non accipiatis ullra opprobrium detil in cor vesttum hoc, el non eril, quemadmodum
fatnis, in nationibus, el renitniscemini vias vesltas dicitisvos. Etimtts sicut gentes, el sicitl tribus terrw,
pessintas, cogitationesvesltasnon bonas, et nonodielis ul serviamus lignis et lapidibus.Vivo ego, dicit Do-
eas ante faciem eotum in iniquitalibusvesttis, el in minus, nisiin manu forti et btachio excelso,et in ita
abominationibuseotum. Non propter vos, ego facio, effusa tegnabo supet vos, et educam vos de pqpuliset
dicil Dominus. Nolum est vobis, confundiminiel re- tecipiam vos de regionibus,in quibus dispers) estis in
vettimini de viis vesttis, domus Istael. Hwc dicit manu forti et btachio excelso,etiraeffusa, et adducqm
Adonai Dominus : In die, qua mundabovos ab omni- vosin deserlunt ponutqrum, el disputaboad vos facie
bus iniquilatibusvesttis, el inebriati faciam civitates, ad faciem : quemadmodumdisputavi ad palres veslros
in figura lertm Judw, qnw bellis vastala fuetat, cole- in deserto letrm Mggpli, sic judicabo vos, dicit Domi-
titt, ptopter quod fuit exletminata sub oculis omnis B ] nus, el redigam vos sub virga meq, et inducam yos in
prwleteuntis. Et dkenl, Terta illa, quwfttetat exletmi- a numero, et eligam impios de vobiset desertotes :
nata, facla eslsicul hottits deliciatum, et civitales de- quoniamex transinigtationeeorum educam eos, et iu
settot el exleiininalwel demolitw,munitmconsederunl. tettam Israel non inlrabunt, et cognoscejis,quia ego
Et scicnl genies, qnwcumquedetetictw fuetinl in cit- sum Dominus (Ezech. xx, 31,58).
cutlu veslto, quoniam ego sum Dominus. Mdificavi Ilem 11IIcaptivitati monlium Israel promiltit Deus
deinoiilas,el planlavi extetminatas : quia ego Domittus uherlaiem, et muliiplicalionem populorum usque in
loculus sum et feci (Ibid. 29, 38). fmem : Qttoniam, inquit, dederunt tetram tuam sibi
Apostolns quoque ingressii Jacob promissum esse in possessionemctimjucunditale inhonqrantesanimas,
inlroituin gentiiim , sic interprctalur dicens, Donec atque exterminaveruntin vastqtionem: propterea,pro-
plenitudo gentiitm inltet, el sic omnis Istael salva- phela super tertam Israel, et dic monlibuset collibus,
bilur, sicut scriplum esl: Venieta Sion, qui libetel el el rivis et nemoribus: Hwc dicit Dominus : Ecct ego
auferat impietates ab Jacob (Rom. xi, 25, 26). Et in zelo meo, el in ira mea locutus sum, propter qttod
eodem genere loculionis redit in speciem, dicens : opprobrium genlium porlatis. Ecce igo levabomanum
Seeundum Evangetittmquidem inimici propter vos. meam super nationes, qum sunt in circuitu veslro. Hi
Item in Ezechieie incipit ab specie, quae conveniat IC injuriam suam accipient : vestri auten) montes, Israel,
elin genus, et finit in solo genere, ostendens, tcr- uvam et fructum veslrum manducabil populus meus,
ram palrum mundi esse possessionem : Hwc dicil qui appropinqital venire. Quia ecceego supet vos, et
Donitnus: Ecce ego accipiam omnem doinumlstuel colemini, et seminabimini: el mulliplicabo supet vos
de medio gentium, in quas ingtessi sunl illic, el con- tolam dontum Israel usque in finem, et habitabunlur
gregabo eos ab omnibusqui sitnl in citcuitu eotum, et civitates,el quwdesolatw erant, mdificabunlur(Ezech.
inducam eos in lettam Istael, et princeps unus erit xxxvi, 5,10). Item illic velut in novissima resurrcc-
eorum. Et non erunl ullra in duas gentes, nec divi- lione, prima significalur : Loculus est, inquit, ad me,
dentiit ulltu in duo tegna : ne coiitaminentutadhuc in dicens: Fili hominis,ossahmc, omnisdomushtaelest.
simulacris suis. El liberaboeos ab omnibusiniquita- Ipsi dicunt: Arida factq sunt ossa nostra,interiit spes
libus eotunt, quibuspeccavetunt in eis, et emundabo noslra, exspiravimus.Propletea ptopheta et dic : Hmc
eos, et etunt mittiin populum, cl cgo Dominusero illis dicit Dominus: Ecce ego apetiam monumentaveslra,
in Deum (Ezech. xxxvn, 21,25). et educamvos de mbnumentisvestris , et inducam vos
Aperte transit in genns : Et servus mcns David in lertam Istael, el sciqtifi,qui$ ego Dominus, cum
princeps in medio eorum etil, Pastot unus omnium, aperiam sepulcravestra, et educam $e monumenlispo-
qui in ptwceplistnets ambulabunt, et judicia mea cu- D pulum meum, el dabo spirilum meum \n vos, el vi-
slodienl, et facientea, elinhabilabunlin letra sua, quam• vetis : et ponam vos super letram vestram, et scielis
egodedi servomeo Jacob, ubi habilavertmlpaltes eo- quia ego sum Dominus(Ezech. xxxvu, 11,14).
titm, et habitabunt in ea ipsi, et David servus meus; Numquid perspicue, cum resurrexerimus, lunc
princcps eorum in swcula, el disponam illis testa- scietnus Dominum, et non ntmc.cum per bapiismum
mentttmpttcis, el testamentummlernumerit cum illis. resurgimus? Aut mortui poterunt dicere : Arida
Et ponain sancta mea in medioeorum in smcuta, el facta sunl ossa nostra(lbid., 11), ut merito mortuis
erit habitatiomea in iltis, etero illis Deus: el ipsi etunt' id promissum esse credamus ? Quid enim est sacra-
mihi populus. Etscient genles,quia cgo sum Dominus t menli, ne in ambiguum veniret, aperuit Deus. Nam
qui sanctificoeos,dum sunl sancla in medioeoritm,di- de novissima carnis resurrectione, neminem Chri-
cit Dominus(lbid.,24,28). Item illic egressui disper- stianum credimus dubitare. Et Dominus secundum
siouis Israel, gentium inseritadventum. Joannem has resurrecliones nianifeslat, dicenss

* Invincutit fotieris Vulg. in Ezech. xx, 57.

37 LIBER DE SEPTEM REGULIS. 58
Amen dico vobis : quia, qui vetbum nienm audil, et j^ A Disnimpens disrumpam regnum tuum de mann lua :
ctedil ei, qni misit me, habel vitam wlernqm. el in ju- et dabo illud servoluo. Vetum, in diebus luis non fa-
dicium noit veniel, sed transiet a morte qd vilqm. ciam liwc, propter David potrem luum. De nianu filii
Amen dico vobis, quoniam venit hora el ntpic est, Ini accipiam itlud. Verum omne regnum non accipiant,
quando mottui audient voccm fitii Dei, el qni audie- scepttqin unum dabo filio luo : propler David scrvum
rint, vivent. Sicut enim habet Pater vitain in se : sic meum, el propter Hierusalem civitalem, quam elcgi,
dedit Filio vitamhabere in semelipso. Et potestateni (III Reg. xi, 11, 14). Quid enim prodest David, si
detlil ei el judicium fucere : quia filius Itominisesl propter eum (ilius ejus regnum lerrae conseqnerc-
(Joan. v, 24,27). Jitngit novissimam rcsurrectio- lur, ppelesle perditurus? Quo manifesinm est, cttm
nem : Nolite mirari hoc : quia venit horq, in qua om- Deo esse Siijonionem : cui regnum quidem lerrae
nes, qiti in monumentissunl, audient vocemFilii Dei, ablalum npq e.st propter Pavid, quod et dixcrat :
et exient qui bona fecetunt, in resutreclionem vitm : Atguam in virga l\otninumpeccata ejus : misericor-
qui auicm mala fecerunt , in resuttectionem judicii diatp,qutem meam non auferam ab eo (II Reg.wt, 14).
(Ibid., 28,29). Primo dixit, mortiti qui audietint, vi- Quoij si nrque reprobaius est, neque idolorum cnl-
vent. Secuodo, omnes, quiin nionumenlissunl,exient. lores regniiii) Dei possident : nianifesiuum esi, (i-
Iteio qttod in ttno homine tomm corpus significetur, g]] guram fuissp Eeclesi:« biparlitx, Salomonein, cujcs
itt Regum libro promitlit Dcus David, de Silo:i qiie latitudo cordjs et sapientia, sicut arena maris, cl
dicens : Suscilabo regnum cjus: ipse wdificabil mihi ido|olafria horribilis. Disrumpens,inquit, disruinpiim
domum (II Reg. vn, 15). tegnupi tuiitn de manu tua: verumin diebus tuis non fa-
Convenitint ista : sed excedit speciem, dicens : ciam. pemqnttfiliitttiqccipiamillud. Jugisoperalionis
Et dirigam thronum ejus usque in mternum. Item in esj, disrumpens disrutnpam: sicut benedicensbenedi-
utrumque : Ego ero ei in patrem, el ipse erit mihi in cqm, (iliiiuUipticqitsmulliplkabo setnen luum. Osiendit
filium. Et si veneril injuslilia ejus , arguam eum in eijirn s^emfierfulurum Salomonem in lilio , id est,
virgn hominum, etin arlibus filiotnm liominum; mise- in postepis : ciljus posthinnis Salomonis lempuribus
ricordiam autem meam non auferam ab eo, sicul abs- non aufert Dcqs regniiin, sccundum promissa Pa-
litti, a quibus absluli a conspectu meo, el ftdeiis fiet truiq : sed pomgji jllud usque in ;uternum, ut atife-
domus ejus. Iierum excedit speciem : et regnumejus: rat jugitpr secunduiu idololatriam Salomonis, in
in mternum in conspectu meo, et fidelis fiet domus: Stio peccato pprseveranlis. Alias, quomodo de maiiu
ejus. Iterum excedit specicm : et regnum ejus in: Salomonis disriimpcnsdisrumpii aut non disrunipit,
wlernum in conspectu meo, el lltronus ejus etil con- ^i nnn nunc est Salomon in (iliis bnnus aut nialus?
firmutus usque in wlernutn (lbid., 13, 16). QuodI c( Qupd auteni dicit: Verum, non omne regnum ac-
autem videtur in excessus specie thronum Chrisiii cipip : in specjem rpdi(, incipjens aliam figtiram in
promittere in aelernum, llnonum filii hominis pro-- (ilio Salornopis et seryo. In Jesu Nave quoque sic
miliit, et ila Corpus Cliristi, id est, Ecciesiae.Noni dicit Pomiiius, manifestans in uno homine futiirum
enim propter David promisil Deus regiiaturum Cbri-- corpus osiendit: sed boc loco malum tanlummodo.
slum : cui ante constitulionein mundi promisit banc; Peccavit, inquit, popuits el trcinsgtessusteslamentum,
clariialem. Et per Isaiam sic dicit Deus Chrisio : qtfod disposui qd illas, furati sitnt de anathetnale, mi-
Magnum tibi eril istud : ut vocerispuer meus, et sta- serunt in vasa sua (Jos. VIII,11): citni solus Acliar
luas ttibus Jacob, et Istael dispersionem cometlas.. de tribti Juda id fecisset. Qttod corpqs semper fuiu-
Ecce posui le in testamentumgcneris, in lumen gen-- rum iptelligens Jesus, sic ait, cum eum occiderct :
tium, ttl sis in salutem usque iu novissimum terrwe Exletntinet te Deus skul ct hodie (Ibid., i5). Illud
(Isa. XLIX,6). Quid majus Filio Deivocari puet meus,, atilem inuHo ipagis necessarium est scire : omnes
et Israel dispersionem convertcrc, aut per euiiiii omninp ciyiiaics Israel e|. gentium, vcl provincias
factum esse ipsum Israel et ceelum et lerram, ett quas Scriplura alloquitur, aut in quibus aliquid ge-
quae in eis sunl visibilia et invisibilia? Sed ei dixitt slum refert (igitram e^se Ecclesiae. Ali<|ims quidem
magniini esse, qui Filio Dei inixlus est ex seminee D partis malap lanlutii , aljquas boiuc, aliquas vero
David. Qmnis euim promissio Abraboc et David,, iilriusquc. Et si sinl aliqua , qqac etiam in genies,
ipsa est, ut semen eorum misererelur ei, cujtjs suntt quqe forjs sttiit videantur convenire : in parte ta-
omnia, et csset cobaeres in aplcsnuin : non propterr mcq, quae jnlus est, conyenilur. Qmne corpus ad-
eos regnaret Cbristtis, qui csl omnium rex a Patree yersum, sicnt in Israel cajjijvo, promittitur geiaibus
consiitutus. Qnid diciintis de Salnmonp? cuni Deo o ad peupi rediius. ImpossjbjJe est eiiini legeni lo-
est, an post idnlolatiiain reprobatus est? Si cuin ii qui ei, qui in lege non est : de ep lpqtii, ad ipsum
Deodixerimus : imptiiiilalem sp.ondebiniusidojortjinn tamen nou : et sive alicubi sipe ista occasione non
cultoribus. N»n enim dicit ScriRtpra, pceniieniiam n in Israel specialiler aliepigenas alloquiiur, intus
egisse Salompnem, aut recepissp $apipniiaji). Si au-i- omiiiipodocredendi sqnl : quoniain, eisi eveqiebat
tem reprobaluu) djxcrimu.s : occujrit vpx Dei, quae ? specjaliler qund propliptaliim cst, Ecclesia lamen esl.
dicit, uec terroe quideqi regnum ajuferrp Salpinoni II P!'PP!''9la§dftll'(|uenon qninibusspeciebus 3 convenit.
propter David, sicut scriptum est in libro Itcgum : Nam ct Damascus et Tyrtis el Soor et alise multa
a Al. evenit.
59 TICHONIIAFRI tix
usfjue nunc exstant, quas Deus peniius tolli, nec tA Non erat, inquit, finisgenlilibusillius : cumesset civi-
resliurari dixerat. In alienigenis aiilem civitalibus tas unius gentis. Et iterum :
Multiplicasti mercatus
Ecclesiam conveniri apertum cst in Ezecliiele, cui tuos super aslra cmli, id est, Ecclesiam. Et ilcruiii :
cum Dominus dicerel, pracdicere interilum in Tbe-
Super quem non venit maliiia lua semper? Numquid
man, quae est Esau, el in Dagon, quod est idolum potuil uniuscivitatis malitia, stiper nmnem hominem,
allopbylorum, intellexit parabotam essc adversnm aut semper venisse, nisi iltius, quam Cain fratris
Hierusalem et templum. Facttis ett, inqtiit, sermo sanguine fnndavil nomine filii sui, id
esi, posieriia-
Dominiad me, dicens : Fili hominis,confinna faciem lis? Manifestius adliuc docct
Prophela, Ecclesiam
tuam super Theman, respice in Dagon, propheta in esse Ninive. Et exlendet,
inquit, manumsuamin Aqui-
silvam summamNages : Audi verbum Domini. Hmc lonem (id est, populum solis alienum adversus Mc-
dicil Dominus : Ecce, ego incendam in le ignem, el ridianum) et perdet
Assyrium(Soph. n, 13). Et illud :
comedet in le omnelignum viride, et omne lignum iVintwe,exterminiumsine aqua in dcsertum: el
pascen-
aridum. Non exstinguelurflamma incensa el cumbure- tur in medio
ejus greges, omnesbestimterrm et came-
tur in ea omnisfaciesa subsolanousqueadaquilonem,ut teonti, el hirci in
laqueatibusejus cubabunt,et bestiw
cognoscalomniscaro, quia egoDominussuccendiillud, vocemdabunt in fossis ejus, el cotvi in porlis ejus,
non exstinguelurullra. Etdixi, non, Domine.Ipsi di- B
quoniam cedtus altiludo ejus. Civilascontemnens,quw
cunl ad me: Nonne parabola est hwc, quw dicitur habitatin
spe, quwdicit in corde suo : Ego sum, el non
(Etech. xx, 45,49)? Et factusesl, inquit, sermo Do- est post me (Ibid., 13,15). Etadhuc : Quomodofacta
mini ad me, dicens: Proplerea, fili hominis, propheta estin
exterminio,pascua bestiarum? Omnis, qui trans-
el confirma faciem tuam ad Hierusalem, respiciens it
per illam, sibilabitel movebitmanussuas (lb., 15).
sancta eorum: et prophetabissuper terram Israel. Hmc 0 illusltis el
redempla civitas, columba, quw audivil
dicil Dominus: Ecce ego educam gtadium meum de
vocem, non recepit disciplinam, in Domino non est
vagina sua : et disperdam de le inimkum el injustum. confisa, et ad Dominum suum non
Sic exiet gladius meus de vagina sua super omnemcar- vil. appropinqua-
in ea, ul leone~ fremenles; ju-
nem a subsolano usque ad aquilonem, et sciet omnis dicesPrincipesulejus
ejus, lupi Arabiw, non telinquenles in
caro, quia ego sum Dominus,qui emisi gladiummeum mane.
de vagina sua, non egredielur ultra. Confirma,inquit, Ptophetmejus, spiritu elati, viti conlemptores.
Sacerdoles ejus prophetanl sacra, et a conscelerani
faciem luam, super Theman, et respice in Dagon
Et estdicens : Con- legem; Dominusautemjuslus, in templo ejus non fa-
(Ezech. xxi, 1,5). interpretaius ciet injttslum(Soph. m, 1,5). jEgyptus item bipar-
firma faciem luam ad Hierusulem, et tespice in sancta lita esl. Ecce, inqnit, Dominus sede! sttper nubent
eorum.El oslendit in omnem Hierusalem, dicens : ^
de te inimicum et Ila fulurum levem,et venit in Mgyptum (Isa. xix, 1,3). [Nubes,
Disperdam injustitm.
ait : Sic exiel meus omnem corptis est spirituale post Baptismum, el claritas filii
generaliter gladius super hominis. Primus est cnim adventus Domini jugiter
carnema subsolanousque ad aquilonem. Ostendit in
suo venientis, sicut dicit: Amodovidebitis
Hierusalem csse Theman, qttam illic Deus interficit, corporc
venientemin nubibuscxli] et comminuenlurmanufacta
ct Dagon, et omnia exsecrabilia genliutn operanlc
Mgypli a facie iltius, el cor ipsorum minorabiturin
filio David Salomone in filiis suis, quo etiam evi-
illis, el exsurgentMgyptii super Mgyptios, eth expttr-
denler dejecta lempla Dei et demoliia, alque spiri-
gubit homofralrem suum el homoproximumsuum, el
in
lu.iliter exusta, projecit torrentem, id esi, saceu-
pugnabit civitas contra civilatem, ei exsurgel gens
lum, qui nascilur filius David Josias, ut disrumpatur id sti-
allare in Bethel, sicut scriplum esl : Atlare, allate, super gentem(Matlh. xxiv, 30), est, yEgyptus
sensus scilicel
hmcdicit Dominus, Ecce filius nascetut de domo Da- per iEgyplum, et lex supra legem,
: Et Inrbabiiut spiriltts
vid : Josias nomen illi (III Reg. xm, 2). Ninive ci- diversitate sub una lege
in et eorumdispergnm.
vilas alienigenarum, bipartitae Ecclesue ligura esi. Mguptiorum ipsis, cogitaliones
nunc gentis spe-
Sed quia ordincm lectionem interpretando prosequi, Et poslquam nunc generi specicm,
convenire non ,. ciei miscuisset, adjecit, diccns : Die autem illo erit
longuin est: salis eril, quod specie
dicere. Ninive civitas magna atlate Domini in regione Mgyptiorum, et tituli ad
poiest Etat, inquit,
cuni esset adversa Deo, ut me- terminosejus Domino.Erit autem in signum in wler-
(Jonw iii, 3): adeo,
et Samariam delevit, num Domino, in regione Mgyptiorum (Isa. xix, 19).
tropolis Assyriorum, quae
: sed in (i- Non dixil : licebit esse allaread terminos .(Egypiiin
et oinnein Judaeam semper oppressit
Ecclesiae id cst, Christo, acternum : sed, erit. Ezechiel vero apertius osten-
gura praedicaute Jona,
dicens : 0 dies!
omnis omnino liberata est. Eadem Ninive om- dit totum mundum esse ./Egyptum,
nino iiiseqiicnti Propheta peritura describitur, cui quia ptope est dies Domini, dies nubis, finis genlium
Dominus : Signum est Jonw in ventre erit: et venielgladius super Mgyptios. Et jungit spe-
praedicans et cadenl vid-
celi (Matth. xn, 40; Luc. ut et ciem : Et etil lumultus in Mthiopia,
xi, 50). Aique ipsc
civitaiem netali in Mgypto, el cadent fundamenta ejus , Pet-
Propheta oslendit, non csse illam specia-
modum excedant. sm et Cteles, et Lydi, et omnes commesticii, el
lem, interponitaliqua, quaespeciei
• Gnece £«SiAoO<ri b Lege expugnabit.
pro[anant.
«t LIBER DE SEPTEM REGULIS. 44
fitii lestamenli mei, gladio cadenl in ea cum ipsis A in stupore menlis, stupebunt el timebunt in inletilu
(Ezech. xxx. 3-5), Hoc autein facium cst, cum tuo, el ingemiscenlsupet te, el accipientlamenlaiionem
post excidiuin descenderenl in ^Egypmm, et oc- et dicenltibi : Quomododesttucta ett de mari civilas
ciderentur illic a Nabuchodonosor sectindum Ilie- illa taudabilis, qum dedit timoremsuum omnibusinha-
remiae prophelationem. Fiet aulem et generaliter, bitantibus in ea ? et timebunt insulw ex die ruinw tum
novissimo die, quando cum yKgypliis iilii testa- (Ezech. xxvi, 15-18, sec. LXX ) : Ad clamoremvocis
menti ceciderint, jEgypliorum morc vivenles. Item lum, gubernalores tui tinwre timebunt, et discedentde
per Ezechielem miuatur Deus regi jEgyptiortim , et navibus omnesremigestui et vectoresel proretm matit
ejus inttltitudini, quod essenl terribiles in sanctos, super terram slabunt, ei ululabunt super te vocesua,
inter circumcisos deputati : quod non convenit, nisi et damabunt super te antarum, et imponenlsuper ca-
in eos, qui sibi circumcisione, id est, sacris blan pul suum terram, et cineremsternent, et accipient su-
diuntur. Quoniam igitur dedit timorcm suum super per te lamenlalionem filiorum, lamenlum Soor. Quan-
lerram vita- : ut dormiret in medio iiicircumciso- tuni invenisti mercedisde mari? Satiasli gentes multi-
rum vulnerattis gladio Pharao, et omnis imiltiludo tudine ttia , et a commixiionetua loctipUtasli oinnes
ejus cuin ipso , dicit Dominus. Et illic a genere ad reges lertw. Nunc autemcontristata es in mari, in pro-
speciem : Hmcdicit Dominus: Circumjaciamte supet B fundo aquw commixtio tua, el omniscongregatio lua
terram populorummullorum et exlraham te in hamo in medio tui. Ceciderunt omnes temiges tui: omnes
meo, et exteiidam te super campi lui: et conslituam qui inhabitant insulas contristati sunt super le , et re-
super te omnes avcs cwli, el salurabo omnes beslias migeseorum mentisalienalionestupuerunt, et lacryma-
universmterrm : et dabo carnes tuas super monles, et tus est vultuseorum super te. Mercatoreseorumdegenli-
saturabo sanguine luo colles, et tigabitur terra ab his, bus exsibilabunt te : perditio facta es, ultra non eris in
qum de te procedunl; a multitudine tua in montibus wtetnum, dicit Dominus (Ezech. xxvn, 28-56, sec.
vepres impleboabs te, et cooperiamcwluincumexstin- LXX). ] Numquid in unam insulam conveniunl, quac
gueris,et obscutaboastra ejus, solemin nube contetjam, dicta sunt: aul sola poluil locuplet:>reomnes reges
et lunmnon lucebit lumen ejus. Omnia quw lucent lu- lerrae? Sed aliqua relinquimus loc.is oppoi lunis :
minein cwloobscurabunlur,et dubo tenebrassuper ter- quibus etsi slrictim dicuiilur, videri possunt. Tyrus
ram tttam, dkit Dominus. Jttngit speciem : Et exa- bipartita est, sicut per Isaiam dicitur, qui posl multa
sperabocor populorummultorum: cum ducam captivi- specici el generis, hoc quoque adjecit, dicens : Erit
tatem tuam in naliones, in terram, quam non noveras post sepluaginta annos Tyrus, sicut cantkum fornica-
(Ezech. xxxn, 4-8). Excedit speciem : Et conlrista- riw. Accipe cilhutam angulatem, civitas fornicaria,
buntur supet le mullm naliones, et reges earum, C oblita bene citharizare, multa cantica canta : ul tui
mentisalienationcstupebunt, cumvolabit gladius meus commemoratio fiat. Et erit post sepluaginta annos,
super facies eorum, in medio eotum etit ad rui- respectionemfaciet Deus Tyri, et ilerum restituetiir in
nam ex die ruinm tuw. Redit ad speciem : Quo- antiquum ( Isa. xxiu, 15-17 ). | Ntimquid credibile
niant limc dicit Dominus : Gladius regis Babylonis est, universa regna terrarum, Tyrum venisse nego-
venit tibi in gladiis giganlum, et dejiciam virtutem liandi causa? Quod si veniant; quocutilitas, pradi-
tuam, pestesa nationibus omnes, et pendent contume- xisse fulura Tyro commcrcia omnibus rcgnis terra\
liam Mgypli, el conlerctur omnis virlus ejus. In ge- si non Tyrus, Ecclesia est, in qua oninc lerrarum
nus : El perdam omnia pecoraaqua mulla : el non tur- negolium est aelernaevitae? Sequitur enim et osten-
babileam pes hominisultra, el vesligiumpecotumnon dit, quod sit ejus negotinm, dicens : Et erit negotia-
calcabit eam-Tunc tequiescent aqum eotum, el flu- lio ejus el mercessancla Domino (Isa. xxni, 15-17).
mina eorum, ut oleum habebunl, dictt Dominus (Ibid. Non enim in illis colligitur: sed illis, qui babiiant
9-14). Species : Ei dabo Mgyptum in inletilum, et in conspectu Domini. Omnis negoliatio ejus, cdere et
desolabitut terra cum pleniludine sua, et dispergam bibereel repleri, in signum memorimin conspectuDo-
omnesinliabilunlesin ea (Ibid., 15). Genus : El scient, mini (Ibid. 18). Si ergo negoiiatio ejus, sancla Do-
quia ego Dominussum. Operiam, inquii, cwlum, cum D mino : quomodo potest omnibus esse regnis, nisi
exslingueris : el obscuraboastra ejus , solemin nube ubique fuerit isla Tyrus? Sequitur enim aperte,
contegamel lunw non lucebillumen ejus. Omnia, quw ostendil quid sit Tyrus, dicens : Ecce Domintiscor-
lucent luminein cwlo obscutabunlur super le : el dabo rumpel orbem lertatum, et vastabil illttm, et nudabil
tenebrassuper terram tuam ( Ezech. xxxn, 7, 8). [ln faciem ejus : disperget eos, qui inltabilant in eo, et erit
passione Domini, non in lerra ^Egypti lanlum fue- populus sicut sacerdos (Isa. xxiv, 1-C). [Num illius
runl lencbrx : sed in toto orbe. Sed nec, capta orhis, ciijits negoiiatio sancta Domino? cl famulus
iEgypto, obslnpuerunt genles, exspecianles ruinam sicut Dominusel famula sicul domina.] El erit emens
siiam ex die ruina?.ejus. Nam et de Soor sic scri- sicul et tcndens : el qui debct, sicut ille cui debetttr; et
ptum esl: llwc dicit Dominusad Soor : Nonne, a die qui fwnerat, sicut ille qui fwneratur : quia corruptiont
ruinw luw, in gemitu vulneratorum, dum interficiun- cortumpelur terra, et vaslabitur vastatione terra. Os
tur gladio, in medio lui commovebunturinsulw, et dis- enim Dominilocutumest hwc. Planxit terra, curvatus
eedent a sedibussuis omnes principes maris, el aufe- est orbis terrm, planxerunt alti terrm. Terra autem fa -
ent milras el vestemaurhtm suarum : dispoliabunt se cinus admisit, propter eos, qui inhabilant in ca : quia
PATROL.XVIII. a
4J T1CHQNUAFRI 41
tranvetunt legem, et mutavetunl jussa leslamenti.i et asinorum, et omnittmpecotum,quw sunt in caslris
rElcnii. Ptopletea etgo malediclio comedil tetram ; illis secunditmstragem islam. Et erit, quicumquere-
quia pcccavetunl, qui inhabitant in ea. Propter hoc licti fuerint ex omnibus gentibusconvenientibussttper
egetilesetunt, ciui inhabilant tetram (Isa. xxiv, 1-6). Hietusalem,et ascendentquotannisadotate regemDo-
[Niimquidilli ft gentes esse possunt, quibus in omni- mini Deumoninipolentcm,cetebrarediem (estumsce-
bus regnis terrae ncgotiaiio esl edere, et bibere, et nopegiw(Zach. xvi, 11-16). El.iinalieiiigenaium est.
rcplcri, non quodam tempore, sed in sigi.um memo- llic speciali jungit generalem, monstraique biperti-
riae in conspectu Doiiiini? Et teitnquenlut homines tam. Hwc dicit Dominus: Con(ringamNairatcus, i«
puuci. Lttgebil tilis, lugebil vinum. Gemenl omnes Elam principaluseorum. Et extedit speciem. Sttper-
quotuni jocundalur anima. Ccssabit jocundilas lym- ducatr, inquil, quatuor ventos,,a quatuot curdinibus
pano, cum cessabil impudicilia et divitiw iinpiorum. cwli, nec erit gens quw illuc non venial, quw expei.at
Numqiiid sanctoriim ccssabil vox citharae? Confusi Elain. Reditin spcciem : El tcrrcbo ilios. coramini-
sunl : nonb.berunt mcrunt, amarum factumesl vintim miciseorani, qiti quwntnl'animci"eorttm, el superdu-
illis, qui bibuntillud. Descrtaesl omniscivitas: plati- cam eos secnndumiram indignaiionis mew, el iniuam
denl omnesne introeant, ululaie divini, ubiquecessa- post eos gladium meum, donec consmnateos. Jimgit
bitomnis jocunditas terrw, et relinquentur civitatesde- 3jgeous : EL ponam sedcmmeam in Elani: et perdam
sertw, el domusdeteliclw petibunl (Ibid., 6-8).] I.lacc in.de rc.tjemel potentes.Erit in novissimis diebus in
omnia erunt terrae in medio genliuni. Si deserta wtcrnmncaplivitatem,Elam,dicilDumiuus(Jerem.xxv,
est omuis civitas; i|ti;c sunt geoies, in. qttarum me- 35-58, sec. LXX; sed juxia. Vulg. XLIX,55-59).]
dio ista faciant? Elsi aliqua horum viilenlttr im- Numqiiid credendum est noik fuisse geiilein, (|iiae
perspicuc fieri, tamen omnia spirilu.alia sunt. Om- nonvenerit ad cxpugnandam Elam^attt illic sedes
iiem civitatem desertam spiritualiier mcrtuamdicit : Domini, ciijus captiviutcm vertil,. uisi Ecclesiastica
sed Tyri illius incretiicis, non ciijus negoiiatio sancta sil figura? Que vero spccies : SinisLraetautum sunlv
tolo orbe. lliertisalcm aiilem rclinqueinur bomines u,LSodoma,.sicul scttipttim est :. Audiie verbuin I)o-
pauci, salvoutiqtic slatu eoium, qui periinuiil..Pauci miii/, principes Sodomorum(Isa. i„ 10), clqum voca-
relinquciilur ex eis, quos spirilualilcr mortuos dicit: tur spirilualilor Sodomaet Mgynltts : ubi et Dominns
qui per recordaiionem vixerunl, quos Ecclesiaslicus eortim ctucifixus.est (Appc. xi, 8). Ex bis Sodoinis
non iuterfeceiil : sicut muliis in locis legiuius. Sed exjcl Lolll, qtiod est, discessio,ul teveletur homopec-
quia propositum imbis implenduni est, dtiobttscon- cali (II Thess. n, 5). Babylon civilas adversus llie-
lenli siimus excmplis. Minalur Deus ignem ex igni rtisalem : tottis mundus cst in. parte sua, qnam in
Israel, regi Assy.riorum,id est, adverso corpori, ct Q'bae I.srael. IJax convcnieiitur.:, Visio, inqiiit, adver-
dicit ad Syrum vel ad stip'ilam, posl pauliiliim,ignem sus Bttbijtonem,,oXdicil adversus orbem teirariiin
futuros. Mittet, inqnii, Doniinus.sabaotli,in tuum ho- ventttros sanctos Deimilites : Tollile vicemet exsul-
norem, ignominiam: et.tn, clqrilaum luam, ignem ar- tqle viccm illis, notite timere, exltorlumini; manus
dentem : et ardebil Israel lunieii, et eril libi iynis, et aperite,magislralus: quia ecce etjo prwcipio.Sunciifi-
saiictifuabil illud in flamma anlente (sciliccl luinen cali sitnl cl vocali gjgantes veniunl iram meant lenire
Israel), et manducubitquasi fenttm,silvuin.In itlo die gaudeniessimul et injutiam (acienles. Voxinull.iruin
nrdebuntmontes: et per prwcipitia fttgiunl, quasi qui genlium in. moniibus similis gemium niiiliaruin, vox
ub nu- regumetgentiuntcolleclarum(lsa. xjit, l-4,sec.LXX):
fugit a flammaardente; et qui remunscrint illis,
merabuntitr, et puer scribet iltos (Esa. x,, 16-19). cuni BabyJonetngens elrex Medorumeveiterit. Se-
Qu\ remiuucrint, inquil, qb iiis. Non enim polest qtiitur enini et dicil,. qui sitit isli rcgcs, et qua:
b
ignis, qni coniburil ardere? Qni auiem ex com- Babylon. Deus sabaolhprwccpitgenii bellatrici venirc
bustis superaveriiit, ignis eflicientur. ln Zacharia de longinqtto, de summo (undamemo eceli. Deus ct
teginius, illos remeare quos Ecclesia non occidmit, beltatores ejus cortuperunl universumorbem terrw.
quod ad se convenanlur : caeieros vero spiiiiualiter Ulultiie, ptoximus esl,enim dies Oomini, el conirilio
criicialibus inteifuere. Siqtiidem staotibus octilos jya.Deo aderit. Propter hoc oinnesnianiis resolveiitur,
eruat, et carncs tabescere faciat: Hubitabil, inqnit, ehomnis animu liominis.ltepidabit.Turbnbunlnr lctjali
in Istael confidens: el limc erit sttaaes, quacwdet parturicnlii, el parieles circumitanles, alius ad aliitm
Deus populos, quotquot mililavetunt tidvctsusIsrael. expavescenl,.el facies eorum sicut fiamma commnitt-
Tabescentcarnes eoriimstanlibus eis sub pedessuos: et bttfitnr. Ecceenim dies Dominiinsanabilis vcuil indi-
oculi eutum fluenl a foraminibussuis, et lingua eorum gna.tionis.elirw ppnere orbem terrurum descrtum, et
tabescelin oreeorum. Et crit in illa diea-ienaitomagna peccatores perdere ex eo (Ibid., 4-9). [DiemDomini,
super illos, et apprehendclu/iusifuisr/ueinanumproximi ex quo passus csi, dicil : ex quo spirittialitcr inlerli-
s»i, et implebitttrmunus ejus, mann proximiejits (id ciinr muitdus, intei licienle cxercitu Dci : liiun ejus
est, cxcus caecum dueens). Et Jtidwa prwliabitur in liimen iiiii|tii nnn vidcni, sicut serventtir, .dicens :
Hieriisulcm, cl collitjet viros omniumpopuloram, et Slella enim cwli exlerioris et omnia luminaria ejus,
aurum, el argenlum,el veslem,in miitiludincm nimis. tuuien dabunt. el tenebrescel,el non permanebitlitmen
Et hwc eril strages equorum,et mulorum,cainelorum, cjus. Et infiigammortuisterrw inttla, el inju.tis pir-
* Egenles, recte. ll Fotie tardaie, vel manere, vel non ardere
 *5 LIBER Dg SEHBM REGULIS. l%
eata eortm, el perdtm htjuriam teelhlotum, et inju- A i siones Essu, Serm. Yero[erreM :.bomines,dicit du-
riam superborumhumiliabo.] El eritnl qui remanse- ros et asperQS, qui secaut parturienles Ecclesias.
rint (id esl quos supradiclt milites non occidetinl), Item : omnes gentes quaesub ccelosunt, in civiialo
honoratimagisquam attrum, quod no» tetigit ianem, Dei iram Dei bibere et illic percuti, Jercmias tesla-
et homohonoratuserit magis qiiam lapis cx Saphir: tur%dicens : Sic dicil Dominus Deus lsrael: Accipe
Cte.lumenim inJignabitur, et terta commovebilura calicemvinimeride tnanu /««, et potabisomnesgenles
fitndamenlis,propter airituatimemirmDei in die, qua ad quas ego mittote ; el vomenlet insanienl a (acie
adefit indignalioejus. Jungil speciem : Et erit quire- gladii, quemegomitlo \n medioillarum. Et accepi ca-
lictusest : quasi capreolafuyiens,el sicul ovis errans, licem de manu Domini, ei potctvigenles ad quas misit
el non erit qui colligat, tit homo ad populumsutim me Duminusad ipsas Hierusalemet civitatesJudw, e.t
Convertatur,el venire in tribum suam feslinel. Qui regesejus, et principesejus : ut ponetenturin desola-
enimincidetit, supetabilur: et si qui colleclisunl, gla- lione, et in devastatione,el in sibilalione,e( Pltarao-
dio cadent, el fiiiw eorum, in conspectueorumcadenl, nem regem Mgypti, el pueros ejus, el pqienlesejus,
et domuseorum diripient, et uxoreseorum habebunt. universumpoputumejust et omnespramiscuosejus%et
Ecce, excito vobis Medos, qtti non compulant pecii' reges omnesalienigenaruni, Ascaloiiemet Gnzam et
niam, neque auro opus est iltis (ha. xm, 10-17). J$ 1 Accaron, et qumconlta faciem Azoli, e.tIdummamet
[Subtiliier inseril genus : cum enim a estis, nou Moabilem, et fitios Ammon,ct tegem Tyri, et regem
opus est auro ct argcnlo : nisi Ecclesiasticus, qui Sidonis, el reges qui truns ntare sunt, et Dedan et
fruitur spirilualiter vita. Sagittalionesjuvenum con- Themanet Bosor, et omnemcircumtuitsama facie, et
fringent, el fitiisvestrisnon miserebuntur,et super ue- omiies promiscuosqui commoranlur in deserto, et
poies vesiros non parcent oculi eorum (Ibid., 18).J omnes reges Etain, el omnesregqs Persarum, el uni-
Omniaspiritualiter, siculdeeadcm Baby!one,scripta versosreges a subsolqno,qui lonye et qul jtixla sunt,
sttnt: Fetix est, qui obtinebit,et collidetparvulossuos unumquemquead frattem suum, et omniaregna terrm
ad petram(Ptal. cxxxvi, 9). Neque eiiim regem Me- quwsuper faciem terrm sunt, el dices iltis : Hmc dkit
donim, quod obtinucrit adverstis Babylonem, dixit Dominusomnipoiens: Bibileet inebriamini,et vomile,
felicem, el non Ecclesiaslicos, qui oblinciit etcolli- et cadetiset surgetis q facie gladii, quemego milto in
dtint filios Bahylouis ad pctram scamlali. Oblinct meditimvesirum.El ad eos qui noluerunt accipere ca-
(tuiem, sictit scriptum est: Qui oblinelmodo,leneai, licem, ita ut bibant, dices : Sic dicit Douiinus: Di-
donecde medio fiat (II Thess. u, 7). Et post mulu bcntes bibetis, quia in civitale in qua invoculum est
speciei ct generis, clausura periocliiaeaperte omnes nomen meum, super ipsam incipio vexare vos: el vos
ostendit esse Babylonem, et eos in terra alque in C ^ purgalionenon eritis purguti, guia aladium egoinvoco
monlibus suis, id est in Ecclesia perdere, Hac dicit super inliabitantesterram (Jerem. xxv, 15-29).J Po-
Domimis: PonmmRubylonemdeserlum: ut inlmvi- labis, inquit, Hierusttlem,civitatesJuda, ef regesejui
tent in ea erici, Clcrit in nMlum, et pomrn Ulud luti el priucipes ejus. Deinde dicit : Et universa regna
vorttginemin perditionem.H<tcdicil Dominussubmtli, lerrw, qumsuper faciemlerrw sunt: ut o^lpudercl, ab
dicens : quomododixi, sicerit: et avemadmodumco- speciali llierusalem transiliiui fecisse ad generalem,
fitavi, sk perseverabit,ut petdam Assyrios in lerra in qua siinl oiiinesgeiues terrae, quas il/ic Dc.usper-
ntea et in monltbmmeis, et eruni in couculcittione,et cutict, sicut et ijiterpreiaius est, dicens : Qiioniam
wtftretur ab «i« jugwmeorum, et gloria ab humeris in civitatem in qua invocatumesl noiiien meum, in
eorwmauferetur. Umccogitmtio,quam cagitait Dooii- ipsa incipio vexate vos, et vos puraaticne non eritis
vus »'«eriem teme totum, 4t hwc manus ulta super puitjati. Numquid Jeremias, cum essel in corpore
wmnes•gewtesorijh lerrce.Dewsenimisanctusquod co- qui de Judaeaecarcere nuniquam, nisi tractus, isset
gimvit, quis disperget, et mtmvmillam forlain quis in iEgyplum : perspicue adjecto niero in calice id
avertel {Isa. xiv, 2i-27)]? <luoJiiescniiM|ueauleni jiotinn darel nmnlbus genlibus qtiac sub ccclo sunt,
postexcidium moiatur ruinae civiiaiis liabilaiiaaera aut ntiiic per Ecclesiam propbetat? Quod si liinc
t»estiariini, «piritus inmntndosdicii ha,bitaturos iu** qtioqtie ei nunc i,n Ecclesia locus est, ijianifesium
homnibus, quos sanctus Spu'itus*l,oseiruii.Noneniiu est, et oiiinesgenies, ad quas ille Jcreinias loquiiur,
h:mc injuriatn pessuirt -iWiorfcciiliabkatoees, aut conveiiiri in piiocipali eorum parte. Si quid enim
ramam seulire. Jiermones (iitquil Amos) quosmdit summiim Sathanas, si quid graye, si quid dexirum
mper ilierusalem, el osepit.ln ir.ibus unpietaiibut in suo corpore habet.: ccelesiibusmiscuit, ul bellan-
Damascietin qiwmor non aversaboream, eo quod se- tiuiu mos esl, fort.ibusfortes opponere. Unde Apo-
•edb*nt>serm* ifemeisinuiero habentes(Ainosi, 1-3). sltilus dicit, iioti esse sanctis papnain adversus hu-
Et iieram : 4n tribusimpialatibusIdumwwel iu,gua- manitajem, sed adversus spiritualia nequitiw in c«-
twwrnon averstibor>etim,propterea quod persecutus lcstibus (Eplies. vi, 12).
«Hwigiadiofratren isxum(l bid~,44). Ex.mu.ltasalias IIEGULAV.
civitates alienigenaruni in Ecclesiae figura convenit. De Temporibus.
iJbicumqiie:uit Jdumfcaiu,,Tlieman,^Bosot,Sehrnc- jT.emjtaKumquanlUas in frciiptm;isJtregueftternii-
itiinat, fratres malos-sjgniucal. Sunt .autem posscs- slica est tropo synecdoche;aui legklimisIH»HIOIJ>, qui
a Forte isii».
 47 TTCHONIIAFRI it
niultis modis positi sunt, et pro loco inielligendi. Sy- iy-Ai est praeterila ,neque InnoctepraeSenli diescrastinns;
necdnclie vero, ant a parle to:um est, aut a tolo pars. rs. non die resurrexit Dominus, sed nocie. Quoniam dies
IIoc Iropo, 400 aniios scruwt Israel in jEgypto. Nam im ab orlu solis est, sicut scripltim est: Luminaremajus
dicit Detis Abrahae: Sciens scies,quia peregriniimerit rit iiittiunt dici (Ibid., 16). Dominusaulem anle solis or-
scmeiitutim in terra non sua, el dominabtintttrearnm et el tum resurrcxit. NamMarcus dic\l:Orientesole(Matth.
affligenteos annis 400 (Geii.xv,15). Exodi autem Scri- ri- xvi, 2), non orto, sed oriente, id esl, ad ortum
ptura dicit: 430 «imosfuisseinMgypto (Exod.xti, 40). )). eunte: Lucas aulem, dilucuto (Luc. xxiv, 1). Sed ne
An non omni lemporc servivit?Quacrendum crgo, ex ex de bac locutione ambigerelur, alii Evangelistaeaperlc
qtto lempore: quod invcuiru facile est. Dicil enim m noetem fuisse lestanlur. Nam Matthaeusnocle dicit
Scriplura non serviisse popultim , nisi post morlem m venisse mulieres ad monumenlum, eliVidisse Domi-
Josepli, et omnium fralrum cjus, et oniiiium sxcuti di ntim (Maltlt. xwin, 1). Joannes vero, cum adhuc le-
illius. Filii autem Isracl crevcrunt el inuliipiiccitisttnt,
t, nebrw essent (Joan. xx, 1). Si autem Dominus ante
et " Cethmi(uerunl el prwvtituerunl, mulliplicabal au- (- solem, id cst, anle initium diei resurrexit, nox illa,
tetn eos terra. Exsitrrexitautem rex alter supcr Mgtjp- •)- pars crat illucescenlis diei. Qnod et competit operi-
tum, qui ignorabat Joseplt, et dixit genti suw: Ecce :,> bus Dei, ut non dies obscuraremr in nociem, sed nox
gens filiorum Israel matjiia mullitudo, et valenl sttpcr cr B lucescat iu diem. Ipsa enim nox illuminatiir, et effi-
nos. Venilti ergo circuinveniamuscos (Exod. i, 7-10). ), citur dies : quod est figura eortim , quac facla eranl
Si aulem post nioriem Jnseph ccep'1servire poptiltts, s in Christo. Quonimi Deus qui dixit: De tenebris lu-
ct SZOannis, cx quihu« in jEgyplo demoralus esl, tnen (ulgere in corclibusnoslris (II Cos. iv, 0). Qui il-
dcducimus HOannos rcgni Josepb (regnavit enim a luminavii lenebras, sicut scriplum esl: Tenebrmtum
50 annis usque in 110) erunt reliqui servitiilis Israel, \ sicul meridies erunl (Isa. LVIII,10). Et: Nox transivit,
k anni 540, qtiod Dens dixit 400. Si auiem omne ie diesatttem appropinquavit; sic.ulin die decenlerambu-
tempus peregtinaiionis suaesci vivil Israel, plns cst jt lemus (liom. xm, 12). Prius est cnim qttod carnale
quam Deus dixii. Si ex morte Jo-eph secuiidtim n est, deinde qtiod spiritualc. Dies ergo primus et no-
Scriplurae sancioe (idem, niiims est. Quo manifestum n vissimus, a tolo pars cst. Solns medius plcnus fnil, a
est, 100 a toto panem essc. Nam posl 5110annos, vespera in vesperam, sccundum condilionem aique
pars aliorum, 100 anni sunt. Proptoreadixit, 400an- ]. pracecpluni. Sicul Moysi dicit: A vespera in vesperam
nos. Si bic in omui siimma lemporis, ut puia post <j 9 « obscuravidiem sabbalorum(Lev. xxm, 33). Quidam
dies est, aut post 9 menses : primus dies mensis 10Q aitlem dictiut, ex die computandtim : quoniam Do-
est, sicut scripluni: In utero ntutris fitjuratus sumcaro0 minus tres dies et noctesdixit, non tres nocles ct dies.
10 meiisiunicoagulatus in sanguine (Sup. vi, 2). Sicutt C « Sed hoc non longa ratione destruiiur. Si enim ex die
autem in prima parte lemporis cujusqnc tempus cst, initium sepullura;, in nocte linis: si autcm in die fi-
ila in novissima bora tolus dies sit; reliquiae mille e iiiia csi, a nocte ccepit. Nam si dics utrimque conclu-
annorum, mille auni sunt. Sex dies siini mundi a:tas,, ditur, pius eril unus dies. Dicunt praclcrea, non posse
id est 6000 ammrum. In rcliqoiis sexti diei, id esti in die esse noctem praeteritam, nec in nocle diem fu-
mille annorum natus est Doininus, passus ct rcsur- turnm: separaios ires dies et nocies ojiorterc assi-
rexil. Iicm reliquuc mille annoriim diciac siint millee gnari, coinptitantei priiniim diem, quo crucifixus est:
anni priinaeresiiireciionis. Sicutenim reliqniaescxl:c B altcrtim, trium borartini reparatarum, leriium sab-
feriae, id est, ireshorae, lolus dies cst, unus ev tribtiss bati, crii Doinini dies 4. Qiti autem banc circttmvcn-
scptillurae Domiiii: ita re'i'|>iiacsexli dici majoris quoi tioncm vitant, conscnliunl a nocte qiiidem compu-
surrexit Ecclosia, lotus dies e>t, mille anni. Hoc c (andum: sed noctes a diebus debere scparari, di-
enim tropo, consiant tres dies et ires noctcs. Noclis 5 cenies, in 3 lioiis toncbraruin imporiun.irum primam
atttem ct diei, 24 hora; uniun tcmpus est, nec adji- nocteui, alteram sabbati, lirii.un illucesceniis Dnini-
ciiintiii'noctes diebus, nisi ccrta rationc. AUas, diess iiicae.Nocles quidem velmi tres sttnt, sed dies duo.
solos dicimus, sicut Apostolus dicitur mansisse apud1 Primus in tribus horis post teuebras: secundus,
Peiruiu 15. Numqtiid opus erat diccre, tolidem die-. D " sabbati. Non cnim qui separatos dies promit, polest
bu; et noctibus? Sic enim scriplumest: Vespereei; dicere ' in nocte qua resurrexit, fuisse diem fuliirum.
mane die; unus (Gen. i-5). Qnod si nox et dies, uuuini 'Quod si id conscnliat, conseiilial necessc esi, in re-
tcmpus est: novissima bora diei, el diem loinm ett liqttis dici sextae feriac, fuisse noctem praeteritam.
nocieni traiisaciain retinet. Siuiililcr et novissimai 'Quaesi tenebraeimportunae fuerunt, tres lamen borse
liora nociis, lotam dicm ct noctem fultiram. Horat Ilucis, ejusdem sunt dici: nec amiserunt ordinem,
enim pars estulriusque icmporis. Ilora qtia sepulttts; iquominus pars essent diei ac noclis suae. Taceo 3
est Dominus, pars est scxlaeferiaucutn sua nocte qtiae ; boras
I tenebrarum noctem esse non potuisse, quod
transierat, el hora noctis, i[ttasurrexit, immineiitis; praelcr ] ordinem fuerinl condilionis Dei. Quidquid
est.pars diei. Cajterum, si ncque in die praesenii nox: < enim signi est, non turbat elementorum raiionabi-
a Cetliwi fuerunt. LXX, Exod. i, 7. ^vSaibi iyi- lib. ii Anliqiiilat. cap. 6.
VOVTO, effusi (acii sunt. c Obscuravi.Leg. cnm Vulg. celebrabilis,aut Ctim
1>Iinnio quadiiiigenlis et 30, ul reliqni fiant, LXX, sabbatizabitis,<7«SS«TittTt.
dcmpiis 80, aimi 550; et ila Exodi xn, 40; Joseph.
 DE SEPTEM REGULIS. 80
49 LIBER
mos etiam numeros, quodcumqtte tempus in quo-
cm cursum. Non enim quia steiit sol et luna diebus 1
A
so- cumque numero frequenter breviavil scriptnra, sicut
Josue (los. x, 13) et Ezechiae (IV lieg. xx, 10),
solem et siipradictum lempus, Hora appellatum esl, dicente
lus sol reversus est: aliquid cursus inier
Aposioto: iVouissimaItora est (Uoan. li, 18). El dies:
et
lunam mulilatum cst deiraclum, veladditum diei
sicul, Ecce, utiiic tlies e salululionis (II Cor. vi, 2).
aul nocli, el nova cxinde ccepit temporum attt neo-
Et annum prwdicare: sicut per Isainm : Prwdkare
meniac suppuialio, quam slatuit Deus in solem et lu-
annuin Dominoacceplabilem (Isa. LXI,2). Qiitmiam
nam, esse in icmporum dies annos,ct sicut in Ge-
non ille, qno Dominus proedicavit, solns fuit accep-
nesi scriplum esl (Gen. i, 17). Mullo magis iu illo
tabilis : sed et iste quo praedicai, sicut dictiim est:
die, nihil turbatum est, cni non suut adjectae 5 hnrae exaudivi le (Isa. XLIX,8); el Apo-
Temporeacceplo
tenebraruin, ul cssent 15. Namque si solem obscu- stoltts
cl rursum osicnsiim diem uo- interpreialur: Ecce nunc tempus acceplabile
ratum, dicimus, quod Cor. vi, 2). Finisdeniqne liujus anni, id esl. ju-
(II
inen, quem ordinem damus ipsi diei, qui fuisse dici- dicii dicens : Prmdkare annum Domini accep-
junxit,
tur, intcr sexiam feriam et sabbatttm , nisi bis sab- tabilem, ct diem reltibutionis. El David: Benedices,
bainm fuil et hebdomadailla 8 dies habuii ? Ccrie, coronamanni benigtiitatistum(Psal. LXIV,12).
si contentio ratione minime sedari polesi, compen- . inqtiit,
B Aliqiiando hora, dies el menses, anniis est, sicut in
dio probamus, 3 horas tenebrarum non pertinere ad
Apocatypsi: Parati in horaw, el diem, et mensem, et
sepuliuram Domini, eo quod adliuc viveret. Non anniint (Apoc. IX, 15), quod est, ires anni et dimi-
enim potuit esse in corde terrac, nisi ex quo mor- dium.
Ibidem, iiieiisespro antiis: Datttmest ei delere
luus vcl sepultus esi, quod lactum esl in tribus boris
homines, mensesquinque (Ibid., 5). Aliqtiando, dies
sextae feriac, intra duodecimam. Quoniam post occa- denario numero 100 dies sunt, sicui in Apocalypsi:
sum solis, non licebal Judacis sepelire: ctim esset Dies mille ducenti sexaginta (Apoc. xi, 5); nam mil-
pura coenainitium sabbati sfcut Joannes dicit (Joan. lies ducenties sexagies centeni centiim vigenli scx
xni, 2; xix, 42). Illic ergo, proptcr ccenam purani millia dies sunt,qui sunt anni irecenti quinqua-
Judaeorum, quoniam proximum fuerat moniimentum ginta, mensibus tricenorum dier-nm. Ibidem : unus
posticrunl Jesum. Dies auiem noctibus dignitate, mensis denario numero, lOOmenses, ut: Civitalem
iion novitatis ordine praeferunlur; ut omnes mascnli sanclam calcabunt memibus quadragintaduobusflbid.,
piimogeniti sunt, sicut diclum est: Genuil filios et 2). Nam quadragies bis centeni, 4200 menses sunt,
filias, et obiit(Gen. v). Quod conira legcm naiursc fit, qni sunl anni ireccnii quinquagiiita. Temptis, aut
ut omnes illi masculus primiim genuissent. Nobis anntis csl, aul 100 anni: sicut tempus, et tempora, et
auiem totum tempus, dies est. Omnia nova siint, fC dimidium temporis (Dan. ui, 25; xn, 7), quod est,
flguraetransierunt. Ex legitimis numeris sunt, sep- aul 3 anni cl dimidius, aut 550. Item : Unus dies ali-
lenatius, denarius, duodenatius. Idem est autcm nu- quandocciilutn aniiisuiil: sicut de Ecclcsia sctiplum
inerus, et cum multiplicattir: ul septu.igima, vel esl: Jacere in civitate, ubi et Dominus ejus crucifixus
septingenti, vel toties in se: ul septies septcm, atit est, etpost tres dies et din.idium (Apoc. xi, 8, II). Et
decies deni. Sed aut pcrfeciionem significani, aul a oportet filium hominis Hierusalem ire, et multa pati a
pnrle totnm, aut simplicem summam. Perfectionem, senioribus et ptincipibus sacerdotnm, et scribis', et oc-
ut seplemspiritus, Ecclesimseptem ( Apoc, i, 4-11). cidi, el post tres dies resurgere(Multli. xx, 18; Marc.
Aut ut dicit: Septies in die laudabo te (Psal. cxvm, x, 55; Luc. xvni, 52). Ipse eniin lertio die restir-
164): aut septies tanlum recipiet in islo swculo(Matih. rexit. Generatio aliquoiies et centum anni stini: si-
xxn; Eccl. xxxv, 15). Similiter, denarius, ut alius ctit Dominus dicit Abrahae: Quurla autem generalione
Evangelista dicit: Centies tantum recipiet in isto sw- revertelur htic (Gen. xv, 16). In Exodo vero, non de
culo (Marc. x, 50). El Danicl, angelorum et ccelivel servitutis, sed de loiius peregrinaiioiiis lempore
Ecclesiaeinnumerabileiii multiiudinem denaiio nu- dicttim est: Quinla aulem geueratione,ascendit popu-
niero complexus est, dicens : Mille millia apparebant ttts ex Mgyplo (Exod. xu, 42), id cst, post 450 an-
illi, et deciesmillies denaria circumsislebani(Dan. vit, JO nos. Item generaito, aliqtmiies 10 anni suiit: sicut
10), Et David : Currus, inquil, Dei deciesmillieslan- Jereniias dieil: Eriiis in Babylonia,usque ad genera-
ttnn (Psal. LXVII,18). Et de onini lemporc, David: tiones septem (Baruch. vi, 2). Ternarium numeriini,
in ntille swcula (Psal. civ, 8). Item, per duodena- eiimdem esse, qui et deiiarius, idem plcuiiis in Evan-
rium de omni Ecclesia dictum est a 14400et duode- gelio deprehendilur. Mauhaeus eiiim dicil: tribus
cim tribtis (Apoc. vn, 4, 5), omnes genies , sicul: servis creditam Dominisubstantiam (Maltli.\\\,\o).
Judicabilis duodecimtribus Israel (Mallh. xix, 28). A Lueas vero decem(Luc. xix, 15): quos decein in tres
parle lottim: quoniam •> centmn lempus legitimis redigit, dum el ipse a tribus dicit exactom rationem.
niimeris difmilur, ut in Apocalypsi: Hnbebitis pres- Aliquoties ttilus dies mille anni sunt: sicut scriplum
suram 10 dies (Apoc. iv, 10): cum significet nsque in est: Qua die gustaveritis ex arbore, morle moriemini
finem. Sepluaginla aiitem inBabylone, idem lempus (Gen. n, 17). Et septem dics primi, 7000 anni stint.
esse, iinporiuiium est nune probare. Praeter legiti- Sex diebus operaltts cst Deus, et requievit ab omni-
* Lege 1440C0, ex ciiato locoApocal. dem II Cor. vi, 2, legimus ouTnpiu;. Sic Cl apud
h Cerium. Isaiam XLIX,8, quo respextt Apostolus.
« Salutationis.Forle salvationis, aul snluiis. Siqui-
M TlCWJNfl AFRl 52
bus operibus suis die seplimo, et benedixit et sancii- X leffls, claves Tegtti ceeloritnialto sensn abscondon-
ficavit illum (Ibid., 2, 5). Domintis autem flicil: les. Ipsi satit iporiae, qunenon viiicunl Bcclesinm,
Pater meus usqtiemodo operatur (Joan. v, 17). Sicut quaesupra pelrawiJimdala cst. Qmnram fmdamen-
enim isiiiui miindum sex diebus operatus cst: ita lum Dei stal, wcul scriptum csl: Cognovit Deus, qni
mttndum spirilualem, qni est Eccle.»ia,per 6000 an- siint e.jus (11Tim. n, 10). Si qnis aulew prr prirccpta
nos operatur, cessaliirus die septimo quem benedixil, praesideinium cathedra: Moysi uiitroi-bt,per Christurn
fecilqtie in aeternuui.Id estquod Dominusinicr c.r- intrat. Ipsiiis niioi sunlpraccepia, ipse expouit onus
lera mandata niliil aliud crebiius praecepit qttam ob- peccalorum siiormn , et sine itilonon iniral in rc-
serveinus el diliganiiis diem subbatortim.Qui attlcin qtiiein sabbati. Si <juis vero non iperfra^cepia, sed
praeeepta Dei f.icit, sabbattim Dei diiigat: id esl, pcr f»cla praesidentiunicathedrse Moysi inuai, filUis
septimum dieui quietis alernae. Propleiea Deus hor- est gcbeniiae magis qnam ipsi. Et reqoicsceiuibus
lalttr poptilum non intrare portas llierusalem cum univcrsis, qui ante sabbaium mantia colkgerunt:
onerc in die sabbati, ct minalur porlis, et intranli- ille cuiii onere suo invcniaiur ui die sahbati, in quo
bus pcr eas et exeuniibus, sictil lliercmiae mandat, noii est, inamia colligere, neque onus expnnere. Quia
diceus: Vade, sta in portis filiorumpopuli lui,inquas nolunt audire vocem tilii Dei clamantis in Ecclcsia
intjredinnturrcges Jttda el egrediunlur, et in omnibusU et dicentis : Venitead me onmcsqui luboratis el one-
porlis Hicritsalem, et dices ad eos: Audile verbttmDo- rati estis, et ego vos tequiescerc fuciam(Matth. xi,
mini, qui inlralis porlas islas. Hwc tlicit Dominns: 28). Isti sunt fures, qui non per januam verarn, sed
Cusloditeanimas vestras, et uoittc tollcre onera in die per portas stias intranl in suam ilicriisalcui. Et suc-
sabbatorum,el nolite exire porlas Ilierusulcm,el nolile cendet Deus igncm in poilis ilicrusalem, el combu-
ferre onera de domibusvestris in die sabbatorum,sicul rei iiinera ejus, et non exsiingticlur. Igi:i-,cnim qui
manduvi palribus vestris: el non obaudierunl in auti- specialis Ilierusaleni porlas cxussii, exstinctiis est.
bus suis, et indutavetunl cervkem suam super patres Aposlolus autein sabbatum , ctalia legis mandata,
sttos, ut me non audirent, neqttepereiperent discipli- liguram c^se futuri, sic ait: Nemo ergojndket vosin
uam. F.riique si me audicriiis, dicil Dominus, ttt non cibo el potn aul in parle dici fesli, iiul neomeniw,aut
infcratis onera pcr porlas civitalishujiis in die sabbato- sftbbulorum: tjuotl est umbtti [tttitri (Coloss. ll, lf>).
rum, iif non (aciatis omne opus lestrum, et sanctifi' Mullis in locis, unitis teinporis diversi cventus in
cetis diem sabbutorum,et inlrabuul per porlas civitalis sepeciein sejiaratim describi dno tempora fccernnt,
hujus reges ci principes, sedentes in sede Dtivid. Et quasi ex ordine se insequcmia. ln generc aiilem ,
ciscendtnes in citrrus et eqttos, ipsi principcs eorum iino lempore etuierque evenlus : Si 14anni sub Jo-
. iri Jnda, qui inhubitcinlHieritsalem. El htibilubilurC sepli, ubertatis et slerilitatis 7 anni snnl tantum
civitnsItwcin wttfmtm, et venienlde civitatibnsJuda, (Gen. XLI),id est omne leinpns passionis Domiui,
ct de civitutibut Hierusalcm, el de lerra B.njamin , in cujus figur.i laetus est Josepli dominus ^Egypli,
et tle lerra campestri, et tle lerra quw ad niistrtim,af- cum esset 50 annoi iini. Qtti sitiii itaque noliis 7 anni
ferenles Itolocausta el incensa, el mamia, et llttis, fe- uberlatis el salurilatis : idein caleri 7 stcrilitaiis el
rcntes laudalionemin domo Domini.El si me non au- famis. Isto eiiim (emporemicalnr Dominusdivitibus
dieritis, ul sanclificetis diem sabbatorum, ut non famem, pauperibtis vero satiiriiaicm. Proniittit haec
portelis onera, nequeinlretis per portas Ilierusalem : bona; et mala duplicis tcmporis uno tempore fu-
succendam ignem in portis ejtts, et consumet domos lura. Testattir scriptura Exodi (Exod. x), quia ma-
Hierusalem, etnon exlinguelur (Jetem. xvn, 19-27). nifestum est, oiuninm plagarttm /Egypti immunem
Snflicercl breviler mandasse nnn operaii sabbatis. csse Israel: ct per tres dies tencbrarmn lumen ba-
Ut quid : Notite infetre oneta per porlas Hierusalem? buisse. Qtiod nunc spirilualiter gerilur, sicnt Dcus
Aui, si opus crat: et operis speciem diceiet, id est, eidem Pliaraoni poslca comniinatus cst tliccns :
notite inferte pet portas. Non enim aliqni per mnros Dabo lenebrassupertetram luam (lbid.%:). Aliquoiies
et lccta inferebant onera in civiialcm. Ilierusalem iiiiuni tempus in multas dividit partes : qiiarum sin-
biperiita est, et portaeejtis bipertitae. Per portas in- ;D gulae toliim tempus sini. Sic annus quo fuil Noe in
feiorum cxiltir de Hierusalem sancta ; ct per eas • arca.dividitnriiiomnesnumeros.Quoiiestainen tem-
dem inlratur iu maledicia. Qtti autem intrant per porttm mentio est, quaternarius numertim specia-
portas, inirant itt actcmam llierusalem, tttregesin liter lempus cst a Domini passione usqne in
curtibus, et in equis, sedentesin sedeDavid, sicut per finem. Quaternaritis est autem, quoties aul plenus
lsaiam : Adducent fitii fi.iotum ex omnibus gentibus est, atit post lerlium pars quarti, ut 540aul Ires el
donumDeo cum cquis el cttrribus a in splendoremul- dimidio. Caeteri vero (nam pro locis intclligendi
torum, cumumbracutis in sanctamcivitalem(Isa. LVI, suiil), sigiia stint, non manifestaedefinitiones. Qua-
20). Porlae sanclse civitatis Jerusalem , Christus est, draginla ergo diluvii dies lotum tempiis est. Nam
et vicarii ejus, cuslodes tegis : inlerficientes vero isli snnt 40 anni in ^Egypto, et 40 anni in eremo ,
propbetas et lapidantes ad se missos. Porta (tiabo'us et 40 dies jejunii Domini et Moysi et b Ecclesix1,
est, et vicarius ejus pseudoapostoli prx'varicatores qtiibus in Ecclesia jejunai Ecclesia, id est, abstinet
a In splendore multorum. LXX. lsa. LXVI,20, b Eliaev. c. recte ul III Reg. xix.
i >«f«7r)iv«if in lamptnis mulorum.
«ifttovcov,
SS LIBER DE SEPtEM REGULIS. 54
a mortuoriiih voluptalibiis. Idehi 40 dies quibus A abscondendo quaerenlibusgratiorem facefc! verlta-
manducat el bibil Ecclesia Cum Domino posl re- tem;sed eliam, ut lottim illud lcnipus, dlem vel
surrectionem 40 anni sunt qnibus crat Ecclesia boram esse monslraret. Eadcm ilaque lmra, Id est,
manducaus etbibens sub Salomone , pace tiiidiqtie lempore, ista observanda mandavit : sed anlequam
versum prolunda , premenle tamen eos biperlilo reveletur. Eadem qtiidem Iiora : sed itt qua parte
Salomone: sicut eadem Eccle-ia dicit: Pater unus horae, rationeagnoseiiiir. Aliquoties autem non sunt
opprcssitnos(Ul Beg. xn, 50). Quadraginla dies, fuit recapitulationes hujusmodi, sed ftiturac similitudi-
aqu.i in statti sno, el loiidem defecit: ut bis et de- nes, sicut Domintisdicit : Cumvideritis, qttod dic-
fectio aqn;e 10 mense, id est, perfecto tempnre com- tum est per Danielemprophetam, lunc qui in Judma
plereltir. Sed in genere, nnn ita cst, ul qtiodamtem- sunl, fitgientinmonles (Matth. xxiv, 15; Dan. ix,27).
pore invaleseai.etdeindedeficiat. Quoniamtempore Et inducit finem. Quod autem Danieldixit: In Africa
quo valescit carnaliler, eudem deficit spiritualiter, gerilur neque eodem tempore finis. Sed qnoniam
til ipsa clalio sit delectio, usque dum perficiatur licet non in eo lameu titulo futtirum est. Propterea
lempus. Sic mundus regnans ponitur sub pedibtts tunc dixit, id est, ctim similiter faclum fuerit peror-
Eeclesia; filii hominis. Qtli sunl itaque 40 dies, ex- bem : quod esl discessio et revelatio hominis pec-
solvit peccaia Juda, et lsrael 149, quod est unum B cali. Iloc genere loculionis dicit Spiritus in Psalmis.
aique idem. Et 7 mense sedit Arca, idem tempus : CumconverterilDominuscaptivilatem Sion: facli s«-
Et deliciebat aqua usque in 10 mensein , idem tem- inus velul consolati: Tunc repletumest gattdio os tws-
pus. Exivil dc arca 12 mensc (Gen. VII, 14). Ilic est trum, et lingtta nostra exsultatione.Tunc dicent inter
anniis liberlalis Dominiacceptabilis. Quo complelo, gentes,magnificavilDominusfacere cumiltis. Magni-
manifesiabitur Ecclesia, mtiudi perlransisse diltt- ficavil Dominitsfacerenobiscum: facti sumUsImtantes
vium. Unaquacquepars luijus anui, idein annus cst. (Psal. cxxv, 1-3). Dicendo vero : Cumavettetil Do-
Quale si diceret, exiit de Arca quadragcsinio dte , minus capiivitatemSion: lunc dixerunl a in gentibus.
aul mense 7 aul 10. JVuitcavertct, inqnit. Tunc dicent in geniibiis. Nos
REGULA VI. enim gentes, quorum caplivilatem averlil. Sicut il-
De Becnpitulatione. lorum in flguram,tempus habemus dicentes : Magni-
Recapitulationes sunt istaepartes ab initio usque ficavit Dominusfasere cum eis, magnificavitDominus
in finem : sicut Adam usque Euoch, id cst, Ecclesiae [acere nobiscum. De similittidiiie itaque lemptis
(ranslaiionem, septem generaiiones, ijuod cst, omiie sutimet noslrum, unum fecit el junxit, dicehs : tunc
tempus. Rursus ab Adam usqtie ad Noe, id est, dkent in gentibus,id esi, ctimsimiliier genlibus fece-
reparationem , decem genevaiiones, quod est omne C ril. Nec illud praetereundtimputo, qtiod spirilus sine
tempus : et a Noe usque ad Abraham decem geue- mysleriis vel allegoria alittd iutclligi volnit. Super
rationes. Nam et ccniuin annl, quibus ab Arca fa- Joamiem mulii Pseudoprophelaeprodierunt in bunt
bricata esl, omne teiiipus esl qno kcclesia fabvica- mundiim.In isio CogoOscilespiritus Dei. OmnisSpi-
tur, el eo lempore, in diluvio peteuntibusuniversis, ritus qui soliiit Jesitm, et negatin carne venisse, de
gebcinaltir. Quod prudeniibus plenitts invesligan- Deo non est, sed hic de Anlichristoest. Quod audistis
dum data via reliuquimus. Quohiam ne copia Scrip- quoniamvenil, et nunc in isto ntuhdo prmsens est
turiv inierpretando foret; singula persenienda , et (I Joan. iv, 3). Numqtiidomnis qui non negat Jesnm
ea qti:elitinc intelleetuin forieimpediuiit, removenda in carne vcnisse, Spiritnm Dei babel? Sed hanc nc-
non pulavimus,alio properames. Inter regUtasquibus gationem, in opcrenon in voceesse, el unuinquem-
spirilus lege signavit: quo luminis via custodiretttr, que non ex professlone, scd ex fructibus imelligi
iionniliilcnsiodit recapiiulalione sigilttim Ca sublili- debere : iu omni Epistola qtia non nisi de fructibtis
laie, ut cotilinuatio magis narrationis, qiiam leea- bonis el milis scripsit, stiblililer admonct, enderh
piltilaiiii videatur. Aliquoties enini sic recapitulat: genere loculionis, sicut dicit: In isto cognoscitnU*
Timc illa bora. illo die, eo tenipnre : sicui Dominus eum, si prwceplaejus custodiamus(I Joan. n, 3, 4).
loi|tiiltir in Evaogelio, dicens : Die qua exivitLoth a D Qui atitem dicit : Quoniamcognovieum el mandata
Sodomis, pluit ignem de cwlo, et perdidil omnes ejus non servat, mendaxest. Numqiiidex professione
(Gen. xiv, 24). Secundiini bacc,enml dies filii hoini- dixit intelligi fratrem qui Deutn nescit, et non ex
nis (Malth. xxiv, 57), quaudo revelabiiur illa ora, operihus? Et qui dixerit, qttoniamdiligit Deum, et
qui erit in lecto, et vasa ejits in domo, non descendal fraltem suum odit : mendax est (I Joan. iv, 20). Si
lollereea, et qitiin agro similiter non revertalurrelro enitii ut dicit, diligit Dettm: doceal operibus, adlise-
(Mattli.xm, 15,16). Meminerit uxoris Lol (Ltic. reat Deo, diligat Deum in fratre. Si credit Christum
xvn, 52). Nnmqtiid illa liora, qua Doniinusrevela- iucarnatuin ; quiescat otlire membra Christi. Si cre-
ius ftierit adventit slio, non debel quis conVertiad dit Vetbtim carnem factum : qnid persequitur in
ea, quaesua sunt, et ttxoris Lol memintsse, ei non carne, Verbumcato factum(Joan. l, 14). Quid per-
anteqtinm revelelur? Doiiiinusauiem illa bora, qua sequtiur verbttm in carne? Qund dixit Dominus :
revelatus fuerit, jnssit isia observari: non solum ut Quamdiu fecistisuni ex ftatribns meis minimisin mt

" Lugentibus v. c.
55 TICIIONIIAFRI 56
crtdentibus, mihi fecistis(Matllt. xxv, 40) : non ope- A/ de rege Babylonisdicilur: QuomodoceciditLuciferde
rciur maluni in Chrisli came, id esl, in servis ejus, cwlo, mane oriens ? conlritusesl in terra qui mitleba-
quoniam Doinintisot Ecclesia, una caro esl. In qua lur ad omiies getf.es? Tu auiemdixisti in animotuo :
tarne si credit esse liominem: cur non ditigil, aut In cwlitm ascendam,sttper stellas Dci ponamsedem
quod crtidelius est, cur odit, sicut scriplum est: meam, sedeboin moiie alio sttpet montesallosin aqui-
Qui non diliqitfratrem, permanetin morte (I Joan. m, loneiii, ttscendumsupet nubes,ero similis Aliissimo.
li). Et, qui fratrcm sunm otlil, homicidaest (Ibid., Nunc aulemadinferos descendistiin fundamentalerrw.
14). Aliml majtii cvidentius signum cognosccndi el qui viderinlte, mirabitntur super ie, el dicent : litc
Anliclirisli non esse dixil, qiinmqui negat in carnc, est homo, qui concital terram, move!reges, qui ponit
idem odit fratrcm? Tale autem quod dicit: Quoniam orbemlerrw lotttm desertttm.Civitasaulem destruxit
qiti negaverit Christum in caruc, de Deo non est abduciosqucnonsolvit. Omuesreges geniium dorntic-
(II Joa». xvn): quale, Nemo poiesl tticcre Duminus ranl in honore, indomo sua. Tu autemprojeclus es in
Jesus, ni.i iit Spiritu sanclO(I Cor. xn, 3) : ciun montesvelntmorluus,abominaiitscumomnibusttui ce-
miilti dicanl D.iiiiiuiim.Icsiiin, ip-o conlcstanle : cidcrunlin deserlisgladio,e!desciitderuntad infcros.
Non omnes qui milii dkttnl, Domine,Dominc, in- Quomodo renisti: sicttt veslimentumsanguine con-
troibitnti/i tcgnumcwljftim (Mattlt. vu, 21). Sed boc B ] spersum, non eril niundum,iia nec lu eris mundus,
loco Aposlolus, neminempossedicere DominumJe- quia terrammeuinperdidisti,et plebemmeamoccidisti.
sum Chrislitm,nisi in Spiritu sanctoseciinduincon- Non eris in wlernum leivpus semen ncquam,para,
.scienliamdixit (I Cor. xn, 5), secundiini inleriorem filios tuos inlerfice,peccaiumpatris lui non resuryant
honiiiiein, non secundum solam professionem, ul (Isui. xtx, 12, 22). III icgem Babylonis, ct omnes
osteiideret illis, qtii dicuiil DoiiiinumJESUM , nihil reges, et omnis populus significatus, unum enim est
iniiius habere ab bis, qui charismatuin generibus corptts. Quomodo,inquit, cecidil de cwlo lucifcr,
exlollunlur. Sed unum atqttc eumdcm Spirilum mane oriens, confraclus in terra : qui miititurad om-
possidere oninem, qtti DominiimJesum credideril, nes gentes?Tu autem dixistiin animo tuo : In cwlttm
ideni operibus credidisse nionstraverit. Ncmo, in- ascendam,super stellttsDei ponam sedemmeam.Dia-
quil, potest dicere DominttmJesum, nisi in Spiritu bolus bocsibi promitiit. Non enim speral retinendo
sanclo: Divisioncsauiem suiit churismalum,idemvero in ccelumpossc ascendere, qui nc dejicerelur, resi-
spiritus. Et divisionts ministeriortinisunt : el idem siere nonvalttit. Mitltoniagisista bomo sperare non
DomiiMs(lbid.,i, 5). Solvere atilem Jesum, est non polest : ct lainen bominern csse sic dicit : Hic est
facere quod Jesuin fecisse coiifiletur, sicul idem Do- lioinoqui incitat terram. Sed praeter lianc ralionem,
niinus dicit: Qui solveritunuin ex mttiidulisistis mi- 'C qiiaui ncque diabolus, neque homo sperare polest,
nimis,et sic docuerit Itomines, minimus vocabiturin se posse in cceltun asccndere, et super stellas Dci
regnocwlorttm(Matth. v, 20). Et quid sit solverit, ex sedens, similem se Deo fieri, etam ipsa Scriplura
consequentibusaperit, dicens : Qui auiemfeceril, et alind inquirendiimadmonet. Namsi in ccelumel su-
tk docucrit. Ilanc ergo ncgationeui, opertim esse, pra stcllas Deidicil se sedemsuain positurum : quo-
non vocis, et Paulus apo=lolus confirmat dicens : inodo in monle alto sedebit, aut super montes in
Donitnumscire confitentiir,factisautemnegant (Tit. i, aquilonem vel in nubibiis ut similis sit Allissimo?
16). El ilcruin : habenles(ormam pietatis, virlulein non enim Altissimus in liujusmodi habet sedem.
atitemejus negantes (II Tim. HI, 5). lloc sensu dicit Coeliim.Ecclesiamdicit: sicul procedeiileScriptura
quosdam fratres, Christum non voce sancte praedi- videbimus. Dc boc ccelo cadit lucifer matuiinus.
care , sed corde. Nain voce sanele pracdicant.Con- Lucifer enim bipertitiis cst: sicul Dominusdicit in
senlit deniiiue piiedicaiioni corum , et mandal au- Apocalypsidese et de suo corpore : Eyosum radix
diii, dicens»;Quid intereslsive per occasioncm, sive' et genusDavid, e! slella sptendida niutulina, sponsus
per veritatemCliristus annuntietur (Philipp. i, 18). ci sponsa(Apoc.xxn, 16). Ilem illic :Quivicerit,dabo
Domiiiumenim Christum Anlichristus non voto, sed illistettam maiutinam (Apoc. n, 28): id esl, ul sit
occasionepraedicat.Alio lendens, per Cliristi noiiien **stella matuiina sicut Chrislus, quem accepitnus.
iiigreditiir : quo sibi viam sleruat, quo sub Clitistii Pars ergo luciler, id est, adversum corpus, quod est
nomiiie, ventii pareat, el his(quod turpe e=tdicere), diabolus, reges, et populus, cadit de coelo, et con-
sanctiiatis el siinplicitatis nomcn imponat.signisct fringitur iu terra. llis rcgulis dicil Sapienlia: Audite
prodigiis ciibiculoriiniopera Clni-tiiin esse asseve- ergoreges el inlelligite : discitejudices finium terrm,
rans.Qunssalubri cautionevitaro admoncl Apostolus< prmbeleaures, qui continetismutliludinem,et placetis
dicenv.Filiisabstinetevosasimulacris(\Joan. v, 21). vobis in turbis nationum : qitoniam dala est vobis
REGULAVII poteslas a Domino, et vittus ab Altissimo; qui in-
De diabolo et corpore ejus. tetrogabit opera vestra, cl cogilationes scrutabitur.
Loci duo illustrati, Isaim tap. xiv,£( Ezech.xxvm. Quoniam, cum esselisministri regni iltius, non recte
De diaboloet corpore^ejus hreviter videri polest, judicaslis, neque cuslodistis legem (Sap. vi, 2, 5).
si id quod de Domino et ejus corpore dictum cst,, Bex ergo Babylonis loiiim corpus esi: sed prolocis
id quoque obscrvelur. Transilns namque a capiteadI intelligimus, in qtiam partem corporis conveniat.
corpus, eadcm ratione dignoseiiur, sicui per lsaiami Cecidit de ctxio lucifcr, iu omnc coipus polcst con-
 57 LIBER DE SEPTEM REGULIS. 58
venire. In cwtttmascendam, super slellas Dei ponami A id est, adversae parti non oritur: sicut iidem cum
sedemmeam,similiter, ct caput : majores, qui slel- in jiidiciumvcnerint, diceut: Justitim lumennonluxit
lai um Dei, id est, sanctoruni dominum dominan- nobis(Sap. v, 6). Timeiitibusatitem Dominum, oritur
dum putanl, cum ipsorum minores domincntur, Soljustitim:etsanitas in pennisejus, sicul scriplum est
sicnt scripium est : Major servietniinori (Gen. xxv, (Malacli. iv, 2). Malis vero meridie nox est : sicut
25). Huic Esau, id est, fratribus malis, sic dicit scriptum est: Dum sustinent ipsi lumen, faclm sunt
Dominui per Abdiam propheiain : Exallans habita- iltis tenebrw, (utgorem obscura nocte ambulaverunt,
lionetn suum, dicens in corde suo : Quis me deducet palpttbunt sicul cwcus parietem, et cui non sunt oculi,
ad lerras? Si exaltatus fueris sicul aquila, et inter palpttbuntet cadenl metidie, quasi media nocle (Isa.
sletlas ponasnidum tuum, iude le delraham, dic.itDo- LIV,9, 10, sec. LXX). Iterum : Occidetsol metidie,
ntiiius (Abd. i, 3, 4). Sedeboin monlealto super moit- et tenebticabitsupet tetta diesluminis ( Amosviu, 9).
les allos, in aquilonem, ascendam super nubes, ero Iterum : Propterea nox erit vobisde visione,el lene-
similisAltissimo(Isa. xiv, 13). Mons allus, populus brm vobis erunt ex divinatione, el occidetsot super
cst superbus. Monles alti, singuli quique, qui adtt- prophelas, el obscurabilsuper eos dies tttminis (Mich.
uati monlem facium, id esl, cotpns diaboli. Multos III, G). Iluic populo ex Austro comminatur Deus,
enim esse montes malos, dieil Scriplura : Transfe- R sieut pcr Ezechielem Soor incrcpat, dicens : Spiri-
rentur montesin corde maris (Psal. XLV,5). Itcium : tin Austri contrivit te (Ezech. xxvn, 16). Is enim
Fiiudamentamontiumconturbalasunt,el commotasuni, confringere periiiitiii, dicens : Exsurge, Ai/uilo, ct
quoniamiralus est Deus(Psal. xwi, 8). Nam el corpus vcni, Ausler: perflahottumluuni, et defluenlunguenta
Domini,id esl, Ecclesia, monsdicitur : et singuli qui niea (Cant. tv, 16). Exsurgente enim nequam spirilu,
Ecelesia, faciunl monies.sicutsciiplumcst: Egoau- resistit Spiriius sanctus, qui Domini bortum perflat,
temcunsiitiitiissttm rexab eo,superSioniuontemsanctum ei elkiuiitut uiiguenta, id est, odor suavitatis offer-
ejus, annuntiansimpena ejus(Psul. n, G).Et ileruin : tur. Et per Ezechietem, idem cx reliquiis populi
Perdam Assyriosin terra mea, et in montibttsmeis(Isa. mali sic dicit Deus, addttcere super populum suum,
xiv, 25). Et iteruni: Suscipianl montespacempoputo, pailem ejusdeiii popttli, quod esl mysterium facino-
et collesjustitiam (Psal. LXXI,3). Et itertim : Monles lis : Ecce ego super le Gog, principcm Mo.och et
exsultabunt vetul arietes, et colles velul agni ovium Tobel : et congreyabote, et adducam te, et ponam te
( Psai. cxui, 4). Deusiu nionte Sion liabet sedeni, a novissimoAquilone, et adducam sttper te montem
ei in monlibtis Israel, et in niibilnissanctis snis : lsracl: et perdam arcum tte nianu lua sinistta, et sa-
quod est Ecclesia. Scriptuui esl : Thneat a facie gitlas tuas de manu dextera, et dejiciam le supermon-
Donitni omnis lerra : qiioniam exsurgit de iiubibusiC tes hrael (Ezech. xxxix, 1-4). lloc aulem gerilur,
sanctis (Psal. xxxn, 8). Ilcriim, itttbibitsmandabo, ne a passione Domini : quoadus.jue de mcdio cjusdem
pluant super eamimbrcm(ha. v, 6). llerum : Nim- mysterii facinoris di cedat Eeclesia, qti.x'detineat,
bus el nubesin circuitu ejus ( Psal. xcvi, 2). Et quod ut iu lemporc suo detegatur impictas, sicut dicit
in monte Sion habitei, sic dicit : Cognoscetis,quia Aposloltis : Et nuiic quid delineal, scitis, ul in suo
ego stin, DomiuusDeus vesler, habitans in Sion monte temporedelegalur : Mysteriumenim jam nunc opera-
sanctomeo (Ezech. xxxv, 5). El diabolus in monte tur iniquilalis : lanluin, ul qui delinens detinet modo,
scdet, sed Seir, qui est Esau, id cst, fialrum malo- donec de medio fiat. Et tunc revelabitur ille impius
rum : quem monleni Deus increpal per Ezechielem, (HThess. lt, 6-8). El in Ilieremia le^imus, pecca-
et tlicit in Itethia univcrsa: terr* desolaturum, quod lores Israel in Aquilone couvenire, Douiinodicente :
adversiiin Israel inimicitiasexeiceat. Ipse est mons, Vade et lcge sermones istos ud Aquilonem, el dic :
ipsi monles Aquilonis. In liis diabolus sedel; ci iiu- Converletead me, domus htael, dicil Dominus(Jetem.
biuin cnelivcluli dominatur. llactenus, se similem iit, 5). Meridianuni veio pars est Domini; sicul ct
dicit altisiinto (Isa. xiv, 14). Duaesunl paries in Ec- in Jiib scriplum esl : A inetidiana parte germinabil
clesia, Attstriel Aquilonis,id est, Meridiaua et Sep- ibi vilti (Job. xi, 17). Aquilo diaboli : Ulraque au-
lentrionalis. In parte meridiaiia, Domintis manet. D ' tcm
pars, iu tolo niiindo. Ascendam, inquit, nubes :
Scriptum est : Ubi pascis, ubi manes in metidiuno ero similisAltissimo.Nunc ctutemadinferos descendes
(Canl. i, 6)? Diabolus vero, inAquilonem, sicut in fiindamenla tertw. Qui viderinl te, mirctbunlur
Deusdicit populo stto : Illum petsequat ab Aquilone super te, el dicent: Hic est honioqui concitattetram,
a vobis,et expellamitltimin terta sine aqua, id est, in coinmovelreges, qui ponit orbemlettw loiumdesertum.
suos; et extetminabo fociem ejus in mate ptimum, Numquid iu diabolum convenit, Qui videtint te,
et postetiota ejus in mare novissimum,quod est in mitabuntur super te? Aut in rcgetn novisrjmum,
populos primos et novissimos (Joel. xi, 10). lnsiar cum ad inferos descendes? Ipso enim ad iuferos
Ecclcsiac, fabricatus esl isle mundus, in quo Sol descendente, non erit qui mirelur, niundo (inito.
oriens, non nisi per Auslrum, id est, meridianum Noneiiim dicenl: Hic cst lioinoqui concitanl terram,
ilcr b.ibet; et decursa Anstrali parte, invisibilis reges, el posuil orbem tetrm lotum deserlum: sed
v.tditin locum siium redicns. Sic cl Dominus Deus incitat, et commoveiet ponit. Hoiiiincnienini lotum
noster Jesus Christus, Sol aelcrnus partcm suaiii corpus dicit tam in regibus qnam in populis : cujus
percurrit, unde et meridianumvocat. Aquiloni vero, liominis superbi parleni ctiui Deus percutit, ct ad
«9 flfJttOrit! AFI\1 60
inVi'i'osdejicit, dicimus : Hic est homo qui iticital Ji. pro locls observandum est. Iternm corptis ipsins
(eirani, fommotteireo^s, scllicet sahctos : Qiii potilt diaholl convenit dicens : Quomodovcnisti? sfcnive-
orbem tetrlt lotum deserlum : irrideiitium vox esl, stimehtum sanguineconspetsttmnon cst mundum,ita
non cnnfirmaiiiinni,sicitt ibi : Qui dissolvitlemplnm, nec lu etis mttndus: quia tettam menm perdidisti, et
et tridno illud sttscital (Marc. xv, 29). Dixit enim : plebemnteam occidisti.Non eris in mtetnumtemptts,
Fortilitdineni faciam, et saplentittmintellectus. Au- semennequam: para, fiitos luos interf.cepeccatispalns
fernm tenninos nntioniim, el fortitudineni illartim titi, iitn.-n resmgant (hni. xtv, 19-21, sec. LXX).Hic
xasiabo , cl comminuamcivitates ctimhabitantibus: ostendit non convenirein speciem. Rex enim Baby-
el tolum orbem compreliendamnianu, velttt nidum, lonis, qui terram Doinini vasiavit, et poptiliim occi-
el velnl ovn dereitcta auferam , et nort erit qui dit, idesl, Nabtichodohosormundtis obiii, iu aeier-
effug'al nk , aut conlradkal mihi (ha. *; 13, 14). num vivit: corpori dicit sui cujusqttelemporis parare
Ntltnqtiid ista qnae sibi promiltit, valet iinplere; quos gehueril, interfici pcccatis ejm quo ipse, qui
Ponit quidem orbemlettm tolinli deserlnm, sed or- convenilur genilus. Novissiinusenim rex non (ilios,
bcill stium. Civilaiesauiem desttttxit, tilique stii or- sed fralres babere pnlest. Neque velut mottuus cttm
bis. Est enim biperlitus , mobilis et immobilis : ad infcros descenderit, sed mottuus. ler Ezechie-
siclli Paralipoinennii : Cowmovealura facie Domini lem sic Deus iucrepat regcm Tyri : Quoniam exal-
otnnis terra. Etcnim fundavil orbem terrm, qvi non latum esl cot tuum , el dixisti: Deus ego tum, lia-
cominovebilttr Abdnctosqnenon sotvit (I Par. xvr, R bitatiune Dci httbitavi in ordine maris. Tu aulem
30; Ps. xcv, 9). fotcst, iliquit, in specicm coiive- honio es, et non Deus : et dedisti cor tuum tant-
nire ; quod captivis in nullo relaxnsset, sed inimtcls qiiinncot Dei. Numquidsapientiot es ttt Danielc? Sa-
rapttim aeslimans,principali tota in eos ttlercliir pn- pieiltes atyuerunl le sapienlia lua. Numquid sapien-
leslate. Qtiod objnrgat Deus, dicens : Egb quidem tia ttta aut doctrina lua fecisti iibi virttttemet aurum
irattis sum modic.e: ipsi autem adjecerunl in mala ct argentum thesautis tiits? Numquid in multa doc-
(Ziicli. i, 15). Verumtameii in ftgtiram generalitalis Itina tua , et in inetcalu tuo niuliipUcasti vitlulem
facla et dicla sunl, et spiriltialiier impleiiinr :dtim tuam? Ptopletea hwcdicit Domiuus: Quoniamdedit-
hi qui dominanltir, htimililatis stibditos aut tenla- ti cot litum, sicut cot Dei: ptopter hoc , ecce ego in-
lionis causa vel merilo sibi subditos sltie respeclli dnco sttper te alienas pestes ex gentibus, et exinanient
pielalis alqtie comtntinis cohditiortis affligillit, qui- gladiosluos snper te , et super dccorem doclrinwtum:
bus non sufficil pr.leslas, sed ea immoderatins uli et vulnerabiinldecoremttiumin perdilionem, et depo-
contemnunt, qttod ciilpat, dlcetis : PcrseqUentesre- tieni te, et morierismortevitlncrutorumincordemaris.
tributionem(hai. i, 23). Et itcrtim: Exlendil mannm Numquid dicturus es ju conspeclutnler/icienliumte :
snam ei in retribi endo (Ps. i,iv,21). Pariini est enirti Deusegosum?Tuverohonioes,e!non Deus.Inmultitn-
quod iiiiinicus esl; adlinc geslit et iti subditittn dinemincitcumcisotumperibis, in tnanibusalienorum:
vindicari', sicut scriptuni esl: Omnessubditos vobis quia ego locutus sttm, dicit Doiitinus.Tu ei tignacu-
compnngiiu. Dissiniulans odisse Dominum, inimi- Ittm mitltiiudinis el cotonu decotis: in deticiispata-
cuiii et viudiiaiorem : qund per viiitlictain qiiaitt disi Dt!i fuisii, omnemlapidemoptimum habens in le
soli sibi Deus excepiavil, ali:|iildsanctitatis ttsiirpet. alligtttuin; Stttdiitm, Topazum, Smatagdum el Car-
Scripltiui esi chim : Milti vindictam,etego retiibttatit, bttiiculum et Sapphirum , el Jaspin , et argentnm et
dicit Dominus(Rom. xn, 19). Omnesreges lerrmdor- «uriiinet Ligtjrium et Achaiimet Amehistnm, Chry-
mieruittin honote, liomo ih dotnosua (hai. xiv, 18, solitlatmet Betyllum, et Onychium: el attro replesti
19). Beges, sanctos dixit. Natvtnon oinnesreges vel thesaiifoBttws et apoilteclius luas. Cnm Cherubinpo-
privati in domo stia dormierUnl , sicut sancti in sui te in monte sanctoDci : fuisti in medio lapidum
domo (sua) qtiam dclcgcriint.ru autem projectuses igneonim,abiistisine macuta in diebusluis, ex qua die
in montesvelitt morluus ttbominatul,cum omnibusqui crealus es, doncc inveitirenluriniquittites tumin te. A
ceciderunt inserti gtadio , et descendttnlad inferoi. mitltitutliiienegotiittionlsluw implesli prompluaria tua
Diabolo dicil, Projectus es in mOhles,in quibus se- iniquitate el per.calis: el vulnerntuses a monle Dei.
det. Deuique non dixil inorliius : sed velut mottttus Abduxille Chetubinde niediolapiduminferorum,exttl-
abominalus.Adhuc eniin vivil: liccl ipse in snis gla- tatum est cor tuum in corde lno: corrupln est doctrina
dio periiiiatur, clar/ inferos desccndat. Sicut cuim citmdecote tuo. Ptoptet mutlitudinempeccnlorumct
Dominiis , qtiidqttid sni patiitnlur , se pali dixil iniquitatemnegoliationistitw, coiilaminaiasunt sancta
(ilattlt. xxv, 40): ita el diibolus ipse in stiis iticul- ttta : educam igneth de mediotui, liic ie devorabit.Et
calur, ipse aboniinaltis coufriiigtitir, Sicut scriptum dabo te cinetem in letta nia, in conspectnomnitimvi-
esl : In diminutione populi , cotnmintttio principis denliuin le, et oinnesqui te novctunl intet nationes,
(Ptov. xiv, 28). Diaholns ab bomine suo non scpa- constristabuntursuper te. Perdilio faclttses, el noneris
ratttr : licc bomo in qnodiabolusnon esl, poiesl di- in wiernnm lemptts (Ezeclt. xxvin, 2-19, sec. LXX).
ccre : ftro limi/is Aitissimo.Nec diaboltis, hic hoiilo, [Qiionmmexaltatum cst, inquit cor tuum , et dixisii.
qui ihcital terram : nisi in homine fuerit. SicUlDo- De«s egosum, habiiationeDei habilaviin corde maris:
minus, homodici non polesl, hisi in hominc ; ncc ct in honiinem convenit dicentem : Ego sum Chris-
homo, nisi in Christo. Sed quid in quem conveniat, tus; et in diabolo qui in corde ntaris, id est, poptili
 61 LIBEft DE SEPTEMREGtfUS B2
lianiiaf, sicul Detis in coidc sah<(ribrumsUonirrise- A fti ferdiliottem. AliqWSeblirt iio» in jrjerdilioincMi,
ilet. Poputus, iiicotde ntarfs, id est, ih Volnplatevel scd cum spe sahilatis vulnerant. £i depohentii s i(l
allitudine stCCillibabilal, siCntin alio loco dieit Detis cst, uttmiliabunti et morieris morte vUlneratorum
eldem civitati: Satiata et konoralaes nimit in corde in cnrde maHs. Non diceret vulnernlo, itnwteri*
winris.Iti a qua mnlladeduxenwlVeremigestui: Spi- nioite i u/heititorum: ni>i qiiia non aperie vulncrft-
ritus Auslri tontrivit 1e in corde maris virlutis lum.] lur, ct moritur: sed ipse est, in quibus vulneralur.
Taautemhomoes, et mtn DeSs(t'*erA,XXVH, 25-2G). Numquidnartnns nartabisin conspettuintetficienitum
Et diabtiltisin liominc, hoiiiodicttts est: MculDo- te : Dens stim eg»? Id eslj niiniqiiid dlvihi generis
mimis dixil in Evauglio : Inimicus Itomohoc feeit titulis terribis edsj ^uibus traditus fueris, lam ?pi-
(Mmth. xm, 28). Et inlerpretalils cst, dicens : Qui rittialiter quani carnaliter? Tu veto homoetnon Deut,
ea seminat, dhtbolusest (Ibid., 59). Homo diaboli, in muhitixdineincircumcisorumperiturus es manibut
Densesse non poiesl. Propterea in utrumqnc coii- alienoium: qttia egoloculus, diciiDominns.Nuncape-
venil: Tu homo es, tt non Deus. Bedisli tor (uiiiti, ruit, qtto genere se ille dicat Deum : duhi ininalur
fdmqnnmtor Dei. Numquidsapientior et iu Daniele^. et in multiiuiliiie inclrcunicisoiuni periiiirum mani-
In Danitle, tiiium Corpus est Ecclesiae: quia non bus alienoruni: quod non convenitj nisi in cum qui
potest esse peccili sapietilior ih negotiis vitae, sicut B sihi circuhicisus videlur. Rex eniin Tyti, niortem
illesapientior eSt insuoqttam (iliilucis. Poivst eliam solam potliil timere : Nonne a circumcisis,aut Cuin
in speciem convenire : qnottiam Danhl specialiter eis ntdrefclur. Et factns est sermo Dotniniad me«
conlundit regem Babylonis, in flguram, qui Prophe- dicens: Fiti hominisaccipelamenlmntupet principeni
tico spiritu regem siiperbtim ad confcssipiiemUnius Tyris et dic Uti•:Hmcditit Doniinus: Tu et tignacu-
Dei, Ecclesiaslica niajestate pfostravil; qui confes- lum similitttdinis; et coronu deioris in paradiso Dei
sione stiaruhl virtiltulh, et cceleslisapientia, Baby- fitisti. Numqiiiddiabolo facltis es paradisnS, ul ipse
tonis stiperstitioiies evcrtit. Sapitntes teh non atgue- qtiod pnradlstim perdideril, inerepetur? linnio fuit
•niitisapienliafu«i Noii solum enim Daniel sapiens , iti deliciis paradisi, ipsCrst signaculumsimilitudinit^
sed eiiaiil tlfes pueVt, qili regem et omne regrtum qui ad slmilitiidinemDei factus cst. Siaiiacttftimau-
cjus cnm ipsis dits suis, unturiDominuiiiasseiendo, tem ad decoremdixit: sicul per Aggacumdimicanli*
eodemDeo phcsetile coiifiidormiLIideni nunc usqoe btts liiijus adversum se fratrihus promitlit Deus Ec-
generalitcr fjnsilcrti laiil exicrhns tpias inlesiinits elesien, dieens: Ego commovcbocwlumet terram,
Uabyloiiis,lutnitie verilatisdisrUiiipinit. Namquid i'« mate et aridaht; et converlamcutrtit et seisores. Et
scitutia tua, aut stipientia tua fecisti tibi vimttcm, descendenletfiti el sctsoteseornm unusqnisquein gta-
et autiiiii el argentum ihesautis iuis ? Numqtiid in C dio ad fiutremsuum. In die illodicitDontinusomnipo-
mttlta scienliii, aut hi mercitlutuo tHultipticaslilibi tens, iicelpiam te ZorobubelfiliumSalathht, servuin
virtntemluam? el exalialnln est cor ttinm in virtule meitm,etpoltnm lesignaculum,qit'oniamteelegi,dicilDo-
tiia. Pulani enim stiperbi et beliefisioritm onmipc- tniniisomnipotens.Zorobubel,omne corpusest(Ajt<fWt
leiitisDeiiiigrali, sua \iriuie aliquitlposse, ct s:i|tien- ii, 22-24; Eccl. XLtx, 13). Etenim cxinde nusquam
tia ditari, nescientes scriplum esse: iVoiitevibitscur- legintiis comn otum supla se vcnisse Zorbbabel. Hic
sus , non fotlibtis prwlium, nemie sapicnii panis cst ex lilhu Juda, qui sub Dario mfernil aedificare
{Eccl. ix, H ). Et itertim : Numqnid mttynificabitur Hierusaleih. Ipse qUbqUeitt figUia fundavii domum
securistine concisote(Isn. x, 15 ) ? El non quidcm Del, Cl perfecit sictlt idem DominUsdicit : jWnntts
prudehtibtis divitiae, et non scicniiiius gratia. Ilacc Zorobabel fundaverunt domum hanc, et manitsejiis
enim tion siint iti hostra poieslate, sed a Dco confe- perftcienteam (Zneft.iv, 9.) Qiiod est aniem sightl-
rUnlur. Quirfenim Itabes,qtiod non ttcCephli?Si au- culiim hoc et corona spCciei, sicul Dens promltiit
tem accepisti, quid gloriaris, lamqiihmlion acceperis Ecctcslte dicebs: VfdcouHigentesjitstitiam liinffl,it
(1 Cor. iv, 7)? El iterum : Non glbrietur sapicns, reges claritatein luam^et vocabuntnomentuutnj ffttod
in sapietttiasita (Jetent. ix, 23). Ptopterea ItwCditlt Domiiiusnomiltavil.Ittitd etit corottaipeciei ih Maiiu
Dontinus: Quoitiam dedisti cot ttitim, sicut cot Dii: D Domini, et diadema tegni in manu Dei lui. Tii etiain
Ptopierea, eceeego indttcosuper te alienos, pestes ex non vocaberitderelicta: et terra tua non vocabiturdC-
gentibus: et exinaitientgladiossuos super te, et sttper serta, Tibi etiam nomen vocabitur, voluntas mea, el
decoremscientiwluw. (Ezeclt. xxvm, 7, 8). Elsi po- terra lua orbis terrarum (Isa. LX:I, 2-4.) Homo est
test in speciem convenire, qtiod reges sseculi per ilaqtic signaculhm simililudinis, et cnrona speciei :
suam superbiam, dominos se appellari patitintur; cnjus pars, in ipso decore divinae similitudinis, et
tamen hoc quoque convenit in genus. Frequenter dfiliciisparadisi, id cst, Ecclesiacperseverat. Altera
enim indueit Deus in Ecclesiam alienigenas , el vero pars, ne in acternum vivai, inter ipsam aique
miilios in morte vulnerat. Sed ctiam occulta per- arborem vitie, fltimmeus ensis evolvitur (Gen. m,
8ecuiione multos inducil ex gentibus, in qnibns 2V). Adam namque, sicut ApostolUSdicit, umbra fu-
tenlel populum suum, el occidat lieqtiamper siirii- turi est (Bom, v, 14). Sic et bi fratres, divisus esl in
tes, sic Matthatiam. Et vulnerabunt deeoremtuum Cain et Abel. Omnemlapidem optimum liabensiii te

Z* Lege aqua. b Supra deest non.

63 .TICHONIIAFRI LIBER DE SEPTEM REGULIS. 64
alligatum; Sardium, el Topazium, et Smaragdum, et A J liam malam , el avaritiam, qum est idolorumservilus.
Carbunculum,el Sapphirum, el Jaspin, argentum et Proplet qumvenitita Dei (Coloss.lii, 5,6). Ex qua
aurum, et Ligurittmel Achatenet Amethislumet Chry- die cteatus es lu cumClietubim, imposuile in monte
solilum el Betyllum et Onychium: et auto teplesti sancloDei (Ezcch. xxviu , 14), id est in Christo, vel
tltesautos luos, et apothecas tuas in te. Haccct in Ecclcsia. In mediotapidum igneotumfuisti, id est
diabolum coiiveuiitnt, ct in bominem. Isli enim liominumsanclorum , qui adunati, moniem Dei fa-
dnodecim lapides el aurum et argeiiium, omnesque ciiint. Angeli cnim alierius substantiae, lapides dici
tbesauri diabolo adbaerciildclegaii. Denique, habcs iioi) possunt, quia corpus non habent. Abiisti sine
in te atligattim: Et iterum : Apothecas tuas in te. muculalu, in diebus luis : ex qua die cteatus es tu,
Sicut corpus Doniiui a sanclis oruatur: promilieiile donccinvenireniuriniquitates tuw in le, a mulitludine
Dco et dicente : Extolle oculostuos in circutlu; vide negotiationisluw (Ibid., 15). Lapides, Ecclesiamcsse
otnnes fitiostuos, collectisunt, et veneruntad le. Vivo sic dicit Peltus: Ecce vos fralres , lamquam tapides
ego, dicil Dominus, quia omnibusillis indueris, et su- vivi, cowdificaminiin domosspirituales(I Pet. n, 5).
periniponesillos: sicut oriiamenlumnovwnupiat, quia Qiiam domtim, igneam esse; et banc , rr.alosfratres
desertatua et dirttta, et quw ceciderunt, nunc ancjus- ardere sic dicit Deus: Erit domus Jucob, ignis: do-
liabunlut ab inliabhantibus( ha. XLIX, 18 , 19; LX,JJ ] nutsatttem Joseph , flamma: Domus vero Esau, sli-
14). Et in Apocalypsi, eadcm civitas duodeeim lapi- pula. Exardescent in illos et comedenteos: el non
dibusfuiidala construitur (Apoc.xxi, \j, 20). Omnia, erit ignifer in domo Esuit, quoniamDominus locuttts
inquit, lapidem optimum,el enumeravit duodecim : est(Abd., 18). Cum enim peccat liomo dejicitur de
ut ostenderet in duodenario mimero perfectionem. inonle Dei, cl non erit ignifer, amisso Spiritu, et
Omnia, enim, qumfecit Deus, bona suut (Gen. i, 25). sticceudetur in cinerem. Peccasli, el vulneratus es a
Hortim diabolus usum, non naturain inulavit. Et tnonieDei: et abduxit le Cherubimde mediolupidum
otnncs boiiiinescxcellenli scnstiet potcntis itigcnii, igneorum.[Cherubim,ministerium Dei est: quod ex-
aurum sunt et argentum , et lapides pretiosi secun- clusit tmiversos malos de Ecclesia, sed spirilualiier.
dum naturam : sed ejtts erunl in cujus obscqnio , Qui cuim vcstimenltim uupliale non habet, hic in
natura, suis fruiinliir. Qitoniam, cui se signaverit sacciilocxcluditur de medio recumbentium. Deuique
quis in obedientia: servus esl ejus, ctii obaudit, sive iu tenebras, id est, in obdiiraiionem mittilur: donec
pcccali, sive justiiiae. Ita fit, ut ct diabolus babcat in ignem in aternum descendat. Fuluro enim sae-
auriim et argenlum, et lapides preiiosos. Omnia culo, neiiioinisc.ebilur cboro sanctornm, qui postea
quidem, non sua sccundum origincm: sed sua, se- excliidatur.Exallalumest cor tuumin decorettto, cor-
cunduin voluntalem. Nam et in Job scriptum est < Q rupta est scientia tua in decore tuo. ] Corrupta est
(iiiholo: Omneaurummaris sub eo cst (Job. XLI,21). scientia cjus, qui sciens prudensque crat et studio
Et Aposlolus, vtisaaurea et argentea, dicit esse qnw- affectalaesapientiaeasserit dissimulalaveritate, mcn-
dam in conlumeliam(II Tini. n, 20). Non enim, sicul dacium: sicut Spirilus dicit: Cum cognovissenlDo-
qtiidam puiant, omnia lignea et ftciilia reprobavii, minum,non ut Dominummagnifiiaverunt,aut gratias
ciini ex eis sint aliqua iu bonorem , ipso dicente : egcrunt: sed nugati sunt in cogitationibussuis, dicentes
lttti, aliud qnidem fingerein Itouorem,alittd sc essesapientes( Bom. i, 22). [Corrupta est scietttia
FI{,'U1IIIII
vero in contumelinm (Bom. ix, 21). Et ex ligno, corum, qui alios docent, se ipsos non docettt. Cor-
aliud ad praeparaiioneni esse, aliud in sacrilegium: rnptus est dccor, qtti geueri suo operum similitit-
ex attro ct argcnto, id est, ex inagnis et perspicttis dine non respondel. Ptoptet muliuudinempeccalotuin
dixil iinmundos. Nam ct in Apocalypsi: Meretrix titotum.In terram projecite: In conspecluregumdedi
(id est, corptts adversum) putputa , cocco, el auro, te dehonesiari(Ezech. xxviu, 18). El diabolus est in
el argento, lapidibusquepretiosis ornatur: habenspo- lerram, id est, in hcminem, et homo de stiblimitale
culiimautemn in manu, plenumexsectationumel im- Ecclesiae, in conciilcaiioiiem, si llieremias dicit:
mundiliutumtotius tetrm (Apoc. xvn, 4). Ista sunt Dcjeci de cwloin tettam gloriam. In conspectureguin
crgo diaboli ornamenta, lapides pretiosi : quibus D (Thren. n, 1). Chrisiianorumdixit: qtiorum pedibus
lupiaes iqneos imiiatur, el hoino in se habet lliesau- conculcaturdiaboltiset bomo ejus; Propter mullitu-
ros tam facinoriim quani perspicnos. Ipseciiim suo- clinempeccalorumluorum, el iniquitatemnegoliaiwnis
rum pnrlator est, quem facultates suaevelttt compc- tuw, contaminanlursancla tua. ] Videlur veluti prin-
des ligaverunt. Prtetcr illa, (|iite ab ntroque sexu cipalem titttlum exprobrasse, corporediaboli, nego-
corporis diaboli ornanda eduntiir: eiiam his, qux> tialionis niagis dicit, et thesauros, spirituales ne-
defossa babent, insilum est cor. Ubi enim crit the- quitiie. Sictit enim spiritualis juslttiaenegotiatio, est
stiurus, illic erit et cor hominis(Mallh. w, 21). Velnsi tbcsatirus, ul dicit Dominus: Simile est regnnm
enini homo et terra ejus, unum corpusest: quoniami cwloritmhomini negoliatoti(Malth. XHI, 4>). El ile-
ipse quoque terra est. Unde Apostolus non solumi rum : Tiiesautizutevobisthesuutosin cwlo(Mttllh.vi,
ea, qusecorpore admitti possttnl, sed el avaritiain ,, 20). Ilertim : Dedit servissuis subslanliamsuam , ut
membrum esse possidenlis, ita defmivil dicens: negotiatenlut(Luc.xtx, 15). ltertini: Negotiatotes
Mortificateitaque membravestra, qute in terra sunt,, Cartliaginensesretistentib. eie. ( Ezech. xxvn , 12 ).
foriitcOlionem, immunditiam,pnssionem,concupisceit- Iieruiii : Negotiatio ejus et tnerces sancta Domino
65 HILARIUS DIACONUS. 66
(7sac. xxiii, 18). Et Aposlolus: Esl, inquit, negolia- At circuitu, cominemoratusestDens Abrahw, etemisitLot
tio mugna, pietas (I Tim. vi, 6). Ita spirilualis nequi- e medio subversionis:cum subverleretDeus civitates,
lia, ncgoiiatio esl thesaurus peccatorum, sicut Do- in quibus inhabilabat in eis Lot (Gen. xix, 29.) Num-
minus dicit: Ilonto malus, de tlietaaro cordis emittit quid Lot non merebaiur propria justitia liberari, ut
mala (Malth. xn , 35.) El Aposloltis: Thesaurizas diceret Scriplura: Commemoratusest Deus Abrahm,
tibi iram in die irm (Bom. n, 5). etemisit Lotemedio subversionisl Aut, Incivitatibus
Propter iniquitatem, inquit, negotiationislumcon- habiiabal, el non in civitate: ut diceret, Civilates, in
taminantur sancta tua. Qtii enini non recle sanclitate quibtts habitabat? Sed prophetia esl fiiturse disces-
Dei utitur, suam efficil, sicul Deus dicit de sabbaiis sionis. Memor enim Deus promissionis ad Abraham,
suis: Sabbala vestra odit anima mea. Educam ignem ejecii Lol de omnibus civitatibus Sodoniorum, qui-
de medio tui: hic te devorabil (ha. i, 15). Ignis, Ec- bus veniet ignis ex igni Ecclesiae, quae de medio
ctesia est: quas cum discesserit e niedio myslerii eorum educetur. Et dabo le in cinerem in terra lua,
facinoris, (unc pluet ignem Dominus a Domino, de (Ezech. xxvni, 18.) ld est, in hominibus vel ipsos
E'clesia,sicut scriplumest: Sol exorlus est superler- homines in terra sua, qui in terra Dei esse nolue-
ram, et Lot intravit inSegor: et pluil Dominussuper runt. In conspectu hominumvidentiumte, id esi, in-
Sodomam et Gomorrliam, sulphur et ignem a Domino \j; telligentium. Numquid diabolus in homine videri
de cwlo (Gen. xix, 25). llic est ignis , queni supra potesi? Et omnes, qui te noveruntintet nationes, con-
dixit :Domus Jacob, ignis : doinus aitlem Esau, sti- trislabuntur super te (Ibid., 19.) Cum cnim Dominus
pula. Exardescent in eos, et comedent illos: et non pereutil aut detegit malos, conslrisiantur qtti eortim
erit igniferin domoEsau(Abd., 18). InGenesi itertim auxilio fulciri solent, corporis sui parte debilitala
scriptum cst: Cum contererelDeus omnescivitulesin Perditio facta es : et non eris in mternum.
Has RegulasTichoniiexpenditAuguslinuslom.III, lib. ni de Doctr. Christ.capp.30-57.

ANNODOMIMCCCXCVIH.

HILARIUS DIACONUS

PROLEGOMENA.
(Ex Schoenemanno,tom. I, p. 506.)

1. Hilatii Diaconivita.—Patriam iiabuit Sardiniam. ( \ cum Ecclesia fuit, quod Diaconus lantuin essetHi-
Diaconus erat Ecclesiae Bomanoe,quo nomiiie a Lu- larius, cui, quoniam nulla erat clericos ordinandi
cifero episcopo Calaritano post concilium Areta- copia, nemo fere adbaesit, adeoquc haec ejtis do-
tense ad Constantium missus, cum in concilio Me- clrina quac alioquin ingens schisma excilalura fuis-
diolani babilo strenue Aibanasiicausam defensissel, set, cum ipsoauctore an interiit.
virgis c.aesusct una cum Lnciferoct Pancralio in ex- 2. Sctipta ejus.— Scripla quce Hilario tribui so-
silium missusesl.Postea Luciferoseadjunxii.sed eo lent, snnt fidei admodum incertac et dubiae, videli-
teineraria opinione processit, ut Arianos elqui cuni cet Comntcntatiusin Epistolas Pauli cmn Ambrosio
hiscommuiiicassent, omncsque omnino aliqua hac- edi solitus, et QumstionesVet.el Nov. Test. inler Au-
resi pollutos itcrum baplizandos esse slatueret, an- gustini opera reperiundae, de quibus fusius, sed ila
tequain in sociclateni Ecclesiaecatltolicae reciperen- ut Ililario utrumque abjiidicarel, disputavil Oudinus
tur. Hinc lepide, sed parum scite ad Ilieronymo tom.IdeSS. Eccl. p. 480-491.
mundi Deucalion dictus est. Bene vero actum tunc

COMMENTARIUS

IN XII EPISTOLAS B. PAUL

HILARIO DIACONO ASCRIPTUS.

videinter spuria in Appendiceadopera S. Ambrosiiadjuncta,tom.XVIInostrsePatrol.)

(HuncCommentarium
6T NOVATICATIIOLICl 68

QUiESTlONES

VETERIS ET NOVI TESTAMENTI

HILARIO DIACOHO ATTRIBUT22

islsereperienlur in inferioriscrie nosirsePatrol., inter SpuriaS. Augustinioperibusannexa

(Qtiaesiiones
tom. III, part. n.)

ANNODOMINIINCERTO.

NOVATUS CATHOLICUS.

NOVATI SENTENTIA

1)E UDMILITATE ET OBEDIENTIA ET DE CALGANDA SEPERBIA.

Saecularibtisaliter in Ecclesia loquimur, alitervo- A qui fuerit, vel qui obedieniiam scclaiur, i.on bomi-
bis loqui ilebenius. lilh loqnlmtlr aliquahdo rCs qttse nibus nbedil, sed Deo. 8ic ehini Dominusait: Qui vos
sonum lia')ent, fetvirlutem iifin babent, deldetaniiir audil meuudil: qui me audit, OVtdilettm qui me misit
enim tamquam infirmi sonis verborum , non virtute (Luc. x,16). Abbas Paler est, sequentes fratres
Dei. Vos aniem innomineChristi, nou in boc delee- Palriarihae siint. El (|uicumqite cst alius inlcr vos ,
lamini;sed vnliis audire salutis verbum, in quovo* qtii forle bOnam babet vitam , meliorem conlincn-
catiestis; et has vestes lugubres in mundo induistis tiam , meliorcs vigilias, meliorem cusiodiam corpo-
exspeclantes meliores apud Deum. JNoslis jam et ris, el ipse propter imitaiionem Pater est. Haeccrgo
sapitis. Jam mulitim tempus hic babetis adversus agite inter vos, ttt prinium bumilitatem cuslodiaiis,
quem vobis est colhietatio, adversarius vester non non nt bomiiiibus littmilcs videamini, sed Deo, Illa
estfoiis.sed intus est in visccribtis : et in ipsis esl vera humiliias, quae Deo, non bominibiis , de-
inembris nostris babemiisobliictatorcm. Si enim cato monstratur.Nam humiliias qiiaebomiiiibus monsira-
concitpiscitadversusspiritunt, el spiritus adrersus car- tur, ficiioesl, non bumilitas, quoil a servis Dei
nem, ut non ea qttwvolumns faciamus ( Gttl. v, 17 ) ; omninoalicnuiii esse debci. Non qtiidem arbitror,
videtis quia intu» est adversaiius iste. Adversarius quia sint (ales in vobis; scd nc surrepat talis inor-
atilcm iste non vineitur nisi bumililale et cbaritale : Jj litts, admoneo. Ilomineseuim stimtts, et homioibiis
quia etipse Dominusnoster Jesus Clirislusdiabotum loquimur. Idcirco primtim bumilitatem fralribus
iion vicissct, nisi humiliattis fnisset; bumilialus au- veslris monslrare debetis propter imilaiioncni; ul
tem non necessiiaie, sed charitaie. Si enim non fuiidata sil ipsa htnniliias intusiii corde secundum
amasset, huinilis fattus nonfuisset. Amore noslri Deum. Cum fuerit enimhumilitasfitndata in cordctuo
facttis esl humilis. Si ergo qui (ecit cwlumet tettam, propter Deum,tunc dalilli Deus,id esl fralri luo, ul
mate et omnia quw in eis tunl (Psalm. CXLV,4 ), Do- intclligat et imitclur hiimilitalcm tiiam. Nam si non
ininiis angelorum omiiitim, (|ui creavit onmi.i , pro- fuerit Immililas fuudala in corde luo ; ostendit Deus
pter nos humilis facttis est; quare nos propter fralri luo, quia ficla est btimilitas lua. Prima crgo via
nosmetipsos recusanius htimiliialciti ? Via ergo snlnlis haec esl : htimilitalem teneresimplicem pro-
salntis non est uobis pervia , nisi bUntilialis. CUm pter Deum, no« propter hominem : non placere
cceperis bumilitaletn , quaere eam propter Deum et inde hoininibus, sed placere inde Deo. Ilumiliiatein
propier ipsam corijrr-egationerh sustilic. Et ih ipsa scquatur iohedieirtia, fet obtemper«li* vobis ipsis,
congregatione qnamvis xquales siti^, unnsqiiisqiie Sictit sibiobtomperant membra. Nuwquid cum con-
alteruiti stipcriorem sibi existimare debet, lamelsi silio oblcniperaiit metnbra , cl non naturali chari-
iion siiMiperior. Nnrtilliid faeit, nisi qUi bumilita- Q tate?sipes offenderil,«iaimis©ccHril, »ie*«flumcor-
tem babuerit. Nonest necessarium servis Dei aliud pus laedalur, ut cadat. Sicut ail Apostolits: Si pati-
praemium, nisi humilitas: qtiia humilitas , si fuerit tut tinummembtum, compatiuntut omnia membta ( I
1ii hoiuine, facii illtini oliedienlem. Obedtens vero Cot. xii, 26). Unde ergfi, "iiisiex charrtate 1 Si ergo
69 SENTENTIA DE HOMILITATEBT OBEDlENTLV. 19
ditexeritis vosinvicem , niillaeritconlurbatio. Scan- \t, cessitatetn. Siforte non est qttod detur, aut uon vi-
dala nemo patiatur; non propter cibtim, non pro- detur ut detur; sic habe, aul quia non est qttod tle-
pter potum, non propter vestiinenlnm, non prrtpier tur, autVisuhl bst non expedireutdelur. Isla, liaires,
vitain tcternam liabebilis.
vigilias, non propter opera , non propler coquinam, si servaveritis, prorsus
non propter ministerium. Jam cttrn vos itiviceirf di- NoliWperihittere' vos verbis malis agi. Si forle aliquis
lexeritis, si quis aliquid facial, quod non debet; infirmus cadit, ut loqualur perversa; statim cobi-
charitas illa*non pcrmiitit tft oftendatis. Ilabele beie illum : siatitti tlicite : Noli facere < uoli, dater,
in unuiii eslis,
ergo, fratres, liumililatem et obediemiam , i|uam peccas. Debeiisenim, propterquoJ
vobis abbates esse.
setptittir pax , ul sitisfilii pacis : QtiiachcitittiSislcttf et abbatem untim habelis, evos
ait Apostolns, vinculumeslper(ectionis{Col.iu t 14). Numqnid uniis, quia duos oculos et dttas auies ha-
Cum quis habueril humilitatem, Christum imitatur, bel, abbas potest omnes audire , aut onines videte ?
aut non habet necessitatem alicubi exire et aliquitl
qui humilis faclus est proptcr nos. Cum qttis ha-
biretitobedienliam , Christum imitattrf, qtri obediens providere ? Vos vobis abbates estote; et quomodo
nietuistis abbatem praesenieni, metniteet absente.n,-
(actus esl usquead mortetn ( Phil.u, 8 ). Cnm quis
liabuerit charitatem, Chrismm imitalfir: qftia Deus quit»praesertsest Dcus. Omniriohoc limete, hOCttic-
chatitas est (\ Joart. v, 16). Sed prius etaborate , ul gJJ tuite, quirt Deuj serliper pia?sens esi. Et si uiius ctt-
intus vitia vestra vincaiis. Fiatpax primo tvnimsect ram fert lanlis: quanlrj magis vbs omnes feffe de-
cordis cum prascepto Dei; ut advcrstfs' coirsftetudi- betisj ne iiiVeniStuiideirascalttr, iinde doleat, uiide
nem corpnris alque fragilitatem dtrc*sint vietores , Offendatur, tuide iilgeitiiscat, tinde"pufel rjtiia pelibit
•
prtceepiuni Dci, et conscnsus luus. Casus enim lalis latjcifejtts laiiti temporls? IlafecerliitittlnCitobis pote
est, medicus, aegrotuset aegritudo. Si iste aegroius fufit pfodesse, si liabtierimus litimiliiatcm, obedien-
se cum aegriindinedederit>, vinritur nvetKciJs, eflfl- tiarti ei tbafitateirl. Via alia ad Deum non esl, nisi
ciiinliir duo adversus unum , aiqtte supcratur medi- humililas, obedientia et charitas. Ipse estvia, vetiias,
cus. Si ergoacgrolus cum medico se dedcrit, vinci- el vita. Nam crticiari, jejunare bidiio,triduo, qualri-
tur inftrniiias. Medicus CVirislusest; acgroti nos su- dliO,sCptimanasfacerefrcrjuenter, indesuperbiunt fra-
mus; aegriiudinis morbus, cor.sueludb peccati est. tres, pufsnte^sqtiia /Jtiodipsi fafciunt,alius facere non
Jam qui ex parte renttnciavit saecnfo, quamvis Vivat poiest: infitiitum putaift esse (juod alius non poicst
in saecuib, attendat ubi debeat inliaerere; Uirum facefe :'autairibu(at ritiddpede, clarbitriifur quoniam
morbo an medico. Simcdico non inbaeserit, laborai ipse Solushoc polest facefe : diil fof te nec bibit nec
medicus. Ideo nobis Evangelium in saecuto ciamat ipsamai|iiaiinni>.t:rm; exefcitatlolempnfalis est,qtiia
el dieii : Esloconsenticnsadversarioluo cito , rfiiuies Q ( semper ilWd facere hon polest. Sed cogitei niagis
cumilloin via (Matth. v, 25 ). Non nos docet, ut si- bumifitateni, cogifel pieiatetu , charitatem, obcdien-
mus conseniienics advcrsario diabolo ; sed' dbcet, ut tiam.Proptcr e'n'fmfr.ingeiufasvires corporis, propter
conseiitientes simus adversario , pfxcepto divino, domandnm sanguinem ct carneni debet arripere
quod adversatur malls nostris, et adversalur consue- ista quasi bonus atlileia; sed non indc gto-
tudini noslrae, adversatur iniquitaiilius nostris. Si rietur, ne perdalquod fecit Nam Pliarisaeus ille
coiiscnlintus , facti snnitis concordes cum praccepto qui asccndii ili lempiurn orare, numiinid opera ,
Dei, etaecipitnus quasi juguinDei; piopter quod quae numerabat, modica eranf ? Imniensa cranl; je-
ail Doininiis: Venite ad me omnes qui labotatis et junare bis in Sabbato ; decimas omnium rerum sua-
oneraii estis, eiecjoreficiamvos. Tollite jugum meum, rum pauperibiis dare; iion facere liatidem; adulie-
quia leve est, et sarcina mealevisest (Matth. xi, 28). ritim non commifiere, inlinilum esl: sed quoiiiain
Eceequid tam leve ? Denique coiiMdera quemadmo- jaciaut ilfudin superbiam, loium quod fecit, super-
dtun qui aliqtiid habcm in lioc inuiido timent ne ra- bia fuit (Luc. xvm, !) etseq.) Propierea Daviddicit:
pialur. Quon;odo tinient ne qttod' acquisierunt per- Non veniat mihi pes superbiw, et manus peccatoris
dant?Quibus modis torquenlur, quasi sttb gravissi- non moveatme. Ibi ceciderunt omnes qui opetantut
mo pondere sollicitudiiiein Habendo? Vos autem iJj iniquilulem(Psalm, xxxv , 12). Ubi ceciderunt? In
non aliud' laboralis.nisi ul boc f.iciatis quod abbas lapsu superbiae.lnde enim cecidit diabolus, per su-
praecipit. Jam sttb jngo es : non cogitas ubi vivas; perbiam lapsus esl. Omiiino ergo non adiiitiatiir ad
qnia nec debes cogiiare. Est qui te regat : est qui servos Dei superbia. Qni crgo jam alitcivivii, vitiun-
tibi cnram ferat. Omnino ad vos cogitatio cibi et qtte stiam melius instiiuit, uon sit queinadniodiim
ve.slimenli nec perlinere debcl. Qttod dederit abbas, ille Pharisaeus. Publicaiius autem buiiiiliatiis non
sic puta quasi Deusdederit: ipsa est eniin vera hti- andet nec oculos ad coelum levare, et sententia Do-
mililas. Sed forle unus plus liabet, ei altor miniis ; mini collaudatus redit ad domum suam justificalus
elhoe tamquam a Deo factum babele. Sed untis se- magis quam ille Pharisa.>us. Experlum nam(|.ueba-
dei ad alleiam inensam; si sicjubel abbas , si sic liemus, et in ipsis sanctis scriptnris, et in fratribus
probaverii, sic habete qnasi Detts jusserit. No!o nostris, quia quicumqrfie viam humililalis tenuit,.
inde inlerroges, tti dieas; cras ego ibi sessurussuin. proficif, et non perit.
Nolo ulfacias con.-ueiudinem ut tibi des iliam ne-
 ** AUCTORlS ANONVMI Yi

AUCTOR ANONYMUS.
CUJUS OPERA PllODIERUNT

SUB NOJWINE S. ATHANASII.

Ex opp. S. Alhanasiitom.III .
ADMONITUM IN SEQUENTIA DUO OPUSCULA ASCETICA

A inultis jam swculis subsequenlesduw ascelkw exhorltiliones ad monachos et ad sponsas Christi Alhanatii
nomiiieptodiete. In collectione naniqite Begulaium, qutv oclavo smculoa Benedkto Aiiianenseconcinnalaest,
uttaque compatel Alhanasiinomine insctipia ; cum neutrtt lumen Alhanasii nihit nisi nomanadmillat. Nam ipsa
luce clarius esl, a Latino scriplore, et quidemeleganti Latineqite, ut illa wlate, peritissimo, adornatas fuisse.
Secunda porro, in Actis Concilii Aqitisgruneusisexttit integra, Athanasioque ascribitur. Unde forlasse suspkari
liceat, ftiisseillam, ptttitetqne priorem quwcodem fermeslyli genereconsctipta est, ab auctoresuo contmcndatio-
nis causa Alhanusii nonitne insignitum.Utrumque autem opusculum in Appentlice ad CoclkemBegularum, cu-
rante Luca Holstenioeditum fuit Parisiis anno 1C63.

EXHORTATIO AD MONACHOS.

Et si quid gloriari in Christo licet, bujusmodii A in holocauslum noslri, hosliam voluntariae oblalio-
principiis initiati, nt sit inchoalio vestra perfeclio,, nis aptemus, desiderantes escas et parantes, ac pri-
et ad veram vivendi trugeni gradus interposilos pra:- malibus illis ad mensuram veniie hanc sententiam
volantes, apice ipsius culminis occupato, discipli- largienies: Omniscreatura Dei bona, el nihil abjkien-
nae summam leneatis, ul in volis babere debeat, et dum, quod cum gratiarum aclione percipitur (I Tim.
imitari quisque vos potius quam posse credat insli- iv, 4). Nos ad praemium gloriae illo labore nitentes,
lui: mihi lauien liujus licenliam praerogativae pa- bonum est non manducare carnem, neque bibere
lernus ascripsit affectus, et amplecienda mibi ves- vinum. Et rursus : Omnis qui in agone conlendit, ab
trse expostnlationis exactio. Qui dum me audilis, omnibusse abslinet (l Cor. ix, 25). El illi quidem,
non solum libenler.sed eliam avide impudentem me til corruptibilem coronam accipiant, nos autem in-
veslro amore fecistis. Prsecedenles duco, et ullra corrttplam. Abstineniia enimcontinenliaenutrixcsi,
mensuram mcae possibilitaiis exlensus quos sequi qua innuptasive nupta, facilius passibilitatis frenos
cupio, ducere compellor. Pergam igitnr per trami- patiittr, si non deliciarum calcaribus incilelur, quam
lcm vitae vestrae, ut quasi qui primisliiteraram im- sic eos, qui ad siunma niiunliir, vcl cupio, vel nian-
buatur elementis depictis, adttmbratas praefigura- do colcre , ne pulent in aliis crimen csse nupsisse,
tionibus notas stylo imitatore calcabo, accedentibus B scientes scriptum csse : Bonum est nubcre, melius
ad sperata beali instittiti pracmia, qnsc sequenda esl non nubere (I Cor. vn, 57). Qui lioc enim illici-
sunt. Primmn abslinenliae cura, jejunii, paiientiae, tum credunt, ipsi pramiiuin sui laboris imniinuiiiil.
orandi assiduitas el legendi, vel Mquis adliuc litte- Iilicitis enim cavere, jugiiui necessitatis est: per-
rarum expers sit, audiendi sit desideritim ctim cu- missa vinccre, niuntis arbitrii. Malis abstinere, dis-
pidilate discendi. Ilacceniin sunt prima quasi lae- ciplinae merces esl, bona supergredi, libertas me-
lentium cunabutorum in Dei agnitione crepundia, riti est, non fiuis imperii. illud legis indultiim est
quibus homo admonitus, orlus sui divini tramitis terminis, hoc gratiae reservalum eat incrementis.
ingredi viam velle incipiat, dum posse consucscat. 2. Jejuniorum quoqtie non sit volenlibus cerla
Et quidem ista tradens, non de vulgi promiscita ftde inensura, sed in quantum possibilitas valel, nisu la-
loquor, quod omnipotenlis Dei lantum insiuuata borantis extensa , quae praeter Dominicam semper
confessio, el innocentiae singularis inslillala doc- sint solemnia, si votiva sint. His sese Moscs bea-
trina, venia sola elficit esse contenlum. Quamquam lissirnus pracparans, affulibus Dei dignus ingessit.
Dominus noster, sictil legimus (Bom. vn, 6), om- His praedictas per Jonam Ninivitaeminas, in placi-
nes velit salvos ficri et ad agnitiotiem verilalis ve- dam rursus flcxere sententiam. Uis Belhuliac popu-
nirc, tamen quia pracemineiitis graliae cuncli capaces l(] lus Assyria obsidione conclusus, et usque ad dcdi-
asse non possunt: Non enim (Genes. XM; Galat. iv) tionem sui experta plurima virlule conterritus, ab
omnes, qui ex Israel sunt, Israelitac siint (tiam et Ilolopbernis lumentibus minis conslantis manu fe-
Ismacl a consortio fralernae haereditnlis excludilur, niina: meruil vindicari. Ilis MardochaeusAmancru-
et compugnantes Jacob et Esau , unius uteri claus- delem superbia, praeparato sibimet ligno aeccptae
tra ruperunt), vel conienti puteo aquce vivae, nos pcense conversione suspendit. His Jesus Salvaior
73 EXHORTATIOAD MONACHOS. 7*
nosler in carne hominis, quem assumpserat, erudi- A in elatione superba jactetur; sed observans tempus
lus, suadelas diaboii tenlantis oblundit. Quas etsi tacendi, et tempus loquendi, omne verbum otiosum
aliier potuisset expellere, docendos tamen populos obnoxium sciat esse ralioni. Nam ideo et David bea-
voluit hac imitaiione formare. Orationibus vero ita tissimus ori suo custodiam deposcil. Et condiendum
frequenler inslandum est, ut vix eas aliquod temptis sale, benedicti Pauli pagina sacra, sermonem con-
interpolet. Scriptum est enim : Orationibus instate, stituit. Et nullum indomabile membrum esse, quam
vigilantesin illis (Matth. vn, 18). Et iterum : Qumrite, linguam, tesiificata Jacobi praecepta signarunt. Sit
et invenietis; pulsate, et aperietur vobis (Matth. vi, igitur qni hujusmodi viam scandit taciius, mitis, be-
19). Per has amicus dormiens excitatur : et quamvig nignus. Et quia charitatis insolubilishabettir affectus,
omnem familiam sopor altus obsederil, depromi ta- in studio parili semperalium judicans potiorem. Iloc
men sibi ac porrigi panes importunus expostulator enim freno adslringit invidiam, quam vicinac sibi
extorquet. Has, si fieri potest, sola legendi inierca- elationis saepius incitatam judicio, dum gratias refe-
pedo disrumpat: cujus rei cura io canonicis ponenda rendi sibi honoris appelit, notam miseri livorisin-
est monimentis : non quod apocrypha debeamus, currit. Nec primum adeo unusquisque percipit, si ab
praesertim ignorata, damnare, sed quod ad scientiam hominibus id requirit: Deus enim superbis resistit,
Dei digestam, canonis seriem putemus posse suffi- B humilibusautem dat gratiam (I Petr. v, 5). Qui cum
cere. Illa enim si consentiunl, supervacua sunt; si de hujusmodi studio discipulos erudiret, ipsum pro-
dissentiunt, vitanda sunt. Sine legendi studio nemo nuntiat maximum, qui minimus velit esse cuncto-
ad Dominum esse valebit intentus. Primum, quod rum. Esto ab aliquibus frater tuus propensius hono-
hnjusmodi opera ab aliis actibus caducae occupatio- retur, nec illos quasi minusamicos habeas, nec hunc
nis abducunt, et diversorum exemplorum insinuala quasi aemulumpraelataevenerationis attendas. Quin-
cognitio, vel bonorum appetentiam, vel malorum fa- imo judica circa te augmentum illius honoris ac-
cit esse caulelam. Neque enim alias Petrus apostolus crescere, sciens sariplum : Si enim gloriatur unum
admoneret nos, dicens : Parati semperestotead ralio- membrum, congaudentomniamembra. Vosautem estis
nemreddendam, ad omnes poscentesvos de verbospei corpus Christi, et membra (I Cor. xn, 26). Nam qui-
vestrw, et fidei (1 Petr. m, 16). Et Aposlolus: Non cunque aliquem vestrum diligit, omnetn dignitatem
cestamus pro vobis otanles, ut impleaminiagnilione Deo, in quem vos coitis, adscribit. In hoc mile si-
ejus in omni sapienlia el inlellectu spirituali (Coloss.i, lentium placct, in hoc affabilitas blanda diligilur.
9). Et rursus : Verbum Chrisli habitet in vobisabun- Hunc fudis et innata simplicitas, hunc scientia erti-
danter iii omni sapientia (Coloss.v, 16). Nam et in Ve- dita commendat. Hujus in jejunii jugitate patienlia,
teri Testamento similem hominibus curam sacrae** hujus in abstinenliac virtute conlemptus, liujus in le-
praeceptionisinculcavit eloquium. Sic enim Davidait: clionis assiduitate sedulitas, pro divinorum munerum
Bealus vir, qui non abiit in consilioImpiorum, et in via diversitate Iaudatur. Haecatilem, sicut scriptum est:
peccatorumnon stelil, et in cathedra peslilenitwnon Operalur unus atque idem spiritus, dividenssingttlis,
sedil. Sed in lege Dominivoluntasejus, et in tege ejut prout vult. Sicut enim corpus unum membra habet
meditabilur die ac nocte (Psalm. i, 1). Et ad Jesum mulla, omnia aulem membta cotpotis cum sint multa,
NaveDeus loquilur : Non recedetliberiste de manibus unum tamen cotpussunt, ita et Chtistus. Omnesenim
tuis, et meditakerisin eo die ac nocte (Jos. i, 8). His nos in uno spitilu, in unum corpus baplizali sumus
quoque negotiis malarum cogitationum lubrica fre- (Ibid., 11). Singuli vobis potesiis omnium bonorum
quenter interserunt. Et quamvis ipsa sedulitas ani- summam praestimere, si nullus se incipiat in eo quod
mum ad Deum praestel intenlum, efficittamen in scse alter praecellit efferre. Sed cum vos invicem nexu
mordax sseculicura sollicitum. astrictae charitatis arctabitis, tunc eos qui foris sunt,
3. Quod si haec frcquenter et importune palitur et in sacculari aclu adhuc mundialibusvinculis colli-
religioso labori dedilus, nunquam profeclo illis ca- gantur, nolite attentioris vitae austerilate damnare,
rebit otiosus. Nunc quoniam studiorum membra di- scientes scriptum : Nolo judicetis, ne judkemini (Luc*
I)
.gessimus, morum augmenta cumulemus. Illud autem vi, 37). Et iterum : Tu quis es, qui judicas alienuni
non extra commonitionempulo, ut sit viclus facilis, servum (Bom. xiv, 4)? Domino suo stat aut cadil.
vestitusque vilis, cum haec tcgendi corporis gratia Potens est enim slattiere illum Deus. Magisbenigni-
reperta sint, nbn ornandi: et illa sustinendaeanimae tatis adhorlalionibus et illicienleblandimento via ve-
potius quam obruendae.His ergo, quae supra osten- ritatis ostensa, nubem erroris aperite, ut non trabi
dimus, actibus mancipatus, omne odium deponat ini- incipiat unusquisquc, sed sequi praecedentem.
mici. Nec boc tantum flne conlenlus, simullates 4. Semper duriora flectenda sunt, ne virihus incli-
amore commutet, iram patientiae tcmperet freno, nata curvalio, priusquam in circulum vcniat fali-
avaritiam abstinentiaeforti vincat imperio, et praeci- scens fragmen offendat. Hic enim saepitis scandala
pue linguam custodia laciturniiatis obsepiat, ne in vulgi dicaciter gignuntur, dum ad religionis jugum,
litigium contentiosa fervescat, ne in maledictum pro- censorium arrogalur imperium. Vita nostra jubeat,
cax incurrat, ne in oblreclationem maledica serpat, lingua persuadeat, quia plus auctorilatis geslat
ne in jurationem facilis prolabatur, ue in mendaciuw exemplum, et ingerit appetentiam sui morum |enis
licla simulet, ne in circumveniioneasluta catlcat, ne formatio. In omni igtur aclu vestro, quasi speculo
PATROI, XVIU. 3
 78 AUCTORISANONYMl y$
relucente, futgele. Ubique circumspecti, ubique sol-JA pradictos vtelus ab ullo quippiam pracsumalis,scien.
liciti, ne quid livor inveniat, ne quid rumor falsusi tes scriptum : Si enim voluntas prompta est, secun-
infligat. Feminas probas et religionis studio vero de-- dum id quod habet acceptum est, non secnndumid
ditas cum mensura veneralionis honorate, ut nec: quod non babet. Sic illa Evangelici sermonis divina
austeritas inhumana, nec sedulilas sit remissa. Ac- sentenlia, anum pauperem inter larga locupleium
cessus ad vos invicem vesler non ingestus sit, sed1 munera gemina tantum aera miltentem, magnifica
innatus, quem causa fecerit, non quem supervacuitass accepla largitione ditavit. Quia non potest parttm
relaxarit. Plures audite cum pluribus, aul si qtiando> esse, quod totum cst. Neque quisquam amplius de-
alterius sexus frequentia deerit, vel annorum cujus- dit, quam qui sibi nihil reservavit.
dam el probata gravitas, vel celebritas loci, vel ratio> 5. Haecsi cui praeler vos nimium videbuntur ad-
temporis id honestet, quia praecipuevobis aetas,bor.i,, stricta, qui Dei claustra pulsare (entaverit, proiit
soliludo, vitanda sunt. Non quo mihi fas sit de his> ratio sua tulerit, relaxabit : ne qttis forte aut con-
qui vere semel devota Deo pectora dicaverunt secus> nexus sit conjuge, aut liberis impeditus. Habet prac-
aestimarcaliquid, sedut ex abundanti sic omne quodI ter baec arcta substanlia plurima quae sequanlur.
fingi potest, tanquam possit et credi caveamus, nei Neque se repulsum credat, sed aditu alierius voca-
in nullo famae nostrx vulhere serpat nata ab occa-1B tionis admissum, sicut scriptum est: Unusquisquein
sione suspicio. ipsa famaesemina, priusquamlinguisi qua vocalionevocatus est, in ea permaneat (I Cor, vu,
nutrianlur, inlereant. Non tamen nobis iides facti,, 24). Non lainen ut propensiorem curam patrimonio,
sed_possibriitaseliam rcligauda.mendadL.Beataenimi quam religioni in caducis magis occupatus impendat,
vila est el praeclara, de qua nihil licet falsitati. Ne- agnoscens scriptum esse : et possidentes tanquam
que cnim ego hoc judicium meum auslerus censor ar- non possidentes-Siquem tamen posteritalis compede
ripui, sed ccelesle imperium monilor blandus as- felicior nalura, si intelligatur, absolverit, causam
sumpsi : nam el sic ait Aposlolus : Zelans vos JSiei i liaerendi inmuhdo, nisi ignarus est Dei muneruiii,
zelo, detpondi vos uni viro virginemcastam exlitbere ' non habebit. Cur enim vivendi volunlaie non solvai,
Christo (II Cor. xi, 2), seiens scriptum esse : Ne po- quod moriendi legeruriipendum est, faciens de sorle
tiatis offensionem,velscandalumfratti (Rom. xtv, 13);; mercedem, ut de necessitate virtulem augeat? Qtiin-
et iterum : Sine offensioneesloteJudmis et Gentibus,, imo, qui in sua re familiari de parvis magna, de
el EcclesiwDei (l Cor. x, 32); et iternm : Non ergo1 vilibus pretiosa , aeterna facit de caducis, solus est,
blasphemelutbonutn nostrnm (Bom. xiv, 16); et ife- postquam pervenerit ubi sempiternus patrimonii sui
rum : Ut quid enim liberlusnostra judicelur abinfidetii possit esse possessor. Si avarus non est, debet ter-.
conscientia(I Cor. x, 29); et iterum : Omnia autemi C ( miuanda contemnere; si avarus esl, debet desiderare
ueslra, honestafiant (l Cor. xiv, 40); et iteruin : Coni- perpetua, sciens scriptum esse : Nolite thesaurizare
mendantesnosmetipsosad omnem conscientiamhomi- vobis thesauros in lerra, ubi tinea et rubigo extermi-
num coramDeo (II Cor. IV, 2), et iterum : Provided- nant, et ubi fures effodiunl et furanlur. Thesaurizatc
mus bona non solumcoram Deo, sed etiam coram ho- autem vobis thesaurosin cmlo, ubi neque tinea, neque
minibus (Bom. xn, 17); et iterum: Ut is,qui adverso> mrugoexlerminant, et ubi fures non tffodiunt, nec fu-
est, confundatur, nihil habens dicere mati (Tit. n, 8). rantur (Matth. xix, 20). Hoc enim ei, qui non caret
Neque me praelerit ssecularis livoris invidiam in ob- filiis, hortamentum est: qui caret, imperium. Isla
trectationem semper religionis ardere, et mordacem vos cuncta congrua temiWibus, apta personis, re-
malignis rumoribus dentem impressum dicacitatisi ferta exemplis, condita btandiliis, alfatu illice, hor-
infigere. Utatur sua mundus natura, dum nihil ini tamenti mitis integritale, facilius potest persuadefe
nostra inveniat discipliiia. 1'alsilas ex more jacletur, qui facit. Neque enim aliquo horum omnium fructu
dum nec verisimile quidem possit esse qttod dicitur. invidi estis, cujusquam ccslimationefraudandi. Erat
Nemo ideo debet contemnere vulnus infamiae, quiai vobiscerte corpusfirmum, aetasintegra, rudes animi,
semper consueverit rumor simulare; sed eo attenlinsi quamvis angusla pro humani generis varietate pate-
prsecavere, quod soleat etiam ftcta componere. Nemo "* bant, vel negoliandi usus, veljstudium militandi, dic
ab obtrectationis metu redditur obtrectandi solemni-. versae artes, innumera in actibus mundi augendaefa-
tate securus. Neque esl negligentiaecausa sollicitudi- cultatis officia. Postremo non deerat, vel pauper
nis continuala maleria. Sit igilur pudoris acreveren- uxor, quae vivendi pararet voluptalem et insita bu-
liaevestraetula ac circumspecta custodia. Necessarius manis sensibus pignorum blandimenta. Quac vos
e domo, et rarus egressus, quem aut religionis ralioi omnia quidem corpore el castis sensibus respuentes,
extulerit, aul ad substantiam victus causa exerccndi divinaesententiaeformam religiosis actibus cusloditis,
operis ordinaril. Muneribus ctinetis, nisi quaead quo- ' dicente Scriptura : Qukunqueplus me fecerildomum,
lidianumcibum annuumquevestitum suppetant,absti- aut uxorem, aul filios, non est me dignus( Matlh. x,
ncntes. Scientes scriptum esse : Habentet autem ali- 27). Vestra igittir intuentes exempla, nec illi de me
menta et quibut tegamur, hit contenti tumus (I Tim. ritnrum summa angusla sui aestimatione desperent,
vi ^ 8); et iterum : Ul honette ambulelis ad eot qui qui substantia parili ad studium vitaehujus advene-
forissunt, et nullius aliquid desideretis(IThest. IV,12). runt. In hoc ergo fllii charissimivivendi tramite con-
N«c quidem nraebendaeeleeroosynaegratia ultra su- stituti, vacate et videte quoniam suavis est Dominus.
77 EXHORTATIO AD SPONSAMCHRISTI. 78
Dies noctesque lectionibus atque orationibus ducite, A buistis eligere, memenlote : Vigilate, state in fide,
et mei semper, quem in opere et scientia abortivum virililer agile, conforiamini, omnia veslra in charitate
omnium sacerdolum, praeceptorem vobis tanti ha- fiant, et Deus pacis eril vobiscum(1 Cor. xvi, 15).

EXHORTATIO AD SPONSAM CHRISTI.

1. Quantam in coelestibusbealitudinem virginitas divinarum mansionum habitacula reseranda. Sed ut
sancta possideat, praeier Scripturarum testimonia, illustrius virginitatis merilum clareat, et quam Deo
Ecclesiaeetiam consuetudine edocemur : quia disci- digna sit manifestius possit intelligi, illud cogiietttr,
mus peculiare illi subsistere merilum, cujus specialis quod Dominuset salvator nosler Deus, cum propter
est consecratio. Nam cum universa turba credentium humani generis salutem homiuem dignarelur assu-
pariagratise dona percipiat, et eisdem omnes Sacra- mere, non alium quam virginalem elegerii uterum.
mentorum benedictionibus glorientur, istae proprium Et iit hnjusmodi pturimum sibi placere monstraret,
aliquid prae caeterishabent, cum de illo sancto et im- et pudicitiaebonum utrique sexui intimaret, virginem
maculato Ecclesiaegrege , quasi sanctiores puriorcs- habuit malrem virgo mansurus ; in se viris , et in
que hostiaepro voluntatis suae meritis a sancto Spi- B E matre feminis praebuit virginitatis exemplum : quo
ritu eliguntur, et per summum Sacerdotem Dei offe- demonstrarelur in utroquc sexu beatam integritatem
runiur altario. Digna revera Domino hostia tam pre- divinitatis haberi, et plenitudinem meruisse ; dum
tiosi animalis oblatio , et nulla magis ei qttam totum in matre fuit, quidquid habebatur in filio. Sed
imaginis suae hostia placitura. De ejusmodi enim quid ego satago excellens ac sublimc pudicitiaeme-
Apostolum praecipue dixisse reor : Obsecro autem ritum revelare, et gloriosaevirginitatis bonum osten-
vos , fralres , per miserkordiam Dei, ul exhibealis dere; cum de hac re plerosque perorasse non ne-
corpora veslra hosliam viventem, sanctam , Deo pla- sciam, et ejus bcatitudinem manifestissimis rationi-
centem(Bom. xn, 1). Possidet ergo virginitas et quod' bus comprobasse, et nulli sapienti venirc in dubium
alii babent, el quod alii non habent : dum et com- posse , eam rem majoris esse merili qnae sit amplio-
munem et peculiarcm obtinet gratiam, et proprio, ut; ris laboris? Quisquis enim pudicitiam aut nullius
ita dixerim, consecrationis privilegio gaudet. Nam et; praemii, aut parvi existimat, certum est illum atit
Cbristi sponsas virgines dicere Ecclesiaslica nobis1 ignorare, aut non voluntarium ferre laborem. Unde-
permittil auctoritas; dum in sponsarum modum quas' illi semper castitati derogant, qni eam aut non ha-
consecrat Domino velal : oslendens eas vel maxime! bent, aut habere coguntur inviti.
babitiiras spiritale connubium, quae subterfugerintt C ( 3. Nunc itaque quoniam paucis licet, tam labo-
carnate consortium. Et digne Deo per matrimonii' rem quam meritum integriiatis ostendimus; ne res
comparationem spiritaliter copulaniur, quaeejus di^• quaegrandi virluie eonsiat, et in*gentipraemiodesti-
lectionis causa humana connubia spreverunt. In his> natur, carere fructu suo possit, diligenlius excuban-
quam maxime implelur illud Apostoli : Qui autemi dum est. Quanto enim quaecunquespecies preliosior
adhmret Dominounus spiritus est (I Cor. vi, 17). fuerit, tanto majorr sollicitudine cosioditur. Et quo-
2. Grande est et immortale, el pcne ullra natu- niam multae sunt quae bono proprio carent, nisi
ram corpoream , sopite luxuriam et concupiscentiae ' aliarum rerum juventur auxilio- ut est mellis species,
ftammam adolescentiae facibus accensam animi vir- qtiaenisi cerarum custodiaet favorumcellulis conser-
tute r^Stinguere, et spiritali conatu vim genuinae J ' vetur , et (ut verius dixerim) nutriatur , naturalem
obleclationis excludere, vivere contra humani generis3 gratiam perdit, el subsistere per se ipsam nonpotest.
monem, despicere solatia conjugum, dulcedinem con- Sicut et vini species , quod nisi boni odoris vas sit,
temnere liberorum , et quaecunque praesenlis vitse B et reparatis crebritts picibus fovealur, genuinaevim
esse commoda possunt, pro nihilo spe futuracbeati- suavitatis amiltit. Attentius ergo providendum est,
tudinis computare. Magna haec, ut dixi, el admira- ne forte et virginitati alia sint necessaria, sine qui-
bilis virlus est, et non immerito pro magnitudine eD 1 bus nequaquam fructum afferre sufficiat : et lantus
laboris sui ingenli praemio destinata. Dabo, inquitt nihil proderit labor, dum vane prodesse creditur
Dominus, spadonibusmeis in domomea , et in muro o quod absque rebus necessariis possidetur. Nisi
meo locum nominalum meliorem a filiis el filiabus s ' enim fallor , ob ccelestis regni praemium pudicitiae
hrael, nomen wternum dabo eis quod non deficiet t servatur integritas, quod sine aeternaevilaemerilo
(Isai. LVI, 4). De quibus spadonibus Dominus inn neminem consequi posse satis certum est. jEternam
Evangelio repetil, dicens : Sunt cnim spadonesqui d vero vitam non nisi per omnem divinorum praece-
seipsoscastraverunl propter regnum cwlorum (Matth. t. ptorum custodiam promcreri posse Scriptura testa-
xix, 12). Magnus quidem est pudiciliselabor, sed d tttr, dicens : Si vis ad vitam venire, serva mandata
majus prsemiuru : temporalis custodia , sed remunc- J- (Matth. xix , 17). Vilam ergo non habet nisi qui
ratio aeterna. De his enim et beatusJoannes apostolusts cuncta legis mandata servaverit: et qui vitam non
loquitur , quod sequunlur agnum qiiocnnque ierit it habuerit, coetestis regni non potest esse possessor,
{Apoc.xiv, 4). Quod ita inlelligendutn puta , nulliim
n in quo non morlui, sed vivi quique regnabunt. Nihil
eis locurain ccelestiaula claudendum , et cuncta mi» ergo virginitas sola prollciet, quaecoelestisregni glo-
79 AUCTORISANONYMI 80
riam speral; nisi et illud habuerit, c,uiperpetua vita A . est aliud quam non peccare. Non pcccare auleni, est
promitiitur , perquam coelestis regni pracmiumpos- legis praeeeplaservare. Praeceptorum amem obser-
sidetur. Ante ergo omnia pudiciliam integritatemque vatio duplici genere cusloditur: ut niltil eortim quae
scrvantibus et ejtis remunerationem a Dei aequitate prohibentur facias , et cuncla quae jubentur implere
spcranlibus niandatorum sunl custodienda praecepta, conlendas. Hoc est quod dicit: Becedea malo, el fuc
ne gloriosaecastilalis et continentiaelabor in irritum bonum (Psalm. xxxui, 15). Nojo enim putes in lioc
deducalur. Supra mandaium vel prxceplum esse vir- constare justiiiam, utmalum nonfacias; cum el bo-
ginitalem , sapiens et legens nttllus ignoral; Apo- num non facere malum sit, et in utroque legis prae-
8I0I0 diccnte : De virginibusautem prwceptumDomini varicatio commiltatur. Quoniaraqui dixit: Becedea
non habeo, consilittmautem do (I Cor. vn, 25). Cum malo; el ipse dixit, fac bonum. Si a malo recesse-
ergo oblinendae virginitatis consilium dat, non prae- ris et iion feceris bonum, transgressor es Legis; quae
ceptum statuit; supra mandalum vcl praeceptumeam non tanlum in malorum actuum abominatione, sed
csse professus est. Quicunque crgo virginilaiem et in bonorum operum perfectionecompletur. Neque
servant, magis quam praeceptumest faciunt. Tunc enim hoc solum tibi praecipitur, ut vesiitum suis non
enim proderit amplius fecisse quam jussum est, si spolies indumentis; sed et ut spolialuinoperias tuis:
quod jiissum esl facias. Cupiens divinum implere B neque ut babenli panem, non auferas suum, sed ut
consilium, ante omnia serva mandatum : volens vir- non habenti, luum libcnter imperlias: neque solum
ginilalH praemiumconsequi, vitaeamplectere merita, ut pauperemsuo non pellas hospitio; sed ut pulsuni
ul tua remunerari castitas possit. Nam ut vitam pras- et non babentem recipias luo. Praeceptumenim nobis
stat remuneratio mandatorum; ita e contrario eorum est, Flere cum flentibus(Bom. xn, 15). Quomodocum
generat praevaricaliomortem. Et qui per praevarica- illis flemus, siin nullo eorum necessitatibus participa-
lionem in mortem fuerit deputatus, virginitatis coro- mus, nec aliquod eis in his propter quas lacrymantur
nam sperare non polerit; neque pudicitiaepraemium causis praebemus auxilium ? Neque enim fletuum
exspectare constitutus in peena. nosirorum Deus infruciuosum quaerit humorem; sed
i 4. Tres enim species sunt, per quas coelestisregni quia lacrymacdoloris indicium sunt, vult te ita alle-
possessio inlroitur. Prima est pudicilia ; secunda rius angusli >ssenlire ut luas; et quomodotibi in tali
mundi contemptus; lertia vero juslitia : quae ut con- tribulationesi esses subveniri cuperes, ila alieri sub-
nexae pluriraum se possidentibus praeslant; ita di- venias propter illud : Qumcunquevultis ut facianl
visae prodesse difficile possunt : dum unaquaque vobis homines bona, ita et vot facile iliis timiliter
earum non propter se tantum , sed propler aliam ef- (Matth. vn, 11). Nam cum flenle flere, et nihil, cum
flagitalur. In primis ergo quaerilur pudicitia, ut faci- C possis, flehti conferre, subsannationis, non pietatis
lius subscquaiur mundi conlemptus : quia ab illig indicium est. Denique Salvator noster cumMaria et
mundus contemni levius potest, qui roatrimonii ne- Martha Lazari sororibus flevif; et immensaemiseri-
xibtts non tencniur. Mundivero contemptus exposci- cordiaeaffectum lacrymarum conteslatione monstra-
tur, ut juslilia conservetur; quam implere difflcile vit, ct veraepietatis indicia mox opera subsecuta sunt,
possunt, qui saeculariumbonorum el inundanarum cum suscilatus Lazarus, cttjus causa fundebantur,
voluptatum negotiis implicantur! Quisquisergo pos- sororibus redditur. Hoc fuit pie cum flentibusflere,
sidet primam speciem pudicitiac, ct secundam quae occasionemfletus auferre. Sed quasi potens, inquies,
est mundi conlemplus , non obtinet, penc sine causa fecit. Verum nec tibi impossibilealiquidiniperatur:
possidct primam, quando secundam non habct, pro- implevit omnia qui quod potuit fecit.
pler quain prima quaesitacst. El si primam el secun- 6. Sed, ut dicerecceperamus, non sufflcit Chri-
dam habeat, cui tertia, quacest juslitia, desit; fru- stiano a malis se abstinere, nisi etiam bonorum ope-
stra laborat: quoniam superiores duacpropler justi- rum officia perfecerit. Quod illo vel maxiroe testi-
liam praecipue requirunlur. Quid enim prodest monio comprobatur, quod comminatur Dominus
propter mundi contcmptum pudicitiam habere, et aelenii ignis reos fore, qui quamvis mali nihil gesse-
propler quod eam haleas non habere ; vel cur res D rint, non fecerintomne quott bonum est, dicens: Tune
mundi conteinnas, si jusiitiam, propter qtiam pudi- dicet Bex his qui ad sinistram sunt ; Discedite a me,
citiam et ninndi contcmptum habere te convenit, non maledicti, in ignemmternum, quemprwparavitPater
custodias ? Quia ut prima species proptcr secundam meus diabolo et angelis ejus. Esurivi enim, et non
cst; iia prima et secunda propler lertiam : quaesi dedislismihi manducare, etc. (Matth. xxv, 41). Non
non fuerit, nec prima nec secunda proliciet. dixit: Discedite a me, maledicii, quia homicidium,
5. Dicis forsitan, doce ergo me quid sit juslitia ; quia adultcrium, aut quia furta fecislis : non enim
ut eam si cognoverim facilius imptere sufficiam.Di- quia malum fecissent; sed quia bonum non feceranl
cam breviter ut vaieo, et verborum utar simplicilale condemnanlur et aelernae gehennae suppliciis addi-
communium : quia causa de qua agimus talis cst, cuntur : nec qnia quae prohibita sunt admisissent;
quaedisertioribus facundise sermonibus nequaquam sed quia quacpraecepta erant imptere noluerc. Unde
debet obscurari, sed simplicioribuseloquenliaenar- advertendum est, quam spem habere possint qui
rationibtts pandi : res enim in commutte necessaria . adliuc aliquid eorum faciunt quaeprohibenlur; cum
coramunidebet sermone monstrari. Justiiia ergo non eliam rci sunt qui non feeerunt queejubentur. Nolo
 81 EXHORTATIOAD SPONSAMCHRISTI. 82
enim tibi in hoc blandiaris, si aliqua non feceris, quia A in carne placendistudio compte et ornale procedant;
aliqua feceris, cuni scriptum est: Qui universamle- si aliqua quae, ut assolet, illiciia sunt faciant, quid
gem setvavetit, offendataulem in uno , faclus est om- proderil eis sprevisse quod licuit, et exercere quod
niumrens (Jac. u, 10). Adam enim semel peccavii, nort licet? Si vis prodesse libi quod liciium coniem-
et morluus esl: et lu te vivere existimas illud saepe psisli; vide ne quid eoruni quae non licent facias.
commilteos, quod aliumdum semel perpetrasset oc- Stultiim enim est timuisse quod minus est, ct non
cidit? Angrandc illumcommisissecrimen pulas, unde timere quod majus est: aut ab his non vitari qucc
merito poena damnatus sit acriori ? Videamusergo prohibenlur, si subtcrfugerint quae conccdunttir.
quid feceritcontra mandatum. De fructu arboris edit. Dicit cnitn Apostolus : Innupta cogitatquw Domii.i
Quidergo? Propter arboris fruclum Deus hominem tunt, quomodoplaceatDeo , ut sit tancla corpore et
morte mulctavit? Non propter arboris fructum, sed spirilu. Qum autem nupta ett, cogilatqumsunt hujtis
propter mandati conicmplum. Ergo non agilur de mundi, quomodoplaceatviro (I C«r. vu, 34). Nnptain
quaUlate peccati, sed de transgressione mandati. Et placere viro asserit, cogitando quse mundi sunt;
qui dixit Adae, ulde arboris fructu non ederef; ipse innuptam vero Deo, eo quod nulla cura illi sit sae-
tibi praecepitut non maledicas, uon menltaris, non culi. Dicatergo mihiquae ?irum non habel, et lamcii
delrahas, non detrahenlem ausculles, ut oinuinonon B quae sunt mundi cogilat, cui placere desiderat I
jures, ut npn concupiscas,non invideas, non sis tepi- Nonne incipiet illi nupla praeponi? qtiia illa cogi-
dus, non sis avarus; ut nulli malum pro malo reddas, tando quae mundi sunt, complacet vel marito: ist»
ut inimicosluos diligas, ut maledicentibusbenedicas, vero non marilo, quem non habet, potest placere,
ut pro calumniatoribus et pro persecutoribus tuis nec Deo.
ores, ut perculienli maxillamatteram praebeas, ut in 8. Sed nec illud silentio praeterire nos convenit,
judiciosaecularinon liliges, ut si quis tua auferre vo- quod dixit: lnnupta cogital qumDomini sunt, quo-
luerit, gratamer amittas, ut nec iracundiae,nec zeli, modo placeat Deo, ut sil sancta corpore et spiritu
nec livoris malum intra pectus admiltas, utcrimen (I Cor. vii, 34). Quaesunt ergo Domini, dicat Apo-
avaritiaefugias, ut omnis superbiaeac jacianiiaema- stolus: Qumcunquesunt sancta, qumcunquejusta,
lum caveas, el humilis ac mitis Cbristi vivas exem- qumcunqueamabilia, quwcunquebonmfumm. Si qua
plo ; malorum consonia in tantum vitans, ut cum virlus, si qua laus ditciptinm(Psal. iv, 8). Ista sunt
fornicatoribus, autavaris, aut malediceiiiibus, aut Domini, quacsanctaeet verae, et apostolicaevirgines
invidis, aut detractofibus, aut ebriosis, aut rapacibus die nociuque sine ullo temporis inlervallo medilantur
neccibum capias. Quem si in aliquoconteinpseris, si ct cogitant. Domini est regnum coelorum; Domini
pepercil Adae,parcet et tibi. lmoilli inagispafcenduin C est resurreciio mortuorum ; Domini immorlalitas;
fuerat, qui adhuc rudis «t novellus erat, et iiullius Incorruptio Domini est; splendor solis qui sanctis
ante peccanlis et propter pe*ccatumsuum morientis promiltitur Domini est, sicut in Evangelioscriptum
retrabebatur exemplo :*tibi vero post tanta docu- est: Tunc jutli fulgebunt ticut sot in regno patrit
menta, post legem, post Prophetas, post Evangelia, eorum (Matlh. xiti). Domini sunt plures sanctoruni
post Apostolos, si delinquere volueris : quomodo in ccelestibusinansiones; Domini est fructus trice-
indulgere possit ignoro. simus et sexagesimusattjue centesimus. Haec cogi-
7. An tibi de virginitatis praerogativa btandiris? tant, et quibus possirit opefihus promereri quaeDo-
mementoAdamet Evam virguies deliquisse, nec inte- mini sunt cogitant. Dominiest etiam lex Novi et
gritatem corporis profuisse peccantibus. Vifgo qu* Veteris Testamenti, ih quibus oris ejus eloquia sancta
peccat, Evae, non Mariaecomparanda est. Non nega- refulgenl; quae si quaevirgines sine intermissione
mus in praesenliteroporepcenitentiaeremedium; sed meditantur, quaeDominisunt cogitant; et completur
horiamur magis praemium sperare debere quam in eis illud propheticuin: Fundamenta mterna super
veniam. Turpe cst enini illis delicti indulgentiaoi petramsolidam: et mandata Domini in corde mulieris
postulare, quae palmam virginitalis exspectant; et sanctm(Eccles.xxvi, 24). Sequitur: Quomodoplaceai
illicitum aliquid incurrere, quaese eliam a licitis ca- D Deo. Deo, inquam, non hominibus: Ut tit sancta
stravere. Licitum quippe est malrirnonii inire con- corpore et spiritu (I Cor. vn, 34). Non dixil, ut sit
fortiom. Et ut laudandaesunt, quae propter Christi sancla membro aut corpore lantum; sed, ut sit sancla
amorem et cosleslis regni gloriam copulam contem- corpore e'l spiritu. Membrumenim una corporis pars
pserint nuptiarum; ita damnandae non sunt, quae est: corpus vero omnitimcompago membrorum est.
proptcr innoceniiaevoluntalem nondum Deo devotae Cum ergo dicit: ul sit sancta corpore, ex omnibus
remedio apostolicoabutunttir. Ergo, ut diximus, quae membris eam sanctificaridebere testatur. Quia non
connubiadeserunt, non illicita , sed licita spernunt. proderit cxterorum sanctificatiomembrorum, si in-
Ejusmodi autem si jurent, si maledicanl, si detra- veniatur vel in uno corruptio. Et jam non erit sancla
liant, si delrahentes patiantur audire, si malum pro corpore, quod ex omnibus constat membris, quaevel
malo reddant, si cupiditatis in alienis , aul avaritiae unius fueril coinquinationepollula.
in propriis crimen incurrant, si zeli aut livoris ve- 9. Sed ul quod dico manifeslius el lucidius fiat;
uena possideant, si contra legalia et aposlolica insti- esto, sit qiiaecunqtieomnium membrorum sanctifi-
ttita indecens aliquid aul loquanlur aut cogitent; si catiunc |urgata, et lingua tantummotlopccceti qua
83 AUCT0RI8ANONYMI 84
aut blasphemet,aut falsum testimoniumdicat; nun- Ai dum sint, ad dandum autem colleclae,nec ad ferien-
quid liberabunt omnia membra unum ? an propter dum paratae,sed ad omnia misericordiaeet pietatis
unumjudicabuntur et caetera? Ergo si nec aliorum opera salis promptae.Mundapedes, ne Iatamel spa-
membrorumsanciificatioproderil, cum in uno sit tiosam pergant viam, quaeducil ad splendidasaeculi
vitium; quanlo magis si diversorum flagilio pecca- et pretiosa convivia; sed arduum magis et angustum
torum omnia corrumpanlur, unius nihil proderit gradianturiler, quod tendit ad coslum,quiascriptum
integritas ? Unde quaesole, virgo, neque in sola tihi est: lter teclum facitepedibusvesttit (Isai. LVII,14).
pudicitiablandiaris, ne in unius membri integrilate Agnosce libi a Deo artifice non ad vitia, sed ad
confidas:sed secundurnApostolumsoli Deo conserva virtulem uiembra formata : et cum universos artus
corporis sanctitatem. Mutidaab omni iiiquinamento nundaveris ab oroni sorde peccati, et toto fiteris
caput: quia crimen est illud post chrismatis saticti- sanctificata corpore, tunc libi castitatem intelligas
Hcationem,aul croci, aut allerius cujuslibctpigmenti profuluram,et cum omni fiduciapalmarovirginitalis
fuco vel pulvere sordidari; aut auro vel gemmis exspecta.
ctijuscunque terrenae speciei comi: quod jatn coe- 10. Quid sit sanciaraesse corpore, breviter qui-
Jestis ornalus splendore refulget. Grandis. quippe dem, sed plene me exposuissearbitror : nunc quod
divinaegratiaecontumelia est mundani et saecularisB Bsequitur, ettpirilu, nosse debemus: hoc esl, ut
ornamenti praelalio.Mundafrontem, ut humana non quod opcre nefas est fieri, nec fas sit cogitatione
divina opera erubescat, et illaroconfusionemreci- concipere. llla enim est sancta tam corpore quafn
piat, quae non peccatum, sed Dei gloriam parit, spirilu, quaenec mente, nec corde delinquit; scicns
Scriptura diceutc: Est confusioadducens peccatum: etiain cordis esse inspeelorem Deum: et idcirco
et est confusioadducensglotiam(Eccli.IV,25). Munda salagit ut omniinodo etiam animum cutn corpore
collum, ut nnn aurea reticula capillusportet, et inuudum habeat a peccato, sciens scriptum esse:
suspensamonilia, sed illa polius ornamentacircum- Omnicuttodiaservacor tuum (Prov. iv, 23); et ile-
ferat, de quibus Scriplura dicit: Miseticotdiaet fides rum : Diligit Dominussancta corda; acceplisunl au-
non deficiunla te, suspendeaulem illa in cordevelut temeiomnesimmaculati;et alihi: Beatimundocorde,
in cotlotuo (Prov.ni, 13). Mundaoculos,dum cos ab quoniamipsi Deumvidebunt(Matllt. v, 8). Quodde
omni concupiscenliaretrahis, et ab intuitu pauperura illis dici arbitror, quos conscientia in nulla redar-
nunquam averlis, cl ab omnibus fucis liberos ea giMtculpa peccati. De quibus Joaniiem in Epistola
quae a Deo facti sunt sinceritate custodias. Munda dixissereor: Si cor nostrum nos non reprehendit,
linguama mendacio: quia, os quod menttturoccidit fiduciamhabemutad Deuni, et qumcunquepetierimut
aniiicam(Sap. i, 11). Mundaeam a dctractione, a^G accipiemusab eo (\Joan. m, 20). Noloexistimes le
jurarnento, ab adulalione, a perjurio. Nolo praepo- crimen fugissepeccali, si volunla*iemifbn sequatur
slerum ordinem pules, quod prius a juramenlo, efiectus, cum scripluni sit: Quicunquevideritmulie-
quam a perjurio liuguamdixi debere mundari: quia rem ad concupiscendameam, jam mwchatmest ih
tunc pcrjurium faciliuseffugies,si in tplo non jures. cordesuo (Matth.ii, 17). Nec dicas, cogitaviquicfem,
Impleatur in te illa scntentia : Cohibelinguamluam sed non perfeci : quia etiani concupiscerenefasest.
a malo, et labia tua ne loquanturdolum(Psal. xxxtu). UndcbeatusPetrus praecepitdicens: Atiimasvesttas
Et memor esto dicenlis Apostoli: Benedkiie, et no- castificantes(l Pelt. i, 22), qui si nullamanimaecon-
tite maledicere(Bom. xn, 14). Sed illud crebrius stiiprationemnosset, nec casliflcarieamdesiderassel.
recordare : Videtene quis malumpto bonoalicuited- Sed et locum illum quo continetur: Hi tunt qui te
dat, nequemaledktumpto maledkto; std econlrario cu.ni mulieribusnon coinquinavetunt,vitginet enim
benedkenles:quia in hoc vocaliestis,ut benedictionem petmansetunl: hi sequuntutAgnum, quocunqueietit
hwreditatepossideatis(I Pelt. m, 9); et iUud: Si quis (Apoc. xiv, 4), atientius considerare debemus et
aulemin lingua non offendit, hic perfeclusest (Jac. animadverlere, si solius integritatis pudicitiaemerito
ni, 2). Nefas est enim ut labia illa quibus Dominum ipsi divino comitatui copulentur, et per omnia coe-
confiteris, rogas, benedicis, et laudas, alicujus pol-' Iorum tabulata discurranl: an et alia sint, quibus
luanlur sorde peccati. Nescio qua conscientia et adjuncta virginitas tantae beatitudinis gloriam con-
lingua quis Deum rogai, qua aut meniitur, aut ma- sequatur. Sed unde hoc scire poterimus? De seqnen-
ledicit, Sut detrahit. Labia sancta exaudit Deus; et libus, nisi fallor, in quibus scriptumesl: Hiempti
ipsis annuit cito precibus, quas lingua iminaculala sunl ex hominibusptimiliw Deo et Agno, et in ote
pronuntiat. Mundaaures, ut non nisi sermonibus ipsorum non eit inventummendacium:sine macula
sanctis et veris auditum pracbeant; ut nunquamob- enimsunt (Ibid. lv, 5). Videsergo quod non in uno
scena, autlurpia, aut saeculariaverba suscipiant, lantum membrodominicisreferantur inhacrerevesti-
aut aliquem de aliero audiant derogantem, propter
giis; sed illi qui praetervirginiiatemaboini conla-
illud quod scriptumesl: Sepi aures luas spinis, et gione peccati iuiinaculataiiig<sserintvitam. Idcireo
noli audirelinguamnequam(Eccli.xxvin, 29); ut cum
virgo vel maxirae nuptias spernit, m dum securior
eo habere parlem possis, de quo dicilur, quoniam esi, facilius,quod etiam a nubentibus
quaeritur, ab
auditu et visu justus erat; hoc est, nec auribus, nec omni se delicto cuslodiat, el universalegis mandata
oculisdelinquebat. Manusne porrectaead accipien- perliciat. Namsi non imbat, et ea nihilominusfaciat
 ftK EXHORTATIOAD SPONSAMCHRISTl. 86
a quibus et nuptae essc jubentur immunes, non A sed inlerioribus ornamentis, et spiritualiter, non
hupsisse quid proderit? Quanquam enim nulli Clir-i- carnaliter componatur : quia Deus non corporis, sed
stianorum peccare liceat, ct omnes quicunque spi- animaedecorem in illa considerat. Ergo et lu, quae-
ritalis lavacri sanctiflcationepurganlur, immaculata cunque animam luam a Deo diligi et inhabilari
decurrere conveniatvila; ut Ecclesiaequae sine roa- concupiscis, omni eam diligemiacompone, et spiri-
cula, sine ruga, sine aliquo ejusmodi esse describitur, talibus indumentis excrna. Nihil in ea dedecorum,
possinl visceribus intimari: multo magis tamen hoc nihil fcedtim appareat. Resplendeat auro juslitiae,
Virginemimplere necesse est, quam nec marili, nec gemmis refutgeat sanctitatis, ac pretiosissimo pu-
flliorum,nec alterius necessitaliscausa prohibet, quo- dicitiae margarito coruscet. Pro bysso ct serico,
miiittsdivinam Scripturam perflciat; nec aiiqua, si misericordiae et pietatis tunica vestiatur, seeundum
peccet, poterit excusalione defendi. quod scriptum est: Induite ergo vos, sicut electi Dei,
11.0 Virgo, serva propositum tibi magno praemio sancti et ditecti, viscera misericotdiw, benignitatem,
destinatum. Pracclaraest apud Deum virginitatis et humililatem, etc. (Colos. iu, 12). Et non decorem
pudiciiiaevirtus, si non aliis peccatorum et malorum cerussaeaut alterius pigraenti quaeral, sed innocentiac
lapsibus infirmetur. Agnosce statum tuttm, agnosce acsimplicitatiscandorem habeat. Roseum verecundiae
locum, agnosce proposilum. Christi sponsa diceris; B colorem el ptirpureuin ruboris pudorisque possideat.
vide ne qnid indignum eo, cui desponsata videris, Ccelestiabluatur nilro doctriuae,et lainenlis spiritua-
admittas : cito scribet repudium, si in te vel unum libus emundetur. Nulla in ea malitiae, nulla diaboli
viderit adutterium. Quaecunque enim humanorum macula relinquatur; et ne quando male redoleat
sponsaliorum pignoribus subarrhatur, statim a do- odore peccati, unguento suavissimae sapientiae et
mesticis, a familiaribus, ab amicis sponsi sollicile et scienliaeperfnndatur.
diligenicr requirit ct a servulis, quales juvenis ha- 13. Hujusmodi Deus quasrit ornatum, et animam
beat mores, quid polissimum diligat, quid accipiat, taUter composilam concupiscit. Memento te Dei
quo usu vivat, qua se consuetudine regat, quibus filiam dici secundum quod ait: Audi, filia, et vide
utatur dapibus, quibus praecipue rebus delectetur et (Psal. xuv, 11). Sed et tu ipsa qitotiescunque Deum
gaudeat. Quaecum didicerit, ila se in omnibus tem- patrem notninas, Dei le filiam esse lestaris. Ergo si
perat, ut sportsi moribus suum obsequium, sua ju- Dei filia es, vide ne quid eorum facias, quae Deo
cunditas, sua diligentia; sua vila concordet. Et tu Patri incongrua sint; sed age omnia quasi filia Dei.
quaeChristuni sponsum htibes, a domesticis et fami- Cognosce quomodo hujus saecuti nobilium se filiae
liaribus ejus, sponsi tui mores interroga, et strenue gerant, quibus assuescant moribus, quibusve se disci-
ac soteiter inquire; in quibus praecipuedelecletur, C t plinis instiiuant. Tanta quibusdam verecundia est,
qualem composilioiiemin te vestium diligai, cujus- tanla gravilas, laola niodestia, ut caelerorumhomi-
modi concupiscat ornatum. Dicat libi ejus familia- num ritum ihtuitu humanae ingenuitatis excedant:
rissiinus Pettus, qui ne nttptis quidem corporalem el ne quarii honestis parenlibus suis pcr lapsum
permillit omatum, sicut in epistota sua scripsit: suum infamiaeinurant notam, alteram sibi quodam-
Mutietes similiter subjeclw viris suis, ut si qtti non modo inter homines consuetudinis stUdeant facere
credunl vetbo, pet mulietumconvetsalionemsine verbo naturam. El tu ergo originem tuam fespice, genus
luctifiam: considetanles in timote Dei castam convet- intuere, gloriam nobilitatis adverle: agnosce le non
sationemvesltam, quatum sit non exttinsecus capilla- liominis, sed Dei flliam, el divinaenativitatis nobi-
tuta, aut circumdatioauri, aut indumenti veslimen- litate decoratam. Ita te exhiBe, ut in te ccelestis
toriim ctiltus; sed qtti absconsuscordis est homo, in nativitas pareat, et ingenuitas diviria clarescat. Sit
tncotttiplibilitateqiieti tl modeslispitilus, quod est in in te nova gravitas, honestas admirabilis, siupenda
conspectuDei locuples(1 Pett. m, 1 seqq.), Dicat et verecundia, mira patientia, virginalis incessus, et
alius apostolus bealus Paulus, qui ad Timolheum verae pudiciliaeliabitu%et serino semper modestus,
scribens episcopum, cadem de fidelium femiharum et suo in tempore proferendus; ut quisquis le vide-
disciplina testatur: Mulietessimilitet in habitu otnato ID rit, admiretur et dical: quae haec novaeinter homi-
cum vetecmdia et sobtielateotnantes te, non intortis nes gravitatis patientia est? Quaepudoris verecundia1
ctinibus, aut auro, aut margaritis, aul veste pretiosa; Quaehonestatis modestia? Quaematurilas sapientiae?
sed quod decet mulieres promittentes castilalem per Non est ita humana institutio, nec disciplina morta-
bonamconversationem(I Tim. n, 9). lis: coelesle mihi aliquid in terreno corpore redolet.
12. Sed forsitan dicis: cur haec iisdem apostoli Puto quod habitet in quibusdam hominibus Deus.
virginibus non jusserunt ? Quia non necessariuro ju- Et cum le Christi famulam esse cognoverit, majore
dicabanl: ne talis virginibus coromonitio potius in- stuporc lenebitur, et cogitabit qualis ille sil Domi-
juria quam emendatio videretur. Sed nec eas un- nus, cujus talis ancilla est.
quam laniaetemeritalisfore credidissent, ut ne ntiptis 14. Si vis ergo esse cum Christo, et partem ha-
quidem concessa carnalia ornamenta et terrena prae- bere cum Christo, Chrisli tibi exemplo vivendum
sumerent. Revera ornare se et componere Virgo est, qui ab omni malitia et neqtiitia ita fuit extra-
debet: nam quomodo sponso suo placere poterit, neus, ut nec inimicis quidem vicem redderet, quin
nisi compositael ornata processerit ? ornetur plane, potius et pro ipsis oraret. Nolo enim cas animas
 87 AUCTORISANONYMIEXHORTATIQAD SPONSAMCHRISTI. 86
Chrislianas existimes, quae aul fralres aul sorores A CDliibe,et ori tuo frenum Legis impone; ut tunc, sl
non dico oderunt, sed quae proximos toto cordc et forte loquaris, quando tacere peccatum sit, cavene
conscientiacoram Dei testimonio non diligunt; cum quid quod in rcprehensionem venial dicas. Lapis
Christianis, Christi similitudine, inimicosetiamamare emissus est sermo prolatus; quapropter diu ante-
necesse sit. Si sanclorum cupis habere consorlium, quam proferatur cogitandus est. Beata quippe labia
a uialiiiaeet nequitiaecogitatu pectus emunda. Nemo sunt, quae nunquam quod revocare iterum velint,
te circumveniat, nemo le fallaci sermone seducat. emittunt. Pudicae mentis sermo etiam debet esse pu-
Non nisi sanctos el juslos et simpliceset innocentes dicus, qui cedificet semper magis, quam aliquaudo
et puros ccelestisaula suscipiet. Nullum apud Deum destruat audientes, secundum qtiod praecepit Apo-
habet malilia locum. Ab omni nequitia et dolo mun- slolus dicens : Omnissermo malus ex ore vestronon
dum csse necesse est, qui cupit regnare cum Christo. procedat: sed si quis bonusad wdificationemfidei, ul
Nihil tam conlrarium, nihil lam exsecrabile Deo, det gratiam audienlibus (Ephes. iv, 29). Preliosa Deo
quam aliquem odisse, aliquem velle lxdere: nibil lingua est, quse non sine divinis rebus novit verba
tam probabile, quam omnes amare. Quod Propheta conslruere; et sanclum os, unde ccelestia semper
sciens testalur dicens : Qui diligitis Dominum,odite eloquia proferuntur. Absentium obtrectatores quasi
malum (Psal. xcvi, 10). B malignos, Scripturae auctoritale deterre : quia hoc
15. Vide ne in aliquo humanaro gloriam diligas ; inler virtutes perfecti hominis Propheta commemo-
ne et tuainler illos portio computelur, quibus dictum rat, si ante conspectumjusti malignus ad nihilum
est: Quomodovos poteslisctedete, gloriam ab invicem deducatur, qui contra proximum non probanda pro-
quatrentes(Joan. v, 44) ? Et de quibus per Prophetam tulerit. Non licel tibi atterius vituperationem patien-
dicitur : Augeeis mala, auge mala gloriosisterrm. Et ter audire; quia nec ab aliis optas recipi luam (Psal.
alibi: Confundiminia gloriationevestra, ab opprobrio I.XXIV, 5). Injustum quippe est quidquid contraChri-
in conspectuDei (Isai. XLV).Noloenim illas respicias, sti Evangelium venil, si alteri quod tibi ab alio fieri
quaesaeculi,non Christi sunt virgines ; quaepropositi moleslumesr, patiaris inferri. Semper linguam luam
sui et professionisimmemores gaudent in deliciis,in de bonis loqui adsuesce, el auditum tuum ad bono-
opibus delectantur, et corporeae nobiiitatis origine rum magis laudem, quam ad malorum viluperationem
deleclanltir. Quaesi profecto Deifiliasse esse crede- accommoda. Vide ut omnia quaecunque benefacis,
rent, nunquaro post divinos natales nobilitatem ad- propter Deum facias; sciens ejus rei tanlum te a Do-
mirarentur humanam, necgloriarenlurin patreqno- mino fecepturam esse mercedem, quam ejus timoris
libet honorato: si Patrem Deumse habere sentirent, et dileclionis causa perfeceris. Sancta magis esie
nobilitatemcarnis bon amarent. Quid tibi iu generis " quam videri stude : quia nihil prodest acsiimariquod
nobilitateblandiris et complaces? Duoshominesfecit ' non sit : et duplicis peccati realus est, non babere
ab exordio Deus, ex quibus totius generis bumani quod creditur, et quod non habeas simulare.
silva descendit: mundanam nobililatem non naturce 17. In jejuriiis magis quam in epulis deleclaie,
aequitaspracstilit,sed cupiditatisambitio.Certe omiies illius viduse memor, quae non discedebat de templo
per divini lavacri generalionemaequalesefficimur, et jejuniis et obsecralionibus Deoserviensdie ac nocte.
nulla inter eos polest esse discretio, quos nativitas Et si vidua quidem in Judaeatalis erat; qualem nttnc
secunda generavit; pcr quam tam dives quam pau- virginem convenit esse Cliristi. Divinaemagis lectio-
per, tam liber quam servus, tam nobilis quam igno- nis conviviumdilige, et spiritalibus le salurari da-
bilis, Dei efficitur Filius; et terrena nobilitas splen- V .pibui concupisce; et illos potius quaerecibos, quibus
dore coeleslisgloriaeadumbratur, et nusquamomnino r| anima magis quam corpds reficiatur. Carnis et vini
jam comparet: dum qui retro in saecularibushono- species quasi caloris fomenta et libidinis incitamenta
ribus impares fuerant, coelestiset divinae nobililatis fuge, et tunc, si forte, vino exiguo utere, cum sto-
gloria aequaliter vestiuntur. Nullus jam ignobilitati machi dolor et nimia corporis compellat infirmitas.
locus, nec degener qtiisquam est, quem divinaonati- Iracundiam vince; animositatem cohibe; et quidquid
vitatis sublimiias ornal, nisi apud illos, qui non pu- illud est.quod post factum poenitentiamingerit, velut
tant bumanis coeleslia praeponenda : aut si putant, proximi criminis abominationem declina. Salis tran-
quam vanum est, ut se illis in minoribus praeferant. quillam et quietam convenilesse menlem, et ab omni
quos sibi in majoribus pares sciunt, et quasi infra sa periurbaiione furoris alienam, quae Deihabitaculum
positos in terra existiment, quos sibi aequalesin coe- essedesiderat; qui per Prophelam testatur et dicit:
lestibus credunt? Tu autem quxcunque Christi, non Super qtiemrequiescamalium, nisi super Itumilemet
sacculivirgo es, omnem praesenlisvilaegloriamfuge, quietum, et trementem verba mea (Isai. LXVI,3)?
ut eam quaein futuro promillitur consequaris. Oronium operttm et cogitationum tuarum specula-
16. Conlentionum verba, et animositatis causas torem Deumcrede, etcave ne quidquam quod divinis
evita; discordiarum quoque et iiliiimoccasionessub- oculis indignum sit, aut opereris, atit cogites.
terfuge. Nam si juxta Aposloli doctrinam : Servum 18. Cum oralionem celebrare desideras, talem te
Domini litigarenon oportet (II Tim. n, 24); quanlo exliibe quasi qtiaosis ctimDominolocntura. Cum psal-
magis Dci ancillam? cujus quo verecundior est sexus, mum dicis, cujus verba dicis agnosce;.ct in cum-
smimits.debct esse modestior, Linguam a maliloquio uunclione magis animi quam in tinnulx vicis dulce-
89 S. AMBROSIISERMONESTRES EX COD. SESSORIANO.- PR/EFATIO. 90
dine delectare. Lacrymasenini psallentis Deusmagis A quam mariii. UndepulchreRomanaEeclesia,Aposlo-
quam vocisgratiam comprobat, sicut Propheta dicit: lico sine dubio, cujus sedem oblinet, spiritu animata,
SetviteDominoin timote, et exsultateei cum timote tam severam nuper hujusmodi sententiam statuit, ut
(Psal. n, 11). Ubi timor et tremor est, ibi non vocis vix, vel pcenilentiadignamjudicaret, qux sancliflca-
elatio est, sed animaeflebilis et lacrymosadejectio. turo Deo corpus libidinosa coinquinationeviolasset.
Omnibusaclibus tuis diligentiam adhibe, quia scfi- 19. Esto ergo omnibusvivendi forma, esto exem-
plumest: Maledictushomoquifacit opus Dominine- plum; prsecede et in aclu quos in caslitatis sanciifl-
gligenler(Jerem. XLVI,19). Crescat iri te cum annis catione praecurris. Virginemte in omnibus exhibe;
gratia, crescat cum aetatejustitia; et fldes eo perfe- nihil corruptionis objiciatur capiti tuo, cujus corpus
ciior videalur, quo senior es : quia Dominus noster integrum est, ut et tua sit inviolabilis conversatio.
Jesus, qui nobisvivendi reliquit exemplum, proficie- Et quoniam sicut in exordio epistolaepraefatisumus,
bat non mlate tantum corporea, sed et sapientia et te Dei sacrificium factum; quod utique sanctilatem
gralia spiritali coramDeoet hominibus(Luc. n, 25). suam etiam aliis impertit; ut quisquis ex eo digno
Omne tempus in quo le non meliorem senseris, hoc sumpserit, sanctificationiset ipse sit parliceps; ila
teaeslimaperdidisse.Cceptumvirginitatis proposilum ergo et per te, quasi per divinam ltostiam sanctifi-
ad flnem usque conserva; quia non inchoasse tan- B cenlur et cxterae, cum quibus te ita in pmnibus exhi-
tum, sed perfecisse virtutis est, sicut in Evangelio beas, ut quisquis vitam tuam aut auditu contigerit
Dominusait : Qui perseveraverilusque in finem hic aut vhm, sanctiiicationis vim sentiat, et in lanlnm
salvuserit (Malih. xxu, 10). Cave ne cui vel concu- sibi intelligatgratiamex tua conversatiouetransfundi,
piscendi occasionemtribuas : quia sponsus tuus Deus ut dum le imitari «oncupiscit, Dei sacrificio et ipsc
zelans est : criminosior est enim Christi adultcra, sit dignus.

MONITDM

m S. AMBROSII SERMONES SEQUENTES.

His sane tribtis sermonibus locum inter S. Mediolanensisepiscopiopera sicut ratio, ila ordo vindicabat
chronologicus.Cur ergo in hoc toroo paulo devia editione donati sint, praeserlim in causa fuit lanla illos
expiscandidifficultasut non mimis tribus vel quatuor mensibus S. Palris operum recusio differri debuisset
ul ipsorum accessionc complerelur. Quam quidem moram non diligenliaetantum nostrae, sed etiam avidis
subscriptorumvotis intolerabilemfore senlienies, Ambrosianarumlucubrationumscriem, quippe quae locu-
plelissimajam evaderet, cito clausimus, sequcnliquetomosermonesSessonianosdestinaviuius eo magis li-
benter quod quasi appendicisvice ad quartuin saeculumtomus ilte funclurus esset.

D. LEAMMU PRiEFATIO.*

I. Sancti Ambrosiiscripta summoin honorehabiia C atienum redderent (b). Quare non defuerunl Romani
sunt, eaque in inultisolimvitiata a Maurinis prmpur- poutifices, qui cum tam veteris lamque benc meriti
gata fuere. — Sancti Ambrosii, qui sceculoquarlo de Ecclesia Patris scripta ad sanaedoctrinae laudem
cpiscopalemMediolaninobilissimamsedemtenuit, plu- cuperent elflorescere, viris doctis veliemenier essent
ritni scmpcr scripta fecisse Palres, pontificesmaxi- auctores, ul collalis curis, ad novam editionemex-
mo-, concilia ceeumenica, et ipsosmet heterodoxos cudendamoptimaenolaecodices sedulo perquirerent,
nemo eruditus ignorat («). Attamen aeque norunt simulque conferrent; ex quibus et genuinospossent
omnes , inter opera hujusce sanclissimi praesulis Ambrosianosfetus seligere, lalsos rcspuare, et ccr-
apocrypha multa fuisse relata mullisque adeo viliis tas ejusdem praesulis sententias elicere. Hiuc man-
referla, ut quiddam etiam a catholicosensu prorsus datis summorum ponlificumPii IV, et Pii V, Crego-
* Epistotam nuncupaloriam,quae huic praefationi voluntale detnonum esseab errore resilire. Explora-
praeponidebehat, errore autem typographicoomissa tum quoqueulcusett, quod marito fas usqueessecon-
est, lcgesisad calcem hujus tomi. EDIT. tendit, uxore propteradulterium repudiala, atittm du
(a) Videsis selecta veterum lestimonia, quae in cere : uxori nutemab adnlteto conjugeteparatw cum
primo volumineS. Ambrosiioper. sub praefationea alio inire conjugiumlicete negat(Hiuc Canon, Uxot a
Mauriniscollecla habentur. vito 17, caus. 52, quaest. 7, de quo Romani cor-
(6) Porro olini S. Ambrosioad Paulinas epistolas n,reclores videndi sunt). Sed nec illa etiam satis satta
iribuebantur commentaria,quorum sane auctor ali- **sunt,quod fuctam ad imaginemDei mulierem etse:
quid cum sanadoetrinahaud consonumhabet. Certe, episcopos supetiorem ptesbytetis gtadum obtinere,
scribunl Kencdiciinieditoresin admonit. praev.t. IV, aut diversainslittti otdinalione, inficiatut; et qumdam
iu append. col. 30, defendinon potesteorum(iil cst, nlia conimunicalholkotumsetisuiminus cvngttta sub-
cumOtigenesensetit,iu inde ttadil.
commeniai'ioruiii)(i((rior,7uiit
f
 01 S. AMBROSHMEDIOLANENSIS EPISCOPl M
rii XIII, ac studio et labore Sixti V, Romana Ambro- A bls, accipio, et arripio ; con vero servat n anle /, m,
sii operum editio caeterarum omnium absolutissima p, r; alque in nunquamdimitlit n ante b, m, p, s, si
prodiit in lncem (a). Verum cum et in illa non pauca impleoverburaexceperis.Vocabulaautem apuf,aliut,
reperirenlur, quae, ut in ejusdemS. ductoris opera iW«i,isiui,jul)at,etc.,quorumlectioplerumquea8ensu
praefati suul Maurini (b), non modoab baerelicis, aurium scribentisdictaia verba excipientispendebal,
verum etiain ab orlbodoxis haud sine causa miniiiie fere semper recitato modoin codice scripta reperies,
probarenlur; praesto fuit ipsa Maurinoruinraanus, in quo bona reclaque scriptura habentur, caelum,
qui Herculeis,ul ila dicam, ferrne exanllatis labori- condicio,intellego,querella,uincia,atquealia plurima,
bus in rimandis biblioluecis, et codicibusconferendis quaein meis scholiispalaeograpbicistextui substratis
episcopi Mediolanensisscripla omni naevopurgaia baud inobservata rel.iqui. Nulla praeterea ia codice
suomet restituerunt honori, novam pervulgandoedi- pausa esl, nulla admiralionis vel interrogationis
lionem, quaesuperiores omnes judicii maturilale et signa, nulla verborum distinclio apparet; sed raro
mullitudineerudilionis facile superavit (c). puncta el eadem semper media, ac ila temere appo-
II. Maurinoium edilio tribus ditatur sermonibus sila, ut raagis sensus augeant ambiguilatem. Litierac
e eodice Seisonano depromptii.— Jam vero quibns in frae versuum aliquando minuuntur, vel in mono-
laudaia e litio aug ri possit, ecce, ut ego arbitror, D gramma coeunt. Librarius uonnUi parcius litleris
tres niibi sermones inedili in Sessorianis nuper plu- singularibusvel siglis utitttr.et quidemiis.quaepri cis
teis depreiiensisunt, qnos erudili viri sivefontisunde tabellariis obvia fuerunt, ut cx. gr. Incp, Dns, Ds,
manant vetustatem spectent, sive documenta utilis- ihs,xps,sps, scs, nr., pro Incipit Dominus, Deus,
sima.qux inde ad infonnandos Christianorum mores Ietut, Chrittut, Spiritut, Sanclut, noster, et in fine
redundare certum est, paulisper respiciant, dignos vocumb' et q- cum medio puncto pro but et que.
plane agnoscem, conlido, quos cupide omnes ac be- IV. Ambrotianisermonestres in hoc eodenicodke
nevole excipiant. contentiqua de re censeanturinedili. — Quod vero in
III. Sestoriani codicisvetustat, et palmographia.— boc antiquissimo codice serroones tres S. Ambrosii
Fons quidem horumsermonum pracclarissimuscodex nomine inscriptos inveniri iieditos asscram, coar-
ille Nonaniulanusest, formacfere qttadratae,et sotti- guat me nemo; nam si id minus recte, haud lamen
lissimis membranis compactus, qtti quondam nu- temere dixero ; cum adhrbilacura qua non potui u a-
meris 60, 90, aut 134 praesignatus, modo in novo jore, illos nec in Ambrosii hucusque vulgatisoperi-
catalogo a me confecto quinquagesiniumquinlura bus, nec inler SS. Augustini, Maximi et Fulgenlii
sortitus est nuroerum. Ejus scripturam, quae ita p opera, qttae vetusta aetate cum Ambrosianis scimus
evanidaest, ul plures occurrant paginaevalde lectu ivisse perraixta, nec inler aliorumSS. Patrum scri-
difflcileset obscuratae,in excuso specimine,quod iu pta repererim. Praecipueautein meum hoc praejudi-
RontanaS. Maximieditioneanni 1784, tab. 1, n. 2, cium cumulabanttria illa Isaiaelestimonia x, 33, 51,
pag. 200 visitur, cognoscenteruditi. llla quippe se- cl xi, S, quaeintegra ieguntur in tertio sermone (f);
cundae, ut dicunt, Jlomanae aHatis ad Longobardi- quia nempe Sabatierius in suis biblicis antiquae
cum (d) inclinantis, ne cum eminentissimoBesutio versionis fragmenlisvel, ut illa x, 33, 34, nonnisi
dicam vi (e), mihi sacculqvu vel ad summurain- mutilu referat, vel ulilludxi, 5, prorsus omittai.
eunte viti exarata vidclur. Ejusdem enim orthogra- Currienim auciorille in quaerendisveterum biblica-
pbia ad priscam normam reclissimc scripta esl; et rum versionum lestimoniis, maximein Patribus, di-
quidem constanliadeo veterum codicum auctoritate ligcmiamomnemadhibere solitus fuerit, hinc baud
firmala, ut plane ad rectiorem illum scribeudi ino- inconsulte conjiciendum pulavi, reapse Sabatierii
dnin reverti necessesit. Jam vero boc eodem in cn- tetaie adhue membranis hos deliluisse scrmoncs.
dice nunqua.roforma V scribitur, scd semper est U; V. EoTum sermonumtituli et analysis.—llorum
neque ulla alia quam una diphthongusae absque nexu autem primus sermo inscribitur, de Perfecto; alter
usurpatur; qui in perveiuslis codicibus perpetuus U dc eodem argumenlo, Adversuteot qui dicunl posses-
fere mos est. Constanter quoque in illo praeposilio sionemnon dislrahendam,ted frttclibusmisericotdiam
ad relinet lilteram d ante c, e, m, n, p, r, s, eaque faciendam,tertius vero, deCharilate ex lectionesancti
ad sequentemconsonamnon reformatur, nisi in ver- Pauti apostolicontra ntalos qui bonis invident, titu-

(a) Abanno 1580 ad an. 1585.
(fr) In praefai.,1.1.
(c) llaeccdilio, incueplaan. 1686, absolula fuitan.
1690Parisiis duobus in-folio voluminibus;et iterum
Veneiiis qualuor in-foliovoluminibusan. 1748, qtia
utor. Hanc etiam formis excudi curavit Franciscus
Pilterius in sua offlcinalibraria Veneta octo in-folio
voluminib.an. 1781.
(d) ld est, non ad eam scripluram, qua Longn-
bardi ulebanlur, populi qtiidem rudcs et omnium
litterarum expertes, sed ad eam, qua Iiali usi snnt
quo tempore Longobardorum regum parebant im-
pjrio.
(e) Em. Besulius,vir excellens omni laude virttt-
tis el ingenii, idemque adeo profana ct maximesa-
cra doctus arcbeologia, ut sibi cum academici Etru-
searum antiquitatum vetuslissimac urbis Corton;c
principem Locumoninoniine elegerint, haecde Imc
codiceiii (|iiadam charlacca scbedula circa an. 1750
notata reliquit: Cod. 134, in pergam.in-fol., vctusiis-
timi characletis,et forlassis swculisexti, el certe mea
quidem senteniia plus mille abhinc annis scriplut.
Ptuta conlinet, et primo sermonemS. Augtislinide
Nuptiis, etc.
if) § 10, pp. 27 et 28 (Infra coll. 136et 138).
93 SERMONESTRES EX COD. SESSORIANQ.- PR/EFATIO. 04
lum praefert. In priori sermone auclor nonnullisA stri Jesu Christi divinaelhumanaulraqueperfeclana-
Scripturarum lestimoniis recitatis ostendit, Cbri- tura, deque bypostatica unione ac de ejus baptisnio,
stianorum esse, ut pervenire valeant ad supremum passione, morte et gloriosa resurrcctione. loquilur,
gradum perlectionis, suas omnes facultates vendere, nec non quaedam de sacramenlo baptismaiis ejus-
et pretium pauperibus distribuere, seque Dei provi- demque effeclibus disseril.
denliaeadeo commiitere, ul divinaelegis semperme- VI. Quibus indieiis W ttts sermones adjudicantttr
ditatione detenli, semperque praeceptorum custodia. MedHolanensiepiseopo Ambrosio.—Quod auiem hi
occupati, uon habeanl vacuum terapus quo cogitent sermones ipai Awbrosio Mediolanensi episcopotri-
sxcularia, quo vane hujus mundi incomraodisper- buendi sint, id perfnuita et idonea indicia demon-
lurbentur, quo terrestrium divitiarum spe caduca strare videnlur. t" In itlis quippe Ambrosianselocn-
fallanlur. ln allero eadem, quae superiore sermone tiones freqnenter occtirrunt, et comptures crebro
dixerat, auctoi condrmai; atque rertim lerrenarum reperitmtur sententiae, quae prorsus Aaibrosium sa-
contemptus, etabdicatioquam gloriosa, utilis ac ne- piuol; id quod in scsoliis ideniidempatam feci.mul-
cessaria sit, Christi praecepto atque Pauli apostoli toqueplenius et uberius fieri polerat. Coi nec ob-
exemplo propositis, contra illius virlutis obtrectato- slare et officere videatur, sialiquando serroonem re-
res evincit. Denuunin lertio sermone de virtute fra- B missiorem in illis quam in aliis S. praesulistractati-
ternaecbaritatis (qui ka in longius producitur, ut mi- bus adverlere sit; nam, ut Maurinorumverbis io-
nusscrmoqwm tractatus inscriberem raoralia docu- quar, < stylum variari ab auctoribus, et pro re ac
menta dogtualiciscumulavit. IIla itaque primo apo- lempore modoaltolli, mododeprirai non ignora-
siojica verba l Corinth. xui, 1, 9, 3, auctor expen- mus (a). > Quin, ut ipsi cum Gillolio.falenttir, sci-
dens, nihil nobis omniura virtutum geoera prodesse mus, novum « non esse, iiiquiunt, si sanctus doelor
doeet absque cbaritate, utpote quae una caeleras pro re, loco, tempore, personis, stylum mutavit (b). t
omues amplectatur virtules, alque totius Cbristianaa Huc etiam addi polest, reliquis, qui modo babentur,
Ieifectionis sit comptemenlum. Secundo ad varia sermonibus Ambrosiimiilerum osielriciam, ut ila di-
cbaritatis opera descendens, dum eapreecipue btraii- cam, manum admovisse, cum illo* collectos in li-
litatis, mansueludinis,beuignilatis etsimplicitatisesse bros redegerii; (c) nostros autem, cum extra va-
declarat, eademquein Davidicaet apostolicaelectione, gareniur disjuncti, eo modo quo ex ejus ore
ae in dominico exemplo contemplanda et imitauda protapsi sunt, munere tacbygrapbi ita ad nos per-
propoiiit; in conlraria vitia, scilicet superbiam, invi- measse impolitos. Cacterum, liis in gratiam eorum,
diam, racundiam, inimiciliamcaeteraque id genwsve- qui .nimis naribus indulgent, notatis ; nibil sane
hementius insurgit. Interim e fe nata de Dominino- G oainino conlineri in iliispronuntio,quodastylo,(ri)in-

. (a) In praefat.ad librosde Sacramentis, tom. 111. loco et tempore juridiea verba usurpavit; ut saltem
(b) Yideadmonit. praefixamopusculodeApolog.al- videre est, ex. gr., tom. II, pag. 338, et lom. III, pag.
tera David, et illam quae praemittilur lib. de Tob. 918, ctc. Juriscortsultofum vero vox est distraltere
tom. I. pro vendere, qua saepe nsus est Ulpianus in 1T.,«qui
(c) Auctorisquidem, ail cl. Majus in praef. ad lib. etiara vocabuta distractio pro venditioff. 14, 5, 5, a
de Re pub. xiiij.pag. 56 edit. 1828, autographum med. el2,15,8, cir. med., etprrerogare proanre ero-
plerumqueetant liberioreicriplura schedw, quas hi- gare IT.loc. et cond. ). sed addes trita habuit, atque
dorus Ofig. Vt, 14, definit esse «'quod adhuc emen- usitata. In simili signiflcalione verburn dittrahere
dainr, et necdum in libris redactum est. > Nemo id apudTacil. vi Ann., 17, Just. IX,1>,et apud SuetO'
potissimuin moris Ambrosiifuisse negavit, utad pte- nium in Vesp. xvi, occurrit, apud quefiiet prerogare
bem jam sine magna prmparalione(Praef. ad lib. de invenitur in Aug. 55, et illud oblinet demandare pro
tacr., col. 432, tofn. III) habitas conciones, postea valdemandarein Ncron. 35, in Aug. 10, et in Csesar.
emendatas in libros distribneret. 83. Vox quidem prwtogatio a l.atinis lexigrapliis
(d) In bis sermonibus sunt quaedam, fateor, pau- primum adhibita dicitura Fulgentioi Mythol.2, imi.:
caedictiones quae nonnullis nasntis pbilologis for- al ut antiquius a disttahere distmelio, ila a prmrogare
siiau stoinachum facient, eo quod illasaul non refe- prwroqatio faeitereddi potuil. Verbumautem timitare
ranl hucusque edita scripta Ambrosiana, aut bonae pro similem facere, seu assimilare, ei quidem cum
Latinilatis pro eorum sententia, notam non praefe- daiivo construrtiim, usttrpat antiquissimus Esdraein-
ranl. Talia sunt verba, demandareprovaldemandare, I» u lerpres \i\ iv, c. 8, pag. 44, quo idem S. Ambrosius
dislraltere pro vendere,distractio pro venditio, prceto- non seinct in suis operibus usus est. His igitur ex
gate ptetium vel quantitatemvel odia, pro ante ero- verbis, ui dixi, Ambrosii aetateusitatis vel juridicts
gtre pretmm vel quantitateiii, vel ante odium in nihil conira yvwtfairra.horum sermonum potestevinei.
aliquemhabere, a quo prmrogatio; et similare pro si- Quod enim illanon reperianlurin hucusqueAmbrosio
mitem facere seu ossimilarecuni dativo constructum, scriplis assertis, vel inter vocabutarectae Latinitalis
Verum quamvis baevoces , ea significationequa in non sint allata, id quidem non officit; nam pleraeque
his sermonibus ponuntur aut perbene Latine non so- dictiones et in scriptis Ambrosii vulgatis habentur,
nent, aut Ambrosii bactenus auctoritate careant, quae in uno vel altero libro, el nullo alio in loco le-
lamen haud ab Ambrosiano stylo recedunt. Eadem guntur, pleraequequae a Latinis lexigraphis omiuun-
enim vocabulavel jam in auctorum scriptis Ambrosii tur, seu diversa signiflcationenolantur. ita, ex. gr.,
Medinlanensisaetate superiorum exstabant, vel apud lib. iv Hexaem., m, 10, petfunctiopro ftuitio, lib. n
vetcres jurisconsultosreperiebantur. Minimeproinde de Cain el Abel conspetsioproconfusio,inpsal. cxvui,
mirum si Ambrosiusverba adhibutt, quae jam ejus serm. 1, pag. 13, cotludiumpro collusio, atifuo ne
tempore inusu eraut; mininie suis moribus alienum, fongius sim lentandum, pro lente motandum, etc. Ut
si jundicis verbis locutus est. lpse enim, ut pote vir igitur insani hominisesset assereresingptos iaiidatos
(orensi arle exercitatus, passim in suis operibus pro libros haud Ambrosii opus essc, quia vocabula nullo
9S S. AMBROSHMEDIOLANENSIS EPISCOPl 96
genio, ct cbaractere Ambrosiano dissideat. 2° Et A A tiata jam tempora imperalricis Jusiinae inciderat,
re quidcm vera quod Ambrosius in priori ser- eo praecipuenervos inlendit', ut advcrsus venenum
mone auditoribus suis bona omnia temporalia Arianorum, qui Mediolaniea tcmpesiale plurimum
relinquere et pauperibus distribuere valde commen- poterant, populum suum communiret atque desue-
det, id apprime ipsiraet convenit, quem omnes suas scentem scbisinate fraternaecharitalis morem redu-
facultaies reliquisse, et Ecclesiaevel pauperibus tri- ceret. Profecto illic AmbrosiuspraecipuasArianorum
buisse ex historia cognoscimus(a); quem hujusmodi hxreses, queis Christi divinitas impelebatur, oppu-
rigidis elbices Cbristianae dogmatibuspassim suam gnans, dogmatica,utsupra innuimus, documentafir-
plebem quam diligentissime imbuere solitum fuisse mandx Verbi divinitali peridonea tradit; simulque
ex ejusdemvulgatisscripliscerlocertius habemus(i). auditores suos impensius bortalur, ne persequantur
3" Ambrosiumetiam in suis concionibushabuisse so- in fralrem gratiam vel divina ope collatam, velTa-
lemne illud praccipuaquadam cura inculcare, quan- boiibus jejuniorum, vel assiduitate orationum , vel
topere Christiani homines ad fugiendas saeeulivani- vigiliarum instanlia omnibusque virtutum generibus
tates et anxietates obstringerentur, ul sacraeleclioni conquisitam (e), nevc ullis invidorum perturbentur
el Deo ipsi possent die ac nocte liberius vacare tum insidiis, ullis concilenlur offensis (f); sed dominico
ex libris de Isaac et Anima, de Bono mortis, et maxi- B] exemplo odia mundi non pertimescant (g): atque iia
me de Fuga swculi,tumque ex Enarrationein psal. patienti animo convicia, proba et maledictaa fralri-
cxviu (c) nianifestum esl; et id hoc nostro sermone bus flctis, hujusque sseculiprincipibus (Justina vide-
confirmatur. 4° Alterius vero sermonis tanla est cum licet, et ejus Aulicisr caeterisque Arianis) sibi susti-
superiore colligatio, ul horum unius cognito, utrius- nerent illata, ut bumilitatis, et mansuetudinisom-
que qui fueril auctor cognoscatur. 5° Qui nexus si nium sint exemplar ac norma (li); qui quidem omnes
quoque deesset, senlenliarum natura ct color, atque sensus in Ambrosiioperibus frequenler occurrunt (i),
lempori convenientia dictata salis illum demonsira- et illis temporibus apprime respondent (j). 7° Nec
rcnt, acceplum Ambrosio referri oportere. Etenira roinus Ambrosium redolet mentio, quaein eo lit de
procul dubio non solum suarum facultalum abdica- gestis Eliae; quorum passim in suis scriptis memi-
lionem ac in pauperes dispersionem in suis scriptis nissese narrat Ambrosius. Plurima enim, inquit lib.
suadet Atnbrosius,sed ctiam bujusceevangeliciper- de Eiia et Jejun. m, 5, de Elim gettis[requentidiver-
fcclionisconsilii non semel utililatem defendil, et in sortim librorumsermonedigestimus(k). 8° Quin etiam
illud oblrectanles perslriclo calamo insurgit; cujus- neophytos per se Ambrosium consuevissedocere,
modi exempla in psalrais,et praeseriimin psal. cxvm, eisque ut a rcdeundo in saeculum, cui per baplisma
ac in epistola quinquagesima octava reliquit (d). C nunlium rcmiserant, utilius deterreret, frequeniius
6* Necaliter de lerlio sermone, qui eumdem ac aliii instasse, ut (i&dtcaliscorporit delectationibus,cupidi-
duo sibi auclorem vindicat, ut ex consecutionepatet,, tatibus omnibus mundiqueillecebris (l) in perpeluum
dicenduni est. In illo quippe Ambrosius, qui in vi-- saeculomorerentur, et coeloeum Chrisloresurgerent,
alio ih ldco usurpala, et non bene Latine sonantia testanlur.
exbibeaiil; ita non integri esset jtidicii hos nostros (b) Confersaltem Iibros, quibus titulosttefecit de
scrnioues Me'diolanensianlistiti abjudicare, quod Abraham, de Nabulhe Jezraelita, lom. I. Officiis
pauca vocabula pfacferant,*qua;bucusque Ambrosio ministrorum sparsim tom. III, atque in Enarralion.
auctore careant, et haitd in lexica aureaeLatinitatis in psal. cxvni, pracserlimserm. 12, pag. 37 et seqq.,
inserta sint. Hac quidem lcge mulia suis auclorihus tom. 11.
deneganda forenl, necopus utlum, vixdicerem, ex- (e) Tom. I, a pp.418, 458,491,ettom.H, a p.330.
staret, cujus de yvriTtoTKiTt haud dubitare liceret. (d) Tom. III, col. 1098.
Porro et illud praeclarissirauinopus poliiicum Cice- (elSerm. 3, § 1.
ronis a cl. Maionuper vulgatum, Ciceroni prorsus (fjlbid., §§4,5,11.
essel abjudicandum, eo quod vocabula plus viginti (9) Ibid., § 7.
prae se ferat, quaevel nec alia Ciceronis scripia, vcl (h) lbid., §§ 7,10. •
nec lexica exbibeant. I
J) (i) Conlra Arianos praecipue decertat Ambrostus
Verum etiam obiter adverto, dictionum varielales, in libris de Interpell. Job et David,lib, i, 9, et n, 4
quibus nimiiimquatitum nescio, veterum scripla la- et 6, tom. I; in Enattat. in psal. XLIII,XLV,XLVII,
borant, frequenler amanuensium perplexitati et au- XLVinet LXI; iu Expotit. in Luc, lom. II; in lib. de
daciacdeberi. Ipsi enim aut verba concionantis aut Mysteriis,de Fide, lom. III, et de Spir. Sanct., de
dictanlis Patris cxcipiebant, aut o codice exscribe- Incarnat., tom. IV, atqtie alibi sparsim. Quod vero
banl, ct si aliquos ob tomporis angusliam vel codicis attinet ad fraternam charitatem scrvandam sensus
difficiiliaiem, vel eorura ignorantiam hiatus relin- non absimilcsscripla Ambrosiana abunde suppedi-
quere cogebanturin labulis, eosdem propriis verbis lant, utex.gr., in psal. xxxvu. 45, xxxvm, 10 et
cxplebant, cl sic inde inlerpolatascripta vulgabant. seq., et cxvin serm. 10, pag. 3, 10, 41, 50; scrm.
Siquidcm de hoc cxceplortim, tachygraphorum, et 12, pag. 49, et serm. 15, pag. 15 et seqq.; in Lucam
librariorumarbitrio nousemcl aniiqui Patres, el eru- vn, 28, 59, et VIII.24, tom. II, lib. u de Offic, a cap.
diti omnes conqnesli sunt. Argumentiim itaque in- 15, ati|ue epist. 41, pag. 9, et G5. pag. 83, lom. III,
ternum ab elocutione desumptum plurimum quidemi quaeinter lauta bic citassesufliciat.
valel ad dignoscendosgenuinos fetus aiiclorum; noui (;') Cnnsule Paulinum iu Vila S. Amb., n. ei12et
ila tamen, ut cuni caeteranon desinl indicia, fas siti seqq., nec non ejusd. Ambros:i cpistolas 20 21,
cx una vel altera inusitata voce penilus operura -p-n- toin. V, acibid. serm. de Basilicisnoit tradendis, fol.
(7I6T)JT«negare. 914.
(«) Paulinus in Vite S. Amorosii, n. 38, et idemi (k) Tom. I, col. 015.
A?nbrosiusin eiitsi. 20. u c 8. t m. 111,id ulane; (0 Lib. de Uoiwmoiiisui, 9, tom. I, col. 4G1.
97 SERMONESTRES EX COD. SESSORIANO.— PR^EFATIO. 98
res notissima est (a). En atilem similia leguntur in A polius excludant; quaequidem oniniamaxime liquent
bis Sessorianis scrmonibus, quos pariter quoquc ex variis lectionibus codicis noslri textiii subjectis,
habuit ad illos, qui jam divina professione deputati ut in re oculis ipsis inspicienda diutius itnmorari su-
sunt ccelo (b), quique jam mortui per baplismum pervacaneum omnino sit, ac inutile. 12"et 15°Prae-
nalalibus mundi, nobilitati per graliam nali sunt terea certe praelerire non possum, hisce in sermoni-
ccelo (c). 9° Nec ut hos sermones tribuamus Am- bus pro Ambrosiano more nunquam auditores allici,
brosio, inde nihil videtur accedere confirmationis, neque accuratum ordinem, neque artiflciosam parti-
quod in illis ad vigilias traducendas, hymnosque et tionem servari; siraulque animadverti, auclorem non
psalraoscanendos fidelesinvitet (d); nam hoc niltil in semel respicere ad S. Basilii opera, quem fontem
suisscriptisfamiliarius Ambrosio (e); quem primum, Ambrosiumin suis pangendislibris praeguslassecer-
Justinae persecutione fervente, vigilias, ac ut bymni tissimum est. Exstant quidem prac aliis S. Basiliiho-
et psalmi in ecclesia canerentur seeundum morem miliae,quae inter editas sunt 7,8, 20 et 21 (j), cujus
Orienlaliumparliuminstituisse.tum S. Augustinus(f), sane materia cum istis Ambrosii concionibus haud
tum Paulinus in Ambrosii Vita (g) (estantur. 10° et parum habet affinitatis. 14° Quis demum ignorat
11* Verum ut argumenta alia non essent, duo, scili- multos Ambrosianos excidisse sermones? Profecto
cet tam surama eorum, quae in his sermonibusdi- B Maurini multos Ambrosiideperditos memorant (k),
cunlur contraclius cum eis , quae in enarralionibus pluresque vel inde conjicerc est, cum niliil ceriius
in psalmis, praesertimpsalmi cxvm fusius legunlur, sit, Amhrosiumnon modo singulis diebus dominicis
consensio; quam eadem , :qua in illis ulitur, ut in concionatumfuisse, verumetiam quotidiano sermone
hucusqueadmissis Ambrosiioperihus reperitur, Vul- stalo anni tempore catechumeiios, competentes, et
gala, vel sola sufficerentut Ambrosianoshos nostros recens baptizatos (/) instruxisse, ut ex ejusdem
sermones esse, nemini certum non fleret et explora- scriptis (m), vel et ex loculentissimis Augustini et
lum. Ingenue tamen fateor illic quandoque aliis ali- Pautini testimoniis comperlum habemus (n): anec-
quod sacraeScripturaelocos verbis citari; at id nihil dolos ergo Ambrosianosinvenissesermones mihi in-
prorsus meacsententiaeofficere assero : lum quia«ex videat nemo, neque confideniiaeme insimulet. 15*
operum S. Ambrosiilectione (ut Natalis Alex. verbis Et re quidem vera nonne horiim sermonum Ambro-
uiar(n), quaeBenedictiniediloresconflrmant (i) )con- sium auclorem facit Sessorianus oplimaenotaecodex
stat, eum non iisdem semper verbiseosdem Scripturae miscellus(o), qui invidus millc et plus annis has Am-
sacraelocos laudasse ; >tum quia in Sessorianis scr- brosianas gemmas obvolvit? In eo quippe, manu co-
monibushaecnon confirmaturdissensio, nisi raro, et dicis anliquiiale piri, S. Ambrosii nomine hi tres
in iis tantum locis citandis, quos diversis semper " inscribunlur scrmones. Cui ergo hujus nominis viro,
verbis usus est Ambrosiuscilare; tum quia varietates ne codicis praetergrediamuraeiatem,illos, praeterMc*
iTactales sutit, ut quin duplicem arguant versionem, diolanensem, tribuemus? Non certe Ambrosio Ori-

(a) Videsishac de re AugustiniConfessionum.lib. (k) InPracfat. ad tom. III et IV,oper. S. Ambrosii.

vi, cap. 3 et 4, nec non Ambrosiiopera, de Fuga sw- Videetiam sis Cefilielum, Hist. genirale des Auteuts
culi, de Jacob el Vila beata, el de Mystetiis. sactes, el eccldsiastiques,toin. VII, pag. 574 et seqq.
(b) Serm. 1, § 1, p. 12 (Infta coll. 109-1121 (I) Trina haeopervetusta distinctio cum codicibus
(c) Serm. 3, § 10, p. 26 (Infta col. 135). Vaticanis explicatur a cl. Maio in nola 1 ad Expla-
(d) Serm. 1, § 5, etserm. 3, § 11, pp. 6el 30 (Ihfta uat. symboli B. NicetaeAquilein. episcopi, pag. 55
coll. 116el 140). IlomaitaRedit. an. 1827.
(e) lta in lib. iu Hexaem. 1 el 5; lib. n de Intet- (m) Lib. de Mysteriisi, tom. 111,col. 408.
pell. David., 6, tom. I, in ptwfal. ad psal. i, et in (n) Reapse Anibrosimn singulis diebus dominicis
psalmis XLVIII, 23, cxvni; serm. 7, pag. 25, tom. II, concionatum esse tesiis est Augustinus lib. vi Con-
atque alibi. fess., cap. 3, scribens : Eum quidem in populumvcr-
(f) Augustinusde sua malre jam Mediolanicom- T»bum vetitalistecle ttaclantemomnidie dominkoaudic-
moranii ita loquitur lib. ix Confess.,c. 12 : Ibi matet bam. De assiduitate vero , qna baptizandos docebal
mea, ancilla tua (scilicet Ambrosii) solliciludiitis,et Ambrosius , sic Pautinus in ejus Vita, n. 38 , loqui-
vigiliatumprimas tenens, orationibus vivebal; et post tur : In tebusetiam divinisimplendis fottissimtis, in
paucaprosequitur: Tunc hymni el psalmi ut caneren- tantumut quod soliluseral circa baptizandossolusim-
tur secundummorem Orientaliumpartium inslilutum plere, quinqueposteaepiscopilemporequo decessit,vix
.est, et ex illo in hodietnumtelenlum, mullisjam et pene implerent.
omnibusgregibustuis, el per cwlera orbis imitantibus. (o) In codice post noraen Ambrosilitulus episcopi
Consuleetiam lih. ix de Civit. Dei, 12, col. 162. omillitur; atlamen non liinc aliquis bos sermoncsal-
(g) lbid., n. 15, ait Paulinus : Hoc tempore,nempe teri Ambrosio a Mediolanensi episcopo distinclo
quo Ariani basiticam Portianam invadere niteban- acccptos referat: nam si codicis aetati, si sermonum
tur, primumanliphonm, hymni, ac vigilimin Ecclesia stylo, et sentenliis, eorumque auctoris moribus, ct
Mediolanensicelebtati cwperunt.Cujus celebritatisde- institnto ratio habeatur, nulli ejttsnominis, nisi Me-
volio usque in hodiernumdiem non soltim in eadem diolanensi episcopo tribuendos esse, fateatur oportel.
Ecclesia, vetum per omnes pene Occidentisptovincias Cacierumtum sanctitatis, cum digniiatis titulos pas-
manel. sim in antiquis codicibus vel consuetudine, vel po-
(h) Hist. Eccles., saec. IV,part. i, p. 508, col. 2.. lins socordia praelermiltunt librarii; el quidem in
(i) In prasfal. ad libros deSacramentis, tom. III. hoc ipsocodice,ex.g., nonnulla opuscula sirapliciter
(j) Torn. II, operum S. Basilii edtl. Paris., an. S. Auguslino constanler inscribuntur, quae taraen ad
1721,pag. 51,6:', 156etseaq. Ilippoiiac ejdscopUmcerlissime pertinent
99 S. AHBROSIl MEDIOLANENSISEPISGOPl 100
genis discipulo , et Ecclesiae Alexandrinae diaco- ,A floruere saeculo ix exeunte, tamen baud revocanda
no (a); non ei, qui S. Didymi ejusdem Alexandrinae ciira an. circiter 760, nec uttra an. 778 producenda
Ecclesiae docloris, floruit aetale (b). Horum enim est. Pono anno circiter 760 cqmmentariis in Apo-
uterque nec episcopali dignitate praefulsit, nec ad calypsim clarere coepit, et anno 778, ut esl erudito-
populum sermones habuit : qui mnc temporis a solis rura probabilior senlentia, dum Romam pergeret,
episcopis ut plurimum habebantur; utcrque Graece diem vidit extremum, post quam duobus duntaxat
scripsit, et scrmones nostri quin Lalinam e Graeco mensibus, et diebus 25, iisdemqtie non pacifice, in
intcrpretationem redoleant, eam prorsus excludunt. monasterio S. Vincentii ad Vulturnum prope Bene-
Necsit qui illos AmbrosioCarducensi in Galiia epi- ventum abbatis munere perfunctus essel. Reliquum
scopo ascribat; nam quamvis Sessoriannm ms. qnis est igiiur, ut vel distinetum a laudatis in primis sep-
archetypum fuisse diceret, lamen hos sermones vix lem Ecclcsiaesaeculisakerum excogitemus Ambro-
et ne vix quidem Carducensi Ambrosio acceptos siom, vel codicis auctoritalera, et vetustatem in du-
refcrri poterit. Elenim Ambrosius ilte tantum post bium vocemus.Neutrum quidem. Uno ergo Arnbro-
medium saec vni ad episcopatum evectus est (c), sio Mediolanensi Sessoriani codicis auctoritate bi
et bas conciones, quas nonnisi episcopi felus esse sermones adjudicandi snnt. Quanla vero hujus codi-
clarissime patet, codex exbibet laudati episcopi B cis sit auctoritas, ceitatini docenl summi auctores,
aetate major, scilicet, ut dixi, saeculo vn, vei qui vel illum summo in pretio habuisse tcstantur,
adsummum saeculo vni ineunle conscriptus. Hinc vel ex eo tum S. Augustini, cum S. Maximi Tawi-
prorsus flocci facienda esset et eorurn opinio, qui nensis episcopi Hovascripta eraerunt.
hos sermones Ambrosii Autperti monachi (d) opus VII. Aiicleresqui usi sunt codke Sessoriano,ae de
essecontenderent;nam, praeterquamquod illius non eo sunt locuti. — Porro de hoc codice, qui, ut supra
essatumex moribusetinstiiuto, lum exstyloelforma dixi, olirnexslilit in monasterio Nonantiilano,ex qno
soribendi auctoris, tum ex diversa biblica versione, Romam delulit de suo ordine, nec non de Ecclesia
qua ille utitur, satis commode probari queat (e), universa optime meritus Hilarion Rancalus, qui Ses-
eliam ut illi abjudicaremus , una prae caeteris sorianaeBibliothecaeauctor fuit (f), sic in suo Museo
ratio sufficeret, qua Carducensi episcopo abjudican- Italico loquilur inclytus Mabiilonins(g) : < In codica
dos putavimus. Siquldem et Ambrosiimonacbi aeias, Romano Sanctae Crucis, qui fuit olim monasterii
ne cum Trithemio inter scriptores eum referam, qui Nonantulensis, antc annum octingentesimum acqui-

(a) Vide Etisebium, lib. vi, 18 ; Epiphanium, haer. sonanae bibliothecae specimintt exbibet, fol. 593
64, et S. Hieronymum, de Scrip. Eccles.. cap. 56. verso, his verbis loquitur; «In venerah. monasterio
(6) Confcr. du Pin et Moreri. S. Crucis in Jerusalein insignis exstat biblioiheca
(c) Plura de hoc Ambrosio leguntur Hist. litt. de mss. codicibus referta, opera cl. viri Bilarionis Ran-
la France, tom. IV, pag. 137et seq., ac apud Gelle- cati Mcdiolanensis,monachi Cisterciensis, sui ordi-
rium lib. sup. cit., tom. VIII, pag. 486. nis, dum viveret, procuratoris ac prxsidis in Ilalia
(d) Hujus Ambrosii gesta refert MabiHoniusAct. C generalts, in rccognitione librornm Syriacfmios ver-
Sacrorum ord. S. Bened., vol. IV, ssecut. m, part. n, sione Arabica Bibiiorum, expticatione conlroversia-
a pag. 259. Vide etiamAnasiasium.pag. 1711et seqq. rum fidei quinque summis pontilicibus Paulo V et
(e) Ut rursus demonstrem Irossermones solo epi- subsequentibtis eximie probati, qui vixit annos 69,
scopo convenire, prout ad solos olim pertinebat epi- obiitjuedie 12 Aprihs an. 1663, ul scribit Mabillo-
scopos catechumenos et neophytos instruere, diulius nius (ln Itiner. Itatic, p. 90). Id vero (laudali Ma-
non immorabor; nec aeque operosius conabor osten- billonii fcre sunt verba I. c. lom. II) praecipue in
dere quantum sermones nostri a moribus et instituto, ejus laudem vertii, quod varios codices ex Italiae
a stvlo et forma scribendi Autperti dissi- monasteriis conquisiiosstudiose collegit,quibus dicia
eant. Pauca "lamen properans percurram. Quippe bibliotbecacelehris evasit. Ex ea eruta est praeclara
Suantum
Autpertus nullibi fere in suisscriptis monasticam re- illa S.ediiione
Augu-tini epistola ad Alypium, qtire est in
gulam non laudat, vcl se monachum ad monachos nova 29, et aliquot novi sermoties. De tanto
alloquentem non prodit. Praeterea Autperti scripia viro etiam videri potest Fumagallius, qui ejns Vilam
qui attente perlegerit, in ipsis saepius S. Augustihi diligenter scripsit, et Brixiaevulgavit an. 1762.
eloeutiones, anliiheses, ct fere aliquandointegras in- Ilic modo, ut ingrati animi crimen horreo, haud
venieipefiodos, nec non saepius blandas voces, ut silentio practereamsupra laudaimn eminenlissimtim
Fratres ditectissimi, etc, atque hissimilia, et alia card. Joachimum Besutium, virum utiqne, ul ait
nonnulla eidem familiaria verba reperiet, a quibus Blanchinius1. c, modestiaac pielate non niinusquam
omnibus sermones noslri ita prorsus alieni sunl, ut singulari doclrina commendandum,quippe qui et ipse
ne syllabam, vix dicerem, cum Auiperti scriplis com- j\ non solum Sessorianam bibliotbecamrarissiuiorum
munem habeant. lnsuper Autpertus biblica versione, librorum copia, et iioniitillispretinsissimis codicibus
quae novam vix Vulgatam reddit ad verbum, ideoque auxit ditavitque, verum etiam coenobiumhaeiedem
diversi prorsus ab ea, qtise in his sermonibus rene- cx asse dixil, et bibTothecariuminstittii curavit.
ritur versio, usus est, nl ex ejusdem et nostraerolla- Blanchiniusscribens supra relata verba, addidit:
tione nullo negotio deprehendes, saltem si consulas Cistercienseshodieincolunt hmc Utcttmmunere Sixti
apud Martenem, lom. IX Ampliss. Collect., pag. 222, papm V, qnod prorsusa veritate absonumest: nawi
227, 229, etc, ac in Bibtioth. Patrum, Colon. edit. niuiiacbi Benedictino-Cisterciensesab anno 1663,
lom. XIII, pag. 480 el 492, ubi Autperli scripta quot- . P o IV pontificemaximo, jam Sessorianum ceeno-
quot exstant vugata invenies. bium inhabitasse conslat ex serie abbalumad ealcem
-
([) De boc cl. viro et summa omnium laude co- Historiaeejusdem monasterii posita, quam Kaimun-
lendo Joseplius Rlanchiniusin parl. u sui Evangelia- dus Besuimsan. 1750 Romanis lypis vulgavit.
riit dum inter alia plura, quorumdam codicum Ses- (g) Tom. 1, part. n, p. 4, §4.
m SERMONESTRES EX COD. SESSORIANO.- PRjEFATW. 102
situs ab Anselmo abbate, continentur homiliae73 : AVrissimis verbis, et quidem priraa manu S. Ambrosio
ex quibus pleraeque in Sancli Galli exemplari ha- inscribuntur. Alque hoc loco rem eruditis, ul spero,
bentur. Inscriptum erat in fronte codicis nomen au- jucundam non relicebo; nempe quod ex hoc ipso co-
cloris; sed eo abraso sancti Ambrnsii nomen substi- dice plane evincilur, Mabillonium et laudatum S.
lutum. Maximapars tamen harura homiliarum sunt Maxirai editorem in numerandis sermonibus, qui a
Maximi, lametsi quaedam aliae Hieronymi et Augu- cit. pag. 129 in hoc codice continentur, haud accu-
siini sub eorttm nomine insertae sunt. > Nec aliis rate ipsum codicem consuluisse , cum primus cos
verbis hunc codicem celebrat Blanchinius, simutque omnes 73 numeraverit.alter quamvisulS.Maximi 60
novissimus editor Romanus opcrum S. Maximi,qui recognoverit, taraen in notitiis praoviis( c) duos et
in praefatione(«) ita illtimaccurate describit:« Aller sexaginla exscripserit. Ulerque enim salis habuit ad-
est praccipuorum,quos dixi, codex Nonantulani olim verlere indicem, qui hisce sermonibus fol. cit. recto
monasteiii in agro Mutinensi, nunc Romanae biblio- praemittitur, cl utrumque idem index (cfellit; nam
thecaeCisterciensiummonachorum SanctaeCrucis in in eo gcminato num. 13 numeranluf Ires et septua-
Jerusalem.Esi is codex membranaceus in-fol., nota- ginta sermones, quamvisreapse sinl tituli 74; simul-
tus numero XC, ut fronSexterior voluminis exhibet, quc Maximo62 tribuanlur, etsi eorum posiremus
quanquam intus pag. 1 prae se numerum CXXXIVB ] numero 61 notetur. Neque vero in numero solum ,
ferat; caeterisquchujus biblioltiecaecodicibusut an- sed etiam in tiiuiis S. Maximiedilor cuui indice er-
tiquiiate, ita accuratiore Scripturaelectione inlcgrita- ravit; quod ut clarius appareat, hic operac pretium
teque praecellit, spectatque ad vn vel summum ad duxi omnia per singula recensere, auaein hoc eodein
vin Ecclesiaesaeculum. Ducfus litterarum in eo Ro- codice conlinentur.
tnanus est, aclatis, ut aiunt, secttndae,paululum vcr- VIII. Qumin Sessorianocodiceconlinenlur. — Et
gens ad Longobardicmn. A pag. 129 ad 169 sexa- quidcm habetur in eo fol. 1 recto S. Augustini ser-
ginia partim homilias,partim sermones complectiiur, mo de Nuptiis, qui absque titulo inc. < Nuptiae in
de quibus eminenlissimuscardinalisBesuliusin indice quibus Christus et munerator, et conviva decubuil,
bibliolhccaeSanctaeCrucis (6) sic statuit : auctorem etc. » Des. « Itaque itli desiccati sunt et aruerunt;
eosdemhaberetanctumMaximummihicertumest.)Quoc\ nos vero comcdimus, et bibimus, et refecli sumus
autem hi laudatissimi viri in Sessoriano codice nul- per ipsum Jesum Christum, qui vivit cum Patre, et
lum Ambrosii genuinum sermonem memorent inve- cum Spiritu sancto in saecula saeculorum.Amen. >
niri, quin omnej quamvis recenliori manti Ambrosio Hunc sermonem, in quo Augustinus tuetur adversus
tributos, SS. Augustino,Hieronymoet Maximoascribi Manichaeos,vere Christum iustiluisse conjugia , in-
* ter editos reperire non potui. Porro de bono Nuptia-
velint, id ueminem movebit, qui attente consi- C
de.ret, illos de iis lanlum sermonibus loqui, quos co- rum sermonem habuisse Augustinum conslat ex ejus-
dex a pag. 129 coinplectitur, non vero de nostris, dero fragmento, qttod ex Beda et Floro afferunt
quos superiores exbibent pagellae,quique in illiscla- Maurini t. V oper., part. n, col. 1519; at nulla cum

(a) Part. i, § 5, pag. 16 et seq. (Nostrm Patrol. t. 9 f. 170, S. August.sermoad Competentesel Ca-
LVII, col. 17-18 sq.) thecumenos, et usq. ad [. 175, sequunlur alii
(b) Ulinam modo index ille exstaret! nos enim sermones,qui tribuunlur in hoc codiceS. Augu-
accurateet erudite doccret quaeqiianlaque preiiosis- ttino.
sima in ea oliin bibliotliecafuissent; sed exteroisar- 10, f. 175, S. Hierony. sermode Exodo in Vig.
mis Italiam invadenlibus, bibliolheca anno 1809 ex- Paschw.
pilata, una cum variis mss. codicibus, multisque ra- .11, f. 177, S. Basilii lnstttula monachorum,Bufino
rissimis libris, et hic index pessum ivit non sine inlerprete.
magno lillerariae reipublicae detrimenlo. His quidem 12, f. 200, S. August. sermode Resurrectione.
mss. codicum in bibliothecisdelitescentiumcatalogis Codexmihi videtur anliquissimus,et conferenditunt
nihil essc ulitius ad exornandam, amplilicandam, et sermoneshorum Patrum cum editit eorumdem.
aliius provehendam rem litterariam apud doctos ex- _. Ex his verbis Iria pro noslra senlentia colligimtis:
ploratum confessumque est. Verum, prx-ter ea quaeu primtim, Besutinm S. Ambrosii nomine unum Me-
supra retulimus, haec etiam pracnolata exstant dc diolanensem Ambrosium intellexisse; eo enim rto-
hoccodice ab erainentissimo viro in chartae plagula, mine simplicitcr utitur etiam num. 6, ubi certe ad
quaeest ipsi codici in fronte assuta. Mediolanensem respexit; deinde, sermones hos no-
stros ut S. doctoris germanos fetus Imbuisse, alias
COD.154. notassel; nam quod spurium ac subdililium opus ei
Conlinel,pag. \,sermonem S. Auguslinide Nupliis; visura est, constanter notavit, ut num. 6et9; po-
a pag. 2, librosConfessionumS. Augttstini. stremo, sermones omnes quos liic codex exhibet SS.
f.
2, 80, S. Ambrosiisermo de Carilate. Patribus tribuisse, el inler illos nonnultos pulasse
5, [. 81, S. Hieron. Epitaphium S. Paulm. ineditos inveniri; etenim postremis verbis, ut eos
4, f. 88, S. Ambtosiisetmo dc Perfecto. scrmoncs conferant, ad edita SS. Patrum, et non ad
5, /. 89, Cassianicollationesseplem, quwsunt abba- aliorum scripta lectores amandat. In hoc syllabo is
tis Chwremoniset ab. Joseph, el in editissunl quidem scrmo desii, qui secundoloco hic typis vut-
ab \\ ad 17. gaiur. Ille cum brevissimus sit, et in calce paginae
6, f. 129, S. Maximisermones61, aui tamen in hoc posilus viri emincnlissinii diligentiam fugit; potius
codicetribuunlurS. Ambrosio. enim continuatio primi, quam alter sermo primo in-
S. de
7, f. 169, August.sermo eo quodscriplumest: tuito videlur.
Hic est dies, quemfecit Dominns. (>;)Pag. 174 et seqq.
8, f. 169, S. Hierony. sermodeExodo in Quadraq.
 103 . S. AMBROSHMEDIOLANENSIS EPISCOPI 104
ilioTest noslri conserisio.Hic sermo aegre legitur in A Bapiistac. > Edit, ubi sttp., in append. col. 41. Fol.
codice tum evanidis vetuslate, et sorde obductis cha- 132 rccto, vi: «Incp. alium (sic) de natale ejnsdem.>
racteribus, cum in oris circumquaque carie delrita Edit. Jipud S. Ambrosiuminter spuria col. 570. Fol.
pagella. Fol. 2 recto, sequunlur cjusdem S. Augusti- cit. verso, vu : < Incp. de Nalale SS. Petri ct Pauli
ni libri 13 Confessionum,quorum tilulus ita est ad apostolorum. > Edit. apud S. Maximum, col. 577.
calcem folii 1 versi : «Incp. libri Confessionum Fol. 133recto, vm: «Incp. de nalaleS. Cypriani epi-
ejusdemS. Augustini. i Hoc opus non est distin- scopi. > Edil. ubi sup., col. 255. Fol. cii. in calce,
ctum in capita, et uberem a Maurinorum editione ix : <Item sequentia de eodem sermone. > Edit. ubi
praesiat variantium segetem pro nova excudenda. supra, col. 595. Fol. cit. verso, x : < Incp. de pas-
Fol. 79 verso: INCP.S. AMBROSI SERMO DE CARI- sione vel natali sanciorum, id est, Octavi, Adventiet
TATEEXLECTIONE SCIPAULIAPOSTOLI CONTRA MALOS, Soluioris Taurinis. > Edit. ubi sup., col. 261. Fol.
QUIBONIS INVIDENT, qui sermo hic terlio loco vulga- 134 recto, xi: < lncp. de gratia Baptismi. > Edit.ubi
tur. Fol. 81 recto, S. Hieronymi epitaphium sanctae sup. col. 617. Fol. cit. verso, xu : < Item de nalali
Paulae cum epigraphe : < Incp. cpitafium (sic) san- martyrum. > Edit. ubi sup., col. 617.Fol. 135 recto,
ctce Paulaca bealo Hieronymo prFo faclum. > Ejos- XIII: < Incp. de natali SS. Canti, Cantiani el Cantia-
dem in fine litulus seputcri legitur litteris unciali- B nlllac. > Edit. ubi sup., col. 615. Fol. cit. verso,
biis, et ad illam formam elaboratis, quam vulgo la- xiin : « Itcm de natati sanctorum. > Edit. ubi sup.,
pides retinent, conscriptus, in quo mortua dicitur col. 621. Fol. 136 recto, xv : < Incp. de eo quod scri-
Paula, Honorio Augusto vt et Arislhenito contulib., pium est in Aclibus apostolorum : Eranl eit omnia
non Areitenio, ut in edit. oper. S. Hieronymi llabe- conmunia (sic), et de Cain, et de Annania (sic). >
lurMariani Vicloris, nec Athlmnelo, v\ Parisiensis Edit. ubi sup., col. 429. Fol. cit. verso.xvi: < Incp.
editio tom. IV, col. 669, et Veronensis tom. I, col. sequentia de avaritia.et de Anania.> Edit. ubi sup.,
6S9, retinenl. Fol. 88 reclo : INCP.SERHO S. AMBRO- col. 323. Fol. 137 recto, xvn: «Incp. exliortatio ad
st DEPERFECTO, qui primus in ordine nunc prodiit in plebem, ct de eo quod scriplum est in Evangelio :
lucem. Fol. cit. verso : INCP.EJUSDEM ADVERSUS EOS Sicut fulgur de sub cwlo; ita erit adventus filii homi-
QUIDICUNT, POSSESSIONEM NON DISTRAHENDAM, SEDFRU- nis; et de duobus in lecto uno. > Edit. ubi stip., col.
CTIBUSMISERICORDIAM FACIENDAM, qui sermo sccun- 5. Fol. 138 reclo, xviit : < Incp. desequentia.) Edit.
dum in his foliis sibi vindicat locum. Fol.89 recto : ubi sup., col. 9. Fol. cit. verso, XIIII: < Incp. debo-
Joannis Cassiani collationes 7 Patrum Thebaidis, spilalitate. > Edil. ubi sttp., col. 645. Fol. 139 rect»,
quarum in fronte legitur: < Haecinsunt in hoc codice xx:«1ncp.de eleemosynis, ctubi sedit DominusJesus
collationes seplem, id est, abbalis Chaeremonisde G super puieum Samariae. > Edit. ubi sup., col. 325.
perfectione, ejusdem de castitate, ejusdem de pro- Fol. cit. verso, xxt: « Praefatio vel incrcpalio ad
tectione Dei; abbatis Nestoritis de spiritali scientia, plebem. > Edit. in apperid., tom. V oper. S. Atigu-
cjusdem de charismatibusdivinis; abbatis Joseph de slini , nuin. 87. Fol. 140 recto, xxii : « lncp. de
amicilia, ejusdem de definiendo. > Singulis collatio- grano synapis, et de S. Laurentio marlyre. > Edit.
nibtis capimlorum tituli sunt inscripii, et primo loco apud S. MaXimum, col. 56. Fol. cit. vcrso ,
ponitur pracfatioad Honoratum et Eucherium , qui XXIII: < Sequenlia de grano sinapis superiore. >
lamen non nominantur in codice. Exstant vulgataea Edit. ubi sup., col. 365. Fol. 141 reclo, xxun:
num. 11 ad 17 in cdit. Romana anni 1611formisex- < incp. dc id (sic) quod scriptum esl: Beddite qum
cusa cameraeaposlolicae. Fol. 129 recto, incipiunt Dei sunt Deo, ct de militantibus. > Edit. ubi sup.,
sermones prima manu S. Maximo Taurinensi, se- col. 375. Fol. 142 recto, xxv :« Incp. de eodem se-
cunda manu S. Ambrosiotribuli, et denuo recentiori qttentia. > Edit. ubi sup., col. 347. Fol. cit. vcrso,
scriptura S. Maximo restituti, quos index titulorum xxvi: «Incp. de eo (deest) quod propheta ait ad ii-
praccedit, in quo, ut jam notavimus,. septuaginta lios, scilicet : Cauponesuestri miscuntaquam uino. >
quatuor lituli recensentur, el ileralo num. 13, tres " Edit. ubi sup., col. 339. Fol. 143 recto, xxvn:
et septuaginta nuroerantur. Ex eo tres et sexaginta < Incp. dc psalmo xxi, et de passione Domini. >
priores litulos excerpsit P. Rrunus S. Maximi cdi- Edit. ubi sup., col. 137. Fo). 144 recto, xxvm:
tor, el, ut supra innui, pag. 174 in noliliis praeviis < lncp. de defectione lunac. > Edit. ubi sup., col.
vulgavil, dum de codicibus agit, quibus in sua edi- 333. Fol. cit. verso , xxviiu : < Item de sequentia
tione adornanda usus est. Hocvero ordine, et hisce ejusdem. > Edit. ubi sup.,col. 337. Fol. 145 recto,
titulis in corpore codicisii sermones habenlur. Fol. xxx : « Incp. de eo quod scriptum est in Evangelio,
129 verso, 1: < Incp. sermo de natale ssrum Petri et dicente Domino: Facilius est camelum per (otamcn
Pauli apostolorum. > Editus esl apud S. Maximum acus transire, quam diuilemintrate in regno cwtorunt.>
Roinaeexcusum an. 1784, cot. 229. Fol. ISOrecto, Edit. ubi sup., col. 585. Fol. cit. verso, xxxi :
u : «Incp. de eorum nalale. > Edil. ubi supra, col. « Incp. de eo quod scriplum est: Simile estregnun
573. Fol. cit. yerso, m : < Incp. de margarita Ev..n- Dei fetmento. > Edil. ubi sup., col. 369. Fol. 146
gelii. >Edit. ubi supra, col. 389. Fol. 131 recto, iv : rccto,xxxti : < Incp. de hospilaliiale in Euiangelio.>
< Incp. de natale S. Laurenti. i Edit. ubi sup., col. Edit. ubi sup., col. 351. Fol. 147recto,xxxin. <Incp.
o79, Fol. cit. verso. v : « Inep. de nalalc S. Joannts de jejunis fsic solita crasii in initio Quadragesimae.>
105 SERMONESTRES EX COD SLS50RIAN0. — PR/EFATIO. 106
F.dit. ubi siv., coi. 467. Fol. 148. reclo, xxxitlt : A 167 recto,L\ : < Incp. posl Ephyfaniadictum (sic). >
< Item sequeutia , ct tempore ieiuniorum iton luxu- Edil. inter S. Amhrosii scrmmies inappend. rejectos
riandum. > Edit. ubi sup., col. 457. Fol. cit. verso, serm. 11, col. 502. Fol. cit. verso, LXI: « Incp. dn
xxxv : < Incp. de die sancin Pascbae, et de cruce sancta Qnadragesima. > Edit. apud S. Maximum,
Domini. > Edit. ubi sup., c I. 151. Fol. 149 verso, eol. 109. Fol. 168 verso, I.XII: < Incp. sermo S.
xxxvi: <Item de cruce et de resnrrectione Domini.> Aiigtistinidc id (sic) quod scriptum csi: Hic est diet,
Edii. ubi sup., col. 153. Fnl. 150 reclo , xxxvn : qucm fecit Dominut, exsitltemut, et ittcundemut in
<•Incp. sequeniia de sepulcbro DominiSaluaioris. > eo, > Edit. aptid l.nvanienses tom. X oper. S. An-
Edil. apud S. Ambrosiumsub num. 55Rom. edilio- gustiiji, serm. 89 , col. 560. Fol. 169 reclo, i.uii :
nis. Fol. cii. verso, xxxvin : « Incp. de Pentecosien < Incp. sermo S. llieronymi de Exod. in Quadrage-
>
(sic), et de psalmo ceniesimo nono, > Edit. inlcr S. sima ante Pascha. Edit. a Vallarsio in append.
Maximiopera. co'. 197. Fol. 151 lecto, xxxvim : tom. XI,col. 210, editionis Vcronensis. Siiliboc ser-
« Incp.de eoquod sctipttiin esl in Euangelio : V«.'pes mnne aliisque infra notaudis usque ad fol. 176 latet
foueas habettt, et reliqna. > Edit. Iibi stip., cnl. 379. Pliniantim Historiae naturalis fragmentum, iisdem
Fol. 152 recio, XL: < lnerepatio ad p'ebeiii, ctde eo spatiosis litleris exaratum , qtiibus in Valicano pa-
quod scripluin est in Euangelio : Qui habet, dabitut 8 limsesto poliiicnm opus M. Tulli scriplum fiiissecnn-
ei; et cantauimusuobis, et non sattastit. > Edit. ubi spicimus (a).Fol. sup. cit. 169 verso, LXI.II: < Incp.
sup., col. 681. Fol. cit. vcrso, XLI: « Incp. ubi Deus sermo S. Augustiui ad compelenles et catechiime-
sabbaio manum aridam curauit. > Edit. ubi sup., nns, > qtii 'neipit : « Audiant calechumcni, audiant
col. 385. Fol. 133 verso, XLII: < Inrp. de Penteco- omnes, omnes timeant, nenio contemnat; sit mihi in
sten (sic). > Edil. ubi sup., col. 191. F<d.154 recio, consolatione uesler autliltis , > ete. An hic sermn
ILIII : < Incp. de die sanclae Ephyfaniae (sic). > anecdotus sit, pronuntiare non audeo; idem dic dfl
Edil. nbi sup., col. 413. Fol. cit. verso, XLUII : « llem illis, qtiorum infra initia referam. Fol. 170 verso,
de die Epbyfaniorum(sic), ct de Euang^bo, ubi Do- LXV: « llem eiusdem scrmo de remissione peccalo-
minus bapiizatus est, et de psalmo xxvm. > Edit. rum; > qtiem primoex boccodice eruerunt Maurini.
ubi sup., col. 241. Fol. 155 recto , XLV: « lncp. de et fide eidem codici prorsus adhibita, inter genuina
co quod scriptum rst in Euangelio : Hominis cuius- opera S. Augtistini edidertint lom. V, part. i, col.
damdiuilis ftuctus uberet ager adtulil. > Edit. inter S. 572. Fol. 171 verso, LXVI: « Incp. alius eiusdem de
Basilii opera hom. 6, lom. II, pag. 45, a qua lame missascotidianas (sic), > qui incipil: < Congregatio
mnltas hic nosfri cndicissermo varianles habel. Fol. heatiludinis ueslrae FF. KK. facil nos nimio gaudio
15Sreclo, XLVI: « lncp. de eo quod scriplnm e.-t : C csse repletos, sed qtiia pauet pectus cateiis corporis
Quis major etl in regno caelorum? > Edit apud S. obligattim, nnn po-sttm dicere, qnanlum splendor
Maximum, col. 285. Fol. cit. verso, XLVII: « Inrp. animi uestri delectat audire; tamen adgredior, >etc
de duabus nauiculis in E angelio. > Edtt. ulii sup., Fol. 172 recto, i.xvn : < Incp. de decimis sernio
col. 639. Fol. 159 verso, xi.vm. < lucp. de ieiuniis eiusdem. > Edit in append. tom. V, col. 460, a qu >
vel sancla Qnadragesima. > Edii. ubi sup., cot. 461. lamen differt in nomtullis. Fol. 173 rccto, LXVIII :
Fol. 160 fecto, xLvmi; « Incp. de ieiunio Dominiin < ltem alinm (sic) de sancto Helisseo (sic); > cujus
dSsef10, et quod nonin solo pane uiuit homo. > Ed.t. initinm esi : < Dulcis insonuit auriliui nosiris nupcr
ubi sup., eol. 433. Fol. 161 recto, L: <Item sequen- reciiata libertas, dum saeuil inter nos amera raptiui-
tia de ieiimiis Quadragesimae. > Edit. ubi sup., col. tas, > etc Fol. 174 reclo, LXVIIII : < lncp. alium (sic)
465. Fol. Cit. verso, ti. < lncp.de Pascha. > Edit. de loco (deesl), ubi beatus Petrus iri mari tempcsia-
ubi sup., col. 179. Fol. 162 Verso, LII : < ltem se- tem sustinuit in naui. > En prima verba : < Ntttritos
quentia desanttum (sic) Paschae. > Edit. ubi sup., byrundopullos suos, cum uolandi arle disponii, pau-
col. 181. Fol. cit. LUI: Item seqnenlia. > Edil. ubi Inliim qttidem in aere dimittit, quibus lamen ips i
sup., col. 185. Fol. 165feclo, Liv: < lncp. de Pen- nicinaest, ne forte decidant Irepidando adhuc in-
lecosten (sic). > Edil. ubi sup., col. 187. Fol. 164 D firmi uolando, > etc. FoK.cit. verso, LXX: t lncp.
recto, LV: < Incp. de accusalo Domino apud Pila- sermo S. Hieronymi de Exodo in nigilia Paschae. >
lum, et de Snsanna. > Edit. nbi sup., col. 141. Fol. Kdit. inter suppositTia S. Atiguslini scripta in
cit. verso, I.VI: < Item seqtientia. > Edii. ubi sup., append. tom. V, ei apud Vallarsium inter spnrii
(ol. 143. Fol. 165 verso, LVII: « Incp. dc natale lom. XI oper. S. Ilieronyiiii, col. 212. Fol. 175
Domini. > Edit. ubi sup., col. 403. Fol. 166 recio, verso, LXXI:« Incp. eitisdem in die dominica Pas-
LVIII: « Incp. de kalendis Januariis. > Ed't. ubi chae. > Edil. ubi sup., col. 200. Fol. 176 verso,
sup., col. 409. FoLcit. verso, LVIIII: «Incp. tracla- I.XXII:< Incp.eiusdem S. Hieronymi in die Dominica
iiis de Ephyfania (sic). >Edit. nbi sup., col. 425. Fol. Pascbae. > Edit. ubi siipra, col. 215. Fol. 177

(n) Plinii bne fragmenMnnin Scssoriaito oiiater.
nione integio scriptuin ad libl). xxiv, el xxvHist. na-
tttraHt p rtiiiel. Iliud . uamvis eililuiii, tamcn in Ses-
sorinnisanecdoiis abq iiiiidoproeram. Non eniin de-
spero fore piwt ilermolai llatbari, Ardnini, alioiuii-
P/.TnaL. XVIII.
qnepraeslanlissimorum viroriimcona:ns, qui p'eraqii(!
inendiiab hoc Plmiano opere ex vitio-issimis codiri.
huseriilo longa op rosaqne cura stislnlermil, ct milii
litijtisvelustissinii palim esli auc oriiate alia uonnulla
extiiingere lorla<se licere.
4
 107 S. AMRROSIMEDIOLANENSISEPISCOPI 10«
-rerlo, ncciuiiinl S. Basilii Magni lnstituta monacbo- A lest, eosdem Ambrosium habuisse feriis Pascliali-
ntni, quaein lom. II oper. edit. Parisien. an. 1730 bus. Eniiii vero quod dicit primo sermone, eos atln-
n col. 327 edita sunt, quaeque hoc titulo praesignan- qni, qui Deo ipsa devotionis professione jain pro^
lur in codice : < Instiiiita monacliorum sancti Uasi- ximi depuiati sunl coelo(b); d clarius in lerlio, qui
lici(sic)episcopiCaesarieiisjsCappadnciaein Cliiisto. pompisei mnndi voltintaiibus abjectis, meliori con-
Prologus sancli Rulini praesbyieri. > Miror cl. Fon- cursu ad coeliimtransilum leceranl, quique ab omni
laniriium, quimvis hunc codiceni vidisset, haiid la- facie contagionis aniiquae per regeneralionem salu-
mcii aniiiiadverlisse Rufinum sauciiiin appellari; laris lavacri purgati, el per baptismum mortui nata-
qiiod quidcin ali s notnssct in iine snae llislnriae libus minidi, nobilitati per graliam nati sunt coalo(c);
Aquilcieiisis, cujus iu postrcmo parngraplio Rufiui id quidem signilicare vidciiir, verba ad plebein ficri,
laudcs recensuit, et dc illo ut de sancto monuit quae jam baptisma , ad quod nonnisi in pcrvi-
s-ei-iplurumfore Rollandum. Dciiitimfol. 200 recio, gilio Pascbc admillebaliir, rccepcrat. Iluc eliain
I.XXIII,est sermo, qui inscribitur : « Incp. sermo addi poiest, illic S. docloreui dc inelfabili lncavna-
sancti Augustinide resurreelione. > lltinc sermonem, lioiits myslerio clafissime loqui (d), qurfd studiosis-
qni olim inler S. Fnlgentii scripia recensebatur, Be- sime lunc teinporis nonduiii baplizatis celabant an-
nediclini cditorcs oper. S. Aiigiistini hujiis nostri B! tistiles; simulque csplieari accepti jam sacramenli
et allerius codicis auctoritale imiixi Fiilgentio abju- liaptismaliscffeclus (e); alquc auditores hortari, ue
dicarunt, cl inler genuinos felns Auguslini vulga- cmn sacculo",cni iu dic ledeinptionis, id est baptis-
rimt toni. V. part. >, col. 1024. Hic scrmo inanciis maiis, quo consignali fueranl Spirilui sancto, vale
est in codice, qui dtiabus iutcgris pagcllis imitiliis dixcrant, ullain in pnsicrtim societatcm inirent.
est, quibus uon modo liujus scrmonis amisit pn- iMtiavelcrem hominem spoliati el Christo commor-
slrema vcrba, verum etiam allcrius cjusdem S. Au- lui, eo sciiicel die novnm hominem induti, rum
giistini sentionis, qui noslri codicis rsset LXXIIII, ipso revixeranl (f). Verum si quis id non satis clare
prorsus fecit jacturam, ctijus tiitilus adhue in indice ex prioris sermonis contcxlu evinci putat, eo quod
-fol. 129 rcelo, sic legilur: < licm ciusdcm in capile relaia verba ad caiechurncnoset competenies com-
libri scrmo de uersictilo psalmi undecimi: Tu, Do- mode referri queanl.ei non obsistam ; et si in hac
mine, tetuabis nos, el cuslodiesnos a genetationeisla senlcntia pfimnm 'eruionem ac nlteruin ad praece-
usque in aetetnum. > deiitem Quadragesimam; qtia i|tiolidiano sermouc
IX. Conjeclurwde Ambrositmorumsermonummtate, calecbiimenos et competentes dorebat Aiulirnsitis,
el temporequo habi.i sun'. — Sed misso codice ad remitleie malii, non repugnabo. Ilaud ine latci S.
Ambrosianos sermones rcdeuudum esl. Fieri enim 'C Anibrnsium baptizandos ad lerreslrimn rerum -coii-
iioi) potesl ul ab illis rcccdam, priusquam de tem- lcmpitim praecipue adbortatum fuisse : sed aeqtie
|ore, quo babiti sunt, quaestionemsaltem attingam. scio, illos post susceptum baptisma in iisdem mora-
Porro jam auclore cognito, sermom m quoque aeias libuS praeceptis,qnnese docenie jam didiccrant, novis
comperla est. Nihilomiiiiisde auno quo habiti suul, coucionibus cotilirmasse. Profecto sermones, qui-
niliil cefii babeo: el si qttid conjecluris, qiiarum luis conslant bbri de Fitga swculi. et de Jacob ct
lainen judicium integrum volo essc penes lectorein, Vita b,ata, ub\ potissinmm de btijiis mundi rehus
liceat indttlgere, illos anuo 589 baud miilio anii- abdicandis agittir, nd rccens baptizatos habtiit Am-
rpiiores arbiiror. Cum enim in cisdein mentio lum brosius, ut scile erndiii Maurinidemonstrant (g).
ecdesiastici cautus, ctim psalmortiiii, hymriorum X. De horum sermonttmdoctrina. — Non esl vero
et vigiliartmi, quam dUciplinam Mcdiolani S. Am- cur, qni tiunc prodeunl, sermones laiidem; nam ipsi
iirosius auno 58o circiier instituerat, nec semel nec se, nt auguror, eruditis piisque lectoribus conimeu-
obscure liat (a); aute illud lempus lios sermpnes dabunt. Quod aulem in cnniin praeserlim primo ac
scriptos fuisse, dicenduni uon est. Et haccconjeclura scciindo Ambrosius evangelicis verbis doceat, Chri- .
itide fortassis conlirmari potest, quod in teitio ser- . stianoriim esse omnia sna bnna relinquere, el pro
nioiie mulia habeaniur, quac ut alibi pncnotasse me- Chrsto pauperibus distribnere, alque sese prorsus
miiii, dilTnillimis Jusiinac persecutionis lemporibus divinae providcntiae rommittcre; non ita stricte in-
appr.mc convcuirc videntur; qua».quidem Ariano- telligendtimesl, ac si praeceptum illud absque dis-
-IIOI impunita vexatio comprcssa est ame annuin pendio auernac salutis a quovis praeteriri non possil;
5S9 quo Valenliiiianus Junior una cum Tbeodosio, sed ab eo observari el adimpleri illud quidem opor-
CA-stiucloMaximotyraimo, Mediolanuinrevcrsus esl. tere, qui ad supremum gradum evangelicaeperfec-
Quod aiitem lii trcs serinoiies coifem anuo habiii tionis perveiiireeontend.il. Profeclo nullus, quidquid
sint, ev eortnn nexti colbgaiioueque patet. Qooto heterodoxi neoierici blalerent, hanc dislinctionem
vero auni icmpori iidem illi assignandi sni, inu lo antiquisiiiiam,eiinAinbrosianisscripiisreperiri, ibit
miitoris diffienltaiis res ost. Dubitari eoitn v x po- inficias, qui saltem legeril cap. 11 , lib.i de Officiis,

(n)Serm. 1. § 5, et Serm. 3, § I!. (e) Ibid.. S§0 el 10.

(b) Ibid. § I. (/1 Ibid., §§ ttiodociial.
(c: Serm. 3, §§ 4, 6 et 10. ((/) 1ii ailuionilioiidi. pncviis.
((/) ibid. §§ 5, 4et 10.
 109 SERilONES TRES EX COD. SESSORIA.NO.— SERilO I. 110
ubi aperlissime ait (a) : i 01'ficiumautem omne aul: A est qtiod pancis verbis allingam, nimirum qtiotl in
mediuin,aut per[eclumesl, quod fcque Scriplm.inimi hisviilgandis sermoiiibuspras'iti. Eoruincnim textiiis
auctoriiaie probare possumus. Habemtis etcnim itii iu codice continuaiaoratione ad finem usigucperve-
Evangelindixisse Dominum: Si vis in vilam wlernam nit, ct niillam idcirco paragraphorum distinciionciii
venire, serva mandata. Dixit ille: Quw? Jesns auiem exhihet; quam tamen, cum ego a majoribus noslris,
dixit itli: Non homicidiumfacies.non adttlleiabis, invitis etiam codicibus, freiineniaiam viderhn, bii-
non faciesfurtum, non (alstimtestimoniumdices: ho- jusmodi morem reiinendiim esse censui, |ii-acsertiui
nora palrem el malrem: el diliges prorimum luum iu legentiiimcommoditatem.Reficilurqttippe lecloris
i.ieut le ipsum (Mallh. xix, 17, 18, 19). Ilarc sunl .animns, ut sicubi Aiigusliiiiisail, tle via fcssus novo
media officia, quilius aliquid deest. Deiiique dicit tilulo, sicut animits vinioris bospilio. Recte igitnr
illi adolesccns: Omniahwccuttodiviajuvenlute nteas Ruiilins C. Novaliamiscecinit, ad VeneriiimRufum
quUiadhuc mihi deesl? Aitilli Jesus : Si vis perfeclus sciibe ",s,iu sno ltincr.(d).
esse, vade, vende omnia bona tua, et da paupetibus:
e.lhabebisihesautumin cwlo,et veni sequereme (Ibid., Intervallaviaefessis prseslarevidetur
20 et 21).... lloc est igilur petfectumofiieium.i Media Qui notal inscriptusmiiliacrebra lapis.
igiinr praccepiachrisiicolis omnibus ut adimpleant, g Sermonum anlein texttii nonmillascholia subjicio,
perfeciionis tantum studiosioribus praecepta per- quae prima ad codicis varietatem, ad ejusdem emen-
fecia ut amplectantur, madet Ambrosius. Quae ut daiionem, nd graminaticftmet palaeographiampcrti-
itasint, idemAmbrosiusiu primo sermone declarat, nenl; aliaque deinde ptopono, ui quaeloca parallela
dicens (piod <Dominusin Euangelioperfeciis et con- in Ambrosianisscriplis reperiantur fere inlenlo digiio
stimiiiatisuolens esse coiisiiltum, omnia qnae pos- inonsirem ; nec postremo not.tsbiblicas coinp.iialivas
sideient uendi censuit el inpendi (b). >Non ergo cum iisdcin sacne Scriplurae locis omitlo, quibus
oinnibiis, sed perfeclisduntaxat ei consumiuatisUo- Ambrosius in sttis biicusqtievtilg.ilisopcribus ttliuir,
ininus suas oiiineslacultates vendere et in paupcres aut, si illis careant Ambrosiana scripia, caneri usi
erogarc mandavit. Et luec saiis diela ad obstruendum simt Patres, qui vcl Ambrosio suppares, vel h.iiid
liaereiicunim, increduloium ac pseudo polilicorum prucul ab Ambrosiana x-tate floriierunl; adeo ul cx
os, qui eliam hac noslra miserrima aeiate, ob rUida bis omnibus tam iotrinsecis argumentis, nimiruiiiex
cthices Chrislianacdogmaia a Panibus siimiiiocon- siimmocum Ambrosianisscri|itisconsensu, quam ex-
sensu iradila, quae -.tulla adbiliita dislinclione ad trinsecis, ex aucloritale scilicet el praeslantiacodici.-,
ctmctosfidelesnecessario extemli diclitani, tam false bos seintoncs Ambrosii Metliolanensisepiscopi fetus
quain impie iiostiam sanciissimam religionem anli- esse gcnuinos, quisqiie compertnm habeat, alqtie ex-
iocialemesse pronuntiant (c). ploratum. Sed iis praclibalis, candidns et ernditus
XI. De pattitione, et notis editotis. — Umimadhuc 'C lector judicet; nam ecce scrmones.
(a) Serni. 1 , § 4. orcheviquede Malines,Troiat. Edil. Puris, 1828. Vt-
;fc)Tom. III, c. I. 15, ntiiu. 56 et 57. de, si liceat, caput 5, De la modificationde laction
(c) Ita Uarbeyracus ct Gibboniusdoclrinacm irali du cliristiunismepar la civilisaiion,pag. 48 et seipi.
SS. Patriim iusiilianl , qm rum ini|ierrimo iiislau- Ilic liber niullis sacrilegis fuiilibtisquesenteiitiis re-
ravii ctrores opus cui liiutiis : Du jauiiisme aniien lcrtns cst, quas hic operosius confutare non esl.
ci moderne.OEuvrespoliliquesde M. de Pradl, ancien (d)Lib. II, dist. 4.

SANGTI AMBROSI
EPISCOPI
MEDIOLANENSIS

TRES SERMONES.

SERMOPRIMUS. I) est sacratissimis euangelicis npicibns c adnolaium :

DEPERFECTO. «Vendite omir.a quae' possidetis, ei date elemosy-
i. Domininoslri JESCCIIRISTI caelesteb praeceptnm nam d (Luc. xn, 55). > Praesrns sermo earet ani-
a Notandiimesl Ambrosivocabiilnm constauter in c Hujiisinodiintelleciio baud infrequen^est in Am-
cod. cinii una i scrlptum velu^la ortliograpbia. brosianis scriplis. Legaiur, ex. g>.. I b. in Ilexaem.,
* Unataiitum diphlhongoae utitur librarius nosler, cap. 15, pag. 55. Venetae edit., qua utor, an. 1 48.
qtiam absque nexu teribit more velerum. De linjus d Cod. elemosyna;lortassesuperaddita lii.t ulliinai
diphihongi aniiquiiate late agmil Salmasius episi. a I a lineola pro m, nt frequeiiler veleres amaniienses
Snrrav., Couriiigiiijceos. dipl. Lindav. p. olli, et usi Mint, sed rnodo noti apparct : seu mavis pror-us
Casleiusliib. Briiaiin.l. V, p. 5-25.— llauc oilliogra- m est omissaveterum mnre, t|iii m finalem clidibanl;
pbiani in edendo lextu seqticimtr, ne manuscriptiiiii cujiismodiexempla m amiquis mss. non desunt, inc
propriasperie fratidemns; mimioevero in notis, nisi in boc ipso codtce desiileraniur. lnfra taiiicn recto
ciimSessurianusille cilabitur codex. EDIT. scribitnr eteinostjiiam;at constauier ciun una c.
ln novaLatina Vnlgatanmiliiiur omnia post Fen- mcnii rcrsionem ti-nrpai, ijuana nostra haud pniibim
dite; sed Ambrosiiistnm Veieris, ciim Novi Testa- recedit. 1'orro Ainlirosm- diim locitm parallelutn
 1U S. AMBROSIMEDIOLANENSI . F.PISCOPI 112
'liagibus, et nihil reliiiquit incerlum atil obscuriiaie A edemns k, aut qnid uestiemiir (Mutlh. vi, 31)? s Ei
icrplcxiim : nli aperta uerilate di trartio possessio- nolitc cogiiare de craslino * (Ibid., 34). > Ut ea qnae
nis indicilur , ei prciii a prarri'gatio t>non lacptur '. detnandaiieral, remntis omoihtis cogilationis angori-
< Vendile, iiiqitit. omnia quae pos idctis, d dntcele- bns , impleri ' fac.Ie poliiisscnl : < Vendite , inquil,
mosynam\ >Occupaloscnelrslihiis officiismnndanae nmnia qnae possidetis, et daie elemosynam. > Ampu-
possessionis cma c mo!csli.ii|iie n n patitiir inpli- tiiiit omnem callidae cupi litalis exeusationeni, qui
cari d; cl Den ip?a denoiionis professione iam proxi- n.bil relinqui c giiare inbcl in crastimim, qni prae-
mos, uel polins mentis sinccrilaic f Cbristo coiiinn- cepil pracrogari momncm snlislantiae qtianlilalem *.
ctos ' curn solliciMnliiie|ih' s sarcnlaris pnssessions II. Sed praemissa repclaniiis disputatione n con-
absolnit;-0111110111operis tui cnrsnm omnemqiie cogi- lusirnnda ° « Nolite, inquii, cogitare. dieeites : Q tiil
lalionis luac motuni cripil mundo, queni deptitare cdemtis, aut quid iteslietmir? Ila c rnim nationes P
ilignalus rsl caclo '•. Inde namque est et ilut qnod quaerunt. Scit antem P;iier uc ter caelrstis. rjttii
aperte ileinandal i : < NolTe cogitare, dicemes : Quid lioriimotnniuinindigeiis e (llid. 5-2).> Cogitntiodiffi-
n Codex praelii rnm diphthongo, qnam expungere B cnram solliciiudineinqiie saecularis possessionisabsotit
mallcm , ciim graiuinatiei in hae vocc illam pror>u, (sitbintelligevir perfcctus),id est evinctt, sen tuperut;
evclndaiii. qoo sensti hoc verbnin absohit isurpiit Anibrnsiusiu
* Prtierogatio,scn a pine el etogatio, id e.«ldiligens p.sal.xxxvn, 21, i. II : vernm cx leclioue qiiani reti-
conlatifl.sen |oiiiis a vribo praerognre pro ante tli- nui magis sentenlia flnere viilrb.itiir, iia ut nbsolvit
quid (acerc, jnva illnd Stictoni in Aii-'. c. 55, prtie- (iro liberat (scilicrt Deut) pusrloin sil, qiioiriodoillml
rogtiitisenleiilias,clUlpianii. setlailtlesIX.loc. el contl., olilinel
''
eiiam in psal. xi.v, 17.
•iibiptfrtogttre pen ionem. Reapse Llpiani aliotiiiiiqni: llic ct infra \inl>rnsiiis, quamvis »d plures verbi
jiiiisconsiilloriim Irruiinnihiis non seiuel Amhrositis laciat, siugtilariter pro sno more loqiti nr. IIiijiismo.lt
uliliir, lll sarpeipsi nos nioiiiirrni t Maiirini,rl snllem exempla baiidraro in Aiiibrosianissctiptis occiiiriini.
videicesl in noiis l. II, p. 580ctt. III, p. 917. Kadem Vnl. Iili. de Fuga saecniiw, 55, t. I, elc.
ilic de voce supra rcciiala diitriciio, IIU:H.-i-ifiie jnri- ' Ita codex consiaiitrr pro illud.
' ilic.iest pro vendiiio.Ulpiau. II. 14,5, 5, a mcd., et 2, i Siibinlelligc perfectis, id est perfectis injungit.
15, 8, cir. ined. Vcrbtimqniileni demnndopro injungo usiirpat Liv us
" Cod. citrniii, manif slo u>etdo. l. V, 27 el VIII, 56. Verum in boe serinone, iu qim
J Ita codex scrvaia pncpnsiiintie in. De bis aliis- Itaecvox infra recurrit el |ir<>valdemando videtnr
que similihtis p xpositiotiilni-, quas sen p r, si pauca ndlnbia, qtto sensti ea usns est Snelon u.s iu Ncron.
vcrba excipias, re>inet codex uosler, videsis apcd c. 55, in Ang. r. 10, et i i C;«s. c. 83.
Pliischiunt otlliograpbos vcteres. 1 Cod. edumtis; scrip i tainen edemus, cinn rt in-
• In rod. tinceritatem. Sane liliera m abnmlat. ., feritts banc leclionemcodex retinenl.
' Cod. coniunclut; sed conittnctosscribete tnalui ; ' ' lia codex per m, quam scmper iu boc vocabulo
ila rnim aul''cedcnlia vocabularasu acctisandi oectt- scribil.
,n Vide supra not. f, p. 1 (llujus pag. not. h).
palot... proximosprorsiis posiularc videniur. Littetas " Vox dispittutiofrequ -iler apud Aoibiosiuio idem
o et n pas-im in anlii|uis c- dd. iimmital:is, et cou-
versas inviniiniis. siguilical, (|iiod traclalio , seti prwdicatioevangelica:
s Cnd. eurnm sollkilud.nemqiie,In ntra ,ue voce m It.i cditores ISoneil'ciini,I. II, p. 1040, nol. d.
0 lla codex vciust.i ct ipiiilem reeta scriptura pio
expungere censui; nain plura immiitnnda forcnt, si
illa reiinerentur, pmtit jnci-nl in codire. Ktenim si rollustranda; XaSSaxtcrfu;enim propriuin Afroriim
quis codicis leclionein fnitc probare maviilt, 1,'gal fuii, lesie lsidoro Orig. I. 32.
opottel : el Deoipsa devntitmisprofessione;am proxi- p Natio viliori sen u e Gr.rc.i consucludine. Vid.
mus , vel potius mentit sinceritate Christo coniunctus Suidam ad vocem ihcf.

allegat Mattli. xix, 21, ronstanlcr post v nde addil t. III, ubi, Scriptum es', nit Mnllh. \ix , 21,esse non ni
omnia, et-i eiiam ibidem hac voce careat nostra did acimi dimidium, »i tamen vts y,ejeclui De <
Vnlgata. Ita snne legere esl lih. i de Abrab., cap. 3, offcras : sed ut omniul"ti vendns, el des pauperibut.
pag. 12; de Nabttih. Jezrtel. cip. 14, pag. 58; in Pari t leges lib. i de Offie. rap. 50, 6; lib. de V.d. v,
ps. f.xvinpcrm. 7,9; lib. vtt iu Lucnm, 106, el alibi. 27 -el seqq., ac e, isi. 26,'p'g. 6, l. III.
Quoii allinet ad illud Lucaemodo cil., ohscivandiim Eleemosynampassim comintndai ni suis conciA-
est quod III Aiuhrosianis operibus bacteniis editis uibtis Mediolan»rsis nnlislcs, el prarserlim in psal.
minimo occurrit; quare eo lesiimonio, nliisquc infra [ I cxvin serm. 8,22; senn. 12, 24; lib. VIIIin Ltic, 243
laudandis, Ambrosii versio ditari potest, quam una ei 3seq.. l. II; alque epist.2, '20, t. III.
ruin caeleris SS. Pairum vcrsionibus cobegil cl. S.i- II. L., qtii baud legilur in Atnbrosin scriptis as-
lutier, et in scholiis sux veterum biblicorutnColle- scris, ila habel S. Cyprianus lib. de Orat. Dom.,
ciionis summa ulililate ac labore cnngessii. Proferio col. 210; de Oper. et Eleem., cul. 240; rt lib. ni.
banc preliosissimamcollcclioncm plus qnadringenlis Testfmonior., col. 507, additis lamen cum Vulgata ,
versiculis supplet, ct auget Sessorianus codex aiui- aut qtiid bibetnut, qun? nuctor. reg. cleric. apud Att-
quissimus, qiiem Dco f.ivente quanloc'.us vulgainri gustinum omitiii. I. I, col. 50.
siimus. " S. Augtistimis Ambrosii no-lri discipntiis, qneiri
1 En Ainlirosii dc perleciione seiiieniiain, qu.im ad sui magislri scripla s;epe resoexisse notanl Mau-
ita h. I. albgat
ifise seciitus leinpornlia bona sua oioni.i abdicavit, ct riui I. III oper. S. Aiubr., col. 995, tol.
vel egenis disiribuit, \el triiuiit Ecclosi.e; itt ex cjns- lib. u de Serm. Hom.in ni., I. III, 222, et ii!>.
dem Vita exploratiiin esl, ac undii|iieex cjus scnpiis de Mend., col. +37, nec non lib. conl. Adim., 1. VIII,
promicat. Siquidem hwc eiiim est, srribil lib. i de col. •
115.
excessu Satyr., n. 60, summajustitia, venderequmha- Recolcannnlata snpra pag. 1, not. 2 (Hujutpag.
beas,et conferre pauperibus. Qui enimdispersit, dedil not. '), et siimlia fere legcsis iu psal. cxvm serm.
l>niipeiibus,justiiia cjus innnct in a'leroiim (l's. cx', 8, 69, etseim. 21, 18, l. II.carenl
9) : ergo dispensatoresuot, t.on hwredesreliquil; nani lloc testimoniiim, quo scrifita Anibrosin-
Itwreduiissuccessori qiimritur, dispensatio ptiiip.ribns nn, im rcpeiitur r.itatum apud S. Cyprianum lib. de
cb.igaur. Con*oiiatsibi S. doc Of cpisi. 7, pag. 15. Or. D.im., col. 210 et lib. de Oper. et Eleem., col.
•« SKRMONESTRES EX COD. SESSORIANO.- SEItMO li *!*-
solliciludo coupun-
denliae diiiinae professionisin le periinit lide.n : ct 1A nulla aerumiiarum praesentium et
dum nieluis », ue quit b desil in alteruin diem, nc- gat i \ dicens : « (luaerile primum regnum •Dei,
cesse esl dubiles de promissis; mamis deinde retrabis iustitiam eius; et omnia adpoiientur uobis (Ibid.
et caele-
ab oprribus iuslis : alque ita fit, ut itifirma cogita- 53). > Deditos iuslitiae ac pietatis officiis,
lacil de om-
lione deten.us, a bono opere desistas, et desistensa siibus excrcitaiiouibus occupalos tmos
liono oper -, religionis ac diuiimin noinen amittas, et nibus, et securos : ut non auoceris a nolilia genito-
' nec a dono-
ipsa inbecillilaiis« luae perfidia aethnicis incredulis ris, non a cognilione uuigeniii disiraharis,
incrcdulilatis deteslabile nomen, et sancii Spirilus piofessioneque desisias; iioiiaberres si
conparatus <>,
stuliitiae iiocabulum geniiliiaiis incurras*. Chrisiia- niedilaiionepraecepti, nonabspeproinissi, nonalide
uoruin est enim spe fidissima futura cogilare\ et creditijioiiadilcciioneproxinii.oonaperfectioiieman-
ul cordi
genlilium desperaia, perfidia piaeseiuia quaerere *, dati 6,de quo Moyses(Deut. vi, 0, 8) inonei,
diccnie Christo : « Nolite cogilare, dicenles : Quid uoslio semper in.-idal,semper conspecluiadsislat, mu-
*
edeinus, aul quid uesiiemur? llaec enim gentes quae- diialione mcmbris nmnibus uinculatum sensibus no-
rtinl. > Et adtecit: « Scit aiilein Paler uester caele- slris sempcr inhacreat'. De hocDauid : « Cantabiles
slis, quia liorum oiiiniiimindigelis. > inibi crnnl semperiusliliealiones luae Domine8 iPsal.
lll. Condiciuiis f nostrae necessitatis « caelesti B cxvm, 54). >Et iterum :« ln lege Doininifuit uoluntas
Patri h noliliain laterc non posse diuiuus sermo com- cius,et in lege eius meditabitur die ac uocie * (Psal. u
monuit, ct eius prouideniia procuralioneque nobis 2). > El alibi scribtuni est: « Non recedat liber
nmiiia adponi ' dcmandat; si nos iustiliae operibus lcgis huius de manu lua; el medilaberis in eo die ac
iiiliacieoles, et ivgni caelrslis iuquisilione detentos norie " (Jos. i,8). > Similiter Apostolusbortnlur et
° Cod., mcluit, sed melttis legendnni vrrba sei|iisn- b Cod. calcstis Palris, sed eiuendaftiliHiiprorsus
lii in seciuiili piTsoua dubttes... rettahis ... desittas fttit cneles'iPatri.
faciuiit. ' Ita rod. seniper retiin l pra^posiiinnematf.
plantiui
'' llarod., fnrlassis qiiia scqniltir d. Nimiruin( ante 1 Cod. conpugiiat,t\\\:\;prorsus inaiiilcslamela liests
d uno eudemqiie sono apud velercs elfcrebaltir. videhalur pn> conpungat.
c-Ita per n. k ln cod. uincultitiis, se.l uinculalum seribeudiim
J Cod. bic etalibi in lnijusmodivocibusscrvat eon. pulavi, ul nentio miuidutoconcordet. •
" Codex iivnrrat, srd qiiidcm mendose. 1 Ita cotl. per b iit infra iccnrsitai. et in aiitiquis
1 lia cod. ci pro li, ciijosniodi exempli cl inlra codd. frequeirer occnrrit. Vide apud MaiumCicer.
lecurrunt, ct antiqiii codd. passiin siippctiinl. antiqu. inierpreleui xv, 2, in Yatiiiium t. II, p. 185
u ln roil. uecessituinn; sed correxi necessiluiis: ita cdit. Itom. 1828.
en-m seii-us postulare videlur.
210, omissa lanicn voce caelesit, quain re inet apml C t/uwilti ex lempore sutjqcssit memoriu,vertiis ci avit.
S.ili.ilier m-. Claromotil. NoLandiimrsl iiilra in h. Iluic contiariain liaud me lalet Ansildiuiii lciitiissc
<odem I. Irgi ijetles loco naiiones, proul liabet eiiam sentenliam in opere, riii litulum feiit: De aulhenticis
auct. Oper. Imp. itt Mattb. Iionnl. 16. sacrarumScriptiirarnmapud SS. Patres leclionibus,et
1 Fri quenier bac vocemitiir S. Ainbrositts, ut ciil- Veioiiaevulgavit an. 1747. Verum, n'si plnres aiithen-
fiam notet inlidelitalis. Vide infra, et t. 1, col. 650, liras versioncs biblicas ennidem P.itrrin codcm iem-
it. 41, ar tom. III, col. iOC, et 9iil, iin. 82 el 110. |i re ba! uisse probelnr, procul dubio si Ausaldiauo
1 Ihiudabsimiliasancius aniislcs babetlib. de Isaac
piirjtidicio pcr omnia Patrum scripta a capiie ail
ctAniina i, 1; dc iuterpcll. Davidlib. u, c. 5, 12, I. I; cilcem rrisis exereeattir, vix miiiin repereiur, quod
in ps. xxxw, 70, et xxxvu, 2, I. II: ac episl. 55 ejtisdein Palris gcntiiniim fetiiui dicamns, cum vix
14,3 I. 111. nnum reperiamus, i|uod constanler eisdem vcrbis
Coulcr in psalmis rit. alleset eosdein sacra; locos.
4 Viros pcrfertos iiullis iinqtiam saeruli perturba- 6 ln simili sentenliaScripiur.c
dicit Ambrosiuslih. i de Abrar-
tioidbuscoinpuiigi, iiullis muiidi cupidit uihus exagi- bam 2, 9, l. I, scribens: 7s <7'(iDcttm sequitur lulns.
lari motiet cliain Ambrosius bb. i de Jacob. 8, 3o; semperesl. Et ideo Deumprmfene debemusomnihus;
bb. II, c. 0, -28; bb. n de Cain rt Abel 2, 8; lib. i!c nccpatriw contuilus, nec parentttmfiliorumqueqratiti,
Fiiga s:cc. iv, 17, t. I, alque lib. i de Olliciis,58, 200, nec uxorisconteniplationosrevocaredebctabexetuione
t. II. prwceptornmcwleslium; quia Deus nobis omitini'lu
6 lla Aiigiisiinu.sserm. 57, i. V, col. 557, et tracl.
Ittryilur. et potensest seivare, qttatdonal. Couf.etiam
122 iu Jo.iti. XXII,col. 811, t. III, atque apud eiimd. Ith. ii, r. 5, 21, I. r.
auctor. oper. Reg. Clerie. I. I, col. c\), addito lameii "n ' llac eadem Irre orcurrtint in
psal. i, 50, et;
Itaec ante omnia. Aiubrosius vero lib. i de Cain ei cxvni; "setni.19, 51 el seq., (piibus.eliam iu locis
Abel, 4, 12, I. I, habel: Qitwtie tetjnnmDei: el ecce luin iili)Deii!.suf.ra cil., cinn Moysisaurtorilale usus
o.nnia praslo siinl vobis; lib. vu iu Ltie., 150, t. II : e-lS. lioeior. Conscle et in psal."xxxvi, 65, l. II.
tjuwriie regnum Dei: el hwc omtiiaadjictentitrvobis; * Ita li. I. rcfrrt Amhrosius in
>ediu lib. de Exbnii. virginit. 9, 56, l. III : et ecce ps. cxvnt serm. ~t
25, ouiissis lamen verbis sciupcr-in niedio, cl Uuiuine
omniusuppetcnivobis.Ilae diversilate lec ioiium, de in line, quae notvul ad Scripturai lcxiiiin .speclantia,
ipia iinn abs re fuerit bic i|ua<lam notasse, nullus sed til nrgiimeulo serviat suo, hic.inibi adjeris^e vi-
iiOblnscrHiomsAnibrosiani tidcin labcfactare con- detur; vult etiiin sanctus anl slcs nos sempcrDei legis
irndat; i|iiia ul scile scribil Nat. Alexander (llisl. iiir.ditationi vacare sempcrqtie iu jnstilicaiioiiibns
Kceles. sa;c. iv, p. i, § 2, pag. 505) ex operumS. delectaii, qux cnjus sinl, cum ex deiiuucnio psalini
Ambrosiilectioneconstal,eumnoniisdemsemperverbii versiculo noii.apparcal, addidil ulique Domine.
cosdemScripturwsacrw locot lattdasse.El re qtiideiti 9 Ad vcrl b.l. c
v.-ra, aimit Mauriniin pr;tf. ad lib. deSacram., col. 10llaaniiqua lersio talAmbrosiiisiii psa!.i,50, t. II.
432, 1. III, cum sine mayna prwparatione uuclorem apud Sabat., prxler exo c ttio
luco tte miinulua. At de manu /uuthahglCassiodwiiis
liuncitoslrumdixisse -ioiistt dubium, netttiquamsane iu psalni. vi, col. 29 quocum Ainbiosiuiii legisse hic
tnirumvideri, si Scrip'uram nou semper suis,.sed iis, seinio suadet.
415 S. AMimOSI MEDIOLANENSIS EPISCOPI iltf
monet, ad Timotlieum scribcns : « llaec me litare, A bus, ut ralionnm saecularium scribta accipias perjc-
in his c-to : nt profeclus tuus adpareat omnibtis ' genda; atque ita li', ul diitinis libris mundanas prac-
(I Timoth. iv, 15). > ferens ratinnes, praccepli conteinptor existas, quo
IV. Volnnlas religiosi hominis caeleslibus legibtis crebris admoniiionibus inlimalur, ne liber manibus
dclenta, rl diuinae iiisiificalionisineditationibnsdie- desii, ne corde eius medilatio conquiescat'. Kt ideo
bus ac noctibus occupata non habet uacuum tempus, Dominus in Euangelio perfeciis, et consummatis
igiiosaecttltimcogitet, quo possessionemcuret, exor- uolens esse consultum, omnia qnae posi-iderent
net urbana praedia, rusticaliniiisdisciplinamexcolal, uendi censuit, el inpendi': nulla ut ratione ab eitis
redditus suppiilet, inpensa discutiat'. Si enim istut possint dilectu d dinelli, ucl meditaiinne auocari *.
arripueiit, illut deseril, secundum quod Dominieiis lnde est quod necessitatem ipsam mortalium, id esl
sermo promisit : < Nemoponens manum in arairum uestitum, uictum el potum cogitari pruhibuit : et a
(ho' est raelesti operalioni, et Dominicae cruris se omnia perficientibus promisit adponi 9; ut nulla
sijino " a) retro respiciens, aptns est in reguo Dei v necessitate, sicuti saepe iara diclum est, a conmercin
(Lucm ix, t>2). > Noncnim potest ulrumqueperagrre ditiini opeiis reiarderis; nulla ul le anni sterilita.s
quod sibi inimiciimest ratione, uerilale diuersuin, el turbet; nulla frugum inopia nridiiasque campormn,
aemulum uoluntate. Iloc enim saeculumcngitnt, illnt B nec olearuni ninearumque fallenles frttctiis excru-
caelum exopiat; hoc rationibus mundanis insislil, cienl; non pecorummorienliiimdamnaconcutianl'".
illttt diuinis orationibus, et mediiationibusuacat. I)e- V. Maneat libera inconcussaque deuotio, ut Oei
iiique ut dicta rebus adprobem, ct sermonis mei ad- sui et DominiCbristi ditectione possessahymnis re-
sertionem operibus firmeni, utar exemplo \ Si tibi sonet, oralionibtis uncet, ieittniisnc uigiliisinsistat",
gestanti diuinumlibrum in manibtts, et oculis apices et in piopheliciim illtit canlictim cnngriie et conpe-
carpenti parinc legenti.diuinaqua praeceptasensibus lenlei' abrurnpat : « Ficits non alferet frnclus, nnu
contncndaini >>ralionuin libri, uel conparalae pos- erunt imsceniia in uineis. Mentbiur opns oliuae :
sessionis tabulae forle Iradantur, necesseest, uiabi- campi non praestabunt escam. Delicient a pabii'n
cias c lilirum diuiuae legis, quem gestabas in maiii- oues :elnon erunt in praesepibus bones1'. Ego au-
* Parenihesim hic suis signis ansus sum desi- tintti,ntpote quacsapit aniiqtiitaiem, et ila acquerecle
gnare, ut leciores de parenthesi c<rtiores farerem, script.i in nntiquis ac nptimae nolaecodd. irejii-ii-
ne Ambrosiana cxplicatio citni sacro texlu confnu- lissime occnrrit. Profeclo illam in palimsesto Tul-
dereiur. liann de Re publ. i, 55, p. 94, el in var. lect. Cicer.
b Itn in cnd. pro commendanti: etenim n ante m leg. 1, 6, legehat cl. Maius,qui eliam hac de rr oper.
vetetcs sonabatul m. cil. II, 5-2,n. u, p. 206, sapienter notaliat: Jam ne
apndc Ita codexurtliograplios
IUIIIuna i mamfcsia crasi, ct in anti- scripiurasejnsmodiamnnuensiumarbitrio temper tri-
quis codd. frei|ueulaia. buamus, legendnsest Aegroetius,qni differenliasverbo-
a lta cod. pro delectu,quani leciionem idcirco re- IKIIIa de ct di incipientiumtradit p. 2267.-
1 Vu'gata manifesHi*sit pro adtmreat, et VulgataeC videre esl, si lubeat, in psal. cxvm, serm. 8, 26, I.
conciiinnl nutiqiia versio apnd Sabat., ntque Ain- II; bh.de Myster. ix, 50, t. III.
brosiastes. Gr;i'Ciisvero lexlus f«v-pa rt ev KO.II-J, sed * Sanctumiiosirumantistiiemfrequenlerinsiiiscnii-
plnrrs mss. delenl h. cionibusassiduamsacriKScripiuraelcclionemfidelibiis
1 Similia leguntnr in psal. cxvm, serni. 13, 7, ubi commendasserrcte ooiant Uenedictiniedilores col.
Daviiticaeperfeclionis praeposiloexemplo, s>cde illo 474, l. II oper. Id qnippe rt ons supra auimadverli-
ail : Non swcularibus animitstraducebaiur illecebris; IIIIIS,ac vix volventiI h. n de Abrnh.,5,22,1.1, et in
iioti pecuniariacoacervandipalrimonii cupiditate flu- psal. praesertimi et cxvm. perspectuni erit omninn.
grabat; uoti profetendi limitis excludendiquefinitimi I Vendidtjustus, sciibit Ambrosiusiu psal.c-.vni,
tinxittscuruttimwtlus tlndio mediialionisintenlumre- senn. 21,18, facullutit iunt, dispcnsavilpauperibus,
(leciebat alfeclitm : quidquid pnterat lemporis dies mliit libi reliquit. Recole dicta pag. l,nol. 2 (Col.
habere, hoc lolumstilasibiin mediiatiovindicabw. Hl,n. *).
' ld est vel proprir crucislecjesigno, queni initio <>p-- 8 Paremsenientiamin boc argumcnto vcrsanslialx-l
ra'iouis ctijusque familiarissimiiinfuisse priscis Cbri- S. dnclor in ci'. psal. srrm. 10, 29. Ditcttmiis,iuquil,
slianis passim SS. Pntres lesianiur, vel forie bapti- ergoelnosin legemedilari,nonarocemurtwcularitiusil-
iiiu.ti. quo plebs Ambrosii nuper fueral iniliata, seu lecebris,non occupemurimpedimeittis;sedtemper ad le-
iniliaiida mox eral. Sane baptismnmnomiiie sacra- geinDeisimusadtenli.Couf.annntaia supra pag. 4, not.
mento rrucit Ambrosiimi appellasse in psal. cxviti, 2, el pag. 5, not. 3 (Col. 114, «. \ et linj. paq.n. *).
serm. 15, 6, I. II, pulant Manrini. Vide ibid. nolani 9 Ainbinsitis illud Maltb. vt, 33, expeiidens haud
r.nl. 546, cl infra. Anibrosius cjus veiba boc loco cl i absimilia habet lib. vu in Luc, n. 150, t. II, ubi Do-
alilii sacr.e Scri|ilurac verbis jiixtn suiini morein in- minus, ail, nec ad prmsens, nec in reliquiunfidelibitt
icxit. Vid. sallem sup. cil. serm. de Basilicis n u ostendit graliam defuluram; si modo'qui litviniidett-
ir.iileiid., el sparsim.
4 Amiirosiusiu deranl, lerrena uon qumranl. Indecoruni quippe.esl
psal. xi.tii,52, I. II, babel : iieino hominescurare de cibo, qui mtitlanl de regno. Novit
miltensntaniimin aralrum respkiens relro, Itabilise t rex qtiemadmodum(amiliamsuam pascal, alal, vesliat.
reqno Dei, et lib. vni iu Ltic n. 45, sic : nemomi:- "Cmif. lib. ide JacobelVil. Beata,yn,52,t.I,n in
tens tnannin in aratrtun, el respkiens relro, aplus esl ps.il. cxvm, serm. 8, 7, alque serm.2l, 18,.iom. II.
ivf/HOcwlorum. Si ergo primo loco pro liabilis, ul in II Legalur in psnl. xi.iii, 23, et cxvin, senn. 7,
secundo aptus legatur, ndditn ei post aratrum, xel si 25-37, ubi sirniles dicliones, et sentenliacsiinl.
secundi loci in line nltima vcrba prinii reano Dei pio " Itidem Cyprianns rpisl.ad Demetriad.,col. 232,
regno caelorum ponanlnr, terlia tioslri codicis ad excrptis fruclum loco frnctus, et cioHiiipro escum,
verbum Ambrosianaleclio consurget. bis addilo el, seilirel post fritctttm el anu:
* Passim ulitur exemplis Ambrosiiis, qneis vrl aiipie campi.Ambrosiouostro favet AtiJiistiuuslib. XMIIde
suam explanei, vcl conlirmcl scnieniiam, ut salteiu Civ. Dei, col. 515
117 SERMONESTRES EX COD. SESSORIANO.— SERMO I. ItS
tem in Domino exultabo, et gaudebo in Deo salulari. \ fures effodiunt, et furantur ".' Thesaurizate luiem
meo * (Hab. m, 17,18). >GauJet semper ellaetalur uobis in caelo, ubi neque linea, neque aerugo exier-
in Dimioo, qui mundanae possessionis oneribus ab- minat : el ubi fures non efibdiimt et furantur*. Ubi'
cor tuum
ieciis, uel potius in frattum iuopia praerogaiis, nrc enim fuerit lliesaiirus luus, ibi eril et
ininiiientibus, nee praeseniibus plagis praestriiigiliir. (Matlh. vi, 19, 20, 21). > lluius praecepti exemplo
Non eum exaclio tributnria necessitalis inpulsai \ apostolus PatilusTiinoiheum bentissimutnmouei, !o-
non possessionisarua squalentia » non arbusta culttw ctiplrtibus liiiius saeculi prarcipiendum : ut non ex-
rini de.-ertionedeformia : non eum sollicilat saeua tolbnitur ponipn mtindana, sed christianae humililatis
saerularium dioi iarum
grandinis caedes •>,non ubirtas imbrium lon^a sere- celsitudine potiaiiiur: ueque
nitale suspensa, non tempestaium uastitas crebfa s: spe caducn fallantnr, sed diiiiuarum A promissiomitu
non riiina lectorum, non condicio lampieiHiumacmo- perpeluitatibus iiiuilenttira. « Diuitibus,inquit, huius
rientium proximorum solliciludo discrucial, non ser- saeculi praecipe non superbe sapere, ncque speraie '
uorum fuga, non furlum. in incerlo tliuiliarum su rnm, sed in Deo uiuo, qtti
VI. In iuto sunt, omnia quae ad caeliim translata praestat nobis omuia abundnre ad fruendum \ benc-
sunt *; nulla calumnia inqiiieiantur, nulla lite pulsan-. faciaui, diuites sint in operibus bonis, facile tribuatit,
tur, nullo detrimemo saeculari depereunt, quaecaelo B communicent10,ibesautizent sibi futidametiiiim bo- " (I
praemissa sunt, quac Deo custode seruantur, dicente niim in ftiturum, ut adprcliendant•uerani uitam
DoniinoIESUCIIRISTO : < Nolile uobis condere tbesau- . Tim. vi, 17-19) (a). >
ros in tirra, ubi linea et aerugo exicrminat «; et iibi
» lla cod. cum unica /, quam lectionem relinendam quod in ecclesiasticisscripturis viliointerprelnm tritum
es-e putavi, (|tiia hnjusmodi milii alix- se obtulerii.it esl, aliud multo siqnificare, qunm vttlgi inletligitur :
in antiquis, el optnnie notaicodd. exterminantiir quippe exsules, qiti mittumur extra ler-
bCod. caedis, quod prorsus memlmnvidettir; nani minos. Pro hoc ergo sermonedeiiiorunilur semper ac-
caeies casu recto scribendutn esse sensus doc.el.Vi- cipere debemus.De h.ic voce ili Miliiusin piolegoni;
liosaefortasse litijtis scriplurae catisa fuit, quod vele- p. LI: Sed el Latinit idonei*vocabulis anttumeramus
ics amantieiises litteras e et i indiscriminatiin ustir- ob-olcla, quw vulgo audiunt. Qttw enim hcc nomine
pabant. Sic obtinuil sicel pro secet, Menervapro Mi- jam vilescuntvocabuta,ea, cum Iwc conscripltt e senl,
nerva, et Mugesterpro Magister, etc, ut monel Fu- erant apud Clirislianosusus quotidituti. Tttlia sunt, \.
iii gallius lnslit. Diplom. l. I,c. 6, 9, pag. 109et Si'i|. gr. exieiininaiil vi, 16, 19, qubd in ecclesuniicisscri-
Cousnle laud. Ciceronis anliipiiiin interpretem apud plttrit trilum agnoscitIlieronymus, uteunqueillud im-
Maium pp. 107, 125, 134, 144, 147, etc. probel, ejusque tuco reponal uliud ntulto hortidius dc-
c llic et infra altente notaudum verbum exter- moliiiiiitir.
ntino, quo scraper usus esl S. Ambrosius in hoc p*-* d* Cod. diuinotum, sed eniendnndtimfuit diuinarum.
sacr.c Scriplurae loco pro demolior, ut in Vulgata: In cod. adptaehendaiitbona qnidem s>riptura cinn
itl hinc conjicias serinonein htinc vel AmbriMi ad, sed memlosa ciiiiidipliiliongo. Krrorvero lluxisso
feuiine-se genuinum, vel saltem Ambrosian ni re- viilelur rx male inlellecla iiotnrioruiii sigla; nam n
dolrre actaiem. Siipiidetn verbuin illud saernlo V e stiperducla lineola tatn ptae qiiam pte apud illos si-
sacro texlu expunxit S. Hieronymus, cttjus baecsiint gnificat.
verba ad illud Matlli. vi, 16 : Verbum exlermiiiaut,
1 Ita Cyprianus loc. cil., quocum loc. pariter c.t. omissoflMlem,etadditol/iesrt«iMsp'ist«o,'/is,qiirc tamen
Acgu-iinus, omisso tamen et post exultabo. vox omittil in cit. psal. serm. 12, 2, ubi: sedthesauri-
1 Virttiiiperreciumniillismundaiiispertiirbatinnibtis satevobis in cmlo.Sibi discrepat aiitem>erm.8, 8, eii.
exagitiri,praeterloca supra annot. pag.5, noi.5(C'o/. psil., seribens : sed lliesanrtimvobiscondilein cwlu.
115, n. 4)passim docei Ambrosius,et pr.csettun I b. n 7 Adaintissim legil. lib. n de Jacob et Vit. beata,
de Caiuet Abel, 2,8; lib. i deJacobet Vita beala, 7,5:\ 5, 825, t. I, el lib. i de Spir. sanc, I. snp. cil.
et 8, 35,:iclib.n,c. 6,28,1.1, inpsal. i,54, et cxv.u, Mtmdaii<s pompas, et supeibiam liujns muiufi
serm.8, 7, I. II, nec non l. III, I b. i de Oflic, 38, freqiienter in suis scriptis deteslattir Ambio-ius, iu
200. Sic vero loquilur Anibrosins in psal. xxxvm, quibus eliam saepedivitibus liuniililaeio c inendai,
27, ubi int.r s:ecu!i incommodi ctiam tiibtuariam el praecoslesiibusterreslria qiiam pro nihik) habeiuh
exactonem enunierat: Noli propter diviiiasvane con- sint ob ocnb-s ponil, v. gr. lib. de Abr.ih., de Isa ic,
turbari, excitaii de somno,cogilare qnemadmodum\,e- de Bono moriis, pracsertiincapp.. 5„ li et 7, de Fuga
cuiitum tiittm serves, opes tuas augeas, de nocte pro- p. Sitculi maxime cap. 1 el 4, I. I, mc non in psaliuis,
cedere,excubareud judicit dontuni; ul aliena diripias, rl piacripiie in xxxviu, 56, cl cxvm sc. m. 4, 25; 5,
tilemmovetispauperi, vereaiis exacloremtributi: vuua 27 et 56, t. H.
est ista conturbatto. 9 lia lul. ailegat auct. episi. ad Deiretriad., cd.
3 Ambrosiiis evangelicam perfectioiicin sc tantes 41, Aiigusiiiuis epist. 30, i.. II, col. 385, ac alibi
sir a luquiliir in persona aposloli Pelri in psal. cxvi.i, sparsim, Cbrouiat. Aquii. in Matib. rol. 988, Sedu-
serm. c, 7: Portiv ttta nonariditate siccatur, non imbre lius Hib. in I Timoth. vi, aliique, uiai excipias abun-
diluilur, tion
* I auperes [rigore uriiur, non tem^estalequas alur. dauler 10
loco abundare.
essr per quos omiie nnsirum ccelesii- Iiidem Aiigiistinusepist. 157, i. II, rol. 554, lilu
bus inferliir thesnuns, sni in ccelo collocatur, s.i pe i iio Civ. Dei, r. 10, col. II, t. VII, et lib. conl.
in suis scriptis doret Atnbrosius, et snltem con-n- Adiin., t. VIII,cnl. 143, et alibi.
lendi siini lib. de Nabut. Jezruel. xiv, 58, t. I, lib. n 11Anibrosionosno consonat Augiistiiiosepist. 150,
»le Uffie.; xxvm, 140, serm. de Dasilit. uon iraden., eol. 382, t. II, et tracl. 22 iu Joaii., l. III, col. 466.,
n.33, 38, 7,-t. III. aliisque mullis in locis.
" liaaeepist.
ad veibum Ambrosius lib. i'de Spir. sanc, (a) Ita bic sermo dcsit in codice, qui an mntilns
16, 182, t. IV. Iu p-al. vero cxvm serm. 8, 8, t. II: siljudiceut erttditi. Potro Sessor.anus codex quin
Nolile thtsaurum vob.s conderein lerra, et serm. 12, ulluiii praebeat indicium, quo sermo niuliliis rcnsea-
t: iVa/iletliesaurizarevobisin terta, ubi wtugo, el li- lur, id potius videuir excludere; nam nullo spaiio
uea extermiiiant. ineinbranaevacuo relicto statim exhihet sermoucm
* iiimililer AmbrosiiisI. c, de Spir. s nc, n. 183., altcrum, ad qucni exscribendum festino.
 119 S. AMRROSIMEDIOLANENSIS EPISCOPI m
SEIUIO II. A ardoremcupiditateuiquebabendaeretinendaeque•pos-
sessionis Quid inpietatis tuae flagitiumsub
Adversuseos, qui diciml possetsionemuon ditlrahen- uelamineoblegis?obumbras?
dam, sed (ruclibus misericordiam(acieudam. pietatis Quid Dominicuraprae-
ceptum, et ipsasua puritate praeclarum.credentibus
\. letu Christi sa/utare * praeceplum est: « Veu- - subiili eripis perstiasione? Quid ficto simulatoque
dite omnia quae possidelis, el date elemosynam ' conloquio ' religiosis denegas caeleste mandalum?
(Luc. xn, 33). >Domimciniaginlrib fidesin promptu Quid Dei seruulis « serpeniino consilio paradisum
ril, quae nou sotum distrahi c iussit > ueruni etiam, intercludis, qni non inlroieiis ipse , uerum etiam in-
quid de distrnclofieret, demandauil'. Sed hancfidem troire cupientibus legnorum laelcsliuin claues ab-
praui doelores friuolis ac fuiilibtts nerbs infuscant; scondis? ' Nnn es sapienlior Christo nec raaior, qui
quosapoitolus Paulus iam non caruis, sed quodpeius fieri iussit; non tnelior Paulo apostolo, qui perfecit.
d esl, diuinis sermonibus adultcros * praedamnauil, "Qui inox inluininatus h esl
gratia, non adquienit
*
dicendo: < Adulteraoies uerbtira Dei (II Cot. n, carni et sanguini » in pa-sionil us irepidis; non Hic-
17). > Et iteruui : < Nescitis quia qtii tenipliiin Dri rosolymam conscendit, ul a praccedenlilnisAposlo-
coiirunipil, disperdel illuui Ueus? 8 (I Cor.m, 17). > lis consilium sortiretur 10, quem de oinnibus fidri
Et illtil quod iu euangelio Chiistus Pharisaeos incro B praeconiis insiructum fecerat diuiiiinn et caeieste
pans iiieinorauit, dicens : <Reieciiismandala Dei, ul conloquium"; non Ciliciam petil ' propriam ciuita-
traditiones ticstras statuatis 6 (Matc. vn. 9). > tem '», hereditatem accipere i paternam , quam pro
II. Non est, inquiuut, distrabeoda , sed retiiiend.i Christo pauperibus deseruerat; qui nec nobilita-
possessio; eldeeius redilibus misericordiae opera tem ipsam romani generis, de quo originem sangni-
celebranda. Qnid sub uestiiu operis uiisericordiae iiisduxerai '\ defensauit,l ouam pas ione Dominica

» Rtibrus sticcus, quo hacc prima verba in c.>d. e I.ocntio famifiaris Ambrosio. Vid. saltem Ser.
seripla sunt, vetusiaie evanuit, et nonnisi ex litteris de fiasil e. unii iradeud., 11. 50, p. 924, t. III, et
postre ni vocabnli late, atque cieierortim ex vesti- passim.
giis, habita spatormn raliooe, sic polui supnlere. 11llaiicod., bonacl vetiista lectionr, iniuminalus.
b Cariosa iiienibr.ini hujus vocabuli litteras ma I Ita cud. pro peliil, apud veteres librarios soliia
taiilum servnt ilbcsas, et uonnullos supernos lantuui crnsi.
cxhibet ap ces, cx ipiibus ego magitlrt inlerprrtabar. i Iloc vocibiilimiin line versiculiin monogramma
c Cf. Ulpian.deTransaction., Apul. lib. i; Suetou. coit, el 1x evanidisclnracieribns vix expiscaripoles'.
in Vespas.xvi; Jiislin. IX,1; Tacit. vi Ann. ,17,rt k Defewavitfreqtirht. a defendo, juxta illud S-dl.
recole superiiis dictaitol. f,, pag. 1 (Col. 111, b). t)4; Plnili Baccli.3, 3, 59, el (Jvid. Melam.374.
d llaccqtioque vox ;egre in codice legitur, el p r- Jug.
Recte qUidembic Ambrosiusverbum defentavitusur-
plexe peiut scribo, qnainvislianc eloculionem com- pal : Panlns ciiini nou s;epe suani Roinani uenens
pirativatn Ambrosio fainiliaremesse i-ciam. nobilitafm drfendit; sed semel prn guocivis IVniiiaiii
» Codcx habendetetinendequesine dipbibongo. Q jure conteudit (Actoc. xxn, 25 ei seqq.); quare pro-
' lia c«d., ut supra cl infra, conlcquiumcum t.nica prieveeque dixtt noti defensavit, tcilicet non fre-
l more velcrum. queiiter defeudit.

• Vtd.-annnlata in prin.o scrmonc pag. 1, nol. 1 evangetiraepaupertntis consilium vehementer insur-

(Col. 109, n. ').
• Iticole gerenl, et illud prolitent s vable contemnerrnl, mul-
dirta I. c, not. 2 frVooiscol. III, n. '). lis e.x locis hujiis S. praesulis operum clarissime
3 Ktiam in Luc. vin,9, t. II, apng:olic:t.lictione evincilu>-.Consule sallem in psnl. cxvm serm. 21,
adulteri, ait Ainbrosiiis, sunt tmnes, qui adullerure 11.18, ulii b:ce memoratidasmit verba : Quotie*ipsa
1 lia fi
cupiunl ei, el saninthte verilatem. benefucta rrimini dantut ? Quoliet vitlus opptobrio
Iremeiis.lib. iv, r. 20 , col. 265, coi ronci- ttuciliit? Qiiolies ipsa ingtala esl gralia? Vendidit
nunl llieronyuiits, et lieda iu b. I. Gneciis vero •/«- jusus (acultaln snas, ditpensmt paupetibus, nibil sibi
mAiUOVTSf TOV Xo'/OVTOU6«0. reliqnit : cantemniturplerumquein ipsa Eccletia, quia
8 Prima verbn Nescitisquia ex snperiore versiculo divesessedesivit, sicut scriptwn est; Si dederit v r
I Cor. 111,16, hic tianslala suiil; reliqu.-iaitleni Au- oiniies laciiltaies snns in caritate, cniitemptti con-
LMislinns lib. cont. Mtuicliaios,t. VIII, c»l. 179, sir. ti'inptiis erit. Cani. vui, 7. Amhrosii etinm epistnla
I git : Quisqu»lemplum Dei corruperit, ctittumpel 58 iu bnc argumento versalur. In ea sane S. doctor
ttlum Deut; ubi adiiit: Quodvttbum metuentesmtilli 11arr.1i. Panliniiitiet Tberasiam snas nmnes lacultat.s
Lniini inletpretet, noluerunt dictte crrumpet; ted pro Clirisln ahdicassr, ntqtie iu panperes erogasse;
dixerur.t: Uisperdetillum Detis; et non deviantesa ri idqiiequod liirpe hominibus videbatur profanis, et
ipsa, offemionemvocabnli devilatunt.... Sed Gtmci* fiiiiiruniin conlumeliam, beuc recleque laciuin pa-
*
exemplaributconvincuntut(subiutellige Manichm) in triarchartiin
s exemplis deinonsirat.
auibtis apettissime scriplum est : Qnisquistrniplnio i) Pnssimin stiis srriplis AmbrosiusS. Pauli apo-
Dei corruperit, coriunipel illum Deus.> Gnerns stoli .-xeioplaplebi suae iinilanda proponil; quippe
C;elerum nuliis S. Paier Lnii- qui (S. Paiilus), ut ait lib. de Virginit. 2% 130,
texliis <pflitjnsi..y9e/!2t.
iuis, pr.io.r Aiigusliiuimel II lariiiin, verbitm co - honore provocat,magistetio docei, inviiat exemplo.
9 llie illud ad Galat. 1, 16, spectat Ambrosius.
rumpel geniinal ; sed eormn pleiiipie cum Ainbroso 10 U cit. 1. 17 Ambrositn respicii.
nnstro disperdelsecundo loco relineiil. II Cuiisule lor. cil. vrrs. 12.
• ltidemS. Cypriaiiusin epistobs40, 63. 68et 71,
roll. 54,108, 10M,118el 159; sed singulari numer « " S. Paulum Thirso iu Cilicia oriundiim, ex liisto-
•t praemissoBeiicitisloeo Beiecitis.Similiier etiani ria13res iiotissima esl.
ZeiioVeron.lib. 1,ir. I, col. 12, cinn Siricio epis'. 4, Clvitaiis Komanae privilcgio frubitur Paiilns,
cxceplis Beiicilis mandalum pro Beiecitismandala. quo 'rinrsciises Atigusli pntibus laventr.s a<leodcm
1 S. Ambrosiiaetatetiomincsnon dcfuisse, qui in iuiperatore doaati suir. .>c|or. xxu, 27 cl 28.
 121 SERMJNES IRES EX COD. SESSOItlANO.SERMM.II, III. 112
nouecat deturp.itam ' : scd per Arabiaeregiouein *, A fcmbustionemaeicrnam ; iusti autcin in u lam aeier-
ut noinen illut uenerabile, qttod fnerat perseculus iiam 8 (Matlh. xxv, 46).>
iniuria, quodeloqucuiiaopptignauer t et Pharisaeo- SERMOIII.
rum inuidia, salutare esse ac diuiinmifido praeconio DE C.VIWTATE.
morialibuscunclis inferret. Quis igilur Paulo Irium- Ex lcciioneS. Pauli apostoli contta malos, qui bonis
pbis multiplicibus praedito similis adprobalur in invident.
gestis; qui se oinnibus e.xierit saeculi uinclis a et I. Peractis perfectionis inspectisquemuneribus *,
poiupis, elriteDei (amiiliisiiunciipabiiur;qui obtre- ad.potiora eminentioraqueApostolipraeconia, sicut
ctaniibusinuidis perseuerantcr insistil Donrni Christi promisimus "\ procedamus "; qui nec myster i no-
praeceptis implends, qui dixit : < Vendite oninia liliam, nec elnqiienliae crlsitudinem, nec miseri-
quae possidetis,et date eleiiin-yuam (Luc. xu, 55); cordiae largam pietalem '», nec fidei sublime meri-
et ecce uobismundasunt omnia ' (Ibid. xi, 41). > tum, nec martyrii fortem inirepidamquecoiistaniiaiii
'•prodesse posse niemorauit c; si caritas fraterna
III. ln praecepto indicia distraclio est, et dedi- eademque sincera defuerit. Quid enim prodesld
Slraelo dispensatiob exacta est. Deuotis purificaiio sumptu * nulrias, quein perimas ferro? aut quid
mentis promittitur, sordium mundatis caeleste re- B itibat ' eum quibuscuinqtie foueas alimentis, qiiem
gniimesl praeparatum. Rogo, quid quaer.s ainp'ius, latronis odio prosequaris? Carel nmnibus pietatis
ant quid relictutn est, ni-i, non facieutibus famulis officiis, qui odiorum flammis accen-us, persequilur
quod praecipilur, ut Deusfaciat quod minalur? Qui in fralrem gratiam, nel diuina.ope conlatam s, uel
ei dix.il: < Si in iuiusto v iiiammnnafideles non ftii- laboribus ieiuniorum, uel adsiduitale orationum, uel
stis, ijuod est iieriim, quis dabit uobiss?Et si in nigiliaruininstantia omnibusqueuirluium generibus
alieno 6 fideles non luistis, quotl est uestriim, quis conquisiiaml\Cariias euim sine misericordiaimper-
credel uobis ' (Ibid. xvi, 11, 12)? Et abibunt isti in feeta est " : quia misericordia caritaiis corporis
» Itacodex bona,vetustaque orihograpbia pro uiu- lcciioncm retinui.
cutit; eujusmodi -yncopas rtiaui usus est Tulbus, e An particula si addenda est.
ut adverlit Cornulus p. 2288. f lla codex pro iuval scrib l b Inro «, quae scri-
b Vid sup. iin'. 2, pag. I (Col.III, n. ') et seq., ptura fre.|ueniaia esl apinl ve errs ortliographos: De
ubi similis tliclio est in Ainbrosianoloco lecilato de linrtim liilerariini promiscun IISII cousolesis Put-
Excess.Satyr. i, 60. schium. pag. 2295, TurrassoniiimHist. de la Jurispr.
« Cod. meiuotatit; fortasse Archaicuinest pro me- ronu, pp. 66 el seq., ac indicciii orihographicuiii
motaverit; al memotavitexsenlenlia legendummaliii. Fronloins cl. Mnii.
d Cod. prodeest geiuinata e, ciijusmodi exempla s Cod. recta et anliqua lectione non geminat /,
passim occurrunt iu anliqiiiscodd.; at cuminfra hoc sed mendosa scr bit lonlata pro conlatam.
verbum per nnicanie scribalur in cod., et b c illam
1 Niiniruin, quin Je-us Cbrislus praesids Romaui C ' Solemne niorem suum hic servat Amhrosius, ut
iiuctoritale, ac Romanaecohortis miliiibus cruci at- de quibusjamdisseruerat sttperiori concione, eadeiu
fiziisesl. cura primiim dixisset,memoraret, et qtiidein ple-
» Arabi* regionem veibum Dei praedicandoPau- rumque initio sermonis; rnjusmodi exemplaabiimle
liim excursisse, ex Gal.u. i, 17, con-iiai. Ambrosianascripta suppeditant. Sufficialtaiuen lau-
a II. I. Et eccevobismundasunt omnia, iisdrmver- dare bbb. deCain et Abel, de Donotnortis, de Fugu
bis, s«'d noii eodem modo legit Ambrnsiiis in.Lue. saeculi,de Joseph Patriarch., de Viduis.de Mysler..
vn,4 100. Sic eniin : et ecceontnia munda sunl vobis. de10 Incarnat., el de Excessu Saiyri.
e, ait Amlio-iiis I. c. iu Ltic, n. 221,
M.iiiiiniiii Noumodo quaejam edisscruerat citare cousuevit
noiijusla joleslas; sed injusia est leriitus. S. Anlistes, verum etiam quae pericxere cogitabat
' Siinililer S. Cyprianns lib. (ie Oper. et Eleem., quandoque promisil. Confersaltem serm.de Basili.-.
rol. 240, et S. AugiiMiiiuslib. v Confess., t. I, Col. noii tradeud., n. 24, p. 922, et ibid., n. c, t, III ae
127, si id exceperis iu line quis dabilvobis, rujus loco Prolog. "
in lib. n de Spir. Sancto, n. 12, t. IV.
quit credct vobis.Legit ciiio codice Irenieus lib. n, . llaud absimilem iransiiioiiem in suis scripiis
c 24, col. 169. interdum usurpat Ambrosius.Vid. lib. i de Inler-
GS. Aiiibrosittsio h. I. lib. vn in Luc, n. 2i6, pell. David, 1, 5, lom. I.
scnbil : Atienw nobistlivitiw sunt, quia priiler na- " I'j similiseiiteniiadicit Ambrosiuslib. n de Pce-
luram sunl; nequenobisciimiiuscunlur, neque nobis- t it., 9, 83, l. III : Quid enim ptodest collalio patti-
cuni transeitnl. Ibid. I«c teslinioiiiuiii expendens, moniisine gtatia carilatis?
iliud eo explicat-ensn, qun inodo ulitur in sernoiiL'. " Conferepi>l. 78, 6 et 10, t. III.
Sic cnim ail n. 247 : Argni igilur vitlenturJudwi cl D >l Sic ctiam lib. IVin Luc, n. 46, t. II, scril ebat
fiandis et avariliw.En ideo qui in (acultutibusfideles Ambrosius: Frustra opem misencordimcwlesii*ex-
no'i fuetunl, quas cum nlienas screut (tomn.unem spectes,si alienm fruclibusvirtulisinvideas : aspetna-
enimud usumfruclusterraruma DomiitoDeodatus est lor enim Dominusinvidotum est, et ab iit, qui divina.
omnibus) dibuerunt patiicipute pattperibus. beneficiain aliis petsequunlnt,mitacula sum poleHa-
7 Ita Ambrosius,I.utiqtte
c. u. 255, praeter iu line quis lit avetlit.
dubit vtibs, loco quit ciedei vobis.Lllriiindiceiiiliiin 19Perfeciam cariialem haud unquam a misericnr-
sil, bac le limoiiiaS. Aiiibrosnminiemoriter reci- dia esse disjunctam rnrsus docel Ambrosiuslib. i
lasse el poslreina iitiiusque versiculi vrrba iiniiiu- de Poenit., 11, b>, t. 111,ubi: Proximut, inquit, ets*
lasse, au poiius eadeui imeisio librarii oscitaiuix no:t poles, nili fttcias miserkordiam. llanc aiilem
ihbuenda sil, judi.et lecior. viriutem valde commendatsanctus doct. in cxvnt
8 ltaad veibuiii b. I. reciiatS. Cypiiiiius lib. sup. serm. 8, 22 elseq.; lib. u in Lttc, u. ps. 27, l. II
cil., et lib. ii acinTrsiimonior., .oll. 290, 5)5. Ki- lib. i ile Oflir., 11, 58 ei teq.; ct l.b. 3, 19, ne.
drm coneiiiilS. Aiigustimisin Joa . v, l. III, eol. iion epist. 7, 5, t. III.
443, uno cxcrpto ibiint pro abibunl.
123 S. AMBROSlMEDIOLANENSIS EPISCOPI fU
membrutn esl; contra misericordia sine ciritale A J capul d iustitiae 8, legis ;,;'imptetio,perfectioprae,-
iiihil est': quia emoritur omne membrum, quod ex ceptorum '. Sine hac una omnia aul debilitala con-
solido corpore uel diuulsum fuerit uel abscissum. ruuiii ', aut regno carent. Nam et propbelicunisen-
Esl eoim carilas apex quidam membrorum omnium lire nihil cst; et leue nosse mysteria; paruum csl
retinens arcem *, cui adcorporata » cotmexaqueper- fugare daemones {; omniaqueuirtutum genera con-
durant officia cuncla uirtutum '; sine qua omnium summare, si caritas desit, inaneesi. Unde Dominus
bonorum b merces aul languescil, aut deperit, di- Chrislus sic ait : « Mullimilii diciiulin illa die : Do-
cenle Apostolo: « Si linguis bominum loquaret An- mine, Domines, nonne in luo nomine prophetaiti-
gelorum, caritatem antem non habeam, unum sum inus, et in nomiite luo daemoniaexcliisiinus, ei in
uelut aerainentura, aul cymbalum tinniens \ El si noiuine tuo uirlutes magnas fecimus? 10Tuncdicam
babeam prophetiam e, et nouerim inysteria omnia, illis: Disreditea me, non uos noui, qui operamini
et oranem scientiam : et si habeam omnem lidem, iniquitatem11(Matlh. vn,22, 25). > Iniquitalis opera
ita ut montes iransferam, cariiatem autem non ha- est, hominem hominiuelle praeferri, fralrem inui-
beam, nibil sum °. Et si donauero oinnes facultaies dere fratri, alterum alleri non id uelle quod sibi: et
meas, ct dislribuero omnia mea pauperibus, et si cumhsitnobis una condicionaturalis'\condicioneiii
tradidero corpus nieiiin urendum, ita ut glorier, B condieioniuelle praeponi ".
caritatem aiiicm non babeain, nihil mibi prodest ' III. Cumauctnr nostrae salutis, naturae propriai
(I Cor. XIII,1-5). > diuinitatis conscius, monalibus se cunctis mona-
II. Caritasomuiumbonorum maier est, misericor- lem exhihuit, et hominibusomnibushominemprae-
diae principium,origo pielatis, fons benignitatis', buit, et quod maius est, coudicionem ' coudieioi.i

IJ cst adjuncla , ul legilur in Ammian. xvi, 8,
rt in Solin. xxxvn. Vocem cotpotalus pro junclus
vel in unum corpus cooptatus usiirpat eliain Ambro-
sius lib. ni de Oltic. 7, 50, t. 111.
b lii cod. post bonorum repeiilur omnium,deinde
punctis superne noiatum expungitur.
c Cod. prophetia,nisi fortasse fueiil a lineola su-
peraddila pro m, quae vetustale jam evanida aciem
urTugiat.
* In cod. capudloco caput, cum contra alibi vidi-
iitlisillul, istul, pro illud, istud.
* lla codex pro corruuntveiusta scripmra.
' Codexdemonasquaevox prorsus cubai in men-
dis; nam daemonesscribendum est, ut infra in hoc
eodem cod. scribitnr.
s Cod. Dominesemel habei, sed cum in sacris lit-
ieris, qnacunque versioue ulalur, bic Domine gcmi- .
netur; hauc vocem mallem proinde credere librarii
oscitanlia omissam fuisse iu cod., et addendam
ccnstii.
h Ita constanler codcxcuthper c, et non per q scri-
bit, lamsi lempiis significel, ituani si romitem vel
causnm. Vid. hac de reQuintilianus Instit. i, 7.
' Cod. condicione,at inibi condkionemlegenduut
videbatur.

I Reroledicta snpra pag. 15, not.4 Col.122,n "). iC vero S. Ilieronyniiis bb. m in Ep;st. ad Gnlal., l. IV,
' Confer lib. n de Ollic, 14, 66, l. III, ubi similis col. 507, expiincloK(ardeam, legil ut glorier;quo in-
dirlio <st. Incoid ob similitudinemverbi ardtamet f;/«n'erapn.l
* Ambrosiiislih. cii. de Offic, 7, 59 : Prima ergo, GraeCOS xavfliia-iw/nai,et r.«.\iyn<r<ouut.
factuili pulal.
inqiiil, ad commeitduiionem nostri est caritas. Bonttm At re qiiidcm vera liac duoverba siiniil in perveiu-
est ergo teslimoniumliabetede dilectione.Hinc na- stis Graecis exemplaribus olim legi, idem ohservat
tcitutfides ..Similiter perfidemetcaritulemperveniiur. Hieronyniusio IsaiaeLVIU,t. III, col. 428, ubi scri-
Klepist. 41, 17 : Ubi non estamor, ait, nouest ficles, plum reliquil: Apostolussi etiatn corpus suuin tradat
(inlellige vita) non esl adectio. Ilauc senteiuiaiu marltjrio ut ardenl, sive glorietur (ulrumque enini
pergil S. doctor explieare in ep. 78, 9. scribens : fertur in exemptaribus)absqueDeicaritute... ftuslta te
Ubipeifecta caritas,ibi omnis fides: sicul u'.>iper- dicil ' sanguinemfundete.
ibi
fecta caritas, spes omnis... Iileo majot, quia ipem Confer episl. 41, 17, I. III.
iiieminil cliain 8
fidemtjuelompleciilut. Uei lib. wir. Ulique si:nb t Atnbrosiii»in psal. cxvm serm.16,
in Lnc, n. 50. I. II. l. II, f/»i prwceplajustiiiw diligil, faCil il.a quw
' H. I., quo carent Ambrosianascripla, ncc Vulg. 45, diligil.
ner. Graero respon.lel; nani Graecns babet yjtti,-/.'.; 9 Ilaud absimilia habet Amlrosins in psal. CXVIII
si/wv, cl Vttlg. legil ws sonans. Veriimid conliruial, seriu. 10 5, 20, el 16, 44, nec iidu iu episl. 78, 7.
quud jaui alibi aiiiiolaviniiis,Anibrositiiiiiisiiuicsse Ambrosiiish. I. simibier legit iu sup. cit. psalm.
dixerso codice a Vulgala; rt illnd demonslrai, qtn.d serm. 20, 47, prailer ejecimusIoco ejclusimus.Ver-
pr;rnoiarunt Mauriniin psal. cxviu serin. 8, 15, u. n, 1n biiin aiiteiu excliisimusrelinrl S. Cyprianus lib. de
col. 449, t. II, et alibt, Anibro«ianam scilicet GriK- Unit. Ercl., p. 199, etlib. m TestiiiiOtiior.,co'. 514.
eam edilionein, ab iis quas nmic Iiabeiiius,in miiltis 11 In cit. isal. serm. 15, 25, h. I. Ambrosius sic
*
discrepare. Sane est ap d Sahat. ms. iiuidamGr.c- recilil Discedilea me, qui opetamini iiiquilalcm,
cus,(|iii illuil IJ^VVoiniilil. oinissisnounovivos.Itidem senn. 20, 47, et in psal.
II lla Aiiibrosifus in ps. XLV,9, el lib. vu in Luc, xxxvi, 31, sed additis in lioe nescio vos. Ilabel
it. 176, l. II, pr.i ter in fine nik I nitlit ptodtst pro autrm cum codlce nonnovi vos Atigustiiius in psul.
nihit sttm, i|ii;e f.irsan verba littce sei|Uemi veisi- xxxtv, col. 258, t. IV; at eadeinverba inilio versi-
cul >in codicelianslat.i sitni. Siiniltier in episi. 78, culi ponil. Nobiscumlcgii ad veibum S. ilieronyiiitis
6, scd ibi pro si habeam ligit si habtteto cutn Vul- iu 11 episl. ad Damas., col. \bz, t. IV.
galii. lluic similem senteiiliam s;cpe in Ambresianis
* Atuhrosiof.reconcinit cjus discipuliis Augusti- scriptis rrperies; ct couler saliein iu psal. cxvin
niis scrm. 150, t. V, col. 1549, exceptis ul ardeam serm. 8, 14, I. II.
pro urendum,el omissis ita ultjlorier. Ilabei adcoin- 13Paria legesnpudS. Ambrosiiunlib. x in Luram,
burendnmS. Pacianus cp. 2, p. 5'J8 et te-j. Solus n. 50 et scq., alipiv'lib. n de Oflir. 2", 151, t. III.
liS SERMONESTRES EX COD. SESSOMANO.— SERMOIII. 126
gubiecit, sui corporis formamin forma noslri corpo- A sumus, nisi quae sit ipsa uoluuias, ante noscaiiins.
ris coaptauit'; ut lioc sacramento ' celsitudinem Voluntas ergo Dei est, auclore apostolo Paulo <San-
humihtati, et humiliiatem celsitudini coaequarel»; <clificalio nostra " (Thes. iv, 3); >quos ab omni facie
et ut in hoc consummaret patriam iiolunlatein\ q-ui coniagionis aniiquae per regeneralionem salutaris
dixil: <Nondescendi de caelo. ut faciaiuuoliintateni lauacri " hacnostra professionepurgauii, qua ir. car-
meam; sed iioltintalem eius, qui me misit 3 (Joan. nis infirmitale iienissecredimus Deum", qna natum
vi, 38). > Et ilerum : <Filitis bominis, inquit non ex uirgine conlilemur,qua nnn negamuscondicioni"
uenil ininistrari, sed ininistrare " (Matih. xx, 28). > fuisse subiectum , qua Cbrisiurncritcifixumexlolli-
Et lacile qui maiestalis celsilndiiie sequestrata " for- nius , praediramus sepultum , et Dei gloria su-cita-
iiiaIIIservitulis accepit, dicenie Apostnlo .-< Qui ctim tmn '\ Unde cum lantum nobis sola ex professione
in forma Deiesset nou rapinam b arbilralus esl esse eius sanctificationisuideamusesse conlaium; ex hoe.
sc aequalem Deo \ sed semeiipsum exinaniuit lor- intellegere d possumus, quamum ex eius imitaiiono
mam serui accipiens ' (Philip. n, 6, 7). > Et illnl: uoluntatisque pernclae uel cognilae cnnferri potcrit
< Nin onuiis quiJiiibi dicit: Domine, Domini °, in- praemiorum : de qua nos sic docet Apostoltis : < ut
trabil i»iregiiuni caelorutn, sed qui facit vnlunlatem sciatis quae est uoliinlas Dei, quod bonum, et quod
Patris mei, qui in caelis esl 9 (Matlh. vn, 21). > B placitum, et perfeciuin " (Bom. xn. 2).> Volunins
IV. Sed IIOIIprius uoluntaleui Patris facere pos- Dei est dilcciio proximi frater, ut congaudeas fratri,
* Ma3Cvox familiarissima fuit Ambrosin, eamqiie c Codex h. I. verbum Domine emittit, ut suprn.
legesislib. de Jacb. vn, 52, in psal. cxvni serm. 7, qnod nos cougeiuinare ausi sumus. Vid. p. 15, n. d
29. et in Luc vi, 52, ac x, f,6. 124, «.
0 Cod. rapina, at ra/.inamprorsus scribendumrst. d Ila codex «).
(Col.
intellegere pro intelligere recla bonique
inim fneril - i.ltiinae u lineola pro m superadita, leciione scribit ad priscaeortliographiacnormam.
suspicor.
1 i\mlirosius, ut adversus vrneniimArianoriun.qui 10Vnlgata et Patres vestra legunt loco nostta; sed
sun lempeslate Medioianipluriiiiini:poteianl, plebeni bic Ambrosiussacris verbis loquilur, non illa reciiat.
suam cmmiiiiiret, p;is-iinin suis roiicinnibus dng- 11Apostolicusdicendi modiis pro baplismo(adTi-
inalicadorumenla lirniandj; Verbi divinilati, et lnt- tiim ni, 5) qui familiarissimusfuit anlistiti noslro.
iiianiiali peridoora iradidil. Pnrro biijusce ineHabils Consule lib. u de Intcrpell. David, 4, 14, 9, 65, t.
inysterii doctrinis sua oinnia oprra n^persil, el laie I;in psnl. cxvni serm. 22, 5,'t. II, ac libros de My-
rgit de illo bb. ile Incarnat. et de Fide, mulla.pi.: ster. et de Spir. Sanc, 10, 64, t. III et IV.
dixit in psal. LXI,5; cxvin, serm. 14, 4b; iu Luc. x, 18 Confer iu psal. LXI,5, i. II, et recole dicta
13.7,t. II, ei episl, 46, 6, l. III, quibiis in locis, itt stipra (Huj. pag. n. ).
hic lacii, pro sua seitleiiiiatuenda illud ad Philip. n, " Subinlellige humanae, qno quidem sensu banc
6, 'usuipni. „ vocein s|iarsim tisurpat Ambrosiiis, tu , ex. gr., in
^1
11est mysterio,quo ensii bac diclinne familin- Luc. x, 129, t. II, et in seim. cont. Auxenl., n. 8,
riler usi snnl SS. Patris, iiuibiisciim nosler Ambro- p. 916, t. III.
sius, iit sn'tc'ii videre esl lib. de lienedict. p triarch. 14Lege lnc.cii. snprapag.16, not.l (Hnj.pag. i>.*),
xi,348, I. I, rt iu Luc. vu, 28, l. II. rt rinm.5, ubisiinilesseiilenii.T'snnt,«tdicliones.Ilaec
Conf., pratter I. sup. rii. in psal. LXI, 4, cxvni siintaltentenoIaiida,qiiomagis mag squeauclorcm ad
sejiii. 14, 211,l. II, r.iiamlib. u de Fide, 7, 56, liti. neopliytos bnnc sermonemhabuisse noscaiur. Siqui-
v, k109, i. 111,ct orat. de Obilti Tbeod., n. 27, t. IV. dem i aec eadem aul nou absiuiil a verba olim ad
llaec eadem I. c. reperies, et insuper in ps. neopliylos iu Iradiiione symbo i liabuisse poniilices,
xxxvn, 5; ac cxwn, srrtn. 18, 52; in Luc. x, 00, I. Itoinaniordinis libelli,quos Caroli M.jussii de liapti-
II, rl in lib. n de Fidc, 7, 52, ntque alibi passim. Al- smo scripseniiii episcopi Odilbcrus Mediolan., Lei-
leule siint liaecnolanda, qoo hnnc rernuineniAmbro- dradus Lugduneu., Amalarius Treviren. et Theo-
sianuni probe exploratinn babtmns. Nempe Anibrn- dulplitisAtirrlianeii.,clarissimedocetii.Quibus inodo
sins-liic de Glirisli divinilnle, perfccla hiiinaniia e, accedil iiller libellusde Uaplismo,(|iiem codex mem-
corporis mnrlalilnle, ejusipie liumililale, el Patri brancns, s.xc. ul videtur ix, SessorianiH'biblioth.
•'bedientia t-iiniildirit, al<|tie in iis versans illn ad e.hibet, qneinqne ioeiliuim cense.i, el Alcuitio .:-
Plulipp. it, 6, iiliinr, prorsus ul in feie oinnibiislau- ferre non dttbiio. Sic eniin ille fol. 165 rerlo: Hwc
daiis locis oper. solemoe babuit. summa est fidei noslriv dilectissiniinobis, hwc verba
1 lla Ambrositislib. n de Fide, l. III, uno exceplo ntnl sijmbnli non stipienlimItumtinmsermonefactu,
inilioAd hoc pro Non, et posilo non posr cwlo. ud verw divinitalistwione tisposila; quibusconpre-
6 Simililer srrihit S. Aiilistrslih. i de Spir. Stnc, I) liendendisalqne servandisnemonon idoneits,nemonon
in prologo n. II, I. IV, sed nonverbovenitpostponit. aptus Hic Dei Paitis el Fitii una et wqnalis ptonun-
* ' Adamussinib. I. lecilalS. Anibiosins liii. de tiiitnr polestas; hic unigenitusDei de Maria virgine,et
losrpb palriarcb., 5, li; lib. dc Apobg. ali. David. de Spiritu Sancto secuntiumcarnemnalus ostendilnr;
7, 859, I. I; el ti p.-,al.xxxv, 5, l. II, aique alibi. liic ijnsdem crucifixio,ac sepullura,el tertia die resur-
Ita :id verbtini loc. cit. reclto prmdkatur, elc.
9 NuiiipianiS. doclnr sibi coiisonat, dutii in snis 15Augiisiinusbb. xuiConfess.,l.l,c(ill.229et23(i,
scriptis b.l. nlegnt. Sane iu psal. cxvni serm. II, ei alibi, ronslaiiier h. I. sic nllejjat : ad probandum
40, I. II, legil : Non qukunque dicit mihi : Domine, vos qi w sit rotuntasDei,quod bonum,et beneplncittim,
Demine,imrabit in regnnm cmlorum: et sup. ibid. : el perfecliun. Ambrosiasler iil h. I., ut probetis quw
A'o«eiiim quknnque dixerit: Domine, Dontine,ipse sil voluntat Dei, quod bonum, tt placitum, el perfe-
inlrabit in regnutncwlorum;sed qui voluntaiemDei fe- cltnnesl. Iluir nrcimt Iliernnyiiiiislib. i ronl. Jovin ,
cerit; al lib. i ile Olfic. 26. Ii5, I. III : Non eitimqui I. IV, (ol. 179. Vulgalaelavel Uyprianus cpist. 77,
dixerit mihi: Domine,Domine,intrabttin r<gnnnicw- col. 159, ei inin Vulgaia ad verbum legunl Seduliits
lorum, sed qui fercrit ea, qnw dico. Deintimin I b. ni ei )!cdain b. I. Oiniiesvero pro ul scialis legitnl ul
de Spir. Sanc., 17, 150, sic : iVon imiies qui dicut.t probetis. Gr.vc. Ei; TOSozeaatstvvp.v.;Tt TObthr.pn
m lit: Dominc,Domine,inlrabuntin tcgnitm cwlorum. T»V0soCr i u.-ju.CJvt, Y.ai.vjvpivtw, z«tT£.'etov
127 S. AMiSROSlMEDIOLANENSIS EriSCOPI, 128
ut nnn inuideas melioti, ii.fcrioreni ul praef ras A \ diciIIS : « Nescilis cttiiis spiritiis eslis? • (Lue. ix,
libi \ ut non admitlas olfensam, nt rcmittas admis- 55.) > uliqiie ' iiiansiiciiidiiiis: qui ub omuibuscum-
sam , ut honorificeniiapraecedas honorantes, ul di- motionibusalienus sil, qui ntilla conculialur iniiiria.
leclu * anicueiiias diligenles, ul pro inimicis ores, ut qui ab omnibuspcrlurbatioiiibusuacet,'qui iraiiquil-
cilies b aduersarios , ul non oderis perseqeenies * lilate subnixiis, mitis, henigmis, lenis, et blan.liis
(llom. XII,9 seqq.). Sic et omnis uirlus decus effi- cst 8; quem tertio uidil f llclias B», dicenie Scri-
ciiur, ornamentum, fides, perfectio, niisericordia, blura '>:« Exiescraslina die, et stabis ante conspe-
iiiartyriiiiu, fiammis corpus exustum; sic lilii Dei cliiin Domini ' : et ecce Dominustransict, ct ecce
eflicimur, cum Patri caelesti operibus siinilamus spiritus niagiitis.polens,coinmimiensinonles, et con-
c (Bom. VIII.16, 17); sic Christo hereditario d iure lerens pclras in conspectu Doniini : et iion in eo
roniiingimur\ cum bonis, ac malis bona largininr, spirilu Domintis, et post spirilum i lennuoius : et
cuin aut obliuiscimuriniuriae eaul cotde dimiliiiniis non in lerremolu Dominus 10,et p.ost lerrrmntuni
rcientataiii \ cum eminemiore dilectu pro amicis k ignis : el non in igne ' Dnmiiius, el post igncm tiox
non soliim nostra , sed et nosmetipsos inpendimns; aurae teuuis : el in eo Domimis" (III lleq. xix, 11,
sic sancto Spiritu abundabimus, cuius el sumus, 12). > Sed hoc quod per .sacranieiilumIlrlias uidere
si oiniii inaiisueludiue,quae benignita is siint, im- I) j meruit, aperte prophcta Eseias '" Dominoreiielanie
pleamus. cognouit. « Super qiteni, inquil, rcquicscain,tiisisu-
V. Inde Domiuus Christus Apnstolos ad uliioiicm per bumileni, et niansueiiim, et irciiicuiem ucrba
inbospiliim° Samaritanorum properanles inotiu t, niea 1J? (Isai. LXVI , 2) > Sic el Samuhcl " ille, ille
a Conlerannolati supra pag. 6, nol. b (Col. 1l,"i, r In cod. videt; al bic magis sentcitiiaeconsnniiiii
ii, d), et hic nl infia observa ditectu pro delectnscri- videliatnrleclio , qtiani aiisussiim ciilierr; nain ea-
piinn bona ei vrlusta lectione, ulad hauc vocemad- dem sane melinr, ipiainvisilla haiid prorsus absmda
verlil Furcrlliniiis. sit. De promiscuo usti i pro e el vice vrrsa recolit
b Ita codex cum aspirala duabus vocalibus inter- dicta supra pag. 6, not. 6, et 18, not. a (Col. 115,n. J
posiia , qnam le liotiem, ciiui in pnscis co.ld. oc- et liui. pag. n. ") el infra.
luriat, sollicitaii.lamhacd arblror. De hac varielate B Ita cum aspirain in principio, nt constantcr in
r.xeinpa pra:lict Ciceionis inleipres aiilitpiiis apud antiqnis rodd. reperilur.
Maiuiu, l. II, pp. 52, 54, 82, 84, 90, 102. b lia cod. scribtura per bloco p, iu suj>rascribtum
* Similamusprn simitts facimus scu adsimilanius, vidinins pag. 4, nol. b (Col.114, n. '•).
subiiilcllige nos. Qttodverbiim ciim plerumquecon- • Cod. posl tinte conspeclumDnminiaddit : el noit
siruatur cinii casu acciisandi, maebain , invito co- in eo sp rilu Dnminus;qun-qiiidem verha abiiiiil.ini;
dice , scribcrc vcl adsimilamus, vel caelestisPalris el bic fortasseinlerSeruitlibinrius no^irr, eo dcce-
opera similiiiniis; al inspeitn atitiquissimo Esdrae plusquodpostsiniiliaverbain coiispectuDominieadeni
inlcrprelr, qui IV, vin, 44, babet : sintilastisemini inlr.i r.ciirranl.
agricolw, ile dilecta einendalioiie h&rebaiu, rt i Cod., spiritu, eiisa m in fntr.
codicis lcctionem reliu<ndani pulabam. k lo cod. /erreiiioiuomissa m ut snpra.
4 Cod. herediiariosiue d pblhongo, (|tiam ctiam in I Cod. irini.
nntiipiis codd , invita prosodia et ipsa elyumlogiap. ' Ita constairer rodex scribit pro Esaiasvel Isaius
iiouiinis, hatc vox freqtienter rcmitlil. vrl potius lesaias , qund facltiinvix diceieina Gr;crn
* In cod. iniuria omis-a e; nisi legendumsit iniu- 'Hmii;; nani priscaorihograpliia«i |ierei legidialur,nt
litnn , ab ainaniiense elisa m in fine, vel pro ea lil- in iiielFiimagalliiisInsl. Dipt. 1.1, p. 1; vi, §9, p. 105.
teraeu lioeola superaddila, quactaiucn vix inodoao- " lla c dex Samuhcl cmii h dii.bns vocalibttsi;i-
parct, cl ue vix (|uidein. lerposiia.
1 Frequenlcr in suis scriptis advrrsus boc THoc affirmanlisadverbium familiarissimumAm-
pestife-
ium viiium, qund etiam in rrligiosiora ronla perva- brosio fuisse, qui ejiisderavel levilerscripta volverit,
dit, declaniatS. Ainbrosius, ci praisetiiin bb. tv in inficias ibit neino.
Luc, n. 46, et vii, 25, t. II; ae lib. II de 0 lic, 50, " Iteapseinqnil Amhrosiusin psal. xxxvi,22, l. II,
152, l. III; nec non episl. 21), 17. qui sunt mansneti, nisi qnos nullus stimulus tlisseii-
1Similiahabentiiriu psal. xxxviu, 10; cxviu,senn. tionis exagital, non ird perlurbal, non swviliaexatpe-
10, 5 el 41; serm. 15, 15 rt seqi|.; iu Luc. VIII," rtil, non rtibiesctntleiuaitsinfl,tinmtit.
v\,3 I. II; cl lib. i de Olfic. 48, 244 et sei|(|., I. III. * Pnssimiu suis scnptis Anibr.isiuiiide Eliaegestis
QuippeAntbrosiiisait episl. 75, 5. tnm. 111:6'«- rsse Inciitiiinidein ipse falelur lib <let.lia el Jejnn.,
rilas acqutrit adoptioncm,adoplio liwretlitaiem. 5. Pluriina enim, iniuit, de Elite qestisfrequenti
* Ambrosiiislib. i de Offic, II, 37, l. II, illinl 5, divetsotumsetmonedigessiinus.Adqiiein locum rrspi-
expendens Mallh. xix , 21, lursus ail : El snpra itti cienles licnediclini nliioies in pracfat. ad III ei IV
csl scriplum, ubi dilitjendosinimicos,ct oranditnidicit tom. scite aniiotarunl : Si quidem enim nilitl atiud
pro calumnianlibuset perstqucnlbus nos,el benedicete vir sanclushis (cil. verbis) significat, nisi ftcquenlem
maledicenles: hoc nos /a. ete debemus, si vulumus in libris su.s qeslornmElia: fieri mentionem,vixquid-m
perfecti esse, sicul Palcr nosler qui in rwlo ett, qni quam erit, qiiod iu hac purle videtilr amissitm.
supcr bonosel mulos solemjubel radiossnos fitndere, I) 10Addilis pnsl ron pectitmDominivcrbis in monle
tt pluva et rorclerras uiiiversorum tine ulla discrelione C.riccnstexttis Ainbrosianailectioui lavet.
pingiiescere.Iisin ulia in lib. de Joscpb. pair., I, 3, II Similter l.git \cl.lien. inlcrp. iv, 20, col. 255,
i. I; iu p^al. xxxvn, 45, l. II; atque itt ep. 63, 85, (iiiocumGracns , pneler el postignis; ai tain in cii.
l. III, el alibi bu c loco valde siniil a sunl. Iuc, iguninin anlii|. el nova Vulg. omittiiiiiiiruliiina
* Qui Cbrisliim
ntique iu bospitiiimrrciperc no- verbu ct in eo lioniinis : qnaefoisau-hie noii veluti
liirrniit. l.nc. ix, 55. rx sacru fouie maii.uilia, sed ul stiai mngisscnteniite
* Ita ad verbumb.l. recitat Amhrosius in Ltie. wt, iuscrvial, Anibiosins addidissevide ur.
60, tom II, rtlib. i de Pojnil, 16, 88, lom. i\. Ilu- 11 Itidem AmbrositisItb. iv llcxacin.,8, 49 ei 75,
jnsce cvaiigi-lieitesliinoniispeetaljiliaitcloiilale pl.bi lom. I, uno rxccplo qtitctitmloco mansuctum; srd
siiaj niniisiieitidnemcoininendalAinbrosiusctiam iu babetcuui cod. munsitetumiu orat. de Obtu. Thcod ,
ib. cil. in Liicaiii. n. 55, loai. IV
129 SERMONESTRES EX COD. SESSOR1ANO.— SEHMOIII. 1*0
Samuhel a snccrdos inlustris,praeclaris«imos frntres A VI. Itaque glorienlur in mtindo qui gtoriantur in
specie consimiles, pares proceritate, uirliite non in- carne, glorientur in carne qui glorianlur in homine,
paresDomini praeceptoreprobatetdepellit, et Dauid qui exlollunliir honoribus mundi, qui diuitiis inflan-
eorum fratrem humilitaie subiectum, mansuetudine tur, qui nobiliiate superhiunt 10.< Nobisautem absit
infirmum , et tramjiiillitalis spiritt: leniorem Dnmini gtoriari, nisi in cruce Domininoslri Iesu Christi : per
praecepto unxit in regeni !; unde ipse praeeatns quem ipsi crucifixi siimus mnndo, et mundutscrnci-
b ait: < Mcmeuto, Domine c Dauid, totius lenitatis fixtisest nobis " (Gal. vi, 14); >cuius pnmpas el no-
eius » (Ptal. cxxxt, 1). > llaec eleclio Dei mansit luntates iam lunc nos amisinius el abiecimtis, cuni
semper et manet, ut superbos obpugnel d et depri- meliore concursuad caeltimtransilum fecimus " ; si-
mat, et hiiiniles fotie.itet extollat. Exaltaiio haec ctit lobannis h admonitio caelesiis uilae inagstra
sine humiliatione c non polestessr, nec electin siue formarauiuendi imagineniqucnobis expressit : < No-
reprobationc f, n>c uocaiiosine discreiione. Et idco lite diligere mundiun, neque ea quae in mundn sunt
cum inlinna el despecta el ultiina diligunttir *, qu e Si qtiis 'dilexcrit mundum , noo est carilas Palrls in
summa et magna stint reprobantur 4; Deoenim ma- illo ": quiaomne qund in munilo cst.conciipisceniia
gna inlir.Via,ei irifirmastiiilmagna 3.Docuitlioc apo- carnis esl, et concupiscentia oculortim, ei nmbitio
siolus Paulns, qui uocationem crcdcnlitim demou- B sacculi: quae non est a Pairc, sed cx concnpiscentia
sirauit ex hac elec ione descendere. < Videtc, aii, saeculi 14(I Joan. n, 15, 16). >
nocalionem uestram, fralres;quia nnn mulli sapien- VII.Qui miindum odit, ndiainiindinon pertimesrit:
les secundiim carnem, non multi forlcs, uon muiti ipse enim suo odio mundum ad sui odium prouo-
tobiles •: sed quae stulla sunl inundi elegit Dcus, cauit; et ideo fas non est oitia cins nel pcrtimrscrre
ul conliindatsapienlcs ; cl inlirma miindi elrgit Drus. ticl hnrrere, si lihi niiatttr adpendcre qtiae te sibi
ut confundat fortia '; et igoobilia huius mundi et ' probauerii praerogasse i ". Ilaiguoistnt odium sar-
contempiibiliaelrgil Deus, qoaenon siml (iiiiquecon- ctilare, cnins obircctaiionibus laccramur, cuiits ba-
lemptiMlias), ut ea qiiacsiinl (coutempiibitia scili- sphemiis deridemur, non est iioutim ncqtie rrpeiil -
rct) deslrnerct * : Ul non gfnrietur oinnis caro in nnni; qnod iam pridem DomiuoChrisio ", ei aposlo-
conspcctu eius 9 (1 Cor. I , 26-29). > lis eius non ignoramus inlalum, diccnte Euangclista :
" Ita rodex cum empbasi. exemplis non careat, eam censui retinendain. Itecolo
!>Ita codr.xciim diphlhongo, quam invitus retinui. qtiaesupra de vocahulo rfi/erfndixi pag. 6, nol. b'cl
qtiamvisin hac voce eiiam iu aliis vetustis codd. inilii pag. 18, not. a (Col. 115 n. d, et 127, n. «>.
sc passim ohiulerit. s Has parentheses cl iu boc loco suis si„'iiis desi-
c Atisus smn addere Domine; ita enini scntentia gnandas pulavi, ne quae sunl Ambrosii verba cmii
postulare videttir. Qnippe librarii perplexitate ob se- illissacri
h
texlns leclnrconfimderei.
qiienlem vocem litiera d iiicipiciiiein hic DomineQ lla cmn aspirata, qna in boc nomine firqiicnirr
oinissuin putabam. veteres ct nonnnlb eliam reeenlinrcs scriptores
J lia cod. pro oppugne'.. iitnnliir.
' Civ\.Iiumiltttione,ineiuloseqnidem, iiisi stiprrnd- I Cod. se tibi. Mihi vero visa est scriplurn
prjrcare
dita furrit i , qtiae modo reprrialur prrmixla Ciim metnthcsi te
pro sibi, quae est lectto pro anda, siseit-
a
apicc liltera; p, quae c super..a linea sttper linjii.s teniinm sprcies.
verbi dcsrcndit. ) Recoled''hoc verboannointa supra pag- 1, noi. /
f Mallcm legere deliguntur, sed cum leclio codicis (Col. 111, «.bl.
1 Lo uliis est Ambrosius de Davidiea liiimitilnie alque serm. 20, 5 ei 7, lom. II.
" II. I., qtniii
frequenteriii lih. de lnierpell.. el iniitraque eju-dem lnc Amlno-ius oralorio mndo plu-
Apologia, necnnn lih. i .!< Offic, 6, 21, et 48,215 raliter recital, baliel eiiam, sed singtilari nurnero ttt
et seq., ac epist. ftl, 7 et seqq. in sacro textn, libb. de Uonomort. 3. 9;dcFug;i
• Grarc, v.uir:i.an; zf.; Kf.a.oznro;txuToO , at in 6 s;cc 9, 56.1.1; in psal. cxvui, scrin.8, 5, el in Ltir.
Vcnct. edit. tuTifjinzu;. vi, 54, I. II; in epist. 78, It), i. Ill, et lib. in de
3 Cnnfer. in psal. xxxvn, 47, tom. II. Spir. Snnct., 8, 50, I. IV. His tamen in b.cis nun-
4 Videsis in psal. cxvin serm. 18, 34, eic. quam iisdem verbis h. I. allegat.
" Sic AmbrositisI. c, serrn. 5, 41, dicil: quod au- II Confersallein lib. d- Myster., 2, 5.
lemin hocmundocontemplibilejtocpreliottimesl apud 13Adamiissimb. I. rccitai
Augiistimis episl. 290,
Deum. col.814, l. II. Iia Cyirianus lib. de llnb. virg., rnl!
6 lia antiqua ver^io apud Sabnl., praelrr quoniam I
175; b. dc Orat. Dom., rol. 208: lib. de Moiinl..
n
I ro quia , rt poleniespro f rles. Iluic leciioni fnvet " rol. 23H; cl lib. iu Teslimoninr., rol. 508. Simi iler
Augii>tiniisin Jonu., cl 549, p. n, lom. III, ct nlibi. Zeno Veron. lili. i, irad. 2, 7 et 1->, pp. 21, C7<l
Ireiiaetisvero cum Ambrosio uoslro legit fnrtes lib. 90; cl Collat. Carlhng., p. 491, qtiilms mo lo nos rr
It, 7cnp.19, rol. 144. acrcdit Ambrosiiis.
ttursus Ambrosiusin psnl. xxxvi, 7, tom. II, hn- 1v lla, exceplo quontnmlo o quhi, legnnt
het: quoniamstulta inundi eiegil Deus , ut confundal lib. l de Nupi. et t;.iiicitp., t. X, col. 290,Angiistiniis
et lib. v i
tapientes. cont. Juli ii., cnl. 665; IWpranns loc. cil.; Zeno Ve-
" Prima hujiis versicnli verba, scilicel: rontempti- ron. I. pari er rit. Ambrosiusvero n n sibi consonat
bilia hiijns muttdielegitDeits,ita Ainbrosiitssrribit m in psal. CXVIIIserm. 15, 27, I. II, obi legit : Quia
psal. cxvni serm. 3, 41; rrliqua vrrn : quii elegit omne quod in swculoesl, concupiscenliaest carnit, et
Deusquwnon sunt, H(quw sttnt desruerel bis recitai concupiscenitaocutorum, el lantitt vilw.
in Luc. vn, 234, lom. II. 18Advertis velim iu psal.jaicxvi:i scrm.
9 Ambrosioconrinit Graecusicxlns. 22, 21 et
seqq., I. II.
10Siinilemseiiicntiainrrpelit Amhrosiiisin psnl. i, '« Videsisde Fide II. 9i, t. Ll.
15; XLVIII, 2S; rt r.xviu serm. 8, 8: serm. 14, 55,
131 S. AMRUOSIMEDIOLANENSIS EPISCOPI 132
< Si parrm f.imilias Retzeebu uocaiieriint, qtianto A cutionem paiimur, et snstinemiis': blasphematidc-
*
inagis dumesiicos eus (Matth.x, 25)? > El < Si praecamiir ": tamquam purgamenta buitis mnndi
inundus uos odil, scilote quoniam me prius odio ha- facti sumus, oninium perispsema * (Ibid., 10,11,12,
btiil' (Joan. xv, 18). > Sic et Apostoltisail: < Spe- 13). >Haec apostolieadoctrina esl, hoc Deicl Cbristi
ctaculumfacli sumus huic mundo, et nngclis, et bo- myslerinm, baec connersalio carleslis, liaee profes-
minibus' (I Cor. iv, 9); >idcsi geiiiibus, et fratribus sio spiritalis; hoc mundusnnn rrcipii; boc ypocrisisf
Aciis, qui sub nomine religiouis trasligurant b se ui respuit, dicentc Apostolo : < Animalis bomo no'i
angelos lucis. Deniqueaperte hoc supra infraqiiecnn- percipii, quae sunt Spiritus Dei: stultitia enim est
plexus est. < Jam, inquit, sntttraii estis, diuiie- facti illi 9 (I Ccr. n, 14). >
esiis: sine nobis regnatis: et iiliuam rcgnetis, ul et VIII. Fructus aulem sunt Spiiilus, quos Apistnlus
*
nos uobiscumcoiiregneinns (Ibid., 8). > Et infra : enumeral, dicens : «Carilas,gandiuni,pax.palieolia,
< Nos slnlii propter Christum, uos autem prndtntcs bonitas, manstieti:dn,fides,letiiinss.tontinentia, ca-
in Cbristi: nos inlirmi, uos aulem forles". lisquc iti slilas 10(G'a/.v,22, 25). >Et illudde quob lilleris suis
hanc horam et esurimus, et nudi sumus, et culaliza- EpliesioriiniEcclesinm < idem Apaslolus monuit»' :
mur c, et instabiles snmus * (idest n n resistimus, <Nolileconirisijre Spiriium sanclumDei,in quosisnati
uel non defendimus d), ct laborantiis operautes ma- R cstis in die redemptionis" (Ephes. iv, 39). > Contri-
nib.is noiliis : inaledicimur, el bcnedieimus: perse- stalur aulem Spirilus a contrariis desideriis, ideslab
" Ita cod., quam leciioncm idcirco reiiimi. qtiia praphico nd Ciceronem ejnsque interprelem, tom. II
iion satis cxploraiitm tnilii csi, ntruiii b vel / sit ad- Classicor.Aticior., p. 388, col. 2: F pro pb nasstin;
dendimi inlior. iipiidcuivcteres niss. ouincs aptnl ei recte, ul pulo. Cntenim semperLntinipro sita unica
Sabat. in h. I. legnni Beelzebulper / ruin Graeco lillera f duas incommodiusscripsissenlpli ? Cntenini
KCI^ESOUX. Al llieioiiymus lib. de Noin. Ilebr. vull co.lex nosier nlibi, riim i.l tisns rcclamat, ronsian'ci'
in line lnijusvocabnlio litieiain essc lrgeiidain non /; uiiltir ph. De liitera z vide lsidorum i, 4; ()•ig., ct de
muscaenim, inlit, zebubvocuttir. pjus iisti veteres orthogrnphos npnd Pulschiiim.
h Ita iu cod. trans in verho traiisfigurovilnbjicit 11llie et infra pnrenihesini, tit supra, designare au-
liltciain n, rujusiiioiliin bac cl similibusvocibus ve- sns stun.
tusln exeiupla non desunt. " Cid. constnnter cnm di, btbongo , et vide stip.
c Ita cndex pro cotaphisamur.Liitcrns « el o apte pa;.1 20, iiot. a (col. 129, n. >•).
monet Longus,pp. 2216 et 2222, fnisse iiilerdum Ita sciibitnr in cod., oinissa aspirata in prin-
apud Latinos confusas. ita ul legerent u etiam cum cipio.
scrihereiil o. Id coiilirniant Valerianu- pp. 2289 et 6 Cod. laenitasciimdiplnhongo.srd a n expunxi-
2290, Papirianus pag. 2292, aique cl. Mains, qui in mtis rum ipsc cod. hand illain relineat iu vocibusle-
liaecme annolanda pracivil in sun indice Fronlonis nis, lenior, lenitat, ele.
ortliograpliico. Quod vero aliinet ad lilerani f sane h In cod. qnod, sed d prorsus abundat. Observat
illam siinplioiler non per ph scrihebant Lntini. Sic Fnmiigallius/nsf. Dipf.I,c.6, 9,p. A02,veleresbaiid
cnim diligenlissiiiiiis Maius mox lainlatus, el imn- p raro in fine vocabuli addidWselilier.un (/. idipie in
qunm sntis latidandiis balirl de Re pub. i, 2, p. 7, iis verbis praesertim,i|ticis liitera o essei finnlis. lia,
n. (u). Littetam ph olima Latinis non fuitte atlliibiiam ex gr., srribeb nl ettod, malod, cedilod, etc. , prn
monelnosCketo, or. 48. Tum Maiiianuslih. m, cap. eslo, tnalo, cedilo,eic.
de Conjug. ail: nec (excliidenl, cumdicamusIriumfo, Cod. Ecitesia, bneola tnmen litterae a superpo-
quanquama Gtwcisvenial, et pet p cl h poiiut sctiba- sila fuil pro m, qu;e acgic vix legilur.
tnt. IdeinveroMaiusila ctiam inonel in indice palaeo-
1Ita in antiq. et nova Vulg. cum Graeco. t. II; lib. i de Orfic, 48, 244, t. III; el lib. n,de
" Anliq. versio apml Sab.: Si munlus....... quia cit., Poenil., 1, 5, ejusd. vol.
8
ftiotem me, elc. Vu'g., quia meptiorcm vobis.Cypria- Consonalversio anliq. apud Sabal., prrcer obte.
IIIISepist. ad Forlunat., p. 268, quonium me primo cramusloco deptecamut, necd ffert Gra:rus. At Am-
odiil. Grierus vero: Et 6 xioptj;... '/tvwcrxsri,OTIlu.k lnpsins in psal. cxviu, I. c, bnbet: Blasplicmamitt,
7T^WTQV O.u&ivp.zu.iw/.iv. el obsecramus:lanquamlusltamentaliujtts mundi facit
3 Ambrosiuslih. dc Elia rt Jejun., 21, 79, I. I : sumnsonmiumpurgammla usqneadliuc.
Factisiimi", nit, speclaculnmhujtis mundi, cl in psal. 9 .la h. I. ad verhnm reciiat S. Ambrosiiisin Lnc.
XI.III.55, t. U : ul speclacnlum simiis liuic muntlo et vu, 148, t. II, el bb. in de Spir. sauci., 17, 121, I.
angeir el hominibus.Legit rttm codicead verlmiii, IV,10prieter Uitcst loco esl illi.
tiiio omisso hominibusio epist. 63, 71. Sic cnim, S. doctor. lib. de Parad., 15, 64 : Ftuctus, in-
Spettaculumfnclisunius huic mundo, el anqeii*. No- D quit, Spirilus est caritat, gaudium,pax, pitienlia, be-
sirac lectioni concinunt antiqua versio cl Graecus,a nignilat, modestia,conlincnlia, ditectin. Iloc in loco
ipio lamen abest liuic. Rom. edit. castitas pro dileclio legit. Lib. vero ileNon
* Ita nntiqua versio apud Sabat., nnn cxcepto ron- et Arca, 29. 108, sic : Fruclus autentspir.ltis.carilas,
regnemus, pro quo hnbet regiiemus. Veruni verbo gaudium, pax, ptiiienlia, bonilas.At in psal. xxxvi,
conregnemiisulitiii'S. Ililmiiis ui psal. n, 42, col. i;l, 12, t. II : Fruclus autemspititus estcarilas, g udiitm,
el i.x.aci.xv, coll. 144cl 197. pax, palientia,benignvat, bonilas, fnles, modestia,
8 lla in
uiraq. Vulg.riim Giaccn,sed addunt in (i- contineniia.Dcmumlib. de Spir. snncl. 6, 69, ul
ne : vosnobilesnos aulem ignobiles. in lib. de Noe mp. rit. praeieri|unmquod tax criiiio
' Dilfer. Aiiibrnsitisin p al. cxvlit serm.8, 7, l. II, loco pouit, qtiam inmen voccui post gaudium scribit
legens; usque ad littnclioram et esurtmns,et silimus, in 11 eod. bbro xn, 126, t. IV.
rl itittiisiimns,el colapliisv.ti.n/aintci,ei instubitessu- Conf. epist. 71,1. III, in qna hujitsceapnstnlicae
tniis. Ilahet colaphisamurciiin antiq. Vnlg. apud Sa- epistobu smnmamAmbrositisa lrcn;eo rogntuscxpo-
l.at. Ainbrosiaslciin h. 1., quibnsciiiiiGnecus xti.uyt- nit. col. 1186et sep|.
i; /.:')'/.. 14Siinilier Ambrnsus, omissisin fineind.e t.dem.
' Ita Anibrosiusin psal. >.xxvit, 10; cxvtn, I. mo !o plionis, babet lib IIIde Spir. Sancl., 8, 48, t. IV.
113 SERMONESTRES EX COD. SESSORIANO.— SERMOIII. 134
'
upcribus carnis, quae inter cetera latenlia liaec A cramenlis omnibus constimmamtir".dicertte Euange-
sunl: < Inimicitiae, contentiones, aemulafiones, in- lista: <Et baptiznlo lesu uonfestimascendit de aqua :
digiiaiiones,prouocationes, irae, rixae.dissenciones, el ecce aperli sunt caeli, et nidit Spirilum Dei de-
seetae », inuidiae, ebrieiates, comisationes " (idest scendentem de caelo sicut cdlumhain c, uenientemin
comeslores)' (Gal. v, 20, 21). > His enim operibus ipsiun s(Matth. m, 16).>Columba iiinoeenliasimplex
conlrislalur Spirilus, «ffendiiur; deserit et abscedit 10uel simplicitate imiocens,nonciamore uiolenla, nou
Solomoneb dicenlei: < Sanctus enini Spiritus disci- furoresaeua^.iionmoribiisiraciinda^nonamaritudi-
plinae effugiel lictum " (Sap. i, 5). > ne fellis infesta 13:et ideoendein Spiritu, qui in modum
IX. < Nnlile, inquit apostolos Paulus, oonlrtstare cius descendii, accepio subiunxit Aposlolus, utdice-
Spiritum sanclum I>ei,in quo signali estis in die re- ret. < Oinnis, in<|iiit,amaritudo, et ira, et indignatio,
u
deinptionis (Ephet. iv, 50). > Dies redempiionis est, elclamor, et bla^pliemiaauferantur a uobis (Ephet.
in quo salutans indulgentiae dono redempli, a mor- iv, 31). Amaritiido cst inimicitias coneipere, ructari
lis scntentia Iiberauiur; in qun ueterem hominemcum odia, enomere iienena, obtrectare proximis, dissemi-
actibusrius exponimus, el induimus noiium, qui se- nare laetalia d, sicut in Deiilberonomioc scriblum
cundtim Deum creatus est in operibus bonis *. Eo est: >lnimicinnsliiinsensalilB. De uinea Sodomoruin
cnim die el s.tncto Spiriiui cotisignamiir 7, cum sa- fi uitis eoiuui, et palmiles eoruin de Gomorra : utia
a Ita cod. pro comcssa/iones consona s baud dnpli- Sabaiier, veleres codices Laciantii et Cypriaiii Soto-
caia, ei posilo t pro e post coni., ul apuil Sab. tns. tnotem legisse. P..no sic habenl inss. pluie.-,Sesso-
Rrg. De hariim litlerariim i et e promtscuo usu vide liaiii, "
e quibus IIIIIISanliipiissiinus.
sitpra pag. 6, "nol. b; 18, not. a; 19, no . a (Col. 115, Cod. columbaomissa m solito mendo.
d Cod. ciiin ilipbihoiign laelulia, qioe qtioqtie le-
n. d; 127, n. ; 128, n. f). Codicis lecttonein reiinui,
qiiin ejnsmodi exempla iu anliquis codd. haud semel ciio• exemplis aiiiiquor. codd. c nlirmaiur.
«ccitrrunt. lta codex ctim h.
b Ita in codice. Sane ad i, 1, Proverbior. observat
1 Sutnnio conseusu Patres, quihtiscum anliq. et initio boc ord nelegas : Spiritus enim Sanciu*.
nova vnlg. opera carnis, quaemox eiiuiiieraiiliir,citm 6 Apostolicam lianc senteriliam cxpemiit Ainbro-
Apostolo manifestadicunt, et non lalentia, eisdemqtte sius etiam in psalm. xjtxvm, 22, I. II; iu lib. de lnst.
stiflingntiirGraccustextus «.«vs/salegeus. Ilic fortasse Virg.,2,13,
1
l. Ill;etlib. n deSp;r.Sancl., 7,65, l. IV.
rrcensiia opera carnis aut latenlia inendose pro nm-* UaptizalumSpiritui Sanciocoiisignnriiioccl eliam
nifesta, anl dici-ndiisAmbrosius, quae commeinorai atictor lib. de Sncram. apud Anibrosiutii, t. III. col.
ipsa esse manifesla, caeteravero lateutia , ut senstis 457* et seq.
s t : ab operibuscatnis, quae manifesta inter ceierala- ld est, riim per baptismmii cutirta Christinn;e
tentiahaec sunt. Ilinc dixrns fortassc vocem tnani- religionis nobis resernniiir arcana, a qiiibtts olim :ir-
(esta excidisse; nisi malis Ainbrosiinn, qu.t reronset cebanlur profant, el lides ac.|uiritur, (|iia omnia cre-
opera rarnis, ra latenlia vocare romparatione coriini, dtiniis divina myster.a : vel poiiu-j,cum caeieris om-
quaein catalogo omitiit, ul adulterium, impudiciliam, nibus sacr.niienlis suscipiendis idonei prr i.lein
el homkidia, qux sese su.i magis titrpiludine pro- G sacranienlum rfliciumr; quod qiiideni es janiiasacra-
diinl. inentorum. Verum h. I. ad Lticliarisiiam qiioque rr-
" Irenaeuslib. v, c. 11, col. 505 : inimkitiw, ait, spicere potuit Ambrosiiis, ipiajjuxti veterem Eccle-
conlenliones,zeli, irw, mmulationes,aitnnositaes, ir- siaeconsuetudinem conferebaiur nna ciini liaplismo,
ritatwnes, dissensiones, hwreses. Cyprianns lib. de eicoiilirniaiione; qui mos etiam niinr in hapii^aiidis'
Ont. Doin.col. 209 : inimkiiiw, conienliones, wmu- adullis oblinetiii ecclestastica(ffsciplina.
lationes,animositntes, provocutiones,simu/taies, dis- 9 Concinit llilarius in psal. cxxxvui.col. 507. Gr.r-
sensiones,hwreses.Aiigusliiinsvero epist. 29 , i. II, ctis texttts et antiq. vers. apu.l Sabat. adduul ei ame
col. 50 .' intmicilia;,contenliones,wmulutiones,animo- cmli, etomitluiil Dei post Spiritum.
litates, dissensiones,hwrescs. Sicque idem S. P.tler 10Siniplicitatem|ier
columbainde-ignari passim in
sparsiui tn sitis operibus, pratierifiiam qtiod lib u suis scripiis nionet Ambrosius. Clarius lib. de lsa-'c,
deSerm. Dom. in mon., tibi ad voeeni hwresesillam 7, 59, t. I,'el in Luc. u, 92, ttbi : Aperlum est, in-
addit seela?.Deinuni Lticiler. Cnlar. lib. n.proS. q iil, cwltiniel descendil Spirilus Sunctus cptprali
Alban. , col.282, et S. Ilicronyiniis iu h. l.,omis- speciesictttcolumba... Adverlamus mysler.um: quare
sis indignationes,provoculiones,si iu line hwreseslocu sicut colnniba?Simpkitalem enim luvacrirequirit gra-
tectm legas, nustro curn Amlirosio c.etcra habent. ta : ul simus timptices sicut columbw.Ita eliam scri-
Vnlg. nnbisciimreiinet sectwe Graeeo Int lib. de Myster.,4, 25, I. III -.Mctilosicut columba
3 Ita Palres laudati in cit. 1. habeiil «tpsusi?.
a.l verbiim , descendil, ut admonetet nos simplicituLm cotumbu
praeier Lncif. Cal., qni po.<>t invidiwa.hlit homkidiu. habcte debete.
In liunc 1.haecnn;at llieronymtis I. c. : /n Latinis p " P.icem eliam per columbae
mysteriinii intelligi
codicibusadtilierium quoqtteet inipiidiciLia,et booii- debere est Ambrosii scnleutia lib. "ile Isanc , ct in
ridia in hoc calalogo vitiorumscripla referuntttr. Sed Luc. loc. cil., ac in lib. dj Myster., 5, 11, t. III, nec
sciendumnon plus quam quinde im carnis opera no- noii epist. 41, 21.
minaia. Dnodeciniin lioc seriiione nriiiiiiiintur; si 18Confer sallcin in psaloi. cxvm serm. 12, 18,1. II.
rrgo tria modi)a llirroiiymo relala adlis, ipiindena 13Lncnli» familiaris Ambrosio,
qii.e rtirsus iegilur
ciim eodem operacarnis el ttitts cita o.^us reddei.
' Ambrosianislocis, ex. gr., de Parad. i, 6, et lib.14rte Parad., 2, 8, 1.1, et alibt.
Itaadamussim S. Cyprianuslib. iiiTcstimonior.,
XIII.quibus liberSapienliac, jtixta sui lemporis opi- col. 506.
iiionem, Salomoni tribniiui-,1 i.- ino.lo accensendos 13Favet bnic lectioni antif. ver. Sibat. ciun
apnd
rst. De hac re vide Manrinosannolantes ad I. cit. de Vigil. Taps. lib. v de Trint., col. 2-iS, addit» aw.em
Par.idiso, nec non AckermanmiiiiIntroduct. in lih. post inimici. Graec. «VODTOJ.
" Phrasis
sac. V. F. part. n, c. 7, 2*5 , cdii. Viodobon. an. prorsus insolita. Sensits cst: Aui tli-
1825 p. 367. ct.ndum, quw coininemotatAmbrutiui, ipsa etse ina-
5 lia Vulg. CIIIII.
Augiisiini pluribus in locis , si nifesla, etc. EDIT.
 155 S. AMRROSIMEDIOLANENSIS EPISCOPl 1',«
eorum uua fellis, el botrus amariludin.s ipsorum '. A uificnia simt moriiia. Sic aptid Eseiam (Ita. xi., 4)
lra dracbonum » uinuin eoruin, et furor aspidum nallium-fossnreplrntiir ', mnniium ardua biiniilian-
insanabilis *. (Dettt. xxxn, 31, 52, 55). Ei David : tur; sie praua dirigtintur, et aspera deplanantur: sic
< Sepulcliruin patens est gullur eoriim, linguis suis colliu n nninium proni in acqualilnte librata in pla-
iloloseagebanl.qiiorumosmalediclioneetamariiiidine nilie suiit dedncta camporum; sic caedri « Libani
plenum esl' (Psal. xm, 3). Ira inqu t, irabest inni- leniiali snnl, uirgnlta h uitiilaminuiii ' roborata pin-
dere meliori,' felici detrahere, getuere profectibus guescunt; sic leonum faerilas i inansuefacta botii
proximi; unde Prnpbeta sic dicit : « Peccator uide- coniungitur, cl carnium pinguitudine faslidita ciini
bit, el irascelur, dentibus suis frendet, ct tabcscel* bone paleis uescitur: sic lupus rabie d;posita ciiin
(Psal. cxi, 10). Indiguatio, inqnii, indignnlioc e l agnis i amporiim prata drpascilur: sic ursus cum
indigne frrre inferiirem supcrinri donn gratiae coac- tiilulo, et haedus cum pardo concordit (Ibid. xi,
quari, aut gradu (liaiisinalis anteferri °; ctim Apo- 6, 7): sic infantes cavernis aspidum iuaniis jnge-
s olus Galatisd dical: «Non est seruus neque liber : ruot, nec nocent * : sic humnni generis uarietas
non inest masculus, nei|iie femina; sed omnes uos quia de bnue ad Deninnnn perlinet,0)k in iiniimredi-
tinum eslis in Chrislo lesti• (Gal. iu, 28). getur: sie diuers tas naialium unilale concordat: MO
X. Docet bcatissimiisPaulus in omnibus ferme li conditionesaemulae pares cfliciuntur; dum moriun-
epistulis e suis 7, ex oiimi nal one, dignitate, nobili- tur per bapiisiniim natalilms mtindi, ct nobililali prr
tate, aelate, uel scxu coiuocalos nd lidem untim ef- graliam caelo nascuntur ", d cente Eseia propheta :
fectnS in Christo; ruiiis passioais sarramenlo 8 de- < Erce nunc dominalor DomiuusSabaoth conlurbabit
boiieslaiiis est mumli principaiti*, deturpata nobili- gloriosos cum uirtute, rl qui snperbi sunt contumc-
las, celsiludo deiecta, cxaltala humilitas, eleua a lia coiilerenltir, ct humilialiunlur, el cadent excelsi
depraessa, purificaia sordida, iacentia erecta, elni- glmlio. Libamis nero cum allis cadet •* (Ibid. x, 33,
* llaec voxita ctini aspirala etintnin amiquis cotld. ' Ab antiipiissitnisiisqne (emporihus hoc vnrabi;-
rcperitur. lum vilulamenprn plantatioolitninit apud sacros et
b Cod. ira cum emplmsirepetit. ecclesiasiicossciipiores; de cojiisorigine sic loqiiiiiir
c En altera repeiitio per emphasini fncia. Quottau- S. Aiigiisiinns,lib. u de Dorlr. rbr.. t. III, p. i, col.
tem, inquit Maius de Ite pnb. i, 47, p. Is3, negit 26. Quoniamu.brtyn;GrwcevittiliisdtVi/Hr, potrye\ip.uta
Moser.s repetitionevocabulipotsesignificarlempliusm, qnidam non tntetlcxetunletse plaotaliones, el"vitnl;i-
mirum mihi esl; el certe refutari videtur a'oipso Cice- uiina inlerpretali tunt; qui error tani inultot codicei
rone, p. 105. prwoccnpavil, nt vix inveniaturaliler scriptum: et la-
d Codex mendosc Corinl/iiis bahet. menfntentia manifestissimaest, qnia clarescilconse-
c lla cod. prujeptslo/is. Vide sup., pag. 22. ii"i b qnenlibusverbit: namqueadullprinaeplnnlaliones non
(Col. 151, c)n. iibi observatum reliqui, liii.-ias o et dabiint ra.licesallas (Sap. iv, 5), convewenlitt* tlicitur,
u aputl velerrs inter se muiiiisvicibns fungi. quam vitilaioinn, quw pedibut m terra gradiunlur, el
' ln codice repletur manifesio inendo. non hmrenlradicibus.
i lin codex ruin ilipbtlmngo caedri, qu r leetio an- r- I lta codex cum dipbtbongo[aeritat, qnam leciio-
tiqunriiin codd. aucloritaie noncaret. nein liaud raro prisci exbibent codd.
h In cod. vtrgullae... tobotalae, quod qiiidem repe- ^Hanc parenlliesiin designaudainjiidicavi, ut cla-
liliiin est in.iniiini; nain virgulta neiiira vox est, rior hic locus evadcret.
ideoi|iieiniilra(|iic voce eahundaiin line.
1 Non iisdem verbish. I. usuipit Ambrnsius; nam 6 Ainlirosiuslib. u de Spir. Sancl., 8, 79, ita : om-
lib. de Klia el ..ejiin., 14, 52, t. I, sie : De vinetiSo- net vot unumeslit in ChrisloJesu.
dom.evinuin eorum, el vilis eorum riiis Comotthw: 7 AdRom. x,12;ladt;or. x,17; adGal.l. c. clad
uvueorumuva [ellis, butrvs amarilndiithin ipsis. Col. iii, 11.
* Ita Ambrosius I. c, si ponas ira ubi fnror, et vice 8 Conf.saltem in psal.cxvm serm. 12, 5, t. II., ubi
versa. simiiis elocu io lecnrrit.
* Itn nd verbiim Vulg. nntiq. et novncuin Augu- 9 Haeeeadein Isiiui'vrrba usnrpat ipioque Ambro-
stino, etCassiodorio, quihiis inudoAmhrosius nosi.i' sitis lib. v llrxaciiien., 2, 6; lili. udelnierpell. David,
adjitngiwr. In Ambrosiaiis scriptis liiicusqiieeditis 1 4,1.1; in psal. cxvm senn. 6, 17; et iu Luc vu,
prima l.intiiiu veiba reperiebantur, scilicet : S<pul- 45 el 2t)2, l. II; atque lib. i de Pcenit., 15, 63 el t>7.
chtum palens esl guttut eorum, in psal. cxvin senn. t. III, ei infra.
16, 28, t. II. 10RespirilS. doctorad illud Apostnli I Cor. ix, 9 :
•4 S. Aiigiisliiinsfrendel et lubescelconslanler scri- Nitnqiiidde bobtit cnra est Deo?
bit, qtiocuni lirev. Mozaiab.GraccusDp-JZzi, v.uizuxi- 11Lcgantur lib. de Myster. 5, 11, el 4, 21, et lib. i
aiTut. de Sancl., 6,76 et scqq., ubi similrs dicljoiii-s
5 lluc respicere videtur iila di-lincli" inler impro- ct Spir. seniiiiliac sniil. Iia vero dh. de Fnga sa'c, II,
buni et invidum, qtta iitittir S. dnctor lib. n de Oflic, D 51, l. I : Mortuut qnidemsemelest: sed morittiruni-
30, 152 , l. III. Filii, inquil, ftigite improbox,cuvele cuique q»i baiiizttlur in m r e Chrisli; ut cnnsepelia-
invidot. lnter improbum et invidum hoc tnterett, im- mur cum eo, et resurgamus cum eo, ei in novitale v\ W
probut suo delectafurbono, invitlus lorquetnr atieno : illius ambulemus.ViJe riiain sis lib. HIde Sacram.,
ille diligilmala; hic bonaodil; ut p.vbe lolerubiliorsit 1 rt seq., apud AmbrosiiimI. Ill oprr.
qni tibi vuti beue, quamqut muleomnibus.Elsanein- '' Favel liuic leclioni Gr.icus, qni quidem lncn Do-
videoliani ut qiiaiinl.iniprobe insanabilbmacgriludi- miiiitsvirtulum,uliiiaiiliq. Vulg. jrgniir npud Sahat.,
nein batid t ilerandam, sed fugieudam siia lct Am- ei |iro Doninut exercitiiumveluli nova Vnlg. referl,
brosius. Sie eniinrpisi. 29, 17. t. III : Tettas fugito, uobiscum habel, bSieKit-n; RvptofO-«?KW8; itein pio
in qiiibut invidia est, ubi a.nbitio,ubicontentio.Porro elali comminuentur,vel excelHttaluru mccideniu-, o'.
bis t.un dcleslab.li peste le ris corruptis nulla pax -j}>)5io( T.)v6pei irovrpiSiQTovTat, excelti superbiaculile-
esi, iinlli car tas, itullus ordo; quia res null.i jure rentur; reliqua ver», v.uioi v^inJoiT«7rtivw9riTovT«e, i.l
couipoiiiliir. est, e: exceltihumiiiabunlur.Caeiertunciiin Itos lsai;c
B7 SERMONESTRES EX COD. SESSORIANO.--SERMOIII. * 158
34),» Frequenter Libanum montem et caedrorum A mili iudicio, et redarguet gloriosos terrae, et per-
eius cacttminaregno mundano conparat eiusque prin- cutiet terram b uerbq c oris sui, et spirilu per labia
T > eo scilicet uerbo,
cipibus sermo diuinus*; quod regnum eiusque mi- interficiel inpium (lbid.,i);
nislros DominusChristus sua passione deiecitet pres- ct labiorum adspiratione, qua d dkit: < Principatus
sit. Et ne nos tractorum diuersitas perturbaret, ipsius huius mundi (id est dominalus c) mittetur foris *
Domini Christi personam, qui baec omnia essetcon- (Joan. xn, 31). > De quo iterum : Venit principatus
summaturus, deSignans idem propheta subiunxit, ut mundi, et non inueniet in me nibil' • ( Joan. xiv,
diceret: « Exiet uirga de radice lesse, et flos de ra- 30). > Et ut sacramentiim crucis 10ostenderei, adie-
dice eius*ascendet' (Jbid. xi, 1). > Radix utique cit, dicens: < Et erit iustitia praecinctus lurabos, et
Dauid ' significauit personam, ex cuius semine Chri- ueritateinuolati]s(sic)lalera 11(Isai. xi, 5). > < Tunc,
stus est natus in carne, qui ex patris sui Iesse lura- ait, (id est ex eo tempore) pascetlupuscum agno, et
bis erumpens usque ad floremDominicae natiuitatis pardusrequiescetcum aedo",etuitulus, ettaurus, et
carnalis porrexit originem. Denique sic adiecit, ut leo simul pascentur; et puer paruulus ducet eo>1S>
diceret: < Requiescet in eo Spiritus Dei, spiritus sa- (hoc est sacerdos, uel aetatis paruitate innocus h, ticl
pienliae et intelleclus, spiritus consilii et uirtulis, innocentiaepuritatesubnixusgubernabiteos). Et bos,
spiriius cognitioniset pietatis *, rcplebit eum spiritus B et ursus simul pascentur " (et natio eorum una eril),
"
sancti timoris Dei" (Ibid., 2,3). >Et utapertiusChri- ctleo, etbos manducabunt pateas (id est aridas
stum intellegi a oportere monstraret, prosequilur, escas) (Ibid., 6, 7). > Ac ne mea interpreia-
dicens: < Nbnsecuudum gloriam iudicabit, neque se- tio * praesumpta uel temeraria a sollicitis audito-
cundum eloquentiam redarguet 6; sed iudicabit hu- ribus " iudicelur, apostoli Pauli disputationem meis

a Ita codex, bona et velusla s lta codex sine /i, eum paulo supra illam reti-
scriptura, ut supra ,
p. b17, n. a(Col.,m,n. "). nuisse vidimus. Non lamen aspiratam addendam
Irycod. terra. censui, quia hujusmodi lectioni veterum codd. au-
c Cod., uerba, mendose tamen. ctoritas non repugnat.
<>Cod.,q«od.Videannot.p.23,n. b (Col.132, n.b). u Ita codex cum uno u; qttod, quanquam videatur
* Recole de parenthesi, qusesuperius diximusn.a librarii mendum, attamen rctinendura putavi specta-
(Cot. 115, n. «) et alibi. bili veterum cotld. atictoritate motus, qui frequcttter
f Hellenismus, quo etiam, ut infra vides n. 41 ubi duo uu siraul doncurrunt, alterum omitiuul.
(Huj. pag. nol.8), Ambrosius utitur, dum b. I. allegat I Codex constanter cum diphthongo, quam ex-
lib. de Tobia ix, 33, et lib. de Fuga saee. iv, 24. pungerecensui.Recoledictap. 8,n.6.(Co/.118,n.e).
versiculos x, 33, 34, mancos proferat Sa"batier,qui IC legit: spirilus sancli limoris, qtiae verba S. docior.
in expiscandis a Patrum scriptis antiquae bibticaever- superiori versiculo conjtmgere videtur.
sionis fragmenlis diligemissimus fuii, inde hunc ser- * LXX legisse, secundumsermonemarguel, monet
inohem id temporis adhuc in membranis delitescere Hieronym. in h. 1.col. 100.
probe exploratum habeo. Quod sane praejtidiciumcu- 7 Favet AmbrosiaiiaeIectioni Irenaeus lib. m, c. 9,
mtilat illud lsaiaexi, 5, infra legendum, quod Saba- col. 185, quocum Hieronym. in h. 1., et Graecuslex-
tierii curas effugit omnino. tus.
* Haecquoque monet Ambrosius in 8 Graecus lexlus, et Patres qui h. 1.
psal. xxxvi, 77 inilio
et 80, t. II, et in lib. de Myster., 7, 39, ac in epist. princeps legunt pro principalus. ln line allegant
vero Augusli-
70,' 7, t. III. nus quaest. 72 in Levit., t. III, p. 1, col. 521, missus
Ita Ambrosius, uno excepto de pro ex ante ra- est foras. Auct. lib. de Promiss. c. 2 col. 190, missus
dice, lib. de Benedict. pairiarch., 4, 19, t. 1, et in est deorsum. Sanctusvero Hieronym. cum Graecoet
Luc. li, 24, et in, 8, t. II. Habet a loco ex lib. de Vulg., ejkietur foras. Unus codex Cantabr. apud Sab.
lnst. Virg., 9, 59, t. III. At ex ul in cod. reiinet lib. nobiscum habet, mittetur [oris.
II de Spirii. Sanct., 5, 38, t. IV. Consule etiam, si 9 Ambrosius non semper iisdem verbis hoc uliltir
3 ln lib.
vacai, de Apolog. alt. David., 8 43, i. I. . testimonio. Siquidera lib. u de Abrah., 9, 62 ; lib .de
Ambrosianis scriptis frequentata est haecelo- Isaac, 6, 55; lib. de Jacob., 5, 24, t. 1; et lib. de
cutio. Illam quidem in modb citatis omnibus ferc Yirginit. 17, 108, t. III. Venit hujus mundi princeps,
locis reperies, et alibi passim. Nec quisquam sit, qui et in me invenietnihil. Lib. de Tobia, 9, 35,1.1: Ecce
Ambrosium sibi dissenlire putet eo quod ibi legat: _" venit hujus mundi princeps, el in me suum non invenit
Badixulique familia Iudaeorum, et bic : fiadia; uliqtte ' niliil. At lib. de Fuga saeculi,4, 23, t. I, et in psal.
David; nam exploratum est S. doctorem utraque cxvin serm. 8, 6, et in Lue. iv, 29 : Venitenim ptin-
eloculionead Davidemrespexisse. Liquet, inquit Am- cepsmundi hujus, et in meinvenit nihil; lib. i deOfiic,
brqsius in Apolog. alt. Djvid, 7, 58, I. I, per David 49, 249 : Veniet Itujus mundi ptinceps, et in me invc-
inlelligiprophetam, per prophetampopulum propheti- niet nihil. Demumad verbumul in cod., non inveniet
cum, scilicet Judaeorum. In lib. de Spir. Sanct., 1. tn me nihil, legit lib. de Fuga saec, 1. c, n. 24.
sup. cil., Badix, ait, Iesse patriarchae familiaeludaeo- .- '"Locutio familiaris Ambrosio. Confer psal. cxvm
rum; utiqne David.Conf. cit. Apolog. 4,27, in Luc. serm. 15, t. II, et ibi Maurinorum notam, nec non
iii,48, l. II, atque lib. v de Fide, 8,105, t. III. Jib. i de Spir. Sanct., 9, 108, t. IV.
Ambrosiusin Luc. m, 8 : Et requiescetsuper eum II Hoc versiculo augeiur biblica Sabatierii colleetio.
spirilus Domini; Spiritus sapientiaeet intetlectus.Grae- Recole diclan. 1, p. 27/Co/. 136, n. ").
cus vero loco Domini cum Ambrosio nostro ®soule- 11 Lib. I de Pcenii., 13, 67, t. III, presseb. I. sic
git: cui concinunt Lactanlius lib. iv Inst., 15, col. recilat: Tunc lupi et agni simul pascentut.
577; IrenaetisJib. m, c. 9, col. 184, et 17, col. 208; 13 In Graecoad verbum.
et Tertull. lib. adv. Jud., 9, col. 143. Reliquum hu- 11 Ambrosius 1.c. de Pcenit. habet: leoet bos
pa>
jus versiculi ad verbum Ambrosius recitat in psal. leam manducabunt.
«xviii serm. 5, 38; lib. de Myster., 7, 42, el alibi. 18Hic Ambrosii iuorem
' In cil. omnibus loc. adverle,qui nunquam suos
Ambrosius, caueris omissis, auditores blandiri consuevit
PATROt. XVIII. g
 159 S. AMBROSIHEDIOLAN.EPiSC. SF.RM. TRES EX COD. SfggQWANO. -SERMO III. 140
intcrpreiationibus interseram ', dicenlis : < Expo, A offeosft?: gi c^ritstti»uinculi» inseparabili nexu iun-
liate uos ueterem horainem cum actihus eius *, et gamu,r (JMtl,, 14 seq.) : gj paels rounere, aljerno
induite nouum qui renouamr in agnitione Dei ae- amore laetemur 8: ai diuinis nos aedificemus elo-
cundum imaginem eius, qui ereaqit eum K Ubi non quiis; si psalmis ad. caelestia prouocem,u,s: si ad
est masculus el femina, Graecuset ludaeus, circtiiri- guperna canticis inuitemug": si omnia quae facimtts
cisio et praeputium, barbarus et Scyta, sernus et opere, quae serqione loquimjir, quae cogitatione
liber : sed omnia et in omnibusGlurislus*(Colass.m, compleclimur, in De>timore perficirriui; grafias re-
9, 10, 11). > Veteris » actibus spoliatos conuersa- fereptes Palri peij Filium, laudantes Deuiii in,Cb.ci-
tionc noui hominis, qui Chrislus, esl, uestit; nec sto, et C(iris|ume praefereines. Ui p.eo, ut ca,ele-tes
passus est relinquere exutos, sed tegmipe lioqeslae caelestibus cqnnarati, spiritates spiriui.libus siniile-
b conuersationis, et bonorum operaec claritate con- mns r. Quod ppus ali\it nullum est, nist Dci gloriam
lexit. < Induite tios, inquit, sicut elecli Dei et sai\cli dipina uoce conlaudcnt, dicente lobapne,l0: « Vidi et
uiscera misericordiae, benignitatem, humilitatem, anJiui uocem multorimi in circuitq tbrflni, et anima-
patientiam, modesiiam ", stifferenlei innicem, etdo- liuiii, et seniorum : et erat numeri(S decies ceniena
nantes uobismelipsis, si quis aduersnm aliquetfl lia- n\illium u, dicentes uoce magna,: Dignus.est Agnns,
bel querellam 4, sicut et Dominusdonauit irabis, ita U ; qui occi.susest, accipere pol.esta,tem,ei uTintem, et
et uos facite • (Ibid., 12,13). > diu tias, et pati^ntiam, el hon,Qrem,ct (9,rti^u(ii,p,ei;n,
XI. Deo donante remissa sunt nobis, omqla; per- et,gloriam,et benedictionem". Et omnenftcreatm;aui,
manebimus indemnes si et nos fralrum renaitlamus quae est in caelo, et super terram» et rnare, et, quae
a Subintellige hominis. Scaurut, pp. 2241, 2249, quotumgtammaticotuni
b Cod., honestesine diphlhongo,quam hujus vocis ptwceptum ptm tol conltatiis exemplisvix audiendum
sccundus casus reclamat. videlut; cum ptmsettim Papitianus, p. 2290, paulo
c Cod., opete. Diphthcngum addidi, et operae recentioremconsuetudinemscriben,diid vocabulumper
scripsi, ne nimis codicis lectionem sollicitarem; nam duas I lestelur. Sctiptutam qtierelta retine! lingua
operum milii legendum esse yidebatur. Hispanka, ttl alias benemullas vetustwLatintlalisre-
d Cod. quaerellamcum diphlbongo,quam codicum liquias.
auctoritate et grammalicorum praecepto expungen- * Cod. ilerum, in Christo, quac tectio senlenfiam
dam censui; sed litteram / geminatam retinui. Porro iraprobabilemfaceret, aut saltem obscuram ; ideoquc
hujusmodi lectio haud infrcquens est in antiquis locus aliqua corruplela laborarc videlur : forta.ssead
codd. El qutdem ad Cicerbnem de Hepub."n, 25, ei, quaemoxscripserai, respexit librarius, el inCliri-
p. 194, sic de bujus vocis orthpgraphia ct. Maius sto itcriim posuit pro Chtisttim, ut miiii scribere nta-
notabaf : Querella' cum duplici II constanter prope cuit, et sen-us posmlai.
scribitur in antiquis seu codkibus teu eliam lapidibus. f Vide quae jam ad hoc verbum notavi p. 18,
Attamen geminati tn hoc voeabvtlo1 velant Caper et n. c (Co/.4-y«. c).
1 (fj' nos Deo acceptiotesfore, quo etiam plura donamus;
Frequenter insuis srriptis, prscserlimin>psa>lmis
suam sententiam apostolicis verbis explanat atque quia hoc graliores Deo sumus, qiio nobisplura dimissa
confirraat S. doctor. sunt. Videsis epist. 63, 83.
' In Apol. alt. David legitur, 9, 46, t. I: Exspo- 9 Conf. in psal. cxvin serm. 21, 17, t. II.
liantesvosveteremhominemcum aclibus ejus, et simi- 9 Frequenler in stiis conctombus ad psalmos ca-
Iiter in psal. cxviu serm. 3, 22, uno excepto in fine nendos suam plebem invilal Ambrosius.ul praescrtim
ejus pro snis. Ser. vero 10,17,1. c, omittit MJ, quam legere cst lib. v Hexaein., 12, 56, t. i, et ih praef. in
vocem relinet in Luc. 4, 58, quam rursus I. c. dcpo- psal. i, 9, l. II, quo in loco pium in nniim fidelium
nil. 8, 44, scribens : Ut exspotiantesveteremhominem psalmos cancndi morem, pignus pacis et concordim,
eum actibussuis, ciijusrpodilectinni, demplo ut, con- atque magnumplane unitalis vinculumesse dicii. ld
sonat lib. iti de Fide ; at lib. v, c. 16, 176: Exspo- idipsnm repeiii in psal. XLIII,25, et cxyiu serm. 7,
liantes nos veteretiihominemcum aclibussuis. atque alibi passim. C;cterum hic ad itla.aposto-
' Ila Ambrositis h. I. afTcrtin Apolog. alt. David. 25, lica verba ad Colos. ni, 14,15,16, 1T, respicere vi-
1. sup. cit., et iu psal. cxviu serm. 3,1. c.; at infra detur 10 Ambrpsius.
serm. 10 ejusd. psalmi I. c. habct : et induimusno- Ambrosius in psal. i, 54; XL,26; lib. de Virgi-
vum, qui renovaiutin agniiionem, etc. Similiter Itb. v nit. 14, 86, et de Iticarnat. 10,114, atque alibi Apo-
de Fide, L.e.; Si tamen inttio legas induamus ioco calypsim S. Joanni Evangeltslaetuelur. Efsdem rocis
iitduimus. Inlib". autem nt de Fide : el induentesno- quodammodohic modo videlur accedere. Nec pror-
vum secundumimagihem,e:c. In Lue. IV,i. c, induite sus est aitendendus M. Dionysius Atex. episcopus,
novum,qtti secundumChristum cteatus est, ct vm, 1. 'nqui w
Joanni presbytero distincto ab EvangeftstaApo-
c, *•induli notiumduntaxat scribii. calypsim tribuit, nam eum satis refhtavrt Milliusin
Omissis circumcisioel praeputium, quac hic cum prolegom. in hunc librum.ad quem erudrloslictores
Graeco Ambrosius retinet, caetera ila in lib. v de amando. Conf. Eusebium Hist. ecci. lih. vn, cap.23,
Fide, 14, 177, ad verbum refert. Consule etiam in p. 309 et seqq., edit. Valesii, Aug. Taurin. 1746,
psal. cxvitt serm. 10, 17, in Luc. 1, 5, et 2, 47, et vol. I, et pag. 749 cjusd. volum., inter annotationes
in epist. 62, 85-. variorum.
" In Graeco ut in Vulg., post sancli addilur y.ai 11 Htiic leetioni favet Graecustextus, et illi conci-
ijyowrnftivoi. nit Cassiodoriusin psal. i, col. 14, addito uno verbo
' Itidem S. Augustinus tract.58 in Joan., col.662, magnampost vocem.
t. III, praeter adversusloco adversum. " Ambrosiana scripta el hoc biblco lesiimonio
1 Haudabsimiliasunt quaeleguntur ih psal. xxxvn, carent. Patres vero qui illud allegant, nunqu un iis-
45, t. II, et in epist. 61, 9, t. III, quo in loco en ejus dem verbis referunt; sed saepe imniutatis, inscrtis
verba : Caveamusergo ne nobit hoc accidal, ul non etiam aliis, vel ejectis, ac turbato rerum ordine. Sibi
remittendo qwe nobis debentut, incipiamui etilla sol- nec concinunt diversae anliquaeversiones : nec Vul-
vere, qum remissa sunt nobis... Dimittamm ergo gata nostra cum Grxco eoncordat.
pauca, quibut piura donata tunt, et inteltigamui to
 Ul Q. A. STMMACHIIS.PROLRGOMENA, Uf
in eis sunl omnia• (Apoc. v, 11-13). > Et iterum A, nedictio, el glorta, et sapientia, et gmiwum aciio,
nionet: < Angelistabant circa tbronum, et lenieres, el bouor, ci potestas, et uirtus Deo nostro in saecula
et qualiior animalia: et procideruntante tbronum in saeculorum.Amen ' (Ibid. vn, 11, 12). >
faciem suani, et adoraueruntDeum,* dicentes : Be- EXPLICITa SKRMO SANCTI AHBROSI.
• In cod.... (terma sci Amb. Ilujus forwulae,qua manel; eam lamen formulam, babita spatioram-ra-
ccrmo concluditur, in priraa voce litterao prorsus tione, supplere haud diffioilefuit; verbn.enii» easp/i-
cblitleralae sunl, et ultimae dunlaxat lilterae/ quae cit fuit solemnisanlh)w$,ratiA«.laudeadi,libros.
"cta forma cxcudi curavi, nonnisi breve vesiigium
1 Amiquaversio apudSabat. addit, subtusterratn; » fn anliq. et nova ve»s., ctaritat loco gloria; sed
i;iiiaccinit nova Vulg., quamvis non eisdem verbis nobiscumgloria relinet S. Fulgenlius in fragm. 34'
legat. cont. Fabian., eol. 646, et Graccustextus qui tn llnev
* GraecusAmbrosiinostri lectioni favel, si initio ut in codice, addil 'Apiv.
tcribas, Et omnesante angeli.

ANNODOMINl
"CCCLX»XIT.

AURELIUS SYMRIACHUS,
Q.
V. C. COS.GRDIN.PRMF.URMS.

PROLEGOMENA.

GUILIELMI CAVE NOHTIA HJSTORICA 1N AUft. SSMMACffllflL

Q. AureliusSyminaclms,Hoinaoriundus, ejiisdem ]B maclms,sed et paulopost tanquam reus «ajestatis1,
urbis senalor et praefcctas, claruit praecipue amio vili rhcdaeimposilusceniesimum.ab urbe lapidem in
S84. Coiisolatmn gessit anno 391. liifeusum.Cbri- cxsilium missus cst, rnox licel a Tbeodosioin gra-
uiaiiaereligiotti,awmum,ubique prodit, imprimis in tiam receptus. Exstat haec Symrnacbi Belatio tum
Belationepro ara Viclotimqu&mimperatori Valenti- inter Ambrosiiopera, tuminter Syuiraachiepistolas,
niaoo oblulit, in qua gentilium causamslrenue el ex quaecum Fr. Jureti et Joan. Lectii nolis prodierunt
professo agit, advcrsarium. naclus D. Ambrosium Genevae,1598,in,-8", addilisqnedecemmiscellaneo-
M*>diolani episcopum,qui Symmachi opus eleganter rum libris, Paris. WQA,io-4°, cum notis Paraei,
i Btierefcllit. Neccausn sua modo exciditSym- Neap. Nemet.,t628, rn-&°.

VITA SYMMACHI EX. ANTIQDISSIMA EDITIONE.

Q. Aurclius Symmachus, vir consularis, iisdem nonnujli, qui se omrrior» historiannn conseiostpt#<
fere-temporibusvixit, quibus divi doclores Hierony- fessi, ignavissimo vaframento non in aulas modo,
HIUS et AmbrosioS',Ausonius, Prudcntius et Claudia- sed in ipsos,etiamanimosprincipales(lieu temporaf)
nus poctas.Ejus consuiatum eollegamque T.cianum sur.repserunt; nonferendamexistimavi procacemil-
refert Prosper dc Temporibu»in aHmuinDomini394, lor,uraignoraiitiam: sed liberali judicio prolenr pa-
EUJIfuit annus imperatoris ValentinianiJunioris ex- renti suam restituens, osteodi quam vana sit eornm
tremtis : ad quem sane habetur epistola Syinmaclii conunentatio, qui historiam afbitratii suo commiiti-
proprio*tiiulo inseripta, cum atioqui desidereiuc id scuntur : et. (qpod ne Deusquidem possii) in praeler-
genus parergi. Nec igivor.mtiirejus.adAusniuujiiepi- ituin,disponunt, vel r.efraganletemporum flde; ut in
stolae: quem nemo nescit iisdcm lemporibus vixisse ltoc quoqueloco videre licet. Nequeenim Symmacbus
primi nominisvirum. £t hic est Symmachus, qui ille Boetiisncer (qui anno Doinini52t, a Tlieodorico
causam gentilium deorutn oratioue luciileniissiraa occitus esl) ullam Valenliniano epistolara, nisi vel
dcfendit apud divos Tlieodosiuin imperatorem >et iii cunis scrjpsisse potuit: vel (si Palingenesiamcon-
Arcadium, lionoriumqueCxsares. Contra quem ple- cedimns) ex campo Elysio priusquam denuo nasce-
rique alii, ncrvosius laiiien scripserc sanctqs Am- retnr. Sed quo milii circulatores islos? cujus hoc in-
brosius et Aurclius Prudentius libris duobus: hic siilutnm impraesenliarum fuerat, epislolas Symma-
versu hexametro, prosa alius. Est videre ex illa.ipsa chicommendare antiquilatis et litteratwaj Cttllioris
oralione, quauta ille, quamque exquisita fuerit di- amatoribus : quas etsi non tam emeudatas legerinl,
cendi fucultate : tanla nempe, ul honio exquisilissi- quam ille scripsit elegantes, scio tamen bis gratias
. mi judicii Angelus Polilianus eum, ncc immerito, habebunt, qui eas iia prodire maluerint quam pror-
in veternm oratorum Alboreluterit. Licet quoqucex sus inlerire. Neque enim tanlum depravaloribusces-
hoc epistolarum familiariumIibellonoiuiibilcogno- sit ut non bona pars integra resliterit , quae nasu-
scere : qui cum vulgo in auctorem Boclii socerura tis eliara lecloribusfactura sit stomachum.
transferretur, esfcenlquehiijus erroris asiertorei
 1*3 Q. AURELH SVMMACHI m

ELOGIA SYMMACHIANA.
MACROBIUS, lib. v Salurnal., cap. 1. A CAIUSSOL.APOLLINARIS SIDONIUS, lib. i, epist. 1.
Qualuor sunt, inquit Eusebius, gcnera dicendi: : Quinti Symraachi rotunditatem, Caii Plinii disci-
-
copiosum, in quo Cicero dominalur 'breve, in quoi plinam, raaturitatemque vestigiis praesumptuosis in-
Salluslius regnat; siccum, quod Frontoni ascribi- secuturus.
, Idem lib. viu, epist. 10.
tur; pingue et floridum, in quo Plinius Secundus
quondam, et nunc nullo veterum minor noster Sym- Ingentes praeconiorum litulos moribus meis appli-
machus luxuriatur. cas. Sed si pudoris noslri fecisses utcunque ratin-
AURELIUS PfiUDENTlUS, nem, Symmachianum illud te cogitare par fuit : Ul
Lib. 1contra Symmachum. veta laus ornat, ila fatsa casligat.
0 tinguammiro verborumfontefluenlem, Idem SIDONIUS ad Felicem consulem.
Romani decus tloqtiii, cui cedal et ipse . m
Tullius! has fundit dives facundia gemmas. Sed ne lu mihi eompararetentes,
Os dignum wterno tinctum quod fulgeal auro, Quos mutto minor ipse plus adoro,
Si mallct laudare Deum, ctti tordida monstra Paulinum, Ampeliumque,Symmachumque.
Prmlulit, et liquidam temeravitcriminevocem. ANONYMUS.
Haud aliter quam si rostris quis tenteteburnis
Cwnosumversare sotum, limoquemadentes _ Symmacltusin vetbispatcus, sed menle ptof.undus:
"
Excolereauteotis si fotte ligonius utnas. Ptodigus in sensti, vetbisangttstus: abundans
Non vereorne me nimium confiderequisquam Mente, sed ote minot: fruclu non ftonde beatus:
Atguat, ingeniiqueputet luclamen inite. Sensus divilias vetbi btevitatecoatctat.
Sum memor ipse mei, satis et mea frivolanovi. MAGNUS AURELIUS lib. Variar. n, epist 1.
Non ausitn conferre pedem, nec spiculalantm CASSIODORUS,
Indocilis fandi conjecta lacesserelingum. Deinde retinetis facundistimi Symmachi eximium
Illwsus maneat liber, excellensquevolumen diclum. Speclo felicilcr virtutis ejus augmenta, qui
Obtineat parlam dkendi fulmine famam. differo laudare principia.
Idem in praefatione lib. n.
Sum plane temerarius, CASSIODORUS, Hislot. Ttipatt. tib. IX, cap. 23.
Qui nocti mihi conscius, Dum in Roraana urbe Valentinianus et Theodosius
Quamvilmin lenebris ago, morarentur, festivitaies pro Victoria cetebrantes,
1'uppim crederefluctibtis tunc suam bonitalem circa Symmacbum exconsulem
Tanti non timeam viri,
Quo nunc nemodisertior. Theodosius imperalor ostendit. Is enim Symmachus
Exsullal, ftemit, intonal, inler scnatores praecipuus habebaiur, eratque Ro-
Ventisquealloquii tumet,
(iui mersare facillimumest maiif eloquii eruditione mirabilis, cujus multi quoque
Tractandmindocilem ralis. r reperiuntnr libri. Scripsit aulem Maximi laudem,
Et alio loco. camque reciiavit: unde poslea reus esse majestatis
videbalur. Quamobrem morlem metuens, confugit in
Talia principibusdicla inlerfanlibus, ille
Prosequitur, magnisquetubamconceniibusinflal. ecclesiam. Verum imperator, cum esset perfeclis-
Allegat moremvelerum. simaeChristianitatis, et nnn solum suaefidei sacerdo-
, AMMUNUS MARCELLINUS, lib. xxvn. tcs bonoraret, scd eliam Novatianos, qui proxima
i Synimachus Aproniano successit, inter praecipua ejus fidei decreta servarent, Leontio lunc episcopo
norainandus exempla doctrinarum, atque modjstiae, Romano EcclesiaeNovatianorum rogante beneficium
quo inslante Urbs sacratissima otio copiisque abun- conferens, Symmachum absolvit a crimine. Cumque
dantius solito fruebatur, et ambitioso ponte exsultat veniam Symmachus meruissei, Apologelicum,id est,
alque firmissimo, quem condidit ipse, et magna ci- satisfactionalem librum ad Theodosium cbnscripsit
vium taetitia dedicavit, ingratorum , ul res docuit imperaiorem. Hmc ille. Qumetiam exslanl apud Sozo-
aperlissima : qui consumplis aliquot annis domum menumHist.Eccles. lib.v, cap. \i;e'.Nicephor. tib.xn,
ejus in Transtiberino traclu pulcberrimam incende- cap. 21. •
runt, ea re perciti, quod vilis quidam ptebeius finxe- Vertus Ennodi Ticinensis,de Epislola Ambrosiiconlra
ral illum dixisse sine indicio utlo, vel teste : Lrben- TJ ' Symmachum,super ara Vktoriw, quandopetens cul-
lius se vino proprio calcarias exstincturum, qtiam id tum ipsius, victus ett Symmachus.
venditurum preliis quibus sperabalur. Dicendi palmam Victoria tollil amico.
Divus PROSPER de Promissionibus Transit ad Ambtosium,plus favel ita Dew.
AQUITANICUS,
Dei, parle m. SICEBERTUS GEMBLACENSIS in Chronko sub anno
Cui Symmachus ille, mirabili eloqtiio el sciemia Domini 407.
ptwdilus, lamen pagatius, ptwconiolaudum in consi- Bhadagaisus Scylha, cum ducenlis millibut Golho-
storio recitato, subtili arte, qua valuit, aram Vktorim rttm a Sctjthiaveniens,Ilaliam invadit. Ex hocmttrmur
in senalureslitui, Chrisliano, ut novetat, ptincipi inti- multorumblasphemanliuminfremit in Christum.Chri-
mavil. Quem statim a suis affeclibuspulsum in cente- slianitatis tempotaculpanles,felkilalemattollttnt: inler
timo lapide thedmnon ttratw imposilum,ea die manere quos prwcipueSymmacltus oralor (urebut, qui etiam
prmcepit. tctiptis et epistolis tuit agebat de idololdttia, et de r«-
145 EPlSTOLAnUMLIBER 1 146

pelcnda ara Victoriw.Quorum lalrantium -ora injecto A respickts,brevilasgrata : sin alttitt sensummvestiges,
eis vetitatisosieobsttuxetuntAugustinttsitbto de Civi- prolixa >et multiplex erudilio. Adde sapientim civilis
tate Dei, el Orosius Historia ,sua. Prudenlius quoque tolidam atque abslrusamcognitionem.Adderaram sub
poeta tuculenlometricioperis libelloblasphemiasSym- imperatoribussanclimoniammorum, el Bomanam in
machirefellit. jure suggerendotibertatem.Non ille rerumpublicarum
JOANNES CUSHNIANUS, in Commentarioconsulum. moderatoribus,aut jureconsultis, imprimis magnorum
vir «t Urbi principum consiliariis aut secretariis, traclandus levi
Q. Symmacbus, consularis, praefectus
manu.
eloquenlissimuset doctissimus, Ausonii frater; qui
causam gentilium deorum luculentissima oratione JOAN.JACOMOTTUS.
defendit apud Theodosium et Vatentinianum irape- Cui tbymus eloqttii, brevitas cui docia, gravis cui
ratores : quaeoratio libro qninlo (in hac edit. decirao) Senlentiarum dignitas,
Principibus cui digna virisiprudentia rerum,
epistotarum inserilur.' Contra quam ardenlissime Et felle non tincti sales,
scripsit D. Ambrosius, et Aurelius Prudentius, qui Cui Themidos Latiaedecreta verenda placebunt,
circa baec lempora floruit, duobus eleganlissimis Vigorque sollers: Hucades.
Iibris, versu heroico. Scripsit autem Epistolasquoque
familiares eleganlissimas, mirae brevitatis ac rolun- B CASPAR BARTHICS. Ableg. lib. u, cap. 8.
dilatis, CiceronisAcademiaepriraus accola: quaepro Dici non polest, quanti merilo suo attlimandmsinl
Caroli et Casparini epistolis certe sunt junioribus Symmachiepistolm.Non sane obaccuratam illam, ei
legendae,et quas nostri saeculiduo clarissiraalumina maxime ei generi scriptionisaplam brevitatem tolum,
PomponiusLaHusct Angelus Politianus raire lauda- sed propter sententias politkas tales atque ea copia,
runt. Habent enim elcgantiam concinnamcum bre- ut velinde prudens aliquis reipublkw cum gloria et
vitate amabili, et bujus temporis gesta nonnullai emolumenloadminislrandmusum discerepostit. Nulla
explicant. Lege, lector, et laeiaberis. ex iis est quw non spirel genium quempiam viri in
JACOBUS LECTIUS. rebus egregii publici procurandis exetcilati .*nulla
Fuit Symmachovera [acundia, sotets ingenium ett epittola est, qumnon integrumdogma polilici aticujut
ttcutum-:par senlenliarumgravitas et venuslas,si verbat syntagmatispropagarequeat.

Q. AURELII SYftMIACHI
V. C. COS. ORDIN. PBJEF. URBIS

EPISTOLARUM

LIBRI DECEM,

LIBER PRIMUS.
: EPISTOLAPRIMA. C Acyndinocondilori, ejusquemajoribus emmetraverba
SYHMACHUS PATRlSUO. libavi,. et picturae licentiam, quae vestilum disparem
singulis tribtiit, in rationem roegi. Protelarem tt
Ne mihi viiio verlatur inlermissio litlerarum, malo paululum, lii vererer ne dilatione exspectatio mi-
esse promptus offlcii quam longa exspeclatione vi- nuatur. Quare elaboratam soloci filo accipe cantile-
cissiludinis desidere : tum quod parentibus, non ad nam.
lancem, neque ad dimensum verba tribuenda sunt.
Injurius videar, si sumrao vobiscumjure contendam. Allica palla tegitsocerum,toga picta parentem.
Nam praeter aequttmcenset, qui inler dispares obse- Prwfuit ille sacris : hic dixil jura Quiriti.
At mihi castrensemquod mordelfibula vestem;
quiiim par requirit. Itaque sermo vester ex beneficio Aurorm in populisregumprwtoria rexi.
proficiscitur, noster ex debito. Haecme, atque alia Sed fascespiclura lacet; tu, respice fastos.
hujusmodi oppido perpulerunt, scribendi munus in-
super non habere. Nunc vobis actuum noslrorum Scio te simul alque haec legeris, aclulum pottica
ordo pandendus esl; libel enim non ininus otii, quam plectra moturum. Nullus feceris, n« mei periculo
negolii praestare rationem. Baulos Lucrina sede mu- gloriere. Ego le nostri vajis exemplo quasi quadam
taviraus: non quod ejus diversorii salietas ceperit lege convenio. Liceat in.ler olores canoros anserem
])
nos, quod, cum diutius visilur, plus amatur : s«d L strepere. Silenlium mibi, nisi praestileris. imperabis.
quod raetus fuit ne si Baulorum mihi inolevisset 1Quam nibil aos te meluam, vis probare? En libi atiud
affectio, caeKira,quaevisonda sunt, displicerent. Ibi allucinationis iuex prodo sccrctuin, adliuc sollieilui
'/ .
 117 Q. AURELIISYMMACHl
de priorc. Attdiversus ad Baulorurahistoriam perli- JL J ^falis, Bufine,tuw, eui prospera, cuique
neiites. Trislitiam iumidismquabat gioria rebui.
Huc deut Alcidetstabutandaarmenta coegit, Unus amor cunctit, et prwtidium trepidotum.
Eruta lergeminide lare Gerionis. Principibttsquotumviguislitempore, doctus
Aut calcaria ferte bonit, aut frena iyrannis.
lnde recensmtas corrupla Boalia Baulos
Nuncupat, occuttonominitindicio. Valerius Proenliis.
Ab divoad proceret dominotForluna cucurtit; Cumprimis quos non oneravitglotia patrnm
Fanta loci cbscuto$ne paterelur herot. Ponemus Proculum, titm motumquedetore,
Hanc celebravilOpumfelix Honensius aulam, Haud unquam indignummagnorumPoplkolarum.
Conlra Arpinalemqui ttelit eloqnio. Olli tempet amot veti, et eonttanili, simptix
Ilic consul clarum produxitAcyndinuswvum, Cwlicolumcultut, nonillum ipernere poues :
Quiquededil legesOrfitut /Eneadts. El quanquamtevetendut erit, non deindetimebis.*
Hos inter juvenate tlecut, sed honore senili, AniciusJulianus.
Bk seno celsus, Symmache,fatce ctuit.
Sed te Baulorum necdumlenia olia quwrunt, Cujus opes}aul nobilitat, aut tanta potestat,
Cuta habealjuvenempublicaperiigilem. Cedenticut non prwluxitAniciusunus?
Acerab ingenio,cunctitqueaccommodttsidem.
N.mpe,derides, quoddeme aliquajnstoindulgentius Hicelcatusetat conferre;juvare paratut:
Nam divet, tum celsushonotibut, attamen illit
i radicavi? Est haecvcraeldignn repreliensii. Omnis
Q Grandior, wtetnameomplcbalnomineBomam,
quippe osientatio non caret suspicionc mendacii: Petronius Probianus.
quia quidjuid nsumitnr, proprium non puiattir. Dc- Jactet se Forluna aliit, quosjudice nullo
hinc qno.ljacuntia avara taudis miiltnm decoquit de Lucemad Bomuteamsua tola llcentiavexil.
pudore. Posscm dicere (si quis irrefserit externus Te, Probiane, pudor, te felix gtatia, teque
Itala timpticitasmorutn, et tolerlia juvit.
audi or) mcos esse versiculos : efflcereniutique, ut QuocitcaassiduusAugustit notusel hotpes
si
veiccuiidiacignoscat, essel ab altero profecia lau- Prmmia magnorumretulitli dignushonorum.
ilatio. Sed video opusculuro non csse poanilendum. Verinus.
Iia rcs crepera ulque anccps dubium me babet, Virtutem, Vertne,iuarn plus mirerin armis,
verecundiacprxmeiuendum sit discrimen, an gloriae. Eoos dux Armenioscuni cwdedomates?
An magis eloquium, morumvilmqueleporem?
Tibi igilur, qui prudcntia cseleris anlislas, oplalionis Et (nisi in officiis, quotieslibi publicacura)
liujui delego provinciam. Quid faclo usus fiet ipse Quodtitam innocuistenuislitwtusiu artit.
videris. Ego et infantiaeet iraprudenliaj mesepalretn Nullumuttra estvirtutisoput: nam si etset, hateres.
conscium non itnpudenler elegi. Vale.
Octogirrta personls neseio an solus occurram. El
EPIST. II. ideo in socerum atque avunculum nostros libi dele-
1'ATE*SYMIUCUO. ( gamus (pigrammata. Nam et Vaironis libri diversis
C
lloc est mtinus, qoo se noti sola possit jactare notantur auctoribus.
Campania; sed praelerea Romaeattt Atbenis iw Grae- EPIST. III.
ciim loquendi lionorcm hujusmodi lingua vertatur. SYHMACHUS PATRI.
Qtiid eniin concinnius epislola liMt,qnara fiuper ac- Surnmaafficior gratia, quod aniraadverlo litteras
eepi? Quid versuum admixlione juciindiits? Vere meas libi insttbidas non videri: et in gravi dono
dicam tibi, plura legere volentibus ccleriler lermi- habeo hanc apud vos esse de nostris epistolis cen-
itata cst. Quod utinam sensus aliquis eorum super- sionem. Laudari
quippe ab laudato viro rara est
sit I quorum imaginibus praescripla videmus epi- merces
ingenii. Verura ut hoc raihi laciitiacfuit, ita
giammala. Facilelaudabunllalcs successoreslaborura illud ludlficandi gratia opinor adjectum, si quid in
suorum, qui picltiracnitorcm pulcliriorlbns versibns' tuis versibus sordoisset, id ul mei styli cura liraaret.
illuininaiint. Et ego igiturgralulor non magis ostreis, Nae
ego Sumslultos acnibill, si os sublinitum mibi
et peloridibus abdomen, quatn pectus cloquio tibi csse non senlio,
Quid enim corrigi vel a me potest,
esse satialum. Et quoitiam pudurem mcum ipse or-
vel in te fas esl? Unus aetaie nosira monetara La-
diendo solvisli, a nobis quoque accipe bonorum aeta-
tialis cloquii Tulliana incude finxisti. Quidquid in
lis meae exarala nuper elogia. Nam quia nihil cst.1
poetis lepidura, apud oralores grave, in annalibus
(|Uod agam, et, si nibil agam, snbil me majorum1 inter grammalicos erudilum fuit, solus hati-
: illis iidele,
incoiinn misera recordatio inveni quod libeTts,' sisti, jusiiis hacresvelerum tilterarum. Ne mibi verba
quosnuper dictaveram, possimus adjicere. Scis Te- dederis. Noviego quid valeat adagio : sus MINERVAM.
reiitiuin, non (lomicum,sed Realinum illnm Romanac '
Apprimc caltes epicam disciplinam, hon minus pe-
criidliionis parcnteui, hebdomadon libros epigram-
destrem litudm doclus inflare. Ain' tandem? orandi
niatiim adjeclione condiisse. Illudnos, si fbrs tulerit,
mignus et canendi, mcaen' te opis indignnm
conamur imitari. Sed ipiae prima compegi, interim1 aeque mentiare ? Iland aequumfacis : neque me juvat falsa
pauca misi, obtestatus te per Dcura, uisi quid in bis5 Interea si nobis vacuas aures utendas datis,
jactatio.
displicebit, emendes. Quod mihi pudendum non est. dicam quid diebus superioribus egerimus. Baiisre-
Nain si quid ex te plaeuerit, mca lans est, nec vito* moris arbitris otiabar. Eo
poslquam rumor allaius est
consorlium, in quo talem non erubesco censorem. terrrc fltiosconvcnire ; oppido cavimus, ne sobriam
Aradius Rulinus. sotttudinem noslram sorfaliias plebeta fuscaret. Ac
Ptincept iiigenio,fottunw munete ptincept, primo Neapolrm, debinc brcvi intervallo Beneven-
 14» EPISTOLARUMLIBER I. 4M
tum rae recepi. Ibi summocultu omnlum plausuque A el splraculis regionls illius costivamfragrantiam tem-
susceptus, tanto honore celcbrabar, ut jam gravarer perare. Sed res famitlarisinclinat. Ea nobis usque-
officiis.Sedulitas enim, quae non compensatur,one- quaque visenda esf, non ut quaestuumsumma dite-
rosa esl. Et urbs cnm maxima sit, singuli ejus opti- scat, sed ut spes agri voluntariis dispendiisfulciatur.
mates visi sunt mihi urbe majores , amantes littera- Namque hic usus vehit in nostram setatem, ut rus,
rum, merumque mrrabiles. Deum magna pars vene- quod solebat alere, nunc alatur. Verum haecmissa
ralur. Privatam pecuniam pro civitalis ornalu certa- facio, ne calutatio in querelam versa, minuat officii
tim fatigant. Nam postquam terra movit, nihil pene voluptatem. Date operam bonac valeiudini, «t allo-
illis reiiqui factum est, sed fractaeopes iufraclos aui- quio crebriori: quod cum petimus,sedulo pollicemur.
mos repererunt. Pro se quisque operam boni civis Vale.
affeclal. Nox diei jungitur ad laborem. Unde nobis EPIST. VI.
surama cura fuit abire ocius quam volebam : ne aut SVHMACHUS PATRI.
mihi dia dedili ab opere desiderent, auteos occupa- Solent impaiientes dilationis esse, qui sperant in
tio geminata distendsret. Itaque Baianura sinum se aliquid muneris cohferendum. Hoc vero a vobis
rursus accessi. Nam Baiaeid temporis jam silebanl. recens ortum videmus, ut suarura rerum munifici
Ilinc vos munere salutationis impertio, doque nun- B moram non ferant largiendi. Nunc nupcr ad vos prae-
tium, propere nos, Deo volente, esse redituros. Fors dium lege venit, cujus me jure donastis. Cucurrit
fuat hujuscepromissi. Vestra tameh indulgentia affa- quaestusvester in meum commodum,et oieliore voto
tum saepetribuat, quasi diutius abfuturis. Vale. fortunam estis imitati.Nam quod ex propinquaebonis
EMST. IV. cum moestitia sumpseratis, cum laetitia tradidistis.
SYMMACHUS PATRI. Quid, quod hanc liberalitatem cumulastisamplissimo
teslimonio ? Cujus ego honestamentum praeopto
Studium quidem MenippeiVarronis imitaris, sed muneribus. Nam qui opibus illaudatus juvalur, ne-
vincis ingenium. Nam quacin noslrates viros nunc cessarium magis donum, quam juslum praemiumvi-
nuper condis epigrammata, pulo bebdomadonelogiis delur adipisci. Igiliir judicio vestro ago, atque habeo
praenitere; quod baec aeque sobria, nec taraen casca gralias, qUahlai suht rhaxirhae,quod mihi honorem
sunt. llla bono metallo cusa, torno exigi nescierunt. uiriimque feCislis; et deos pt^ecor, ut dalis in com-
Et*durioremmateriem, nisi fallor, adniteris. Ille Py- mune bmhes lOngum fruamur, sintque ex nobis qui-
thagoram,quianimas in aeternitalemprimusasseruit; bUsOstteiisepraediumnoslro judicio, vestro tradamus
ille Platonem, qui deos esse persuasil; ille Aristole- exempto. Vate.
lein, qui naturain bene loquendi in artera redegit; C EPIST. VII.
ille pauperem Curium, sed divitibus imperanletn; STMHACHUS PATR
ille severos Catones, genlem Fabiara, decora Scipio- ISonoanimo surnus, curii viam, promissi memores,
niiin, lolumque illum iriunipbalein scnalum parca inchoastts. Nuhc properato opus est, Ut dutn anni
laude persirinxit. Tu ruinam proximae aeialis illu- tenlpus calet, autufnni bona raptifn fruamur. His
minas. Diffieilefaclu est ul honor angustis rebus ad- quippe mebsibus Campania nitei agri tibere et ar-
datur. Me quoque jubes versibus tuis nonnulla sub- busli hchore. Baiafcirnbre i-aro, sole modico tempe-
nectere. Haud ita Flaccus luus praecepitin illis poe- raiilur- rhensaeab editibils copiosae sunt, quibus tu
licaeanis edictis, quorum bocmeminiesse principium, ainicorum calervas miirariS.Sed niibi honestaemul-
ne humanocapiti cervixequinajungatur. Male iiaqtte titudinis ntilla vitatio est. Et si bis lanto plures,
libi conlumacianegali officii,quam mihi imprudenlia quam scribis, adfueiinl, bonam frugem feceris. Non
promissi opcris displicere. Plura de boc coram lo- deerit, quo famein pellaht. Nam comitibusvestris ut-
quemur, quando banc epislolam sequi paramus aut pole sobriis, caedundaesaginae cura posterior est.
consequi. Tu ccepta perage, et tam solertis eloquii Qitousquelongum Ioquor? Mitlo verba, rera flagito.
esto muniflcus. Ego tibi ut linguaeobscquianego, ita Oceasionemarripere prudenlis est. Si quid dilalione
aurium commodabo.Vale. Ditineris adimitur, mora otii rependetur. Vale.
EPIST. V.
EPIST.VIII.
SYMMACHUS PATRI.
SYMMACUUS PATRI.
Ne quidquam taciturnitatis incessimttr, quibus
stmvmacaulio cst oflicii prosequendi, fere ut nulla Jamdudum vesiri cupiunt Lucrina taciia, et liquida
fuerit stalio lot locorum, in qua hujus muneiis lerias Baiana, et Putcoli adhuc celebres, et Gauli magnum
egerimus. Sed sane juvat animum pia serraonis exa- sileutes. Vos apud Coram rusticam, vel apud steriles
ctio. Dutcisest enim querela, quaenascitur ex indul- Formias desidelis. Tandem si operaeest, contendiie
gentia. Vosmodo lacile noverilis hanc expostulatio- viam, et meliora terrarum animadvertite, ubi alte
nem magis csse religiosaniquamjustam. Inlerca loci lurbis quiescitur, ubi fruendis feriis nullus cst modus.
de Praenestinaseccssione siluisti, cujus mibi fama
fecit indieiuin. Quam vellem delioiis vestris impro- Ubi corniger Lywut
visus obrepere ! Licet Campaniaeamoenapraeniteam, Operit tuperha tire,
Vulcanusmsluosis
uiibi tanren esse accenimodatius agitare vobiscum, 3^ Mediumcoquit cavernis.
181 Q. AURELil SYMMACHI JS2
Tenetjam pisce multo k EPIST. XII.
Thetiset Baia torores: SYMMACHUS PATRI.
Calelunda, ftiget wlhra,
Simul innatat choreis Censorumnotio fuit spectare opera, quaelocassent.
Amathusiumrenidens, Hocme negoiium curare voluisii. Mos geslus impe-
Salis arbitra, et vaporii
Flos siderum Dione. ratis; vel quod tibi dicto audiens esse dehui, vel
quod studio meo congruere mandatum munus agno-
Num vobis vidcor quasi mullaeluxuriaeebrius, men- vi. Habe igitur quanttim in aedibusnostra cura pro-
tis insipere, atque adco in poetas nomen dedissc? moverii. Scalis suppaclus est honor marmoris : su-
Nibil moror hanc litteraturara : Ioci potius, quam periora conclavia crustis teguntur.ea operis levitate,
ingetiii mei munus exercui. Sed si invilanlia lo- ul cnmpagosolidura mentiatur. Columnasnihilo am-
quor, gradum lollile, ut et vos sitis laeli praescu- plius mercatus es, quam si tibi muneri conligissenl.
tium, et nobis potiundi, quaevolumus, fortuna succe- Eas biihyno lapide caesas,si bene oculis utor, existi-
dat. Vale. mo. Hactenus est, quod scire debueris. Deinceps
EPIST. IX. tantum adjiciemus cognitioni tuae, quanlum aedilica-
SYMUACHUS PATRl. lioni viderimus aceederc. Vale.
In metu fuimus, ne vos imber inhiberet. Sed ve- B EPIST. XIII
rum est illud, quod poeta noster scriptum reliquit;
SYMMACHUS AUSONIO.
iter durum vicisse pietatem. Quare adventura vestri
in diem placitam praestolamur. Dii modo auctores Solet facunda esse laetitia, et angustias clausi pe-
sint, ut quac anirao destinalis, nullis causationibus cloris aspemata geslire. Tibi,araice, scribendioblivio-
nem peperit res secunda. Id mihi imilalioni esse nou
obstrepanlur. Vale.
EPIST. X. potuil, quem domini nostri Cratiani ccelestis oratio
SYMJIACIIUS PATKI. bonaVspeiel hilaritatis itnplevit. Ullro igitur alloqui
desidem non peperci, officii, vel gaudii mei gratia :
Hanccine raibi esse fortunara, ut quoquo versum
quorum allerum familiarilas noslra, allerum felicitas
pcdein gradum jue contulero, exaedificandumaliquid
offeratur ? veltit mc nunc Capuani praetorii inslau- publica suggerebat. Nunc si operac est, ulendum
mihi taniisper animum fac remitias. Primores ca-
ratio in graves cogit expensas : cujus pars fatiscit
lendx Januariis appetebant. Frequens senatus ma-
incuria, pars negligenli dudum celerilate reparata, turrime in curiam veneramus, priusquam manifestus
indecorum ct imbecitlum praeslat babitaculum. His
dies creperum nociis absolveret: forte rumor allatus
nisi pruperala cura subvenerit, aul pecuniaepostea 6
est sermonem desiderati principis multa nocte ve-
dispendium cuinulabitur, aut ruinae. Nam quisquis nisse, et eral verum. Nam tabellarius vigiliarum
haec opera intermitlit, amittil. Quare animus est fessus adstabat. Noiidum ccelo albente concurritur
amoliri aediumsencctulcm. lla desiderato et expelilo luminibus acccnsis, novi saeculifata recipiantur. Quid
oiio ad negolium coneessimus sumptuosum. Quid multa? lucem, quam adbuc opperiebamur, accipimu'.-.
rerum geramus, audistis. Facite vicisim vestrae sa- Dtc mibi, inquies (nam id praeslataudire), quid nostri
lulis atque actuum prospcra noverimus: ul hocpauxil-
palres super ea orationescnserunt? Reruin tibi iiatura
lum tcinpus, quod in Campania paranius absuraere,
respondeal, quibus sutTragiisexoptata pieias audia-
siue offensavesiri silenlii transigamus. Vale. tur. Novimusbona nostra complecti.Si credis, etiam-
EPIST. XI. num illius gaudii niei quaradam patior cruditatem.
Bonus Nerva, Trajanus strenuus, Antonius pius, in-
SYMMACHUS PATRI.
nocens Marcus plenis officii temporibus adjuti sunl,
Cum jam hliachostraedies nataiis appeteret, com- quac tunc morcs alios nesciebant. Hic in laude est
niodiim aderant, (]uae muneri misoratis. Ea nobis in natura principis; ibi priscaemunus aeiaiis.Cur verso
commune quam cara et gravia fuere. Namsi quid in ordine ista optimarum ariium putemus exempla, et
absentes bene consulas, impensu majore gaudetur D illa de saeculopriore vesiigia? Vetus officium suum
lllico amplexi litteras, quae prosequebantur oblata, forluna tuealur, et has saltim Romano nomiui velit
in exspcclatione esse ccepinms, quam mox vobis ca- servare delicias. Nullo fascino felicitas publica mor-
pessendum iter Appiacscriberelis. Nihil horum pa- dealur. Audisti omnia, sed summolenus ore libata.
gina nunliabat. Percontor labellarium, num conslan- Monumenlacuriae nostrae plenius lecuni loquentur.
tiam decreli reriim subiia turbassent. Ait senlentiani Ubi cum plura rescripta repereris; aestiraa, quanto
nibil claudicare, sed placita differri, donec cunctatio uberiora unius mens optaverit, quam plausus efftide-
Formiana multa fruge, et aliis lioc genus in usum rit. Vale.
nccessariis instruatur. Tunc mibi animus ab acgritu- EPIST. XIV.
dine remigravit. Do fidem, niliil humili mcnsae,nihil SYMMACHUS AUSOMO.
servitiis, aut pecori defuturum. Ne mihi sit dicti hu- Petis a me litteraS longiores. Esl hoc in nos veri
jus poslhac negaiio, cn vobis chirographi insiar ltt- araoris indicium. Sed ego qui sum pauperlini inge-
teras. Sponsionem stipulat affectio. Nequc cnim pa- nii mci mihi conscius, Laconicaemalostudere brcvi-
ttar decipi, quos oplo complecli. Vale. tali, quaat multijugispaginis infamiaemacierapubli
455 EPISTOLARUMLIBER I. i5*
care. Nec mirura si eloquii noslri vena tenuata est;; A.apud te, mi domine, silenda non credidi, et quod prae
quam dudum neque ullius poematis tui, neque pede- tui amore nihil habeo pensi; el quod vicissim, quantt
strium voluminumlectione juvisti. Unde igitur ser- a le flam, nunquam me poenitet. Quod Palladio fa-
mouis mei largam poscis usuram, qui nihil litterati ctum volo, ne lateant bonesta prolatu. Cura ut va-
fenoris credidisti? Volitat tuus Mosella per manus Ieas; et quoniam tibi facultas scribendi praesto est,
sinusque multorum,divinis a te versibus consecralus: adbibe voluntatem. Vale.
sed lantum nostra ora praelabilur. Cur me istius li- EPIST. XVI. .,
belli, quaeso,exsoriem esse voluisti? aut amuios tibi SYMMACHUS AUSONIO. '
videbar, qui dijudicare non possem; aut ccrtema-
laudare nescirem. vel meo Saepeunanimitatis tuae sermone convenior, ut do
lignus,qui Itaque ingenio
vel tamen contra acceplis litteris, quas ad mecura propensiore mi-
plurimum, moribus, derogasti. Ego vel scribam ; quibus ego, ut quaeque reddilae
interdictum luum mox ad illius operis arcana per- sisii,
actutum pari religione respondi : quia neque
veni. Velim reticere, quid sentiam : velim de tejusto sunt,
rescriptorum ralio, neque amoris vicissitudo sinebat
silenlio vindicari, sed admiratio scriptorum sensum
diutius desidere. Nunc quoque agere me atque habere
frangit injuriae. Novi enim istum fluvium, cum aeter-
norum principumjam pridem signa comitarer, pa- ]T>gratias protestor, quodet prospera nuntiorum clam me
esse non paieris. Haec alia prioribus quoque litle-
rem multis, imparem maximis. Nunc improviso cla-
ris tecum fueram collocutus. Sed si te tabellarii ser-
rorum ver=uumdignitate jEgyptio Melone majorem,
monis mei compotera reddiderunt, congesta non
frigidiorem Scythico Tanai, clarioremque hoc nostro
onerant. Maloquippe aures luas iterando obtundere,
populari Fucino reddidisli. Nequaquam tibi crede-
quam fraudare reticendo. Fratris mei Hesperii ho-
rem, de Mosellaeortu ac meatu magna narranti, nisi nore
cerlo scirem quod nec in poemale menliaris. Unde exsulto, taciturnilate convulneror. Nam si me
sui amantem usu rerum probavit, scriptis famam de-
illa amnicorum piscium examina reperisti? quam no-
cuit praevenire, quac diu incerla fluxam fidemgaudiis
minibus varia, tam coloribus, ut magnitudine dislan-
exhibebat. Ipse igitur nunlius communis boni esse
lia, sic sapore; quaepigmentis istius carminis supra ut assertio nihil relinqueret opi-
naturae dona fucasti. Alqui in tuis mensis saepever- debUerat, epistolae
tunc in •ionis ambiguo. Sed dicis, eum pudore praestrictum,
satus, cum pleraque alia, quae praelorioerant, successuum suorum vitasse
esui objecta mirarer ; nunquam boc genus piscium jactantiam. Quisquamne,
hi in libro tibi nati cum de se apud seipsum Ioquitur, erubescit? Quid
deprebendi. Quando pisces sunt,
quod eam rem mihi supersedit ingerere, quam jusle
qui in ferculis non fuerunt? Jocari me puias, atque ad
rI ulrumque noverat pertinere? Verum ego, ut re-
agere nugas? Ila me diis probabilem praeslem! ut
tuum carraen libris Maronis Sed ligiose ista conqueror, ila libenter omilto : quia nec
ego adjungo. jam amori in vos meo convenit'
desinam mei oblilus doloris, inhaererelaudibus tuis, silere, quod doleam,
doloris transire mensuram.
ne hoc quoque ad gloriam tuam accedat, quod te mi- nec amicitiae incussi
ramur offensi. Spargas licetvoluihina,et me semper Vale.
EPIST. XVII.
excipias: fruemur lamen tuo opere, sed aliorum be-
nignilate. Vale. SYUMACHUS AVSONIO.
EPIST. XV. Ambrosium de summatibus provincialis fori ad
SYUMACHUS AUSONIO. dominos et principes nostros Siciliae commune le-
Pene evencrat, ut lecum succincta brevitate lo- gavit, variis instructum mandalis, quac spectare visa
queremur, quoniam deerant digna memoralu : ct in sunt bonum publicum. Huic si fauior accesseris fu-
defectu rerum nihit opus est indulgere verbis. Sed turum reor, ut illi pro laborc fructus accomraodei.
lempeslive Palladii, rhetoris noslri declamatio auxit Quacsoigilur vel legationis merito, vel meo nomine
paginam. Ea complacita summatibus litterarum, in oplimum virura bene consulas, qui satis anirai
clam le esse non debuit. Itaque cum el meo officio, confirmatusesi, suffragioluo successurara faciliiatem
et luo studio lalis relatio conveniret, vix soluto coetu, D petitionibus proraovendis. Vale.
necdum eventilaiam audilionis mese fidem judicio
EPIST. XVIIL
calente dictavi. Movit novus Albenaei hospes Latiare
concilium, divisionis arle, inventionum copia, gr.ivi- SYMHACHUS AUSONIO.
tate sensuum, luce verborum. Opinione roea dico: Ego ctsi conlinuis litteris honorem tuum celebrare
lam probus est oralione quam moribus. Tunc noslra- possem; non satis mihi viderer proquam res postu-
tes viri, qui inter se aliarum rerum saepe dissentiuni, lat, fungi debitum meum : tanlum abest, ut operam
concordem senlentram super hujus laude tenuertini. assiduitatis exprobrem. Sed ut hoc meaeverecundiae
Credo plane, nec fidescassa est, rhelorum hancesse competil; ita luae bumanitatis est, studinm nostrum
prosapiam. Nam plenum ingenio pectus noscitur. pari gratia suslinere. Animadvertequo lendat summa
Nec solus vultus, aut colos, asserit posteros in hono- verborum. Jamdudum nihil tribuis, quod legamus.
rem parentum. Certiores habet natura vindiciasbene Totum me, inquies, emancipavil sibi cura praetorii.
senliendi, ac bene loquendi. Gignuntur, non scribun- Verum csi. Potiris raerilo summa judicia. Sed maxi-
lur haeredes.Quod alii docentur, hic natus est. IIxc mas ingenii tui vires foriuna niagna non onerat.
m Q. AURELHSYMMACrll 156
Proinde his ettam rebus intende, qu» lia occupaiisA morbus exhausit, itiones longAset mftnsionesaspe-
nihil molestiae«fferunt, ut ipsas molestiasplerumque ras, tuni accessionesfrigotHm,et (tecessionesdierum,
soleniur. Vale. qunque atia strrit noxaeopportnna vitavi. Si sutn tibi
EPIST. XIX. spectatns ex animo, quaesout aequitssis rtibi, atque
SYMMACHUS AUSONIO. bas airegationesboni consulas.Fors fuat, an obli-
Qni sua fiduciadeseruntur, epistolasmeas in usutri noamusapud te veteremgratiam: hunc qtfodsatis est,
commendationisaccipiunt. Id nunc aliter est. Nam elttciemurofferrsam.
fralri ineoPotito hac conditionelitleras dedi, ul eas EPIST. XXII.
ipse commendet.£st enlm niiiilo secius atque ego SYMMACRUS AU50NI0.
sum de sWnWStlbusamicorum tuorum: qui ubi te
Gaudeome libi plurisesse, quam caeteros: quanflo
compotem fecerii prteseritiaesusr, vereor ne excu-
satio mca ignosferWanon sit. Sed si mihi placabili- iia animalus es,ul sponte in rem meam consulas,
tas toa experiimdoprobe «ognita est, fiminrmreor, nec opperiaris petitiones, sed solam voluntatis meae
non ut ine^ qui regedi, coilationealterius venientis famam sequaris. Accepi evectiones quatuor, im-
incessat, eed ut iiltmi magispro mroque suscipias. niane quanlum commodasin excursus et recursus
Vale. £ mearum. Dii te pro lanta gralia munerenlur : et quia
JJ
EPIST. XX. perfectis atque elatis in ctimutnm bonis nihil adjici
SYMMACHUS AUSONIO. potest, velinl luta manere, et propria, quae dedc-
Abundogattdio,cum te consulerrinoros annusex- runt. Vale.
EPlST. XXIII.
cipiat. Sed nutic transcursoest opus. Pleniusenim
secundis iitteris contestabor hojnsmodide te gralO- SYHMACHUS AUSONIO.
htionem. Alius in praesentiamihi sermo sumendus Post longum silentium tuum non minus desidera-
est. Palroinusc. v. accitu tuo iter «dornans, in rem bam quam sperabam litteras longiores.Namqueliis
suam fore existimavit, si meo testimonio niterelur. vicibnshumanavariantur, ut defectuiSiiccedatuber-
Huic ego nihil per rrreaccessurum putavi: ct tamen tas. Ea me opiniofrustra habuit: siquidem brevis in
deesse nolui, scieiisjudicioerga illumtuo iiibiladjrci manus meas pagina recens a te profecta pervenit.
posse fii scribercm; decessurutn tamcn aliquid meo Erat quidem illa Atticis satibus aspersa et tbymo
ofOcio,si lacerem. Llnumest igitur, qttod oratum te odora; sed parcior, qu» magis fastidiumdetergerel,
atque exoratumvolo»M ineatgratiam suscepti labo- quam famem frangeret. Quid? si ego coenasdapsiles,
ris, praeter eum fructum, qui ilii ex tuo conspeclu, etsaliare convivium, tom viscerationes,atqne epu-
tuo congressu ttto honore, proveniet. Vale. €^ ium posiulassem; tu mihi mehsas secundas, et sci-
EPIST. XXI. tamenta exiguaelancis appeneres? Fac veniatin men-
tem, quid Graeca smper hoc dicat «ratio. Parvit
SYMMACUUS AUSONIO.
nutrimentis, inquit, quanqttama motte defcndimw,
Bene ac sapicnter majores nostri, ut sunt afia nihil lamenad robutlamvaletudinempromovemur.Po-
xlalis illius, acdesIlonOrialque Virluti gemclla facie tasne me de occupatiohibus tuis esse taciturum?
junclim locarunt; commenli,quod in te videmus,ibi Quaestores, memini: consiliiregalisparticeps, scio :
esse pracmiahonoris, ubi sunt merita virtulis. Sed adde huc alia mille rerum. Nuhquamevenit, ut in-
enim propter eas Camoenarumreligio sacro fontiad- genium luum labnr deterat, beiiignilatem cura fle-
verlilur; quia iterad cape.-sendosmagisiralus saepe clat, facuitdiamusus exhauriat, Si diurna negolia
litieris promovctur. Haccparenium inslilutaconsula- nunquamdislinguesquiele; certe antelucauosotnno
tus tui argumenla sunt: cui morumgravitas ct disci- nullus indnlseris, ut detur aliquod lempus officiis.
plinanim vetustas, curulis sellacinsigne pepererunt. An tibi parum exerapli videtur in coraico, cumait:
Multi poslhac adnitenlur aries bonas , et laudesger- Quamvellem, etiam noclu amtcis operam mos esset
nianas ct meras litteras. Sin ignorainus Magnuniil- datil Sed cur ego diutiussermonis pauperobgannio?
luni, cujiissttpra votumfortuna (ltixit, Slagiritx suoi D
' Imitanda cst mihi cpislola recens, ul caeterarao-
niliilnmcommo.'asse, nisi Qtiinto Ennio ex iElolicis-, rum tttorum : forte occupalus recusas litteras lon-
nianubiiscaptiva clitainySlairtmn muneri data Ful- giotes. Iditaesse recte conjecto. Videoenim,quani
vium decolor.it.linimvcro neque PanaetioAfricano- nolis mu la legcre, cui vix est olium pauca dictarc.
rum secundiis, ncqiie Opillo Rulilius, vel Cyneae ; Vale.
EPIST. XXIV.
Pyrrhus, ant Mettodorosuo MithridatesPonlrcusli-
bciaium d scipli-iarnm prelia solverunl. Al nnnc; SYMMACHUS AUS0N10.
erudilissimtisimperalor, el opum largus et bonorum,. Si te amor habet naturalis historiae quam Piinius
quasi pro usura libi pr.imiiadetuleiit, ita >upersor- elaboravil, en libi iibellos, quorum praesentancaco-
tem fenorVsreddit. In hac tanta laiiitia mea , quibuss pia fuil: in quis, ut arbitror opulentaeerudilioniluae
VCrbiS diltiain, qtiod adesse non possum?Nimisve- negligens veritatis librarius displicebit. Sed mihi
renr, ne httlK;interpretaius cxciisalionem menm,, fraudinon erit emendationisincuria. Malui•nim tibi
quantuni tibi graluler parum credas. Oplavi ad ocu- i- probari mci muneris celeritale, quani alieni operis
los luos raptim venire : sed fessus virium, qtias diu
u examinc. Vale.
167 EPISTOLARUMLIBER I. 158
EPIST. XXV. A vergeret. Tunc, inquies, audeasde pliilosophisjudi-
JYMMACntlS AUS0NIO. care? Licet alienas spectare virtules. Namet Phidiae
• et Mironis buculam, et Polycleti
Ivsi pterumqueveriaest apiid parenles praedicatio OlympiumJovem,
Canepboras, rudis ejus artis hominum pars magna
liliorum, nescio quo tamen pacto delrimcntum me-
mirata est. Intelligendi natura indulgentius patet.
riti sui patitur, dum pcrsonarum spectare gratiam
Alioquipraeclara rerum paucis probarenlur, si boni
judicatur. Qusero igitur incerlus animi, quae rnilii
cujusque sensus, etiahi ad impares non vcnirei.
nitlic poiissiinumsuper vii-ohonorabiliThalassiO ge- Concede
nero tuo verba sumenda sinl. Si parce morutri ejus igitur mihi de Baracho testis ofiicium, et
amiciliam viri prudentis amplectere : cujus explora-
decora atiingam, livcnti similisaesiimabor: si jiiste tio brevi
faciet, ut mihi de omnibus, quaescio, aeqtie
prosequar, ero proximus blahdienii. Imitabor igitur facile
credas; cum videas, nec in his falsum esse,
Satlhsliaiii teslimonii castigationem. Habes virutn
familia consularl; for- quoenescio. Vale.
tlignum te, etperte tfuem EPIST. XXX.
tuua honori patris majorem beftefloiis suis reperit, SYMMACHUS AUSONIO.
emendatio animi et sanctitas heneribus aequipara-
En tibi rusticum vix urbanis negetiis absolulum:
vit. Vale.
B Cuivolo pro nostra amicitia morarum culpam remit-
BPiST. XXVI.
tas. Neque enim laboris ftiga indulsit quieti. Diflicilc
SYMMACHDS AUSONIO. est hinc abire, cum veneiis : adeo si contemplari
Uler apud te ilducia, quara dedisti. Duduraparcus majestalem urbis nostraavelis, justo cilius videbilur
cs lilterarum, sed non irailabor exemplum: ul qui revertisse. Sed de hoc non laboro, quando ila es in-
novcrim, viro in ipecula honorum locato, el ideo va- genio placabil! inier reliqua virtulum, ut boni con-
i ;a el magna curanti, non tam studiumdeesse quam sulas errata leviora. Illud orare impensius convenit,
copiara. Ea quippe nalura csl rerum, utquaepraeter tanta ul animo tuo scribendi cura sit, quanto ma
induslriam negliguntur, ignoscendadicantur. Ego ta- amore dignaris. Yale.
mcn sectirus, ut soleo, ameris tni, soleraneofficium EPIST. XXXI.
non reuue: in summa gratia el honore posilurus , si SYMMACHUS AUSONIO.
familiari mee, qui has tibi litteras dabit, fructus ali- Merum gaudium mthi erudilionis tuae scripta tri-
quis pro tanta in nos sedutilateresponderii. Vale. buerunt, quseCapuaelocatus accepi. Erat quippe in
EPIST. XXVH. bis oblita Tulliano melle fesiivitaS, el sermonis mei
8YHMACBUS AUSONIO. non tam vera quam blanda laudalio. Quid igitur oia-
u gis mirer, sententiaeincertus addubllo, ornaraenta
Quid agamscire postulas.Opperior in dies litteras, oris an tui. Quippe ila facundia antisias cae-
pectoris
quales niincmihi facullastua promittil, amor semper leris, ut sil formiderescribere : iia benigne nostra
exhibuit. Sura vcro praesenliumlaetus, ut qui sciam
comprobas, ut libeatnon tacere. Si plura de te prae-
insidiatori meo nihil loci relictum, atque insuper
dicem, videbor mntuum scabere, et magis imitator
libi, cui factum semper volo, merilam polliceri for- tui alloquii, quam probator. Simul quod ipse nihil
ttinam. Ergo quando res ita tutit, ut sollicita muta- ostcntandi verendumt:Sl,genuina in le
: gratia faeis,
rcnlur optali sermnnis tui fructttm feramus qui
bona affeciala laudare. Unum hoc taracn a
animum mibi exaugeat, atque indicei, pro lanta nobislanqtiam indubitata veritate cognosce, neminem esse
retro fadiiliarilate, mei te oppido esse cupienlem.
morlalium, quem prae te diligani : sic vadatum me
Vale. honorabili araore tenuisti. Sed in eo mibi verecundus
EPIST. XXVIII. nimio plus videris, quod libelli tui arguis prodito-
SYKMACHUS AUSONIO. rem. Nam facilius est ardentes favillasore compri-
Fdcts pro fflutliaditigeniia et atitiquitate amiciiiac mere, quam lucutenli operis servare secrelum. Cura
nosirce,quod honorem tuum vires meas esse confir- semcl a te carmen profectum est, jus omne posuisti.
nias. Coivenit dictum cum fide morum luorum, nec Oratio publicata, res liberaest. An vereris aernulive-
iini|iiam le dissimilerh scriptis talibus dies argue- nena lecioris, ne libellus tuus admorsu duri dentis
rit : lantum fortuna munifica prosperorumsecundet uratur? Tibi uni nibil ad hoc locorum gratia praesti-
optato. Longuin de his loqui cauiio esl, ne blan- til, aut dempsit invidia. tngralis scaevocuiquepro-
diliie longiores corrtimpant veri dignitatem. Si boque laudabilis es. Proinde cassas deliinc seclude
quid de me scito opus fuerit, frater meus Claudius', formidines, et indulgestylo, ut saepeprodaris. Certe
ct cultui tuo dedKus, et studii mei gnarus expe- aliquod didascalicuraseu protrepticum nostro quo-
diei. Vate. que nomini carmen adjudica. Fac periculum silentii
EPIST. XXIX. mei, quod etsi tibi exhibere opto, lamen spondere
SYMMACHUS AUSONIO. non audeo. Novi ego quae Mt prurigo emitiendi op<;~
Nibiinvror caeteros, vulgus ignobile, qui philo- ris, quod probaris. Nam quodam paclo socielaiem
so|hiam fastu et habitu meiitiunlur. Paucos (etin laudis affectat, qui aliena bene dicta primus enuntiat.
liis praccipuefainiliarcm meuin Barachum) nostra Ea propter in comccdiissummatem quidem gtoriam
ielas tul t, quorum gcrmana sopienlia ad vetustatcm scriptores lulerunt: Roscio tamen atque Ambivio
1B9 Q AURELIISYMMACHl 160
caeterisqueactoribusfama non defuit. Ergo tali ne- A tmoneo, ut cum causamejus adventutagnoveris,juves
golio expende otium tuum, et nuvis voluminibus studium,quodex parte (ovisti. Vale.
jejunia nostra sustenta. Quod si jactantiae fugax EPIST. XXXHI.
garrulum indicem pertimescis, praesta etiam silen-
lium mihi, ut luto simulemesse nostra, quaescripse- SYUMACHUS AUSONIO.
ris. Vale. Aiunt cochleas, cum sitiunt aeris, atque itlis de
EPIST. XXXU. cceloniliil liquilur, succo proprio victitare. Ea res
AUSONIUS SYMMACHO. mibi usu venil, qui desertus eloquii tui paslu, meo
Modo inteltigo, quam metleares sil oratio, quam adhuc rore sustentor. Diu scribendi operam protuli-
delenifica,et quam suada facundia.Persuasistimihi, sti, et vereor ne forte in nos parentis claudat affe-
quodepistolmmemapud Capuamlibi redditmconcin- ctio. Si falsum me opinio babet, facilocaeterisnego-
natio inhumananon esset.Sed hocnon diutius, quam tiis tuis respondendicura praeverlat.Vale.
dum paginamtuam legi, qum me blanditiisinhiantem EPIST. XXXIV.
suit, veluli tucconectarisdelibuta perducit. Ubienim SYMMACHUS AUSONIO.
chartulam pono et meipium inlerrogo, lum absyn-
thiummerumresipit, el circumlitamellepoculadepre- B B Plenum laboris negotiumgero, qui compeltareto-
hendo.Si vero,id quodsmpefacio, ad epistolamtuam ties tacitum persevero. Conlra nisi instare pergo,
redii, rursus illicior; et retrorsumille luavittimut, ilte atque exsculperea le atiquidlilterarum, gliscet obli-
[loridustui sermonisafflalus,depositalectionevanescit, vio. Sive igitur hoc ofGciurameum sedulum judicas,
et testimoniipondusprohibetinessedulcedini.Hoc me seu molestum; stat sententia, honoremsuum cele-
velutaeriut btactemfucus, aul picta nebula, nonton- brem praestarecolloquiis: adeo raihi veteris in tn
giut, quam dum videtur, oblectat; chammleontitbe- amoris nulla discessioest. Et merito : natn aniiciliae
stiotwvice,qumde subjectissumitcototem.Aliudsen- operam nusquam locaviaequebene. Propterea silen <
tioex epistolatua, aliud ex conscientiamea. Et iis me tium tuum conqueror. Facit enim tenerior affectio,
audes facundistimotumhominumlaude dignari?tu, ut sit querela proclivior. Mollisest animus diligen-
inquam,mihi itta, qui le ultra emendationemomnium lis; et ad omnem sensuradoloris argutus. Si negli-
protulisli.Haud quisquamita nitet, ul comparalutlibi gentius tractes, cito marcet, ut rosa : si duritis te-
non sordeat. Quit ita JEtopi venuttalem,quit tophitti- neas, livet ut lilia. Legisse memini, vultu etiam saepe
cat Socratit conclusiones,enthymemataDemosthenis, lacdipielatera. Quidille tam serius arbiter super con-
aut opulentiamTullianam, aul proprietatemnostri tinuo sileniioac dissimulatoscribendt munere cen-
Maronisaccedat? Quisita affectetsingula, ut tu im- C t suissef?Tecum haec pensius aesliinabis.Mihi religio
ptes omnia? Quid enimaliud es quam ex omnibona- fuit, tegere, quaedolebant. Nam ut in te animi usque
rum artium ingenio cotlecta perfectio?Hmc, domine pendeo; ila opere maxirao usurain luaeunanimiiatis
mi, filiSymmache, non vereorne in te blandiusdicla exspccto. Vale.
videanturette quam verius.Et expertuses fidemmem EPIST. XXXV.
mentisatquedktorum, cumin comitatudegimusambo, SYMMACHUS AUSOMO.
tevo dispari : ubi tu velerismitiliw prwmialiro me- Diu in Campaniaesecessibus otiatus, occasioneca-
ruisli, ego tirociniumjam veteranusexercui./n comi- rui scriplionum. Ideo
talu tibi verus fui: nedumme peregreexistimescom- te munus paulisper sermonis mei circa
/n intepuit. Sed ubi in patriam pedcfn retuli,
posita fabulari. comilatu, inquam, qui fronles ho- mihi fuit instaurandi officiidiligentia. Ergo
minumaperit, mentestegit, me tibiet patenle, et amico, anliqua
debito honore salutationisle impertio, utrumque de-
el si quid utroque carius etl, cariorem fuissesensisli.
Sed abeamutab his; ne itlhmccommemoratio poscens; ut et silentio superiori venia justa praeste-
ad iltam et pracsenliobsequio vicissitudo respondeat.
Sosimformidinemvideaturaccedere.Itlud quodpene tur, Vale.
prmterit,qua affeclioneaddidisli, ut didascalicumali- EPIST. XXXVI.
quodopusculum,aul termonemprotreplicummittetem? D
SYMMACHUS AUSONIO.
Ego te docebodocendusadhuc, ti ettetn id ataits, ut
rfiscerem?aut ego te vegetumet alacrem commovebo? Inlerpcllooccupalionesassiduitaie colloquii. Nam
Eademoperaet Musashortaborut canant; et mariaut et ipse bujusmodipascor officio,et peregrinationem
effluant;et auras ut vegeani;et ignesut caleantadmo- tu.amtalibus solatiis credo recrcari. Tuas autem lit-
nebo: et si quid invitisquoquenobisnatura fit, super- teras vicissimexspecto; non exigo.Injurium quippe
fluus instigaloragitabo.Salis est unius ertoris, quod' est, magncperc flagitarequod speres; ne quod est
aliquodmeorumme renilentevulgalumest, quod bonai volunlarium,videatur extorlum. Sane fralri meo In-
fortunain manusamkotumincidit.Nani si contraeve- necentio gralulor , amicitias tuas, priusquam scri-
nissel, nec tu mihipersuaderes,placeremeposse.Hmc berem, contigisse : qtiia facilior mihi coepit esse
ad lilterastuas responsasint. Cmteraqumnoscereaves,,
cjus commendatio,qucm probasti, quam fuisset in-
compendifaciam : sic jam quoque longa est epistola. cogniii. Itaque boc iinum beneficiiexpostulo, ut qui
Julianum lamen familiaremdomus nostrmsi quid dc: sui emendalione
jara nililur; lcsliinoniinostri gralia,
nobit pereontattdumarbittaris, tibi allego : timul ad- cumulatiusdiligalur. Vale.
161 . EPISTOLARUMLIBER I. »61
EPIST. XXXVII. A fide et sedulitale militiae,sanctum VStorem amicum
SYMMACHUS AUSONIO. meum promptus comroendalorinsinuo, quem ad hoc'
Non frustra praedicanl: Mentes hominum .nitere revi nulla actuum culpa fuscavit; sed fortunaclicen-
liquido die, coacta nube flaccessere. Meus animus tia (interdum oplimosdecolorans) spes ejus paulisper
fidemfacitexemplo. Nam qtioties tibi scribo, exsen- infregit, quas in integrum saeculibeatitudo restituet,
tentia usus verborum suppetit, quorum alias suppel- si innocentiam supplicis secundo favore respexeris,
lex mihi desii. Quippe laeiilia loquax res est, atque Vale.
ostentatrix sui : adeo magnaeparti hominura ab hoc . EPIST. XLI.
morbo nulla caulio est. Patere igitur.quae ad laudes SYMMACHUS AUS0NI0.
luas perlinent, obloquentem, vir quanium est homi- Facio rem, cum tuis moribus, tum meo sludio
num in lerris spectatissime; qui ex summis copiis congruentem, ut praestantissimoviro amicitias optimi
vigiliam pro meis rebus anniteris, et amicitiam sta- ciijusqtie conciliem : velut nunc tibi a me tradilur
bili diligentia perseveras. Si fides seria cuiquamfuit, philosophiaecandidatus; cujus pudorem, vel prima
libi.puto esse: quam pterique verbo oslentant, opere facies; caeierabona longus usus expediet. Hunc ego
deserunt: quod genus nulli rei est, nisi ad loqueu- abs te nollem diligi, ni mererelur probari. Sed si
dum. Meritoprocessus luos in meo acreduco: quando B bene aestimo,actutum merebitur, atque ideo diligen-
juxta magnaecuraesum tibi, atque cum maximc fui. ter de hoc nibil amplius oro. Neque enim praejudicio
Superest tamen aliquid, quod huic in me studio ad- mco debet astringi, cujus exspecto judicium. Hlud te
jici velim. Nolo memineris, quod aliquando animo potius oratum volo, ut nostri diligentiaraperseveres.
tuo succensui. Amor fiduciam nutrit. Quid tam libe- Quod cum efflagito, vereor ne me injurium putes,
rum, quam amicitia? Negoliis plerumque apposila qui a (epostulem, quod sponte praeslaturus es. Vale.
est cxpostulalio sine labe concordiae.Ila verum est, EPIST. XLII.
quod hodie tibi gratias ago, ut illud non poluerim SYMMACHUS AUSONIO.
ilissimularc, quod dolui. Cassa fide sunt, qui jugiter
blandiunlur. Sed quiddiulius ea retexo, quorumte Compensasti longum silentium gemina scriptione.
Pariter cnim binas lilteras praebuisti, desiderium
obliviscivolo? Esto, ul es, benigna in me voluniate:
a le sentio meutn officio largiore complexus. Ex quo adverti,
quod ego sperandum magis quam pcten-
dum. Vale. non voluntatem tibi hactenus, sed bajulum defuisse.
EPIST. XXXVIII. Neque enim aliter potuisset accidere, ut me tandiu
SYMHACHUS AUSONIO. sermonis tui honore fraudares. Merilo apud nos in
* dies
Falso creditur judicii nesciam esse fortunam. Illa ( singulos tui cultus augescit, ct justo cumulo cre-
vero et praHeritorum memor, et praesenlium dili- scit affeclio. Namque ila usu comparatum Videmus,
et futuri, libi cae- ut artiicitia bene locata, experiundo quotldie prove-
gens, prudens rependit, quidquid
leris pracslitit. Non ergo vana, neque erratica est: a hatur. Sed dc ista parte verbiS supeisedendum est.
enim me opbrtet dicere, quaete malo sentire.
qua scimus alios domum ccepisse, le praemium.Quis Neque
libi honoris nostri (inquies) fecit indicium? Celebri- Comperi sane ex.Iitlefis luis, quaiiloper'e pitblici
tas famae,cui justa narranli stalim credilur. An oppe- muneris absolutionemrequiras, et stupere rae fatcor,
rirer super hoc tuas litleras, quas verecttndia differe- tantwn libi adminislralionis ejus esse fasiidium, cui
bat? Minirae; siquidem difficilisest palieniia gaudio- frueliis optabilcs omnium amor spondet. An est ali-
rum. Fungor igitur, ut vides, partibus tuis, et quae quid tenacius gloria, quaelaudem adjicit voluptali ?
debui cognosccre malui quodammodo nuntiarc. Sed sed tamen cura non deefit, ut potiaris: lu lantum
noto isia properatio litlerarum mearum luum munus peregrinationem solarc justo araore proviiiciae.Vale.
impediat. Scire me, quod nunc scribo, dissimula, et EPIST. XLIII.
tribue quasi novum nuntium, quem ego gratulabor SYHMACHUS AUSONIO.
iteratum. Vale. Vetus sentenlia est: Arles honore nulriri. Eam
EPIST. XXXIX. D nostraeaeiatis usus confirmavit. Nemo cnim belli no-
SYMMACIIUS AUSONIO.
tus, aut domi clarus exsorlem praemii sensit indu-
Sco quidem litterasmeas tibi sero reddendas, vel striam. Ila cum dignis fruclus tribuilur, eamdem
propter occttpaliones,quae te in procinctu aliquan- viam capessentibusspes paratur. Glisco igiturgaudio,
lisper tenebunt; vel quod frater meus Gorgonius, cum propter alios, quibus forlunam solers vila con-
admiralor virtutum tuarum, diulinae apud Picentes ciliat; tum maxime Juliani fratris mei gratia, quem
indutgebilquieli. Ut ut est tamen ista cnndilio, su- sic a te diligi volo, probari posse confido.Scis nenipe,
persedendum ofdcio non pulavi. Fors fual, an bacc in illo forensi pulvere quam rara cognatio sit facun-
mature in manus tuas scripla sint ventura. Ego ta- dioris et boni pecloris : dum aut modestum inge-
men quantum per commeantes licebit, justi muneris nium verecundia contrahitur; aut successu eloquens
operam non reparcam. Vale. insolescit. Haecin meo familiari ac necessario ea so-
EPIST. XL. cieiale viguerunt, ul neque objectu pudoris arcret,
SYMMACIIUS AUSONIO. nec cttm detrimento fronlis afflueret. Nunquam in
Nonnovura aut incogniijj.ni, sed comperlum jam mercedemornamenla linguaecorrupit. Merito ac for-
163 Q. AURELII SYMMACHI 16»
tunis tcnuis, optilenliam'fldc, quaeslum laude muta- A \ tacitoopusest,ulhonor cmiciliaemihiferaturaccepio;
vit. Htinctibi in m mum, vet magis in animum libens neque omnia mandata sunt litteris, ttl illi aliquid ad
trado. Nam mibi summa cttratio cst ut amicitiam narrandum relinquatur. Accipe tamen reram capila,
tuam boni uberent. Te quoquc idem vclle, habeo et summas negotiorum, quibus frater admonitus,
compertum. Semper enim natura gaudel aequalibus; quaesitalatius exseqttaiur. Convenit intersacerdotes,
et familiare sibi est omne quod simile est. Sed ne ut in custodiam civium publico obsequio traderemus
prolixo tcslimonio suspicioneralaudatoris incurrara ; curam deorum. Benignitas cnim superioris , nisi
quxso ipse de eo judices examine pensiore. Ita cum cultu tenealur, amittitur. Ergo mulio tanto ornatior,
illius institulum probaveris, periculum judicii mei quam sotebat, cceleslis facttisest honor. Exspectare
feccris. Vale. mihi videris omnia, quaesupersunt. Titianus meus
EPIST. XLIV. fungetur indicinm, cui indulgeniius narrandi quod
SYMMACHUS AG0RIO PR.€TEXT. velis, opera legala esi. Edictum principum, rtisi jam
Merelur indutgcnlia in me tua, ut ea, quae notum est, idem tibi assertor expediet. Staluas etiara
proxime laudi mihi fuerunt, clam te esse non pa- recepistis iisdem pene poputi aoetamationibus, qui-
tiar. Crcdo indiciumfccisse tibi famara, quod paren- bus amiseratis. Rides?et libel rideas affatim : phira
tem meum rtiri atquc in secessu amissaedomus inju- S ] desino, ne qui strictim meliora detexui, in niiuori-
riara decoquentem, frcquenlibus suffragiis; denique btis videar immorari. Vale.
oraloribus missis, novo honore senatus acciverit. EPIST. XLVH.
Qua causa ubi primum facultatem loquendi apud col- SYMMACIIUS AGORIO PH/ETEXT.
legas attutil dies, egil ille senatui gratias, ea facun- Silentii nostri ralio diversa est, sed unus eftectos.
diae gravilate, qua notus est. Calendaetunc erant, Meimpedit pontificiatisolflciicura, te Baiani otii ne-
quibus annus apcritur. Brevi inlervallo cum fanii- gtigenlia. Neque enim rainus residem facit remissio
liaris mei Trigeti fiiio practorio candidaio aclionis animi, quam occupatio. Nec mirum , si te illa ora
operam spopondissem, animum religio convenit ut totum sibi vindicat; cumipsura Annibalemfidesccnta
occasione destinati officii obirem munus adhuc a me sit, bello invictum raanus dedisse Campaniae. Non
patri debitum; sed, ut dixi, ab ilto senatui jam so- illius crjeli aul soli itlecebram retinax adventonim
lutum. Ergo ad quinluin idus Januarii verba feci ih lotos aequaveril, et suada Circe pocuta, el tricinium
amplissimo ordine : quaeubi in manus tuas venerint, semivolucrumpuellarura, Nequeego te pingues ferias
ex luo animo conjicies judicia caclerorum. Ego sub agere contendo, ant virtutera puto fregisse deliciis.
incerlo examinis tui, aliorum sententias occulendas •. Sed dum libi legis, tibi scribis, et urbanarum reruin
putavi, ne te praejudicio tanti ordinis viderer ur- "C fessus ingentem animum solilttdine domas, amicilia-
gere. Vale. rum munianullus exsequeris. Quin arripis stylum, no«
EPIST. XLV.
slracque in te affectionihonorem mutuum facis? Nisi
SYMMACHUS AGORIO PR^TEXT. mavis auctoritatem ponlificisexperiri. Multa nobis
AuClussum gaudio, quod valetudo tectim reverlit in collegio deliberanda sunt. Quis tibi has mducias
in gratiam. Nam semper incolumitas tua voti mei publici muneris dedit? Sentres jus sacerdotis , nisi
summaest. Nunc si diis volentibus reconciliataevircs impleveris jus amici. Vale.
animi tui integraverunt vigorem, facito epislolae tuae EPIST. XLVIH.
mullijtigis paginis augeantur. Odi parcimoniam ver- SYMHACHUS AGORIO PRiETEXT.
borum bonorum. Scribendi quippe brevitas, magis Dii boni, quam nihil horaini ttitum atque explora-
fastidio, quam officio proxima est. Nolo litteras de
esl! Certe levandi animi causa Baias concesse-
summo ore stillantes. Illas peto , quae arescere lum
ratis. Qttis oculus fascinavit dcstinatam quietem?
nesciunl; quae ex intimo pecloris fonte promuntur. Paulina
Meminibrevitatem Spartanam laudi quondam fuisse. ergo cura communis extrerauin salulis ac-
cesserat. An vesler pro illa tanlus esL melus, ut
Sed ego lecuni Romanis legibus ago, et si ita vis,
m.omnc ejus incomniodum pericuti instar habeaiur?
Atticis : quibus lautumdecus a facundia fuit, ut tnib. 1
horum est, spcctari animo licet, quas
videantur Lacones inetu collationis in diversum stu- Quidquid
noctium vigilias duxeritis.
dia destiuasse. Vellera plura; sed luo modo compun- aerumnas dierum, quas
Sic nati sumus, ut saepiusadversa fiingamur.Fiigiunt
gendus es. Simul cautioest, ne te sermo muittis et bonae cujusque rei tam brevis usus,
offendat. Instilulo igitur meo calcem pono, dum tuo voluptalcs,
ex re eo te invidiaeet qtiain levis sensus est. Verumbaccphilosopboriimdi-
pareo. Qua intelligis, condi-
lionis adduclum, quasi a me pauca scribi vclis, nisi sputationihus relinquantur. Ntinc habilumlaetiorem
menlibus suadeamus, quando Paulinae noslrae vale-
niulia rescripseris. Vale. tudinem rursus locavil in solido pax deorum. Vale.
EPIST. XLVI.
SYMMACHUS AGORIO PR/ETEXT. EPIST. XLIX.
Potui facere scripta compendii, cum tibi germanus SYMMACHUS AGORIO PR£TEXT.
meus verbis suis uberius satisfacturus viderelur, Quxris tit civis ad bonum commune genitus, quid'
quam ego meis litieris. Sed in raajore lucro olficia sttper rebus anxiis vero proximum nunlietur. Certis
honesta, qunm otia multa ponenda sunl. Ergo IICQUO indiclbus secunda coqnovimus. Dehincmulfi silenlii
;nn EPISTOLARUMLIBER 1. 166
ttuspiciosollicitis rumoribus tocum fecit. Sed mihi jA.praesentiae tuae copia. Nunc testimoftioepistolaetuae
opinionum taliura, quaesine auctore produnt, nulla fruimur : tunc adjumento favoris utwwr, Vale.
;ui'atio est. Irapandio angor aniuii quod sacrificiis EPIST. LIH.
muliiplicibus, et per singulas potestates saeperepe- SYHMACHUS AGORIO I>It/ETEXT.
Mtis, uec dum publico nomine Spoletinura piatur Otio et venaiibus gloriare. Esthaecquidemjucunda
osteatum. Nam cl Jovem vix propitiavit oclava ma-
jactatio, sed ludo magis a te prolata , quam serio.
ctatio, el FortunaePublicaemultijugis bostiis nequid- Nam remissa tempora et ab negotiis publicis feriata,
quam undecimus honor facttis est. Quo loci siuius, libris veterum ruminandis libenler expendis. Aliis
inlelligis. Nunc senlentia est, in ccelura vocare col- igitur dabis verba, qui te congressu primore non no-
legas. CuraJioscias, si quid reniedia divina.promo- verunt. Ego actus, quos pernox et perdius libi curae
verinl. Vale. habes, tum quotidiana ing;eniitui pabula de littera-
EPIST. L.
SYMMACHUS PR^ETEXT. rum, quas mihi tribuis, sapore conjecto. Nisi focle in
AGORlO
sylvis Apollinemcontinuaris, ut ille pastor Uesiodius,
Ego quidcra securus amicitiaeaeqtribonique facio, quera poetica lauro Camcenalis familia corooavit.
si qitid in me ab amanle peccatur. Sed luos mores, Naraunde esl haccin epistojis tuis sensuum novitas,
quibus nihil desit ad laudem, decet officii negligen-1 verborum velustas, si tantum nodosa retia, vel pen-
tia. Queri nie opinaris,qtiod nihil scribas: cl refellcre narum formidines, et sagaces canes, omn,eraquerem
mendaciuniparas, qtiia te aliquid scripsissc memi- venaticam meliorum obUlus,affectas? Quare cum
nisli. Ego vcro mininium anirai angerer, si laceres, scribis, mcmento facundiae tuaemodum poneife. Ru<
prout boc est, quod mihi et patri unas alque eas stica sint el inculla, quae loqueris, ut ve,nator essa
oppidobreves litteras detulisti. Ita tibi arabo digni credaris. Vale.
singulis paginis non videmur? Tui, inquies, honoris EPIST. LIV.
interfuit, ul jungeris parenli. Aliasunt, quae cum SYHMACHUS AGORIO PR^TKXT.
itlo nobis vel communia opto, vel paria. Amor mihi Mocstitiaemeac solatium grandc tribuisti. Nflm ut
i»eo nomine deferalur. Abstine igitur epistolis , quae duduin tibi fama fecit indicium, Iralris obilu vu'ne-
sunt insiar edicli. Facessat omne fastidiura, ex quo ratus, continuo animi dolore discrucior. Non me-
nascitur cttra compendii. Sed longum dc his loqui diocrc tamcn inter pracsentes curas levamcn accepi,
cautio cst, ne tibi molestior sit prolixilas querelae quod te compcri secundum communiaoptala salvere.
nostrae, quam mihi brevitas cpistolae tuae. Quod su- Superest, ut isliusmodi officiis Irequeiitem opcram
perest, deos quacso, ut nos plenus gaudii quam pri- digneris impendere; quaeperspicis medic'ra.amquani-
mum revisas. Facile crit, angustiam scriptorum luo- (p dam infortunii et moeroris afferre. Vale.
rum multiloquio repensare. Vale.
EPIST. LV.
EPIST. LI. SYMMACnUS AGORIO Pa,fiTEX;T
SYMMACHUS AGORIO PRJETEXT. Scio germani amoris osse quod suades. Sed reeon-
Statueramus in externis adhuc morari; sed la- ciliatio cum requirit auctorem, quem habuit injusra
bantis patriae nuntius destinata mutavil; cum raihi in dissensio principem : ne noxam mer-uissevideaiur,
omnibus roalis decolor videretur securitas mea. Ad qui abjuratas amicitias, quasi nibit passus, affectat.
hoc sacri pontificalisadministratio curam de me ct Quare oblatam concordiam non refuto. Seqtieslraia
officiumstati mensts exigil. Neque enim fert animus consideraiioiie forlunae,redeat in gratiam, qui movit
in tanla sacerdotum pegligentia sufficerc collegam. offensam. Tibi pro noslra. amicitia salis gratutor,
Fuerit baeeolira siroplex divinaerei delegalio. Nunc cujus labor saluii publicaccommndabit: de quo in-
aris deesse Romanos genus csl ambiendi. Vos Etrn- terim pareius loquar. Res enim, quaead omues perli-
ria quousque retinebil? Jaro querimur essealiquid, net, nunquam uho tesle conlcnla est : et mihi ma-
ila raerainisse gloriae tuac, ne ve-
quod tandiu civibus praeferalur. Sit iicet ruris sta- gnopereconvenit,
tus mitior, non potest bene defrui olio, qui suis ab-1D recundiaeoblitus existimer. Vale.
s ntibus limet. Vale. EPIST. LVI.
EPIST. LII. SVMMACIILS PROBO.
SYMMACHUS AGOIilO PRATEXT. El libi publicisnegotiis occupalo, breveslillcracde-
Orationem meam tibi esse complaciiam, nibilo se- muntfastidium lectioiiis.etmeiofficiia-siduitas, quid-
qtiittsgaudeo, quam quod eam secundaexistimatione qiiidscribendumvideaiiir,exhaiisit.MerjlosaIutatione
parsmeliorhumanigenerisseriatus audivit. Adjccisti libala, frugi epistolamuecessario stringo compendio.
sacramenti pondus; et in bona verba jurasti : ut qui Alia cst enim proteslatio amoris, alia linguaeoslen-
scires in suspicionemgraliae venire amanlium judi- tatio : atqneideoanliquior mibi fuitobsequcndiopera,
caia. Namubi certa estamicilia, ibi fides laudis in- quam loquendi. Copiosividebimur, si abunde seduii
cerlior. Eigo securus exaministui nibil moror sen- iudicemur. Vale.
lentias caelerorum. Quid si adfuisses tam bonae EPIST. LVII.
volunlatis auditor, nae ego dfgito, ut aiunl, supera SYMMACHUS PROGO.
convexateiigissem. Erit alias fortasse nobis optatior In pratisenliaqiiantumsaiUvistim est amiclticerriti-
187 Q. AURELIISYMMACHI 168
nerandae, cum tuas occupationes, tum festinationcmAi^. EPIST. LXI.
tabellarii contemplatus, exhibeo. Aliasmibi et usus SYMHACHUS PROBO.
veniac,et cura non deerit epistolaelongioris. Diimodo Ais le multijugis necessitatibus impediri, quqrai-
optata fortunent,salulem Reip. in solidolocent! Tum nus gnaviter amicorum carissimos alloquaris. Notae
voluntas promptior erit, et ad scribenda, quaeliben- rei cesset asserlio. Nara et qui procul absumus, curas
ler accipias; et ad legenda, quaeanimo vacante re- ac vigilias tuas communis patriae copiis et satietate
scripseris. Vale. sentimus. Mutasti igitur officium, non negasti. Anti-
EPIST. LVIH. quior enim tibi fuit, ut esse debuit, satus civium,
SYMMACHUS PROBO. quara salutatio. Nunc sane et desideramus et expo-
scimus luas litteras, largiter congesta Truge in pro-
et
Sit tibi animus aequus, patiens muneris imperati. ximae hiemis irapendium:
ut in secundos labores virtus quanquam scio necdum
Saepeusu venit, pro- tibi hanc
partem nimis tutam videri. Nunquamenim
bata reparetur. Quid? tui? libenter C. Aliiiofactum est securus amor el quamvis magna remedia
pairiae:
putas? quod fascibus aratra mutavit.et in medio conquirat, semper illud pulat imminere quod timuit.
sementis opere anhelos boves statuit rusticus? Quis- Vale.
quis bonaefrugis est, in publicum commodumvindi- B EPIST. LXII.
catur. Pone illas interim cogitationesfelicis oiii tui. SYHMACUUS CELSINO TICIANO FRATRI.
Quam bene urbana opera novis fastigiis excitabam ! Bonae poslquam mihi adventusveslri
Ubi ager noster? vel ille aulumnoomnis copiaeferax, fecistis spei plenus,
indicium, calcar quoddam suppingo prope-
vel ille hieme apricus? Aut qui vere anni primas et in eam rem luum munus imploro, ut
aesiivosole de nemore ranlibus;
rosas humo exuit, aut qui sub studia hortator acceleres. Stahit apud me
et fontc frigescit? Sed quid a proposiloexcidi ? Dum parentum
memoria beneflcii tui, nec unquam tacita erit; si
medicinam facio querelis tuis, ullro desideranda fralrum
dt curarum omnium et delegaia curaveris. Vate.
suggessi. Esto, es, tolerans,
debflam operam solve principibus, qui rationem ma- EPIST. LXIH.
SYMMACUUS CELSINO TICIANO FRATRI.
gis meriti tui, quam voluntatis babuerunt. Vale.
Longumloquanlur pro incognilis aut alienis verba
EPIST. LIX. facturi. Mihi liaecopera desinenda est, cum litteras
SYHMACUUS PROBO. nostras Saturus fraler communis accipiat, quas non
Monesamiciliaebonum scriptis frequenlibusexco- commendaiioni ejus praesliti, sed nostra circa vos
lamus. Placet hortatio invilatrix religiouis. El, ut /r amore factas emisi. Vale.
L
verum fatear, decus niihi est hacc tua voluntas; EPIST. LXIV.
amor enim maximi plus requirit. Sed quod ais, me SYMMACUUS CELSINO TICIANO FRATRI.
polius, qui sim vacuus publieaerei, istiusmodi vigi- Comraendaria me episcopumforte mireris. Causa
liam debere sortiri, aequumesse dissenlio. Jam pri- islud, non secta persuasit. Nam Clemens boni viri
mum quod homo licentis otii scrutari vices com- funclus offlcium,Cacsareum,quaeilli patria est, con-
meanliuhi non laboro : tuus honor vecturara litteris ciliata maximorum principum pace, tulattis est.
nisi invenit, facit. Dehincquod mihi iners desuetudo Fando acceperas, rebellione barbarica quot auri,
oblimat ingenium. Tibi impigrojamdiu negotii Ieva- quot argenti privali aut publici sacri et prolani, Mau-
tur usus loquendi. Ergo quo lu ad scribendum major ritaniaefuit direplioue hostiumlancinatum. Evenitea
copia, hoc ego dignior venia raritatis. Satisne videor lempestate, ut etiam fisci depositum belli jure rape-
bis causis munitus in posterum? Merainerisvolo, retur : quod a summatibus civitatis , quos reliquos
quidquid a me scrmonis acceperis , obsequii esse, ftiga fecerat, jus aerarii reposcebat. Miserael acerba
non otii. Vale. condilio , nisi tristiiia temporum Clementiscuram
EPIST. LX. movisset; quem ego non minus famaesaeculi,quam
SYMMACHUS TROBO. 1 civiufn securitati commodasse dixerim. Quid enim
D
Scio te non fortunarum habere dileclum, sed me- praeter invidiam referret aerarium, si opes ab inopi
riiorum. Romanusfarailiarismeus aulicisetiam nunc curia poscerentur? Habes ordinem rci. Quod restat
vela faciat impelralis. Vale.
paret olficiis, utpole sacri administer acrarii. Sed in- enilere, ut lui aspiralio
slriimenla probilatis sub u>u honoris excoluit. Quare EPIST. LXV.
digniias illa. est promiscua cum plurimis, honestas SYMMACHUS CELSINO TICIANO FRATRI.
sequacum paucis. Quod co memorandumputavi, ut Scire postulas , quid de lacessentibus sentiainus.
a te quoque pro ratione vitae, non pro gradu militiae Noloconsiliumsuccensentisexspectes. Neqtie in ejus
censeaiur. Fac periciiliun iiuximis in negotiis; fac noxam labores, quera vides abundare peccatis. Ipse
in seriis remissisve. Reperies bomiiiis tectam fidem, causas dabit, quas non videaris optasse. Sed dc illo
patenlem religionem, prudenliam liheram, verecun- satis habeo dictum. Yeniam quo me ducit affeclio.
diam liberalem. Cui ego propterea faclum volo, ut Immane quanlum a litleris desidetis, neque metuilis,
mei icslimonii fides clareat, el libi amicuslimalae ne vos ralione silentii mordeamus. Quid liiems fa-
probitatis accedat. Vale. ciet, qttaelerra ct mari niorabilur commealus? Cogi-
 EPISTOLARUMLIBER I. i70
tate vesln offlcii necessitatem , noslrae sollicitudinis A i minaejudicum praesidio fulcianlur. Intelligis eas esss
vicein , eamque arripile diligentiam , quam de nobis personas, quibus haec gratia magis ex suo merito,
mutuo flagitatis. Vale. . quam ex meis litteris debeatur. Nec mireris , ipsos
EPIST. LXVI. super ea rescribere noluisse, cum reverentia mei fe-
SYMMACHIS CELSINO TICIANO FRATRI. cerit, ut nostro suffragiopotius uterentur. Vale.
Gelasius, cni facttim volo, imperialis domus curam EPIST. LXXI.
ei
recepit, quod negolium aliquid dignitatis attulit, SYMMACHUS CELSINO TICIANO FRATRI.
eisi plus babet houoris in moribus. Medicinamcum
primis noslraeaetatis exercuit. Inde est illi via facta Caeciliannmvirum honestum , Laurentium Lavi-
meritorum. Nam summates aulae, quibus juvanda narium defensorem susceptum commendat officium.
salute profuerat, testes potius habuit, quam patronos. Cui si nihil concilialioniscaeteravitae honestaraenta
Absit, ut tibi veniat usus artis ejus, cum caeieraho- praestarent, intervenlus meus gratiara tuam deberet
nestamenta sanctissimi viri possint pro illo ferre suf- acquirere. Ama ergo homineni placitum mihi, et re-
fragium. Ergo ama Gclasium , mihi jamdudum pla- ligiose civitatis commodis obsequentem. Amoris au-
cilum, tibi me spondente placiturum. Vale. tem tui sumemus indicium , si eos quibus negotium
1 familiare mandavit, adjuveris. Vale.
B
EPIST. LXVH.
SVMMACHUS CELSINO TICIANO FRATRI. EPIST. LXXII.
SYMMACHUS CELSINO TICIANO FRATRI.
Commendareni tibi Anysium , laudabilem virum,
nisi iu meam araiciliam te auctore venisset. Quando Amicorum desideriis operam non negamus, dum
igitur nihil cst, quod illi meus serrao conciliet, be- justa credimus , quaepetunlur : ut nunc mihi usu
neficii loco habeo , si in eum sancti animi tui gliscat venit, qui Bassum optimis viris romplacilum , non
affectio. Nam ubi amoris rudimenta praeventa sunt; putavi suffragio deserendum. Salva igitur mea exi-
secundae gratiae locus est, ut augmenta poscanlnr. stimatione, qui bonis credidi , meritum tibi hominis
Vale. dies longior indicabit. Mihi satis est, si illi primus
EPIST. LXVIIL adilus spem dederit pleniorem. Vale.
SYMHACHUS CELSINO TICIANO FRATRI.
EPIST. LXXIII.
Rufus pontificalis Arcarius prosequitur apud te SYMMACHUS CELSINO TlCIANO FRATRI.
mandata collegii, cui prae caeterisretinendi Vaganen-
sis saltus cura legala est. Effice, oro te, ut divinitus Quando eam dii potestatem tihi dederunt, ut ami-
videatur oblalum tui honoris auxilium , et utriusque Q < cis ac necessariis meis usui csse possis ; confido
sacerdotii te antislitein recordare. Quidquidpublicus Romano optimo viro, quo cum mihi jam diu familia-
vigor, aul privata poscit indttstria, oratus exsequere. ritas est, in tuo pracsidioparatam bonaespei copiam.
Mullumin gratiam tuam publica utililas promovebit. Duabusenim commendationibus,quartim tibi antiqua
Habes summam petitionis meae. Singuta aulem tibi cura est, adjuvalur, mei testimonii praerogaliva, ef-
vel commonitorii serics indicabit, vel Rufus espe- sui meriti conscientia. Nam sedulo audeo judicare,
diet; cui maturum pracstabiseffectoni, ut seqttestra- dignumesse, quem pensi habeas, et, ne longum lo-
tum paulisper officiumregressus arripiat. Vate. quar, cujus amicitia non graveris. Spectata mihi est
in eo quies animi, officii diligentia. Nemo in amicos
EPIST. LXIX.
fide utitur promptiore. Haec ita esse , si quid inilii
SYHMACUUS CELSINO TICIANO FRATRI.
tribuis, velim credas. Si haeret animus, hortor exa-
Potuit fiater mens Acutiantis suo nomine, quod mincs. Vale.
poscil, adipisci, ut qui sit non minus libi, quam mihi EPIST. LXXIV.
familiavis.Sed interfuil ofliciimei, ut ei voluntariam SYMMACHUS AGORIO PR^TEXTATO.
operam comniodarem. Juvat auiem desiderium illius Est aliquid in querelis FasgamiaeDliaemeae, quod
justitia poslulali. Nam germanos suos , Nichasiumet "j mihi ex voto faleor
accidisse. Nam nisi futuras sibi
Rogatianum, negotium cnminiine curantes , vel ad usui litteras
Numidici consularis remitti poposcisset, ad scribendum defuisset
diseeptalionem postulat, occasio. Praelibo igitur saluialionem , quae mettni
vel, quod ei autiquius est, tc poiissimuni cognitore
mavull quam primura molestia lilis absolvi. Quaresi rissimac spcclat officium. licliqua pars paginaead causam cla-
feminae pertinebit, quae sibi ab hominibus
el illius apud le grande nioraeulum est, el a legibus
tuis nescio quid agrorum creptum deflet. Id ego loci
causa non discrepat, et interventus rneus libram tui • et meriti tui
conscius , servili ausu clam le opinor
favoris inclinat; anniti acquumest, ut optimo viro ex
admissum; atque ideo filiaemeaecorrectionis faicili-
sententia procedat optaium. Vale. taiem spopondi, si ad te familiaris conquesiio genus
EPIST. LXX. injuriaepertutissel. Quaeso igitur temeratre posses-
SYMMACHUS CELSINO TICIANO FRATRI. sionis slatum jubeas reformari. Si quid autem con-
Fralruni nosirorum Romani atque Magn.llipetitio troversiaeest, in pignoris nostri differatur praesen-
jusla est, quam prosequendamrecepi; quibus im- ti;m , quaesecura juslitiae tiiae recusat alios cognito-
pendio curac est, ut bominosEuticiaeclarissimae fe- res. Vale.
PATROL. XVIII. 6
 »71 Q. AIREL1U3 SVMMACHUS m
EPIST. LXXV. A EPIST. LXXIX.
SYMMACHUS MSPERI0. SYMMACHUS HE9rERI0.
Quoties viris militiae notis testimonia deferuntur, Praesumplumaut compertumtenes, quanta sil mihi
decet operam verborum facere compendii, quia ni- luae laudis antiquitas. Ea propter uihil fieri paiior,
hil negoiium est rebus cognitis immorari. Pro Cae- quod acluum tuorum gratiara devenustet. Priscianus
sario nosti omnia faccre, quae probantur. Hunc ut frater meus, cum primis philosopborumlitteratura
pensi babeas, spcrare magis debeo, quam rogare. Si et honestaie censendus, senatu auetore salarji emo-
quid ullra expetis, in alias litteras conferemus. Nunc luraenta consequitur. Super ejus a>nonis dicitur
mihi mulliloquiotemperandura est, cum salisfaclum orta dubitatio. Cui si nihil compendii opiimatium VQ-
esse videalur, ct illius voluniati, et tuo honori, et luntas ante tribuisset; eruditio tua fructum ferredc-
meo muncri. Vale. beret. Scis enim bonas artcs honore nutriri, atquc
EPIST. LXXVl. hoc specimen esse florentis reipublicae,ut discipli-
SYUMACUUS UESPERIO. narum profcssoribus praemia opulenta pendantur.
Natura rerum est, ul qui balbutiunt, plus loquan- Quaesd igitur, ne hac inquieludine, aut illius minua-
lur; affeciant enim copiam pudore defectus. Hoc lur utilitas, aut amplissimo ordini censendi auctori-
exemplum in me expetit, cui magna seribendi im- B las derogelur. Interest faraaeet gloriaetuae, ut confir'
patientia est, cum desit oratib. Duobus igilur pari- mandi magis quam negandi commodicauga, de phi-
ter corameanlibus, non putavi officio convenire, ut -. losophi salario dubilassevidearis. Vale.
unis lilleris gemina expcdirelur occasio. Erit super EPIST. LXXX.
hoc judicalio lua, garrulusne justius dicar, an sedu- SYHHACHUS HESPEBIO.
lus. Vale. En tibi secundas littcras meas, et adhuc vicissi-
EPIST. LXXVII. tudo prioribus debetur. Dices viandi negotio irnpe-
SYMMACHUS UESPERIO. ditam diu operam scriptionis, et alia forsan multa
Amicoruraorata curare bonae frugis oflicium est, causaberc. Ego pro lui amore banc veniam non gra-
praecipuesi non refragelur aequitaspostulatis. Quor- vabor. Sed eodem amore poslulo, ut cum erit otium,
sum spectet hoc anteloquium breviter explicabo. mora necessarii sileniii officiovoluntario suppleatur.
Sabinianum clarissiinum virum ita magnilico, ut Vale.
quos maxime colo. Huic per irapressionem nequa- EPIST. LXXXI.
quain palior fratris sui liberis tutelacmnnus iinponi. SYMMACHUS HESPERIO.
Duobusenira privilegiis amolitur injuriam, maturi- Vitalianum clarissiinim virura mei potius oflicii
taie aevi, et numero fiiiorum.Ea res publicis siguata C gralia, quam in adjitmenlum suum crcdo litleras
monumentis, necdura a proposita obstinatione dedu- poposcisse. Nam cum ipsi ad promerendum luum
cil pervicacem petitionem. Nunc quia secundante araorem nihil ultra possit accedere; id lantuin vide-
iortuna in re hujus negotii spes recumbit; quaesout ei tur egisse, ut mibi ex munere conciliatio tui uberior
virtute, qua celsus es, lactutn velis; cui vel in iueam proveniret. Cape igilur delibatam cursim salutatio-
gratiara praeslandus est favor, vel ad luam gloriam nem: cui si facundia largiore responderis, in exera-
juris praerogalivaservanda cst. Vale. plum copiaeingenii mei maciem provocabis. Vale.
EPIST. LXXVUI. EPIST. LXXXH.
SYMHACUUS UESPERIO. SYMMACUUS HESPERIO.
Sum quidem silenlii tui vehementer iinpatieiis,
Unus adhuc superas ex summatibus litlerarum,
cui probari orationem meam laudis avarus optarim. quod genus querelae araantibtis familiare est. Sed
Res cecidit ex voto : utor tesie, quo volo. Jam nubi proximis litleris luis desiderium meuni expletum esse
coniici adolescentis voce clamandum est: Quis me confiteor. Itaque habeo gratiara, multoque opere te
hodie (ottunatiot, vetiutlalitque adeo plenior? Nisi obsecro, scriptioni frequenter indulgeas. Haecenim
forte amor mei stylum tuum coegit in gratiam. Fit jj E sola officia nullum faciunt de assiduitaie fastidiura.
enifu saepe, ul judicii sevcritatem frangat aifeclio, et Vaie. EPIST. LXXXIII.
araicorum facla diclaque ea indulgentia censeamus, SYMMACHUS HESPERIO.
qua plerumque singuli eliam vitia nostra diligimus. Religionis indicium est, quod me taciturnitatis in-
Sed haecmeriio dicerentur, ni tecum faceret existi- cessis. Sed velim infortunii fuisse, non vo-
matio optiraatium, quibus sermo noster auditus est: credas,
luutalis, quod diu officio scriptionis abstinui. Nec
non quo sententiaetuaecx aliorum consensu quaera-
puto ignorare te, quatenus in uos fortuna saevierit, -
tur auctoritas; scd quia non patet suspicionibusjudi
quae me araantissimo atque optimo fratre privavil.
catum, a quo nerao dissentit. Videro tamen, utrum Proinde, si dies longior sensuin lanti dolorisexeme-
fides tua, an amor illas litteras scripserit. Mibi in
rit, familiaribus lilteris solemnis cura praestauilur.
alterutra condilione sequesummus honor :• sive ita Vale.
magnificede me judicas, ut gratiflcatus videaris: scu EPIST. LXXXIV.
ita es mei diligens, ut sequius judicare non possis. SYMHACHUS HESPERIO.
Vale. Qnolics tua sumo colloquia, quacdauiante oculof :
175 EPISTOLARUMLIBER I. 174
praesenttaetuae imago versatur : atque-ideo uberio- A i bi, quorum Minervarancidior est, non negant, fa-
rem capio voluplatcm, quod et tui officii, et mei cundiam tuam curiae magis quam caveaeconvenire
meriti sentio vigere monunienluin.Sed ut promplior Atilli, quos cothurnus altior vehit, et structurarum
circa me hujus muneris difigentiaperseveret, etiam pegmala deleclant, neque tristem soliditatem, neque
ipsc curam deferendi sermonis arripui, frequenter lascivum leporem consona laude celebrarunt. Haec
cxperlus, dileclum religiosi animi incentivo vicissi- sunt enim condimetita oris et pectoris tui, quod ncc
tudinis provocari. Vale. gravitate horres, nec venustate luxurias; sed ratione
EPIST. LXXXV. fixus nc stabilis germanos colores rebus obducis.
SYMMACHUS HESPERIO. Noloigitur exspectesjudicium meum, ne amore dc-
Tandembonaevaleludiniscompos, quaea me huc- linquam. Quid varia ingeniasenserint, res intimavit.
usque dissenserat, nunc te societate commodttalis Fuit;enim in illa ratione, quod unusquisquediligeret,
iinperlio, qucm praeterilae sollicitudinis participem et pro ingenii sui qualitate laudaret. Quare sequere
habere vitavi: etsi scio ne illo quidem lempore, quo coeplafelicia, et le in omnibus aemulare. Nobis ad
officium meum morbus inttibebat, ab hujusmodi testimonium religionis salis est non siluisse senten-
munere lemperatum. Restat, ut observantiam vi- tiara caeierorum.Vate.
cissitudine munereris. Ea namque res et tuam cu- B J EPIST. XC.
ram probabit, et refeclioni meaeadjumenta sufliciet. SYMMACHUS ANTO.MO.
Vale. Etsi amore praevenior, ne sim circa te avarus of-
EPIST. LXXXVl. ficii; nunc (amen libentius, quam sacpealias, scri-
SYMHACHUS HESPERIO. bendi munus insisto. Priino, quod abilio fralris
Ulrura Mediolani etiara nunc tibi posito pagina nostri Marii, quodam viatico carere non debuil. De-
ista reddenda sit, in ambiguo colloco. Peccari ta- hinc, quod litteras meas putavi plusculutn com
inen in amicitiaefidem credidi, si litleris tuis mu- mendalionis habituras, si libi per eum, queni sancta
tuum honorem destitissem. Nihil ergo cunctatus atque efflicte diligis, redderentur. Fit enim plcrum-
commisieveutui solcmnemhanc et simplicem dictio- que, ut Ievia rerum portilor festivus exornet. Alia
nem saiutis; quae si in manus venerit, fac, oro, ut quoque de causa studii mei ardor incanduit; quod
pervenisse litteras meas sermonis lui recursus os- lecuin super talis viri laudc putavi gratulandum, qui
tendat. Vale. e provincia suburbana lantum reportat publici desi-
EPIST. LXXXVII.
• derii, quantum reliquit excmpli. Non dicam dolo,
SYMMACnUS HESPERIO. ut pole subpalpandi nescius. Viget in eo vena fra-
Si facultas ad scribenduin saepe suppeleret, vo- /C terna.
luntas nunquam deesset oflicio. Hujus rei evidens Eoque magis factumest, ut discessum cjus
docuinenlum ubi araici impalienter lcraraus, qui in uno frui videbamur am-
cerlumque est, quod primum bobus. Vercor protelare testimonium meum, ne nia-
communisfida aiTutsitoccasio, libens scribendi mu-
gis laudi ejus obsecutus judicer, quam pudcri. Nain
nus arripui. Inlellexi enira jucundiores tibi forelitte-
quorum mens honesta esl, eorum imbecilla frons
si
ras, has tibi familiariortabellarius reddidisset; qui esl. Tu de paucisconjice plura, quaenunc insinuare
non solum epistolam, sed insinuationem quoque ac- non
decuit, sed per alium scribere non pigebit. Vale.
tuuin meorumfideliterexhibebil. Vale. EPIST. XCI.
EPIST. LXXXVIIl. SYMMACHUS ANTONIO.
SYMM.VCHUS HESPERIO, Dudum te, mi fratcr, silentio indulgcre mirabar.
INunquamin me parcam, quin tuo anirao obse- Ea res impcndioatigebatdolorera, quod ipse minime
quar. Novi quam sis sermonis mei exoptans. Pro- scribendi observantiam negligebam. Simul alque ac-
pterea decrevi cum animo nihil supersedere litteris _ cepi titteras tuas, animum subiit laetitia,querelade-
porrigendis, nec exspectare vicissitudinem,"ne scri- seruit. Amicitiaenim cito sanatur officio.Tu quoqua
bendi lardior fiam. Sed ut ipse metui, ne mihi foret ita paginam melleeruditissimiorisobleveras, utquae-
flagitio,si tacerem; sic veliin lu caveas, culpam dis- D ' libct offensa tanquam Lethaeo poculo mergerelur.
simulataefamiliaritatisaccendere. Quodte curaturum Versoigilur slylo graliatn fateor, qui expostulare me-
liquidohabeo compertum; quia non minus ingenium ditabar, adjiciens postulatum, ne unquam supersc-
tuura quam merilum meum cogitans, nequeo luiamo- dere litteris perseveres. Quod si scribenda defuerint,
risesse diftidens. mihi satis erit, ut libi graiuler sospilalis.' Vale.
EPIST. LXXXIX. EPIST. XCII.
SYMMACHUS ANTONIO. SYMMACHUS ANTONIO.
Non incogniloquidem nobis eloqttii splendore ni- Dulcecertamen est officii:et ideo jure ambo cavi-
tuisti; sed magnis rebus accommodata, et majestate mus, ne alternis vinceremur. Gralulor igilur pares
scripti aplata, gloriam, quam magisterio ante quae- nos esse, non solum affectione mentium, sed etiara
sisli, recens auxit oralio. Nam prceter loquendipha- viclssitudine lilterarum. Curabo tamen posthac, ut
leras, quibus te naturaditavit, simile quiddam, pla- obsequii mei trutina, et libra prceponderet,nc videa-
ueque conveniens auribus patrum, gravitate sen- lur inertiae quoddam esse colludium, semper aequa
fiuum, verborum proprietate sonuisti. Deniquoetiam lancecenseri. Itaque scribatu saepius, modo faculia»
175 Q. AURELIUSSfMMACHUS. 176
coinmeantiiimnon desit optanli. Ila fiet, ut et ipse i Lveris, caeteris ornamcntis anitni lui adjicietur decus
laudcm sedulitatis affectem,el te curis publicis occu- praesenlis oflicii.Vale.
palum, ad rependenda colloquia assiduitate sollici- EPIST. XCVI.
tem. Vale. SYMMACHUS SYAGRIO.
EPIST. XCIII. Studium quod scribendis orationibus exhibeam, .
SYMMACHUS ANTONIO pracmiolaudis auxisli. Velus quippe sentenlia est,
Sanctum Zenoneracommendare non debeo, quem Arles honore nulriri. Quis atttem tam cumulalus bo-
scio ad clientelam tuam elamicitias pertinere. Sed in nor, quam palma dicendi? Ergo elsi intelligo, qtiod
eo tanta morum probilas est, ul laudes silere non nostri amorc fallaris; tamen lilulum praeclari testi-
possim. Itaque virum bonis omnibus merito suae se- monii albo calculo veierum raore signabo. Non enim
dulitatis aceeptum, quaeso etiatn me precante pro- mibi ex ore jejuno tributa laudaiio, sed de facundiae
pensins foverc digneris; praestaturus et tuae famae, pcnu boni judicii fructus arrisit. Vereor indulgere
quaedebel onmiuni ore celebrari, etintervenlui meo, verbis praeconiitni, ne gratificandi operam ttiutuain
ut has litteras sibi profuisse subintelligat. Vale. credamur adniii. Vale, et ut es nostri diligens, reli-
giosam observantiam persevera. Vale.
EPIST. XCIV.
B EPIST. XCVII.
SYMMACUUS SVAGRIO. SYMMACHUS SYAGRIO.
Lauaenlur ittcogniti, ut eorum merila in occulto Meaelitlerae, quoniam acceptae sunt tibi, crebrius
sita lestioionii splendor irradiet. Mibi impraesentia- commeabunt. Nam ut respondeas, nonlaboro, s:qii-
ruro superscdendum est hujusniodi scriptione, ne dem videlur injuriumflagitare officia, quaesponle re-
incepli fruslra sim, si fralrem ineum Palladium spe- ligiosus animus pollicetiir. Vale.
clatum bonis omnibus, facundiaealque eruditionis EPIST. XCVIII.
astipuler. Dcliinc cauto opus esl, ne impar tanto SYMMACHUS SYAGRIO.
viro precatio, neque eum cui deferiur, aequiparel,et Dudummihi nullus litteris .tuis honor factus est.
mcam operam devenustet. Quiescoigitur has parles, Qnererer de silentio ttio, si de religione dubitarem.
ct hoc unum libi persuasum volo; mereri facundiam Sed quia amicitia usu credita, et expensa documen-
Palladii, ut doleamus, quod urbi negatus est: racreri tis; periculo suspicionis aliena est. Inteltigo quideni
amabililatem ejus, ttt quod accitus est, gaudeamus. per occupationespublicas inhibitam diligenliaroscri-
Vale. plionum luarum : verum, quaeso.interniissumintinus
EPIST. XCV. instaures. Stabit apud me graiia tribuli oflicii, quasi
SVMMACIIUS SYAGRIO. (Z nuHanegali culpa prsecesserit. Vale.
Quod nullas sumpsi litleras luas, cum miliia prin- EPIST. XCIX.
cipibus aelernis legenda in concilio pntrum delegare- SYMMACRUS SYAGRIO.
tur oratio; scio non fuisse faslidii tui. Nam bonaeet Si quando mihi apud amicumlestimoniidictio cst,
explorataeamicitiae,vel si cesset officium,satis (uiae eoh.ttieooperam plus loquendi. Nam quid rcligio ubi
aestiraationessunt. Proplerea talionem referre vilavi, agit, deslderatur oratio? Fero igitur ad te nudumde
veritus, ne quod ttt invitus feceras, ego offensuscre- familiari meo Ponligano, sed fidele judicium; quem
dercr reddidisse. Longe enim diversa conditio est nisi amorc nostro dignuni ;robassem, minime tuo
fortuiti, quam affectati silenlii. Res quidi m una ne- iraderem. Mens ejus in aperlo est, vita speclat ad
gligitur : plurimum lamen refert, quis eam quasi oc- laudem. Scis ccrle, nunquam me faciliorera favoris
cupatus, quis quasi oratus omiserit. Sed de hoc satis esse, quam veri.llorum omnium fidem confirmabis,
habeo dictuin. Nunc, si me amas, vcl quia me amas, cum in illo pltira rcpcreris. Vale.
(nam referri conlido, qttoddefero) conslare apud in- EPIST. C.
viclos principes gaudium mcum, qui bumanae voci SYMMACHUS SVAGRIO.
divinaslilteas crediderunt; quorum victoriasex mei Instauraiit dolorem sera solatia, cl idco mutuum
oris promptuario senatus audivit. Fac veniat in men- D silcntiuin calamitalibusnoslris praestaredcbemns,ne
tem, quis ille dics illuxerit, quo quasi cx media pro- fortunaevulncra, quae cicatricem processu lemporis
fecltisacic auribns el aniniis omniumsalularemnun- ducunt, intempestive conlrectala crudescant. ln alia
lium primus infndi. Olim cum res Romana adoreae poiius sermo vertendus est, quaetead curam sanilatis
mililaris potila est, Polluccs geirtini apud Juturnae hortenlur. Oranis quippeinternus dolor corporis liie-
lacum praelii secuuda vulgaruiit. Eos quippe prisco- mali crescit injuria : ac nisi iler apricis dicbtis et
rum voluminura fides tradit, anhelis equis, ptcnos auris salubribus egeris, 'male metuo, ne vitium con
sudoris et pulvcris, fama belli post tergum relicta, lemptusexaggeret. Nunc ea, quaeremedio nccommo-
indieiumaffeclassevictonae. Idem nnne mihi sacro dare credidisli, vel quae nobis commendavitutendt
judicio factus est honor. Ita qtuntum gratiaeCastores exploralio, ad te misi; inter volorum siimmaconsli
adepti sunl, lautuni principespraesiiterunt. Haecpro tuens, ui remediorum talium necessitatemspontanea
me copiosiusct ornaiius, qiiantum es linguaemelior, iiicolnmitaie praevenias: aul si quae morbi rcliquiae
apud auctorem benclicii prosequcris. llabes summam fuerinl, his orationib s lergeantur. Satis autein rnu-
voliinlulismctc; cui si t]ttidcotiimcndationisinspira- i.eris communiamicitiaedabis, si sotlicitudineui.uuae
177 EPISTOLARUMLIBER II. 178
mibi ex aegritudinetua oborla est, prosperiore nuntio A j videtur esse de'atum. Nos qui consulatui luo varia
niliil moratus exemeris. Vate. oceupatione defuimus, amicitiaehonore affecti sttmur,
EPIST. CI. non mercede praesentiae. Ago igitur libi oblaliono
SYHMACHUS SSAGRIO. consulari gralias uberes, sed bona menle majores.
Video, consul amplissime, quantum mihi amor Et nisi verecundia tua verbis meis poneret nioduni,
tuus honoris imponat. Jubes te adeam, et coram de- lalius evagarer. Atque ideo sermo interim parcus
fruar magistralus lui gaudio. Quo pacto istud possirn erit, memoria vero prolixior. Vale.
negare, nisi ea religione ignoveris, quavoeasti?Nam EPIST. CIV.
quidagam fortunaedubius, cum hincinveteialo obse- SYMIIACHIlS SYAGRIO.
quio honoris, liinc luctu amissi fratris impediar? Duae Tuae qtiidem virtutis est, omnes qui Palalinis sti-
niihi simtit dispares personae otferuninr. Qui fieri pendiis enitescunt, juvare praesidio. Sed speeialis a
pnlcst, ut os unum conlrariis affeclionibusinduamus? me viro oplimo Romano cura debetur, amicitiaegra-
Proinde animi requus hujus oneris facilo milii gra- tia, quae inter nos longa adolevit aelate. Quare si
tfam. Forlnnati sellam luam laetoagmine prosequan- quid tesiimonio meo tribuis, nolo dubites, dignum
tur. Auspiciis tuis quivis fali integer amicus intersif. esse, qiiem diligas, et quem maximis officiis mune-
Mesinito inierim tempore aut ratione decoquere cru- B ] res. Ccrle si exanien de eo habere digneris; pronun-
duiii dolorem. Quid, quod etiam parentes mihi in tiabis meis lilieris defuisse, quaein illius meritisin-
communi mccrore solandi sunt? quorum acrmnnage- venies redundare. Vale.
minabitur, si illis tam immaturae peregrinationis meae EPIST. CV.
cura jungatur. Estoigilur promptusad veniam.Certe SYMMACHUS SYAGRIO.
si putas arguendum, quod desimus, forlunae meae Ne otiosum penitus arbitreris, commitlo erudilioni
polius irascere. llla injecit maniim, illa invitum re- tuaevigiliarum mearum testem libellum, quo nupcr
iraxit. lia tibi non persuadeat, ul est eadem dea im- in senalu sustuli civiumsecunda suffragia. Vides quo
polens, me noluisse prolicisci. Vale. praejudicioantevertam gravissimi examinis tui seve-
EPIST. Cfl. ritalem. Non styli mei rncritum praetendo, sed ordi-
SYMMACHUS SYAGRIO. nis judicaiiim. Communis mihi et auctoribus meis
Mediolanile agere ante litleras luas fatna pertule- cansa est. Scient omnes, atit consensum tuae de no-
lai, quae nihil ignorari de conspicuis viris palitur. bis scnleniiae, aui contnmeliani stiae.Vale.
Sed quid juval desiderantes, quod | ervectus in pro- F.PIST. CVI.
xiina' nobis negaris? ^Equius ferebaiu longinquain.ttii SYMMACIIUS SVAGRIO.
separe.tionem.Spes enim praesentiaetuae magiio in- C ' Posse aliqttid amicitiis aeslimor. Hint»spes orilur,
lervallo negata cessabat. Nunc exspectationem no- qu:c Theophilo clarissimo viro tuam opem de meo
stram viciniaefacilitalesollicitas. Nec teexcusarecol- sermone promittit. Quid igitur ejyis commodo veli-
legis inlerventus Alpium polesl; eo qnod juslior no- miis, in aperto est. Effice, oro te, ut cum fiducia
l.is ad querelam facla est via, qtio tibi ad veniam mei non videatur esse frustrata. Vale.
causa de.terior. Sed dolori meo facicndus n.odus. •EPIST. CVII.
Saltem poslhac epistolae tuae Romam frequentenl, SYMMACHUS SYAGRIO.
Hyblaeaut Hymetli favis jucundiores; quarum me iu Alexander vir ornalissimus sortitus provinciam
inssximofenore perceptio juvat, solutio defatigat. praesidialem, pulal honorisuo incrementa praestari,
Vale. si tno amore potiatur. Quare desiderii sui rae ascivit
EPIST. CIII. inlerpretem, sciens apud te taninm loci esse litteris
SYMMACHUS SYAGRIO. meis, ut baeccommendatio maximi testimonii instar
Quidqihd muneris in praesentes contttlisti, officio habeatur. Vale.

LIBER SECUNDUS.
riPISTOLA PRIMA. D Zenxim, vel horum similes, ut quemque aetas tutit,
SYMMACnUS FLAVIANO FRATRI SALUTEM. ' voluminum honore dignata est. Mihierga Lucilli prae-
Ilic ille est Paralius, cui accusator paler quaittum dicationem sermo parcior, fides niajor est. Quid enim
discriniinis movit, tantum laudis paravit. Mutlis enim juvat indulgere verbis, cum rem liceat experiri? Sit
quacslionibus, et quod est potissimum, principis ore igiiur de hoc tua exisiimatio, qui bonarum artium
purgatus senator, arguere non potest parentis im- spectator semper fuisii. Ego Lucillum modestiaemerae
piam volunlatem, quae illi praeslitit innocentiam cla- atque honestatis astipulor. Videturne tibi dignus
iorem. Hunc si ainare posiuias, imperatoris nostri esse, quem diligas, cujus gravitas sponsore me niti-
.estuiionitimlege, ut advertas feliciler factum reum, tur, ars et eruditio te ipsum judiccm meretur? Vale
uera sic videas absolutum. Vale. EPIST. III.
EPIST. II. SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
SYMMACHUS FLAVIANOFRATRI. Fratrum negotia velle cognoscere pia et lu nesln
Taceat prodiga laudis vetustas, qnae Apellem, curatio e^t. Lubens igitur rcspondebo qttaesiiis. Ca»
179 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 180
puain multo imbre pervenimus. Hic triduum comrao- Amajus habeatur. Adde quod integer aniraus putat
rali ad levandtim laborem, Terracinam prius, ct post- innocenliam suam minui, si periculis suorum desit.
ridie Forniias continuato petivimus excursu. Fors Haecego, non ut celerem reditum tibi suadeam, sed
fuat, an possit biduo teuus ejusdem nos praedii an- ut noveris in communibus matis nibil esse, quod
nona relinere. Vos interea, peracto quod Romaeagere praeferas.Quid e-nimjuvares rempublicam, quanquam '
destinatis, Appiam diis auspicibus inchoate, ea di- omniura prudentissimus , si redires? Jam primum
mensione, utiler nostrum proximisvesligiis urgeatis. consilio locus nullus esl, dum in deliberando per-
Vale. sona censentium pondus sententiis facit. Quando re-
EPIST. IV. sistitur potiori, quando cedilur pari ? Dehinc praesens
SYMHACHUS FLAVIANO FRATRI. status non sapienliam, sed fortunam requiril. Defe
Volo quiescas, et curarum vacuus otieris. Nam clum timemus annonae, pulsis omnibus, quos exerto
niihi vir honestus Antonius fecit indicium, legationis et
pleno ubere Roraa susceperat, Fors fuat, ut his
Africanaeconsilium torpuisse. Accessit ad fidem nun- remediis convalescamus. Quanlo nobis odio provin-
lii, quod similia super hoc negotio recentes amico- ciarumconstatillasecurilas? Dii patrii, facite gratiam
rum liiierao pertulerunt. Num est aliud, quod scire
negtectorum sanctorura! Miseram famem pellite.
poslules ? Imo vero, ut mea fert opinio, vel priraum B Quamprimura revocet urbs nostra, quos invita dimi-
boc tibi debuit indicari. Ubi e Cumano navem sol- sit. Plura tecum
loqui, quam necesse est, de adversis
vimus, pene albente ccelomajore ope reraigum, quam coramunibus non libet. Cura ul valeas, et quidquid
ventorum favore, Formianum littus accessi. Jam humana ope majus est, diis permitte curandum.
sol meridiem fregerat: amicorum, quos minor navis Vale.
accepit, tardior navigatio fuit; incertum vento ob- EPIST. VIII.
stanie, an per negligentiam ministrorum. Hsecinterim SYMMACHUS FLAVIANO FRATRl.
ralio scribenda suggessit. Curabo ut frequentibus Redditae sunt mihi primaelitterae tuae tam breves,
litieris merear de te similis officii diiigenliam. Vale. tara festinatae, ut iter tuum viderentur imitari. Scd
EPIST. V. si raihi credis, non est in illis desiderata prolixilas.
- SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. Omnia enim, quse de amplitudinis tuae prosperia
Delati Formias post multam partem diei, cum vos nosse cupiebam, succincia enumeratione complexus
ejus rei sollicitos crederemus, percontationem ve- es, quanta valetudine vigeres, qua celeritate perve-
slram scriptione praevertimus. Nec magis de naviga- ctus sis, quid in aeterno principe serenitatis invene-
tione fuistis anxii, quam trepidabamus,ne diu essetis ris. Ausim dicere, uberiorem rebus, quam verbs
< fuisse illius epistolae paginam. Nam mulla erant
incerti. Quod igitur responderi posset lilteris vestris, C
prior sermo constlmpsit. Nunc acstimate quanto no- quae gaudere deberem, cum essent pauca quaelege-
slra de vobis melior fuerit judicatio, quam vestra de rem. Tu tamen post haecmemento, etiara familiares
nobis. Contemptati enim sttmus magnitudinem solli- ohartas rigare facundiaetuae copiis. Neqne enini te
citudinis vestrae, priusquam litteras milteretis : cum exhaurit, quod adeuntium preces indefesso absolvis
ideo mitteretis, quia nos scripturos, nisi admonilos affatu, quod venerandi principis mentem loqueris et
non putastis. Vale. oracula. Sint ista prima; nec tamen sola. Tantum
EPIST. VI. namqiie publico usui a te patior impendi, ul nihil
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRl. solaliis meis detrahas. Vale.
Eraensi haec quoque litlora, quae post Formias in EPIST. IX.
Anxurim porriguntur, navem ac remiges non mora- SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
mur. Sed diis opus est, ut hic reditus noster nibil Et tui cullus, et mei officiigralia quaelibetad scri-
reperiat poenilendum. Frequens enim sermo est , bendum amplectenda esset occasio, tanlum abest,
tenui victu in turbas plebem moveri. Nec ulla spes ut eam praeterire debuerim, quam civis ingessit.
datiir, praesentibusangustiis copiam posse succedere. Agnoscis enim de seplem montibus virum; et domi
Annus ubique ad famem proxiraus. Classis in alios ** '
cognitum bonitate generis, et foris aetate militise :
conversa cursus. ^Estas prope decessit autumno. pro quo mihi apud te loqui longum non est necesse.
Diis, me bercule! nti praefatus sura, deleganda est Commendatio enim proestari debet incognilis. Huic
feujusincerti administratio. Hominum aulem remedia, vero ad conciliationem gratiae tuae sufficit, quod v
diu dissimulata, jam sera sunt. Vos valete, et litleras Romanus et amicus est. Vale.
spcrate meliores, si fortuna urbis noslra».secundis EPIST. X.
amara rnutaverit. Vate. SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
EPIST. VII. Justitia quidem suffragium non requirit; sed ami
8YMMACHUS FLAVIANO FRATRI. citiarum plerumque respeclu causarum celeritas ad
>.Fortunalum te cumprimis hoc in tempore judica- juvalur. Quorsum islud, inquies? Ut noverit eximia
rem, quod exemptus patriae incommodis otiaris : dignatio tua, sperare quidem virum laudabilem (Ca-
nisi scirem bonos cives et lui similes gravius feire rissimum ex comitibus), de negotii qualitate, quod
adversa, quae non vident. Ea quippe rerum naltira optatum exitum possit adipisci: sed intelligere, ces-
est, ut quidquid ab altero cognoscitur, asperius et surum sibi aliquid ad promerendum sludium cogni-
m EPISTOLARUMLI8ER H. , m
toris, si meis litteris fulcialur. Quaesoigitur, utejus, A i aslrinxit, qui scmper bonus et integer moribus fuit.'
quem fraterna affectione complector, orata promo- Vale. EPIST. XIV.
veas. Quae ideo commendanda suscepi, quia mores
netentis expendens, aequaesse praesumpsi.Vale. SYMMACIIUS SYAGRIO.

EPIST. XI. Aurelianum fllium meum, qui nunc cohortes ur-

banas gubernat, in amicitiam te jubente suscepi.
Ad idus Novembres Romam regressus (nam te
adventum tuttm Undefacium est, ut ei commendationem, quam prius
quoque idem esse facturum putavi),
meas tibi de te meruit, non negarem. Neque enim tibi videtur
impalienler opperior. Et sane scio lilteras
Nam sanctus Patri- oneri fore, quod ipse fecisti. Petitio autem pudentis-
haud longe ab urbe reddcndas.
itineris tui esse brevi simi jnvenis de infortunio soceri sui nala est, cujus
cius, quem praesulem votuisti,
factum non tuetur , sed lapsum desiderat suble-
te affore nuntiavit. Dii vertant bene! Pro tempore iste
sed fabulis servamus. Vale. vari. Facito quod soles roganlis intuitu : et si quid
pauca libavimus; plura
negotio justitire deest, remitte pietati. Vale.
EPIST. XII.
SYMMACHUS FLAVIANO FBATRI. EPIST. XV.
, Spatiari in foro Urbis aeternaepost acceptas ame' B SYMHACHUS SYAGRIO.
litteras plerosque cognovi, etsi nimis vereor, ne quid Modestissirais et tui amanlibus viris Marcello et
fraudis admiserit simulata properalio. Merito apo-
Romano, magis ex usu amicitiae, quam in effectum
grapha epistolarum mearum, simulque hominum no- commendationislitteras dedi, nequid apud leadjice-
mina relegenda tibi subjeci. Tu vicissim mihi de rem jam probatis. Nosti hominum verecundiam, di-
singulis aul impleti oflicii fidem nuntia, aut violati ligens studium, de officiorumvarietate non dubiias.
prode perfidiam. Non minore sane cura cupio cogno» Quis ergo locus teslimonio meo superest, cum tuo
scere, an omnes obsignatas sumpseris eo annulo, quo de illis judicio nihil possit accedere? Et tamen , si
nomen meum magis intelligi, quam legi promptum cumulum sibi addi plena patiuntur, quaesosubinlel-
est. Nihi autem fuisse, quod meluam publicari, de- meis precibus auctam circa se tuam gratiam.
ligant
cursis excraplaribusjudicabis. Nec est ulla inter nos Ita fiet, ut mihi quoque acceptum referant, quod ipsi
causa secreti. Aperto pectore officia pura miscemiis. a te sine astipulatore meruissent. Vale.
Nihil in conscientia latet, quod scriptorum cuniculis
occulatur. Sed aeqttumnon est tit simplicitati nnstrae EPIST. XVI.
sinamus illudi. Neque enim diligentia mea debet ad- SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
mittere proditorem, quia cautio proestilii ne timerem. c* Si necdum filii mel Nicasii laudabiles mores et ho-
Vale. nestum institutum didicisti; accipe locupletissimum
EPIST. XIII.
SYMMAGHUS FLAVIANO FRATRI. vadimonium, meum Promotura, virtute et humani-
cui jamdiu natalis familiaritate otia-
Cum civileset bellicas laudes domini nostri Theo- tate conspicuum:
dosii styti honore percurrerem (raagis enim conti- tur, et bona optimi juvenis de illius expende judicio.
Justa enim conjectura est, quaede amicorura pondere
gisse me omnia, quam satis fecisse singulis fateor),
eliam leges ejus bonis pacis admiscui; quas ut nove- et aestimatione cotligitur. Nam meae astipulalionis
rara priscis aderaisse adrairationem, ita rescrvasse minor causa est, cum superioris persona praeponde-
novis pafem gloriam non putabam. Verum haecre- ret. Cujus honori tribuendum est, ut a tc, non ut no-
cens sahctio de fideicommissis, et codicillorum vus subdendus examini, sed ut jam probatus habea-
commodis ab optimo principe in aeternum repudia- lur. Vale. EPIST. XVII.
iis, tantum claritudine egreditur lucem superiorum,
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
. quantum augustius est regenti sibi, quam subditis
modum ponere. Alque ulinam privata avarilia men- Solet generalem satutationem familiaris sermoprae-
tem latoris intelligat, et mores de legibus trabatj "] mittere. Hancergo impensius tibi voto optare studeo,
Neque enim Iatet, quid sponte caeterosvelit facere, quam slylo dicere. Ergo ad vicem verborum solem-
qui suscepta compendia primus exhorruit. Ego certe niura scitu digna compleclar. Filii nostri in sinu aviae
vereor, ne improborum sitis ad rera existimet perti- eliara nunc morantur. Da veniam, si annis gravis, et
riere quaesturacaducum; fialque innocentium causa interim solatio tuo carens femina, tenaciler retinet
delerior, si ad cos tantura falsi redeat occasio, qui secundum levamenaevi ac solitudinissuae.Nostamen
neque lege, neque pudore cohibentur. Ergo qtiia alteri eorum viae instrumenta, alteri in societatem
dominorum conditio reslrictior est, privatis cupidi- consilii comitem praeparamus, TiW peregrinationem
tatibtis niedicina juris occurrat. Frigent jamdiu apud senio esse, invitus audivi, vel quod est dictu dignius,
homines criminosos velera decreta, quorum vigor parum credidi; cum patriae bona et pignorum gaudia
cum latoribus suis occidil. Tantum denuo legibus in optimi principis dignationepossideas. Quareabjice
severitalis addendum est, quantura flagitia creverint. Baianas cogitationes, ct virluti infructuosam quie-
Alioquin, si majoris partis deseritur emendatio ; tem. Omni otiolabor hic tuus laetiorest. Ampleclahnur
frustra se asperis sanclionibus solus imperator moneo amabilem sub amantemililiam. Vale.
183 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 184
EPIST. XVIII. / quibus beneficia domini nostri Theodosii frequenter
A
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRl. enumeras, et augeri merita tua magtiis pramiis asse-
(Conjungecum hac epiit. 54 el 55 lib. v.) veras. Et iIII quidem ad agendas gratias lingua tua
Ita volis in te meis felix eventusarrideat, ut ego sufficiet. Ego pro mediocriiate' ingenii mei viro
graviter fero, fratrem Hepbaestionernper te mihi eo- excellentissimo, nostrique in Flavianum voti socio,
gnitum , per se probatum, nescio quid amariludinis vicem laudis exsolvi. Sed etiam tempus est, ut ipsum
incidisse. Etquia virluturatuarum conlemptatio facit, illutn redire patiaris pro quoobligalisuraus. Quousque
ut illius forlunaeapplicem, quod apud te minore mo- magislralum longinquseprovinciaesolatio tuo vindi-
mentoest; ad preces versus, ut tibi respondeas, fa- cas? Nulla de uxoris utero causalio est, cojus ex-
mamque cogiles.rogo. Praestabocconlubernio,praesia spectationem maturus partus absolvit. Vale.
judicio luo , ut libi non desit paiientia, si illi modus EPIST. XXIII.
defuit. Nolo videaris despeclu amici satisfacere cui- SYMMACHUS FLAVIANO FftATRI.
dam nuper Romam regresso, cujus apud nos querela Putabam tot monitis atque exhorlationibus meis
auxit gloriam tuam. Ccrle Eusebius medicorum po- aliqnid animo tuoaccessisse tolerantiae. Enimverolu
tissimus obsequio luo a me traditus, et ad leniendas etiam reverendas necessitudines nostras peregrina-
opportunus offensas,jam poterit amara eondire : de »I tionis sollicitas. Sed quid promovet isla conquestio?
cujus faceliis duo spondeo, nec Hephaestionitempe- Non ferunt impatientiam tuam,quibus redilus in voto
ramentum, nec tibi defuturum esse solatium. Vale. est. Vident enim sub quibusdam aemuliscivibus ex-
EPIST. XIX. cessum celerem nihil laudis habilurum. Quin assume
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. consiantiam, etquid deceat magis, quam quid libeat,
En tibi filium nostrura , quem solatio decerpsimus expende : praecipuecumipse fatearis, in amore do-
nostro, dum desiderio luo cedimus. Tandem fultus mini nostri Theodosii venerabilis principis , omnium
caro levamine redi in gratiam prioris laetitise.Sed si te carissimorum pignorum gratiam reperisse.Vale.
accedis sententiae meae; ubi primura paternum ani- EPIST. XXIV.
roum visu pignoris foveris, ulilia antepone jucundis, SYMMACHUS FLAV1ANO FRATRI.
juvenemque ad civiles fasces contende dimitlere. Quo Simplicium agentem in rebus pene in porta Fla-
tibi in caslris coram dttobus? Haecconsilii mei forma minia retentavi, ul ad te pauca , et non omittenda
est. Facies ipse, quod prudentia majore delegeris. dictarem. Filius noster Flavianus Romampridie ca-
Plura enim videt, qui coram de rerum conditionibus lendas Martias venit, etbrevi in Asiamsecundis au-
judicai. Ego quod loquor, volum est: tude appositis spiciis ordietur, quod ideo par fuit rndicari, ut solli-
assume judicium. Vale. ( citudiiiein , quam de mora ejus hucusque tolerasli,
C
EPIST. XX. spes promissa detergat. Vale.
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. EPIST. XXV.
Succurre fidei, qttae officiis amicorum debitorem SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
nie diutius non patitur. Fratres mei, Romanus atque Abundas quidem consitiis : in omnem rei usum
Magnillus, clarissimi viri, jam dudum me religionis paratus, et sapientiaeculius ariibus, monitore non
meritis nexuerunt. Etquamvispraemianonreposcani, indiges. Sed fas est, ut meas quoque vigilias aliquid
quae solet minor exspectare fortuna , acrius tamen privatis negotiis tuisconferre paliaris. Q.tare si quid
animum meum saepiushonestate conveniunt. Men- pracmeditatum ulrique noslrum stylus fraternus in-
tiar, si mihi ad praestandumdeesse tempus allegem, gesserit, constantius exsequere , lanquam duobus
quia potentia mea de tui honoris viribus aestimatur. probalum. Si quid ibi adhuc novumlegeris, a le in-
Fac oro, ut effectu honoris sui sentiant, pro concor- venium puta, quod ab araante suggeritur. Subjeci
dia, quae mibi lecum est, quidquid defertur uni, ab capit-ircrum, quia complecti litteris fastidii fugano-
utroqud deberi. Vale. lui. Tuum erit insinuala irutinare. Ila enim meo of-
EPIST. XXI. ficio functus sum, ul tibi judicium reservarera. Vale.
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. D EPIST. XXVI.
Officii mci ratio suasit, ul scriberem, quando ea SYMMACHUS FLAVIANO.
est persona litleras reddimra, ut plus de tuo judicio, Baiarum solitudine vehemenler offensus, Puteolis
quam de mco speret auxilio. Itaque omnia, quaemos malui commorari. Jttvatenim nos istius locisalubris
est litteris explicare, ipsi potius narranda delego: a habitatio. Dehinc si adjulu Dei optata processerint,
quo ampliludo lua, et quae de me cognitu digna cre- Capuam paramus excurrere, totumque huhc mensem
diderit, et quaeipsius fortuna poscit, accipiet. Vale. Novembremdiversis Campaiiiae locis atque urbibits
EPIST. XXII. deputamus. Haecest nostri sumraa propositi. Sed ui
SYMMACHUS FLAV1ANO. animus alacrior desttnata promoveat, vestris allo-
Reparassem jamdiu corpusculi mei valetudinem, quiis erigendus est : quandoquidem sanitatis vestra;
si frui agrorum salubritatem potuissem. Sed nunc in- ct felicitatis indicio nihil antiquius aestimamus.Vc-
tuta est talrociniis suburbanitas : atque ideo praestat; rum hoc pro insigni religbme sponte facieiis..Aiqt:e
macerari olio civilatis, quam pericttla ruris incidere. ideo iion est necesse voluntariis olficiis aculeos ex-
Tuis lamen litteris proficere sanitatem meam sentio. borlationisadhibere. Interea quod lc, mi frater, afib-
185 EPISTOLARUMLIBER II. 186
re polliceris, vehementer amplector. Atque utinam A cium vel invidiam possessionis meae parvi agelluli
te domus lota comitetur! ut et nobis lactitiamplenio- retentionem cessit, cum illi lola mulierculaepromit-
rem tribuat adventus omnium, et tibi causa non sit leretur haerediias?Namreferendi haecsota praefecto
citius patriam recurrendi, desiderio et amore rema- Brbis ratio fttit; non ut receptarum appeltationum
neniiuni. Vale. poenamSiciliae rector exsotveret, sed ut injuriam
EPIST. XXVII. siiam sacri auditorii cognitor vindicaret. Nuncrescri-
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. beretur in causam, post victoriam meam, contra sen-
Quamvislitteras meas fama praevenerit, qttae ex- tenliam praefecturae, cui pars adversa consenlit. Si
oncralum te publicis necessitatibusnuntiavit: tauien relatio ad fortunam ncgotii pertineret, et suppte-
quo fidelior essct assertio , scriptis confirmorumo- menta, vel refutatorios jurgantes dedissent; rogo,
rem. Sed licet puhlicaerei absolutione laeteris, volo dequibus actionibus judicabitur, quas in Sicilia post
te adversum incerta muniri : videlicet ut sub Aclo- appellalionem nieam pars una dt-prompsit, quibus
rum coiifectionetuorum.si adhuc retines potestatem, "lyrannicorumlemporum gesia sociaiasunt? Tanti est
vel vicari;e praefecturae,quaetibi poscenti aequanoii invidia mei, et grata aliquibus reprehensio. Cedc
deeril, diligentiae luae ratio dige-atur : quaepossit adversantiumvoluntati, el dominonoslro invictissimo
osiendere, quot numero animalia coltocaris, et quo B principi Theodosio setnper augusto dignare sugge-
apparatu instruxeris mansiones, etquantum in litu- rere, non pluris apud me divilias valere, quam fa-
lis fisealibusekigendistua cura proraoverit. Hocenira T\am. Bonum de me
judicium parentis publici, con-
testimonio adversum omnes vel fortuitas querelas servatoris niei, cuiv.isanieponopatrimonio. Si placet,
vel aflectalas insidias protegeris. Vale. ut omni mea haereditaria possessione decodam, lex
EPIST. XXVIII. mihi erit, qnidquid omnium dominus placata aucto-
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. ritate censuerit. Vale.
Argue, ut vis, rerum consilia post exitum, el mihi EPIST. XXXI.
vitio verte , quod contemptum sui praefectura con-
desertus auxilio. SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
questa esl. Facile accusatur Atque
ideo in me recipere malo erroris confessionem, ne Scio teamicum justitiae, et amantem mei, et ve-
aut amicos negligentiae, aut adversarios asperitatis reor ne suscipias utlum pro absentis existimatione
incessam. Fueril fortunae, non conscientiaemeae, ut certamen, alque in te aliqua odia detorqueas. Peto
victns viderer, qui necdum coeperam liligare. At igitur quiescas. Erit fortasse copia inilii afferendae
etiam scribis , causis similibus abstinendum. Vides quandoque veritatis apud aeternum principern domi-
quantum liceal eventui. Obliiuses inornm meorum. " num noslrum Theodosium, cujus erga me favor
Ego vrr.i solitaeverecundiacignavumquoqtiejungam fecit, ut aliquid interim motiretur invidia. Non puto
timorcm, et litteris tuis agam gratias, quaeme de- bonis temporibns eain causae meaeconditioneui futu-
posita jttris et amicorum fiducia, ad omnium inju- ram; quaesub lyranno fuit, cujus lilteris ad Marcel-
riarum silentium cohortaniur. Vale. lini suggestioneradatis homines meos scis esse mtil-
EPIST. XXIX. talos. Quod in panegyricidefensione nonlacui.Va)e.
SYMMACHUS FLAVIANIJ FRATRI. EPIST. XXXII.
Pro opliuiis viris quisqttis intervenit, non magis
SYBMACHUS FLAVIANO FRATKI.
illorumvideturjuvare commodum, quam suiimcom-
mendare jmlicium. Quare in eo, quod fratris mei Reddet tibi tiiteras meas, qui tnas milii debuit
Alaximidesideria lillerisprosequor, non lam illi usui, exhibere. Neque enim eadem nobis silentiiexcusatio,
quam mibi laudi est. Est enim vita eteruditionelibe- quae tibi suppetit. Te muliiplex aclutim publicoruin
raliuui disciplinartimpariterinsignis, ncquc ulli prae- turba circumsonat; ego abomnibus negotiis feriatus,
stantium philosophorum secundus, ac propterea tua trisle otium tero. Et quod tui bonoris gratia ante
familiaritate dignissimus. Cujus libi negotiacum in faciebam, nunc meo assumo solatio. Levaturquippe
rem missus absnlveril, quacso ut humanitale, qua aegritudineanimus, quoties in officiaamica dirigitur.
clarus es, justas petitiones ingravalo auxilio prose- Meex vero, non ad gloriamloqui, secessio mea le-
quaris. Vale. stis est. Nam cum dolore saucius acsluarem, sedem
EPIST. XXX. dominaecommunis parentis quasi fanum aliquod Dei
SYMMACHUS FLAVIAHO FRATRI. salularis accessi. Nurrc ejus consilio vulnus meum
Quoanimo acccpcrim Siciliense ncgotium vulne- in cicalricem convenit. Illius acquiescomnnitis, illitts
ratum, facile conjccias, qui rae noveiis in alienis ope respiro. Adstintetiam crcteraevenerabiles neces-
qttoquejudicatorum iniquilate morderi. Quin eliam situdincs luae: et quod me prae caeteris jttvat, tui
consilii imprudentis a te arguor ob amissa. Recte quolidie blandam commeiiioralionemsermo nosler
agis. Cur.enim speravi contumeliam sacri audiidrii cxercet. Qua de re inter Campaniaelerminos major
vindicandam? Cur de amicis legitima et justa prae- pars aestatisagilabatur; quando et pracsentia placet,
sumpsi ? Et quo redacti suinus? Juslitiam peididi, et ea conditioest patriae, ut qui excludi per improbos
durn exspeclo vindictam. Jam illud, quo pacto di possumus, abesse interim velut ex nostro arbilrio
luam, quodProbus mitior judicatur, qui in praejudi- debeamus. Vale.
187 Q. AURELIUS SYMMACHUS. IgQ
EPIST. XXXHI. A roeam pia causatione frustreris ? Et revera mihi bic
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. agitur, aut dicilur, quod bonus animus, et sincera
Relatio viri spectabilis fratris nostri vicarii indi- natura possit amplecti. Sed ulcunque ista sunt, si
gnitatem deprehensi sceleris eloquetur. Atque idej» Romaeageres, aditu inter nps mutuo foriasse mite-
non est necesse, ut dictu et auditu nefaria noster scerent. Nunc graviores rerum omnium offensiones,
sermo recenseat.Unum est quod mea petitio, et cae- ut pote solus, experior. Exemplicausa unum accipe,
lerorum vota desiderant, ut pro justilia tua jinultum de quo reliqua conjectes. Praetextatonostro monu-
esse non sinas, quod exemplo gravissiraumerit, nisi menlumslatuaedicare destinant virgines sacri Vesta-'
ausus aliorum vehemens poena compresserit. Fama lis antistites. Consulti pontifices, priusquam reve-
est, Ampeliumet quosdam alios de Sardinia , ut as- rentiam sublimis sacerdotii, aut longaeaetaiis usutn,
seritur, senatores in crimen adduclos, forum compe-. vel conditionem temporis praesentis expenderent;
lens observare praeceperis. Hos nunc audio ad aliud absque paucis, qui me secuti sunt, ut ejus officium
judicium esse translatos. Quare si ipse ita a te remi- statuerent, annuerunt. Ego, qtti adverterem, neque
nisceris judicalum; aequumesse arbilror, ul statutis henestati virginum talia in virosobsequiaconvenire,
tuis adesse digneris. Vale. neque morefieri, quodNuma auctor, Metelluscon-
EPIST. XXXIV ' servator religionum, omnesque pontifices inaxiini
B
SYUMACHUS FLAVIANO FRATRI. nunquam ante meruerunt: haec quidem silui, ne
Adomare te reditiim, quod sacra Deura matris ap- sacrorum aemulisenuntiata noxam crearent, inutita-
petercnt, arbitrabar. Tu in diei unius iter promoves, tum censentibus.Exemplum modovitandum esse rc-
nosque et patriam post lergum relinquis. Illude, ut scripsi, ne res justo orta principio, brevi ad indignos,
vis, amicorum facilitati: quns si haccmorderet inju- per ambitumdeveniret. Ne longum loquar, ipsaverba
ria, in vicemmalaegraliae saliem litterisabslinerent. ad le misi bonis probata, sed numero fortasse vin-
Nunc vero officiis mutceraus abeuntem, et blanda cenda; licet in decretis pontificum non sit eadem
animo tuo fomcnia suggerimus, cum tu omnibus forma, quae curiaeest. Sed hoc quoque parvi faciet
curam rei familiaris anteferas. Nam recordaris boc inscienlia. Quod si tu adesses, mullum duorum sa-
te praefamineepislolam texuisse : Niliil hacwlate nitas promoveret. Quare ubi primum ex incerto
traclandumpensiusdomeslicurebus. Quod ego, dum morbi parens communis emerserit, redde le mihi,
contemplor venam morum tuorura, scio ludo esse ut nobis aequiorem vitae cursum faciant participala
conceptura. Quando enim sublimitas ingenii tui solatia. Vale.
curis viliorihus flecteretur? Censen igitur aliis dare EPIST. XXXVII.
SYMHACHUS FLAVIANO FRATKi.
verba medileris, qui sanctum penelrale aninii tui'Q
ncsciunt. Mihi uno genere satisfacies, si retnolis Nequeo definire, quaepotissimummibi describcndi
Vale. forma convenial. Ea quippe jam diu intemperantia
epistolaruni defensionibus ipse reraeaveris.
variorum rumorum; ut neque decipere falsis, neque
EPIST. XXXV. solliciiare veris amantissimos mei debeam. Spes
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. tamen, quae rerum semper adversarum patientiam
in scribendo forraam vetustatis am- suadet, in tuto est. Et si aliquid commodilatisattu-
Ego quoque morabor indexessemeliorum.Vale.
pleclor, nimisque miror, quod mihi Iibrarii error lerit, nequaquam
obrepserit; qui solitus epistolis meis nomina sola EPIST. XXXVIII.
praeponere, ustim simplicemnovella adjectionc mu- SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
tavit. Sed id pntius casu, quam consulto facltim li- Filii mei Parthenii advcntus nullis postulat com-
quebit, si recorderis, supeiioresnunquam istius modi nicndationiim lenociniis adjuvari. Sed accessurum
littilo sorduisse. Et tamen iitcunque res accidit, gra- graliae existirao, quod ejus praesentiae etiam meus
tulnr novi aliquidoblatum, quod me a solito respon- sermo conjungitur. Ex ipso Romae gesta noscelis,
dendi gencre vindicarct. Qttousque enim dandaeac licet
y. scriptum fama praeveneril. Neque enim rcs
reddendac salulationiverba blaterabimus, cum alia et insperatae in secrelo se esse paiiunlur.
magnae
stylo materia non suppelat? At olim parenles ciiam In bonam partem plebs noslra mulat : ade > ut jngi-
patriae negoiia, qut' nunc angusta, vet nulla sunt, in ter seditiosorumpcenaposcatur, et jam lerga dede-
familiarcspaginasconferebant.Id quia versi ad otiuin rint insolentes. Multis non
opuS est. Neque enim
rehus omisimus, caplanda sunt nobis plcrumqucin-
quidquam narrandis diebeo derogare, qui rerura
leniala «cribendi semina, quae faslidium tergeant
plenitudinemvcnturo ad vos indici rescrvavi. Vale.
getieraliuin litterarum. Juvit igitur me ctilpa, quam
delui, et si non fallor, tibi quoque viam dedit inusi- EPIST. XXXIX,
tata referendi. Vale. SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
EPIST. XXXVI. Horus philosophus, vila atque erudilione pracci-
SYMHACHUS FLAVIANO FRATRI. puus, jam diu mihi carus et amicus est; et inter
Ergo adeo complacitumest communi parenti, ut priraa numerat doua fortunae, si optimis quibusque
te longius, quam vellem , necesse sit detiucri ? An jungatur. Studens igilur ad effectumdesideriumejus
tibi urbanorum tanta vitalio est, ut exapeclationein adducere, quatso te, ut et sui merili (fralia, et in
 489 EPISTOLARUM LIBER II, 40f>
bonorem commendationismeae, inter familiariumA , ipsos coram datores bonorum, gratiae instar existi-
luorum praecipuosatque honorabilescenseatur. Vale. manl, ut nunc fraier meus Paeoniusvndatus opimo
EPIST. XL; testimonii tui mtinere audire properavitparti honoris
auctorem. Commendaremlibi oplimum civcm; si
SYMMACIIUS FLAVIANO FRATRI.
dudum aliius prolulisti.
Ignatio meo gratutor quod noslra in etim diligea- posses parvi facere, quem
tia tuo amore vincatur. Faclum est, quod volebam: Supersedenduniest igitur bis verbis, qnaesuffragari
nam parciorem de illo tcstimonii cautionem praemi- proficiscentibussolent. Neque enim vana spes esl
seram, quam sentire ccepisti. Nunc si qua meorura validiorafore apud to merila prresenlis, cura absen-
actuumscire poslulas,expticabit. Tanta illi est vir- tem favorerespexeris. Vale.
tus, et utriusque nostrum ex familiaritate flducia; EPIST. XLVI.
ut et de me nihil possit ignorare, et apud te nihil SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
occulere.Vale. Ferunt Socratem, si quando excidit cupitis, aut
EPIST. XLI. destinatis, id sibi utile, quod evenerat, eestiuiasse.
SYMMACIIUS FLAVIANO FRATRl. Nil meriti sui securus interpres, ea conjectabat esse
Volunlaria beneficia tua pelitione praevenio, ut " meliora quaecasus dabat, quam quseaiiimus appete-
qtiae tua sponle tribuis, ego videar impetrare, el bat. Sequorsapientis exemplum,et in bouain partem
bonumnaturretuaein gratiam meam transeat. Nica- traho, quod Saxonum numerus morle contractus,
goram clarissimuinvirum Siciliaefascibus funclum, intra summam dccretam populi voluptatibus sielii,
stib custodiamadesse jussi. Hunc tibi et stiae vilae ne noslraeeditioni, si quid redundasset, abscederel.
inlcgrilas, et merita fraterna commendant. Accedit Nam quando prohibuissetprivata custodiadesperaiac
illi ad praerogativamprecatio mea : qui elsi spcro genlis impiasmanus, cum viginti novemfractassine
probitaliejusresponsurambeneflcentiam luam; se- laqueo fauces primus ludi gladiatorii dies viderit?
dulo lamen posiulo, ut sanclissimo juveni in bonum Nihil igitur moror familiam Spartaco nequiorem;
vertat exhibitionisoccasio. Vale. velimque si tam facilefactu est, hanc munilicentiam
EPIST. XLII. principis, Libycarumlargilionemutari. Namgladia-
turae idoneos communi cura prospiciel; quae pars
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
in apparatu quacstorioprior est, ut auctoramento
Commendaveramtibi dudum Macedoniiviri cla-
lectos longus usus instituat. Nostros, quibus urso-
rissimi filium, cum foro tuo noinen dedisset. Credo
rum lectio et comparatio jam pridem credita est,
eam rem pro studio meo juveni commodasse. Sed
nihil satis et efficacior perveclos ad le temporis aestimationenon ambigo.
quia parentibus est, quibus- C
" Sed si cursualiiini
damvideturpetitionisiteratio : rogatus denuo postu- praeposiiorumavaritia relardanlur,
erit benefirentiaeluaemoras, quibustenentur, absol-
lalum retexo, non ut novam causidico benevolen- .
vere. Vale.
tiam pracsles, sed ul jam tributam digneris augere. EPIST. XLVH.
Meoautemnominequaesole, ne sic desideriumrepe- SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI
litnra esse conjicias, tanquam me prius impelrasse Ope deum secunda navigatione et facili itinere
ilifftdam.Vale. ad deslinala pervenimus.Appetebatcommodtimtem-
EPIST. XLIII.
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. pestivabora convivii.Ubi curare corpora cibo coepi-
mibi amabiles litleras tuas, simul-
Merita Sexionis, qui antchac Calabnam rexit, mus; accurrit qui
multi in bonam partem loquunlur; eaque propler, que a te captas e mari copiascxbiberet, quaenobis
esui mox fuere. Nam libuit indulgere genio, post-
ut suffragio luo a me comraitteretur, orarunt. Est
nostrum pericuto exemptum spes
liumanitaiis et consueludinistuae, aliis quoque pla- quam parvulum
: ut
cilos amore dignari. Ergo si nihil est, quod resistat optata respexit. Ilabes omnem rem cura, valeas,
et patriam tui amantcm quamprimumrevisas, bona
precantium voluntati, effice, oro te,- ut Sexioni ut spcro, venia, cui inox peracta lustrali
le et mca ct vota mullorum. pareniis,
aputl prosint verba, j,D soleinnitateredderis. Vale.
Vale.
EPIST. XLIV. EPIST. XLVIII.
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
Patatinos injuriaereos, quos Bruliis celsitudotua Ad tcrtium nonas Octobres primo lucis respondi
praecepitexciri, milesde praetoriomissus, exliibuit. litteris tuis , quas pro interjectu ilineris, quo nunc
Sed cum sacro auditorio eadem causa competeret, dislinemiir, ante mcridiemsumere debuisti. Sed ut
dominusmeus, parcns noster, praefecttisUrbi, aucto- scripta ad vesperam mibi rcddita prodiderunt, meum
ritate juris et fiduciatui, personas sibi ac negotium officiiini,meamquecuram tabellariilentitudosuspen-
vindicavit. Quod eo scribo, ut noveris apparilori dit. Ego tamen huic moraesuccensere non possum.
justam subesserationem, qui et parenti luo cessit, et Hefuissetenim tibi cansa sermonisiterandi, si ma- .
legibus. Va'e. ture responsa noslra legisses; quaeconfido jam ira-
EPIST. XLV. dita : nisi forle denuo aliquis ex urbanis divitibtis
SYMMACHUS FI.AVIANO FRATRI. insessor viarum scrijita nostra furetur. Dii illos
Qui deum beneficio potiuntur optatis, venerari menlibussuis puniant I Nunc ac quaesitaredeanius.
191 Q. AURELIUSsiMMACHUS. 192
Humor, qui parvuli nostri peclus obsederat atque A i mandari; railii tuum munus injungis. Fruere deliciis
importunamtussimciebat, magna parte tenuatus est: copiosis.Nosmandata curaluri sumus. Sed ineniciito
itaquespiramenta faucittmlibera nihil jara siridulum exaclis feriis parlicipes faeereluxuriaetuae,quos lan-
sonant. Deum benigniias velit processum sanitatis topere laborasli consortes habere jejunii. Vale.
ejus in solido collocare. Nos ut a ineiu praesentium EPIST. LIV.
respiravimus,ila voto futura munimus. SYHMACIIUSFLAVIANO FRATRl.
EPIST. XLIX. Gratiosa est expostutatio quae requirit officium.
SYMMACHUS SYAGRIO. Sed cum in scribendo nunquam residem gesserim
Scribere bucusque non libuit, obslrepentibusim- voluntatem, frusira neglectaefamiliaritatis accusor.
becillitatum querelis, quas indicare vitamus. Hinc Ulor in ea re testimonio hominum tuorum, qui du-
factum est, ul officiumnostrum lua alloquiaprae- dum sibi epislolam traditam labellarii vilio distule-
venirenl. Poslquam divina ope sanitatis bono frui runt. Voto igitur apud te scrvalae amicitiac mihi
coepimus,redit cura sermonis. Sume igiltir litteras, constare rationem. Nam vehementer injurium est,
seras quidem, sed voto luo et propositocongruentes: ex alieno peccato, naevumviolatac religionis atlra-
quaeul diu dilataesunt, ita desiderium sui indicio „ here. Vale. -
meliore pensabunt. Vale. B EPIST. LV.
EPIST. L. SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
SYMMACIIUS FLAVIANO FRATRI. Spe bonaevaletudinismari vicina detegimus. Sed
Iter in patriam .diis auspicibus ordiemur, quod nec dtim auras salubres ventis obluctanlibusexperi-
tibi et ante compertum est. Sed religio monuit, mur. Hincpigriorest matronaead sanilatemrecursus:
ut diei quoque certior reddereris. Cras igitur viain cui si quid refectionis dies melior adjecerit, opiatum
nobis disce relegendain. Et quia promissi servantis- de ea indicium non morabor. Urbanis negotiis, ut
siintis es, fac meminerisad publicumsolerane con- insintiaredignatuscs,inquies,moniiorsecurusilludit.
tendere. Vale. Alieno enim periculo res inefficaxet copiaenocitur.t
EPIST. Ll. tentatur; ut cum vilitaiis metus in angustias co-
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRl. egcrit civitaiem, luhc opura validis quscstnmaugeal
Emiseram prior scriptum,quod in manustuas du- avara venditio. Hoscinehomines arbitreris, qui plus
dIImpracsiimovenisse. Il.iud multum processilhorx, amicis consilio nncent', quam inimicis odio obesse
cum adcrat, qui a te mihi lilteras exhiberet. Decursa pottiissent? Sed nos publicodudtimopere perfuncti,
oculis pagina requiri a rne comperi diem coeptando atiena sileamus. Diitneliora procureni! neque enim
iiineri destinatum. Sed banc cttram spontaneo ser-' C gauderedignum est, si qna mibi laus ex allerius er-
monepra:veneram.Ergo respondendaconsumpsimus. rore proveniat. Vale.
Quid superest, nisi ut gratuler nobis aniinos esse co- EPIST. LVI.
gna>os?Nam qurc te scire velle praesumpsi,prius- SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
quam quaereresindicavi. Vale. In maximis quidem rebus, quid niihi studii alque
EPIST. LH. amoris impendas, frequenter adverti. Sed quoque
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. crebri sermonis officia, ul pote ex inlimo affectu
Redilusac rectirsus in patriam, qui scmper omni- dcprompta complcclor: quorura assiduilas cultum
biisgratus est, festinationinostraenequaquampro ex- circa te mctim pari lance compensat. Jucundit.is
spectationerespondit. Causassidesideraiis, accipite. vero tanta est, ttt falear nie alloquio tuo potius inci-
Jam primum ut communia domesticis prxfcramus, tari ad desiderium, quam repleri. Ea quippe remni
rem frtimentariamnostraetirbis nulla atiget invectio. omniura ratio atque natura est, ut quae hurnanis
sensibus blandiuntur, nequeant offerre fastidiurn.
Spes ipsa, quacin adversis alere animos solet, recu-
sat effugittmpolliceri, cum sterilis annns ne semina Ilaque cum solvendisatque agendis graiiis par csse
qiiideniteiris commissa reddiderit. Dehinctit apud v non possim;' facio quod solenl improbi debitores,
vos familiaremciiram loquamur, urgel Ostiense prae- qui adhuc alieno aeredepressi cnpinnl verundo nexu
dium nnsirutn militaris impressio. Nos legum inane fenoris obligari. Quarc elsi numerosaesint littcrae
nomen vocamus.D i viderint exittimcausae. Interea tuae; non ut ingratus, sed ut munciis lui cupidtis
mordemur non mettt damni, sed civitatis injuria. poslulo crebriorcs. Facilc aulem conjici polesi ,
Collegarumtraclaltis qui me cxciverat, acternisprin- qnaiiivicetn colloquii otiosus ipse pnllicear, cum ab
cipibus legandorum in Africam virorum reddidit orcupato htijusmodioflicium impatienter exposcam.
optionein. Cessanie ergo palrum dcliberatioue noni Vale.
vocamur. Vale. EPIST. LVII.
EPIST. LIII. SYMMACHUS FI.AMANO FRATRI.
SYMMACHUS FI.AVIANO FRATRI. Dindomoabcssc decrevetam, jucundumquentium
Fungeris boni fiatris officio.Sed desine memoremi cum familiaribusnosiris in suburbanoArabianaeexi-
cominonere. Notaenobis sunt caeremoniaedeorum,, gebam. Sed qnia Fors versat humana, nec semper
el fesladivinitatisimperata. Nisi forle me solum ex- ex v. lo destinata succedunt: Praefecti lilterae rtipe-
segttivicem luam postulas, et ut assotet res divinai riinlotiuni meum,qttaebonaespei 'ooilicilamiscebant.
i95 EPISTOLARUMLIBER 11. 1*5
Specialim praesentiammeam per ambiguumpoposce A cxsoriem , nunquam philosophis congruentem sum-
runl. Non differo exspectationem tuam. Collegarum psisset ornatiim. Sed de hoc vestra exislimatio sit,
tractatu senatum commoveri, sed et oblationem fa- qui talium rerum profitemini notinnem. Mihi religio
ciendam scriplis secreiioribus indicavit. Nitiil publi- fuii, negare verba poscenli. Facies itaque rem mo-
catum, nihil lectum est. Quantitas postulataerei ex- rinn tuorum, si ope atque humanitate forlunam per-
cessit opulenliam recogniiam. Vastum silentium egrinantis adjuveris. Vale.
cunctis stupor subilus imperavit. Quo longius prod- EPIST. LXII.
eunte placuit in lemptis aliud deliberanda produci, SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
ne omiiterentur absentes : quamvis ipse dixerim, Postquam Gaudentioapparilori luo indicem peracti
Romac,aut in proximisposilos, vel evocari debere, a me ilineris epistolam dedi, agens in rebus inihi
vel consuli, reiiquorum nomine, de oblatione ftitura, apportavit sacras lilteras spei et desiderio congruen-
ut slatulis ordinis polliceantur assensttm. Ilabes les, quibus cognoscerem clare in aures publicas de-
omnem rem, de qua quid sentiam satis nosli. Tibi signationem consulatus mei debere proferri. Quid
etiamsi causa communis esl, procul tamen abesse, ad igniir eximio animo luo laeliliaeplenus exoptem, nisi
solatium proficit. Vate. ut simili inox fruamuretiamde tegaudio; quod spero
EPIST. LVIII. B dominum nostrtijn Theodosium, venerabilem cunclis
SYMMACHIISFLAVIANO. et praecipuebnnis, solida in amicos dignalione factu-
Panlo ante litteras dedi. Nunc reddo responsa, rum: siquidem dignumest, ulaugustissimis honorum
quia illis necessaria continentui : his salulalio sola nosirorum patronus arquet dignilaiibus, quos scit
pratstringitur. Valemus, ut verum est. Si tibi omnia mentibus convenire. Va!e.
prosperefluunt,scriptionis fide commune bonumme- EPIST. LXIII.
cum parlicipa. Vale. SVMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
EPIST. LIX. Cresconioamico meo amorem luum multa conci-
SYMMACUUS FLAVIANO. liant. Primoquod sacras litleras, quibus consulalus
Suburbanum praedium, quod viae Appiaeadjacet, mei designatio lenelur, exhibuil; dehinc quod eum
incolebam, cum mihi litleras tuas in hoc missus patria Africa non minus tibi, quam mihi cara com-
exhibuit. Nosti rura quaeloquirour, ubi magnas aedes mendat. Cujus mores cum primore loco ccnsere
in angustis finibuscollocavi. Hic dulce otium (si qnid debuerim, inalui luo examini reservarc. Suscipeigi-
absque te dulce esl) paulisper exegimus. Nunc Ve- tur, oro te, notum militiaevirum, qui se apicem feli-
stalis fesligralia, domum repeto, incertus maneamne citatiscredit habiturum, si eum patrocinii tui splen-
cum civibus, an rursus in vicina concedam. Tu quid C dor illtiminct. Vale.
agere decernas (nara certe justo diutius abfuisti) EPIST. LXIV.
debeo cognoscere. Vocat enim te in curiam nostram SVMMACHUS FLAVIANO FRATRI.
diis auctoribus quampriraum candidati mei desigua- Exercet me quidem volivis ac felieibtis negoliis
lio; cui supra omnes ornamento eris, qui nos vel praeparatio consulalus. Sed ut litterae lucefrequenter
affinitatisvel amicitiaeofficiisprosequentur. Vale. indicio sunt, tua pro me cura praeponderat. Hnrtaris,
EPIST.LX. mone^. cogis, nt quidquid potissimi magistratus fun-
SYMMACIIUS FLAV1ANO FRATRI. eiio quxrii, accelerem ; et cum sis meaeexactor in-
VacuiapudNeapolim soli, quod mihi ex tuo adja- duslriae, niliilominusomniasollicitudiniluacvindicas.
cel, ut aedes novas niolirer, optaveram, tu mecuni Eriine tempus optatum, quo istam inenleni paribus
opera Lucellana partiris. El ne verecundia retfuet pro te oflieiis dislriettis ccquiparem?Spero aclulum
oblatum, negas tui juris videri, quod ego meum fa- florenle republ. et propagato in aevumdomini noslri
teor noli fuisse. Patere, ut saltim gratiam tibi de- Theodosii principatu, virtules tuas fascibtismune-
beam. Neque enim fas est, mala lide me recuperare, randas. Tunc epistolarum stimulos non requiram,
quod possum bona sumere. Adjicis praeterea lenoci- nec exspectabo monitorem. A te cnim didici sponte
nia,quibus morbum fabricaloris irriles : geininam V ' suscipere quidquid pro fratre curanduni est. Vale.
poilicum.solido et incorruploopere curvatam, multis EPIST. LXV.
in longitudinempassibus explicari; vicina esse qtiae
5YUMACHUS FLAVIANO.
construo, et parvo aedificationisnegotio quod inler-
venit posse miscerj. Qoid laboras adversus verecun- Asiipulatioiiem pracclara merita non requirunl :
diam meam? Egoquoque facio, quod recusas. Gralus siquidem virtus sua luce conspicua aversatur auxi-
suin muneri tuo : sed vereor ne, accedente sumptu, lium comiiiendationis alienre. Ergo cum doniinum
diim vetera noyis nitimur aeraulari, intelligam te et frairem meum Licinium celebrem feceritad nor-
niajora velle concedere, quam me posse reparare. mam veteris disciplinacgubernata iesp., quid polesi
Vate. ei dignitatis adjicere piivata laudalio? Hac igittir
EPIST. LXI. praemissaparle, optimacin amicosfideiac diligcniia!
SYMMACHUS FLAVIANO FHATRI. virura, praccelsoanimo luo opfo sociare : non quod
Ut babitus et crinis imlicio est, Serapam non lit- jitdicium luum seriim ac diflicile sit ad colligctiili
terarum periliam pollicetur: cojus si se ineminissci ingenia cl explorandasvoluntates boiioruin, scd m
19$ Q. AURELIUSSYMMACHUS. Iftf
hrevis inter vos usus et feslinata discessio ncgct ii EPIST. LXXII.
justum lempus cxaraini. Vale. SYMHACHUS FLAVIANO.
EPIST. LXVI. Vir clarissimus Honoratus cumprirais mihi vitae
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI hotiestaiisque complacitusest. Credo judicium metim
Si amicitiaesemper ratio deposcit, cur mutua ne- tibi aspernabile non videri. Id si ita est, neque me
gotia alterius juvemus officiis, quanto impensior opinio frustra tui babet, futurum reor, ut ex praero-
uiilitatibus propinquorum cura debetur, quorum no- galiva istius (estimonii ad familiarilaiem praeclarae
bis bona et adversa communia sunt ? Quidquod saepe unanimitalis tuae, quasi libi etiam sedulo spectatus
bonitas causaecohorlalur, ut quod dcbemus generi, accedat. Vale.
tribuamus promplius aequitali?Quacmenon minuspro EPIST. LXXUL
illo, quam necessitudocommovit, ut ipse etiam com- SYHHACHUS FLAVIANO.
perto ex relatione Victoris spectabilis viri negotio Delectat eos frequenter affari, quorum animum
judicabis. Namquo res notior fieret, publicaeepistolae mei amanlem documentis habeo comprobatum. Cape
malui exempla sociare, ne quid fiduciadicere per igitur lilteras meas, quas ideo libenter emitto, quia
gratiam judicarcr. Nunc, si libi volunlas mea cordi religionis tuae vicissim pascor alloquiis. Quae res
cst, praesta htiic quaestioni maturam securilalem, " acuere nos debet ad officia promptiora, cum libi
qiiam projusiiiia etiam me silente dcferres. hinc commodi fenoris largior usura respoudcat.
EPIST. LXVII. Vale.
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRI. EPIST. LXXIV.
Parva est commendatio scriptorum meorurd, si SYMMACHUS FLAVIANO.
Leontium familiarem innocens vila bonis quibusque Valenlinianusprotector dudum palrocinio culminis
conciliat. Suo igitur praeditus nierilo, astipulationis tui per me tradilus atque commissus, domesticisoc-
adminicula non requirit; ct lamen abslincre 11011 de- cupationlbus altinetur : alque ideo magnopere po-
beo lali geuere lilterarum, magis ut amicitiac satis- poscit ob euradem sibi aliquod negoiiura per subur-
faciam, quam ei aliquid opis conferam. Tu lanlum banas provincias impetrari. Quare decus nostrum
pro dignatione, qua clarus es, facito noverit graliam familiari meo desideratura munus exclude , aut im-.
sui meo quoque nomine esse geminatara. Vale. pelra comineatum, quo possit a militari nota sub
EPIST. LXVIU. hac impetratione defendi. Vale.
SYHHACHUS FLAVIANO FttATItl. EPIST.LXXV.
Brevem necesse est esse sermonem, qui properanti
£ SYMMACHUS FLAVIANO.
repente commiltilur. Quare et officio satis est et
brevitati temporis congruit, ul circa te salutationis Cum in judicio praefeciuraefamosacausa penderet,
Iionore perfungar. Vicissitudinem vero effiagitare Discolius, qui furti detulerat aclionem, multosque
non debeo, quam mihi arbilror a viro amicitiae noslri ordinis viros criminalione perstrinxerat, oc-
servantissimo etiam sine admonitione rcferendam. culte cum reis inita paclione, non sine disceptatoris
Vale. invidia elusit examen. Ad hujtis investigationeminis-
EPIST. LXIX. sus apparitor, si praetorianorumadminiculumsortia-
SYMMACHUS FLAVIANO. tur , proclivior facultas relrahendi accusaloris eve-
Ul silere uon possum, quotics slylum invilai oc- niet. lulerest publicacdisciptinae,simulqueadfamara
casio; ita si desit causa longioris alloquii, seriem pertinet cognitoris, ut eura sumino studio conqui-
paginae slringo compendio. Loquax enim copia est, siiura reduci in judicium sub custode praecipias, ne
quae in re usitala atque solemni verborum redundat innocentiam senatorum obnoxia rumoribus suspicio
eluvie. Have igitur dico, et vicissimpeto, ut me pro- decoloret. Vale.
sperorum luoruin indicio raunereris. Vale. EPIST. LXXVI.
EPIST. LXX. SVMHACHUS FLAVIANO.
SYHMACHUS FLAVIANO FRATRI. u Araor tuus in Domitiuranotus et validus ademit
Huinanilatis interest commendationemdefcrre po- mibi coininendandiejus laborem:pro quolioclantuni
scentibus. In Zenobio aulem talis officiicausa pro- dixisse suffecerit, mibi quoque eumdem prisca faini-
pensior esl, cum sit farailiaris meus, atqueadeo illi liarilate conjungi. Quaeres illi incremenlum patroci-
debeatur potius quara praestelur affectio. Hinc patro- nii tui, ut spero, praestabit: probabilioremquippe
ciniumlui cupio provenire. Namprimum est, ut meo eum tibi faciet communis similitudo judicii. Inlere»
suffragio diligatur ; secundum erii, ul sui boneslate nos ursis saepe promissis, et diu speralis, sub ipso
complaceat. Vale. arliculo muneris indigemus. Vix enim paucoscatulos
EPIST. LXXi. maceratos inediaet lahore suscipimus. Et de leonibus
SYMMACUUS FLAV1AN0. fama conlictiil : quorum adventus posset efficerc, ul
Considerans,quidmihi araoris dignerisirapendcre, ursorum defectum congressio Libyca repensaret.
arbitror Cyriaco domcsticomeo has litteras profutu- Unciam panis maliiiose et temcre restitulam spon-
ras, quibus quaeso ut cojiimodilalem ejus promplo lanca voluntas popuii rcdcgit in copi.i conditorum,
favore respiclas. Vule. Tnla igitui omnia aiquc scctira suitt, qux aniiiiuiii
 497 EPISTOLARUMLIBER li. i$8
tuuni jure mordebant. Aique utinam sollicitudiiies A i mini, qui apparatui ejus plura et praeclara tribuistis.
quaestoriasparsuccessuum felicitas mitigasset! Vale. Praeterea domino et principi nostro ad referanaam
EPIST. LXXVH. largiiati ejus sedulam raagis, quam parem gratiam,
FRATRI. auro circumdatum dypticum misi. Caeteros quoque
SYMMACHUS FLAVIAN0
eburneis pugillaribus el canisletlis argenteis
Editioni muneris nostri et ttsitaia et insolila a le amicos
nd- honoravi. Tuae igitur potestati, tuo quoque arbitrio
conferunlur; ita omnia ad conciliandum quaeslOri sunt olTe-
slro plebis favorem et solcniiiiuin rerum largtts et comrailto, utopportune singulis, quaemissa
novarura reperlor excogilas: ut nunc seplera Scoli- rantur. Vale.
EPIST. LXXXII
corum canura probavit oblatio; quos praelusionis die
SYJIMACHUS FLAVIANO.
ila Roma mirata est, ut ferreis caveis pularet adve-
ctos. Ergo et hujus rei causa et praelerea liiuneruin Mulli a tne conciliaiionein litterariam poposce-
sed quorumdam meritis, aliorum precibus pa-
caeterorum, quantas possutn, maximas gratias tibi runt;
rem gratiara dedi: nec tamen vereor, ne tibi civium
ago : licet in his, quae sludiose fratribus pro inagiii-
ludine auimi tui tribuis, beneficiumte non putes pric- ignola dislinctio sit , judicium de liis communc re-
culenti. Dabis igitur in quibusdam verecundiae meau
stare, scd sumere. Vale.
EPIST. LXXVIII. B veniam, qnse cessit oranlibus. Sequeris autera, quod
scis de singulis utrumque sentire. Puto ex his ver-
SYMHAGHUS FLAVIANO.
Pars hominum compendiis et quaestibus gaudent; bis, quo in numero filium nostrum Attalum specla- .
liilem virum censeam facile dignosci. Namque ista
ine votiva delectat expensio. Itaque avidus civicae
libera et aperta discreiio ei tuto credita est, qui non
graliae,jquaesloris lilii mei suniptibus studco alitid ge- fuit
in partem cogentum. Quare tuo ac mco nomine
nus largitatis adjicere , ut curulibus stabulis Urbis
amicilias accurreniis amplectere; ulhuic infriiclusit
aeternaeeliam quina mancipia largiamur.Etquoniara
cultus bonorum, pravis dolori, quod similiter non di-
servorum per limitem facilis inventio, et pretiura so-
Iet esse lolerabile; quam maxime le deprecor, ul liguntur. Vale.
EPIST. LXXXIIl.
per homines strennos vigintijuvenes praedicto nego- SYMMACUUS
tio congruentes jubeas comparari. In quam rem sq- FLAVIANO.
Jam pridem doininoet fratri meo Alipio comitatum
lidos ad te inisi, habita aestimalione hominum, quo-
sacrnm visere atque adire cupienli, sera qtiidem oc-
rum non forma, sed aelas et sanilas deligenda est.
Vale. casio, sed laeta successit, ut eum consul accires, ideo
EPIST. LXXIX. in conspectum tuum alacer occurrit, ul beneficiis vo-
SYMMACHUS FLAVIANO. C tiva rcddat oflicia et sancti animi lui fretu nubcin
Fralri nostro Andromachoomnes bonacartes fami- invidiae superioris abstergcat. Quod illi arbitror cx
liarcs sunt, sed prac caeteris fides, qua exspectalus voto esse cessurum. Neque enim famaeejus deesse
mihi luum quoque judiciuin optat demereri. Itaque aliquod patieris, qui securilatis cuncta tribuisti.
dum te expelit, iler imbecillis grave, gracilitatis Vale.
suaeoblitus inlravit. Haecitli raaxime causa fuit pro EPIST. LXXXIV.
viribus, ul solct plerumque animus spe et gaudioi SYMMACUUS FLAVIANO.
morbuin levare. Advertis igitur quam prompto et Recle et probabiliter judicasti, fratrem nostrum
patulo araicitiaesinu receptandus sit, qui tui deside- Titianum speclabilem virum consulatui tuo interesse
rium suaevaletudini praetulit. Quid ptura? appeten- debere : siquidein aequitaspostulabai, ut voti sui vo-
dus libi foret, nisi le sponte sequeretur. Ergoaccur- luptate frueretur. Nulli unqttam nostrum tui amore
renli religiosam manum porrige; ut qui te novit vir- cessit; quinimo semper primas sibi erga te partes
tutibus superiorem, commuuitate parem sentiat. observantiae vindicavit. Itaque teslem alium non re-
Vale. quirit. Scit enim sibi plus esse loci apud luuin ani-,
EPIST. LXXX. mum, quam posset meo sermone conquirere. Relin-
SYMMACHUS FLAVIANO FRATRl. " quo igitur eum fiduciaesuae
, quia nihil potest esse
Coininendattim inihi a fratre meo Hilario virumi cumulatius. Hoc tantum subjicere coiitentus, me quo-
devotissimum Titianum; quo alio possum benelicio' que libi ejus nomine, si quid gratiae
ceperit, obligan-
utunerari, quam ut eum sancto pectori tuo non as- dura. Vale.
pernandus precalor insinuem? Et jam spero peti- EPIST. LXXXV.
tioni meaecessuram felicilalem, quando eo'sludio 1 SYMMACHUS FLAVIANO FRATRi.
a tquc ptoposito es, ut instar gratiae habeas, si libii Facile fratrem nostrum Elpidium ad proficiscen-
ptobabilis aniicus accedat. Vale. dum traxisset affectio, nisi eum unici cura relineret.
EPIST. LXXXI. Tantum quippe est in eo sinceritatis atque dulcedi-
SVMMACHUS FLAVIANO. nis, ut illi soli necessitudines praeferantur. Ilunc ita
- Filius noster Symmachus.peractomunere candida- Spectatum inilii atque conjtinctum,jussis tuis uegare
ti, offerl tibi dona quaestoria, et eaeteras necessitudi- non polui: quia in lalibus causis major apud me ce-
nes noslras pari honore participat. Quaeso igitur ut dendi voluplasest quam fruendi. Suscipejgitur antan-
ejus nomiue dyptica et apophoreta suscipere digne- ti-simum noslri eo animo quo roeaati : aestima de
199 Q. AURELIUS SYMMACHUS. «^-
non piguit. Namque amor offi. ,
gandio adventorum, negart a le non [oportere resi- JA lulalionem.geminare
deniibus, quod praestatur accitis. Yale. ciorura modum non tenet. Praelerea jiotitia coin-
EPIST. LXXXVI. meantium poslulavit, ut comraendationeeoriim ad-
SYHMACHUS FLAVIANO jecta pagina proficiat. Responsa non postulo securus
animi tui, qui mihi sine admonitione serrao-
Peregrinari mihi tecum vidcor, si quando cursus praeclari
recursus luos luculentus narralor insinuas. Ita nem voluntarium polliceatur. Vale.
atque
cognilionesnostras religione allicis, ct nitore sermo- EPIST. XC.
nis illuminas,ut quidquid explical affalus tuus, id
SYMMACIIUS FLAVIANO.
no^ter quodammodovisat affeclus.Quare firmam va-
letudinem luam lenemus, reditumque felicera volis Semper mihi auctor es ingentium gaudiorum. At
jugiter comprecamur. Nara qui amorein in uos luum nunc supra vota processit, quod me expetendi plane
aequiparare non possumus, solvinius votis, quod ne- et ambiendi viri familiaritate decorasti. Neque hoc
quimtts plficiis. Salve igitur, iiii domine inimitabilis, suspicione conjeclo. Nam patricii sermo fecit indi-
nosque et generaliler cum cacteris, ut nunc facis, et cium, diligentiam in me suam le praesule provoca-
speciatim cum clarissimis, ut solebas, his muneribus tam; qua recte raeteris benefactis ttiis etiam hic ti-
oris ac pecloris lui benignos illustra. Vale. r tulus
procedet in numerum, qui solus qttainlibel voti
EPIST. LXXXVll. avaritiam possit explere. Vale.
SYHHACHUS FLAVIANO.
EPIST. XCI.
Voxjuris ac legum esubonaefidei conlracltim non
posse rescindi. Ilujus seulenliae exsecutionein fraler • SYMMACHUS FLAVIANO.
nosler Elpidiusoplat adipisci; cui post veiidilioncm Quolies parenlum beneficiis obligamur, necesse
Ilispaniensis praediisui partein cmptor adjural; ctim est ad haeredes nexum debili pervenire. Ad lilium
ad solidilatem iranscriptac in novum dominuni pos- meum senalorem praeclarumatque ornatissimum vi-
sessionis cuncta ex niore celebrata sint. Haecsumma rum praefatapertinet generalilas : cujus pater omni-
est poslulati, quac meis quidera verbis, sed illius btis rebus illuslris et mihi eximia veneratione reco-
raerilis adjuvatur. Quaeso,ut aequitate, qua praccla- lendus, plurimum domui meaehonorificenliaeet re-
rus cs, ut pudorem refraganlis privata objurgatioue ligionis exhibuit. Cujus ego devinclus officiis, fllio
confundas, aul contumaciam frangas publica aucto- oplo persolvere, quod de parenic contraxi. Sola au-
rilate judicii. Vale. tem magniflcentia tua potest ine conttaclu gratiae li-
EPIST. LXXXVIII. .Q berare, si posleritatem ejus adjuverit, praecipue in
SYMMACHUS FLAVIANO. iis rebus, quaejustitiaepatrocinio fulciuntur : siqui-
Et lionoris lui, quo nunc auctus es , et continui in dem queritur, agros suos contra judicalura veslrum
me amoris delector. Voloigitur, utcommunia pignora magnam parlem mutilari. Grave hoc ct impelibile
curae uiihi esse non dubites, quae magis merita tua videri, riisi eliam consensus partium fruslrationibus
quam scripta commendant. Supcrcrat, ut assidutun luderetur. Minuscst cnim alienam senlemiam sper-
styli tui munus exposcercm. Sed redundantis est nere, quam a propria discrepire. Est igitur in manu
opcra:, bona spontanea poslulare, nc meus slylus ex- tua, in tam absoltilo atqnc probabili pelilionis ge-
torquere videatur, quod tui animi spondet liuinani- nere, servatis legibus, el rcqtiitatis intiiiiu, aliquid
las. Vale. etiam meaedeferre personae ; cujus interventum fa-
EPIST. LXXXIX. stidio longaelilis, non diffidentia negotii poslulavit.
SYMMACHUS FLAVIANO Vale.
Paulo antc lilteras dederara, sed debitam tibi sa-

LIBER TERTIUS.
EPISTOLA PRIMA. D epistolas sunio, tantum tribuam beneficii, cura pauca
SYMMACHUS
JULIANORUSTICO. respondeo. Vale.
EPIST. II.
Ruri hucusque observalus, poslquam me ad urba-
nam scdem recepi; repcrimus optabilem litterarum SYMMACIIUS IULIANO RUSTICO.
luariim salulem. Quae post diutinum silenlium, tam Ruri positusvectigal solemne tibidependo. Nullum
mullum apud nos gratiac et bonoris habuerunt, ul in enim tempus patior ab hoc muiiere leriatum'; neque
bis sola brevitas displiccrel. Nam jejunas aures meas locorum inlercedente divortio in oblivionemfamilia-
et praeclarictoquii tui satissuperque sitienles, affatus ritatis adducor. Qui, si me vicissiiudinisstiraulo fa-
largior debuii uberare. Mibiquoque curaefuit arctare ceres promptiorem; nunquam profecto linguam de-
paginam limiie parciorc, ut te, rai frater, scribendi sidem continerera. Et tamen enixe nieum fungor offi-
laliooe morderem. Quamvis ita consciussim arentis ciuiii, nec cessationis traducor exeraplo. Atque lioc
iafantiae; utquantuin doloris accipio, cutn brcves silenlium tuum difficullatibus publicte occupaiionis
 n *Ji
SM
Stil F.PtSTCLARUM<LIBERIII.
ascribo, quia satis est niilii ad amieitiae fiduclam, A delictum. ViSero quactua futura sit in referendo ser-
truod ine credo redamari. V.ile. inone curatio. Ego in viam reduxi amicitiac noslrae
EPIST. III. fortuiiuni sluporem ; neqtie cx ca re affectogratiam.
SYMHACHUS JULIANO RUSTICO. Satis niihi laudis esi, invidiam sileniii diluisse. Vale.
Huncscribendt inorem supcrstitio vetusta consti- EPIST. VI.
luit, ut ad peregrina digressi prioreni sibi locumvin- SY.MHACHI1S JCL'AS"0RUSTICO.
dicent cumabsenlibus colloquendi. Sed affectus morae Solet quidem aegriludinesanimi ralio miligare, sed
iinpaliens, scribendi vices religione mutavil. Itaque fnrtunac nostraetantum vulnus est, ul ei ne tua qui-
rupta lege reticeudi, sermouem tnuin lestinatione dem delenifici et suada facundia cicairiccin possit
praevenio; adjiciens sedulae salulaiionisofficiis com- obducere. Fors fuit an dies longa quandoquc bebetet
inendalionem viri inter opiimos quosque numerandi, laxatum dolorem : siquidem malis omnibus finis de
ipiem dudum a parentibus clarum, ci aulicaedignit >- tempure venit. Inlerim frigcnl verba solantiiini, ne-
lis splendor excoluil, et amplissima curia non acce- queaures npplicat consiliis bonis surdus ex mjuria
pit ul noviim, sed reccpit ut dcbilum. Quac tamen in animiis. Teilius bic mihi de oplimis fratribus luclus
fratre nosiro Pltitippo, secundOloco et honore cen- est. Posl lot miserias uuis non pulet me dedidicissu
semla sunl: quia plus babet laudis in moribus, ma- I3 patienliam ? At quando inibecilliores nos ipse casus
gisque probiiatc conspicuus est, qu.im fiirtiinaemu- iovcnerit, tanto magis doleo. Nunc etilla crudescunt,
neribiis glutiatur. Plura dicerein , si aul pudor ejus qu bus stuporem diuturiiilas feceral. Icttts eniin no-
siuerel, aut prolixa laudalio epistofi; coiivenirel. vissinuis ctiam veteres plagas dolore resciodil. Ncc
Certe illud sponden, titaincximielaiem in coram re- ignoro mullu invicti aiiimi exetnpla posse referri.
perre posse nitilla, qu.e lacui; nulla dcsiderare, Pericles amissis recens liberis venil in curiam : sed
quaeseripsi. Vale. patiiaccausacogebal. Anaxagoram pbilosopbunigra-
EPIST. IV. vis de lilio nunlius a disputatioiiibus non relraxii.
SYHMACHUS JULIANO RUSTICO. sed philosophiaedeferebat calaraitalis suaenegligen-
Decet tii litteras meas freqtienicr clilagites, nec liam. M. Iloratios rnorte pignoris cognila cadavcr
tamen convenit ut de silenlio grave quippiara suspi- effcrri jussit; scd bac constaiilia esseilebuit, qtii Ca-
ceris. Oblilum me (ui, quoJ in hanc diem siluerim, pitolium dedicabat. Vides quis niibi sit aninius : et
censuisti. An ita vel mei animi fides inclara est, vel lameii vita duccnda est. Ainor eniin Imis a natura
tui nicriti augusia momenta, ut huic dc me opinioni daluj fiilcitinfiniiilalemdolotis. Peue praclerii,quod
locus esse debtieril? Quare amicitia cominuiiis plus fuerat inter prima collocandum. Cuinulatis.iiuias
acccpit injur aeex tua suspic.one, quam ex meo si- gratias ago, qund Projectum fainiliareiii nostruin
lenlio. Minusest cniin, necessiiaieofficiiiiiide-ercre, avulsum contubernio luo, meo solatio deputasli. Ex
quam vnlunlate pra-propcra judicare. Putas solemni hoc inlelligo, quanta necessitas feceril ne venircs.
genere defensionis levare peccalum? Diu aflui, longa Egotimeiiquilcipsum non polui, vidi aniinuro luutii;
utia in secessu ruris excgi, labellarii defueruut. Ilaec cui satis non fuit niedicinamforlmiaenostracper epi -
cisi vera pleriimquesunt, lainen assiduitate detriia stolam facere. Addidisti enim quamdain lcgitioneni,
in invidiain mendacii recideruot. Meacoccupationes qnac sui assidoitate vim nitli frangerel, quia noveras
ab usu remotae, nihil mediccre proteridunl, cnjus solatia litterariim cura leciione liuiri. Progressi iu
rem fainiliarem nov.i iucessit aflinitas, contra ratin- laude- tuas concludimus, cum ipse religiouem magis
nein legum, felicilateiu teinporum, consensiim t)a- ad conscie itiara quam ad gloriam rcferas. Eig >
rciitiim, pacla majorum. Sed reprimani me, neque babcat modmn sermo, quem nuuquain circa te babc-
bis querelis ullerius immorabor, qtias labef aiius, si bit alTectio.Vale.
veritau amicus esi, explicabit. Ita lict ul el libi co- EPIST. VII.
guiliogealorum plenaproveniat.ei ego excusatiouetn SYMMACllUS JULIANO RUSTICO.
meam polius indicasse videar qu.im dolorem. V.le. j. Arbitrum le «ssumo epistolarum niearuin. Cape
EPIST. V. si quid ab rcpnbl. vacas, oialiunciilam nostram, cujus
SYMMACHUS JULIANO RUST1C0- edeiuke fidiiciam favor civiuni dedit. Nam spes saepe
aliiur cxemplis, ct placituriiin esse praesuinimns,
Aiunt qui callent rlicioricam ilisciplinam, niliil aliis jam ptacuisse gaudemus. Nunc luarimi
e-so controversiae, ubi eadem pa' tiiiiu jnra stint. quod
iei Mitlo dccanlal.is parlium cril, respondere, cum legeris, an ilebucrit
Iiiiagineinproposiae poslitlasi nie ^enalusaniniare. Cerle inibiduci vilio non potesi,
jnilicialiuin mcditalionuin fictiones, ct inania simii-
tod lain bene de luis atiribns speravi, qiiam siinpli-
lacra caiisariiin. Vcl hjrc silenlii noslri diutttrnilas qcilcr
inibi dissiinu- prioruin siiffragiiscredidi. Vale.
malerix' talis exemplum e»l. Objicies
laii officii ncgligentiam : in te haecreferelur oratio. EPIST. VIII.
SYMMACIIUS JULIANO RUSTICO.
Ergo quia pares sumu*, dulce colludium est, utcmn
allero neulcr exposttilet. Veuiam, quam dederis, iui- Nuntiumredi us mei, cum primuin lida patuil oc-
petrabis. Sed cur acquistecum conditionibus ago ? c.isio, exhibere non dilTcro. Scio coini le prospera
Jam inea causa uielior, qui prior euicndo titriusque qu;cqne de nobis velle cognoscere. Mibi qtioque p.tr
TATROL.XVIII. 7
 203 Q. AURELIUS STMMACHUS. 204
cura cst de salute atque actibus tuts laeta et oplatai .A descripsi, simul misi: ul correctio utrique a le prav
noscendi. Alque ideo dignaberis, quoties fors dedc- stetur, et aliorum, quacnttnc pangis, adjectio. Vale.
rit f.iculiatem, officia circa nos ntutuac affectionis '
EPIST. XII.
implerc. Vale. '
EPIST. IX. SVMMACHJS NAUCELLIO.
SYMMACHUS JULIANO HUSTICO. Si tibi haec una, ut ais, frequentandi slyli causa
Tanla animi \oIuptaie sumpsi litteras luas, quas5 est, iit a me vicem sermonis exeludas, magnum si-
mibl post longum silenliuin detulisti, ut me fatearr lentii nostri in litteris luis pretium esi. Vide igiiur.
quereiac prioris oblitum : quia memoriam praeteritae > ne me validius a scribendo revocel fructus tncendi;
intermissionis anliquavit gralia reeentts nfficii. Dein- quia si saeperespondeam, foitassis curani reinittes,
ceps si tibi cordisum, freqiiemer operam scriptionis5 ui jam vicior optati. Mane ergo in proposito as>iduae
admitte, vicissiludine remunerandus et sermonis ctl s riptioirs, eliam post epistolam meam; quarnvis
arnoris. Vale. nialini credilum luum quim paginas impetrare. Sunt
EPIST. X. quidem illaeTulliano segmenlatae'auro: sed de prae-
SYMMACIIUS NAUCF.LLIO. senlibus araicis bnna plura sumunlnr. Ipsa eliam
Exspecias a me lilleras largiores : delccior judicioi B verba melius ex oris fontibtts fluunt, quam inandan-
luo. Laus esl enim ingeoii cum desideratur uberlas. tur texlis papyri. Quin crgo, eluctattis longi olii ca-
Sed velim libi verbnrutn copiam displicere. Nam quidI riem, Coelitim nostrum revisas. Sat lemporis Spnle-
agal, quo se veriat, ubi immorelur cassa rebus; tiodaliim, bonae urbi et optimorum civimn matri,
oralio? Odi in parvo corpore Itmga velamina. Illa ve- intelligenli lamen, quod nostrae curiae viroi u>uca-
stis deceniei mdultii est, quae nontrahit pulverem, pere non possit. Vale.
nec in btiinumdemissa calcatur. Scribe crgo aliqnidi EPIST. XIII
quod respondendo producam : quanquani religione! SYMMACIIUS NAUCELLIO
decipior, qui tibi uberps epistolas audeo polliceri. Binasad me litteras pedisseqnus tniisdetiilil.Fiaii-
Videro quis sit futurus evenlus seiitentiaetu;c. Tamen, dis arguerer, nisi tmidem reddidissem. Ulrisque la
memento non elcctionem me tibi spopondisse, sed redilurnnilt.nni.im, si per annos liceat, spopondi-
-copiani. Vale. sti : saepennmero idem scripseras. Nibil jam moror
EPIST. XI. syngraphas tuas. hcr.ire | romissum, fallaciae medi-
SYMHACHUS NAUCELLIO. latio esl. Scio lentos ad capessendum laborem senes
Sumpsi parilergeminas lilteras luas, Nesiorea, ut fieri. Sed qnia crescunl vilia cum tempnre, ingratus
ita dixerim, manu scriplas, qiiaiiiui sequi gravitalem C <- mibi atlrabcndiis es , priusquam jiisliorein veniam
laboro. Trahit cnim n»s usus temporis iu argulias faciat longior dies. Nullain Nestor lertio aevisui sae-
plausibilis sermonis. Quareaequius admilie lingtiam culo militiae vacationem poposcit; iiec Achilli exeu-
stculi nostri, et deessc huic epistolx Aiticam sani- sivit tctaiis sua: frigus Phisnix monilor. Et cerle
tatem boni consule. Dignum est ut hrec ipsa apud te haud mulium itineris interjacet. Spoleliuin sttbur-
culpae confessio prosit ad veniic faciliiatem. Quod si banitas nnslra est. Dum carmina tua rimi nas, dum
novilatis iinpaliens cs, sumc de foro arbitros: mibi cpigrammata oblatis Iucis , aut amnibus cnmponis
'
an tibi styli venia poscenda sit. Crede, calculos plu- fallitur doctis cogiialionibus senstts laboris. Va!e.
res merebor, non *quo el bnno, sed quia plures vi- EPIST. XIV.
liis communibus favent. Itaquc ul ipsc nonnunquam SYMMACIIUS NAUCELI.IO.
praedicas, spectalor vcteris monetaesolus superstim; 1« aere meo duco, quod le adornare optatum re-
caclerosdelinimenia aurium capiunt. Slet igitur intcr uitttin iiuiitiasli. Scd male metuo , ne hoc sludii.ir.
iifis isla pactio: ut me quideni jovetvetuslalis exem-
tuo te aulem non uii, negatio habiiaiionis impediat, qiiam peto, ul.in
de
plar autograpbo stimere, prcni- bonaui
. teat scriptorum mcorum fcrre riovitatem. Nonsilebo " pariem voli erga te mei certus accipias. Deos
enim facio testes, bas domus , quarum alteram po-
alterum muuus opusculi uii, quo piisca ciijiisque I)
ex libro Grxco in Lalinum Iranslulisli. slulasii, jamdiutum a me liospitibus esse decrelas.
reipublicx igiiur, ul sacraiiicnto commodes fidem, qui
Arma a Samnitibus, insignia a Tuscis, legcs de lare Quacso vel animo lantum meo credere debuisses, ct in irdes
Lycurgi et Snlonis siimpseramus. Tuus nobis po>t luas fcslinus reeurras :
siqu<demdomiis , qu;e lilii
haecaddidit labor peregrina monumenla, quae jain ambitiose per :ctalein viventi et babilanii cum
sui nesciuiil. Nunc vcre civilas nostra populorum prius
liberis scnilein inoderaiioiicm dislriliutis
oinniumparens factaest, docere poteslsingulos anli- in alias salisfecit, domus filiis inui deliet offendere. Vale.
quiiatessuorum. Ipsa veroparsmaleriae digna laudari,
EPIST. XV.
quanto verborutn sie latur auro? Nescias cultu an
rebus magis voluminishonor gattdeal. Dc mea acgri- SYMMACIIUS NAUCELLlO.
ludine nequaqtiam te ruinor fefellif; sed j.im raihi Pelis ut respondeam lilleris tu s. llaecdenunli.itio
(inodo vcnia dicti sil) convalcscentiae pnrius aperi- certainitiis esl. Sed unde niilii quanquam procedenii
ttir. Carniinum itiortim codicein reiiortandum puero iu annos gravcs, senile illud et c 'iiiictiin? Quo jam
raddi, ct qnia cclogarum ordy confusus est; q»cm lu velcres acmubris?.Ncc tamen defendet volunla-
105 EPISTOLARUMLIBER III. *»f.
tem luam slyli mei desperatto. Qms enira pudoi »si, A t Et certe iiiterfiiit soHicitudinistua<exercere aliquid
viiiciposlcoiifessionem?llltidquoquemead rescribeu- verborwn famitiarium, cmn mihi de scriniis tuis
dum coegit.quod tiinni cessalionisexemplo qtiamdam profecia delegaretur oratio : de qiia inlerim le siis-
libi silenlii formulamdare : plusque fraudis in me pensinn lenebo; ttun demum lilii judicii publici
ledilurum advcrti, si lua offensio imilareltir lacen- facliirus indicium , cum exoraveris , cum itierueris ,
lem, quam si ausns meiis superiniem. jEstiinabis ct quia tanti duco litleras luas, cum scripseris. Vale.
ipse, quanto hoc tui amore adversus verccundiaih -EPIST. XIX.
ineain fecerim. Imerea quod vales, dulce est: quara- SYMHACRUS
no- GRECORIO
vis adjeceris, cauto esse opus , ne forte reditum
strum aevitui subiia praevortant.Nolo aniios ad cal- Diuturniiatem silentii rupisti, sed, meliercule!
culum voees. Fiducia salulis in viribus est. Quas freqiieutibiis impiilsus olficiis. Ego lainen nort mi-
cum videt expendere tutela morum tuorum; spera iore afficior gratulalione, qtiatn si lilteras Sponle
confecturos deos, ut maneas vilaeinteger in metas, tribuisses. Germani mei vicaria )xilestaie gaudeo,
veterum deflnitiodedit saeculo. Vale. tanquam mihi decus boiinris acccsserit. Vestrh quo-
quas
que iu eum favure delector lanqUam aliqiiid ipse
EPIST. XVI. : ciiin quo illtistrem virnnl Syagrium lides
jj praesiiteris
SYMUACHUS NAUCELUO. cerla est oueiam bonse frngis adnisum. Qi.od eo ad
Fonasse arguas dititiniiiii silentium meuni. Nnlo te scribendum putavi, iil graliam noslram assertor
applices lianc moram negligeiiliae.Continuaiio enim sedulus exsequaris. Vale.
longi itineris srylo obslitil. Talidein Formiauum lit- EPIST. XX.
luS accessimu-, quod Hiihiesset acceplius , si una
SYMMACHIS GREGORIO.
toci istius volnptate frueremur. Sed quia hoc per
Elegisti materiam proniurem : accommodatiorest
annnsel valeludincmluaiii 11011 licet; edoceri saltem enim oratio huinaiia , quain gratiae. Qua
imiliiislitteris peio , quaniumcorpuscnloVigorisa«l- causa querelae faclum puto, ut me taciturnitaiis incesseris,
jeceris. Inesse enim libi leiiiperantiam caeieraque cum perpetem curain dandaeet reddendaesaluiis ad-
tuendacSeuectulisprasidia, non ambign. Vate.
nitar. Quodquidem me libente fecisti. Namqui alteri
EPIST. XVII. culpaeducit officiinegligentiain,polliceturde se ope-
SYMHACIIUS «REGOIUO. ram prompliorem. Expustulatio tua instar est spon-
Habeo expostulaiuli leciim probabiles causas; sionis. Non meditabor lua verba , non excogitabo
quandoquidemponliliciolitteraii honoris auctus liul- senteniias. Sipeccattim silendocnuraxeris, tuis tan-
lum mihi indiciuincnmniiiiiisgaudii praistiiisli. Sed C ( tum liiteris argueris. Vale.
iioloprinias litleras meas felleobjnrgalionisimbiierc, EPIST. XXI.
ne animum tuiiiii conlralianl amara serinoiiuiii.
SVMMACHUS GIIECORIO.
Quare decedp queriinoniis, ct leciim bauc veniam
sic padscor, in reliquniiipensi habeas amiiiae dili- Vellem le legato w\ apud optimum consuleni
abscntiaenieae,Si Scirem,
gentiam. Sit inter nos frequens Ironor i-jus officii, pnrgaiida!aiqueexcusatidae
sint assiduae scripioruni faiiiiliariiini vices. Quippe qund iii mihi in ca ro prios ignosceres. Nam cnni
lacila concordia inslar ndiornin esl. Ideo liileras af- vesirum anioremcogito, vereor i c ut me aeqUeambo
fabra rerrim vel naiura, vel industria pepcrit, ut diligitis, ita similiier arguatis. Quis igitur mibi liii-
causaedefensor adhibendiiscst? fonun.t scilicet
nunquam inula esset affeetio: et si qnando absitmns, jus mea : ut misera, ii# justa purgalio esl. Neque
linguaeut operam fungerenuir signa verborom. Ha-e enim cujus
in pracsentia satis dieta siut. Opt» deinceps mate- f.ts sinit, laetaofficiaobire lugenies; fortasse
riam inibi ad respoiidendiim dari, gratia muneris etiam vestram hilaritateiii mea iristitudo coirtralie-
ret: siquidemsemper fieri anial, ut h.ibituui inentis
tui, iion dolorc fastidii. Vale.
de amicorum ore ducamn*. Quare ignosce, qnod
EPiST. XYHl. ,v desumus , el apud egregium virum consulem fave
oYSIMAtHUS GftEGORIO. *
absentiae meae : cujus honore gloriari nosirum est,
Abundas quidem nalurae donis et ingenii faculia- interesse felicium. Vale.
auspiciis
tihus; sed cnnlinui sileutii culpam tibi qnoque pur-
EPIST. XXII.
gare difficile esl. Quid enim ex vero, vet eXcom-
nieiitalodici poiest? Itinera me, inquies, longa te- SYHHACHUS GREGORIO.
nuerunt : sed sxpe cessatum, et aliquando perven- Tantum tibi suppefit uberis eloquii, ut prioris si-
tum est. Vigilem operam publicis rcbus impendo; lenlii veniam cum praesentis facundiaeIatide roerea-
sed vicibusotii omne negotium dislinguitur. Restal, ris. Quaeenim pars litterarum tiiarum vel invciitio-
quod minimevolo, ut falearis ainicilia!negligentiain. num prudeniia caruit, vel novitate sensuiun, vel
Nam officiasi plerumque deseras, occupnio est; »i aniiquiiate verborum? Cum igitur tibi supellexlarga
temper, oblivionis*crimenputes. Hoc, si fieri possei, nnn desit, inniiere, quacsote, ut, sicuti oraiione irii-
Ineerem. Hludis crgo paiientiae meac. Atqui intelli- rabilis es, ila religionCproberis. Faciel hoc crebri-
ges, aequum animuai inajore prelio mu erandiuii. tas epistolariim tuarum, qtia! non sotum libr parabit
iildigniuslaeditur,quera rcligio non perm til offendi. qrati im. vcrum cliam me faciet promptiorein. Vale.
*07 Q. AURELIIS SYMMACHUS. s08
rfPIST. XXIII. Ai videris , qui hiemi magis, quam cuitut apla indu
STMMACIKIS MARIMANO. menta voluisti. Vale.
Noshic ln otio rusticamur, et inultimouis aiitum- KPIST. XXVI.
nitate defrniniur. Nam postquam doliis nova vina SYMMACHUS MARINIANO.
comniisimus,qna?.calce et prelo subacta lluxcriini; Secnrus, utvideo, scribendi ad nic vices negligis
trapctis teritur bacca Sycionia, ut praecoxole.t in Scis cnim istiusmodi culpam sine talione cessiiram.
usum olivi viridis mutceatur. Interca loci feraruni Quoties minatus sum par silentium, si a lilteris tem-
duinos indagosollicitat, et incertus agricola in ollicia perasses? Vincar tamen affeclione, et delector tali
diversa discurrit. Alii scalis ad aibormn summa per- mendaciomeo. Ex quo intelligere poles, quam con-
reptint; pleriquc condita musla dcfaecant.Nctinulli slanter diligam,qui tam inconsiamer irascor. Vale.
aprorum odora vcstigia canum sagacitate disqnirunt. EPIST. XXVII.
Se.d baecomnia, si nobiscum ageres, plus placetent. SYMMACHUS MARIMANO.
Tcuel le erudilio Scacvolarum.dumforenses labulas Desideratasmihi litieras sero hominis mei adven-
pcrvigil doctor instiiuis. Quarc accurre pernicilcr, tus exhibuit, qtircnobis graium admodumsalutis tu;c '
ul fcriarumrequie laboris fastidiumtergeatur. Certe , indicium pracsiiteritnt.Atnue utinam facililas com-
si tibi ergasluli islius amor tanlus est, adesto impi- B meatus copiam
darel.frequentioris officii!Vale.
gi r, ut ad dicendum promptior reverlaris. Vale.
EPIST. XXVIII.
EP.ST. XXIV. SIMMACHUS MARINIANO.
SYMMACIIUS MARINIANO.
Exspeclatacmihi tuae litiera) coniigerunt, quibus
Quod forlunaetux pollucibiliter floruerunt, n.cum prompior ad vicissiiudinemredtlar officii. Nec mi-
diico coinpendium : quando ila animiius stim, ut reris qund libi sermo noster sero tradetur, cum ali-
anicorum prospera meis cominodatibuscxierna non quid sibi nccupationesvindiceni, nonnunquam desil
arbitrei. Elrevera qnotus quisque bomini dies laelus facultas, tabellarioruniquoquenegligentiasu ceptam
cst, sua tatitum secunda numeranti? Latius gaudel operam pterumque frusttetur. Desihe igitur animum
qui el alterius bonis pa-citur. Qua me igitur gratu- nnstrum epislolarum seritalc metiri, cuin rebus po-
latione affectutii putas, cum tibi comperi jugales lius quara verbis specletur affeclio. Vale
deos matrcmfamilias copulasse, atque cx ea filiuin EPIST. XXIX.
jam tempestivo dedisse provenlu? Nam ut siis, in- SYMHACHUS MARINIANO.
tcrvallo maris atqtie terraru n quo detinemur, non
-, Factum nunlias, quodspe et opinione ante pr.T-
prius conjugem tibi, quam soholem accessisse cng C
cepi, ut tibi amicitiambonorum primus congressus
novi. Quippe unis lilteris et nuntinm liliolaerecens
et delulisti. aperiret. Namque hoc nobis el tui mores, ct ill ruiii
ediae, nuptialem sportulam Quaequidcm- promiserant. Facile enim probiias del ta ad
julicia
bona tibi disperlita temporibusacciderunt, sed meum virtultim arbilros
sunt. Cedant divisa placei. Verum ista pars gaudettda
•pcctus pariler ingressa gaudia mihi polnts, quam producendaest. lllud iiiallem la-
-conjunctis.Uberiorem fructum mihi praestitit miira. lins prJedicarc, si aequaretoratio rei magniludinein,
Jsm non queror quod epislnlaeluae seraesunt. Ju- veslimentade nobisnsui luo apta vindicas.Nihil
cunda dil.itio cst, quac simul bona pluria restititit. quod hoc amore sincerius. Scias fiduciamdc simplici affe-
-Vale. clinne surgenlem, gcnusessc virtuiis. Sed quid ego
EPIST. XXV.
MARINIANO. littic purilali dignum repcndo? Stetimus officiisreli-
SYMMACHUS
ginnis hactemis pares. Nunc libi sine cunctat one ce-
Plenaealque invetcratac inter nos amiciliae nihil diraus. Puio li>isulficere ad virciii tanlaegratiaevieti
adjici posse crcdideram. Invenisti tamen, quo per- confessiinem. Vale.
feclam diligeniiani ttti tn fastigiumtollereinus. Atna- EPIST. XXX.
bili enim fiducia Ausionittiae prrebcnda mandasti, rv SYMUACHUS AMBROSIO
'
-qtiaeperegrinalio hiberna poscebat. Tu vero abun- Sa'lus io amico mco mutta spontc tiibuisti. Nunc
dans oranibus, sttidiodandi beneficiiexcogiiasticau- adjicequaesupersunt, ut ego quoque paileni beneficii
sam petendi. Sed dedisse le ex hoc gratiam, satis adeptus exislimer. Supplemenia anlein desideriiejus
constal : quia plus accepit, de qno sibi aliquid al e- a labellario epistolaesuggerentur, qnacstyln persequi
rius annT vindicat. Uno lanlum lapsn(fas sil diccre) stipervacaneuniduxi. Aptius esl enim negotiis mutiio
amica vitidicatio claudicavit, quod remunerandiim iiitimandisvivaevocis indicium. Vale
me de Gallatia poll ceris, ubi ad palriiim Iarem ve-
ueris. Noluissemconstanliam boni facti in h:rc tre- EPIST. XXXI.
SYMMACUUS AMBROSIO
pidac vcrccundiae vcrba descenderc. Sed praelereo
laudatac epistolae leve fiscinum. Neque enim me Itero postnlatunipro Salluslio amico meo, ct ut
tantae gratiiR obligaiio scrmoiium interpreiem esso ipse asscverasti, a le quoque in curam dtidum rece-
sinii. Cur aiitem mulla loquimur, parva missuri? p o : non quod meluamne forte liitetamejus oblivione
de-criptio tradetidarumtibi vcslium secundam pagi- destiiuas, cum familiaresit conslantiae luae (ideliter
iiam leuct. Qud de mcdiocriiateearum seniias, ipse exsequireccpta mandata; scd quia diligentiainmeam
li.vo F.PISTOLARUMLIBER III. 210
foriuna araici saepe sollicit.it, et laborantiou» com- A t lere te recif erc in lunm curam pecnniarias actiones.
mendatio una m n sufficit, licet lenaciter memorem, Ille tamen, ut csl hominum plerumque supervacua
rursusadmoneo. Praeslabit beneficiitui celeritas, ne irepidatio, conscnianeas sanctis raoribus tuis de me
sil mibi necesse idem saepiusfacere. Vale. litteras posiulavit. Non abnui operam facilia ct justa
EPIST. XXXII. poscenli. Sumina est igitur iinposiii railii muneris ,
SYMMACIIUS AMBROSIO. contra absentem civem, simnlque dislricttim publici*
Fratres mei Dorotheus et Septimus, spectabiles curis, non sinas quidquam de justitia lua sperare
viri, unam luam epistolam praelulerunt.Sed inihi re- praesidium. Sunl fora, sunt leges, sunt tribuualia,
ligio fuit istinsmodi captare compendium, ut et tibi sunt inagislratus, quibus litigaior ulatur salva con-
geminata responderet oflicii usura, et singulis honor scienlia lua. Vale.
debiii teslimoniiprovenireUNam eisi Oorotbeus pro- EPIST. XXXVII.
baius est, cupio taraen, ut cum majorcm in modiim SYMMACIIUS AMBR0SI0.
judicii mei praerogativaconciliel, quod futurum non Diariiisclarissiniusvir, qui inler professoresmeden-
ambign, ciiin affeclio bonianimi capax sitaugraenti, di summaiemlocumjure oblinet, affinem suum.cum-
quotiens merit s provocatur. Valc. demque cngnorainem luo patrocinio tradi meo opla-
EPIST. XXXIII. " vit oraiu. Libens amicissimi viri desiderio satisfcci,
k
SYMHACHUS AMBROSIO. l una via et te excolerem salute dicenda, ei illius
Licet arbitrer, stiperiores litteras meas, qtiibusut usui cominodarem. Fac igituroro, cointneudaluui
fralrem meum Marcianumab injuriis.vindices postti- luearis auxilio, me sermone vicario munereris. Vale.
lavi, in manus luas delatas: absiinere laiuen eliain EPIST. XXXVIII.
secunda pelitione non debui, ut necessitaiem viri SYMMACHUS HILARJO.
opiimi, sed invidia tyrannici lempor.s involuli, pre- Cum has ad le lilteras darem, leciuto. aeger,lcne-
c >tiogeminata testelur. Quare rursus le ad amici de- bar; jam quidem a pericnlo vindicalus, sed adhuc
fcnsioneni exborlor; cujus lenuitas orta ex integii- incps virium, quacsubinde incertis febribus delerun-
late, non patitur, utannorum pretia possit exsolvere, lur. Inter harc tamen mala valetudinis meae amicis
quaejam ntultis ejusdemlemporis judicibiisimperiatis negoiium dedi, ut pignus commune cnnsulta patrum
clementia relaxavit. Erit ig tur tibi facilior ad impe- viris consutatibus jungeretur. Ilabila est ratio msri-
(randum via, cuiii meritorum luorum opitulatio alio- torwn tuorum. Nibileuiiii gratiae m'eaeduco delatum.
ruro excntpiisjuvetur. Vale. Acla amplissimi ordinis Ticiano honesto viro tradidi:
EPIST. XXXIV. quaeubi in manus tuas veneriht, amiciliacme saiis-
SYMMACIIUS AMBR0SI0. " fecisse pronuntia. Nihil enim malo
qtiara hnncsli of-
Naeaeviinstar csl, ut fraler roeiis Magnillusvicaria ficiidiligensjudicari. Vale.
polestate pcr Africam funclus, lestimonio omnium EPIST. XXXIX.
publice privatimque (onspicuus, variis in ea provin- SYMMACHUS HILARIO
cia relardeturob-taculis. Nostri optimi viri maluriia- Valeliidinis merc vigor ccepit assurgere. Fas est,
lem, caeterasque artes bonas, quibus etiam lunm ut de me scribendi assiduitas exigatur: maneat lau-
ainorcm, cum Liguriam gnberuaret, atlraxil. Ei ideo, tum snniiatis fides, quam plerumque sollicitat hiemis
apnd te redundaiiiis est Oierae laudare comperinm. injuria. Nimis enim lenera atque imbecilla est raiio
Quare iiiipendiopeto, ut ciiin a bajulo lilterartim cau- convalescendi, et ante medicas manus opcm cceli
sas morarura acceperis, religiosum pro ejus reditui clemeniinris exspectat sanitas; ne tibi videar me-
interventntn digneris adhibere, quo tandcm patrirei dendi arie morbo diuturnitalem dedisse. Volo enim
reslilulus, longaeperegrinationis injuriain desiderala memoriam raalorum joci venuslale frangamus. Sed
quiete commutet. Valc. jam etiam aliquid dc Repentino jnvene optimn dicen-
EPIST. XXXV. doiii esi, cujus ego assiduitatem desideravi: quara
SVUMACIIUS AMBROSIO. rnihi IIt arbitror, verecundia ejus negavit, cum lidu-
F.xnsti venit ut opem dcsideranlcs ad sulfragiai ** cia ex le sumpta pracstare debuerit. Erit tamen copia
probata confugiani. Ilorutn unus Enscbius est, qttii melior. cuin intelliget non se debuisVe dcserere,
adolescenlia?prolapsus errore, notatusquc jitdicio,, qtiem freqtienii teslimonio tuo de se noverat credi-
exploraiissimum rcmedium veniae iinperi bs implo- disse. Vale.
ral. Sed ul ei celeriier arrideat effeclus; deferri in, EPIST. XL.
curani liiam spem pelilionis optavit: cujus harcsuni- SVMMACIIUS IIILARIO.
ma est, ut judicati remissione, fmnaesuaevulnus cx- / Rccie valeo. Hoc enim scribendi debet esse prin-
cltidal. Vale. cipium, quod maxime expelunt vola lecturi. JEqwe
EPIST. XXXVI. libi oblalum vigorem nimis gattdeo : nam mc indicio
SYMMACHUS AMBROSlO. lali nuper hilarasti. Illud quoque in summam pono
Filius meus Cacciliantisvir cliirissimus, qtii nunc: laetitiae,quod le memoremmei hnnorificenlia proxi-
cnmmunis patriaegtibernat annonam, certo cognoviti raae scriptionis ostendit. Cujus rci graliam silerc noiv
indicio, advcrsarium siium Pyraiam noniinc, vel ejusi debco, tit hoc invitamento nd perseverantiam litte.*-
procuratorem, spem tui favoris hausisse. Ncgavi so- rarii mtineris provoceris. Vale
«I Q. AURELIUSSTMMACIIUS. *|»
EPIST. XLL A viri tabulas coiididertinl. Jamdudum bis reiiuiiliaiuui,
SYMMACIIUS IIILARIO. esi, ut^iiccess'0 temporum placita priora mutavit.i
Menlis luaccst pia et jusia mandarc. Quod icfeo Ai» si nobis seribenda sit forensis oratio, Jovem,
praeloqunr,ut ct implesse ine noveris, qnaepro filio deesque exteros Catonis iege praefabimur, ne nobis;
llabemaniviri clarissiini jusseras, el probasse. Sti- vitio detitr, vel negligentia antiqiiilatis, vel inscien-
pervacua igitur fnit postulatio lilleraruin itiarum. lia? Atqui praestatTullimn sequi, qui ignnrata majo-
Moneri enim ine oporiuil, non rogari. Qiiid quod ribtis usurpai exnnlia. Sed qnid ego de hoc plura,
eiiam mihi cnm illo siiniiiia familiaritas fuit? Unde cum sim rihi dicio andretis, atque herbam dederim
laclum esi, ut acquitalipctitionis favor amicitiaejun- viViinlaiiIIKB? Ut saepe soribas, iiequaquam mihi
gcretur. Quid multa ? Venient in inanus luas com- orandus es. Eflicietassiditiiaslitterarmn inearum, ut
menta curiaenostracsuper ejusabsolutione confecla; mutui admonearis officii.Vale.
qu.e indicenltuaevoluntati, et Bebiani reverentiacde- EPIST. XLV.
lartam ciipitoriim celeritatem. At hujiis nper.o peto SYHMAGHUS SIBURH).
lilteras crehriores; quaniin lihi pto facundiaeluaeopi-
bus faeilis liberalilas crii, milii pro culiu miiiuoprae Vera re; est, fainam esse veloccm. Sed dissentio
tiosa percepiio. Vale. hi Mantuano, qui eam pulat in malis debere munerari.
EPIST. XLII. Nam quid hac pr.eclarius, cum laelisnnntiis rigat au-
SYMMACHUS HILARIO. rcs et meiites bonorum? Mihtccrte oppidograta estr
tuas prima vexit indicium.Ittiri
Dcntto litlerarum fenore obfigo bonap lidei debi- postquam purgationis
mossiusanimi ob amissam parentem. Eo me
lorcro. Recepta enim salulaiKinis vke, qtiam mihi cram,
secura fama, curis quas de te gerebara absolvil. Nee
proxime reddidisti, nexu istius imiBcriste vrrcarenon lides defuit. Illico eoim credeham verum
esse, quoif
patior. lloc anlem mihi solum prrestabil iste conlra- noveram el lu;c
innorentiae, ct requilaii lemporonr
ctus, iil indicia prosperorum, quae de me accipis , coovenire.Accesserunt etiam lilleroetuaelam
tnortim bonorum voluptate compenscs. Vale. lepidae
ac venuslae,ut in re jam cognita novum mihi de tc
KPIST. XLIII. gaudiiim nnntiari pularem. Erat in illis fiduciacon-
SYHMACHUS SIDIRIO. scientiaebonae,sed ctim laude justiliaepubliiae. Nam
Fortnuaeinaegaudia in meo acre duco, atque hujus el principibus maximis gratias ut absolutus egisii, et
scnteuttaele nobis judicemcapio, qui animum meiim de sola forluna nt innoecns conquestus es. Verum
spertaium habes, cum tiitiinconsulis. Debebaturhoc quid ultra? Qnando Romam? quando ad lirbaniiin
teiieiis lemporum bonis, ut ronsilio ptiblicovir lau- IQ otium? quando ad lcgendi el scribendi sotatia rever-
ilalus acccderes. Ergo quia res sese cx voto omnium leris ? Spcro velociter : siquidem rcs postulat, ut tibi
dcdil, pcrage npetam judicio lanti principis con- pcregrinaiionisinjuria desiderium quietis cominen-
gruentcni. Urgel te exspeclalio bon s seniper onero- det. Vale. EPIST. XLVI.
6».Nam ctsi dignos respicil, periculo lamen proxima
SYMMACHUS EUTROPIO.
cst, dum amplius sibi poll ceiur. Habessaeculumvir-
tuii amtcuin, quo nisi opiiitiu« qnrsquegloriam pa- Ex seiilentiamibi copita snccedunl, si qnaudo per-
ral, boiuinis est culpa, nnn temporis. Videscerte; ul frui datur salutis tuae cognitione alloquii inunerc.
ille ipse qu> Romanis rebns aniistal, ad bonum pu- Iloc ego liquere apud tc satis habeo conipertimi.
blicumnatiis est. Secninlo,nt iia dicam, cursu probae Quid euim mibi amoris impenderes, si dc nie incer-
arles et virlutes feruutur. Sed haectibi plenius luus IIKesses? Atque utiuam scripla haectua , quam stint
animus qiiam slylus noster expediet. Ego amici fiin- bonoiis plena, lain crebra sint! Gravis est enim sitis
cltts oflicitun, admonentis potius quam docenlis per- bonarum rerum, cui sola frueudi assiduiias medici-
sonain recepi. Et speroaciutum fore, ut exspectatio- iiain facit. Ergo indulgeuiius abuiere liiiinificenii.i
ne, quae de te magna est, majer babearis. Nee ego scriptinnum. Namqoo pltis est in litteris luis quod
istiusmodi scripttim recepissem, nisi apud me lique- D gattdeam, hoc magis superest quod reouirnm. Valc.
r.et, quod emendato pectori bona verba mandarem. EPIST. XLVll.
Qiiod;restat, mcmenlosalute referenda, cl tiiuin mu- .•YMMACHUS F.UTROPIO
nus exseipii, el mei officii diligeuliam provocate. Noxaevacuusoii.ire, et libris remissius invigiia,
VaJe. quando ita volvenda dies attulii, ut domini nostii
EPJST. XLIV. Gratiani fortissima simul ac feiicissimaiiiaiiunutan-
SVMMACilUS SIBURIO. 'ia reiptiblicae pondera fuletantur. Videorne tibi
Conccdoiu,leges tuas, el upyuio-wnscrihendi noni jraiDjyu/itxwTEf ovtocuius , quam inos epislolaesit ? Sic
invilus atlecio. Tu-laroen fac meiiiineris,illud pnlius> sehabet ratio, ul rcs maxiinx'inagnoshiatusoris requi-
simplex nnnnullis videri, qnud-seqiteitlisnetatis nstis> rant. Scd haecslylo etsequenda libi ante alios, cui
rccepil. Vis epislolis noslris more majoriiin nnda» pollet Minerva,coocediinus.Nosad funiliaria rever-
iiomina p:aferanliir? Si tibi vctiislalis lanltis eslI lamur. Diu a roe bona valcltidodisscnsit. Inhnrrui li
anior, pari studio in.verba prisca redeainus, quibus s paultiluin, scio ; pono snHicitudinem: jam valemu».
ca.liicaniint. cl aiisurcs avcm consulunt, et dcccm- Nunc rcfeclioneopus-csl, cnjus mihi cnuia scriuonii
5213 EPISTOLARU.MLIBER III. 214
tui ptbulo, fi annueus istiusmodi operam, polcrit.A religionera ficqiicnti usu vicissilndinis repcnsabis.
provenire. Vale. Vale.
EPIST. XLVIII. EPIST. Llll.
SYHHACHUS EUTROPIO. SYMMACIIUS EUTROPIO.
MusonianusV. C. admirator liius, scriplo ex Asia
Superforanei laboris est cotnmendare conspicuos,
ut si in snle positis facem praeferas, el acccnsu lumi- nuper allalo, mutilari agros suos, qui luis conjun-
uura claritudinem diei geslias adjuvare. Idcirco im- gtintur, accepil.Eam rem, cum mibi amiciliaenosirae
familiariler indicasset; principio suasi, ne ad
praesenliaruinnihil moratus testisofficium,salutatio- gnarns
fidemlanti mendacii hominum suorum levitatc ira-
niluaeslyli operam dcdicavi. Tu lamen Poslhumia-
num frairem nostrum, juvenem de summalibus meo heretur. Deliincposcenli liiteras, olficiihujus operam.
noh sciens mutnaediligentiaeconvenire, CUIIK
quoquenoiniiievelim diligas : ut intelligal, justam inlcrnegavi, ad
veluii omissionem laudis suaeplus honoris habuisse. nos, quae integritaiem famx nostracatliuent, ,
Vale. conferimus. Quacsoigitur, in bonam pariem, qux a
EPIST. XLIX. me scr biiniur, accipias; et aut fatlaciam temeratt
SYMMACHUS EUTROPIO. juris alieni dleriler expurges; aut si quid tc igno-
ln gravi dono babeo, quod araicitiae meae viros JJ rante lurbatum esi, jubeas reformari. Vale.
edecimalaehonesialis adjungis. Facis Iioc procactera EPIST. LIV.
erga me diligenliatua, nec uiiquam desistis operam , SYHMACHUS RICOMERI.
quod mihi ex usu accidat, consulendi. Quid si tibi Meusmos est semper alloqui praestaniiam tuam.
eiiam fratris mei Sabini nomine gratias agam ? Qui Qiii tutis? lilleris abslinere. Facimus quod solemus.
alein bonam partem crediius tantum pracrogativae Ego scribo, •tu reiices. Sed scio in amandis amicit
altulit, ut si foret jam omnibus probatus. Dignus raajorem virtuiibus tuis inesse constanliaro, quam in
plane talis viri testimonio : quod cum illi ad com- negligendis epislolis voluntatem. Atque ideo animi
mendationemsui tribueris, exbtimaris hoc aliis, qui- tui securus, cullum libi debitum mente et sermona
btis commendatuscst, praestitisse. Vale. non desero, nequaquam reposcens, ul scfiptorum
EPIST. L. uiibi vicissitudorespondeat, cum in amore reddatur.
SYMHACHUS EUTROPIO. Vale.
EPIST. LV.
Cum tu Romamcommodum repetis, ego me n» SYHHACUUS RICOUrRI.
secessu suburbano asserui lectioni. Diu quippe ab
In submbano praediofnvens olium sumpsi litteras
boc negotio cura obstrepente desidimus. Nuiic ubi "
lu abes pars antiquior amicofum meorum, vicem mas. Cur cnimRonuele decedente remanerem? Ager
sermonis lui veternm scripta fttnguntiir. Aut olim aaieriiqui me interim lenet, Tiberiui noslrum juncto
tamen urbem rure mulavcram, ut aeslasmifii Prae- aquis latere prospeclal. Ilinc libeiisvidi o, quid frugis
nestino algido frangeretur ; sed interventus faiiiilia- aeternre nrlii in dies accedat, quid Romanishorreis
ris negotli rupitoiinm meum. Ergo jara via'm lego, Macedonicusadjiciat commeatits. Nam pene, utrc-
cordaris, cessante Africa fames in limine erai, quam
depositisquaelegebam. Si quid praeterea scitu opus el ad saluiem piiblicaragenitus im-
est, metis Paltadius indicabit, quem ego non minus clementissimus,
doleo abductum a jtivcnlute Romana, quam gratulor perator praevenitingestis alieni soli copiis. Jam por-
lum noslrum, coni|iIuriimiprima classis salutat. Jam
iu spetn sui honoris accitum. Vale.
secnritate satiiraumr. Jam dicimus noslrum esse,
EPIST. LI.
qmdqttidubique bono priucipi nasci ur. Ilaecco scri-
SYMMACHIS EUTROPIO.
bo, tit domino orbis effecliun beneficii sui nunties,
Agoquioem studin tno uberes gratias, quod mihi et ipse frucium gaudii cotnmunis iisurpes. Ego paulo
faiailiarilaiem probaii-simicujusque concilias : sed post abire longius paro, ncc taracn lantis ad lc litteris
fralcr raeus (lyperecius, jamdudum instiiutione Ro- abstinebo. Erit curae nostris in Urbe remaneniibiis,
manus est. Cur igitur mihi bona noslra comraendas? et rneumsetinonem lihi pcr idoneos mitlerc, ct mihi
Cedas alios tisti incngnitos,emendatione consimiles; pari lide, quaescripseris, cxhibcre. Vale.
»i lainen rariias virlulum admiserit, ul untiin aut
EPIST. LVI.
alterum aeque cdecimataehoncstatis invcnias. Illos
SVMHACIIUS RICOSIERI.
cgo amieos bencficio luo acqiihitos putabo, quos
nescio. Islum mihi redd disii potius quam dedisti. Possem silentium tuum ferre patienter, niorem
Vale. liiuni cogilans, nisi me acgritudiuis,qua laboras, du-
EPIST. Lll. dttm nunlius perctilissel. Metuo igilur ne sollicila
SYMMACHUS EUTROPIO. magis, quam consueta cessatio sermonis lui munns
Mediolaniinterira dego ad obseqttiaau-picii ron- impediai. Atque ideo qnaeso, utcuras meas fraternn
snlaris"D. Valentinianievocilus. Accito mibi fors amorc susceplas, scripiis, aut mandatis digncris ab-
dedit cxercendi circa te styli copiatn. Eam libenter, solvcre.Nam cum simcupidus litierarum, in secundii.
ut hnnor amiciliae poslnlabat , amplcxus , salule.n liimen pono solaiiis, ut aniraus nieus pro te anxius,.
tibi dc"ero: quam si beue coniemplor, familiarium si nondumepistolis, saliim nuntiis erigalur. Vale.
£15 Q. AURKLIUSSYMMACIIUS. 516
EPIST. LVII. A pcr lamen ut raia, el diu desidcrata snmuntur. Huic
SYHMACIILS IIICOHERI. opiuioni mesefidemfacietassiduitas epistolarumtua-
Ultroin rae arguo culpain silentii, si quando usum rnm. lnsitum quippe est bonis meiiiibns, ut quaeco-
ollicii mei quaetibet dierum iniervalla remorantur. piose ex aliis optamtisadipisci, ea ipsi lar^iler dcfe-
Nulla enim pttrgaiio stippelil qtiin culiiim familiari- ramus. Vale.
latis publico aclui frequenier interseram. Sed idem EPIST. LXII.
qui peccalumvito desidiic, aeque in scribendo longus SYMMACHUS RICOMERI.
essc uesino. Nam licet sciam, animuin tuum nequa- Mandatis perfunctus apparitor, ubi ad destinala
quani obnoxtuin essc faslidio, adverto taraen, pro perveninms, testiraonii nostri vacuus abire non de-
condiiione curarum poiiendiimverbis raodum: quia bnit : precipue ue studiura circa me tuum niale lo-
ut desideranti prolixilas grala est; iia displicere non catum putares, si gratiam dilatus sermo solvissei.
Ave :gitur dico et praemittojam pelitionem: ut cum
poterit bievitas oecupato. Vale. ier in pairiam relegere cceperimus, eluctandis difft-
EPIST. LVIll. cutiatibus adminiculattbenora decernas. Vale.
SYHMACHUS RICOHERI.
Amo et euspicio virtutes luas. Sed accidit, quod EPIST. LXIH.
tibietiam amieus invideam.Ftaviano meo aliquandiu B SYMMACIIUS RICOMERI.
solus frueris. Accipe planius, quid velim dicere. Ad Oliitm patriae laeia peregrinatione muiavi. Nam
te migravit quidquid Romacoptinium fuit. Et vobis jussu domini Valentiniani, cum multis amplissimro
quidem societas vestra dabit mutuum gaudium. Mihi curiaeproceribus accitus, ad vicem quietis domesti-
quid solatii erit? quem et ille deseruil, et tu minus cac, fruor publicis gaudiis. Quod cum ad le posset
desiderabis, quia unus libi pro utroques.ufliciet.Vale. fama perferre, dignius visum est rae indicenuniiari.
EPIST. LIX. Ipse ad respondendambenignitatemttiam raoreraque
SYMMACIIUS RICOMF.RI. servabis : siquidem litteras luas non minus quam
Alius f irlassis cxistimct serum essc mumis, quod ineorum conspectus el verba desidero. Vale.
anni snperioris consulexsolvit. Ego sentio, me atqne EPIST. LXIV.
alios, qui proculdcgiinus amiciliaefiduciaad hnc lo- SYMMACHUS RIC0MFRI.
coruin essc di aios. Illis vcro coiitinuo satisfaclum, Quid mihi jucunditalis litlerae tuae atmlerint, tibi
quorum tandiu inemor esse non posses. >'am qui acstirnandumrelinquo; cui, si bene arbilror, vicissim
staiim muiitficusest, ipsis quodammodoiiiagislratus meus sermo tribuit voluptalem. Perge igiiur, ul jaiu
sui fascibusadmonelur. Qui ex intervallo reddit offi-(Q facere dignalus es, et amiciliam munerare affeclu
cia, tcstaiur eos se maluisse differre, quorum obli- religionis, et assiduilate colloquii. Ego in ferend.i
vioncmdies longior non posset obducere. Viderit igi- vicissiludine par esse curabo. Nam qui ab alio poscit
tur, au se quispiam credal ordine aliis, aul honore officia, sui quoque studii frequentemoperam pollice-
posipositum. Ego me intelligo pura affeciionepraela- lur. Vale.
tum. Net|ue eniin satis amicus est, cui sotemne ali- EPIST. LXV.
qnid statim redditur. Honesliorest ilia securitas, qure SYMMAClIUS RICOHI RI.
puiat sibi deformenon esse, si quid diu lamiliaribus Scio prartslantemanihium tuum salutis meaeet re-
debeatur. Qnare veliin credas, moram quoque ipsam ver ionis indicia cupide, ut amiciiia postulat, oppe-
uiibi jiicundam fuisse.Sic judico, sic inlerpretor, quae riri: et ideo cxspectalionituae, revectus in patriam,
dttdumaliis ex inore delata sunt, nobis araore ser- sal.i-.feci;mcqtie agere ex sentemia, alque esse me*
vala. Vate. morem tux>circa nos humanilatisinsinuo : simulqtie
EPIST. LX. deprecor, ut affectionem, quam mihi et praesentide-
SYMMACUUS R1C0MER1. pcndcre, et absenti dignaius es polliceri, liiterarum
Optatus eventus fidissimaraoblulit inihi facultatem munere, quotiens usus lulerit, non graveris augerc.
officiideferendi. Nam dnminus et frater meus Euge- "D Vale.
njus, cum mihi sui copiam pracslilisset, sumendae EPIST. LXVI.
epislohc beneficiuin rogalus adjecit; qua tibi hono- SYMMACIIUS RlCOHERI.
rificeniiam salutationis exhibeo, et ohiiixcdeprecor, Si nosse dignaris quanta sit in dominoFlaviano
ne me diutius silentio tuo suspensiiin esse paliaris. pectoris mei portio, amicitiam adventantisamplecle-
V.ale. re, ut duos obliges.Amboidem sumns.Namhoc dici
EPIST. LXI. a me patitur illc, qui melior est. Plura seriberem, sl
SYMMACllCS RICOUERI. aut diu velles rogari, nl tanti viri meritacommenda-
Dudiimresponsa tradideram, quaeteslarentur gr.ita lionem desidcrarent. Ergo sst est, quodaccepisti vnti
mihi amplissimi consulalus tui mtinera. Sed denuo mei indicia. Aiiibitnet labore non est opus, cum ex
nactus F.ugeniiviri clarissimi frairis mei copiam, nalura veniat, ut a lc moribus tuis proxirausdiliga-
scripla duplicavi, baud verilus ne faslidinm crearet lur. Vale.
sermo geiniuatus. Ex meo quippe animo metior, EPIST. LXVII.
ainicitiani non pnsse scntire ofliciorum satielatem : SVMMACHUS niCOMERI.
«inl.quannjiamillu crcbra. e; coniinuis similia: scm- Finnuni doraesiicunimcuiii. mililaae>lipciidnscum
 217 EPISTOLARUMLIBF.RIII. 518
honestate perftinctum, lestimomo meo decnit adju- i- A EPIST. LXXII.
vari, ut facilioriadiiu ad luam notiliam pervenirel. I. SYMHACIIfS TYHASIO.
Porrige igilur, oro te, adjulriceni manum legitima a Urgeo te frequentibusscripiis, et animi affectiune
praemiaex more captanti. Hiijnsmodiquippe vetera- non desero. Esl anlem sequester sermonismei Felix,
nis praerogativadebetor ut illis prolectorum dignilass probabiliset honeslale vitae,et exercitatiune militiac;
laiiqiiaiii prelium longi laboris accedat. Quod Firmo0 cnjtis considerationem ut habeas, commonerenon
iiiciiiiciaii^ereveniet, si tuus favor vota hominisadil audeo, cum lua requitas tantum pro eo possit effl-
consiielanitentis aunuerit. Vale.' cere, quantum favor meus optare. Vale.
EPIST. LXVIII. EPIST.LXXIII.
SYMMACHUS TYMASIO.
SYMMACUUS RICOMERI.
Petitio domini et fratris mei Stemmatii, monito-
Meritorumtuorum justa ralio deposcit ut familia-
rem magis apud te quam peccatorem requiril. Nam
ribus lillcris operamfrequenterimpendam : experlus
ctini lama sit tibi ejus antiquitas, ut votuin nnstrum
quippe non perire offlciadelata sapienlibus. Fungor favore
praecurras; laborem rogandi in lucro habere
igitur salutatione, qnae snla curam testatur absen- debemns.Breviler
lium: luainqueoro praestanliam,ut amicitiaebonuni, ]R igiiur, quid poscai, adverte. Sub-
sicuti faceresoles, et sermoncexcolas, et mente cu- sidia viiae,qnae bona dici solent, ubi census uberior
stodias. Vale. est, inforiunio proscriplionis amisii. Haccin iiiagno
EPIST. LXIX. reipubl. gaudio tuis polissimum meritis rcpensanda
commiltit. Suscipe, oro le, plenum bonitatis nego-
SYMMACHUS RICOHERI.
tium; etamici innpiam, cui miseraevalcludiniscasus
Dominumet fratrem meum Flavianum, ccKnm1 accessii, rei familiarisinlegratione solare. Vale.
virlulibuset honoribus virum, juslitiaetuaeexsortem
EPIST. LXXIV.
csse nun palior. Merito pro honoribus ejus, qtie|
SYMMACUUS PR0M0TO.
causa poscit, allego: scienssine tua atictorilatecom-
missa, qiiaesub oblenlutuo a qtiibusdamscaevisdesi- Mnltain te virtuluin natnra congessil. Qtisesi quis
gnata dicuntur. Unde mihi major fiduciaesl, posse: triitiiicl pensiorejudicio, nesciat ulrum bona foriitu-
rem graviter vindicaricum lua quoque farna pulsalai diiiis magisan mentis excellant. Sed alleriits laudis
sit. Querelaeautem geiuts bnminum ejus suggestio, asiipulator est princeps bumani geueris, officiorum
si jusseris, melius prosequelur, quiamulliplexinjiiria vero familiarium nos testes esse debemus; qui libi
moduinepistolaefamiliarisexeedil.Nonminoraetiam religioso sludio ncquimus acquare. Mirortamen in
filiosillustris viri, et ipse jam honoris emeriti, iu C hoc le raei amore progressnm,ut mihifalsis laudibus
sua proconsutaripossessionetoleravil; quaead uniusj blandiaris, cum ais aliqnid le ex nosiri oris deside-
quidempertinent noxam, sed ad utriusque contem- rare prompluario. Quo libi inler rauca cornua meo-
ptum. Ergo ut mosest tibi, auditiseorum allegationi- rum aiTatutimstrepitus? Est quiderafamiliarevirtmi,
bus, qui luentur absenlium facullates.primo famam, delinimenta exercitii sensibus admovere. Nam et
qtireoplimo cuique prctiosa esl, tum amicitiam fidei Acbillem valum maximus refert, regri animi curas
iudicem, postreraoleges, proquibus excubas.dignare fidibus resolvisse. Scd nos el musicaefacundiaeino-
defendere : ut ad illustrcm virum, qui per absen- piam confiiemur, et nuirimenlum loquendi eorum
liam suorum uescit incoiiiuioda,prius gratia benefici litteris aucupamur, quos baerere cotnitatui luo et
tui, quam suprum dolor et qaerela perveniat. Vale. fama loquitur et lua scripta leslantur. Vale.
EPiST. LXX. EPIST. LXXV.
SYMMACHUS PROMOTO.
SYMMACHUS TYMASIO. Satisfaciet quidem tibi ad omne gaudiumcnnspe-
Saepealloqui praestanliamtuam non piget, quamvis clus tnorum. Scd ego hanc hilariliidineni cmnulari
niliil invicemsermonis accepi. Ipse Cnim inihi pro T posse conjecto, si noster sermo (proquejungalur.
U
te sponte respnndeo, quod inter caslrenses curas Nam cnm prse cacterislibi domeslicaboua cara sint,
locumofliciaotiosanou habeant. Atqtie ulinain tibi proxiinumsibi gaudiumjure amicorumcura defendit.
assiduitasaffjtiiummeoruinnon videaiur obsirepcre. Ergo ubi desiderio tuo piaenecessiludines satisfece
Piopeesi, ut referri mihi litterarum gratiam pulem, rint, ad nostras quoqite litteras oculi coiiferanlur:
si sciamqu e scribo uon afferre fastidiutn.Vale. quariiin hacc summa esl, ut me valere cognoscas.
EPIST. LXXI. Noloeuim tc a colluquiisluorum paginalongiorepro.-
duccre. Vale.
SYMUACHUS TYMASIO. EPIST. LXXVI.
Adscribendumme relatu vicissiludiuisincitasti.Ea SYMMACUUS PROMOTO.
quippc rerum nalura est.iil olficioruni diligentia Duo milii grata proveniunl, quoties a me litlcrac
fructti vicissitudinis incalescat. Sume igitur saluta- postulanliir: el qtiod le bonoresalulationisimpcriio,
lioiiem,simulque indicitimsospitaiismeaclaeltisam- et qnocloperam coinmendaiionispraesioposcemiluis.
pleclere, reddiiurus voto alque animo meo reciproca Cum igitnr ad Africam reditura Parcgoriuscl ens
gaudia similiumde tuis aclibus nuntiorum. V.tle. nostcr inslrucr.cl,el bujusmodilitlcras iuifcndio fU,-
 219 Q. AURELIUSSYMMACIIUS. MD
gitaret; desiderio ejus effectnm libenter impendi, A , immenstim requirit venas bonorum, nullosque avi-
«ciens apttd amantem mei nec illius petilionem bene- dius Irahit quam niliil desideranles ? Ul Flavianum
llcio <:ariluram,nec meum inefficacemfuturnm ser- meuin, atque adeo lutim, nuper excivil; quein adbuc
«nouem. Valc. verecundia legerei, nisi clara merita prodidissem.
EPIST. LXXVII. Ilacc sunt quae milii pro tempore lcetitiadiclitavil.
SVMMACHUS PROMOTO. Nuncut amantissimumfratrem, vcl, quud est verins,
Nec qitidem prioribus litteris meis vicissitudinem partem mei diligas, rogo sponte faclurura. Araa in
reddidisti. Sed mei ofitciifuit scripta geminare, ne eo sludia sua, et quidquid agnoveris virtutibus luis
lam lida occasione fraudarer. Maxime ctnn amicus proxinium. Mibiut esi curac.quod a fratrc discernor;
communis Auxenlius accessurum sibi aliquid gratiae ila snlatio erit, si eum sciam vere in te
Symraachuni
ex meis litteris judicaret. Quein tibi prupterea com- rcperisse. Vale.
mendare non debeo, quia illi apud te potius quani EPIST. LXXXII.
alios lestis esse consuesti. Vate. SYMMACHUS RUFINO.
Adbuc siles. Sed loquacitas mea non cobibetnr
EPIST. LXXVIII.
SYMMACIIUS PROMOTO. exemplo, et est otium roihi ad verborum copiam
coiniiioduui.Namruri sum, nec lamen rusticor.Tan-
Haerentem me litteris impulisti, ut amicitiam, TJ
liiui de ripa Tiberis (nam per fines meos fluviusela-
quam dudum lacilus optabam, nuuc provocatus ex-
onusta specto navigia; non jam sollicitus, ut
colcrem. Ampteclor futurae iuter nos familiaritatis bilur)
antc, de fame civiura. Versus est namque ex iuopia
auspicem voluntatem. Et qiiainvis pracventu? volo in
gaudiuni publicus metus, postquam venerabilis
tuo, enilar, ut poiero, ne vincar officiis.Has enim
pater palriaeMacedoniciscommealibusAfricaedamna
parles video mihi rescrvatas, ut religio, quaete bor-
tante suinpsit exordium, me annitente augmentum peusavit: quem nunc onmes allorem geueris huniani
Deum diligunt. Nibil enim passus est Auslris coniu-
sumat. Vale.
EPIST. LXXIX. macibus adversus Romam licere. Ergo dc mei ajri
SYMMACHUS PROMOTO. specula peregrinarum navium niimero transcnrsus,
Primisquidem litteris tuis vicissitudinemraox re- et gaudeo victuinpopuli Rom. non fata provinciarnin,
pendi. Sed quia novaefamiliaritatis anspicibtis plus devotione, qua solcs uoii occutere bonum publicum.
debelur officii, excolere amicitiam litterario munerc Merito parcius loquor, luaefacundiaerelinquens, ut
persevero, ul perspicias bene cnm bis misceri foedus harc ornalius.si ilaplacebit,insinucs,quae nos inculla
animorum.quieumulaiioremgraiiamreligioni referre veritale narravimus. Vale.
iiQveruii!.Vale. C EPIST. LXXXIH.
EPIST.LXXX. SYMMACHUS RUFINO.
SYMMACIIUS PROMOTO. Iter, ut opinione melior, expedisti: quod solum
Beari me raultis bonis judico, quoties sermonis lui tibi ad silenlium stiffragabatur.Nunc stativa requies,
bonorificentiaet splendorc deleclor. Idque ut merear, stylo ei aniiiioscribendi ad nos usum reformet: licet
eliam ijise non dcsero diligenliam freijuehtis officii. oris lui facultas, et cum viam carpcres, luculenlo
Siet igilur inter nos, iitanimorum fida siucetiias, ila potuerit affatti sitim nostrain rigare. Sed fueril libi
hujus munerisamica cerlati". Vale. adversum culpam tacittirnilalis de labore purgalio.
EPIST. LXXXI. Niliiljam suffragii reslat, cum et f.icundia, quaenec
SYMMACIIUS RUFINO. ante impediebatur, supersit, et otium, quod deside-
Sticcensebamsilcntio ttio. Sed posiquam roihi in- rabatur, accesscrit. Vale.
dicium de fratris honore fecisti, vicit oHensioneni EPIST. LXXXIV.
voluptas. Et in cam conditionem res rediit, ut ei SYMMACIlUS RUFINO.
agam gralias, quempie objurgare raedilabar.Tu vero Sequor te litteris, qnia mente et affectione nnti
sub hac pelilione dura voles retice, modo poslea desero. Nec videor mihi cilo haec arripere solalia,
bonis epistolis redimas styli lui ferias. 0 nunlium D cum adlmc apud nos recens jucunditas tua vigeal.
voio tuo similem! Nullum decuit hxc scribere, nisi Senlioenim bonorumscparationein statim diuturiiani
quera conslal oplasse. Naclamen, praclergaudium, videri. Quod si, ul praesumo,etiam tuus aniinus ex-
quodde proccssufcatrisacquiro,etiam judicium tuum pertus est, fac noverim festinata scriptnruni vice, te
- admodum decoloras. Solui enim tibi
visussum, re- quoque hnc inlervallumdierum longumputare.Vale.
paratis virtutum pracmiis, posse gattdere. Sed rjuod EPIST.LXXXV.
ais exclusis improbis, spcm bonis redditam ; non ut SYMMACIIUS RUFINO.
iiisoliluni, vel iiicboaluin recens gialulor. Nam so- Moset raiio flagitavit, ut mansurus domi, veniam
lemneest Jomino noslro Theodosioin stios exercere de augiistissimo principe imperati mihi ilineris po-
censuram, niorumqueagere delectum, et singulos,et siularem. Excusationis causam lilteris indicavi, qnas
uovos semper expendere, nec consueludini condo- f.ivor itius molli adiln, ct blanda reciialione com-
nare judicium, lnde est, quod sincerissitnos moresi nicndel. Nihilenim ineurtim sine boni cujusqueauxi -
luos benigniusrecipit, quos sevcre cl diligenier in- lio placeret. Rcm loquor omnibiis nolam, uiihi nuu-
sjjcxii. Qnid quod cliam longe inlcndil oculos, ct per (juamtaccndam: liocamici.hocrcmulisciuiil.Qiioruni
 «21 EPlSTOLARfJMLIBER1V. j4!
atii gaudent esse apua te toctim meritis, alu dolcntt A bus, ad vicem doloris, qucm mors inculcre solel, ro
IIOHesse diviliis. Vale. verentiam sattim silentii deferamus. Quare parct
EPIST. LXXXVI oblique s^ylo cardere, quod displicere auribus tuii
SYMMACIIUS RUFINO. timui. Quinimo age circumspectioni mea> gratias.
Intelligebamnon esse de nibilo.qitod diu a litteris) qtiaeluis salibus locumfacit. Atque utiiiam srcpeepi-
leniperabas. Tandem paluil, impediloper acgriludi- slolas joco scrihas, qnas negasserio! Quid avare ule-
nem visu, officioruriistetisse solertiam. Iiaque ego1 ris ingenii tni cnpiis? Vereor ne milii posthac utilius
illo de silenlio sollicitus probare ine fateor, quodI sil mittendis litleris abstinere. Nam proxiniam de te
asperae rei nunlium usque ad sanilatis tuae gaudia1 paginam offensionelaciturnitalis eticui. El ideo prro-
disiulisti; ne de te ante caperem exorti incommodi ' stabis forsitan culpae meae, quod non reddis ofliciis.
sollicitudinein,quam securilalem remoti. Nunc quia' Vale.
valetudo lecum in gratiam redii, indulgeniioribus1 EPIST. LXXXIX
paginis amiciiiam munerare : alioquin cessantibus SYMMACHUS RUFINO.
simile aliquid rursiis timebo. Sed de hoc satis ver- Commendaremtibi Flaviauum filium meum, nii«
borum esl. Flavianum pectoris mci dominum, tui volente esset accitus. Nihil igiiur tuo bcneficiodero-
socium, baerereaniino tuo usque ad improhorum do- B gabo. Satis est jttveni uieoad arguraentumgrati circa
lorcm, nimis gratulor. Nam srepe apud ine de tali le animi, quod de litteris parentis non requiril auxi-
amicifia glorialtir : hoc ego futurum ante prospcxc- lium. Puto lamen convenire pietati, ut me quoque
ram, virlutes uiriusque considerans, qnarum simili- ejus nomine ti.bi fatcar (Jbligaiuin. Ex quo fiel,
tudo concordiam facil. Et ideo plus gaudii quam roi- plura in eum coiigeras sludii ttii munera, pro qito tibi
raculi, capto, leque oro, ne qtiid in lales ainicos fa- non unus obnotius cst. Vale. .
scino liceat. Ille enim mibi non est rogandus, cui EPIST. XC.
aliud vclle non expedit. Vale. SYMMACHUS RUFINO.
EPIST. LXXXVTI.
Saepemibi auctnr laetitiac,aul primus, aut solus
SYMMACIIUS RUFI.NO. antehac frairem, nunc rcciorem prae-
es; quaestorem
Longo oralionis ambitu cominendenlur incognili. loriaiium lilteris nuntiasli. In omnibns ergo litleris
Severianiauiem C. V. incriia,annos;n militiaeprobata luis
elaboratum lestimoniiim non magna aliqua mei gaudii causa csi. Quid, quod
doctiinentis, requirunt. ct verba luxtiriant, et animi sui alacriialcni slyli
ipsa
Principem Incuinregendispraefecluraeurbanre cobor- nitore testanlnr? Haecctitn paiibus rcquarc non pns-
libns obliiinil; in ordinem senatoritim lege Iranscri- _
sim, voto diviua convenio, ut lnrtuna optimorum vi-
ptus esi. Reslal, ut postdignitatem curiae,quaehono- rorum semper tuae felicitali graia sit. Vale.
ribu< major est, ciiam reip. provincialispecimensui
praebeat: qnod foturnni aiblratur, si domiiii mei EPIST. XCI.
|ir;pfectiUrbi super hoc littcras prompttissliputator SYMMACHUS RUFI>0.
adjtiveris. Vale. Probitate et honore pollcntibus viris niltil addit
EPIST. LXXXVIII. aliena oraiio. Sua enim luce conspicui precariis le-
SYMMACHUS RUFINO. stimoniis non juvantur. Qualis igilur quantusque sit-
Silentiummcum de excessu civis Etneriii tepdis- domntis et fraler meus, in aperto est. Mcrilo ejua
simo argumenlo epislolaeniomordisti. Nam quid ex- laudibiis nostrum cedii ingenium. IIoc unnm lamen
eogitari facetiuspolnii, »d c.istigationem snppiessi a pr.Tiereiindumnon puto, snmmammihi cum illo essc
inentintii, quam tilCceliimonlis habilaloradvciititiis olficiorutri familiarium societaiCm : quae res eliani
rillerisRomrccognoscerem? Scd inihi judicii lui spe- tibi minora merita plerumquc commendat. Undear-
ctata gravitas induxit religionem. Metui quippe tibi bitrorcx abuudanii promptnm fore in cum praeclaray
hnjti-inodiindiciobctusvideri. Scis hiimaniiaiis banc tuaemcntis affectionem,quam illi et decns propriuio,
esse rationem, ut parum probatis, et ante discordi- ct meseamicitiaepracrogativaconciliat. Vale.

LIBER QITARTUS.
EPISTOLAPIIIMA. D ne diitu meritis illius nihil tleessc cnntemplor, olfr-
SYMMACHUS STILICONI. citini parentis oinitlam. Facio igit.ur, quod rediindet.
Diu siluisse me fateor, ut liduciam scribendi liius et ciimiiluiiiimpono pcrfeciis. F.t boc ad conjiingcn-
sertno praestarct. Sed CIIIIIpcrspicerem, ncc dmn diim Flaviano meo pncslaotie lue animtim iniilium
iillo invitamentpoflieii provocari; prior in verbasa- eredo valiliirum : quia mihi pro beneficio iotidligis
luialioniserupi, plttrimum rogans, ul exempli istius imputandum, quod illi solo judicio delulisses. Vale.
iniitator esse digneris. Vale. EPIST. III. CS. CS.
EPIST. II. CS. CS. Vir spcclabilis Rulinus, cl in ordinis noslri leclis-
Abundal Flavianus lilins meus, ml protneicnd.ini siina parle cc.n-endti-, ciiin in obsequia tibi dibil,»
conciliationetribonorum, suis palernis jue suffragis. pergerei, invidcrc sc milii credidit, uisi nostra stisri-
Sed inlerest amoris, quem vcre pigii"ri meo dcbco; pcret. Igilur a mc icddcndaiu defert saluia ioiicm.
S~5 Q. AURELIUSSYMMACHIS. ¥H
quam tibi sacpedeferrcm, si essct facilcsimiles inve- A qtiod cum illo honor an.issus revcrtit in gratiam.
mre. Rarus igilur est sermo, quia rara esl lalis oc- Senatiis bonique omnes, hanc inter se pariiuntur.
casio. De ipso nibil dicimus. Meriiienim proprii con- Quocirca ardtium est, ui unius sermo compenset,
scius, suspicionesgratire fugit, el in exameii tuum quod tantorumaffeclioconlraxit. Dabisigiiur veniain
veniens nun vult sui commeiidaiionem testi raagis pro te patica dicenti. Majusquiddam est hnnorem
debere quainjudici. Vale. restituere quam dedisse. Haecenim fierifortuuacon-
EPIST. IV. sentil: illud conlra ipsain praestatlitnnanitas.Praemi-
SYMMACHUS STILICONl. serat alia exetnpla clemenliaereceplus coelo princi-
Quid de Afrorura dolore et mililarium virorum pum parens, et Flaviano meo mulla casibus deiracla
querelis consultus praecepiosacro atnplissimusordo reddalerat. Reservatusest uniis et potissimns boni-
censuerit, plane atqueaperte gestoruni curialium in- tatis tilulus baeredi,ipiem magnitiidinistuae monilu
spectionecognosces.Sed quia meqtioque familiariter paternis beneliciisdominus Honoriiis adjecit, inter-
inJicem geslac rei esse jussisli, suuimatim qurc de- pretalus seilicel divo priucipi tempus, non animum
crela sunt non tacebo. Leclis dnmini noslri Honnrii defuisse. Nunc perfecta sunt a successore consimili
Aug. liiteris alqne scnienliis, dccursisqne omnibns interrupta fato opera clemenliae.Fasligiumquoddani
paginis, qure Gildoniscrimina continebaut, par bo- B I- lenissimusel auguslissiiniisprincepscocptisgenil«ris
fioriimmolus erupit. Consulti igittir in lenatu more imposuit; cui ad vicem gratiae te ac tui similesopto
majorum (neipie enim legitimoordine judicii aucto- monitores. Nam siimmis imperii moileratoribuspia
ritas siare potuissel), ingcnti causaedevotis senten- et decora suadentes, insTiiuienlasunt boni saeculi.
liis satisfecimns. Adjecla esl post rei damnationem Est quidem rectori noslro divini fnntis ingenium, et
pro alinientis populi Rom. supplicalio. In melu cnini ad omniumvirlutum cursum prompia naiura. Sed ,
sumus, ne obsit commeatibusannonariis medii tem- ut imagiue milii uti liceat, optimos gubernatores
poris niora, ct perlurbaiio plebi3 oriaiur. Venietini haud mediocriler etiam rcmigum manus juvat. Te
manus luas, quid pronuntiaverim. Reperies el fjclii vero famaeejns amicitiorenicutn fides mililiae, lum
liujtis mc asscruisse jusliliam, et apud D. nostrumi necessitudinisaffeclioreddit. Hincest, quod i.li pro-
Arcadiumcattsam publicaeegisse concordiae.Vale. merendi undique amoris vias invcnis; et majoribus
EPIST. V. occupatum mones privaia faia respicere. Humani
SYMMACIIUS STII.ICONI. casusin fugam versi siini, nihilquein senatu moeslum
Colmmciidalinnemnon desider.it, qui a I agendas; rcseilit. Aliis Iribulus, aliis integralus est lionor. Uni
graiias pcgii. Et ideo Flavianus filius metis frelus; familiae debelur, quidqiiid singuli sumus. Sed jam
ciilministili benelieiis levat istiusmodilabore curawi ^* * servabo epislolaeterminos: vcreor eaim ne hrcc
ipsa
parentis. Restat. ut scriliam, quod illius coram gra- alferant fastidium praeclaraeverecundie luac, cum
tulatio sequeiur, nihil essc ad integrandas forlunass aequarenbn possinl viccm gratiac. Illa potius gaudia
hominumvirtutibustuis promptius. Reddiderasincli- le munercnlur, quaemeritnrtimsccuritas parit. Nolo
nalum pristinum statum , et putabaris consumpsisse e ex verhis cujusquam speres lanti beneficii snlutio-
praestanda.Nunc adjecla est ei honorabilis evocatio. nem. Prre caeteris nosti, solum conscienti^ebon:c
quam tesiimonii lui juvil auctorilas. Novos benefi- pnemium salisfaccre posse magna praesianlibiis.
ciorum gradus iuvenis, et inconslantem putas amo- Unumtamen lanquamiinmoderalosadjicio, ttl jugiler
rem, qui incrementanon accepit. 0 fclicis ingenii ii in Flavianomeo beneficiatua diligas. Vale.
benignitatem! Quid Flaviano meo amplius velim ne- EPIST. VIII.
scio, cum tu sponte praecurreus impudenies nos fa- SYMMACHUS STILICOM.
cias aeslimari,si adhucaliquid optamus. Vale. Intelligo ex mora et cunctatione resctipii divini,
EPIST. VI. aliquidin his, quaepr.itoria filiimei supplicaliocom-
SYMMACIIUS STlLICONl. prehendii, incongruumvel duhium judicari. Alque,
Evcctioncsimpetrasse me gaudeo, quibus praelu- t- p. ideo denuo libi petitionum mearmn riebeo prresiare
rain filii inei, virtute qua polles, juvare dignatus cs.
! rationem. De equis obnatalemdomini noslri Honorii
Restat ut cumulesquremagnificianimiconsuetudine e et invictissimi principis largiendis, licel hoc anno
prrcslilisli, el familiaresmcos in Hispania, missosohb obsequiiistius terapus effluxcrit,opinOrvotummeum
equorum curulium coemptioncm, transcurrere pro- i- non pottiissereprehendi. Aquaevero theatraliset ho-
tinus jubeas, qtiia tempore futurreeditionisurgcmur. r. losericarum vestium impetraiio, ctiam aliis ante nie
Illud autem dc te petere non audeo, sed tuo relin- i- plermnqiiedelaia est: et ideo juvattir exemplis. Am-
quo judicio, an effectumdesiderii raei datis ad aini- i- phitheatrictim spectaciilum, quod edi;ioni filii mei
cus litteris praccipiasadjuvari. Vale. propter capacilatem loci opto conccdi; eliam ludi-
EPIST. VII. cris quacstoruinpraelusionibusnon negaium, testi-
SYMMACIIUS STILICONI. moniosunt rescripia; neque privilegiosolis non pa-
Agendistibi gratiis pro Flaviano (ilio meo, usquc- e- tere consulibtis.Sciasa me dudura rei islius proces-
quaqueimparemme sentio. El cum sint verba rebus is sisse principium : non ut lasligio consttlari, quod
faciliora, beneficii tui magniludinemdiclis requare re proximelui culminis felix, etolitn debitus magistra-
non possum. Neque enim mea lantttm gratuIa'io cst, t, tus ornavit, ex hoc aliquid adderetur (neqtie eniin
 2*5 EPISTOLARUMLIBER IV. S2f>
praccipuushonor rerum tauum requirit augmenta), A i omnium potes, qui ante oeneftcuauctor fuistt. Ego
sed ne populus Romanusappelentior istiusmodi volu- in filii inei editione testabor, cum Romanam caveam
ptaiis, minoris loct urgealur angustiis. Caeterum i leopardorum cursus impleverit, cui justior plausus,
quid praerogativae'habeat non video, cura etiam cen- et laelavocumsnffragiadebeantur. Longiuspergerem,
suales absenliummuncra illic soleant exhibere; quo- nisi tuus nobilis pudor par virtutibus crrleris, lau-
rura mediocriialemvolumusaemulari.Haeceo scribo,, dis onera vitarei. Ero igitur verborum modicus,
ne videar iniqttitaiis,aut insolentiaeargtii, si aliquidI dutn singulari verecundiaeluae ohsequor. Sed prx-
denegetur. Sed eminenlissimac,et semper mihi reve-- celsa sublimitas tua teneat definitum, meain gra-
reiidaesublimitati luae expendendum relinquo, quidI tiam, quaeparca sermonis est, in animo reduudare.
merito existimesconvenire. Temere enim opinio bo- Vale.
ininuin judicabit, si jusla non impetrem, cum tuaei EPIST. XIH.
ceusuraeanimus soleat magna prreslare. Vule. SYMMACHUS ST1LICONI.
EPIST. IX. Ad patriam rediisse me nuntio, necdtim compoiem
SYHMACHUS STILICONI. sanitalis. Sed si tuus adventus arriserit, spero in
Cumsublimi exccllentia lua legationem mihi am- gratiam mecum bonam valetudinem mox esse redi-
B
plissiinus ordo mandavii, quam suscipiendam, eti luram. Vale.
necessiias impulit patriae, el lui culminis provocaviti EPIST. XIV.
auxilium. Perveclus igitur ad comitaluin dominiet> SYMMACHUS STILICONI.
principis nostri Honorii notitiam, magnificentiaelu;c' Cum filios nostros jugali fuederesociare vellemus,
deferre non distuli adventus mei causam. Dc censu- primam super hoc magnificenliam luani meditatio
raecnim tnae pendel arbilrio spes communis oflicii. nostra consuluii, ut coeptifelicis auspiciuma parenie
.Quresoigitur, ul leciis amplissimi ordinis pelilioni- publico sumeretur. Effectum nuptialibus votis Deus
bus, quarum exempla conjunxi; inler felices ma- prrestiiii. Nunchonor sportuhe suscipiendae culinini
gnitudinis lure actus, super hac quoque parte exspe- tito et more, et amore solvendus cst. Qusesunmsrc-
ctationemmeam litieris digneris instruere. Vale. cipiendo obsequio manum atqtie animum benignirs
EPIST. X. CS. CS. admoveas. Hunc enim laeiiliaeadhuc apicem festa
Itane sublimem aiiimum tuum mei cepit oblivio, nnstra desiderant; ut is, qui nobis auctor ante om-
ut landiu exsortem colloquii tui me esse paliaris? An nes esse dignat*s esjungendae perfilios necessitudi-
existimas neglectum familiaris officii aequanimiter a nis, acquemaneas approbator. Vale.
nie posse tolerari ? Quin age, ut mos est virtutibus /C EPIST. XV.
tuis, et amicitiam scriplorum celebra , simulque SYHMACHUS BATHONI.
aeslima,quam uberic? ae promptior litleris luis a rae
cura refercnda sil, quoeetiam tacenli jugiter exhi- Non cadit in te ista suspicio, ut cnnsullo amicitias
betur. Vale. « negligcnsfuisse credaris. Est tibi animus lenax fidei,
EPiST. XI. et ut in recipiendis familiarilatibus circumspecta
SYMMA:IIUS STILICONI. cautela, iia in retinendis firmaconstantia. Quapropier
Saepead te litteras dedi, quas quidem credo sup- uec ante opinaius suin exemplum me numero caete-
pressas. Quando enim vir servantissinius amicitire, rorum, qtiibus principio anni munus consulare tri-
multisque animi bonis praeditus, dignationem mihii buisli; et nunc amplius quam reliquis inihi credo de-
olficiilui denegasses? Fuerit hoc eorum, quibus in, lalnm. Nam quod illis generalis oblatio dcdil, nobis
reddendis paginis lidcsdefuit. Nunc eventus optabilis specialis cura restiluit. Qua in re his quoque succeu-
vclernm inorum sequestrem scripiis meis pracstitit. sere nnn debeo, qui me exsortem prioris honorifi-
Igitur diligentia, quam proficiscenlislidelitas poltice- cenlircesse voluerunt. Neque enim aliler evenire po-
tur, erga tc culiuin salutationis instauro. Responsat luissel, ut quod fraus aliena subtraxeral, bis mererer.
tua facienl, ut usum styli per verecundiam scro re- . Stabit igitur apud aniniiira meumjugis tua gratia, et
petitum, vicissiludine provocatus frequenter exer-. memoria const.mtisofficiinulla oblivionetenuabitur,
ceam. Vale. sive error isttid, seu dolus (eccril. Docuisti omncs
EPIST. XII. nihil ulierius ad desiruendas amiciiias callidum co-
SYMMACIIUS STILICONI. gitare, quas vidcnt insidiis suis crescere. Vale.
Consulalum meum liberalitate conlinuas, el, ut
EPIST. XVI.
publicus parens, in futuros e iam magistratus impe-\
rialera provocasIargitaiein. Quo ergo mihi ore cele- SYHMACHUS BATHOM.
brandus es, qui fastigio honorum jure conspicuus, Inter praecipua gaudiorum numero litteras tuas
praetorios quoqne insiruis apparalus? cogilas enim, scilicel fratemi animi lesies et verrc religionis inter-
ca-teris saeculiseliam privatorum munia debere con- pretes. Eas quanto saepius sunio, tanto impensius
gruere. Itaque domino nostro Honoriodivinaestirpisi uberiusque desidero. Difficilisest enim salietas bona-
augnslo benefaciendiseniper addis catorem, doces- rum rerum : et tunc maximeanimosjucunda qnaeque
qtte inviclum principem senaioriam inediocritatein sollicitant, cum videutur explere. Scribe igilur, ut
u.uucribusincitare. Cui pro me agere gratias solus facis, sacpius, nec nietuas ue experisrts ingralum
227 Q. AURELIUS SYMMACHUS. m
quem vides et amoris et sermonis tui esse tain cu- A } quam petendum. Nibi!enim bonaerei inter vos dividi
pidum. Yale. amor aequusmutuus sinit. Vale.
EPIST. XVII. EPIST. XIX.
SYMHACUUS PROTADIO. SYMMACHUS PROTAMO.
Snm qiiidcm nimis aeger animi, et prac tanto liiciu A prosperis ordiendum est, quapropier in prologo,
obeundis impar olficiis.Scd ntinquam forlunaein me ut ita dixerim, litterarum salutem valetudinemqne
taiitum licebit, ut honorem tuum viclus inoeroredis- dico. Dehinc meorum subjiciopostulalum. Flavianus
siniiilcin. Quinimo litterariis deliniincnlis remedia vir illustris noslruni commune pigiius, diu eluctains
vulneri nico facin. Quaeelsi pro magniiudinedoloris fnrtuitaeaspera, sed divi principis beneficio in tran-
invalida sint; mcdicinam tamen milii eflicacissimam quillum rediiciiis, solvere solarium patris Jussus est
lui sermonis alferunt. Quidexspeclem vide? Operain, taxatione pretiorum graviter aggerata. Nequc census
si videbiiur, amicitiaedebitam, aegroanimo profutu- ex illis lanto oneri conveiiit. Facigitur, si quid in le
ram. Vale. opis est, nt afflictaedomui pia lemporum parcat bu-
EPIST. XVIII maniias : alioquin integrala per indulgenliara bona
SYMMACHUS PROTADIO. vel auctione fenoris detrahenltir. Sequelur, ut spes
B
Fa',so apud iiie venandi studio gloriaris, ciini lliy- est, paterua henefacu juvenis Augusius; ad quem
iiiiini facuudiie spirent litlerae luae.Nc mihi os suli- sicuii successio iinpcrii V. C. a patre pervenit, itu
bonitalis imitatio. Vale.
levcris, alia otii, alia negolii signa sunt. Teiras lier- EPIST. XX.
bas olet rusticus : vinuiii anhelus ruclat ganeo : nan-
SYMMACHUS PROTADIO.
tem sequiliir gravedo : vos amici camcenaiuinfiorem
Hilarasti mihi diem litteris, quae testalac suntvi-
ructatis Ileliconis. Quas tu nohis indagines leporuin,
natales canuiii venatica fesla menti- gerc apnd te nostrae amicitiae diligenliam. Miiltum
quos dies, quae meo voluptatis illapsum est. Et sane stalue-
ris? Censcn' posse me relrahi a voltuiiinuin studio pectori
libi Ne ram scriplis anlevertcre ofliciumtuum, si te Medio-
in eas artcs, quas arrogas? primrcvusquidem, lannm venisse didicissem. Dederam
ciim ferrcl aclas,AmyclacosautMolossosalere curavi. quippe hanc
amore libi non cs-
Taniuni abest, ut haecannis in senectam vergentibus provinciam germano tuo, cujus
serim, ut adventum propere nuntiaret. Sed colludm
vefm,
Candidiorpostquamtondenlibarba cadcbat. qtiodam moratus indicium, tibi ordieiid;0sabnalinnis
primorein locum prresiitii. Neque molesle fefn, quod
Sed fac velle mc obire noniiunquamrusticas volu- apud te graiia fratris anti-tal. Iuierea respoiidenduiii
ptates. Cui tandeni priinormn senatus lanta vacatio- ^* est inqiiisilioni,qua scire pnstulas, quibus actibus vi-
nis felicilas suppetii, ut inter patrire cttras respirel lain colainus. Dum filiusmeus Grrccislitteris initia-
opere silvcslri? Comperisli haud duduin frumenta- tur, ego mc deiiuo studiis ejus veltttacqualisadjunxi.
rias magnae.urbis querelas. Successit huic olei penu- Uepuerascere eniin nos pietas jubet, ul lilierarum
ria; et adhuc manet dc fruge causatio : hinc rerum dulcedinemliberis noslris labor pariicipatus insiimel.
fessi viros curiaeoraium remedia legavimus: et spcs Tu;r res non in germine, sed fruge sunt; cujus elo-
cst, clemcniissiniuin, divinumqiic priiicipem salulari quemissinius jnvenis, ut fando comperi, proximis fa*
ope coiisiilturuin petiiis. Interca laboiantinm rnur- cmidiaccalcibus urget pareniem. 0 te beat.im, amice,
niiirc strepil civilas. Tu ntine, amice, venaris, et ni- si vinceris1 Nostra adhuc institulio tnolitur florem
mis anxios deliciarnm tuariim jaclatione sollicitas. creare, nec imperari poleslunico labor. Iiaque inter
Sed qui fieri potcst, ul lalem taiilumqiie te perscru- merum melum, et dibgentiam lentus pignoris nostri
landis cubilibus leporinn credam vacare? Undeergo profcetus adolescit. Plaiie, ut arbitror, quacsiiis sa-
cst, quod iisdein litleris a me poscis historiam , qui- tisfecimits. Nunc vicissim rernm luarum ordinemcu-
lius canura tuorum festos ac profeslos dies praedi- pio cognoscere. Facilis auicm, si rae dignunvpntes
cas? Dissimutarisludia vera non possunt. Nam fate- litteris, commeaniium copia est, cnm labellari.s in
ris inviius inlcr figmenta ludicra morbura legendi. au!a positi fralris ularis. Vale.
Non ibo longius. Priscas Gallorum memorias deferri EPIST. XXI.
i i manus tuas postulas. Revolve Patavini scriptoris' SYMMACHUS PROTADIO
extri-ma, quibus res Cacsaris cxpl cantur, aul si ini- Post urbis nosirac exitiabilem faniem, re frun en-
p.ir est desiderio tuo Livius, sume EpbemeridemC. taria in iranqiiillum leducta, oram Campanircarces-
Caesaris,decerptam biblioiheculacmeae, ut libi mu- seram. Cominoduin adfuit Marlianus intimus vesler,
neri mitteretur. Haec te origines, situs, pugnas, ctI et mibi per vos amicus apportans litteras tuas : quas
quidquid fuit in moribus alit legibus Galliarum do- ubi lreiis oculis percurri, aucta esl apud me celebra-
cebit. Enitar, sifors votum jnvet, et am Plinii Secundii torum liilorum gralia. Fil cnini plerimiqiie, u( cx
Germanica bella conquirere. Tanttsper esto conten- bonis accidentibus, bonor ct voluptas locorum cre-
lus fide operis oblali; el frairem nostrum Mincrvium> scat, et amoiis signa praefer.it.Nam nemo fiagrantius
scriptorum meorum doctissimum, et bcnignissimum i aniciliam colii, quim qui irascilur uegligentiae.Quod
judicem (cur dicam jtidicem.qtiera malo plausurem?), ita accipias volo, ut causa officiimei salva sit: nul-
ac sociumlectionis : quanquam lioc a lc scio ncqua- lum quippc dclictum curac erga le frigentis asnosco.
 229 EPISTOLARUMLIBER IV. 330
Quid quod proxime, tesle fratre cominuni quem ma- A De me, si quid pro amicitia postulas edoceri, erit
gistralus urbis amplectitur, geminain tilii salutein quaesitnrum index, qui rerum mearum arbiter iuit.
per «pislolas dixi? Num etiam lomiiieanlitim fidein Tantum epistolac meae crede, quod valeam, tuiqtie
debeo?Cogita in longinqiia raras aut occulias homi- diligentiam colam, quam mibi de le invicem fides
num profectiones; adde perfidiam mandata frustran- aemulapollicetur. Vale.
tium. Non arcusabis absenlis, ut spero, desidiatn,
EPIST. XXV.
si consideres, et in eniillenriis paginis alienam re-
SYMMACHUS PROTADIO.
quiri occasiouem, el in reddendis alieoani fidelita- Desidcravi lilleras tuas advenlantibus multis, quos
tetti. Sed quid his tcstimoniis diligenliain in le meain
mihi sermonem iiium prrcsumpseram traditurns.Sed
nilor assererc? Ipsuni nostrum Martianum credo
libi sedulo prodidisse, quauta memoria et praedica- ubi exspectationetn meam spes ista fruslrata est,
ultro cliain alloqui sludiii, ul le exemplo officii ad
tio lui in ore ac pectnre meo vigeal. Jam vero quid
similem provocarem. Quaesoigilur ne amici-
de scriptis meis vel silentio sentias, non requiro : caraui
li e vigorcm langnere, ct mtinia frigere patiaris, quae
siquidem mintts est, te frequenler ulloqui, quam do
tc jugiler loqui. Quid ergo scripta postulas, quibus impatienter requiro; licel noverim diligentiam circa
nie tuam.etiam cum scripti abstinens sis, lido animo
saepe inalc credilur? hoc liberius, boc verius esl, conlineri. Vale.
quod defertur absenti. Itaque, ut vis, gloriare slyli EPIST. XXVI.
frcquentia, ego ofliciinntiiuoi vinco judicio. Vale. SYMMACIIUS PROTADIO.
EPIST. XXII. Amptissimaredundo lactiiia, cmn video lillcrariis
SYMHACIIUS PROTAMO. officiis meis honorein parilem non negari; alque
Gcminus parilcr in manus meas n te sermo per- iden exercendi . slyli amore destimnlor. Neqtte
venit, dum muliijiigis officiis ainiciliani nostram enim fas est torperc studium, quod acqua benigni-
pergis excolere. Quo cxemplo, licet oinnis aflectio las compensatione graliaemiineraliir. Plura vellem ;
niodo non initnere censeatur, reddo libi binas lille- sed verecundiam tuam nimio laudis excursu non
ras, quaruin alias frater nnst r Eusebius pars pe- oporlet nnerari. Vale, cl amiciliam, sicuii facis, in
ctoris mei, lias vero frugis optimaejuvenisMartyrius exemplum luere.Nos elsi eleganlia sennonis impares
exhibebit. Simulque convenio, ut fidem solutionis sumus, conslanlia religionis pares esse nilemnr.
isiius memineris semulari, cum le coeperitfrequen- Ilerura vale.
l um paginarum vicissim fenos urgcre. Vale. EPIST. XXVII.
EPIST. XXIII. SYHUACHUS PROTADIO.
SYMHACHUS PROTADIO. C Ut desidem scribemli saipe accusas. Quid doleam -
Observalio quaedam mc hucusque cobibebat, ne ctagis, nescio. Sermo omissus amicilire negligenliani
litleras primus emilterem. Huiic enira morem quae- videtur arguere, parcus infantiam. Malo lamen in-
dam inslitntio velnsia constiinil; ut eorum ante re- genio meo convicium,quam moribus facias : qttibns,
currat affatiis, quos a proprio lare pcregrinatio tpiandiu ipse mei sum inemor, objicere lui obti-
longa disterminat. Ago itaque atqtie babeo uberes vionem non poles. Castigasti item, quod te fralrihus
graiias praevenlus oflicio, quo (e languore discusso tuis dicenda salule consncicm.Sum quidem loquendi
rcctius valere cognovi, et miiii ad scribendum ma- pauper et lenax cartulae. Sed le mihi dare vilio non
num quodammorio esse reseralam. Pro qua re rae- oportel, quod illos constal amplecti. Facil autem lex
liores tibi oplo processns. Nam eisi secundum mo- curiaenostrae, ut majoris apud me numeri anlislel
res ac natales tin>s lionoriiin culmeu indeptns cs; auctoiiias. Qtiid si vos una ad ntensaegenialitatem
necduin lamen perfeclumprremiumdehitamqucmer- vocareni? Nolles eodem cum frairibus thoro accipi?
cedera lihiforiuna rcsiituil. Quaeelsi in le rnagnacon- Nec invideris, si miius epistolac crediior, quacsium
lnleril, nunqtiain tuiimrcqiiabitinerilum. Ntincrerien quodaminodode vobis u.-urretriplicis exerceo. Nihil
nil verbi soleninia, qiiibus salulationis oflicitim de eniin mibi a singulispro altern solvitur. Aut cur mea
inore persolvens, mutuura muiiiis expcfseo.Inlclligis D oflicia dividi postttlati-,qui ad exprubrandum vestra
eniin vicissiludtne scribenliiinianimos incilari. Valc. conjuiigi is? Vale.
EPIST. XXIV. EPIST. XXVIH.
SYMMACUUS PROTADIP. SYMMACIIUS PROTADIO.
Exslant in mnnumeiiiis Sallustianis Alricanl lit- Ingenia bumana prmnpta adarguendum es-e om-
lcrre quas Jiigurtha post excidium Niiinanlimiin atl nibus liquet. Sed tu qui inter bona rara numeraris,
Micypsam testes decoris sui periulit. Has ego in oinitte sectari per naturam faciliora; et defensionem
pracsentia fratris nostri Florenliui nomine ad ver- longi silentii mei suscipe, qtiae abundat plurimis ju».
lnimmandandas paginU pulo : quia ambo in nego- titiae patrociniis; si contempleris adviciniam Rheni,
tiis suis pari gloria splcnduerunt, ila utriusque vir- a qua nunc et optimus princeps, et polissimus ina-
tuli idem lestimonii honor congruit. Et i lura qui- gistraius abest, nullum nostrarura partium interta
riem Scipioregi Numidacvolens redilidil : nos inviii loci comracare. Fors fuat, an quis tanlum viae ob
tauto ornameuto lihi cedimus. Fatendum quippe est, reui privalam mihi ignoratus arripiat. Tibi proGci-
in sraliam tuam facltim, ul liuuc abire patercmur. scciiiium Romam major facullas. Primo, uuia in
 531 Q. AURELIUSSYMMACIIUS. 558
communeimperilcapul undiqucgeiitiumconvenitur: A S. nem diligentiaoin nie tu:c factam pulavi. Tauta est
tmn quod clementissimum principein in hac parte enim securitas verac amicili;c, ut de sua fide asti-
degentem, varia omnium desideria, vel necessiiatcs malioneni mutui amoris assuinal. Plura iu liui.c
sequttntiir. Et [lamen cum tabellarios tibi plures modunidicere piget.Quare transeo ad eam cermonis
causaeoflerant, acquea slylo lemperas, nec ulla a tui parlcin quae oratiouum inearuin desiderium vi-
nobis exposlulalione perstringers. Facit enim se- detur attingere. Ais in uianus tuas scripta noslra
curitas raea, ut diligi me etiam a tacente non ambi- venisse, fratre nostro Minervioproditore, qui frivolii
gain. Ergo amiciliac nostrae liducia non ex litteris meis litterata polius curiosilaie, quam jusla de'ecta-
pendeat. llbirum inlervalla frs facil. Fides autem tione non abstinet. Si tibi tanltim otii est, ut ad
inulurediligenliaeindignatnr lingnaeassertionem. Ad faslidiuni detergendum nontiiilla eliam insulsa con-
hoc etiam prolixas epistolas petis, lanquam facturus qtiiras, qnidquid slylo elaboravimus, exbibebo; se-
periculum, quantum in scribendo cana aelate profe- curus veniae,quam mihi spondel animi tui caritas.
cctim. Semper qnidem similis arentibus rivulis, Pene pra'tcrii, qund loco principe accusare de-
laxiores ripas refugi, ut inopiam brevilas affecta ce- bueram. liane opistolarnni nnsirarum simplex usus
laret. Nunc graves quoque anui, si quid de pectnre inleriil, ul paginis ttiis leuociniaa?vipraesentisantc-
inco siillabat, ebiberunl. Praelerea nihil argumenti R ] feras? ftedeaiiius quin ergo ad infucat"S nominum
suppeiil ud propaganda quu scribimus. Nosti iiiu'os; et emii dicilur aut rcddiiur salus, nibil ipsis
otium meuni, de qtio apud te largiier loquiulriusque vocabulis nostris hotioratius ac blandiits esse duca-
faslidium est. Magnis negoliis plura verba conve- mus. Exemplo cerle libi s 1 episiola mea : qnam
niunt. Nobisidem sit lingnacmodus,qui forttimcest. si aemularispreveris, et arrnganliac notatus videbor,
Mallem, Ahoriginummore, dictionein salutisaeiernae et c;rteris aggregattis,qnoruni inagnus suspectus in
iigno aut corticibusscribere. ^Egyptus papyri volu- verbis est, nullus cullus in sensibus. Vale.
mina bibliolhecis foroque lexucrit. Suflicial ali- EPIST. XXXI.
quando celebrandrc amicitiae; si vales, bene est. SYMMACHUS PROTADIO.
Opto has ipsas, quas lu breves quereris, salutalio- Mcdiolanum te idein qui me consul acciverat.
uum vices, dum absumus, inter nos longum ma- Speravi quod nos in nniiio votiva causa conduceret.
nere. Vale. Sca ubi per valeiudinem defuisli, a'gerrime cxspe-
EPIST. XXIX. ctiii gaudii dispendimn tuli. Nunc peraclis supra
SYMMACUUS PROTAPIO. otnniuni magnaniinitateinconsulariliusfestis, Rnmam
Spero te, ul fando didici, ad vicina venturimi. reverlor; quo se ainplissimnsmagistraius venttiruin
Fors fuat, an vera compererim. Ego tamen, vel iC protinus genero astipulanti;i romisit. Qu.imvellem,
tradendas coram libi a fr.itre nostro Minervioduas si eliam in solidum redil sanitas, Cimpensares ad-
oratiunculas meas, vel mittendas in patriam (ideliiati vemu veniuii superiorem, alqne una Viaet senatui
ejus ingessi. Parcus esse in bac epistola debco. Illis deft-rres oflicmin volunlaritim, et consuli debilum
'
euim, quaelcgenda stiscipies, amor avarus explebitur. sulvrres. Sed unde mihi oplare tanlum, cum frustra
Commoneolamen, ne oralionis unius titulo mutelur fueril speras-e leviora ? Quandiu venatui togain
de me exisiimatio tua. Nam rcpudiata censura gravat praeferes? Vale.
nos principio, sola argumenti iuspectione. Sed ubi EPIST. XXXII.
dicta legeris, cumsenteniia mca in gratiam reverte- SYMUACHUS PROTADIO.
ris. Hanc partem, quaetvmpesiate rejccta cst, tolins Crescere inter nos quotidie amoris debitum volo.
ordinis nostri antetulit aucloritas; nc sub specioso Sed cpistolis ttiis nihil oplo debere, quae mihi ple-
nomine fores impotenliaeainbire solitis paiidercntur. rumque exprobanlnr, ut desidi. Ergo geminis litleris
Plures titililalis et honestatis asserlioncs in ipso1 tuis non simul mihi redriitis, pari numero, sed con-
corpore orationisinvenius. De utroque opere judicium1 juncla emissionerespontleo. Valeiuus,quantum aelas
tuuin cura nostra desiderat. Vale. ariaiitlil declivisin seniiun. Raro nobis ager visilur,
EPIST. XXX. D sed ntulto rtiorest ustts tegcndi. Tibi el rtisticaro
SYMMACIIUS PROTADIO. et erudiri plnrimuin licet. Inde est, quod nos fre-
Silentii intcr nos simile scis essc dcliclum : atquet qttenter alloqueris : quia omne tempus, ut qureratur
ideo injuste mibi culpaedatur, qtiodutriqne cotnmune! ingenio, oiio vindicaltir. Sed liduciac luae audacia
est. El tamcn defensiomibi suppetit : quia nec pro- noslra non ccsserit. Ilaurias licel monumenta pri-
fcclionesconimeanlium iiolescimt; et tu non iisdemt scorum, et ipse paginis eriiseendacommilias. Solli-
sedibus immoratis : dum atit Treviros civica reli- citabo tamen arcmibiis verbis scripta islius, quem
gione, aut quinqtieprovincias otii vohiplatc commu- amore et judicio me legcre necesse esi, ut compen-
tas. Mihie-l Roniaejttgis statio; et ma^oriuiiiccausai seni illorum damni qo:e negligo. Vale.
residendi, ex quo me viri cxcelsi germanittii pra scn- EPIST. XXXIII.
tis et cura retinel, et juval gloria. Una igitur viaI SYUMACnUS PR0TADI0.
sociare scripta potuisli, quac frater et fratri aequan- Deleclaris epistnlis meis. Credo. Hinc esl, quod
dus accipcrent. Quod a te gaudeo vel sero curatimi. eas saepe et nrdcnicr eTlagilas. Sed non staiim
Nectamen cum a liltcris lemperares, uPam dcccssio mercor desidis uot un, si ncqueo tui amoris in ine
i53 EPISTOLARUMLIBER IV. 231
avaiiiiae salisfacere. An interlabi amiciliacmemoriam A A eliara pro parte legiiiiua paternre in me familiarilalis
per silentium putas ? Cave taiia de auimis opinari, successionem, licet singulis vobis solidilas raei
animi etsi spargi in
quorum aeterna judicia sunt. Habct enim pluriinum amoris acces^erit : qnia bona
ponderis lidcs, et alligata voluiitario sacramento siyli pltires putarflur, iinicitiquc tamen pleua et indivisa
adtnonilione non indiget. Haec a me libi au nun proliciunt. Pra;tcrea ctim Palaiiuac eloquenliae mili-
semper scripia sunt? Nec tamen deseris invet ratam lares, porrexi amicitiae tuae dexteram. Quare lot
querelam. Quid si pracstatlongum tacere? Non vides tantisque pi^noribus annexi, non aestiinemusde epi-
oracula olim locuta desiisse, nec ullas in antro Cu- siolari tirocinio caritatis atiiem, Nam ut animus
mano litteras legi, Dodonam loqui frondibus, nec celcrior -est lilteris, ita prius fuit amare quam scri-
de spiraculis Delphicis ullum carnien aurliri? Patere bere. Vale.
igitur, ut hoinullus Promeihei manu fictus raandare EPIST. XXXVI.
cessem papyro, qtiae dudura in vatuin foliis non le- SYMMACHU5 MINERVIO.
guntiir. Nolo tamen deuuntiatum libi a ine silen;ium Postquam le Mediolanuin venisse asseveratio
suspiccris. Tcnebo in scribendo taniaiu mensuram cenMneaniiuiiipalam fecit, speravi de proximo litte-
temporis, qnantum inter nos locis absumus. Tu quu- ras luas; sed ubi elusa cst exspec:atio n:ei, nec
ijue impalienliam vince ratioue qure non sinit ut B I successit ulfuni spei pretium, praesumpium de le
tibi quolid e iitlerae meac itt vicintaRliem posito a olficium operi meo vindicavi. Atixit praeterca scri-
uostro Albula deferantur. Valc. * bendi causam vir speciabltis fraler nieus Bassus, qui
EPIST. XXXIV. paulispcr avulsus a nobis, transponi a me in pectus
SYMMACBUS PROTADIO. luum debuit. Adjeci alteram paginam reddendam
Magni stint quidem fructtts quos de l.lteris tuts germano luo, cum libi fors in patriani redilum se-
capio. Sed fiunt uberiores, dum pcr communium cundavcrit. Asperserat nos ille jam dudum facuuuiae
fratrtim manus transcunt. Singili enim scriptis luis su« floribus, et Galliarum prisca moniimenla jti-
de ?uo aliquid apponuut. Tibi igilur acceplum fero cundo otio exscribenda maridaverat. Oplato accidit
quidquid ex omniuin ore conqiiiro. S d rursus ex- ut ei per te ulriimque reddatur, honor epislolae
pendc quanto labore respondenn tot ingeniorum meoc, el cxpelilac fruclus historiae. Vale.
bublimiumvarieiati. Nam pares estis, iuc tamen si-
miles. Ergo non minorem milii tependenda aflerunt EPIST. XXXVII.
dilficultalem.quani acccpta dulcedinem. Hanc oiniii- SYMMACIIUS MINIiRVIO.
bus liumanis gaudiis legem natura dixit, ut curae Paulus amiciis meus jamdiu aerarlo sacro militat,
voluptatem sequantur. Nataesubolis primus parentes C * sed non pro- gradu m liiire spectandus libi. Nam
dies hilarat; mox pii mctus brevem gratiam fugant. probitate morum suorum mediocritatem vincit oflicii.
Honoi*in exordiis laelus esl, dehinc animos laborum Nec despexeris liomincm, si numerum ejus slipen-
aestus ingreditur. Longura lial, si pergam simi ia diprum examines. Tardiores babet processus vete-
contexere. Etiam ca niilii advertendura est quae fas.. cundia, quacfacil ut intra merila sui honoris ltrereat.
sit de tamo viro diccre. Temere jurasli. Maudari Nee tamen pceniict longum sl.lisse. Tuo enim judi-
enim perilurae charlre epistolas qttereris, alligasli cio reservaius esl, sub quo emergere maximum moraa
sacraniento enorrae jud cium. llane me ludos facis, pretium. Cum igitur illi vitae inlegritas, militiaeaelas
ut quaeapud le iucuriosius loquor, in styJi caudices, sulfragium firat, dignum est ul ad debilos fruclus
aul liliae pugillares censeas transferenda, ne facilis me precatore, te auctore perveniat. Vale.
senectus papyri scripta corrumpat? Et Martiorum
EPIST. XXXVIII.
quidcm vatum divinatio caducis curticibus inculcata
est. Monitus Cumanos lintea texta sumpserunt. Tu SYMMACHUS MI.NERVIO.
eli iiii sericis voltiiniiiibus Acbemenio inore inliindi Gaudcnlius amicus meus in gremium patrocinii
lilieras meas prrecipis. Magna sunt auctoritatis tua: lui confugit, vir ojnnibus rebus amari dignus. Genus
D
pondera, nec possum gratiosura putare quod lu ei senaiorium est, mens et modestia origine sua ac
juratus allegas : sed dum me rur-us inspicio, labascil siirpe nobilior. Si fuco gratiae infectum testiinonium
fides, et refragatur leslimonio conscientia. Ila quod meuin non putas, suscipe diligcndum. Longa obse-
credibile persona judicis facit, diffidenlia respuit quiorum ejus inspectio faciet ut me judiccs minora
audientis. Igitur solus ambigua submovebis, si amo- dixsse. Vale.
rera fiium posthac parcius loqui de laudibus nieis EPIST. XXXIX.
jusseris. Vale. SYMMACHUS MINERVIO.
EPIST. XXXV. Ama Flaviannm dominum et filium ineum quan-
SYMMACHUS MINERVIO. tum me velle interpretaris : ct si fieri pntest, certa-
Obrepsisti verecundiae raeae ut prior scriberes : men mecum de amore ejus ingredere. Gaudebo si
vadalum me tibi hoc inunere velim credas. Sed noni viceris. Sed hoc mihi tunc probeiur, cum et
ipse te
fero ut aedes quodammodo araicitiae novus salulalor colere supra mensurain diligenliaeineaecoepirit. Nam
adesse videaris. Jamdudum virlutes luas pares fra- si amici^a de rauluis constat olfieiis, facile erit ut
ternis in pectoris mei possessionem recepi. Crcvisti ex illius animo tuum metiar. Vale.
PATROL.XVIII. Q
25S Q. AURELIUS SYMMACHUS. 356
F.PiST. XI* iK de otio meo, quae velis nosse narrabit, nam me in
SYUUACIIUS MINERVIO. silvis Laurentibus conlinuatus est rurali qirieli in-
Si considcres quanta sit iniiocentium raritas, ama- haereutein. Quid enim magis assectandum est inihi,
his Desideriumfilium mcum , in paucorum electione collapsamvaletttdinemnnnnunqtiam sarcienli, lurbas
iiuraerandum. I)e quo non falli judicitun meum sta- srnpedeclinanli, lilieraruni innucentiam semper di-
lues, ctim in examen tuum venerit. Inlerim quaeso ligeuti. Vale.
nt illi pcr me amicilbc iiiaesacrarinm rccludalur, et EPIST. XLV.
praeslesaiirem benignam causaruin s arurn justa nar- SYMMACHUS HINLRVIO.
ranli. Si qitid in etim bene consulueris, nbsolvemr Fiducia mibi styli alqne ingenii nulla est. Sd lua
fides mea, qux apud illuin spem beneficeuliaetuae bcnignitas ausus meos provocat. Misi igitur ad cru-
fideliler persolvil. Vale. dbionem ttiam duas oratiuiiculas nostras : qtiaruin
EPIST. XLI. ima ad Pulybii lilinm pertinens , ex recenli negotii
SYMUACHUS MINERYIO. nala esl, allera diidtim, cum res in curia agitareiur,
In absolvcndo Rustico noslro votum tibi deluli : a me parata , nuuc op*erelargiore aticta processit :
opcm lilius meus Cif.cilianusexltibuil. Non est igittir buic argnmentum est repudiala ccnsura, quam tttne
nieaeverecundire rapere gratiam laboris alieni. Am- B toliussetiaius ftigavilaticlorilas. Nolo tnireris gravis-
bo ipsi acceptutn feramus,qnod agi cura tua praecepit, simum ordincm magisierium respuisse. In orationu
exsequi mea valeludo non potuit. Vale. noslra non lev^escausas evitalrc liujus potestatis in-
EPI3T. XLII. \enics. Vale.
SYMMACHUS MlNERVtO. EPIST. XLVI.
Scio quid dc me senti.is : sed ccrtus judicii lui SYMMACHUS HI.NERVIO.
ntinc rccuso laudari. /Emulnre certe quod te tacitos Speclatae frugis viros apud le debeo cnmmend.ire,
munus est tit tuis amiciliis insprau-
admiror, quia plus habct ponderis recta veneratio. quia prxcipuum
tur. Suscipe igiiur, quaeso, de otlii ei moribusfacile
Relinquamusverborum blandiliis novis inter se ami-
cis. lllos juvent alterna praeconiausque ad fidem fee- summates, eosque in priniore congressu penetrali
deris. Nostra carilas adyto peclorum recnndatur. lpsa familiarilatc dignare. Legalionem illis Campaiioriini
habitalio cordis in operto est. Inde me tua cura re-- provincialium comtiiune mandavit. Abundat justitia
Sed non est meum forraam scribendis epislo- negotium ; personas mea cura commendat. Advertis
(ipiciat.
lis dure, illtid tanlum cogites volo :cum sis adpraedi- duas esse causas exercendrc in cos benignitalis, pro
candum liberalissimus, parum mihi videri posse quibus pilil ce aeqtiitaspetitinnum, privatim non gra-
nisi Praclerea scire C liosus laud iior interven.t. Vale.
quod atelatidor, araplius obliger.
postulo cur scrvata in praemissis nominibus nostris EPIST. XLVII.
vetustas defuerit litterarum conlextioni. Juvet alios SYMMACIIUS MlNl.RVIO
lilulo sublimitalisaltolli. Ego magnificentix appella- Vidi RomaePiolad um ftliumnoslrum, cujus com-
'
lionem rccuso, nisi forte me improbum putas, quod mcndaiiniiinbil es.lamilircvestrre oinamenlis praeter
honoriluo eademdelinimenta non defero. A'tiiorficttis littcras tuas defuit. Quas cumdeiiderassem, citeriore
in illaverba sitbmittitur. Amicitiaccultusingenuusesl. Gallia iinperaiuui Sibia socero iter, (u procul agenio
Alba velamina, tion segmenlati amiclus fidemvestiani. respondil. Exctisalionemjuvcnis nonlilienier accepi;
Quo mihi altns revereniiae gradus? Amari a fratre crclera morum probavi. Satis est bocauribiis pairis,
malo quam suspici. Vale. cui nolo in me graliosum videri teslimonium brevis
EPIST. XLIII. experimenii. Simul vereor ne quid amori tuo in li-
SVMMACIIUS MINF.RVIO. lium derogeni; quem non decet juvari a,.ud le per
Eusebius fainitiarissimns meus, idem vetus milcs suffragium conciliaiionis alienae. Vaie.
privali aTarii diu morbo obstante obsequio tuo de-
fuil. Orandus cs mihi ne inter rcsides anunietur. Sed EPIST. XLVIII.'
D SYMMACIIUS MINF.RVI0.
impetralio veiiirc nou manebit, nisi illi aliqtiid benc
ficii propitiatusadjeceris.Quaesoigitur flagilandis per Liileras nonnullis humanitate prarstamus. Has nu-
Etruriam ptiblicisdebiiissolliciiudiuemnavare jubea- lem domino ei fralri mco Basso, qui sororis aequitate
tur, ut longaeabseniiae culpam commeiidalioticali- iion diserepat; quin potius juris auxiliis initnitur.
qua laboris amove it. Valc. Natn rebellem serviim silii poscit addnci, ad cujtis
EPIST. XLIV. iiives.igationemncc praccepticrjelestisauctoritas, nec
SYMMACUUS MINLRVIO. Africani comitis vigor poiuil pervenire : s:quidem
Seinper quidem mihi saluiatio a te profecta gau- facinoris audacis conscittsimininenlem pcenam lale-
dium creat, sedea praccipuequae familiaribusapppr- brarum vitavil effugin. (^um igiiur super ejus facto
lauda commiltitnr. Adjicil enini scriplis digna quae- aiqttc ncquitia ad le vir laudabilis Africae comes
situ, et de le tradit auditui, si qniri defuit lectioni. scriptiiinpublicttmdedissedicaiur, erit jiisii.iaeet be-
Velut nunc Sebastius vcsier, post epistolam tuam nignitatis tuae in noslrum favorcm divinum provo-
redditam.quatndam raihisaiin'ex voto agerc^, scisci- care judicium, ne ulterius innoccns domuscoinmentis
lauti, iniaginempracsentiae_luae exliibuii. Idem nunc fcrialibus vilis mancipii terreatur. Vale.
257 EtlSTOTARUM LIBER IV. 238
EPIST. XLIX. J adjnvel destinala, recurrere ad conspecium vestruin
A
SYMMACUUS Ml.NF.RVIO. paiamus. Si promissi dies serus videtur, legatio-
Et quum Mediolanidegerem cultiim circa te salu- nein senatns per me nolo differri quaedtidiim viris
tationis exercui; et nunc remcnso itincre opemni se- illusiribns credila et i.islrucla mandatis, neque per-
dulam lillerario niuneri non ncgavi. Exspeclas crerio sonarum , neqtie pelitionum rcquiril a.ljeciioneui.
ut graliam repetam scriptionis. lllam plane n»n Decet igilur stire disposilis, ncc fas est exeinplo
mca efflagilati", sed tua affcclio pollicetur. Exigaul proximaedissensionis per novos tractalus cnnlirmata
slyli vicem, qui animi non merentur. Vale. subverti. Haecantc me, ut scribis, eliaui ipsevidisti,
EPIST. L. quo majis placitis inbaercndumest, qure inilii com-
SYMMACHUS FLnRENTINO. inendat atictoritas tua, et tibi nosler assensus. Vale.
Diu super adventu fratris posltilaiuni a me itirii- EPJST. LIII.
cium distuli-ti; credo, ut salutalinnis Itonirificenlia SYMUACHUS FL0RENT1N0
praeveniiet. Agnosco religiosa collttdia , nec lanien In eum militiacgradnm labore venisli, ut Benedicti
credo , et ullro in certamen scriptonini familiarium
solus duos advoco. Otum libi, inquies, banc olficie- amici mei fortunam debeas adjuvare, qiieni nulli
_ obnoxium crimini forliinaeiniquilas loco dcpulit, et
rum fiduciam praestat.Quid, quod temagis qu.rsturac I
lionos , el condendarum sanctonum usus excoluit ? bonore privavit. Huicad promeremlnm favoremliium
non solum ipsius probitas, sed etiam commendatio
Cum illo auiem milii privaiae vitae conditio commu-
nis est. Aique utinam boni principis circumspectio, mea aditum debet aperire. Credo enmi tanti apnd te
lilleras meas esse moinenti, ut effectum sperare fas
ipsius quoqie operam sibi vindicei. Ferendum: aoibo
devotioiie placeatis, sicircame litleris ambocessetis. fuerit, eliamsi ardtia poslularem. Qund ideo commc-
morandum putavi, ul iutelligas, quid de animo luo
Valc.
EPIST. Ll. atqttc amicjtia scnliamus, vel quantum prodesse bu c
SYMMA UUSFLORENTl.NO. debeatvel adessejustilia. Vale.
Omnia le faeere ad salulem Flaviani, viri ornatis- EPIST. LIV.
simi. pignoris mei, rebus experior. fliitc mibi spes SYHMACHUS FL0RENT1N0.
orilur, aque anmus assurgit, posse ejus cacterain- Purgas quod adhuc usquc siluisti. Communis hrcc
coinmoda le medico sanari. Adeptus enim divi prin- culpa cst. Nam me quoque a littcrali commercio diu
cipis leniLile , quae magna suni; tmoadliuc, ut ita infirma valetudo revocavit. Inborruisse te puto, post-
dixerim, infortiinii nodo strangulatur; quod homo quam de me cognitu amara lcgisti. Redi in habitum
leiuiis, et nunc labe patrimonii graviter exbaustus, C ( animi laetiorem : Deo quippe audorc sauitatem re-
paterni solati aestimaiionemjubeliir exsolvcre. Lrgo fovi.Facilis igitur litterariac cessationis utrique vcn a
pcr te ac lui similesamoliri oportct imminentem rui- sil. Ambo nobis invicem remittamus, quod ambo de-
nani. Nec res impelratione diflieilis est. Nam quoriI liquimus. Sed ijuid tnibi insusurras Atiicanre lcnues
plerisqtie sua invidia laboranlibus imperialis remisit; commcatus? Absil ut praesens annus imitettir fortti-
huroani[as;id p;>trisiioiiiineposliilalum,mulio aequior nam superiorum. Interdudet, ut spero, providentia
venia relaxabit. Profieiet ista concessio eliain tent- trisles casuum vias, sacris auribus edocendis, et ca-
pnrtim gloriae, si quod beneficiis"principis deepat, siigatione judicum, quosalimentaria speclat invectio.
pius successor acljccerit. Vale. Nec spem diesobsiruit. Nam mare adlittc justis cur-
EP.ST. LII. sibns patet, et nondum in hyemem praecipitataulum-
SYMMACHUS FLORENTINO. nus. Placel lamen inter hacc, quod inacstuas, et pio
Verbis nequeo complecti quot gaudia mihi pariler mein antcveiiis necessi aiem. Remuncrabiiur curam
dies un s invexeril. Agnoscis credo cansam, cujns; melior eventtts, et l.mdis ture fructus eftlciet ui libi
auctor fuisti. Nam gcm nas fratrum coiiimuniumln- sil dulce postea timuisse. Vale.
teras in cuiiiuliim exiulit lertins bonor scriptorumi EIMST. LV.
tuorum. Ilaque ui rerutii bonarum diflicilis esi ele-• " SYMMAr.HUS FLOItEATINO.
ctio, paulispei haesi quain primam paginam recense- Dictam mihi a te salutem pari honore compcnso.
rem; lantiirn apud nie crat dcsidcrium singularuin. Vellem ntrique nostrum saepe alternandi styli usus
Mox oin.es argtilo Icgendi transitu percurri, ne in- veniret. Sed quia Itoc longin |iia non simint cadere
spcctionem residenlis morarer. Nec semel legisse! pro votocommuni, patientiic ralio satisfacial. Debet
sulfecit, ut si quid aviditas prima persirinxerat, in- certe prompla esse iniernos inorae muture vcni i. Non
culcarct iteraiio. Erat in verbis iiniusctijusquevariust eadem ficililale purgabis; quod lilii mstri Minervii
cloculionum lepos, quo solo lilterre discrcpabant. nuptias aliorum polius relatu qtiam lilteris tnis
JNatnomnes inens una dictaverat. Possem bona fide! comperi. An veritus cs ne a te numisma auro custim
adjicere majora. Sed lnae aures, licet frairum laudi- desiderarem? Potuil jaciurani sporlnlae tacere vere-
bus gaudeant, commuuinnemlamen gloriosi leslinio- cundiamea. Negationemg-uiliiainor nescit igno-ccre.
nii per verecundiam non ferunl. Restat ut tibi redi- Ettamen, itt IHIIIIplacidoin raeosaiiimo, spondeutihi
Uim mcum sub quadamcurias inviiatione poscenti,, remissioneiii bujus uffensionis,cumdcnepoiesuscepio
paucarespondeam. Ad idusNovcmbre<inodo eventus antevcieris scripio nunliorum celeriiatcm. Yalc.
 iZd Q. AURELIUS SYMMACHUS. 240
EPiST. LVI. A EPIST. LIX.
SYMMACIIUS EUPRAXIO.
EXPLICIT AD FLORENTINUM. INC1P1T IN COMMUXF,
FRATRIBUS MINERVIO , PROTADIO ETFLORENTINO. Sum qtiidem sermonis lui nimius flagitator. Silen-
tii intervalla non arguo, sed suspicor aliquid amici-
Et vesira concordia, et mea per bos dics imbecil- t'ae nostrse ex
alloquii raritate decedere ; qni sciani
lilas faiit, ut vos unius paginae satutatione conjnn- in
pectoribus sedem esse religionis, levamen deside-
gam. Erit hoc aut probabile pro consortio vestri' rii ex ore proficisci. Pri res igitur litterae
amoris , aul ignoscendum pro statu temporis. jEsti- desiderium sermonis meacmagis
lui, quam castigationem laci-
mabilis enim virium nostrarum fatigationeiii, cum1 turnitalis liabiicrunt : cl ideo elaborandum tibi nou
vos in subscripiione isiius epislolae precaria niaiius' est, ul mihi amoris tui fidetn facias : nam tui
animi
mnveri'. Ad hoc filiinostri Nemesii pia ad larem pa- de meo sumo
judicium : siquidem nullus verior aesti-
tremque propcratio, magis conlestaiionem de me so- mator est alieniamoris, quam qui de siiosumitexem-
lenms officii quam satisfactionem desideravil. Res plum. Ilis ila posilis, in re aperta p''gel es a
quia
postulat, ut salute pra-fata, flirentissimae indnli ejns prolixum, designatum libi ad urbanam praeiuram li-
teslimonium (eram. Sed vercor ne oslentare operatn litim meum nitniio.
Inlelligis quid sibi hoc ind cum
nieam videar; quaepltisjuveni b narum aitium co; - B velit.
Qiiadrigarmn cuiulium nobilitas prrrparanda.
tulisset, nisi fralernus casus frcgisset cursuni duo- Ac pretium proxitna abbinc acstate mit:emus, sed
rum. Hoc laraen sincerissrma fidedixerim ; minutain jam necessilatem praecttrrat electin : niullum enim
quidem de altero parentum ejus felicilaleui; sed valet cjusmodi in rebus longior diligentia. Quapro-
posse islum suorum gaudio pro uttoque sufficere. pter accingere, ul quaestoriamquondam lilii mei ma-
Valete. gnificentiam, cui per te illusiris fama quaesila, se-
EPIST. LVII. cundus ejusdem superet magislratus. Verus quinne et
STMMACIIUS MINERVIO, PROTAIUO, FLORENTINO. maximus laudis profectus est, quoties sequenlibus
viucuniur. Vale.
Relegi.e viam dissiinulali bactenus ninris , me of- prlora
ficiorum familiariuiu pracsule, qui prior rtipi cinn- EPIST. LX.
mune dictiim. Ncc pro numero vestroepislolas pelo, SYMMACIItS EllrRAXIO.
Practurnmfilii nici, si fors dictum juvet, proxin us
quamvis hanc vicissiludinem singulorum amor mihi annus
debeat. Magnaeindulgenliae res cst,ut fenus q'nod exspectat. Eipiorum niilii curuliuin nobilii.is
vobis solus cxhibeo, alterna remunerationc solvatis. prreparanda est, libi curanda : ut exspeclationi po-
Valcle. puli Romani mea [lecunia, lua cura respondeai. Hoc
( me crehrs littiTis postulasse meministi. Nunc niibi
C
EPIST. LVttl.
adiiionilionisvcrba, non repetitionis adbibenda sunt:
SYMMACIIUS EUPRAXIO. et tamen cum voliinias in nos lua ambiium noii re-
Annuos gaudii fruclus ex litleris capio. Htinc re- quirat, in tantum me voiiva solliciiaht ut anxias
ilitum mihi, has opes pendil Hispania. Itaquc ubi auribus luis lanqtiam nnvus petitor ingeram preces.
propulsa hyeme patescunt navium viae, pagiiias tttas Vincenda est eniiii mihi fama exerhplorum, quaepost
cummendu venlis, quas isle annus frequentes qui- consiilarem mnnilicentiain domus nostra:, et filiimei
dem, seras tamcn reddit. Nam dccedcbat autumnus quresti riam functioncm,nibil de nobis mediocre pro-
cum homines tui Tibrina letigerunt. Hinc faclum millit. Haecigiturpeiitionissumma est, utme riiligen-
cst ut haererent apud nos defectu navigaiionis. Sua- tia tua pr.cteiitre glotiaeparem faciat. Pretia pro lua
deo igitur eorum moras pro tua justitia buni consu- aequitate numeranda familiaresrnei incuncianter ex-
las. Quamvis prius nomine ineo veuia poscenda sit, sotvenl. Tui benelicii eril, ut quidquid ad curule cer-
quod decurulibus equis qualuor, datura miliia le jus tamen gcnerosumgignil Hispania, vel domo prrebeas,
electionis omiserim. Vclim eredas banc abstinenliam vel de aliorum gregibus excerpas. Non vereor inier
non fuisse fastidii. Sed quia nullum eorum jugo ala- haec ne mc appetcitlein plebeiae Iaudis existimes.
crem , vel dorso milem probaVi, optio meritis non D ' Scis enim pro tua sapientia magnae urbis
magistra-
excitata cessil e re nata. Opportunum videtur diii- tibus angust s animos non convenire. Hoc etiamTul-
geniiam tuam precibtts ambire , ut in praetoriamfilii litts luuspraecipii, luxum in privatis negotiisarguens,
mei functionera visu et cursu nobilcs pracparentur. in publicis magnificentiam probans. Quare ex snin-
Geminaante bac edilionis claritudine in os liominuin rais opibus jiva Romani anni specinsum (olorem ;
venimus. Satisfaciendum videtur exspcctaiioni, qttae veniurus in partein popularis favoris, si nobis ex tuo
crevil exemplis. Quare amorituo laudis nostraecom- beneficiocelebrior fama provenerit. Vale.
mendo causam, qurc paulisper censuram vi'ae tuae, EPIST. LXI.
gravitaiemqiie animi ad populares auies debet infle- SYMMACHUS EUPRAXIO.
ctere.domn pretium apporiabitur,<;iuoarbitraiunobi- Tuentius luus in utramvis aurem somnum capes-
liwn quadrigarum dominis ittferendtim. Solam de sat. Nihilenim magnadignitas a paupere petii. Sit for-
amicitia tvia elcctionis curam requiro. Factu facile tasse plerisque ipsa inopia gravis: liabet tamen alicni
est, cum sit duesequinipecoris Hispania, etmagnus onerisexceplionem. Adjice, si placet, sccuritali ejus
freguin numerus copiam praeslet examini. Vale. sacerdotii privilegium, et tinius bominis muniraeula
 2ii EPISTOLARUMLIBER IV. 2i2
- A rium ad secunda progreailur, si priora dispticeant.
iiiultiplicia.Mihividelur validior esse omuibus va-.
catinnuroremediis exhausta fortuna. Sed velim no Misiigilur ex recentioribus numero quinquc, qu rum
veris quresitoresglebrcsenaloriaeprolinus affuluros,, uni jam fiduciamfccit pubticus favor. Sed post sen-
sperandamque Tuentii veniam pleninrem , si fidem i temiam gentis tngatae, adhuc exspectalionc judicii
paupertatis ejus exploraiio ratara fecerii. Interea tu- lui pendco, quod volo juralus emittas, qtiia convenit
lus prioribus gesiis agal liberum. Nihil novabitur r vinciri sacranrnto fidem,si qtiando amiciliaiu suspi-
post illustris viri Felicis pro illo judicalionem;; cioncm gratiac venerit. Vate.
Biodoallcgatas durium senaloris angustias astruatt EPIST. LXVV
cxaininis diligentia. Nunc mibi amice objurgandus S SYMMACUBS EUPRAXIO.
es, qui cum vicina itinera pcrsipinxeris, fleciere ad1 Jamdulum in exspeciatione litterarum tuarum
nos habenas longum puiasfi. Dedissel llispania Ro- erain, incerttts animi qtiid sibi vellel tam longa ces-
mre posito morae veniam. Novilenira submfltere de- satio. Sfcdubi compolem desiderati muneris reddi-
sideria sua cunctarum provinciarum parenli. Nec c disti, cura venit in gaudium. Et revera ila natura
iia avara est ut nobis prnpria bona nolil osiendere. paratum est, ut expetiti diu officiiquerela decedai,
Qtiarefraudai'!gratia lui, secundos amiciliaefructus s si potiamur oplato. Ergo magno impensu gratulor
"
sedulo postulamus, ut quoties fors copiam dederit, integralnm mibi cssc pignus rcligionis. Praeslabisne
legamussallim qui videre maluimus. Vale. hujus opiuionis fruslra sim, cura diligentiam mei
EPIST. LXII. conlinuo amore servaveris. Vale.
SYMHACHUS EUPRAXIO. EPIST. LXVI.
Et amicitia nostra in ore niultorura esl, el lausS SYMMACIIUS EUSIG.MO
cquorum tuorum Ionginquapenetravit. Ilinc lit utt Videro quidjuslitia temporum, quid causacnosrae
suaequisque pairiac magistratus meaecommendatio- bouilas, quid cura tua, si tamen libi cordi sum, effi-
nis opem postulet, gregum liiorum fama illectus. Eai cere po ssit. Ego in fratre meo Eusebio V. C. votum
I ropter summates Antiocliensiummissi ad mercan- scrvati circa nos moderarainis ampleclor, ejusque
das quadrigas,juvari apud te sennonis nostri conci- probitaiem menie co!o, sermone commendo. Et ille
liatione voluerunt. Annue,qu;rso, longumperegrina- licet boni propositi praemium non requirat; tamen.
tis, el electionis, el preiii juslam benignitalem; qusc3 boneslam vitam de luaamicitia optamus exsolvere.
bomincs opinionemblandara secuios, de luo sltidio> Fcceris igiiurrem lani meacvoluntaliacceplam,quam
meoque merito verum sperasse coiifirmet. Vale. tuis moribns consentaneam; si advertal vir pruden-
EPIST. LXIII. tissimus quidqttid mihi tribuit, id se omniuhibono-
SYMMACHUS EUPRAXIO. rum gratiacdelulissc. Vale.
Fas sit dicere : equorum curutium copia non e^e- EPIST. LXVII.
mus, sed incilal nos praeluracmora ad desideriumI SYMMACHUS EUStGNIO.
muneris largioris. Si ergo dulcis est (ut assolel)I El temporumcleraenliaecongruit, el sancio ingenio
mandati mei exsccutio, quatuor ex grcge Laudacia- luo familiare est opis indigos sublevare. Ilinc niibi
norum quadrigas, quas lua defloret etectio, ad me! fidnciasuborta esl pro fratre nc-tro Stcmmatio sup-
oplo deduci, cuin primum mare navigatio vcrna pa- plicandi, cui dudum cuncta dcmpsit ihvidia forlunre,
tcfecerit. Ego pretium quod signaverint lillerre luasi practer amorembonorum. Nequeenimpoiest ambigi,
in rem missis remunerabo. Quanquam hoc spondere quid de optimoquoque niereatur, qui nuper a prin-
non dcbui, quia fides amiciliaesyngrapham non re- cipibus invictis, ne per indulgentiamliberaretur, ac-
quirit. Credo mireris cur non potius de gregibus citusest: roagisquehonore, quam venia falHmtrisia
tuis pnslulem, qui potissimos Iberorum nobilitate rautavit, nec tam ereptus est quam desideratus.
prrevertunt. Fastidium uniformis spectacuti patilur Unde spcs cerla fil, etiam prineipemnosirum lenilata
civitas,cujussatietas mihi varictatevinceuda est.Tuae verierabilem,jusli parentis, et pii frairis exemplo,
modo diligentiaesit adbibere judicium, el ex alienis j. j suppleiii.uamcliora fortunae daturum, si modo ve-
stabulis rcquarelaudemtuorum. Nam cum res amici stra insinuatio juvel exhausli senaloris oraluin. Duo
agitur, hos quoque proprios debes putare quos ele- enim factu facilia, sed ad gloriam pracstantis magna
geris. Yale. deposcit: rcddi curiaelestimonio sacro, et re<upcra-
EPIST. LXIV. lione modiciargenti ab iuopia vindicari. Ilaecul favor
SYMMACIIUS EUPRAXIO. tuusaliorumqueoptimalum tehortanlium promoveai,
Nemo unquam pervector tuorum apicum vacmvs intcrcst boni sacculi,cui laudem perennem pia fae'a
ejusdem muncris ad le reverlil, tu lamen in'requen- conciliant. Vale.
tiaui nobis vitio ducis, et ullro curam luae assiduita- EPIST. LXVIII.
tis exprohras. Facis hoc amantium more, apud quos SYMMAGUUS EUSIGXIO.
officiorumtalium, eliamcumredundani, sitis magna Eliamsi pelilio domestica et amica cessaret, publi-
est. Nec tanlum epistoLisposcis, oratiunculas quo- cus vigor justo dcsiderio deesse non posset. Quid
que nostras non edilas deferri in manus tuas praeci- enim tam familiarejuslitiae,quam ut circumscriptor
pis : quaeres videlur ostcndere quid judicii habeas clarissimacet laudabilis feminacparcntis meae,aslu-
Ufi his quas Sriie'sumosisii. Nulluiii enim. desidc- tiocsuac privctur cffectu, ne commodisilludat alieair
2t5 Q. AURIXIUS SYMM\CIHS. iiA
provinctaiiuni palronoruin freius auxilio ? Qnortim A J\ amantem tui juslus dolnr offenderet.Fuii a ,lem niairi
inipiidenlia cnmpulit ut matrona litium fugitan-, ad ejtis cum procuratore tuo finalis in Sic tia quaestio:
jitiliciumpraUorianiculminis convolaret. Res aiitem qtiam disceplalio non, ut scribis, Venusli, sed alle-
qua rie agitur ejusmndi cst. Anie paucissimosuien- rius rectoris absolvit. Ergo iu ulraque pcrsona error
ses illc a parente mea horrca Aquilciensia, et CF. suggerentis reiectus eam pignori meo exemit invi-
propier longinquiiatemiiineris incogniia, lenuimer- diam. Advcrl s pro siigulari vereoundia lua , cui
cede conduxil; atque bis ita abusus csl, ut parvo polissimuiti parti salisfactio debeatur. Et niliil de
licct tempore iisdem locis labem consulto intuli>se praesenli fnrtuna loqnor, qttaescrrbentem debuil tera-
ilicatur. Huncubi sacpe convenit, ut conduciione de- per.ne. Addc qtiod pccuuiarias causas usque ad de-
cederet, contcmplu liominis et inlerventu quorum- Iriim niuin amicitiiiruin non oporlet exlendi. Sed
riam frcquenter elusa esi. Nunc opis indiga geminuin quid baec pluribos? Posthac opto sermoneui luuni
lieneficiumvesiri favoris exoplat. Ptimo, utimpro- placidiorem mereri, et constanliam veteris erga uie
bissimus inqtiilinus locorum deienlione pcllatur. observantia; ture , porreclo etiam in meos amore
Deltinchabiia delcrioratae rei aestimaiionesumplum colligere. Vale.
jttsiae instaurationis agnoscai. Cum igitur aequapo- EPIST. LXXH.
scamus, credo confore ul meae petitioni et utililaii- B H SVMMACHUS EUSIGNIO.
litis pareniis favor vesler arrideat. Vale. Frequens tisus oslendit, el clara animi tui Jocu-
EPIST. LXIX. menla testantur, exempla verac amicitiaede le ca-
SYMMACIIUS EUSIG.NIO. pienda. Nequeenim quisquam conslantiam firinioreni
fatniliaribus impendil officiis, praesertim in lanla pu-
Renigne, utmos cst tibi, recursum nnstrum misso blicarum curarum mole, qure alterius studiuin posset
apparitore juvisti, qucm progressusariAppcimini su-
ul bebelare, nisi obstrepenles necessitates affeciiofra-
periora itimisi adjecto olficio litterarum, graihni terna
superaret. Quod soluin igitur verecundiaccon-
i|iiam rehus aequare non possum, saltim verboruni
honore compensem. Quod superest ilineris , spero venit, cedo prrestanlissimaereligioni, mequeimpareni
referendae vicissitudini pttdenteragnosco. Nec Vereor
praefata Dei venia sine Iabore peragendura. Minus ne diligentia lua tali taude lentescat; quin potius
enim molesta sunt, quaeperveniendispem proximam
spcro benevolenliam (si quid plenoadjicitur) largio-
pollicenlur. Vale.
EPIST. LXX. reni, quia bonis familiare est studia benigna cuinu-
lare, quurutn graiiam sentiunt non perire. Vale.
SYMHACUUS EUSIGNIO.
EPIST. LXXIII.
Discedentimibi curam legare dignattis es amicitiacrC
SYMMACHUS EUSIGMO.
coogruenlem, utfamrc alque actibus luisaccommoda Facio quoil suadct liumanitas, ut amicitireluaevi-
non silerem. Causa igittir posiulante fucgor iiijtinctis. ros bonae Horum unUs e-t Felix,
Videoenim basilicaepontisque rationem recte quidcm b.inoraliilisfrugis adjungam.
Bonoso prresidialiviro esse mandatam: cui et vigi- grndu, atqtte exercitatione iltililiae.Cui si
amoris impenderis, ad meam gratiam pcrline-
lantia superesl ad limitandas ptiblicaeralionis amba- quid bit. Vale.
gcs, et fides ad perscquenda quae examen invenerit.
EPIST. LXXIV.
Sed vercor ne ludificationibusres injuncta frigescal, SYMMACHUS EUSIGNIO.
obluclanlc eo quem socium discussionis accepit. Al-
Mirabar qu'd csset rei quod amicitiaeobservanlis-
que ideo clam le essc non patior, eo rcm dcduci ut
simus diu scribendis litteris abslinebas. Sed epislolae
labes magnasumptnum publieoruni sludio ccrtami
lurcseries indicavit, quod Irislium rerum index esse
nis Obducaluc.Quid cnim sibi vull ista conjuiiciio in
silcnlio contineri, ncc religio
ca praescrtim discussione, quae ipsum qmcsiiorem vilaveris, quas lnngiore
communis causa permisit. Nam ple-
videlur astringere? Quare huic lanlum parli atlhi-. familiiris, nec
benda correctio est, et ad unum quem spnnie dele- rumque ulile esl in publicamproferre notiliam quod
velisesse correctnm, ut denunliatione fnturi pcricu'i,
geris, inquisilionis summa referenda, adje' l s vcstrae "j ?.dconsiileiidumcunclorum ctira moveainr. Magna
apparilionis auxiliis; quo minora oflicia fidem prae- fuluri anni inopiamprotestaius es.
bitorum vel invectorum cogamur apeiire. Probabil igilur necessitate,
enim spei reliquum sit, cum provinciisAfricanis
«xilus quantiim publicre rei tua cura prospexerii; Quid
nec ari victnm tcniiem frugnm tiitura responrierit, et
cum cohibitis sumplibus novis, consuinmationi ope-
mm salisfeceritsumma reliciiiuruui.Vale. suppleta ex aliis teriis semina vicinus annus cx-pe-
ciet? Jure igitur ad rcternorum principum providen-
EPIST. LXXI. liam provincialiumsollicitudo conftigit. Interea dnm
SYMHACIIUS F.USIGNIO. major ab illis salnbritas petitur , humanitas lua fo-
Summo gaudio quoties scribis afficior, ei tum ma- vcat exhaustns , et lanquam particeps doloris alieni,
Ximecum abest amaritudo querimoniac.Nnnc styltis persuadeat laboranlibus, sibi accidisse quidquidpro-
luus ab usitata jucunditate dissenlit. Argtiit enim vincire perltilerunl. Ego valeo, quamvis aniinus aeger
falso iniquitaiem quamdam pignuris mei, cum quo bonum sanitalis ignoret : scd ut aliquid solaminis
libi limitum nonnulla certatio est. Itaque liticras capiam, oro indulgenlius scribas et ad responden-
contra jus amiciti* ad euin inissas snppressi, nc dum exemplo turc assiduilalis invites. Vale.
«245 EPISTOLARUMLIBER V. 2*5

LIBER QUUSTUS.
EPIST. PRIMA. A in luccm. Nescioan eum commenda e tilii debeain,
SYMMACIIUS HIEROPHANTI. cui suiiimi g<udii auctor fuisli. Serva igiur, oror
Rccte valeo. Iloc enim scribendi debet esse prin- depromptac in eum benignitatis tenorem, etsi hoc a
cipium, quod maximc expetum vota Iecluri. JEque eonstamia tna sperandura magis quam posliilandum
tibi suppetere opialum vigorem nimis gaudeo, nam est. In dubium enim voluntarii amoris fides non ve-
me lali indicio nuper hilarasli. Illud quoquc in sum- nit. Vale
ina pono graliae, quod -tenoslri dlligentiss mtimfa- EPIST. VII.
iniliaris slyli frequens usus ostendii; cui rci laudem SYMMACUUS TI1EOD0RO.
referre coosilium est, ul boc invitamento ineraoris Ipse mihi rcscripii lnijus hajulum praeslitisli. Du-
animi ad perseverantiam provoceris. Vale. pfici nomine gratiam debere me fateor. Nam a te
EPIST. II. profectus cst, qui litteras exbiberet, et per te, qui
SYMMACUUS HIEROPHANTI. rrfenei oblatus. Maneani, oro, inier nos officiorum
Opulento affieis me bono, quoties amiciiiam no- talium vices, el intcr alias laudes tuas cnnlinuaiaein
stram salulis lure indicio muncraris. Deos igitur aniLos religionislitulus censeattir. Vale.
comprecorut le pro lania in nos religione fortunent. EPIST. VIII.
Vicissitudiniautem lillcrariae parem diligentiani li- B SVMMACIIUS TIIEODORO.
benter impendo ut ad offtcia promptius inciteris, Gaudeo mibi sermonis lui pr mitias contigisse, et
cum videas apud raeraorem scriptorum gratiam non impendio postulo ul humaiiissimumboc cceplumre-
perire. Vale. ligiosa cnra nondiser.it. Ilis enim maxime nulri-
EPIST. F.l. meniis amicitiariimcultus adolescit. Cura haecscri-
SYMMACHUS HIEROPHANTI. bercm, milii sanitas recte suppetebat. Cujus rei in-
Scriptum mibi tuum Probatius nuper exbibuit, al- dicium propicrea singulari gcnerositati tuae credidi
que ex eo plurimum gratulationis acccssit, quod lihi deferendum, ut cogniiionem ture sospitatis mihi mu-
pro voto orania superesse cognovi. Id ut saepcfacias tuus repettdat affcctus. Vale.
monere non debeo : cum spontanea officia stimulo EPIST. IX.
exborlalionisnon oporieat inciiari. Vale. SYMMACIIUS THEODORO.
EPIST. IV. Vereor eloqticntiaetuaescripta nostra committere;
SYMHACIIUS THE0DOR0. sed non niinus cavco amori tuo meorum quidquam
Bonorum frequens asiipulaiio de sanclis moribus negare. Duas igitur oratiunculas nuper edilas a nobis
tuis, in hocme desiderium provocat, ut amiciliasluas misi. Famm uua ad urbanos fasces resultantem can-
iinpatienter exoptem. Namqui omniumsermone cele- C didatum tenuit; alteri argiimentura dedit jam pridem
branlur, ct improbitalislaude conspicui sunl, incogni- decreto senatns iraprnbata censura. Sed judicium
los qtioquead morcm proprire familiarilatis invitant. meum , cttm res acta est, habitum propagavi opere
E'go si haecvoluntatis meae non aspernaris indicia, l.irgiore. Ncc mibi vitio vertas priscae severitatis
repende, qurcso, colloquiiim, ut facti raei confirma- repulsam. Nam solis quaedamspeciosa nominibus,
tione delecler; quamvis tnutux affectionis sponsio- usu et experiundo plurimum nocent. Raliones sen-
uem jam teneam. Vale. lentirc meae leclor invenies. Volo tamen ad inspe-
EPIST. V. ciionem dictorum parii utrique aequus accedas.
SYMMACIIUS TIIEODORO. Merebitur, ut spero, nrationis assertio, ul lu eliam
Spectata est tibi, ul arbitror, amiciliremeaeveriias. Tclustaiis patronus aucloritaii.ordinis manum porri-
Ilinc facium ut me in consortium festornm luorum pas. Va!e.
consul ascires. Praestetur, oro, his litteris eadcm EPIST. X.
lides quaenos evocatione dignosjudicavit. Diu inter SYMMACHUS THEODORO.
dcsideriumtui et unici mei curani dubius electionis Quam limco ne aurcs luas existimer lsctare blan-
pcpendi. Tuus honor suadebit profectionem, illius diliis! Consulatus hic luus talis est ut meum gemi-
iusiitutio prrclendebat obvias manus. Tandem secu- D J nasse videatur. Nunc voti niei summa eo processit
lus sum quod ipse fecisses.Officia enim illa Ixtitire, ut litulos ejus longumfruaris, et aequesvitre diulur-
isla pietalis. Ture ampliludiuis curulem stipabunt nitale moramtui pracmii.Dignumquippe est compen»
obsequiamullorum. Huic in solo patrc votum est. sari prolixo gaudio seram solulionem. Vale.
Plura pro nobisindulgentissimusin su>s tuus animus EPIST. XI.
tcctiin loquetur. Cui ego excusalionis niere partes SYMMACHUS TIIEOD0R0.
injungo, quia verbis agenda non sunt quac mel.us Adveniiimluum serum esse mirabar. Sed ubi pa-
iuterprctatur affcctio.Vale. lefacla eausa larditatis, et le brevi affore scripia
EPIST. VI. praenunliaspoponderunl; in gaudium cura couversa
SYMMACIIUS THEOD0RO. cst. Ergo hospitii sccurus appropera, el aliquaniiili
Fitium meum Flaviatiutn consulatus tuus revocx Romaeinlervallo quielis refolus, auspicalissimos i>
217 0. AUftELlUS SYMMACIIUS. 248
Hle fasces. Noslra crga te diligentia quidquid in^tru- A i sus, ct ad honam viam morum, causidiciuanicrcdid
ctus consularis flagital providebit. Valc. profuluram. llt.de f.citim esl ut Dominoei fialre
EPIST. XII. meo pracfecloante consulto ad caslra fcrensia mitte-
SYMUACIIIIS TI!EOD"RO. rc:ur, co praescrlim lempore qtio tuo admniciilo
Frustra speravi de peregrinaliouc solatium, cum pnssil insiitui. Quapropter pignus tuiini suscipe iti-
omnium niflcsta facies nullas scgro aninio praeslct iormandumbonis fralerua rcliginnc proecepiis. Vale.'
inducias. An quisqiiam tam duro irtgenio natus est, EPIST. XVII.
tit multorum curis doloris vacuus iniersit? QHOCI si SYMMACWIS MAGNH.LO.
verum coi;cedis , nie ctiam crede inter anxios usuin lirevem deccl esse seimciicm qno redilus iiulica-
ipsum lxliliae quodarnmodo amisisse. Rcsiat ut luae lur. Quid enim nmndcs paginac, cum omnia qiiae
lilterae medicinam milii faciant, quas ila libenter scriplo committi so'eni, fabnlis poiius debeant reser-
accipio, ut nulla assiduiias saiis facmra videalur. vari? tloc est argumenlu » prxsentium litierartiui,
Ego prae evemu occasionum, quas fors oblulerit, qua=, si dii volum juverint, mox sequenv.ir. Vale.
exeinplum dabo frequentis oflicii. Tuiic enim probn- LPIST. XVIII.
bis gratas esse libi litisras meascum tnas sumpsero. SYMMACIIUS MAGNILLO.
Vale. '
B Suadcs ut redcam, ne jus prse.lii nosiii violenta
El IsT. XI I. pcrturbct irruptio. Al cgo pulo non minus luam
SVMMACIIIS TIlF.nDORO, curam quam meam proescnliampromovere. Conjicm
Jampridem nihil scribis, neqtiumcssel liuic culpac exaggcrari rcligiose islam tiepidaiinnem, dinn me
lalioncm rcponi. Scd arbitror imitanda non esse qnac Romamsttides reiraliere. Ego autem hujiis taedio,
doleas : el animo pTsuadeo alias rotius inlcrvenisse non modo amore oiii abesse plusctiliim cupio: et
rausas officii diffcrendi, quam residem voluntatem. quia inane erit qitidquid remoto aique inconsiilto
Quanqtiam vercor ne faclum luiim haec ipsn gravet possessore teniatur. Consiliumvrro rei agendaettins
lnimanitas. Nam qui mihi pro le satisfacio. ostendo ct aliorum, qnibus cordi sumu-, tractalus inveniei.
me nibil lale meruisse. Scribc ergo jam sacpius"cteo- Meocquieii hulliis invideat, quia bmgius producenda
piosius.priusquam prsefata opc dci in Liicanossaltus esi, cum vicem nostram bonbrum amicorum cura
vela faciamus. Quid enim juvat proximis regionibus fungatur. Vale.
immorari, cum ecce nullaelitiernedeferaniur et silen- EPIST. XIX.
tium tuum honcste possit excusare longinquiias? SYMMACHUS MAGNILLO.
Vale. Semper te in primore affeciionnmmearum fronte
EPiST. XIV. <
C constiluo. Merito incertus animi, cognitionem lu33
SYMMACIIUS TUEODORO. s;iluiis exspecto : quam si miiiunS sermo piaesliterit,
Ademptum cst libi gener le pcrfngiiim. Neque redilum nostrum alacritas incilabit. Vale.
enim potes solimne illud et pervulgatumgenus de- KPIST. XX.
fcnsionisindticere : mcas te adbuc liticras oneriri,ut SYMMACIIU3 MiCNII.LO.
quadamreligione solvaris. Jamduduin tibi stylus meus Nos luum proeoptamusadventum. Tu missis mu-
facit auspicium, cui non abnuo redditam vicem : sed neribus desideria nostra solaris. Admodumquidcm
semulari studium nostrum eliam voluniario postea dclectoroblalis , sed hoc ipso officiodamna abse!,iiaj
officiodebuisli. An exspectas ul tc illa expostulatione tuie gravius sentiuntur. Pleniora eiiim prajsidia ;it-
perstringam? Tu nisi malo coactus rccte facere ne- que ornamenia de amiCn praesenlecapcremus. At
scis? Ouiilto plura, et in reliqimm mihi diligentiam num.iuier votiva candidati mei negoti), etquacsioris
tuain spondeo: quam inihi religio parvi haluiii, sailim
apparalus fraudari nos conqucror societate tiiorum
tdmonilio nostra reparabii. Vale. consiliorum. Et lamen obeunda ncc procul locatus
EPIST. XV, omiitis. Nam et vestes subsericas, quas homincs
SYMMACIIUS TIICODOnO. mei post illationempretii retentabant, et instruclum
"
Proxime Romam regressus a scribendi constieiu- reliquum muneralium praemiorumluus coegit inslin-
dinc non tam desidia qiiam occiipalionc desrivi. ctus. Opto igiiur tibi prompium Dei favoremredilum-
Alqtie ideo peto inbonam parlem purgationemprc- que felicem: simulque oro, si forsdederit faculiatcm,
leriiaetaciturnilalis accipiiis,mecumque laeierisquod funclioni noslrae interesse deproperes; citjns vo-
Domini noslri Theodosii sacro divinoque judicio Iuptas magna paite ciimulabitur, si laeliliaenovaepar-
merui Consulatum: cujus muUiplexapparatus luami liceps desideratus accesseris. Vale.
requirit industriam. Sed rursus occurrit viln et stu- EPIST. XXI.
diis meis, ne honoris tui lempora conlrahantur. Qua-. • SYMMACHUS MAGMLLO.
propler tuae permitto senlenliaeul si votivo olficio i Potuit sine litleris noslris sanctus Atirelinssi quid
domus noslrae interesse desideras, adtninistralionis> de mc qiKtrcres explicare. Sed quia fastidiosa sa-
labore solvaris. Vale. luiatin est, qtine nudo sermone defeitur, innexi
EDST. XVI. srripla mandatis. Ave igitur dico lib', simulqtie dc-
SYMMACIIUS THEOPOnO. procor, scciindum commonitorium, quo stimmalim
Saitctu Lamp^diogermano tuo, et a"dspem proces- niuncri prxparanda rescripsi, ut ipre, salva jud cia-
251 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 852
divina miseralio, quaepias aures applicai votis i a- j\ pcrveius debitum. Jamdudumenim Rempub. virluti-
rentum, ut libi mox denuo, quod juvet animum, se- bus obligasii: qusenacla divinaeGdeiprincipem, sibi
curilas mea nuntiet. Vale. quodammodoconsulatiim,quem tibi solveret, impe-
EPIST. XXXIV. travit Ad hujus celcbritatemvotoalacri ciicurrissem,
SYMMACUUS HEPH£ST10NI. nisi diplomatis sacri tarda"perlaiio arctasset inler-
Votummihi non defuil iiineris ordiendi, sed tarda vullum dierum. Accessit hyemis contemplalio, quae
evocalio perveniendi leinpus arctavit. Atque ileo magno frigore, el brevibus lucis horis moratur ex-
vcrecundiusvisuin est veniain posccre, quam per- cursus. Meus ramen animus, meuin gaudium tecum
aiio consulis oflicio pervenire. Super hoc plenissi- est. Egn solus ilnlerr debeo quod milii tanlum bo-
inas etad D. N. clemenlissiinum principem jam ilu- nnm casus invideiit. Tibi el praesenliumsaiisfaciet
iliim litteras dedi, et ad caeiems, qui me adesse vo- numerus, elcullus abseniium.Vale.
liierunt; quasetiam nunc Festus agens inrebus pro- EPIST. XXXIX.
ficiscendicunciaiionereinoraiur. Et quia Vercor ne SYMMACHUS NEOTERIO.
aut lalemt suppressa quae scripsi, aul pcr ocmulos Amicisjusta cupientibus usui esse debemus, pra>
resoluta vitientur, consilium fuit ut ad te dominum cipue fralri nostro Alexandro, quem judicio proba*
el fratrem meum exemplaria omnia mitieremus.Erit B ] mus ct amore compleciimur. Hunc licet noveris ho*<
lu e circa me affeciionisde omnium rerum fnle late nnruin de.-iderionon mnvcri, communistamcn vere-
scribere. Reddantur eliam vobis chartulaecuras do- cundia non siiiit teslimonio carere militiae, cum illi
inestiias conlinenles, quibus de<ursis cesiimabitis tribuni ac nblarii dignitatem dominus Valeniinianua
quid bonorum temporumjustiiia et faina desideret. Atigiislusante irruplionem tyrannicam sponle delu-
Vale. leril. Quaesoigilur ul praerogativamsacri lestiinonii
EPIST. XXXV. te anniienic mercaiur. Facilc est enim ut sub laiu
SYMMACIIUS IIEPH.E^TlONr. pio gubernaiore Reip. uiiortuiiiabomihum vincalsae-
Sequunlur abcessumtuum litleratnrum cnhorlcs ; culi huiiianitas. Vale.
etut solenl AthcnasAllicas reliquave gymna-iaMu- EPIST. XL.
sarum petere; iia |ieregrinaiiones luas desideriotra- SVMHACIIUS NEOTERIO.
hente coniitantur. JNectibi, ut sesiiino, militiaesii- Impalienter amirorum soleo perfcrre discessum.
pendiisaflluenii, amicorum convenliis onerosusest. Sed eos qui ad praesenliamtuam relicla urbe conlen-
Pasce igitur erudiios digniialis tuae copiis, et spera dnnt ad mc credo venluros. Quid, quod sequestrata
plures t.bi hospiies ac lutiun adfuturos, postquam affeciioneinvideolecnm futtiris? Soli euim bona prae
Homanacjuveiiiuiis magistris subsidia solemnis ali- lC senliaetu <:
capient, quorum mibi communis fructus
inoiiiaedelracta sunt. Vale. esse deherel. Ut ut esl tainen isia conditio, fraires
EPIST. XXXVI. nostros Celsum atque Ticianumprobabiles viros non
SYMMACHUS IIEPH/ESTIONI. invitus emisi, cerlus aliquid ad nos ex fabulis atque
iEgriim proxiine aniintim tmiin litterarum quas actbusluis corum relalione rediiurum. Quos ut ma-
niiseras lectione cognovi, multumque miralus inter lure Urbi studiisque restiluas vicissim poslulo. Nam
coiijuiiciissimosfnriuitam subito emersi-se discor- si apud le hanc petitionem dissimulem, videbor eo-
diarn; dominumet fratrem meum obsecravi ne a suo rum peregrinationeinnon luscdetulisse reverentiae,
more dissentiat. Te vcro non meo taniuni, v<rura sed meo procstitissefistidio. Vale.
eliam (uo nomine rogo ut caetcris bonis morum luo- EPIST. XLI.
rum, simileui patientiam praeslcs, ferasqne omnia SYMMACHUS NEOTERIO.
quaesolel habere peregrinationiscondilio. Spero au- Cum sciam te animo placabili, recepi | ro amico
lem et lilii mci Flaviani conciliaiione, et EusebiiAr- operam veniae poslulanda.1. Neque enim sic a recto
cbialri blanditiisomnia posse mitigari. Vale. devii siimus, ut le unquam temere moveri suspice-
more
EPIST. XXXVII. i' mur. Vir clarissimus Epictelus causidicorum
SYMMACHUS HEPH.tSTIONI. prolapsus, dum vultimpensius placere suscepto.san-
Litlerae luoc Spartana breviiate succinciaesunt, ctum Sabinum probaiumomnibtis bonis, incautoser-
scd rebns exuberant; et cum moveant de rarilate nione perstrinxil. Ea res oninium veslrum quibus
qiierimoiiiam, lamen olficii pleniiudine memoriam ille curoeesi auimoscredilur cxasperasse. Nec inune-
suciessiouisobliierani. Quodsi eas creber ususexer- riio. Querela recioris etiam practorianasacuit pote-
ceat; ilesideriummetim sine faslidio satietatis exple- siaies. Quid mulla? Epicletus togaa forensis honore
bnnl. Sed vldeo quid obsistal animo, quid impeiliat privatus est, plurimis praferendus, qui firmo palro-
voluiitatem.Ensebius noster le fabuliset poculisde- cinio prolegunlnr. Ntinc illa clienlium turba uuius
moratur. Quemcum reddideris curae hortorum suo- foriuito errori insuliat. Quodne diu maneat lua prae-
ruin, fore arbilror iilanimus tuus jocularibus ineptiisI slabit bumanilas. Satis daiurn est correctioni. Nunc
absolutusad negotiaseria conferatur. Vale. ingcnium luum respice. Illud c;msa mcruerit, hoc
EPIST. XXXVIII. Iribue lenitali. Scio illnstrem virum praefectumpra3-
SYUHACHUS NEOTERIO. torio his quoqiie lilteris tuis promptc cessurum. Eritr
Supra modum gaudeo redditujn esse meritis luis» tibi Epictclus v. c. ctiam emendalionissuaedebitor,
259 EPISTOLARUMLIBER V. SSO
ria exislimatione, curam fratris •eligioai, ut soles, JI EPIST. XXVIII.
exhii eas ; ei liomines noslros comparandis, qune po- SYMMACHUS MAGMLLO.
scit edilio, justum impcndium minislrare praecipias. Antecapcre scribendi oriliue.n mei munens fuit.
Vale. Ilalies festinati oflicii gloriam, cum ego liiiear lardi-
EPIST. XXII. laiem. Ei cerie poiui allegare ali<;uid in excusaiio-
SYMMACHU5 MAGNILLO. nirn morarum. Supereral rnilii plurimum viae, malui
Quoestoriumparvuli nostri mumis aceelcrais, com- te de labnris nosiii absoluione facere securum. Sed
mnni amico Aurelio quasilamcomparanila aut provi- pio studio praevenirc ntillus est rubor. Ama igilur
denda mandavi. Scd qtiia publicis n<-gotiiset vaiia s;ionie cedentem, ctii hoecipsa simplicitas conciliare
injunctorum occtipatione dislringitur, Eusebium fa- dcb t frequenles littcras luas; quas si non adaequa-
miliarem spcciatim misi, cujus admonitione cura veio pari miincr), rursus libi proemiuin confessio
lua in cffectum omniiim provoceiur. Et quia longum mea faciel. Va'e.
visum esl lilUrali serie agcnda complccli, non gra- EPIST. XXIX.
veris commonitorium siricliin signalum percur- SVMMACIILS MAGMLLO.
Amicum mcum ad Bruiios revcrteniem lilleiis cre-
rcre, quod satis esse arbitror ad inciiamentuiii dili-
didi piosequciidum, ut tibi salulationis inuntis ex-
genliae luae. Neque enim preces oporlet adliiberi, B
cum sola amicivoluntas studium tuum debcat acueie. solverem, et illi comincndaiionis aliquid exhiberem.
Vnle. Quoesoigitir le, tit et meis liiteris vicissitudo redda-
EPIST. XXIII. tur, el illi defensio plcna proveniat. V;de.
SVSIMACUUS MAGNILLO. EPIST. XXX.
Anaslas.um nostrum diguaris agnoscere. Na;n SYMMACIIUS S1AC.NILL0.
dumi sxpe vidisli. Haecilli nolilia apud te debet esse Proxiine quidem urbe digresus es. Sed ego jam
suffragio, t tiamsi nullis juvarctur alloquiis. Nunc quasi inveleralo lui desiderio novum aliqund munus
duhiiare nnn possum cumulaliorem circa eum fore convenire credens, olficium scribendi arripui, nec
curam tuam, cum et vetusta cognitio, el reccns sermo exspectato ordine, ncc moreservato, qui soletamicis
eoitimendet. esse pro lege, nt prrangrelocati prius Iribuant ^cripta
EPIST. XXIV. quam sumant. El revera affectioomnis iinpaliens est
SVMMACUUS MAGNILLO. eliam justa; ac legit mae larditais. Rupi ergo con-
Familiaris emersit occasio, quae tibi salutis mcae suetudinem religione majore, quam si servare voluis-
apportaret indi<ia. Neque enim dubilare possum tibi p, sem. Quaeres si libi grata csi, el niihi fenns sotve
litteras meas esse reddcndas quas Silvanus ad animi' colloquii, et perlatori lalium litlcrarum benignus ar-
nosiri diligenliani periincns exhibebit. Cui haec ipsa ride. Cuiut nihil magis polui pracsiarequam litteras,
recepti oflicii commendaiio apud te debet esse suffra- ita nihil poleris plus iribnercquain favorcm. Vale.
gio. Caelcrumut respondeas non laboro, cum mihi EPIST. XXXI.
scriptorum luorum vicissitudinein mutua polliceatur SV.MMACIIIISMAGNILI.O.
alfcctio. Vale.
EPIST. XXV. Propinquam sancli Asclcpiadis phlosophi absque
lilleris meis abire par non ftiil, N >millius meriia
/ S^UMACUUS MAGNILLO. ut ad curam prxclari viri pcrtinens tuo
poposcerunt,
Parens sana est, et ad pmieiitiam doloris adduci- traderetnr. Pro qua non arbilror ambhu
lur. Qu.irc hancpaltem cur.iiuni dcpone, menlem- pairocinio
longae oriiionis utendum, cum eam bumanilalem
que ad meliora coinp<j;',e.Cerle si aliquid ab re tua tuoe
contempiatio paremis sine cujusquam petitione
oiii est, nostris negotiisdiligentiam dignare praestare, canimodal. Vale.
ut opcrae sii prelium quod in exaclore mittendo lit- EPIST. XXXII.
teris et monius-tuissatisfeci. Valc. SYMUACHUS MAGNILLO.
EPIST. XXVI. r» Taedet pigelque jam scribere. Quousqueenim styli
SYMMACHUS MAGNILLO. iinngine jiicunditatem vivi srrmonis imitabimur?
MullaOceano, ul rccordaris, el littrris, et comnio Quid quod eliam felicitas publica, et pax orbis lior-
nitoriis implenda mandavimus; qtiibus exsequendis tatur m larein repetas ? Qua in re tibi opponunus
incentor frater noster Pomianus acceclet, bonorum
par esse uon poterit, nisi tuo impulsu et monilis ur- sorlitus hanc opcram ; ut tibi ob rem uxo-
Quaecum in cffectum lejuvanie processerinl, petitu
geatur. riam deinorunti, dcsiderium revisendse Urbis admo-
qnaesout indicio perscriplionis exspcc:ationemmeam veat. Vale.
non graveris instruere. Vale. EPIST. XXXIII.
EPIST. XXVII. SYMMACHUS MAGNILLO.
SVSIMACHIIS MAGNILLO. Nolo puerum crimineris ob reditum tardiorem. Mea
'Nuinidaefamiliaris nosiri adventus haud mediocri- conlurbalio pro Symmacho, neque ad scribendum
ler inibi gaudio fuil. Ilauc latitiam tuus sermo gemi- tempus invenit, el recursum tabellarii usque ad spem
navii. Duobus igitur a te muneribusaffecius, amicum bonam dislulit. Nunc quia periculum ejus in acgrilu-
tibi cuin litlcrari salulatione rcstituo. Vale. diucin verlit, hoc iusum loqui apud lc licuit. Facivl
555 EPISTOLARUMLIBER V 254
qtiem piiulo ante inconsullumfeccrat impunitas ma- A jj ad cujus officiumle luosque amor communisiuvitat.
gna peccanlium. Vale. Vale.
EPIST. XLII. EPIST. XLVII.
SYMMACHUS NEOTERIO. SYMMACHUS FELICI.
Scribis revcrentiam noslri ad omnes viger\ Gau-
Placuisse judicio lurt amicuui niettm Drinnacium
satis gaudeo. Nam mihi quoque plurinium honoris deo hujiismodi lestimnnio, sed piofiteor opera ttia
fieri ut laliier vireat exisiimaiio mea. Tu milii es
accedit, qtioties senicntia nostra concordat. Fruettir
fautor rumoris secundi; nequehac tanium gratia va-
igilur uberrimo innocentiaesuoefruciu, mihi honestis daium me scnlio.
carus ofliciis,libi justis negoiiisapprobatus. Va!e. Natn illud etiam qund ie praesule
processit ad cominoda proximorum meorum, quam-
EPIST. XLIII. vis jnsiiiiae dalnm, tibi lamen refertur acceptuin.
SYUMACHUS NEOTORIO. Cesso longiuspergere, qunniamin remunerandisbe-
Qui amanli nugas suas et deliraincnta commitlit, neficiisjejtinaest veiborum vicissiiudo.Simulobsrc-
non debet formidare jiidicium. ComtneiKlaliirenim punt curoe, quas officiis familiaribus tenuis patiiaa
religione quidquid culpari posset examine. Merilo victus opponii. Ero apud te posthac loquacior, cum
securus oraiiunculam quam proximc in senaiu lia- B ] riToverit siudiuin meum rei frumentariaeinslaurata
bui, ad le misi; de qtia dominiimmeum fratrem no- securilas. Vale.
slrum Carterium lecum plene arbiiror collocutum. EPIST. XLVIII.
Nam petiiioni nostraeauditor interfuit. Et quamvis SYUMACHUS FELICI.
toiius ordmis secunda suffragia ccepissevideamur, Bene cognilis ac probalis commendatio prompta.
in te uno lamen summain teslimonii collocamus. dcbelur, ut ad noiitiam bonortim sub honesla asti-
Facito igittir me ceriuni sententiaeliiae,el simul quid pulaiione perveniani. Theodulus sincerae nobiliiatig
rerum geras pande cupienli : ut quod ex meis acli- adnlescens multorum graiia viget, quibus placere
1ns volupiatis accipies, tuorum mutua insinuaiione loudabileest. Sed forluuaedifficultatem,qu.e cursum
compeuses. Vale. vitoeejus exasperat, ndminiculotuo snerat posse re-
EPIST. XLIV. moveri. Qua>soigiiur vaiis ejus benignus arrideas,
SVMMACHUS NEOTERIO. ne aut meum lesl moniuin pro nihilo habitum judi-
Dissimulaliofficiiobjurgationemorderis in epistnla cctur, aut spebus illius inanis exitus illudat. Vale.
blandiore, qua tibi refero graiiam sermonis accepli,
li<et cogitarem illa potius amica esse colloquia,quae EPIST. XLIX.
SYMMACHUS FELICI.
spnnie tribuuniur: at in respondenie referri magis Q C
i eressanam virem quam deferri spontaneam scri- Amo lilteras tuas, nam semper milii aliquidgralu-
ptionem. Ego lamen ita affectussum litleris proxi- lationis apporlant. Ego auiem bencfaciis nuda ora-
mis, utuescire me faltar reddiileris hoc iiiunus an tione respondeo. Sed ut res est, proeclarailiens tua
deileris. Verum cogita quid paginaetuoejucunditaiis perinde paginas Sibi exislimat fructunsas, et ideu
babiluraesint, quas non ailmoniius exhibebis; cum lianc operam perseveranter advigilo, qtnrii sciam
li;e quoque mihi admodum grataesint, quas rependis aptid le pro magno xre censeri. Inierea doinino et
cx dcbito. Vale. princ pi nostro, ejusque in me beneficentiaeegi per
EPIST. XLV. episiolam gratias verbis fortasse exiguas, sed affe-
SVMMACUCS NEOTERIO. ctione animi copiosas. Qtias si eximia tiiiauimitas
Facis ut decet quod oiium meum scriptorum as- tua, et probata mihi amicitiae lides, jiicutida atque
siduilate solaris: siquidein ex luo amore conjeclas oppnrtuoa insnuaveril lectione, non videbor ingra-
jiiciiiidumesse munus, quod ex tuo sanclissimo ac tus; cum probnverit, sicuti oplo, inviciissiinus priu-
luculento<re profluxii. Refero igitur vicem magis ad ceps, beneficiahujusmodi apud memorem sc collo-
tesiimonium gralioe, quam ad aequiparandumolfi- casse. Vale.
cium quo me agnoscodevinctum.Sed hoc ipso arbi- D I EPIST. L.
tior me digniorem esse colloquio crebriore; quod SYMMACHUS FELICI.
lianc tibi palmam reddo, quasi victus fenorelitiera- Reblum in culiores tuos Aurelium familirem
lum. Vale. meum gaudeo, non illius modo nomine quem luen-
EPIST. XLVI. dum summatisviri cura suscepit, sed meo maxime,
SYMMACHUS NEOTERIO. cujus tcslimoniuiu judicii inslar babuisii. Accessit
Veniurumte ad coinmiinem patriam fama promi- lniic muneri auctior cx litteris tui gralia (quanqnam
serai. Insperato gauclingloriabar. Sed ubi processu est in illis, quod amanlem possit offendere, brevi
dierum rumor intepuit, animadvertimihi hoc genus enim erant transcursu) qu;v cum mihi volupiatcm
superessesolaiii, qnod ad scribendiusum moremque afferant, negant satietitem. Et haecesi naiura bona-
remearem. Fungr igitur salutatione ilicenda, tuain- ruin rerum ut illis frui prolixius velis, nec quid-
que ex<ellenti.im quaesout mihi advenlumtuum pro qtvam durius sumas quam oraiionis. placitaecitum
lilteris largiaris. Est etiirncausa votiva, quae te de- transitum. Adde igitur epislolis tuis copiam, vel, si
beat evocare, quaesiorium scilicet munus filii mei, po,ics, delrahe suavitatem. Nisi ita feceris, lasui
 253 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 253
renendam fastiaio luo verba, qtiaesoleo , et paginas A i exims deserit, instaurat exordia, romanum crimina-
lungiores. Va'e. tur Iribunal; non possessionisantiquilaiem , noii se-
EPIST. Ll. natoriae dignilalis praerogativam, non pracfeclurae
SYMMACHUS FELICI. existimationem sinil inconcussammanere. Hisausi-
Amor quidcm luus suasit ut scriberem , praeler- bus color fiscalis allinitur, veluli ob inquisiiionem
cunlis feslinalio, ut pauca diciarcin.' Quarc saluia- mobilium ex bonis, qtiaemeruil Euscbius, divinjedn-
tone conlenlus (quaeelsi non explet officium,tainen mui debiloruin. Ubi haec diligentia diu jacuil? Ctijus
conlestatur affectum) redde invicrm quaelegamus, scrinii colludio publica damna latuerunt? Si procu-
ei si necesse est, aemularebrevitalem. Namcum sim r.itor non admoveret negotio suo publicas faces;
niiidissimi tuisermouis cupidus, conscieulia tamen etiam ntinc tot officia, tot inquisitores fisco quoesila
liujus lam angustaepaginaenon audeo a te verborum nescirent. Et sane aequiimest, ut defensio divinae
copi.impostulare. Vale. domus atieniiotcs oculos praesietinjnnciis. Quid mo-
EPIST. LII. bilibus commtinecum praedio?Nulluserrorsensuum,
SYMMACHUS FELICI. iiullaverhurum inierprelalio polrsl nomina ista mi-
Vectori jiidicialium liitcrarum reddendam libi pa- scere. Dehinc a proscriptis quondam bonis Porphy
ginam dedi, amiciline deferens ctillum salutaiionis ; Bl ria, el Poslhuminus alieni sunt. Multo magis emptor
simulque suggerens ad rem mei pignnris peninere, oeditimAmpeliusprocul abest a contagionemobilium.
quod relatio docebit de tuloris faucibusexlrahendiini. Qnid resiat, nisi ut aequitas vestra privatam pelitio-
Nec laboro pro ascerlione justiliae, cujus libi cura nem nullis sustineri radicibus judicet, cni sacrae rc-
praecipuaest. Sed hoc lantum audco posiulare, ut verentiae umbra praelcxitur? Haecme in episiolam
quamprimum responsa ccelestiarobur afferanl judi- cunferre amor sacculiet amicitia tua compulil. Eadem
ealis. Vale. viro illusiri fratri noslro Sperchio morum ejus secu-
EPIST. LIII. lus palam facere curassem, si quam milii per lilleras
SYMWACHUS FELICI. obtulissei fidiiciamsui.Ipse autem principium facere
Fratrem nosirum Ilelpidium nonmiuusdcsidcrium conferendismuluo scriptis a tali generc non debui.
tui qtiam epistola consulis evocavii. Cui eisi amo- Erit itaque opiio amplitudinis luaein aures ejus per-
rem tuum prisca inler vos eonjunciio polliceiur,non- ferre quoe scripsimus. Dignum quippe est ut quod
niliil tamen, ut arbitror, eiiam peiitio mea commeii- cxistimationi uiriusque proficiet, amborum conseh-
daiionis adjiciei. Exstrue igitur, quscsote, noviscrga sus cmeiidct. Vale
nmicum bencficiis veterem diligentam, quatenus EPIST. LV.
'
possinl perfecta cumulari, el hoc mihi minuslubens C SYMMACHUS SALLUSTIO.
aitribue, ut merila, quaesuis apud te fundavit obse- Nolo ex moribus coeferorum, qui sensus Senato-
ijuiis, sentiat meo favore crevisse. Vale. rios tiactant, etiam hujus ingenium , quem commen-
EPIST. LIV. do, perpendas. Est enim non mediocri loco aui infi-
SYMMACIIUS FELICI. ma sorie progenitus; sed boneslattm nalalium pudo-
Quisquis amici famam negligit, fidelubricaest. Hoc re cuslodiens. Aique ideo nec ego indecorum putavi
11e vitio mibi jure ducaiur eiiam in aliorum injuriis bene cognitutn prosequi lestimonio litierarum. Nec
pro lua existimatione sollicilor. Qua lege, quo bnno singularis generositas lua debet de ejus amore dubi-
publicoEusebium V. C. qui meruisse inier nolarios tare, quem videt nobis astipulanlibus approbati.
ferlur, incerius alqtie inexploraitis procurator eli- Et haecquidem pro Ammonio satis dicta sinl. Ipse
cuil ui civilis pelitio urbano abstrahat foro possiden- autem desiderium ttii sermonis silere non debeo, cu-
lem matronam? Qna in causa ciuii supplicatio priva- .jus appetcntiam scriptorum luorum raritas vehemen
tam leneat actionem, sacros liiulos responsa mini- lius exciiavii. Vale.
tantur. Quxso te, cogiles, quid d« Augusto adyio, EPIST. LVI.
Ctijusloqueiis oracula , deceat impetrari. Fralerna SYMMACUUS SALLUSTIO
iccuin sollicitudine loquor. Rescriptorum omnium D I Cumulalius officiummihi, quam poposceram, de-
fama te respicit. Quid si ctiam rei memoria fidem lulisti. Nam ctim domesticqsmcos jnvari a te in con-
luain convenil? Ampeliumclarae elillustiis recorda- quisitione equorum curttlium postulasscm,quadrigis
tionis virum parvas aedes, quas pretioso auxit orna- quatuor gratuitis auxisti numerum comparatum. Ex
lu, sub clivo salutis emisse, ut civis, ul collega re- iilis equos undecim supersiites caeteris prosecutorum
minisceris. Triginta annorum diebus incanuit aetas cura perduxit. Nec longo intervallo pars succubuit
possessionis. Auctor ei Posthuminus nepos Jovii fuit, tradiiorum. Graiiam tamen religionis tuae fortuna
inter coeteraparentis suaePorphyrioebona hanc quo- non minuit. Quia in muneribus amicorum non stinl
queadeptusdomum per successionem.IIujnsPorphy- damna casuum cogilanda : quinimo ea in acceptum
riae uiliil unquam negotii cum Theodosio, cnjus olira sumnia referenda est, quae ab offerenle processii.
faculutos Eusebius impetravit. Nunc procurator a Ad le dyplicum candidaii, et apopboreticum libra
coluiiiua Mceniamultis bujusmodi'sutelis foro cogni- rum argenti duarum per hominem luum niisimtis,
lus, inveterata jura, supplicaiionibus qualit, deguslat approbare cupienles edilioninosiroete animo non de-
•udicia omnium Dolcstatum cccDtaruiii aclionum fuissc Vale.
257 EPISTOLARUMLIBER V. 5r,3
EPIST. LVll. A quagesimae vectigal cxigiiur; quod solos ursoruin
SYMMACIIUS SALLUSTIO. negotiatores, ut.pote quaesluiservientes, oporletag-
Uiililati tuaectiam non commonitus affuisscra,cu- noscere. Cujus injurioe affeclatio luum modeiainen
jus me habuisse rationcmdominus el filius meuspa- exspectai. Resiste, quaesote, publicanorumcupidita-
truinus, vir speciabilis non lacebit. Iltinc admonere ti, et damna collegarum recide. Ad geminam luani
debebis ul et sui voti consuetudine, et meaepeiitio- gratiam res isla proficiet; si piivilegio honoraveris
nis intiijtu, desideriatua juvare dignetur. Vale. scnatum levainine juveris candidatos. Vale.
EPIST. LVIII.
SYMMAXHUS PATERNO. EPIST. LXIH.
Ego quidem senatui inleresse non potui, quo die SYMMACUUS PATERNO.
Thalassi filius dignitaiis nostroemuneribus exemptus
Causa amici suasitut scriberem.Sid fatendumcst,
est: sed spem futuraepro co actionis non levi apud
amicos commendaiiouesolidaveram: nec tamen im- majorein me curam tuaeexislimationishabuisse.Nnir
MinucianusV. C. exiguo periclitalur argenlo. Tibi
petrationis graiiam uiilii vindico-Justitia postulali, autemnon tenuis ad laudem reserabitur via,si falsis,
et inlervenius lui desiderala promovii. Mea valetudo
diu jaclata, landem se in tranquillum recepit. Quod „ ut audio, syngraphis excitata calumnia consedcrt.
eo scribo ul auctus loeiiiiasalutis nieae, parem vo- Pigel dicere quibus slrophis apparilio itali aerarii
luptatem de prosperis tuis referas. Valc. grasselur. Fertur sub publici debiti specie piivaio-
rum nominura fa!sarecitari. Invalidos quidein siatiin
EPIST. LIX.
vincit impressio. Validiores autem cum mtinimenta
SYBIMACHUS PATERNO.
Primis petitionibusnostris mullum ponderis addit pro se juris ascivereni, criminosis verborum inicr<
"leratio. Et ideo de vcnatoribus exhibendis repeto pretaiionibus implicantur, ut ad dnmni palientiam
seseinvidiaelimoresuhmiltant. SedV.C.Minutianus,
postulaium, quo facilius tibi diligentiam geminata lui securus et
scripia sollicitenl. Dies uostri miuiuris leinpuri ad* legum, relaiionis minas amoliri optnt
movetur : cui largitas caudidati sola non sufficit, si examine. Da igilur, oro te, judi<es, quos urbanis
laulioribus arenariis deferalur. incpla est enim potcstatibus imperialis prae.fecitelectio. Neque eniin
muiiificeiitia quoe proestalur ind guis. Quapmpter dignum est, ad longinquam cngnitionem vocari <le-
bilum teuue el pracipuam dignitatem. Longiuspe -
quacso le ut veualorum polissimos aucioritaic jtidi-
cls el fratris amore, concedas; muilurn rebus omni- gerem, si aequitasvellel mullis precibus ad.uvaii.
bus addilurus,quas civium voluptali auimose iiupen- Causaegenus relalio publicabit : que etsi errorem
dio praeparamus.Vale. r' tttebtur cognitoris : noniiunquam lamcn poterit
EPIST. LX. emereri, ul illi a le sine aiio disccpialore cred.uur.
Yale.
SYMMACUUS PATERNO.
Omnesqtii tuo aditu cupiunt subkvari, non cas- EPIST. LXIV.
sam , quantum arbilror, capessunt viam ineundoe SYMMACHUS PATERNO.
Ostenlator mei in te studii esse non debeo. Officia
gratioc,cuin me asiipulatore nitunlur. Iloruni unus'
vir probabilisTurasius familiaris meus, qui indiciae quippe ex debiio religionis prolecta jaclationem re-
sibi lilis injuriam forlunaeimpiil;it,gr.ilianiveio boni cusanl. Quiniuio ubcris graiiae inslar accepi, qtu d
rediius de luo potissimum spirat auxilio. Tuere igi- ainicitiaemeoe V. C. Scipio, le mysVagogoustis, ac-
tur aequa poscentem, et huiiianiialis luae latius cx- ce-s t. Maximumenim lucrum est quoerere familia-
in
tende faiuam; quae increnunlis maximis cumulabi- rilatem bonorum. Et sane spero ipsitin quoque
omnihus noslris diligetitemfulurum, postquam cog-
lur, si Turasio pe.r te secuuda successerint. Vale. noverit siiorutn relatu, quod negmio eius cura n,-
EPIST. LXI.
stra conlulcril. Vale.
SYMMACHUS PATERNO.
Religio postulavit ul scriberem, praeserlim cnm EPIST. LXV.
hortaretur familiarisoccasio. Nam bomo tuus tabel- D SVMMACHUS PATKRNO.
larium se mihi oblulit; cui niliilliUerarum dare,sum- Q adragesimaeporiorium (sive vecligal) non recta
niam piaculi esse perspexi. Valere igitur te opio.me poscitur a senatoribus candidatis : quia nnsiri ordU
nuniio; et vicissira peto ut nos sospilatis luoe indi- nis functionesonerari geminis incommodisnon opor-
ciis mwereris. Vale. tct. Hoclibi eliam pro CynegioV. C. duilum missis
EPIST. LXII. lilleris indicavi. Nunc filii mei Pompeiani clarissimi
SYHMACUUS PATERNO. et opiimi juvenis par necessilas depoposcit, ut repe-
Quxstoresordiiiisnosiri nunquam ferarum sunrum terem postulatum. Quaesoigi ur ut hmnaniiaiein,
portorium conltiierunt.Grave enitn majoribus visum quaeinter virtutes luas prima est, imsiri ordinis edi-
est, ut lOleranlibu*onera senatoiiae dignitaiis, sum- toribus dignantcr impertias; el ursorum transve-
ptus immodicusadderelur. Haecmihi proxime, cum ciionem cupidiiali roancipiorum subtrahas. Perve.
gtadiatorium munus instruerem, magis populi Roma- niet beuelicii istius gratia et ad senatum, qui levatur
ni, quam mco nomine praerogaiva delaia csi. Nunc incommodis,et ad pnpulum, cujus voluptatibusprac.
» Iralre roeo CyuegioV.C. Qusesloriocandida oqtiin- stalnr immunitas Vale.
259 Q. AURELIUSSYMUACIHIS. 200
EPIST. LXVl. raruin indago teslaiur. Haecigitur prima niihi de vo-
SYMMACHUS PATERNO. bis gaudii causa est, qtiod frusticis yoluptatibus sau-
Ampel i illustris memoriaev ri necessiludines, in- tatem juvaiis. Secundus laslitiaegr.idus est, venalu
ccssuniur lile privain. Non pules sola parentis recor- capta meruisse. Nam ut honori Nuininumdatur, cor-
daiione cnram pro illis nosiram moveri. Externoss nua sacrare cervorum, et aprinos dentcs liminibiis
quoque, et inemorari viri nescios, caitsaeurit indi- nfligere; ita amicorum culiui dedicnniur libameuia
gnitas. Cujus breviter, ut posstim, fastigia et capiiaa sylvarum. Imerea recuso sententinm quae rem ve-
coniingam. Ampelius de siiiiimatiliusquondam sena- naticam servile ducit officium.Statueril h<cscnplor
tus, qucin famae celebriiaie didic sti domunctilam i) stylo tautiim probandus, nam moruin ejus damnn
Romoede PostbiimioV. C. Porphyriaehajredemerca- non sinunt ut ab illo agendaevitx' pctatur aucloriias.
tus est. Conlractus istius origo justa cctas, prope sae-
:- Vos malo cum Alillo rusticari et ludum virium sc-
cularis, qua inteuiaia possessioesl. Nunc nujier veie-- qui, quam bonis verbis deduci ad iiisiiiula desidiai.
ralor quidam procuratorio imurine capttl extulil, Eu- Cerle aetatibus vestris hic labor convenii. DisMi-
sebii ex notuio V. C. quassans velustam peliiioncm n guenda est leclio juvenum, non alveolo, atitpila, urc
de iinpeirnlis olim Tlieodo-ii ejusdem bnnis, quibuss trocho Attico, vel Groecis palaeslris; sed alacri fati-
lioc praedium mentiiiir haesisse. Tbeodosio et Por-- 6J gatione et innocemis auda<iaegaudiis.-Ad haecetiain
phyriaennla rntionuin socieias fuit, nulla conjunctio 0 nieu/n Symmachum si succreverit, qu.ui;uam uni-
facullaluni. Res in judicio urbano, ei a petitore cce- cum, cohortabor. Erit olim lempus, quo lenunt are
pta, (l ipso fugieule linita <st. Deuuo cineres negoiiiii annis graves buic operi debeatis. Tunc servile mn-
obrepliva supplicalione refovel in flamiiiniii; el p>:r r nus jure habeatur cura venandi. Fnmulaltis esi eniui
diflidentiam ju-ti, divinae doiinis pro se ailrahil1 quidaiti, si cedentibus viribis recusemus uii lnbo-
aclioues ob inqiiisilioueiiividelicet mobilium, quilnis s ruin vacatione, quom nobis prsestat senectus. Va-
nihil commune est cum praedio. Pervestigcl ista le-- lete.
gum ordine rcctor privati aerarii : oudiumdouiin S s
EPIST. LXIX.
relinqu.it judici suo. Duplex iiaque causa est, div sa ETPROBIN0.
reiuui vncnbulis, actione discrepaus, origiue non co- SYMMACHUS OLYBIO
liaerens, separala personis. Neque mobile einit Am- C.ommendasiisvetus judicium meum, qui eadem
pelius, neque donium fi-cus inccssit. Cur procuratorr de linoris Formiani graiia ct salul rilalc scnitis.
alienis invalulnm petiliuiiem, pnblicis viribus juvai?7 Paice nniebac o x illius bona transitus vester degu-
Ciiin fmtre nostro Sperchio illusiri vro quacso isia stavemi. Ea nnnc pen-ius per nioram cognita amari
comiiiuuices. Est a-qui servanlissimus, et qui libeu-_C t a vubisusu longiore meruerunl. Fero a.'gie tanquani
lius iciiimuni jtiri <e lat, qnam poieslati suae faveat. vestri ciipicns, quod procul degiiis, et d^siderio in
Scit eiiim leges honoiibus csse potiores. Confido , vos ineo inilico patientinm. At si fors volis cffccluin
cum suppressa coguuveril, elicitis non defuturam, seciimlet; opto in illo sinu agiiare vobiscum quod
coneciionein. Si quaeiel cur ad euiii supcr lioc nibil[ restat ictaiis; ut et locus milii praestet valeludincm,
s.ripseiim, respouileas oru nondtiin ficta inler nos3 et vos animi voluptatein. Valete.
slyli consuetudiiie veritum <sse me ne quid a prin- EPIST. LXX.
cipio viderer argjiete. Dabit milii causaeliujus emen- SYMMACHUS OLYBIO ET PROBINO.
datio, sermoc!iiandi ciim co materiam lauiorem : Ad tiun mibi ad scribeudum sero reser.itis. Vos
graiiariun actio auspiciuin lilleris meis faciet. Non1 enim oponuit ncho.ire libamina I tterarum : qui a<l
exspeclabo ullra ut alloquii sui fidiici.ini praeslet 1
peregrina discedit, alternandis epistolis praestel au-
haercnti: ad omne ofliciuui justitia ejus hoilabilur.
spicium. Ergo absolutus «bservamiae reiigione, cl
Vale. nunc vobis viccm salutalinhis rependo, et in reli-
EPIST. LXVII.
quum, si fors obtulcrii commeantes, assiduitalcm
SYMMACIIUS OLYBIO ET PR0RIN0.
n spondeo familiarium paginarum : ut vobis possit I -
Juvenalis induslriaeesl excire saltibus feras, el li-
quere non mca culpa, scd veslia mora me siluisse.
beralia stndia sylveslri volupiaie disiingiiere. Sic: Valele.
oliin Marsus impiger et fortis Snbellus mbur habue-
rmit. Nosiris annis paria proficiani. Est liujus iudul- EPIST. LXXI.
geutiaein aliqiiibus avibus exemplum, ut nulrimenla( SYMMACHUS OLYBIO ET PROBINO.
senescentibus aeias prima vicissim comporlet. SedI Sermonis vestri assiduitate delector, et abunde ex
nondum convenit valeludini meaeuti ferinis visceri- eo munere usiirpo laetiiiam. Quod enim vel ve^ri
bus : nec tainen gratiam muneris vesiri mintiit apudI animi speciem, vel niei desiderii solnmen potest
me necessitasparcimoniae.Nametsi uiendi abstinen- esse clarius, qnam ut npud me in dies singulos me-
tia sanitali consuht, honor tamen muneris animo sa- ritorum vesirorum cullns augescnl? Amiciiia enim
tisfecii. Valete. <fiuccelebralur olficiis, nunqttam cerio fine corilenia
EPIST. LXVIH. est. Atquc iileo decel vos in delercndis alloquiis ef-
SYHMACHUS OLYBIO ETPBOBINO. fici promptiores, cum ad solvendam vici-siludiiiem
Supputere vobis plcnam roboris valctudinem, fe- noii jirobetis immemorcrn. Valele.
561 F.PISTOLARUMLIBER V. 2G2
EPIST. LXXH. Vnosi investigatione dissenstt. Hinc fit ut inquisilio,
SYMMACHUS LICISIO. quaeTjer unum strenue posset agilari, artificio quo-
Regiliani amici mei ftlius, et ipse suae iiones'aiis dam interpositiceriaminis differatur. Atque ideo me-
intuitu probaius, duilum libi liiteras me.is, quibus tuit vir honesius Bonosus ne sibi invidiae sit, quoil
commendareliir, e.vbibuit. Et ideo secundae astipu- tanli negotii adbuc nuial effecius. Quapropterorat ut
lationisauxilium, ut pote jam cognitus, nou reqtiirit. si quis csl qui V.C. Cyriailem putat ejus operis, quiid
Mei igitur studii ralio et consueiudo exegit ut scri- idem ante curavit, etiam discussorem esse debere,
berem. N<queeiiim fas est, quamvis jampridem ipse sibi haec molestia delrahatur. Si vero ipse negotio
dissimules, me quoque bnjusmodi officiis abstinere. videturaccommodus,adseunum disquisitionissutnnia
Spero eniin, quod sponte amicitiae tribui solel s>l- pertineal. Eigo amore Rcipubl. cujus uliliiaies inter
lim assiduitnti meoe esse relerendum. Vale. prcccipua cl prima complecleris, clarissimo et illu-
EPIST. LXXHI. slri viro praefecto dignare conferre; quatenus lacuna
SYMMACHUS LICINIO. tantorum siimptuuin remotis contentionibus, detega-
Cum ad proxima urbi digrederer, scribendis ad tur. Spero eniin fore ut, cessnntibus novis expen-
telitteris absiinere non debui, ut le observanlia pri- sionibus, utriusqtie operis perfectioni usurpaiorum
sci moris absolverem. Nam velere instilulo hic usus B summa sufficiat. Vale.
increbuit, ul ingressi iler, praelibent primitias scri- EPIST. LXXVII.
piionis. Quare familiaris oflicii invitalus auspicio, SYMMACHUS LICINIO.
fraternam religionem, quam mihi scmper menie ex- Longutn siles. Sed cgo talis exempli imiiator esse
hibes, assiduo sermorie testarc. Vale. non debeo. Qwtie in ofliciumpriinus erupi, teque
. EPIST. LXXIV. religiosa admonitione convenio : tit lilierarum mii-
SYMMACUUS LICINIO. nus, quod sponte amicitiae nostraedeferre debueras,
Octavo demum die multis ciuctutus iiineris diffi- saltim provocatus exsolvas. Vale.
cultJles Iarcm pairium salutavi. Conlinuo, ut amici- EPIST. LXXVIII.
tia postulabal, conveuit me recordatio mandatorum SYMMACHIIS HELPIDIO.
luorum. Nam discedenti injnnxeras ut negntiuin le- Quaeris ul valeam, vel quid rerum geram. Respon-
ctissiiuorum juvenum Ticiant atque tlelpidii lida ex- deo percontationi iuaeex amore venienii. Agri quieie
ploralione disqtiirerem. Quorum praecepior vir pru- delector. Hoecinibi aeris praestaliil salubritatem, ct
dens el nescius graiificaiionis asseruit esse in illis pabulum leclinnis. Socpeoctilos pasco culiuris, qttas
scieniiam juris idoneam uimis in oumes usus judi- _, hyberna exercet opcratin. Tibi et secundare valelu-
ciarii et forensis officii.Nunc tuum est optimosjuve- J dinem, et niemnriam noslrae amicitinesuperesse am-
nes advocare, quorum indolem militioe bonoribus plissime grntulor. Sileutii vero mei non e-t ju ta
jam paralam non debet ulterius procrastinaie cuu- causatio. Nibil enim quod scriberem suppetehat : si-
ctalio. Vale. mulque occupato. libi auditione caiisarum verelwr^
EPIST. LXXV. olstrepere, ne inultis negotiis onus adderet loquacitas
SVMMACHUS LIC1NI0. otiosi. Vale.
Promple favendum est honesla cupienlibus, ut , EPIST. LXXIX.
probabiles voluniates atieno etiani juventur annisu. SYMMACIIUS HELPIDIO
Quapropter opis indignum esse non patior Felicem Praesentiam tuam spero. Ncque enim so'es pr--
sanctissimum juvenein ad elect ora tendentem : qui missa descrere. Sed frequens fama est prmtnrianas
ubi urbani fori dissensiones, ut pote mitis ingen i,„ litt.eras obslare disposilis. Quare ne haeream diu ex-
exhorruit, modestiori causidicinaadare nomen affe- spectaiionis incertus, conlirmari scripiis recentiori-
ctat; qucm meus qnoque horfams anitnavit. Spo- bus volo : ut sciam moroeesse prctium, si affuturus
pondi cnim bonae indoli, et moribus defaccntis, ne- es, aut solvar manendi faslidio, si teneris. Vale
quaquam defore tuoenieniis auxiliiiin. Ergo exoratus EPIST. LXXX.
ac facilisnonut trnnsftigam sedis allerius, sed ut al- SYMMACHUS HI5LPIDI0.
fectaiorem fori quietioris amplecere : qui tibi tuis- Prosequor littcris civem amicumque communem;
que beneficiisdebebit, quidquid officiobonoefurtunae cujus bona, quia judicio tuo nota sunt, non requirunt
aut commoditatis accesserit. Vale. assertionem. Merilo mihi de eo apnd scientem faci-
EPIST. LXXVI. lis sermo, et brevis est. Admoneo tamen ul in gra-
SVMMACHUS LICI.MO. liam meam validius.diligalur, nieique apud le cnram
Bonoso optimo viro, cl post mililiam Palatinam vigere documentoaucli circa se amorisinielligat.Vale.
geminae administrationis inlcgritate conspicuo, di- EPIST. LXXXI.
scussionem pontis ac basilicro novaepraeceptio Au- SYMMACHUS HEl.PIDIO.
gusta mandavit, quod munus fide et vigilantia pos- Cum saepe occasionibus ad scribendum utar inco-
set implere, si solus istiusmodi examinis jus habe- guilis, commilli in amiciliam puto, si doihesticis vi-
ret. Nunc Cyriades C. V. comes et ineelianicus, qui dear abslinCre. Libens igitur Acrio honeslissimo viru
dudutn impensas operis utriusque tractavit, in socie- cultori luo nuntiam sospilalis meaepaginam dedi, ctn
tatem discussionis admissus, saepe, ut dicitur, a Bo- honoriliccnliam salulaiionis adjttngo : quae sola, ei
2G3 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 26
cum riicitur, etciim vicissim refertur, munia familia- A EPIST. LXXXVl.
ris explet ollicii. Vale. SVMMACIIUS IIELPIDIO.
EPIST. LXXXIl. Insidiaris infanliae mcoe, quam tego silentii vere-
SYMMACIIUS IIELPIDIO. cundia. Nam ad elicieuda responsa, veiiliiniin4 si
Plenum reiigiouis officiuniest quod sponte volum annuain, polliceris; cuni tibi facere de proxiino,'
fratris antevcnis. Proxime igittir fainiliarcs tiosiri quam spondere promptius fucrit. Miliivero adipisci
ad equoruin coemptionemcum preliis commeabuni, gralum, spcrare prolixutti est. Et tarncn voluntati
ul ex omnibusqu<drigis,qu.isscripsisti essc vcnalcs, tuae pareo : nec veieor ne temere a n e effu-a ver-ba
in paginis librarii lui referas. Nam, si quid horiitn,
prseslantiorescursu ct gcnere pollentes defiorcl ele-
ctio. Haec3ulcm libi cura s niieiula est, ut practer- quaeapud te incui-siis loquor,cuipiam leclori nnu-
His edilionibus nostris rccens luilorumfama rcspon- seam moveril; non lam in scribcndo negligeniia di-
deat. In primis igilur lianc dc le graiiam peto, ne splicebit. Vale.
raagis numerum, quam merita perpendas. Namcum EPIST. LXXXVH.
' SYMMACUUS HLLPIDIO.
de Hispauiis copiam cqnorum spes ccrta milii pro-
mittat, hos, qnos de proximopulliceiis, securior di- " Nostrorum duritiam feire non possumti=,qui cum
ligenlia debct exccrpere. Valc. reliqua superiora non exsolvcrint, etiam peiHionem
proximi auni ferre delrectant. Idcirco quaso ut citm
EPIST. LXXXIH homine nieo, quein ad exaciionem litulorum misi
SVMMACHUS IIELPIDIO. curam coininunicare digncris, <t religiosam oper.iin
Curam noslram seuatoriac funciiones ad voiiva libenter airipias. Grave est cnim, nos quidein pio
sollicitant. Praeluram quippe filii tnei, si fors dicium agris nostris functionibus publicis esse munilicos:
juvel, proximus annus exspectal: cujus inslniendi aclores autem locoriiui, ne id quidem velle redlii-
causa amicis iiostris negoiiuin dcdiinus ul equos cx bere, quod sciunt per aunos singulos esse solveu-
Hispania eleclissmae nobilitatis edecument. Expe- dum. Vale.
riauiur igitur sulfragiumluuin, si quid opis el favoris EPIST. LXXXVIII.
oraverint. Decet cnim le pro atnore muluo inecuin SVMMACHUS HELPIUIO.
curanda parliri. Vale. Nullum lempus essepatiorabofficio feriarnni.Me-
EPIST. LXXXIV. rito propeianiilabeilario cursim debiia verba com-
SYMMACIICS IIEI.PIDI0. misi;qnibus quoesoreferendx'vicissituiliniscuramea-
Silcnliummeum eliam ipse reprebenderem.si luas ( pessas, licei malimjam luo redilu qunm scripturum
honore Ioelari.Vale.
litteras aliquando sumpsissem. Itaqtie in allcrn ar- EPIST. LXXXIX.
g :ere non potes, quod a te adraissum meminisii.
ut et te ad SYMMACIIUS HELPIDIO.
Ego lamen in hacc officia primus crupi, Non ex oflicii patcitale amicorum religio el cura
tcrihenJi sluilium cobortarer, et amicum meum te-
slimonii aslipulaiione prosequerer. Est enim ejus in- pendetida est. Plerumque enim scribendi cupidis
delit occasio; nec tamenamiciiiaeinemoria temporali
dustriae atque probitalis, ut favorem tuiiin jure me-
reatur. Pro quo ego peiiior accedo, proesuinensapud silentio consencscit. Itaque quod liucusqueconticui,
noii dehet ascribi : inulia enim stuilimn
animum luuin nostras litleras pliirimumprofuluras. Yoltinlaii
nosirum foriuiia impediineiila frcnarunt. Sed tibi
Vale.
EPIST. LXXXV. tempestivamcomperit facultatem, contuli in bas lit-
leras mei circa le proposiii atque amoris iudiciuin;
SYMM.CIIUS UF.LPIDIO.
com|iensaliiriis,quod liactenus silui, freqtietitiapagi-
Quod epislolas mcas condis, amoris est tui; qui naruiu, si me incenlivoquodam mutuosermouisani-
descnbenda nescit eligere. Sed me fucushic decipii. inaveris. Vale.
Nam praecipitora<Iscribiiuliliduciain,placendisecu- EPIST. XC.
riiale : et lamen (si quando resipisco) nimis vereor ' SYMMACIUS HtXPIDIO.
ne ista simpliciias inciilat in lcciorem alterum, tibi Atlentatam deimo valeludinemtuam meornmcura
disparetn. Quare velim tibi habeas quae incogiiaia suggcssit. Quare sollicitalusincerlis emiliere scripta
proferimus : licel eadem mei quoque librarii servare non distuli; quibus ut de te loeta respondeant, pr.c-
dicantur. Sed illi pcr ignorantiamexamiuis , quod le stabit divina miseralio. Erit mtineristui ut olio nico
facere non oporlet Mcrcurialis qrtis perilum. Nain securilaiem sanitatis adjicias. Vale.
mediocribussrriplis amicorutnbenignilasscil f.ivcre,
alienorum invidia nesc l ignoscere. Quodsuperest, EPIST.XCI.
oro jam vcnias, et praesenlia lua lionorem augeas SYMMACHUS IIELPIDIO.
festorum dierum. Nempe Minervaetibi solemne de Et rebus et litteris partes religionis exsequeris.
scholis nolum esl, ut fere memores sumus eiiam pro- Nam hoininibiismeisadminiciilafavoris itnpendis,et
cedente atvo piierilium feriarum. Ad eum diem con- me sermonis tui bonore participas. Ago igitur atqiie
vicluin tibi paramus, agreslibus olusculis partmn, habeo gralias, daturus operani, ne officiis nostris
quia luxuries offcndiideam sobriatn. Vale. vicissitudouiiquam dissimiiisjitdiccitir. Vale.
S65 EPISTOLARUMLIBER VI. 286
EPIST.XCH. A Dei venia, res prospcrse pollicentur. Sed praesentia
SYMMACHUS HELPIDIO. Iseia cumulabis, si per litteras mihi cognitio lux sa-
Cum ad filium meum scriberes, solum me slyli lulis accesserit. Yale.
honore fraudasli. Potui te silentii talione mordere, EPIST. XCVI.
sed amicorum negligentiae nunquam parem repono SYMMACHUS HELPIDIO.
contemptum. Atque ulinam reddiloe filio meo lilterae Romam rediisse me nunlio. Atque ulinam saniia-
nibil asperitatis ex conventione fraterni debiti ha- tis quoque meaeindex esse potuissem, quam labefa-
buissent. Ego quoque mihi nequaquam viderer omis- ctavit peregrinationis injuria et hiemalis asperiias.
sus. Nunc duo pariter acciderunt, ut me et honor Sed otio reddilus spero meliora.Ipse ut valeas divina
officii praiteriret, et parlicipata cum filio amaritudoi praestabunt.Nam ut homines meos solllo favore luea-
percelleret. Vale. ris, postulare non debeo; cum incitamentuui spon-
EPIST. XCIII. tanea officia non requirant. Vale.
SYMMACHUS HELPIDIO.
EPIST. XCVII.
Formianum liltus accessimus. Hinc Puleolos mox
SYMMACIIUS HELPIDIO.
pcletnus. Grave est enim sub auribus judicis Baiarum
n] Maluerim quidem tuum solamen adipisci, quia lit-
appeleuiiam confiteri. Habes ordinem propositi mei.
teris secundus ad gratiam locus est. Dcsiderio lui
liise meiiienlo promissi, quo ie ob causas publicas|
percgrinationis meaefore solatium spooondisli. Vale. scriplorura compensatio satisfecit, maximeque juvit
animum, quod tecum bonam valetudinem rediisse in
EPIST. XCIV.
gratiam nuntiasli. Ipse Formiis adhuc residere con-
SYMMA.CHUS HELPIDIO. stitui, ut miligatis autumni seslibus ad suburbana
Romam egressus, post legationis officium, sumpsi1 concedam.
Neque enim temporis ratio patitur, ut
litteras luas, quibus pairise communi largas rei an- comraunem
palriam moeslus ingrediar. Vale.
nonariaecopias polliceris. Ilaque gemino affectus gau-
dio, ci quasi civis publica securiiate, et facti tuij EPIST. XCVIII.
gloria quasi fraler superexsulto, teque ad lioc stu- SYMMACUUS HELPIDIO.
dium religiosa exhortaiione distimulo, licet bona vo- Si conditio temporis sineret, volis me tuis eliam
lunias; qti;c ex ingenio venit, non sit agitanda calca- non rogattts ingererem. Qua in re certus animi mei,
ribus. Ego lectioni sermonis tui civium -nostrorum1 assertionem verborum, sicuti arbitror, non roquiris.
curam levavi. Neque enim silere debuil lam lauda- Nunc fortunaemeaequalitas in tanlum nos a festivis
bilis et certa promissio. Superest, ut proposito re-- v, excusat officiis, ut insuper solatia deposcat aliena.
ligionis tuae melior aspiret evcnlus, et in poslerumi Ergo quia in manu mea interim non esl frcquentare
compeiens decus pro tanlo in patriam labore respon- laetos conventus; tuae opis eril levare mcerentem.
deat. Valc. m Quorsum istud inquies? ut fratrem meum Florenli-
EPIST. XCV. • . num, clarissimum atque ornatissimum virum, perc-
SYMMACKUS HELPIDIO. grinationi mese cohxrere paliaris. Tantnm pelo, ut
Mediolanurasura missus a patribus ad exoneran- ab eo interpreleris impendi ex hac commoratione;
dam divini principis opem, quam communis patriass
quam mihi tribuil, quanluin ex ejus procsenlia volu-
sollicitudo poscebat. Celerem mihi redilum, praefala i ptatis babuisses. Vale.

LIBER
EPISTOLA PRIMA.
SYMMACHUS NICOMACHI FILIIS.
De rebus liquidis atque manifestis rectius naliira
qnam fama consulitur. Ergo in lenui patriae viciu,su-
perioris providenliaelaudem refolam non ex ore inul- .
titudinis, sed ex ratione humani ingenii colligamus.
Necesse est enim seros aestimalores beneficioruin ,
eum succedant angustiaecopirs, dissimulatam gratiam
collatione sentire. Et plebes, quidem nostra pauco-
rum studiis anlehac in odium tanti civis subacta, te-
statur propalam pcenitendi correclionem. Collegarum
vero notissimus pervicax livor non sinit fateri, quod
cogit veritasjudicare. Quare taciloafficiuntur rubore,
et convictorum similes de vobis proferre nequeunl,
qune senlire coguntur. Sed Itaec longius exsequi non
esl necesse. Sufficit enim rediisse ad concilialionera
famsevestrae publicum tesiimonium. Vivat modo, et
PiTROL. XVIII.
SEXTUS.
in patris celebri mcmoria solalium tutim, ct in lua
salute paterna reparalio. Valcte.
EPIST. II.
SVMMACHUS NICOMACHI FILHS.
Hilaratus est milii dics liileris vcstris, cl fcsliviia-
tem nataliiiam domus noslrae desideralus sermo ge-
minavit. Sed decursa paginnclectione conrugavit mihi
fronlem adjecta subscriptio, quoevos de peculio Pc-
Ironiae agitari jurgiis indicavit. Arbitror lamen, si
Marcianaj sororis vestrae non sit clauda proniissio,
successionis ambiguum domeslicaeposse removeri,
cum ad examen meum, quod ipsa delegit, documenta
negotii miseritis. Quacauteni capila quaestionumpars
adversa commoveat, subdita enumeratione signavi,
ut sancta unanimitas vcstra informata oppositis, in
vicem pro se respondenda meditetur. Valetc.
9
 267 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 268
EPIST. III. Ai tui. Nosinterim mutua desideria scriptione foveamus.
SYMMACHUS NtCOMACHI FILIIS. Solatiis enim leniendus esl animus, quoties protelan-
Praefato opus est, si ardua postulenlur: pronisac tur optata. Valete.
facilibus admoveri ambitum non oportet. Breviler EPIST. VII.
jgilur et strictim quid frater meus Fulvius de vobis SYMMACHUS MCOMACHI FILIIS.
favoris poscat adverlite. Sororem Pompeiani, olim Taburnius evocatum me non siluit; et fortasse mi-
viro maluram, te auspice in manum optat accipere, remini, nihil superea re meis paginis indicatum. Sed
nec genere minor, et re fortassis superior. Nam lau- quia mullis ac necessariis causis domi niancre de-
dabilesviioe ejusartes, et ex bonorum amicitiis spes creveram, inanis esse operae judjcavi, irrita ad vos,
secundas inter sponsalia ornamenta non numero.Sibi et dissimulala perferre. Credo autem sanclas iinaiii-
enim quisque habet quidquid spei el laudi ducitur. miiati vestras incomperta non esse, quae me a pere-
llilii autem tanta est perficiendaeconjunctiouis hujus grinandi consilio retraxerunl. Namet fractam valelu-
anliquitas , ut in gravi dono habilurus sim, si illius dinem meam nostis, et unici mei soliludinem con-
votis cura vestra profuerit. Cum igitur res inceplu templamini, el eruptiones fluminumusque ad meliim
honcsia, effectu facilis postuletur: quaeso, utin pto- diluvii comperistis. Ponlium quoque ruinas, et mon-
movendo negotio quaniam me velle conjiciljs, adhi- EB tium labes apud vos, ut arbitror, fama non lacuit. Ex
beaiis industriam. Valete. quo factum est, ut cseleri quoque veniam posiula-
EPIST. IV. rent, quos similis accitus exciverat, proeler Arcen-
SYMMACHUS NICOMA.CIIIFILIIS. titim et Evangelium : quorum alterum vigor adole-
^£griludinem, quam dexterae manus dolore susli- scenliae, alterum incaulus animus objecit incerlis.
neo, nuniiorum acerbilate duplicastis. Acrior autem lntelligo vos profeclione hominis non amici posse
xura me djslringit, quod scioliliaemeseciborum ct po- terreri. Sed ut scrupulttm hunc rejicialis admcneo.
luum conlinentiam non posse suaderi. Anxius igitur Nam et meis lilteris multa curata snnt; et profici-
vulnere animi ct corporis inorbo, usque ad subscri- scentibus dalum negotium est, ut semuli oblrectalio
beudi possibilitatem litteras differre non potui: sed repellatur. Quare curarum vacui agile otium, meque
dictatione properata magis sollicitudini mere, quam ut facere dignamini, scriptorum assiduilate refovcte.
cousuettidini satisfeci. El primo tiraorem meum re- Valete.
spunsis leveiis, exoro. Dehinc te, dotnina filta, pre- EPIST. VIII.
cor* saluti adversa declines, et inierpellaiam toties SYMMACHUS NICOMACHI FILIIS.
Valetudincm repares auxilio temperantise, Quianon
Redditacsunt nobis lilterae vestrae, cum inOslicnsi
Bplumsanitati commodat, verum etiam ad testimo- (Q
nium prudeuliaepertinet noxiis abstiuere. Valete. diesepiimo degeremus. El illico per illustremvirum
vicarium pelilu nieo aciorum processit uditio. Sed
EPIST. V.
SYHMACHUS NICOMACUI FILIIS. puer vester, inconsultis atque ignorantibus nobis ,
nfte discessit, utest servis farniliarisimprobitas. Ve-
Scveiianum prlmorem Cliterninaeurbis a publica,
stra in manu est, utrum boc inultum patiamini. In-
interpellalioue revocavi, ne sancto amico nostro Se- terea filiara meam
vero invidiacaliquid conquestio ejus afferret. Promisi jaclari instaurato languore non
siluit. Cujus nuntii vulnus alte insedit pectorimeo,
aulem media unanimilate tua, decus nosirum, siquid
nec abolebitur metus, nisi mulua scriplione fidem
inler eos concertationis est, posse finiri. Atque ideo
terminandae le sanitatis ejus accepero. Facite igitur, orovos, ut for-
quaeso ut viro optimo Severo apud
midinem meam securitas protinus reportata com-
lilis aiutor esse digneris. Valete.
EPIST. VI. mutet. Valete,.
MCOMACIIl FILIIS. EPIST. IX.
SYMMACIIUS
SYMMACHUS NICOMACni FILIIS.
Tanquam adhuc negotiorum vcstrorum nescii agen-
dis rebus formulas praefinilis. At ego unanimilali ve- Fraler meus Censorinus de confinio Baianorum
stroe ulriusque exilum causaejampridem retcxui, ct D ] practoriorumconqueslionem teniat iteraie, quam di-
credo in manus vcstras per mililes vicarianosdelata, dicit inier me et aclorcs filii mei Pompeiani dudum
quoescripseram. Meriio enarrata etcomperla non re- esse finiiam. Adhibiti namque inspeclalores, muro,
peto. Hoc solum etiam nunc notitiae vestrae osten- qui inler aedesa summo tnonte desccndit, dividiloca
tationis pudorc subiraxeram, misisse me necessariis noslra dixerunl: quorum judicium novus possessor
lilleras, quibus amici de tuloris fraudibus inslruati- credit posse rescindi. Qtiaesoigitur adhibilo Felicc
tur. El puto, si fors inceplum juvet, decernendum amico nosiro, et Caslorc, veri arbiter esse digneris,
aliquid quo frangalur obnoxius. Quod vero iler ad ut sanctitaie luacoram locaiainanisatlenlatiocompri-
proxima urbi praediadistulistis, quanquam vestri cu- matur. Dehinc cum fratri meo Censorino satisfecerit
pientissimus, improbare non possum. Allegalis enim praeteritae judicationis assertio, tunc operi ejus et
piam causam morarum, atque ideo desiderio meone- molitionibus novis decem tantum pedum ullra aedifi-
cessitaiem religiosseafieclionis antefero : baud scio cia sua permitlatur adjectio: ita ut partium fines, et
an moraniibus vobis aliqua invilalio nos potius in placito comprehensus assensus, et construciio inter-
Campaniampossit cducere.Sed lioc rclinquatur even- Jocla discrimlnet. Valetc.
869 EPISTOLARUMLIBER VI. ;2W
EPIST. X. A stracquod prasceptio iterata commovit, copsilio tra-
SYMMACHUS NICOMACHI FILIIS. hendoe soltitionis ulendum est; ct pars, qqoc a.d
Rogalos nos esse audio ad officiumconsulare. Mi- gcrmanum luum pcrlinet, subjicienda auclioni : uj
bi quiescereel domi manere senlentia est, postanni Imjusmodiinjuria lacttim juvenis cxaggeret, aut ex-
superioris laborem. Ipse quid slatuas, allius cogita, pleat voluntatem.Sed sciredesidero,qiiaepoti-simum
et sapienler expende. Praesumo aulera, vos, qui di- prsedia ad jus sancti fralris tui pro parle perlineant:
cunlur acciti auctoritate pracelsi viri, edecimatos ne per ignoranliam,juris lui corpora apparitionis cr-
esse, el his unanimilatem luam consulto esse-socia- ror altrectet. Fratrem vestrum Romaetantisper tene-
tam; ut ad agendas gratias sub occasioneoffieiicon- bo, qiioninmsubsidia annonae in dies viginti oblatio
sularis excurras.Verenduni autem est, na si excusan- prorogavit. Moleste igitur filia mca ferre nqn debet,
dum pulaveris, proximi rescripli impeiraiione-viJea si jumcnta itineri ejus depulala tardavero. CaeteraCu-
ris offensus.Et forlasse, quanlnm de incertis sperare mazon filius meus, vel quaerentibusyobis, vcl sponte
fas esl, crror isle, cum feliciter affueriSjcorrigetur. nnrrabil, De legatione mitlcnda ob angustias frumen-
Ilispanum non comperi rogatum.esso. Gonsidera igi- lariae rei, tisque ad reditum viri excellentissimi co-
tur eventum utriusque partis. Ego denuo ntmtiabo, si.. milis, tractatus publicus differetur. Consiliumsancti-
quid super lioc novaecognilionis accesserit. Yalete. B,taiis iua>salubre mihi visum est, Itaque daiis ad bo-
EPIST.. XI. mines meos litteris, statim jussi ex.re nosira Apula
SYMMACIIUS NICOMACHI FILIIS. ad C.ampaniarafrumcnta deferri. Valete,
Mulla mibi ad vos scribentr pauca rcsponoes, ct EPIST. XHL
molcsle fero mandalorum nostrorum calere principia SVMMA,CHUS NICOMACHI FlLllS.
usque ad solitudinem meam; mox aulem per silen- As.sidu.itasepistolarum superiorum scribenda coa-
lium frigere processus. Fc-rlasse quaeralis, quid Skcppsit, Sola nunc superest salutationis religjosa
cliam nunc referri innocentiam meain postulem. generalitas. Et sane, si qua suppeierent paginis per-
Capuanaedomus prelium scripseram cum venditore sequenda, commeanti rectius qrederentur. Nuncenini
decisum. Nibil de ejus confirmatione rescribitis. stylo indulgendum est, cura recipiendis mandatis
•Samniticaepossessionis reformatio et vlndictaman- proficiscentiura persona non sufficii. Nunc si qujd.!
daia esi. Tantum vacuatos dotibus agres sero docui- scitu dignum putabitis, sine noslri «ermonis excursu
stis. Adhuc tamen r.escio, quid exhibitio injuncia plenius a commeantediscetis. Valete.
profecerit, oujus-me exspeclalio rus ire non palitur. EPIST. XIV.
Vereor enim, ne, quod saepe faetuni est; clandestina SYMMACHUS NICOMACUl FILUS.
aliquid tentet obrepiio. Quare aut instruite, quid su-' G Dubilare vos video, an Rufini pcenam secuta sit
persit negoliis explicaitdis; aul si res in vado sint, etiara publicalio facultatum. Fides praestoest impe-
viara niilii usurpandacsecessiOnisaperite. Cum fratre rialibus signata praeceptis.Et tamen prsedonisaiuiosi
meoCensorino non moleste fero subquolibetdispen- mcrila pendeutibus non fuit ambigendum, quod
dionoslro de liltoralibus spatiisjudicatum. Reslal ut spslia orbis desidcrat icrarium. Atque ulinam tanto
interjeclu muri praetoriadividantur, ne cessante in- gaudio non obstreperet defeclusannonae, quam nulla
ditio judieatioms, rursus vicinse anguslise in alios producii novae frtigis accessio. Praeterea ipsius cibi
sese terminos nilauiur extendere. Valete. qualilas gignit horrorem, corrumpit valetudinem
EPIST. XII. corporum, graviorqtie est hominibus lalis alimonia,
SYHHACB.CS NICOMACHI FILIIS. quam pcena jejunii. Solalur inter haccpopulum spes
Amicilittcris delectaios-sum,quarumme lectorem frumenti a patribus oblali, et religiosa oplimaiium
esse voluisii, et velim credas, nihil.eum de usurpan- volunias tenet concordiamcivitaiis. Nunc votis opus
di auimi remissione meoiituin. Mihi vir illustrisju- e.st, ut divina opitulatio invehat commeatus, duin sa-
dex praeiorianus, ob collationcm senatus et alia re- lus civium privata collatione producilur. Valele.
ruedia Urbis, Atigustae denunliavit offensas; con- EPIST. XV.
Iristatus, utasseril, curione, quod praelectus urbi " SVMMACHUS NICOMACHI FILIIS.
ludorum imperialium die, cum a senalu caxo nobis In eas angustias communis patriaa fortuna deducla
praesentibusposceretur, oblalionera communem po~ cst, ut extrema vitanda sint. Ilaque fratrem veslrum
pulo publicavit. Haecomnia ad destruendam promis- conlinuo a I vos opto dimiltere, cui Basternarios mox
sorum suorum gloriam composita suspicatur, et in prabere dignamini : festinatio ejus jumentorum ad-
me solum, quia boc referenlibus placet, verlit invi- minictilis juvetur. Caeterumfiliam meatn vexari iti-
diara. Uespondi, ul potuidignitate servata, ejus ca- nerc, sicuii anie scripseram, non oportet. Quoniam.
lori. Et quantum legati Orienlales asserunt quibus posi incommodumgrave, valetudo ejus otio el quiele.
ipse scriplorum meorum fecit indicium, cunclis re- refovcndaest. Valete.
sponsa nostra placnerunt. Sed ne ratione et auctori EPIST. XVI.
tate victus sileret, molliores posiea litteras misit, SYHMACHUS NICOMACHI FILIIS.
parem querimoniaincontincntes. Horum tibi omnium Praevidiquem roelum meaesegritudinisvobis fama
tradetur exemplar, ut noveris qttibus fluctibus pcr- posset incutere : quae cum soleat supra verum de
Slrepamur.ln negotioautem sanctce unanimitatis ve- abscntibtis loqui, magniludinem periculi mei ne
271 Q. AURELIUS SYMMACUUS. 273
fando quidem videtur xquassc. Itaque ubi primumiA V dividendae intor vos communionis causa pracstabit.
formare litteras per valetudinem licuit, non distuli Valete.
lenire apud vos stylo, quae vulgata credideram. Et EPIST. XXI.
quamvis raodiGcandae solliciludinivestraeprior sermo SVMMACIIUS NICOMACHI FILIIS.
sufiiceret; ad cedem tamen sccuritatis attesiaiio se-
Fratris mei Entrecii spectabilis viri iiberos irapa-
cunda proficiet. Interea de ordinando redilu facite
araoris acciverat, quibus propcrandi
noverim quid consilii ccepcrilis. Fateor enim mol- lienlia palerni
causas inopia urbis adjecit. Alque ideo recursum
liorem me esse affectione post discrimen salutis, nec
molili sunt. Qua-
ulterius posse suadere, ut desiderio meo vcstrum sine jusli temporis exspectatione
olium praefcratis. Valete. propter dum navigalio intractabilis esl,' in oris Cam-
EPIST. XVII paniaepaulisper haerebunt. Sed ne peregrinationis
amara suslineant, humanitas veslra procsiabit.
SYMMACHUS NICOMACHI Flt.IIS.
vicem meara suscipe : ut qui nunc a nobis ne-
Arnicitia anirais, non annis oesiimatur. Rudis igi- Quare
in te cessitate divulsi sttnt, aniriium se meum in te repe-
lur libi eorum non videalur affeclus, quorum risse laetenlur.Valete.
cullus annosus est. Hoc eo spectat, ut noveris Au- EPIST. XXII.
xentium et Marianum, filios meos, pudentissimos 1B
SYMHACHUS NlCOMACHl FILllS.
juvenes, inter laudatores luos primore loco censeri;
atque ideo non cognoscendosnovo adilu, sed amoris Dura coramotioest, quam gignit injuria: sed mol-
foedere et religione recolendos. Nunc illis prolici- lire debet dolorem medicina patienliae. Nec deest
Ecendi attulit causam medicorum coactu impetrata vobis usus adversa toierandi. Nam crebro iciuui for-
curatio. Nam Stabias ire desiderant, ut reliquias tunoeferre didicistis. Quod si iu secundis rebus age-
longaeaegritudinisarmcntali lacte depellant. Sed ma- rctis, jure insolitis malis feliciias laederelur. Hasceo
jorem judicant in tuo congressu esse medicinam. scribo, ut rairaluin ine scias, quod constantiam tuam
Tibi igitur assignabitur eorum sanitas, si remediis lis privala mutaveril, quam sub affiuium nomine
(ut
herbarum salubrium fomcnia benignitatisadjeceris. opinio mea esl) Baiani liltoris persultalor animavit.
Valete. • Sed illi aliud mercedis erit. Causseaulem vestraepro-
EPIST. XVIII.
FILIIS. pugnaculumjudiciale non defuit. Impetratum quippe
SYMMACIIUS NICOMACIII est ab altero cognitorum, ne impune sit, quod de-
Casiori nostro ad Carapaniam revertenti, largiora : ab altero ut haeredilas tua prx-
commi- signavit apparilor
mandata de domeslicis rebus quain scripta stetur. Ipsura quoque dominum qu.estionis, cum se
siraus. Plura igitur auribus quam lectionc noscetis. p
C ab agro receperit, admonebo, ut aut desistat incoeplo,
Horuin pleraquc ad stalum perlinent palriae; quam aut sibi graviora esse relerenda noverit. llaecdc re-
defectu alimcntoitim graviter laboranicm periculc- bus doinesticis satis dicta sint. Patrioe vero nostrae
sum e.-l inhabiiare, impium et crudele deserere. Va- inter caetera frumentariae penuriaemala,
legationis
ieie. aiiibiius nequiorem facem subdidit. Nam principio
EPIST. XIX. Posihumianumet Pinianuindi gbusaulaesummatibus
SYMMACIIUS NICOMAClll FILIIS.
jinixit cleclio, sub ea expressionejudicii, ut in ipsis
Gcrmuno Taburnio, cui me auxilio csse volui- solis plena esse legaiio diceretur. Iiilerjectis diebus,
stis, eliam salutis dubius adfuissem, si eorum pra> cuin mandataordinis tracialus expendercl, Paulinum
senliam fors dcdissct, quos ex usu ejus oporluit con- illis studia
privala junxerunt. Hinc orta certatio us-
veniri. Salisfaciat igitur uuanimiiati vestroeanimus
que ail nefarias pugnas me absenle processit. Pudet
incus, etiainsi voti eflicaciain negavit evcnlus. Ipse
dicere, in se optimales senatus crimina et ma-
adhuc invalidus, scd jam praefata Dei venia conva- letlicta quoe Sed diriinendas partium quoeslio-
projecerinl.
lescenti securus liaccscribo; tanloque magis assurgo nes meo dicuntur doluisse
judicio. Fors viderit, qui
viiibus, qtianto inibi celeriorem wnctitatis veslrae
rcditum spes vicina proiiiitiii. Valele. JJ iinis causam publicam maneai. Interim senatus faraa
laceratur, et infortunalis etiara criraeu accessit. Si in
EPIST. XX. manus meas venerint monumentagestorura, legendo
SVUMAIIIUS NICOMACIII IILIIS.
noscetis, quae verborum meorum verecundia noluit
Dudum sanilatcni lilioemeae iutcgratain esse re-
cxplicare. Valete.
scripseras. Mox sequenlihus litteris solliciludini no- EPIST. XXIII.
strae recidivum aculeum subdidisti. Confliclorigilur
nuntio receniiore, quia magis adversa creduntur. SYUHACHUS NICOHACHl FILIIS.
'Exspecto auxic, ut si quid boni dies altulit, indice- Debui lilieris abstinere, spectabili viro filio raeo
tis. In eo autcin qttod vos discesstts noslcr excitat, Dccio commcantc,qui religioni veslroe plura narra-
habitum mentis meneagnoaco : scd adhuc desideriis bit, quam posset paginarum textus ainplecli. Sed
inuiuis praesiatsuadere prxstantiam, <iuainpceuiten- jucundilaleni, quam tribuet fraterna prsesenlia,siyio
duu) aliqud per iinbecillilulem affeclionis ordiri. augere non piguil. ldcirco unanimilalivesirachono-
Moxcuin gerinanus luus de proximo, ul ais, speralus> rcin saiutatioiiis inipertio, ut adventusinei exspecia-
ladlucrit, et lelicem vobis, et neccssarium rediiumi tio oris munere raiiiuelur. Valeie.
273 EPISTOLARUMLIBER VI. 274
EPIST. XXIV. i dimensionibus communi desiderio saiislacere digne-
A
SYMMACHUS NICOMACHI FILIIS. mini. Valcic.
Sapricius, vir ornatus ac mihi familiaris, diligen- EPIST. XXIX.
liam sanctaeunanimitatis luac sine adstipulatore me- SYMMACIIUS NICOMACHI FILIIS.
ruisset. Sed quia primi aditus sermo commemlal in- Dicendscvobis salutis occasio, et quxrenda cst
cognitos, facilitalem sibi promerendoc familiaritalis mibi saepe si desit, ei amplectcnda, si praesto sit; eu
tuaa per me optavit aperiri. Dignum est igitur, ut cu- maxime lerapore, quo de (iliasmeae sanitale sollici-
pidissimum tui obvio amore suscipias, et amiciiiam tor, cujtis valeludinem credo etiam jejuniis saucia-
postulatam non in longi usus tenlamenta procrasli- tam. Absolvite igitur metum nostrum nuntio prospe-
ncs, sed statim parili voluntatc desiderio adventantis rorum. Mihi etiam nunc gressus inlirmus est. Sed si
occurras. Valete. optala de vobis muluus sermo pertulerit, protinus
EPIST. XXV. corpusculi querela sedabitur. Non omiserim jungere
SYMMACHDS NICOMACHI FILIIS. paginae,quod Martipianum conventio judicialisexpu-
Zenodolus filius meus nondum te eonsueludine lerit; cui tantus terror incussus est ob omissam diu
propiorc cognovit, sed fama conciliante jam susci- ad Gallias profectionem, ut ei necesse fuerit praeve-
pil. Nam cttm propere Lucanos ac Brutios petat ho-.B nire ilinere privato exhibitionis injuriam. De Atel-
norc cogenle, nihilominusin conspectum tutim flexo lano quid fieri velimus, amico inlerveniente quaesivit
iiinere gestil excurrere. Hunc in amicitiam tuam auditor. Respondi, postjudicium sacerdotis solam
lanqunm mystagogus induco, alque in me recipio me exspectdre vindictam conflataenuper invidise. Ni-
diguum csse, quem diligas. Si quid igilur parentis hilominus in arbitrium tuum statuenda rejeci. Quaeso
lestimonio tribuis, adultam niox apud te religionem igitur, ttt inter feriarum moras, quid facto opus sit,
primusaditus adventantis inveniat; eamque conlinuo digneris aperire; simulque cogiles contra interven-
experiaiur facililatemtui pectoris. quamscit nunquam tum tot antistitum, quid possit magis, quam quid
delatam esse novitali. Valete. debeat impelrari. Neque enim juslilioc et innocentiae,
EPIST. XXVI. deferri plurimum potest, cum illis reverentia reli-
SYMMA.CHUS NlCOMACni Flt.IIS. gionis opponitur. Valete.
EPIST. XXX.
Diu mccum ipse conlendi, ut ad vos pigntis com-
SYMMACIIUS NICOMACHI FILHS.
iiiune diniilterera, sed vicit affectio, maxime assur-
conditorum. Nam Postquam dimisimus puerum, raullus rumor in-
genle spccula prolicicntium viginti sanctitatem tuam sacris lilteris evocandain :
dies urbis alimoniis parca interim proniiilil expen- (C crebuit,
ita ut eliam nomen Gratiani cujusdam, qui hnjus-
sio. Praeterea amplissimi ordiuis sccunda collatio
modi scripta perlalurus asserilur, in publico ore ver-
accessurum securilaii aliquid pollicctur. Nihilominus
setur. Hoc etsi adhuc mihi incertum videlur, lacen-
cliam carnis oblatio animos Romansc plebis crexit.
dum tamen non credidi. Eril summae divinitatis
Redire igitur ad vos jumenia pra-cepi, agcns graiias
statuere circa vos,confirmareordinem prosperorum.
quod necessitatem fratris veslri congruis adminiculis
Valele.
juverilis. Legatorum adhuc vacillat cleclio. Nam EPIST. XXXI.
Posthumiano et Piniano, quos a principio mandati
SYMHACHUS NICOHAClllFILIIS.
sui senatus agnoverat, lerlius Paulinus asseritur, et
Vir clarissimus Principius, genere et probitate
divisis in studia parlibus adlmc differtur utilitas;
cmn terminum conftrmationis acceperil, plena co- conspicuns, commendalionemnon requirit alienam,
cum tui quoque in sc amoris atque judicii lestimohio
gnilio deferetur. Valete.
EPIST. XXVH. glorielur. Ctijtis bona Iatius explicarem, nisi esset
SYMMACIIUS N1C0MACHI FILHS. operaercdundantis cttnciis nota rcpiicare. Hoc unum
iri-
Uberius scribendum est, si commendentur inco- adjecisse sufficiet, quidquid illi bonorificentioe
bueris, ad omnes bonos, qui eum diligunt, pervenire.
gniti. Juslini autetn gravissimi atque honestissirai D Valeie.
viri anliqua nobiscum lamiliaritas concilialionis ad-
miniculttm non requirit. Satis est igilur, si ci amo- EPIST. XXXII.
rcm solilum deferatis. Quoevero ad nos pertinent, et SYMMACHUS NICOUACIII FILIIS.
In suburbano dego secessu. Nam et urbanarum
proxiine unanimitati vestroe liiteris indicaia sunt,
nunc ore ipsius pandentur. Valete. tacdelmolesliarum , et villac autumno commodaeju-
cunda instauratione delector. Prselerea frequenliam
EPIST. XXVIII. mibi, qtiaesola Romaehonorabilis judicatur, amico-
SYMMACHGS NICOMACIII FILilS. rum procstat adventus. Sed non mediocrilcr nepti-
Si quid homini tuluni est, in spcm vitse redisse me culoemece Galfaa infirmitas conturbat olii nosiri se-
nuntio post internorum dolorem, qui me vobis re- curilatem; de qua ut malure votiva et cummoda
pentesubtraxerat. Si quid igilurvobisasperum famse nuntietis, opitulalio divina praesiabit. Tibi autem,
iicenlia nuntiavit, antiquet oblivio. Praecipue aulem domina filia, quanlum in dies singulos refectionis
impetratum volo, nc improvida sollicitudine recur- accedat, quxsn curae babeas indicarc. Eril hoc le-
raiis. Sed quia res vertit ad salutera, justis itineris slimonium religiosi in me animi tui; si et constihie<
 m Q. AURELIUS SYMMACHUS. 27u
ris sanilali, et in notiiiam meam placitura pertuleris.. A. divini priucipis alloquia deferri. In negotio auiem
Valete. tuo, quae per me agi voluerasapud sanctum tribu-
fiPIST. XXXIII. num, non invitus ingredior. Interea ad Formianura
SYMMACHUS NICOMACHIFILIIS. littus iter promove, etcum ad le delaloelitlerae fue-
Si qua adhuc de Sicilia speramus, incerta sunt. rint, Romam cilius excurras. Vale.
Nam cum litterae Eusebii nuntiaverint, dudum circii EPIST. XXXVH.
et sccnce artiflces navigasse, etiam nunc de adventuI SYMMACHUS NICOMACHl FILIIS.
eoriira rumor in operio est : atque ideo apparitoremi Dictionemsalutis anlefero, quaeet voio meo snpra
placuil postulari, qui peragralis ubique liltoribus ex- omnia convenit, et litterario debelur exordio. De-
plorala in aures nosiras reportet. Crevit autem curai hinc dtligentiaetttoe, domlna filia, nalalitium fralris
ludorum, postquam frequentibus studiis relationemi tui commendoconvivium. Ilomo enim nosier nllegat
de amphilhealro promerendo populus poslulavit, quii fuga nautarura littora deslituia. Qux res compulit,
mox judicis impetravit assensum. Dei nutus efflciet, titsanciiiali luoefaetuminora committam. Dc publicis
ut snper hoc etiam divini principis concordet aucto- scribenda non suppeinnt; absque eo, quod in Tra>ni
ritas. Valete. platea ruina Unius insulse pressit habitantes : quod
EPIST. XXXIV. J adeo ad fortunam vehiculi publici plebeia vcrtit in-
B
8YHHACBUS MCOMACHI FILIIS. vidia, ut jam privato reclore utatur. Vale.
Frater vester diu animi affectus dolore ob amis- EPIST. XXXVIII.
«um roagistrum, ccepit aurem prtebere solantibus, SYHMACHUS NICOMACHI FILllS.
oujus mowtiradome quoque graviter sauciavit, prae- Airticusnoster Severus molestia publica liberatus,
ter cogiiationem, quce nos de eligendo praeceptore in patrise oiium reveriit, quem mox apud frairem
•sollicitat. Si igitur placet comnranibus litteris ab il- veslrum vicarium spectabilem virnm, et sanctitaiis
Hustriviro Adriano Gallum rhetorera, quem proxime luae pagiha, et veieris inter eos amiciiiaejuvil agnitio.
Eusebius non ingesserat, postulenuis, ne pignorum Mea circa praeloriosapparalus cura crebrescit. Quod
nostrorum mdoles in profeclu posita deseralur. Me eo scribo, ut intelligat unanimitas Vestraadminiculi
futurae editionis, et labor, et sumptus exercet. In sui societalem desiderari. Nec sum imperiosus exa-
disponendisenim prainiis.quanquam numerovestium clor, ut qui sciam, necessitates meas post vestrum
saiis affluam, nonnulla adlrac deosseapparalui depre- commodumcollocandas. Sed, si bene oeslimo,satis-
hendo. Valeie. facient vobis ad refeclionem praesenlis mensis indu-
EPIST. XXXV. ciae.Paucis babitum propriaevoluntalis exposui: quid
SVMMACHUS NICOSIACHI
FILIIS. ^ facto opus sit, vestro relinquo judicio : ut sit volus
G
Qaandia jactata rumoribas lemere differuntur cn- laudabilius, mihi gratius, quod sponianeus affectus
rarum vacuos otiarc. Si qnid auditu dignum lideque elegerit. Valete.
subnixum recenlior sermo pervexerii, neque nun- EPIST. XXXIX.
liandi, neque suadendi partibus abslinebo. Unum SYMMACHUS NICOMACnl FII.IIS.
hoc ante rei necessitatemde meo sume consilio, nulla Miror pueros, quos diversis diebus ad sanclitatem
ratione te posse evocalionis honorificentiam depre- vestram misimus, retardari; nec tamen iisum scri-
cari. De frntre antem vestro praeier mandalum niliil plionis omittimus, scire cupienles, quantum refeclio
eliam rranc opinionis acccpimus. Ipsi boecde nnpiiis profecerit. Incunctanter 'igiiur exspeclationi nosirac
Osiicnsibus, ad quas, nos viri illustris Sallustii filius satisfaciat recursus alloquii. Valete.
junior evocavit, contulimns in paginam. Scd conti- EPIST. XL.
ftuoob Itidorom praeparationemlloma repeienda est. SYMMACHUS NlCOHACHl FILllS.
Oiu enim inilii ista curanda sunt : quaefacile, si ad- Prima mihi voluptas esl sciscitari, quem statum
essct sanctitas vestra, communis diligentia posset sanitatis babcntis : in seCundis reliqua collocabo,
absolvere. Valete. quoe dudum requircnda duxistis. Gravibus civiias
EPIST. XXXVI. *" sollicitatur ostenlis , quormn leviora praetereo. Illud
SVMMACIIUS NICOMACHIFILIIS. anle omnia inlerpretatio Irislis horrescit, quod na-
Cuui ab agente in rebus sacrae lilteracmihi redde- lali Urbis suffeclumconsulem currus quo vehebatur,
rentur, quibus ad officium praecelsiviri consulisevo- cvolvil pcr ferociam bigarum, quaeiriumpltum vehe-
camur; vidi aiias aeque ad iiinm nomen emissas, bant. Ilaque palmala amictus, et consulari insignis
quibus te honorificentia imperialis accivit. Consulis omaiu, fraclo crnre sublatus est. Offenditme infausla
quoque scripta idem agens exbibnit. Suadeo igilur narratio, atque ideo in hac expositione servabo bre-
mature iter instruas, cui non cohaerebil Hispanus. viiatem. Tibi in dies singulos, dccus nnstrum, domi
Aliud quoque accessit, quod le possit hortari. Nam forisque fama (lorentior est. Et praesentiumquidem
vir illustris frater meus Neoterius, domini fratris mei rerum nos tesles sumus. Exteina judicia Caecilianus
admiraior, ad eamdem causam rogatus, solatia tibi asseruit, a quo sigillatim relaia enumerare faslidium
et adjnmenta prastabit. Nolo igitur ambigas, cnm est, cum in summa gloriae tuae cuncla conveniant.
scias anctoritate praecelsiviri elecias amicorum esse Dominamfiliam meam salutotam cum dulcissimisnei
Deisonas, tibique haec prima, post dubia forlunae, polibus volo, qnx le contexendis in apparatum ludot
 877 . EPISTOLARUMLIBER VI. 278
rum vestibus religiose a nobis voluit cOmmoneri.. i. A animi mei tanquaminiempestivapraelereo,et lamen
Sciet igitur exsubditis, quid in supplementutriprae- commonitoriumjunxi, quod velim redacta in tian-
toriaelargitatisoporteatprseparari. Valete. quillum sanilale consideres.Valete.
EPIST. XLL EPIST. XLVI.
SYMMACHUS NICOMACHl FILIIS. SYHHACHUS NICOHACHI FILllS.
Maleest animo, postqiiam filiam meam comperi i Nullasquiderhriobisper hominemnostrum litteras
consiietodolore vexari; et iter ad vos inchoare vo-• deiulistis. Sed mihi silentium uhanimitatis vestrae
luissem, nisi et me gravedo capitis, et Symmachum t hequaquam Ifcuit aemulari,vel quod ita sollicitudo,
nostrumfebris inopina relineret : cujus corporales 3 quam de rae hon frustra geritis, postulabat, vel
qtierelaspraestatsilere, ne sanctitatis vestrscsollici- qiiod me In officiascripiionis amor veTus impellit.
tuHogeminetur. Et cerle fraler meus Comazon.de- Gratum vobis fuisse factummeum rescripli vicissi-
siderio Vestrourbe digressus, cumulatiusquse'tacC- tudo testabilur. Valete.
imts expediet. Postularenoh debeo, qiibd spontefa- EPIST. XLVII.
cietis, utcurarum nostrarum magnitudinemscriplisi SYMMACHUS MCOMACHl FILIIS.
Isetioribuscomprimatis.Valete. Urbis negotia nec vacal scire, nec libet scribcre :
EPIST. XLII. I animusenim meusmorbo corporisoccupatus, rebus
B
SYHMACHUS NICOMACHI FILIIS. alienis curam nescil intendere. Unum hoc scio de
Eusebii nuper litleras sumpsi, quibus aurigas no- seditionibus nuntios esse memitos; atque adeo a
stros et aliquos scenicos nav>impositos, et secun- vero dissentire rumores, ut nunquam majoriplausu
dum prseceptummeum missos ad Campaniamnun- praefecturacelebrata sit. llaque studiaplebis in judi-
tiavit. Jubeat igitur sanctitas vestra diligentissimos> cem favor quoque ordinis cemtilalur.Haccad nos, sj
scrutatores usque Salernitanum Httus accedere, ut'• qua dolorum iniercapedo admittit officiavisentium,
susceptosNeapolinprosequantur, vel aliquod de ad- pari omniuinsermone perveniunt. Coeterahominum
ventu eorum scruientur indicium. Felicem quoquei vestrorum, qui versanttir in publico, siylus debet
communemamicum mohitum volo, si Campaniam aperire. De me lunc aliena quaerenda sunt, cum
feliciter venerint, annonis et sumptibus adjuventur, propria adversa requieverini. Valete.
continua ad nos navigatione millendi. Quia longe EPIST. XLVHI.
anle ludos, et ipsosjungendisequiserudire debemus, SYMHACHUS NICOMACHI FILHS.
et novitati eorum favorem plebis alliccre. Summa Nataliliomunere,quodIrequentaria vobis per miil-
igiturpctitionis meaehsecest, ut ad hominesvestros los anoos communisfelicitas faciet, nostrum bila-
inquisitioeorum, et pcrfecliocelerala pertineat. C rasiis animum, vestrum probasiis. De quo me pro-
EPIST. XLIH. lke scribereverecundiavesira non patilur. Copiosior
SYMMACHUS NICOMACHl FILItS. tamen in sensibusmanel gratia, quam sermone pro-
Crocodilostheatrali spectaculopubticatosiu prae- feratur. Quscad urbem pertinent, indiculicohaeren-
sentiam vestram servare tentavimus: sed perseve- tis Iectionenoscetis. Tibi vero, dominafilia, eadcm
rante inedia, quse illos per dies quinquagintapro- religione qua dignum est, injungo curam juvandao
ducta macerabat;secundisludis congressionummore valeiudinis: ut omnibusnobis sanitalis luaesecuritas
confeclisunt. Duosetiam nunc spirahies in vestrum voluptati sit. Valete.
differemusadventum,Iiceteoscibiabslinenlialongum EPIST. XLIX.
vivere possenon spondeat. Valete. SYHHACHUS NICOHACHI FILIIS.
EPIST. XLIV. Homine veslro ad Campaniam reverienle scri-
SYMHACHUS NICOMACHI FILIIS. benda consumpsi; et lamen sancluni aique honora-
Redundantisest operaememoremcommonere.Sed bilemvirum pareniem vestrura Severum nolui abire
snsceptaamicorumnegolia nequaquam nos modum vactiuralitterarum mearum:ut et moremsalutaiionis
servare paiiuniur.Quare ut amici commumsHerculi -. exsequerer, et de opere, quod dorai construis, judi-
V. C. votiva mandataacriler exsequaris, orare non D cium meaeinspectionisaperirem.f hermarumel situs
desino. Faciat aulemcumstudiosanctaeunanimitatis el amplitudoadmodumplacuit. In minoribusbalncis
iikc assensio propiuquorum.* siquidem filius meus piscinalem picturis potius quam musivo cxcoli non
Vnlenlinusasseruitse quoque consultura litteris Ju- probavi. Res admonet, ul profeclumMessalamnocte
liaui, e dera quae voiumus de nuptiarum pactione ea quam conseculae sunl nonoeMarliaenoveritis.-
M»askse.Valete. Legati caeterimoxsequenlur. Adverlitamen ex quo-
EPIST. XLV. ruradam colloquio, in gratiam domus, de qua pleri-
SYHMACHUS NICOHACHI FILIIS. que nostrates viri edulibus farciunlur, quaedamesse
Postquara te jactatam comperi dolore consueto, lenita. Sed mca cura non deerit, ne quid mandalis
omnis reliquarum soiliciludinum mearum sensus senatus per connivenliamdetrahattir. Valclc.
evanuil. Nam, ul ait Hippocrales: Praesenliahebe- EPIST. L.
lamur incommoda, si cui doior major accesserit. SYMUACDUS NICOMACHI FILIIS.
Exspecioigitui', ul accepto de le indicio loetiore, in Scribere non recuso ; sed maluidoinino filio mco
priorescuras revcriar. Cac.erain huc consleriialione. Sibidio narranda coram per oiium rcservare. Sola
 279 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 280
igilur salulationefungetur haccpagina , cujus brevi- A Areduxit; quaedamcollata in titulos breviter percu-
tas el vesirohonori satisfaciet, nec illi referenda de- curri, ut sine fastidio lectionis insinuala noscatis.
cerpet. Valete. Valete.
EPIST. LI. EPIST. LVI.
SYMHACHUS NICOHACUI FILIIS. SYMMACIIUS MCOMACIH FILIIS.
Prioribuslitteris comperistis, quae nuncrespon- Credo nunc saltim priores domini mei Praefecti
dere potuissem. Rediissenon pcenitet.Namet salutis litteras tibi redditas : qusc si casu aliqno aut negli-
compoles sumus; et per diligentiam magistrorum . gentia portitoris elapsacsunt, en tibi aliam subtilis-
fratris vestri profectos adolescit, hoc tantum mordet simi viri paginam, cui me hunc sermonera jussit ad-
animum, quod longo a vobis itinere disccrnimur. jungere; ut quid sentenliaetibi sit de suscipiendo
Sed scriptorum vices frequens usus exerceat : sar- negolio, cui te optat adhiberi, bis consultus expe-
ciemus inter nos praesentiaevoluptatem. Valete. dias. Puto enim vos in meliorem valetudinemrever-
EPIST. LII. tisse, postquara raihi fecistis indicium, quod rever-
SYHMACBUS NICOHACIII FILllS. sioni vestrsemorbus obstaret. Et nos quidem malu-
Adventusdoinini et principis nostri denuo postu- mus, ut inlegralo statu sanilatis reditum spondentis,
landus cst. Theodorus enim vir illustris, Mediola-B I sed si corpusculi querelsevotum morantur, eviilen-
nensium legationesuscepla, enili dicilur, ut senalus tibus scriptis exspeclationem consuleniisabsolviic.
pelitionibusprovincialedesideriumpraeferatur. Prse- Vale.
fectnstirbis huic hegotiosanclitatem luam optai ad- EPIST. LVH.
SVMMACHUS NICOMACIII FILIIS.
hiberi, quem pulo supcr hoc lilleras ad vos esse
missurum. Horlor igilur, ut scriplo ejtis evocatus Superioribusdiebuset meoecirca vos observantiae,
et vestraeexspeclalioni multo epislolarum ntimero
digneris accurrere anle senatum, qui idibus Juniis
erit. Ipso enim die legatos arbitror eligendos. Mulia satisfeci. Haecvero pagina copiam non reqnirit, <um
sunt domus vestrae negotia, quaea (e coram sub oc- hoc lanlum benevolentiaevesitse pro captu consilii
casionecausocpttblicoeterminenlur. Praatereavotiva meisuadeam, ul ad prsefcctum praelorio Sicilicnsis
causse vestroe actio transferatur; si lamen aliquid
Iegalioest, qusc apud aures evocandorum amabilis
futura credatur. Qucesone differas, ut reconciliatio- vobis experiendumdata oblatio reservabii. Vale.
nem proeterita;graticeconsequaris. Valele. EPIST. LVIH.
EPIST. LIII. SYHMACIIUS NICOMACHI FILUS.
SYMMACIIUS NICOMACHl FILIIS. _ Postquam pignus noslrum SibidiusRomam rediit,
Maximumveterem amicum, sed novum ageniem C nuntius fuit, quanlus filiam meam vexet corporis
in rebtis, accipite inter lirones cum canitie militan- dolor; meus quoqne animus segrescit. Itaquc litte-
lem. Ab hoc procontanda discetis: atque idco mihi ras nihil moratus emisi, anxie pelens; priino medica
et
fugienda est prolixaeepistolocgratia. Absque adven- ope abstinenlia noxiorumad sanitatem juventur:
tus vestri pelilione, quem frequenter exambio, et si dehinc rescripti fides abolendoesollicitudini meae
desideriumvcslrisinerel, jam silerc debcrem, quia ronsulat. Ipsi post legatorumprofectionemrus Vali-
verecundiamcreant inefficaciierposlulaia. Sed amor canum, quod veslro praedio coha>ret, accessimus;
in vos nietis prope impudenliam suadet frequenter et, si nihil disposilaconturbcl; in Apriles kalendas
elusus. Vereor aulem, ne ideo veslrum reditum villae otio dcfruemiir. Juniorum delectus urbanls
promiscritis, ne nostrum ad vos prohiberelis excur- familiis imperatus, usque ad seterni principis re-
sttin. Valele. sponsa pendebit. De conjunctis exeraplaribus for-
EPIST. LIV. mam praeccpti utriusqne noscetis. Haec qtiia tuis
SVMMACHUS NICOMACHI FIMIS. litteris desidcrata sunt, misi. Caeterum mera atque
Saluiem vobis precamur, ctijus indicittm, pueroi unica mihi causa dictandaeepislolae fuil, ut ad nos
revertente, optamus accipcre. Mea valetudo caret supcr filiaemcaevaleiudinecerla el amica voto refe-
inleriui doloribtis, sed indiget firmilatc, maxime* i D rantur. Valc.
nccedenlibus curis, quas proximc facia a senalui EPIST. LIX.
atixit oblalio. Ire longius piget, cum hscc quoquc! SYMMACIIUS NICOMACIII FILHS.
sccuris animo ingessisse pceniteat. Valete. Anteriores liiteroc luae, quas mox aliaeconsecutx
EPIST. LV. sunt, spem mihi aliquatenus reditus tui fecerant:
SYMMACHUS NICOMACIII FILHS. secundaepromissavacuarunt. Ila ut post multas cau-
Heri pcr hominem meum scripsi melu percitus, sas negaiionis meo consilio sequenda committeres.
poslquam de valeludine (iliae mese araara cognitu Sed ego cogitans, primo filisemeae conlurbatam va-
nunliasiis, et adhuc pendentc responso crucior in- leludinein, qusespoliari solatio tuo non potesl : de-
ccrtis. Peto igimr edoceri quid ei ad conlirmationem hinc siomachitui imbccilliiatem,quam esse imparein
. sanitalis accesserit. Rertnn vero procsenliumnullumi scribis itineri promovendo: turn consilium amici
vobis indiciumfacerc decrevcram , nc in aures ve- paterni otium praeferentis: dehinc exspectationem
> Strasredirent, qnoeprobabili discessioneviiastis.Sed illuslris viri, quera diu existimansabfuturum: prse-
£"^ila civicusamor in ncjjoiia urbana cur.mi vestram terea interpretaliones hominum, qui te, ut ais, opi-
 281 EPISTOLARUMLIBER VI. SS2
nantur mumis pubiicum recepisse in occasionemjA ne moram vcslram voliva legatio jam nunc ex usu
negotiorum tuorum: permissam mihi deliberationem publico ileranda, proeverlat. Valete.
vobis refundo. Iniquum est enim lot oppositis quae- EPIST. LXIV.
stionibus obnoxiam fieri sentenliam meam, et fidem SYHMACUUS NICOMACHl FILHS.
snadenlisincerlis futuroram casibus obligari. Interea Purgatorio medicamento alvum vacuasse te scri-
constituendaerei dies existimo prorogandos, et epi- pseras , ut fervor oculorumcum caeteroonere dece-
stolam tuam tantisper reddere magistratui tempe- deret. Scire postulo, an praedicta curatio efficax
ravi. Primo, quia reverentia nuda est: dehinc quia fueril, nec subegerit causa eliam sanguinis emissione
causas negationis infra devotionis magnitudinem venas juvari. Par requirit affectio, quantam vobis
praetulii; et quod nossem pluribus legenda, quac fidem faciat filiaemeaesanilas, ut his ex voto cognitis
scripseras. Volo igilur, ut reverenlia cumulatiore, solliciludinum acuta deponam. Nam mihi ob alia
et gravioribusquerelis excusationem tuam munias, quoquesegre est turbas palrite cogitanti, quas prseci-
si voluntas manserit laboris et ilineris deprecandi. pue movent in usum militarem petita servitia. Et
Valete. nos quidem crebris precibus obnitimur, et diem du-
EPIST. LX. . cimus supplicando;jamque ad pretium argenti qtiin-
SYMMACHUS NICOMACHl FILIIS. ] que librarum misera oblatione perventum esl. Sed
B
Prisca observantia hunc scribendi ordinem fecit,
verfeor,[ne nos alterius rei fuga utroque despoliet.
ut domo profecti officjum littcrarii muneris auspi- Praefectus
agendo negotio segnior visus, Lampadio
cenlur. Sed longum visum est operiri unanimiialis successore mutatus est, cujus moribns crediderunt
tuae litteras, quarum nos arguimus tarditatem. Atque
impossibilia promoveri. Nunc peto, ut me anxiura
ideo mutato usu in hoc munus erupimus. Superest vos respicit, elevetis. Nam adlmc
majore cura, quae
ut libens rependas, quae inchoare debueras, et pro- discrucior incerto
per moram servuli, qui dudum ad
vocare exerceas stylum indicem tusesaniiatis. Ipsi vos ob eadem noscenda
missus, necdum revertit..
in Arabianadominaefiliaemeaeexspectamus adven- Valete.
tum : licet le etiara decus nostrura solemniumdie- EPIST. LXV.
rum ratio confestimspondeat adfuturum. Valete. FILIIS.
SYHHACHUS MCOMACHI
EPIST. LXI. Scribenda non desunt, sed horret animus loqui
SYMMACHUS MCOMACni FILIIS. dura raemoratu. Video tamen famam rerum urbana-
Felix materia est snadere otium. Sed hsccexhor- rum nequaquam posse cohiberi, quae, ut fieri amat,
tatio animum sui juris requirit. Nos neque residere . in majus prsesentia nunliabit. Id ue accidat, Brevia-
^*
patitur liventium factio, nec filii juvenis institutio rio addiio noscenda discrevimus : ut neque litlerae,
longum peregrinari. Quare ut possumus, modo ab- quaevobis salulationem ferunt, de sollicitis amarilu-
scessu , modo redilu , variamus locorum distinctio- dinem Irahant, et nihilominus rumorum licentiam
nem. Tesiimonio est haec epistola , suburbano agroi fides scriptionis excludat. Sed de his Itactenus. Filia?
nuper einissa, quam de Corano nostro, si nihil dis- meaevaletudo gravior mihi caeteris est, quibus nunc
posila turbaverit, alia consequetur. Vestrum est hu- animus asperatur. Exspecto igitur ut illi, Deo ju-
jusmodi absentiae nostroe condilionem litteris fre- vante, ad saluiem esse omnia nunlietis. Dc qua si
quentibus augere, si placet; juvare, si displicet. Va- voto apia comperero, pars ista solatii curarum quo-
lete. que mearura reliqua mitigabit. Valele.
EPIST. LXH. EPIST. LXVI.
SYHMACUUS NICOMACni FILIIS. SYMMACHUS MCOMACHl FILIIS.
Legali ordinis nostri ex nsu actis omnibus rever- Paucis a pairia diebus abfuimus, et thealralibus
terunl. Nara et tironum conquievit indictio, el ar- ludis reditum nostrum suffragia civium poposcerunt.
genli nobis facla gralia est. Super impetratis tamen Nos tamen etiam nunc suburbanum vioe Ostiensis
adhuc speralur oratio. Nunc domeslica et animo incolimus, recursum tantisper moranles, ne preces
veslro amica jungemus. Stat nobiscum valetudinis exspectassc videamur. Quod si facere ex senleniia
bonum.Saepeurbanamcommorationemproximorure religionis tuaeaniea voluissem, et vitassem pericu-
clisiinguimus.Sola nos vesiri absentia maceral. Sed losa, quse posl secula sunt, ct exspeclalio roci plus
si in conspectum noslrum propere veneritis; nos dignitatis habuisset. Sed una fuit hujus consilii ratio,
quoqne recursum vestrum in Campatiiaracum volu- ne quihusdara loco pulsus viderer, el verecunda di-
ptale comilabimur.Valele. scessio verteret in notam timiditatis. De Siculo ne-
EPIST. LXIH. gotio vestro sanctus Comazonme quoque assenlienta
rescripsit. Circa rem nostram Siculam lurbidum essa
SYMHACHUS NICOMACHI FILIIS. Neclariumihdicio erunt litlersc, quas nuper Euscius
Per hominem meum litieras dederam. Cominuo misil. Peto ergo. ul homo rerum nescius, qui cubi-
adfuil Maximus, qui alias posiularet : quare saluta- culo claustts otium fovel, scriplo a vobis coerceatur,
tionem geminare non piguil. Proetereaexegit recens ne post de Euscio aliter semiat, si validius jnsto no-
nuntiiis super advenlu dominiet priucipis nostri, tit stra defenderit. Ipsam hominis nostri epistolam misi,
vos de redilu comnionerem, quem uialurare debclis, ut tentameuli insolenliam de cjus moribusasstimetis,
285 Q. AURELIUSSYMMACflUS. -281
que^mcertum est a nobis nolle reprehendi. Petieram A discidia sarciuntur:o1uiafestinaiionem solidimii con-
superioribus scriptis ut Puleolani praeloriimei lalus, dKor pritrms anle lulit, et antiquior ei visa esteele-
quo ilur ad balneas, dispositione clivi molliorisor- ritas utendi, quam securitas succedentium. Vos nova
nares. Si dilafares est, peto rursus, Tacias : si im- et aevttmmansnra molimini: siqutdem sermo distulit
plela, rescribe, quo gaudeam. Vale. qusedam vos Jucullanis operibns scquanda fecisse.
EPIST. LXVII. Nec tamen vobis impendii magnitudine cesserimus.
SYMMACHUS NlCOMACHI FILIIS. Par enim sumptus est, semel solida collocare et
Verurh est, nequire hominem cuncta pariter voto sseDeinte^grarecadentia. Vale.
amica sbrtiri. Quanto luculentius natalem mihi diera, EPIST. LXXI.
Si adfuisselis, egissem? quod in reliquum saliim SYMMXCHUS KlCOMACUl FIUllS.
riuihefosis arinorum processibus fors orata praesta- Indulgeie deliciis, qtiando ita terrse ac maris co-
bii.lnierea, domina filia, honoratum me optimo piis redundatis, tit vobis pollucibilemvictum utrius-
raniliciitui montimenlo salis gaudeo. Una quippe et que elementi mihistret opuleniia. Nos, saiis <st,
rJmorin pareritem tuum, et indusiria matronalis in- quod omnium , quse capitis , parte defruimur adeo
claruit. Sic priscae feminsevitam coluisse traduritur. largiter, ut ipsi quoque opimis dapibus affiuaraus.
El tllas quidem deliciarum slerile soecullimcolo, et B B Valele.
telis aiiimumjubebat inlendere : quia illecebra ces- EPIST. LXXH.
sahte leniporum vivilur. Tibi vero, et Baiseappositae SYHHACHUS NICOHSCHI FILIIS.
curarii sobrii operis detrahere non possunt. Renun- Patriae ac penatibm reddiii, quSedamquibus of-
tias stagna verrehiibus, et residens aut obambulans fenderemur invenimus : siquidem Ostierise prsediiim
inter pensa el foragines puellarum , quas solas arbi- noslrum frequens pulsal irapressio. Sed si vobis pro-
tTaris sexus tui delicias. Merito igitur te amo, di- spere optala proceduril, praestate lilleras , qitarum
gnamque viro fuo judico:qaando nobis 02quelaus et laelilialergeat nubem prsesentis injuriae.Vale.
voluplas ex illius perfectione adventitia, et ex lua EPIST. LXXIH.
probitate genuina est. Vale. SYHMACUUS NICOMACIU FILIIS.
EPIST. 1AVIH. Rerium dolofe discrucior. Sed rie major adveslfas
SYMMACHUS NICOMACHl FlLillS. aures fama perveniat, prresenlem statum valctndinis
Qriahquaihsperem, praefataDei venia, mox in con- brevilcr indicavi. Cum laela successerint, morera
spectutn muiuum nos esse venturos : tamen lrtteris meum secutus.dabo ad vos paginamIsetiorem.Valete.
atetinere non debui, ne quod tempus familiaribus . EPIST. LXXIV.
carerct officiis.Surae igitur ptaelibatamsalutationem, C ( SYMMACHUS NICOMACHl FILIIS.
qiiam tibi boni auspicii gratia adhuc stylo impendi- Non frustra hactenus responsa distulimus. iracta-
mns, sed voce proxime deferemus.Vale. lus entm negotii et chartarum invesligatio inorara
EPIST. IXIX. justi tempori.sexigebant. Hsecubi absoluta sunt, c;e-
SYHMACHUS MCOMACMl FILIIS. teris, quae causee poscit instructio, reciprocum litie-
Elcganti commento silentium vestrum purgare vo- rarum munus adjecimus. Ipsi enira multis obstanti-
luislis. Allegata est enim cautcla irislium nuntio- bus curis, iter ad vos nequimus arripere. Consilium
rum, quandiu secunda succederenl : ut ea, qUaein- tamen, quod transaclioni vestrse possemusadhiberc,
termissio scriptionis ante celaverat, lseiioribUsindiciis cumulatius ex alio parenle capietis. Qui etsi adjutora
prodercnlur. Sed nobis ei illa per nuniios incognita rion indiget, dignabitur tamen ob inania fori, el
non fuerunt, et liaccsera admodum visa sunt. Au- sulelas veierum formularuni, sanctum Prosdocium
gebat enim rumorum licenliam suspicio cessantis prseslolari: veniurum ad vos protinus, cum reliqtiias
oflicii.El lamen sticcenserenon possumus, postquam maloevaletudinis plena sanilate limaverii. Vale.
gralia praesentium litterarum mcmoriam proeteriti EPIST. LXXV.
doloris exemit. Modo memento curam styli inter n. L SVMMACHUS NICOMACHI FILIIS.
D Fuit anifrtus Fundos
et
praecipua prima sortiri; ne hujus exempli recor- praeierire , si vos Formias
datio majores denuo metus afferat, ditra credimus accesSissedidicissern.Postquam aliter evenit, partiri
sub exspectalione meliorum rursus aliqua adversa iter placuil ad mintienduin laborcm. Eril igilur in
rciiceri. Valete. arbitrio Fortunae ratum facere, ut ad quinlum ca-
EPIST. LXX. lendas AiigttstasFormiana sede recreemur. Htec est
SYHHACHUS MCOMACIII FILIIS. animi nostri desiinaiio; nunc in ccelesliummanu est
Diu ab stylo faleor temperasse. Nihil cnim quod effcctus optati. Vale.
scriberemtis, emersit. Salutis aulem vestroe laEtam EPIST. LXXVI.
fidem de adventanlium sermone capiebam. Tandem SYMMACHUS NICOMACHI FILIIS.
cessationem vicit aHcctio. Reparamus igitur morem Nullus absque epistolis meis dies labilur^ Quid
dicendce-salutis,vacui omnium negotiorum. PoslTy- si affalummutuum redderetis? Nec (amen pcenilet
burlem quippe secessionem Romseotia lenta produ- diligentiae,quamvis honor vicissiludinis negligatur.
cimus. Sed non usquequaque agendarum rerum Nam quse ex rhore fiunt, eliam graiuita delectant.
suihus desides. Nam domi corruptorum parietum Ego ad sanitaicm lerito adhdc gradu provchor; at<
 28S EPISTOLARUMLIBER VII. 28G
que ideo itineris ulferioris dmbiguususque ad profe- A EPIST. LXXIX.
ctum deliberalionemsequestro. Quid ipsi deredituI SYMMACHUS NICOMACHI TILIIS.
aut suburbala comraoralioncslaluerilis, avet animus' ^Evbmmaneat hic dies, quite nobis, filia , dedit.
edoceri. Vale. Huncego et gaudiis mentis, et verbofum bonorilius
EPIST. LXXVH.
SYHMACIIUS NICOMAClllFILIIS. per mulfos arinorum rectifsiis vobiscum opto celc-
brare, adjicerb etiam nlihi ingravala , libi jucititda
Anleveni ihquisitionem, cum vos sollicitos fore, munuscula.Utbtirlc lineam misi; ctijhspdtest oblatlo
quod essemmofbo aitcntatus, adverterem. Et quanir exigua non videri, si magis mei in vos animi, quain
vis ullro scfipserim doloris raei adversa lenuari :
sui pretii sestimationependatur. Vale.
abolendaelamensollicitudiniscausa (quaeapudamantes
EPIST. LXXX.
semper incredula est) nuuc quoque riuntio, si dictum
nullusfortunselivor effascinet,in concordiammecum SYMMACHUS NICOHACHl FILIIS.
sanitalem redire. Sed hondtim sensum raeum pene- Natalem dominae filiae meae, quem per annorun.
tral amoenilaslittoralis. Nam ut ex longa maris ja- recursus optamus esse numerosum, vobiscumagera
ctatione siabilis gressus sero reparatur : sic tempore et parlicipare voluissem, nisi proposito reslitisset
opusest,utiarrti malidecessiolocum faciatvoluptati. » irabrium continuatio. Fungimur tamen religioso bo-
Efgo nequeFormianseorse, neque oedificationismese nore jucundi munusculi: pelentes, ut susceptionis
•aniispef irflatticapio dulcedinem.Sed haec,utspero, benignitateoblationisexililas augeatur. Vale.
omnia'Ctimnorio valetudinisrevertentur, moxquead
EPIST. LXXXL
IfttHam vescri animi stylo meo communicalaperve-
SVMMACnUS NICOMACHI FILIIS.
nicnt. Vale.
EPIST. LXXVIII. Omnesad nos natalitli conviviicopias transtulistis.
SYMMACHCS NICOHACHI FILIIS. Sed unurii defuit, qUominus ad nostrum animum
Cum mihi puer vester unam epistolamreddidisset: rediindaret pVeriafestivitas : quod nori vobiscum
iit resciiberein protinhs, lanquam mox redituriis ad polius cuncta consurtipsimus : quorum contuitus
\os ihCubuTt.Scd ul didici, ipsead ulteriora coiiten- alque conviciuscommendarenonniinquamsoletCliam
(lens, ritimiCausus est lechria, quo pag nam uoslram parca corivivia. Quafe et vobis, et coitimuhi pignori,
cbtnes ejus fthslicus deportaret. llle alleram ritmc cujus solemnem diem sedula religione celebrasiis ,
fcgfes^susaccepft. Riderevos afbitror, quod egoser- uberes precamur annos , recursum in hseceadem
vili circnmscfifjliisstropha, pfo sorte silnplici dtt- festa numerosum.Decet enim pios parentes inoffensa
ptum solVeririi.Nam callidus vernula, qiiod semel felicitas. Nobis Tyburis aura blanditur; sed conlra
peitiilii, bis recepit. Pergefem longiiis, si adjicienda exasperal animummale gcsta ralio villicorum. Neque
suppeterdrit.Vos in pfopinquourbis, celebriore fama agercultura nitel, et fructuum pars magna debelur,
rerum agitis, et pari oiio. Vestrum est procul positos nihilque jam colonis superest lacullatum, quod au|
ditare comperti. Vale. rationi opitulelur, aul cullui. Vale.

LIBER SEPTIMUS.
EPISTOLAPRIMA.
SVMMACHUS SYMMACHO FILIO.
ume alacer paienii sermonis auspicium, et dein-
ccps officiiparilisin nos esiomunificiis.Simul nccipc,
qtmd voo ttio congruit, fasces prseturaeluae, in eum "
annum fcliciler proferendos, cui advocaia numimim
voliinfaVe,ego quoque laeius intersim. Optato iginir
lactareprocessu, et propagnloslibi annos vitaeatque
honnris inierpretare : tongiora cnim Dunt, qtiae<lilfe-
runiur. Necdubites titrique nostrum prospexisse for-
ttinarh ; ut et tuus magistratus juvetur proesentia
pairis, iet feslofuinluofuih voluplate coram defruar.
Vale.
EPIST. H.
SYMMACHUS FILIO.
Ubi primum scribendimihi ad vos copiam familia-
ris ingessit occasio,non distuli desiderittm liii scri-
ptione teslari: ut salntis mesecertus tuam cures, et
subinfieabsenliammeam lilteraria vbluptate soleris.
Vale. . ,
EPIST. III.
SYMMACliUS FILIO
Sccundas ad amabilitalemtuam lilieras niitlo, ut
sit assiduitas mei sermonis ulrique solatio. Tu quoqut
studium meum , quoties dominus et frater tuus oc-
casiones repererit, scmulare: el salus tua milii se-
curitatem tribuat, et scriplorum jucunditas voliipt.ii
tem. Vale.
EPIST. IV.
SYMMACIIUS F1L10.
Circensium solemnitati consularis magnificeniia
satisfecit. Ludorumadhuc et muncris splendidissimse
imminent funciiones; quibus ante Februarias nonas,
ut opinamur, impletis, iler ad noslra relegemus.
Hoeceo scribo, ut Iseliliaamabililalis tuse spe me-
liore pascatur. Vale.
EPIST. V.
SYMHACHUS FILIO.
Credo alias lilteras meas in manusamabilitaiis tuse
ante venluras. IIujus namque epistolcc ponilorej
887 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 248
Knto itinere roulos reduces prosequenlur. Ego ta-1A tibus scriptis in nolitiam tuam similiter ventura, quac
nien salutationis munere abstincre non potui : malui gaudeas. Vale.
enim redundare officiumsero perfectum, quam desi- -EPIST. XI.
' SYHHACHUS FILIO.
derarelur omissuni.Tuae amabilitatis necdum ullam
epistolamsumpsi,qusesout hujus tibi munerissumma Assurgit animus mens, quoties amabililatis tux
curatio sit. Ex tuo enim metiri animo potes, quid sermo defertur. Nam et sanitalis luae apporlat fidem,
levaminis absentibus tribuat assiduitas scriptionis. et profeclum ostendit ingenii. Hortor igilur, ut me
Vale. bujusmodi linguseQosculisfrequenler aspergas. Nec
EPIST. VI. ullam [cessationem libi vindices, dum sestimas, me
SYHHACBUS FILIO. brevi adfuturura. Planiora enim fient, et faciliora
Desideratasproximeamabilitatistuseliiterassumpsi, omnia ad recurrendum, si paginis tuis revertentis
quibus indicabatur et sedulilasanimi tui, etprofectus animus incilelur. Vale.
ingenii. Sola episiolae brevitas nequaquampaterno EPIST. XII.
desiderio satisfecit. Quod eo scribo, ut intelligas, SYHMACHUS FILIO.
quantum ex sermone tuo ceperim voltiptatis, qui Magnumin modumsollicitavitme inaeqtialitalistuoe
queror copiam defuisse. Quis enim optet satietatern, B 1 nuntius, licet securitas sanitatis iisdem litteris esset
nisi rerum bonarum? Posthac igitur indulgeniius adjuncta. Quare animi incertus appropero, orans di-
scribe, lux mea, ut pleniore styli lui munere legen- vina praesidia,ul te compotem bonsevaletudinis, et
tis animus expleatur. epislola mea, et recursus inveniat. Haecenim voti
EPIST. VII. paterni impetratio faciet],ut rediisse delectet. Vale.
SYHHACHUS FILIO. EPIST. XIII.
Accessitperegrinalioninoslrselargior dies ex com- SYHMACHUS FILIO.
perendinalione ludorum, quospluviarum interventus Iler meum famsevarietas retardavit. Nam dum cx-
retardanl. Sed volo, ut banc dilationem saluiis mese ploro tua, et longitudinem viae dierura
interposi-
cerlus leniler feras, et desiderium tui, quod apud tione distinguo, tandem sexiunVcal.Martias Mediola-
me crescit ex mora, styli assiduitaie soleris. Vale. num perTicetiilonginquaperveni. Nunclaboremmeum
EPIST. VIII. domini, et principis noslri blandus sermo solatusest.
SYHHACHUS FILIO. Spero etiara legationembrevi in notiliam diviniprin-
Confido,solando animo tuo siyli meiassiduitatem cipis perferendam : siquidem vir cuncta praecelsus,
posse sufficere.Nam recentibus seriplis hunc addo |_, cui primas partes cajussepublicaenoster ordo manda-
serraonem, cujus leclio tibi spem reditus mei polli- vilmox cum praesidiisvalidissimis adfore nuntiatur.
•
cebitur, si fors praesumpta confirmet. Ratio auiem Veslro silenlio vehemenler offendor : atque idea
hujus sestimationis in aperto est : quia post magnifi- peto, ut peregrinationis meoa patienliam crebro ju-
cam ludorum consularium functionem sola adhuc vetis affatu. Vale.
EPIST. XIV.
arenaerestat edilio. Muteturigitur animus in gaudittm,
et adeptum esse le crede, quod possibilisconjeclura SYMMACHUS FII.IO.
Cum veredarii deesset occasio, pfivato homini
promittil. Vale. reddenda scripta commisi. Hunc ad vos arbilrot
EPIST. IX.
sero venturum. Ulriusque litteris eadem contincnitir,
SYHHACIIUS FILIO. sextumcal. Marlias Mediolanummulto anfraciu
Scintillare acuminibus atque sententiis epislolas quod
circumvectus intraverim, veneratusque dominurae'
tuasgaudco : decet enim loqui exsullantius juvenilem sermo itineris mei laborem
calorem. Sed volo, ut in aliis materiis aculeis oratio- principem nostrum.cujus
In praesentiam viri cuncta prsccelsi
nis utaris : huic autem generi scriptionis maturum compensavit.
comilis agenda produco ; quem mox , Deo juvante,
aliquid et comicummisceas : quod libi et rhetorcra adfore ntintiorum confirmatassertio. Nunc Hia:curaa
tuum credo pracipere. Nam ut in veslitu hominum, "
vilsc sit, decus nostrum, peregrinationis meaecuras styli
cseteroque cultu, loco ac tempori apta sumun- assiduilate solari. Vale.
tur : ita ingeniorutfi varietas in familiaribus scriptis
EPIST. XV.
negligentiamquamdam debct imitari, in forensibus' SYMMACHUS FILIO.
vero quatere arma facundise.Sed de his non ibo lon-
Amicitiaenoslrae conlemplalio spem mihi adven-
gius. Perge inlerim, qtio te aelalisimpctus, et naturae1 tus tui fecerat.
ardor impellit. Mei voli capul est, bene valeas, et Prope est ut errasse me credam, qui
te speravi in conspectura parentis sponle venturum.
supra annos tnos lillcrannn dote ditescas. Vale.
Quandoigittir sine ambitu nostro recte facere nescis,
EPIST. X. oratus appropera. Et si te superbura Tybur explevit,
SYMMACIIUS FILIO. Laurentibus sylvis amcena commula; nec verearis
Amico noslro Annio cursim pr.ctcreunli potui so- ruris horridi denuntiationem. In oculis est venanti-
lam diclioncm salutis injungere; sed debuit libi sa- bus mare: celebri itincre villa praeslringiiur. In ipsa
nitatis meae fidem faccre lcclio litlerarum. Esto igi- itur ferarum, cubilia, plano ac patulo accessu. Elsi
lur animo Uetiore : el spera, decus meum, Irequen- hsecabessent, anteiret nimirum sermo inier nos mu*
 289 EPISTOLARUMLIBER VII. 290
tuus, et litlerarum liberalis collatio, Tarentinas aut A mensam succinxerit modus volunlarius; aut unquam
Siculas voluplates. Quaresi lu quoque huic sententiae Forraias vicina urbe, longinquiore mutaverim.
manuin porrigis, adde te ruslicantium nrimero; et Etiamne explorare le fas fuit, quid procul ab arbi-
paulisperCatones atque Atilios seraulare, quos vomis tris studiorum meorum cura contulerit in pagiuas ?
et siiva ad consularesmisit secures. Vale. Ulrumne me operatum ceris, stantes plerumque
oculi et palloris sigua detexerint ? Exploratorem te
EPIST. XVI.
SYHHACHUS ATTALO. stylus meus patitur. Docesamicos suspicionuravias,
et si dici potest, odore aique vestigiisscripta nostra
Vicemsermonis mei desiderasse te gaudeo : sed venaris ? Nunc
ego scire postulo, quid in Tyburtibus
ainolior invidiam negligentise. Parata enira responsa
ut fando pomariis litlerarura operis exerceas. Solum hoc fama
deseruil tabellarius tuus, excitus, comperi, attulit; balneum libi
nuper exstructum, cui torris
valetudinis ttise dubio. Agnoscis nempe infucatas unus ad caloris pabulum satisfacere narratur.
mesecausas. Non . justi
esse, nec ex alto trahi eessationis Leclitasse autem te in multo olio utriusque linguae
ibo Iongius, quia brevis est assertio verilatis. Nunc
auctores, ipse index fuisti. Ego tamen non quoero
sanitatem tibi gratulor, qua post nimiura melum an
multum in meo diluxit. aliquid etiam scripseris. Animadverto enim te
cognita, gaudii peclore B conscieniiseproprii operis accensum, voluisse
Indiciumautem respirantis vigoris tuarum Iitterarum gloria
Petis ad confirmandara cognoscere, an ego quoque idem fecerim. Sed jam
jucundilaspraelulit. namque omissis velim redeas: nisi forte tui balnei
valeiudinemstyli mei remedia subrainistrem. Festi- brevis epistolis
salibus le sinusLucrinus sumptus hortatur, ne deseras parcimoniae
vilas ista Baianaest. Nimiis consuetudinem.Vale.
infecit. Estne aliquid in verbis meis, quod aures tuas EPIST. XIX.'
sospitet? quod medicinam sensibus faciat? Credo, SYHMACHUS ATTALO.
consentio. Nam plerumque amara hausta ad salutem Duo pariter commissa in amicitiam redemisli. Diu
valent, et succis tristibus affecta refovenlur. Sed luaesalibus abfueras, nihil scripseras : quis
epistolse
nimium quantum avarus es, qui Flaviano meo prae- Colchusaut Thessalus cantu aut raanu has offensio-
sente quidquam requiris; in quo tania rerum bona- nes levasset? Ergo ob epistola?delinimenlum venisc
rura delinimenta sunt, ut milii quasi apud sirenas
haesissevidearis. utinam ve- preiium feres. Sino ul araicilui nuptiale festum curse
aul Lotophagos Atque vacuus et urbem Tyburtem, quoenuper tibi
slro oiio jungerer. Plus de vobis carperem salubri- faces exerceas,
a praetulil, communemJunoni et llcrctili facias.
taiis, quam tu desideras, qui me solas litleras
Reverteris, ut spero, post repolia in Cceliumlareni.
poposcisti. Vale. •
C Vel si adhuc juvat acstivosdies in poraariis luis du-
EPIST. XVII.
cere; ilerum tibi indignatio raea litlerarura tuarura
SYHMACHUS ATTALO. inellc placanda est. Vale.
Naeeg°ofrustra hactenus tacui, dum le promissi EPIST. XX.
cerius opperior. Tandem redeundum mibi est ad SYMMACHUS ATTALO.
consueta solalia, meliorum desperatione. El fortasse Villa Tyburis, quoc proximc in jus tuum venit,
succenses diuturno silentio meo. Id vero etiam reli-
mojoris ingenii proedicatoremrcqiiirit. Ego tamen
quum est, ut irritus spei cunctationis arcessar. Est linguae modicus, ul potero, verbis honorem ioco
igitur liti juris super ordiendoilinere stare proraissis. faciam. Quid hic in positu sediumvenuslalis esl I quis
Mecontentum slyli levamine non pigebii. Hoccerle silus ! ex edilo latc in plana jactaius oculo-
ofliciorumcommercio, aut solabor, quod non venis, rum I quantus
Frequenlarc has sedes Orchomenias dixerim
aut merebor, quod venias. Vale.
deas, aique eas sedulo adnisas, ul te conciliareiit
EPIST. XVIII. aedibussuis dominum. Perge igitur ut facis, et victis
SYMMACHUS ATTALO. aevoredde noviialeni. Multo hoc factu promptius,
Proximede Formiano sinu regressus in larem Cte-, quam quod Hesiodumferunt posito senio in virides
lium, dorao jam diu te abesse comperi. Datum mox "- annos rediisse. Inlerea gralulare nobis bonam vale-
negotium est Theophilo communi amico et nunc tudinem; quoeut tibi quoque longum secundel, intcr
itineris mei socio, ul et ad te in Tyburera agrum fastigia est votorum meoruro. Vale.
reditus mei nuntius pergeret, et salutationis verba EPIST. XXI.
deferret. Hunc tu, ut es curiosus rerum mearum, SYMMACHUS ATTALO.
quasi aliqua tibi in nos decreto publico inquisitio Posiquani inihi litleras tuas rhedarius motis red-
esset tributa, versando palam facere coegisti, quae didit, et salutalio ex itinere portata observaniiam
foris gesseram. Nam hoc confessaesunt litterae tuse, noslram solvil rebgione; datus est mihi aditus, cre-
quas idem vir oplimus Theopbilus reportavit. Fuerit bro dum aberi-, lecum loquendi. Quare ab bis ordior,
benignitatis tuae actuum meorum fastigia et capila quscin voto tuo prima sunt. Deum pace, mea atque
disquirere; utrum crebra veclalio campi ac maris unici tui sanilas viget. Urbanas turbas Vaticano,
valetudinem meam juverit; an tillus agris nostris in quantum licel, rure declino. El tamen, si quando
cultus, sedibus nitor, pecori numerus accesserit; in coeliini vocamur, ad obsequiumconcilii publici
quid affluxerit eJilium copiaruin; utrum comularem pedem refero. Scio le nibil amplius de nobis velle.
291 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 292
Tantumderapernoscere rerum luarum desiderii mo- Ai quiescit. Quod quidem fieri oportere consen|io; sed
lus postulat. Vale. non eatenus, ut pontificiumtuum in darona noslra
EPIST. XXII. protendas. Parumne est, quod ipse sequedesideran-
SYMHACRUS ATTALO. dus consorlium mcum deseris, et invides nobis exq-
Longa me deliberatio habuit, an libi honorcm ptatissimam societalem? Insuper alterum quoque
facere sub justa reditus vestri exspeclationedeberem. delenificis amoris artibus relines; credo conjiciens
Vcrebar enim, ne festinatio lua solaliis obviis fran- acceleraturumesse me reditum, si ulroque destituar.
gerelur. Sed hoc ambiguum solvit ratio contraria, Al ego denunlio opus csse monitore, qui retrahat
qttsespem dedit, has lilteras revertenti slimulorum, hscrentein. Nam, ut scis, amo otium, pascor quiete.
non frenorum instar futuras. Et consultoaffectobre- Instruo itaque te advcrsum lenlitudinem meam : si
vitatem, solam libi praeferensdictionem salulis : ul absentisamici jam desideras reditum, palere brevem
verborum meorum exiguus haustus efficaciorsit ad prsesenlis excursum. Vale.
sollicitapdamsilim, quam explendam. Vale. EPIST. XXVIII.
EPIST. XXIIL SYMMACHUS MACEDONIO.
SYHHiCHUS. ATTAJLO. Licet gravissimisfebribusimpedirer, non potui de-
Requiruni me, credo, oculi tui: mens adesse non Bnegare tibi bonorilicentiamlilterarum, ne religionis
dubitet. Mecuin enim diligentia tui peregrinatur, negligensjudicarer. Nec tamen in muliam seriem
totumquoanimi affectione circumfero. Nihilorainus propagare lilteras valui: quarum brevitas inculpabi-
exerceostylo amicitiaevoluptatcm. Quodsilu quoque lis est, cum ex injuria valetudinis, nonex voluntate
invicem fcceris, eveniet ut longum fruar olii posses- descendat. Vale.
sione; quia non negabis,qupd me possit abducere. EPIST. XXIX.
Vale. SYHHACHUS MACEDONIO..
EPIST. XXIV. Nequc fratris nostriV. C. Procliani profectiopassa
SYMHACHUS ATTALO. est ut silerem, neque nostra sivit affectio,ut officiis
Ad Neapolitanamprovectus oram, litleras surhpsi, temperarem. Cape igitur debilum munus alloquii, et
quibus nos in adventum tuum Baiis residere jussisti. ut me facias prompliorem, impertlendsesalutationis
Asserebatperlator cpistolaeimminere excursum tuum operam frequenter usurpa. Vale.
calcibus suis. Quid facerem, cum me nec locus idem EPIST. XXX.
teneret? Expeditius visura est ut a te potius graliam
- SYHMACHUS ATTICO.
continuandi ad vos itineris posceremus. Araicos _ Est
non Baias nisi forte illo 1 quidem niibi ruris olium volupiati : sed anti-
enim, desiderasti; luxuriqe tui volunlatem: quare officiisconsu-
sinu traheris. Comitabimur te, si eo redire ma- •quioremjudico
el laribus, si fors dictum juvet, spectator et conviva
lueris: quamvis regionis istius ccelum salubrius
non rleero. Vale.
pares copise sint. Erit optio tua, inlendere iter, an EPIST. XXXI.
relegere debcamus. Ad defensionemmeara pertinet, SYMMACHUS A.TTICO
co redeunlem te sequi, ubi adventantem exspectare Retrahere nos e Campaniaegremio Tyburlis agri
non potui. Vale. laudibus studes. Est ille, ut prsedicas, in tuo-rure
EPIST. XXV. densus cupressis, et fontium largus, et montano situ
SYMMACHUS ATTALO.
frigidus. Essent haec mihi desideranda, si te mora
Si respondisses epistolaemese, levassesonere con- uberiore tenuissent. Nunc in urbem reditu,
properato
scienliam tuam : nunc noslram taciturnilate juvisli. nescio
quam mihi fastiditi loci suspicionem dedisti.
Repensa enim officialaetitiammihi praestant, negata Habent enim ssepevoluptates satietalem. Quod si ita
victoriam. El scio ex abundanti posse facere, quod
esi, satisfactumFormiis pulo, quibus renuntiaveras;
nos raulto sudore destringitis. Sed quia invidesbona cum tibi etiam prailata displiceant. Vale
verba lectoribus; ne vim facere «xistimer avariliae
luse,dispcndium meum devoro. Vale. D EPIST. XXXII.
SYMMACHUS ATTICO.
EPIST. XXVI. iter et in conspectum vestrum tandem
Relegere
SVMMACHUS HACEDONIO. redire meditamur, licet filii nostri viritimvacui sini,
Audeole in agrum Lavinaturaraeum post Tyburtes et me febrimnnoxa minueturlamen labor
lentaverit;
rogarc delicias: nec sura religiusi desiderii longus intervallisbrevibus mansionum. Spero locorum mu-
precalor. Ea quippe inter aniicos pelitionum debet talione processurum aliquid optatis. Curam in me
csse coodilio, ul prseslanlibusprona videanlur, quse tuseusu probalamcrescere in dies gauden:
diligentiae
suiit magna poscentibus. Vale. cui impense verbis gratias agerem, si id laudis potius
EPIST. XXVII. affeclalione,quam sincera pietate faceres. Vale.
YHMACHUS MACEDONIO. EPIST. XXXHI.
Soles affirmare, quod me tibi prseferas. Possct hoc SYMMAGIIUS ATTICO
csse credibile, si filium meum Altalum ad nos vcnirc Proxime indiciumsalulis me;c prsetult; nec dum
patorcris. In luo cnim iurc csi, ttiis inonitls ac- quod invicemde prosperis tuis lcgerem, reddidi«ti.
 293 EPISTOLARUMLIBER YII. $&£,
Non piget tamen antc solulionem religiosum fentis A • EPIST. XXXVJll,
iterare. Tanta esl enim securitas animi in nos tui, ut SYHHACHUS DECIO.
repensum putem quidquidab ainante debetur. Vale. Jocari mihi visus es, cum te scriberes obvia mili-
EPIST. XXXIV. tum arma timuisse. Credo ne tuupi iler in Cattirtanioo
SYMHACHUS ATTICO. louginqua sequeremur. Nam si ipse diu vcrsaitjs in
Salutationishonoriliceniiara prseloculus, Gelulici castris, nonnibil limoris experlus es; ego togoeas-
agenlis in rebus exsequor postulatura, qui a le ju- suelus, quid amaritudinis incidissem? Sed non pa-
sium favoremper me optat adipisci. Humanitatistuse tior, ul libi ad moram prosit acmulala trepidatin.
est amplecti probabilem voluntatem, numerumque Caret Appia tola militibus, transvectis omnibus, qui
corurn, qui te jure suspiciunt, adjectione novi cul- pacato Africse sialu in obsequium divini principis
loris augerc. Vale. reverterunt. Quid, quod eliam patria in rebus angu-
EPIST. XXXV. slis, vel opem bonorum, vel socielatem requirit?
SVMMACHUS DECIO. Ncque eiiam proesenliamnostram sola prospera ejtis
Animummeum Campani littoris commemoratione exspeciani. liaudabiliorisofncii est, participare dubia
soHicitas: sed nobis quoque in Prtenestino rurc de _- cura civibus. Sed jara spes melior urbis moeslsevul-
non minus Sint licet lum serenat, et alimonia interim proviso fullasub-
genlibus voluptatum suppetit.
advenlum. Vale.
plures hominumsententiae, quse maritimis monlana sidio, frugis Libycsestipulalur
postponanl: cgo tamen vitandisaestibusmagisjudico EPIST. XXXIX.
neraorosn, quam cultu aperta congruere. Adjeceras STHHACHUS DECIO.
ad irriiamenlum profectionis nostrae, filium meum Plctumque fors disposita contufbat: quod nunc
Flavianura brevi lecttm fulurnm. Hujus ego praesen- mibi usu venit, qui Etruscos vapores salubrititis
lia jam diu defruor. Ex quo intelligis sortera meam causa adire non potui, relentus subitis et lumultua-
multo esse potiorem. Nara et comparationcm loci riis. Nulla igilur tibi per me indicitur mora : quin-
utiiusque in ambiguo collocavi, et societatetn pigno- imo et hortor, el posttilo, til festinalo itincrc Ro-
ris mei, qua maxime gloriabare, in fructum meum mam revisas,
reddasque nobis jucunditatem praescn-
transtuli. Ergo tu poiius remetiri ad nos viam mulata tise tuse, qua defrui in suburbanis non Vale.
contigit.
condilione deberes ad satielatem, quam tibi atlulit
copiarumlongus usus. Nam Campania, ut est absen- EPIST. XL.
tibus desiderabilis, ita facite explet morantes. Sed SVMMACHLS DECIO.
de boe non ibo longius,ne illi rcgioni, quaenobisac- ifj Jam dudum ctiris publicis absolulus relcgere iler
ceptissimaest, denuntiare, si venero, faslidiummeum potius, quam auspiciis litlerarum lenire amicorum
Videar.Vale. desideria debuisli. Nam si valeludo ex senlentia sup-
EPIST. XXXVI. petit; quid causoedicani, quod diutius in Carapaoia
SYHMACIIUS DECIO. demoraris? Au ut nos amantissimos lni defraudes
Nondum Neapolilanum lillus accessimus, visuri boois, quse in te soleinus amplecti? Qninimourbis,
arcem deliciarum tuarum. Sed tamen omnia, quae nostrique reminiscerc, el dum opportunitas scstatis
iier fesiinus usurpa, ut.longa absentioetusa
Tyrrhenus alluit, nominis lui plena sunt. Quid mul- invital,
ta? successistiin famam Luculli; quo magis miror, dainni landem optato reditu sarciantur. Vale.
ad alia le nonnunquam posse transire : nisi forte.fa- EPIST. XLI.
slidio fugis copias, et mutatione castigas satietatem. SVALMACIIUSDECIO.
Sed nimiurahactenus abfuisti. Puto jam parcimonioe Quo abiil promissorum fides? Speranli recursuoi
diulurnitale concilialtim tihi desiderium copiarum. luuin litteraria levamenta tribuisii. Potuit jucunda
Quin ergo ad nos gradum promoves? aul si libenter nobis hujus iniineris esse. perceptio, si nibii gran^
illic noslraeimmoraris frugalitali, redeundum nobis dius spopondisses. An veritus es deliciarum tuaruin
n
propereest,.quos non decel alienasaffcclare delicias. consularemvirum leslem ? nihii egit bocccautio-Ocu-
Vale'. -
lis sublracta miracula, auribus.de(irebcndo. Nam ul
EPIST. XXXVII. quisque nostra offenditur pareiuionia, le abcsse su-
SYMMACHUS DECIO.
spirat. Itaque in conlumeliam convivii mei palain
Voluplaljmibi est, quod vales. Sed quod Formiis desideraris. Sciet hsec Seuatus, audiel populus. Nc-
noslris Neapolilana ora proeferlur, animadvcrto tui que enim pnssum aliter ulcisci abscutiaetiiacjustum
non esse.judicji. In gratiam quippe prsesentiumnon dolorcm.-Vale.
senientiam, sed vcrba mutasii: nisi forte rerum lua- EPIST. XLH.
rum collaiiofacit, illud tibi esse jucunditis, tibi fru- SYMMACIIUS DE«IO
ctus uberior. Sed natura regionum suis merifis, non Abrumpcnda juste cessalio est, et in affatus mu-
nostiis qusestibusaeslimandaest. Etquid de hoc mul- tuos cura lendenda, ne vcteris inler nos amiciti.o
la? Testabilur commpraliotua, an ibi libenlius olie- mcmori.imscribendi neglectus attenuet. Quod ut Ii-
ris : cumin dubium non veniat, quod a ine invitus benlius debinc facias, a„mo sume principium. En
alstesscris. Vale. libi litleras salulaiioncin fercntes, quns sensibu» tuia
895 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 296
voluptatl esse teslabltur olficii rcmulaiio. Quod si A domino et filio meo Flaviano, quem prosequi hoc
etiam portitori fructum patrocinii lui scrmo iste viatico debeo, nec aliquid adjungere ; quia tua erga
quaesiverit; praecedentis silentii accusabo dispendia. eum diligentia non recipit augmentum. Volo igitur
Constabit enim, pluribus me potuisse consulcre, si noveris, non esse fastidii, quod quam minimumde
lealloqui anteccepissem. Vale. eo scribimus, sed securitatis de lua mente praesum-
EPIST. XLIII. ptac. Talis jugiter in eum esse dignare, qualcm le
vetus amicitia polliceiur: cui adjicit lui bonoris gra-
SYHMACHUS DECIO.
Cum ruri agerem, liberlate cceli gressum refor- dus, ut quaepro eo velle debes, posse nonneges. Vale.
mans, cujus me usus post dolorem moratur; fami- EPIST. XLVIII.
liarissiraus meus ordiendo itineri paralus fecit ad SYHHACHUS DECIO.
scribendum sui copiam. Hlico amicam sludio meo Favore luo faclum est, ut evectionum adniinicula
amplexus commuriionem,scripia non distuli : quseet sumeremus, quibus familiares mei empturi equas
intcr nos augerent commercium religionis, et com- Curules ad Hispaniam commearent. Qusesoigittir in
mcanti primum apud (e nolitise limen aperirent. Si rem missosmox transire praecipias; quod longo lein-
probabiles hujus epistolaecausas putas, mihi seriuo- „ pore opus est, ut de singitlisprovinciisoptimosquos-
nis tui gratia, illi amoris fructus eveniat. Vale. que excerpat eleclio, et morosior cautela perducal-
Pfseterealibi validius obligabor.si duobus aliis vere-
EPIST. XLIV.
dis eorumdem iler juveris : dividentur enim singuli,
SYHHACHUS DECIO. utex diversis provinciis edeciment lecliores. Erit lui
Remuneror mihi dictam a te salutem, quaravis
illustrem et prseccllenlissimumviruin
dicbus proximis ultro amiciliamstyli opere frequen- bcneficii, ppst
taverim : quse commemoratio non exprobrat officia. comitem, quidquid domni uostroe prscloria fiiii mei
editio spleudoris adjecerit. Vale.
Hujus enim diligenliscvoluptate animus meus pasci-
tur. Est igilur tua optio, an in me vclis ssepe litlera- EPIST. XLIX.
rum esse inunificus, quod quidera maxime cupio. SYMMACIIUS 01X10.
Sed si quando nobis fructus iste dcfuerit; eadem Certissiinus contra omnes procellas animi tui por-
mihi gaudia tecum loquendi sermo nosier prseslabii. tusest; ideo ad te sororis inese filius spei certus
Vale. accurrit. Negoiii autem genus de humauilate sae-
EPIST. XLV. culi exspectat auxiliura, cujus qualitas virluiibus tuis
SYHMACHUS DECIO. precura iectionc pandetur. Ergo prolixus esse non
Uualiaecvia est qua maxime civibus ac familiart- G dabeo enarralor injurioe, cum seriem desiderii fides
bus meis prosim, si cos in clientelam luam, quasi supplicationisexponat. Has autem solas partes mihi
myslagcgusinducam. Quodnunc pro Gaudentiofacio, injungit affeclio, ut pro conjuge pignoris mei, cujus
viro generis senaiorii: cujus raodestiam, si propius pauperlati gravis paratur ruina, suffragiumtui favo-
inspexeris, repercris claris natalibus parem. Igitur ris exambiam. Vale.
in obseqttia lua incunclanter rcceptus, ante plenam EPIST. L.
sui fiduciam, quam mox illi morum procstabitinspe- SVMMACHUS DECIO.
ctio, intelligat de se tcstimonio meo creditum. Vale. , Gaudii de te raei nec ipse ostentalor esse per ve-
EPIST. XLVI. rccundiam possum, nec testera alterum cilo. Sufficit
SYHHACHUS DECIO. enim, quod amorcm meum de tua mente metiris.
Dcbeo tamen lsetitiara coniiteri, quacprsefecluracha-
Singularis animi tui bonitas ssepe vocat ad juslas benas ad honam transtulit volunlatem. Interea non
pctiiiones fidticiam meam. Non est igitur commen- minore abundo
dationum familiarium verenda reprehensio, cum ipse laetitia, quod domini et filii mei Fia-
viani prolixus in judicando labor oplata quiete per-
ad lioc me studium voli benignitate sollicites. Spes
frui meruit. Neque enim te differri diu ab hoc prae-
ergoccnacsi, gratas libi fore litteras quibus orna- D mio
lissimura viium Desiderium velerem amicum meum par fuil, neque illum ab otio relardari. iloc eo
scribo, ul noveris nos pro luo honore agere aeterno
prosequor. Domesticahuic causa rumpendi oiii ad-
movit necessilatera. Eam facile jacluram dissimulare priucipi gratias, et le idem facere pro illius securi-
si tate debere. Inlerea quaeso, ut in epistolis frequcn-
poluisset, admilteret magnum animuin angusla tandis morcm tuura
forluna. Ex ipso latius audies, quidquid epistolse leneas, nec privatis officiisaclus
brevitas recusat absolvere. Mihi satis est, pro eo in publicos obslare causeris. Nam multijugis necessita-
:
universumrogare. Suscipe, oro, benefaciendiprovin- tibus par fuisli nullumque cxperientiae genus esi,
vel novitaste possit a negoliis ami
ciam, quaehominummerila Deoapplical, clarioiesque cujus magniludo
fiuctus ex hujus commodo cape. Mihienim videntur citisedebilis avotare. Vale.
EPIST. LI.
beneficiaplus conlerre praestanli. Vale.
SYMMACHUS UECIO.
EPIST. XLVII. Habeantfortassis alisecommendalionesmeseinter-
SYMMACIIUS DECIO. prelationem benignitatis : ista judicii est. Trado
Nccabstinere litteris possttm proficisccnie ad vos enini sancto pcclori luo fratrem meuni Severum,
 EPISTOLARIM LIBER YII. 298
297
rpiscopum omnium sectarum atteslalionc laudabi- A culpae aut erroris incurrit, contra illius merilura meb
lem : de quo plura me dicere, et desperatio aequandi i - digucris interventu relaxare. Vaie.
EPIST. LVII.
meriti, ct ipsius pudor non sinit. Prselerea testis,
non laudaloris parles recepi; libi reservans morumI" SYMMACHUS DECI0.
Et virluis et [roposili tui est, bonos quosque sus-
ejus inspeclionem. Qiiera cum pcnilns experideris ,
: inier qnos Alcxander contemplatione lione-
reperies me cessisse polius ejus laudibus, quam pef cipere
stalis jure censetur. Hunc et in adjiimenium sni, ct
negligemiam defuisse. Vale. ,
EPIST: LH. amoris in te mei gratia, familiaribus litteris prose-
SYHHACHUS DECIO. cutus, impendio deprecor, ut iili favorem congruum
mihi vicissitudinem sermonis cxsolvas. Vale.
Quid libi pro tanta in me meosque cura dignum iribuas,
EPIST. LVIII.
•'rependam? Officia tua revera aequare non possum :
SYMMACHUS DF.CIO.
spondeo tamen, nunquam me cultu menlis et affe-
ctione cessurum. Nec ambigo eliam tc pro hencfactis, Duas oratiunculas meas linper editas, ad illustres
solam boni animi mercedem exspeclare. Sed in hac virns, virlutuin et litterarnm sacerdotio prscditos,
contestatione gratioc morari me. longius pudor luus Felicem el Minervium misi. Ilartim etiam le , ut
non sinit: deberi enim judicas amicitiaenostrse quid-, H araantem mei, si meiliocribus irigeniisnon offende-
' ris, opto esse lectorem. Ipsi volnminis copiam fa-
quid ego credo prststari. Vale.
EPIST. "LHI. cienl. Ita enim sludiose lamam meam iiulriunl, ul
SYMMACIIUS DECIO. suffragia bonoruui mihi nesciant invidere. Vale.
Parva esl commcndalio scriplorum meorum, cum EPIST. LIX.
' ' • ' SYHMACHUS DECIO.
Eusebiumfamiliareinviia innocens, et annosa militia,
bonis quibusque conciliet. Suo igitur proeditus meri- Sacras mihi litteras Julius agens in rebus exhibuit,
to, lestimoniiim pro te memn, non anibitum posiu- leopardorum miinificenliamconiinenles. Idem luain
ravit. Et lamen abslinere non debeo lali genere litto- dcsideratam nob's paginam simul tradidit. Prihcipe
rarum , magis ut fidei satlsfaciam, quam ut labantenij igiiur locosaluiationis tibi snlvorevefenliam. Deliinc
gratilicalione snstentem. Hrec igitur pelitiouis meic. postulo, nt pro me gratias agas votivaelafgiiatis au-
summa est,ul in prreclaro pectore luo formani circa! ctori: qtiac juciindior erii, si ei commendalionem
se volunlalis raeseinvcniai. Vale. pnisecutio opportuna praesiileril: el quod verecrin-
EPIST. LIV. dia tnea vix implcre pottiisset, oris tui affabiliias
SYMMACHUS DECI0. cxseqnaliir. Spero enim ex iiiensiira affectionis,
Ut es solers omniuin rerutn, seis quanlum legatio C qtiani <le tc mereor, quod ciimiilatissime possiin
solliciludinis habeat, quantum percgrinatio difficul- magntudinem nostrse gralulaiinnis implere. Vale.
lalis circuniferal. lloec domino cl filio mco Attalo, EPIST. LX.
senalus desidertu prosequenli, amor lutis levia el lutaI SYMHACUUS DECI0.
prsestabii. Suscipe igittir parlcs benignitatis ct pe- Onerabal verecundiam meam, qttnil prior scripse-
lUinni mieaedebitas, el luo ingeuo congruentes. Satisi ras. Continuo allera epistola lua gravata; fronli tlu-
Aitalo videbitur, quisquis eril eventus officii, curami pl x fcntis imposuit. Forraido, quod cupio, ne inibi
; uro se ineruisse potiori<.-Vale. ante solutionein duorum couiracluum tcrtius a te
LPIST. LV. sermo trihuatur. Habet quippe banc impatientiain;
: ' SYMMACllUS DECI0.'' <|tioein le pollet, oris ubefias, iit inlervallum vicis-
Saepenos, utcondecei, littcris muncraris. Obsole- situdini neget, etoflicia nondum conipensaia praeve-
tcere enim quadam sileutii rubigine aiiiinnrumfcedus i niat. Una igitur ad saiisfactionem via siipeiesi; nt
, existimas.' Facias officium germanis sludiis aiiimis- imparcin ine stylo fatcar, quamvis cullu amicilix*
- i|ueconvenien>. Pro qua re vicem libi sefmonis re-- parein non negem. Nec conlnmacter fieri piites ,
lerre non disiuli. Cujusea soluiidest, ul mc affcctiiii quod libi animi inei diligcnliam confero. Alioquin
ttio eliain nunc seiiiiani dcbilorcra. Oniuia cnim fu-- R frustra a te diligor, nisi affectione saltira nns paiiaris
'
cili vicissiludine, ct compensaiione reddiintiir. Con-- comparari. Quarc pnst hanc professionein meam
tracliis vero amicitiaeet religionis seternns esi. Vale,, laudatoefacundioe donum frequcnla : nie, si rarior
el ad scribendum diligens esse persevera. Nos littera-- fuero, memento ce^sisse. An ego advcrsus judiciiim
rIImsolatia suggerenius, quibns aut aniinum mulceasi publicum provocem scripiis episio'armn resiarum
occtipatus, aut vicem refefas otiosus. Vale. magislrum? Nostrum est, pastorales inllafe calamos;
EPIST. LV). • luum sacri-t tibiis carn en incincre : nos obtundit
' ' SYMMACIIUS DECIO.' ! otiura, le nsiis exercei. Nisi forte lianc noslram pri-
Tuavetus liumanitasnoshortaliiropcmposcenlibiis i vatae vitaevacationem magis oppnrtunam frequeritan-
noii negarc. ProTlieoduloaulem scribendi inihi ad tei dis lilteris puias. Vidcs non eodem motu fluinina tle
causa prnpensior est, cum sil colonus agrorum mco- slagno serpere, et de fonle pVoperare.Oiiine quod in
' rum, alque illi debita magis, quam precaria cura prae- cursu est, viget. Continuatio experienli;e, vir.es &uas
stetnr. Scrva igitur consiietuilinein tu.tm, ei prccibus; renovai. Sublatiim tibi esl, qiiod rcspondere poiuis-
tncis, nl iiins tutis prnmiiiil, inflcctcre : ut quiilqnidI scs. Fac dcinccps, qui vabs scribendi copia, ul lan
PATBOL.XVIII. 10
 S99 Q- AURELIUS SYMMACHUS. 330
lum mihi afferat facultalis ex<-mplumttium, quan-% sAsidialis improbilas. Saepe ad reclorem provincise
tum ingeniummeum nnn dedit. Vale. delata querimonia parvi liabila est per ignaviamju-
EPIST. LXI. dicantis. Ergo, quoniam remedia minora non pro- '
STHHACBUS PATRIC10. sunt, ad majora confugimus. Feras opem, quaesote,
Dcnunliaveramquod rarior in scribendo cssem fu- ne res tot injuriis exhausta succumbat. Debeshoc et
iurus. Quid amiciliselaciam, quaecogil, ut menliar ? tuse famae,et amicitiaj meae; ut peculiariter juvare
Descivi a proposito: sed credo le hujusmodiprobare digneris justitiam posiubui. Vale.
ilallaciam. Nuirc velim cogiles qtiam frequens esse EPIST. LXVII.
debeas, qni spei amplius obtulisii. An non prioria 6THM.ACHCS ALtPIO.
me jaculaius es oris lui munera? Quibus ego.veluti Qui spcrat brevi se venturuinin conspectum ami-
herbam porrigens, cum venise peiilione respondeo. corum, solet scribendis episiolis aiistinere. MWiiel
Maneasoro promissis, el cceptorum tuoruin diiigen- illa spes, visendi le, inlegra est, cl fastidimn non
liam leneas. Fidem luam convenio, qui me pene ja- creat litterarii usns officii. Celebro igitur honorem
tlito menlitum. Vale. luum salute dieenda, nec interim posco rescriptutn :
KPIST. LXII. '" quia foenusstyli mei fabularum munere ex proxim»
(VMHACHVS PATniCIO repcnsabis. Vale.
Ideo amicitia comparata esl, ut officiorumvicibus EPIST. LXVHI.
imitua gubernetur utilitas. In rem praesentem gpe- SYHHACHUS ALPILIO.
ctal prsefata sentenlia. Prscnmo namque eximitatis Intelligo diligentiam, quam sanctaedomui lusede-
luaesludio supplicationcm fratris mei Callisliani, fero, niraium libi esse compertam. llinc esl, qund
atque ejus uxoris, cxsoriem sacri beneficii non fuin- inecum laeta commnnicas, et dominaaac filiae meac
ram ; cui et aequitas desiderii, et usitata impetratio- valetudinerastylo indicas in spem redire meliorem.
nis forma suffragio est. Quando igitur nihil obsiat Agoigitur uberes gratias, et Deos precor, ut lua se-
oratis, admove juvandis precibus benevolenliam. cunda proficiant. Nobis lardior Africanarura naviuin
Quaecuin libi innata sit, remitlit mihi deprecandi coinmeatus incutit curas, et sierilitas conditorum.
laborem. Nam pene injuriam facit bcmgnitali , qui Quapropter ad collationem vocati, remcdia patria:
anxie pe it, quod praestantis natura sponte promit- usitata promisimus. Sed votis opus est, ut volunta-
til. Vale. riaesponsioni solulio prompla respondeai. Vale.
EPIST. LXIII. EPIST. LXIX.
STHHACHUS PATRICIO. SYMUACIIUSALI'I;10.
Tantum esse apuil te loci Aurelio meo gaudeo, ul (^ TradiderUnt raemorioe,qui res priscas locuti suni,
a me libi Iradilus invicem sub commendatione red- in judicium quemdam vocatum, quod Aricia lenus
dalnr. Vicisti r.osiram pro eo diligentiam, quam precarium de amico canlherium mutualus, ulterioris
jnbes accrescere. Itaque sum dicto atidicns. Nulla clivi ardua praeterissel. Fuerit hsec parcimonia, et
enim caritas ita plena est, ut augmentum non ca- diligenliapauperis saculi, ut prseterveclusdecreium
piat. Medomo abesse, et Campanix pasci otio libens locum, commisisse in amiciliim diceretur. Assum-
ndmittes. Nam soles amicorum prnspera, vnluplale psi igitur, quod amor lntis ingerebat; tantumqiie
parliri. Tibi honor militite pariat fructus secundos: absum a metu succensionis tuse, ul sperem uliro
sil vita nostra secura, vcsira conspicua. Vale. bonam liduciaemese graiiam. Necessecst enim pro-
EPIST. LXIV. bes quod ipse fecisses. Sed quid hsec lanquam pur-
SYMHACIIUS PATMCIO. gala produco? De Formiano scribo integer valetudi-
Propinquorum meorum causas Manyrius prose- nis; unde cquorum copulam magis cxercitam quam
quilur, qui has a me lilleras in suffragium suum mc- fatigatam remisi. Mulos paulisper lenebo. H.mcenini
ruit. Qusesout effectum sperati de le favoris obli- dederaS optionem : quam si repudiassem, viderer
neat. Vale. libenlius in usurpandis uli animo meo, quam iu per-
EPIST. LXV. " missis tuo cedere. Vale.
SYMMACIKS PATRICIO. EPIST. LXX.
In tuas manus veniet causa mei pignoris, adeo ut SYUHACHUS ALIPIO.
atnica Iegibus fulciatur. Sed ut est multiformis ple- Curn molestias urhanas reiracto, abesse delectat:
rumque perfidia tutorum, in varias se frequenicr cura vos cogilatione contemplor, iscdet alisentise
arles vertit. Obnoxios crcdo, nunc saltim sacro ces- meae. Medium est igitur levamen in litteris: qnas
suros oraculo, si vcstra «cquiiassuggerenda celebr.i- ideoad te dedi, ut simul el amicitise saiisfaciam, el
verit. Vale. sccutus exemplum, tuas mihi epistolas praesles, in
EPIST. LXVI. quibus vides plus esse solatii. Vale.
SYMMACnUS ALIPIO. EPIST. LXXI.
Salutationis honore prsefato, familiarem precatio- STHHACIIDS ALIPIO.
nem tui animi annecto. Agrit enim, quos in Cse- Plurimum mihi opis Mque adjumenli tuoe litlerae
«ariensi Maoritania possidemus, ut ficri amal per ad cenfirmationcmsanitalis impeniunt. Primo, quod
dorainorum absentiaro, nihil reliqui facit officii prx- te memorcm nostri esse lestantur : dcbinc, quod
 501 EPISTOLARUMLIBER VII. 508
indicia luse prospcritatisflpportant. Faieor igitur ad- A exliiberet. Quarum pereeptione principiolaetatus; ubi
huc infirmam valetudiiiem meam scriptofum tuofum cororoilhe pignus decubtiisse coguovi, conflictatus
assiduitate refoveri: alque intelligo, qiild ex prse- Stim repenie amaritudihe lectionis. Sed qtiia filium
senlia lua commoditatis habiturus sim, cum tantum nostrum reddilum sanilati subjuricla dociierunt, in
ex lilteris salubrilaiis indicibusaccipiam. Vale. Iraiiquillutndenuo animus femigfavit. Meacvaleludi-
EPIST. LXXH. nis siatum scripiis superioribds iridicaVi;dujus dentio
SYHUACHU8 FRATRIBUS. memlnisse nonopus cst, tie VossollicilaeSeripCibllis
Mediolannm profectus hscc scribo, ei hinc honn- iteraiio conturbet. Valete.
rificentiam vobisdebitaesalulationis exhibeo. ^Equuin EPIST. LXXIX.
est, ui mea cura de vobis relatu pise vicissiludinis SYMMACHUS FRATRIDUS.
De reditu filii nostri Fausti praenuniiaspaulo anle
mitigetar. Videte.
EPIST. LXXIH. litieras misi, ul accelerata securitas desiderii vestri
SYIIMACHUS FRATRIBUS. impatientiam millgaret; sed munus salutationis ite-
rare fpso etiam proficiscente non piguit. Capite igi-
Perveniraus, sed venisse jam pcenitet. Nam ubi
lur gcminam voluptatem : primo ex ipsius reditn;
priraum solum Baiani littoris contigi, statim pedis
dolore correptus sum. Atque ideo pauca dictavi, mox B dehinc ex sermone fraterno, qtio vobis redditos saui-
n scribendo futurus uberior, si me sanitas optala tati communes liberos indicamus.Valete.
respererit, et vestraeinvicem litterac provocaverint. EPIST. LXXX.
Valele. SVMMACIIUS FRATRIRUS.
EPIST. LXXIV. Stiperioribus diebus litteras frequentavi; sed hulla
SYUMACHUS FRATRIBUS. assiduitas polis est animum ariiantis explere. Putn
Primo advenlu, nt scriplo superiore signavimus, auiem vobis ad cognitioriem sufficere, quod valere
valetudo nostra percussa est: seu insalubribusaquis, rios scribimus: licet commune piguus paiicis diebtts
sive aeris mtitaiione. Fors viderit. Nunc status mc- sanguiriiseffusionevexaium, otii nostri minuerit vo-
lior ccepit adversa tenuare: sed prae cseterisremedio (uptatem; quod jam divina ope ad plenam sanilateui
fuit, quod vos salvere cognovimus. Quod si etiam ccepitemergere. Valete.
rediius nosiri lempus iriquiritis, ad idus Octobris le- EPIST. LXXXI.
gere iler, si dicto forluna adsii, optamus. Valele. SYMMACIIU- HESSALIC.
EPIST. LXXV. Foriuna cum civibus nostris revertit in gratiam,
SYMHACHUS FRATBIBUS. _ postquam te sibi respnblica vindicavit. Aiiminieran•
Scio et desiderari et exspectari a vobis lilteras *" ilus est igitur cocteris speraiitibus a<qiiitaieinJuctin-
meas, quia moris est, ut munus hujiismodia proli- diis amicissimus fneus; quem morho jam diutino
ciscenlibus incboel. Auspiciumergo vobis servandae gravem, prsefectiira eminens ad cogiiitonem pri-
inier nos salutationis emilto; nequaqu.imdubitans, vatae litis exciverat. Est illi quidem voiivum, sub
lanquain signo dato ad respondenduin vos desides exairiine tuo respondere proposiiis. Sed valetudo
iion futuros. Valete. vulunrati obnilitur, quaeeffnsionesanguinis sauciaia,
EPIST. LXXVI. iiinerum recusal inceria. Nec deerit jii* adversantis -
SYBMACHUS FRATRIBUS. petitioni, si ad Vicarium luum disceptalio transfe-
ReligtAsmmatqtie volivum est, ttt a qusestoribus ratur. Ilsec igitur siimmaest postulaii: ut cuin causie
candidatis dona solemnia potissimis alque amicssi- nihil de loco pereat, salutem homini peregrinatio
inis offerantiir. Quo iri niimero jure censcmiui. Of- remoia conciliet. Vale.
fero igitur vobis cburneuin dypricnni, et canistel- EPIST. LXXXII.
luin argeiileum iibrarum duarum filii mei nomine, SYMUACHbS MESSAL.E.
qui qurrstofium miinns exhibiiit: et impendio prc- Instruenda mihi atque adornanda prsetura est, ad
• cor, ut hanc lionorificenliaiii digiiemini gratanler n Cujuseditionem magniniiiinis tuse processus anima-
amplecti. Valete. vit. Incoeptum enim meum viribus fratris uietur.
EPIST. LXXVII. Quoeso rgittir mecum religiose votiva officia partia-
SYMUACIIUS FRATRIBUS. ris, et farailraribus meis ad Hispaniaelonginqua per-
Subesse aliquas silentio meo causas sponte aesti- gentibus, ob eqtiornm cnruliiirri coemplionem, suf-
mare potnistis: nam quomodo omisisscm religionis fragia promovendinegotii digneris annuere. Longum
inunia, si valerem? nlinc p>iilatim dolore cedenle fiat, si veliifnlilieris procstanda percurrere. Capila
officium salutalioiiis differre non potuj. Vestri erit ferum subjecto iridiculoslrictim notavi. Tibi integrum
lunnerisreferre mntuam vicem. Quaemihi dies opta- crit adjicere beneficia, si qua siylus petentis omi-
t* pertulerit, ad convalescendnmfomenta praestabil. sit. Vale.
Valete. EPIST. LXXXIII. .
EPIST. LXXVIII. SYMMACHUS MESSALf.
SYMMACIIUS FRATRIBUS. Si quid pro amico atque unanimi meo Jucundo
Postquam paginam, qtise vobis salulalioncm fer- pr.ora scripia valuissent, agendis magis gratiis, quam
ret, emisi; lempore nffuit, qui roihi vesiras liiieras renovandis petiiionibus a me sermo impenderetur :
 5<>3 Q. AIRELIUS SYMMACIIUS. gfti
fed quia in civili nejolio auget ejus infirrailatem A esi, quod cupit foro tuo non obscurusortu actor ac-
crebra conventio, jam non pro causa, sed pro va- cedere : cui (ut spero) et magisterium splcndore di-
leiudine fatniliaris mei instauro sermonera. Et certe cendi, et suffragiutnmenlis bonitate prast.tbis. Vale.
tlifficilisimpetratio esse non debuit, po-tquam illi
EPIST. LXXXIX.
livinus aflalus longte peregrinationis gratiam fecit:
SYMMACIIUS MESSALjE.
Mijusrei exseculioncm miror esse difficilem, cum Jamduduin litieras meas in manus tnas credo pcr-
lenitas tua soleat lalia eliain sine rescripli auctoriiaie
latasquibus allegavi quod judiciis approbatum est,
prscsiare. lmpensius igilur qtiocso, ut Vicarii foro amicuin meum
in his causa reddatur : Jucundum.quaiiquaraluiexaminis cu-
sacpe judiciis agitata qua:nlo piditm, per valeludinein non posse
lioc et sacrse litteroeimperanl, cl judiciorum nou rc- in dies raorbus proficisci. Ilujus
augescil: ct ideo repcto po^tu'atum.
futal humanltas. Vale. nc incidat invidiara contuniaciae, qui miscralionera
EPIST. LXXXIV. merctur. Et sane civilicausaenihil decerpet buinani-
SYMMACIIUS MESSAL.C.
tas, si ad Vicarium vestrum transferatur exainen.
Primam roihi scnbcndi causain religio fecit, ut Nam pariter el laboranti deirahelur
injuria, et nego-
amicitia noslra litteris excolalur. Sccundam sugges- lio finisaebiius eveniei. Vale.
sit humanilas, ut viro optitno Tbalasso faniiliari meo n EPIST. XC.
lua concilielur affcctio. Superest ul el inibi sernin- SYIIMACUUS MESSAL/E.
nis tui vicissiludo rcspoiideat, et coinraendalo ex Probavit effectus non immerito a ine sperata, quae
sentenlia procedal optalum. Vale.
EPIST. LXXXV. prscsiare dignaius es, tnogist|ue me culpam poiui-se
conlralieie^ si apud amantem, Prsctorias pignoris
SYMHACHUS HF.SSAL.C. nostri necessitates pudorc tacuisscm. Ornari ergo nos
Et inei circa te propositi ra io poposcil ul scribe-
gatideo frequeniihus amoris tui teslimoniis : et volo
rcm, el viro clarissimo, atque ornatissimo Eusebio cditio hnslra qinsiveiit, ad
spcres, quidqtiidgratise
adstipulaiio mea deesse non debuit: quem probe de lua beneficiame ccdenicrefcrendum. Vale.
opiimis viris meritum qu.eso lua benignitas munere- EPIST. XCI.
iur. Nam laudabitis quisque hanc solam mercedem
SYMMACHUS «ESSAL.E.
piTdoiisalqne honcsiaiis exopiat, ul ad inlimam fa-
miliariialcm bonortnn, tttique similitiin, pura con- Honores quidem semper vittc ac lillerarum splen-
ciliaiiouc peiveniat. Valc. dorcgessisii. Scd bonorum nunc omnium gralulalio
EPIST. LXXXVI. csl, etiain publicmn tibi decus esse delaium. Opio
SYUHACIIliS MF.SSAL/E. £ igilnr cx senlenlia partis fruaris insignibus, et pro-
Omnis commendatio amicis testimonium tribuit, vectus in cuiriulum glorisc,magnitudiiiemjudicii im-
vir perialis sequipares. Valc.
suffragiuin prsestat incognilis. Processus igitur, EPIST. XCII.
ornatissimtis, filius nicus, non est in ea parle numc-
SYMHACHUS HESSALJG.
randus, cui beneficio sctipia pra-.slantur; sed potius
Ofiicii mci est nunliare quod valcam ; voii, ut te
iu ea, cui vicissiludo ex aniore persolvilur. Puio
salveie cngnoscni. Ergn indicio prospcrorum mco-
|am liquere tibi, quoecirca illiini faniiliariler tenenda
sil forina judicii, quem sine favore conimeudo. Di- rum partcs ainaniis implevi; tu inihi adhuc debcs
est me mcrili sauitaii- lu;c gaudia. Qtiaeul solida fide in notitiain
gnum igilur,quanlum apud collocavil,
lanlum apud tc benigniiatis invcnial. Vale. incam vcniaut, ei Deorum favof, et tua scripia prx-
slabunt. Vale.
EPIST. LXXXVIl. EPIST. XCIH.
SYMMACIIUS MESSAL.-E. SYMMACHUS LONGIMANO.
Numidam fainiliaritas nosiraapud ledabei jnvare: Aniicoanimo gaudia noslra participas, et inlegra-
quem tuo irado suffragio, ut merituin, quod aiiutl Imn Flaviani filit mei honorem slyli graliilatione pro-
uos honeslis officiiscollocavii, tua pro tne cura com-
Q sequeris. DigntisIseiacui semperevenianl. Ilanc au-<
penset. Moreshominis ex mco | eiule judicio, et in tem dignationis tuoebcngnitatem scio ah illius insti-
omnibusquse utilitas cjus exquirii, votum cominen- tulo manirc, qui praesiitil. Laudabililer igitur scque-
dantis imitare. Valc. ris magisterium oplimsevoluntatis. Tene, quaeso,ut
EPIST. LXXXVIII. facies, conslahtiam rerum 'bonarum; illum imiiare,
SV.MMACHUS MESSAL.€. ' ' '
nos dilige. Vale. i.
Amieitioeparentiim lecle iu liberos transferuniir, EPIST; XCIV.
ut caritas semel inila sttccessoribus eorum velui SYMUACHUS LONGIMANO.
liscreditario jure proficiat. Quo nomine oplimi quou- - Honor militiae veslrae dantis beneficiis cnitescii.
dara viri Gregorii tilium diligendum pariler ac luen- Cum igitur te meritorum ratio summi.s prox mum
dum recepi. Fuit cnini mibi cum patre ejns fidura faciat, fama: el gratioe derus benignitate conquire.
fcedus animorum; Sed religionis debiltim tecumoplo Nec procul abest, de quo bujnsmodi fructum capes-
partiri. Quapropier quocso ul cnram nteam pro ee in sas. Juyahdumenim libi filium meum Desiderium
liis quse usus poposcerit exsequaris. lnter csetera littcrae ingeritnt; virum, proeter forlunara, cunrlis
autein vot.ijuvenis prsccipuumliberalis animi signum rebus ornatura, quas sibi hominumcura prxsiat. Scd
5os EPISTOLARUMLIBER VII. 5C6
illa qnoqne cum eo in gratiam, si faveris, reverlel. }^ . EPIST. XCIX.
Ueslat ul velis, quod pro loci ac meriii tui viribus SYMMACHUS LO.NGIHANO.
poi s es, sic facile inclinatum amici nostri negoliurit Ctiltir.namiciliselibemer cxerceo. Videoenim raibi-
dcpulsa lite sanabis. Vale. a. te lalionem ctirae parilis non negari. Magnus au-
EPIST, XCV. letu diligentise inceutor est aroor tuus. Quare bene-
SYMHACHUS LONGIMANO. fiiii loco exprobrare non possum, quod ex dcbito de-
Amplectiamiritias domini et QUimei Flaviani antc fero. Ipse enim tibi aucior es officiorum meoriim,
dignatus es. Scd nunc tempus datur, ut illi docu- quaescribendi assiduitate sollicilas. Valc.
menia verse familiarilalis exhibeas. Sacris enim D. . EPIST. C.
N. Ilonorii auguslissimi principis litleris ad ofticium SYHHACHUS LONGIHANO.
magnifici consulis evocatus, occasionem dabil, qua Scntio quid mihi affectionisinvicemdeferre digne-
et ipsius meritum judieio tuo pateat, el tua in eum af- ris. Sed vehemenler admiror, quod dominum filium
fectio clarescai. Interea parles parentis inlervenlus meum Flavianum, qui le parili amore complectitur,
RICIIS exsequitur. Nec in dubium venit quid ponde- crga amrcilias tuas imparem esse suspicerW. Si igi-
ris habeal pignorum comntendatio apud eum qui iur aliquid in asserlione mca putas esse gravitatis,
suos diligiL llicc aulem summa est dcsideiii mei, ul B 0 o ut bujusmodi persuasionem me asscrlorc depo-
iti aniino Itio repcrial amorent meo siiuilem. Vale. nas; el expulsis aliorum susurris constantiam serves
EPIST. XCVI. sanclis moribus tuis elamicitise congrueniem. Cerlc,
SYMMACHUS LORGIHANO. i-i quid in noiitiam tuam scmulus sermo pervexii;
In favoremme Dynamicohorlaris, riijus libiamore tnecum quassoparlicipes, ut amarittidn, qtiseex alio-
non cesserim. Esi cniin vir ariium bonarum, culius, runi insimulalione conccpta e>t, fidis purgationibus
oinaius. Libens ilaque in iuam concedo scnenlinm, dilualur. Vale.
dignumque esse- prsedico qui noslro ordini cnpulc- • EPIST. Cl.
lur. Se<ladjicicnda est ei praerogaiivamiliiiae, ui be- SYHHACHUS LONGIMANO.
neficio alleciionis ulaiiir. His qiiippo tanium munia 'Sancto Eusebio arbilror pro summa eommendatio-
relaxari divalia conslitiiia volueruni, quos caslrci.sis nis sufficere, quod eum mihi proflie«r approbaium :
bonor illuminat. Si igitur el h«c in>igce deiuleris, et ideo verhis pluribus claborare non debeo, ut ci
qtmd aiinonarum et cveciionum cumilet adjeclio, lu.imconciliem voluntaiem. Praesumplum qttippe le-
prono cursu in consularcs legelur. Quare in lua neo, his, qui mihi (ida obsequia-detulerunt, favorem
ntanu est et illius racriltim, et meum siuJium supple- inum minime defiilurunv. Noscx sentemia valemtis;
mcmis tatibus adjuvarc. lnterea nimis miror, quod C libenter habituri, si sospitatis tnoclilteras non nega-
in viro illustri Fiaviano dominoet filio meo, necgra- vis. Vale.
dum bonoris, nec jus amicitiae cogilasti. Nam ctim EPIST. CII.
'
prsestans aucloritas lua vinarii liluli debila flagitaret, SVMMACHUS PETRONIOet PATRUINO.
nsque ad officiimultatncondemnatione progressa est. Pro cognitis et probatis pauca dicenda sunt. Mei
Paiienter admille, rieque prsefeciuram,neque aman- enim oflicii, non sui meriti lesiimoninm fertinl. Qua-
tissiimnii ttii virum tali contumelia debtiisse per- propter laborarc nondebeo, ut prsesianiiaevestrscdo-
stringi. Quoesoigitur, ut lanliim ei posthac deferre mini el-filii roei Flaviani merila commendem: siqui-
digueris, quantum tibi invicemconvcnit exhiberi, Ego deravetus inler vos amiciiia verletur.ad iisum feli-
cerie amboruiii parens nihil a te patior stridoris emer- riorem. Meiscrmonis hsec summa est, ut in pairiiirn
gere: quinimo religiosis officiis crescere inier vos redux sibi perpetuum amorem vestrum, mihi mu-
cuisas mutui amoris cxoplo. Vale. luam reportet salutationem. Valele.
EPIST. XCVII. EPIST. Cllf.
SYMSACIIUS LONGIMANO. SYMUACUUS PETROMO elPATRUlSO..
Cepi ex litleris iuis gaudium, postquam familiares Opto ut hanc salutaiionem vigoris inieger et pro-
nicos ad Hispaiiiani-commeanles adjulos epistolari 1 speris Isetus accipias. Tradelur aulem ad optimnnit
commendationedocuisli. Qtiare accepiam gratiam et virum Desiderium, cui maximam laudem pura viia
nieiiie contineo, et orc conleslor. Facil autem veru- conciliai. Te^tis hoccofficii mei pagina; relaiura pltt-
cuudia tua, ut de hoc parcius laquar; affecturaenim, rimum boni, si te pronum in amiciiiam tradenlisat-
i.on verba desideras. Vale. traxerit. Nam ul respbndere digneris, eniiendum mihi
EPIST. XCVIII. pro luo amore non arbitror. IIscctina voti mei cura
SVMMACIIUS LONGIUANO. esi, ul favorem commendalus acquirat, redeaiqtic
Jamdndum desideraias liiteras tuas, riunc immo- taiidalor beneficiorum luorum; quorum utiliias ad
dica animi gratulatione stiscepi. Debiia igitur revc- illius commodum, ad meum sensum gralulaiio re-
reutia et amore re^pondens, adjicio, ut in reliquura dundalit. Vale.
frequenlare digneris munus voluptabile, quod sponle EPIST. CIV.
tribuisli. Sed huic postulato non opus est iramorari. SYHUACIIUS PETRONIOCt PATRUINO.
Neque enim petitio mea debet «Iicere,.quoJ lua pro- VideoFlavtani filii mei honorem proplerea Imc-
mittit benignilas. Vale usque jacuissc, ut ei lestis mclior evcniret. fnciderub.
507 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 508
iu lyranni justitiam jutlicio bonorutn lemporum re-• A allegataque in jndicio monimenta placilorum, filius
servandus. Scl praeslitit illi amissio prsefeciurae, , meus CaecUianusdenuo ad incerta litis atiraliitur.
quod inutavitauclnrem. Quseigitur verba tantum mu- Nota est libi qualitas causse, merilo omitto com-
uus aequabunt? Conjungite, oro vos, nobis, ad refe- perta stylo exsequi. Iloc tantum de sancto aniino liio
rendas praccelsoviro gratias. Nam cum singuli vin- impetraium volo, ut iisdem viribus, quibus lucta-
camur rei magnitudine, opus est laudaloribus multis,, mina sedasli, repeiilse medearh injurioe: quia jtisii-
ut numerus impleat onus debiti. Et sane dominusi liam luara debet acrius incilare adversum fidem pla-
pectoris mei, a quo profectum est beneficium, noni cili rupla concordia. Vale.
ex allerius verbis, sed ex gaudio conscienliaemensiii EPIST. CIX.
ram facti sui colligil : nec ignorat talia esse, quae : 6TMMACOUS PATItUINO.
praestat, ut vincant spem solntionis. Nos tamen gra- Aperta est improbitas eorura qui reducunt in qux-
lioevicem, fide amiciliseet observantiaerependemus: stionera pactionibus terminala, et perimpatientiam
damusque huic rci obsides auimos, quibus saiisfa- quietis finerajurgii secunda lite commutant.iEslima
ciunt liberi lucis auctoribus. Piis euim contractibusi igitur filii mei Caecilianidolorem, ctti otium conci-
amor sufficit. Vale. hare non potuit damnis patrimonii empta concordia.
EPIST. CV. B Namreducitur in longinquajudicia, quibus facile, si
SYHMACHUS PATHUINO. suffragium tuleris, eruetur : esl enim in le atque
Agendis D. M. comiti excellentissimo viro gratiisi fratre portus omniiim, quos fortuita sollicitant. Tro-
paresse.non potest mediocritas verborum meorum. lixior in petendo non esse debeo, cum cansaequali-
Tibi igitur hoc munus injuogo, ut de.impetratis eve- tas, et tua justitia plus de te, favoris quam meus
ctionibus in adminiculumprselorisefunctionis, habi- intervenlus elicial. Vale.
lum mentis mese apud eum plenius exsequaris : si- EPIST. CX.
mulque digneris enili, ut in rera missis celer ad His- SYHHACUUS PATnUlNO.
panias transitus iutpelretur. Appelit enim tempusi Duoad me bona parilis voluptatis recentes nuniii
editionis, meiusque roibi est ne equorum curuliumi perlulerunt :et vos justis honorumcrevisse proces-
tarda coemptio, et morosa deduciio spllicitis arcte- sibus, etdomino ac lilio meo Flaviano fructum pri-
tur angustiis. De hoc etiara sublimera virum et prse- vati otii esse delalum. Sumpta igilur gemina fide,
cellentissjraumcomitem, securns impetrationisoravi. vestras litteras super hoc exspectaredebui, quas aesii-
Adjeci proeterea commonitorem, cujus suffragator mavi per verecundiamdifferendas. Quare sesiimatio-
esse dignaberis : ut si mol.esia pelitio non. videtur,, nem, Isetitisemeoe vobis relinquo: quia mensuram
lamiliares meos, datis aJ polissimos Hispaniarumi C ejus de vesiro in nos amore colligitis. Sed his gau-
litteris, prosequatur. Satis dictum est. Si quid aliud| iliis etiam illa opto conjungi, quse,de prseloria edi-
tuis auribus amicorum meorum sermo suggesserit,, tione filii mei jam pridem postulata meministis, Nam
oro, ut in curam saucti et fidelissimipectoris tui re- vehementer admiror, juslis et solemnibusdesideriis
cipere non graveris. Vale. nondum arrisisse sacrum rescriptum. Itaque secun-
EPIST. CVJ. dis lilteris rursus oravi, ut peliliones nulli graves,
SYMMACHUS PATRUINp. mihi vero jucundas, quibus missa pariter etiam mi-
Amor mutuus facit.ut tibi ex usu raeo agendade- norummagistratuum exemplasuffragantur, benigne,
legem. Cum igilur lilii mei, prsetoria inslet ediiio,, ut mos ejus est, tradi jubeat effeciui. Sed beneficen-
quam vir illustris.comes, onrai virtutum genere su- liam tanti viri, cui semper voluptas est supra spera,
blimissimus, suis evectionibus juvare digtiatus est, , raagna praestare, promptiorem spe reddendam, si,
coemplioni equorum curulium celerilas admoyenda. nt frequenter poposci, vestris. adnionilionibus pro-
Quare quseso tc ul familiares meos ad Hispaniasmis- vocelur. Vale.
sos nulla larditas detnoretur : quos cpmmendari tuig, EPIST. CXI.
litteris volo, ut illis merita lua Hispanorummentibus. SYHHACIIUS PATRUIXO.
Impressasuffragio sint. Vale. D Fratrem meum Severummulto sermone proseqne-
EPIST.CVIL rer, si novoaditu amicitiam tuam peteret, atit prsc-
SYHUACHUS rATRUINO. dicationi ingenium ejus conveniret. Parco igitur co-
Juliani Agentis in rebus molesliam novi, natales pise,tuoque judicio, ut justilia diligeniiaeluse potius
probo, fortunam doleo. Fatalibus enim malis diu et, voluntati quam meis litteris applicetur. Vale.
graviter exhauslus est. Sed credo cum eo omuia in, EPIST. CXH.
gratiara redilura, si patrocinio tuo el humanitate fo- SYMMACHUS PATBUINO.
veatur. Plura non dicam, cum proeclaris moribusi Cum libj omniurnmeorum cnra prsecipuasil, prsc-
iuis farailiarosit opis indigos sublevare, et huic pe- sumo filio meo Arcentio spectabili viro, quem mim
tiiioni mese etiam tusc mentis natura consentiat. adjtingilaliinilas, inlimam familiaritalein luam posse
Vale. reserari, quam merito illi et vitae decus, et familise
EPIST. CVIII. sntiquitas conciliat. His propriis ejus bonis etiam
SYHHACHUS PATRUINO. mese preces in augmenlum commendationis acce-
Post conscnsuinpariium, post vinculura pactionis,, dunl : ut plaue dubilare non possim cumulatius ei,
 EPISTOLARUMLIBEtt VII. 310
509
meum testimonium, et luum judicium profulurum. /\ nunc tempero, cum gratiam muluatn non rcporlo.
Vale. Vale.
EPIST. CXHI. EPIST. CXVIH.
SYHHACHUS PATRUINO. SYHUACBUS PATRUINO.
Dominumet filium meum Attalum de summatibus Cerinm habeo nihil apud animum lutim amicn-
viris ad dominos ei principes noslros ampiissimus runr litteris esse jncuntlius : et ideo proroptissirao
oido legavit, instruclum variis de inore mandalis, frequento colloquia, qitac seio apud eximium virnni
beni-
qu.e spectare visa sunt bonum publicnm. Huic si magni esse momenti. Superest ut ipse quam
lautor accesseris, futurum reor, ut illi pro labore gne litteras meas sumis, tam libenter indicia propriic
fructus accommodeu Quseso igilur, vel legationis sospitalis emiltas. Vale.
merito, vel roeo nomine in optimum virum bene con- EPIST. CXIX.
sulas; qui salis animi confirmalus est suffragio tuo SYHUACHUS PATRIIINO.
successtiramfeliciiaiem. Vale. Cnrdi csl frequenter alloqui vos, ne videatur apud
me officiorumfamiliarium cura lepuisse. Aique ideo
EPIST. CXIV. saliitera votis opto, litteris dico : petens ut si
SYUHACHUS PATRUINO. j quantlo siyli ttsus intervallo longiore cessaveril, cau-
B
, Beatum te, qui lionorum enieritus otiaris. Nos in sam silenlii non voluntati, aut desidic, sed occupa-
pairiocsalo vivimus, et ftuctibus verbcramur. Quor- lionibus appliceiis. Vale.
sura isia protolerim, doroinus et filius riteus Attalus EPIST. CXX.
eloquelur : cui spes visendac prsestantiae tuse labo- SYMMACHUS PATRUINO.
rem peregrinalionis fecit oplabilera. Vale. Alhai>asiu8V. C. peregrinalionis injurian» justo;
EPIST. CXV. dolore susccpit. Nam paclse ei, et nobis arbitris jun-
SYUMACUUS PATRllNO. cisc obligalione pignorum nuplisedeneganlur. Exag-
Duo.inibi.parilcrjucunda delaia suut. Priroo sermo gerarem facli hujus invidiam, nisi verba rebus es-
tuus; qui eiiamsi continuus, fastidiuin non moverei. sent minora. Ipsc apud le quod quaesili) opus est,
Dehinc fi'alris noslri Frumentii exoptalus adventus; plenius eloquetur. Orare non debeo, ut tuo jiiveinr
quein ego in numerum bonorum esse referendtmi, attxilio, quod illi et araor tuus spondet» et munita le-
priiisqiiainmoriun ipsius periculum faccrem, ex prse- gibus' causa concilial. Vale.
rogaliva lui testimoHii judicavi. Sed iibi propiore EPiST. CXXI.
congre-su probitatis ornamenta paluerunt, adverti ' SYHHACHUS PATRUINO.
eum minus quam ratio posttilabat per vereciindiani Q
Scio ad indicium amicitioepertinere, quod religio-
prsedieatum, neipsese laudatione sua mandata litte- nem luam participem nosirae uecessilaiis assumo.
lis videretur ingerere : liis ergo muneribus optatum Susripe igilur, qurrso le, proclive mandaium, quod
tibi solvo responsttm, quo me agere ex sententia, et mutua diligentia etiam non rogatus curare dehe-
pro
fnii commoda cum meis valetudine recognoscas. res. Ursi ad ediiionein muneris noslri
quam plurimi
Huic antemrei nihil adjiciendum pulo, cum solo ex llalia develiuitiur, quos cupimus celeriter inusum
nostroesalulis indicio gratulatio fraterna possit ex- exhiberi. Dignare igitur eontm transiium studio et
pleri. Vale; diligenlia vindicare; simulque adhibere cuslodiam,
EPIST. CXVI. ne qua fraus avara commutet. Maxime autein rum-
SYHMACHUS PATRUINO.
pendsesunt moroe, quia dies proximus functioni co-
Scis pro insita tibi humanitate, quid parvulis, et
gendo apparatui non relaxal inducias. Valej
parentuin suffragio dcstituiis benignitalis ac miseri-
cordiui'debeatur. Merilomihi apud te utendum esse EPIST. CXXW.
uon arbitror longo ambitu litlerarum pro illustris SYHM^ACHBS PATRUINO.
niemoriacviri Severi filiis : qui nsi bonorum judi- - Probo modcStiamluam. Sed damno mihi esse noir
ciim juvenlur auxilio, praedoeatque injuri» subjace- debuit, dum sperata exspectal impleri. Ei certe nunc
bunt. Quidquid corum poscit utilitas, favor tuusnoif postquam rei effecttisfinemsilemio dedil, dispendium
gravetur impendere : ul publico saltim defendanliir ineuin frequentior stylus sarciat. Est aliud quo cun-
adjutu, qui famjjiaribus adminiculis deserunlur. cla scripta compenses. Iri agendis D. M. Consuli pro
Vale. heneficio suo graliis nostram soriire personam, eo
EPIST. CXVil. affeclu, quo amicorura tibi gaudia vendicas. Sed, u
SYHMACUUS PATCUINO. scio, luculentioribus verbis, et propler ingenii tu
Exsorlem le scrmonis mei esse non patiar, neqnc magnitudinem, el sine adulalionis pudore absenlis
a scribeodi perseveranlia silentii mi imitatione de- gaudium prOsequeris. Adde, si placet, quod ante po-
ducar.Scio enim plerumque uon amicitiae negligen- stulatum tenes, ut aliarura Lybicarum mibi emptio
tia, sed ob-sttoicntibus curis offieia retardari. Velim' sacra atictorilatc prseslelur. Quo irapetrato oronium
idein credas, el in poslerum curam capessas inle- perceplionum donum putabo. De juvene aulem mco-
grandi istius muneris, quod Ipse jara pridem mora- retexcro non laboro, quae sponte meminisii. Iniel-
ris. Ero tunc promptior exhibend s litieris, qui ne ligo enim remilli modestix mese prccandi uecessita»
3lt Q. AURELIUSSYMMACIIUS. 313
tem, cnm libenliiis a sublimi el magnificenlissiinoA A rcvertelur lcgibus quidcm dcbila, scd patris sensui
viro non exspcctaia prxstcnitir. Vale. arerba successio. Nunc vestrse de ine existimationi
gratias ago atque habeo : ct spero fiduciam nostri
EPIST. CXXIII.
apud oplimalesviroscsse mansuram,cujus documenta
SYMMACHUS PATHII.XO.
ccepistis. Vale.
In viro optimo et ainicissimo meo Perrocio Ro- EPIST. CXXVIH.
mana simpliciias est. Taeeo qund illum longa roi- SYHHACHUS PATRUINO.
liiia el inculpat» coboncstat. Minora enim caeiera
facit mornm ejns inspectio. Huncunaniinitas vestra Amor in te meus ex summis opibus annitilur, ut
ante non didicit: judicium meiun secuta suscipiai.Si in dies singulos bonorumtibi cullus accedat: tanttim
vini vesiro jam ei opus fuerit, qtiseso ut illi lionor abesl ut sinam veteres tibi amicosinsimulationum
lesiimoniimci conc.liet apud vos amoris aiigmenium. improbilate decerpi. lnter quos vir clarissimusScipm
Vale. virlulum tuarum, ine quoqueteste, laudator, spo-
EPIST. CXXIV. liatum se amore tuo per semulos ingemiscit. Sed
8YMHACHUS PATRUINO. mihi verisimile non videlur, stabilitatem animi lui
Araicorumliheris tisui esse debemus, qtioil etiamsi „. rumoribusfalsis potuissemutari, cum beneconscius
ipse nescirem, luo excmplo et imitalinne didicissem. vitse niliil in se maledicis licere sermonibus debeat
Ad hanc senientiain perlinet, qui libi lilleras exhi- sestimafe.Quare hortor et deprecor, despuas, si qua
bebit. Fungiliir atitem mililia in scriuiis littcraruin : sunt inculcata mendacia, atque hunc honorem me-
cui satis opis et felicitatis eveniei, si ad clientelam ritis tuis vendices, ut qualis ipse cs, lalem te ab
splendidissimsedomus luacmeruefit pervenire.Vale. omnibus intelligas judicari. Nemn in te transferat
odii sui semina. Jam dudum enim genus est artis,
EPIST. CXXV.
ad alendas vircs discordise suse, sollicitare raetuin
SYMMACHUS PATRUINO. potiorum. Nonibo longius, cuin mihi impetraiionem
Alhanasium bonis artibus clarum securiusamare spondeat sapientia morum luorum, quam puto ca-
ccepi.poslquanidecojudicitim luura comperi.Magna lenus responsuram lilteris meis, ut non tam jgno-.
enim pracmgalivaest, placuissesapienii.Qiiarecom- visse te Scipioni qiiam nibil de eo asseras credidisse.
mcnd.itioncejus abstinco, ne rainora afferam, quain Vale.
le credo seniire. Hla pars mihi pronior diclu cst, ul EPIST. CXXIX.
ames in eo spem quam dedisti, addasque inchoato SYMMAC.HUS SIBIDIO.
heneficioperfectionem. Quam si aliquis eventus eln- /C
Curamde te mcamnoloex epistola metiaris.Pauca
serit, eflice, oro le, majora praestando,ut illi prioris salutantium verba
voti prosit anvssio. Va!e. sunt, sed vota prolixa. Liceat igi-
tur imitari erga te parcimoniam religionuin,quibus
EPIST. CXXVI. jura amicitiaeconferuntur.et officiumpium brevi pa-
SYMHACnUS PATRCINO. gina tanquam parvo sere persolvetur. Neque eniin
Non novum atque intenlatum refero postnlatum, devotio requirit excursum. Tibi autem praescriho
sed quod ingesmm luis auribus recognoscas.Illustris styli lerminos. Erunt mihi qtisedc le scripseris nimis
inemoriseviri Rufini exprsefectiurbis filias patcrna magna, si Isclasinl. Vale.
affectionedefendo : quarum solliciiudinemper vos,
EPIST. CXXX.
quibus reipubl. cura est, opto tutari. El ideo precator
accedo, ul quidquid clarnequidem, sed miserabilis, SYMMACIIUS SIBIDIO.
domus usus exegerit, facili impeir.nione mereaulur. iEger est animtis meus, qnandiu fides cerla sit
Res namque illis est per Apuliam, non tam reditui quod porlum sanitatis intraveris. Huic exspectationi
ampla, quara censu. Haecnisi bonorum judicum ful- satisfaciasvolo. Non enim mihi honorem fieri obse-
ciatur auxilio, publicis oncribus fessa succumbel. quio lilterario, sed magnse sollicitudinis levamen
Opis igitur luse levamen exspectat. Me quoqiie tibii v iribui exopto. Vale.
facics graliaedebitorein, si gravi pondcre viclam sa-
lutaris defcnsor erexcris. Vale. EPIST. CXXXI.
SYMHACIIUS SIBIDIO. '
EPIST. CXXVH.
Nunquamefficiessilendo, ut uic ad parem volun-
SYHMACIIUS PATRUIXO. laiem ducat imitatio. Cogilo enim non quid tempo-
Promptiorem mecirca Herenniilaudabilisviri dc- rali causoe, scd qnid perenni amiciliic debeatnr.
fensionemjudicia vestra fecerunt. llabet enim pluri- Cuniquesim mei officiiseverus arbiier, curam luam
niuin volupialiseleclio, etprovocanl anintum speraiaa casu saepiiisquam fastidio credo cessare. Sed ne
liraesidia.Sed meuin non esi,, scriplo oslentare quid i longa coiloquii inlercapedo, quamvis lui amamem,
negotio promovendo cnra nostra contulerit. Narrabit it cogal liraerc negleclum, quac.>oconslanter munia
hae vobis ille quem juvimus, siiiiul ipsius rci exiluss familiaiitalis exerceas. Quo enim paclo intelligere
officia testabilur. Cuucta enim, quae direplio spar- possuin grala csse quaedcfero>si ncgaverisqHoerc-
scrat, investigatapatucrunt. Itaqtie in jus llcicnitiiii posco?Vale.
 513 EPISTOLARUMLIRER VIII. 314

LIBER OCTAVUS.
EPISTOLA PRIMA. A turnitate macerari. Qurcso custodcs bonorum dcos
Compcrtumbabeo, quolibet honorum culinine ani- valetudini tuu medicas appliccnl manus : ne opiimi
niiiin uium non solere mtitari. Quidquid cnim bene senaioris longa vexaiinfidem faciai, nibil curare cce-
merilis honestatis accedit, id solutum magis videlur lcslcs, a qua opinione disscntio, teqne prolinus ope
essc quam prscslilum.Et ideo mirari me ac stupcre saluiarium poieslatum solidae sanilati procsumored-
confiteor, cur tanta virtute alque. humanitate pra-di- dcndiim, si modo ipse plenus spei lsctis cogiiationibus
itis, jampridein circa me munere littcrarum absti- cluclcris adversa. Vale.
neas. Quod ego etsi causarum occiipalione mogis EPIST. VII.
quam voluntaie arbiiror accidisse, lamen orare non SYMHACnUS -CAPREOLO.
desino ut censuram luam nostri memorem frequens Advenianie Euscio speravi litteras luas; sed fidu-
sermo declaret. Vale. ciani casus fefullit. Ego tamcn silentii lui imitatur
EPIST.H. esse non potui, quare indebitis fungor alloqtiiis : ul
BYU.MACHUS ALUACHIO. qui proesulbtijus officiiesse debueras, exempli nc-
Mihi quidem a le miiltiplex, atque varium munus cessitatc ad diligcnliara proveceris. Vale.
exhibittiin est: sed adverti verccundia faciura, quorf EPIST. VIII.
libi in solidumassumere noluisti omnem caplgrxsil-. ft ' SYUMACHCS "' '
EUSEBIO.
vestris evenlura. Nam lua indagine captum leporem • Fuerit verecundisetuae,quod hactcnus nihil nobis
gloriatus, aprum scrvilcs mantisasseris incidisse. An
delulisti : niinc sumc fidiiciam, quam ad in-
ssevitas feras indigna libi visa est, quam laudi pro- alloquiivilamenlumfamiliarilatis ingerimus, et graias fuisse
priae vindicarcs? Scd hoec joco dicla ridebis. Nunc
lilleras meassermonis assiduitale lcstare. Vale.
aua qno de tne requiris adverle. Diebus pauculis
cliam nunc morari Capuoedestinavi ;debinc mtilalio- EPIST. IX. ',, .
nibtis vicinorum totum biinc mcnsem producere; EYMMACIIUS HARTIANO.
alqtieila, si dii jiiveriutvolunlatem.relegereAppiam Scriptionis auspicio (iduciamiiiani provoeo. Qiiaro
polero molesiscaccessu biemis. Vale. farailiaritaiis nostroeadiliimjngredere securus. Vicis-
. .. , EPIST. III. situdo officiilui faciet, ul incboala pcr me amicilia
SYMMACHUS FRUCT1AN0. convalescat. Vale.
Sollicitatus jamdudum : litteris tuis tandiu angar, EPIST. X.
quandiu de le secunda cognoscam. Quid igittir, vcl SYIIHACIIUS IIIF.NF.O.
mcdicoruin curalio, vel abslinenlia lua ad salulem Exspectasse te arbiiror litieras racas, ul in mutua
promoverit,, oplo cognoscere. lpse bonse yaletudinis G officia provocalus erumperes. Sume igiiur scrmoncm
compos revisere,pairiam fortuua siiffraganie consii- cujus sequcris exemplum. Kr<> posihacin scribendo
lui, priusqtiamlabor itinerum processu aduliocbie- diligenlior, si cospiis noslris vicissitudorespondeat.
. mis augealur. Vale. , . Vale. . ,:.-...'.,
... EPIST. IV. ,; EPIST. XI.
EYHHACIIUS LOLLIANO. ., SYMHACUUS. ....;.
Primas litleras sponte tribuisli; secundas mea Affectioin le animi mci non litieris sestimandaesl.
cura debet elicere. Surtie igitur saliitaiionem, qiiam Religio enisiifidc pecloris conlinelur : in verborum
vicissiluilinemunereris,polliceoriiidem cuin respnn- officiislaict plerumque semulatio.Quare libi in scri-*
sis tuis pafia me facturniii. Vale. . . bendo rarior vitlear, nibil ainori existimesilecerpilim.
EPIST. V. El sscpe cvenit ut bomincs tui nec prbfeciionis suse'
, SYHHACIIUS PRISCILLIANO. 1
inibi indiciiim faciant, et inutuas paginas non repo-
Essent mihi gratse litterae luoe,vel si nibil de meis scant. ScJ de boc loqni largius non oportel : quia
apuil Africam meritis.ac laudibus coniinereni. Nara sufficit amanli hrevis rldislricia purgatin. Ad ea
| ut mihi decus aliquod, ila libi pro miilua ainiciiia iranseo qiic ulrique voiiva sunl. Ililafatus sum sa-
gauiliumproesliterunl.Ilinc factum est, ui epislolam niiatis luae nuritio , ct rependo; quo gaudeas. Nani
' betus emilteres,-Exsultans
quippe animus gloriatur, niei quoquecorporis vigor post iHlirmamvaletiidiiiciu
et ostenlatione sui.non potest ahstinere. Pro lanto coepilassurgere. Vale. ' " • • •: •>.'
jgitur in nos amorc dcorum benignitas le niunerenir. EPIST. XII. - ,
Etenira cum ipse me non solvendodignum arbiirer, SYMUACIIUS PACATO.'
ad vicein meaegrati:r, favoreni libi proesidiicoslestis El in defereudis et in rependendislibi litleris desi-
exoplo. Vale. dem me arbitror non videri. Quare, elsi meuiiniad
EPkST. VI le diebus proximis. oflicia nostrii maiiasse : curavi
SYMHA-CHVS SEVERO. taincn etiani debito fenore scriiionis absolvi. Sedsr
Gralsc qtiidem scmper liltcrae lu* nunc legentis iinquara brcvi intervallo usus isle cessaveril, Yelim
auinmmmomordenml, cum lc iiidicarent morbi diu- co'ji cs ara>itiarum non figTe res;cc(um. ReL;gi'»
 315 Q. AURELIUSSY.MMACHUS. H«j
eiiim nvgis fidc auiini iiieticuda cst quain osieiiia- A i qnin, ut est mens tua quietis cupida, malles negotiis
tione verborum. Vale. rusticis immorari. Mihi suburbaniLaspedum argritu-
EPIST. XIII. dine laboranti magis solalio quam voluptati est. Nul-
SYMMACIIUS APOLLODOnO. lam jucunditatem tristis morbi sensus admittit. Sed
Pcrvenisse arbitror famam, qnoele absolutum non spero, si innoceniiam divina respiciunt, et forensi
moilo honoris, verum eiiam curartim fasce vtilgavit. observatione sanandum. Gratus ct facilis erit. aut
Si ita est, ero tihi nunc confirmatorboni olira desi- mibi Romamreditus, aut tibi ad agrum, in quo nunc
derali. Meacum filio saniias ope divinilatisin solido diversor, excursus. Vale.
esl. Tibi ut et salus valida, el rcditus felix secundet, EPIST. XIX.
tam nostra vota quara lua merita prscslabuni.Vale. SYHHACnUSPATRUINO.'
EPIST. XIV. Ipsura te malo, quam delinimenta verborum. Tu
SYHHACIIUS CjECILIANO ET PROBINO. conlra epistolis absentioemnras redimis. Quid si tihi
Abundo lactitia, quostqnam valere vos didici, no- respondisset optimitas segetis, aut vindemioearrisis-
slrscqiieamiciliae inter negotioriira dura meminisse. set ubertas? Omnium temporum vices in otio rttris
Sed quando liet ul solaliis litleraruni ilarana absti- exigeres, qui patrise famemagris dcmorando nnn
nenliae sarciantur? Ego auiein vos prsetpriis nicis B rcspicis. An solo juvaris aucupio, ctijus me parle
fascibus primos ihteresse voluissem, festisque com- donasti? Sed hic quoque positus guloeillecebris lar-
munibus decus facere. Scd ferain necessc est, anie- giler utereris. Nam simul libi, et coempta ex foro
, fcrri mihi causamscijatus. Quare in superioribus ver- Cnpedinario, et ex snbnrbano tuo perlaia suppeie-
bis desiderii magis coiiteslalio cst, quam querela ' renl. Qnid, quod ctiam jactari riiorbo matronam
dissidii. Prsestabit coolestiuinfavor, ut mandatis pa- tiiara simulas? cujus valcludini , si vera proedica»,
irisc absoluti, iiur felix ad ludorura nostrorum so- solituda non competit. Plura enim Romaesalubrita-
lemne relcgalis- Valete. lis inslrumenta sunt, major medentium numerus.
EPIST. XY. Vide igilur ne aliud genus susplcionisincurras, si
SYMMACHUS ALLEVIO. ohsessama morbo conjugem vacuo secessu et intuta
Ex dcbiin venil sermo qui redditur, ex beneficio, ablegatione maceraveris. Vale.
qui spnnie defertur. Sccundse mihi panes relictae EPIST. XX.
«iinlj postquam slyltis luus mea scripia prsevertit. Praa csetcris temporum vicibns seslale delector :
Nunc vice salutationis repcns-.i,operani tuain CIICMN- non quod diurnas horas longior solis meta produ-
quedcposco in his qusc Castorex usu atque utiliiate cit, nec quod res rationesque nosirae nova fruge
nostra promovendasuggesscrit. Vale. ' diiescunt : sed quia pacata navigaiione desideratas
C
EPIST. XVI. mihi lilteras luas frequens invehit commcatus.Quid
SYMMACHUS CARTERIO. enim vel animi voluptale jticundius, vel ad officium
Gralum habeo dc lestimonio mco non esse dubi- amiciliaj accommodatius prsestari potest, quam ut
talum , recepturaqiie in familiam tuam Auxcmium te mei amantcm usu crebri sermonis experiar ?
lilium nostriim lcctissimum juvenem, in meo sere Ergo dum anni tempus invital, dtiui pervium mare
iluco. Quo nomine amicilia nostra in arciiora fidei est; pabula qusedam et nutrimenta mutuaeaffectio-
jura convenit. El proestabitusus longior, ut cuin in ms veluti in hicuiem congeranlur. Cum haec scri-
co bona plura cognoveris, aslipulaiionem meam bercm salus mihi ex senieniia suppciebat, luis vide-
dc meritis ejus infra lerminos veritalis slelisse fa- licet adjuta volis. Neque euiin alia nobis de causa
tearis. Vale. arbitror optata succedere , quam judicio, et amore
EPIST. XVII. Carlhaginis. Vale.
SYMMACHUS RUH.NO. EPIST. XXI.
Provincialiactione decursa, qusead sacri auditorii SYMHACUUS HKILLO.
cognitorem necessaria provocalionepervenil, dele- Indnlgcre te olio, opinionis falsus putabam : tu
clalus suro fide ac diligenlia lua : et fortiinaui nego- D vcro animuro lectione, labore corpns exerces. Iloc
tii, non defensoris inscieiitiae,sed voio judicis iiupur indicanl scripta , et munera lua slylo exsculpta,
tavi. llortor igilur amicilisemescliduciam geras, el et tarla venalu. Mihi Flaininia emelienda cst, ad
teslimonii interira aslipulatione contenlus, domum novos fasces gcnerosi coniulis evocato. O si reditus
uoslram, quae mulijs circumlairatur injuriis, foren- tuiis aniecaperetprofectionisraeaemolaioncs ! juvari
sis industriaetuearis officio. Nos ul sponte gratiam me amplissinio viatico crederem. Sed quia mtilto
ntidoet simplici protestamur alloquio, ita ad refe- iiinere dtscerniniur, et neque roihi tnora, neque
rendam vicissitudinem, si fors juverit, parcs essc libi properalio commoda esl, verbis pagina fun-
iiitemur. Vale. gelur. Praefata nuiiiiiuim venia, prsetorem Sym-
EPIST. XVIII. maclmm mcum mox urbanum tribunal accipiel.
SVMMACIIUS PATRUINO. Fcsta ejus frcquentaiipolissimis amicorum, quibui
In agro nie essc miraris. At egojtislius stupeo ad annumeraris, exopto. Da.isiara graliam procul -ab-
communerate patriam spreto ruris otio rcvcnisse, fuiiiroiisdcm dicbus. Gratius est quod defertur ab-
nisi quod caus»mlibi rediius iierala.lis altulil. Alio- scntibus. Valc.
 51.7 EPISTOLARUMLIBER VJII. 518.
EPiST. XXII. A amoris in te nostri lcucbis lcslcm. Vcrmn le in
SYMHACHUS ANDR0NICO. rescribendo decet esse pr. lixum. Ncque cnira par
In ore tuo vemat Cecropia musa, : mibi lingua ta conditioest iterati a me, utriqne aulem nostrumsin-
Laliaris est. Nec desideraverissrqua siyli meimu- i- gnlaris laboris. Duosnieaius,replere upo fonte diffi-
nera. Lilteris vincimur, amore rerlamus. Sed me- ;- cilc est: uui alveo abunde influunt duplicataprinci-
no rescribcrcm, si solam,epistolam detulisses. Tu ii pia. Vale.
vero , ut es amicorumdiligens, bibliolhecaenostroe ae EPIST. XXV.
carrainum luorum divilias inlulisti. Quid tibi: hoclC SYHHACHUS ALBINO.
dignum rependam, lenitis ipse. facundise, et pau- i-, Credoarbitreris circum6esstiinuteCnmpania?amce-j
perlini ingenii? Tradam publice admirationi, quse. e niiatibus, scribendiad te hactemis.negligentemfuis-
legendaroisisti. Et quanquam laudator impar, bo-- so. Nonest ea fortuua hortimlororttm , ut seriam
niun saeculi publicabn. Nibil ex hoc derogabilur ir curam>epeliant voliiplates. Insoliiis oninia necessi-
operis tui glorite, Nam et llomerum nnvimus a laiibiis sirepiint, el oneri cesseredelicioe.Quare ne-
dissimilibus prsetlicari. Careret quippe fama ma- goiiumpro, oiio reperi. Nec possum facile ad hsec
gnorum virorum celebrilate, si eiiam.minor.ibus s amicilioemnnia animum relocqtiere. Spondeo tarocn.
lestihus contenta non essel. Sed quid lisec lon-- B revercnlisetuae, quacliiteris meis praeferas.Relegde
gius traho, cum. brevitatem verecundia ttia posln- ad vos iler avidissime sludco. Eadem quippe ine.
let ? Cura ut valeas. Et si quid stylo adjeceris,cum•: causa, quaeveluit scribere, cpgit retiire. Vnle.
inediocrijttdice, sed non ingrato lectore, participa. EPIST. XXVI.
Vale. SYMMACHUS CREGORIO.
EPIST. XXIII.
SYHKACHUS HARCUNO. Dedi ad parentem tuum litteras, quibus conienlus
Deos oro, ut qtiae inihi inierira valetudo est, esse potuisti. Nam ut est utrique vcslruni unns aui-
eadem tibi ac tnis suppetat. Videor plene hoc, IIIIIS;ita satisfacietidem cullus ambobus.Sed mctui
anteloquio scribcnda complexus, do tua sanilale( iinilalionem, ne mihi aller e vobis duoruinvice et
votum menm , de mea gaudium. Sed epislolas bre- ore rescriberet. Quare, ut in honore Numinuinfieri
vesesse non pateris.Qtix igitur WO9»<T« , solet, litationi addo donarium,breve, fateor, et quod
erit paginae
longioris? Ubi sim, quid rgerjm, (nani proecipue, , prolixius esse voluisses.Sed in adjectis niensura non
amjcilia rertim taliiim,curiosa est) si placet pro- quaerilur. Ipse copiam redde brevitali; quia familia-
res paginas eos oporiel cxiendere, quibus non est
sequar. Principiiiin voluplalum.de Formiano sinu
nascilur, qusecivitas qtiondamLsestrygonurapopuloC necesse gcminare. Vale.
lerlur habilaia. Ilos ventri et gnloe tisqne ad feri- EPIST. XXVH.
latis inviiliam legifnus obsecutos. PluscTilosin eo( SYMHACIIUS CF.NSORINO.
littore dies, sed deliciarura parcus....exegj;lanlam, Prompta et avidamauu litteras luas.cum mihi of-
cceli salnbritale et aqtiarum frigore stiadeniibus, ferrentur, invasi, ut prospera cogniturus. Sed cum,
nioram. Affnerunt pignora mea ; quqi;iim,cupiens percurrerem leciione ennmeralionem dispendiorunt
nostra nrbe proresseram. Nec fuit operae,,mqx til- tiiorum, voluplali successil offensio.Et illa quiilem
lerius iler aggredi, cum, prspsto,essept desideraii» adversa, qnsecum pltirimis pertiilisti, more humani:
lllorurn dehinc arbitratu legi oram , quoe Formias. ingenii, babent aliquod de societate solatium : hunc
ct Cunianum lillus interjacet. Nnnc mumis invila- vero piraticaedeprscdationisiciura, quem speciatim.
lionibtisaut in Baulos, aut in NichomachiGaurana casus libi durus adjecit, impressum altius.puto :
migramus. Amicorumsubindemihi affiiientiumlar- quia neque habet participcm, et gemiuavit dolorcm,
giterest, Non verenr, nerae lascivircin tanta loco- Contra haecforiuita, virtule ac ratinne aniiuus ar-
riim aincenilatc,ct reruin copia puies. Ubiquevitam mandus est, spes qtioqueas-tunendameliorum,Saepe
agirousconsularem,et iriLucrinoserii sumus. Nullus " litubantia in soliduni reverieruiit. Nibil linminibus.
III navibiiscanor , nulla in conviviis heliiialio, nec :rlernum est. Volvuntmorlalia viccs crebrae, ctoni-
Ircqiienialiobalnearum, nec.ulli juvenum procaces nium rerum fuga visitur. Paucisista peistrinxerim,
natatus. Scias nullura esse in. luxuria ciimen loco- cnm libi pro erudiiione plura succurrant. Nunc ad
rum. Vale. illa respondeo quaetu me scire voluisli: Qnampri-
EPIST. XXIV. roum Neapolimpetitu civiuinluorura visere studeo;.
SYHHACIIUS HAXIMINIANO. illichonori urbis religiosseintervallumhidui deputa-
Nihil inter te, et, parentem tuiim optimum re aut ho. Dehinc, si bene destinata dii juverint, Capuano
affectionedivisiimest. Ergo et lilleras, quas ad ejtis iiinere venerabilem nobis Romaro, laremque peie-
reverentiam misi, ut omnium particeps, in acce- mus. Inter bocc,si mihi evenerit aspcctnet colloqnio
plum referre poiuisti. Sed jam colendus es nobis tuo defrui, explebor gatidii saiielate. Sin major nc-
ciiam tuo nomine. Praiterea cavi, ne respondente cessilas negaverit nobis lui copiam, velira curariun
uiio imputarctur mihi vicissim munus diiorum. nube dciersa eam sapienlcr rcsumas aniini alacrita-
Convenit taroen brevitas buic paginiB,quia rclalu tein.qiiam libi congressus noster sedulo,conciUaJro.,
digna pracerpsi. Qu.ire Serraoncmistum tanquam pntnissct. Vale.
519 0. AURELII.S SYMMACIIUS. 520
EIIST. XXVIII. Ak ilerclur. Fial igiiur e\ optimo ntinlio morx compcn-
• VMMlCHIS ROMANO. satio. Certe ego eam dico legem lilleris.amicorum,""
Meniinite le scio quod me quoque idcin de amicn ui assiduiiate illorum animos probent, meumboni-
dolor perculit; sed jam nobis sermonumvicesdebent ta.tcdelecleot. Vale. • • .
esse sojaiio. Srribo igitur, respondere cogaris, et a- EPIST. XXXIV.
funcstis cngitalionibus redeas in oflicia viveniium. SYHMACHUS EUSEBIO.
Feceril religiosacansa ne prior scribcies : non eris Scribere ad le ante volni«sem;sed commeaniihus
tam irrevercns, ul provottilus abstincas. V.ile. multis fidam occasionemdebet excerpere scribentis
EPIST. XXIX. eleclin. Acceiisli cansam tardioris oflicii : quse si
SYMMACHUS SALVIO. animo lun salisfccit, cnrare diguaberis ut ad me
Vidi in litleris nuper niiliireddiiis rcligiosumpro quoqiie responsa lua idoneis coramissaperveuiant.
nobisanimi tui gaudiuiri,ct aperlissiiriedeprehendi' Vale... :,..:
quid voluplalis cx amicorum prospcris nsurpes. EPIST. XXXV.
Proriiptius igitur te diligo , postqtiom Imc voium SYMMACIIUS JOHANM.
honaeuicnlis inspexi.Et quamvisipse domino pecio- Qundsero ad lo scribo, amicitioetenacis indirium
ris niei excelleniissimoviro scriptorum gratiam pro B csi, fiijtis inemoria repctitis cx ;intervallo prohatur
Flaviani frairis lui bonore retuleritn , nihilomiiius officiis. Ipse quoqne silenlium luiim non aliier inlcr-
lamen quoeso, ut ciiammagniludinciu gratnlalionis pretor. Nam etsi styli honorificenliamquoero,ccrius
me;Dapud aucioreinlami hctieficiidigneris astruerc. fidei tuoB, ciiam de taciio amore non duhit». Sfd
Vale. vereor, ne ista senlentia libi suadcai ncgligenliam
EPIST. xxx. scriplionis.et haecamicitiscmunia judicii mei sectirus
SYMMACUIS JOVIO. omilla^. Ilorior igitur, quaesoqtie,ut illam potius co.
Inlrrfnil publiroc uiiliiaiis ut libi majnrajiicgolia giics partem, qux assiduiiati gfaiiam paril; non qtrjc
rrcdcrciitur. Quare prolixa non dcbct^csse gauilii promiltil veniatn rarrtali: Vale.
mci attcstatio, nc ailiilaiionis suspicio devenustet EPIST. XXXVI.
iinKcii yeiiiatcin. Oplo'igitur, libi suscepli officii, SYMMACHUS QUINTILIANO.
. cursiis anidcat. Quamvis dubiiare non possinr, ncc A<findicium mei circa le amoris hsecscribimu--,
niutari probiiaicm, et bonas aries stimulo praemio- ct tii ipse adresporidendum provoccris cxeniplo.
ruin felicius incitari. Vale. Cnni i^itifr cgo paftes religionisimpleverim,exspe-
EPIST. XXXI. fjto ul ipsc ciiam vicissiludinis solutione fungaris.
BVMMACIHS * Valc.
C ' ' '' *
E1iDOXl5.
Exsultavigaudio ob amicilioehonorem, cum lil- EPIST. XXXVII.
lcras luas sumercm. Sed tibi Annitis iioster, quam EYMMACHUS CnlSOCOM/E.
lis dubius valeludinis, indicayii,"iu gravcm curain Proxime penalihiis meis redditits, etiam nunc ta
betilia derivaia cst. Yideoienimpercgrinatioiii,qiioc mcnte el cogilalione respicio. Iiaque animi illa ju-
inorbi iiistar cst, daiiinum saniiatis adjectum. Sola-. cinnlilale , quairi coram de scfmone luo hucusqiic
lur' laincn solliciiudinem meam, qiiod parciinonja [' rapiebam voluplatem, comcenso. Cni si mulua cura
nbi familiarisest, quod cogriaiasapicnlia, etadvcr- re^ponderitj cuin laiitatri mihi delata amicitia:'tnae
sis forlunx animiis irigenlior : qitocbona rcduccre. scriptio gfatiam liibuat, quanlo smplius relata pra>
solent valcnliara corporis, et vigoris screnum. Speroi siabit? Vale. '
igilur dc te cognitu Isctiora, et aufcs jam lelicibus f. EPIST. XXXVIII.
riuriliis paro. Faciet justitia, qtue pios respicit, utt SVMMACIIUS ROMUI.O.
"
pnst htijtis incommndicilum irarisilum, vitoettisc| ro-- , Saliis pignoris communisin luloesl, cnjm siudia
spcra longius porrigaiiiurJ'Vaie. s •lliciliidiiiiineae ilelegata proficieril Mesequoque
! EPIST. XXXII. , vabludhvs estp securus, ct ad vicem talium nuntio-
SYMMACHUS URBICO. 5 riini Cttrarade lc meariisimilibus responsis absolve...
Aiispiciumniihi scribendi prior, ul mos esl, farcrc ' ' -'
debuisti, cuin lc hujus diligentiscdomestici labcllariij . EPIST. XXXIX.
reditus commoneret. Scd quia nobis yei oblivio, vcl, | SYMMACHUS... .
occupatio religiouis tuoedesidcraluni miiniisirividil, Qucri de silentio rion pbles, qtti nibil scri|lorum
ogo usurpo principium : oesiiitiaiiiriHin rcliquum deQ, mibi lnicusque tribtiisti. Sed si simile styli opperiris
Vafitalevel copia luorum apicura , ulrum voluntule, aus|iicitim, sume cxeinpluni religiosi officii, quod
litteris' ordiendis , an magis nccessitaic dcfueris. debeas semulafi.Ero deincepsad exercendumsiylnm
Valc. , prqmptitir,'si me ffuclu mului serinonis animaveris.
EPIST. XXXIII. Va'c.'
SYUMAMIlisJUSTINIANO. EPiST. XL
Scio mc in scr.bendo larduhi ftiistc. Consulto sly-r- SYMMACIIUS AVENTIO.
lum disluli, dum refoveo tenuatiimiiinere vigorem, i, Sec ssionein luani eliam tacilus approbavi. N:nn
quo tibi de me lala cupienti voto similis pagina Ira- cum intcrvenicnie discordia suprcmis gencri inter-
52| EPISTOLARUMLIUEIt VIII; 5J2
esse non posses, ea mcesla profectione visus es sa- A t EPIST. XLV.
tisfecisse pietali. Ipse, quantum civi optimaii liier.il SYMMACHUS PIERIO.
ihferendum , triduo domi cpmmoralus iwplevi, non Heddiiuin mihi cst annuum quodammodoscrmonis
lamam capians, sed humansefortunsc vices cogiians. lui debitum. Tibi quoque gaudiiim soleniue de nobis,
Qnid enim tam rationabile est, qilam tribuere fol- hxc responsa pra^stabunt, qux propler lanl.tm lon-
legx, quod tibi quandoque bonos cupias exhibcre ? ginquilaiem frequeniarc non pissumus, sed boua
Vale. fideccrtis temporibus exhibemus. Mancat igilur hib
EPIST. XLI. usus, ei <|iioi'anisalulis indicio niutua inler nos secu-
; ' SYMMACHUS ANTI0CH0. rius rccondatur. Vale.
Niinc primum honoris limen ingrcssus, niniis im- EPIST. XLVI.
maiure advenlum successoris exoptas. Agnosco im- SYUMACnUS STRATEG10.
ItatientiamGrxcis dcliciis congruentem , qtiam veliin Agis niecum tlcsidcrio ainants, ut redcam : jam
toto anni orbc dissimules, ac tc migrasse in tribus diidum boc animtis nicus vesiri expctitor elflagitat.
Itomuleas reeorderis. Qnid cnim digmiinconquestio- Seil valetudo sati ia obstrepit volumali. Humof enim
ne perpessns es? Nondum le militarcs coniunicli.c noxius ariicttlis illapsus etiam nunc me lenet lcctulo,
perculeriint , nomluhi catervas ; imilierum scissa B el vix lillorali sjccitale tcnuatuf. Tribue igitur tem-
vesic lugisti, nondum aule januas eininentium po- pus riTcctioni, quod ego vcndicaveram voluptati.
lestatuin vigilem noclem salutalor uxperlus es; ct Pr.c le autcm fcrs in tanta bonorum imiliiiuiline
j iin delicato faslidio icnuis/ magistraium? Conimiila, post discessuin meiim nihil til ante juciiuduin cs^c.
si valcs, animuin, leque in annturi, vel biennium Sed pulo quod pia affcctiobe fillaris, qiiia rarum csl
obdura. in ainaniu jixliciuni. Et cgo quiilcni non ex his pr -
.. EPIST. XLII. iiiiim liltcris, qtiid de mc scniias, scii. Propc cst
..'.'... SYMMACIIUS... lamen, ul ag^rc gr.ilias absentiocniex dcb'am, quia
Probabilem causam... Quis enim Siciliam recto inilii syii^raphaui quamdain lcstimonii tu.c prxsti-
ilinere pelens, sermonem nictim polcst redderc in lit. Vcriitnli.ec inissa faiiam. Non irinfaborcxspccta-
longinquis sludiis constituto? Scd desino. Tu tene, tioncm tuam post coiicilialoncm vigoiis. Sed qu a
curam circa te meam de numero episiolarum. non l.oc longum est tliligenli, vi^is qux iu proxino pos-
ilcbcre perpendi. Diligciitiacnim erga amicos jogitcr sideiiins, redilum inatiiralo. Spero enini tantumdein
inanel, occasionum vcrq rarilas scripta disiiiiguiii oc.ccssunimsanitati mesccx conspcclu vestro, qiian-
Scdde hoc salis dictum puto.Nunc cleganiia ingenii lum sperari posset ex oiio. Valc.
tui, et inveniioiiiirasubtilitas pra'dicanda cst. NovumC EPIST. XLVII.
<|iii|ipemusivi gcnti«, el inleniatum supeiiorilms re- SVMMACIIUS VALEIUO.
peristi, qnod etiani noslra ruiliias oinandis caineiis Vellcm sedalam fibi mei xgritiidincm nuniiarc,
teiitabil' afligere , si yel in labujis, vel inlcgulis sed niliil prosunt figincnla sollicilis. Attdco lameii
cxeuipluni de tt> prscmrdiiali opcris .sumpsciiihus. speraic meliora. liiiniinuliocnini febrinin, Dco au-
ValC ,':,, ;. ciore, ad fiduciam sauilalis coepil acccderc. Ti.iaopro
, EHST; XLIII. , nobis sollicitudini graiias agq, ei cccl slcm conipre-
SVMMACIIUSCALI.ISTIA.NO. cor potcslatcm ut luoiirca amicos aninio prospcro-
Inler calera parentuin.decedeiilium bona ,,amici- rum oinniiim vicissiludo
ruspomlcat. Vale.
ti;c quoque affcctanda siuctssio esl. F.l fortcsse slu-
, EPIST. XLVIJJ.,
dio validiore captanda familiaritalis bsercdilas : qina
SYMMACIIUS MAXIMILIANO. '..-.; .,;
lacultaics forlttna procstat, caritas judicio fcederaiur.
Soles in scribcndo csse prilxus pro ingoiiii tui
Vi.lo igitur intcr nos prompiius convalescal fainilia:
vrHbus. Postquam te honor aulicus in procincliim
tuocpropagata conjunciio. Cnnsenlaneum quippe ria-
Iti
lur.c esl, ut olficia a tc inchoata, a rae probaia coa- vocavit, quoquc vcrba succingis, <l lamjiiam levis
lescant. Ergo in reliquum serraonis esto itninificus: 0 arm;ituioc railcs rorarios xinularis. Q.iiid faciam Sc-
rae cura uon deerit, quac le siyli vicissitudineinuiic- nexgarriilus, cui incnsura scinionis a jiivcnepixscri-
lel. Vale. bitur? Trahit n.os vitiuin scnile .vcrbositas :.sed oc-
, ; , curtit excjii|iluiii, cl faslidia auriuin luaruin de siyli
EPIST. XLIV.
. SYMUACHUS PASTISATO. : . - brevitate conjecto. Non cnim violamla est inlcriiii
Littcras tuas agrorum fructibus jure conlulcrim." niibi paginx ttix formubu Exspectabo lamen an '•' co-
de me cxigas, si pluia rescripsetim. Vale.
Nam ut illoriim provenlus 11011 fallit temporis sui piim
"'
dcbilum, ila fidum nostrx exspectationis annuus di- EPIST. XLIX.
gtialionis tux senno non dccipil : hujtis iiuiic milii * SYMHACIIUS VITALI.
''...
per homines nostros advectio salisfecit. Lectis igilur Diu sanilati pariter ac vcnustiti lillcrariint 'uaiiiin,
paginis, valere lc gaudeo, et alloquii lui bouore de- raediocris eloquii COhsciusrespoudere' diibitavi: sed
iccior. Nec ine arbilror respondendo imparem jodi- religio rupil timorcni. Malui cniin siyin, qiiam su-
cari. Prxslabit divinus favor ul has,inter nos olfi- perbi.i (lisplicere. Qiiiilqiriligitnr boc tist, quoil leuel
uoriiin vices xlas prolixa inultij licel Valc. pagina, qux>soboni c<risiilas, tcqite suliiuit1 s ad mc-
523 Q- AUREI.IUSSYMMACHUS. 3*1
diocritatem scriptorum ineorum, ne retundaiur offi- JL EPIST. LVI.
ciutn meuin, dum desperalur imilatio. Vale. SYMHACIIUSROHANO.
Servo observantiam, quammos priscus instituit.ut
EPIST. L. domo profecli lilteras auspicentur, et salvere me
SYMMACIIUS JOVIO. nuntio. Ex debilo venil ut tu emisso a me muneri
Jamdudum datis ad le liiteris mutua scripta non solvas amica responsa. Vale.
merui; el tamen proposilum meura servans, honori- EPIST. LVII.
ficenliamseriptionis instauro. Credo enim quod ne- SYMMACHUS VALERIO.
gatam primo officiovicem, vel nunc impetrarc possit Filium meum Romulum aecerso; tu retines. Ego
iieratio. Vale. iu euin mihi personam parentisarrogo; lu jus affinis
EPIST. LI. exerces. Mihi ex volufttaria sponsione prsesentiam
SYMMACUUS HAXIHILIANO. soara debet; a vobis spe sociandi itineris retentalur.
Assiduitalem scriptorum mcoruni libi esse fastidio Scd cum eliamluus prsenuntiaturadvenlus, qusestuo-
prope asserit tuorumraritas. Es enim prxter soliium sa laxaiio est morse, qux tnihi p%ouno uiruniqtte
parcus alloquii. Sed lueor constantiamdiligcntix,nec promitlit. Cedo igiiur voltmtati lUx, et paucoruni
a proposito argumentatione deducor. Erit potesias ]8 dieruin patientiam non nego. FrMri quoqne lun Ro-
tua liunc animi mei habilum, velaugere silentio, vel mulo nirois gratulor, cnjus softtium pio et aroico
litteris amoliri. Vale. certamine nobis ambo vindicarhus.Vale.
EPIST. LII. EPIST. LVIH.
Qualcnus me absentia contristet, intelligis. Nam SYMMACIIUS MARCIANO.
ideo necessitatemtibi a lilio meo scribis injunctam, Filins rocus, cuin bona Dei venia, periculo carcl,
ul publicincgotii excusatione purgcris. Alterum igi- sed defectum virium paiiiur propeusque ad .rgritu-
tur religioni tux ex ulroque faciendiimest, ut ant dinem. Hedire consiliitmesi, paulaiim inansionibus
cervorum ac aprorum copiam mittas, aut in con- in spalia minora divisis. Ego quoqne ineornm conta-
spcctum amici celerius revertaris. Nnlla enim .sa- gia socius accessi. Crcdo ex vigiliis norturhis, qua-
lisfaclionijustitia suppetit; si etilli venaturo, el inilii riim iti prxsenlia iexigunsfuit senstis, nOxapost cru-
solatium dcnegaris. Vale. duit. Comprimere taracn nilrir diTigcntia,et jiarci-
EPIST. LHI. mnnia ingruens malum. Ergo coalesiibusadvocatis
SYMHACHUS LEPORIO iter paramus ordiri. Vestfxin nos benefTcentixgra-
Debiltm libi rependo sermonem ; dudum enim tias rclerrcm, si Sc ariiOrsperaius el ex "routuodebi-
parem mihi scriptorum tuorum honorificenliamcoin-' ^ tus laciari lande paleretnf. Vale.
munis amicus exhibuit: cujus verecundia el bone- EPIST. LIX.
stalc diligeulcr inspccta, digntim esse quem diligas SYSIMACUUS ROMANO.
approbavi. Vale. Ad scribendnm creber esse volriisseirt,et hoc spc-
EPIST. LIV. randum esse promiscram : setl valetndo ftfit rrreidin
SYMHACnUS MAIICIANO. in dnbio versata, cessationetn ab hiijusmodiofRciis
Seras tibi videri arbitror litteras meas. Sed si iti- imperavil. Qui ubi primum snffragiosaliilarlnm pn-
ncris dies numeres, ralio inoram diltiel. Intervenit leslatnm crepit emergere, secutiisest illico scribeinli
prxterea ex humoresolito dolor corporis, officiorum IISIISsccnrilnlem. Accipe igitur libcns dirtam sa-
familiarium scquesirator. Nttnc quia labori et valclit- lulr-m,qttam, si fors optata jiircril, mox scqivcmur.
dini quies rcddita esl, salnlaiionisverba non differn, Valc.
.preiium lalurus obsequii de icinnneralionc rcsponsi. EPIST. LX.
Va1e. SVMMACHUS SKIIVIO.
EPIST. LV. OppcririSjnt intelligo, littefas mciis: quasi ipsc
SYHUACUUS HAXIMILIANO. familiarisofficiiprxsul esse hon debcas. Foriasse al-
Si bene in le animum meum nosli, dubiiarc nori legatione moris ulefis, quoniamplefiSqucpcrMiasum
potes.advcrsam valctudinemcorporis mei mis-ilandis est, auspiciiim saluialionispfofectis esse capiendtim.
hitcusqtielitleris obstilisse. Hac parte pnrgalus salti- Absolvotc consiiemdinisobscrvantia, ant lege pigri-
tatricem libi paginam reddo, qiix leuabitur esse inc lix. Satis erit mihi ad plenam satisfactionem,si aver-
sospilem. saius scribcndi occtipareprincipitim, saltim scquaris
exempltim. Vale.
Posiquam saniias silentii excusationem remnvit, EPIST. LXI.
venlurum te ad Campaniatnliliimei assertiouecogno- SYMMACnUS AMICIS COMAH.
veram. Ilinc faciumest tit epislolis abstincrem. Scd Itcr Captam pfoinnvemtis; rorsitan snspicemini
dnra te aut curju urbanx, aut volnptates moraninr, interventiiramsoliii in vos officiioblivioncmper lon-
pene culpam taciturnitalis eispeciatio nostra con- gitudiiipmvix. Vulgaiiquippe provcrbii csi, enavi-
traxit. Fungor igitur erga te salutc diccuda, et eli- gato Maleooblirhari cortim meiiioriam. quos domi
gendumrelinquotiirum mihi advenliimprxstarc ma- reliqireris. Mc qnoqiin versnm pedrm liilcrn, ainlro-
lis, an rcsj onsum pcrsolvcrc. Vale. rmn cura cotnilaiur. Spcraie igiltir honorcm hujus
525 EPISTOLAUUMLTRERVIII. 526
muneris cirra vos esse mansuruin, si optalis forluna A cundix oneri slt nosira pnrgalio. Nunc libi lionorein
consenserit. Vale. salutatonis impendo, nec reposco , quod sponic
EPIST. LXII. lartuius es, ul nos niuluis alloqUaris; cuin nnbi
SYHMACIIUS BOMULO. banc vicem el religio ariiini tUi, cl cohsu ludo pfo-
Non sum opiniouis ambiguus exspeclari litleras mittal. Vale.
nicas. Nam | arem desiderii iiiipaiieniiain de tuis pa EPIST. LXVIII.
lior. Una igilur est nosiri causa sermonis, tit ttiuti «YHHACUDS TICIANO.
merear: cujns, ul in poiu fontiuin, idco major estsi-
Desideratas quidemliiteras mas libens siiriipsi; sed
lis, quia sapor dulcior. Valc.
cognitio tuonim actmim, quorum (estis alque nar-
EPIST. LXIH. rator Ensciiis fuit, uberiorem raihi attulit voluptatem.
SYMHAGIIUS LAHPADIO. Itaque Imrlnr ac monenul bene ccepta nnndescras, ei
Admonueras, cum proxime urbe digrederer, si ve'- prxmiiira laudis honestate secteris. Subjungerem
lem Hbi aditum scriptionis apcrire, ut prior litteras cfirain incoriiui, si esset alius alloquendus, sed cum
inchoarcm. Salisfacio volunlati tux, qux obscrvan- faeias ultro qux meus sennopossetexpetere, partes
liain prisci moris ampleclilur. Absoluius igilur b.c B roinmendationis omiito : quia quidquid ex fiducia
religione, erumpe in familiaris siyli iiiunera, mc- amicitix prxsiimttur, plus habel gratisc, si fponio
cuinque communica, quidquid in adrainislranda urb t prjcstettir. Vate.
lutela ex bono publico feceris. Nec quidquam vero EPIST. LXIX.
scribentis detrah.it pudor, ne voluplali ineae dainnc SYHHACinJS VALEIIIANO.
sit epistolaevcreeuiidhi. Valc. Rosiicari te nsseris, et docendis vitibus, attt ar-
EPIST. LXIV. boribus inserendis cruilam senectniem fovere. Non
SYMHACHLS PI0NVSI0. hoc litlerx tux sapitini, nisi forie Gallia tua redux
Offenderalbonos quod immature anie discesseras. Sii ab llelicone. Alios snlcos stybi interninves, alios
Doluit fortuna peccaluni suuro, quc noltis tc pari ordines pangs. Ego aulem, quoniam scire noslra
festinatione resiiiuit. Sed quid absentem juvat auiici dcsideras, in dotuicilioLatiaris facundix, olio et stn-
rcditus? Sol.ire hunc casum litleris frcquentibus : dio torpeo. Dii dabunt incrementa aiinOruin mco
scribe etiam qnid libi apud Urbem raandala cuta per- parvulo. Ipse me, prrrfata fortunx vctiia, ad siudio-
miscrit : ut cum inihi spem visendx cximielaiis rum siioriun societalem vocavil. Intcrea frequenlibus
tasc promiserit dies largior, ego qtioqoe vix post ejiislolis desidiam meam siitnula. Unum quippe boc
nrbinas inolestias usurpato Otio tongius defruar. C fittcrarurti genUS siiperest, p st amaros casus ora-
Vale. tionttm nteartrm, quod nie ad nsum scribcndi possit
EPIST. LXV. allicere. Vale.
SYMMAIIUS LAMPADIO. EPIST. LXX.
lndicio quietis urbtinx lempttsquodammodo usnr- «YUMACUUS ROMANO.
pandi oiii prorogasti : abesse enitn iongiim, placidi- Nunc demum affluo voluptate, qund !e ciirarum
las civium me sinit, luis parla consiliis, quibus plebes
vaciium nuntiasii. Nam me hactenus reriini luariim
redacta esl in pceuitcndi verecundiam. Nunc ergo
mihi aniariludo mordebat. Iiaque salnlis prxsides deos
posl curarum oiunium fugam producere feiias,
coraprecor, ne unquam paginas tuas mens trislis in-
ut ita dicam, pingiies licebil. Quamvisprxcipere ani-
fuscet. Imerea talibus lilteris prciinm repeiidciidttni
ino incerta non debeam, qtii sim mibi conscitis le-
cst. Quare vicissim sume quo de inc gaudeas. In
nerx iu vos aflectionis, et illius desiderii, quo prx
hoiioslalu valetudinis sumus, et rclegere Urbi pro-
cuuclis viuu voluptatibus patriam meam diligo. Valc.
pinqua mediiamur. Sinat forlunx benigniias hoc in-
EPIST. LXVI. ler nos manere commercium, Ul prosperis scriptis
SYHHACHUS HERCULIO D rcsponsa consentiant. Vale.
Agerem tibi largiler gratias, quoniam mc baud EPIST. LXXI.
dndum a«vobs profectum dicenda salute prxveneris,
nisi hanc sibi grattilationem meara spes anctioris ADpn^Et. HULT.INVIT.
beneficiivendicaret. Ipse enim diceris adfuturus; cu- Praefatodivinitalis favore, nrbanx prxlurx fasccs
jas rei nomine vadari me libi in majoris gratix mo- lilius nieils Symmacbtis kalendis Januariis sorlietnr.
dum faleor. Velim tamen scripiis tuis spcralo bono Prxscntia lua ornari ejus officium participala peii-
fidem astrui, ul qui ta!i opmione delector, multo lionc deposciinus. Vale.
amplius gaudeamcoufirmationissecurilale. Vale. EPIST. LXXIlw
EPIST. LXVII. SlMlLIS.
SYHHACIIUS DYNAHIO. Divinilaiis honore prxmisso, filus meusSymma-
Lilieras meas amore desideras, sed infrequentcmmc chus calendis Januariis prociurx urbanx accipict
vkieri coramunis lilius facit, qui rescripta non repetii. magistraium. Qtixso. ut prxscntia lua festa nostta
Iloc tamen slriclim dixisse sufficiat, ne illius vcre- coboncstet. V le.
 327 Q. AURELIUS SYMMACHUS W
EPIST. LXXIII. A EPIST. LXXIV.
SYMMACUUS MARCIAN0. SYHHACIIUS ANCUIO.
Silcntium mihi dnci vilio non oporlel : familia- Certum babco, niliil te litleris meis amlquius tes-
riura quippe officiorum usus inier adversa negligittir. timare. Nam milii quoque eadcm de tui sermonis
Sed qnin spcs datur Symmacho meo integramlx p.m- jiicundiiate sentemia est. Meriio amicilix rounus
lalim bonx valeludinis, rcdil animus ad amicilix tirripui.Quoilsi pari lance reddideris, studium nicuin
inunia : ut si quem libi taciturnilas mea raetum fe- incitamento rcligionis acuetur. Vale.
cerat, sermonis securitas ahsolvai. Valc.

LIBER JVONUS.
EPISTOLA PRIMA. . Itepende igitur milii pignus routux voluntatis, et
SYHUACHUSPALLADIO. snscipe in disciplinam medcndi quos et fidei lua' et
Si amicitix veteris memoria perseverat, ncc ulla, honestati Euscio tradeiile comraitiiraiis. Vale.
oblivionctenuata esl,' credo "qtiod lilieras meas li- EPIST. V.
bcnier accipias, qnas fiducia mutui araoris cmisi : „ SYHMACIIUS AUXENTIO.
iiiultum relatnrus gratix, si oflicio meo vicissitudo, Amicitias inter nos, cnm Romx agercs, inchoatas
respondeat. Nunc te pro araico meo Benedicto or;v-, munere scriplionis acciimulo, ui fidein i.b\ animi inci
tuni volo, queni gradu aique honore niilitix fortuna, faciat collati in abscntem piguus oflicii. Tuam circa
magis quam culpa privavit: ut innocenli faulor ar- nos diligcntiam privalim liiierartiiii vicissittnlo pti-
ideas, ncc eum publicx felicilatis, qux ad univer- Lliccforensis pro Euscio cura tesiabilur. Vale.
sos pari ratione manavit, solum exsorlem csse ra- EPIST. VI.
tiaris. Inlcrest enim screiiissiniorum teinporum SYHHACIIUS
glorix, ul sicuti oninibus in hac viia posiiis ac lo- Actores abscntium, quibits res longinqua commil-
catis, comiiiuniscst cceli spiritus, lux diei; ita cle- lilur, lanquara soluli lcgibus vivuut: quoniam |iru-
nientiiin maxiini principis noslri scntiaut vola ct cul posilis nullus dominorum terror incurrit. Opus
lacla cuiictoruin. Valc. cst igilur judiciali vigore, ut localionibus ascripia
EPIST. 11. fieisolvaiit.Quare quocsout suggestioies notarii mei,
SMIHACIIUS JAMRLICO. eui cxhibenda nonniilla ad prxtoriara functioncm, -
Plcrisqttc amor csl undique gentiuin prctiosa con- et debiia ab obnoxiis servis eruenda. inandavi, jn-i
quiicre. Me juval studiosos sapienlix viros in ami- Q vare digncris; el vicera sollicittidiuis mcx in curam
cilix possessionem vocare , quorum.le sumniatein luam reciperc non recuses. Vale.
csse j nn diu alteslaiilur evperli : in primis fainilia- EPIST. VII.
ris uoster cunclis probatus Eudoxius, diligens judex SYUUACIIUS CAItTEIttO.
b 'norum; qui degustalis propius virlut bus tuis, cx- Pro filio meo Auxeniio, paieutis leligionem, pcii-
tcros xquc ad honesta leinlentes laudare didicit, loiis lidem testis in me rccepi. Si quiJ
illis desideriiini doctrinx viiscque tribucus, tibi aiubitura,
luvitatus conserisu ct igitur laniarutn icnim auctoritas apud le ponderis
perfcctionem. igitur famx, op- balicl. iri familiam luain jutenem
timorum tcstium fide, amiciiix luae dexteiam por- ciiuciisadmiiie, quxsn,
vitx bouis ct forlunx tniuieiibus exculium.
ligo; simulque oplo ul mibi epistola a le rclata de-
Vailcm mc libi in omnia spondco qux solct parcri-
claret concordiam voluntatis tux, cl mutux in nos
tiim sollicitiido Iruiinarc, licct noverim futuros ge-
dilgcnlix inipctralioncm. Vulc.'
' ' ' neros moribus usiiinari. Ei taincn huic post ofna-
, EPIST. III. uienla naturx, ctiam censiis ad liot:esi:itcmredtindai.
STMHACIIUS ZENODOHO. Possem copiusius loqiujsed iion.vuli vcritas verhis
Repeletida mibi apud le, non iiichoanda esl Eusci si tibividcor nnii inanjs asscrlor, pcr-
n juvari. Quaic
cuinuieudatio. Nara cum Romx agcres, ineo prccalu de lioinincm de lcsiimonio. meo, el ci, <|ueuipi-
pei
in cjus stiffragiumprovocaius, libenler partes bene- nieis libcnler aunu.mcro,dignare liliui,.|uas
volenlix reccpisii. Tcmpus cst igiiur ul mcas ulili- gnoribus
spondcre conjugiuiii. Credas velim, cuin v.ota;pro-
lates in Euscio juves.: cujus modcsla ila ncgoliis (cs-crint intcrveniu raco, non iiiinorein te
graliam,
iioslris adcrit, ul famx judicis nihil derogcl. Vale.
qui rogaris, habiiuruni, quain illum quem comniilto
F.PIST. IV. Vale.
SYMUACUUS DIONYSIO. EPIST. VIII
Jaindudum le mibi, ct morum, et medicinx fama SYHMACIIUS POHrEIANO.
commendal.TIorialu igilur laudis ulriusque, amici- Arguere d uiurnum silentiuiii niciim non poles,
tix tuse inanum porrigo, et tc sponle ad Gdemno- qui me in sacro comiialii hacteniis fnisse didicisli;
s rx faroiliarilatis iiivito.Dabil auiem libi judicii mci unde nuper regrcssns honorilicmiiiam dicendx s.ilu-
IIOIImediocrc docuincntuni, quod his quos erudien- laliouis cxercco. Vicissiiudo lesiabiiur quod pagi-
dos riiisiniiis arii raedicinx prxceptor adhibcris. nani iiicani libenlcr acccpciis. lnlcrea commcndo
329 EPISTOLARUMLIBER IX. 330
scripta icddenlem. Mihi enim proficiet, si quid sug-. \ equorura curulium paranda nobilitas est. Si quid
geslioni ejus favoris impenderis. Vale. igitur apud te valel amicorum absentium cura, quse-
so ut ex omnibus gregibus, quibus pollet Hispania,
EPIST. IX. lectissimos genere et velociiale prsestantes diligenter
SYHHACHUS VINCENTIO.
cu- edccimcs, quos amici mei in rem missi justa pretii
Probo homines, ad clienielam tuam pertinere delinitione mercentur. Slabit apud me jugiler bene-
pientes. Nam quxdam scintilla sapientise est virtu-
ficii tui gralia, si huic negotio studium, quod religio
tum luminibus applicari. Et ideo amici mei Zeno- mutua Vale.
non promitlit, impenderis.
dori laudabilem voluniatem commeridatione EPIST. XIII.
differo, eumdemque in domus tux sacrarium tan-
SVSIMACHUSVALERINO.
quam mystagogus induco. Fac, quseso, ut et meo stu-
et voto Ingeniorum video inter nos esse certamen in eo
dio, ipsius impetratio prompla respondeat. negotio, quo ratio, amicitia, tempus abolere debuc-
Vale.
EPIST. X. rat. Modura igitur exposlulationibus mutuis facio, ne
SYHHACHUS LEPORIO. amarissimx scripiionum vices sine fine procedant.
Fortunx lelo graviler sauciatus, nunc priraum Munus totius Liviani operis, quod spopondi, eiiam
1$ emendationis moralur. Sed a te prx-
epistolx mcestaeverba comrnilto. Neque enim diu ab nunc diligcnlia
officiodebui temperare, cum tanti vulneris dolor dicti inuneris posco veclorem, quia meos prselorius
imlla temporis diuturnitate possit aboleri. Saluto apparalus sparsim in longinqua egit. Vale.
EPIST. XIV.
Igitur le, simul amicissimum meum Sylvanum dili-
SYMHACHUS AP0LLODORIO.
genlise lux promptus coramendator insinuo : qui
refovendi palrimonii mei gratia laboriosam pere- Curarum tuarum me esse participem jure prsesu-
animo meo etiam non commonitus pro
grinandi necessilatem recepit: eoque dignior est mis, quas ego
boni cujusque suffragio,quod nullis edictis designa- amicitia vindicarem. Pars igitur solliciiudinis luse
tionem personarum videmusexpressam. Sed princi- lilia mea adventante rainuenda est, quam proxime
palibus et tabulariis liberum est, alios a dispendio Roma suscepit, dimissura in conspecium tuum, cum
vindicare, aliis indebitum munus iinponere. Vide, se interposita refectione recreaverit. Intcrea de com-
quxso, ut hanc partera et nostrx utililalis et tux munis patrix victu celeriler invehendo, silere me
laudis consideratione discutras. Postulant enim ca- apud te non sinunl angustix conditorum. Quxso ita-
pitularii taxationem tironis ab hominibus meis, uulla qtie ut vigore quo prxditus es, annonarios urgeri
superhoc publicx auctoritatis monumenta promenles. ^ jubeas paratus. Adjiciet enim plurimum glorix tux
Unde mihi non injusta suspicio est, quod in excusa- Romana securitas. Vale.
tionem sui aut suorum, nostros quoque bomines EPIST. XV
falsa ascriplione subdiderint. Et ideo dignum est, ut SYHHACUUS GOIINIANO.
provincialibus vel ediclo, vel suscriptione tua instru- Consueludinemmeam servo, et religiosa in amicos
clio plena pandalur, ne labulariorum et curialium instituta cuslodio. Qtiare salutalionisbonorc prxfato,
licenlix vaga et libera exaclio qusestum prxstet. muluum de te posco responsura: et, si memoria vi-
Vale. get mandatorum meorutn, ut securum rae de appa-
EPIST. XI. ratu prxlorise functionis facefe digneris, exhorlor.
SYHUACHUS HARCELLO. Crescit enim per dies singulos cura apud me, quo-
Cum vicem prsesentix mex et possit et debeat niam propinquat editio, et nibil de vestibus atque
luus intervenlus implere, roiror suggestionibus Ama- animalibus, quaeolim sub sestimatione ac definitione
zonii occupationes nostras frequenter onerari. Exse- tua per meos coemi debuerunt, miror exhibilum. Et
quere igitur, oro le, partes aroiciiix congruentes, ut quoniam sollicitor tarditatis, notarium meum misi,
auxilio luo tutala ,possessio, el ipsa a molestiis vin- qui tuis rirseceptis et monitis obsecutus devehenda
dicetur, etnobis aliquid commoditatisexhibeat. Inler cuncta suscipiat, actoresque nostros ad preiia quse
reliqua autem, qux idem intiroavit, magnopere de- statueris, solvenda impellat, ne pecuniarum videantur
precaius est ut Ursum, quem dudura domui nostrae inopia hactenus tuum declinasse conspectum. Tan-
cum familia sua dicet obnoxiura, ab omni publica ' dem igitur parles religionis exsequere, ut exemplo
conventione secernas, quo facilius delata munivit. diligentix tux in officiorum vicissiludinem provoce-
Sed raajor opitulalio ex tui arbitrii favore proveniet, mur. Vale.
cuin caussB ejus etiam juslitia non desit. Circum- EPIST. XVI.
scriptus enira quanlum res docuit, improvida cau- SYMHACHUS SAPID1A.N0.
tione, non debet noxam rusticae facilitaiis incidere. Leontius agens iu rebus, et honestate vitae el mi-
Vale. litix exercitatione bonis quibusque placitus, ineum
EPIST. XII. quoquejudicium assidua diligentia provocavit. Inter
SYUHACHUS PERPETUO. amicos igilur ac familiares meos jure nuroeralur.
Voltvadomus mex functio tua adjumenta deposcit. Htinc tibi in manum trado, petens, ut exemplum
Proxirae enim, si optata nostra favor divinitatis ad- noslrsc circa cum affectionis iraiteris: quod te se-
juverit, filius meus praeturoeeditione fungelur, cui dulo prsesumo faclurum. Inlerea de animalibus lu-
PATROL.XVIII. ii
 331 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 559
dorum apparalui prxparandis admonitionem frequen- A memoria beneflcil tui, cum vofivse editioni nostrrrr
tare desino, cum per eam •ponsionetn tu me hujus fraterna, ut spero, cura profuerit. Vale.
curse vacuum reddidisti. Mandavi tamen Leontio EPIST. XXI.
mouitoris officium, cui aurem prxbere dignaberis, si SYHHACHUS VICARIOHISPANENSI.
quando ipse publica et majora libi traclanti hanc Senaloriis editionibus convenimur, quorum neces-
quoque petilionem domestica insinuatione suggesse- sitas equorum curulium desiderat eraptionera. Hujus
ril. Vale. igitur rei gratia familiarissimos raeos ad Hispaniam
EPIST. XVII. misi, ut quadrigas ex omni gregum nobilitate mer-
SYMHACHUS VENUSTO. centur. His ad peragenda raandata luura posco suf-
Integrum situm prxtorii mei, et picturam quam- fragium, summoque beneQcioprofiteorobliganduin,si
dam fabrilis operis anle oculos collocasti : ita ada- rem factu facilem, tuutn imperitun promoverii. Vale.
perla distributio, vel adhuc assurgenlia, vel jam ab- EPIST. XXII.
soluta signavit. Dissiraulo igiiur -meorum tantisper SYHMACHUS AUflELIO.
accusare scgniliem, qui in iisdem molitionibusfabri- Domura noslram in apparalu esse ludorum quos,
catione hxserunt, dum suavitate paginx tux mul- Deo juvante, filii raei prxtura dcposcit, quantum
ceor. Volo tamen relegendo iter Capuanum urchiiecli B credo, didicisti. Missurus igittir ad llisp ;nias mcc-
nostri tarditntemoraiinne castiges, ut vicemmei fellis rum aliquos, qui curules quadrigas ex orani gregunt
exerceas : ut de lua objurgatione conjicial, quanta nobilitate mercarenltir; jam nunc in favorem prx-
illi pernicics, nisi commissa cnraverit, ex mea indi- tereuntium curam tuam provoco, ut illis et velocitas
gnatione meluenda sit. Vale. transeundi, et evectionum prxstelur adjectio. Hxc
inlerira pro tempore prselibavimus.Sed plura tribues,
EPIST. XVIII.
vel tuo provisa sludio, vel illorum suggestione com-
SYMMACHUS rOMPELE.
Vale.
Votiva mibi emersil occasio, qux tibi salutationis perta.
EPIST. XXIII.
apportaret obsequium. Nam cum ob proeluram filii, SYMHACHUS HARCF.LLO.
familiares nostros ad Hispanias milteremus, quibus
curulium mandavimus : lit- Requirunt te per Hispanias alix lilterx mex. Illic
eqtiorum coemptionem enim te degere ob rei familiaris amplitudinem duxe-
tcrarum cultum libi par fuit exhibere, simulquead-
ram. PoStquam in avitis penalibus otiari constanlior
jicere postulatum; ut nobilissimos quosque de tuis
fidis aitulit; egi huic efrori gralias, qui mihi prse-
gregibus eqttos digneris excerpere, quos in fem siitit ut te rttrsus
missi sub justa laxatione mercentur. Quxso igitur, G . alloquerer. Et lamen ista gemi-
quamvis satisfacere animo tuo debeat, nonduin
utsi qtta apud le memoria domus mese residet, rem natio, meo sufficit. Vellem quippe iia contiuue honorare
libi factu facilem, mibi vero jucundam alque hono- amiciliam tnis
beneficentia an- liiteris, ut raenie jugiter colere nun-
ratissimam, piomptissima digneris
nuere. Vale. quam dissimulaverim. Subjungo postulalum. Jampri-
dem commendata sensibus tuis, prxloria filii mei, si
EPIST. XIX.
fors dicium juvet, instat cditio. Ea nos admonet, ut
SVMMACIIUS FABIANO.
quadrigas nohiles in certamen deducas, qux posset
Votiva me in amicitiam luam catisa reducit, quam- ex multorum edecimare meliores. Nonobsit
vis ob decus generis et morum tuorum familiarilas securilati gregibus
mihi fuerit ambienda. Prxtura filii mei, fors di- raex, qutfd Hispanias ionginqua sede mu-
tpa
clura juvei, eqtiis curulibus instruenda est: Dudum litteris tasti, admotus a me equorum coemptioni. Tantum
juva. Valebit pro nobis, utspero, apud amicos
per meos gregibus tui pecoris curx tux delegatio. Vale.
EPIST. XX. EPIST. XXIV.
SYMHACHUS BASSO. , SYHHACHUS BASSO.
Salutationis honore prxmisso, subtexo necessa- aluUam capto animi voluptatem, quoties sermonis
rium posiulatum. Filii nostri inslat editio. Huic equo- D ' lui raunus accipio. Est enim in litleris et sanitatis
rum curulium paranda nobilitas. Quapropter ad Hi- et amoris indicium. Prxterea Isetiliaemihi est, quod .
spanias fidelissimoscuin copiosis sumptibus roisimus, brevi te adfore polliceris. Quo magis autem redire
ut gencrosas quadrigas sub diligeniissima lectione te properes, nuntio filium raeura (si favor divinus
mercenlur. Sed quia veremur ne equorura transilura arriserit) prsetorios fasces anno ineunte sumpiurum.
hiemis interventus cxcludat: quxso te, ut si neces- De qua re ad le per familiares roeos plenius scripsi,
silas postulaverii, tribus vel quatuor mensibus hi- quibus equorum Hispanorum mandavimus emptio-
bernis pabula illis in re tua pro numero jubeas mini- nem. Sed quia suadet occasio, nuncquoque reposco
strari : ut incipienle temperie sine vexatione perve- poslulatum. Et quxso te, ut si forte eorum reditum
niant. Prxterea adjumentura meis oro decernas ad interaperies hiberna retardaveril, stabulari in agris
equorum coemptionem, si quos in Arelatensi urbe tuis paucis mensibusjubeas, atque ad nos inde, verno
cursu et genere prxsianles eorum cura repererit. tempore incipiente proficisci. Interea bominum luo-
Amplectendaest enim vicinx emptionis occasio, si runi cura submoia est, quos et prxsentia mea et ju-
eximium aliquid casus obtuleril. Stabii apud me iugis diciaria tuitio defendit. Dtnuntiavi enim lilera rao-
533 EPISTOLARUMLIBER IX. 334
venti, quod ad rae causa pertineat, nec defulurum A\. raium, munus silvestre palefecit: alterum pene cre-
eis mex aclionis auxilium. Quod non dubito etiam dilum, paginarum tuarum cultus asseruit. Quare inler
eximielalis tux homines indicasse. Vale. sodales Apollinis ac Dianx , sectator utriusque nu-
> EPIST. XXV. merabere, etsi te magis, utscripta teslantur, vena-
TMMACHUS VINCENTIO. ticx artis gloria juvat. Nam cum te nivosis saltibus
Facio officium meum, si quando te cultu salutatio- inerrasse describeres, supra epislolx tempcramen-
nis imperlio. Nec dissimulo referre grates, quod in- tura verbis tripudiasti: nimirum lxtus ex arduo, et
vicem me frequentet remuneraiio scriptorum tuorum. adhuc calens roontani operis evenlu. Interea saiis
Sed hxc produci longius non oporlet: quia bonx ami- fuerat Apennini spolia misisse. Adjecta autem de
citix jactationes rclulant. lllud nunc de le irapetra- corde plura fastidio esse poluerant, nisi amor tui re-
tum volo, tit lilteris et apparitore decreto juvare movisset satietatem. Vale.
digneris coram meorum, quibus emendas ex Hispania EPIST. XXIX.
curules quidrigas in apparatum prxlorix functionis SYMHACHUS VARO.
injunxi. Oro prxlerea, ul equorum tractoriis, quas Dum provincialium raederis adversis, et salutarem
vir illustris Thcodorus emisit, confirmationem per laborantibus manum porrigis, gravior Apulos casus
epistolam prxstes, el mutalo judice beneficii lente- 8] incessit, a quibus ob inanem famam fecunditatis,
scat aucloritas. Exambirem super his nimio prccaiu frumenta poscuntur, et detrahenda provincise, et
graliam ttiam; sed apud verecundas aures simplicitas reip. usui non futura. Quando cnim in hiemem ver-
efficacior est, et libenlius pudor annuit, quod cum gente anno poterunt maturari tantx fruges? Si igitur
fiducia poslulalur. Velim lainen leneas, nunc quidem tibi suppetit faculias itineris celeriter ad Cnmpaniam
in petendo csse me parcum, sed fore in agendis post proraovendi, scire me facito, ut te paulisper oppe-
iinpetrationem gratiis copiosum. Va!e. riar; aui si promissum major causa mutabit, id
EPIST. XXVI. ipsum notitix mex protinus pande, Ut Symraachus
SVMMACHUS VALEBIO. noster diu in Formianis littoribus otiatus, propere
Juvatanimum metim, quod sxpe vilio verlisscri- mecura ad studia revertatur. Vale.
bcndi ad tc negligenliam. Amoris enim lui signttm EPlST. XXX.
est, vicissim desidcrare, qux prxstas : et tamen dis- SYHHACHUS LEONI.
simulandi deslinatio lua voyerat. Contristavit Opto quidem te in tantum copiis pecunix familia-
me faieor, nec tibi conveniens, nec mihi sperata ja- ris affluere, ut possis opiraa prxdia comparare. Sed
ciatio irrili beneficii. Ne quid igitur ingenua vere- mallem te sine amicorum noxa atque injuria oculum
cundia siraile rcscriberet, malui premere mutuum C ( ac desiderium novis emptionibus admovere. Nam ego
dolorem. Nam inter absenles alterna epistolarum Postumianensera rem jure optimo sine utla mentione
deccrlalio plerumque ad odia procedit. Nunc redeo consortii lui ab anliquissirao possessore mercatus;
in usum styli simplicis, gratus magis voluntali tux, nunc primum tua admonitione convenior, ut prope
quam reus casui. Te oro jam de.-inas amiciiiam jam inveterata possessione decedam. Cujus pretium
meam, qiix nihil tibi indixerit oneris, damnosara non ejus mediocrilalis est, ut emisse delectet: ideo
putare. Vale. cura possim tibi legibus obviare, et desiderio ejtis,
EPIST. XXVII. cujus res aguntur, obsisiere : copiara tamen facio.
SYMMACHUS ALEXANDRO. ut quod argenti dedimus venditori, id homini meo
Silentium circa te meum nullo jure culpabis, si Euscio, cui sumtna comperta esi, digneris expendere:
tuum cogiles. Et fortasse justius tibi htijus rei sttb- si lamen prxoptas noslra roercari, quam tua nexu
cunda esl verecundia, qui ob rem Romam sxpe lil- obligationis absolvere. Vale.
teras millens, amicitix circa nos munia prxterisii. EPIST. XXXI.
Meosauiem sola ferarum eraptio Aquileiam computit SVMMACHCS CARTERIO.
prxtcrire. Nec tamum succensionis meretur unius " Quod defendendum socero erat, cujus te momordit
occasionis oblivio, quantura laudabililas tua inter' querela, conipetenter in Epictetum commotus im-
assiduos commeatus tuorum contetnplu raci con- plesii. Caret foro, el inconsultx lingusepretium tulit.
traxii invidix. Sed sit venia utriqtie nostrum, quan- Ac, si quid mihi credis, conturaelix lalione correi tus
quam imparis negligentix. Postliac et ipse omissum est. Nunc ingenium luum moresque cnnsiderans,
iiiiinusinstaura, ct nobis rescribendi per eosdem co- flecte ad veniam placabilem voluulalem. Scis cautidi-
p nm prxsta. Difficilisest enim mihi hinc pergentium corum sxpe impfovidos lapsus : et cum ornares tri-
iiniiiisiiio. Dentto slyli cessabil officium, nisi tui fa- bunalia, ante defensor, post cognitorjurgiorura, lalrs
miliares nestra ad te redituri susceperint. Vale. advocationis errori plefumque restitisti. Sed quia
EPIST. XXVIII. nunc aliqui, quorum tuta flagitia sunt, Kpicteti amici
SYMMACHUS HAXIHO. inei silentio claruerunt; quxso, ne diu infortunato
Agitare te venalibus feras, et hibernis mensibus potius quam innocenti patiaris illudi. Faciet vir am-
Apennini gelida lustrarc, valetudinis tux xstima- plissimus, communis frater, quidquid te veiie co-
lione nunquani putavi : amicior enim litteris quam gnoverit. Efii etiam ille promptus ad resfituendum
laboribus videbaris. Horum alterum diu tle lc igno- ei muntis orandi, si voluntatis tuae sitmat indicium.
 535 Q. AUREHUS SYMMACHUS 356
Tn modo benignam mentem lilteris meis applica; et. A periorum. S«d fac mediocriter a te homiuem esse '
qui togx amicus es, cujus laude supra alios splen- perspectum : fas non est, si quid tribuis amicitix no-
duisti, honeslo ordini notam detrahe, et homini pa- stne, ut post testimonium meum tanquam novus ami-
rum cauto rogatus ignosce. Vale. cus tibi accedat. Vale.
EPIST. XXXII. EPIST. XXXVII.
SYMMACntlS JANUARIO. SYMMACHUS
Solebas antehac, cum tribunalibus prxsiderera, Pendeo animi usque ad valetudinis lux nuntium.
fori tirones commendare judiciis : quod nunc offi- Nam infirmis adhuc viribus ttiis laborem itineris ad-
cium versa condilione suseepi, qui magislerio luo didisti, nec possum super hoc commeanliumsermo-
causidicinx insinuo candidatos. Qua in re meum ne- nibus esse contentus, siquidem major afTeclio pro
cesse est sequaris exemplum : ui qua facilitate obla- falsis accepit dubia rumorum. Exopto igilur litteras,
los a te frequentcr admisi, eadem religione suscipias quarum fides apportet mihi de le cerlam securitalcm.
ine assertore productns. Vale. Si quid ipse nieorum actuum scire postulas, ab epi-
EPIST. XXXIII. stolx perlatore cognosces. Est enim nobis concilia-
Asscclatores diligo littcraruni, non nuod mibi cum tissiraus ob vitx integritatera, dignusque, me teste,
talibus studiis ulla cognatio sit; sed quia professio B 3 aui sedulo domus tux cultoribtts inseratur. Vale.
bonarum arlium, quasi pulchriludo etiam in alieno EPIST. XXXVIII.
corpore lncala deleclat. Merito Valenlinianum con- SYMHACHUS
gressu mihi primore compertum, paginis prosequi Anlistianus vir ordinis nosiri, olim mihi probitate
officium duxi: ul ei apud te primam januam meus vitx complacitus est, et honeslis carus officiis. Quod
sermo reserafet, sua viia atque eruditio conciliaret me ex vero potius, quam in graliam ejus asserere,
amiciliam pleniorem. Vale. qualitas prxsenlis desiderii oslendit. Nam diu palrix
EPIST. XXXIV. sux functus defensione, desiderat tanlum portum
Religiosa cura est, qux amicorum liberis exhibe- privatx quieiis adipisci. Qux res libi commendabi-
tur : prxseftim, si familiarilas majoribus delarta, lem faceret, etiamsi meus non iniervenirel affatus.
cumuletur meritis poslerorum. In rem prxsentem Soles enim pro lua virlule diligere cupidos otii, ct
speclat prxfata sententia. Nam Lampadium C. M.'V. nesciosambiendi. Oratus igilur atque exoratus litleris
non btique ad se pcnsi babui, ut solet esse multorum meis, dignare concedere optatam requiem vacare
caduca et fragilis affectio : sed ex eo genitos , ct in cnpienli. Nec deerit subrogandus, cum facile ex tot
bona palerna nitentes prorogato amore contemplor. optimalium numero parem fide alque induslria vi-
Hos tibi irado ab omni injuria vindicandos. Quxso 'C runi tua edecimare possit electio. Vale.
ut vicem meam, si usus lulerit, justus arbiter exse- EPIST. XXXIX.
quaris. Mulium hujus beneficii impetratio in tuam SYMMACHUS
Jaudem, inmeam graiiam promovebii. Valc. Desiderium mihi amicitix tux fraler meus Nicias,
EPIST. XXXV. cura primis philosophorum numerandus incussit,
SYMMACIIUS postquam per epistolam fecit indicium, quodei filiam
Multas inter nos officiorum vices scribendi cun- tuam fida pacUcnedesponderis. Qux res tesiimonio
clatione perdidimus. Non sinam produci longius com- est, sincerum tibi inesse judicium : et propterea
mune deliclum. Assumo igitur mihi religiosi rauneris familiaritatein tui ullro omnes bonos debere sectari.
parles priores : et si referre verba distuleris, non Asserit enim probabilem rnentem talis electio. Quare
mutabo propositum. Tux deliberalionis erit inlerca- optimx volunlati calcar admoveo, teque hortor, ut
pedo rcscrip^i: modo memineris, acceleratum gratix qtiamprimum laudatissimum generum diis juvan-
recursum,, voluntalis signa prxferre, serum necessi- tibus sortiaris. Cujus accessio tibi et concitiabit gra-
taiis. Salis mihi videor instatirandis commcrciis epi- tiam plurimorum, et decus affinilatis adjiciet. Vale.
stolarum locutus. Dein sermo Probo ponitori aliquid EPIST. XL.
"
utilitalis debet afferre. .Est enim inibi familiaris di- - Ratio quidem juslitix serio semper habenda est.
gnusque patrocinio luo : quem si placido <re re- Sed circa nobilcs probabilesque personas plus debet
cpexeris, fortunas suas crevisse gaudebit. Vale. esse moderaminis, ul perspiciatur in discretione ju-
EPIST. XXXVI. dicium. Hoc co proloquor, ut interventum meum
SYMMACHUS generalilaie commendem. Gcnus aulem pelitionit
Taceas Iiccl, et salutationi respondere dissimules, hujiismodi est. Agri sororis mex Italicx, illustris fe-
nunquam me a religioso officiodimovebis. Excudam minx, cultore vacuati, et fessi oneremunerum pu-
quandoque, ut hac obstinalion'e decedas. Inlerea blicorum, judiciaria auctoritate rcfovendi sunt. Hanc
necdum recuperala fiducia tui, audax munus ingre- opem de tui animi xquitate promisi. Certa est enim
dior. Commendare enim tibi hujus scripti studeo de bonorum mente prxsumptio. Sponsioni igitur
vcciorcm, juvenem gravilaiis exactx, mihique du- mex, si libi cordi sutn, fidem prxsta, et quidquid
dum probalum per bonesia documenla, ncC inex- rcbus atque ralionibus matron» absenlis accommo-
perturri (si rccte xslimo) judicio tuo : quia securus dum est, nutu facili tribue, mex imputaturus gralise,
yitx et mililix vetcris, nuuquam refugit examen su- quidquid illi favoris impenderis. Vale.
357 EPISTOLARUMIIBER IX. 359
EPIST. XLI. A EPIST. XLV.
Silere non debui eo commeante, qui tutis est: si- SYHMACHUS
quidem necessitudo inler. vos futura persuadet ut Pervectx stintad me litlerx tux, cumin Campanis
utrique vestrum similis a me diligeniia deferatur. lilloribus otiarer. Credote fando, aul lectione didi-
Quare salutationem litlerariam tibi defero, et hor- cisse, quanta sit bujtis regionis vcnustas. Vicit epi-
tor ut virum devotissimum Ticianum, mihique ami- , stola tua apposiias voluptaies. Spretis igilur cxteris,
cissimum, prxmissx conjunctionis quamprimum quxingerebat locigratia, tottim animttm recensendse
compotemprxstes. Vale. paginx usque ad memoriammancipavi.Utinam plura
EPIST. XLII. dictasses. Mihi lamen sxpe repetila inslar multnruni
Fructus laboris est, placere melioribus, el pro t'n- fuerunt. Posthac parcius promas, quod ex abundan-
dustria atque integritaie palmam judicii promereri. tia ingenii tui nascitur, ne me quoquc, cui stylus
Quapropter BenignusV. C. filius mcus, rei frumen- paupcr est, in arclum revocet volnntaria (ua frugali-
tarix negotiurapervigilianimo, et puris manibus ex- tas. Qund restat, Aureliumtibi denuo in manum tra-
seculus, solam de te mercedem justi amoris exspe- dimus, non quo inefficax fuerit prior commendatio;
ciat. Tesiaturinsomnesejus curas imbecillitascorpo- sed ut meritum ejus nostramque curam lesteitir eliam.
ris. Nihil enim de Sardinia reporiavit, nisi bonam B iteratio. Vale.
conscieniiam,et malamvaleludinem: horreis autem EPIST. XLVI.
tanltim frugis invexit, quantum illi provincix anni SYMMACHUS i
fortunaconiulerat.Nullusde eo rumoradversus.nulla Quisquis a nobis iu commendationemsui litteraa"
conqueslio.res semperad arguendumparatx. Horum pelit, prxstat gratiam, quam se putat accipere. An-
oranium locupletissimum prelium est, si amicilia tiquior est enim mihi aimicitix culius, quam illis prx-
lua dignus h.ibeatur. Quod mihi.declive ad impetra- sidii impetratio.Repende igiturhujus promptseoperas
tionem videlur : si qtiidem necesse est, te delectet mercedera scripta reddenti, et pro mediocrilate for-
eorum probilas quorum non fefelliteleclio. Vale. tunx hominem munerare. In tuo jure est, meetiam
EPIST. XLIII. officiimutui honore digneris. Neque enim verborum
Religiosa polius quam invidiosa quxstio iest, qux fenus exerceo, ut te de solutione convenium.Grava
fidcm paclorum repetit. Nolo igilur existimes , cul- est te ad leges debili redigi, qui me ofliciis volttn-
pabilitcr ad me esse perlalum, quod pactas filix tux tariis sxpe superasti. Vale.
nuptias cum Herculio amicissimo meo hxsitatione EPIST. XLVII.
'
suspendas. Sed cxieris, quos malrimonii de ic im- SYMHACHUS [
petrati vel adjutores scit fuisse, vel testes, mequoque C Bonorum virorum curam tibi esse non ambigo.
voluitadmovere , ut suspensa diti vota novi hortato- Moresenira tuos necesse esf similiuinvirtulum con-
ris impulsus acceleret. Maneatigitur, oro te, stabilt- junctione gaudere. Si quid igitur mibi tribuis, qtixsd
tas promissorum, nec senatoriam lidem volunlatis te, amplectere amicitias domini etfiliimei Flaviani:
mutatio devenustet. Prosit etiam paclo fcederimex quem non solum parenlis, verum etiam teslis fideli-
pro illo pelilionis adjectio : cui non sine contumelia late commendo.Reperiesiri eo menleradiguamamora
placita denegabis, cum prompte nobisdeferre etiam tuo,etmeliore fortuna, licet sacri beneficiimagniludo
intentata debueris.Certe ea viri modestia, ea in foro casibus ejus occurrerit, et ad cumulumlenitatis ad-
Romano dignitas est, ut quantura ei gratix tribuisti, jecta sit evocatio. Unde xquum est, quem respicil
tanlum ornamenti ex genero consequaris. Uberes imperiale suffragium, familiaritas tua non deserat.
laudes ejus, ct vitx honestamenta prosequerer, si Vale.
bonum aliquem videreris admitlere. At cum tibi ejus EPIST. XLVIII.
bona esse comperta evidenter astruat dudum recepta SYHMACHUS
conditio; nondebeo ejus protelare prxconium, quem Ad posteros amicorum curam transferre debemus,
tibi suscepii fcederis Dignus indicat jam probatum. ne fides cum homine interiisse videaiur. Exigit igiiur
Vale. "a me memoria Petronii exconsularis, cui lar apudl
EPIST. XLIV. Ariminum fuil, ut ejtts filios bxreditario amora de-
SVMMACHIJS fendam. Horum domus militaribus halitanda decer-
Disarius,medicinx professor, virumsanctx memo- nitur, et ni publica succurrat auctorilas, extremuni
rix aique illuslris, patrem tuum spe commodiuberio- patietur excidium. Si quid igitur interventui meotri-
ris «nGalliamsecutus[uit. Et quia ei coh.xreredecre- bues , datis ad Ariminensium magistratus atque or-
verat, rerum suarumAquitanicaranonnulla prxmisit. dines minacibtislitteris, arceri ab ea hospitesjubeas,
Nunc conlra bonorum omniumvotum tanti viri obilu et restiiuere penatibus parvulorum priscam securi-
deslitutus,relegere ad suositer, ul parens attestatur talem. in judicis enim jubentur esse tuielatn, qui a
ejus,optat. Juva, quxso te, piarajuvenis vclunlatem : parenlibus deseruntur. Vale.
et qux ei pro insita moribus luis fidelitaiereddenda EPIST. XLIX.
sedulo spopondisli,jube ociusreporlari; ne illi supra SYMMACHUS JUSTO.
vulntis amissx spei, injuria longse peregrinationis Volo ac desiderio stio rac adjuiorera Severos vir
addalur. Vale. honestus ascivit ; cujus cum petiiiouem probabilcm
 339 Q. AURELIUSSVMMACHUS. 5i0
- judicassem, flagitalas liileras negare non dehui. A , iEstimabisde cultu morum ejus ac litterarum, quan-
Summa auleni petitionis hujusmodi est iitfilioejus tum illi siudiorum mora poluisset adjicerc, nisi re-
conjunctionem ftlix tux spondeas : ctijus rci impe- spectum palerni desiderii limor noster habuisset.
trationemfacilemfore personariimpromittilxquatio, Vale.
et honestaie et possibililaie congruiiis. Exspecto igi- EPIST. LV,
tur ut responsio lua tesiimonium meum vires apud SYHHACUUS EUSEBIO.
te habuisse declarel.... Vale. Communis amici Kusebii merila longo sermone
EPIST. L. prosequerer.niside probitaieejus atque militia plura
SYHHACHUS CfXILIANO. senlires, qui nunc de loco suo anxius, posiquam <le
Quantum domui mex culium Lucillus quondam eo comperit esse dubilatum, allegationessuas propc-
pictor adjecerit, cum polissimis aroicorumnosse te ravit asiruere leclione publiciscripti, non assertione
certumesl. Hujus filiuin, pernaturam quidem et per verborum. Qua in re et fautor liiiganti, el lestis alle-
necessitatemproculpositum, injusla sollicitant, orlo gationibusejut a nobisaccederejuberis : quorum al-
certamiue inter Numerarium quemdam et Opinato- terum nobislua amicitia promisit, fidesalterum pol-
rem, dudum supradicli possessoriscolonum, qui su- licetur. Nam dudum eum ad scholam Gallicanipala-
periorum temporura raliocinia in Lucilli vertere B tii translatum esse meministi, quod ideo le credimus
damna. jEquum posco, non graliam; licet interventu ipso absente siluisse, ne exisiimaretur gratiosa esse
meo eiiam voti et studii accessio debeatur. Et pri- suggestio : nunc majore fiducia aderis vcritati, cum
more loco posiulo, domusviri prudenlissimi, Ionge- allegationesprsesentis audieris. Vale.
que degenlis per offlciapublica el ordines tula prx- EPIST. LVI.
stetur. Dehinc,ut si quid inter illos decertationisest, SYUHACHUS GF.MINANO.
tuocaedaturexamine: ne quando alteri judici servata Felix, cuni et domus tux culiot esse dicerei, et
cognitio recidivam Lucilli filio gignat injuriam.Vale. htimanitatcmcommendalionismex amicis interve-
EPIST. LI. nieniibus postularel, desiderio ejus lamiliarem pagi-
SYHHACHUS APOLLODORIO. nam non negavi, qua principe loco fungor aptid le
Quintus et Felix Hipponieusiumcuriales , has de salute dicenda. Dehinc prosequor receptam pelilio-
rae litteras summatibus viris intervenieniibus im- nem, quc supradicto , si nonduratibi cngnitus est,
petrarunt. Debuienlm probitaiem hominum de testi- prxstet clientelx aditum si jam nolus augmentum.
bus xsiimare. Interest igitur amicitix, ne spes eo- Vale.
rum, qui me ad irapetraiiouemvalidum crediderunt, EPIST. LVII.
decepta videatur. Quare, si quid eorum poscet utili-'C SYMHACHUS QUINTII.IANO.
las, benignilatem adde justilix. Credo enim talia Morisraei est, bene cognitis ac probatis ferre suf-
-poscenda, qux nec intervenienlis pelitionem, nec fragium, nec personas hominum,sed vilx mcrita co-
prxstanlis judicium decolorent. Vale. gitare. Cum igilur Assellusdomesticus nostcr in ur-
EPIST. Lll. banis castris miliiix stipendia sine oflcrisionecohfe-
SYHMACHUS HAXIHILIANO. cerii, quxso ttt admissus in clientelam luam, ct
Meex senientia valere significo,tibi secunda opto meum palrocinium sibi profuisse, el (uumacccssisse
snppelere : post hxc depostulo , quod sponlanea be- lxtetur. Vale.
nignitatefecisses,ul conducloremrei mex Siciliensis, EPIST. LVIII.
ad provinciamrevertentem, celeri transcursu ad de- SYMMACHUS CJECILIANO.
slinala dimittas. Intervenire pro juslis debitis non recuso. Malitix
EPIST. Llll. est cnim repudiare locum graiix , in his , qua; ipsa
SYHHACHUS postulatiwquilascommendat.Formianisad cgestatis
Assidux scriptionis nullum potcsl esse faslidium. levamencertum ex Africa olei modumdecrcvit anti-
Ftingor igitur apud te salule dicenda , simulque hor- " quitas. Poscunt a te morem longa xiale servatum,
tor, et deprecor, ut homintimmeorumcuram gerere cui dcbel adjicere celeritalem prxstantis humanitas.
non graveris; quibus non solum tribuenda cst fiducia, Valc.
si quid usus desideret suggerendi, verum eliam ne- EPIST. LIX.
cessitasadmovenda.Hxc eniin est natura servorum, SYMMACIILS JOVIO.
tit adire renuant profuturos, dum culpam suam me- Non novum vel incognitum, sed comperlumjam
tuitni deprchendi. Vale. fide et antiquitate miliiix Eusebium aniicummeum
EPIST. LIV. promptus commendator insinuo : quem ad lioc xvi
SYMMACHUS P0EMEM0. nulla aciuum culpa fuscavit, sed absentia, qux ple-
Tacenda sunl damna fortunx , ne sera consolaiio risque occulil merita, si tesiimonio prxsenlium de-
scindat practeriii doloris cicatricem. Reclius ergo seratur, locum ejus dicitur in ancipilim staium de-
iectim filii nostri Nemesii ornatissima indole, vel duxisse fortunsc. Singnlaris tamen animi lui xqui-
potius fecundalaudumfruge contnlerim.Habesvirum tas non patielur, ut spero, adversum stipendiorum
dignissin.Lm.pro numerosa prole censeri : hunc tibi pr.rrogativam casum valere. Et mea igilur hortatio,
in manum reddo, quod utroque facere voluissem. et ipsitis ndiicia judicium ttiitm respicit. Quxso u(
341 EPISTOLARUMLIBER IX. 519
causa cognita, velerum ejus stipendiorum justa con-.A missa testabitur. Supercst ui omne carpentum affa-
iirmes , prxslatnrus ei nobis amicis securiialem, et bre et firmis compaginibusexplicetur. Si parte pretii
lionestum collegis de optimi viri rcletitionc consor- ad hoc opus est, quod dandum scripseris , jttbebo
liura. Vale. numerari. Humaniias xeniorum iuorum debel esse
EPIST. LX. moderatior. Religio enira animis poiius quam mu-
SYUHACHUS PROBINO. neribus xstimalur. Vale.
Omnibus qui occasionem scriplionis impertiunt, EPIST. LXVI.
commendationis quamdam rependo mercedem.Nunc SYHMACHUS ADS/ECULAREM.
optirao viro Pelrucio factum volo, quem scio hanc Pretia desertorum confuso errore poscunlur. Nam
epistolam non taro sui commendatione, quara mei ncque judicia .... certus fuluri laboris inslitues :
oflicii gratia postulasse : cujus operam versa vice fixiim enim ac definilum tenet
amplissima praele-
nntnerandam pulavi. Poposcit lilteras, ut tibi proba- ctura , nullum
ejus esse nteriii, ut sublimilaii tux
rer impensius. Ego conira ideo scripsisse rae fateor, debeat subrogari.
ut tibi ille acceptior redderetur. Vale. EPIST. LXVII.
EPIST. LXI. SYHMACHUS
SYHHACHUS PACATO. n
Et quiete provincix, et vigoris tui faude deleclor.
Vix adducor, ut credam liileras meas socperepe- Nec
quidquam magisterio raeo vindico, cum omne
tilas nihil Leontio remedii eontulisse: Quia si nihil
intervenlus noster desi- quod speclal ad gloriam, luaepolius indoli debeatur.
virium frequens habttissei, Macte igitur primi honoris auspiciis, et in uberiorem
steret suffragium meum toties elusus optare. Cum
me istius fides dubia gloriam felices tende conaius ut tibi ad celsiores
igilur apud querelx sit;exspe- et Romanum nomen clarilu-
dubitaiio mea debeat gradus januara pandas,
riri volo, cui potissimum parti dine adrainistrationis illuraines.Vale.
applicari. Est igitur in manu tua, uirum postbac
tenere in scribendo morera debeam, an verecundix EPIST. LXVIII.
nostrx conlinua etiam taciiurnitate consulere. Vale. SYHHACHUS
EPIST. LXII. Soleo amicillas optimorum primus expetere. Nunc
SYMHACHUS ROHULO. fortunx mex inclinatio ut prxvenirer effecit. Tri-
Tu quidem paterna affectione pignus commune buenda est igilur venia larditatis, non negligentix,
Commendas. Sed illi efficacius studia et amorera sed mcestiiudini mex : et bono omine familiariias
bonorum probabilis vila conciliat. Habes juvenem eopulanda, cui auspicium forlunatus prxslllisii. Sed
'
eujus fruge gaudere debeas, elsi scio patres avaros G licel me ipse officii ordine et dignatione prxrertcris;
esse voti, nec ulla lliorum bona putare perfecta in posterum tamen nequaquam residem judicabis, ut
desiderio et cupiditaic poliore. Forte lactari auimum aniraorum noslrorum cnncilialio, qtix tuo invita-
tuum judicas dulci potius nuntio quam fideli. Cttm mento su.npsit exordium, meis liileris frequenlata
vero tibi ejus redittim favor divinus annuerit, tu in cumuleiur. Vale.
illius meritis deprehendes raei testimonii verilatem. EPIST. LXIX.
Vale. SYUHACHUS
EPIST. LXIII. Mallem quidem reditum tuum quam litleras im-
SYMHACHUS petrare. Sed eiiam liabenl solatia locum, quoties
Observantiam velus usus induxii, ut domo pro- fraudamnr optaiis. Vereor autem ne te diu ab urbe
fecti prxstent auspicium muluoe scriptionis. Sed proiermines. Namque hoc nobis minatur larditatis
ego longx exspectaiionis impaiiens ordinem servare tux elaborata defensio, quare velim noveris, nullas
iion rotui. Prior igitur tibi bonorificentiam styli de- morae allegationes desideramihus justas videri.Quid-
fero. Deliinc subjicio poslulatum, cujus hxc forma quid igitur ipse causationis attuleris, surdis, ut aitini,
esi, ui Laurcntium domesticum ( qtiod domus mex auribus ingeretur. Hxc interim de quarto Latinx vix,
poscit utililas) suffragio ttio dissimules adjuvare. D mox agrum Laurenlem petiturus emitto. Est cnim
Vale. familiarc moerentibus,animi curas migraiione discu-
EPIST. LXIV. tere. Vaie.
SYHHACHUS PACATO. EPIST. LXX.
Incitare debueras. Sed prolixus in bac conque- SYHHACBUS
stione esse nunc piget. ltaque ad commendaiionem Accusarem silentium tuum, nisi te in fratre vidis-
viri devotissimiOlympiijamicissimi mei flecto ser- sem. Ille et officii salisfactionem, et prxsentix ima-
monem: teque sedulo rogo, ut eum securus lestimo- ginem mihi solus exhibuit. Nam omnia bona in co
nii in penetralia familiaritalis admittas. Reperies in agncvi, qux in le dudum probavi. Amo igitur venam
eo morum bona, qualia judicii lui circumspectio farailix vestrx. De qua nobis, etiam qui adhuc com-
consuevit eligere. Vale. perti non sunt, prxrogativa optimi generis laudabiles
EPIST. LXV. jam videnlur. Superest nunc mihi solemnis illa effla-
SYMMACHUS ALLEVIO. gitalio liilerarum, quam nec oraitlendara penitus
Vehiculirotx cujus debeanl esse mensurx linea exi timo, ne remissiuscures, qttx putas non desidc-
 313 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 514
rari, nec raagnopere perurgendam, ne libi perpetua A quo sortiri Sicilia magistratus, anteriorum recorda-
conventio soontanei gratiam decerpat officii. Vale. tione metuebat. Ades igitur nobis exspectatus, illis
EPIST. LXXI. desiderandus. Et prxsumo tibi accepto ferendum, si
SYHHACHUS provincix commodaverit posterioris iraitatio. Auctor
Quamvis relegere iter, atque illico parem rure est enim bonorum sequenlium , qui relinquit exem-
deducere; hoc ipstim tamen breve intervallum dici plum. Vale.
vacuura esse litteris non patiar. Primum, ul officium EPIST. LXXVI.
scriplorum luorum vicissitudine sermonis xquipa- SYHMACHUS
rem. Dehinc, ut expetiias amiciiias relatu gralixin- Querebar tacilus ipse mecum de silenlio, sed ami-
telligar munerari. Postremo, ut indicio adventus raei cam succensionem recens sermo placavil. Ergo in
pauxillum de te, si mox abire decreveras, residendi usum veterem revertamur , et mutuam diligeuliam
tempus obtineam. Ob has causas epistolam,venturus religiosis salulalionibus excolamus. Vale.
ipse tanquam prxsulem misi. Scd in his prxcipua
mihi fuit ratio non silendi, quod prior votum san- EPIST. LXXVII.
ciendx familiaritatis hahuisii. Unde curare me de- SYMMACHUS
D tua plurimum mihi tribuunt voluptatis. Sed
cuit, ne culpam fastidii conlraherem dissimulando si Scripta Romx
paulum residere voluisses, multo amplius
responsa. Atqui mallem semper mea opera amicitias
nobis prxsenlia lua, quam serrao gratix contulisset.
inchoari; tantum abest, tit pigre et negligenler acci-
Fero taraen sequo animo, qnod desiderio nostro
piam munus religionis oblatx. Ago igitur gratias
bonx volunlaii tuoc, et curabo sedulo officiismeis, amorem patrix prxtulisti. Et spero visendi filii tui
ut credas poluisse me scribendi ordine prxveniri, gratia, qui nunc liberalibus studiis eruditur, red-
dendam mihi sxpius tui copiam, Interea dum absu-
diligenlia animi non posse. Vale.
EPIST. LXXII. mus, frequentanda libi est opera scriplionis, ut mcus
SYMMACHUS etiam slylus ad vicissiludinem provocetur. Vale.
Alexandrum, sicuti loquuntur histonx, gravis mo- EPIST. LXXVHI.
mordit invidia quod Achilli foriissimo xvi sui Ho- SYHMACHUS
merum procconemIbriuiia tribuisset. At mibi animus Credo miraris, quod adhuc crudo forlunx mex
gliscit gaudio, quod eventus reip. prosperos parili vulnere silentium ruperim. Hsecsolatia , his pascor,
sermone ornasli. Unde factum est, ut nostris quoque his recreor : elsi illa duco majora qux mihi ex tuo
oblutibus , qui procul agimtts, quxdam gestorum pectore et sennone redduntur. Sed nolo tantisper a
facies subderetttr. Quare fortunx lux gratulor qux " me exigas litteras longiores. Breves sunt doloris
spectatorem te secundis rebus apposuit, et facundix inducix , et mox in miseras cogitationes. recurrunt
qux talium negotiorum magniludini orationis gravi- dissimulala paululum mala. Ergo tua potius redun-
tale rcspondit. Ccelestisnutus efficiet, ut ornatissimo det oratio, qux libi laudem servatx araicilix pariet,
lingux tux promptuario nunquam desit materia ta- et raihi prxsentis xrumnx solamen afferet. Vale.
lium nuntiorum. Vale.
EPIST. LXXIX.
EPIST. LXXIII.
SYMMACHUS
SYHHACHUS
Cura anxius eram priusquam litfcras tuas sume- Utinam te melior causa tenuisset, et facile ab-
desi-
rem , tilrum commode peracto itinere ad destinata sentix tux damna ferremus. Utcunque tamen
derium tui litterarum solatio mitigasti : quas fre-
pervenisses. Sed ubi certior factus sum, nibil va-
letudini tux labore itineris deminulum, animus ad quentare dignaberis, si quam libi adhuc necessilas
sc revertit. Prseslabit divinus favor, ut sicuii absen- familiaris moram indixerit. Vale.
tia tua opiata cognovimus,ita tuo rediiu gaudeamus. EPIST. LXXX.
Vale. SYMHACHUS
EPIST. LXXIV. "] El sancti animi lui affedione, et sermonis assi-
r
SYHUACHUS duitate deleclor. Ne illud quidem beneficii minoris
Ediiionibus noslris amicatn operara polliceris. In- existimo, quod ad scribendum mibi idoneas tribuis
telligo lilteris benevolentix tux effeclum respondere facultales. Spero enim paginas meas libi posse re-
potuisse, si bonoris tui tempus feiicitas provincix stitui, quas reposcunl, qui tuo judicio porliiores hti-
propagasset. Sed quamvis depositis reipubl. babenis jus officii deliguntur. Et vero qux pro mutua amici-
nequeas promissi terminum dare , ego lamen fateor tia dignaris injungere, libenter exsequendasuscipio,
ita me tibi vadatum gralia, ut spcrata perfeceris. 5quoti.es desiderant operam meam qnos commen-
Voto enim favenlis, non exilu rei aniraus obligatur. datione prosequeris : sed si quid aul negligentius,
Interea abundogaudio, quod libi oraniumrerum fama aut serius sorlitur effectum, eorum dissimulationi,
ftoret et in Darlemquxsilx a le laudis accedo. Vale. quos commonendicura deseril, oportet ascribi. Cx-
EPIST. LXXV. terum tam jusla et honesta sunt, qux ipse plerumque
SYMMACHUS delegas, ul mihi vel utro appetenda sit exsecutio
, Beasii curiam noslrain forumque Romanuin, dc probabilium litterarum. Vale.
545 EPISTOLARUMLIBER IX. 316
EPIST. LXXXI. A EPIST. LXXXV.
SYHHACHUS....'. SYMHACUUS
Diu lilteras tuas desiderasse me fateor, quarumi Araicx voluntatis indicium est, quod adeptus am-
apportatio exspectationi plenissime satisfecit. Prx- plissimum consulatum, cognitionemmihi et societa-
cipue autem gaudio fuit, quod te pro voto agere; tem tanti gaudii prxstilisti. Quare hujus tibi apud
nuntiasti. Dehinc quod advenlus tui dedisti obsiderai me muneris opima laus est: quando ita securus es
sponsionem. Et quoniara te mutuis de me prxsumo> mei animi, ut luis rebus prosperis scias nos posse
gaudere, post ingentia pericula, qux solus in com- Ixtari. Quid quod etiam consulare negotium fuit ho-
munis patrise perturbatione loleravi, in bonum sta- noris sui nuntium latius promovere? Gaudia enim,
tum rediisse significo.Superest, ut ad plenitudinemi quibus pauci fruuntur, angusta sunt. Dehinc ipsius
prosperorum Ixlilia nobis sperata proveniat; quodI seterni principis beneficiumcelebrius atque ornatius
mihi luo reditu spopondisli. Vale. reddidisti, cui sub occasionetalium litterarum apud
EPIST. LXXXH. multos gratias videris egisse, quam benigne animad-
SYHMACHUS verlantur ofGcia.Facito ut istam gratiam scribendi
Pomis tuis abunde honorem scripto facerem sii assiduitate continues. Vale.
valerem. Nunc obsessus membrorum.omniumdolo- B EPIST. LXXXVI.
ribus, silvarum tuarum laudem sequesiro. FacietI SYMMACHUS
frequens humaniias tua ut sxpe alias in Marsos Compotem me opiati nuntii prxstitisti. Fateor
bona Phxacum translata celebremus. Vale. enim verx amicitix hanc esse raiionem, ut com-
EPIST. LXXXLI. moda nostra muluo gaudeamus. Gratulor igitur cum
SYHHACHUS tibi familiarilatis nostrx causa, tum famx tempo-
Ruri cum parenlibus otiabar, ut algore Prsenesti- rum quam recentis judicii xquitas in aeternamglo-
ni diversorii flagranliamtorridx xstalis excluderera. riam vindicavit. Functus es oplimi civis officium,
Eo me loci repererunt litlerx tux, quas exspecta- multa opera, perpeii sollicitudine. Sed nolo pceni-
lione prosperioris indicii principio lxlus accepi. teat. Virlus durioribus negotiis enitescit, et asperna-
Namquead boc locorum nullo me munere scrmonis lur declivem facilitatera, maximuquesudore arduum
hilaraveras. Sed ubi omnes molestias quas Pado laudis annitilur. Adde huc quod in ore fortissimi
auctore tolerasti, sollicitalectione percensui; accu- principis agis, e't publico bono sine satietate de-
sato vernula luo flumine, cujus lurbidos meatus et frucris : qux res non compensat modo, sed etiam
infidumagmen expertus es; retuli istam conserva- commendat laborem. Jam illud quale est, quod in
tionis tux gratiam diis auctoribus, Bonxque Fortu- C ( causa non tantum tua fortunx eluctalus incertum,
nx. Quamobremcomplacilum est mihi serum exhi- nulli nostrum debes viclofix tux graliam ? Piura
biii sermonis officium, cujus longam cessationem vellem; sed videor mihi ift prxsentia satis fecisse
secundis rebus tuis iricusare potuissera. Factum est verborum. Nuncsi libi potcs'tasest, malo ut jam re-
enim religione qua debuit, ut prius liberationem curras. Si quid morarum est, quxso respondeas. Vale.
tnam, quam periculum discerem. Quare penes so- EPIST. LXXXVII.
spitatores tui deos manebit haec cura, ut beneficiis SYMMACHUS
suis jugiter immoreniur, teque ob meritum donent Summa libi apud me laus et solida gralia est,
largo xlatis excursu; ita ut senectus nihil decoquat quando id affectas amicitix cullu, ut nos litterarum
lirmitatis. Inlerea quoniam te grata secessio et quies honore digneris. Sed pars epislolx tux qux laudem
dulcis amplectitur; quxso curam dignatus arripias mihiassignavit eloquii, sil licet nimis jucunda, minus
nobiscum sxpius loquendi. Adjicies plusculum re- tamen vera. Non audeo scribere : Menlirh et Decipi*
fectioni corporis si, aut emittendis epistolis , aut cum hxc de me prxdicas, sed illud potius : scio
vicissim sumendis peregrinationem levaris. Certe quod amore falleris. Tu quemquam facundumvoces,
nobis nihil antiquius eril, quam te legere, quibus vir in dicendo summarura partium, cui sit patricix
blanditias oris tui interim non contingit audire. Vale.'" dignitalis oratio? Ergo parce verbis lenocinanlibus,
EPIST. LXXXIV. et fuco oblitis, et ad graiiam comparatis. Amicitix
SYHHACHUS nostrx forte conveniai, ut talem videri me cxteris
Quod ait noster comicus: Nunquam te adeo, quin cupias; pudoris lamen mei non est, ut mihi ipsi
ab* te doctior abeam, id ego de epislolis tuis jure talem me esse persuadeas. Vale.
memoraverim,qux raultis salibus nonnunquam sen- EPIST. LXXXVIH.
tentiarum, plerumque versuura sarciuntur. Veluti SYHHACHUS
nunc litlerx tux halantesPlatdnicumnectar, quantum Olim te mihi fecit optabilemcultu, fama lilterarum
raihi rouneris dederuntl Nara nisi tibi bonarum ttiarum : sed diu officiumscribendi per verecundiam
parlium spectatus essem, nunquam meAtticismusis distuli, ne in aula posilum viderer ambire. Cujus
imperliendumputasses. Quarc hujusmodi operi fre- raorbi ita crebra est affectatio, ut diligentes existi-
quenter accingere, et amicitix diligentiam sedulo maiionis viri pro alienis vitiis ernbescant. Jam re-
persevera, cum hoc negotium libi noslri officiivi- raota est causa hxsitantix, postquam me prior salu-
cissiludocommendet,Vale. tatione dignalus es. Palentes amicitix tuse fores
W7 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 348
bengne accitus inlrabo, et coropensare raeditabor A tuam gralulaiione prserenio, et opto adaugeal gra-
pudenlcs silentii moras crebrioribus paginis. Tu lan- dum mcritis jure delalum conlinuala felicitas.Resiat
tura bona venia recipe obsequium liugux inopis, et siyli assiduitateacuas inter nos amicitix diligenliam,
paulipser imperialismagistri subraitle judiciura. Indi- vincasque officiis intercessus tuos. Ille enim vere
casti cerie roeorum te aliqua legisse. Eamdera posco jncreinentis suis major est, quem sublimitas parti
patientiam. Novustibi non ero, nec inexpertum for- honoris inclinat. Vale.
midaboarbilrum. Omnia mea ferre didicisti. Acces- EPIST. XCH.
sit etiam nobis famiiiaritas qux te mibi xquiorem SYHMACHUS
judicem faciat. Graiiosa quippe est amiciiia a scvero iiicassum dissiraulationiset laciturniiatis accusor,
examine in blandiores sensus caritaie mutatur. Quid cum debitam tui diligentiara Jove teste non dese,-
si cgo deposiio ingenii pauperis raetu assiduas libi ram. Sed nequilia meoruro arbilror accidisse, ut
epistolas spondeo ? Vide ; quaudo amplius speres de missa ad te scripta resederint. Quxso igitur ne ex
promptuario largiore? Fatendum est amicc : Galli- infrequentia litterarura raeus io le animus aestimetur.
canx facundise haustus requiro, uon quod his se- Nam plerumque officiissimulatur affectio. Amiciiix
plem montibuseloquentia Latiaris cxcessit; sed quia autem sinceritas pecloris magis fidemposlulat, quam
prxcepla rhetoricae peclori meosenexolimGarumnx B I delinimeotasermonis. Vale.
alumnus immulsit. Est mibi cum scholis vestris per EPIST. XCIH.
•doctoremjusta cognatio. Quidquid in me esi, quod SYUHACHUS
scio quam sit exiguum , ccelo luo debeo. Riga nos Pignora nostra conjunximus. Atque ideo consenta-
ergo denuo ex illis Camoentsqux mihi lac bonarura neum videtur, ul quos ccelus participes habuimus ,
arliuin priraum dederunt. El si le in meis scripiis etiam honore sportulx prosequamur. Duos igitur so-
aliquid offenderit, auditorem quoudainpopularis tui, lidos oQerendostibi misimus, parvum munusculum,
aut silenlio tuere.autiuquoque rursus iuslilue.Vale. si xslimemur preiio sui: religiosum, si ainore pen-
EPIST. LXXXIX. duntis. Vale.
SYHHACHUS EPIST. XCIV.
Accuso litteras tuas quas male creduius desi- SYHHAChUS
derio in te meo facluras medlcinam putavi. At illx Romam te ventiirum certa fama promiserat. Spera
decursae oculis admoverunt txdas ferveutiores. Af- visendx prxslantix tux roulto gaudio ceperamns.
fluebant enim multo melle facundix, quod aveclum Sed improviso mutatus huntius indicavit, quod pio
lecuni doleo. llaque parvx lectionis sapore commo- accitti domini et principis nostri ad votiva remearis.
tus, tristiorera damni sensura recepi. Inter hxc oc- C * Ergo offlciumsalulationis quod coram speraveram de-
cu;ril allera cogitatio, amarius esse, si taceas. Qua- ferehdum, styli honore compenso: teque oro ut in-
propter conditiodurior verlit me ad oplionemprioris. gravatam vicem referas, qux suadeat desiderari ex
Peio igitur scribas. Sed fac epistolis tuis temporis; me crebra colloquia, si ostenderit prima placuisse.
iniervalla breviora. Sxpius ad me comraeent, et con- Vale.
fabiilaiionem prxsentis imilentur. Fruemur assidue EPIST. XCV.
ca parte qua melior es. Quod si aliquid prolixioris; SYMMACHUS....
curacct claliorali a le operisadjunxeris, prope erit,, Pro utroqtte nostrum causam diutini silentii reddi
ut non solum Rorax, sed in Athenxo quoque nostro, disti. Nam me quoque fateof scribendi officiohacte-
qua soles "ralia, perorare videaris. Vale. nus temperasse. Tua igitur purgatione defensus, di-
EPIST. XC. luere litleris, quod eomraune est, non laboro. Nunc
SYMHACHUS oranium statu iti tranquillumreducto, xraulis studiis
iti curam tuam rediisse me gaudeo. Sed bujus; ombssarepetamus. Ita enim demuin probabitur tem-
tam subili operis boni ornatissimus juvenis Asieriusi poris fuisse, quod diu inter nos stylus quievit; si
mihiauctor est; qui parandx commcndalionis gra- reddita facultale muiuara diligenliam frequens sermo
lia, ut landera scriberes impetravit. Et illius quidem[ D
' feuaraverit.
familiarilaii, licel a nobis olim repertx, ob raeritum! EPIST. XCVI.
rccens adjecimtls animi diligenliam. Te vero nonI SYHHACHUS
patiar ultra exspectare monilores, et aliorum potiuss Etsi a litieris tempefasti, exempli taraen imilalor
usui operam navare quara mutux inter nos affcciioni i esse non debco. Intcgro igilur largam salutationem,
debiium piuin solvere. Non invideo poscenlibus 3 nec diffidoreddenda saltimmibi esse oflicia qnx a to.
teslimoniavel suffragiatua. Sed validiorest amiciiiae > fuerant incboanda. Vale. *
causa, quam gratix. Precarias epistolas postponej EPjST. XCVII.
legilimis: his Irequentius caritas studeat, illas non- SYHHACHUS
nunquam pixstet buriianitas. Vale. Solet bonis livor obstreperc, ul nunc speratum
EPIST. XCI. prxsenlix tux gaudium raihi subduxit invidia.Hactc-
SYHHACBUS nus vires suas in damna voli communis intenderit.
Exspectarertondebui lilteras luas, quibus indiciumn Sic ero contenlus, quod rae advenlus tui exspecla-
mihi faceres honoris accepti. Ituque verecundiam i lione fraudavit. Ipsum te sospilem manere palialur,
 319 EPISTOLARUMLIBER IX. S5Q
et tandem cum Jtroque nostrum redeal in gratiam. i. A
j xstimatur. Haecipsa tamen exilis oblatio plus ad to
Instar beneficii crit, si mibi conlingat de tua securi- i- gratix portabit, si rcligio tua usui suoa me delibaia
tate voluptas. Vale. sttsceperit.
EPIST. XCVIII. EPIST. CV.
SYMMACHUS SYMMACHUS
Sunipto adventus mei nuntio, de quo non poluit it Juvandi sunt mancipes salinarum , qui splemlori
apud te fama relicere, exspeclavi ut prior scriberes, >. atque usui patrix communrs inserviunt. Dignabcris
vel quod est amabilius, ul ipse Formias commeares. >'• igitur auditis eorum querelis, adetinlibiis deferre jii-
Sed quia.utrumque vel dissimulalio lua, vel occupa- slitiam, el urbi ulilem, et luis moribus
congruenleni.
tio denegavit, in partes luas libenter ipse succedo,, Vale.
leque oro ut mihi aut excursutn tuum pracslare di- EPIST. CVl.
gneris, aut, si obstal aliquid sallim iitleraria saluta- SYHHACHUS
tione respondeas. Pro filiis nostris Deo juvanle conjunctis, in duo-
EPIST. XCIX. bus solidis ad te misimus sportulam nuplialem,
SYHMACHUS cum proinpta dignatione susceperis, docutnen-
Amolitteras tuas, sed exspecto prscsentiam,quam1 I quam t«m dabis omnia amicorqm festa esse communia.
mihi dierum ratio pollicetur. Plura scribere spes ad-"
Vale.
venlus tui non sinit. Sed quod nunc epislolx detrahi-
EPIST. CVII.
mus, coram fabulis rependemus. Vale.
EPIST. C. SYHHACHUS
SYMHACHUS Nuptiis quidem filii mci te quoque inter amicorum
Gratum mihi est, quod promptissimumstudiumrei. potissimos inleresse voluissem. Sed quia longinqua
nostrx dignaris impendcre, el le memorem scripto- absenlia tua desideratum raihi negavit officium , in
rum assiduilaie leslaris. llinc fil, ul offtciisHiis etiam duobus solidis sportulani misi, ut vigere aptid me
cura noslra respondeal. Libenlei' igiiur rependo ser- luam raemoriam votiva oblatione tcstarer. Parvum
monem. El quamvis sponlaneam juvaudis bomin)bus. quidem munusculum esl, si sesliinatur prelio sui :
meis adhibeas volunlatem, horlamenlum lamen pe- religiosum si amore pendatur. Vale.
litionis adjicio, ut ofliciaqus ultro Iribues, cumules\ EPIST. CVIII.
SYMHACHUS
provocatus. Vale.
EPIST. CI. Omnia qux sine auciore jactantur incerla sunt.
SYUMACHUS « Sed ego in sacrx virginis famam nihil patior licere
C
officio ponlificis, (ide senaloris
Conquestio tua de rarilile epistolarura raearum sermonibus. Quare
magis'religiosa quam justa cst. Nam cum ex amcre admoneor proferre comperia. Diceris ante annos
dCscendalnon babet tamcn xquitatcm. Nunc tamen( legibtis delinitos vestali secreto velledecedere. Non-
emenso itihere, promittoprxterila officiorumdispen- dum credo rumori, sed asserlionem lux vocis exspe-
dia crebris a me episiolis sarcienda. clo, qux opinionis diibium aut agnoscal aut respuat.
EPIST. CII. Vale.
SYUMACUUS EPIST. CIX.
Dum pelisbeneficium, prxstitisti. Plus enim mihi SYHHACHUS
ex amicilia ttta quam tibi ex nostra deferisionequx- Tandem de actibus tuis certum me facere dignala
siium est. Nihil igilur assumam gratix mex, cum plu- cs, quibus leciis alqnc dccnrsis loetalus su n vitx et
riinum tux debeara. Potesi lamen adhuc istiusmodi innocentix tux aptid Jusitim. Cxteris in rescribemlo
n unus augeri scribehdi assiduitate, ut cumulet vo- diligcntiam defuisse video, quos lu ad referendam
luntas familiaritalem noslram, quam nunc videlur giatiam dignaberisiiicilare, ul ihtelligamvicissiiudine
necessitas inchoasse. Vale. provocaius, epistoliis meas iisdera fasiidio postea
EPIST. CIII. D non futuras. Vale.
SYUMACIIUS EPIST. CX.
Totisviribus adjuvandi sunt communis palrix cor- SYMMACHUS
porati, prxcipue mancipes Salinarum, qui exercent Aliorum quidem tibi spectanda est senlemia, quos
lavacra lignorum prxbitione. His plerique sunt debi- decet de patribus judicare. Mei ingenii «xilitas etiam
lores : quod nisi ad solutionem vigor judicialis ad- parva miratur. Quare velim credas nihil libi cx meo
sirinxerit, eljciet publicamquerelam scrics incom- leslimonio honoris accedere. Nam eisi laudari ab
modi. Quare quxso, ut inler cxtera,qux sibi de laudato viro vetus dictuiti est, noslri lamcn mcdin-
sttidio tuo Roma promittit, banc quoque partem dili- critas non mullum fanix tux clariludinem juval. Sed
gentix tux vindices. quia volunlali tux m<,s geremlus est, quid quidara
EPIST. CIV. e medio de oralionihus luis sentianl, jussus expe-
SYMMACHUS diam. Prope est ut te arguere debeam quod saeculo
Parva fatemur esse qux misimus, sed honorifi- nostro Tulliani slyli famam parcus invideas. Rcspon
centia parenlis, rcligione potius quam mole munwis _ debis omiieiu te operam condendse historise denu-
381 Q. AURELIUS SVMMACHUS. 354
lasse. lgnosce avaritise mex, si utrumque desidero. /A EPIST. CXIV.
Nara pari nitore atque gravitate senatorias actiones SYHMACHUS
et Romanx rei monumema limasti, ut plane Home- Recte Cxcilius comicus: Homo, inquit, komini
rica appellatione Trs/siSefcov,id est, xquitnanura te deus est, s.i suum officiumsciat. Hanc ego in te dixe-
pronuniiem, Perge igilur, quxso, et stude hanc poste- rim sententiam convenire, qni nostris negotiis curam
ris dotem relinquere, ut qux divisa in singulis aucto- vigilera prxsiitisti. Hinc in pectore memoria; laus in
ribus aute placuerunt, eadem ntinc in te conjuncta ore versaiur. Nec in prxsentia modo floret facti et
laudentur. Vale. Sludii tui gloria, sed, ut mens augurat, aevum vige-
EPIST. CXI. bil. Prolixior agendis gratiis sermo etiam nunc com-
SYMMACHUS peterei, ni vererer, ne simul totum videar expunxis-
Fontes, ac difficultatem ducendx aqux inter labo- se, quod debeo. Impatiens est accepli beneficii, qui
res censere Herculeos debeamus nunc Neapolis nexu properat liberari: nec videtur miiluam operam
mutata sede suscepit. Unde posl breve intervallum quasi amicus accipere, si erubescit ad moram gra-
dierum transire Capuam tui desiderii gralia non tix. Aiia mei ingenii ratio est. Pecunix fenus accc-
morabor. lero persoivere : officiorum vices diu opto debere.
EPIST. CXH. B Va!e.
SYMHACHUS EPIST. CXV.
Cum jam Decembriumcal. tempus appeleret, red- SYMMACHUS
ditx sunt mihi litterx, qux annalem trabeam me- Mones sequo animo feram vel xmulorum facta im-
ruisse loquerentur. Credas velim multo ex ea re proba, vel ingratorum fosda decreta.Convenit studio
gaudio mentis raex habilum splenduisse. Primo, aique ingenio nostro consilii tui qualitas. Nullius
quod ita natura comparatum est, tit oinnes sibi dela- quippe lam veliemens nequitia est, ut molu meo digna
tutn decus judicent, quod dignus acceperit. Dehinc, sit. An ego istud feram rnolesle, qui noverim Mar-
quia honor, jam pridem togx, et ordini rarus nimis- cellorum monumenta sublala Verre prxtore, et Ma-
que difficilis, tandera summatem civiliuni partiura vi- rianis tropseis nequaqiiammanusinvidas pepercisse?
rum respicit. Postremum, quod amicitias nostras nec- In sola conscienlia est fructus et ratio virtutis. Nihil
dum aliis officiis inchoalas prompta evocationejun- moror statuas et publica falsa titulorum. Fucum fa-
xisii. Videsne quam probabiles Isetilix mex causcc ciunt provincialium oculis, qui ahimis cxcidcrunt.
sint? Sed vereor ne his parum credas, cum accitus Quod si mihi ullus hoitor lcslimonii publici affeclan-
excusem, quamvis jusla ratio sapientem non possit dus foret; judicio tuoei similium conlcntus esse de-
offeridere. Quo enim pacto ad prima fascium tuorura C ' berem, vel fidicinis excmplo, qui ihdignatus consi-
vocatus auspicia, paucis diebus Galliarum longinqua dentium turbam, sibi cl musis cantum ciebat; vcl
penelrarem ? Exime ilineris apparatum, cogiia hie- secundum Hcraclilum philosophum, qui summam
mis impedimenlum, defectum cursus publici, et bru- laudis arbitrabatur placerc uni, si essel optimus qui
roalis lucis angustias. Nonne mihianle cal. Jan. futu- probarel. Quare esio securus palientix nostra, ct
rus erat irritus labor, aut posl inverecundior adven- congraiularc mihi quod solus tofqueo corda livcu-
tus? Hxc, oro le, oequoanimo pronuntia, etamicilix tium, ctim alii quibus slatuoe quoqtio modo tribtils?
nostrse bonus auctor esse dignare. Eo animo inter- sint, nihil habcant invidendum. Valc.
pretare, qux jure aslruo quo rogasii: nec propositum EPIST. CXVI.
tuum deseras. Solus enim benigne credilur ad vocasse, SYMMACIIUS
qui excusatione non lxditur. Vale. Valeo quantum sinit seger animus. Alque ulinarn
legcs xque mectim valerent, quarum sanitas ab ipsis
EPIST. CXHI. plerumque corrumpitur, quibus curanda mandatur.
< SYMMACUUS Non pergam longius, cum tioc senigma frater meus
Mulla me gratia nexuisli, et cum prioribus officiis Buleforus possil aperire. Cui ut amicitia mea chara,
tuis adliuc solvendo non sim,denuo aliud posco quod D iia querela comperta est. Is ubi te scientem doloris
dcbeam. Consul amplissimus auspiciis honoris sui in- mei fecerit, confidolali adjutore leges ad fora noslra
teresse me prxcepii, cujus lilteris lua quoque accessit reditura. Vale.
oratio. Hsccul venturo honesta esl, ila excusanli ve- EPIST. CXVII.
hementer onerosa. Sed tua xquitas verecundiam 8YUMACHUS
meam veri facilitate relevabit. Ille ut sit placalus Exprobraveras mihi anie hac feras, quibus non est
annitere, cui me tristis de fratre casus excusat. Nam usa quxstura filii mci. Mordebar commemoratione
turpe atque impelibile est, attonito animo et fronte iiriti bcneficii, de quo arguere amicum nec compo-
mcesta Ixios adire conventus. Quid fortunara deceat, tem gratix debuisses. Tu vero etiam prelia, ul vir
agnosco, curo qua nimis contumaciteragil, qui acce- excellenlissimus communis fraler Brotadius allegat,
plo vuluere statim miser esse dissimulat. Si jusia, si nec speratx, nec traditx rei poslulas. Magisjuvatme,
necessaria, si vera prxlendimus; facito, oro te, tam si credis, a verecundia ad pecuniam lata conventio.
prompta venia ignoscat absenlix raex quam bona af- Minus enim grave est debitorem, quara ingraiura
fectio nwtupergerem postulavit. Vale. videri. Est igitur oplio tua, ursos, quos interapestale
S55 EPISTOLARUMLIBER IX. 354
dicis amissos naufragio, taxare. Habes in manu, /A quias submovendas. Ilaquc ut prompiius parles in-
quanto xslimare mihi debeas inefficacis voli beni- genitx libi xquilalis arripias, precator accedo; me-
gnitalem. Tantum maneat amicitia nostra, nihilqiie mor semper futurus tanti beneficii, si quem con-
forlunx in eam liceat. Summam pone dispendio: stanter purgare dignalus es, tandem securitas plena
non subducam pecuniam meam navis tux casibus, respexerit. Vale.
Vale. EPIST. CXXHI.
EPIST. CXVHI. SYMHACHUS
SYHHACHUS Plurimitm voluplatis ex litteris tuis anle capiebam;
Hospitem tuum Faustinurn Senalus amplissimus nunc lacrymabiii conqueslione menlcm legentis infu-
in socieiatem recepit, lanta apud nos testimonii lui scas. Ubi illa sentenlia, qux te et naturx bono et
amiquitas est, ul differri qux velis instar injurix sit. veterum lectione contra omniafortunoetela firmavit?
Tibi igitur acceptum fcrat sludium totius ordinis. Dignam viro assume palientiatn, et qux mutari ne-
Nam ut beneficio sacro debel dignilalis impetratio- queunt, desiste lugere. Leviora tibi cuncta post im-
uem, ita luo decreti nostri celeritatem. Vale. probum generum debent videri. Cur autem torpori
'
EPIST. CXIX. alque olio vaces, et patrimonii negligens, feriatura
SVMMACHUS ]B pascas dolorem? Curx sinl reliquix rerum tuarum,
Plerique te accilu consulis Mediolanumvenire cre- quas facinorosus invasor exhaustas, et laceras reli-
didimus: pars in Gallia resedisse jaclabant. Inler quit; ne in his reipublice necessitalibus recuperata
bxc opinionum varia, quonam millenda essent qux- sustentare non possis, qux prius omissa contempse-
storia dona dubiiavi. Poslquara mihi solvendi officii ras. Vale.
occasionem tribuit advenlus tuorum, Clarentio, cu-. EPIST. CXXIV.
jus speclatam fidem noveram, consueta munerum SYHHACHUS
deferenda commisi. Non aspernabere, ut xstimo, dy- Coactum te licet fatearis ut scriberes, ego tamcn
ptici et aphoretici oblationem. Neque enim grave est non minus acceptum tibi refero, quod me slyli ho-
verecundix tux solemnia et votlva suscipere. Qux nore dignatus es, quara si hoc sponte fecisses. Sed
cum amicitix deferantur, perlinet ad caritatis con- videris, qui fuerit auctor tanti muneris. Mihi ex illis
fessionem, ut deberi sibi hxc animus sumentis agno- litieris non honos lantum gaudii, sed fructus evenit.
s"cat,Vale. Didici cnim commeatu annonario convalescere urbis
EPIST. CXX. securilalem. Faustum"eliam intetlexi, cum primum
SYUMACHUS causam vestramcognosceret,asquumtejudicem prassti-
Ariminum sxpe prxleriens magisterio luo didici<C tisse, et altatis in mediumallegationibustuis, codicum
amicos honorare munusculis. Quafe institutus exera- constitisse rationem. Nam coetera, quae post secuta
plo necessaria usui raagis rependo quam defero : significas, ipso invito opinor exlorta, et sperare de-
qux nisi prompta dignalione susceperis, videbere. bemus, talem fore in reliquis disceplatorem, qualera
meam facilitatem de accepiis toties nolare muneri- libi ostendit prima cognitio. Ego tameh ad incila-
bus. Vale. mentum juslitix, quam inerilis luis arbilror deferen-
EPIST.CXXI. dam, familiares litteras misi, quas, si ratio popo-
SYMMACHUS...... scerii, in manus ejus farics pervenire. Aliud enim
Promptum mihi atque declive negolium credidisti, salubritatis genus conditio (emporis non permiltit
in quo nullum nisum tibi operx mex vendito.Quippe adhiberi. Volo autem scias (et sponle pro amicitia
ubi primuin spectabilem virura Fauslttm lua epistola, nostra debes advertere) curam pro te meam non de-
mcus sermo convenit, ul Epiro mancipium de quo siderare monitorem, sed non posse aroplius fieri
ambigitis, in examen accersai, nequaqtiam adversa- quam ut tibi animum disceptaioris pelilio nostra con-
lus est postulatis.Spero igilur acciiu ejus brevi adfore cilict. Vale.
hominem quem vestrum alteri disceptalio faroiliaris EPIST.CXXV.
adjudicet. Sed de hoc satis verborum csl. Te oralum I* SYHHACHUS
volo, ut nos subinde scriplorura bonore locupleles, Ludos practorios prxparamus, quorum ornatus pe-
cl quod nunc c.ausacogente fecisti, id amicilia hor- regrina animalia desiderat, ut novo cultu Romana
tattte non deseras. Vale. splendescat editio. Addaces igitur et pygargos tuo
EPIST. CXXII. studio raihi opio prxstari, quorum copiam limes vobis
SYMMACHUS finilimus subministrat. Dignare, rogo te, amiciliam
Prxsumebam quidem justiliam tuJm fralris mei nostram votivo pignore foederare.Non ero impar ad
Magnilii sinceris aclibus adfuturam. Sed lide cogni- vicissitudinemrependendam, si quid etiam tuus usus
tionis audiia, quam nobis omnibus advenlantium exegerit. Vale.
serrao patefecil, admodum gratulalus sum, quod illi EPJST. CXXVI.
xquum judicem fortuna prxstiterit. Ago igitur gra- SYHHACHUS
tias pro amici mei securitaie, cujus innocentissimam Spem niibi adventus tui Iongo lempore pollicebar.
vilain sentenlioe lestimonio comprobasli. Et spcro Tu vero etiam nunc de me scriptorum vices poslu-
conlemplatione tui brevi cscleras infortunii ojus reli- las, el diuturnam quodatn raodo minaris abseniiara.
355 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 356
Nam quid sibi vult mutui solalii flagitalio, si redi'us A i EPIST. CXXX.
jam paratur? Si quid igitur apud te consiliis roeis SYMMACnUS
loci est, suadeo urbetii revisas, ad quam te et amor Idoneum lempus est quo probemus quid amicilise
civicus evocat, et cura qtuvSloiia : cujus apparaius nostrx religionis exbibeas. Delatus est enim a cle-
etiamsi copias diviii-shabel, tameit requirit diligen- mentissimis principibus ordinarius consulatus. Et '
liam Candidati. Vale. ideo curam luam effiagito in providendis omnibus,
EPIST. CXXVII. qux poscit editio. Ilomines raei specierum prelia
SYMMACUUS miiiistrabunt. In hoc lanlum studium luum, curam-
Animum quem tiobis rependis, agnovimus recen- que desidero, ui quam primum prxvehi jusiis pre-
lium seric liiterarum; sed molesie ferimus liiijus tiis comparata.prxcipias. Vale.
muneris raritatem. Et ideo adhorlamur, ut frequen- FPIST. CXXXI.
ler arripias indicium familiaris olficii. Pelitio tua su- SYMMACHUS
per hxrediiaie C. M. V. yErii, neque mihi, neque Apud cosquibus curx debetesse fama lemporum,
aliis, qui tui curam gerunt visa probabilis. Nara qux jusla non silco, cerlus atque securus, nullius siu-
jure ac legibus sunt rclicta, alienari impetratione dium legibns obfuturum. Ob reliqua arcx vinarix,
non possunt. Quotl ita esse Valentiniauus communis B qux mullis prxfeclis superiores principes cxigenda
araicus expertus cst, qui magnopere laboravit, ut mandorunt, et qux magna ex parle collala imperiali
aliquid, si fieri posset, excuteret. Sed eum refragante constat xrario, soccri mei Orfiti olim prxfecti, et
juslitia deseruit laboris effeclus.Proinde si quid mihi ante antios quindecim sine ulla tiluli hujus conven-
credis, remove a le petitionis invidiam, quam eliam (ione demonui, pulsatur hxreditas; obtentu epislo-
consorti opto suaderi. Malo vobis iniegram esse fa- lx, qua divus Constantius, id quod operibus publicis
mara quain imputari hujusmodi petilionem. Ilxc me constabat impensum, integrari per eum staluii; mi-
amice et benigna circa te voluntate suadere, pro mu- natus ipsi atque officio, ut fieri assolet, sub condi-
tua in nos diligentia recognosces. Intelligis enim nihil tione dispendium, siexactioni cura competens defuis-
me magis quam exislimationem familiarium noslro- set. Sed neque ipse mandatum sibi munus omisit,
rura debere eurare. Vale. et sequentes principes, quod prxfectura stisceperat,
ad posteriores judices transtulerunt. Hoc inclytus-
EPIST. CXXVIII.
Valeminianus omni sctale memorabilis princecs, et
SYMMACHUS.
divus Graiianus sacris litteris censuere, a quorum
More institutoque majorum, incestum Primigenix, definitione non decet deviare. Deliinc cum etiam
dtidum npud Albam vestalis antistilis, collegii nostri C ( crimina morte soleant lerminari; in hac tantum causa
disquisilio deprehendil: quod et ipsius, qux conta- contra optimos principis mores, ad posleros inopi-
minavit pudiciliam sacrarn; et Maximi, cum quo nata damna extendunlur, et
tanquam integrum desi-
nefandum facinus admisil, confessionibus claruisse gnatur, quod partim solutum est,
partim a rectoribus
gesta testanlur. Restat ul in eos, qui cxremonias pu- provinciariim constitit cruendum. Super hoc cum
blicas abominando scelere polltterunl, legum seve- divina jussa surapsissem, fidein veri occultare non
riias exeratur. Qux tihi actio dc proximi temporis dcbui, cuni lcgis audienliam tribuercnt his qui ne-
cxeniplo servata esi. El ideo dignaberis, reip. ulili- que in cogniiione constilerant, neque sumpserant
tatem legesque considerans, facinus cunctis ad hunc relationis exemplum. Accedebat enim causa robu-
usque diem sxculis severissime vindicatum, corape- slior, quod materfamilias mea dudura eraancipata
tenter ulcisci. Vale. bonorum possessiouem patfe mortuo non poposcit,
EPIST. CXXIX. atque ideo rescripto se asseruit non teneri. Misiigiiur
SYMHACHUS sub relationc monumenta gestorum, sperans eiiam
Sccundum proximx setalis exempla, clarissimo et tux religionis auxilio novum exemplum posse remo-
excellentissimo viro fratri nostro prxfecto Urbi in- veri, in ea prxserlim causa, qux nos jure non im
cestatx Primigenix virginis, qux sacra Albana cu- " plicai. Teneantur veri hujus litui debilores. Exstat
rabat, a collegio nostro vindicla delata est. Sed quia vctus piolessio Campani consularis; exsiant Acta
litteris cjus causx probabiles afferuniur, quod neque apud Etruscum reciorem confecta, quibus doceiur
muros Urbis xternx tanti criminis ream fas sit in- exaclio promissa reliquorum. Parcatur innoxiis, ne
trare;nequeipsead longinqua possit occurrere : curn in omnes qui rempubl. curant, inusitaia forma pro-
facinus, ubi admissum est, debeat expiari : necesse cedat. Convenil soeculotuoista justitia, cujus exisii-
perspeximus poteslalem finilimam convenire, cui maiio vestris consiliis debel ornari. Vale.
provinciarumjura mandata sunt, ui in Primigeniam, EPIST. CXXXII.
qux publicarum cxremoniarum maculavit arcana, SYMMACHUS
corruploremquecjus Maxiraura.qui quidem flagiiium Mcretur de prxclaro animo tuo voliva causa suf-
non negavit, seVeritas semper his adbibita exeralur. fragium. Prxtura domum nostram, Deo juvantc,
Dignaberis igitur consideralis confessionibtis, quoe exspectai, in qua mc crocodilos, et pleraque perc-
nefandi criminis tragopdiam prodidcrunt, injuriam giina civibus exhibere, et aliorum hortanlur exera-
castissimi sxculi reorum suppliciis vindicarc. Vale. pla, ct propria impellit animosiias. Quate amicura
357 EPISTOLARUMLIBER X. 358
meum Cyriacum benigne tn curam tuam dignare su- A , duci in obsequium tuum prsecipe, et qtise !n meim
scipere, ut indicata proraoveat. Habebis in posterum noiitiam pertulisli de instruenda edilione ludorum,
tantx gratix non immemorem debitorem. Vale. ipsi familiariter curanda committe.
EPIST. CXXXIII. EPIST. CXXXIV.
SYHMACHUS SYMMACBUS
Quod scribis, voluntariae benignitatis est : quod Sportulam consulatus mei, et amicitix noslrx, et
scro, curarum. Nos autem religionem meritis tuis honori ttto debeo. Hanc in solido uno ad te misi,
debitara, et otium siyli assiduiiaie testatnur. Eu- orans, ut benigno animo solemnia officii mei libi-
scium nostrum circumsessura domesticis negoliis de- mcma suscipias. Vale.

LIBER DECIMUS.
EPISTOLA PRIMA. ma- poiesiaies malis artibus pcssidcbanl. Ferox ille
SYHMACHUS THEODOSIO SENIORI. Maximinus ob res secundas, incubator judiciorum,
Etsi Scio virtuti cognatum pudoiem , desideravi difficilis dccidendis, simultatibus prompius Si-
tamen in litteris celsitudinis tux copiam.maximariim mulque res lux in Iranquillum-rediere. Qux bona,
rerum glorix congruentem. Primo, quod amicilia po- etsi honoris tui necessiias contigit, meum lamen ani-
ut amaniein tui nxvum non B mum
slulabat, apud jacianlix tanqnam dnplicaiajuverunl. Sed alliora me-
timeres. Dehinc, qttod xque manu et ore promptus, tuentes nondum explet hic nuntius, qitondiu in a|le-
fidem gesionim tuorum debueras lingux bonore do- ram messem procedat ratio conditorum. Faciio
tare. Nunc me ad fainam rejicis, et jubes aurem ru- igitur sciam, quid invehant horreis dies singuli, ut
moribus prxbere, curn tanti negotii dignitas parem voluptas otii roei cum pairix cnpiis augeaiur. Vale.
tesiem requirat. Sed qui animi mei securus es, me- EPIST. III.
ritum luum voci publicoe credidisli, contenlus veri- SYMMACHl»
taie pro laude. Ergo Africa revaluit ex morbo, sane Ad sexdim cal. Novemb. questorix cdiiionis exor-
invictorum principum medente consilio, quorum re- diis interesse me prxcipis. Hujus evocationis litteras
medium tu fuisti. Solent enim qui medicinam cal- ante biduum temporis prxstituti circa Neapoliin
lent, cum jam forti usu in magisteritim proveliunlur, sumpsi. Purgat, ut vides, abseniiam meam longus
ac fiunt ariis emerili, proximis imperare, et feriata ilineris tractus, el funciionis dies proximus. Sed diis
manu curationem jtivare prxceptis. Tua igitur palma juvaniibus muliis spectaculis vestris compensabo ob-
laus lemporum esi. De qua ego plane et indulgen- scquii mei debitum. Nunc venise dandiu facilem
tius loquerer, nisi obsequerer singulari verecundix r quxso lc prxbcas. Neqtie eniro fas est, ul tanto di-
lux, et mihi oppido prxcaverem, ne laudatus pro- spendio ineo ctiam culpa jungatur. Vale.
xime ab excellenlia tua feneraiam .graliam viderer EPIST. IV.
relulis:e, hoc esi, quod aitint: Muluum scabere iuu- SYMUACHUS
los. Cui proverbio nc videar esse confinis, prxconia Proposili atque ingenii mei est eorum famam cu-
Virlutum tuarum presso dcnte perstringo ; prxclarx rare quos diligo. Tibi aulem plus nie favoris impen-
conscienlix lux pendendum relinquens, qnid vel ipse dere horlatur affinitas. Quo circa impatienter fero
merearis, cujus duclu provincia mibi amica respirat; apparitorura nolariis senatui nuniiari, quod Romani
• vel quid ego tibi debeam, cujus fama stib lali teste populi magistralus abesse patiaris, et in luam referri
nunqttam succumbet invidix. Vale. injuriam quod patrix functiones ab obnoxiis dese-
EPIST. II. runtur. Id etsi falso in aures publicas prxsumo per-
GRATIANO AUGUSTO. latum, fungor lamen admonendo parenlis officio, et
Scio amore factura, quo sumniales viros plerttmque deprecor ut cxteris administrationis lux laudibus
dignamiui, ut sacrx orationi vesirx lector adhiberer. hunc quoque litulum de quo laboramus adjicias.
Sed cum inielligo sermonem illum prxminere omni- Grave quippe est ut generosx familix viro, srnnmis
modo scriptis aliis, quxcunque ad hoc locorum sena- •D per Africam tribunalibus prxside, collegarum non-
tus audivit, me quoqtie arbitror pluris habitum esse nulli munia Romana delrectenl, el annus pene ediio-
qnnm caneros. Magnis cnim negctiis iiidem ut ma- ribus vacuus, pro consulari fastigio gignat invidiam.
gnis comtediis edecimati appoiiunliir actores. Non Audi.tnl certe qui deserunt functiones, quanta im-
idem honor in pronuntiandis fabulis Publio PoIIioni, pendii meiliocritate anni superioris prxior Aidesius
qui Ambivio fuit, neque par ^Esopo et Roscio fama urbanos fecerit ludos, el de exemplo colligant quid
processit. Quare optimi principes, qux in me bene prxsentibus magisiratibus honoris et levaminis dcfe-
consultatts, ui divinitus oblaia complector. Laus lua, ratur.
domine Gratiane, officium est meura; quando ita EPIST. V.
animatus es, ul cum reip. medicinam facis, operam SYHHACHUS.....
mex vocisaccersas. Tu nobis publicas turbas in tran- Interesse votis tuis aniiuus affectat, sed valetudo
quillum redggisti. Minimostetii, quin omnes occum- corporis longtim recusat excursum. Nam, ut est
beremus, tantum fbgiiii designaverant, qtii amplissi- morbortim ferax oiium, denuo me pedtim vinxi do-
 859 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 360
lor, dum quieti ruris indulgeo. Da igitur, quxso te, A
j Interea tibi ago atque habeo gralias, et provocatura
officionieo juslam remissionera, ct inlerim sinenu- me ad amiciiix incrementa proleslor, licet sponle
plialibus domus vestrx abesse pignoribus, ut pauloi digncris advcrtere bonesta beneficia apud memorei
post sanatus foederibusadmiscear. Vale. non perire. Vale.
EPIST. VI. EPIST. XI.
SYMMACHUS j
SYHMACHUS
Non solet ab amicis anxie venia poslulari. Qua- Per amicum communem Gaudentium propinqut
propter pauca cogo sermone otianli mihi in agro so- mei Valentini preciculas misi, sanead'fidem meam,
litus unius pedis morbus obrepsil. Itaque obeundisi et conscientiam peninenles. Nam frater ejus Prose-
officiis vacationem desiderati muneris peto. Dabunt rius cum premeretur extremis et prxsenlem me, et
dii auspices facullatem ut nuptialibus familix vestrxi per epistolam summis precibus obsecravit, ut impe-
votis compos sanilalis intersim. Vale. trata facili auctoritate rescripti, filia ejus fratris sui
EPIST. VII. filio copuletur, quod multis esse concessum manife-
SYHMACUUS sia testantur exempla. Quare pix supplicationi ad-
Fratcr mcus Rabilianus, genere et amore conspi- jumentum meum negare non possum, quoniam fidem
cuus, injurix sux acerbiialem privata apud me con-1B meam super his nuptiis volunlas propinqui morientis
questione deflevit. Asserit enim procuratorem suum adslrinxit, ut epislola precibus connexa declaral.
siue cujusquam denorainalione correptum : et cum Dignare igitur juvare effectum pii desiderii, eaienus,
vindictam de te impetrare debuerit, quam cum Romx. ut si quis conturbare tcntaverit mandatum paternum,
degeres, postulavit; auclam domus sux cognovit in- comminatione inlamix terreatur. Rescripli autem
juriani. Id cgo oblivione arbilror accidissc. Quomodo, beneficium cum fuerit impetratum, spectatx fidei
enim prseciperes, quod incoram positus improbasti?' perlator apportet. Vale.
Quare, ut parcns moneo, ne augere, qux doluit, EPIST. XII.
genus putes esse conscienlix. Certe si abest xquitas; SYHMACHUS
judicatis, familiariler mihi ede rationem , iia ut no- Merelurauxilitimtuum causacommunis. Nam quij-
veris pro absentibus dorainis rectorem suscipere de- quid ad senatorias pertinet funciiones, parlicipaia
bere partes defensionis. Vole. ope et conjuncta animositate peragendum est. Juva
EPIST. VIII. igitur aucloritale, qua dignum est, partes atque ra-
SYHMACOUS. liones ad amplissimam curiam pertinenles : ntultum
Jucunda mihi fuerit perceptio scriptorum luorum. ex hoc negotio laudis habilurus, si ntnnia ordinis
Amicitia enim mutuis gaudet ofliciis. Sed ulinam ho- C noslri,quse jam dudum fluctuare monifestum est, so-
minum meorum diligentia fidem tux pollicitationis lutio ab obnoxiis elflagitata reparaveril. Vale.
implesset. Nara cum scripseris, eos ad solvendam EPIST. XIII.
pensionem profectos, exiguam partem rediiuum per- SYHMACHUS
diderunt: nec illis pudori fuit, curaulum debilorumi Editioni noslroefortttna constilit, qux te regendx
sub tanta anni fecunditate contrahere. Dignare igilur Apulix voluit admovere. Utere igilur occasione prx-
ctiram noslrx ulilitatis arripere, el ad solutionemi senli, el apud prxluram domus nosirx, ad quam fe-
. cogere debitores. Quid enim juvat, quod studio ttioi licilcr de transmarinis ursi proximc perferentur,
et beneficiis adjuvantur, cum hoc commoditas nostrai convenientia decerne prxsidia, ut prioribus officiis
non sential ? Vale. Iiujus quoque cumulus applicetur. Vale.
EPIST. IX. EPIST. XIV.
SYHMACHUS SYMMACHUS
Salute prxfata, quam liiteris anieferre solemne> Diligentia lua et judiciali vigore delector. Sed ino-
est, ut seriem familiarium scriptorum vota praeve- pia vel potius egestas ordinis Forminiani, etiam cu-
niant, silere apud le nequco, Cajetanx Formx tcn- . rationis impaliens est. Nam sicul affecta diuturno
tamenta frigere; et nisi prxsentia lua cceptis calcarr " morbo corpora, sxviorem medicinam lerre non pos-
admoverit, vereor nc operi emoliendo xstiva oppor- siint, i'a curia numero el pauperlate lenuala, du-
tunitas subtrahatur. Quid igitur super boc agendum, rilia immodicx emendationis exslinguilur. Libens
sitin tuojure constituo. Mihi satis est, in his qux3 igitur parentis sume consilium, qui non defendil or-
ad laudem tuara pertinent, partes amici rooniiorisj dinis culpam, sed correctionis modum postulat.
implesse. Vale. Habenda est ratio veciigalium publicorum, et lavacri
EPIST. X. xstivi instauratio cum reip. viribus conferenda , ut
SYMMACHUS si quid redundat expensiscxteris, in sumptumoperis
Abundamissime gaudeo tibi esse curx, ut filii meii conferatur. Dandum quoque esl instaurationi largius
editio ursis pluribus inSlruatur, siatimque pretiai tempus, ne quid derogel firmitati prxcipitata repa-
annumeranda misissem, nisi hiemalis asperilas im- ratio. Nihilex hac mora tux gloriae deirahilur. Ad
pediret inveciionem. Sed paulo post, ubi opportunilass prxseniem enim judicem veioris curix culpa non
vcris raolliveril itinerum difficultalem, curabitur fe- pervenii. Possem plura connectere, set^ cuin rerum
rarum emptio, cui definitionis justitiam spopondisti. omnium consideratio apud sapientiam tuam vigeat,
Sfil EPISTOLARUMLIBER X. 562
parco esse prolixior, una admonitione conlentus, ma-,A strx proxime esse venluros fides asserit nuniiorum:
gaopere nobis esse curandum, ul lcvameit polius or- quorum subvectionem dispositis vehiculis privaiim
dinibus aliquot exhauslis tuus adventus apporlet. debemus insiruere. Hujus mibi curx absoltilionem
"EPIST. XV. diligenlia tua tisit explorala promiltit. Quxso igittir
SYHMACHUS ut hanc provinciam confesiim ineuudis
Si novura beneficium de ursorum comparalione EPIST. XXI.
pelerenius, tongior ambitus esset adhibendus. Sed SYHHACHUS
cum promissa repetantur, admoneri poiius le quam .... Capitali exitio cunctorum lacrymisque expia-
rogari convenit. Hxc igitur epistolx suratna est, ut vit. Nuncinterlucet homo homini. Senatus antiqutim
homines meos, quibus ferarumjam mandavimusein- obtinet. Viverelibet: nalum esse non pcenitet, et ad
ptionem, juvare adminiculo non graveris, ut editio salutem spectantomnia. NuIIia paupertate discrimen
nostra, quara auspice Deo, pro lilio ptxpararaus, est. Respub. se in vetustatem recepit el decrepilos
tuis auxiliis, meis sumptibus instruatur. Vale. mutavere animos, postquam vos ad virlutcm verba
EPIST. XVI fecislis. Pari vigilia prospecium videmus ut rcs au-
SYMMACHUS nonaria satietati urbanx liberalius ingeralur : Flan-
Suessa hooestorumcivium palria est, llaut merito B dxmonelxnequitiam decoquat largapnrgatio: nullo
dixerim, minimx quoqtie fortunx liomines extra vi- jam provincialis auri incremento trulinara spectalor
tia plebeia esse censendos. Volo igiturcredas, nul- inclinei. Mille alia, qux si perseqtri velim, vestroe
lum ex illauibe ad fori strepitum processurum fuisse, glorix meraor,mex infantix immeinor deprehendam.
nisi acerba coegisset impressio, de qua mex litterx ' Nam nemoprudens humanusverbis corrupit oracuia.
non loquetttur. Vehementius enim vox publica suf- Igiiurdivina mens tua, juvenis Auguste, Romani no-
fragabitur eorum dolori quam privata potuisset. Au- minis decus, vehatur curru eloquii sui; nos in agen-
dienlix tanluin per me optant facililatem mereri. dis graliis humi reptaraus, socco inagis idonei, quam
Quidquidautera spoliatis atque vexatis properanduin cothurno, postquam facundia res esse ccepit imperii.
est, favor luus et legum norraa prxstabit. Vale. Nam, quod sciam, musis in palatio loca, laulia tu de-
EPIST. XVII. disli: qux res prospere vertat vobis vestrxque pie-
SYHHACHUS lati, quia fastum et otium, fortunx grandioris vitia,
Suessanorum allegaiioues commendat tibi publicus nihil moramini. Mihi satis salutis est cutti valetis.
magisiralus, mihi privata miseraiio. Atque ideo a le Felicitas voto publico exoraia prxslabil, ut cleraen-
jttdiciarii vigoris auxilia, a me verba poscuntur. Fun- tix vesirx, qjuantaest reddendi voluntas, tanta sup-
gor igilur partibus meis, et le familiariter rogo ut, C petatcopia negotiis promovendis;
auditisinfelicium deplorationibus, in eam partem, EPIST. XXII.
qux est juri et miserationi amica, movearis. Vale. DOUINO VALENTINIANO SEMPEK AUGUSTO SYMHACHUS
EPIST. XVIII. V. C. PRAF.URB.
SYMHACHUS Quieto mihi et jamprideni a desideriis honorum
Prima scribendi causa est ut honorificentiam sa- remolo , prsefecturam multis cupiiatn sponte tri-
luiaiionis cxhibeam. Secunda, ut probatarainihi mo- buisiis. Agograiias tol bonorum circa me principum
destianr tuara justa petitione conveniam. Plurimi voluntali. Sed intelligo quanlo plus sollicitudinis
enim de familia domus inex per fugam elapsi, iti bis habeat magistratus qui ex judicio, quam qui ex gra-
locis, qux libi conterinina sunt, delitescunt, hos, tia veuit. Ille enim, ut merilis datus, spem sui debet
audiiis allegationibus procuratoris mei, quxso resti- xquare: iste ut per beneficium quxsilus, a periculo
tuas. Convenit enim luis inoribus et amiciiisenoslrx prxstationis alienus est, D. imperator. Quis ergo nio
contemplaiionem gerere, et serviii nequilix negare huic oneri parem faciel? Scilicet veslra clementia,
perfugiura. Vale. cujus inierest ne temere electus existimer. Mihi
EPIST. XIX. ad conscientiam salis est. non affectasse publicatti
SYMMACIIUS ^curam. Jam qualis inveniar in inanti lemporum est.
Postquam do freto Siculo litteras luas sumpsi, ad Bonosenim niagistratus favor principum facit, sera-
curam vicissiludinis incitatus, salutem mihi nuntio perque de moribus vestris virluies judicum fluuiit.
secuudare, tibi opto suppetere. Dehinc de apparatu F.icite ul omnes inielligant, si forle desit rectoribus
nostix eilitiouis admoneo, quamvis religiosusaniuius integer vigor, et justa conscientia, horainis culpaiu
monitorem alterum non requirat. Prx cxteris aulem ' esse, non sseculi. Non sura voti immodicus, cum bo-
qux Romana spectacula desiderant, crocodilos lun- norem meum commendo aucloribus suis. Quanium
ciio thealralis efflagiiat. De quibus fidam luam spon- esl enim quod ego numini vestro ago graiias? Facite
sionein teneo: cui facilis succedet effecms, si pccu- ut vobis etiam respublica pro me grata sit.
liariler in rem missos suffragii tui nisus adjuverit. EPIST. XXIII.
Vale. D.THEODOSIO SEMPER AUG.SYHMACHUS V. C. PR£F.URB,
EPIST. XX. Olim me, ut res indicat, cognitiones numinis veslri
SYHMACUUS secundo favore respiciunt. Neque enim alitcr inipe<
slures de Dalmalia ursosin apparatum domus no- raloribus nibil temere praestaiitibus, inter primos aut
PATUOI.. xvm. la
363 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 364
primus occurrerem. Dilatus ergo hactenus mihi cum A ortus Achetimopalre (quera memorialitterarum Ari-
republica videor, qux ubi in longinquas imperii par- stoteli supparem fuisse consentit), juventuli nostrse
les raajestatis vesirx curam vocavit, reperit apud magisterium bonarum, artium pollicetur, nullum
vos medilata judicia, D. iraperator. Jusium est igitur quxstum professionisaffeclans, atque ideo dignus in
ut xternitaii veslrx pro solo honore, quem cepi, amplissimuin ordinem cooptari, ut aniraum vitiis
gratias agam. Prxfectos sxpe fecistis, et immensa avaritix liberum dignitalis prxmio muneremur. Sunt
xtate faciciis, sed quos assiduitas et usus ingesse- hujus rci exempla nobilia , qux prudens xmulelur
rit. Medudum proconsularem virum cedenlem jam imitatio. Namet CarneademCyrenxum, et Pcenura
diu potenlium moribus, ante capere magistratum Clytomacbum Atheniensis curia societate dignala
quam exspectare voluistis. Nunc vos oro, atque ob- e^l : itidem utZaleucum, legum Lucrensium condi-
secro ut favore perpetuo factum vestrum juvetis. torem, civitate donarunt. Dignumest igitur xterni-
Amabileest pr.cessc civibus, sed placere difficile. tate numinis veslri, Celsum, genere, erudilione, vo-
Mullumenira et inter cognilossemper dura constan- luntate laudabilem, adjudicare nobilibus pignore
tia est. Quid quod plerumque evenit, ut aliqui longo •dignitatis, cum prxrogaliva scilicetconsulari, ne sum-
potentix usu, jam nesciant honoremnieum? Non de- pliim ejus magis quam magisterium quxsisse videa-
seruerint, qui dederunt. Ego enitstr, ut poiero, ne B . mur, non sine avaritix nota, si ab eo mtinia publica
clementiam vestram fefellisse de me prior fama vi- postulemusqui spondet gratuita prxcepta.
deatur; vestri numinis erit coramunemcausam tueri. EPIST. XXVI.
Nam iii bonis magistratibus majorem gloriam quxrit DD.THEODOSIO ETARCADIO SEMrERAUG.SYMMACUUS
temporura fama quamjudicum V. C. PRAF.URB.
EPIST. XXIV. Prxcipua quidera beneficianuminis vesiri populus
D. TUEODOSIO SEHPER AUG.SYHMACUUS V. C PR«F. Romanus exspeciat, DD. imperalores. Sed ea jam
URB. quasi debita repeiit, qux xternitas vestra sponte
Quod apud germauuiu clementix vestrx divum promlsit: non qtiod sibi tribuenda diffidat (nusquain
priticipera non sileremus, si eo res Romana fruere- enim raajor spes est quam in bonorum principum
tur, custodibus famx ejus insinuo : ea devotione,qua sponsione), verum ne exislimetur oblata fastidiose
prxfectum vestrum deccl fidera prxferre blanditiis, sperare, nisi instanter exegerit. Orat igitur clemen-
D. imperator. Falso creditum est quod urbanx fasti- tiam vestram ut post llla subsidia, qux victui nostro
gium potestatis peregrini ac superbi vebiculi usus largitas vestra prxstabit, etiam curules ac scenicas
altolleret. Hxc enim ratio sola novumstatutum beni- voluptates circo et Pompeianx cavex suggeratis. His
gno tunc persuasit ingenio, ut veterem magistratum G < enim gaudet urbana Ixtitia, cujus desiderium pollici-
dives pompageslaret. Recusat istiusraodi decus ho- tatione movistis. Exspectaniur qttotidie nuntii qui
nor sobrius quera nunquam pcenitet sui. Cui si quid propinquare urbi munera promissa confirment.Auri-
patimur accedere, fatemur hacienus defuisse. llaque garum et equorum faraa colligitur: omnevehiculum,
oculi civilatis quxrunt privati vehiculi nobilein rao- omne navigiumsceuicos artifices advexissejaclatur.
dum, et degenerem prxfecturam populus Romanus Et tamen araor perennitatis vestrx acuit desideria
existimat, qux posteriora traxit exempla. Absit ut plebis, non cupiditas ludicrorum.Date igitur interim
moderaior urbis liberx, atque adeo devotx, lanquam qux peluntur, ut sit locus cxteris, qux sine fine tri-
Salmoneusalius invehatur. Nihil moramur externa buetis.
miracula. Irritamentum superbix Roma vestra non EPIST. XXVII.
patitur, memor scilicet bonorum parentum, quos DD.THE0D0.SIO ETARCADIO SEMPER AUG.SYHHACHUS
Tarquinii fastus et ipsius Carailli currus offendil. PR/EF.URB.
Nam tantoilli viro albenles quadrigx exsilium triste Calendas, anni auspices, quibus mensium recur-
pepererunt. Submisit Publicola concioni civium sus aperitur, impertiendis strenis dicavit antiquitas,
consularem securem, et bonoris sui culmen infregit DD. imperalores. Hujus instituli usum munificeniix
ut liberlatera civitatis erigeret. Ergo moribus potius D festinationeprxvertitis, seram putantes liberaliiatem,
quam insignibus xslimemur. Non culpamus novum qux statis lemporibus admovetur. Felix mehercule
beneficium, sed bona vetera prxferimus. Submovele sxculum, quo principes cohibere diu nesciunt tri-
vehiculumcujus cultus insignior est: illud malumusi buenda de votis, cum sibi debita cunctentur exige-
cujus usus aniiquior. re. Quidergo primum, quid potissimum prxdicem?
EPIST. XXV. Promptamne numinis vestri, et celerem largitatem,
D. THEOOOSIO SEHPER AUG.SYHHACHUS V. C PRjEF. an circa absentes memorera diligentiain, an quod sa-
CRB. crum munusauxistishonoreverborum? Dicara,ut res
Inter prxcipua ncgotioruui sxpe curatum est utl est, curasse clementiamvestram ut, tanquam coram
erudiendis nobilibus philosophiprxceptores ex Alti- locatus, et alloquiis principum fruerer et augusta in
ca poscerentur. Itaque nonnullos jus et aucloritasi ipsis donis ora venerarer. Quando inihi continget
publica in usutn nostrx urbis accepit, D. imperator. expressa polius et viva gaudia capere de vobis?
Nunc vestri sxculi bonitas ullro optiinatem sapien-- Quantura veritasest bonum, cujus species et imago
UB Romanis gymnasiisarrogavit: siquidemCelsus,, mirabilisest! Ago igitur atque habco gralias, et
 36& EPISTOLARUMLIBER X. 366
uieatn vicem, qui solvendo par non sum, cuelestibus, A J Roma quxsiverit. Recepimus veterts prxrogativx fi-
ut sc. dii pro me solvant quod ego non sum solven- dam securitatem : siquidem constat imperantibus vo-
do. ( Vide Senec. lib. iv de Benef. cap. 11 ; el nota bis, populi esse Roiuani, quidquid ubique generosum
usum verbi Delegare.) Delego virtutibus . illx cle- vel gignit nattira, vel informat industriu. Enimvero
mentiam vestram dignis processibus munerenlur : etiain posteris egregium dedislis exemplum. Scient
nos colirous, nos amamus; quod scitis omnibus re- futuri ita demum affluere publicas voluptales, si eas
bus esse prxslantius; qui ideo salutariter rempub. palatia non requirant. Hoc est specimen aniini con-
regilis, ut baecsola roereamini. tinentis, sibi negare quod aliis deferatur, etlxtitiara
EPIST. XXVIII. ' cxterorum propriis anleferre solatiis.Ilic usus bonos
DD.THEOnOSlO ETARCADIO SEHPER AUG.SYHMACUUSprincipes decet. Namque aurium et oculorum fructus
V.C PKMT.URB. caducus esl, largitatis xternus. Alii triumphis suis
Omnium beneficiorum, qux tribuit potior forluna hxc dona servassent, ut posita lauro novis actoribus
subjecii», cerla sunttempora, DD. imperalores. Solx personarent Pompeiana proscenia : ut pro captivis
leges, qux in bonumcomraune procedunt.nunquam tetrarchis Indicx currum bellux prsevenirent, ut
paiiuntur occasum. Agit divinis sanctionibus veslris equorum longus ordo instar gentium ducerelur. Ve-
graiias ordo reverendus, etiam nomine posterorum, B • ster iriumphus Arsacidas post tergum revinctos, et
quibus resp. emendata tradelur. Nam cum foeda gazas victx Babylunis accipiet. In raagnos quippe
jaclatio senatorias functiones gravibus impendiis animos uon cadit affectata jactatio.Nescilislribueuda
obruisset, et moribus et suraptibus nostris sanitatem differre : quidquid nationum famulatusubtulerii,sta-
velerem reddidistis : ne aut irapares faculiale colle- tim publicum est. Merito vos senatus ac populus ore
gas teuuis decoloraret editio, aul per verecundiara celebrat, devotione veneratur, amore corapleclitur.
viribus majora coiutos effusio inconsulta demcrge- Mihi credite, arcana omnium pectorum possidetis :
rel. Ejusdem prasterea rationis salubrilale, velus di- illa bonarum necessitudinum loca, quibus liberorura,
cendarum senteatiarum forma reparata esj: nesum- quibus parentum immoratur affectio. Et quia orane
mura cuique ciecernendi locum, non ratio munerum, prxmium, dum beneficiis vesiris confertur, angustum
sed bonoruci foriuna prxstaret : atque id assensio est, invenit ordo amplissimus amabilem vicem, qua
cxterorum vel invita sequeretur, quod ante omnes se gratum probarel. Nam familix vestrx et stirpis
felicior censuisset. Credimus igitur his remolis, ad auqtorem, Africanum quondam et Britannicum du-
regnum suum rediisse virtutes. In editionibus parci- cem, statuis equestribus inter prisca nomina conse-
monia, in senaiu ordo retinebilur : nec se ostenta- cravit, qui felicissimum sidus, et impefio salutare
bit opulentia, semper bonis infirraa temporibus. Su-' C progenuit. Sic coluntur, quorura liberi ad bonura
perest ut ea qux serenitas vestra patribus delibe- publicura nati sunl. At vero populus imperialis mit-
randa legavii, cognito senatusconsulto, lex Augusla nificeniix pignoribus expletus, in amorem vestrum
confirmel.NulIoenim dissentiente quis modus censi- prompia inclinatione concessil. Qui ubi comperit meo
tum, semel aut siepius, qux fungendis roediocritas prxfatu, adfore dona publicorum parenlum, portis
editionibus applicetur, qux gladiatorio muneri, et omnibus in longinqua fusus erupit, feliciorem exte-
qtise scenicis ludis sumptuum lemperamenta conve- ris judicans, qui primus bona vestra vidissel. Ego
niant: quid libertatis habere mereatur prssenlis ex- cum exspectari muncra principum soleant, nunc ta-
pensio, quid damni absentium conlumacia debeat cila venerunt. Prxiereo illum diem, quo elephantos
experiri. Hxc xternitas vestra venerabilis, cum se- regios per conferla agmina equorum nobilium pompa
nalui statuenda mandaret, referri ad se protinus im- prxcessit. Malo frcmiium Murcix vallis exponere,
peravit, ut placita cunctis immortali lege solidenlur. atque illam quadrigarum distributionera , in qua sibi
Jussis paruiraus. Exspecteraus oraculum, quo salu- cum fortunatior videretur, cui electionem mox urna
tariter, ut vestro numini familiare esl, Patrum de- tribuebat, par vel poiior erat quem sors fecisset ex-
crela firmetis : adjecta comminatione, si ullus ali- tremum. Quoties sequenti primus invidit?.Dubia cst
quando ambiius hsecvel illa corruperit, qux consilio D * enim optio, cum de similibus judicalur. Nec pulelis
coelestipro ordinis digniiale sanxistis. istiusiiiodi voluplalem plebi Marlioeparvain videri,
EPIST. XXIX. cui delinimenla circensium finitimorum conuubiuni
DD.THEODOSIO ETARCADIO SEHPER AUG.SYHHACHUSprxstiterunt: cui summus bonor visus est, ut ovan-
PRdSF.URB tes equorum dorsa gestarent, ut triumphames currus
Gratiosa beneficiis vesiris agere pro urbe Roma inveheret: quando Victoria, genti Romulese familia-
ut officiiprobabilis, ita insolenlis audaciae est. Nam ris, clementiam vestram pro volo omnium munere-
neque ingenlibus verba conveniunt, et persouam po- tur? Fecistis ut Urbs cana luxuriet in primam re
puii Romani nulla iraplel oralio, DD. imperatores. ducta lxtitiam, et ver illud quondam vigentis xlatis.
Sed quia in talibus negotiis voti raagis quatu ingenii Audeo jam sperare potiora. Mitletis etiam regiam
ratio versatur, non metuo imparis raraaui, dum fugio classem, qux annonariis copiis augeat devolx plebis
nomeningrati erga Urbem ccelo et sideribus acce- alimoniam. Hanc ergo in Tiberinis ostiis mixtus po-
ptam : eui bona terrarum omnium congesta prxsta- pulo senatus excipiet. Venerabuntur tanquam sacras
tis, atque id prsecipue vobis pulatis accedere quod puppes, qux felicia onera ^Egyptia? frugjs invexe-
 S07 Q. AURELIUS SVMMACHUS. 36«
rint. Nou sunt avara vota, quae sxculi excitavit hu- A Roinaniinusiiatum dolorem, etiam senalus impatieni
manitas. De exemplis veuil isla fiduci». Magna su- dispendii sui solalitim-petil de honore virtulis, ve-
j mendo raajora prxsumimtts. Nunc legite senatus ac sirtimque numen prccatur, ut viruni noslra xiate
populi fausta suffragia : licet sciam plus inesse ani- rairabilem staluarum diuturnilas tradat oculis poste-
niis quain vocibus explicari : et quxdaiu libaniina rorum : non quod ille prxmia terrena desideret, qui
publici in vos amoris accipile. Si parva adhuc sunt gaudiacorporis, eliamcum bominemageret, utcaduca
dicla, munerum veslrorttm imputate iniraculis. Nara calcavit; sed quia ornamenlis bonorum incitatur imi-
magnlludo stuporis locum multis plausibus non re- tatio, el virtus xmula alitur exemplo honoiis alieni.
liquit. Hinc factum est ut rusticis adhuc sxculis oplimi
EPIST. XXX. quique civium manu et arte fprmati in longara ine-
DD.THEODOSIO ET ARCAIH0 SEMPER AUG.SYHHACHUS moriam mitlerentur. Atque utinam nihil huic decori
V. C tHJEf. URB. facililasadulantiura pnstea derogasset! quamvis parit
LaHarum rerum index esse malueram, DD. impe- non sint, qtix dispari arte quxruntur. Dignum est
ratures; sed ratio ofOcii publici necessitatem mihi igitur ul qui in pecloribus omnium manet, sit in ore
iiuntii trislis imposuit. Proclexlulus vesler, prxtex- plurimorum. Illesemper magistratibus suis celsior, in
"
(aius honorum , aiiliqux probilatis assertor, invida alios temperalus, in se severus, sine contemptu faci-
raorte sublraclus est, vir omtiiuni domi forisque vir- lis, sine terrore reverendus. Cui si qtiod commoduin
tiiium. In cujus locum, veslrx qtioque xternitati, successionis evenit, ad tesialores proxiraos inox re-
qux optimos novit eligere, niuiis ardtium est similem vertii. Qui nullis prosperis fractus est, nullius risit
subrogare.ltaque summumsui in Republ. desiderium, adversa, indecorx nescius largitatis : ille queiii sem-
niagnumqiie civibus gralis reliquil dolorem. Nam ubi per invitumsectitusest honor, cujus xqui tati contermi-
primura Romx aniarus de eo ruinorincrebuit, recu- nus quisque limites stios credidit. Plura de eo vellem,
savit populus solemnes theatri voluptates : merao- plura de eo deberem sed clemenliacvestra: testimoiiio
riaraqueejus illustrem multa acclamatione testatus, cuncta servanda sunt. lllustrior enim laus est, de cce-
graviter egit cum livore loriunx, quod sibi inclytorum lesti profecia judicio. Ergo ut probilalis patroni, bona
principum beneficium sustulissel. Et ille quidem temporum veslrorum fuiuris quoque visenda propu-
functus est lege naiurx : nos vero socios animi sui nite. Certe ille est Prxtextatus, quem jureconsulera
vesirique judicii tanio dolore confudil, nt otii reme- feceratis, ut fasti inemores celebre nomen exlende-
dium postulemus. Sileo caclera qux me non sinunt rent. Aliis uliles, fatalia damna reparate. Abierit cum
prxfecturam ferre palienter. Vel hxc una consortis homine prxmium , sed judicium post hominem per-
amissio jusla est ad impetrandam vacaiionem. Atnent C severet. Probaic casibus adversus gloriam nihil li-
alii perpetuas potcslates : mihi summus est fruclus cere. Nam quod meruit a civibus singulare est : illud
felicitatis, ut coram veslrum numen advenerer, in- uiullis commune quod perdidit.
tuear benignilatis vestraesidera. Hoc unum, prx om- EPIST. XXXIII.
nibus, qux prxstilistis exopto. Simplex petitio est, D. TIIE0D0SI0 SEHPER AUG.SYMMACHUS PR/EF.UIIB.
nec viam capessendi bonoris affectat. Salis enim cla- Si divinx clemenlix luae merila cogilantur, nullnc
ruii, nihil aliud essc quod cupiam, ctnn supplex re- opes, quas aut natura sufficit, aut forluna circumfert,
fugerimmagistratum. gratiam nostri erga te amorisocquabunt, D. impera-
EPIST. XXXI. tor. Sed, ut mea ferl opinio, publicum de optimo im-
D. VALENTINIANO S. AUG.SYHMACHUS PR/EF.URB. peratore judicium non est muneribus xstimandum :
Licel arbilrer meas litlcras nuntiis aut rumore senatus tamen promplus obsequi, omnes officiorura
procvenias : quid enim fama potest esse velocius, partes ultro arripit, quibus indicatur affectio, et sa-
D. imperator? ego tameii oflicii publici necessilaie lutare numen tiiurn precatur, ut in hacoblatione, quae
cogente excessum viri illustris crudo adhtic dolore nonnibil superioribus addidit, intelligas hoc essc
non sileo. Veitiuiit Prxtextatum veieribus parem, curalutn ne sub te mintis posse videamur. Nam divis
virlutum omnium fata rapuerunt, summo patriocge- " parentibus tuis, ob decennium singulis minor summa
mitu, cui decus insigne prxsiabat. Cujus ego laudes decreta est. Etiam divus fraler mansueiudinisveslrx,
ct justa prxconia animi consternatione prxtereo. cum lerlium lustrum xvi imperialis exigeret, parciore
Ncque enim locus est cujusquam testimonio, cura munificentia honoratus asserilur. Nunc in amorcm
vilx ejus gloriam clementix vestrx judicia testen- luum studia nostra creverunt. Nam mille sexcenlas
tur, mortem celebieui dolor oinuium fecetit. auri libras decennalibus imperii tui fastis devotus
EPIST. XXXII. ordo promisit, urbanispondaribus conferendas, id
DD. THEODOStO ET ARCADIO SEIIPERAUG.SYHHACHUS est, trutinx largioris examine. Quod si pares auimo
PR.CF.URIi. vires senatus habuisset, scires in publico amore pe-
Licet Vellius Prxtextatus naturx lege resoluttis sit, rennitatis tux esse diviiias. Sed maluit clementix
Vivittamen in memoria et amore cunctorum : atque luxsolutionis fide placere, quamraagniiudineperfidx
hoc uno putiit invidiam, quod lanlum ei inors ad sponsionis. Dehinc sub imperatore primxvo sanus
gloriatn contulit, ut huic quoque fortunx livor debeat muneris modus, votum est sxpe faciendi. Absit ut
iiwidere, DD. imperatores. Nam prxter illum populi bonoprincipi plus quain possumusjngerarous. Aman-
3G9 . EPISTOLARUMLIBER X. C70
tium quippe largitio non delerit vires offerentium. A leraniter auro dticta munusctila : non qiiia divilis
Ergo et nunc libens sume sacro serario decreta sub- melalli honore gaudetis, sed ul noslra devolio iVlicis
sidia, et futuris processibus imperii tui obsequiorum sxculi testetur opulenliam. Bonis principibus bene
similiura spem reserva. parta lihamus. Suscipile a judicibus aperta obsequia,
EPIST. XXXIV. qui pretia occulta damnatis. Merilo vobis solemnes
D. VALENTINIANO SEHPERAUG.SYMUACHUS V. C. pateras, cum"quinis solidis, ut nuininibus integritatis
PRdSF.URB. offeriinus : quibus nec vesler pudor, nec nosler cen-
Habenl hoc publicsenecessitales, ut impossibilia sus oneratur. Maneat xvum lalis circa nos ustis of-
plerumque persuadeant, D. imperator. Sed cauto ficii : el honorem clemcntix vestrx interminus an-
opus est, ne asperitas negotii effectu irrilo solas norum recursusinstaurei. Libenterstrenissolemnibus
arcessat offensas, qux nulli magis evitandie sunt, prxfeclura fungetur, strenuis deferendis.
quam juveni et principi, cujus gralia cum xtate debet SPIST. XXXVI.
adolescere. Ergo numinis vestri faniam simulque ar- D. THEODOSIO SEMPER AUG. SYMHACHUS PR.CF.URB
duum recogilans, corporatos negoliatores, niembra Profiteor ultro quod scio cleinentiam vestram
xternx Urbis, ad equorum collalionem quara litleris posse rescribere. Verecunde potius quam jure su-
imperastis, vocare dubitavi : ne liberationem cle- " scepi provocationem , non exstante sentenlia : ne
mentix vestrx querela publica prxveniret. Integra exisiimarer offsnsus Iiberx qttidem, sed iminalurx
res est : adhuc salubritateni consilii diligentioris vocis objectu, D. imperator. Namcum inter i roximos
exspeclat. Justitix prxstate quod remitlitis invidix. Emphasii C. M. V.' itemque hacredes scriplos, qui
De exemplo veniunt qux cavemus : siquidem cceli olim beneficio prxtoris corporibus defruuntur, super
particeps parens clementix vestrx, cum munus exi- testamenti jure actio verieretur, et sentenliam de
guum huic boniinum generimandare lentasset, molus possessione impatienler exigerent, quibus ab inte-
libeilate plebis abstinuit. Et cerle paucorum curam stato bonorum possessio minime cnmpetebat, quod
res illa poscebat, magisque officium desidefabalur hxredibus scriplis secundum labulas docebatur in-
tractandx pecunix publicx, quam dispendium confe- dtilla : Priscianus et Polemonianus ad denuntiatio-
rendx. Consuli(amen glorix sux, nequid juberei in- nem dilato negotio provocarunl. Et cum ab his ratio
vitis.et diligentissimusacseriusimperator, speraturn quxreretur, alios vocis sux incenlores fuisse leslali
emolumentuin tanquam popularis ignovit. Ncc pulet sunt, ut gesla lilleris connexa monstrabtint. Nec of-
xternitas vestra ab inccepto temere deslilisse Deo ftcium panibus defuit, ad mulctam praejudiciisugge-
proximum virum. Noverat horura corporutn ministe- rendam. Sed judicem vesiti sxculi decuit vim con-
rio tanlx urbis onera sustineri. Hic lanati pecoris G siitutionis sacro oraculo reservare, cura allegaverint
inveclor est: ille ad victuin populi cogit armentum : petitores, quod se ad incautam provocaiioncm alicnus
hos suillsecarnistenet functio : pars urenda lavacris horlatus impulerit.
ligna comportat. Sunt qui fabriles manus augiislis EPIST. XXXVII.
operibns accommodant : per alios fortuita arcenlur D. THE0D0S10 SEMPER AUG.SYMMACUUS V.C PRSF.UHB.
incendia. Jam cauponas ct ohsequia pistoria, frugis . Fidem meamconvenit amor sxculi vestri, et cura
et olei bajulos, multosque id genus patrix servientes, reip. ne corrigenda dissimulem, D. impefator. Cum
enumerare fastidium est. Ad summam, liquet pivi- ad prxfecturam urbanam rivilium rerum summa per-
legium velus magno impendio consiare Romanis. tineat, minoribus officiiscerta quxdam membra cre-
Jngi obsei|itio immunitatis nomen einerunt. Quod si duntur, quibus regendis industrios et privatos oportet
adjicianlur insolita, forsitan consueta cessabunt. adliiberi, ut suum quisque munus inculpata facilitale
Quarc paiernum clementix lux ingeriinus exem- promoveat. Tales nunc de judicio numinis vestri
plum. Prxluli oraculum, quod pius successor imite- publicus usus exspectat. Sed nolo culpare prxsentes,
ris. Oro atque obsecro ne populura , quein trium- ciun satis sit snllicitudini mex, si rnelioribus viris
phantes sxpe veneramini, cxteris urbibus conleralis. officia inlramurana mandetis. Meis quippe huraeris
Dabil forluna melior, qtiidquid castrensis usus ef- rerum omnium pondera sustinenlur, c'dentibus re-
flagiial. Huraanitaiis merito necessitas vestra seda- liquis, quos clementisevestrx multiplex occupatio
bitur. probare non potuii. Habet temporum felicitas dignio-
EPIST. XXXV. res. Bonorumvirorum vena fecunda est. Melius urbi
IID.VALENTINIANO, THEODOSIO ETAIICA10 SEMPER AUG. nostrx in posterum consuleiis, et eligatis invitos.
SYHHACHUS V. C PRjEF.URB. EPIST. XXXVIII. '
Ab exortu pene urbis Martix slrenaruin usus ado- D.THF.ODOSIO SEHPER AUG.SYMMACHIJS V. C. PRtfF.URB.
levit, aucioritate Tatii regis, qui verbenas felicis FVlicitas quidem vestra xternx Urbi solemnis ali-
arboris ex lucoStrenux anni noviauspices primusac- monix copiam pollicelur, D. imperalor. Sed re ma-
cepit, DD. imperatores. Nomen indicio est viris gis quam spe tuii esse debemtts : quod facile factu
strenuis Lxc convenire ob virlulem : atqtie ideo est, si hanc quoque partem clementix vestrx cura
vobis hiijusniodi insigne debcri; quorura divinus ani- respexerit. Nara sestate provecta cum ex Africanis
raus magis teslimonium vigilantix quam otneu ex- partibtis minimum devehatur, non inani langimur
ipectat. Sumite igitur defensores publicx salulis so- metu ne res annonaria in graves cogalur angustias.
571 Q- AURELIUSSYMMACHUS. 5^
Et ideo oro quxsoque perennitalis vesirx salubre ALnes. Ttinc e diverso veinensex PlacidianiC. V. no-
prxsidium, ut judices Africanos, et notarium, cui x- mine, qui pater adultae Tuit immodicarum donatio-
ternilas vcstra mandavit frumentarios commealus, nutu causa manasse respondit. Supplemenlum vero
sevcriora scripta dissimulent, missis in hoc nego- unciarum ab hxrede Placidix, cui soror Mariiana
tium strenuis, qui onera consueta, dtim traclabilis successit, asseruit postulari. Hxc adversarius eate-
navigatioest, victiti Urbis exhibeant. Hxc sxculo ve- nus refellebat, ut diceretC. F. juniorem Marcianam,
stro, hoc virlutibus divinis dignum est, ut securita- non Placidianilaniuin patris successionem,se<ietiaiu
tein Roraani populi inter prxcipua et prima curetis. Placidix germanx sux pro cerlis unciis consecutain,
Aderttnl opiatis cursibtts plena navigia, et Romanos nec tamen ullara Placidix mentionem precuni serie
portus frequens atque onusta classis intrabit, si as- contineri. Sed cnm allegatio diversx partis astrue-
piraverint numinis veslri secunda sulfragia. ret, rem se obnoxiam persequi designatis titulis ac-
EPIST. XXXIX. tionum, et id, quod in lilem venit, pro certa parie
II. TnEODOSIO SEMPER AUG. SYHMACHCS PR£F.URB. Martianum C. F. possidere: ejus nomen cuui desi-
Difficilisest exittts veterum jurgiorum. Res enim gnatione causarum docerel precibus comprehensuin,
multis agitata judiciis.et actionum varietaie, etco- " stetit judicii mei deliberatio : hoc asserente, perso-
B
gnoscentium moiu, el personarum mutationibus im- n»m Placidix supplicationi adjici debuisse : illo ne-
plicalur, D. imperator. Ut mihi nunc venit usus, cum gante, posl designalionemrei et ejus personx, qux
inter Gaudentiumcuratorcm Marlianx clarissimx fe- hodie corporutn possessionedefruiiur, quidquaraesse
ininx, ileraque Liberium procuratorera amitx ejus quxrendum. Accessit cunctationi mex causa vehe-
eodem nomine, dum viveret, nuncupalx, annosum mentior; quodjubenle lege, ut intra quatnor menses
luctamen audirem. Nam in ipso limine qttxstionis , ad xstimationem bonorum possessorpeiitori tcnea-
cum procuratio, quam C. F. senior Martiana man- tur; nunc ui gesta monstrabunt, angustum nimis ex
daverat, invalida diceretur, quod anle cuidam prin- conveniione lempus fuissevisura est peregrinis cor-
cipi esset injuncta, ubi refusas in dominam compe- poribds xsliitiandis. El ideo motus ambiguis,oraculo
rimus actiones, atque aclis prxtoriis in Liberiumde- numinis vestri disiinguenda cuncla scrvavi. Nam in
nuo jura translata; objecta cassx procurationis agno- rebus dubiis una est salubritatis via, ut divina qux-
vimus: tunc defensio partis adversx negavit slare que vel Deoproxiraaconsulaniur. Conjuncixpaginx,
porsonam, cujtts procurationem superioris gesta ju- allegationes partium, et supplemenia sumpserunt :
dicii non lenerent. Cootra hxc cxactam prius man- qux cum raajestalis vestrx justitia perpenderit, pre-
dari recilationem, et inier partes tribulum procura- _ cqr, ut metas curiosx liti absoluta definitione po-
loii beneficiumrepalraionis aiebant: huic parti lon-^ nalis.
gius, quam oportuit, immorata contentio est. Sed EPIST. XL.
quia prior cognitor, ul justo defensori reslituerat D.TIIEODOSIOSEHPEK AUG.SYHMACHUS PR£F.URB.
temporum cursuin, qui per actores non poterat im- Cum clemenliavesira meminissetfaciendxcarrttcx
pctrari, et procuratio legebatur prxtoris alligata impendium de sacro xrario esse decretttm, censnit,
judicio : hac quoque praescriptioconquievit. Succes- ut ejtis argentum publicis conditis redderetur, D.
sit aliud, ut obitu MartianxC. F. mandatumdicere- iraperaior :sed examinis reperit fides, ex aliis liiulis
tur exstinctum. Sed contra, venerabilis Juliani san- asstimptanispeciem, quara vehiculiornatus accepit.
clio siare procuratorum jussit oflicia, causarum do- Cujus rei, etiam vir illustris praedecessormeus, An-
ininis vivenlibusinchoata. Ergo cum et reparalionem themius Bassus, perennilati vestrx rationem diciiur
superstite Martiana, et conventionempartis adversx inlimasse. Et ideo sxculi vestri xquitas imperavit,
supcr icslimandisbonisLiberiusimpetrassel, pronun- ut examinata, et comperla suggererem. Cum fiscus
tiavimus non periisse mandatum. Dehinc petitore in lempore, quod habendum fuerat, non haberet,
properante, ut ex constitutione numinis vestri, ser- ex arca qucsioria, itemque ex formarum condis.prx-
vandi debiti causa in malerna corpora mitteretur, _. . terea ex argenlariorum parcimonia, argentum jtisso
*
quod adversaria xstimationem bonorum convenla operi ministratumesi. Cujus solutio, si carrucx usus
facere noluisset, responsum est, de supplicaiionis maneret, de ihesauris imperialibus jure peieretur.
fide prius esse tractandum. Id quod probabile vide- Sed nunc corpenti novilate snbmola, suuin quisque
balur, admisi. Facto igitur adilu de precibus dispu- deposcit: nec difficilecredimus impeirari, quod a le-
tandi, defensor C. F. Martianx notare sibi visusest gum parentibus postulatur. Quxso ut digna tempo-
racnilaciuin supplicantis: quod cum Priscx matris ribus responsa reddatis, quo vir clarissimus et illu-
«sux tesiamento neples ejus ex Placidiano genitas stris sacrum largitionum comes, refundendumesse
IKCI edilatein cepisse dixissel, non omnes neptes ab1 cognoscat publicis titulis privatisquepersonis, qtiod
ea scriptas probaret hxredes. Responsumest.de his1 sine lacuna imperialis scrarii deprompsit aliena col-
tanlum, quas avia hxredes instituit, supplicatum,, latio.
nec unquam factam omnium menlionem, sed earumi EPIST. XLI.
1quibus fuerat delata successio. His delectum curato- Db. TIIEODOSIO et ARCADIO SEMPER AUG.SYMMACHUS
ris patrocinium ccepit exigere ut petitor ediceret,> PRJSF.URB.
ex quibug nominibus propositx dcscenderent aclio- Scio quidem nalurx humanje vitio probilalcm
 573 EPJSTOLARUMLIBER X. 574
subjacere livori. Sed mircr eo progressas insidias x-- A denuo obtrectantium murmur ingesserit, opto judi-
mulorum, ulcrudo mendacioinsonlis fama peteretur,, cium. Experienlur rae sub imperiali disceptatione
DD. imperatores. Quid enim non audeant, quidve in- constantem qui nocentem probare non possunt.
lenutum relinquant, qui in arce tcrrarum. Christia- EPIST. XLII.
nx legis injuriis vindicata fana finxerunt? Flevit,1 DD.THEODOSIO Ef ARCADIO SEHPE'AUG.BYHMACHIIS
credo, scenseistius fabricator, cum de Ecclesix pe- PR/EF.URB.
netralibus raptos ad lormenta simularet, cum de lon- De tribunatu vinarii fori nuper orta contenlio
ginquis ac de finitimisurbibus duci antislites in vin- "causam mihi attulit legum arbitros consulendi,D. ira-
cula describeret. Neque enim scrcnum clcinentix pcrator. Prxfeclus instabat ut delatum sibi sortire-
vestrx animum sine his argutiis conipulisset sacro1 tur officium. Vetus e lege, qux tempora istiusmodi
edicto populum convenire, ul aspcrioribus, quain actibus certa decrevit, excusabat honore decedere.
pietati veslr* mos est, Httetis, prxfectum, quem sine Secutus morem longa xtate servatuin, etiin qui re-
ambitu legistis, arguerel. Reddat nunc, quisquis ille eens majestatis vestrx beneficiumprxferebat, admisi.
est, causas fallacix sux, qui sub occasionejustx in- Sed ut deinceps, si forte usus lulerit, cunclationem
quisjtionis, qua mecultum spoliatorum mceniumin- judicii absoluta forma submovcat, slatui sacruin nu-
vcstigarejussistis, tragicas quxstiones de ministris B minis vestri oraculum sciscitari, utrum fas sit qovos
catholicx religionis jactat agitatas. Respondeat lit- trfbunos servala lege differri, an magis veteres opor-
teris episcopi Damasi, qttibus assectatores ejusdem tcat devotione removeri.
religionis,negavitullam contumeliampertulisse. Non EPIST. XLIII.
magnopereofficiimei prxlendo responsa: a quo ideo D.THEODOSIO SEIIPER AUG. SYMMACIIUSPR/EF.URB.
quoesitaest rerura fides, ne facium aliquod recoria- Unum levamen injuriis meis tribuit evenlus, D.
tionem quxsitoris effugerei. Credatur ejus legis au- impcrator, ut Romam publicsc utilitatis gratia V. C.
listiti, qux Ixsa simulalur. Credalur prsefecto, qui et illustris, clemenliocquevestrx semper dicatus,
perennitatisvestrx admoniius ediclo, miraiur in pro- comes Hesperius milterctur. Nam si eum testem
cinclticredilum quod Romanescit admissum.Omitto conlumeliarum, quas periuli, non haberein, quis
injuriam praefecturaeet conscientise meae : quando dubitaret eam prxfecturani, qux Romse superior
eo processit insimulatio ut vos quoque ipsos, aucto- esl caeteris, turbidum aliquid pro potestate fecisse?
res honoris mei, quadam reprebensione perslfingat. Is, quoniam semper amicus est verilati, et famam
Nam qui summi Ioci judices decolorant, sacri lesti- bonorura lenipoium colit, si dederit xternitas vestra
monii facilitatemvidentur incessere. Jara duduin me copiatn, conteinplum Iegum et sxculi non silebit.
divus genitor nuministui proecipuohonore dignatus C Ego, ul potero, de niuliis pauci narrabo, repetitis
est: ille merilorum arbiler singularis, cujus impe- paululum causis qux mihi, ut arbitror, has insidiaf
rium rum moribusrecepisti. Paternum sequere, luura excitarunt. Cum pro diligentia, qux ^debetonmibus
luere judicium. Qui prxfecturam sine ambitu merui- inesse judicibus, argenli publici ratio quxreretur,
mus, sine offensione ponamus. Suggestionibus viri quod censualibus editores munerum contulerunt;
exccllemis et de rep. bene meriti Prxtextati prse- inter caneras fraudes repertum est, quosdam fun-
Cecti prsetorio, abusus nxistimor. Quid si ex illo de- ctionibus absolutos, sumptum debitum reip. non
crelo, quodprobabiliterimpetravit, necdum a mequx- dedisse. Et ut fallaciaita tegerelur, ex alieno argento
stio ulla lentala est? Praevidi enim quid possent tanlumdem censnalibus, falsis tilulis imputatis,
xmuli suspicari, alque ideo obsignata olficio prxfe- quantum duo conferre debtierant, contulerunt. Hoc
cturx sacra jussa commiseram. Nec me hujusmodi cum clarissimi viri sponle sine adjeclione dispendii
conjectura decepit: siquidemsevere exseculus insi- reddidissent, senatum prisco more consului, quid in
mulor, quod non convincoraggressus.Hxc omnia flde communi causa patrum innueret auctoritas. Dictis
actorum comprebensasubjeci: ununt illud adjiciens, aliquot sententiis, factura raeuni reverendi ordinis
ut roe perennitas vestra necessitate inquisilionisejus probavit assensio. Interjectis diebus cunt Romam
absolvat, cujns auctoritalem referri ad scrinia pala--** V. C. et spectabilisvicarius corameasset, V. C. cau-
lina jussistis. Nam si tantum de me improbis licuit, sidicus fori mei Cessus, socius ejus, qui debitum
exstante prxcepto : quid retractalis litteris non lice- refudit impendium, tuitionem contra me, et annonx
bit? Sane laudabili viro episcopo denegante ullum prxfeclum clarissimum virum de sede vicaria po-
e suisaul carcere aut vinculis attineri, et officioea- stulavit, cura ego aditus in causa publica, civilem
dem suggerente, ignoro quos potissimum prxcepe- convenlionero matri ejtis super nepotis sui munere
1itis absolvi.Tenent quiderolegesvariorum criminum detulissem, responsionc servata, qua retinere asse-
reos„sed, ut coraperi, a mysierio Christianx legis ritur patrirooniumCandidati; prxfectus vero annonse
alienos. Quid igitur xiernitas vestra decernat devo- V. C. pistorem publicx annonx verbo tantum repo-l
lus opperior, et qusesout fallaclam retundatis, qux scere dicerclur, qtiem manibus oflicialium Celsus
divini pectoris vestrisollicitavitquietem, quoead edi- erueial. Hic jam vestrx perennitatis est xstimare
cti necessitatemvenerandi principis curara coegil. Me contumeiiam prxfeclurx : cujus <!ausidicusnihil
munivit invidia : apud aures enim sacras locum po- passus, auxilium secundi judicii impetravit. Per haec
Stea non habebit convicla mendacii. Si quid lamen qucniam patientiam meam ininime perculerunt, ad-
575 Q. AURELIUSSVMMACHUS. 37«
jectum est, quod dissimulare non possnm. Nam cum A ejus aedes semel aique iterum princeps officiicom-
ad exominandos actus Bassi prxfecti Urbis polestas measset, et obstinalam hominis contumaciam non
vicaria ad secrctariuin coinmune prodiisset; nescio posset inflectere, inanem syngrapham reporlavit, qua
quis, vicario libello dato, de offtcii mei colludio, vel redbibitionem Felicis in allerum diem sponsione
iniquitate conquestus est; quod MemoriusIitigator, distulerat. Tenet domi testem , quem de se noverat
jussus a Basso solvendi debiti gratia ad judicia Afri- audiendum. Etiam hujus injurix assumo palieniiaui.
cana dedttci, cum et a viro illuslri decessore meo Culpate uti vultis, ut dignum est. Scivi melioretu
Aveniio, et a me per Iibellos, ne eo pergeret postu- esse judicumcausaro qux rerum dominisreservaiiir.
asset, navi esset abductus. Hnnc iflico V. C. et Exspectamus ut altero die instructiis officioredde-
Ipectabilis vicarius, ut subscriptio libelli indicat, retur. At ille crastina luce, ut gesta monstrabunt,
adesse prxcepii. Ubi pariter ambo consedimus, et adversumcauiionis fidemvicarix poiestati iradendus
seriem qiierelarum recitatione cognovi , admonui abdticitur. Hoc ubi princeps officii comperit, paucis
ut is qui aderat vicoriainsedem probaturus intraret. comilaius excurrit: reiinet Felicem celebri Urbis
Tunc officium ejus hominem deesse respondit, qui loco, nec lamen eripit. Itaque Fulgentiiis, qui se
prxcepto judicis sui in examen acciri debuerat. Quid simulat verberatnm, manu validiore legibus repti-
hic xstiinandum sii, relinquo sapienlibus. Semel at- B gnavit. Interea Felix a niilitibus vicarix polesiatis
que iterum prxconis vocibus advocatur , nec lamen abdttcitur. Et cum princeps oflicii mei stib conspeciu
inclamaius accurrit. Tunc nullo assistenle, apparitio Romanx plebis auditur, video quid de hoc facto
urbana ccepit nrgere, quol ad Africamtransvectus perennitas vestra debuit judicare. Ego ordinem le-
esset, quo Bnssuinclarissimnm virum criminis pos- nebo gestorum. Fatelur sub alterius cognitoris exa-
sel arguere. Suggesiiimest paritura esse sententix : mine litigator, nihil sibi ab appariloribus meis ad-
qiiam cum llasstis post luclameu parlium protulisset, versum Fulgentium esse mandalum. Hic jussti ejus
provocatio non removit. Ad hxc Fulgeutius "V.C. ad comraunem secretarium, qtio faciendx oblationis
tribunus et notarius, conventos adjutores urbaux gratia summates quosque conduxeram, a principibtis
sedis asseruit nc Memorius navigaret, a quo citm officii utrinsque perducitttr. Nihil enim repertutti
reqtiirerelur an ad eum aliquid super hisce crimi- fuerat quod prxfecturam posset involvere. Ttinc.
nibus Memoriusdetnlissei, ait querelas ejus fibel- Fuljienlius facti sui conscientia percilus cxsum se
lorum paginis contineri: credo simulare non ausus esse conqueritur. Sed mox ejusdem Felicis ac devo-
quod acctisatoresse voluisset.Ad hxc urbani adjutnr lissimi viri principis responsione pars isia purgata
cfficii per Felicem sibi a clarissimo viro Fulgcnlio est. Et tamen querelx ejus audientiam non negavi,
'
niandatum esse rcspondit, ul secundumsententiam clarissimo et spectabili viro vicario iu societatem
Meraoriusad Africam duceretur. MoxFelicem'cen- cognitionis ascito, si vellel struere nomina lesliuui
suimus allinendum , quo pnsset liquere an hiijus plebeiorum danda. Promisil: credo, ut per moram
raandati internuntius extitisset. Interea vir specta- rneus dolor, vel per salisfactionem mitesceret, vel
bilis vicarius, cum adessent alii, quos in fiassicau-is ipse ritrsus alias moliretur insidias. Oni ut res indi-
possemus atidire, ob ejus absentiam, quam facile est cat, conscientia hominis subornaii, a quo vicarise
ex Africanis revocare provinciis,judicium omnc de- potestati libellus oblatus est, domeslice confessus
seruit : nescioan ex jussu eorum qui, ut audireniur, apud eundem factum ausus esl postulare, ne appa-
alTluvera,1. Promissa relatione discedo. Felix, qui ritores ejus, quos ob discessum litigaloris custodia
in communi jnsstis esl alfineri, oflicii exsecittione carceris jusserat altineri, injurix subjacercnt. Post
corripilur. Is, cutn a me insequenli luitionis auxi- hxc usurpato rursum publico neglecloque judicio,
lium poposcisset,et unius nomenclatoris, ut in urbe atidacis facii conscius evolavit ut prxfecturx justas
pacata adminictilofretus incederet, posl vebiculum querimonias prxveniret, ignarus, ut res est, pa-
prxfeclurx, jussu Fulgentii, per Gaudentiumet Vi- renies generis humani magis justitia quam invidia
ctorem agenles in rebus, et Bonifacium palatiuum, commoveri. Hxc ita esse gesta, nec ulla arte fingi,
^
qui bactenus in officio tirbano ntilitavit, violenier insiruclio sttbjecla lestabiinr. In qua reperiet auter-
arreplus deducilur in ejus xdes, de cujns mandatis nitas vestra prxfecturam, quam in me puro judicio
fueral audiendtis. Quod cum sibi Fulgentius V. C. conlulistis, nihil saltim ad vindiciam publicx disci-
auctor contumeliocniex invidiosumpularet, ad circi p'inocesse molilam : cum omnibusinjuriis cederctur,
sccrelarium convolavit, facli illicili volens prreslare quas boni quiqtie prxsumunt pro vigore soeculivin-
rationem, quod sibi metuin fuisse dicebal, ne ofiicii dicandas. Haecenim spes et fiduciajus creditx mih,°
subornareitir impulsu. Exspectatis, credo, augustis- polestatis infregit, ut auctores honoris mei, et pu
simi principes, ul prxfectus et judicii vestri securus, blicic dignitatis, et judicii sui contumeli»m.jus'a
et innocentix sux aliquid severum censuisse dicatur. sevcritate defendant.
Faieor, neque poenitet, animura lemperavi, dum EPIST. XLIV.
ccriam de vobis spero vindiclam. Statui ut Felix DOMINO.THEODOSIO SEHPER AUG. SYHMACHUS PR.EF.Uftrs.
vadibns, qui Ful^euvionon essent cogniti, tradere- Per vices mensium singulorum ad perenniiaics
tur. Qtiiil mitius decerni, quid remissius potuit ? vestras scripia senatus et populi acta mitluutur ,
Tunc ille, tanquam cossurus egredilur. Sed ctira ad qu;vpoierunt indicare quid vir prxcelsx illuslrisque
 577 EPISTOLARUMLIBER X. 37ft
memorix Prsetextatus,vel ad amplissiinumordinem, A atque obsecro ut incertum animi mei responsis ins.
vel ad devotum vobis populum, pro sxculi vestri perialibus instruatur.
commendatione pertulerit, D. imperator. Sed quij EPIST. XLVI.
speciaiim sacris Iitleris imperaslis, ut si qua ab eoi DD.THEODOSIO ETARCADIO SEHPER AUG.SYMMACHUi V.
Romx in his ccetibus gesta suut, agenii in rebus; C PR-EF.URB.
excerpta tradantur: misi omnia jussis ccelestibus Certum est quidem clementiam vestram fidei
obsecutus, qu* ipso prxsente venerabilium ratio- amore, et studio veritatis, in examen assiduura
nuin vestrarum sanciio definivit, el patrum probavit sxpe explorata revocare, DD. imperatores. Sed cutn
auctoritas. Prxterea, qux apud plebem loculus est Auxeniius V. C. et Cyriades comes ac mechanicus
ut cunctos in amorem bonorum temporum provoca- parilis dignitaiis, quadam inter se concertalione dis-
ret, adjunxi. Judicium vero civium, quod supremo sentiunt, nonnihil superioribtis judicibusderogatur.
die de virtute alque innocentia ejus habuerunt, spe- Jam dudtim cnim V.C. et illustris Antheraius Bassus
ciatiin viro clarissimo et illustri officiorummagisiro, pontis novi opere perspecto, sub actorum confectione
subditis gestorum exemplaribus,intimavi : licet vehi- signavit culpam vel negligenliamsingulorum; denuo
culo publico cum cxleris, qux ex more mittuntur, successor ejus eadera loca rimatus asseriiur. Dehinc
omnia necesse sit, rursus ad serenitatis vestrse noti- B cum apud me, ex rescripto, quod Cyriades V. C.
tiam pervenire. impetravit, recidiva cognitione reftigerent, atque
EPIST. XLV. ipsis consislentibus censuissem, ut utritisque lam
D.THEODOSIO SEMPER AIG.SYMHACHUS PR£F.URF. sumptus, quam xdificationera investigatiodiscussio-
Jam quidem rescriptum numinis vestri Cyriades nis inquireret, V. C. Auxentius repente deseruit
V. C. comes el mechanic» professor exhibuit, D. judicatum. De citjtis factomissurtis relationem, qttam
imperator : quo slatuerat xterniias vestra, ut se solliciludo intermissi operis exigebat, alia numints
ipse a quorumdam criminatione purgaret, acrursus vestri decreta rursus accepi, quibus examini meo V.
urgerel objectis, si quos fraudis incesseret. Qui cum C. et spectabilem vicarium copulastis, ul ulroque
Attxentiuin V. C sub examine decessoris mei roe- residenle, accusata pnnlis vitia quxrereniur. Nt«
pisset argucre, postquam ad cognitionem meam obsequium defuit imperatis. Ilaque adhibiio V. C.
venttim est, super basilicx aique poutis immodico iribuno, et notario Aphrodisio, ctii post Auxentium
sumptti, Auxenlii V. C. voce perstrictus est. Quera V. C. novarum molitionum cura legata esl, habita
Cyriades, vir parilis dignilatis, mutua accusatione est dc his quxstio qui pontis ejusdem fundamenta
credidit reniordendtim.Visum est igitur accommo- postieruni. Atquc ita constilit parlem brcvein alque
dum ut tilritisque xdificalionem fida xstimaret in- C discrelam'sub exordio hyemis inchoatam vi fluminis
spectio. Dedi negotittm sollicitis, quantum arbitror, corruisse, cujus impendiumviginti solidorumdefini-
viris, el Cyriade pene recusante, decrevi fabrilis lione artifices oesliiharunl. Sed casus pariis istius,
artis magistros, quos adversario xquiores puiabat, utpole adbuc a cxtero corpore segregatx, nihil vi-
xstimationi operis adfflovendos: manente nihilomi- detur injurioclocis distantibus attulisse : quam facili
nus penes Auxeniium cura atque adminisiratione a'dilicatione reparandam Cyriades V. C. pollicetur.
cceptorum, quod necdum xternitas vestra officium Post hxc alierius loci exploratio biulcam compagem
ejus successione mutassel. ltaque exaclis aliquot lapidiim deprehendit, quam Cyriades comes et
diebus, et adhiicpendente operis examine, apparilio, raechanicusconsilio suo et raiione artis iia positara
qux Auxentio fuerat depulata, per noiarium mihi suggerebat, ut inluso poslea inipecsarum liquore
fecit indicium, deseruisse clarissimum virum susce- hiantia stringerenlur. Quod cum facere debuisset,
ptortim curam locorum, et sub ipso xstatis exordio, succedentis induslriam affectasse potius dicitur, ut
quo possit profectus aedificationisassurgcre, nibiltim in attctoiis invidiam feni el spnrli manipulis claude-
promoveri. Sed quia senatoris fuga non videbalur renttir. Quod cum astruerel recitatione gestorum,
temere credenda, ut inipensius requireretur adrao- factura quidem urinandi artifex non negavit, sed ex
nui. Diu misquam geniium deprehensus , ubi comi- D usu operis, non in dehonestamentumCyriadis V. C.
tatuin sacrum numinis vestri adire jussus est, evola- asserebat, remedium hujusmodi esse provisum.
vil. Interea Cyriades, V. C. comes et mechanicus, Tunc responsionum varietate commoti, coercuimus
cum staluium meura discessu ejus videret elusura, a prxteritis discrepantem. At illc Cyriadem sibi ait
ltiuliutn anxius ne quid in absentem adversarius dudum fuisse terrori. Quod credibile non videlur ,
moliatur, ut xlernitali vestrx et relationem V. C. cum illius temporis cognilor ad fidem veri desiricta
prxdecessoris mei, et nunc acta suggererem, depo- qoxslione pervenerit. Interea Cyriades V. C. facilem
poscit: cui audientiam negare non potui; earlemvia prospectum esse suggessit operis sarciendi, cujus
prxcepto numinis vestri cupiens edoceri quid facto siabilitatem, sicut assertum esl, hyems tertia non
usus sit de xstimaiicne sumptuum, quos utriusque resolvit. Ipse auiem de xdificationibusAuxentii V.
insumpsit expensio : siquidem meum spectat offi- C. et de usurpatione immodiciauri nonnuHa indiciis
cium jacttiram pecunix publicocnon tacere. Fideni iniimavii. Qux ideo Geslorum paginis applicari
lilleiis sociata gesta prxstabuni. Quocttbi.ad sacras placuil ut aclernitas vestra, cunctis per ordinem pa-
aures perennilalis vestroe recilala perveneriiit, oro licnter auditis, providerc dignetur quflmadmoduin
579 Q. AURELIUS SYMMACHUS. 380
concertantium xmulatione coropressa, et jnlegritati, Aevocaret. Tunc cessantibus auctoribus clarissimx
suniptuum et firmitati operis consuiatur. doraus, cxterisque subtractis, ad contradicendunt
EPIST. XLVII.' Thesei subroganlur hxredes : uno tantura exhibito
D.THEODOSIO SEMPEft AUG.SYHHACHUS PR/EF.URB. qui se assereret libertum esse defuncti. Is inierrc- -
Ut vestri numinis veneror sanctiones, ita obser- gatus qtio abiissent incolx prxdiorum, delimisse
vanliam jugem saluberrimis divi geniloris vestri nonnullos, Scirtii vero raancipia ad urbanam villam,
impendo decretis : Quid enim ille constituit, qtiod quse est clarissimi et illustris viri Olibrii, translala
possit publica cttra deserere? Is inter alia, qux in respondit. Cxtera, ut a liberto Thesei dicta, praeie-,
bontim publicum contulit, etiam medendi professori- ream, licet in eum prxscriptio isla non competat,
bus dedit ordinem successionis, si locum.quempiam cura a patre minorum beneficiumlibertaiis acceperil.
decedentis forluna nudasset. Qua lege caulum est ut His ita positis, Prxnestini in quorum finibus Cxsa-
primi artis ejusdem de novorum scientia jndicareni. riana possessio jacet, missis apparitoribus exhiben-
Hanc formam, quantum asserunt, xlas secula ser- tur. Tunc demum V. C. et spectabilis Olibrii procu-
vavii, D. imperator. Nunc Joannes V. P. non eum rator emergit. Adest etiam defensor minorum. Tan-
gradum, quem subrogandis dedemnl divalia scrtpla, dem cogentibus judiciis postulatus, Scirtio adversum
sed sunimo proximum conatur adipisci, fulttis Pala- B • duos pugna proponitur : quamvis patrocinia claris-
tinx militix privilegio, ct impetratione specialis simx domus, et successorum Thesei quadam specie
oraculi, quo Epicteti archiatri locum lunc adhuc dissiderent. Itur in quocstionempossessionis, qux
superstitis impetravit. Sed quia lege el more cogen- pafiium variis agitata confliclibus, ad interrogatio-
tibus, summates ejtisdem professionis par fuit in nem testium jure transivit. Admoneri singulatim ut
examen acciri, adhibitutn est judicio collegium omne mos est, jubeo curiales nominum et dignitalis. Ab
medicorum : quorum polissimi inter venerationera iMioquoquepnsco responsa, tum locorum justos pos-
legis et novi benelicii reverentiam judicare non Bessores requiro : dehinc percunctor quis annuas
ausi, eum locum Joannni V. P. statueranl deferre functioncs, aut indicta persoiverit. Cum secundum
nudiiin, qucm tenere potuisset, si eo tempore, quo Scirtium teslimonia cuncta procederent, atque eara
aulx obsequiis depuialus cst, arcbiairorum nnmero possessionemcum Theseo tenuisse constaret, quando
fuisset odjunctus. Et cum ab eo palatini honoris aut per quos dejectus esset, examino. Secundum fere
officia poscerentur, ut codicillorura prxrogativa vel tertium mensem manare consentiunt, ut eum
monslraret, quis illi iuter archiairos ordo compe- elarissimoeatque illustris domus homines expulerini.
teret, asseruit domestica expilatione eliam docu- Audilis optimatum testimoniis, denuo defensores
menta sibi dignitatis ablata. Al vero pars magna ^ admilto jurgantes. Qusesila et responsa partibus
medicorum, munita lege divali, eorum exempla de- intimantur. Ibi Tarpeius V. C. procuralor illustris
prompsit, qui e Palatio in himc gradum servaio viri Olibrii asseruit, ei sex uncias prxdiorum Thesei
ordine transicrunt. Quare motus arabiguis, et neque morte quxsitas. Conlra Scirlius de sex unciis, quas
divi genitoris vesiri ausus rumpere sanctionem, minores etiam se consenliente retinebanl, non ibat
neque obviain specialibus venire prxceptis; divino inficias, nec sua interesse dicebat actores clarissimx
arbilrio numinis veslri, subdiiis allegalionibus par- domus an hxredes Thesei eadem parte fruerenlur.
tium, suromam negotii reservavi : opperiens quid Tunc actionibtis copulatis, Scirtium urgere cceperunt,
deliberalio Augusta consiiluat, cui soli fas cst de quod secundum mandatum C. F. Facianx sex tincias
scitis divalibus judicare. Theseo per epistolam reddidisset, sex vero alias in
EPIST. XLVIII. eos liberos contulisset spontanea largiiate. Ad bxc
6. TIIEODOSIO 8F.HPER AUG.SYHHACHUS PR*F.URB. Scirlius idem litteris familiaribus, quod donalionibus
Quid possint justi principes culpare prxscntio. in Theseum, vel pirvulos Iransfusnm esse dicebat,
In causis eienim, quibus momenti reformatio postu- ipsius petitu, ut actortim fides beneficium roboraret.
latur, appellationes recipi non oportet. Sed consulto Et revera, cum posteriora gesta pro indiviso sex
nunc objectum provocalionis admisi, ut in examen uncias massoein eos collatas esse lestentur, intelle-
clemenlix vestroe, et invasionis indignitas, et modus ximus partem donatoris exceptam. Cur enitn pro
judicii perveniret, D. imperalor. Nam Scirtius V. P. indiviso daret, si nibil resideret quod retincret?
ereptam sibi partem Cxsarianx massx crebra adi- Sed hoc cum ad proprietatis causam dicerem perti-
tiane conquestus , cum integrationem status, quem nere, recitata est a defensoribus consiilutio, quae
aniserat, impelrasset, hxredes Thesei, qui relucta- judicibus tribuit copiam, non imponit necessilalem,
rentur objecti sunt. Tum vero Arlemisius, Olibrii ut quolies de possessione successionis judicant, con-
clarissimi atqtie illuslris viri actor, exsecutori ut ipse tinuo, si casus tulerit, eliam de jure censeant.
professus est, obviavit. Et cum ad pernoscendum Qua actione confessi sunt ad aliam causain se malle
possessionisslatum loci habitatores adesse jussissem, transire. Prxterea non solus Scirlius proprietalis
in iniuriam legum, Ruffino officiali jussa curauti, quxstiene videbatur urgendus , cum ipsi quoque
qui deducebantur abrepti sunt. Gesla indicabunt facti inter se super hac parte quodamroododissidercnt.
incivHisauctores. Interea distnii vindictam judicio- Quare de possessione secuiidum documenta Scirtii
rtNii, el rursus offlcio negolium dedi ut necessarios et principalium tcsljmonia judicavi, adversariis eius
 381 #EP1ST0LARUM LIBER X. 382
sex unciarum retenlione et jure firmatis. Pnncipa- A j rissitnis feminis oblativa mtinera soluta constare.
lem vero causam, salvis allegaiionibus partium fu- Hoc me dudum promptum atque declivemad elfla-
luro examini reservavi. Et mox sentcntix exemplar gilanda illationum documenla defixit, cum videretur
emisi, cura ejus editionem procurator spectabilis omnibus securitatibus esse vchementior imperatoris
viri continuo posiulassel. Tunc Scirtius obtulit san- assertio. De cujus responsis jugi honore nvansuris,
ctiones, quibus doceret, in reformatione roomenli vestraeclementix fas esi esse judicium. Nos venerari
nullum esse appellationibuslocum. Postridie procu- potius, quam interpretari oracula divina cousuevi-
ralor clarissimuset illustris, ac defensor minorum, raus. Prxslo sunt monumenta gestbrum, partium
qui putabatur in judieio discrepare, concordiam qnoque supplementa non desinunt. jEquum est ut
suam junclis provocalionibus indicarunt. Hxc est majeslatis vestrx informetur arbitrio humana cun-
omnis summa luctaminis. Nunc oracuwm numinis ctalio.
vestri forluna litis exspectat. Gesta et supplementa EPIST. LI.
D. THEODOSIO SEMPERAUG.8YHHACHUS PR/EF.URB.
partis utriusque subjeci: quibus instructa perennitas
vestra, exemplo unius causx securitati omnium Moribus sxvis familiare aique cognatum est ar-
dignabilur commodare. mare spiritus impuniiatis exemplo, D. imperator.
EPIST. XLIX. 1 Cnr enira secundum desperet effugium, qui laqueos
B
D. THEODOSIO SEHPER AUG. SYHHACHUS V. (.'.PR/EF.URB. criminis prioris evasit? Prxsenti causx congruit
Vendendissolidis, quos plerumque publicus usus prxroissa sententia, siquidem ValerianusV. C. cui
exposcil, collectariorumcorpus obnoxium est, quibus lar in Epiro esse suggerilur, neque rescriptorum ve-
arca vinaria statura pretium subministrat. Huic ho- neratione, neque legum severilate, vel pactionum
minum generi (axationisexigux utilitate nutanli, di- fide, aul judiciorum reverentia permovetur. Qui pri-
vus frater numinis vestri tanium tro singulis solidis rao in examen prxtorix sedis jussus acciri, ad sup-
slatuit conferendum, quanlum xquitas illius tempo- plicationem V. C. Junioris vim rescripti prsecelsx
ris poslulabat, D. imperator. Sed paulatim auri enor- potesiatis elusit. Dehinc proconsularibus evocatus
milate crescente, vis remedii tiivalis infracta est. Et edictis, leges pari arte frustratus est. Natn cum et
cum in foro venalium rerura majore sumraa solidus actione civili, et criminali accusatione premeretur,
censeatur , nummulariis prelia rainora penduntur. statutis inciviliter repugnavit, ut apparitores proe-
Pctunt igitur de xterniiate veslra, pro ralione prx- fecturaetirbanx, partira noiariis, partim suggestione
senli, juslissimx deft.iilionisaugmenta,qui jara lanto signarunt: quorum unus agenti in rebus, eo mortuo,
oneri suslinendo pares esse non possunt. Hxc est ad quem sacri prxcepti exsecutio pertinebai, affe-
catisa quxrimonix, quam divinis sensibus vestris *G ctum se a Valerianogravibusinjuriis indicavit. Moltts
fides gestorum plenius intimabit. Si peiitionis genus igitur indignitatetalium querelarum , cum vidercm
probabilc judicatis, quxso ut huic quoque parti rursus illudi posse jtidiciis, si quid severius censnis-
prxceptio mansuetudinis vestrx salubre remedium scm, factu optimura credidi, ut aelernitativestrx cau-
deferaiur. saeistius ponlilicium reservarem. Soli enim jure cor-
EPIST. L. rigitis adraissa polissimx dignitatis. Fides geslis
D. THEODOSIO SEHPER AUG.SYMHACHUS PR/GF.URB. . rerum cohxreniibus explicalur : nihilominns ad se-
Palatini munerationum sacrarum, Amicus et Ca- natum regressus apparitor, qui contumaciamsenato-
sior, quxslus publicoseruentes, inter cxtera nomina, ris el serviles impeius nuntiavit, suggestionibussuis;
quxjudicio persequuntur, hxredes Posturaiani V.C. cum forte usus tulerit, adfulurus. Quseso xternam
in examen meura conventionibus evocarunt, D. im- clementiamveslram ut, omnibussolita xquitate per-
perator. Luciano monente, qui census senatoris ante pensis, evagari ulierius frustralorem tot judicum non
tractavil, quod oblaiivis functionibusea demum do- sinatis.
mus esset obnoxia : pars debiti Lollianam, pars Cat- EPIST. LII.
tianillam pariter ac Severellam suggerebalur urgcre. D.TIIC0D0S10 SEMPER AUG.SYHHACHUS FR*F. URB.
inlerea sequestralo LoIIianxC. F. nomine, quam pro ** ' Difficileest ut bona causa sil, cujus actio in jus
sex uuciis as"tringitexaciio : horura orta refragatio aiterius desperatione transfertur. Id adeo res proba-
est, quos pro singulis bonorum quadranlibus soluiio- vit, D. imperator. Nam Theodorus, ut asseruit, ex
nis cura mordebat. Comperendinato plerumque ju- peciore ab Anania quadam in re sua procuraior
dicio res eo deducta est, ut fisci patrocinium securi- creatus, jampridem clarissimo atque emeifdatissimo
tates a clarissimispersonis impleti per vices muneris viio Cuprasio urbanis tribunalibus prxsidente, Fla-
fiagitaret, Caltianillx vero ac Severellx defensio vianum quemdam dentmtiala lite pulsavit *.sed diem
scripia ad rationem divini principis mitleretur. Ve- legitimura causx lapsus excessit. Longo iniervallo
tus enim quaestio, et cognitionibus prxfecturse fre- petitaamereparalio, cum parlesad necessarium con-
quenter agitata, usque ad inclyti semperque verendi traxisset examen, post mullas allegaiiones, quas ju-
geniloris vestri cucurrit arbitrium : qui Juventii cla- dicia ul invalidas respuerunt, orta prxscriptio esl,
fissimaeet illuslris memorix prxfecti Urbi insinua- qux assereret novari temporapossessore morluo do-
tione consultus quadam rescripti parte signavit, suis buisse. Nam constabal non modo Flavianum, qui
quibusque lemporibus a Catlianilla ac Severella cla- propositarn legibus quxstionem primus exceperal»
58u Q. AURELIUSSYMMACHtfS. 584
sed etiam successorem ejus fineih fecisse vivendi. A i EPIST. LIV.
Ad hoc prxraissa est lectio, veluti probatur indiciis, DD.THEODOSIO ETARCADIO SBMPER AUG.SYHMACBDS V.
novationemtantum petitoris hxredi esse decretam. C. PRJEF.URB.
Quodverbo quidem assertum, sed sanctionibusnon Omnes qui ad amplissimoshonorum gradus judicio
probatum, conlrarix legis recitatione compressum clementiaevestrx vel favore provehimur, summosiu-
est. Seculus igittir scila matiifestaet nullis principum dio debemiiseniti ul famamsxculi stiggestionumve-
vacuata responsis, cessare processum negotii judi- rilate tueamur, D. intperator. Quod enim genus gra-
cavi : cum lis alteri denuntiata, aliam personamtem- tix beneficiis principum rependendx fortuna impar
poribus exaclis tenere non posset. Tunc oblatis pro- inveniet, si lidemdeserat qux sola munii imperium?
vocaiioniseliam novationislibellis, suspensa senten- Contemplanlimihi igitur rescriptum numinis vestri,
tia. Cujus meritum perehniias vestra lectis gestis ac quo arcx vrnarix debila a prxfecto ejus temporis,
refutatoriiscohxrenlibus xstimabii. Egoin referendo quo contracta dicunlur, eriii censuistis, silere [fas
prolixus esse non debui, cum pene in ipso aciionum non fuit, quid temporumvestrorumcongruatxquitati.
vestibuloropulsalegibus causa constiterit. Jam primtimstupere me fateor, ccelestimansueludini
veslrx totius orbis negotiis occupatx, litteras divi
EPIST. LIH. 1 Constantiiita esse suggestas,utcomminaliosubcon-
B
ditione deprompta instar cujusdamdebiti duceretur:
D.THEODOSIO SEMPER AUG.SYHHACHUS PRiEF.URB. dehinctaciium quodam casu de ea parte rescripti,
qux tenebat officium, ut persona judicis, tanquam
In causis appellationummalo jus potestatisinfrin- vilior, apparitorum suortim impunitate premeretur:
gere, quam interpretationum dubia sustinefe; prx- terlio, quod ea summa solidorum, quam cognitio et
serlim conscius baud iniqux judicalionis, cui nonni- relatio viri illustris prxdeccssoris mei ex majore
hil honoris eveniel, si xlernitatis veslrx oraculo parle solulam probavil, xrario, tanquam debila et
roboreiur, D. imperator. Tuli igitur Consianlium intacta deposcitur. Atque ideo inter multa curarum
Suarium temere provocantem, cum ex rescripto nu- summatim nonnullatracianda sunt. Namque xi mil-
niinisvestri statum, quem Theodosioabsenti adeine- lia CCCCXLVI solidos ex eo anno qui Sergii et Nigri-
rai, reformassem. Moia enim veslra clementia sup- niani sequitur consulattirn, sacris accessisse tbesaii-
plicationibus et querelis, brevi examine jussit in- ris, et prxfecturx inquisilio, et disciissorumlilterx,
quiri an Tbeodosio extra conflictum locato, ac et V. C. prxdecessoris rnei scripta dociierunl. Inler
deinde ne rebus exciderel provocanle, possessionem hxc igitur lam multa valida, fidem clementiaevestrx
corporura Consiantiusesset indeptus. Allegataigitur G ( debilara silenlio violare non poiui : cum vcstrum
prxceplione divina, primo cognitionem totins nego- quoque ntimenadverterem solita cautione, nequeju-
tii, quamvisspeciatimmihi tranquillitalis veslrx de- dicis iiomen signasse rescriplo , et xstimassc, quod
iegaiionemandatam, V. C. vicarii prxsentix reser- conveniendusluce frueretur. Nam quoraodo cleinen-
vavi : siquidem videbatur hxc causa cxleris provo- tia veslra vim veieris comminationisin mortuum le-
cationibusesse conjuncta, qux V. C. prxdecessore tendisset, cuin gravium etiam noxarum poena fme
meo negabantur admissx.etalterummecumsumpse- vitaesolvatur? At vero iste lerror divi principisliite-
rat cognitorem. Dehinc, ubi cam parlem, qux ad ris comprehensus,ne viveniem quidemposset urgere.
illius lemporisjudicem pertinebat, vestro reiinuistis Graviaenim subjectis ssepe miniiamirii,acuendi po-
examini, appellationis inquisitione discreta , cum tius studio qttam nocendi. Hoc etiam divus genitor
jara participemjudicii non haberem, turbatx pnsses- tuus, in omnitim semper animis et ore viciurus,
sionis querelam rescripio obsectitus audivi. Et quiai pia lege constituit : qui sententiam quoqtie snb com-
Theodosiumjudicio non interfuisse conslabai, quoi rainationedepromptam,effectuatque exsecntioneva-
sibi demptas questus est facultales, nec ulia precumi cuavit.- Hanc vero condilionem, qnam divus Con-
mendaciaConslantiusdetegebai: exsecutussum circai slantius adjecit litleris suis, mtilia qux posi visa
germanura supplicatoris hxredera coelestejudicium,, " suntsubruerunt. Nam eodem principe adhuc orbein
refortnato statu, quem claruit mox proposita appel- regente, ad TertullumPrxfeclum Urbismemorabilem
latione defensum: licet cultus subditus quxstiqni,, viruin migravilexactio, qux si bominispotestas luis-
libellos, quos Theodosiuspublicavil, apud se rese- set, circa personam prioris judicis potuisset hxrere.
disse memoraverit. Nihilominusobediens imperalis,, Ncc multo posl tempore, in Clyiholiam Maximum,
siatui ut fidesgestorum superiorum ad Augusta scri- parihonore tunc prxditum, tituli islius cura convenit.
nia raitteretur. Hinc orla esl provocatio, cujus vel1 Divoetiara parente numinis tui, Romana jura et fata
justilia vel contumacia sacro expendelur arbilrio. moderante, prxfectis ac discussoribusraandata pro-
Inlerea consiitutionis memor, sequestrari mobilia a vincia esl, el pervices adminisirantium publici dc-
fruclusque prxcepi, ne inedii temporis usurpatio i> bili occurrit exaclio. Novissimerelatus in ccelum
abutatur indebitis.Oraniumgestorum fidadocumenta, , germanusclementix lux, eum ipsum Basilium,cum
supplemeniispartium relationi ex more sociata sunt,;, haberet appositum, qui pcrsonis judicuiu non pe-
ut diu fluctuanti catisx tandem siabilem terrainum n percit, primiscrinios urbaiii officii, quorum sollici-
diviuo ore ponatis. tuJo per successiouesexigeuda curaverat, vel sol-
 S85 EPISTOLARUMLIBER X. 586
vendo nomini, vel edendx rationi fecit oonoxios. A retinebii, et plerosque, ut arbitror justius, si qui forle
Ilaqtte et a V. C. ac probalissiino Anicio Basso, et provinciisvestris male abusi sunt. At vero posteritas
Aventioviro spectabili frequentata cognitio, ct solu- illuslris memorix viri Orfiti, nibil ex illo aliud, quatti
tara majorem partem debiti depreheudit, et provin- generis insigne quxsivit. Mex tamen injurix est isla
cialiumjudicum reperit sponsionein : qua professi suggestio.Namtenuiiaii illius frequenter exhausix,
sunt, si urbanumcessaret oflicium, per se hujus ti- nemo testaraento, nemo nostrum bonorumaditioue
tuli inlegritalem posse sarciri. Hxc igitur, si legibus successit. Unde intelligit clemenlia vestra, quod non
conferantur, pronunliabitaeternitasvestra in .profes- metu familiariscausx, quoelegibus tula esi, sed lem-
sione verum esse nexum, in coraminationeterrorem. porum amore solliciior ne ad iunocenliamfisci veslri
Quid, quod proxima apparitio cogendis.provincia- infructuosa tantum recurrat invidia. Et hxc quideui
rum judicibus adinota, spem debiiis eruendis fecisse cursim, ne mandatum negotiurocoroperendinatiodif-
suggerilur; nou est meum famx incerta sectari. In- ferret, tantum pro conjugis mex Rusticianx C. F.
veniet divinamajeslas tua cur huic exaclioni perpes parte quxsita sunt: cujus germana inullo angustior
cura defuerit. Nam soceruni meum clarissimx rae- facultatibusex Etrurix longinquis adesse prxcepta
morix virum Orlitum petil ista molilio : cujus hx- est. Vestrum vero salutare numen omnes precamur,
rcdes V. C. et illuslris oflicioruinmagisler ascripsit " ne quod de tot provinciis pro majore parte jam red-
lilteris suis, cura lux mansuetudinis verecundianul- ditum, adliuc difficilis exsculpit exactio, senaioriaa
lum sacro oraculo noinen expresserit. Quid ergo domus inopinata labes speretur posse persolvere.
existimcmmerito illius faclum, qui major honoribus Multis nocuerit ista condilio, qui reipub. prxfue-
quara facultatibusante annos fere quindecim viiam runt. Neque enim jus fuerit, ut una familia novo
peregil? nt comrainatio sxpe lecta , semper omissa, opprimalur cxemplo. Quxso igitur ut gesla, qux
et novis post sepulta decretis, quam neque lex divalis fidem relationis asserunt, audire dignemini, leges*
admittit, et soiulio raagnx partis exclusit, resurgat que percenseatis : quarura plerumque duritiam
in morluum, qux non fuit ante viventi? An raex po- pio clementia vestra decretis moderatoribus tem-
tius contumelix causa, et ordinem tot et talium sta- perastis.
tutorum, et divi Graliani recentem prxceptionem, EPIST. LV.
et discussorum diligentiain, et prxfeciorum cogni- D. THEODOSIO SEHPER AUO.SYHHACHUS PR/EF.URB.
tiones, et relationis fidemnovis suggestionibusarbi- Felicitas quidem vesira indefessas P. R. copias
trer sauciari? Testor custodem numinisvestri Deura pollicetur, D. iinperator. Sed catitiojudicum sugge-
riihil esse, quod injuria dignus existiraer. Quielo L renda non deserit, ut diligentia muniat, quod raelior
mihi hanc prxfeciuram sine ulla affectionetribuistis. fortuna promittit. Frumenti quotidianus usus in fa-
Si quem forle mordet invidia, si alicujus desideriis cili esi; olei tantum species victum plebis tenuiter
reip. amore non cessimus, cogitet privata odia ad- invecla sollicitat. Cujus rei V. C. prxf. annonx, par-
versum le.-jesexercenda non esse. Posiremo cogno- tiura suarum diligens exsecutor, prxtorianx ain-
scat, si quis ille est, me meosque successionemcla- plissimx prxfecturx, ut ipse asserit, dudum fecii
rissimx aique illusirissimx memorix viri Orfui, ne- indicium, missis de more brevibus, qux angustias
que ratione juris, neque bonorum aditione ccepisse. patefacerenl conditorum.Sed ingravescentedefectu,
Quxso igitur ne in contumeliam judicii veslri, et sileri apud clementiara vestram patrix cura non de-
juri, et innocentix fraus paretur. Quando enim ab- buit, cujus spes, atque opes bonorum principura fa-
senlibus alque ignoranlibus inter alios gesta no- vore cumulantur. Quare omnes suppliciteroramus,
cuerunt? Quis unquara sententiam numinis vestri si exspeciatis preces, qui vola omniura beneficiii
inauditus.excepil? Qu.tndocomminatio ad haeredes prxvenitis; ut.quam primumjudices Africanossuper
usque porrccla est? Cerle ut ipsam causam loquar, bac specie Romanishorreis inferenda divinussermo
qux me, ac necessitudines meas vobis propiliis, distimulet. Nam properalo opus est, priusquam reli-
nullo jure contingit, pars raajor debiti soluta mon- n quum profliget diuturna prxbitio. Addile igitur hoc
stratur: in evidentibusnominibus pars resedit. Cu- munus cseleris,qux prxstare consuestis, ut cuncta
jus studio absolvendisunt debitores, ut implicentur sxculi bona pari alfluant boniiate.
innoxii? Quare insitam divinis sensibus vestris oro EPIST. LVI.
juslitiam, ne adversura divi Gratiani diffinitionem, D. THEODOSIO SEHPER AUO.SYMHACHUS PR£F. CRB. i
adversum rescripta tot principum, qtii prxfectis de- Dies noctesque sollicitor ut prompto obsequio
t bitaeruenda mandarunt, adversum relationem, qux divinx clementix vestrx jussa promoveara: siquidem
1 uberioremsummamdocuit exsoluiam, reliquum vero non licet longa comperendinatione differri juslitix
secundumrectorumlitterasexsculpendumabobiioxiis ac legibus amica decreta, D, imperator. Unde cauto
intimavit; ignarosnegotii et paternx bxreditatisalie- opus esi ne existimaiionera raeam per alios ailata
nos, pulsari incongrua convenlione paliaris; neve prseceplis tarditas devenuslet. Nain cum de Macedo-
exemplumnovumpiusimperatorinducas, utsucccssio nio sequius de rep. merito, itemque Amniiano, du-
Optiraatium[nutu. leg. optir.ialuui?],quireip. prxfue- dum inihi judicium perennitas veslra legaverit,
runt, ad liberossecuranontra.iseal. Multoshxc forma Aunnianumquideraprotectorunialteslationecognovi,
S87 Q. AUftELIUS SYMMACHUS. «188
cum Urbis vicinacontingeret, languore consumptum. A A xrarium, violentix quoqne causam Venantiiac Ba-
De Macedonio varia jactantur, quem jam prideui tracbix professio, ac quorumdam capllalis daronatio
debuit custoduinsollicitudo perducere. Quxso igitur terniiuasset; pronuntiavicognilionem sacri esse ju-
mausuetudinem vestram, ne mihi fraudi sit mora, dicii, et Venaulium,quem V. C. et illustris oflicio-
alieno studio aut torpore contracta : simulque de- rum magister jusserat* exbiberi, censui ageuli iu
precor ut venerabilis xternitas vestra sigillatim rebus Decentio, quo prosequente venerat, esse red-
quxrenda distinguat, si forte designalum reum co- dendum. Sed cura Venantii slratoris illicilam usur-,
gnitioni mex prosequenliumcura tradiderit. patamque militiam Marcellus arguerat: quod decu-
EPIST. LVII. rionum ascriptus albo, ut gesta docueruiit, adversum
D. THEODOSIO SEHPER AUG.SYMHACHUS PR.«F.URB. leges ad palatina casira transisset, non debui objecta
Soli omnium polestis xternx Urbis expensas a reticere, ut in ea re, quaemodum mei egrediebatur
defectu sumptuum vindicare, D. imperator. Majestati examinis, selernitasvestra ipsis legibus quas tuetur
autemvestrx subditx poiestaies, lanlum mediocribus auguslior judicaret. •
causis valent ferre medicinara , magnarum vero EPIST. LIX.
rerura mole superantur. Ad vos igilur salutaria nu- D. THEODOSIO SEHPER AUG.SYUHACHUS PR£F. URB.
mina convolaiuus,ct opem largam P. R. imploramus B 1 Facit plerumque ratio, aut forluna causarum ut
xrario, cui jam diu solitorum nihil vectigajium de- in controversiis alter xquilaie, aller jure nitalur.
crels provinciaecontulerunt. Alque ideo justus est Tunc bumano labante consilio, deliberatio cogniloris
raeius ne cessanlibussubsidiisnecessariadcserantur, ad olementix vestrx recurrit oraculura, D. irapera-
qux hacienus personx tenues, alicno, ut queruutur, tor. Quod etiam prsesenlis negolii qualilasdeposcit.
xre tolerarunt. Super hxc etiam reverendus ordo Nam Musaannos egressa legitiraos, cum in partem
consullus, cum per se mederi afflictis rebus nequi- rcrumpaternarumSyntrophiumquerereturadmissuro,
xpl, opem vestrx perennitatis oravit. Edita ralio est quem veluti adultx sux fratrem dolus Acholii cura-
vectigalium, quae Hispauienses atqtie Alexandrinos toris asciverat, iutegram,restitutionem suffragiojtiris
invebere debuit conimealus. Expensionum quoque accepit. Sed mnltis provocationibus, variisque tracla
titulos competentes ofiicii cura digessit. Quxso, ut judiciis, inira metas justi tcmporis nequivit exsequi
omnibus,qux cohxrent, libenter inspectis, utiliiati propositas actiones. Ut res monebat, amissumbene-
publicx velox remediura porrigatis : urgentibus enim ficium remedio supplicationis integravit. Sed idem
causis, negari non potest illalio soletnnis iinpendii. mulierumcasus, etiam rescripti humanitatefraudavit:
Quare ferle propitii, ut soietis, auxilium : et qui siquidem mensiura quatuor dilaia curriculis, sumrao
mentibus piis nova P. R, beneficia defertis, etiam G ( die leraporis impetrati excidit cognitor, eamque suc-
pri&caservate : alque Urbi vestrx annuere digne- cessor adveniensprxmisso interdicto potestate priva-
mini, et qtiod prxtermissio prxterita suspendit, et verat. Post hxc, cum vellet infelicemcausx lapsum
quod fuiurus usus exspectat feliciier. reparatione sarcire, objectu legis Constantinianx
EPIST. LVIU. explosa est, quacextra ordinem temporibus indultis,
D. THEODOStO SEMpER AUG.SYHUACHUS PRjEr. URB. lougiorem negavit excursum. Secuta est provocatio
In negotiis, tempore ac judicatione finitis, cessare judicatum. Ubi venlum ad sacrx sedis examen, ea-
xquum est longaeorationis excursum, ne et numinis dem constitutio a Faustino hxrede Acholii curatoris
vestri salutares actus oneret sermo prolixior, et siue rursus ingesta est; pars procuratoris, cui actiones
argumento rerum loquacilas morosa displiccat, Musa mandaverat, non suo vitio causam cecidisse
D. imperalor. Cum in judicio inoderaloris Apuli, temporibus approbabat. Ad hoc parentum nuininis
inier Marceilum,qtti se dejeclum possessionequestus vestri divoruni principura protulit sanctiones , qux
cst, itemque Venantiumstraiorem,utipseconfirmat, inler reliquas exceptiones reparationera jurgautibus
ejnsque germanam Batrachiara, causa violenliaedi- tribuunt, si per cognitorera causa labatur. Cbra igitur
cerelur, provocalioa reis inconsulta processit, quod et in Constantianalege, qua reparalio adimitur tem-
provincialis cognitor, prxmissis litieris ad vicariam, U' poribus extra ordinem datis, casus iste cessanlis
potesiatem, susceptum relineret examen. Tuuc au- disceptaloris non sit cxceptus.,et recentiora scita di-
ditorii sacri judex, rcctoris affatu super appellaiionei vorum Principum cunctis negotiis reparatione sub-
est consultus, et prxjudicialem inulctam statuit pro- venerint, si forle a judice deseiantur : iacilis in al-
vocalionibus inferendara, el ipsum quxsitorem cri- tcrara partem esse non polui, sed quod unura reme-
mini dedit, cum exsecutiouevindictx. Post hxc ob- diura convenit rebus ambiguis, forlunam curiosi lu-
reptiouibus partiura nonnuila gesla sunt, ut judicalio> ctaminis atigustissiuiis legum arbilriis reservavi,
consummala traherelur. Nam et vir spectabilis dc- gestis omnibus de more subjectis, nt eorum leclio
cessor raeus, cum mulciam didicissetexactam, quaraf insinuationismex astruat veritatem.
decreto sacri auditorii appellatio prxjudicialis agno- EPIST. LX.
vcrat, staiuil causara crirainis ad se debere trans- D. THEODOSIO SEHPER AUG.SYMMACHUS PR£F.URB
ferri. Elego idem secutus, partes in examen accivi. Urbium populorumque luctamina, quoniam sunt
Sed cum et terapus reparalionis esset emensuui, ett majora privatis, judicio augustiore censenda sunt,
pceuamprovocationisaut exspectaret aut suinpsi&sel , D. imperator. Merito Puleolauorum ac Teriacinen-
m EPISTOI.ARUMLIBER X. 5M)
siura causam, quaeposl Campani moderaloris examenA A. EPIST. LXI. •
ad sacrum auditorium ex provocaiionemigravit, cura DD.VALENT1NIAN0 , THEODOSIO ET ARCADIO SEM.AUG.
lance vestrse SYHUACHUS PR/EF.URB.
perspicerera pari libratam, niajeslatis
arbitrio reservavi. Est autem de quo agilur ejtismodi. Ubiprimumsenatusamplissimussemperqucvester,
Puteolanis muoicipibus divus Constantinus CL H subacla legibus vilia cognovil, et a principibus piis
mod. iu alimoniam civitaiis indulsit. Qux sumraa a vidit purgari famam proximorura temporura, boni
divo Constante regenle remp. media parle mutilata sacculiauctoritatem secutus, evomuit diu pressum
est. Post quem Constantius xque relaius in coelum, dolorera, atque iterum me querelarum suarum jussil
supplicatione deposita, annonam Puteolani populi esse legatum. Cui ideo divi principis denegata est ab
xxv mod. adjeclione cumulavit. Atque ita faclum improbis audientia, quia non erat justitia defutura,
est, ut C M mod. ejusdem populi victus acciperet. DD. imperatores. Gemino igitur functus officioet ut
Sed divoJuliano'moderante remp. cum Lupus con- prxfectus vester gesta publica prosequor, et ul lega-
sttlari jure Campanix prxsidens, Terracinensium lus civium mandata comraendo. Nulla est hic dis-
contemplarelur augustias, quod nihil subsidiidecreta sensio voluntatum; quia jam credere homines desie-
dudura oppida conferebanl; ne camraoda P. H. ci- runt aulicorum se studio prxsiare, si discrcpent.
vitos, qux lavacris publicisligna, etcalcem reparan- B I Amari, coli, diligi, majus imperio est. Qui ferat,
ilis mcenibus submiuistrat, defectusubito exhausia obfuisse reip. privala certamina? Merito senatus
succumberet; v« et ncc mod. Puteolanis munieipi- illos insequitur, qui potentiam suam famx principis
bus derogatos, Terracinensium usui deputavit, et prxtulerunt. Noster aulera labor pro clementia vcstra
araplissimx praetorianx sede slalula et diffiniia sug- ducit excubias. Cui enim magis commodat quod in-
gessit. Maraeriinus id temporis prxfeclurx bonore stituta majorum , quod palrix jura et fata defendi-
pollebal. Is cuui disposita roborasset, nibilominus mus, quam (cmporum glorix? qux lum est major,
arbilrium imperiale consuluit, neque ulliira respon- cum vobis contra morem parentuiri intelligitis nil
Biini,quod eo tempore bello Persico rector imperii licere. Repetimus igiturreligionum stalum, qui reip.
lenebaiur, accepit. Et hinc per aliquot annos cucur- diu profuit. Certe numerentur principes utriusque
rit isia prxbitio, donec Capuana legatio apud divum sectx senientise : proximus eorum cxremonias pa-
aique inclyluni Gralianum,gerraanum numinis vestri, truro coluit, recentior non removit. Si exemplum
sua tanlum damna deplorans, eum frumeiui nume- nop facit religio veterura, faciat dissimulatio proxi-
rum , queui Cerealisex multis urbibus R. P. vendi- morum. Quis iia familiaris esl barbaris ut aram
carat, restitui omnibus impetrasset. Sed occasioue Viclorise non requirat. Cauii imposterum sumus, et
rescripti cutn sola xxx et vtn modium, qux horreis C t tristiura rerum ostenta vitamus : reddatur tantum no-
xternx Urbisaccesserant, provincialiumrecuperas- mini honor, qui numini denegalusesi. MuliaVictorix
set aliraonia, etiamvu et rcc tnod. Puteolani muni- debet xternilas vestra, et adhuc plura debebit. Aver-
cipes Terracinensibus abnuerunt. Cura igilur hxc; senlur hanc potestatem, quibus tiibil profuil. Vos
causa in judiciura provinciale venisset; V. C. non, amicum triumphis patrocinium nolite deserere. Cun-
considerata summa, qux rescriplo divi principis le- ciis potentia ista votiva est. Nemo colendam neget,
nebalur, judicatione generali omnia Puleolanis red- quam profitelur oplandam. Quodsi hnjus ominis non
denda decrevit. Verum post appellationem coguitio, esset jusia vitatio, saltem ornamentis' curix decuit
auditorii sacri cum illuin frumenti modum, qui Cani- abslineri. Prseslate, oro vos, ut ea qux pueri susce-
panis fuerat restilutus, a VHet icc mod. quos-obi pimus, senes posteris relinquamus. Consueiudinig
necessitates Urbis xternx civitas Terracineusis acce- amor magnus est. Merito divi Constantis factuui diu
pit, decrelum esse perspiceret; manente decreto di- non steiit. Omnia vobis exempla vitanda sunt, qux
valis oraculi, ea subsidia, qux Terraciuenses judicioi mox remoia didicistis. ^Eterniiaiem curamus fimx
Lupi ettianieriiui prxfccti confirmatione capiebant, el nuuiinis vestri, ne quid futura xtas inveniat cor-
necroborare potuit, cum responsi sacri nulla exstarett rigendum. Ubi in leges vestras et verba jurabimus ?
. D qua religione mensfalsa lerrebitur, ne in lestimoniis
auctoriias; ncc deraere civitaii, ne populus utilitali-^
bus aeiernaeUrbis obnoxius, justis comniodis indige- mentialur? Omnia quidera Deo plena suni, nec ulltis
ret. Ergo, tu in rebus dubiis fieri solet, ad clemeutixi perfidis tutusest locus. Sed plurimum valetad meium
vesirx salubre judicium convoiamus; licet defensioi delinquendi etiam prxseniia religionis urgeri. Hla
Puteolana post pnimissam relaiionem incassuiu cre- ara concordiam tenet omnium, illa ara fidem conve-
diderit provocandum.Prxstoestgestorutn fides.qux nit singulorum, neque aliud magis auctoriialem facit
perenniialera vestrara possit munire. Quxso atque sententiis nostris, quain quod omnia quasi juratus
obsecro ut negotio multa xtate iiutanli tandem sta- ordo decernit. Patebit ergo sedes profana
perjuriis,
bile reraedium deferatur. et hoc inclyli principes probabile judicabunt, qui

a Vide duas epistolas quas conlra hanc Symmachi

scripsit S. aniistes Mediolanensis Ambrosius tOUH>
uoslrss Patrolostix XVII. col. 901-972. EDIT.
 391 Q. AURELIUSSYMMACHUS. 59«
sacramentopublico tuti stint? Sed divus Conslaniius Ai vetera decerpia sunt. Etenim sub imperaloribus,
idem fecisse dicitur. Cxtera poiius illius principis qui alieno abslinent, qui resistunt cupiditati, ad so-
xmulemur; qui nihil tale esset aggressus, si quis lain detrahitur amittentis injuriam, quod desideriuin
:>niese alius deviasset. Corrigit enim sequeniem la- non movet auferentis. Agros etiam virginibus et mi-
psus prioris, et de reprehensione anlecedenli sexem- nistris deficienliumvoluniate lcgalos fisctisretentai .
pli nascitur emendalio. Fors fuit ut parens ille de- Oro vos justitix sacerdotes, ut Urbi vestrx sacrisl
mentix vestrx in re adhuc nova noncaveret invidiam. reddatur privata successio.Dictent (estamentasecuri,
Ntim potesteliam nobis eadem defensio convenire, et sciant sub principibus non avaris stabile esse,
si imilemurquod animus improbat? Accipial xterni- quod scripserint. Delectet vcs ista felicitas generis
tas vestra alia cjusdem principis facla, qux iu usura humani. Ccepit causx hujus exemplum sollicitare
diguius trabat. Nil ille decerpsit sacrarum virginum morientes. Ergo Romanx religiones sub Homana
privilegiis, derrevil nobilibus sacerdotia, Roraanis jura non pertinent? Quod nomen accipiel ablatio fa-
cacremoniisnon negavit impensas: et per omnes vias culiatum , quas nulla lex, nullus casus fecit caducas?
xlernx Urbislxtum secutus senatum, vidit placido Capiunt legata liberti, servis testaraentorum justa
ore delubra, legit inscripla fastigiis deuni nomina, commodanon negamur. Tantum nobiles virgines et
percontatus est templerura oiigines, miratus est lif) fataliumsacrorumministri excludunturprxdiis haere-
conditores. Cumque alias rcligionesipse sequeretur, ditate qtixsitis. Quid juvat saluti publicx casiumcor-
has servavit imperio. Suus enim cuique mos, suus pus dicare, et iraperii xtemitatem ccelestibusfulcire
cuique ritus esl. Varios custodes urbibus cunctis prxsidiis; armis vesirisatque alis vestris amicasap-
mens divina distribuit. Ut animx nascentibus, ita plicare viitutes, pro omnibusefficaciavota suscipere,
, populis natales genii dividuntur. Accedit utilitas, eljusciim omnibtisnonhabere?llaquemelioreslservi-
qux maxime bomini deos asserii. Nam cum raiio tus, qux bominibus imper.diiur.Remp. lavdiinus,ctii
omnis in operfosit; undc reciius, quam de memoria nunquam expedit,utingraiasit.Nemo meputet solam
atque documentisrerum secundarum, cognitio venit causam religionum tueri. Ex hujusmodi facinoribus
numinum?Jam si longa xtas auctorilaiem religioni orta sunt cuncta bumanigeneris incommoda.Honora-
facit, servanda est lot sxculis iides, el sequendi verat lex parentumVestalesvirgines,ac ministrosdeo-
sunt nobis parenles, qui secuii sunt feliciter suos. rtimviciu modico,justisque privilegiis. Stelit rouneris
Romam nunc putemusassistere, atque his vobiscura hujus integritas usque ad degeneres trapezitas, qui
agere sermonibus. Optimiprincipes, palres patrix, ad mercedem vilium bajulorura sacrx castitaiis ali-
reveremini annos meos, in qnos me pius ritus ad- menia verterunt. Secuia est fames publica, et spem
duxit, ut utar cxremoniis avitis : neque enim pceni-1C provinciarumomhium messis xgra decepit. Non sunt
tet. Vivammore meo, quia libera sum. llic cullus in hxc vilia terrarum. Nihil mputamus austris : necru-
leges meas orbem redegil; haccsacra Annibaleraa bigo segetibus obfuit, nec avena fruges necavit. Sa-
moenibus, a Capilolio Senonas repuleruut. Ad hpc crilegio annus exaruit. Necesseenim fuit perire om-
ergo scrvaia sura ut longxva reprebendar? Videro nihus, quod religionibusnegabatur.Certesiest hujus
quale sit quod instiluendum pulalur. Sera tamen et mali aliquod exemplum, imputemus tanlani famem
contumeliosa est emendatio senectulis. Ergo diis vicibus annorum. Gravis hanc sierilitaiem adra con-
patriis, diis indigetibus pacem rogamus. yEquum sirinxit. Sylvestribusarbustis vila producitur, et rur-
est, quidquid omnes colunt, unum pulari. Eadem sus ad Dodonxasarbores plebis rusticx inopia con-
spectamus aslra, comraune ccelum est, idem nos volavii. Quid tale proavi pertuleruut, cum religio-
mundus involvit. Quid interest, quaquisque pruden- num ministros bonor publicus pasceret? Quando in
lia verum inquirat? Unoiiinere non potest perveniri usus hominumconcussa quercus ? quando vulsx sunt
ad tam grande secretum. Sed haecotiosorum dispu- herbarura radices? quando alternos regionum defe»
talio est. Nunc preces, non certamina offerimus. ctus deseruit fecunditas mulua, cum poptilo et virgi-
Quanto commodosacri xrarii vestri vestaliumvirgi- nibus sacris communisesset annona? Comraendabal
num prxrogativa delracta est? Sub largissimis im- ** enim lerrarum proventus' viclus antistitum, et re-
peratoribus denegattir,quod parcissimiprxsliterunt. mediura niagis quam largilas erat. An dubium est,
Honor solus est in illo velul slipendio casliialis. Ut semper pro copia omnium datum, quod nune inopia
viilaeearura capiti decus faciunt, ita insigne ducilur omniumvindicavit?Dicet aliquis, sumptumpubiicum
sacerdotii vacasse munei ibus. Nudum quodammodo denegatum alienx religionis impendiis. Absita bonis
1'oraenimraunitaiis rcquirunt, quoniam paupertate a principibus ista sententia, ut quod de communi qui-
dispendio lutx sunt. Itaque amplius laudi earum tri- busdam tributum est, in jure fisciesse videatur. Nam
buuni, qui aliquid rei detrahunt: siquidem saluti cum respub. de singulis constet, quod ab ea profici-
publicx dicaia virginitas crescit raeriio, cum caret scilur, fit rursus proprium singulorum. Omnia regi-
prxmio. Absint ab serarii veslri puriiate ista coni- lis, sed suum cuique servatis, plusque apud vos
pendia. Fiscus bonorum principum, non sacerdotuiui justitia quam licentia valet. Consulitecerle munifi-
damnis, sed hostium spoliis augeattir. Ullumne lu- cenliam vestram, an bxc publica velit existimari,
crum compensatinvidiam?Et quia avaritia in vestrosi qux in alios transtulistis. Semel honori Urbis delata
mores non cadit, boc miseriores suut quibus subsidial coiupendiadesinunt esse tribuentium; et quod a priu
s<™ EPISTOLARUMLIBER X. 391
cipio benelicium fuit, usu atque xtale fit debitura. A ; est si in oculis positus mereatur aliquod monumen-
Inanem igitnr metum divino animo vestro tentat iu- tum religionis, qui meruit advocari? Non fero signa-
cutere, si quis asserit conscientiam vos babere prx- torem, cui pars bonorum magna deferiur. Nam eisi
bentiutn, nisi detrahentium subieri is invidiam. Fa- inlegra conscienlia, non tamen sinccro pudore dila-
veant clementix veslrx seclarum omnium vrcana tur. At vero hxc levia piguora, aut amoris gratia,
pracsidia,et haec maxirae, qux raajores vestros ali- aul testatoris verecundia relinquuntur. Nihil buic
quando juveruni, vos defendanl, a nobis colaniur. religioni novis lcgibus derogatum est. Manet isio
Eum rebgionum siatum pelimus, qui divo parenti usus, et nobis jura servantibus semper maneb t.
culminis ve^tri servavit imperium, qui forlunalo Unns tt solus posl humanam memoriam rationalis
principi legiiimos suffecit hxredes. Spectat senior emersit, qui exemplum novx judicationis inducerel.
iJe divus ex arce siderea Iacrymas sacerdolum, et Ilinc orta esl provocatio. Qux ubi audilorium sacruni
se culpalum putai more violato, quem libenler ipse decrelo eliam vesirx legis iutravit, fursus eludendi
tervavii.Prxslateelianidivofrairivestroalieniconsili judicii causa proposilum est inane commenlum, ut
correctionem; legite facluni quod senatui displicuisse ab illustri viro privatx rei comite delegata cognitio
nescivittsiquidein constatideo exclusam legationein, diccretur rationalis examiuis, atque ideo rmsusad
ne ad eum judicium publicura perveniret. Pro cxisti- B 1 ejusdem jtidiciuni debere transfcrri; cura omnis
inaiione esl lcinportun superiorum ut non dubitelis quxsliu ex precibus Martiani dudum prolecloris, et
abolere quod probandum est principis non lu sse. vestrx clemenli.e largitate descendens, sacro potius
auditorio ex provo. aiione competercl : accedemo
EPIST. LXII. eiiam proxima sanctione, qu;e indiscretas hujusmodi
D.THEODOSIO SEMPER AUG.SYHMACHUS PILEF.L RB.
appellationes tedi qux viccm principum lueltir
Cerlum aique dilucidum est niliil esse tam fairi- prisco jure commisil. Examinatis igitur umnibus,
liare legibus, quam vestra decreta, D. Imperator. pronuniiavi bona obnoxia non esse rescripto: cum
Sedexsecutorum prava interpretatio, duin supplican- veslri numinis xlerna juslilia, si scriptis aul Iegilimis
libus favel, plernraque jussa corrumpit. Slatuerat successoribus vacaret hxreditas, fiscuin statuisset
receptus in ccelum germanus numinis vestri, cum admiiti: has autem facultates, Marcellus, Dizias et
Mattianus dudum proteclor Aggarix btma tanquara leliodorus juxta defuncti volunlalem ccepissent.
vacantia poslulasset, ut si ea hxreditasscriplum suc- NIIIICsententiam ineam defeusor venerabilis doraus
cessorem vel legitimum non haberet, in jus fiscitan- - intisitata provocaiione suspendil. Sed cuiu hujus rei
quam domino nudaconcederet; et tunc insiuuaio per nullura exemplum cogniiionalis exsiare suggererel,
lationalem patrimon|i modo, opperiretur petilorquid iC nihilominus subjeclara vocem libenter admisi, et
ei sacra deferrel btimanitas. Annus fere sccundus relatione summatim cuncla complexus, Geslorum
esl ut per defensores el ralionales angustissimx do- quoque documenla subtexui, prxsumens bonis placi-
mus, cuin juslilia soleninis oraculi, scripli fatigantur lura principibus, qux secundum lcges pro fama tem-
hxredcs, licct jara sextus annus a leslamenli rccita- I orum judiravi.
lione nuraeretur. Novissiroefortuna causx impetibi- EPIST. LXIII.
lem scopulum foedx cognitionis incurrit. Nara cum D. THEODOSIO SEMPER AUG.SYHHACHUS PR<EF. URB.
apud virura perfectissimum ralioiialem Bassianura, Pelronianus urbanarum dudum cohoriiuiu miles,
piirao delalor bonorura, secundura sacra scila peiere- ad corniculariorum gradum inculpati laboris diulur-
lur, novoausu calcata prxscripiio est. Debinc, cum nilale proveclus, more institutoque uiajoruin testi-
testamenti jure confecti fidem recilatio publicaret, monium meruit castrensis industrix, quod cxteris
calumnia inanis objecla est, quod signalores nescio quoque post honestum cursuui siipendiorum judicia
quid legali ex eadera voluntate coepissem. Addunlur detulerunl, D. imperator. Dignum est igitur divina
eliam scripta divalia quibus asiipulatio cujusdara vestrorum tcroporum felicitaie, ul peractam sine of-
reinota est, qui suara juvisse causain lesiiinonio di- fensione militiam, si perennitalis vestrx pius vulius
cereiur: quasi vero simile esset exemplum, ul lenuis D arriseril, prxrogatira solemnisexornet.
bonor, quo subscriptores ob amiciliam defunclus EPIST. LXIV.
asperserai, legilimuraposset abolere judicium. Nam D. THE'DOSIO SEHPER AUG.SYKHACHCS PR^F. URB.
si his legibus viveremus, inimicis signatoribus lutius Curx raihi est ut qui animis et majestate congrui-
utereraiir, quorura offensa niliil de teslatore huinani- tis, mutua honoriGcentia gaudeatis. Dignum est igi-
lalis exigeiet. Piget dicere in qtiinque numero soli- lur, D. iraperator, ut decretum senatus ad invictissi-
dos poiissiuium subscriptoris fuisse legatum. Cxteiis raos fratres nurainis tui, si ita placet, clemeniia tua
cnitu raagis comniemoralio honesia, quam pecunix insinuante perveniat. Quorum auctor et paiens, ut
quacslusaccessit. Ergo aul exiremx pauperlaiis suc- dudum V. C. et illusiri officiorum magistro me scri-
lessio fui , si putalur exiguus honor fidem legilimi psisse memini, st.luarum equesiriura bonore deco-
judicii sauciasse: aul si ccsus hxrcditarius exisii- raius est, quas ei ordo venerabilis Africaniet Briian-
naturuberior,aliena esla siispicionibiisbrcvisstiiunia nici belli rccordatione decrevit: ea scilicet causa, ut
legati. Quis non familiarissiinum quemque signaud.s juslis superiorum ducum litulis, prxsentium ciua
adh.bel, cura cxlrema cnndtinttir? jam quid mifuiu vus devolio provocciur.
l'4TROL. XVIII. 13
595 Q. AIJRELIUSSVMMACIIUS. l>Sii
EPIST. LXV. A
\. EPIST. LXVIH.
D.TIIEOD0SIO SEUPER AUG.SYIIMACHUS PH/EF.URB. D. 1HEODOSIO SEMPtK AUG. SYMMACUUS PR.El'.URB.
Cum mancipos salinarum magno ex nuuiero ad licllorttinquidcra vestrorum gloriosos exilus fania
paucos redacti, necessitatis publicx molem ferre non nou occulii, scd major est viclorix fides quc oculis
possent, delata supplicatione meruerunl ut bi qui approbatur, D. imperaior. Dudum fando acceperal
decreti aiquc excusati anlc fuerant, reddereniur, et P. R. cxsorum luoera Siruialarum. Alnunc i-onfir-
i'x aliiscorporibns, seu vacanlibtis,justa supplementa mata est nunliorum Ixlilia spectaculo iriumphali.
inctinclantcr acciperent, D. imperator. Allegaia igi- Jam minores nonsumus vetustalis exemplis. Vidimus
lur prsecepiionedivina, ciiin plerosqtie <onsortio suo quoe acta niiramur , catenaliim agmcn viclx genlis
aute decretos muniri Macedoniisuffragioreperissenl, induci' illosquejarapridem truces vultus inisero pal-
relalionera super corura nitiniminibus iinpelrarunt; lore rautalos. Sletit arenx medio subjecta voluptati,
vestrx enim lanltim clcmcntix liberum est iniqtie qux fuil anle formidini : assuelae armis genlilibtn
eliciia rescripta rescindere. Tunc urgente defectu, inanus gladiaioria instrumenla tenuerunt. Felicem
navicularios xquc lignorum obnoxios funclioni ad nimis belli istius ducein qui, divinx clementix vesirx
parem solliciludincm vocare coeperuni, tit ulAusque ' fretm auspiciis, cx numero hosiiiiinaliosad securi-
corporis cura cnnjuncta indiscretummunus agnosce- B iuiem provinciarum peninis exstinxit , alios ad Ixti-
ret. Al illi nonnullos de lurmalibus suis tradere ma- tiam plebis Marlix reservavit. Mciito illi judicia ve-
luerunt, quam in socieiatem lanli oucris convenire. slr.i respondent:jure in litteris imperialibus sxpe ce-
liaque faclumest ul, iisdemvolentibus, certi hoinines lebratur. Neque enim tanta devolio digniorem possit
mancipibusjungerentur. Nuucperennitati^vestrx sla- invenire pr.TConcm.Sit vobis frequens usus ac faci-
bilem censionem publica cau»a "deposcit ne obrepti- lis laurearum , ci e.is qui forte ansus impios in Ro-
vis supplicationibus subsidia integrali corporis sub- manum nnmen extulerint, fortitudo mililum capiat,
ruanlur. Relationi Gesia conjunxi, lam de his ha- arena nrlijs expendat. Perpetua hxc devolis civibus
bita quos M.tcedoniiinterventus absalverat, quam me virtuiis vesirx tanquam tributa prxstetis.
disceptanle confecta : quibus sine veneraiione cujus- EPIST. LXIX.
quam volunlas naviculariorumnonnullos maiicipibus II. TIIEODOSIOSEHPER AUG.SYUHACHUS PR«F. URB.
deputavit. Erit jam sacrosancti numinis vestri et il- Cerla officiasunt omnitimpotestalnm. Prxfecluroc
lorum anliquare suffragia, quos ostendilur ambitus ncbanx propiium negolium est senalorum jura lu-
liberasse, et his obstruere aditum supplicandi, quos lari.D. impeialor. Quare partiiinimcarum convi'iiius
sni corporis adjudicavitassensus. neccssitate, allegationibns clarissimorum virorum
G jiKta poscentium desse non 'poiui.A quibus pleraqne
EPIST. LXVI. serviiia palatinus Eusebiusjiissus eruere, ut bonorum
D. THE0D0S1O SEHPEft AUG.SYUHACHUS Ptt^F. URB. Caluliclarissiinx memorix viri qUaestiojudicat oni-
Devotione et more commonilus, roagislratuum bns sacrisque responsis consummota repetalur, que-
nomina, quibus varias functionesdesignationumlem- rimonias nptimatum, qui dndiiin partis fruuniur, ex-
pore amplissimus ordo mandavit, ad xternitaiis scivit. Ventum est igittir ad leges, exseculore cu-
veslrx perfero notionem, D. imperalor: ut muneri- piente, quera conlradiciio repellebat: imploratxque
bus exhibendis, aut subeundis fascibus destinaios vestri numinis sanciiones.qux senatorum controver-
cognilio imperialis accipiat. His copulali stint quos sias transferre ab urbano foro ad percgrina vetuerunl.
senatui veslro recens ortus adjecit. Prolixus in lali- Sed cum asserercm non eamdeui prxrogatiVamesse
bus rebus esse non debeo, cnm decreti publici fides scrvoruni, quibus supplicantibuscerlum pereiiriilas
gestorum potius insinuationera postulet, quam lar- vestra detulil cognilorem, responstun est quod for-
gum refereniis eloquium. lunas clarissimarum personarum precalio subiilis in-
EPIST. LXVII. cesserii. Inter hxc , ctim Donatusas.-isteret, cxieris
». THEODOSIO SEHPER AUG.SYMMACIIUS rit.EF. URB. pcccatoribus sacro junctus oraculo, quxsivi, uli tcos
Etiamsi prisca inslitutio miltendis ad clemenliaroD e-l, eodemnenominealius subderelur, qux hnminem
vestram censuum brevibus cursum vel ordinem non condilio haberet, et an ipse de Catuli jtidicio suppli-
dedisset, D. imperator, diligemia tamen boni sxculi ca-sei. Tunc ille Ililariani clarissimi viri servum pro-
fidera publicx insiriiciioiiis exigeret: siquidera con- fessus, ab illarmn precum conscienlia, quas dicilur
venit principes et parentes humani generis edoceri obtulissectim cxleris, alienumse constonter asseruit.
quid reverendo ordini vcl scnatorum novorum acces- Alqiteita visacstsiip;iIicationisfiilcseliam de auctore
sus adjiciat, vel excusatio delrahat. Harum rerum nmare. Adjecta est alia plena jnris aique ralionis;
xiernitati vestrxfidum exbibebit indicium trimestris quod post crebras cognitiotieset rescripta ad relatio-
inslruciio quain soleraniter sumptam de officiocen- ncm numerosa , poeiiainlcgis iuciderint qui deimo
suati, paginis relationis annexui: ut majesias veslra contra vetituni supplicarunt. Exsiaut qu ppe sentcn-
cognoscat quis in amplissimam curiam collegarnm t x, quas ciim provocatio teniasset inhibere, cousulr
numcrus infiuxerit, et quid censibus senaloriis, aut tus relatione divtis genitor clementix vestrx fmeoi
nova professio increnienli dederit, aut exempiio ve- posiut quxstiotii. Cui victorix fiseusarcessit, einolu-
IUSauuiularit. ineniumbonoriimCatnli clatissimx meniori;vviri. 111
397 EPISTOLARUMLIBER y. 398
assertnm est, pro certa partc sonitus. Cum igitur se- Ji. ctistodiium csl, ti sine slrcpilu mnia fuiirenlur. Ve-
naiorum allegatio rescripiis ac legibus niteretur, ma- rum ctim vir sanctus Eulaliits ad Ecclesiam Latera.
lnerunt causam suam vestrauper rae aperire justitix, nensem de exsequiis prioris epscopi a pnpulo el a
quahi legitimo vindicare judicio, securi decrelorum clericis fuissetadducitis, ibi pcr bidiium ctim inaxima
qux et necessitate juris, et divi patris veneratione muliiiudine et cnm pluribus saccrilolibus reini.ratus
servabitis. ltaque servos bona fiducia tradideruut, esl, ut exspeciaretur dies consuetus quo posset so-
quos in proejiidiciuniabsenlium , posl consummatio- lemniter ordinari.Ciim hicitaessent, snbilo aliquanii
nemnegoiii, xquitasiemporuin, qtiantum prxsumi- presbytcri cnm Biinifacioejisdetn oidiuis -ad Theo-
inus, iion patietur audiri. doras ecclesiani, collecto popul >,prnp-rarunt, ibiqie,
EPIST. LXX. babilo tractalii, ipsum ordinire episcopum velle cce-
DD.VALENTINIANO, THEODOSIO ETARCADIO SEHPER AUG. pertint. Quod nbi comperi, onines qtii pariler eiaut
SYMMACIIUS PB.EI'.UIIB. ad ine ul venirent presbyleros depoposci : ac resi-
Quid habeat conditionis inscriptio nostis 'prx cx- dens cum clarissimn viro tribuno Sereniano, eos ad-
leris, juris- publici conditores, DD. imperalores. Pro- monni, ne quid lemere lieri palerentur, aut contra
visnm est eniin ne quis leinere in alieni capilis dis- sacrxlegisordinemveuirent, autcontiaconsuetudiiiis
crimen irruerct, ni se idein prius pcenx sponsione B raiionem. Sedtautaperiinaciarestiierunt.iitquidqiiid
vincirei. Secundum haec sciia legum agens in rebus ininalumfueiil,facere minimedubiiaicnt. Nain etiain
Africanus, accusalionem professus, Compano et Hi- presbyierum Bonifaciumin ecclesiaMarcelli ordinau-
gino clarissimis viris violcntix crimen objecit. Con- dum esse diixemot, atque cum eo ad S. Petribasili-
tinuo , ut severitas exigebat, reos cuslodia militaris cain processerunl. Er quoniani pietalis vestr.c es|
di»simulatadiguitate circumdedit. Sed ubi parles sub de hac parte ferre judiciiini, slatiin pro compelentt
e.vamineconstiterunt, mulio luctamine patronorum sollicittidinc vestrara majestatein credidi constileii-
decursa cognilio , oratione magis, qnatn probationi- dam, ut quod pielas vestra decernat, prxcepio ve-
bus redundavit. Cum longa verborum serie c;iusa tra- slri numinis evidenter iiiformet, clc. Dat. quarto
heretur, summates Aricinx urbis , quos ul conscios caleud. .lantiir i.
accusator exciverat.adhibuimus quxstioni, gesiorum EPIST. LXXII.
ordinem scisciiamur. Otnnium convenil asseriio, ni- IMP.HONORIUS AUGUSTUS SYMMACIIO PR£F. Ult!!.
hil lurbarum esse coiiflaiuin. Tunc ad eludendum GestUomnibusrecensilis,laudanda; sublimiluts tuat
judiciutn prxsentia ciijusdam <cepit exposci, queui relatione perclaruil in ordinatione venerabilissacerdo-
non tenebal inscriptio. Eo denique res rediit, ut a tis quielem veterem paucorum insolentiam atfentare
partibus Africani accusalionis omissio desperatione iC voluisse.Nam cum post abscessumvenerabilisviri Zo-
peterelur. Supererat ut, crimine non probato, in ac- simi circa meritum Eulalii ordine subrogandicommuni
cusatorem formidala reis pcena transiret. Sed cura judicio conveniensmultkudosonuisset,ac ptena erga se
me Africani militia pariier atque iucaula adolescen- omnia quoeregula Calholicieposceretdisciplinw suc-
tia permoveret, raalui judiciura de eo clementix ves- cessoris conftrmalio custodirel , vehemenlermiramur
irx reservare. Alia est enim conditio magislraluum, «iiqnos exstitisse qui solemnitatcconlempta circa or-
qtiorum corruptx videntur esse sententix, si sint le- dinalionem alterius festinarent. ln quorum casligan-
gibus miiiores; alia dominorum principum potestas, dum faclum mansueludinemnostram rile oportetinsur-
quos decet acrimoniara severi juris inflectere. Rela- gere, nisi hoc tantum gerere decernemuseos ad i eniam
tioni gesia subtextii, parliurii quoque supplemenla perlinere, quodlapsumcito proprium contuentes,adde-
sociavi. Qtixso veslram aiiguslissimam perennita- precandi suffag'um sunl relapsi, ignosci sibi super id,
lem ui, perpensis otnnibus , sequendajubeaiis. quod vim perpessi conquesti sunt, poslulantes.Conve-
EPIST. LXXI. nire ergo votum et sludium noslrum circa Eulalium
D. 1HP.UONORIO SEMPER AUO.SYMMACtlUS PR/EF.URB. sacras legisantistilem sublimitas tua clementimnostrce
Quxcunque iu Urbe geruntur me tacere non con- auctorilate prwsenlicognoscat; cui compelensnumerus
venil pro debilo famttlatus queui majeslaii vestrx u ordinantium, legitimisolemnitastemporis, lociqaequa-
semper exhibeo. Cum diu episcopus Zosimus gravi lilas recte venerandinominis apicemcontulerunt.Cum
inconimodolaboraret, usque adeo, ut frequenter inor- autem Bonifacioconslet omnia defuisse,superflue cx-
IIIIISjactarelur, accidit ttt secundodie posi ingressum spedatam senlentiamnostram esse sensimus, cum fa-
meum viia decederel. Slatim (ut convenerat) popu- ctum suum ipsi qui prasumpseranl admolis damnasse
lum olloquendo commonui, ul cum qttieio clerico- precibus rideantur. Absolula itaque deeernimus jus-
rum tractatu omnia linii enlur, nec se rebus disp i- sione, exlraordinaria prrrsumptionesubnwta, Bonifa-
nendis misceret lurbatio popularis: siquidem cerlum cium inlerdicta confestim Urbe prohiberi (erit vere-
esset in eligendo episcopo-D i omnipotemis exspe- cundice ejus ut, morent gerens coelestibusconstitutis,
ctandum esse judicium, domini imperatores (Honnri sponle dhcedal), pertinnciusresistentem,invitum prx-
et Theodosi, pii, felices et inclyti victores, semper cipimus erpelli. Plebeix sane seditionis auctores cum
Augusti). Admonuiet corporatos, officiis quoque in- sociis suis sublimitas lua, Symmacheparens carissime
tenninaius sum , ac majores deterrui regionum , ne atque amantissime, statuat attineri; alque in eos coi-
quis quielein Urbis vestrx turbare tenlaret. Qtiodita qvue vindicari, ul res temere vraisumotanon transeat
 599 Q. AURELIIS SY.MMACIIUS. 400
impunita. In qua re Aphrodisium V. C. tribunum et! A t qux male fueranl adinissa tcmeritale paucorum; et
uotariuindirigi a noslra mansuetudineplacuii, ut, prm- quanta gratia suscepia sint qtiae clemeiilia vestra
sente eo, qumstaluimus celerius impleuntur, quatenus divino indicio et persererandx
religionis reverenlia
qu.es popuit nutla perturbatione vexetur, et paeatai decernenda credidit, et pro quiete populi Romani
euinvenerelur universitas,qnemsecuitditmveteremcon- in perpetuum servandi constituii. Dal. scxtoidus
suetndinemobtcrvalasacrmlegis mgsteriasuseeperunt. Januarii.
Dal. III non. Januarii, llavennm. EPIST. LXXIV.
EPISf. LXXIII. PRESBYTERI EX FARTF.BONIFACII, QUOD SCIRENT IHPr-
H. HONORIO SEHElt AUG.SYMMACHUS PR.FF.GRB. RATOIIEM UECEPTUM RELATIONE, DATISLITTERI5 SEU
PRKC1DUS REHGESTAM CERTA FIDENAKRANT.
Ubi primuin saccr sermo pieiaiis vesirx exspecta-
tiOneiiipopuli celeriiate prxvenit, omiie quod sibi di- Petimut clementiam vestram, piissvni et clements-
\ersilas voluntatum u>uipaverat de episcoporumi simi impp. Honori et Theodosi semperAA. posl abt-
electione , subinovit, ac divina provisionc inter ini- cessum S. ZosimxpapaeEccietimCalholicmurbisRomm
lia rcsecavil, quod lardilaie imperilx muliiiudiuis, (ul fieri mot to'tbat atque ipsa religionis disciplina
crescenlibus studiis , difiicit us potuisset aufcrri, D. diclabat) plures in unnm convenimussscerdotes, ut de
mperalor. Ob quain rem ;t.iliin debilo faiuulatuiin-. B 1 constiluendosucccssoreeommunijudicio tractttremus.
plere qux fueranl itnperata properavi; et qtiod1 Sed quonium Lateranensem ecctesiam,ebslructis pene
felicitati elcmcnlix vestrx ascribcndum est, res uovi1 omnibusingressibus, arehidiaconusEulalius, contem-
exempli, cl maximocconlentionis magnique cerlami- plit impiesummisacerdotis exsequiis,diaconis etpau-
nis, ut sinc conimoniiione populi coepia fuerat, itai cissimis presbyteris, ac mulliludine turbatm plebis ob-
salva cleineutia vestra cura lotius inullitudinis quiele*
:%. servabat, allero die adeatndem ecelesiam, ubi prius ab
iinila cst. Nain <um co leinpore ad me sacra perlata omnibusfueral constilulum,habita omniumcollatione,
csset auctnrilas quo sancti die erat celebranda so- properavimut : ibique participalo cum Chrittianaplebe
lemnilas, slatira (ul opoitebai), misso primiscrinio,, concilio, quem Deusjussit etegimus. Nam venerabilem
Ilonifacium ad ine venirc adinoutii, quod prreceplumi virum Bonifacium,velerempretbyterum,in legedoctis-
fuerat, .igniluruin, utaproce.-sione,quain sibi inhibi- simum, ac bonismoribuscomprobatum,et (quodeum
tam didJcerat absiiuerct.Qui,convenlinnecontempla, , magis ornabat) invilum, acclamationetotius poputi ae
proccssit, alque euin quein dixeram dedil populoi consensu meliorum civitatis asseruimusdivinm inslilu-
verbcrandum. Quod ubi nuntiatum esl, hablto cumi tionis ordine consecratum. Nam subscribentibus plus
V. C. iribuno Sercniano tracialu, ad sanctum Pau- minut septuaginta presbyteris, astautibut novemdiver-
lum, quo cnnvcnerat, et sacra exetnplaria pro cau-' C sarum provinciarum episcopis, benedictiouemcompe-
lela direxi, nc quid in injuriam ptiblicam de prxcep- tenli lemporecons'at fuisse celebratam.Ac prius omnia
lis immissa multiltido lcmeraret, ct pariem oSftcii i qum solemnitasexigebatcelebrala sunt. Sed cum prm-
pariier deslinavi. Sed neuiruin fieri passus , cun adI dictwiEulalius (qui antea per tre*consacerdotesnottros
Urbem vellet pariier ctiin populo rcmeare , stalimi fuerat ex multorum aucloritale convenlus, ne quid sibi
ad portas lam contubernales quam appariiores occur- temere prmter contcienliamcleri majoris assumeret),
rerunt, qtti eum (ul statulum fueral) Urbera vestrarai circumventitpaucissimispretbyteiis, male aceeplishist
ingredi prohiberent. Vcrum ipsos quoquc conlem- ac diversm cwlodim mancipatis qui ad prohibendum
ncridos credidit, atqtte violenlcr ingressus , a ceriai cum litteris venerant, exhibiioeliam cumaliis Osliemi
Urbis parte pluribus occurrentibus est repulsus, ncc• episcopo, quem prope mortuum conslataccitum (nam
perraissus quod cogilabat iraplere. Quod ubi turbai tractum esse nolenlemsenis «griludo testatur) in locum
qux cnmitabatur aspexil, sine aliquo lumullu dis- sibi nondebiium, ineustodito religionis ordiite, per
persa csi..Ipse vero exira murum deducius non longi'. ambitum proruisset, cospil fuclum suum per homine*
ab Ufbe.remoraiur : qui ne, occulle per noctera in- disciplinminscios ac religionisindecenter tueri, msti-
gressus Urbem, ad ecclesiam convolarct, et rursusi manshumauispsrlurbationibusseconfunderesen'entiam
populi studia commoverei, coinmuni tractatu proi possedivinam. Et quoniam clemenliamvestramconstut
compelenli solliciludinc conlubcriiales el apparitorcs; ftilsidicarelalionedeceptam, ut nvscioquid in injmiam
quatuor illic sine injuria ejtis cbservare disposui, dinini numitts sanciretis (nam divinum esl quidquid
exspectans quid piclas vestra decernat, ut quies; tantorum firmat electio), p limus pictatemveslramut
possit qux hactetius servala esl perdurare. Circai remoferi priora contiituia jAbealis, alque Eulalium,
partem vero Eul.ilii episcopi venerabilis viri, qui eoi qui in tocum surrepsit aiienum, ad comitatumserenita-
die pene cum omni mtiltitudine ad sancti aposiolii tit vestrmcum auctoribussuis debereadduci. Nos enim
Pclii basilicain solemnia celebrabat, ubi primum profilemur S. pnpamBonifaciumnotlrit cum sactrdo-
pielatis vestrx prxcepta sunt publicata, fuit lolins tibus adfuturum : reliclit tingulis titulis pretbyteri om-
lxtitia civilatis. Unde ea qux populus Romanus pu- nes aderunt, qui volunlaem suam, hoc est, Deijudicium
Idico gaudio diversis acclamaiiouibus agens gralias proloquantur. Juteat etiam vestra clementia omnes
inajcsiati vcstrx (testalus est) credidi publicanda, adesse quos causa constringit, ejici eliam eivitate no-
etrelalioni mea universa subjeci, ut agnosccret pie- lentes, qui se non palienlur adduci. Invenielis, cum
ias vestra quanta quicte Urbis totius corrccla sint cxpcrit agitari incerla disrussio,quod omnibusdivinis
401 EPISTOLARUMLIBER X. m
legibusaohorreat, verumetiam displicerepossithuma- A f suum composiiis mcndaciis cxcusarent. Quod ne iit
nis : quo hoc contecutiagamus mlerno imperio vetlro aliquo clemenliam vcslram lateat, cadcm qiiae oblu-
maximas alque uberet gratias. lerunt actisinserla ir.iusniM, ne quid<|uamsuppres-
EPIST. LXXV. sum esse querantiir. Superest ut apud cleraentiam
IHP.HONOR1US SEHPER AUG.SYHMACnO PR£F. UKB. vestram nullius pariis studiis famuli vestri appcia-
Pott retationemsublimitalistumdelatam mansuetu- lur absentia, qui semper majesiati veslrx ptitis ser-
dinis nostrmauribus, pretbyterorumtegaiiocausamno- vitiis approb lus, ab iinpugnalione'etfavnreambariiui
bis non supervacumdeliberaiionisinjecit. Ideo decet, partium, ut dccebat, credidit tempcrandum.Dii. vm
ambiguitaleseposita, fidelemrerum ordinem cominus cal. Febr.
experiri: quamquepartem prmlermissusgestmrei ordo EPIST. LXXVII.
arguat, quamservatusannuat, mulliscoramcensentibus, IMP.HOXORIUS AUG.SYMHACIIO PR.EF.l'RR.
approbari, ut, utriusquefacli simulqualitale perpens'i, Magnarumdeliberalionumnon debetcitum esseju-
et circa unamrite definita eonsistat, el circa aliam te- dcium, nec temere proferenda sunl qum seivanda in
mere assumpta non maneat, Symmache parens cariisi- perp luum sanciuntur. Smpede episcopisVrbismterwe
me et amantissime.Ob quam rem illuslris et pracelsa altercaiioneparlium sub examinesucerdotum concessa
magnitudo tua, suspensis omnibusqitm superius sunt B \ cognitioest. Sed ne quid fettinum celeritate judicii
decreta, nulliqueinterim prmjudiciocomparato, aucto- proferatur, id clementimnostrmsedit arbitrio. At quo-
rilaie prmsentisoraculi, utrumque,hoc est, Bonifacium niam vicinilas sanctorum dierum episcopiprmsenliam
et Eulalium religiosissimosvirosinttantia digna conve- • postularet, nec in urbe sacratissimafas esl, pascharum
nies, ut intra dttm sextum iduum Februarii Ravenna- prmserlimdies, sine sacerdotecelebrare, idcirco, Sym
tem civilatemprmsentiamtuammaturarenon differant: mache parens tarissime alque amanlissime, illuslris
omnibusalque singulis admonitis, qui auclores tilrius- magnificentia tua Achilleutn nos elegisse cognoscot,
que ordinationisexistunt, ut, amola excusatione, non quem a favorepartium consiat rsse alienmn, qui my-
detint, et facto quisque erga allerum proprio, prolalis steriasacra observalionisimpleret.Trtinstclisverofesfii
ecclesiasticminstitutionis exemplis, defensorexislal; diebus ex judicio sacerdolttmqum debeant custodiri
teque purgato alium magis in legem Catholicamdeli- conciliomaturioretraciabimus.Monemussane ul regio^
q-tfsse,prmtumpta inmcriti eleclioneconvincat: judi- num primatibusevocatis,disciplincspitblicmqnietique
ciumde statu suo quisquesi adesse neglexeril,sonitu- prospicias: quibusdecrelorumnoslrorun: prtrcepta ju-
rus; nimirum intetligensimprovide, immo illicitase beas aperiri, ne quis scilicel ultum tumullum neque
feeisse,quod toram non audeat defensare.Nos quoque seditionemaudeatcommovere:quamsi quis insana per-
ex divetsis provinciis cotnpetentemnumerum sacerdt- C suasioneconquiret, non in eos tunium qui in perturba-
tum scriptisnostrmserenitatis acchimus, ut rem dedu tione fuerinl deprehensi,ted in regionumquoque prio-
ctam in dulium absotvatnobiscoram deceptatiopluri- res sciat vindicandum.Novimusenimquielempublicam
morum. Cumautem omnia futuro inlegra sint judicio facile custodiri, ti incenlorum cupiditates et fomenta
reservata, de transactis sibi blandiri neminem decet. cessaverint.
Pimscnlisetiamjudicii docebitexemplum,quid in ejus- EPIST. LXXVill.
modinegotiisobserearidebealinfuturum. Dalum xviu DOHINO SEMPER 1LLUSTRIETINCUNCTIS MAGNII-ICO MFRI-
cal. Februarii per Aphtonium. TOQUE SUILIMI CONSTAXTIO SYlIMACHUSPRdEF.UltK.
EPIST. LXXVI. Quxcunqtiesubito, niillo opiuanie, proveniunt, n-e
D.HONORIO SEHPER AVG. SYHUACIIUS PR£F.l'f,B. ad eulpamjudieis referri possunt,ei populum raiionis
Cum vir clarissimus Aphtonius decurio sacri pala- ignarum insperata novitae perturbant. Vir namque
lii veslri cum ccelesti prxceptione ad Urbetn vene- religiosus Eulaliusquinto decinio cal.Aprilis Urbcm,
rabilem convenissei, omni generc festinavi, quaie- menescientc, meridianis horis ingressus est : quem
nus proeceptisnuminisvestri nbediemiam comraoda- credidi aliquod secum pertulise prxceptum. Verum
rem. Nam statim conventis proceribus sacra jussio eodemdiecirca vesperum Spoletinus episcopus, mis-
publicata, etad religiosos viros Bonifaciumet Eula-1D sis litteris, me credidit admonendumquod sacra ad
linm missa conventio est, D. imperator: clercns sc manantia in Uibe die sanclo Pa^chx jussus sit
qtioque eorum prxcepi pariter admoneri, ut uihil fu- celebrare. Quod proeceptum anle peniius ignoravi,
luro, cognoscente pietate vestra, deesset examini. Doinine semper illuslris et in cunctis magnificef
Unde hxc omnia, gcsiorurn scric comprehensa, ad meriloque sublimis ac praccelsepatronc. Qiiod cuni
plenam insiructionem sublcr annexui. Vcrum p«si* mihi prius S. Et.lalii innoluissct advcnlus, sta-
quam pars ulraque populi diversis sedilionibus exa- tim parendum creddi inviciissimi principis impera-
gitarctur, singulos admonitione missa conveni, nc tis. Verum cum intcrim diclo die Urbem S. Achillcus
ad uuam Ecclesiam convcuireiit, ct, quod fieri n<n csset ingressus, eomraoiioexslitit populorutn, ut ab
licebat, inier se muliitudo confligeret. Sed hoc illis nna parle mullitudo armata ferro et lelis ad foruin
visuro est, credo, suspectum, quo qnietem stiaden- mililari habitu conveniret. Et ciim, convocatis pro-
dam credidi hominibus pcrturbare voleniibus civi:a- ceribus, processisscm, ut habiio (raciutu pro quietc
lem. Ob qtiant rem ambx parles caliiiuniosissime Urbis, populum alloquendo compesceretn, pritno ad
credtdcrun!contcslalionibtisappelcndum, ut crrorctn convcnluai vencrunl; deinde cum cxspcclareiur
 4ii5 Q. AUIiELUiS SYMMACHUS. 401
S.Acliillei prx>enlia,ut quoeju-saftieiaiii publicarel, A Symmacheparens carissime. Unde sublimilas luu hoc
iiiuliitudine resistente, venire non potuil. Et cum ad nos staluisse cognoscat, ul el salubris superior ordo
loriini Vespasiani tam cgo quam vir spectabilis vica- prmcepli,el moderala synodi ordinalio deberet custo-
ritis perurgente populo fuissemus ingressi, ut quie- diri, quod aliler fieri non posse censemus,nisi Euta-
tem ulriusque partis multitudini suadereraus, subilo lius omnimode urgeutur, ul, omni celeritaie ab Urbe
armati servi telis el saxis, aliquanti eiiatn ferro, po- discedens, insolenti populo prmsens incilamenta non
pulos parlis Eulalii aggressi suut, qui inerroes con- prmbeat, nec innocentibuscausa mortis existat; cui
venerant, ul quod prxcepium de cpiscopo Spoletino esse dubium non debebit, si in hac prmsumplionisob-
esset aguoscerciil : quosque iia sauciaveruut, qui stinalione duraveril, non solum de slalu suo
judicium
parati adversus imparatos venerant, ut rae quoque et jam prolatum, verum eliam de salutis discrimine pro-
virum spectabilem vicariura crederent appetendos, ferendum. Culpa enim nullam veniam jam meretur,
duiu seditioso furoic oullam admiiluut pcniius ra- qum cum prmdicilur, non caielur. Nihil ex hoc excu-
tiouem, nisi ad libcrantlum nos diviuitas adfuissct, sationis habiturus, quod eo invilo a plebe asserat re-
cgressique pcr secretiorem rarlem icturo saxoruna lenlari. Si qui aulem ex numero clericorumcommuni-
ct irapetum conspirantis multiindinis viiassemus, candum Eulalio, judicio pendenle, censueril, pari te
niinime potuissemus evadere : quoruni inajorem B sciat senteniia esse damnandum. Laicos vero qui posl
partem in servis constat fuisse, ex quibtis aliquanti inlerdictummansuetudinisnoslrm communionemEu-
agniti atque tenti sunt audiendi. Unde quid partium talii putaverint expelendum, honestioris loci pmnam
inearum fuit, excellentioeveslrae suggerere propera- proscriplionis, servosvero capilis esse subiluros, nec
vi, ut ccrtum fiiiein, rebus cognilis quoegesta stmt, ab hoc periculo dominos eruendos. Primates vero re-
magnitudovestra dcccrnat. Cuinila S. Eulaliusfuisset gionum, nisi spirilum plebis incondilm domuerint
ingressus, ettertia die secutus esset episcopus Spole- ac frenarint, sciant se raptos, ultimojudicio esse sub-
tinus, nec aliqua ad me data virtutum veslrarum, qux dendos : Spotelinus autem episcopus (sicul dudum
scquerer, prxcepta venissenl, perturbatio lotius ple- fuerat definilum)sanclis Paschm d.ebus ordinem festat
bis, qux in se et in periculumjudicum sxviret, exoria s,o!einnilalisimplebit, cui ad celebranda mysteria La-
est:etniceleriresponsoauiediemvenerabilemPaschau teranensemecclesiamsoli patere decernimus, reliquis
qtiid fieri debeat jusseriiis, minanlur se populi invi- qui lioc prmsumere voluerint propulsalis. Sane ul
cem pugnaturos, dum de Laleranensi basilica alieru- praidiclus sacerdos Spolelinm civilatis in loco ejus
iriini se existiiiiani excludendos. Ne quid igitur ad- sanclorum mysleriorum ordinem complelurus suscipi
versi (quod sublimitaiis vesirie felicilas averiat) eve- debeat, admonemus.Per omnes vero litulos et loca,
niat, peto ut evidenli prxcepto excludi furiosx' C qum convenlucelebri [requenlanlur, hmc qum statui-
coiiientionis periculosam pcrlinaciara censeatis. Da<. mus proponanlur, ul universis liqueat, et noluissenos
xii cal. April. lurbidum aliquid perpetrare, et adhuc ut turbata com-
EPIST. LXXIX. poni debeant opperiri. Sciat sane sublimitas tua pri-
CONSTAXTINUS SYMMACIIO Ptt/EF.UBB. miscrinium el reliquum officium, quod luis aciibus
Ut certa possimusqumquecognoscere, et faclionuiu obsecundat, non solum gravissimmmulctmdispendiis
nuciores fideti nuntio et inspectore non tateant, can- afftigendum,sed el suppliciumcapitis sortilurum, nisi
celtarium nostrum Vitulumdireximus, ul Domini in- enixi opera commodalastatulis clementimnosirmprm-
viclissimiprincipis affalus, atque judicium ad eximie- bere mdturarit effectum. Dat. xvitt cal. Apritis, Ra-
lalem tuam et ad populum celeri feslinationedeferret. vennm.
Illudque monemus, ut quidquid sacris aucloritalibut EPIST. LXXXI.
conlinelur, nulla temeritate violelur, et qum prmcepta DOMINO SBMPER ILLUSTRIET PER CUNCTA MAGNIFICO,
tunl effectui celeri mandentur instantia; ne Augusli MF.RITOQUE SUiLlMlACPlt^GELSO CONSTANTIO SYMHA-
CHUSPR/EF.URB.
clememia,quod nunc agnoscit distutisse, commoloma-
jestatis sum vigore, emendarenon differat. Ubi primum sacra Domini nostri invictissimi prin-
EPIST. LXXX. D cipis prxcepta perlaia sunt, statira (ut convenerat)
IMP.HONORIUS AUG.SYMMACHO PR.EF.UBB. debituin tribui famulatum. Sed Euldius ea obsti-
Dum ad sanandum primm perlurbationis errorem nalione qua sine prxcepto sacro Urbera ingressus
hoc genus consilii clementia nostra reparandm pacis cst, eiiam egredi constrictus per omnes poleslaies
cupida reperisset, ul donec de confirmationeurbani pari pertinacia deirectavii. Nam vespertinis horis per
sacerdoiii sententia procederet absoluta, ulerque eo- qflicium Urbanum id quod prxceperat invictissimus
rum quorum caiisa lumullut antea concrevitset, a sa- imperalnr, ea die qua perlatum est.ei innotuisse
cralissima Crbe cumersuliouesejunclus, futuri judicii agnoscilur, Domiue semper illustrissiine, sacratis-
exspectalionependeret, spatio quo conlineretur alter- sinie, inagnificc, meritoque sublimis ac prxcelse
uler evidenler expresso, mquoanimo dissimulare non palrone. Quo lecto, mandavit se diligentius tracta-
yossumus ceplis clementimnoslrm publicumpene bel- turuni, nec lamen instanier admonitus exire curavit.
tum, quo calcarenlur, indictum; movendiejas cuput Alia vero die rursum per omnera apparilioneni eliaiu
Eulalium, qui jttssa transcendil, exstilisse, secundum nocturnis boris admonitits, collecla raultitiidine, La-
ordinem prmceptorum paulisper abesse non passum, icranensem basilicam ausu temerario creJidit inva-
 403 EPISTOLARUMLIBEU X. - MAXIMUSGRAMMATICUS. iOfi
deuaain. Veium habito tractatu cum proceiibtis, A Urbemfuisselingresius : obtitus sui, probav.t ex p:m-
onuiibus officiis destiuatis ut pellerelur iiijiincluni senii faclo quale videalur habuisse principium. Quo-
esi. Naniel vir spectubilis vicarius ad eamdem ba- niam ergo recte hunc, posl tot admissa, Urbe conslat
silicaui ire decreverat, sed priino accedere proeni- esse deputsum, ad quam cum accedcre non d bert
inio terrorc noti putuit. Ego aiuein tam corporatis clemnlim nostrm et episcoporumvideretur staluisse
direciis quam omtii officio, ideo illuc irc non potui, judicium, Bonifacium venerabilemvirum episcopum
ne quis inibi aemulus faceret religionis invidiam. •(ad cujus moderationem aucloritalem nostram recle
Tamen salva excellenlia vestra, irrtienlibus pluribus censuimusjungendam), Symmache parens carissime
corporaiis, et majoribiis regiomni, qui praceptis et amanlissime, sublimilas tua Vrbem ingredi de-
iniperialibusscrvitini, de eadem ecclesia fugattis Eu- bere nos staliime coijnoscat; ut sub ejus guberna-
lalius, de Urbe expulsus est, alque adjunciis appa- culis relitjiosm legis reverentia moderalione solida
ritoribus illuc directus ubi jussus luerat residere. complealur. Da'. 111nonas Aprilis, accepta idus
Mandalumeliam ut vir icligiosus, sat.clus Acliillcus Aprilis.
EPIST. LXXXIIl.
episcopus, cuin quiele qur jussa sunt, illo cjecto,
sine strepitu populi, pro sanctorum dierum reveren- D.HHNORIO SEMPER AUG.SYMHACHUS PR/EF.IT.B
lia celebruret.Namad custodiatnbasilicx Lalerunen- II QiuecunqiieDeo auclore fiunt, merilo divino pie-
sis apparitores apposui, ne ctii alii redderetur. Partis talis vestrx judicio fiiramlur. Nuper n mqi e cuiii a<l
quoque Eulalii aliquanli capti clerici seditionis au- me famulunivestrum sacra clementix vesirx ema-
clorcs, de quibusquidjubcaiur exspecto. El quoniara nasset auctoritas, quasi ambiguiialc submota, vene-
de his inteiim qux gesta sunt universa viriulibus rabilis viri Bonifaciiepisropi sacerdotium majestas
vestriscredidi suggercnda,quidquidsequentibu*dic- ve.stra roboravii. Tam grata universis qux. ju-si
bus pro quiete Urbis, qiiam ve*ira feliciias regit, sunt exsUeie, ut hoc et ordo amplissimus ct Ro-
suggeslumfuerit, sigillalira pro rerum fideel ordine nianus populuscomprobaret, D, iinperaior. Namcum
ineboribusiudiciisnuutiabo. siatuta cceleslia per me essent recitata populis, et
edictis ex amore proposilis publicata, tanlus fervor
EPIST. LXXXII.
el lxtitia tolius exslitit civitatis, til scilicct ct religio-
IMP.H0N0RIUS AUG.SYHUACUO PR.EF.UKD. neui redditam, cl praestilainquietis securitatem ora-
Moderalioneprmcipuaegit noslra serenitas, ne lo- nes gVatulationccongrua lestarenlur. Interjecto ita-
c*m posset invenireprmsumptio.Dei enim judicio ve- que biduo, Urbetn siipra.memoratus vener.ibilis epi-
nerabiliumsacerdotumesl dilala cognilio: ul quidquid scopus, omni accurrenie plebe, ingressuSest, sicut
religio, quidquid verilas poslulabal, absque ulla per- C ' serenitas vestra constiluit: ollicii quoque inei obse-
turbationeItoc disceptalio tranquitla decerneret. Sed quia minime defuerunt. Nec jam aliijua dissensio fe^
oer Eulalium usurpalionecontra sententiam venerabi- tnanet populoruiii, et omnes divino judicio el raa-
tis synodi multa illicile commissa fuisse, relalionis jeslatis Vestrx acquieverunt voluntati. Cessanlibus
lextusedocuil, qui prmsentia sua causam furoris po- ergo sludiis, oriinesqtiod prxcepto Dei adnioniti sia^
pulo subministrans,totum perire voluil quidquidmo- tuistis sehtife cceperunt, aique acclamationibus q*u:e
dcrationoslra conservat.Nam cum ordinalionenoslra subjecix sunt gaudii sui causas plebs Roniana lestala
tl senlenliaepiscoporum,quorumin synodo major se esi, ac serenitati vestrx gratias iii dies singulosage-
mullitudocollerjeral, consensueliam parlium et pro- re non desistit; quorum provisio sicut pacem orbis
fessioneid fieri definitumesset, ut sciret se specialiler lueiur, ita qiiielemUrbis reslituii, populoqueconcor-
esse danthatum quicunque ad incilandum populum diam.

ANNODOMINlCCCXCIX.

MAXIMUS
GRAMMATICUS.

GUILIELMI CAVE NOTITIA IN MAXIMUM.

Maximus,gente Afer, civitateMadanrensis (Africx Jj ] initio, sine prole naturm confiteri, ejusque viriutes per
proprix oppidura erat inler Numidianiet Geluliam), mundanumopus diffusasmullisvocabulisinvocare.Iia
professione gramiriaticus, S. Auguslino familiaris, fii, inquil, «t dumejtts quasi qumdammembracarptim
claruit exeunte hoc sxculo, circa annuin 599. Homo variis supplicutionibusprosequimur, tolum colere pro-
geniilis et religionissux zelo flagrans, sciipsit epi- fectovideamur.Deinde inChristianos invehilur; par-
stolam ad Augustinum,qua deorum suorum cultura tira quod Deum quera quasi propriuui s bi viudica-
vindicat. ailaue se unum esse Deum summitm.sine rent in locis abdilis se videre affirmareui; partiui
»07 MAMERTINUS. iOS
quod, rdiclis lcmpns el ncglectis majornm suorum aA ipsis epistolisilestimpt.tes-e qtrs nnn videl? quin et
nianibus, hominummoriuornm busta sitillo frequen- in notis suis discrie fairlur illtistrissimus Baronius.
larent. Hinc martyres quosdam Puuicis vocabulis ConcluditMaxiinus,solemnifoimula, Diiteservent,per
insignilos ludibrio expouit, Mygdonemseu Miggi- quoset eorum,atque cunctorummortaliumcommunem
nem; Sanaem, Lucitam, et prx omnibus arcltimarty- Patrem, universimortales, quot terra sustinet, mitle
rem Nantphaiiionem.Per Namphanionemquis hic modis concordi diseordia venramur et coiimus. Ilis
denotetur, haudfacilisest conj ctura,neca quoqnain respondens Aiigustintisepislola sequenti, hominein
id tentatura memiiii. Si in re obscura conjectare fas acerrime perstringit, ostendilque si ludicra agere
erit,non alium quam Chrislum Dominum nosirum vellet, se par pari refeire posse; hominemvero gra-
designaii putera : partira qund archimarlyrappellc- viler monet ul in hoc argtimeuli)serio verselur;
tur, qui modo scilicet eminentiori prx aliis inailyri- paraliim se fore, de his pro argnmcntidgnilate di-
bus, pro religione a se insiituia passusesi; partm scepla uriiin. Clauditepistolamhisverbis : JVete hoe
quod ciiin alii liuic vel il i numini prxferanlur : lateal, et in sacrilega conviciaimprudentemtrahat,
Hunc, inquit, proh nefasl diis immorlalibusprmtule- scia>a Chrislianiscatholicis,quorttm in vestrooppido
rint Christiani; partim deniquequod inlerprcie Au- etiam Ecclesiaconstitulaeti, nnllum colimorluorum,
gustino in litteris responsoriis, Namphanio lingtia B nihil denique ut numen adorari, quod sil faclumet
Punica nihil aliud significet quara boni pedis homi- conditum a Deo, sed unum ipsum Deum qni fecitet
nein, idest, cujusadvenlusafferataliquidfelicilalis; condidilomna. De lemporequo scriptacsinl hae epi-
ticnt tolemusdiceresecundopedeiniroiisse,cttjtts in- stolx non constal. Referunleas nnvissimieditores ad
iroitum prosperitasaliqua secuta sit. Quod Domino oiinum 390, cum seqtienti idolorum cultus impera-
nostro apprime convenit, qui oplato pede in mun- lorum lege prohibilus sit. Sed ntillurainde duci po-
dum venil, ctobambulavit EUS^STUV. De qtiopropbe- lest argumentum, cum non hoc modo, se<lel quovis
licum iliud iinprimis dictumest : Quampulclirisuper foreanno sequenti Conslilutionesimperiale»hac de
montes tunt pedesprmdicantis pacem, annunliantis re latx sint; ut in codice Theodosiano vidcre esi,
bqnum,prmdicantissalutem!Nesciusnonsum in Mar- nempe ann. 592,395, 590; anno 599 quaiuor, qna-
lyrologio Roniano Julii & celcbrari menioriam S. rum dux ad Africam proprie spectant, iierumque
.Namphanionismariyris ct sociorum, quosille robora- anuo 408, ne ulterius pergam. Habenturhx epistolx
>ilad pugnam <t ad corouampr^vexil, quiqueMa- edit. noviss. 10,17, in vulgaribus editionibus num.
lauri in Africa passisunt. Verumhxc turinia, ex bis 43, U.

MAXIMI EPISTOLA AD S. AUGUSTINUM.

Videhanc epislolaminter Augusimianas,sub numero16, tomoXXXIIInosirmPatrol., col.81. EHIT.

ANNODOMINICCCI.XII.

MAMERTINUS.

DE AUCTORE PANEGYRICI ET QUO TEMPORE AC LOCO HABITUS SIT.

Mamerliiius,a Juliano Auguslo consul laclns, hac C I prxf ctum prxibrio per lllyriciim, in cujtisprovincix
iralionc priucipi gratias agil. Pronunliata est anno administratione pecu'alus reus absolutusesi, ac tan-
l.hrisii 2C2,cum, utex faslU apparet, ronsitlattim dem a Juliano consul factus. An vero Mamertinus
gcreret Nevita collega. Quis porro Mamertinus ille hic idem fneril alque illc cui panegyrici 2 et 3 Ma-
fuerit, ex qua palria oriundus, nullibi, quod sciam. ximiano dicti altribuunlur, neque velim affirmare,
prnditum est. Ego facile putem bunc Messanaoriun- ut ad hos panegyricos observavi, propter spalium
dum fuisse; sic enim Messanenses propter Mamer- teptuaginta annorum inier illorum et hujus panegy-
tinos hospitio exceptos dicti sunt Mamcnini. Ejus ri i tempora ; neque ausim prorsus negare, nam tum
menlio fit in variis locis apud Ammianum,lib. vi, cum hanc oralionem dixit admoduni semx fuisse
lib. xxi, lib. xxiu. Atque eliam ipse de se non semel videtur, ut constat ex paneg. num. 17 : Sed a teneris
loquitur boc in Pancgyrico; ex quibus locisomnibus; annis ab miate puerili ad lianc usque caniliemconstt-
ronsiat Mamertinum prxfectum xrario fuissc, tumi lalus amore(lagravi.

SYXOPSIS PANEGYRICI.
IN EXORDIO. Itira cum Julidno 'miperatori gralias hucusqiienon
Reddit rationemcur Dro prxfectura xrarii ei prx cgcrii, id agere consul aggrediattir. Quodnempe in
 409 JULIVNOAUGKSTOGRATIAUUMACIIO PRO CONSULATU. 41i)
piiotibus dignitalibusimpcralor autsux aut puhlicx A niim. 11. Caslus, in castris perpetuus, num. 13. Sic
uiiliiaiis raiioncm habcre videri potticril; in consu- peragrata vicioiiis Tbracia de sublevanda Urbis an-
latu vero dando ejus lanlum, cui datus est. nonaepeimria cogital, niun. 14.
Pars secunda. Imperatoris in se beneficiumampli-
DISTRIBUTIO.
ficat, quod consulalum acceperil non meritns, quoil
Prima hujus orationis parle imperaloris virluies in summa virorum bonorum
copia , quod minorcm
reccnsei, altcra pro accepto coiisulalti gralias agit. magistratum quod sine largitionibus et am-
Pars prima.Perstringit ejus victorias, receptas ejus biendi labore, peiens^,
qttod in tenui re et ambiendi ignarus,
virtnte Gallias, suhacam pcne omnero barhariam, voti compos fieri
nunquam pottiissel, num. 15.Qnod
imm. 3. Iterumde Gallis tum a barbarorum vastiiate, uno anno xrarii publici cura, proefeclura
eoderaque
tum a judictim quibus subessenttyrannide et avaritia et consulalu
insignitus sit, num. 22. Redit ad com-
ereptis, deleios Germanos, jus resiitutum, emcnda- meroorationemvirtntum imperatoris, cujtis in foven-
tos ejus virtutum exemplo mores , num. A. Qux dis lilteris
revocandisquc arlibus studium comraen-
omnia mirura qnantuin a Juliano Constnntium alie-
dal, num. 23; in oranium animis sibi conciliandis
n rinl, num. 5. Jtilianus in inedio Illyrici sinu dere-
indiisiriara, num. 25; in eligendis amicis pruden-
penle adesi, hic et uhique victor, n. G. Islrum navi- B liam, in eosdem fidem, num. 26; in summo honoruin
bus iranscurril barbarorum lerrore tanto, ut sup-
apice modesiiam, in condonandis injuriis clemen-
pliccs veniam petant, num. 7. Ad Adriam, Tyr- liara , iram. 27; ac prxcipue singularem in se et
rhennra, Mxotidera pugnat et vincii, Nicopolimin collegam bumanitaiem.
siaurat, Eleusinam et alias Macedoniae, Illyrici et
1N FLNE.
Peloponnesi civitates restiluit, num. 9. Paiiens
laboris bellici, ca^irensicibo contentns,num. 12. Sibi Deniqueaccepti a tanlo imperatore bcneficii imn-
aspcr, in alios facilis, sibi pareus, in alios liberalis, quam fuiurum se immemorem pollicetttr,nnm. 31.

MAMERTINI

GRATIARUM AGTIO

JULIANO AUGUSTO.

I. Etsi scio le, imperator, et cunctos a qni consi- C "ie pritis hnnestaras, minor esse causa ad agendas
lium tuum participant posse mirari quod ntinc de- gratias videbalur. Nam ctim me* xrarium publicum
iiiuni gratias agere exorstis snm, quasi beneficia in curare voluisti, cum quxreres virum animi magni
nie lua * cceperint a consulatn, fatebor tamen b quod adverstts pecuniam, liberi adversus offensas, con-
inge iti (ciijns me pienilct) conscius, eliam nunc la stantis adversus invidiam, me, 3qui libi viderer cjus-
cere voluissetn, et prorumpens licel liujus muneris modi, delegisti : idque eo lempore quo eshaustai
gaudium intra arcanx Ixtitix conscientiam coercerc. provincix parlim deprxdatione barbarica, partim
Sed sive errorem nostrum, sive consilium congesta non minus exitiabilibus quam pudendis praesiden-
et coacervata in unuin beneficia vicerunl; atque in lium rapinis ultro opem imperatoris exposcercni,
id redegcruntc necessitaiis ambiguum, ul mihi aut mililes sxpe anteactis temporibus luilo habiii cuin
indiserti, aut ingrali esset fama subeunda : malui elo- prxsens stipcndiumflagitarenl,quoquo modo videbar
*
quentiam potius quam pietatem erga te officiumque honorera ouere pensare. At cum nie prxloriis prx-
meum desiderari. Et sane in bis honoribus quibus fccisti, et provincias de tc egregie mcritas mex fidct
1 Jam Mamcrlinus ara.rii prxfecturam a Juliano D * Anie Coiistantini tempora prxfecdus | rxtoro
Atigustoaccperat, jain practorioper lllyriciim prac- dicehatur, qui militibus iis prxerat, quos iraperator
fectus fuerat, cum consulatus veluti tot bononiin in sui cuslodiam allegeral. Posiquam vcro prxlorix
cumulus accessil. Quare inlra, niiin. 21 : Cum me cohortes pro.Maxentioturbas exciiasseni, post ca-siim
propterlanlillum innocentimmerilum uno in anno ter lyranntirn, bxe digniias peuitusa Constanlino sub-
videalhonoralum. lata esl, et orbe Romano in quatuor parles seu dioe-
9 bl est, publicampecuniam in Sainrni templo re- ceses diviso, qtiatuor proefeili prxiorio creati, qui
positam. i£rarii prxfertos abAugusto primuin in- singulisprxessem :quoruin untispraelorin Galliarum,
stituios addtini, Suetonius in Augusio, cap. 49, et alter prnorio Italix, leriius pr.i lorio lllyrici, quar-
Dio. lib. LV. tus Orientis praefeclusdicebalur. Mamerli-
' Vere, an injuria? hatid scio Mamerlinum pecu- ntimprxtorio prxfectum prxiori) per Illyricum fuisse ait
latus reum ab Avitiano dclaitira tradit Ammiaiius Ammianus lib. xxn.
lib. xxvii.
INTERPRETATIO
* Qui tibi sunl a consiliis. c Necessitalisangustias.
b Quodconsciuslenuitalis ingenitmei cujtlsmepiget.
411 MAMERTINUS. 4Ii
lule'«que mandasti, iugens judicii lui fuit inunus; jA raloiera incleineiiteret impie cogilaia atque su-ce-
• sed in eo non miliisoluraquem lanta potestale suc- pta sunt, ' si eiiam nunc bominumcoelusdivus Con-
ciuxeras, verum etiam negoliis tuis commodasse stantius frequeniaret. Nunquam profeclo liberi rivis
aliquatenus videbare. et boniscnatorisofliciodefuissetn, quominusredar-
II. Porro in decernendoconsulatu remotis uiilita- guerem el convinceremeas illi in le odiifuisse cau
tibus luis raiionem mex solum dignitalis babuisti. sas,c qux amorisinflammatricesel fideiobsidesesse
Nam in adminislralionibuslabo#houori adjungitur: debuerunt.
in consulalu honos sine labore suscipitur. In illissi IV. Florentssimasquondamantiquissimasqueiaur-
lxteris, cupidx ambilionisesse videaris; in hoc nisi bes barbari possidebant, Gallorumilla celebrala 110
aperte et propalamlxteris, ingratus sis. Ilttc acccdit bilitas aul ferro occiderai, aut iinmilibus addicta
quodipsa ' hxc urbs. alque hoc augustissiramiicon- dominisserviebai. Porro alix quas a vasiitate barba-
silii publici lemplum officiuin hujus oralionis ellla- rica terrarum intervalla disluleiant judicum nomine
gilant. ilxc tibi, nominis novi, sed antiquissimx a nefariislatronibnsoblinebantur; ingenua"indignis
nobilitatis, civitas est patria : * hic primum editus, cruciaiibus corpnra; nemoab injuria liber, nemo in-
bic quasi quoddam salutare humano generi sidus tactus a cmiuimelia, nisi qui crudelitatem prxdonis
exortus. Hi cives et populares tui silere me non si- B <ipretio uiitigasset : ut jani barbari desiderareutur,
nunt, nec paliuntur ut qnisquam alius 9 auspicatissi- ut prxopiaretur a miseris forluna captornm. In hoc
rao die apud le ac de te loquendimunus usurpet, staiu imperator noster Gallias nactus minimuin ha-
quam is qui amplissimosit pnediius magisiralu. Pu- buit adversushostemlaboris alque discriminis, una
lant aliquidadjicere ad splendorem laudum tuarum acie Germaniauniversa deleta est, " uno prxlio de-
consulis nomen, et recie pulant. Atljlcilurenim lau- bellatum, scd cmendatio morum,judiciorumquecor-
dum dignitati honore laudantis. Ac licei, maxime reciio et ° difficileluctamen, et periculi plenumne-
imperator, publicojudicio el nomine agere (ibi gra- gotiumfuit. Namut quisque iinprobissimuserat, ita
tias debeam, tamen illa qux pro sununa re domi maxiraeCaesarisrebus inimicus, vitandis legumpce-
forisque gessisii, nunc ex parte maxiinaprxtermit- nis de novoscelere remedia quxrebat, et quia defen-
lam, utk quantociusad ea qttx propria sunt, perve- dere admissa flagitianon poterat, in f ultorem juris
niat oralio. invidiamcongerebal. El cum sancti principis mores
III. Au ego nunc" receplas virlute tuaGallias,6bar- atque instiiuta falsarumopinionum, viiuperationum
bariaui omnemsubactam pergam quasi nova et inau- Ucentiamsubmoverent,callido.nocendianificio accu-
dita memorare, qux in hac Romani imperii parlc satoriara diriiatem &" laudumtilulis peragebant, in
gloriosissimasinl fanix laude celebrata , in lantum ^ omnibus conventiculis quasi per benevolentiatuilla
ut 7 frairis iinperatoris inererentur invidiain? Quid jactantes, Julianus Alamanniamdomuit, Julianusur-
enini a te aliucl" consorlU imperaloris alienavit aoi- bes Gallioeex favilliset cineribusexcitavit.Illaepro-
muiii, uisi glorix tux splendor? Testor iramortalem vincix obsessx, expnguatx, ferro ignique vastatao
Deuih, testor b ad vicemnuminisraihi sauctam con- beaiiores sunt his oppidisqux babetsine hoslc Con-
Bcieniiamtnealn , me mulia conslaiiter in hac urbei stoinlius.u iEstates omnes in casiris, biemes iu iri-
fuisse dicturumdc his quoeadversus optimumimpe- bunalibus degit. Ita illi anni spatia divisa suiit, ut aut
' Cnnstantinopolisnovo nomiiie appellata, quje cum adversus Persas proficiscereiur.
olim Byzaniiumdicebaiur. 10 Quadraginlaquinque, si Juliaiio credinius, al-
' JulianusAuguslusConstanlinopoliliatusest anno que adeo burgiset castellisminoribusomissis.Retiqua
Christi 331, octavoidus Novembres. veroGallia barbarorum et excursiowbus
' Cal. Januarii, quibus Manieriimisuna cum Ne- vaslata erat et inculta. populationibus
viia collega consulatumauspicabaiur. 11 Adde suberant, vel lacerabanlur: quam iilii-
4 CilisMiue. mam vocemexcidisse suspicatur Liviucus. Aul lege
' Ereptas ex barbaris, qui a ConstantioAngusto cuin Aiiil.ilio,
" ingenuiindignisoneribuscorrepli.
contra Magnemiumevocali, cum iiulli usui ad eam In campis Argenloraieusibiisdaio, ubiJulianus
rem essese viderent, Galliaspopulabanliir.Sozomcn. cum paucis miliiibiisseplem totius Germanix poten-
lib. v,cap. 2. Jainque oppida ferme 43 ceperant, tissimos reges cum nuinerosissimo eormn exercitu
inquit Juliaiiii-.
6 Francos in primis ac Germanosomnes. plane profligavit.Ex barbaris cxsa sunt 6, ut vulgo
attt ut asscril Zosimus60 millia; capitis Fran-
7 Conslantii Augiisli, queui Juliani fralrem vo- D aitint,
corura rex Chodonomarius,el cum innumeracapli-
cat, seu quod patfitelesessent, id est, euindembabe- vorummaiiu ad Conslanlinmabduclus est.
rcnt avum Conslaiilium,seu quod Julianus Ileleiiam 19 Quasi araoris specie laiidabatit Jiilianura, sed
Consiautii sororera duxissel. revera tu bilemmoverentConstantio, quo obtrecta-
8 Consianlii. tortim genere nullum est malevoleatius.
' Si viverct adhtic Conslantius. Is auleni ante 11 Id de Juliano asseril Amiuianus.
annuin obierat lertio nonas Octob., prope Tarsum,
lNTERPRETATiO.
a Sed ea in re non mihi tanlum, quemtanla prmfe- rorumservitute esse, et mtserimsux prmponerentea*
eiura cohoneslaras,sedetiam rebustuit terviistealiquo ptivorumsorlein.
mod) videbaris. ' Arduumopus.
b Kl rfcitoco. ' Invidiamconflabathuic mquitatitvindici.
' QIIKad atnoreine.lfidemobslringerele debuissenl. K Laudandispccieobtetitbqnt
'' Dala vccuniutcitiissei:,iia m oplurentse in barta
413 JULIANOAUGUSTOGRATIARUMACTIOPRO CONSULATU. 414
barbaros domitet, aut civibusjura resiiiuat, perpe- A lienliam. Itaque cum " in ipso molimine oppressisset
tuum professus aut contra hoslem , aut conlra vitia Alamanniam rebellantem, qui paulo anle c inaudita
certamen. regiouum, fluvioi-um, montium nomina exercitu vi-
V. Hx voces fuerunt ad inflainmandaodia probris ctore peragraverat, per ultima ferarum gentium
omnibus potentiores. Si enim comminisci aliqua fla- rcgna , calcata regum capita supervolans, in medio
gitia lentassent, facile ipso s-plendorelaudis el glorix Illyrici sinu improvisus apparuit. Vidimus felices
refularentur. Inveiierunt accusandi genus quod nul- illius comites vix slupentes, urbium populos dubi-
lus refelleret. Sed quid, oro vos, principem noslrum tasse credere qux videbant. Non aliter consiernatas
facere debuisse censeiis? Romanas urbes liosiibus arbiiror gentes qux prolapsum cceloexcepere 9 Pal-
dederet, ne animum tratris offenderel? Provincias ladium. Virgines, pueri, feminx, iremulx anus, tilu-
firmissiinas, utilissimasqueicipublic.c sub obtulibus banies seues 10non sine raagno attonili horrore cer-
suis vexari ac diripi sineret, ne quid Augusius quod nebaht imperatoretn longam viam sub gravium ar-
nollet audiret ? Flagiiiis admiiiistrantium non modo morunionere currentcm, properantis anhelilumdsine
frena laxaret, sed etiam stimulator accenderet, ne sensu lassitudinis , 'crebriores sudorum rivos per
iuter principcs faceret morum dissimililudodiscor- fortia colla manantes, et • inter illum pulveris qui
diam? Nobilem ' Elrurix adolesceniemferunt, cura B barbam et capillum onerarat horrorera micanlia si-
propler exiiniam forinx digniialein inultaruni in se dereis ignibus lumina. Voces gaudeniiuin oppresse-
feminarum amores excitaret, faciein suam ad obli- nt rairaculi magniludo. Cessabant officia laudandi
lerandani pulchritudinem vulneribus sauciasse. Sed plus quam latidanda cernentibus.
f.icile fuit juveni dignilati corporis decorem animi VII. Sufficerel quidem ad expedilionem prxsen-
praeponenliet candoreni decolnrare , et oris nilorem tium i egotiorum sola properatio, sed non sufficij
alte impressiscicatricibus' devenuslare. Nuiii aliquid principi nostro reipublicx una ratione consulere.
hujusmodi adversus ainorem civium facere debuit Multa pariler aggredilur pectus " iiullis unquam la-
Julianus? Ac ne potuit quidem; nisi forle existiraa- boribus fatigatum. Ut uno eedemque lempore et
mus patienies vulnerum formas esse virtutum. Scili- componerel lidissimarum provinciarum slatum, et
cet et candorem xquitatis poluit obumbrare , et a barbariam omnem admoio propius lerrore percel-
leinperantia a purpurain sancti ruboris abolere, leret, longissimocursu Istrura placuit navigari.u Proh
' vicem fortitudinis indignis ronfodere vulneribus, sancta divinitas! Qux navigationisillius fuit pompa,
eruere oculos providentix ! Deinde nisi ille adole- cum dexteriorem inclyti fluminis ripam utriusque
scensseverara manum propriis vultibus intulisset, sexus, oinniumordinum, armatorum atque inermium
* dies et mora , non longa teiatis successioomnem C perpetuus ordo prxlexerei, despiceretur ad lxvam
illum florcm corporis pe.remisset.• At in virtutibus in miscrabiles preces genu nixa barbaria? Omnes
principis noslri quanto aetas prolixior, tanio pulcbri- urbes qnx Danubiumincolunt adit;e, omniura audila
tudo prxstantior. decreta, levati slattis, ' instauratxqtie foriunx,'* in-
VI. Mitlocunctam barbariam adversus 6 vindicem iiuiii^rabilibus barbaris data venia, et munus pacis
Roraanx libertalis in arnia commotam, gentesque indultum. Qui properalionem illam contemplabitur,
' recens victas et adversus jugum nuper
imppsitum nibil legisse prxter viam iinperaiorem putabit; qui
cervice dubia contumaces, b in redivivum furorem gesiarum rcrum multiludinem considerabit, pro-
nefandis stimulis excitatas. Qux omnia obstinaiam perasse non crcdet.
et immobilem principis inaximi landein vicere pa- Vlil. 0 facundia potens Grxcia, omnium tunrum
1 Is Spurina fuit, ut
margini adscripium reperio ara et lemplum Minervx struebatur, de ccelo lapsum
in Viennensi editione. Quam bisloriam fuse refert sibi in templo legit. Quia autera erat in falis landiu
Valef. Maximuslib. iv, cap. 5. incolumem fore, quandiu inlra ejus mcenia
' Vox a Cellio usurpata pro eo quod est detur- Trojam simularrum illud servaiettir, Diomedes et Ulysses
pare. fataleillud signum sustuleriint. Necmullo post Graeci
3 Lege cum
Lipsio cervicemfortitudinis : nam ut D Trojam post dccem anuortim obsidionemlulelari hoc
ait ille lib. iu Epislol., qicest. 24, in cervicevis fe- numine spoliaiam siibverteriiul. yEneid. n, 163.
rendi etnervorumconventus.Mamertinus,supra, num. 10Forte inducenda b;t'c poslrema voxaitoniti.
5, nisi forte existimamuspalientes vulnerum formas 11 Julianum laboris hellici patienlissimum ftiisse
essevirtulum. leslaniur ejus vilx scriptores, impiimisque Amraia-
* Quid si
legamus cum Acidalio : Dies et moranon nus. " Infra^num. 28 : Illic, proh sancla diviniias!gau-
lontja, mlalissucccssione.
6 Al enimin dentibitscunclis; quo ore? qua voce?inquit; ave, con-
6 Julianuni. virlutibus. Acidal. sul amptissime.
7 Constantioet Consiantlno 18Forle Quadiset SaxonibnsquosJulianus Chariet-
magnoejus filiodomi-
tas et a Francorum inctirsionibus liberatas. lonis ciijusdam iransfugx opera delevit, et ea condi-
* Id est, tum, cuui
prope abesse crederet, ut Gal- tione ad pacem admisil, ul iiunqiianiconlia Roma-
lias invaderet. nos arma ferreni.
9 Palladis siinul.icrum fuil,
quotl eo tempore quo
INTEIIPRETATIO.
" Ruboremcaslmverecundim. d Ha ul defatigationemsenlirenon videretur.
b Aclasin novuinfurorem. c Cttmbarba ei capilltts squuterelpulvere, et oc:,li
c Victoremexerciiumtraduxerat irmis
reijiones,(lu- ttr/fsti flainmafulgerent.
! .iiictir
vios, montesne notos quidemde nomiiie. ones.
4IS MVMER1TNUS. 416
principum gesta in majus extollcrc sola potuisii, A . mcestideformc" jiistiiium.Ipsx illx bonarumariiiim
* sola faclorum glorias ad verborum copiam leten- raagistrx el inventrices " Athenx, omnero cultum
disti. Tu ' navem unam proptcr aurali velleris fur- publice privatimqueperdiderant. In miserandamrui-
lum, et' virginis raptum In coelumusqtie sublatam nam conciderat" Eleusina. Sed universasurhes ope
sideribus consecrasii.Tu puerura ' inventorem se- imperatorisd refotasenumerare perlongtimest: scire
rendi, draconum alitura curru volantemsimina in satis est cunclas"Macedbnix, Illyrici, u Peloponnesi
terras sparsisse jaclasli*.Quid tu si ad scribendas civitates unis aut binis eprstolis maximi impcratoris
celebrandasqueres princinis nosiri animum adjece- e repenlinam iuduissenovatis mcenibusjuvenlutem,
ris, de Juliani * lembis liburnisque factura es? qux aquas omnibus locis scatere : qux paulo anle arida
non mndonihil cuiquamadimunt,neque urbes hospi- ei siti anhelantia visebantur, ea nunc perlui, mun-
tas populant,sed ultro omnibuspopulisimraunitates, dari, madere; fora, deambulacra, gymnasiaIxtis et
privilegia, pecuniaslargiuntur. Qua dignitate descri- gaudentibuspopulis f equentari, dies fesioset cele-
bes classem , per maximi fluminis trartnm remis brari vcteres, et novos in honorem principis conse-
venlisque volilantem, tum prihcipem nostrnm alla cr.iri.
puppe sublimem : non per cujuscemodiagros fru- X. Si quis morlalium in aliquam ccelestemspecu-
menta spargentem, sed Romanisoppidisbonas spes, B lam nube sublains,paulo ante vidisset mcestaomnia,
libertatem, diviiiasdividentem, lum ex parle aliera semirula oppida, desolata mcenia, ab indigenis soli-
in barbaricum solum terrorem bellicum, trepidatio- tudinem, 'exulum lurbam; is si nunc in illud idem
nes, fugas, formidinesobserenlem? edilum reponatur, ac despiciat cuncia Ixtantia, agros
IX. Jam qualeillud fuit, quod * Istrum adhuc ia- consitos, uibes frequentes, aquas oppidis influeutes,
vigans beneficialua usque * ad Adriam, Tyrrhenum, magnifico cultu " non privatas xdes, sed publica
Mxotidcm porrigcbas? Ipso enim tempnre levati lecla surgentia, dites pro terrarum ingeniis messibus
equorumpretiis enormibus* Dalmatx, Epirolx b" ad segeies, vincenles agricolarum vola vindemias,-ar-
incitas Inlolerandi iributi mole depressi, providen- duos colles, profundasquevalles, et" lata camporum
tia, imperalor, lua, non modo miserias exiiernni, balalu, hinnilu, mugitibuspersona , profeciomirabi-
sed amplametiam atque opuleniamc reVexeriintfor- tur lain brevi cuncta mulata, dcsilict e nubibus, et
tunam. Urbs 9 Nicopolis, quara divus Augtistus in viciniamcceli cnpide derelinquel, ut luis, imperator,
roonumentum Acliacx victorix tropxi inslar ex- tcrris fruaiur. Illud vero cujus mir.iculiesl, f «eini-
siruxerat, in ruinas lacrymabilesprope lota conri- nem ullutn in lanto rerum paratu sensisse dispen-
deral, lacerx nobilium domus, sine tectis fora, jam- dium, in omnia pecuniamab imperatore depromi, et
dudum aquarum ductibus pessundaiisplena cnncia C quoddam versa vice provinciis pendi tributum, " il-
squaloris et pulveris. Cenamen ludicrum, lustris linc ad universos fluere divilias qno prius undique
omnibus solilum frequentari, intermiserai temporis confluebani?Ut in maxima quxstione sit a quo ac-
1 Cui Argo nomen : umle Argonautx dicii
simt, non poterant. Iia Erasmus.Aique hoc proverbiosxpe
qui in ea ad vcllus aureum asporlandum Colchida utitnr Planius.
navigarunt. Virg. eclog. iv, 34. » Apud Actiuni : condita est ab Augusloin Acliacx
Altererit tumTiphys,et altera quavvehatArgo victorix memoriam.
Delectosheroas. 10Quasijuris siatio, seu juris dicendi i» pnblico
luctu intermissio. Livins. Diclator jnstiiium
Piget referre qiixcitnque de ea apud pnetas referun- aliquo clauditabernas
lur : ut falidiram illam fuisse cceloconsecratam, clc. edicit, tota urbejubet, vetalquemquam
' Medetr. privalmquidquamfei agere. Jusliliumeliam inlerdum
a Triptolemum.Ovid. Trist. lib. in,
eleg..8. sumitur pro cessatione exigendixris 30 dies.
11Urbs ad fluviurallissumsiu in ea Achaix parie
NtiticergoTriptolemicuperemcouscenderecurrus:
Misitin ignotumquirude semenbumum. qux Atlica diciur, totius Grxcix raput et disoipli-
narum omniuin parens. Hodie Selina.
N"la cx pnelis omnibns fabula. " Oppidum Att cx niariiimum inicr Megaramct
1 Naviculx exiguaegenus, rairx velociiatis.
1 D Isiro, seu Danubiolluvio. Iyrxnm
" portum Athenicnsium.
" ld e.-l, ad mare Adriaticum. celeberrimaregio inter yEgxumet Adrio-
Graeciae
Tyrrhenum, i<|esl, nunc angustioribus quam oinn lerminis de-
niare Tyrrhenum, quod et Tiiscum, el Etriiscttmdi- licum, linita.
cilur, la mer de Toscane.Mmolidem. :
D •* Grxcix pcninsula,qux hodie Moreadicitur, La-
7 Populilllyrici ad oram maris Adriatici.
Epirotm, famosa.
Grxcia; populi, atl mare loniuin, quoruin regio iiunc ccdxraone
" Pro »ionprivatasmodomdes, ted eliom.etc. Sic
Alhaniadicitur.
" Mclaphoraduria a In In calculorum, in qun iintis infra nura. 19 : Necvirosquidem, sed muliertula*,•id
viros modo.
rcrtus calctilns, queni Itcgilin vocant. in sua linea cst.16nnn Pro ut apud Virgilium,angnslarw-
iiiiinoliisasserviitur, neipic indc movelur nisi in cx- rum, elc. laloscampos,
Iremo discrimine. Ctun crgo signrficaiuraliqnis ad- " Id est, ab xrario principisad populos unde ar-
«liiclusin stimmasangii-lia", ttiuc dicitur redactusad fluxeraicouflucrc.
tnriras.Mam iucitx, lmcae suni, uude cieri calculi
INTEflPRETATiO.
' Sola rerum gestarumgioriam exaggerasti,quan- d Rejormatas.
tutn satisest ad orationemamplificandam. « Hepenteinstauralismurisfirmasconstilisse.
b Ad extremasangttstiasredttcti. f Cum lol opesundccunquecolligereiitur,nemmem
' Rccepcrttnt. damnumrensisse.
417 JULIANOAUGUSTOGRATIARUMACTIO PRO CONSULATU 418
b
cipias, imperalor, qui sic omnibus largiaris. Sed qtti \ Iruces, remissos ile-idia rcddiderit, sempcrqiie se-
v ix tuocinstituta raiionemqtiecognoverit, facilefon- riis imperatoribus graiia, <" commuiiibus defuerit
lem copix hujus inveniel. Maximunilibi praebetpar- industria. Neque quisquam sibi molesltis iia se faci-
cimonia lua, Auguste, vectigal: quidquid enim alii lem cxteris prxbuit, ut non ad suum exemplum
in prodigas cupiditates prodigcbanl, id omne nunc nlios coerceret. Noster imperator nihil sibi vcnix,
in usus publicos reservatur. nihil cxteris molestix ac laboris imparliens, suo ne-
XI. Ilucusquesolus hic fruclus imperii puiabaiur, gotio omnibus otium prxslat, d diviliarum largitor,
ut imperator a cxteris civibus non fortibus laclis, curarum avarus, laboriosissima negoiiorura prxo-
uec S|'Iendore glorix, sed magnitudine sumptuum ptans ipse agere qtiam aliis imperare
* separaretur. Inde nihil necessarix ' subslruclionum XIII. Mulii post exactos reges ' imperium univer-
in xdibus moles, ingentes aulicorum catervx legio- sx reipuhlicx soliiarium cupiermit. Nota snnt re-
nuin suinpitim facilc vincebant. Quin etiam praudio- cordanlibus nomina eorum videlicelqui in propria
rum et ccenartiin laboratas magnitudines Romanus furentes, e affeclaii regni supplicia pependerunl.
populus sentiebat; citm ' quxsiiissimx dapes non Mittoveteres qui saxo prxcipiies dali, qtioruin bona
8
guslu, sed difficuliatibus xstimarentur, miraciila publicata, 7 domus erutx, interdicla posteris no-
avium, lnnginquiraaris pisces, alieni leinporispoma, R mina; non paucos hujusmodi furore vecordeset no-
3 xsiivx nives, hibernx rosx. Uxc cuucia animus vo- stra xtas lulit, qui propter cxcam imperandi cupi-
lupiatum omniuin victor abjecit. Neqtie enim cotnpa- dinem in ferrtira ruernnt. Si hos deus paulispcr vi-
randx sunt picturatx marmorura crustx, et solido IX reddilos alloquaiur; heus verbi gralia, 9 Ne-
attro tccta laquearia, qui majorem anni partem in potiane atque " Sylvane , per inleslos gladios ,
nuda humo cubet, et ccelo tanttim tegatur; neque prxsenlesque niorles impcrium pelivistis. At nunc
turbx instittilorum ad delicias uiiiiisirorum, cui tam ullro vobis potestas regnandi daiur, ut ea, qua Ju-
pauca sinl minisiranda; neque lempus epulatum ei lianus, .condilioneregnetis, ut pro omnium otio die
qui sxpius siatarium prandiura ad uecessitalem bu- nocliiquevigiletis, et cum domini vocemini, hbertaii
niani corporis capial, gaudens castrensi cibo, mi- civium serviatis, sxpius proelium quani prandium
nistro obvio el poculo4 fortuito. capcssalis, nihil cuiquam auferatis, el ultro omuibus
XII. Sed in.er haec mirari satis nequeo quod tan» largiamini, nulli gratificemini. in neminem sxviaiis;
severe parcus in semel, in cives su«s lam libe- toto in orbe terrarum nullius virginis fama violelur,
ralis est ac remissus; laborum aspcrrima sibisu- sit lectulus eiiain sine concessis, " sed legilim s vo-
ineus, m nos quietis rebus agiiemus, cura id usti ve- luptaiibus : " Vestalium toris purior; xstate Ala-
nire animadvenamus, ut qui retnolam a vuluptalibus Q inannicum pulverem, hieme pruinam Thracix inte-
vitam sequantur diflicileset morosi siut, sibi parum clis vcrlicibtis perferatis. Profecto verborum ipso-
Ixti, sed aliis iristiores, mcestas alque sollicitas rum molesliam delicatx aures non poierunt susti-
etiam privaias domos faciant. At sanctissimus ira- nere, tantis negotiis terrili, non modo imperium, sed
perator impense studel ut nos pro digniiate babiie- eliam vitam perosi, ad iuferiores aliquos infcros re-
niiis, utcoromodis affluamus, ul caslain quidem, sed dire properabunt. Videbunl enim justum priucipa-
hilarem ducamus xtatem; cum alios principes labor tum laboribus, curis, vigiliis inquietiiin : cujtts illi
1 Ingentiumxdificiorum.TulliusproMil. mim. 53 : 9 Is ex Tristani numismate Flavius Ncpotianus
Quo in fundoproplerinsanas illas substrucliines facile Conslanlinus. Ex Golizio veroel OcconeFlavius Po-
mille hominumversabalur. hl num. 8 >: Armquas sub- pilius Nepotianus. Ex Eulropia Consianlini Magni
tlruciionumintanis molibusoppressera'. et Popil o Nenotiano viro consulari naius;
' Similem locnm habet Pacatus num. 13 et 14, ubi sorore, qui cum cxso Magnentiiexerciln Urbem sirauleiiin-
videri deUomaiiorutnItixu in conviviis. perium invasissei, ipse vicissim a Maxeuiiodeletus,
* Ut in L.possunt
plura
Veri imperatoiU convivio contigisse ait cxsusque esi.
Capitolinus. 19Sylvauus in Galliis ortus, B nili cujusdam na-
* Nec forluitumspernerecespilemlegessinebant, id lione-Kranci,hominisbello clarissirai lilius;
qui cuni
est obviiim. Juliani abstiueniiam el icinperantiam a reb lli Magnentio iraiisfugiSsel ad Coiistantiiiin,
inirilice laudant ctiain qui cxtera ejus viiia acerrime ideoque pedestri raagisterio donatus fuusei, tandcm
carpunt.
° Acidaliuslegit comibus.Ulrumvis clige. "j. pnrpiiram sumpsft Colonia:A-grippinx.Quod fecilex
6 Alludit ad id quod de Manlio Capitolino referl necessitaie polius quam ex tyranuidis cupiditate : af-
fecta i eniin imperii suspectus morti a Constanlio
Livius lib. vi, cap. 20, <|uiaifectati impeni damnatus desiinabatur; qitam laiiien non effugii, nani in eadem
de Saxo Tarpeio in prxceps dejeclus esi. Insitper urbe a Coiistaiiiianisoppressus cst. Amimau. lib. iv,
evetsa ejus domus, addita lege ut ne quis patricius A. Victor.
deinceps in arce, aut iu Capitolio habitaret. Iletn " Alj legunt, el legilimis.
gi-nlis Maulixdecrclo cautuiu esl ne quis deinde M. " Ve-tales virgines Ves.x sacris perpetuiqiie ignis
Manliusvocarelur. custodix dicaix, a Numa Pomp lio priinuni iusii-
7Lege dirutm, ut Juretus suspicaiur.
8 Poiius prxnomina : nara ab eo teinpore exstilere lutx. Ovid. Tristium lib. iv, el. %. Qux... Caslos
qui MaRliidicerentur, iiemoplauequi MarcusMani us. Perpelua servanivirginitalefucoj
1NTERPRETATIO.
a Differret. quod difficillimum est mavull ipse cxsequi,quam alitt
b Qui mgresui copiamfaciunt. prvcipere
c Popularibus. 0 Tolainexsequendum.
rempublican soii regere peioptarunl.
d Opes dal lurga manu, soltictudinemvero parce,
 419 MAMERTI.NUS. 420
faciem aniccnamet amabilem contemplantes laborum A imperatnr, si tantitfn amasti, utme consulem faceres
aspera non vidcbant. eliam non merentem. Nec ignoro maximoshonores
XIV. Cum igitur inler egregia negotia ilinere con- ad parum dignns penuria meliorum solere deferri,
fecto usque ad Thracix fiues perventum foret, cur- sed non vereor ne qttis malevulorum in consulatu
sim disposito exerciliis commeatu, ad Romanara ur- meo i<laulumet accidisse.Si quis hoclividns jactilat,
bem, annonx vacuam, mentem rellexit. Quemlibet ip<o tempore refutaltir, adversus quem dixisse satis
alium a subveniendi coualibus gravissima fames, et est, jam tiiin principi nostro Itoma parebat. Quid
trisiissimum reipublicx periculum deterruisset. Sed quod inliil spcranti mihi de honoris augmento, neqtie
stipendiis proviitciarum, el pairimonii sui fruciibus, euim ultra proefeeturamse voionun meorinn mode-
lum undique frumenlis cueniplis usque ad opulen- stia porrigebal, prxferturnuntius consulemme crea-
liam abundantiamque esurientem jam Urbem reler- lum sine impendio, quod jam diu paucis; sine labo-
sit. Dicel aliqui-, quomodo lain multa tam brevi re, quod nunqnam ; sine petilione, quod nemini ?
tempore? Et rccte. Sed iinperaior noster addit ad XVI. Qtiis ignorai liitn quoquecum honores popuii
teinpus quod otio suo detrahit. Nihil somno, nibil Romani sullragiis mandabaniur mullos fuisse caudi-
epulis, nihil otio tribuii, " ipsa se naturalium ne- datorum labores? Ediscenda omnium noraina tri-
cessariarumque reruro usurpatione defraudat, lotus 8 buum, ° homines, atque etiam singuli salulandi, pre-
coiiiinodis publicis vacat, Itaqucgrandxvum jam im- bensandx obviorum mamis, oninibus arridrnduni;
perium Videbilurhis qui non ratione dierum,' aut non solum cuin infimis, sed eiiam cum ignolisfami-
mensium, sed operuin nitiliiludine, et elTeciariim liaritatis imago simulanda, mtittaque alia propter ho-
rerum modo Julhmi tempora metieniur. Ctiin Ro- norem agenda, qux alias viruni bonore dignuui fa-
mani pnpuli viclus, et exercilus comnieatus e-set in cere non deceret. Unde illud Crassi celebfe diciuni,
manibus, in media expediendx annonx trepidalione, ctim pderet consulaiiim , et forte cum Scxvola so-
ntiiuius venit pluritnas naves Alricano iritico gravcs cero pervias Urbis incederet, nec praesentegravis-
* litlus Acliaicum prxtervectas 3 Constanlinopolim simo et severissirao viro blandiri populo, palpare
pervolasse. Permoli omnes, et adversus eos qui obv.os, et artes petitoras auderet exercere. Qux-
oram maritimamtnebantur iraii, venimusad princi- so, inquit, Muci, panlisper abscedas, nec comilatu
pera, desidia judiciini taiituin perisse frumenti certa- tuo honesiari putes : impedis bonorem meum ; le
tim pro se quisque conqueriinur. At maximiis impe- speclanie inepius ' esse non possum. At vero ego
rator scremini renideus, nibil es-c peccatum, uon niillius favorera turpi assentalione promerui, nihil
sibi perisse, qu.e ad hanc urbein fruinenta venissent. feci ineptum, nihil egi qtiod spectare Muciumnollem.
Nos vocera illamnoti amoris in palriam ptilahainus, < C Non modo nullum popularium deprecaius sum, scd
cum proditionemfuluri verboruin nmbago celarel : ne te quidem ipsum, imperator, quem orare prxcla-
jam tum enira venturx felicitatis evenium conscius rum, cui preces adhibere plenissimurad gnitatis esi,
divini aniraus prxvidebat. vcrbo saliem adii. Sponle in familianidivinmn istud
XV. Cis pattculosdies in novum ac florenlem sta- a le munti" infusum esi.
lum republica restilula, sacra mens ad honorum et XVII. Falebor autem tibi, maxime iraperalor, et
inagistratuum ornamenla respexit. Versari ccepit4 ia tulo apud le omnia b animi operia reseiabo. Nmi-
sacri pectoris comiiio consulatus. Quid secutus sit qoam 8 in capila civium potcstalem, ntinquain pro-
ipse scit, <t qtixcunque consilia ejus g;<udetlurmare vincias concupivi, sed qtiiajuvanda etiam a me vule-
diviniias. De omnibus Romani imperii viris primus balur 9 pro virili portione respublica, cum ad magi-
electus suin, cura honorera meum adoreis militaribus slratum vocarer, propter opinionem dcsidix non re-
gloriosus • colbga cumularet. Gratias tibi, grati.is, f gi.Negolitimpublicumnequeambitu appetii, neqtie
impcraior, si mereri me credidisti, et plures gratias, per limidiiatem, aut ignaviaiu recusavi, sed a teneris
1 Ilabita est enim haccoratio allero postquam im- jinmnm
augendmbarbaricmvilitalis auctorem,immo-
pcinior acclaraatus esset anno. derale notaveral Conslantinum.
' Achaia, quxei Gr.ccia dicitur.ex una parte mari 6 Id <st, ipsi adeo singnli ltnmine*salutandi. Aci-
circunllua , ex altera Thessalix et Epiro terminala. dalius legil omnes,atque etiam singuli, elc. In veteri
Achaia lainpn proprie dicla, n-gio Peloponnesi in<er vern codice est, ediscenda omniumnomina: tributim
Coiiiilliuin el Palras.
* Urbsad liospbortimThraciumsila ac Tiiracixta-1 D oinnes atque eliam singuli satulandi.
' Suiiiplum illud e Tullii lib. i de Orat., nuiii. 112:
l'tit, olim liy/.antiuni. Equidem cum peterem mauistraius, eic.
* Sic «nira qui secum ipse de aliqua re debbcrat, " Id esl, nunqu.im pr.iiur;ini, nuiiquam consula-
et raiionum iu tiiraiu<|ut>partem nioinenia cx|ien<lil, tuni appetivi, utrique enini pro suo niag siratu jus
qnasi comilia bibet apud se cl in auiiuo suo. Sic . babenl m civiumvilam.
1'laums, Epidic. sc. 2, acl. 1 : 9 ld est, proviribus.Tac lusin Jul i Agricolx Vila:
Jam senalumconvocaboin cordeconsiliorum Tanquam pro virili porlione innocentiam principi
lileinin Mosiel: (iiempo Doiniliano)donares. Quod etsi apud liilliuni
Dummihisenalumconsiliiincordeconvoco. quod quiilein sciam, non legiliir, tion alienum lanien
<st illmlTull. pro Sextio: llmc qui pro viriti parte de-
* Flavius
Ncvita, qiti, uiail Ammianuslib. xxn, ut fendunt, optimatessunt.
INTERPRETATIO.
" Eornm, qua necessariasunt ad vitani, itsiimsibi b Pectons arcana.
decidit.
 ,«, JULIANOAUGUSTOGRATIARUMACT.O PRO CONSULATU. 432
annis ab xlate puerili' atl hanc nsqtie caniiiem con- A / atque tiitibantia verba proferre, neque orationem
sulatus amore flagravi. " Secundum etiam tibi con- solum inclinare, sed toiis corporibus in genua sub-
fessionis gradum debeo. Cum in aliormn priucipum miiti. Prorsus, ut ex animisententia loquar, raaximo
esset poiestate respubl ca, diu inancm cupidilatem vendit beneficiumqni preces accipit.
sine spei solaliis fovi. Unde eniin mihi aspirandi ad XIX. An vero si centurialis coraitiis consul crea-
hoc nomen essel amenlia, b opum vacuo ct igttaro tus essem, glnriosius mihi univer»i populisuffragiis
ambiendi? Nam primum cuni Cxsar esses, marcen- declaralHSvrderer ? Minime: siquidem eliani illis
tem jam cnpiditatis meocflamiriamspei bonx flatibns priscrs lemporibus, mullorum arabitu fuit campus
oxciiasli. Cum vero le, Auguste,mirificuminnocenlix infamis. Noia • divisorum flagitia, nolx 4 loculoruin
ac viriuium spectaiorcm viderem, lunc mecum, prxstigix, ttim operarum ad vim et seditionem ina-
Clatidi Matnenine, hucusquenon frustra vixisii. H;i- nus empta'. Nec sane potesl in confusa itnp liiorum
bes idoneum fidei ac imlustrix judicem. Memenloin multitudine ' quidquam esse perpensum. Nam cum
magno r<-sluas esse discrimiiie.Scicturnon meruisse boni rari sint, improborum vulgus imroenstim, in
te canstiiatum, si libi non deiulerit bic imperalor. campo autem numeriis et turba prxpolleat, sine du-
XVIII. c Habes, Auguste, prodiiionera silentii bio intelligilur eum suffragiis populi magislratttm
mei, ct rem a me non brevis xvi taciiurniiate cela- Q ] capere, quem plures, id esl, quem pejores proba-
tatn. Nondum tamen cuncta prodidimus. Nullum runt. Unde factuiu e-t ut majores nostri viderent
hinc jam mecum volo referre secretum,- omnia pe- ° Gabinios designatos et repulsos Catones. Sed haec
cioris arcana vacuabo. ' Suspcndisses benevolen- vetusta « dent recordari quemadmodum paulo ante
tiam luam, et tux isii in me liberalitaii contra ino- honor petitns sit. Vix pauci exsiiterunt qunrum vir-
res luos artificii aliquid addidisses, forsilan rogas- tulibus deferretur: cum quidem ipsis illis tarda indu-
sem. Parvi autem, imperator, pulas csse bencficii strix ac probitatis merces veniret. Cxieri vero pef-
quod rogandi mihi periculuin remisisti ? pericultim ditissiiuiiin qtiemqtie,ex aulicis fiequentabant, uli
inquam, saucliss me imperalor, si prxstare dubi- quispiam per arles tiiipissimas iinperatori acceptis-
lasses, si in posierinn disliilisses quid ine fieret post simus videbatur, ettro assiduis obsequiis emereban-
repulsam? In levissimis qtioque beneficiis petitis, tur, donisque caplabant. Nec viros quidcm, sed mu-
uec impeiralis, amicitia dissolvitur. Namque d is; lierculas exaihbibant, nec femiuas tuntiiin, sed spa-
quo amicitia contiueiur amor, apud utrtimque pol- dones quoque,quos qtiasi a consorlio htimani generis
luiitir. Alter amari se quia non pr.i stitil non puiat, extorres ab utioque sexu aui naturx origo, aut cla-
allcr odio se esse quia noo oblinuit arbitraiur. Nec des corporis separavit. Ita prxclara illa velerum no-
sane mihi consul graluito factus vidcrer, si honorcm C minasordidissimuin quemqueexcoliorte imperatoria
precihusemissem. Miserumenini et laboriosum sub- el probrosissimum 6adulabani. Hi cum in provincias
iissem meliore xvi parte iransacia tirocinium rogan- immissi erant, qua sacra, qua profana rapiebanl,
. di. Neque enim existimo molestius esse pectiniani iler sibi ad consulatum pecuhi.i tnunientes. Iiaquo
quam preccs fundere. Deniqtieomnes in cmendo vi- ntillumjam erat bonarum artiura studium.
demus • repensandi fiducia magno erectoque animoi XX. Mililiaelabor a nobilissimoquoque pro sordi-
auriiin argentiiiiiquedeproinere; eos vero qui preces; do et illibera'i rejiciebatur. Juris civilis scientia,
allegant liumiles atjue demissos vix ctincliibundai qux 7 Manlins, 8 Scxvolas, 9 Scrvios in ampiissirauiii
1 Mamerlinus 7 T. Manlitimintelligit quem Valer. Maximuslib.v,
igitur senex fuil, cum hanc oraiio-
nem babuit. cap. 8, Juris ckilis et sacrorum pontificatiumperilis-
' Hoc est, si
sutpendittcs benevoleniiam,quo lo- simum fuisse tradil. Acidalius pro Manlios legit
quendi modonihil aptid bonos scriptores frequenlius. Manilios. Manihus qiitleni cuin se a re mililari atl
' Mos efat apud Romanos ut magistraius qui pe- forensem vilam conlulisset, tres libros de Jure civili
tercnt, pecunia largitioneqtte siiirragaloruin studia scripsit.
sibi conciliarenl : qui atitem periniiis inbuiim dislri- 8 V. Mutins Scrcvolaanno U. C. 617 consul ciim
buendis prxerant, divisoresdicebautur. L. Calphurnio Pisonefuit, et poiilifex niaximiis.
4 ilaud absiinile illud Ausonii
paneg. ad Graiia- D Hunc de Jure civili dei;em libros scripsisse iradit
num :Consul ego, imperalorAuguste, muneretuonon Plttiarcbus in Sylta. Ilujiis lilius Q. MuliiisSc.i-vola,
passus sepla, nequecampum, non suffragia, non pun- priinus jus civile gcnera im iu Iilnos 18 iligcs-it :
cta, non toculos. plurimos babuit iutdiiores clarissiinos; nb <<>miilia
" An polius Vatinios, ut observat
Lipsius ep. 24, didicisse se ait Tulbus. Eumdein Crassus jurispeii-
lib. m. Caioenim ui pelitione cotisnlafiis toriini eloquentiss mum, el eloqiientiuin jtirisperit s-
est Vaiinio, nou G.ibinio. Idipsmn reiert posihabitus
Seneca li- simum apti'1Tulliuin appeilabat. Foit pra<tefeaalier
bello, Quodin sapienlem non cadit injuria. Idem de Q. Mutius Scxvola Atigur, quein Cicero dissereniem
divina Piovidentia,el Valer. Maxim.lib. vu, cap. 5. in libro de Ainicilia inlrndiicit, a quo jus rivile tluli-
6 llac voce usiis Lncietius lih. v: Gannitu
vocis cisse se profitettir. Erat is Lxlii gener, Ciassi soivr.
adulatit; et Ausoniusin gratiarum Actione ad Gratia- 9 P. Servium Sulpiiiuin pu a qui ;n. V. C. 71.)5
niiin: Centuriasnon adulavi. consul fuil. Is magnus Q. Mutii Scxvol.v imiiai.ir
INTERPRETATIO.
" Hoc quoquealterum libi d Isaffeclus, quo amtcilia suslenlatur.
b Cum faleri debeo.
nequesuppeierentoies,nequt ambiendiarlem ' Compensandi.
tenerem. ! Aliquidesseconsideratum.
c Habesexplicaiionemsileniii mei tt rem i Revocenlin ntemoriat.i
dumsilentiopresseram. qttani au-
423 MAMERTINUS. 424
gradum dignitalis evcxcrit, libertorum artificium di- A deniiam ; ultro ad le maximus imperalor accedet,
cebalur. Oratoriam dicendi facullatem, mulli labnris el ut capessas reni| ublicam flagitabit. Olioso libi
et minimi tisusnegotium, nostri proeeres respuebant, atquc alia curanti provincix, pacfecturx, * fasces,
dum homines noluisse vidcri volunt, quod assequi sella curulis, atque insignia oinnia magislratuum
nequiverunl. Et vere lantum laboris vigiliarumque perferenlur. Quid enim sibi verx vir perfectacqne
suscipere ad adipiscendumcujus usus agendx vitx virlutis non coiislanterde honore promittal, cura me
ornamenta non adjuvaret, deraentia ducebatur. Iia- propier tantillum inuoccntix meriluro uno in anno
'
que omne studiura pecunix coacervandx. Tamo - • lcr videat honoratum?
enira vir quisque melior, quanto pecuniosiorbabeba- XXII. Erquis deus uno in anno multipliccsfruclus
tur. Jara serviendi raiseranda patientia, assentandi agro uni dedit ? Num quisquam' in eadem novali
inira calliditas. Ministrorum aulx quotidie liinina xstale una amplitis quam semei mcssuit ? Num cui
terebantur. Ad fores eorum qui regiis cupiditatibus uiio aulumoo, imoque vitielovindetnia triplex fluxit?
servicbant' temos patricix gentis viros cerneres ab Una ccrte unius est hieniis 8olivitas. Scd in nostri
hujusmodi dcdecore non imbri, non gelu, non ama- principis beueficiis miraculo caret multiplicata fe-
ritudine ipsius injurix deterreri. Demissi,jacentes- cunditas. Ut de aliis optimis vitis taceam, qui a
que vix capita supra eorum quos precabanturgenua IB priore in proximutn atilumniim fructus honoriim
lollebant. Ad postreniuin, bonorcs non judicio, aut multipliciter messuerunl, mihi Certe lerlia unins
benevolentia superborum, sed miscricordia merc- • anni ubcrlas est consul.ilus. 1'riinum ibesauroruiu •
baniur. omnium manrJaia cuslodia, et dispensatiolargiendi.
XXI. Al nunc quisquis provincias, tribunalus, Secundutn locum lenct in honorum ineoruin fructi<
prxfecturas, consulatus cupit, uihil nccesse est pe- bus prxfectura. Additus his, quo vel solo cujuslibel
iuniaui per fas et nefas quairal, ac libertatem suam aviditas vinccreiur, proventuuin tuorum lerlius, con-
saluiaior vilis imrainuat. Quanto fuerit paratior ser- sulatus. Dein uuin ager assiduiiate fruciiium b in
vituti, lanto honore indignior' vocabilur. Tum aliud macicin decoqualur : imperatoris nostri posierinr
tjuoddam bominum genus est in amicitia principis liberalitas vincit priorem, uec iit effela gignendo,sed
nostri, rude, ul urbanis istis videtur, paruin come, per vices frucluura lecundatur. Nova prorsus fuit
subrusticum ; blandiniemis odulaniium repugnat, honoruradeferendorumet inspcrata cohgestio. Non-
pecunui vero alienx tanquam rei noxix laciura re- dum slaium suum siderum curricula niutaverant,
formidat, maximas opes in reipublicx salule et c jam princeps cursum digniiatis alterius commove-
gloriosa imperaioris sui laude constiiuit. Jaro ipse bat; et jam tum sol ab corumdem astroriim regione
* ingenti divinaque providentia advcrsus omnes as- C radiabat, jam Aiigustiislerlia magistratus raei signa
sentatorum illecebras captionesque munilus cst. transcenderai. Quxso, non vobis inanis glorix cupi-
" Quippc ei a fucaiis adulaniitirovcnenis quod peri- dissimus, non flagrausanibitionenolabilividerelur, si
culuin est, qui aures etiam veris laudibus gravatus quis in se tania pariter optasset, qiianla in rae uno
impcrtiat? Scil multo mulloque nunc facilior e>-t lempore Augustus ingessil?
rat'0 honorum petendorum. Quisquis, inqtiam, ca- XXIII. Habilari ab justis viris terras in Oceano
pere magistratum voles, ami atque argenti negli- fcruni, quas 9Fortnnatorum insulas vocant, quod per
gens eslo; nullas oslialim poicniium xdes obito, eas non araio solo fruraenta nascuntur, fortuiiis vi-
nullius pedes, nullius genna complcctitor. Adhibeto tibus juga collium vesiiuntur, sponte pomis arbor
tantum libi gratuiias et paralu facillimas comites, gravaiur, ad herbarum vicem olus vulgo est. Quan-
jus itiam, fortiiudinem, lemperantiam, atque pru- tula isla sunt, si deutnauctorem consideres, munrra?

fuit, a quo ad juris civilis scientiam excitatur ms s Duodeni a licloribus ante consulem prxfere-
verbis : Turpe est Palricio causas oranli, jus in quo baninr.
versatur ignorare. Omnium primus dialecticam juri 6 Qe tribus Mamerlini magistfatibus initio hujtis
adhibuit, etordine quodam tractare coepii. Ciceroni D ] oratinnis diciiira est.
fuit rarailiarissimus,qui et ipsi ad Mulinam, quo ad 7 Novalit vel novalelerra est qnx altemis anii!s
placandumeloquentia.sua Antouium a senatu missus quiescit ac seritur, quo sen-u Virgil.Georg., lib. i, 7:
crat, mortuo stattiam a-rcam pedestrem i i rostris Alteruisidrtmtonsascessarenovales.
postiit. Dehoc sxpe apmi Tullium menlio est.
1 Juvcnalis, sau Iloc loco pro terra simpliciter sumiiur.
3, 143. 8 Voxa Caione, Varroue el Coluraellausurpaiapri
Quanlumquisqttesua nummorumservalin arca lempore colligendarutn olivartuu.
Tanlumhalietel lidei. 9 De bis passimapud poetas. Horat., epod. 16:
' Lege cernuos,ut ob-eivalLipsius, Epistol.,qit;c-t.
Beatapelamusarva, divites
5, 'ep. 24. Et insulas,redditubi Ccrercnt
Bongarsius et Gruterus leguntjudicabitur: ilaque Tellusinarataquolaiiiis,
est in edilione Viennensi. Et imputataflorctusque
-*Acidaliuslegit ingentidiutinaqueprovidentia. Vinea,etc.
INTERPRETATIO.
a Nequeenim mctuendumett ne falsis assenlatorum b Macilentusreddalur. _
teimouibus capi se siuat is qui etiam mgreaures prv>- c Jam imperator novam digntalem mtht desttnabal.
beat rcris taudalionibus.
425 JULIANOAUGUSTO GRATIARUMA.CTIOPRO GONSULATU. 426
Nempe nobis quoque, cum agrum non nostris raa- A tem, sed plurimum etiam novi bonoris adjeceris? An
nibus excolamus, hiec illaborata nascuntur. Quanlo populus est timendus 9 procuratori alimentorum suo-
feliciornostra conditio,quanto beatitudo prxstantior? rum, vilx vindici, libertatis auctori ? Nam qnid dc
Non 'spica triticea, non viles uvarum racemi; sed. militibus Ioquar ? ,0 Duo, aut tria ferme ex vetere
opes atque divitix nihil laborantibus ingeruntur; memoria amicorum paria proferuntur. Nego quem-
provincix, prxfecturx, fasces sponte proveniunt. piam ab uno amico plus dilectum quam tu, impera-
Tu tu, inquam, maxime imperator, ezsulantes rele- tor, non modo a " comitibus, tribunis luis, sed a le-
galasque virlutes ad rempublicam quodam' postli- gionibus cnnctis, eqnilibus ac peditibus," gregariis
minio rcduxisti: tu exstincta jam litterarum stndia etiam militibus diligaris. Iiaque, quod ad le atlinet,
' flammasli: * tu philosophiam paulo ante suspeclam, cuncta jam a custodia tui arraa removeres, sed quan-
ac• nedum spoliatam honoribus, sed accusatam ac do boc potes persuadere militibus ? Anxia est fide-
ream non modo judicio Iiberasti, sed amiciam pur- lium diligentia. a Maximoamori maximus tiroor jun-
pura, auro gemmisque redimitam"in regali solio ctus est. Non nobis sufficit quod obtinuisti ut nemo
collocasti. Suspicere jam in coelumlicet, et securis te velit Ixdere, nisi nos curamus nt nemo possit.
contemplari astra luminibus, qui paulo ante pecorum XXV. Habuerunt nonntilli alii principes devotam
atque quadrupedum animantium ritu in humum visus 6 et amantem sui cohortcm , sed alio quodam modo;
trepidos (igebamus. Quis enim spectare auderet or- primum quod " imperiti ac rudes indoclissimum
tum sideris, quis occasum? Ne.agricolx quidem, quemque in consilium deligebant, scilicet ut ipsorum
quorum opera ad motum signorum ccelestium tem- prudentia vulgo suo aliquatenus eminerent. Iia cum
peranda sunt, tempestatum prxsagia rimabantur. vilissimus quisque honorum et divitiarum potilus
Ipsi nautx, qui nocturnos cursus ad astra mode- foret; sua commoda, et viiia principum diligebant.
rantur, stellarum nominibus abstinebant. Prorsus Ab his optimus quisque abigebatur procul, cura
terra marique non ratione ccelesii, sed casu ac te- suspecta esset probitas et invisa; et quanio qttisque
ntere vivebatur. honestior, b tanto importunior turpium arbiter vita-
XXIV. Nihil igitur mirum est, imperator, si tan- retur. At tu, Auguste, omnibusnugis remolis, opti-
tus amor, et tam verus in te civium fervet. Neque mum et doctissimum qtiemque perquiris. Si quis
enitn ullura pulo post homines natos tanto generis proestatvirtutibus bellicis et laude militix, in amicis
humani ardore dilectum. Cxterorum regum atque habetur; qui in oratoria facultale, qui in scientia
imperatorum cbaritates admodum rarx, nec unquam juris civilis excellil, ultro ad familiarilatem vocatur.
diuturnx fuerunt. 7 ln summis enim hominum habi- Quicunque in administratione reipublicx innocenlem
tavere pectoribus, subila et forlunata benevolentia G se unquam et strenuum prxbuit, in consorlium mu-
provocatx, non virtutum admiratione devinctx. At nerum receptatur. Regendis provinciis non familia-
vero noster aflectus veri certique judicii est, imis rissimum quemque, sed innocentissiraum legis. Om-
mentis sedibus alligalus ahimus, et vitx immixtuset nes a te augentur pecunia, locupleiantur divitiis, ho-
nnitus, resolutis eiiam morte corporibus cum imraor- noribus honestantur.
tali mente victurus. Arma igilur, et juvenes cum XXVI. Prorsus amicitias tueris privali fide, impe-
gladiis atque pilis non custodix corporis sunt, sed ratoris opulentia, qux perpetux et constantis bene-
quidam imperalorix majestaiis solemnis ornatus. volentix prima fiducia esi, certissima virtutum, et
Quid enim istis opus est, cum lirroissimo sis muro princeps veritas. '* Nura quem in animo esse suspica-
civici amoris obseptus ? An metuenda tibi 8 curia est, tura audivi ? Nemo simulatis blanditiis, nerao falsa
cum senatui non sohun veterem reddideris dignita- poUicitationedeceptus est. Quis nescit aliorum impe-

'A nominativo spiciim, quo ttsus est Tullius in afflictam suppeditatis alimentis sustentarat.
Arato, spicum illustre ferens. 10Nota est Thesei et Pirilhoi, Damonis et Pythix,
'Postliminio redeunt, quicunque eodem, seu ad C. Lxlii et Africani Scipionis amicitia. Plura ejus
idem limen reveriuntur, unde exierant. passim vide apud auctoies.
' Vox non semel Tacito usurpata, pro inflammasti. generis " De exempla comitum ordinibus a Constanlino in -
* Meliorfortasse ftiisset Julianus, si naturx arcanis Iroductistribus
: quid singulis pro ratione sui ordinis con-
perscrutandis minus se dedisset. ]D veniret: de comitibu*provinciarum, de comitedivinm
* Id esl, non tnodo spoliatam.
* Sic Pacatus in Theodos. Pan. num. 16 : Tu ami- domut, largitionum, ctc. Vide Grutherium de Ofjiciis
domus Augustm.
citiam non solum intra aulam vocatti, sed indutam " Gregarius miles dicitur unus e
grege, et tumul-
purpura, auro redimilam solio recepisti. tuarie undecunque collectus.
7 Id est, in gemmitque
intima parte pectoris, ul fit opposi- 18Ita restituendum fuit ex Cuspiniani codice, cum
tio cum iis qux mox sequuntur : At vero noster affe- in plerisque libris legatur imperiiia rudes. Similiter
ctusimis mentissedibusailigatus. Expnngenda videtur pro primum, aliqui legirat plerique.
Acidalio vox qux sequitur, nempe animus. u Fortasse num quis malignede te
8 Locus ubi de rebus publicis agebatur. suspicatum au-
*Julianus enim Romam propter diuturna bella fame divit11ta Livineio videtur.
i
INTERPRETATIO.
* Ejus causa, quem multum ditigit, plurimumtimet. lur turpiter.
b TantomolesliOrtestis fugeretur eorutn quceageren-
PATROL.XVIII. 14
427 MAMERTINUS. — GRATIARUMACTIOPRO CONSULATU. 428
ratorura hilarem diritalem,' cachinnaniemquesaevi-A J ventare nos principi, foile lutn danli operam' salu-
tiam; a quibus ingenila crudelitas figmento Ixtitix tatoribus, nuntiatur. Statim e solio 10tanquam prae-
tegebatur? Miraest in principe nostro mentis linguse- ceptus exsiluit, vullu trepido atque satagente, qualis
que concordia. Non modo humilis et parvi animi, mens raea esse potuisset, si principi serus occurre-
sed * servile vilium scit esse mendacium. Et vere, rem. ^Egre reraotis populi qui nos proegrediebatur
cum mendaces homines aut inopia, aut timor faciat, agminibus, ul quam longissimenobis obviam proce-
magnitudinem fortunx suse imperator qui raentitur deret laboravit. Illic, proh sancta divinitas! gauden-
ignorat. Quis, oro vos, plura prxbuit fidei constan- tibus cunctis, quo ore ? qua voce? inquit. Ave," con-
lixque ilocumenta? Omnes quos privatus in familia- sul araplissime. Dignatus osculo oris illius divinis
ritatem recepit.eodem habet imperator affectu.Nemo affatibusconsecrati dexteram dedit, illara dexteram,
gradu pulsus, nerao adilu prohibitus, nulli palalii immortale pignus virtutis, etfidei. Poelae ferunt
lores clausx sunt.' Omnesbonos habet. In recipien- altissiraum illum, et euncta potestate couibentem
dis amicis optimus judex est. Si aliqui sunt improbi deum, qui ditione perpetua divina atque humana
tolerandi, familiariumvitiis immutabilisest amicus. moderatur, cum despiciat in terras " habitu oris tem-
XXVII.Al mutant secundx res animos ? Nostrum peslatum incerta mutare, ejus nutu mundura tremi-
principem sinondum mutaverint, quando mutabunt? fi ] scere, illius hilariiate turbines abigi, nubes fugari,
Cujus unquam divinior felicitasfuit ? Paulo ante * in nitentia per orbem serena refundi.
laceraiis Gatlix provinciis lapsus * inimicoruraca- XXIX. Hoc iia esse, paulo ante oculis licuit expe-
pitalium apertis armis, el occuliis insidiis petebatur; riri. R In quantam laxatus est populus te consulibus
in pauculis mensibusdivino munere Libyx, Europae, tuis arridente lxtitiam ? Vidimusattonitos adrairan-
Asixque regnator est. Qux majora exspectabimus tium vultus, multiforraes laelantium slatus, varios
dei prxmia, quxve uberiora dona fortunx? Videte corporura motus. Clamores inconditos profundebat
num secundis rebus elalus aliquid de prioris vitae laudandi effusa libertas. Tripudiabat crebris saltibus
mansuetudine et moderalione mutaverit. Mutavit mullitudo. Nimix latfitisedecoris sunt et gravilatis
plaoe, mutavit. Nam civilior faclus prosperorum in- immemores. Illa jactatio togarum, illa exsullatio
fregit invidiam. Cui non vel illud tempus sedatx corporum nescientibus pene hominibus excitabaiur.
prxbuit mentis indicium, quo horrendi belli melu Omnemmodestiam populi, omnem verecundiamtui
republica liberata, elati sumus cuncti gestiente Iseti- gaudia effrena superaverant. Ave, consul amplis-
tia? Sed imperator, quanquam ccelesti ope salutem sirae. Aveo plane, imperator , et avebo. b Neque
reipublicx propagatamvideret, et conditionerodeluit enim evenlus esse potest oplati hujus ambiguus;
humanaro, et, offensarum gratiam faciens, induit Q ( cum is avere jubeat, qui jam fecitut averem. Consul
fratrem, et cujus armis * vitam impugnatamsciebat; amplissime. Sum plane et consul, et amplissimus
ntpriem ejus ornavit, ac postea ipse justa persolvit. consul. Quisenim me fuit ampliorconsul, quem " sub-
Et memoria, et oblivione mirabilis, 7 oblilus inimici, limat et illustrat consulatus, quem tribuisti : am-
meminit hxredis. plitudo, quam tribuis. Post primx salutationisfausta
XXVIII. Sed quid ego longius indicia raitis et colloquia,quid pro jure consulariagere nobis placeat
mansuelx mentis accerso? Hic ipse, hic inquajnipse sciscitatur, senatorium impleturus officiumsi libeat
dles prxbuit civilis aniroi satis clara documenta. u tribunal petere, si concionemadvocare, si rostra
Ego eta collega meus, ne quid roaximus imperator conscendere. Sed nos ad curiam solemnia hujus diei
propenSlus humanitatis studio faceret verebarour. senatusconsulta ducebant. Itaque se comitem statim
Itaque matutino crepusculo palatium petimus. Ad- praebet, et utrumque latus consulatus prxtexiatis
1 Id est, quam cachinno seu effuso risu dissimula- D iv,
ep. 8:
bat. Domiiianutn uotat, qui, quotiescunque ssevire Primasalutantesatque alteraconterithora.
in querapiamdeslinabat, composito ad risus et joeos 10 Idest, praevftntus,ut Virgil. iEneid. vi, 105:
vultu, iracundiaro tegebat.
1 Sumplum illud ex Plularcbo de Institutione pue- Omniaprccepi,atque animomecumante peregi.
rorum, xo ^ifiStaBat. 11Utrum hoc honoris titulo cohonestabantur con-
SovWfsjrff
* An amat: nisi habet id
signilicat, quod apud Grx- sules, ut ad epigr. 9, lib. i ApollinarisSidonii ob-
cos ixti. pro tenet, retinet. servat Joan. Savaro? an quod Maroertinusad consu-
* Acidalius leglt, in laceratas Gatlim
provin- latum virtule sua pervenisset ? li enim, inqnit Tullius
cias. pro Roseio Amerino, nura. 85: MiHividetur ampiit-
* Nempe Constantii,
* Rittershusius legit,ejusque factionis. simus,
" qui sua virtuie in altiorem toctm ptrvenit.
vitamsuam impugnatam. An halituf Quanquamet habitusoris apud LuCa-
1 Oblitusse inimicum
fuisse, meminit se hxredem num dicilur.
" Extollil. Vox Ennii et Nonii.
ejus esse imperii.
* Nevita, de quo non uno in loco Amroiaous. u Nota varia consulum officia, tribunal petere,
* Nam morls erat apud Romanos, ut viri
prinoipes ooncionem advocare, rostra conscendere, in curia
aeu qui supra cxteros potenlia erainerenl, prima et senatusconsulia proferre. Hoc ptsiim videre est
secunda hora matulina salutarentur. Martialis, lib. apud historix Romanx scriptores.
1NTERPRETAT10.
» In quantumgaudiumtffutut ettpopulut, dumtuit ' t>
Neque enim potett dublu* tttt tucceisut hujut
toniulibutadblandirerit. tiolitui.
 429 AD MAMERTINIOPUSCULUMAPPENDIX— VITA FL. CL. JULIANI. 430
tectus incedit, non mulium differens a magistratibus A putes esse tribuendum. Nemo unqiiam posl homines
suis et genere et colore vestitus. natos amplibra prxmia a regibus atque imperalori-
XXX. Superfluura forte videatur qux vosmetipsi bus consecutus est; uulli plus oneris impositum. Ncn
vidistis iierare, neque enim auribus expetuntur qux abnuam prxfecturas, el consulatus multis esse de-
fuerihtusurpataluminibus, sed ntandanda sunt litteris, laios, sed his post immensos labores, honos quasi
inserendamonumenlis, mittenda in posterostventuris debitus resiitulus esl : mihi cum jam honorem ade-
sxculis vix credenda miracula. Pene intra ipsas pa- ptus sim, nunc demum ui merear laborandum est
latinx domus valvas, lecticas consulares jussit in- Versa ratiohe temporum, permutata raunerum vicc
ferri; et cutn, honori ejus venerationique cedentes, modo enilendum est ut prxmiodignus existimer, cum
sedile illud dignitatis amplissimx recusaremus, suis jam prxmium ceperim. 0 mihi lestinx tux benevo
nos prope manibus impositos mixtus agmini togato- lemiaegravissimum pondus! Vereor ut aperte expri-
fum prxire coepit pedes, gradum moderans pene ad mere diffJCUltatummearumordinemvaleara.Facilius
lictoris nutum, et viatoris imperium. Credet hoc ali- est, imperatof, bonis artibus mereri consulem fieri,
quis qui illa purpuratorum vidit paulo ante fastidia, quam industria et labore perficere ut videaris me-
qui ideo tantum Iionorem in suos, ne inhonoros ruisse cum factus sis.
contemneTent,conferebanl? Credet aliquis tanto posk B '. XXXII. Absit, Auguste, et istud sancta divinitas
veterem illam priscorum temporum libortatem rei- omen avertat, ut lu a quoquam mortalium exspectes
publicx redditam ? Neque enim ego ' Lucii Bruti, et Vicembeneficii I Verumtamen, quod solUm vel acci-
Publii Valerii, qui primi exactis regibus potestate pere potest isla fortiina,vel a nobis opibus tuis tribui,
annua oivibus prxfuerunt, consulatum nostrb ante- immortalitatem raunerum tuorum colam officiissem-
ponendum puio. Ulerque bono publico, uterque Ro- piternis. Omne negotium, omne olium meum in or-
manaereipublicx salutaris, uterque insignis princi- nandis rebus tuis celebrandisque ponetur; neque so-
piis commodorum; sed habet aliquid unusquisque lum vivente me ac vigente grati animi benevolentia
'
praecipuora. llli potestatem consularem per populum declarabiiur; sed etiam cum anima defecerii, mo-
*
acceperunt, nos per Julianum recepiraus. Illorum numenta tui in me beneficii permanebunt. In refe-
anno libertas orla est, nostro restituta. renda aulem gratia, sanctissime imperalor, hoc tibi
XXXI. Sed sini, sanctissime imperator, ea qux tii polliceor, sempefque prxstabo, mihi neque in sug-
juste, moderate, civililer facis aliis fone miraculo; gereddis consillis veritaiem, neque in adeundis, si
mihi esse non possunt, qui te omnibus' bumanis res poposcerit, periculis animum, neque in sententia
vitiis absolntumet liberum, sciam solo imraortalitatis _ simpliciter ferenda fidem, neque in Hominumvoran-
amore flagrare, dirigere omnes opes et cogitaiiones " tatibus prorepobtlca teque laedendislibertatem, neque
tuas ad memoriam posteritatis xternam, atque his in laboribus perferendis industriam, neque in augen-
maxime servire judicibus qui de rebus gestis tuis dis imperii tui commodis gratl animi benevolentiara
sine odio et gratia venturis sxculis judicabuut. Non defuturam; idque omni vitx mex tempore sumrais
potest quidquam abjectum et humile cogitare, qui opibus enixurum,eIaboraturum,effecturum, uthono-
scit de se semper loquendum. Nunc si tibi, impera- res in me tui non djuianecesse fuerit ad quemcunque
tor, parum ampla, nec respondente meritis tuis ora- delati, sed quia oportuerit recte posifi et ratiohe col-
tione usus videbor, quxso obtestorque te, mex id na- locati esse videantur.
turx potius quam magnitudini beneficiorum tuorum
1 De his primis Romanorum cnnsulibus abstineo tne anima defeceriu
habent fusehistorixRomanx scripiores. * Sumplura illud, ut vel ombiutn mimme oculatis
referre,qux
' Haud ita esse ad Juiiani vitae finem observabo. patet, ex Ciceroniana oratione post reditum ad Qui-
3 In editione Puleana est a me anima defecetit. rites, sub finem.
Duasvoculas expunxi cum Acidalio. In aliis est cum

APPENDIX.

VITA FL. CtAUDII JULIANI.

Anno Vrbis tondilm 1084, C/irisf«551, GonstantiftiD
Magniimp. 26.
Flavifls ClaudiUs JuHanus, cognomento Apostata,
a Chfistiana religione, quam adolescens pro-
essus eral, rerum potitus foedissimedefecisset; patre
?[uod
Constantio Conslantini Magni fratre, malre Basilina
nobilissima femina Christiana, secunda Constantii
uxore, viu idus Novemb. nascitur Constanlinopoli.
Mater paticis post mensibus excessit e vila. (Julianus
in Misopogone.)
An. V. C. 1090, Chriiti 337, Conitantini, Comtantii
et ConsianiisAugg. imp. 1.
Constantius, ejusqfte ffater Annibalianus, acDal-
inatii eortim fratris filMs-DalmatiulsCxsar,quos Con-
stantinus Magmis purpufea aureaque veste et nobi-
lissimalus titulo donaverat, in seditione militari
opprimunlur, vel instigarite, vel dissimulante certe
Constantio Augusto : sive ul tutius imperaret, sive
ut Constanlino patri porreclum, uli suspicab*for, ab
iis venenum vindicaret. Vix Julianus et Gallus ejus
451 AD MAMERTINIOPUSCULUMAPPENDIX. 452
unicus fraler lum duodenis, parem sortem effugere. Abecillus,
j ac demum Grxciam circuracursai, ut ipse
llic quidem quod propter incertaro ac pene affeciam ait in ep. ad Themist.
valeiudinemhaud diu victurus crederetur; ille vero An. U. C. 1106, Christi 353, ConslantiiAug. 17.
quod adhuc puer : nam ut ex temporeejus obitus ap-
paret, quinquenniumhaud mullum excesserat. Hoc anno Gallusseu propter suspicionem ambiti
imperii, seupropler patratas Anliochix cxdes, aCon-
An. V. C. 1092, Christi 539, Constantini, Constanfit stantio in Italiam per Domitianum quemdara evoca-
el ConstantisAugg. imp. 3. tus, ipsoque Doraitiano,quodGallum superbius com-
Altero post anno cum nonnulli ad excitandas se- pellasset, ab ejus militibus occiso, Gallus in Italiam
diliones Juliani ct Galli nomine abuterenlur, uterque venit. At ConstanliusJulianum quoque imperii cupi-
abductus in Cappadociam, in Macello(locus erat ad ditate adhuc flagrare suspicatus; seu quod Gallus in
Argeum moniem, non longe a Cxsarea plane regius) Orientem proficiscensJuliani clam visendi gralia (ut
ad liberales artes et sacraruro litterarum cognitionem ait Socrates) Nicomediamdiverterat, seu quod Julia-
instituitur: quo in secessu totos sex annos arclis- nus in Asiam demigrans Constantinopoli transierat
sime custoditi quomodo refert (o) (neque enim ad quo fratrem Gallum ibi videret, ut inquil Ammianus.
eos cuiquam erat adilus), tantura profecere, ut facli Ut ut est, custodiri ibi illum jubet. Al ille cum posse
clerici libros ecclesiasticospopulo prxlegerent. llic sese custodum manibus aufugere viderel, locum sub
vero cum arabo S. Mammaemartyri basilicam suis inde commutans evasit, ita referl Socrales.
sumptibusexcitarent; Galius quidem ut suam pieta-
tem ostentaret; Julianus vero ul impietatem, id esi, i" An. U. C. 1107, Christi 354, Constantii Aug. 18.
ut ejuralam jam animo Christianam religionem dissi- Post ConstanliamGalli uxorera in Bilhynia febri
mularct apud Constanlium; facturaest ui Galli opere exstinclam, ac Gallura in lllyrico in insula Flanona
procedenie , Jutiani opus terrxmolu disjiceretur. pereuiptum, ut ait Aminianus;JuJiantis porein soricin
Quod ubi ad Constantium allatum esi, sinistrum veritus, Mediolanum, ubi Consianiius, inito cum
illorum pietatis omen ratus, vehemenier utrique suc- Alaraannisfoederee Germania reversus, versabatur,
ceusuit. (Gregor. Nazia'iz. in orat., Sozomen., Zo- contendil. Hic insuburbio, vel ut alii volunl Novo-
nar., Ccdrenus, etc.) comi dum lateret, impetrata sibi per Eusebiam Au-
gustam apud imperatorem dicendi licentia, plane se
An. U. C. 1098, Christi 345, Conttanliiet Conslantis purgat. Quare domum redibat victor, et qtiidem ab
Augg.imp. 9. Eusebia deductus honorilice, cum, itinere illo nescio
Poslquam Conslantii, qui in expediiione Ponlica quo casu irapedito, rursuui in Grxciam railtitur,
parum feliciter eral occupatus, ira lantispcr defer- quidem relegalionem orones inlerpretabantur
buisset, Gallus Ephesura mittitur, qua in urbe per- Juarn Julian. ep. ad Themist. ei ep. ad S. P. Q. Aih.). Ipse
magn» res ipsi erant a majoribus relicioe.Julianus vero beneficii loco idipsum Eusebioereferebat acce-
ad publicas scholas Constanlinopolim evocatur. In ptum : sive, ut ipse aiebat,studiorum causa, seu po-
bac tolius terrarum orbis luce Nicoclis,Lacedxmonii lius quod averet cum regionis illiuS sacrificuliset
grammatici, et Ecebolii sopbistx opera trium circiter impostoribus de rebus suis communicare (Nazianz.
annorum spalio adeo profecit, ut idoneus regendo orat. 1 in Jul. Sozom.). Gregorius Nazianzenus Ju-
imperio palam diceretur. Qua re conturbatus Con- lianum Athenis intuitus, Quale, inquit, maium Ro-
stantius, ne quid turbarura ejus occasione in urbe(G manorumlerra nutrit? nec vanus conjeclor fuit.
imperii primaria excitaretur, Julianum ocius commi- An.U.C. 1108, Cfcraii 555, ConstanliiAug. 19,
grare jubet. Juliani cetal. 24.
An. U. C. 1101, Chrisli 348, Constantiiet Constamis Cum barbari adversus Magnentiumet Britannio-
Augg. imp. 12. nem a Constantio evocati (ut .refert Sozomeuus)
Constantio Aug. adversus Persas occupato, Julia- popularentur Gallias atque adeo plus 45 oppida
Ammiano teste occupassent, Constantius haud satis
nusNicomedixEusebiohujusciviiatisepiscopoAriano tutum ratus, ex Italia secedere, Julianum Athenis ,
affini suo instituendus traditur. Prohibitus vero ne
ad Libanium sophislam Gentilitix superstitionis de- vin ubi pbilosophura agebal, revocatum Caesarem facit
fensorem acerrimum se applicaret, primum in ejus sorore id. Novemb. simul ad firmandam fidem, sua ei
lectitandis libris ciara totus est: tum factus hac le- Helena paucis post diebus in conjugem daia ,
ctione audacior et superstitionis cupidior ad eum se ipsum iransalpinis prxfectum, in Galtias vel impera-
confert palam. Veniunt illico ad eum Jamblicus et tius toris imaginemlaturum, utait Juiianus ipse, vel po-
Maximus insignes magi, qui jam eo plus xquo pro- cum adversus barbaros diraicaturum mittit. Igitur
360 tantum militibus, ut ipse ait ep.' ad S. P.
pensura Juliani animum ita suis prxstigiis deliniunt, Q. Ath.,
til ab eorum Utere non discederet. Imprimis Maximo quibus ita prxerat, ut nihil sine ducum
delectatus, quod spetn ei injecisset jmperii. Id rela- consilioabagere possei, cal. Decemb. egressus dedu-
tum est ad Constantium : quod ubi sensit Julianus, clusque Auguslo ad utque locum duabut columnit
inter metum et spem positus capite tonso, ut alienum intignem,qui Laumelluminterjacet et Tieinum ilineri-
ab iroperio animura significaret, vilam monasiicam D bus reciis Taurinos pervenil, ubi audilo nuntio Colo-
niam Agrippinam perlindci barbarorum obsidiont
simulavit, et in ecclesia Nicomediensilector designa- reieratam et magnit viribusdetetam, agnovitquantum
tus est.
An. U. C. 110*, Chritti 351, ConstantiiAug. 15. accepta hac provincia sese in discrimen conjecisset.
Ipseque dictitabat nihil se amptiut astecutum, quam
Gallus Juliani frater Cxsar fit idibus Martiis, et ut occupatiorinteriret, et illud Homericum, de die
ConstantiusGallus appellatur. Huic, cum tota Orientis quo purpuram sumpserat,
prxfectura, Consiantia Constantii soror in conjugem "E^XaSsnopfvptocSavaTOf, x«e poipx ytpa.xa.ai.
datur. Interim cum Julianus evocandis dxmonibusi Cepitpurpurea mors et Parca violenta. Viennam inde
et spectris, ac belluarum visceribus perscruiandis, ad Rhodanuro progressus magno omnium
populorum
aliisque hariolorum mysteriis in dies magis ac magisi concursu ct acclamatione exceptus est. Tunc anut
duceretur, relicta Nicomedia Asix reliquas partesi qumdam orbata luminibut, cum percunctandoquinam
lustravit, magicx professionishomines, quos ibi ru- esset ingressus, Julianum Cmsaremcomperisset,excla-
mor erat esse plurimos, quxsiturus. Ac primum lo- mavithunc deorumtempla reparaiurum
niam, tum bis intra menses duos Phrygiara, quamvisi Cujtis prxsagii fidem rei eventus non multo (Aramianus).
con-
ex morho ob itinerum laborem contracto plane im- firmavit, cum factus iraperator non iam deposi nocte el
(a) Julian. cpist. ad S. P. Q. Ath.
 m VITA FL. CLAUDIIJULIANI. 434
clanculum, sed palara ejurata Christiana religioue AAn.ri.CIH5,
i Christi 360, Constanlii Aua. 24,
gentilitalem professus est. Juliani mtat. 29.
An. U. C. 1109, Chritti 356, Contlantii Aug. 20, Ju- stantius Julianus tertium consulatum gerebat cum Con
liani mtal. 25. ejus gloriae invidens per Decentium tribu-
num et notarium Herulos, Batavos, Celtas, aliasque
Constantius in urbem triurophanti siroilis regredi- auxiliares copias ad se revocavit, quibus adversus
tur; Julianus vero lioc anno consul, hyeme Viennx Persas uteretur. At illae: seu Constantii odio, aut
exacta in barbaros motet: ac primum viu cal. Julias Juliani amore, aut arle : seu quod transmarinam
Auguttodunumpervenit cum cataphractariit sotiset railitiam detrectarent, Juliannm invitum, utipseait,
baiistariis Autosiodorum el Tricassas derepenle occu-
nbi ab Ursicini successore Mar- Augustum acclamantParisiis. ls statim legatos Con-
pat. Inde per Remos slantinopolim ad Constantium cura lilteris mittit,
cello atque adeo Ursicino ipso cum toto exercitu facti sui rationem redderet. Hi apud Cxsa-
quibus
exspectabatur, ad DecempagosRhenumque properat, reara Cappadocix sttperbe accipiuntur a Constantio.
ubi Brotomagum(Alsalimurbem hodie Brumath) Ta- Quare Julianus Trajectum ad Mosam abii, deinde
berjias, Alisonem, Nemetas sive Spiram, Vangionas Hattuarios Galliarum exirema vastantes et securos,
hodie Vormatiam,et Moguntiamrecipit. Nullo itaque quod se locorum aditu difficilium prxsidio mtiuitos
posthac repugnante occupatam, ut aiunt Aromianus crederent, opprimit, et ad pacem petendam adigii.
et Jul. ep. ad S. P. Q. Ath., anle menses 10, a bar- Tum Viennx hyemat, et quinquennalia celebral. Ibi
baris Agrippinam circa Septembris finem recuperat, ejus uxor Helena obit, ejusque corpus Romam mit-
territos Francos ad *
pacem petendatn adigit. Quibut fi tilur. Interira Julianus diffidensfuturum unquara ut
vincendiprincipiistmlus Julianus, per Treviros transit Constantius placaretur, statuit aperto Marte irope-
hyematurus apud Senonas, oppidum tunc opporlu- ' rium lolum occupare, Itaque scriptis ad diversas ci-
num (Ammianus). Hic potenlissimum ul ipse aitep. vitates quibus ut sibifideles essent commo-
ad S. P. Q. Ath., exercitum ipse cum paucis militi- neret, litteris, in Pannoniam venit contra Constantium di-
buS, cum nihil auxilii sibi a Marcello raagistro equi- micaturus.
tum mitteretur, post menstruam obsidionemdissipat. An. /J. C.
At Marcellus Medioianum, ubi Constanlius versaba- 1114, Christi 361; Conslanlii Aug. 25 Ju-
liani mtai. 30,
tur, ut facti sui redderet rationem evocatus, abdica-
lur imperio et Sardicara qux patria ejus erat ablega- Constantio Augusto in expeditione Persica prope
lur, eadem epist. ad S. P. Q. Ath. Tarsum iu nonasOct. raortuo, Julianus Constanti-
An. U. C. 1110, Christi 387, Constantii Aug. 21, Ju- liis nopolim Alaraannis iterum victis, ordinatisque Gal-
recta contendit: ex imperii primariis, amicisve
liani mtat, 26. Constantii alios nece, alios mulctat exsilio. Episco-
Dum Julianus n consul sese contra Germanos ac- pos exsules revocai, atque ut mutuis dissidiis sese
cingit, Lugdunum ab iis invaditur, unde tamen haud allligerent, quara quisque vellet sectam sequi perrait-
mulio post expelluntur. Idem tres Tabernas muni- tit. Chrisiianam religionem palam ejurai, nec minus
mentura Argentorato proximum ad Vogesi radices crudeliler quaracallide insectatur; gentilium lempla
non ita pridem subversum instaurat; septem totius reserat refieiique, el ipse in Pontificem maximum
Gerraanix potentissimos reges, Chonodomarium , profanis ritibus consecratur.
Vestralpum, Urium, Ursicinuro, Serapionem, Suo- C An. U. C. 1115, Christi 362, Juliani imp. 1, eetat. 31.
mariura et Hortarium una ingenti difficillimoqueprx-
lioprofligat in campis Argentoratensibus(Ammian.). Ad Julianum variae undique legationes adveniunt.
Julianus captivos benemultosadConstantium mittit, Ipse coutra Persas proficiscens Nicomediatnet trans-
qui eorum specie et magnitudine perculsus esi. Ex gressusinAntiochix hyemat. Hic irrisus ab Antiochen-
Alamamis sex, non 60, ut male ail Zosimus, tniltia sibus primisque jactis in ejus barbara qux plus
corporumnumerata sunt in campoprostrata, et inmsti- xquo prolixior erat dicteriis iratus primum est; tum
mabilesmortuorumacervi per undas fluminisfereban- satirico et jocorum pleno libello quem Misopogonem,
tur. Ex parte Juliani 247 desiderali sunt. Francorum id est osorem barbae inscripsit, eos perstrinxit; in
rex Chodonomarius in pugna, ut ait Victor, vel ut quo perpetua ironia videtur non eorum luxum et
Ammianus, in convivio per dolum capius, Juliano mollitiem, sed se ipsum accusare quod eos imitari
oblatus, humique(usus, veniamrOgant, diebus pottea n«n posset. Mamertinus consul gratiarum actionem
paucis ad comitalum imperatorisConslantii, cum ille agit imperatori pro consulatu quem hoc anno gessit
e Quadis Sarmalisque Istri accotiscommoderediret, cum Nevita. Julianus Athanasium in exsilium mittit
stalim submissusest Romam, et (ut addit Julianus Arianis ita deprecantibus. Cbristianos liberalium
ep. ad Atlien.) in castrismontisCmliiperegrinismorbo artiitm doctores ita insectatur, ut Prohxresius, quam-
velerniconsumptusest. Viclor Julianus iterum ad Ta- vis in edicto nominatim exceptus, Musonius, et Ma-
bernas ac Moguntiamvenit, Transrhenanos vastat, rius Victorinus scholam deseruerint. Themislium
xquinoctio autumnali eos ad pacera petendam adi- vero philosophum, Libanium sopbistam, Oribasium,
git, Francos a Mosa repellit, ac landein Parisiisj.D Pergamenum quemdam medicum, Maximum cyni-
hyemat. cum, Ecebolium sophistam , aliosq'ucimpix geotili-
latis professores sumrois honoribus insignit.
An. U. C. 1111, Christi 358, Constantii Aug. 22,
Juliani mlat. 27. An. U. C. 1116, Chrisli 365, Juliani imp. 2, mtal. 32.
Julianus stib mensem Julium Salios, Frisios, Hat- Julianus iv consul adscito in collegam Salustio
tuarios, Chamavos, et Bructeros, qui sedem sibi in idolorum cultu sibi conjunctissimo post hyemem
Romano solo fixerant, ibique grassabantur, terret, Anliocbix Iransactam, pridie nonas Martias inde
et in deditionemaccipit: iis agros assignat: castella digressus, Euphratem-trajicit vu idus Aprilis et ur-
ad Mosameversa restituit (Ammianus). bibus aliquot in itinere expugnalis, Ctesiphontem
An. 11.C. 1112, Christi 359, ConstantiiAug. 23, Ju- pervenil : ubi curo pugua commissa esset ipse in
liani mtat. 28. promiscua lurba sagitla transfodilur vi kal. Jul. A
quo vero vulneratus fuerit in dubio est: utrum a
Julianus iterum in Alamannos proficiscitur iraje- Persa transfuga, ut est in epitome Victoris, an ab
cto ad MoguntiamRheno, hostibus nequidquam trans- uno e suis , ut ait Ammianus, an a Cbristiano, ut
itum custodientibus; et Macrianum, liariobaudum liabet Libanius, anadxmone ipso, ut Iradit Callistus
et Vadomariura reges ad pacis conditiones petendas Juliani satelles, qui ejus res gestas carmine heroico
compellit.Hic varia cuslodibusRheni militibus alen- conscripsii.an ab angelis,ut refert Gregorius Naaian-
dis horrea constituta. xenus, an demum a Mercurio marlyre. ut Damasce-
 435 PUBLIU8 VICTOR. 436
nus asserit ex Helladio, cui socium Arlamium raar- A . quam Julianus sceleribus suis inquinarat excussum,
tyrem addit Nicephurus. Ccrle, inqurl Gregorius Na- in mare projectum est.
zianzenus, vulnus universo orbi salutare Julianus ac- Fuitexcellentiei amceno,sed levi,vafro, vana deorum
cepit; hacque raorle iis omnibus, quos per summain supersiitione et magicis artibus depravato ingenio,
erudelilatem interfecerat, lilavit. Simul ac moriifero philosophicamquaradaro gravitatem affectans, ac so-
vulnere sauciatura se sensit, exceplum plena manu phislarum grege semper stipatus. Homo loquax et
sanguinem in ccelum projiciens : Vicisli, inquii, Ga- scurrili dicaciiate, ac populari aurx prxter modum
lilme : sic Christum per ludibrium appellabat. Ita serviens. Ita superstitiosus, ut etiam Jamblico philo-
Tlieodorelus.Kt, Saturare, Nasarene. Ita Nicephorut. sopbo, quem Mercurium appellabat, tanquam Nico-
Statim relalut in caslra Itianie latius suffossi laleris medix tuielari deo faceret. Cxterura omni litlerarum
vytlnereet spiriium lumore cohibente venarum, epota gcnere excultissimus, ac lingux in primis Grxcae
gelida aqua quain petiit, medio noctis defecit anno peritissimus, liberalis , opura, luxus, et voluptalum
mtalis 32, cura annum unum et menses circiter se- coniemptor, belli et pacis arlibus prxslans, laboris
ptem ab exsiincto Conslantio imperassei. Hxc Ara- et inedix patiens, felix, justus, prxterquara inCliri-
inianus. Caelerum hujus corpus Tarsum Ciiicix de- stianos, quos omni genere crudelitatis vexabat, lilte-
latum magna populorutn mortuo illudentiuni cavilla- rarum litteratoruraque amantissimus, nisi si Chri-
tione, ibique conditum est, si Ammiano credimus : stiani forenl.
si vcro Gregorio Nazianzeno fides est, a terra ipsa,

PTJBLIUS VICTOR.

MONITDM IN DRBIS ROM^I DESCRIPTIONEM.

Notissimum est ex Suetonio in Vita Augusti cap. JB inter codices mss. omnium ditissirax bibliothecx
30, ex Plinio, Tacito et aliis, urbem Romam ab Au- Vaticanx reperit ac descripsit P. Joseph Blanchinius
guslo divisam fuisse in regiones 14 quas posterior Veronensis, Oralorii Romani presbyter, celeberrirai
xtas corrupto nomine appellare coepit rioni. Idem viri Francisci Blanchinii ex fratre nepos, qui gran-
testattir inscriptio, qux Romae sub porticu palalii dem sibi famam ex sacra eruditione ediiis libris
j'am
Conservatorum adhuc visitur hisce verbis concepta : comparavit. Et quando is pro suo erga me araore
idem opusculum mihi tradidit, hoc ipsurti publici ju-
IMP. CAESARI. DIVI ris factum hic volui, alicui fortassis ustii futurum
TRAIANI. PARTHICI. FIL. Romanx erudilionisamatoribus, adjecta etiara descri-
DIVI. NERVAE. NEPOTI
TRAIANO. HADRIANO ptione a Pancirolio et Labbeo edita, ut uno sub aspe-
AVG. PONTIFICI. MAXIMO ctu lector habeat, quoevariuntes lectiones in uiroque
TRIBVNIC. POTEST. XX exetnplooccurrani. Quarnvis enlra potiorem locum
1MP. II. COS. TlT. P. P. sibi ,;poscatLabbeana prxstantior editio, et mendis
AGISTRI. VICORVM.VRBIS
REGIONVM.XHII. minime careat Vaticanutti exemplum: fieri taroen
rv^ polest, ut ex illius etiam coiliiis scriptura aliquid ln-
Ejusmodi regionum brevem deseriptionem sub Va- cis hauriat, qui magnifica xternx urbis ornamenta
leniiniano et Valente imperaioribus elaboratam ha- scrutatur. Neque reticere possum, mihi quoque in
bemus, auctoribus, ut creditur, Sexto Rufo et Publio hoc ipso opere probaiam fuisse eorura opinionem,
Victore. Istorum fetum luculentius auxerunt atque qui insulasin Urbe positas arbitranlur domos a rcli-
illustrarunt Onufrius Panvinius, Famianus Nardinus, quis spatio aliquo disjunctas. At cum ante ocuios
et ajii. Prostani vero opuscula Rufo et Victori iri- meos versanlur insulm per lolam UrbemXLVImillia et
buta non semel edita; eadem etiam poslremis hisce ncii et rursus domus MDCCXC uli in ejusmodi descri-
lemporibus Grxvius intulit in tomura III Aniiquila- ptione legitur: dubitare admodum cogor an eorum
tum Romanarum. At nullum ex iis ad nos pervenit prxferenda opinio sit, quibus videntur insulm fuisse,
integrum, atquea mc dis defxcatum. Ad haecGuido quas nos acdes privatas populi, plerasque conducti-
Pancirolius egregio commentario ad notitiam digni- tias appellamus, parietibus lantura a vicinis divisas;
latum utriusque imperii parte 2 prxmisit alteram dc sub domorumvero nomine venisse, qux nune palalia
scriplionera urbls Rorax, cujus auctor, sive Victor, niincupamus. Cur enim vetusti illi descriptores omi-
sive alius quisquam, floruisse videtur sub Honorio, sissent xdes populi conjunctas, prxcipuam videlicet
-iui Valentiniano III Augustis. lbi eadera habemus,. ingentis illitis nrbis partem, enumeratis tanium xdi-
quxin Rufi, et Victoris descriptione leguntur, modo bus spatio aliquo inter se divisis? Cerie quadraginla
plura, modo pauciora, atque interdnm diversa. Po- sex milliainsularum, el sexcentadum, additis templis,
stremum hoc opusculum, veluti rem novam, anno palatiis, theatris, amphithealris, tbermis, circis, hor-
1651 recudit Philippus Labbe soc. Jesu presbyter. reis, ludis, etc, nimis vastam alque immanera urbem
Gemina vero ejusdem exerapla, eaque vetustissima, consiiiuebaiit. Plura uon addo.
 437 DESCRIPTIO URBIS ROMJE. 43S

DESCRIPTIO

URBIS KOMM.

Ex editioneP. Philippi Labbe soc. Jetu A Ex codiceVaticanounciali mltenaricc antiquiiatis

anno 1651. num. 3321 eteollato cum altero num. 1981.
DESCMPTIO UBBISROMjE, QVXALIQUANDO DESOLATA, NUNCG 1NCIP1T CURIOSUM URBIS ROM/E REGIOHUM
XIVCUM
GLORIOSIOR PlISStMO IMPERIO RESTAURATA. 1NCERT0
} BREBIARIIS(BREVIARIIS)SUIS.
AUCTOBE, QUIV1X1TSUB HONORIO, AUTVALENTINIANOIII.
REGIO I. REGIO I.
Porta Capena. Continet xdem Honoris, et Virtutis.. Porta Capena. Continel aederaHonoris, et Virtulis.
Camenas, et lacum Proraethel. Camenas.
Lacum Promethei.
Balneura Torquati, et Vespasiani. Balneum Torquati.
Tbermas Severianas, et Commodianas. Thermas Severianas, et Commodianas.
Aream Apollinis, et Spei, et Galli. Aream Apollinis, et Splenis.
VicumVitriarium. Vicum Vitriarium.
Aream Panariaro. Aream Pannariam.
MulatoriumGxsaris. Mutatorium Cxsaris.
Balneum Bolani, et Maroertini. B Balneum Abascanti, et Mamertini.
Aream Carsurx. Aream Carrucx.
Balneum Abascanti, et Antiocbiani.
JEdem Martis, et Minervx, et Terapestatis. JEdam Martis.
Flumen Almonis. Fluroen Almonis.
Arcum divi Veri Parlhici, et D. Trajani, et Drusi. Arcum divi Veri, et Trajani, el Drusi.
Vici decem. Vici x.
iEdiculx decem. jEd. (xdes) x.
Vicomagistri quadraginta octo. Vicoraag. XLVIH.
Curatores duo. Curix n.
Insulx tria millia ducentx quinquaginta. InsulaeITTCCL.
Domuscxx.
Horrea tredecim. Horrea xvi.
Balnea octoginta sex. Balnea LXXXVI.
Lacus octoginta quatuor. Lacos LXXXI.
Pistrina viginti. G Pislrina xx.
i- Continet pedes xu. cc. xu
Continet pedes duodecira raillia ducentos, et novem-
decim.
REGIO II. REGIOH.
Cxlimontium. Continet teraplum Claudii. Caelimontinm.Contihet Claudium.
Macellummagnum. Macellummagnum.
Luparios, Luparios (cOrf.alt. lupanarios).
Antrum Cyclopis. Atrium Cyclopis.
Cohortes vigilum. Cohortes V. Vigilum.
Castra peregrina. Caput Africes.
Caput Africx. Arborem sanctam.
Arborem sanctam. Castra peregrina.
Domum Philippi, et Vectilianam. Domum Philippi, Victiliana.
Ludum Matulinum, et Gallicum. Ludum Matutinum , et Dacicum.
Spoliariura. Spoliarium.
Samarium. ** Saniarium.
Armamentarium.
Micamauream. Micamauream.
i Vici septem. Vici vn.
! vEdiculaeseptem. iEdes VII.
| Vicontagistriquadraginta octo. Vicoaug. xxvni.
Curatores duo. Curat. (all. cod. Curatoria) n.
Insulaetria millia et sexcenta. lnsulxiin. DC.(alt. cod. m. vr. i
139 PUBLIUSVICTOR. 4*0
Domus centum viginti quatuor. A Domuscxxvn.
Horrea quatuordecim. Horrea xxvu.
Balnea octoginta duo. Balnea LXXXV.
Lacus sexaginta duo. Lacos LXV.
Pistrina duodecim. Pistrina xv.
Continet pedes duodecim millia et ducentos. Continet pedes xff. cc.
REGIO III. REGIO III.
Isis etSerapis. Continet Moneiam. Isis et Serapis. Continet Mnnetam.
Amphitheatrum, quod capit loca octoginta septem Amphitheairum, qui capit loca Ixxxvii.
millia.
Ludum Matutinum, et Dacicum. Ludum Magnum.
Domum Brytti. Domum Britti.
Prxsentissimum choragium. Prxseniis summum choragum
Lacum Pastoris. Lacuro Pastorum.
Scholam quxstorum.et capulatorum. . Scholam quxstorum et caplatorum.
Thermas Trajanas, el Titianas. Thermas Titianas, et Trajanas.
Porticum Livii. Porlicum Libies (seu Livix).
Gastra Misenatium. Castra Misenantium.
Vici duodecim. Vicixii.
jEdiculx duodecira. MA.xn.
Magistri quadraginta novetn. Vicomag. XLVIII.
Curatores duo. Curat. ii.
Insulx duo millia septingentx quinquaginta septem. Insulx IIDCCLVII.
Domus sexaginta. DomosLX. «
Horrea quatuordecim. Horrea xvm.
Balnea octoginla. Balnea LXXX.
Lacus sexaginta quinque. Lacos LXV.
Pistrina sexdecim. Pistrina xvi.
Continet pedes duodecim millia trecentos quadra- (5ontmel pedes XIICCCL.
ginta. 'C
REGIOIV. REGIO IV.
Templum Pacis. Continet porticum absidalam. Templum Pacis. Continet porticum absidatam.
Aream Vulcani.
Aureum Bucinum. Aura Bucinum.
Apollinem Sandaliarium. ApollinemSandaliarum.
Telluris teraplum. Teraplum Telluris.
Horrea Chartaria.
Tigillum Jororium. VigilumSororum.
Colossumaltura pedes centum. Colossura altum pedes cn.-s-.
Habet in capite radia numero septem, singula peduti , Habel in capita vn, singula pedum xxn. s-.
viginti duorum semis.
Melam sudantem. Metam sudantem.
Templum Romx el Veneris. Templum Romi (alt. cod. Romx).
jEdem Jovis Statoris. jEdem Iobis.
Viam Sacram.
JJ ViamSacram.
Basilicam Constantinianam Basilicamnovam, et Pauli.
Templum Faustinx. Templura Faustinx.
Basilicam Pauli.
Forum Transitorium. Forum Transitorium.
Suburrara. Suburam.
Balneum Dapbnidis. Balneum Dafinidis.
Viciocto. Vicivih.
iCdes octo.
Vicomagistriquadraginta octo. Vicomag. XLVIII.
Curatores duo. Curat. (alt. cod. curatoria) n.
lnsulaoduo miilia septingentx quinquaginta septem. Insulx UDCLVH.
Domus octoginta octo. DomusLXXXVIII.
Horrea decem et octo. Horrea XVIII.
Balnea septuaginta quinque. Balnea LXV.
441 DESCRIPTIOURBISROM&. 444
Licus septuaginta octo. IA Lacos LXXI.
Pistrina duodecim. Pistrina xv.
Continetpedes tredecimmillia. Continet pedes xin.
REGIOV. REGIO V.
Esquilix. Coutinet lacum Orphei. Exquilix. Continet lacum Orfei.
MacellumLiviani. MacelluraLiviani.
NymphaeumD. Alexandri. NympheumAlexandri.
Cohortesduas vigilum. Cohortes u vigilum.
Herculem Syllanum. HortosPallantianos.
Hortos Pallantianos. Herculem Syllanum.
Amphitheatrum castrense. Amphitheatrum castrense.
Carapum Viminalemsub aggere. CampuraViminalemsub aggere.
MinervamMedicam. MinerbamMedicam.
Isidem Patriciam. IsidemPatriciam.
Viciquindecim. g Vici xv.
Vicomagisiriquadraginia octo. Vicomag. XLVIII.
Curatores duo. Curat. u.
Insulx tria millia oclingentx quinquaginta. Insulx IIIDCCCL.
Domus centum octoginta. DomusCLXXX.
Horrea viginti tria. Horrea xxm.
Balneaseptuaginta quinque. Balnea LXXV.
Lacus septuaginlaquatuor. Lacos LXXIV.
Pistrina quindecira. Pistrina xv.
Conlinet pedes quindecim milliaet sexcentos. Continet pedes XVDC
REGIO VI. REGIO VI.
Alia semita. Contlnet lemplum Salutis et Serapis. Altasemita. Continet templura Salutis et Serapis.
Templum Florx. Floram.
Capitolium antiquum. Capitolium antiquum.
Thermas Constantinianas.
Staluam Mamuriiplumbeam. ** Slatuara Mamyri.
jEdem Quirini. Templuro Dei Quirini.
MaluraPunicum.
Hortos Salustianos Hortos Sallustianos.
GentemFlaviam. Gentera Flabiam.
Thermas Diocletianaset Constantianas. Thermas Diocleiianas.
Cohortes HIvigilum.
Decemtabernas. X Tabernas.
Gallinasalbas. Gallinas albas.
Aream Candidi.
Cohortes tres vigilum.
Vicidecem et septem. Vici xvn.
JGdicute decem et seplem. lEdes xvn.
Vicomagistridecera et octo. Vicomag.XLVIII.
Curatores duo.
Insulx tria milliaquadringentaetres. D
Domuscentum quadraginta sex.
Horrea septemdecim.
Balnea septuaginta quinque. Balnea LXXV.
Lacus septuaginta tres. Lacos LXXIII.
Pistrina sexdecim. Pistrina xvi.
Continetpedes quindecim millia et septingentos. Conlinet pedes XVDCC
REGIO VII. REGIOVII.
ViaLata. Continetlacum Ganymedis. Via Lata continet lacum Ganymedis.
Cohortes septem vigilum. Cohortes v vigilnm.
Arcnmnovum. Arcum uovura.
NymphxumJovis. NympheumIobis.
JSdiculamCaprariam. JSdicula Capraria,
413 PUBLIUSVICTOR. 444
CampumAgrippx. i CampumAgrippx.
A
Templum Solis.etcaslra. Templum Solis, et castra.
Porticum Gypsiani, et Constantini. Porticum Gypsiani, et Conslantinj.
Templa duo nova Spei et Forluna?.
Equum Tiridatis regis Armeniorum. Equos Tiridatis regis Armeniorum.
Forura Suarium. Forura Suarium.
Hortos Largianos.
Mansuetas. Mansuetas.
Lapidem pertusum. Lapidem perlusum
Vici quindecim. Vicixv.
iEdiculx quindecira jEdes xv.
Vicomagistriquadraginta octo. Vicomag.XLVIII.
Curaiores duo. Curat. n.
Insulx tria millia octingenlx quinque. Insulx iii DCCCV.
Domuscentum viginti. Domuscxx.
Horrea vigintiquinque. B Horreaxxv.
Balnea septuaginta quinque. BalneaLXXV.
Loci septuaginta sex. LacosLXXVI.
Pistrina quindeciro. Pistrina XVI.
Continetpedes quindecimmillia septingentos. Conlinet pedes xiii ccc.

REGIO VIII. REGIOVIII.

Forum Romanum, et magnum. Continetrostra. Forum Romanuramagnum.Gontinetrostri» lii.
GeniumpopuliRomaniaureum,eteqiiumGonslanlini. Geniumpopuli Romani
Scnatulum. Senatum.
Atrium Minervx. AtriumMinervx.
Forum Cxsaris, Augusti, Nervx Trajani. Forum Cxsaris, Augusti, NervaeTrajani.
Templum D. Trajani, et columnamcochlidem,aliam TemplumTrajani, et columnamcochlidem,altam pe-
pedes cenlura viginti oeto semis : gradus intus ha- des cxxvn -s-.; grados intus babet CLXXX, fene-
bet centum octingenlosquinque; feneslrasquadra- stras XLV.
ginta quinque. 'c
Cohortefrsex vigrtum. Coborlcs vi vigilum.
BasilicamArgentariam. BasilicamArgentariam.
TemplumConcordix. TemplumConcordix,et Salurni, et Vespasiani,et Titi.
UmbiilicumRomx.
TemplumSaturni, et Vespasiani.
Capilolium. Capitolium.
MtliariumAureum. Miliariumaureum.
Vicum Lugarium.
Grxcosladium.
Juiix templum, Castoruro, Vestx. BasilicaJulia, templum Castrorum (all. cod. Casto-
rum) et Minervx, Vestam.
Horrea Germanica, et Agrippinx. Horrea Agrippiana.
Aquam cernentera quatuor scauros sub xde. Aquam cernentem iin scaros {alt. cod. sacros) sub
eadem.
Alrium Caci. ^ Atrium Caci.
Vicum jugarium ungueniarium.
Grxcoslasim.
Porticura Margaritariam. Porticum Margarilariara.
Elephantum Herbarium. ElephantumHerbarium.
Vici triginta qualuor. Vicixxxiv.
jEdiculx viginli novem. jEdes xxxiv.
Vicomagistriquadraginta octo. Vicomag.XLVIH.
Curatores duo. Curat. ii.
Insulx tria millia octingentx ocloginta. Insulx III. CCCCLXXX.
Domus centum triginla. Domuscxxx.
Horrea decem ei octo. Horrea xvm.
Balneaoctoginta tria. BalneaLXXXVI.
Laci centumviginti. Lacos cxx.
445 DESCRIPTiOUflBIS,ROMJE. 44$
Pislrina vigimi. X Pistrina xx.
Coutinetpedes tredecim millia sexaginta septem. Continetpedes xiiiaxvii.
REGIO IX. REGIOIX.
Circus Flarainius. Continet stabula numero quatuor Circus Flaminius. Continetstabula nn, fectlomimvi.
factionura.
^EdesHerculis
Porlicum Philippj. Ppnjcpj Phijinpj,
Minutiasduas veterem, et frumenlariam. Minucianive^rem, et ftumentapjam.
Cryptam Balbi. Cryptam Balbi.
Theatra quatuor, in primis Balbi, quod capit loca Theatra III (alt. cod. v) in primis BalbJ, quod capit
triginta millia octogintaquinque. loca XIDX.Pompeii, capit loca xvfi. DLXXX. Mar-
celli, capit ii. Odeum, capit loca x. DC.Stadiura,
capit loca xxx. LXXXVIII.
Campum Martium. Campum Martiura.
Trigarium. » Trigariuro.
CiconiasNixas. CiconiasNixas.
Pantheum. Pantheum.
BasilicamMatidii,et Martiani. BasilicasNeptuni, Matidies,Marciani.
TemplumD. Antonini,et columnamcochlidem,altara Templnm Antonini, et columnaincochlidem, altam
pedes centum septuagintaquinque gemis; gradus pedes CLXXV. -s-. gradus intus habet ccm, fene-
intus habet ducentos tres; fenestras quinquaginta stras LVI.
sex.
Hadrianium.
Thermas Alexandrinas, et Agrippinas. Thermas Alexandrinas, et Agrippinqs.
Porticum Argonautarum,et Meleagri. Porticura Argonautarum,et Meleagri.
Iseum, et Serapeum. Iseum, et Serapeum.
InsulamFeliculx. MinervamChalcidicam.
Divorum Mepsule (auf Mepsale)Felicles (alt. cod.
Mensulem).
Vici triginta quinque. m Vici XXXV.
iEdiculx triginta quinque. JEdes xxxv.
Vicomagistritriginta quinque. Vicomag.XLVIII.
Curatores duo. Curat. n.
Insulaeduo railliaseptingentx septuaginta quatuor. Insulaen. DCCLXXVII,
Dorauscenlum quadraginta. DomusCXL.
Horrea viginliduo. Horrea xxv.
Balnea sexaginta tria. Balnea LXIII.
Lacus sexaginta tres. Lacos cxx.
Pistrina viginti. Pistrina xx.
Continetpedes triginta duo millia quiagentos. Continet pedes xxxilD.
REGIO X. REGK)X.
Palalium. Continet casam Romuli. Palatium. Continet casam Romuli.
jEdem Matris deum, et ApollinisRhamnusii. iEdem Matris deum, et ApollinisRhamnusii.
Pentapylum. Sypenladylus(alt. cod. sypenta dalius).
DomumAugustanam, et Tiberianam. 0 DomuroAugustianam,et Tiberianam.
jEdes Jovis Victoris. iEdem lobis.
DomumDionis.
Curiamveterem. Curiam veterem.
Fortunam respicientem. Fortunam respicienlera.
SeptizoniumD. Severi. Septizoniumdivi Severi.
VictoriamGermanicianam. VicloriamGermanianam.
Lupercal. Lupercam.
Vici viginti. Vicixx.
jEdiculx viginti. JEdes xx.
Vicomagislriquadraginta octo. Vicomag. XLVIII.
Curatoresduo, Curat. H,
lnsulx duomillia sexcentx quadraginlajFfts. InsulaeTT.DCCXLII.
Domusoctoginta oclo. DorausLXXXIX. v.
447 > PUBLIUSVICTOR. 448
Horrea quadragintaocto. A Horrea XLVIII.
Balneaquaiuordeeim. BalneaXLIIII.
Laci octogintanovem. Lacos xc.
Pistrina viginti. Pistrina xx. : '
Continet pedes undecimmilliasexcentos. Continet pedes xi. DX.
REGIOXI. REGIOXI.
Circus Maximus.Qui capit loca quadringentaocto- Circus Maximus.ContinetteroplumSolis.etLunac,et
ginta quinque millia. Continet duodecimportas.
Teroplum Mercurii. TemplumMercurii.
Mies DitisPatris. j£dem Matrisdeum, et Iobis.
Cererem. Cererem.
xn portas.
Porlam trigeminam. Portam trigeminam.
ApollinemCcelispicem. ApollinemCoelispicem.
HerculemOlivariura. «| HerculemOlivarium.
Velabrum. Velabrum.
ArcumD. Constanlini. Arcum Constantini.
Vici decemet octo. Vici xxi.
jEdiculx novemdecim. iEdes xxi.
Vicomagistriquadraginta octo. Vicomag.XLVIII.
Curaloresduo. Curat. ii.
Insulaeduo millia sexcenix. Insulx Ti. D.
Domusoctogintanovem. DomusLXXXVIII.
Horreasexdecim. Horrea xvi.
Balnea quindecim. Balneaxv.
Laci viginti. Lacos xx.
Pistrinaquiudecira. Pistrina xvi.
Continet pedes undeciraroilliaquingentos. Continet pedes xi. D.
REGIOXII. REGIO XII.
Piscinapublica. Continetaream Radicariam. ^ Piscina publica.Conlinel aream Radicariam.
Viam novam. Viam novam.
Fortunam Mammosam. Fortunam Mammosam.
Isidera Atbenodoriam. Isidem Apenodariam.
Mdem Bonx dex Subsaxanx. Miem Bonx dex Subsaxanx.
Signumdelphini. Clevum(alt. cod. clivum) DelGni.
Thermas Antoninianas. Thermas Antonianas.
Septem domosParthorum. VIIdomus Parlhorum.
CampumLanatarium. CampumJanatarium.
DoroumChilonis. DomutnCilonis.
Cohortes quatuor vigilum. Cohorlesun vigilum.
DomumCorniflcii. DomumCornificies.
Privatum Hadriani Privata Hadriani.
Vici quatuordecim. Vicixvn.
jEdiculx septemdecim. _ Mdes xvn.
Vicomagistriquadragintaocto. Vicomag.XLVIII.
Curatoresduo. Curat. II
Insulx duo millia quadringentaeocloginlaseptera. Insulx Ti. CCCCLXXXVII.
Dorauscentum quatuordecim. Dorauscxiu.
Horrea septemdecim. Horrea xxvn.
Balneasexaginta tria. BalneaLXIII.
Laci octogintaet unus. Lacos LXXX.
Pislrina viginti. Pistrina xxv.
Continet pedes duodecira millia. Continet pedes xii.
REGIOXIII. REGIOXIII.
Aventinus.ContinettcmplumDianse,et Minervx. Aventinus.Conlinelarmiluslrium, templum Dianx
et Minervx
Nympheatria. Nympheam.
44» DESCRIPTIOURBIS ROMA. 430
Tbermas Varianas, et Decianas. A Therroas Syres et Decianas.
Doliolum. Dolocenum.
Mappamauream. Mappaaurea.
Platanones. Platanonis.
Horrea Galbx. Horrea Galbes, et Aniciana.
Porticum Fabariam'. Porticum Fabariam.
Scolam Cassii. Scalam Cassim.
Forum Pistorium. Forum Pislorum.
Vici septemdedm. Vicixviii.
JSdicul» septemdecim. Mdes xvin.
Vicomagistriquadraginla octo. Vicomag. XLVIII.
Curatorcs duo. Curat. n.
Insulx duomillia quadringenlx octogintaseptem. lnsulx il RCCCLX xxvn.
Domus centum triginla.
Horrea viginti quinque. Horrea xxxv
Balnea sexagintaquatuor. B Balnea xETTT.
Lacus octoginta octo. Lacos LXXXIX (alt. cod. LXXXI).
Pistrina viginti. Pistrina xx.
Continet pedes ducenta novem millia. Continet pedes xvm.
REGIO XIV. REGIO XIV.
Transtiberina. Continet Gaianum Transtyberina. Gontinet Gaianum, et
Vaticanum; Frigianum.
Frygianum. Naumacbiasv et Vaticanum.
Nauraachiasquinque. Hortos Domities.
Ilorlos Domitios. Molinas.
BalneumAmpelidis,et Prisci, et DiaiueMolinas. Balneum Ampelidis, et Dianes.
Janiculum. Cohortes-vHvigilum. '
Statuam Valerianam. Statuam Valerianam. v
Cohorles septem vigilum.
Caput Gorgonis. _ Caput Gorgonis.
**Fortis Fortuna.
Fortis Forlunae templum.
Aream Septimiam. Corariam Septimianam.
Herculemcubantem. Herculem sub terram medium cubantem sub quem
plurimum aurum posilum est.
CampumBrytianum et Codetanum. Campum Bruttiantim(alt. cod. Brutiannm) et Code-
tanum.
HortosGelx. Hortos Getes.
Castra iecticariorum. Castra tecticariorura.
Vici LXXVIII. '
Vici septuaginta octo.
Vicomagistri quadraginta octo. jEdes LXXVIII.
^Ediculx sepluaginta oclo. Vicomag. XLVIII.
Curatores tres. Curat. ii.
Insulx quatuor millia quadringentx quinque. Insulx TuTccccv.'
Domuscenlum quiuquaginta. DomusCL.
Horrea viginti duo. _ Horrea xxn.
Balneaoctoginta sex. Balnea LXXXVI.
Lacus centum octoginta. LacoscLxxx. . .
Pistrina viginti tria. Pistrina.xxim.
Continetpedestriginta tria milliaquadringentos oeto- Contihet pedes xiuiL
ginta octo.
Bibliothecxxxix. Bibliothecaexxvm.
Ex his prxcipue dux Palatina, et Ulpia.
OBELISCIV. OBELISCIVI.
In circo maximo unus, altus pedes octoginta octo In circo maximoduo; minor habet pedesLXXXVIII . -s-;
semis. major habet pedes cxxu. -s-.
In Vaticanounus, altus pedes sepluaginla unum. In campo Martio unus, altus pedes LXXII.-S-.
campo Martio unus.altus pedes octoginta duos In Valicano unus altus pedes LXXV.
serois.
4S1 PUBLIUSVKSTOR. 46*
In mausoleo Augusti duff, «inguli pedes ocioginta A In MausoleoAugusti n, alti ainguli pedes XLU.S-.
duos semis.
PONTES SEPTEM. PONTES VIII.
iElius. iEIius.
jEmilius.
Aurelius. Aurelius.
Molvius. Milvius.
Sublicius. Sublicius
Fabricius. Fabricius.
Cestius et Probi. Cxstius et Probi.
MONTESSEPTEM. MONTESSEPTEM.
Cxlius. Cxlius.
Aventinus. Aventinus.
Tarpeius. Tarpeius.
Palatinus. Palatinus.
Esquilinus. B Exquilinus.
Vaticanus. Vaticanus
Janiculensis. Et Janiculensis.
CAMPIOCTO. GAMPIVUI.
Viminalis. Viminalis.
Agrippx. Agrippx.
Martius Martius.
Codeianus. Codelanus.
Octavius. Octavius.
Pecuarius. Deqnarius.
Lanatarius. Lanatarius
llrytianus. Et Brulianus.
FORA UNDECIH. FORA XI.
Romanum. Romanum.
Magnura. Magnum.
Cxsaris. u Cxsaris.
Augusti. Augusti.
Nervx Trajani. Nervx Trajani.
iEnobarbi. ^Enobarbi.
Forum Boarium. Boarium.
Suarium. Suarium.
Pistorum. Pistorum.
Gallorura. Gallorum '
Et Rusticorum. El Ruslicorum.
BASILICiEDECEM. BASILICJLX.
Julia. Julia.
Ulpia. Ulpia.
Pauli. Pauli.
Nepluni. Bestilia (alt. cod. Vestilia).
Matidii. B Meptunia.
Marciana. Malidies.
Basccllaria. Marcianes.
Floscellaria. Vascolaria.
Sicinii. Floscellaria.
Constantiniaha. Constantiniana.
THERMJEUNDECfM. THERMJEXI (alt. cod. X>.
Trajanx. Trajanx
Titianx. Titianx.
Agrippinx. Commodian».
Syrx. Antoninianx.
Commooisnae. Syranx.
Severianx. Agrippiajax.
Ab'xandrinx. Alexandrinx.
m* DESCfUPTlO ORBIS MtoM. 4W

Antoninianae. A Diocletianse.
Decianae. Constantinianx.
Diocletianx. Severianx.
Constantinianse.
AQUJE XVUII.
AQUJE XIX.
Trajana.
Trajana. Annia.
Annia.
Marcia.
Alsia.
Claudia. Cxrulea.
Martia. Claudia.
Herculea. Herculea.
Julia.
Julia.
Augustea. Augustea.
Attica.
Appia. Appia.
Alsetina. B Alseatina (alt. cod. Setina).
Setina. jEtiua.
Ciminia. Ciminia.
Aurelia. Aurelia.
Damnata. Damnata.
Virgo. Virgo.
Tepula. Tepula.
Severiana. Severiana.
Antoniana. Antoniana.
Alexandrina. Alexandrina.
VIJE XXIX. y\M XVIII.
Trajana. Trajana.
Appia. App*.
Lalina. Latina.
Lavicana. Lavicana.
Prxnestina. G Prxnestina.
Tiburtina. Tiburtina.
Nomentana. Numentana.
Salaria. Salaria.
Fiaminia. Flaminia.
iEmilia. jEmilia.
Ciodia. Clodia.
Valeria. Valeria.
Aurelia. Aurelia.
Campana. Campana.
Ostiensis. Ostiensis.
Portuensis. Portuensis.
Janiculensis. Janioulensis.
Laurentina. Laurentina.
Ardeatina. Ardeatina.
Setina. Setina.
Quintia. Tfberina.
Cassia. Quintia.
Gallica. Gallica.
Cornelia. Casia.
Triumpualis Cornelia.
Patinaria. Triomphalis.
Asinaria. Paiinarla.
Ciminia. Asinaria.
Tibertna. Ciminia.
HORUMBREVIARIUM. HORUMBREVIARIUM.
CapitoHaduo. Cspltolia a.
Circiduo. Girci tt.
Amphilheatra duo. Amphitheatra n.
455 ULFILAS GOTHORUMEPISGOPUS. 4aG
Colossi duo. AColossi 11.
Columnx cochlidesdu*. Columnx cochlides n. >
Macelladuo.
Theatra iria. Thealra m. '
Ludi quatuor. Ludi IIII.
Naumachix quinque. Naumachix v.
Nymphxa quindecim. Nymphea xv.
Equi magniviginti tres. Equi magni xxu.
Deaurati octoginta. Dei aurei LXXX.
Eburnei octogintaquatuor. Eburnei LXXIIII.
Arcus marmorei triginta sex. Arci marmorei xxxvn.
Portx triginta septem. Portx XXXVII
Vici quadringenti viginti quatuor. Vici ccccxxin.
jEdes quadringenfceviginti quatuor. jEdes ccccxxnt.
Vicomagistrisexcenli septuaginta duo. Vicomagistri DCCLXXII.
Curatores viginli qualuor. B Curaiores xxvm.
Insulx per totam urbem numero quadraginta sexi Insulx per totam urbem XLVIDCII
millia sexcenlx dux. Domus HDCCXC.
Domusmille septingenlx octoginla. Hofrea ccxc
Balnea octingenta quinquaginla sex. Balnea DCCCLVI. (alt. Cod. DCCCLXV.)
Lacus mille trecenti quinquaginta duo. Lacos, quod est putea, HCCCLII.
Pistrina ducenta quinquagintaquatuor. Pistrina CCLIIII.
Lupanaria quadraginta quinque. Lupanarix XLVI.
Lalrinae publicx quadraginta quatuor. Latrinx publicx, quod est sicessos, CXLIIII.
Cobortes prxtorix decem. Cohortes praetorix x.
Urbanx quatuor. Urbanx mi.
Vigilumsejtem, qiiarum excubitoriaquatuordecim. Vigilumvn. Quorum excuvitoria xnu.
Vexillacommunia duo. Vexilla communia duo.
Castra equitura salgamariorum peregrinorum Castra equilum singulariorum, peregrinorum, Ra-
venuantium, lecticariorum, silagariorum, mise-
C nantium, tabellariorum, victimariorum.
Mensxolearix per totam urbem Ti.ccc.
Descriplionit Rommfinis. Explicit.

EXEUNTESJECULO
QUARTO.

ULFILAS

M(ESO-GOTHORUM EPISCOPUS.

MONITUM EDITORIS.

Si quis causam sciscitetur ob quam tantas Ulfilx edendo moras fecerimus, hoc responsum habeat, nos
liujus auctoris opera, mullis nominibus commendanda, non exscribere voluisse nisi ex editione optima fa-
cileque omnibus anteponenda, cujus rudimenta tum in Germania elucubrabantur cum ad finem quarti sxculi
jam ordine cbronologico pervcnissemus.
Hxc autem editio, cui paucis tantum abhinc mensibusultima manus admota est, tribus partibus coalescit.
Prior Uifilanxversionis textum exhibel : prxeuutibus Prolegomenis, in quibus quidquid sive ad Auctoris vi-
tam sive ad editos manuscriptosque codices pertinet, exploratur; coraitantibus vero atque indesinenter
subjacentibus inicrpretatione latina notisque lectionum varietates necnon auctorum conjecturas expo-
nentibus.
4S7 EPISTOLA DEDICATORIA. 488
Secundam partem efficitGrainmalice crilica, qux cum circa generales Gothici sermonis tbeorias, tum
circa difficultatestextus Ulfilanieruditissime versatur.
Tertia pars duo lexica continet: unum scilicet Gothico-Latinum,quo singula Ulfilanx lingux vocabula ex-
ponuntuv aut etiam discutiuntur; alterum Grxco-Gothicum, ex quo quanta synonymorura copia Gothicus
sermo polleat, comperire flt obvium.
At vero Gramroalicem lcxicaque, cum Germanice scripta essent, lalinitate donari necesse fuit, et hic qui-
dem opus et labor, nec certe facilis patebat via, sed potius innumeris hirsuta asperitatibus : inter quas
principem locum obtinebant arclisswnum pacti temporis intervallum, quod prxterire omnitio nefas erat,
identidemque verborum Germanicorura indoles lingusc Latinx penitus impervia.
Qui'<tuid sit, quod intra viresfuit, hoc libenterrelligioseque pracslitum : nec saltem interpretationi deest
dos oim. «w desidcratissima, nempe «xpiSeia,seu, ut aiunt, fidelitas, nec inlerpreti spes sibi lectoris rratiam,
veniamque Su«-opellx defectibus conciliandi.

toitc&toriau
(Kptdtol*

MAXIMILIANO

REGNI BAVARICI HEREDI

EDITORES.

Tuo nomine, princeps celsissime, hoc nostrum opus ornare non alio, quam summce venera-
tionis sensu ducti sumus ausi: quis enim te gravior harum litterarum patronus exstitit, aui
quis alius prwclariore hoic studia liberalitate accendit, auxit, ornavit ? [taque non melueba-
mus, ne offendereris conatibus nostris, qui, cum tibi propositum esset ad perscrutandum ce-
lebeirimum illud bibliotheca Upsaliensis cimelium alios viros doctos mittere, antequam hujus
consilii fama ad nos pervenisset, ipsi illuc profecti nova animi vere regii documenla dare
tibi cupienti fortasse impedimento fuisse videremur : sedpolius persuasi, principi excelso at-
que inagnifico nostra nos sludia probaturos, tibi hanc opellam nostram consecrare statuirnus,
erant
quamut aquibonique facere velis, suppliciter rogamus, Collegimus quce in promplu
pro viribus nos quidem : at quw te acclamationes, quantw laudes totius gentis litteratw,
et Hispa-
quales congratulationes excipient, si missi tui regia munificentia adjuti ex Gallia
nia, quas terras Gothi olim occupavere, copias desideratissimas ex monasteriorum latebris
tanquam ex dittturna captivitate redemplas in atria tua augusta reportarint! Qua spe erecli
nos, si ad te, princeps celsissime atque indulgentissime, libellus noster facilem invenerit adi-
tum , amplissimttm prwmium consecutos esse existimabimus.

Tuo nomini celsissimo

addictissimi
H. C. de Gabelcntz. J. Loebe,

PATROL. XVIII. 15
 SIGNA ET COMPENDIA,
QUIBUS
1N HUJUS OPERIS DECURSU PASSIM USI SUMUS.

I.
SIGNA.

X significat lectionem prorsus falsam. f significat vocabula parum r- nicj, vel dubi:e
-(- — lectionera non falsam quidem,sed auctoritas.
quam codd. non agnoscunt. * — radices simplices et in solis compo-
^ — vocabulorura iranspositionem. sitis occurrentes.
0 — vocabulorum omissionem.

II.
COHPENDIA.

angl. significatanglicum sermonem. Hz. significat heinatzii manuscriptum.

angl. sax. — r.uglo-saxouicumserraonem. Ih. — Ihre.
B. — Benzel. r. q. — idera quod.
B. A. — BairischeAnnalen. J. seu Jun.— Junium.
batav. — batavictim sermonem. jct. — junciira.
bav. — bavaricum sermonem. Kn. — Knittel.
Bu. — Btiscliing. lac. — lacunam.
Cast. — Caslillionaeum. lith. — lilhuanicum sermonem.
cod. et codd.— lectionem codicis vel lectiones co- LM. -- Lye-Manning.
dicum a Griesb. citatorum. med. — mediura.
conj. — conjugationem; conjecit, seu con- Mi. — Matlhaei.
jecturam. Mill. — Millium.
dan. — danicum sermonein. Mssro. — massmann.
div. divisim. Norv. — norvegicum serraonem.
DRA. — Deutsche Rechtsalterthumer (a Gri- pr. — primuiri.
inniio). Rchth. — Rexhtoferium ( AltfriesichesW6r-
editt. — editiones Ulfilae,quaenostrara prae- terbuch).
cesserunt. rec. — recentem.
F. — Fulda. Rw. — reinwald.
fr. Frisonum sermonem. sax. — saxonicum sermonem.
G seu Gord.— Gordon. scot. — scoticura sermonem.
gall. — gallicumsermoneiu, vcl gallice. Scli. — Schulz.
genu. — gernianicum sermonem, vel ger- Sclini. — Scbmeller.
roanice. sec. — secundum.
Cf. — Graff altliochdeutsche pracposition Sk. — Skeireins.
et spracbschalz. Si. — Stiernliielm.
GGA. — GottingischeGetehrte-Anzeitjen. sup. — superiorem.
Gr. — Grimmii, Deulsche Grammatik. suec. — suecum sermonera.
gr. — lectionem lexlus graci griesba- tcrt. — lertitim.
cbiani. vers. vel verss.—versionemvel versione».
gr. omn. — lectionem codicum graecorumom- vet. — veterem.
nium. W. J. — Wiener Jahrbticher.
H. — henshall. Z. , — Zahn.
IILZ. — Hallische Literalurzeituiig.
 PROLEGOMENA.
Ullilas', utrum genere Cappadox, Sadagolthino
vico oriundus, cujus parentes, incursione a Gothis
sub finemseculi tertii inCappadociam facta, a victo-
ribus domo in Europam abductos fuisse Philostor-
*
gius narrat, an testimonio reliquorum scriptorum
pareniibus et ipsis Goihicis natus fuerit, dijudicare
nunc omittimus, quia ad rem nostram parura valere
videtur; nam Ulfilam apud Gothos circiter annum
318 naturo educatumque postea reliquos gradus ec-
clesiasticos anno 348 praetervectum bujus gentis
3
episcopum fuisse, praeter reliquos auctores etiam
Philoslorgius ille tradit, eorumque Gothorum, qui
Mindres vocati in Mcesiainferiore flumen Danubium
inter et montera Haemumincolebant *. Bis enim ne-
scio quo doctore nec quo tempore ' doctrina reli-
gionis Christianae imbui sese passis Theophilo, qui
Constanlino Magno imperatore primus episcopus
fuit \ circiter annum 5557 Ulfilassacrorura antistes
successit eumque non solum peritissimum evangelii
explicatorem et speilaiae virtuiis hortatorem habue-
rtint, sed merita haecmaxima in cives suos Iaudan-
tur, quodlibrossacros in eorumsermoneraconvertit *.
Coustantinopoliautera, in quam urbem jam anno 360
profeclus esset, et quam anno 388 hoc consilio revi-
sisset, ut contemptamcondemnatamque suorumfidera
defenderet, morbo correplus obiit'.
1 NomenUlfilaepraeter Ulphilas (oSkaBai), apud
scriptores -vario modo scribitur : Urfilas, Urfilus,
Gulfitas,Hulfilas,GUfulas,Galfilas,Ulphias, Gulfias,
Gudiia, Gudillas, Unila, qtiarum mutilalionuin plu-
riraas Hispaniciscriptores admiserunl, vid. Essber-
gium Ulfil. 1. Rectissime sine dubio, quia ita indole
lingure gothicae commendatur, Vulfila scriberetur
(vid. Grim. i, 57 sq.), quod verbum nomen dcminu-
livuni vocis vulfs (lupus), proprie lupulura significat,
vid. Massm. Skeir. p. 97.
* Hisloi-.ecclesiast.2, 5 cf. AschbachiiGeschichte
der* Westgothenp. 31 Not. 63.
Libellum a Knusiio Parisiis inventum et a Wait-
lio descriptum et editum (Ueber das Lebenund die
Lehre det Ulfila, Hannover1840, 4) cf.
4 Jornandes de rebus Geticisp. 133 ed. Lindenb.
8 Apud BasiliumMagnumepist. 338 sq. et Epipha-
nium adversusHmres. 3, 14, Ascboiius episcopus
Thessalonicensiset Audius, (Jranius, Sylvanus sacer-
dotes primi cbristianaedoctrinae praeconesapud Go-
tbos fuisse feruntur; cf. Massm.1.1., p. 90.
* Socrates ttistor. ecelesiast. 9, 52. Nicephorus
Callistus 9, 44. CassiodorusHittor. eccles.triparl. 5,
38. Essbergium1.1., 8. Aschbachium1.1., p. tt,
' Pfatlostorgius'cum Ullilam primum Gothnrum
episcopum haberet, non mirura est, si eum Constan-
tino Magnoaequalemfuissescripsit; cf. Benzeliipr<ef.
p. xxxi. Apail Scholzium Nov. Test. vol. I, praefat.
p. cxxix, Ulfiias saeculoquinto bibliaeonvertisse sine
dubio per typothetaeerrorem dictus-est.
8 Socrales 4, 33.*Sozomenus, 6, 37. Nicephorus
11, 48. Cassiodorus 8,13. Jornandes p. 106, vid.
Scriptorum aulem veterum, qui Lilterartim sacra-
rum gnthicam translationem Ulfite tribuunt, alii id
factum esse in universum dicunt, non Iibros nomi-
nanles quos converterit, quos praetermiserit; alii
omnes complexum esse scribunt ", utipse Philoslor-
gius, qui tamen libros Regum excipit, ejusque rei
causam affert, quod cum iis ih libris permultorum
bellorum mentio fiat, Ulfilas veritus sit, ne cives
sui, a belli studio potitis arcendl, sacrae scriplurae
auctoritate seducti eo ferociores atque bellicosiores
fierent ". Ea Philostorgii senteniia a viris doctis
tanquam ridicula improbata atque explosa est; id
quod etiamsj in caeteris, quae de Ulfiia narravit, pa-
rum certus auctor deprehendatur mendaciorumque
plurimorum propler partium Arianarum studium
argui possit, tamen quia hac in re nulla menliendi
causa erat, calumniandi magis studio, quam recto
judiciofactum videtur. Quid enim, quaeso,Arianorum
Cappadocuminteresse poterat, Ulfilas fibros Regum
translaiioni suaeaddlderit, an non ? Nisi omnia nos
faliunt,virieruditi, qui omnem fidemin bis rebusPhi-
lostorgio abjudicant, temere eum conderanant idque
maxime errant, quod rem ipsam,scilicetinflrroioribus
slabititamralionibus,ab his^ationibusnon satisdiligen»
ter sejungunt". Gausamomissoruralibrorum illorum
a Philostorgio allatam non probantibus nobis ea in
Essbergium 12. Knitteliump. 442 sq.Castill. Speeim.
praef. p. xi.
9 Vide
libr. laud. (not. 3 supra) p. 34 seqq. In
eodem libello p. 17 etiam testamentam fidei contf-
netur, quod Ulfilas meribundus fecit.
"Inier alios Isidorus HispalensisChronicaadmram
5576 : tunc Gulfilasutrumque testamentura linguara
in propriam transtulit.
11 I. 1.
OufKp&a?ftSTSf/Jatrsv stf niv (T<5VrorSwv
<j>Mvijvxa; ypatpa: ccnaaus wWvysSATWV Bao-tAsiw»,
ars TWV TOO <5iIflvouf
p.iiiTtrt\ip.aiitrxopiuvs^ouawv,
OVTOf <flA07T0).5p0V XKJSsOf*SVOU ji£)loil J^aXlVOO Tflf
STZI ta; p-ax&sopp:-n;,ii)XouTOU npbt ra&za 7rapo|v-
VOVTOf,
18Knitlelius p. 443
sq. inde Philostorgium refelli
posse opinalus est, quod Theodalus, Gothorum rex,
in epistola quadam testimoniume libris Regum pro-
tulisset, quod (sic dicit Knittelius) proceies et reges
golhici non fecissenl, si Ulfilas, cujus consilia et ef-
fata apud Gothos oraculorum inslar haberentur,
Gothos a lectionelibrorura Regumrevocarevoluisset.
At vir bonus, qui Cassiodorum,nonTbeodatu«i ilJam
epislolam scripsisse recor<laretur,id etiara recordari
debebat, Ulfilaeet Theodati aetaiesduobus secttlis
diversas esse. intra quod tempus Kbri, ab Ulfila
oniissi, ab aliis conversi esse poterant. Causamillam
allaiam iraprobabilemesse, maxime ex Jornande di-
. s<iinus, qui eosdem illos Goibos, apud quos Ulfilas
episcopus fuit, gentem multam quidem, sed paupe-
rera et imbecillem, nihil abnndaniem, nisi armento
diversi generis, pecorumet pascuissilvaquelignorum
fuisse, dicit p. 135.
463 BIBLIORUM ULFILANAVERSIO. 464
re Philostorgio, ipso Ulfilaesequali,fnle dignior testis gadobpans ufarmilonmunandant,i. e. fuit autemeliam
nemo videtur. Abesse a versione gothica libros Re- dominus(Jesus)hunc spiritualem commendansbaptis-
gura cum sciret ipse vel fama accepisset, ejus mum ; igitur recle fuil de purificaiionequmstiomoia;
oraissioniscausam aliquain subjicere volebat, non nam lex horum non-voluntariorumpeccatorumuniut
curans vera esset, necne. Libros Reguin igiiur ab legemstatuil cineremvaccmcombustmexira munimen-
Ulfila non esse conversos quin credamus, nihil im- lum; posthacautem hunc in aquam conjiciemespuram
peditl; cur non converlerit, nescire nos fatenles su- et hyssopoet lana rubra contegentes;uti decuithossu-
spicaniur, Ulfilamad opus tam amplumconliciendutn perbire cogiiantes *'. Multo claiius eorum librorum
aut vires aul lempus defecisse; maximam bibliorum vcrsio cognosciturex alio codice,qui Vindobonaead-
partera si transtulit, id ipsum maximammovet ad- servatur3et praelerrunorum sigua etiam pleraque go-
mirationem, ciim practer hanc curam non solum thica vcrba et litieras numerorumcontinet, quas pos-
donii pennulia negotia essent gerenda, sed etiam le- tremas maximam partem e Genescos capile qttinto
gationes ad Constantinopolitanossuorum civiunt no- ducias csse WilhelrousGrinunius, vir lilteraruui ger-
niine suscipiendae*. manicarum peritissimus, priinus vidit *; siint aulem
Totum autem librorum sacrorum corpus Golhos in hae:versu 3 s/ = 230 (Vtdg. 130); vs. 5 T/ = 930;
suura sermotiera conversum habuisse, id quod olim vs. 7 wz = 707 (Vulg. 807); vs. 8 ^ib = 912;
scriptorum, harum rerum iinperitorum et relata tan- vs. 13 irai = 740 (Vulg.840); inde autem sequilur,
tum referentium, lide credebatur, nunc permultis illura librarium codicem, continentero gothicam ve-
argumenlis comprobaiur. Praeter evangeba eniin , teris lestamenti versionem, ante oculos babuisse,
antea sola cognita, noslra aetate fraginenta epistola- unde illas exscripsit.
rum Paulinarumet de veleris teslamenii libris Esdrae Omnesigitur libri sacri in gothicam linguamtrans-
et Nehemiacquacdamparles iuventacsunt; unde col- lati fuisse videntur, quamquamaliquorum vel novi
ligiiiius, Gothicos theologos eliam reliquos veteris fcederislibrorum nulla adbuc apparent vestigia, v.
leslamenii libros non iulactos reliquisse. Nam quid c. actorutn Apostolorum,epistolarum catholicarum,
commovere illos poluit, ut omissis aliis tara praestan- apocalypseosJoanneae; quaeauiem desunt, lateauine
tibus aique gravibus, libros lam jejuni argumenti ne- inmoiiasterioriimienebrisauicodiciiiuobliileraiorum
qtie ad fidem aut ad cullum quidquamvalentes tians- sepulttira, an bibliothecarumcladibus omnino inie-
latos suis traderent? Quid? qtiod etiam eoruin, quo- rieiinl, quis divinare potest ? Sed Ulfilasnura ipse
ruin nulla fragmenta adbuc sunt reperta, vestigia in illain translalionem confecerit, alia quaestio est;
aliis conservatis deprehendimus : in Skeir. p. 37 perfecisse tolam cur negemus, supra indicavimus;
versus alier et tertius Psalmi quinquagesimi lerlii al cuin tota anliquitate fama manaret eum biblia
cilantur: saei frapjaiaippausokjaigup.allai usvandi- in gothicam linguaincohvertisse, facile fieri potuit
dedun. satnana unbrukjaivaurpun, i. e. qui iitlelligal ut qui initium interpretandi fecisset cujusqueauspi-
aut requirat Deum; omnesdeclinaverunt; simul inu- ciiset foriasse auctoritale ea, quroipse non perfecc-
tiles facti sunf. Deiude Ephes. lv, 8 in marginc co- rat, ab aliis viris eruditis perlecia cssent, ab eodera
dicis A adscriptum cst psalmo..., quo librarius hunc ipso profecta esse dicerentur. Si in lanta rerum ob-
locum e libro psalmorum (68, 19) baustum esse iudi- scurnaieconjecliira titi licet, qui maxime practer Ul-
care voluit. Ilinc Psalmos golhice conversos fuisse filam interprelandis bibliis operam suam poneret,
sine dubio recie conjicitur *); certe explicaiionis Seliuas quidam fuisse videtur, quem Ulfilasa com-
illius auctor omnia novi testamenti loca e versione mentariis et in episcopatu successorern babuit ",
noslracitavit, neque nos quidem dubilaraus, id ipsutii ille cnim et patrii et gracci sermouis gnartis,
fecisse, si quaeloca e reliquis biblioruralibris laudata opus a decessore inchoatum, aut receplum aut sus-
affert. Ex e.ulem evangeliiJoannei explicationeetiam ceptum, ih ecclesiaesuaecomuiodumfacile perficere
libros Moysisgothicam versionera complexam fuisse potuile.
cognosciutus; nam p. 41 sq. ctiamsi non verba ipsa, Gothicaedeinde translationis non solum confecire,
tamen senstis versuum 2—9 capilis xix libri Nuinc- sed etiam per secula asservataecomplura apud scri-
rorum reddilur : vasuh pan jali frauja po ahmeinon plores inveniuntur teslimonia, eaquemaxime, cx quo
anafilhandsdaupein.eipan garaihtaba varp bi sviknein Gothorum raagnapars, relictis sedibus Isiricis, Theo-
sokeinsgavagida.unte vitop pize unfaurveisanemissa- dorico duce Alpes transgressi llaliam occupatamte-
dede ainaizos vitop raidida axgon kalbons ga- nuerunt. Gothi enim illic incolenlesalqueiraperantes
brannidaizos utana bibaurgeinais. afaruh non miriim est, si per hujus terrae fines, cerle iis
pan po in valo vairpandans hrain jah hysso- regionibus, ubi regni sedes erat, gotbica lingua lo-
pon jah vultai raudai ufartrutnjandans. tvasve cuti et in ecclesiissuis gothicis eiiam bibliis usi sunt.
1 Cf. Castill. Excurs.ad 65. * Cf. Caslillion. Specim.praefat. p. x sq.: a Selina
Philipp. p.
* Vid. Essbergiuin 13, 14. Zahnii Einleitunq.
" pronum creditu est gothica hiblia dictaute Uliila
p. *20. fuisse conscripia et pro suo librarii rounere dislincta
Membr.Salisb.
4 Vid. W. J. XLIIINro. 140 olim Salisb. LXXI. alque emendata.
p. 15 sqq. * Cf. Massra.Skeir. p. 88.
* Vid. Sozomenum "
7, 17. Nicephorum Callist. Goibuin h;ic ex epistola ad Hebraeoscitavisse,
12, 30. Massui.1.1., p. 65 sq. uobisnon persuasit.
 '
465 PROLEGOMENA. 466
Ea tempestate illa oratiuncula, in fine codicis Brixiani bus partibus inlegra, ampliora tamen plurimorum
posita, confecta esse videlnr, in qua ut caveant in- novi fcederis librorum fragmenla nacti snmus, viris
terpretes litterarum sacrarum monenlur, ne legenli doctis nostri seculi reservatum erat: in bibliotheca
videaiuraliud in grmcatingua,aliud in latinavelgothica eniin Mediolanensiab AngeloMajoet Carolo Octavio
designalaesse conscripta'. Unde gothicara interpre- Castillionaeocodices rescripti sunt reperti, quorum
tationera non solum in Ilalia aliisque terris, quas priorera scriplionem diligentius intuentibtis illis viris
Gothi tenebant, posleriore lempore exstitisse, sed dociis, Ulfilanaeversionis evangelii Matthrei, epislo-
etiam cum latina pari auctoritate valuisse discimus. larum Paulinarum ad Romanos ejusque plura, quam
Alterum de versione gothica teslimonium legitur quaeKnittelius jam repereral, utriusque ad Corintbios,
•
apud Walafiidum Strabum, scriptorem seculi noni, Galatas, Ephesios, Philippenses, Colossenses,utrius
qui gothicorum bibliorum monumcnta suo tempore que ad Thessalonicenses et pasloraliura ad Timo-
apud nonnulloshaberi dicit *; cujus fides his in rebus theura, Titum et Philemonem, praeterea Esdrae et
eo major est, quod monaslerio Reichenaviensi prae- Nehemiae, librorum veleris testamenli, fragmenla
positus, in confinio fere habitabal earum regionum, continere apparebal, quaefragroenta primum duum-
quas Goihi ulrique olim incoluerant. viri illi conjunctis cttris, deinde Castillionaeussolus
Postquam deinde per sex secula a nemine gotbi- inde ab anno hujus sectilt undevicesimoedidit.
corum bibliorum mentio facta est, nisi si quis quae . Sed jampridem quaeslionemposuerunt viri erudili,
apud scriptores anliquos legisset, reddidit, neque ali- utrum ea, quae pro Ulfilanaeseu gotbicae versionis
cubi vestigium librorum illam versionem continen- fragmenlis haberentur, vere gothica essent, an ad
tium compnrtiit: seculo sexto decimo in monasterii aliam, in usum alius barbaricae gentis confectam,
Werdenensis, in Gallia Belgica ad Ruram conditi, pertinerent. Inter alios Lacrozius negavit et francicam
bibliotheca codex unus inventus est. Antonio enim esse linguam nostrae versionis probare studuit ".
Morilloni % qui Anlonio Perrenoto, cardinali Gran- Quara triia est ac prope decantata illa quacstio, tara
vellano, ab epistolis erat, bibliolhecaeillius libros inepla atque infirraa sunt argumenta, quibus Lacro-
manuscriptos perscrutanti in raanus fncidil codex, zius opinioni suaefidem facere laboravit; quod enim
quem Ulfilanamversionem conlinere ille statimvidit, primum dicit, codicem nostrae versionis non in iis
ct orationem dominicam cutn aliis quibttsdam parli- regionibus, ubi Gothi incolerent, sed ubi Franci, re-
culis ab co inde descripiara Maximilianus, Antonii pertum essc; deinde nonnullos harum litlerarum du-
frater, cum Goropio Becano communicavit, qui ea ctus ad l''rancorum veterera scribendi rationem pro-
Gotodanicis suis inseruit 4. Paulo posl Gruterus ali- pius accedere; tum alias quasdam lalinas esse, quas
quot versus, ab Arnoldo Mercatoreex eodem codice Gothi in Moesiahabitantes cognitas habere non pos-
excefptos, in thesauro inscriplionum edidit". Omnia sent; postremo inter litteras hujus linguaequatuor
fragmenla, in illo codice servata, multo post (anno novas et a graecarumet latinarum similitudineabhor-
16J5) opera Francisci Junii et deinde sacpius edita rentes inveniri, quarum tres lilteris a Cbilperico,
suut. Sed viri gothicaelinguaesludiosi diu multum- Francorum rege, renovatis congruere : quis est, quin
que questi erant, quod de hac totius scriplurae sacrae videat ea arguraenta, quae refellantur vix digna et
versione lam pauca, eaquc evangeliorum modo ea posuisse, esse refutasse? Mirum igitur, quod hscc
fragmenta rclicta essent, qusead enodandas et remo- arguraentandi perversilas intcr alios ' Wetstenium,
vendas interpretandi difficultates non sufficercnt : virum magnaesagacitaiis, ut probaret istam opinio-
cum Knittelius, sedis metropolitanae apud Guelfer- nem, permovere potuit *. Omnium optime, quara
bytanos archidiaconus, seculo proxime superiore in frigidis rationibus usns esset Lacrozius, demonstra-
codicebibliothecaeGuelferbylanaefragmenta epistolae vit Ihre in disserialione de lingua codicis Argentei
Pauli ad Romanos scriptae invenit. In tpp.aiovgran- anno 1754 edita' et sapientiores jarapridem illas
dius incidere, quo biblia gothica, etiamsi non omni- nugas improbaverunt ".
1 Vid. Garbelluin. ap. Blanchinium Evangeliar. non inveniantur, deinde
quoque illum litterarum
quadrupl. prolegg.p. 7 sq. Ea verba vitinse conscri- formas exhibuisse, quas codex Ar^enteus omnino
pta et viiiosius descripta Semlero ad praefaiionera non agnoscal. Alii nullum aliuro, quam Argenteum
quamdam,comparationi goihicaeversioniscum laiina anle oculos habuisse comprobaverunt, vid. Zah-
et lexiu graeco faciendae prxfixam, peninere sunt nium 1. I.
visa, vid. liiijus viri venerabilis Versucheiner Erlau- 4 Vid.
Goropii Origines Anluerpenses libro vn p<
terung einer atten Spur einer gothischenUebertetxung, 739 sq. 750.
Halle 1764, 4. 8 P. 147 sq.
* De rebut ecclesiasticit,cap. 7. 8 Vid. Lacrozii
* Primnm Ullibmaeversionis repertorem cum Ihre epistolam adJoannem Chamber-
laynium in Thetanro epislolarumtom. III p. 92 sq.
in disserlatione de lingua codicisArgentei conscripia T Vid. Zahnii Einteit. p. 27.
et anno 1754 ediia recte Morillonein appellavisset, 8 Wetstenii Prolegg. in novum testamenlum
paulo post in allera de rodice Argentco anni 1759 p. 504 sq. ed. Seniler.
Arnoidum Mercatorem fuisse minus recle dicit, vid. 9 Vid. Utfil. illustrat. p. 259 sqq.
Zahnii Einteit. p. 39 sq. Caeterum quxsitum est, 10 Semlerus ad Wetsien. Prolegg. p. 305 (qtietn
ulrum ille codex Argenteus, an alius fuerit; ihre tamen miramur paulo post p. 308 interpretcrfc no-
Ulfil. illustr. pag. 98 fuisse negat hanc maxime ob slrum Francogotlium appellare) cf. Zahnii Einleit.
causam, quod Morilloncorapendiis scribendi usus sit, p. 26 seqq. Aschbachium I. 1. p. 36 sq.
quac in codiceArgenteo,certe locis ab eo exscriptis,
467 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 468
Cum autem Francofum esse biblia nostra ne pro- concidunt dubitationes de origine vere gothica ver-
babile quidem reddere illi potuerint, nunc vere Go- sionis ejus , quae gothicae nomine circumfertur '.
tbica esse argumentis gravissimis confirmatur. Con- Quibtisargumentis denique hoc addatur, elianl locum
stat enim praeter hibliorum iranslalionem de iiileris exstare in hac versione, ex quo interpretem Arianum
gothicis duo monumenta servata csse, quorum alte- fuisse imelligilur, cui sectae praeter Gothos nullam
rumquatuorgothicis subscriptionibus constal, posilis aliara germanicam gentem adhaesisse inter omnes
sub venditionis cujusdam lestWnoniolatine scriplo * constat.
quarum una sic babet: ik merila bokareishandau mei- Haec si vere sunt disputata, non dubium adlnic
nai ufmelidajah andnemum skilliggans.}. jah faur- eril, an haec lingua gerraanica sit; qui theodiscam
pis pairh kavtsjonjah mip diakuna alamoda unsa- esse eam voluerunt, idem contendunt non nisi no-
ramma jah mip gahlaibim unsaraim andnemumskil- mine variantes. Gothi enim ipsi si natione Germani
liggans ,rk. vairp pize saive, i. e. ego Merila, scriba, fueruut, id quod lestiraonio scriptorum veterum et
manu raea subscripsi et accepimus solidos sexaginta inquilinorum et aliorum comprobatur, etiaro eorum
et anlea per cautionem et cura Diacono Alamodono- sermo ad germanicas linguas pertinuerit necesse est.
stro el cum collegis nostris accepimus solidos centum Ceterum hic sermo ostrogothicus an visigothicus, an
viginti, pretium horum lacuum. Alterum, simile te- rocesogothicusnominandus sit, non quaerimus, per-
stimonium, unara golhicam subscripiionem continet, suasura babentes, omnibus Gotbis eumdem sermo-
quaefere sic habet : ik gudilub diakun po frabauhta. nem, quod alio loco demonstrabimus, eamdemque
boha* fram mis gavaurhta pus diakun alamoda. fid- bibliorum versionem fuisse.
vor unkjana (?) hugsis kabaliarja jah killiggans .rlg. Restat ut de integritate Ulfilanaeversionis dica-
andnam jahufmelida, i. e. ego Gudilub diaconushwc mus; fueruntenim, qui nosiram versionem vere UI-
vendidi; libetlum a me feci tibi diacono Alamodo; filae esse dubitantes, an aliis theologis posterioris
qualuor uncias fundi Caballari et solidos cenlum tri- temporis tribuenda esset, quaesiverunt. Iu his primus
ginta tres accepi et subscripsi. Horum documentorura fuit Hickesius s, quem virum doclum maxime olfen-
prius Neapoliasservatur, indeque nomine Neapolila- dit, quod nostra fragmenta curo codicibuslatinis con-
num documcnlum vocalur ;• alterum Aretii olim sentirent, quprura copia cum Gotho in Mcesiahabi-
erat ', quapropler Aretinum documentumappellatur; tanti vix esset, haud dubie graeco bibliorum exemplo
utrumque autem Ravenna, ubi scriplum esi, in sedes uti debuisse ; deinde quod nulla nunc arianismi ve-
posteriores pervenit. Ea igitur lingua, qua utunlur sligia apparerent, quac cum Ulfilas cum Gothis suis
testes illi, quae alia esse potest, nisi gothica, cum Arianorum haeresin sequeretur *, conspicua esse
Ravennaesedes nullius gentis gerraanicae, nisi gothi- deberent, si jure ei haecversio tribueretur. Sed ne-
cae, imperante Theodorico, fuerit et in reliquis litle- que nostram versionem e lalinis libris haustam esse
ris, lalino sermone conceplis, testes illi expresse infra dcmonstrabimus, neque intelligimus, cur Aria-
gothicae ecclesiae sacerdotes appellentur? Et cura noriim opiniones iu ea inesse oporteat; nara nec lem-
norum documentorum lingua eadem, quae nostrae pus, quo Ulfilas a catholica fide ad Arianos sese con-
versionis sit, haec versio, cui alii genti, nisi Gothis, verlit, nec quo litteras sacras translulit, notum est:
tribuenda est? Accedit aliud etiara idque gravissi- fortasse priusquam ad illam haeresim delapsus esl,
mum argumentum t ad finera enim codicis alterius interpretationem suam confecit, aut quod multo est
Ambrosianorura 4, quibus epistolarum Paulinarum probabilius , Goihi non lanta religione iidei et con-
fragroenta coutinentur, calendarium additum est', fessionis minutias initio seclali videntur, ut vel in
in quo dies festi el sacri, a comrounibuspaulo diversi, bibiia eas inlulerint, quas in archetypo non invene-
notantur. Fragmenturo hujus calendarii sic ihcipit: runt. Accedit quod ex iis fragtnentis, quae in codice
,kg. pixe ana gulpiudai managaixemarytrejah fripa- Argenteo continentur, nullus locus reperitur, de quo
reikeis * i. e. xxm (intell. die) horum in gutica Ariani cum Orthodoxis discreparent. Zahnius " ad
gente multorum martyrum et Fritharici. Unde soie rem declarandam duo potissiraum loca , initium Jo-
Clarius elucet, guticae, i. e. gothicaegenti hoc calen- annei evangelii et Rom. ix, 5 inspicere optavit, quo-
dariura compositum adeoque non alia nisi gothica f um locorum alterum nunc habemus: xristus saeiist
lingua consciiptum esse, et cum hic eliam eamdem, ufar atlaim gup piupips in aivam. Quodsi quis inde
quam in versione nostra linguam habeamus, omnes Gothos aut interpretem non Arianos fuisse colligeret,
1 Vid. Zahnii Einteit. p. 76 sq. Eas initio saeculi 5 Vid. Caslillion. Specim. p. 26 sq.
sexti scripias esse Grimmius Gramm. prmf. p. XLVII 6 Castill. male madagrize el librarii errorem
(edil. prioris) suspicatur. fripareikeikeis, syllaba kei falso duplicata (vid. ad
1 Massm. (Die goth. Urkund. von Neapel. u. Matth. xi, 16) edidil.
Arexxo, Viennm183$,p. 18) pro frabauhla boka inale 7 Cf. Aschbachium 1.1., p. 38.
junclitn scribit frabauhtaboka (sic esse debebat fra- 8 Vid. Inslitutionesgram. angl. sax. et mmsogoth.
8 Cf. de ea re copiose disserentes Heupeliura1.1.
bauhliboka),neque propterea ejus inlerpretaiio hujus
monuraenti probari potest. p. 11. Essbergium 13. Knitlelium p. 449. Mansonenn
' Massra. 1. I. p. x qui inscriptionem illam cura Gesch. der Ostgothenp. 9. Aschbachium I. I., p. 29
reliquis emendatius, pro doctrina sua, singulari li- sq. cf. p. 222 sq. Massm. Skeir. p. 69 sqq. Castill.
bello editurus est. Excurs. ad Philipp. 2, 16, p. 63 sqq. cf. Specim,
4 S. 36 part. sup., quero Castillionaeus in sua p. xiu sqq.
pracf.
10
ediiione et post eum nos littera A notavimus. Einleit. p. 37.
469 PROLEGOMENA. 470
properantius ageret, nani ut interpres gup re vera ad mus, procedente terapdre hic illic liititationes quas^
Chrislum retulefil, quaraquam id non opus esse viri dam factas esse non negamiis. Qubd e codic6 Ar-
docti ad h. t. docueiruni,tenendum est, Arianos non genleo, condilione et in^ole singutarunlejus partium
divinitalem Christi, sed Cliristi cum Deo palre quasi diligentius pefspecta, Cognoscipoteratj plirfes fecen-
identitalem negavisse, ui Arii seciator vel severissi- slones exstitisse (cujus fei ighoratione factum est, ut
raus ita scribere posset, uti auctor expositionisillius Mareshallu*in fraudem incideret, cum pfbptef Stti-
saepius cilatae* ainabaura sunau gups gup visandin pendam Vetustatem codicis Afgentei hariCverslonem
(soli filioDei.Deiisexsistenti). Neque eatn ob causam non aliam esse, quaril Ulfllaeillam antiquissimam
locus, diu desideratissimus, Timbth. I, m, 16 ad existimaret 4; nunc cum epislolarum partes jier-
quaestionemprofligandam facit, ubi etiam de Ghrisio multas, evangeliofum nonnullas bis in diversis codi-
gup gabairhtips vas tti leika dicitur *; necquod Cas- cibus comparare licet, eiiam clarius intelligitur; illae
tillionaeusad gothicam versionem heterodoxidecri- lamen recensionescerte ex una eaque, uti videtur,
mine liberandamColoss. i, 16 laudavit, satis mirari Ulfilana originem duxerunt, mutaverunt aiiiem viri
possumus. Unus tantummodo locus est, a Castillio- eruditi posterioris aetatis, aut ubi Ulfilaevefsionem
nseojam indicatus, ex quo ihterprelis nostri aria- textui graeconon satis accurate respondentem vidis-
nismus perspicue cognoscitur; Philipp. enint n, 6 sent, aut ubi in suis libris alias lectiones reperissent
legitur : irt icristauiesu. saei in gupaskdunein visands alque quas habucrat Ullilas. Haecquidem videre non
rit vulvarahnida visansik galeiko gupa. Quo qtiidem difficileest, illud aulem non facile aliquis dicet, quae
loco MassmannusSkeir. p. 73, qui samaleiks et ga- illis locis initio ab Ulfila scripta et quae ab aliis raii->
leiks non fecte distinxisset, arianismum probari ne- tata, addita aut praetermissasint; dolendum vero est,
gavit, sed Caslilliohaeusin epimeiro epistolacad Plii- quod lleynatius, qui additamenta quaedam dlversa
lipperises addito p. 63 sqq. praeclare de eo disseruit linguaeindole se cognovissegloriatUr *, signa cogni-
euroque exhibere argumentum, interpretCmgothicum torum hon pfodidit.
qui simiiiludinem pro aequalitateposuerit, arianismi Praemissis his in universum de lihgua et auctorft
piacituni in textum ihtulisse docuit. noslracversionis, pergirousad instituendam quaeslio-
Contra Knittelius Ulfilaeipsius esse nostram ver- nem de ratione, qua sic confecta, unde qiii ejus usus
sionein contendehs haud felicius causam suam agit *; maxime in eraendandis locis scripturae sacrae esse
quod enim dicit, Ulfilanam esse oportere, propterea possit, apparebit. Primuni autem dicendura est de
quodapud scribtores nullius nisi Ulfilaesacfi codicis fonte ex quo Gothus interpres hauserit. Ulfilamin-
versio commemoretur, non consideravit, quamparum terprelationem suam e grmcistibris confecisse nemo
graviialis in argumenta e scriptorum silentiis duCta. olim dubitavit, idquejampridem Martyrii Nicetaeau-
redundet; el si res ecclesiasiicas Gbthorum a suis ctor * teslatur postque eum Sixtus Senensis'. Quae
scriptoribus relatas haberemus, aut de iis i» aliis notilia unde his viris venerit, faraane apud veteres
historiarunt gothicarum libris copiose harratum esset, percrebuerit an inde conjecerint, quia Ulfilasin Moe-
silentiutn de rehovata interpretatione oITentlcret; sia habitavisset et e comraercio Constantinopoliiano-
nunc autem, cum ejustnodi mentio iioh fiat, inde in- rum horainum graicae linguaeperitiam nactus esset,
telligimusposteriores intefpretes neque publiceneque eum etiam graecos libros ad opus suum pefficiendum
certo tempore opus fecisse, sed deincebs ita, ut ab adhibuisse, nos quidem nescimus, sed testimonium
aliis alia mutarentur. Revera fragmenta ad nostram maxiroe prioris illius scriptoris propter vetustatem
aetatemservata esse illitis versionis, quara Ullilasex non adeo contemnendum videtur. Qui vero stat a
scriptohlm testimonio confecit, aut afllffnare atit ne- partibus eorum, qui Ulfilam graecos libros secutum
gafe difllcile quidcm fest. Vefsiohis tllius in gotbica essea contendunt, isnon solumscriptorUmauctoritati
ecclesia auctoritatem fuisse maghain, huic rei et Ui- lidem habere debet, qui in ois rebu9 haud idoneam
fllarjaucloritas, qua apud suos viguit, ct hoc etiatn ad persuadendum vim habere soleaht : adsunl etiam
argumento est, quod nrilliusalius opera in interpre- argumenta ducta e comparatione versionis nostrae et
tanda biblia impensa a rerum scriptoribus commemo- textus graeci, quibus id probatur. E tnultis aliis haec
ratur. Quae auclorilas antem si tanta fuit, quid erat pauca proferimus : non solum enira eum ordinem
causaJ,ut aliquis Iitteras sacras denuo convertendas verborum, quo graeci praeiverunt, fideliter servat —
susciperet? Al si totius versionis repetitionem nega- praeterquamubi indoles gothicaelinguaealiuril ordi-

y Skeir. p. 46, 1S. 6so7rvsuo"Tova7r6T)5fIWaSoftic T«VyoTfttxijv ykmaax»

* Haec,Castillionaeoauctore, dicta de loco Tim.
I, III, 16, falsa sunt; vide adnotationem ad hunc
ipsum locum; neque praeserlimcognilo libro illo a
Waitzio edito, ullum relinquitur dubium, quin Gothi
fuerint Ariani. Vide Waitz. p. 40 sqq. 56.
»P.444sq.
4 Obtervationes
apud Junium p. 388.
" Cf. Zahnii Einleit. 36.
* Apud Simeonem p.
Metaphraslem in actis S.
Nicetae(Acta Sanctorum Septembr. V. p. 41 edit.
Antverp.) Ovpyikos,inquit, TIJViep«vw<*wvypayw x«J
usTaga>uv. Cf. Hieronymi epistolam ad Suujam et
Frithilam scriptam, qua Gothosgraecissacrae scrip-
turae codicibus usos esse dicit.
7 Biblioth. iv p. 390 edit. Colon. Ulfitas primus
Gothus oranes divinas scriptUrasegrcecoin gotbicam.
linguam a se conversas tfadidit.
8 Cum Ussero apud Jiinium Glossar. p. 16. ef.
Mareshallum p. 389 sq. Benzelium praefat. p. VI,
Lyeura p. xxxvi, Ihreum Ulfil. illustr. p. 268, Knit-
leliutn p. 445, ZahniumEinieit. p. 28 sqq.
471 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 472
nem exigit, uli in negalione juxta verbnm enuntiati nibus et jejuniis ejicietur; ix, 50 ni ainhun auk ist
ponenda, cf. ad Joan. xtv, 11; Luc. vm, 12; in collo- manne. saei ni gavaurkjaimahtin namin meinamma—
candis quibusdamparticulis aut initioaut post initium nemocsl enim, qui non facial virlutemin r.ominemeo;
enuntiati, uti ip, quod aliter atque <5e,graecavocula xv, 31 vastjah — fuisti el; xix, 22 jah lata— et pi-
goihicac respondens, primo enuntiali loco ponitur; ger; haec omnia a graccis practermissacum Goiho
aut aliaenescio quaesermonis cau<aealium ordinera codd. Colb. Corb. Brix. Redig. aut alii latini habent.
postulant, ut pronomen subslantivo praeponatur,pata Deinde permulla sunt loca, quibus lectiones latinae
andbahti =« TJJV — sed etiain sermo- pro graecis insident; ad quod prohandum Zahuius
Sia/.ovtavTauT>iv
nem suuuiin permultis ad graecuraconformavit, quo Einleit. p. 32 minus apte laudat Luc. v, 3 et Joan.
perlinere videtur ustts dualis numeri, quo tamen vn, 9 qtiorum locorum altero Gothumcuin Brix. pro
Ullilas sxpius utilur, qtiara in graecotextu exstat et jjpwTHo-e altero pro etjreivef*etvedixit
jussit (exsXsucre)
fere omnibus locis, ubi duae personae indicanlur; cum essetlegisse ouinaiur; penitus insinuabit in cau-
deinde ligura, quain attractionem vocant, frequens sam, qui haecloca legerit: Mc. vn, 3 ufta (smpe)non
usus participiorumgraecis exemplis accommodalus, graeconvyp.ii,sed lectioni latinorum qiiorundam crc-
abusus pronorainis demonstralivi ad vices aniculi broaccommodattimest; L. ix, 20 ubi gr. habent TOV
gracci implendas, multaque sunl alia, quae Iectores X/JICTOV TOV 0eoO,Gothus autem pu is xrisius sunus
graramaiica noslra docebit. Qtiaecum ita sint, lamen gups, quaeconveuiunt cum Redig. et Brix. lu esChri-
fucrunt, qui omni linguae gotbicae ejusque indolis stus, filius Dei; v, 10 siud nutant, quibus non grxca
perilia destiluti, comparatis singulis gotbicis verbis eari £uyot»vreddunlur, sed potius leclio Biix. eritis
cum graecis, animadvertisse sibi videbanlur Ulfilam caplores: n, 14 godis viljins quis graecumsOSoxta vel
saepiusa grxco textu discedentem cum latinis libris euoaxi'/.,- Gothura his verbis reddidisse contendai, nec
consentire, cui animadversioni tantam trihuerunt poiius codicumlalinorum bonmvotunlatis? i,29 inna-
vim, ut e graecofonte hausisse eum negantes, potius gahlai proctil omni dubio lalinos sequilur, qui prO
latinos libros secutum esse probare susciperent; prae graeco /,07« introitu legunt; sic eliara in epistolis:
celeris Wetstenius id egit'; rationes autera, quas Cor. II, v, 10 ubi gr. <W habent, Golhus svesona3*
tanquam probantes adduxit, lanialaborabantinfirmi- latinorum proprios, qui ZStalegisse videuiur; xu, 17
tate, ul non solurn alii exsisierent, qui eas refcllere ibai pairh wana = Vulg. nunquid per aliquem, gr.
conarenlur', sed etiam ipse, re denuo considerata, Ttva <3v= 6Y aOroO; Philipp. iv, 8 veih = lalino
ad sapientiam reversus versione nostra plerumque sancta, gr. ayvi.; 1, 18, pandei = latinorura dum, gr.
quidem graecumtextum exprimi, saepetamen reliclis jrXrivvel7r),)ivoti. Sic Gothumcum Cor. II, vin,19pro
graecis, versionem Italam sequi exislimaret *. graecoyjtpoxovrfisig gatevipsreddat, laiiminiordinatus
Et loca quidem esse, e quibus cognoscalur ver- ob oculoshabnisse suspicamur, cui verbo golhicum
sioni noslrae plurima et verba ct versiculos in libris (a tevi, ordo, ductum ) multo propius quam graeco
latinis solummodo exstamia adinixta esse, eamque accedit; et Pbilipp. iv,6 ubi graecae'vnavri Trnrpoa-
lecliones habere, quaea graecisdiscedentescum lati- ew/ri per iinallai bidai converiunltir, aliquis conji-
nis conscnliant, non nisi cxci aut rixosi negabunt. cere potest, Gothutn inierpreiem non graecaverba,
Primum euim additamenta non pauca inveniuntur, sed latina in omni oraiione,raale intellecta quod for-
qitoegraecicodicesomninospernunt, latini agnoscunt4: mulam in omui, pcr se pisitam (in atlem), ad se-
M. x, 29 viljan — lat. volunlate; M . xiv, 65 gabaur- quentem vocem traxerit, esse secutum .
jaba — cum voluntale; L. i, 5 jahahmin veihamma— Qnod, si indicaiis his vestigiis, t.<menversionem
et Spirilui sancto; ix, 2 allans — omnes; ix,43 qap no»tram e graecislibris ductam esse coniendimus,'et
paiirus. (rauja duweveisui mahtedumusdreibanpam- remiuimus lectoies ad ea, quaesupra de indole hujus
ma. ip iesusqap.pata kuni ni usgaggip nibaiin bidom versionis in universum diximus, et baecaddimus:
jah "w[astubnja — (paucis mutatis Corb. et Colb.) Gothus parlicipium verbi substantivietvatet \mapxsn
dixit ei Pelrus: domine,propter quid nos nonpotuimus cum graecisponere solet, ubi latini propter hujus
ejicereillud ? quibusdixit; qnoniamhujusmodioratio- participii inopiam aut relativo pronomine aut con-
1 mtillorectius perutcem,quam
Prolegg. in novumtestamentump. 114 sqq. edit. graecnme<j>»fiepialatini
prior. Gothtisper afareikuni reddideruut. Nec firmioribns
* Vid. Bengelii Apparatum novi teslamenli pag. argumentis Semlerus ad Weisien. p. 308 episiolam
408 sq. ad Romanos e latinn cndice expressam esse compro-
' L. I., pag. 358. edit. Seml. bat, nam quae loca probantia adducit, aut nihil pro-
4 Cf. Zabnii Einleil. nag. 32 sq. bant, aut a Kniitelio falso sunt lecta vel explicata;
* Wetslenius pag. 506 sententiam de confectiotte sic xi, 34 iimniadalivtim pro grasco auroO posuil Go-
nostrae versionis e latinis libris male probat dicens, tbtis, quia ita ejus lingna dativus pio genitivo sub-
ubi laiinus iuterpres verba graecaaut pariim accurate stanlivis apponi solet; el qn« versio laiina habet ei
aut perperam verterit, eodem modo etiam verlisse vel illi, III eam secutus esse Gothus dici possit? Sic
Goibuiu; sed leciiones plernrumqtie locorum ab eo XII,3 gups ( Dei) versio latina 1111II», codicesgraeci
viiuperatorum (M. vi, 11, 16, 27; ix, 38; Mc. 1, 38) permuili addunt; xu, 19 Kniilelium falso legissead
recie liabcnt etcuin griccisconspiranl, saltem probe h. I. diximus; xiv, 9 qivaim— daupaim haec verba
pro intellectu Golhi reddita conlinent. Contra aliis cum Gotho non solum latini, sed etiara grsecilibri
locis Golhus latinos libros non secuius suo Marte transponunt.
minus recte convertit, vide de aliis Luc. i, 5 et 8 ubi
473 PROLEGOMENA. 474
junctione aliqua ad illud circumscribendumutuntur; fortuito et a Gotbo et a Latinis addita, aut cum con-
parliculas quasdamgraecasa Ia'tinisomissasfideliier sensus ila habeat, ut maxime inierpretamenta, glos-
*
reddit,sic 5v Luc. ix, 46; x, 13; xvn, 6; Joan. ix semata, additamenta e tocis parallelis ejusque sint
41; Rom. ix, 29 ; mp Luc. xvm, 14; Cor. II, vm, 7; generis alia, in ulramque versionemex eodem fonle
multis Iocislectioneslatinorum a graecisdiscrepantes deducta esse opinatur. Haecallera opinio, ut priorem
nec Gothusbahet, sed cum graecisconcinit, sic L. i, omittamus, sagaciter quidem excogilata est, sed si
10 ubinullus latinorumcum Gotboir-foo-Ss^opsvov le- vir doctissimnsepistolarum nunc editarum compara-
git; sub oratitmisdoininicaelineiiiGolhus cum codd. lionem instituere potuisset et vel crrores e latinis in
gruecisduxologiamhabet, quara latinorum fere nul- gothicam versionem transiisse vidisset, procnl dubio
lus ignoscit; et quid alia producamus, cum paucis aliter judicasset; nam e. g. quod Eph. n, 3 ad vcr-
exceptis omnia fere e graccis hausta esse aperte bum textus viljans (voluntates) in margine luttunt
testentur ? (voluplates) positum est, unde ea leciio venit, nisi e
Viri eruditi igilur ctim in Ulfilaeversionc aliquot lalino codice , in quo verba sonu similia permutata
lucis latinorum codicum lecliones reperissent, alii erant? Neque illa sentenlia, nobis probaia, tam ridi-
euui libros uiriusque sermoniscousuluisse ', abi ver- cula est, quam Richardo Sirooni * videbatur, modo
sioneui gothicam postcriore aetateab aliis thcologis ne de Vulgatacogitelur, ad quam nostra versio rau-
ad iaiinos libros reformatamessccensuerunta. Qua- tala sit. Vulgatara enim, quam nunc vocant, Gothos
rum opiiiionumprior parura laudanda videtur ; nam non adhibuisse non solum inde cognoscitur, quod
eiianisi neque cura Wetstenio, num Ulfilas linguae multo post usu recepla est, verura etiam quod Go-
laiinaeperilus, neque cuin Hickesioel Lacrozio, uura thica versio et novi et vcteris testamenti, cum nullo
laiina lingua in Mcesiavulgaris et biiini sacraescri- •fere libro rarius, quam cum illa coucinit' ; contra
pl.urae codices illttc translati fuerint 8, quaerinius; sacpius cum anliqua illa vefsione, quam hoc nomine
lamen quia lux evangelii Goihisa gracco orbe afful- appellaiam Sabatier e variis codicibuscolleclamcura
serai, fieri non poluil, quin doctores gotbici, qui a Vulgala edidit, saepiuseliam cum Brixiano codice,
Graccisdoclrinara acceperanl et in graecorumchri- quem Blanchiniusedidit; sed cum nullo horum libro-
slianorum conciliis inlererant, graecaelinguaegnari rum iia congruit Gothus, ut untim aut alterum prae
essent, ex quo intelligilur null.un esse causatn cur reliquis secutus esse dici possil. Res autem sic ba-
primus inlerpres bibliorumad libros latinos confuge- bere videtur : Gothi relictis Istri ripis biblia sua,
rit, cujus linguae,si vereeara calluit, cognitioei cerle sicut erant ab Ulfilaconversa , aut eiiam ab aliquo,
non paratior quaiu graecaeesset. Medio quidem aevo si quid deesset, perfecta, secum in.Italiam deporta-
theologostanla linguaegraecaeimperilia laboravisse rant; ibi incolentes cum linguam Romanorum didi-
scitnus, ui sicubi litleraesacraeessent adbibemlae,ad cisscnt et latinos sacrae scripiurae codices , in quos
libros laiinos confugeretur, id quod Luiherus nosler inciderant, a sua interprelatione discrepare, passiin
fecit, priusquain graecislitterissludereccepisset; sed etiam auctioresesse vidissenl, ex illis exemplis libros
inde probare, illa quoque aetate bominibus exleris suos ita correxerttnt alque mutaverunt, ut vel singula
latinam qttanigiaecamfacilioretn inleliectu fuisse at- verba gotbica antiquaeversionis cuin aliis sive usita-
que in explicandis locis difficilioribus latinos libros toribus , Mve ad sensutn reddendum magis idoneis
adbibitos, peticulosius videtur. El si vere habuit li- permutarent, vel si quoeraanca viderenlur, ea sup-
bros latinos, cur de tam paucis locis eos consuluit, plerent. Quo factumcst, ut noiisolum lectiones libro-
de pluriiuis aliis neglexit, ubi propter dilficullates rum lalinorum in versione ea, quaee gracciscodicibus
interprelationis aul minus reclc aut prorsus falso facta crat, deprehendanlur," sed etiam eaelitterarum
convertil? Multo autcm probabilior cst aliera sen- sacrarum parles, quaebinis exemplisgothicis conser-
tenlia, qua versio in Muesiaex libris graeciscoufccta vataesint, duarura recensionum vesligia ostendanl,
postea in Italia ab aliis theologis golhicis ad teno- alieram antiquiorem ad texlus graeci similiiudinem
reni et normam lalinorum librorum miitaia et inter- raagis accommodaiara, alteram recentiorera multis
polata esse existimalur. Neque Griesbachius 4 au- locis eraendatam, mutatam, interpolaiam, sed ita ut,
diendus est, qui golhicatn versionem aliqtia relatione qui eam relegerent atque relractarent, ii librorum
cum latinis conjuuciam esse negans potius, quae ilSa antiquorum lediones religiose in margbie sui codicis
ex his in se translala habere videatur, ea aut casu appiugerent, quas adnotationes librarii posleriores
1 Benzeliuspraefai.p. XXXIII : versiofacta est, in- Matth. (III, II) xxvn, 42 (58); Marc. n, 22; x, 4;
quit, non aliunde, quani autheutica graeca, lalino xiv, 47; xv, 21, 37, 40; xvi, 1,2; Luc. IV,33; vi, 4;
tamen interpretc, qui ille cumque fuit, non incon- ix, 43, 50; Joan. xv, 2; Gal. v, 20; Coloss.m, 8; cf.
sulto; cf. BengeliiimDefensioneN. T. p. 27. Semle- Millii Prolegg. 742 seq.
rum ad Weisien. p. 309, GriinmiutnW. J. LXX p. 47. 6 Hisloria crilica venionumN. T. p. 222.
* Wetstenins p. 306 eilit. Seml. Ihre Ulfil. itiustr. ' Cf. Knitieiimn p. 376; Zuhnium p. 32. Pio
p. 268. Zahnius Einleit. p. 31 sqq. Castillion. Spe- mullis aliis locis nunc laudamus Tiuioth. I, m, 6 lo-
cim. praef. p. xx. cf. eumdein ad Ephes. u, 3 et ad cumceleberrimum, ubi Goih. ciiin gr;i'CisSe<k,a Vul-
Galat. iv, 18. gata omissum, lcgit, et de vetere tcstamento cf. nu-
» Cf. Ihre Ulfil. illustrat. p. 260, 269. raeros e libro Geneseos xi cilatos, qui a
4 Lpisiola ad Zaltnium data, vid. Zahnii Ein- Vulg. multum discrepant.supra p
leit. p. 34. 8 Vide supra pag. 465-466.
* Loca ex parallelis interpolala habes bacc :
475 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 476
reddiderunt aut etiam aliis auxerunt. Sic in iis fra- bus additi', quarum qtiaedam in lextunl surit illa- -
gmentis, quae codex Argenteus solus conlinet, dili- tae", manus emendatrices satis perspicue indicant.
gentius inler se comparalis, cognovisse nobis vide- Huc accedit, qund in codice Vindobonensi,cujussupra
mur, alia ad recentiorera, alia ad veteriorem recen- mentionem fecimus, pauca quaedam verba gntbica
sionem pertinere; et ad illud quidera genus maxime adducuntur,
comparala cum aliis recentioris lingttae
insignem evangelii Lucma reliquorum evangeliorum in his, haud dubie ex evangelio Lucae
ratione diversitatera referimus, cujus et frequenlior germanicac; ° a
sumptis, lituli et alius cujitsdam loci lectiones
cum libris latinis consensus, et discrepantes singu-
diversae insunt. Marci etiam evangelii
larum vocura scriplurae ', praeierea usus formarura cod. Arg.
duarum reccnsionum vestigiadeprehenduntur, in quo
verborumque in reliquis evangeliis aut nunquam aut
rarissime obviorum *, et verborum usitatorum di- et sermonis cdmplures pioprietates aut cum Luca
versa significniio', el plurimae lectioues variae et comraunes, aut ab omnibus reliquis discedentes co-
glossae4 ad raarginem adscriptae, sive a correcto- gnoscuntur T, et variae leciiones in raargine sunt
ribus ipsis, sive a librariis alia exempla comparanti- adscriptsc*, et cujus textus, uti Lucae, saepius ex
1 S'ic hoc evangelio saepissime d pro p in ler- Grim. i, 847 ; xix, 12 gdggida pfo iddja; bai pro ba-
minaiione ponitur, niaxime in tcrtia singularis et jops 1,6, 7 ; v, 7; vt, 39; vn, 42; nauhpan pro nauh-
secunda pluralis persona : I. 13 gabuirid pro qabai- panuh i, 15; vni, 49; ix, 42 (in sentenlia negativa
rip. 17 fituraqimid.52, 35; v, 36', 37; vi, 45; ii, 12; etiara J. 6,17). Verborum eorum, quaeaut nusquam
v. 10, 21, 30, 34; vi, 2, 24, 25, 31, 52, 54, 46; iu, in evangeliis amplius, aut perquam raro inveniuntur,
14; vi, 27,28, 53, 55, 36, 37, 58; m, 4; v, 4; vi, 23, tanius est numerus, ut omnia proferri vix possint,
27, 35,37; vi, 3; in forma nelitra participii praeteriii: quapropter lectores Glossariumadire jubemus; unura
it, 12 galagid. 23; IV.10, 17; vt, 48; cf. xv, 16 sad et altertimque posuisse sat erit : dicitur apud Lucam
vu, 46 haubid pro sap et haubip; in lertia singularis airus pro aggilus, (lodus pro awa, naus pro daups,
praeterili verborttni prioris conjugationis : bad vni, mttnaseds pro mandtjei,gaujans pro bisitands, galvo
31; xV, 28; anabaud v, 14; vm, 29, 55; faurbaud v, et (auradauri pro plapjo (platjo), unhails pro siitfcs,
14; vin, 56; mid iu compositione verborum; sic in namnjan pro haitan, skeinan |iro liuhijan,piupspillon
lerminalionibtis ma.scu!inis seqtiente s littera : stads pro «ailfimerjan,maguspro piumagus roultaque sim-
xiv,22; faheds\,M; u, 10;xv, 7; huntlafadsvu, 6,et plicia pro coinpositis, titi svilian, aislan, qistjan all.
in participiis mikilids IV, 15; gahrainids iv, 27; tja- Alia omitiimus, quia in lexlu graecoeiiam buic evan-
mantids vi, 40; deinde b pfo f ttti iv, 3 hlaibs; n pro gelio sunt propria: addimus aulera hoc loco ex ob-
g anie palatinas litteras, ng, nk, nq pro <jg,rjlc,gq, servationibtissynlacticispraecaeteris,in hoc evangelio
vid. ad Luc. xiv, 31 (ea scribendi ralio.quae etiam articuli eum usum esse, ut etiam substamivo postpo-
in documemo Areliho lnvetiitur, lalinitatem videiur naliir ; Vid. iu, 8 us stainampaim Xvn, 17 laihun pai.
olere); utraitjan vui, 24 pro urraisjan; littera? gemi- xx, \5.aurtjampaim; ea constructio in epistolis sae-
natae simpliciter ponuntur : fulnan pro fullnan, vid. pissinte, in evangeliispraetereatantummodoJoan. vn,
ad ll, 21; fauragagjins et (auragagjan vm, 5 ; xvi, 1 8 iuvenitur.
3 Ul, ex. g. aftra TO.orciawLllfc.ix, 62. gapraf-
pro (auragaggjan. Practerea vocales cuin aliis vocnli-
bus et dipbthotigispermiilantiir; et cilm c : n, 10 fa- teins S.fttri; id. IV, 19. fratetan a7too-Ts).Xetv id. iv, 19.
heid. 15 lohannein; vm, 32 anusaisleip.IX, 13 manat fragipan «9STSIV id. vn, 30 h. 1.
seidai pro fahed, ioliannen, anasaislep, manasedai, cf. 4 Vari;e lectiones : v, 28 in lextu iddja—marg.
ad iu,5; caet.qeins i, 5; xvit,52, dulhci vn, 7, visseis taislitla; vi, 27 fijandam — hatjandam; 40 gamanvidt
xix,22;e cnm ei: n,57 blotunde.il)iilippane. x, Spa- — uslauhdns; vn, 32 gaunodedum.— hufum; vm, 27
ne. xix, 37 poxe pro blotandei, mippttnci, panei, po- unhulpons — skohsla; ix, 34 qemunih pamma milh-
zei, cf. ad x, 5; e cum ei : andbahtetledun vui, 3. niin —jali at im tn milhmin atgaggandam; xvi, 15
svekunpsvin, 17. agge'.eix, 26; xv, 10 pro andbahti- (aihupraihna — mammonim;glossae: in, 14 in lextu
dedttn, svikunps,aggile; i cuiii e : galagidideinav, 18; valdaip — marg. ganohidai sijaip; vi, 49 flodus—
VI, 11. qiiiiivli, 3 prb galaqidedeina el qemi, vid. ad awa; ix, 13 manaseidai— managein;quanquam inter
VIII,56; au cum u vid. ad Marc. vn, 52; u cimi au varias lectiones et glossas vere distinguere diflicilli-
vid. ad Luc. i, 54; o cum u : ni, 26 iodins. xvi, 8 sun- mum est.
ios pro indins (vid. vs. 50) et sunjus, alia vide ad iv, " Hae multo pauciores sunt, quam quas Zahnius
13 adliolala. llttc perlinet emissio; lillenc e formis Einleit. p. 54 enumeravit, et injuria Castill. liuc re-
quibusdain verbi visan : ix, 12 sium. v, 10 siud. IX, fert loca Cor. I, xn, 15; 11,x, 16; Galat. v, 4; Coloss.
41 siau. vni, 25 et xiv 51 tiai. Testinionia duplicis lt, 32, de quibus locis in annotalione diximtis; sed
recensionis in cvangelio Lucaevidentur etiam haec: cilra omriem dubitatiurieni L. n, 2 de verbis at visan-
ix, 54 ante leCtionemmargiltalem at im in milhmam din kindina syriais raginondin saurim alterutrum e
algagdandamlegittirjah, quod olios.umad h. I. dixi- glossa ortutn est, nam al visandin kindina syriais idem
raus; fortnsse illud jah non pertinct ad texium, sed est quod raginondin saurim; idem v, 55 <lealtero jah;
est glossatnris, qut indicare volebat lcgi eiiam ai im xtv, 32 de jabai nist mahteigs; xvn, 6 de jabai; Cor.
tn m. a. Pariter xvn, 6 aippau jus jabai explicandum I, xv, 6 de fifhundam; Coloss. m, 12 de armahairtein
est; verba ea prius in margine sr.ripta fuisse et ad siatuendum est; cf. eliam ad Luc. xix, 7.
jubai pertinuisse videntur, et glossatonlicerevulebat: 6 Scriptum est. aivaggeljo pairh lokan; cum in
jabai aul (i. e. aippau) addilo pronoinine jus jabai, todice nostro lukan legatur, ex alio codice illud
nt vera sil htijns loci lectio : jabi (sivc jus jabai) ha- desuinptnm esseapparei; sic etiam vaurpun afarpo,
buidedeip galaubein sve kaurno sinapis. qipeip du quaeverba certe ad Luc. ix , 28 pertinent, in cod.
bainabagma.
* Verborum formae huic nostro legitnus addito pan: vaurpun pan afar po
cvangelio soli in codice (inlell. vaurda).
Argcnteo propriae : auhmisls m, 2; tv, 9.9;xix, 47 pro 7 V. c. cum formube sunus mans apud Matthaeum
anhumists; iba xvii, 9 protfxii; unltatpa pro unhul- (tx, 6; x, 25; xi, 19) articulus addi soleat, apud
po iv, 35; vm, 29 55 ; ix, 42 (legilur quidem etiam Marcuinoiiiitlitur n, 10; vm, 51, 58; ix, 9, 12, 51;
Maitli. xxv, 41, sed cst hic locns e coiliceAmbrosia- x, 53, 45; xn.i, 26; xiv, 41, quod apud Lucam etiam
no); vi, 40 laisaris pro laisareis; i, 23 andbahteis pro plerumque faclum est.
tuidbahtjis, vid. h. 1.; ix, 39 hropjip pro hropeip, cf. 8 i, 6 in textu haipivisk — margine t>i<7>»; i, H
 477 PROLEGOMENA. 478
'
reliquis evangeliis interpolatus apparet. Quod bis aetatem pervenerunt, ea posteriori tempori tribuenda
indiciis docti de Luca et Marco ihveniraus, idem de esse, inde disci potest, quod nonsolumcum codicibus
Mattheeoet Joanne statuendum esse alii libri goihici italicisfere conspirant, sed etiam quod novas formas
probant; in codicibusenim Ambrosianis fragmenta (vid.adThess. 1, iv, 14), novas syntaxis rationes (vid.
evangelii Matthasilegunlur, in quibus discrepaniiaca ad Coloss. IV, 10) multasque proprietates supra indi-
textu codicis Argentei sunt *; deinde in opusculo catas continent. Earum autem epistolarum -etiam
illo theologico, de evangelio Joannis scripto (Skei- duas exstitisse recensiones discrepantia codicum in-
reins), loca pleraque hujus evangeliicitantur, e qui- dicat 4; de antiquiore illa quantum superest verbis
bus auctorem illius opusculi texlum a nostro diver- contexiis ediiliraus(cod. Carol. ct cod. B), allera, cu-
sum habuisse apparet 3. jus varietatem in adnotatione subjunximus(cod. A),
Consideraniibushasdiversitates, eas leviores roodo recentior esse videtur : nam duo illi codices, quos si-
esse neque illa retractatione vcrsionisprioris aut indo- gnificavimus, nullas habeutadnotaiiones marginales,
lem aut aequalilateminteriisse cognoscitur. Epittolm cerle non eas, quibus variaelectiones aut glossaeindi-
utrum jara ad Islri ripas conversa fuerinl Gothis, an canlur ', in altero autem recenlior aetas,nisi e variis
demum inIlalia,decernerenon audemus nos quidetu, lectionibus margini appictis 8, certe e frequentissi-
raa lectionum emendatione ad textum facta7
quamquani nihil cogitare possumus, quod ne fierel, grcecum
impedimeutoluerit. Quaeautem fragmenta ad nostram et ex singulari scriptura saepeobvia cognoscitur. Huc
tn pozeivaila galeikaida—pukei vilda; v, 4 galamjan tasse usfarjon), Cor. I, IX, 9 ut faurmutjais auhsau.
— gabindan; xil, 24 mela — bokos.
1 Vid. Not. col. 475. Priskaidai —«i faurvaipjais niunp auhsau priskandin;
* xxvi, 72 cod. Arg. afaiaik — cod. Ambr. II) gageigaidedjau— gdstaistaldjau; 21 gageigcjau—;
gavandidedjau; 22 waiva — vaila; x, 30 andnima —
laugnida; xxvi, 75 afaikit— invidis; xxvn , 1 runa brukja;xlu,3ei gabrannjaidau—eiwopau; 5ni sokeip
— garuni! ibid. gudjans — pai gudjans. seinain ni inaljaliop sein ain; xv, 33 riurjand —
—
* vi, 11 cbd. Arg. gap du siponjam— Skeir. qap
/rat>ard;'OHd,'H,i, 8 dfiiiagjvidai veseima—skamai-
siponjam; eodem versuj&ei— ei; vi, 15 fimf. — paim dedeima; n, 11 galiginondau-»• gafaihondau; 15 fra-
•e-; paulo post hlaibampaim barizeinam— hlaibam qistnandam— fralusnandatit; lil, 14 afdaubnodedm
barixeinam; eodera versu paim matjandam— at paim — gablindnodedutt;v, 12 «s/faMHjaima— anafilhaima;
maljandam; vii, 46 andhofuh — awthofunpan; vn, XII,7 hnupo— qairu; Xu, 15 lapaleiko—gdbaurjaba;
ASfaretsaie—pize fareitaie; tit omitiatnus qttod vn, Gal. ii, 5 gasianaai—pdhhvisai; 6 andsitaip— nimip;
47 pro sijup scriptum est siup et vi, 9 tvans pro •/>•. 8 gatavida — vaitrhla; iv, 3 ufslabim fairwaus — uf
Caeterum in lextu evangelil Joannis singularia lugglam; 13 siukeiti— uninatnl; 2l niu—hauseip —
fere haecinveninntur : dahpe pro dupe (quod ctiam niu ussuggvup; vi, 3 frapjamarxein*isl sik silbatl
vi, 65; viii,47 legiluf) aut duppe, vid. glossaf. voc. uslulondsisl; Eph. i, 9 bi viljah saei fauragaleikaida
usus freqiieiitissimus particularum paruh et imma — ana leikainaipoei garaidida in imma; 14
anuh pro graeco Seet x«i, vid. glossar. hh. Vv.; uh
fala; gafreideindis— 0a«is!flis;n, 3 viljans — lusluns; ibid.
ehcliticum et ize relativuiii ad.reddenda participia 1'isfaibtirna hdlizis — «s saieinai urrugkai; n, 10go-
graeca, vid. glossar. VOe.— ult et grammat. ubi de daim — piupeigaim; in, 10 fitufaihu — managnandei
participio agiltir; Ususpariiculaeith in sententiis ad- managei(?), quarum adndtaiionum maxinia pars in-
versalivis , ubi lextus grsecus non agnoscil, vid. ad terprelaiiones, aliaeemendaiiones secundumgraecum
Joan. vl, 58; usum parlicubeip pro graeco et Condi- texium (Cor. I, xili,3;Gat. 11,6; Epb. i, 9) aut se-
tionali Joannes cuiti Luca cominitnera habet. cundura latinas versiones (Gal. iv, 21; Eph. n, 3), aut
4 Epistolarutn duplicen. recehsionem in cod. A lectiones codicis B cohtinent (Cor. II, i, 8; xu, 15).
7 Cor. I, xvi, 2 cod. B
et Bcontinerl Casl. ad Tirn. i,ii, 6 negat, quod taujai (faciat) — cod. A
cod. A plerURiquecum cod. B concinat. Sane sutit lagjai C. gr. omn. TISITM; II, l, 8 skamaidedeimauns
loti, ubi uterque cOdeXeamdem lectionem, quan- — afsvaggvidaiveseimahacsitantesessemus, quod gr.
quam qul locos a Castillionaeo cilatos diligenter izairopiSnvaipropius accedil; 19 vailamerjadd evan-
•xaniinat, eorura numeruin mulio minuendinnesse gelizatur—merjada praedicaiur.c.gr.oinii.xvi/nixo15'!;;
videbit; sed esse etiam, eosque nin i admodum ii, 15 intma ci — iim iis, c. gr. ortin. aOfoCs;;m, 3
paucos i,uli Cast. ait, quibus discrcpent quis in- svikunp hianifeslum—sw'/V»n/Jaimanife8li, c.gr.oinn.
teiligens atque prudehs negabit? ilas autem Ie- epavspouixevot;tii, 9 us e
vulpau gloria — ih vulpau c.
ctionisdiversiialesnuiicupavimusvestigia recensionis gr. oitln. (evS6i>]);vm, 19 mip gasinpam cuni sociis
duplicis Vel revisinnis, non versionis plane novae, — mipgasinpa consocius,c. gr. ortin. d-uVexSi)fto<;; 20
utiCast. hon intellexisse videtuf. Neque hobis, nos —
bivandjandamdevitantibus bkandjandans devilan-
errasse, Castillionaeustam facile persuasit, quara tes, c. gr. omn. o-TsMtoi/evot; 22 fitaus mais mulio
MassraannoMGA. 1840, p. 137.
8 Margini codicis B adseriptas sunt lilterac nu- magis — filu mullo, c. gr. omn, noXu; xm, 5 ibai
—
nura (uriri, apa) nibdi nisi, c. gr. plerisque et*IMITI;
merales et solaeet voce laikijoaddita, qtiarum illis Eph. 1, 22 all omne — alla itocna; n, 2 aivit aevi^—
capita, his praelectionesecclesiaslicaeindicantttr; de fairwaus mundi, Ci gr. omn. jtoo-^ou;it. 5 sijum
ii<vide infra; quod ad Cor. I, xv, 57 SJVIU legitur, sumus— sijup estis, c. gr. omn. SO-TE; vice versa
Caslillionaiiis conjecturam suam, quasi 218 versus lv, 25; iv, 28 ak sed — ip veruiri, c. gr. omn. 3e;
signilicaret, ne sibi quidem ipsi pfobavit, nec nnbis IV, 30 pammei quo — tn pammei, c. gr. omn. ev <S.
litieraruni illarum signiticatio perspecla est , nui Varietaies permultae aliae uiriusque codicis ita sunt
forte quis respiciens sensuin versiculi, in quo Dcus comparatae, tit uterque graecosdiversos secuttts sit,
vicioriamnobis per Jesum Christum dedisse dicitur, cod. A autein maxime eos, quorum origo italica est
litieras illas latinase-se coiijcit pro st. /i. v. = signo cerla : Cor. II, n, 12. cod. B : in aivaggeljontie TS
boc vinces, ut iheulogiisgothicus imlicare voluerit, tvayyskiov— cod. A .— i»iaivaggeljons8ta TOsvayyeko-ir,
civesea lesserausos victoriamde hostibus suis uescio 16 daupaus fiavaTou us daupau sx t9avaT0u ; III , 9
externis aut internis reporiaturos esse. andbahti Staxovia— andbahtja Staxovia;v, 12 hairtin
s Roin. IX,13 in lexlu — in liairtinevxapSta;vn,5ga»ii/ldn ttizoQavelv
fijaida —marg. andvaih(^.); xapSia
7 ..
x, tttp— rjo (m quofragmeiito non adverbium, — niipgasvittan awtanoBavuv;Eph. l, 19 i» uns tic
sed verbum pro iup ustiuhan latere.suspicamur, for- vp-a; — in izvisu; vp.a;; Philipp,.iii, 13 ni pau oux
479 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 480
referimus frequentemassirnilationisusuiii, qua h lit- in Iialia sedes ceperunt. Nam cum non ex hebraico
tera finalisin eamdem priuiam sequentis vocis muia- codice fluxerit, sed e translatione Septuaginta inter-
tur, quaefiguracuinrarius in evangeliis,cerle iis, quae . pretum ea, quaeComplulensis editionis fons fuii, id
in codice Argenteocontinentur, nec nisi anie p in- quod ex collaiione goihicaecum Coroplulensifacile
veniatur *, rarius etiara in c<>d.B, in cod. A ante cognoscitur8, Complutensemautera ex italicis codi-
omnes liquidas el mediaslilleras adliibelur' ; deinde cibus conlectamesse constetT, gothicam etiam ver-
ustnn simplicinm voc.iliiiuiin terminalionibus pro sionem, saltem fragmenia noslra.cx libris italicis
diphihongis3 omissionem lilterarum exilius sonan- haiislam atque in Ita'ia factam esse apparet.
liiini in fine verborum 4; evitationem quoruindam Ad argumenta, qnibus nostratn versionera pleras-
generum hiaiits interpoMtaj littera 8. Quibus otn- que inuiationes in Ilalia passam essc supra proba-
nibus collectis (eaque copia multis facile aliis atigeri viinus, baic etiam cerliora adjici possunt : post in-
potesi), aperte indicatur, linguaingothicam anlea ru- scripiiones singulorum librorum ponitur dustodeip
deiu, agresiem, inconditamab iis, qui librorum sa- vel anaslodeip, i. e. incipit 8, quod in graico nullo,
crorttra inierpretationi gothicaedenuo operam dede- veriun in latinis plerisque invenilur'; in fine epi-
runt, ab incorrupta intcgritale ad percgrini sermonis slolarum addilur ustauh, i. e. explicit'° sive prae-
consuetudincmdeflexamet emollitamesse. missa brevi signilicatione,adcujus ecclesiaechristia-
Reliqua sunt Iragmenta veleris testamenti, pauca nos apostolus epislolam scripserit ", sive indicato
quidem, sed idonea ad certissimam conjecturam fa- loco, unde illas miserit '*. Quas subscriptionescum
ciendam, plerosque certe libros ejus golhice fuisse ab Euthalin, episcopo Alexandrino, niedio saeculo
conversos; libros enira levioris argumcnii prae gra- quinto derautn factasesse inleromnes conslet", illo
vioribusa Gotbis lingusepatriae traditos vix credibile auti'in tempore neque Uililas adliuc inter vivos esset,
essp, sed procul dubio cxlerorum eliam librorumver- nec Visigothisedes antiquasad Istrum incolerent, nec
sionem exstitisse, supra ostendimus.Ea autem trans- Ostrognihi, mortuo Atlila rebellantes el novas sedes
lalio aetati esse videiur iribuenda, poslquam Gotbi quaerere p:irantes, his rebus vacasse videantur; quo
(apa) — ni nauh ojrru. Rarissime lectiones codicis A sium et siup Cor. II, u, 17; ni, 3; vi, 16; xm, 9;
gr.ccorum auctoritas deficil, ut Cor. II, vu, 9 ubi Epli. 8,
ii, 10; iv, 1; Philipp. m, 3.
* Viil. Esdr. n, 31 ubi anpnris vulgo omissumc.
pro t/i vaihtai legit vaihiai, cum m praepnsitionem
omnes gr. agnoscant: sic ix, 2 ubi wopam(<>loriamur) Complut. (hepoij)addit; 39 pusundi -iz-— xiXtotSe-
pro wopa(glirior) nec graecinec lalini habenl; xm, 7 xae7rra, lecliciniComplut.pro yiXtote'jrT<4; Nell v,
ungakusanaicum (reprolii)ctunsnlocod. Linrolniensi, V, ab iniiioc. Cnmplut.addit ;'a/i (?.<xiyz); sic vs. 14
quaiiltini sciamus, pro gakusanai(Soxtftot)le^it; qtiod piud.tnis (^ao-tltl) po.st arlarlisairksaus'ApQao-xo-Oa et
denique C<doss.in , 1 pro parei, quod oraues coild. lbidem xat i-jispro iyi>, nisi quod verbis transpositis
(ou) posiulant, par (ibi) praebet, librani errore posi- ikjah legil; paulo post cinn vulgo scripium sil (3wv
tumesse suspicamur. Reliquaequae intercediint di- auT'Iivouzitpayovxai xat StKfxa; «pwTacui npb euou
versitates, nonseiisumaultextuni diversum pnebent, tfiaouvaveV auTOUf,Goth. CtlinCompllll.legit a^rov
sed coutiiient diversitates inierpreiandi, sic Cor. II, Tvishyeu.ovix; p.ovouxifi.yop.ev,
otSeapyovresot e«7ipoo--
vn, 8 B auk — A unte; IX, 2 gavagida— usvagida; 6ev fiou efia/suvav siri TOV
\abv, converiii enim : htaif
Gal. n, 6 vulpris— vulprais; vi, 1 atsaiwaudt—and- faurainapleis meinis ni mat dedum. ip (auramapljos
saiwauds; Eph. l, 14 izei — snei; ni, 10 manngfalpo paiei ve^umfaura mis kauridedunpo tnanagcin; vs.
— filufaihu; III, 19du —1«; vi, 11 diabulaus— unhut- 15 pro StSfaxf*«cum Coiniilut.legit o-txXouf (sikle);
auruv
pins; vi, l&vakandans— duvakandans; Coloss.m, 5 pro ezTETtvayiiivot e^oufftajovrat eodeni li- Cuin
vinnon — vinna. bro 7ratSaptaauTtive'xuf)teuo-av (skalkosize fruujinode-
1 Quod scribiiur jan-ni Matth. et sic porro. Einn lextiis gothici cum coraplu-
xxv, 42 el jassa dun),
lensi consensum jam Speciminis ediiores iudicave-
xxvi, 2, ea. ecod. Ambros. sunt.
1 Praeterquam quod illa mutatio ante admitti- runt, sed n«n omnibuslocis id ab iis facturoest, ubi
p
tur, idem fit qttoque auie liquidas : / Cor. II, i, 8. Gotb. cum illo libro
7 Vid. epistolam adconsi^irat.
Leoncm X summum episco-
(alitervn, 8.) Eph. m, 18; mPhilipp. :n, 17; n Cor.
I, x.20;ll, 1,18, 19; iii, 15; v, 12; vm, 5; Philipp. pum, Compiutensipraefixaui.
* Vid.
lii, 5. all. ;r Cor. II, vm, 10 cf. ad iv, 6; sCor. 1, v, rinlhios evangeliaadMarci et Lucae, epistolas ad Co-s
8; ii, 2; II, vm, 15; vn, 3; Philipp. IV,2; anle me- alierara, Ephesios, ad Tbessalonicenses
dias : b Cor. I, x, 21; 11,vu, 15; ix, 4 ; g Cor. II, n, alteram, ad Timoiheum priorem (ad h. I.) et ad
7; v, 5,18; vm, 23; Eph, IV,24; d Cor. II, n, 16 ; T.tum; abrupte incipiuut epistolaead Galatas.et,
quid ? quotl ante k leniieni lilterara assirailatione quia cod. A inscriplioneset subscripiionesnon habet,
utitur Cor. I, vn, 16. ad Timotbeumaitera; reliqua vero evangeliaet epi-
* Sic i pro ei : Cor. II, Slolaesiint ay.etfaXa.
xm, 3 siukip, Gal. vi, 3 9 Cf. Welsunium 1.1. pag. 305.
e
pugkip pro siukeip, pugkeip; pro ei; Cor. II,v, 21; 10Vid. epislolas ad Romanos,ad Corinthios utram-
vni, 16; Gal. vi, 13; Eph. u, 16; Pliilipp. n, 26izeet ad Galaias, Epbesios, Colossenses. Thessalo-
pize pro izei et pizei. Comrain mediis vocibus ple- que, mcen^es alteram. Ceieium quod explicit goihicum
niores praeferlsonos, scribit eiiim Cor. II, i,12
usmeilum.Gal. III, 19 pizeiei. Col. IV, 7 tykeikuspro ustauh reddidimus, voce laiina usi snmits, pro qua
reciius perfecitdicendum erat; cf. GrimmiumW. J.
usmetum,pixeei, lykekus. bxx pag. 34.
4 Cor. II, xiit, 5 " Sic in cod. B esse solet.
pau; xn, 2, 3; Eph. n,12 tnu
propauhcl inuh. 11Sic in cod. A, qui etiam duas
5 V. c. pro ta scribit in saepesubscriptio-
ija frijapva omnibus locis, nes conjuncias habet.
ubi id verbum legiuir pro friapea; iai — ijai in sijai " Absolvit aulera Euthalins illara
operam anno
Philipp. iv, 5; Cnl. iv, 6; aii—aiji in saijip Cor. II, 458. Vid. Mill. prolegg. 940 et 944. Caeteruin in li-
IX,6; Gal. vi, 7, 8; eiha — eijha in freijhalsCor. II, brorum fineillud explicit ponere, jam saeculoquarlo
III, 17 muliisquealiis locis. Contra iu, pro quo antea Romanosesse solilos, ex Hieronymi epistola 28, 4
iju gcribt solebat, tnaxime in cod. A restiluitur, in cogtioscimus.
481 PROLEGOMENA. 491
alio tempore, nisi postquam occupaverunt Italiam ctoritatem verbum de verbo reddidisse omnes fere
et — sl etiamde reliquis Gothis dicendum est — Gal- conscntiitnt, sed eam fidem servilem plerique lam-
liam eorum libri illas inscriptiones et subscripliones que supersliliosam cogitaverunt, ut viluperandane
acceperunt? E latinis libris Gothos eliam indicera sit magis quam laudanda, in incerto relinquatur. N:tm
lectionum ecclesiasticarum, additamenti eodem tem- qui ita graeeos secutum eum dicunt, ut vel formis
pore cum subscriplionibus introducti', in sua biblia passivis pro mediis graecis, male intellectis, utatur,
transtulisse, earum appellatio laiktjo argumento est; quid aliud agunt, quam ut Golhum iraperitiae linguae
illaseuim sectionesGothisi e Graecislibris hausissent, graecaealque adeo suae ipsius accusenl? Sed iidem
verbum asiggvan (uvayiyvi>o-xeiv) ductum formassent, tamen Gothum modo accuratiorem graeci lexlus imi-
ut graeco avayvwo-tfresponderet, nunc autem vo- tationera oblitum esse dicunt, modo graecorum au-
cem mere latinam posuerunta. Praeler hanc divisio- ctoritatein deseruisse, id ubi aut soni suavitas aut
nem, secundum lectiones factam, alia in uiroque sermonis gothici ingenium postulaverit'. Si vero ita
codice secundum capilula, sed diversa apparet. N;im converlit de graecis, ul suaeeliam lingnae leges ob-
quae in cod. B solo legunlur, maxiraara partem cura servaret, quis eum,cujus sola fidcs laudanda sit,
Eutbalianis conspirant, quas praelerea habet cod. A servilem in modum interpreiatum esse contendal?
et B, cura nulla librorutn aliorum divisione con- Neque verum est, quod alii viri docli * Ulfilam grac-
gruunt *. Pro his divisionibus, ut id hoc loco mo- cura exemplar totidera saepe verbis inlerpreiatutn
neamus, evangclia in codice Argenleo secundum ca- esse, obscura obscure vertisse, ambigua in ambi-
'
nones, Eusebianis non absimiles, divisa sunt 4, qui guitale reliquisse, syntaxin graecorumcollocationem-
a prirao interprete an ab aliis appicti sint certo dici que verborum servavisse aiunt, utiu cjus libro grat-
non potest, cum babeamus textum gotbicis quidem vocabulis
Postquara de fontibus egimus, unde versio golhi- conveslitum, borealibus tamen idiotismis plane ca-
ca, quam nunc habemus, composita sit, sequitur al- renletn. Sed non solum per se incredibile est. ho-
tera quacstiode ratione, quninodo Ullilas inierpretis niinein sapientem suo se sensu itaprivasse, ut libro-
munus adminislraverit, qua quaestioneprofligata in- rum sacrorum inlerpretalionem faceret ila compa-
telligi poterit, quid ulilitalis novi testaraeiiii crisis ratam, ut ejus verba legentes neque inlelligerenl, nec
inde capiat. ullura inde fruclum perciperent, cum tamen spe-
Ulfilamreligiosissime sequentem lexlus graeci au- ctasset id, ut cives doctrina christiana e bibliis hau-
1 Vid. Mill. prolegg. 941. 36; na vi, 12 : vi, 13; nh vi, 15 : vi, 16;/vi, 18:
* Apposiuesunt hae lectiones margini codicis B et vi, 21; jp vi, 54 : vi, 53; ud vn , 50 : vn, 31 ; uq
quideraCor. I, xv, 58; 11, m, 4; v, 11; vm, 1; ix, VII, 37 : viti, 1; pg viu, 29 : vin,30; 1d ix, 33: ix,
1; xi, 29 (quaruin quinqne lectiiiuum Euthalius qua- 32; ra ix, 49 : ix, 44; rb ix, 50 : ix, 49; rih xi, 5 :
tuor tantutn agnoscit). Gal. v, 2, 25; Epli. v, 1, 5; xi, 4; rl xn, 12: xu, 13; rnp xiv, 8 : xiv, 7; rpe xiv,
Philipp. i, 21; m, 1; IV, 1; Thess. 1, m, 1; Phi- .50 : xiv, 4*; rlq xiv, 68 : xiv, 69; rlp xv, 1 : xv,
lem. 12. s xv, 2 : xv, 5; sa xv, 3 : xv, 4; sp xv, 20 : xv,
3 ln eplstola ati Romanns. nisi in cod. Carol. ad 2; 21; evangelio Lucae b i, 55: u, 6; g i, 36 : u, 8; i
Xil,lietad xin, 1 e, niillae divisinnes adscriptie III, 15 : III, 16; ia m, 16 : ui, 17; i6.ni, 17: ni, 19;
apparent; in priore ad Corinthios (cod. A ) ad xi, 5 Ib v, 10: v, 11; mh u, 21 : vi, i2; na vi, 26: vi,
ponilurft (8),ad xiv, 26 ie (15) a<l xv, 58 iz (17); 25; jp vn, 18: vn, 19; uh viu, 11 : vm, 12; rpx xv,
legitur pr.uterea etiam ad xi, 25 e (5), qua Etitbalia- 3: xv, 4; )'/ xv, 11 : xv, 12; rlb xvi, 13 : xvi, 14;
nam divisioiieuiindicari Castiliionaeuse\isliinat, cf. rlp xvu, 3 : xvn, 4; sq xvn, -J.A: xvn, 25; siq xvnl,
Knitelitnn pag. 584. In allera ad Corinlliios legitur 14 : XVIII,15; ska xvm, 27 : xviu, 29; ske xvm, 43:
in cod. B adi,3a (I). i, 15 6 (2). n, 12 g (3). iv, xix, 1; slg xix, 35 : xix, 32 ; sld xix, 37 : xix, 3d;
1 e l5). iv, 7 q (<i).v, 12 x (7). vn, 4 h (8). vnt, 1 slq xix , 40 : xix, 41; evangelio Jnannis ttq vi, 35 :
p (9). ix, 3 i (10). xi, 21 ia (11); liiteram d (4) Ca- vi, 37; jg vi, 48 : vi, 49; jd vi, /»9: vi, 50; ua vi,
stillionaeus (ad II, i, 3) oiiii-s;nn aui ila inieriisse 63 : vi, 64; ub vi, 64 : vi, 65; ug vi, 65: vi, 6b;
dicit, ul nulla ejus vestigia deprehenderit; cacteriim Ha x, 15 : x, 16, qb x, 16 : x, 17; 1g x, 39 : x, 40;
Euthaliana sectio prima pouitur ad i, 1; octava acr rh xn, 27 : xn, 28; rkq xm, 36: xtit, 57; rlb xiv,
vu, 2; decima ad x, 1; undecima ad xi, 1 : in cod. 25: xiv, 26; rlx xv, 16: xv, 17; r//« xv, 17: xv,
A duaetantum notauiur sectiones ad v, 11 d (4) et 18; rmd xv, 23: xv, 24; rme xv, 24: xv, 25; rmq
ad vtti, 1 q (6), quae cum graecis omnino non con- xvi, 2 : xvi, 1; rmz xvi, 4 : xvi, 5; rmp xvi, 15:
gruunt. Jn episiola ad Gaiat.is in cod. B ad n, 11 g xvi, 16; rne xvn, 25 : xvn, 26; rjp xvin, 19 : xvm,
(3). ad iv, 21 p (9). ad v, 13 ia (11), ad vi, 11 ib 18; ruz xvm, 28 : xviu, 29; rup xvm, 35 : xvm, 34;
(12), compluribus omissis; iu cod. A ad m, 27 g (3); rl xix, 6: xix, 7. Praeierea canones in codice adscri-
ad IV, 13 d (4). Epistola ad Ephesios cod. A ad u, 1 bere librarius nonnunquamomisit, desiderantur enim
o (1). Epistola ac Thessalonicenses priore cod, B ad Mallh. vn, 15 nq; vn, 17 nh; xxvii, 51 Imd; xxvn,
ii,17 6 (2). iti.ll a(5). iv, 13« (5). II, in, 6 e (5). 62 tna; Marc. xvi, 11 sld et 12 sle; Luc. iv, 24 ka;
16 q (6). Tim. 1, u, 1 d (4). v, 3 ia (11). vi, 11 ix vi, 6 mb; vn, 11 jz; ix, 37 1p; x, 1 usque ad 10,
(17).
4 11, n, 14e(5).iv,l /i(8). 29 deinceps quinque sectionum numeri ab rz usque
, Hos canones primus Lye edilioni Benzelianae ad rib; x, 29 rkb; xvi, 13 rla; xvn, 7 sa; Joan. xv,
apposuit; qui ab Eusebianis discedunt, sunt hi : 23 rmg.
evangeiio Matihaei: sect. md vi, 9 : Eus. vi, 14; " Vid. Zahniumad Luc.
6 xix, 51et Einleit. pag. 30,2.
mq vi, 20 : vi, 19; ne vn, 15: vu, 13; np vn, 19: Uli Castillionaeus Specim. praef. pag. xx, quera
vn, 21 ;jp VIII, 22 : VIII,23; 1d x, 33 : x , 32; rq virura pracstantissimumnunc, rauilo Ullilaeusu at-
xi, 16: xi, 14; rz xi, t8: xi, 15; tme xxvn, 51; que lainiiiaritate edoctum, aliier sentire autumamus,
xxvn, 52; evangeiio Marci secl. b l, 4 : Eus. i, 5: ut ipse eos non lauilet, qui senteutiam illara ad ver-
g i, 6: i, 4; p i, 14 : i, 15; ka n, 13 : II, li; kp bura suam reddiderunt, quod fecit Aschbacbius 1.1,
iu, 13: iii, 14; mq iv, 34: iv, 35; mx IV, 35: IV, pag. 35.
 483 BIBLIORUMULPILANA VERSIO. 484
rienda imbuerenttir atque confirmarentur; sed etiam Quae qui considerant, Ulftlam, quantum pro inlelli-
deraonstrari perfacile potest, Gothtim suae Iinguae gentia fieri poterat, graecorumvestigia religiose per-
copiis ita usum esse ejusque leges ita observasse, ut secutum, ubi autem linguao indoles sic postularet,
translationem vere gotbicam, non grsecam verbis illorum auctoritate eontetnpta sensum tamen probe
gotbicis vestitam exbibuisse dici possit '. Nara ne- atqtie recte reddidisse sentient.
que articulum ponit, nisi ubi sermo gotbicus eum Sunt quidem loca, ubi rainus accurate convertisse
admittit, neque morem graecumcum subjecto neutro videtur; id autem omnibus fere Hnguarum peregri*-
pluralis verbum singularis numeri conjungendi imi- narum interpretibus accidit, ut aut a singulorura
tatur; duali numero saepius, quam in graecis fit, et verborum auctoris significatu aberrarent, aut ejus
loco genitivorum a substantivis pendentium saepis- sententiam non assequerenlur, aut morum aliarum
simedativis ulitur (cf. ad Joan. vm, 34); praedica- geutium instiltitorumque notitiam non satis paratam
tum non casu cutn subjecto congruo ponit, sed ad- haberent. Neque Ulfilam, linguaegraecaeegregie pe-
dita du praepositione reddit; duobus verbi teropori- ritum et praecipua arte opus suura facientem, ab ea
bus contentus neque ad reddendutn luturum, neque culpa liberare nobis animus est, qui sacerdoles Ju-
ad praeterita distinguenda novas forraas inducit; daeorumin classes descriptos easque singulas singu-
tempora non coraputat annorura, sed hieraum spaliis lis hebdomadibusmunere sacro functas fuisse nesci-
(vid. ad Matth. ix, 20, et Luc. n, 42), non novilu- ret, nam i<fnp.spiaLuc. I , 5 et 8 nec per afar (post
niis, sed pleniluniis (vid. ad Coloss. n, 16), et quis i. e. posteri, posteritas), nec per kuni (genus, gens',
ertumerare potest, quotics verba transponit, neque familia) convertendum erat, neque laudamtts, quod
negationem quidem soltim, de qua re supra diximus, Matth. v, 26 minnisla (minimus) pro etrxono; (aftu-
sed etiam alia (vide e Matthaeosolo vu, 24 vaurda mista), Marc. i, 4 aflageins (depositio) pro ayea-if
meina, gr. ftou ToufXoyouf.24 jainamma razna — ot- (fralet), Luc. vi, 44 trudan (calcare) pro T/suyav,
xia exetvjj,sic viu, 15; ix, 26; vm, 5 paia prustfill Cor. II, XI, 20 «i arbaidai briggan pro inaipeaBtiu
is — auTou« \iivpa. 8 uf hrot mein — /xouuffo trreyyv. posuit, cf. Castill. ad Coloss. n,25; his locis ver-
ix, 6 pana ligr peinana — <rouT»ivX),I'VDV. 27 tesua borum singulorum significationem accuratius in-
jainpro — exeiSevTW'IWOU.XI, 10 sa ist auk— ou- vestigare neglexit, quod etiara in reddendis parti-
TOfyap ea-Tt.xxvn, 45 varth riqis— o-xoVofeylveTO. ctilis quibusdam ei accidit, vid. ad Cor. I, iv, 5; vu,
46 weita niundon — ewaT»v &puv: quoties nullam 17; II, xi, 16. Iluc ea pertinenl loca, ubi interior lin-
auctoritatem seculus verba qu&dam addit, uti Matth. guaegraecaecognitio ei defuit, sic Joan. vm, 25 -w
v, 17 tfc; 19 saft.quod respondet praegresso saei; apxhv male convertit, quod vitiuin etiatn ab inter-
vin, 26 iesus (quod etiam Syr. et Vulg. versiones ad- pretibus compluribus latinis comraissum est; aut
dunt); ix, 17 bipeh pan; x, 28 palainei, quod verborum ordinem seeundura teges communes recte
praeter Tertullianum advers. Gnost. pag. 829 (nostr. quidera, sed cura sensus detriraento mutavit, vid.
Patrol. lom. II, col. 139), sed alio loco positum (qui ad Joan. xiv, 11; aut verba graeca explicatu facitia
tolum corpus occidant), nullus liber habet; xi, 23 eis; liberius quam ad sensum reddendura accommodatws
xxvu, 15 warjanoh; quoties alia oinittil, uti eodem convertit, qualia loca sunt Cor. I, xu, 15, vid. ad
evangelio xxv, 43 vp.nv; xxvu, 16 Xeyouevov; quoties h. 1.; Rom. xi, 24 ubi xaT« yuo-tvet n-apa yutrtv
rerum ac notionum amplilicationes adraittit, de qua opposita non soluin non reddidit, sed prieris enun-
re vide ad Mallh. ix, 8 et 25. cf. ad Cor. I, ix, 25; liali sensum perverlit, nam pro us vistai pis vilpeis
qupties verba graeca, sacpius posila, variis golhicis alevabagmis, e nalura hujus agrestis oleae, si graecis
reddit, uli Matth. v, 25, 24 aibr, giba (Swpov)vi, 2, ex T«f V.UTUtfxiaivaypteWou respondere debebant, tts
5 artdnemurt, haband (anix,owi) 1, 2 taun, mixdon pamma (bi) vislai—atevabagma scribendiiin erat.
(ftto-Sov)19, 20 hlifand, sliland (xXejrToueri)27, 28 Ubi propter delectum formarum, quibus lempora
maurnan, saurgan (p.tpip.vuv)vn, 13 inngaggan, inn- verbi signantur graeca accuralius reddere non potuit,
galeipan (ehipxeo-Bai) 17, 18gods, piupeigs (aya- nulla quidem dignus esl vituperatione, sed et Cor. I,
t96f)24, 26 tiatr, manna (uvvp) ix, 17 niujata, jug- xvi, 3 Soxtfia<r»Te praeterito gakusup pro gakiusip et
gata (vsov)32, 33 bauds, dumbs (xoxpof)xxvi, 70, Joan. v, 45 ubi participimu xurvyop&vcircumscri-
cf. Maresh. pag. 472 ptione relativa reddidit, pracsentevroheip pro vrohida
72 laugnida, afaiaik (vjpvjjo-aTo);
Sq. Massra. B. A. 1834 pag. 962; ex quibus omnihus, rectius uti polerat. Quotquot autem loca his addi
nec soltun in Mallhaeo,inventis, verum in reliquis possunt, quibus Ulfilas aliquid bum;uii est passus.',
etiatn evangeliis et in epistolis, Ulfilam non inepte lamen pro lanto ope. e eorum numerus tam exiguus
graccissare, sed sermonis gothici et morum indotem et peccata lam levia sunt, ut ejus interprctatio pro
fideliter servare apparet. Neque in altera illa recen- optiina habenda sit; illa autem loca roaxirae hancob
sione, quam posteriore tempore faclaui et slylo grae- causaui indkavimus, ne quis Gothum ibi variara
cis accuratius respondente elaboratarn esse supra graecorumlectionem secutum arbilrctur.
diximus, proprietates linguaegothicaeita inierierunt, Caelerum saepius factum est, ut scripttuag siraili-
ut pro graeca verbis gothicis veslita haberi possit. tudine sive singuiarura liuerarum, sive verborum
1 Vid. Grimmiuin de hac re docte, uti solet, dispu- 9 Vid. ad Marc. xn, 13, Luc. xvi, 16; xvn, 22;
.tantero Gramm. praef.p.XLVIediliouis prioris. Tbessal. I, v, 23.
A85 PROLEGOMENA. 486
compendiisin suo codice deceptus ?.liler atquenunc in quo in numero ea maxime sunt, ubi oblitus verbo-
graccisest.converterit. Nuncnon de Iocis Marc.vn, 3; rum structurse, quam sermonis golhici ralio pos(tt-
Cor. II, v, 10; Philipp. iv, 8 dicelur, nam ibi pro labat, grceca sola secutus negligentiusconvertit; sic
Trjy/x»,Sta et iVyvaetiam interpreles latini aliique Ltic.1,9, hlauts imma urrann dusaljan atgaggands
scriptores rruxva(vel simile quid), tSta et ayiu lege- pro algaggandin,quia in graecoest elaxe TOU fivptiao-ai
riiin, ila ut in aliquot libris ejusraodi varietas exsli- eio-e).8wv. Cor. I, vnt 10 sq. paim Uugom haftam
lisse videatur; neque eamdem ob causam Cor. II, anabiuda qenai — jah aban proabin, Golhus ita
i, 24 huc trahendum est, nain pro xapSf non Gothus propter graecum^uvafxa— xat avSp«; Luc. xvi, 18
solum x«ptT°f legit, verum eliam codd. 57, 71 et wazuh saei afletands — jqh liugands,pro qfielip jah
versio Armenica ; cum priore autem illo codice liugttip, nam participia graeca «trtoXuwv x«i ya<*wv
Gothus saepissime conspirat. Citamus potius loca ennntiato relalivo redditurus erat, sed posito pro-
Marc. ix, 18, ubl pro pito-o-st legit pittTei et Thessal. nomine relativo etiam participia pra yerbis ipsis
I, v, 14, ubi avixto-Bepro avxexeo-Oz;quamquam addidit; vid. etiam qua3adColoss.it, 14 et m, 5
sunt eliam, qui his locis cum Golhi lectione con- adnotavimus et cf. Luc. ix, 13 maizo fimf htaibam
sentiant, et illo quidem 12 ap. Mi., hoc 74 ap. jah fiskos tvai, ubi cum pro graceon TCCVTS «pTot da-
Griesb., sed cuin iis Iibris consensus aut nultus, aut livum post comparativum solitura posuisset, pergen-
tam rarus esl, ut hic casu quodam et forluito con- dum erat fiskam tvaim, sed consilii oblitus cum
cinere et librariis idem, quod Gotho accidissevidea- graecis, qui recle t'xSusfSuo habent, ipse mate no-
lur; idemque de Luc. i, 10 statuinius, ubi et a Gotho minativo pergit; sic etiam Mattb. viii, 15 fortasse
et a librariis codicis 151 et evangeliarii 44 pro rectius pro heito, quod cum graecis ponit, heilon*
Trpotrsu^optevov falso 7rpoo-8e^6ftsvovlectum est. Falso posuisset, propter praecedens heitom.Alia loca, quae
eura legisse raulto clarius apparet Luc. vu, 25, ubi huc trahi possint, habent, quo defendantur, uti Joan.
graeci omnes Tpuyjj habent, ipse autem convertit, vi, 63 po vaurda. poei \k roiida ixvis. ahma ist jah
quasi xpofy (fodeinai, vid. Matth. vi, 25, 26 ; Luc. libains ist, ubi verbura iistGotho non ad subjecium
v, 16; Eph. v, 29; Skeir. 50, 14) scriptum repe- vaurda, sed ad praedicata ahma et iibains, quibus
risset; sic Joan. xvi, 6 cum gadaubida (obduravit) apponitur, perlinere visura est, sic eliam e latinis
SCripserit, 7te7rwpwxev pro 7r6TrLip&>xev (usfullida) Cantabrigiensis et Corbeiensis converlerunt. Saepius
legisse existimandus est; et ildem habent Mares- autem in eo erravit, quod subslantivis adjecttvocura
ballus et Benzelius , qui Ulfilam Marc. x, 22, formas, ab iUorum genere abborrentes, apposuit,
XpnpuTupro xTiiptara, et Matth. xxvn, 52, xetjxevuv quae loca collegimus ad Nehera. vi, 16.
pro xtxotpi/ievtovper similem errorem legisse exisli- Maximam autera ex comparatvo#eUterpretatiouis
mant, vid. ad bh. 11.; neque minus idoneis argu- nostrae utilitatem nasci a<lrestitueadaw textus graeci
mentis ad Marc. x, 24 comprobavissenobis videmur, integritatera nemo adbuc negavit: quamquatn eum
Gothum Tre7ro9>jx6Taf inierpretalum esse pro 7rsrrot- non pauca enumeraviaius loca, in quibus.Ulfilassive
SoTaf; sic Marc. xv, 29 praepositionesTrapaet jrpo per errorcm, sive de cousulto a graccis discessit, et
in compositione eum non recte distinxisse vidimus, permulta etiam alia sunt, ubieum sermonis gothici
nisi poiius librarius in codicem roendura intulit; ingenium a diligenlioregraecorum imitatioue avoca-
neque improbabiie videtur inlerpretem noslrum Luc. vit; tamen versionem nostram primo omnium IQCO
xis, 2 uTroo-Tps^atfeslinatione quadam, abreptum ponere non dubitatnus, propterea, quod non solum
pro uTrlo-Tpe^ev et 18, 35 npotjuixelv pro npotjuixuv fidissirae graeca reddidit, sed etiam quia nulla alia
legisse, deinde Cor. II, m, 7 evSofpcum evS6|» et lingua graecaepropius cognata, nulla magis idonea
Luc. vin, 53 etSoTefcum /SovTefpermulavisse. Ad est, quae lextus graeci tanquam imaginem exprimat,
Luc. lii, 14 nos probasse conjecluram Mareshalli, quam gothica. Fuerunt quidemqui versionem syria-
judicantis Ulfilam pro apxeto-9s fortasse apxexe aut cam anleponerent ', sed si varietatum nubem
upyjo-Belegisse, nunc poenitet, propterea quod nul- ab hominibus linguae syriacae peritis adductara *
lum verbura cum valdan compositum illud dpyjtv conteinplamur et versiouis gotbicae prae illo exiguum
continet, et ganohidai sijaip , quod in margine numerum compulamus, syriacam nulla re nisi aetate
scripium est, glossa potius quam varia Iectio esse esse pracsirdjilioreinapparebit. Oportet autem enm,
videtur. Quod vero Marc. xv, 24 et Luc. xv, 8 ttf qui de dignitate versionis alicujus recte staloere
cum Ttf, Cor. I, x, 17 et Philipp. I, 16 ot cum ot (cf. vult, ejus linguae,q<uaest conscripta, eara peritiam
Luc. vni, 14), Gal. ii, 17 Spa cura apa permutala in- babere, ut quaesint vaiielates in illa, quae Linguae
veniuntur; id sola inlerpretis negligenlia factumest; proprietates probe diguoscere queat; qua peritia
fieri autem facilius poterat propter accentus et spi- destiluti, qui coraparationem textus graeci eum ver-
ritus antiquitus omissos. His etiam in locis caven- sione UlGlana iuslituerunt, fieri non potuit quin
dum est, ne quis a Gotho varielatem graeci texlus rcm successu minus prospero gererenl. Ea impe-
redditam opinetur. ritia Zahnius initio se prohibitum esse fatetur, ne
Restat, ut de iis etiam locis loquamur, ubi Ullilas omnes leciiones a graecisdiscrepantes notaret; posl-
vitiaconlra lingute SUUB teges commisisse videlur, quam autem gerilior fiemccepisset,operi perftciendo
1 Vid. Heupelium I. I. 4, a, qui Eranzii aucio- id posuisse videtur.
rantis,
ritate peroiotus, versioais gothicaepraestantiamigno- * Vid. SchoUiuml. prolegg. p. CXXIseqq.
kTi " BIBLIORUMULFILANA VERSIO. 488
eum mors praeripuit. Quas autem varielates Griesba- }\ lectum fuerit, certo dici non polest). Sed haec suf-
cbius, omissis cnmpluribus jam a Millio datis', cx ficiant. Scliolzius, recenlissimus novi testamenti
imperfectis Junii et Kniltelii editionibus adnotave- editor, ad additamenta Scbulziana nihil ad.lidil,
rai, eas Schulzius, qtii ediiionem Griesbachianam maximim pariem ejus aucloritate adduclus falsane
iterum curavit, adhibita Zahnii mala versione aliis sinl, au prnba nihil curans, ipse etiam sii»commen-
auxit, ita tamen, ut quo consilio id fecerit, non tario ad-pcrsit, iionnullisnescio quo consilio quave
intelligalur, qui dum paucas novas addit, sexccnias catisa omissis.
omiserit. Necaliimniari videamur, ex Joannei evan- Diligeutiscrilici cum esse videretur, omnes tliscre»
gelii aliquot capitibtis, quas lectiones varias tacite panlias nolare, quae inter lextum graccum et versin-
praeterieril, liceat indicarc, prxtermissis lamen locis, nem gothicam inteicederent, i<lsuadenle Micbaeli*
in quibus Golhi leclio cum nullo alio libro congruit, nos quidetn fecitiius, excepiis lamen iis, quae non ex
sive ille pro arbitrio, sive propter nativam sermonis alia leciione, sed ex diverso utriusqne linguaeinge-
discrepantiam aliquid mutaverit, praciderit aut ad- nio oriae sunl; sic v. g. geniiivus pluralis posl allt,
diderit, v. c. x, 21 mag unhulpo gr. Sat^ovuvSuvaTat was, sums, ainshun pro eodem illorum verborum
(quanquam sic in cod. 235 etiam legi Scholzius ad- casu, uli Matth. vn , 17 all bagme(omne arborum) —
notat); 25 ubi aurotf omilliiur ; xi, 4 ubi pro 'i>jo-ouf 7ravSevSpov.v, 46 wo mizdono(quam mercedum) —
ponit ts (qnod foriasse librarii h pro _is scribenlis Ttvaptto-66v. Joan. xu, 20swmot piudo (quidam genti-
error est); 6 ubi omittit ouv; 25 ubi otuitlit c/.uTfj; lium) — TIVS? Marc. vi, 5 ni ainohun mahte
*E)A»iv6f.
xi. 54 lagidedun(posuerunl) pro TeSetxaTe;xu, 6 ubi (non unam virtulum)—ouSepttav Suvapuv;cireuiiio
ipsa alio loco ponit ina, alio gracci; 9 ubi addit infiuilivi ciini praepositioneet articuloet cadera geni-
ietui; 28 ubi namo peinata pro o-ouTOovou-acollocat; tivorum absolutorum, uti Matlh. xxvu, 12 mippanei
XII,43ubi rnais alio loco ponit. Sed sunl permulta vrohips vas(dum accusalusfuit) —evT<j;xaT?)yop=fo-8at
alia, ubi aut falso adnotavit, uli x, 16 ubi Golhum auTov. 57 pan seipu varp (cum sero lierei) —
aOWpro Ttotp.v<i legisse dicit, vid. nos ad h. 1.; x, 18 6i|<tafyevoi/evuf; eadem inlinitivi passivi, uti Marc.
ubi Gothi aucioritas delenda erat, nara uli ad h. 1. x, 45 at andbahtjam(ad servitia) — StaxovnMvat,cf.
comprobavimus, non a)X — eptauroO a Golho omissa ad vin, 31 et xv, 9; usus praeteriti temporis in nar-
sunt, sed s>ou — auTiivlibrarii negligcntia excide- rationepro praesentegraeco, viJ. ad Mattb. vm, 20
nml; x, 36 ineptil addens Gothum omitterearliculum et Luc. ni, 11 et practerea multa alia, quae enume-
TOU;— quasi eum Ulfilas unquam ad vocem 0e6f rare longttm est, non snnt varietales; eas autem
posuisset! xi,4ubiauTU aGoiho abesse dicit, cum invenire auxilio inierioris sermonis gothici cognilio-
aperte conversura sit voce po, sed per hunc erro- nis non adeo difficile esl. lnveniunlur quidem loca,
rem innuineris locis lapsus est vir ille doctus; xi, ubi haereri possit, ulram lcciionem Gothtis secutus
9 et xti, 20 ubi h. Gothum omisisse dicit, eam autcra sii, quia eailem forma gothica duabus graccisrespon-
praepositionem Gothus post verba parlitiva {TTOX),01, det, uli Gal. vi, 2 ubi usfttlleip — uva.Tz\npi>auxtet
tivic all.) fere solet omiitcre; xi, 35 ubi Gothuni av»7r).»ipw!7£TS, Cor. I, xv, 49 ubi per bniraima et
cum D aliisque latinis codicibus conspirare dicit, imo fopiaop-tvet fopiac»p.ev reddi poterat, cf. ad L. v,
potius cuni aliquoi latinis apud Sabaticr, qui habent: 30 ; aui parlicula: gracc;cdivcrsaea Gotbo non satis
Judmot, qui venerant (erant) cum ea plorantes; aut diligenler sunt distinct*, uti Se et y«o, oi et xat,
Gotbi aucloritat^m aliis adnotaiis nou apposuit, uti xat et ouv; in liis satius erit Goihum codices eos
x, 39 ubiGoibum ouvc. coild. omiltere,nonadnoiat, secutum dicere, cum quibus conspiraie fere solel.
cum mox apud eiiin ni}.iv post aurov poni dicnt; Quaeauteni lecliones revera sunt variantes, haeeo
sic x, 41 et 42 licque e7rot>jo-«anp-elovneque etf aurov diligenlius noiandae sunt, quia versio Gothi, quae
ixet ctim aliis legisse adnulat; xi, 21 6 aZt\fbc pou ciim nullo librorum ve ustorum adhuc superstitium
postaTretSave ponilur; xt, 29 Se' addilur; ita coucinit, ut ex eo solo hausla dici possil, ipsa
(eTefivrixet)
xu, 6 TOUTO SSetTrelegilur, iiemque xn, 26 eptotTI? pro codice est habenda. Nam etiamsi plurimis locis
Staxovjj;in iisque Golhi cum aliis libris graeciscon- evangeliorum* cum codice D epistolarum cum codi-
sensum non indicatura esse eo raagis offendit, quod cibus DEFG consentit, tamen in evar.geliisillum,
aliis locis ver»io gothica in auctoritatum numero in epistolis hos codices Gotlium esse secutum con-
posita est, uti x, 10; x, 16 (ubi dubilari etiam po- tendi non poiesi, ipiia haud patica sunt toca, ubi ab
lest, an recie faclum sit, nain etiamsi yevhaexui illorum auctoritate discedit — quaeetiam causa est,
Golhus legisset, tamen aliter scribere non poiuisset), cur versio gothica, cum mixtis annumeranda sit, ad
x, 29, 30, 39; xi, 17,50, 52, 46 (ubi ne falso adno- byzanlitiam sive constanliiiopolilanam recensioncm
taverit, Gothum 6 pro « legisse, veremur, nam sic solam a viris dociis non debebat referri —; sic
pro plurali numerum singularem neulrius ponere Matth. v, 46cod. D Ts)«ivat,Golh. ihiudo (e&Vxoi);
solet); xii, 17 , 37 (superfltium li. 1. erat Goihum vi, 1 D Sixaioo-uvTiv, Golh. armttion (e>eijptoo-Ovnv);
excilare, a quo cutn et galaubjanimma ct du imma vi, 4 D babet auTOf,quod Goth. omittil; vi, 13 D .
sine discrimine dicalur, utruin e'f auTov an a\nS> omitlii doxologiam,quam Golh. habet, el sic per-
1 Qund ei laudi magis, quam viluperio tribuen- 1 Einleilung in die goliliclunSchri(tenp. 279.
dura esse Zahnius existiraat, Einleit. p. 33*. * Quos Griesbachius signat.
 PUOLEGOMENA. «0
ijjq
12; Lucae I, 1—x , 30; xiv,
inulia alia; ideraque fit in epistolis Rora. viu, 34 iV4—ltf; xiv.il—xv,
r.ai posi of babent DEFG, Golb. cum aliis omiilit; 9—xvi, 24; xvii, 3—xx, 46; Joannis v, 45—xi, 47 ;
18 ouv Golh. cum all. mis nu («ot xn, 1—49; xin, 11—xix, 15. De iis aulem in codice
IX, i|li ieguni ptoe, desideranlur Marc. l, 13—57; n, 15—
habenl Goth. omittit; 26 aurot ab nunc eliam
ouv); 23 xat, quod
42—vn, 55 et nisi omnia nos falluni,
illis oniissum Goth. addil; ix, 52 illi habent <Jf,. iii,7; v,
all. Goth. omittit; xv, 11 legunt erratveo-aTs, Matth. xxvu, 54 nsque ad finem. Evangelia in cod.
qnodcum
Goth. c. all. erratveTwo-av, et sic scepius. Ar;;. no» eo ordine, quem nostrae editiones ser-
sed sic : Mattbaeus, Joauues, Lu-
Haecpraefaii, quibus aut rainus recie disputatis, vatit, seqtiebantiir,
id e
aul cursim breviterque lantutn aitaciis , judicmn cas, Marcus; au.iero,quod perverso ordine, quo
nunc siugul.e plagulaedistractac sunt, cognosci non
sequitatematque indulgentiam rogaraus, denique de sttb
codicibusversionem gothicara conlinenlihiis et edi- potesl, cognoscitur et ex ordine, quo in arcubus
nu-
lionibus a yiris doclis ante hanc nostram ador- lexlu piciis (vid. Tab. I) scquunlur, et ex lilteris
naiis dicemus. meralibus, singulis qunternionibus adscriplis, de
baeexsiant: g (:) in fol. 14 (a Malth.
Principem locum et aetale el diguiiaie codea; Ar- quibus adhuc — k (xv—20)in fol. 53 (Joan.
genteus tonel ' . Eum seculo xvi iu lnonasleno lx, 27 incipiente); ie •
Werdenensi reperium, inde snb linem ejuMlem se- B VII,16—2) rol. 101 (Joan. viu, 57) fol. 87 (Joan.
culi.* priinum Pragam delatnii, postca anno 1048 xi, 22) fnl. 79 (Joan. xin, 11) ful. 75 (Joan, 16, 14)
a comitc Konigsmark iu spoliis ilolmiam iuissimi, (ol, 117 (Joan. xix, 4); kb (22), kd—kt (24—27),!
cum Isaaco Vossio inde anno 1655 ne-c nms iiirinti et/a (30 el31) qui quaierniones texitnn Lucac con-
Christinaereginae, an hujtis, viri ipsius volunlaie in tinenl; le (35) lq (56) Ih (38) Ip (59) ui (4(1), in qui-
Belgiam profectum, a comile de la Gard.e auir.i.ii hus qualernipiiibus evangeJiumMarci scriptuni esi.
* redemium et involucro argeuieo S»pra texttim plagttl;e ad sinistrara lcgilur pairh
magno prelio
ornatum bibliothecaeuniversitatis Upsal ensis tlona- (i. e. xaTa) iulellige aivaggeljo, ad dcxtratn noincii
tiiin esse, inter omnes consiat. Ilic codex liticris cvanigelist» matpaiu, iohnnnen, lukan, marku ; b.«
argenteis et aureis in mcmbranis purpureis formte inscriptiones sttnt manu receutiore et malc quidem
quarlae,quam vocant, sub finem secttli quinli aut scriptae; infra illas scripliones sequilur lextus in sin-
initio Sexti, cum Gothi Italiam incolebant, serptus g-iiis plagulis versibtis vicenis conscriptus; ima pla-
est k. De irecenlis viginti plagulis, ' quibus eiini g.nJaepartearcus illi, quossiipra ci'mnieinoraviinus,
constilisse divisione quaternionali cumpfobatur , in.quibus loca parallela aliorum evangeliorum indi-
cuin reperlus est, ceniuui ocioginia oct» rclictrc cala lilteris aureis scripia suni; in m.irgiiiibtis le-
erant, quibus tempore recenti inaiius impia plurimum Q gu-tinr liiteire numeralcs, canones sive sccliones
minimumque undecim detraxit "; itaqtte in libris i.«<licintes(vid. Tabul. I), praeterea lectiones varite
nostris liabemus e codice Argenteo ducta : evangelii el glossae, diversissima ratione scriplie, aliae enim
Matilueiv, 15—-vi,23; vn, 12—x, 1 ; x, 23—xi, pereleganter (uti ad Luc. vt, 49, vu, 52; IX, 15),
25 (in quibus est plagula illa, altcra parte mutila vs : atiaem;ile pictae(uli ad Luc. vi, 27), aliae ut liticra-
13—25); xxvi, 70—xxvn, 19; xxvii, 12—63; Mar- ru«a ductum et colorem inscriptioimni illarum acqui-
cii, 1—vi, 30; vi,'53—xn, 58; xm, 16—29; xiv, pacent; !»liaesplendorem argenteum servarunt (uti

l. Vide copiosius de noc codice Ioqtientem lh- tiauoiat; quarum baedtiaesitnt rect.-c,una, qua llia-
reum in disserlalionedecodire Argenleo anni 1769 leris sexceniis (inlell. suecicis imperialibiis), allcra,
(Ulfil. illustrat.p. 18i seqq.) el prxfatione in eiim- qua <|ii'dringentis (inlell. suecicis iraper. ba<c.)
dein Lbrum p. 5 sqq.; deiude Zahnium Einleituug emisse dicitnr; tiiraque enim suinma arquiparat iha-
p. *57 sqq. leros ducentos nostn aeris.
Viri docti codicenV leinporibus lielli iricen- 'Lilleras impressas vel inusias esse primus Ihre
nalis Pragain delatmn esse opinanles, iilonenm nr- contendere ausus esl, quem secuti suntSch nmeierus
gumentum, quo id-probarent, adducere non polue- et Adeliingitis; argumenla aitteni, qurc latnqtiaiii
runt; jain seculo sexto decimo loco s.io niotiun essc, probanlia Ibrc aflerl, satis fiigidacsse jam Zabtiius
cognoscitur e Richardi Streinii, Cae.sariRudolpbo D opiime docu l et nos, ctira illas nngas recolere t;o-
II a consiliisct Mattbix archiduc s pabitio prtelecti, deat, id tanluni quaeriums, quoinoilo si illo terapore
libro sicinKCript»: Apologia .oder Schtiizred uber arlis lypographicae—viiaineamco<;il.ivisseil'os viros
des diirclileuclitigsten Hauses Osterreich von wei- d<iciosnon diibinm est — principia jam innoiueriiiii,
land Kaiser Friilericli I demselben anno 1156 erlhail- ea ars lam longie oblivioni rursus iradi potiierit;
len ansechlichen Privilegio ; eo cnim in libro auctor deinde cur lilirarius duplices lineas dnxerit, qiiarum
poslqtlam Ulfridiiin wambaverbo obsceno pro ven- si lyims excussissei, ne una quidein opus erat.
ire usuin .esse dixit, addit : dess auch aber jm gol- • Ejus furli a nnbis primtim cognili et nescio
lischen Euangelj buech, dessen Sr. Iiay : Mayti. ori- auctoritate in epbemeridibtis pub icis oninium lere qua
giiial haben,zu)• befinden, id eH, hanc vocemeliam geniiuin divulgtli, Anglus qnidam, qui codiceni con-
apud golhicumevangelinmoccurrere, cujus exemplar tulisset, accusatus est : sed neque nos hi accusaiorcs
genuiiiumasservalur, etc. Slreinius atilem c.uinanno siiinus, neque Angli nnmen nobis cogniiu n cst, qui
1601 obietit, codiceui Argenteuni, .qui sine dubio codicem eo consi.io legerit, ut usum inde
idein est, quein ille anleoculos hubu t, jam seculo f cerel; iniiuni autein est,.<|uod alium aliqnem
cotlicem. qui
xvi Pragain perveuisse uon diibittin est. Hanc nota-
lionera autem Scbmellerus, vir doclissimus, cuui evangelia goihica coininiiisset, Neapnli in Angliam
delatiim esscltali palain professi sunt, viil. Casiill.
tiobis huinanissime comniunicavit. prnef.p. V.
'Zahnius Einteit. p. 44 sq. qiianti dc l.i Gardie Specim8 Apud Iherenm Ulfil. illttstr. p. 87 falso 187
codiccmemerii, diversas virnriuii dnctnriun scnten- scriplmn esi.
PATROI.. XVIII. 1G
491 BIBLIORUMULFILANA VERSIO. 49«
ad Marc. i, 6, 11), aliarum color adeo nigruii, titan .\ verso latiui posila est, neque cum vulgata, neque
imquam argentcus fuerii, cognosci vix possit; alia cuin lextu golhico congruens.
eliam addilamenia alrainenio et sermone latinoaetate CodicesAmbrosiani numero sunt quinque , mem-
receuliore scripla inveniuntur, quibus qtii scripsit, branacei palimpsesti, e ccenobio Bobiensi, quod 111
capitutn numeros, argunieiilum singiiloruin versuum Liguria situm est, Mediolanum deportati, quos om-
aul capitum , Gothura quaedam omisisse (vid. ad nes Castillionaenseo tempore, quo Gotbi Italice im-
Joan. vn, 52), signilicaiioueinverborum (baccsupra perium tenuerunt, scriptos esse probavit '. Inter
verba gotbica ipsa suut scripla), in ima paginarum eos codex A (S 56 part. sup.; vid. Tabul. II, m),
parie quid in sequeniibus desideretur, quot foliis lorma qtiarta, nunccontinet Gregorii Magni hoinilias
praclermissis continuatio sequaiur, indicare voltiit. in Ezechielem, subquibus latentfragmenla epistolae
inepta raanus etiam aliquol locis textuin rautavit atlRomanos:vi,25—viu, 10; vm,3i—xi,l; xi, 11—
atramento argenteo, sed iniseris litteris, alias ver- 55; XII,8—xiv, 5; xvi, 21—fin.; ad Corinlhios
borum formas inducendo (vid. ad Matth. IX,24 et ad ptiorisi, 12—25; IV, 2—12; v, 5—vi, \; vn, 5—
Marc. IV,7). Plura alia de scribendi ratione, compen- 28; VIII, 9—ix, 9; IX, 19—x, 4; x, 15-xi, 6; xi,
diis, ii endis, quaequesttnt bnjus generis alia in pa- 21—31; xn, 10—22; xm, 1—12; xiv, 20—27; xv,
larographia gotbica, grammaiicae nostrse addenda, B 1—35; xv, 46—xvi, 11; xvi, 25—fin.; ad Corinthici
dicemus. Caelerumraaxiraa plagularuin pars ita ser- alleriusi, 8— iv, 10; v, 1—ix, 7; xu 1 — lin.; ad
vaia est, utscripiura facild legi possit; sunt tamen Galatasi, 22 —u, 8; n, 17—III, 6; iii, 2S—iv, 25;
versus et singulaequnque plagulac, quarum litterae v, 17—fin.; ad Ephesios i, 1—n, 20; m, 9—v, 3;
nescilur qua causa adeo delctaesunt, ut quasi spon- v, 17—29; vi, 9—19; ad Philippenses n, 26—iv,
gia abstcrsae videantur neque qtiidqtinn litterartim, 7; ad Cobissensesi, 10—29; n, 10—iu, 8; IV, 4—
nisl sub luce idonea aut etiain ea paulo dclracla, 13; ad Thessalonicenses prioris v,22—fin.; alterius
cognoscatur; aliis locis litterarum pigmenla inem- ad Thessalonicenses l, 1—n, 4; ni, 7—fin. epistolae;
branas ila perederunt, ut singului litierae et voces prioris ad Tinioiheum i. 1—9, 18—iv, 8; v, 4—vi,
interierint noc nisi ex foraraiuibus rclictis , quid 13; alierius ad Timotlieum i, 1—18; n,21—iv, 16;
scriptum fuerit, indicari queai; aliis locis litterae Tit.I,9—II,1; Pbilem. xi,23. Inscripiiones inpagina-
aversac paginae adeo penetraverunt et ductibus aJ- rum parld superiore positae,du kaurinpium, duaifai-
versaeiia sese iraraiscuerunt, ut dtligenter discer- tumetaliaemaximamparlem mutilationemembrana-
nendae illaesint, si in his eriare nulueris. Coloiein riiin interierunt, in margine variaelectiones et glossae
purpureuin plagtiltepcrmuliae mutarunt et atit ro- (vid. not. 6 coll. 477-478) minoribus, quam in lexlu
seum aui violaceumaul fuscum traxerunl; litlerac ,C
sunt, inctinatisque lilteris scriptae. Caeterumcodicis
argenleauinaximainlivuerunt aut rub giiiaruiit.Neque scripturamnonejusdem librariiessc Caslillionaeusju-
lauien melueiiduni est, ne codex iste omiiino iiite- dicat, nam alteram partem periliore, alleramrudiore
real, cuni tantacuin cura Upsaiicnses asscrvent, ul nianu i-xaralara esse; cl quamquam btlerae plerum-
eum ad posieritatem etiam perveiiturum esse non que lectu non difficiles sint, tamen plagulas aliquot
temcre speiemus. iia abrasas atit elutas inveniri, ut scripiuram gothi-
Codex Carolinus ', rescriptus , quatuor foliis cam nunquam queniquam assecuturum speret. Fo-
coniinel pailes versionis epislolae ad lionianos, Isi- lioruin ordo eliam ab eo, qui rescripsit, omnino
dori llispalensis originibus superscriplas; reperlus perturbatus est.
est a Knittelio anno 1756 iu bibliotheca Guelfer- CodB (S 45 part. sup.; vid. Tabul. II, IV)eadem
byiana; inembr.inae suiit formae majoris, litterac qua A lornia, Hieronymi explanationem in Isaiam
codici Argenteo similliraae (vid. Tabul. II, v); in conliuet, scriptam super versionem gothicam epi-
Italia circa idem lerapus, quo codex Argenteus , uti stolartim ad Corinlhios prioris xv, 48—fin.; ad Co-
Kniltelius exislunat, scriptus, quondam in monaste- rinthios alterius iutegra-, ad Galatasi, 1—n,17; iv,
riuui Weissenburgcnse ' delalus, inde inier nu- 19—fin.; ad Ephesiosi, 1—iv, 6; iv, 17—v, II: vi,
mcrum alioruiu librorum Moguntiatn venundatum D 8—fin.; ad Philippenses i, 14—n, 8; n, 22—IV,17;
missus , ibi ab Ueiuico Julip de lilum eniplus et adColossensesi, 6—29; n, 11—fin.; ad Thessalo-
Pragam depurtalus, tlenique Antunio Ulrico regiiunle niceises prioris n, 10—fin.; alteritis ad Thessalnn.
1690Guelferbytumpeivenit,ubi bodie servaiur.Con- i, 1—5; n, 16—fin. episiolac: prioris ad Timotheum
tinetur autem lolio 277: Rom. xi, 33 — xn, 5; fol. i, 1—in, 5; iv, 1—v, 10; v, 21—vi,16; allerius ad
256: xti, 17—xin, 5; fol. 255: xiv, 9—20; fol. 280: Tim. i, 5—iv, H; ad Tiium i, 1 , 10. Litierarura
xv, 3—15. Pagmje diviste sunt iu duas parles, qua- forma haud inelegans qnidem cst, sed festinationem
rura iu altera sinislra tcxtus gothicus viginli septein quamdam prae se ferre videtur. Propter reccnteni
versibus valde nnparibus exaralus, in altera dexira scripturam superinductam verba Ulfilana saepius
1 Vid. Knittelium p. 516 sqq. gotbicaruin fraginenla conii:iens (Skeircins) CAST.in
1 Huuc codicem ad Uobiense in Ligtiria cccno- Adilend. ad epistolam Corinlb. alteram |>. 85, unde
bium perlinuisse, uude eliain bibliotbecaeAmbro- Adelungium suspicantem, codi.i<-mCarol. in llispa-
sianaepalimpsesti prodiere, datis ad AngeluuiMaiiim nia, Visigiillioium se.le, scriptum esse , erravisse
lilteris docuil v. c. Niebuhr, el eo qunque periintiil apparet.
alius, in bibliotheca Vaticana asservatus, horaiiiarum »Yid. Castill. 'ipecim. praef. p. IVsq. xv sqa.
 PROLEGOMENA. 494
W3
cura Olai Kudbecku domo et hbris
a-gre taniura cognoseuiuur: plagutarum ordo pariicr ,^ tata, anno 1702
atqtie in codice A perturbalus est. conflagravit. Priraain autein Ulfilaiediiionem e co-
Teriiolocoiscodexponiturqtiem nos Ambroiianum dice Argenteo et Derreri illa descriptione hausiam,
ra aiilem editio
a|ipelIavinms;suntauiemquaiuor lantum pigellae co- Franciscus Junius adornavit ';
nulla fere utilitas sit;
dicis.forma minore, versionem lalinamevangeliotnm inendis scatel iia, ut nunc ejus
conlinentis (I 61 part. super.), sub qua scriptuniest accedit, quod mitlia addidit, quorum vestigia in co-
dice nulla apparenl, ilemque omisit, quae vet hodie
interpretationis golhicaefragraentum evangelii Mat-
sine difGcuItate legi possuiit. Mulla autem laude di-
thaei, ejusque quidem partis, quaein codice Argenteo
sunt observationes Tbomae Mareshalli, Angli,
maximampartem nunc desideratur; lucramur auicm gnae
inde xxv, 38 —xxvi, 5; xxvi, 65—70, pergitque, volumiui priori inde a pagina 385 adiliiae. Haud me-
hoc versu cod. cum hoc lior evasil editin Georgii Slienihielniii, .consiliarii
postquam Argenteus incepit,
mililaris suecici _et praesidis collegii antiquiiatiim
tisque ad xxvu, 1. Scripturae genus est grande et ad
codicem Argenieum propius quatn caeleri Ambro-' lloliniensis, qti;e Juuianam editionem paueissimis
siani accedit (vid. Tabul. II, u). locis emendaiani, permullis ctiam corruptiorem re-
82 peiiil'. Mtillo majore ciiin ctira Ericus Betizelius,
Supersunt deinde tria folia codicis (G part.
arcbiepiscopus UpsaliensW, et eo morluo Edttardus
sup.), in quo scripla est commenlaiio in libros Ue- R Ulfilam edideiunl 3; nam Renzelius
librarius in itsuni suum convertit codices Lye, Aiiglus ,
gtuii latina; nun solum leciiones permtiltas Junii et Sticrnhielinii
Plauli fabularum, Senecae tragcediarum et inlerpie-
eraendavit, sed eliam primus dc nostraeversiomsdis-
tationis Ulfilanaelibrorum Neliemiae et Esdrae; ser-
criinine et consensti cum tuxtu graeco verissime
valasunt in quatuor pagellisdeNehemia v, 13—18;
duabus de Esdra 8—12. Litlera- juilicavit; unuui inndo desiderattira esl: non oiunia
vi, 14—vn, 5; u, loca evanida atque lectu tliflicilia dare valtiit. Eum
rum specimen redditum est Tabnl. II, i.
laborem suscepit Joannes ab Ihre, regiae cancellariae
Qninio denique loco ponimus codicetn, qui Skei-
consiliarius el professor universitalis Upsaliensis,
reins continet, cujus tina pars Roraaein bibliotheca
lotum opus ab aliquo e Siierhielmii edilione de-
Valicana cum Frontino superscripto (cod. n° 5750 qui
membr. lorma quarta) servatur, allera Mediolani scribendum curavit in eamque descriptionem emen-
dationes ex codice Arg. ipso haustas iiitulit *•;
(cod.Ambros. E 147, merabr. forma quaria), in qua
supergothica conciliuraCbalcedoniuro scripiura est; eoque in negoiio ea ditigeniia, prudenlia, peritia
vide de eo Massniannumdocte alque copiose dispu- versatus esl, quam is modo, qui codicem Argenleuiu
tantem Skeir. p. 55 sqq. Ejus autem mentionem eam suis oculis vidii, satis aestitnare potesi. Quae Ihre ad
ob causain hic fecirous , quia inde duxithus Joan. i, ,.,a novam UHilaeeditionem curandam e codice duxerat
aliunde collegerat, cum ipsi opus perficern
29; in,3—5, 25—26, 29—52; v, 21—23, 35—58 et atque
alia ibi in cod. per faia non liceret, A. F. Ruscliingius, gyninasii
praeterea leguntur, quae quoque Arg.
director , edidit ".' MultFsantiis post
exstanl; eorum varietatein iu adnotalione indica- Berolinensis
vimus. quod Ihreo non contigerat, utUlfilam lotum ederef,
• AntoniuraMorillonem primum versionis UlOlanae J. Chr. Zahnio , sacerdoti saxonico , contigit *;
meraoriam redintegravisse supra coinmemoravimus; is atitetn textum non solum fragmentis epistolae a<!
posteum.Derrerusquidam tolum codicein Argenieuin Romtwiosa Kniitelio invenlis auxit ', sed etiara
descripsit, quaedescriptio a comite tle ta Gardie si- adbibita multa cura et Ihrei enieudationibus, sttp-
mul cum codice Argenleo empta el Upsaliam depor- plemcntis, adnotationibus fidissime usus, qtiaiiium
1 Quatuor D. N. Jesu Chrhti evdngetiorumver- libri appendice etiam Jcannis Gordi.ni, juri.»c<>nsul'li
siones peranliqumdute, qolliica scil. el anglosaxonica, Edinburgensis, Specimeii aiiiinadveisionuni criiiia-
quarum illam ex celeberrimocod. Arg. nunc prunum rmn in priscam evangclioruiii vetsionem goibicain
depromsil Fr. Junitts. Accessit et glossarium golhi- contineiiir, opiimaruin obscrvalioiitiiii pb-.nuiiietdo-
cum. Dortrechti lti65 (Ansielodami 168i) 2 voll, 4. leuduin, quod nnn plura de eo linguacgoibicae pen-
' D. IV. Jesu Chrisli SS. Evangelia ab Ulfila lissinio iitq ie siibactissliiii jtidicii viro babemus.
Gothorumin ilmsia episcopo circa annum a nalo r» * Ulfilas golhische Bibeluberseizun.jnach Ihreim
Chrhto CCCLX ex grmco gothice iramlata, nunc cum Text, mit eiuer grammalischwdriiich.ittuteinischenUe-
paratlelis versionibussueco-golliica, norrmna l. islan- berselzung, samt einef Sprachlehre und einemGlossar
dica ei vulgala lalina edila Slockholinia;, 1671, 4. cf. ausgearbeilJt von F. Ii. Fulda, das Glossar umgear-
Elierti Allaemeinesbibliograph. Lexicou n, p. 991. beitei von W. F. H. Reinwald,•tc. herausgegcbenvou
* Sacrorum evangeliorum versio gothica ex cod. J. Chr. Zahn, Weissenfels1»05, 4.
' Ulphilm versionem gothicam nonnullorum ca-
Arg. emendata atque suppteta cum interpretatione ta-
tina et adnotationibusE. Benzelii edidii, observatio- pilum epistom Pauti ad Itomanose lilnra cujusdant
nes suas adjecil et grammalicam golhicam prmmisil ms. rescripli, qui i» augusta ttpitdGuelpherbylanosbi-
E. Lye, Oxonii1750, 4. bliothecaadservalur, eic, eruil, commentalusesldatquc.
i * Id exemplar, qtiod postremo in lleinatii , foras F. A. Knittet 1762, 4. Eaiu cditionein texlun>
professoris Francoluriensis, possessionem veuit, in- accuralissitne lectuni et erutuni cominere si Ebertus
deque nomine Heymtii minuscriptum vocaiiim est, I. I. p. 992 dicit, aut iminerila lande eam susliilit.
Zahnius deinde in consilimn adbibuit. autde re sibi parura comperia confidentius judicavit;
* Joannis ab lltre scripia versionem Ulfilanam nam Kuittelius, quae lacilia leclu suut in codicr,
el linguam tnmso-goth.camitlustranlia ab ipso docis- recte legit, in iis, quae nliquanl»suut dilliciliora, s.-i--
simo aucl re emendala nonisque dccessionibusaucla, pitis erravit, linguac autem gothicae proprielates tsi
jatn colleclaet una cum aliis scriptis similis argumemi plaue incognitaefueiunt.
edilaab.i. F. Diisching, Berotini 1773, 4, In' htijtis
495 fllBl.IORUM ULFILANA VERSIO.— PROLEGOMENA. 496
)>otuit, emendaiissinium atque iniegerrimnm dedit, Aquam miiltis coriuptas emendaveriinus; qui aduota-
exccptis iis lotis, ubi llire ipse codiceni Argemeum liones noslras perlegerit, ipse yidebit. Sed niulto
diligentius iuspicere neglexeral. Id cnin compluribus magis, quam illi, coiiices Ainbrosiani, quainquam a
locis faclum esset, Zabnius aut in erroreni perdtictus Massmanno ex parte iterum inspecti, uUlenuo excu-
esi, aiit incndas ab Ibreo 11011 animadversas corri- terentur mcesse erai; quod ctiin ipsis nobis facere
gere nori poiiiit.' Praiterea oplandum luit, Zahnius non liceret, Casiiilionrjeuinprccibus adiimus, ulcon-
inajoreni sermonis gotliici periliain judiciiqne subti- jecturas uostras, quas dtibiis et aperte falsis tectionir
litalem habiiissel; uaui adnotatioues", quas< texttii bus substitneramus, cum codictnu scriplura compa-
sdbjunxit, praeter quas Mareshallo, Gordoiio, Ilireo rare vellef. idqne negotiutn non solum paratissiino
tlebet, jejdnas sunt atque iuepue, tnavimara partein animo atque rai i»sima graiilicatione et benevoleuiia
etiain falsae.PostZahnium ucmo fraginenia Ullilana suscepit, sed ciiam lanla diligenlia aique accura-
iiitegra edidit; sed qua: dc Mallliaeievangelio super- tione gessit, ul textus epistolarura, quanium super-
suni, bis suut edita a S. Heushallo, magislroanglico, est, quem ej.is ipsius edilionc raulto emendalio-
et J. A. Schmellero, linguaegermanicaein universi- rem edidimus, suinmo itu e.Caslillionacietiam stndio
tate Mouaceusi doctorc '. Cum autetn et propter debeatur.
priorum eiliiionuin vitiosilalem et quod in iis frag- B In adornanda autem nostra editionc ita versat;
menia nupci a Maio reperta ct aCastillionacoin luceui sumus, ut leclimies codicum (in evangeliisArgenlei,
edita * non coniinerenlur, uova Ulfilae cdilione in epistolis codicis B ) veras, iton eas, quas exhihe-
*
opus esse viderelur, ii dcinde, qiios eam ador- bant ediliones, summa fiile redderemus, exceptis iis
naluros audissemiis , aut diutius cuuctarenlur , aut solis, qiiac aperie falso habebaut, quas quidem ex
cbnsiliutn abjecissent, ipsi nos ad hoc opus suscipien» legibus sermonis emend ivimus, dnblas, auiein et
dum accessimus, ncque solura fragmeuta versiouis quarum emendatio non esset in protnptu, relinque-
Ullilanaeomnia colligere, sed eliam emendatius, quam remtts intactas ; in verborura autem scriptura, cuin
adbuc faclum essel, edere constituimus.Nam legen- goihicarum tilterarum iniegritatem retineie cupc-
libus nobis atque diligentitts relegcntibus cum alte- reraus, hanc legem servavimus, ut non I/I, ch, wh,
rara texttis partem, a Zahnio ex Ihrei adnotationibus qu scriberemus, sed simpliciter p (islandicse prnpria
einenilataui, lum rcliqua a Knittelio et Castillionaeo litterae formam.ab abis viris doclisjaminlroduciani),
e codicibus hnusta, pennulta inveuta siini, quic iru- x, w, q et pro w simplicemfbrmam v; verba deniqua
lina examinala probari tion possent quibusque nulla inierpunctionibusdiremimus frequentioribus quidetn,
nisi ex iterala codicum inspeclioue atque recogni- quam in codicibus apparent, sed qtiae ad sensum
tione inedicina quxri posse videretur. Quaecmn ita |n explicandum utiles esse viderentur. Textui sic con-
esscni, Upsaliam et Guelpherbytura profecli singu- stilulo' versionem lalinain addidimus, non qualem
lari humanitate et liberalitate bibliothecarum cusio- Z.bnius confecit, ut verborum gothorum solorum
duin summacum laude praedicandaiinpetraviinus, ul ratione habita vel contra consuetudinem serraonis
codicem Argenteuin et Carolinum ab initio ad finein latini peccaret, sed quaeregulas latinilatis observans
usque perolium legeremus ac perlusiraremusel vitia verbum gottiicumverbo laiino redderet; in quo nego-
animadyersa,- utrum librariorura negligenliae , an tio, quanlum licebat, Vulgatarasecuii sumus. Denique
edilorum incuriaeiribuenda esseui, cognosceremtis. adnotationemcriticaroadjecimus, qua priroura editio-
Et in ulroque codice conferendo exspeclaiio noslra nura priorura errata enumefamur, quaeqtiia ad bisto-
ni-i superaia, certe hon decepta est; quas ehim lc- riaih textus golhici pertinebant et qua diligeniiaquave
ctiones olim dubias nunc suspicione liberaverimus , negligentiacodices a criticis adbibiii essent, cognosci
• llorinn viioruin . alier , qni libellum sic in- edidit C. O. Catttllionmus,Mediol. 1829. —Gothicm
scripsit : The.gothic gospel of ,St. Malthewllie from the vertionisepittolaritm D. Pauli ad Ronianos,ad Corin-
codex Argenleus of ihe jourtli cenlury with corre- ihios primm,ad Ephesios,qumsupersunl,etc, ediditC.
sponding English or.Saxon from the LondonDurtiambookof 0. Castillionceus,Slediol.' 1.834. — Goihkmversionis
theeigthcentury, etc. by S. nou
llenshutl, 1807,8. D epts/o/arKi»D. Pauli ad Gaialas, ad Philippenses, ad
Ad lextns eiiieiidaiioncm soliim niliil conlulit, Colossenses,ad Thessalonicensesprimm,qumsupersuni,
setl etiani falsis verboruiri di»tractiotiibiis aut copu- etc, edidil C. U, Caslillionmus,Mediol. 1855; — Go-
latiotiibiis eum fcede uiaculavii ;.ndnotaiiones autem ihicm versior.is epislolarum D. Pauti ad Thessaloni-
lextui subjecise lain sunt. perversiu.atque ineptae, censes secuiulm,ad Timolheum,ad Tilum, ad Pltite-
tit, qu;c coiriniemorentiir, non sint digna;. Mollo inonem,qumsupersunl,elc., edidil C. 0. Castillionaus
inelitis Schniellcrus Matthxi fragiiienta edidit hoc in Mediol. *
1839.
libello : 1'A'angeliisecundumMallhwumversiofrancica Quos in errores viros nostri aevi doctissimos
teculi IX- nec non golhtca sec. IV qnoad superest, ediiionum illarum vitia perduxerint,inter alia opiinie
Stutigart 1827, 8. Is enim.vir doclissiinus tcxluin, e cognosciiur e dispinalione Grallii de infirma gernia-
italiniictlitione baustiim,qicnn eineiidatissimepotuil, hica; linguai declinatioiie conScripla, multa doctiina
nliilit, a que eiiam primus fragiuenlis, c codice Ain- repleta, in NoyiUiarii socielalis eruditorum Bero-
liroshiuodeteotis, auxit. linensium, elc, volumine a.tero inde a pag. 1 edita ;
2 Ulphtlm par.ium inediturum in Ambrosianis isetiini legcs constituil plerasque, e lectionibusfalsis
palimpseslis ab Angdo Majo reperlarum specimen tleductas, quarum eum coguitis veris leclionibus,
cohjunclis.curis ejusdem4.Mnji et C. 0. Castiltionmi etiamsi non pcenitebil, tamen loca, qu.e nunc citavit
— Ulphilmversio gothica lanquain probauiia, non proliare id, quod voluil,
tditutn, Mediolani18|9,
epittolm 0. Pauii ad Corinthiostecundm,quam, etc. ipse iulelligei.
m MATTHiEUS III, II — V, 20. 408
pussei, nunc non omiilenda csse videbantur; deinde A Millium ctiani et iMallhxiuniconsuluimus; deniqne
lectiones merito suspeclas indicavimus, lemeie in varielates vel in altero codice inventas, vel in inar-
dubilutionem voc.iias defendimus, raiinnes emenda- ginibus. adscriptas ibi adjunximtis, itn ul quae in
lionum atit explicatioiium abaliis initas subjudiciuin lexiii aliurum edilionum sint, omnia, ile adnotatio-
vocavimus, neque ubi Goihus aui minus rectc in nibus, observaiiouibus, alioriim.explicandiconalibu',
inierpretalione versatus esset, aul conlra sermonein quae utilia videren ur, librorum golhicorum nddita-
Euimi peccavisset, aut grseca falso legissei, id ani- inenta omnia, gloss*, varioc lectiones, gothici el
madveriere omjsimus; tum lextus nosiri et grasci grxci lexius diversiiates indicaia: inveniantur. Ul
vulgati feqiientem discrepaniiam nntavimus, gracus breviores esse posseinus, nolis usi sumus, quas a
autem vu'gatus lextus nobis est, quein Griesb.ictiii froiiie liorum prolegomenorum ex consulto iippo-
edilio praebet, praterqtie varictates ibi positas suimus.

EVANGELIA.

AIVAGGELJO bAIRH MAT|oAIU.

M, H Appan Ik In vatin Izvis daupja. I^ sa afar mis gaggida svinpoza mis ist, pizei ik ni im vaiips ei
», 8 anahneivands andbindau skaudaraip skoliis is. sah. pan izvis daupeip in abmin veihamma. — auda-
15 gai pai hrainjahairtans. unte paj gup gasaiwand. — ... ak »na luk irnastapan. jah liuleip allaint
16 paim in pamma razna. sva liuhtjai liuhap izvar in andvairpja inanne. ei gasaiwaina izvara goda
17 vaurslva jah hauhjaina "altan izvarana pana in himinam. ni hugjaip ei ik qemjau gatairan viiop aip-
18 pau praufetuns. ni qam gatairan ak usfulljan. amen auk qipa izvis. und patei nsle pip himins jah
19 airpa. jota ains aippau ains striks ni usleipip af vitoda. uuie allaia vnirpip. ip saei nu galairip
aina anabusne pizo minnistono jah laisjai sva mans. sah minnista hailada in piudangardjai
20 himine. ip saei taujip jah laisjai sva. sah mikils haitada in piudangardjai himine. qipa auk izvis
patei nibai managizo vairpip izvaraizos garaihteios pau pize boknrje jah fareisaie. ni pau qi-
LNTERPRETATIO.— EVANGELIVM PER MATTHJEUM.
III, 11. At ego in aqua vos baptizo, verum bic pest me veniens major me esi, cujus ego non snm dignus, nt
me-inflectensrcsolvam corrigiam calcei ejus; liic vero vos baptizat in spiritu snncio. — v, 8. Beatihi muocii-
corde, nam hi Deumvident.—15.... sed super candelabrum, et luret omiiibushis in hac domo. 16. Sic luceai
lux vestra in pr.-esenlia bomiiium, ut videant veslra bona opera et celelirent palrem veslrum hune in coelis.
17. Ne pulelis, quod ego venerim abrogare legem aut profetas; non veni abrogare. sed perflcere. 18. AIIIPII
enim dico vobis, usque dum perit coelumet terra, iola unum aul una linea non pcrit de lege, donec omne (il.
19. Verum qui nunc abrogat inuiin prseccplorum horum minimorum et doceai sic liomines, hic minimus no-
minaiur in regno ccelorum: verum qui facit et doceat sie, hic magnus nominaiiir in regno coeloruin. 20.
l)ico enim vobis, quod, nisi plus fu vestrse justiiise, quam horum scribarum ei Faiisaeorura, non quidem ve-
ANNOTATiONES.
iii, 11. Ilunc versuin et v, 8, qui in cod. Arg. non 11.X div' — liuteip] uirum sic, an liugeip, qnod edilt.
legunliir, ex libro, qui a Massinannoeditus Skeireins habent, in cod. Arg. scripiuin sii, hodie disiingui non
auaggeljons pairh ioliannen inscribilnr, addidimus. —
poiest; nos cum G. (Ulfil. illustr. append. p. 50) pra3-
Uic prior versus ciialus est Sk. p. 14 (<i2).— vi tulimus liuteip, quod pro liuhteip (Cor. I, iv, 5)errore
daupja] ] gf. oinn., deinde Golb. ° ei; fi£T«vot«v, quod librarii scriptum esse, ille recte dicere videlur, vid.
iu locis parallclis (Mc. i, 8; L- m, lt>; J- i, 26) gr. vs. 16 liuhtjai, adde Cor. II, iv.,4 tiuhtjai, vs. 6 liuh-
etiam omittiinl; eailem verba M. ix, 15; Mc. n, 17 el tida. Singulse litleiaelibrarii negligentiasxpius omis-
apud Goth. et apud quosdam gr. dcsideraniur. —ik} s» sunt, h ipsum Mc. quoque xv, 58 als pro alhs, L.
°
scc. ego gr. onin. — anahiie'wand$\me inllectens, vi, 12 pairvakandspro pairhvaltands, vi, 17 et vm, 4
0 gr. oinn., videtur ex Mc. i, 7 additum esse (cf. a<l Aiuiuapro hiuhma, .1. vi, 12 drnusnospro drauhsnos.
xxvn, 42). — andbinduu—i»]solvam corrigiam calrei — pamma] H. X pamna,
ejus, gr. omn. ra uiraS>ifi«Tapa.nxiii7ai.— pan] vero, -v, \6. tiuhljai] H. X liuglujai.
0 gr. omn. — veilwmma]Ulf.c. edd. ° xai nxtpi. v, 17. ik] ego, ° gr. oiiin., B. X '»'• — « ** qem
v, 8. Hic versus primum editus in Utftla; partium jau] i. Sl. -j-eiqam.
ineditarum ipecimineab Ang. Maio el G. 0. Castiliio- v, 18. jah] H. X /««• — «"«'« vairpip. i. St. B.)»
IKEOedila pag. 24, nunc repetitur Sk. p. 26 (48). — alla gavairpip. 11.X ""« tnvairpip.
audagai]leguntnr deinde auk pan qap (enini aulem v, 19. sah] pr. Z. — sa; cseterum ° gr. omn. —
dixil), qu;u ab auctore hiijus ojieris, ui verba Scriptu- piudangardjai] II. X div. — sva] sec. sic, ° gr.
rajsacrse cum suis cohaererent, addila sunt. y, 20. ni pan] edilt. X jct. — izvarahos garaihteins,
v, 15« Prjiic.ipiumeorum. qu-.iiconservnta snnt in ^ gr. CaeterumUlf. • rr),ijov.
c<>a.Arg. — lukarnastapan] i. St. -f lul;aina*lapin,
*'•> filBLIOHUMULFILANAVF.nsiO. 400
21 mipiupiudangardjaihiipine.
22 skula vairbip stauai. uppan ikIiausideduppaieiqipanisipaimairizani.iiimaurpijais.ithsaeimauipreip.
qibaizvi- baiei wazuh inodagsbropr seinammasvare skulavaiipip stauai.
Ib saei qipip bropr seinauima raka. skula vairpib gaqumbai. appan saei qipip dvala. sknla
vairbip in
23
gaiainnaiifunins.jnbainubairaisaibrpeindiihiinslastadajabjainargamuneispateibrcparpeiiishabaip
24 wa bi puk. aflet jainar po giba peina in andvairpja hunslastadis jah gagg faurpis gasibjon
bropr pei-
25 namnia jab bipe atgaggands atbair po giba peina. sijais vaila hugjands andastauin peinamma sprauto.
und patei is in viga mip imma. iuai wan atgibai buk sa andasiaua stauin jah sa staua puk atgibai
26 andbahla. jah in kirkara galagjazn. amen qiba bus. ni usgnggisjainbro. nnle usgibis pana minnislan
27, 28 kintu. hnusidednb batei qi[)an Isl. ni borinos. abban ik qiba Izvis pnlei wazuli saei saiwib qinon du
29 lusion izos. ju gahorinoda izai in bairlin seinamma. ib jabai augo pein bata laihsvo marzjai buk. us-
sta^-giiajah vairp afpus. b;iii/.oist auk bus ei fraqisinai ains lipive peinaize jah ni allata leik pein
50 gadriusai in gniainnnn. )ah jabai taibsvo peiria bandus mnrzjai buk. afmait bo j.,h vairp af bus. )>a-
31 lizoist ankpus ci fraqisinai ains libivebeinaize jali ni allatn leik. bein gadriusai in gaiainnan. qiba-
32 nub ban ist batei wa/.uh snei alletai qen. gibai izai afstassais bokos. ib ik qiba izvis batei wazuh
snei ailetibqen seina inuh lairina kalkinassaus. taujib bo horinon. jah sa ize afsatida liugaib. Iiorinop.
35 aflra hau idedub balei qiban ist pnim airizam. ui ufarsvarais. ib usgibais fraujin aibans beinans.
51, 35 abban ik qiba izvis ni svaran allis. ni bi bimina. unte stols ist gups. nib bi airpai. unte folubaurdisl
36 foiive is. nili bi iairusaiiliin.ii.unte bnuigs ist pis mikilinsbiudanis. nih bi haubidabeinamma svarais.
37 unte ni ningt nin lagl weil aibpau svarl gataujan. gijaippan vaurd Izvar. ja ja. ne ne. ip batji
INTERPRETATIO.
nitis in regniini eoeloriim. 21. Audisiis, quod diclum esi b:s maioribus : nenccidas; verum qui occidit,
IVIISlil jinlicio : 22. at ego dico vobis, qund quisqne iraius fratri suo temere reus fit judicio; verum qui dicit
fmtii soo : raka! reus lit concilio; at qui dicit : fitue! reus lit in geennam ignis. 23. Si igitur feras miinns
Mtim;nl aram el iilicrecorderis qtiod fraler tuus habet aliquid coiitra te; 24. relinque illic hanc oblitiouem
tiiam in praisentii nr;c et vade prius te-reconciliare fratri mo, et po^tbac accedens offer hanc donatinnem
itiaiu. 25. Sis bene volensadversnrio tuo proiiere, nsque duiu es in via ciun co, ne quando tradat te bic ad-
versnrins judici et hic judex le liadat coiiinieniariensi, et in carcerem ducaris. 26. Amen dico tibi non exis
illinc, donec reddis liniic niinimuiu nholum. 27. Audistis, qund dictum est: ne moacheris; 28. at egodico
vobis, quod oinnis qni ad^picit niiiliereni ad cowupiscendain enm, jam iiicecliaius-estcum-ea in corde suo.
29. Vernm si oculus iinis bic dcxter sollicitd te, Brue eum et projice a te; meliiis est enim libi, ut perdatur
iiiinin ineinbrorinn tuoruin et non loliiiu corinis luiim ca,lat in geennam; 30. el si dexlra tua manus sol-
lic et ic, abscinde bauc ei projice a te; nielins est enim tibi, ut perdaiur unum membrorum tuorum et non
loiiini corpus luiiin eadat in geennam. 51. Diclumaiilem est, qund onmis qui repudiet uxorem, det ei di-
vor;ii libms; 5*1.verum ego dico vobis, qnod onmis qui lepudim uxorem siiam sine crimine adulterii, facil
bnnc mu'cbnri; il.liie qui iepiid;aiam diiril-in-matrinionium, maechntur. 33. Iteriun audislis, quod diclum
cst his iiiajmibiis : ne pejercs, veruin leddas dnminojurainciitn tna; 34. at ego dico vobis, nonjurareom-
ninn, non per coeluin, nairi sedes est Dei; 55. neque per terrani, nnin scnbellum est pednm ejus; nec pcr
Jeriisnlymnm, nnm civitas est linjiis mn^ni regis; 30. neque rer cai-nl luiim jures, nam non potes ununi
j.il.mi nlbum aul nigrum reddere. 57. Sit ainem verljiun vcstriini : s ne, s.me; minime uiinime; verum hoc
ANNOTATIONES.
v, 22. skulu] |,r. Scbm. X tcula. — quipan uhpan; nam uh esl parlicula enrf lica, non
v, 23. jubui] II. seinper X gabai. nibr] sic cod. nroclilica, vid. Gram.; Iiunc errorem permullis locis
Arg.; ii>-<|iiellnii conjectiirn bair, nequc Zahuii libr Z. qnoqne admiltit. — waznh] cod. Arg. X w<*II
ili;na, <|u;erecipintur, quin utruinque verbumaucto- waznh; sic ssepiussyllnbu; in linerc anteccdentis liue
riiate c.ret; nec gtbu liabet, qu->se couiniendci,.cuni scripta', ab initio — sequentis rcpeliia' sunt, vid. ad L.
pein, "on peina, qundgiba postulal, in lextu scriplum i, 65. .1. ix, 41. qen] Ulf. ° aiJToOc. cod. 6 (uii
sit. Vrceni nifcrdul)i,e originis et signilicntionisGrim. Scliolzius notai).
qiioqne i, 44, sq. retinuii; postea aniem DM. p. 25 et v, 52. sa uej F. -^ sa tzei; Hz. ex corr. X saize;
Gr. I, 45 (3 edil.) libr conjecrt, quod eliam Elt inul- 1. h. 1.ei vn, 15 reete div., sed Mc.ix, 1 X Jcl-
ler IILZ. 1838 nr 22i (in censura ediiionis nostr*) —v, 53. fii iifarsrarois]J. Si. — B. H. X "'" {arsvarais.
legendum esse cxislimnl, sed vid. ad Glossar.\.Aibr. tisgibais] Su X usgibas. fraujin] in cod. Arg.
v, 24. andvuirpja] II. X audvirpja. —_ gasibjon)le exceplis iis locis, nlii non de t)co aut Jesu sermo esl
reconcilinre, gr. onm. SialiuynOi.— aibair] II. Xdi*'. (M. vi, 24; xxvii, 63; L. xvi, 13; J. xv, 15) semper
v, 25. aigibai puk\ ] gr. onui. scriliilur per noiam fin (sic etiam fins, fan pro frau- -
v, 26. »iiniii«(ari]minimuni, gr. onin. t<rx«xov,qun- jins, (raujan), quam J. Sl. B. H. X tanm sunl inter-
propter Scb. Ullilam in suo libro lla^to-Tovlegisse preiali, reclnin atque integtain fnrmam primus resii-
su-pictui; lortasse Gothus falso vertii, quod quidein luil Gordon. p. 51.
itoii semcl laiittim ei nciidit. v, 54. gups] ediu. X 9°]}$<•'• X JP- Caetenim
v, 29. pata] J. St. X Pana- — uss'fl??l Scbm. M.I- X ediliones semper f,rma gop, gopis, elc., utuntur:
afntaycj;codicis Arjt. Ie< lionem esse falsam pru Maresch. p. 408, Gnrd. p.'52 f. ei lli. gup, gups scribi
190 ' recle notavit. In codice r.,- mcriio jusserunt, vid. Joau. x, 34, ubi sine nota guda
stigg. jiini Grim. II,
SIIIIIe^t o, qua rc loiinsse eniendaiio indicatiir.— legilur; sic seinper eliam Caslill. in editione epislo-
gudriusai\Z pr;tf. p. xiv nbsurde coulendil Golluim iarnin recie dedil.
legis^c7rs;>jpro ^*)0«, sciliccl Ullilainliabelalpro in- v, 35. piudanis] H. X piudanin<.
lciprete verboinin gracorum lenacissimo; cf. vi, v, 36. gataujan] H. X galaiigan(sic v, 47).
2 andnemum(acceperiinl) = aws^ouo-t,el nlii. v, 37. sijaip-pan, i. X tij aippan, B. -r tijai pan,
v, 50. peinaize] St. X peinlize. — garfiitisai]II. + Z. X !iJaiP Pan< "• X »';'<"'Pau, Schm. X "Ja"
•triusai. ppan. Veram hujus forin;c naiuraui nnllus inlerpre-
v, 31. qipaiwh pan] i. S'. Hz. uli fere ubique >;' iiiio pcrspcx t; Z. cealuisse eam pulal ex sijui ct up-
501 MATTHJEUS V, 58-VI, 0. 5V2
58 managizopaim uspamma ubilin Ist. bausidedub palei qipan ist. augo undaugin jab tunpuund lunpau..
59 ip ik qiba uvis ni andstandan allts banimaunseljin. akjnbai was buk stautai bi taihsvon beina kinnu.
40 vaudei Imma jah bo anbara. jah pamma viljandin mib bus staua jah paida beina niman. afletimma
41, 42 jah vasija. jah jabai was buk ananaupjai rasta a.na. gaggais mip imma tvos. pamma bidjandin puk
43 gibais jah bamma viljandin af pus ieiwan sis ni usvandjais. hausidedup palei qiban Isl. frijos newund-
44 jan beinann jah fiais fiand beinana. abban ik qiba izvis. frijnp fijands izvarans. biubjaip pans vrikan-
45 dans izvis. vaila taujaip paim haijandam izvisjah bidjaip bi pans uspriutandans izvis. ei vairpaiL
sunjus attins izvarispis in biminam. unte sunnon scina urranneip ana uhilans jah godans jah rigneip
46 ana garaihtans jah ana invindans. jabai auk frijop pans frijondans Izvis ainans. wo mizdono habaip.
47 niu jah pai piudo pala samo taujand. jah jabai goleip pans frijonds izvanans patainei. we managizo
48 laujip. niu jah motarjos pata samo taujand. sijaip nu jus fullaiojni svasve atia Izvar sa In biminam
vi, 1 fullatojis Ist. atsaiwip armaion Izvara ni laujan In andvairpja manne du saiwan im. aibbau laun nt
2 habaib frnm attin izvaramma pwuiina in himinam. pan nu taujais armaion. ni haurnjais faura pus
svasve pai liutans taujand in gaqumbim jali in garunsim. ei hauhjaindau fram inannam. amen qiba
5 izvis. andnemuu mizdon seina. ibbuk taujandan armaion ni viti hleidnmei peina. wa taujip laihsvo
4 peina. ei sijni so armabairiiba peina in fulhsnja iah atta peins. saei saiwip in fulhsnja. usgibip pus in
5 bairhtein. jah. pan hidjaip. ni sijaib svasvebai liutans. unte frijond in gaqumbimjah vaihstam plapjo
6 standandans bidjan. ei gaumjaindau mannam. amen qiba izvis batei haband mizdon seina. ib bu ban
bidjais. gagg in hebjnn beina jah galukands haurdai beinai bidei du atlin beitiamma batnnta in
INTERPRETATIO.

plus his ex hoc malo est. 58. Audistis, quod dictum est: oculum pro oculo et denlem proluain dentc; 59. ve-
rum ego dico vdbis, non resistere omhino huic malo, sed si quis te perculiat ad dexlram malam, offcr
ei etiam hanc alterara. 40. Et huic volenti cum te judicium et pallium tuum tollere, permitte ei eliam tu-
nicam. 41. Et si quis te cogat miliare unum, eas cum eo duo. 42. Huic oranli le des, et hnic volenti a te
muluari sibi, ne aveitaris. 43. Audistis, quod dictum est: ames propinquum tuum et oderis inimicum tuum-
44. at ego dico vobis : ametis inimicos vestros, benedicaiis his persequentibus Vos, bene faciaiis his odienti-
bus vos et precemini pro his calumniantilms vos, 45. ut fiatis filii pairis vestri hujus in coelis, nam solem
suum oriri-facit super malos et bonos et pluere-facit super justos et super injustos. 46. Si cnim amatis hos
amanles vos solos, quam mercedem habetis? nonne eliam hi paganorum hocipsum faciunt? 47. Et si salu-
talis hos amicos vestros tantum, quo plus facitis? nonne eliam portitores hoc ipsum faciuni? 48. Silis igi-
tur vos perfecti, sicut paier vesler hic in ccelis perfectus est. vi, 1. Curate beneflcium vestrum non facero
in praesentia hominum, ut videamini eis, alioquin mercedem non habetis a patre veslro hoc in ccelis. 2. Cum
igitur facias beneficium, ne cornu-canas anle te, sicui hi simulaiores faciunt in conciliis et in viis, ut cele-
brentur ab hominibus; amen dico vobis : acceperunt mercedem suam. 3. Verum te facieniem beneDciumne
sciat sinistra lua quid faciat dextra tua, 4. ut sit boc beneliciuin luum in abscondito et pater luus, qui videtin
abscondiium, reddit tibi in aperto. 5. Et cum oretis, ne sitis sicut hi simulatores, nam amant in conciliis et
angulis plaiearum stantes orare, ul observentur bominibus; amen dico vobis, quod habent mercedem suam.
0. Veniin tu, cum oras, vade in cubiculum tuum et claudens januam luam ora ad pairem tuum hunc in
ANNOTATIONES.
pan vel appan, quod synaloaphes genus cum appan o-oO(?tv ufiaf xat Trpoo-su^so-Siymp TWV inypsa£ivTui
uiaudilum esl; aliquid veri inest in altera il'a opinio- vfiaf. Itn nec opus est verbo vrikannovam significa-
ne; Schm. videlur aliquid desiderare, quod punclo iionem tribuere, quam ejus elymon respuit, nec cuni
posilo indicat. Res autem it» se habet: uh particula Rw. fraqipandans pro vrikandans conjicere, cf. ad L.
enclitica Cumvi quadam copulativa ab iniiio senten- iit, 14.
tiarum verbis anneclitur; qund si ea vox, cui anne- v, 45. ana] tert. super, ° gr. omn.
ctitur, in vocalem longam aut diphthongum desiuit, v, 46. ainans] solos, ° gr. omn. — piudo] pagano-
ad viiandum hiatum u particulseomitlitur; nostro loco rum, sr. Tslwvat.
igitur sijaih pro sijaiuh (uti viljauh [Cor. 1, xi, 3], s«- v, 47. frijonds] amicos, gr. u$e\?ou;. — taujip] II.
maili, paih, al. pro viljau-uh, sumai-uh, pai-uh); sin X tnugip, uti vs. 36 et scepins.— molarjos]portil^
vero brevis est vocalis terminationis, ea ipsaabjicitur res.gr. ISvtxot.—palasamo] hoc ipsum, gr. OUTO.
et integra particula uli addilur (J. vi, 64 vissuh. L. v, 48. fullutojai) H. utrunsiiue X div. — alta\ II,
vii, 6 iddjuh al. pro vissa-uh, iddja-uh). Deinde illud X altah. — izvar Z. X zvar.
h ssepiussubsequenti consunanti assimilatur, ct.jan- vi, 1. arinnion] Sl. X armajon; caeterumgr. Stxato-
ni xxv, $i;.jag-gabairaidau i. m, 4; jas-sa M. xxvi, eriivyjv. — andvairpja] Sl. X andvairpia, H. X and'
71; nis-sijai L. sx, 16 et polissimum sumaip-pan M. vairpya.
xxvi, 67;J. xi, 46, paip-pan Rom. xn, 4. Frequen- vi, 2. ei] H. ° X — hauhjaindau fram] II. X hauh-
lalur ea llgura in epistolis, vid. Mssm. Sk. p. 60. jainda ufram. — andnemun)H. X c'iv-u'i saepiu».
v, 39. allis] omnino, ° gr. omn., solus Ptolem. ap. vi, 4. sijni] Z. •] siai. —peina) gr. ante so. — fut-
Epiphan. Hseres. 55, 6 testante Millio oXu; habet.— hsnja] pr. cod. Arg. X fulhsja. — fulhsnja) sec. Ulf.
unsetjin]H. X wuelgiu. — taihsvon] H. X taishvon. 0 auTOfc. codd. et verss.
v, 40. slaua\ St. X stava. vi, 5. bidjaip — sijaip] oretis — sitis, gr. TTJOOO-SU-
v, 42.jaA]St.XM. X? — eay — jah) sec. Ulf. ° ev. — plapjo] cum in
v, 43. fiais] Si. X ftli*-— newundjdn]H. X °'v- nulla germanicarum linguariim hoc verbiun invenia-
v, 44. Fallumur Griesb. et Mill. opinantes Goihum lur, Uifilasex gracca mutuasse videtur nlaxsta, eain«
xai SCOJXOVTWV uuaf omisisse, nam ea verliis jah vri- que ob causam platjo scribendum esse putamus.
kandans izvis reddidit; polins in suo codice legii ei vi, 6. galiikands)i. St. X galaukunds — /lawrddi1
secundum eum verlit: ayuTtan -nvs sxQpav; uftwv, Zahnii conjectura paurdai non necessaria est, vijf
lOioyitTi TOOC SidixovTafviw;, xaV7,fTtoitnt Totf ut- Cor. II, u, 12.
 503 BIBHORUM ULFILANAVERSIO, S04
7 fulhsnjajnh alla beins. saei saiwib in fullisnja. usgibib pusin bairhtein. bidjandansup-pan ni filuvaurd-
8 jaib svasve pai biudo. bugkeib Im auk ei in filuvaiirdeinseinai andhausjaindau. ni galeikob nu niaib.
.0 vail auk atta izvar. bizei jus paurbub. faurpizei jus bidjaib ina. sva nu bidjaib jus. atta unsar bti in
10 biminam. veihnai namo bein. qimai piudinassus beius. vairbai vilja beins sve in himina jah ana
II, 12 airbai. hlaif unsarann bana sinteinan gif uns himma daga jah aflet uns fjnlei skulans sijaima svasve
13 jah veis afletam baim skulam unsaraim. jah ni briggais uns in fraisiubnjai. ak lausei uns a! bam-
14 ma ubilin. unte peina Ist piudangardi jah inahts jah vulbus in aivins'. amcn. unte jaliai afleiip
15 mannam missadedetns ize. afletip jah izvis atla izvar sa ufar himinam. ib jabai ni afletip mannam
16 missadedins ize. ni pau atla Izvar aflciib missadedins izvaros. appan bipe faistaip. ni vairpaip
svasve pai liutans gaurai. fravardjand auk andvairbja seina. ei gasaiwaindau mannam fasian-
17 dans. amen qiba izvis batei andnemun mizdon seina. ip pn fastands salbo haubib bein jah
18 ludja beina bvah. ei ni gasaiwaizau mannam fnstands ak attin beinamma bamma in fulhsnjn. jah
19 alta peins. saei saiwib In fullisnja. usgibib bus. ni huzdjaib izvis huzda ana airbai. barei malo jah
20 nidva fravardeib jah barei biubos ufgraband jah hlifnnd. ib huzdjaib izvis huzda in himinn.bnrei
£1 nih malo nib nid.va fiavardcib jab barei biubos ni ufgraband nih sliland. bnrei auk ist hnzd izvar.
22 baruh ist jah bairto izvar. lukarn leikis ist augo. jabai nn augo bein ainfalp ist. allala leik pein
23 liuhadein vairpip. Ip jabai augopein unsel ist. allala leik pein riqizein vairpip. jubai nu litihab bala
21 in bus riqizistbnta riqiz wan filu.ni mannainag tvaim fraiijamskalkinon.untejabai frjnib ainann. jali
anbarana frijob. aibbau ainamma ufliauseib. i{) anbaramma frakann, ni magub guba skalkinon jnli
23 mnmmonin. dubbe qiba Izvis. ni maurnaib saivalai izvar.ii. wa matjaib jah wa drigkaib. nih leika
26 izvaramma. we vasjaib. niu saivala niais isl fodeinai jali leikvastjom. iusaiwib du fuglamhim nis. bei
ni saiand nih sneibaud n h Iisand in banstins. jah alla izvar sa ufar himinam fodeip ins. niu jus
lNTERPRETATio.
*bscondito, et |iater tnus, qui videl in absconditum, reddit tibi in aperto. 7. Oranles autem ne mnlta-
loqnnniiii sicul bi pngannriini; videtur eis enim ut in multiloquio suo exaudianlur. 8. Ne. similes-silis
igiitir bis, scii enim pnter vesier cujus vos iodigetis, aniequani vos oreiis cnm. 9. Sic igitur oretis vos :
pater noster tu in coclis,sanctiliceinr noinen tuum, 10. veniat regnnm Innni,Tiat volunlas tun, ut in cceln,
eiiain super lerra; 11. panem nostruni liunc quoiidianuni (|a uobis hodierno die, 12. et remitte nobis,
quod rci siunus, sicul etiam nos remiilimus. his debitorihus noslris, 13. et ne ducas nos in tentalionem,
seil libcra nns nl>lioc mnlo : uani tiiuui est regniim et potenlia et gloria in saeculn,amen. 14..ISam si
remillilis liouiinibus peccatn eoruin, remillit etinm volii->pntcr vc^ler liic super ccelis; 15. vertim si
nnn rcniitti is honiinibns peccaia eorum, non quidem pater vester rermitiit peccata vestra. 16. At qnando
jejunaiis ne finiis sicut hi simulatores tristes; permutant enitn facies suas, nt videamur hominibus
jejunantes; nmen dicovobis, qtiod accepernnt mercedem suam. 17. Verum tu jejunans unge caput iiium et
faciem tnam lava: 18. ut non videaris lioininiluis jejunans, sed pairi.tuohuic in abscondito, el paler tuus,
i|iii videtin abscnndiluin, reddit libi. 19. Ne colliiratisvobis thesaiuos superjterra, ubi tinea et xrugo perdil ei
ubi fures cffodiunt ei liiianltir. 20. Vermncolligiievnbisihesaurosincoalo, nhineqnetinea, neqne arugoper-
dit et ubi lures non effodiiint neque furanlur. 2l. Ubi cnim est ihesaurtis vesler, ibiest etiamcor.vestrum.
2"i. Lucerna corporis est nctilus: si i?itur oculiis tutis claru- esl. totnm corpus luuni lucidum fit; 23. ve-
rum si octilus tuus inaltis est, lotum corpusiuuni teuehrosiim fit; si igitur lumen hoc in le lenebra? sunt,
ha; te. ebr* quam mnliK! 24. Nun homo pnlest dnobus dominis Servire; nam si odit uniini, etiam allermu
amat; aul uni obedil, verum alterum contemnit: non polcstis Deoservire el matnmonae. 25. Iden dico vobis,
ne solliciti sitis aniniaeveslr.(',qiiid edaliset quid bibaiis, neque corpori vestro, quo vestialis; nonneanima plus
est cibo et corpus vestibus? 26.Videte ad aves cceli,quod non serunl neque melunt neqiiecolligunl in horrea, e»
pater vester h c super ccetisal t eas; nonne vos (Vide paginam sequcntcm.)
ANNOTATIONES.
vi, 7. b'uljandansup-pan) editt. X bidjandansup- est : nam si odit alterum, etium alterum ditigit. Iu
pan. loco parallelo L. xyi, 13 etiam a graecodifferl Gotli.,
°
vi, 8. jus) pr. vos, gr. omn., H. X 9usi llt sa>pius vid. ad b. I. — fijaip ainana] ] gr. omn. — ufhau-
gproj. — laurpizei) H. X div. seip) obcdit, gr. otnn^ uSi\zxv.i; Ulf. fortasse legit
vi, 9—13. Oraiio dominica saspins, sed niale repe- jizoru^sxat, ei enim verbo icspondei ufhausjan L. n,
tila in libris varii argiimenli, e. g. in Anonymi libro 51; x, 17, 20 ; Rom. xm, 1. — ip) vernm, pr. mnn.
de liiieris et lingua Getnrum, quein edidit Bonav. zat, pro qna gracn vocegotbicnm ip etinm aliis locis
Vulcau., Giaeieri liragnre I, p. 110. AdelungiiJ/i- in enuiitiatis adversativis ponilur ( Mc. x, 42; xv,
—
thridate 11, p. 182. pu) tu, gr. 6, vid. ad L. vi, 20. 15; cf. xv, 51).
vi, M. sinleinan\ ea vox, Adelungio I. I «bscurae vi, 25. nwijaip] Z. X mapjaip.
significationis esse visa, compnrnnda est cum seitiins vi, 26. nihj pi. Z. -5-nili. — sneipand]!. St. 15.X
Cor. II, xi, 28 = c,za6' jjptepav;signilicat igittir quo- sneiand, I3ii. II. X sneidliand. — maisve uprizans)
tidjanum. — himina duga] °
ediit. X j •• ( vide (|u;e de b. I. ad Gal. n; 6 monuiinus ) sic in
—
vi, 13. ntite amen] gr. cod. Arg. legitnr, quamquam litteiaj pcne legi non
vi, l'o. ni pau) editt. X icl-> nam P"u pcrtinet ad possuntjTI. X »,ais veaprhans. lnierpretes leciio-
\erbiim ajletip. neni cndicis Arg. meriio liabentes cOrruptam, alii
vi, 16. suasue)Z. -r- sve. — fravardjami) J. St. X iiliam coiijecturam proposuerunt; Gord. p. 54 niais
[ravaurdjiind., II. X fravardjana. — gasaiwaindau) vairpizans , Z. mais sveraipans, probnnte Scbin., uli
J. Sl. X gusniwandau. videiur, et Wackernngel Deulsch. LesebuchI prsel.
vi, 17. ftnufci^^ein] Tgr. omn. p.xxin; Rwi Gtoss. p. 77 vulgatam defendit, sed
vi, 20. huzdjaip] Sl. X husdjaip. i|tiid maisvesjt, nescirc se fatetur; gotbicam fnrinnm
vi, 24. unte jabai | nam si, gr. omn. n yap.quamob- csse Z. Gloss. p. 178 recte negat. Non dubitim est,
retii puiandus csl Ulpbilas leg sse tl y«^, el senstis quin rnonstrosa iUa leciio librarii ncgligeniia erta
 665 MATTHJEUS VI, 17—VII, 25. 506
27 uiatsveabrizans sijub baiui. ib was fzvara maurnands mag ananukan ana valistu seinana alcina
28 aina. jah bl vastjos wn saurga p. gakunnaib blonians haibjos. waiva vnbsjand. nih arbaidjand nih
29 spinnand. qibuh ban izvis batei nili saulaumonin allammavulbati seinanimagaynsida sik sve ains
iO bize. jah baude bata havi haipjos liimma daga visando jah gistradagis in aulin galagib gup sva
51 vasjib. wai.va-iiiais izvis Ieilil galaubjandans. ni maurnaib nu qibandans. wa maljam.aippau wa
32 drigkam aipbau we vasjaima. all auk bata piudos sokjand. vaituh ban atla izvar sa.ufar himinam
TH, 12 baiei baurbub — ... jaiua izvis mans. svah jah jus laujaib im. pata auk ist vitopjalrpraufeieis.
15 inngaggaib bairh aggyu. daur. unte braid daur jah rums vigs.sa briggandain fralusiai jah managai
14 sind balinngaleibandans pairh pala. wan aggvu bata daur jah praihans vigs sa brigganda in libai-
15nai jab favai sind bai bigiland;ins bana. atsaiwib svebauli faura liugnapraufetumbaim izei qimand
16 at izvis in vasijoni lambe. ib innnbro sind vulfosvilvandans. bi akranam. ize ufkunnaibins. ibai
17 lisanda af baurnum veinabasja aibpau af vigadeinom smakkans. sva all bagme gpdaizeakrana
18 godugataujib. ip sa ubila bagms akraua ubila gataujib. ni mag bagmsbiubeigs akraua ubila gatau-
19 jan nih bagms ubils akrana piubeigngaiaujan. all bagme ni laujandane akran god usmailada jah
20,21 in fon atlagjada, bannu bi akranam ize ufkunnaib ins. ni wazub saei qibib mis. frauja frauja.
22 inngaleibip in fjiudangardjaliimineak sa laujands viljan aliins meinis bis in biminam. managai
- qiband mis in jainamma daga. frauja frauja, uiu beiiiamrna namin braufetidedum jab beinamma
23 namin unhulbons usvaurpunvjah beinamma namin mahtins mikilos galavidedum. jah pau andhaita
24 im palei ni wanliun kunpa izvis. afleipip fairra mis jus. vaurkjandans unsibjana. vvazuhnu saei
hauseip vaurda meina jah taujip po. galeiko iua vaira frpdamma..saei galimrjda raznsein.ana
25 siaina. jah adddja dalap rign jah qemun awos jah va vnun vindos jab bistugquu bi pamma
INTERPRETATIO.
magis potiores estis his? 27. Verum quis vestrum sollicitus pblest addere ad staturam suam cubilum
iinum? 28. Et de veslibus qnid -solliciti-:es|is?-considerale flores campi, quomodo crescunl, neque
laborant neque nent. 29. Dico autem vobis, quod neque Solomon in tola gloria sua vestivit se
ut unus horum. 50. Et si hoc fenuin campi hodierno die exisiens et cras in fornace posiium Deus
sic vestii, quomodo magis vos parum cred.ehtes? . Sl.-Ne solliciti-siiis ipitur dicentes, quid edimns aut
qiiid bibimus aut quo vestiamus; 52. omne enim hoc pa^ani qtiaerunt; scit autem pater vesler hic
—
super coelis, quod' indigeiis vn, 12. —(fac)iant vobis bomines, sic eiiam vos faciaiis iis, boc eniin
est lex ei profeia?. 13. Intraie per angustam porlam, nanijala porta et spaiiosa via-h&c ferens in perni-
ciem et muliisunt bi ihgredieiiieVperbahc.' 14'.OJuaiin angusta haec pnri4 et lorta viabaee ferens in vitam
et pauci siint hi'invcnientes hanc. 15. Allendile vero a falsis-profetishis, qui veniunt ad yos in vestibus
ovium,'verum inlriiHecus sunt lupi rapienles. 16. ln frnciibus eorum cognoscaliseos; num colliguntur a
spinis uvae, aut a tiibulis flcus? 17. Sic omne arbprum bonarmn fructus borios facit, verum hsec mala
arbor fructus malos facit. 18. Nonpotesl arbbrboria friictus nialos facere, neque arbor mala frucius bonos
lacere. 19.0mn'e arbdrnm non faciieiitiumfructum' bontini exciditur et in igne ooiiitur. 20. Ergo in fru-
clibus eorum cognoscatis eos. 21. Non omnis, qui dicit niihi : Dmnine! Domine! ingreditiir iu regnuin
cceiorum,sed bic faciens voluntaiem Patris mei Imjnsin ccelis. 22. Multidiciini mibi in illo die : Domine!
Domine! nonne luo nOminevaiicinaii sumuset fuo noniiiieriaemoniaejecimus el iuo nomine viriules magnaa
fecimus ? 25.'Et tuiii coiifileoriis. qiiod non unquarn novi vos, abite procul me, vos operantes iniquitnt-ni.
24. Omnis igitur qui audit verba mea el facil haec,assimiloeiun viro prudenli, qui oedificavitdomumsnam
tuper petra, 25. et cecidit deorsum pluvia, et venerunt aqu.c, et flavcrunt venti, et ruerunt contra hane
ANNOTATIONES.
sit, et cum conjectura ad medendum opus sil, nulla vn, 13. vigs] H. X vtgis; cod. Arg. vigss; priua
facilioret verior >eaipveniri poiest, quam Gordonus aulem illud s linca peipendlcglan ab recenli m.anu
fecit; nam quod Z. addubitai, mais cum compara- siiperinducta delelum ,e'st, quam viri doctilitlejam i
livo conjungi posse, consiat non so.lum.Graecoset . esse.putarunt; ,ne.quelainen negamus, Jllum refec-
Latiuos (iaW.ovet polius cuiii comparativo ponere, torcm, ciijus inscitia linguaegotliieaeetiam aliis locis
sed etiain Islandos (vid. Gloss. Edd. \.Heldr); ' deprchendiiiir, vigis legenduuicsse existimavisse —
atque adeo ipsos Gnthos ejusmodi pleonnsinos silii inngaleip.] i. St. B. X ingaleip.
coucedere, vid. Cor. II, viu, 22 maisusdaudozan. vn, 15. svepauh] J. Si.'.X wepau, sic enim nus-
Nosironuiein loco acccdit, quod Viilgata' etiarii magis qnam,.sed ^a« cum sveconi|iosilumseniper scribitur
pluris habei — paim]i. St. y^paima. ; addilo /i (i. e. uh) ;niale svepan Olihi scribehatur n,
vi, 27. vahstuj J. St. X vahstni.— seiiianaaleina) 22 ei 24. — liuqriupraufeium ] Sl.'X div.-J-fitifmtwil
fcicccd. Arg'.; ediil. X seiiiaitaltiina. J. St. Hz. X jct., vid. ad v, 521
vi. 28. sanrgaip) i: St. B. H. X ' snurjaip. VII,17. giildujip] Z. X gafaujit.
vi, 29. t'M^au]J. St.X""'^"- vn, Z5. urisibjanu] banc-forniam corrriplam esse
vi, 30. jah] pr. J. Sl. X jabai. — gistradagis] jam G. ct LM.coiiteudertint; prn Gord&iiicunjeciiira
auotov; vnx gislra, cujus radix in omnibus alfinitius unsibjalasiispicamurlegenduinesse uhsibja) sawaznii
dialectis noircras, sed heri significat, videiur errore nu saei,;etc; smrazuh(]\ri<iem Irequensnsus sermnni!
interprelis posila esse; si qois ex bohemica liugua goihici postulal, vid. x, 52; cf. M.c.ix, 37 ; x, 11aJia.
iegtra, cras, ad tuendam lectioiiem comparnre et (quaimiuamdicilur cliam M. vii,26 jah waeuh-saei—
Ullilam a culpa injiiriae vindicarevelit, ejus in me- i. vi, 45 wazuh riii sa —•). iV-prn &'cl vice versa
moriam vocainus Cor. I, xv, 32, ubi a\>pi.oii = du eliam aliis Iocis libraiii pon.unt,vid. Mc. vi, 2; cf.
maurigina. — waivd muis] quantb niagis; gr. ou ad L. iii, 14.. . -
^OA/W ptx).iov. vii, 24. vaurda meinaj j gr. omn. Iii' I. ei vs. 26;
\ii Ai. we"\i. Sl. X *»"• celerum Ulf. utroque lOco• TovTouf.c.cot'd.
vi, 52. all auk] H. X alla ukr
807 RIULIORUMLLFILANA VERSIO. 508
26 razna jainamtna jali ni gadraus. unte gasulip vas ana siaina. jah wazuh saei hauseip vaurda meina
27 jah ni lanjib po. galeikoda mann dvalamma. saei.gatimrida razn sein ana malmin. jah aliddja dalsp
rign jah qemun awos jah vaivounvindns jah bisitigqun bi jainamma razna jah gadraus jah vas drus
28,29 is mikils, jah varp pan uslaiili iestis po vaurda. hiabridedun n anageins ana laiseinai is. vas auk
vtii, 1 Iaisjaridsins sve valdufrihabandsjah ni svasve tokarjos. dalap pan atgaggandinimma af fairgunja
2 laistidedun afar imrna iumjnns managns. jah sai. manna prutslill habands durinnands invait i"a
3 qibands. frauja. jabai vileis. magt mik gahrainjan. jah nfrakjands liandu aitaitok imma qipands.
4 viljau. vairb hrains. jah suns hrain varp pala brulslill is. jah qap imma iesus. saiw ei mann ni
qipais ak gagg. puk silban ataugei gudjin jah atbair giba. boei anabaub moses du veilvodibaiim.
5,6 afaruh ban bala innaigaggandin imma in kafarnaum duaiiddja imma hundafabsbidjands ina. jah
7 qibands. frauja. b umagus mcins ligib in garda usliba harduba balvips. jah qab du imma iesus. ik
8 qimandsgahailja ina. jah andhafjandssa hundafapsqap. frauja. ni im vairbs ei uf hrot mein inngag-
9 gais. ak baiainei qib vaurda jah gahailnib sa biumagus meins. jah auk ik manna im habands uf
valdiifuja meinainma gadrauhtins. jah qiba du bamma. gagg. jah gaggib.jah aubaramma. qim. jali
10 qimib. jah dti skalkameinamma. taveibala. jah taujib. gahausjandsbaiiiesus sildaleikidajah qab du
11 baim afarlaisijandam. amen qiba izvis. ni in israela svalaudagalaubein bigat. appan qiba izvis batei
inanagai fram urrunsa jah saggqa qimantl jah anakumbjand mib abraliama jah isaka jah iakoba in
12 biudnngnrd.ai hiinine. ib bai sunjus biudangardjos usvairpanda in riqis bata hindumisto. jainar
13 vairb;b grels jah krusis tunbive. jah qabiesus bamma hundnfada. gaggjah svasve galaubidesvairpai
.14 pus. jah gahailnoda sa piumagusis in jainai weilai. jah qimands iesus in garda paitraus jah gasaw
15 svaibinii is ligandein in heitom jah attaitok handau iznsjah afiailoi ija so heito. jah urrais jah
16 andbatbida imuia. ai andanahtja ban vaurbanamma atberun du inima daimonarjans mnna^ans jah
17 usvarppnns alimans vaurda jah allans bans ubil habandans gabailida. ei usfullnodedi p;iia gamelido
18 pairh esaian praufetu qipaudan. sa unmalitins unsaros usnam jah sauhlins usbar. gasaiwandspan

INTERPRETATIO.

domumillam et non concidtt, nam fundata erat super pelra. 26. Et omnis qui audit verba mea et non facit
haec,assimilalur hoministulto, qui adilicavil domtim snam snper aren.i. 27. et cecidil deorsum pluvia, et
veneriint aquac, et flaverunt venti, et ruerunt contra illam domum, et concidil et erai ruina ejus magna.
28. Et factiim-est, cum conliceret lesus haec verba, tremuerunt lurbaede doctrina ejus: 29. fuit enim do-
cens eos ut potcstatem habens et non sicut scrib.ie. vin, 1. Deorsum autem descendeule eo de monte,
gecul;i'-suntposl eum turbaemullae. 2. Et eccc, homo leprae-cntemhabens accurrens adoravit eum dicens :
Domine! si vis potes me mundare. 3. El extendens inanum altigil eum dicens : volo; fi mundus! ct slatim
munda facta-esl haeclepiie cutis ejus. 4. Et dixit ei lesus : viite, ut homini non dicas, sed vade, te ipsiim
osleude sncerdoti ct oflier oblationem quam praccepilMosesad (eslimouium eis. 5. Pnst aulem hoc ingre-
dienteeoin Cafarnaum.adiiieum centiirionrans eum 6. eldicens : Domine,servus meusjaceiindomo paraly-
ticus, male alTectus. 7. Et dixii ad eum lesus : ego venienssano eum. 8. Et respondens hic centurio dixit :
domine, non sum dignus,utsub teclum ineuni ingrediaris,sed tanlum dic verbum, et sanalur hic&ervusmeus.
9. Et enim ego homosum habenssub potestate mea milites, etdico ad hunc, vade! etvadit; etalii: veni! et
venit; ct ad servum meum : fac boc! ct facit. 10. Audiensautem lesus miratus-estet dixit ad hos sequenles :
amen dico volus, non in Israele lalein fidem iuveni. 11. At dico vobis, quod multi ab orienle et occidento
veniunt et accumbunt cum Abrahamo et Isaco el Iacobo in regno coelorum; 12. verum hi filii rcgni
ejiciuiitur iu lenebras has exiremas; illic lii fletus et fremitus dentium. 13. Et dixit lesus huiccemurioni:
vade et sicut credidisti, liai libi. Ei sanatus-est hic servus ejus in illa hora. 14. Et vcniens lesus in domum
Petri et vidii socrum ejusjacenieni in febribus 15. ei attigit maniim cjus et dimisiteam haecfebris; et surrex>t
et ministravit ei. 16. In ve-pcrc autein facio aitulerunt ad eum dxmnniaeos mullos, et ejecit hos spiritus
verbo el omnes hos male babentes sanavit, 17. ut impleretur hoc scriptum per Esaiam profetamdicentem :
hic iufirmitates nostras snscepii ct moibcs lulit. 18. Videns auiem (Vide paginam seqticntem.)

ANNOTATIONES.

vn, 26. ranrda meina] vid. ad vs. 24. St. B. H. X "lfl"-

vn, il. jaiuamma razna] j gr. ouin. —drui] J. St.
X draus.
vil, 28. iesus] i. B. II. X iaisus, St. y^jaisus;
cod. Arg. semper is; priinus Maresb. (vid. Jun.
p. 405 ) rectam lectionem invenit; posl 52 eum com-
nienilaviiGord. ( Ulf. iltuslr. append.) p. ei Z. ad
M. vi l, 7. cf. Caslill. ad Esdr. n, 36.— bubridednu)
lianc lorinaiii.cujiis locoZ. bilwirdedttn(iiumo bibai-
ridedun!) reponcre vnlebat, reciatn esse comprobat
abrs L. xv, 14 et abrabaM. xxvn, 54.
VIII,1. iumjomj J. St. 15. II- X '""i""'. z- X
^umjont.
viu, 2. mifc] J. Sl. X• '"'r- —
vin. 5. imma] Ulf. 'I»io-o0f. qi^««rf*] St. X
tjilands.— pata — ii] gr. omn. KOTOU -h\inpu.
viii, i.jak] pr. Sl. X'"' 1»uli s-rpius. — nwwt]J.
vin, 5. ufaruh pan pata] post vero hoc, gr. 3s.
VIII,8. mein] gr.—-omn. ante uf.
VIII,9. habands meinamma]habens snb imperio
meo, gr. \>1tbE$ouo-tav, exav "'r*sixavxoi).
vin, 11. appan) J. Si. X appau. — saggqa]i. St.
X sailqa. — iakoba]Schm. X iacoba.
vni, 15. jainai weilai)] gr. omn.
viii, 14. jub] sec. abundat praecedente parttcipio,
uli J. vi, 45 etsaepius.
viu, 15. tninidl ei, gr. uixoT;.
VIII,16. al undanahljd)J. St. X ict., 11.X at andi
nahtja.
VIII,17. usnam]si UU.«viiaSi in cod. suo legisset
quod Scb. rontendit, scripsissel andnam (vid. L. ix,
51); subscquiiuretiamH^ftiriranprosimpliciSao-Ta?!?.'
— tan/Kini]O. II. X smtins
 500 UATTIIAIUS VIII, I* — IX, 8. 510
19 lesus managans liiuhmans bi sik haihait galeipan siponjans bindar mareiu. jab duatgaggands ains
20 bokareis qap du imma. laisari. laistja puk piswaduh padei gaggis. jaliqap du Imm.i iesus. fauhons
21 grobos aigun jah fuglos himinis sitlans. ib siinus mans ni babaip. war haubib sein anahnaivjai.
22 anbaruh ban siponje is qab du imma frauja. uslaubei mis frumist galeiban jah gafilhan aitan
23 meinana. ib iesus qap du imiua. laislei afar mis jah let pans daubans (ilhan seinans daubans. jah
24 innatgaggandiuimma in skip afariddjeilun immn. siponjos is. jah sai. vegs mikils varp in marein
25 svasve pata skip gahulip vairpan fram vegim. ip is saislcp. jah dualgaggandanssiponjos is urraisi-
26 dedun ina qipandans. frauja. nasei unsis. fraqisinam. jah qab dti im iesus. wa faurhleip. leitil
27 galaubjandans. banuh urreisands gasok vindam jah marein. jah varp vis mikil. ib pai mans sildalei-
28 kidedun qipandans. wileiks ist sa ei jah vindosjnh marei ufhausjand iuima. jah qimandinimma hindar
marein in gauja gairgaisainegamotidedun imma tvai daimonarjos us hlaivasnomrinnandans sleidjai
29 lilu. svasve ni mabta manna usleipan pairh pana vig jainana. jahsai. hropidedunqibandans. wauns
30 jah pus. iesu sunau gups. qamt her faur mel balvjan unsis. vasuh bnn fairra im hairda sveinb
51 managaizehaldana. ib po skohsla bedun ina qipandans. jabai usvairpis uns. uslaubei uns galeipan in
52 po hairda sveine. jali qap du im. gaggip. ip eis usgaggandans galibun in hairda sveine. jah sai. run
53 gavaurhiedun sis alla so hairda and driuson in mareiu jah gadaubnodedun in vatnam. ip pai hal-
34 dandans gablauhun.jah galeipandans galaihun in baurg all bi bans daimonarjans. jah sai. alla so
ix, 1 baurgs usi Idja vibra iesu jah gasniwandans ina bedun ei uslibi hindar markos ize. jnb asteigahsin
2 skip ufarlaib jah qam in seinai baurg, ban usaiherun du imma uslipan ana ligra ligaudan. jah
gasaiwauds iesusgalaubein Ize qab du bnmma uslibin. pralstei buk barnilo. afletandabus fravaurhteis
INTERPRETATIO.
lesus mulias lurbas circum se, jussii ire discipttlostrans mare. 19. Et accedens imus scriba dixil ad eum :
magister, sequor le <|Uocunque quo vadis..20. Et dixit ad eum lesus : vulpes foveashabcnt el aves ccelinid >s,
verumFilius hominisnnn habet, ubi caput snum rcclinet. 21. Alius aulem discipulorumejus dixil a'deiini :
Domine, permiite mihi primum ire et sepelire palrem meum. 22. Verum lesus dixit ad enin : sequefo
posi me et sine hos mortuos sepelire suos niortuns. 23. Et ingredienie en in navcm, secuti sunt eum disci-
puli ejus. 24. Et ecce. motus magnus factus est in mari, adeo ut haccnavis tecta lierei a fluciibus; verum
is dormivil. 25. Etacccdentes discipuliejus susciiarunt eum dicentes: Domine,salva nns perimus! 26. Et
dixit ad eos lesus : quid limetis, parum credentes? Tunc surgens iucrepavit ventis et inari, et facia-esl tran-
quillitasmagna. 27. Verum hi homines admirair-sunl dicentes : qualis esl liic ui etinin venii ei mare obe-
diant ei? 28. Et veniente eo irans mare in regionem Gergesenorum, occurrerunt ei duo dacmniiiacie sepul-
cris currentes, saevivalde, adeo-ut uon possei horno ire per hanc viam illam. 29. Et ecce, clamarunt
dicentes : quid nobis ei libi, lesu, fili Dei! venisli huc anie lempus torquere nos? 50. Ftiit autem procul
eis grex porcorum muliorum pascens. 31. Verum haecdaemnniaorarunt eum dicemes : si ejicis uos, pcr-
miite nobis ire in hunc gregem porcorum. 32. El dixit ad eos : ite! verum ii exeunles iveruni in gregein
pnrcornm, et ecce, cursiim feceruni sibi tolus hic grex ile prascipilio in mare et perierunt in aquis.
55. Veinni hi pascenies fugerunt el eunies prnedicaruntin urhe omne de bis daemoniacis. 34. Et ecce, tola
haecurbs exiit obviani Ie-u et videnles euui orarunt, nt exiret trans fines eorum. IX, 1. Ki conscenden*
in navem transiii et vcnit in suam nrbern. 2. Tum atttileriini ad eum paralyiicum super lecto jacenlem,
tl videnslesus fidem eorum dixit ad huuc paralyticum : consolarc te, filioie, remiituutur libi peccau
ANNOTA1IONES.
VIII,18. siponjans) discipulos, ° gr. omn.; Ulf. c. syuesin , vid. ix , 53, L. ix, 11 et siepissime. —
verss. uslaubeiuns galeipan) permitte nobis ire, gr. a7touTii-
VIII,19. atgaggands)II. X ntgangands. ).oviu.as. Ceterum Z. Sclun. X uslanbai,
vin, 20, qap] dixit, gr. omn. Xsyei;sicUlf.in narra- vni, 32. hairda sveine]gregem porcorum, gr. TOU;
lione semper fere prseieritoutiiur lempore pro praa- Xoipov;.— hairda) sec, Ulf. ° TWV quod sine
X"'/5<»V,
sente historico Graecorum.—sein anahnaivjai)i. St. Uiibioin codicesuo legit, vid. deejusuioii omissio-
X seinunahnaivjai; ceterum sein, suuin, * gr. oiun. i ilms ad L. xv, 24 et ad Tim. I, vi, 6. — and driu-
VIII,24. »ais/ep]J.
°
Sl. X div. son] i. St. H. X jc«.
vm, 25. **]ejus, gr. vin, 35. gaitailiun in baurg) ] gr. omu., Sch. cum
°
vui, 26. iesus) gr. omn.; Ulf. c. verss. — wd) Z. couvertit in vico; seil baurg eliam accusalivusesse
l. X ">'• potest. — bi) de (uon vrovter), Ulf. c. codd. XOCTSI
vm, 27. wileiks)H. X div- — *« «'] edill. X Jct- legit.
vin, 28. gairgaisaine] exspectavens gairgaisene, ix, 2. pan usatberun]gr. omn. r.uil$o\tTtpociyipo-Ji,
Soletenim Ulfilasgraecurn-nper e non per ai reddere, Scli. cum Z. vertit lunc, suspicansUlf. TOTIlegisse;
certe raro, uti Esdr. u, 31 ai//am ('H>a(*, DTV) L. x, male, nam pan ea significationeminquainjnitio sen.
13; lx, 10 oaijjiaida (Bjj&WiSa) L. I, 17 hailias ('HWc) tenliarum ponilur (vid. M. vn, 23; ix, 15; Mc. xm,
Mc. vi, 17 hairodias ('HpwSiaf)Sk. 52, 4 neikaudui- 21, 26, all.), sed panuh (M. vm, 26; ix, 6; xiv, 2U,
mus (NixoSnaof),pro quihus tamen aliis locis iuveui- all.). QuamquamUif.M.xxvn, 51 xaiidouperjahpan
lur bepsaida,lielias, herodias, neikaudemus. reddii, lameu b. I. iu suo cod. eSounon legisse vi-
VIII,29. sunau] H. X sundu. detur, abest etiam in cod. E apud Mi. et in coinplu-
VIII,30. haldand) Lye Grain. p. 50 male conjecit ribus verss. ap. Sch. Cum vero Goth. x«i ttpoo-itfspo*
haldanda (immo lialdandei),cni Z. h. I. et ad L. vm, Mc. x, 13 converlat panuh atberun et aliis iocis qno-
52 iijuria adstipulatur; recte eniui jam lli. noinvii. que gracciimnpoo-viptivper atbairan reddere soleat,
siKiiificarehaldan pascere (vid. vs. 33), non pnsci, eliam h. I. panuh atberuriscribendum esse vi letur.
vid. eliain Mc. v, 11. Acccdit, quod cum lesus in urbem iutravissel (vid,
VIII, 31. qipandqns] Scbin., quein masculiniiin vs. 1), nec aegrotum anie urbem portari oporlerel,
olfcndii, nescire videiur, esse cousliueiioiiem per usatbaimn (efferre) njjium sensum nonnraebel.
Sil BIBLIORUMULPHILANAVIRSIO. 512
5, 4 beinos. bartib sumai bi/.e bokarje qcbun in sis silbain. sa vajamereib. jah vitands lesusbos milonins
5 ize qab. duwe jus niilob uhila in hairiam izvaraim. wabar ist raibtis azeiizo qipan. afletanda pus
6 fravaurbteis. pau qipan. urreis jahgagg. abpan ei vileip jpatei valdufni hnbaib sa sunus mans ana
airbai aflellan fravaurhlins. bannh qnbdu bamma uslibiu. urreisands nim bana ligrbeinana jahgasg
7, 8 in gard bcinana. jah urrcisauds galaib ui gard seinnna. ga^aiwnndeins pan mnnageins ohledun .
9 si'daleikjnndans jah mikilidedungup. cana gibandnn valdufni svaleikati maunam. jah pairhlcipands
iesus jaiupro gasaw mannnn siiaudnn ai moiai mabbniu hailanana jnh qnbdu imma. laistei afar mis.
10 jah usstandands Iddja afar imma. jah varb bibe is anakutnbida in gardajah sai. managai motarjos
11 jih fravaurlitai qimandans mibatiakiimbideduniesua jah siponjam Is.jah gaumjandans fareisaieis
'
qebun du baim siponjam is. duwe iiiib mntarjam jah fravaurhlaim matjip sa laisareis Izvar.
12, 13 ib iesus gahauSjaiids qab du im. ni baurbun hailai lekeis ak bai unbaili habandans. abban gnggaib
ganimib wa sijai. armahnirliba viljau jah ni hunsl. nib-ban qam labon usvaurhtans ak fravaurhtans.
14 bahuli atiddjedun siponjos iohannes qibandans. duwe veis jah fareisaieis fastam filu. Ibbai siponjos
15 beiuai ni fastand; jah qab dn Im iesus. Ihai magun sunjus brtibfadis qainon und bata weilos. bei mib
16 Imisl hrubfabs. ib atgagganddagos ban afnimadaaf im sa brubfabs jab ban fasland. abban ni washun
lagjib du plata fanan barihis ana suaganfairnjann. unte afnimib fullon afbamma snagin. jah vairsiza
17 galaura vairbib. nib-ban giulaud vein niujata in balgins fairnjans. aibbau dislaurnand balgeis. bibeli
bnn jah vein usguinibjah balgeisfraqislnaud. ak giutand vein juggata in balgins niujans. jah bajobum
18 gahairgada. tnipjianei is rodida bala dti im. bnr'uh'reiks ainsqirnahds invaitina qibandsbatei dauhlar
INTEltPRETATIO.
tua! 3. Tunc quidam horum scribarum dixerunl in se ipsis : hic blasphemat. 4. Et sciens Iesus
has cogitaliones eortim dixil : cur vos cogiialis mala in cordibus vestris? 5. Utrum est enim facilius
dicere : reinitluutur libi pcccata, an. diceie : surge et vade? 6. At ut scialis, quod pote-iatem
babet. bic filius bominis in terra remillere peccaia, lunc dixit ad hunc paralyiicum : surgehs tolle Imnc
leclum liium et vadc in domum tuam. 7. Et siirgens ivit in dnmiim suam. 8. Videnles auiem lurbm
timueritnt admiranles ct laudarunt Deum liunc danlem poleslatein taleni hominibus. 9. Et transiens
lesus illinc vidit houiineiii sedentem ad lelonium, Maihtbieum vocalum, ct dixit ad eum : sequern
po-tine; et surgens ivit pnst eum. 10. Et facium e-t, quando is accubuit in domo, et ecce. multi
portilores el peccatores venientes accubucrunt-cuin lesu et discipulis ejus. 11. E.l observanles Farisa'i
dixcrunl ad bos discipulosejus:curciim, por.titoribusetpeccatoribuscwnatur hicmagislervester? 12. Vcrum
lesus audicus dixit ad e^s : non indigeut sani medici, sed hi iiisatiitaieni liabenles. 13. Al.ile, discite. quid
sit; miserirordiain volo ct non sacrificium; neque enim veni vocare jusios, sed peccalores. 14. Tunc
acccsseriiut discipuli .lohannis dicenies : cur nos et Farisci jejunamus multum, verum f,\ discipuli tui non
jejiiiiant? 15. Et dixil ad eos lesus. .: num.possnnt filii sponsi .flere per boc lemporis, quod cum eis <st
sponsns? viriiiu accedunl dies, ctnn aufer.liirab iis bic spnnsiis.et t.uin.jejiinaiit. 16. At non ullus pnnii
pro assuniehio paiinum villosum snper vesiimenlo vetere; nam tollit plcniludinem ab hoc vestimenlo et
pejor fissuia iit. 17. Neque.amemluudunt vinum novum in utres veteres; alioquin rumpuntur utres, deimle
tiiuc ei vinum effluit et utres perdantur;, sed . furidunl.vinum novuni in utres novos, el ambobus consu-
litur. 18. Dutnis loculus-esl huc ad eos, tunc princeps iinus veniens adoravit eum dicens, quod filia
ANNOTATIONES.
ix, 4. tiilands]sciens, gr./Swv. — hairlam.) Si. X du uli Mc. xi, 17; xn, 10. all. rrcdicato enuntiati
Itv am. addita est, — fanan parihis ana] nc cod. Arg. su-
ix, 5. wapar]Z. X wa'ar. —ist raihlis]] gr. <,mn.; perscripto i
—
male nolal Griesb.-abesse yup in Goth. pus] libi, (barhis); J. St. X fananpa riliis; B. X
gr. trou. fannn pdrhis ; Gord.—(Ulf: illuslr. npp. p. 56) conj.
ana negleclo illo superscripto i;
IX,6. afleilan) sic leitan pro-frequenliore lean Mc. fananparhisana
xv, 9;L. ii, 29; xvi,18.—^eiriana]gr.onin.awie^ana. Schm. conjecit parhis aut anparis, sed indicare dc-
ix, 7. Seinana]Sl. X seinada. bebal vir doetus, quid significaret illud novumver-
ix, 8. ohledun silduleikjaridans]ex Maresli.scnten- bum, autquo sensu anpar li. I. accipi vellet. Texiuui
lia l lf. utrairtnue' lectionem 'ginac. iQuvpua-uvet grascumlegenli apparet aOToupostn-Wptdfia, quodom-
UoSr/ir,acvconjunxit; It. siatuit lectionein nostram nescodd. elverss. babenl, in Gnih.desiderari; quid
eglossa in texlum inihussnoriam e-sei;-sed neutra ra- impedii quominiisslatuainusisexalio loconbeo, qui
lio intellrgenti probahitiir; nisi Ulf. l<po'>i6no-av
Buvuu- scripsilcodicemArgenteum,verbo^ari/iesseaflixiim,
b-avTEflegit (Cf.L. viu, 25),'quod Ilrix. quortue versie quod nesciret, quo perlineret? Illud is ab parihis
habel, cogilandum est de amplilicaliouequndain no- demptuin si posi fulloncollocaiur, adreliquuin parilt
lionis, i|ua Ulf. sat-piusulilur, vid. Mc. i,27, nfslau- nutem syllaba ana, qunm sine dubio propter sequens
pnodedun silduleikjanduns (efiap&iSoo-av) , ulii B. ana librarius omisit, ailditur; lectiohem lucrnmur
injuria qiioquc judical sildateikjandunsex glossa or- npiam : parihana ana snagan— fullon h af pamma,
luin esse;»,12 hauhidedun niikiljandans (So^afew) etc. Celerum parilts Ulf. v'u!eiur a graeco verbo
cf. n, 4, M. ix, 23; xwi, 72. Jonn. xilt, 56 andliaf- xpayi; muluatus essc, quodsignificalayvaTTTo; (ayva-
jands qap. Dcsimili noiionis amplificationcvid. ad ?of)',"vid. Etgm. Magn. p. 714, » 24.
Cor. I, lx, 25. —-i'flM«/ni)JI.'St-.X valaufni. ix, 17. bipehpan] deinde tunc, gr. oinn. Schn>.
ix, 9 mappaiu) sic pro matpaiu (Mc. m, 18) L. h:csitnt et Z. cnm B. suspicalur pan esse glossam
qiliiqnevi, 15. ad bipelt, qnod tamen panuhvssc debebat (vid. ad ix,
ix, 15. icnJZ. X sl'"- • 2); sed niliil frequentins ejusmodi plcuiasinis , sic
lx, 14. atiddjeduu]Ulf. a\na>.— fastam) 1. St. X <i«fcraihtis, auk allis, pan uuk, ip pan, appan sve-
fastaim. pauh, nll. Re tamen melius perpensn, poiius videiut
iv, 15. alqaggand] cod. Arg. X atgagggand. — bipeh lanliim abundare, paniah autem significani
pau] i. Sl. X Pam- y.ui,v[\ Tiin. I, v, 25.
tx, 16. duplata] l. Sl. B. U. Xji'-"» praiposiiio j», 1S. mippanei] J. Sl. X div.; sic alias cliam
 MS MATTIIJEUS IX, 15- X, 1. 514
19 meina nu gasva.t. akei qimands ailagei hnndu peina ana ija jah libaip. jah urreisands lesus iddja
20 afar imma jnh siponjos is. jah sai. qino blobarinnandei •ib-vinlruns duaigaggandeialiaro attaitok
21 tkauia vastjosis. qapuh auk in sik. jabai 'patainci atieka vasljai is. ganisa. ip iesus gavandjands sik
22 jah gasaiwands po qap. prafsiei puk dauihar. galaubeinspeina ganasidapuk. jah ganas so qino fram
25 bizai weiiar jainai. jab qimands iesus in garda f)is reikis jab gasaiwands svigljans jah haurnjans
24 batiriijandansjah manageinaubjondein. qab du im. alleipip. unle ni gasvalt so mavi ak slepip.
25 jah bihlohunina. baiiuh pan usdribana varb so managei. algaggands Inn habaida handu Izos jah
26 27 urrais so mavi. jah usiddja meriba so and alla jaina airba. jali warbondin iesua jainbro laistide-
28 dun afar imma Ivai blindans hropjandans jah (pbandans. armai.uggkis.'sunau.daveidis. qiman-
din ban in ganla dualiddjedun iinma bai blindans jab qab im iesus. gaulaubjals batei magjau
29 bata latijan. qepun du imma. jai frauja. banuh allailok augam ize iiibands. bi galaubeina;
30 iggqarai airbai iggqis. jah usiuknodedunim augonajah inagida ins iesus qibands. saiwats ei manna
31, 32 ni Vui. ib eis u^gaggandaiis usmeridedun.ina in allai airbai jainai. banuh bibe- ut usiddje-
33 dun eis. sai. atberun iroma mannan baudana daimonari. jah bibe usdribans varb unlmlbo.
34 rodida sa dumba. jah sildaleikidedunmanageinsqibandaus. ni aiv sva uskunb vas in israela. ib farei-
55 saieis qebun. in fauramabljaunhulbono usdreibi|)uulnilpo.is.jali bilauiiiesus baurgs allosjah baiinos
laisjandsin gaqumbim ize jah merjands aivaggeljou biudangardjosjah hailjands allos sanhlins jah
36 alla unhailja. gasaiwands ban bos nianageins infeinoda in ize. unte vesun aldauidai jah fravaur-
37 panai sve lamba ni hahandona hairdeis. banub qab du siponjain seinaini. asans:r;iilnis managa ib
58x,l. vaurstvjan favai. bidjib nu fraujans asanais ei ussandjai vaurstvjans in a-an seiua. jnh aihaitands
1N.TERPRETATIO.
meanunc mortua-est; sed veniensponemanum luam superea et vivit. 19. Ei snrgensIesus ivit pistenin et
discipuliejus. 20. Etecce,mulier sanguilluaduodecimhiemesaccedensretroatiigiifimbriam vestiscjus; 21.
dixil enim in se : si tantum attingo vestem ejus, sanor. 22. Verum lesus vertens se et viilensbanc dixit .-
consolarete, filia, lides lua sanayit lel.Et sauata est,haeciniilierali hac-hora illa. 23. Et veuiens lesu*in
domum hujus principis ei videns tibicines et biiccinatores buccinantes cl inuliitudinem iiiiii'u|tiiaiiiein,
24. dixit ad eos : abile! nam non mortua-est haeepuella, sed dormit, et detiserunt eum. 25. Tiinc'Vuin
expulsaessel haecmuliiiudo,accedensintro lenuit inanum cjns ei snrrexit li;cc puella. 26. Et exiit famahacd
in totam illam lerram. 27. Et' abeunle lesu ilinc seculi-sunt pnst eum duo caeciclamantes cl ilicenie^ :
miserere nostri, fili Davidis! 2S. Veuiehie autemih doinnm, aiiieriint euiil lii'c*ci et'dixit fis lesus :
creditisne, quod possiin lioc facere? dixeruut ad eum : utique, Domiiie! 29. TIIIICaiiigit 'ociilos eo-
rum dicens secundumfidemvestram fiat vobis! 30. Et reclusi-suni iis ocu'i et cohiminatiis-esteis lcsus
dicens : videte , ul homo non sciat. 31. Veriiin ii exeuntes diffamaruiileum in loia lerra illa. 32. Tuin:
cuin foras exirent ii, ecce, attulerunt ei hominemmuiuui dajmouiacuin, 33. el cuni ejectUs css/t drc-
mon, locutus est hicmutiis, et admiralae-sunlturbie dicenles : non ex-aetemo sic cognitum fuii in IsVaele.
34. Verum Fnrisaeidixerunt : iu principe daemonioruuiejicit daemonios. 35. Eiciicumiit (estn urbcs oin-
nes et vicos ducens in conciliis eorum et pncdicans erangelium regni et sanans bmhes morbos et omnes in-
sanitates. 56. Vidensautem has tnrbas misertus-esl ob eos, nam lueiui.t vexari el dispersi, ut oves
non habentes pastorem. 57. Tuiic dixit ad disciptilns suos : messis quidein niulla; veriim Operarfi
pauci. 58. Orate igitur dominum messis, ut emittat operarios in messem siiaiii. x, 1. Et a^viicans
ANNOTATIONES.
reliquaeedilt. —^ala] gr. onrn. anle »s. —peina- anglo-snxonicums'apan, angli.cums/epp„nlLCa?leruui
aiin] II. XJ01- —jih\H.y<(jaiu ; ulr:iini|iielonnain ex eadeui radine nata« ess«,;docet
ix, 20-. vintruns\ liicmes; gr. omn.ET»; gentium >Bopp..Verglcicliende Gram. I. p. 84 sq. cf. .p. 19. •
gerinnnicarumpropria cst ista lemporum secnnduin ix, 25: panuhpan) male editt. verlunt; cum vero
hiemes com|Hitatio, non annorum. — ib) sic cod. cf. ad ix, 2), nain pumih e-l.deuioustralivum , sic
Arg. J. B.; St. Z -VXII. legiluretiam Cor. I, xv. 54; pr,<panuh ^aii.scribitttr
ix, 21. jabai) Z.Xdiv.—^alaineij H.Xdiv. vastjai] Mc. vin, 20 a^/)an pan, el Cor. I, xv, 28 panuh
J. Sl. X vastjan. bipe.
•x, 25. J. —
svigljans] X svilgjans. jah °haurnjnns u, 26. jaina airpa] \ gr. omn.
haurnjandans\et buccinaCores lmccinantes, gr. omn ; ix, 27. iesua jainpro |-gr. onin.
B. probante Zalinio glossam ad svigljansesse suspi- IX, 28. gaulaubjaU]sic cod. Arg. II, <Se'lnn.;J.
catur, sed svigljasiiiuilicataOXijT^f,cf. M. n, 17; Sl.-B. Z. Hz. -f- gataubjnls, qiiibns incngniius erat
L. vn, 52, (ubi svigljun = avtelv,•haurnja aiilem est iisus mere golbifiis « inlerrogalivnm i iter ga pr;i'-
auhtiytrn; cf. M. vi, 2 (ubi haumjan = 7ukiti!,za). flxuinet verlium ipsum ponendi, sjcL. xvm, 8 biu-
Poiius videndnest in illis, uii L. n, 29 in fruujinond gitai-,1. 9, 55 gautaubeist sic eti in inler|)ohilo alio
frauju, amplilicatiorei, cui simileinad ix, 8 uotavi- verbo Mc. viu, 25 gau wa sewi, cf.;J.v, 46 ya pau
inus. laubidedeip, et cf. ad llc. ix, 44:
ix, 24. slepip] siclegiiurln cod. Arg., uii Mc.iv, ix, 50. (,.i&nnd«] St. X qipans.
27 ei 58, nec mutavii eniiein impia el imperiia ma- ix, 32. «(] foras, ° gr.oiim. — usiddjedun eis) ]
nus, quaeMc.v. 59; L. ix, 52. J. n, 12 sq. slepip i i gr. oin. .
saepip cornipit (cf. ad Me. iv, 7), formam omniiio ix, 53. usdiibans] liae-iiant Z. Sclim.; est figura
iion gnlhicnm,nain nequc ae, neque eu, nec ui suut synesis, cf. ad viu 31. Grim. D.VI.p.555pro ttnhulpo
gothicaedipiiiliongi,cf.Tfi. VlJf.iliustr. p. 15, et nii- legemlum esse videlur unltutpa, sed vid. Glossa . Ii.
ramur Rw. Gloss.p. 143 "periculum illius moiisiri v. — ni aiv] 1. St. X "''" aiva. — tva u.kunp] ] gr,
ilefendeudifecissc. Illa mtitatio ab liomine quodain — israela) 1. St. B. II. X israelan.
Scandinavofacta es^e videlur, qui islaiidicuinsofa, IX, 51. fauramaplja) .). St. B. X faurabupaja.
sueianum sofva, all. no,-et qnid.jui, se.dnon ilem », 35. aagnm/nni]J. St. X yaiiumpin.
515 RIULIORUMULFILANAVERSIO. SIC
23 pans tvalif si..- pizai baurg. bliuhaib iu anbara. ainen auk qipa Izvis ei ni usMuhipbaurgs israe-
21, 25 lis. unte qimip sa sunus mans. nist siponeis ufar laisaija ni.li skalks ufar Iraujin seinamma. ganab
siponi ei vairpai sve iaisareis is jah skalks sve frauja is.' jabai garda valdand baiailzaibul haibailun.
26 und wan lilu mais baiis innakundans is. ni nunu ogeip izvis ins. ni vaiht auk ist gahul.p. patei ni
27 andhnljaidaii. jali fulgin. patei ni ufkunnaidau. paiei qiba izvis iu riqiza. qipaip in liuhada. jali
28 patei in auso gahauseip. marjaib ana hroiain. jah ni ogeib izvis bans usqimandans leikn bitainei ip
saivalai ni magaudans usqimam. ib ogeib maispana iiiagandau jah saivalai jah leika fraqistjan iu
29 gaiainnan. niu tvai sparvans assarjau bugjanda. juh ains ize ni gadriusib ana airba inuh attins
5l>, 31 izvaris viljan. abban izvara jah tagla haubidis alla garabana sind. ni nunu ogeib. managaim spar-
52 vam batizans sijub jus. sawazuh nu saei andhaitib mis iu andvairbja manne. andhaita jab ik Iinma
33 in andvairbja allins meinis. saei in himinamIst. ib piswanob saei afaikip mik in andvairpja manne.
34 afaikajah ik iua in audvairpja atlins meinis pis saei in biminam isi. nib abjaip palei qemjau Ingjan
35 gavairpi ana airpa. ni qam lagjan gavairbi ak hairu. qam auk skaidan mannan vibra attan is jah
36, 37 dauhtar vipra aipein izos jah brup vipra svaihron izos. jah iijands nians innakundai i-. saei frijop
attan aippau aipein ufar mik. uist meiua vairbs. jah saei frijob sunu aibbau dauhtar ufar mik. nist
58,39 meina vairp-. jah saei >i nimip galgan seinana jah laistjai afar mis. nist meina vairps. saei bigitip
40 saivala seina. fraqisleip izai. jah saei fraqisleib saivalai seinai in ineina. bigitib bo. sa andniinands
41. izvis mik audnimib jah sa mik andnimauds andiiimippana sandjandan mik. sa audnimands praufetu
iu namin praufetaus inizdou praufciis nimib jnb sa andnimans garathiana in namin garaihlis mizdon
42 garaihtis niinip. jah saei gndragkeib ainaua bizc minnistane stikla kaldis vatins baia nei In namin
xi, 1 siponeis. amen qiba izvis ei ni fraqisteib mizdou seiuai. jah varb. bibe uslullida iesus anabiudandn
2 baim tvalif siponjain senaim. ushof sik jainbro du lai.-janjali merjan and baurgs ize. ib iobannes
3 gahausjands in karkarai vaurstva xristaus insandjands bi siponjain seinaim qap du imma. pu is sa
INTERPRETATIO.
hos duodecimdis(cipulos) —23. — hac urbe, Tugiatism aliam; amen enim dico vobis, quod r.nnconsummaiis
urbes lsraelis, donec venil hic Filiushominis. 24. Non-est discipulussuper magislro, neque servus super do-
mino suo. 25. Sulficit discipulo, ul fiat, ut magister ejus, el serVusutdoininus ejus; si patrein-faniiias Beei-
zebul vocarunt, in quam multum magis hos domesticos ejus. 26. Nu igilur limete vohis eos, IUUI quidquam
cnim esl contecliim, quod nou deieg.ilur, et absconditum, quod nou coguoscaiur. 27. Qtiod dico vobis in
lenebris, dicaiis in luce; et quod in aurem audiiis, nunlietis in teclis. t8. Et ne timele vobis Tiosperden-
tes corpus modo, vcrum animam non potenles perdere; verum timeie rnagis hunc poienlem el animam et
eorpus occidere in geenuam. 2i. Nouneduo passeres assario emuntur? et unus eoruiu nnn rndit in terram
sine pairis veslri voliintale. 30. At vestri etiam capilli capiiis oinnes numerati sunt. 31. Ne igiiur limeie,
miiltis passeribus meliures estis vos. _ 52. Omnis igiiur qui conlitelur mein prasentia bominum, conGteor
cliam ego euni in praesentiapairis mei, qui in ccelisesi. 55. Verutn oinncin qui ne^at mc iu praesentiabo-
lninum, nego eliam ego eum in praeseniiapairis mei hujns qui in ccelis esi. 54. Ne puteiis, iiuod venerim
lerre pacem in terram ; non veni ferre pacem , sed gladium. 55. Veni eniin dls rahcre homitiem «ontra
patrem ejus et ftliaincnnlra mairem ejus el nuruni conlra socrum ejns. 56. Et inimici I oniiuis domesiici
ejus. 37. Qui amat patrem aut matrem supra me, non-est me dignus, et qui amai liliuui aui filinm sup*a
me, non esl me dignus. 58. Et qui non sumit crucem suam et sequnlur post me, non-est me dignus.
59. Qui invenil aniinam suaui, perdii eam, ei qui perdit animam suam ob me, invenii hnnc. 40. Ilic reci-
piens vos, me recipit, et hic me recipiens, recipit hunc iniiieiiiem me; 41. hic recipiens profelatn in no-
iiiine profeiac, niercedcm profeiae accipil, et hic recipiens jusiuin iu nomine justi, mercedem jusii accipit;
42. et qui poiu-recreat unuui borum minimorum calice frigidae aquae modo in nomine discipuli, amcn
dico vobis, quod non perdit uieicedein suani. xi, 1. El lucium est, cum consuminarci lesus mandans
liis duodeciin discipuiis suis, extulit se illinc ad docendumet praedicanduuiper urbes eorum. 2. Ve-
ruin lohannes audiens in carcere opera Christi, miliens dc discipulis suis dixil ad eum : 3. tu es hic
ANNOTATIONES.
x, 23. pliuhaip\H.y^ pluhaip.—aupara) Ulf. c. TWV TWV eAa/to-Twv.
" —
cod. k. et vcrss. ixipuv tit.nvi. xi, l.bip"e]'l. XMp-
x, 24. seinamma)Z. X sainanma. xi, 2. bi\ B. ul gr.ico 50o respondeat leclio, posi-
\, 25. • ponf) s,c recte, nani ganah acciisnlivilin lumcsseexisliiual pro b, camque litteraui duosigni-
seciiui liabere solei, vid. eiiaiu Cor. II, xn, 9. — ficare ei a Gothis bi proniiuiiaiam esse; Marcsh, ap.
baiditzaibul) J. St. X baiailiabul. — tiiiiakuiii/aiij,] lun. p. 403 et lli. lilf. dluslrat. p. 155 per veriuut
II. X innarundans. ct Uliilam Sta c. codd. et verss. legisse ptitanl; Z.
x, 26. ni nunu) 1. St. R. Ilz. H. X "'"" ""• — "' conjecit scripium fuisse •/?'bi. Z. et B. conjectunc
vni/ilj L. X nivaith. ° — pari modo conira iisuni loquendi peccant, naui nequo
x, -.8, [mainei] mouo, gr. uinu. saivului pr., insandjan cum dalivo pouiiur, ueqtie bi signilicat ex,
Hz. -f- tanala. de (liocscnsii). Qiiainquatn Maresh. et lh.<senienii.i
x, 29. /)Majaiidu]cniiinliir,
gr. omn. noiktlxai, quod nobis maxiine probatur, tameu confnemur, nos bi
csl (rabttgjunda. — viljan) voluntaie. o «r. omii. hac siguilicatione (per) nullo alio loco invenissc:
x, 50. tagta) H. X <»</"'• nam qtiod Gal. n, I graecumSta per bi redditur, ideiu
x, 31. ni — nunu] J. Sl. X Jcl" U. 11.X '"»" "", esi in temporis significaiicne, ncque cum uosiro loco
\i,l. vs. 26. manuauim]i.—Si. X manayain. compnrari potest. Nequo inedetur loco Etlmullcr I.
x,32. satoaiu/iJZ. -s-oiv. andliailu\i\. yn^udhiita. I. si i>isiponjamcum qap conjungil, uam sic quoque
s, 53. piswanoh]Z. -5-div.—ina\ gr. a,iie.i'«/iik. bi dehet significareper, quod non significat, et qipan
x, %t. minnistane\ ininiin ,rum, gr. luxpaiv; Scli. bi ainana est dieert de aliquo.
criat d.ceus, Ulf. 1,-gciec. cod. 157:«> uixouvTOV-
517 UATTILEUS XI, 4—20. 818
4 qimanda pau anparzuh beidaima. jah andhafjands iesus qap ilu. Im. gaggnndans gateihil> iohanne
5 batei gabauseip jali gasaiwip. blindai ussaiwand jab hallai gaggand. prulsfillai hrainjai vairpand
6 jahbaudaigabausjandjahdiiupaiurreisandjahuiiledai vailamerjanda.jah audagsist wazuhsaei niga-
7 ntarzjada in mis. at pdm p.in afgaggandam dugann iesus qipan paitn manageim bi iohamien. wa
8 uslddjedub ana aubida saiwau. rauslrain vinda vagidata. akei wa usiddjedub saiwan. mannan hnasq-
9 jaimvastjomgavasidana. sai. baiei bnasqjaim vasidaisind. in gardim piudanesind. akei wa usiddjedup
10 saiwan. praufew.jaiqiba izvisjahmanagizo praufelaii. sa ist auk. bi baneigamclibist. sai. ikinsandja
11 aggilu meinana faura pus. saei gamanveip vig peinana faura pus. amen qipa izvis. ni urraisin baurim
qinono maiza iohanne pamma daupjandin. ip sa minniza in piudangardjai himine maiza imma ist.
12 frainuh ban baim dagam iohannispis daubjandins und hita biudangardi liimine ananiahijndajah ana-
15, 14 inalujaiidansfiavilvandpu.allai auk praufeleis jah vilob undiohanne fauraqepun. jah jabai vildedeip
15, 16 niipniman. sa isl bclias. snei skulda qinian. saei habai ausona hansjandona uabausjai. wamma nu ga-
17 /i ikopala kunf. galeikistbarnam siiandamin garunsaijah vopjandamanpar.ms./a/i qipaniiam. sviglode-
18 dum izvis jah ni plinsidedup. Uufumjah ni qaiiiodedup. quam raiblis iolianiies mh maljauds nib drig-
19 kands jah aipand. unliiilbon/iaoaij).qamsa sunus mans maljandsjah drigkands jah qipand. saimann».
afetja jah stfdrugkja. tnotarje frijonds jah fravaurbtaize. jah usvaurhia gadomida varp handugei
20 fram barnam seinaim. pauuli dugann (Vide paginam sequentem.)
INTERPRETATIO.
veniens, an aliumne expeclemus? 4. Et respondens Iesus dixit ad eos: euntes nuntiale Iohnnni, quod auditis
elvidetis; 5. caecivident et claudi eunt, leprosi muudi fiiiui etsurdiaudiuntct morlui re.-urgunl etpauperes
evaiigelio-edocentur. 6. Et beatus est omnis qtii non scandalrzalur in me. 7. In his aulein abeuntibus coepit
lesus dicerehis turbis de lohanne:quidexiistis indesertum videre, nrundinem a venlo agiiaiam? 8. Sed quid
exiisiis videre, hominem mollibus vesiibus indutum? Ecce, qui mollibus indulisuni, in domibus reguin sutit.
9. Sed quid exiistis videre, profciam? uiique dico vobis et plus profetaf 10. Ilic est enim, dequo scriptum
est:ecce, ego millo angeluin meum ante te* qui parat viam luam anle le. H. Amen dico vobis, non exstilit
in natis mulierum major lohanne hoc baptizaute; verum hic miuor in regno coelorum major eo esi-.
12. Ab aulein his diebus lohannis bujus baptizamis usque hodiernum regnum coelorum violatur el
violantes arripiunt boc. 13. Omnes enim profelse et lex usque lohannein praedixeruut, 14. et si
velletis concipere, hic est Elias, qui debuit venire. 15. Qui habeat aures atidientes audial. 16. Cui
igitur assimilo hoc genus? Simile esl pueris sedenlibus iu foro, et vocanlibus alios, 17. et dicentibus :
cecinimu- vobis et non sallavislis; ploravimus et non flevistis. 18. Vemt eniin loliannes ncc edens nec
bibens, eidiciiut : d.-eiiioiiHimhabel. 19. Venit hic Filius hominis edens.el bibens, et dicmit: ecce, homo
ednx et bibax, portiiorum amicus el peccaiorum, et jusia judicata luit sapieniiaa filiissuis. 20. Tuuc coepit
ANNOTATIONES.
xi, 5. ussaiwand) St. X assaiwand. — pruisfillai] genus sil, vid. L. vi, 47 wasult sa gaggands du mis
St. X prustfillai. — jah) tert." gr. — wamma galeiks ist? (quainquam uie nnn falsuiu
xi, 1. panafgaggandam) i. St. X Pam faraag9Qn- esse, e loco parallelo L. vn, H apparet); sed etiam
dam; in cod. Arg. ioter afel gaggandamqiuedun quod vocul i we spatium omnino non explei. — fcani]
iilierae (ar?) scripue fueruni, sed iis suo jure deletis J. St. B. X kunni. i. Si. habenl a pata usque ad an-
lacuna relicta est.—usiidjedup\ Sl. ^'usiddjedut. puran (sicquidem pro anparans). In cod. Arg. proi
xi, 8. paiei] 1. St. X £"«»• pars liiterae^ clare apparet, pro qua J. St. v posne-
xi, 9. jai\ Sl. X *"''• — managizo]1. St. B. H. + runt; anparans postulant rcguhe syntacticie (vid.
—
managiz.i. praujetau] II. X praufelan. ctiam L. vn, 32) et veri siniile videiur, librarii er-
xi, 10.isl auk\ \ gr. omn.; sic Gulh. auk pnrticu- rnre scriptum fuisse anpurnnparans, quae viiia soe-
*.amsacpissimepost duo verba enunliati ponere so- pius reperiunlur (L. vi, 17; J. ix, 41; xn, 47 ; xni,
let, vid. G;ossar. — meinand) 1. St, X meinua, 11. 13; ef. ad M. v, 31). CaeterumUif. c. codd. ei verss.
X meina. — faura) B. X f'ttrd. ixipott legit, et :ib lli. male addla fiijands seinans
xi, 12. fravilvand)J.St. X fravilvan. male repelierunt Z. et Sclim.; iis enini iransfcrtur
xi, 15—25. pagina Incc codicis Arg., quas hos de- auTwv, quod alii codd. gr. pro xoit ixipoi;
ixuipott
cetn ver-.us continet, dimidia fere parle rupti est, legunt; ncque oninino spatium tam multa capii. —
(quodsiScliinellerusscivisset, non aclnotassetlitteras garunsai) ciim codd. alii ayopa, alii ayopalt babeant,
in hac pagina scriptas ita exolevisse, ut pene legi legi etiam potest gnrunsim. —'jali) H. y^jai.
IIOIIpo-sent): vid.Tabulamap. Wx.Ulf.illustr.p. 189. xi, 17, 18.] integri hi versus ap. J. Si. legunmr.
Quae i a inlerierunl de verbis goihicis, ea priiuus II). — hufum) izvis, quod J. St. lh. Z. Sclim. post hufum
cx L. vn, 32 sqq. el x. 15 sqq. supplendi periculuin adduut, delendiiin est; nam pars paginaeabrupla tnt
lecil; euin secuti sunt Z. II. el inaxiinam pariem liileras non cap:t;0pv ouiittiint elinm plerique codd.
Scbm. cum. vs. 15 apud J. el St. totus et alia etiam, — nih maijands) Ib. Z. -i- ni maljands. — unhulpon]
quu: nuiic desunt, legauiur, aliquis conjicere potest, legilur in cod. Arg. unltulp.., non unhul.., ut habct
coriim temporibus illani scissuram non tain late Scbin.
biasse; sed qui illorum gotliica ex graecis supplendi xi, 19. afdrugkjd) 1. St. huuc veisum iiitegrum
inorein novit, tali opinioni non miiltum tribuet. habenl evcepto verbo afdrugkja, pioquo afd... le-
xi, 15. aitsona] de bac voce littera s omnino non gunt; sed in cod. Arg. lanluininodo a exslat^;ab Ib.
legitur et litterae u inferior lanluin pars. — gahatts- recle supplelum ess,: docel Cor. I, v, II. — fri-
jai] syllaba ga in cod. Arg. non legitur, nou saiis jondi) H. X frijands.
accurate igitur Schm. edidii. xi, 20. apud J. St. lotus legiiur. — panuh] Sl. Z.
XI, 16. wamna) edilt. we; quod nos dedimus, con- X tanult. — ni ]i. St. X "'*• - idreigodedun) for-
jecii Schni.; ca autem coiijectura non solum propier lasse guvandidedun ivpoiienduin est, sic L. IVII, 3
sensnm commendari videlur, nam non quserilur, cui sq. vari^tur. — sik] 1. St. B. * X
rei (we), sed cui personae (i. e. wamnia) simile id
519 BIBLIORUMULF.LANA VERSIO. 520
idveiljan baurgim. in baimei vaurbun bos n anagistons mahtMS I-. patei ni idreigodedun
21 lik. vai pus kaurazein.vai bus bebsaiaam. unte ip tauibeina in tyre jah seidone landa mahfdi
22 pos wiidbanons in izvis. airis pau in sakkau jah azgon ioVeioodedeina. svebauh qiba izvis.
23 lyri.pi jah seidonim tulizo «airbib In daga slauos pau izvis. jah pu kafarnaum. pu und
Aiminushauhida. dalap und' lialja galeipis. unte jabai in saudaumjam vaurpetna maliteis pos
24 vatirpaiions In izvi<. aibbnu eis veseina mid hina dng. svebauh qiba izvis batei airbai snudauinje
25 xx, 38sulizo vairbipindaga siauns bau bus. innh jainamma mela andhaf.. —wanuli bnn b k sewum
59 gast jali gnlabodedum. aibbaii uaqadanajah vasidedum. waniih ban buk sewum siukana aibbau in
40 karkarai jah atiddjedum du bns. jah andliafjands sa biudans qibib du im. amen qiba Izvis. jah
41 ban ei tavidedub ai.nammabize minnistane brdbre nieiiiaize. mis tavidedub. bnnub qibib jah baim
afhleiduincin ferai.' gaggib fairra inis jus fraqibanans in fon bala aiveino bata manvido uubulbin jah
42, 43 aggilumis. uiiie gredags vas janrii gebiib mis matjan. afbaursibs vasjan-ni dragkidedub mik. gasts
jan-ni galabodedub mik. naqabs jan-ni vasidedub mik. siuks jah In karkarai jan-ni gaveisodedub
44 meina. banitb andliafjand jnh bai qibandans, frauja wan buk sewum gredagana aibbau afpaursida a
^.45 aib^augastaibbatinaqadana aibpati siukanaaibbauiukarkaraijan-iMandbahlidcdeima pus. panuhan-
46 dhafjipim qibands. amch i(iba izvis. jabban ei ni tavidedubainamma bize lcitilane. mis ni lavidedub.
xxvi, 1 jahgnleiband pai in balveinaiveinon ibbai garaililansin libain aiveinon. jah varb. bibe ustaub iesus
2 alla bo vaurda. qab siponjam seiuaim. vitub batei afar tvans dagans paska vairbib jas-sa sunus
5, 65 mans algibada du ushramjan. banttli paurbum veiivode. sai. nu gabausidedtip pn vajamerei»
INTERPRETATIO.
exprobrare urbibns, in quibus factse-snnthaepiurimoevi.rlulesejus,quod non converterunt se. 21. Vaelilu,
Cornzin ! vaetibi, Betbsaida! namsi fierent in Tyriortim et Sidoniorum lerra virtutes li.c factaein vobis, prius
fortassc in sacco et cinere pnenileret-eos. 22. Verumtamen dico vobis, Tyriis.et Sidoniis faciliusfii in dia
jud cii, qiiam vobis. 25. Ettu, Cafarnaum, tu usqub coeluniexaltata, deorsum tisque infemum vadis, nam
si in Sodomilis fiercnl virtutes liaefaciae"iii vobis, fortasse ii existerent usque bodiernuio diem. 24. Ve-
rumtamen dico vobis, quod terrae Sodoniitarum facilius lit in dic judicii, qnain tibi. 25. In jllo tempore
r, spon (dens ) — xxv, 58. Quando vero te vidimns hospiiem ei invitavimus? aul nudum et vesiivimus? . 59.
Qtinndo vero te vidiinus aegrnlumaut in carcere et venimus ad te? 40. El resppndeus hic rex dicit ad eos :
arnen dico vobis, etiam vero ut fecerilis uni horum minimorum fralrum nieorum, mihi fecistis. 41. Tunc
dicit eliam h s n suii-tro latere : iie procul me vos damnati in ignem bunc aeiernumhunc paratum diaboloet
augelis ejus. 42. Nam famelicus lui, et non dedi-tis mihi edere, sitiens fui, et non pplu-recreastis me; 45.
bospes, el rion ihviiasiis me; nudus, et non vestivistis me; icgrotus ei in carccre, el non visilastis me.
44. Tunc respondent eiiam lii dicentes ; Domi.e, quando tevidimus famelicum aut sitientem aul hospitem
iiul nudum aiit-a»gr"oinui aut in carcere ei n«>nliiinstravimus libi ? 45. Tunc respondel iis dicens: amen,
dico vobis, eliatn vero ut non feceritis uni horiiui parvorum, mihi non fecistis. 46. El eunt hi in supplicium
tcierntiiii, verum bi justi iu vitain leterniiii. xxvi, 1. Et factum-est, cum (iniret lesus omnia haec verba.
dixit discipulis'suis : 2. scitis, quod posl.duo dies pasca lil et hic Filius hominis tradiiur ad cruciiigenduin?
3. Tunc — — 65: egemus' lestibus? ecce, hunc audistis banc blaspheiniam (Vide paginim sequentem)
ANNOTATIONES.
II, 21. kaurazein] III. Z. X — horazcin, yid. L. x, izvii] vobis.,gr. nmn. o-ot.— eis] ii, * gr. omn.
13; recte jam B. II. dederuni. bepsaidan) attl si xi, 24. svepault] 1. St. X sve Paa; 1>.Schm. X
mavis bepsaeidan, vid. J. xn, '21. — vaurpeina — svepan, vid. ad vn, 15
vaurpanons] B. X '" '9rn«jan seidonai vaurpeina... li, 25. andliaf.. \ hactenus . coil. Arg.; J. Sl. de
laudai mahteis pos vdurpanons; Ih. Z.' H.^Schm. X suis imcgram formam andhafjands addideruni, quos
vaurpcinain tyrai( H. y^'lurai)'jalt seidonaisvelauda secutus esi Z.
mahle svasve pos vaurpanons. Landa perspicue in xxv, 58—26, 3 init. tlnc frngmenttim, quodiii
cod. Arg. legilur; (|uatnqtinm in gr^ desideralur, cod. Arg. non reperilur, ab Ang. Maio et Cnstillio-
tameu ret nendiim esi, qnia alio inodo leciio restitui n;co in cotbce quodnm Ambrosiano inventumet in
non potest. Caeieruni^ gr. onin. De litteris pa vo- SpecimineUlphilx part. incdil. p. 8sq. ediliun est.
cis vaurpanoiis partcs tnnttini supersiinl. — airis xxv, 40. jah pan ei] cliani vero ut, (gese(z(auch
— azgon\ 1. Sl. B. Ih. p. 236, dass [Cast. X fth panei (cf. ad L. v,24]; gr. oinn.
pau) Schm. X jct.
2 -\ azgom. tdreigodedcina] reciius scribereiur ey' oo-ov.Goitius.snllicitius ingressus graecorumvesfi-
gaidreigoiedeina,uti Luc. x, 13 scripluin esi. giis accus.itivuin rei (aliquid) omis.t; —sic vs. 45. —
xi, 22. su?^au/i] sic cod. Arg ; J —St. lb. Z. H. mtnnislqiie] gr. omn. post meinaize. meinajzc]
Schm. X svepau, vid. ad vn, 15. turim] H. X Cast. X meinaze* °
turim; 1. St. posi—''izvis addunl H- patei. — snlizo] xxv, 45. gasls] Ulf. -ofiriii.
Ih. II. X supizo, izvis) (in. J. St. -}-pus. ,xxv, 43. jah pan ei) vid. »d vs. 40. —leililune ]
xi, 1'S.dtitap und halja] Ih. H. Z. Scliin. X H"d parvorutn, — gr. omn. iiuyjo-xtuv.
lialja dalapd'.'; nam dulapa sigriilicatinfra (Mc. xiv, xvvi, 65 xxvn, 1, liiecin codcm codicc conti-
60) non deorsuni, id aiileiu csl dnlap. — unte jabai \ neiittir, de qno ad. xxv, 58 dicluni est; cod, Arg. de
1: Sl. X Patei ei >"nam ei<non nis' m inlerrogalivis his ea habet, quae inde ab versu 70 capitis xxvi se-
senldiliis pro graico :i ponilur, ( Mc. xi, 15; xv, 44; quuntur.
Phitipp. in, 11); id sentienteslh.Z. Scbm. dederunt xxvt, 65. sai nu gnhausidedup] Cnst. X *a'ka9a
unle vpi ( pro quo H. X wipeip ) recte quidem, sed hausidedttp, Sclun. X ta' galtausidedup. Vernmle-
non explel versum. — saudaumjam) 1. St. X *""" ctioucm jnm pridem conjeciura asseiuti eramus,
daumjaii] — matheis) Ib. Z.H.Sehin. X addunt cuin Mssni.cliain (fek. p. 182) eaiu iuvirum cod^ Anibr.
tantae
pos; neque S|>aiiuin tot litieras capil, neque ullum legi adu itavii, cl mirainur, Grininiium,
lllius vocis vestigiiimapparet, cuin alibi infra linentn prudenliic, iiionslrosam illnm formam saikgga G. III,
excurrentes litterarmn parles omnescanspicinhlur.— 12 defendere tenlassc.
 MATTHiEUS XXVI, 66—XXVII, 11. 5«%
521
ana andavleizn
16, 67 is. wa izvis bugkcib. ib eis andhafjandaits qepun. skula daupaus ist. panuhspivum was ist sa <
lofam slobun praufelei" UIIMS xiistu.
68 is jah kaupastedun Ina. sumaib-pan qipandans.
vast
69 slahands pu-k. ip paitrus uta sat ana rolisnai jah duatiddja imriia aina pivi qipandei. jah pu
ni vait wa qibis. usgaggan-
JO, 71 mip iesua pamma galeilaiau. ipls laugnida faura baim allaim qibands. nazo-
dan ban ina in daur gasaw Ina anbara jah qap du baim jainar. jab sa vas mib iesua bamina
afar leitil ban atgaggandans
72, 73 raiau. jah aftra afaiaik mib aiba svarands batei ni kann bana mannan.
74 pai slandandaiis qepun pailrau. bi sunjai jah pupiz.e is. jah auk razda beina bandveib buk. panub
75 dugann afdomjan jah svaran palei ni kann pana mannan. jah suns hana hrukida. jah gamunda pai-
trus vaurdis iesuis qibanis du sis palei faur hanins bruk brim simbam afa.ikis mik. jah usgaiggands
1 ut baitraba. ban vaurbanana runa nemun allai gudjans jah bai sinislans mana-
XXVII, gaigrot atmaurgin
2 geins bi iesu. ei afdanpidedeina ina. jab gabindandans ina gaiauhun jah anafulhun ina paunliau peila-
3 lau kindina. panub gasaiwands iudas sa galevjands Ina batei du siauai galauhans varp. IJreigonJs
4 gavandida pans prinstiguns silubrinaize gudjam jah sinistam qibands. fravaurbta mis galevjands
5 blopsvikn. ip e.s qepun. wa kara unsis. pu viteis. jah alvairpands paim silubram In a!h aflaipjah
6 «aleipandsusliaihah s k. ib bai gudjans nimandans bans skattans qebun. ui skuld Ist -lagjan bans
7 in kaurbinaitn. unte andvairbi blobis isl. garuni ban nimandans usbaiiliteduu us bam bana akr
8, 9 kasjins du usfilliam baiingastitn. duppe haitans varb akrs jains akrs blobis uud hina dag. pmuh
uslullnoda bata qibano bairh iairaimian praufetu qibandan. jali usnemun prinstiguns silubrcinaize
10 andvaiibibis vairbodins. balei garalmidedun fram sunum israelis. jah atgebun ins und akra kasjins
11 svasveanabaub misfrauja. ibiesusstob faura kindina jah frah iua sakiidins qibands. buis biudansiu-
INTERrRETATIO.
Veniiii ii respondenles di.xeruni: rcus moitis est. 67. Tune spueruul in faciem cjus ct colapliis-airecer nt
eiiin, alii vero palinis veiberarunt dicenies : 68. praedicanobis, Christe, quis e^i bic verberans te? 6it.
Yeruni Petius loris sedit in uirio et aceessit-ad cum una serva dicens : etiatn tu fuisii cum lesu hoc Gali-
laco! 70. Veruniis negavit coram bis omnibus dicens : non scio quid dicis. 71. Exeun.tem autem eum in
portam vidit eum alia ei dixii ad bos illic : etiam hic fuit cum lesu boc Nazoraeo. 72. Et iterum negavit
cum juiainenlo jurans, quod non novi liunc hominem. 73. Post paulum autem accedentes hi stanles dixe-
runi Pctro: in verilnie eiiani tu borum es, et enim serrno luus manifesiai te. 74. Tunc coepiidelestari et
jurare, quod non no^i hunc hominem ; ei stalim gallus caniavit. 75. Et meminit Peirus verbi lesu dicti ad
sc, quod anie galli cantiim iribus vicibus negasme ; ei exiens foras flevil amare. xxv.i, 1. Ad inane aiiiem
factiini consilinni inierunt omnes sacerdotes et hi natii-maximi populi de lesu, ut interficerent eum.
2. Et vincientes eutn duxeruut et tradiderunt cum Pontio Pilato praelecto. 3. Tunc videns ludas hic
tiadeus eum, quod ad judicium ductus fuit, poenitenlia-mntus retulit hos triginla aigenleorum sacerdo-
tiliiis et ualu-maximis 4. dicens: peccavi mibi tradens sanguinem innoxiuni; verum ii dixeruni: quid
cma nobis ? lu scias! 5. Et projicieus hos argent os in lemplum abiit et iens suspendit se. 6.
Veruin hi sacerdoies suinentes hos denarios dixerunt ; non debitum esl ponere hos in corbanon, nam
pretiiim sanguinis cst. 7. Consilium aulem ineuntes emerunt ex his liunc agrum iiguli ad sep ,fcra his
hospit.bus. 8. Ideo vocatus fuit ager ille ager sanguinis usque hodiernum diem. 9. Tunc impleium-
est lioc dicliiiii per Ieremiam proletam dicenlem : et accepernnt triginla argenteoriun preiium liujus
aestimati, qtiod apprciiarunl e filiis Israelis. 10. et dederunl eos pro agro figuli, sicut proecepit milii
doininus. 11. Verinn iesus stetit coram praefecto, et interrogavit eum hic praefectns dicens : tues rex lu-
ANNOTATIONES.
xxvi, 69. uia sat ] foris sedit; Cast. versione sedu- uti hoc loco, eliam Mc. xn, 2: L. n, 41,—nttia ] cod.
cius Sch. male dicit Goih. s5«o6»v post i-xuQnxolegere. Ambr. qaruni. — gudjans ] add t cod. Ambr. arii-
xxvi, 70. /iaimj iis, Gotb. jgitur aixoi-nnon repu- culum J^ai.—jah pai) bucusque pertinet fragmen-
diat, uti Sch. X notat. — wa qipis) his verbis inci- tum cod. Ambr.
pit fragineniuuic.od. Arg. xxvti, 4. niis] non male, uti II. verlil, sed milii, cf.
xxvi, 71. jah sa] cod. Ambr. jas - sa, vid. ad L. xv, 18. — sv.kn\ Ulf. qunq e videtur aSwovlegis-
v, 37. se, nam SUutot ab eo per garaihts nut usvaurhts reddi
xxvi, 72. afaiaik] 1. Sl. X afaiair; cod. Ambr. solet.
lattgnida,
° quod idem significat. —svaiands] jurans, xxvn, 5, aflaip] Z. Sclim. "X; reliquae editf.
gr. omn.; B. videiur glossa esse ad mipaipa, sed omnes habent, necScb. adnolare debebat Ulfilaui
habei utcrque cd x, nec iosoliia esl cn abundanlia omiltere u-nx^p^o-z.
locu ionis, cf. Mc. i, 6 vaurda qipan, iv, 5 saian xxvn, 6. gudjans) St. X gudjands. — andvairpi]
fraiva, vi, 9 gaskohssuljom, i, 40 kttivam knussjands, sic cod. Arg., U. Ih. Z. Sclim. X andavairpi.
cf. nd M. lx, X. xxvn, 7. us/ilham] sic cod. Arg. ushlha,; editt. X
xxvi, 73. s'andandans] cod. Ambr. X standans. — usftllian, Ih. Ulf. illustr., p.—229, 2 X usfitha ( vid.
pailraa]cod. Amlir.— du pailrau, sed addilamenlum Mc. xiv, 8; cf. J. xn, 7 ). paim) 1. St. X • • « ,"
du expunetuin esl. I
bi sunjai J. St. B. Z. H. X lh. Z. II. Schm. X """.' in codice Arg. liujus vocis
jct., sic tiliique. ullinia lantum pars diguoscilur, quaelitterae a uou
xxvi, 75 qipanh] dic:i, gr. omn. eipnxbxo;, sift potest, m esse puiest.quam ob causam B. coujectura
Mc. xv, l&pala gamelidopata qipano (.,oc scnptum probabilisviletur, etsi ariiculiusus boc loco insoleu-
hoc dictuin) = i?ypuL-hv liyovau. — afaiku] cod. lior est.
Ambr. invid.s, quod idem valel. xxvn, 9. usnemun ] 1. St. B. -f- ganemun. — s-lu-
xxvn, 1. at maurgin] 1. St. X jct.; B. X al maur- breinaize}vs. 5eial silubrinaize.-—•andvuirpi] editt.
gan. — vaurpanana) lli. cooj. vaurpanamma, sed ac- X andavuirpi, vid. nd vs. 6.
cusniivum habei uterque codexet pio eo cnsu maur- xxvii, II. kindina] 1. St. X kiudana. —imma
gin (a nominn ivo maurgiwi) linbeudtiiii e<l. PraBjio- Z. X '"!a- >
siiio at raro quideui cum accusativo consiru lur, scd
PATROL. XVIJI. 17
 823 BIBLIORUMLLFILANAVERSIO. 524
12 daie. ipiesusqapdu imma. pu qipis. jah mippanei vrohips vas fram paimgudjamjah sinistam. ni vaihla
13, 14 andhof. panuh qab du imma peilatus. niu hauseis. wan filuana buk veilvodjand. jah ni andhof imma
15 vibra ni ainhiin vaurde. svasve sildaleikida sa kindins filu. and dulp pan warjanoh biuhts vas sa kin-
16 dins fraletan ainana pizai managein bandjan. banei vildedun. habaidedunuh pan bandjan gatarhidana
17 barabban.gaqumanaimpanimqap im peilatus.wanavileibeifraletauizvis.barabban pauiesu. sacihai-
18, 19 tadaxrislus. vissaaukpalei inneipisatgebunina.sitaudinbanlmmaanaslauaslolainsandida du imma
ii qens is qibandei. ni vaiht bus jnh pamma garaihlin israelis ist. atsteigadau nu af pamma gal-
43 giu. ei gasaiwaima jah galaubjam imma. trauaida du giiba lausjadau nu ina. jabai vili iua. qap auk
44 pntei gups im sunus. patuh samo jab pai vaidedjanspai mipushramidaris imma idveitidedun imma.
45, 46 fram saihston ban weilai varb riqis ufar allai airpai und weila niundou. ip pan bi weila niundon
ufhropida iesus stibnai mikilai qibands. helei helei. lima sabakpani. patei ist. gupmeins gup meins.
47, 48 duwe mis bilaist. ib sumai pize jainar standandane gahausjandans qebun batci helian vopeib sa. jah
49 suns pragida ains us im jah nam svamm fulljands akeitis jah lagjands ana raus draggkida ina. ib bai
50 anparai qepun. leteisaiwam. qimaiu helia nasjan ina. ip iesus aftra hropjands stibnai mikilai allailot
51 ahman. jah pan faurhah alhs diskritnoda in Iva iupapro und dalap jah airba reiraida jah stainos
62, 53 disskritnodedun jah hlaivasnos usluknodedun jab managa leika pize ligandane veihaize urrisun jah
usgaggandansus hlaivasnom afar urrist is innatgaggandans in bo veihon baurg jah ataugidedun sik
54 managaim.ip hundafabs jah bai mip imma vitandans iesua gasaiwandans po reiron jah po vaurpa-
55 nona ohtedun abraba qip.mdans. bi sunjai gubs sunus ist sa. vesunuh ban jainar qinons managos
56 fairrapro saiwandeins. pozei laistidedun afar iesna fram galeilaia andbahijandeins imma. in paimei
57 vas marja so magdalene jah marja so iakobis jah ios z aipei j-ili aipei sunive zaibaidaiatis.ib ban
INTERPRETATIO.
daeorum?vertim lesusdixit adeum:tu dicis! 12. Et dum accusalus fuit abhis sacerdotibus el natu-maximis,
non quidquaiuresppndil. 13. Tuncdixit adeumPilatus: nonneaudis,quam multum contra le tesiantur? 14.
Et non respondit ei contra nonunum verborum, adeo-ut miraretur hic pnefectus multiiin' 15. ad feslum autem
quodcumqiieconsuetusfuithicpraslecliisdimiiiere unumhiiicturbaevinctum, quem voluerunt. 16. Habuerunt
autem vinctum famosumBarabbnm. 17. Congrcgatis autem iis, dixit iis Pilatus : quem vu'tis, iitdiniiiiam
vobis, Baralibam an lesum , qui vocalur Cliristus? 18. Scivit enim, quod ob invidiam iradiderunl eum.
19. Sedenle autem eo iu tribunali, misil ad eum uxor ejus dicens : non quidi|iiam tibi el buic justn. —
42. israelis est, descendat nun<;abhaccruce, ut videaniuset crednmus ei; 43. Confiditin Deo, liberetnunc
eum si velileum; dixil enim, quod Deisum lilius. 44. Hocipsum etiam hi malefici hicrucifixi-cuin eoexpro-
brarunt ei. 45. A scxla aulein liora facia-cst caligo mper oinnem terram usque lioram nonam. 46. Verum
tuin circa horam nonam exclamavit lesus voce magna dicens : Hcli, Heli; lima sahactbani! quod e-l: Deu<mi,
Deus mi, cur me reliquisti! 47. Verum quidam horum illic stantium audienles dixerunt, quod lleliam vncat
hic. 48. Et slatim cucurril unus exiis et sumpsit spongiam iiuplens acetn et ponens super ainndinein poiu-
recreavit eum. 49. Verum hi alii dixerunt: sine, ui videamus, veni itne llelia salvnreeum. 50. Venini lesus
ilerum clamans voce magna emisit spiriium. 51. Et lum velum templi scissuin-est in dao, snperne usque
deorsum, et lerra mola-est et saxa seissa-sunt 52. et sepulcra aperia-sunl et inulla corpnra hnrum jacen-
tium sanclorum surrexeruut 53. et exeuniesex sepulcris post snrreciionem ejus introeunies in hanc sanctam
nrbem et osienderunt se multis. 54. Verum centurio et hi cum eo cusiodientes lesum videmes hunc mo-
lum et haecfacla timuerunt valde diccntes : in veriiate, Dei filius est hic. 55. Fuerunt autem illic mulieres
multae procul videntes, quae seculae siinl post lesum a Galilxa, ministrantes ei, 56. iu qtiibus liit
Marja haec Magdalene et Marja hsec lacobi el losis mater et mater liliorum Zebedaui. 57. Verunicum
ANNOTATIONES.
xxvn, 12. mippanei} l. St. X div. — vrohips] — Vma}gr. lap.u.
1. Sl. X vrohits. xxvn, 48. jah lagjands) Sl. Xic'-
XXVII, 14. si/rfa/eifcida]Sl. X silduleikjda. xxvn, 49. let ei] 1. Si. X Jcl-> vid- ad Mc. xv, 56.
°
xxvn, 15. warjanoh] quodciimque, gr. omn.; cae- — nasjun] servare, gr. o-wo-wv.
terum vid. ad Mc. xv, 6. ° XXVII,51. distrilnoda] sic cod. Arg.; J. St.-B. dis-
xxvn, 16. pan] Goih. TOTI,/ianun, quodforlasse skritnvda, rectius quidem, sed uti — codex habet, SDH-
a bbrario propler praecedenspan omissumest.— ga- pius scribilur, vid. ad Mc. m, 15. iwpa^ro] Z. X
tarltidana) St. X datarhidana. Maresh. ap. J. p. vide 410 jupapro.
spcciosius quam verius legi suadet gataiknidana; — xxvu, 52. ligandane) jacentium, gr. omn. xsxoi-
Sk. 44, 22 ubi galarhjan eodem sensu invenilur. impivw»; B. satis acule suspieaiur Ulf. falso legisse
barabban) Ulf. ° \iy'op.s>ioi>. xei/xsvoov; xsxaipneQuicerte aliis locis.gasfepaureddi
xxvn, 42. atsl igudau]° vid. ad J. xin, 55,— ei ga- solet, vid. Cor. I, xv, 20.
saiwaima] utvideamus, gr. omn., Ulf, qui c. verss. xxvn,55. innatgaggandans)1. &\..-i-innijaggandans.
videtnr(cf. ad m, 11). — managaini)B. lnc.
legii, ex Mc. xv, 52 addidisseomn.
xxvu, 44. putuh) hoc, gr. xb Si, forlasse hoc xxvii, 5i. uaur^aHona]J.Sl.Xl,a"r^(",0--:-««««»]
Salaiet in u/i enciitico, cf. ad Joan. xvm , 26 et ad J. St. X *«««• —«»'] esi gr. omn. 3».
Epb. iv, 32. xxvn, 55. saiwandeins)1. Si. X saiwaindeins.—
XXVII,45. pan] H. ° X — »«'«'] J- St. Hz. X pozei\ 1. St. B. II. X potei.
weila; B. lac.; in cod. Arg. tveil. lantummodo legi xxvn, 66. tose*]in>olentor forma genitivi proptcr
potesi. — uar^ rraiij j gr. omn. omn. — * in fine ; Mc. xv, 40, 47; L. m, 29 recle ioiezis le-
XXVII,46. weila «'umion] j gr. helei] Ulf. gitur; si scriberetur toses, defendi posset coniparaiis
i\ti non »\t legisse, cum Griesb. contendi non potesi, formis moieiJ. IX, 28; anos Esdr. u, 33; nunc vero
nam sacpius Ulf. *gra;cumi accentu insignitum per iosezisscribendumesse videtur.
diphthnnnum ei redlit, vid. Griinmiuin. I, 38.
 525 MARCU3I. 1—8. 5£6
58 seipu varp. qam manna gabigs af areimapaias. pizuh namo iosef. saei jab silba siponida iesua. sah
59 atgaggands du peilatau bap pis leikis iesuis. panub peilatus uslaubida giban bata leik. jah nimands
60 bata leik iosef bivand ila sabana hrainjamma j'ah galagidaIta in niujamma seinamma blaiva. batci
61 ushuloda ana staina jah faurvalvjandsstaina mikilamma daurons bis hlaivis galaib. vasuh pan jai-
62 nar marja magdalenejah so anpara marja sitandeinsandvairpispamma hlaiva. Iftuminpan daga. saei
65 istafarparaskaivein. gaqemun auhumistansgudjans jah fareisaieis du peilalau qibandans. fratija. ga-
64 mundedum batei jains airzjands qab nauh libands. afar brins dagans urreisa. hait nu vitan pamma
hlaiva und bana pridjan dag. ibai uflo qimandans bai siponjos is binimaina imma jah qibaina du
65 managein. urrais us daubaim. jah ist so speidizei airzipa vairsizei bizai frumein. qap im peilatus.
66 babaib vardjans. gaggib vilaidub svasve kunnub. ib eis gaggandansgalukttnbala hlaiv faursigljan-
dans bana —
INTERPRETATIO.
sero fieret, venit homodives ab Arimaihaea,hujus nomen losef, qui etiam ipse discipulus-fuillesu; 58. Hie
accedensad Pilaium petiit hoc corpus lesu. TuncPilatus permisil dare boc corpus; 59. et sumens hoc curpus
losefinvolvitid linteo mundo 60. etposuit id in novosuo sepulcro, quod excidil insaxoet praecludeussaxo
magno ostia hujus sepnlcri ivit. 61. Fuil autem illic Marja Magdaleneet baecaltera Marja sedemes e-re-
gione huic sepuicro. 62. Postero autemdie, qui est post parasceven , convenerunt summi sacerdotes ct
Farisaeiad Pilatum 65. dicenies : domine , memiiiimus; quod ille seducior dixit adliuc vivens : post tres
dies surgo. 64. lube igitur custodire hoc sepulcrum usque hunc tertium diem , ne forte venientes hi disci-
puli ejus auferant eum el dicani ad populum : surrexit e mortuis , et sit haec posterior seductio pejor liae
priore. 65. Dixitiis Pilaius : habeie cusiodes, ile, custodite sicut scitis. 66. Verumii eunles clauseruni
hoc sepulcrumsignantes bunc —
ANNOTATIONES.
xxvn, 57. af areimapaias] oflendet lectorem hoec huc pervenisscsuspicatur, ibi enim i-nirptje legitur,
structura, quodo/daiivum secum habere solei; prae- cui verbo uslaubjan semper respondet.
terhunc loctiuiMc.quoque xv, 43 et af bepanias1. n, xxvii, 62. paraskaivein]accusaiivusforma graeca,
1; elliplice id dicium esse ex L. vi, 17 apparet, ubi sic synagogeinL. vn, 5. aipistaulein Rom. xvi, 22.
us allammaiudaias legilur, omnibusin.liis locislanda xxvit, 64. pridjan]!. Sl. B. IIz. )%(pridjin.—ufio]
supplendum esi, cf. ad L. vtn, 49. — pizuh namo] sine dubio iegendumest aufto. — frumein)sic recte,
hiijus nomen gr. omn. Touvojxa,quam furmam non vid. Grim. i, 757.
novisse videtur Ulf., coustructio enim postulat pizei XIVII, 65. vardjans) custndes.gr. omn. (praelei
namo, ut L. i, 27 ; u, 25; vide tamenad J. xviu, 26. cod. D. ubi prima iuanu scriptum erat yuXaxaf)xov-
xxvn, 58. usluubida]permisit, gr. omn. ixihvcz; O-TUSIOV; sic vs. seq.
Maresh. p. 410 ustaubtdaex loco parallelo 1. xix, 38

AIVAGGELJO JDAIRH MARKU

ANASTODEIb.

t, 1,2 Anastodeins aivangg.ljons iesuis xristaus sunaus gups. sve ganv-lipisl iu esai in praufetau. sai.
3 ik insandja aggilu meinana faura pus. saei gamanveip vig peinana faura pus. slibna vopjandins
4 in aupidai. manveip vig fraujins. raihtos vaurkeip staigos gups unsaris. vas iohannes daupjamls
5 In aupidai jah merjands daupein idreigos du aflageinai fravaurhie. jah usiddjedunduimnia all
iudaidand jah iairusaulymeis jnh daupidai vesun allai in iaurdane awai fram inuna nndliailan-
6 dans fravaurhiim seinaim. vasub-ban iohannes gavasibs taglam ulbandnus jah gairda fil!eina
7 bi liup seinana jah matida pramsleins jah milip haibvisk jali merida qibands. qin>i]>svinboza
8 mis. sa afar mis bizei ik ni im vairbs anahneivands andbindan skaudaraip skohe Is. abban ik
INTERPRETATIO.EVANGELIUM PER MARCUMINCIPIT.
i, 1. Inilium evangelii Iesu Cbristi , filii Dei. 2. Ut scriplum esl in Esaia profela : eccc, ego ndiio
angelum meum anie te, qui parat viam tuam anle te. 3. Vox dnmantis in deseilo : paraie viam domini,
. recias facite semitas Dei nostri! 4. Fuit lohannes baptzans in deserto et nuniinns bapiismumpwnitenii.i'
ad remissinnem peccatorum; 5. et exierunt ad eum omnis ludaea-terra el Iernsolymitani et laptizni
fuerunt orancs in lordano aqua ab eo, confuentes peccaia sua. 6. Fuit aniem Ionannes indutus pilis
cameli et zona pellicea circa coxam suam et comedit locustag et mel agreste 7. et nuntiavii.dicens • ve ,it
fonior me hic post me, cujus ego non sum dignusprocumbens solvere corrigiam calceorum ejus. 8. At c"o
ADNOTATIO.
Insciipt. anaslodeip)° gr. omn., sic etiam Luc. sensu collectivoconslruit. — allai) gr. post iatrusau
inscript. lymeis.
i, 2. faura pus) scc. anle °
te, gr. i, 6. haipiv sk] cod. Arg. in marg. vilpi idem sig-
l, 3. gups unsaris) Dei nnstri, gr. «:JXOV. nificaus, vid. Rom. xi, 17, 24.
i, 4. aflageinai]sic cod. Arg. aperte; J. Sl. B. X i,7 ° sn] hic, ° gr. omn.—pizei1. St. X />'*»•— ik
aflateinai. a Z. injuria probatum. ego , gr. omn.—ana/ineiuands] St. )&anahneivauds
i, 5. middjedun) exierunt, Ulf. aut c. gr. tiivo- i, 8. appan] vid. ad ix, 12.
/>JUOVT8 lcgit, aut cx usu sermonis gothici voccmland
527 EIBLIORUMULFILANAVI.RSIO. 528
9 daupja izvis iu vaiin. ip is daupeip iV.visin ahmin veiimmmn.jnh varp in jainalm dagam.qam iesus
10 framnazaraip galeilaias jihdaupips vas fram iobanne in iaurdanc. jah suns usgaggandsus bamma
H vatingasaw usluknans hiininansjali ahman sve ahak algaggandan ana Ina. jali stibna qam us himi-
12 nam. bu is suuus meins sa liuba. in buzei vaila galeikaida. jah suns sai. ahma ina usiauh in aubida
13 jah vas In bizai anbidai dage fidvoortiguns fraisans fram satnnin jah vas mib diuzam jah aggile s
14 andbahlidedunImma. ib afar batei atgibans varb iohaunes. qam iesus in galeilaia merjands aivag-
15 gcljon biudangardjosgubs qibands bntei usfullnoda bata mel jah alnewida sik piudangardi gnps.
16 idreigop jab galaubeib in aivaggeljon.jah warbonds faur marein galeilaiasgasaw seimonu jah an-
17 draian brobar is. bis seimonis. vairpandans nati in marein. vesun auk fiskjans. j,h qab im iesus
18 hirjats afar mis jah gatauja igqis vairban nutans niaiine. jah suns afleliiidans bo naija seina laisii-
19 dedun afar Imma. jab jainbro inngaggands framis leiiil gasaw iakobu bana zaibaidaiausjah iohanne
20 brobnr is jah bans in skipa manvjnndans nalja. jah suns haihail ins jah allelandans aitan seinana
21 zaibaidaiu in bammaskipa mip asnjam galipun afar imma jah gnlipuu in kafarnaum. jah sunssab.
22 batodagagaleibandsin synagogen laisida Ins jah usfilmansvaurpun ana pizai laiseinai is. unte vas
23 laisjauds ins sve va!dnfni habands jah ni svasve pai bokarjos. jab vas in pizai synagogenIze manna
24 in unhrainjamma ahminjah ufhropida qbands. fralet. waunsjah pus iesu naznrenai. qamt fra-
25 qisljan uns. kann buk wasbu is. sa veiba gubs. jah andbaii ina iesus qibands. pahai jah usgagg ut
26 us pamma. ahma unhrainja. jah (aliidaina abma sa unbrainja jab hrnpjands stibnai mikilai usiddja
27 us Imma. jah afslaupnodedunallai sildaleikjandans. svaei sokidedun mip sis misso qipaudans. wa
sijai pala. wo so laiseino (Vide paginam sequentem.)
1NTERPRETATIO.
Iiapfzo vos in aqua, veruni is baptizat vos in Spiritu sanclo. 9. Et faclum-esi in illis diebus, venit lesus
a Naznrelli Galilaeai,cl bapiiznlus fuii ab lobanne in lordano. 10. Et sialim exiens ex bac aqua vidii reclu-
sos coaloset Spirilum uti columbam accedentem super eum. 11. Et vox venit c coelis: tu cs filius meus
bic caius, in te-qno valde nie-obleclo. 12. El staiim, ecce, spirilus eum ednxit in desertum, 13. et fuit
in lioc deserto diebus quadraginla tentatus a Satana et fnil cum feris, et angeli minislrarunt ei. 14. Veruin
posl quod iradilus fuit lohannes, venit lesus in Galilaenmnuniians evangeliumregni Dei. 15. Dicens,
qnod implelum-est hoc tenipus et appropiuqunvit se regnum Dei, resipiscite et crcdite in evangelium. 16. Et
ambulans ad mare Galilse.i-vidit Simonem et Andream, frairem ejus, hujus Simonis, jacientes reie in mare;
fuerunteniin piscatores. 17. Et dixit ii-, lesus: venite pnst me ct faoio vos fieri captores hominum. 18.
Et siatim relinquentes baec retia sua seculi sunl posl euni. 19. El illinc iniens ulira paulum, vidit Iaco--
bum, bunc Zebeda'i, el Iobannem, frairem cjus, etiam bos in nave parantes retia. 20. Et stalim vocavit
eos et relinquentes pairem suum Zcbedaeumin hac nave ciim merceuariis iverunt post eum. 21. Et ive-
runt in Calarnnum; ct statim sabbato die iens in synagogam docuit eos. 22. El attoniii fuerunl snper bac
doclrina ejus, nam fut docens eos uii potesiatem liabens ei. nnn sicut hi scribae. 23. Et fuit in hac syna-
goga eoriini bomo iu immundo spiritu ei exclamavii 24. «licens: desine, quid nobis et libi, lesu Nazarene,
venisti perdere nos? novite, qui iues,hic sancius Dei. 25. Kl increpaviteuin lesusdicens: tnce etexi forasex
lioc, spirilus immunde. 26. Et laceraviteum spiriiusbicimpuruset clamanSvncsmngnaexiilexeo. 27. Et
obsiupucrunl omnes admiranies, ila-ul disputarent inter se invicemdicentes,qui Isil boc, quacliac doctiiuarum
ANNOTATIONES.
'' y.ut,
i, 9. iohanne) 1. Si. X iofcaniies.
l ,10. usluknans]Ih. Ulfil. illu^lr. p. 155 p o us- l, 16. jah warbonds)Ulf. C COild.xai ttupo.yavle-
luknandans positum csse ai', de qua re Z. Grnm. p. gisse videlur, vid. u, 14 andraian] — St. X andrujan.
°
55 recle dubitnns pro pnrticipiopassivi verbi uslukan — J^ii «eimonii] hujus Simonis, gr.—fiskjans) St.
habere mnluii; sed baec forma secundum regulas X fiskians.
granimaliraSHt/ufcanaiis esse debebal: iiaque stniuen- i, 17. toqisl J. St. y^igvis; recte Mnresh. p. 414.
dum e>t, aui libraritini errasse scribendo usluknans i, 19. juinpro inngaggands)\ gr.omn.; cailcruni J.
pro nslukannns (ipiod placet Grimm. Gr. 4 , 26, ad et St. X ingaggands— framis leitil] i. Z. X frantis-
Etliniiller 1. I.), aut foimam usluknans pertinere leiil, St. B. X fiamisleva. Z. h. I. et Versuch,elc. p.
adjcciivum uslukus, cf. L. vi, 35 usuenans (ub «..- 86 X fiamit leilil; quid incodice Arg. sCriptuinfue-
rens). rit, neclh. adnotavit, neque bndie cognosci poiesi,
I, 11. qam] venit, gr. omn. iyivtxo, cf J. vi , 25. quia haecplagula e codiie direpta est. Framis Grim.
—iii pHteivaila gate.kaidu]cod. Arg. in marg. pukei 111,591, cf. 9Trecle pro adverhii comparaiivo habet,
vilda (te qucm volui). ulierius significantc et gr,-cci>itpb in compositis ver-
i, 12. sunssai} siaiiin cccc; cum nu lus gnccorum bis respondenle, sic R.ni. xin, 12 framis galaip =
ullum illinssai vesiigium babeni (quiapror^us sensui Ttpoixotyev. Qund vero dicii leiiles • loanani lireviurem
repugnm), complures auteiii sOSitajpriebeanl pro pto leilit. rectius videmurfecisse statuenies, leitt ne-
vulg. siiOuf,deinde nosler E06SWJ per sunsnivreddere gligentia librarii pro leiiilortum esse.—zaibdidaiaus)
solent (in, 6; v, 29 sq.; vi, 25; x, Si all.),eiinm b. Sl. X zaibaidajaus.—iohanne)J. Sl. y(ioliunnes.
I. sine dubi'1suniniv legendumest. i, 21. synagogen]Z. X *«" 90<jin-—»ns]eos,"gr.
l, 15. rfimaiii]editt. X dihzam; sine duliio recla i, 24. ttuzorenai)sic Golh. cinslanter legit cum
leciioincod. Arg. exsiilit, sed bo lie certo dici non sinl loci.ubi gr. aulNa?ap«vo?aul Nutuputo; ° babei,t,
potest, quia bic locus in earuin plagularuni una scii- xiv, 67; xvi, 6; L. iv, 54.—pn]iu, gr. omn. * om-
ptns erai, quas impia manus e codicc averiii. Diuzam i, 2o. ahma unhrainja\ spiritus imcnunde, gr.
priniusGriin.l,606divinac(>njecturn assetuius est, ncs | roetercod. D. ,
cl rcimdiatam II, 266, repetiit 111,559, monitus loco i, 27. afslanpnodedun}H.X afsiuupnodeaun; quod
Cor. I, xv, 52. Ulf. sitdaleikjandansaddit, a gr. omnihiiS oin ssiiiii.
i, 11. atgibans]J.St. X aiihdans. vd. ad M. i\, 8. et Cor. I, i\, '23.—laseiiio]\;d. a!
i, 15. qipnnds) ante boc vcrbum Ulf. c. codd. vi, 2.
m MARCUS V, I, 28—11,2. 53.)
so niujo. ei mip valdnfnja jah abmain paim unbrainjam anabiudib jah ufbatisjand imma. u.-iddja
28 , 2» ban mcripa is suns and allans bisilands galcilaias. jah suns us bizai synagogen usgagRan-
dans i|emun in garda seimonis jah andraiins mib iakobau jah iohannen. ib svaihro seimonis
50, 51 lag in brinnon. jah suns qebun iinma bi ija. jah duaigaggands urraisida bo undgreipands
52 handu izos. jah aflailot bo so brinno suns jah andbahiida im. andaiinluja ban vaurbanarnma. ban
53 gasaggq sauil. berun du Iinma allans bans ubil habandans jah unhulbons habandans. jali so baurgs
54 alla gaiunnana vas at daura. jah gabailida managans ubil habandans missaleikaimsauhlim jah
55 unhulbons managosusvarp jah ni Iralailol rodjan bos unhulbons. unte kiiubeduniiia. jah airubtvon
36 ussiandandsusiddja jah galaib ana aupjana stap jab jainar bab. jah gnlaistansvaurbun immaseimon
37, 38 jah bai mib imma. jah bigitnndans ina q<bun du imiiia balei allai puk sokjnnd. jah qnb duim. gag-
59 gam du paim bisunjane haimomjah baurgim. ei jali jainar merjau. unle dupe qam. jah vas merjands
40 in synagogimizc and alln galeilaian jali nnhulbons usvairpands. jah qam at imma brulslill habauds
41 bidjands ina jali knivam kiiussjandsjah qibands du imma batei. jabai vileis. magt mikgahrainjan. ib
42 iesus iufeinands ufrakjauds liandu scina atlaitok imma jab qab imma. viljau. vairb br.,ins. jah
43 bibe qab baia iesus. suns bala bruisfill aflaif)af imma jah hrains varb. jah gawotjands imma suns
44 ussandida ina jah qab du imma. saiw ei mannbun ni qibais vaiht ak g;gg buk silbnn alaugjan
45 gudjinjah aibair fmm gahraineinni beinai. batei nnabaub moses du veiivodibaiim. ip is usgaggands
dugannmerjan filiijah usqipan pata vaurd. svasveIs jupan ni m.ihtaandnugjoin baurg galeipan ak uta
n, 1 ana nupjaimstadim vas. jah iddjedun duimmaallapro.jahgalaib aflra in knfarnaumafardagans. jah
2 gafrebtinpatei in garda Ist. jah suns gaqemun managai. svasve jupan hi gamosledun nih at daiira.
INTERPRETATIO.
haec nova, quod cum poleslnle eiiam spiritibus his inimundis imperat el obediunt ei? 28. Exiit aulem
fama ejus siatim per omnes vieinos Galilae:w. 29. Et staiim ex hac synagoga exeuntes venerunt iu
doniuui Simonis et Andrea; rum Iacobo el lobanne. 30. Verum socrus Simonis jacuit in fcbre-, et sintini
dixerunt ei de ea. 31. Et accedens erexit banc apprebendens manuin ejus, et dimisit banc hoecfebris stn-
lim, et ministravit iis. 32. Vespere nutcm facto, cum occidit sol, lulcrunt ad eum omnes hosmale hnbenles
el ibemoiiesliabcntes. 55. Et liaecurbs tola cnllecla fu t ad januani. 51. Etsanavit innlt, s male linbcnte-i
variis morbis ,etd*mohes multos ejecit, et non permisit bqui lios daemones,nam noverunt emii : 35. Et
niane crepusculo exsnrgens exiii ei ivil in deserlnm locum et illic oravit. 56. Ei comites facti-sunt ei Si-
mon et hi <um eo. 57. Et invenientcs eum dixerunt ad eum, quod omnes te qiimnint. 58. Ei di'\it ad
cos: imu<ad lioscircumcirca vicos et urbes, ut eiiarn illic nuntiem, nnni ideo veni. 5tf. El fuit praedicaus
in synagogis eorum pcr lotam Galilacamet damionesejiciens. iQ. Et venit ad eum lepram liahens, orans
enm el genihus niiens et dieens ad eum, qu d si vis, potes me mundare. 41. Veruin lesus miserens exten-
dens manum snnm letigit cum ct dixit ei : volo, fi mundus. 42. Et cum dixit hoc Iesus, slnliin liaccfepra
abiit ab ro ct puriis faclus-est. 45. Et comminans ei staiim emisii eiiin 41. et dixilad emn : vide, nt ali-
cui nondicas quidquam,sed i te ipsuin ostendere sncerdnti cl offer pro piirific.ilionetua, quod prsecepitMoscs
ail lesiinionium iis. 45. Verumis exiens coapitpraedicaremultum el eloqni boc verbum, adeo-ut i<nmplins
non posset pnlam in urbem ire, sed foris in deserlis locis fuit el iveruni a,l eitm undlqiie. n, 1. Et ivit
iierum in Cnfariiaumpost dies, el compererunt, qnod in domo cst. 2. Et sta im c nveneiunt uiulli, adeo-
uiaiupliiis non locuiii-invenirentne-quidem ad januam, (V/rfepaginamsiquentem.)
ANNOTATIONES.
l, 29. ioltannen) 1. St. X iohannes. scribere maluil). Scd ncgari non poiesl esse locos in
i, 52. gasaqgqsauil) sic recle Ih. Ulftl. illuslr. p. quibus uon ila facile de ejusmodi errore cogitare li-
113.sq.; J. Si. X 9asadju sa «'*'.'B- Hz- X ga*oggq ccai, e. gr. Mc. v, 22, ubi iuis (i. e. iesu/s), in omni-
sau il. bus autem gr. constamer auToOlegilur. Dilficilitis
i, 34. usvarpj J. St. X usvairp. etiam est de loro Mc. vi, 55 senteniiam fcrre: ei h
i, 35. air uhtvon)Z. temere coni. aini/i tton; nam vesi, qund lcgitur, respondet versionibus lalinis; ei
lectio vulgataeocoiifirmatur,quod in affinibuslinguis iesus vesi, si legeretur, leclioni codicis Dci eis ver-
eadem vox reperitur, vid. Sclimid Schwab. Worterb. sionibus aptiu? esset, cum qnibus in aliis locis con-
p. 8. GraffAlthochdeutsch.Spraelisch.i, p. 158.Cae- spirare solet; Benzelii judicium Ulfilam ixeivo; pro
terum Ulf. c. codd. et ve ss. °>£av. ixei legissearbiirantis, amplecti non libuerit. Ui vcro
i, 57. /ntfcsokjand}\ gr. h. I. rem conficiamus,addimus, Mc. l, 45 ei L. v,
i, 38. bisiinjane] circumcirca , Ulf. cum cod. D 54 pro is, quod cod. Arg. cum gr. omn. babet, J. St.
ey/vt legisse \idetur.—haimomjnlt baurqim]vicos et (et Lue. loco B etiam)et Mc. n, 15 omnes cdiiores
urbes, gr. xau.oitb\ett.Cicleruiii J. Si. B. ilz. X ',a'- contra codicis Arg. auciorilalem male iesns repo-
mon, vid. lh.' Ulfil. illuslral. p. 229. onin. praetercod. eap. Mi.
l, 39. in synagogim}in synagogis; gr. ii; xu; O-UVK-suisse.—patapruts/ill]%r.
posl imma.
yaya;. * i, 41. mannhuri)Z. X manhun.—gudjin) lllf. up-
l, 40. knu>sjands] °Ulf. c. codd. auTov.
l, 41. snnm, omn. unum cod. yj-epeipro^sflegisse, Griesb. temereconlendit, nam
seina\ gr. pncter gtuija et auhumistsgudja Ulf. proniiscueutitiir, nec
D.(Bezic), referetr.eMare-b. p. 418. lieei eam obcnusain conjicere ii, 26 cum simplex
i, 42. pata] pr. hoc, " gr. oinn.—iesws| cun) gr. iepia; in suo cod. legisse, uii idem vir docius fecil.
omn. hocloco et L. vt, 12; viu, 10; J. xvm, l,prn-
noinendemon^lr.itivum(uvxb; vel o) habeani, suspi- i, 45. ip isl vid. ad i, 42.
1.
cari licet is legendum esse, pro quo librarius facile gr.n,onin.galaip aftra) 1 gr.—gafrehun)comperernnl,
rjxoOo-Oyj—t/i in domo, gr. ei; o'xov.
gardd)
°
is scribere poterat; fortasse endem emendatio n, 25 ii. 2. al daura) Ulf. xa cum codd. 28 et 151. —
ndliibendaest, ubi praeterSyriam et Arnieniamver- gamosteditn)gamotan esl locum habere, capi, vid. J.
sinuesmillus liber iesusproebet; (aliter pro is J. xi, vin, 57; Cor. II, vn, 2.
4 jain Lye ap.Benz. pracf.p.xxvn iesus.cum gr. o:ini.
531 , BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 53»
3, 4 Jab rodida Im vaurd. jah qemun at imma nslipan bairaudnns liafanana.fram fidvonm jah ni
magamlans newa qiman imma faura manageim andhulidedun hrot. barei vas iesu«. jah usgra-
5 bandans Insnilidedunbata badi jah fralailotun. ana pammei lag sa uslibi. gasaiwands ban iesus ga-
6 laubein ize qab du pamma uslipin. barnilo. afleianda bits fravaiirbteis beinos. vesunuh ban sumai
7 bize bokarje jainar silandans jah bagkjaudans sis in hairtam seinaim. wa sa sva rodeib naiteinins.
8 was mag afleinn fravaurluins niba ains gub. jah suns ufkunnands iesus ahmin seinammabatei sva
9 f)ai mitodedun sis qab du im. duwe mitob pata in hairlam izvaraim. wnpar ist azetizo du qipan
bamma uslibin. afletanda bus fravaurhleis peinos. bau qiban. urreis jah nim bata badi beinata jah
10 gagg. abban ei viteib balei valdufni habaib sunus mans ana airpai afletnn fravaurhtins. qap du
11, 12 pamma uslipin. pus qipa. urreis nimuh pata badi pein jah gagg du garda Jieinaiiima.jah urrais
suns jnh usbafjands badi usiddja faura andvairbja allaize. svasve usgeisnodedunallai jah hnulii-
13 dedun mikiljandans gub qibandans balci aivsva ni gasewum. jah galaib aflra faur marein. jah all
14 manageins iddjedun du imma jah laisida ins. jah warbonds gasaw laiwi pana alfalaus sitandan at
15 motai jah qaf) du imma. gagg afar mis. jah usslandands iddja afar imma. jah varp. bibe Is anakum-
bida in garda is. jah managai molarjos jah fravaurhlai mipanakumbidedunicsua jah siponjam I».
16 vesun auk managnijah iddjedun afar imma. jah bai bokarjos jah fareisaieis gasaiwandansina mat-
jandan mib baim motarjamjnh fravaurlrtaim qebun du baim siponjam Is. wa ist patei mip motar-
17 jam jah fravaurhtaim maljib jah driggkib. jah gahausjands iesus qab du im. ni banrbun svinpai
18 lekeis ak bviiubrlaba habandans. ni qam labon usvaurhtans ak fravaurhtans. jah vesun siponjos
iohannis jah fareisaieis fastandans, jah aliddjedun jah qebun du imma. duwe siponjos iohaunis jah
19 fareisaieis fastand ib pai peinai siponjos ni fasiand. jah qnbim iesus. ibai magun snnjus brupladis.
nnd batei mib im ist brubfabs. fastan. sva lagga weila sve mib sis haband brubfad. ni magun fas-
20 lan. abban aigagganddagos ban (Virfepaginanisequcniem.)
1NTERPRETATIO.
et locutus-cst us vcrbum. 3. El venerunt ad eum paralyticum ferenles sublatum a quatuor. 4.
Et non poientes prope venire ei prae turbis detexerunt tecium, ubi fuit lesus, et cffudientes illa-
quearunt hunc gra'mium ei demiserunl, super qno jacnit hic paralytjcus. 5. Videns aulem lesus
iidem eorum dixit ad hunc paralylicum : filiole, remittunur tibi peccata tua. 6. Fuerunt autem
quidam horum scribarum illic scdcnles ct cogitantes sunus bi in cordibus suis : 7. quid Irc sic loqui-
lur blaspbemias, quis polest remiliere pcccata, nisi Deus? 8. Etstalim cgn-scens lesus
spiritu suo, quod sic hi cogilarunl sibi, dixil ad ens: cur cogiialis boc in cordibus vestris? 9. Utrum esl
facilius ad dicendum huic paralyiico: remiuuntur libi peccata tua. an dicere: surge el sume luinc graba-
tuin tuuin et i; 10. al nt sciatis, quod poicsaiem habet filius hominis in terra remitlere peccata, disii ad
Iiunc paralylicum : 11. libi dico , surge sumeque hunc grabnium lunni et i ad domumtuam. 12. Et sur-
rexil staiiin et allollens grabatum exiit coram fa ie omnium, adeo-ut obstupuerin! omnes et lionorificariut
magnificantcsDeumdicentes, quod unquam sic uon vidiinus. 13. Et ivit iterum ad mare; et omnesturbaeive-
runl ad emnet docuil eos. 14. Et ambulans vidit Levvi, bunc Alfaei,sedentem ad teloniumet dixitadeum:
i post me; et exsurgens ivitpost eum. 15. Et factum esl, cum is areumberetin donio ejus, et multi porti-
tores elpeccatores accubuerinl cum lesu et discipulisejus, fueruni enim multi et iverunt post eum. 16. Et
hi scribaeet Farisaei videnies eum edentem cum his portitoribus et peccatoribus dixeruntad hos discipulns
cjus: quid est quod cum poriitoribus etpeccaioribus edil ei bibil? 17. El audienslesus dixit ad eoa:non
indigenivalidimedici,sed hi malehabenles; nonvcniinvilare justos,sed peccatores. 18. El fuerunt discipulilo-
haiiiiisetFarisacijejuiianl.s; etadieriinteldixerunt ad eum:cur discipulilobanniseiFaris.Tijejunant, verum lii
lui discipulinonjejiinani: 19. Eldixitiis lesus: numpossuiitfiliisponsi.usquedum.cum iisesi spousus, jeju-
nare? tam longum lcmpus quam cum se babent sponsum,non possuntjejunare. 20. At acc dunt dies, cutn
ANNOTATIONES.
n, 3. fidvorim]cod. Arg. et edilt. X fidvorin. gasewupro gasewu,errore librarii.
ii, 4. insailidedun—fralailotun)illaquearunt—de- II, 13. qalaip) Sl. X gelnip.—jaltall—imma] hoc
miserunt, gr. omn. xaXwat; esl amplificatio, cujus colon cod. Arg. non in texlu, sed in marg. h.nbct, J.
nlia exempla collccta sunt nd M. ix, 8,23; Cor. 1, tx, St. B. X Jan atlamanag i usiddjedun, scilieet in cod.
25. — lag) gr. omn. po t uslipa. lilterae ns vocis manageinsdircmplae novuin versum
n, 5. pus—/)einos]t bi—lua, gr. o-o0;Ulf. c.codd. incipiunt, illi autem pro us babucruni; veram lectio-
o-oi—o-o0;sievers. 9. neui ciiin hac falsa miscens, is qui confecitHz. ma-
n, 8. mitop patd]] gr. omn. nuscripiiim, dedil: jah all manageinsuAtdjedttn.
ii, 9. aflelanda) cod. Arg. X aflepanda.—pus — ll. 14. alfd.aus) J. St. y^alfaius.—uss(a'irfanrfs|St.
peinos\ vid. ad vs. 5.—jali)pr, et, " gr.—peinata}gr. X usstandans.
ouin. ante pata. II, 15. h) pr., vid.ad i,42; caelerumgr. omn. pos-»
ii, 11. nimuli) sunt qui dic.int Ulf. omiltere xui, anakumbida.
sed errant neseieules, parliculain n/i haberc vim co- II, 16. ist) est,* gr. onin.—/'raiiaBiftlaiHi]
cod. Arg.
pulativnm, sic xiv, 13 qapuhxzxuiMytt, cf. ad Cor. X fraaurhlaim. *
I, xvi, 13. Nimuh autem projah uiin vs. 9 dictum est, II, 17. /racaiir/jfani] Ulf.C codd. ei; ptxavouiv,cf.
solet enim Goihus sermonem variare. ad M. III, 11.
u, 12. hauhidcdunmikiljanrlans)vid. ad M. li, 8 ; n, 18. fareisaieis]sec, gr. omn. oeTWV iuptaaiarv,
caslerumSt. y^haubidedun.—patei) St. X papei.— prater unnm cod. 239, qui cum Goih. consentit.
gasewum)1. Sl. cum cod. Arg X gasewun,necgrac- ii, 19. brupfaps) gr. omn. anle mip;l. St. X a(l'
cis respondens, nec seusuiii ajitum praebens; iu cod. dtint arlicuiuin sa.
 533 MARCUS V, II, 21—III, 14. 534
afnimada af im sa brubfaps. jih pan fastand in jainamma daga. ni manna plat fanins niujis
21 siujip ana snagan faimjana. ibai ufnimaifullon af pamma sa niuja pamma fairnjinjah vairsiza
22 gataura vairbip. ni manna giulib vein jnggata in balgins fairnjans. ibai aufto distairai
vein bala niujo pans balgins jah vein nsgulnif) jah pai balgeis fraqistnand. ak vein
23 juggata in bnlgins niujans giutand. jah vnrp pairhgaggan imma sabbato daga bairh atisk
24 jah dugunnunsiponjos is skevjandans raupjan ahsa. jah fareisaieis qebun du imma. sai. wa
25 laujand siponjos beinai sabbatim. patei ni skuld isi. jah iesus qap du jm. niti ussuggvtip
26 aiv. wa galavida daveid. pan paurfta jah gredags vas. Is jab bai mibIinuia; waiva galaib in gard
gups uf abjapara gudjin jah hlaibans faurlageinaismalida. panzei niskuld isl mntjan niba ainaim
27 gudjam.jah gaf jah paim mip sis visandam.jab qapim. sabbatoinmans varp gaskapansni manna
28; III,1in sabbato dagis. svaei fraujaist sa sunus mans jah bnmmasabbato. jah galaib aflra in synagogen.
2 jah vas jainar manna gabaursana habands handu. jah vitaidedun imma. hailidedisabbato daga. ei
3 vrohidcdeinaiua. jah qab du bamma mann bammagabaursanahabandinbandii. urreis in midumai.
4 jah qab du im. skuldu ist in sabbalim biub laujan aibpau unbiub taujan. saivalanasjan aibban
5 usqistjan. ib eis bahaidedun. jah ussaiwandsins mib moda gaurs in daubibos hairlins ize qab du
6 bamma mann. ufrakeibo handu beina. jah ufrukida.jab gastob afira so bandusis. jah gaggandans
7 ban fareisaieissunsaiv mib baim herodianum garuni ga avidedunbi ina. ei imma usqemeina.jah
iesus aflaib mib siponjamseinaimdu marein.jab filu manageinsus galeilaianlaistidedunafar imma.
8 jah us iudaia jah us iairusaulymim jah us idumaia jab hindana iaurdahaus. jah bai bi tyra jah
9 seidona managcinsfilugahausjandans. wan filuis tavida. qemun atimma. jah qab baim siponjam
10 seinaim ei skip babaib vesi al imma In bizos manageins. ei ni firaiheina ina. managans"auk ga-
hailida. svasve drusun ana ina. ci imma attaiiokeina. jali sva managai Sve habaidedunvuu-
11 dufnjosjab abmans unhrainjans. baib ban inagasewun. drusun du imma jab hropidedun qibandans
12,13 baiei bu is sunus gubs. jab filtiamlbait ins ei ina ni gasvikunbidedeina.jah ustaigin fairgunijali
14 athaihait banzeivildais jali gnlibundu imma. jab gavaurhla tvalif du visan mib sis jah ei insandi-
I.NTERPRETATIO.
nufertnrab iishic sponsus, et lumjejunant in illo die. 21. Non hnmo assumentumpanni novi suitad ami-
ciumveterem; ne auferaiplenititdinemab hoc bic novushoc velere et pejor fissurafiat. 22. Non homo fundit
vinum iiovuminutres veteres,neforsan disrumpaivinumhoc novumhosutreset vinuiheffliiatethi utresper-
eant; sed vinum novum in utres novos fundunt. 23. Et facium-est iransire ei sabbato die per satum et
coaperuntdiscipuliejtis | raetereunlesvellere aristas, 2L et Farisei dixerunt ad eum : ecce, quid faciunt
discipulitui sabbatis, quod mm fas esl? 25. Et lesus dixil ad eos : nonne perlegistisunquam, quod fecit
David, cum indiguit et famelicusfuit, ipse et hi cum eo; 26. qunmodoivit in domum Dei sub Abjaihare
saierdote, et panes propositionis comedit, quos non fas est edi, nisi solis sacerdotibus; et dediteliam his
ciini se cxistentibus. 27. Et dixit iis : sabbalus eausa hominisfuii creatus, non homo catisasabbali diei;
28. ita-ut domlnus sil hic lilius homiuis etiam huic sabbaio. m, 1. Et ivit iierum iri synagogam, et fuit
illic homo arefactam liabens mnnum, 2. et observarunl eutn, sanaret sabbato die, ut accusarent eum.
3. Et dixit ad hunc hominemhunc arefactambabentem manum: suige in medio. 4. Et dixitad eos, fasne
est in sabbatisbene facere, aut malefacere? animamservare, aut perdere? verumii tacuerunl. 5. Et adspi-
cienseos cum ira, trisiis ob obdurationemcordis eorum, dix t ad hunc hominem : protende hanc manum
tuam; et protendit, et constilitrursus haecmanus ejus. 6. Kleunles tum Farisaeistatim cum his Ilerodianis
consiliumfecerunt conira eum, ut eum occiderent. 7. Et lesus abiit cUmdiscipulissuis ad mare et mul-
lum lurbaee Galilaeasecuti-sunl post eum et ex ludaca 8. el ex lerusolymiset ex Idumaea,et ultra lordanun
et lii circa Tyrum el Sidonemturbaemuliumaudienies, quam mulium is fecit, venerunt ad eum. 9. Et dixii
his discipulis suis, ul navis praeslo esset apud eum propter hanc turbam, ut non comprimerent eum.
10. Multosenim sanavit, adeo-ut ruerenl in eum, ut eum atiingerent, el tam multi quam habuerunl vulnera
11. et spirims immundos,hi cum cum viderent, ruerunl ad euni et clamarunt dicentes, quod tu es filius
Dei 12. Et muiium coinininatus-estiis, ul eum non manifestarent. 13. Et conscendit in moniemel
advocavii quos voluit is et iverunt ad eum. 14. Et fecit duodecim ad versandum cum se et ut miltc-
ANNOTATIONES.
n, 21. af pamma) ab hoc, gr. auTou. umliaut, an an-ozTEivjiv legerit, cerfodici non polcst,
°
n, 22. init. L f. xui.—balgins]sec. J. Sl. X *'- nam usqistjaitutriquegraecoverbo respondet.
jins; iidem mox X baljeis.—giutand) ftindunt, gr. iii, 5. gastop aftra] constilit rursus = grxco
oinn. p.nxiov, Ulf. e L. v, 38, ubi codd. aliqui (3aX- «7roxaTEo-Ta9», cf. VIII,25.
y.ovo-1 |,ra:bent. III, 6. /innj lum, ° gr. omn.
n, 23. skevjandansraupjan] praelereunles vellere, III, 7. aflaip] gr. poslseinaim.
gr. o8ov7roistvxiX)iOvxet; Ulf.c. verss. ° iii, 8. seidona] 1. St. B. e° graecotexlu codieis D
II, 24. siponjospeinai] discipuli tui, gr. temere addunt bi. — is ] is, gr. omn.
II, 25. iesus] vid. ad i, 42. III, 9. praiheina)°1.St, X praiheinai.
n, 26. gudjin] vid. ad i, 44. — faurlaqeinais} 1. iii, lU.jah) et, ogr.
—
St. X fauralageinais,vid. L. vi, 4. ainaim ] solis, in, 11. paili) lii, gr.omn.
0 gr. iii, 13. ustaig| sic cod. Arg.; edilt. usstaig,reciius
u, 27. varp gaskapans] fuit creatus; gr. solum quidem, sed in verbis compositissaepiusalierum s a
iyhexo, Ulf. c. codd. ixxurOn. librariis omissum est, sic M. xxvn, 51 diskritnoda,
III,2. hailidedj) gr. omn. post daga; cacterum L. VIII,55 ttstop, xiv, 14 «siassai; vid. Massm. Sk.
J. St. X/a« («) e L. vi, 7 addunt et Ulf. c. codd. p. 59. idem factum esf, si alierum verbum in t
° uvxbv. desinit, alterum ab $ incipit, vid. ad Mc. x, 45;
"
iii, 4. in ] in, gr. — usqiitjau] iiirum Ullil. XVI,1.
535 BIBLIOHUM ULFILANAVERSIO. 536
I.", 16 dcdi Ins merjan jah liaban valdufni du bailjan sauhlins jah usvairpan unhulpons. jah casatida
17 scimona namo paitrus. jab iakohau pamina zaibaidainusjab iobanne biopr iakobaus. jah gasatida
18 im nammabauasiairgais.batei ist. sunjus beiwons.jah andraian jah filippujab barpaulaumaiu jali
19 inapaiu jah bomanjah iakobu bana alfaiaus jah paddaiu jah seimonaJpana kanaueiten jah itidan
20 isknrioten. saei jah galevida nia. jah atiddjedun in gard. jah gaiddja sik managei. svasveni mah-
21 tedunnili blaif maljan. jah hausjandans fram Imma bokarjosjah anbarai usiddjedungal,aban Ina.
22 qebun au"k])aleiusgaisibs isl. jah bokaijos bai af iairusaulymai qimandans qopnn patei baiail-
23 zaibul babaib jah balei in bamma reikisiin unhulpono usvairpip paim unbulpom. jab atbaiiaiuls
24 ins in gajukomqab du im. waivamag satanas satanan usvairpan. jah jabai biudangardi vibra sik
25 gadailjad.i.ni mag standan so biudangardijaiua. jah jabai gards vibra sik gadailjada, ni mag slan-
26 dan sa gards jains. jah jabai salana usstob ana sik silban jah gadailibsvarb. ni mag gaslandan ak
27 andi liabaib. ni nianiia mag kasa svinbis galeibands in gard Is vilvan.niba fauibisbnna svinban
28 gabindibjah bana gard is disvilvai. amen qiba izvis 'palei allaia afleladabata fravaurhiesunum
29 manne jah naiteinos sva managos svasve vajanierjand. abban saei vajamereip abmanveibana. ni
30,31 habaib Iralel aiv ak skulaisl aiveinaizosIravaurblais. unle qebun. ahman unbrainjana habaib. jah
32 qemun ban aibei is jah brobrjus is jali uta standandona insandidedundu imina haitandonaina. jah
setunbi ina manngci.qcbun ban duimma. sai. aibei beina jah brobrjns beinai jah svistrjus fmnos
33, 34 uta sokjandbuk. jah andhof im qibands. wo ist so aibei meina aippau bai brobrjus meinai. jali
bisaiwands bisunjanc p:v s hi sik sitandans qab. sai. aibei mciua jah pai broprjus meinai.
55. iv.lsaei allis vauikeib viljan giips. sa jah brop.tr ineins jah svislar jah aipei ist. jah aftra iesus
dugann laisjan ai marein. jnli galesun sik du imma manageins (ilu. svasve ina galeiban in skip.
2 gnsitan in marein. jah allaso manageivi])ra marcin ana slaba vas. (Vide paginamscquentem.)
INTERPRETATIO.
rei eos pradicare 15. ct habere poeslatem ad snnandosmorbos el ejicicndos.daemones. 16. Et imposuit
' Simoni
noincn,Pelriis. 17, Etlacobo.huicZebedsei,etlohanni, fralri lacobi.ei imposuitiisnominaBoanerges,
i|uod est lilii toni.iu. 18. Ki Andrenmet Pliilippumel Bartholoniacuniet Maltbaeumel Thnuiamet lacohum,
lninc Alfa:i,et Tliaddnctunet Simnnem, hunc Cananitem, 19. el lu.lain Iscariotem, qui etiam iradidii etim.
20. Ei adieruni in domuin el collegit se turba, adeo-ul non possent ne-quideinpnnem edere. 21. El au-
dientcs de cn scribacet alii exiertinl prelieiidcreeiun, dixeruut enim, quod furore-perculsus est. 22. Et
scrib e lii nb I. rusolyuiisvenientes dixeruot, quod Beeizebulhabcl et quod in lioc supremo d.i mouumejieit
hos dxmcnes. 25. El a ivicans eos in paraholis dixit ad cos : qiiomodopolest Salanas Salanam ejicere?
24. Et si regnnmcoutra se dividitur, non potesl slare boc rcgmiin illud; 25. et si domuscontra se dividiiur,
non poiest stare haecdomus iila; 26 et si Snianasin-nrr,xit contra se ipsum et divisus fuit, non potest
conslare, sed lin m habet. 27. Non bonio pote.-tva>avalidi iens iu domum ejus rapere, nisi antea hunc va-
lidum vincit el hanc dninum cjus diripiai. 28. Amendico vobis, quod omne remiitiiur hoc peccalorum
liliishominuuiel blaspbemiaetam rnnllaequam blasphemani; 29. al qui blasphenat Spirilumsai.ctum, non
babeirenissionem unquam, sed reus est aeterni peccati; 30. quia dixerunt, spiritum iiiimuiidumhabet.
51. Et venerunl tum mater ejus ei Irair s ejus el foris siantes immiserunl ad eum vocanleseum, 52. et
sedcrunt circa etim lurbn, dixeiiinl autcm ad eum : ecce, mater lua et fratres tui et sorores tuaeforis quaerunt
te. 55. Et respondit iis dicens : quaeest haecmater mea, aut hi fratres mei? 54. El ciicumspicienscircuni-
circa bos circa se sedentes ilixit : ecce, maier meaet hi fraires mei! 35. Qui enim faeitvcluntaem Dei, h c
eiiaiu frater ineusel soior et inater e-l. iv, 1. Et iterum lcsus cirpil doceread mare ct congregaveriintse ad
cuui turbocmUllum,adeo-ut is irct in navem, sederet in mari, etomnis haecturba advcrsus mare iu ripa fuit.
ANNOTATIOJNES.
in,16. paitrus] secundum regulas grammalicas pro gdiddja, malian pro matjan et soepius.Ca l rinn
scribendum luil paitru, accusaiivocasu, vid. L. i, 15 Ulf. ° 7ra^ivel avrou;.
haitais namois iohannen, cf. M. ix, 9. Id Ettmiill. 1. ni. 21. fram—anparai] de—alii, gr. ot 7rap'a-JTou.
1. dubitare non debcbat; quod Grimni. Gr. IV, 622 usgaisips)Grimm. Gr. IV, 26 usgeisipsemeudandum
dicit, recte babet dehultan et vopjan, n»n de nam- esse censet, vid. Glossar. v. Geisan.
jan, iiei|iie dubitamus, quin Gr. GGA.1856 p. 171)2, ui, 22. iairwsau/ymai| J. y^iairusaulyma.
ubi dicil : n .ch den Wdrtern nainnjan wird immer III,23. gajukom) 1. St. X gajukutt.— wuiva\ sic
der nominalivcousiruiil, id esl, poSlvaba namnjan cod. Arg., non weaiva,uli B. io eo legi di:it.
construclionentcum nominalivosemper adltiberi, de iti, 26. salana usslop] edilt. X satanauss'.op ; sa-
passivo cogilaverit. Nos auleni recie adnotasse de tanaus nomiualivo nunquam di ilur, sed saiana — 1.
pitiirus, euam L. vi, 14 loco gemello comprobaiur, xin, 27; Cor. II, xi, 14; aui saianas —
Me.nt, 23.
dicitur illic thaneijdh nummdapaitru. Deindevs. 17 gastandan]1. Sl. B. X standan. ak) St. X a''-
pro iakobauct iohanneiialivis propter seisum jnkobu lii, 27. pana) sec, Ulf. ° TOTS. aiu pdn anle arti-
el johannemaccusalivos npt.ibainiis: peudere posse ciilumpana librarii osciianliaexiidit.
bos dalivosa gasaiida,ctiiusnl sequalurjah gasalida lii, 29. fravaur/ilaii] peccnli,gr. xpiatat.
im, iion cogitavimiis,11 si Ettuiiilleri sentenlia de ni, 31. jali] pr. el, gr. ouv.
linc loco recta csl, faceic uon p ssumus, quin Lllli- in, 52. managei)gr. anieoi. —svislrjus}i. St. X
lain sensui parum coiisu!uis-cdicaunis. svisirjos.
lii. il.iakobau — iolianne) ii daiivi non habeot, tii, 34. sai] ecce, Ulf. videtur tSoOlegisse ; quam-
unde peudeant, accusaiivnsverbo gavaurhlacoiijiin- quani loci sunt, in quibus sai graccOtSe respondet
ge.,d,is rcquirit sensus. Cieierun pro iohanne1. St. (xi, 21; xv, 4; J. vu, 26; xi, 56; all.), quod Golh.
X ioliannes. aiias saiujintcrpreiari solit.
in, 18. malpaiu] St. X mulpuiu. — kananeilen] 11, 35. ;'a/i] ;r. et, ° gr. — svislar] Ulf. c. eodd.
Si. Z. X kuntin.ipen. c: verss. ° uoO.
i!i ii>. stiddjedttn] 'H. X atid:'.ieditn.sic gi.iddia iv, 1. tcsk»] ° gr. omn. — gnleipttnj ire, gr. omn.
557 M RCliS IV, 3—22. 558
3 jah laisida Ins In gajukom manag. jah qab im in laiseinai seiuai. Iiauseip. sai. urrann sa saiands du
4 saian fraiva seinamma. jah varp. mibbanci saiso. sum raihtis gndraus faur vij. jah qemun fuglos
5 jali frelun bala. anbarub-ban gadraus ana siainahamma. barei ni habaida airba -managa. jah suns
6 urrann. in pizei ni babaida diubaizos airpos. at sunnin ban urrinnandin ufbrann. jab unte ni babaida
. 7 vauriins. gabaursuoda. jah siim gadraus iu baurnuns. jah ufarsligun pai paurnjus jali afwapi-
S dediin paia. jah akrau ni gaf. jah siim gad>aus in aiba goda jab gaf akran urrinnando jah
9 vahsjando. jah bar ain .1. jali ain .j. jah ain .r. jah qab. sei liahniausona hnusaudona. gahausjai.
lo, II ib bibe varb suirdrn. frebun ina bai bi ina mib paim ivalibim pizos gajukons. jah qnb ini.
izvis atgiban isl kunnan rtina biudangardjos gops. ib jainnim bnim uta in gajukoi allata vairbib.
12 ci saiwandanssaiwaina jali ni gaumjaina. jab hausjandans hausjaiua jali ni frabjaina. nihai wau gn*-
13 vandjaina sik jah aflclaindau im fravaurbe.is.jah qab du in>.ni viinb bo gajukonjah waiva allos
14, 15 bos gajukons kunneib. sa saijands vaurd snijib. nbban bni vibra vig. sind. parei >aiadnpatn vaurd:
jah ban gabaiisjand unkarjans. suns qimib satanas jah usnimip vaurd pala insainnoio liairlam ize
16 jali sind snmaleikobai ana staiiiahamina saianans. paieipan liausjawlpaia vaurd. snns mip fabedai
17 nimand ita jah ni habund vaurtins in sis ak weilawairbai sind. paproh bibe qimib aglo aibbau vrakja
18 in bis vaurdis. sun- gamarzjanda. jnb pni sind bai in baiiruuns saiannns pii vaurd lansjandans.
19 jab saurgos bizos libaiuais jah afmarzcins gabeins jali pai bi pala anbnr lustjus innalgaggandans
20 afwapjand bata vaurd jali akranalaus vairbib. jah pai sind bai ana airbai bizii godon saianans.
21 baiei hausjand bata vanrd jah andnimand jah akran biirand. ain .1. jah a'n .j. jah ain .r. jah qnb
du Im. ibai lukarn qimib dube ei uf melan sat;aidau aibbau undar ligr. niu ei ana lukarnastaban
22 satjaidnu. nih allis isi wa fulginis. batei ni (Vide paginam sequenlem.)
INTERPRETATIO.
2. El docuit eos in parabolis multumet dixit iis in doctrina sua : 3. audite, ecce, exiit bic serens ad sercndum
semine suo. 4. El factuin est, dum serit, quoddam quiileui cecidit ad vinm, el veneriinl aves ct vorarunt
hoc. 5. Aliud aulem cecidit in Inpidosum, ubi non h.ibuit tcrr.ini multam, et Statim cxiit, )iropter
quod non habuit prolimdam lerram. 6. In sole aut in orieoie exarsit, et ijuia non babuil radices,
exaruit. 7. Kl qun,ldatn cecidii in spinas , cl siipersccnilerunt b:c spinac et exslinxerunl Imc,
et fruelum non dedit. 8. I t qtioddam cecidil in lerrain boiiam ei dedit friictum adscendentem et
crescentem el tulit uiium xxx et ununiLXel unuin c. 9. Et dixit, qui balieai anres audientes, audiat.
10. Et cum factus-est seorsim, inierrogarunl eum lii cirea einn ciun liis duodecinide-bac parabola. 11. El
dixil iis : vobis datum-est scire mysterium rcgni Dei; veriini illi-liis foris in parabobs omne fit, 12.nt
videnles videaiit et non C"gnoscan>,et audicntes andianl et non iniclliganl; ne quaudo convertant se ,t
remiitantur iis peccatn. 15. El d xit ad eos, non scilis hai.c parabolam et qiinniudo onims has paiabo-
las novcrilis. 14. Ilicsereus vcrbiun serii; 15. verum bi circa viam sunt, ubi serit;;r boc verbum, et cum
atidiunt incurii, statim venil S ilau-is el nnfert verbuui hoc insituin in corda corurn. 16. I.t suni simi-
liler bi in lnpidosumsnti, qui cuin audiunl linc veibum, sl lim euiii Intilia capiuni i,l, 17. cl non ba-
benl radices in se , sed teinpor. les sunt, deinde ctini vcuit affliclin aut p, rsccutio propler lioc veiliini,
staiim sollicitantur. 18. Et bi sunt bi in spiuas sati, lii verbum aud entcs, 19. et cura liujus vilae el
sol itilatio possessioniset haecirca hnc aliud cupidiinles inlroeunles exslinguunt boc verbum el iiifrucluo-
sum lit. 20. El hi sunt lii in tcrram hanc lionamsati, qui audiiiullioc verlium et accipiuut el fiuctuin 1'ciiiut,
uiium xxx et unum LXct unum c. 21. Et dixit ad eos : iiiim lucerua venil ideo, til suli m, diiun pona-
tur aulsub lectum? nonne ut super candelaljrutn ponalur? 22. Neque cniin est quidqunm oc ulli, quod uon
ANNOTATIONES.
epGuvxu;cnm hic infiniiivus com sequcntibns pnrti- lv , 9. stteihabai] qui babcal, fortasse Ulf. c. Val.
ctila cnpulativa uon jungatur, prn galeipan olim ga- et C inl. o; eyjt icgit. — hansjundonu]audientes, gr.
leipandan ( einilem ) scriplum fuisse vnletur; non omn. uxo-ktv, cf. vs. 25; vn, 16.
tamen inaudila sunt similin asyndetorum gcnera. — iv , 11. jainaim\ Sl. X j" '""»• — gajukon] para-
qlla) Z. X fl"°- — stapa) littore ( nostrum rivage, boln, sincdubi >gajukompluraliniinierolegeiidiiinesl.
germ. G.s(orfe),gr. yn;. iv, 12. nibai wan) malc verlunt viri dncti : nisi
iv, 5. urrann ] 1. Hl. X "rran, sic etiam vs. 5. — qiiaudo, pro (limeo) ne quando.
fraiva seinamma] semine suo, ° gr. vid., ad M. n, 13. J6oJhanc, injuriu Ulf. Ta-JTjjvomittere,Sch
xxvi, 72. c nleiidil.
iv, 4. saiso] 1. St. X div. iv, 14. saijan s] St. X sajands.
iv, 5. urrann] vid. ad vs. 3. iv, 15. iiiaj .1.St. X s'ffs-— siitd] gr. omn. an'e
iv, 6. vaurtins] Z. pro genilivo singulnris haberi vipra. — unkiirjans] inciirii, ° ur. omn.; ex i odeni
posse arbitranserrat, fiainvaurlssiiigulnriiiumeroGo- fonle hauslum est,. unde Ver. Verc. Co!b. (cf. B.ix.)
ilms non ulitur, nisi sensu improprio (liom. xi, 16 suum lugligenler duxcrunt. —insaiano] St. X i'!Sa-
siq. xv, 12); ubi propriam b.ibet significaiionem, janu,
tutvteis plurali nurnero ponit, vid. infra vs. 17 ; xi, iv, 16. jah} Ulf. o oZroi. - paiei) i. St. X Pael-
20; L. in, 9; VIII,15; xvn, 6. — fahedui]Sl. X ("helai.
IV, 7. paurnuns] St. X paumus.— afwapidedun] IV. 17. agto] 1. SL X al9°- —atppau}Sl. X aip.u.
cod. Arg. manu secunda et B. X afwauidedun, quam — vrakjd) 1. St. B. X vrakiai. —
iiiiiiianemforuiam impeiims corrector etiam iv, 19; iv, 18. pni\ pr. bi, gi. ay\',t. saianani) Ulf. c.
v, 15 in codice posuii, aliis aulein locis (ix, 43 scqq.; C dd. ° OUTOI e;o-.[.
L. VIII,14, 35) sinceram leciionem intactam reliquit, iv, 19. snurgos]!. St. R. X laurjos. — tibuinais
niliilo i.imeu ininiis eliaui in iis 1>.nfwauian cdidit. vi';c, gr. UMVO;. — iiinitgaggnndaii.-,]Sl. X iiiatyag-
Cf. ad M. rx, 24. gnndans.—afwapjund)vid. ad vs, 7.
iv, 8. urri nrmrfo| St. X «rrtnanao. iy, 22. p:iei ni) male nol-ini Mill. ci Gticst-. no-
559 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 540
23, 24 gabairhtjnidau. nili varbanalaugn.ak ei svikunb vairbai. jabai wasbaliaiau;o a hausjandona.gahaus-
25 jai. jnh qnb du im. saiwib wa bauseb. iu bizaiei milab mitib. mitada izvis ah biaukada izvis paim
26 gnlaub andam. uute piswammch saei hnbnib. gibada immn. jah saei ni habaib. jah batei habaib. afni-
27 mada imma. jih qab sva istbiudangardi gubs. svasvcjabai manna vairpib fraivaana airba. jah slepib
28 jab nm isib naht jah daga. jah bata fraiv keinib jnh liudif). svc ni vait is. silho auk nirba akran bairip.
29 frumisl gras pnprob ahs baprnh fulleip kaurnis In bamnia ahsa. panuh bipe algihada akran. suns
30 insandeip gilpa. unte alist asnns. jali qap. we galcikom piudaugardja gub'i aippau In wileikai
51 gnjukon gabairam bo. svc kaurno sinapis. balei ban saiada ana airba. minnist allaize fraive
52 isl bize ana aiibai. jah ban saiad.i. urrinnip jah vairbib allaize gra-e maist jali galaujib
33 astans mikilans. svasve magun uf skadau is fugloshiminis gabauan. jah svaleikaimmanagaim gajukom
54 rodida du im pala vaurd. svasve niahleduu bausjon. ip inub gajukon ni roilida im. ib sundro sipon-
35 jarn seinaim audband allata. jab qab du im in jainamma daga. al andanahlja pan vaurpanamma
56 usleipamjainis stadis. jah afletandans po managein andnemun ina sve vas in skipa. jah pan anbara
57 skipa vesun mib imma. jah varb skura vindis mikila jah vegos valtidedun In skip. svasve Ila jiiban
38 gafullnoda.jah. vas is ananoiin ana vaggarja slepands. jah urraisidednn Ina jah qcbun du imma.
59 laisari. niu kara buk bizei fraqislnam. jah urreissauds gasuk vinda jah qab du marein. gaslavai. af-
49 dumlin. jab anasilaida sa vinds jah varb vis mikil. jah qab du im. duwe faurbtai sijup sva. waiva ni
40 nauh habaib galaubein. jah obtedun sis agis mikil jah qebun du sis misso. was bannu sa sijai. un!e
v, 1, 2 jab vinds jah marei ufbaiisjand imma. jah qeniun hindar marein in landa gaddarene. jah usgag-
3 gandin imma us skipa suns gamotida imma roanna us anrahjom in ahmin uiihrainjamma.saei bauaia
4 babaida in anrahjom. jab ni naudibandjom eisarneinaim uiaiinamabta ina gabindan. unleis ufia ei-
sarnam bi fotuns gabuganaimjah naudibandjom cisarneinaim gabnndans vas jah galausidaaf sisbos
5 naudibandjosjah bo ana fotum cisarna gabrak. jali. manna ni mabla ina gatamjan jah sinteino nah-
INTERPRETATIO.
manifeslelur, ncquc facitim est occulttim, scd ut manifeslum fint. 23. Si quis habeat aures audien-
es, audiat. 24. Et dixit ad eos ; videle quod audistis, in qua mcnsura mensuratis, mensuratur
vobis ei au,:elur vobis bis credenlibus. 25. Quia nmni qui halici, datur ei, et qui non liabet, eliam
quod babet, auferlurci. 26. Et dixit: sic est regniim Dei, sicul si homo jacit semen in lerram. 27. Et
dormit et surgii uocte et dic , et h c semen germinat et crescit, uli non scit is. 28. Ipsa enim terra fru-
clum fert, priinum lierbam. dcinde ari tam , deinde plenitudinemgranis in bac arisla. 29. Tunc nuando
daiur fnicius, staliin immitlii fatcem, quia adest messis. 50. Ei dixit : cni assimilamus regiium Dei aot
inqiiili parabola comparaiims hoc? 31. Ui grauum sinnpis, quod cum Serilur in leiram, iiiiniinum nm-
nium seminum esi liorum in terra. 52. Et cum seritur, surgit et fit omnium herbarum maximum et fac«t
raiuos maguns, adeo-ul possint sub iimbra ejus aves cceli nidulari. 33. Et lalibus muttis parabolis
loiutns-est ad eo- hoc verbum, sieut potuerunl atidire. 34. Vcrnm sine parahola non loculus-est iis, verum
seorsim discipulissuis solvlt omne. 35. El dixit ad eosin illo die : in vespere aiileui facio eximus illo loco.
56. El dimilientes banc liirbam acceperunl cum ut fuit in nave; el lum alia navigia fuerunt cum eo. 37. Et
facta -cst procclla venti mngiia et fliiclus ruerunt in navigium, adeo-ut id jam impleretur. 58. Ei fuii is in
puppi super cervicali dormiens et susciiarunl enm el dixerunt ad euni: doctor, nonne cura libi quod perimus 1
39. Et surgcns comminatus-est vento etdixil ad mare : tace! obmuiesce! el cessavii hic venius et facta-est
malacia magna. 40. El dixil ad eos : cur limidi estis tam? quomodonon adhuc hnbctis fidem? 41. Ei ti-
muerunl sibi limorem magnumct dixeruni ad se invicem: quis ergo hic sit, nain et venlns et mare obediunt
ei? v, 1. Et veueriinl ulira mnre in regionemGaddarenoriim; 2. et exennti ei e nave staiim occurrit ei hs-
mo e sepu!cris in spiritu inimunilo, 3. qui d>iniciliuin haluiit in sepulcris et non catenis ferreis homo
poluit cum ligare, 4. nain is sape fcrris circa pedes curvaiis ct caicnis ferreis ligalus fuit et solvit
a sc bas catcnas el haic in pedibtts fcrra confrcgif, et bomo non potuil eum domare. 5. Et semper noc-
> ANNOTATIONES.
strnm lectionem consentire cum iis libris, qui a>.V IV, 38. ^izeij editt. X d'v- > cxterum pizei proprie
iva habciit, immo Gotb. vel o eav p.rivel o ^iiibgii. esl : liiijus (cura) qnod.
— svikunpvairpai] Ulf. pro u; yuvepbvelfiijeuui Val. iv, 39. anasilaida}len Kate minus pfobabiliter cori-
fuvipuOrilegisse vidctur. Vid. Cor. II, iv,'ll. iecit anastilaida.
iv, 2o. Ituusjandona]vid. ad vs. 9. iv, 40. ni naith) editl. X jct. Nostralectio waivani
iv, 24. mitnp) sic reele, non milapai, uli Z. ma- nauh c duabus codd. dive sorum leciionibusTt&tolix
luit, vid. Cor. II, x, 15.—jah°b.aukada—galaubjan- et ou7r&> conflata esse vidclur, aut Gotli. legit it&t
dam) ctaugctur—credentibus, gr.; qui halicnl, pro ovitotuli vtii, 21 cuin conipluribus codd.; caeieruiu
galuubjandam(credenlibus) omnes a-/ououo-ilegunt; uli Golb., babet eliam Brix. (quoniodo nonduin.)
sola vers. Brix. cum Goib. conseiitit. iv, 41. punnd) editt. X div., sic M. vn, 20 itoin.
iv, 50. uileikai] Z. X weleikui. x, 17 (ubi pijus etiam pau nu edilur) Cor. II, v, 15;
iv, 51. kuurno\ St. X kuurou.—minnist]miniir.um, deindc pro pun nttnu legeiulumesl pannu nu Roin.
gr. oinn. [uxpbxepot. ix, 18, 20; xiv. 12, 19;Cor. I, iv, 5.
iv, 52. vairpip] Sl. y^%vairpil.—ntaisl]maxiinum, v, 2. manna] gr. omn. posi aurahjom.
gr. oinn. ft£i?wv,vid. ad ix, o4. v, 4. bi foluns] 1, St. X jci. — ana fotum) 1. Sl.
IV,55. managaimgajukom)1 gr. X anafolun, B. X ana f0,un '• erral eliam III. Ulfit.
iv, 34. gajtikon}J. Sl. X gajukom. illustr. p. 214 foiun in cod. Arg. exaratum esse di-
iv, 33, ai mioaiiflAf/a]J Sl. X Jct- —Pa"\ aul«-m, cens; diligenter — inspicienii fotum clare apparet. —
." gr. onin. praucrcod. Eapud Mi.; is auiem pracce- malva ina\ \ gr. gatamjan] in marg. cod. Arg. ga-
demia nlitcratque Golhus Ingii. bindan (i. e. lignre).
iv, 37. jalt] sec. cl, gr. Se. v, 5. (airguHJam)Z. X [airngunjam.
 SU MARCUSV, 6—26. 5451
6 tam jah dagam in aurahjomjah in fairgunjamvas hropjands jah bliggvandssik stainam...saiwands
7 pan iesu fairrabro rann jah invait ina. jah bropjands stibnai mikilaiqap. wa mis jab pus. iesu sunau
8 gnbsbis haubislins. bisvara buk bi gupa. ni balvjais mis. unte qab imma. usgaggahma unhrainja us
9 pamma mann. jah frah ina. wa namo bein. jah qapdu imma. namo mein laigaion. unte managai
10, 11 sijum. jali bap ina filu ci ni usdrehi Im us landa. vasuh ban jainar bairda sveine haldana at bamma
12 fairgunja.jah bedun inaallos bos unhulbons qibandeins. insandei unsis in bo sveina. ei in bogalei-
13 paima. jah. uslaubidaim iesus suns. jah usgaggaudansahmansbai unhrainjans galibun in po svei-
na. jah rann so hairdaand driuson in marein. vesunub-pan sve tvos busundjnsjah afwapnodedun
14 in marein. jah. bai lildandaiis bu sveina gablauhun jah galaihun iu baurg jah in haimom. jah qe-
15 mun saiwan. wa vesi pata vaurpano. jah atiddjedun du iesua jah gasaiwandpana vodan sitandan
16 jah gavasidanajah frapjandan pana saei habaida laigaionjah ohtedun. jah spillodedunim paiei ga-
17 sewun. waiva varp bi pana vodan jah bi bo sveina. jah dugunnun bidjan iua galeiban hindar mar-
l^, 19 kosseinos.jah inngaggandanina in skip bab ina saei vas vodsei mib imma vc-i. jah ni lailot ina ak
qab du imma. gagg du garda beinamma du beinaim jah galeih im. wan filu bus frauja gaiavidajah
20 gaarmaidabuk. jah galaib jah dugann merjan in daikapaulein. wan filu gatavida imma iesus. jah
21 allaisildaleikidedun.jah usleibandiniesua in skipa aflra hindar marein gaqemun sik manageins filu
22 du imma. jah vas faura marein. jah sai. qimib ains pize synagogafadenamin jaeirus jah saiwands
23 iua gadrausdu fotum iesnis. jah bab ina filu qibandsbatei daublar nieiiiaafiumisl lialjnb- eiqimands
21 lagjais ana bo handuns. ei gnnisaijah libai. jah galaib mib immajab iddjeduu afar inima manageins
J5, 26 filu jah braihun ina. jah qinonosuma visandeiin runa hl»|»isp'ra tvalif jah mnnaggabulandeifram
INTERPRETATIO.
libuset diehus in sepulcris et in monlibus fuil, clamans et pcrcuiiens se lapidibus. 6. Vidensanleni lesnm
procut cucurrit ct adoiaviteum 7. clamansvoce magna dixit: qn:d mihi-ellibi, lesu, fili Dei, bujus altissimi!
adjuroteperDeum, ne torqneas me. 8. Namdixilei: exi, spiritus immunde,ex hoc bomine. 9. Et interro-
gavit eum : quod nomen uiuin?el dixit nd cuin:nnnieumeuin Lcgeon.nammulii sumus. 10. El adoravii euin
multumut non ejiceret cos ex regione. 11. Fuil aulcm illic grcx porcorum pascens sub hocmonle, 12. et
orarutitetim omnes bi dannonesdicentes: immiile nos in bos porcos, ulin lios eamus. 13. Et periuisit iis
le-us statim, et exeuntes spiritus bi iinmundiiverunl inbos porcos; et cueurrit bic grexdepraicipitioin marc.
Fueruni autemcirciier duo inrlliaet suffocaii-sumin mari. 14. I.t bi pascenlcslios porcos effugeruni et prae-
dicarunt in urbe et iu vicis;. ci veuerunt videre, quid essci hoc faclum. 15. Et ivernnt ad lesum el vident
hunc insanum sedeiitem et vestiluin et meniis-compo:eniliuiic, qui babuit Legeon, ei limueruni. 16. Et
narrarunt iis, qui viderunt, quomodofactum-eslde hoc insano el de his porcis. 17. Ei cosperuntorare enm
ire ulira limiles suos. 18. I t ingredienlem eum in nnvem oravit eum qui fuit insanus, ut cum co csset.
19. El non sivit eum, sed dixit ndeuni : vndein domumtuain ad tuos cl nuntia iis, i|iiam mullum libi domi-
nus fecit et miseriusest lui. 20. Et ivit et ccepitpncdicnre in decapoli, quam mu:tum fecii sibi Icsus et
omnes mirnli-sunt. 21. Et exeunte Iesu in nave iteruin ultra mare, rongrcgarunt se iurbac iiiiilimnnd eum
el fuit circa mare. 22. Et ecce, venit unus boruin synagogiB-praefcciorum noinine Jairus et videnseum ce-
cidil ad pedes lesu. 23. Ei oravji eum mullum diccns, quod lilia mea exiremum hab, t, ut veniens ponas
super lianc mnuus, ut valeat et vivnt. 24. Et hit cum eo et iverunt post eiim turbaemullumel torserunt
euin. 25. Et mulierum quacdamexisiens in fluxu sanguinis annos duodecim 26. ei multum patiens a
ANNOTATIONES.
v, 6.. .saiwands)Ediil. ] gasaiwands.Ih. iu cod. diciint, addito articulo lociimhabere nou potest, nec
Arg. gaisaiwandslegi adnoial; sed vir docius errat, usgaleipan(exire) graecotiaetfeiv respondil, nec uilo
nam quid anle saiwandsseriptum luerit, conjici qui- alio locoid composituminvcnittir. Quod nos dediinns
dem polesi, cerlo diei non potesl, quia membranain ct luigiisegotliicaeconvenitet leciiunelocorumparal-
hac paile plagulaeperforaia et sola liuea perpendicu- lelorum M. vin, 52; L. vm, 55, ubi gatipun legilur,
laris relicta est, quam II). pro iiltera i habct. At ga, satis confirmalur.Ilanc emendationemnostram, ipiam
quodconjecluraaddiiit, veremur, ut spaiiumexpleai;
—
eliam Eilmull. 1.1.probaviiei qiiaeadeo ceria esi, ut
cum vero Ulf. xoiinitiosenlenliarum pcr jah pan .omncs imelligenlesasscnlire dcbeant, lamen Gralf
saepi-isreddat (vid. m, 6, 51; Luc. vi, 6; all.), sinc Aldlt.Sprachsch v, 56 sprevil cl — (|iiis credat ? —
dubiolegendumesi jah saiwandspan, et Golliumciim ediiionumviiiosam leclionem(cf. ciiam Bnpp Voca-
codd. xuitSuvlegisse siatuendumesi. Illa autem le- lism. p. 102) tenet, neque ei usgalipun h. I. sensum
licta lineaest posteriorpars littcraeh. pervertere vidctur; quani quidemopinioncmei | ro-
v, 7, balvjaismis]j gr. otnn. — fecto nemo invidebit! —and diiuson}J. Sl. X Jcl-—
v, 9. namopein] gr. o-oiovoo;a. namo meinlai- pusundjos)i. Si.y^pusudjos. — a[w:;pnode.lun]vid.
gaion] noiiienmeuni Legeon, gr. omn. Asyewvovopu ad iv, 7.
U.OI. v, 14. sreina] porcos, gr. avrouf.— naimom]J. Sl.
v, 10. usdre6i tm] 1 gr.; caclerumusdrebi dicilur y^haimon. —qemun] venerunt, gr. JJjjWov,Ulf. c.
h. 1. pro usdribi,vid. Grim. I, 844. eodd. yWlov.
v, 11. hdrda sveine]gr. past fairgunja ; caeteruin v, 15. gaiasidana] 1. Sl. B. X gavasidanan.
°
Ulf.C. COdd. yieya>.ri. v, 18. nesi]gr. anle mip.
v, 12. aWos]omnes, gr.° v, 21. /«urajdicenduni erat faur, vid. Gr. Gr. IV,
v, 13. ieius suns) | gr. omn., Golh. cuin Rd. — 785, ne,|ue drbebat hic vir doctis.'i:niis defcndeie
unltrainjansgalipun] Editt. X unhainjai usgalipun, fai ra citalo loco L. ix, 47, cujus loci plane alia est
quaelectio ne in cod. quidein Arg. exstat, nain mu- raiio, cum enim faur silurf gerni. an, an elwashin,
lilatione membranaefactum est, ui de veibo unhrain- fattra cst apud, ad ger. vor bei.
jans ultimaeduaeliueraeexciderim. Falsa est edilo- v, 22. *aei'rus]Z.X iaeirtts,—-tesuis.Jvid.ad 1,42..
ruiii lectio, quia unhrainjai forma abslracla, quam
•513 BIBLIORUMULFILANAVERSIO 544
managaimlekjam jah fraqimandei allamma seinamma jah ni vaihtai bolida ak mais vairs habaida.
27, 28 gahaiisjandei bi iesu atgaggandeiin managein aftana attailok vasijai is. unte qab paiet jabai vastjom
29 is ait<"ka.ganisa. jah sunsaiv gabaursnoda sa brunna blopis izos jah ufkunba ana leika batei gatiail-
50 noda af bamma slalia.jah sunsaiv iesus ufkunba In sis silbin bo us sis mabt usgaggandein.gavand-
31 jands sik iu managein qab. was mis taitok vastjom. jah qepnn du iir.ma siponjosis. saiwis bo ma-
52, 53 nagern breihandein buk jah qipis. was mis laitok. jah vlailoda saiwan po baia taujandein. ib so
qino ogandeijah reirandei. vhandei balei varp bi ija qam jah draus du imma jah qab imma alla bo
34 sunja, ibisqab du izai. dauhiar. galaubeiusbeina ganasida puk. gagg In gavairbi jah sijais haila al
55 pamma slaha peinamma. natihpanuhi.mmarodjandin qenmn fram bamma synagogafada qibandans
36 batei dauhlar beina gasvalt. wa banamais draibeis bana laisari. ib iesus sunsaiv gabausjands bata
57 vaurd rodjb qab du bamnia synagogafada.ni faurhiei. balainei galaubei. jah ni fralailoi ainohun Ize
58 mib sis afargaggan nibai paiiru jah iakobu jah iobannen brobar iakobis. jah galaib in g rd b ssyna-
59 gogafadisjah gasaw auhjodu jab gretandans jah vaifairwjandansfilu. jah iunatgaggandsqab du im.
40' wa aubjobjah grelib. pala barn ni gadanpnoda ak slepip. jab bililobuninn. ib is usvairpauds allaiin
41 ganimib aiian bis barnis jali aibein jali biiusmib sis jah galaib iun. barei vas bala barn ligando.jah
fairgraip bi handau bala barn qabub du izai. taleiba knmei. balei isi gaskcirib. mavilo.du hus qiba.
42 urreis. jah suns urrais so mavi jab iddja. vas auk jere lvalibe. jab usgeisnodcdunfaurhlein mikilai.
43,vi, 1 jah anabaup im filuei manna ni funpi bata jah haihait izaigiban ma j. n. jab usstub jainbro jah , am
2 in landaseinamma. jah laistidcdun afarimma siponjos is. jab bibe varf) sabbato. dugann in synagoge
laisjan. jah managai hausjandans. sildnleikideduuqipandans. wapro pamina bata jah wo so handu-
3 geino so gibano imma ei mahteis svaleikosbairh handuns is vairband. niu ])ata isl sa limrja sa sunus
roarjins ib brobar iakoba jah iuse jab iudins jab seimonis. jab niu sind svistrjus is ber-al un-is. jah
4 gamarzidaivaurbun in batnma. qnb bnn im tesus patei nist praufeiiis unsvers niba io gabauibai sei-
5 nai jab in ganibjamjah in garda seinamma. jali ni mahla jainar ainuhun niahte gataujan uiba favaiin
6 siukaim banduns galagjands gnhailida. jah sildaleikida (Virfepaginamsequenlem.)
INTERPRETATIO.
multis medicisel amitlens omne stiumct non qiioqiiamsnnma, sed potius pejus liabeus, 27. audiensdc I su,
accelens in turba rctro aitigit vestem ejus. -z8.Nam dixit, quod si vestes ejus atlingn, valeo. 2». El stalini
exaruit hic fons sanguinisejus ct scnsii in corporc, quod sanata-estab bac plaga. 30. El statim lesus scnsit
in se ipso hanc c\ se potenliam exeunlem, converiens se in lnrba dixii : quis mihi tel:git vcstt>>? 31. II di-
xeriinlad euin discipuli ejus : vides banc lurbam lorqueniein le ct dicis, quis uie leiigit ? 52. Et circnin-
spexit videie b.uic hoc faciintem. 35. Veruinb.cc mulier tiinens et treniens, sciens quod fnctum-c t de -c,
venit el cecidit ndeuin el dixit ei oiiinenihancveriiatein. 51. Verumis dixil ad eam : filia, fide.sIUI sann-
vii te ; vadc in pacem el sis sana ab hac plaga lua. 55. Adliuceo loquenie veneruut ab hoc synagog.c-prae-
fec o dicentes, qnod filia tuaobiii; quid ndliuc vexas liu c doclorem? 56. Veruinlesus statim audiens hoc
v.rliiiiu diciiimdixit ad liuuc synagngie-pnclectum: neiime, tauiummodo crede! 57. Et non periuisii uiiiiin
eorum cum se sequi, uisi 1'eiiuin et lacobumei Iobannem, fratiem lacobi. 58. Et iv.t in doiniun liujus sy-
nagogae-praefecli ei vidit iiimulluinet flenteset cjulanies mulluni. 59. El ingredicus dixii ad cos : quid lu-
iniiliuainiuiet lletis ? b;cc puella uou obiit, sed dormii. 40. El deriserunl eum, vcriiin rs ejicicns oinnes
assumit palrem liu,us puelke etmatrein et hos cuinse el ivit intro, ubi fuit hrecpuella jacens. 41. El pielicn-
dil apud uianiimhanc puellam dixiique ad eam: laliiha kumi, quod esl explicatum: puella, ad le dico, surge 1
42. El staiim surrexii h;cc puella et ivit; liiit euim annorum dttodecim; et obslupuerunt timore magno.
45. Et prxccpil iis inullum, u: liomo non sciret lioc et jussil ei dnre edere. vi, 1. Et surrexit illinc et venit
in regionem suam, ei seculi-sunt post eum discipuli ejtts. 2. Et cuni lieret sabbatum, coepitin synagoga
docere, ct mulli audien es mirati-sunt dicemes : unde huic boc el quae haccsapientiariun haecdata ei, quod
vinutes lales per liianus ejus liuul? 3. Nonne boc est bic faber-lignirius, hic lilius Mitriac,veruui fraler
lacobi el lusi el ludc el Simonis, et nonne sunt sorore» ejus bic apud nos ? et scaudalizaii fucrunl in hoc.
4. Dixitatitein iis lesus, quod non-est profeta inhonoraiiis, nisi in palria sua et in cognal.s et in dnmo sua.
5. Et non poiuitillic unam viriuititn facere, nisi paucis scgrotis manus imponens sanavit. 6. el miratus esl-
ANNOTATIONES.
v, 26. allammaseinamma]1 gr. omn. — botida— tentia librarii erratum est; Ih. tacel de h.hodie I., neqne
kabnida)erranl Sl. B. Z. has formaspro verbis flnitis nuin in cod. Arg. veretexluin sic scriptum fuerit, dici
—
v, 42 vn, 26 conii-
habcnies, sunt autem parlicipia graccisouftkrfleia-u et polest, quia plagulae
eXSouoxc respondcutia. nentes i.uuc desiderantur.
v, 29. sunsaiv)St. X *un*ajv. v, 45. izai giban]|gr. oinn.
v, 31. puk) 1. St. X ^"s- vi, 2. woso\ cod. Arg. (uli dicitur, cf. ad v, 42) et
v, 54. slahd)St. X *saha. editt. X wono,quacforma noti gotbica est (cf. Grim.
v, 35. nauApanuh) 1. Sl. X div. 1,798);quam leciionem in lextu posuimus, ea proba-
v, 37. ize mip «ijeorum cum se; in golh. versione tur loro i, 27 tfo so laiseino(quae haccdocirinarum),
du;c lecliones grteeorum (u\ixS> ct auTuv) conflatse vid. Ib. Ulftl. illusliat. p.227, 4;Grim. 1,605, 2. De
esse vidcntur. pennuiaiione litterarum n ct sdiximusad M. vn, 25.
v, 38. uai/iiiruj/andain]St. X raifaawjandans. — ei\ quod, gr. xui.
v, 59. slepip] cod. Arg. ex orrectura manus se- vi, 5. paia] boc, gr. OUTO;-; exempluniconslructio-
cun imX sfl U'P<v d. ad M. ix, 24. nis gcrmanicarum linguaruiiipropriie.
v, 40. ligandd)jcens. ° gr. VI,5. handuus galagjands}j gr. onin.
v, 42. /ifiiir/i/«i«]
J S . X aurliteni, quod e B. tcn-
Si5 MARCUSVI, 7-25. SiC
in ungalaubeiiiais Ize j:ih bitauh veihsa his-unjnne laisjands. jali athaihait bans tvalif jah
7 dugann Ins insandjan tvans wanzuh jah gaf Im valdtifni ahmane unhrainjaize jah faiirbaup
8 iin ei vaiht ni nemeina in vig niba hrugga aina. nih malibnlg nih lilaif nih in gnirdns aiz
9, 10 ak gaskohni suljom. jnh ni vasjaib tvaim raidom. jah qab du Im. biswaduh bei gaggaip
11 in gard. bar saljaib. unte usgnggaib jainpro. jah sva managai sve ni andnimaina izvis ni
hausjnina izvis. usgnggnndansjainbro usbrisjnib mulda bo undaro folum izvaraim du veilvodibai im
12 amen qiba izvis. sutizo i t saiidaumjam aibbau gaumaurjam in daga stauos ban bizai baurg jainai. jah
13 usgaggandansmeridedun ei idreigodedeina. jah unbulbons mnnagosusdribun jah ga albodedunaleva
14 managans siukans jah gahailidediin. jah gahausida piudans herodes. svikunp allis varp namois. jah
15 qab patei iohannis sa daupjands us daubaim urrais. duppe vaurkjand pos mahieis in inima. anparai
16 pan qepun p itei helias Ist. anparai ban qebtin baiei praufeles isi rve ains bize praufete. gahausjands
17 ban herodes qnb batei bammei ik haubib afmaimait iohanne. sa Ist. sah urrais us daupaim. sa nuk
' raihtis berodes
insandjnnds gababaida iohannen jah gaband ina in karkarai in hairodiadins qenais
18 filippausbroprs seinis. unle po galiugaida. qap auk ioliannes du heroda batei ni skuld ist pus baban
19 qen broprs peinis. ip so bcrodianai svor Imma jab vilda Imma usqiman. jah ni mahta. uute herodis
20 ohla sis iohannen kunnands ina vair garaihtana jah veihana jab vilaidaimma jali bansjands Imma
21 managgatavida jah gabaurjaba itnma andliausida. jah vaurbans dags gatils. ban hcrodis mela ga-
baurpais seinaizos nahtamat vaurbla baim maistam seinaize jab busundifadim jah pa»m frumistam
22 galeilaias. jah algaggandein inn dauhtar herodiadins jah plinsjandein jah galeikandein beroda <A\
baim mibanakumbjandam qab biudans du pizai maujai. bidei mik biswizuh bei vileis j.ih giba bus.
23, 24 jah svor iznibatei piswah bei bidjais mik. giba pus und halba biiidangarrija meina. ip si usgaggandei
25 qab du aibein seinai. wis bidjau. ib si qab. haubidis iolmnnis bis daupjandius. jah atgapgandei sun-
sarv sniumundo du bamma biudana bab qibandei. viljau ei mis gibais ana mesa haubip iohan-
LNTERPRETATItt
propler incrcdulita!em eorum el circumiii castella ctrenmcirca doccns. 7. Et advocavit hos du 'deciin ct
ccepit eos mitlere duos quosque et dedil ii< polestatem spirilnum immundorum. 8. Et inlcrdixit iis, ut
quidquam non sumereni in viam, nisi virgani unam, ueque i eram, neque pnnem, neque in zonas ses, 9. sed
calceati soleis, et ne iuduaiis duas tunicns. 10. Ei dixitad eos: ubicuiique quo iiis ii iloinum, ibi manea-
tis, donec ex lisillinc. 11. El lam imiliiqnatn noii recipinnt vos, neque audiani vos, exeunles iliinc cxculile
pulverem hiinc sub pedibus vestris ad icslinioiiiiiiniis; amen dico vobis, lacilius estSodomis aut Gomorisin
die judicii, quam buic urbi illi. 12 Et eveunles pradicarunt, ut convcrterenur. 13. Et daunones mliltos
expiilerunt et unxerunl oleo multos a>groloset sanarnnt. 14. Et andivit rex Herodes, manifeslnni enim fa-
ctum-esl nomen cjus, et dixit, qnod lolinnnes bic baptiznns ex mortuis surrexit, id, oqne opcrantur li.c po-
lentiacin eo ; 15. alii vero dixerunl, quod Helias est, alii vero dixerunt, quod profeta est, ut unus liorum
profeiarum. 16. Audiens autem Herodesu dixit, qu„d ctii cgo caput abscidi lolianni, bic e-t, hic surrexii e
inorluis. 17. Hlc enim qnidem Herodes ittens cepit lohaunem et ligivit eum in c.rcere ob llerodiadein,
uxorem Filippi, fratris sui ; nam banc dnxit. 18. Dixit eni n lohannes ad Herodrm, quod non fas est libi
babere uxnrem fralris tui. 19. Verum hoeeHerodias insidiata-est ei et volui' eum occidere ei non poiuit,
20. nam llerodes tiniuii sibi Iobannem, sciens eum virum justum et saoctum et cnstodivit cum et audiens
eum inultum fecit ei libenier ei aiiscultavit. 21. El factusdies opporiunus, cum Herode-itempore nalivita-
tis suae ccenam feiit bis maximis suoruin et tribunis ci liis primis Gal l;e;c. 22. Et aggrediente iutru filia
Merodiadiselsalt mte et plnrente Herodi et his uiia-accumbemibusriixit rex nd banc puellam: ora meomne
quod vis et do libi. 25. Et juravit ei, quod omne quod ores me, do lilii usiiue dimidium regnuui meuin.
24. Vemm ea cgrediens dixil tulmatrem stiam, quid orem? verum ea dixit: caput loliannis bujus baptizaniis.
25. El aggrediensslaiim propere ad hunc regem oravii dicens: volo ut mihi dcs snper paliua caput loban-
ANNOTATIONES.
vi, 7 fi'anstt)anzi(A|duos quosque, i. e. binos, gr. spicati sunt, in iisque L. anglosaxonico vcrbo syrvan
80oSuo; UJf. c. cod. D v.vuSuo legisse videtur, vid. in comparaiionem vocaio, sneran e«sedrbere verluun,
L. x, 1. unde illnd praelerimm deiivelur, r, clissinie dicil, cf.
vi, 8. nift]sec, J. Sl, X "'• taitok a tekan el alia.Syllaba sai.qu.im desideramus,
—
vi, ll.jatn^ro] Si. X janpro. unrfnro] J. Sl. X in tiltitna parie monstrosi illius herodianai latet, s au-
°
itndar.— amen—jatna:] amen — iHi, gr.— sutizo) tem ei n litleias siepius permutntas essein eodd. gn-
Sl. X sttntizo.— gaumaurjam) suspicaniur duplicala lliicis versu 2 linjus capiiis vidimus, adde etiam qua?
liquida seriliendiim e-,se gaumaurrjam, sic qnidem ad M. vii, 23 mouuimus. Detraela syllaba sui reslat
Rom, IX, 29 gaumaurra probe legilur. herodia, cujus vocis linera extrema s, quia eadcm
vi, 14. duppe] lanium abest ut Ulf. xxi omi-i se prima erat verbi scquemis, a librnrio omissa est;
piiteuiu<,ui duppe (pro duh pe, idque pro rfu uh pe) quam saepe id fnclum sit, vid. nd itt, 13.
pro jah dttpe diclum esse cxislimaverimus; vid. L. vi, 20. herodis)1. Sl. X berodes.
xiv. 21 ei cf. nd ti, 11 et ad J. xvtn, 26. vi, 22. dauhlar] e scntentia l:>. (Ulfil. iltustrat. p.
vt, 15. palei] pr. Si. X patai. 238), aut dativi 1'ormainsoliia, anl error librarii pro
vi, 16. iohanmi}1. St. X iohannes.— a htsah] liic danlilr esi; cuin v<ro accusativi eiiam ab-oluti M. vi,
esl hie, gr. OUTOC. — sah] Sl. y^jtth. 3 invenianliir, lecti nem codicis Arg. recie se lia-
vi, 17. harodiadins) vi I. al M. vni, 28. —broprs] berc puiamus ; caeierum Ulf. c. codd. ° uvxii;.
J. St. X bropr. vi, 23. bidjais mik]] gr.
vi, 19. herodianai svor] h:ec codicis Arg. lectio, vr, 24. iohannis) St. X johannis, sic quoque vs. 25.
qiiain edin. ornnes reddiderunl, sine dubb) viiinsa vi, 25. gihais^ Ulf. c. codd. ° s?au7«f. —iohannis)
est; pro svor lcgendttmesse saisvor,iain B. L. Z. su- vil. ad vs. 24.
347 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 548
26 nis pis daupjaadins. jah gaurs vaurbans sa biudans In pize aipe jah in p'ze mipanakunilijandane ni
27, 28 vilda izai ufbrikan. jah suns insandjands sa piudans spaikulatur anabaup briggan haubibis. ib is galei-
banils afmaimait imma haubib in karkarai jahatbar bala haubib is ana mesa jah aigaf iiapizai mau-
29 jai jab so mavi atgaf ita aipcin seinni. jah gahausjandans siponjos is qemun jah usnemun leikis jah
30 galagideduniia in hlaiva. jali gaiddjedun apaustauleis du iesua jah gaiaibun imina nllala jah sva filu
53, 54 sve gatavidedun jah duatsnivun. jali usgaggattdnm iin us skipa sunsaiv ufkunnandans ina.
55 birinnandans all bata gavi dugunntin ana badjam bans ubil habandans bairan. badei hausidedun ei is
56 vesi.jahbiswaduhbadei iddja in haimos aippau baurgsaippau in veihsa. anagngga lagidedunsiukans
v 1, 1 jah bedun ina ci pauskauta vasljosis aiiaiiokeina. jah sva managai sve attaitokun imma. ganesun.jah
2 gaqcmun sik du imma. fareisaieis jah sumai pize bokarje qimandans us iairusaulymim. jah ga-
saiwnidans sumansbze siponje is gamainjaim handiim. pat-ist uupvahanaim. matjandans hlaibans.
3 ib fareisaieis jnh allai iudaieis niba uftabvahand handuns ni maijand. habandans anafilh bizesinis-
4 tane. jah af mabla niba daupjand ni matjand. jah anbar ist manag. balei andnemun du haban. dau-
5 peinins slikle jah aurkje jah kalile jah ligrc. babroh p.ui frehun ina pai fareisaieis jah bai boknrjos.
duwebai siponjos peinai nigaggandbi bamniei anafulhunbai sinistans ak unpvahauaim handum mat-
6 jand blaif. ipis andhafjands qab du im batei vaila praufetida esaias bi izvis pans liutans. svegamelip
7 isl. so manngei vairilum mik svernip. ip hairtoize fairra habaib sikmis. ip svaremik blotand laisjan-
8 dans Iniseinins. anabusnins manne. aflelandans railuis anabusn gups habaib palei anafulhun man-
9 nans. daupeinins aurkje ji.li siiklc jah anbar galeik svaleikata manag laujip. jah qap du im. vaila invi-
10 dib anabusn gnbs. ei bala anafulhano izvar fastaib. moses auk raililis qap. sverai altan peinanajah
11 aibein beiua. jah snei ubil qibai atlin seinamma aibbau aibein seinai. datibau atfaubjaidau. ib jtis
qibib.j jabai qibai manna allin seinamma aibbau aibeih. kaurban. batei ist maibmsb swah batei us
12,15 mis gabalnis. jah ni fraletib ina ni vaiht taujan attin seinamma nibbau aibein seinni. blaubjandnns
vaurd gu{>5bizai anabusnai izvarai. boei anafulbub. jah gaieik svaleikata manag taujip.
1NTERPRETATIO,
nishujiisbnptizantis. 26. Et tristis faclus hic rex propter baecjuramenta et propterhosuna-accumbenies,non
voluit cam rejieere. 27. Et staiiin niiitens hic rex speculatorem jussil ferre cnpui ejus. Verumis iens absci-
dil ei caput in carcere 28. ct attulii Imc caput ejus super palina et iradidii id huk puellae et haec puella
tradi lil id mairi suae. 29. Et audienie< riis' i,)tili cjis veneruntet abstulerunt corpus ejus et posueiunt id in
sepulcro. 30. Et cuiverunt apnsloli ad iesiiin ei narraverunt ei omne ei lam roulliun quam fecerunt — 53.
et applicuerunl. 54. Eiexeuntibus iis e nave statiin cognnscenles eum, 55. percurrenies o eueni hmc re-
gionein coDperuntsupcr lcciis hos mn e habentes ferre, ubi audiveruni, quod is essel. 56. Et ubicumque
quo i'vilin vicos aUt urbes aui iu caslell', in platea posuerunt aegrotoset orarunl eum, ut salieni fimbriam "
vestis rjusaliiiigerent cl Inm miilii quamaliigerunt eum, sana i-sunl. vn , 1. Et cllegerunt se ari cum Fa-
risaei et quidam lioruin sciibarum venientes ex ierusolymis; 2. et videntes quosdam borum disri,.uloruiii
ejus commuuibus manibus, hnc-est illotis, edentes panes : 3. verum Farisaeiet omnes ludaei, nisi fr qnen-
ler lavant manus, non edunt, leuenies trailili >nemhorum majorum; 4. et a foro, n;si lavant, non edun',
et aliudcst multum, quodacceperuntad lenendum: loliones poculorum ei urceorum et lcbettnnei lectomm;
5. deinde auteni interiogarunt etim hi Farisci et hi scrib:e: cur hi discipuli tui non eunt secundum quod tra-
diderunt hi mnjorcs, sed il'otis manibus edunt panem ? 6. Vcrumis respondens dixit ad eos, quod bene prae-
dixil E^aias de volus his hyiociilis, ulscriptum est: baeclurba labiis me colil, verum cor eerum procul tenel
se me; 7. verum Irusira me colunt d,>centesdoclrinas, pnccepta hominum ; 8. relinqucutcs enim pra:-
cepiuin Dei, lenelis quod tradiderunt homines, lolioncs urceo u n et poculorum, et aliuri simile lale mulliiin
faiiiis. 9. El dixii ad eos: benc nbrogatis pncceptum Dei, ut boc ladiium vestrum obseivciis. 10. Mos s
enim quiricmdixit: cole pntrem lu :m et matrein tuaiu, et qui male dical patri suo aut malri suae, morte occi-
(laiur. 11..Verum vos di<itis: si dicat liomo patri suo aut malii: corban! quod esi muuus oiiiue qunri a me
juvaris. 12. Et non penuiiliiis eum non qtiidquam farere palri suo aut matri suae, 13. delenies verbuih
Dei hoc praeceplo vesiro, quod liadidislis, etsimile lale multum facilis. (Vide paginam seqeuteni.)
ANNOTATIONES.
*
vi, 26. in] sec. propter, gr. -vn, 6. ftair(o]St. X hairpo.
vi, 27. insindjaiids} 1. SL X insandjans. — fpai- vn, 7. mik bloiand]^ gr. omn.
kulatur\ Sl. X spuiculatur.—afmaimail}St. X <«/'»""- vn, 8. raihtis] enun, Goth. yup omittere, Griesb.
mat. niale adnotal.—svaleikata]J. Sl. X div.
vi, 28. pizai} i. St. p.ze. vu, 9. faslaip} Sl. X fastc.iti.
vi, 50. gaiddjedun) vid. ad in, 20. VII,iu. sverai) Hz. X sveran.—seinammaet seinat]
°
vi, 55. badjam) Si. X oadia.ii.— bairan} Ulf. c. suo—suse, gr. omn.; pro seinai autem J. Sl. B. X
codd. tfipuv pro Tttpvpiptvjlegisse videlur.—is] vid. seina.
ari i, 42. VII, 11. seinammd]suo, ° gr. omn.—piswah palei]
vt, 56. in] sec. in, ° gr.—gagga] via, Ulf. pro uyo- J. St. X piswa patd.
puit c. cod. D et verss. latinis di.uxsiuti;vel itkuxiia vn, 12. ni] non.gr. plerique OJ-/ST«.
ii-gissevidetur, cf. xi, 4. VII, 15. pizni—poei] 1. St. lac, quod dedimus,
—
VII,2. gamainjaim)St. X j/amainiaim. unpvaha- primus B. et post eum Ih. legit; an recte illi quidem,
ii'iim]1. Sl. X unpvaihanaim. dici non potesl, quia haccplagula una ex iis cst quae
vii, 3. ip} verum, gr. omn. yap, sic. J. vi, 6 et furto nbla:;c sunt.—anabusnai] prasceplo, videri po-
Bcpius.—ufta] crebro, Ulf. c. verss. latinis it-jxvu lest Golb. evToXij aut k\xui\y.uxtlegissc (vid. vs. 7 et
lcgit, vid. L. v, 55. 9), nam gr, omii. itupa&boethabent, quori aliis loris
vn, 4. tsi manag}] gr. omn. anafiths esse solet (vs. 3), vid. tamen Cor. I, xi, 2.
"
vn, 5. paproh} J. St. X papro.—pan] autem, gr. —gal.ik] 1. St. male addunt anpar, quod h. I. ne
omn.—un/)i'a/iauaim]tllotis, gr. xotvx.it grseci auidem habent.—tauji^] St. X tavjip.
5ia MARCUS VII. 11-52. 550
14, 15 Jah athailandsallabo manageinqab Im. hauseibmisalhfijah frabjaib.ni vaihtsistulabromansinngag-
gando In Ina. balei magi ina gamainjan.akbaia utgaggandous mannbata islbata gamainjando man-
16, 17 nan.'jabai was habaiausona hausjandona. gahausjai. jah \>angalaib in gard us bizai managein. fre-
18 bun Ina siponjos Is bi po gnjukon. jah qap du im. sva jah jus unvitans sijob. ni frabj b bammei all
19 bata utaproinngaggando in mannan ni mag ina gamainjan. unlc ni galeipib inima in baitto ak in
20 vamba jah in urrunsa usgaggib. gnhreineib allans malins. qabub-ban balei bata us mann usgag-
i 21 gando baia gamaineib mannan. innabro auk us bairiin manne miiooeisubilos usgaggaud. knlkinas-
22 sjus borinassjus maurpra piubja fniliufrikcinsunselcinsliutei aglaitei attgo unsel vajainereins hauh-
23 hainei unviti. b<>alla ubilona innnbro usgaggaudjab gagamainjand mannan. jah jainbro u.^slan-
24 dands galaif) [in markos lyre jali seidone. jah galeibands in gard ni vilda viian mnnnan
25 jah ni mahia galaugnjan. gahausjandei raihtis qiuo bi iua. bizozei habaida daulitar aliinan unliia n-
26 jnna. qimandei drausdufolum Is. vasubban so qinohaibno. saurinifynikiskagabauibni.jah babina
27 ei bo unbulbon usvaurpi us dauhlr izos. ib iesus qap du izai. let fauibis sada vairban bama. unie ni
28 gop ist niman blaib barne jah vairpan hundam. ib si andhofimma jali qab riu iinma. jai frauja. jah
29 auk liundosundaro biuda matjand af draubsnom barn.;. jnh qap du izai. in bis vaurdis gagg. tisidrija
30 unliulbo us dauhtr beinai. jah galeibandei du garda seinamma bigat unhulbon usgagganajah po
31 dauhtar ligandein ana ligra. jah aflra galeipands af markom lyre jab seidone qam at marein galci-
32 laie mip tveihnaim markum daikapaulaios. jah berun du imma baudana stammnna jah bedun ina ei

INTERPRETATIO.

14. Eladvocans omnem banc turbam dixil iis : atiriite me omnes et iutelligite; 15. non quiilquain
est exlra hominem ingrcdiens in eum, quod possit eum polluere, sed boc exiens ex li-mine lnc
est hoc polluens honiineni. 16. Si quis baheai aures audienles audiat. 17. El cuin irel in domum
ex hac lurba, inierrogarunt eum discipuli ejus de hac parabola, 18. et dixil ari eos : sic eliain
vos inscii estis? non inlelligilis, quod omne hoc exiriusecus ingrediens in honiinem imn potest etun
pollucre; 19. nam non inlrat ei in cor, sed in ventrem, et in exitu exit, piugat omiicsesias. 20.
Dixit aulem, quod hoc ex bomine exiens boc polluii Imninem; 21. inttis cniin ex corde honiinum
cogitatioues malae exeunt, scorlationes, adulleria, bomicidia, 22. furtaj, avnriii.e, nci|tii:iJR, siniu-
laiio, impuriicilia,oculnsmnlus, blasphcniiae,superlria, stuliiiia; 23. haecomoia inala intus exeunt ct pol-
luunl liouiinem. 24. Et illinc cxsurgens ivii iu limiies Tyriorum el Sidonumetinlrnns in doinumunnvoluit
scire bomiiieni,etnon pomit oicullari. 25. Audieus enini mulier de eo, cujus habiiit filia spiriium immuii-
dum, veniens ceciriitnd pcdesejtis. 26. Fuit auleni li;ccmulier eilmira, Soiinifynicisangeme, etoraviieiiin,
ut liuiic daeinnuemejiceret e filia ejus. 27. Verum lesus dixit ad eam: siue antea saiuros fieri liberos, nam
non lioniimest suinere panem liberorum et projicere naniiius. 28. Verumea respondit ei et ,'ixil ari eiim :
utique domine! el enim canes sub inensa edunt de mieis liberorum. 29. Et dixit ad eam: ob hoc verbum
vade, exiit daeinone filiatua. 30. Et intraus in domiciliuinsiium invenil d;cinoneni egressuni et hanc
lilinm jaccntem in Iccto. 31. Et iterum nbiens a limitibus Tyri >rumel Sidonum venit ad mare Gali-
hcorum inter ulrosq e limites dccaooleos; 32. et tuleruul ad eum surdum mutuin etorarunl cum, ut
ANNOTATIONES.

vn, 15. ni vailtls]1. Sl. B. ni vailtt, idque reclius,
nam vaihtsiia non nisi praedicatiloco ponitur: 1. vm,
54 IOhauheins meina ni vailits ist; Cnr. I, x, 20 ni
patei po galiunagudaraihls sijaina; VII,19patabimail
ni vailttsist (ubi ni vaiht, quod iinperitus librarius ad-
diriit, e lextu eiiciendum est); xm, 2ja6ai friapva ni
habau, ni vaihtsim. — ulaprd) 1. St. — B. X uzapro.—
palei magi]J. St. B. X pata-i- mag. utgaggando—
mannan] 1. St. B. -f- usgaggandoaf imma (j. Sl. X
tna) pata mag ina gamainj ,n. Cacierumpru us manit
(ex homine) gr. air' auToO.
vtl, 16. Iiausjandond)vid. ad IV, 9.
vn, 17. us—vs. 19 usgngg—]j. Sl. ft. l.ic.; qu;e
hodie leguniur, debemus ihno, qui lios versttsdifficil-
limoslcctu 1'uisscait: sicpiuslamen erravit.
vn, 18.;'«n]sec.Z. X *fl''-—unvitans) cod. Arg. (Ih.
refereule) X *"-,'"",s, quain leclionem Ih., quamvis
unvitans ei pnrplaceat, defendere frustra siudet;
unvitslegilur etiamCor. II, xi, 19, 25; xn, 6, 11, cf.
unviiiMc.vn, 22. Z. unvitanslaciie in lextuposiiit.—
paumei\ quod, viri. ad Phil. n. 24.—inngaggando]Ih.
Z. y^ingaggando; (caeierumts<suppleudumesse, III.
male inoiict.)
VII,19. gahraineip] purgat, gr. xuQupi&v, Ulf. C.
cod. D xuQupfcst legisse videlur.
vn, 22. aglailei} Griesb. niale pro plurali habet,
seri veremur ne ca adnotatio ad verbum /3Wyy)/ita
pertineat, nam de vajmnereinsambj;itur, utrum sit
noipinalivuspluralis forinacvnjameici,an singularis ;
(|uainquam enim J. x, 53 forma vaiamerei poiicnda
est, lamen geminaeejusdem nominisformaeinveniun-
tur, nii veitvodeiet veiivotleins,sviknei ei svikneins,
hraineiet hraineins; el Epb. iv, 51 iteruni vajame-
reins scribitur, ubi nullus groecorumpltiralem pkua--
fyipxutagnoscit.
vii. 25. po ulla}| gr.
VII,24. usstandands]Si. y^ustandands.
vti, 25. gahausjandei,elc.J Griesb. crrat dicens,
Ulf. leg s e u)X sOfljj «zouo-ao-ayuvrj.n nn sequitur
textum vulgaium.—dauhiar}Ulf. c. codd. ° ciuTijf.—
fotum] cod.Arg. (?) cditt. Hz. Xfotun.
vn, 26. saurinifynikski} 1. St. X sauraifyniska,
B. (fortasse recte) saurailywkiska—usvaurpi) 1. St.
X div.—datthir)]. X dauhtar, St. X daupar, Z. X
daupr.
vn, 28. imma}pr. ei, ° gr. omn.
vn. 31. markom)pr„ J. St. X markon.—miptveih-
naim] 1 X ict., Sl. X miptveihnam.
vn, 32. handau) pro handu; ea lerminaiionum ac-
ctisalivi et daiivi permuialio in uominibiis propni-
frequentior, in appellativis rarior est, sic L ix, 27
biurfinnssaupro pittdinassti, vid. Mc. ix, 1; Cor. I, n,
26 daupau pro daupu; pro hairau, qiuxi Rom. xtn, 4
in cod. Ambros. legiiur, cod.Carol. recte hairu prac-
bet. Simililer L iv, Zsunaus, vs. 5 diabulaus,ci Epli.
v,5 skatkinassauspro diabulus, sunus, skalkinassus
si ribitur; cf. ad L. i, 54.
5"il BIBLIORUMILFILANA VERSIO. 552
53 lagidedi imnia handau. jatt afnimands ina af managein sundro lagida figgransseinansin ausona iuima
54 jnh spevands aitaitok luggon is. j>h ussaiwands du himina gasvogiriajah qa|> duimma. aiffapn.])at-i
55 ist iislukn. jab sunsaiv uslttknodeduniinina bliumans jah audbuiidnoda bandi tuggonsisjali rodida
56 railuaba. jali anabauh im ei mann ui qebeina. wan filu is iin anabaup. mais pamma eis meridedun.
57 jali iifarassau sildaleikiriedun qipaudans. vaila allata galavida. jah baudans gataujip gahausjan jah
vni, 1 uurodjnndans rodjan. in jaiuaim ban dagain aftra at filu manngaimanagein visandein jah ni haban-
2 riainwa malirierieina.atbaiianris sipnnjans qabuh du im. infeiuodadu pizai managein. unte ju dagans
5 prins m p mis vesun jali ni habanri wa maijaina. jali jnbni fraleta ius lausqibrans du garda ize. ufli-
4 gand ana viga. sumai r.iihtis ize fairrabro qemun. j>h andhnfun imma siponjos is. wabro bans mag
5 was gasobjin hlaibam ana aubidai. jali frah ins. wan managans habaib hlaibans. ib eis q>bun. si-
6 bun. jali anabanbbizai inanagein aiiakumbjanana airbaijab nimandsbans sibun hlaibansjab aviliu-
7 douds gabrakjnhatgafsipnnjam seinaim. ci atlagi ledeinafaur. jah allagidedun faurbo managein. jah
8 hahaideiluufiskins favans. jali J>>nsgapiupjands qap ei atlagidedeinajah bnns. gamalidedun ban jah
9 sadai vaurbun jah iisnemun laibos gabruko sibun spyreidans. vestiniip-panbai maijandaus sve fidvor
10 pusiinrij»-,.jah fralailoiins. jab galmb sunsaiv in skip mip siponjamseinaim jab qam ana fera mag-
11 dalan. ja!i iirrunnun fareisaie s jah diigunnunmipsnkjan imma sokjandans du jmma taikn ushimina
12 Iraisandans ina. jali ufsvngjands alimin seinamma qab. wa bafa kuni taikn sukeip. amen qipa Izvis.
15 jaliai gibaidau kuuja bamma taikne. jali aflelandsins galeipands afira in skip uslaib bindar marein.
14, 15 jali ufiriuunuodediin nimaii hla bans jah niba ninana hlaif ni habaidcdun mib sis in skipa. jahana-
16 baup im qpands. saiwib ei alsaiwib Izvis pis beisiis fareisaie jili bcistis herodis. jah bahtedun niip
17 sismissnqipandans. unle lilail>ansiiihabani.jali frabjnndsiesusqab duim. wapiggkeip. un:e hlaibans
18 ni habaib. ni nauli frabjib nili vitub. uute daubala liabnib hairto izvar. augona babandans ni gasai-
19 wib jali ausona babanriansni gahauseib. jab ni gamunub. ban ban£ fimfhlaibans gabrak fimfbusund-
20 jnm. wan manajos laiojons fnllos g bnikn usnemub. qebun du imma. tvalif.abban ban pans sibutl
hlaib.ins fidvorpusuntljom. wan managans spyieidans fullans gabruko usnemup. ip eis qepnn..sibun.
21, 22 jahqapdu iin. waiva ni naub fiapjip. jab qemun In bepaniin (Vide paginam sequen^em.)
lNTERPRETATO.
iinpon'rel cimanum. 33. Etaliducens eum a turiia scorsii» posuit digitossuos in auieseiel spuens alti^l lin
guain ejus, 54.et suspiciens ad cosluni.ingeinuitet dix lari eum : effailia! quod est reeludere. 35. El stalim
rcclitsi-.-.unieiaures el solulum-estvinculuinlinguaeejusellocuius-estrecie. 36. Et praecepiliis ut hoiuini non
di<ereiit; quam inulluniis iis pnecepii, iua^isliociiuraedicarunt. 37. Ei valdeniirati suni die, nles: bene omue
fecii.etsurdos facil audire elmut 'Sloqni I vui, l.ln illisautem riiebusiieruui in valriemiiltaiurbaexisieiite et
niinhabenlilius, qui I edcrent, a Ivocansdisei >ulosilixii ad eos: 2. iniseruil-inc Imjus lurbae,nain jam dies
Ircs cuin me fuerunt el non liabenl, quiri edanl; 3. et si dimillo eosjejunos ad doiiium eor»m , suljacent
in via; quidaui enim eormn procui veuerunl. 4. Et respoiideruni ei disiipuli ejus ; unde hos pniest a iqu s
saiiare panitius iu rieserlo? 5. Et iuterrogavit eosiquain nuiltos babuis panes? veruin ii duerunt: sep-
lein. 6. Et praecepit huic lurbaeaccumbere super terra et aecipiens hos sepiem panes etgrati is-agens fre-
gilel rieriitiliscipulissuis, ui apponereni pro, eiapposueriiut pro haclurba. 7. Et habuerunt pisces paucos,
ei lios bemdieens dixit, ul apponereut eiiam hos. 8. Comedeiuni autera et saiuri facii-Mintet susuilerunt
rcliquia^ IVa^menloruiuseple n spnrias. 9. Fuerunl autcm tiiedentes circiter qiiatuor mil'ia, ei dimisit eos.
10. Et ivit slalim in navein cum discipulis suis et venit nriliiniiem Magrialan. 11. El excurrerunl Farisaeiet
ccepcrunt cr>iiqiiirere->cuin eo quirreutes ab eo signum e coslo, tenlantes eum. 12. El suspirans sp rilu suo
dixit: quid li"Cgenus sigiiuin qu:crii? amen riico vobis, si rientur generi huic signa. 13. l.l diiniiiens eos
ingrediens itertnn in navem exiit irans mare. 14. Eiob:iti-sunl sumere panes, et nisi iinuiii panem non ha-
biieruiit cum sc in nnve. 15. Et praecepitiis diccns: videle, m caveatis voliis boc fermenium Farisaeorum
cl lcruiciilum Herodis. 16. Et cogitarunl eum se invicem diceutes: quia pnnes non babemus. 17. Et co-
guoscens lesus dixit ad cos : quid cogitatis, quia panes nou babetis; non adhuc cognosciiis nec scitis, quia
sliipirium habclis cor vestrum. 18. Oeulos habemes non videtis et aures babeules non.auditis, et non
recnrdanini, 19. cum hos quinque paues fregi qun,|ue uiillibus, quam mullas sporias plenas fraginen-
luruin sustulistis? Dixeruut ad eum : duodeeim. 20. Al cuui bos seplem panes qunluor millibiis, qunm
miillos copbinos plenos fragmenlornm suslulistis ? Veru n ii dixerunt : sepiem.' 21. Ei dixil ad eo>:
quomorio n >nadbuc cogimscilis? 22. El venerunt in Be haimni (Vide paginani sequ ntcni.)
ANNOTATIONES.
vn, 53. ipecanasl sic cori. Arg. ; edilt. speitiands, viu, 10. qalaib iunsaii'] ^ gr.— magdalan]gr. Aul-
quod reclius, cerle frequenlius est. puvovlu.
vi:, 56. wan filu) Llf. ° Si—mais p mina^ magis VIII,12. knii] 1. St. X kun.—gibaidau) 1. St. X
"
boc, gr. oitin. pi).XovTtepto-o-bxeaov.—e;s]
° ii, gr. gibaidi, B. X g'baid, lerininalioau iu cod. Arg. pror-
vni, 1. pan} autei», gr. ouiu.—afira) iteruin , sus evanuil. °
0 gr.; cxicrum Ulf. etiam pro simplici ttoX/\oilegil VIII,15. e't) ut, gr. omn.
ituu.Tti>l<>v, quod per filu managaircddil.—siponjam] VIII,17. unte) sec. quia, gr. txt; Ulf. c. cod. 103
Ulf. C codd. ° auTOu. ap. Griesb. OTIlegit, quod jam B. vidit.
°
VIII,20. hlaibans]panes, gr. —usnemup]1. St. X
vin, 2. rfaoaii-]dies accusativo casti, gr.rfxiput, cf.
i\, 21.—haband] Z. X hahand. usiiemip.
vin, 4. ie«s] Ulf. c. cold. et verss. uoz. ° vtii, 21. ni nauh) non adhuc, gr. ou, cf. ad iv, 40;
viit, 6. pizai\ 1. Sl. X P ze.—jait]lerl. el, gr,— (caeterumJ. Sl. B. X i«'-) , * • >
aviliudonds]St X aiiliudons. ° vni, 22. qemioi]vencrunl, gr. ipytxut.—iepa«n»|
VIII,7. pans] pr. hos, gr. gr. EnfcaiSav.
VIII.'J. [ralaitoi] Sl. X ralailot.
5c3 MAUCUSVIII, 23—38.—IX, 1—3. 854
25 jah berun du tiiitna blindan jah bedun ina ci imma attaitoki. jah fairgreipands handti bis
24 blindins ustauh ina utana veihsis jah speivands in augona is atlagjands ana handuns
25 seinos frah ina. gau -va sewi. jah ussaiwands qab. gasaiwa mans batei sve bagmans gasaiwa
26 gaggandans. baproh aftra galagida handuns ana bo augona is jah galavida ina ussaiwan.
27 jali aftra gasatips varb jah gasaw bairbtaba allans. jah insandida ina du garda is qibands. ni
in bafa veihs gaggais. ni mannhun qibais in bamma vehsa. jali usiddja iesus jah siponjos is in
vehsa kaisirias bizos filippaus jah ana viga frab siponjans seinans qibnnds du im. wana mik qiband
28 mans visan. ib eis andhofun. iohannen bana daupjand. jahanbarai belian. sumaih ban ainana pran-
29 fcte. jah is qab du Im. abban jus waua mik qibib visan. andhafjands pan paitrus qabdu imma bu is
30, 31 xrislus.jah faiirbaub im ci mannhun ni qebeina bi ina. jah dugann laisjan ins. batei skal sunus mans
filu vinnan jah uskiusan skulds isl fram baim sinslani jah baim auhumistam gudjam jah bokarjara
32 jah usqiman jah afar brins dagans usstandan. jali svikunbaba bata vaurd rodida. jah aftiuhands Ina
33 paitrusdugann andbeitanina. ip is gavandjands sik jah gasaiwands bans siponjans seinans andbait
34 paitrauqibands. gagg hindar mik satana. unte ni frabjis paim gups ak baim manne. jah athaiiandsbo
managein niip siponjam seinaim qab du im. saei viliafar mis laisijan. invidai sik silban jah nimai gal-
35 gan seinana jah laisijai mik. saei allis vili saivala seina ganasjan. fraqisteip izai. ip saei fraqisleip
36 saivalai seinai In meina jah in pizos aivaggeljons. ganasjib bo. wa auk boteip mannan. jabai gagei-
37 gaib bana fairwu allana jah gasleibeib sik saivalai seinai. aibbau wa gibip manna inmaidein saivalos
58 seinaizos. unte saei skamaib sik meina jah vaurde meinaize in gabaurpai bizai borinondein jah fra-
vaurhton. jahsunusmansskamaibsikis. ban qimipin vuipau attins seinis mip aggilum paim veiham.
ix, 1 jah qab du im. amen qiba izus batei sind sumai bize her standandane. bai ize ni kausjand daubaus.
2 unte gasaiwand biudinassu gubs qumanana in mahtai. jali afar dagans saihs ganam iesus paitru jah
iakobu jah iohannen jah ustauh ins ana fairguni bauh sundro ainans jah inmaidida sik in andvaiibja
3 Ize. jah vasljos Is vaurbun glitmunjandeins weitos sve snaivs. svaleikos sve vullareis ana airbai ni
4, 5 mag gaweiijan. jah ataugips varp im helias mib mose. jah vesun rodjandans mib iesua. jah andhaf-
jands paitrus qab du iesua. rabbei gob ist unsis her visan. jah gavaurkjam hlijans brins. bus ainaua
INTLRPRETATIO.
el tulerunt nd eum caecum et oraruni eum, ui eum atiingerei. 23. Et apprehendens manum liujus
cacci eduxit eum exira vicum et spuens in oculos ejus, apponens insuper manus sua-, interroga-
vil eum, an quid viderel. 24. Et suspiciens dixit: video homines quod ut arbnres video eunles. 25.
Deinde iterum posuitmanus super hos oculos ejus et fecit enm suspicere, et rursus sanatus fuit et viditclare
omnes. 26. Et misiteum ad domum ejus dicens : ne in hunc vicum eas , ne cuiquam dicas in hoc vico. 27.
Et exiit Iesus et discipuli ejus in vicos Caesariachujus Filippi, el in via interrogavit disripulos suos dicens ad
cos: quem me dicunt homines esse? 28. Verum ii responderunt: lobannem hunc Baplistam; et alii He-
liam; quidam autem unnm profeiarum. 29. Et is dixit ad eos: at vos quem me dicilis esse? Respondens
aulem Pelrus dixit ad eum: lu es Christus. 30. Et interdixit iis, ut cuiquam non dicerent de eo. 31. Et
coepit docere eos, quod debet Filius hominis multum pa:i, el rejici debet ab his natu maximis (t his sumniis
sacerdotibus et scribis, et occidi el post Iresdics exsurgeie. 32. Et palam hoc verbum loiulus-est, ct abducen»
eum Petrus cospit increpaie eum; 35. verum is verlens se el videns hos discipulos suos increpavit Pelrum
dicens: vade posnne, Saiana! nam non cognoscis haecDei, sed haechominum. 54. Etadvocans hanc lur-
bam cum discipulis suis dixit ad eos: qui vult post me sequi, deneget se ipsum et sumal crucem suam et
scqualur me. 35. Qui t nim vult animam suam servare, perdit eam; verum qui perdit#inimam suam ob me
ei ob hoc evangelium, servai hanc. 36. Quid enim juvat hominem, si lucratur hunc mi/ndum omnem , et
laeditse anima sua. 37. Autquiddalhomopretium-redemptionisaiiimaesuae? 38. Nam quem pudei mei et
verborum meorum in generaiione hac adultera et peccaminosa, etiam filium hominis pudel rjus, cum venit
ingloria patrissuicum angelishis sanciis. IX, 1. Et dixit ad eos: amen dico voliis, quodsuni quidam boium
bic slaniium, bi qui non gustant moriem, donec vldent regnum Dei veniens in potentia. 2. Et post dies sex
assumiilesus Peirum el lacobum et Iuhannera et eduxit eos in montem altum seorsim solos et permutavit se
in prssenlia eorum. 3. Et vestes ejus faclae-sunt splendentes, albae uli nix, lales, uii fullo in terra
non polest dealbare. 4. Et vistis |fuil iis Helias cum Mose, el fuerunt loquenles cum lesu. 5. Et resppn-
dcns Petrus dixit ad lesum : rabbi, bonum est nobis hic esse, et faciuius tabernacula tria, tibi unum
ANNOTATIONES.
vni, 23. seinos] snas (CUTOO), gr. uvx£>.—gau]vid. vupaSiSoaQai.) i. XII,54 ushauhjan(uipea&ovat),Cor. 1,
ad M. ix, 28. v, 10 ataugjan (yavspuSnvai),cf. mahtana visan Mc
°
vm, 24. patei] quod, gr.—gasaiwd] sec. video, xiv, 5; J. iu, 4; x, 55.—usstandan)St. X ustandan.
gf- vin, 35. andbait) St. X andbaip.
vni, 25. aftrd) sec. rursus, pro anb verbi compo- ° vni, 33. saivalat seinaij ^ gr. — in] sec. propter ,
siti aitoxuxtaxuB-n posiltim est, sic ix, 12 afira gabo- gr. omn.
teip=uitoxuxeaxu, cf. L. xiv, 12 aftra haitaina=uvxf vni, 36. boteip) St. X bopeip.—aliana] J. St. X
xdisaoiat. allama.
VIII,26. inannAnnqipais] ] gr.—pammd) J.St. X vm, 38. vaurde meinaize] | gr. omn. — seinis] X
paminah. St. seinins.
vin, 27. usiddjd] St. X ussiddja. ix, 1. paiize) editt. X jot., vid. ad M. v, 32.
vin, 28. pan} St. X £<"'" i\, 3. glilmunjandeins)1. °St. B. X glilmunjande
VIII,31. skuldsisi] Z. glossam ad skal esse diccns sva. — weiton]Ulf. c. verss. Xiuv.—snaivs]St. X
errat; illo enim verbo Ulf. utitur ad graecorumiiifini- snaiys.—vullareis)l. St. B. X vuslareis.
livum passivumreddenrium, quo lingua gnthica om- IX, 4. varp\ St. yt qarp.
nino caret, sic L. ix, 44 skttldsist algiban (fis»:t
PATROL. XVIII. 18
555 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 556
0, 7 jali mose ainana jah ninana belijin. ni auk vissa wa rodidedi. vesun auk usagidai.jah varp milhma
ufarskadvjandsim. jah qam slibna us pamma milhmin. sa ist sunus meins sa liuba. pamma bausjaip.
8, 9 jah anaks insaiwandans ni banaseips ainohun gasewunalja iesu ainana mib sis. dalab ban atgaggan-
damim af bamma fairgunja anabaublmei mannlmnni spillodedeina.paiei gasewun.niba bibesuiius
10 mans us daubaim usstobi. jah bata vaurd habaidedundu sis misso sokjandans. waisibaiausdaobniin
II, 12 usstandan.jahfrehuninaqibandans.unteqipandpaibokarjospaleiheliasskuli qiman faurpis. ipisan-
dliafjandsqapduim.heIiassvebauh(p!mandsfaurbisaftragaboteipalla.jaliwaivngnmelipisibisunumnns
13 eimanagvinnai jah frakunbsvairbai. akei qiba izvis.bateiju helias qamjah gatavideduuimmasvafilusve
14 vildedun.svasvegamelibistbiina.jah qimands at siponjamgaSaw filu manageinsl>iinsjahbokaijans
15 sokjandans mib iin. jah sunsaiv alla manageigasaiwandans ina usgeisnodedunjah durinnanrians m-
16, i7 viiun ina. jah frahbans bokarjans. wa sokeib mibbaim. jah andliafjandsains us bizai manageinqab.
18 laisari brahta sunu meinana du bus babandan ahman unrodjandan. jah ])iswaruh bei ina gafabib.
gavairpibina jah wabjib jah kriustib tunbuns seinnns jali gaslauiknib. jab qab siponjam beinaim ei
19 usdreibeiiw ina. jah ni mahlcdun. ib is andhafjandsIm.qab. o kuni ungalaubjando. und wa at
29 izvis sijau. und wa bulau izvis. bairib ina du mis. jah brahledun ina at imma. jah gasaiwands ina
21 sunsaiv saahma lahidainajab driusandsanaairba valvnodawabjands.jahfrab bma attan is.wan lagg
22 mel ist ei bala varb imma. ib Is qab. us barniskja-. jah uftaina jah in fon alvarb jnh in vato. ei
23 usqislidedi imma. akei jabai mageis. hilp nnsara gableibjands unsis. ib icsus qab du imma bata
24 jabai mageis galaubjan. allata roahleigbamma galaubjandin. jah sunsaiv ulliropjnnds sa alta pis bar-
25 nis mib lagram qab. galaubjn. hilb meinaizos ungalaubeinais. gnsaiwands bau iesus baiei samab
rannmanagei.gawotidaahminbammaundhrainjinqibandsduiinma.buahmabuunrodjandsjnh baubs.
26 ikbnsanabmda. usgaggusbammajali banaseips nigaleipais in ina. jah hropjands jahfilu tabjaiids ina
INTERPRETATIO.
«l Mosinnum et nnum Ilelire. 6. Nonenim scivit, qui I loquereiur; fuerunt enim exierriii. 7. Ei facta est
nubes obumbrans eos el venil vox ex hac nube: bicest filius meus hic carus , liunc audiaiis. 8. Et subito
cireumspicientesnnn amplius quemquam viderunl, nisi lesum unm» cum se. 9. Deorsumautetn descenden-
tibus iisdehoc monte, praecepiiiis, ul cuiquamnon narrarent quod viderunl, nisiquando Filiusbomini.semor-
tuissurgeret. 10. Et hocverbum habueruniadscinviceiiiquacrentcs:quidestboc emorttiissnrgere? 11.Et
inierrogaveiunl eum dcenles: quia dicunt hi scribe, quod Helias debuil venire aniea. 12. Veriiinis re-
spondens dixit ad eos: Helia- quidemvenieusantea iterum reficit omnia, etquomodoscriplum estde Filio ho-
minis, ut multum patiatur et contemiusfiat. 13. Sed dico vobis, quod jaui Ilelias venit et fccerunt ei tam
multum quam voluerunl, sicut scripium est de eo. 14. Et veniens ad discijiulosvidit mulium lurbae apud
eos et scribasqiiaerenlescumiis; 15. et statimomnis turba videnleseum olistupueruut et accurreuies ado-
rarunl eum. 16. Et interrogavit hos scribas: quid quacritiscum bis? 17. Et respondensunus ex hac turba
dixit: magister, tu!i filiummeum ad te, habentem spiriium muium. 18. El ubicunquequodeuincapii, pro-
jicit cum et spuinat et stridet denlibus suis et are-cit, et dixi discipulistuis, ut expellerent eum, et non potue-
riint. 19. Verum is respondensiis dixit: o geuus incredulum: quam diu apud vos sim? qnam diu lolerem
vos? ferte eum ad me. 20. Et tulerunt eum ad eum, et videns eum staliin bic spiritus cotiturbavit eum,
et cadens in terram volutus - est spumaus. 21. Et inlerrogavit hunc pntrein ejus , quam longum
lempus cst, ut hoc fleret ei? Verum is dixit : ab infantia. 22. Et saepe eum etiam in ignem conjecit eiin
aquam, ui perderet eum, sed si potes, adjuva nos miserens nostri. 23. VerumIesus dixit ad eum hcrc si
potes credere; omne possibile huic credenti. 24. Et statim exclamans hic paier hujus puericumTacrymis
dixit: credo, adjuva meam incredulitatem. 25. Videns autem Iesus, quod in-unum cucurrit turba, minaius-
est spiritui buic immundo dicens ad etim : lu spirilus, tu mute et snrde, ego tibi pra;cipio, cxi ex boc et
amplius ne eas in eum. 26. Etclamanset multumdiscerpenseiim (Vide paginain sequenlem.)
ANNOTATIONES.
IX, 5. ainana helijin]•[gr. omn. ix,i8. gui)airpr/i]projicit,%T.p-naaet,c.cod. 12 apud
IX,8. ni panaseips) St, Z. X ict-—ainohun) sic Mi.—usdreibeinaina]] gr. omn.; cxterum usrfrei6tin,i
cod. Arg. proa nno/iu)i,siceliamL. vin, 51; J. v,22. pro usdribeina,vid. Grim. I, 844.
ix, 9. mannhun)1. Sl. B. X manhun.—patei]St. lx, 19. is]edin. ytiesus, viri.adi, 42.—fcuni]J.St.
X Pe<ei- X kunni.—pulau) i. St. X puldu, sic uterque cuiu
ix, 11. faurpis]l. St. X div. B. eliam L. vm, 15 X puldinai pro pulainai legunt.
ix, 12. helias]1. St. -f- helia.—svepauh]Sch. cum ix, 20. vatvnodu]J. St. X valvinoda; cod. Arg. B.
Z.aufem veriit, sed quanquam M. VII, 15 pro graeco Hz. Z. X vahisoda; neutra lectio habet quoprobmi
Ss ponitur, taraen illolocosensum habet, quemnoslro posMt;requiritur enim verbum iutransilivum, quod
locohabere non potest; potius eam particulamgr.cco a primilivo tialrjan esse debet valvnan; sic afwapnun,
p.ivrespondere existimandumest, vid. x, 39; Plnlipp. gafutlnan, galiailnan ab afwapjan, gafulljan, gahail-
ni, 1; idque, elsi Marcumfere nusquamparticula ui-j jan proficiscuntur; verba autem in—inoiidesinentiaa
uti Sch. dicit, Uif. et h. 1. legit et i, 8, ubi per appan snbstaniivisformantur: fraujinon, reikinon, gudjinon
vertit, vid. Tit. l, 15.—a[lra gaboteip)editt. X Jct- a frauja, reiks,gudja alia. Nullumautein verbum go-
vid. advm, 25. thicunihabet terminationem—ison.—wapjands) 1. Si.
ix, 13. ;'ul jam, gr. omn. xui. . X kawjands,
ix, 14. filixmanageins]1 gr. omn. IX,22. ;'a*ai]Ulf. °T£.
IX, 15. gasaiwandans]videntes, Ulf. iSbvxs;legisse, ix, 25. samap rann ] editt. X jct.; sic etiam Cor. I,
Griesb. audaciusconlendil, sic enira saepiusGoth. per v, 4 samap gaggandam, et vn, 5 samap gavandjaip
synesin scribil, graecisnon consentientibus. div. scribendum cst. — pu] vid. ad M. vi, 9.
IX, 16. ^am bokarjans]hos scribas, gr. auTouc. ix, 26. irw] eum,° gr.
557 MARCUS IX, 27—47. 558
27 usiddja. jah varb svc daups. svnsve manngai qebun palei gasvali. ip iesus undgrcipands Ina bi han-
28 dau urraisida ina. jah usstop. jnh galeipandan ina In gard siponjos is freliun ina sundro. duwe veis ni
29 mahtedum usdreibanbana. jah qab duim. bala kuni in vaihtai ni mag usgaggan niba in bidaijah
30, 31 fastubnja. jab jainpro usgaggandans Iddjedun bairh galeilaian. jah ni vilda ei wass vissedi. unie Iaisida
siponjans seinans jah qab du Iin baiei siinusmans atgibada In handunsmanne jah usqimand imma jab
52,35 usqistibs bridjin daga usslandib. ip eis ni fn bun pamma vaurda jah ohtedun ina fraihnan. jab qam In
34 kafarnaum jah In garda qumans frah ins. wa In viga mib Izvis misso mitodedub. ib eis slavaidedun. du
35 sis misso andrunnun. warjis tnaisls vesi. jah sitands atvopida bans tvalif jah qap du Im.jabai was vili
56 frumists visan. sijai allaizeaflumisls jab allaim andbahts.jah nimands barn gasatida ila In midjaim
57 iinjah ana armins nimands ita qab du im. saei ain pize svaleikaize bame andnimib ana namin mei-
nammn. mik andnimib jah sawazuh saei mik andnimib. ni mik andnimib ak bana sandjandan mik.
58 andhof part imma iohannes qibands. laisari. sewum sumana in peinamma namin usdreibandan unhul-
59 pons. saei ni laisieib unsis. jah varidedum imma. unte ni laisteib unsis: ib iesus qab. ni varjip
imma. ni mannahun auk ist. saei taujib malit In namin meinamma. jah magi sprauto ubil vaurdjan
40, 41 mis. unte saei nisi vibra izvis. faur izvis ist. saei auk ailis gadragkjai izvis siikla valins In namin
42 meinamma. unle xristaus sijub. amen qiba izvis ei ni fraqisleib mizdon scinai. jah sawazuh saei
gamarzjai ainana bize leiiilane bize galaubjandane du mis. gop ist imma mais ei galagjaidau asilu-
45 qairnus ana balsaggan is jah fravaurpans vesi in marein. jah jabai marzjai buk handus peina. aftnait
po. gop pus ist haufamma In libain galeipan pau tvos handuns habandin galeiban in gaiainnan in
44,45 fon bata unwapnando. barei maba ize ni gasviltib jah fon ni afwapnip. jah jabai fotus beins marzjai
buk. afmait ina. gob bus ist galeibnn in libain haltamma bau tvans fotuns babandin gavairpan In
43, 47 gaiainnanin fon ])ata unwapnando. barei maba ize ni gasviliibjah fon ni afwapnib. jah jabai augo
bein marzjai buk. usvairp imma. gob bus Ist haihamma galeiban In biudangardja gu^s bau tva augona
LNTEUPRETATIO.
exiit ct faclus-eslut morlnus.arieo-ni mulii dicerenl, quod mortuiis-est. 27. Verum IesttSapprehendens eum
in manu elevavit eum ct surrexil. ^8.El euntem eum indomum discipuli ejus interrogarunteum seorsim :
cur nos non potuimus expellere liunc? 29. Etdixiiad eos : hocgenusin re non potestexire, nisiin oralione
etjejunio. 50. Ei illincexenntes iverunt per Galilaeam.etnon voluit, utquis siiret, 31.nam docuildiscipulos
suos et iiixit nd eos, quod Fiiius homiuis traditur in manus hominum ci occidunt eum el occisus tertio die re-
surgit. 32. Verum ii non intellexerunt hoc verbumet timuerunt eum interrogare. 33. Et venil in Cafarnauni
cl in doinum veniens interrogavit cos : quid in via cnm vobis invicem cogiiavistis? 34. Verum ii tacuerunt:
ad se invicem disputaverunt, quis mavimus esset. 35. Et sedens advocavil hos dtiodedim ei dixil ad eos : si
quis vul priinus esse, sit omnium ultimus et omn bus minisler. -36. Et sumens piicrum posuiteum in mediis
iis ei super ulnas suinens eum dixit ad eos : 57. qui unum horum talium pueroruni suscipil in nomine
meo, me suseipit et omnis qui nie snscipit, non mc suscipit, sed hunc mitieniem me. 58. Respondit aulem
ci lohannes dicens : magisler, vidimus quemdam in tuo nomine expelleniem dacmones,qui non sequi'iirnos,
ei prohibuiuius eum, quia non sequitnr nos. 59. Veriim lesus dixit : ne pruhibiie eum; non quisquam
enim est, qui f.cit virtulem in nomine meo.cl possit subilo male dicere mihi; 40. nam qui non est conlra
vos, pro vobis est. 41. Qui enim omnino bibere-det vobis poculum aqnsein nomine nieo, quia Chrisli estis,
amen dico vobis, quod non perdit mercedcm suam; 42. et omnis qui sollicitet unum borum parvorum horum
crcdentiiim ad me, bonum est ei rnagis, ut ponatur asinarius-lapis in collum ejus et aljectus esset in mare.
45. Ei si sollicilet te manus lun, abscinde hanc: bonum libi esl debili in vitam ire, quam duas manus habemi
ire ingeennam, in ignem bunc iuexstinguibilem, 44. ubi vermis <>runi non morituret ignis non exslingui ur.
45. Ei si pes luus sollicitel te, abscinde eum; bonum tibi est ire in viiam ilaudo, qnam duos pedes habenli
conjici in geennam, in ignem hunc inexstinguibilem, 46. nbi vermisenrum non inoriiiir el ignis non exstin-
gui ur. 47. El si oculus tuussol icilet le, ejieeeum; boniiintibi esl lusco ire in regnum Dei, quam duos oculos
ANNOTATIONES.
— duwe, dubio c. codd. et verss. pvlo; bvtxb;legit. — balsag-
ix, 28. gaktpandan) St. X galeitandan.
cur, gr. OT(,—mahiedum) J. St. B. Ilz. X niahledun, gan] sic quidem cod. Arg. et editt. (praeier Si., qui
sic eiiam cod. Arg. in lexln hatsaggan, in glossar o auti m balsaggan ha-
iv, Z-2.[ropun] J. Sl. X [rodun. bet); sed an haec leclio recte se babeat, valde dubi-
ix. 55. qumansj siccod. Arg. recte; editl. X °"- tamus; quid valeat illud verbum,nec e gothiea, ne-
mar.ds. que e cognatis linguis decerni polesi. Cenn, ui vide-
ix, 54. misso] U,f ° yup. — andrunnun) Ulf. c. lur, cnnjeciura ollerimus halsaggan; hals pro graeco
c d. et verss. ° ev rn oSw.— maisls uesi] maxiiiius xpuxn^o; L. xv, 20 inveuitur; de agga vid. Giimm.
esset, gr. (isi?Mv;caeterum cum nullo groeco Ulf. lll, 399, cf. SchmidSchwdbischesWorterb, s. v. Anke,
conspir.it, cf. IV,52. Grntf Althochd. Sprachsch, i, 345. Liileras h et b
IX, 55. atvopida]Sl. X otvopida. aliis quoque locis permulari, indicat II). ad L. vi, 40.
ix, 37. ana] Ulf. cum codd. svpro iitl legisse, Sch. — [ravaurpans] i. St. X fravairpans.
temere contendit. ix, 43. jabai marzjai ] St.y^jarbimazjai. — afmait ]
°
IX, 38. tnj in ° gr.—saei—unsis] qui — nos, gr.; St. X a(niaip—-gop]l. y>(jop.—pau)S .XP««.—
cxieruin pro laisteip Sl. X° laistein. " unwupnando) vid. ad IV, 7.—
ix. 41. meinamma] meo, gr. — ei) quod, gr.— IX, 45. pusisi] *f gr. gaiainnan] 1. St. X
mizdon) St. y^misdon. aaiaijiHin.
ix, H. asituqairnus] J. St. X div.; cum asiluquair- ix, 47. — augona) 1. X aqgona.
nus propric sit lapis molaris ab asino motus, Ull. sine
859 BIBLIQRUMULFILAN.VVERSIO. 560
48 habandin atvairpan in gaiainnan funins. parei mapa ize ni gndaubnib jah fon ni afwapnip.
49, 50 wazuh auk funin saltada jah warjatoh hunsle salta saltada. gob salt. Ip jahai salt unsaltan vairpip.
x, 1 we supuda. habaib in izvis sall jah gavairbeigai sijaip mibizvismisso. jah jainbro usstandands qam
In markom iudaias hindar iaurdanau. jah gaqemun sik aftra manageinsdu Imma jah sve biuhts aftra
2 laisida ins. jah dnatgaggaudans fareisaieis frehun ina. skuldu sijai mann qen afsatjan. fraisandans
3,4 ina. ip is andhafjandsqab. waizvis anabaub moscs. ib eis qepun. moses uslaubida unsis bokos
5 afsateinais meljan jah aflelan. jah andhafjands iesus qap du im. vipra harduhaiite n izvara gamelida
6, 7 izvis po anabnsn. i'p af anastodeinaigaskaflais gumein jah qinein gitauda gup. inuh pis bileipai
8 manna attin seinamroajah aipein seinai jab sijaina po tva du leika samin. svasve panaseips ni sind
9,10 tva ak leik ain. palei nu gup gavap. manna pamma ni skaidai. jah in garda afira siponjos
11 is bi pata samo frehuo ina. jah qab du im. sawazuh saei afletif)qen seina jah liugaib anbara.
12,13 horinob du bizai. jah jabai qino afletib aban seinana jah liugada anbaramma. horinob. panub atbe-
14 run du imma bnrna ei attaitoki im. ip pai siponjosis sokunpaim bairandam. dugasaiwandspan lesus
unverida j >liqap du im. leiip bo barna gaggandu misjah ni varjib bo. untebize isl biudangardigups.
15,16 amen qipa izvis.saei ni andniinipp'udangardja gups sve bam. ni pauh qimip in izai. jah gablaihands
17 im. lagjandshandunsana pn biubidaiin. jah usgaggandinimmain vig duatrinnandsains jahknussjands
18 bab ina qibands. laisari biubeiga. wa taujau ei libainais aiveinons arbja vairbau. ib lesus qab du
19 imma. wa mik qibis biubeigana. ni washun piupeigsalja ains gup. ]os ahabusninskant. ni horinos
ni maurbrjaisni hlifaisni sijaisgnliugaveitvodsnianamahtjais. sverai altan beiiianajah aibein beina.
INTEBPRETATIO.
habenli abjici in geinnam ignis, 48. ubi vermis eorumnon moritur et ignis hon exstinguitur. 49. Omnis
enim igne salilur et omne sacriliciorumsale salitur; 50. bonumsal; verumsi sal insulsum fit,quo conditur?
habeatis in vobis sal et pacilici silis cum vobis invicem. x, 1. Et illinc exsurgens venit in fines Iudaeaeultr.i
Iordanum et collegerunt se iierum turbe ad eum et uii solitus iterum docuit eos. 2. 11 accedentes
Farisaei inlerrogarunt eum, debilumne sit homini uxorem desiituere, tentantes eum. 3. Verum is
respondens dixit : qtiid vobis praecepit M,ses ? 4. Verum ii dixerunt : Moses permisit nobis lilieras
repudii scribere et dimiltere. 5.Verum Et respondens lesns dixit ad eos : contra duritiem- cordis vestram
scripsit vobis hoc praeceptum. 6. a prineipio creatinnismarem et feminamfecit Deus; 7. propter
hoc relinquat homopairem suum et matrem suam, 8. et sint haccduo ad corpusidem, adeo-ut amplius non
sinl dno, scd corpus uoum. 9. Quodigitur Deusconjunxit, homo boc non separei. 10. El in domo iterum
discipuli ejus de hoc ipso inierrogaverunteum; 11. et dixit ad eos : omnis qui diminii uxorem suam et
ducit aliam, mcechaturcum hac. 12. Et si uxor relinquit maritum suumet tiitbitalteri, moechaiur. 15. Tunc
aitulernnt adeum pueros, ut attingeret eos; verum hidiscipulicjus objurgarunl hos ferentes. 14. Adspiciens
aulem lesus indignalus-esl et dixit ad eos : sinite hos pueros ire ad me et ne prohibete hos, nam horum
est.regnum Dei. 15. Amen d co vobis, qui non accipit rcgnum Deiuti puer, non fortassevenit in id. 16. El
amplectcns eos, ponens manus in eos benedixit iis. 17. Et exeunte eo in viam accurrens unus et
genu-fleclensoravil eum dicens : magisier bone, quid faciam, ut vilaearterna;heres fiam? 18. Verum lesus
dixit ad eum : quid me dicis bonum? non ullus bonus, nisi nnus Deus. 19. Ilaecpraecepta nosli: ne mai-
cheris, ne occidas, ne fureris, ne sis falsus-testis, ne defraudes; honnra patrem tuum el matrem tuam.
ANNOTATIONES.
rx, 49. hunile) St. Xntmse-° — x, 8, ieikasamin] 1. St. B. y^leikas ain; caelerum
ix, 50. we) Ulf. c. codd. auTo. supuda) pro samin (idem) =* graecopiuv, sic L. xvtt. 34 el Eph.
tupoda, vid. Grimm. i, 40, 855; sic L. xx, 18 gakro- n, 14 eam — significaiionemsamasine ariiculo positum
ludri; cf. Mc.xi, 52 uhledun proo/iterfuuet quaeno- habet. leikain ] ^ gr.
tavimus ad L. iv, 13. CaelerumUlf.pro upxvaexscum x, 9. pamma] boc, • gr. omn.
Codd. apTUO-STai vel a/)Tu8ijo-STai
legit. x, H. wazuh] St. X wasuh.
X, 1. ninrfar] gr. Sta TOUitipuv, quod si legisset x, 12. horinop ] Sl. X horinnop.
UII.Iiindar cum accusativoposuisset, nam iaurdanau x, 15. aiiaiioki]1. Sl. X aitaitok.— is] ejus, ° gr.
non, uti voliint interpretes, accusalivus est, sed da- —bairandam)cumversu sequcntedugasaiwands,quod
tivus; hindar cum dativo auiem iidicat locum non veibum compositum nullo alio loco inveuiiur, nec
ad qucmpergebat lesus, sed ubi finesludaeiceranl ii, graecoi§i>vsaiis accommodalumcsse videtur, suspc-
ad quos venit (itipuv), sic J. m, 26 saei vas mip ctuin sit; contra ea pro irpoatfipetv nnn simplex(bai-
hindar (ttipuv) iawdanau. vi, 22 stop hindar ran), sed compositum(rfu6airaii)exspecietur,fortasse
ttlpuv) marein. 25 bigetun
fiui ina hindar {itipuv) ma- legendumest : bairandam du. gasaiwands,etc. Prae-
rein. Praeposilionemhindar cum dalivo Gothos po- posiiiones adverbiorum loco postposilaenon rarne
nere, viris dociis adhuc ignolum fuit, vid. etiam. sunt : Mc. vm, 6 allagjan faur. 25 atlagjan ana.
i!iom. xiv, 5 hindar daga. xi, 7 galagidedunana L. vm, 44 atgaggandu. xix, 4
°
x, 3. qap) Ulf. auTOtj'. bipragjan faur, 28 gagganfram, if. M. ix, 15. Mc.v,
°
x, 4. urwii] nobis gr. omn., addilum ex M. 40; xv, 45. Nutandum eliam est, in cod. Arg. hos
xix, 8. duus veisus puncto interposito non csse disinctos,
x, 5. po) hanc, Sch. ig tur falso adnolat, Ulf. quodquidem aliiseliam locisnou faclumest.
xuvxm omitiere; sed hic vir docius sic cenlies x, li. barna) 1. Sl. X 'orn. — jah] sec. ei, ° gr.
erravil. — ^iaej horum, gr. omn. TWV TCIOUTWV, Ulf. aui.
x, 6. gatavida} °
Ulf. c, codd. cl verss. auTouj. TOUTWV pro TotouTuv aut TOIOUTMV »tmi-
° lcgit. propier
x, 7. seinai]
° gr. oum. cf. vu, 10 sq. Fine u versus liiudinem prneiedenlisverbi per errorem omisit.
xai.—auTou Ulf.c. codd. B.ei c. ap. Mi.,sed fortasse x, 17. knussjands)St.X knussjads;Ulf.c. verss. °
cuipa librario tiiliuenda est, ciijus iculi a priore aOrov.— qipands)dicens ° gr.
teinai ad allerum delaberentur, cf. ari Bom. ix, 15. x, 19. ^eina] uiam, ° gr.
561 MARCUSX, 20-55. 562
20, 21 paruh andhafjinds qab du imina. laisari. 'po alla gafastaida us jttndai mcinai. ip iesus insaiwands
du Imma frijoda ina jah qabdu imma. airiis pus van ist. gagg. sva filu sve habais frabugei
22 jah gif paibam jah habais huzd in himinam. jah hiri laisijan mik nimands galgan. ip is ganipnanris
25 In pis vaurdis galaip gaurs. vas auk habands faihu manag. jah bisaiwands iesus qab siponjam sei-
24 naim. sai. waiva agluba bai faiho gahabandans in"bindangardja gubs galeipand. ip pai siponjos af-
slaupnodedun in vaurde Is. paruh iesus aftra andhafjands -qab im. barnilona. wa va aglu ist baim
25 hunjandam afar faihau In biudangardja gubs galeiban. azitizo ist ulbandau pairh bairko neblos gn-
26 leipan bau gab;gammain biudangardja gubs galeiban. ib eis mais usgeisnodedun qibandans du sis
27 misso. jah was mag ganisan. insaiwands du ira lesus qab. akei fram mannam unmahteig Isl ni fram
28 guba. allata auk mahleig Ist fram guba. dugann ban paitrus qiban du imma. sai. veis aflailotum alla
29 jaii laislidedum buk. andhaijands iin iestis qab. amen qiba Izvis. ni wasbun Ist saei aflailoii gard
aibbau brobruns aibbau aibein aibbau attan aibbau qen aibbau barna aibbau haimobljaIn meina j.ah in
30 bizosaivaggeljons. saei ni andnimai *r falbnuinbammamelagardinsjah brobruns jah svisiruns jau
altan jah aibein jah barna jah haimoblja mib vakrom jah iu aiva bamma anavairbin libain aivefnon.
31, 32 appan managai vairpand frumans afiumans jah aflumans frumans.vesunub-ban ana vigagaggandans
du iairusaulymaijahfaurbigaggandsinsiesus. jah sildaleikidedunjahafarlaisijandans faurhlai vaurpun.
33 jah andnimandsaftra pans tvalifdugann im qipan. poei habaidedunlna gadaban.patei sai. usgaggamin
34 iairusaulyma jah sunus mans atgibada baimufargndjam jah bokarjam. jah gavargjand inadaubaujah
35 bilaikandina jnh bliggvand ina jah speivand ana ina jah usqimand immajah bridjin daga usstandib.jah
INTERPRETATIO.
20. Tunc respondens dixit ad eum : magister, haec omnia scrvavi a pueritia mea. 21. Verum Iesus conspi-
ciens ad eum amavit eum et dixit ad eum : unius libi inopia csl; vade, lam mullum quara habes vende el da
pauperibus, el habes tbesaurum in coelis, et accede sequi me, sumcns crucem. 22. Verum is mcerens ob
lioc verbum ivil tristis; erat enim babcns divilias mullas. 23. Et circnmspiciens lesus dixit discipulis suis:
ecce, qnomodo difficulter hi divitias Imbenles in rcgnum Deieunt. 24. Verum hi discipuli obstupucrunt ob
verba ejus; tunc lesiis iierum respondens dixit iis : filioli, quomodo difficileest his cupicnlibus divitias in
regnum Deiire. 25. Facilius est cameloper forameq acus ire, quam diviti in regnum Deiire. 26. Verum
ii magis nbstupueruni, dicenles ari se invicem : etquis potest servari? 27. Ccnspiciens ad eos Iesus dixil:
sed apud homines impossibileest, non apud Deum; omne enim possibile est apnd Deum. 28. Ccepit autem
Peirus dicere ad eum :, ccce, nos reliquimus omnia et secuii-sumus te. 29. Respondens iis lesus dixil :
anien dico vobis, non ullus est, qui reliquerii domum aul fratres aut mairem aul patrem aut uxorem aut
liberos aut agros ob me et ob hoc evangalium, 30. qui no:i accipiat ceniuplum jam in hoc tempnre domos
et fratres et sorores et patrem et malrem et liberos et agros cum persecutionibusct in aevohoc futuro vitam
apiernam. 31. At multi fiunl primi ultimi ct ullimi primi. 32. Fuerunt autem iu via eunles ad (crusolyma
et praecedenseos Iesus, et mirati-sunt ei sequentes limidi facli-sunt ei assiimens iterum hos duodecim coepit
iis dicere, quse forcnt ei accidere. 33. Quod ecr6, cximus in Ierusolyma ei Filius hnminis traditur his sa-
cerdoiibus et scribis et damnanl eum capite 34. et irrident eum et flagellani eum et spuuni in eum et occi-
dunt eum et teriio die resurgit. 35. Et (Vide paginam sequentem.)
ANNOTATIONES.
x, 21, hiniinam] coelis, gr. omn. ovpuvm,exce- x, 27. insaiwaads) Ulf. c. codd. » Si — akei)sed ,
pto uno cod. E ap. mi., qni cum Ulf. concinit. gr. cmn.
0
ante ni, quod sensus postulare videlur.—ist}..
x. 22. fuiftit]pecuniam,gr. omn. xx-npuxu;Maresh. est, gr.
p. 454 Ulf. yp-nnaxxlegisse, haud injuria suspicatur, x, 28. pan) aulem , ° gr.
nam pro eo graecoverbo faihu poni solet, vid. vss. x, 29. im] iis, ° gr. omn. — aflailoti] cnd. Arg-.
seqq. et L. xvm, 24. X afluiloloti.—bropruns) Ulf ° f, uSel-iut.— aippuu
x, 23. sai] ecce, ° gr. omn.—failio] insolita forma aipein]—gr. post attan, pro quo cod. Arg. ct edilt. X
pro faihu ; vid. ad L. 4,13. attin. haimoplja] sic cod. Arg. hoc et sequente
x , 24. tm] J. St. X in.—hunjandam)sic cod. Arg. versu; edill. X haimopaja; veram lectionem jam
et editt.; Ih. adnotat, codicis esse h. 1.tantam ob- pridem conjeeiura assecuti sunt Z. Glois. p. 178.
scurilatem , ut cerlo dici non pnssil, utrum hunjan- Grim. 11,257.
dam an hugjandamsil legendum; in quo errat, nam x, 50. saei) St. X *««';Ulf. bt pro Sf «v legisse,
niliil desideraturnisin inter a el rf;quae littera mem- audaciores conlendont. ° gr.
branaemutilatione interiit. Sed aliud est,quod inter- — —jalt attan) eipatrem,
ai/iein] matrem , gr. pnxipu; — haimoplja) vid.
pretem advertal; hunjan enim edilores converlunt ad vs. 29. — vrakom)foriasse legendum est
per confidere, certe quia in grae.colextu irettotOoxu; vid. iv, 17; Rom vm, 55; nam a verbo rrakjan vrakjom.
non
scriplum est; sed TttrtoSevuteiti TIVIGolboest uauan licel formare vraka, sed vrakja, eta vrekunpraeteriio
cum dalivo aut rfu posiium(L. XVIII , 9; Cor. II, i, 9); verbi vrikan, proficiscilur vrekei(Cor. II, xu, 1(1).
sed cum nostro loco afar additumsit,quae prseposiiio De vraka forma genuina vid. ad Gal. vi ,12.
stndium, desiderium, cupiditatem rei indicat, verbo x, 32. J. St. B. •!•iairausaulymai,
hunjan significatiodesiderandi, cupiendi inesse debet sic vers. tainisau/wmai]
seq. —jali] pr., Ulf. ° wv.— gadaban}sic
(cf. anglosax. hongian, anglic. hone); itaqne htinjan recie, cf. gadofisi Tit. 11, 1; Skeir. n. 38, 5.11, 40,
afar wa est cupere aliqnid, cupidum, avidum esse 14, 42, 3.
rei. Quibusprobaiis Ulf. fieri non potesi, ut ^£7:0160- x, 33.
sed TteitoOnxbxa; errorem ° iairusaulyma] vid. ad vs. 32. — daupau)
x«;_, per quemdam legerit; Ulf. xat rtupaSiiaovatvavxbvxoif sQveat,quam ciau-
similes errores saepius invenient diligentes lectores.
cf. ad'L. 111,14; vn, 25; J. xvi, 6;Cor. II, 1, 24. fulam omn. gr. habent, in cod. Arg. nulluin eorum
x, 25. aziitza) insolita forma pro azefno (u, 9; M. vesiigium
x, 34.
apparei.
usslandip] St. X uslandip
x, 5; L. v, 25; xvi, 17; cf. Cor. II, xi, 19). °
x, 35. pttk} te gr.
 3"5 BIIJLIORUMULFILANAVERSIO. 564
aihabaidedun sik duimma iakobusjah iohannes sunjus zaihaidniansqibandans.laisari. vileimaei balei
36, 37 buk bidjos.laujais uggkis. ib is qab im. wa vileitstaujan mik igqis. ib cis qebun duimma fragifugkisei
38 ains af laihsvonbeinai jah ains af hleidumeinbeinaisitaiva In vulbau beinamma. ib iesus qabuh du im.
ni viluts. wis bidjats. magulsu driggkan stikl. panei ik driggka.jah daupeinai. bizaieiik daupjada. ei
39 daupjaiiidau.ip eis qepun du imma. magu. ip iesus qapuh duim. svebauh bana stikl. banei ik driggka.
40 driggkats jah jizaidaupeinai. pizaiei Ik daupjada. ib pata du silan af laihsvon meinai aibbau af hleidu-
41 mein nist mein du giban alja baimei manvib vas. jnh gahausjandans bai taihun dugunnun unverjan bi
42 iakobujahiohannen.ibiesusabailnndsinsqabduim. viliibbateibuggkjandreikinonbiudom.gafrauji-
43 nondim. ib bai mikilansize gavaldandim. Ib ni svasijai In izvis. ak sawazuhsaei vili vairpan mikilsin
44, 45 izvis. sijai izvar andbahts. jah saei vili izvara vairban frumists. sijai allaim skalks. jnb auk sunus
46 mans ni qam at andbahtjam ak andbahtjan jah giban saivala seina faur managans saun. jah qemun
in iairikon. jah usgaggandinimma jainbro mib siponjam seiriaimjab manageinganohai sunus tehnai*
47 aus barteimaiaus blinda sal faur vig du aihtron. jah gahausjands batei iesus sa nazora;us ist dugann
48 hropjan jah qiban. siftiaudaveidisiesu. armai mik. jah wotidedun Imma managai ei gapahaidedi. ib
49 is filu mais hropida. sunau daveidis, armai mik. jah gasiandands iesus haihait atvopjan iua. jah vo-
50 pidedun bana blindan qibandans du imma prafstei buk. urreis. vopeib puk. ib is afvairpands vasijai
51 seinai ushlaupands qam at iesu. jah andhafjands qab du imma iesus. wa vileis ei laujau bus. ib sa
52 blinda qab du imma. rabhaunei. ei ussaiwau. ib iesus qab du imma. gagg. galaubcinsbeina gana-
xi, 1 sida buk. jah sunsaiv ussaw jah laislida in viga lesu. jah bibe newa vesnn iairusalem in bebsfagein
INTERPRETATIO.
coniulerunt se ad eum lacobus et lohannes, filii Zebedaei, diccntes : magister, volumus, ut quod te
oramus, facias nobis. 36. Verum is dixit iis : quid vuliis facCre me vobis? 57. Verum ii dixerunt
ad eum : da nobis ut untis a oextra tua et unus a sinislra tua sedeamus in gloria tua. 38. Verum
lesus dixit ad eos : non seitis, quod oratis; potestisrie bibere calicem, quem ego bibo, et baptismo, quo
ego baplizor, ut baptizemini? b9. Verum ii dixerunt ad eum : possumus! Verum Iesus riixitad eos :
certe bunc calicem, quem ego bibo, bibitis, el hoc baplismo, quo ego baptizor; 40. verum hoc sedere a
dextra mea aut a sinistra non-est meum dare, sed quibus paratum uiit. 41. El audientes hi decem coepe-
rtint indignari erga lacobum et lohannem. 42. Verum lesus advocans eos dixit ad eos : scitis quod putant
imperare populis, regunt eos; verum hi magni eorum dominaniur-in eos. 43. Verum non sic sit in vobis;
scd omnis qui vult fieri inagnus in vobis, sit vestcr minisler; 44'. et qui vult veslrum fieri primus, sit
omnibns servus. 45. Et enim Filius hominis non venit ad servitia, sed ministrare el dare animam sunm pro
multis redcmptinnis-pretium. 46. Et venernnt in lerico, et exeunte eo illinccum disciptilis suis ct lurba
mulla, lilius TimneiBartimaeuscaecus sedit ad viam ad mendicandum. 47. Et audiens, qund lesus, hic Nn-
xortr.us, est, ccepit clamare et dicere : fili Davidis. lesu, miserere mei! 48. Et objurgarunt eurn multi, ut
tacerel; verum is multo magis clamavit: fili Davidis, miserere mei! 49. Et stans lesns jussit advocari eum
et vocaverunt hunc caecumdicenles ad eum : consolare te! surge, vocat te. 50. Verum is abjiciens vestera
suam exsiliens venit ad lesum. 51. Et respondens dixit ad eum lesus : quid vis, ut faciam libi? veruin
hic caecus dixit nd eum : rabboni, ut videam. 52. Verum Iesus dixil ad eum : vade, fides tua sanavit
le! Ei statim vidit et secutus est in via Iesum. xi, 1. Et curo prope essent Ierusalem in Belhsfage
ANNOIATIONES.
x , 37. uakis] vers. 35 est uggkis; sic varinnt drig- pter seqtientemeamdem Iiileram omissumesse, recte
kan et driggkan, pagkjan et paggkjan, pugkjan cl monelZ., sic vs. 45;xvi, 1 alia, vid. apud Massm.
puggkian, alia. — situivd)Ih. suspicalur siiaima esse Skeir.45. p. 59.
al andbahijam) B. Hz. et Grim. i, 855 X
legendum, quod Z. lemerein lextum recepil; Grim. x,
i, 840 dualis formam eam esse arbitratur, qu >dno- jct., J. Sl. X atandbqhtjan; Z. conjecit X at and-
bis etiam videtur. bahlnan, nam at nullo alio loco infinitivo adjunctum
x , 38. tiiluls]J. St. B. X vitups. — magutsudrig- invenilur; quiri Grim. de h. 1. staiueYn,non intelli-
gkan] 1. Sl. -f- magutsdriggkan, B. conjecilX™"- gimus. Ulf. circumloculione infiniiivi passivi, quo
guts udrigqkan; u suffixurn esse interrogalivum , lingua gothica omnino caret (vid. ad viu, 51; x, 58;
recte mnnent L. III. Z. — ik\ pr., St. X *''• — ei xv, 9), ulilur; est igitur al andbahtjam (ab andbahli,
daupjaindau) sic Ulf., quia infinitivumpassivi, quem servitium, munus) ad servitia sc. sibi piwstanda, cf.
exspectes, golhica iingua non babet, sic J. in, 4 ibai Cor. I, xvi, 15.— (attr managatts saun]1 gr. omn.;
ntng nfira galeipan jah gabairaidau, cf. ad vm, 31. caclcrumcod. Arg. J. Sl. B. X managait, vid. ad vs.
x, 39. mag»]siccod. Arg.; editt. X magum; magu 44, cf. ad M. xxvii, 51; Mc. III, 15; Cnr. II, m, 2;
esl forma duaiis , cf. siju J. x , 30 ; xvn, 22.—dau- IV, 5. Noiandumautem est, Skeir. p. 57, 9 ubi iie-
pjada] Goib. ° punxiaOriiieaQe per errorem librarii, rum saun , vel potius ussaunei legitur, siiriili quoque
vid. ad Rom. ix, 15. vitio alterum s (iisaunein)omissumesse.
x , 40. aippau ] aut, gr. xai. x, AG.jainpro] illinc, gr. uitb 'Uptx^— mip] c«m,
—
x, 42. pateij duas Z. proponit coujecturas, ut gr. xui. leimaiaui barleimaiaus]1. St. -j- limaiaus
siiiceram rcstiluat leciionem; aut pro puggkjand bartimaiaus.
mavult legere puggkjunds, breviore (?) forma pro x, 49. gastandands)St. X gaslandans.— alvopjan
puggkjandans; aut /aiei pro Jialei, quae lectio ali- iria] f 50. gr.
quam veri halieret speciem, nisi omn. gr. Sxt lege- x, us/i/aupanrfijexsiliens, gr. avaoraj; Ulf. c.
—
, rent, quod eliam propter sensum abesse non debet, codd, muTtnoriatttlegisse videtur. iesuj Z. pro ac-
et accedit quod ( vocis patei in cod. Arg. diserte le- cusativo habens errat, is enim casus rarissime (v.
gitur; nos tulius esse arbilramur suspicari, lihra- ad M. xxvti, 1) cum praepositione at ponitur; haec
rjum , qui in hac plagula multa erravit, posl patei brevior forma pro tesua saipius legiiur, vid. L. m,
omisisse paiei , cf. ad L. x, 5 etad Cor. I, xu, 22. 21 et in epistolis xrislau iesu passim dicitur.
— puggkjand)Z. -i-pugkjand. — ip} vid. ad M.vi,24. x, 52. teiu] gr. auTwel post laistida quidcm.
x, '44. frumisis)cod. Arg. J. St. X frumitt; s pro- xi, 1. vesun] 1. X venmn, St. -r- qemun. — iairu-
505 MARCUS XI, 2-23. S6S
2 jah bipaniin al fairgunja alevjiu. insandida tvans siponje seinaize jah qab du im. gaggats in haim bo
vibravairbon iggqisjah sunsaiv inngaggandans in bo baurg bigilats fulan gabundanana. anabammei
3 naob ainshun manneni sat. andbindandansinaatliubils.jab jabai was iggqisqibai.duwebatalatijats.
4 qibaits p>aleifrauja ])is gairneib. jah sunsaiv ina insandeib bidre. galibun pan jah bigetun fulau ga
5 bundanana al daura uta ana gagga jah andbundun ina. jah sumai bize jainar standandane qebun
'
6 du im. wa taujats andbindandans jbana fulan. ib eis qebun du im. svasve anabaub im iesus. jah
7 lailotun ins. jab brahledun bana fulan at iesua jah galagidedun ana vastjos seinos. jah gasat ana
8 ina. managai ban vastjom seinaim slravidedun ana viga. sumai astans maimailun us bagmamjab
9 stravidedunana viga. jah bai fauragaggandans hropidedun qibandans. osanna biubida sa qimanda
10 in namin fraujins. biubido so qimandei biudangardi In namin allins unsaris daveidis. osanna in
H hauhisljam.jali galaib in iairusaulyma iesus jah in alh jah bisaiwands alla al andanahijajuban vi-
12 sandin wcilai usidrija in bebanian mib baim tvalibim. jah iftumin daga usstandandam im us beba-
13 niin gredags vas. jab gasaiwands smakkabagm fairrabro habandan lauf aliddja. ei aufto bigeti wa
14 ana imma. jah qimands al itnma ni vailit bigat ana imma niba lauf. ni auk vas mel smakkane. jah
usbairands qab du imma. ni banascibs us bus aiv mnnna akran matjai. jah gabausidedun bai sipon-
15 jos is. jah iddjedun du iairusaulymai. jah afgaggandsiesus in alb dugann usvairpan bans frabugjan-
16 dans jah bugjandans in alh jah mesa skatijane jah sillans bize frabugjandane ahakim usvaltida. jah
17 ni lailot ei was bairbberi kas bairh bo alh. jnh laisida qibands du im. niu gamelib ist batei razn mein
18 razn bido haitada allaim biudom, ib jus gatavidedub ita du filigrja vaidedjane. jab gahausidedun
bai bokarjos jah gudjane aubumistans jah sokidcdun. waiva imma usqistidedeiha. ohtedun auk irna.
19 unle alla managei sildaleikidedun in laiseinais is. jah bibe andanabii varb. usiddja ut us bizai
20, 21 baurg. jah iu maurgin laurgaggandans gasewun bana smakkabagm baursjana us vaurlim. jah ga-
22 munands paiirus qab du imma. rabbei sai. smakkabagmspan.ei fraqast. gabaursnoda. jah andha-
23 fjands iesus qab dti im. habaib galaubein gups. amen auk qiba jizvis.biswazub ei qibai du bamma
fairgunja. ushafei buk jah vairp bus iu marein. jah ni tuzverjai in hairlin seinamma ak galaupjai bata.
INTERPRETATlO.
ct Bethania ad mnntemoliferum, misit duos discipulorumsuerum 2. eldixit ad eos : ite in vicnm hunc op-
positum vobiset statini introeuntes in banc urbeminvenilis pullum ailignlum,in quo adbuc quisquamhominum
non -edit; solvcntes euiii adducite. 5. Etsi quis vobis dical : cur hoc facitis? dicatis quod dominus hunc
desiderat,et stniim ein» miilil buc. 4. Iverunt autem eiinvcnerunt pullum alligntum ad portam forisio pln-
teaeisolverunt eum. 5. Elquidam borum illic slanliuin dixerunlad eos: quid facilissolventcs hunc pullum?
6. Verum ii dixerunt ad eos, sicut praecepit iis lesus, et dimiserunt eos. 7. Et duxerunt hunc pullum ad
lesum el posuerunt insuper vestcs suas, et sedit super eum. 8. Multi vero vesics suas straverunt in via,
quidam ramos ceciderunt de arboribus et slraverunt in via. 9. Et bi praeeuntesclamarunt dicentes : osanna,
benedictus hic veniens in nomine doinini; 10. benediciumhoc veni ns reguum in nomine patris nnstri Da-
vidis, osanna in altissimis. 11. El ivil in lerusolyma lesus et in lemplum ct circumspiciensomnia, vespere
jam exisieme hora, exiit in Bellianiauicum liis duodccim. 12. Et pnslero die exsurgentibus iis e Beibania
famel.icusfuit, 15. et videns ficum procul, babeiitem frondem , accessit, ut forie inveniret quid in ea, et
veniens ad eam non quidquuminvenil in ea, nisi frondem, non enim fuit tempus ficorum. 14. El prnrum-
pens dixit ari eam : i.on amplius ex le unquam humu frurtum edat. El audiverunl hi discipuli ejus, 15. et
iverunt ad Iemsolvma; et accedens lesus in lemplumcoepitejicere hos vendentes et ementes in templo et
mensas numinulariorumet sedilia horum veiidenliumcolumbas everlit. 16. Et non permisit, ut quis trans-
ferret vas per hoc teinpluni. 17. Et docuit dicens ad eos : nonne scriptum est, quod domus mea domus
precum vocatur omnibus gentibus? verum vos fecisliseam ad Intibulumniuleficorum. 18. El audiverunt bi
scribacct sacerdotum suinmi et quaesiverunt, quomodo ctiin perderent; limuerunt enim eum, nam omnis
turba miraii-sunl ob doctrinam ejus. 19. Et cum vesper fieret, exiit foras ex hac urbe. 20. Et in mane
praeenntesviderunt banc ficuniaridam e radicibus; 21. et recordans Pelrus dixil ad eum : rabbi, ecce! ficus,
cui maledixisti, exaruii. 22.El respondens Iesus dixit ad eos: babeatis fidem Dei; 25. amen enim dico vobis,
onanisqni dicat ad bunc monlem : extolle teetconjice le in mare, et non hsesitetincorde suo, sedcrcdaihoc,
ANNOTATIONES.
salem) 1.Sl. X iairttsaleim.—bepsfagein] gr. EioSyay»). —xt, 9. fauragaggandans}Ulf. °xai ot azo).ou6o0vT£f,
— bipaniiii) aliis locisest bepania, vid. vs. 11 el 12. vei poiius librarii negligenlia verba jah pai afar-
—
xi, 2. inngaggandans) Z. X ingaggandans. po gaggandanscxcideruut, cf. ad Rom, ix, 15.
baurg) Imnc urbem, gr. omn. auTijv.— nauh] adliuc, xt, 10. I» namin] in nomine, ° gr.
0 gr., Ulf. c. codd. oSim (nauh ni) legil. — andbin- xi, 11. at andanalitja] 1. St. X jct.
—
dandans]Z.X andbindandands. aUiuhits)sine du- xi, 12. usslandundwn]1, Sl. X usgaggandan.—
bio fnlsum est et legendum altiuhals, uti xiv, 15 bepaniin B. X bepanian.
gaggats; cf. i, 17 hirjals. xi, 13. ana imma) sec. in illa, ° gr. omn.
xi, 3. pata taujais] f gr. omn. xi, 15. iesus ] ° gr.
xi, 6. tmj iis, ° gr. xi, 16. pairhberi) 1. St. X pairhbeki.
xi, 7. and) insuper, cum gr. omn. aurw habeanl, xi, 17. vaidedjane)sic cod. Arg., superscripta li-
aliquissuspicaripotest, posi ana pronomeii ina (eum) nea litteram n indicanle; J. St. X vaidedjins, B. X
excidisse, quod ipsum nobis quoque videiur; quam- vaidedjine.
quam praeposilionespro adverbiis ponuntur, vid. ad xt, 20. smakkabagm]1. St. % smakkanbagm.
x, 13. xi, 23. izvi-] Ulf. c. codd. et verss. ° OTI.— paa\
xi, 8. «umai']Ulf. ° 5i. hoc, ° gr. omn.; caeleruin pata ei 1. St. B. X JC'>
567 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 568
24 ei batei qibib. gagaggib. vairbib imma biswah bei qibib. dubbe qiba izvis. allala biswah bei
'
35 bidjandanssokeib. galaubeib batei nimib. jah vairplp izvis. jah pan standaip bidjandans. aflelaip.
26 jabai wa habaib vipra wana. ei jah atta izvar sa in himinam aflelai izvis missadedins izvaros. ip
27 jabai jusniafletip. ni pauallaizvarsa in himinamaflelip izvismissadedinsizvaros. jah iddjedun aftra
du iairusaulymai.jah in alh warbondin imma aliddjeduu du imma bai auhumistans gudjans jah bo-
28 karjos jah sinistans jah qebun du Imma. in wamma valdufnjebata taujis. jah wasbus bala valdufni
29 atgaf ei bata taujis. ib iesus andhafjands qab du im. frahna jah ik Izvis ainis vaurdis jah andha-
30 fjib mis. jab qiba izvis in wamma valdufnje lapa tauja. daupeins iohannis uzub himina vas bau
31 uzuh mannam. andhafeib mis. jih bahtednn du sis misso qibandans. jabai qibam. us bimina. qibib.
32 abban duwe ni galaubidedubiinma. ak qipam. us mannam. uhtedun bo managein. allai auk alakjo
33 habaideduniohannen balei bi sunjai praufetes vas. jah andhafjandans qebun du iesua. ni vitum. jah
xii, 1 andhafjandsiesus qab du im. nih ik izvis qiba. in wamma valdufnje pata tauja. j >hdugann im in
gajukomqiban. veinagard ussalida manna jah.bisatida ina fabout jah usgrof daluf mesa jah gatim-
2 rida kelikn jah anafalh ina vaurslvjnmjah aflaibaljab. jah insandida du baira vaurslvjamat mel skalk
5 eiatbaim vaurslvjam nemi akranis pis veinagardis.ip eis nimandansina usbhiggvunjali insandidedun
4 laushandjan. jah aftra insandida du im anparana skalk. jah pana stainam vairpandansgaaiviskode*
5 dun jah haubib vuudan brabtedun jab insandidedun ganailidana.jah aflra insaudida anparana. jah
6 jainana afslohunjah managans anparans. sumans usbliggvandans.sumansuh pan usqimandans.banuh
nauhpanuh ainana sunu aigands liubana cis insandida jah pana du im spedistana qipands palei gaai-
7 stand sunu meinana. ip jainai pai vacrtsvjain qepun du sis misso. batei sa ist sa arbittumja. hirjib.
8 usqimamimma jah unsar vairpip bata arbi. jah undgreipandansina ttsqemunjah usvaurpun imma
9 ul us bamnia veinagarda. wa nuh taujai (Videpaginamsequeniem.)
INTERPRETATIO.
ut, quoddicit, proccdat, lil ei omne,quod dicit 24. Itaque dico vobis, lotum omn e, quod orantes quacrilis
credrte, quod accipitis et fit vobis. 25. etcum stetis oranles, remiltalis, si quid habetis contra aliquem, ut
ctiam pater vester bicMncoelisremittat vobis transgresstones vestras. 26. Veruuisi vos non remiltiiis, non
iiliquepatervesterliicincoelisremiliiivobistransgressionesvestras. 2*7.Et iverunl iterum ad lerusolyma
elintempl >ambulanteeoadierunl ad eumbi snmmisacerdoteselscribaeetnalu-maximi 28. et dixeruntad euin:
in <juanoteslatum hoc facis? el quis tibi hanc potestatemdedit, ut hoc facias? 29. Verumlesus respondens
dixit ad eos : interrogo eliam ego vos unum verbumet respondete mihi, el dico vobis in qua polestatum
hoc facio. 50. Baptismus Iobannis exne coelofuit, an exne hominibus? respondete mihi. 31. Etcogitarunt
ad se invicemdicentes : si dicimus, ex coalo, dicil: at cur non credilis ei ? 32. Sed dicimbs: ex hominibus,
timuerunl hanc turbam, omnes enim oinninohabuerunt lohannem, quod in veritate profeta fuit. 33. El
respondenles dixerunt ad Iesum : non scimtis; el responden- lesus dixit ad eos, neq*ueego vobis dico, in
qua potesiatum boc facio. xn, I. Ei ccepitiisin parabolis dicere: vincam plantavit homo et circumdedit
eam sepibus et eflodii laeumsub torculari et acdilicavillurrim et Iradidit eam operariis et abiit percgre. 2.
Etmisil ad hos operarios ad lenvus servum, ut ab his operariis sumeret fructum bujus vineae. 3. Verum
ii capientes eum flagellarunt el miseruni vacuum. 4. Ei ilerum misit ad eos alium servum ; et hunc lap:-
dibus jacieutes improbraruiitetcapitevulneratum fecerunt et miscrunt vitiatum. 5. Et iterum misil alium ;
ctiam illum occ.iderunt,et multos alios, quosdamflagellantes, quosdamaulem occidentes. 6. Tunc adbuc
unum filium habens, carura sibi, misil etiam hunc ad eos uliimum dicens, quod aestimantfilium meum. 7.
Verum iili hi operarii dixerunt ad se iuvicem, quod hic est hic heres, agite ! occidimuseum et noslra fit haec
haereditas. 8. Et apprehendeutes eum occiderunt et ejecerunt eum foras ex hac vinea ? 9. Quidig tur faciat
ANNOTATIONES.
xi, 26. tzvis] vobis, ° gr. monens nullum lacunaepost dal vesligiuiu apparere
xi, 28. taujis] sec, St. X paujis. et nisi quod membrana ex parte mutilata esl sine
xi, 29. izvis] pr. gr. ante jah. ulla difficultalelegilur, quod edilum est. Dul uf mesa
xi, 30. anahafeip ] exspectabas andhafjip , cf. (B. Ih. X ufmesa) autem, uti jam Z. rccte interpre-
Grimm.Gr. i, 816 s |. tatur, foveamvel vas sub torculari (posilum) signi-
xi, 31. appan ] proprie at, ponilur pro graecoouv ficat.
in ejusmodi sentenriis inierrogativis; vid. L. xx, 5, xii, 2. at ] Z. -j- af, vid. ad xv, 45.
17; J. vi, 30. ' xii, 3. usbluggyun)1. Sl. X usblauggvun.
xi, 32. ak] Ulf. c. codd.— iuv. — ultledun]° pro xii, 4. ini ] J.jSt. B. X i"s- —gaaiviskodedunjali]
ohtedun, vid. ad IX, 50. atakjo] omnino, gr. iinprobrarunt et, °gr. omn. vid. ad Cor. I, i,, 25 ;
omn., sic L. iv, 22. —
c;clerum J. Sl. B. X gaaiviskodudun. Itaubip vun-
xi, 33. duieiua] sic cod. Arg. (iua); 1. Sl. B. X dan) Grimm Gr. II, 578 ; IV, 623 legil jct. haubip
du ina; Z. -5-du imma.— andhafjandsiesas]1gr.— vundan, quod potius esse debet haubidavundan,vun-
izvis qipa ] ] gr. omn. dan est accusativus fonnaedebiliorisa vunds, haubip
xn, 1, veinagard) J. St. X veingard.— manna] autem accusativus quem dicunt absolulum, vid. ad
Si.y^mannna. — bisalida) 1. Si. -t- allagida ; in Joan. xi, 41; igitur haubipvundan estcapite saucium
cod. Arg. praeterlaiida quidquam legi non polest; I. vulneratum, quod lleliand 149, 1 dicitur an that
evanuerunt enim quaelitierae anle safirfascriptsefue- hobidvund.—aaimitirfana] J. St. X gahnaigidana,
riiiit, sed probabililer viri docii conjecerunl, quod B. X ganaigidana.
—
dedimus. ina] pr. eum, gr. ° — dal) 1. St. lac.; xn. 5. a[tra ] iterum, ° gr. —anparana ] gr. cnii>.
B. DX ! 'l" dat-, quia dalg scriplum fuissc suspica- anle insandida.
lu-, fretus, ni fallimur, lcco L. vi, 39.; sed eo loco XII,6. tpedistana] 1.° St. -f- speidislana,
pro dalga driusand quin f genriumsit dal gadriutand XII, 8. imma] eum, gr. omn. exceplis codd. f et
lionestdubiuui. lh. jampridem locum rc liluit, iccte , 10 ap. Mi.
 569 MARCUSXII, 10—30. 570
frauja bis veinagardis. qimip jah usqisieib bans vaurstvjans jnh gibib bana veinagard anba-
10 raim. nih bata gamelido ussuggvub.. stains bammei usvaurpun bai timrjans. sah varb du
11 haubida vaihstins. fram fraujm var]) sa jah ist sildaleiks in augam unsaraim. jah sokidedun
12 ina undgreipan jah ohiedun bo managein. frobun auk balei du im bo gajukon qap. jah
13 afletandansina galibun. jah insandidedundu immasumai bize fareisaie jah herodiane. ei ina ganu-
14 teina vaurda. ib cis qimandans qebun du imma. laisari. vituin batei sunjeins is jah ni.kara buk
mansjiun. ni auk saiwis i'n andvairbja manne ak bi sunjai viggubs laiseis. skulduist kaisaragildgi-
15 ban kaisarabau niu gibaima. ib iesus-gasaiwands ize liutein qab du im. w'a mik fraisib. atbairib
16 misskalt. ei gasaiwau. ib cis atberun jah qab du Im. wis ist sa manleika jah so ufarmeleins. Ip eis
17 qebun du imma. kaisaris. jah andhafjands Icsus qab du im. usgibib bo kaisaris kaisara jah bo gubs
18 gupa. jah sildaleikidedunana bamma. jah aiiddjedun saddukaieisdu imma. baiei qipnnd usstass ni
19 visan. jah frehun ina qibandans. laisari. moses gamelida unsis batei jabai wis brobar gadaubnaijah
bileibai qenaijah barne ni bileibai. ei nimai-brobaris bo qen is jah ussaijai barna brobr seinamma.
20 , 21 sibun brobrahans vesunjah sa frumista nam qen jah gasviliandsni bilaib fraiva. jah anbar nam bo
22 jah gadaubnodajah ni sa bilaib fraiva. jah bridja samaleiko.jah nemunbo samaleikobai sibun jah
23 ni bilibtin fraiva. spedumista allaize gasvaltjah so qens. in pizai ussiassai. ban usslandand. war-
24 jamma ize vairbib qens. bai auk sibun aihiedun bo du qenai. jah andhaljandsiesus qnb du im. niu
25 dube airzjai sijub. ni kunnandansmela nih maht gubs. allis bau usstandand us dau])aim. ni liugand.
26 ni liuganda. ak sindsve aggiljus bai in himinam. abban bi daubans batei urreisand. niu gakunnai-
dedub ana bokom mosezisana aiwalundjai. waiva imma qab gub qibands. ik im gub abrahamisjah
27, "28gub isakis jah iakobis. nist gub daubaize ak qivaize. nbban jus (ilu airzjai sijub'. jah dualgag-
gands ains bize bokarje gahausjandsins samana sokjandans. gasaiwandsbatei vaila im andbof frah
29 iua. warja ist alla:zo anabusne frumista. ip iesus andbof imma balei frumisla allaizo anabu-
30 sns bausei israel. frauja gub unsar frauja ains isl. jab frijos fraujan gub beinana us allamma
hairlin peinamma jah us allai saivalai beinai jah us allai gahugdai beinai jah us allai mahtai
INTERPRETATIO.
dominushnjus vineae?Venilet perdit hos operarios et dat banc vineam aliis. 10. Neque hoc scriptum per-
legistis: lapis, quem r jecerum hi fabri, hic faclus-estad caput anguli. 11. A domino factus-est hic et est
mirabilisin oculis nostris. 12. Et qimesiverimtcum prehendere et liniuerunt hanc turbam, inlellexernnt
rnim, quod ad eos hanc parabilam dixit, et relinquenteseum abierunt. 13. Et miseiunt ad cum quidam
horum Farisaeorumel Herodianorum,ut eurn caperent verbo. 14. Verumii venientesdixerunt ad eum: ma-
gister, scimus, quod verax es el non cura (- tangit) te cujusqunm;non enim specias in faciem hominum,
sed in verilaie viam Deidoces; debitumneesl caesareum-lributumdare Caesari,an non demus? 15. Verum
Iesus videns eorum dolum dixil ad eos : quid me lcntatis ? afierlc mihi numum , ut videam. 16. Verumii
attulerunt et dixit ad eos : cujus esl haecelfigies et haecinscriptio? verum ii dixerunt ad eum : Caesaris.
17. Et respondens lesus dixit ad eos : reddiie haecCxsaris Caesari,et haecDei Deo ; et mirati-sunt de hoc.
18. Ei adieruni Sadducaeiad eum, qui dicunt, resurrectionemnon esse, et inierrogaruni eum dicenles: 19.
magislcr, Mosesscripsit nobis, quod si cujus frater moriatur el relinquat uxoremetiiberos non relinquat, ut
suoiat fraler ejus hanu uxorem ejus et excitet liberos fratri suo. 20. Septem fratres fuerunt et hic primus
duxiluxorem et morieus non reliquit semen ; 21. et alier duxithanc et mortuus-est ei non hic reliquit se-
men ; ct terlius similiter. 22. Et duxcrunt hanc similiter hi seplem et non reliquerunt semen ; uliima om-
niumobiit etiam liaecuxor; 23. In hac resurreclionc, cum exsurgunt, cui eorum fit uxor? hi enim seplem
habuerunt hanc ad uxorem. 24. Et respondensIesusdixit ad eos: nonne ideo erronei estis, non noscentes
scriplanequc potentiamDei. 25. Namcum resurgnnt e morluis, non ducunt, iron ducu.itur, sed suni uli
angeli hi in ccelis. 26. At de morluis, quod resurgunt, nonne cognovistisin libris Mosisin rubo, quomodo
ei dixil Deusdicens: ego sum DeusAbraharniet Deus Isaci et Iacobi. 27. Non-est Deusmoriuorum, sed
vivorum; at vos multuinerronei eslis. 28. Et accedens unus horum scribarum, audiens eos una quaeren-
tcs, videns, quod bene iis respondit, interrogavit eum: quaeesi omnium legum prima ? 29. Verum lesus
respondit ei, quod prima omnimnlex : audi Israel! domiuus, Deus noster, dominus unus est, 50. et ames
dominum,Detimluum, ex omni corde tuo el ex omni anima tua et ex omni mente tua et cx omni poleslate
ANNOTATIONES.
xu, 10. stains] lapis, gr. omn. ILQov ad pronomen xn, 23, pzai ] Ulf. c. codd. el verss. ° ouv.
relativum(ov)referendum,quemgraecismum(Maitbiae XII,24. andhafjands] cod. Arg.X andhafjanseo-
Grumm.Grcec.p. 886) Goibus non imilans nomiua- dem viiio, quo Cor. II, v i, 6 gaplaihans, et Eph. u,
tivum, qui requirilur, ponit. —su/t] i. St. -i- sa. 16 afslahans in cod. B pro gaplaihandset afslahands
xn, 13. «umailquidam,gr. omn. Tiva?. seribitur, cf. ad L. xx, 37. Aiia ejnsmodivitia nolata
xu, —14. sauoii1J.St. b.y^saiwais.—laiseisVL X vid. ad Tim. I, i, 5, — niu) 1. X "'". sic idem L.
laitis. gt'6ankaifara) \ gr. —pau) 1. Sl. X in, 15; ix,55.—me/al cod.;Arg.marg. bokos(libros).
—
ban. gibaima] Ulf. c. cod. 225 et verss. » f» ° XII,25.° usstandand) gr.omn. posl daupaim.—
d&liev,et ita quidem, ul gibaimacum praecedentepau pai ] hi, gr.
niu (ri ouj conjungat. xn, 26. immaqap] °] gr. omn. — tm] sum, ° gr.
xn, 15. iesut) sic cod. Arg.; J. St. IIz. Z. X 's- omn. —jali) ult. Ull. o 6eb;.
— gasaiwands] videns, gr. E-SWJ,sic xn, 28. — wa xn, 28. samuttasukjandans] 1. St. X samasokjan-
viik) 1. St. X wa "le<° B-,ac- dans, B. X tammasokjandans.—gasaiwands1viri.ad
xn, 16. ist] est, gr. omn. — manleika)i. Sl. X vs. 15 ; J.—St. *- jah addunt e gnccis. — »mj J. Sl.
tnanaleik. B. X" 1' anabume) St. -i- anabuzne. — frumisla]
xn, 19. barna] liberos, gr. oinn. artipyu. gr. oinn, anle allaizo.
—
xu, 22. samaleiko]similitcr, °gr. su\ 1. Sl. X*"• xti, 50. frijos ] 1. St. X frig°*,
571 B1BLI0RC5IULFILANAVERSIO. 572
51 peinai. sofrumistaanabusns.jah anbara galeikabizai. ftijos newundjanpeinana sve puk silban. maizei
52 paimanpara anabusns nist. jah qab du imma sa bnkareis. vaila laisari. bi sunjaiqast batei ains isl jah
35 nist anbar alja Imma. jah bala du frijon Ina us allamma hairtin jah us allamma frapja jah us allai
saivalai jah us allai mahtai. jab bata du frijon newunrijan sve sik silban managizoist allaim baim
34 allbrunsiiin jah saudim. jah iesus gasaiwands ina balei frodaba andliof qa]) du imma. ni lairra is
55 biudangnrdjai gubs. jali ainshun banascibs ni gadaursta iua fraibnan. jah andhafjands iesus qab
36 laisjands in alh. waiva qiband bai bokarjos batei xristus simusist daveidis. silba auk daveid qab in
ahmin veihamma. qibib frauja du fraujin meinamma. sit af lailisvon nieinai. iinte Ik galagja (ijands
37 beinans fotubaurdfolive beinaize. silba raihlis daveid qibib Ina fraujan. jah wabro imma sunus ist.
Mn, 16 jah alla so manageihausidedun imma gabaurjaba. jab qap du Im inlaiseinai seinai. saiwip faura —
17, 18 —vastjaseina. appan vai bnim qipuhaftom jah daddjandeimin jainaim dagam. abpan bidjaib ei ni
19 vairpai sa blauhs izvar vintrau. vairband auk bai dagosjainai aglo svaleika sve ni vas svaleikafram
20 anastodeinai gaskaftais. boei gaskob gub. und iiita jali ni vairbib. jah ni frauja gamaurgidedi bans
dagans. ni bauh ganesi ainhun leike. akeiln bize gavalidane. banzei gavalida. gamaurgidapans da-
21, 22 gans. jah ban jabai wasizvis qibai. sai her xristus aibpau sai jainar. ni galaubjaip. unte urreisand
galiugaxrisijeisjah galiugapraufeteis jah giband laiknins jah fauratanja du afairzjan. jabai mabteig
23, 24 sijai. jali pans gavalidans. ip jus saiwip. sai. fauragaiaih izvis allala, akei in jainans dagans afarho
25 aglonjnina sauil riqizeib jah mena ni gibib liuhab sein jah>siairhons himinis vairband diursandeins
26 jah mahteis bos in himinam g.ivagjanda.jah ban gnsaiwand sunu mans qimandan In milhmam mib
27 mahtai raanagaijah vulbau. jah ban insandeib aggiluns seinans jah galisib bans gavalidans seinans
28 af fidvor vindam fram andjam airbos und andi himinis. abban af smakkabagmaganimibbo gajukon.
29 ban bis juban asls blaqus vairbib jah uskeinand laubos. kunnubbaiei newa ist asans. svali jah
xiv, 4, jtts. ban gasaiwib bala vaiiban. kunneip batei newa siju ban — —..leiifs bis balsanis varb.
1NTERPRETATI0.
ina; haec prima Iex, 51. et altera aoqualis huic : ames propmqnum tuutn uti te ipsum; major his
alia lex non-est, 52. Et dixit ad eum hic scriba : bene, magister, in veritaie dixisti, quod uuus
est et uon - est alius praeter euin, 53. et hoc ad amanrium eum ex onini corde ei ex omni menle et
exomni anima el ex omni potestate, ethoc ad amandum propinquum,'ulise ipsum, majus est omnibus bis
holocaustiseisaciiliciis. 54. Ellesus videnseiiin, quod prudeater rqspondit, dixit ad eum: non procul es
regno Dei, et unus amplius non ausus-est eum mtei rogare. 35. Et respondens Iesus dixit docens in lemplo:
quomododicunl hi sci ibac, quo I Christus fi ius esl Davidis? 56. Ipse enim David dixit in spiritu sancto :
(licitdominus ad dominum meiim, scde a dexlra inen, donec ego pouo inimicos luos scabellum pedum tuo-
rum. 37.1pse enim David dicit eum doininum, eluude ei liliusest? Elomnis hoeclurba audiverunl eum
libenlcr. 38. Et dixit ad eos in doctrina sua : cavete a — xm, 16. — vestein suam. 17. At vaj his gravidis
ei lac antibus in illis diebus. 18. At oreiis, ut non fiat haec fuga vestra hicme; 19. fiuut enim hj riies il i
afflictio talis, uti non fuit talis ab initio crealiouis, quam creavit Deus, usque hodieet non (it. 20. Elni
.domiuus breviaret hosdies, nonulique valerei unum corporum, sed ob lios electos, qnos elegii, breviavit hos
dies. 21. Et lura si quis vobis dicat, ecce hic Chrisius, aul ecce illic, ne credalis ; 22. nam surgunt
pseudochristi ct pseudoproleuc, et danl signa et portenla ad seducendum, si pos-ibilesit, eliam bos electos.
23. Verum vos Vidcie,ecce, praedixivobis omne. 21. Sed per illos dies posibanc afuictionemillamsol te-
nebratur et luna non dat lumcn suum. 25. et stelluecosli fiunt cadentes ct vircs haein coeliscommoventur.
26. Et luin vident li ium hominis veuientem in nubibus cum poentia mulia et glnria. 27. Et lum mittil an-
gelns suos et colligit hos elecios suos a quatuor ventis, a finibus teriac usque finem coeli. 28. At a fico
Bumitehanc parabolam; cumjam hujusramus lener fit et germinant folia, cognoscits, qtiod prope e.-4mes-
sis. 29. Sic eliam vos, cum videtis bocfieri, cognoscile, qtiodprope sil tum— xiv, 4. —. .ditio hujus bal-
ANNOTATIONES.
xn, 31. ^iaai] huic, gr. auT». jabai posl jahintercidit.—^a«aet']siccod. Arg.; editt.
xn, 36. inj J. St. B. X du. — ik] ego, ° gr. X pansei.
omn. . xin, 22. galiugaxrisljeis]editl. X galiugaxrisljais
xu, 37. raihtis] enim, gr. omn. ouv; aut Ulf. aut (1. St. X div.);—ctin terminaiioiie, quia in ea parte
librarius initio versus praccedentisin crrorem ducttis membrana laesnest, qunnquamcognosci non polcst,
scripsisse videlur, nam railitis nullo alio loco pro ouv poslulat tamen ustis linguaegothicae;—ariaulem pro
ponitur. — fraujan]!. St.B.X fraujin (fanin);in cod. pluralis nominativosine exemplo°est.— gatiugaprau-
Arg. nunc legi amplius nequit. — tmma sunus]^ gr. feleis]1. St. X div. — sijatj sit, gr. oniii.
omn.—alta] omnis, gr. omn. mAuc. XIII,21. sauil) l. St. X SBdil, B. X lau «'• — W«-
xii, 38. faura] in cod. Arg. post faura duaeliiterae fia^] B. X laultap.
(non is, quod J. St. dederunt, sed fortasse bo—) scri- xin, 25. himinis]Griesb. falso adnotal, UU. legere
plae foerunt; ita autcm adesa est membrana ut quid ixxov ovpavov.
vere scriplum fuerit, cerlo dici non possit. XIII,28. isl asans) *[gr. omn.
xiu, 17. daddjandeim] edilt. X daddjandein; in xiu, 29. gasaiwippala]\ gr. palef) 1. St. X Pala-
cod. Arg. syllaba dadd... integra conservata esl, sed —»iju] siccod. Arg.; Ih.Z. X(''au> secundum regu-
ea leliquartimlilterarum frngraentasuni,ut lectio inde las grairimalicassijat scribendum est.
erula pro sinrera baberi possil. xiv, 4,.,/eini] sic cod. Arg.; editt. X-• tneins;
xiu, 20. m'] pr. forlasse nih legendum est, nam plene forlasse (raqisleins est, vid. Cor. I, v, 5 ubi
hoc, non ni, pro graecocl u.nponi solet: J. ix, 33; xv, simplexqisteins(oteBpot)invenilur. (rabugjan, St. X
22; XVIII,30; xix, H ; Rom. vn, 7; ix, 29 (uuo ul- farbugjan.
timo loco niu inale editum erat) aul librarii incuria
573 MARCUSXIV, £—55. 574
5 malitvesiaukbatabalsnnfrabugjanliimanagizobaubrijaliiiiidaskallejabgibanunledaim.jahandstaur-
6, 7 raidedun bo. ibiesus qab. Ietij) bo. duwe izai usbriulib. ))aiinu gnb vaursiv vaurhta bi mis. sinieino
auk bans unledans habaib mib Izvis jah ban vileib. magub im vaila taujan. i]) mik ni sinteino habaib.
8, 9 patei habaida so. gatavida. faursnau salbon mein leik du uslilha. amen qiba izvis. biswaruh bei mcr-
10 jada so aivaggeljoand alla manaseb. jah batei galavida so. rodjada du gamundai Izos. jnb iudas
11 Iskarioleisains bize tvalibe galaibdu baim gudjaro. ei galevideriiina im. ibeis gabaiisjandans fagino-
12 dedun jah galia liaimriimmafaihu giban. jah sokida. waiva galilaba ina galevidedi. jah bamma frti-
mislin daga azyme. pan paska salidedun. qepun du immapai siponjosis. war vileis ei galcipandans
13 manvjaimi. ei maijais paska. jah insandida tvans siponjeseinaize qabuh d.u Itn. gaggats in bo baurg.
14 jah gamoteib Igqis utanna kns valins bairands. gaggats afar pamma. jah padci inngaleipai. qipnits
panima heivafraujin batei laisareis qipip. war sind salipvos. parei paska mip siponjam meinaim
15, 1G maijau.jahsaizvis taikneipkelikn mikilata gaslravip manvjata.jali jair.ar manvjaib unsis. jah usidd-
41, 42 jeduu pai sipon .. sai. galevjada sunus mans in handuns fravaurhtaize. urreisib gaggam. sai. sa
43 levjands mik atnewida. jah sunsaiv nauhbanuh at imma rodjandin qam iudas sums bize tvalibe jah
mibimma manageimibhnirumjah trivam fram biimauhumislam gudjamjah bokarjam j.ih sinisiain.
44 atuh ban gaf sa.levjandsim bandvon qibands. bammei kukjau. sa ist. greipib bana jab liubib arniba.
45, 46 jah qimands sunsaiv atgaggands du imma qab. rabbei rabbci. jah kukida imma. ib eis uslagidedun
47 handuns ana iua jah undgripun ina. ib ains sums bize atstandandane imma uslukands bairu sloh
48 skalk auhumisiins gudjins jab afslob iiuma auso bala taihsvo. jah andbafjands icsusqab du im.sve
49 du vaidedjin urrunnub mib hairum jah trivam greipan mik. daga wammeh vas at izvis in alh lais-
50, 51 jands jah ni gripup mik. ak ci usfullnodedeinabokos. jah aflctandansina gablauhun allai. jah ains
52 sums juggalaubs laistida afar imma bivaibibs leina ana naqadana. jali gripun is pai juggalaudeis. ip
53 is bilcipandspamma Icina naqabs ga])Iaulifaura im. jab galauhun iesu du auhumislin gudjiti jah
INTERPRETATIO.
sami facta-est. 5. Possibile esset enim hoc balsamumvcndere plus quam trecentis denariorum etdare pau-
peribus, et fremuerunt-in hanc. 6. Vcrum Iesus dixit: sinite hanc! cur ei asperi-estis ? profecto bonum
opus fecit in me. 7. Semper enim bos pauperes habetiscum vobis, et cum vultis, poiestis iis bene facere;
verum me non semper habetis. 8. Quod habuit haec, fecit; praeivitungere nieiim corpus ad sepuliurain.
9. Amen dico vobis, ubicunque quod nuniiatur hoc evangelium per omnem mundum , ctiam quod fecit
haec, diciiur ad memoriam ejus. 10. Et Iurias Iscariotes, unus horum duodecim, ivil ad bos sacerdotes, ut
Iraded eumiis. 11. Verumiiaudienies gavisi-sunt el proiniseruntei pecuniaiiidare, et qliaesivit,quomodo
apte eum traderet. 12. Ei hoc primo die azymorum, cum pasca immalarunl, dixerunt ad enm bi discipuli
ejus : ubi vis, ul euntes paremus, ut edaspa-.ca? 13. El misil duos discipulorum suorum dixitque a'd eos :
ite in hanc urbem, et occurrit vobis homo vas aquaeferens; ite post hunc, 14. et quo iniroeat, dicatis huic
domino,quod magisier dicit, ubi sunt mansiones, ubi pascca cum discipulis meis edam ? 15. Et hic vobis
ostendii coenacuum magnum stratum paralum, et illic paraie nobis. 16. Ei exierunl hi discip(uli) —41. —
ecce, traditur filius buminis in inanus peccatortnn. 42. Suigite, imus! ecce, hic tradens me appropinqua-
vit. 43. Et statim adhuc in eo loquente, venit ludas, quidam horum duodecim, et cum eo turba cum gla-
diis et coniis ab his summis sacerdotibus et scribs et natu-iuaximis. 44. Deditautem hic tradcns iis signtim
dicens : quem oscnler, hic esl, prehendite liunc et ducite caule. 45. Ei veniens siatim accedensad eum
dhit: rabbi! rabbi! et osculatus-esteum. 46. Verumii injecerunt manus in eUmet ceperunl eum. 47. Ve-
rum uiius quidain horum ad.-.tantiumei educens gladium percussit servum summi sacerdotis et amputavitei
aurem hnnc dexiram. 48. Et respondens lesus dixit ad eos: uti ad maieficum exiistis cum gladiis ei con-
lis, prebendere me. 49. Die qtioqtie fui apud vos in templodocens et non prebendisiis me, sed ut impleren-
tur litierae. 50. Et reliuquentes eum aufugerunt omnes. 51. Et unus quidam juvenis secutus-est posi eum
amictus lino super nudo, ei prehenderuiit eum bi juvenes. 52. Verum is relinquens hoc linum nudus aufu-
gii ab iis. 53. Et duxerunt lesum ad summumsacerdotemet (Vide paginam sequentem.)
ANNOTATIONES.
xtv, 6. pannu] Z. male convertit nam, quapropter culae—uh, neque eorum praeseriimmeminerat loco-
Griesb. Ulf. cum iis codd. consentire ait, qui yup ari- rum, qualis est xvi, 8 dizuh pan sat, nnms non nisi
dani, quod si vero consideramus particulam pannu in mediis verbis aut composilisin cognalumzparmu-
graecoupu, upuyerespondere solere : M. vn, 20; Mc.. talnr. Caeleruminier pricpositioneset verbacum illis
lv, 41, Uom.xiv.12, 19; Cor. II, v, 15 (vi, 5), Ulf. composila, illud— uh saopiusfit ut ponatur: L. xvn,
aut up lcgisse, aut propter sensum iltam particulam 7 anuhkumbei(pro anakumbei-uh)xvin, 38 ubuhvopi-
de suo addidisse videtur; est aulem noslrum ja (sie da (pro ufvopida-uh)1. vn. 52; xi, 41 ; xvi, 28, xvn,
hatjaein guteswerkan mir gethan: gnII.,oui,e//e a/att 1; Eph. iv, 9; dirimuntur composila etiim aliis in-
eu moi unebonneoeuvre). ferpositispnrticulis: L. xx, 25 us nu gibip, 1. vi, 22
xiv, 9. gatnundai}!.°St. B. X gamunjan. mip ni qam. Ulraquefigurahoc nostro loco adhibelur,
xiv, 12. et] | r. ut, gr. omn. sic etiam Cor. I, xiv, 25 alup-pan gaggand. xv, 15
xiv, 13. gaggats]sec. cod., Arg. J. St. X <Ja{l9a^- bip-pan gilanda. Eph. iv, 23 anup-pan niujaip, cf.
xiv, 15. utiisJJ.St. X igvis '-s'c uterque eitain i, ad M. ix, 28.—tm] iis, gr. omn. auTov— auToif.
17) pro igqis; sunt fortasse, quibus quod dualis ali- xiv, 46. handttns} J. St. B. X handans; caeteruni
quotiespraecesseril,igqiseliam h. 1. pracplaceat;° sed gr. post ana ina el Ulf. c.°codd. ct verss. » uvxSn.
inviiocodicenibil mutandumest.—jah] sec. et, gr. xtv, 47. tmma] pr. ei, gr. omn. — pata taihsvo]
xiv, 45.iums] Ulf. c. codd. et verss. ° wv.— ma- banc dextram, » gr. omn.; Uif. ex locis parallelis
nagei]Ulf. c. codd. el verss. ° noM;. (L. xxu, 50)J.xvin, 10 bausisse videtur.
xiv, 44. atuh pan gaf] B. Z. X at uhp<mgaf; fecie xiv, 49. daga wammeli)ediit. X jct.
jam J. St. ediderunl, quos Z. injuria vituperal; sci- xiv, 50. gaplauhun allai) t gr.
licel ignoravithic vir doctus encliiicam naluram vo-
575 BIBLIORUMULFILANAVI..RSIO. 576
51 garunnun min imma cuhumistans gudjans allai jah pai sinislans jah bokarjos. jah paitrus fairrabro
laistiria afar iinma. unte qatn in garda bis auhumistins gudjins jah vas sitands mib andbahlam jah
55 varmjands sik at liuhada. ip bai auhumistans gudjans jah alla so gafaurds sokidedun ana iesu veit-
56 vodipa du afdaubjan ina jah ni bigetun. managai auk galiug veitvodidedun ana ina. jah samaleikos
57, 58 bos veiivodibos ni vesun. jah sumai usstandandans galiug veilvodidedun ana Ina qibandans. batei
yeis gahausidedum qibandan ina. patei ik gataira alh bo handuvaurhton jah bi prins dagans anbara
59, 60 unhanduvaurhia gatimrja. jah ni sva samaleika vas veitvodipa ize. jah usslandands sa auhumista
64 gudja in midjaim Irah iesu qipands. niu andhafjis vaiht. wa bai ana buk veitvodjand. ib is bahaida
jah vailit ni andhof. aftra sa auhumisla gudja frah ina jah qab du imma. pu is xrislus sa sunus bis
62 biubeigins. ib iesus qabuh. ik im. jah gasaiwib bana sunu mans aftaihsvon sitandan mahlais jab
63 qimandan mib railhmam himinis. Ib sa auhumista gudja disskreitands vastjos seinos qab. wa bana-
64 mais baurbum veis veitvode. hausidedup bo vajamerein is. wa izvis pugkeip. baruh eis allai gadomi-
65 dedun ina skulan visan daupau. jah dugunnun sumai speivan ana viit is jah huljan andvairbi is jah
66 kaupatjan ina jah qebun du imma. praufetei. jah andbahtos gabaurjaba lofam slobun ina. jab visan-
67 din pailrau in rohsnai dalaba. jah aiiddja aina piujo pis auhumislins gudjins.jah gasaiwandeipaitru
68 varmjandan sik insaiwandei du imma qab. jah pu mib iesua bamma nazoreinau vast. i]) is afaiaik
69 qibands. ni vait. ni kann. wa bu qibis. jah gaiaib faur gard. jah hana vopida. jah bivi gasaiwandei
70 ina aftra dugann qiban baim fauraslandandam batci sa bizeirsl. ib is aftra laugnida. jah afar leitil
71 aftra bai alstandandans qebun du paiirau. bi sunjai bizei is. jah auk razda beina galeika ist. ib is du-
72 gann afaikan jah svaran batei ni kann bana mannan. banei qibib. jah anbaramma smba hana vopi-
da. jah gamunda paitrus bata vaurd. sve qab imma iesus batei faurbize hana hrukjai ivairo sinbam.
xv, 1 invidis mik brira sinbam. jah dugann greitan. jah sunsaiv in maurgin garuni ianjandans bai auhu-
mistans gudjans mib ]paimsinistam jah bokarjam. jah alla so gafaurds gabindandans icsu brahtedun
INTERPRETATIO.
conveneruntcumeosummisacerdotesomneselhinaiu-maximietscribae. 51.EtPeirusproculsecuius-est post
eum, douec venit in domum hujussummi sacerdotis et fuit sedens cum ministris et calcfaciensse ad ignem.
55. Verumhi summisacerdoteset omne hoc consiliumqu;csiverunicontra lesum testimoniumad inlerficiendunv
eiim et nouinvenerunt. 56. Muitienimfalsotestaij-sunl contia eum; et convenientiahsecteslimonia nonfue-
runl. 57. Etquidam surgenles falso testati-sunlcontra eum dicentes, 58.quod nos audivimus dicentcmeum,
quod ego dissolvo lemplum hoc manufaclum et per tres dies al ud ncn-manufacium aedifico. 59. Et non sic
conveniensfuitteslimoniumeorum. 60. Etexsurgenshicsommussacerdosin mediisinterrogavillesum dicens:
nonne respondesquidquam, quid hi contra teteslantur? 61. Verumis laeuii elquidquamnon respondit. Iterum
h c summussacerdos inierrogaviteumet dixit ad eum: tu esChristus.bic filius hujusboni? 62. Verum lesus
dixit: ego sum, et videlis hunc Filium honvnis a dextra sedentem polentix et venicnlem cum nubibus cosi.
63. Verum hxsummus sacerdos scindens vestes suas dixit: quid amptius desidetamus nos testes? 64. Au-
divistis hanc blasphemiamejus! quid vobis virieiur? Tunc ii omnes iudicarunleum reum esse moriis. 63. Et
cceperunl quidam spuere in faciem ejus et velare faCiemejus et cofaphizare eum el dixerunt ad eum : pro-
feliza! et ministri petulanter \olis percusserunt eum. 66. Et existente Petro in atrio deorsum, et accessit
una ancillarum huius summi sacerdotis. 67. Et videns Petrum calefacientem se, adspiciens ad eum dixit:
eliara tu CumIesu iioe Nazorenofuisti! 68. Verumis negavit diccns; non scio, non novi, quid lu dicis. El ivit
anle doraumel gallus cantavit. 69. Et ancillavidens eum iterum coepifdicere his circumslantibus, quod hic
horum est. 70.Verum is iterum negavit, et postpaulum iterum hi adstantes dixeruntad Petrum : in ventate ho-
rum es.et enim sermo luus similisesi. 71. Verum is coepitnegare et jurare, quod non no-vihune hominem,
quem diciiis. 72. Etsecundavicegalluscantavil, etrecordatus-eslPeirushocverbum.utdixiteilesus, quodan-
tequam gallus canletduabus vicibus, negasme tribus vicibus, et coepilflere. xv, 1. Ei statim in mane consilium
facientes hi summisacerdotescum his natu-maximisct scribisetcmnehocconciliumvii.cienles lesum duxerunt
ANNOTATIONES.
xiv, 53. a//ai] gr. omn. ante auhumistant. pleonasiice post parlicipia sxpius ponitur: M. vm,
xiv, 54. qam) venit, °gr. omn.; deindeUIf. eatonon 14 jah qimands ietus in garda jahgasaw.i. vi, 45 w:;-
Icgil. zuli sa gahausjandsal attin jah gattam, alia. —atidd-
xiv, 56. galiug veilvodidedun]IIz. X galittgaveilvo- jd) J. St. X atidja.
didedun, sic etiam vs. seq.;Z. injuria eam lectionem xiv, 67. iesuaj gr. post nazoreinau; caterum vid.
probat, mcmorfortasse nominis galiuga veitvods; sed ad i, 24.
alia est veiborutn alque nominum in composiltone xiv, 68. faur gard) anle domum, gr. IT-wel; xb npo-
ratio. uiiltov.
xiv, 58. tna] gr. omn. ante qipandan. — po] vid. xtv, 70. jah auk) Uir. C codd. ° VulikaXo; elxui.
ad x, 5. xiv, 71. afaikdn) negare, gr. omn. ava9s^aTi?stv,
xiv, 59. vetiDodtj&a] J. St. X veilvodidipa. quod loco parallelo M. xxvi, 74 striclius per afdotn-
xiv, 62. silandan) "1. St. -i- tilan. jatt reddilur.—pdna] vid. ad x, 5.
xiv, 63. reiij.nos° gr. omn. xiv, 72. jali) pr., Ulf. c. codd. ° S06EW{-,
—sve) ut,
xiv, 64. isjejus, gr. —skulan visan]j gr. gr. ou auto, Ulf. codd.u?.—stn^am] sec. J. St-X
c.
xiv, 65. anavlit is] ui faciem ejus, gr. avxSt; caeie- sinpan.—dugannyreitan]eoepitlaciymare, gr. intSu-
rmn pro vlit B. X vail. — kaupatjan) St. X raupal- Ithv exkute.
jan, quod Ih. probat, sed vid, M. xxvi, 67; Cor. I, xv, 1. gudjans] i. Sl. X gudjands. — brahledun)
iv, 11; II, xn, 7. — qepun] dixerunt, gr. omn. Hyuv Ulf. ° xui TtupiSuxuv;caeierumnon est, qubd Gothum
ab ip%avxapendens. — gabauriaba] libenier, ° gr. «Ttvyuyo* pro icnnvsyxov legisse, cum Sch. conlenda-
omn.; Ulf. c. verss. latinis.—siohuiiind) ^ gr. lur; sic briggan pro grsecouitofipta eiiam L. xvi,22.
xiv, 66. jah] sec. et, J. Sl. (X) c- 8r- omn.; jah — iiio] eum, ° gr.
•
5:7 MARCUSXV, 2—25. 578
2 ina at peilalau. jah frah Ina peilatus. bu Is biudansiudaie. ib is andhafjands qap du Imma. pu qipis.
3, 4 jah vrohidedun Ina pai auhumisians gudjans filu. ib peilalus aftra frah Ina qibands. niu andhafjis ni
5 vaiht. sai. wan filuana buk veitvodjand. ip iesus panamais ni andhof. svasve sildaleikida peilalus.
6, 7 ip and dulp warjoh fralailol im ainana bandjan. panei bedun. vasuh ban sa haitana barabbas mip
8 baira roip imma drobjandamgabundans. baiei in aubjodau maurbr gatavidcdun. jah usgaggandeialla
9 manageidugunnun bidjan. svasvesinteinotavida iro. ib peilalus andhof im qibands. vileidufraleitan
10, 11 izvis bana biudan iudaie. vissa auk balei in neibis atgebun ina bai auhumislans gudjans. ib bai au-
12 humislans gudjansinvagidedun bo managein. ei mais barabban fralailoli im. ib pcilatus aftra and-
13 hafjands qap du Im. wa nu vileip ei taujau bammei qibib biudan iudaie. ip eis afira hropidedun.
14 ushramei ina. Ib peilalus qab du im. wa allis ubilis gatavida. Ib eis mais hropidedun. ushramei ina;
15 ip peilatusviljandspizai managein fullafahjan (ralailot im pana barabban Ib iesu atgaf usbliggvands.
16 ei ushramibs vesi. ib gadraubteis gatauhun inainnana gardis. batei ist prailoriaun. jahgahaihaiiun
17, 18 alla hansa jah gavasidedun ina paurpurai jab atlagidedunana ina baurneina vipja usvindandansjnh
19 dugnnnun goljan ina. hails piudan iudaie. jah slbhun is haubib rausa jah bispivun ina jah lagjan-
20 dans kniva invitun Ina. jah bibe bilailaikun ina. andvasidedun ina bizai paurpurai jah gavasidedun
21 ina vastjom svesaim jah ustaiihunina eiusuramidedeinaina.jali undgripun sumana manneseimona
22 kyreinaiuqimandan af akra attan alaiksandraus jah rufaus. ei nemi galgan is. jah atlaubun ina ana
INTERPRETATIO.
cum ad Pilaium. 2. Et inlerrrgivit eum Pilatus : tu es rex Iudacorum? verumis respondens dixil
ad eum ; lu dicis! 3. Et accusarunt eum bi summi sacerdotes mullum; 4. verum Pilatus iierum
interrogavit eum dicens : nonne respondesnon quiriquam? ecce quam mullum conlra le testaniur!
5. Verum lesus amplius non respondit, adeo-ut inirarelur Pilalus. 6. Veium per festum quodque
dimisii iis unum vinclum, quem petierunt. 7. Fuit aulemhic vocatus Barabb s, cum bis cumeo fumultuan-
tibus vincius, qui in seditionehomicidiumfecerunt. 8. El exiensomnis turba coeperuntorare, sicut seuij er
fecit iis. 9. Verum Pilatus respondil iisdicens: vullisne dimiltere vobishunc regem Iudaeo:um? 10. Scivit
enim, quod ob invidiamtradiderunt eum hi siiinmi sacerriotes. 11. Verum hi summi sacerriotes colnmove-
runt hanc lurbam, ut potius Barabbam diminerei iis. 12. Verum Pilatus itcrum respondens dixil ad eos:
quidjam vultis, ut faciam quem votatis rcgem ludaeorum? 13. Verum ii iterum clamarunt: crucifigeeuni!
14. Verum Pilatus dixil ad eos : quid cnim mali fecit? Verum ii magis clamarunt: crucifige eum! 15. Ve-
rum Pilalus volensliuic turb;«saiisfaccredimisit iis hunc B rabbam, verum lesum trudidil Aagellans,utcru-
cifixusesset. 16. Verum miliies duxerunt eum intro atrium, quod est praetorium, et couvocarunt omncm
(ohortem 17. e, vesiiveiuni eum purpura etimposueruni in eum spineamcoronam plcctonies. lS.etcce-
perunt salutarc eum: salve, rex liidaeorum! 19. ei pcrcusserunt cjus capul aruuriine<l conspueruit eum et
poncntesgenua adoraruuteum, 20. el quando illuserunlei, exuerunt ei hanc purpuram et induerunteum vcsti-
bus propriis, et eduxerunteum.ut cru iligerent eum. 21. El apprehendcruntquemdamhominum, Simonem
Cyrenacum,venienteinab a^ro, patiem A e sandri et Ruli, ut sumeret crucemejus. 22. Et duxerunteiimia
ANNOTATIONES.
xv, 2. iurfaie]St. X jadaje. (petimus reconcilinriDeo), sic M. v, 21 gagg gasibjon
5.
xv, ni) Uif. ° oOSsv(vuilu). — vTtayt§tu/\luyr>6t.
xv, 6. warjoh) X warja; cod. Arg. J. St. Z. X
B. xv, ll. im] J. St. X tns-
warjo; id viiium repetiturSkeir. XLIII,ld.ubi warjano XV,12. aftra andhafjands]"fgr;
pro warjanoh(cf. L,8 ubi ainvarjammapro ainvarjam- xv,15.^anaJarticulus,nominibiispiopriisrarissime
meh, vel polius pro ainwarjanoh)legitur. Encliticum addilus L. vi, 11; J. v, 56 (alia cnim esi locorum Mc.
—/i(i. e. u/i, cl. ad M. v, 57) addidebei, quia eo i, 16; L. III, 1 rniio), cum vi quadamponilur, signi-
omissopronomen interrogativum relinquitur (Grim. ficans: lalis de quo tam gravia dicuniur.—t^J see.,
III, ?9), quod hoc locosensus non admitlit. Loco pa- vid. ad M. vi, 24. — ieiu atgaf) ^,gr. omn.
rallelo M.xxvn, 13 pro warjoh legilur warjanoh,ma- xv, 16. innana gardis]cditt.-r iun anagardis, in qna
sculina forma, quae ipsa apud diligeniem leciorem leclione offensioneinhabel nou solum compositionh
oflensionemhnbel, nain dulps genere est femininum raiio, cum neque anagards vocis uvkn(quaeantc do-
(L. II, 42; J. vi, 4). mum aut anterior domus pars est) notionem probe
xv, 8. utgaggnndei) ascendens, gr. ava5o«o-ab-.— reddat, et simplex gards illi graecaevoci respondeat
a//aj omnis, * gr. (vid. xiv,54),scd eiiam geniiivusposlttm adverbium
xv, 9. vileidufraleitan)1. Sl. -f- vileidei fraleiau, posiius ; nam si geniiivo opus est post ejusmodi ad-
B, X vileidfraleitum,Z. cum Ih. F. -I- vileidu(ralei- verbia.ulunlur Gothi formis utana, hindana,cf. Gralf
tau. Omninoproba csi codicis Arg. leciio, quam de- Althochdeulsche Prmposit. p. 10, ad quorum similitu-
dimus; u enim in vileidu certo scriptum fnit, quam- dineni dicendmnest innana, vid. Cor. II, vn, 5. Qui-
quam nunc oculorumacie deprebendi vix polest, et bus probatis meliore jme contendere videmur Ulf.
sinedubio omissam bauc encliiicam desideraremus, eaa legisse, quam Giiesb., qui Golhumeit in coJ. suo
qnia interrogaiioniindicandaeinservit.Deindeeiiam-i inveuisse ait.
ei(ut)Gothnsposivi/janponere solel (xv,12; L.xvni, xv, 17. paurneina]St. X paurneia.— usviniandani)
41), lamen infiuitivura cum accusativo etiam solet gr. omn. ante paurneina.
(Mc. x, 56; L. xtx, 14); denique si fraleilan pro pas- xv, 21, sumanamanne)quemdamvirorum, gr. omn.
sivo Ullilas usus esl, nemi) mirabitur, qui gothicam Kupayovxu xtva; Ulf. lectionem suamex locis paralle-
linguaminlinitivopassiviomninocarere memiiiit(vid. lis M. XXVII, 52; L. xxm, 26 hausisse videtur . ky-
ad x, 45). Nostro loco similisest L. i, 62 rcaiuavil- reinaiu) i. Sl. X hyreinaium.
dedihaiian (xuliiaOut)ina, cf. Mc. ix. 45, 47; L. ni, xv, 22. allauhun)duxerunt, gr. fipovat, Ulf.c. codd.
7, li et Cor. H, V, 20 ubi oebpteOu —xuxuXkuyrixe ™ ayouo-t.
OtuGoth.uti h. I.convertil bidjamgagavairpnangupa
579 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 580
23 gaulgauba slab. balci ist gaskeirib wairneins slabs. jah gebun imma drigkan vcin mib smyrnn. IL is
24 ni nara. jah ushramjandans ina disdailjandans vastjos is vairpandans hlauta ana bos. warjizuh wa
25, 26 nemi. vasuhbun weila bridjo. jah ushramidedunina. jah vas ufarmeli Jairinosis ufnrmelib.sa piu-
27 dans iudaie.jah mib iinma ushrnmidedun tvans vaiderijans.ainana af taibsvon jah ainana af hleidu-
28, 29 meinis. jah usfullnodabata gamelidobala qibano. jah niib unsibjaim rahnibs. vas. jah bai faura-
gaggandansvajameridedun ina vibondansbaubida seina jah qibandans. o sa gatairands bo alh jah bi
39, 31 brins dagans galimrjands bo. naseibuk silban jah atstcig af bamma galgin, samalcikojaii bai auhti- '
mistans gudjans bilaikandansina mip sis misso raijp baim bokarjam qebun. anbnrans ganasida ib
52 sik silban ni inagganasjau. sa xrislus sa biudans israelis atsteigadau nu af bamma galgin. ei gasai-
55 waima jnh galaubjaima. jab bai mibushramidansimma idveitidedun imma. jali bibe varb weila
54 sailislo. riqis varb ana allai airbai und weila niundon. jab niundon wcilai vopida iesus siibnai
mikilai qibands. ailoe ailoe. lima sibakbanei. batei ist gaskeirib. gub meins go{)meins. duwe mis
35, 56 bilnisl. jah sumai_nize'alsiandandanegahausjandarisqe])un. sai. Iielian vopeib. pragjands pan ains
jahgafulljands svam akeilis galagjandsana raus dragkida Ina qibands. let ei saiwam qimaiu helias
37 , 58 alhafjan ina ib iesus afira leiands siibna mikila uzon. jnb faurabah albs disskritnoda iu tva iupabro
39 und dalap. gasaiwandspan sa hundafabs sa atstandands in andvairbja is balei sva hropjanls uzon.
40 qab. bi sunjai sa manna sa sunus vas gubs. vesunub-ban qinons fairrapro saiwandeins. in paimei
41 vas marja so magdalenejah marja iakobis bis minnizinsjahiosezis aibei jah salome. jah ban vasin
galeilaia. jah laistidedun ina jali andbahlidedun imma. jah anbaros mansgos. bozei mi])iddjedu;i
42 imma in iairusalem. j.h jubui nt audanahija vaurbanamma. unte vas paraskaive. saei ist fruma
43 sahbato. qiinands iosefaf areimabaias gagudsragineis. saei vas silba beidinds biuiangardjos gubs.
1NTERPRETATIO.
golgotha locum, quod est explicatum calvariaelocus. 23. Et dederunt ei bibere vinum cum myrrha;
verum is non accepit. 24. Et crucifigenles eum, dividentes vestes ejus, jacien:es sortem super illas,
quisque quid acciperet. 25. Fuit auiem hora tertia, et crucifixerunieum. 26. Ei fuit inscriptio cri-
minis ejus superscripta: hic rex ludaeorum. 27. El cum eo crucifixeruut duos maleficos,unuma dexira et
unum a sinistra ejus. 28. Et iinpletum-esthoc scripium hoc dictum : et ciim iniquis numcralus fuit. 29. Et
hi praelereuntesblasphemarunieum, movenles capila sua el dicentes: o hic dissolverishoc lemplum et pcr
tres dies aedificanshoc, 50. Salva te ipsum et descendede hac cruce. 31. Similiter ciiarnhi summisacer-
doles illudeniesei cum se invicemcum his scribis diverunt: alios sanavit, verum se ipsum non poiest sanare.
.32. Hic Chrisius, hic rex Israelis, descendat nunc de hac cruce, ul videamuset credamus. Et hi crucifixi-cum
co convitiati-sunt ei, 33. et quando facta-est bora sexta, tenebraefaciae-suniper omnem terram usque
horam uonam. 34. Et noua hora clamavitlesus voce magna dicens : Eloe, Eloe, litna sibacthani, quod est
explicatum : Deus mi, Deus mi, cur me reliquisti? ,35. Et quidam iioriun adstautium audientes dixerunt:
ecce, lleliam vocai. 56. Currens autem unns el implens spongiamaceio ponens iu aruuduiem polum-deriit
ei dicens : sine ut videamus, veniatne Helias dclollere eum. 57. Verum lesus iterum emittens vocem
mngnamexspiravit. 58. Et velum lempli scissum-est in duo a-siimmousque deorsurn. 59. Videns autem
hic cenlurio, bic aristnnsin facie e'y&,quod sic clamans exspiravii, dixit: in veritnte hic bomo hic filiusfiiit
Dei. 40. Fuerunl auicm mulicres procul videntes, in qnibus fuit HJariahancMagrialeneet Marialacobi btijus
ininoris el Iosis mater et Salotne. 41. Et cum esset in Gnlilaea, et secbt.-e-sunteum et minisirarunt ei ct
ali:» mullae, quas iverunt-cum eo in Ierusalem. 42. Et jam in vespere facto, nam fu t para^ceve, qui est
primus sabbatorum, 45. venienslosef ab Arimathaeo,probus decurio, qui fuit ipse exspeclabsregnum Dei,
ANNOTATIONES.
xv, 24. disdailjandans)distribuentes,gr. Siuuzpi- adnotat Sch., Ulf. h« legisse iu cnd. suo; immo de
?ovTai.— warjizul\toaiquisquequid, gr. xi; xi; Goili. suo addidilGotli. particulam ei, viri. xv, 12; Gal. v,
gncca nowsatis iulellexisseapparet. 16, gipa ei ahmin gaggaip; cf. Thess. II, in, 1. pata
xv, 28. usfullnoda]Sl. X usfulnoda.—ai^ano]vid. antpar ei bidjaip : utpstauiem noslrum legisse, Griesb.
ad M. xxvi, 75. — rahnips] J. St. X rahnip. rccte monet. °
xv, 29. [auragaggandans\anlecedentes; lectioilla xv, 57. aflra] iterum , gr. omn.; forlasse e M.
cod. Arg. et editt. omnino falsa est pro (aurgaggan- xxvu, 50 huc iractum.
dans, bncenim est itupuTtopeveaOut, vid. Mc. xi, 20 ; xv, 38. a//isj cod. Arg. X a's» s'c' Thess. II, n, 4;
L. xviu,56; [auragaggunaiitem respondelgraeeojroo- vd. ad M. v, 15. —iupapru) St. Z. y^jupapro.
Tropsuso-9at sive rtpouyetv, viri. L. I, 76; xvm, o9; xv, 59. pateil St. yipatai.
Mc. xi, 9. —po] sec lioc, "gr.omn. XV, 40. pan)°Ulf. °xai. — vas] Ulf.° xut. — iaftoWs]
xv, 51. wiajeum, ° gr. omn. — i^] verum, ? gr. Ulf. c. codd. w, quod M. xxvn, 56 additur; exci-
omn.;sic Ulf. suepiusinopposiiarumsenteoliarumal- disse h. I. eo magis miramur, quod omnis lectionis
tero meinbroaddit ip. quod graecinon habent, vid. divers tns in hocversu ea esl, ulqua>agroecisdissen-
J. VIII,15, 25; xv, 5. liunt, cflm verbis Matth.ciconsemiant.
xv, 52. atsleigadau)vid. ad J. xm, 35. xv, 41. ialt) pr., gr. dl xai — jaAJ sec. el, ° gr.
xv, 53. janj et, gr. omn. Si.— omn.—posti) 1. St. X pose.
xv, 31. niundonweilai)] gr. limd)gr. >a,uu;a.— xv, 42. al andanahtju)1. St. X jct- — fruma sab-
st6ak^anei]gr.oinn.o-aSaY9avi,B. lectionemrec. plam bato)primussabbalus, gr. omii. itpoauGGuxov, cf. ad
vitiosamesse pro sabukpanei, recte censet, vid. M. xvi, 2.
xxvu, 46. xv, 45. qimands]veniens,gr. — areimapaias)
ri>fiev..
xv, 35. galtausjandans]1.° X— jaltausjundans. viri.ad M. xxvii, 57. — gagnds) 1. St. X 9"rf*.<\a°u
xv, 56. galagjands}Ulf. TS. let ei\ 1. St. B. X Z. eodem scnsu poni posse opinatur, quo gaguds;
jcl., iideiu vero M. xxvn, 49 recl'? ediderunt. Falso sed errai, nam gndi voxe*i nihili nec ullo loco rei>e-
581 MARCUSXV, 44—46.—XVI, 1—12. 582
44 anananbjands galaip inn du peilalau jah bab bis leikis iesuis. ib peilatus sildaleikida ei is juban
45 gasvalt jah alhaitands ban hundafab frah Ina. ei jupan gadaupnodedi. jali fmbands at famma
46 hundafada fragaf pata Ieik iosefa. jah usbugjands lein jab usnimands ita bivand bamma leina jsh
47 galagidaita in hlaiva. batei vas gadraban us slaina. jah alvalvida stain du daura bis hlaivis. ip marja
xvi, 1 so magdalenejah marja iosezis sewun. war galagibs vesi. jah invisandins sabbate dagis marja so
magdalenejab marja so iakobis jah salome usbaubtedun aromata. ei atgaggandeinsgasalbnderieina
2, 3 ina. jahfilu air bis dagis afar sabbaie atiddjedun du pamma blaivaat urrinnandin sunnin. jah qebun
4 du sis misso. was afvalvjai unsisbana stain af daurom bis hlaivis. jah insaiwainieins jjaumidedun.
5 bammei afvalvibs ist sa siains. vas auk mikils abiaba. jab atgaggandeins iii bata hlaiv gasewun
6 juggalaub sitandan in laihsvai bivaibidana vastjai weilai jah usgeisnodedun. barub qab du Im. ni
faurhteib isvis. iesu sokeib nazoraiu bana usbramidan. nist her. urrais. sai baua slab. barei galagi-
7 dedun Ina. akei gaggib qibiduh du siponjam is jah du paitrau ei faurbigaggib izvis iu galeilaian.
8 baruh ina gasaiwib. svasve qab du Izvis. jah usgaggandeinsaf bamma hlaiva gablauhun. dizuh ban
9 sat ijos reiro jah usfilmeijah ni qebun mannhun vailit. ohtedun sis auk. usstandandsban in maurgin
10 frumin sabbato alaugida frumist marjin bizai magilalene. af bizaiei usvarp sibun unhulbons. soh
11 gaggnndeigataih baim mib imma visandam qainondam jah grelandam. jah eis hausjandans batei
12 libaib jah gasaiwansvarb fram izai ni galaubideriun.afaruh ban bata.
INTLRPRETATIO.
audens ivit intro ari Pilalnm el peiiit hoc corpus Iesu. 44. Verum Pilnius niiratiis-est, qnod isjam obiii, et
advocnnsaulem cnliiriouem, inlerrogavil eum, an jam moreretur. 45. Et comperiens ab hnc cenlurione,
tradidil boc corpus loselo. 46. Et cmens liinim et sumens iri obvolvil boc lino, et pnsuit id in sepulcro,
quod iuitexcisum e saxo, etarivolvit saxum nd ostium hujus sepulcri. 47. Verum Maria baecMagdnlene
ei Marinlosis.videruni, ubi posilus esset. xvt, 1. Et imminenle sabbati die Maria haecMagdaleneet Mara
baeclacobi et Salome emerunl aromatn, ut.aceedenles ungerent eum. 2. Et admodum niane hoc die post
(ero) sabbatorum, adiernnt arihoc sepnlcruin, in orienie sole, 3. et dixerunt ad >e invicem : quis devolvat
nobis boc saxumab ostiis hujus sepulcri? 4. Et inspicieniesobservarunt, quod devoluiumest hoc saxnm;
fuit enim magnumvalde. 5. Et accedenles in boc sepulcrum viderunt juvenem sedentem in dextra amicinm
veste alba, ei .obstiipnerunt. 6. Tunc dixit ad cos : ne timele vobis, lesum qnaeritis Nazoraeum, bunc
crucifixiim; non-esi bic, surrcxil, ecce bnnc locum, ubi pnsuerunt eum. 7. Sed itediciteque ad discipulos
ejus cl ad Petrum, qund pracccriitvos in Galilaani, ibi eum videtis, sicut dixii ad vos. 8. El cxeuntes ab
lioc sepulcro aufugeruni; invnsii autem eas trcmnr et pavor et non dixcrunl cuiqunm quidqunm, timuerunt
sibi eniin. 9. Surgens aiilem in manc primo sabbato appnruit primum Marinebuic Magrialcnae,e quacjecit
septem daemones. 10. Ilacc iens nuntiavil his cum eo existeniibus, flentibus et plorantibus. 11. Et ii
audieutes, quod vivit ct visus fuit ab ea, non crediderunt. 12. Post aulem boc. —
ANNOTATIONES.
ritur, gagudei aulem Icgitur Tit. i, 1; Skeir.
° 38 , 7, aftermonlag (propr. apres lundi) vocaliatur, vid.
cf. afgids Skeir. 44, 22. — laet] Ulf. xui. — uas Grimm DHA, p. 820. Ot-runi Ulf., ab oinnibiis
sitba]'1 gr. omn. ° < ° graecisdissentientein, Luc;nnnrrationem sequi jam
xv, 44. is] is, gr. mn. — pati) autem, gr. supra indicaviniiis; Goihus ila inlelligendus cst: die,
omu., cum ubi pariicul.ejaApan unam notionem ex- qui sabbaiuinipsum praecedit, mulieres aromala eme-
primenies ponunlur, inunisso alio verbo dirimi non runt (sabbato ipso quieverttnt L. xxm, 56), die post
solcanl. in pan vilinm latere et, quorijam Lye (ap id snbbatum (qui nnus est sabbal<>rum,gr.) ad sepul-
D. praef.p. xiv) et Z. vidernnt, pana legendumcsse crum contenilerunl. — atiddjedttn) cod. Arg. X
arbitramur, iiuod vero ncutiquam euiriioniaejjraiia, aiiddedun. — al urrinandin]!. Sl. Z. X jct.
uii viri riocti nihil probanlia exempla produceutcs xvi, 4. insaiwandeins]St. X insanwdnueins.
opinantur,in ^an mulilan debuit. — jupan) sec. jam, xvi, 6. nazoraiu) Vid. nd i, 24. — urrais) gr. om;'.
gr. TtukUL. ante nisl. — pana stap] hunc loeum, gr. o TO^OJ;CO
xv, 45. a\ F. h. I. ct Mc. xn, 2 omni auctoritale auiem magis mirum est, quod Goih. accusativo uii-
destilulus n/scribit. tur, quia nuilo alio loco sai inlerjectio vini imperativi
xv, 46. ila] utr. id, ad leik (o-wota)referendum; gr. verbi saiwan babet, vid. praescriini L. i, 38.
aurov(intell. lesum); aliter L. u,'28. xvi, 7. [aurbigagqip] i. St. B. -i- [auralgagqip. ~~
xv, 47. galagips tviij posilus essei , gr. xiBexut. izvis] sec, J. Sl. X i"a is; verum vidit Maresh. p.
xvi, l.inuisanrf/nsjcod.Arg.J. Sl. B. X invisandin, 441.
omiliiiur s prnpier sc|uenteui enmricm littcram, vid. xvi, 8. gaplauhun] gr. omn. ante af. — dizuh pan]
x, 45; cf. ad m, 13. Cieterum pro Stuyevopivov auGGu- pro rfiz J. St. X dei verbo proecedenti adpiclum,"
xovGoth.habetinsiantedieetciim L.xxiu, 56;xxiv, . deinde jungunt X tthpan,&. X dis uhpan, Z. X diz
1, consenlire videiur, vid. ad vers.2. Geniiivi a utein uhpan; vid. ad xiv, 44. — I;'os]sic cori. Arg.; Z. X
non sunt absoluti, quosdieunt, sed propiie tempus izos; 1. Si. B. X iaossinceram lectiouemB. in adno-
indicantes, uti vs. seq. Opponunlurigitur invisandins tatione exhibet, cf. Grim. I 785. — niqepun] 1. St.
sabbate dagis (praecedentesabbalo die, quem supra B. X nimanna, deinde lac. usque ad linem versus.
xv, 42 priinum sabbalorum dixit, quia riies el sah- xvi, 9. marjin pizai] 1. St. B. X marivepamei; B.
batnm aniecedenset sequens festi dies erant) et pis in arinotaiionerecle conjecit/iuni, quod intenta ocu-
dagis afar sabbate (postero die sabbati), inter ulrum- lorum acie cum Ib. incod. Arg. legimus.
que sabbatus ipse interluit. xvi, 10. soAJJ. St. -f- so. — aninr/iJSt. X gataip.
xvi, 2. pis —. sabbate)die postero sabbatorum — visandam]1. St. B. X verun, deinde lac, usque ad
(striclius : am nachlag des srtbbats, Gall. /e lende- finem versus.
main rfu sabbat), gr. T/J? ptut auGGuxav; pro pis xvi, 11. jah eit hausjandans]1. St. B. -f- ip eis ga-
afar dagis vid. L- vn, II, pro afar sabbateforle le- hausjandans. — (jfasaiioansj J. St. B. X gnsaiwands.
gendum est jct. afar sabbale, uti olim in partibus xvi, 12. a'aruh pari] 1. St. B. X "/'"' uppait.
quibusdamGermauiaedies martis (Dienslag,mardi).
583 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 584
> »1
•*——-
m« - -I '*"' "i
——i... i --
. —. I I , , >n... .... -
—- ,.,- i | !...... „ ,—., ..i ,,, * »—

AIVAGGELJd ibAIRH LUKAN

ANASTOBEIJb.

i, 1,2 Unte raihtis managai dugunnun meljan Insaht bi bos gafullaveisidonsin uns vailuins. svasve
5 anafulhun unsis. baiei fram frumislin. silbasiunjosjah andbahios vesunbis vaurdis. galeikaid.ijah
misjahahmin veihammafiam anaslodeinaiallaim glaggvubaafarlaisijand n gahahjo busmeljan. baiista
4, 5 baiaufeilu ei gakunnais bize bi boei galaisibs Is vaurde asiab. vas in dagam berodes biudanis iudaias
gudja namin zakarias us afar abijins jah qeins is us dauhlrum aharons jah namo izcs aileisabnib.
6 vesunuh ban garaihia ba In andvairbja gubs gaggandonaIn allaim anabusnimjah garaihteimfraujins
7 unvaha. jah ni vas Im harne. unte vas aileisabaib stairo jab ba framaldra dage seinaize vesun.
8, 9 varb ban mibbanei gudjinoda Is in vikon kunjis seinis In andvairbja gubs bi biuhija gudjinassaus
10 hlauts imroa urrann du saljan aigaggands In alh fraujins. jah alls hiuhmavas manageinsbeidandans
11 uta weilai bimiamins. varp pan imma In siunai aggilus fraujms standands af tailsvon hunslatadis
12, 15 pymiamins.jah gadrobnoda zakarias gasaiwandsjah agis disdraus Ina. qa"f> Jpandu imma sa aggJLs.
ni ogs jpus zakaria. dujbeei andhausida Ist bida beina. jah qcns beina aileisabaib gabairid suriubus
14 jah haitais namo is iohannem. jah vairbib bus faheds jah svegnipa jah managai In gabaurbai is
15 faginond. vairbib auk mikils in andvairbja fraujins jah vein jah Ieif>uni drigkid jah ahmins veiliis
16 gafulljada nauhjpanin vambaiaibeins seinaizos. jab managans suniveIsraelis gavandeib du fraujin
17 guba Ize. jah silba fauraqimid in andvairbja Is In abmin jah maihai haileiinsgavandjanhairlonaaitane
18 du barnarn jah untalans in frodein garaihtaize manvjanfraujin manageingafahrida. jah qab zakarias
du bamma aggiiau. bi we kuniuim bala. ik raibtisim sinegs jah qens meina framaldr.zei in dngara
19 seinaim. jah audhafjands sa aggilus qab du imma. ik im gabriel sa siandandsin andvairbja gubs jah
20 insandibs im rodjan du bus jah vailamerjan bus baia. jah sijais bahands jah ni magandsrodjan und
banadagei vairbai (Vide paginam sequentem.)
INTERPRETATIO.
EVANCF.LltlMPERLICAHIXClPIT..t
1,1. Quia quidcm mulii coeperuntscriberehistoriam de bis completisa udnosrebus, 2. sicuttradiderunt
nobis, qui a primo oculati tesies et minislri fuerunt liujus verbi: 5. placuit eliam mihi ct spiiitui sanclo a
principio omnia diligenter persequentic.ontincntertibi scribere, optime Theofile, 4. ui cognoscashorum,
de quibusdoctus es, verborumveritaiem. 5. Fuit in diebus Heroriis,regis ludaeae,sacerdos,nomineZacarias,
ex posleritate Abijap,et mulier ejus e filiabus Aharonis, et nomen ejus Elisabetli. 6. Fueruni autem justi
ambo in facie Dei, incedentes in omnibus prxcepiis et jtistitiis domini irreprehensibiles. 7. Et non fuerunt
iis filii, quia fuit Elisabeih sterilis et ambo j rovecti diebus suis fuerunt. 8. Factum-est autem, dure
sacerdolio-funclus-estis in vice generis sni in facie Dei, 9. secundum consuetudinem sacerdotii sors e>
exiit ad immolandum,accedens in templum riomini; 10. et omnis grex fuit turbae exspeclautes foris bora
suflitionis. II. Faclus-esl autem ei in visione angelus domini, stans a dexlra altaris suffilionis, 12. et
turbutus-est Zacarias vidensct limor cepit eum. 15. Dixitautem ad euin bic angelus : ne lime tibi, Zacaria,
ideo quod cxaudita esl precaiio tua, et mulier tua Elisabeih par.t filium tibi et voces nomen ejus Ioannem.
14. Et (ii tibi brtitia ei gaudium, et multi in nativiiate ejus gaudent. 15. Fit enim magnns in facie Domini
et vinumel siceram non bibit et spiriiu sancto replelur adhuc in uiero matris suae; 16. et multos filinmm
Israelis convertil ad dominum, Deum eoriiin; 17. etipse praeeedit in facieejus in spiritu et potentia Heli.r,
convertere corda patruni ad filioset indoclos in prudemiam jusiorum , parare DOminolurbam perfectam.
18. Et dixil Zacarias ad hunc angelum : ex quo scimus hoc? ego enim sum scnex etuxor mea provectipr iu
diebussuis. 19. Et respondens hic angelus dixit ad eum : ego sum Gabriel, hic slans in facie Deiel missus
sum loqui ad le el ev.mgelizarelibi hoc; 20. et sis tacens et non valens loqui usque hunc diem, quo iiat
ANNOTATIONES.
Inscript. anastodeip}Vid. ad. Mc. inscript. i, 10. mana^eins]B. X mauagens.— beidandans]
l, 1. raihlis] Sl. X rahlis. ° cxspeclantes, gr. rtpoaevyb^-evov. Gr. IV, l.';2 inavull
I, 3. jah ahmin veihammd)—
ct spiritui sancto , gr. scrlbere bidjandans,sed sunt codd. qui npoaStyJbpevov
omn., Golb. c. verss. lal. afartaistjandin]gr. omn. habent.
ante fram. i, II. siuntti]i. St. X *i«n".
—
I, 5. piudunis) J. Sl. X piridans. ° gudja] cod. i, li. pus faheds)] gr. omn.
Arg. editt. X 9udji; caeterum Ulf. xlt. = afar) i, i5.nan/t/)an]St. y^ndukpan.—injsec. in,gr.sx.
proprie posl, b. I. subUantivi loco positum significat i, 17. inj lerl., J. St. -f- rf«.
vosleritaiem,sed longeaberrat Golh. a gr., qui ifnu.epitx i, 18. kunnunt}novimus, ° gr. omn. yvuooy.ui.
uabent; ejus vocis sensum nec h. I., nec vs. 8, ubi i, 20. juh] pr., Ulf. tSou.— dag ei] Si. X Jc,->
per kuni (uenus) verlii, inlellexii; etfniiepiaenini est partii ULK relativaepro proriominepositaeususnotandus
una viginii quatuor classium sacerdotuin, qui singulis esl: sic xvn, 50 vairpip pamnta daga ei; Neh. v, 14
hebriomadibusminisleriis in templofungcbantur. fratn pamntadaga ei; alia vide nolata ad Tim. II, m,
i, 7. vas)gr. post aileisabaip. 8; aliis locis ei pronomini demonstrativo adjungitur,
i, 8. kunjis] KCncris,vid. ad vs. 5. ut inde relativum pronomcn evadat; sic Gor. I, n, 25
1. 9./i/ai(sl Si. V hlatibs. tesui irt pizaiei naht galevipsvas, nam hlaif.
583 LUCAS I, 21-44-. S85
vas
£ata. dube ei hi galaubides vaurdam meinaim. boei usfulljamda in mein seinamma. jah
Bl, 22 managei beidandans zakariins. jah sildalcikidedun. wa latidedi ina In bizai alli. u«gaggands pan
ni mahla du iin rodjan. jah fropun pammei siun gasaw in alh. jah silba vas bartdvjands im jali
25, 24 vas dumbs. jah varb bibe usfullnodedun dagos andbahteis Is. galaib dUgarda seinamma. alaruh ban
25 Jbansdagans inkilpo varj) aileisabaib qens Is jah galaugnida sik menobs fimf qibandei. Jpateisva mis
26 gatavida frauja in dagam Jiaiinei insaw afniman idveit mein in mannam. {panuhban in menob saihstiu
27 Insandibs vas aggilus gabriel fram guba in baurg galcilaias. sei baitada nazaraib. du magajbai in
28 fragibiim abin. bizci namo iosef us garda daveidis. jab namo bizos magabais niariam. jah galejbands
29 Inn sa aggilus du izai qab. fagino anstai audahafta frauja mi]pf)us. biubido bti in qinora. Ib si gasai-
wandei gablahsnoda bi innagablai is ja batha sis. wcleika vesi so goleins. batei sva biubida izai.
50, 51 jah qab aggilus du izai. ni ogsbus mariam. bigast atik anst fram guba. jah sai. ganimis In kilbein
52 jah gabairis sunu jah haitais namo Is iesu. sah vairbib mikils jah sunus hauhistins hailada jah gibid
55 imma frauja gnb stol daveidis attins is. jah biudanob nfar garda iakobis In ajukdiib jah biudinassaus
54 Is ni vairbib andeis. qab ban mariatn du bamma aggilau. waiva sijai baia. bandci aban ni kann.
55 jah andbafjands sa aggilusqab du Izai. ahma vcihs aigaggib ana buk jah mabts haubistins ufarskad-
56 veid bus. dube ei saei gabairada veihs. hailada suiius gufs. jah sai. aileisabaib nibjo beina jah so
37 inkilbosunau In aldomin seinamma jah sa menobssaibsta ist Izai. sei haitada stairo. unle nist un-
38 mahieigguba ainhun vaurde. qabban mariam. sai bivi fiaujins. vairbai mis bi vaurda beinamm;>.
59 jab galaib fairra izai sa aggilus. usstandandei ban mariam in baim dagam Iddja in bairgahein sniu-
(0, 41 mundo in baurg iudins. jah galaib in gard zakariins jah golida aileisabaib. jah varb sve hausida
42 aileisabaip golein mariins. lailaik barn in qibau izos jah gafullnnda ahmins veihis aileisabaib. jah
- 43 ufvopida stibnai mikilai jah qab. biubido bu in qinom jah biubido akran qipaus {leinis.jah wabro mis
44 bala ei qemi aibei fraujins meinisat mis. saiallis.. sunsei varb stibna grieinais beinaizos in ausam
LNTERPRETATIO.
hoc, ideo quod non credidisti verbis meis, quae implentur in lempore suo. 21. <t fuil lurba e .speclamcs
Zacariam et miraii-sunt, quid tardaret eura in hoc templo. 22. Exiens auiem non poiuit ad eos loqui, et
inlellexeruiil, quod visioiiem vidii in templo, et ipse fuit significans iis el fuit mulus. 25. Et faclum-est,
qtiando impleli-sunt dies officii ejus, ivil ad domum suam; 24. post autem bos dies gravida Cacta-est
Elisabeth, uxor ejus, et occultavit se menses quimiue dicens, 25. quod sic mihi fecit duminus in diebus,
quibus adspexit auferre opprobrium meum in hominibus. 26. Tunc amem in mensesexto missus fuii aogelus
Gabriela Deoin urbem Galilaeae,quae vocaiur Nazarelh, 27. ad viiginem in sponsionibus marito, cujus
nomen Iosef, e domo Davidis, et nomen hujus virginis Mariam. 28. Lt ieus inlro liic angelus ad eam dixit:
salve! graiia optilenta, dominuscum le; beuedicta lu in mulieribus. i.9. Vermn ea videus lurbala-est de
iniroitu ejus et cogiiavii sibi, qualis esset baecsalutatio, quod sic bcnedixit ci- 50. Et dixil angelus ad eam :
ne time tibi, Mariam, invenisti enim gratiam a Deo. 31. ct ecce, concipis in utoro et paris filitim, ei voces
nnmen ejus Iesuin. 52. Hic fit magnus et filius altissimi vocatur et dat ei dominus Deus seriem Davidis,
patris ejus. 55. El rcgnat super domo lacobi in sevuniet regni ejns non fit (inis. 54. Dixit tum Mariam
ad bnnc angelum : quomodo sit hoc, quoniam maritum nnn nosco? 35. El re.-pondens hic angelus dixit
ad eam : spiritus sancius accedit super te et potentia altissimi obumbrat te, ideo ut qui nascitur sanctus,
vocetur Olius Dei. 56. Et, ecce Elisabelh cognata tua etiain haec gravida filio in senio suo et hic mensis,
sexlus est ei, quae vocatur sterilis, 37. quia non-est impossibile Deo nnum verborum. 38. Dixit autem
Mariam : ecce, ancilla Domini, liat mihi secundum verbum tutim; et ivit procul ea b;c angelus. 39. Exsur-
gens autem Mariam in his diebus ivit in regionem-montanam festinanter in urbem lud:c. 40. et ivit in do-
mum Zacariaeet salutavit Elisabeiham. 41. Et factum-est, ubi audivit Elisabeth saluiationem Mariae,
exsultavit infans in ulero ejus et replela-est spirilu sancto Elisabelh 42. et exclamavii voce magna et
dixit: benedicta tu in mulieribus et benedictus fructus uieri tui. 45. Et unde mihi hoc, ut veniret mater
domini mei ad me? 44. Ecce enim, eum-primum facia-est voxsalutalionis tuae in auribus meis, exsultavit
ANNOTAIIUNES.
i, 25. dagos]cod. Arg. X dagit; quam c>dicis Arg. inlerprelatur, sed) inlroitu, quodGord. Append. Ulfil.
lectionem cumZ. defendere auderet, et converterei: iilustrat. p. 57 recle vidii; gr. omn. \byu, Ulfil. c.
cum riiei muuera finita essent, sacerdolum ministc- verss. lat.; ccleriun J. St. B. X inntagahlui. —isj
rium non unius tantum, seri septem dierum fuisse cjus,ugr.—patei — izai\ quod sic benedixit sibi,°gr.
oblitus est. — andbalueis]B. Z. -i- andbatheint; and- i, 52. hauhistins) 1. Sl. X hauhislons. — gibid] 1.
bahteis diclum est ea geniiivi nomiuuui in — i inni- St. -7-gibip.
lentium forma (— eis pro —jis), quam Griin. I. 606 l, 35. tn ajuktlup] 1. Sl. B. -f- itt eivins. — jah}
arihuc desideravit; sic gavairpeis Cnr. II, xni, H; sec, J. St. B. -f- xp. — andeis)1. St. B. X ondti;
Eph. IV,5. trausteis Eph. n, 12. valdufneis Skeir. 49, andeis veram esse nominativi formam, cum niincrii-
2 ; de waiteis1. xn, 24 dubiiatur, uirum sit gencrj (licerimus eCor. I,xv, 2i; II, xi. 15, nec cum Z. de
masculinuin (waiteis, cf. germ. der waizen), an neu- ejus aucioritaie dubilari debet, teque cum. lli. andeis
irum (wailt, cf. is!and. hveiit). pro genitivo amplius qu sq atn habebit.
—
i, 24. pan) St. X '<"«• vikilpd) 1. St. X «'»'• i, 55. uai].). St. B. X *izaixe.— dupe ei) 1. Sl. B.
uli vs. 5o et II, 5, ubi B. etiam Xu'v- — menops) X dupeh; ceierum Ulf. xui.
1. St. B. X menaps. — fimf) Hz. X />"»• i, 56. aileisabaip] Sl. X aiteizabaip. — inkilpo]
l, 25. afniman] Z. X afnimam. — irftiei] St. X vid.advs\24. — sunuu—seinamma)1. Si. B.XS»'">
Idveip. (B. X tunu) gnvum... nin seinam... deinde lac. nsquo
l, 28. anslai ttudahaUd)1. St. X Kt- ad vs. 58 jali gal ip.
°
i, 29. gasaiwandei)videns, gr. — gapluhsntda) i, 57. gupa) tle,>,gr. itupa 6sw.
is. — innagah ai] i. e. (non sermone, uti B.
gr. posi. l, 42. ufvonida)St. V ttsvopida.
PATROL. XVIII. '
19
»87 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 588
45 ineinaiui lail.iik b.ita oam io svignipai in vambai meinai. jah audaga so galaubjandei batei vairbib
46, 47 usiauhls bize rodidane Izai fram fraujin. jah qab mariam. mikileid saivala meina fraujan jah
48 svegneid ahma meins du gnba nasjand mcinanima. unte insaw du hnaiveinai biujns seinaizos. sai
49 allis fram himtna nu audagjaud mik alla kunja. unte gatavida mis mikilein sa roahleiga. jali veih
50, 51 namo is. jah armahairtei is in aldins a'de baim ogandam ina. gatavida svinbein in arma seinamma.
52 disiaida mikilbuibans gahugdai hainins seinis. gadrausida mahieigans af siolam jah ushauhida
55, 54 gahnaividans. gredagans gasobida biube jah gabignandans iusandida lausans. hleibida Israela biu-
55 magu seinamma gainunauds annabairteins. svasvc rodida du altam unsaraim abrahama jah fraiv is
56 , 57 und ;,iv. ga>lobban mariam mib izai sve menobs brins jah gavandida sik du garda seinamma. ailei-
58 sabaib usfullnoda inel du baiian jah gabar sunu. jah hausidedun bisitandsjah ganibjos izos. unle ga-
59 mikilida frauja armahairtein seina bi izai. jah mibfaginodedunizai. j.ili vaib in daga ahtudin. qemun
60 bimaitanbata barn jahhaihaitun inaafarnaminattinsiszakarian.jahandliafjandei so aibeiisqab. ne-ak
61 haitaidau iohannes. jab qebun du izai batci ni ainshun ist in kunja beinamma. saei haiiaidau bamma
€2, 65 namin. gabandvidedun ban allin is bata waiva vildedi hailan ina. ib is sokjands spilda nam jah
64 melida qipands. iohaiines ist namo is. jali sildaleikidedun allai. usluknoda ban munbs is suns jah
65 tuggo is jah rodida biubjands gub. jah varb ana allaim agis baim bisitandam ina. jah in allai bair-
66 gahein iudaias merida vesun alla bo raurda. jah galagidedun allai bai hausjandans in bairiin sei-
67 namma qibandans. wa skuli bala barn vairban. jah ban handus fraujins vas mib imnia. jah zakarias
68 atta is gafullnoda alunins veihis jah praufeiida jah qab. biubeigs fraujagub i raelis. unie gaveisoda
69 jahgtfvaurhta uslausein manageinseinai.jah urraisida hauru nascinais unsis in gardadaveidisbiuma-
70, 71 gaus seinis. svasve rodida bairh mun]) veibaizebize fram anastodeinai aivis praufeie seinaize. giban
72 nasein us fijandam unsaraim jah us handau allaizebizc hatandane unsis. taujan armahainiba bi att m
73 unsaraim jah gamunan triggvos veihaizos seinaizos. aibis banei svor vibra abrahatna attan unsarana
74, 75 ei gebi unsisunageinushandaulijandeunsaraizegalausidaim skalkiuon imma iu sunjai jah garaihiein
INTERPRETATIO.
bic infans in gaudio in utero meo. 45. Et beala hacccredens, quod fil perfectio horum dictorum ei a do-
mino. 46. Kt dixit Mariam : magnificatanima mea dominum 47. el exuttat spirilus meus in Deo, serva-
tore meo. 4 -. Nam adspexil ad huinilitatem ancillaesuoe; ecce enim ab hodierno nuuc praedicantme oinnia
genera. 49. Na.n fecit mihi magnitudinem hic poiens, et sancium nomen ejus. 50. fct miseiicordia ejus
in actaiesaetaum his verentibus eum. 51. Fecit fortitudinem in brachio suo, dispersit superbos cogitatione
cordis sui; 52. pracipiiavii polentes de sedibus et exaltavil humiles; 55. famelicos satiavil bonis et
divites diuisii vacuos; 54. adjuvil israelem, servumsuum, recordans misericordiae, 55. sicut loculus-est
ad palres nosiros, Abrabamo et semini ejus in saeculum. 56. M,nsit auteui Mariam cum ea circiier
menses tres el convertit se ad domicilium suum. 57. Eiisabeihae impleluin-esl tempus ad pariendum et
peperit iilium. 58. Ll audiverunt viciui ei cognati ejus, quia magnilicavit dominus misericordiam suam
de ea, et gavisi-sunt-cum ea. 59. Et facium-est in die octavo, venerunt circumcidere hunc puerum et
vocartmt cum secundum nomen pairis sui Zaeariam. 60. Et rcspondens haecmater cjis d xit : minime,
sed vocetur lohannes. 61. Et dixerunt ad eam, quod noji unus est in cognatione lua, qui Voceiur hoc
nomine 62. Innuerunt auiem patri ejus, Imc quomodo vellel voeare eutn. 65. Vertimis quaerens tabulam
cepit et scripsit dicens ; lohannes esi nonien ejus; et mirati-suot omnes. 64. Apertum-est auteni os ejus
slatiin el lingua ejns, et locutas-est benedicens Deo. 65. Ei factus-est siiper omues timor hos hibiiantes-
circum eum, et in omni regione-iiioniaiialudseaenuniiata fuerunt omnia haecverba. 66. El posuerunt omnes
hi audientes in corde suo dicentes, quid debeat hic puer lieri, et euini inanus domini fuit cum eo. 07. tl
Zacarias, paier ejus, impletus-est spiritu sui lo el proletavit et dixit : 68. Benediclus dominus Deus
Israelis, naui visiiavit et ieeit liberationein populi sui; 69. el erexit cornu salutis nobis in domo Davidis,
servi sui, 70. sicuti loculus-esi pcr os sanctorum horum ab iuiiio aeviprofelarum suorum : 71. dare salu-
tem ex inimicis nostris el e manu omniuin liorum odienlium uos; 72. facere misericordiam de patribus
nosiris ei recordari foederissancti sui; 75. jnramenti, quod juravii ergi Abrahamum, patrem nostrum, ut
darei nobis, 74. seiuritate e manu inimicorum nostrorum liberalis servire ei 75. in verilale et juslitia
ANNOTATIONES.
i, 54. piumagu] insolentior forma daiivi pro piu- Arg. X bisitanlandam; alterum tan sequentem
magati, sic. vn, 26 praufeiu. IX, 26 vulpu. 58 snnu, lineam iucipit.
pro praufetau, vulpatt, sunau; cf. l, 79 daupus. Rom. i, 66. wa] Ulf. ° upu. —;a/i pan]el eniin, gr.
IX, 23 vulpus. Cor. 1, i, 12 pailus (si Casl. rec;e edi- z«i, Ulf. c. codd. fortasse xul yup legii, vid. Ccr. II,
dil) pro daupaus, vulpuus, pavlaus; cf. ad Mc.v,i, 32. ii, 10.
— gamunands)recorduns, gr. omn. p.vnaOavut;Ulf. i, 67. praufelida) B. X praufedida.
cum verss. i, 69. rfaiiLtds piumagaus) St. X deveidispiuma-
i, 55. fraiv) haec cori. Arg. el editt. leciio omnino gans.
falsa est; dalivus fraira posiiilatur; fraiv pro lectione i, 70. fram anaslodeinai aivis} ab inilin aevi, gr.
integra habere, ut sil accusativus casus (qui etiara omn. OOT" uiaivot, quod. J. ix, 52 simpiiciter fram
abrahama esse polesl, vid. vs. 75) non permiuit aiva redditur.
sensus. i, 71. gibun] dare, ° gr. omn. — handau ] 1. Sl.X
i, 57. aileisabaip) Ulf. ° Si. • handam.
i, 59. daga ahludin) \ gr.; J. Sl. B. X ahtudim. i, 75. aipis] genilivus pendens a gantunan; gr.
° —
65. ts j pr. is, gr. omn. nam jah | cepit et,
i,
0 gr. oinn. opx.v, cum G»ih. facit Teopbylact. iu edit. Rom. Pa-
ris. Venct.—abrahama] insolens forma pro abrahum
i, 64. tuggo] St. X tungo. (L. i.i, 8; J. vin, 57);cf. vs. 55.
i, 65. ina —
] euin, gr. «Orouf. bisitundam] cod. i, 75. garaihtein| J. St. B. Hz. -=-garuiliteim.
£S9 LUCAS I, 76— II, 1-15. SVO
76 in andvairbja is allans dagans unsarans. jah bu barnilo proifetuft hauhistins haftaza fauragaggis
77 auk faura andvairbja fraujins manvjan vigans imma du giban kunbi naseinais managein is in
78 afiela fravaurhte ize bairh infeinandein armahairtein gubs unsaris. in bammei gaveisob unsara
79 urruns us hauhibai gabairhtjan baim in riqiza jah skadau daubus sitandam du garaihtjan fotuns
80 unsarans in viggavairjbjis.ip pala barn vohs jah svinbnoda ahniin jah vas ana aubidom und dag
li, 1 ustaikneinais seinaizos du israela. varb ban in dagans jainans. urrann gagrefts frar.t
2 kaisara agustau gameljan allana midjungard. soh ban gilstrameleins frumisla varb at visandin
3 kindina syriais raginondin saurim kyreinaiau. jah iddjediin allai ei melidai veseina warjizuh in
4 seinai baurg. urrann ban jah iosef us galeilaia us baurg nazaraib in iudaian iu baurg daveidis. sci
5 baitada beblahaim. dupe ei vas us garda fadreinais daveidis. anameljan mip mariin. sei in fragiftim
6 vas Imma qeins. visandein Inkilpon. varp pan mippanei po vesun jainar. usfullnodedun dagos du
7 bairan izai. jah gahar sunu seinana bana frumabaur jah bivand ina jah galagiria ina in uzeliii. unte
8 ni vas im rumis in stada bamma. jah halrdjos vesun in bamma samin landa bairhvakandans jah
9 vitandans vahtvom nahts ufaro hairdai seinai. ib aggilus fraujins anaqam ins jah vulbus fraujins
10 biskain ins. jah ohtedun agisa mikilamma. jali qabdu iui sa aggilus. ni Ogeib. unte sai. spilloizvis
11 falieid mikila. sei vairpip allai managein. patei gabaurans ist izvis himma daga nasjands. saei ist
12 xristus fraujain baurg daveidis. jah pata izvis taikns. bigilid barn bivttndan jah galagid in uzetin.
13 jah anaks varp mip pamma aggilau managei harjis himinakundis hazjandane gub jah qipandane.
14,15 vuljbusin hauhistjam gubajah ana airbai gavairbi in mannam godis viljins. jah varb bipe galipun
fairra im in himin pai aggiljus. jah bai maus bai bairdjos qebun du sis misso. bairhgaggaimaju und

INTERPRETATIO.
in facie ejus omnes dies noslros. 76. El lu, puerule, profeia aliissimi vocaris; praeis enim prae facie riomini
parare vias ei 77. ad danduin scientiam salutis populo ejus iu remissione peceaiorum eorum 78. per
commiserantem misericordi.un Dei nostri, in quo visitat nos oriens ex altitudine 79. lucere his in te.iebris
et umbra mortis sedentibus ad dirigeudum pedes nostros in viam pacis. 80. Verum bic puer crevit et cor-
roboralus-est spirilu et fuit in desertis usque diern ostensionis suae ad Israelem. n, 1, Factum-esi aulem in
dies illos, exiit ediclum a Caasare Agusto, describere omnem orbcm; 2. baccaulem descriplio prima faela-
est in exsistente praesideSyriaeregente Syris Cyrenaeo. 3. Et iverunt omnes, ut scripli essent quisque in
sua urbe. 4. Exiit aulem ctiam losef e Gaiilaca,ex urbe Nazareth, in ludieam in urbem Davidis,quae voca-
tur Bethlalicm, ideo quod fuit e doino familiseDavidis, 5. inscribi cum Maria, quaein sponsionibus' fuit ei
niulier, exsistente gravida. 6. F ctum-est autem, dum hi fuerunt illic, impleti-sunt dies ad pariendum ei.
7. Ei peper t filium suum hunc primogenitum et obvolvil eum et po-nit eum in praesepio,quia non fuit iis
spalium In loco boc. 8. Elpaslnres fuerunt iu liac ipsa regione pervigilaneset cusiodienks vigilias noctis
super gregem suum. 9, Veruni angelus doinini supervenit eosel splendor domini circumfulsit eos et timue-
runl timore magno. 10. El dixit -ad eos hic angelus : ne limete, nain ecce, narro vobis laeiiiiainlmaguaiu,
^uaefitonilii populo, ll.quod natus estvobishodierno die salvalor,qui esiChristus.dominus inurbe Davidis.
42. Et hoe vobis signum : invenitis infantem involutum et posituin in pra-sepio. 13. Etsubiio facta-est
cum hoc angelo lurba agminis coelestis laudantium Deum et dicentium : 14. gloria in altissimis Deo et in
lerra pax in hominibus bonaevoluntaiis. 15- Et factum-est, cum irent procul ns in coenm lii angeli, et hi
bomiues hi pastores dixerunt ad se invicem : pergamus jam usque Bellilahem et videamus verbuin hoc
ANNOTATIONES.

i, 76. fauragaggis] St. X fauragangis. dina syriais est glossa ad raginondin saurht prius in
I, 78. in pammei) in quo, gr. omri. iv oU (inlell. margine scripta, deinde ab imperito librario in lex-
trdkuyxvoit), omnino reclius essel in pizaiei, nain tum illata.
propric ad armahairtei referendum est. n, 3. seinai) Sua. gr. iSiuv, quod cuni Gotho sves
i, 79. daupus) vid. ad vs. 54. rediii soleat, Ulf. h. I. c. codd. iavxov legissesuspi-
i, 80. dag ttstaikneinais) J. St. X dagus taik- cari aliquis polesi, sed J. vn,l8; vm, 44; Roin. xiv,
neinais. 4; Cor. I, u, 21 eliam seins ss tStot.
n, 1. agustau) Z. X auguslatt. Errant anlein, nt II, 4, ^an] B.° X panei. — galeilaia) °J. St. X
id b. I. monealur, Grim. 1, 46 et Bopp Verglei galilaia; B. X us galeitaia et J. X «* battrg
ehendeGrammntikI, p. 68 docentes Ullilam graecam nazaraip, — baurg) sec. J. X baurh. — beplu-
diplithongum av in nominihus propriis per au ex- haim) 1. M. B. +- beplaihaim, sic J.
quidera— vn,
primere solere, quod enim ad probandam doctri- 42, sed apud Luc. beplahaim, vid. vs. 15. garda
nam prodiicunl auguslus, uli vidimus, falsiim est; fadreinais ] domo familiac, gr. omn. o"xoii x«i
deinde \ia\iko; non est gothice paultts, sed pavlus rtuxpiut.
Cor. II, i, 1; Tit. i, 1: Pbilem. 19, uti 'HiraO == n, p. inkilpon) vid. ad i, 24.
esav Roro. ix, 13 et latinum cautio = kavtsjo ii, 6. po vesun)] gr. omn.
in Monument.Neapolil. Sic graecamdipluliongum eC n, 7. seinana — frumnbaur] 1. St. X seinama —
Goilii non per aiu, sed per aiv reddunl, cf. aivag- frumabattri. —im] Sl. X *"• —pamntit) boc, ° gr.
geljo, aivxaristia, aivlaugia ( tvuyyiltov, tvyuptaxia, omn.
ivloyta). n, 8. p*ammasamin] gr. omn. pcst landa.
n, 2. pan) autem, n gr. omn. — al visandin] J. u, 9. t/)J Ulf. c. codd. et verss. ° iSo-i,
St. Z. X jct. — syriais] sic cod. Arg. el Z.; J. Sl. n, 11. gabaurans) Z. X gabauran.
B. -e- sgrias; cf. Cor. I, xvi, 1 (cod. B) gatatiais. n, 12. jah] sec. el, ° gr.
xvi, 19 asiais. II, VIII,1 makidonais. L, iv, 26 seido- n, 13. aggVau)). X ",W'«, sic eiiam vs. 21.
nair, cf. VIII,41 synagogais. Cictcum tisandiii kin- II, 14. godis viljins} bbnae volunlatis, gr. COSOKIK.
501 niBLIORUMULFILANAVERSIO. 6;2
lli bepaliaini jah sa waima vaurd {>atavaurpano. patei frauja gakannida unsis. jah qcuiun gniumjan-
17 dans jah bigetun marian jah iosef jah pata barn ligando iu uzetin. gasaiwandans pan gakannidedun
18 bi pata vaurd. patei rodip vas du im bi pata barn. j;ih allai pai gahausjandans silrialeikidcdun bi bo
19 roriirionafram paim hairrijam du im. ib maria alla gafastaida bo vaurda bagkjandei in hairlin sei-
20 namma. jah gavandidedun sis bai hairdjos mikiljandans jah hazjandans gub in allaize. bizeei gahau-
21 sidedun jah gasewun. svasve rodib vas du im. jah bibe usfulnodedun dagos ahtau du bimailan ina.
22 jab hailan vas namo is iesus. bata qibano fram aggilau faurbizei ganumans vesi in vamba. jah bibe
usfulnodedun dagos hraineinais ize bi vitoda mosezis. brahtedun ina in iairusalem atsatjan faura
23 fraujin. svasve gamelid ist in viloda fraujins. fjatei wazuh gumakundaize uslukands qibu veihs
24 fiaujins liaitada. jah ei gebeina fram imma bunsl. svasve qi])an Ist in vitoda fraujins. gajuk hraiva-
25 du' ono aibb u tvos juggons ahake. baruh vas manna lii iairusalem. bizei namo symaion. jah sa
26 manna vas gar ,iilis jah gudafaurhls beidands labonais israelis. jah abma veihs vas ana imma. jah
27 vas Imma gataihan fram ahmin bainma veihin ni saiwan daubu. faurbize sewi xristu fraujins. jah
qam in ahmin in bizai alh. jah mibbanei innallauhun berusjos bala barn iesu. ei tavidedeina bi
28,29 biuhtja vitodis bi ina. jah is andnam ina ana armins seinans jah biubida guba jah qab. nu fralcitais
30 skalk peinana. fraujinond frauja. bi vaurda beinamma in gavairbja. bande sewun augona meina
51, 52 nasein beina. boei manvides In andvairbja aliaizo manageino. liuhab du andhuleinai biudom jah
53 vulbu managein beinai israela. jah vas iosef jah aibei is sildalefkjandonaana baim. boei rodida
34 vesun bi Ina. jab biubida Ina symaion jah qajb du miriin aibein Is. sai. sa Iig'p riu drusa jah usslas
INTERPRETATIO.
faclum, quod dominus ostendil nobis. 16. El^enerunt properanes el invenerunt Mariam el losef el lninc
infantem jaccntem in pra;sepio. 17. Videntes autem ostenderunt de hoc verbo, quod dicium fuit ad eos rie
lioc infante. 18. Et nmnes bi audientes mira i-sunt de his dictis ali his pastoribus ad eos; 19. Vernm
Maria omnia conservavit ha>cverba cogitans in corde suo. 20. Et converteruni se bipastores glorilicantes
et laudanles Deumob omnia, quaeaudiverunt et viderunt, sicut dictuui fuit ad eos. 21. Ei cum implerenlur
dies oelo ad circumcidendiim eum, et vocatum fuit nomen ejuslesus, lioc dictum ab angelo, anlequam con-
ceptus esset rn uierum. 22. Et cum implerentur dies purificationiseorum secundurii legem Mosis,lulerunt
etiin in lerusalem, appnnere coram domino, 25. sieut scripium est in lcge riimiui, quod quisque masculo-
rum aperiens uterum sacer domini vocaiur, 24. et ut darent de eo sacrificium, sicut dictum est in lege
doinini, par mrltirum aui dnos pullos columbarum. 25. Tuncfuii homo in lerusalem, cujus nomen Symeon,
et liic homo fuii juslus et pius, exspeclans consolationem Israelis, et spiritus sanctuSfuit super eo. 26. Et
fuil ei n.iniiatum a spiriiu hoc sancto, non videre mortem, priusquam virieret Christum domini. 27. Et
venil in spiritu iu hoc lemplum, et duni induxenmt parentes hunc infantem le-um, nt lacerent secundum
consiieludinem legis rie eo, 28. et is suscepit eum super brachia sua ei benedixit Deo et dixit: 29. jam
dimiltas servum tutiin, dominans domine, secundnmverbum tutim in pace, 30. quia vilernnt oculi mei salu-
tem luam, 51. qnam parasti in facie oimiium populorum, 32. lucem ad revelationem gentibus et gloriam
populo luo Israeli. 53. Et luit losef et mater ejus miranies de his, quac dicta fuemnt de eo : 51. et bene-
dixil ei Symeon et dixit ad Mariam, matrem ejus : ecce, hic jacel ad casum ct resurrectionem multorum in
ANNOTATIONES.
II, 15. twir/iano] St. X vaurpand. — ju) jam, gr. Epb. IH, 19 cod. A. — aggilau} 1. St. X "?"»'«•
omn. S-n,Ulf. vSy lej;is-e virietur, viri. Prolegg. |>. n, 22. usfttlnodedun]vid. ad vs. 21.— hrainei-
—
n, 16. sniumjandansJ St. y^sniimjandans. oige- nais) J. St. X hratneimais.
lun] Ulf, °fs; >a vocula, J. vi, 18 perviil. t^ red- n,24. fram tmmaj de (pro) eo, u gr. omn.;
dita, saepiu<etiam in epistolis omillilnr, Roi». pra-positionis fram hoc scnsu (pro,. de) posilai usus,
VII,7; x, 12;Cor. I, i,2i; Eph.ui, 19. quetn Iunius Glossar. p. 55 omnino ignoravisse vide-
u, 17. gakannidedun] 1. Si. X gakannadedun. tur, non ita frequens est, vix invener.s prauer locos
Mc. i, 44; L. v, 14; vi, 28; J. xvn, 19; Eph. v,
II, 18. hairdjatn) 1. St. B. X bairdjan. 20; cf. Rom. xiv, 12. — hraivadubono] St. X *r««-
11,20. tis] Grimm postqnain Gr. iv. 30 in sik mu- vadubona.
tanriiim suasii, dcinde p. 945 riefendi dativum posse ii, 25. paruh] an Ulf./Sou omiserit, dubitari po-
existimat; iri recle quidem, scd Tit. i, 14 compa- test; ponitur eadem parlicula pro gracco xui iSov
rare non riebebat; ill > enim lnco afvandjandanas'<$ ctiam M. IX, 5, practerea eiiam pro iSov M. ix, 18,
sunja est : averientium si6i vcriiaieni. pro a se veri- ci pro*«£perinultis locis.—vas) sec. fuil, ° gr. omn.
latein; hoc aulem loco Gotlius c. c. dri. longe pleris- — veihsvas] j gr.
q ie ittiaxprSfittv legisse videtur, ut sissit ad sc, ari gre- II, 28. ina] eum, intellige lesum; gr. «UTO,ad
ges suos; cf. Luc. xvm, 11 stttndandssis axuOei; rtpb; TtutSiovreferendum, sic i, 59 cf. ad Mc. xiv, 46.
iuvxdv.—hairdjos} 1. St. B. —
X hairdjonds. pizeei] 29. fraleilais} Hz. -j- fraletais, vid. ari M. ix,
II,
J. St. B. ys(_poeei;ad probaiidam cod.Arg.lecionem 6. — fraujinond frauja] B. frauja pro glossa in lex-
lli. n iii ita recle eos ex loau. citat locos, in quibus tum illiia habei, in qu> Ih. et Z. assentiunt; sed
bausjan significat nostrum anltdren (or.ilionem , Maresb. p. 447 lec.iionem multo rectius defendil;
verba, docirinam), niin h. 1. g''niiivus pizeei non ab Golh. enim hac ubcriate dicendi utitur aut ari rcri-
haiojjan peinlet, scd esse ex IISIIatlraciiouis figurae dendum gr.ivem ensum vocis Ssattbxn;, aut cumam-
posilum, docebit comparalio gr. plificatione rei, uli M. ix, 23 liaurnjans haurnjan-
ii, 21. usfulnodedun] lh. Z. usfuUnodedun,reciius dans, cf. nd M. IX, 8.
quidem, sed omissa altera lipiida illuri verbuin sac- II, 55. iosef — is] losef el mater cjus, gr. o Ttuxr',p
pius nnn sotum in cod. Arg. seriptum invenes, viil. uvxovxui n txhxrip.
vs. 22; ix, 51; xiv, 25 (,|iio ultimo loco Z. parum ii, 54. ina ] eum, gr. omn. fere aurouf. —drusa
sibi constans usfulnai in lextum recepii), sed etiatti jah tissfassai]J. Sl. X drusaeijah usslassatt.
593 LUCAS H, 55'— m, 1. 504
55 sai managaize in israela jali du laiknai andsakanai. jah ban {peinasilbons saivala bairbgaggip hairii.-.
56 ei andhuljaindau us managaim hairtam miloneis. jah vas anna praufeleis daulnar fanuelis us kunja
37 aseris. soh framaldra dage managaize libandei mib abin jera sibun fiam magabein seinai. soh pan
viduvo jere ahtautehund jah fldvor. soh ni afiddja fairra alh fastubnjamjah bidom blotande fraujaii
S8 nahtam jah dagam. soh Jbizaiweilai atstandandei audhailiail rraujin j.h rodida bi ina in allaim baim
39 usbeidandam iabon iairusaulymos. jah bibe ustauhun allata bi viioda fraujins gavandidedun sik iu
40 gaieilaianIn baurg seinanazaraib/ib baia barn vohs jah svinbnoda ahmins fullnandsjah handugeins.
41 jah ansls gubs vas ana imma. jah vralodedun bai birusjos is jera wammeh In iairusalem ai dulb
42,43 fiaska. jah bibe varb tvalib vintruns. usgaggandam ban Im In iairusaulyma bi biuhtja dulbais jah
ustiuhandambansdagans.mibbane gavandidedunsikaftra. ga tnbiesus sa magusin iairusalem.jah ni
44 visseduniosef jah aibei Is. hugjandona In gasinbjam ina visan qemun dagis vigjah sokidedun inain
45, 46 gauibjam jab iu kunbamjahni bigitandona ina gavandidedunsik in iairusalemsokjandona iua. jah varb
afar dagans brins.bigelun ina in alh siiaudan in midjaimlaisarjam j>h liausjandan im jah fraili.andan
47,48 ins. nsgeinodedunban allai bai hausjandans Isana frodein jah andavaurdjam is. jah gasaiwaudans
ina sildalcikidcdun. jah qab du imma so aibei is. magau wa gaiavides uns sva. sai. sa aita beins jah ik
49 vinnandonasokidedum buk. jah qab du Im. wa batei sokidedub mik.niu vissedub {baieiin baim attins
50, 51 meinis skulda visau, jah ija ni frobunbamma vaurda. baiei rodida du im. jah Iddja mib im jah qam
52 in nazaraib jah vas ufhausjands im jah aibei is gafastaida bo vaurda a'la in hairiiu seinamma. jah
III , 1 ie-us baih frodein jah vabstau jab anstai al gnba jali mannam. in jera ban fimfialailiundiiibiudiuas-
saus teibairiaus kaisaris. raginondin punliau peilalau iudaia jah fidurraginja bis galeilaias herodcis.
INTERPRETATIO.
Isracle et ad signumconlradictum. 35. Et anem tuam ipsius animam transil gladius, ul revel, inur ex mnltts
cordibus cogitationes. 36. Etfuit Anna profelissa. filia Fanuelis, ex geacre Aseris, liaecpervetusla dierum
mullorum vivens cum marito annos seplem a virginilate sna; 37. haec aulem vidtn annorum octoginta
et quatuor, haecnon abiii procul iemp'o, jejuniis et precibus colcns dominum noctihus et diebus. 38. Ilacc
hac hora adstans invocavit dominum et locuta-est rie eo in omnibus his exspecianlibuSconsolaiionem leru-
solymap. 39. El cum consuinmareni omne secnndum legem domini, convcrlerunt se in Galilaeam,in urhem
su.im Nazarelh. 40. Verum hic infans crcvitet corroboralus-est spiritu implefus et sapientia, et gratia Dei-
fuii super eo. 41. Et iverunt hi parenles ejus anno qu que in Ierusalem ad lestuin Pasca. 42. El cum
faclus-esl duoriecim hiemes, exeumibus antein iis in Iernsoiymam secundiim consueludinem fcsii, 43. et
consummantibushos dies, duu>.converterunt se iicrum, mansit I sus hic puer in lerusalem ei non scivcrunt
losef ct mater ejus, 41. putantes in comitibus eum esse venerunt diei viam et quaesiverunteutn in cognatis
et in notis. 45. Et non invenientes eum converterunt se in Ierusalem quacrentes eum. 46. El factuui-cst
pos; dies tres, invenernnt eum in templo sedenieni in mediis docioribus et auriientem eos et inerrogantem
eos. 47. Stupueriint au em omnes bi auriienieseum de sapienlia et responsis ejus. 48. Et videntes eum
mirali-sunt, et dixit ad eum hnec imter ejus : puer, quid fecisti nobis sic? ecce, hic paier luus el ego
dolentes quaesivimuste. 49. Eldixit ad eos : quid, qnod quaesivislisme? nrnnescivistis, quod in his patris
mei debui esse? 50. Ei ii imn inlellcxerunt hoc verbum, quod loctilus-est ad eos. 51. El ivil cum iis et
venii in Nazareth et fuii obediensiis ei mater ejus conservavit haccverba omnia in cnrde suo. 52. Et lcsus
crevitsapieniia et statura ct gralia apud Dcum et bomines. nr, 1. In anuoautemquinto-decimo imperii Ti-
ANNOTATIONES.
n, 56. [ramaldra] 1. St. X div- — *o/'] Ulf. C. ea syneedoclicsfigura, qua usi in aestimandaa>laic
corid. xai a-jrri legisse videlur, viJ. ad vs. 37.—jera] hiemes pro annis (parlem pro lolo) pMnunt,Islandis
gr. ante mij^. cum Gothiscommunisesi.—^anj verum, ° gr.omn.,
n, 37. Dirfuuo]Ulf. c. codd " w? (!&>?). — soh] vid. a^xvi, 25.
sec. haec, gr. omn. -n, sic vs. 38 soh pro xui ttvxn, II, 43. mippane] sic cod. Arg. et editt. pro mippa-
vid. ad J. xvin,'26; caeierum J. St. -i- so. — blo- nei, vid. ad x, 5. — aftra) iterum, » gr. omn. —
tande) sic cod. Arg.; ediit. blotandei, forma fre- i't*sed»«] sciverunt, gr. |'yvM;cod. Arg. X visedun,
quentiore, sed vid. ad x, 5. —fraujun] dominum, quod quia hoc tino loco ita scribitur, formam rectani
° gr. omn. in texiu punei e Intius nobis visum est.
n, 58. soh] vid. ad vs. 37. — tn allaim] inler II, 44. hugjandona] Ulf. ° Si.— ina) pr., gr. oinn.
omnes, gr. omn. ttuat (ad omnes); J. -i- ° t». ame i'i. — i»] lert. in, ° gr.
n, 39. allala) Ulf. c. codd. ° xu, bi vitoda igilur n, 45. tna] pr. eum, ° gr.
periiuet ad ustauhun. n, 46. alh) cod. Arg. X ""«• vid. ad Gal. v, 15.
ii, 40. ahmins — handugeins) spirilu impieius et II, 47. ts.] pr., J. St. X *""•
sapien la, gr. Ttvevptaxt Ttkopovp.ivov aofiu;. — full- n, 48. qap) gr. post is.
nands] St. -i- fulnands. n, 49. skulda) debui, gr. oinn. Ssi praesenti lem-
n, 42. tvalibvintruns.] duodecim hiemes, gr. ixiiv pore.
5OJSSX«; mi dcdimus legendum esse, jam Lyc p. LXV n, 51. po iwurrfa]gr. post alla.
indicavit, vid. M. IX,20; cod. Arg. el ediit. X tvalib iil, 1. fimflalaihundiii]J. St. B. X fimftaihundin,
vinlrus, Ih. Hz. X tvalibvintrusel virielur Ih. pro scilicet in cori. Arg. omissa syllaba ta supra lineam
adjeclivohabuisse.sed vid. L. vm,42. Grimm Gr. II, scripla est. — fidiirraginja— herodeis]1. Sl.-B. -i- lie-
950 legii jct., ivalibvinlrunt,idque repeiit.IV, 652, rodis, Z. X herodei (dativo); fidurraginja a nomina-
quia si nostra verborum illorum diremptio recta tivo sive fidurragineissive fidurraginideducas, tetrar-
essei, ivalibinsvintruns dicendum fuisset; sed cjus- chiain.non tetrarcham signilicat.cuirei est arguineu-
modi accusaiivus, quein jam Zalm ad loan. vi, 70 to qnod iu sequeniibus g^niiivi filippaus el lysaniaus
optabai, nusquam reperilur, nec reperielur. Cxteruni ponimlur.eaqiieesicausa, cnrpro/lero./ei, cui simiJis,
^5 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 59C
lilippauzuhpan broprsis fidurraginjapis ituraias jah trakauneitidaus landisjah lysaniausabeileni fl-
2 durraginja. at auhmislam gudjam annin jnh kajalin varb vaurd gnbs at iohannen zaxariins sunau in
3 , 4 aubidai. jah qam and allans gaujansiaurdanaus merjands daupein Idreigosdu fralota fravaurhte. sva»
sve gamelid ist in bokom vaurde esaeiins praufetaus qibandins, stibna vopjandins in aupidai. man-
5 veid vig fraujiiis. raihtos vanrkeip staigos is. all dalei usrulljadajah all fairgunjejah hlaine gabnaiv-
6 jada jah vairpip bata vraiqo du raihtamma jah usdrusteis du vigam slaihtaim. jah gasaiwib all leika
7 nasein gubs. qab ban du baim atgaggandeim manageimdaupjan fram sis. kuni nadre. was gataiknida
8 izvis pliiihan faurabanima anavairbin hatiza. vaurkjaib nu akran vairbata idreigos jah ni
duginnaip
in
qiban izvis, altan aigum abraham. qiba auk izvis. balei mag gub us slainambaim urraisjan barna
9 abrahama. abban ju so aqizi at vaurtim bagme ligib. all nu bagme unbairandane akran god usmai-
tO, 11 lada jah in fon galagjada. jah frehun ina raanageins qibandans. an wa laujaima. andliafjands ban
12 qab. sa habands tvos paidos. gibai bamma unhabandin. jah saei habai matins. samaltiko taujai. qe-
15 mun ban motarjos daiipjan jah qebun du imma. laisari wa taujaima. jbaruhqab diIm. ni vaiht ufar
14 batei garaid sijai izvis lausjaib. frehun banina jah bai militondans qibandans. jah veis wa laujaima.
15 jah qab du im. ni mannanhun holob. ni mannanbun anamahljaid jah valdaib annom izvaraim. atven-
jandein ban allai managein jah bagkjandamallaim in hai; lam seinaim bi iohannein. niu aufio sa vesi
16 xrisius. andhoiban iohannes allaim qibands. Ik allis izvis valin daupja. ipgaggib svinbozamis. bizei
INTERPRETATIO.
beiii C;csaris, proruranie Poniio Pilaio luriacamet tetrarchia hiijtis GalilaeaeHerodis. Filippi aulem, fralris
ejus, leirarcbia luiju. Itnracaeet Traconitidis terr;e et LysaniaeAbilenaeleirarchia; 2. sub summis sacerdo-
libus Anna ei Cajafa facium cst verhuin Dciad lohannem, Zachariae(iliuin, in deserlo. 5. Et vcnit per om-
ues accolas Inrdauis, nuntians liaptismiu» | oenitenliacad remissionem peccatorum. 4. Sicut scriptum est
in libris verboruni Esaiaeprofetaedicentis : vox clamantisin deserto, parate viam domini, rectas facite semi-
las ejus. 5. Oniuc vallium cxplelur et omne montium et collium humiliaturet fit hnc pravum ad reclum et
nsprcdines ad vias planas. 6. Et vi.lel omne corporum salutem Dei. 7. Dixit autem ad hos accedentes
luibas bapiiziri a se: geuus viperarum, quis ostendii vobis fugere ab bac futura ira. 8. Faciaiis igitur fru-
ctuni dignum poenitentiaeet ne coeperitisdicere in vobis : palrem habemus Abraham; dico enim vobis, quod
putest Deiise lai idibus his siiseilare liberos Abrahaino. 9. Verum jam haecsecurisad radices arborum ja-
cel; omne igitur nrborum non-ferentium fiuctum bonum exscindilur et in igne ponitur. 10. Ei interroga-
runl eiim iurl>;cdicentes : jam quid faciamus? 11. Respondens atitem dixit: bic habens duas tnnicas, det
liu c noii-babenii,et qui babeat cibns, similefaciil. 12. Yenerunt autem ponitores baptizari ei dixerunt ad
sum : magisier, quid faeiamus? 13. Tunc dhit ad eos : ne quidquam super quod consiitutum sil vobisexi-
gitis. 14. Interrngarunt auiem eum etiam hi militantes dicentes: et no. quid faciamus? et riixit ad eos, ne
^uemquam fraurieus, ne quemquamconcutialis et imperelis stipendiis vestris. 15. In speranie autem omni
.urba et cogiiainibiis omnibus in cordibus suis de loh mne, nc forte bic esset Christus. 16. Rcspondil au-
ANNOTATIONES.
Jativi forma non amplius invenilur, herodeisscripsi- in, 12, £an] Ulf. ° xui, sic Mc.xv, 40.
ITIUS, sic Ksd. II, 53 lyddomaeis. In iod. Arg. quid III, 14. pa } hi, Ulf. cum codd. legil ot. — ni man-
post herodeiscriptum fuerit, deprehendere nui po- nanhun anamahtjaid)ne quemquam concutialis; cum
luiimts, qiianquam vestigum nliciijus scripiuraereli- ca cum gr., qui hoc loco piSs avxofuvxr,trnxthabent,
eium esl. Deniquc fidurraginja dalivum ad nominati- non conveniant, Ulf. cum codd. finSivauStxnanxtle-
vum fiditrragineis(ragineisMc. xv, 43; Rom. xi, 54; gisse, sed alio loco posuisse, deindea.tem pnSi avx<y
Sker. 52, II), ouain /t lurragini revoiare maluimus, yuvxnanxsomninooroisisse (cf. ad M. v,44), veri cst
quia i oniina appellativa saepius et per-onam ct ejus persimile; aut cum afholon L. xix, 8 ovxotpmxeiv si-
muiius, officiu», arlcin, etc. significam; inter alia gnificet, fortasse pro' Siuaeianxe legit o-uxo^av-nio-ijTt
est fatiramapleisM.IX,34 upx^, Neh. v, 14 r,yefioviu (xui etite rtpbt avxov; p.riSivuuSixnanxe, fiJjSsvaavxo-
(nisi fnrtc ari siinilitudincin fauragaggi olxovouiuL. fuvxriartxs);illud vero probabilius esse videtur. Cae-
xvi, 2iinminaiivuin fauramapli staluis); ntrns L. vii, lerum pro anamahtjaid1. Sl. cnntra codicis Arg. au-
24 legatus, xiv, 32 legatio; sic gaman L. v,7 socius, ctoritatein anamalujaip. cf. Maresb.h. 1.— valdaip)
Cor. II, XIII, 15 socic.as; cf. ad L. xix, 25. Verbi imperetis, gr. omn. «pxtiaOe,cujusverbisensumglossa
staua esl alia ralio. cod. Arg. ganohidaisijaip(sic.non mi Ih.Z. y^sijup
in, 2. auhmistamgudjam)summissacerdotibus,gr. ediderunt, in cod. Arg. aperte legitur) bene reddit,
upxtepiut; J. St. B. -i- auhumislampro auhmUam. vid. Skeir. 49, 20 managaiganohjandsins vailaviznai
— ioAan-tenlSt. X johannem. (mulio salisfacienseis victu), cl. Joan. xlv, 8; Cor. II,
iii, 5. dalei) pluralis genilivus pro usitalo dale, cf. xn, 9. SeciindtimMareshalliingeniosamcOnjecluram
v, 52 (areisaiei(idque reponendum est Skeir. 52, 9; Ulf. pro upxeiaOe, male fortasse scripto, legil upx^-
vid. 3l, 4), J. xi, 45; xn, 11 iudaiei, L. x, 5 gardei Vid. Prolegg. col. 485 — annom] iJ verbum viris
(vid. b. I.). pizei Mc. xiv, 69 sq. izet J. vii, 50; vid. dociis mulias creavit difficuliates; nam lhrio Ulfit.
Grim. I. 56. — /wlaj J.Sl. X Pa»a- — usdrusleis] illustr. pag. 292 sq. proLatum, Z. (male) in launom,
J. St. B. X usbrusteis. SchmidSchwabisch.Worte.rb.p. 99 (omnino melius)
i:i, 8. a/cranl frtictum, gr. xupnov;. in atnom (cf. asneis u.taOo>xb;, pXaOto;)muiarevole-
lii, 9.ju] Llf. c. cod. D. et verss. ° xui. bant; sed Cor. I, ix, 7 idem verbum eadem signifi*
iii, 10. an] J. St. X Pan'< an '" senlenliis inler- caiione iterum legitur.
rngativis respondei graecoxai x,29; xvtu, 26; J. ix, 0 iil, 15. at venjandein)1. Sl. Z.ioltannenhocuno
X jct- —allai) omni,
36 (J. XVIII,37 annuh = ovx.ovv). gr. omn.—iohannein)sicpro loco,
ni, II. qap) dixit; temere laciiint, qui Uif. eltyt cf. ad in, 5.— niu) J. X° «'«•
pro>,67t(in cod. suo legisse riicunt, nani innarratione III, 16. />an] autem, gr. omn. — izvis] pr., pr.
Goibum pncieriio lempore iitt so'erc ad M. vm, 20 omn. posldaupja. — ik\ tec. eg», ° gr. omn.
Hioiiuiinus;C;ctcruin Ull." avxoif.
597 LUCAS III, 17—IV, 1, 2. 598
17 ik ni Im vairbs andbiudan skaudaraip skobis is. sah izvis daupeib in abmiu veihamma jah funin. ha-
bands vinbiskauronIn handau seinai jah gahraineib gabrask sein jah briggib kaurn in bansta sei-
18 namma. ib ahana Intandeibfunin umvapnandin.managubban jah anbar brafstjands binbspillodama-
19 nagein. ib herodes sa laiirarke* gasakans fram imma bi herodiadein qen brobrs is jah bi alla. boei
i(t, 21 gavaurhta ubila herodes. anaaiauk jah bala ana alla jib galauk iohannen in karkarai. varb bau bibe
22 daupida alla managein. jah at iesu ufdaupidammajah bidjandin nsluknoda himins. jah atiddja ahma
sa veiha leikis suinai sveahaks ana inajah stibna us himina varb qibandei. bu is sunus meins sa
25 liuba. in buzei vaila galeikaida. jah silba vas iesus sve jere brijetigive uf gakunbai. svaei sunus
24 munds vas ioscfis.sunaus heleis. sunaus maibaiis. sunaus laivveis. sunaus maiikeis. sunaus jannins.
25 sunaus iosefis.sunaus maltabivis. sunaus ammons. sunaus naumis. sunaus aizleimis. sunaus nag-
26, 27 giis. sunaus mahabis. suuaus mattabiaus. sunaus saimaieinis. sunaus iosefis. sunatisiodins. sunsuis
28 iohannins. sunaus resins. sunaus zauraubabilis. sunaus s,l;,bielis. sunaus nerins. sunaus mail-
29 keins. sunaus addeins. sunaus kosamis. sunaus airmodamis. sunaus heris. sunaus iosezis. sunaus
30 aileiaizairis sunausioreimis. sunaus mattabanis. sunaus laivveis. sunaus symaions. sunaus iudins.
31 sunaus iosefis.sunaus iohannins. sunaus aileiakeimis.sunaus roailaianis. sunaus maeinanis. su-
32 naus maltabanis. sunaus nabanis. stinaus daveidis. sunaus iaissaizis. sunaus obeidis. sunaus
'53 bauauzis. sunaus salmoivs. sunaus nahassonis. sunaus ameinadabis. sunaus aramis. sunaus
34 aizoris. sunaus faraizis. sunaus iudins. sunaus iakobis. sunaus isakis. Sunaus abrahamis. sunaus
35 barins. sunausnakoris. sunaus sairokis. sunaus ragavis. sunaus falaigis. sunaus aibairis. sunaus sa»
36, 37 lamis. sunaus kaeinauis. sunaus arfaksadis. sunaus semis. sunatis nauelis. sunaus iamaikis. sunaus
38 mabusalis. sunaus ainokis. sunaus iared s. sunaus maleilaielis. sunaus kaeinanis. sunaus ainosis.
iv, 1 sunaus sedis. sunaus ariamis.sunaus guf)S.ib iesus ahmins veihis fulls gavandidasik framiaurdanau
2 jah tauhans vasin ahmiii in a»bidai dagefidvortigunsfraisans fram d abulau. jah ni maiida VaihiI»

INTERPKETATIO.
tem Iohannes oinnibiisdicens: ego qtiilem vos aqua baptizo, verum vadit forti»r me, rujusego non sum
dignus solvere corrigiam calcei cjus; hic vns ba, lizat in Spiritu sancto et igne. 17. Habens ventilabruin in
mami sua et mundai areain suam et fert triiicum in horreum suum, verum paleas comburit igne inexsiingui.
bili. 18. Multtimatitem et aliud hortans laelumnuniiavit populo. 19. VerumHerodes liic letrarcha viiupe-
raius al) eo de llerodiade, uxore fratris ejus, et de nmnibus, quaefecit mala Herodes. 20. Adjecit eiiam
hoc ad omuia ei inclusit lohannem in carcere. 21. Factum-esl autem, cum bapiizarei omnem turbam, et in
lesu bapiizato et orante aperium-est ccelum, 22. et descendit spiritus bic sancius corporis specie, uli co-
lumba super eum, et vox e coelofacta-est dicens: tu es lilius meus hic carus, in te-quo Iiene placui. 23. Et
ipse fuii lesus circiter annorum triginla sub manirestatioue,sicut filius putatus fuit Iosefi, filii Helis, 21. filii
Matlhalis, filiLevvis, filii Melcis, filii lannne, iilii losefis, 25. filii Maliathii, filii Ammonis, filii Naumis,
lilii Ezlimis,filii Naugis, 26. filii Mabaihis,filiiMatthatii, filiiSemeinis, filiiIosefis,fiiiilodae, 27. liliil'han-
n;c, fi ii Resae,filii Zorobabilis, filiiSalathielis, filiiNerae, 28. filii Melcinis, filii Addinis, filiiCosamiS,filiiEr-
moriamis,filiilleris, 29. filii losezis.filiiEliezeris, fi iilorimis, filiiMatlathanis,filii LeVvis, 30. filiiSymeonis,
filiiluriie,lilii losefis,filii lohannae,filii Eliacimis, 51.filiiMeleanis, filii Mainanis,filii Mattalhanis,filiiNatha-
nis, filii Davidis, 32. filiilessezis, filiiObidis,filiiBoizi%(i'iiSalmoni, filii Nabassonis, 33.1illiAminadabis,
filii Aramis, filii Ezoris, filii Farezis, filii luriae, 34. filii lacobi, filii Isacis, lilii Abrahamis, filii Thar;c, filii-
Nacoiis, 35. filiiSerocis, lilii Ragavis, fiii FalegN, filii Eberis, filiiSalamis, 36. filii Cainanis, filiiArfacsadis,
filii Semis, filii Noelis, filii Lamccis, 37. filii Mathusalis, lilii Enocis, iilii laredis, filiiMalileelis,filii Cai-
nanis, 38. filii Enosis, filii Sedis, filii Adamis, filii Dei. iv, 1. Verum Iesus spiritu sancto plenus, con
vertit se a lordane et d iclus fuit iu spiriiu in deserlum, 2. dies quadraginta tentatus a diabulo; et non ediL
ANNOTATIONES.

in, 17.;'a/tJ fm.Sl. XM-— banstd)1. St. X »•»«•
ttan.— unuiapiianrfin]viri. ad Mc. IV,7.
ni, 18. pan) Ulf. utrum piv, an ovvomiserit, certo
quiriemdici nou polesl, nani pan ulrumque sigmficat,
seri= ouvpneserlim \\\ evangeliis; piv, cui oppouilur
ip (Si), lanuimmodoCor. I, iv, 10.
ni, 20. iohtmnen]B. X ioaannen.
lii, 21. daupida—manageinjbaptizaret— turbam,
exspectaveris sccundum gr. omn. daupjada alla ma-
nagei,idque sensui accommoriatiusesset, quam quod
Ulf. dedit.-— alld) 1. St. y^allama.— managein]St.
X milopim. — iesuj vid. ad. Mc. x, 50.— ufdaup-
damma jah oirfjanrfin]J. St. .X ufdaupidammaijah
bidjandein.
iii, 23. ufgakunpai\ 1. St. B. Ih. XJcl- deinde nec
Lyei conjectura us gabaurpai, nec Mareshalli uf ga-
gunpai (quod Ih. in ttf gagunnai inuiari voluit) opus
LVSI ; B. codicisleciioncm recte inierpre alur tub ma-
nifestatione,ct Ulf. upxbtuvo; lcgit, cujus participii
eliipsin suasenlentia expievit. CacterumUlf.c. eold.
• 5v. —svaei)Sl. y^sylei. — sunus] gr. posl vatt —
sunaus] filii, gr. omn. TO0;sic vss. sqq.
III, 24. laivveis}Si. X laiveis; sic etiam vs. 29. —.
jannins] Sl. X iannis, Z. X iaifias. —iosefii) St. X
iosephis, sic vs. 26 et 30.
III, 25. aizleimis]gr. 'E<r).i.
lii, 27. iohamtins)Sl. y^iohannis,nam proficiscitur
lohanninsa nominativoioltanna; sic vs. 30.
Ill, 28. airmodamis]gr. 'E^u.aSau.
iti, 31. mailaanis) Z. X malaianit; Gaelerumgr.
omn. Ms).ea.— sunaus) lert., Sl. X *u»ans, sic
vs. 56.
lli, 35. aizoris)gr. omn. 'Esp&u.
III, 34. iafcooisjSt. X iacobis.'
ni, 35. sairtikis] St. X taikoris. — [alaigis] gr.
*«^s'x.
iii, 37. iaretlis)exspectaveris iaraidis, quia gollii-
cnm e graeco yjrcspondere soei, sed cf. tertius pro
tairtius.—maltilaielis)i. Sl. X maleiaiclis.
iv, 1. tn authidai] in deserto, gr. ti; xnv epriuov.
*W BIBLIORUMLLFILANA tERS'0. 600
3 dagam jainaim jah at ustauhanaim baim dagam bijbe gredags varb. jah qab du Immadiabulus.jabai
4 sunans sijais gubs. qib bamrna staina ei vairbai hlaibs. jah andhof icsus vibra ina qibands.gamelid
5 istbatei ni bi hlaib ainana lihaid manna ak bi all vaurde gubs. jah ustiuhands ina diabulaus ana
6 fairguni bauliala ataugida Iinma allans biudinassuns bis midjungardis in stika melis. jah qab du
iinma sa diabulus. bus giba bata valdulfni bize allala jah vulbu ize. unle mis atgiban ist jah bis-
7 wammch bei viljau giba baia. {>unu jabai inveitis mik in anrivairbja meinamma. vairbib bein all.
8 jab andhafjands iinina iesus qab. gamelidist. fraujan gnbbeinana inveitais jah imma ainamina ful.
9 lafahjais. babroh gaiauh iua in iairusalem jah gasatida ina ana giblin alhs jah qab du Imnia. jabai
10 SIIIIUS iijais gnps. vairp puk papro dalap. gamelid ist auk {baleiaggilum seinaim anabiudib bi buk,
11 du gafa^lan buk. jab batei ana ha>dum buk ufhaband. ei wan ni gastagqjais bi staina fotu peinana,
12, 15 jab an lliafjandsqab iinma iesus. patei qipan isl. ni fraisais fraujan guppeinana. jah ustiuhands all
11 fraistobnjo diabulus afslob fairra imma und mel. jah gavandida sik iesus in matliaiahmins in galei-
15 laian. jah meriba urrann and all gavi bisitande bi ina. jah Is laisida in gaqumbim Ize mikilids fram
16 allaim. jam qam In nazaraib. barei vas fodibs. jah galaib inn bi biuhtja seinauima in daga sabbato
17 in synagogeinjah usstob siggvan bokos. jah atgibanos vesun imma bokos eisaeiins praufetusjah
18 uslukands pos b>kos bigit stad. b>rei vas gamelid. ahma fraujins ana mis. in Jrzei gisalboda mlk
19 du vailamerjan unledaim. insandiria mik du ganasjan bans gamalvidans hairtin. merjan frahunba-
20 na'm fralet jah blindaim siun. fralelan g maidans In gabrafstein. merjan jer fraujins anrianem. jah
faifalbbos b.ikos jah usg-baiuls andbahta gasat. jah allaim in bizai synagogcinvesun augona fair-'
21 veiijandona du imma. dugann ban rodj; n du im batei himma daga usfullnodeduntnela bo iu ausam
2 . izvaraim. jah allai alakjo veitvodidedun Imma jah sildaleilkidedun bi bo vaurda anslais bo usgag.
INTERPUETATIO.

quiriquamin diebus illis et in consummatis his diebus dcinde famelicus factus-esl. 5. Et dixit ad euin dia-
bnlus : si lilius sis Dei, dic huic lapirii, ut fiat panis. 4. Et respomLt le^us ad eum dicens : scripium est,
quod non de pane solo vivit homn, sed de omni verborum Dei. 5. Et educens eum diahulus in montem al-
tum oslendit ei omnia regna liujus mundiin momenio temporis 6. et dixit ad eum hicdiabulus: libi do hoc
impriuni horum omne et gloriam eorum, nam mihi iraditum est, etomnicui volo do hoc. 7. Tu igiiur si
adoras me in facie mea, fit luum omne. 8. Et respondens ei lesus dixit: scriptum est, dominum Deum
tuum adores el ei soli salisfacias. 9. Deinde duxit eum in Ierusalem et slaiuit eum in pinnam templi et dixit
ad eum : si lilius sis Dei, j.ice te hinc deorsum, 10. scripium est enim, qriodangelis suis mandat de le ad
scrvanduni te 11. et quod in manibus te tenent, ut quando non offendas in lapide periem tuum. 12. Et
respondeus dixllei lesus, quod dictum est : ne tentcs dominum, Dcum tuum. 15. Et consummansomne
lenlationum diabulus discessit pmcul eo usque tempus. 14. Et convertit se Iesusin potenlia spiritus in Ga-
lilacain,et fama exiit peromnem rcgionem vicinorum de eo. 15. Et is docuit in conventibus eoruin magni-
ficatus ab omnibus. 16. Ei venil in Nazareih, ubi fuit nutrilu-, el ivit inlus secundumconsuetudinemsuam
in die sabbati in synagoijamet surrexii legere librum. 17. Et traditus fuit ei liber Isaiaeprofelaeet evolvens
hunc librum invenit locum, ubi fuit scriptmn : 18. spiritus domini super me, proptcr quod unxit me ad kae-
lum nuntiandumpauperibus, misit me ad sanandumhos contritos corde, 19. praedicarecaptivis remissionem
et caecisvisum, dimittere confractos in consolationein,praedicareannum domini acceptum. 20. Et complicuit
hunclibrum et tradens ministro sedit, et omnibusin hac synagogafuerunt oculi inteudentesad eum. 21 Coepit
«lutemloqui ad eas, quod hodiernodie impleta-sunt scripta haecin auribus vestris. 22. Et omnes omnino
ANNOTATIONES.
iv, 2. at ustatthanaim)1. St. X ict- ---paim dagam) lv, 15. fraistobnjo) J. St. fraistubnjo, frequenlius
his riiebiis,gr. omn. uvxSiv. quidem (M. vi, 15; L. vin, 15), sericf. vu, 12vidovo.
iv, 5. diabulus)J.St. B. -f- diubulaus.— sunaus] sic XVII,15 ushofon.xx, 12 vondon.Mc. x, 25 (a ho p o
cod. Ar^. St. B. i!z. Z. pro sunus, vid. ad Mc.vit,52. viduvo,ushofun,vundon, faihit, cf. a,l Mc. tx, 5(1.—
iv, 5. diabulaus]siccod. Arg. J. St. B. pro usitato diabulus}i. X diabolus, St. X daibotaus.
diabulus, vid. arivs. 5. iv, 16. bi biuhtja] Sl. X jct- —bokos) librum, ° gr.
iv, 6. so] J. Sl. ° X- — P',ze) horum, °gr. omn., omn.
vel potius xuvxnvliabent.—pei] noiandus est bic lo- iv, 17. praufefiis]vid. ad i, 54.
cus, quia ex eo discimus errasse Grim. III, 19, 5 do- iv, 18. dii ganasjatt — hairtin) ad sanandum —
ce.iiem, illutl pei conlraclam e.-seformainev patei, corde, ° gr. — gamalvidans]Wacbler Glossar.Ger-
iioutro pronominis rel.ilivi, nam h. I. referendum est man. v. Malmenemendat gamalmidans,qu:e emenria-
al masculinumpiswanunehet pammei expeciaveris; tio speciosinrqnam verior est, nam a malan (L. xvti,
s>'dpotius conlractiun esl pei cx patei, panicula re- 55) nascitnr malvjan, cf. alia in — vjan desiuenlia
lativa, idem quodet valenle et saepiuspro pronomine verba batvjan, bandvjan,valvjan, skadvjan.
relaiivo posiia (cf. ariL. i, 20): sic legimus Mc. xi, IV, 19. frahunpanaim)!. St. X frahunpannis; Z.
23 piswazuh ei pro piswazuh saei (Mc. iv,25) el conjecturam suam frabunpanaim (salleni frabundu-
sepius. naim) nunc nemini probaverit, vid. Rom. vn, 25 ;
iv. 7. mik]me, ° gr. omn.; B. hatid ita rccte pulat Cor. II, x, 5; Pliilem. XXIII.— gaprafstein] consola-
essegl' ssain (?), naui ittveilannon intransitivam ha- lione, gr. omn. «<j>so-et.
bet signilieationein, qua graecumitpoaxweiv gaudet. iv, 20. jah) sec. et. ° g. omn. pracicr cod. x ap.
iv, 8. ie-sus qap) ] gr. omn. exceplo cod. 11 ap. Mi. —ji/zflt] St. y^lkizai. — uesim]gr. post augona.
Mi.— °invei('iis] gr. ante fraujan. IV,21. dugann)edilt. X dtigan; in cori. Arg. num
iv, 9. vairp} J. Sl. X vairpi. geminata li,|uiriascriplum fueril, ccgnosci non po-
iv, II. /iaiiai(in|J. Si.X°'m'"''"n- — puk ufhaband] tcst, seri spaiiuin videtur angustius esse, quam quod
* gr. otnn. — gas agqjais bi] i. St. X gaslagvjaisei, nn capere possit.
\',. X gnslagtjjuise.i. iv, 22. alakjo) vid. ad Mc. xt, 52.
601 LUCAS,IV, 23-43. 002
23 gandona us munbais jah qebun. niu sa ist sunus iosefis.jah qab du iro. aufto qibib mis bo gajukon.
bu leiki hailei buk silban. wan filu bausidedumvaurban In kafarnaum. lavei jah lier in gabaurbai.
34, 25 b inai. qabban.amenizvisq',ba paieiniainshunpraufeteandanemsistin gabaurbaiseinai.abban bi sun-
jai qiba izvis patei managos viduvons vesun in dagam heleiins in israela. ban galuknoda himins du
26 jeram brim jah menobssaihs. sve varb huhrus mikils and alla airba. jah ni du ainaihun bizo insan-
27 dibs vas helias alja in saraipta seidonais du qinon viduvon. jah managai prutsfillai vesun uf hailei-
28 saiu praufelauin israela. jah ni ainshun ize gahrainids vas a'ja naiman sa saur. jah fullai vaurbuti
29 allai modisin bizai synagogein hausjandans bala. jah usslandandans uskusun imma ut us baurg jah
bralitedun ina und auhmislo bis fairgunjis. ana bamroei so baurgs ize gatiinrida vas. du afdrausjan
30 , 31 ina pabro. ip is pairhleibands bairh midjnns ins iddja. jah galaib in kafarnaumbaurg galeilaiasjah
32 , 35 vas laisjands ins i°nsabbatim. jah slldaleikidedunbi bo laiseinis. unte in valdufnja vas vaurd is. jah
54 in bizai synagogeinvas manna habands ahman iinhulbonsunhrainjana jah ufhropidaqibands. lel. wa
35 uns jah bus iesu nazorenu. qaml fraqistjanunsis. kann buk wasis. sa.veiha gubs. jah gawolidaimma
iesus qibands. afdobn jah usgagg us bamma. jah gavairpandsina sa unhulba In midjaim urrann af
56 immani vaihtai gaskabjands imma.jah varb afslaupnanallans jah rodidedundu sis missoqijbandans.
wa vaurde Jbala.batci uiib valdufnjajah mahtai anabiudib paim unhrainjam ahmam jah usgaggand.
37, 38 jah usiddja mcripa fram imma and allans stadins pis bisunjane landis. usstandandspan us {>izaisy-
nagogaigalaip in gard seimonis. svaihro ban bis seimonisvas anahabaida brinnon mikilai.jah be-
39 dun ina bi bo. jah atslandauds ufar ija gasokpizai brinnon. jah aflailotija. sunsaiv pan usstandandei
40 andbahtida im. mibbanei pan sagq sunno. allai sva managai sve habaidedunsiukans sauhtim missa-
41 Ieikaim brabledun ins at imma. ib is ainwarjammeh ize banduns analagjandsgahailida ins. usidd-
jeriun ban jali unhulbonsaf managaiin hropjandeins jah qibandeinsbatei bu is xristus sunus gubs.
42 jah gasakands Im ni lailot bos rodjan. unte vissedun silban xristu ina visan. bibeh ban varb dags.
usgaggandsgalaib ana aupjana stad. jah rqanageinssokidedunIna jah qemun undina jah gahabaidedua
43 ina. ei ni aflibi fairra im. baruh is qab du im. batei jah baim anbaraim baurgimvailamerjan ik skal

INTERPRETATIO.
lestali-sunt ei el mirali sunt de his verbis gratiaehis exeuniihus ex ore ejus ct dixerunt: nonne hic est (ilius
Insefi? 23. Et dixit ad eos : fortassediciiis mihi hanc parabolam : tu, medice, sana te ipsum, quam multutn
audivimus factumin Cafarnaum, fac etiam bic in patria lua. 24. Dixit autem : amen vobis dico, quod non
unus profeiarum acceptus est in patria sua; 25. at in veritate dico vobis, qnod multaeviriuaefuernnt in
diebus Heliaein lsraele, cum clauderettir ccelumad annos tres et menses sex, ubi facta-cst fames magna per
omnemterram. 26. Et non ad unam harum missus fuii llelia-, nisi in Sareptam Sidoniaead mutierem vi-
duam. 27. Et multi leprosi fuerunt sub Helisaeoprofeia in Israele et non unus eorum mundaius fuit, nisi
Neman hic Syrus. 28. Ei pleni facti-sunt omnes ira in hac synagoga audicntes hoc. 29. Et exsurgentes
ejecerunt eum foras ex urbe et duxerunt eum usque summum hujus montis, in quo haecurbs eorum acdi-
licara fuit ad praecipitandumeum liinc. 30. Verumis transiens per medios eos ivit. 31. Et ivil in Cafar-
nauni, urbem Galilaeae,et fuit docens ens in sabbatis. 32. Et miraii-si.nl de hac doctrina ejus, nam in po-
teslale fuit verbmnejus. 33. Et in hac synngngafuit homo habens spirilum daemoniiimpurum et cxclamavit
34. dicens : sine!quid nobiset libi, lesu Nazorene?venisli perdere nos, noscole,quises; bicsanctusDei.35. Et
jncrepavit eum lesus dicens : obinule-ce et exi ex hoc! Et projiciens eum hic daemonin mediis exiil ab eo,
m>nquoquam nocens ei. 36. Et factum esl stupescereomnes el locmi-sunt ad se invicem dicentes: quid
verborumhoc, quod cum potestale et potentia imperat his impuris spiritibus et exeuni? 57. Et exiit fama
de eo per omneslocos liujusciieumjacentium rcgionis. 38. Surgens autem ex hac synagngaivit in domnm
Simonis; socrus autem liujiisSimonis fuit detenia febri magna, et orarunt eum de ea. 59' Et adstans snper
eam increpavit hanc febrem, et diinisit eam. Slatim aulem surgens ministravit iis. 40. Dumautem occidit
sol, omnes tam multi quani iiabiierunt «'grolos morbis variis, lulerunt eos ad eum ; verumis unicuiquc eo-
rum manus impnnenssanavit eos. 41. Exierunt aulemeliam daemonesa multis clamaniescl dicenies, quod
tu es Christns, fiiius Dei, el increpans eos non permisil eos loqni, namsciverum ipsum Cbristum cuiu esse.
42. Cum autcm fierel dies, exiens ivit in desertum loctim, el lurboequxsivcrunt eum ei venerunt ad eum et
tenuerunt eum, ut nou abircl procul iis. 45. Deindeis dixii ad eos, quod eliam his aliis urbibus laetuni-
ANNOTATIONES.
iv, 23. po] banc; erranl qni Ulf. xuvxnvomisisse iv, 55.] unlirainjana] impiirum, referendiim ad
°
dicunl. — ^«] iu, gr. omn. ahman (itvevuu); Guih. c. cod. D (uxuOupxov); gr. re-
iv, 24. woisjgr. post" qipa. liqui uxuOapxov, quodcmn Sutuo-Aov(nnltulpons)c n-
iv, 25. fialei)quod, gr.— dagam)1 St. X daga. jiingenriuin esl. — ufhropida) Ulf. c. cori. 55 ap.
—itraeld)1. X*'>'°ac''—jeram prim) l. Sl. B. Xie" °
Gricsb. tftavnueyukn,viri. Mc. i. 25.
ran prin. lv, 54. naziirenu]viil.ad Mc. i,—21.
iv, 27. haileisaiu) sie cod. Arg. ; J. St. X *«f7ei- iv, 40. sagq] i. St. X sagu. ainwarjunimeh)1.
sand, Hickes.conj. y^liaileisaia, B. Z. X haileuaim. Sl. X ainwarjaneh, Hz, X ainwarjameh.
—naintan)i. e.'Sep.iv aut tfatuuv, cum aulem gr. iv, 41. aris/us] °Chrislus, ° gr.—im) ii-, ° gr. onin.
omn. aut \Seeu<xv aut NuteuuvArft \nl, fortasse naiai- —silbati)ipsum, gr. omn., sed Ulf. ea voculagraj-
man legendumest, uli gaiainna (yievvu),baiailzaibul Cnm articulum reridere voluissevideiur.
cf. lanien isat pro isauk (lauax).
(Bis°X?*Pov"X). iv, 42. aflipi) 1. St. X galaip.
iv, 29. ut us] 1. St. B. X "'""• — PaP>°) "mc, ° iv 43. skalbV1. Sl. X skulda.
gr. omn.
603 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 604
tl.v, 1 bi biudangardja gubs. unle dube mik insandida. jah vas raerjands in synagogimgaleilaias. jah varb
mijbjbaneimanagei anatramp ina du hausjan vaurd gubs. jah is silba vas standands newa saiva'
2 gainnesaraib jah gasaw tva skipa standandona at bamma saiva. if>fiskjans afgaggandansaf im usb-
3 vohun natja. galaib ban.In ain bize skipe. batei vas seimonis. haihait ina aftiuhan fairra staba leilil
4 jah gasitauds laisida us bamma skipa manageins. bibeh ban gananbida rodjauds qab du seimonau.
5 brigg ana diupiba jah alhahid bo naija izvara du fiskon. jab andhafjands seimon qabdu imma. talz-
6 jand. alla naht bairharbaidjandans vaiht ni nemum. ib afar vaurda bcinamma vairpam-natja. jah
7 bata laujandans galukun.managein Uskefilu sve natja dishuaupnodedun ize. jah bandvidedungama-
nam. boei vesun in anbaramma skipa. ei aliddjedeina hilpan ize. jah qemunjah gafullidedun ba bo
8 skipa sve sugqun. gaumjandsban seimon pailrus draus du knivam iesuis qipands. bidja puk. usgagg
9 farrra mis. unte manna fravaurhts im. frauja. sildaleikauk dishabaida ina jah allans bans mibimma
10 in gafahis bize liske. banzei ganulun. samaleikohban jah iakobau jah iohannensununs z.iibaidaiaus.
baiei vesun gadailans seimona. jah qab du seimnna iesus. ni ogs bns. fram himma nu manne siud
11 , 12 nutans. jah gaiiubanthinsbo skipa ana airpa afleibandans allala laistidedun afar Imma. jah varbmib-
banei vas is in ainai baurge. jab sai. manna fulls brutsfillis jah gasaiwands iesu driusands ana and-
15 vairbi bad ina qibands. frauja. jabai vileis. magt mik gahrainjan. jah ufrakjandshandu attaitokimma
14. qipands. viljau. vairb lirains. jah suns bata brutsfill aflaij)af imma. jah is faurbaud imma ei mann
ni qepi. ak gaggjah ataugcibuk silban gudjin jah atbair imma fram bizai gahraineinai beinai. batei
15 an ibaud moses du veitvodibai im. usmernoda ban bala vaurd mais bi ina. jah garunnun hiubmans
16 managai hausjon jah leikinon fram imma sauhte seinaizo.ib is vas afleibandsana aubidos jah bid-
17 jands. jah varbin ainamma dage Jali Isvas laisjands.jah vesun sitandans fareisaieis jah vilodalaisar-
jos. baiei vesun gaqumanai us allamma hairoo galeilaias jah iudaias jah iairusaulymon.jah mahts
INTERPRETATIO
nunliare ego debeode regno Dei, nam ideo me misit. 44^ Ei fuit praedicansin synagogis Galilcoe. v, 1. Et
factum-esl, dum ttirba ursit eum ad audiendum verbtim Dei, et is ipse fuit stans prope mari Gennesareth
2. el viditduo navigii stanlia ad hoc inare, verum piscalores abeumes ab iis laveruni reiia. 3. Ivit autem
in unum horiim uavigiorum, quod fuit Simonis; jussiteum reducere procul ripa paulum et sedens docuit ex
hoc navigio ttnbas. 4. Cum aulem cessaret loquens dixit ad Simoncm : dttc in altum et laxate hacc rctia
veslra ad piscandum. 5. Ei respondens Simondixit ad eum : magister, totam nocteni perlaborantes quid-
quam non cepiunis vernm in verbo luo jacimus reiia. 6. Et boc facieules concluserunt mullitudinem pi-
scium miiltnm, ut retia disrumperentur eorum. 7. El annuerunt snciis, qui fuerunt in altero navigio, ut ac-
cederent adjuvare cos; et venerunt ct impleverunt ambo haecnavigi', ut cunsiderent. 8. Observansautem
Siinon Petrus cecidit ad genua lesu diccns : oro lc, exi procul me , iiam homo peccaminosussum , domine.
9. Smpor enim occupavit eum et Oinueshos cum eo ob capturam horum piscium, quos ceperunt. 10. Simi-
liter aulem ctiam laeobum et loliannem , filios Zebedaii, qui fuerunl socii Simoni, et dixit ad Simonemle-
sus : ne timc libi, ab hodierno nunc liomiiium estis capiores. 11. Et subdncentes haec navigia ad terram,
rclinquentes omne secuii-snnt posi e»m. 12. Et faclum-est, dum fnit is in una urbium , et ecce, homo ple-
nus lepra et viriensIesum, cadens in facicm oravit eum dicens : domine, si vis, poles me mundare. 13. Et
extenriensmanuni attigil eum dicens : volo, fi inundus, et ^tatim h;cc lepra abiil ab eo. 14. Et is interdixit
ei, ui hombi non diceict. sed varieet ostende te ipsum saccrdoti et offer ei pro hac ptirificatione lua , quod
pracepii Mosesad teslimonium iis. 15. Ennntiatum-cst autem hoc verbum magis de eo et concurreruut
greges iuulti auriire ct sanari ab eo morbis snis. 16. Vcrum is fuii abiens in deserla et orans. 17. Et fa-
ctum est in uno dierum,et is fuit docens,et fuerunt sedenics FarisJji et legis-doctores, qui fuerunl congressi
ANNOTATIONES.
v, 3. galaip) consceudil, gr. omn. iuGi.;. — uftiu- B. X patei, sic etiam vs. 29. —fram himma nu] Z.
liati)gr. posi slapa. recte quidem mnnel fram himmaad reddenrium grae-
v, 4. brigg)S°. Xor'"9-—athahid) l. St.X a'na*m cum aitb xov vvv (J. xin, 9; xiv, 7) suffecisse,sed
hid; Ulf. xu^uaausv legisse, Gricsb. falso arinoiat. egregie errat pergens, fram nu quoque dici posse;
v, 5. pairharbuidjandans] 1. St. B. X (l'v->^- V1> nam praeposiiionesadverbiis non junguntur, nisi
12 na/i( pnirhvakands. Cor. I, x, 1 marein pairhid- addito pronomine demonstrativo, vid. Cor. II, v,
djedun.- nemumjSt. X netnun.—vairpam)jacimus, 16 fram pamma nu. vin , 13 iii pamma nu mela. Cae-
gr. yvXuau,. lerum codicis Arg. leclionei» veram csse, e L. i, 48;
v,6. sve—ize)ut retia disrumperenlur eorum, gr. Skcir. 43, 17 und hita nu discinius. — sturfnulant)
Sttbir\yvvxoSi xbSixxvovtxvxuiv ; Gotb. Ciim cori. D eslis captores, gr. omn. ean t%uyp&v ; referente Zah-
in
cousentit, sed nescimus, an in eo uvxStv, Griesb. iiiu Brix. babet eritis caplores.
adnoialione omissum, lcgatur. v, 15. a/1 Sl. » X
7.
v, poei] 1. St. B. X Paei>' "'• n- '• conjecit v, 14. tsf J. St. ° X—Ua9g) St. X 9°"9-—immu)
paiei, sed 1/7/5/.illusir. p. 198 codicis Arg.lectionem sec. ei, ° gr. omn.—patei] quod, gr. omn. xuOi>t.
ricfendit propierea, quod piscationi operam dantes v, 15. mais] gr. omn. anle pata.—hausjon) 1. St.
ulriusqiie sexus bomines fuisse credibile sil; sed B. •*-hausjan : sic hausjon Mc. iv, 55; J. vi, 60.—
Goth. aliler scribere omnino non poluit, quia aaman scribitur eiiani supjan et supjon, Tim. II, iv, 3.—
genere est neutrum, viri. Cor II, vni, 23 gaman mein. seinaizd)St. X se nazo.
—sugqun]Ulf. avxa..• v, 17. viiodalaisarjos)Z. X div.—/jaiet]J. St. X
v, 8. bidja puk] oro le, ° gr. paei.—gaqumanai]congressi, gr. thikuObxtt;Ulf. c.
v, 9. /iaiizei| quos, Ulf. pro {, qnod vulgolegiiur, cod,l.oTjve).Y)Xu8oTSf legtt, vid. J. xviii, 20;Cor. I, xiv,
c. codd. B et D Zvtcgit. 25; cf. Mc. xxvn, 17; L. vm, 4.
v, 10. zaioatrfaiaus]J. X zabaidaiaut. —paiei]J.St.
605 LUCAS V, 18-36. 60G
18 fraujins vas du haiijan ins. jah sai. mansbairandansana ligra mannan. saei vas uslijba.|ab sokide-
19 dun. waiva ina innatbereinajah galagidideinain andvairpj >is. jah ni bigitandans. waiva iunatbcreina
ina in manageins. ussleigandansana hrot and skaljos gasatidedun ina mip pamma badja in inid-
20 jaim faura lesua. jah gasaiwandsgalaubein Ize qab du pamma uslibin. manna. afleitanda pus fra-
21 vaurhteis peinos. jah dugunnun bagkjan pai bokarjos jah fareisaieis qipandans. was ist sa saei ro-
22 deip naileinins. was mag afletan fravaurhtins alja ains gu{). ufkunnands J)an iesus mitonins izean-
23 dliafjandsqap du im. wa bipagkeipin hairlam izvaraim. wabar ist azelizo qiban. afleiandabus fra-
24 vaurhleisbau qiban. urreis jah gagg.Ib ban ei vlteidbatei valdufnihabaid sa sunus mansana airbai
afletanfravaurhtins. qab du bamma uslibin. du bus qiba. urreis jah ushafjandsbata badi beinata
25 gagg in gard beinana. jah sunsaiv usstandands in andvairbja ize ushafjands. ana bnmmei Iag,.galaib
26 in gard seinana mikiljandsgup. jah usfilmeidissat allans jah mikilidedungub jah fullai vaurbun
27 agisis qibandans. palei gasaiwam vulbaga himma daga. jah afar bata usiddja jah gasaw motari na-
28 min laivvi sitandau ana motastada jah qab du imma. laistei afar mis. jah bileibands allaim usslan-
29 dands iddja afar imma. jah gavaurhta dauhl mikila laivveisimma in garda seinamma.jah vas mana-
30 gei motarje mikila jah aubaraize. baiei vesun mib im anakumbjandans.jah birodidedun bokarjos
ize jah fareisaieisdu siponjam is qibandaus. duwe mib paim motarjam jah fravaurhtaim matjid
51, 32 jah drigkid. jah andhafjands iesus qab du im. ni baurbun bailai leikeis ak pai unhailans. ni qaua
55 labon garaihlans ak fravaurbtans in Ureiga. ib eis qebun du. imma. duwc siponjos iohannes
fastand ufta jah bidos laujand samaleiko jah fareisaiei. ib pai peinai siponjos matjand jah
34.drigkand. paruh is qap du im. ni raagud sununs brubfadis. unte sa brupfads mib Im ist. ga-
35 taujan fastan. abban qimand dagos. jab ban afnimadaaf im sa brubfads jah ban fastand In
36 jainaim dagam. qabuh ban jah gajukon du im. balei ainshun plal snagitis niujis ni lagjid
1NTERPRETATIO.
ex omni vicorumGalilrse et ludaeaeet lerusolyma, et potentia domini fuit ad sanandum eos. 18. El eece,
liomines portantes in lecio hominem, qni fuit paratylicus, et quaesiverunl,quomodoeum inferrenl et pnne-
rent in facie ejus. 19. Et non invenienies quomodo inferrent eum ob turbam, adscendentes in lectum per
tegulas posuerunleum citm hoc leclo in mcdiis coram lesu. 20. Et vidensfidemeorumdixii ad hunc para-
lyiicum : bomo, remitlunlnr tibi peccata tua. 21. Et cceperunlcogitare bi scribaeet Farisacidicentes: quis
esi hic , <iuiloquitur blaspbeniias? quis poiesl remittere peccata, nisi unus De:s? 22. Cognoscensautem
Iesus cogilationeseorum, respondeusdixit ad eos : quid cogitatis iricordibusveslris? 23. Utruin est fa.cilius
dicere, remitiunlur t bi peccata, an dicere, surge et vade. 24. Verum autem ut sciatis, ipjod potestatem
babet hic liius hominis in terra remitli re peccata, dixil adliunc paralyticum : ad te dico, surge, el lollens
hunc leclutn tuum vadein domumtuam. 25. Et stalim exsurgens in iarie eorum tollens, in quo jacuii, ivit
in doinum suam magnificansDeum. 26. Et stupor prehcndit omnes , el magnificaruntDeumet pteni facti-
sunl limore dicenles : quod videmusmirabilia bodiernodie. 27. Et post hoc exiit et vidit portitorem, no-
mine Levvi, sedcntem ad lelonium et dixil ad eum : sequere post me. 28. El relinquens omnia surgens
ivitpost eum. 29. Et fecit coenammagnam Levviei in doniosua et fuii turba ponitorum magna etnlio-
rum, qui fuerunt cum iis accumbentes. 50. Et murmurarunt scribseenruin et Farisaniad dis.cipulosejus
dicentes : cur cum bis portitoribus et peccaloribusediiis et biliitis. 31. Et respondens lesus dixit ad eos :
non indigent sani medici, sed lii insani. 32. Non veni vocare jusios, sed peccatores in poenilenliara.35. Ve-
rum ii dixerunt ad eum : cur discipuli lohannis jejunant saepe et preces faciunt, simililer eliam Farisaeo-
rtim, vernm hi tui discipuli edunt et hibunl. 34. Tuncis dixit ad eos : non potesiis filins sponsi , donec
liic sponsus cum iis est, facere jejnnare; 35. at veniunt dies, el cum aufertur ab iis hic sponsus, et
tum jejunanl in illis diebus. 36. Dixit autem etiam parabolam ad eos, quod unus assumcntum ve-
ANNOTATIONES.
v, 18. galagidideind) 1. St. galagidedeina,rectius v, 30. maljidjah drigkid) ea cum aut erfiliset bi-
quidem, sed vid. advm, 56. bitisaut edit et bibilverii possinl, Zabnio Glossar. p.
v, 19. loaiua]quomodo,gr. itoiat, Ulf. forlassec. 182 Ulf. ciim verss. iaOietxai ttivti ex Mc. II , 16 le-
corid.nwf legit.—gasatidedun]J. St. X gasundidedun. gisse prol abile virielur; hoc recte; scd quod cod. D
—midjaim}i. St. B. X midjan. ° ctiam, in quo io-t3ieT«t xui rtivexutlcgitur, illius le-<
v, 20. du—uslipin] ad hunc paralyiicum, gr.— ciionis tcstem ariducit, erravit, nam hanc codicis le-
afleilandd)1. St. -i- afletanda. clionem corruptam pro iaOiexexui ttivsxeesse, nibil
v, 21. /°aretsateis]J. X fareisaeis.—ains] ea vo- certius esi.
cula cum et graeco tl; ct uavot rcspondeat, cum v, 35. (ureisaiei)pro fareisaie, viri. ad ni, 5; J.
Griesb., Ulf.elt legisse, periculosius est conlendere. X fareisaei, —
B. s- fareisaieis. sipoiyos]sec. disci-
°
v, 22. hairtam niiaraim] J. St. X liairlart izva- puli, gr. oinn. Ulf. c. veiss.
ramma. v, 34. is\ 1. St. B. -s-iesus, vid. ad Mc. I, 42.—
v, 23. wapar] utrum, Ulf. accuralius quamgr. xi, »s'JJ. Sl. X •*•
sic vir, 42.—a2."!i*o]J. St. B. -i- azeitizo.—(ravaurh- v, 35. jalt) sec. et, °gr.; abundat alterulrum/aA
°
teis) Ulf.c. codd. o-oO(peinos). et ex margine, ubi ex alio rod. positum eiat, alteri
v, 24, ip pan etj edilt. X*/* ponei, vid. M.xxvn, loco iilatum esse viiletur; detendum igiiur cst auih.
46; cf. jih—pan L. xvn, 5; J. vi, 51; all. cf. ad M. I. aut supra; cf. ad J. xm, 29; xvm, 31; Cor. I,
xxv, 40. viteid)1. St.° -i- viieip, sic eliam habatp xv, 19.
pro habad.—sa]!. St. -i-. v, 36. ^anj Sl. X '«»• —pfaLJ •••Si. X rtaat.-^•
v, 26. gasaiwani)videmus, gr. omn. etSouev. —
aippau] Sl. X ailtpau. gatimid) Utf. c. codd.
v, 28 iddja) cod. Arg.marg. /aistirfn(scculusesl). ini&nuK.
v, 29. ^aieij vid. ad vs. 10.
607 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 608
ana snagan fairnjana. aippau jah sa ninja aflaurnid jab bamma lairnjin ni gatiinid bata a
37 bamma ninjin. jah ainshun ni giutid vein niujata in balgins fairnjans. aibbau distairid bala
58 ninjo vein bans balgins jah silbo usgutnib jah bai balgeis fraqistnand. ak vcin juggata in balgins
39 niujans giulandjahbajobs gafastanda.jah ainshun driggandane fairni. ni suns viti jugg. qibib auk. bata
vi, 1 fairnjo batizo ist. jah varb in sabbato anbaramnia frumin gaggan imma bairh aiisk. jah raupideduu
2 ahsa siponjosis jah malidedun bnauandans bandum. ib sumai fareisaie qebun du im. wa taujid.
3 patei ni skuld isl taujan in sabbato dagam. jah andhafjands vibra ins iesus qab. ni bata ussuggvud.
4 batei galavida daveid. ban gredags vas. silba ]ab baiei mib imma vesun. waiva Inngalaib lu gard
gubs jah hlaibans faurlageinais usnam jah matida jah gaf baira mib sis visandara. banzei ni skuld M
3 matjan nibai ainaim gudjam. jah qab du im- batei frauja isl sa sunus mans jah bainma sabbatodaga.
6 jah varb ban in anbaramma daga sabbato galeiban imma in synagogein jah laisjan. jab vas jainar
7 manna. jah handus is so taihsvo vas baursus. vitaidedunuh ban bai bokarjos jah fareisaieis. jati in
8 sabbato daga leikinodedi. ei bigeteina lit du vrohjan ina. ib is vissuh mitonins ize jah qab du bain-
ma mann bamma baursja habandin handu. urreis jah stand in midjaim. baruli is urreisands gaslob.
9 qabbaniesus du im. fraihna fzvis. wa skuldist sabbato dagam.biub laujan bau unbiub laujan. sai-
10 vala ganasjan {)auusqisljan. jah ussaiwands allans ins qab du Imma. ufrakei bo handu beilia. baruh
11 is uirakida. jah gastob so handus is svasve so anbara. ib eis fullai vaurbun unfrodeinsjah rodidedun
12 du sis misso. wa tavidideinabamma iesua. jah varb in dagam baim ei usiddja iesus in fairgunibidjan
13 jah vas naht bairhvakands in bidai gubs. jab bibe varb dags alvopida siponjans seinans jah gaval-
14 jands us im tvalib. banzei jah apatistulurisnamnida. seimon. banei jah namnida pai.tru. jah andraian
15 brnbar is. iakobu jah iohannen. filippu jali barbulomaiu. mabbaiu jali {)oman. iakobu bana alfaius
16 jah seimon bana haitanan zeloten. iudan iakobaus jah iudan iskarioien. saei jah varb galevjands
17 ina. jah atgaggands dalab mib im gaslob ana slada ibnamma jah biuma siponjc is juh hansa mikila
managcins af allimma iudaias jah iairusalem. jab °pizefaur marein tyre jah seidone jah anbaraizo
INTERPRETATIO.
stimcnti novi non ponit in veslimento vetere, alioquin eiiam hoc novum rumpit et huic veeri non
convenit hoc ab hoc novo. 37. El unus non fundit vinum novum in ntres veleres, alioquin disrumpit
Imc novum vinum hos utres ei ipsum elfunditur et hi titres perduniur. 38. Sed vinum novuin in utres
novos fundunt, etambo coiiservantiir. 39. Et unus bibenlium veius.non stalim vull novum, dicitenim : hnc
veius melius esi. vi, 1. Et facium-est in sabbato sccundo primo ire ei per satum, el vellerunt arisias disci-
ptili ejus el ederunt conlerenies manibus. 2. Verum quidam Farisaeorum dixerunt ad eos : quid facilis,
(|uod non fas est facere in sabbati diebus? 5. El respondens ad eos tesus dixit: non hoc legistis, quod
fecit David, cum lamclicus esset, ipse et qui cum eo fueruni? 4. quomodo introiit in domum Dei et panes
propositionis sumpsit et dedit his cum eo exsistcnlibus, quos non fas est edere, nisi nnis sacerdotibus. 5.
Ktdixitadeos, quoddominus est hic filius bominiset huicsabbati diei. 6. Ei faclum-est auiem inalio diesab-
baii ire ei iri synag'gam el dncere, el fuit illic hotno, et manus ejus iwecdexlra fuit arida. 7. Observarunt
autem lii scribaeei Farisxi, an in sabbali die sanaret, ul invenireni facultatem ad accusandum eum. 8.
Veruui is scivit c giiaiiones eorum et dixit ad hunc hominem hune aridam habentem mauum : surge,el sla in
mediis. Tunc is surgcns steiil. 9. Dixil aulem Iesus ad eos: interrogo vos, quid fas est sabhati diebus, bene
lacere, an male facere, animain servare an perdere? 10. Et adspicieus onmes eos riixiLad eum : prolenrie
hanc manum luam. Tunc is proiendit, etstetit baecmanus ejus, sicut haecaltera. 11. Verum ii pleui facii-
sunt insipienlia et loeiiii-sunl ari se inviccm, quid faccrent liuic lesu. 12. Et facium-est in diebushs, m
exirct lesus in monlem orare el fuil nocteni pervigilans in prece Dei. 13. Et cum fieret dies, arivocavil
di-cipulos suos et eligcns ex iis duodecim, quos eiiam apostulosvocavit, 14. Simonem, qneni ciiam voeavil
retrum, ct Andream, fratrem ejus, lacobum cl Iobannein, Filippum ct Baithnloma-um. 15. Maililhxum et
Tliomam, lacobum liunc Alfaeiet Siinonembuiic vocaliim Zeloten, 16. tudam lacobi etludam Iscarioten,
qui etiam lactus-esi iradens enm. 17. Et iens deorsum cum lis steiil in loco plano et grex discipulorum
cjus et cobors magna populi ab omni ludaea el Icrusalem ct borum praeter mare Tyrorum et Sido o:iim el
ANNOTATIONES.
v, 38. giutand) fundunl, gr. fikyxkv; sic. Mc. n, vi, 10. nfralvda) protendit, gr. ettoinaev
22. vt, 11. tavidideinu] I. St. reciins tavidedeina, scd
v, 3:). drgqandane] sic cod. Arg. el ila quidem, \id ad vtii, 5t>.— hamma J vid. ad Mc. xv, 15.
ut syllaha drig sit ulliina plagul.e, reliqua verhi pars vi, 12. ei usiddja) nl exircl, gr. $zii.Qivomissa
gandane in sequeule plagu'a scripta sit; Ib. Z. -i- pariicula; Ulf. sequilur libros. qui i^elOeivaixbv ha-
diiggkandane, uti in cori. Arg. b. I. sie ctiam Ep'i. bent, cf. viii, 1. —tesusj J. St. B. -i- ts.vid. ari Mc.
v, 18 legitur.—(airni\ 1. St. X (airnji.—qipip\l.y( 1, 42. — pairlivakands} cod. Arg. X pairhvalutnds,
tfp.—(airnjo) 1. St. B.X [airnji. vid. ad M. v, 15.
vi, 1, ahsa) gr. omn. post is. vi, 13. iin ] J. S'. X '"> s'c v- 59.
vi, 2. sabbato dagam) edill. ul semper X jcl., vi, 15. mappaiu ] °vid. ad M. lx, 9.
vid. vs. 6 daga sabbato. vi, 16. iua } euni, gr. omn.
vt, 3. tesns qap ] ^ gr. vi, 17. atgaggands) cori. Arg. X a'gagQn9g<indi,
vi, 4. ga() Ull. c. codd. cl vers. ° /ai— i>isanrfa>»i
J cf. ariCor. II, x. 12. — liiuma} sic editt. cuni cori.
exsisteniibus, ° gr. omn., Ulf. ex Mc. n, 26. Arg. h. I. et MII,4 pro litultma, vid. :>d M. v, 15. -—
vi, 7. tii du vrohjan] facuUatem ad accusandum (aur inarein}[J. St.° Z. X jcl.—jah — buurge) et
pro gr. xttxmyopiav;baud iia recie Griesb. S!atuil, aliarum urbium, gr. ornn.; sinc dubio ea verba
Ulf. xuxnyoptivlegisse. ex cod., qui pro 'Upova-Aiu—ZrSwvo; habebal SXluv
Co9 LUCAS VI, 18-56» 610
18 baurge. baiei qiemunhansjan Imma jah hailjan sik saubte seinaizo. jah bai anahabaidansfram abmam
19 unhrainjaim jah gahailidaivaurbun. jah aila managei sokidedun attekan imma. unte raahts af irama
20 usidrijajah ganasida allans. jah is ushafjands augona seiua du siponjam seinaim qap. audagai jus
21 unledansahmin. unte izvara Ist piudangardi himine. audagaijus gredagans nu. unte sadai vairbip.
22 audagaijus gretandans nu. unte uflilobjanda. "audagai sijup. pan lijand Izvis mans jah afskaidand
25 izvisjah Idveitjandjah usvairpand namin izvaramma sve ubilamma in sunaus mans. faginod in jai-
namma dagajah laikid. unte sai. mizdo Izvara managa In biminam. b.ibamma auk tavidedun prau-
24 , 25 felum attans Ize. abban vai izvis baim gabeigam. unte ju habaid gablaiht izvara. vai Izvisjus sadans
26 nu. unte gredagai vairbib. vai Izvis jus hlabjandans nu. unte gaunon jah gretan duginnid. vai ban
27 vailaIzvis qiband allai mans. samaleiko allis tavidedun galiugapraufetumattans Ize. akei izvis qipa
28 paim hausjandam. frijod bans hatandans izvis. vaila taujaid baim fijandam Izvis. biubjaib bans fra-
29 qibandans izvis. bidjaid fram baim anamahljandamizvis. b imma slautandin buk bi kinnu galevei
30 Imma jab anbara. jah bamma nimandin af bus vasija jah paida ni varjais. wammeh ban bidjandana
31 buk gif jah al jpammanimandin bein ni lausei. jah svasvevileidei lauj iina izvismans jah jus taujaid
32 Imsamaleiko. abbanjabai frijodbansfrijondans izvis. wa izvis launeist. jahaukbaifravaurhtansbans
33 frijondans sik frijond. jah jabai {biubtaujaid baim biub taujandam izvis. wa izvis laune ist. jah aufc
34 bai fravaurhtansbala samo laujand. jah jabai leiwid. fram baimei veneid andniman. wa izvis laune
35 ist. jah auk bavaurblai fravaurhiaimleiwand. ei andnimaina samalaud. svebauh frijod bans fijands
Izvarans.biub taujaid jah teiwaid ni vaihlaisusvenans. jah vairbib mizdo Izvara managajah vairbib
36 sunjus hauhisiins. unte is gods isl baim Unfagramjah unseljam. vairbaid bleibjandans svasve jah
INTERPRETATIO.
aliarum urnium, 18. qui venerunl audire eum et sanare se morbis suis, et hi vexaii a spiritibus impuris el
sanati facli-suni. 19. Elomnis turba quaesiveruntattingere eurn, nam potentia abeo exiit et sanavit omnes.
20. Et is estollens oculossuos ad discipulos suos dixit: beati vos pauperes spiriiu, nam vestrum est regnnm
ccelorum; 21. beali vos famelicinunc, nam saiuri fitis; beali vos flentes nunc, nam exhilaramini; 22.
heati esis, cum oriiuntvos Immineset separant vos et exprobrant et ejiciunt nomen vestrum uti malum ob
filium hominis. 25. Gaudete in illo die et exsultate, nam ecre, merces vestra mulia in coelis; secundnnj
hoc enim fecerunt profelis palres eorum. 24. Ai vaevobis bis divitibus, nam jam babeiis consolationem
vesiram ; 25. vaevobis, vos saturi nunc, nam famelicifuis ; vsevobis, vos ridemes nunc, nam lugere et flere
incipilis ;. 26. vaeciimbene vobis dicunl omncs homines, similiter enim feceruntfalsis-profetispalres corum.
27. Sed vobis dico bis audieutibus: amale hos odientes vos, bene facitc bis odienlibus vos, 28. benedicite
bismiledicentibusvobis, orate pro his violentantibusvos. 29. Huicpercutienti tein maxillam, tradeeietiam
alteram, et huic sumenti a te vestem, etiam lunicam ne prohibeas. 50. Cuiqueauiem orantium le da et ab
hocsumentetuum neexige. 51. Etsiculvullis, utfacianl vobisbomines, eliam vos facialis iis simililer. 32.
Atsi amalishos amantesvos, quid vobismercedum <:st?etenim hi peccatores hosamaniesseamant. 35. Et
si bene facialishis bene facientibusvobis, quid vobis mercedum esl? el enim hi peccalores hnc ipsum faciunt.
34. Et si commodaiis, a quibussperatis accipere, quid vobis mercedumest? et enim peccatores peccaioribus*
comtnodant, ut accipiant aequale. 35. Verumtamen amate hos inimicos vestros, bene faciteet comin,daio
non quidquam exspcctantes, et fit merces vestra multa et fuis lilii summi, nam is bonus est his inuiilibus
et malis. 36. Fiatis misericordes, sicut eliam pater vesler misericors esi; 57. et ne judicate, ut nou
ANNOTATIONES.
TT6°XSWV, in margine posita, qui codicem argenleum vi, 24. ju] jam, *gr. omn.; J. St. -*-nu. — gap-
scripsit, in lextum intulit. laiht. ] l.y^gnprafsl. S'. X gapod et pro eo Glossar.
vi, 20. tiponjam seinaim)J. Sl. X tiponje seinai, p. 56 X gadalip, Z. incpte lapon proponit, quod ver-
B.yj(siponje seinaize; in cod. Arg. quid scripium hum h. I. sensum vix lolerabileni praebct; in rori.
fueril, cognosci liodienon potest, quod cum Ih. cledi- Arg. legitur, quod B. dedit, vid. eiiara Cor. II, i, 3
inus, constructio postulat praeposiiionisrfu.—jus) seqq. vn, 4, 7.
vos, gr. oi, sic Ulf. pronomenpersonale vocativoad- ° vi,— 25. sadans) Sl. X tandans.-^r<u 1 pr. ntinc,
dere solel, ubi Graeciartieulo utuniur, viri. M. vi, 11 gr. duginnid] incipilis, ° gr. omn.; Ulf.ad indi-
atla unsar pu in himinam.vn, 25; Mc. IX, 25 ; L. iv, candum tempus fulurum addidit; pro eo lempore,
23 ; vi, 25; Eph. vi, 9; moreui Graxorum raro imi- quo ejuslingua caret, praesensponeresolei, sed ali-
laiur: Mc.xv, 29 sq. o sa gatairands po alh nasei quoiiesillum defeclum ita explet, ut circumscriptione
puk! aut L. ix, 41 o kuni! saepiusomillit proiiomen, quadam utaiur, additis verbis praelerduginnanetiam
ut Mc. x, 47, L. vn , 54 ; 1. xix, 3; aut inlerjectio- haban ( habere), skulan (debere), munan (cogilare),
nem, ul Rom. IX,i0 manna! — ahmin) spiritu ° gr.; sik ska[tjan(pracparare).°
J. St. addit -5-nu. — himine) ccelorum, gr. onin. vi, 26. atlai] nmnes, gr.
6EOU. vi, 27. fijandam)cod. Arg. marg.hatjandam(odien-
VI,21. fin. J. St. signuro lacunai pnst ufhlohjanda tibus); erravit aiitein Lbrarius, nam signum glossae
ponunt, se I in cod. Arg. niliil additur ; illi viridocti non verbo fijandam, ad quod pertinet glossa , sed
in errorcm sunt inducn, quoriin exlrema lineaeparte verbo haiandans appinxit.
libraritis nihil scripsit (id quod saepiusfacium esse vi, 28. fram] vid. ad n, 24.
vidimus ) et quae litterin exstare videntur, eae ex vi, 29. immaj ei, ° gr.
aversa parie pla:iikc pervaserunt.
* vi, 52. abpan 1at, gr. omn. xui
vi, 22. sijup) llz._ —
X fijand) 1. St. X fijond. vi, 54. paimei) 1. Sl. *B. Ilz. -5- pammei.
°
— jah] pr., Ulf. o-rav. vi, 55. «ijatwts] Ulf. xui.— jah) tert., l.y^ja.
vi. 23. laikid] 1. St. B. X laikod. — himinam] —unfagram) 1. Sl. X unfairam. *
coelis,gr. oOpxvw. — praufeiumJsic cod; Arg. ; J. Sl. vi, 56. vairpaid) Ull. c. codd. ouv.—srasrc]
B. X praufetun. cod. Arg. X tvave. — izvar] 1. St. X izvara.
811 BIBLIORUM ULFILANAVERSIO. Ci2
37 atla Izvarbleips ist. jah ni stojid. ei ni stojaindau.niafdomjaidjah ni afdomjanda.fraletaidjahfrale-
58 tanda. gibaid jah gibada izvis. mitads godajah ufarfullajah gaviganajah ufargulanagibadain barm
39 izvarana. bizai auk samon roiladjon. fpizaiei mitid. mitada izvis. qabuh ban gajukonIm. ibai
40 mag blinds blindana liuhan. niubaiindal gadriusand.nist siponeisufarlaisari seinana. ibgaman-
41 vids warjizuh vairbai sve laisarisis. abban wa gaumeisgramslain augin brobrs beinis. ip anza in
42 beinamma augin ni gaumeis. aibbauwaiva maglqibandu brobrbeinamma.brobar let. ikusvairba
gramsta bamma in augin beinamma. siiba in augin beinammaanza ni gaumjands. tiuta. usvairp
faurpispaminaanza us auginbeiuamnia.jah ban gaumjaisusvairpangramsiabamma in augin brobrs
43, 44 beiuis. ni auk isl bagmsgodslaojandsakran ubil. nih ban bagms ubils taujandsakran god.warjizuh
raihtjs bagme us svesamma akrana uskunbsist. ni auk us baurnum lisandasmakkans. nihban ns
45 aiwalundjai irudanda veinabasja. biubeigs manna us biubeigamma huzdahairtins seinis usbairid
biub. jah ubilsmanna us ubilammahuzda hairlins seinisusbairidubil. uzuhallis ufarfulleinhairtins
46, 47 rodeid munbs is. abban wa mik haitid. fraujafrauja. jah ni taujid. balei qiba. wazuhsa gaggands
48 du mis jah hausjands vaurda meina jah laujandsbo. aiaugja izvis. wamma galeiksist. galeiks ist
mann timrjandinrnzn. saeigrobjah gadiupidajahgasatida grunduvaddjauana staina. at garunjonban
vaurbanaibistagqawa bi jainammaraznajah ni malitagavagjanita. gasulidauk vasanabammastaina
49 ib sa hausjandsjah ni taujandsgaleiksist mann limrjandinrazn ana airpai inuh grunduvaddju.patei
vn, 1 bistagqflodusjahsunsgadraus.jahvarbsousvalteinsbisraznis mikila.bibebanusfullidaallabovaurda
2 seinainhliumans manageins.galaibinkafarnaum.hundafadeban sumis skalkssiukandssvultavairbja.
INTERPRETATIO.
judicemini; ne condcmnelis et non condcmnamini; absolvalis et absolviinini. 38. Detiset dalur
vobis; meusura bona cl superplena et concussa et superfusa datur in sinum vestrum, hac enim ipsa
mensura, qua mensuratis, mensiiratur vobis. 59. Dixit autem parabolam iis : num potest csecusc;ccum
ducere ? nonne ambo in foveamcadunt? 40. Non-est discipulus super magislrumsuum, verum para-
lus quisqnefiatuii magisterejus. 41. At quid viriesfeslucamin oculofratris tui, verumtrabem in tuooculo
non vides? 42. Aul i|unmodopotcs riicerearifratrem tuiim: fraicr, sine, ego ejicio feslucamhanc in oculo
tuo; ipse in oculotuo tribem non videns, hypocrila,ejiceanteahanc trabem exoculomoet ttimvirieasejicere
fesiucamhanc in oculofratris tui. 45. Nonenim esl arbor bona faciensfruclummalum, neque arhor ma'a
faciensfructum bonum. 44. Quaiqueenim arbnrum ex proprio fructu noia est, nnn enim dc spinis colli-
guntur ficus, neque de rubo calcanturuvae. 45. Bonushomo e bnno ibesauro cordis sui profert boninn
ei malus homo e maloIhesaurocordis -ui pr^fert malum; exque enim abundantia cordis loquitur os ejus.
46. At quid mevocatisdomine, domine!et non faciis, quod dico? 47. Quisquebic iens ad me et audiens
verba meaet faciens ea, osiendovobis, cuisimilisest. 48. Similis esl homini.vdilicanlidonium, qui fodit
et profundum-fecitet posuilfundainenlumsupersaxum; in inundationeauiem factairruit aqua cnnlra illam
domumet non potuitcoinmoverecam , fundaiaenim fuit super hoc saxo. 49. Veriun hic audieus et non
facienssimitisest hoinini aedificanlidomiimsupcr lerramsine fnndamento,cui irruit fluctuset s alimcecidit,
et facta-esthxc eversio hujus domus magna. vn, 1. Cum autem expleret nmniahaec verbasua in aures
lurbae, ivit in Cafarnaum. 2 Centurionumautem cujusdam servus aegrotans morti-propinquus, qui fu t
ANNOTATIONES.

vi, 5". ei] ut, gr. xui; sed vid. ad J. xvi, 17.
°
vi, 38. jah) sec. et, gr. — ufurfulla}superptena,
gr. tttmtauivov,cui cum goihicumverbumnonsatis
respnndeat, Ulfilamtttptaabvlegisse B. suspicatur.
—gibada)sec. datur,gr. omn. Svnovat,cf. vs. 44.—
miiid) sic et B. conjeciura,lli. eiiam (in adnotaiione
ad Hz.) probata, dedimus; cod. Arg. et editt. X
tnitad; librariussequenti mitadain errorem indu>tus
esse videtur.
vi, 39. pan ] St. X '«"• — »'"] J. St. X »" — dal
gadriusanrf]cdilt.y^dalga driusand,vid. ad Mc.xn, 1.
Vi,40. gamanvids]1. St. X gaustaujane manvids,
B. X ga ustaujanemanvids;cod. Arg.gamanvidset in
marg. tntauhaus(perfecim), quodcum jam B. lege-
rii et evidenter scriplumsit, lhrium miramur dicere
in cod. usiaubanslegi.
vi, 41. gaumeis)°sec, J. Sl. X gaumjeis.
vi, 42. ik) ego, gr. omn.
vi, 44. lisanda— trudandd)colliguutur— calcan-
tur, gr. omn. av\)eyovat— xpvyuai,cf. vs. 38. Caete-
rnra goihicumIrudancalcare(x, 19), conculcare(VIII,
5), graecoxpvyuv(melere, vindemiare)omnino non
respondet; et si quis Ulf. scusum potiusquamverba
respcxisse dieat, lum us aiwalundjai non ila apte
apposiiumvidetur; nos hunclocumin eorumnumero
habemns, ubi graDCorum vwbnrnm significaiionein
non salis intellexit, vid.ad. i, 5. — veinabasjd)uvae
(plur.), gr. axufvlnv; caeterumJ. X veinabasjtm,St.
X vainabasjan.
vi, 45. usbairid]pr. St. X nsbairid.
vi, 47. vaurda meina)"jgr. omn. — galeiksisl) "j
gr. omn.
vi, 48. al garunjon] 1. X—alarunjan, St. X at
garunjau, B. X atgarunjan. bistagqawd) 1. X
bistagunawa, St. X bistagunawa.— ana] sec, J. Si.
X and.
vi, 49. /)a(eij si pro parlicula relaliva aut cansali
accipilur, sensus omninolurbalur; gr. omn. i refe-
renilum ad oixiu pendet a itpoaipprfcsv.Si Gotllus
gr;ecorumleclionemari verbum exprimerevellet, bi
pammeidebebatscrihere; nam praeposiliobi vel rfu
vel tii^raverbo ttigqanconjungisolet (M.vn, 25, 27;
L. IV,11; xiv, 31; Rom. ix, 32); si pdtei ad razn
pertinet, id quod sensuspostulat, Ulf.conslructioneui
inutavit, quod ssepius fecit,—sert h. 1. auriacius.—
otslaga]. J. St. X bistagun. flodui) 1. St. B. X
awaflodus;cod. Arg. marg. awa (fluvius): glossani
viri illidocli in textumintulerunt. — gadraus)suspi-
camur, Ulf. c. gr. o-uvijrto-slegisse.
vn, 2. svultavairpja)Z. X d.v-, J. St. B. X svulta
vairpid ; svultavairpja — ad mortem vergens i. e.
uinrti appropinquaus (Grim. II. 577); gr. riite'tXt
xtltvxuv, forma concreta praecedenteabsiracla ha-
bet, in qtto diligens lector oflenderepossit.
C13 LUCASVII, 3-44. 614
3 saei vas imma svers. gahausjands ban bi iesu insandida du Imma sinislans iudaie bidjands
4 Ina. ei qimi jah ganasidedi bana skalk Is. ib eis qimandans at iesua bedun ina usdaudo
5 qipandans.patei vairps isl pammei fragibisbata. unte frijop piuda unsara jah synagogeinis galimrida
6 unsis ip iesus iddjuh mib im jah jnpan ni fairra visandin imma pammn garda insandida du imrna.
sa hundafads frijonds qibands du imma. frauja. ni draibei buk. unle ni Im vairbs ei uf hrot mein
7 inngaggais.dubei ni mik silban vairpana rahnida at pus qiman. ak qib vaurda jah gahaitnid sa
8 piumagusmeins.jah ban auk ik manna*imuf valdufnjagasatids. habands uf mis silbin gadrauhtins.
jah qiba du bamma. gagg. jah gaggid. jah anbaramma. qira her. Jali qimid. jah du skalka rnei-
9 namnia. tavei bata. jah taujid. gabausjands ban pata iesus sildaleikidaina jah vandjands sik
du pizai afarlaisijandein sis managein qab. amen qiba izvis. ni in israela svalauda galaubein bigat.
{0, 11 jah gavandjandans sik pai insandidans du garda bigetun pana siukan skalk hailana. jah varb in
jpammaafar daga. iddja in batirg namnida naen. Jati mididdjedun imraa siponjos is ganohai jah
12 roanageinsfilu. bibeh pan newa vas daura pizos baurgs. paruh sai. utbaurans vas nsus. sunus ainahz
13 aipein seinai. jah si silbo vidovo. jah managei bizos baurgs ganoha mib izai. jah gasaiwands
14 bo frauja iesus infeinoda du izai jah qap du izai. ni gret. jah duatgaggands attailok wilflrjom.
15 ip bai bairandans gasiobunjah qab. juggalaud du bus qiba. urreis. jah ussat sa naiis jah dugann
16 rodjan, jah atgaf ina aibein is. dissat ban allans agis- jah mikilidedungub qipandans. batei prau-
17 fetus mikils urrais in unsis Jah palei gaveisodagub manageins seinaizos. jah usiddja bata vaurd
18, 91 aud alla iudaia bi ina jah and allans bisitands. jah gataihun iohannen siponjos is bi alla DO.jah
aihaitands tvans siponje seinaize iohaunesinsandida ins du iesua qibands. bu is sa qimanda pau
20 anbaranu venjaima.qimandans ban at imma bai vairos qebun. iohannes sa daupjands insandida
21 ugkis du bus qipands. pu is sa qimanda bau anbaranu venjaima. inu ban bizai weilai gahailida
22 inanagans af sauluim jah slahiin jah ahniane ubilaize jah blindaim managaim fragaf siun. jih
andhafjands iesus qab du im. gaggandans gateihais iohannen. paiei gasewuls jah gahausideduls.
INTERPRETATia.
ei csrus. 3. Andiensautem de lesu misit ad eum seniores Iudaeorumorans eum, ut veniret et sanaret hunc
servum >jus. 4. Verum ii venientesad lesum oraruut eum soliiciie dicentes, quod dignus esl, cui praestaa
hoc, 5. nam aniat gentem nostram et synagogam is aediticavitnobis. 6. Verum Iesus ivit cinn iis et am-
plius non procul exsistenle eo hac domo, misit adeum hic cenlurio amicos dicens ad eum : domine, ne urge
le, nam non sum dignus, ut sub teclum meum intres, 7. ideoque non me ipsum dignum acstimavi, ad le
venire, sed dic verbum, el sanaiur hic puer meus. 8. Et vero enim ego homo sum sub impcrio consiitutus,
habens sub me ipso milites, et dico ad hunc : vade, el vadit, et alteri : veni huc, et venit; ct ad servimi
meum : fac hoc, et facit. 9. Audiensautcm hoc lesus miraius-est eum, et vertcns se ad baricsequeniem se
turbam dixit: amen dico vobis, non in Israele lalem lideminvcni. 10. Et converlentes se hi missiad domum
invenerunt hunc aegrotumservum sanum. 11. Et faclum-est in hoc posiero die, ivit in oppidum vocalum
Naen, et comitati-sunteum discipuliejus multi et lurbae multum. 12. Cum aulem prope esset portae hnjus
oppidi, lunc, ecce, elatus fuit mortuus, filius unicus matri suae,et ea ipsavidua, et turba linjusoppidi multa
cum ea. 13. Et viriensbanc dominus Iesus miserlus-esi supeream et dixit ad eam : ne lle. 14. Etacce-
dens attigit feretrum, verum hi ponanies sielerunl, el dixit: adolescens, ad te dico, surge! 15. Et surrexit
hic mortuus el coepitloqui, et reddidit cum malri ejus. 16. Obsedit atnem omnes timor, et magnificarunt
Deum dicentes: qund proleta magnus exstitit in nobis et quod visitavit Deus populum suum. 17. Et exiil
hoc vcrbumin omnem ludaeamde eo ei in omnes vicinos. 18. Et nuntiarunt lohanni discipuli ejus de omni
hoc; 19. et advocans duns discipulorumsuorum lohannes misit eosad lesum dicens : lu es hic <enicns, an
aliumne exspectemus? 20. Venientes atttem ad eumhi viri dixerunt: lohannes hic bapiizans misit nos ad te
dicens : tu es hic veniens, an aliumue exspeciemus? 21. In autem hac liora sanavit multos a morbis cl
plagis et spiritibus malis et caecis multis reddidit visum. 22. Et respondens Iesus dixit ad eos : euntes
uuiiiiaie lobanni, quod vidistis el audivistis, quod caccivident, claudi auibiilant, lepro=i mundantur, inuii
ANNOTATIONES.
vn, 3. aimi] sic cod. Arg.; Ilz. -i- qemi, vid. nd vn, 16. allans agis] ] gr. omn. — mikilidedun]1.
vm, 56. St. B. X mikelidedun.— qipandans) Ih. h. I. adno-
.Vii,.4. (ragibis) 1. St. B. X frambis. tai : Goilms lineolam illam, notam rou n, syllabae
vu, 5. synagogein)vid. ad M. xxvn, 62. ultimaesuperinducere neglexit; sed errat v.rriocius,
vn, 6. imj pr., J. St. X »"•— •immd)pr., gr. omn. nam illa lineolaclarissimesupra est ducta. — seinui-
post jupan. — duimmd) sec, J. X- zos] St. X teinasos.
vn, 8. mis sitbin] 1. B. X jct. uli vs. 49 el saepius, vn, 19.* tvuns) Ulf. c. cod. D. el verss. ° ttva,-. —
St. X mittitbin. — her) huc, ° gr. omn. tns] eos, gr. omn.
vii, 9. amen] atnen," gr. VII,20. venjaima)St. X venjainn.
vn, 11. afar daga) St. Z. X jd- — «««"1in cc-d. VII,21. ahmaneubilaize)St. X ahmanum; B. con-
Arg. maen scriplumessevidetur : cxterum gr. omn. jectura altmam ubilaim non necessaria est, con-
flutv. striiuntiir enim verba medendiet sanandi et ciini ge-
vn, 12. rirfouo]vid. ad iv, 13. — managei)1. Si. nilivo (L. v, 15; »i. 18; vm, 2)el cum praepositione
X managai.— ° si silbd)ea ipsa, gr. avxn. — ganoha] af (Mc. v. 20, 54). Locos, ubi Ulf. constiuciionem
Ulf. c. codd. fa. mulat, habes bos : iv, 25 galuknodahiminsdu jeram
vn, 13. frauja iesns)dominus lesus; gr. alii xvpto;, prim jah menopssaihs. Mc. i, 6 vas gavasipstaglatn
alii'imiTouf;utrumqie Ulf. et cod. 225 conjuiigit. juh gairda; cf. ad Cor. II, xn, 21.
vu, 15. dMannnJSi. X dugan. vu, 22. (/aret/iafsjZ. X gataihats.
cl 5 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 616
palei blindaiussaiwand.haltal gaggand.pruisfillai gahrainjanda. baudai gahausjand.naveisurreisand.
'', .•** unled?i vailamerjanda. jah audags ist sawazuh saei ni gam>rzjadainmis. at galeibandamp>n paiin
airum iohannes dugann rodjan du managein bi iohannen. wausiddjedub In aubidasaiwan. raus fram
25 vinda vagid. akei wa usidiljedub saiwan. mannau in hnasqjaim vasijom gavasidaua. sai. jbai In
26 vastjom vulpagaim jah fodeinai visandans in biudangardjom sind. akei wa usiddjedub saiwan.
27 praufetu.jai qipa izvis. jah mais praufclu. sa isl bi baneigamelid Ist. sai. ik insandja aggilumcinana
28 faura andvairpja peinamma. saei gamanveidvigpeinana faura pus. qipa allis izvis. maizaIn baurim
qinono praufelus iohanne bamma daupjandin ainshun nist. ib sa minnizaImma In biuriangarrijai
29 gu{)Smaiza imma ist. jab alla manageigahausjandeijah motarjos garaihlana domidedun gub u'dau-
50 pidai daupeinai iobannis. ib fareisaieis jah vitodafasijos runa gujbsfraqejpunana sik ni daupidai
51, 52 fram imma. we nu galeiko pans mans bis kunjis jah we sijaina galeikai. galcikai sind barnam baim
in garunsai sitandam jah vopjandamseina missojah qibandam. sviglodedumIzvisjab ui plinsidedub.
55 gaunodedum izvis jab ni gaigrotu]>.urrann raihlis iohannessa daupjands i,ihhlaif inaijands nih vein
34 drigkands. jah qibib. unhulbon habaib. urrann sunus mans matjands jah drigkands. jali qi]bib. sai.
35 manna afelja jah veindrugkja. frijondsmoiarje jah fravaurhiaize. jab gasunjodavarjbhandugei fram
36 barnam seinaim allaim. bab ban ina sums fareisaie ei matidedi mib imma. jah algaggandsin gard
37 bis farcisaiausanakumbida. baruh sai. qinoin bizai baurg. sei vas fravaurhta jah ufkunnandei.balei
38 anakumbidain razna bis fareisaiaus. briggandeialabalstraun balsanis. jab siandandei faurafotumis
afiaro greitandei dugann natjan foluns is lagramj.ili skufla haubidis seinis bisvarb jah kukidafolum
39 is jali gasalboda ])amma balsana. gasaiwands ban sa fareisaius. saei haihaii ina. rodida sis ains
1NTERPRETATIO.
audiunt, mortui resur^unt, pauperes evangelizantur. 23. Et beatus est omnis, qui non scandalizalur in
me. 24. In abeiinlibus autem his legatis lohannis coapit loqui ad lurbam de lohanne : quid exiis-
tis iu deserium viriere, arundinem a vento motam? 25. Sed quid exiistis videre, hominem in molli-
bus vestibus vestitum ? Ecce , bi in vcstibus splendentibus et <ibo exsislenies in regum aulis sunt.
26. Sed quid exiistis videre, profetam? utique dico vobis, etiatn magis profeta. 27. Hic est, de quo scri-
ptum est : ecce , ego mitto aogeluin meum prae facie (ua , qui parat viam luam prae le. 28. Dicd
enim vobis : inajorin naiis mulierum profeia Iobanne, hoc baplizante, unus non-est, verum oic minor
eo in regno Dei m.,jor eo est. 29. Et omnis lurba audienset portitorcs justum judicarunt Deumbapiizati
baplismo lohannis. 30. VcrumFaris.ii et legis-periti consilium Dei improbarunt in se, non baptizati ab
eo. 51. Cui jam similo hos homines hnjus generis et cui sinl similes? 52. Similessunt pueris bis in foro
sedeutibiisel vocantihusse inviceinel diceniibus: tibiis-cecinimusvobis et non saltavislis; lamenlaii-sumus
vobis et non ploravistis. 33. Prodijt enim lohanneshic baplizans, nec panem edens, nec vinum bibens, et
diciiis : daBmonemhabel; 34. prodiit filiushominisedens et bibens, et dicitis: ecce, homo devorator et
vinolcntiis, amicus porlitorum et peccatorum. 35. Et justilicata fuit sapienlia a filiis suis omnibus. 36.
Oravit autem eum quidam Farisaeorum,ut ederei cum eo, et adiens in domum hujus Farisaeiaccubuit. 37.
Tunc ecce, mulier in hoc oppido, quae fuit peccatrix el cognoscens, quod accubuit iu domo bujus Farisaei,
aflerens alabasirum balsami 38. etsians ante pede- ejus reiro flens ccepitrigare pedes cjus lacrymis el ca-
pillo capilis sui tersit et osculata-esl pedescjus et unxit hoc balsamo. 59. Vidensaulem hic Farisaeus,qui
vucavit cum, locuius-esl sibi solus dicens: hic si esset profeti, cognosceretutique, quaeet qualis haecmu-
ANNOTATIONES.
vn, 24. a! ga'.eipandam]St. Z. Xjcl.-, J. X#- u[brikanMc vi, 26) induit. And,quodpro ana legunt,
leipandam. quia sensum huic loco alienum praebet, probari om-
VII.2.'>.iui//i(raaim]J. St. B. X vulpanaim. — fo- nino non potest, neque Ih. ana, quod prius conjecerat
deinai]cibo, Ull.Tpoyfipro xpv-fn legissejam Maresb. (nam in cod. Arg. clare cognosci jam non polest)
el B. recte viderunt/nM forte ad fodeinaiex praece- Benzeliiauctorilale motus, rejicere debebat; ad red-
dentibus vulpagaisubinLelligendumesse aliquis sus- dendum graecumei; iavxovt (comra se, in rietrimen-
picalur, ut (odeinsvutpaga(laiituscibus)graecn xpvtyn luinsuum)nibil aplius esi, quaniana sik, cf. M. XXVII,
responrieai; id auleni artiliciosius ne sii ariinoriu.u 13; Mc.ni, 26; xiv, 55; J. xviu, 29; Cor. II, x, 2.
veremur. — piudangardjom).1.St. X—piudangardja, vn, 31. Ab initio versus J. St. qap pan (rauja.
B. X piudanyardjan (scilicetin cod. ott pro — om e nonnullisgr. addiint, quod cod. Arg. noii agnoscit.
exaraiumesse videlur). —
vu, 32. seina mis^o]eriitt. X Jct- sviglodedum]
vii, 26. ;<it]J. St. X ;'»'' — trau(etu) sec, vid. ad 1. St. X svigalodeditm.— gaunodedum]cod. Arg.
I, 54. marg. synonymuuihufum e M. xi, 17.
vn, 27. panei) 1. Sl. X pama. — vn, 3o. ni)t] sec. J. St. -?-ni.
vn, 28. baurim)1. St. X°bauran. titst]J.St. B. VII,54. ufetja) 1. St. B. X a(elei-
X m ist. —tmmn] pr. ei, gr. omn. VII,55, seinaini]J. X seiuama,St. X seinamma.
vii, 29. gahaiisjundei)1. St. -i- gahausjandans. — vn, 56. ina sunis)*\gr. omn.
— °
garaihana domidedun gup) .1. S'. garuilita ; ha:c vn, 57. sei] J. St. B. X *<•• jfl"l «'• Sr-'<J- St-
ciim >equentil)US in cod. Arg. omninoevanueiiinl. X sn/i. — i'i ruzna) 1. X »" gard, Sl. X fl"d g"rd.
vii, 50. fragepun and) 1. St. X frakunp.... B. Hz. — pis fareisaiausbriggandei)J. St. X—(areisaiebrin-
Z. X [rajepnn and. Quorideriimiis(raqehun. id ana- jandei omissa uliima versus parle alabatstraun)
logia linguae posiulat, cum ueque ex japan (B. Ib.), B. X alabaaslraum;gr. onin. ulaGuaxpov.
nec ex jaipan ('£.) illud jepun nasei possii; neque in vn, 58. af aro) gr. ante [aura. — post fotumusque
cod. Arg. iilluin vestigiuui parlis j lilleraeapparet, ad fravaurhla yers. 59 J. St. lac; omnia fere singu-
qux- siibter lineain ilueilur. Vcrbum/raqi/)aii,proprie larum liilerarum vestigia incod. Arg. inieriertint.
maledieere(M. xxv, 41; Mc.xi, 21; all.) signilicans, vn, 59. (itr.itaiui) sic cod. Arg.; Hz. Z. X (arei-
b. 1. sigiiilicaiioncniconlemnciidi, repudiandi(alias saiaut. — sis) B. •*- in sis. — oiiw]solus, ° gr. omn.
617 LUCAS VII, 40-VIII, 0. CiS
qipands. sa ip vesi praufetus. ufkunpedi pau. wo jah wileikaso qino. sei teki{>iinma. jbatei fravaurhta
40, 41 ist. jah andhafjands iesus qap du pailrau. seimon. skal "pus wa qipan. ip is qap. laisari qip. tvai
42 dulgisskulans vesun dulgahailjin sumamma. ainsskulda skaile fiuifhunda. ip anbar fimftiguns. ni
43 habandam pan. wapro usgebeina. baim fragaf. wabarnu bize. qib. mais Ina frijod. andhafjands ban
44 seimonqab.bana gavenja. bammei managizo fragaf. baruh is qabdu imma. raihtaba slauides. jah ga-
vandjands sikdu pizai qinon qap du seimona. gasaiwispo qinon. atgaggandinin gard beinana vato mis
ana fotuns mcinansni gaft. i{)si lagram seinaim ganatida meinans fotuns jali skbflaseinammabisvarb.
45 , 46 ni kukides mis. ip Si. fram pammei innaiiddja. ni svaif bikukjan fotuns meinans. aleva haubid mei-
47 nata ni salbodes. ib si balsana gasalboda foluns meinans. inbizei. qiba bus. afietaiida fravaurbleis
48 Izos pos managons. unte frijoda filu. Ib bammei leitil fraletada. leilil frijod. qabuh pan du izai. afle-
49 (anda {>usfravaurhleis beinos. jah dugunnunbai mibanakumbjandansqijbanIn sis silbam. was sa ist.
30 saei fravaurluins afletai. ib is qab ban du bizai qinon. galaubeins Jbeinaganasida buk. gagg in ga-
vm, 1 vairbi. jah varb bibe afar pata ei jah Is vratoda and baurgs jah haimos merjands jah biubspillonds
2 piudangardja gups. jah bai tvalib mib imma jah qinons. bozei vesun galeikinodosahmane ubilaizejah
3 sauhte. jah marja. sei haiiana vas magdalene. us bizaiei usiddjedun unhulbons sibun. jah iohanna
qens kusins fauragagjins herodes jah susanna jah anbaros managos.pozei andbahtededun im us aigi-
4 nam seinaim. gaqumanaim ban hiumam managaimjabbaim. baiei us baurgim gaiddjedun du imma.
5 qap bairb gajukon. urrann saanils du saian fraiva seinamma. jah mibbanei saiso. sum gadraus faur
6 vigjah gatrudon varb jah fuglos himinis fretun bata. jah anbar gadraus ana staina jah uskijanala ga-
INTERPRETATIO.
lier, qnse tangit eum, quod peccairix est. 40. Et respondcns Iesus dixii ad Peirum: Simon, dcbeo tibi ali-
quid dicere. Verum is dixil: magister, dic! 41. Duo debiti rei fuerunt crediiori cuidam ; unus debuit dena-
riorum quingenios, verum alter quinquaginla. 42. Non habentibus autem, unde redderent, ambobus remi-
sit; uter igitur horum, dic, magis ctim amat ? 43. Respondens autem Simon dixil: hunc puto, cui pltis
remisit. Tunc is dixit ad eum : recle judicasti! 44. Ei convertens se ari hanc mulierem dixit ad Simonem :
videshanc mulierem, accedenti in domum luam aquam mihi in pedes meos non dedisti, verum ea lacrymis
suis rigavit mcos pedes et capillo suo tersit; 45. non osculalus-es me, verum ea, ex quo introii, non ces-
savit osculari pedes meos ;' 46. oleo caput meum non unxisti, verum ea balsamo unxil pedes meos. 47.
Propter hoc dico tibi, remittuntur peccata ejus haec multa, nam amavit multum; verum cui paucum reinit-
titur, paucum amat. 48. Dixit auiem ad eam: remiltunlur tibi peccata tua. 49. Et cceperunt hi concum-
bentes dicere in se ipsis : quis hic est, qui peccala remittat? 50. Verum is dixit tum ad hanc mulierem :
fides lua sanavit le ; vade in pacem. viu, 1. Et faclum-est deinrie post hoc, ut etiam is iret per urbes et
vicos pracdicanset evangelizans regnum Dei, et hi duodecim cum eo 2. et mulicres, quae fuerunt s.uiatao
spiritibus malis et morbis, et Marja, qua? vocata fuit Magdalcnc, ex qua exierunt dacmonesseptem, 3. et
lobanna, uxor Cusne,praifectiIlerodis, el Susanna et aliaemuliae,quaeministrariinl iis e faculiaiibus suis. 4.
Congressisauiem gregibus multis el his, qui ex oppidis coiveruni ad eum, divit per parabolam : 5. cxiit
serens ad serendum semine suo, ei dum sevit, quoddam concidii ante viam et couculealum fuit et aves
cosli vorarunt hoc. 6. Et aliud concidil in saxtim et enaium exaruit, prnpier quod non liabuii humorcm.
ANNOTATIONES.
— ufkunpedi) sic cod Arg. ct secunda manu llz.; toda and baurgs) Sl. lacl., J. v B. vratoda —
B. lh. (Ulfil. illuslr. p. i°58) X ufkunpeda. — tekip haintos] 1. y^haimo, St. haimo.... omissis reliquis
immd) B. X *'"°allekip. usque ad — londs. —piupspillonds] sic cum J. ct B.
VII,40. paiirau) Peirum, gr. omn. avxbv,qna prop- ex loco ni, 18 dedimus; in codice Arg. nihil pr.r.ter
ter J. tmma edidil; Sl. -i- paitru; cxterumGotli. cum — llonds Iegi pctest; quod scribunt Ih. et Z. tw°/as-
Brix. concinit. pillonds non probamus, quod ea compositionusquam
vit. 41. dulgis skulans) B. Z. jct., sed vid. Grim. inveuitur.
II. 598 sq.; J. Sl. X dulgiskulans. — dulgahailjin) viii. 2. qinons]Ulf. c. verss. * xtve;. -* galeikino-
1. St. B. X duliahaitjin. rfosjJ. X galeikinode, St. galeik.... — sauhte jah] 1.
"
vn, 42. pnn) Ulf. a-JTwv. ° St. X sauthaim— jah) tert. el, ° gr. omn. — mirfd-
VII,43. panti) 1. St. X pama: caelerum gr. omn., /edun] gr. omn. post sibun.
conlra ca Ulf. posl gavenja 6rt. ° vni, 3. fauragagjlns]sic cod. Arg. el J. Sl. B ; Ih.
—
vn, 44. qap] gr. onin. post seimona. atgaggan- Z. -i- fauragaggjins,vid. ad xvi, 1. — /terorfes|Sl. X
din] accerieuii, gr. omu.° eiaHlOov. — mis] niihi, ° gr. heordes.— andbahtededuii)sic cod.
omn. — seinaim)suis, gr. onin. Arg. pro andbah-
tidedun; 1. St. B. X andbaheideditn. — im] iis, gr.
vn, 45. fotuns meinans]] gr. omn. uv-.M— seinaim]!. Si. X seinain.
VII,46. foiuns metnansj"Igr. viu, 4. hiumam]vid. ad vi, 17; J. X hiuman. —
48.
VII, qapuh pan}" sic cod. Arg.; St. Z. X 9aP paiei usj Sl. X jcl. — tts baurgim] ex oppidis, gr.
uppan. — pus] tibi, gr. omn., nam quod ii babent xuxutto%v(i. e. in oppidohabitaniibus et ex oppido
o-ou,iriUlf. per peinos reddidit. proliciscenlibus).
vii, 49. sts silbam] St. X sitsilban. — saei) Ulf. ° VIII,5. saiands]1. St. B. e Mc. iv, 3 et 14 sa arli-
xxi. ° culum addunt, quem h. 1. cod. Arg. non agnoscit
VII,50. isj is, g'. omn. —gavairpi) 1. St. B. X saiso) St. X div. — galrudon)ea forma cum infiniii-
gavairpa. vus propter constructionem (nani varp participium
vui, 1. bipe afar pata] dcinde post boc = ev T&> secuni habere solet), parlicipium autern propler ler-
xa6s°;>°i;; neuiriim abundai, ut B. Ih putant. — paia minationem esse non possit, veremurne errore li-
«'] J. B. Z. X Jct->Si. X potei. — ei] ut, ° gr. nmn. brarii pro galrudan scripium sit, si vcrum est quod
viri. ari vi, 12, sic s;rpins post varp (iyiveto, es ges- Griin. i. 844 dicil.
chah) ei, s;cpe jah qnoque scquitur; i|uamobrem ne VIII,6. uskijanald)Grim. 1. 811 falsum pro ttskma-
;iul ei iiiiijtth ex glossa orliim s I suspicamur. —vra- naiaessesnspicaturjtiobispoiiuspariicipiuotpraiteriti
PATROL.XVIII. 20
 19 BIBLIORUMULFILANA VERSIO. 020
7 baursnoda. In pizci ni habairia qrammijia. jah sum gadratis in miriuniai paurnive jah mibuskcinan-
8 dans pai {)aurnjus afwapidedun pata. jah anpar gadraus ana air[ ai godai jali uskeinoda jah tavida
akran laihunlaiiiundfalb. baia {ian qijiands ufvopida. saei habai ausona du hausjan. gahausjai.
9, 10 frehun ban Ina siponjosIs qi{)andans.wa sijai so gajuko. ib iesus qa[). izvis algiban ist kunnan runos
piudinassaus gup-. ip paim anparaim in gajukom. ci saiwandans ni gasaiwaina. jah gahausjandans
U , 12 ni frabjaina. appan baiaislso gajuko.pata fraiv ist vaurd gubs.ibbaivibra vig sind bai bausjandans.
13 paproh qimib diabulus jah usnimib bata vanrd af hairtin Ize. ci galaubjandans ni ganisaina. ijpbai
ana bamm? slaina. Izc [>anhausjand. mib fabeidai andnimand \.ata vaurd. jah bai vaurtins ui ha-
14 band. fcaieidu mela galaubjandjab in mela fraistubnjos afstandand. ib balaIn biurnuns gadriusando
baisind. paiei gahausj.vdans jah afsaurgom jah gabeinjah gabaurjobum bizos libainais goggandans
15 afwapnandjali ni gavrisqand. ip paia ana pizai godon airpai pai sind. pai ize In hairiin godamma
16 jab seljamma gabausjaudans pata vaurd gahubandjah akran bairand in bulainai. abban ni manna
lukarn tandjands dishuljib iia kasa aijibau uf ligr gasatjif) ak ana lukarnasiapinsatjip. ei bai iiui.
17 gaggandanssaiwaina liuhad. niaukistanalaugn. batei svikunb ni vairlpai.nih fulgin.batei nigakunnai-
18 dau jahinsvekunbamma qimai. saiwibnu. waiva hauseib. unte saei habaib, gibadaimma. jali saei ni
19 babaib. jahbaleibugkeib haban.afniii,adaafiuima. ntiddjedunban du immaaipei jah brobrjus isjah
20 ni mahledun andqiban Imma faura managein. jah gataihan varb imma. balei aibeibeina jah hro-
21 brjus beinai standand uta gasaiwan buk gaimjandona. ib Is andhafjands qab du im. ai[)ei meiua jab
22 brobrjus meinai bai sind bai vaurd gu[)sgaliausjandans Jab laujandans. var[) Jban in ainamma piza
dage. jab Is galaib in skip jah siponjos is. jah qab du im. galeibam hlndar bana marisaiv. jah gali-
23 bun. baruh ban sve faridedun. anasaisleib jah atiddja skura vindis in bani marisaiv jah gafullnode-
24 dun jah birekjai vaurbun. duaigaggandans pan urraisidedun Iua qipandans. ia'zjand. fraqistnam. ip
TNTERPRETATIO.
7. Et quoddam cecidil in medium spinaruin, el ^imul-enascenteshaespinaeevstinxerunl hoc. 8. Et aliud con-
cidil in terram bonamcl pullulavit el tecil fructum centuplum. Hocautem dicens exclamavit: qui babeat an-
res ad audiendum, audiat. 9. Inlerrogarunt autem eum discipuli ejus dicentes, quid sit haec pa abo'a. 10.
Verum lesus dixii: vobis datum est scire mysteria regni Dei, verum l;is a'iis in parabo'is, utvidentes non
videant el audienles non intelligant. II. At lioc est haec parabola : hoc semen est verbum Dei; 12.
verum hi ad viam sunt hi audientes, deinde venit diabulus et demii hoc verbum a corde eorum, ut cre-
dentes non salventur. 15. Verum hi in boc saxo, qui cum audiunl, cuin l;ctitia assumunt lioc verbum, et
bi radices non habent, qui ad tempus credunt et in tempore tenl.vimis desistunt. 14. Verum boc
in spinas cadens hi sunt, qui auriienies et a curis et possessione et voluptatibus htiju; vitae eun-
les exstinguuntur et non fructuin-leruni. 15. Verum hoc in bac bona terra bi suni, hi qui in corde bono
et probo audientes hoc verbutn leneut et fructum ferunt in paienlia. 16. At non bomo lucernam incen-
dens operit earn vase, aut sub lecto ponit, sed super candelabro ponit, ut hi ineuntcs videant lucem. 17.
Non enim est occultum, quod manifestumnon liat, neque absconditum, quod non cognoscatur et in aperlum
vcniat. 18. Videle igitur, quomodo audiis ; nam qui habet, datur ei, et qui non babei, etiam quod putat
liabere, demilur ab eo. 19. Adierunt aiitem ad eiiin nialer et fratres ejus, et non potuerunt adire eum praa
lurba. 20. Et nunliattim fuit ei, quod inater tua ei fratres tni slant foris viderete cupientes. 21. Verumis
respondens dixit ad eos : rnaler meaet Iraires mei bi sunt, bi verbum Deiaudienles ei lacienles. 22. faclum-
est aiitem in uno horum dierum, et is ivit in navigium et discipuli ejus, et dixit ad eos : imus trans hoc sia*
gnum ; et iverunt. 23. Tunc aulein ubi navigarunt, obriormivit ci adiil procclla venli in hoc slagnum el
couipleii sunt et pcriclitanies facii-sunt. 24. Acccdenes autem sus<itaruni eum dicentes : prsecepior, per-
ANNOTATIONES.
ad verbum keian (Grim. 1.854,7) pertincus, essevi- miscue tililiir : wileiksei welciks, azilizo et azetizo,
detur. — qrammipa) J. St. X qarmmipa. aggeljuset aggiljus, all.
vm, 7. a/°ioapiderfun] vid. ad Mc. iv, 7. vm, 18, andqipan tmmaj J. St. X duatgaggan.
vni, 8. taihunlailtundfalp]Si..X taihuntailtundfall. vni, 20.iinma ° ] Ulf. c. cod i. el verss. °\eybvxmv.—
— pari] aulem, ° gr. omn. quod. — gasaiwan} B. X gasaivan.—
palei ] gr.
vin, 9. gajnko)Sl. X tajuko. — gairnjandor.a ] 1. -r- t'i.'janda»s,sedantcpuk gasuiwan
vni. 10. tesus]vid. ad Mc. i, 42. J.
/>iurfinassaus] ( hoc enim ordine legit); St. lac. ane puk gutaiwan.
St. X piudanassaus. VIII,21. sind] J. St. B. X sinrfoit.
11.
VIII, pala isi) \ gr. omn. — pize] i. St. X
1 2. Ulf. morem verbo vin, 22. Jiriu] aulem, gr. xui.
VIII, ni) suum, negslionem marisaiv] J. St. B. X marein.
unilo, quod dicunt, jungendi secutus , b. I. sensui pizai.—25.
male consuluit. VIII, sve] 1. Sl. ° X — anasaisteip] sic cod.
VIII,13. ue] pro izei, sic Mc. lx, I et sa ize M. v, Arg., sed :' litlera rasa esse videtur; J. St. bis div.,
B. Z. -i- anasaislep, cf. ad m, 5.
/°)2;cf. ad x, 5. — vaurtins) vid. ad Mc. iv, 6.
vin, li. ^aiei] siccod. Arg.; ediil. X P"tei. cscte- viu, 24. dualgaggandans } 1. St. B. -f- atgag-
-'um gr. omn. o!, cf. Prolegg. col. 485.—saurgom) gandans.—urraisideUun]editt. usraisidedun, incod.
sic perspicue cod. Arg.; edilt. X tawrjom.— a[wap- Arg. ulriim urr— an usr— sit scriptum , quamqoain
nand) vid. ad Mc. IV,7. difiicile cst cognoscere, tamen quori edidimus, id
vin, 15. putainai \ 1. St. B. y^puldinai. usus linguaegothica;postulat,sic urrinnan, urrannjan,
vin, 17. ni auk) J. St. X'»"'' Pan- —'"'' 1 '• Sl- urruns, urmsan, urrisis; uuus omninoest locus Cor.
X ni. — svekunpamma] sic cod. Arg.; J. St. B. X II, vi, 11, ubi duro altcr cod. veram formamunum-
ivssunpamma; Marcsh. p. 450 ct Lye h. I. svtkun- nodapraebet,in altero usrumnodainale legitnr.—talz-
^r?nna, rec(« quidem, sed i et e Gotlius socpiuspro- jand) hocverbum, cujusloco St. lacunaesignumbabet,
621 LUCAS VIII, 25—41. »22
25 is uiletsauds gasok vinda jah baniina vega valins. jah anaslavaidedun jah varb vis. qab ban du im.
war ist galaubeins izvara. ogandans ban sildaleikidedun qibandans du sis misso. was siai sa ei jah
26 vindam faurbiudib jah vatnam. jah ufhausjand imma. jah aifaridedun in gavi gaddarene. balei ist
27 vibravairb galeila'a. usgaggandinban imma ana airba gamolida Imma vair sums us banrg. saei ba-
28 baidaunhuljjons mela lagga. jah vastjom ni gavasibs vas jah in garda ni gavas ak in hlaivasnom. ga-
saiwands ban iesu jali ufhropjands draus du immajah siibnai mikilai qab. wa mis jah bus iesu sunau
29 gubs hauhistins. bidja buk. ni balvjais mis. unte anabaud abmin bamma unhrainjin usgaggan ns
bamma mann. manag auk mel fravalv Ina jah bundans vas eisarnabandjom jah fotubandjom fastaibs
50 vas Jali dishniupandsbos bandjos draibibs vas fram bamroa unhulbin ana aubidos. frah ban ina iesus
31 qibands. waist namo bein. baruh qab. harjis. unte unhulbons managos galibun in ina. jah bad ina
52 ei ni anabudi Im in afgrundiba galeiban. vasub-ban jainar hairda sveine managaize haldanaize In
33 bamma fairgunja. jah bedun ina ei uslaubidedi im in bo galeiban. jah uslaubida im. usgaggandans
ban suns pai unbulbans af bamma mann galibun in bo sveina jah rann so vribtisand driuson inbana
34 marisaiv jah afwapnodedun. gasaiwandaus{)an[jaihatdandans bata vaurbano gablaubunJali gataihun
35 in baurg jah In veihsa. usiddjedun ban saiwan bala vaurbano jah qemun at icsua jah bigettin sitan-
dan bana mannan. af bammei unhulbons usiddjedun gavasidana jah fra[>jandanfaura fotiim iesuis
">l>,37 jah ohlediin. gataibun {)an im jah bai gasaiwandans. waiva ganas sa daimonareis- jah hcriunina
atlai gaujans bize gaddarene galeiban fairra sis. unle agisa mikilamma dishabaidai vesun. ib Is"ga-
38 leibands in skip gavandida sik. bab ban ina sa vair. afbammei bos unliulbons usidrijedun. ei vesi
39 mip imma. fralailot pan ina iesus qipands. gavandei buk du garda beinamma jah usspillo. wan filu
40 gatavida pus gup. jab galaib and baurg alla merjands. wan filu galavidaimma iesus. varbb n mipba-
41 nei gavandida sik iesus. andnam ini managei. vesun auk allai beidandans is. jah sai. qam vair.
bizei namoiaeirus. sah fauramableis synagogais vas. jah driusands faura fotum icsuisbad Ina gaggan
1NTERPRETATIO.
dimur! Verum is surgens iucrepavit ventum el huic flticluiaquae, et obmulucrunl et facta-esl malaiia. 25.
Dixit autem arieos : ubi est fidesvestra ? Timenles autem mirati-sunt dicenies ad se invicem: quis sit liic,
ut eiiam ventis inlerdicat et aquis, et obedianlei? 26- Et navigarunt in regionem Garidarenorum. q-te
est contraria Galilaeae. 27. Exeunii autem ei in terram occurrit ei vir quidani ex oppido, qui habuit
doemones tempora longa, et vestibusnon vesiilus fuit et in domo non mansit, sed in seputcris. 28. Videns
au'em Iesum ct exclamans cecidit coram eo et voce magna dixil: quid mibi et tibi, lesu, fili Dei summi,
oro te, ne torqueas me. 29. Nam praecepitspiritui huic immundo exire ab lioc homine, multum eniui
tempus arripuit eum et ligatus fuit ferreis-catenis et compedibus custoditus fuit et di-rumpeus has
catenas pulsus fuit ab hoc daemonein deserta. 30. Interrogavit autem eum Iesus dicens: quod est nnmen
tuum ? Tunc dixit: exercitus, nam daemonesmulli iverunt in eum. 31.Etoravit eum, ut non praccipefet
iis in abyssum ire. 52. Fuit autem illic grex porcorum mnltorum pascentium in hoc monle: et
orarunl eum, ut permilteret iis in eos ire; et permisit iis. 55. Exeuntes auiem slatim hi daemonesab
hoc homine iverunt in hos porcos et cucurril hic grex cx praecipitio in hoc stagnum et suffocati-sunt.
34. Videnles autem l>ipascentes hoc factum effugerunt et narrarunt in oppidum ct in vieos. 35. Exierunt
autem videre hoc factum et venerunt ad Iesum et invenerunt scdentem liuiic homiiiem, a quo daemones
exierunt, vestitum et intelligentem ante pedes Iesu et limueruni. 36. Narrarunt auiem iis eliam hi videnteji,
quomodovaluit hic daemoniacus. 57. Et orarunl eum omnes incolae horum Garidarenorumire procul se,
nam timore magno occupali fuerunt; verum is iens in navigium convertit se. 58. Oravit au'em eum hic
vir, a quo hi daehiones exierunl, ut esset cutn eo; dimisit autem eum lesus dicens : 59. cnnverte le a<(
domum tuam et enarra, quam multum lecit libi Deus. Et ivit per oppidum totum, pracdicans,quam mullum
fecit ei tesus. 40. Factum-est aulem dum converlit se lesus, excepit eum turba; iuerunt enim omnes
exspeclantes eum. 41. Et ecce, venit vir, cujus nomen Iairus, hicqie praefeclussynagogaefuit, et cadens
ANNOTATIONES.
J. cum gr. quibusdambis ponit, in cod. Arg. autem vripus ] B. lac etconjeciura so liairda reponere vuit.
alterius illius milltimvestigium reperimus. — afwapnodedun] vid. ad Mc. iv, 7.
VIII,25. siai saj | gr. omn., Ulf. etiam ° ap«. — vni, 54. gaplauhun) 1. St. X gaplaujun —baurg ' \
valnam) aquis, gr. omn. uSan. 1. St. —
X baurgi. »ei/isa] J. -f haipjos, Sl. lac.
vin, 26. galeilaia] 1. X galilaia. vin, 35. atiesua] St.lac. — gavasidana] 1. Sl. X
— tesuisj J. St. B. -s- iesua.
VIII,27. unhulpons] 1. -i- skohsla, glossam mar- gavasidona. 56. panimjali) Sl. lac — im) J. X du im.
ginalem pro textus leciione ponens; B.skohslaunhul- —vin, waivaganas] J. Sl. X «""'vashaileda.
pons glossam cuin glossemate in lextu conjungens.
vin, 28. balvjais mis) I gr. omn. vilt, 57. bedunina) J. bt. X badu.nim. — gaujatn\
vin, 29.° eisurnabandjom]1. Sl. B. X div. — vas ] Ih. Sl.y/^manjans. — gaddarene) siccori. Arg.; J. Si.
sec. fuit, gr. omn. Z. X gadarene, vid. eliam Mc. v, 1; L. vni, 26.
° -i-. — — (airra sis] i. St. X us r'°fll">deinde lac. usque ari
VIII, 50. qipands) J. pein] gr. omn. (aoi) finein hujtis versus.
autetsl.—harjis) Ulf. h. I. gothico verbo reddit viu, 5-. bap pun ina] Sl. lac. — uiiddjcdun] gr.
graeco-latinuni>syswv, cum Mc. v, 9 el 15 laiguion anle J^os.
scripserit; cf. Skeir. 49, 2, ubi anctor illius libelli
nomen Petri apostoliper st.iinsreridit. VIII,59. usspillo] 1. Sl. X nspilln.—galaip and)
1. St. X galaipands. — baurg ullu] * gr. ouin.
vm, 52. im ] sec J. St. X '"• 41. pizei] J. St. -f pze. —sah] hicque; Ulf.
55. * — ym,
vni,
—s«ns]staim, gr. omn. mimi] J. St. B xai non Omitiit, mi Scli. adnolat; sic salt pro xui
X'"a'ina. —
gatipun) 1. St. -s- iddjedun. rann) uvxb;xvn, 16; xix, 2. vid. ad J. XVIII,20. —gard)
J.St. -r draus, oinis.-isreliquis usquc ari saiv. — so St. X gnida.
*>V> BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 624
4-2i'n gard seinana. unle dauhtar ainnhovas imma svc vintrive (valibe.jah so svalt. mibbanei pan iddja
43 is. managcins praihun ina. jah qino visandeiin runa blobis jera ivalif. soei in lekjans fraqam allam-
44 ma aigina seinamma ja!i ni mahta vas fram ainomebun galeikinon. atgaggandei du aftaro attaitok
45 skauta vastjos is jah suns gaslob sa runs blobis izos. jah qap iesus. was sa tekands mis. laugnjan-
dam pan allaim qap paitrus jahbai mip imma. talzjand. manageins biwairband buk jah breihand.
46 jah qi{)is. was sa tekands mis. baruh iesus qap. tailok mis sums. ik auk ufkunba maht usgaggandein
47 af mis. gasaiwandeip.m so qino. balei ni galaugnida. rcirandei Jali atdriusandei du imma. in [)izei
48 atlailok imma. gataih imma in andvairbja allaizos manageinsjah waiva gahailnoda suns. ip iesus qap
49 du izai. brafstei puk dauhtar. galaubeins beina ganasida puk. gagg in gavairpja. nauhban imma rod-
jandin gaggi{)suins maune fram bis fauramahleis synagngeis qi{>andsdu imma. balei gadaubnoda
50 daubtar [leina. ni draihei bana laisari. ib iesus gahausj.in.ls andhof imma qibands. ni faurbtei.
51 batainei galaubei. jah ganasjada. qimands ban in garda. ni fralailot ainohun inngaggan
52 alja paitru j ,h iakobu jah iohannen jah bana attan bizos maujos jah aibein. gaigroiun ban
53 allai jah faiflokunbo. baruh qab. ni gretip. unte ni gasvalt ak slepip. jah biblohunina gasaiwandaus
54 batci gasvalt. [>>nuli is usdreibands allans ut jah f.rirgreipands banriu izos vopidaqipands. raavi
55, 56 urreis. jab gavandida aliman izos. jah usloh suns. jah anabaud izai giban mat. jali usgeisnodedun
ix, 1 fadrein izos. ib Is faurbaud ira ei mann ni qipeina bata vaurbano. gahaitands ban bans tvalif apau<
2 slatiluns atgaf im mahl jah valdufni ufar allaim unhulpomjah sauhlins gahaitjan. jah insindiria Vas
3 merjan biudangarrija gubs jah gahailjan allans bans unhaitans. jah qab riu im. ni vaiht nimaib in
4 vig. nih valuns nili malibalg nib hlaib nih skaltans. nih ban Iveihnos paidos haban. jah in banei
5 gard gaggaib. bar saljib jah babroh usgaggaijp. jah sva managai sve ni anrinimainaizvis. u^gag-
6 gandans us {)izaibaurg jainaijali mulda af fotum izvaraim afhrisjaib du veitvodibaiana Ins. usgag-
7 gaiiriaus{>anbairbiridjedun and haimos vailamerjandans jali leikinondans and all. gahausida Jban

INTERPRETATIO.
anlc pedes lesu oravit cum ire in domum suam; 42. nam filiauuica fnit ei circiier hiemum duoriecim,et
liaecobiit. Dum autem ivit is, turbaetnrserunt eum, 45. et mulier exsistens in iluxu sanguinis annos duo-
decim, qua) in meriicos impendit omnem facultatem suam el non poiens 1'uitab uno sanari, 44. veniens ad
retro attigit (imbriamvcstis ejus et statim stetit hic fluxus sanguinis ejus. 4.1. Et dixii Iesus: quis hic tan-
gens me? Negantibus autem omnibus dixit Petrus et hi cum eo : praeceptor, lurbaecircumeunt te el torquem,
•ct dicis: quis hic tangens me? 46. Tunc lesus dixit: tetgit me quiriam; ego eniin cognovi poteniiam
exeuntem a me. 47. Videns autem hacc mulier, quod non latuit, iremens et procidens anie eum, propter
quoil attigit eum, confessa-cstei in praesentiaomnis turbae et quomorio sanata-esl statim. 48. Verum tesus
dixit ad eam : consolare le, filia, fidestua sanavit te, vade in pace. 49. Adhuc eo loquente ii quidam homi-
num de hujus praefectisynagog:edicens ad eum, quod mortua-est filia tua, ne urge hunc magistrum. 50. Ve-
rnm lesus audiens respondit ei dicens:ne lime, tantumcrede, et sanatur. 51. Veniensauiem in domum, non
pcrmisiluntim inire,msi Petrum etlacobum etlohannem et huncpatrem hujuspuellaeeimatrem. 52. Fleveruut
aulcm omnes et planxerunl hanc Tunc dixit: ne flete, nam non obiit, sed dormit. 53. Et deriserunt eum vi-
denles, quod obiit. 54. Tunc is expellens omnes foraset apprehendensmanum ejusclamavitdicens : puella,
surge ! 55. Et converlit spirilum ejus, et surrexii stntim, et prxcepit ei dare cibum. 56. El obstupuerunt
parenles cjus; verum is inierdixit iis, ut homini non dicerent lioc factum. ix,l. Convocansautem lios duo-
decim apo-lolos tradidit iis polentiam et imperium super omnesdaemoncsel morbos sanare. 2. Et misit eos
praedicare rcgnum Dei et sanare omnes hos insanos 3. et dixit ad eos : ne quidquam sumatis in viam,
neque baculos, neque peram, neque panem, neque denarios, neque duas tunicas habere, 4. et in quam
domum eatis, ibi manete et hinc exealis. 5. Lt tam multi quam non suscipiant vos, exeuntes ex hoc oppido
illo ct pulverem a pedibus vcstris evcutiatis ad" testimonium super eos. 6. Exeuntes autem transierunt
pcr vicos ev;ingelizanlesei sananles pcr otnne. 7. Audivil autem Herodes, hic letrarcba, baec faeta ab eo
ANNOTATIONES.
viu, 42. «ittlriuej J. St. B. X vintraive.—mippanei vni, 52. unfe] nam, ° gr.
— is| J. X galeipanli panei pan ina, Sl. X begaip VIII,55. gasaiwandans]videnies (iSbvxe;),gr. omn.
panei pan ina. — manageins] St. lac. eiSbxe;.
vin, 43. lekjans} J. St. -i- leikjans.—aigina] 1. St. vni, 54. allans ut] T gr. omn.
—
B. X ailtna. scinamma]sua gr. ° VIII,55. ustop] 1. St. usslop, reclius quidem, sedb.
vui, 41. rfu] vid. ad Mc. x, 15. 1.conira codicisArg. auctoritatem, vid. ad Mc. m, 15.
vin, 56. qipeina} pro qepeina, sic eliam ix, 21 et
viu, 47. reirarcrfei] J. St. -f- qam e graecisaddunl. xvn, 6 qipeip, Grim. I. 814. cf. u dribeina, ix, 40.
vni. 48. tesus] gr. 6. qimi vn, 3, qulagidideinav, 18. lavidideinavi, 11.
viu, 49. nauhpan ] edilt. X °*I'V-— .W9'/'] Sl.-f-
— pis fau- ufkunpidun Neh. vi, 16. vid. Grim.° I. 56.
gaggid. —manne) hoininum, gr. omn. ix, 1. apaustauluns)apostolus,
* gr.
ramapleis] bic genitivus non pendet a frant praeposi- 2.
ix, a//ans] omncs, gr. omn.
lione, seri a supplendo substaniivo mttnnam, cf. ad 5.
ix, nih] pr. Z. X" "' — valuns] baculos, gr.
xix, 7; M. xxvn, 57 et J. xvi, 52. — sy/iagoijeis] pczSSov.nih hlaib] 1. X n,'"J quarl. Z. X "' —
lcgciiriumesse videtur synagogais,uti scribiitir vs. 41 niltpan} Z. X "' Pan-
—
ct J. i\, 22. peina) J. X Pe'u- ix, 4. />«nci] St. X painei.
vni, 51. ainohun inngaggan]—f gr. oinu.; caeterum ix. 6. and all] 1. St. B. X J<°'-
rie ainohun viri. ad Mc. ix, 8. iakobu—iohannen ] ix, 7. tailrarkes] cod. Arg. Hz. X taitarkes,vid.
I gr., sic ix, 28. iii, 19.
C25 - LUCASIX, 8—23. 626-
hcroriis sa lailrarkesbo vaurbanona fram imma alla jah ])alita. nnie qepun sumai. batei iohannes
8 urrais us danbaim. sumai ban qebun. helias ataugida sik. sumaib-ban balei prauletns sums bize
9 airizane usslnb. jali qap herodes. ioliannau ik haubib afmaimait. ibwasistsa, bi banei ik hausja
10 svaleik. jah sokida ina gasaiwan. jah gavandjandans sik apauslauleis usspillodcdun irama sva filu
sve gaiavideduu. jali andnimands ins afidrija sundro ana slab aubjana baurgs namnidaizosbaidsaii-
11 dan. ib bos manageins finpandeins laislidedun afar imma. jah andnimandsins rodida du im bo bi
12 piudangardja gubs jah bans parbans leikinassaus gahailida. banuh dags juban dugann hncivan.
atgaggandansban riu imma bai tvalif qepun du imma. fralet bo manngeineigaleibandans in bos
bisunjane baimos jali veihsa saljaina jah bugjaina sis matins. unte her in aubjamma stada siuin.
15 banuli qab riuim. gibib im jus maijan. ip cis qebtin du iinma. nist hindar uns maizo fimf blaibam
14 jah fiskostvai. niba bau patei veis gaggandansbugjaima allai bizai manaseidai maiins. vesun ank
sve fimf pusundjos vaire. qap pan du siponjam seinaim. gavaurkeip Im anakumbjan kubiiuns. ana.
15,16 warjanoh fimfiignns. jah gatavidedun sva jah gatavidedun anakumbjan allan*. nimands ban p:m«
fimf hlaibans jab tvans fiskans. insaiwands du himina gapiupida ins jah gabrak jah gaf siponjam
17 du faurlagjan{)izaimanagein. jah matidedun jah sadai vaurbun allai jab ushafan varb. batei aflif-
18 noda im gabruko. lainjons tvalif. jah varb mipbanei vas is bidjands sundro. gainotidedini iniiiia
19 siponjos is jah frah ins qipands. wana mik qiband visan pos manageins. ip eis andbaljindans
qepun. iohanncn bana daubjand. anbarai ban heleian. sumai ban batei praufetus stims bize airizane
20 usstob. q<b ban du iro. abban jns wana mik qibib visan. andhafjands bm paitrus qa[). bu is xri tas
21,22 sunus gubs. ib is ban gawotjands ira faurbatib ei mann ni qibsina bata. qibandsbatei skal stinus
mans manag vinnan jali uskusans fram sinislara vairban jah gudjam jab bokarjam jali usqiman jali
25 Jbridjindaga urreisan. qa]b]bandu allaim. jabai was vili afar tnis gaggan. afaikaisik silban jah nimai
INTERPRETATIO.
omnia etcogitavit, quia dixerunt quidam, quod Iohannes surrexil c moriuis; 8. quiriamaulem dixeiunt:
Ilelias Oslendilse; quidam autem, quod profela quidam horuin scniorum surrexit. 9. Et dixit Hcrodes :
Iohanni ego capul abscidi, verum quis est hic, de quo ego audio tale; et quacsiviteum videre. 10. Et con-
verteutcs se apostoli enarrarunt ei tam mullum quam fecerunt, et adsumens eos abiii seorsim in locuni de-
serium oppidi vocati Berisadan. 11. Verum hae turbaecompericnies secutae-sunt posteum, etadstimenseos
loculus-esl ad eos baecde regno Dei et hos indigentes sanationis sinavii. 12. Tunc dies jam cocpil incli-
nare; accedentes autem ad eum hi duodecim dixerunt ad eum : dimittc hanc uirbam, ut eunies in lios cir-
cuincirca vicos et p<gos divertant et emant sibi cibos, nam hic in deserto loco sumus. 15. Tunc disit ad
eos : date iis vos edere. Verum ii dixerunt ad eum : non esl pene nos magis quinque panibus et pisces
duo, nisi forte quod nos eunles emamusomni huic populo cibos; 14.-fueruui enim circiter quinque millia
viroruin.Dixit autem ad discipulossuos : faciteiis accumbereaccubilus, in quemque quinquaginta. 15.Ei fece-
runt sic, et fecerunt accumbere omnes. Ifi.Sumensaulem hosquinqucpanes et riuos pisces, suspiciensad C03-
lum benedixit iis et confregit et dedit discipulis ad proponendum huic lurbae. 17. Eiederunt etsaiuri facti-
sunt omnesetsublaltim fuit, quod superfuit iis frusiorum, sportacduodecim. 18. Et facium-est, dtim fuit is
orans seorsim, occurrerunt ei discipuli ejus et interrogavit eos dicens : quem me dicunt esse haelurbae?
19. Verum ii respondentes dixerunt, lobannem, htinc baptizantem ; alii autem Ileliam; quidam aiilcm,quod
profela quidam hirum seniorum surrexit. 20. Dixitaulem ad eos : at vos, quem me dicitis esse? Respon-
dens auiem Petrus dixit : tu es Christus, fiius Dei. 21. Verumis tum increpaus iis interdixii, ul homini
non dicerenl hoc, 22. dicens, quod debet films hominis multum pati et reprobalus a natu-maximis fieri et
sacefdotibus etscribis etoccidi et terlio die surgere. 25. Dixit aulem ad omnes : si quis vtilt post me ire,
ANNOTATIONES.
ix, 8. sumai — ^ej^unj quidam — dixerunt, gr. IX,13. rfu ImnmJad eum » gr. omn. — fiskbs] St:
omn. uTtoTIVMV sc. \iyeaOut; Gotlius quia vs. 7 Stu X siskos.—-niba pau patei} nisi foile quod, gr. omn.
xb "kiyeaOut vttbxtvtovverlit unteqepun sumai (quia ti forrt, quod. Goth. si legisset, aut niba pau solum,
dixerunt quidam) b. I. perspicuiiaiis causa qepun uiiCor. I, vii, 5, autnibai aufto, uli Cor. II, XIII,5
repetit; conlra ea sequens Sxtomittit, quod gr. omn. cod. A scripsisscl; videlur igitur illequidem siu-n xi
legunt.— sumaip-pan] sic cod. Arg.; editi. Xs«mat° vel ei ur) oxt legisse, cf. niba pateiCor. II, xn, 13;
up/iart. Eph. iv, 9 (ei un oxt). — veis gaggandans] "[gr. —
ix, 9. iohannau}!. X—johannau;caelerum nolanda manaseidai)cod. Arg. iu marg. mannyeiii(idem signi-
est insolita lerminalio au, quae solis nominibus, ficanlem vocem), quod J. St. in textum receperunt.
in—us desinenlibiiscompelil; aliis locisaut ioltanne, ix. 14. vaire] gr. omn. a;,le fimf. — kubituns}sic
— —
aut iohannen scribitur, ist ] Z. X *s- •"« gasai- cod. Arg.; B. II). Z. X kumbituns.— warjanoh) sic
ivan] 1 gr. c.od. Arg. sine dubio; editl. X warjamoh. — fimftj-
i\, 10. namntdatzos] J. X namndaizos, S(. X aunsJJ. Sl. X fimftijuns.
mamndaizos.— baidsandan) manifesto mendo pro ix, 18. gamolitedun] occurrerunt, gr. omn. awH-
baidsaidan vel baidsaeidan, vid. x, 13; J. xn, 21. axv; Ulf. avvrivxvauvlegisse B. acute suspicaiur.--
Gaelerum quod scribilur baidsdidan pro bedsuidan is] sec. ejns, °gr.— frah} 1. Si. B. X frolt.—visau)
vid. ad M. vui, 28. gr. omn. posl manageins.
ix, 11. ^oj baec, gr. ° — parbans) St. X por- ix, 19. heltiait] .1.St. -?- helian, sic eiiam vs. 54.
bands. IX, 20. pu — gups] lu — Dei, gr. TOVXOIOTOV TOU
ix, 12. °
jnpari) jam, gr.; Goth. et Si et vSv Ulf.cum verss. latl.
legere, Oeov;
Mill.etiam animadverlit. — du imma.] pr. ad eum, ix, 21. qipeina] vid. ad vin, 56.
°gr. omn. —juh bugjaina sis malins] et emanlsibi lx, 22. uskusans]!. St. B. X uakesans.- usqiman]
' J
cibos, gr. omn. xui evpwatveixtatxiaij.bv,Ulf. cum vid. Griinm. Gr. IV, 943.
Brix. — stumj J. St. -i- sijum. ix, 23. dag tvattoh]). St. B. X jet.
 CI7 BIBLIORUMULFILANA VERSIO. (J2S
24 galgan seinana riag wanoh jah laisijai mik. saei aliis vili saiva'a seina na-jan. fraqisteib Izai. abbau
25 saei fraqisteib saivatai seinai in meiua. ganasjib bo. wo allis paurfie gataujib sis manna gageigands
26 bo manased alla ip sis silbin fraqisijands aippau gasltfbjands. saei allis skamai{>sik ineina aibbau
meinaize vatirde. biztth sunus mans skamaid sik. bibeqimib in vtilbu seinamma jah ailins jah pize
27 veihane aggele. qibuh ban Izvis sunja. sind sumai f>ize1'er standandane. Jpaiei ni kausjand
daujbau.
28 unte gasaiwand Jbiudinassaugu]bs. vaurbun pm afar po vaurda sve dagos ahtau. ganimands pailru
29 jah iakohu jah iohannen usidrfja in fairguni bidjan. jah varb. mippanei bab is. siuns andvairpjis Is
50 anpara jah gavaseins is weita skeinandei. jah s.ii. vairos tvai mibrodidedun Imma. baiei vesun
31 moses jah helias. bai gasaiwanans in vulbau qebun urruns is. boei skolda usfulljan i'n iairusalem.
52 ib pailrus jali bai mib imma vesun kauridai slepa. gavaknandans pan gasewun vulpu i's jah bans
55 tvans vairans bans mibstandandans Imna. jahvarb mibpanei afskaiskaidun sik af Imma. qaf>pailrus
du iesua. lalzjwd. god ist unsis her visan jah gavaurkjaima hleibros brins. aina bus jah aina mose
54 jah aina helijin. ni vitands wa qibib. bata bin imma qibandin var[) milhma jah ufarskadvida Ins.
55 faurbtidedun ban in batnmei jainai qemun in bamma milhmin. jah stibna varb us bamma milhmin
36 qibandei. sa Ist sunus meins sa liuba. bamma hausjaib. jah varb mibbanei so siibna. bigilans varp
iesus ains jah eis pabaidedun jah mann ni gataibun in jainaim dagam ni vaith bizei
57 gasewun. varb ban in bamma daga dalab aigaggandam im af fairgunja. gamotida imma
58 manageins filu. jah sai. manna us{>izaimanagein ufvobida qipands. laisari. bidja buk Insaiwan du
59 sunu meinamma. unte ainaba mis ist. jah sai. ahma nimib iua unhrains jali anaks bropjib jah
I.NTERPRETATIO.
abnegct se ipsum et sumal crucein suam diem quemque et s-quatur me. 24. Qui enim Tult animam suam
servare, perdit cain ; al qui perdit aniniam suam ob me, serval hanc. 25. Quam enim utiliiatiun facit sibi
tionio lucrans hunc niundum onrnein, verum se ipsum perdens aut laedens? 26. Qui enim pudet se mei aut
meorum verborum, Imjus filius hnmiuis pudet se, cum venit in splenriore suo el patris el horum sanctorum
ange!orum; 27.dico auiem vobis veritatem : sunt quidain borum hic staniium, qui non gustant morlem,
«lonec vident regnum Dei. 28. Facti sunt autem posl haec verba circiter dies octo, asSiimens Petrum et
lacobum et Iohannem exiit in montem orare. 29. Et factuin-est, dum oravit is, species faciei ejus alia et
vestilus cjus albus splendens. 50. Et ecce, viri duo loculi-sunt-cuin eo, qui fuerunt Moseset Helias. 31. ili
visi in gloria dixerunl exitum ejus, quem debuit expli re iu Ierusalem. 32. Verum Petrus et hi cum eo
fuerunt gravati somno; evigilantes auiem viderunt splendorem ejus et hos duos viros hos slanles-cum eo.
53. Et factum-est, dum separarunt se ab eo, dixit Petrus ad Iesuni : praeceptor, bonum est nobis hic esse et
laciamuS labernacula tria, unum libi et unum Mose et uuum Ileliae; non sciens quoddicit. 54. Hoc autem
eo dicenle facta-esl nubes el umbravit eos; timuerunt autem iu quo illi venerunt in bac nube. 55. Et vox
facia-est ex hac nube dicens, hic est filius meus, hic carus, lmnc audiatis. 36. Et facia-est dum haecvox,
invenlus fuit lesus unus ei ii taeuerunt et homini non narrarunt in illis diebusnon quidquam ejus-quod vide-
runt. 57. Facium-est a tem in boc die, deorsum euntibus iis de monte, occurrit ei turbaemultum. 58.Et
eice, liomo ex hac turba exclamavit dicens : magister, oro te respicere ad filium meiiin; nam unus mihi
csi, 59. el ecce, spiritus capit enm impurus ei subito clamat et Iaceiat eum cum spuma et oegre desinit ab
ANNOTATIONES.
IX, 24. oaiiasji^J i.$l.%ganisjip; caeterum Ulf. " eloffeiidil maxime;'a/iab initio glossoc,nisi forte glos-
ovxot. sator;'a/i fauthtitedun atim, etc, scribere voluii.
ix, 26. aippatt ] aui, gr. omn. xai. — sik bipe] i. IX, 36. varp mippanei] haec verba transponenda
St. X urripe; caelerum iidem, non uii Z. dicit sunt, uti jam Z. recie monuil; mirum etiam verbo-
skammaid, sed reete skamaid lcgunl. — vulpu pro rum ordinem viriexiv, 28 izvara was raihtis, cf. ad xiy,
vulpau (quod B. in textu posuit), vid.sicadcod. i, 54. — 28, xvn, 17; Cor. II, vi, 2.—gasewumjSt.Xaasewun.
veihanc] 1. St. X veihame. —aggele\ Arg. ix, 57. in painma dagd) in lioc die, gr. iv xii et\i)t
J. St., B. Ih. Z. x mile<vid- xv>10-
— huipu, unde J. St.
—
-i- tn pamma afar daga) (vid. vu,
ix. 27. sunja] \erilatem, gr. oinn. odmOa;. 11,) ediderunl. atgagtjandam]i. Sl. y^ afgaggan-
dtmpau] et mox piudinassau vid.omii. ad Mc. vn, 32. dam.—(airgunja) 1. St.-j- articulum pamma addunt.
IX,28. vaurpun) faclisunt, gr. eyivtxo,prae- ix, 38. manna) 1. St. -i- vair, deiucle lacunam ba-
lcr uuuni cod. ap. Mi., qui cum Golh. facit.—ahlau} bcnt usque ad finem versus. — insaiwuri]B. X «"-
l;lf. c. codd. ° xui. —iakobu. — iohannen ) vid. ad saivan; coDtcrumUlf. c. codd. imGltyai legit.—sunu]
viii, 51. B. -f- sunau, viri. ad 1, 54. — nKtnamnta]B. X »•'-
ix, 29. bap] 1. St. -i- bad. namma. — mis ist]"]gr.
ix, 51. nrruns] J. St. B. X urrune. — pai) bi, —tx, cd. unltrains \ impurus, J. St. ° -i- c. gr. omn.
gr. onin. ol, cf. Prolcgg. col. 485. Z. anaks hropjip) i. -i- sunsaiv ufhropjip, Sl. X Sl:n-
ix, 55. afskaiikaidun } 1. St. Hz. X afskaidun, faivufltropjip; cseterumhropjip — ( pro hropeip Grimin.
qicis forma cum ab afskaidan deduci non possii, lectio 1. 847 suspcctum videtur. tahjip] 1. Si. lacunam
codicis Arg. tucnda est cum Benzelio, qui recte com- usque ad iuima babent. —wapon) B. wap.. — aflin-
paral maimail, lailtiik, quibus adde haihail, aiuik, vid. nip] B. afleipip. Quamquam liaectota pagina in cod.
i.rim. I. 8i'i.— gauaurkjaima) 1. St. X gavaurkjaiin. Arg. legi vix pote»t el verbum aflinnan nullo alio loco
—jalt ] ult. Z. Xi"'- invenitur, afleipan aulcui M. vn. 25 cadein significa-
ix, 54. qemun— millunin] cod. Arg. in marg. jah tionc ponitur, tamen Benzelii lectio in lextum reci, i
niim iiimilhmam algaggandam, i. e. et in iis iu nu- non debei, nain «ttu* tipyukvott,qu;c vocantur, inter-
bibns veiiieuiibus. Il;cc in lextu vit'ose posuerunt J. pres in lioc evangelio s;cpius uiiiur et verbi uflinnun,
(7011101. jalt at tm t" milhmin algaggandun) et B. ab lli. rriinum reperti, codicem acriter inspicicnii
(qemun. jah at int iu pamma milhmin algaggandam). vesligia quaedanicognoscuntur.
Ordinem verborum glossx nullus graecorumsequitur;
(J29 LUCASIX, 40—28. 630
40 labjib ina mib wabon jah halisaiv aflinnib afiinma gabrikands ina. jah bab siponjans jbeinans ei
41 usdribeinaimma. Jali ni mahtedun. andhafjandsban iesus qab. o kuni ungalaubjando jah invindo.
42 und wa siau at izvisjah bulau izvis. altiuh bana sunu beinana hidrei. baruh nauhban duatgaggandan
ina gabrak ina sa unliulpa jah tahida. gawotida ban iesus ahmin bamma unhrainjin jah gahailida
43 bana magujah algaf ina attin is. usfilmansban vaurbun allai ana bizai mikileingubs. ai allaim {van
sildaleikjandambi alla. boei gatavida iesus. qab paiirus. frauja. duwe veis ni mahtedum usdreiban
bamma. ib iesus qab. bata kuni ni usgaggip nibai in bidom jab in fastubnja. qab pan du siponjam
44 seinaim. lagjib jus in ausona izvara po vaurda. unte suiiiismans skulds isl algiban In handuns
45 manne. ib eis ni frobun bamma vaurda jah vas gahulijb faura im. ei ni frobeina imma. jab
46 ohledun fraihnan iua bi bata vaurd. galaip ban milons In ins. bata warjis pau ize maists
47 vesi. ib iesus gasaiwands bo miton hairtins ize fairgreipands barn gasatida faura si-
48 jali qap du im. sawazuh saei andnimib baia barn ana namin meinamma. mik andnimib. jat.
sawazuhsaei mik andniinib. andnimibbana sandjandanmik. untesarainnisla visands in allaira izvis
49 sa vairbib mikils.audhafjandspan iohannes qab. lalzjand. gasewumsumana ana beinamma narain
50 usdreibandanunhulbons jah varidedum imma. unte ni laisieib mib unsis. jah qab du im ie*sus.ni
varjib. unte saei nist vibra izvis. faur izvis ist. ni ainshun auk ist manne. saei ni gavaurkjai maht
51 innamin meinamma. var{)ban in bammei usfulnodedundagos andanumtais is.jah is andvairbi sei-
52 nata gatulgida du gaggan in iairusalem. jah insandida airuns faura sis. jah gaggai.dansgalibun in
53 haim samareite sve manvjan Iiiima.jah ni andnemun ina. unte andvairbi is vas gaggandodu iairu-
54 salem. gasaiwandansban siponjosis iakubos jah iohanne? qepun. frauja. vileizu ei qibaima fon at-
55 gaggai us himina j'ah fiaqimai im sve jah heleias gatavida. gavandjands{bangasok im jah qab du Im.
56 niu vittib. wis ahmane siju[). unte sunus mans ni qani saivalomqistjanaknasjan. jah iddjcdun in an-
57 bara haim. varb ban gaggandam im in viga qab sums du imma. laistja buk biswaduh badei gaggis
58 frauja. jah qab du imma iesus. fauhons grobos a:gun jah fuglos himinis sitlans. ib su ,us mans ni
INTERPRETATIO.
eo confnngenseum. 40. Et oravidisciputos luos, ut expelleronl eum, et non poiuerunt. 41. Respondens
antem Iesusdixit: o genusinfidele el injtislum, usque quosim apud vos et patiar vos! Adduc hunc filium
liuim huc. 42. Tunc adhuc accedentem eum confregit eum hic dacmonct laccravit; increpavit auiem
lesus spiritum hunc impurum ei sanavil hunc puerum et (radidit eum patri ejus. 43. Altoniti autem
facti-sunt omnes super hac magnitudine Dei ; in omnibus autem mirantihus ob oihnia, quaefccit lesus,
dixit Pctrus : domine, cur nos non potuimusexpeltere hunc? Verumlesus dixit: hoc genus non exil, nisi iu
preeibus el in jejunio. Dixit aulem ad discipulos suos: 44. poniie vos in aures vestras haec vcrlia, quia
filiusbominisdebet trndi in manus hominnm. 45. Verum ii non intellexerunl hoc verbum et fuit occullum
anteeos, uf non intelligerenl id, et limuerunt interrcgare eum de hoc verbo. 46. Ivit autem cogitaiio in
eos, hoc quis quidem eorum maximus essel. 47. Verum lesus videns hanc cogitaiionem cordis eorum
apprehendens puerum siatuit ante se 48. ct dixit ad eos : omnis qui suscipit hunc puertim in nomine meo.
mesuscipil, el omnis qui me su.-cipit,suscipit hunc mittentem me, nam hic minimus existeus in omnibus
vobis, hic fit magnus. 49. Respondensairem lohaunesdixit : praeceplor,vidimus quemdam in tuo noiuine
cxpellentem daemoneset probibuimus etim, quia non sequitur cum nobis. 50. Et dixit ad cos lesus : no
prohibite, nam qui non-est contra vos, pro vobis est. Nonunus enim est hominum,qui non faciat poientiam
in nominemeo. 51. Faclum-est autem, in quo impleli-sunt dies assumptionisejus , et is faciemsunm fir-
mavit ad eundum in lerusalem. 52. Et misit legatos ante se, et euntes iverunt in vicum Samariiarum, uii
pararent ei; 53. et non receperunt cum, quia faciesejus fuit iens ad Ierusalem. 54. Videnlesauiem disci-
puli cjus Iacubuset lohannesdixerunt; domine, visne, ut dicamus, ignis descendale cceloei perdat eos, nli
ciiam Heliasfecii? 55. Convcitensantcmincrepavit eos et dixit ad eos: nonne scilis, cujus spirituum estis?
56. Namlilius hoininisnon venit animas perdere sed servare. Et iverunt in alium vicum. 57. Facium-est
autem cuntibus iis, in via dixit quidam ad cum : sequor le, quocunque quo vadis, domine. • 58. El dixit ad.
ANNOTATIONES.
ix, 40. siponjans peinans) 1. St. X tiponjampei- IX,46. ize— restj ^ gr.° omn.
—
naim. usrfridetna.]J. St. X nsvairpana; B. usdrei- ix, 47. aasaftdaj Ulf. «0TO.
beina, hoc recle quidem, sedvid. ad vin, 56.—immaj IX, 48. sandjandan) J. St. X sandjandin.—visands)
— —
J. Sl. X *'"'• mahledun) i. X mahlideduu,St. X gr. post izvis. allaim] J. Sl. X ""o"-
maltlidun; in cod. Arg. utrum mahtidcdun,an mah- ix, 49. ana.] J. St. -i- in.— peinammanamiti) ] gr.
tededunscriptum sit, dignoscinon poiest, titrumque omn.
vero falsumest. Idemmendumiusidebat Cor. II, m, ix, 50. iin] iis, gr. avxbv.-*-niainshun—meinamma}
7, ubi mahtededeinalegebalur. non unus — meo, J. St. ° -f c gr. omn., Ulf. c.
ix, 41. qap) 1. St. addunt -i- du im. — kuni]i. St. verss. lait. e lnco pirallelo Mc.ix, 59.
X kunni, uti vs. 43. — invinrfo.]J. St. lacun. usque IX, 51.us/uZ/!oderfutt] llz. Z. -f- usfullnodedun,vid.
gabrakina versu sequente. — aliiuh) l. X alpiuh, B. ad n,2l.— andanumlais)sic cod. Arg. B. 11.Z.; J.
at...— hitlrei}B. ° X gr- ante pana. St. y^andanumftais, vid. Rom. xi, 15.
»
ix, 42. paruh] 6. X d lcgitX "aun panuh at ix, 54. nasaiioaiidansjSt. y<(gasaiwands.—tafci;oosj
dnatgaggandisis dislairid. ina. — ahmin) 1. Sl. X J. Sl. y^iakobos— Iteleias] r'
vid. ad vs. 19.
alnnan. IX, 55. rfu ini] ad eos, gr. — niu] i. X "'"• —
\\,iZ.qappaitrus—fastuon/a] dixilPctrus—jejnnio, sijup] Uif.c. codd. ° vusit.
• gr. omn., Uli. cumverss. latt. e locis par.illelis M. ix, 56. unte— nasjan] nam—servare, >'gr.— sai-
xvn, 19—21et Mc.ix, 28 sq. —kuni] vid.ad vs. 41. l)a/oi«iUlf. C VCISS.° aiOpirrtoiv.
- -pan] ull. autem, ° gr. omn. ix, 57. piswaduli)J. Sl. X p/ttwddult.
<T>! BUsLIORUMULFILANAVERSIO. 052
£9 babaib war haubip galagjai. qap ban du anbaramma. laislei mik. ib Is qab. frauja. ustaubei mis ga-
60 leiban fanrhis jali usfilhanatlan meinana. qab ban du imma iesns. Ict bans daubans usfillianseinaus
61 navins. ib bugagg jah gaspillo biudangardja gubs. qab banjah anbar. laislja puk frauja. ip faurpis
62 uslaubei mis andqiban baim baiei sind in garda meiuamma. qab ban du imma lesns. ni manna uslag-
x , 1 jands handu seina ana hohan jah saiwands aftra gatils isi in biudangardja gnps. afarub-ban bala
ustaiknida frauja jah anbarans sibuntehundjah insandida ins tvans wanzuh faura andvairpja seinam-
2 nia In all baurge jah slarie. badei munaida is gaggan. qapuh pan du Im. asans managa ib vaurslv-
5 jans favai. bidjib nu fraujan asanais ei ussaljai vaurslvjans In {boasan seina. gaggib. sai ik insandja
4 Izvis sve lamba in midumai vtilfe. ni bairaih pugg nih malihalg nih gaskohe. ni mannanhun bi vig
5, 6 goljaib. In bane garriei Inngaggaib. frumist qibaib. gavairbi bamma garda. jah jabai sijai Jainar sunus
7 gavairbjis. gaweilaib sik ana Imma gavairbi Izvar. ijpjabai ni. du izvis gavandjai. inuh ban b mma
garda visaib matjandans jah driggkandansbo at im. vairbs auk ist vaurstvja mizdons seinaizos. ni
8 faraib us garda in gard. jab in boei baurge gaggaibjab andnimaina izvis. matjaib bala faurlagido
9, 10 izvis jah lekinob bans in izai siukans jah qibib du Im. atnewida ana izvis biudangardi gubs. Ib in
11 poei baurge Inngaggaipjah ni andnimainaIzvis. usgaggandansana fauradaurja izos qipaip. jah stubju
pana gahaftnandan unsis us bizai baurg izvarai ana fotuns unsar.ms afhrisjam izvis. svebauhpala
12 viteip patei amewida sik ana izvis piudangardi gups. qipa izvis patei saudaumjam in jainaromadaga
15 sulizi)vairpip bau pizai baurg jainai. vai pus kaurazein. vai pus baibsairian.nnle ib In tyrai jah sei-
INTERPRETATIO.
eum lesus: vulpes foveas babent ei aves coelisedes; verum filius bominis non habet, ubi caput ponat. 59.
Dixitautemad alium : sequere me; verum isdixit:domine,permittemihi ireantea et sepeirepatrem meum.
60. Dixit autem ad eum lesus : sine hos roonuos sepelire suos mortuos; verum tu vade et nunlia regnum
Dei. 61. Dixil autem eiiam alius: sequor te, domine, verura antea permiite mihi renuntiare his, qui sunt
in domo mea. 62. Dixitaulem ad eum lesus : non homomiltens manum suam ad aralrum et videns relro
aptus est ad regnum Dei. x, 1. Post autem hoc designavit Dominusetiam alios scptuaginta ei misit eos duos
qunsque ante faciemsuam in omne oppidorumet locorum, quo cogitavit is ire. 2. Dixitaniem ad eos: mes-
sis magna, verum operarii pauci; orate nunc dominum messis, ut miltat operarios in hanc messem suam.
5. Ite, ecce ego mitto vos uti agnos in medium luporum. 4. Ne porletis sacculumneque peram neque cal-
ceamentum, ne hominem in via salutelis. 5. In quam domorum ine itis, primum dicatis : pax huic domui.
6. Et si sit itlic filius pacis, moralur se super eo pax veslra; verum si non, ad vos revertaiur. 7. In autem
hac domo maneatis edentes et bibentes haec apud eos, dignus enim esl operarius mercede sua, he eatis e
domo in domum. 8. Et in quam urbium eatis et suscipiant vos, edaiis hoc appositum vubis 9. et sanaie
hos in ea aegrotoset dicite ad eos: appropinquavitad vos regnum Dei. 10. Verum in quam urbium eaiis et
non suscipiantvos, exeuntes in plateas ejus dicalis: 11. etiam pulveremhunc adhaerentemnobis ex hac urbe
veslra ad periesnostros exlergimus vobis; veruniamen hoc scite, quod appropinquavitse ad vos rcgnum Dei.
12. Dico vobis, quod Sodomisin illo die facilius fit, quam huicurbi illi. 13. Vaetibi Corazin! vaetibi Beth-
ANNOTATIONES.
ix, 61. paim paiei sind] sic codd. Arg.; l.y^pam- nij sec Ulf. ° xai; inde usque ad finem versusJ. St.
mei vesind, Si. X paimmei vesind, B. X paimei vei- B. iac
sind. x, 5. inpane gardei) in quam domorum, sic cod.
ix, 62. ana —gups) 1. Sl. lac. — saiuwirfs]B. X Arg.; Ih. Z. X *» pana gard ei, i. St. B-.X inpane
saivands.—galils]B. lac. ei conjecit ni fagrs; Ih. lo- gard ei. lhrii lectio defendi quidem polest e Neh.
cum in cod. Arg. leclu difficillimumbene restiluit, cf. v, 14 pamma daga ei (hoc die quo ), ubi parlicula
Mc. vi, 21. rclativa ei pro pronomine relativo (pammei) p"osiia
x, 1. ustaiknidd)1. Sl. B. X usmarkoda.— an^a- vel potius a pronomine demonstraiivo avulsa est,
rans sibunlehund]1. St. X anparana sibunliguns, B. ut diclum sit pro pammei daga : eum vero noslro
in codice Arg. non pana, sed pane eviden-
X anparans sibuntiguns.— tns usque ad fin. versusj loco ter legatur, secundum usum lingunegoihicse(vid.
J. St. B. lac.
— vs. 8 el 10 in poeibaurge,cf. Cor. I,xn, 22) lectiosic
2.
x, im) 1. St. X'"""a- asans) i. Sl. X sa aso-
— ei|St. o X—tissatjai) B. ussandjai, uti loco paral- explicanda est, nt pane pro panei (uli L. n, 45 mip-
cf. n, 57 blotande,xix, 57 poze, Cor. I, vm,
lelo M. ix, 58 legitur, cf. etiam Mc. i, 45. Lectiuco- pane, II, xn, 13 pize, Skeir. 37, 16 paiaine pro mip-
riicis Arg. prae illa conjectura, quamquam praeclara, 11; blotandci,pozei, pizei, palainei, alia vide not.
tamen non rejicienda esi, cf. Mc. xu, 19, ubi ussaijan panei,ari Thess. II, m, 17; vid. eliam ad L. vm, 13) et gar-
—£;«vao-T>iiT«t —vaurstvjans) ull., cod. Arg. X vattr- dei pro garde (vid. supra ad m, 5) scriplum esse et
strjands; similemerrorem in codd. viri. Cor. II, tx, in quam domorumconveni debeat.CaeterumUlf.° Si;
4 ; x, iS.—po) 1. St. B. ° X— *«'""] St. X *«'- foriasse librarius/.anomisit propter praecedenspane,
i-
riamma. cf. al M. IX, 16; Mc x, 59 et 42. Rom. IX, 15. —
x, 4.pin/a]J.St. B. -i- gairda.—iitn] sec. St. X"'- intigaggaip) 1. St. B. X i"gagg'P, deinde usque ad
— gaskohe) sic in cod. Arg. scripium esse videlur, sed gavairpjis versu sequente lac.
nltimie luierae biijiisverbi ita evanuerunt, ul legijam x, 7. isi] gr. post seinaizos.
non possint. Lectioautem illa reccpta (J. St. B. -=- x, 8. faurlagido]J, St. X (auralagido.
skohehabent) nobisnonvera esse videlur, nameliamsi x, 10. inngaggaip}St. X i"gaggaiP-
varietas casuum nullam babet offensionem(vid. ad x, 11. ana (otunsunsarans]ad pedes noslros, ° gr.
vii,21),tainennumpluralisvocisij|asftoA(rffl»ae,ic/tu/ie,— ysvepauh\1. St. X° div., uti J. etiam vs. 14et20.
gall. chaussure)pmbari possit, admoduindubilamus, — ana izvis]ad vos, gr.— piudangardi]St. X Piu'
vid. xv, 22, ubi Ulf. graicum vttoSr)uuxuper gaskoh dangardja.
singoari nutnero reddit, camque maximeol>causam x, 13./>at/)sa'trfa«| vid. ad M.viu, 28.—pozei] 1. X
raskoh ciia^nh. I- pracferendumesse nobisvidelur.— posci.—ainspau]i.Sl. XJC'-—atgon\ Sl.-j uzgom.
 C55 LUCAS X, 14— XIV, 10. 654
donai vaurbeinaroahteis bozei vaurbun in izvis. airisbauinsakkum jah azgonsitandeinsgaidreigodc-
14 , 15 deina. svepauh lyrai jah seidonai sutizo vairbib in daga slauos bau izvis. jah bu kafarnaum. ])u und
16 himin ushauhido. und halja gadrausjaza. saei hauseib izvis. mis hauseib. jah saeiufbrikib izvis. mis
17 ufbrikib. ibsaei ufbrikib inis. ufbrikib bamma sandjandin mik. gavandideduu bansikbaisibunlehiind
18 mib fabedai qibandans. frauja. jah unhuljbonsufbausjand unsis in namin beinamraa. qab ban du iui.
19 gasaw satanan svelauhmuuja driusandan ushimina. sai. algaf izvisvaldufni trudan ufaro vaurme jah
20 skaurpjono jah ana allai mahtai fijandisjah vaihte ainohun izvis ni gaskapjip. svepaub pamma ni
faginop eipai ahmans izvis ufhausjand. ib faginod in bammei namna izvara gamelida siud i'n himi-
21 nam. Inuh bizai weilai svegnida ahmin iesus j.ih qab. andbaita Jbusalta.frauja himinis jah airbos.
unte afialht bo faura snutraim jah frodaim jah andhulidesbo niuklahaim. jai atla. unte sva varb ga-
22- leikaib in andvairbja beinamma. jah gavandibs du siponjam seinaim qab. all mis algiban ist fram
attin meinamma. jah ni washun kann. was ist sunus. alja atla. jah was ist atia. alja sunus jah bam-
25 mei vili sunus andhuljan. Jah gaiandibs du siponjam seinaim sundro qab. audaga augona. boei sai-
24 wand. boei jus saiwib. qiba auk izvis batei managai praufeieis jah biudanos vildedun saiwan. batei
25 jus saiwib. jah ni gasewuu. jah hausjan. balei jus gabauseib. jab ni hausidedun. jah sai. vitodafa-
26 steis sums ustob fraisands ina jah qibands. laisari. wa taujands libainais aiveinons arhja vairba. ba-
27 ruh qab du imma. in vitoda wa gamelib Ist. waiva ussiggvis.ibis andhafjands qab. frijosfraujan gub
beinana us allamma hairtiu beinamma jah us allai saivalai bcinai jah us allai mahlai beinai Jah us
28 allai gahugdai beinai. jah newundjan beiuana sve buk silban. banub qab du imma raihlaba aud-
29 boft. pata tavei jah libais. ib is viljauds usvaurhlana sik domjan qab du iesua. an was ist mis ne-
50 wundja. andhafjands ban iesus qab. manna galaib af iairusalcm in iaireikon jah in vaidedjans
xiv, 9 frarann. baiei jah biraubodedun ina jah banjos analag ... ... na aftumistan haban sta{>.
10 ak ban haitaizau. aigaggandsanakumbei ana bamroa afluroistinslada. ei bibe qimai. saei haihailbuk.
INTERPRETATIO.
saida! Nam si in Tyro et Sidone fierenl virtutes, quaefaciae-sunl in vobis, olim quidem in -accis et cinere
sedenies pcenitereut. 14. Verunlamcn Tyro et Sidoni f.iciliusfit in die judicii, quam vobis. 15. Et lu Ca-
farnaum, tu usque coelumexaltata, usque infernum demergcris. 16. Qui audit vos, me audit, et qui spernit
vcs, me spemit; verum qui spernit me, spernit hunc mitientem me. 17. Revercerunt autem se hisepiua-
gima cum laetitiadicentes: domine, eiiam da-monesobediuut nobis in nomiue tuo. 18. Dixit autem ad eos:
vidi Satanara uti fulgur cadentem e coelo. 19. Ecce, tradidi vobis potestaiem calcare supra serpentes et
scorpiones et supcr omnem polentiam inimici et rerum una vobis non nocet. 20. Veruntamen hoc ne gau-
dele, quod hi spiritus vobis obediunl; verum gaudeiein eoquod nomina veslra scripta sunt in ccelis. 21. In-
que hac hora exsultavit spiritu lesus et dixit: confiteor libi, pater, domine cceli cl lerra:, quod abscondisti
baeca sapienlibus et prudentibus et revelasii haecparvulis; utique paier, nain sic facta-estdelectatioin vullir
tuo. Et conversusad riisciprios suos dixil: 22. omne mibi traditum est a palre meo, el non quisquam no-
scit, quis est filius, nisi pater; el quis est pater, nisi filius et cui vult filiusrevelare. 23. Et conversus ad
discipulos suos seorsim dixit :'beati oculi, qui vident, quacvos videlis. 24. Dico enim v, bis, quod inulti
profeiaeet reges voluerunt videre, quod vos videtis, et non viderunt; ct audire, quodvos,auditis, el non au-
diverunt. 25. Et ecce, legis-perilus quidam snrrexit tenlans eum et dicens : magister, quid faciens viiae
aclernaehaeresfio? 26. Tunc dixil ad eum : in lege quid scriptum est? quomodolegis ? 27. Verumis respon-
dcns dixit: ames dominum Deumtuum ex omni corde tuo et ex omni anima lua ct ex omni potcntia lua et
cx-omni mente lua, ei propinquum lutimuli te ipsum. 28. Tunc dixit ad eum : recte respondisti, hoc fac et
vivis. 29. Verum is volens justuin sc judicare dixit ad lesum: at quis estmihi propinquus? 30. Respon-
dens auteni lesus dixit: homo ivit a lerusalem in lerico et in maleficos incidit, quiet spoliarunt eum etvul-
ncra impon(entes).... — xiv, 9. — ... (hu)nc ultimum habere locurn ; 10. sed cura voceris, accedens ac-
ANNOTATIONES.
x, 14. svepauli) 1. X div., St. X se i>au/t. — in x, 24./usl sec vos, ° gr. omn.—gahauseip] 1. St.
daga stauos]in die judicii, gr. iv xn xpiaet. X gahausaip, B. -i gahauseid.
x, 15. us/iau/iidojJ. Si. -J- usltauhida.— gadraus- x, 25. vilodafasteis}J. St. X vilodafastjeis.— ustop]
jaza) 1. Sl. B. X gndrausjazai. sic cod. Arg. et Hz.; editt. -i- usstop; vid. ad Mc. m,
x, 16. u/ brikip mis)] gr. omn. 13. —vairpa] 1. St. B. -f- vairpau.
x, il.pan sik)l. St. -f |.—st'!>unte/it<nrf] J. St. X x, ^6. paruh] J.St. -f- panuh.
sibuntiguns,B. X sibuntehuns. x, 27. puk silban] 1. St. X Pus ntissan.
x, 18. driusandan}1. St. X driusandam; cselcruin x, 28. panuli) J. X pannuh.
omn. himina. x, 29. an] 1. S'. B. Xjwi, vid. ad L. m, 10. —
gr. post newundja)Si.y^newundbja.
x, 19. —
atgaf) (radidi, gr. SiSaut, cf. ad J. vi, 32 et x, 50. mantia) Ulf. ° rtf.—iaireikoii) sic cod. Arg.;
vin, 45. skaurpjono)St. y^skaurpiono. edilt. y^iaireikom.—^aiet'| J. St. X Paei-— birau-
x, 20. svepauh) vid. ad vs. 11. bodedun)spoliarunt, gr. ixSvauvxtt.— analag.) huc-
x, 21. po niuktahaim]sic clarissime cod. Arg.,vid. usque cnd. Arg.; J. St. Z. plcne analagjandans.
Cor. I, xni, 11; Epb. IV,14; cf. Skeir. 49, 10; editl. xiv, 9. ..«aj reliquiae pronoiniuis ^ana, quori su-
X paniu klahaim; pro/>a legendume-se,/)o jam L. perlativisaddi solei, vid. vs. seq. — haban stap]] gr.
viii.l.—;'aij St. Z. "y^jah.—jah gavandips— aa/j] et omn.
con ersus—dixit, gr. et in quibus leguuttir, ii pro xiv, 10. hatthis] altius, viri docli pro genitivo (alii)
seinaim (suos) ariiculum (TOU{) habent, sic vs. 23. habenles, erraverunt; Grim. cum III. 88 idem illud
°
x, 23. siinaim] suos, gr. omn., vi>l.ad vs. 21. — statuisset, p. 591 comparativi adverbium essc recte
;iis] vos, ° gr. oinii.; Ulf. c verss. vidit.
('35 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 650
i
11 qipai du [)us. frijond, usgagghaubis. {)anuhisi{)ushauhibafaura paim mipanakumbjandambus. uiile
12 wazuhsaeihauhei{>siksilban.galinaivjada.jalisaeihnaiveibsiksilban.ushaulijada.qabub-banjahbam- \
ma haitandin sik. pan vaurkjais undaurnimat aibbau nahlamat.ni haitais frijonds beinansnih brobruns
beinans nih nibjans beinans nih garaznans gabeigans. ibai auftojah eis aftra hailaina buk jah vairbib
15, 14 bususguldan.akban vaukjaisdauht. haitunledans gamaidanshaltansblindans.jah audagsvairbis.unte
15 eisni haband usgildanbus. usgildadaauk bus i'nustassaibize usvaurblane. gahausjandsban sumsbizei
l!i anakumbjandanebala qab du imma. audags saei maijib hlaif inbiudangardjaigubs. bartih qab Imma
17 frauja. manna sums gavaurhta nahtamal mikilana jah haihait managans. jah insandida skalk seinana
18 weilainahtamatis qibanbaim baitanam. gaggib. unte ju manvuistallata. jah dngunnunsunsfaurqiban
allai. sa frumista qab. land baubta jah barf galeiban jah saiwan Jpata.bidja buk. babai mik faur-
19 qibanana. jah anbar qab. juka aubsne usbauhia limfjah gaggakausjan bans. bidja buk. habai mik
20 , 21 faurqipanana.jah sums qab. qen liugaidaJab dupe ni mag qiman. jah qimands sa skalks gitaih frau-
jin seinamma baia. banuh bvairbs sa garda valdands qab du skalka seinamma. usgagg spranto In
22 gatvonsjah staigos batirgsjah unledans jah gamaidansjah blindans jah halians altiuh hidre. jah qab
25 sa skalks. frauja. var{)sve anabaust. jah nauh stads ist. jah qab sa frauja du bamma skalka. usgagg
2i and vigans jah fa[)osjah naubei innalgaggan. ei usfulnai gards meins. qiba allis izvis batci ni ains-
25 hun manne jainaize bize faura baitanane kauseib {)is nahlamalis meinis. miblddjednn [)an Imma
20 hiuhmans managai. jah gavandjandssik qab du iij. jabai was gnggijjdu mis jah ni fijaib atlan sei-
nana jab. aibein jah qen jah barna jah brobruns jah svistruns. nauhub-ban seina silbins saivala. ni
27 mag meins siponeis visan. jah saei ni hairip galgan seinana jah gaggai afar mis. ni mag visan
28 meins siponeis. izvara was raihtis viljandskelikn limbrjan. niu fruinist gasitandsrahneip mauvi. {)o
1NTERPRETATIO.
cumbe in boc ultimo loco, ut cum veniat, qui vocavit le, dicat ad te : amice, adscende aliius ! lune est libi
gloria coram his accumbenlibus-cumte. 11. Nam quisque qui exaltal se ipsum, humiliatur, ei qui humi-
liat se ipsum, exaltatur. 12. Dixitautem etiain huic vocanli se : cum faciasprandiura aul cuenam,non voces
amicos tuos, neqtie fratres luos, nec cognatos tuos, neque vicinos divites, ne forle eliam ii iterum vocent te
et fiat tibi redditum ; 15. sed cum facias convivium,voca pauperes,debiles, claudos,caccos, 14. e_tbeatus
fis; nam ii non habent reddere tibi, redditur enira tibi in resurrectione horum perfeciorum. 15. Andiens au-
lem quidam horum accumbcntiumhoc dixit ad eum : bcatus qui edit panem in regno Dei. 16. Tunc dixit
ei dominus : homo quidamfecit coenammagnam et vocavit multos, 17. et misit servum snum bora coensc
dicere bis vocatis: ite, nam jam paratum esl omne. 18. El cceperunt slatim excusare omnes; hic primus
dixit: agrum emi et debeo ire el viriere hunc; oro le, habe me excusatum. 19. Et alter dixit: juga boum
emi quinque et eo probare hos, orole, habe nie excusatum. 20. Etquidam dixit: uxorcm duxi clideo non
possum venire. 21. Et veniens hic servus nunliavit domino suo hoc. Turic irattis bic paterfamilias dixit
ad servum suum: exi subiio in plateas et semilas urbis et panperes et debiles et caecoset claudos adduc
huc. 22.*Et dixit hic servtts : domine, factum-est, uti praccepisli,et adbuc locus cst. 25. Et dixit hic do-
minus ari hunc servum : exi per vias et sepes ct compelle iniroire, ut implealur doinus mea. 24. Dico
eniin vobis, quod non unus hominumillorum horum antea vocaiorum gusiat hanc coanammeam. 25. Ive-
runt-cum autem oo greges niulli, et converiens se dixit ad eos: 26. si quis il ad me ct non odiat patrem
suuin et matreui et uxorem et liberos et fratres ct sorores, insuper autem suam ipsius animam , non potest
niens discipulusessc ; 27. et qui non portat crucem suam et eat post me, non potest essemeus discipulus.
28. Vestrum quis enim volens turrim aedificare,nonne primum sedens compuiat paratum, hsecbabeatue ad
ANNOTATIONES.
xtv, II. sify.m]J. St. X silba,quos lh. non eo no- xiv, 21. fattra haitanane]
°
eriill. X Jct-
iuinc,qiiiacons ruciiocasumqiiartumrcquirerei, vilu- xiv, 26. pari] UII. xui; esse id expressum parti-
l>craredebebat, sedquia ususlinguacgoibicae,abhor- cula up (uli), voci nuw/iaffixa, proplerca nobis non
rens a legibus latinne grammaiicae(vid. Ramshorn videtur, quod h.l.y.«i= eiiam.quod nuiiqimm,quan-
Gramm. Lat. p. 525), sic postularel, vid. dc multis lum scimus, per—u/t Gotbus reddit, vid. lamen ad
aliis locisCor. II, v, 12. J. xvin, 26.
—
xiv, 12. qdbeiqans]1. St. X gabeijans. aftrahai- xiv, 27. risaii meins} ] gr., sic vs. 33.
taina)1. B.Z. X jct., vid. ad Mc. vm, 25. — puk)%r. —xiv, 28.—izvara) gr. omn. post raihtis, cf. ad ix,56.
ante aftra. manut ustiultan] parauim— consummandum;
xiv, 14. eis] ii, ° gr. omn.—uslatsai) 1. St. -f us- viri docti alii aliier de lioc loco siatuerunt : B. pro
stassai, viri. ad Mc.m, 15. habaiu legere malebat habaip et converlere, appara-
xiv, 15. anafcumt/andane]B. suspicatur Ulf. «J«- lum qttem habet ad perficieudum,quod falsum est,
xit.u.ivavpraawuvuxtipivMv legisse; cerle aliislocispro quia po non pronomen relativiirii,sed demonslra-
awuvu.y.eiaOut ponilmipanakumbjan,sic vs. 10; vn, 49; tivuui esl; L. leclionem codicis Arg. servans
M.ix,10; Mc.vi,22,26; cf. tamenCor. II.vn, Zgasvittan interpretatur apparatum habeat, qui ad perficicn-
= avvttitoOuveiv, proquoa[tercodexmi/)aasui/ra>ihabel. dum suppelat , in eo is tantum errat, quod po
xiv, 16. paruh) J.Sl. -i-panuh. — frauja] dominus, ad manvi relert, quod fieri non licel; lh. Ulfil. illu-
gr. omn. d. — /irti/iailjSt.X haihuip. slral. p. 254, cui ordo verborum habaiu manvi du
xiv, 18. qap] Ulf. "avxojc. codd.et veiss. — faur- ustiuhan po esse videlur, audaciorem critieum se
qipanand) J. X faurqiparia. praestat, et Z., qui eum recte sensisse dicit, si Ulf.
xiv, 19. fanrqipaiiana] 1. X farqipanana. xuttpb; cum codd. legissel, se gra;ca non inteltigere
xiv,21. skalks)Ulf. ° exeivo;c. codri.— blindans— compmbat; quod auiem Z. ipse manvipojct.ineminit legere
lialians}| gr. se mallc ait et pro pariicipio habere, non
xiv, 22. slads isl\ St. -*-]. ille hanc parlicipii formam in — ido, nunquam in —
xtv, 23. usfttlnai\ 1. St. -i usftttlnai, viri.ad n, 21. ipo dcsincre; pro genitivovcro pluralis verbi alicu-
 637 LUCAS XIV, 29— XV, 10. 638
29 hab.iiu du ustiuhan. Ibai aufto bibe gasatidedi grunduvaddjujah ni mahtedi ustiuhan. allai bai ga-
30 saiwandans duginnainabilaikan Ina qibandansb.iiei sa manna dustodida timbrjan jali ni mabta
31 usiiuhan. aippau was piudans gaggandsstigqan vipra anparana piudan du viganna. niu gasitanris
faurpis pankeip. siaiu mahleigs njib taihun busundjongamoljan {lamina mib tvaimtigum busundjo
32 gaggandinana sik. cibau jabai nist mahteigs. nauhbanuh fairra imma visandin insandjands airu
35 bidjib gavairpjis. svah nu warjizuh izvara saci ni afqipip allamraa aigina seinarama. ni mag visan
54 , 35 meins siponeis. god salt. ib jabai salt baud vairpip. we gasupoda. nih du airbai. ni du mailistau
.\v, 1 fagr ist. ul usvairpand imma. saei habai ausona galiausjandona. gahausjai, vesunub-ban imma
2 ncwjandanssik allai motarjosjah fravaurhtaihausjan imma. jah birodideduu fareisaieis jah bokar-
3 jos qibandansbatei sa fravaurhlansandnimib jah mibmatjijbim. qa[) [)an du im bo gajukonqibands.
4 was manna izvara aigands tailiunlehund lambe jah fraliusands ainammabize. niu bileibib bo niun-
5 lehund jah niun ana aubidai jah gaggib afar {)ammafralusanin. unte bigiiib bala. jah bigilands us-
6 lagjib ana amsans seinans faginonds.jah qimandsin garda galabob frijondsjah garaznans qibands
7 du irn. faginob mib mis bammei bigat lamb mein bala fralusano. qiba izvis balei sva fahedsvairbib
in himinain ainis fravaurhlis idreigondins bau in niuntchuudis jah niune garaihtaize. baiei ni baur-
8 bun idreigos. aibbau suma qino drakmans habandei (aihun. jabai fraliusib drakmin ainamma. niu
9 tandeib lukarn Jali usbaugeib razn jah sokeib glaggvaba. unte bigitib. jah bigitandei gabaitib
frijondjos jah. garaznons qibandei. fnginob mib mis. unte bigat drakmein. bammei frataus.
INTERPRETATIO.
constiramanriuin, 29. ne forte, cum ponerel fundamentumet non possetconsummare,omnes hi adspicientes
cccperintderidere eum 30. diceutes, quod hic homo ccepil adificare et non poluit consummare. 51. Aut
qui rex iens ruere contra aliuin regem ad bellum, nonne sedensantea cogitat, sitne potens cum decem milli-
bus o currcre huic cum viginli millibus eunli conira se? 32. Alioquin si non-est potens, adhuc procul eo
exislente millens legatum orat pacem. 35. Sio jam quisque vesirum qui non renuntiai omni possessioni
suae, non potest esse meus discipulus. 34. Bonum sal; verum si sal faluum fil, quo conriitur? 35. Neque
ad tcrram, non ad fimiimulile est; foras ejiciunt id. Qui habeat aures auJicntes, audiat. xv, 1. Fuerunt
nutem ei appropinquantes se omnes telonarii et peccatores audire eum; 2. et murmurarunt Farisaei e(
scribaedicenies, quori hic peccaiores suscipitet edit-cum iis. 3. Dixitautem ad eos banc parabolam dicens :
4. quis homo vestrnm possidens centum ovium et amiuens unam haruni, nonue relinquit has uonagiuiaet
novem in deserio el vadit post hanc amissam, donec inrenil hanc ; 5. et inveniens ponit in humeris suis
gaudens 6. et veniens iu domum convocatamicoset vicinosdicens ad eos : gaudeie cum me, quod inveni
ovem mcam hauc amissam. 7. Dico vobis, quod sic laelitia fit in coeloob unum peccatorem poenitentem,
quam.obnonaginta et novemJusios,qui uon indigenlpcenitentiae. 8. Aut quaedammulier drachmas babens
decem, si amiltit drachmam unam, nonne incendit lucernam et everrit domnm et quoerit jiligenter, donec
inveuit, 9. et invcniensconvocatamicaset vicinas dicens : gaudete cura,me, nam inveni drachmam,qnam
ANNOTATIONES.
jus manvipa nemo, qui sensum perspexerit, cum isto = tiSi uriye,quse sequuntur jabai nist maltteigs(si
viro docto habuerit. Quamqiiamcnnfitemurlectio- non-est potens) sine dubio orta sunt e glossa in mar-
ncm nos male habere, tamen niliil resiat, nisi ut ginc adscripia ad explicandamminus iisitat.imparti-
statuamus,Ulf. c codd. TKs«Vaut TKttpbt legisseet culam, certe in graecis nullum corum vestigium ap-
aucloritatem codd. in eo tantum omisisse, quod paret. — fairra imma}] gr. — ituandjands airu) ]
voces po hubaiupro liabaiupo (liabeatneliasc)Irans- gr. omn.
posuerit, qui tamen error librariies»e videmr, voces xiv, 33. aigina seinamma) \ gr. — utsart meins)
enim aliquoiies transpositas esse, ad ix, 56 monui- vid. ad vs. 27.
mus. Caeterumpro ustiuhanSl. X ussliultan. xiv, 54. jabai) St. y^jadai.
xiv, 29. ma/t(edi]cod. Arg. Hz. J. St. B. X ntah- xiv, 35. ni) St. nih, quori mefus est.
lirfe,cf. J. xviti, 36. xv, 1. imma newjandans) | gr.
xiv, 30. limbrjan] l. St. -i- limrjan. xv, 4. taihunlehundJ pro usitalo taihuntaihund(vm,
8 ; xvi, 6 sq.); caeteruin J. X laihunte hund, sicut
xiv, 51 viganna) sic eriitt.; cod. Arg. viga\ na, paulopost niuntehund. -•- (ralusanin) 1. Sl. X fra-
sine dubio falsum pro vigana, qui est rialivusvocis tausanin, sic etiam vs. 6.
vigttns(bellum);sicquoque Grimm.Gr. IV, 105inler- xv, 5. uslagjip \ B. X tislaujip.
pretatur, et de duplicationelitlenc n comparari pos- xv, 6. oiaaij St. X bigap. — fratusano) vid. ad
sunt, quaeadnotavimusad Gal. v, 15 ; >aepiuseuim vs.4.
librariis accidit, utlrileras aut syllabas, in fine lineae xv, 7. pau] 1. St. X Pan- — niuntehundis]1. Sl.
scriptas ab initio proximaerepeterent, cf. ari J. ix,41. y^niulehundas.-- paiei] St. X paei.
Erravit lli., qui vigannapro gerundio(/71/'.illustr. xv, 8. suma) quaedam, gr. omn. x'u (quae), pro
p. 154), aut pro ihfinilivo,addila syllaba na (p.245) quo Ulf. per errorem xtt legit. — taihunjabai] 1. Si.
liabuit; erravit etiamZ., qui (cum Ih.) titnaiiina con- X taihunja sai. — usbaugeip] J. Sl. B, X usbaugeip.
jecit, nam infinitivusest veihannon vigan; praelerea gtaggvaba]sic cod. Arg.; Hz. Z. X glaggvuba.
iiuc vcrbum poniturcum du (vid. Cor. I, xv, 52),non xv, 9. drakmein]1. St. B.Xrfrafcmtn, nam is esl
ctun accusativo.Quid denique F. vigammasuo vo- casus tertius formacdrakma (vid. vs. 8); nostro loco
luerit, nescitur.— pankeip] sic cod. Arg. pro usitato Ulf. forma gr»ca ulitur, uti saepins— ein pro — r]v,
pnglieip, titi xv, 22 btingip, xvn, 9 pank, xix, 51 vid. M. xxvn, 62 paraskaivein(Ttupaaxevriv), L. vn, 5
—
tnqis- stati(J J. Si. B. X *""<>' c aclerum gr. oinn. synagogein (awaytuyriv),Rom. xvi, 22 aipistaulein
posl mahlcigs.—pustindjo) 1. Sl. B. X pustiiidjont. (iittaxo\r\v); Z. igiiur illam formam injuria tenlavit.
xiv, 32. ei/)aH]hoc unoloco invenium i. q. aippau — fralatts) J. St. B..y^frulattsda.
659 BIBLIORUMULFILANAVEUSIO. 040
19, II svaqipa Izvis. fabeds vairpipin andvairpja aggelegu[)s in ainis idreigondins fravaurhtis. qabup-pan.
12 sums aihta tvans sununs. jah qa[) sa juhiza ize du altin.alia. gif mis. sei undrinnai mik. dail aiginis.
13 manne jab disdailidaim sves sein. jab afar ni managans dagans brahia samana allala sa juhiza sunus
1 i jab afiai[)In land fairra visandojah jainar disiahidapata s?es seinata libands usstiuriba. bibe ban fra-
15 vas allamma. varb huhrus abrs and gavi jainata. Jah is dugann alabarba vairban jah gaggandsgaha-
16 ftida sik sumamma baurgjane jainis gaujis. Jab insandida ina hai{j -,sseinaizos haldan svcina. jah
17 gairnida sad itan haurne. boei matidcdun sveina. jah manna iinma ni gaf. qimands han in sis qab.
18 wan lilu asnjc altins meinis ufarassau haband blaibe. ib ik hubrau fraqislria. usslandands gagga du
19 altin meinamma jali qiba du imma. atta. fravaurbta misin himin jab in andvairbja beinamma. ju
20 banaseips ni Iin vairbs ei haitaidau sunus {>eins.galavei mik svcainana asnje beinaize. jah usstan-
dands qam at attin seinamma. naubbinuh ban fairra visandan gasaw ina alla is Jah infeinoda jah
21 bragjands draus ana hals is jali kukida imma. jah qaf) iroma sa sunus. aila. fravaurhta in hiaiin jab
22 in andvairbja beinamma. ju banaseibs ni im vair{)sei baiiaidau sunus beins. qab ban sa atta du
sk ilkam seinaim. sprauto bringib vastja bo frumiston jah gavasji{>ina jah gibif)figgragulbin handu
23 is jah gaskoh ana fotuns h. jah brigganrians stiur bana alidan ufsneibib. jah maijandans visam
24 vaila. unle sa sunus meins daubs vas jah gaqiunoda jah fralusans vas jah bigitans varb. jah dugun-
25 nun visan. vasubban sunus is sa albiza ana akra Jah qimands atiddja new razn jah gahausida sagg-
26, 27 vins jah laikans. jah athai ands sumana magive frahub. wa vesi bata. baruh is qab du imma. {)alei
28 brobar beins qaro. jah ufsnaib alta beins stiur bana alidnn. untc bailana Ina andnam. banuh modags
INTERPRETATIO.
amisi. 10. Sic dico vobis, laeiitia fit in facie angelorum Dei ob unum poenitentempeccalorem. II. Dixit
autein : hnminum quidam habtiit duos filios, 12. et dixit hic junior eorum ad palrem : paler, da mibi,
quaeconiingit me, partem proprii; ct riivisit iis pnssessionemsuam. 13. Et post non multos dies (ulil rn-
iinuni omne bic junior filius et abiit in lerram procul exsisienlem et illic dissipavit hanc possessionem suam
vivens elTrenate. 14. Cum autem vacuusesset omni, facla-est fames magna per regionem illam, et is coepit
egentis lieri. 15. Et iens dedit se cuiriam cbiuin illius regiouis, et misiteum agri sui pasccrc porcos.
16. Et cupit sat edere siliquis, quas ericrunt porci; et homo ei non dcdit. 1*7.Veniens tum in se dixit :
quam mulium mercenariorum patris mei abundantiam habenl panium, verum ego fame perdor ; 18. surgens
vado ad palrem-meumet dico ad cum : patcr, peccavi mihi in coelumet in facie tua; 19. jam amplius non
sum dignus, ut vocer filius luus; fac me uti tinum merccnarionim tuorum. 20. Et surgens venit ad patrem
suum; arihuc autem procul exsistentem vidil eum pater ejus el misertus-esl, et currens cecidit super collum
ejus et osculatus-est eum; 21. et dixit ci bic filius : pater, peccavi in coslum et in facie lua ; jam amplins
non sum dignus, ut vocer filins(uus. 22. Dixitautem hic pater ad servos suos : subiio afferte vestem banc
primam et vestite eum et dale annulum in manum ejuset calceamenlum in pedesejus, 23. et affereules
vitulum hunc saginatum dissecate, et edenles epulamur lauie; 2>. nain bic filius ineus morluus fuil et
revixii, et amissus fuit et inventus factus-est; et coaperunt epulari. 25. Fuit autem filius ejus hic major in
agro, ei veniens adiil prope domum et audivit cantiones et ludos, 26. et advocans quendam puerorum in-
lerrigavit, quid esset hoc. 27. Tunc is dixit ad eum, quod frater tuiis venil, el dUsecavit pater luus vitu-
tum hunc i-agriatum, nani sanum cum acccpit. 28. Tunc iralus factus-est et non voluil intrare, verum
ANNOTATIONES.
xv, 10. aggele] sic cod. Arg. uli ix, 26; J. St. B. name. -*- sprauto°bringip) 1. Sl. B. X '"•" lobrigg;
X aqgilum. — idreigendins fravaurhtis) ] gr. omn. caeterumsprauto gr. et de bringip pro briqgip vid.
xv, 12. sei tmrfrinnaimik) slccod. Arg.; J. St. B. ad xiv, 31. — figgragulp] 1. X frigqragnlp, Sl. X
X so ttndrinnanein,pro quifus L. multo melius po fingraqulp.
undrinnandeinconjecit; lb. Z. X sel'undrinnai mis. xv, 24. varp ) Sl. X varpa. — rtsan] J. St. B. -f-
xv, 13. tn land fairra visando\ vid. ari xix, 12. vailavisan,quod addiiamentum eis sensus requircre
xv. li. alaharba} sic cod. Arg.; J. St. B. X a"a" videtur; sed nesciverunt illi, visan h. 1. nnn essc
purba, quod Z. niale pnbat, aul allparba (quod non verbum subslantivum, sed significare epulari ct ad
inelius <st) lcgenduracsse eenscl; viri. Grim. II. 627. eorum gcnus periinere, quae Grim. I. 842, x enarra-
xv, 15. baurgjane] 1. Sl. X baurjane. — jainis vil, quod aulem «ai/avs. 23add,tum b. I. omisit,sac-
gaujis] 1 gr. oiiin. — haipjos) agri, genilivus locmn pius Ulf. sic facere solel, ut eorundem verborum
indicans, qm>miltebatur, sic Slc. iv, 55. L. xix, 12; compnsitorumalieroprnximesubseiiuenle pariiculam
vi.l. Grim. III. 127. nou repetat, vid. L. xtx, 5 dalap aisteig ei vs. 6 so-
xv, 16. sad itan ] St. X jct., caeterumUlf.C.codd. lummodoalstaig, quamquamutrumqiieprox«T«S«£vEtv
et verss. x''P^^nvui legisse videlur. — imma] gr. posilum esl; alia ejusmodi dicta co'.egimus ad Tiin.
omn. post gaf. I, vi. 6
xv, 17. qimands—sis] 1 gr, omn.—ufarassau] St. xv 25. alpiza] i. St. B. . . piza; — akra) J. Sl.
X ufaraslau. —tfc ] UH. C.codd. ° aSt. X lande, B. X landa—iah] U f. ° wf. — qfmanrfs—
\v, 18.mis]vid. ad M.xxvn, 4.—tii] pr. Sl. X*s- new) 1. St. B. X mippanei gavandida sik jah aiildja
xv, 19. ju) Ulf. aut pro xui, quod. h. I. pleriipie newa. —;a/t] sec. et, ° gr. omn. — saggvins) hinc
codd. Iiabeut, posuit, uti Mc ix, 15 el infra vs. 21, usque ad vs-.27 ufsnaip 1. St. B. lacunam hahent;
nc,|iie cum Griesb. xui omisisse dicenrius est; aui baecdifficiliain cod. Arg. lectu II). recte eruii.
si xui non lcgit, pleonastice adverbio panaseips, uli xv, 27. ufsnaip] sic cod. Arg.; Hz. prima manuX
L. xvi, 2 adverbio panamais, nddidit, nam ju ni pro afsnaip; errant igilur Z. el Waikemagcl Deuisch.
solito panaseips ni gracco ovxixt saepius respondet, Leseb. I, praef.p. xxvi a[snaip codicis Arg. lectionem
v!d. Rom. vit, 17, 20; Epb. n, 19: Philenr. 16. csse diccntes.
xv, 21. ju] vid. ad vs. 19. — haitaidau) 1. X '""- xv, 28. ip] vcrum, gr. ovv, Ulf. c. codd. 8e, vid.
laiidaii. °
ari Cor. I, xv, 11. — ui] foras, gr. omn. vid. Mlh
xv. 22. atta\ Si. X '"''n- — seinaim] J. St. X s<;'- ix, 52.
641 LUCAS XY, 29— XVI, 15. • 642
29 varj' iah ni vilda inngaggan.i{)alia is usgaggandsut bad Ina. baruh is andbafjands qab du atlin. sai.
sva filu jere skalkinodapus jah ni wanbun anabusn beina ufariddja.jah mis ni aiv atgaft gailein ci mip
30 frijondamraeinaimbivesjau.ib ban sa sunus beins. saeifret bein sves mib kalkjom.qam. ufsnaistimma
31 sliurpana alidan. ]).irub qab du imma. bamilo. bu sinleino mib inis vast jah is. jah all bata mein
52 bein Ist. vaila visan jali faginon skuid vas. unte brobar beins daubs vas jah gaqiunoda. j >hfratu-
xvi, 1 sans jah bigitans varb. qabub-ban du siponjam seinaim. manne sums vas gabeigs. saei aibta fau-
2 ragagjan. jah sa fravrohibs varb du imma ei distahidedi aigin is. jah atvopjands ina qab du imma.
duwe bata haqsja fram bus. usgif rabjon fauragaggjisbeinis. ni magt auk ju banamais fauragaggja
5 visan. qab ban in sis sa fauragaggja. wa taujau. bandei fratija meins afnimib fauragaggiaf mis. gra-
4 ban ni mag. bidjan skama mik. andbahla mik wa laujau. ei bau bibe afsaijaidau us fauragaggja.
5 andnimaina mik in gardins scinans. jah athaitands ainwarjanob faibuskulane fraujins seinis qap
'6
pamma frumistiti. wan filuskalt fraujin meinamma. baruh qab. taihuntailiund kase alevis. jab qap
7 du imma. nim bus bokos jah gasitands sprauto gamelei fimti^uns. {>aprohban du anbaramma qa[).
apban Jbuwan filu skalt. Ipis qap. taibuntaibund mitade kaurnis. jab qab du imina. nim bus bokos
8 jah melei ahtaulehund. jah hazida sa frauja pana fauragaggjaninvindi{>os.unte frodaba gatavida.
9 unte pai >u;jos pis aivis frodozans sunum liuhadis in kunja seinamma sind. jah ik izvis qiba.
taujaib izvis frijonris us faihubraihna invindibos. ci ban ufligaib. andnimaina izvis in aiveinos
10 hleibros. saei triggvs ist in leiiilamma. jah iu man.igamma triggvs isi. jali sa in leitilamma
11 unlriggva jih in managamma untriggvs Ist. jabai nu in invindamma faihubraihna triggvai
12 ni vaurbub. bala sunjeiuo was Izvis galaube.b. jah jabai In bamma framabjin triggvai ni
13 vaurhub. baia izvar was izvis gibib. ni ainsbun bive mag tvaim fraujam skalkino.1.anriizuh
JNTERPRETATIO.
paler cjus exiens foras oravit eum. 29. Tunc is respnndens dixit ad palrem : ecce, tam mullum annorwn
servivi tibi et non unquam praeceptumtuum prxterii, et mihi non unquam dedisti capram, ut cuni amicis
meis epularer. 30. Vcrum cum hic lilius luus, qui voravit luam possessionem cum mereiricibu-, venit,
dissecasti ei vitulum buuc saginatum. 31. Tunc dixit ad eum : filiole, tu semper cum me fuisti et es, et
omnc hoc meum, luum est. 32. Laute epulari et gaudere debilum fuit, nam frater tuus mortuus fuit et
revixit, et amissus et invenlus liiit. xvi, 1. Dixit autcm ad discipulos suos : hominum quidam fuit dives, qui
babuit villicura et hic dilfamatus fuit apud cum, quod dissiparet bonum ejus. 2. Et advorans eum dixit ad
eum : cur hoc audio cle le? rcdde rationem villicaiionis luae, non poies enim jam amplius villicus esse.
5. Dixitautem in sehic villicus: quid faciam, quia dominus meus aufert villicaliouema me; fodere non pos-
sum, mendicare pudet me. 4. Deliberavi apud-me, quid faciam, ut fortasse, cum amovear e villicatione,
recipiant me in domos suas. 5. Et advocans uniimquemque debitorum domini sui dixit buic primo : quain
multum d.-bes domino meo ? 6. Tuuc dixit : centum cadorum olei. Et dixit ad eum : sume lihi lilteras et
sedens subito scribe quinquaginta. 7. Deinde autem ad alierum dixil r at tu quam multum debes ? Verum
is dixit: cenlum cororum trilici. Etdixil ad eum : sumc tibi litteras et scribe octoginta. 8. Et laudavit hic
dominushunc villiium iniquitatis, quia prudenter fecit; quia hi lilii hujus seculi prudentiores filiis lucis in
genere suo sunt. 9. Et ego vobisdico, faciatis vobis amicos de diviliis iniquitatis, ut cum subjaceatis, reci-
piant vos in xlernas labernas. 10. Qui lidelis est in parvo, etiam in multo fidelis est; ei hic in parvo infi-
delis etiam in multo inlidelis est. H. Si igitur in iniquis diviliis fidelesnon facti-estis, hoc vcrum quis vobis
credit ? 12. Et si in hoc alieno lideles non facti-estis, hoc vestrum quis vobis dal? 13. Non unus servorum
ANNOTATIONES.
xv, 2). paruh} St. -?- paniih.—skalkinoda] ser- xv, 4. — bokos) St. X hokos. — fimtiguns] sic cod.
vivi, gr. omn. Sovkvu.— bivesjau] epularer; Ullilam Arg.; J. B. Z. -f- fimftiguns.
upiaxriaa pro ev<pp«vO£> cum co"d.D legisse Gri,sb. xvi, 7. lat/iun/ai/tuni/]vid.ad vs. 6.
audacius contendit. xvi, 8. sunjos ] pro sttnjus, vid. ad iv, 13.
xv, 50. fret] librarium falso pro frat scripsisse, xvi, 10. 1. St. X triggva. — leilitamnta]
triggvs}
Grim. I. 844 recle arbidatur, sequitur eum Wac- pr. inde ab bac voce usque ad fiiiein verMis J. St.
kern. 1 1. lacuiiam babent, quamquam in cod. Arg. locus mlc-
xv, 31. vastjah isj fuisti—et e;, gr. onin. solnm- ger exstat, nee babei, quod lectionem difiicilem
modo el, Ulf. c verss. lat. alt. ] J. Sl. X a"a- nddai. Caeterum pro leililamma ulroque gr. omn.
xv,° 52. vaila visan] 1. Si. B. X—Jcl-> caeterum — sa — unlriggva] B. -j- saei — i.t un-
— J.
Ulf. Se. faginon] X fajinon. Ulf. ekxyiaxw.'
° — bropar]
u nv. triggvs.
c. codd. O\5TO?. fratusuns] Ulf. corid. xvi. II. faihupraihna] B. X (rihupraihna, sic
xvi, 1. pan) Ulf. c. codri. el ver-s. — ° xui.—saei)St.
eiiam vs. 15.
X taie.— ainta} 1. St. X aihida. fauragagjan] 15. andizuh] inde usque ad finem versus J.
sic cod. Arg. el J.; St. B. II). Z. -i- fauragaggjan, Sl.xvi, lacunam habenl; B. -f- aippau. Andizuh, lectio
quod usiiatius est, vid. vss. seqq.. cf. viu, 5. — cod.cis Arg. manifesia, est verbiim inccriae originis
dista/iirferfiaigtn] J. Sl. B. X distaltidudiaigan.
xvi, 2. hautja \ Sl. X aausjah. — fauragaggjis] et significalionis(Grim. III, 15); gr. omn. r) y«p,
Sl. -i- fauragagjis.—ju panamais) 1. St. X Jcl-> cl. quod Ulf. in loco parallelo M. vi, 24 untejabai (naui
ari xv, 19. si) reddidii, unde conjici potest, andizuh significa-
lionein conlra, alioquin babere. — aippau] B. X
xvi, 5. (auragaggi)J. St. X (auragaggji.—nimag] aipau. — and ilop] sic in cod. Arg. scriplum essc
St. X n,'mag.
xvi, 4. ei pau) J. Si. X eipan; caUernm pau («v) videiur, sed certo dici non potest, quia liiteraeadmo-
° gr. omn. uti Goth. ipse vs. 9. — tts ] cx, ° g • dum evanuerunt: B. and. . . , conjecil ipse X
xvi, 5. skalt] St. X snatt- andnimip. —ip) B. -f- jah, secundum gr., qui xui
6. sic cori h. I. el vs. haheni. — [ahuprailina] vid. ad vs. II; c ri. Arg.
xvi, taihiinlaihunii) Arg. <
seq.; B. Lfc..Z . uiroque loco laihunteliund,vid. ad iu aisrsr ninni oniin.
C43 BIBLIORIJMULFILANA VERSIO. 644
ainana fijai{>jah anbarana lrijo{). aippau ai namma andtilop ib anbaramma frakann. ni magnb
14 gupa skalkinon jah laihupraihna. gabausidedun ban bo alla jah [>aifareisaieis faihufrikaivisandans
15 jah bimamindedun ina. jah qab du im jus siju{).juzei (laraihtans domeijbizvis silbans In andvairbja
1G manne. ib gub kann hairlona izvara. unte bala liaulio in mannam andaset in andvairbja gubs. viioj)
17 jah praufeteis und iohannen. bahroh biudangardi gups vailuneijada jah wazuh ir«Izai naubjada. i{)
18 azetizo ist himin jab airba hindarlei[);in[)auvilodis ainana vril gadriusan. wazuh saei afletands qrn
19 seina jab liuganrisanbara horinob. jah wazuh saei afieiiana lingai{).horinob. abban manne sums vas
20 gabigs jah gavasids vas paurpaurai jah byssaunjah vaila visands riaga wainiiieh bairhtaba. ib nnleds
21 sums vas namin haitans lazarus. sah atvaurpans vas du daura is banjo fulls. jah gairnida sab Itan
drauhsno bizo driusandeino a( biuria [lis gabeigins. akei jah hundos atrinnandans bilaigodtdun baif-
22 jos is. varb {>angasvillan hamma unledin jah briggan fram aggilum in barma abrabamis. gasvali.ban
25 jab sa gabeigajah gafulhaus varb. jih in baljai ushafjandsaugona seiua visands in balveinim gasaw
'.'.l,xvn,5 ban abraham fairrabro jah lazzaru in barmim is. jah Is ufhropjands. jabai fravaurkjai brobar
4 beins. gasak imma. Jah {)anjabai idreigo sik, fralelaisimma. Jalijabai sibun sinpim ana dag fravaurk-
5 jai du pus jah sibun sinbam ana dag gavandjai sik qibands. idreigo mik. fralelais Inrma. jah qipun
6 apaustauleis du fraiijin. biauk tins galaubein. qap pan fiauja. jabai habaidedeib galaubein sve kauruo
sinapis aib]>au jus Jabai qibeib du bainabagmabamma. uslausei bnk us vaurtim jah ussalei buk in
7 marein. jah andhausidedi[>auizvis. w is nan i/.vara skalk aigands arjandan aibbau haldandan. saci
INTERPRETATIO.
potest duobus dominis servire, alias unum odit et alterum amat; aut uni ndhaerei, verum allemm
contemuit; non poiestis deo servire et diviliis. 14. Auriiveruntauiem ha:c omnia ciani hi Farisari, avari
exsistentes, et deriserunt eum. 15. Et dixit ad eos : vos estis, vos-qui justos juriicaiis vos ipsos in facio
hominum, vcrum Deus noscit corda ve^tra, nam boc altum in hominibus, aboniinabilein facie Dei. 16. Lex
el prolelaeusque lobanncm; rieindc rcgnum Dei evangelizatur et quisquc in iri compellitur. 17. Verum fa-
ciliuscst coeluniet tcrram perire, quam lgis unum apicem cadere. 18. Quisquequi dimiltens uxorem Suam
el ducens aliam, mcechatur; et quisque qui dimissam ducit, moeclialiir. 19. At hominum quidam fuit dives
ei vesiitus fuit purpura et bysso et laute epulans die quoque splendirie; 20. verum pauperquidam fuit uo-
inine vocaius Lazarus, liic piojecius fuit ad jannam ejus, vulneribus plenu-. 21. Et cupit sat eriere micis
bis cariculibus a mensa hujus diviiis, scd etiain caues accurrenies lamlicrunt vulnera ejus. 22. Factnm-cst
autem mori liuic paupcri et ferri ah angelis in sinum Abraliami; niorluus-est autem etiam hic divcs et se-
pultus fuit. 25. El in inferno atiollcns oculos suos, exsistens—in crueiaiibus, vidit autCiiiAbialiamumprocul
et Lazarum in sinibus ejus. 24. El is exclamans— xvn, 3. si pcccet frater tuus, increpa eum, et autem
si converlal se, remittas ci. 4. Et si septem vicibus per diem peceel iu le et scpiem vicibus perdiemcon-
vertat se dicens : convcrlo me, remittas ei. 5. Et dixerutU apostoli ad dominum : adauge nobis lidem. 6.
Dixiiaulera domiuus : si haberelis lidem sicul graniim sinapis, forlasse vos si diceretis ad morum hanc : ux-
s>lve te e radicibus et expone le in mare, et obediret fonasse vobis. 7. Quis autem vestrura servum habcns
ANNOTATIONES.
xvi, 14. Fureisaids] B. X fareisaies.— bimamin- lempnralibus aut pmicipiis, in apodosi addere, vid.
dedun]sic cod. Arg. et ediit. sine dubio X> Grim. I. L. ii, 42. — lazzaru) 1. Sl. X lazarum, B. -i- lazaru.
818, pro bimaminidedundictuui, nobis bimamidedun xvn, 5. Jabai] num Ulf. Si omiserit, uii Griesb.
scribendum csse videtur. contendit, certo dici non potesl, quia an e jubai in
xvi, 15. hairlona] 1. St. B. X habtana. — hauho] cod. Arg. qiiaedamdesideraniui', quorum ultima vox
gr. onin. post mannam.— andasei) 1. St. X awlset. ip fuisse vidctur, solemne est enim Ulfi'aedicere ip
xvi, 16. naupjadd) compelliiur, Ulf. verba gr. M jabai = ii.v Si, ei Si. — fravawkjai] Ulf. c. cffdd.et
diceniia : ad id (sc occupandum) vim adhibeni, non ° —
verss. e'i; ae. trfieigoj J. X idreijo.
inlellexit et /3I«?6T«Iverbum medium pro passivo ha- xvn, 4. libun sinpam] 1. Sl. B. X jcL — fraletais]
buisse virietur, id quod sensum lurbat. Nec naupjan 1. -i- aflelais.
grascofitaKtaOutapte respondet, est=id poiius ana- xvn, 6. aippaujits jabaiqipeip]ml vossi dicerelis,
mulitjan(M. xi, 12), naupjan autem uvuyxu&tvL.
xiv, 25; cf. Skeir. 58,2. gr. omn. iliyexe uv. Lectio nostra sensum pervcrtit;
requirilur parlicula graecumuv exprimens, qu^ecnm
xvi, 17. ip) Sl. -v-jah. — vrit gndriusan}1. St. B. silaippau (M. xi, 25; J. xiv, 2, 7, 28; xv, 19; xvm,
X i"'ula driusan. 36), reslat jabai, quod aliquando in margine pnsilum
xvi, 18. seina] St. X sa'ma. — afleilana] Ulf. c. ab aliquo, qui uv pro iuv dictum esse putavit irique
codJ. et verss. ° «no «vSobt. voce jabai reddendum es e indicare voluit, deindc
xvi, 19. fcussaun]J. St. X btjssaum.—jali}tert. et, autem a librario in tnxlum illatum, nunc ejiciendum
0 gr. omn. — vaila visands]eriitt. X Jc'-> v'd- ad xv, et legeiiiiuin est : aippau jus qipeip. Jus (vos) ab
52. — daga wammeli]edill. X Jct- omn. gr. omissum, simili loco invenitur eiiam aridi-
xvi, 20. hailans)vocatus, ° gr. omn. —— sali) hicque, lum J. xiv, 28 jabai frijodedeip mik. aipbau jus fatji-
gr. omn. o;, vid. ad Joan. xvm, 26. [ults] 1. St. nodedeip. Caeterumde qipeip pro qspeip vid. ad vnr,
X /»'s- 56. — and/tausi./erfijSl. X andhauseidei.
xvi, 21. sap ilan] 1. St. B. X tapnan. — bilaigo- xvil, 7. arjandtin] 1. St. X ariandam. —haldan-
dedun) l. St. X bilaigvodedun;Llf. c. codd. iitelei- dan] 1. St. X hatdandam. —atgaggandin) i. St. X
Xovpro «7rs).eix°v legisse videiur. qimandim.—hindarleip anultkumbei)1. B. X hindar-
xvi, 22. briggan) Ulf. ° uvxbv. teipanuh kumbei,St. X hindarlei panuli kitmbei;ve-
xvi, 25. pan) siccod.° Arg.; B. lh. Z. X />a"a>vid. rain lectionem L. Jani pridem invenit, viri. ad Mc.
ad J. v, 56; caelerum gr. omn.; solet quidem Ulf. xiv, 44.
interdum banc particu!am, praccedentibusparticulio
645 LUCAS XVII, 8—28. 646
8 atgaggandihaf haibjai qi{>aisuns. hindarleib anuhkumbei. ak niu qibib du Imma. manvei. wa du
naht maijaii jah bigaurdans andbahtei mis. unte matja jah drigka. jah bijbegamatjis jah gadiigkais
9, 10 ]bu. Iba bank pus fairhaitis skalka jainarama. unte galavida. patei anabudan vas. ni man. sva jah jus.
{>anlaujaib alla bo anabudanona I/.vis. qibaib. batei skalkns unbrukjai sijum. unte batei skuldedum
11 taujan. gatavidedum. jah varb mibbanei iddja is in iairusalem. jah is bairhiddja bairh midja sama-
12 rian jah galeilaian. Jah inngaggandin imma In suma haimo gamolidedun Imma laihun brutsfillai
15, 14 mans. baih gastobun fairrabro. jah silbans ushofon stibna qibandans. iesu talzjand. armai unsis. Ja'i
gaumjandsqajb du im. gaggandans alaugei]) Izvis gudjarn. jah varb mibbanei galibun gahrainidai
15 vaurbun. ib ains ban Ize gaumjands bammei hrains varp. gavandida sikmib stibnai mikilai bauli-
16, 17 jandsgub.jahdrausana andavleizn faura fotumis aviliudonds Imma. sahvas samareites. andbafjands
18 ban iesus qab. niu laihun bai gahrainidai vaurbun. ib -bai niun war. ni bigilanai vaurbun gavand»
19 jandans giban vnlbu guba niba sa aljakunja. Jah qa{)du Imma. ui-standands gagg. galaubeins bcinai
20 ganasida buk. fraihans ban fram fareisaium. wan qimib biudangardi giibs. andhof im jah qab.-n
21 qimib biudangardi gubs mib atvitainai. nih qiband. sai her. aibbau sai jainar. sai ank biudangardi
22 gubs in izvis ist. q.ib ban riu siponjam. abban qimand dagos. ban gairneib ainamma bize dage su-
23 nuns mans gasaiwan jah ni gasaiwib. jah qiband Izvis. sai her. aibbau sai jainar. ni galcijbai{)nih
24 laisijaib. svasve raihtis lauhmoni lauhaljandei us bamma uf himina in bata uf himina skeinib. sva
25 vairbib sunus mans in daga seinamma. abban faurbis skal manag gabulan jah uskiusada fram bahi-
26, 27 ma kuuja. Jah svasve varb in dagam nauelis. svah vairbib jah in dagam sunaus mans. etun jah drug-
kun. liugaidedun Jah liugaidos vesun und banei dag galaib nauet in arka jah qam midjasveipainsjali
28 fraqisiida allans. samaleiko jab sve varb iu dagam lodis. etun jah drugkun. bauhtedun jah frabauhle-
INTERPRIiTATiO.
arantem aut pascentem, qui regredienti ab agro dicat siatim : prodi accumbeque; 8. sed nnnne dicit ad
eum : paraquod in nocle edam et cinclus ministra mihi, dum edo et bib>, ct poslhac edas et bibas lu. 9.
Num gratiam libi promittis servo illi, quia fecit quod praeceptum fuil; uon pulo. 10. Sic etiam vos, cunv
laciatis omnia haecprxcepta vobis, dicatis, quod servi imiiiles sumus; nam quod dcbuimus facere, fecimus.
11. Et faclum-est dum ivit is in. Icrusalem, et is transiit per mediaui Samariam et Galilaeam. 12. Et in-
eunte eo in quemdam vicorum, occurrerunt ei decem leprosi homincs, hique steterunt procul. 13. Et ipsi
levarunt vocem, dicentes ; lesu praeceplor, miserere nostri. 14. Et observans dixit ad eos : eunies oslen-
dite vos sacerdolibus! Et factum-est, dum iverunt, mundati facti-sunt. 15. Verum unus tum eorum obser-
vans quod mundus faclus-cst, convertit se cum voce magna cxaltans Deum, 16. et cecidit in vultum ante
pedes ejus, gratias-agens ei, hicque 1'uit Samarites. 17. Respondens autem lesus dixit: nonne dec^m bi
muudali facti-sunt, verum hi novem ubi, 18. non inventi facti-sunt convertenies dare gloriam Deo, nisi
hicalienigena? 19. Et dixit ad eum : surgens vade, fides lua sanavit le. 20. Interrogatus autem a Fari-
saais: quando venit regnum Dei, respondit iis et dixit: non vcnit regnum Dei cum obscrvalione, 21. neque
dicunt: ecce hic, aut ecce illic! ecce enim regnum Dei in vobis est. 22. Dixitautem ad discipulos : at ve-
niunl dies, cum cupitis uno horum dierum filios hominis videre et non videtis. 25. El diciinl vobis : ecce
hic, aut ecce illic, ne eatis neque sequamini. 24. Sictit enim fulgur fulgens ex hoc sub coeloin hoc sub
coelo lucet, sic lit (itius hominis in die suo. 25. At antea debet mullum pati et rejiCilur ab hoc genere. 26.
Et sicut faclum-est in diebus Noelis, sic fit etiam in diebus filii homini^. 27. Erierunt et biberunl; uxores-
duxerunt et nuptae fuerunt usque quem diem ivit Noel in arcam et venil diluvium et perdidit omnes. 28. Si-
militer etiam sicul factum-estin diebus Lodi, ederunt cL biberunt, emerunl et vendiderunt, plantarunt, a;di-
ANNOTATIONES.
xvn, 8. naht matjau) editt. X JcL; caeterum B. xvn, 17. £ai] pr. hi, Ulf. c. gr., qui ovxot legunt
conjecit X waduh nahtmatjau, nec melius L, wa du idquepostSf/aponunl; aul si mavjs, transponas tai-
nahimatjan. hun pai et legas />ottaihun, cf.-ad ix, 35, et xiv, 28.
xvn, 9. ibd) sic cod. Arg. pro usitato ibai, cf. Grim. xvn, 19. usstandands) 1. X usstandans, Sl. Z. -»-
Jll. 284. — pank pus fairhaitis) sic cod. Arg.; J. St. uslandands.
X pankjus fairltailei, B. X pankp urfairhaitip, Ih. X xvn, 20. [railians\i. St. X [raihands. — andhofi'
pdnkp usfairhaitis. Locus, interpretibus difficiliorvi- 1. Sl. B. X andhaf.
sus, a Zahniorecte constitutus, re-pondet graecisver- XVII,21. aiJ5anrfjSt. X qipands.
bis; Ulf. cnim medium e/tt ('xv) addito pronomine xvil, 22. appan) al, ° gr. omn. — pize) horum,
pus reddere volu.t, quam ob causam neque pau, quod 0 gr. — sununs) cod. Arg. sunus, pro quo t. Benzelii
L. conjecit, neque pis, quod Rw. proposuit, hoc loco conjeciuram sunaus lemere in texium recepit. Ulf.
admillitur; cf. M. v, 42 leiwan sis (SuveiauaOui),Mc. sine dubio locum inale intelteclum male interpretauis
ii, 6 pagkjan sis (StakoyiltaOut),cf. J. ix, 22. Tit. i, est. De sunuits recie Judicavit Etlmiiller 1. 1. p. 585,
14 afwandjan sis (aixoaxpi?taO«i).Caeleruuide pank scriptum est enim propter sequens mans pro sunu,
pro pagk scripto, vid. ari xiv, 51. cf. ad Cor. I, vi, 16 et nostra : Beitrage zur Textbe-
xvn, 12. ^aihj J. Sl. X ^a*>'de paih pro ^aiet vid. richtigung, eic, der Skeireins (id est addilamenlaad
ad J. XVIII,26. textuin, etc) p. 53; sic fortasse etiam Sk. p. 48, 7
xvn, 13. usho(on)sic cod. Arg. pro ushofun, vid. pro atteins veitvodeinslegendum est attifis veitvodei.
ad lv, 13. xvn, 25. manag gapulan] 1. St. X managaipulan.
xvil, 14. gudjam) 1. B. X gudjan. xvn, 26. nauelis] gr. omn. Nws; a Gotbis conson s
xvn, 15. hrains varp] purus faclus esl, gr. iuOn, iis nominibus propriis, quaein vocalemdesinunt, sae-
suspicari pos-is. Ulf. c. corid. el verss. legisse exuOu- pins alfigi solere, ad Cor. II,° vi, 15 monebimus.
piaOn,cf. v, 15; M. vin, 3;.xi, 5. xv i, 27. jah) pr. sec. ei, gr. omn.
xvn, 16. salt) B. lalso adnotat, Ulf. x«i omisisse, xvn, 28. lodis) gr. onin. AUTlenui consona scri-
vid. ad J. xviu, 26. pluni. —jah) scc. lert. e', ° gr. omn.
647 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 618
29 dun saiidedun timrideJun. ib bammei daga usiddja lod us saudaumim. rignida svibla jah funin us
30, 31 himina jah fraqistida allaim. bi bamma vairbib barama daga ei sunus mans andhuljada. in jainam-
ma daga saei sijai ana hrola jali kasa is in razna. ni atsteigai dalab niman po. jah saei ana haibjai.
52, 55 samaleiko ni gavandjai sik ibukana. gamuneib qenais lodis. saei sokeip saivalaseina ganasjan. fraqis-
34 tei{>Izai. jah saei fraqisteib izai In meina. ganasjib bo. qiba izvis. baiei bizai naht tvai vairband ana
35 ligra samin. ains usnimada jab anbar biteibada.tvos vairband malandeins samana. aina usnimadajah
36, 37 anpara bileibada. jah andhafjandans qebun du imma. war frauja. ib is qap im. barei leik. jaindre
xvni, 1 galisand sik arans. qapup-pan Jah gajukon im. du baramei sinteino skulun bidjan jah ni vairban ns-
2, 5 grudjans. qibands. staua vas sums in sumai baurg*gub ni ogands jah mannan ni aistands. vasub-ban
jah viduvoIn bizai baurg jainai jah aliddja du imma qibandei. fraveit mikana andastabja meinamma.
4 jah ni vilda laggai weilai. afarub-ban ]bataqa{)In sis silbin. jabai jah gub ni og jah mannan ni aisla.
5, 6 ib In {)izeiusbriutib mis so vidttvo.fraveita bo. ibai und andi qimandei usagljai mis. qap pan frauja.
7 hauseip wa staua invindipos qibib. ib gup niu gavrikai pans gavalidans seinans pans vopjandans du
8 sis dagam jah nahiam jah usbeidands ist ana im. abban qiba izvis. batei gavrikib ins sprauto. Ib
9 svcbaub sunus mans qimands biugitaigalaubein ana airbai. qab ban dti sumaim.baiei silbans trauai-
10 dedun sis ei veseina garaihtai jah frakunnandans baim anbaraim. bo gajukon. mans tvai usiddjedun
11 In alh bidjan. ains fareisaius jah anbar motareis. sa fareisaius standands sis bo bad. gn{).'aviliudo
12 bus. unte ni im svasve bai anbarai mans. vilvans invinda horos aibbau svasve sa motareis. fasta
15 ivaim sinbam sabbataus jah afdailja laihundon dail allis bizc gaslalda. jah sa molareis fairrabro stan-
INTERPRETATIO.
ficarunt. 29. Verum quo die exiil Lod e Sodomis, pluit sulphure et igne e coeloet pcrdidit omnes. 50.
Secundum hoc fit hoc die, quo filius bominis revelatur. 51. In illo die qui sit super tecio el vasa ejus in
domo, ne descendat deorstim sumere haec,et qui in campo, simililer ne verlal se retrorsum. 32. Recorda-
mini uxoris Lodi. 55. Qui quxrit a,imam suam servare, perdit eam, et qui perdit eam ob me, servat
hanc 54. 1 ico vobis, quod hac nocteduo liunt in lecio uno, iinus assumitur et alter relinquitur; 55. duac
fiunt molenies simul, una assuu itur, ct altera relinquitur. (56.) 57. Et respondentes dixerunt ad euin :
ubi, domine? Verum is dixit iis, ubi corpus, illuc culligiinl se aquilas. xvm, 1. Dixit auiein eliam parabo-
lam iis, propter quod semper debenl orare et non fieri segnes, 2. diccns : jndex fuil quidam in quadam
urbe Deumnon limens«sthominem non aestimans. 5. Fuit autem etiam vidui in bac urbe illa el adiil ad
eum dicens : vindica me adversus adversarium niemii. 4. El non voluit longa mora, post autem hoc dixit
in se ipso, si etiam Deum non timeo et hoininem non aestimo, 5. verum propter quod molestat me liaec vi-
dua, vindico lianc, ne usque-ad finem veniens affiigat me. 6. Dixit aulem dorninus : audite, qtnd juriex in-
justitiacdicit. 7. Veruin Deusnonne vindicet hos eleclos suos hos clamantes ad se die.nis el noctibus et
patiens est in illis? 8. At dico vobis, quod vin licat eos subito; veruni lamen filius hominis veniens inve-
niatne lidemin terra. 9. Dixit autem ad quosdam, qui ipsi conlisi-sunt sibi, quod essent justi, et aspernan-
tes lios alios, banc parabolam : 10. bominesduo adscenderuntin templum orare; unus Farisaeusei alter por-
tilor. 11. Ilic Farisaeusstans sibi baecoravit : Deus, gratias-ago tibi, quod non sum sicul hi alii homines,
raptores, injusti, adulteri, aut sicut hic portiior; 12. Jejuno riuabus vicibus sabbati et do deciinam parien»
oinnis quod possideo. 15. Et bic portilor procul si.uis non voluit nec oculos suos attollere ari ccelum, sed
ANNOTATIONES.
xvn, 29. sviblajah (uniit)] gr. xviu, 3. uasuj) — viduvo)fuit — vidua, gr. omn.
xvn, 30. pamma — ei] vid. ad i, 20. yjipu Si nv.
xvn, Zl.-atsteigai]1. St. X° qemai. xvin, 4. taggai]1. X '"3!/", Sl. X langa. — og) sic
xvn, 55. iit meina\ ob me. g,'. — ganasjip\ 1. St. cod. Arg., non oga, uti B. dicit.
X libanlaujip, quo gr. leclionein ^aoTtotnaetvel ?wo- xvm, 5. ip\ v rum, gr. omn. ye, pio quu Ulf. 5e
yovnaeireddere voluisse videnmr, sed cuin plerique legisse virietur. — uspriulip} Sl. X usiriulip. — i/>at
sint codd. qui ai>aetlegunl, non dnbitamus quin Ulf. unrf]J. Sl. X it>ani in. — usagljai)J. St. B. X usa~
hos secutus sil. gajai.
°
XVII,54. palei) quod, gr.; U.f. c. cod. ap. m Mi. xviti, 7. dagam— nahtam) riiebus— nociihus, gr.
— tvai vairpand} 1 gr. — samin) J. St. X a'"a (v'd- omn. nuipu; xui vvxxb;,ccterum Sl. X napam. —
ad Mc. x, 8); binc usque ad liucui versus iidem lac. isl] est,' ° gr. o»n.
xvn, 55. luos— malandeins]J. S . X tvai—mfl" x VIII,8. appati) at, ° gr. omn. — ip svepauli)est
landans. — samana)1. lac, Si. ° X- pro gr. ir>nv,vi,l. ari xix, 27. — biugilai) sic cori.
XVII,56. Ilujus versus initinm (tvaivairpani) apud Arg.; .1.St. B. X bigiulai, lli. Z. -5- bigitai; viri. ad
J. Icgilur, ap.udSt. signum lacunae; sed in cod. Arg. M. ix, 28. Caeifrunicave «pu ab Ulf. omissum esse
nullum alicnjus scriptionis vestigi mi apparet, nam dicas, nam cam particulam interrogalivam addito illo
Ulf.c gr. hunc lotun versum iit I. u redriiriil.
xvn, 57. im] J. -T-du tm. — ^arei] J. Sl. X paruh. xvin, 9. pan} Ulf. c. codd. ° xxi.
— jaindre) 1. St. B. X jainar; hiuc apu.l B. lac. — xvni, 11. tnctnrfa]sic cod. Arg.; Hz. sec manu et
galisand\J. St. X qumand,et inde lacunam usque ad Z -i invindai; cum inveniri vix possit, quo codicis
fiuein versus habent. Arg. Icclio defendatur (nam loci Mc. m, 31 aipei jah
xviti, 1. sfcu/un]J. St. X skulum. —usgrudjans) broprjut standandona ct similium omniuo alia ratio
edilt. X uslrudjans, qnoruin auctoriiate deceptus, et est), cum B. invin ans legcndum esse dubilari non
cum litierae g et t non facilcrii-cerni possiul, Caslill. debet, quam (ormam librarius imperfectam reliquit.
etiam Cor. II, iv, 1 ei 16 uslrudjans edidit; sed moni- — aippau\ Ulf. • xui.
tus locis Eph. ni, 15; Gal. vi; 9, ubi clarissimelectio xviu, 12. jah] et, ° gr. omn. — laihunjdondail allis]
quam dedimus inveniebatur, et denuo inspectis codi- sic cod. Arg.; editt. X taihundondaiallais.
cibus, viiium illud emendavit. XVIII,13. seina)suos, °gr. omn.—tishafjan)gr. post
*
i:;'tu, 2. vas sums\ gr. omn. 'iiinina.
6*9 LUCAS XVIII, 14 — 3S. 650
dands ni vilda nih augona seina ushafjan do himina ak sloh in Lrusts seinos qibands. gujp. hulbs si-
14 jais mis fravaurhtamma. qiba izvis. aiiddja sa garaihtoza gaiailians du garda seinamma bau railitis
jains. unte sawazuh saei hauheib sik silban. gahnaivjada. ip saei hnaiveip sik silban. usbaubjada.
15, 16 berun ban du imma barna ei im aitaitoki. gasaiwandans pan siponjos andbiiun ins. ib iesus aihai-
tands ins qab. leiib bo barna gaggan du mis jah ni varjib bo. unle bize svaleikaize ist biudangardi
47, 18 gnps. amen qipa izvis. saei ni andnimip piudangardja gujbs sve barn. ni qimip In izai. jah frali ina
19 sums reike qipands. laisari piupeiga. wa laujauds libainais aiveinons arbja vair[>au.qa[) {)an du im-
20 ma iesus. wa mik qibis biubeigana. ni ainshun biubeigs niba ains gub. bos anabusnins kant. ni hori-
21 nos ni maurbrjais ni hlifais ni gatiugaveitvods sijais. sverai aitan Jbeinana jah aibein. ib is qabuh.
22 bata allata gafastaida us jundai meinai. gahausjands jban jbata iesus qap du imraa. nanli ainis pus
van ist. all patei babais frabugei jah gariaitei unledaim. jah habais huzd in himina. jali hiri laisljan
23, 24 mik. ib is gahausjands {>atagaurs varb. vas auk gabeigs filu. gasaiwands ban ina icsus gaurana
25 vaurbanana qnb. waiva agluba bai faihu habandans inngaleiband in biudangardja gubs. rabizo allis
26 ist ulbandau pairh bairko neplos bairblei{)an'bau gabigamma in biudangardja gubs galei{>an.qefuin
27 ban pai gahausjandans. an was mag ganisan. ip is qap. paia tinmaliteigo at mannam inahieig ist aj
28, 29 gupa. qap pan paitrus. sai. veis afiailoiumallata jah laislidedum buk. ib is qabuh du im. amen qiba
izvis batei ni ainsbun ist pize afleiandane gard a'ppau fadrein aippau bropruns aippau qen aippau
30 barna in piudangardjos gups. saci ni andnimai managfalp in pamma mela jah in aiva bamma qi-
31 mandin libain aiveinon. ganimands pan pans *ib*qap du im. sai. usgaggam iniairusalem jali ustiu.
32 hada all pata gamelido bairli praufetuns bi sunu mans. atgibada auk biudum jah biiaikada jah ana-
53, 34 mahtjada jah bispeivada jah usbliggvandans usqimand imma jah bridjin daga ussiandip. Jah eis ni
35 vaihtai bis frobun. jah vas bata vaurd gafulgin af Im jah ni vissedun bo qibanona. varb ban mibba-
36 nei n wa vas is iaireikon. blinda sums sat 1'aurvig du aihtron. gahausjands ban managein faurgag-
37, 38 gaadein frah. wa vesi pata. gataihun pan imma Jbatei iesus nazoraius p.iirhgaggib. ip is ubuhvo-
INTERPRETATIO.
percussit in pectora sua dicens : Deus, propitius sis mihi peccatori. 14. Dico vohis, abiit hic jusiior praodi-
catus ad domuui suam, quam quidem ille; nam ipiisqueqni exaliatse ipsum, buniiliatiir, verum qui humi-
liat se ipsuni, exaltatur. 15. Tulerunt autem ad eum pueros, ut eos attingeret; vidcnles autem discipuli
increparunteos; 16. verum Iesus advncans eos dixit: siniie hos pueros ire ad roe et ne probibele eos, nam
borum talium est rcgnuin Dei. 17. Amen dico vobis, qui non accipit regnum Dei, uti puer, non venit in id.
18. Et inlerrogavit eum quidam principum dicens : magister bone, quid faciens vitae aeteruaehaeres liam?
19. Dixit autem ad etim lesus : quid me dicis bonum? non ullus bonus nisi iinus Deus. 20. Ilas leges nosli:
ne moecheris, ne occ rias, ne fureris, ne falsns-lcstis sis; hnuora patrem tuum et matrem. 21. Verum is
dixil : hoc omne observavi e pueritia mea. 22. Audiens aulem hoc lesus dixit ad eum : adbuc uuius libi
defectus est, omne quod babes venrie et distribue pauperibus, et habes thesaiirum in coslo, et veni sequi
roe. 23. Verum is audiens hoc tristis factus-est, fuit enim dives miiltum. 24. Videns autem eum Iesus
trislem factum dixit : quam difficulter hi pecuniam habentes introeunt in regnum Dei! 25. facilius enim
est, camelo per foramen acus transire quam diviii in regnum Dei ire. 26. Dixerunt autem hi audientcs, an
quis potest valere. 27. Verum is dixit: hoc impossibileapud homines, possihile est apud Deum. 28. Dixit
aulem Pctrus : ecce, nns rcliquimns omne et secut -sumus te. 29. Vertim is dixit ad cos : amen, dico vobis,
quod non ullus e-t horum relinqiienlium domum aut parenles aut fratres aut uxorem aui liberos ob regnuin
Dei, 50. qui non accipiat multiplex in hoc tempore et in aevohoc veniente viiam aeiernam. 31. Assuuiens
autem hos xn dixit ari eos : ecce, eximus in Ierusalem et perficitur oinne hoc scriptum per profetas de filio
hominis; 32. traditur enim gentibus et illudiiur et violaiur et conspuitur, 33. et percutientes occidunt
eum et tertio die exsurgii. 54. Ei ii non quidquam bujus intellexerunt, et fuit boc verbum absconditum ab
iis, ct non sciverunt haecdicta. 35. Factum est aiiicni dum prope fuit is lerico, cxcus quidam sedit ad
viam ari mendicandum; 36. audiens autem turham praelereuntem inierrogavii, quid esset hoc. 37. Nar-
rarunl autem ei, quod lesus Nazoraius transit. 38. Verum is exclaiuavit dicens : lesu, fili Davidis, miserera
ANNOTATIONES.
xvin, 14. tilban) utr,,°J. St. X *'•*<*• litteram n indicans, qnod supra u in cod. Arg. ctaris-
xviu, 15. intma) Ull. «u sime cernitur.
xviii, 16. gaggan) St. X ganQan>'s'c saepiusidem in xviu, 30. managfatp ]. St. X manag[ai.
hoc et seqq. capitibus. — piudangardi] St. X /""- xvili. 51. bi tunu) defilio, gr. ra utfi, quidaliviis
dangardo. ari xtktaOnatxutperlinet; Ulf. c. coidd. legit rttpi xo\>
XVIII,17. sve] St. )s(suc. vtov, qu»d a ytypxupivtt ( gamelido) pendet.
XVIII,18. ina sums] *[gr. omn. xvm, 53. usf>//flguaiid(ms]Sl. X nsblingvandans.—
xviu, 20. gaiiugatieilvorfs ] St. X div. — aipein ] pridjin daqa ] 1 pr.
«"
Uif. c. codd. o-ou. xvm, 35. rfu aihtron ] ad meudicandtim, gr. omn.
xvtii, 22. laitsjan] sequi, gr. omn. «xot.ovOtt,vid. itpoaottxtjv,sic loco parallelo Mc. x. 46, participio au-
M. v, 24. (ein utitur J. ix, 8 s-ei sat aihironds; itaque aliqiii»
xvin, 24. agluba] St. X agauba. suspicari pntest, Ulf. illis priorihus locis ttpoaatxeij
XVIII,25. ulbandau] St. X ulbandan. — bairh- legisse; infra xix, 48 pro ar.suuv suul codri. qui
leipan ] cod. Arg. X pairpl<ipan; caeteium tjlf. c uxovetvlegunt, Ulf. rfu hausjtm.
codd. StikOtivpro vulg. tiaikOiivlegit. — pau] St. X xvin,56./,aurgaggandetii]Ulf. pro Svuitoptvouivov c.
pan. cod. D. et vcrss. TtapuTtoptvouivou legisse videtnr,
XVIII, 26. an was) 1. St. X ic'- vi I. Mc. li, 20.
, xviu,29. qapuh JSl. X aapun. — broprunt) J. xvitt, 37. puirhgaggip) Z. X Pairgaggip-
Sl. B. X broprus, non animadvertentes signum, xvin,58. ip isl verum is gr. omn. xat.—ubuhvopi-
PiTROL. XVILI. 21
6^1 BlBLl.ORUMULFILA-NAVERSIO. C52
39 pida qibands. iesus sunu riavcidis arniai mik. jab pai fauragaggandansandbilun ina ei bahaidedi. ib
40 is und filu mais hropida. sunau daveidisarmai mik. gastandands.ban iesus haihait Ina liuhan du sis.
41 bibe newa vas ban iuiiiia. frah ina qibanris. wa {>usvileis ei tanjau. ib Is qib. frauja. ei Uisaiwau.
4:2, 45 jah iesus qab du imma. ussaiw. galaubeins beina ganasida buk. jah s.uns ussaw jah laislida ina avi-
xix , 1 liudonds guba. jab alla managei gasaiwandei gaf bazein guba. jali iniigaleibandsbairhlaib iaireikon.
2, 3 jahsai. guma namin hailans zakkaius sah vas fauramableis mutuje jah vas gabigs. jah sokida g;isai-
4 wan iesu. was vesi. jah ni mahta faura managein. unle vahsiau leitils vas. jah bibragjands faur
5 usstaig ana smakkabagm. ei gascwi ina. unle is and bata munaida bairhgaggan. jah bibe qam ana
bamma stada. insaiwandsiup icsus gasaw ina jah qabdu imma. zakkaiu. sniumjaods clalap atst.ig.
6 himma dagaaukin garda beinamma skal ik visan. Jah sniumjands atstaig jah andnam ina faginonds.
7 jab gasaiwandans allai birodidcdun qi])andans. batci du fravaurluis mans galaib in gard ussaljan.
8 standands {>anzakkaiqs qa]b du fraujin. sai. halbala aiginis meinis. frauja, gariailjau unledaiin jali
9 jabai wis wa afboloda. fidurfaljbfragilda. qajb ban du iinina iesus. batei himma daga naseins bamma
10 garda varb. unie jah sa sunus abrahamis ist. qam auk suuus mans sokjan jah nasjan Jbansfralusa-
11 nans. al gabausjandam ban iiii bala biaukands qab gajukon. Li batei newa iairusalem vas. Jali Jbulita
12 im ei suns skulda vesi Jbiudangarcligubs gasvikunbjan. qajb [lan. manna sums godakunds gaggiria
13 landis franiman sis biudangardja jah gavandida sik. athaiiands [)an laihun skalkans seinans atgaf im
14 taibun dailos jahqab du im. kaupob unte ik qimau. Ib baurgjans is fijaidedun ina jah insandideriiiii
1NTERPRETATIO.
mei! 59. Et hi praceuniesincrcparnnt einn, ut taceret, verum is usque multtim magisclinnavil: fili Davidis,
mist rere mei! 40. Stans aulem Icsus jnssit euin ducere ad se ; cum |irope esset aniem ei, inlerrogavil eum
41. dicens : quid libi vis utfaciam? veriim is dixit : dominc, ul videam. 42. Et lesus dixit ad eum : vide,
lides tua sanavil le. 45. Ei staiiin vidit et secutus-est eum graiias-agens Deo, ct omnis lurba videns dcdii
laudem Deo. xix, 1. El iniens transiit lerico. 2. Et ecce, vir noniine vocatus Zaccaeus,hic fuit praefcctus
portitorum cl fuil dives, 5. ei quorsivit videre lesum, quis essei, et non potuil prae turba, nam slatura parvus
fuit. 4. Et currens prae asccnriii in licum, ut vileret eum, nam is per hoc cngitavit transirc. 5. Ei cuni
veniret in hunc locum , spcctans sursum lesus \iiiil eum et dixit ari eum : Zaccaee, properans deorsum de-
scende, hodierno die enim in donio ma debeo ego e.-se. C. Ec properans descendit et rxcepit eum gaudens.
7. Et vijentes omnes miirmiiratuui diccntes. quod ad peccatoris liomiuis ivit in domuin diverlere. 8. biana
autem Zaccaeusdixit ad dominum : ,-ece, dimiclium proprii mei, douiiue, tribuam panperibuS, et si eujus
quid defraudavi, quadruplum rcd'o. 9. Dixit aulein ari euin lesus, quod bodierno die salus buic dnniui
facta-est, qnia eliain hic filius Abiahami esi; 10. venii enim lilius bominis qua3re:e el salvare hos perditos.
11. In audientbus autem ii» hoc, addens dixit paraholam, propter quod prope lcrusalem fuit, ei visum-est
iis, quod slaiim debiuim esscl rcgnum Dei manifcslari. 12. Dixit autem : bomo quidain nobiiis ivit in-re-
ginnCin-longinquin et accipere sibi reguum et convertit se. 13. Advocans auiem dccein servos suos iradidit
iis clccemporlioucs dixil ad eos": negotiamini donec ego veniam. 14. Veruin cives ejus oderunt eum ei
ANNOTATIONES.
da\ J. St. X <liv.; c.elcrum viri. ad M. tx, 28. — indical et (>ti< sum illnd in gard. Z. aut rfu deleri,
qipands ] Sl. X qitands. — sunu ] pro soliia vocativi aut omisso 11 gard legi maluil rfu fravatirhlin mann.
lorma sunau, sic Cor. I, xv, 15 daupu. L. xtx, 5 zak- Si dc glossa in textum illaia, cujus rei exemp'a non
kaiu. M. xxvi, 28 xrtstu pro daupuu, zakkaiau, xris- panca inveniuniur ( vid. ari n, 2), cogiiari licei,
tau, cf. ad L. i, 54. glossalor quidam in gard ad explicanriam conslru-
xvni, 39. ina] J. Pt.° P. X imma. Ctionemdu fraranrluis mans, nobisv detur aridiriis-e;
xvin, 40. tinma ] ei, gr. omn., namauT&O,quod ea aulcm ellipsis ct graeco sermoni fami^iaris est
legunt, perlinet ad iyyiaauvxo;. ( MatihiaeGrieclt Gtamm. p. 701 ), nec abhorret a
xix, 1. iaireifton] J. Sl. Xiaireiko. gotbico (viri. ad vin, 49). S nomnia, quaeleguniur,
xix, 2. gnma — zukkaitts] cod. Argi, uli edidimus ; Miicerasnnt, certe ordo nians verbnrura niiilaudusesl liunc
J. X ntan sakkaius haitands, St. X wan zakkiiut in modum : (ravaurhlis galaip in gard duussal-
hailands, B. + manna zakkaiushaitant. — sah ] bic, jan, cf. ad M. ix, 16. Cum Zabnio, qui rfuad galaip
Vllf. forlasse c. codd. D ctverss. OUTO? pro vulg. xui irahi posse arbiiratur, veremtir ut inlelligentes cun-
—
nvxbt legit, sed vid. a,l J, xvm, 26; caeierum li. -i- senliant. fravaurhiis ] 1. St. X fraraur/tlan.
jah ta, 1.° St. lac. usque ad moiarje. —jalt) ult. Ulf. xix, 8. zakkaius] 1. X sakkaitts. — sai] J. Sl. X
c. corid. 0'JTOJ.—gaftigs] J. Sl. B. -f- gabeigs. tai sa. — fidurfalp fragilda) 1 gr. omn.
xix, 3. vahstau leilits \ 1. St. B, X vahtlai leilil. xix, 40. ja/t] St. X ""• — pans fralusanans] hos
xix, 4. bipragjands ] St. y^biprangauds. Pro vul- perdiios, gr. otnn. TOaito\oi>.b;
gnia lectione rtpoSpuuiivUlf. c. cod. rtpoaSpuuuv lc- iairustilem xis, 11. al gahausjandam ] J. St. B. X JCl.—
gisse videtur; nam ot nutioni praposiiionis ttpbt vas ] ^ gr. omn.
propius accedit, quam praeposilioni itpb. — [aur xix, 12. sums} St. X su"s- — landis) gr. ti;
J. Sl. B. X (aura gastdig. — is } is, ° gr. yi>pavuaxpuv,quod supra xv, 12 plene per tit land
unslaigj
oinn. fairra visando rerididit. —franiman} St. X frani-
xix, 5. iup ) 1. Sl. B. ° X z- X J»P- — immazak- tnans.—gavandida sik} convertil se, gr. omn. UTTO-
kiiiu} 1. St. X—*m zakkaie; c:«teruiu de zukkaiu—
vid. axptyut.
in *
ad xvui, 38. atsleig] J. St. X afsleig. attk } xix, 15. ik] ego, gr. omn.
1. Sl. X and. Caeterum Griesb. falso adnotat, yxp xtv, 14. airt»j indc ab bac voce usquc ad finern
ab Uif. esse omissum, cjum per auk redriitum sil. versus 25 J. St. lacunam habent, quam B. et Ih. ex-
xix, 6. alslaig] J. X afslaig. pleverunt; bodie ea cst codicis Arg. condilio, ul
xix, 7. du—ttssaljan) mira dicendi raiio, cum usqne ad vs. 2i) prselcr littcras non ab aversa plagula
du prseposilio posita sil cum genilivo, cum quo casu Iransmissas quidquani legi plane possit. — punu)
COIljungi non sulet. Locum essc corruptuin, et du B. lac.
655 LUCAS XIX, 15—55. 654
15 airu afar Imma qipandans. ni vileima pana piudanon ufar unsis. jali varp bipe atvandida sik aflra
andnimands piudangardja jah hailiait-vopjan du sis pans skalkans paimei algaf pata silubr. ei ga-
16 kunnaidedi. wa warjizuh gavaurhledi. qam pan sa frumisla qipands. frauja. skalls peins gavaurhla
17 lailiun skaitans. jabqab du imma. vaila goda skalk. iinie in leiiilanima vast triggvs. sijais valdufni
18 habands ufar taihun baurgim. jah qam anbar qibanris. frauja. skatts beins gavaurhta fimfskattans.
19 , 20 qabban jah du bamma. jah pu sijais ufaro funf baurgim.jah sums qam qibands. frauja sai. sa skatts
21 peins panei habaida galagidana in fanin. ohta mis auk puk. unle manna hardus is.flimis batei ni
22 lagides. jah sneibis batei ni saisosl. jah qab du imma. us muuba beinamma ;toja Jbuk.unselja skalk
23 jah lata. visseis pntei ik manna hardus im nimands batei ni lagida jah sneibands baiei ni saiso. jah
24 duwe ni atlagides pata silubr mein du skatljam. jah qimands mip vokra galaitsidedjaupata. jah du
baim faurastandandam qap. uimib af imma bana skatt jah gibip pamma pos taihtindailos habandin.
25, 26 jab "qebundu imma. frauja. bab.nb laihun clailns.qiba allis i/.visbatei warjamnieh babandane gibada.
27 ib af bamma unhabandin Jali balei babaib afnimadaaf Iinma. a{>bansvcbauh fijauds meinans jainans.
28 baiei ni vildedun mik biudannn ufar sis. briggib her jah usqimib faura irtis. jah qibands bata iddja
29 fram usgaggandsin lairusaiilyma.jah varb bibe newa vas beb-fageinjah brbanijin af fairgunja. {>aiei
50 hailada alevjo. Insandida tvans siponje seinaize qipands. gaggats In po vipravairpon harm. in bizaiei
inngaggandansbigilatsfulanasilausgabundanaiia. ana bammei ni ainshun aiv manne sat. andbindan-
51 dans Ina alliuh,b. J,h jabai was inqis fraihnai. riuwe andbindib. sva qibaits du imma. patei frauja
52 , 33 bis gairneib. gale pandans pan pai iusandidans bigetun svasve qab du im. andbindandam ban im
34 qebun bai franjans bis dn im. duwe andbindats bana futan. ib cis qebun. fraujin baurfis bis ist.
55 Jah attauhun bana fulan iesua jah usvairpandans vasljos seinos ana jbaua fulan ussatidedun iesti.
1NTERPRETATIO.
miserunllegatum posteum dicentes : non volumns hunc regnare stiper nos. 15. Et facium-estcum conver-
leret se iierum accipiens regiium, et jussit vocare ad se hosservos , quibus trariidit hoc argentum, ut co-
gnosceret, quiri qu sqne facerel. 16. Vcnil antem hic primus dicens : ri-niine, nommus luus fecit decem
iiuminos. 17. Ei dixil ad eum : bene, bone serve, nam in parVofui-li firielis, sis imperium habenssuper
<lecemurhes. 18. Ei veliit aller dicens : domine, nummiis luus lecit quinqiie ntimiuoS. 19. Dixlt aulem
etiam ari liiinc: etiam tu sis super quinque urbes. 2t). Et quidam vcnit dicens : domine, ecce, hic nummus
tuus, quem habui positum in panno ; 21. limui milii enim te , nam bomo durus es, sumis quod uon po-
misii, et metis quod non sevisti. 22. Et ilixit ad eum : cx ore tuo judico te, improbe serve et piger ! sci-
vi ti quoriego hoino riurus stim, sumens quod non posui, et metens quod non sevi. 25. Et cur non riepo-
suisii hoc arge»liim meum ari argentarios, et veniens ciun lucro exigerem boc? 24. Et ad bo< adstautes
dixit: auferie aheo bunc nummumet date huic has deeem porliones habenti. 25. Et dixerunt ad eum :
dnmine, habei decem portiones. 26. Dicoenim vobis, quori cuique hahemium datur, verum ab lioc non-
habeute, etiam quod habet, aufertur ab eo. 27. At praeteiea iuimicos meos illos, qui non voluerunt ma
regnare super se, fcrte huc ct occidite coram me. 28. aEt dicens hoc ivit ulira exiens in lerusolymam.
2y. Et factuin-est, cum prope essel Bethsfageel Belbani.e inome, qui vocatur oliferus, misit duos discipu-
lorum sinTum 50. dicens : ile iu hunc oppositumvicum, in quo ineuntes invenuis pullum asiui atligatum,
in quo lion ullns unquain hominum sedit; solvcntes etiin aridncite; 31. et siquis vos inlerroget: cur sol-
vilis? sic dieaiis ad eum , quod dominus hunc cupit. 52. Eunies aiitem hi » issi invenerunt. sient dixit ad
cos. 33. Solventibus aiitem iis dixerunt hi domini hujns ad eos : cur sohiiis hunc pullum ? 34. Verum
ii dixerunt: domino opus hujus cst. 35. Et adduxerunt bunc pullum lesu et conjicienies vestes suas s"uper
ANNOTATIONES
xix, 15.sifcl B, <•X.— »'»] «• tac — si/udr] B. Ttet^uv, cf. Cor. I, x, 25 al skdjam — iv uuliXl.txcf,
)j(silubrp.—wa warjizuh) ijuid quisque, gr. xi; xi eiiam ari L. r.i, 1. — jah) sec, Ulf.. ° iyi>.
(TI ).—gavaurhtedi) \i. gavaur... xix, 24. faitraslandundam}Z. Xdiv.
xix, 16'. quain} B. X 9fl"- xix, 27. ajj^anj at, ° gr. omn.; B. svepauhe mar-
xix, 17. unfe] B. lac. —;leitilamma]Ih. ap. Biisch. gine iii textum irrepsissc suspicaiur, ut altermn
Xa/eiii/amma; caeterumgr. omn. iluxiaxM. — vast glossa explicans alierum sit.sed vid.
— Philip.^—m, 16
triggvs]] gr. omn.-—syais] B. lac. taihun) B. X et
appan svepauh supra xvm, 8 ip svepauh nHv;
taihunja. cacierumidem signilicnntes parliculacconjuiiclaesa -
xix, 18. gavaurhta] B.y^fravaurhla.— fimf] Hz. pisMineinveniuntur, vid. ad M. ix. 17. -- paiei) i.
y^fim, sic quoque vs. 19. St. X palei.
xix, 19. u/aro] B.-*-|u/ar, vid. L. n, 8. — fi i-f ] xix, 29. af\ sic cod. Arg. J. Sl.; B. Ilz. Z. at,
vid. ad vs. 18. quod sensusquidem postulare videiur, seri babet le-
xix, 20. tumt] B. anpar, quod textui gr. accom- ciio codicis, quo defendatur, laiino enim sermoiie
. modatius est, nam nullo alio loco Ulf. sums pro exe- eiiam dicilur aliquid prope ab aliquo esse.
pot ponit, excepto xiv, 20. — galagidana) L. gala- xix, 50. gaggals}Sl. X oangap. —inuguggandans]
yida ina (posuit euni),quod Ib. testaute incod. Arg. Ilz. y^ingaggandans.—as//aus| asini, ° gr. oiun.
scriptum sit; repudiavimusautem, quod sensura per- Vulg. etiaiu addil asina;.
turbat, nec auctoriiate ullius gr. confirmatur. Cale- xix, 51. inqris]sic cod. Arg. pro igqis; vid. ad xiv,
rum B. hinc usque ad finemversus signa lacunaeponit. 51; J. X i^qis, St. -s-IZBIS.
xix, 22. jah) pr,, quod Scb. contendit, Ulf. cum Xix, 35. anddmdaiirfam]
° J. St. X andbindandan.—
verss. xai pro Si legisse, speciosiusest quam verius; tm] |ir., Ulf. TOV itoilov.
jqh enim
* pro Ss saepissiiueponiiur. —jalt lata} et pi- xix, 35. pana fulan] hunc pullum, gr. omn. avxov
ger, gr. oinn., Co.ll.i.cura Brix. —visseis ] pro vis- — iesua] St. X iaisuna. — vastjosseinos)\ gr. omn.
ses, vid. Prolegg. xix, 57. alerabagme)1. Sl. X div. — atakjo] 1. St.
xix, 25. rf« tkaltjam'1ad argentarios, gr. itti xpu-
655 BIBLIORUMULFILANAYERSIO. 650
36 , 37 gaggandin pan iiiiina ufstravidedun vasijoni seinaim ana viga. bibe ban U nevra vasjuban at Iddal-
jin bis fairgunjis alevabagme.dugunnun alakjo managei siponje faginondansbazjau gub slibnai mi-
38 kilai in allaizo boze sewun mahle. qibanrians. piubida sa qimanda biudans in namin fraujins. ga-
39 vairbi in himina jah vulbus in haubisijam. jah sumai fareisaie us bizai managein qebuu du imma.
40 laisari. sak baim siponjam peinaim. jah andhafjands qab du im. qiba izvis balei jabai bai slavand,
41, 42 slainos liropjanri.jah sunsei newa vas. gasaiwands bobaurg gaigrot bi po qibands. batei ib visseries
jah bu.in bamina dagabeinamma bo du gavairbja beinamma. ib nugafulgiu isl faura augambeinaim.
45 batei qimand dagos ana bus jah bigrabandfijands beinai grabai bukjah bistandand buk jah bivaib-
44 jand buk allabro Jali airbai puk gaibnjand jah barna beina in bus jah ni leiand in bus
45 slain ana staina. in pizei ni ufkunpes bata mel niubseinais beinaizos. jah galeibanris In alh
46 dugann usvairpan pans frabugj.indans in izai jab bugjandans qipands du im. gamclip isl balei
47 gards meins gards bido ist. Ib Jus ina gatavidedujbdu filegrja biube. jah vas laisjands daga wam-
meb in bizai alli. ib bai aubinistaiis gudjans Jab bokarjos sokidcriunina usqisijan jah bai frumisiaiis
i8;xx,l man&geins.jah ni higetun wa gataviderieina. managei auk alakjo hahairia du bausjan imma. jah
varb in sumamma dage jainaize at laisjandin iinmabo managcin in alh jali vailamerjandin atslobitn
2 bai gudjansjah bokarjos mib baim sinistam jah qc{>undu imroa qipandans. qip unsis in waroma val-
3 dufnjepata taujis aijbpauwas i-t saei gaf pus pata valdulni. andbafjands [)anqap du im. fraihna
4, 5 izvis jahik ainis vaurdis jah qibib mis. daupcins iohannis uzuli himina vas bau uzuh maimam. ib
eisbahtedun mibsis misso qi])andans.batei jabai qipam. us hiinina. qibib. abban duwe ni galaubido
6 dup Iir.ma. ip jabai qif)am. us mannam. alla so managei stainam afvairpip unsis. triggvabagalaub-
7, 8 jand auk allai iohannen prauretu visan. jah andhofunei ni vissedeina wajbro. Jah iesus qab im. ni
9 ik izvis qiba in wamma valdufnje]baia tauja. dugann [);uidu manageinqijbanbo gajukon. iiianna us^
10 satida veinagardjah anafalh ina vaurslvjam jah afiaijbjerag?noha. jali in mela insandida du baim
• aurljam skalk. ei akranis {>isveinagnrdis gcheina imma. i[) [)ai aurijans usbliggvandans ina Insan-
INTERPRETATIO.
hunc pullura imposuerunt les-uin. 36. Eunti autem ei superstravcrunt vestes suas in viam ; 57. cum au-
tem is prope esscl Jain ad descensum hujus montis olearutn, car ernnt omnino lurba discipnlorumgaudentes
laudare Deumvoce magna ob omnes, quas viderunt virtutes, ; 8. dicentes : bcnedictushic veniensrex in no-
mine doinini, pax in coel»et gloria in altissimis. 39. Et quidam Farisaeorumex bac lurba dixerunt ad eum :
magisier, increpa hosdiscipulos luos. 40. Et responriens dixilad cos : dico vobis, quorisi hi tacent, lapides
ctamanl. 41. Et cum-primumprope fuit, adspiciens lianc urbcin flevil ob eam 42. dicens, qiiod si scires
etiam lu in hocdie tuo haecud pacem tuam, verum uunc abscondituiuestab oculis tuis, 43. quod veniunt dies
super le, ctcircumfodiunt inimici tui fossale et circnmsisiuntet circiimdar.lte undi.;ue 44. et terrae te adae-
quanl et lilios luosin le eluonreliiiquuni in te lapidem suuer lapirie,ol>quod non cognovistiboctempusvisilatio-
nis tux. 45. Et iensin templumccepiiejicerehos vendcniesiu eo el ementes 4ii. riicensad eos : scriptum es',
quod domus mea domus precum est, verumvos camfecistisad latibulum1'iiriiin.47. Et fuit docensdie qunqne
in hoc templo, verum hi summisacerdoies ct sc.ibae quaesiverunteum perdere et hi principes populi. 48.
Et non inveneruni, quid facercnt; lurlia enini prorsus suspensa-fuit ad auriiendumeum. xx, 1. Et factum-
cst in quodam dierum illorum iu doecnleo hauc tuibam in templo el evangelizanteadsteierunt hi sacerdo-
tes et scriboecum liis nam-m.ixims. 2. ICldixcriuit ad eum dicentes : dic nobis, in qna potcslatum boc fa-
cis, aut quis cst, qui dedil libi tiauc potesiaiem ? 5. Respondens-auiemdixit ad eos : inlerrngo vos etiam
ego unum verbum et dicite mihi : 4. bapiismus loliannisexne coclofuit an exne hominibus? 5 Verum ii
cogitarunl cum se invicemdicentes: quod si dicimus, ex coelo,dicii, at cur non credidisiis ei? 6 Verura si
dicimus, ex hominibus, omnis liaecturba lapidibus coujicit uos, lidelitercredunt enim oinnes, lohannem pro-
fetam esse. 7. Et respondernni, quod non scirenl unde. 8. El lesus dixit iis, non ego vobis dico, iu qua
potestalum boc facio. 9. Ccepitautem ad turhaniinriicere hanc parabolam : bomo planlavit vineam et tra-
didit eam colonis el abiit annos multos. 10. El tempore misit ad bos honulanos servum, ut fruclus hu-
ANNOTATIONES.
B. X a"fll so- Coeterumnotandum est,. adverbiuni xix, 47. daga wammeh]!. Sl. B. X Jct- — pizai]
alakio , qund aliis lociscuin allai cnnjungi solet (viri. St. X ikizai.—nurfiVms] J. y^judjant, St. y^gudiant.
iv, 22; Mc. xi, 32), h. 1. viee adjeciivi (= uita.;) xix, 4-8. bigelun) Ulf. c. codd. ° xb.— managei]
fungi, sic — infra vs. 48, cf. L. vt, §'galukun managein J. X manugiti.—alakjohahaidd)1. Sl. B. X fl"«i g^
fisitefitu. poze seioun]J. St. X P° gesewun; cae- halittida; caHerumde alakjo viri.ad vs. 57.—duhaus-
lerumvid. ari x,5. jaii) vid. ad xvui, 55. — immn]gr. oinn.—ante rfu.
xix, 38. piupida] Hz..X pittlida.—vulpus] St-X xx , 1. at laijandin) 1. Sl. Z. X jcl- sintslam]
tullus. St X tinislaim.
xix, 42.' paiei) St. —
X PaPei- Pu) Ulf. C. codd. xx. 3. andhafjands)St. X andhafjadnt.—fraihna]
et verss. xtti yt. — gafulgiii)l. Sl. B. X gafialgin. Sl. yCfraina.
— augam] J.St. B. y^augont. xx, 4. 6au] J. -t- pauh.
xix, 45. pus} 1. St. B. X puk.—bigraband) i. St. xx, 5. palttedttn] St. X pahdedun. —appan.] St.
B. X barra... el inde usque ad grabai lac — bistan- X appa pro appa.
danrfj J. Sl. X bisandand, B. X bisiandand; jnn L. xx, 6. [allai omnes, * gr. omn.
ver.iin lcciioneminvenii. — allapro) i. Si. ° X- xx, 7. vissedeina}Sl. X vissedeinna.
°
. xix, 45. tn uaij J. X> quaproplcr Griesb. Ulf. xx, 8. jah] pr., sic cod. Arg.; llz. -i- ip. — izvis
lnter eos refcri, qui EV«OTUomittunl. qipa] ] gr. onin.
XIX,46. qipands) St. X qipandans.—/iafei]quod, xx, 9. ;'era] annos, gr. omn. xf><rj0'^-
cgr,— didojprecum. gr. omn. Treoo-cvvri,-. xx, 10. gebeina]Sl. X gebtttti.
657 LUCAS XX, H-33. 658
11 didediin lausana. jah anaaiauk sandjan anbarana skatk. ib eis jah jainana bliggvandans jah unsve-
12 randans Insandidedun lausana. jah anaaiauk sanrijan pridjan. ib eis jah bana gavondundais usvaur-
13 pun. qa{)ban sa frauja jbis veinagardis. wa tanjau. sandja sunu meinana bana liuban. aufto ban»
14 gasaiwaudans aistand. gasaiwandans ban ina bai aurljans bahiedun mib sis misso qrtpandans. sa isl
15 sa arbinumja. aL-lahamina. ci uns vairjbai ]bataarbi. jah usvairpandans ina ul us bamma veinagarda
16 usqemun. wa nu laujai Im frauja pis veinagardis. qimip jah usqisteib aurtjara baim jah gibib bana
17 veinagard anbaraim. gabausjandans q>pun ban. nis-sijai. ib Is insaiwanris du Im qap. abban wa ist
18 pata gamelido. stains pammei uskusun limrjans. sah varp du haubida vaihstins. wazuh saei driusib
19 ana bana stain. gakrotuda. ib ana banei driusib disvinpeip ina. jah sokidedun pai bokarjos jah auhu-
mislans gudjans uslagjan ana ina handuns in bizai weilai jah ohtedun bo managein. frobun auk baiei
20 du im bo gajukon qa{>.jah afleipandans Insandideriun ferjans bans us liuteiu taiknjandans sik ga-
21 raihtans visan. ei gafaifaheina is vaurde jah aigebeina ina reikja jah valdufnja kindinis. jah frehun
ina qibanrians. laisari. vilum patei raihtaba rodeis jah laiseis jah ni andsaiwis andvairbi akbisunjai
22 , 23 vig gubs laiseis. skulriu ist unsis kaisara gild.giban bau niu. bisaiwands ban ize unseiein iesus qab
24duim. wa mik fraisib. ataiigeib mis skatt. wis habaib manleikan jah ufarmeti. andhafjandans ban
25 , 26 qebun. kaisaris. ib is qa{mh du im. us nu gibib bo kaisaris kaisara jah bo gupsgupa. jah ni riiahte-
27 dun gafahan is vaurde in andvairbja manageins jah sildaleikjandans andavaurde Is gapahaidedun.
28 duatgaggandans ban sumai saddukaie. baiei qiband usstass ni visan. frehun ina qipandans. laisari.
moses gametida uns. jabai wis bropar gadaupnai aigands qen jah sa unbarnahs gadaubnai. ei nimai
29 brojbarIs bo qeu jah urraisjai fraiv brcbr seinamma. sibun nu brobrjus vesun jah sa frumista
30, 51 nimands qen gadaubnoda unbarnahs. jah namanbar bo qen jah sa gasvalt unbarnahs. jah Jbridjanam
32 bo samaleiko. samaleiko ban jah bai sibun jah ni bilibun barne jali gasvultun. spedista allaize ga-
35 daubnoda jah so qens. In bizai usstassai nu warjisjbize vair]bi}bqens. jbai auksibun aihledun bo do
INTERPRETATIO.
Jus vineaedarent ei; vcrum hi bortulani percutienles eum miserunt vacuum. 11. Et addidit mittere alium
servum, verum ii eliaro illum perculicnies et dehoiiorantes miserunt vacuuro. 12. Et adriidit.mittere ter-
liuin; verum iietiam liunc vulnerantes ejeccrunt. 13. Dixit auiem hic dominus liujus vineas : quid faciam?
iniito (iliuin roeum hunc carum, fnrte btinc videnies lestimani. 14. Videntes auieiii eum hi bortulani cogi-
tarunl cum se invicem dicemes : liic est hic liarres ; occiclnius eum, ut nobis tiat haec haercditas. 15. Et
ejicientes eum foras ex hac vinca occidernut. Quid uiinc faciat iis riominus hujus vineae? 16. Venit et perdit
hortulatios hos ei dal hanc viueam aliis. Audientes dixerunl aulem : non sit. 17. Verum is adspiciens ad
eos riixit: at quid cst hoc scriptum, lapis, quemrcjecerunt fabri, hic factus-est ad caput anguli? 18. Quisque
qni cadit in hunc lapidem, conquasSatur, vcriini in quem cariit, comroinuit eum. 19. Et quaesiverunt lii scri-
bae el summi sacerdotcs ponere in cuin manus in bac bora et limueiunt hanc turbam; intellexerunt enim,
quod ad cos hanc parabolam dixit. 20. Et discedentesmiserunl insidiatores hos e dolo ostendeutcs se justos
esse, ui caperent eum ob-verba et Iraderent euni principatni et potestati praesidis. 21. El inierrog?.runt
eum dicenles; masister, scimus, quori recte loqueris ct doces et non respicis faciem, sed in verilate viam
Dei doces: 22. debitumne est nobis Caesaritributum clare an nonne? 23. Perspiciens autem eorum impro-
bilatem lesusdixit ari eos: quiri me lenlatis? 24. O-tenriile inihi nummum, cujus babct effigiem et inscri-
ptionem? Respnndemes autem dixcrunt: Caesaris. 25. Verum is dixit ad eos: igilur reddite liaecCaesaris
Caesarict haecDei Deo. 26. Ei non pntuerunt capere eum ob-verba in praesentia tnrbaeet mirantes ob-re-
sponsa ejus tacuerunt. 27. Acceden'esauiem quidam Sadducaeorum, qui dicunt, resurreciionem non esse,
interrogaverunt eum 28. dicentes: magister, Moses scripsil nobis, si cujus fraier moriatur habens uxorcni
et hic sine-prole moriaiur, ut ducat fraler ejus hanc uxorem et suscilet semcn fratri suo ; 29. sepiem igitur
fratres fuerunt et bic primus ducens uxorem moriuus-est sine-prole. 50. Etdnxit aller hanc uxorem et hio
obiit sine-prole. 51. El tertiusduxit hanc sirailiier; similiier aulem ctiam hi sepiem et non reliquerunt
liberos et obierunt. 32. Ultima omnium raorlua-est etiara baccuxor. 33. In hac resurrectione ig tur cujus
ANNOTATIONES.
xx, 11. anparand) 1, Sl. X anparan. KupuSovvai;Ulf. c. verss. lat.
xx, 12. gavondondans)sic cod. Arg. ei editl. pro xx, 22. skuldu) 1. St. -i- skuld.— kaisara giid] B.
gavundondans,vid. ad iv, 15. Ilz. Z. -i- jcl., quod quamquamloco Mc xu, 14 com-
xx, 15. meinand)1. St. X meinama.—liubanauflo) probatum, h. I. texlui graeco (xa.iau.pi. fbpov) non re-
cditi.eiHz.X',uo<""'uf'o, lectionern receptam Z. rie spondet.
pnestanii conjeclura deriit; forinam concretam, quam xx, 23. unselein] Ulf. c. codri. pro vulg. ixuvovp-
vocani, arliculus praepositus reqirrit, nec ufto nisi yiuv legisse videtnr itovnpluv,vid. Mc vn, 22; Cor.
cum i6ai conjunclum (si lectio M. xxvu, 61 proba i,v,8;Epli.vi,12; cf. Epii.'iv,31.—iesus] "gr.omn.
esl) invenilur. xx, 24. mis] J. Sl. X ntik.
xx, 14. arbinumja)Ulf. c codd. ° Stvxt. xx, 25. us nu gibip] vid. ad Mc xiv, 44.
xx, 16. nis-sijai] sic cori. Arg. Ilz. Z. (vid. ari M. xx, 26. andavaurde) responsa, gr. omn. utfxpiatt;
v, 57); J. St. B. X itisijai. coeterumJ. St. X andvaurde. . i
xx, 17. slaittsj lapis, gr. omn. \iOov,viil. ari Mc. xx, 27. qipand) gr. «vxikiyovxtt,Ulf. C. codd. \i+
XII, 10. yovxetlcgil.
xx, 18. gakrotudd) vid. ad Mc.-ix, 50. xx. 28. ts] J. Sl. B. » X-
xx, 19. bokarjos—gudjans]^ gr. xx, 51. samateiko)pr. similiter, ° gr. —jali) tert.
xx , 20. afleipandans) discedentes, gr. rtupuxnon- et ° gr.
auvxsi,, Ulf. c. cod. D el verss. uTtoyy>pnauvte; legil. xx, 52. spedista) nlliina, gr. omn. vaxsaav; ea?le-
— us liutein} 1. Sl. X usanigein, B. X "s anigein; rum Ulf. c. oodd. 5i.°
veram leciionemjam Maresli. p. 462 ei L. dederuni. xx, 55. nu] gr. omn. ante usstassai.—v*irpip](\t
-- juh atgebeind)el tradercnt, gr. oinn. ei,- xb (aaxe) Scb. lemere conlcndii, Gothum legisse iartu.
 659 BIBLIORLMULF.LAN.VVF.RSIO. 600
54 , 55 qenai. jah andhnfjands qap du i>niesus. pai sunjus pis aivis liugandjah linganda. ijb paiei vairpai
36 sind jainis aivis niulan j.ih usslassais tis riaubaim ni liiigand ni liugauda. nih allis gasviltan bana-
37 seibs mngun. ibnans aggilum auk sind jah suujus sind gubs usstassais sunjus visandans. ajbjbanbatei
urreisand daubans ja.li mnses banvida ana aiwatundjai sve qibib. saw franjangu{)abrahamis Jah guji
38, 39 isakis jah gnb iakobis. abban gub nistdanbaize ak qivalzc. allai ank ininia liband. anrihafjandans
40 ban sumai b ze bokarje qcbun. laisari. vaila qast. nib-ban banaseibs gadaurstedun fraibnan ina ni
41, 42 vaibiais. qah ban du Im. waiva qiband xrlstu sunu daveidis visan. Jah silba daveid qibib in bokoni
43, 41 psalmo. qap frauja du fraujin meinamma. sil af taihsvon meinai. unle Ik galagja fijands beinans
45 foiubaurd fotive beinaize. daveid ina Iraujan haitib. jah waivasunusimmaisl. algahausjaiidein ban
46 allai managein qab du siponjnn seinaim. alsaiwib faura bokarjam baim viljandani gaggan in weitaim—
INTERPRETATIO.
horumfii.uxor?bi enimseptemhabuernnt hancad uxorem. 31.Etrespondens dixit ad eos Iesns, hi filii hujus
oevinubunt et nubuntur : 35. veruni qni digni sunt illud nevumnancisci et resnrrectionem e nmriuis, non
niibiini, non nubuntiir, 36. neque enim mori amplius possunt, aequalesangelis enim sunt et lilii suiil Dei,
resurreclionis filiiexsislentes. 37. At qnod surgunt morlui, etiam Moses significavit in rubo, sicut dicit:
vidi dominum Deum Ahrahami et Deum Isaci et Deum Iacobi. 38. Al Deus nou-'est mortiiofum, seri vivo»
rnm ; omncs eniin ei vivunt. 59. Respondenles autem quidam horum scribarum riixerunt: magister, beno
dixisii. 40. Neque vero amplius ausi-sunt interrngare enm non quiriquam. 41. Dixit autem ad eos: quo-
modo dicunl Chiislum filium Davidisesse? 42. Et ipsc Daviridicit in libro psalmorum : dixit dominus ad
dominuin meum, sede s dexlra mea, 43. doncc ego pono inimicos luos scabcllum pedum tuorum. 44. Da-
virieum riominnmvocat, et quomodo filius ei cst? 45. In audiente autem omni turba dixit ad discipulos
siios: 46. aitendilc a sctibis bis volentibus ire in albis —
ANNOTATIONES.
xx, 5). paiei] i. St. X palei.— usstassais}St. X xx, 45. al gahausjandeiu] 1. X jct.
usslnssai. xx , 46. weitaim)albis, sine dubio vas'jom (axo/.ui;
xx, 57. banvida)siccori. Arg. eledilt. pro bandvida. xv, 22. Mc. xvi, 5), uti jam Ib. rectc viilit, proxime
—s«u>|virii,«gr.oinn.; Ulf.e. verss. CacterumJ.Sl. R. sequebalur; in gr. nullum verbi weitaim responden-
Xs''e'>'iicleiiii'eliqua,quaerielioccapiteincod.Arg.ex- tis vestigium adesl, quod Ulf. unde hauserit, non li-
t>taiit,omi(iunt,iiecquiriquamliiterarum fere inbac pla- quel; alha vestimenta, lanquarn inagnitudiuemquaiu-
giilacnj;noscipo(esi;quaenuiiclegiinus,lbrio(lebeinus.
° riam, deciis el majestatcm mriicantia, placuisse scri-
xx, 43. t/cjego. gr. umu. bis liidaeorum, qui venerationis quiriquain accedere
°
xx, 44. daveid]Ulf. o\u,— tna frau;an] | gr. sn;e riignititi ex vestitu anluniasseni, lli. annotai.

AIVAGGELJO ;bAIRH IOHANNEN.

1,29; ni, 5 Sai. sa Ist vibrus gubs saei afniinip fravaurhl {)izos manasedais. amen amen qiba {ms.
4 niba saci gabairada iii|iabro. ni mag gasaiwan biudangarrija gubs. — waiva mahts ist manna gabai-
5 ran albcis visands. ibai mag in vamba aibeins seinaizosaftra galeiban Jag-gahairaidau.— amen ameii
23 qibabus. niba saci gabairada us valin jah ahmin. ni mag inngaleiban in biudangardjn gubs. — ..naga
24, 25 vcsun jainar. [iiriili qcmun jali daupidai vesun. ni nanhjbanuhg.ilagibs vas in karkarai ioliannrs. ba-
2u broh {)an varb sokeins us siponjam iohanncs mb ludaium bi sviknein -=-— rabbei. saci vas mib
INTERPRETATIO.— EVANGELIUH PEli WUANNEM.
i, 29. Ecce, hic cst agiius Dei, qui siiniil peccatum hujus mundi. — III , 5. Ameu, amen dico tibi, nisi qui
nasciiur dcorsiim, iinn polest viclere regniiin Dci. 4.—qnuinodo poiens est vir nasei adullus exsisiens?
IIIIIIIpo:cst in iiicnim maris su;c rursus ire et nascatur? 5. — Amen, amen riico tibi, nisi qui nascitur ex
ai|iiael spiritu, nou pniest ingredi iu regnuiii Dei.— 23... (niul)tje luerunl illic; igitur venerunl el bapti-
zati fueruiil. 24. Non adhuc conjectus fuit in carcerem lobannes. 25. Tunc vero lacta-est quaestioa disci-
pulis luliaiinis cum lud.cis de puiilicatione —26. — rabbi, qui fuil cum le traus Jorrianum, cui tu teslatus
ANLSOTATIONKS.
Fragmeula, quacrie capile primo, lertio et quinto lii, 5. Skeir. p. 9 (40).
usque ari vs. 58 aJdidimus, asservata sunt in coui- cilin, 23. Skeir. p. 11 (41).. naga vsunJMssm. cni.ja
cmnvcro
nieiiiariosuper evaugeliiitn loliannis, lingua golhica managavalnagavemn; gavisan non signi-
cnnscripio, cujus fragmenli e codri. Vaiicanis et ficetomn. esse, seri maitere, Itabilare(uivztvL. vni, 27), ci
Amhrosianis collegii et Sfceireinsaivaggeljons[mirlt gr. vSuxunoWu leganl, nobis poljus valna ma-
iuhnnnen inscripla nuper ediriit Massiiiannus, |>ro- nugacesuiicoinpleuduinesse videtur. —jainar) Mssrn.
lessor Monacensis. p.'4l"X- ,
29. Skeir. 4 isl est, ° omn. III, 24. Skeir. p. II (41). nauhpanuh) Mssm. X
l, p. (57). J gr.
7
m, 5. Skeir. p. (39). div., caeterum Golh. ° y«p. — galagips vas] ] gr.
ni, 4. Skeir. p. 8 (59) et itertim p. 9 (40). man.iaj omn.
sic recte p. 9 legilur, altcro loco X »"'>'.hhrarius III, 25. Skeir. p. II sq. (41). ^an] cori. ( si vern
enim alteram hujus verbi partem iu proxima linca ita in eo scripluin csti X pau. —iurfaiurnj ludacis,
scrihere omisit.—gabuirun alpeis visands) sic p. 8 gr. 'tovSaiov.
c.gr. onin., p. 9 gabairan post visands}.—afira galei- iii, 20. Skeir. p. 15 (43). jaurdanau] vid. ad Mc»
fban]Mssm. p. 39 ct 10 X jct. — ptg- \ p. 9ja/r,vid. x, 1.
ad M. v, 37.
6C1 I0HANNES III, 29— VI, 9. G62
29 pus hindar jaurdanau. pammei pu veitvodides.sai. sa daupeipjah allai gngganddu imma. —-sonu
30, 31 fahebs meina usfullnoda. jains skal vahsjan. ib ikminznan. sa iupapro qimands ufaro allaim ist —
32 sa us bimina quinaua ufaro allaira ist. jah batei gasaw Jag-gahausida.bata veitvodeib. jah bo veit-
v, 21 vodida is ni ainshun nimib. — svasve auk atta urraiseip daubans jah liban gatauji)). sva jah sunus
22, 25 banzei vili liban gataujijb.nih ban alla ni stoji]bainohun ak siaua alla atgaf sunau. ei allai sveraina
35 sunu svasve sverand attan. — jains vas lukarn brinnandoja'h liuhtjando. ib jus vildedub svignjan du
36 weilai in liuhada is. appan ik haba veitvodiba maizein•pammaiohanne. bo auk vaurstva. boei aigat
37 mis atta ei ik taujau bo. bo vaurstva.poei ik tauja. veitvodjand bi mik batei atta mik sandida. jah
saei sandida mik atta. sah veitvodeip bi mik. nib slibna is wanhun gabausidedup nih siun is ga-
38 sewup. jah vaurd is ni habaib visando in izvis. bande banei insandida jains. bammuh jus ni galau-
45 beip. batei ik vrohidedjau izvis du attin. ist saei vrohida izvis moses. du bammei jus veneib.
46, 47 jabai allis mose galaubidedeib ga-bau-Iaubidedeib mis. bi mik auk jains gamelida. pande nu jainis
vi, 1 melam ni galaubeip. waivameinaim vaiirdam galaubjaib. afar bata galaib iesus ufar marcin bo ga-
2 leilaiejah libairiade.jah laistida ina managcins Dlu.unte gasewun taiknins bozei galavida bi siukaim.
5, 4 usiddja ban ana fairguni iesus jah jainar gasat mib siponjam seinaim. vasuh Jban newa pasxa sa
5 dulps iudaie. f>aruhushof augona lesus jah gaumida bammei manageins filii iddja du imma qapuh
6 du filippau. wabro bugjam hlaibans ei matjaina pai. batuh pan qab fraisandsina. ib silba vissa. ba.
7 tei habaida taujan. andhof imma filippus. tvaimhundamskatte hlaibos ni gaiiohai sind baim bei ni-
8, 9 mai warjizuh leitil. qab ains bize siponje is andraias brobar paitraus seimonaus. ist magula ains her.
INTERPRETATIO.
es, ccce, nic baplizat et omnes eunl ad eum. 29. Hoc igitur gaudinm meura•— expletum-est. 30. Hle debet
crescere, verum ego minui. 31. llic deorsum veniens super omnibus est hic de coelo veniens super
nmnibus esl. 32. El quod vidit el audivit, hoc lestatur, ei hoc tesiiinoniuni cjus non ullus accipil. — v, 21.
Sicui enim pater suscitat morttioset vivere facit, sic eliam lilius, quos vult, vivere ficit. 22. Nec vero paier
non judicat ullum, sed jucliciumonme tradidii filio, 25. utomnes colant filium, sicutcolunt patrem. — 35.
lllefuit hix ardenset lucens, verum vos voluistis exuliare ad horani in luce ejus. 36. At ego habeo tesii-
monium majus hoc Iohanne; haecenim opera, qua: trailidit niilii pater.utego faciaui h.cc, haec opera,
quaeego.facio, lesianmr de me, quod pater momisil. 57. Et qui misit me paier,. hic te^laiur de me. Nec
vocem ijus iinqiiam audistis, nec faciem ejus viriistis, 38. et verburo ejiis non liab lis ex-islens in vobil,
-qnodquein misit ille, huic vos non cre liiis. — 45. — quod ego accusarem vos apud patrem ; est qui accu-
isavit v»s Moses, ad quem vos speraiis. 46. Si enim Mosi creriereiis, utique crederetis mihi, de me enim
ille scripsit. 47. Quod si igitur iliitis scriptis non creditis, quotnodomeis verhis credalis •' vi, 1. Post hoc
ivit lesus trans mare hoc Gablaeorumet Tiberiariuni.. 2. Lt scculum-esi eiiui turbae multum, qtiia vidernnt
signa quae lecit in scgrotis. 3. Exiit auiem in monteni lesus et illic seriit cum discipulis suis. 4. Fuit
anlem propepascha, hoc festuinludaeorum. 5. Ibi suslulil oculos Iesus ct observavit, qnod turbx multuin
ivit ad eum dixitque ad Filippum : unde emiinus panes, ut edant bi? 6. Iloc autem dixit tentans eum -
veruni ipse scivit, quod habuil facere. 7. Respondit ei Filippus : ducentis denariorum paues non s ;\
cienies suut his, ut sumat quisque paucuni. 8. Dixitunus liorum discipulorum ejus, Audreas, frater
Siinoiiis: 9. est puer iuius hic, qui habet v panes liordeaceos et u pisces; sed hoc, quid esi pr c
.-t. %
ANNOTATIONES.
in, 29. Skeir. p. 15. (43). v, 38. Skeir. p.,26 (48) et Specim. p. 24. "Ot
III, 30. Skeir. p. 15 (43) bis et p. 23 (47). v, 45. Hinc incipiuntea, quaede evangelio lohan-
III, 51. Skeir. p. 16 sq. (43 sq.). tsl[ pr., quse nis m codice Arg. supersunt. — du] pr., J. St. B. X
deinde sequunlur usque ad idkei in commeutariogo- bi.^ vroJiida] accusavii,. minus recte Ulf. praeierilo
thico non ad verbum sunt translata, scriptum est ntitur pro praesente, gr. omn. panicipium habent,
enim: sifcairpakundanajah us airpai rodjandan, i. e. cujus sensum non recte capiens verba male interpre-
se terrigenam et ex terra loqueiitein inicll. dicit, tatus est.
quaesuut inlcrpretis verba, non integrc citata, becun- v, 46. mose galaubidedeip]1 gr. omn. — ga-pau-
dum gr. esse debebat: sa visands us airpai (I. sa laubidedeip] 1. y^jdpau galaubidedeip,Si.y(japan
airpakunda) us airpai istjah tts airpai rodeip. galaubidedeip, B. X?a pau galaubidedeip. Cacterum
in, 52. Skeir. p. 17(44). veitvodida)pro veiivodipa; viri. ad M. ix, 28.— mik auk] ] gr.
pro participio passivi liabcri, quodMassmannovirie- v, 47. galaubjaip) Ulf. C.corid.irtaxtvairts legisse
tur, lectio recepla non patilur propter sequens is, cum B. contendere nnlumus, nam ille fuiurum grae-
quod sic af sive fram imma esse ilelicl. cuin conjunctivo suo sacpissimereddidil.
v, 21. Skeir. p. 20 (45). vi, I. pata | St. y^.papa. — jah ] ei, * gr. —tibai-
v, 22. Skeir. p. 20 (45).-ai»o/iurt]sic cod. Ambr.; riade ] 1. St. X tiberiade.
Mssm. cmeudavit ainnohun, viri. a,l Mc. tx, 8. vi, 5. augona-tesusjlgr. — manageint filti} j gr.
v, 23. Skeir. bis p. 21 et 22 (46). omn.—qapult) dixitque viri. ari J. xviu, 20; cf. ad
v, 35. Skeir. p. 23 (47). Mc. II, 11 et ad Cor. I, xvi, 15.
v, 36. Skeir. p. 23 sq. (47). ^ainma] de usu arli- vi, 7.
° nimai] gr. omn. post leiiil ; cxterum Ulf. c.
culi ad nomitia* propria posili vid. ad Mc. xv, 15. — codd. «OTII>V et TI.
ik ] sec. ego, gr. omn. vi, 8. qap] Ulf. ° UVXM. — ttponje] B. X sinonje,
v, 37, Skeir. p. 25 sq. (48) cl Specim. p. 24. san- — paitraus seintonatts] ] gr. omii.
dida] sic cori. Ambr. recte; Si>ecim. X san'la- — vi, 9-13. Ieguniur hi vss. maximam parlem eliatT
wanhungahausidedup] \ gr.>—gasewnp]cod. Amhr. Skeir. p. 27 sqq. (49 sq.).
aas., Specim.X gasaiwip; verain leciioncin Jam «>.. vi, 9. •/>•] Skeir. leans; Sl. X ifaiin.
Mssm. invenit, vid. cum ad p. 26.
 VjZ nillLIOIU.M ULITL.VNAVERSIO. 664
10 saei habaib 'e* hlaibnns harizeinans jah -b* liskans. akei bata wa ist du sva managaim. I[) iesns qab.
vaurkeib bans mans anakumhjan. vasuh ban havi manng ana pamma stada. baruli anakuuiUdedun
11 vairos rabjon svasve fimf busnndjos. namuh [>an pans blaibans iesus jah aviliudonds gadailida
12 baim anakunibjandam. samaleiko Jah bize iiske sva filu sve vildedun. banub bibe sadai
vairrbun. qab du siponjam seinaim. galisib bos afiifnandeins drauhsnos. bei vaihtai ni fraqistnai.
13 banuh galesun jah gafullidedun *ib- lainjons gabruko us limf hlaibam baim barizeinam. batei
14 aflifnoda baim matjandam. baruh bai mans gasaiwandans. boei gatavida taikn iesus. qebun baiei
15 sa ist bi sunjai praufelus sa qimanda in bo mnnascb. Ib iesus kunnands batei munaidedun usgag-
16 gan jah Vilvan. ei tavidedeina ina du biudana. afiddja afira is fairguni in ains. ib sve seibu varp.
17 atiddjedun siponjos is ana marein. jah ussiigun in skip. iddjedunuh ufar marein in kafarnaum. jah
18 riqis juban varb jah ni aliddja nauhban du im iesus. ib maiei vinda mikilamma vaiandin urraisida
19 vas. baruh farjandans sve spaurde 'k- jah •e*aibbnu •!• gasaiwaud iesu gaggandan ana marein jah
«0, 21 newa skipa qimandan Jah oluedun sis. baruh qab. ik im. ni ogeib izvis. baruh vildedun ina niinan
22 in skip. jah sunsaiv ])ala skip varb ana airbai. ana poei eis iddjedun. iTlumin daga mauagei. sei sio{>
hindar marein. sewun palei skip anbar ni vas jaiuar alja ain jah batei m b ni qam sipuujam sei-
25 naim iesus in [)ata skip ak ainai siponjos is galbun. anpara pan skipa qemun us libairiadau newa
24 pamma slada parei matidedun hlaif ana bamroei aviliudoda frauja. Jbarulibin gasnw managci batci
25 iesus nisl jainar nih siponjos is. gastigun in skipa jah qemtin in kafarn um Sokjandans iesu. jah
26 bigetun ina hindar marein qebunuh du iiiima. rabbei. wan her qanit. andhof im iesns jah qap.
amen amen qiba izvis. sokeip mik ni balei sewub taiknins jab fauralanj.i ak batei matidedub jbiza
S7 hlaibe jah sadai vaurbub. vaurkjaib ni bana rant bana fralusanan ak mat bana visandan du libainai
23., 29 aiveinon. banei sunus inans gibib izvis. banuh auk atta gasigliria gub. baruh qepun du Irnma. wa
laujaima ei vaurkjaima vaurslva gujbs. andhof iesus jah qab du im. bat-ist vaur.Mvgubs ei galaub-
INTERPRETATIO.
mul is? 10. Vcrtim Iesus dixil: facite hos liomines accurobere. Fuit autem gramen mullum in boc loco,
ibi accubueruiit viri numero circa quinque millia. II. Sumpsit antem hos panes Iesus et gralias-agenS riis-
tribuii his accumbemibus; similiter eiiam horum piscium tam mulium quam voluerunt. 12. Tnnc ubi Sa-
turi facli-sunt, dixit ad discipulos suos : colligite haec remanentia fragmenta, ul quidquain non pereat,
15. TIIIICcollegerunt et compleverunt xn sportns fruslis ex quinque pnnibus his bordeaceis, qiiorirelictum-
est his eilentibus. 14. Tunc bi homines videntes, quod fecit signum lesus, dixerunt, quod hic est in veri-
l te profetahic veniensin hnnc muudum. 15. Verum Iesus cognoscens, qtiod cogilarunt exire et rapere, u|
facerent eum ad regem, abiii iierum in montem, issolus. 16. Verum ubi sero facium-est,adierunt di cipuli
ejus acl mare 17. el adsccnderunt in navem, iveruntque trans mare in Cafarnaum, ct tenebrae jam factae-
sunt et non adiit aribuc ad eos lesus. 18. Verum mare vento magno flante suscitaium fuit. 19 Tnnc re-
migantes circiier stadiornm xx et v aut xxx vident Iesum euntem supra mare et prope navem venienlem
et limuerunl sibi. 20. Tunc dixit: ego sum ; ne limelc vobis. 21. Tunc volnerunt eum accipere in na-
vem, et statim haec navis facla-est ad lerram, ad quam ii iv runt. 22. Postero die lurba, quae stciit
uitra mare, viderunt quod navis alia non fuit illic nisi una et qnnd cum non venit discipulis suis lesus in
hanc navem, sed soli discipuli ejus iverunt. 25. Aliaeatitcin naves vencrunt e Tiberiade, prope bunc lo-
cum, ii|>iederunt panem, in quo gratias-egil dominus. 24. Tunc nutern vidit turba, quod lesus non-est illic
neque discipuli ejus, scandcrunt in naves ct venerunt in Cafarnauui quaere, les lesum. 25. Ei iuvenerunl
eum ultra mare dixeruntque ad eum : rabbi, quando huc vcnisti? 26. Respnndit iis lesus et dixit: ainen,
amen dico vobis, quaeritis me, non quod vidislis signa et prodigia, sed qund cdistis-de his panibus ct saturi
facti-cstis. 27. Operemini non hunccibum Iiunc peribilem, sed cibuni hiuic inanenlem ad vitam aUcrnam,
quem filius hominis dat vobis; huncenim paler signavit Deus. 28. Tunc riixerunt ari euui :quid faciamus, ul
operemur opera Dei? 29. Respondit lesus et dixit ad eos : hoc-esl oous Dei. ul credatis cui nnsil ille.
ANNOTATIONES.
vi, 10. iesttsqap}* gr. omn. — rasun—pitstindjos) VI, 17. iddjedunuh ufar]l. X iddjedun uh" ufar,
Skcir.sensuin, non verba singula redrienssie haliet: St. X iddjedun uhufar. — nauhpan ] adhuc, gr, ;
ip eis at hauja managamma vuandin in pamma stada Ulf. c. gr. OUTTOJ legit, cf. m, 24; vn, 59.
po filusna anakuinbjan galavidedun fimf pnsundjas vi, 18. ip] verum, gr. ornn. xt; Ulf. fortasse ti
viire, i. e. virum ii in gramine multo exsislente in legit, cf. ari L. xvm, 5.— murei ] J. St. X rnarein.
hoc loco banc miiltitudinein accumbere fecerunl vi, 19. -k- jah -e-°] St. Hz. X V
quinqne inillm viroruni. vi, 20. qap} Uir. «vxot;.
°
vi. 11. (/arfai/trfaJUIf.c. codd. ToffuuOnxui;,d Se vi, 21. tna niman] 5° gr. —eis} ii, " gr. omn.
uuOnxa.i. ° vi, 22. dnga ] riie, gr. omn. —sewun ] viderunt,
vi, 12. dit") Skcir. — draulisnos] Skeir. -i- draus- gr. iSi>v;Ulf. c. corid. tlSov legit. —alja) 1. St. X
nos, vid. ad M. v, 15.—pei) Skeir. et. tisjtt. — mip lit qamJ cf. nd Mc. xiv, 44.
vi, 15. fimf) Skeir. paim -e", quae leclin nobis mi- vi, 25. skipa qemtin]* gr. — ana pammei) in quo,
rilice placet pr;c ea, quam cod. Arg. praebct, nam his Ulf. utitur ad cirruinscribendos genilivos quos
repetitis nonimibus sempcr fcre aniculus adrii solet. vocani absnluios, cf. vn, 14. ° auTof.
—paim] pr. his, ° Skeir.— barizeiuam] Skeir. ari- vi, 24. gasliguu) Uf. c. codd.
diljah -6' fiskam,quod nullus gr. agnoscil. — aflif- vi, 25. qepunuli) 1. St. X div.
noda) sic recte Skeir.; in cod. Arg. exstal aflif... a, vt, %>.jah fatirtilanja) ei proriigia, ' gr.
cjuod rieest, icgi uon po'est, quia 111ea parte verlu —vt, 27. aiieinon] J. bt. X aiveinan, 1. X aivainon.
inemhrana iiiutila est; eriin. male suppleveruiil aflif- gibip izvis]] gr.
rtanda. — paim ) sec.° Skeir. at pttint, vi, 28. raurslra] cod. Arg. X vaunra.
VI, 15. ri/can] Ulf. «OTAV.
665 10I1ANNESVI, 50—5?. 666
30 jaip paminei Insandida jiins. qcpun du Imma. sppan wa taujispu taikne. ei saiwaimajah galaub»
Sl jaimabus. wa vauikeis. atians unsaiai manna matidedun ana aupidai. svasve ist gamelip. blaif us
32 himina gaf im dti matjan. barub qab im iesus. amen amen qiba izvis. ni moses gaf izvis hlaif.us bi-
55 mina ak alta meins gafizvis hlaif us himinabana sunjeinan. sa auk hlaifs gubs ist. sai atstaig us
34 hiraina jah gaf libain bizai manasedai. banuh qebun riuimina. frauja. framvigisgif unss bana hlaif.
55 jah qab du im iesus. ik im sa hlaifs libainais. bana gaggandandu mis ni huggreib Jah bana
"0, 57 galaubjandandu mis ni baurseib wanbun. akei qab izvis batei gasewub mik jah ni galanbeib. all
38 patei gaf mis alla. du mis qimip jah bana gaggauriandu inis ni usvairpa ut. iinle atstaig us himina
(59.) 40 nih beei laujau viljan meinana ak viljan bis sandjandins mik. batuh pan ist vilja bis sandjandins
mik ei waznh saei saiwib bana sunu Jah galaubeib du imuia aigi libain aiveinon. jah urraisja ina ik
41 in spedistin daga. birodidedun pan iudaieis bi ina. unte qab. ik im blaifssa aisleigands us himina.
42 jah qebun. niu sa ist iesus sa sunus ioselis. bizei veis kuinbednmatian jah aibein. waiva nu qibib
43, 44 sabalei us himina atslaig. andhof pan iesus jah qab du im. ni birodeib mib izvis misso. ni raanna
mag qiman at mis. n bai atla. saei sandida mik. atbin-ib ina. jah ik urraisja ina in bamma spe-
45 dislin daga. ist ganiclib ana praufetiim.jah vairpand allai laisidai gnbs. wazuh nu sa gabausjands at
4!), 17 attin Jah ganam. gaggibdu mis. ni batei attan sewiwas. nibaisaei ist fram attin. sa saw attan. amen
48, 49 araen qiba izvis. saei galaubeib du mis. aih libain aiveinon. ik im sa hlaifs libainais. attans
50 izvarai inalidcdun inaniia in aubidai jah gasvuliun. sa ist hlaifs. saei ns bimina alstaig. ei saei pis
51 matjai ni gadaubnai. ik im hlaifs sa libanda. sa us himina qumana. jabai was maljip bis hlaibis. li-
baipiu ajukdup.jah pan sa blaifs.banei ik giba. leik mein ist. batei ik giba in bizos manasedais libai-
52, 53 nais. panuli sokun mibsis missoiudaieis qipandans. waiva mag sa unsis leik giban du matjan. paruh
qap du im iesus. amen amen qiba izvis. nibai matjip leik pis sunaus mans jah driggkaip is blob. ni
54 habaib I.bain in izvis silbam. saci matjijbmein leik jah driggkijbmein blojb. aih libain aiveinon. jah
55 ik urraisja ina in bamma spedislin daga. bata auk leik ineinata bi sunjai isl niats Jab bata blob mcm
INTERPRETATIO.
50. Dixerunt nd eum : at qnin laci- tu siguorum, ut videamus et credamus tibi, qqid nperaris? 31. Paires
nnsiri inaiina ederunl in deserio, sicutest scriptum, pancui e ccelocleditiis ad edendiim. 52. Tunc dixit
iis lesus : amen, amen dbo vobis, non Mosesdcdit vobis panem e coelo, sed pater meiis dedit vobis panem e
cnel'1liuncverum. 33. Ilic eniin panis Deiest, qui descenriile coeloet derit viiam huic mundo. 34. Tunc
ilixeriiul ad euiii: domine, scmper da nohis hunc paneiu! 55. Et dixit ari eos lesus : ego sum hic panis
vitae, hic iens ad me non esurit et hic credens arime non sitit iinquani. 36. Sed dixi vobis, quod vidisiis
me etnun creditis. 37. Onine quod riedit mihi pater, ari me vcnit et"liunc enntein ad me non ejicio foras.
38. ^am desceudi e ccelo, non ut faciam volunlatem nieain, seri volunlatem hujus niiltentis me. (39.)
40. IIoc autem est volunias hujus mitientis me, ul quisque qui videt huuc filiumet credit ad eum, habeat
viiAniaeteriiam,et stiscilo eum ego in uliimn riie. 41. Murmurarunt aulem ludaeide eo, quia dixit, ego sum
panis hic desceudens a coelo, 42. et dixerunt: nonne hic esl lesus, hic filius loseli, cujus nos novimus
patrcni et mairem, quomodo nunc dicit hic, quod e ccelo descendi? 45. Respondit auiem lesus ct dixit ad
eos : ue murinurate cuin vubis invicem; 44. non huiuo potest venire ad me, uisi pater, qui misil nie,
attrahit eum, et ego susciio eum in hoc uliimodie. 45. Est scriptum in profetis : el fiuntomues docti Dei;
i|Uisquenunc hic audiens a palre et pcrccpil, it ad me. 46. Non qucxlpatrem videret aliquis, nis>qui est a
palre, hic vidit palrem. 47. Ameii, ainen dico vobis: qui credit ad me, babel vitamaeternam. 48. Ego sum
hic panis viiae. 49. Patres vestri ederuni inauna in desertu et morlui-sunt. 50. liic est panis, qui e coelo
desccndit, ut qui de-eo edat, non moriatur. 51. Ego sum panis hic vivens bicecoelo profeelus; si quis
edil rie-boc pane, vivil in aeieruiialem,et aiitemliic pauis, quem ego do, corpus mcum est, quod eg<>do pro
liujus mundi vila. 52. Tnnc increparuni cuin se inviceiu ludaeidicenles : quumodopotest hic nohis corpus
dare ad cdendum ? 55. Tunc dixit ad cos lesus : amen, amen dico vobis, nisi editis corpus hujus filii ho-
ininis el bibaiis cjus sangiiinem,non habelisvitam in vobis ipsis. 54. Qui editmeum corpus el bibii meuin
sanguiiiem,babet vitam aeicruam,ct ego suscitoeuiu in boc ultimo die. 55. lloc enim corpus nieuiu in ve-
ANNOTATIONES.
'
vi, 30. gei>nl Ulf. c. codd. ovv, et prius qui- Lye conjectiirnassecutusest ei Ih. probavit. Cxterum
dem, non uii Gricsb. per errorem annolat, alteruin cf. Cor. I, xvi, 7 ubi cod. A mendose venjatt pro
illud, quod gr. post xi babenl, boc enim per appan venja lcgii, pio quo recium ° venja cod. B. habet.
redditum est. vi, 43. pan) aulem, gr.
vi, 52. gaf) sec. dedil, gr. omn. StoWt, sic etiara vi, 45. IIU]nunc," gr.
vs. 37, cf. ad L. x, 19. vi, 46. J, tot wus) " gr. — atiin] patre, gr. omn.
vi, 53. gaf libuin}| gr. Oeov.
°
vi, 56. patti} Ulf. c. codd. — xai. vi, 48. libainttis)St. X labainais, sic vs. 63.
vi, 57. gaf.) vid. ad vs. 32. gaggandan] Sl. X vi, 50. ei—gadattpnai] ut qui de eo cdal, non mo-
gaggandin. rialur, gr. omn. iva xt; e%auTovfuyri xui ptr)«jrofliwjl
J
vi, 39. Ilic vcrsusin cnd. Arg. deest, fortasse per xtti c. Gotb. omitlunt Vulg. Colb. Patrr. lal.
euinderolibrarii errorem, quo in cod. 157 ap. Griesb. vi, 51. libandasa) 1. Sl. B. X Hbanduns.— jab.<i\
excidit; facile id fieri poterat, quia hic et sequens
versus idem initiura eumdemquelinem habent. Cf. vi, 52. leik giban) I gr.
L. xvn, 36. vi, 53. driggkaipi 1. drigkaip, sic frequenliusqui-
vi, 40. vilju] cod. Arg. Hz. ediil. X viljan; non dem hoc vcrbum; in evangelio loan. aulem seinper
negantessubstanlivum bO.nuugolhice viljan\( velle) geininala littera g scribi solei, cf. ad Mc. x/37.
reddi posse, lamen genilivum subjeclivumcum eo vi, 54. diiggkip)Sl. X driuglup.-~in\m, • gr.
conjniigi posse nrgamus. Lcclionein receplam jam
C67 BIBLIOIIUMUl FILANAVERSIO. 668
50, 57 bi sunjai Ist draggk. saei malj p uicin lcik jah ririggkipmein blop. In mis visip jah ik In Imraa. sva-
58 svc insandida mik libnndsatla jab ik liba in altins. jah saei matjib mik jah sa libaib in meina. sa ist
hlaifs. saei us himina atstaig. ni svasvc malidedun attans izvarai manna Jah gadaubnodedun.ib sae'
59, 60 maijibbana hlaif. libaib In ajukdup. pata qap in synagogelaisjands in kafarnaum. pannh managai
61 gahausjandansbize siponje is qepun. hardu isl bala vaurd. was mag bis hausjon. ip viiands iesus iu
62 sis silhin paiei birodidedunbaia bai siponjos is qap du im. pata izvis gamarzeip. jabai nu gasaiwip
63 sunu mans ussleigan.padei vas faurpis. ahma ist saeiliban iauji{>.bala leik ni boteib vaiht. bo vaur-
6i da. boei ik rodida izvis. alima ist jali libaius ist. akei sind izvara sumai, baiei ni galaubjand. vissuh
65 banus fiumisija iesus. waijaisind bai ni galaubjandansjahwasIst.saeigaleiveib ina. jah qap. dupejqap
66 izvis pal-i ni ainshun magqiman ai mis. nibai ist algiban imma fram attin meinainma.uzuh pannna
67 mela managai galipun siponje is ibukai jah panaseips mib imma ni iddjedun. {>aruhqap iesus du
68 baim tvalibim. ibai Jah jus vileijbgaleipan. b.iniih anriliofimma seimon pailrus. frauja. du wamtna
69 galeipaima. vaurda libainais aiveiuons habais. jah veis galaubidcrium jah ufkunbedum batei bu is
70 xrislus sunus gubs libandins. andliofim iesus. niu ik izvis *ib' gavalidajah izvara ains diabaulusisl.
71 qabuh ban bana iudan seimonis iskarioiu. sa auk babaida ina galevjan a ns visands bizetvalfte.
vu, 1 jah warboda icsus afar bata in galeilaia. ni auk vilda in iudaia gaggan. unle sokidedunina bai iii-
2, 3 daieis usqiman. vasuliban ncwa dul{)siudaie. so hlebraslakeins. banub qebun du immabrobrjus is.
4 usleib bapro jah gagg in iuriaian. ei jah bni siponjos saiwaina vaurstva peina. poei pu (aujis. ni
manna auk iu aualaugneinwn laujif»jah sokeib sik uskunbana visan. jabai bata taujis. bairhtei buk
5, 6 silban bizai manasedai. ni auk bai brob jus is galaubirieduniinma. partib qapim iesus. mei mein ni
7 nauh ist. ip mel izvar sinleino isl manvu. ni mag s<>manaseps fijan izvis. ip mik fijaip. unte ik veit-
8 vorijabi ins batei vaursiva izc ubila sinri. jus galeipip in dulp po. ip ik ni nauli galeipa in po dulp.
9, 10 unte meinalamel ni nauh usfullip isl. patuh pan qap du im visands in galeilaia. ip bibe galibun pat
11 brobrjus is. bauuh jah is galaib in bo dulb ni andaugjo ak sve analaugniba. banuh iudaieis sokide-
12 diinina in bizai dulbai jali qe{)un.war isl jains. jah birodeins mikilavas in managein.sumaih qebuu
15 balei sunjeinsist. anbarai qebun. ne. ak airzeib bo managein.nili ban ainshtmsvebauh balbada ro-
1NTERPRETATIO.
ritale esl cibuset hic sanguis meus in veritate esl potus. 56. Qui edit meum corpus ct bibit menm sangui-
nem, in mp manei et ego in eo. 57. Sicut misit me vivens paier el ego vivo ol>palrem, et qui edit ine, etiam
hic vivil ob me. 58. Hicest panis, qui e coe'o descendil, nnn sicut ederunt patres veslri mannaet mortui-
sunt; verum qui edit liunc panem, vivit in aeternitntem. 59. Hocdixit in synagoga riocensin Cafarnaum.
60.1iaque multi auriientesliorumriiscipulorumejus dixerunl: dnrumest boc verbum, quis potest bocaudire?
61. Veium sciens lesus in se ipso, quod muimurariint hoc hi discipuliejus, dixit ad eos: hnc vos solliciiat?
62. si igitur videtis filium bominisassurgere, ubi fuil antca ? 63. Spirilusest, qui vivere fncil; boc corpus
nOnprOdestquidquam; liaecverba, quaeego locurus-sumvobis, spiritus est et vita est. 64. Scd sunt vestrum
qiiiriam, qui non credunt. Scivit autem e principio lesus, qui sunt bi non credentes et quis est, qui tradit
ciini, 65. el dixit: irieodixi vobis, quod non ullus poiest vcnire ad me, nisi est datura ei a patre meo.
1)6.Ex boc tempore multi iverunt discipulnriiineius retrorsi et amplius cum eo non ivernnt. 67. Tunc dixit
lesus nd bos duoriecim: numetiam vos vultisire ? 68. Tunc respondii ei Simon Pelrus : domine, ad quem
caiinis? verba vilaeacternachabes. 69. Et nos credidimus ct agnovimus, quod tu es Christus, filiusDei vi-
venlis. 70. Rcspondit iis lesus : nonnc ego vos xu clegi et vcstrum unus diabolusest? 71. Dixitautem
hiinc tudam Simonis Iscariolem; hic enim habuit eum trariere, unus exsislens horum duodecim. vn, 1. El
ambulavillesus posl hoc in Galibca, non enim voluil in Iudacaire, nam quaesiverunteum hi Iudaeioccidere.
2. Fuit aiilem prope festtim Itidaeorum,liaecscenopegia. 3. Tunc dixcrUntad euin fralres ejus : exi hinc et
vade in lurixam, ui etiam bi discipuli viricant opera lua, ipic lu facis. 4. Non homo enim in occultationa
aliquid facilel qtiarit se agnitum csse; si hoc facis, manifcstate ipsum hnic mnndo. 5. Nonenim hi fratres
cjus credideruni ei. 6. Tunc dixit iis lesus: tempus nieum non arilmc esi, verum tempus vestrum semper
cst paraium. 7-.Nonpotest hic mundus odissc vos, verum me odit, nam ego teslor de iis, quodopera eorum
mala sunt. 8. Vos ite in festuui boc, verum ego non aribuceo in hpc festum, nam meum lcmpus non adhuc
expletum est. 9. Hoc autem riixitarieos manensin Galilaia. lO.Verumcum irent bi fraires ejus, tunc eiiam
is ivit in hoc feslumhon palam, sed sicuti occulte. 11. Tunc ludaeiquaesiverunteum in hoc feslo et dixe-
runt: ubi est ille? 1-2.Et niurmuralio magna fuil in turba : quidam dixerunl, quod verus est; alii dixerunl:
minime, sed scducii hanc lurbam. 15. Nonautem ullus laiueu audacter locutus-esl de eo ob timorem Iu-
ANNOTATIONES.
vi, 58. manna) manna, ° gr. —ip] vcrum, ° gr. libandins)vivenlis, ° gr.*
omn. Ilanc pariiculam Ulf. apud loan. iu senienli s vn, 5. siponjos)Ulf. o*o0.— ^iti] ln, u gr.
adversativis saepiuscontra gnccorum auctoriiatem vn, 6. ninauh) editt. XJct->SICVSa8 et saepius.
addii, sicvn.S, 23, 29; vm, 15,23,—al. VII,7. tiisj eos, gr. omn. «UTOO, Ulf. per synesiu
vi, 59. st/naijO(/e]Z.X tynanoge. kafarnauiti)St. pro ijia.
X kafiirnum. vn, 8. t^] verum, ° gr. omn. vid. ad vi, 58. —
vi, 65. liban laujip) edilt. X jct- — rodida)loculus meinatamel]f gr.
sum, gr.5iaXw.— libains)vid. nd vs. 48. vu, 9. /xinjaulem, ° gr.— qap—visands) dixit—
vi, 64. galeiveip)1. Si.° -f- galeveip. exsistens, gr. oinn. emitv—euetvev; Ulf.c.Brix.(di>it
vi, 66. meld)tempore, gr. omn., cf. ad vs. 22. ciini cssct) conspirare. Z haud ita recte dicit»
vi, 67. jah) Sl. X )aP- VII,12. mtAt7a]Ulf. " ttepi avxov.
vi, 68. panuh\ tunc, ° «r. vn, 15. nih pan] J. St. Z. X Jcl-
—
vi, 69. artslus suniisjChristus filius, gr. scyio,-.
669 JOHANNESVII, 14—35. 670
14, 15 dida bi Ina m agisisludaie. ij>jiipan ana mirijai dulb ussiaig lesus In alh Jah laisida. Jab sildaleiki-
16 dedun manageinsqibandnns. waiva sn bokoskann unuslaisibs. andhof ban iesus jah qab. so meina
17 laiseins nist meinaakpis sandjandins mik. Jabai was vili viljan is laujan. nfkunnaip bi po laisein.
18 Iramuh guba sijai. bau iku fram mis silbin rndja. saei frain sis silbin rodeip. hauhiba seina sokeip. ib
19 saci sokeib hanhiba bis sandjandins sik. sah sunjeins isi jah invindiba in imma nist. iiiu moses gaf
20 izvis vitob. jnh ni ainshun izvara laujib bata vitop. wa mik sokeifbusqiman. andhof so manageijnli
21 qepun. unhulpon habais. was buk sokeib usqiman. andhof iesUsjah qap du Im. ain vaurstv gatavida
22 jah allai sildaleikeib. dubbe moses atgaf izvis bimait. nibatei fram mose sijai ak us altam. jah in
23 sabbaiobimaiiib mannan. jabai bimait nimib manna iu sabbato.ei ni galairaidau vilubbata mosezis.
24 ib rois hatizob. unte allana mannan hailaua galavidain sabbato. ni siojaib bi siunai ak bo garaibton
23, 26 staua stojaip. qebunnb ban sumai bizeiairusaulymeite. niu saist. bammei sokjand nsqiman. jah sai.
andaugibarodeip jah vaihl du iinma ni qiband. ibai aufio bi sunjai ufkunbedutibai reiks batei sa ist
27 bi suujai xristus. akei pana kunnum. wabro ist. ib xrislus bibe qrmib. ni manna vaii. wapro ist.
28 hropidapan in ath laisjands iesus jah qibands.Jah mik kunnub jah vitub. wabro ira. jah af mis silbin
29 ni qam. ak ist sunjeins. saei snndidamik. banei jus ni kiinnub, ib ik kann ina. lintc fram imma im.
30 jah is mik insandida. sokidedun pan ina gafahan. jah ni ainshnn uslngidaana ina handu. unle nauh-
31 banuh ni atiddja weila Is. Ib managai bizos manageins galaubidedunimma jah qepun. xristus pan
32 qimib. ibai ei managizcins taiknins tanjai baimei sa tavida. hausidedun pan fareisaieis bo managein
birodjandein bi ina {batainuhsandidedunandbahtans bai fareisaicis jah pai auhumistans gudjans. ei
55 gafaifaheinaina. banuh qab iesus. nauh leilila weila niib izvis im jah pan gagga du bamma sanri-
34, 35 jandin mik. sokcib mik jah ni bigitijb.jah barei im ik. jus ni magub qiman. b.iruh qebun pai iudafeis
INTERPRETATIO.
dxorum. 14. Verum jam in medio fcsto asceudit lesus in templum et dncuit, 15. et niiraiae-suntlurbaa
diceuies : quomoriohic liiteras scit non-edocius? 16. Respondit auiem Iesus el dixit: haecmea doclrina
non-cst men, sed bujuS niittcntis me. 17. Si quis vult voluiiiaiemejus facere, cognoscat de hac docirina,
abneDeo sii, an egone a ine ipso loquor. 18. Qui n Se ipso loquilur, gloriam suam qucrii; verum qui quaeril
gloriam hujus roitientis se, hic vercs esteiinjusiilia in eo non-est. 19. N<inneMosesdedit vobis legem'.'et
non uHusvestrumfacit hoc praecepiiim.Quid me qmcritis occidere? 20. Respondit hicc lurba et dixcrunt:
da?monembabes; quis te quaerit occidere? 21. Respondit lesuset dixit ad eos : unum opus feci et omnes
adutiramini. 22. Ideo Mosesdedit vobis circnmcisioueni,nnn qnod a Mosesit, sed cx palribus, et in sab-
baio circumciditis hominem. 23. Si ciiciimcisionemsumil bomo in sabbato, ut non dissolvaiur praeceptum
hoc Mosis; verum mihi ifascimini, quia toium hominemsanum feci in sahbato. 24. Ne judicclis e specie,
sed hoc justum judiciumjuriicelis. 25. Dixerunt autem quidam horuui lerusolymitarum: nonne h c est,
quem qu.iTiiiilocciderc? 26. Et ecce, palam loquitur et quidquam ad eum non dicunt. Num torle in veri-
lale agnoveruut hi principes, quod hic esl in veritate Christus? 27. Scd hunc novimus, unde est; verutii
Christuscuin venit, non homo scit, unde esi. 23. Clamavitaulem in templo docens lesus el dicens : et ma
noscitis el scilis, unde suin, eta mc ipso nnn vcni, scri est verus, qui misil me, quem vos non noscilis.
29. Verumego novi enm, nam al>eo sum, el is me misit. 30. Quacsiveruntautem euin capere et non ullus
impo-uil in euin maiiuin, uam adliuc nun ndiit hora ejus. 31. Verum multi liujus lurbae crediderunt ei et
dixeruut: Chrisiuscum veuit, num pMressigna faciat iis-quaehic fccit? 52. Auriiveruntautein Farisrci hanc
turbara-mtirmurantemde eo hoc immiseruntqueministros hi Farisaeiel hi sunimi sacerdotes, ut caperent
eum. 55. Tunc dixillesus : adhuc breve tempus cum vobis sum et lum vario ad bunc miltentem me. 54.
Quacritisme et non inveniiis, et ubi suin ego, vns non potestis venire. 55. Tunc dixcrunt hi ludaeiad se
ANNOTATIONES.
vn, 14. mirfjat]sic cod. Arg.; B. X ntidja.— dttlp vn. 26..vaiht] St. X vaipt. — bi sunjai] sec. in vc-
usstaig)1. St. X dulpus tiaig. Notandaest formada- • ritate, ° gr.
livi dulp pro dulpai (vs. 11; xu, 20; cf. vn, 57; L. vn, 29. ip] verum, ° gr.; vid. ad vi, 58.
II, 42); dulp accusaiivumesse et cum B. midjalegi vn, 50. M.-/aairfa] J. -i- lagida.
debere, qui existimai, is reputare debet ana cum ac- vii, 51. qepun) Ulf.c. codd. ° oTi.-*-»t>a» ei) J. St.
cusativoaliam babere signiflcationem,vid. L. xvn, 4 Z. Grim. (111,284) jct.; cieterum an haec particula-
ana dag, i. e. pcr dicm ; nostro atiiem loco dalivus rum composilio recte se habcat, admodum dubita-
requrilur tempus indicans, quo aliuuid factumest, IIIIIS;inveniiurquiriem eiin sententiis interrogativis,
cf.J. vt, 25. luiic vcro nec encliiica esi, nec suffigi aliis verbis
vu, 15. manatjetns]turbae, gr. omn. 'louSatoj. cleliei.Cum autem, ibui particula ad sensum grseci
vn, 16. pan) Ulf. c. cod. u ap. Mi. ° uvxoit. pJTiexprimendum suflicieiite, ei superlluum sit, su-
vn, 17. ufkunniiip]cum Ulfil. illustr. p. 158 el!60 pra vero desirieretur verbum aliquod, quo oxiredda-
h. 1.et vs. 51 ufkunnailegi malueril, nescivisse vi- lur, librarii errore ei fortasse hoc loco positum est,
detnr, ufkunnanduas lleclendi rationes sequi.— iku\ quod post qepun erat ponendum, cf. ad M. ix, 16. —
1. St. B. X «fc- taiknins]Ulf. c. codd. ° TOOTWV.
vn, 18. sik) 1. St. X •"'*• VII,52. y5ait]aulein, * gr. —rtnu/tsanairferfutt] de
vn, 22. bimailip) Sl. X. bimaip. ii/t ita inler couii>ositorumvcrborum partes posito
VII,25. pald) cum Ulf. verbo vilop articulum ad- vid. ad Mc. xiv, 44, quod autem illa enclitica proxnt
—
Jungat, in suo cori. outo; legisse virielur, cujus lamen ponilur, de eo cf. ad Mc. n, 11. andbalitant) gr.
in uullogr. libro iilliimvesiigiumdeprehendimus.— post gudjans.
ij5] verum, ° gr. oiiin. vid. ad vi, 58. — alland) 1. </ii,55. leitila] 1-.St. X '«'"'• — P"") tum, ° gr.
St. X allama. omn.
vil, 24. staua) 1. St. X *""'"• vn, 34. magitp] 1. St. X majup.
vn, 25. pize] St. -r pizei. vn, 55. sfcuiijSt. X «''«"•
S7i BIBLIORUMULITLANAVERSIO 672
4n sis misso. wadre sa skuli gaggan. bei veis ni bigiiaimaIna. nibai in distahein piudo skuli gaggan
36 jah laisjan piudos. wa sijai pala vaurd. palei qap. sokeip niikjah ni bigilib. jah {>areiira ik.jus ni
37 magup qiman. ib in spedistindaga bammamikilindulbais stob iesusjah hropida qipands.jabai wana
38 paursjai. gaggai dn mis jab driggkai. saei galaubeib du mis. svasve gap gameleins. awosus vambai
39 is rinnand vaiins libandins. patuh pan qap bi abman. panei skuldedun niman pai galaubjandansdu
40 imma. uule ni nauhbanuhvas ahma sa veiha ana im. unte iesus nauhbanuh ni hauhibs vas. mnna-
41 gai ban bizos manageinshausjandansbize vaurde qebun. sa ist bi sunjai sa praufetcs. sumailiqebun.
42 sa ist xristus. sumaib qepun. ibai pu us galeilaia xrislus qimip. niu gameleins qap. patei us fraiva
43 daveidisjah us beplaihaim veihsa. parei vas daveid.xrislus qimip. panuh missaqissin pizai mana-
ti, 45 gein varp bi ina. sumaih pan ize vildedunfahan ina. akei ni ainshun uslagidaana ina handuns. gali-
bun ban pai andbahtosdu paim auhumisiamgudjamjah fareisnium.baruh qepundu im jainai. duwe
46, 47 ni altauhnp ina. andhofun pai andbahlos. ni wanhun aiv rodida manna svasve sa manna. andhofun
48 pan im pai fareisaieis. ibai Jah jus afairzidai sijup. sai jau ainshun pize reike galaubidediImmaaip-
49, 50 {>aufareisaie. alja so managei.paiei ni kunnun vitojb.fraqipanai sind. qa{)nikaudcmusdu im. saei
51 atiddja du imma in naht sums visands izei. ibai viiob unsar slojip mannan. nibai faurpis hauseip
52 fram immajah ufkunnaib.wa laujai. andhofunjah q>bun duimma. ibai jah bu us galeilaiais. usso-
VIII,12 kei jah saiw batei praufetus us galeilaia ni urreisib. aflra du im iesus rodida qabuh. ik im liuhap
13 manasedais.saei laistei{)mik. ni gaggibiu riqiza ak habaibliuhab libainais.banuh qepun du imma
14 pai fareisaieis. pu bi buk silban veitvodeis. so veilvodibabeina nst sunjeina. andhof iesus jah qab
du im. jah jabai ik veitvodja bi mik silban. sunja ist so veitvodiba meina. unte vait. wabro qam jah
15 wap galeipa. ip jus ni vitup. wapro qima aippau wap galeipa. jus bi leika stojip. ip ik ni stoja ain-
16 nohun. abpan jabai stoja ik. staua meina sunjeina ist. unle ains ui im. ak ik jah saei sandida mik
INTERPRETATIO.
invicem: quo hic debeat ire, ut nos non inveniamus eum, nisi in dispersionemgentiumdebeat ire et docere
genles? 36. Quid sit hoc verbum, quod dixit: quaeritisme et non iuvenitis, et ubi sum ego, vos non po-
lestis venire. 37. Verum in uliimodie hoc magno fesii slelit Iesus et clamavit dicens: si quis siliat, eat
»d me et bibat. 38. Qui credit ad me, sicnl dixit scriptura, lluvii e venlre ejus (luunt aquaevivenlis. 39.
Hoc vero dixit de spirilu, quem debuerunt accipere hi credenles ad eum, nam non adbuc fuit spiritus hic
lanctus super iis, nam lesus adliue non exaltatus fuit. 40. Multiautem hujus lurbaeaudientes haecverba
dixerunl: hic est in veriiale hic profeta; 41. alii dixerunt: hic est Chrisius; alii dixerunt: num e Galilaea
Uhrisiusvenit? 42. Nonne scriptura dixit, quod e semine Davidiset ex Beihlehem oppido,ubi fuit David,
Chrislus venit? 43. Tunc disseusioin hac turba facta-esl de eo. 44. Quidam aulem eorum voluerunt ca-
pere eum, seJ non ullus imposuitin eum manus. 45. Iveruntautem l>iministriad hos summossacerdoteset
Farisxos; tunc dixerunt ad eos illi: cur nonadduxistiseum ? 46. Responderunthi ministri: non ullo aevo
locuius-esthumo sicut hichomo. 47. Responderunt autero iis hi Farisaei: num eiiam vos seductiestis?
48. Ecce an unus horum principum crederel ei aut Farisaeorum; 49. sed hsncturba, qui non norunt legem,
inaledicti sunt. 50. Dixil Nicodemusad eos, qui adiit ad eum in nocle, quidam exsistens eorum : 51.
nuin lex nostra judicat huminem, nisi antea audii ab eo, el agnoscitquid faciat? 52. Re-ponderuntet dixe-
runt ad eum : num etiam tu e Galilaeaes? exquire et vide, quod profeta e Galilaeanon exsurgit. vm, 12.
Kursus ad eos Iesus locutus-cst dixitque : cgo sum lux mundi, qui sequitur me, non it in tenebris, sed habet
lucem vitac. 13. Itaque dixerunt ad eum hi Farisxi: lu de te ipso lestaris, hoc tcstimonium tuum non esi
verum. 14. Respondit lesus et riixit ad eos : etiam si ego testor de me ipso, verum est hoc teslimoniiim
meum, nam scio unde veni, ei quo eo; verum vos non scilis, unde venio, aut quo eo. 15. Vossecundum
carnemjudicatis, verum ego non judico quemquam. 16. At si judico ego, Judiciummeumverumesl nain
ANNOTATIONES.
vn, 59. sa) hic, °gr. omn. — ana imjsuperiis, °gr. aippan; caeterumSkeir. addil pize.
vn, 40. /iize vaurde]baecverba, gr. tov Wbyov; Ulf. vn, 49. so] Z. X *"•
e. codd. iis conseniii, qiri xMvliyavTOOTWV legunt. vti, 50. du imma)gr. post na/i'r.— izei)
—
1. Si. -i- ize.
vn, 41. sumailt)sec. alii (aiitcui), Ulf. forlassec. vn, 51. mannan) l. St. X '"'»""'• [Mrpis] gr.
— — vid. ari vs. 17.
codd_.ot Si legit. pu) sic cod. Arg., pro eo pro- pust imma. uffcuiinai/)]
nomine siue sensu posito B. conjccit pau, quam vn, 52. jah qepun) et dixerunt, Skeir. qipandant
conjecluramIb. repeiiit. Si nudo ibai Ulf. usus esset, (dicentes), omisss quae sequuntur du imma contra
nemo quidquamdcsideraret, nam un yup Cor. I, xi, omn. gr. aucloriiatem. — urreisip] post hoc verbiim
22 eodem signilicatu positumGotb. soln twaircddi- J. St. addunt ;'o/i et deinde signum tacunaeponunt.
dit; cum autein addatur, nec tamen illud pu sensus ln cod. aulem Arg. nec voculaejah nec alius omis-
patiatur, emendatione opus est : quid probabilius sionis vestigium apparet, nam Goih. c. permults
illorumvirorum conjeciura sit, ipsi invenirenon po- codd. et verss. versum ultimumbujus capitis et pe-
luimus, cf. Cor. I, xv, 29 sq. ricopam de aduttera (vm, 1-11) omillit; posterior
vu, 44-52. Hi versus maximam partem etiam m igitur manus in cod. ad vm, 12 haecadscripsit: cap.
Sktir. p. 31 sqq. (51 sq.) leguutur. vni loan. Iternm ergo Iesus locutus est eis dicens:
vii, 44. izc vildedun)f gr. — ni) St. X "'/'• Ego sumtux mundi. Quod hic prsecedilinilium capi-
vn, 45. auhumistam,L, X auhumittan. tis omissum est, uti et illud Fl
praccedens: prufectus
vii, 46. andhofun)Skeir. c. codd. pan (autem) ad- est unusquisquein domumsuam.•
dit. — andbahlos)bkeir -f- qipandant patei addit, viu, 12. aftra] Ulf. c. verss. ovv.— rfu imj gr.
quod nullus gr. agnoscit, cf. ad M. v, 8. — aiv] Ulf. post iesus.
c. cod. 7 ap. Mi. ° ovxut. vm, 15. ip) verum, ° gr.
vn, 47. sijup) Skeir. tittp vi:i. 16. aj^an] U!f. c. codd. • 8s, appan enim =»
vn, 48. soi jau) ecce an = un. — aippau) Z, V gracco*a, uii L. vi, 52.
675 IOUANNESVII. 17—12. 674
17, 18 atta. jali ban in vitodaizvaramma gamelib ist. balei tvaddje maune veitvouipa sunja ist. Ik im. saei
19 veilvodjabi mik silban. jah vcilvodeib bi mik saei sandida mik alta. qepun ban du ituma. war ist sa
atiabeins. andhof iesus. ni mik kunnup nih ailan meinana. ib mik kunbedeib. jah bau attan meinana
20 kunpedeip. bo vaurda rodida in gazaufylakiolaisjands in alji. Jah ainshun ni faifah ina. unie nauh-
21 panuh ni qam weila is. bamih qab aflra du im iesus. ik galeiba jah sokei{>mik jnh i<>fravaurhtai iz-
22 varai gadaubnib. badei ik gagga. jus ni niagup qman. qepun pan iudaieis. nibai usqimai sis silbin.
23 ei qipip. padei ik gagga. jus ni magup qinian. jali qap du im iesus. jus us paim dalapro Mjip. ip ik
24 us paim iupapro im. jus us pamma fairwau sijup. ip ik ni im us pamina faiiwau. qap ini izvis. pa-
tei gadaubnip in fravaurhtim izvaraim. jabai auk ni galaubeip patei ik im. gadaupnip in fravaurh-
25 lim izvaraim. paruh qepuu du imroa. pu was is. jali qap du im iesus. anaslodcins. palei jah rodja
26 du izvis. manag skal bi izvis roJjan jah stojan. akei saei sandida mik sunjeius ist. jah ik. batei hau-
27, 28 sida at iinroa. bala rodja in bamma fairwau. ni frobun buei attan im qab. qnbuh pan du iin iesus.
pan ushauheib bana i-unu mans. panuh ufkunnaib batei ik im jah af mis silbin tnuja ni v.iilil ak
29 svasve laisida mik atla meins. pala rodja. jah saei snndida mik mib mis isi. ni bilaib inis ainamma
50 aita. unle ik batei leikaib imma tauja sinteino. bala imrna rodjandin managaigalaubidedun imuia.
51 banub q.ib iesus du baim galaubjandamsis iudaiura.jaba jus gasland b in vaurda meinamma.bi sunjai
52, 53 siponjus meinai sijup. Jnh ufkunnaib sunja jah so sunja frijans izvis briggip. andhofun Iinma. fraiv
abrahamis sijum jah ni inaniihun skalkinodeduin aiv wanhun. waiva pu qibis. balei frijai vairpip.
34, 35 andhof im iestis.amen amen qiba izvis patei wazuh s»ei taujib fravaurhl. skalks ist fravaurlitai. sali
36 Jbanskalks ni visijbin gnrda du aiva. sunus visijpdu aiva. jabai nu sunus izvh frijans briggijb.hi sun-
37 jai frijai sijup. vait Jbaleifraiv abrabamis sijub akei sokep mis usqiman. unte vaurd mein ni gamot
38 in izvis. ik patei gasaw at atiin meinammarodja. jah jus palei hausidedub fram attin izvaraminatau-
39 jqb. andhofunjah qejbundu imma. aita unsar abraham ist. qab Im iesus. ib barna abrahanis vcseijb.
40 vaurstva abrahamis tavidedeib. ib nu sokeib nik usqiman mannan izei sunja izvis rodida. boei hau-
41 sida fram g'ba. baiuh abraham ni tavid.i. jus laujib toja attins izvaris. panuh qepun Imma. veis us
42 horinassau ni sijum gabauranai. ainaua attan aigirnigup. qap du im iesus. jabai gnb atta izvar vesi.
INTERPRETATIO.
solus non sum, sed ego et qui misit me paler. 17. Et autem in pracepto vestro scriptum esl, quod diiorum
hominum testiinoniuin verum est. 18. Ego sum, qui lestor de me ipso, et testatur de me, qui misit me,
paler. 19. Dix,runt autem ad eum : uhi est hic pater tuus? Respondit Iesus : non me nosiis ncque pairem
meum; si me nosi ereiis, etiara utique patrein meum nosceretis. 20. llaec verba loculus-est in gaiofylacio
docensin templo et ulliis ncn cepit eum, nam adhuc non venil hora ejus. 21. Tunc dixit rursus ad e >sle-
sus : ego eo, el quarrilis me el in peccato veslro morimini; quo ego eo, vos non polestis venire. 22. Dixe-
runt autem Judaei: ne occidat se ipsum, quod dicit, quo ego eo, vos non potestis venire. 23. Et dixit ad
eos lesus : vos ex his deorsum eslis; verura ego ex his snperne sum, vos ex boc mundo estis, verum ego non
sum ex boc mundo. 24. Dixi Jam vobis, quod moriroini in peccatis Vestris, si enim non credilis, qu,d ego
sum, moriminiin peccalis vestris. 25. Tunc dixerunt ad eum : tu quis es? Et dixit ad eos lesus : princi-
pium, quod eliam loquor ad vos. 26. Mullumdebeo de vobis loqui et judicare, sed qui misit me verns esi,
et e?i>.quod audivi apud eum, hoc loquor in hoe mundo. 27. Non intellexerunl, quod palrem iis dixit. 28.
Dixil autem ad eos lestis: cum exaltatis hunc filium bominis, tunc cognoscitis, quod ego sum et a me ipso
facio noii quidquam, sed sicut docuit me pater meus, hoc loquor. 29. Et qui misit me, cuni mc est; non
reliquit me solum pater, nam ego, qnod placel ci, facio semper. 30. Iloc eo loqnente multi crediderunt ei.
51. Tunc dixit lesus ad hos credentes sibi ludaeis: si vos slatis in verbo meo, in veritale discipnli mei es*lis
52. et-cognoscitisveritaiem, et haccverilas iilieros vos reddit. 35. Responderunt ei: semen Abrahami su-
miis et noii homini servivimusacvoullo, quomodo tu dicis, quod liberi fiiis ? 34. Responditiis lesus : amen,
amen dico vobis, quori quisque qui facit peccatum, scrvus est peccato; 35. hic autem servus non manet in
domn in aeieruum, filius manet in aelernum. 36. Si igilur filius vos liberos reddit, in verilate liberi estis.
37. Scio, quod semen Abrahami estis, sed quaerilisme occidere, quia verbum ineum non capit in vobis.
38. Ego quod virii npud patrem memn, loquor, cl vos quod audivistisa patre vesiro, facilis. 39. Respon-
dcrunt et dixerunt ad eura : paier nosier Abraham est. Dixit iis lesus : si lilii Abrahamiessetis, opera Abra-
hami faceretis; 40. veium nunc qumritis me occidere, bominem, qui veritatem vobis locuius-sum, qiiam
andivi a Deo; lioc Abraliamnon fecit. 41. Vosfacilis opera patris vestri. Tunc dixerunt ei: nos e fomica-
lione non sumus nati, uuuin pairem habemus Detim. 42. Dixit ad eos Iesus : si Deus pater vestercsset,
ANNOTATIONES.
viu, 19. niA]St. -f- m. — jah pau) 1. X jct., St. legisse videtur, nam huic graecoverbo rodjan ooini-
X jahpan; caeierumpau° gr. omn.— post kunpedeip. bus fere locis respondere solet; idero slaiuimus de
vin, 25. iesus] lesus, gr. omn. ip] utr. verum, vs. 45.
• gr. omn., vid. ad vi, 58. — paim) sec, Sl. X VIII,31. gattandip] St. X qattandit.
pain. — iupaprd) Z. uli semper X jupapro. Viii, 34. fravaurfttai] B. Z. -5- fravaurhlais; (m-
vin, 25. anastodeins)gr. omn. TIJVa-xijv, quod quentissimus est usus clalivia substanlivispendenlis,
cum ab inilio signiiicare inter omnes constet, Ulf. vide de multis locis Mc. n, 28 frauja ist sa sunus
auiem convertat, tanquam lesus responderit, se prin- mansjah pamma tabbato, cf. ad J. ix, 28.
cipium esse, sine riubio crravil ille cuin versionibus vni, 38. gasaw]St. X. oasaA.— jui\ Ulf. c. codd.
et patrihus laiiuis, qui eodem modo xnvapyjiv acce- 0 ouv.
perunl, vid. Griesb. vin, 42. urrann] Z. X ^rran. — ni] non • gr. oron.,
Viii,26. rodta] loquor, gr. \iyu, Ulf. c. codd. t.u\u olfendilea particula pracedeiitc nih co magis, quod
675 BIBLIORUMILFILANA VEIISIO. 675
friodedeip pau raik. unle ik fram gupa urrann jah qam. nih pan auk fr.im mis sllbin ni qam. ak is
43, 44 mik insandida. duwe roaplein meina ni kunnup. uute ni magupbausjan vaurrimcin. jus us ailin dia-
bautau sijup jah lustuns bis atlins izvaris vileib tanjan. jains inanamaurbrja vas fram frumisijaJ.ili
in sunjai ni gastoj). unle nist sunja in imma. bm rorieib liugn. us seinaim rodeib. unle liugnja ist
45, 46 jah atta is. ib ik batei sunja rodida. ni galanbeib mis. was izvara gazakip mik bi fravaurlit. panrie
47 sunja qiba. duwe ni galaubeib mis. sa visands us gnba vaurda gubs hauseib. dube jus ni hauseib.
48 unte us gujbani sijub. andhofunban bai iudaieis jah qebun du imma. niu vaila qibam veis batei sa-
49 mareites is bu jah unhulpon habais. andhof iesus. ik unhulbon ni haba ak svera attan meinana. jah
50, 51 jus unsveraib mik. ik ni sokja hauhein meina. ist saei sokeib Jah stoji[>.amen amen qijbaizvis. jabai
52 wasvaurd mein fastaib. daubuni gasaiwib aiva dage. banuh qebun du immabai iudaieis nu. ufkunbe-
dum batei unhulbon habais. abraham gadaubnndajah pranfeteis.jah bu qibis. jabai was mein vaurd
55 fastai. ni kausjai daubau aiva dage. ibai bu maizais atlin unsaramiriaabrahama. saei gadaubnoda.jah
54 praufeleis gadaubnodedun.wana buk silban taujis bu. andhof iesus. jabai ik hauhja mik silban. s°o
hauheins meina ni vaihts isl. ist atia meins. saei hauheib mik. banei jus qibib batei gub unsar ist.
55 jah ni kunnub ina. ip ik kann ina. jah jabai qebjau batei ni kunnjau ina. sijau galeiks izvis liugnja.
56 ak kann ina jah vaurd is fasla. abraham atta izvar sifaida. ei gasewi dag meinana. j ,h gasawjah
57, 58 faginoda.panuh qebnn bai iudaieis dti imma. fimftigunsjere nauh ni habais jah abraham sawt. qap
59 im iesus. amen amen qipa izvis. faurpizei abraham vaurbi. ik Im. panuh nemun stainans. ei vaur-
peina ana ina. ip iesus pan gafalh sik jah usiddja us nlh usleibandsbairh midjans ins jah warbndasva.
IX, 1,1 jah pairhgaggandsgaumida mann blinamma us gabaurbai. baruh frehun ina siponjos is qibandass.
3 rahbei. was fravaurbta. sau bau fadreinis. ei blinds gabaurans varb. anribofiesus. nih sa fravanrhta
4 nih fadreinis. akei bairbta vaurbeina vaurstva gubs ana imma. ik skat vanrkjan^vaurstvabis sand-
INTERPRETATIO,
amarelis utique me, quia ego a Deoexii et veni, neque autem enim a me ipso non veni, sed is me misit. 43.
Cur loquelam ineam non noscitis? quianon poiesiis audire verbum meum. 44. Vose patre diabnto estisel
desideria hujus patris veslri vultis facere; ille homicida fuit ab initio et in veritate non steiit; nam non-est
veritas in eo; cum loquitur meiidacium, de suis Inquitur, nam mendax est el pater ejus 45. Verum ego,
quod veritaiera locutus-sum, non creditis mihi. 46. Quis vestruin increpat me ob peccatum? Dumveritaiem
dico, cur non eredilis mihi? 4?. Hic exsistensu Deoverba Dei audit; irieovos non audiiis, nam e Deonon
estis. 48. Responderunt auiein lii ludaciet dixerunt ad eum : nonnc bene dicimus nos, quod Samarita es lu
el daemonembabes? 49. Respondit lesus : ego daemonemnon habeo, sed honoro pairem meum, et vos in-
lionoralis roe. 50. Ego non quaerogtoriam meam; est qui quacritel juriicat. 51. Amen, nmen dico vobis, si
quis verbum meum scrvat, mortem nonvidet ajvodierui». 52. Tuncd.xerunt ad euin hi Iudaei: nunc cogno-
vimus, quod daemonemliabes; Abrahammoituus-estet profeue, et m dicis : si quis meum verbnm servei, non
gustet mortem aevodierum. 55. Num tu major es pairc nnstro Abrahamo, qui mortuus est, et profelaemor-
tui sunl? Quem te ipsum facis tu? 54. Respondit lesus : si ego exalio me ipsum, haec gloria mea uon quid-
quani est; est pater meus, qui cxallat me, quem vos dicjiis, quod Deusnoster est. 55. El non nosciliseum :
veriim ego noscoeura, et si dicerem, quod nun noscam eum, sim similisvobismendax.Sed uoscoeum et ver-
bum ejus scrvo. 56. Abrabaui pater vesler exsultavil, quod videret diem meum, et vidit et gavisns-esi.
67. Tuncdixerunt bi ludaeiad eum : quiuquagintaannorum adhuc nnn habes et Abraliam\idisti? 58. Dixit
iis Iesus : araen, amen dico vohis : antequam Abrabam fierel, ego sum. 59. Tunc susinleriint lapiuVs, ut
jacerenl in eum; verum lesus tum abscondidit sc ei exiii c lemplo abiens per medioseosei praeteriit sic.
IX,1. El transiens observavit bominemcaccuiiia nativitale. 2. Tunc iulerrognrunlcum riiscipuliejus dicentes:
rabbi, quis peccavit, hicne an pareutes ejus, ut caecusnatns lierct? 5. Respondit lesus : neque hic pec-
cavit, neque parentes ejus; sed utraanilesta fierent opera Dei iu eo. 4. Ego debeo facere opera bujus
ANNOTATIONES.
Goth. graecorumraorem negationes cumulandi imi- vin, 58. im] 1. St. X
* »>">»a.
lari non solet, h. I. autem in niillo gr. duaenegatio- VIII,59. pan]
° lum, gr. omn. — usleipands— swa]
nes apparent. Cum gr. aliquoties fecit, vid. iufra ix, abiens — sic, gr.
35; xvi, 24; M. xxvu, 14; Mc. vn, 12; L. ix, 56. IX, 2. sau puu} J. St. X «" uppau. — 6/indsj si«
Cuni noslro loco, ubi allera negatio teuiere addilur, cod. Arg.; Hz. X blint.
comparari potesi formula ni panaseipsni = ovxixt1. ix, 4. pa..ei] edilt. X patei; quid in cod. Arg.
xvi, 21; Cor. II, v, 16, scriptum fuerit, coguoscinon polest, cum iuter pa
VIII,45. mein]J. St. X meins. et ei pars membrame exesa sit, spatium autem lan-
vin, 44. manamai(r/>rjfl]sic cod. Arg.; editt. X tum est, ut duas litteras capere posse videatur, qua-
mannamaurprja; cl. manateds. rum alterius post a ve-ligiuinrf, alterius antee aut m
VIII,45. rodirfa| locuius sum, gr. omn. >a>S(vid. nul n aui similis cujusdani reliclum est. Itaque quam-
ad vs. 26), cf. ad L. x, 19. quam palei et parei, quas conjecturas Z. proposuit,
•
VIII,4fi. dnioe]Ulf.c.• codd. vueit- qui.i neque im spaiium explealur, neque utrumque
vni, 48. Banjaulcm gr.• —qipam] St. X <?'/><"'. verbum illud gr;cco bxesalis accommoriatumsit, le-
VIII,50. ifc]Ulf. c. codd. Si. ctas esse negamus, tamen e lota goihicorum verbo-
VIII,51] aira dage) St. " X JC,MS'CVS>52 cum J.; rum cnpia nultum invenimus quod reponi mereatiir.
caeterumdage(dieruiu) gr. omn. uti eliam vs. scq. Unum quoricuin quariamprobabilitateconjeceris, esl
VIII,52. mein vaurd] ] gr. omn. — aiva dage) vid. pandei, pro quo librarius litieris neglige ter trans-
ad vs. 51. — daupau) vid. ad Luc. IX. 27. posiiis padnei scripsisse pulandus est, sic quidem
o
vni, 53. pu} ui, gr. Mc. xiv, 15 gaggast pro gaggats scripserat. — tv
viu, 54. unsnr] noster, gj'. vuo<v. manna]St. X meinamma.
VIII,55. tuiinjaii] J. Sl. "u. X kunjau.
 C7" lOHANNESIX, 5—25. 678
5 jandins mik. unte dags ist. qimib nahls. pa..ei ni raanna mag vaurkjan. [)an In pamma fairwau Im.
6 liuhab ira bis faiswaus.[)ata qibauds gaspaiv dalab Jab gavaurhta fani us bamma spaiskuldra jah
7 gasmait imma ana augonapala fnui barnma blindinjah qa{)du imma. gaggpvahan in svumsl siloa-
8 mis. patei gaskeirjada insandibs. galaip jah nlbvob Jah qam saiwands. banuh garaznans jah bai
9 saiwandans ina faurbis batei is bidagva vas qebnn. niu sa isl. saei sat aihtronds. sumaih qebun.
'0 hatci sa isl. sumaih batei galciks bamma ist. ib is qab. balei ik im. banub qebun du imma. waiva
»» nsl kuodedunbus bo augona. andliof jains Jah qab. m.inna hailans iesus fani gavaurhta jah bismait
mis augona jali qab mis. gagg albvahau in bata svumfsl siloamis.ib ik galaib jah bibvahands ussaw.
12, 13 qepun ban du inima, war ist sa. ib is qajb. ni vnil. galiuhand ina du fareisaium bana sael vas
14, 15 blinds. vasuh ban sabbato. ban bala fani gavaurbta iesus Jali uslauk immn augona. aftra ban
freliun ina jah bai faieisaieis. waiva ussaw. i[) is qab jah {»im. fani galagida mis ana augona jali
16 afbvoh jah saiwa. qebun ban suiiiai bize fareisaie. sa manna nist fram "guba.bande sabbate daga
ni vitaib. suinaih qebun. waiva mag nianna fravaurhts svaleikos taiknins taujan. jah missaqiss
17 vairipmib iin. qebunuh;du banima faurbis blindinaftra. bu wa qipis bi bana ei uslauk bus augona.
18 ib is qabuh. batei praufcliis ist. ni galaubidedun pan iudaieis bi ina. palei U blinds vesi jab
19 ussewi. unte aivopidedun bans fadrein is bis ussaiwandins. jah frehun ins qibandans. sau ist
20 sa suniis Izvar. banei jus qipip patei blinds gabamans vaurbi. waiva nu saiwib. andhofun ban
21 im bai fadrein is j>h qebun. vilum baiei sa ist sunus unsar jah batei blinds gabaurans varb. ib
waiva nu saiwib. ni viium. abbiau was uslauk Imma bo augona. veis ui vitum. silba usvahsans
22 ist. ina fraihnib. sitha bi sik rodjai. baia qebun bai fadrein is. unte ohtediin sis iudaiuns. jubnn
25 auk gaqebun sis iudaieis. ci jabai w.is ina andbaibaiti xristu. utana synagogals vairbai. duhbe
24 bai bcrusjos is qebun. batei usvahsans isl. silban fraihnib. atvopidedun ban anbaramma sinba
bana mannan. saei vas blinds. jnli qcbun du imma. gif hauhein guba. veis vitum bnlei sa manna
25 fravaurbts isibanuh nndhofjains. jabai fravaurbisi-l. ik ni vait, bat-ain vaitei blinds vas ijbnu saiwa,
INTERPRETATIO. ^.
miiteniis me, dum dies csl; venit nox, cum non borao potesl operari. 5. Dumin lioc mundosum, Iux sum
hujus mundi. 6. Hoc dicens spuit luinium el fecil liiiumex hoc sputo et liuivit ei iu oculoshoc lutum huic
cacco 7. ct dixit ad eum : yade lavaie iu nalalurium Siloamis, quod inierpreialur : missus; ivit et abtuit
ct venit videns. 8. Tunc vicini et hi videntes cum antea, quod is mendicus fuit, dixeruut: noime hic est,
qui sedil mendicnns? 9. Quidam dixerunl, quod bic est; quidain quod similis huic est; verum is dixit,
quod ego sum. 10. Timc dixerunt ad eiim : qubmodo aperli-sunt libi hi oculi? 11. Re-pondit ille et di-
xit: hniiio, vocalns lcsus, liitum fecit et unxit uiihi oculos et dixit niihi : vade abluere In hoc natatorium
Siluamis; veriim ego iv>et lavans vidi. 12. Dixerunlaulem ad eiiin : ubi esl hic? Verumis dixil : non scio.
15. Adducunt eum ad Farisaens Imnc, qui fuit caecus. 14. Fuit aulein sabbatum, cum boc luliim fecit
lesus et aperuii ei nculos. 15. Rnrsus autem interrogariini eum etiam hi Farisaei, quomodovidit. Verum is
dixit etiam his : lutum posuil niilii ad oculoset ablui et video. 16. Dixeruntaulera quidam horum Fari-
Sitorum : hic homo non-est a Deo, quia sabbalornmdiem non observai; quidam dixerunt : quomodopQtcu
homo peccaior lalia sigua facere? Et dissensio facta-est inler eos. i7. Dixernnt ad liuiic anlea. caecum
rursus : lu, quid riicisde hoc, quod reclusit tibi oculos? Verum is dixit, quod profcla esl. 18. Non cre-
diderunt auiem ludxi dc co, quod is caecusessei et viderel, donec advocarunt hos paremes ejus, bujiis vi-
denlis. 19. El interrogarunl eos dicenles : hicne est bic filius vesler, quem vos dicitis, quod caxus nalus
fieret? quomodo nunc viricl? 20. Responderunl auiem iis lii parenics ejus et dixerunt : scimus, quod bic
est lilius nosier el ipiod ciecus iiaius fuit; 21. verum quomodo nunc vidct, non scimus, aut quis aperuit
ei lios oculos, nos uon scimus; ipse adultus est, eum interrogale , ipse de se loquainr! 22. Iloc dixerunt
hi pnrcntes ejus; nam limneiuiit sibi ludaeos,jam enim dixerhnt-apiid se ludaei, ut si quis eum confileretur
Clirisium, exira synagnga fiat. 23. ltaque bi parcnies ejus dixerunt, quod adultus esl, ipsuin interrogate 1
24. Advccanint auiciu altera vice bunc hominero. qui luit caecus, el uixerunt ad eum : da gloiiam Deo!
Nns seiinus, quod hic liumo peccalor esl. 25. Tunc respondit ilte : si peccalur cst, ego non scio; hoc-
ANNOTATIONES.
IX, 6, imma]ei, °.gr. — ana augona]gr. omn., qui IX, 15. fareisaieis]sic cod. Arg.; J, St. Ilz. Xfa_
babeni, posl /°anipoiiunt.— blindin]! St. y^blindis. reisueis.—jali) sec. etiam, " gr. onui.
ix, 7. pvahan} lavare, gr. omn. vtyut, imperaii- IX. 16 sumai\ gr. omn. post fareisnie.
vum niedii, sic Goihus alierum iuiperativum aaw- lx,17.faur^ts]aule.>,Ulf.c.Cod.tllap.iUi.iroTflcgit.
Sixtotalleri arijiinciumper inlinilivumsaepiusredriit, ix, 18. is] i>r. is, • gr. omn.
viri. M. v, 24 gagg gasibjon. Mc. l, 44. cf. L. xvnl,' ix, 19. nu| nuiic, qua parlicula cum graeciim
—
22; .1. x, 21. ° galaip) Llf. c. codd. olv. •
upxt reddituin esse virieatur, vid. M. ix , 18; J. ix ,
ix , 8. tsj is, gr. omn. 25; xvi, 12 (d. ix , 21), Ulf. ovvomisil.
9.
ix, • sumaih] sec., J. Si. X *"»»<"— vc-
ip\ ix, 20. />an] aitiem, • gr.; ciclerum Ulf. c. codd.
ruiu, gr. ° aliis Si, an cum aliis ovv lcgeril.cum phn ulrique
ix, 10. po) 1. Si. R. X> forsan quia in cod. certo uici non puiest.
esl seri inauiis parlicukc respondeat,
Arg. s-npra scriptum , priina scripsit. , 22. uian.t sunagogais]J. St. XJC1- -^-vairpai)
ix, 11. afpvahad) abluere, gr. x«i vityut et post sic.ixcori.
siloamisquidem; Ulf. cum iis codd., qui vi^at posl Arg.; J. 15.X varpai.
uttayt lejunt; cneterumvide ad vs. 7. — in pata ° IX,omn. 25. jains] Ulf. c. codd. • xai u-itev—;ik\ Cgo,
svumsl sttoamis)in lioc n.ilaioriom Siloamis, gr. ti; gr. —pul-ain) hoc unnm, gr. omn. ev. sic
xiijliktuau.— ik] ego, " gr. omn. Rom. lx , 10; Cor. II. vin, 19; G:il. ni, 2 (quo l.oco
ix, 12. tj&ts| verum is, u gr. oi»n. =s TOOTO ubvov), cl. Skeir. 58. 23. f.aelerumde pat-
aulem
IX, 13. gatitthand]Sl. X ga'jiiliind.—saci) Ulf. ° ain pro pata ain scripto cf. ad x , 15; caveas
W0T£. cum paiainei confundas, quod merum adverbiuro.
679 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 680
26, 27 panuh qepun aftra. wa galavidabus. waiva uslauk pus augoua. andhofIm. qap Izvisju jab ni bausi-
28 dedujb.wa aftra vileijbhausjan. ibai jah jus viteib painina siponjosvairpan. panuh lailoun immajah
29 qebun. bu is siponeis bamraa. ip veis moscs siponjossijum. veis vitum palei du moserodida gup. ib
30 pana ni kunnum wabro ist. andhofsa manna jah qab du im. auk in bamma sildalcikist balei jus ni
31 vitu])wa{jroist. jah uslauk mis augona. vitumuhban batei gup fravaurhtaim ni andhauseib. ak jabai
32 was gubblosireisist jah viljan is taujib. bammahauseib. frumaiva ni gahausib vas patei uslukib was
&3, 31 augona blindammagabauranamroa.nih vesi sa fram g»ba. ni mahtedi laujan ni vailn. andbofuiijah
qebun du imma. in fravaurhtim bu gabaurans varst alls jah pu laiseisunsis. jali usvaurpun imma ul.
35 hausida iesus balei usvaurpun imma ut jah bigal ina qabuli du imma.bu gautauheisdu sunau gups.
56, 37 andhofjains jah qab. an was Isl. fraujn. ei galaubjaudu imma. qabban imma iesus. jah gasawt ina
58, 39 jah saei rodeib mib pus. sa ist. ip is qabuh. galaubja. frauja. jah invait ina. jah qab iesus. du stauai
40 ik in bamma fairwau qam. ei bai unsaiwandans saiwaina jah pai saiwandans blindai vairbaina. jah
hausidedun pize fareisaie sumai bata pai visandans mib imma jah qepun du imma. ibai jah veis
41 blindai sijum, qap im iesus. ip blindaiveseib. ni bau habairiedeib fravaurhiais. ib nu qibib. batei
x, 1 gasaiwam. eiban fravaurhtsizvara bairhvisib. amen amen qiba izvis. saei innniatgaggibbairh daur
2 in gardan lambeak steigibaljabro. sah htiftusisi jah vaidedja.ib sn inngsggandsbairh daur bairdcis
3 isl lambe. pammuh dauravards uslukib. jah bo lamba stibnai is hausjand. jah b) svesona lamba
4 haitib bi namin. jah usliuhib bo. jah bm Jbosvenosa usiiuhib. faura im gagg b. jah bo lamba ina
5 laisijand. unle kunnun stibna is. Ib framabjana ni laistjand ak ])liu!iand faura imma. unle ni kun-
6 nun bize fraroabjanestibna. bo gajukon qab im iesus. ib jainai ni frobun. wa vas. balei rodida du
7 8 im. banuh qab afira du im iesus. amen aroen qiba izvis. batei ik iin daur bize lambe. allai sva
INTERPRETATIO.
unum scio, quod caccusfui, vcrumnunc video. 26. Tunc dixcrnnt rursus : quid fecil tibi, quomodorectusit
libi oculos? 27. Respondil iis : dixi vobis jam et non audivisiis, qoid iterum vultis auriirc? num eliam
vos vultis huic discipuli fieri? 28. Tunc dcriserunt emn ct dixerunt : tu es discipulushuic, veruin nos
Mosisdiscipulisumus. 29.Nos scinius, quod ad Mosemlocuiuse-t Deus; verumhuuc non noscimus, unda
csl. 50. Respondit hic homo el dixit ad eos : nam in hoc inirabile esl, quud vos non scitis, unde est, et
reclusit milii oculos. 51. Scimus vero, quod Deus peccalores non exaudit, sed si quis probus est et vo-
Iiintaiem ejus facit, liunc audit. 52. Ab aevo nnn auditum fut, quod recludit aliquis oculoscaeconato.
33. Nisiesset hic a Dee, non posset facere non quidquam. 54. Responderuntet dixerunt ad euro : in pec-
calis tu naius fuisii omnis et tu doces nos! Et ejecerunt eum foras. 35. Audivit lesus, qtiod ejecerunt
euin foras, et invenit eum dixitquead eum : tu credisne :>d filium Dei? 36. Respondit ille et dixit : an
quis est, domine, ut creriam ad eum? 37. Dixitaulein ei lesus : et vidisti eum et qni loquilur cum te, bic
est. 38. Verurais dixit: credo, domine'. Ei adoravit eum. 39. Et riixit Iesus : ad Judiciumego in hunc
inundum veni, ut bi non-videntesvideant et hi videntes caecifiant. 40. Et audiverunt lioruin Farisaeorum
quidam hoc hi exsistentes cum eo et dixerunt ad eum : nura etiara nos cxci sumus? 41. Dixit iis lesus :
si caeci esselis, non ulique haberetis peccaturo; verum nunc diciiis, quod videmus; igitur pecca-
tum vcstrum permanel. x, 1. Amen, amen dico vobis, qui intro nnu adit per portam in siabuluui oviutn,
sed scandit aliunde, hic fur est et malelicus; 2. verura hic iniens per portam pastor est ovium, 5. huic ja-
nitor recludit, et haeoves vocem ejus audiunl, et has proprias oves vocal in nominc et eriucii has. 4. Et
cum has proprias educit, anle eas variitet basoves cum sequunlur, nam noscuntvocem ejus. 5. Verumalie-
num non sequuniur, sed fugiunt ab eo, nam non iioscunlhorum alienorum vocem. 6. Hauc parabolam
dixit iis hsus, verum illi nou inlellexerunt, quid fuit, quod loculus-estad cos. 7. Tunc dixit iterum ad
eos lesus : amen, amen dico vobis, quod ego sum porta haruui ovium; 8. omnes tam multi quam vene-
ANNOTATIONES.
est, cum pat-ain substantivi vicc fnngaiur. — vas jah quoque ulitur, vid. Mc. x, 20; L. m, 14; Cor.
ip\ fui verum, gr. wv;°Goth. c. codd. nfwnxxi. Il,ii,2.
ix, 26. oe^Hn] Ulf. «UT^.
• ix, 39. pammd) biinc, Scb. Ulfilamfalso in iis
IX, 28. panuli}iiinc, gr. — moses)ediiores pro numeral, qui TOUTOV r.inillunl.
genilivi forma habent, qu;c aliis locis mosezisest, ix , 40. sumatj i|uidam, ° gr. omn., adriilamen-
vid. vii, 25; Mc. xn, 26 ; L. n, 22; Cor. I, ix , 9; tuni minus uccessarium, cum genilivus [areitaie a
II, III, 7; sed cum Gothi discipuluniesseafieiit, non pai visandanspendeat.
alicujus riiceresoleant (vid. paulo anle tiponeit pam- IX, 41. qipip] cod. Arg. X gi\lipipi sic librarius
»ia),aut Ulf. mosesprojrialivouiilur aul librarius pro sacpiuserravit, repelens easrienisyllahas in ilivers s
mose (v, 46; vn, 22; Mc. u, 4; L. IX, 53 al.) per lineis, vid. ad M. v, 31 et L. i, 65; J. vn, 45 (ubi
errorem mosesscripsit. — tiponjot tijttm) \ gr. omn. in Skeir. jai\jainai scribitur); saepiusid ei eiiam in
IX, 50. aufc] notanda est particula insolita sede cadem tinea accidit, vid. ad xu, 47 ; xm, 13; Mc.
posiia, cum enm post tinmn plurave verba enun- x, 29; L. vt, 17; cf. ad Cor. II, x, 12. — ei>(ii]
liali locum suiiin haberc soleat, nuuc a principio sic recte Jct. editt. e; Griin. III. 282, respondel ciiini
ponilur, sic allis Marc. xn, 25; cf. de raihtis ad simplici particulaeolv vel &>axe; male igiiur Caslril
Rom.x,18. Cor. I, n, 27 et Mssm.Skeir. 41, 21; 45 , 3; 46,
ix, 31. gup fravattrhlaim]1 gr. 14; 47, 6 ei pan div. ediderunl.
ix, 33. mnhtedi]St. X mapedi. x , 1. daur) St. X dauk, sic vs. sq.
u, 34. bu]S'. X'"- x, 2. tlaur] vtd. ad vs. 1.
ix, 55. gau/au6eisjsic cod. Arg.; cdilt. X galau- x, 3. stibnai)1. St.°X ttibna.
bei>,-vid.ad M. ix, 28. x , 4. sijfsotiajUlf. TtpbSaxa.
ix, 36. an} partictila inter.rogaliva respondens \ , 7. ini] sec., J. X am-
grasco xxi in inlerrogationc antu pronomen collo- x, 8. tve) Ulf. c. codd. ° rtpb iuoii.
ealo.vid. ad L. in , 10, pro qun Golh. a'.iis locis
681 JOHANNESX, 9-31. 682
9 managai sve qemun. piubos sind jah vaidedjans. akei ni hausidedun Im po lamba. ik im bata daur.
10 bairh mik jabai was Inngaggip. ganisip jah inngaggip jah utgaggip jah vinja bigitijb. biubs ni qimib
11 nibai ei slilai jah ufsneibai jah fraqisijai. ip ik qam ei libain aigeina jah managizo aigeina. ik Im
12 hairdeis gods. hairdeis sa goda saivala seina lagjib faur lamba. ijb asneis jah saei nist hairdeis.
Jbizeini sind lamba svesa. gasaiwib vulf qimandan jah bileibi{>baim lambam jah bliuhib. jah sa
13 vulfs fravilvib bo jah dislabjib bo lamba. ib sa asneis afbliuhib. unte asneis ist jah ni kar-ist Ina
14, 1S pize lambe. ik im hairdeis sa goda jah kann meina jah kunnun mik {bomeina. svasve kann mik
16 atla jahik kannattan jah saivala meina lagja faur po lamba. jah anpara lamba aih. f>oeihi sind
]bis avistris. jah po skal briggan. Jah stibnos meinaizos hausjanJ jah vairjband ain avejii. ains
17, 18 hairdeis. duhbe atta mik frijojb. unteik lagja saivala meina. ei aftra nimau bo. ni washun liimip
jboaf mis silbin. valdufni haba aflagjan |>ojah valdufni haba aftra niman jbo. jbo anabusn nam at
19, 20 attin meinamma. Jbanuhmissaqiss aftra varjb mib iudaium in bize vaurde. qebitnuh managai ize.
21 unhuljbon babaib jah dvalmob. wa Jbammahauseib. sumaih qebun. bo vaurda ni sind unhulbon
22 habandins. ibai mag unbulbo blindaim augona uslukan. varjb ]ban inniujiba in iairusaulymai jah
23, 24 vintrus vas. jah warboda iesus in alh in pbizvai saulaumonis. banuh birunnun ina iudaieis jah
25 qebundu imma. und wasaivala unsara hahis. jabai bu sijais xristus. qib unsis andaugiba.andb.of
iesus. qajbizvis. jah ni galaubeib. vaurstva {boeiik tauja in namin attins meinis. ]boveitvodjand bi
26, 27 mik. akeijus ni galaubeib. unle ni sijub lambe meinaize. svasve qab izvis. lamba meina Stibnai meinai
28 hausjand. jah ik kann bo. jah laistjand mik. jah ik libain aiveinon giba im. jah ni fraqistnand aiv.
29 jah ni fravilvip washun jbo us handau meinai. atta meins patei fragaf mis. maizo allaim ist. jah ni aiv
30, 31 ainshun mag fravilvan po us handau attins meinis. ik jah atta meihs ain sijo. nemun aftra slainans jbai
INTERPRETATIO.
runt, fures sunt et malefici'; sed non audiverunt eos hse oves. 9. Ego sum haec porla, per me si quis init,
valet et init et exit et pascuam invenit. 10. Fur non venit, nisi ut furetur et dissecet et perdat; verum ego
veni, ut vitam habeant et plus babeant. 11. Ego sum pastor bonus, pastor hic bonus auimam suam ponit
pro ovibus; 12. verum mercenarius et qui nou-est pastor, cujus non sunt oves propriae, videt lupum ve-
nientem et relinquit has oves et fugit, et liic lupus arripit has et dissipat has oves. 13. Verum hic merce-
narius aufugit, nam mercenarius est et non cura-est ei harum ovium. 14. Ego sum pastor hic bonus et
nosco meas et noscunt me liaemeae, 15. sicut noscit me pater et ego nosco patrem el aniiham meam pono
pro his ovibus. 16. Et alias oves habeo, quaenon sunt bujus ovilis, et bas debeo ducere, eivocem meam
audiunt et fiunt unum ovile, unus pastor. 17. Ideo pater me amat, quia ego pono animam roeam, ut
iterum sumam banc. 18. Non quisquam sumit hanc a me ipso, potesiatem haheo deponere hanc et potesla-
tem habeo iterum sumere hanc. Hoc praeceptumaccepi a patre meo. 19. Tunc dissensio iterum facta-est
inter ludaeos ob haec verba (20. dixerunique mnlli eorum : daemonemliabet et insanit; quid hunc audi-
lis? 21. Quidam dixerunt : haec verba non sunt daemonem habentis, num poiest daemon caecis ocutos
recludere?' 22. Facta-est aulem innovatio in lerusolyma et hiems fuit; 23. et ambulavit Iesus in lem-
plo in porticu Salomonis. 24. Tunc circumdederunt eutn ludaei ct dixerunt ad eum : usque quid animara
nostram toltis ? si tu sis Christus, dic nobis palam. 25. Respondit lesus : dixi vobis, et nou creditis;
opera, quae ego facio in nomine patris mei, haec testantur de me. 26. Sed vos non creditis, quia non
estis ovium mearum, sicut dixi vobis. 27. Oves meaevocem meam audiunt, et ego nosco has, et se-
quunlur me. 28. Et ego vitam aeternam do iis, et non pereunt unquam, et non eripit quisquam has
e manu mea. 29. Pater meus quod tradidit mihi, majus omnibus est, et non unquam ullus potest
eripere bas e manu patris mei. 30. Ego et pater meus unum sumus. 31. Sustulerunt iterum laoides hi
ANNOTATIONES.
x, 9, inttgaagi^] sec., St. X ingoggip. est.vid. ad Rom. ix, 15. Parum abfuit quin Z.
x, 10. ip) verum, • gr. cl. ad vi, 58. jam verum tetigisset. Lacunae, cujus signum St. post
x, 11. faur\I. St. X (aura, sic etiam vs. 15. po habet, in cod. Arg. nullum est vestigium. —ai\
x, 12. pliupib) St. X tliuhip. 1. St. B X bi.
x, 13. fcar-utj per elisionem pro kara ist (cf. xn , x, 20. qepunuh) dixeruntque , gr. ihyov Si; Utf.
sic
6), pat - ist, pat-mn, nist pro pata ist, pala ain, cum verss. iatt. x«i, cui apte — tth re-
quamquam
ni itt; Ulf. omisso verbo substanlivo saepittskara so- spondet, legisse dici potest, tamen nohis c. codd.
lum ponil, vid. M. xxvn, 4; Mc. iv, 38; xu, 14. ovv legisse videtur, vid. xvi, 18 qepunuh =a ilsyov
x, 14. kunnun—meina]noscunt—meae, gr. ycyvit- ouv, cf. ad XVIII,26.
axoutttvitb TUViuo>v;caeterumJ. St. X kunnon. x, 21. mag unhulpo] •] gr. omn. praeter cod.
x, 15. faur) vid. ad vs. 11. 235.
x, 16. sic cod.
pii\ avistris] — Arg.; J. X Piia vitr x, 25. ubizvai] cod. Arg. a rccentiore roanu X
trit, St. X Pita vistris. ain avepi] 1. St. B. pro- ubizali.
bante Z,. X atnavepi; avepi, quod jam Ih. proba*- 25. Ulf. • otvxoit.
vit recium esse, nunc e Cor. I, ix, 7 cognoscitur; x, andhof)
x , 27. metnatj B. X meina.
idemque locus Schulzium, qui Ulf. auXii pro rtoiuvn — maizo) quod — majus, gr. S;t —
adnotat, erroris ibi enira x, 29. patei
legisse arguit, quoque
=
avepi itoi.jj.vn. ttsi?«v, Goth. c. cod. L. Ev. 15 patribus laii. et
x, 18. mts stioin] me ipso, pronum esset dicere, Vulg. — nt aiv) 1. Si. B. X Jct-.; caeterum aiv (un-
" °
Ulf. c. codd. iOX— (ftauTau omisisse, sed hoc non quam) gr. omn. — po] has, gr.
verum esse, mis lilbin ostendit, quod graecoiuuvxov, x, 30. mems] meus, • gr. — siju] sic cod. Arg. ;
non iuoHrespondet; neque sic sensum probum mis editt. -f sijitm; est autcm, quam senstis posiulat,
silbin prseberet. Potius librarius oculis suis a po af prima persona dnalis numeri, sic infra xvn, 22f; cf.
mis ad po af mis silbin lapsus afmis. akei ik lagja ad Mc. x , 59; vid. Grim. I. 840 , 1.
po («or'iftoO,ttiX iyit xiOnut<x*nri)ouiisisse dicendus x, 51, nemun] Ulf, c. codd. • ovv.
PATROI. XVIII, 22
G«3 BIBLIORUMULFILANATERSIO. t&l
32 iudaieJs. ei vaurpeina ana ina. aadhof im iesus. managa goda vaorstva Maogida fttvisas attin mei-
35 namma. in warjis pize vaurstve staineip mik. andhofun imma pai iudaieis. in godis raurstvis ni
34 stainjam Jbukak, in vajamereins jah balei pu manna visands ixaps puk silban du guba. andbofim
35 iesus. niu jtst gamelib in viioda izvaramma. ik qa{b.guda sijup. jabai jainans qa]bgnda. dti paimei
36 vaurd gujbsvarjb.jali ni mahi isl galairan jbata gainelido. banei atta gaveihaidajah Insandidain bana
37 fairwu. jus qibib batei vajamerjau. unte qab. sunus gubs im. niba tanjau vaarstva atiins meinis. ni
38 galaubeib mis. ipjabai laujau. niba mis galaubjaijb.baim vaurstvam galaubjaip. ei ufkunnaib Jah
39 gaiaubjaib batei in mis atta jah ik in Imma. sokidedun ina altra gvfahanJah wsiddja us liandum ize.
40 jah galaib aftraufar iaurdanu in bana stad. barei vas iohannes fromisl daupjands. jah salida jainar.
41 Jali managai qemun at imma Jah qepun patei iobannes gatavida taikne ni ainohun. 5b allata batei
42. xi. 1 qab ioliannes bi bana. sunja vas. Jab gataubidedunmanagai du inrma jainar. vasuh bah sums siuks
2 lazarus al bepanias us haimal marjins jah raarjbins svistrs izos. vasuh jpan marja. soei salboda
3 fraujan balsana jah bisvarb fotuns is skufta seinamma. bizozei brobar lazaros siuks vas. Insandide-
4 dun ban bos svistrjus is du imrna qibandeins. frauja sai. {>aneifrijos. siuks Ist. Ijb Is gahausjands
5 qap. so siukei nist du daupau ak in hauheinais gu[is. ei liauhjaidau sumis gnps fiairh pata. frijoduh
6 pan iesus roarjban jah svistar izos jab lazarun. isve hausida patei siuks vas. panuh pan aartidain
7 pammei vas stada tvans dagans. paproh banafarbata qa]bdu siponjam. gaggam irriudaian aftra.
8 qepun du imma pai siponjos. rabbei. nu sokidedun fmk afvairpan stainam iudaieis. Jah aftra gaggis
9 jaind. andhof iesus. niu tvalif sind weilos dagis. jabai was gaggib in dag. ni gastiggqip. unte
10 liuhab bis fairwaus gasaiwib. abban Jabai was gaggi{>in naht. gastiggqib. unte liuhad nisl in imma.
11 bo qab Jah afar {bataqibib du im. lazarus frijonds unsar gasaizlep. akei gaggam ei usvokjau ina.
12, 13 jbanuhqejbun Jbaisiponjos is. frauja. Jabai slepip. Iiails vairbip. qapuhban iesus bi daubu is. ib

INTERPRElTATiO.
Iudsei, ut jacerent super eum. 32. Respondit iis Iesus: multa bona opera ostendi vobis a patre meo, eb
quod horum operum lapidalis me? 33. Responderunt ei hi ludaei: ob bonum opus non Japidamus te, sed
ob blasphemiam et quod lu, homo exslstens, facis teipsum ad Deum. 34. Responditiis lesus: nonne est
scriptum in praeceptovcsiro: ego dixi, dii estis. 55. Si illos dixit deps, ad quos verbum Dei iactum-es*,
et non possibile est solvi hoc BCrlptum: 36. quem paler sanciificavilet misit in bunc munduro, vos dicitis,
quod blasphemem, quiadixi: (llitis Dei sum. 57. ISisi faciam opera patris mei, ne credile mihi; 38. ve-
rum si faciam, nisi mihi credatis, his operibus credatis, ut cognoscalis et credatis quod in me paler el ego
in eo. 39. Quaesiverunteura iteruin capere, et exiit e manibus eorum. 40. Et ivlt iterum .trans Jordanum
in hunc locum, ubi fuil Iohannes primura baptitans; et mansit illic. 41. Et multi venerunt ad eum et
dixerunt, quod Johannes fecit signorum non utlum, verum omne, quod dixit lohannes de hoe, veriias fgit.
42. Et credidcrunt multi ad eum illic xt, 1. Fuilautem quidam xgrotus Lazarus a Beihania, ex vicoMaijae
etMarthx, sororis ejus. 2. Fuit autem Marja, qpae unxit dnminuro balsamo et lersit pedes ejus capilio
suo, cujus frater Lazarus aegrotusfuit. 3. Miseruntautem baesorores ejiis ad eum dicentes : domine, ecce,
quem arr.as, aegroiusest. 4. Verum is audiens dixit: haecaegritudo non-est ad morieon, sed ob gloriam
Uci, ut exalteiur lilius Dei pcr hoc. 5. Amavitautem lesus Martham et sororem ejus etLazariim. 6. Ubi
audivit, quod ajgrotus fuil, lunc autera mansit in quo fuit loco duos dies; 7. rieinde autem post hoc dixit
ad discipulos: imus in lud;eam iterum. 8. Dixerunt ad eum hi discipuli: rahbi, Jam quaesiveruntte pro-
jjicere lapidibus Iudaci, ei iterum vadisitluc? 9. Rcspoiidit lesus: nonne duodecirn sunl horae diei? si qois
vadit in diem, nbn offendit, na.mlucem hujus mundi videt. 10. At si quis vadit in nocte, otTendit,nam lux
non-est in eo. 11. Haecdixit el posthoc dicit ad eos: Lazarus, amicus nosler, obdormivit, sed imus, ul
excilem eum. 12. Tuncdixerunl bi discipuliejus: domine, si dorrait, sanus fit. 13. Dlxitautem lesus de
ANNOTATIONES.
x,32. im) J.St. B. X """• ° y^svisttrs.
x, 55. lurfatetslUlf.c. cod. XS^OVTSJ. xi, 2. jfraujan]J.* St. B. X r>o«*«-
x, 35. paimei] 1. Sl. y^pammei. xi, 3. ts] eius, gr.
x, 56. vajamerjau) blaspliemem, gr. filMitft>,uiit, xi, 4. is] is , sic cod. Arg. et edilt., gr. oiM.
UIT.c. cod. ap. Mi. 'lnaov;, viri. ad Mc. i, 42.—so] baec, Sch. fcilsoad-
x, 37. nifcajexspectaverisjabai ni, sic enim Gotli. nolai, Ulf. omittere «vni.-pairk patd) per hoe, gr.
aliis locis grccum ti ai recte reddere solet, vid. Mc. omn. St' avxnt (inlell. iurOeitiov;);«xspectaverispairh
xi, 26; L. xvi, 11 sq. Cor. I, xv, 13; xvi, 32, aut pan- po (inlell. siukein), sei Gotb. ad sensnm tolins enun-
de nil. v, 47; niba^ii ftij. tiati referl.
x, 38. niba mis] nisi mihi, gr. omn. xav—uot un xi, 6. we] Ulf. * ouv.—^anJSt. X Pan*.
(o\j).—paimvaurtlvam gataubjaip] Hz." y^ u[kun- xi,8.^ai|Su'X.
uaip) St. X uskunnaip. xi, 9. tn daq) io diem, gr. omn. *v «Ai5ppw, qnod
x, 39. sokidedwt]Ulf. c. cod; " ovv. —itia aftra] j goibice est tn aaga, vid. Rora. xm, 15'; cf. ad Eph.
gr.—handum)manibus, gr. omn. x«ifocprster cod. vi, 18.
(| ap. Mi. xi, 11. gaggam)inus, ftr. omn. itonvouat, gaggam
x, 40. ^aret'] St. X patei.—jainar] St. — X jainak. aliis locis graeco Ir/uutv fere Tespondot.,
x, 41. ionannes]pr., Ulf.c. codd. uiv gatavida xi, 12. tlepip) vid. ad M.n, 24.
taikne]f gr. xi, 13. w] 8ec.is,° gr.omn.—-bi*lep]todormitiom»,
x, 42. galauvidedun] St. X galaubiledun.—jainar] gr. qmn. mpi vit xotuiitytutreO uirvou;naWerumro-
gr. anle du. centior manus in cod. Atg. pros/ep absnrda mutavit
xi, 1. bepanias)vid. ad M. xxvn, 57.—tvislrs]Sl. taeun, vid. ad M.ix, 24.
685 JOHANNESXI, 14—38. .686
14, 15 JainaiBngidfidunpalei ij bi slep qebi. Jbanuhjan qaf>du im iesus svikiinjpaba.lazarus gasvall. jah
16 fagirioiriizvara ei giilaubjaib.unte nj vas jainar. akei gaggam du irama. banuh qab f>omas.saei hai-
17 tada didimus. fiaimgablaibam seinaim. gaggam jah veis ei gasviltaima mib imma. qiroands fian
18 iesus bigat ina fuban fidVordagans habandan i"nhlalva. vasuh pan Lejbsnia newa iairusaulymiam
19 svasve ana spaurdiro fimftailiunim.Jali managailudaie gaqemun bi marban Jah marjanei gabrafsij-
20 dedeina ijos bi fiana brobar Izo. if>marfia sunsei hausida fmei fesus qimifi.vifiralddjaina. ib marj»
21 in garda sat. fianuh qab marba du iesna. frauja. If>vcseis her. ni Jbaugadappnodedi brobar meins.
22, 23 akei jah nu vait e1 biswah pel bidjis gub. gfbib pus gup. qajb izai iesus. usstandifibrofiar Jjeins,
24, 25 qab du Imma marpa. vait patei usstandip in usstassai in pamma spedistin daga. qaf) Jian iesus. Ifc
26 im so bsstass Jah libains. saei galaubeibdu mis. bauhjaba daubnif). libaid. jah wasub saei BbaibJali
27 galaubeib du mls. iii gadaubnib aiv. galaubeispata. qap imma. jai frauja. ik galaubida.])alei bu is
28 xrislus sunus gubs sain bana fairvvuqimanda. jah Jbataqibaudei galaib jah vopida marjan svistar
29 seiha piuhjo qipandei. laisareis qam jah hailifi puk. ip jaina sunsei hausida. urrais sprauio jah
30 iddja du tmma. nfp-pan naulipanuh qam iesns in veihsa ak vas nauhpanuh in pamma stada. parei
31 gamotida tmriia marpa. Sudaieis pan pai visandans mib izaiin garda brafstjahdans fja gasaiwandans
marjan baiei sprauto usstop jah nsiddja Jdrijedunuhafar izai qibandans. batei gaggijbdu blaiva ,ei
52 greitai jainar. lf>marja sunsei qam. barei vas lesus. gasaiwandei ina draus Immadu fotum qibandoi
33 dn Iiniiia. franja. if>veiseis her. ni bauh gasvulti meins brobar. banuh iesus sunsei gasaw ija grei-
tandein jab iudaiuns. jbaiei qemun mib Izai grelandans. Inraublida ahmin jah inyagida sik ailban
84, 35, 36 Jahqaf). war lagidedunina. qefiun du imma. frauja. liiri jah saiw. jah lagiida, je&ps.Jbaruhqcbun
37 fiaiiudaieis. sai. waiva frioda Ina. sumai Jban ize qebun. niu mahta saizei uslauk augona bamma
38 blindin galaujan ei jali sa ni gadaubnodedi. Jbaniih iesus aftra inrauhtibs in sis silbin gaggib du
lNTERPRETAfl6.
morte.ejus, Verum.illiputaverunt, quod isde dormitione diceret. 14. Tunc autem dixit adeos lesus ma-
nifeste; Lazarusobnt, 15. et gaudeoob VOSJ, ut credaiis, qnia non fui illic, seri imits ad eum. 16. Tunc
dixit Thomas, qui vocatur Didimus, his sociis suis: imus eliam nos, ut nioriamur cum eo. 17. Vcniens
auiem lesus invenit eum jam quaiuordjes halientem in sepulcro. 18. Fuit autcm Beibaaia prope kruso-
lymis circiter ad stadia quindecini. 19. Et mulii ludseorumconvenerunt circum Marlham el Marjam , ut
cohsolarentur eas ob Jmnc fralrem earum. 20. Verutn Marlha cum-primum audivii quod lesus venit,
pbviam-ivitei; Verum Marja in domo sedit. 21. Tutic dixit Martha ad lesum: domine, »i«8ses hic, iton
utique obiret fraler meus; 22. sed etiam nunc scio, ut quodcunque quod oras Denm, dot libi Oeus.
25, Di.xitei lesus: resurgit frater luus. 24. Dixit ad eum Martha: scio quod resurgit in resurrectione in
fioc ullimb die. 25. Dtxil aiilem lesus: ego suni hajcresurrectio et vita : qui credit-ad me, eliarosj moritur,
vivit. 26. Et quisquc qui vivitet credit ad me, non moritur unquam. Ciedis hoc? 27. Dixiiei: ptique
rJomine, ego credldi, quod tu es Chrjstus, Olius Dei, liic in munriura veniens. 28. Et •hoc^licens ivit et
vocavit Marjam, sororem suam, ctam dicens: magister venit el vocat te. 29. Verum illa citm-primum
audivit, syrrexit subito et ivit ad eum. 30. Non enira adhucvenil Iesus.in vicum, sed fuit adhue in hoc loco»
UhiOccurril ei Martlia. 31. ludaeiautem hi exsislentes cum ea in domo ccnsolantes cam vidontes Manrjam,
qu.od subito surrexit et exiit, iverunl post eam dicentes, quod it ad sepulcrom, ut fleat iflic. 32. Yerum
fiarja cum-prlmitro venii, ubi fuil lesus, videns eum, cecidit ei ad pedes, dicens ad eurn: domine, si esse»
hic, non utiiueobiret meus frater. 33. TuncIesuscuni-primum vidit earaflentem etluriaeos,qui venerunt
cum ea flenles, ipfremuii spiritu et Qomruovitse ipsum 34. et dixil; ubi posuerunt eum? Dixerunt ad eum r
domine, huc-veni et vide. 35. El lacrymatus-est Iesus. 36. Tunc dixerunt hi Iudaei: ecce, quomodo
amavit enm. 37. fjuldam autem eorum dixerunt: nonne poiuit hic, qui reclusit oculos huic caeco, lacere,
utetiam hicnon morerelur? 38. Tunc lesus Herum infremensin se ipso vadit ad hocsepulcrum. Fuilaulem
ANNOTATIONES.
xt, 16, seinaim)suls, gr. .gretai.
xi, 17. ;ii6an] gr. post dttgans. xi, 32. tiei«i«]Z. •#-veseit, vid. Neli. v, 15, 17;
xi, 18. iflirusaKlumiam] sic cod. Arg. °i. Z. X Pr<> yi, 17,18 veisun.v, 14 veisjau.
lairusaufamlm"(Bc.Ut, 8; vjpj,,|)j J. SLX iairusaul- xi, 33. iudaiuns]gr. post izai, Gotli. rum iis tibris,
inianj;'. Sch. citai, non consenlit.—grelandans]l. St. B.
xi. 19, gaqemiin bi] conveherunt;Circum, jgr. aui qaos -»- greitandans.
i\n>\vOsiattvttpbi T«?rttpi, alii quarum
eh)>\\fiuctitvitpbt.,
lectionum Ulf. iieulram secutns esse, sed O-UVSWJ- xi, 34. lagidedun]posuerunt, gr. omn. xeOsixurt.
• gr.
Ottaxvktepilegisse vTdetiir, aut sensnm gr. non recte xi, 35. jah] et,
perspexit. . , xi, 36. waiua] St. y^waiiva.
xi, 21. ie«i»fl];8>5.-Xinitwia.—gadaupnodtdi] St. xi, 38. staina) interpreles falso pro forma nomii^-
X gadaupnodedei.—broparmeins]gr. ante ni. tivi habent; maxime autera erra.vit Z,., qui masculi,-:
xi, 24. spedistin)cod. Arg.ltt.ll- Sit. 0. X «P«- num ejus nomiuativigenus essedicit, quia ufarlagiida
diuatt. .. formaconcrela inasciilinaesse non potest, &$ leini-,
* °
xi, 23. pan) autem, gr., contra Llf. auTij.-« ninum est. Qui golhici sermonis gnarus esl ct grje-
iaViJSl. Xj«*-—pauhjaba] qod. Arg. Hz. Z'. X cum lextum considerat, cujussV uvxy U]f.adverbio
pauliqaba; usitaliftrfonna est pauhjabai, vid. Uor. wfaio(superne) reddit, nori dubiiaturum etiiii ^xisti»
f, vit; 21; It, iv, 16. Stf,e.ir,44, 16. mamus, staina pro daiivo, ttfarlagidaautem pro forma
-xi, 28. gam)venit,,gr. omn. Ttuptatt. femininiad hulundireferendisumendum esse.: el saxo
xi, 29. t/)]v.eruni, gr. * coritecta (spelunca) fuit superne, cf. Lye ap.JBen*.-
xi, 30. nauhpantth] sec. adhuc, * gr. praef.p. LXVII;cf. M. yi, 6 galukandshaurdai clau->
—-
xi, 31. garda) Ulfic;cbdd. xai greitai] Hz. -i- dens porla) = xWsiautxr\vOvpttv.
 8o7 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 688
59 bamma hlaiva.vasuh f>anhulundi jah slaina ufarlagida vas ufaro. qab lesus. afnimibbana slain. qap
40 du imma svistar bis daubins raarba. frauja. ju fuls ist. fidurdogsaok isl. qab izai iesus. niu qabbus
\ 41 batei jabai galaubeis. gasaiwis vulbu gubs. ushofun ftan bana stain. parei vas. ip iesus uzubhof
' 42 augona inp jah qap. atla. aviliudopus. unte andhausides mis. jah bau ik vissa batei sinteiuo mis
andhauseis.akei inr manageins bizos bisiandandeinsqab. ei galaubjaina jbalei bu mik insandides.
45, 44 Jah bata qibands stibnai mikilai hropida. lazaru. hiri ut. jah urrann sa danba gabundans handuns
jah fotuns faskjam. jah vlitsis auralja bibundans. qafi du im iesus. andbindib ina jah lelib gaggan.
45 banuli managaifuze judaiei f>aiqimandansal marjin jah saiwandans. fiatei gatavida. galaubidedun
46, 47 iinroa.sumaib-ban ize galibundu fareisaium jah qebun du im. batei galavida iesus. galesun ban
xn. 1 Jbaiauhumistansgudjans jah jbaifarei... in bebanijin. barei vas lazarus sa dauba. Jbaneiurrai-
2 sida us daufiaimiesus. fiaruh gavaurhtedun imma nahtamat jainar jah marba andbahlida. ib lazarus
3 vas suins bize anakumbjandancmibimma. ib marja nam pund balsanis nardaus pistikeinis filuga-
laubis jali gasalboda fotuns iesua jali bisvarb fotuns is skufta seinanuna. ib sa gards fulls varb
4 daunaisbizos salbonais. qab ban ains bize siponje is. judas seimonis sa iskarioles. izei skaftidasik
5, 6 du gatevjan ina. duwe fiata balsan ni frabauht vas in*f skatle jah fradailib vesi barbam. batub-ban
qab ni bcei ina bize barbane kara vesi. ak unte biubs vas jah arka habaida jah Jbaiainnvaurpano
7, 8 har. qabban iesus. let ija. In dag gafilhis meinis fastaida bata. ib bans unledans sinteino habaijb
9 mif>izvisib mik ni siuleino habaib. tanb fian manageins filu ludaie batet iesus jainar ist jah qcmun
10 ni in iesuis ainis ak ei jah lazaru seweina. fjanei urraisida us daufiaim. munaidedunujb-banauk f»i
11 auhumistans gudjans ei jah lazarau usqemeina. unte managai in bis garunnun iudaiei jah galaubi-
12 dedun iesua. iftumin daga manageins fllu. sei qam at dulbai. gahausjandansf>a(eiqimib iesus in
13 iairausaulymai. nemun aslans pcikabagme jah urrunnun vibragamoijan imma jah bropidedun
INTERPRETATIO.
speluncaet saxo contectafuit superne. 39. Dixit lesus: toilite hoc saxum. Dixitad eum soror hujus mortui
Martha: domine, jain puter est, quatriduanus eniin est. 40. Dixitei Iesus: nonnedixi tibi: quod si cre-
dis, videsgloriam Dei? 41. Sustulerunt autcm hoc saxum, ubi fuil; verum Iesus elevavitoculos sursum et
dixit: paier, gralias-ago libi, quod audivisti me; 42. el vero ego scivi, quod semper me audis, sed ob lur-
bam ha»c circumstantem dixi, ut credant, quod lu me misisli. 43. Et hoc dicens voce magua clamavit:
Lazare, huc-veni foras. 44. Et exiit bic inortuus ligaius manus et pedes fasciiset vuhus ejus sudarioalli-
galus. Dixii ad cos lesus: solviie eumei sinite ire. 45. Tunc multi horum Iudaeorumbi venientes ad Mar-
jam et videntes quod fecit, credideruntei. 46. Quidam autem eorum iverunt ad Farisaeoset dixerunt ad
eos quod fecit lesus. 47. Collegerunl aulem hi summi sacerdotes et hi Fari... —xn, 1. in Betbania, —
ubt fuit Lazarus, hic morluus, quem suscitavit e mortuis lesus. 2. Tunc fecerunt ei ccenamillic el Marlba
ministravii, verum Lazarus fuit quidam horum accumbenliuincum eo. 3. VerumMarjacepit libram balsami
nardi pistici preliosi et unxil pedes lesu et tersit pedes ejus capillo suo, verum haecdomus plena facta est
odore hujus unguenli. 4. Dixit aulem unus horum discipuloruinejus, Iudas Simonis hic Iscarioles, qui
paravii se ad iradendum eum: 5. cur hoc balsauiumnon vendiium fuil in ccc denariorum el disiributum
esset egenis? 6. Huc autem dixit, non quod ei horum egenorumcura esset, sed quia fur fuit, et loculum
babuit et hoc injectnin lulit. 7. Dixil autem Iesus: sine eam, iu diem sepuiturje mejeservavit hoc. 8. Ve-
rum hos pauperes semper habetis ctim vobis, verum me non seinper habeiis. 9. Comperit autem turbte
multumluriaeorum, quod lesus illicest etveuerunt non ob lesum uuuin, sed uteiiam Lazarum viderenl,
quem snscitavit e moriuis. 10. Cogiiarunt autem enim hi summi sacerdotes, ut eliam Lazarum occiderenl;
11. nam multi ob hunc concurrerunt ludaeoruinet credideruni Iesu. 12. Postero die turbae mulium, quas
venit ad festum, audientes quod venit Iesus iu lerosolymam; 13. ceperunt ramos palmarum et excurrerunt
ANNOTATIONES.
xi, 41. parei vas) ubi fuit, ° gr.—uzuhliof]vid. ad significationemvreliosi habet, vid. Rom. IX, 21 us
Mc. xiv, 44.—iup] L. yKJup. pamma samin daiga taujan tum du galaubammaluua
xi, 42. jah pan) 1. Si. X j«. axtvot) sumup-pan du uugalaubamma(ti;
(tit Tt/jujv
xi, 44. hanaunsjah foiuns)1 gr.; accusativi, Grae- uxtuLuv)i. e. ex eadein maleria facere alterum ad
coruni morc pusiii (MatlhiacGriecli.Gramm.p. 782, pretiosumvas,alierum autera ad non-preliosum.Cor.
4.) alia exempla vid. Mc.xn, 4 haubip vundan (ca- I, vu, 23 vairpa galaubammausbaulitaisijup i. e. pre-
pite s.iiiciuui); Epb. vi, 14 ufgaurdanaihupins (cincli lio magno (T(f«i)empli eslis. Inde apparet filugalaubi
luinbis). — bibundant) colligalus, gr. omn. rttpuSi- graccoiroMxtuocrecle respondere.—-skufla seinamma]
SlTO. gr. omn. ante fotuns.
xi, 45. judaiei) sic cod. Arg. vid. ad L. nt, 5; St. xu, 4. saj bic, ° gr. omn. — galetjan tnd) \ gr.
•4-iuluie, l. B. L. -h judaie. omn.
xi, 46. tumaip) 1. St. -f- tumai, vid. ad M. v, 37. xii, 6. qap} gr. zaltdpatuh.—tna] gr. omn. post
xi, 47. (arei...\ hucusque legitur in cod. Arg.; J. veti.
e
Bl. conjectura complentes fareitaieis ediderunt.
xii, 1. inj boc verbo pergitur in° cod. Arg.; J. St. x.i, 8.ip]pr. *1. "X-
• conjeclura addunt qam.—iesut} gr. xn, 9. tesu»] gr. omn.—urrawido] J. St. X wr-
reitida.
xu, 2. vas sums\ 1 gr. omn.
XII, 3. nardaus)1. S(. X nardans, cui J. etiam pi- xii, 10. pan auk) autem enim K Si, cf. Rom. vm,
ttikeinisX adueciit. —filugalaubis)tuenlur id Si. B. 10; Cor. I, x, 20.—/a«oiaul Hz. X lotaru.
Z.; Ih. Uifil. illusir. pracf. p. 6 el Grim. II, 176 pro xii, 11. iudaiei] B. -f iudaie, vid. ad L. m, 5.
glossahabent, cujus auctor 7:iar-tx)7f inalc inlcllectum * xti, 12. iftvmindagaM. X jcl., caeterumgr.omn.
t itiaxit (fides) duxerit et filugalaubsinterpretatus daga (die).
sit. Id non verum esse alii docent |oci, ubi galaubi xu, 13. qimanda]1. St. X qimandt,
6S9 JOHANNES XII, 14—59. MO
14 osanna. (biufndasa qimanda in namin fraujins friudans Israelis. bigat ban lesus asilu. gant ana Ina.
15 svasvc ist gamelib. ni ogs f>us dauhtar sion. sai. ijbiudans Jbeinsqimib sitands ana fuliu asllaus.
16 batub-ban ni kunbedun siponjos is frumist. ak bibe gasveraibs vas iesus. banuh gamundedunfiatei
17 Jbatavas du f>ammagamelib. jah bata gatavidedun imma. veilvodida fian so managei. sei vas mib
18 imma. ban lazaru vopida us hlaiva jah urraisida ina us daufiaim. duf>f>eiddjedun gamotjan imma
19 managei. unte hausidedun ei gaiavidedi f>0 taikn. franuh fiai fareisaieis qefmn du sis misso. saiwif»
20 fiatei ni boteib vaiht. sai. so manaseds afar iromagalaif). vesunuf>-f>ansumai f)iudo bize urrinnan-
21 dane ei inviteina in f>izaidu)f>ai.f>ai atiddjedun du fllippau pamma fram bebsaeida galeilaie jah
22 bedun ina qibandans. frauja. vileima iesu gasaiwan. gaggif)filippusjah qibifi du andraiin jah aftra
23 andraias jah lilippus qepun du iesua. ib iesus andliof Ira qibands. qam weila ei sveraidau sunus
24 mans. amen amen qiba izvis. nibai kaurno waiteis gadriusando in airba gasviltib.. silbo ainata
25 aflifnif).if> jabai gasviliib. manag akran bairib. saei frijob saivala seina. fraqisteif) izai. jah saei
26 fiaif) saivala seina in bamma fairwau. in libainai aiveinon bairgip izai. jabai mis was andbahijai.
mik Uisljai. jah barei im ik. baruh sa andbahls meins visan habaib. jah jabai was mis andbahlib.
27 sveraib ina atia. nu saivala meina gadrobnoda. jah wa qibau atta. nasei mik us bizai weilai. akei
28 duf>f>eqam in f>izaiweilai. alla. hauhei naroo beinata. qam ban stibna us himina. jah hauhida jah
29 aftra haubja. managei ban. sei stof>gahausjandei. qebun beiwon vairban. sumai qebun. aggilus du
50, 31 imroa rodida. andliof iesus jah qab. ni in meina so stibna varb ak in izvara. nu slaua islbizai ma-
32 nasedai. nu sa reiks bis fairwaus usvairpada ut. jah ik jabai ushauhjada af airjbai. alla atjbinsa
53, 34 du mis. batub-ban qab bandvjands. wileikamma daubau skulda gadaubrian. andhof imma so mana-
gei. veis hausidedum ana viloda. baiei xristus sijai du aiva. jah waiva bu qibis batei skulds Ist
55 ushauhjan sa sunus mans. was ist sa sunus mans. qab pan du im iesus. nauh leitil mel liuhab in
izvis ist. gaggib bande liuhab habaib. ei riqiz izvis ni gafaliai. jah Saei gaggib in riqiza. ni vait.
36. Vvabgaggip. pande liuhap habaib. galaubeib du iiuhada ei sunjus liubadis vairbaib. bata rodida
37 iesus jah galaib jah gafalhsik faura irn. sva filu irama taikne galaujandin in andvairfija ize ni galau-
38 bidedun imma. ei bata vaurd esaeiins praufetaus usfullnodedi. batei qab. frauja. was galaubida hau-
39 seinai unsarai. jali arms fraujins wamma andhulips varp. duibbe ni mahtedun galaubjan. unte aftra
INTERPRETATIO.
occurrere ei et clamaverunt: osanna, benedictus hic veniens in nomine domini, rex Israelis! 14. Invenit
autem lesus asinum, insedit in eum, sicut est scriptum: 15. ne lime tibi, filia Sion, ecce, rex tuus venit
sedens in pullo asinae. 16. Hoc autem non cognoverunt discipuli ejus"primum, sed cum glorificaius fuit
lesus, tunc recordati-sunt, quod hoc fuit de eo scripium , et hoc fecerunt ei. 17. Tesiata-est autem haec
turba, qusefuitcumeo, cum Lazarum vocavite sepulcro et suscilavit eum e mortuis. 18. Propterea iverunt
occurrere ei turba, nam audiverunt quod faceret hoc signum. 19, Tunc hi Farisaei dixerunt ad se invicem:
videtis, quod non proficitisquidqnarn; ecce, hic mnndus post eum ivit. 20. Fueruru autem quidam genti-
lium horuro excurrentium, ut adorarenl in hoc fesio. 21. Hi adierunt ad Filippum hunc a Bethsaida Gali-
laeorumet orarunt eum dicentes: domine, volumus Iesum videre. 22. Vadit Filippus ct dicit ad Andream,
et iierum Andreas el Filippus dixerunt ad lesum; 23. verum lesus respondit iis dicens : venit liora, ut
glorillcetur filius hominis. 24. Amen, amen dico vobis, nisi granum trilici cadens in terram, morilur ,
ipsum sotum delinquitur; verum si morilnr, multum fructum fert. 25. Qtii amat animam suam, perriiteam,
et qui odit animamsnam in hoc mundo, in vilaaeierna custodil eam. 26. Similiiquisminislrei,mesequaturr
et uhi sum ego, ibi hic minister meus esse habel, et sl quis mihi ministrat, gtorificat eum pater. 27. Nuoc
anima mea turbata-est et quid dicam: paler, salva me ex hac liora? Sed ideo veni in hanc horam. 28. Pa-
tcr, alta nomen tnum. Venit auiem vox e coelo: et altavi eliterum alto. 29. Tmba aulem, quaestelit
audiens, dixemnt tonitru lieri, quidam dixerttnt: angelus ad eum locutus-est. 39. Respondit lesus et dixit:
non ob me haecvox factaest, sed ob vos. 31. Nunc judicium cst huic mundo, nunc hic princeps hujus
mundi ejicilur foras, 32. et ego si exallor a terra , omnia atiraho ad me. 33. Hocaulem dixit signilicans
quali morte debuit mori. 34. Respondit ei haec lurba: nos audiviidus in lege, quod Christns sit in aeier-
num , et quomodo tu dicis, quod debitus est exaltari hic filius hominis? Quis est hic filius bominis?
55. Dixit autem ad eos lesus: adhuc paucum lempus lux in vobis est; iie dura lucem habetis, ut lenebrae
vos non capiatit, et qui vadit in lenebris non scit quo vadil. 36. Dum lucem habetis, credite ad lucem,
ut filii lucis fiatis. Uoc locutus-est lesus, et ivil et, abscondiditse ab iis. 37. Tam mulium eo signorum fa-
ciente in facie eorum, non crediderunt ei. 38. Ut hoc verbum Esaiae profetae implereliir, quod dixit: d<>-
mine, quis credidit auditui nosiro, et brachium domini, cui detectum fuit., 39. Itaque non potucrunt cre-
ANNOTATIONES.
xn, 17. pan\sec. quum, gr. o«. * nisi forlasse pro sa legendum est jah.—visan habaip]
xn, 18. duppe) Ulf. c. codd. xai.—iddjedunga- esse° habet, i. e. erit, vid. ad L. vi, 25. -~jah\ sec.
moija'!] vid. aa Cor. 1, ix, 25.—po) hoc, gr. omn. el, gr.—mis] sec. J. Sl. X ""•*•
anle gatavida. xn, 28. namo peinala] ] gr.* omn.
xn, 20. piudo pize urrinnandane) Grimm. Gr. IV , XII,29. slo/5] Ulf. c. cod. x«i.
586 inale interpretatur, nam pize urrinnandane non XII, 31. fairwaus] St. X faurwaus; cseterum quod
ad piudo periinet, sed est genitivus quem voeant Sch. adnotat.Ulf. TOUTOUomiltere, errat.
partitiyum: erant autem inter excurrentes quidam xu, 32. alla] omnia, gr. navxat.
genlilium. * XII,34. was) 1. St. X tva-
xn, 21. pai] Ulf. c. codd. oSv. xn, 36. galaip) B.* X gdip-
xn, 24. waiteis) vid. ad L. i, 23. * xii, 37. filu) Ulf. Si.
iii, 26. was andbahtjai) 1 gr.—paruh] Ulf. xai, xu, 38. csqeiint) St, Uz. X <Me;irti.
oOl BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 692
40 qaf>esaeias. gablindida ize augona Jah gadaubida ize hairtona. ei ni gaumidedeina augam jah
41 fro^etntf Irairfin }ah gavandidedeinajah ganasidedjau ins. bata qafi esaeias. ban saw vulbu is jah
42 rodida bi ma. Jbanilhban svepauh Jah uS Jbaimreikam managai galaubidedun du imma. akei faura
45 fareteaiumnrandbaihaitun. eiussynagogefn ni usvaurpanai vaurpeina. frijodedun auk mais hauhein
44 manniska ^sru hauheingubs.if> lesus hropidajah qab. saeigalaubeif)du mis. ni galauheibdu raisak du
45, 46 bammtfsamJjandhimik. jahsaeisaiwip mik. saiwippanasandjandan mik. ikliuhad Inpamma fairwau
47 qam. et wazuh saei galaubjai du rois. In riqiza ni visai. jah jabai was meinaim bausjai vaurdam jah
48 galaubjal. ik ni stoja ina. nih f>anqara ei slojau manased ak ei ganasjau manased. saei frakann mis
jah ni anduimip vaurda meina. habaid pana stojandan sik. vaurd ])atei rodiria. jbata stojif>ina in
49 spedislindaga. wtte ik us ntiissifbin ni rodida. ak saei saudida mik alla. sah mis anabusn al... —
xni, 11,12—-qaf>.ni allai hrainjai sijnp. bibeh ban usbvoh fotunsize jah nam vasijos seinos.anakumbjands.
13 afira qab du Im. vitudu. \va gatavida izvis. jus vopeid mik. laisareis Jah frauja. vaila qifiip. im auk
14 jabai nu nsbvoh izvis foluns fraoja jah laisareis. jah jus skulub izvis misso fivahan fotuns.
15, 16 du frisahtai auk atgaf izvis ci svasvcik gatavida>izvis.sva jus taujaib. amen amen qipa izvis. nist
17 skalks maiza fraujin seinaroma nih apaustaulus maiza bamma sanrijanriin sik. fiande pata viiub.
18 audagatsijtif). jabai tatijib bala. ni bi allans izvis qipa. ik vait. warjans gavalida.akei usfullipvaurpi
19 pata gamelido. saei matida mip mis blaib. ushof ana mik fairzna seina. fram liimma qiba izvis
20 faurbizei vaurbi. ei bipe vairf>ai.galaubjaijbf>ateiIk Im. amen amen qif>aizvis. saei anduimijpJbana
21-fianei ik insandja. mik andnlmif>.if>saei mik andnimip. andnimip pana sandjandan mik. f>ataqifiands
iestis indrobnoda ahmin Jah veiivodida jah qab. amen amen qiba izvis. batei ains izvara galeveib
ii, 23 mik. banuh sewnn du sis misso bai siponjospagkjandans. bi warjana qepi. vasuh pan anakumbjands
24 ains bize siponje is in barma iesuis. panci frijoda iesus. bandviduh ban bamma seimon paitrus du
25 fraihnan. was vesi. bi banei qaf>.anakumbidaban jains sva ana barma iesuis qa^uh Imma. frauja.
26 was ist. andhofiesus. sa ist. bammei ik tlfdaupjandsfiana hlaif giba. jah ufdaupjandsbana hlaif gal
lNTERPRETATIO.
dere, nam iterum dixit Esaias: 40. obcmcavit eoroni oenlos et induravit eoram corda, ut non viderent
oculiset intelligerent corde et convertereni et sanar.emeos. 41«.Iloc dixit Esaias, cum vidit gloriam ejus
el locutus-estde eo. 42. Tunc autem tamen eliam ex his principibus multi crediderunt ad eum, sed propler
Farisacosnon confessi-suni, ut e synagoganon ejecti fierent. 45. Amaverunt enira magis gloriam huma-
nam, quam gluriam Dei, 44. Verum lesus clamavit et dixit: qui credit ad me, non credit ad ine, sed a4
hunc miltentem*me; 45. e( qui videt me, videt bunc mittenlem mu. 46. Ego lumen in hunc nmndum
veni, ut quisque qui credat ad rae, in lenebris non maueat; 47. et si quis mea audiat verba et credat, ego
noiijudico eum, nuh enira veni.ut judicem mundum.sed ut salvem mundum; 48,qui rejicitmeet non acci->
pit verba mea,habet hunc judicantemse : verbum quod loculus-sum, bocjudicat eum inultimo die. 49.Nam»
ego cx me ipso non locutus-sum, sed qui misitme paler, hic inilii pracceptumde (dil) — xni, 11.— dixit:
non omnes niundi estis. 12. Cum autem lavit pedes eorum et cepit vestes suas, accumbens iterum dixit
ad eos : scitlsne quid feci vobis? 15. Vos vocatis me, magister et dominus? Bene dicitis, suin enim; 14. si
igitur iavi vobis pedes, dominus et magisier, etiam vos debelis vobisinvicem lavare pedes. 15. Ad exem-
plum enim dedi vobis, ut sicut ego feci vobis, sic vos faciatis. 16. Aroen, aroen dico vobis, non-est servus
major dorainosuo, nec apostolus major bocmitientese. 1?. Si hoc scitis, beati estis.si facilis hoc. 18. Non
de omniliusvobis dico; egoscio, quoselegi, sed ut impletum fieret boc scriptum : qui edit cum me paoem,
sustulit contra me calcaneum suum. 19. Ab hodierno dico vobis, autequam (ierei, ul cum fiat, credatis,
quod ego sum. 20. Amen, aracn dico vobis, qui suscipit hunc, quem ego mitto, me suscipit; verum qui
me suscipit, suscipii buuc mitlemem me. 21. lloc dicens lesus turbalus-est spirilu el lesiatus est el dixit:
amen, amen dico vobis, quod unus vestrum tradit me. 22. Tunc adspexerunt ad se invicera hi cliscipwti
cogitanles, de quo diceret. 23. Fuit autem accumbens unus horum discipulorumejus in sinu lesu, quem
amavit lesus: 24. innuit aulem huic Simon Petrus ad inlerrogandumquis esset de quo dixit. 25. Accu-
buil autem ille sic in sinu lesu dixitque ei: domine, quis esti 26. Respondit lesus: hic est, cui ego im-
ANN0TAT10NES.
xn, 40. hairtond)corda, gr. omn. xupSim. xn, 48. pana) St. X Para-
xn, 42. synagogein] edtlt.y^synagogei; cod. Arg. xn, 49. at..] 1. e conjectura completatgaf.
librarium ni xiii, 12. vitudu) cod. Arg. Hz. J. Sl. B. X »'-
synanogeinusuaurpanat: apparet tadu.
oraisisse, cognito errore addidisse, sed ita ut cum 13. tqisareis) cod. Arg. X laisareisareis,non
liileramn jam scriptam virieret, cam ad ni pei linere utiXIII, Ih. Z. dicunl laisareissareis, cf. ad ix, 41. —
et i modo se omisisse pulans, alterum n non repe- (raujd) Ulf.*°xai.
teret. Daiivusuiique in n desinit: synagogeinL iv, XIII, 14. liu] Ulf. ° eyi>.
16,20, 28; synagogenMc. i, 23, 29. XIII,15. sva) sic, gr. omn. xai, vid. ad xv, 9.
xn, 43. mais] gr. omn. post mannitka.—manniskd) XIII,16. qipa] J. X vipa.
humanam, gr. omn. «vQpi>Ttuv. XIII,18. war/nns]quos (pronomeninierrogativnm),
xu, 45. tandjandan] 1. Sl. X sandjandin. gr. oOf.— patd gamelido]gr. anle us[ullip.
xii, 46. Visat']J. X vixai. XIII,20. pana panei) hunc quem, gr. ixvxtvx.
°
xiii, 25. svd)sic, gr.
xn, 47. jdh) sec, editt. adduftt ni, cujus vocolae
in cod. Arg. nullum vestigium invenitur, ncque a XIII,26. teimonis skariotau) sic cod. Arg.; J. Sl.
lihrario, sed ab ipso interprete oroissum esse, codi- X seimon iskariotau, B. seimonisuJiariotau recte,
ces ii, quibuscum sapissime consentit, probant.— vid. xu. 4. nam nostroloco uullus gr. ixuptaxn legit,
m<tmied\pi;, cod. Arg. X mananated; cf. adix,4i. quara inulilam formam supra quidam babenl.
093 JOHANNESXIH, 27—XIV, 8. . 694
27 iudin seimoi»»skariotati. jah afar f>ammablaitoafian galaip in jainana satana. qaf» f>an du imroa
28 iesus. {Saieitaujis. tavei sprauto. Jbatuhf>anainshun ni vissa bize anakumbjandane.duwe qab imma.
29 sumai mundedunei iinte arka habaida iudas, Jbateiqepi imma iesus. bugei bizei baurbetma du dulbai
30 aibbau baim unledam ei wa gibau. bibe andnam bana hlaib jains. snns galaib ut. vasuh fran nahts.
31, 32 pan galatp ut. qaf>pan iesus. nu gasveraids varf) sunus mans jah guf>hauhibs ist in Imma. jabai nu
33 gup hauhif» ist in imma. jah gujb hauheib ina in sis jah suns hauhida ina. barnilona. nauh leilil
mel mlb izvfsIm. sokeib mik. jab svasve qajbd'u iudaium. ei badei ik gagga.jus ni maguf) qiman.
34 jah Izvfcqif>anu. anabusn niuja giba izvis ei frijof).izvis misso sve Ik frijoda Izvis.f>eijah jus frijob
35 missoizvis. bi barnma uf kunnanda allai. bei meinai siponjos sijub. jabai friabva habaid mib izvis
36 misso. banuh qab du imma seiraon paitrus. frauja. wad gaggis. andhafjandsiesus qaf>. fmdei ik
57 gagga. ni magt mik nu laisijan. ip bibe laistcis. baruli paitrus qab du imma. frauja. duwe ni mag buk
38 laistjan nu. saivala meina faur f>uk lagja. andhof iesus. saivala beina faur mik lagjis. amen aroen
xiv. 1 qifia fius. f>eihana ni hrukeif). untebu mik afaikis kunnan brim sifibam. ni indrobnai izvar hairto.
2 galaubeib du guba jah du mis galaubeib. in garda altins meinis saiibvos managos sind. abbanniba
3 veseina. aibfiau qefijau du izvis. gagga inanvjan slad izvis. jah f>anjaliai gagga. manvja izvis slad.
4 aftra qima jah franima izvis du mis silbin. ei barei im ik. barub sijub jab Jus. jah badeiik gagga.
5 kunnub jah f>an« vig kunnujp. jbaruh qab imma bomas. frauja. ni viluni wab gaggis jah waiva
6 magum bana vig kuunan. qab imma iesus. ik im sa viigsJah sunjajah libains. ainshun ni qimib a(
7 Mtin nibabairh mik. ib kunbedeib mik aibbau kunbedeif) jah attan meinana. jah ban fram himma
8 kumiuf)ina jah gasaiwif)ioa. if>filippusqabuh du iraroa. frauja. augei unsis }banaattan. jbaluhganati
INTERPRETATIO.
mergens hunc panem do. Et immergens hnnc panem dedit ludae Simonis lscarioiae. 27. Et post biinc
panem tum ivit in iltum satanas; dixit autem ad eum lesus:quod facis, fac subito. 28. Hoc autem ullus
non scivit horum accumbentium, cur dixit ei. 29. Quidam putarunt, quod, quia loculum habuit Iudas, quod
diceret ei lesus: eme quo egemns ad festum, aut bis paupcribus ut quid dem. 30. Ubi accepit bunc panem
ille, statim rvit foras. Fuil aulem nox. 31. Cum ivit loras, dixit tum lesus : nunc glorificatus facius-est
UIUisbominis et Deus altatus est in eo. 32. Si igilur Deus aitatus est in eo, etiam Deusaltat eum in se et
statim altavit eum. 33. Filioli, adhuc paucumtempus cum vobis sum; quaeritisme, et sicut dixi ad ludaeos,
quod quo ego eo, vos non potestis venire, eliam vobis dico nunc. 34. Praeceptum novum do vobis, ut
ametisvos invicem, uli ego amavi vos, ut etiam vos aroetis invicem vos. 35. tn hoc cognoscunt omnes,
(juod mei discipuli eslis, si ainorem babetis cum vobis invicera. 36. Tunc dixit ad eum Siraun Petrus.
domine, quo is? Respondens Iesus dixit: quo ego eo, non potes me nunc sequi;verum postea sequeris.
37. Tunc Petrus dixit ad eum : domine, cur non possum le sequi nunc ? animam meam pro te pono. 58. Re-
spendit Iestrs: animam luam pro me ponis? Amen, amen dico tibi, quod gallus non cantat, donec tu ma
atmegasuovisse tribus vieibus. xiv, 1. Ne turbetur vestrum cor, eredite ad Deumelad mecredite. 2. In
domo palris mei mansiones mullae sunt; at ni»i essent, utique dicerem ad vos: eo parare locum vobis.
3. Et enim si eo, paro vobis locum; ileruro venioet accipio vos ad roe ipsum, ul ubi sum ego, ibi siiis etiara
TOS. 4. Et quo ego eo, scitis et hanc viam scitis. 5. Tunc dixit ei Thomas : domine, non scimus, quo is;
etquomodo possumus hanc viam scire? 6. Dixit ei lesus: ego sum hxc via et veritas et vila, ulius"non
venit ad patrem, nisi per me. 7. Si nosceretis me, ulique nosceretis etiam palrem meum, et eniui ab uo-
dierno noscitiseum et videtis eum. 8. Verum Filippus dixit ad eum : domine, ostende nobis liunc palrem '
ANNOTATIONES.
xiu, 29. sumai] Ulf. c. codd. ° yap. —ei unie] quod Rom. ix. 19; liugandau Gor. I, vn, 9; gavasjadi xv,
quia, gr. iitei (cod. D ort); aut atterutrum est glossa 54; vaurkjada 11,iv, 17; usiiuhada
° vu, 10.
in lextum illata (cf. ad L. v, 35), aul Ulf. bxt parti- xm, 36. panuh] tunc, gr. omn. — andhafjandt
culam ab ISoxouvpendentem bis et ante et post sen- —qap) rcspondens — dixit, gr. uttexpiOn«vri>o 'l««
tenliam interjeciam posuit, sic Cor. II, v, 1 vitum aovtr cum Golh. nullus liber couseniil; cf. xvui, 5.
palei, jabai airpeina unsara gards gatairada. ei ga- — ik) ego, ° gr. — laisteis) Ulf. c. codd. ° uoi.
timrjon vs gupa habam; cf. Mc.xu, 19. —paurbeima) XIII, 37. parvJi) lunc, ° gr. omn. — paitrus] gr.
1. St. X paurbeimai. — gibau) dem, gr. omn. §<u. omn. post imma.i—nulSt. " X-
xin, 50. blpe] Ulf. c. cod. r. ap. Mi. ° ouv. xiu, 38. andhof) Ulf.c. corid. ° «CUTU.—pei\ quod,
xui, 51. pan) sec. °
luro, gr. omn. nec in gothica 0 gr.---5u]iu,0gr.omn. — mik]gr. oiuii. posl kunnau,
versione recle se babere existimamus, nam correla- — afaikis kunnan] almegas novisse — apvrian,vid,
ttonem parlicularum, quae in lara rainuiis sermonis ad Gor. I, ix, 25. — prim siupam) 1. St. X jct.
merabris adhibita satis inepla videiur, etiamsi fer- xiv, 1, gupa) St. X gtoha.
remtis, tamen terri uon potest, quod alterum pan xiv, 2. veseina)esseot, ° gr. omn.
(tum) non primura, quem sic debet (Cor. II, xu, 10), xiv, 3. jahpan) et enim, gr. ojiin. xai, sic vs. 7,
°
tocum in enuniiato oblinet. Quod post prius pan gr. — gaggd) Ulf. c. codd. x«t. — paruh) ibi, gr, •
nuvlegunt, id fortasse a quodam in inargine i>ery5an Caeierum Hz. X parei. — sijup j gr. omn. pos(
reddiium, deiudeantem a librario codicis Arg., quia jus.
posi illud pan poui non possct, alieno.loco in textura xiv, 5. paruh) tunc, ° gr. omn.
lllaium est. xiv, 7. aippau kunpedeip) gr. omn. post meinana,
»
XIII,52. mtj igitur, gr. omn., Ulf. c. Brix. caeterum Z. X kundedeip. — ind) pr. St. X *"""•
XIII,33. mel) lerapus, ° gr.— tfcgagga]1 gr. — gasaimip] videlis, gr. omn. impaxttxt, Ulf. c.
°
xin, 34. i*J ego, gr. Brix.
XIII,35. uf kunnandd)esl forma non passivi, sed xiv, 8. ip] verum, • gr. omn. — filipptu] gr. omn.
mcdii, vid. Grlra. I. 855, 2 uti attteigadau M. xxvii, post imma; caelerum St. X philippus.— patuh] hoc,
42; Mc. xv, 52. tausjadau M. xxvn, 43; [aianda gr. oinn. xxi.
 b95 BIBLIORUMULFILANAVERSIO 696
9 unsis. baruh qab iinmaiesus. svalaud melis mib izvis vas. jah ni ufkunbes mik. filippu. saei gasaw
10 mik. gasaw altan. jah waiva bu qibis. augei unsis bana attan. niu galaubeis batei ik in altin jah
atla in mis isl. bo vaurda. boei ik rodja izvis. af mis silbin ni rodja. ak atta. saei in mis ist. sa
11 taujif) po vaurstva. galaubeib mis batei ik in atlin jaii alta in mis. ib jabai in bize vaurstve ni
12 galaubeib mis. amen amen qiba izvis. saei galaubeid mis. bo vaurstva. boei ik lauja. jah is laujifi
13 jah maizona baim taujib. untc ik du altin gagga. jah batei wa bidjip in namin meinamma. pata
14, 15 tauja ei haulijaidau alta in sunau. jabai wis bidjib roik in namin meinamma.ik lauja. jabai mik frijojb.
16 anabusnins meinos fastaid. jah ik bidja atian. jah anbarana parakletu gibib izvis. ei sijai mib izvis
17 du aiva. ahma sunjos. fianei so manaseibsni mag niman. unteni saiwib Ina. nih kann ina. ib jus
18 kunnuf) ina. untc is mif) izvis visif) jah in izvis Ist. ni leta Izvis viduvairnans. qima at izvis.
19 nauh leitil. jah so manaseibs mik ni banaseifis saiwif). ip jus saiwip mik. patei ik liba. jah Juj
20 libaib. in jainamma daga ufkunnaib jus fiatei ik in altin meinamma jah jus in mis jah ik in Izvis.
21 saei habaid anabusnins meinos jah fasiaib bos. sa ist saei frijojbroik. Jah ban saei frijof) mik.
22 frijoda fram atiin meinamroa. jah ik frijo ina jah gabairblja imma mik silban. baruh qab imma
iudas. ni sa iskarjoles. frauja. wa var{) ei unsis munais gabairbljan buk silban ib pizal manasedaini.
23 andhof iesus jah qap du iuinia. jabai was mik frijop jah vaurd mein fasiaib. jah alta meins frijofi
24 ina. jah du imma galeibosJali salijivos ai itnma gaiaujos. ip saei ni friob mik. po vaurda meina ni
25 fastaib. Jah bala vaurd. ]>aieiliauseib. nist mein ak bis sandjandins mik altins. bala rodida izvis al
26 izvis visands. appan sa parakletus. alinia sa veiba. fianei sandeip atla in namin meinamma. Saizvii
27 laiseip allata jah gamaudeip izvis allis. f>aleiqa]bdu izvis. gavairjbibileiba izvis. gavairbi mein giba
izvis. ni svasve so manasebs gibib. ik giba izvis. ni indrobnaina izvara hairtona nih faurhtjaina,
28 hausidedub ei ik qab izvis. galciba jab qima at I/.vis. jabai frijodedeijbmik. aijbfiaujus faginodedeifi
29 ei ik gaggadu allin. unie alla meins maiza mis isi. jah nu qab izvis. faurbizeivaurbi. ei bibe vairbai.
INTERPRETATIO.
boc sufficitnobis. 9. Tunc dixit ei lesus : lanlum temporis cum vobis fui, et non cognovisti me, Filippe?
Qui vidit me, vidit patrem; et quomodo tu dicis, osiende nobis liunc palrem. 10. Nonne credis, quod ego
in patre et paler in me esl? Uaecverba, qinc ego loquor vobis, a me ipso non loquor, sed pater, qui in me
est, hic facit haecopera. 11. Credite milii, quod ego in patre et pater in me; verum si ob haecopera non
creditis mibi. 12. Amen, aroen dico vobis,qui credil milii, hatc opera, quae ego facio, etiam is facit et
majora his facit, quia ego ad patrem eo. 13. El quod quid oralis in nomine meo, hoc facio, ut altetur pater
in lilio. 14. Si quid oratis mc in noroine meo, ego facio. 15. Si me amatis, praeceptamea servate, 16. et
ego oro patrem, et nlium paraclelum dat vobis, m sit cum vobis in aeternum. 17. Spiritus veriiatis, quem
liic raundus non potest capere; nam non videt eum, neque noscit cum; verum vos noscilis eum, nam is
cum vobis manet etin vobis est. 18. Non relinquo vos orbns: venio ad vos. 19. Adhuc paucum, et bic
mundus me non amplius vidct, verum vos videtis me, quod cgo vivo, et vos vivitis. 20. In illo die cogno-
scitis vos, quod ego in patre meo el vos in me el cgo in vobis. 21. Qui habet praeceptamea et servat
haec, hic est qui amat me; et autem, qui amal me amaiur a patre meo, et ego amo eum, et ostendo ei me
Ipsnm. 22. Tunc dixit ei Iudas, non hic Iscarioles : domine, quid factum-est, ot nohis cogiles ostendere te
ipsuni, verum huic mundonon? 23. Respundit lesus et dixit ad eum : si quis me amat et verbura meum
servat, et pater meus amat eum, et ad eum imus et mansioues apud eum facimus. 24. Yerum qui non
n-matme, haecverba mea non servat, el hoc verbuin, quod * audilis, non-est meum, sed hujus miltenlis me
patris. 25. IIoc locutus-sum vobis apud vos existens. 26. At hic paracletus, spiritus hic sanctus, quem
mittit pater in nomine meo, hic vos docet omne el admonet vos omnis, quod dixi ad vos. 27. Pacem re-
linquo vobis, pacem meam do vobis, non sicut bic mundus dal, ego do vobis. Ne lurbentur vestra corda,
neque limeant. 28. Audivislis, quoriego dixi vobis: eo et venio ad vos. Si amaretis me, utique vos gaude-
retis, quod ego eo ad palrem, nam pater meus major me est. 29. Et jam dixi vobis, anteauam fieret, ul
ANNOTATIONES.
xiv, 9. paruh] lunc, ° gr. omn. — vas] fui, gr. xiv, 17. ahma) in cod. Arg. signi, quo n indicatur,
onin. elui. vestigium nullum vidimus; fortasse ipse Ulf. erra.
xiv, 11. ip jabai — mis) verum si — mihi, sine vit, ttvevuaneulriusforma deccptus.—ts]is, gr. omn. °
sensu et cave cum B. Ulf. in libro suo ti Si St«x« xiv, 19. saiwip] sec, J. X taijip.
fpya un ixtaxevtxtlegisse credas. Zahnii mirabilis in- xiv, 20. ufkunnaib) St. X uf kannaip.
terprelandi ralio, «i quod posljabai ponendum fuis- xiv, 21. habaid) 1. St. -i- habaip. — gabairhtja)
sel, ab interprele propter euphonicum ordinem ver- B. X gabairhta.
borum (?) ante galaubeip collocatum esse, si quibus 22. paruli\ tunc, ° gr. omn. — fraujd) Ulf. c.
xiv,<•
non probatur, ii non sunt vituperandi, modo ne codd. xtti.
locum corruptum esse opinentur (vid. Ribbeck, Neues xiv, 25. mik frijop] vid. ad vs. 15. -«-yanj sec. et,
Jaltrb. der Berlin. Geselltehaft, etc. I. p. 41); potius 0 gr. omn.
sic statuendum est, Ulf. verborum graecoruinsensum xiv, 24. tB] verum, " gr. omn. — friop) 1. •* fri-
non probe curanlem, negationem eo loco posuissc, jop, St. X (rjiop.
ubi poncre solet, h. I. autem non debebat. Per si- .xiv, 26. gamaudeip\ pro eo Ih. Z. gamaunetp vel
mllein errorem lapsus est L. vm. 12. Junius sensui gamaneip emendare voluerunl; sed maudjan et ga-
coimilere cupiens eriidil ip jabai nt (L. x, 6), in maudjaii eli.im leguntur Skeir. p. 47, 6; 50, 12. cf.
pize vaurstvegalaubeip mis maudeim 47, 5.
xiv, 12. gataubeid)jsic cod. Arg.; J. St. -f- galau- xiv, 27. nih}Z. X° »»;
bcip. — °
attin] Ulf. c." codd. ^ioii. xiv, 28. jus]o vos, gr. omn. vid. ad L. xvn, 6,—
xiv, 11. imfcjme, gr. »*]sec. ego, gr.
xiv, \"). mikfrijop]! gr. omn., sic vs. 23. xiv, 29. nvts] St. X **'*>
 697 JOHANNESXIV, 30-XV, 20. 698
30 galaubjaifi.panaseips filu ni roablja mib izvis. qimib saei bizai manasedai reikinob jab In mis ni
31 bigitib vaihl. ak ei ufkunnaiso inanasebs batei ik frijoda alian meinana jah svasve anabaud mis atta
xv. 1 sva tauja. urreisib. gaggam babro. ik im veinalriu bata sunjeino. jah atla meins vaurstvja ist.
2 all taine in mis unbairandane akran gob usnimib ita. jah all akran bairandane gahrain&b ita. ei
3, 4 managizoakran bairaina. ju jus hrainjai sijuf>in pis vaurdis. fiatei rodida du izvis. visaift In mis jah
ik in izvis. sve sa veinatains ni mag akran bairan af sis silbin. niba ist ana veinatriva. svah nih jus.
5 niba in mis sijuf>. ikim f>alaveinatriu. if>jus vcinatainos. saei visifi in mis jah ik in imma. sva
6 bairib akran manag. balei Inuh mik ni magub taujan ni vaiht. niba saei visif>in mis. usvairpada
7 ut sve veinatainsjah gaf>aursnif> jah galisadajah in fon galagjandjah inbranjada. abban jabai sijub
8 in mis. jah vaurda meina in izvis sind. batawah bei vileif>. bidjib. jah vairpip- Izvis. in parnma
9 haubibs ist atta ineins. ei akran manag bairaib. jah vairf>aif> meinai siponjos. svasve frijoda mik aita.
10 svah ik frijoda izvis. visaif) in friaf>vaimeinai. jabai anabnsnins meinos fastaid. sijub in friafnrai
11 meinai. svasve ik anabusnins atlins meinis fastaidajah visa in friabvai is. bala rodida izvis ei fahebs
12 meina in izvis sijai jah faheds izvara usfulljaidau. bala ist anabusns meina ei frijof) izvis misso
13 svasve ik frijoda izvis. maizein frizai friajbvaimanna ni babaib. ei was saivala seina lagjib faur fri-
14, 15 jonds seinans. jus frijonds meinai sijub. jabai tanjijb.f>ateiik anabiuda izvis. binaseibs izvis oi qiba
skalkans.unte skalksni vaitwa laujijbis frauja. if>ik izvis qaf>frijonds. unle allf>ateihausidaat atiin mei-
16 namma. gakannidaIzvis. ni jus mik gavalideduf).ak ik gavalidaizvis ei jus snivaibJah akran bairaib
17 jah akran izvar du aiva sijai. ei batawah bei bidjaib attan in namin meinamma. gibib izvis. bala
18 anabiuda izvis ei frijob izvis inisso. jabai so manaseds izvis Djai. kunneib ei mik fruman izvis
19 fijaida. jabai bis fairwaus veseib. aibbau so manaseds svesans Irijodedi. af>f>an unle us f>amma
20 fairwau ni sijuf). ak ikgavalida izvis us f>ammafairwau.dubbe fijaid izvissomanasef>s.gamnneif)bis
vaurdis baiei ik qab du izvis. nist skalks maiza fraujin seinamma.jabai mik vrekun. jah izvisvrikand.
INTERPRETATIO.
cum fiat, credatis. 30. Aropliusmullum non loquor cum vnbis; venit qui huic mundo lmperat, et in me non
invenit quidquam. 31. Sed ut cognoscat hic mundus, quodcgo amavi pairem meum et sicut praecepitmihi
paler, sic facio. Surgite! imus inde. xv, 1. Ego sum vitis haecvera, el pater meus operarius esi. 2. Om-
nem ramorum in me non-fereniium fructum bonum desumit eum, et omnemfructum ferentium purgat etim,
ut plurem fructum ferant. 3. Jam vos mundi esiis ob hoc verbum, qtiod locutus-sumad vos. 4. Maneatis
in me et ego in vobis, uii bic pahnes non potest fructum ferre a se ipso, nisi esl in vite, sic neque vos, nisi
in me estis.. 5. Ego snm haec vitis, verum vos palmites; qui manet in me et ego in eo, sic fert fructum
mullum, quod sine me non potestis facere non quidquam. 6. Nisi qui manel in nie, ejicitur foras, uli pal-
mes el exarescil et colligilur et in ignem ponuntet crematur. 7. At si estis in me, et verba niea in vobis
sunt, quodcunque quod vnltis, orate, et (it vobis. 8. In hoc altatus est paler meus, ul fructum niot-
tum feratis et fiatis mei discipuli. 9. Sicut amavit me pater, sic ego amavi vos, maneatis in amore meo.
10. Si praecepia mea servalis, estis in amore meo, sicut ego praeceptapatris mei servavi et maneo in amore
ejus. 11. Hoc locuius-sum vobis, ut gaudium meum in vobis sil ct gaudium vestrum impleatur. 12. Hoc
est prseceptum meum, ut araetis vos invicem, sicut ego amavi vos. 13. Majorem hoc amore bomo non
habet, ut qnis animam suam ponat pro amicis suis. 14. Vos amici mei cstis, si facitis quod ego praecipio
vobis. 15. Amplius vos non dico servos; nam servusnon scit, quoxlfacit ejus dominus; verum ego vos dixi
amicos, nam omne, quod audivi a patre meo, notificavivobis. 16. Non vos me elegistis, sed ego elegi vos,
ut vos eatis et fructum feratis, et fructus vester in aeiernumsit, ut qiiodcumquequod oreiis patrem in nomine
meo, det vobis. 17. Iloc praecipiovobis, ut ametis vos invicem. 18. Si hic roundusvos oderit, scite quod
me priorem vobis oderat. 19. Si hujus roundi essetis, ulique hic mundus proprios amaret; at quin ex boc
inundo non estis, sed ego efegi vos ex hoc mundo, ideo odit vos hic mundus. 20. Recordamini hujus verbi,
quod ego dixi ad vos, non-est servus major domino suo, si me persecuii-sunl, etiam vos persequuntur; si
ANNOTATIONES.
xiv, 30. qimip) Ulf. ° y«p. — bigitip] invenil, gr. gr. omn. xui (xxyi>);sic xvn, 18 et tva xm, 15. Cae-
terum J. St. -t- tva.
xiv, 31. iik] ego, ° gr. omn. — memanajmeum, xv, 10. «<]gr. omn. antetn.
» gr. omn. vid, ad Cor. I, vn, 16.
° xv, 11. faheps) St. -f- fahedt; sic xvi, 24
xv, 2. gop] bonum, gr. omn., Ulf. e locis para»- 12. * gr. omn. praeter cod. g. ap.
xv, ik) ego,
lelis M. VII,19 et L. m,9 arididissevidetur. Mi.
xv, 4. nin] J. St. X "•• 13. friapvai) a gr. omn. (praeter cod. x ap. Mi.)
xv, 5. ip] verum, ° gr. omn. — sva) sic, gr. OUTO,-,adxv, utiiova relatum (majorem hoc amorem), cura Ulf.
quos J. St. B., sa edentes, seculi sunt.
ad xxvxn; referat (maiorem hoc amore), kyimtt le-
xv, 6. gapaursmp] Z. X gataursnip. — galisadd) gisse videtur. — faur) 1. St. X faura.
colligiiur,gr. omn. hane
o-uvayovo-t, lectionis diversi-
tatem Sch. indicare voluisse videlur, adnotans, Ulf. xv, 15. ik] ego, ° gr. omn.
e. gr. «UTOpro auT« legere, sed Ulf. pronemen om- xv, 16. utris] sec, Ulf. c. codd. ° xai s"6nxuvuu;.
nino omiitit. — tnfrranjada]sic cod. Arg. el editt. X — duaica] in aeternum,• gr. omn.— patawalt pei]
pro inbrannjada, vid. Cor. I, xni, 3 gabrannjaidau, vid. ad vs. 7. — bidjaip] St. X bidjap.
Skeir. 42, 1 gabrannidaizot, Catend. p. 26 gabrami- xv, 18. frumanizvit) prioremvobis, gr. omn. rtpu-
dai, cf. urrannjan a rinnan
° profectum. TOV vuuv; caeterumnotandum esl fruman,quod cora-
xv, 7. appan] at, gr. omn. praeier cod. H ap. parativus non cst forma, sed signifJcalione,sic au-
Mi.— patawah pei] Sl. X Pala wapei, sic vs. 16. huma (= vTtepixoiv) Philipp. n, 3.
xv, 9. frijoda] pr., J. B. X (rijode, — tvah] sic, xv, 19, ivesant) proprios, gr« ^mo]x<jU<w,
61» iilBLIORUMULFILANA VERSIO. 7^
21 jabai mein vaurd faalaidedeina.Jah izvar fastaina. ak baU allata taujand izvis in namins meinis. unte
22 ni kunouD bana sandjandan mik. nih qemjau jah rodidedjau du Im. fravaurbt ni babaidedeina.ib
23, 24 IUIinilQcisni hakand bi fravraurht seina. saei mik tijaib. jah aitan meimuia lljaijb.if> f>o vaursiva
ni gaiavidedjau in iia. boei anbar ainsiiun ni galavkla-.fravaurbt ni babaidedeioa. ip nu jah gasewun
25 mik jak'fijaidedunjah mik jah attan meinana. ak ei usfulluadedi vaurri fiala gamelido iu vitoda ize. ei
2<'ilijaidcijunmik arvjo. abban ban qimib parakletus. banei ik insandjaizvis frani atUn. ahman sunjos. izei
27; xvi, 1 fratu attinurrinuiu. sa veilvodeif)bi mik. jali ban Jus veitvodeib.unte fram fruma mib mis sijujb.pata
2 rodidaIzvUei ni afmarzjaindau.'us gaqumpim dreiband izvis. akei qimip weila ci sawasiih izei usqimib
3 izvis buggkeib bunsla saljan guba.jahjbaia laujand.unleni ulkunbedun atlan nib roik.akei pata rodida
4 Izvis. ei bipe qimai so weila ize. gamuneip pize. fiaiei ik qab ravis. ij) baia Izvisfram fruma ni qab.
5 unte mib izvis vas. ip nu gagga du pamma sandjandin mik. jah ainshun us izvisni fraiknib mik. wap
6, 7 gaggis. akei unle pala rodida izvis. gauripa gadaubida izvar hairlo. akei ik sunja izvis qifia. batizo
isl izvis ei ik galeipau. unte jabai ik ni galeiba. baraklelus ni qimib at izvis. abpan Jabai gagga.
8 gandja ina du izvis. jah qimauds is gasakib bo manasep bi fravaurbt jah bi garaihtiba Jah bi slaua.
9,10 bi fravaurbt raihlis bata. patei ni galaubjand du mis. ifr bi garaihliba. batei du attin meinamuia
11,12 gaggajah ni banaseibs saiwib inik. ib bi staua. batei sa reiks f>is fairwaus afdoinibs varb. naub;
15 ganob skal qipan izvis. akei ni magup frabairan nu. ip pan qiroip jains. abroa sunjos. briggi])izvis
in allai sunjai. nih f>an rodeib af sis siibin aksva filu sve hauseib. rodeip jah jbata anavairbo ga-
14,15 teihiplzvis. jains mik haulicip. unie us mcinamma Bimibjah galeihib izvis. all patei aih atla. mein
16 isl. dubbe qab balei us meinaromanimib jah gaieihib izvis. leiiil nauh jab ni saiwijbmik. jah aftra
17 leitil jah gasaiwif»raik. unte ik gagga du atiin. baruli qebun us baira siponjara du sis misso. wa ist
]>alaJbateiqijbijbuusis. Iciiil ei ui saiwif)mik jab aflra leilil jah gasaiwijbmik. jah batei ikgagga du
18,19 allin. qepunub pala wa sijai Jbateiqipip. leilil. ni vitum wa qijbif).if>iesus vissub Jbateivildedun iiu
fraihnan jah qab Im. bi bata sokeib mib izvis misso. batei qab. leilil jah ni saiwijbmik. jah aftra
INTERPRETATIO.
meua verbum servareut, etiam vestrura servent. 21. Sed hoc omne faciunt vobis ob nomen meum; nara
non noscunt hune miileniem me. 22. Nisi vcnirem et loquerer ad eos, peccaium non haberent; verum ounc
excvsfltioneainon babent oh neccalum suum, 25. Qui tne odit, etiam pairem meum odit. 24. Si baecopera
rto» tacerem in iis, quae alius ullus non fecit, peccatum non liaherent; veruin nunc eliam viderunt me et ode-
runt et meet patrem uieum. 25, Sed ui impleretur verbum hoc scriptum in lege eortim, quod oderunl me
frustra. 26. At cum venit paraclctus, quem ego miito vobis a patre, spiritum veritatis, qui a patre exit, hic
teslatur de me. 27. Et auiem vos testaraini, nara a principio cura me estis. xvi, 1. lloc loculussum
vnbis, ut non sollicitemini. 2. E conciliis pellunt vos; sed venit hora,ut quisque qui occiclii vos,
putel sacriiictaofferre Deo. 3. Et hoc faciunl, quia non cognoverNiitpatrem,nec me. 4. Sed hoc- focutus-
sum vobis, ut eum veuiat lixc hera eorum, lecorderoini borum, quod ego dixi vobis; verum hoc vobis a
principia non dixi, nam cum vobis fui; 5. verum uunc eo ad hunc mjtieiitein me, et ullus e vobis non
interrogal i»e : quo vadis? 6. Sed quia hoc locutus-sum vobis, iristitia obduravit veslrum cor. 7. Sed ego
verilaiem vobis riico; melius est vobis ut ego eam ; nam si ego non eo, paraclelus nou venit ad vos; at si
eo, raillo eum ad vos. 8. El veniens is arguil hunc mundum de peccato et de justitia et de judicio. 9. De
peccato quidem hoc, quod uon credunl ad me ; 10. verum de Justilia, quod ad patrem uieuin eo, ei non
amplius videtis me; 11. verum de juriicio, quod hic princeps hujus mundi damnatus fuit. 12. Adhuc
satis debeo dicere vohis, sed non potestis ferre nunc; 13. yerum cura venit ille, spiritus veritatis, ducil vos
in omnem veriialem, neque enim loquitur a se ip60, sed lam niuliura quam audit, loquitur et hoc futurum
nuntiat vobis. 14. llle me allal, nameme> sutnit et nuntiat vobis. 15. Omnequodhabet pater, raeura
est; idco dixi, quod e meo sumil el nuntial vobis. 16. Paucuro adhuc et non videtis roe, el iieruin paucum
et videtis rae; nani ego.eo ari palrem. 17. Tunc dixerunt ex his discipulis ad se invicem : quid est lioc
quod dicil liobis, paucum ut non videatis nie, et iterum paucum el videtis me, et quod ego eo ad pairem ?
18. Dixeruntque hoc, quid sit, quod dicit paucum ;non scimus, quid dicit. 19. Verum lesus scivit, quod
volueruut eum iuterrogare et dixil iis : ob hoc quacritis cum vobis iuvicem, quod dixi, paucum et non
ANNOTATIONES.
xv, 21. tandjqndan) 1. St. X sandjandin. me ofiendit; nisi ad simililudinem locorum Mc. ix,
xv, 22. niAJllz. X «'• 23; L. i, 62; IX,46dicluro est, quod ut sit vererour;
xv, 24. anpar ainshun]j gr. omn. — mifc]pr. me, qtiia pata illis locis ubique babet, quo referarur, h.
" gr, 1. auiein nnn babet, neque in gr. est ejus ulliim vesti-
xv,—25. patd) St. X PaPa- — g^melido)1. y^me- gium ; delendum est tanquam mendum tibrarii
lido. arojo] J. St. B. X "mjo. propter sequens patei, cf. ad Cor. II, x, 12.
xv, 26. sa] Sl. X *"*• xvi, 13. anavairjtf ] Z. X •anavairhlo.
xv, 27. pan jus) \ gr. omn. xvi, 16. nauh) auliuc, gr. omn. — ik] ego,
xvi, 4. uefeorum, ° gr. omn. pratercod. 11 ap. °gr.
Mi., qui cum seqncnsetuTwv, anostro per pi*e reddi- 0 xvi, 17. »ipon;"ain]Ulf. c. codd. 7 et x ap. Mi.
tiim, omitlat, veicmur ue alterulrum e inargine iu auTou.—ei) ut, gr. omn. xeci,Ulf. autera ita loqui-
lexlum illatuia sit, cf. ad xm, 29; L. v, 35. lur, ut de more suo sermonem variet, cf. L. vi, 37,
xn, 6. gadaubida) obdnravil, Uif. -rttr.iipuxzv(xil, ubi uisi cum codd. tv« pro xai oOlegil/eamdem ob
40) pro Tttiiknpuxtvlegit. — causam, quam indicavinius, ei projah posuit.
xvi, 7. tt»i» qipa) 1 gr. parakletus)St. X P°ra' xvi, 18. qepunuh] vid.• ad x, 20.
Clelus.— jabai] sec J. X ff0*0'- xvi, 19, »£] verum, gr. — iettu viuuh] -J gr,
ivi, 9. pata] b«e, • gr. oma. et ipud Gqlb. maxi- oraii.
701 JOHANNESXYI, 20—XVII, 6. %i
20 leitil jah gasaiwib mik. ameu amen qiba Izvis bei greilib jah gaunob jus if) manasebs faginob.ju»
21 sanrgandans tairpifi. akei so saurga Izvara du fahedai vairbifi. qino f>an bairib. saurga habaid.
unte qam tveila izos. Jf>bif>egabauran Ist barn. ni panaseibs ui gaman bizos aglons faun faherlai.
22 unte ganaurans varb manna In fairwau. jaii pan jus auk nu «aurga habaij). if>aftra saiwa izvis jah
25 faginop izvar hairto. jah fro lahed Izvara ni ainshun nimifi af izvis. jah in jainainroa daga mik ni
fraihmb vaihtais. amen amen qif>a Izvis fiatei fnswah bei bidjib attan In.nainin mcinamina. gibib
24 Izvis. ond hita ni bedufj ni vaililais in n.aminmeinamma. bidjaijbjah nimib ei fahebs izvara sijai
25 usfuffida. bata in gajukom rodida izvis. akei qimib weila. banuh izvis ni banaseibs in gajukom
26 rodja. ak andaugiba bi attan gateiha izvis. in jainamma daga In namin meinamma bidjib. Jah ni
27 qiba Izvis. f>eiik birijau attan bi Izvis. ak silba alta frijob Izvis. unte jus mik frijodedubjah galau-
28 bideduf) ftatei ik fram gufpaurrann. uzuhiddja fram attin jah atiddja in pana fairwu. aflra bileipa
29 pamma fairwau jah gagga du atlin. fiaruh qepun pai siponjos is. sai. nu andaugiba rodeis jah gaju-
30 kono ni ainohun qibis. nu vilum ei bu kant alla jah ni barft ei buk was fraihnai. bi bamma galaub-
31,32 Jam balei f>u fram guba urrant. andhof im iesus. nu galaubeib. sai. qimib weila jah nu qam ei
33 distahjada warjizuh du seina jali mik ainana biieipib. jah ni im ains. unte atla tnip niis ist. fiata
rodida izvis. Jbei in mis gavaiifbiaigcip. iu paroma fairwau aglons habaid. akei prafsteib izvis. ik
XVH.1 gajiukaidafiana fairwu. f>aia rodida iesus uzuhbof augona seina du hiraina jah qaf). atta.
2 qam weila. hauhei f>eina;.a sunu. ei sunus Jbeins hauhjai Duk. svasve atgaft imma
3 valdufni allaize leikeei all patei atgalt imma. gibai im libain aiveinon. soh ban ist so aiveino
4 libains. ei kunneina puk ainaua sunja gub jah panei insandides iesu xristu. ik puk haubida ana
5 airfiai. vaurstv ustauli. batei aigaft mis du vaurkjan. jah nu haubei mik. bu alta. at bus silbin
6 fiamma vulf>au.ftanei habaida atbus. faur]>izeisa fairwus vesi. gabairhlida Jbeinatanamo roannam.
fianzei aigaft mis us bamma fairwau. beinai vesun jah mis algafl tns. jah bala vaurd fieinata gafa-
1NTERPRETATIO.
vidttis me, et iterum paucum et videtis me. 20. Amen, amen dico vobis, quod ploratis et Iugetis vos, verum
muncrasgaudet; vos moerenles litis, sed hic mceror vester ad laetitiamfit. 21. Muliercum parit, mcerorem
habet, nam venit hora ejus; verum cum natus est puer, ivon amplius non recordauir hujus afflictionisprae
laeiitia, quia natus fuit bomo in mundo. 22.fi! autem vns cnim nunc moeioreni habetis; verum iierura
vKfeovos, el gaudet vestrum cor, et hanc lxtiliam vesiram non ullus surnita vobis. 25. M in illodie me
non interrOgatisquidqirani; amcn, amen oico vobis, quod, quedcunque quori oratis patrem in nomine men,
dat tobis. 24. Usque horiiernumnon orastis non quidquam iu nomine meo; oretis et sumilis, ut laetilia
veslra sil completa. 25. Hoc in parabolis locviuissum vobis; sed venit hora, lunc vobis non amplitis in
parabolisloquor, sed patain dc patre mmtin vobis. 26. In illo die in nomine meo oratis, et non dico vobis,
qundego orem patrem pro robis, 27. sed ipse pater amat vos, quia vos me amavisliset creilidisiis, qwid
ego a Deoexii. 28. Exii a paire et descendi in Iranc muiidum; iterum relinquo hunc roundurtiet co ad
palrem. 29. Tunc dixerunt hi discipuli ejus : ecce, nunc palam loqueris et parabolarum non ullam dieis.
30. Nimcsciinus rfuod tu scis cmnia el non indiges, ut te quis interroget; rie hoc credimus, quod lu a Deo
eiiisti. 31. Respondil iis lesus : ntinc crerillis? 52. Ecce, venit hora et jam venit, ut dissipetur quisque
ad stra, et me solum relinquitis, et non smn solus, nam paier cum me est. 53. Hoc locuws-sum vobis, itt
in me pacem habeatis; in hoc mundo affiiciioneshabetis, sed consolamini vos; ego subjugavi hunc mun-
dam. xvij, 1. Hoc locutus-estlesus elevavitque oculos suos ad ccelumet dixit : pater, venit hora, alta tiium
fitium, ut filiustuus altet le. 2. Sicut dedisti ci imperinmomnium corporum, tit omne, quod dedistt ei, det
iis vitamaeternam. 5. Ilaec antem est haec aeiema vila, ut noscantie uiiiiin vereDeum et quem misisti,
leSinnUlirisinm. 4. Ego te altavi in terra; opus perfeci, quod dedisli milii ad operandum. 5. Et nunc
alia me, tu pater, apud te ipsum boe splendore, quem habtii apud te, amequam hie mundusessel. 6. Maui-
festavi luum nomen hominibus, quos dedisti mihi ex hoc mundo; tui luerunt, et mihi dedisii eos, el hoc ver-
ANNOTATIONES.
XTI,20. jus] sec, Ulf. c. codd. • 8«. oran. — fraihnai) Z. X frahnai.
xvi, 21. gabauran ist] natus est (puer), gr. omn. xvi, 31. im) 1. B. X '"'"•
—
ytmouYt(puerum mulier). ni panaseipi ni] vid. xvi, 32. distahjada] dissipetur, gr. omn. axop*
ad vni,' 42. ittaOnxe.l—seina] h«c forma, quam Z. in seinaim
xvi, 22. pan] gr. omn. posljus. —saurgd)gr. ante mntare malebai, nobis genitivus pronominis reci-
aufc; quod autem Scb. Golh. in eorum nunierum proci essc videtur, uti L. vu, 32; du seina auiem elli-
refert, qui vvvuiv pro uh vvvlegant, erravit. piice dictum est, uti L. xix, 7 du fra» urhiis muns,
xvi, 23. piswah pei] sic cod. Arg.; St. Z. X vid.ad L. vni, 49.
pitwapei. xvi, 33. fairwu] J. Sl. y^fairwaH.
xvi, 24. fahept] vid. ad xv, 11. 1. uzuhltof] elevaviique, vid. ad xvni, 26 ct
xvi, 25. aket] serf, °gr. — panuh] lonc, gr. omn. adxvn,Mc. xiv, 44. — ei) Ulf. c. codd. ° r.cti.
Cxe. — «cis sec, gr. omn. post rodja.
J xvn, 5. sunja) vere, jam Z. recle animadvertii,
xvi, 27. afc]sed, gr. omn.yxp, quod tamen Goib.
per ak reddit eiiam Eph. n, 10. sunja esse adverbium, cf. alja, sic cliam L. ix, 27
xvi, 28. uzuHiddja)vid. ad Mc. xiv, 44. — altri^a] sunjla secundnm gr. («y.i)Q6>;) pro adverbio haberi
&l.y/^attiddja. pofesi.
•xvi, 29. paruh , lunc, • gr. omn. —oepun) Ulf. xvn, 5. at pus] gr. onni. posl teti; Ulf. c.
— gajukono) 1. St. X gajukno.
<?..codd.,° etuTWi. verss.
xvi, 30. puj ulr. tu, ° gr. omn. — puk was] •]gr. xvu, 6. atgafl ins] \ gr. omn.
703 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 704
7,8 staidedun. nu ufkunpa ei alla. f>oeiatgaft mis. at pus sind. unte po vaurda. jboeiatgaft tnis. atgaf
9 im. jah eis nemun bi sunjai batei fram fms urraun jah galaubidedunpatei bu mik insandides. ik bi
10 ins bidja. ni bi bo manaseb hidja ak bi bans banzei atgaft mis. unte beinai sind. jah meina alla
11 beina sind jah beina meina jah hauhibs im in baim. ni banaseif» im inbamma fairwau. ibbai in
bamma fairwau sind. Jah ik du fms gagga. atla veiha. fastai ins in namin peinamma. banzei atgaft
12 rois ei sijaina ain svasve vit. ban vas mib im in bamma fairwau. ik fastaida ins in namin bei-
namma. banzei aigaft mis. gafaslaida. jah ainshun us im ni fraqistnodaniba sa sunus fralustaia. ei
13 bata gamelido usfullib vaurfri. if> nu du bus gaggajah bata rodja in manasedai. ei habaina (abed
14 meina usfullidain sis. ik atgaf im vaurd beinata. jah so manasebs fijaida ins. unle ni sind us bamma
15 fairwau. svasve ik us baroma fairwau ni im. ni bidja ei usnimais ins us bamma fairwau ak ei bair-
16 gais im faura bamma unseljin. us Jbamma fairwau ni sind. svasve ik us fiamma fairwau ni im.
17,18 veihaiins in sunjai. vaurd fieinala sunja ist. svasve mik insandides in manasef). svah ikinsandida
19,20 ins in bo manased. jah fraro im ik veiha mik silban. ei sijaina jah cis veihai in sunjai. af>f>an ni bi
21 bans bidja ainans ak bi bans galaubjandans f>airhvaurda ize du mis. ei allai ain sijaina svasve f>u.
atta. in mis jah ik in bus. ei jah bai in uggkis ain sijaina. ei so manasebs galaiibjai batei bu mik
22,25 insandides. jah ik vulbu. banei gaft mis. gaf im ei sijaina ain svasve vit ain siju. ik in i n jah bu in
mis. ei sijaina uslauhanai du ainamma jah kunnei so manasebs fatei f>umik insandides jah frijodes
24 ins svasve mik frijodes. alta. batei atgaft mis. viljau ei barei im ik jali bai sijaina mib mis. ei
25 saiwaina vulbu meinana. banei gaft mis. unte frijodes mik faur gaskaft fairwaus. atta garaihia. jah
26 so manasebsbuK ni ufkunba. ib ik buk kunpa jah bai ufkunbedun Jbatei f>u mik insandides. jah
xviii. 1 gakannida im namo fieinata jah kannja ei friapva. poei frijodes mik. in ini sijai jah ik in im. ftfta
qif>andsiesus usiddja mib siponjam seinaim ufar rinnon po kaidron. parei vas aurtigards. in fianei
2 galaif) iesus jab siponjos fs. vissuli ban jah ludas sa galevjands ina f>ana stad. batei ufta gaiddja
3 iesus jainar mif>siponjam seinaim. if>iudas nam hansa jah f>izegudjane jah fareisaie audbahlans
4 iddjuli jaindvairf>smib skeimam jah haizam jah vebnam. ib iesus vilands alla Jboeiqemun ana ina
5 usgaggands ut qab im. wana sokeib. andhafjandans imma qepun. iesu pana nazoraiu. baruh qap im
INTERPRETATIO.
bum tuum servaveruni. 7. Nunc cognovi, quod omnia, quae dedisti mihi, apud te suni; 8. quod
haec verba, quae dedisli mihi, dedi iis et ii acceperunt in veritate, quod a te exii, et credi-
derunt, qnod lu me misisli. 9. Ego pro iis oro, non pro hoc mundo oro, sed pro his, quos de*
disti mihi; nam tui sunl. 10. El mea omnia tua sunt, et lua mea, el altatus sum in his. 11. Non
amplius sutn in hoc mundo; veriim bi in hoc mundo sunt, et ego ad te eo. Pater sancie, serva eos
in nomine tuo, quos dedisli mihi, ut sint unuro, sicut nos. 12. Cum fui cum iis in hocmundo, ego servavi
eos in nomihe tuo, quos dedisti mihi, conservavi, et ullus ex iis non periii, nisi bic filius perdi ionfs, ut boe
scriptum impletura fieret. 15. Verum nunc ad te eo el hoc loquor in mundo, ul habeant laetiiiam meam
complelam in se. 14. Ego dedi iis verbum tuum, et hic mundus odio habuiteos; nam non sunt ex hoc
mundo, sicut ego cx hoc mundo non sum. 15. Nonoro, ut auferas eos ex hoc mundo, sed ut tuearis eos ab
hoc malo. 16. Ex hoc mundo non sunt, sicut ego ex hoc mundo non sum. 17. Sanctifica eos in veritate ;
verbumluum veritas est. 18. Sicut me misisli in mundum, sic cgo niisi eos in hunc mundum, 19. et pro
iis ego sanctifico me ipsum, ut sint etiam ii sancii in veritale. 20. At non pro iis oro splis, sed pro his
credeniibus per verba eorum ad me, 21. ut omnes unum sint, sicut tu, pater, in me et ego in te,*ut etiara
bi in nnbis ununi sinl; ul hic mundus credat, quod tu me misisli. 22. Et ego splendorem, quem dedisti
mihi, dedi iis, ut sinl unum, sicut nos iiuumsumus. 25. Ego in iis el tu in me, ut sinl perfecii ad unura et co-
gnoscat liic mundus, quod tu me misisli et amasti eos, sicut me amasii. 24. Pater, quod dedisli inihi, volo, ul
ubi sum ego, eliam hi sint cum me, ut videant gloriammeam, quam dedisti mihi, quia amasti me anie creatio-
nemmundi. 25. Paterjuste, el hic mu>dus te non cognovii; verum egotecognovi et hi cognoverunt,quoritu
me misisti. 26. El noiificavi iis nomen tuum et notifico, ut aroor, quo amasii me, in iis sit el ego in iis.
XVIII,1. Iloc dicenslesus exiit cnm discipulis suis trans torrentem, hunc Cedron, ubi fuit hortus, in quem ivit
Iesus et discipuli ejus. 2. Scivit auiem etiam ludas, hic prodenseum, hunc locum.quodsaepeconvenil Iesus
illiccum discipulis suis. 5. Verum ludas cepitcohorlem el horum sacerdolum et Farisaeorumminisirosivit-
que illuc cum facibus et taediset armis. 4. Verurolesus sciens omnia, quae veuerunt super eum, exiensforas
dixit iis : quem quaeritisT 5. Respondentes ei dixerunt: Ie.-um, bunc Nazoraeum.Tunc dixit iis lesus : ego
ANNOTATIONES.
xvn, 8. nemun) Ulf. c. codd. ° x«l tyvaa«v. Arg.; Z. -i ifcim.
xvn, 11. init. Ulf. ° xai.— pon««i] quos, gr. <J. XVIII,1. t«sus] sec, sic cod. Arg., vid. ad Me.
—
xvn, 14. so] Sl. X *"• "'«"'] (?•*•an'e u*.
v i,42.
xvii, 17. sunjai] Ulf. c. codd. o-ou. xrin, 2. galevjands] 1. St. B. •+ levjands, in cod.
1 8.
XVII, tvah] vid. ad xv, 9.—manased]!. St.+
manasep. Arg. ga supra lineam scriptum est.
xvu, 19. tijaina) gr. posl eit. xvin, 3. mip] 1. X "''*• — tkeimam] sic eod.
qua leclione Zahnii conjeciura tkeinam
xvu, 20. nk] Ulf. • x«i. — vaurda] verba, gr. omn. Arg. pro videlur,
probabilis ut ikeint a skeinanverbo (L. n,
jiyov.
xvu, 22. tiju] edilt. -4- tijum, vid. ad x, 30. Mc. 29 ; XVII,24; Cor. II, iv,—6) formatum sit. —
X, 39. xviu, 5. andafjandant qepun ] respondentes
XVII,23. jah ] sec, Ulf. ° tv«. dixerunt, gr. <Mrtxpi6i}iT*v.— paruh] lunc, * gr.
xvu, 24. patei] quod, gr. ouf. — int ifc] sic cod. omn.
 70S JOHANNESXVIII, G—M. m
6 iesus. ik im. slobuh pan Jah iudas sa levjands ina mif>im. fiaruli sve qaf>im. fiatei ik iro. galif>un
7 ibukai jah gadrusun dalaf>.fiaf>rohf>anins afira frah. wana sokeif). if>eis qef)un. iesu f)ana nazo-
8, 9 raiu. andhofiesus. qab izvis Jbateiik im. jabai nu mik sokeif>. letif. bans gaggan. ei usfullnodedi
10 bala vaurd palei qab. ei banzei atgaf mis. ni fraqistida ize aioummehun. Ib seimon baitrus babands
hairu uslauk ina jah sloh f>is aubumistins gudjins skalk jah afmaimail imma auso, laihsvo. sah
11 ban haitans vas namin malkus. baruh qab iesus du baitrau. lagei f>ana hairu in fodr. stikl
12 fwnei gaf mis atta. niu drigkau fiana. baruh hansa jah sa jbusundifafis jah andbahtos
13 iudaie undgripun iesu jah gabundun ina jah gatauhun ina du annin frumisl. sa vas auk svaihra
14 kajafin. saei vas auhumists veiha bis atabnjis. vazuh ban kajafa. saei garaginoda iudaium.
15 balei batizo ist. ainana mannan fraqisljan faur managein. baruh laistida iesu seimon paitrus
jah anbar siponeis. sah ban siponeis vas kunbs bamroa gudjin. jah mibinngalaib mib iesua iu
16 rohsn bis gudjins. if> paiirus stob at daurom uta. baruh usiddja ut sa siponeis anbar. saei vas
17 kunbs bamma gudjin. jah qaf> dauravardai jah attauh inn pailru. baruh qab jaina Jbivi so daura-
18 vardo du paitrau. ibai jah f>uf>izesipOnje is f>is mans. if> is qaf>.ni im. baruh stobun skalkos jah
andbahtos haurja vaurkjandans. unle kald vas. jah varmidedun sik. jah f>anvas roib im pailrus
19-, 20 standands jah varmjands sik. ib sa auhumisla gudja frah iesu bi siponjans is jah bi laisein Is. and-
hof imma iesus. ik andaugjo rodida manasedai. ik einteinolaisida in gaqumfiaijab in gudhusa. f>a-
21 rei sinteino iudaicis gaqimand. jah fiiubjo ni rodida vaiht. wis mik fraihnis. fraibn bans hausjan-
22 dans. wa rodidedjau du im. sai. f>ai vitun. fialei qaf> ik. if>bata qibandin irama sums andhahle
23 slandands gaf slab lolin iesua qafiuh. svau andhafjis bamma reikistin gudjin. andhof iesus. jabai
24 ubilaba rodida. veilvodei bi bala ubil. aibbau jabai vaila. duwe mik slahis. banuh insandida ina
25 annas gabundanana du kajafin fiamma maistin gudjin. if>seiraon pailrus vas standands jab varm-
jands sik. baruh qebun du imraa. niu jah bu bize siponje fiis is. if>is afaiaik jah qaf>.ne. ni im.
26 qaf>sums fiise skalke f>ismaistins gudjins. sah nipjis vas. pamroei afmaimait pailrus aoso. niu fnik
INTERPRETATIO.
gum. Stelit aulem etiam Iudas, hic prodens eum, cum iis. 6. Tunc uli dixit iis, quod ego sum, iverunt
retro versi et ceciderunt deorsura. 7. Deinde autem eos iternm inlerrogavit: quem quaeritis? Verum ii
dixerunt: lesum, hunc Nazoraeum. 8. Respondit lesus : dixi vobis, quod ego sum; si nunc me quteritis,
siniie bos ire. 9. Ucimplerelur hoc verbum, quod dixit, quod quos dedit mibi, non perdidi.eorum unum.
10. Verum Simon Petrus, habens gladium, eduxit eum et percussit hujus summi sacerdoiis servum et abscidit
ei aurem dexiram; hic aulem vocatus fuil nomine- Malcus. 11. Tunc dixit lesus ad Petrum : pone hunc
gladium in vaginam; calicem, quem dedii mihi pater, nonne bibam hunc? 12. Tunc cohors et bic centurio
et roinislri ludaeorumprebenderunt iesum el vinxerunt eum 13. et duxerunl eum ad Annam primum; bic
fuil enim socer Cajafae,qui fuit summus sacerdus bujus anni. 14. Fuil autem Cajafa, qui consuluit ludseis,
melius est, unum liominem perire pro populo. 15. Tunc secutus-est lesum Simon Petrus et atius
iscipulus; hic aulem discipulus fuit notus huic sacerdoli, et simul-introiit cum Iesu in atrium hujus
3nod
sacerdoiis. 16. Verum Peirus steiii ad portas foras. Tunc exiit foras hic discipulus alier, qui fuit
notus huic sacerdoti, et dixit janiirici el adduxit intro Petrum. 17. Tunc dixil illa serva haecJanitrix ad
Pelrum : num eliam lu horuni discipulorumes hujus hominis? Verum is dixil: non sum. 18. Tunc stete-
runt servi et ministri prunam facientes, nam frigidum fuit, et calefecerunt se et autem fuit cum iis Petrus,
stans et calefaciens se. 19. Verum hic summus sacerdos inierrogavit Iesum de discipulis ejus et de do-
ctrina ejus. 20. Respondit ei lesus: ego palam locuius-sum mundo; ego semper docui in concilio et in
templo, ubi semper ludaei conveniunt, et occulte non locutus-sum quidquam. 21. Quid me imerrogas?
lnterroga hos audientes, quid locutus-sim ad eos. Ecce, hi sciunt, quod dixi ego. 22. Verum hoc dicenie
«vo, quidam minislrorum sians dedit ictum vola lesu dixilque: sicne respondes buic summo sacerdoti?
23. Respondit lesus : si male locutus-sum, tesiare de hoc malo; aut si bene, cur rae percntis? 24. Tunc
misit eum Annas vinctum ad Cajafam, bunc summumsacerdoiera. 25. Verum Simon Petrus fuit stans et
calefaciensse; lunc dixernnt ad eum : nonne etiam tu horum discipulorum bujus es? Verum isnegavil et
dixil: minime, non sum. 26. Dixit quidam horum servorum hujus summi sacerdolis, hicque cognatus fuit,
ANNOTATIONES.
XVIII,7. aftra) gr. omn. ante paproh. xvin, 17. t^] verum, • gr. omn. — U qap] 1 gr.
XVIII,8. aagoWfSt. ytigaggam. omn.
XVIII,9. aigaf] sic cod. Arg.; Hz. et editt. atgaft xviu, 18. standands]
•
St. X ilandant, sic vs. 22.—
(dedisti) c. gr. oiun. (SiSoixa;).— jali) ult., Z. X-
xviu, 10, sah — namin) hic nomine, gr. vvSi XVIII,20. sinteind)semper, gr. rtavxt;.
bvouux&SovXoi:caeterumL. -t- sa. xvin, 22. J^ala]J. St. X pana. — qipandin im r.a]
XVIII,'15.sd Jhic, o gr. — kajafin] (Massm. Skeir. f gr. — standandt] vid. ad vs. 18. — slah lofin] 1.
p. 59 •*-)errore librarii pro kajafins scriptum esse St. X jcl. — *vau]1. St. °B. X ««•*•
suspicatur, sed • rrat ipse v r doctus, nam sic Gotbi XVIII,23. andhof) Ulf. uvx&.
dativo pro genitivo uti solent. —pis atapnjis] 1. St. xviu, 24. panuh) tunc, ° gr. — gabundanana}1.
XW« tapnjis; veram lectionem jam Maresh. Sl. X gabundana.
p. 408 commendavit. xvui, 25. paitrus] 1. St. B. Xpaitraut.—vas]gr.
• gr. — i*
xvin, 15. paitrus] cod. Arg. X prus, nunquain omn. ante teimon. — ij>] sec. verum,
hoc nomen per compendium scribitur, nec si scribe- afaiaik] <[gr. — nej minime, ° gr. omn.
retur, signum notaedeessedeberet; cf. (iOr.II, xi,5. XVIII,26. sah) hicque, pro saei (qui); a Grim. III.
— mibinngaiM^)]St. X mipiggalaip. 23 sq. et a nobis (ad Mc. u, 11 et Cor. I, xvi, 15)
xviu. 16. pattru* 1. St. X paitnu. observatum est, uh enditicam parttculara idem quotj
707 BIBLIORUMULFILANAVfcRSlO. 708
27, 28 s:,v. ?k in aurligarda mif>imma. fiaruhaftra afaiaik paitrus. jali suns hana hrukida. ib eis tauhun
icsu fram kajafln in prailoriaun. fianuh vas maurgins. if>cis ni iddjedun*in praitoria. ei ni bisaul-
29 nodedeina ak roatidedeina pasxa. paruh aliddja ut peilalus du im jah qafi. wo vrohe bairtb ana
30 bana mannan. andbofun jali qebun du Imma. nih vesi sa ubiltojis. ni f>auveis algebeima pus ina.
31 fiaruh qab Ini peilatus. nimib Ina jus jah bi vitoda izvaramma stojijbina. ifi eis qebunuh du iiiiina
52 iudaieis. unsis ni skiild isl usqiman manne ainummehun. ei vaurd fraujins usfullnodedi. fiatei qaf>
53 bandvjands wileikamma daufiau skulda gasviltan. galaip in. pfaitauria aftra peilatus jah vopida iesu
34 qabuli imroa. bu is biudans iudaie. andhof iesus. abu pus silbin bu bata qibis f>auanparai bus qebun
35 bi mik. andliof peilatus. vaitei ik iudaius im. so piuda peina jah gudjans anafulhun fmk inis. wa ga-
36 tavides. andbof iestis. fiiudangard) meina nist us Jbammafairwau. if>us fiamtna fairwau vesi meina
friudangardi.aififiau andbahtos meinai usdaudidedeina. ei nigalevifis vesjau iudaium, ibnu fiiudan-
57 gardi meina nisi f>af>ro.fiaruh qaf) Imma peilatus. an nuh piudans Is pu. andhafjands iesus. fw qipis
ei biudans im ik. ik du Jbammagabaurans im jah du ]>ammaqam in pamroa fairwauei veitvodjausun-
58 jai. wazuh saeiist sunjos. Iiauseibslibnos meinaizos. banuh qaf>imma peilatus. wa ist so sunja. jah
59 bata qipands galaib ul du iudaium jah qab iro. 'ikainohun fairino ni bigita inbamroa. ib ist biubli izvis
40 ei ainana izvis fraletau in pasxa. vileidu nu ei fraletau izvis bana piudan ludaie. if>eis bropidedun
xix. 1 aftra allai qipandans. ne bana ak barabban. sah ban vas sa barabba vaidedja. panuh ban nara pei-
2 latus iesu jah usblaggv.jab Jbaigadrauhteis usvundun vippja us paurnum jah galagidcdun imma
3 ana haubid jali vasljai paurpurodai gavasidedun in> Jab qebun. hails biudans.iudaie. jab gebun imma
4 slahms lofin. atiddja aftra ut peilatus jab qajbim. saj, aliiuba izvis ina ul ei viteijbJbatei in imma
5 ni ainohnn fairino bigal. baruh usiddja ut iesus bairands baoa baurneiiian vaip jah f>o paurpurc-
•Gdon vasija jali qaft im. sa ist sa manna. baruh bipe sewun ina Jbaimaislans gurijansjab andbahtos.
INTERPRETATIO. - .
dui ftbSciditPetrus aurem : nonne te vidi ego in horto cum eo ? 27. Tunc iierum negavit Petrus, et stalim
gallus caniavil. 28. Verum ii duxerunt lesuni a Cajafa in pr«iorium. Tunc fuit mane; verum ii non ive-
runt in praetorium, ut non coniaminareniur, sed ederent pascba. 29. Tunc ivit loras Pilatus ad eos efc
dixit tquaro accusaVionumfertis contra htihc hominem? 30. Respoiiderunt et djxernnt ad eura; njsi essei
hic maleticus, non utique nos traderermis tibi eum. 51. Tunc divit iis Pilaius : sumite eum vqs et secun-
dum legem vestram judieate ewn t Verum ii dixerunt ad eum ludaei: nobis non licilum est, occidere homi-
nurounum. 52. Ut verbum domini impleretur, quod dixit sighifieans,quali morte debuit mori. 35. Ivii
in praetoriumilerum Pilatus et vocavit lesirm dixiique ei: lu es rex Iudaeorurn? 34. Respondit lesus:abne
te ipsolu hoc dicis, an alHtibi dixerunt de me? 35. Respondit Pilatus : nuin ego ludaeussum ? Hxc geas
lua et sscerdotes Iradiderunl te mihi; quid fecisti? 36. Responuit Iesus: regnuro meueo non-est ex lwc
muiiQo;si ex hoc mundo esset tneum regnnm, 'utique ministri mei decerlarent, iit non tradilus essem lu-
dseis; veruro nunc regnum meum noh-est hinc' 57. Tunc dixit eiFilatns: an igiturrexies tu? Respondei»
lesus: lu dicis, quod rCx sum ego; ego ad hoc nalus sum et ad hoc veui in Jiunc mundum, ut tester veri-
tati; quisque qui est vcritaiis, audrt vocem n eam. 38. Tunc dixit ei Pilalns; quid est haecveritas? Ei boc
dicens ivit foras ad liidxos et ilixit iis: cgo ullam culparum non invcnioin h.oc. 39. Verumest consuetudo
vobi*, ut uimm v«nbisdimittam in pasclia; vullisne igilur,ul ditiiiuam vobis luinc regem ludaori*!?
4u. Veruin ii clamaverunt iterom omnes dicente^s: minime hnnc, sed Barabham. Hic autem fuil hic Barab-
bas malelieus. xix,' 1. Tnnc autem cepit Pilaliis lesum ei flagellavit. 2. Et bi milites flexerunt corojiaroe
spinis ei twsueruntei in capite et vesie pnrpuraia induerunl eum. 5. et dixerunt: salve, rex Iudaeorum!et
dederunt eiictus vola. 4. lvit iterum foras Pilatiis et dlxit iis : ecce, adriuco vobis eum foras, u( scialis
quod in eo non ullam oulparum inveni. 5. Tunc exiil foras lesus porians hanc spineamcoronam et hanc pur-
puratam vestem et dixit iis: hic est hic bomo. 6. Tunc cum viderunt eum hi summi sacerdoles et roinislri,.
ANNOTATIONES.
jalt significantem notiones singoias et nuntiata co- xvin, 52. frattjins] domini,
» gr. *»«g-ou»
pulare; ttunc discimus, eam ad pronomen demonstra- xvill, 33. gatdp] TJIf. ovv.
ti.vumaddiiam relaiivum-eHicere,sie L. n, 37; xvi, xv.ni,34. andliof) Utf. c. cbdd. aunii. —dbu] i. e.
20; xvn, 12; Cor. I, xv, 1: Pbilem. n. cf. M. xxvij, tf-u, abne.
57. Prarierea sah ellam pro xai «0T6Jvel xai oZxot XVIII,55. nailei] St. X vaite.
(L. n, 37, sq. vni, 41; xyu,.16; xix, 2) alii*quepar- XVIII,56. meina piudangardi] 5 gr. -^usdaudide-
ticulis copulativls pOnitur, cf. M. xxvn, 44 (Si), 1. deind) cod. Arg. eilitt. X utdaudedideina, syllabis de
x, 20; xvi, 18 (ouv). mi ubi etiam signiQcat, per et di errore librarii transpositis, sic Gal. iv, 11. arSai-
uhircddi natura particulaeipsa vetilum esse videiur, dedidjau pro arbaididedjau, ef. L. xiv, 2fr.
si exceperis svah = ovxo>txat Cor. I, xv, 22; II, vm, xvui, 37. tin mlt) 1. Sl. X jct. anJthafjandt}
6. Eph. v, 24 pro quo etiaih sva iah diciliir Cor. II, respondens. gr. omn. artixpiAn.'—•veitvodjati)SL.X
i, 5; VIII,11; x, 1", Col. iu,*>15; Thess. I, IV,14.— teidvqdjau.— slibnosmeinaizos)] gr. omn.
ik) gr. omn.' ante puk; °Si. X XVIII,38. panuli) litnc," gr. onin. —-to\ ha;c, • gr.'
xviu, 28. eisj pr. ii, gr. omn.—ak) Ulf.'c. codd. — gt^ands] Ulf. a jrdiiv. — it»] J. St. *- du im.
• "iVtt. XVIII,39. ei] ut, o gr. omn. praeler cod. o ap. 'Mi.
XVIII,80. nci>]nos, • gr. omn. — algebeimapus] — fraletau itvtt) ] gr.
1 gr. omn. xvin, 40, eis] ii, ° gr. omn. — »«ft]bic, « gr. omn.
xvm, 31..j'aft]Z. • X- —*>»1H. ° gr- 0'nn' postu- caeteruml. St. -5-««•
lantc sensu, ut videtur; fortasseillalum est e codice, xix, 3. slahins lofin) St, X Jnt-
ubi pro»'IouSatotlegebatuMxelvoi;alterutrum igitur xix, 4. bigai)iiweni, gr. omn. tvpitrxa.
aoutidat, cf. ad L. v,55; J. xiu, 29; xvt, 4; Cor. xix, 5. ul tesus]^ gr.—-satst] bicest,^r. onHi.ffie.-
1, Xv,19; cf. tainen Mc. i, 16 ubi U(f. c. codd. bro- xix, 6. fuiri.ia — bigild) *, gr. omn., cseternm t.
par is pis sAmonislegit. St. R. -f- fairino.
709 AD ROMANOSVII, 1—1. 710
hropidedun qibandans. ushramei usliramei ina. qab im peilatus. mmib ina jus jah hramjib. fb ik
7 fairina in Imma ni bigita. andbofun imma iudaieis. veis vitob aihum. j*h bi barama vitoda unsa-
8 ramma skal gasvillan. unie sik silban gu])Ssunu galavida. bibe gahausida peilatas pata vaurd. mais
9 ohla sis jah galaib in praitauria aftra jali qahdu iesua. wnbro is pu. if>iesus andavanrdi ni gaf
10 imraa. Jbaruh qab imma peilatus. du mis ni rodeis» niu vaisl patei valdufni aih ushramjan buk jah
11 valdufniaih fraletan buk. andhof iesus. ni aihtedeis valdufnje ainhun ana mik. nih vesibus atgiban
12 iupapro. dubpe sa galevjands mik bns maizeitt fravattrhl habaid. framuh bamma sokida peilatns
fraletan ina. ip iudaieis hropidedun qipandans.. jabai bana fraletis. ni is frijonds kaisura. sawasuh
13 Izei j>iudansik silban laujib. andstandip kaisara. .paauk petlatus hausjands pjae
INTERPRETATIO.
clamavertmt dicentes: cruciBgi?,crociflge enm! Dixit iis Pilatus: accipite eum vos et crucifigiie; verum ego
culparo in eo non invenio. 7. Responderunt ei ludaer: nos legem habemus, et secundura hanC legem no-
stram debefmori, nam se ipsum Dei filium fecit. 8. Cum audivit Pilatus hoc verbum, magis timnit sibi
9. et ivit in praetorium itertim et dixit ad lesum : unde es tu? Verum lesus responsnm non dedit ci.
10. Tunc dixit ei Pilatus : ad me non loqueris ? nontte scis, quod potestalem babeo cruciilgere te et pole-
statem habeo, dimittere te? 14; Respondit lesus: non haberes nolestatum ullam in me, rtisf esset tibi tradila
desuper; ideo hic prodens me le majus peccaium habet. 12. Ex hoc qucesivitPilatus, dimittera eam; ve-
rum Iudaeiclamaverunt dicenies : si bunc dimiltis, non es aroicus Caesari; qaisque qui regsm.se ipsum facil,
resislit Caesari. 15. Tunc Pilaius audiens hsec— —
ANNOTATlONliS.
xix, 7. vitop) St. X vipop. — gups sunu) •] XJ5«-
«r. xix, 11. itipaprd) Z. X jupapro. — habaid) 1. St.
. X4X,8. MPe]mL<> mhi. B. -* fta6aij&.
xix, 9. andavaurdi] cur in hac forma F. et Z. of- xix, 12. sawazuh) sic cod. Arg.; St. Z. X *an-
fensi sint, nescimus, vid. L. u, 47 et gavaurdi Cor. wazuh. ....,
I,.KV»33. xix, 13. pize] hsec (verba), gr. TOUTOV (TOV5I$-
xw, 10. paruh] tune, • gr. — puk) sec., Si.

E P iSTOLiE.

DU RUMONM.

vi, 25 — po auk launa Travaurhtais daupus. ip ansis gups libains aiveino Sn xristau iesu fraujin unsa
vn, 1 ramma. pau niu vitup. broprjns, kunnandsm auk vitop rodja. patei vitojj fraujinbjVmahh sva l.igga
2 weila sve libaib. jah auk uf vaira qens at libandin abin gabUnifana ist vitoda. abban jabai gasviltiji
S aba. galausjada af Jjamma viloda abuu. bannuban at libandinabin haitada borinondei. jabai voirbiji
v*ira anbaraama. jabtw gasviltib vair. rija istbis vitodrs ei ni sijai hormokdel vaurbana abin anpa-
4 ramma. svaei nu jah jus. brobrjus meinai. afdairbidai vaurbub vitoda bairh leik xristaus. ei vair-
INTERPRETATIO.— AD ttOMANOS.
1
vi, 23. — baec eniin slipendia peccati mors, vcrum graiia Dei vita selerna m Christo lesu, donllno nostro.
vti, ,1. Aut nonne scilis, fratres, scientibus enirn lcgern loquor, quod lex regit hominem latn longum lempus
qnam vivit? 2. £t enim sub viro mulier in vivenie marito ligata est lege, al si moritur maritus, bbe-
ratur ab hac lege mariti. 3- Utique igitur in vivente marito Vocatur adultera, si fiiuroatfi; si moritdr
*vir,Tib'eraest hac lege, ut non sit adultera, facta marito alii. 4. Igiinr nunc fetiamvos, fratres niei, mor-
tificati fuistis legi per corpus Chrisli, ot fiatis alii, huic e rnorluis resurgenti, ut fructum feramus Deo.
ANNOTATIONES.
vi, 23—xi, 351egunturln cod. Ambros. A. deramus articnlum so, quem hac verborum structura
vi, 25. auklauna] hanc nostram oonjeoluram Cast., Golhi adderesolent, vid. x, 6 so us galattb<inaiga-
qui ipse tnikiluna edirierat, asctoriiale codicis A de- rahtei. xi, 21 pans us gdbdurfai astans; vide latneii
nno lnspecti probari confitetilr, Ariiculi autem inso- n, 14, ubi ariicnlo eirmdem in modum omisso bi
jitus usus nunc non ofTemlit, vid. xui, 5 pai auk gavaleinai muns scribitur, cf. ad Cor. II, vu, 10.—
reiks. x, 1 sa raihtis vilja. n! libantin abin) Ulf.?5»TO^TO0av5/>6;legisse videtur,
vu, 1. mann syd) cod. A et Cast, X manns: pri- Vid.-vs. 3. •
inum mann dativuui conslruciio fraujinon verbi re- vn, 3- pannu) sic cod. A; Cast, X panvJi; pro
quirit; deinde tva, cujus nullum vestigium in cod. edito panuh etiam Cor. I, 15, 1$ pannu logeodiim
A cognosci Cast, dicil, ex parie tantum a librario essjccnsemus, nam
omissum esl, nara * legitur, eL vs. 25, ubi pro ik Xiy, 12, 19; Cor. II,pannus=.ap*.,.fjvid.*tom. x, 17;
v, 15, all.j, quod gr. omn. ibi
librarius omisso k solummodo* scrips.it; aut va lit- habent. — hailada horinondei)\ —
terae foriasse in margine scripta} lilura interie- sec. Golh. • 8i. gr. pmn. jabai)
runl.
vn', 2.. jah auk) etenim, gr. oron. y«a, sic €or. I, vn, 4. nu] nunc, • gr. omn. —jah jui] gr. post
tv, {5jahjabaiauk= tl<y«p.— u/ va rd) aegredesi- meinai.
 711 BIBLIORUM (JLFILANAVERSIO. 71*
5 ]baif>anjbaranimapamma us daubalm urreisandin. ei akran bairaima guba. ]banaufcvesumin leika.
C vinnous fravaurhti bos bairh vitob vaurhtedun in libum unsaraim du akran bairan daubau. if>nn
sai andbuudanai vaurbum af vitoda gadaupnandansin pamroei gahabaidai vesum svaei skalkinoma
7 in niujibai ahmins jah ni fairnibai bokos. wa nu qibam. vitob fravaurhts isi. ni sijai. ak fravaurht
8 ni ufkunbedjau.nih bairb vilob. unte lustu nib kunbedjau.nih vitob qebi. ni gairnjais. ib lev nimands
9 fravaurhts bairh anabusn gavaurhta in mis allana lustu. unte inu vitob fravaurhts vas navis. ib ik
10 simle inu vitob libaida. at qimandein anabusnai fravaurhts gaqiunoda.ib ik gadaupnodajah bigitana
11 varb mis anabusns. sei vas du libainai. visan du daubau. unte fravaurhls lev nimands bairh ana-
12 busn uslutoda mik jah bairh bo usqam. abban nu svebauh vitob veihata jah anabusns veiha jah
13 garaihta jah biubeiga. bata nu biubeigo varp mis daubus. ni sijai. ak fravaurbls.ei uskunpa vaurpi
fravaurbts bairli pata biubeigo rois gavaurkjandei dau|>u. ei vaurbi ufarassau fravaurhla fra-
14 vaurhls bairh anabusn. vitum aukbatei vilob ahroeinist. ib ik leikeins im frabauhls uf fravaurbt.
15, 16 balei vaurkja. nifrabja. unte ni batei viljau tauja. ak Jbateihatja bata tauja. ib jahai batei ni viljau
17 ]batatauja. gaqiss im vitoda. batei go]b. ib nu ju ni ik vaurkja bata ak so bauandei in mis fravaurhls.
18 vait auk batei ni bauib in mis. bat-istin leika meinamma.biub. unte viljau atligi]bmis. i]bgavaurkjan
19, 20 go]bni bigita. unte ni batei viljau vaurkja gof>ak {bateini viljau ubil tauja. jabai nubalei ni viljau
21 ik. bata lauja. ju ni ik vaurkja ita ak sei bauib in mis fravaurhls. bigila nu vilob viljandin mis gob
z2, 25 taujan. unte misalist ubil. gavizueigsim aukviloda gujbsbibamma innumin raann. abbangasaiwa
anbarvitob in libum meinaim andvaihandovitoda alimins meinisjah frahinbando mik in viloda
24 fravaurhlais bamma visandinin iibum meinaim.|vainansik manna. was mik lauseib us bamma leika
25 daubausf)is. aviliudo guba bairh iesu xristu fraujan unsarana. iau nu silba ik skalkino galiogdai
INTERPRETATIO.
5. Cum enim essemusin carne, passiones peccatorum hacper legemoperatse-suniin membris'nostris ad fru-
clum ferendummorti; 6. verum nunc ecce soluti fuirausa lege, morientes in qua detenti fuimus, ita-ut ser-
viamusin novitate spiritus et non velustale litierae. 7. Quidnunc dicimus, lex peccatumest?Ne sit; sed pec-
catum non novissem,nisi per legem, nam cupiditatem non novissem,uisi lex dicerel: ne concupiscas. 8. Ve-
rum occasionemsumenspeccatumper prxceptumoperatum-estin mihioronemcupidiiatem,nam sinelegepec-
catum fuit mortuum; 9. Verum ego aliquando sine peccaio vixi; in veniente precepto peccatum revixit
10. Verumegomorluus-sum et invenlum fuilmibipraecepium,quod fuitadviiam, essead moriem; 11. nanc
peccalumoccasionemsumensperetpraeceptum decepit me et per hoc perdidit. 12. At igiiur quidem lex sancta
et praeceplumsanctumetjustum bonura. 13. Hocigilur bonumfactum-estmihimors? Nesit, sed peccatum;
ut cogniiumfieret peccatumper hocbonummihi operans mortem, ut fieret supra-modumpeccaminosumpec-
catum per praeccpium.<14. Scimusenim, quod lex spiiiiualis est.verum ego carnalis sum, venditus sub
peccalum. 15. Quodoperor, non intelligo ; uaro no» quod volo, lacio, sed quod odi, hoc facio. 16. Ve-
rum si quod non volo, hoc facio, consenlienssum legi, quod bona ; 17. verum nunc amplius non ego
operor hoc, sed hoc habitans in me peccatum. 18. Scio enim, quod non habitat in oe, hoc-estin carne
uea, bonum, nam velle adjacel mihi, verum operari bonumnon invenio; 19. nam non quud yolo, operor
bonum, sed quod non volo, malumfacio. 20. Si igilurquod non volo ego.hoc facio, ampliusnon egooperor
id, sed nuod babitat in me peccatum. 21. Invenionunc legem volenli mihi bonum facere ; nam mibi adest
malum. 22. Laetussum enim lege Dei secundumbunc internum liominem; 23. at video alteram legem in
membris meis adversantem legispiritus meietcapientem me in lege peccati hac existentein membris meis.
24. lnfelix ego homo? Quis me liberat exboc corpore morlis hujus'. 25. Gratias-agoDeo per lesumCbristum
ANNOTATIONES.
vn, 5. fratidurnti]sic cod. A pro /rauaur/to.uti Tit. vn, 15. palei) Goth. » yitp. — viljau) Gotli. c.
i, 14 «piWipro spille. codd. • TOOTO.
vn, 6. «ail ecce, hac vocula conjuncta cum ntt ad- VII, 18. bauip) sic cod. A pro baump, quasi profi-
verbio, Gotn. semper fere graecuuivuvtreddit, vid. ciscatur ab forraa prioris conjugalionis: mutare ipsi
Cor. I, v, 11; H, vm, 11, 22; Eph. u, 15; ulilur noluimus, quia eadera forroavs. 20 et vm, 9; Tim.
eliam pro simplici mv Gal. iv, 9; et simplici nu pro II, i, 14 repelitur. — atligip] sic cdd. A; Casi. X
wvt Rom. vn, 17;«Cor. I, xn, 18, £0; xv, 20; Col. ataigip.
I, 21; iii, 8; denique soi pro vvvThess. I, m, 8. vn, 19. ufti/] Goth. • TOUTO.
vn, 7. tsil est, • gr. — ni tijai] noianda est hacc VII,20. bauip) vid. ad vs. 18.
liujus formutaescriptio h. I. el vs. 13, quaealiis locis vn. 21. gop taujan) *, gr. orao. — atist ubil) *]gr.
vid. L. xx. 16; Rom. ix, 14; xi, oron.
nit-fijai esse solet, —
1,11; Gal. n, ll. unte) Goth. • «,vid. ad L. n, vii, 22. innumiti]vid. ad Coloss.i, 29.
16. — qepi) sic cod. A; Cast. X a?p- vn, 23. andvaihando]sie cod. A et Cast.; lectio
+ vn, 8. mmandt)pro
° nimtmdei,vid. ad Neh. vi, 16. sine dubio falsa est, pro qua aut andvaihando(cf.
— «flt]luit, gr. Cor. I,xv,32) aul fortasse andvaihjandoscriben-
vu, 9. limte—libaida)in — gr. omn.haecverba sedi-
° dum est.
bus suis molatis leguntur. qimandein)Goth. Si vii, 24. vainant] Cast. errat, qui pro participio
(pan), vel Cast. fortasse legere non poluit, nam passivi ad verburavainan partinens habet; fortasse
propter deletiiiam membranam eliam qimandein vainaht legendum est; Grimm. Gr. IV, 78 et 765
anabutnaiconjecissesepotius quamlegisseconfiletur. vainagtemendat; sed si litterarum ductus respiciun-
vn, 10. gadaupnoda) in cod. A nihil nisi — gadatp.. tur, tiamant, quod non conjecimus, probabiliusest.
legi potuit, recle lamen Cast. complevit. vttanj vn, 25. jau] sic cod. A, quod nobisfalsum esse
esse, • gr. omn., cujus loco «vxn aut avxn habent; videtur, quia jau parliculam inierrogalioni inser-
peridetautem ille intinitivus a °bigilanavarp. vientem (vid. L. vi, 7. J. vn, 48) h. 1.sensus non
VII,12. apban nul at aunc, gf. oran,&axt. admiltit; Cast. conjecitjai, non male, cf. infraix,
vn,13. varpmit] 1 gr.omu- —ni fi;'af]vid.advs,7. 18 et 2Q; nisi audaciores fuissevidebimur, proponi-
 713 AD ROMANOSVIII, 1—IX, 9. 714
VIII, 1 vitoda gups Ib leika vitoda fravatirhtais. ni vaibl bannu nu vargibos baim in xristau iesu]ni gaggan-
2 dara bi leika. unle vilob ahmins libainais in xristau iesu frijana brahta mik vitodis fravaurhlais Jah
3 daubaus. unie bata unmahteigo vitodis. In bammci siuks vas bairh lcik. gtib seinana sunu in-
4 sandjands in galeikja leikis fravaurhtais ja bi fravaurht gavargiria fravaurht In leika. ei garaibiei
5 vitodis*usruIIJaidauin unsfiaim nibi leika gaggandam. unie f>aibi leika visandans fm f>oei leikis
6 sinri mitonri. ip pai bi ahmin bo boei ahmins. abban frabi leikis daupus. ip frapi ahmins libains
7, 8 jab gavairjbi. unte fraf>i leikis fijands du guf>a viioda gufis ni ufhauseib. if) nib mag. nf)f>anin
9 leika visandans guba galeikan ni magun. ib jus ni sijujbIn leika ak i'n abmin. svcbauhJabai ahma
10 gubs bauib In izvis. if>jabai wasahtnan xrislaus ni hahai. bisni ist is. jabai auk xristus In Izvis.
84', 35 leik raihiis saei ist in laihsvon gubs. saeijab bidjib faur uns. was uns afskaidai af friabvai
36 xrisians. aglo bau aggviba bau vrakja bau huhrus bau naqadei bau sleibei bau Iiairns. svasve
37 gamelib Ist batei in buk gadaubjanda all dagis. rabnidai vesum sve lamba slaubtais. akei in baim
38 allaim jiukam bairh bana frijondan uns. galraua auk batei ni daubns nib aggeljusni reikja ni mahteis
39 uih andvairbo nih anavairbo. nili hauhiba nih diupipa nih gaskafts anbara mabteiga ist uns
IX, 1 afskaidanaf friabvai gupspizai in xrisiau iesu fraujin unsaramma. sunja qipa. ni vaiht liuga mifi-
2 veiivodjandein mis mipvissein meinai in ahmin veiharoma. palei saurga mis ist mikila jah unweilo
3 aglohainin meinaroma. usbida auk anapaima visan silba ik afxristau faur brobruns metnansbans
4 samakunjans bi leika. baiei sind israelitai. bizeei ist frastisibja jah vulbus jah vitodis garaideins
5 jah triggvos jah skalkinassus Jah gahaita. bizeei attans Jali us baimei xristus bi leika. saei ist
6 ufar allaim guf) biubibs in aivamamen. appan svepauh ni usdraus vaurd gups. ni auk allai pai us
7 isracl bai sind Israel. nib-baiei sijaina fraiv abrabamis allai barna. ak In isaka bailada fpus fraiv.
8, 9 bal-isl ni bo barna leikis barna gubs. ak barna gahaitis rabnjanda du fraiva. gahailis auk vaurd
INTERPRETATIO.
dominum nostrum; sane nunc lpse ego servio mente legi Dei, verum carne legi peccati. vm, 1. Non qtiid-
quam uiique nunc damnalionis bis in Christo lesu , non anibulantibussecundum carnem, 2. nara lex spiritus
viinein Chrisio Icsu liberum reddiriitme tegepeccati et morlis ; 3. nam hoc impossiliilelegis, in quo infirma
fuit per carnem, Deus suiimfilium mittensin simililudine cauiis pcccali et seeunduin peccalum damnavit
peccatum in carne, 4. ut justilicatio tenis implereiur in noliiVbis nnn secundum camem ambulaulibus.
5. Nam lii secundum cainein existentes l>;cc,quaccarnis stint, senliunt; vernm bi secundum spiritum baec,
quaespiritus. 6. At prudeuiia caruis mors, verum prudeniia spiritus vita et pax; 7. nam prudentia carnis
inimica adversus Deum legi Dei no.nparei, verum ne-quidem potest; 8. aiiucarne existentes Deo pla-
cere non possunt. 9. Vcrum vns non esiis in carne, sed iu spiritu; tamen si spiritus Dei babitat in
vobi? ; verum si quis spiritum Christi non habeat, bujus non est is; 10. si enirn Clnistus in vobis, caro
qnidein — 34. — qui est in dextra Dci, qui etiam orat pro nobis. 35. Quis nos dirimat a caritate
Chrisli ? dolor, an anguslia, an perseiutio, an fames, an nuditas , an peiiculum , an gladius ? 36. Sicut
scriplum cst. quod propter te morlificamuromni die ; apslimaii fitimus ul ovesoccisionis. 37. Sed in his
omnibusvincimusper huuc amanlcin nos. 38. Confiteorenim, quod non mors, neq'ie angeli, non princi-
patus, non virtules, neque praesentia, nequefutura, 39. neque altitudo, neque profundilas, neque creatura
alia potensest nos dirimerea caritate Dei hacinCbristo lestt, domiuo nosiro. ix, 1. Vematem dico, non
quidquam mentior, lesianie-cuin me conscientia mea, in Spiritu sancto,- 2. quod mosror mibi est magnus
et coiitinuusdolor cordi meo. 3. Exopto enim anaibema esse ipse ego a Clirislo pro fratribus meis , bis
cognalis secunrinmcarnem, 4. ipii sunl Israelilae, quorum est arioptaio et gloria et legis latio et testa-
menia et obsequium et promissioues; 5. qiiorum pairesete quilms Christus secunrium carnem, qui est
super omn a Deus benfdictus in saecula, araeu. 6. At tamen non excidit vcrbitui Dei, non euim nrones
hi ev Israel hi sunt Israel, 7. neque qui sint semen Abrabami ouines, filii, sed in Isaco vocatur libi
semen, 8. hoc-est: non hi filiicarnis tilii Dei, sed filii promissionis aestimanturin semine ; 9. oromissio-
ANNOTATIONES.
mus sai, sic sai nu pro grsecoapa ovvEph. n, 19. " gr. omn.
— ik) Cast. • X> co&-A » ; vid. ad vs. 1. — skal- IX, 2. unweilo]notanda est forma concreta, quam
kino
* gahugdai) ] gr. omn., caeterum Goib. c. codd. vocant,nipraeceriente ab-tracta (mikila); sic Skeir.
ibna nih galeiks. 46, 17, «t ibnonak ga-
ptiv. 37,(5,
vin, 1. pannunu] Cast. X Jct-» ul' hicvirdo- leika.
ctus semper scribit. — ni — leikd) non — corpus, ix, 3. usbidd) precor, gr. nvxbunv; caeterum tts-
• gr., qui habent, apud eos gaggandampost leika bida ponilur h. I. pro usbidja, uli Cor. I, vu, 5, bidan
ponitur. • probidjan; pro usbida Grimm.IV, 101, auriacius us-
viu, 4. gaggandam)Goth. c&Xix«x« mitvp.«. bidja scribit.—silba ik) sic cod. A; Cast. X titban;
•
VIII,7. tiitoda]Goth. yap, salvo tamen sensu. caeterum gr. posl auk. — samakunjans] Gotb. c.
VIII,9. pis — w] haecverba in gr. omn. sedes corid. ° uov.
snas mntarunt; caeterumnotandum est ni ist, quod ix, 4. ist) est, • gr. omn. — jah triggvos] gr,
aliis tocis per synaloeplieunisl scribitur, cf. ari vn, 7. omn. anloja/t vitodis.
viu, 54. saei\ Goth. c. codd. '». — bidjip) sic ix, 6. sind) sunl, • gr. omn.
cod. A; Cast. X bideip. * ix, 7. paiei) qni, gr.' omn. OTJ,qnam ob causani
viu, 38. daupus) Goth. O"TS ?<a«.— reikja] Casl. suspicari aliquis potest, patei legendum esse (cf. ad
hanc voceni, qnain in cod. legere nnn poierat, ex L. vin.14); sunt tauien versiones et patres, qui
p oba conjeclura dedit. — tti mahteis] gr. post oo-otet qui legunt.
anavairpo. ix, 8. po] hi, Golb. xttvxucum praecedentibusxa
•
VIII,39. nili) tert., °Gotb. c. corid. rit- ximaxn; aaoxb; conjungit.
1. —
Goib. iv Xpiaxu vaiht) quidquam, °
ix, »71^0] ix, 9. ist] cst, gr. omn.
PATBOL.XVIII. 23
 715 BIBLIORUMULFILANA VERSIO. 716
10 pat-Ist. bi Jbamma mela qima jah vairf>if>sarrin sunus. afiftan ni Jbat-ain ak jah raibaikka us
11 ainamma galigrja habandei Isakis aitins unsaris. af>f>annauhbanuh ni gabauranai vesun. aibbau
tavidedeina wa f>iuf>isaibbau uiifriufiis ei bi gavaleinai muns gubs visai ni us vaurstvam ak us
12, 13 bamma labonditi. qiban ist izai baiei sa maiza skalkinob bamma minnizin. svasve gamelib ist. iakob
14, 15 frijoda If> esav fijaida. wa nu qibam. ibai invindif>a fram gufia. nis-sijai. du mose auk qrfrijb.
16 gaarma Jbaneiarma Jah gableijbja. ]bannu nu ni viljandins ni rinnandins ak armandins gufis.
17 gifiif) auk jpata gamelido du faraoni. unte in fiize Jah raisida ]bukei gabairhtjau bi bus maht meina
18 jah gateihaidau namo mein and alla airba. jbannu nu Jai banei vili armaib ib banei vili gahardeif).
19, 20 qibis mis nu. abban wa nauh faianda. unle viljin Is was aiidstandib. bannu nu Jai manna. Jbu was
21 is ei andvaurdjais guba. Ibai qif>if>gadikis du fiamma digandin. wa mik gatavides sva. bau niu
habaib kasja valdufni bahons us bamma samin daiga taujan sum du galaubamma kasa. sumub-ban.
22 du ungalaubamma. ib jabai viljands guf> ustaiknjan bvairhein jali uskannjan jbala mahteigo
25 usbeidands in managai laggamodein bi kasam bvairlieins gamanvidaim du fraluslai. ei gakannidedi
24 gabein vulbus seinis bi kasam armaions. poei fauragamanvida du vulpau. panzei jah lapoda uns
25 ni patainei us iudaium ak jah us piudom. svasve jah In osein qijbifp.haita fio ni managein meina
26 managein meinajahbo unliubona liubona. jah vairbib. In bammastadabareiqibada iin. ni managei
27 meina jus bai haitanda sunjus gubs libandins. ib esaias greteib bi Israel. jabai vesi rabjo sunive
28 israelis svasvemalma mareins. taibos ganisand. vaurd auk ustiuhandsjah gamaurgjands in garaibtein.
29 unte vaurd gamaurgif) taujif) frauja ana airjbai. jah svasve fauraqajbesaias. nih frauja sabaob bilifri
30 unsis fraiva. sve saudaumabau vaurbeima jah sve gaumaurra bau galeikai vaurbeima. wa uuqibam.
pateibiudos bosni taistjandeins garailitein gafaifahun garaihlein af>f>angaraiiitein bo us galaubeinai
INTERPRETATIO.
nis enim verbum hoc-est :secundum hoc tcmpus venioet fit Sarae filius ; 10. at non hoc-unum,sed eiiam Re-
becca ex uno concubitu liabens Isacis, patris nostri. 11. At adhuo non naii fuerunt, alioquin facereot aliquid
boni autmali, ut secundiimeleciioiiem propnsitum Dei maneret, non ex operibus, sed ex hoc vocante. 12. Di-
ciumestei, quodbic major servithuic minori, sicut scriplum est: 15. lacob amavi, verum Esau odio-habui.
14. Quid nunc dicimus ? num iniquitas a Deu ? lo. Ne-sit; ad Mosein euim dicit: misereor, cujusmisereor
et misericordia-moveor. 16. Utique igitur non volentis, non eurrentis,. seri miserentis Dei. 17. Dicit
enim lioc scriptum ad Faraonein : quia propter haec etiam excitavi te, ut ostendam in le virtulem meam
et nuntietur noinen meum per totam lerram. 18. Utique igitur profecto, cujus vult miseretur, verum
quem vult, indurat. 19. Dicis niilii igitur : at quid adbuc vituperant, nam volunlati ejus quis resistat ?
20. Ulique igitur profecto homo, iu quis es, utrespondeas Den ? Num dicil figmenium ad bunc fingentem:
quid nie fecisti sic ? 21. Aut nonnc habet figulus poteslaicm luti ex hac cadem massa facere unum ad pre-
tiosum vas , allerum autem ad non-pretiosum ? 22. Verum si volens Deus oslenriere iram et notiflcare
hoc validum, paliens in mulla longanimiiate in vasibus ine paratis ad iuteriium , 23. ut monstraret uber-
tatem gloriae suaein vasibus misericordiae, quae praeparavit ad gloriam ; 24. quos etiam vocavit nos non
solum ex Iudaeis, sed etiam ex paganis, 25. sicut etiam in Osea dicit: voco hunc non populum meum
pupulum meum et haecnon-dilecta dilecia; 26. et fit : in hoc loeo, ubi dictuin-est iis, non populus mcus
vos, ht vocanlur filii Dei viventis. 27. Verum Esaias clamat de Israel : si esset numerus filiorum Israelis,
sicut arena inatis, reliquiae servantur. 28. Verbum enim perficiens et abbrevians in aequitate, nam verbuin
abbreviatum facit riominus in terra; 29. et sicut praedixit Esaias : nisi dorninus Sabaoth relinqueret nobis
semen, ut Sodoma fortasse fieremus et ut Gomorra fortasse similes fieremus. 30. Quid igitur dicimus?
ANNOTATIONES.
ni] pr., Cast. • X '» C0(j-quidem obli- dens.
craturo est, sed spatium ad illam vocem capiendam ix, 22. mahleigo) Goth. • K-JTOU — ttsbeidands)
sufficit. — aippau} pr. alioquin, gr. unSi, salvo ferens, gr. onin. nveyxev.
tamen sensu, quod interpres sensum, nou verba ix, 23. init. Goth. c. codd. • x«i. — vttlptts] pro
reddit. vulpaus, vid. ad L. i, 54.
ix, 13. fijaida] in margine codicis varia lectio IX,26. pai) lii (sic cod. A), gr. exet, quod etiam ii
penitus abrasa.quam andvailt (oppugnavi) legendam habent, qui OUTOS legunt.
suspicor. CAST. IX, 29. nili) cod. A et Cast. X "'">' graeco ti un
•
IX, 15. gableipja] Golh. ov av olxxdpu (panei respondet nih, quod edidiraus, ad quod probandum
gableipja), quaeomissio sine dubio culpa librarii facta exempla proferie nos taedei; niit autem interroga-
est, nam quaeomiltuntiir, propter sensumabesse non tioni inservire item constat, quam h. I. sensus non
possunt. Sic isti homines, si in eodem versu quaedam admittit. — [raiva] Cast. pro fiaiv scriptum esse opi-
verba bis legebantur, oculis ab allero ad alterum la- natur, sed recte habet codicis A lectio, nam biteipan
bentibus, saepius singula verba aut commaia omise- etiam casum tertium regit, vid. Mc. xu, 19; J. vm,
runt, viri. Mc. x, 39; J. x, 18; Cor. II, in, 5; iv, 29.
10; xui, 11 (cod. B). Epb. v, 4; cf. Mc. xi,7; Cor. IX, 50. wa) cod. A el Cast. X wo<1U0(Jcura femi-
II, v, 18; Gal. iv, 7 et ad L. " x, 5. ninum sit, locum non Uabct, et si formam solam
ix, 17. jali) pr. etiaiiv, gr. omn. — jali) sec, spectantes wo neutrum pluralis ntimeri esse conce-
•
Goth. OVM?. dere vellemus, h. 1. nec per sensum liceret, nec per
•
IX, 18. ;'ai] profccto, gr. omn. graecum lextum. — galaubeinai) Cast. X galaubein,
°
ix, 19. mis nu) | gr. — appan) at, gr. — and- in cori. A solummodo galaubei legitur; quod nos edi-
ttand) cf. ad Cor, 11,xm, 5. dimus, id ralio us proepositionispostulat. lriem error
ix, 21. kasja valdu(ni) \ gr. omn. — kasd) Cast., insidet Col. n, 25 codici B, ubi unfreidei pro ttnfrei-
nescimus qua causa in euui errorem ductus, pro deinai (sic recie cod. A) scribitur; cf. ad L. xvm,
plurali habet, cum sit dativus singularis a du pen- 11.
717 AD ROMANOSIX, 31 — X, 19 718
31, 32 ib israel laistjands vitob garaihteins bi vitob garaihteins ni gasnau. duwe. unte ni us galaubeinai ak
53 us vaurstvam vitodis. bistuggqun du staina bistuggqis. svasve gamelib ist. sai. galagja in siou
x, 1 stain bistuggqis jah hallu gamarzeinais jah sa laubjands du imma ni gaaiviskoda. brobrjus. sa
2 raihtis vilja meinis liairtins jah biria du guba bi ins du naseinai. veitvodja auk im patei aljan gujbs
5 haband akei ni bi kunbja. unkunnandans auk gubs garaihtein jah seina garaihtein sokjandans
4 stiurjan garaihtein gufis ni ufhausidedun. ustauhts auk vilodis xristus du garaihiein allaim baim
5 galaubjandam. moses auk meleib bo garaihtein us viloda batei sa taujands po manna libaib in
6 Izai. ib so us galaubeinai garaihtei sva qifrif). ni qibais in hairtin beinamma. was ussteigib
7 i'n himin. bat-ist xristu dalab altiuhan. aippau was gasleigib in afgrundiba. bat-ist xrislu us
8 daubaim iup ustiuhan. akei wa qif>if>.newa fnis bata vaurd Ist in munf>abeinamma jah In hairtin
9 peinamma. fiat-ist vaurd galaubeinais. fbaiei merjam. ]>ei Jabai andhaitis in munjba f)einamma
fraujan iesu jah galaubeis in hairtin fieinamma baiei guf) ina urraisidi us daupaiin. ganisis.
10, 11 hairto auk galaubeib du garaihiibai. ib munba andhaiiada du ganistai. qifrib auk bata gamelif).
12 wazuh sa galaubjands du imma ni gaaiviskoda. ni auk ist gaskaideins iudaiaus jah krekis. sama
15 auk frauja allaize gabigs in allans jbans bidjandans sik. wazuh auk saei anahaiiib bidai namb
14 fraujins ganisib. waiva nu bidjand bammei ni galaubidedun. aibbau waiva galaubjand bammei
15 ni hausidedun. if» waiva hausjand inu merjandan. if> waiva merjand niba Insandjanda. svasve
16 gamelif) ist. waiva skaunjai fotjus frize spillondane gavairfri frize spillondane f)iuf). akei ni allai
17 uf hausidedun 'aivaggeljon. esaias auk qifrib. frauja. was galaubida hauseinai unsarai. bannu
18 galaubeins us gahauseinai. Ib gahauseins bairh vaurd xrislaus. akei qipa. ibai ni hausidedun.
19 raihtis and alla airpa galaip drunjus ize jah and andins midjungardis vaurda ize. akei qijba.
INTERPRETATIO.
quod pagani hi non sequentes justitiam apprehenderunt justitiam, at justitiam hanc ex fide; 31. verum
Israel sequens legem Justitiaead Iegem justitiae non pervenit. 32. Cur? quia non ex fide, sed ex operibus
legis; offenrierunt ad lapidem ofTensionis, 53. sicut scripium est : ccee, pono in Sion lapidem offensionis
ei saxum snlliciiationis, et hic credens ad eum non confundiiur. x, 1. Fralres, haec quiriem voluntas
raei cordis et precatio ad Deum de iis ad salutem. 2. Testor enim iis, quod aemulationemDei habent, sed
non secuudum scieutiam; 5. ignorantes enim Dei jusliiiam et siiam Justiliam quaerentes statuere jusiitiae
Dei non paruerunt. 4. Perfectio enim legis, Christus, ad justitiam omnibus his creclentibus. 5. Moses enim
scribil hanc justiliam cx lege, quod bic facieus hanc homo vivii in ea, 6. verum haec ex ftde juslitia sic
dicit: ne dicas in corde tuo : quis ascendit in coeluni, hoc-est Cbristum deorsum adducere; 7. aut quis
descendit in abyssum, boc-est Cbristum e morluis sursum edueere. 8. Sed quid dicit? prope (e hoc verbum
est in ore tuo et in corde tuo, boc-est, verbum fidei, quod praedicamus. 9. Quod si confiteris in ore tuo
dominum Iesura et credis in corde tuo, quod Deuseum suscitavit e mortuis, servaris. 10. Cor enim credit
ad justitiam, verum ore consentitur ad salutem. 11. Dicit enim hoc scripium : quisque hic credens ad eum
non confunditur; 12. non enim est distinclio Indoeiet Graeci; idem enim dominus omniilmdives in omnes
hos precantes se. 13. Quisque enim qui confitetur precatione nomen domini, servatur. 14. Qu modo igitur
precantur, cui non creriiderunt? aut quomorio credunt, quem non auriiverunl? verum quomudo aiidiunt sine
praedicante? 15. verum quumodo pruedieant, nisi mittuntur? Sicut scriptum est : quomodo formosi pedes
horum nunlianiinm pacem, lioriim numiantium bOnum? 16. Sed non omnes obedivcrunl ev:ingelio; Esaias
enim dicit: domine, quis credidit auriitui nostro? 17. Utique fides ex auditti, vermn auditns per verbum
Christi. 18. Sed dico : num non audiverunt, quiriem per totam lerram ivit sonus eorum et per fines
orbis-terrarura verba eorum. 19. Sed dico : nuin Israel non cognovit? Primum Moses dicit : ego in
ANNOTATIONES.
IX,32. ak] Golh. c. cod. k ap. Mi• <at.—bistuggqun) x, 8. galaubeinais)Cast. X gllaubeinais.
Goth. c. codd. • yap. x, 9. iestt] cod. AX •**'Pr0 >»•— urraisidd us]
ix, 33. galagjd) sic° cod. A; Cast. X galatja.—jali) sic cod. A syllabis ns da supra lineam scriptis
sec, Goth. c. codd. rta.;.—laubjands] sic cod. A et dtitts
Cast.; Mssm., quem et verbum siraplex laubjan (quod (urraisidaitpain) quod cum Casi. initio non conspe-
galaubjan semper esse solet) et infra mirabilis com- xisset X urraisi edidit.— ganisisj sic cod. A ; CaSt.X
positio garaihtis (quod Cast. aniea pro sa railttis edi- ganisi.
derat) offendit, illo falso ga a raihtis dempto et ante X, 10. hnirto — galaubeip) cor — credit, gr. omn.
laubjands— posito, lecliouem banc
effecit. : galaubjands
du imma broprjus railitis. Etiamsi negari non po- xupSiu—rtiaxevexut.—garaihlipai)cod. AetCast. X
test illam conjecturam permultam mereri laudem, garaiitiipa.
nam railuis interdum primo enuntiati loco ponitur x, 12. iiu-daiauf]Gotb. • Tt, vid. ad L. n, 16.—
(viri. infra ad x, 18), tamen, cutn sa raihlis in cod. A krekis) sic cod. A; Cast. X krekos.
• x
diserte legalur (de articulo autero vid. ad vi, 23), x,'13. bidai) precatione, gr. omn.
nec desinl loci, ubi simpliciapro verbis vulgo cum ga x, 14. triu] Cast. c. cod. A X ina. — aippau) aul,
compositis inveniantur (sic sviltan, bindan, daupjan, gr.omn. Si, quapropter forlasse appan legendum est.
daupttan, fithait, hrainjan, bairhtjan, cf. buiran, fevjan x, 17. j^aiirn*]Cast. X Pau nu (aut nunc), vid. ad
all.), lectionem codicis A intactam reliquimus. vn, 3.—xristaus) Christi, gr. @eov.
x, 1. sa raihtis) sic cod. A; Cast. X garaihtis, vid. x, 18. railuis} nolanda est parlicula sede insolita
ad ix, 33. posita; de auk pariicola, interdum idem passa, vid.
x, 5. izai) ea, gr. avixoi;. ad J. IX, 30.—andins) sic Cast., codice A denuo in-
x, 7. iupj cod. A in margine ...rjo, cujus verbi bae spectn, legit, vid. Casi. Addend. adThess. n, p. 65.
sint reliquiae,nescimus; hoc autem sciinus adverliii andins autem, si vere ila scriptum est, ad ands, for-
vfurjo, quod Cast. videtur, esse non posse, quia mam adhuc iucoguitam, perlinet.
quod ille vult, ufaro scribilur. x, 19. inuli) sine, haec codicis A lectio sine dubio
719 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 1*6
ibai israel ni fanjb» frumist moscs qibib. ik in aljana Izvis brigga. lnuh puidom in biuda
20 unfcafjandein In fivairhein Izvis brigga. ib esaias anananpeib Jah qifrijb. l>:gitansvarjb mif>f>aim
21 mik ni gasokjandam. svikunfis varb baini mik ni gafraibnandam. ib du israela qibif). allana dag
xi, 1 usbraidida hanriuns meinos du managein ungilaulijanriein Jah andslandandein. qiba nu. ibai
11 afskauf gup managein seinamma. nis-sijai. jali auk ik Israelciles Im ei gadruseina.
12 nis-sijai. ak ]>izai ize missaderiai varp ganists piudom du in aljana brisgan ins. abban jabai
15 missadeds ize gabei fairwau jah vanains ize gabei biudom. wan niais fullo Ize. izvis ank qiba
14 baim friudom. sva l;>ggasve ik im piudo apaustaulus. andbahti mcin mikija. ei waiva in aljana
15 brigga leik mein jah ganasjau sumans us im. jabai auk usvaurpa ize gabei fairwaus. was
16 anrianumts nibai libains us daupaim. ]>andei ufarskafts veiha jah daigs jali jabai vaurts veiha
17 jah astos. jab jabai sumai bize asle lisbruknodediin. ib pu vilpeis alevabagms visands intrusgips
18 varst in ins jah gamains Jrizai vaurisai jah smairpia alevabagmis varst. ni wop ana bans astans. ib
19 jabai wopis. ni pu po vauris bairis ak so vaiuts bairif) fmk. qipais nu. usbruknodedun aslos ei ik
20 intrusgjaidau. vaila. ungalanbeinai usbiuknodedun. ib bu galaubeinai gastost. ni htigei hauhaba
21, 22 ak ogs. pmdei guf>bans us gabaurbai astans ni freidida. ibai aufto ni buk f eiiljai. sai nu selein
jah wassein garaihta gufis. abpan ana paim paiei gadrusun wassein. ip ana fms selein. jabai
23 bairhvisis in selein. abfian jah f>u usmaiiaza. jah Jainai niba gatulgjand sik in ungalaubeinai.
24 intrusgjanda. mahieigs auk ist gub aftra inlrusgjan ins. jabai auk fiu us visiai usmaitans-
f>is vilfieis alevabagmis jab aljakuns visands intrusgans varst in godanu alevabagm. wan iilu
INTERPRETATIO.
xmulationem vos duco, sine gentibus in gentem insipientem, in irara vos duco; 20. verura Es&rasaudet
ct dicii : invenlus fui cum his me non quaerenlibus, cognitus fui his me non interroganlibus. 21. Verum
ad Israelera dicit : omnem diem expandi mantis meas ail populum non-credeniem et adversantem.
xi, 1. Dico ntinc : niiin depulit Deus populum suum ? Ne-sil I Et enim ego Israelilus sum —11. — ut
caderent? Ne-sit I sed hac eorum improhitate facta-est salus gentibus ad in aemulatinnemducendum eos.
12. At si improbitas eorum divitiaemundo et defectus eorum riiviii* genlihus quanlo magis plenitudo
eorum ? 13. Vobis enim dico, his gcnlibus : lam diu quaui ego sum gentium aposiolus, munus meum
glorilico, si quomorioin aemulationemduco carnem meam et servem quosdam ex iis. 15. Si enim emissio
eorum diviiiu mundi, qnae assumptin, nisi viia e mortuis? 16. Si rielibatiosancta et massa cl si radix
sancta et rami, 17. et si quidam hurum ramnrum effracti-sunt; verum tu, agresiis olea exisiens, insertus
fuisti in eos et socius huic radici et pinguedini oleaefactus es; 18. ne gloriare contra hns ramos, verum si
gloriaris, non tu hanc radicem portas, sed haecradix portat te. 19. Dicas iginir : effracti-sunt rami, ut
ego inserar. 20. Bene; incredulitaie effracti-sunt, verum tu lide stetisii. Ne sape alte, sed lime I 21. Si
Deus his ex natu ramis non pepercil, ne fortasse non tibi parcat. 22. Ecce igitur bonitaiem et severilatem
jnsiam De.i; at in hos, qui cecidcrunt, severitatem, verum in le bnnitatem, si permancs in bonitate;
alioquin etiam lu excideris, 23. et illi, nisi coufirmant se in increduliiate, inseruntur, potens enim est
Deus iterum inserere eos. 24. Si enim tu a natura excisus hujus agrestis oleaeet alienus existens insertus
ANNOTATIONES.
falsa est, nam non solum accusativus post inuh poni scriptum esse, erravisse nunc apparet. vaurteis plu-
debebat, sed etiam ne sic quidero sensus tolerabilis ralis (vid. ad Mc. iv, 6) illud s emittit. — varst] vid.
efficilur; igiturgraeci textus vestigiis nobis insisten- Cast. addend. ud Tltess. II, p. 65.
tibus tn ni scriplum fuisse et rcscribenduui esse vi- xi, 18. asians] cod. A ei Cast. X anstans.—bairip]
detur. Massmannus pro intth piudom probabiliter sic cori. A; Cast. X bairaip; c;cterum • gr. omn.
conjicit in unthiudom.• xi, II). astos) hanc vocem, quia in cod. A lilterae
x, 20. mip) cum, gr.,. Golh. concinit cum iis, omnes oimiino evanuerunt, Cast. de conjectura
qui EVhabent, cf. J. xn, 35. dedit.
xi, 1. «einamma]soloece pro seinai, vid. ad Neli. xi, 20. gastou] sic cnd. A; Cast. X gastos.
VI, 16. XI, 21. pandei)=ei yap, sic pro ei Si supra vs. 16;
xi, 11. gadruseina)sic cod. A; Cast. X gadruseinai. Gal. iv. 7 ct fortasse J. vm, 46.—puk) sic recte cod.
—missadedai)sic, uti videtur, cod. A recte; Cast. X A; Cast. X />"s.
"
missadeda.— varp} facta est, gr. omn.— dd}cum xi, 22. garaihta) justum, " gr. omn.— appan) sec.
briggan cniijungendiiinest, sic du diremptum ai>in- sic cod. A ei Cast., quod falsum nobis esse videtur,
li.iiiivo siio inlerpositis aliis verbis, qua: ad ejus rc- quia sensum perturbat, nam non ea significatione
perlinent, Philipp. iv, 10 du faur mik frapjan. h. I. poniiur, qua L. vi, 24 cf. xix, 17, uhi = rcWv.
keir. XL,14 du garehsn daupanais andniman, cf. ad
Enum quo simplicier transitum ad sequentia paramr; sed
L. xix, 7. IIIIIICrequiritur particula, quaegraecoirtei.(alio,;uin,
xi, 15. sve}Goth. c. codd. • pdv.—ik im)"" gr. sonsl,wo nichl) respondeat; haecautem est aippau,
xi, 14. leik mein)] gr. vid. Cor. i, xv, 29, cf. vn, 14.
xi, 15. gabei)divitia', gr. oran. xuxdtlayn, quod est xi, 23. juinai) Goth. " Si.
qnfripons; hoc gabeifairwaus forlasse errore librarii xi, 24. us vistai — alevabagmis) e natura — o^eae,
•ortuniest ex gabei fairwau, vs. 12. Deinrieetiam pro gr. omn. ex xnt xaxa tfvatv— ayptir\uiov.Caeterlinr
was andanumtsrectius dicendiim erat wo andanumls. notanda esl intrusgans insolita forina participii pas-
XI, 16. pandei) vid. ad vs. 21. sivi pro intrusgips ; sic geminneformaeverbi gaggttn
xi, 17. vuurtsai)Cast. X vaurlsa, cod. A (uti Cast. iiiveiiiuuliir guggips M. Iii, 11, et qaggansllLe,vn ,
eo denuo inspecto dicit) X vtiurhha; cx liae faUa 30. C;cterum pro vilpeis Grimni. Gr. IV, 326, legere
lecione codicis sallem iri lucr.niiur, ut s nomiuativi suadet vilpeins, formam inaudilam.—godana ] sic
radicalem esse litteram, certo sciamus, ei Casi. ad cod. A uti speramus, nam Cast. dignoscere non ain-
rs. 18 adnotaniem vaurts accusaiivum pro vauit falso plius poterat, ipse auiem dedit X gudana.
TM AD ROMANOSXI, 25 —XII, 4. 722
25 raais Jbai bi vistai intrusgjanda in svesana alevabagm. ni auk viljau izvis. broprjus. pizos
runos. ei ni sijaip in izvis silbam frodai. unle daubei sumaia israela varf). und fiatei fullo friudo
26 imigaleijbai. jali sva allai israel ganisand. svasve gamelif) Ist. urrinnif» us sion sa lausjands du
27, 28 afvandjan afgudein af iakoba. jah so Im fram mis triggva f>an afnima fravaurhtins ize. abban bi
29 airaggeljon fijaudans in Izvara. if>bi gavaleinai liubai ana attans. tnu idreiga sind auk gibos Jah la-
30 bons gubs. svasve raihlis jus suman ni galaubidedub guba If) nu gaarmaidai vaurbub frizai Ize unga-
31, 52 laubeinai. sva jah p;ii nu ni galaubidedun izvarai armaion ei jah eis gaarmaindau. galauk auk gub
33 allans In ungaiaubeinai. ei allans gaarmai. diupiba gabeins handugeins jah viiubnjis gnjbs. waiv
34 unusspilloda sind stauos is jah unbilaisiidai vigos Is. was auk ufkunba frabi fraujins aif>f>auwas
35, 36 imma ragineis vas. aif)f>auwas Imma fruraa gaf jah fragildaidau Imma. unte us Imma jah bairh ina
xn , 1 jah in imma alla. Immuh vuljbusdu aivam amen. bidja nu izvis. brobrjus. bairh bleibein gubs usgiban
2 leika izvara sauri qivana veihana vaila galeikaidana guba andabahlana blotinassu Izvarana. ni galeikob
izvis fiamma aiva ak inmaidjaip auaniujijbaifrafijis izvaris du gakiusan. wa sijai vilja gufis. f>ateigop
3 jah galeikaib jah ustauhan. qiba auk bairh anst gubs. sei gibana ist mis. allaim visandam in Izvis m
mais frabjan bau skuli frabjan ak frapjan du vaila frabjan. warjammeh svasve gufi gadailida mitaf»
4 galaubeinais. svasve raihtis in ainamma leika libuns managans habam. baifr-ban libjus allai ni f>ata
INTERPRETATIO.
Tuistiin bonam oleam, quam multo magis hi secundum naturam inseruntur in propriam oleam? 25. Non
enim volo vns, fratres, (ignaros) hujus myslerii, ut non sitis in vobis ipsis sapientes, nam caeciias ex-
parte Israeli facta-est, usque quod plenitudo gentium intret, 26. et sic omnes Israel servantur, sicut scri»
ptum est: oritur e Sion hic liberans ad avertendum irapietatem ab lacobo. 27. Et hoc iis a mft testamen»
tum : cum aufero peccaia eorum. 28. At secundum evangelium inimici propter vos, verum secunduni
electionem cari in patres. 29. Sine poenitenlia sunt enim dona et vocatio Dei. 30. Sicut enim vos ali-
qtiando non credidistis Deo, verrnn nunc miser-icordia»- participes facti - estis hac eorum increduliiale";
31. sic eiiam hi nunc non crediderunt vestrae misericordiae, ut etiain ii misericordiam - consequantur,
32. conclusit enim Deus omnes in inrredulitaie, ut omnium misereatur. 35. Profundiias ri vitiarum sa-
pientiae el sciemiae Dei! quomodo inelfaliilia sunt judicia cjus et invesligabiles vi;e ejus I 54. Quis enim
cngnnvit sensum domini, aul <|uis ei consiliarius fuii, 35. aut quis ei primus dedit et relribuatur ei?
36. Nam ex eo et per cum et in eo omnia : ei gloria in sa:ciila , amen. xn , 1. Rogo nnnc vos, fralres,
per misericordiam Dei, exbibere corpora vestra bosiiam vivenlem , sanctam , bene plaeeniem Deo, ratio
nabilero cultum veslrum. 2. Ne conformate vos buic saeculo, sed reformamini novitate sensus vestri ad
probanrium, quid sit voluntas Dei, quod bonum et placens et perfecmm. 5. Dico enim per graliam Dei,
quae data est inihi , omnibus exislentibus in vobis, non magis sapere, qnam oporteret sapere, sed sapere
ad bene sapieudum ; cuique sicut Deus impertivit mensuram fidei. 4. Sicul emm in uno corpore membra
ANNOTATIONES.
xi, 25. izvis) librarii errore verbum omissum est, xii, 2. init. Goth. c. codd. • xai. —ak inmaidjaip
qno graecum ayvoeiv redditum erat; id umietsans ananiujipai) iu codice Carol., quia membranae supe-
esse Cast. e Cor. II, i, 8 et Thess. I, IV, 15 recle rior pars mutilata est, desirieratur unus versus ea
viriit. —sumata] = «.itbp-ipov;, id aliis locis bi su- verba cnniineiis, quibus Goth. graeca «\1« pexvuop-
mata esse solet, vid. Cor. II, i, 14; n , 5. tfovaOeexpressii, et de qnibus nibil superest, nisi p
XI, 26. rfttafvandjan) ad avcrtendum, gr. xui aixo- in inilio |iroximi versus positum , quod editores non
trxptyet.—afgudein) itnpielaiem , gr. oiiin. aaeSsiu;, curantes illuri p cnm seqiienlibus conjunxeruni et
plurali numero. ° X • • Pa'ta mujipai scripserunt; lh. solus p. 107
xi, 29. s'nd) sunt, gr. omn. ° suspicauir, p ab ana esse separandum. Quod de*di-
xi, 30. raihtis] Gotb. c. codd. xai. mus, eo coriicis lacunam recie explevisse nos spe-
* cf. ad L. vi, 20. —gabeins) ramus; per inmaidjan enim graecumuexuuopyovvW.
xi, 55. init. Goth. Z>,
Goth. c. codd. • xai. —/landHgeitis]post hoc verbnm , etiam Mc. ix, 2 reddil, et pro medio aul passivo
nbi cod. Ambr. desinit, incipil fragmentum primum graeco Goih. activo, omisso sik . saepissime uiitur
codicis Carol., quod usque ad xu, 5 periiii3t.— (rie mnhis locis vid. infra xu, 9lta[ijan), cujus pro-
unusspilloda) lh. Ulfil. illusl. p. 105 conjecit unuss- nominis omissio h. I. eo f.icilior erat, quia izvis pro-
pillodos. qnae conjectura , cum saepius tiat, ut genus xime prncessit. Sed quibus nostra ratio parum pla-
adjeciivi subslaiitivo non aptnm sit (vid. ari Neli. vi, cuerit, ii cum Z. p. 127 inmaididai vairpaip legant.
16;, nobis non liecessaria esse virietur. Aliud au- Deindereddi niujipa Cst xuivbxnt, xaivviat;, sect «vuxui-
tem est, quod diiigemis leetoris animum adver- vtaat; debet per ananiujipa, cf. Cor. II, iv,
tat ; ciun enim usspillon verbum graeco xnpvaaetv 16. Col. III, 10 . E|ih. iv, 25, ubi ananiujan =«va-
vel Smyeia&airespondeat, eamque ob rem Cor. il, xutvovvet avaveoOv. — (rapjis) cod. Carol. et editt.
IX, 15, unttsspillops pro uvexStnynxo;lecie dictum X framapjis, reclam leciionem jam Ih. p. 111 in-
Sil, nostro loco, nbi gr. ouni. uviitpsvvnxo;habenl, venit. — gakiusan] Goth. c. cod. 18 ap. Mi. • vuut.
Goih. graecumverbum non probe imellexisse et cum — sijai] sit, • «r. omn.—patei) quod, scil. ist (esi),
quodam ab ttptiv radice ducto confudisse virielur: quo gr. TOredditur; banc verbi substanlivi ellipsin
Griesb. igiiur aduolat Goib. ttppnxu legisse. — sind) in his articuli graeci circumscriptionibus saepiusre-
suni, • gr. omn. petilam invenies, vid. Eph. iv. 6, ains attaallaize
saei in allaim uns (el; rtaxnp rtu.vxojv 6 iv rtaatv nuiv),
xi, 54. immd) ei, gr. «0TO0,omnes autem posl ra- n, 17, L. xvn, 51; monunnus autem iri, ne quis
gineis. cum Griesb. opinetur, Goih. c. verss. quod (?) ad-
xi, 55. imma] gr. omn. —
post gaf. fruma gaf) sic dcre. —galeikaip vid.° ad Tiin. 1, vi, 6.
cod. Carol.; eriiu. X (rumozofragaf; perspicue fru- xn , 5. gups) Dei, gr. — vaila frapjan] Ih. Z.
ma..(leguntur, elintenta oculoruin acie etiam lit- Cast. X Jcl-
terae ga cognoscnntiir. xn, 4. paip-pan) Kn. Cast. X Jct- Ih. temere im-
xi, 56. unte) sic. cod. Carol.; Kn. Ib. X «»'«• probans codicis leciionem conj. paih pan, vid, ud
xn, 1. Ih.
blotinassu) p. 102 X Moti. nassu. M. v, 37,— taui haband] ]"gr. oain.
725 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 724
5, 8 samo taui haband.sva managai ain leik sijum in xristau.abpan ainwarjizuh anbar sa dailjands
9 iu allsverein sa faurastandands in usdaudeinsa armands In hlasein. friabva unliuia. fiandansubila.
10 haftjandansgodamma. brobralubon in izvis misso friabvamildai. sveribai izvis misso faurarahnjan-
11, 12 dans. usdaudeinni latai. ahmin vulandans. fraujin skalkinondans. venai fagiuondans. aglons uspu-
13, 14 landans. bidai haftjandans. andaviznimveihaize gamainjandans. gastigorieingalaistjandans.piupjaip
15 pans vrikandans izvis. piupjaif)jah ni unfriufijaif).faginonmif>faginondam. gretan mijbgretandam.
16 fbatasaroo in izvis misso frafijandans. ni hauhiba frabjaudans ak hnaivam mibgavisandans.ni vair-
17 baib inahai bi izvis silbam. ni ainummehun ubil und ubilamma usgibandans. bisaiwandans godis
18 ni batainei In andvairf>Jagufis ak jah in andvairbja manne allaize. jabai magi vairf>anus izvis mif>
19 allaim mannam gavairfri habandans. ni izvis silbans gavrikandans. liubans.ak gibif>staf>f>vairhein.
20 gamelif)ist auk. mis fraveit letaidau. Ik fragilda. qifiif)frauja. jabai gredo fijand ];einana. mat gif
. 21 imma. If>jabai baursjai. dragkei ina. f>ataauk laujands haurja funins rikis ana haubib is. ni gajiu-
XIII, 1 kaizau af unbinba ak gijiukais af friujbaunpiup. all saivalo valdufnjamnfarvisandamufhausjai. unte
2 nist valdulni alja fram guba. ib ]bovisandona fram gu])agasatida sind. svaeisa andstandandsvaldu-
3 fnja gujbsgnraideinaiaudstojb.if>f>aiandstandandanssilbanssis vargiba nimand. f>aiauk reiks ni sind
agis godamma vaurslva ak ubilamma. af>f>anvileis ei ni ogeis valdufni. friujbtaujais jah babais
4 hazein us bamma. unle gubs andbahts ist fros in godamma.if>jabai ubil taujis. ogs. unte ni svare
5 fiana hairu bairib. gubs auk andbahts ist fraveilands in bvairhein bamma ubil taujandin. dnfbbc
6 ufbausjaib ni batainei in bvairheins ak jah in mibvisseins. inuf>-frisauk jah gilstra ustiuhaib. unte
7 andbahtos guf>ssind fiamma silbin skalkinondans. usgibib nu allaim skuldo. bainraei gabaur "a-
INTERPRETATIO.
multa babemus, haecautem membra orania non hoc idem opus habent; 5. sic multi unum corpus suim.
in Christo, at unusquisquealter — 8. — hic impertiens in simplicitate, hic prsesul in sludio, hic mise-
rens in hilaritaie ; 9. dilectio infucata , odientes mala, adhrerentes bono, 10.- caritate - fraterna in vos
invicem pii, honore vos invicem praevenientes, 11. siudio non pigri, spiritu ferventes , dominoservien-
tes, spe gaudenies, 12. dolores patientes, precationi adbaerentes, 13. necessitaiibus sanctorum com-
partienies, hospitalilalem sectantes; 14. benedicatishis persequentibus vos, benedicatis et ne maledi-
catis ; 13. gaudere cum gaudenMbus, plorare cum plorantibus. 16. Hocidem in vos invicem senlientes,
non altitudinem scnlientes , sed bumilibus adhaerentes ; ne fiaiis prudenles apud vos ipsos, 17. non uni
malum pro malo reddentes, respicientes bonum non solum in facie Dei, sed etiam in facie hominum om-
nium. 18. Si possit fieri ex vobis cum omnibus bominibiispacem babentes, 19. non vos ipsos ulciscen-
tes, carl, sed date locum irae ; scriptum est enim : mihi vindicta relinquatur, ego retribuo , dicit dominus.
-
20. Si esurit inimicus luus, cibum da ei, verum si sitiat, potioue re/;rea eum ; hoc enim facienscarbones
ignis cumulas in capiu ejus: 21. Ncvincaris ab improbo - , sed vincas a probo improbum. xiii, 1. Omne
animarum potesialibus superantibus pareat, nam non est potesias nisi a Deo; verum hseexistentes a Deo
constitutaesunt; 2. itaque hic resistens poicstati, Dei iusiituto restilit; verum hi resislentes ipsi sibi dam-
nationem sumunt. 3. Ili enim reges non sunt lerror bono operi, sed malo; at vis ut non timeas poles-
talem, bonum facias; et habeas laudem ex hoc ; 4. nam Dei minist r esi tibi in bono; verum si malum
facis, time ; nam non frustra hiinc gladium gerit, Dei enim minister est, vindicansin iram hunc malum fa-
cientem. 5. ldeo parealis non soluin propter iram, sed etiam propter conscientiam. 6. Propter hoc enim
etiam tributa pendatis, nam niinistri Dci sunt huic ipsi servientes. 7. Reddite igitur omnibus debila : cui
ANNOTATIONES.
xn, 8—xiv, 5. exstant in cod. A ct de his inde ab esse putavit, gups addidit, quod cum lh. nescimus
*n andvairpjagups xn, 17 usque ari xm, 5,duppe quo sensu veri riuclus comlemsisset, Z. lamen reti-
ufhausjaip eiiam in cod. Carol. iruit. — fraveitletaidau)sic cod. A et Cast.; cod. Ca-
xn, 9. u6t/a] mala, gr. omn. TOirovnpbv. rol. fraveit leitaidan, de qua codicum varietate vid.
xu, 11 fraujin) domino, gr. xutpu. ad M. IX, 6; Kn. ih. "L.y^fraveitoei gildau, quorum
XII, 15. andaviznim) Cast. Xandai>nnam; locus auctoritale freius Griesb.adnotat Goth. Jvaa?ToSt5i»
iii cod. A obliteratus. • legisse; nos nunc adnotamus tetaidau (relinquatur)
xn , 15. faginondam)Goth. c. codd. xui. ab omn. gr. omiili.
xu, 16. hauhipa) altiludinem, gr. omn. xu v-^iika.. xu, 20. jabai) Goth. c. codd. * ouv.—tnal]sic cod.
VTO hauhipa Grimm.gr. iv, 095, Itauhipai optal,quod A et Cast.; cod. Carol. Kn. lh. Z. X niad. — \p) ve-
post frapian dativus sequi soleat; solct quidem, sed rum, • gr.
etiam aceusativumsecum habet, viri. Pliil. iv, 2. xn, 21. gajiukaizau)Cast. X gajiukizau.— fram)
xn, 17. — —
ni patainei akjnh] non solum sed sec. a, gr. omu. ev.
•
etiam, gr. — in] pr. hinc incipit fragmentum alle-
rum codicis Carol., vid. ad vs. 8. — manneallaize xin, 2. a»dstop] restiiit, Golh.gr. perfecti «v8t-
axnxtvsignificalionemnesciens,maleper praeteritum
1 gr. omn. reddit, cum andstandip scribere deberet; idem Ul-
xn, 18. magivairpan) possitfieri, gr. omn. Suvarov. filac Mc. m, 26 «viaxn per usstop interpre-
xn, 19. gavrikandans)sic codd.; Kn. X qavrhan- tanti.accidit
dans, rectam lectionem, ab lh. invenlatn, jam Z. et
e cod. A Cast. dederunt. —pruvirhein) sic codd. Z. XIII, 5. godamma— ubilamma] bono —malo, gr.
Cast.; Kn. j^vair. . ., Ih. X tvair. .. Kn. male sup- xo>vu.yuB<7>v epyi»vaJ\j\uxo~>v
xax&v.
plevitpvairheinai, nam ab adjeciivisformanlursub- xtii, 4. hairu) cod. A el Cast. hairau, de qua va-
—
slanliva non in ciits, sed in — ei innixa, qnod si rietate viri. ad Mc. vn, 32.
III. et Z. scivissent, vix adnotassent et pvairhein ot xm, 5. ufhnusjaip) pareatis, gr. avxyxnvitoxua-
pvairlteinai recte se habere. Deinde Kn. in enorcni aeadui. Catcrum bic finitur fragmentumalterum co-
perductus per lineolam super i scriplaru, qua n ler- dicis Carol., vid. ad xu, 8.
minationisexprimitur et quam ipse signum notaegps XIII, 7. pammei) cui, scil. debetis, gr. omn. TW.
785 AD ROMANOSXIII, 8 — XIV, 20. 726
8 baur. pammei mota mota, bammei agis agis. bammei sverifia sveriba. nt ainummehun vaihtais
9 skulans sijaijb niba Jbateimisso frijofi. unle saei frijojbnewundjan vitof>usfullida. bata auk ni hori-
nos. ni maurbrjais. ni hlifais. nih faibugeironjaisjah jabai wo anbaraizo anahusnein f)aromavaurda
10 usfulljada. bamma frijos newtindjan beiiian» sve puk silban. friabva newundjins ubil ni vaurkeib.
11 usfulleinsnu vitodis ist friabva. Jah pata vitandans bata beihs batei mel ist uns ju us slepa urreisan.
12 unte nu newisisl naseinsunsara pau f>angalaubidedum.nahts frarois galaib ib dags atnewida. usvair-
13 pam nu vaurstvam riqizis ip gavasjam sarvam liubadis. sve in daga garedaba gaggaimani gabauram
14 jah dragkaneim. ni ligr.im jah aglaitjara. ni haifstai jah aljana. ak gahamob fratijin uusaramma
'
Xiv, 1 xristau iesua jah leikis munni taujaib in lustuns. if>unmahteigana galaubeinai andnimaib ni du tvei-
2, 3 fleinaimitono. sumsraihtis gaiaubeibmatjan allata. ip saei unmahteigs ist grasmaljif). sa maijand»
2 pamma ni matjandin ni frakunni. ib sa ni matjands f>anamatjandan ni slojai. gup auk ina andnam.
4 fiu was is. fmeistojis framabjana skalk. seinamma fraujin standib aif>f>au driusijb. af>f>anstandif).
5, 9 mahteigs auk ist frauja gastojbananina. sums raihtis stojip dag hindar daga — — jah qivaim jah
10 daubaim fraujinop. ibpu. wa stojis brobar beinana. aibnau jah bu. wa frakant brobr beinamma.
11 allai auk gasatjanda faura stauastola xristaus. gamelip ist. auk. liba ik. qif>if>frauja. Jbaleimis all
12 knive biugibjah andhaitibalia razdo guba. bannu nu warjizuh unsara fram sis rabjon usgibib guba.
13 ni banamais nu uns roisso stojaima. akjbata stojaib mais ei ni satjaib bistugq brobr aif>f>augamar»
14 zein. vait jag-gatraua in fraujin iesua Jbateini vaiht gavamm pairh sik silbo niba fiamma munandin
15 wa unhrain visan f>aramagamain ist. Ib jabai in malis brobar beins gaurjada. ju ni bi friabvai
16 gaggis. ni nunu mata Jbeinammajainamma fraqistjais. faur fianei xristus gasvalt. ni vajamerjaidau
17 unsar friuf). nist auk friudangardigubs rnats jah dragk ak garaihteijah gavairbijah fanebs in ahmin
18 veibamroa. saei auk in baim skalkinob xristau. vaila galeikaib guba jab gakusans ist mannam.
19, 20 pannu nu poei gavairpjis sind laistjaimajah boei timreinais sind in uos misso. ni nuna in matia
1NTERPRETATIO.
trihutum, tributum ; cui vectigal, vectigal; cui tiraorem, timorem ; cui honorem, honorem. 8. Ne uni
cujusquam debiiores sitis, nisi quod invicem diligilis, nam qui diligit propinquum, tegem imylevit, 9. hoc
enim ne moscberis; ne occidas, ne fureris , neque concupiscas et si quod aliorum praeceptorum in hoc
verbo summatim-coniprehenditur,hoc: ames propinquum tuum, tit te ipsum. 10. Ainor propinqui ma-
lum non opcraiur; observatio igitur legis est amor. 11. Et hoc scVenteshoc tempus, quod hora est, nos
jam e somno surgere, nam nunc propius est salus nostra, quam cnm crederemus. 12. Nox porro ivit, ve-
rum dies propinquavit; abigimusnunc opera tcnebrarum, verum induimus arma lucis, 13. ut in dieboneste
eamus non comessationibuset vinolenliis, non concubitibuselimpudicitiis,non rixa et aemulatione; 14.sod
induite dominum nostrum, Christum Iesum, et carnis curam ne faciaiis in cupiriilates. xiv, l.verum in-
firmuni fide excipiatis, non ad diseeptationem cogitationum. 2. (Juidam qiiidem credit edere omne ; ve-
rum qui infirmus esl, olus edit. 3. Hic edens hunc non edeniem ne spernal; verum hic non edens hunc
cdenlem ne judicel; Deus enim eiim assumpsil. 4. Tu quis es, tu qui Judicasalienuroservuni? Suo domino
stat aut cadii. At stal; potens enim est dominus staiuere eum. 5. Quidaroquidem Judicat diem post diem
^_ 9. — et vivos et mortuos regit; 10. verum lu, quirijudicas fratrem tuum? aut etiatn tu, quid spernis
fratrem tuumt omnes enim statuuntur ante tribunai Christi. 11. Scriptum est enim : vivo ego, dicit do-
minus, quod mibi omne genuum flectit et contitelur omnis linguarum Dco. 12. Utique igitur quisque no-
slrum de se ralionem redriit Deo. 13. Ne amplius igitur nos invicem judicemus, sed hoc Judiceiis magis,
ut non ponatis offendiculumfrairi aut sollicitaiionem. 14. Scio et confido in domino lesu, quod non quid-
quam turpe per se ipsum, nisi huic cogitanli aliquid impurum esse, huic commuiie esl. 15. Verum si
propter cibuinfrater tuus conlristatur, jam non secundum amorem ambulas; ne igilur cibo tuo illura per-
das, pro quo Chrislus roortuus-est. 16. Ne blaspheroetur nostrum bonum; 17. non-est enim regnum Dei
cibus et potus, sed Justilia et pax et gattdium in Spiritu sancto. 18. Qui enim tn his servit Christo, bene
placet Deoet probalus est hominibus. 19. Utique igitur quae pacis sunt, sequamur et quae aediticationis
ANNOTATIONES.
xm, 8. ftrijop]pr. sie cod. A; Cast. X Mjaip. — xiv, 11. biugip) gr. omn. ante all. —andhaitip]
usfullida) sic cod. A; Cast. X us(ultide. gr. post razdo.
xin, 9. ait^arat'20] sic cod. A, uti suspicamur; xtv, 12. usgibip] reddit, gr. Sdxrst, Uif. c. codd.
uhiroae syllabaeelemenla Cast, cognoscere non po- fatoS&iae.
tnit, edidit autem X anparaize. —paumd) Sec. hoc, xiv, 13. ni) pr. Kn. X •"'
gr. omn. ev TW. xiv, 14. jag-gatraud) sic cod. Carol.; Kn. X ja*
XIII, 10. newundjins)proximi,gr. omn. xa>iclnaiov tati-aua, Ib. Z. Casl. -i- jai gatraua, unde Griesba-
ab ipyktexai pendens, cum Goih. ad hiapva retule- chii error natus est annotantis, Goth. vai pro xxi le-
ril. — isl] est, • gr. omn. gisse. — wa unhrain visan) haecsuppleviraus littera-
°
xin, 11. isi) uir. est, gr. omn. — naseins un- rura omninofere abscissarum (vid. ari xn, 2) infunis
tara]] gr. omn. partibus observ.itis; Kn. Z. Cast. lacunam babent,
xni, 13, dragkaneim) vid. ad Gal. 1," 21. cujus signum ponere lh. neglexit. — tii) est, * gr.
xni, 14. unsaramma] nosirum, gr., Goth. omn.
c. codd. d et 8 ap. Mi.—arrislautesuaH gr. omn.
xiv, 3. (rakunni) cod. A et Casl. X frakuni. — xiv, 15. nunu] igitur, • gr. omn., sic vs. 20.
xiv, 16. vajamerjaidau) Goth. c. codd. ° tuv.
maljandan) cnd. A el Casl. X maljandin.
xiv, 4. frauja) dominus, gr. 6sb;. — gastopanan) xiv, 17. piudangardi) sic cod. Carol.; ediit. X
Casl. conjecit gastopan, quod nobis probatur, cf. piudangard. *
tamen Thess. 1, 2,17 gaainanaidai. xiv, 18. ist] est, gr. omn., sic supra etiam pro
xiv, 9 — 15,13 leguntur in cod. Carol. vaila galeikaip gr. omc. evapsarot.
xiv, 9. qivaim— daupaim\ \ gr. xiv, 19. smd] sec, Ih. X pnd.
727 BlBLIORllMULITLANAVERSIO. 728
xv, 3,4 gatair vaurslv gnps jbize idveitjanJane Jbukgadrusun ana mik. sva filu ank sve fauragamelijb
5 varf>. du unsarai laiseinai gamelif) varf>.ei fjairb f>ulainjah gajbrafstein boko ven habaima. if>guf»
6 bnlainais jah brafsleinais gibai izvis bata samo frabjan in Isvis misso bi xristu iesu. ei gaviljaiai-
7 namma munfia hauhjaif) gub jab attan fraujins unsaris iesuis xrisiaus. in frizei anrinimaif) isvis
8 misso svasve jah xrislus andnam izvis du vuljbauguf>s.qipa auk xrisiu icsu andbaht vaurbanana
9 bimaitis fram sunjai gufis du gatulgjan gahaita altane. ib biudos in armahairteins baiibjan gup
10 svasve gamelif>ist. duf)f)eandbaiia bus In friudom frauja jah namin beinamma linbo. jah afira
11 qibijb.sifaib piudos mip managein is. Jah aflra qibib. hazjip allos piudos fraujanjah hazjaina ina
12 allos manageins. jah aftra esaeias qibijb. vairbib vaurts iaissaizis jah sa usstandands reikinob
13.xvi, 21 friudom. du imma friudos venjand. if>guf) lubainais fulljai izvis allaizos fahedais jah lukius
22 Jah iasson Jah soseipatrus pai nipjos meinai. golja izvis ik tertius sa meljands fio aipisiaulein
23 In fraujiu. goleip Izvis gaius vairdus meins jah allaizos aikklesjons. goleif> izvis airasius
24 fauragaggja baiygs jah qartus sa brojbar. ansts fraujins unsaris iesuis xrislaus roib ahmin
izvaramma. araen
du rumonim usiaub.
du rumoniro mclib ist us kaurinbon.
INTERPRETATIO.
sunt in nos invicem. 20. Ne igitur propter cibum destrue opus Dei. — xv, 3. — horum 'exprobrantium
te ceciderunt in me. 4. Tam mutium enim quam ante-scripium fuit, ad nostram doctrinam scriptum fuit,
ut per palientiam et solatium scriplurarum spem habeamus. 5. Verum Deus patientiaeet solatii det vobis
hoc idem sentire in vobis invicem secunrium Christum Iesum, 6. ut unanimes uno ore glorificetis Deura
et palrem doinini noslri Iesu Chrisli. 7. Propier quod excipiaiis vos invicem, sicnt etiaui Chrisius exce-
pit vos ad gloria/nDei. 8. Dicoenim Chrislum Iesum ministriim lactum circumcisionis pro veriiale Dei
ad confirmanrium promissiones patrum, 9. verum gentes propter inisericorriiamglorificare Deum, sicut
scrintum est : irieo confiteor tilii in gentibus, domine, et nomini tuo canto. 10. Et rursus dicit: gaudele,
gentes, cum populo ejus. 11. Et rursus riicit : laudate, omnes gentes, dominum et laudent eum omnes
populi. 12. Ei rursus Esaias dicit: lit radix lessezis et bic surgens -»
regit gentes, ad eum gentes sperant;
13. veruni Deus spei impleat vos omni gauriio— xvi, 21. et Lucius et lasson et Sosipalrus, hi co-
gnatiinci; 22. saluto vos ego Teriius, bic scrihens banc epistolam in Domino; 23. salutal vos Gains,
hospcs meus et omnis eeclesiae, salutat vos Eraslus, ceconomusurbis, el Quarlus hic fraler. 24. Gratia
domini nostri Iesu Chrisli cum sDiriluvesiro, amen.
Ad Romanos explicit.
Ad Romanos scriptum est e Corintho.
ANNOTATIONES.
xiv, 20. nuni»]Vid. ad vs. 15. regit, quia, gr. omn. ttpyttv habent, lh. p. 132 pro
xV, 3. pize) Kn. X vize. reikinop legendum esse reikinonexistimat; recte qui-
xv, 4. gamelip varp) scriptum fuit, gr. omn. dem ille, sed Goth. interpretatione sua scnsum non
itpoeypufn,viri.ad Tim. I, vi, G.auk] Ih. X ank- — pervertit, quare codicis lectionem cmendare non
jah) Goth. c. codri*.° St«. ausi suiiius.
xv, 7. svasve]Ih. X *va ve. xvi, 21. Quaeinde usque ad finem eduutur, e cod.
xv, 8. auk] enim, gr. Ss. — xristu iesu) 1 gr. — A bausia sunt.
£>tmat/ts] de nostris addidimus, vid. ad xn, 2. Casle- xvi, 23. gaius) sic Cast. sine punctoruro supra t
rum noiandum cst Golh., quod nullo alio loco fecit, posiiorum vestigin et h. 1. et Cdr. I, i, 14, in cod.
nunc posiqipan ponere vaurpanana parlicipium; fe- A scripium esse dicit; minus recte autem Goth. ita
cisse autem eum arbitramur, quia uisatt adriere non scripsit; niinquam enim lioc munen bisyllabum est
licerel; eumdem verbi substanlivi infinitivnm omit- iia, ut ai vocales diplithongum efliciant. — allaizos
lit in formula viljau izvis unvilans s. unveisans (0i\o> aikktesjons]*\gr.
iuat ayvoeiv)Cor. I, x, i;il, i, 8. Thess. 1, lv, 13. xvi, 24. uhniinizvarammd)spiritu vestro, gr. omn.
Versu sequenlerecle pergit i^ piudos haujan gup. ituvxo>v vuo>v.
xv, 9. frauja) domine,"* gr. Subscrir;i. du rumonimuslauh) c. Goib. soluscod.
xv, 11. qipip) dicit, gr. [raujan] gr. ante allos. G. — du rttmonim melip — kaurinpon] gr. alii alia
— hazjainu] laiirient, gr. ir:«iyiaaxe. legiint aui omittuut, Gotli. c. codd. B. et D.
xv. 12. iaissatJis] lli. X jaisaizis — reik^ipp]

DU A
KAURINf)IUM

I , 12,13—ikim pavlaus if>ik apaullons if>ik kefins if>ik xristaus. disdailifisist. ibai pavltisnsbramibsvarb iniz-
14 varaaibbauinnanimpavlausdaupidaiveseib.aviliudogubaeiainnnhun Izvaranidaupida nibakrispujah
15,16gaiu. eiwasni qibaifiatei in meinamma namin daupidedjau. ik daupida auk jap-bansstaifanausgadau-
1NTERPRETAT10.— AD CORINTHWS I.
l, 12. — cgo sum Pavli, verum ego Apollois, verum ego Cefae, verum ego Christi. 13. Divisus
est? num Pavlus crucifixus fuit propter vos aut in nomine Pavli baptizati esselis? 14. Gratias ago Deo
ANNOTATIONES.
i, 12. pnifausi sic cod. A; Cast. -f- pavlus (vid. i, 13.' tslj Goth. ° Xptaxbt.
ad L. i,54I. i, 14. gatu) vid. ad Rom. xvi, 23.
729 I AD CORINTRTOS 1,17— IV, 10. 730
17 kans.pataanparni vaiteiainnohnndaupidedjau.nib-ban insandidamikxrislusdaupjsn akvailamerjan.
18 ni insnutreinvaurdisei ni lausjaidau galga xristaus. unte pala vaurdgalginsf>aimfralusnandam dvalipa
19 Isi ippaimganisandanimalits gups Isl. gamelipistauk. fr aqislja snutrein f-izesnutranejah frorieinfriie
20 frodane uskiusa. war handugs. war bokarcis. warsokareis bis aivis. nidvala galavidagubbanriugein
21 fris fairwaus. unte auk in handugein gubs ni kunnaida sa fairwus bairh handugein gnfi. galei-
• 22 kaidaguba jbiirh f)0 dvalifiafiizos vailamereinais ganasjan Jbansgalaubjandans. unie iudaieis laikne
23, 24 bidjand ib krekos handugein sokjand. ib veis merjam iesu ushramidana iudaium gamarzein ib
25 friudom dvalijba. if>f>aimgalaf>odamiudaie jah friudo xrisiu gubs maht jah gubs liandugeiu. unte
iv, 2, 3 so dvaliba gubs handugozei mannam ei was triggvs bigitaidau. abfian mis in minnistin ist ei
4 fram izvis ussokjaidan aibbau fram manniskamma daga. akci nih mik silban ussokja. nih vaibt auk
5 mis silbin mibvait akei ni in bainroa garaihtibs im. if) saei ussokeijbmik frauja ist. bannu nu ei faur
mel ni stojaib. unte qimai frauja. saei jah galiuhteib analaugn riqizis jah galiuhteib runos hairtane
6 jaf>-f>anhazeins vairfrijbwarjammeb fram guba. abban brobrjus. bairhgaleikonda in mis jah apaullon
in izvara ei in ugkis ganimaib ni ufar batei gamelif) isl frajbjan. ei ains faur ainana ana anbarana
7 ufblesans ni sijai. was auk buk ussokeib. wauf>-f>anhabais. balei ni namt. aibpau jabai andnamt.
8 wa wopis sve ni nemeis. ju sadai sijub. ju gabigai vaurpub. inu uns friudanodedujbjah vainei biuda-
9 nodedeib. ei jah veis izvis mijbpiurianoma.man aukjbei guf>uns apauslauluns spedistans ustaiknida
10 svasve daufmbljansunie fairveitl vaurfmmf)izai manasedai jah aggilumjah mannam. vcis dvalai in
xristaus ib jus frodai. veizuf>-f>anuumahteigai if>jus svinjpai.juzub-ban vuljbagaiif>veis unsvcrai,

INTERPRETATIO.
quod unum vestrum non baptizavi praeter Crispum et Gaium, 15.«ut qnis non dicat, qtiod in meo nomine
baptizarem. 16. Ego baulizavi enim etiam hos Stefani domesiicos; boc aliud non scio, quod unum b>pti-
zarem. 17. Neque vero misit me Christus baptizare, seri praedicare, non in sapienlia verbi, ut non
inanis-redderctur crux Chrisli. 18. Nam hoc verbum crucis bis peieuntibus sttilliiia est, verum bis salvis
poteutia Dei est. 19. Scriptum est enim : perdo sapientiamhnriimsapieniiumeiprurieu iam hnrum prurien-
linra reprobo. 20. Ubi sapiens? ubi scriba? nbi disputator hujiis aevi?Non slultam fecit Deus sapienliam
huius muiidi ? 21. Quia eniui in sapientia Dei non cognovii liic mundus per sapiemiam Detun, pla-
cuit Deo per hanc stultiiiain bujus pneriicationis servare hoscrerientes. 22. Nam ludaeisigua petuni, verum
Graecisapientiam qnaeriint; 23. veruro nos pr.friicanms Iesum crucifixum, ludaeis otfensionein, 21. ve-
rum gentibus stullitiam, verum his vocatis ludoeorumet gentium Chrisium, Dei potemiam et Dei sapien-
liam. 25. Nam haec stnltiiia Dei sapientinr hominibus— iv, 2. — ul quis iirielis invenialur. 3. Al iiiihi
in minimo est, ut a vobis ceslimeraut ab bumano dic, sed neque me ipsurn oesiimo, 4. neque quidquam
enim mibi ipsi conscius-sum, sed nonin boc justificalus sum, verum qui aesiimalme, domiuus est. 5. Iti-
que nunc ul ante tempus non Judicetis, donec veniat dominus, qui et .illustr.it abscoiidilum tenebrarum et
illustrat consilia cordium, el lum laus fit cuique a Deo. 6. At, fralres, transferunlur in me el Apollopropter
vos, ut in nobis comperiaiis, non snpra quod scriptum est scntire, ut untis pro uno adversus alteruin iuflalus
non sit. 7. Quis enim te aestimat? quid autem habes, quori non accepisti Vaul si accepisti, quiri gloriaris,
ut nonacceperis? 8. Jam saturi estis, Jain divites iacti - eslis, sine nobis regnastiset uiinam rcgnaretis, ut
eiiam nos vobis siroul-regneinus. 9. Existimo enim, quod Deusnos apostolos uliimos ostend t, sicut morti -
addictos, nam spectaculum facti-sumus huic munrio et angelis et hominibus. 10. Nos sltilti propler
Cbristuro, verum vosprudenles; nos quidem imputentes, verum vosrobusti; vos quidem nobiles, veruronos

ANNOTATIONES.

i, 16. ik) cgo, gr. omn. — gnaaukans) hanc vo-
cero dubiie originis ct significalionis Cast. cuin
dauhis (eoena) comparatam per commensatesconver-
lit, Mssm. gadaurans, qui eadem poria uiiintur, le-
— •
gere mavult; gr. omn. oixov pala) cf. hoc, gr.,
Gutb. c. codd. TOlegit, sic 11, xm, 11, Eph. vi,"
10; Philipp. lii, 1. — ainnohun) Gotb. c. codd.
SXkov. " pnstulare nobis videtur ; nequetamcn hcc probaio po
i, 18. ganisandam) Goth. c. codd. jjftfv.
i, 21. ni) cod. A et" Cast. X niu ni ("onne non).
l, 22. «ntel Golb. xui.
I, 23." iesujlesum, gr. oran. Xptaxbv.— iudaiunt]
Goth. uiv.
i, 24. iurfaie] " xt, vid. ad L. n, 16.
i, 25. handugozei] sic legendum est, Cast. X '""•-
duqo;in cod. A spatitimsyllabamaei capiens super-
esi, sed nullum litterarum vesligium.
IV, 2. was triggvs) \ gr. omn.; caeterum Cast. X
tkiggvs. ..
iv, 3. ussokjaidau] sic cod. A; Cast. y(vssokjaida.
iv, 5. ei] ul, parlicula oliosa, nain un h. 1. non
conjunctio (ut non), sedadverbium(ne)est, hocautem
a= ni. — ni) Gotli. c. codd. ° xi. — vairpip ] sic cod.
A; Cast. X vdirpaip. —warrjammeh] sic cod. A;
Cast. X wakjizummalt.
iv, 6. appan ] Gotb. " TaiJTa,aul/>o librarii osci-
tantia exeidit, quod pairhgaleikonda plurali probari
virietur, qui numerus non habens, quo referatur,
niinium offenriil.Forlasse etiam atii pro appan le-
gendum est po pan, aut pairhgateikoda pro pairh'
galeikonda, quod graecus textus ( uexsaxvp-ttxtau)
abesse debct. Cast., codice denuoruviso, nunc Add.
p. 66 dicit, pairgaleikonda quidem in codice scriptum
esse, sed litleram u minus evidcntem essc quam
reliquas, iia ut librariusipse eam delevisse videaiur.
— ganimaip) Ulf. c. codd. 'xb. — ufar] Cast. X
u[ak.— u[blesanssi;ai]inflatussii,gr. omn. tpuo-tovo-TJ.
— ana anparana) gr. ouiii. posl sijai.
iv, 7. jabai) Golb. c. cod.d ap. Mi. • xat.
iv, 8. «atnei] Golh. c. codri. ° yi.
iv, 9, apaustauluns ] sic cod.A ; Cast. X apattstau-
lans.
°
iv, 10. frodai]Goth. ivXptaxS>,nisi polius aciem
Ca-st., qui vel syllabain ai cognoscere non pottiit,
etiam in xristau (i. e.iit xau) in °fine lineas posiia
effugerunt. — pan ] utr. quidem, gr. omu.
731 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 732
11, 12 uml bo nu weila |jah hugridai jah baursidai jah naqadai jah kaupalidai jah ungastojbanai.jah —
V, 3, 4 — ju gastauida sve andvairbs bana sva bata gataujandan. in namin fraujins unsaris iesuis xristaus
5 saniab gagaggaudam izvis jah meinamma ahmiu mib mabtai fraujins unsaris iesuis xristaus atgiban
6 f>ana svaleikana unhulbin du qisteinai leikis ei ahma ganisai in daga fraujins iesuis. ni goda woftuli
7 izvara. ni vitub batei leitil beistis allana daig gabeisteifi. ushraineib bata fairnjo beist. el sijaib
8 niujis daigs svasve sijaip unbeistjodai. jah auk paska unsara ufsnibans ist faur uns xristus. bannu
dulbjam ni in beista fairnjamma nip-pan in beista balvavescins jah unseleins ak in unbeistein un-
9, 10 vammeins Jas-sunjos. gamelida Izvis ana frizaiaipisiaulein. ni blandaib izvis horam. ni baim horam
fris fairwaus aibf>auf>aimfaihufrikam Jah vilvam aif>f>au galiugam skalkinondam. unte skuldedeif)
11 ftan us fiamma fairwau usgaggan. if>nu sai melida izvis ni blandan. Jabai was brobar namnids sijai
hors aibbau faihufriks aibfiau galiugam skalkinonds aif>f>au ubilvaurds aibfwuafdrugkja aif)f>auvilvs.
12, 15 f>ammasvaleikamma ni mif>matjan.wa mikjah bans uta slojan. niuf>ans inna Jus siojijbif>f>ansula
vi, 1 guf>stojif). usnimif»f>anaubilan usizvis silbam, gadars was izvara vifira anfiarana staua habands
vn, 5 stojan fram invindaim jah ni fram izvara misso niba f>au us gaqissai wo weilo. ei uhteigai
sijaif) fastan jab bidan. f>af>rof)-f)an
samaf> gavandjaijbei ni fraisai Izvara salana In ungahobainais
6, 7 Izvaraizos. f>atub-ban qiba gakunnanrisni _bihailjai. ib viljan allans roans visan sve mik silban. akei
8 warjizuh svesa giba habaib fram guba stimssva sumsuh sva. abban qiba baim unqenidam jah viihi-
9 vom:gobistim jabai sind sve ik. Ipjabai ni gal-.baina sik. liugandau. baiizo Ist auk liugan bau
10, 11 intundnan. Ib baim liugom hafiain anabiuria ni ik ak frauja qenai fairra abin ni skaidan. ib jabai
gaskaidnai. visan unliugaidai aibbau du abin seinamma aftra gagavairbjan. jab aban qcn ni frale-
12 tan. Ibbaim anbaraim ik qiba ni frauja. Jabai was brobar qen aigi ungalaubjandein jab so gavilja
INTERPRETATIQ.
inhonorali, 11. usque hanc nunc horam et esurientes et sitientes et nudi et colaphizati el instabiles,
12. ei — v, 3. — nunc judicavi, ut praesens bunc sic hoc facientem, 4. in nomine domini nosiri lesu
Chrisli, simul congregatis vobis et meo spiritu, cum potentia domini nostri Iesu Christi 5. iradere hunc
talem diabolo ad perditionem carnis, nt spiritus servelur in die domini lesn. 6. Non bona gloria vestra;
nonnc scilis quod paucum fermenii lotam massam fermentat? 7. Expurgate hocvetus fermentum, ut silis
nova massa. sicut silis inlermeniati, et enim.pasca nostrum immolatus est pro nobis Ciiristus. 8. Iiaqne
fesium - celebramus non in fermenlo vetere, neque autem in ferroento neqoitiae et maliliae, sed in azymo
sincerilatis et verilatis. 9. Scripsi vobis in bac epistola : ne miscealis vos scortatoribus, 10. non his
scorlatoribus hujus mundi aut his avaris et rapacibus aut idolis servienlibus, nam deberetis uiique ex hoc
mundo exire. 11. Verum nunc ecce scripsi vobis non misceri, si quis frater nominatus sit scoriator aut
avams aut idolis serviens aut maledicus aut vinolentus aut rapax, cum -hoc lali non simul - edere. 12. Quid
me eliam hos foris judicare ? nonne*hos inlra vos judicatis? 13. vernm hos foris Deus judicat? Tollite hune
improbum e vobis ipsis. vi, 1. Audet aliquis vestrum contra alium judicinm habens Judicare apud injustos et
non apud— vn, 5. — vos invicem, nisi forte e consensu aliquam boram, ut otiosi sitis jejunare et precari,
deinclc autem una convertatis, ul non tentet vos Salana propter intemperanliainvestram. 6. Hoc verodico
noscens, non sceundum mandatum. 7. Verum volo omnes homines esse uti me ipsum, sed quisque pro-
prium donnm habet a Deo, alius sic, alius sic. 8. At dico his cselibibus et viduis: bonum est iis, si ma-
ncnt, uticgo; 9. verum si non conliiieant se, nubant; melius est enim nubere quaro uri. 10. Verum
his matrimoniis jnnctis praecipio, non ego, seri dominus, mulieri a marilo non sejungere ; 11. verura si
sejungatur, esse caelibi aut ad maritum suum rursus rcconciliari; et marilum -mulierem non dimittere.
12. Verum his aliis ego dico, non dominus: si quis frater mulierem habeat non credentem et haecvolens
ANNOTATIONES.
IV, 11. hugrtdai) pro huggridai (1. vi, 35), cf. cui acctisaiivus jungi solet, vid. J. x, 15; locorum
'.auien ad Mc. x, 37. M. vin, 29. Mc. i, 24 all. (wa uns jah pus) alia est
v, 4. samap gagaggandam] Cast. );(jct,, sic eiiam raiio.
vn, 5; xiv, 26; vid. ad Mc. IX,25; cf. ad Cor. H, vi, 1. staua habands) ° gr. antevi^ra.
vn, 3. vn, 5. niba] Golh. ° TI; forlasse ur]xilegit. — fas-
v, 7. us/irainetj)] sic cod. A; Cast. X ushrainaip. tanjah]— jejunare et, gr. — otrfauj vid. ad Rom,
— unbeistjodai] exspectaveris unbeistidai (vid. vs. IX,3. samap gavandjaip ] vid. ad v, 4 ; caeterura
6), neque tamen nostram formam vitiosam esse Cast. X samlp; pro nxe autem Golh. c. codd. sine
judicamus, nam in — jon desinit etiam auhjon. — dubio awipysaie legit.
ufsnipans ist) gr. omn. ante xristus. vn, 7. i/)]verum, gr.yap, sic xi, 51. — sve) Golh.
0 xui — giba habaip ) •]gr.
v, 9. blandaip] misceatis, gr. omn. awuvuuiy-
vvaaai. vn, 8. ut im] *,gr. omn. — ik) Goth. c. cod. k.
v, 10. init. Goth. c. codd. ° x«i. — ni) Goth. ap. Mi. iyi> pro x.uyo> legit.
* jiawoff. — vn, 9. liugandau] siccod. A, est aulemforma mc-
—;'«*] ct, gr. H. pan) h. I. respondens
graeco apu pro pannu positum est; idem infra xv, dii, qua Gotii. h. 1.(ya/^io-aTwo-av) uti atsleigadauMc.
14 pro pau, quod in cod. A falso legilur, reponendum xv, 32 et M. xxvn, 42 (xaTatSaTu)uliiur, quamquam
esse censemus. gr. activis formis utunlur; caeterttmvid. ad J. xm,
v, 11, faihufriks) hanc vocemcum omisisset libra- 35. — ist auk) *[gr. omn.
rius, supra lineam addidit, indeque etiam factum vit, 10. liuqomlia(iam)" Cast.— X Jcl-
est, ut vox aippau (aul) semel desit (CAST.),cf. ad vn, II. jabai) Golb. xaL i'isan — gagavair-
J. xn. 42. Nos atppau in textu posuimus, quod sen- Pjan) manere— reconciliari, " utvira—xuxuXkaynxv,
sus requirit. cf. M.5, 24,caeteruin alira gr.omn.— aban] exspe-
• — mik] sic cod. A recie, ctaveris afctti(vid.vs. 10), pendetenim abanadtudo.
v, 12. wa) Golh. yap.
nam supplendum esl kara sive/iar-is». (M. xxvn,4), vn, 12. po qen] hanc mulierem, gr. omn. avxn?.
753 I AD CORINTHIOSVII, 13 —VIII, 12. 734
13 ist bauan mib imma. ni aflelai f>oqen. Jah qens. soei aig aban ungalaubjandan Jah sa gavilja
14 istbauan mib izai. ni aflelaif>ana aban. veihaida ist qens so ungalaubjandei in abin jah gavcihaids
15 isl aha sa ungalaubjands in qenai. aif>f>aubarna izvara unhrainja veseina ip nu veiha sind. if>jabai
sa ungalaubjands skaMib sik. skaidai. nist gafrivaids brobar aibbau svistar in paim svaleikaim.
16 appan in gavairpja lapoda uns gup. wa nnk-kannt. puqinon.ei aban ganasjais.aibbau wa kannt.gu-
17 ma. batei qen beina ganasjais. ni ei warjammeh svasve gadailida gub. ainwarjatoh svasve
18 galafioda guf) sva gaggai. jah sva in allaim aikklesjom anabiuda. bimaitans galabobs varp
19 was. ni ufrakjai. mif>faurafillja galapofis varf) was. ni bimaitai. f>atabimait ni vaihls Ist jah bata
20 faurafilli ni vaihts isi ak fastubnja anabusne gujbs.warjizuh in labonai. bizaiei labobs vas. In frizai
21, 22 sijai. skalks galafiojbsvast. ni karos. akei pauhjabai freis magt vairban. mais brukei. saei auk Iti
fraujin haitans ist skalks. fralets fraujins ist. samaleiko saei freis haitada. skalks ist xristau-.
23, 24 vairba galaubamma usbauhiai sijujb. ni vairbaif) skalkos mannam. warjizuh in bammei galabojbs
25 vas. brobrjus. in bammn gastandai at guba. abjpan bi maujos anabusn fraujins ni haba. If>ragia
26 giba sve gaarmaibs frara fraujin du triggvs visan. man nuf>ata"gof> visan Infrizos andvairf>onsf>aurf-
27 tais. Jbateigof>ist mann sva vis.in. gabundans is qenai. ni sokei lausjan. galausijbsis qenai. ni sokei
28 qen. appan jabai nimis qen. ni fravaurhtes. jah jabai liugada mavi. ni fravaurhta. ip aglon leikis
viii,9,10gastaldandbosvaleika. Ib ikizvis frcidja vairfiai Jpaimunmahteigam. Jabai aukwas gasaiwib
pukpanahabaiidan kunfri in galiuge stada anakumbjandan. niu mipvissei is siukis visandinstimrjada
11 du galiugagudamgasalip matjan. fraqistnijb auk sa unmahteiga ana beinamma vitubnja brobar. in
12 bize xristus gasvalt. af)f>an;fravaurkjandansvipra brobruns slaliandansize gahugd siukadu xristau fra-
1NTERPRETATIO.
esthabitare cumeo, nedimitlathanc mulierem, 13. et mulier, quae habet maritum non-credentem e"thic
votens est habitare cum ea, ne dimitiat hunc maritum. 14. Sanctificata est mulier haec non-credens in
marito et sanctificatus est maritus hicnoii- credens in muliere; alioquin filii vestri impuri essent, verura nunc
sancti sunt. 15. Verumsi hic non - credens sejungit se , sejungat; non - est in - servitutem- redactus
frater aut soror in his talibus, at in pace vocavit nos Deus. 16. Quid nunc scis, lu mulier, ut
maritum servcs, aut quiri scis, vir, ut mulierem tuam serves ? 17. Non ut cuique sicut impertiit Deus,
unumquemque sicut vocavit Deus, sic eat. Et sic in omnibusecclesiis praecipio. 18. Circumcisus vocatus fuit
aliquis, ne altrahal; cum pracpulio vocatus fuit aliquis, ne circumcidat. 19. Haeccircumcisio non quid-
quam est, ct Imc proeputium npn quidquam esi, sed observatio praeceptorum Dei. 20. Quisque in voca-
tione, qua vocatusfuit, in hac sit : 21. servus vocatus fuisii, ne cures, sed taraetsi potes iiher fieri, magis
utere; 22. qui cnim in domino vocalus est servus, manumissus domini est; similiter qui liber vocatur,
servus est Cbrisii. 23. Pretio roagno redempii estis; ne tiatis servi hominibus. 24. Quisque in quo vo-
caius fuit, fratres, in hoc stet apud Deum. 25. At de virginibus praeceptum domini non habeo ; verum
consilium do uti misericordiam-nactus a domino ad tidelis existendum. 26. Existimo igitur hoc bonum
esse propter praesentem necessitatem, quod bonum est viro-sic esse. 27. Coojdiictus es mulieri, ne qusere
solvere ; solutus es muliere, ne quaere mulierem; 28. at si ducis mulierera , non peccasti, et si nubit
virgo, non peccavil; verum affticlionemcarnis habent haectalia. Verum ego vobis parco —vm, 9. — fiat
his impotenlibus ; 10. si enim quis videt le, hunc habenlem cognitionem in idolorum loco incumbentem,
nonne conscientia ejus , debilis existentis sedificalur ad idolis sacrificatum edendum. 11. Perit enim hic
impotens in lua cognitione fraler, propter quem Christus mortuus-est. 12. At peccantes contra fratres,
ANNOTATIONES.
vn, 13. pana afcan]hunc maritura, gr. otvrbv. naro quod ipse scripsit (non ut), sensu caret. —
vn, 14. Colon, in quo mulier sanctificari dicilur, warjammeh] sic cod. A; Cast. X warjizummeh. —
gr. omn. ponunt post alterum, in quo maritus rijci- gup ] pr. Deus, gr. xvptot- — ainwarjizoh ] sic ed|dit
tur; caeterum Goih. ab initio • yap; — aippau ] Cast., sed nou dubitamus, quin falso proainwarjanoh
Goth. Spa omittere videtur, nam aippau irtei soli legerit. Codice denuo inspecto Casl. ainwarjatoh
respondet; vid. xv, 29 etad Rom. xi, 22. scriptum esse sibi videri dicit; quae lectio si vera
vn, 16. nuk-kannt ] cave curo Mssm. Skeir. p. 59 est, Goth. exaaxovpro genereneutro habuit.—allaim^
pro exeroplo gemiuationis consonantium habeas, aikklesjom]^ gr. omn. praeter cod. i ap. Mi.
quam figuram sic nusquam reperies, potius assimila- •vn, 17. bimaitai] circumcidat, pro circumcidalur,
tio est pro nuh kannl, in quo nuh quaerentis est, vid. cf. ad xv, 29.
Mc.xn, 9 (ttia nuh) 1. XVIII,37 (an nuh). Idem s?a- vn, 18. Mias]gr. omn. utroqiie loco antegalapops.
tuendumeside dul-leitilai, Cor. II, vn, 8, scriptum vn, 19. m vailtls)pr. cod. A et Cast, X'»», vaihi ni
est eniin pro duh leidlai, uhautem encliticum respon- vaihts, de quibus ni vailtls c glossa vitiosanvlectio-
det groecoxai, cf. ad J. xvui, 26. ln reliqua exempla nem nt vaiht (vid. ad Mc. vn, 15) emcndanle, in tex-
a Mssm,.1. 1.alligala, valent ea, quae ad M. v, 37 tum illatum essc virietur.
adnolavimus. — pu qinon] sic cod. A; Cast. X vn, 22. samaleiko) Goth. c. cod- ° xai.
qenon,omisso pu pronomine. Observa autem insoli- vn, 25. yalaubamma)roagno, ° gr. pmh., Goth. c-
tam vocativi formam pro qtno; caBterumde pu, quod Vulg.; vid. ad J. xn, ° 3. °
vocativis addi solet, vid. L. vi, 20. — ganajsais) pr. vn, 26. isi] est, gr.°omn. — mann) Goth. TO.
cod. A etCast. y^ganasjaf. — kannt) sic eod. A et VII, 28. jabai) Goth. xui. — nimisqen) (Joth. c,
Cast. pro solito kant; veremur ne forma dtiplicato n codd. XuGntyvvuixa pro ynunt legil. — fravaurhta]
errore librarii effectasit. — peina} luam, " gr. omn. Cast. X (ravahrhtu.
sic Golb. saepiuspossessivo pronomine pro articulo viu, 10. galittge stade] Cast. X Jct-
utitur, viri. II, 12, 7 ; M. vui, 20 ; Mc. i»41; vni, 11. auk) enin», gr. omn. x«i. — bropar] gr.
. xvin, 15; J. xiv, 31; Gal. v, 21.
£raeco omn. ante ana. — Pize\ vid. ad L. x, 5.
vn, 17. m et | non riubiumest, quin Goth. ellipti- viu, 12. appan) Gotb. ° t>vxo>. — bropruns] Goth.
cura sensuin particularuni ti un non perspexeril, C Cod. G " xai.
 735 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 756
15 vatirkeib. duf>f>eJabai mais garnarzeip brobar. ni maija mimz aiv. ei ni gamarzjau brojbar meinana.
ix, 1 niu Im apausiaulus. niim freis. niu iesu xristau fraujan saw. niu vaurslv meinata jus sijnp In frau-
2 Jin. jabai anbaraiin ni Im apaustaulus. aipfiauizvisim. unte sigljo meinaizos apaustauleins jus sijup.
3, 4 meina andahafts vipra pans mik ussokjanrians Jbat-ist. ibai ni habam valdufni matjan jali drigkau.
5 ibaini babaro valriufni svislar qinon biliuban svasve J>aianbarai apaustauleis Jah brobrjus fraujins
6, 7 jah kefas. fiau ainzu ik jah barnabas ni hahos valdufni du ni vaurkjan. was drauhtinojb svesaim
annom wan. wassaijif) veinairiva jali akran frize ni matjai. was haldib avefri jah miluks f>isavejbjis
8, 9 ni matjai. Iba bi mannan pata qif)a aif>f>aujah vitof; f>ataqif)if). In vitoda auk mosezis gamelif)ist.
19 ni faurmuljais auhsau f)riskaidai. ni fvatei bi aulisum us. . ei managizans gageigaiderijau.
20'jah varb iudaium sve judaius ci juriaiuns gageigaidedjau. fiaini uf vitoda sve uf viloda ni visands
21 silba uf vitoda ak uf anstai ci f>ansuf vitoda gageiggairiedjau. fiaim vitodalausam sve vitodalaus ni
22 visands vitodis laus gufis ak in vitof»xristaus. ei gageiggau vitodalausans. vas Jbaimunmahleigam
25 sve unmahteigs ei unmahteigans gageiggaidedjau. alaim vas all ei waiva sumans ganasjau. batufr-
24 jpan lauja in aivaggeljis ei gadaila is vairjbau.niu vitnfbJbateijpai In spraud rinnandansallai rinnand.
25 if>ains nimif) sigiMaun. sva rinnaif) ei garinnaijp. if>wazuh saei haifsljan snivif) allis sik gaf>arbif>.
26 af>f>aneis ei riurjana vaip nimaina. Ip veis unriufjana. a{bf>anik nu sva rinna ni du unvisamma.
INTERPRETATIO.
percutientes eornm conscientiam imbccillam, contra Christum peccatis. 15. Ideo si cibus sollicitat fra-
trem, non cdo carnem unquam, ut non soliicitem fratrem meum. ix, 1. Nonne sum aposlolus ? non sum
liber ? nonne Iesum Cbrisinm dominum virii ? nonne opus meum vos estis in domino ? 2. Si aliis non
sum apostolus, lanien volris sum, nam sigillum mei apostolaius vos estis. 5. Mea riefensio contra hos me
petenies boc-est. 4. Num non l.abemus potestatcm edere et bibere? 5. niun non habemus poiestatem so-
rorem nxorem circumduccre. sicut bi a!ii apostoli et fratres riomini et Cefae? 6. An unusne ego et Bar-
nabas non habeinus potesiatem ari nnn operanrium ? 7. Quis miliiat propriis stipendiis unqnam ? quis
planlat vitem ei fructiim linrum noneriat? quis pascit gregem et Iac hujus gregis non edat ? 8. Num
secundum hominem hoc riicoauteiiam lex boc dicit ? 9. In lege enim Mosis scripium est : ne alliges-os
bovi tritiiran i, nou quori rie bovibus — 19. — nt idures lucrarer. 20. Et factus-sum lixhcis nt luriaeus ut
ItiriaDoslucmrer ; liis sub lcge ut sub lege, non exislens ipse sub lege, seri snb giatia, ui hos sub lege lucra-
rer; 21. Iiis legem-iion-liabenl.bus ui legem-non-haliens, non existens lege lilicr Dei, sed in legem Chrisii,
iit lncrer lcgem-iion-habeiiics; 2-2. fuHiis imbecillis ul imbecillus , ut inibecilhis lucrarer; nmnibus ful
bmne , ut foriasse qw sriam servirem. 23. H,,c antcm facio propter evangelium, ut particeps ejus fiam.
24. Nonne scilis, quod lii in stadium curreiites onmes currnnt, veruin iinus accipit praemiuin; sic curratis,
ui consequamini. 25. Vermn quisque qui luctari comendii, omni se abstinet; aiii.ut corrupiibilem coro-
jiam accipiant, verum nos incorrupibilem. 26. Al ego ntinc sic curro uou ad incertum , sic pugno non u|
ANNOTATIONES.
vin, 15. brapar] pr. Gotli. c. codd. " uov. — ga- qus Cast. ex loco gemino Tim. I, v, 18, supplenda
marzjati] gr. omn. post meinana. csse arhiiratur : ni faurraipjais innnp atthsau pris-
ix, 1. niu] pr. sic cod. A; Cast. X '"'' —' aPa"- kandin, i. e. ne obliges os bovi triiuraiiti. —artrftit,
°
Staulus — freis) •]gr. — frnvjan] Golb. ny.o>v.— ciini Cast. pronlcr liluram inemhrannc addere omi-
vaurslv)cod. A el. Cast. X vausstv. — sissel, ipsi nns aririidimus.— palei quod, " gr. omn.
IX, 2. aippatt) viri. ad II, iv, 16. Gotli. — aulisitm) sic cod. A et Casl. X auhsun.
si/u^]
C. COilri.° iv xvpb.u ix, 19. gageigaidedjau] cori. A niarg. gaslaistaldjau
>\\, 5. pai-ist) excmplumconslructionis germanica- (possirierem).
rum linguarum propriae, cujus generis aliuct ad Mc. ix, 20. gayrigaidedjau} corl. A et Cast. X 9ngei-
— ak scd "
VI, 3 arinotavimiis. ° gaidau. uf n/israt| sub gralia , gr. omn.,
IX, 5. svasve]Goihic. coriri. xui. Golli. c.Augiist.. tesie Millio. —gageiggaidedjaii) sic
ix, 7. saljip) sic c>d. A; Cast. X salrip. — akran] coil. A, uli vs~.21 et 22.
frucium, ° gr. ix xov xapitov. —matjai] |>r. Gotl). c. iv, 21. vitodis laus) Cast. -f- jct. —in vilop] in
codd. n. —miluks] errnnt ii, qui mihiks pro accu- legem, tn viloda (in fege)riici riebebat. — gageiggau]
sativo form;e neutrins habent, est enim genere feini- cori. A inarg., gavandidedjau (converterem).
liiniii», ut in omnibus affinibus lingnis (viri. Grim. ix, 2-2. waivti)forlasse, gr. onin. rtuvxojt, cni gr.
III, 465), ad eorumque numerum peitinei, qu;e seni- voci lectio uiarginalis vaita (bene) bauri apiius re-
livo for.i am nominalivi cnnservant (Grirn. I, 610, 2); spijnriel; qui U'<itoa convertit, sine ilubio pro 7ravTiu;
h. l.esl autein genitivus casus, quem partitivum vo- in codiee suo 7rw,-legit, cf. Rom. II, 14.
cant, sic xi, 28 pis hlaibis maijai. i. vi, 26 ei 5U; ix, 24. spruud) sic cod. A transpnsitione liltera-
omnibushis locis, sicut nostro, gr. ix praeposilioncm runi pro spattrd; vid. J. vi, 19; xi,18.— allai] Goih.
addunl. " piv.
ix, 8. mannan) sic cod. A; Cast. X manna. — ix, 25. haifstjan snivip] pugnarc contendit, gr.
°
aippau) Gotli. ovyj., qua particula omissa Goth. omn. «ym&buevo;, eadein ubertate dicendi loquitur
sensui male coiisului,; suni quidein coriri., qui eiiam Uff. J. xn, 18, iddjedutt gamotjan (vitrivxnaev);xill,
omiitant, ii aulem proea ei parliculam habent. 58, afaikis knnnan (urtupvnari);simili Mc. xu, 4, qa-
ix, 9. vitoda] gr. post mosezis. — priskuidtti] sic aiviskodeditnjalt haubip vundan brahtedun (ext^«\ai'.>-
in cod. A scriptum esse, Cast. affirmat; primum au- a<jv),infra, xv, 10, arbaidida jaltusaivida(ixoTtiuaa).
tem male habet forma passiva pro aciiva, deinde Philipp. III, 16,ei samoItugjaima jali samo frapjaima
ut passivum dari possit, alia pmicipii forma, prus- (xb «vxbtfpov-.iv). cf. ad M. ix, 8 et 25. — gaparbip)
kans (vid. Grim. II, 40 et 111,451) esse debet; de- Grimni. iv, 5t,suspicatur legendum esse gaparbaip,
nique apud aulisus nomen masculinum iricm genus nec possumus quin ei assentiainus, cf. Tiin. 1, iv,
ndjeciivi exspectabaiur; omnino priskandiii scriben- 5. — eis) Golli. c. codd. " ovv.
dum crat. Caeterum in margine cod. A haecvariae "
ix, 26. rittna] Goth. &;. — ni sve) ] gr. omn.
lcctionis vestigia cognoscunlur: . .«mun^ a..pr ..,
737 I AD CORINTHIOSIX, 27 — XI, 2. 738
27 svajiukani sve luftti bliggvands. ak leik roein vlizjajah anabiva ibai anbaraim mer<ands silba us-
x , 1 kusans vairbau. ni viljau izvis unviians. brobrjus. Jbateiattans unsarai allai uf milbmin vesun jah
2,5 allai marein bairbidrijeriun.jah allai in mose daupidai vesun in milhmin jah in marein. jah allai
4, 15 bana saman mat ahmeinan nialidedun jah bata samo dragk ahmeino drugkun . . daim qiba.
16 domeif»Jus ]baiei qifia. stikls biufriqissais. banei gaveibam. niu gamainuubs blofris fraujins ist.
17 hlaifs. fianei brikam. niu gamaiudufis le.kis fraujins isl. unte ains hlaifs ain leik bai managans
18 sium. baiei auk allai ainis blaibis jah ainis stiklis brukjam. saiwif) israel ;bi leika. niu bai maljan-
19 rians hunsla gamainjandans bunslastariasind. wa nu qifiam. f>ateif>ogaliugagnriawa sijaina ai])f>au
20 fjalei galiugam saljada wa sijai. ni ])atei ]bogaliugaguriavaibts sijaina. ak Jbalei saljand friudos.
21 skohslam saljand Jan-ni gujba. ni viljan auk izvis skolislam gariailans vairjban. ni maguf) stikl frau-
22 Jins drigkan Jah slikl skobsle. ni maguf) biuriisfraujins fairaihan j.ibbiudis skohsle. bau inaljanom
25 fraujan. Il,ai svinfiozaiisimina sium. all binab. akci ni all daug. all mis binauht ist. akei
24, 25 niall timreib. ni ainsbun sein sokjai ak anfiaris warjizuh. all fialei at skiljam fraliugjairiau.
26, 27 matjaif) ni vaiht andiiruskanrians In mibvisseins. franjins ist auk airjba jah fullo izos. If» jabai
was laf>oizvis fiize nngalauhjandane jaii vileib giggan. all batei faurlagjaidau Izvis. maljaijb ni
28 vailit anrisitandans bi gahugdai. ib jabai was qibai fiatei galiugam gasalif)Ist. ni matjaif) In jainis
29 fris bandvjandins jah bubtu. fraujins Ist auk airba jab fullo izos. biihtub-f>anqif>a ni silbin3 ak
50 anfmris. dtiwe auk frijei meina stojaria fiairh ungalanbjanriinsJbtihtn.jabai ik ansiai andnima. duwe
51 anaqifiaidaiiIn frize ik aviliudo. jafribenu maljaif) jaf)f>edrigkaijbjajbpe wa tanjifb. allala du vul-
32, 53 f>augtifis taujaijb. unufbrikandans sijaib jah iudainm jali Jbiudomjah aikklesjon gujbs. svasve ik
xi, 1 allaim all leika ni sokjands f>atei mis bruk sijai ak JpateiJbaim managam ei ganisaina. galeikon-
2 dans meinai vairf>aif>svasve Ik xristaus. hazjub-ban Izvis. brobrjus. bei allala roein gamunandans
1NTERPRETATIO.
aerem verberans; 27. sed corpus meum castigo et in-servitutem-redigo, ne aliis praedicansipse reprobatus
flam. s, 1. Non volo vos inscios, fralres,quori paires nostri omnes sub nube fuerunt etomnes mare irans-
ierunt, 2. et omnes in Mosebapiixati fuerunt in nube et in mari, 5. et omnes biinc eumdcm cihum spiritua-
lem ederunt 4. et hunc enmdem pomm spiritualem bibernnt— 15. — (scient)ib:is loquor; jtidicale vos,
quod dicn; 16. calix benedictionis, quem sanctiiicamus, nonne communicatio sanguinis domini est? panis,
quem frangirous, nonne communicatio carnis-doniiui est ? 17. Nam unus panis , una caro hi mnlti sumus,
qui enim omnes uuo pane et uno calice utimur. 18. Videte Israel secuiidum carnem, nnnne hicdentes vieli-
xnas parlicipes attaris siint. 19.Quid igitur dicimus? quori hsec iriolaaliquid sini, autquod idolis immolatur
aliquid sit; 20. non quod haeciriola quidquam siut, sed quod immolaut genies , riamioiiiisimmolant et non
Deo. Non volo enim vos daemoniissocios fieri. 21. Non potestis calicemdomini bibere et calicem daemo-
niorum ; non poteslis mensaedomini participes-esse et mensaedaemoniorum. 22. An aemulaniurdominnm ;
num fortioreseo sumns? 25. Omne licei, sed non omne conducit; omne inilii concessum est, sed non omne
aediiical; 24. non ullus suum quaerat, sed alterius quisque. 25. Umnequod apud carnifices vendatur, edatis
non quidquamexaminantes propler conscientiam; 26. domini est enim lerra et pleniiurio cjus. 27.' Verurn si
quis vocel vos horum non-credentiuin et vultis ire, omne qiiod apponatur vobis, edatis, non quidquam re-
ponenles propter conscieniiam. 28. Verum si quis dicat, quod idolis immolaiuin est, ne edaiis propter
illum hunc judicantem etiam conscientiam : domini est enim terra et plenitudo ejns ; 29. conscientiam
aniem dico non ipsius, sed alterius. Cur enim iibertas mc? judicatur per non-crcdenlis conscientiam? 50.
Si ego gratia accipio, cur blaspliemer propter quae ego gratias-ago? 51. Sive igiiur editis, sive bibitis,
sive quid facitis, onine ad gloriani Dei faciatis. 52. (jflendictilo-carenies sitis et Iuriaeiset gentilibus et
ecclesiaeUei, 35. sicut ego omnibus omne placeo, non quaerens, quod mihi utile sit, sed quod his niulli^,
ut servenlur. xi, 1, Imitatores mei fiatis, sicut ego Christi. 2. Laudo aufem vos, fraires, quod omne
ANNOTATIONES.
ix, 27. leik mcin] *\gr. omn. — vlizja) gr. omn. x, 26. ist] est, ° gr. omn.
antc leik. x, 28. toas]Goth. c. codd. ° vuiv. — patei] quod ,
X, 1. viljau] Golh. • yap. gr. omn. TOVTO. — puhtu) Gotb. accusativum male
x, 4. jah) Goih. c. cod. 2 ap. Mi. " iravTt,-. posuit, nam non pendet a bandvjandins, ut existi-
x, 15. ., daim) fragmentum vocis frodaim, uli mavisse virietur, sed ab in, quapropter puhtaus scri»
C»si. recte supplevit. hendiim fuit — fraujins — t*os]domini—ejus," gr.,
x, 16. fiaujins) pr. domini, gr. omn. Xpiaxov.— qui habcnt ist, est, uii vs. i6 oraitlunt.
hlnifs] pauis, gr. xbv «pxov,vid. ad Mc. xn, 10. — x, 29 nngataubjandins)infidelis, gr. SXht.
fraujins] sec. domini, gr. XpioroO. x, 50. cod. A marg. brukja (ulor), vid.
x, 17. pniei] qui, gr. omn. ot ad itavxet pertinens, vs. 17. aitdnima)
pro quo Goth. ot legisse videtur, seri isla leclio sen-
sum pervertit. — jah ainis stiklis) et uno calice, x, 55. ik] ego, gr. omn. xuyi>,sic xi, 1. cf. ad vn,
0 gr- 8; xvi, 4. — allaim alt) *,gr.
x. 19. qipam] dicimus, gr. omn. cpnui.— saljada] xi, 1. galeikondans meinai)pro galeikonds meinai
sic cod. A ; Cast. X saljida. (vid. M. v, 47; L. xx, 43; J. xi, 11; Rom. xn, £0;
— °
x, 20. m—sijaina)non sinl, gr. omn. — patei) Pbilipp. lti, 18; Neh. vi, 16), aul galeikondansmit
sec, id graeco u respondet, praecedens oxt Goth. (M. v, 46; L. vi, 27), nam si participia acliva cum
omisit. — skohslamgadailans]^gr. om. significatione naturam substantivorum a.cipiuut, ali-
x, 21. fairailian)sic cod. Cast. Arid. p. 66edidit; ter fleeti soient (vid. Gritn. I, 1017, II), sin solitam
in cod. A iteium inspecto fairannan scriplum, sed flectenriiformaiii scquunlur, casuiii vcrlii ipsins se-
Jcctio duplicis n incerla
° esse ei videtur. ciiin liabent. Scri uli nostro loco Pliilipp. eiiam m,
x, 25. ntts] raibi, gr. 17, mipguleikondans meinai legilur.— ik] vid. ad
"
x, 24. warjizuh]quisque, gr. x, 55.
739 BIBLIORCMULFILANAVERSIO. 740
3 sijub jas-svasve anafalh izvis anabusnins gafastaib. viljau]>-pan izvis vitan batei allaize abne
4 haubib xristus ist. ib haubib qinons aba. ib haubib xristaus gub. wazuh abne bidjans aibfwu prau-
5 fetjands gahulidamma haubiria gaaiviskub haubib sein. i]>woli qinono bidjandei aif>f>aupraufet-
jandei andhulidamma haubida gaaiviskob haubif) sein. ain auk ist jah bata samo frizai biskaba-
6 non. unle jabai ni huljai sik qino skabaidau. if>jabai agl ist qinon du kapillon aibjbau skaban.
21 gahuljai haubib sein seinamma faursnivib du matjan jab ban sums gredags sumzub-baK
22 drugkans ist. ibai gardins ni habaib du matjan jali drigkan. fiau aikklesjon gufis frakunnuf) jah
23 gaaiviskof)f>ausunhabandans. wa qibau Izvis. hazjau izvis. iu f>ammani hazja. unle ik anrinam
24 at fraujin balei jah anafalh izvis patei frauja icsus in jpizaiei naht galevifis vas. nam hiaif Jab
aviliudonds gabrak jah qaf). nimib. matjif). bata ist leik roein fiata in izvara gabrukauo. baia
25 vaurkjaif) du meinai gamundai. sva samaleiko jah stikl afar nabtamat qipands. sa slikls so niujo
26 triggva ist in meinamma blofia. pata vaurkjai]) sva ufla sve drigkaibdu meinai gamunriai. sva ulta
auk sve matjaijb Jbana blaif Jafi-fiana stikl drigkaib daubau fraujins gakannjaif). unte qiinai.
27 eijpanwazub saei maijijb f>ana hlaif aifif>audiigkai bana stikl fraujins unvaibaba fraujins. skula
28 vairbib leikis jali blobis fraujins. abfian gakiusai sik silban manna jah sva f>:s hlaib s maijai
29 jajp-frisstiklis drigkai. saei auk matjijbjah drigkijbuiivaiijpaba.staua sis silbin maijif) ni domjands
30, 31 leik fraujins. duf)f>ein izvis managai siukai jali unhailai jag-gaslepand ganohai. ib jabai silbans
xn, 10,11 uns stauidedeima. ni bau sumammuh skeireins razdo. patup-pan all vaurkeip ains jah sa
12 sama ahma daileip sundro warjammeh svasve vili. sve leik raihtis ain ist if> libuns habaifi ma-
nagans. f>aip-f>aiilipjus allai us leika painma ainamma managai visandans ain ist leik. sva jah
13 xrislus. jah auk in ainamina ahmin veis allai du ainamma Ieika daupidai sium japbe jitdaieis Jaf>f)e
14 friudosJajbfieskalkos jafripefrijai jab allai ainamma ahmiu dragkidai sijum. Jap-pan leik nist ains
15 lif>usak managai. jabai i|ibai fotus Jbatei ni irn bandus. ni im fris leikis nih at bamma leika. nisj
INTERPRETATIO.
meum recordantes estis et sicut iradidi vobis praicepta observalis. 5. Vo!o auiem vos scire, quod omniuitt
virorum caput Christus esl, verum caput inulieris vir, verum caput Cbrisii Deus. 4. Quisque virorum
precans aui praedicens obvelato capite dehonesiat caput suum; 5. verum qmeque mulierum precans aut
praedicensdetecio capile dchonestat caput suum; unum cnim csi et hoc iriem buic tonsae. 6. Nam si nou
velet se mulier, tondeatur; verum si turpe est mulieii ari radendum aut tondendum, obvelet caput suum
— 21. — suum praeoccupatariedendum et quidem alius famelicus, alius autein ebrius est. 22. Numdumos
nnn babetis ad edendum et bibendum? aut ecciesiam Dei contemnitis et dehonestatis bos non-habentes?
tluid dicam vobis? Laudem vos? in hoc non laudo; 23. nain ego accepi a domino, quod etiam tradidi
vobis, quod dominus lesus in qua nocte proditus luit, sumsit pancin 24. el gratias-agcns fregit ei dixit:
sumiie, edite, hoc est corpus meum lioc propter vos fractum; hoc faciatis ad meain inemoriain! 25. Sic
siniilitcr etiam calicem post ccenam riicens ; hic calix hoe novum testamentum est in meo sanguine; hoc
faciatis tatn saepe quam bibatis, ad nieam memoriam. 20. Tam s;epe qu.im edaiis liunc panem et hunc
calicem Iribatis, mortem domini nuntietis, donec veniat. 27. Itaque quicunqiiequi edit hunc panem aut
bibat hunc calicem domini inriigne doniino, reus lit corporis el sanguinis doinini. 28. At probei se ipsum
homo et sic de-boc pane edat ct de-hoe calice bibat, 29. (|iii enim edit et bibii inriigne, judicium sibi
ipsi cdit non disccrnens corpus domini. 30. Irieoin—
vobis multi infirmi et agroti et dormiunt multi; 51.
verum si ipsos nos judicaremus, non utique xn, 10.— alii interpretaiio s>rmonum. 11. Hoc autem
omnc operatur unus et bic idem spiriius, impertit seorsim cuiipie, sicuti vult. 12. L'ti corpus quiriem
unum est, veruin membra babet multa, haec autem/membra omnia e cori»>re iioc uno, mulla existentia,
uniim cst corpus, sic eliam Cliristus. 15. Et ctiim in uno spiritu uos oinnes ad unum corpus baptizati
siimus, sive luriari, sive gentilcs, sive servi, sive liberi, et omnes uno spiiitn potaii sumus. 14. Et vero
corpus non-est unuin meinbrum, sed multa; 15. si dicat pes, quod non sum manus, non siira hujus
ANNOTATIONES.
xi, 5. viljaup-pan) Cast. X vilja uppan; cajlcrum xt, 27. ei^nii] Cast. X Jiv->v'd- ad J. ix, 41. =a
vid. ad M. v, 57. pana] sec, Cast. X phw. — fraujins) sec. domini,
xi, 6. qino| Goth. c. cod. 9 et verss. " xui. — isl] " gr.
est, " gr. onin. — du kapilloii) Cast. X jct. — /t«u- xi, 28. sik st/imnl gr. omn. post manna.
bip sein) capul suum, " gr. oinn.; sufficiebat di- xi, 2!). driqkip) Cast. X drigrip. — maljip] sec,
cere sik. Golll. " xai itivet.
xi, 21. du maljan}pro iv xS><fuytivG.tli. c. c.odd. xi, 31.16] vernm, gr. y«p.
iixi xS>t/aytiv legisse videtur. — ^a»] sic cod. A; xn, 11. patup — aW|•]gr. omn. — daileip) imper-
Cast. X/>au. lit, gr. omn. Siatoouv.*
"
xi, tl. ibni] (Jolli. yap. — qipan izvis]f. gr. xn,—12. leik raihtis] gr. omn.— — iJ5'Jverum , gr.
°
xi, 25. in pizaiei nulit] in qua nocte, in nullo gr. xat. a(/ai] gr. omn. ante paip. ° us] ex, gr.
(evT>Ivvxxitj) haecattractio, vid. ari L. i," "10. xn, 15. allai) sec. Gotb. c. codd. eit-
xi,' 24. nihtip mtttjip) accipUe, eriite, gr.; ciete- xit, 15. nih— leika\ neque in hoc corpore, Goth.
rum miramur Goih. inore suo non seripsisse nimip hoc ct sequente versusensum lextus gr. omninonon
matjiduh, vid. infra ad xvi, 15. — meinjgr. ante ist, intellexit; rtupx xovxo enim formulam nihilominus
Golb. c. cod. e ap. Mi. significaiiteminierpretatus cst, quasi TOauuu sup-
xi, 25. sva] sic, ariditumverbo samaleikoabundat, plendum esset, et interrogalionem a ntsi dcmum
id eniin solm» grxco ixjavxat respondet, vid. Mc. incipil. Sensus anlem ei esse videtur liic: non sum
xn, -11s.|. L. xx, 51. — qipands] sic cori. A; Cast. manus, erg.>non sum pars corporis, neque igitur ad
X qilands. corpus pertineo : nonne lamen e corporo pendcl?
xtt26. duupau) pio daupu, vid. ad Mc.vn, 32. Cast. nilt at pamma ieikaglossamad ni pis leikisesse
741 I AD CORINTRTOSXll, 16 - XIV, 22. 742
16 us fiahima leika. jabai qifbai auso Jbatei ni im augo. ni im fris leikis. ni at fiamma leika. nist us
17, 18 fmnima leika. Jabai all leik augo. war hliuma. jabai all hliuma. war dauns. ib nti guf> gasatida
19, 20 lipuns alnwarjanoh ize in leika svasve vilda. ip veseina po alla ains lipus. war leik Ip nu managai
21 lipjus if>ain leik. nif>-f>anmag augo qiftan du bandau. Jpeina ni fiarf aibpau aftra haubib du fo-
22 tum. Iggqara ni parl'.; ak roais fllu baiei bugkjand lifrive leikis lasivostai visan f>aurfta sind —
xni,i,2—aibfiau klismo klismjandei. jah jabai habau praufeijans jah vitjau allaize runos Jah all kunbi
3 jah habau alla galaubein svasve fairgunja mibsatjau ib friabva ni habau. ni vaihts im. jah Jabai
fraatjau allos aihlins meinos jah jabai atgibau leik raein ei gabrannjaidau If> friapva habau. nt
4 vaiht botos mis taujau. friafbva usbeisneiga ist. sels ist. friafiva ni aljanof). friaf>va ni flauteif>.
5, 6 nl ufblesada. ni aiviskof). ni sokeijb sein ain. ni Ingramjada nih milob ubil nih faginob
7, 8 Irtvindlfiai. mif)faginof>sunjai. allata f>ulaif>.allata galaubeib. all veneib. all gabeidib. friabva aiv
ni gadriusib If> jappe praufelja galairanda. japf)e razdos gaweiland. jafpjbe kunpi gataurnijb.
9, 10 suman kunnum suman praufetjam. bif>eqimif) patei uslauhan Ist. gataurnif» f>ata us dailai.
11 fian vas niuklahs. sve niuklahs rodida. sve niuklahs frop. sve niuklahs mitoda. bibe varb vair. bar-
12 niskeins aflagida. saiwamnu bairh skuggvan in ftisabtai ib ban andvairbi vibra anrivairbi. nu vait
xrv, 20,21 us dailai. ban ufkunna barniskai sijaib akei frabjam fullaveisai sijaif>. in viloda gamelip
Ist fiatei in anf>araimrazdom Jah vairilom anbaraim rodja managein frizai jan-ni sva andhausjand
22 mis. qif>if>frauja. svaei nu razdos du bandvai sind ni baim galaubjandam ak baim ungalaubjandam.
iNTERPRETATIO.
corporis, neque ad hoc corpus: non-est ex hoc corpore? 16. Si dicat auris* quod non siim 6'culus, non
sum hujus corporis, non ad hoc corpus : non-est ex hoc corpore? 17. Si omne corpus oculus, ubi aii-
ditus? si omne audiius, ubi olfacius? 18. Verum nunc Deus collocavit membra unumquodque edrum in
corpore, sicut voluit; 19. si essent hx>comnia unum menibrura, ubi corpus? 20, VerUm nunc multa
merobra, verum unum corpus.- 21. Neque autom potest oculus dicere ad manum : tui non egeo; aut
iterum caput ad pedes;vestri non egeo; 22. sed magis mullo, quae videnlur membrorum corporis in-
flrmissima esse, necessaria sunt — xm, 1.— aut tintinnabuluiii linniens; 2. et si habeam profetias et
sciam omnium mysteria et omnem cognitionem et habeam omnem lldem, sic-Ut montes Iransponam,
verum amorem non habeam, non quidquam sum; 5. et si cibum-distribuam omnes facultates meas et
si dera corpus meum, ut urar, verum amorem habeam, non quiriquam utilitatis mihi faciara. 4. Amor
patiens est, probus est; amor non aeraulatur, amor non se-ostentat, non inflaiur, 5. non inde-
core-se-gerit, non quaerit suum solum, nou irritatur, neque cogitat malum, 6. neqUe gaudet iniqut-
tale, 7. congaudet veritati, omne perfert, omne credit, omne sperat,, oinne sustlnei. 8. Anior
unquam non cxcidit, verum sive prsedictiones, lolluntur; sive scrmones, cessanl; sive scientia, destrdi-
tur; 9. modo novimus, modo praedicimus. 10. Cum venit, quod perfectum est, desiruitur hoc e^ parte.
11. Cum essem puer, ut puer locuius-sum, ut puer sapui, ut puer cogitavi: cum fieremvir, pueriliiates
deposui. 12. Videmus nunc per speculum in ainigmate, verum lum faciem contra faciem. Nunc scio ex
parte, tum cognosco — xiv, 20. — pueri sitis, sed mentibus perfecti sitis, 21. In lege scriptum est, quod
in aliis sermonibus et labiis aliis loquor multitudini huic et non sic exaudiunl me, (Hcitdominus. 22. Ita-
ANNOTATIONES.
existimans; versionem vulgatam secutus esse vide- Caeterum gr. omn. Kpofmsiav.— altaize] omnium ,
tur, et sic Golh. illud impa TOOTO omisisse putandus gr. omn. iravTa ad uvaxnpm pertinens et post uvvxv-
est. ° piu. quidem. — iah) ult. Goth." ih.
xn, 16. init. Goth. c. codd. xui. — ni at pamma xin, 3. ei gabrannjaidau) cod. A marg. ei wop...
leika) vid. ad vs. 15. (sic scribendum est, non uiop, uti Cast., nam est
xii, 18. fiul vid. ad Rom. vn, 6; wop fragmentum verbi wopau), quo glossator lectio-
XII, 19. ip) verum, gr. omn. si Si; si quis est qui nem codictim quorumdam graecorum —xavxr]aap.atpro
u
ip pro graeco positum esse censeat, quod in evan- vulgata xttvBnatauuii ndicare voluit. friapva) cod.
°
geliorum interpretaiione saepiusfactum esse vidimus, A X r* (ni).
is meminerit, tum non soluni Si, quod propter sen- XIII, 5. ni sokeip sein ain] cod. A marg. ni indlja-
sum gr. omn. babent, omissnm,—sed etiam omiiium nop sein ain (non studet suo uni), ubi Cast. recle ad-
illorum locorum, in quibus ip ii invenilur, aliam notat, glossalorem ?>jWpro i;nxeilegisse, quod au-
rationem esse, vid. L. vu, 59; x, 13; xix, 42; J. tem ° in nullo cod. gr. invenitur. Caelerumain (uni)
vni, 19; xi, 52; xv, 24; xvin, 36. Quam ob cau- gr. oran. — nilt) nec, gr. oinn. oO,siu vs. seq.
sam librarii culpa jabai (si) excidisse nobis vide- 0 XIII, 6. nih] vid. ad vs. 5. — mipfaginop] Golh.
tur. Si.
xu, 20. managai] Golli. °
c. codd. uiv. XIII, 9. luman] pr., Goth. c. codd. • y«p. — kun-
xn, 21. jBan]aulem, ° gr. num] sic "
cod. A; Cast. X rmnum; cseterum Goth.
xtl, 22. mnis filu]*,%r. omn. — — paiei pugkjand] postea xui.
sic cod. A; .Cast. X Pai pugkand. paurfta) for- 0 xin, — 10 bipe] Golh. » Si. —ist] Goth. c. codd.
tasse in cod. A paurftai scriptum est, quod constru- xbxe. gataurnip) gr. omn. post dailai.
ctio postulat; si recte habet lectio edita, comparetur XIII, 11.* bipe] Golh. c. codd. » $i — barniskeiir
Rom. xi, 33, unusspillodasind stauos, vid. ad Neh. aflagida) gr. omn. praeter cod. 7 ap. Mi.
vi, 16. xin, °12. saiwan] Goth. c. codd. " yup. — ^anj sec.
xnr, 1. klismo klismjandei] slc cod. A; Cast. X Goth. 8« (i^), nisi ea omisSio librarii errore facia
klismoklismoandei; Mssm. (Skeir. Gloss. p. 144) X est, cni dailaipah illud t^ etiam continefe videretur.
klistnoklismoandei. xiv, 20. akei) sed, gr. omn. Si; sic akei pro 5'
xin, 2 praufetjans) profetias, sic in cod. A scri- Goth. raro utitur, cf. Eph. ° iv, 28 ubi ak == Si.
ptum esse, Cast. testatur; mirum est, quori id no- xiv, 21. jali) Goth. iv.
men praufetja, prauftljins pro praufetjos fleclilur. xiv, 22. n«] igilur, « gr. omn., sic xv, 58.
7!" BIBLIORUMULFILANAVEftSIO. 744
23 ip praufetja ni Jbaim ungalaubjandam ak paim galaubjandam.jabai gaqimip alla aikklesjo samana
Jab rodjand razdom allai. alup-fian gaggand inn jah unveisai aibfiau ungalaubjandans. niu qifiaad
24 batei dvalmof). if>jabai allai praufetjand. if>innalgsggai was ungalaiibjanrisaif)f>auunveis. gasakada
25 fram allaim. ussokjada fram allaim. f>oanalaugnjona hairtins is svikiinbavairband. fianuh driusands
26 ana anriavleizn inveilip guf>gatcihanris fiatei bi sunjai guf) in izvis ist. wa nu isl. brobrjus. ban sa-
maf) garinnain. warjizuh izvara psalmon habaib. laisein babaib. anribulein habaib. skerein habaif).
27 razria habai]). allata du linireinai vairbai. Jaf)f>erazdai was rodjai bi tvans aif>f>aumaist f>rinsjab —
Xv, 1 — ajbjbankannja Izvis. brobrjus. balei aivaggeli. batei merida izvis. batuli Jah andnemub In bam-
2 mei jah standib. ])airh f>atcijah ganisib. in wo saubo vailamerida Izvis. skttluf)gamunan. niba svare
5 galaubidedub. atgaf auk izvis in frumisijam. Jbateiandnam ci xristus gasvalt faur fravaurhlins un-
4 , 5 saros afar liokomjaf>-f>ateig:>navistrof)S vas Jaf)-f)aleiurrais f>ridjindaga afar bokom jaf)-f>aleiatau-
6 gids ist kefinjah alar bata f>aimainlibim. f>af>rohgasaiwans ist managizambau [fif bundani] taihun
7 tevjam bribre suns. frizeei f>ai managistans sind und bila. sumaif>-f>angasaizlepun. f>af>rohf>an
8 atangiriasik iakobau f)af>rof>-J>an apaustaulum allaim. if>spedislammaallaizesvasve usvaurpaialau-
9 giria sik Jab mis. ik aiikim sa smalisia apauslaule ikei ni iin vairbs ei baitairiau apauslaulus. dupe
10 ei vrak aikklesjon gnbs. apfian anstai gufis Im saei Im. jas-so ansts Is In mis balka ni varb ak ma-
U nagizoim allaim arbaidida jali usaivida afipan ni ik ak ansts gu])s mif) mis. if>jaf>f>eik j;ibf>ejainai
INTERPRETATIO.

que ergo sermones ad signum sunt, non bis credentibus, sed his non-credentibus; verum praeriiciionesnon
his nou-credeniibus, sed his credenlibus. 25. Si convenit omnis ecclesia una el loquuntur sermonibus om-
nes, ari aute.niveniunt intro etiam nescientes aut non-credenle<,nonne dicunt, qnod insanilis? 24. Veruin
si omnes prwdicunt, veruin inlret quis non-credens aut nesciens, refutatur ab omnihus, quacriturab omnibus.
25. H.ecoccuba cordis ejus manife«taflunt, et cadens in faciem adorat Deum nuntians, qund secundum ve-
riiaicm Deus in vobis est. 2t>.Quid niinc est, fraires? cum una convenitis, quisque vestrum caniicum ha-
bet, doctrinam habet, revelaiionem babet, interpreiaiionem babet, linguam iiabet, omne ad aedificationem
fiat. 27. Sivc lingua quis loqualur secundum duos, aul maximetres et xv, 1. At indico vobis, fratres,
quod evangeliuiu,quod praedicavivobis, quod etiam accepistis, in quo eiiam stilis, 2. per quod etiam ser-
vami'i, in quam raiionum prcdicavi vobis, debeiis recorriari, nisi temere credidistis. 5. Dedi enim vobiS
in primis, quod accepi, quod Cliristusmortuus-esl pro peccaiis nostris, secundum libros, 4. et quod sepul-
tus fuit et ijuoil surrexit lertio die, secunriuin libros, 5. et quod visus est Cefae et posi hoc his undecim;
6. deiude visus esi pluribus quam (quingeniisj decem cohortibus frairum simul, qunrum hi plurimi sunt
usque hudiernum, quidam autem dormiunt. 7. Deindc autem ostenriit se lacnbo, deinde aulem aposlolis
omnibus, 8. verum uliimo omiiiuin, sicut alijecto, osiendii se etiam mihi. 9. Ego enim sum hic minimus
apostolorum, ego-qui non sum dignus, ut voccr apostulus, propterea quod persecutus-suin ecclesiam Dei.
10. Al gralia Dei sum, qni sum, et hxc gratia ejus in rae pauper non fuit, sed plus iis oninibus lahoravi et
sustinui, at nou ego, sed gratia Deicum me. 11. Verurasive ego, sive illi sic praedicailiuset sic credidistis.
ANNOTATIONES.
xtv, 25. jabai) Golh. c. rodd. " ovv. — alla aik- aiott ad verbnm converlens aut taihun tevjamexpli-
klesjo)* gr. OIIIII.— rodjand — allai) * gr. omn. — cans, iu margine fifhundam(sic pro solito fimfliun-
atup-pan gaqgand]vid.ari Mc. xiv, 44.,/a/tJsec.etiam, dam) adriiriit, qu.-cglossa deinrie a librario codicis A
0 gr. UIIIII.pi:eterc»ri. f ap. Mi. in textu posita esi. Mssm. (Skeir. Gloss. p. 166) fif
xiv, 25. panuli] Golli. c. corid. ° ovxu; caelerum hundamltihiun-tevjamscribens et forinam levis (or-
panuh proxui poni, ad M. ix,2, prubavimus.—gup) dinaiius) pnnens, <|iiidsibi velit, nescire nos conft-
gr. ante bi. temur; nisi forte de riiscipulis ordinariis, i. c. ritein
xiv, 2b".samap garinnaip]\h]. ad v, 4.— skerein discipuloruin numerum recepiis accipi voluit, at ea
— razfla] in cod. Asuper vocem skereinadest littera imerpretatio vix liabel, quo comprobelur; et quid
b, super vocem razda littera a ad iudicanriuin baec tandem rie /i/'/ii(/idam(a/ii»»,ineptanumeralium com-
verba transponenda esse (CAST.),uii gr. omn. ba- positione, lial? — />anj Golh. c. codd. " x«i.
bent. Calerum pro skereinsrectius xn, 10 skeireins xv, 7. paprop-pan) Goth. pro etTac. codd. suis
legilur propier skeirs. ertetxu legisse videtur, ei enim particulae paprop-
xv, 1. patei) pr. quod, " gr. omn., Gotli. aulem pan respoudere solet, quanquara eiiam iufra vs. 24
aliter atque gr. sic consiruit: kannja izvis patei ai- ska = paprop-pan legilur.
vaggeli — skulup gamunan(indico vobis, ut evange-
xv, 8. usunurpaij C:>st.X «svankpai.
liuin — debeatis recnnlari), legit enim vs. 2 pro ec xv, 9. Itailaidau] sic cod. A; Cast. X naitadau.—
xuxix*xs C. codd. itftikexe xttxiyjtv. Gamunan cum dupe ei) Cast. X d" Peei-
accusativo po~i:um hahcs ciiam supra x, 2; II, vu,
15; Mc. xiv, 72. — paluh) pro patei (quod), vid. ad xv, 10. saei) qni, gr. omn. o, quod Golh. non imi-
J. xvm, 26. talum esse eo magis miramur, cutn aliis locis vel
xv, 2. skulup gamunan) vid. ad vs. 1. praetcr graecorumaucioritalem secundiim usum ger-
manicarum linguarum in cjusmorii formulis neuiro
xv, 5. patex) Golb. " xxi. ulatur, vid. ad ix, 5, et Mc. vi, 5. — halka) Goth.
xv, 5.ja/t afar pala) et post hoc, gr. sixa. —ain- codd. suis itxt»xrt legisse probainus cx
libim) uudccim, gr. SiSsxa. — pro xivn c. —
Gal. iv, 9. arbaidida jah usatutda] laboravi et su-
xv, 6. pau) Cast. X Pan- (fi(hundam) taihun
tevjam) Cast. X Jcl» Neinoest, quiu glossam h. 1.in stinui, gr. omn. ixoitiaau, vid. ad ix, 25.
textuin iilatani esse vidcat. Cum eniiu Goth. 7rtvTa- xv, 11. ip) verum, gr. m, sic L. xv,28, ubi cave
xoaiou uuuicruininriefiuiiuii)imitans expressisset per Tfjlf.ouvlegisse opineris, nam, uti Scli.rccte adiiotai,
taiiiutt letj iiit i. e. decemordiuibus J. uianipulis (cf. illo Inco quoque c. codd. U legit; ip = ovvvix us-
inlra vs. 23, ubi teva = xuyutt); glossator jrsvTaxe- quam invenies.
 ?45 IAD CORINTRTOS XV, 12—35, iju 746
12 sva merjam Jah sva galaubidedub. bande nu xristus merjada fbaleiurrais us daufiaim. waiva qifiand
13, 14 sumai in izvis Jbateiusstass daubaim nist. if>jabai usstass daubaim nist. nih xristus urrais. abf>an
15 jabai xristus ni urrais. svare f>aujas-so mereius unsara jali so galaubeins unsara lausa. bif>-f>an
gilanda galiugavcilvodsgubs. unte veilvodidedumbi gupapatei urraisida xristu. fxmei ni urraisida.
16, 17 jah j.ibai auk daubans ni urreisand. nih xristus urrais. Ib jabai xristus m urrais. svare jah so ga-
18 laubeins izvara ist jan-nauh sijuf) in fravaurhlim izvaraim. fianuh jab-pai gaslepandans in xristau
19 fraqistnodt-dun.jabai in frizai libainai ainai in xristau venjandans sijum Jbatainei.armostai sium
20, 21 aliaize raanne. If>nu fiande xristus urrais us dauf>aimanastodeins gaslepandane vaurfians unte auk
22 pairb mannan dauf>usjah bairh mannan usslass danbaize. unte svasve in adama allai gadanfmand..
25 svah in xristau allai gaqiunand. abban warjizuh in seinai tevai. anastorieins xristus. f>af>rof>-f>an
24 f>aixristaus. f>>ieiin quma is. f>aprof>-f)anandeis. fian anafllhif) fiiudinassn guf>a jah atlin. ban
25 gatairib all ieikjis jah valdufnjisjah mahtais.skal auk is biudanon und Jbateigalagjif)guftallans fljands
26, 27 is uf foluns imma. alluh auk ufhnaivida uf fotuns imma. aftumista lijands gatairada daupus. if>bipa
28 qipif). atla ufhnaivida sind. bairhtpatei inu bana ize ufhnaivida uf ina bo alla. banuh bibe alla ga-
kuunun sik faura irama banuf>-f>an is silba sunus gakannsik faura bamma ufhnaivjandin uf ina fio allp
29 ei sijai guf>alla in allaim. aifjbau wa vaurkjand f>aidaupjandans faur dauf>ans.jabai allis daubans
30, 31 ni urreisand. duwe bau daupjand faur ins. duwe f>auveis bireikjai sijum weilo woh. daga wanimeli
32 gasvillandans in izvaraizos woftuljos. brobrjus. fmei haba in xrislau iesu fraujin unsaramma. jabai
bi mannan du diuzam vaih in aifaison. wo mis boio. jabai dauf>ansni urreisand. matjam jah drig-
33, 54 kam. unte du maurgina gasviltam. ni afairzjaind.iu. riurjand sidu godana gavaurdja ubila. usskavjif)
35 izvis garaihtaba jan-ni fravaurkjaifb. unkunpi guf>s sumai haband. du aiviskja izvis rodja. akei
1NTERPRETATIO.
12. Si igitur Christus praeriicaturquod resurrexit e mortuis, qunmodo dicunt quidam in vobis quod resur-
reciio morluis non-esi? 13. Verum si resurrectio mortnis non-est, neqne Christus resurrexit; 14. at sl
Cbrislus non rc-urrexlt, temere uiique etiam baecpracdicaiionostra et hsecfiries nostri inaus. 15. In au-
tem venimur falsitestes Dei, nam lestati-sumus de Deo, quodresuscitevit Cbristnm, queiii niin resusciiavit;
16. et si enim morttii non resurgunt, neque Christus resurrexit; 17 verum si Christus non resurrexit, te-
mere etiaui h.cc fides vestra est et adhuc estis in peccatis vestri-. 18. Lliiqueeliam hi dormientes in Christo
perierunt. 19. Si in hac viia sola in Christum speranles suuius modo, miserriini sumu.somnium bominum.
20. Veriimnuuc siCliristus resurrexit e inortuis, iniiiuni dormientiuin factus; 21. quod eniui perhominem
mors,eiiain i-er homiuem resurrectiomoriuorum; 22. nam sicit in Ariamoomnes moriuntur, sic iuCliristo
omnes viviflcantur. 23. At quisque in suo ordiue, initium Cliristus, deinde autem hi Christi, qui in ariventum
ejus; 24. deinrie autem fiuis, ctim tradil rcgmim Deo et patri, cum destruit omne regni et potentiae et
virtuMS. 25. Debet euiin is regnare usque quori ponit Deus omnes hostes ejns sub pedes ei; 26. ouina.
enira siibjicit sub pedes ei: ultiinus hostis desiruitur mors. 27. Verum cum riicit: omnia subjecia sunt, ma-
nifestu,n,quod piaeier hunc, qui subjecitsub cumhaec nmnia. 28. Tunccum omnia confil,niur se auteeum,
tunc auiera is ipse flliusconfltelur se ame luinc subjicientem sub eum haec omnia, ut sit Deusomnia in om-
nibus. 29. Alioquinquid operantur hi baptizati pro moriuis. si omnino morlui non resurgtint? Cnr utiqua
baptizantur pro iis? 30. Cur iilique nos periclitantes sumus borarum quaque? 31. Dic quoque morientes
propter vestram gl.iriam, fratres, quam h.ibeo in Cbristo Iesu, domino nosiro. 32. Si secundum bominem
adversus bestias pugnavi iu fcfeso, quae milii utilitatum, si mortui non resurgunt? Edimus et bibimus,
nam ad crastinum morimur. 33. Ne sollicitemini! corrumpunt mores bonnscolloquia mala. 34. Cavete
vobis rccle et ne peccetis; ignoraniiam Dei quidain habent, ad pudorem vobis loquor. 35. Sed dicil qui-
ANNOTATIONES.
xv, 12. urrais) gr.- omn. post daupaim. — dau- xv, 24. jah. sec, Goth. cum cod. 7 ap. Mi. " T£-
paim] sec. moriuis, gr. omn. vtxpC>v, sic vs. seq. GttV.
xv, 14. svare)de adverbiis vice adjectivorumposi- xv, 25. gup) deus, " gr. omn. —is] sec. ejus,
tis vid. ad L. xis, 37. — pau) vid. ad v, 10. — ;a/ij «gr.
gr. Si xai. — lausd) gr. omn. ante jah. xv, 26. alluh — imma] gr. post daupus.
xv, 15. bip-pan gilandd) vid. ad Mc.xiv, 44. Caete- xv, 27 qihip] Goth. « ort.
rum Goih. c. codd. » xai. — urraisidd) sec, Gotli.c. xv, 28. a//a| pr. gr. oran. post iimma.— pan] au-
COdd." etnepupuvsxpoiovxiyeipovxat. tem, gr. xat.
"
xv, 16. jali) ei, gr. omn. — xv, 29. daupjandans] forma activa h. I. passivam
xv, 17. siare] viJ. ad "vs. 14. jah] •
etiam, gr. qiiaradam accipit siguificaiiouem (se baptizare fa->
omn. — ist jan) est et, gr. cienles) uti proxirae sequens daupjand (cf. Mc. vn,
xv, 18. panuk)vid. ad Rom. vn, 3. 4 ubi daupjan = $uixxit,eaQui,se lavare), sic Gal.
xv, 19. ainai] sola, ° gr., cf. ad L. v, 35. — tn v, 2 bimailip = vos circumcidere facitis. — pau]
xristau) gr. post sijum. — armostai) miserrimi, gr. hoc et seq. vs. graeco xut in inierrogatione posito
omn. 'elteivbxtpot.—sium) gr. omn. post manne. respondet.
xv, 20. "
pande) si, gr. omn., sed sequente vaur- xv, 30 weilowoh)*,gr. omn.
pans participio"ea panicula addi debebat; vaurpans xv, 51. rjastii/Jaiirtans]inorientes, gr. «rroSvijffxu.
(lactus) aulem gr., alii leguni eyevsT»;cum Golh. — «ij propler, gr. vri. — broprjus) fratres, " gr.
participium sol-s coil. 80 ap. Griesb. habet. xv, 33. riurjand) cod. A in marg. fravardjand
xv, 22. svah] = ovxo> xui, viri. a.l J. XVIII,26. (perJunt), sic cniin pro fravaurdjand, quoJ Cast. e
xv, 23. paiei) qui, Gutb. sine dubio c. codd. ot loco omnino, uti dicit, obliteraio, raalu edidit, le-
tirri?WT«s(paiei — venjand) legit, ciun autem «en- gendum est, vid. II, IV, 16; vu, 2.
jand propter s.ensumaddendum nunc desideretur, li- xv 34. unkunpi) Gotb. »y«p.
brarii incuriaomissuraesse videtur.
PATROL.XVJH. 2»
747 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. * 74i
40, 47 qibib sums. waivaurreisand daubans ahmeino. sa fruma manna us airf>ai muldeins. sa an-
48 bar manna frauja us himina. wileiks sa muldeina. svaleikai jah bai muldeinans. wileiks sa ufaiiii
49 miiiakunda. svaleikaijah {)aiufarhiminakundans. jah svasve berum nianleikan bis airbeinins. sv.t
50 bairaima jal) frisaht bis himinakundius.bata auk qiba. brnbrjus. Jjei leik jali blob biudinassu gubs
51 ganimnn ni magun nih riurei unriureins arbjo vairbib. sai. runa izvis qij)a. allai auk ni gasviltam.
52 ib allai inmaidjanda. suns in brawa augins in spedislin buthaurna. butliaurneib auk jah daubans
55 usslandand unriurjai jah veis iumaisljani:i. skula ist auk bata riurjo galiamon iiiiriurein jah bala
54 divano galiamon iuidivanein. bauub-ban bata divano gavasjada undivanein. banuli vairbib vaurd
55 baia gamelido. ufsaggkibs varb dauhus ui sigis. war ist gazds beins. daubu. war ist sigis bein.
86, 57 Iialja. .ih{>angazds daubaus fravaurlits. ib malits Iravaurhiaisvilob.ib giiba aviliub. izei gaf unsis
58 sigis bairh fraujan unsaranaiesu xristu. svaei nu. brojbrjusmeinai liubans. tulgjai vairbaib utigava-
gidai ufarfulljandans in vaurslva franjinssinteino vilandans batei arbaids izvara nist Iausain franjin.
Xvt,1,2 ib bi gabaur bata baim veiham svasve garaidida aikklesjomgalaiiais. sva jah jus taujib. ainw;ir-
janoh sabbate warjiziih izvara fiam sis sillnn taujai. hulijands batei vili. ei ni bibe qimau. ban ga-
3, 4 baur vairbai. abban bibe qima banzei gakiusib bairh b<>kos.£ans sandjabriggan ansl izvara in
4, 5 iairusalem. jali ban jabaiist mis vairb galeiban. g;deiband mib mis. abban qima at izvis. ban
6 makidonja usleiba. makidonja auk bairhg;igga. ib at izvis vaitei salja aib{)aujah vintru visa ei jus
7 mikgasandjaibbiswaduh be ik vrato. niviljau auk izvis nu bairhleibands saiwan. unte venja mik
8, 9 wo weilo saljan atizvis. jabai frauja fraletib. visuliban in aifaisonund paintekuslen. haurds auk
10 mis usluknoda niikila jah vaurslveiga jah andasiabjos managai. abban jabai qimai teimaubaius.
11 saiwaib ci unagands sijai atizvis. unte vaurstv. fraujins vaurkeib svasve jahik. ni w.ishun imma
12 frakunni. ib insandjaib ina in gavairbja ei qimai at mis. usbeida auk ina mib brobrum. abban bi
INTERPRETATIO.
dam : quomodoresurgunt mortui ? —46. — spiriluale. 47. Hic primus homo e terra pnlvereus; hic alter
liomo dominuse coelo. 48. Qualis hic pulvereus, tales etiam hi pulverei; qualis hic coelestis, tales ctiam
hiccelestes; 49. et sicut poriavimus imaginein tmjus lerreni, sic porlemus etia-.nimaginem hujns eoelesiis.
50. iloc eniin dico, fratres, quod earo et sanguis regnum Dei consequi non possunt, nec coiruptio incor-
ruptionis heres fit. 51. Ecce, mysterium vohis dico: omnes enim non iuorimur, verum omnes immuta-
mur. 52. Siatim in ictu oculi in uliima luha, ranil-tuba enini et inortui resurgunl incorrupti et nos im-
niuiamur. 53. Debiliimest eniin hoc corruptibile mduere iiicnrriiplioneui et hoc morlale induere iiniiior-
talitatem. 54. Tum cum hoc mortale induit immortalitulem, timc lit verbum hoc scrip nm : ab-orpia fuit
mors invictoriam. 55. Ubiest stiinulus luus, mors? Ubiest vicloria lua, orce? 5t>. At sliniuus morlis
peccaium, veriim potenlia peccati lex. 57. Verum Deo gratia, qui dedit nobis vietnriam per domoium no-
mum lesum Christuin. 58. llaque igitur, fralres mei dilecti, stahiles fiaiis, immoliiles, abund.mtesin opere
Doinini semper, scientes quod labor vester non-esl inanis in domino. xvi, 1. Veium de collectionehac
hissanctis, sicut ordinavi ecclesiis Galaliae, sic eliam vosfaciie 2. Unumqueiiiqiies;ibbalorumquisque ve-
strum a se ipso faciat cogiians, quod vult, ul non, cum veniani, lum collectio iiat. 3. At ciun venio, quos
probatis, per litteras hos initlo, feire gratiam vestram in lerusalem. 4. Et auiein si est niilii dignum ire,
eunt cum me. 5. At venio ad vos, cum Macidoniamrelinquo; M>cidoiiiamenim iranseo. 6. Verum apud
vos lorsiian ho<p;toraut eliam hieiueni inaneo, ulvos me deducatis quocnmqneqnodegoprcliciscor. 7. Non
volo enim vos nunc prxlereuntes videre, nam spero me aliquod temporum manere apud vos, si dominus
permiltil. 8. Maneoautem in Efeso usque-ad pentecusten, 9. porla enim milii aperta-est inagna el effi-
cax et adversarii mulli. 10. At si veniat Timotheus, videatis ul impavidus sit apud vos; nam opus do-
mini opwalur 6iculeliam ego. 11. Ne quisquam eum spernat, verum deducatiseiim in pace , ut veniat ad
me, exspecto enim eum cum franibus. 12. Atde Apollo, hoc fraire, notifico vobis quod imiltum oravi
ANNOTATIONES.
xv, 47. fruma] sic cod. A; Cast. X frwmj. ° sic codd. et Cast. pro huzdjands (6»iiTKu/)i?wv). —
xv, 48. muldeinans] Goih. c. cod. i ap. Mi. xat. vairpai] Casl. X vairpti.
— wileiks]sec., hinc cod. B incipil. xvi, 4. »!isvairp] 1 gr. omn.; CBierumGoth. °ral
xv, 49. manleikun]° sic cod B; cod. A X mann- (in xaf*:), cf. ad x, 33. — galeipand] gr. omn. post
leikan. — sva] sic, cnd. A c. gr. omn. mis.
xv, 53. It auk\ 1 cod. A. xvi, 5. auk] ° cod. B.
xv, 54. panup— undhanein] « cod. lt; caeierum xvi, 6. rni(<.'i]Cast. X^iv. Omninohic vir doclis-
°
cod. A c. codd. etiam TO<P8Z/JTOV — xai, dc qua simus significationeiiihujus vocis non saiis perspe-
omissionevid. ad Rom. tx,15; deiinle de panup- xii, opinaiur en:m ni omissum esse, ut seusus pr;e-
pan vid.— ad M. IX, 25; denique de gavasjada adJ. beatur HOH scio an, cuin potius ellipliee dictum esse
Xin, 35. ufsaggijips]cod. A ufsagqips. videatur pro Deusscil uni. e. forsan, cf. i. xvni,35,
—
xv, 55. isij uir, est, °gr. oinn. qazds] gr. omn. et pnrticulain roinei.— piswaduh] Cast. X bis div.
post daupu; sic etiam mox sigis post halja. — °— pe] cod. A pei, cf. ad L. x, 5. — ik] ego,
daupu] pro daupnu, vid. ad L. XVIII. 38. gr. omii.
xv, 57. aviliup\ —
cod. A avi/i«d. izei]cod. A ize, xvi, 7. venja]cod. A X venjan. — woweilo]^gr.,
cf.ad L. III, 5. — xristu] cod. A xristau, ile qua va- Goih. c. codd. 2 ei 7 ap. Mi.
rietate vid. ad Mc. vn, 52. C;ctermncod.B in marg. xvi, 8. uisuii pun] cod. A visup-pan.
habet sihv, quo quid significeuir, nec Cast., nec nos xvi, 10. saiwaip] cod. A saiwip (videte). — una-
eruere pmuimus, vid. tamen 1'rolegg.p. X gands) cod. A X unagant, cf. ad Mc. xn,—24.
xv, 58. nu\ vid. ad xiv, 22. vairbaib] cod. A vair- °
xvi, 11. washun]Goth. c. codd. ouv. i£] inda
W(llle). , , usquead vs. -li. iin. in cod. A desunt.
xvi, 1. galattatt] cod. A galatie (Galatarum). xvi, 12. bandvja itvis palei] notiflco vobis quod
xvi, 2. taujai] cod. A lagjai (ponat) — • — °
huhjands] gr. —ina bad] | gr. omn. is] is, gr. omn.
 '
749 II AD CORINTHIOS 1,1 — 2. 750
apaullon pana brobar bandvja izvis batei lilu ina bad ei is qemi at izvis mib \broprnm jah anfto ni
13 vas vilja ei nu qemi. ib qimib. bibe uhtiug. vakaib standaiduh iii galaubeinai. vairaleiko taujaib
14, 15 gabvastidai sijnib. allaia izv;ir in friabvai vairbai. bidja izvis. brobrjns. vitub gard staifanaus. patei
16 sind anastodeins akaije jah du andbahtja baim veiham gasatidedun sik. ei nu jah jus ufliausjaib
17 baim svaleikairn jah allaim baiui gavaurslvam jah arbaidjandam. abban fagino in qumis staifanaus
18 jah faurtunataus jah akaikaus. unte izvarana yaninassu bai usfulbdedun. gabrafsiidedun auk jah
19 meinana ahman jah izvara. ufkunnaib nu bans svaleikans. goljand izvis aikkle-jons asiais. goleib
20 izvis in fraujin lilu akvila jah priska mib. ingardjon seinai aikklesjon. at baimei jah salja. goleip
12, 22 izvis misso in frijonai veihai. goleins meinai handau pavlus. jabai was ni frijop fraujan iesu xristu.
23, 24 anabaima. maran aba. ansts fraujins iesuis mib izvis- friapva. meina mib allaim izvis in xristau
iesu. amen.
du kaurinbium • a * ustauh.
dukaurinbium frume melida ist us filippai sve qepun sumai. ib mais pugkeip bi silbons apaustaulaus
insahtai melida visan us asiai.
INTERPRETATIO.
u' is veniret ad vos cnm fratribus, et forlasse non fnit voluntas ut nunc veniret. Vernm venit, cnm oppor-
tunum. 13. Vigiletisstetisque in fide, viriliter faciatis, firmi sitis; 14. omne vestrum in amore fiat.
15. Precor vos, fratres, nostis domum Stefani, quod sunt initium Acaejorumet ad minisierium his sanctis
ordinarunt se, 16. ut nunc etiam vos obediatis his talibus et omnibus his operariis et laborantibus. 17. At
gaudeo propler prcesentiamSlefani et Fortiinati et Acaici, nam vestram inopiam hi suppleverunt. 18. C<>n-
solati-sunt enim et meum spiritum et vestrum. Cognoscatis igiiur hos lales. 19. Salulant vos ecclesiae
Asiae; salulat vos in domino multum Acvilaet Prisca cum inquilina sua ecclesia, apud quos etiam hospilor;
20. salutate vos invicem inosculo sancto ; 21. salulaiio mea niaiiu Pavli. 22. Si quis non amat domi-
nnm lesum Cliristum, anathema, maranatha. 23. Gratia domini lesu cum vobis. 24. Ainor meus cum
omnibHSvobis in Chrislo lesu, amen.
* Ad Corinthios I explicit.
Ad Corinthios prima scripta est e Filippa, ut dixerunt quidam ; verum potius videtur secundum ipsius
apostoli indicium scripta esse ex Asia.
ANNOTATIONES.
xvi, 13. standaiduh] stelisque, graecorumasynde- xvi, 19. goleip] salutat, gr. omn. &/m&^a»zatprae-^
ton Goihus non imitans aliter atque supra xi, 23 (ni- ter cod. g. ap. Mi. — priska] * gr. n-pwxiXXa.—at —
mip matjip) imperativos hos aflixa uh particula (cf. salja] apud — hospitor,° gr.
ad Mc. n, 11 et J. xviu, 26) jungit, sic M. xxvn, 65 xvi, 20. inil. Goth. ainraSovTat—7ravTS<;.
gaggip vitaiduh (i-K&yere,aoipatoao-Se). xvi, 21. pavlusj pro pavlaus, vid. ad L. i, 54.
xvi, 14. vairpai] Cast. X vairpa. xvi, 22. acmtuJGoth. "fou. °
xvi, 15. bidja] Goth. c. codd. ° Si. — sindj sunt, xvi, 23. iesuis]
° Goth. c. cod. Xptorou.
<gr.omn. iaTi; Goth. ad collectivum nomen jam h. Subscript. coil. B. — du kaurinpium • a' ustauh]
1. numerum pturalem verbi ponit, quod gr. inlra de- Goth. c.codd. D (F G). —du kaurinpium frume —
muIIIfaciunt. — akaije\ vid. ad II, l, 1. filippai] qiiibuscum codd. Goth. conspirare solet, ii
xvi, 16. nu] igitur, °° gr. omn. alii alind de his addunt. Caeicrum de forma frume
xvi, 18. ;'a/ij pr. et, gr.— wtiara] aut Cast. aut (sic in cod. A legitnr, non (ruma, uti Casl. falso edi-
librarii errore prowuaraiw; iivara pro genitivo plu- dit) pro frumei scripta, vid. ad L. x, 5; silbons au-
ralis graacorum more positi accipere, non patitur tem, cum ad apausiaulaus referendum sit, solcecum
usus.sermonis gothici. est pro sitbins. — tve — asta;] ut — Asia ° gr. omn.

DU KAURINpAlUM ANpARA
d u s t o d e i p.

i, 1 Pavlus apaustaulus iesuis xristaus pairh viljan gups jah teimaupaius bropar aikklesjon gups pizai
.2 visandein in kaurinpon mip allaim paim veiham paim visandam in allai akaijai. ansts izvis jah ga-
INTERPRETATIO. — AD COBINTHIOS ALTERA IMIPIT.
i, 1. Pavlus apostolus lesu Christi per voluniaiem Dei et Timotheus frater ecclesiaeDei huic existenti
in Corintho cum omnibus his sanctis his existentibus in oinni Acseja ; 2. gratia vobis et pax a Deo, patre
ANNOTATIONES.
Haec episiola integra codice B continetur, maxi- quia illas formas graecse('iouSator, Na?o/>atoc)pr»i-
mam partem eliam cod. A. verunl. — anpara) Goth. C codd. ° Emo-ToJuj.— du-
°
Inscripi. kaurinpaium] sic h. 1. et in subscriptione stodeip] incipit, gr. omn. Pro dustodeip in inscri-
hiijus epistolaa pro kaurinpium, uti jam Cast. recte ptionibus evangeliorum Marci et Lucae et epistol»
adnotavit; in cod. A, ubi illud nomen invenitur, per ad Eplie-ios anastodeip legilur.
i et sic in cod. B quoque n, it kanrinpius reciius i, 1. allaim] gr. omu. post veiham.— akaijai] gic
scribilur; cum iudaius, nazoraius aliisque in —aius cod. B pro akajai, vid. ix, 2; sic etiam I, xvi, 15
innixis nominibus conferri non debet kaurinpaius, akaije legitur pro akaje, vid. infra xi, 10.
751 BIBLIORUMULFILANA VERSIO. . 752
3 vairpi fram guba attin unsaramma jah fraujin iesu xristau. biubibs gub jah alta fraujins unsaris iesuis
4 xrisiaus aita bleipeino jali gub allaizo gablaihte. saei g;ibrafstida uns ana allai aglon unsarai ei
mageima veis gabrafsijan bans in allaim aglom bairh bo gablailit. bizaiei eabralstidai sijum silbans
5 fram gnba. unte svasve ufarassu.i isi bulaine xrislaus in uns sva jali bairh xrisiu ufar filu ist jah ga-
6 brafsleins unsara. abbanjabbe breihanda in izvaraizos gablaihtais jah naseinais bizos vaurstveigons
in siivitja bizo saindno bulaine pozei jah veis viunairi jah vens unsara gatulgida faur izvis. j^bbe
7 gabrafstjanda in izvaraizos gablaihtais jah naseiuais. vilandans balei svasve gadailans pulaine sijub
8 jah gablailitais vairbib. unte ni vileima izvis unveisans. brobrjus. bi aglon unsara bo vaurbanon
9 uns in asiai. unie ufarassau kauridai vesum ufar maht svasve skamaidedeima uns jah liban. akei
silbans in uns silbain andahaft dauf>aushabaidedum. ei nisijaima trauandans du uns silbam ak du
10 gnba bamma uriaisjandin daubans. izei us svaleikaim daubuin uns galausida jah galauseib. du bam-
11 mei venidedum ei galaaseib. at hilpandam jah izvis bi uns bidai ei in managamma andvairbja so in
12 uns giba bairh inanagans aviliudodau faur uns. unte vvofluli unsara so ist veitvodei mibvisseins
unsaraizos. balei iu ainfalbein jah blulrein gubs ni in handugein leikeinai ak in anstai gubs usme-
13 lum in bamma fairwau ib ufarassau at izvis. unte ni alja meljain izvis alja boei anakunnaib aibbau
14 jah ulkuniiaib. abban venja ei und andi ufkunnaib. svasve gakunnaideduf) uns bi sumata. unte
15 wofiuli izvara sijum svasve jah jus unsara in daga fraujins iesuis xrislaus. jah bizai trauainai vilda
16 fanrbis qiman at izvis ei anbara aust habaidedeip. jah bairh izvis galeiban in makidonja jah aftra af
17 makidonjai qiman at izvis jah fram izvis gasandjan mik in iudaia. batubban nu mitonds ibai auflo
18 leihtis bruhta. aibbau balei mito. bi leika bagkjau ei ni sijai at mis bata ja ja jah pata ne ne. abban
19 triggvs gub ei bata vaurd unsar bala du izvis nist ja jah ne. unte gubs sunus iesus xristus. saei in
izvis bairh uns vailamerjada bairh niik jah silbanu jah teimaubaiu. nih varb ja jah ne ak ja in imma
INTERPRETATIO.
nostro et domino Iesu Christo; 3. venerandus Deus et pater domini nostri Iesu ChrLsii, pater misericor-
diarum el Deus omnium consolalionum, 4. qui cousolatus-est nos in oiiini sollicitudine nostra, ul possimus
nos cousolari h s in omnibus sollicitudinibus per hanc consolationem qua requieii sumus ipsi a Deo.
5. Nam sicut abundantia est pr.ssionum Christi in nobis , sic eiiam per Cliristum super miillum est etiam
consolatio nostra. 6. Atsive tribulamur propter vestram consolationem et saluiem hanc eficacem in tole-
rantiam harum earumdem passionum, quas eiiam nos patimur et spes nostra slabilita pro vobis; sive requie-
Bcimnspropter vesliam consolatioiiem et salulein, 7. scientes, quod sicut socii passionum estis, etiam con-
solationis lilis; 8. nam non volumus vos inscios , fratres , de solliciiudinc nosra hac facta nobis in Asia,
nam supramodum gravati fuinius super faculiatem, adeo-ut laederet nos etiam vivere ; 9. sed ipsi in nobis
ipsis rcsponsi nern moriis habuimus , nt n<m sinms tid ntes in nos ipsos , sed in Deum hunc suscitantem
morluos, 10. qui a lalibus moitibiis nos liberavit et liberat, in quo speravimus, quod Iiberat. II. In ad-
juvant;bus etiam vobis pro nobis precatione, ut in iuulta praeseniia haec in nobis donatio per mullos grate-
couimemoieiiir pro iiobis; 12. nam gloria nostra hoc est tesiimoniiim conscieniiae noslrae, quod in simpli-
citate et sineeriiate Dei, non in sapienlia carnali , sed in gr.itia Dei versali-sumiis in hoc mundo , verum
8upr;iinodnm apml vos. 13. Nam non alia scrildraus vobis, seil quae legitis aut eliam coguoseiiis; at spero,
qnod usque linem cognoscitis, 14. sicut cognovistis nos de quodani, nam gloria vestra sumus, sicut etiani vos
nosira in die doinini lesu Ctnisii. 15. Et hac confidentia volui prius venire ad voS , ut alieram gratiam
haberetis, 16. et per vos ire in Macidoniamet rursus a Macidoniavenire ad vos et a vobis deducere me in
iudaeam. 17. lioc vero igiiur cogilans, niun lortasse leviiate usus-sum aut qnod cogito, secundum carnem
putem, ul non sit apud me hoc sane, sane ! et hoc niinime, minime! 18. At fidelis Deus, quod hoc verbum
noslrum, hoc ad vos, uon-est sane et iiiinime; 19. nam Dei lilius, Iesus Chiistus, qui iu vobis per nos prac-
ANNOTATIONES.
i, 5. jahj pr. etiam, ° gr. — y.ai. ° °
i, 6. jappe gaprafsljanda. naseinais]gr. anle :y 14. svasve]pro Gotb. xai. — xrittaus] cod. A
pizos vaurxveigonset jah naseinais. c gr.
i, 7. sijup] gr. omn. anie
° putaine; caeterumGolh. i, 15. faurpis. — izvis] \ gr.
• OUTM. — vairpip] filis, gr. omn. i, 16. jah pairh] cnd. A jap-pairh. — makidonja]
' i, 8.
unvetsans]inscios, seil. risan. — svasve]inde cod. A makaidonja, sic idem n, 13 p <uloinfra et vn,
usqne iv, 10 uns iramma etiam iu cod. A leguniur.— 5 makaidonjai; quam varietatem lectionis non inde
svasve. — ii6nu] cod. A svasve afsvaggviduiveseima natam csse existimamus, nli Caslil., quod Graecis et
jal-liban (adeo-ut haesitantes essemus etiam vivere) MaznSoviaet MaxeSovtascribere inos fuisset, quarum
i inilicaiur lamen et aliera lectio in margine sic... formarum alleiam cod. B. per mokidonja (quia Ul-
maide... iteriimquc inferius in eodem margine ska- filaesetate n uli i pronuntiatuui esset), alteram cod. A
maidedeima. >CAST. per makaidonja reddidisset; neiitiquam enim Graeci
I, 9. sijaima iraManrfans]] gr. omn. ^illis formis promiscue utebantur, sed MaxuSovtame-
I, 10. svaleikaim— daupum] talibus morlibus, gr. tri ralionihus expostulatum apud solos poetas inve-
Tn^DtoiJTou OavaTou. tius galausida] \ gr. omn. — nitur; potius makidonja formam insolentiorem esse
ti] Goih. ° xat £%t. judicamus, nec quidquam in promptu est cum quo
i, 11. iit managammaandvairpja] in mulla praesen- comparari possit, praeter aggiljuseiaggeljus (a^Xoi).
tia, gr. EXKoXkiiv 7rpo<rcJTrwv. i, 17. nij non, ° cod. A c. gr. omn.
i, 12. /ii!«ireiii]sic codd. h. I. et n, 17 hlutripai. i, 18. nht.] non est, gr. ouxeyivsxo.—jah ne] cod.
vu, 11—hlutrans; Cast. X hautrein, hautripai, hau- A jan-ne.
trans. nsmeium]cod. A usmeitum. I, 19. uai/ami?rjurfa]cod. A merjada. — teimaupaiu\
I, 13. alja] sec. | a>V«, cf. Mc. ix, 8 ubi etiam sic recte cod. B; cod. A X teimaipaiu. — nih\ cod.
pro «Xl« varia lectio «XX'» est. — ei\ Gotb. c. codd. A ni. — juh ne] cod. A jan-ne.
753 II AD CORINTHIOS1, 20—II, 15. 754
20 varp. waiva managa gahaita gnps in imma bata ja. dubbe jah bairh ina amen gnpa du vulpau pairh
#1 > 22 uns. appan sa g.ipvastjandsunsis niib izvis in xristau iali salbonds uns gub. jah sigljands uns jah
23 gibands vadi ahman in hairtona unsara. abban ik veilvod gub anahaita ana meinai saivalai ei frei-
24 djands izvara banaseibs ni qam in kaurinbon. ni balei franjinoma izvarai galaubeinai ak gavaur-
n, 1 slvans sijum anstais izvaraizos. unte galaubeinai gastobub. abban jiastauida bata silbo at mis ei aftra
2 in saurgai ni qiniau at izvis. unte jabai ik gaurja izvis jah was ist saei gailjai mik nibai sa gaurida
3 us mis. jah bala silbo gamelida izvis ei qimands saurga ni liabau. fram baimei sknlda faginonga-
4 trauands in allaim izvis batei meina faheds allaize izvara ist. abban us managai aglon jah aggvibai
hairtins gamelida izvis bairli managa tagra ni beei saurgaip ak ei friabva kunneib. boei haba nfa-
5 rassau du izvis. abban jabai was ganrida. ni mik gaurida ak bi sumaia ei ni anakaurjau allans Izvis.
6, 7 ganah bamma svaleikammaandabeit bata fram managizam. svaeibaia andaneiboizvis mais fragiban
8 jah gablaihan. ibai aufto managizeinsaurgai gasiggqaisa svaleiks. inuh bis bidja izvis tulgjan in imma
9, 10 friabva dupbe gamelida ei ufkunnau kustu izvarana. sijaidu in allammaufhausjandans. abban bammei
11 wa fragibib jah ik. jah ban ik jabai wa fragiba. fragiba in izvara in andvairbja xristaus. ei ni gali-
12 ginondau fram satanin. unte ni sijuin unviiandans muninsis. abban qimands in trauadai in aivag-
geljon xristaus jah at haurdai mis uslukanai in fraujin ni habaida gaweilain abmin meinamma. in
13, 14 pammei ni bigal leitaun brobar meinana. ak tvistandands imma galaip iu makidonja. abban guba
aviliudbainma sinteino usiaiknjandin hrobeigans uns in xrislau jah daun kunbjis seinis gabairhtjan-
15 din in allaim stadim bairh uns. unte xrislaus dauns sijum vobi guba in baini ganigandam jah io
INTERPRETATIO.
dicatur, per rae et Silbanum et Timotheum, non facms-xst sane et minime, sed sane in eo factum-est. 20.
Quam multaepromissionesDei in eo boc sane, idco etiam per eum amen Deo ad gloriam per nos. 21. At hie
confirmans nos cum vobis in Christo et uugens nos Deus; 22, et signans nos et dans pignus spiritum in
conla nosira. 23. At ego tesiem Deum invoco conlra meam animam, quod parcens vobis amplius non veni
in Corinthum, 24. non quod imperaimis vestraelidei, sed adjutores sumus gratiaevestrae, nam lide stetistis.
ii, 1. At statui hoc ipsum apud me, ut iterum m moerorenon veniam ad vos; 2. nam si ego contrisio vos,
et quis est qui d-leciet me, nisi hic conlnsialus a ine? 3. Et hocipsum scripsi vobis, ut veniens mcerorem
non habeamde quibus dcbui gaudere, confidensin omnibus vobis, quod nieuin gaudium nmnium vestri est.
4. Al e multa afflictioneet angore cordis scripsi vobis per mulias lacrymas, non nt moereatis,sed ut amorem
cognoscaiisquem habeo abundanier ad vos. 5. At si quis contristavft, non ine contristavil, sed ex parte, ut
non onerem omnesvos. 6. Suflicienshuic tali vituperium hoc a pluribus, 7. Adeo-ut hoc contrarium vos
magis donetis et consolemini, ne forte pluri nicsroreabsumatur hic talis. 8. Propter hoc precor vos firmara
in eo amorem. 9. Ideo scripsi ut cognoscam experimentiim vestrum, silisne in omni obedientes. 10. At
cui quid donatis, etiam ego; et enim ego si qnid dono, dono propter vos in facie Chrisii, 11. ul non deci-
piamini a Satana, nam non sumus inseii cogitationum ejus. 12. At veniens in Troadem ad evangelium
Christi et in porla mihi reclusa in domiuo, noii habui reqniem spiritui meo , in quo non inveni Tilum,
fratrem meum, 15. sed valedicens ei ivi in Macidoniam. 14. At Deo gratias-ago huic semper efficienti
victores nos in Christo et odorem nolitiae suae manifesianti in omnibus locis per nos; 15. nam Chrisli
ANNOTATIONES.
*
20. waiva]Goih. yap. — duppe — tiia] ideo
i, ii, 11. qaliginondau]galiginon Grim. W. J. XLVI,
— e»m, gr. xal eva0T5; caeterumpro jah pairh cod. p. 193 a ligan proficisciet insidiari significare dicil;
A jap-paiih. recordantes autem quod ad Mc. IX, 20 docuimus,
i, 21. unsis] cod. A uns. sa/6onrfs]cod. A X «a'_ verba in — inon dcsinentia non ad verba, sed ad sub-
—
bonsd. stantiva referri, an vir doctissimus recte viderit, ad-
i, ii2. ahman] spiriium, gr. omn. wvsij/AaToj pen- huc dubiiamus; accedii quod secundum gra^cum
dens a vadi, c. Golh. paires esse laiinos, qui eam- texlum (TrXeovs/Tstv) verbum non insidiari, sed deci-
dem lectionemsequanlur, Mill. testatur. pere aut sibi facere signilicans requiritur. Cui signifl-
i, 24. fraa;inoma] sic recte cod. A ; cod. B X frau- caiioni accommodatiusvidelianirgatiuginondau,quod
joma. — anslai) g<aioe, zapoi;, Goth. c. codd. 37 et aulem cum in utroipie cod. legi Cast. neget, aliud
71 yjxpno;, legentibus consentit. einendaudi periculum fecimus, fortasse eniin gaaigi-
n," 1. ^aia — mis] lioc ipsum apud me, gr. omn. nondau legendum est, quod verbum quanquam nullo
fytaviTia TOOTO, in quo non solum trauspositio verbo- alio loco invenitur, tamen recte ab aigin (possessio)
ruui, verumetiam Gotliuminterpreiarr, quasi TOauri duciiur et nostrum eignen est, eo autem melius vis
(I. TOCTO auTo)epoilegisset, notandum est. — qimaw] aliud graecoirXeovexTetv respondet, idque indicare vi-
gr. post tzvis. detur etiam glossa codicis A gafaihondnu ductum a
II, 2. nibai] cod. A niba. faihu (divitiae)et idem valens quod bifaihondau(nlea-
n, 3. juh pata\ cod. kjap-pala. — pata sitbo]gr. vexTetv,vid. vn, 2; xn, 17, 18; Thess. I, IV, 6). Cae-
post tzuis.— faheds\cod. A faheps. terum distinclio lilierarum a et / in codd. gothicis
II, 4. ak ei] l'.;ist.X Jot-<caeterumei gr. omn. post iisque rescripiis difficilhmaest. — unvitandans— is]
'
friapva. — friapva) cod. A — frijapva. • gr. omn.
II, 7. izvis mais] \ gr. jah gaplaihan] cod. A II, 12. aivaggeljon]cod. A aivaggeljons c. gr. qui
jag-gapluihan. Sta TOevuyysXiov legunt.
ii, 8. inuh pis] cod. A inup-pis.— xn, 13. ivislandandsimma] cod. A tvisstandanstm.
*
n, 9. dnppe] Goth. yi.p xat. sijaidu] sitisne, (iis) c. gr. omn. (auToff); caeterum cf. ad Gal. v,
gr. omn. et eo-TS (et snxi quidein post ufhausjandans); 20, ubi aliter (Bisstasseiduplicis in cod. B, simplici
sic Goih. e/ indireciie interrogationis fere solet red- in cod. A scriplum est. — makidonja] vid. ad i, 16.
dere, vid. M. xxvn, 49; Mc.x, n; xv, 36. ii, 14. aviliud ] cod. A avlliup. — gabairhtjandin]
n, 10. fragiba]
° sec. gr. anle ;'a6ai; caelerumGoth. eod. A. gabairhjandin, sic. Tit. i, 3 atbairhida. -
c. Terlull. o («) et pro fragiba cod. A bis fragaf pairh uns ] cod. A c. gr. omn. anle iin.
(donavi) legit. ii, 15. xristaus] cod. A ° X vobi J Cast. antea nro
755 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 750
16 paim fraqistnandam. sumaim auk dauns daupaus du daubau. sumaimup- ban dauns us libainai du
17 libainai jah du bamma was v.iirbs. unte ni sijum svesumai maidjandans vaurd gubs ak us hlutribai
lu, 1 ak svasve us guba in andvairbja gubs in xristau rodjam. duginnamaftra uns silbansanafilhanaippau
2 ibai paurbum sve sumai anafilhis bokodu izvis aipbau us izvis anafilhis. aipistaule unsara jus sijup
5 gamelida in liairtam unsaraim kunba jah anakunnaida fram allaim muinam. svikunb batei sijub
aipistaule xristaus andbahtida fram uns inna gamelida ui svartizla ak alimin gubs libandins ni in
4 spildom staineinaiio akin spildom hairtane leikeinaim. abban trauain svaleika habam baiih xristu
5 duguba.ni balei vairbai sijaima pagkjan wa af uns silbam svasve af uns silbam ak so vairbida
6 unsaraus guba ist. izei jah vairbans brahta uns andbabtans niujaizostriggvos ni bokos ak ahmins.
7 unte boka usqimib ib ahma gaqiujip. appin jabai andbahti daubaus in gameleinimgafrisahiib in
stainam varb vulbag. svaei ni mahtedeiua sunjus israelis fairveitjan du vlita mosezis in vulbaus
8, 9 vlitis isbis gataurnandins. waiva r.ei mais andbahti ahmins vairbai in vulbau. jab.ii auk andbahli
10 vargibos vulbns. und filu mais ufarist andbabti garaihteins us vulbau. unte ni vas vulbag bata vul-
11 pago in bizai halbaiin ufarassaus vulbaus. jab.ii auk bata gataurnando bairh vulbu. und filu mais
12 bata visando in vulbau. habandans nu svaleikaven managaizos balbeins brukjaima.jah ni svasve
nioses lagila hulistr ana andavlcizn dube ei ni fairveitidedeinasunjus israelis in andi bis gataur-
14 nandins. ak afdaubnodeduofrabja ize. uute und bina dag bata samo hulisir in anakunnainai bizos
15 fairnjons triggvos visibunandhulib. unle in xristau gatairada. akei und hina d;ig mibbanei siggvada
16 moses. hulistr ligib ana hairtin ize. apban mibbanei gavandeib dn fraujin. afniniadabata hulistr.
17, 18 abban frauja ahma ist. abban barei ahma fraujins. baruh freihals ist. abban veis allai andhuli-
damma andvairbja vulbu fraujins bairhsaiwandansbo samonfrisalit ingaleikonda af vulbau in vulbu
INTERPRETATIO.
odor sumus bonus Deoin his salvaiis ei in his perditis; 16. aliis quidem odor mortis ad mortem, aliis aulem
odorex vita ad viiam, et ad hocquis aptus? 17. Namnon sumus ut quidam corrumpentes verbnm Dei,sed e
siuceritate,sedsicut e Deoin facie Deiin Chrisio loqnimur. m, 1. Incipimus iterum nos ipsos commendare?
aut num egemus, ut quidam, commendaiionisiitteris ad vos aut e vobis commendalionis? 2. Epistola no-
stra vos estis scripla in cordihus nnsiris eogniia el lecta ab omnibushominihus. 3. Manifestum,quod estiS
epistola Chnsii ininistraia a nobis, intus scripta non atramento, sed spiritu Deiviventis, non in tabulis lapi-
deis, sed in labulis cordium carna ibus. 4. At liduciamtalem habemus per Christum ad Deum, 5. non
quoddigni siinus cogitaie quid a uobis ipsis, sicut a nobis ipsis, sed huccdignitas nostra a Deo esi, 6. qui
etiam dignos reddidit nos ministros novi lestamenti, non litterae, sed spiritus; nam littera perdit, verum
spiritus vivum - facit. 7. At si ministeriummoriis inscriptis insculplain lapidibus fuit gloriosum, adeo-*ut
non possent lilii Israelis iiitueri in facieinMosis propter gloriam faeiei ejus-hanc cessaniem, 8. quomodo
nonne magis minisierium spiritus fiat in gluria. 9. Si eniin ministerium damnationis gloria, in multo
magis abuudat ininisierium justitiac e gloria. 10. Nam non fuil gloriosum h<>cglorio-uinin hoc dimidio
propler ahundanliam gloriae; 11. si enim lioc cessans per gloriam, in multo magishoc exsistens in gtoria.
12. Habenles igitur talem spem niulia liducia uiamur, 15. et non sicut Mosesposuil velamentumin faciem
ut non iniierentiir Ulii lsraeis iu finem liujus cessantis; 14. sed obduratae-sunt mentes eorum,namad
hodiernum diem hoc ipsum velameiituniin leelione hujus veieris tesiamenti inanet non - revelatum, nam in
Christo cessat. 15. Sed ad hodiernum diem dum legitur Moses,velamentumjacet in corde eoriun ; 16. at
dum converlitad doniinum,demilur hoc velamenium. 17. At dominus spiritus est; at ubi spiritus domini,
ibi libertasest. 18. Atnos omnes revelata faciegloriam domini perspicientes hac eadem imagine transfor-
ANNOTATIONES.
praepositione(in) habentemerravisse, jam Grim. W. svartizlai scriptum esse videlur. Grim. cum W. J.
J. XLVI.p. 208 vidit, cuin enim euwSiainierpretan- XLVI.p. 203 svarlizai aut svarlizvai conjecisset,
dum esset, daunsauiem in universum odoremsigmO- Gram. m. 526 eliam svarlizlai proposuil.—hairtane]
caret, re-tabal su, quod Golh. addito vopi (dulcis, cordiuin, gr. omn xapSiag.
jucundus) adjectivo reddidit, cf. Eph. v, 3rfu daunai iii, 5. afuns silbam \ pr. gr. ante pagkjan. tvasve
vopjai (tlt EuwStaf);caeteruuiviil.ad Neb. vi,
oiTjx«v af unssilbum ] cod. A ° X, vid. ad R. ix, 15. — isC
16. — fraqistnandam] cod. A marg. fralusnandam. est, " gr. omn.
n, 16. auk] °cod. A. — daupaus] cml. A c. codd. in, 7. vulpag] gloriosum,gr. om. evSol»,pro quo
ut daupau. — us libainai] e vita, gr. fant. — jah Golb. nisi sefinonem suo more variavit' (vid. vs.
rfu ] cod. A jad- du. Beq.), evS65»ilegisse videiur. — mahtedeina\sic cod.
n, 17. sijum ] cod. A sium. — sve] cod. B ° X — A; cod. B (et Cast.)X mahiede) deina, vid. ad Gal.
tumai] quidam, gr. aut iroXXotaut XotTrot.—ak) iv, 5 et ad M. v, 31. — fairveitjan] gr. omn. anl9
Goth. c. codd. ° u;. — htutripai ] viil. ad i, 12. sunjus.
sic
lii, 2. jus sijup ] cod. B X Jui'JuP< Gal. n, 8 in, 8. nei] pro niuaut ni, hoc uno loco invenitur,
taurstveigatav.daet cod. A infra iv, 5 unskalkans,cf. necsuspicione caret.
Mc. x, 44. ni, 9. andbahti] pr. cod. A andbahtja (ministerio)
ni, 3. stiikun^] manifestum, cod. A svikunpai c. gr. (TJJStaxovia).—° us ] ex, cod. A c. codd. in.
(manifesti) gracco accommodaluin; Icctio rece|ila in, 10'.init. Goh. xai.
constructionem germanicarum iinguarum propriam m, 13. jah ni] cod. A jan-ni. — moses] cod. A
praebet, cf. ad Mc.vi, 3. — tijup ] cod. A siu/>. — mosez,— andavleizn]Goth. ° eauToO.
tvarlizla] quid coild. vere habeant, inagna esl dis- III, 14. afdaubnodedun]cod. A in marg. gablind-
sensio : Cast. ipse edideratX svarlizaai, nunc nnbis nodedun(obca-caiaesunl). — pata] Cast. X p^pa.
*
indicavitemendandumcsse in svartizla; Mssm.Bair. ni, 15- dag) diem, gr. omn. praeter cod. c. ap.
Ann. 1834 p. 525 in altero cod. svartizai, in allcro Mi. — ligip ] gr. omn. post ize.
taniztn, ad Skeir. autein p. 182 siartizlai (an in ni, 17. freihals) cod. A (reijhals.— isf] sec. est,
cod. B?) legi di.it. Ex his indiciis si conjecturam 0 gr. omn.
facere nobis licet, in cod. A svartizla, cod. B autem iii, 18 frisaht] Cast. X frisath; de accusaiivo
 *
;57 II AD CORINTHIOSIV, 1—17. 758
iv 1 svasveaf franjins ahmin. duppo habandans paia andbahti svasve gaarmaidai vaurbum nl va;r-
2 paima usgrudjansak afstopum baim analaugnjamaiviskjis nigaggandans in varein nih galing tau-
jandans vaurd gubs ak hairhtein sunjosustaiknjandans uns silbans duallaim mibvisseim manne i
5 4 andvaiibja gubs. appan jahai istgahulida aivaggeljounsara. in paim fralusnandam ist gahulida. in
5 biiinei gubbisaivis gahlindidafrabja bize ungalaubjandaneei ni liuhtjaiim liuhadein aivaggeljons
5 vulbausxrisiaus. saei ist frisahts gubs ungasaiwanins.abban ni uns silbms merjam ak iesu xristu
6 fraujan ib misskalkansizvarans in iesuis. unie gub saei q.ip ur - riqiza liuhab skeinan. saei jah
7 liuhtida in hairtam uii araim du Huliadeinkunpjis vulpausgubs in andvairbja icsuis xristaus. abban
8 habandans baia huzd in airbeinaim kasam ei ufarassussijai raahtais gubsjah ni us unsis. in allamina
9 pr.iilianai akei ni gaaggvidai.andbitanai akei ni afslaubidai. vrikanai akei ni bilibanai. gadrausidai
— uskunba sijai. sinteino
10,11 akei ni fraqislidai. siuteino daubein franjins iesuis ana leika unsaramma
veis libandans in tlaiibu aigibanda in iesuis ei jah libains iesuis svikunba vairbai in riurjamma
12 ,13 leika unsaramma. svaei nu daupus in uns vaurkeib ib libainsin izvis. habandans nu bana saman
ahman g ilaubeinaisbi bamma gamelidin. galaubidain bizei jah rodida jah veis galaubjam in pize
14 jah rodjam. vitandans baiei sa urraisjands fraujanjah unsis bairh iesu urraiseib jah fauragasatjip
15 niib izvis. batuh ban allata in izvara ei ansts managnandeibairh managizans aviliud ufarassjai du
16 vulbaugubi. inuh bis nivairbamusgrudjans akei bauhjabai sa utanaunsarmanna fravardjada. abban
17 sa innuma ananiujadadaga jah daga. unte bata andvairbo weilawairbjah weiht aglons unsaraizos
INTERPRETATIO.
inamur a gloria in gloriam, sicut a domini spiritu. iv, 1. ideo hahemes hoc ministerium, sicut misericor-
di;e participes facti - sumus , non fiamus scgncs, 2. sed ahstilimushis occultis dedeeoris non amliulantes
in a-tuiia, neque mendosnmfacientesverbum Dei, sed manifestaiioneveritaiis commendantes nos ipsos
ad (iinnesconscientia^hominunvin facie Dei. 3. At si esi velaium evang<liumnostrum, m hi.spenlitis esl
velatum, 5. in quibns Deus hujus saecnliobcaecavitmenles horum non-credentium, ut non in endat iis
liicem evangelii gloriaeChristi, qui est imago Dei invisihiis. 5. At non nos ipsos praedicamus, sed lesum
Christum dominum, verum nos serves vesiros propter lesmn. 6. Nam Deus, qui dixit e tenebris lucem
splendere,qui eiiam illnxit in cordibus nostris ad lucem scienti;T>gloriie Dei in lacie lesu Christi. 7. at
habentcs hunc tliesaurum in terrenis v.isibus, ut abundmtia sit virtutis Dei et non e nohis. 8. In omni
vexati, sed non angore- pre^si; haerentes,sed non lerrili; 9. persecutioiiem- passi, sed non relicli; de-
jecti, sed non peiditi, 10. semper niortemdomini Iesu in corpore nostro — manifcstasit. 11. Semper noi
viventes in mortem tradimur propter lesiim, ut eiiam vita lesu manifestalial in corruptibili corpore nostrc,
12. lgiiurnunc mors in nobis operatur, vcruin viti in vobis. 13. Ilabenles niinc hunc eiimdemspirilum fidet
secundiimhoc scriplum : credidi propier quod etiam locutus - sum, et nos creriimus,pr iplerquod etiam lo-
quimur, 14. scientes quod hic suscilans dominum eiiam nos per lesum susciti et constituit ciim vobis.
15. Ilor: vero omue propter vos, ut gratia abtimlans per plures graiiam augeat ad gloriam
Deo. 16. Propter hoe non fimus segnes, sed etiamsi hic extra noster honio corrumpiiur, aitamen
hic iuterior renovatur die et die. 17. Nam hoc praesens momenianeumet leve tristitiae nostraead abun-
ANNOTATIONES.
Graecorummore posito. vid. nd J. xi, 44. — ahmin] nus assimilalionisconsonaniitimalias in sola verbo-
sic rectecod. A ; cod. B X ahmins. rum co upositione locum babet. —jah ] etiam, • gr.
IV, 1. andbahli] cod. A andbalitei.— vairpaimi) onin., Goth. c. vers. Ann.
cod. A vairpam (fimus) c. omnibus fere gr. lectio jv, 7. habandans] habentes, gr. omn. e^oftev.—
codicis11c. Patrr. lat. conspirat. — usgrudjuns] sic sijai mnhtuis) \ gr. *oinn.
codd.; Cast. X mtrudjant, sic vs. 10, vid. ad L. iv, 8. akei] pr., cod. B.
xvui, 1. iv,° 10. franjins] doniini, ° gr. — unsaramma] no-
iv, 2. nih] cod. A ni. ° Stro gr. Post lioc verbum desunt in cod. A duae
iv, 3. jabai] Goth. c. codd. xat. paginae(lextum hinc usque ad v, 1 gatimrjon conti-
iv, 4. gup Jadest punclum ad osiendendumhoc nentes); librarius aiiteni codicis B in errorem indu-
verbtimseparamlum esse a sequenlibus (CAST.),ut ctus repetiiione verborum leika unsarammain eodem
illudTOO «twvofTOUTOU non nferatur ad 6e6f, sed ad versu, omisit.ea quibusGoih. graecancptfipovrislta
<OTtoTwv, quomodocontendunt etiam omnes qni con - xat r>JOJJJ rou 'II?TOVe'vTWa£>p.axivp-Srvlllterpretalus
tr.i Manichaeos et Marcioniusrem tiabuerunt erat, vid.ad Rom.ix,15. °
— iis, * gr. liuhadein]siccod. B et Cast; nisi (Mnx.)
eodem iv, 11. sinleino] Goth. y«p.
mendo, quo vm, 8, s finale excidit, aut pro acctisa- °
iv, 12. nu] nuuc, gr. omn.
tivocasu (ut non incendat iucem evangelii sc. Deus) lv, 13. jah] pr. eiiam, °gr.
° omn.
aut pro dativo (ut non luceal luee evangelii sc. iv, 14. fraujan ] Goth. 'IJIO-OUV.
Deus)accipiendumest; neutrum adjeclivi liuhaleins IV, 16. usgrnd;aKs]vid. ad vs. 1. — appan ] h. I.
(M. vi, t±) haberi posse vix credinpus.Pro liuhadein XKai^.a, Grim. igitnr III 275 miuus recte docet prc
cnd. A liuliadeintlegit, quod cave nominativumesse aXXaneque tj^ nec appan poni debere, nli h. 1.eiiam
censeas, nam subsiantivain — eim innixa, a verbis infra n, 6 el sine dubio appan 1, ix, 2 pro aippau
nasctinlur, est polius geniiivus vocis liuhadei (vid. legendumest, ut Cnst. jam suspicatus esi. Ponitur
vs. 6), quaesola forma statuenda est. de liuhap for- aulem appan pro aXXa prxgresso jabai vel pauhjabai
inata. Genitivnsautem pendet a ni particula, »i ita (elsi) et signilica tamen, atlamen. — iniiuma] sic
dici licel, cf. M. ix, 56 ni habandonahairdeis.Mc.xii, sine dubioincodice legitur, uti Rom. vn, -22, Eph.
19barneni bileipai. L. n, ni vat im rumis.—ungasai- iii, 16, vid. ad Col. i, 29; Cast. X *""""" Pri) V°
wanins]" cod. A c. gr. Grim. W. J. 1. I. p. 187innana scribendum esse
—
IV,5. iVsuxrutu] f gr. omn. uns skalkant]vid. putavit.
ad III,2. IV, 17. veilawaWb jah) momemaneumet, ° g r. —
IV, 6. ur -riqixa] sic codd. pro tu riqisa, quod ge- weiht] sic cod. B; Grim. W. J. I. 1 p. 212 sq. Uiht
 7b9 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 760
18 biufarassau aiveinisvnlbaus kaurein vaurkjada unsis ni fairveiijandambizeigasaiwananeakpizeiunga-
\» 1 saiwanane. untebogasaiwanona riurja sindibbo ungasaiwanonaaiveina.vitmnaukbatei jabaiairbeina
unsara gards bizos hleibros gatairada. ei galimrjon us guba liaham gard unhanduvaurhianaaiveihana
2 in himinam. unte jah in bamma svogatjam bauainai unsarai bizai us himina ufarhamon gairnjandans.
3, 4 jabai svebauh jah gavasidai ni naqadai bigitaindau. jah auk visandans in bizai lileibrai svogaijam
kauridai. ana bammei ni vileima afhamon ak anabamon ei fraslindaidau bata divano fram libainai.
5 , 6 abban saei jah gamanvida uns du bamma gub. saei jah gaf unsis vadi ahman. gatrauandans nu sin-
7 leino jah vitandans batei visandans in bamma leika afhaimjai sijum Iram fraujin. unte bairhgalui-
8 bein gaggarn ni bairh siun. ebban gairauam jah valjam mais usleiban us bamma leika jah ana-
9 bainijaim visan at fraujin. inuh bis usdaudjam jabbe anahaiinjai jabbe afliainjai vaila galeikan
10 inima. unte allai veis ataugjan skuldai sijum faura stauaslola xristaus ei ganimai warj zuh bo
11 svesona leikis afar paimei gatavida jabbe biub jabbe uubiub. vitandans nu agis fraugins mannans
fiillaveisjamip guba svikunpai sijum. abban venja jah in mibvisseini izvaraim svikunbans visan
12 uns. ni ei aflra uns silbans uskannjaima izvis ak lev gibandans izvis woftuljos fram uns ei hahaib
13 vibra bans in andvairbja wopandans jah ni hairtin. unte jabbe usgeisnodedum gupa japbe fulla-
14, 15 frabjam izvis. unte friapva xrislaus dishabaib uns domjandans bala batei ains faur allans gasvalt.
baunu allai gasvultun. j Ji faur allans gasvalt ei bai libaudans ni banaseibs sis silbam libaina ak
16 pamma faur sik gasviUaudinjnh urreisandin. svaei veis fram painma nu ni ainnohuii kunnum bi
17 leika. ib jabai ufkunbedum bi leika xrisiu akei nu ni banaseibs ni kunnum ina. svaei jabai wo in
18 xristau niuja gaskafis. bo albjona uslibun. sai. vaurbun niuja alla. abban alla us guba bimma
19 gafribondin unsis bairh xristu jah gibandin uns andbahli gafribonais. unle svepauh gub vas in
xristau manaseb gafriponds sis ni rahnjands im missadedins ize jah lagjands in uns vaurd gafri-
20 bonais. faur xristu nu airinom. sve at guba gablaihandin bairh uns. bidjam faur xrislu gagavairbnan
INTERPRETATIO.
dantiam aeternae'glorioeonus operatur nobis, 18. non intuentibus haec visibilia, sed haecinvisibilia; nam
haecvisibilia corrumpibilia sunt, verum hnecinvisibilia aeterna. v, 1. Scimus enim , quod si lerrena nosira
dnmus huju* tabernaculi eveniiur, quod xdem a Deo habemus, domum non manufaclam aeiernamin ccelis.
2. Nam etiam in hoc deploramus habilalionein nostram hanc e cceloinduere cupientes, 3. si lamen etiam
induti non nudi inveniumir. 4. Et enim exsislentes in hoc taliernaculo deploramus onerati, in quo non
volumns exuere, si d induere, ut absorbeatur hoc mortale a vita; 5. at qtii etiam effecit nos ad hoc Dens,
qui etiam dedit nobis piguus spiritum. 6. Confidentes nunc semper et scientes, quod exsistentes in hoc
corpore peregiini sumus a domiuo; 7. nam per iidein imus, non per visum. 8. At ronfidimus et optamus
potius exire ex hoc ccrpore et domeslici esse apud domiuum. 9. Propter boc sludemus sive domeSiicisive
peregrini bene placere ei. 10. Nam omues nos apparere debiti sumus coram tribuimli Cbristi, ut accipiat
quisque h;ec propria corporis, secundum quae fecit sive bonum sive maltim. 11. Sciemes igitur limorem
domini hoininibtissuademus, verum Deo cogniti sunius. Al spero etam in conscientiis vesiris c gniios esse
nos, 12. non ut iterum nos ipsos commeudeinus vobis, sed occasionem danies vobis gloriaca nobis, ut
habea is ailversus hos in facie gloriantes ct non corde. 13. Nam sive auoniti-sumus, Deo; sive sobrii-
sumus, vobis; 14. nam charitas Christi conliuet nos, lo. acstimantes hoc, quod unus pro omnibus mor-
luus-est, ntiqiie omnes inorlui-sunt el pro omnibus mortuus-est, ul hi viventes non amplius sibi ipsis
Vivant, sed huic pro se morienli et resurgenti. 16. Igiiur nos ab hoc nunc non ullum cognoscimussecun-
dum carnem, verum si cognovimussecundum carnem Christum, sed nunc non amplius non cognoscimus
eum; 17. igilur si qua iu Chrislo nova creatura, haec vetusla transierunt, ecce facia-siint nova omnia;
18. at omnia e Deo hoc reconciliante nos per Christum et dante nobis ministeriumreconciliationis. 19. Nam
quidem Deus fuit in Christo mundum reconcilians sihi, non imputans iis peccata eorum et ponens in nobis
Verbumreconciliationis. 20. Pro Chrislo igitur legati sumus, ut in Deo exhortante per nos, precainur pro
ANNOTATIONES.
conjecit, quae conjectura loco i, 17 probattir, ubi v, 10. tvesona] propria, gr. omn. St», Goth. c.
—
(eiAls= eXaypia ufaratsau] Goth. c. codd. f et g verss. tSta legit.
ap. Mi. ° etj uTrepSoXijv.— aiveinisvulpaus kaurein] v, 11. tvikunpans] cognilos, quasi antea venjam
aeiernaegloriaepondus, gr. ornn. ativtov fiapo; S6?»f. seriptum esset; post venjaexspectandum erat stikun-
IV, 18. fairveitjandam]Goih. ° ljptwv(unsis) foriasse pana — mik. °
prop er praecedens unsis, ad quod relert participium. v, 12. ei] ut, gr. omn., pro quo Goth. c. codd.
° 0
— sind) sunt, gr. omn. jap. — uskaniijaima) cod. A niarg. anafilhaima,
v, 1. airpeina) sic cod. B; Cast. X oirteina; cae- idem signilicans.— ansj sec. cod. A unsh.—jah
terum notaudum esl ad gards verlmiu mascnliiium n\) cod. A jan-ni, addens c. codd. irt.
nunc adjeclivum femininum poni, vid. ad Neh. vi, v, 15- J^aiei]Goth. c. codd. ° et. — sis] cod. A
16. — ei) quod, ° gr. vid. ad J. xm, 29. — us) incipit 0 X — libaina) sic cod. A; cod. B X Hbainai.
cod. A. v, 16. jabai] Goth. c. codd. ° x«t. — ni panaseips
i ' v, 3. jah\ ° cod. A. ni] vid. ad J. xvi, 21. —-iiia] eum, ° cod. A c. gr.
} v, 5. jah] etiam, ° gr. omn.; cod. A jag. — ahman] omn.
' spiritum, gr. omn. mivp.a.zog. v, 18. unsis]Goth. ° iaoTfl, foriasse scriptum erat
r v, 8. ana/iaimjaim]dalivus, in quo Cast. offen- unsis sis, aut uns sis, vid. vi. seq., cf ad Rom. ix,
disse videlnr et quem Grim. W. J. 1. I. p. 188 falsum 15 et Cor. II, in, 2. — Golh. c. coild. ° 'IBUOU.
pairh]
csse judicat, recie habet, pendel enim a valjam sc. — jali] cod. A jag. — uns] cod. A unsis.
tmsis (optamus nobfe). v, 20. bidjam] cod. A c. codd. bidjandans(pre-
°
v, 9. inuh] cod. A inup; caelerumGoth. y.«i,vid. canles). — gagavairpnan] reconciliari, gr.xaTaXXa-
ad J. XVIII,26. — jappe] sec, cod. A X P& 7»Te,cf. ad M. v, 24,
 761 II AD CORINTHIOSV, 21—VII, 2. 702
21 gnba. unte bana izei ni kunba fravaurht. faur uns gatavida fravaurht ei veis vaurbeima garaihlei
»1,1, 2 gubs in imma. gavauisivans jah ban bidjandans ni svarei anst gubs niman izvis. inela auk qipib
andanemjammaandhausida bus jah in daga naseinais gahalp beina. sai nu mel vaila andanem. sai
3 nu dngs naseinais. ni ainliun bannu in vaihiai gibandans bistuggq ei ni anavammjaidau andbahti
4 unsar. ak in allamma ustaiknjandans uns sve gubs andbahtos in stiviija managamma in aglom in
5 naubim in aggvibom.in slahim in karkarom in unsiitjam in arbaidim in vokainim in lausqibrein
6 in sviknibai in kunbja in laggamodein in selein in ahmin veihamma in friabvai unhindarveisai.
7,8 in vaurda sunjos in mablai gubs bairh vepna garaibteins taihsvona jah hleidumona.bairh vulbu
9 jah unsverein bairh vajamerein jah vailamerein sve airzjandans jah sunjeinai sve unkunpai jah
ufkunnaidaisve gasviltandms jah sai libam sve talzidai jah ni afdaubidai sve saurgandans ip sin-
10 tcino faginnndans. sve unledai ib managans gabigjandans sve ni vaiht aihandansjah allata disni-
11, 12 mandans. muiip unsar usliiknndadu izvis. kaurinbius. hairto unsar urrumnoda. ni breibanda jus
13 in ims ip breihanda in hairbram izvaraim. appan pata samo andalauni. sve fraslim qiba. urrum-
14 naib jali jus. ni vairbaib gajukans urgalaubjandam. unle wo dailo garaihtein mib ungaraihtein
15 aibbau wo gamaindube liuhada mib r<qiza.wouh ban samaqisse xristau mib bailiama ailbau wo
16 daile galaubjandin niip ungalaubjandin. wouh ban samaqisse allis gubs mib galiugam. untejus
alhs gnb> sijnp libandins. qibib auk gub batei baua in im jah inna gaggajah vairba ize gnb jah
17 eis vairbnndmis managei. inuh pis usgaggib us midumai ize jah afskaidibizvis. qibib frauja. jah
18 unhraiiijamma ni aitekaib jah ik andnima izvis. jah vairba izvis du attin jah jus vairbib mis du
Vii, 1 snniim jah danhtrum. qibib frauja allvaldands. bo habandans nu gahaita. liubans. hrainjam unsis
2 af allammabisauleinoleikis jah ahmins ustiuhandans veihiba in agisa gubs. gamoteima in izvis. n
INTERPRETATIO.
Christo reconciliariDeo. 2I.Nam lmne.qui non noverat peccatum,pronobis fecit peccatum.ut nosfierenfus
justitia Dei in eo. vi, 1. Ailjntores etiam vero precanles non temere graiiam Dei accipere vobis, 2. tem-
pore, enim dicit: accepto andivi te et in diesalutis adjuvi te; ecce nunc, tempus bene acceptum, ecce nunc
dies s ilulis. 5. Nonullam utique in quoquam dautes offensionem,ut non viluperetur ministerium nostrum ;
4. sed in omni pracbentesnos-ut Deiministri in patientia multa, in tristiliis, in necessitatibus, in angttstiis,
5. in plagis, in cnrreiibiis, in turhis, in l.ihorihus, in vigiliis, in jejunio, 6. in castitate, in sciemia, in
longanimitaie,in probitate, in Spiritu sanclo, in cariiaie non-ficta, 7. in verbo veritatis,in virtute Dei per arma
jiisu'ii;cdextra et sinis'ra, 8. per gloriam et infamiam,per maledictionemet benediciiunem, ul seducentesel
veri, ut ignoti et cogniii, 9. ut inorientes et ecce vivimus, ut docti et non moriui, 10. ut mcerentes,
verum semper f;attdenies,ut pauperes verum nultos locupleianles, ut non quidquam habenles et omne
conlinentes. 11. Os nosiriim apertum-esi ad vos, Corinihii, cor nostrum dilatattim-est. 12. Non premi-
minivns in nobis, veium premimini in visceribus vestris. 15. At banc eamdem remuneratinnem, uti filiis
dico, dilaiainini eliam vns. 14. Ne fiaiis.socii non-credentibus, nam quae participaiinnum justitiae cum
injnsiiiia, aut quae socictatiim luci cura tenebris? 15. Quis autem consensuum Christo cum Beliamo an(
quaepartiiun credenti ctim non-credenle ? 16. Quis auiem consensuum templi Dei cum idolis? nam vos
templiim f)ei estis viveniis. Dicit enim Deus : quod habito in iis et intro eo, et fio eorum Deuset ii fiunl
mihi populus. 17. Propter hoc exite e medio eorum ei separate v<<s,dicit Dominns, et impurum ne attin-
gatis et ego accipio vos; 18. et fio vobis ad patrem et vos fitis mihi ad filioset filias, dicit Dominusomni-
poiens. vu, 1. Ilas halientes igitur promissiones, cari, purificamus nos ab omni sordium corporis el
spiritus, perficienies sanctificalionemin timore Dei. 2. Locum inveniamus in vobis, non ullum laesimus,
ANNOTATIONES.
v, 21. izei] cod. A ize. — gatavida fravaurht]\ gr. — bailiama] forma bailiam pro graecoBeXia/j aut Bs.
omn. Xt»XCastillionaeo,qnia omni elymologiaeauctoritate
vi, l. jah] cod.— A jap. — bidjandani) precanles, eareat, omnino rejicienda videiur, nos defendi possa
gr. irapaxaXoO/i=v svarei]cod. A svare. illam judicamus, nam si Golh. BeXt«,quod latini
vi, 2. mela—qipip]\ gr. omn. nisi forlasse haec auctores habent, legit, addito m proferre poierat
verba transponenda sunt, cf. ad L. IX, 36. — anda- bailiam, potissimum cum (erminalio a vocali inci-
nem] sic recte cod. A; cod. °
B X andnetn. piens adderetur; sic aizleimis et salamis pre TOU
vi, 3. pannu] uiqiie, cod. A c. gr. omn.— 'EuXtet SaXascripsil, cf. nauelispro TOV Nue.Anno-
bisluggq)sic ccd. B, in quo tamen ei his scriptum minaiivo bailiam, aizleim, salam scfipturus fuissel
est: cod. A bistuqq, vid. Casiill. Add. p. 67.— dubitamus?
unsar) nostrtim, ° gr. vi, 16. wouhpan) vid. ad vs. 15. — alhs] pr. tem-
vi, 5. tausqiprein)jejunio, gr. omn. vxjo-Tetatf. pli, concinnitas sermonis alh dativum requirit, nec
VI,6. friapvai] cod. A frijupvai. est dubium, quin Gnth. ita scripserit, librarius autem
vi, 8. init. coa. A addit jali (et). formula alhs gups in sequentibus deceptus etiam b.
vi, 10. vaiht aihandans] sic codd., uti Grim. W. 1. eam posuii. — *'jup\ cod. A siup.— auk] enim,
J. 1.1. p. 188 j;<mpridem conjecerat; Cast. X vaih- gr. v.aQu;.— inna gagga] Cast. X Jc,->*'!napariieula
tai handans. cum verbis non componiiur, neque quia qoieiem
vi, 11. munp] pro munps, L. I, 64; vi, 45. — ur- (vid. I, v, 12) non motum signilicat, h. 1.cmn gaggan
rumnoda] sic coa. A; cod. B usrumnoda (Cast. X componi potest, dicit enim apostolus se in iis cir-
tisrumnaaaqnia in rod.cxlrema vcrbi pars perspicne cumire, versari.
legi non polest) infra vs. 13 idem cod. recte urrum- vi, 17. tnuA pis] cod. A inup-pis.
naip, vid. ad L. vm, 24. 1 vn, 1. habandans nu) \ gr. omn. — bisauleino]sic
vi, 12. ;"KSJvos, ° gr. omn. recte cod. A, cod. B transpositione litterarum t et i
-
vi, 14. mip] pr. cuin, gr. omn r.ai. aippau] aut male bilauseino, cf. bitauljan Tit. i, 15 et bisautnan
gr. Se. J. xvni, 28.
vi, 15. weuh pan] cod. A woup-pan, sic [vs.s?q.
765 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 764'
5 ainummehun gaskopum ni ainnobun fravardidedum ni ainnohun bifaihodedum. ni du gavargeinai
4 qipa. fauraqab auk batei in hairlam unsaraim sijnb du gasvill.m jah samana libati. managa inis
Irauains du izvis. nianaga mis wolluli faur izvis. usfullibs iin gablaihtais. ufarfullibsini fabedais in
5 allaizos managons aglons imsaraizos. jah auk qiuiandam unsis in makiuunjai ni vailil *babai<Ia
6 gavieilainais leik unsar ak in allamma anapragganai utana vailijons innana agi?a. akei sa g;ib!ai-
7 hands hnaividaiin gabrafstida uns gub in quma leitaus. abban ni baiainei in quma is ak jah in
gablaihlai bizaiei g;ibrafsiibs vas ana izvis gateihands uns izvara gairnein izvarana gaunoba izvar
8 aljan faur mik svaei mis mais faginon varb. tinte jabai gaurida izvis in baim bokom. ni Idreigo inik
9 jali jabai idreigoda. gasaiwa auk batei so aipislaule jaina jabai dul-leiiilai weilai gatirida izvis. nu
fagino. ni unte gauridai vesup ak unte gauridai vesub du idreigai. saitrgaidedub auk bi gub ei in
10 vaihtai ni gasleibjaindau us unsis. unte so bi gub saurga idreiga du gauistai gatulgidai ustiuhada
11 ip bis (airwatis saurga danbu gasmibob. saiw auk silbo bata bi gub saurgan i/.vis welauda gatavida
izvis usdaudein akei sunjon akei unverein akei agis akei gairnein akei aljan akei fraveil. in allamma
12 uslaiknidedub izvis hlulrans visan pamma toja. appan jabai melida ni in pis anainahijaiidins ni in
pis anamabtiiiins ak du gabairbljan usdaudein unsara. poei faur izvis liabam vipra izvis in and
13 vairpja gubs. inuh bis gaprafstidai sium abpan ana gabrafsleinai unsarai filaus mais faginodedun
14 ana fahedai teitaus. unie anaweilaibs varp ahma is fram allaim izvis. unte jabai wa imma fram
izvis waiwop. ni gaaiviskops varp ak svasve allala izvis in sunjai rodidedum sva jah woftuli unsara
15 , 16 so du teitau sunja varb. jah brusts is ufarassau du izvis sind gamunandins bo allaizeizvara ufliausein
viu, 1 sve uiib agisa jah reiron andnemub ina. fagino nu unle in allamma gatraua in izvis. abban kannja
INTERPRETATIO
non ullum corrupimus, non ullum decepimus. 3. Non ad cnndemnationem dico, praedixi enim quod in
cordibus nostris estis ad nioricnduin et una vivcndum. 4. Mulla niilii confidentia ad vos, rnulta mihi glo-
riatio nro vnbis, impletus suin consolaiione, impletus sumgaudio propter omnemmiiliam tristiliam nostram.
5. Kt enim venieniibus nobis in Macidoniamnon quidqumi habuit rei|iiiei corpus nostrum, sed in omni
vexati, extra cenamina, inius timores. C. Sed bic consolans humiles consolatus-est nos Deus in adventu
Titi, 7. at uon solum in advenlu ejus, scdetiam in consolalione qu;i admoiiitos luit in vobis, nunlians
noliis veslrum desiderium, vestium fleium, vestrum studimn pro me, adeo-ut mihi magis gaudere factum-
esset. 8. Nam si contristavi vos in his. lilteris, non poenitel me, et si pcenituit, video enim quod haeo
epistola illasi ad pauctim lempus conlristavit vos, 9. nnnc gaudeo, non quia conlristati fuisiis, sed qaod
contristati fuistis ad poeniientiam. Moernistisenim secunduiii Deum, ut in quoquam non castigeminia nobis,
10. nam hic secundum Deuni moeror poeuiientiam ad salutem lirmam elficit, veruin hujus mundi nioerot
mortem parat. 11. Vidc enim ipsum lioc seciiiidumDeum mcererevos quanlam perfecil vobis sollicitudi-
nem, se<l defensionem, sed iiidignationein, scil timorem, sed desiderium, sed studium, sed vindiclam; in
omni praeslilistisvos ptiros esse hoc opere. 12. At si scripsi non propter hunc injuria-afficieniem, non
propter hunc injuria-afleetum, sed ad osiendendum solliciludinem nosiram, quam pro vobis habemus erga
vos in facie Dci. 13. Propler hoc inouiii sumus, at in consolatione nosira iimlto magis gavisi-sumus d«
gaudio Tili, n.imrefeclus fuit spiritus ejus ab omnibiis vobis. 14. Nam si quid ei de vobis gloriatus sum, non
pudore affectus fui, sed sicut onine vobis in veritale loculi-suinus, sic eiiani gloriatio nosira haecad Titum
veritas fuit, 15. et visccra ejus abuiulaiiier ad vos sunt reminiscentis hoc omnium vestrum obsequium, ul
cuin tiinore et tremore suscepistiseum. 16. Gaudeo igitur, nam in omni confido in vos. vni, 1. At notifica
ANNOTATIONES.
1 vn, 3. sic recte cod. A; cod. B sine sensu anie jabai ponit (vid. supra), unde his locis Goih.
sijup]
tijum. — gasviltaH)cod. A mipgasvillan(simul niori, in illo w*igravem quemdani sensum° non posuisse ap-
cvwaroSavetv),ulraque ieciio codd. graecorumancto- parei; caeierum teitilai (paiicuiri) gr. omn. neqtia
ritaie comprobalur. —jah samanu liban] cod. A jas- Joan. v, 35; l'liil. 15 addittir; Oicituraulem Skeir.
lamana (X) libam, Cast. X Jct>°amanatiban(viil. ad p. 47, 5 rfu teitilammamela.
Mc. u, 25).
" vn, 9. saurgaidedup] sic recte cod. A ; cod. B X
vn, 4. managons] mullam, gr. oinii. saurgidedup. — ° m)° cod. A.
vn, 5. makidonjai] cod. A makaidonjai, vid. ad vn, 10. so] cod. A. — gatulgidai]cod. A gatulgida
i, 16. ad idreiga relatum, cum gaiulgidai ad ganis.ni rcfe-
vn, 6. gaplaihands\ sic recte cod. A; cod. B X reinJiim sit. — ustiuhada] vid. ad J. xui, 35. — rfu
gaplaihans, vid. ad Me. xu, 24. tcitau] ad Titum. gr, M Ttrov; Golh. c. codd.7rjo6i;
VII,7. izvurana]evspeclaveris wtiara ad gaunopa Tirov.
relatum; Grim. W. J. I. I. p. 193 ut izvaranu recte vn, 11. saiw] cod. A X >oiwa(video). — hlutratis]
babeal, gaunopa librarii rnendum esse judicat pro sic codd.; Casl.°X hauirans, vid. ad l, 12. — tiisau]
gaunop, nobis ad eos solcecismospertinere
—
videtur, Gotb. c. codd. EV.
de quibus ad Neh. vi, 16 diximus. varp] fieret, vn, 12. jabai] Golh. ° xai. — melida] Golh. ° Outv.
" gr. omn. vn, 13.—inuh pis] cod. A inup-pis.—stiim] cod.
° — °
VII,8. jabai) Goth. c. cod. c. ap. Mi. x«i. paim] A sijum. appan] at, gr ; Goth. conspir.it cmn iis
o cod. A. — jahjabai] gr. omn. et xat, lormula hoc codd. qui Se h. I. ponunt et infra post ttepio-aoTepoi
verborum ordiue invemtur etiam xn, 11, cum L. (filaus) omittunt. — aim] pr. ° cod. A. — uinara»]
xvin, 4 jabai jah legatur. — gasaiwaauk] cod. A unle nostra, gr. u^wv.
gasaiwa(nam video). — dullcililai\ cod. A dn leiiitai; vn, 14. izvis]gr. oinn. post rodidedum.
lectio recepta, quod jain Cast. adnotavit, pro duh VII,15. jah brusts) cod. A jab-brusts. — ina] sic
teiiVai (vid. ad Cor. 1, vu, 16), cui inest /«i parti- recte cod. A; cod. B X *"*•
cula (-uh); nam etsi ad i. xviu, 26 uh encliticum pro VII,16. nu) igitur, ° gr.
xat eiiam significantcparticula poni posse ncgavimus, — aikkles-
vni, 1. kannja\ notilico, gr. yv<w/>i?ofttv.
tamen eos iocos excipimus quibus xai cuin d con- jon) sic cod. B; cod. A omuino melius cum gr. omn.
jungitur; his enim tynb. jah aut plano omittit, aut aikklesjotr.(ecclesiis).
765 II AD'CORINTHIOSVIII, 2—19, 766
2 izvis. brobrjus. ants gups po gibanonin aikklesjon makidonais. patei in managamma kustau aglons
3 managdups fahedaisizejah pata diupo unlediize usmanagnoda dugabein ainfalpeins ize.unle bimahtai
4 veitvodja jah ufar maht silbaviljos vesun. mip maiiagai usbloteinai bidjandans uns niman
5 anst seina jali gamainein andbahtjis in bans vertians. jah ni svasve venidedum ak sik silbans
6 atgebun frumist fraujin. babroh ban uns pairh viljan gubs. svaei bedeima teitaun ei svasve
7 faura dustodida. Svah ustiuhai in izvis jah bo anst. akei sve raihtis in allamma managnib
galaubeinai jali vaurda jah kunbja jah in allai usdaudein jah ana bizai us izvis in uns friabvai
8 ei jah in bizai anstai managnaib. ni svasve fraujinonds qiba izvis ak in bizos anparaize us-
9 daudeins jah izvaraizos frlabvos airkuiba kiusands. unte kunnup anst fraujins unsaris iesuis
xristaus patei in izvara gaunledida sik gabigs visands ei jus bamma is unledja gabeigai vair-
10 baib. jah ragin in pamma giba. unte bala izvis batizo ist. juzei ni batainei viljan ak jah taujan
11 dugunnub af fairnin jera. ib nu sai jah taujan ustiubaib ei svasve faura ist muns du viljan sva jah
12 du ustiuhan us bammei habaib. jabai auk vilja in gagreftai ist. svasve habai. vaila andanem ist. hi
13, 14 svasve ni babai. ni sva auk ei anbaraim iusila ib izvis aglo ak us ibnassau. in bamma nu mela izvar
ufarassus du jainaize barbom. ei jah jainaize ufarassus vair|>al du izvaraim barbom ei vairbai
15, 16 ibnassus. svasve gamelib ist. saei filu ni managizo jah saei leitil ni favizo. abban aviliud guba. izei
17 gaf bo saraon usdaudeiu faur izvis in hairto teitaus. unte raihtis bida andnam. abban usdaudoza
18 visands silba viljands galaib du izvis. jab-ban mibsandidedum imma brobar. bizei hazeins in aii
19 vaggeljons and allos aikklesjons. abban ni pat-ain ak jah gatevibs fram aikklesjom mib gasinbam
INTERPRETATIO.
vohis, fralres, gratiam Dei hanc datam in ecclesiaMacidoniae. 2, quod in multo experimenlo tristitiae multitudo
gaudii eorum et haec profunda paupertas eorum abundavit ad divitias simpliciiaiis eorum ; 3. nam secundum
Viriuiemtestor et supra virtutem voluntarii fuerunt, 4. cum miilta exhortatione precantes nos accipere graliam
suam et communic.aiionemniinisteri.i in hos smcios. 5. El non sicut speravimus, sed se ipsos dederunt
primum Domino, deiude autem nobis per voluntatem Dci, 6. adeo-ut precaremur Titum, ut sicut antea
incepit, sic perficiat in vos etiam hanc gratiain. 7. Sed uti quidem in nmni abundaiis, fide et verbo et
cognitione et in omni sollicitudine et in hac e vobis in nos caritaie, ut etiam in hac gratia abundelis. 8.
Non sicut dominans dico vobis, sed propter hanc aliorum solliciludinem etiam vestrae caritatis sincerilatem
probans. 9. Nam cognoscitis gr;iiiam domini nostri Jesu Christi, quod propier vos pauperem-fecit se
dives existens, ut vos hac ejiis paupenate divites fiaiis. 10. Et consilium jn lioc do, nam hoc vobis nie-
liusest, vos qui non solum velle, sed etiam facere incepistis a praccedenle anno. 11. Verum nunc ecce
eiiam fadfereperficiatis, ut sicut adest animus ad cupieuduni, sic etiatn ad perficiendum, ex quo habelis.
12. Si enim voluntas in paratoest, sicut Iiabeat, bene acceplum est, non sicut non habeat. 13. Non sic
cnim ut uliis quies, verum vobis iristitia, sed ex aequalitaie; 14. in hoc nunc tempore vestra abun-
dantia ad illorum inopias, ut etiam illorum abundautia liat ad vestras inopias, ut fial aequalitas, 15. sicut
scriptum est: qui multum, non plus et qui paucum, non minus. 16. At gralia Deo, qui dedit hanc
eamdem solliciludinem pfo vobis in cor Tiii, nam quidem precem accepit; 17. at sollicilior existeng
ipse volens profectus-est ad vos, 18. etauiem misimus cum eo fratrem, cujus laus propler evangelium
per omnes ecclesias. 19. At non hoc-solum, sed etiam ordi; atus ab ecclesiis inier socios-peregrinationis
ANNOTATIONES.
vui, 2. jah patd) cod. kjap-pala. Golb. ° TOutr., sic vs. seq.
vin, 3. siibaviljos] qtiod adverbiumne esset (uti VIII, 11. fauraist] artest, " gr. omn. — du\ sec.
uljaleikosPhilipp. m. 15), an adjectivtim, cum Cast. ad, gr. TO;Goth. c. cod. n ap. Mi. et verss. lat. TOU
dubitasset, Grim. W. J. p. 202 et Gram. III, 596 legit. — habaip) habetis, cod. A habai (babeat) c.
pluralem substantivi esse recte monuit, rectius au- vers. Copl.
lem pro si(6avi/isformam silbavileis posuisset, vid. viu, 12. vitja] sic codd., C.ast. X viljan. — gagref-
Gram. 1, 599 sq. -=-tiesun]fueruut, ° gr. omn. lai) sic Grim. W. J. p. 192 et Gram. III, 514 recto
vlii, 4. uibloteinai) cod. BX usblopeinai. — ni- conjecit (cf. L. n, 1) et Mssm. B. A. p. 325 dicit in
man) accipere, ° gr., qui habent—
cum uns post vei- cod. aitero ita scripttim esse videri, cum alter hac
°
hans ponunt; Ulf. c. Ambrst. seina] suam, gr. parteAi.i.muiilaius sit; Cast. gagrei....
* tai, sed gagreftai
omn. cf. ad I, vn, 16. ap. p. 67. — svasve] Goih. eav et paulo post
vin, 5. iaA ni] cod. A janm. — paproh pan) cod. c. codd. T«. — ist] sec. cst, ° gr. omn.
A paprop-pan, caeterum gr. omn. xat; Goth. c. viu, 13. sva) sic, ° gr. omn., nisi Golb. tvaei in-
verss. lat., cf. tamen L. iv, 9, ubi paproh = terjecta auk particula diremit; de simili Imesi vid. ad
xai*. L. l, 20.
VIII,7. rai/itis] hac particula nep enclitlcum red- viu, 15. managizo— fauisoj plus — minus, gr.
ditur, sic L. i, 1 unte raihtis (imiS-inep). xvm, 14 omn. ljrXeo'vao-e — »iXaTTov»o-e. — jah taei] cod. A
pau°railuis (faip). — in] sec. in, ° gr. oinn. — ana] jas-saei.
in, gr. omn.— fria/JDat]cod. A frijapvai. VIII, 16. aviliud]<cod.A aviliup. — izei) cod. Aize.
vin, 8. svasve fraujinonds] sicut dominans, gr. — faur izvis] cod. B ° X-
omn. xaT eatTaynv; Goth. c. Vulg. — izvis] vobis, vin, 17. lilba viljands] Cast. X jct.
0 gr. om. — usdaudeJMs] sic recte cod. A, cod. B X vni, HS.jap-pan] cod. B (?) X gap-pan, cod,
usdaudein.— friapios] cod. A frijapvos. A (?) X 9alt Pa"-—pizei) cod. A X pM-—*"] Pro*
vm, 9. gabeigai\ cod. A gabigai. pter, gr. omn. lv (in). — and) per, sic in cod. B seri
' viu, 10. jah ragin] cod. A jar-ragin. — viljan — ptum esse videri Cast. in Arfrf.p. 68 dicit, dum in
taujan] 1 cod. A c. gr: omn.; cod. B cum vers. Syr. cod. A ana videatur, sed and solum est recium.
- et Arab. (ab ea, quaui edidit Walton prorsusdiversa, vin, 19. mip gasinpam] inter socios, cod. A e. gr.
exslanle in bibliotheca Ambrosiana in cod. penta- omn. mipgasinpa (cousocius). — du) Gotli. c. codd.
gtolto epistolas Pauli continente. CAST.).Cxterum 0 «VT0V.
767 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 7G8
20 nns mib anslai bizai andbahtidon fram unsldtt franjins vulbau jah gairnein unsarai. bivandjandam
21 bata ibai was uns fairinodedi in digrein bizai andbahtidon frara uns. garedandans auk go.la ni
22 batainei in andvairpja gubs ak jah in andvaiibja manne. insandidedum ban mib im brobar unsa-
rana. banei ^akausidedum in managaim ufta usdaudana visandan abban nu sai filaus mais usdau-
23 dozan trauainai managai in izvis. jabbe bi teilu. saei ist gaman mein jah gavaurstva in izvis jabba
24 brobrjus unsarai apauslauleis aikklesjono vulbus xristius. apban uslaiknein friapvos izvaraizos
ix, 1 jali unsaraizos wofluljos faur izvis in im ustaiknjandans in andvairpja aikklesjono. abban bi and-
2 bahti. batei rahtoda du veihaim. nfjo mis ist du meljan izvis. unte vail gairnein izvara. bizaiei fram
izvis wopa at makidonnim. unte axaja gamanvida ist fram fairnin jera jali bata us izvis aljan ga-
3 vagida bans managistans izei. abban fauragasandida brobruns ei woftuli unsara so fram izvis ni
4 vaurbi lausa in bizai halbai ei svasve qab gamanvidai sijaib. ibai jabai qimand mib' mis makido-
neis jah bigitand izvis unmanvjans. gaaiviskondau veis. ci ni qibau jus. in bamnia stomin bizos
5 woftuljos. naudibaurfl nu man bidjan brobruns ei galeibaina du izvis jali fauragamanvjaina bana
fauragahaitanan aivlaugian izvarana bana manvjan visan svasve vailaqiss jah ni svasve bifaibon.
6 balub ban saei saiib us gabagkja. us gabagkja jah sneibib jah saei saiib in binbeinai. us biupeinai
7 jah sneibib. warjizuh svasve fauragahngida hairtin ni us trigon aibbau us naubai. unte blasana
8 giband frijop gub. abban mahleigs isl gub alla anst ufarassjan in izvis ei in allamma sinieina
9 allis ganauhan habandans ufarassjaib in allamma vaurslve godaize. svasve gamelip ist. lahida gaf
10 unledaira. usvaurhls is visib du aiva. abpan sa andslaldands fraiva bana saiandan jah hlaiba du
11 mata andstaldib jah managjai fraiv izvar jah vahsjan gataujai akrana usvaurhtais izvaraizos. in
INTERPRETATIO.
hobis cum graiia hac minislrata a nobis ad domini gloriam el promplitudinem nqstram, 20. deviian-
tibus hoe, ne quis nos vituperaret in ahundantia hac ministrata a nobis; 21. curanies enim bona non
sohmi in facie Dei, sed eiiam in facie hominum. 22. Misimus nutem cum iis fratrem nosirnm, quem
probavimus in multis sappe sollicituin existentem, at nunc ecce multo magis sollicitiorem confidentia innlia
in vos; 23. sive pro Tito, qui est socius mens et adjntor in vos, sive fratres noslri, apostoli ecclesia-
rum, gloria Christi. 24. At ostensionem caritatis vcslra»et nostrae gloriationis de vobis in iis evliibemei
in praesentia ecclesiarum. ix, 1. At de ministerio, quod periinuit ad saucios, superfluiim mihi esl ad
scribendum vobis; 2. nam scio promptiludinem vestram, qua de vobis gloiior ad Macidones, nam Achaja
praeparata est a praecedenle anno ; at haecex vobis aemulaiio concilavit hos plurimos enrum. 3. At prae-
misi fraires, ut glorialio nostra haec de voliisnon fieret inanis in boc dimidio, ut, sicut dixi, prarparati
sitis, 4. ne, si veniunt cum me Macidoneset inveniunt vos imparatos, pudeat nos, ut non dicam vos,
in hac confinnatione hnjus gloriationis. 5. Necessitatem igiiur pmo ro are fraires, ut eant ad vos et
praeparent hanc promissam eulogiam vestram hanc paratam esse uti henedictionem et non nti deceptio-
nem. 6. Hoc autem qui serit e parcimonia, e parcimonia eiiam metit, et qui serit in benedictione, e
benedictione etiam metit. 7. Quisquc sicut praedestinavit corde non e dolore au.t e necessitaie, nam liila-
rem datorem amat Deus. 8. At potens est Deus oinnem gratiam augere in vobis, ut in omni semper
omnis sufficientiam habentes abundetis in omni operum hnnorum, 9. sicut scriptum est : dispersil,
dedit pauperibus, justitia ejus manet in aevum. 10. At hic donans semine hunc serentem etiam pane
ad cibum donat, et augeat semen vestrum, et crescere faciat fructus juslitiae vestrae. 11. ln omni locu-
ANNOTATIONES.
VIII,20. bivandjandam) devitantibus, ad proxime 4. — rf« meljan] Casl. X jct.; cajterum Golh. c. codd.
praecedens uns relatum, cod. A bivandjandans(devi- ToOpro TOlcgit, cf. 8,11.
tantes) c. gr. omn., ad sequentia pertinens, cf. ad IX, 2. wopa] glorior, cod. A wopnm (gloriamur).
iv, 18 —digrein) sic in cod. A posteriorem manum — makidonnim] sic cod. B pro makidonim, vid. ad
recte emendasse pro digrjin (quod in cod. B legitnr Gal. v, 15. — axaja] cod. A akaja, utrnmque recte
et prima manu eiiam in cod. A scriptum fuil), jam habet, sic pusxa, zaxarias et paska, zakarias scribi-
Grim. W. J. p. 194 indicavit. tur.— gavagida] cod. A usvagida, idem signilicans.
vni, 21. gups] Dei, gr. xupiou. — !**i] eorum , ° rod. A c. gr. omn.
vni, 22. usdaudana] sic recte cod. A, cod. B X tts" ix, 4. jah bigitand)cod. A jab-bigitand.— unmanv-
dauda — fdaus mais] de qua uberlate loquendi vid. ad jans] cod. A X unmant!jfl»d*,vid. ad L. x, 2.— gaai-
M. vi, 26; cod. A filu. tiisfcondau]cod. A X gawviskonda.— qipau] dicam,
vm, 23. jah gavaurstva] cod. A jag-gavaurstva; gr. XEyuyev. — pizos wolftuljos] hujus gloriationis,
caeternm gavaurstva gr. omn. post izvis. — vulpus] 0 gr. et cod. A ° pizos. m
cod. A vuipaut (gloriae) c. Veles. et verss. lait. ap. 5.
ix, jah m'] cod. A jan-ni.
Mill. nisi vulpaus pro vulpus scriplum est, vid. ad ix, 6. saiip] ulr.,—cod. A saijip. —«s gapagkja]
Mc. VII.32. utr., Cast. X Jct- piupeinai] benediclione, gr.
VIII,24. friapvot] cod. A frijapvot. — ustaiknjan- evXoyiati;;caeterum Goih. pro priore eVt c. cod. h
dans\oslenilemes, gr. evSei^ao-Se. legisse videtur, de allero ulrum ir.i an i$ legerit, non
ix, 1. appan] Goth. aat ixivaut yap omillit, utram- satis liquet.
que enim graecamparticulam per appan reddii; veri IX, 7. naupai] hinc usque ad (andhulei) nins xn,
tamen est similius, eum p.ivomisisse : primum quia 1 in cod. A deest. — giband] Casi. hanc formam fal
yap in omnibus iis codd. legitur, quibuscum aliis sam pr.o gibandan esse dicens, erral. vid. Grim. I,
etiam locis consentire solet; deiude qnia Se vs. 3 illi 1017.
(ttv oppositum, ileriiin per appan converlit, nullus ix, 8. ts(] est, ° gr. omn.
autem nobis innotuit locus, ubi p.iv— Si per appan ix, 9. usvaurhts] cod. li, X «fvaurlt, vid. ad M.
— abpan redditum esset, sed aut jxe'vaut Ss respon- v, 15.
det; accedit quod Goth. yiv saepius omittit, cf. xi
 m II AD CORINTHIOSIX, 12-X, 14. 7T0
12 aJiamma gabignandans in allai ainfalpem. sei vaurkeib bairh uns aivxaristian guba. unte andbahti
bis gudjinassaus ni batainei ist usfulljandogaidva bize veihane ak jali ufarassjando bairh man;<ga
15 aviliuda gupa. bairh gakust bis andbahtjis mikiljandan-sgub ana ufhauseinai andahailis izvaris in
14 aivaggeljon xrislaus jah in ainfalbein gamaindubais du iin jah du allaim jah izei bidai faur izvis
15 gairnjandans izvara in ufarassau anstais gups ana izvis. aviliud gupa in bizos unusspillodons is
x, 1 gibos. abban ik silba pavlus bidja izvis bi qairrein jah mukamodein xristaus. ikei ana and-
2 augi railuis hauns im in izvis abban aljar visands gatraua in izvis. abban bidjam ei ni andvairbs
gatrauau trauainai. bizaiei man gadaursan ana sumansbans munandansuns sve bi leika gaggandans
5 , 4 in leika auk gaggandans ni bi leika drauhlinom. unte vepna unsaris draubtinassaus ni leikeina ak
5 mahleigaguba du galaurbai lulgibo. mitoninsgatairandans jah all hauhipos ushafanaizosvibra kunbi
6 gubs jah frabinbandans all frapjejah in ufhausein xristaus tiuhaiidans. jah manvubahabandansdu
,7 fraveitan all ufarhauseino. ban usfulljada izvara ufhauseins. bo bi andvairbja saiwib jabai was
galrauaib sik silban xrislaus visan. bata bagkjai aftra af sis silbin ei svasve is xristaus sva jali veis.
8 abban svepauh jabai wa managizo wopam bi valdufniunsar. patei atgaf frauja unsisdu timreinai jah
9, 10 nidu gaiaurpai izvarai ni gaaiviskonda. ei ni bugkjaiuia sve plabsjandans izvisbairh bokos. untebos
11 raihtis bokos qiband kaurjos sind jah svinbns ip qums leikis lasivsjah vaurd frakunb. bata bagkjai
sa svaleiksbaiei wileikai sium vaurda pairh bokos aljar visandans svaleikaijah andvairbai vaurslva
12 unie ni gadaursum domjan unsis silbans aibbau gadomjan uns du baim sik silbans analilliandamak
13 eis in sis silbam sik silbans mitandans jah gadomjandans sik silbans du sis silbam ni frabjand. ijl
14 veis — ak bi mitab garaideinais. boei gamat nnsis gub mitab fairrinnandein und jah izvis. ni auk
svasve ni fairrinnandans und izvis ufarassau ufbanjam uns. unte jah und izvis gasniumidedum in
INTERPRETATIO.
plelali, in omni simplicitate, quae operatur per nos eucharistiam Dco;*12. nara ministerium hujus
muneris non solum est implens inopiam lioruni sanctorum, sed ctiam augens per multas gratias Deo.
13. Per experimenlum hujus ministerii glorificantes Dcura in obedieniia confessionis vesirae in evan-
gelium Christi et in simplicitate commtinieaiionisad eos et ad omnes, 14. et eorum prece pro vobis
desiderantes vos in abuiidaniia graiiae Dei in vobis. -15. Graiia Deo propter hoc inenarrabile ejus
donum. x, 1. At ego ipse Paulus rogo vos per Immanilaleni et lenitatem Chrisii, ego-qui in fa-
Ciequidem humilis sum in vobis, at alias existens confido in vos. 2. At rogamus ut non praesensconfi-
dam liducia, qua puto audere iri quosdam hos putantes nos ut secundum carnem ambulantes, 3. in carne
enim ambulanies non secundum carnem militamus; 4. nam arma nostrae mililiae non carnalia, sed potentia
Deo ad eversionem munimemorum, 5. opiniones evertentes et omne altitudinis elaiaecontra scientiam Dei
et capientcs omue ineniium, et in obedieutiam Christi ducentes, 6. et parate haiientes ad ulcisccndum
omne inobedientiarum, cum cxpletur vestra obedientia. 7. Ilaecde facie videlis? Si quis confidil seipsum
Christi esse, hoc opinetur rursus a se ipso, ut sicut is Christi, sic eiiam nos. 8. At quidem si quid plus
gloriamur dc potentia noslra, quam dedit Dominus nobis ad acdilicalionemet non ad eversionera vestram,
non erubescimus, * 9. ut non videamur ut lerrentes vos per liiteras; 10. nain haequidem litierae, dicunt,
gravessuntei fortes, verum adventus corporis infirrauset verbum despeciuin. 11. Hoc opinetur hic talis,
quod quales sumus verbo per litteras alias existenles, tales etiam praseutes opere, 12. nam non audemus
judicare nosipsos atit comparare nos cum his se ipsoscommeudantibus, sed ii in se ipsis se ipsos metientes
et comparantes se ipsos cuin se ipsis non intelligunt. 13. Verum nos — sed secundum mensurain regulae,
quam mensus-est nobis Deus, mensurain periingeiilem usque-ad etiain vos. 14. Noneniin sicut non per-
lingentes usque-ad vos abundanter extendimus no.s, nam etiam usque-ad vos contendimus in evangelio
ANNOTATIONES.
ix, 13. t«J sec. in gr. omn. ^vvSiiirofiai.
ix, 15. avdiud) Goth. c. codd. p Se. — unusspil- x, 9. pugkjaima] videamur, gr. SO^M. —plahsjan-
lodons) cod. B X unusspillidons,vid. Rom. xi, 35 ; dans] terrentes, gr. expoSefv.
i pro o aliquoties falso a librariis scriptum esse, ad x, 10. qipand] dicunt, gr. omn. yno-i; Goth. c.
L. i, 23 vidimus. Vulg. — sind] sunt, ° gr. omn. — qums) sic cod. B;
x, 1. iifcsilba]] gr. omn. — »m] sum " gr. omn.— Cast. X ouma.
aljar visands]Casl. X Jct-« s'c vs- **• x, 11. aljar visandans]vid. ad vs. 1. °
x, 2. bidjam]cod. B)t{ bidjan. graecis— accommoda- x, 12. unsis silbans) nos ipsos, gr. omn. — rfu
tum esset. si bidja (rogo) legeretur. paim] ad hos, gr. omn riai TWV. — sik] cod. B X °ik
gatrauau)
cod. B X gatraiau,, Caslillionaeo(Gloss. p. 64) at sik; idem verbum librariorum negligentia mendose
pro au scriptum esse videbalur, ul duplicalioejusdem repetitum saepiusinveoiiur, sic supra vi, 3 ei ei, in-
diplithongi vitaretur; quam defendendi rationem ut fra xn, 6 aippau aippau, cf. atl J. u, 41; etiam plura
sapientibus probaveril, admoduni veremur. verba, uli Eph. vi, 9, ubi jahjus [raujans in cod. A
[ x, 4. unsaris drauhtinassaus)\ gr. omn. bis scripta sunt.
x, 5. °jah) tert. et, ° gr. omn. — liuhandans) du- x, 13. veis] initio versiculi desunt verba respon-
centes, gr. dentia his textus graeciov^t eir ra apnrpa xav^ijo-o-
x, 8. svepauhjabai) quidem si = eav re, ut Goth. fte9a; amanuensis enim in transcribendo integram
xai omisisse videatur; svepauh reddendis encliticis lineam omisit, curnque postea vidisset sensum om-
inservit aliis eiiam locis, vid. Rom. vm, 9 svepauh nino constare non posse, vocem veis (nos) supra li-
jabai — tmep; pro svepauh ila saepiusraihtis ponitur, neam addidit (CAST.),cf. ad jv, 10. — fairrinnan-
vid. ad vin, 7; — re a Gotli. plerumque exprimi non dein] perlingeulem, gr. omn. i<puio-Bai.
solere, ad L. n, 16 comprobavimus.— wamanagizo] x, 14. und] sec, gr. omn. ante unte.
1 gr. — gaaiviskonda]erubesciinus, gr. omn. aiu-
771 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 772
15 aivaggeljon xristaus. ni inu milab wopandans in framapjaim arbaidim abpan ven habam at vahs-
16 jandein galaubeinai izvarai in izvis mikilnan bi garaideinai unsarai du ufarassau. ufarjaina izvis
17 aivaggeljon merjan ni in framabjaim arbaidim du manvjaimwopan. abban sa wopands in fraujin
18;xi,1 wnpai. unte ni saei sik silban gasvikunpeib. jains ist gakusans ak panei frauja gasvikunbeib. vainei
2 uspulaidedeip meinaizos leitil wa unfrodeins akci jah uspuluib mik. unte aljanonds izvis gubs al-
3 jana gavadjoda auk izvis ainammavaira mauja svikna du usgaban xristau. abpan og ibai aufto
svasve vaurtns aivvan uslutoda filudeisein seinai riurja vairbaina frabja izvara af ainfalpeinjah
4 sviknein bizai in xristau. jabai nu sa qimanda anbarana iesu mereib. banei veis ni meridedum.
aibbau ahman aubarana nemub. banei ni nemup. aibbau aivaggeljon anbara. boei ni andnemub.
5 vaila usbulaidedup. nian auk ni vaihiai mik minnizo gataujan baim ufar inikilvisandam apaustau-
6 lum. jabai unhrains im vaurda akei ni kunbja. appan in allamma gabairblida in allaim du izvis.
7 aibbau ibai fravaurht tavida mik silban haunjands ei jus ushauhjaindau. unte arvjo gups aivagge!-
8 jon merida izvis. anbaros aikklesjons birauboda nimands andavizn du izvaramma andbahtja jah
9 vizands at izvis jah ushaista ni ainnohun kaurida. unte barbos meinos usfullidedun broprjus qi-
10 mandans af makidonai jah in allaini unkaureinomizvis mik silban fastaida jah fasta. isl sunja xri-
11 staus in mis. unte so woftuli ni faurdamrajada in mis in landa akaje. in wis. unle ni frijo izvis. gup
12 vait. ippatei lauja jah taujan haba ei usmaitau inilon pize viljandane inilon ei in paminei wopand.
13 bigitaindau svasve jali veis. unte bai svaleikaigaliugaapausiauleisvaurslvjans hindarveisai gagalei-
14 kondanssikdu apaustautumxristaus. jah nist sildaleik. unle silba satana gagaleikobsik aggillau liuha-
15 dis. nist mikil jabai andbablos is gagaleikond sik sve andbahlos garaihteins. bizeei andeis vairbib
. INTERPRETATIO.
Christi. 15. Non sine mensura gloriantes in alienis laboribus, at spem habemus in crescente fide vestra in
vobis augeri secundum resulain nostram ad abundantiam, 16. ultra vos evangeliumpraedicare, non in
alienis laboribnsad parata gloriari : 17. al hic glorians in Doininoglorielur, 18. nam non qui se ipsmn
commeiidat, ijle est probatus, sed quem dominus commendat. xi, 1. Utinam paleremini meae paucum
aliquid slullitiae, sed eiiain patiamini me; 2. nam aemulansvos Dei aemulatione, despoudi enim vos uni
viro puellam castam ad exbibendum Chrislo. 3. At lirueo, ne forte sicut serpens Evvan decepit dolo suo,
corruptae fiant mentes vestraea simplicitate et caslitate bac in Christo. 4. Si igitur hic veniensalitimlesum
praedicat,quem nos non praedicavimus:aut spiritum alium accepistis, quem non atcepistis; aut evangelium
aliud, quod non reccpistis; bene passi-estis. 5. Puto enim non quoquam me minns facere his supra multum
exsistentihus apostolis. 6. Sinpurus sum verbo, sed non scientia, at in omni me-manifesiaviin omnibus
ad vos. 7. Aut num peccatum feci me ipsum humilians, ut vos exaltemini, quod nei|uidquamDei evange-
lium praedicavivobis? 8. Alias ecclesias spoliavi,accipiens obsoninm ad vesiruin minisleriuin et existens
apud vos et egenus non ullum gravatus-sum; 9. nam egeslates meas suppleverunt fralres venientes a Ma-
cidonia el in omnibus non-molesliis vobis me ipsurn servavi et servo. 10. Est veritas Christi in me, nam
haecgloriatio non obsiruitur in me in terra Acaeorum; propter quid? 11. Qnia non amo vos? Deusscit.
12. Veruin quod facio et facere habeo, ut excidam occasionemhorum cupieniiumoccasionem, ut in quoglo-
riaiilur, inveniantur sicut eliam nos. 13. Nam hi tales falsi-apo toli operarii dolosr assimilantes se ad
apostolos Christi; 14. et uon-est miruin , na;n ipse S.itana assimilat se angelo lucis; 15. non-est
magnum, si uiinistri ejus assimilant se, ut ministri justitiac, quoium iinis Ut secuiidum opera eorum.
ANNOTATIONES.
x, 15. habam)habemus, gr. omn. exows?. xi, 6. ja&aijGoth, «•Sexai. — iim]sum, ° gr. omn.
x, 16. ufairjaina) sic cum Cast. jci. dedimus, for- — gabairhlidn]manifesiavisc. me, gr, fzvepuQivree;
lasse reciius div. scribendum est tifar jaina, uii xi, fortasse gabahhtidai (manifesiati)legendum est.
5 ufar mikil (vwepXiov). — arbaidim] laboribns, gr. xi, 7. t/iai] num, ° gr. omn.; Goth. c. Vulg. (nun-
omn. xxvovt,quotl nunc legitur e versu prsecedente quid).
huc pervenisse videtur. xi, 8. izvis) vis, quod cod. B habet, falsum esse
x, 18. gakusans]cod. B X gakusands, vid. ad L. nobis videtur; eodem errore lihrarius cotl. A 5, 9
— pe pro jappe posuit; Grimm. W. J. p. 214 lectio
—
xi, 1. meinaizos unfrodeins] meae insipien- codicis non prorsus contemnenda esse videbatur,
°
et ttia (TI) gr. sed jam Cast. izuis in texliun recepit. — ainnohun
tiae, gr. pov—ajppoo-vvvi
xi, 2. aljanondt] aeiitulans, gr. omn. ?Y!X'5, Goth. kauridu]] gr. omn.
c. verss. latt. — du usgn6an]Casl. X Jct- \ caelerum xi, 9. in allaim unkaureinom]in omnibus non
sine dubio pro usgaban, quod perspicue in cod. legi molestiis; Cast. et Grim. (W. J. p. 199 et Gram. III,
Cast. aii, usg ban legendumest, vid. Rom. xn, 1. 136) unkaureinompro atlverbio h.nbentes, errant,
xi, 3. seinai] Goth. c. codd. ° OVTU. — jah sviknein] nam ut adverbium esse posse concedatur, sed et
el castitaie, ° gr. " °
Castibionaeo lorma ejus insolita videttir esse, nec
xi, 4. jabai] Gotl). (xsv.—veis] nos, gr. omn.— Grim alio exemplo comprobare potuit : lamen con-
ahman\ cod. B X ahma; jam Cast. veram lectioncm structio verborum repugnat, nam cuin \n allaim pro
in textti posuii, uti mox aivagifeljon pro codicis B gr. ev 7r«vTtGolh. minquamponal, fieri non potest,
falsa lcctione aivaggeljo—nemup] pr. accepistis, gr. quiu ad unkaureinom, dalivum pluralis (cf. Grim. 1
omn. XauSaveT»;qund praeteritum nos male habet, 605), relulerit; gr. omn. aSapfi,quod non est neti-
sed non ab inlerprete, sed a librario, cujus oculi ad Irum, absobrte positum, sed masculinum ad sequens
sequens idem verbum aberrarenl, sciiptum esse vi- eftavTov peninens.
deiur. xi, 14. nist] non est, gr. omn. ou, sic vs. 13. —
xi, 5. tiisar.damlexisteniibus, ° gr. omn. — a.i79i//au]sic cod. B pro aggilau, vid. ad Gal. v,
apaustautum]cod. B X apauslum, vid. ad J, xvin, 15.
15. xi, 15. nisl]vid. ad vs. 14. — mikit)Goth. c. codd.
775 11AD CORINTHIOSXI, 16—XII, 2. 774
16 bi vaurstvam ize. aftra qiba ibai was niik rouni unfrodana. aibbau vaila bati sve unfrodana nimaib
17 mik ei jah ik Ieitil wa worTau.batei rodja. ni rodja bi fraujin ak sve In uufrodein in bamma stomin
18, 19 bizos wofttiljos. unte managai wopand bi leika jah ik wopa. unte azetaba usbulaibbans unvitans
20 frodai visandans. usbulaib jabai was izvis gabivaib. jabai was fraitib. jabai was usnimib. jabai was
21 in arbaidai briggib. jabai was izvis in andavleizu slahip. bi uns veribai qipa sve balei veis siukai
22 veseima. ib in bammei we was anananpeib. in unfrodein qiba. gadars jah ik. baibraieis sind jah ik.
23 israeleiieis, sind jahik. fraiv abrahamissind jahik. andbahtos xristaus sind. svasveunvita qiba. mais
24 ik. in arbaidim managizeim. in karkarom ufarrassau. in slabim ufarrassau. indaupeinlm nfta. fram
25 iudaium fimf sinbam fidvortiguns ainamma vanans nam. brim sinbam vandum usbluggvans vasl
ainammasinpa stainibs vas. prim sinpam usfarbon gatavida us skipa. nahl jali dag in diupipii vasna-
26 reins. vratodum ufta. bireikeirn awo. bireikeim vaidedjane. bireikeim us kunja. bireikeim uspiudom.
bireikeim in baurg. bireikeim in aupidai. bireikeim in marein. bireikeim in galiugabrobrum.
27 aglom jah arbaidim. in vocainim ufta. in gredau jah baurstein. in lausqipreira ufta. in friusa jah
28, 29 naqadein. inuh bo afar bata arbaibs meina seileina. saurga meina allaim aikklesjom. was siukip
30 jah ni siukau. was afmarzjada jahik ni lundnau. jahai wopan skuld sijai. fiaim siukeins meiiiaizos
31, 32 wopau. gub jah atla fraujins iesuis vait sa piubeiga du aivam balei ni litiga. in damaskon
33 fauramableis biudos. araitins biudanis vitaida baurg damaskai gafahan mik viljands. jah bairh
XII, 1 augadauro in snorjon athahans vas and baurgsvaddjau jah unpaplauh handuns is. wopan binalj
2 akei ni batizo ist. jah ban qima in siunins jah andhuleinins fraujins. vait maunan in xristau faur
INTERPRETATIO.
13. Iterum dico, ne quis me cogitet insipientem, alioquiu bene quidem uti insipientem accipialis me, ut
etiam ego paucum quid glorier. 17. Quod loquor, non loquor secundum Dominura, sed uti in in-
sipientia in hac suhstantia hujus gloriae. 18. Quia multi gloriantur secundum carnem, eliam ego
glorior;- 19. nam libenter patimini hos inscios, prudentes exsistentes; 20. patimini, si quis vos
servos facit, si qnis devorat, si quis capit, si quis in laborem ducit, si quis vos in faciem
csedit. 21. Secundiim ignominiam dico, uti quod nos aegroli essemus, verum in quo quidem quis
audet, in imprudentia dico, audeo etiam ego; 22. Hebraei sunt, etiam ego; Israelitae sunt, eliam
ego; semen Abrahamis sunt, etiam ego; 23. ministri Cbrisli sunt, sicut inscius dico, magis ego;
in laboribus pluribus, in carceribus abundinter, in plagis abundanter, in morlibus sJepe. 24. A
Iudaeis quinqne vicibus quadraginia uno carentes accepi, 25. tribus vicibus virgis CJHSUS fui; una vica
lapidatus fui, tribus vicibus egressionem feci e nave, nocte ei die in prnfunditaie fui maris; 26. itineribus
saepe periculis fluminum, periculis latronum, periculis e genere, perictilis a genlilibus, periculis in urbe,
periculis in deserlo, periculis in mari, iu peiiculis in falsis-fratribus; 27. afflictionibiiset laboribus, in vigiliis
saepe, in fame et siii, in jejuniis s;vpe, frigore et nuditate. 2S. Sine bis post boc labor meus semp ternus,
cura mea omnibus ecclesiis. 294Quis aegrotat, et non aegrolem? Quis sollicitatur, et ego, non urar?
30. Si gloriari debitum sit, his infirmitatis meaeglorier. 31. Deus et pater domini Iesu scit, bic benedictus
in saecula, quod non mentior. 32. In Damasco praepositusgentis Aret;e regis custndivit urbem Damascenam,
comprelieudere me volens; 35. et per fenesiram in laqueo demissus fni per murum et effugi nianus ejus.
xu, 1. Gloriari oportet, sed non melius esi et enim venio in visioues et revelationes Domini. 2. Scio
ANNOTATIONES.
0 ovv. — iafcai] Golh. c. cod. 9 ap. Mi. ° xat. — 6i] venitur, neque unquam av post relaava pronomina
cum hoc lnco foramen membranae lacunam effecerit, positum a Goth. reddi solet.
Cast. hanc voculam de conjeciura° adiidit. xi, 23. svasve) sicut, ° gr, omn., Golh. c. Vulg.—
xi, 16. un(tondana\ pr,, Goth. etvat, cf. ad Rom. karkarom — stahim) gr. omn; °
Gotli. c. vulg.
xv, 8. — vaila pau) bene quidem, gr. omn ovv, cui xr, 25. mareins) maris, gr. omn.; Goth. c. Vutg.
0
xi, 27. inii. Goth. c. codd. ev.—agtom—arbaidim]
particulae, etiamsi signiflcanti, illud vaila pau partim
accominodatiim esse videtur; si lectio genuina est, affliclionibus—laboribus, ^ — gr.omn. et xo7r<a—p-by$<?
Goiho x'/v male intellectum et pro y.al 5v acceptuin singnlari numero habent. naqadein] sic cod. B';
significare yisum est nostrum doch, wohl, wenigstens Casl. X naqadin..
(Gail. encore, mais bien, au moins) (cf. Luc. xvi, 4); cod. xi, 28. meina] sec. meus, ° gr. omn.— seileina) sic
sed eliam sic »ai/a otiosum est, nisi pro synonymo B pro sinfeina (M. vt, 11); Grim. W. J. p. 202
ut possit illud seiteins lectionem vitiosam esse judicat, quia
pau particulae addilo liaberi poiesi, quod desidera-
veremur, certe locos emn ustuii probantes elisiones n consonantis gothica lingua non patiatur.
mus; quamdam significationis similitiidinem habet xi, 29. tundnau] sic cod. B; Casl. ° X tundvjau.
vaita Cor. I, ix, 12 marg. codicis A pro rravTiai;po- 0 xi, 31. fraujins) Goth. c. codd. »uSv.—sa] Goth.
situm. - WV.
° — in arbaidai xi, 32. baurg damaskai) civitalem damascenam,
xi, 20. uspulaip] Golh. yap.
briggib] in laborem ducit, quae circumlocutio qnam- gr. omn. AauLaow.nwv iroXtv,Cast. rfamasfcai]lormam
quam graeto hzaiperai non adverbum respondet, ta- esse adjectivarn cuin nesciret, damaskaie legi maluit.
men nemo nobis persuadebit, Gothum fonasse xi, 33. handuns) cod. B X handus.
iTmpea&ulegisse, nam neque ullns gr. hoc verbum ovxn, 1. wopan—tst] gloriari est, gr. wxvx«o-6atSn
hoc loco legit, neque si legeret, ejus signilicatiouein avpnfipeifiot, pro quibus Golh. c. vers. Syr. legit:
verba goihica probe exprimerent. xav^ao-flatSet, aXX'ov avpfipei.—andhuleinins] pergil
xr, 21. we) nisi librarii errore prowa scriptum est, cod."A.
quod pronomenGotb. saepiuscontra gr. auctoritaiem xn, 2. fidvortaihune)cod. B X vidvortaihune, cod.
adtiit (vid. xn, 6 et 18), pro gr. av positum esseju- A .irf Cteterum hanc miram numeralis verhi con-
dicindum est; at si exceperis weh Imodo, Gal. vi, structiouem, Cast. cum Glossnr. p. 78 sq. altero loco
12, Philipp. i, 27), baecparticula nullo alio loco iu- Gal. n, 1 conflriiiasset, nunc ibi veram codicis lectio-
775 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. «6
jera fidvorlaihune jabbe in leika ui vait. jabbe inuh leik ni valt. gub vait. fravulvananabana
3 svaleikana und bridjan himin. jah vait bana svaleikana mannan japbe in leika jabbe inuh leik nih
4 vait. gtib vait. batei fravulvans varb in vagg jah hausida unqebja vaurda. boei .i skuida sind inann
5 rodjan. faur bana svaleikana woba ib faur mik silban ni vaibt wopa n'.ba in unmahtim meinaim.
6 apban jabai viljau wopan. ni sijau unvita. unte sunja qiba. ib freidja. ibai was in mis wa muni.
7 ufar paiei gasaiwib aibbau gahauseip wa us mis. jah bi filusnai andhuleino ei ni ufarhaliiau.
8, 9 atgibana ist mis hnuto leika meinamma aggilus salanins ei mik kaupastedi ei ni ufarhugjaii.
bi batei brim sinbam fraujan bap ei afatopi af mis. jah qap mis. ganab pnk ansts mcina. unte
mahts in siukeim ustiuhada. filu gabaurjaba nu mais wopa in siukeim ineiiiaiinei ufarlileibrjai ana
10 mis mahts xrislaus. in bizei mis galcikaib in siukeim in anamaluim in naupim in vrekeim in
11 breihslam faur xrisiu. unte ban siuka. pan mahteigs im. vaip unvita wopands. jus mik
gabaididedub. abban ik skulds vas fram izvis gakannj m. unte ni vaihtai mins habaida p.iim ufar
12 (ilu apaustaulum jah jabaini vaihls im. aibbau svebauh t,.ikneis apausiaulaus gatavidos vatirpun in
13 izvis in allai bulainai laiknim jah fauratanjara jah malitim. wa auk ist. bize vanai veseib ufar
, 14 anparos aikklesjons. niba palei ik silba ni kaurida izvis. fragibip inis pala skapis. sai pridjo bala
manvusim qimau at izvis jah ni kaurja izvis. unte ni sokj i izvaros aihiins ak izvis. ni auk skulun
15 barna fadreinam huzdjan ak fadreini bamam. appan ik gabaurjalia fraqima jah fraqimada faur
16 saivalos izvaros. svebauh ei ufaras-au izvis frijonds minz liijoda. abban sai nu ik ni kawida izvis
17 ak visands aufto listeigs bindarveisein izvis nam. ibai pairb wana pizeei in-aiidiila du Izvis bilaihoda
18 izvis. bab teilu jah mipinsandida imma bropar. ibai wa bifaihoda izvis leitus. niu bamina samin
INTERPRETATIO.
hominem in Chrislo anie annos qtiatuordecim sive in corpore, non scio, sive sine corpore, non scio, Deus
Ecit, abreptum hunc talem ad tertium coelum; 3. et scio htinc lalem hominem sive in corpore, siva sine
corpore, non scio, Deus scit, 4 quod abreplus fuit in paradisum et andivit ineffahiliaverba quae non
debita sunt homini diccre. 5. Dc hoc lali glorior, verum de me ipso non quid<|uam glo<ior, nisi in
impoieniiis meis. 6. At si volo gloriaii, uon sim inscius, nam veriiatcm dico, verum parco. ne quis in ine
qintl cogi, et supra quod vitlet aut amlit, qui 1 ad me. 7. Et seciinduin uberiatem revelaiionum, ut non
elferar, datus est mihi siiniiilus carni me.e, angeltis Saianc, ut me colaplnzet, ul non superbiam.
8. Seeundum qund iiibus viiibus Doininumrogavi, ut alisisieret a me; et dixii mihi : 9. Sufflcit tihi graia
mea, nam virtus in iiiflrmiiaiibiis peificitur. Vaide libenter i.'itnr roagis gl nor iu inflrniitatibtis nieis, ul
haliitet super me virtus Clirisli, 10. in qua mihi placet in infirmiiaiibus, in injuriis, in ueccssitatihus, in
persecutionibus, in angustiis pro Cbrislo; nam cum ajgrnto, inio poiens sum. 11. Factus-sum inscius
glorians, vos me coegisiis, al ego ilebitus fui a vobis coniiiienilari, nam nou qnoquam minus habni his
Buperniultum apnstolis, eiiam si non qui Iquain sum. 12. Prcterea quideui signa apo-toli facia fuerunt in
vobis in omni patientia, sig*biset proiligiis et virlntibus. 13. Quid enim est quo careutes fueritis praa
aliis ecclesiis, nisi qtiod ego ipse nou moleslavi vos? 14. lgnoscite milii banc njiniam. Ecee, lcrtinm
hoc paratus sum venire ad vos et non im leslo vos, nam non quairo vestras po-sessiones. scd vos; non
enim debent hlii pareniiluis opes colligeie, sed parentes filiis. 15. At ego lilienler insnmo el iusumor
pro animis vcslris; tamcii ut abuiidanter vos amans mimis amer. 16. At ecce nune, ego non niolest-vi vos,
sed exi>lensfortasse aslulus dolo vos cepi. 17. Niim per aliquem, quoriim misi ad vos, decepi vos ?
18. Rogavi Titum et misi cum eo fratrem; niimquid decepit vos Tiius ? Nonne boc eodem spiritu
ANNOTATIONES.
nem bi fidvortaihunjera edidit, quam ob rausam et autem earuui leciionum gotbicum aippau accom-
h. 1. deleto illo e linali lidvortuihun legendum, et moilaiini esi; na.o si Colb. aXX'n cum aliquot aliia
Grim. W. J. p. 207 fidvorlaihuneaccusalivum nesci- legis^et, sine dubi» alja scrips sset vid. ad i, 13).
mus quem neutrius pluralis st;iluere frnstra ausum Cast, qui in codd. lecuone etiam offend.t, appan
esse exUtimamus.—tnuAJcod. A inn, sic vs. seq. svepauh conjecit, quo quidem grxcum TTXIJV couver-
xu, 3. inuh] cod. A tnu,°idem mox ni pro nih. titur, Ltie. xtx, 37. Pbilipp. m, 20. cf. Rom. ix, 6,
xu, 5. vaiht, quidquam, gr. oinn. et nisi verbis graeeispl.ine congruit, tamen sensum
°
xii, 6. wa\ qnid gr. rmn.—saiwip] Golh. c. codl. non perverlit. Mppau svepauh sic conjunclum nullo
6. ct9 ap. Mi. ° ^e. — aippau] cod. A X aippau alio lociitinvenilur.— apaastaulaus] cod. A apaustau-
aippau, vid. ad x, 12. lus, de qua varietate vid. ad L. l, 54. — pulainai]
xu, 7 hnuio] cod. A hnupo el in margine gairu.— Goth. c. codd. ° ev.
meinamma]meae,° gr. omn. XII,13. pize] vid. ad L. x, 5.— tfcsilba)\ gr. omn.
xu, 8, fraujaiiisiccod. A; coil. B. ^ (rauja. xn, 14. jah ni] cod. A jan-ni.
° —
xn, 9. mahts]Goih. c. codd. poij. siukeim]in- xn, 15. gabaurjaba]coil. A lapaleiko et in margine
firmitatibus, cod. A c. gr. omn. smkein(inlirmitale). lectionern codicis B habel. — svepauh ei] tarnen ut,
xu, 10. pre.hstant] sic cod. A; cod. B. pleihslam gr. omn. ei xai.— mim] cod. A mins.
(sic enim leg<tur, n<>npleihsham, uti Cast. io adno- xn, 10. appan sai nti] at ecce nunc, quasi Goth.
latione ad h. I. neque pleihsam, uti Mssm.ad Skeir. vwi Se legjsset, vid. vm, 22. cf. ad Rom. vn, 6; sed
p. 182 dicit); lectionem atiiem codicis A nunc prae- cum gr. omn. iara Selegani, fortasse siai (sijai) scri-
tulimus, quod in preihan verbo babel, quo compro- bendum est, sicetiam Grim. Gram. III, 247 judicat.
betur, cum pleihst omni coinprobaiionecareat; etiam Caelennnnu ° gr. omn.— aufto] fortasse, ° gr. omn.
Grim. 1. 1. p. 187 leclionem cod. B linrarii errore XII,17. pairh wana\ per aliquem, gr. omn. Ttva.—
naiam esse existimat. St' auTov;Goth. c. Vulg.
xn, II. uio/)anrf.-] °
glorians, gr.— jahjabai] ] gr. xn, 18. tmma] eo, gr. omn. pracler cod. d ap Mi.
omn., vid. a<Jvn, s. —io,71 Goth. aul contra gr. atictoritatem addit (vid.
XII, 12. aippau svepauh) preterea quidem, sic ad xi, 21), aut pro u-nn legit p.-bn. — laistim] cod.
literque cod.; gr. soluiqinodo p.£v,ut aippau abun- B. X lauslim, vid. Skeir. 40,19; 45, 9.
det; sunt quidem eodd., qui aliter legunt, nulli
 :T7 II AD CORINTHIOSXII, 19-XIII, 11. 77*
19 ahmin iddjednm. niu baim samam laistim. aftra bugkeip izvis ei sunjoma uns vibra Izvis. iii
20 andvairbja gups in xrisiau rodjam. patup-pan all. liubans. in izviraizos gatimreinais. unle og
ibai aufto qimands ni svaleikaus sve viljau bigilau izvis jah ik bigitaidau izvis svaleiks sve
ni vileib mik. ibai aufto pvairheins aljan jiukos bihaita birodeinos haifsteis bifaiha ufsvalleinos
21 drobnans. ibai aftri qimandan mik gub gahaunjai at izvis jah qaino managans bize faura
fravaurkjandane jah ni idreigondane ana unhrainibai. boei gatavidedun. horinassau jah aglaitja.
KIII, 1 bridjo pala qima at izvis. ana munba tvaddje veilvode jah prije gastandai all vaurde.
2 fauraqap jah aftra fauragateilia svasve andvairps anparamma sinba jah aljabro nu melja baim laura
5 fravaurkjandam jah anparaim altaim balei jabai qima. aftra ni freidja. unte kustu sokeib bis in mis
vas us
4"rodjandins xristaus. saei ni siukeib in izvis ak mabteigs ist in izvis. abban jabai ushramibs
siukein akei libaip us mahtai gubs. jah auk siukam in imma akei libam mip imma us mabtai gups in
5 izvis. izvis siibans fraisib. sijaidu In galaubeinai. silbans izvis kauseib. bauh niu kunnub izvis palei
6 iesus xristus in Izvis ist. Ibai atifto ungakusanai sijup. appan venja ei kunneib balei veis ni sijum
7 ungakusanai. apban bidja du guba ei ni vaiht ubilis laujaip ni ei veis gakusanai j)ugkjaima ak ei jus
8, 9 pata godo taujaip ei veis ungakusanai pugkjaima. ni auk magum wa vipra simja ak faur stinja. apban
10 faginom pan veis sitikam ip jus svinpai sijup. pizuh auk jah bidjam izvaraizos ustauhtais. duppepata
aljapromelja ei andvairps harduba ni latijau bi valdufnja. pammei frauja fragaf mis du gatimreinai
11 jah ni du gataurpai. pata anpar. broprjus. faginop uslauhanai sijaip gaprafstidai sijaip samo frapjaiu
INTERPRETATIO.
ambulaviraus ? nonnehis iisdem vestigiis? lO.Ilerum videtur vobis, quod defendimus nos adversus vos?
In facie Dei in Christo loquimur, lioc autem omne, cari, propter vestram aediflcationem; 20. nam meliio,
ne fortc veniens non tales quain volo, inveniam vos et ego inveniar vohis lalis, quam non vultis me, ne forte
Irir, aemulaiio,animositales, rixse, obtreciationes, insusurrationes, deceptiones, inflationes, seditiones; 21. ne
ilerum venientem me Deus humiliet apud vos et deplorem mtiltos horum antea peccantium et non pceniten-
lium ob impuritalem, quam fecerunl, fornicationein et impudicitiam. XHI, 1. Tertium hoc venio ad vos ;
in ore duoruin leslium et trium stet omne verborum. 2. Praedixiet iterum praenuntio, sicuti praesens, altera
vice ct absens nunc scribo his antea peccanlibus el aliis omnibus, quod si venio, iterum non parco. 3. Nam
experimenlum quaeritis hujiis in me loquentis Cbrisii, qui nnn cegrotat in vobis, scd potens est in vobis.
1. At si cruciftxus fuit ex.imbecilliiate, sed vivit e virtute Dei; et enim aegrolamus in eo, sed vivimus
Dumeo e virtitte Dei in vobis. 5. Vos ipsos lentaie, silisne in fide; ipsos vos probate, an nonne cognosci-
lis vos, quod lesus Cliristus in vobis est? num forte improbati estis. 6. At spero, ut cognoscatis, quod
nos non sumus improbaii. 7. At precor ad Deutn, ut non quiilquam mali faciatis, non ut nos probati
videainur, sed ut vos hoc bonum faciatis, ut nos improbati videamur. 8. Non enim possumus aliquid
contia verilatem, sed pro veritale. 9. At gaudemus, cuni nos aegrotamus, verum.vos validi eslis; hoc eniin
etiam oramus, vestram perfectionem. 10. ldeo hoc absens scribo, ut praesens dtire non faciam secundum
potestalem, quam dominus dedit mihi ad aedificationem et non ad destructionem. 11. Hoc caeterum,
fratres, gaudete, perfecti sitis, confisi sitis, idem sentiaiis, pacem facientes sitis, et Deus pacis et charitatis
ANNOTATIONES.
xn, 19. pugkeipy sic recte cod. A; cod. B X i>«- xiu, 4. jabai) cod. A c. gr. addit jah (etiam).—
keip.^—sunjomd)sic reclecod. A; omn. cod. B. X tunjo- auk] cod. A c. gr. addit veis (nos).
dama; caeterum tunjoma uns gr. post izvis.— xin,'5. fews) pr. ° cod. A. — fraisip] sic cod. A;
patup-pan) hoc autem, gr. TaSe;Golh. c. codd. ra cod. B fragip; illam lectionem cum Grim. W. J.
Se legil. p. 210 pr.cferendam esse judicavimus, quia non
xii, 20. mifc) me, ° gr.— omn. — alian) aemulalio, solum forma fragan inaudita est, vcrum eiiatn, si
gr. £1X01,sic Gal.v, 20. haifsteis) cod. B X '«•/"- Gothica esset, — non eum sensum prapber.'t, quem gr.
— pauh]
sieis, vid. Rom. xni, 13; Skeir. 44, 22 all.— bifailia textus habet.— sijaidu] Cast. ° X sigaidtt.
vfsvalleinos)° cod. B, addidimus e cod. A; quorum cod. A pau. izvis) lert. cod. B. — ibai] cod. A
verborum prius (cui Cast. b initialcm liileram, in cod. nibai (nisi).
evanidam, recie addidit) gr. omn. omittunt, hoc XIII,6. ei — patei) cod. A. patei — ei. — sijum]
omn. agnosrunt; caeterum de bifaiha notandum esl, cod. A sium.
nunc esse formam neutralem bifaih, cum aliis locis xiii, 7. vaihl — taujaip] ] gr. omn.; Goih. c. vulg.
bifaiho esse soleat. — gakusanai) cod. A ungakusanai (improbati) c. cod.
\n, 21. gnp)° gr. omn. post gahaunjai; caeterum Lincoln. ap. Mill. — ak etj Cast. X ict- — et veis]ut
Gotb. c. codd. /xovel proxime prcecedenspe.—jah nos, gr. omn. ripeis Se £>;,quos sequitur cod. A, qui
ni) cod. A jan-ni.— ^oei galavidedun] gr. omn. post t^ veis sve) verum nos uti) legit. — pugkjaima) videa-
aglaitja; postea Golh. u xai.— aglaitja] sjc cod. A ; mur, gr. omn. wuev.
cod. B X aglaiteino pro quo uglaiteinom,Massmanni xin, 8. magum] sic codd.; Casl. X tnagtim.
conjectura, laudari non potest, quia forma nomi- xin, 9. sijup) cod. A siup.
nattvi (ion aglaiteins, sed aijlailei (Mc. vu, 22; Eph. xin, 10. harauba] cod. A hardaba, utrumque recte
lv, 19; cf. ad Cor. II, lv, 4) cst; si agtaitein scripium habet, sic glaggvaba et glaggvuba dicitur. — frauja]
essel, lectioiiem liaberemus veram, genitivo autem gr. omu. post mis. —jah ni) cod. A—jan-ni.
nunc iocus non est. XIII, 11. pald] vid. ad I, i, 16. gaprafstidai si-
°
xin, 1. jah prije] cod. A]jap-prije. — gaslandai] jaip] cod. B, addidimus e cod. A, et cum gr. omn.
cod. A gastandip (stat). haheani, veremur ne in illo cod. librarii osciiantia
xiu, 2. aftra] i erum, gr. omn.; Goth. c. vers. exciderit, vid. ad Rom. n, 15. — samo| exspectavi-
°
Ann.—melja] scribo, " gr. mus pata samo, quod samaaddito arliculo | o avToj,
xni, 3. sokeip pis) sic recte cod. A el Cast.;' cod. eo oniisso autem = et?, vid. ad Mc. x, 8. — gavair-
B X sokeipis, vid. ad iu, 2.—in izvis)gr. omn. anle peis] vid. ad L. i, 24; caeterumgavairpeis — friapvot
n».—siukeip] cod. A siukip. *\gr., et cod. a frijapvos.
PiTBOL. XVIII. 25
W BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 7«t
12 gavairpi taujandans sijaib jah gup gavairbeis jah friabvos vaitbib mip izvis. goljaib izvis misso in
13 frijonai veihai. goljand izvis bai veihans allai. ansts fraujins unsaris iesuis xristaus jah friabva gujis
jah gaman ahinins veihis niib allaim Izvis. amen.
du kaurinbaium anbara ustauh.
du kaurinpium 'b- melib ist us fllippaimakidonais.
INTERPRETATIO.
sit cum vobis. 12. Salutate vos invicem in osculo sancio;' salutant vos hi sancti omnes. 13. Gratla
domini nosiri lesu Chrisli et caritas Dei et cnmmunioSpiritus sancti cum omnibusvobis, amen.
Ad Corintlnosaltera explicit.
Ad Corintbios II, scriplum est e Filippa Macidoniae.
ANNOTATIONES.
xiii, 12. frijqnai veihai]^
" gr. aaurinpaium anpara hahet cod. A kaurinpium •/>'.
XIII, unsaris[ nost i, cod. A cum gr. — friap-
1 3. Qu;eposl ustauh usque ad finem sequuntur, e cod. A
va) cod. A frijapva. — ahminsvtihis ] ] gr. oinn. — addidimus : omiltuni ea gr.; qui hahenl. adJunt Sta
amen] amen, ° gr. T:TOVv.a\Aov/.a,et nlii alia.
Subscript. rfu — uslauh)' gr. omn.; caeterum pro

DU GALATIM.

i, 1 Pavlus apaustaulus n af mannam nih p lirb mannan ak pairh iesu xristu jah gup altan. ue urraisid»
2, 3 ina us daupaim. jah pai mip mis allai broprjus aikklesjom galatiais. ansts izvis jah gavairpi fram
4 gupa aitiu j»h fraujin unsaramma iesu xristau. izei gaf sik sillian faur fravaurhiius unsaros ei uslau-
5 sidedi uns us pamma andvairpin aiva ubilin bi viljin gubs jah attins unsaris. p.ammei vtilbus du
6 aivam amen. sildalcikja ei svasve sprauto afvandjandaaf pamma lapondin izvis in anstai xristaus du
7 anparamma aivaggelja.patei nist anbar. alja sumai sind pai drobjandans izvis jah viljandans invand-
20, 21 jan aivaggeli xrisiaus. appan paiei melja izvis. sai in andvairbja gubs ei ni liuga. bapro qam
22, 23 ana fera saurais jah kileikiais. vasup-ban nnkunbs vlita aikklesjom iudaias baim in xristau. patainei
24 hausjandans vesun patei saei vrak uns simle. nu mereip galaubein. poei suman brak. jah in mis mi*
u, 1 kilidedungup. papro bi fidvoriaihunjera usiddja aftra iu iairusaulyma mip barnabin ganimands mip
2 mis jali teilu. uzup-pan idilja bi andhuleinai jah ussok iiu aivaggeli. patei raerja iii biudom ib sun-
3 dro. paimei puhta ibai svare rinnau aippau runnjau. akei nih teitus sa mip mis kreks visands bai.
4 dibs vas bimaitan. apban in bize ufsliupandanegaliugabrobre. baiei innufslupunbiniubsjan freihals
INTERPRETATIO.— AD GALATAS.
i, 1. Pavlus, apostolus non ab hominibus, neqtieper hominem, sed per lesum Christum et Detim patrem,
qui resuscitavit eum e morluis, 2. et hi cum me omnes fratres ecclesiis Galatiae. 5. Gratia vobis et pax
a Deo palre et domino nostro lesu Chrislo, 4. qui dedit se ipsnm pro peccatis nostris, ut liberaret nos ex
prassenti aevom;ilo secundum voluntatem Dei et patris noslri, 5. cui gloria in saecula, ainen. 6. Miror,
quotl sicul celeriter avertimini ab boe vocante vos in graiiam Chrisli ad aliud evangel>um, 7. quod non-est
aliud, nisi quidam <unt hi conlurbautes vos et volentes pervertere evangelimn Chrisii. 20. At quod
scribo vobis, ecce in facie Dei, quod non menlior. 21. Deimieveni in regionem SoraeelCili<iae, 22. fui
aoteni iguotiisvultu ecclesiis linl ea? Iiis in Chris'o; 25. modo andienles fuerunt, qnod qui persecutus-est
lios aliquando, nunc praidicat liilem, quam olim freg t, 24. et in me glorihVaruntDeum. u, 1. Deinde ad
qnaiiiordeciinanuos exii ileiurn in lerusolymam cum Barnaba, sumens cum me eliam Tilum. 2. Ex aiiletn
ivi secuudum reveiationeraet enarravi iis evuigelium, quod praedico in geotilibus, verum seorsim, quibus
visum-esl, ne teinere curram aul cucurrerim, 5. sed neque Titus, hic ciiui me Graecusexistens, coacttis
luii circuinciiii. 4. At propter hos subintroductos falsos-fraires, qui irrepscruni, explorare libenatem no.
ANNOTATIONES.
Inscripl. Epistola abrupte incipit sine litulo. CAST. II, 1. papro] cod. A paproh. — ^rfiiortataun]sic
.., l—ii, 17 leguntur in cod. B et i, 22—n, 8 etiam cod. A elCnsi.; cod. B X 'd*' Pr0 'id' vid. Cor. II,
in cod. A. xu, 2, et sic littera majorem numerum indicans mi-
1, 4. anrfDair£inlsic legendumest, nam anavairpin, nori semper anleponitur, sive jah addimr, sive nnn.
quod cod. B ptaebet et Cast. recepit, cum futuro si- Caeierim quod olim Cast. Glossar.Corinth. p. 78 seo,.
per andvairps con- in cod. pZdvortaihune
gnificei, sensiiinperverlil; eveorTwi; jew legi dixerat, in errorem
verlimr Rom. vm, 38; Cor. I,° vn, 26. erat inilucliis, qnod e.nm lihrarius fidvoriaihunejeia
i, 5. airam] Goth. c. codd. TUVaiwvwv. jera scripsisset, postta — ejera — abrademlodcle-
i, 6. svasve] sicut, sic cod. B mendose pro sva verat; cl ad Cor. II, xu, 2. — usiddja aftra] | gr. —
(OVTW). tnip mis] cum me, ° gr. omn.
i, 22. unkunps) incipit* cod. A ii, 2. uzup-pan iddja] vid. ad Mc. xiv, 44. — pin-
1,23. patainei] Goth. Ss. dom) cod. A piudos (gentes), vid. vs. 8.
i, 24. in mis) gr. omn. post mikilidedun.—mikili- II, 4. pize) cod. A el Cast. pizei, cf. ad L. m, 5.—
dedun] cod. A melidedun(scripseiunt).^ freihals)cod. A [reijhals.
 781 AD GALATAS II, 5—21. 78z
5 unsarana. banei aihum in xristau iesu. ei unsis gapivaidedeina. paimei ni weilohun gakunpedum
6 ihuaivein ei sunja aivaggeljons gastandai at Izvis. appan af paim pugkjandam visan wa. wileikai
siuiK vesnn. ni vaiht mis vulpris ist. gnp mans andvairpi ni amlsilip. appan mis pai pugkj indans
7 ni vailit anainsokun. ak paia vibravaiipo gasaiwandans batei gatrauaida vas mis aivaggeljofanrafilljis
8 svasve paitrau bimaiiis. unte saei vaursiveig gatavida paitrau du apausiaulein bimaitk vaurstveig
9 g.itaviilajah mis in piudos. jah ufkunnaudans ansl bo gibanon mis paiirus jah iakobus jah iobannes.
paiei piihiedun sauleis visan. tailisvons aigebun mis jah barnabin gamaineins. svaei veis du piudoH
10, II lp eis du liimaita. patainei pizei tinledane ei gamunciina. palei usdaudida. pata silbo taujan. appsft
12 pan qam paiirus iu antiokjai in andvairbi imma andstob. unle galarbips vas. unle faurpizei qemeina
sumai fram iakoban. mib biudom matida. ip bibe qemun. ufslaup jah afskaiskaid sik ogands pans
13 us bimaiia. jah niipliiiiiedun Imma pai anbarai iudaieis svaei barnabas mibgaiauhans vaib bizai liiai
14 ize. ake lnpe usgasaw fiaiei ni raihiaba gaggantl du sunjai a vaggeljonj. qap du paitrau faura allaim.
15 jabai pu iudaius vi-ands pitidisko I bais j ih ni iudaivisko. waiv;i piudos baideis iudaiviskon. veis raih-
16 lis Iiidaieis visandans jab ni us piudom fravaurhtai. appan viiandans paiei ni vairpip garaihts manna
us vaurstvam viiodis alja pairb galaubein iesuis xristaus. jali veis in xnstau iestt.i galaubidedum ei ga-
raihtai vairpaima us galauheinai xristaus iesuis jah ni us vaurstvam vitodis. unte ni vairpip garaihts
17 us vaurslvam vitodis ainliun leike. a^pan jabai sokjandans ei garaihlai domjaindau in xtislau bigita-
18 nai sijim jas-silbans Iravaitrlilai. paunu xristus fravaurhtais andbahts. nis sijai. imie jabai paiei
19 gatar. pata aflra timrja. missataujaudan mjk silban ustaiknja. unle Ik pairh vitop viloda gasvalt
20 ei gupa lihau. xrisiau mipushramips varp ip bba. nu ni panase ps ik. ip libaib in mis xristus.
abban batei nu liba in leika. in galaubeinai liba stinus gups bis frijondins mik jah atgibandins sik
21 silban faur mik. ni faurqiba anstai gubs. unte jabai bairh vitop garaihtei. aibbau jah xristus svare
IXTERPRETATIO.
stram, quam habemus in Chrislo Iesu, ut nos servos-reddereni, 5. quibus non aliquamditi cessimus submis-
tione, ul veritas evangelii stet apud vos. 6. At ab his videntilms esse alitjuid, quales aliquando fuerunt,
non quidquain inihi majiis esi; Deus hominis facieni non nioratur, at mihi hi videnles non quidquain insnper-
addiint, 7. sed hoc cunirarium conspicientes, quo l crediium luit nnhi e.angelium praeputii. sicul Peiro
circumcisionis. 8. N;im qui clficaciam fecil Petro ad aposiolaium circiiiucisionis, efflc.aciauilecii etiam mihi
io gentiles, 9. et cognoscenles gratiam hanc d.itain milii Petrus el I cobus et lohannes, qui visi-sunt co-
liiiniie esse. dexlras dederiiiii milii et Barnabaesocietatis, ut nos ad gentiles, veriim ii ad circumcisionem,
10. modo hornm pauperum ut recordeniiir, quod siudui. Iioc ipsiun facere. II. At cum venil Pe rus in An-
liociam in facie ei adsleii, qnod reprebensus fuii. 12. Nam pi itisquam veiiirenl qiiidam a lacobo, cura gen-
tilibus coenaius-est,veriini cum venirent, cepsii et segregivit se timens hos e circumcisione, 13. et simu-
larunt-cuni eo hi alii ludaei, adeo ut Barnabas simul-abrep us fieret bac siintilatione eorum. 14. Sed curo
conspicerem, quod non recle ambulanl a<lveritaiem evaiuelii, dixi ad Peirum ante omnes : si lu, ludaeus
existens, gcntiliter vivis ei non indaice, quomodo gentiles cogi- iudaizaie? 15. Nos enim lndrei existentes
et non e gentibbus peccatores. 16. At scienies. quod non fit jnstus honio ex operibuS legis, sed per (idem
Iesu Cliristi, etiatn nos in Christum lesum credidunus, ut jusii (inmiise flde Christi lesu et nou ex operibus
legis; nam non lit juslusex operibus legis unum corporum. 17. At si quaerentes, ut justi jud.cemur, in Chri-
sto, inveiili simus et ipsi peccalores, utique Christus peccali mini-ter? Ne sii I 18. Nam si quid everti, hoc
iieruin aedilico,maleficum me ipsum statuo. 19. Nam egq per legem legi niorluiis-sum, ul Deo vivain,
20. Christo coiicrncilixus fui, verum vivo, nunc non amplius ego, vermn vivit in me Christus. Al quod
nunc vivo in carne iu fide vivo filii Dei bujiis ainanlis me et tradenlis se ipsum pro me. 2t. Non con-
ANNOTATIONES.
ii, 5. ni] cod. Anih. — toeilohnn]sic recle cod. A'; —n, 15. imma] Goth. c. verss. et Patr. latt. ° xai.
coil. B X weilohum. — gastandai] cod. A maig. svaei] Goth. c. Complut. ° xat. — wej gr. ante
pairhvisui (permaneat). pizni, Gilh. c. coild. f ei d ap. Mi.
n, 6. vulpris] sic cod. B adverbio comparativi, vid. n, 14. ake pro akei, cf. a.i L. x, 5.
Grim. III, 500 seq.; cod. A vulprais, genitivo vulprs n, 15. raihiis\ enirn, ° gr. oinii.; Goth. c. vers.
substautivi, cf. Cor. I, xiu, 5 ni vuilit botos mis lau- Arin. — iudaieis visandans] Judaei existentes, gr.
jau. C.cterumex hoc loeo miser m illud maisieqpri- omn. yOo-et'lovSafot.
zans M. vi, 26 in mais vulprizans emeiidari posse n, 16. tesuisj sec, ° gr. — ni vairpip garaihls) gr.
videtur, et aut litura metnliraiKeoculos n-ostrnsfefel- post vitodis; crierum de garaihls, niasciilino genere
lit, aut librarius erravit. — andvairpi\ gr. mnn. anie ad uinliun leike subjectuin neutrius generis relato,
gup. — andsi ip] cod. A X andsuaip el in marg. vid. ad Neh. vi, 16.
glossamwmip (accipil) habet. II, 17. sokjandans] pergit cod. A- — «"] desinit
n, 7 vipruvairpo) cod. A X viprapo. eod. B. — pannu\ gr. omn. apa, pro quo veremur
II, 8. vaurstveig gatavidd) sic uir. cod. A. el in ne Goth. apa f.ilso lcgerit, buic eu in particulaepan-
marg. vaurhta (efiecil); cod.—B uir. X vaurstveigata- nuh respondei, ajoa auiem L. xvni,' 8 per u eneliti-
vida, viil. ad Cor. 11,iu, 2. pattraujcod. A patfru, cum iiiterrogalivuin reddiliini cst.
vid ad L. i, 54. — piud^os]cod. A desinit. n, 18. missataujandan] coij. A|et past. X »!»««-
—
II, 9. pailrus tufcofcusj gr. 'laxwSof — Kmiyai;. — taujandin.
° i\, 20. nu] ntinc, ° gr. omn. — sunus] sic cpd. A
veis) Golh. c. codd. »fiev.
n, 10. palei] Goth. xai. el Cast. pro sunaus, v;d. ad L. 1, 54.
u, 11. gatarhips] cod. B X gapnrhips, vid. M. n, 21. aippaujah] sane etiam, gr. qmn. apa; sic
xxvu, '6; Col. II, 15; Skcir. 44, 22; eumdem ejus- mppau in enun iatoruni condiiioiialium altero mem-
dem Hbrariierrorem C'>r. U.viit, 4, aniraadvertimus, bro sequente indicativo modo eliaui Cqr. I, ix, 2
cf. ad Mc li. 9. legitur, ubi gr. al)*.yi habent, cf. ad Cor. II, iv, 16.
n, i'i. oj(tnds\{.t£. B ogans, vid. ad Mc. xn, 24.
 785 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 784
ni, 1 gasvalt. o unfrodans galaleis. was izvis afhugida sunjai ni ufhausjan. izvizei faura augam iesus
2 xristus fauramelips vas In izvis nshramips. pat-ain viljau vilan fram izvis. uzu vatirstvam vilodis
3 ahman nemup pau uzu gahauseinai galaubeinais. sva unfropans sijup. anastodjandans abmin nu
4, 5 leika ustiuhip. sva filu gavunnup svare. appan jabai svare. saei nu andsialdip izvis ahmin jah
6 vaurkeip mabiins in Izvis uzu vaurstvam vitodis bau uzu gahaiiseinai galaubeinais* svasve jah
27 abraham galaubida gnpa sva managai auk sve in xristau daupidai vesup. xristau gahamodai
28 sijup. nist jutlaius nih kreks. nist skalks nih freis. nist gumakund nih qinakund. unte ailai jus
29 ain sijttp in xristau iesu. appan pande jus xristaus. panuu abrahamis fraiv sijup jab-bi gahaiiani
IV, 1 arbjaus. appau qipa svalaud melis sve arbinunija niuklahs ist. ni und vaiht iusiza Ist skalka frauja
2, 3 allaize visands. akei uf raginjam isl jah fauragaagam und garehsn attins. sva jah veis ban vesum
4 barniskai. uf slabim pis fairwaus vesum skalkinondans. ip bipe qam usfulleins melis. insandida
5 gup sunu seinana vaurpanana us qinon vaurpanana uf vitoda ei pans uf vitoda usbauluedi ei sunive
6 sibja andnimaina. appan patei sijup jus sunjus gups. insandida gup abman sunaus seinis in hair-
7 lona izvara hropjandan. abba fadar. svaei ni panaseibs is skalks. pande sunus jah arbja gups
8 bairb xristu. akei pan svepauh ni kunnandans gup paim poei vistai ni sind gupa skalkinodedup.
9 ip nu sai ufkunnandans gup maizup-pan gakunnaidai fram gupa waiva gavandidednp izvis aftra
10 du paim unmabteigam jah halkam stabim. paimei aftra iupana skalkinon vileib. dagam viiaip jah
11, 12 menopumjah melam jah apnam. og izvis ibai svare arbaididedjau in izvis. appan vairpaip sve ik.
15 unte jab ik sve jus. broprjus. bidja izvis. ni vailit mis gaskopup. vilup patei pairh siukein leikis
14 aivaggelida izvis pata frumo jah fraistubnjai ana leika meinamma ni frakunpedup ni andspivup aK
•15 sve aggelu gups andnemup mik sve xrislu iesu. wileika vas nu audagei Izvara. veitvodja auk izvis
16 palei jabai inabteig vesi augona izvara usgrabandans atgebeip mis. ip nu svc (ijands izvis varb
1NTERPRETATIO.
lemno gruliam Dei, nam si per legem justitia, sane etiam Chrislus frustra morlutis-est. III, 1. 0 insipicntes
Galatae!qtiic vos obcaecavitverilati non obedire? vos-quibus ante oculos lesus Chrislus coram-scriplus fuit,
in vobis crucifixus? 2. Hoc unum volo scire a vobis , exne operibus legis spiritum accepisiis, an exne
auditu fidei. 3. Sic insipicntes estis? incipientcs spirim, nunc carne perficitis? 4. Tam multum perpessi-
esiis frustra? At si fruslra. 5. Qui igitur donat vos spiritu et operatur virtules in vobis, exne operibus
lcgis, an exne auditu fidei? 6. Sicut eiiam Ahraham credidit Deo. 27. Tam multi enim, quam jn
Chrislo baptizali fuislis, Chrisio vestiti estis. 28. Non-e-u Iuda:us, neque) Graecus; non-est servus, neque
libcr ; non-est masculus, neque fcmina, nam omnes vos unum estis in Chrislo lesu. 29. At si vos Christi,
crgo Abrahami semen eslis et secundum promissiones heredes. iv, 1. At dico : lantum lemporis, quam
heres parvulus est, non in quoquam melior est servo, doniinus omnium exsistens, 2. sed sub tntoribus
est et praefectisusque ad siatutum-tempus patris. 3. Sic etiam nos cum fuimus parvuli, sub elementis
hujus mundi fuimus servienles; 4. sub verum cum venit finis temporis, misit Deus filium suum 1'actume mu-
licre, factum sub lege, 5. ut hos lege redimeret, ttt lilioium communilatem acciperent. 6. At quod
cslis vos (ilii Dei, misit Deus spiritum filii sui in corda vestra clamantein : abba pater! 7. Itaque non
araplius es servus, si lilius el heres Dei pcr Christum. 8. Scd tum quidem non scientes Deumhis quacnatura
non suntnuinina, serviistis; 9. verum nunc eccecognoscenles Deum.magis autem cogniti a Deo, quomodo
convertisiis vos iterum ad haecimliecilla.et misera elemenla, quibus iterum denuo servire. vullis? 10. Dies
ohservatisetmenses et lempnra etannos? ll.Timeo vos.ne fruslra laboraverimin vobis. 12. Ai fiatis, ul ego,
nam eliam ego ut vos, fratres. Oro vos, non quidquam milii nocuistis. 13. Scitis, quod per imbecillitatem
camis praidicavi vobis hoc prius 14. et tentationem in carne mea non sprevistis, noii respuislis, sed ut
angelum Dei accepistis me, ut Chrislum lesum. 15. Qualis fuit igitur beatitudo vesira? Testor enim vobis,
quod si possibile essct, oculos veslros elfodientes dareiis mihi. 16. Verum nunc titi odiens vos factussiuii
ANNOTATIONES.
III, 1. sunjai ni ufhausjan) veritati non obedire,
° gr-
wtxira]veslra, gr. rtp-Stv
° (unsara).—
iv, 7. skalks) Goth. akVvws (ak sunus); e III
III, 4. apban jubai] at si, gr. omn. elye, ul ye par- omissionem librarii culpa (vid. ad Rom. ix, 15) fa-
ticula per appan translala sit, cf. L. xvin, 5, ubi per ctam esse, jam Cast. vidit; qtiod autem dicit iilum
ip reddila cst. ii Si vtof omisisse, errat.
ni, 6. jalt] etiam, ° gr. iv, 8. risiai nij ^ gr. — tkalkinodedup) gr. onin.
III, 28. ain] unum, gr. el;; Goth. c. codd. ev le- anie paim; Goih. c. Vulg.
gisse videlur, cf. J. x, 50; xvn, 22. iv, 9. ip nu sai) vid. ad Rom. vn, 6.
in,29. gahailam) promissiones, gr. oran. inayye- iv, 10. melam) cum gr. omn. xxtpo-b;numero plu-
liav. — arbjans) cod. A X abrjans. rali leganl, Cast. quanquam propter lituram mem-
IV,3. uf—fairwaus) cod. A marg. uf tugglam(stlb branae melaman mela legatur, dignoscere non potuil,
sideribus), h;e voces potius pro glossemaie quam lamen quin recte edidisset, dubilare non debe-
pro varia lectione habeudae sum, nam Angustinus bat.
cum aliis Patribus pro elementismundihic intelligunt iv, H. arbaididedjau]Cod. A et Cast. X arbaide-
astra. CAST. didjau, vid. ad J. xviu,
°
36.
IV, 5. usbauhtediei] Cast. X tisbaulttidediei, quod iv, 12. appan) at, gr. omn. °
si vere in cod. scriptum estr librarius eodem modo iv, 13. vitup) Golh. c. cotld. Si . —siukein] cod.
lapsus est, uti L. ix , 40 et Cor. II, m, 7 (vid. ad A marg. unmaht (impotentiam).
Luc. I. I.); cum autcm ultiinas duas litteras incerias iv, 14. fYaislu6n/ai]Goth.c. codd. " u:v.
esse Casi. faleatur, forlassc usbauhtide (pro usbauh- iv, 15. vas nu) \ gr. ouiti. — vesi) esset, ° gr.
tidi, cf. ad L. xiv, 29) peei ille scripsit. — sunive oinn.
sibja) Cast. Xict- o iv. 16. ip nu tve) veruin nunc uti, gr. omn«
°
iv, 6. jus) vos, gr. omn. — gups] Dei, gr. — wijTe.
785 AD GALATAS IV, 17 — V, 4. 786
18 izvis. aljanond izvis ni vaila ak usletan izvis vileina ei Im aljanop. appan gop ist
17, sunja gateihands
19 aljanon In godamma sinteino jan-ni patainei in pammei ik sijau andvairps at izvis. barnilona meiiia.
20 banzei aftra fita. unte gabairhtjaidau xristaus in izvis. apban vilda qiman at izvis nu jah inniaidjau
21 stihna meina. unie afslaubibs im In izvis. qibib mis jus uf vitoda viljandans visan bata viiob niu
22 hauseib. gamelibist auk fpatei abraham tvans aihta stinuns. ainana us Jjiujai jah ainana us frijai.
23, 24 akei ban sa us binjai bi leika gabaurans vas. ib sa us frijai bi gabaila. patei sind aljaleikaidos. pos
25 auk sind tvos triggvos. aina raihtis af fairgunja seinai in pivadv bairandei. sei ist agar. seina
26 fairguni ist in arabia gamarko pizai nu iairusalem ib skalkinop mip seinaim barnam. ip so iupa
27 iairusalem frija ist. sei Ist aibei unsara. gamelib ist auk. sifai stairo so unbairandei. tarmei jah
28 hropei so ni fitandei. unte managa barna bizos aubjons mais bau pizos aigandeins aban. abpan
• 29 veis brobrjus bi Isakis gabaita barna sium. akei pan svasve sa bi leika gabaurana vrak pana.bi
30 ahmin. svah jah nu. akei wa qibibbata gamelido. usvairp pizaipiujai jah pamma sunau izos. unte
31 ni nimip arbi sunus piujos mip sunau frijaizos. pannu nu brobrjus ni sijum piujos barna ak fri-
ni aftra skalkinassaus jukuzja
v, 1 jaizos. bammei freibalsu uns xristus frijans brahta. standaip nu.
2 , 3 uspulaip. sai ik pavlus qipa izvis patei jabai bimaitip. xristus izvis nist du botai. apban veitvodja
4 wammeh manne bimailanaize batei skuia ist all vitop tauian. lausai sijub af xristau. juzei in vitoda
INTERPRETATIO.
veniatem nunlians vobis? 17. Sludent vobis non bene, sed excludere vos volunt, ut iis studeaiis. 18. At
bonum est studere in bono semper et non modo, in quo ego sim praesens apud vos. 19. Pueri mei, quos
iterum gigno, donec manifesietur Christus in vobis; 20. at volui venire ad vos nunc el mutare
vocem meam, nam conterritus sum in vobis. 21. Diciie mihi, vos sub lege volentes esse , hanc
legem nonne auditis? 22. Scriptum est enim, quod Abraham duos habuit filios, unum e serva et unum e
libera; 25. sed quidem hic e serva secundum carnem nalus fuit, verum hic e libera secundum promissio-
nem; 24. quod sunt aliler-placentes, baeenira sunt duo testamenta, una quidem a monte Sina in servitulem
ferens, quac est Agar; 25. Sina mons est in Arabia conflnis huic nunc Ierusalem, verum servit cum suis
filiis. 20. Verum haecsursum Ierusalem libera est, qure est mater nostra. 27. Scriptum e-t enim : gaudeat
sterilis haecnon-pariens, erumpe et clama haecnon gigncns, narn mulii fllii hujus descrtae magis quam hujus
habentis virum. 28. At nos, fralres, secundum Isaci promissionem filii sumus. 29. Sed tum sicut hic
secundum carneni natus perseciitus-est liiinc sccundum spirilum, sic etiam nunc. 30. Sed quid dicit hoc
scriptum? Ejice hanc servam et hunc filium ejus, nam non accipit bereditatem filius servae cuni filio liberae.
31. Itaque igitur, fratres, non sumus servae filii, sed liberae. v, 1. Qua libertate nos Christus liberos
fecit. Stetis igitur, ne ilerum servitutis jugum paiiamini. 2. Ecce ego Pavlus dico vobis, quod si circum-
ciditis, Christus vobis non-est ad uiilitatem. 3. At testor cuique hominnm circumcisorum, quod reus*
est omnem Iegem facere. 4. Liberi eslis a Cbristo, vos-qui in lege justos dicitis vos; e gratia excidislis
ANNOTATIONES.
iv, 18, ist] est, " gr. omn. iv, 23. leikd) desinit cod. A. — gahaitd) iion esi
IV, 19. panzei) pergit cod. B. — gabairhtjaidau] phiralis, uti Cast. censet, nam sic gahaitam dicendutn
inanifesleiur, gr. oinn. popfuQji;Goth. tesie Cast. erat, vid. III. 29; sed dativus singularis, quem etiam
c. vers. yEthiop. <pav;pw5ri legit. Cod. A in marg. gr. omn. habenl.
nonnulla verba stint scripta',de quibus Cast. adhibita iv, 24. aijaleikaidos] sic cod. B, id cum aliler pla-
multa opera fere haec legere potuit: rf..... laudjai centes signiflcet, sensus aulem allegorice dictmpostu-
gafrisah..naim etquae ita explevit: rfu laudjai gafri- let, aljaleikodosexspeciandum°erat.
sahtnaim. Sed primum non debebal glossam vocare, iv, 25. init. Golh. c. codd. TOyap "kyap. — ga-
quaeest varia lectio, qtta librarius vel si quis alius marko) confinis, gr. avar*i%elSe. — ip) Cast. legit
graecuraillapopfwBnad verbum reddere voluit; neque gup (i. e. gp), quia spatium majus ei esse videbatut
deinde explendi ratio nobis placet, non solum quamiutert et p esse deberet; cum autem ducium
quia sensum probum non habet, verum etiam quia superiorem litterae g exiliorem esse ci incenum ipsg
sic signnm ad marginem spectans post izvis positum fateatur, et sensus gup omnino non patialur, t/j
esse debet, quod supra gabairhtjaidau recte picium autem ad retldendum yap necessarium sit, non du«
est; denique Castillionaeiinterpretalio vel suaelectio- bitamus in cod. exarattun esse, quod ediditnus. —
nis (ad abundantiam deformatis) prorsus falsa est. seinaim 6i<ninmJ| gr. omn.
Res atitem ila habere videtur : piopfovaQatqui inler- IV, 27. anpjons) sic cod. B; Cast. ^aupjos. —
pretari voluit, verbis uti debebatfecit quibus sensus in- pau) sic cod. B; Cast. X Pan-
esset in formam redigi, idque scribens : du iv, 28. 6i isakis gahaita) secundum Isaci (i. e. Isaco
tudjai gaf risahlnai in (izvis) i. e. ad speciem confor- factam) promissionem, gr. omn. xara 'lo-aaxeTra^ye-
metur in (vobis) sc. Cbristus. Ludja, cujus verbi, y.ia; (pendeus a sequente rsxva).
proprie 7rpoo-«7rov (M. vi, 17) signilicantis, synony- iv, 29. pan svasve)\ gr. omn. — swahjah) siccod.
mon viits Philipp. n, 7 pro popyn quoque ponatur, abundante, ut videtur, atit jah aut — h enclitico
eiiam ipsum pro graecopopf-n adhibcri potest. Pro (vid. ad J. xvin, 26), cf. lamen infra vi, 7 paluh
/ud;«i qui audacius agere vebt, etiam skaunjai conji- jah.
cere potest, nam gupaskaunei et ibnaskaunis Philipp. v, 1. pammei freihalsd) qua libertaie.gr. rij eiev-
n, 6 et iii 21 Goih. pro 6eovpop^riet a\>pp.opfo;uti- Qepia^, cf. ad L. i, 20 nu) igitur, °gr., —skalki- p'ro qtic
lur. Laudjai quo comprobetur, nihil habel, certe ei Gotli. omittit xai, qnod gr. omn. habent.
nunc locus non datur, si Casl. cum Grim. 111,4t>—* nassaus jukuzjd) °\gr. omn.
(auds suffixum quaniiiatis siguiiicationem habere v, 2. bimaiiip) circumciditis, i, e. vos circumcidera
existimat. — xristaus) sic cod. B; cod. A et Cast. facitis, vid. ad Cor. I, xv, 29. °
ssrtstus,de qua codd. varielate vid. ad Mc. vn, 52. v, 3. veitvodjd)Goih. c. codd. frt&iv.— wammeh]
iv, 21. niu hauseip) cod. A marg. niu ussuggvup cod. B et Cast. X wamme, cf. ad Mc xv. 6.
'nonne legistis). c. verss. (ovxocvayiyvwo-xeTe). v, 4. garaihtans qipip xzvis)Cast. posiquam dixil
iv, 22. aihta sununs] ^ gr. omn. Gothuni justi pro jaslificaii convertisse, deinde in<
787 BIBLIORUMULFILANA VEHSIO. 788
8 garamians qibip izvis. us anstai usdrusup. appan veis abmin us galanbeinai venais garaihteins
6 beidam. unle in xristu iesu nih bimait vailit gamag ni fauralilli ak galaubeins pairh friapva vaur-
7, 8 stveiga. runnup vaila. was izvis plaiida snnjai ni ulhausjm. so gakunds ni us bamma lapondin
9, 10 izvis ist. leiiil beistis allana daig distairib. ik gatraua in izvis In fraujin baiei ni vailit aljis hugjib
11 appan sa drobjands izvis sa bairaip varg'pa. sawazuh saei sijai. appan ik brobrjns jabai bimait
12 merjaii. duwe banamais vrikada. pannii gaiauran ist marzeins galgins. vainei jah usmaiiaindau
13 pai drolijantlans izvis. jtis auk du frcilialsa labodai s'jub. brobrjus. patainei ibai pana freihals du
14 leva leik;s taujaip ak in friabvos ahmins skalkiuop izvis misso. unte all vitop In i'.vis in ainamma
15 vanla usfulljad.iiu buitma. fiijos newuiidjm peinana sve puk silban. ib jabai izvis misso beitif;
16 jah fairrinob. saiwb ibai fram izvis misso fraqimaindau. appan qipa ei ahniin gaggaib jah Iusti
17 leikis ni ustiuhaip. unte leik gairneip vipra ahman ip ahma vipra leik. po nu sis misso andstan-
18, 19 dand ei nipiswah patei vileip. pata laujaip. appan jabai abmin tiuhanila. ni sijup uf vitoda. apfpan
20 svikunpa sind vaurslva le.kis. patei Isi horinassus kalkiuassus unhrainipa aglaitei galiugagude
21 skalkinassus lubjaleisei fiapvos haifsieis aljan liatiza jinkos tvisstasseis birodeinos hairaiseis neipa
manrpra drngkaneins gabauros jah paia galeiko paiin. p.vei fauiqipa Izvis sve ju fattraqap patei
22 pai pala svaleik laujandans piudanganljos gups arbjans ni vairpand. ip akran ahmins isl friapva fa-
23 heps gavairpi nsbeisnei selei bleibei galaub ins qaiirei galio;ains sviknei. vipra po svaleika nist
24, 25 vitop. ip paiei sind xristaus. leik sein usbramidcdtin mip vinnom jah lustum. jabai libam alunin.
26 ahmiii jah gaggam. ni vairpaima flautandans misso ushaitandans. misso in neipa visandans.
INTERPRETATIO.
5 at nos spiritu e fide spem Jnstit>:eexspectamus. 6. Nam in Christo lesn neqiie circumcisio qiiidquatn
valet, neqne pneptituim, sed fides per amorem operans. 7. Cucurrislis bene; qitis vos impedivit verl-
lati non pnrereT 8. tl;«c persuasi non ex boc voeante vos esl. 9. Paticum 1'cririenlioninem massam cor-
rtmipit. 10. I's»; conli I•>in vos in domioo, quod non quidquam alius togitaiis, at bic perturbans vos
hic leiat d.inmalionem, qni<uiiqnequi sil. 11. At eg >, fralr.v, si ciiciimcisionein praelicain, cur adtiUC
perseculi iiein-;iatiai? liti iue perilita esi soUicitatiocrueis. 12. Utinam eliaui exciilantur hi perturbanU-S
vos. 15. V'osenim ad libTiatein vocati esiis, fraires, modo ne hanc libenatem ad oecasionem carnis
fac<:'iis.sed propter ani nem spiritos servite vobis invicem. 14. Nam omnis lex in vobis iu uno verbo
im[ib-tur iu hoe : anvs pro ioqinm iuniii, ut 'e iosum. 15. Verum si vos inviceo mordeiis et incusaiis,
videie, ne a vnbis invicem nccidaniini. 16. At di--o, ut spiritu ambuleiis et ctipiditatem carnis n6n per--
liciatis. 17. Nam caro cupit contia spiiitum, verum spiritus contra carneni. Ilaec igitur sibi invicem
rpsislunt, ut ne qiiodeunqiie quoil vuliis, noc faciatis. 18. Al si spirilu duciitiini, non eslis sub lege.
19. At manifesta sunt opera carnis, quod est adnlleiium. scortalio, impuriias, lascivia, 20. idolorum
servitos, veneflciuiti, inimiciti*, rivae, aeinulaio, irae, auiinosilatcs, dissensiones, iibirectationes, h»-
reses, 21. iuvi lia:, liomicilia ebrieiales, coines ationes et boc simile bi-, quod interdico vobis, sicut
jam anledixi, <|u>>d lii lioe tale facieni.-s regni Dei hercdes non fiiint. 22. Veruin friictus spiritus est
atnor, gaudium, pax, longanimitas, bomtas, beuigoitis li.les 23. mansuetu lo, continentia, casiitas;
conlra liaec talia uon-est iex. 21. Veruo qui suiu Cbristi, carnem suam crucifkunt euin ffeclibus et
cupidiiatibus. 25. Si viviiiius spiriiu, spiritu etiaui ambuleuuis. -id. Ne fiauius gloriames invicem pro-
ANNOTATIONES
terpretatus est dicit vobis sc. Cbristus, addidiique rectius seriherclur fairinnp; sed Hquide 1tterae sae-
qipip izvisin graeciset latinis caeierisqu<rver.^s. om- pius a librariis mendose du.dicantur, sic Cor. I, vn,
nilms dei-ssect videri ca verba e glos a in lexium 18 kannl. II, iv, 2 makidonnim.Pliilipn. iv, 15 ain-
illata; se<l miramur virnm doc.tum non sensisse, nohun. Cor. li, x, 14 aggillau. L. u, 46 «//6. ThesS.
qiiam probe Gotli. StxaioC ;9i reddiderii per guraih- I, v, 8 nasseinais; »ec rectios, aliis locis altera li-
tans qibip izvisi. e. juslns ili-"itisvos; cf. garaihlana quiila ooiitiitnr, id quod maxinie faclum est in voce
gateihan = StxatovvL. xvm, 14. fullnan vid. ad L. n, 21.
v, 6. acrislu|pro xristau, vid. ad L. i, 54. v, 16. ei\ ut, ° gr. omn.
v, 8. gnkunds) Cast. qui gaku(nd)s edidit. potius v, 17. ip\ pergii cod. A.
gak(un)dsedere debebai, nani un li ter;e m cod. non v, 19. horinassus) ailtilierium, " gr.
comparenl; eiun autein evanidas recic restiluisse v, 20. a//'anj nuiiulaiio, gr. omn. £rj),ot,sic Cor. II,
non iluliiumest, el<auisigukundsnullo alio loco iu- xn, 20, — tvisstasseis)sic cod. B; cod. A tvistasseis,
veuiiur. — lapandin) cod. B et Cast. X lapodin. — cf. ad Mc.ni, 13 el Cor, II, iu, 2. — birodeino<)ob-
ist] est, ° gr. omri. ireciationes, " gr. omn., Gotli.e loco paralfelo Cor.
v, 9. beistis]cotl. B ct Cast. X beitis. — dhlairip) II, xn, 2u huc iraxisse videiur.
corruniiii , gr. ?v^ot, pro quo Gotli. c. codil. et v, 21. dtuijkaneins)sie codd.; etiam Rom. xm, 13,
Vulg. So).otlegit; ?uftot per gabeisteip reddenduin nbi ct;in Casi. dragkanteim edidimus, coitice denuo
erat, vid. Cor. I, v, (j.° insnecio dragkaneim scriptum esse docemur; lilira-
v, 10. saj sec. bic, gr. omn. — bairaip] sic cod. rins enim dragkaneimscripserat. cognito aui<m er-
B ct Casl. pro bairai, vid. ad Tbess. I, iv, 14. rore ipse a in u mutavit. Cast. Add. p. ()5.— faur-
v, II. 6imail] Golh. c. codd. ° evrt.— pannmais) ifipa] sic codil. et Cast. X Pr0 fmraqipa (aniedico).
Cast. X div. — gt.ttra •] sic cod. B et Casi. X pro — ju) jain gr. omn. xai. — svaleik tmijanrians] sic
gatauranu, nisi soloeiisuiiis est, quos penntiltos ad con. A; cod. B lestc Ca^t. svaleik talaujand-ns, sed
Neb. M, 10 annotavimus; cf. ad ttpli. iu, 10. aul svateikala taujandans, aul svaleik yalaujandans
—
v, 13. leikis)carnis ge. aap-d. (aujai^J faciatis, scriptiim esse suspicamur.
0 gr. oinn. praeier cod. G (SWTS) cl Vulg. (detis). — v, -22. friapvu] sic cod, B; cod. A et Cast. fri-
ahmins)spiritns, ° gr. japva. — fuheps] cod. A faheds. — sviknei] caSli-
v, 14. tn izvis) in vobis, ° gr. tas, ° «r.
v, 15. faiirino^J inctisalis, gr. omn. xareuSieTi, v, 24. seir) suam, ° gr.
Gotb. c. verss. et Palrr. latt, Caeterumpro fairrinop
*89 AD GALATASVI, 1—18. 71)0
vi, 1 broprjus. jabai gafahaidouiiunria In wizai missadede. jns bai ahmeinans gapvastjaip pana sva-
2 leikanain ahmin qalrreins. atsaiwands puk silban ibai jah pu fraisaizau. izvaros misso kauripos
5 bairaipjah sva usfulleibvilop xristaus. Ip jabai pugkeip waS wa visan. ni vaiht visands. sis silbin
4 frapjamarzeins ist. ip vaurstv sein siibiiis kitlsai warjizuh jah ban in sis silbin woftulja habai jah
5, 6 ni in anparamma. warjizuh auk svesa baurbein bairip. appan gamainjai sa laisida vaurda bamma
7 laisjarrdinin allaim godaim. ni vairbaib airzjai. gub ni bilaikada. manna aukpatei saiip. patuh jah
8 sneijrib. nnle saei saiib in leika seinamma. us pamma leika jah sneibib riurein. ib saei saiif» in
9 ahmin. us alimir jah sneipib bbain aiveinon.abban bata godo taujandans ni vairpaima usgrudjans.
10 unte at mel (svesata sneibam ni afmaindai. bannu nu bandei met habam. vaurkjam piup vipra
11, 12 allans bislimi vipra svesans galaubeinai. sai wileikaim bokom izvis gameiida meinai handau. sva
managai sve vileina samjan sis in leika. pai naupjsnd izvis bimaitan. ei weh vrakja galgins xri-
13 staus ni vinnaina. nili pan svepauh pai izei bimaitanai sind vitop fastand ak vileina izvis bimaitan
14 ei in izvaramma ieika wopaina. ip mis ni sijai wopan in ni vaihtai niba in galgin fraujins unsaris
15 iesuis xristaus. pairh panei mis fairwaus ushramips isl jah ik fairwau. tinte nih bimait vaiht ist
16 ni faurafilli ak niuja gaskafts.jab sva managai sve pizai garaideinai galaistans sinil. gavairfii ana
17 im jah annaio jah ana israela gups. panamais arbaide ni ainshun mis gansjai. unte ik stakins 1'rati-
18 jins unsaris iesuis xristaus ana leika meinamma baira. ansts frauuns unsaris iesuis xrislaus mip
ahuiitiizvaramma brobrjus. amen.
du galatim ustauh
INTERPRETATIO.
Vocanles, invicem in invidia existentes. vr, 1. Fratres, si deprehendatur homo in aliquo peccatorum,
vos hi spiritualescorrigatis hunc talem in spiritu lenitatis, considerans te ipsum, ne etiam lu tenteris.
2. Veslra invicemonera feralis et sic impleiis legem Clnisii. 3. Verum si puiat quis quid • Sse, non quid-
quam exis<ens,sibi ipsi solliciiatio est. 4. Verum opus sunm ipsius probel quisque, et tum in se ipso
gloriain habeat et non in alio. .5. Quisque enioi propriam sarcinam fert. 6. At commiinicethic institmus
verbo htiic instiluenti in omnihus bonis. 7. Ne fiatis erronei; Deusnon illiiditttr; homo enim qtiod serii,
hoc eliam metit. 8. Nam qni serit in carnu sua, cx hac came ct am metit inleritiim; verum qui serit in
spiritu, e spiriiu etiam melit viiam srternam. 9. At hoc bouum facientes non fiamus segnes, nam ad
tempus proprium melimus non def.itigati. 10. Utique igitur, cum tempus habemus, operamur bonum
erga omnes, maxime Orga f.imiliaresfide. 11. Ecce, qualibus litteris vobis scripsi mea inanti. 12. Tam
mulii qiiain volunt placere sjbi in carne, hi cogunt v"S circnmcidere, ut modo persecniionenicrucis Clinsti
non patiantur. 13. Nequeenim quidem hi qtii circumcisi suiit, legem servant, sed volnnt vos circ mci-
dere, ut in veslra carne glorienuir. 14. Verum mihi ne sit gloriari in non qiioquani, nisi iu croce domini
noslri lesu Chiisti, per qnem mihi mundns crucifixusest et ego miindo. 15. Naui neque ciicnmcisio quid-
quamest, non praepuiium, sed nnva creatura, 16. et tain multi quam hanc regulam seciili sunt, pax
super eos et miscricordia et supra Israelem Dei. 17. Ampliiislabores ne ullus mihi praebeat, nam ego
noias domini nostri lesu Chtisti in corpore meo fero. 18. Gralia domini noslri Iesu Christi cuin spiritu
veslro, fratres, amen.
Ad Galatas explicit.
ANNOTATIONES.
vi, 1. ;a6at] Goth. c. codd. ° xat. — atiaiwands] vi, 7. manna)gr. omn. post saitj^.— sattp paluh]
attendens; cod. A andsaiwands (respiciens). qua- cod. A et Cast. saijip pata.
rum lectionumutraque babei, quo commendetur.— — jah] utr.
vi, 8.° sait/>)utr. cod. A et Cast.'sai/'ij&.
i6ni] sic coJ. B; cod. A et Cast. iba, cf. Cor. II, etiam, gr. ouin.; Gmh. priore loco c. Vulg.
n,2. vi, 9. sneipam) cod. A X sneipa (meto).
vi, 5. pugkeip) sic cod. B; co;l. A et Cast.—pugkip, vi, 11. izvk) cod. jA et Casl. post gameliaa, gr.
cf. Cor. 11, XIII,3. — wa visan)T gr. oinh. vaiAt] omn. ante bokom.
h. I. et vs. 15 pro vaihts, vid. ad Mc. vn, 15. — sis — vi, 12. ei weh) ut modo, \ gr. omn. cf. Philipp. i,
tsl] cott. A marg. variam lectionem babet, quam 27. — urafc/a]cod. A et Cast. tirafca,qua lectioue, st
evanidamCast. sic legil: sic tilban uslulonds isl (se genuina cst, conflrmatnrvrakomMc.x, 30, qtiud ali-
ipsumdecipiensest), cf. Tit. i, 10 ubi lutonds— fpe- quando an rectum esset, dubitavimus.
vairarri;. vi, 13. nih) cod. A el Cast. nip. — svepauh) qui-
vi, 4. si/6i«] Goth. c. verss. a pivov.— woftulja] dem, °° gr. omn. — izei) cod. A et Cast. ize. — sind]
Cast. numerum pluralem esse exisiimanset gloria- Goth. gr. avroi.
lionesconvertens, errat, nam wofluli genere non vi, 14. ti ui tiaiA/aiTinnon quoquam, " gr. omn.
neulrum, sed femininum esse conslat. — ni] cod. — fairwaus)sic cod. B; COd.A et Cast. fairwus, vid.
A • X- ad Mc.vn,52.
vi, 5. 6aur^ein] sic cod. B; cod. A baurein; csete- vi, 15. unle] Goth. c. codd. ° sv Xptarq 'iijo-ov.—<
rum in rod. A recte bairip legitur, uon baurib, uli vaiht) vid. ad vs. 3.
.Cast. in adnotalioneedidit. vi, 17. mis] gr. omn. ante nt. — unsaris) nostri,
vi, 6. godaim) Cast. in cod. A i« (ejus) addilum • gr. ouni.; cf. ad Cor. I, vn, 16. — xristaus) Christi,
esse videtur, sed propter lituram membranaeperspi- 0 gr. omn.
cue cognoscere non poiuit. Subscript.b gr. omn.
 702
791 ' BIBLIORUMULFILANAVERSIO.

AIPISTAULE PAVLAUS DU AIFAISIUM

anastodib.

I, 1 Pavlus apaustauius xristaus iesuis bairh viljan gups paim veiliam paim visandam in aifaison jab
2 triggvaim in xrislau iesu. ansts izvis jab gavairpi fram guba attin uiisaramina jah fraujin iesn
3 xristau. biubibs gub jah alta fraujins unsaris iesuis xristaus. Izei gapiupida uns iii allai piupeinai
4 ahmeinai in himinakundaim in xristau. svasve gavalida unsis in imma faur gasalein fairwaus ei
5 sijaima veis veibai jah unvammai in andvairbja is in friapvai. fauragarairop uns du sunive gadedai
6 pairh iesu xristu in imma bi leikainai viljins seinis. du hazeinai vulpaus anstais seinaizos. in pizaiei
7 ansteigs vas uns inbamma liubin sunau seinamma. in pammci habani faurbauht fralet fravaurhta
8 pairh blob is bi gabein vulbaus anstais is. bnei ufarassau ganohida in uns in allai handugein jah
9,10 frodeinkannjan unsis runa viljins seinis bi viljin. saei fauragaleikaida imma du fauragaggja usful-
11 leinais mele aftra usfulljan alla In xristati bo ana himinamjah ana airpai in imnia. in pammei blauts
gasatidai vestim fauragaredanai bi viljin gups pis alla in allaiin vaurkjandins bi muna viljins seinis.
12, 13 ei sijaima veis du hazeinai vnlbaus is bai fauravenjandans in xristan. in pamnieijah jus gahausjan-
dans vaurd sunjos aivaggeliganisiais Izvaraizos bamrnei galaubjandans gasiglidai vaurpup ahmin
14 gahaitis pamma veihin. izei ist vadi arbjis unsaris du faurbaublai gafreideinais du hazeinai vulbaus
15 Is. duppe jah ik gabausjands izvara galaubein in fraujin iesu xristau jah friapva in allans pansvei-
16, 17 hans unsveibandsaviliudo in izvara gamund vaurkjands in bidoni meinaim ci gub fraujins unsaris
iesuis xrislaus aila vulpaus gibai izvis abman handugeins jab andhuleinais in ufkunpja seinaiimia.
18 inliuhtida augona hairtins izvaris ei viteip jus wa Ist vens laponais is. wileiku gabei vulbaus arbjis
19 is in veihnim. jah wa ufarassus mikileins mahtais Is In uns paim galaubjandam bi vaurstva mahlais
1NTERPRETATIO.— EPISTOLA PAVLI AD EFESIOS INCIPIT
i, 1. Pavlus, apostolus Christi Iesti per voluntatem Dei, hissanclis hisexistentibus in Efeso et (idelibus
/n Christo lesu. 2. Gratia vobis et pax a Deo patre nostro et domino Iesu Chrislo. 3. Benediclus Deus
et paler domini nostri lesu Christi, qui benedixit nobis in omni benediclione spiriiuali in cceleslibus in
Cbristo. 4, Sicutelegit nos in eo anle constitmionem mundi, ut simus nos sancti et maculis - vacui in
facie ejns in charitate. 5. Decrevit nos ad filiorum adoptaiionem per lesum Chrislum in eo secundum p!a-
citum voluntalis siue 6. ad laudem gloriacgratiaa siiae,in qua gralus fuit nobis in boc caro filio suo, 7. in
quo habemus redempiionem, remissionem peccalorumper sanguinem ejns sectindum divitias glorite gratiaa
ejus, 8. quam abundanter concessit in nos in omni sapientia ct prudentia, 9. notificare nobis mysierium
Voluntatissuaesecundnm volunlalem, qu;c ante-placuit ei 10. ad instilutionem impletionis letnporum,
iteriim implere omnia in Christo h:ee super ccelos et super terram in et>, 11. in quo surs collocaii fuimus.
praedestinati secundum voluntalein Dci hujiis omuia in omnibus operantis secuiidum cngiiationem voluntatis
suas, 12. ut siiniis nos ad laudem glorineejus hi antesperantes in Cbristo, 15. in quo eliam vos audienles
verbum vcriiaiis, evangelium salulis veslr.r, eui credentes consignati fuisiis spirilu promissionis hoc sancto,
14. qui est pignus li;ereilit.uisuoslraead redcmptiouemconservationis ad hndem gloriaeejus. 15. ldeo ciiara
ego audiens vesiram fidem in domino lesu Cbrisio et amoieni iu otnnes hos sanctos, 16. non-cessans gratias-
dico propter vos mentionem faciens in precibusmeis, 17. ut Deusdomini nostri lesu Chrisli, pater gloriae,
delvohisspirilum sapientiaectrevelationis in cogniiione stia, 18. illuminatos oculos cordis vestri, ut sciatis
vos, quid csl spes vocationis ejus, qtiale diviiiacglorisehxreditatis ejus \n sanctis 19. et quid abundatitia
ANNOTATIONES.
Inscriptionem, qtiaedeest in cod. B, addidimus e quaesivimus.
—
cod. A. ° aipistaule pavtaus) j gr. — anaslodip) i, 10. jiih] cod. A jap^-po (ei hoeclc. gr. omn.
omn. C;eterum Cast. 11. °zai. °
iucipit, gr. quod Specini. p. i, pammei) Goth. —au^s] Dei, gr.—
°
35 snpra inscriptionem sigla A. F. legi dicii, inter tu allaim \ in omnibus, gr. omn.; Gotli. e vs. 25
has lilleras I litura membranacexcidisse videttir et huc intulisse videtur.
scii, uim fuisscAIF, quibus litteris Iibraritis liuiluin i, 13. sunjos) cod. A X sunjus.-* pamtftet] sec,
epistolae,quid.im pictura ornalum, exhiberc voluit, Goth. c. codd. °xat.
vitl. Tab. II. l. 14. izei jcod. A saei. — arbjis ] codd. et C'St.
i, 1. xrutaus tesuisj \ gr. omn. ° X arbjos, vid. vs. 18.—gafreideinais] cod. A marg.
i, 4. unsisj cod. A uits — «eisj nos, cod. A. — ganislais (salulis).
friapvai) cod. A frijapvai. i, 15. izvara) veslram, gr. omn. rnv xaV \ipa;. —
i, 5 simitiegadedai\ Cast. X Jct- —imma] cod. A xrislau) Clirislo, ° gr. omn. —•friapva) cod. A (ri-
c. gr. omn. iiia (euni). japva.
°
i, 0. sttnau seiuamma) filio suo, gr. l, 16. iinsveibands aviliudo) n<-ncessans gratim
l, 7. pairh blop — vul- ago, gr. Oinil.ov 7ra0o/*ate\>xapiaro>v, cf. ad Me. II,-
° tsomn.
] gr. omn. ante fralet. °
23. — gamund) Gotli. c. codd. \>p.c,v.
paus) gloriac, gr.
i, 9. kannjan)° nolificare, gr. yvapiaa;. — viljin ] i,18. iitliuhlida] cod. B X inliuhitida. —wa)
Golb. c. codd. «jToO.Caeterumpro 6i — tmma in quid, gr. rif, Goth. c. codd. ri legit— ts ] pr., Goili.
margine codicis A legitur: ana leikainai (Cast. X c. coJil. ° xai. — witeiku\ sic codd.; mira est encli-
leikeinai, quia propter lituram a et e litteras digno- sis u interrogativi in vcrbo inlerrogativo; fortass.fl
scere non potuit) poei garaidida in imma (i. e. in wileikalegendtim est.
placilo, quod proposuit in co) quod graecis accpm- i, 19. tn HHS]cod. A marg.tu izvis (in vos) c. codd.
inodatum est; noiamlus tamen usus ana praeposilio- quos Golh. fe re solet sequi.
jiis pro 6i posita?, cujus alterum exemplum frustra
/93 AD EPHESIOS I, 20—II, 16. 794
20 svinbeins is. balei gavaurhla in xristau urraisjands ina us daubaimjah gasatida in taihsvon seinai in
21 himinam ufaro allaize reikje jali valdufnje jah niahle jah fraujinassive jah allaize namne namniihize
22 nibalainei in pamma aiva ak jali in pamma anavairpin. jah all ufhnaivida uf foluns imma jah ina
23; ii,l atgaf haubip ufar alla aikklesjon. sei isl leik is fullo pis alla in allaini usfulljandins. jah izvisvisan-
2 dans daupans missadedimjali fravaurhlim izvaraim. in paimei simle Iddjedup bi bizai aldai pis aivis
3 bi reik valdufnjis lufiaus ahmins pis nu vatirkjandins in sunum ungalaubeinais. in baimei jah vcis
allai usmetum suman in lustum lckis unsaris taujandans viljans leikis jah gamitonc jah vesum
4 vistai barna hatizis svasve jah bai anbarai. ib gup gabeigs visands in armahairtein in pizos mana*
5 gons frijapvos in pizaiei frijoda uns jah visandans uns daupans fravaurhtira mibgaqivida uns xrb-
6 stau. anstai sijum ganasidai jah miburraisidai jah mibgasatidai in himinakundaim in xristau iesu.
7 ei ataugjai i'n aldim baim anagaggandeim ufarassu gabeins anstais seinaizos in selein bi uns in-
8, 9 xristau iesu. unie anstai sijub ganasidai bairh galaubein jah bata ni us.izvis ak gubs giba ist. ni us
10 vaurstvam eiwas ni-wopai akissijum taui gaskapanai inxristau iesu du vaurslvam godaim. boei
H fauragamanvida gub ei in baim gaggaima. duppe gamuneip patei jus piudos simle in leika vesup
12 namnidans unbimaitanai fram bizai namnidon bimait in leika handuvaurht. unle vesup pan In
jainamma mela inuh xristau framapjai usmetis israelis jah gasleis gahaile trausteis ven ni habandam
13 jah gudalausai in manasedai. Ip nusaiin xrislau iesu jus juzei simle vesup fairra. vanrbub newa In
14 blopa xristaus. sa auk isl gavairpi unsar. saei gatavida po ba du samin jah mibgardavaddju fabOa
15 gatairands. fijapva. ana leikaseinamma vitop anabusne garaideinim gatairands ei pans tvansgaskopi in
16 sis silbin du ainamma niujamma manu vaurkjiands gavairpi jab gafripodedi pans bans in ainatnma
INTERPRETATIO
eminenliaevirtutis ejus in nobis his credentibus secundum opus virtutis potentiaeejus, 20. qtiodoperatus-est
in Christo suscitans eum e mortuis el collocavit ad dexlram suam in coelis 21. supra omnia imperia ei
potestates et virtules et dominatiotieset omnia nomina nominata non solum in boc saeculo, sed etiam in
boc futuro, 22. et omne humiliavit sub pedes ei et eiim dedit caput super omnia ecclesiae, 25. quaeest
corpus ejus, plenitudo liujus omnia in omnibus implenlis. u, i. Et vos existentes mortuos sceleribus et
peccatis vestris, 2. in quibus olini ambulastis secundum iianc aelaiem liujus saeculi, secundum principem
potestatis aeris spiritus hujns nunc operantis in filiis incrcduliiatis, 3. in quibus etiam nos omnes versati -
sumus olim in cupidilalibus carnis nostrac facieutes volunlates carms et cogitationum et fuimtts nalura filii
irae, sicut etiam hi alii. 4. Vcrum Deus dives existens in misericordia propter hunc niagnum amorem, in
quo amavit nos, 5. et existentes nos mnriuos peccatis convivificavit nos Christo; gratia sumus servati
6. et conresusciiaii et concollocatiin ccelestibusin Christo Iesu, 7. ut osiendat in aeiaiibushis acccdcntibus
abuudantiam diviliarum graiiae suse in bonitate seCundumnos in Christo lesu. 8. Nam gratia estis servati per
fid methocnon ex vobis, sed Deidonum est; 9. non ex operibus, ut quis non glorietur, 10. sed e us sumus
opus creati in Christo lesu ad opera bona, quacpramaravit Deus, ul io his eamus. 11. IdeOrecordamini, quod
Vosgenliles olimin rarne fuisiis, noniinati non-circumcisiab hac nominala circumcisio in carne manu-facla.
12. Namfuislis tum inillo lempore sine Chrislo alienali conversalionelsraelisethospiies proniissionumfcede-
ris, spem non habentes et impii in mundo. 13. Vcrumnunc ecce in Christo Iesu vos, vos-quiolim fuistis procul,
facti-estis pr.pe in sanguine Christi. 14. Hicenim est pax nostra, qui fecit haccambo ad unumet parietem-
Intergerinum sepis destruens, 15. inimicitiam, in carne sua legem praeceptorumrcgulis destruens, ut hos
duos crearet in se ipso ad unum novum hominem, faciens- pacem, 16. ct reconciliaret hos ambos in ttno
ANNOTATIONES.
20. Aimwam ccelis, gr. n, 8. sijup) cod. a siup. —ak) sed, ° gr. omn.;
I, ] eVovpavtoti;. °
i, 22] all. omne, cod. Aalla. Goth. c. vers. Arm. et Palrr. latt.— tsi] est, gr.
n, 1. izvaraim) vestris, gr.o oinn.
u, 2. airis ] saeculi,cod. A fairwaus (mundi). — n, 10, afcj sed, gr. omn.vao.vid.adJoan. xvi,26.
cod. B X *«»""' — «ijum ] 1 cod. A sium. — godaim cod. A raarg.
junumj
u, 3. viljans] voluntates, cod. A marg. lustuns piupeigaim.
(voluptates) cum Clar. lat. et Ambros. — resHm] ° n, 11. piudos sttnple]in.\ —namnidans gr. omn. - vesup fuistis
cod. B visum, haec nova scribendi ratio notanda est {.T.omn.;cod. Aante ] cod. A pai
juxta veisi, veiseis,veisun; vid. ad J. xi, 32.—vislai ariiculuni addit.—fram.—bimait] Grimm GGA. 1836
barna) ] gr.—hatizis] sic legendum est. vid. iv, 31, p. 1792 et Gr. iv. 591 recte nionet hoc ab fram
L. lii, 7, ^keir. 51,19; cod. B (non A,' Hi Cast. an- pizai —handuvaurht interpretandum esse: ea
notat) hatis et post hanc vocem supra lineam signum (gente) qua; dicitur t circuuicisioin carne manufa-
e filterae graec.cnon absimile, quod nullo alio loco cta. > Caelerum sane roira loquendi ratio, in qua
inventum est; cod. A (non B) hathe (vid. Cast. Add. non soltim nominativus post pizai namnidonoffcndit,
p. 68)'; non hatizos, uli Cast. in annotaiione indicat. sed etiam quod femininum participii substantivo
Caeterumcod. A marg. us sateiitai (I. ussaleinai)ur- netitro apposiluin est; quodammodocomparari potest
rugkai, i. e. ab origine reprobali.— Mc. III, 16 gasalida seimonanamo paitrus pro paitru,
II, 4. gabeigs)
* cod. A gabigs. frijapvos) Goih. vid. L. I. 15; M. ix, 9.
c. codd. avToii. n, 12. pan] lum, "gr. oinn. — inuh) cod. A tn«
n, 5. uns] sec. no.=, ° gr. omn. — sijum] sumus, —xristau ] pro sristu, accusativum enim tnuAprscpo-
cod. A c. gr. omn. sijup (estis). sitio poslulat. — galtaite frausfeisj piomissionum
n,6. mipurraisidai— mipgasalidai) conresusci- foederis, gr. raiv StaSnxwv rH; eTrayysAtaf.
tati—concollocati, quae pltiralia ad praecedenssijum ii,13.naurjiu »ieuin]gr.;Golh.c.codd.ap. Mill.etMi.
* tv.
sunt referenda ; cod. A cum gr. omn. mipurraisida II, 15. anabusne] Goth. c. cod. e ap. Mi.
— mipgasatida (conresiisciiavit — concollocavit. n, 16. afslahands] cod. B X afslahans, vid. aid
jt, 7. aldim) cod. A X aldaim. Mc. XII,21. — sis silbin1 se ipso, gr. avTfi.
733 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 796
17 leika gu|>a pairh galgan afslahands (ijabva in sis silbin. jah qlmands vailamcrida gavant izvis
18 juzci fairra jah gavairpi paim Izei ncwa. unie pairb ina habam atgagg bajobs in ainamma ahmin
19 du aitin. sai nu ju ni sjnp gasieis jah aljakonjai ak sijub gabaurgjans paim veiham jah ingan hns
20 gnps anatimriilai ana grnnduvaddjaiiapausanle jah pranfete at visandin auhumistin vaihstastaina
£1, 22 silbin xrislau iesu. in pammei alla gatimrjo gagatiloda vahseib du alh vehai in fraujin. In pammei
in, 1 jah jns mipgatimridai sijnp du bauainai gups in ahmin. iii pizozei vathlais ik pavlusbandja xrislaus
2 iesuis In izvara piudo.-jabai svepauh hausidedub fauragaggignTpsanstais.sei gibana Ist mis in izvis.
3, 4 unte bi andhnleinai gakannida vas mis so runa sve fauragamelidaIn leililamma. duppe ei siggvan-
5 dans mageip frapjah frodein meinai in ruiiai xrisiaus. patei anparaim aldini ni kunp vas sunum
6 manne svasve nu amlbulip ist paim vciham is apaustaulum jah praufelum in ahmin. visao pimloi
7 gaarhjans jah galeikans jah gadailans gahaitis is in xristau iesu pairh aivaggeljon. p zozei varp
8 andbahts ik bi gihai anstais gnps pizai gibanon mis bi toja mahtais is. mis bamma undarleijin
allaize bize veihane aigibana varp ansts so In piudom vailamcrjan po" unfairlaistidOngabein xri-
9 stans jah inliuhijan allans. wileik baia fanragaggi runos J)izos gafulginons fram aivam in gubi
10 pamnia alia gaskapjandin. ei kannip vesi nu reikjam jah valdufnja.niIn paim biminikundam pairh
•11aikklesjon so managfalpohandugef gups bi miina aive. panei galavida In xristau iesu fraojin unsa-
12 , 13 ramma. In paminei habam balpein freihals atgagg in trauainai pairb galaubein is. in pize bidja. ni
14 vairpaip usgrudjans in aglom meinaim faur Izvis. J)'.ueiIst vulbus izvar. In bis biuga kniva meina
INTERPRETATIO.
corpore Deo per crucem occidens inimicitiam in se ipso. 17. Et venicns praedicavitpacem vobis, vos -qui
procul, el pacem his, qui prope. 18. Nam per eum babemus accessum ambo in uno spiritu ad patrem.
19. Ecce ininc jam non eslis hospiies ct alienigenae, sed estis cives his sanctis el domeslici Dei, 20. aedi-
ficati in fundamento apostolorum et profeiahun in esisieme summo angtilari - lapide ipso Chrisio leSn,
21. in quo omne Sedifici;in compositum crescit ad lemplum sanctum in domino, 22. in qno etiam vos
roaeililicaiiesiis ad domiciliumDei in spiritu. 111,1. Propier qtiam rem ego Pavlus vinctus Cliristi lesu
propter vos geutiles ; 2. si quitlem aimisiis iiisiiiulinnem Dei graiiae,- quac data est inihi in vos. 3. Nam
6ecundumrevelationem notilicatnm fuit milii lioc mysteriom , ui ante seriptnm in parvo. 4. Ideo ut le-
gentes possitis inteliigere prtidenliam meani in mysterio Christi. 5. Quod aliis xtaiihus non notum fuit
hliis hoininum, sicnl nunc reveMum est liis sanctis ejus apostolis et profetis in spirilu : fi. esse gentiles
cohaTedes et umcorporales et parlicipes proinissionis ejus in Cliristo lesu per evangelium, 7. cnjns f ictus -
sum minister cgo secundiimdoniim grati;e Dei, boc datiim mlii seciindumopera virltilis ejtis, 8. inilii huic
infniiooiiiniiimhorumsanctorum data fuit gratia h;ecin gcntbbus p<aedicarebas iuvestig.ibilesdivilias Chrisli
9. et illuminare omnes, qualis li.cc dispeosatio mysterii hnjis absconditi a sacculisin Deohoc omnia cre-
ante, 10. ut notihVaiaessel nunc impenis et potesiatibus in his cceleslibusper ecclesiamliaecvaiia sapicn-
lia Dei 11. secundum consiitutionemsaeculoium, quam fecit in Christo lesu , domino uostro, 12. in quo
babemus liduciam, bberiatem, accessum in conlideniia per fideni ejus , 13. propter quotl precor, ne fiatis
lassi in afflictionibusmeis pro vobis, quod est gloria vesira. 14. Propler hoc flecto genua mea ad patrem
ANNOTATIONES
u, 17. gatiair/iij sec. pacem, °gr.—weijcod. A iii, 10. kannip) cUm ad handugei(aut ad praece-
ize; c*lerum de o ellipsi sind vcrbivid. ad Rom. xii; 2. dens runa) referendum sil. kannidascribendiuu fuit,
n, 19. ju) cod. A. — aljakonjai) sic codd. pro uti infra IV,7 gibana ist ansts; sed ut h. 1., sic etiam
aljakunmi, vid. ad L. IV, 13. — sijup) sec. estis , Gal. v, 11 gatuuran isl marzeinspro galaurana legi-
° gr. tur, cf. ad Neh. vl, 16. — managfalpo) cod. A filu*
II , 20. anatimridai)desinil cod. A. —xristau tesul faihu et in marg. manugna . . (qiiod noli cum Cast.
*gr. omn. manfl(;naiic/o, sed managnandeie\plere) manageii. e.
iti, 1. 6izozi'ivaihtais] quam rem , pr. omn. TOV- abundans muliiiudo, quo quid glossator explicare
TOV . sic Goib. saepiusconira graec. auctoritatem re- voluerit, incertum est, nisi forte duaelectiones (ma-
lalivo utiiur ad Conjuugendasingula euuniiata, vid. nagnawleihandugeiel manageihandugeint)cpnjunrtaa
V, 6 ^oet (ravra yap) Cor. II. XII, 8 bi patei (-tntip sunt. Manageiautem , si recte conjecimtis, nunc pro
TOVTOV). M. xxvu, 40 patei tsl (TOVT' iari). managdups (abundantia) ponitur, ciun aliis locis si-
ni, 2. gups anstais)*,gr. gnilicel muilitudinem, quac numerari possit. C.fte-
ui, 4. itggvandansmaqeip)^gr. omn. rum ex illa codicis A leclione diciuius, Giim. I, 722
lii, 5. u apauslaulum)°'%T.oinn. praeter cod. d non ita recie auguraium esse, adjcctivorumin — us
ap. Mi. exeuntium formam concretam convenirecum eadem
lii, 6. tesu] Iesu, ° gr. omn.; Goth. c. Vu'g. adjectivorum in — is lerminantium ; nam secundmn
in, 7. tfcj cgo, * gr. omn. praeter cod. m ap. Mi. illam doctrinam nunc filufaihjo scriptum esse debe-
qui ante andbahts habet. — gitai] sic cod. B; Cast. bai. Si vero Grim., recte cohjecil, aut filufaihu pro
X 9ibo°- adverbio habeudum est, uti filu L. vi, 5 (vid. ad L.
III, 8. undarleijin] sic cod. B; Mssm.B. A. p. 1038 xix, 37), ant filufaihus scribendum, vid. L. vi, 6
coi jecit unddrleikin,u,uaeconjeclura nobis mirifice handus paursus, Grim. 1, 721 Anm. 1.
placel praeilla, quam Grim. W. J.LXXp.48 proposuit ni, 12. freihals) liberlatem, ° cod. B c. gr. omn.
undarlegjin (sttbjacenti), nam ipse Grim. monel, si- (praater cod. D); addidimus e cod. A, qui e libris
gnificationeni verbi in undar positum esse, cf. iv, 9 latiuis hausit, quorum lectio comparelur cum cod. D
undaraists, quaesuperlativi forma, uli grarcumxari>- sv rif A(v6epiu6nva( addente. CaeteruraGolh/ x«tahifi
Tarof. ex adverbio effeclaest. — ptee) horum, ° gr. atgagg omittit.
— unfairlaitiidon]haecMassmanni1.1. indicata con- III, 13. vairpaip usgrudjans) fiatis lassi, gr. omn.
jectnra, codicis denuo inspecti auctoritate compro- oratione obliqua exxaxstv; cseterum de usgrudjam
batur ; Cast. X unfahraitidon. vid. ad L. xvm, 1.
III, 9. tn] pergit cod. A.
 797 AD EPHESIOS III, 15 — IV, 14. 798
15 du attin fraujins unsaris iesuis xristaus. us pammei all fadreinis in bimina jah ana airpai namnjada.
16 ei gibai izvis bi gabein vulpaus seinis mahtai gasvinpnan tairb ahman seinana in innuman iiiannan.
7, 18 bauan xrislu bairh galaubein in hairtam izvaraim. ei in friapvai gavauihiai jah gasulidai ma^eib
19 gafahan mip allaiin piim veiham. wa sijai bra.idci jah laggei jah hauhei jah dinpei. kiunnan po
20 ufarassau mikilon pis kunpjis friapva xristaus ei fullnaip du allai fullon gufps. appan bamma malr
21 leigin ufar all tanjan maizo pau bidjam aibbau rapjam bi mahtai bizai vaurkjandein in uns. imma
lv, 1 vulbus In aikklesjon in xristau iesu in allos aldins aive amen. bitlja nu izvis ik bandja In fraujin
2 vairbaba gaggan bizos labonais. bizaiei lajpodaisijub. mij>allai hamieinai jah qairrein mib usbeis-
3 nai usbulandans izvis misso in friabvai. usdaujandans fastan ainamundiba abmins in gabundjai ga-
4, 5 vairpeis. ain leik jah ains ahma svasve atlapodai sijup in aina ven laponais Izvaraizos. ains frauja
6 aina galaubeins aina daupeins ains gup jah alta allaize. saei ufar allaim jah and allans jah in al-
7, 8 laim uns. ip ainwarjamiieh unsara algibana ist ansls bi mitab gibos xristaus. in bizei qibib. uss-
9 teigands in hauliiba ushanb htinb jah.aluhgaf gibos mannam. batub - ban ussiaig wa ist niba patei
10 jali atstaig faurpis in undaraisto airpos. saei aistaig. sa Ist jali saei usstaig ufar allans himinans ei
11 usfullidedi allata. jah silba gaf sumans apausiaulilns suinanziip - bati praufetuns sumansnp - pan
12 aivaggelistanssumansub - ban hairdjans jab laisaijans du usiauhein veihaize du vaurstva amlbahijis
13 du timreinai leikis xristaus. unle garinnaima allai in ainamundiba galaubeinais jah ufkunbjis sunus
14 gubs du vaira fullammadu mitab vahstaus fullons xristans. ei panaseips ni sijaima niuklah.iiusva-
gidai jah usvalugidai in wammeh laiseinais liuteis manne in filudeiseindu listeigon usvandjai air-
INTERPRETATIO
domini nostri lesu Christi, 15. e quo omne paieruilatis in ccelo et super terram vocatur, 16. ut det
vobis secundum diviiias gloriae suae, vi coufirmari per spiritum suom in internum hominem, 17. habitare
Christum per fidemin cordibus vesiris, 18. 01 in rariiate facti et lundati lossiiis capere cum omnibus
his sanctis , quid sit latitudo et loogiiudo et altittt lo el profundiias, 19. cognoscere hanc ahUndanternta-
gnam hiijus eogniiionis carilatem Chrisii, ut impleaniini ad omnem plen imlitieni Dei. 20. Al huic polenti
super omne facere plus quam precamur aut inielligimussecundum vim hanc operantem in nobis, 21. ei
glmia in ecclesia in Cbrisio lesu in mnnes aetuiessaeculorum, amen. iv, 1. Pieeor nunc vos, ego ligatus
in domiuo, digne ambulare hac vocaiioue, qoa vocaii estis, 2. ctini nnini bumilitaie et humanitate, cum
longanimitate, ferentes vos invicem in cbaritate, 3*.stu entes observare conseiisinn spiritus in vinculo
pacis. 4. Unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in unatn spem vocationis vestrae; 5. unus do-
Ininus , una (ides, unus bapiisinus, 6. unus Deus el pater omnium , qui super onmes et per omnes <l in
omnihns nobis. 7. Verum unicuique nosiruin daia estgral a -ecimilnoinreosurim doni (ihnsli, 8. propter
quod dicit: adscendens in allitudinem cepit capiiviiaiem et dcilit dona liomiuihus. 9. Ilocatitem ascendit,
quid est, nisi quod etiam descendit antea in inferius terrac? 10. Qui descentlit, hic esl etiam , qui ailsien-
dit super omnes ccelos, ut impleret omue, 11. ct ipse dedit ali<s apostolos', alios autem profeias, alios
autem evaugebstas, alios aiitein pastores el magistros 12. ad pei feciionem sanctorum ad opus minisierii,
ad aedificaiionemcorporis Christi, 13. donec perveniamus omnes in eonsensum (iilei et cognilionis (ilii
Dei ad virum perfectum, ad mensuram incrementi plenitudinis Christi, 14. ut ainplius non simus infantes
•gitati et circumlati in quoque doctrinae, nequitiaehominum, in astulia ad frauduleniatn devitationera erro-
ANNOTATIONES.
II, 15. himina] coelo, gr. omn. ov^avotj, praeler iv, 4. svasve) Goth. c. codd. ° xat.
codd. c d k ap. Mi. iv , 6. saei] de eilipsi tsi verbi.in sentenlia relativa
—
III, 16. gasvinpnan tn innuman mannan] corro- vid. ad Rom. xu, 2; caeterumbic cod. B desinit.
borari — in interiorem hominem; cod. A oiuni gr. iv, 8. ustteigands] in marg. cod. A legitur ptai-
auctoritaie destilutus insvinpjan — innuman mannan mo . . . indicans haec verba desumpta esse a iibro
i. e. corroborare i. leriorem liomiiiem.CaeierumCast Psalmorum (LXVIII,19), quod unu uin occurrit ci-
X innunan, vid. ad Coloss. i, 2». latorum bibliorum in gotliicis exemidum. CAST.—
iii, 18. ei\ gr. omn. post gasulidai. — friapvai) ushanp ] sic legeodura est pro ushunjp, quod cod. A
cod. A frijapvai.—gavaurlilailacti, gr. omn. epftjiu- et Cast. babenl; veram lectionem etiam Grim. W. J.
pevot; Cast. iu eo verbo offendit, quia evidemer a I. I. p. 48 invenit.
vaurts (radix ) derivandum fueril et Mssm. guvaurl- iv, 9. faurpis) Cast. X*I'V.» caeterura ° gr. — un-
sidai ».r'beoilutii esse e.vistim.it; nos lcctionem utri- daraisto ] sic cod. A; Cast. X nndarmsto; caeterum
u.squecod.coiisensafirinaiumnoiicoiideiimaverimiis, Goih. ° pip-n.— air^osj quid cpd. A, unde Cast.
satis habenles leetorem commonefacce loci Cor. I, airpais edidit, vere habeat, propier meinbranae li-
xvi, 2, ubi pro huzdjands, quod tevius ratione ha- turam incerium est, sed neque Cast. Torinam evi-
bita exspeciabatur, huhjands legitur. — sijai) sit, denter falsam rescribere, neque Grim., censuram
° gr. oinn,—;jaklagqei] cod. A jal - laggei. — hauliei illius libri agens, tacendo probare debebat.
— diupei] *,gr. iv, 11. apauslauluns] sic sine xluliioin cod. A pro
°
m, 19. kunnan] Goth. TE, vid. ad L. n, 16. — apaustaulans, Casl. lectione, scriptuin esi; suspica-
fr.apva] cod. A frijapva. — fullnoip] cod. A fulnaip, mur id memores loci Cor. I, iv, 9, ubi illam editam
—
cf. ad L. n, 21. rfuj ad , cod. A in (in). lcctionein ialsam esse auctoritas codicis deuuo iu-
—
lii, 20. pau ] sic codd.; Cast. X Pan- bidjam] specti docuit.
Ct i. A X bidjun. —uns] cod. A unsis. iv, 13. sunus] pro sunaus, vid. ad L,. i, 54. —
III, 21. imma] cod. A immuh (eique) sic in eadem vaira fultamma) cod. A marg. lectionem variara ba-
clausula Rom. xi, 56. — tn aikklesjon] cod. A post bet, de qua Casl. legere posse sibi visus est guma
ies«. — aldins] Gotli. c. codd. ° TOVaiwvof. . . . ma; an vero recte legerit, ipse dubiiat, cmu
iv, 1. sijup J cod. A siup. guma dativus, qui casus requiruur, esse non possit.
ir, 2. frlapvai] cod. kfrijapvai. IV, 14. niuklaltai] sic cod. A; Cast. X niultlahtai.
799 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 800
15, 16 zeins. ip sunja (aujandansin frijspvai vahsjaima ininapoalla. ize ist hanbip xrislus. us pammei
all leik gagaiilopgagahaftib pairh allos gavissins andstaldis bi vaurslva in miiap ainis warjoh ferr
17 iisvabslleikis laujip du limreinai seinai in frijapvai. pata nu qipa jah veilvodja in franjin ei pana-
18 seips ni gaggaip svasve jah anparospiudosgaggand in usvissja hugis seinis. riqizeinaigahugdai vi-
19 sandans framabjai libainaisgubs in unviijis bis visandins in im In daubibos hairtane seinaize. baiei
usvenans vaurpanai sik silbans atgebnn aglaitein In vaurstvein unhrainibos allaizos in faihufrikein.
20, 21 ipjus ni sva ganemup xristu. jabai svepauh ina hausidedup jah in Immai uslaisidai sijup. svasva
22 ist sunja in iesu. ei aflagjaip jus bi frtimin usmeta pana fairnjan mannan pana riurjan bi luslum
23, 24 armarzeinais. anup-pan niujaip ahmin frapjisizvaris jah gahamop pamma iiiujin mann pamma bi
25 gnpa gaskapanin in garaihlein jah veihipai sunjos. in pizet aflagjandans liugn rodjaip sunja warji-
26 zuli mip newundjin seinamma. unle sijup anparanparis lipus. pvairbaip-pan sijaip jah ni fravaur-
27, 28 kjaip. snnno ni disiggqai ana pvairhein izvara. r.i gibip Flapunhulpin. saei hlefi. panaseips ni hli-
29 fai ak mais arbaidjai vaurkjands svesaim handum piupei babai dailjan paurbandin. ainhun vaurde
uhilaizeus munpa izvaramma ni usgaggai ak paiei gnp sijai du limreinai galaubemaisei gibai anst
50 hausjandam. jah ni gaurjaip pana vclian ahman gups. pammeigasiglidai sijup indaga uslauseinais.
31 alla baitrei jah batis jah pvairhei jah hropi jah vajamereins afvairpaidau af izvis mip allai unselein
32 vairpaiduh mip izvis misso seljai armahairlai fragibandans izvis misso svasve gup in xristau fraga!
1NTERPRETAT10.
ris, 15. verum verilatem facientes in charitate crescamus in eum hrec omnia, qui est caput Christus,
16. e quo omne corpus compactum, connexum pcr omnia vincula auxilii secttndumopiis in mensura unius
quarumque partiuiii angmentumcorporis facit ad aedificationemsiiam in charitate. 17. Hocnuncdico et
testor in domino, ut amplius non ambtiletis, sicut etiam alii gcntiles ambulant, in vanitate sensus sui :
18. lenebricosi inlelleclu existentes, alienali-a vita Dei propler iuscienliain, hanc existemem in iis, propter
surdilalem coidium suoruin, 19. qui desperantes facti se ipsos dederunt impndicitiae, in operationem im-
munditi;c omnis, in avariiiam. 20. Verum vos non sic accepistisChristum; 21. si tamen eum audivistis et
in eo edocti estis, sicut est veritas in lesu, 22. ut deponatis vos secnndum primam conversionem hunc ve-
terem hominem, hunc corruptibilem secundum cupiditates deceptionis. 23. Re autem novetis spiritum men4
lis veslrac 24. et induatis liuiic novum hominem, hunc secundum Deum creatum in justilia et sanclitald
veritatis. 25. Propter quod deponentes mendaciumloquamini veritatem quisque cum propinquo suo, nam
estis alter aherius mcmbrum. 26. lrati autem sitis et ne peccetis; sol ne occidat super iram vestram ;
27. ne date locnm diabolo. 28. Qui furatus-sit, amplius ne furetur, sed potius laborel operans propriis
mambus boiium, nt habeat impcrtiri egenis; 29. ullitm verborum malorum ex orc vesiro ne exeat, sed quod
bonum sitad aedilicationeinfiifei,ut detgraliam audientibus. 50. Et ne conirisieiis hunc sanclum Spiritnm
Dei, quo signati estis in die liberationis; 31. omnis amariludo et animositas et ira etclamor cl nialedictio
abjiciatur a vobis cum omni improbitaie 32. fiatisque cum vobis invicem boni, misericordes, condonantes
ANNOTATIONES.
usva/uaidat]Grim. 1.1. p. 48 probabili conjectura us- cf. infra vi, 11, ubi lisfs = ptBoStia.
valvidailegere mavult, monemus tainen, lectionem iv, 16. gagahaftip) locus in cod. obliteratus esi;
ediiam codicis A denuo inspecti aucioritate conlir- gagahartip, quod Cast. edidit, vocem gothieaifi non
mari. — tnj pr. in, ° gr. omn. —wammeh] mani- esse, jam Mssm.et Grim. I. 1. p. 49 iiidicaverunt c|
festo [librarii errore verbum voci graecaeavip.care- veram Jectioneni conjeclura invenerunt; caelerum
spondens excidit; id esse censet Ca^t. luftau, qtiod Grim. etiam, cum gr. omn. anie illudlaiere verbum y.xi
propter idem iniiium ante liuleis facile a librario ponanl, banc parlictilam in gagahaftip existi-
omitli poluerit; Grim. I. 1. rectius tiinrfa, quo verbo mans jah gahaftip legcre maluit; cum vero prior hu-
Golhus gr. avsfio?reddere soleat, supplet aut vinde, jus verbi pars in cod. perspicue legi possc videatur
qui genilivus pluralis a ttiammeApendeat. — liuteis) et particularetinere
copulaliva sic omitti soleat (vid. m, 12)
sic co<l.A lesle Cast., scd ut forma illa secundum gagahaftip voluimus.
Cast. dncirinain probari possit, quod posse nega- iv, 17. init. pergit cod. B.
mus , certe sensus genitivum non patitur; est potitis IV, 19] usvenansvanrpanai) desperantes facti, gr.
legendum liutein (in (|uoque [venlo 1. ventorum] airnkyrtr.ore;.—faihufrikein) cod. A X faihufaikein.
doctrinae, ne piitia hominiini); n el s litteras in codd. iv, 23. anup-pan niujaip) vid. ad Mc. xiv, 44.
srepius permuiari, ad M. vn, 23 annoiavimus. Cae- iv, 21. jah gahamop) cod. A jag-gamahop.
terum tn suo loco movere et ante liutein ponere, IV,25. sijup) estis, cod. A c. gr. omn, sijum
qnod vult Grira., nobis non necessarium esse vide- (sumus).
lur, propterea quod praepositionesprimo loco posi- IV, 26. pvairhaip-pan] vid. ad M. v, 57 ; caelerum
tae, altero omitti possunt et tertio demum repeti pan (autem) ° gr. omn. — ditiggqai)pro liac codicis
opus esl, vid. M. vin, 9; Mc. vi, 56. — filudeisein B lectionecod. A rectius dissiggqai,de qua varielaic
rfu litleigon utvandjai] haec nostra conjeciura codi- vid. ad Mc. m, 15.
cis A aucloritaie conlirmata est; Cast.X/''I"'e'*,3ma, iv, 27. ni 9161^] nedate.cod. A et Cast. c. gr.
lisleigous vandjai, qnam editam lectionem Grira. I. I. ni j|i6ai^ (ncc detisj. A
p. 49 fere totam probavit, sed ea comprobationeju- iv, 28. afcjsed, cod. t^(verum), vid.ad Cor.
dicii sui subtilitatem ntinc non probavit; nam pri- I, xiv, 20. — svesaim) propriis, ° gr. — P'up] gr>
mum filudeiseinainon vera, sed falsaforma est, vid. ante svesaim.
Cor. II, n, 3 et cf. ad Cor. II, iv, 4; deinde us IV, 29. sijai] sit," gr. omn. —galaubeinais] fidei,
vandjai, qttod pro 7rpoi;peQofeiy.v posilum esse ille gr. xpsiaj.
dicit, si lectio genuina esset, aliquid aliud significa- iv, 30. rei/ian ahman] °\gr. omn. — pammei) cod.
ret; denique listeigosi recte sic legeretur, non otiose A c. gr. omn. inpammei.
vel e glossa additum esset, qtiasi idem quod us van- IV, 31. Aropi]cod. k.hropei.
djai valens, scd lisleigonadjectivum ad usvandjai iv, 32. vairpaiduh) fiatisque,gr. yiviatitSs 1. ovv,
posiium eum efficit sensum, quem habet u.^ohiv., quam utramque particulam a Goth. per uh sulfixum
 801 AD EPHESIOS V, 1—28. 802
V, 1, 2 izvis. vairpaip nu galeikondans gupa sve barna liuba jah gaggaip in friapvai svasve jab xristus fri-
3 joda uns jali atgaf sik silban faur uns bunsl jah saub guba du daunai vobjai. appan horinassus jah
4 allos unhrainipos aippau faihufrikei uib nanmjaidau in izvis. svasve gadob ist veihaim. aibpau
dvalavaurdei aipjjau saldra. poei du paurftai ni fairrinnand. ak mais aviliuda. pata auk vileip
5 kunnandaiis palei wazu hors aippau unhrains aippau faihufriks. patei isl galiugagudeskalkinas-
6 saus. ni habaip arbi in piudangardjai xrislaus jah gups. ni manna izvis uslusto Jausaim vaurdam.
7, 8 pairh poei qimib haiis gups ana sunum ungalaubcinais. ni vairpaip nu gadailans im. vesup auk
9 sumanriqiz. ib nu liuhap in fraujin. sve barna liuhadis gaggaip. appan akran liuhadis ist in allai
10, II selein jah garaihtein jah sunjai. gakiusandans batei sijai vailagaleikaib fraujin j*ah ni gamainjaip
17, 18 vaurslvam riqizis dubjbe ni vairpaip unfrodaiak frabjandans. wa sijai vilja fraujins. jab ui
19 anadriggaib izvis veina. in bainmei ist usstiurei. ak fullnaip in ahmin rodjandans izvis in psalmoin
20 jah hazeinim jah saggvim ahmeinaim siggvandans in hairtam izvaraim fraujin. aviliudondans sin-
21 tcino fram allaim in namin fraujins unsaris iesuis xristaus altin jah guba. ufhaiisjandans izvis misso
22, 23 in agisa xrislaus. qenes seinaim abnam ufbausjaina svasve fraujin. unie vair ist haubip qenais
24 svasve jah xristus haubib aikklesjons j'ah is ist nasjands leikis. akei svasve aikklesjo ufhaiiseib
25 xristu. svah qenes abnam seinaim in allamma. jus vairos frijop qenins izvaros svasve jah xristns
26 frijoda aikklesjon jah sik silban atgaf faur po. ei po gavcihaidedi gahrainjands pvahla vatins in
27 vaurda. ei ustauhi silba sis vulbaga aikklesjon ni habandein vamme aibpau maile aibbau wa svalei-
28 kaize ak ei sijai veiha jah unvamma. sva jah vairos skulun frijon seinos qenins sve leika seina. sein
INTERPRETATIO.
vobis invicem, sicut Deus in Cbrislo condonavit vobis. v, 1. Fiatis igiltir imilantes Deura, uti filii chari,
2. et ambuletis in charilate, sicuti eliam Christus amavit nos et dedit se ipsum pro nobis sacrificiutn et
victimamDeoad odorem bonuni. 3. Atadultcrium et omnes immundiiiaeaut avaritia ne-quidem nomine-
lur in vobis, sicut decorum est sanctis, 4. autstultiloquium, aut scurrilitas, quaead necessitatem non pcr-
linent, sed potius gratiae. 5. Iloc enitn scite cognoscentes, quod quisque adulier aut impurus aut ayarus,
quod est idolorum servitus , non habet haeredilatem in regno Chrisli et Dei. 6. Ne homo vos concupiscat
inanibus verbis, per quacvenit ira Dei super filios incredulilatis. 7. Ne fialis nunc socii iis. 8. Fuistis
enim aliquando tenebrae, verum nunc lumen in domino, uti filii luminis ambuletis. 9. At fructus iuminis
est in omni probitate et justitia et veriiaie. 10. Probanies, quod sit beue-placitiirn domino 11. el ne
cotnniunicetis operibus leuebrarum 17. ideo neftatis impriidenles, sed prudentes, quid sit volumas
dotnini, 18. et neinebrieiis vos vino, in quo est luxuria, sed impleamini in spiritu, 19. loquenlcs vobis
in psalmis et laudibus ct cantibus spirilualibus, canentes in cordibus vestris domino, 20. gratias-agentes
semper de omnibus in nomine domini nostri lesu Christi pairi et Deo, 21. obedienles vobis invicem in
timore Christi. 22. Uxores suis maritis obedianl, sicut domino, 23. nam vir est caput uxoris , sicuti
etiam Christus caput ecclesiaeelis est servalor corporis, 24. seil sicuti ecclesia obedit Christo, sic mulie-
res mariiis suis in omni. 25. Vos viri, amate uxores vestras , sicuti etiam Cluistus amavit ccclesiam et
se ipsum dedit pro hac, 26. ut banc sanciilicaret purificans lotione aquaein verbo, 27. ut exhiberel ipse
sihi gloriosam ecclesiam non habentem macularum, autnacvorum, aut quid talium, sed ui sit sancla et ir.nna-
culata. 28. sic etiam viri debcnt amare suas uxores, u i corpora sua. Suum ipsius corpus ainat, qui suair.
«ANNOTATIONES.
interdum reddi, ad Joan. xvm, 26 annotavimus. — v, 6. uslusid) sic cod. B, quod librarii memlum
* esse suspicamur pro usluto, naui hoc respondet grre-
tvaive) Goth. xai.
v, 2. friapvai) cod. A frijapvai. COairarara, vid. Roin. VII.11 ; Cor. II, XI, 3 ; Ti-
v, 3. namnjaidau ] desinil cod. A. Noiantlum cst molh. I,n, 14; Skeir. 5s, 5,15; lustou ainem, qtiod
aulem, Goihura praecedentibus compluribus subje- imOvpeiv—siguifical, h. I. sensui non accomnmda-
clis, in iisque uno plurali (atlos unhrainipos), verbum tum est. poei) quae, gr. omn. ravra yip, vid. ad
in singulari ntimero posuisse, quod non textu graeco iti, 1.
(ovopjxZiaBa),qui omnia subjecia singularia habet, v, 7. vairpaip° nu) ] gr. omn.
inductus fecisse existimandus est, cum etiamNeli.v, v, 9. tstj est. gr. omn. *
18 lambagaeatida saihs jah gaitsa gamanvida vas (gr. v, 11. vaurstvani)Goth. «xapnot;. — riqizis) desi-
sytvovTo) mis scripserit. — garfo6] sic cod. B; Cast. nit cod. B.
-j- gadof. v, 17. pergil cod. A. — syaij sit, ° gr. omn.
v, 4. init. Golh. ° r>aiaxporn;, quod sine ullo du- v, 18. anadriggaip) vid. ad L. v, 59. — ussdurei)
bio librarii errore excidit propter repetitionem par- sic cod. A; Cast. X ustiurei.
liculaeaippau, vid. ad Rom. ix, 15. — aippau) pr. ° v, 19. tnjpr. in, °gr. — siggvandans)Golh.c.rodd.
aut, gr. xai. xai ^aW.ovTs,-. — hairtam) cordibus, gr. xa/;5ia.
v, 5. wazu] sic, omisso h in (ine, in cod. scriptum v, 20. altin — gupa) T gr.
esse uunc Cast. Add. p. 70. — palei skalkinassaus) v, 22. genesj sic cod. A h. I. etvs. 24 pro qeneis,
quod — servitus, gr. os iortv eiStAolarprt;.Miramur, cf. ad L. x, 5. *— ufhausjaina) obedtant, gr. v7ro-
hic Grim. 1. I. sfca/fcinassaus pro genitivo pariitivo ab raaaeaQe.
ist pendenle babuisse (quod est cullus sc. pars, quod v, 2"). jalt) sec. et, • gr.
ad cultum pertinct); qusc interpretandi ratio et textui v, 24. xristtt) pro xristau, vid. ad L. i, 54. —•
graecoplane advcrsatur ct simplicilatis laude caret; abnam seinaim)| gr.
potius ita statuendum csl, skalkinassausinsolenliore v, 25. jus) vid. ad L. vi, 20.
forma positmn esse pio skalkinassus,cujus varietatis v, 27. afccij Ca t. XJcl«. nam gr- omn- ^' '>*
exempla ad Mc.vn, 32collegimus, et Goth. cum codd. legunt, cf. ad Cor. II, n, 4. —
etverss. lat., qtiibascuin fere consp.irat, o iarn ei- v, 28. )'«/i]pr. cliain," gr. vairos skulun] *\gr.
Soi^ttxfisut legisse. —/eifcasci/iflj ^ gr. — sein silbins leik [rijop] suum
803 BIBLIORUMULFILANAVERSlO. 8©4
29 silbins leik frijob . saei seina qerifrijopjahsik silhan frijop.ni aukmanna wanhun seinleik fijaida ;«k
vi, 8 fodeipita jahvarmeib svasvejahxristusaikklesjon. taujip piupis. pata ganimipal fraujinjappe
9 skalksjappe freis. j'ah jus fraujans paia samo taujaip vibra ins fraleianilans iui wotos viiandans paiei
10 im jah izvis sama fraujaist in hiininam jah viljahalbei nistat imma. pata nu anbar brobrjus meinai in-
11 svinbiaipizvisin fraujin jah in mahtaisvinbeins is. gahamob izvis sarvamgupsei mageibstandanvipta
12 listins unhulpins. unte nist izvis brakja vipra leik jah blop ak vipra reikja jah valdulnja vipra pans
13 fairwu habandans riqizls bis vibra bojahmeinonaunseleinsinpaim himinakundam. dubbeniiuipsarva
14 gups ei mageip aiid-taudan i'n pamma daga ubilin jah in allamma usvaurkjandans standan. slandaip
15 nu ufgatirdanai hupins izvarans sunjai jab gapaidodai brunjon garaihleiirs jab gaskobai foluni in
16 manvipai aivaggeljonsgavairpjis. ufar all andnimandans skildu gaiaubeinais. pammei magiip allos
17 arwaznos pis unseljins funiskos afwapjan. jab hilin naseinais nimaip jah.meki abmins. patei ist
18 vaurd gups. pairh allns aihtronins jah bidos aihtrondans in alla mela In alunin jah du bamrna va-
19 kandans sinleino in allai usdaudein jah bidom fram allaim paim vciham jab frara mis ei mis gibai-
20 datt vaurd in usluka mtinpis meinis in balpein kanujan runa aivaggeljons. faur poei airino in kuna-
21 vedom ei in izai gadaursjau sve skuljau rodjan. ei jus viteip wa bi mik ist. wa Ik tauja kanneij)
22 Izvis allaia tukeikus sa liuba bropar jah triggva andbahls in fraujin. panei insandida du izvis duppe
23 ei kunneip wa bi ugk isi jah aaprafsijai bairtona izvara. gavairpi broprum jah fri.ipva mib galau-
24 bcinai fram gnpa attiu jahfiaujin iesu xrislau. ansts mjp allaim. baiei frijond fraujan unsarana iesu
zrislu in unriurein. amen.
du aifiisitim ustauh.
INTERPRETATIO.
uxorem amat et se ipsum amat. 29. Non eniui homo unquam suam carnem bdit, sed nulrit eam et cale-
facit, sicuti etiam Christusecclesiam. — vi, 8. — facit boui, hoc accipit a domino sive servns, sive liber.
9. El vos, domini, hoc idem fuiaiis adversus eos, remiitenies iis coiiminaiiones, scienies, quod iis et
vobis unus dominus est in coelis ct benevolenlia-immerita non-est aptid euin. 10. Hoc igiiur allerum,
fralres inei, corroboretis!vos in doinino et in virlute corroboralionis ejus. II. Induite vos aruiis Dei, ut
possitis stare adversus dolos diaboli; 12. nam non-est vobis lucla ronira carnem ct sanguinem, sed contra
imperia el potcsiates, coutra bos muudum tenemes icnebiarnm harum, contra hacc spiritualia improbiiatis
in his ccelestibus. 13. Ideo capite arma Dei, ut possitis resisiere in boc die malo et in omni operantes
stare. 14. Stelis igiiur cincii lumbos vesiros veriinle et induti lorica jiistitiae 15. ei calceati pedibus jn
praeparaiioneevangelii pacis, 16. super oiniie accipienles sciiium liilei, qoo poteslis ouuiia lela uujiis tilali
ignea exstinguere, 17. et galeam salnlis sumatis el glaitium spiriius, qnod est verhum Dei, 18. per
onmes rogation-s el precationes rogautes in oiuiiia lempora io spiritu et ad hoc vigilantes seniper in onini
studio et precibus de omiiihus liis saociis 19. et de me, ut inidi detur verbum in apertione oris mei in
Cnlucianoiificare inysierium evangelii, 20. pro quo lega us-sum in, eaienis, ut in co audeam, uli debeam
loqui, 21. til vos scialis, quid secunilum me esi ; quid ego facio, notifical vobis omneTucicus, liic charus
fraier ei (idebs minister in doniino, 22. quem misi ad vos ideo, ut co^noscatis, quid secundum nos est et
consoleiur corda vesira. 25. Pax fratribus et chariias ciiui fide a fleo paire et domino lesu Christo.
24. Gratia cuin omnibus, qui amant dominum nnstrum lesum Christuin in iucorruplione, atnen.
Ad Efcsios explicit.
ANNOTATIONES.*
ipsius corpusamat, °gr. omn. ; Goih. c. vers. lat. a cet Vulg. graecos secula sit, qnia verba indnendi,
Sabal. edita. Caeierum pro stlbinsCast. X siu6ins. vestiendi, seinper ctiin dativo rei, si additur accq-
— frijop] sec, gr. omn. anle seina. — jah] .sec. sativus personac aut veibtim in passivo ponitur,
et,° gr. uiiin, consiriiunlur; et iusuper vid. Thess. I, v, ii galiamo-
v, 29. sein] sic cotl. A; Casl. X 'e'na. — *'«]gr. dai brunjonjah hilma.
oinn. post varmeip — aikklesjon)desiuit cod. A. vi, 16. unsetjins) sic cod. A ; cod. B ct Cast. u«.
vi, 8. per^it cod. B. seleins, quae leclio vix digna crat, quam Grim.l. 1.
vi, 9. jah jus fraujans) baecin—cod. B X uis scr'- p. 51 defeudere studerei.
pta simt, vid. ad Cor. II, x, 12. (raletandans) per- vt, 18. a//<imela)omn a lempora , gr. omq. ^avri
° — wolos]com- xatpSi, pro alla lorlasse allamn^a scripltim fuil, id
gitcod. A. — trnj pr. iis, gr. omn.
minationes, gr. omn. anulw. — "m jah izvis) iis autein gr. accommodatumesset.—vakandani) "
cod. A
et vobis, gr. xat \>p.m avrwv. — sama] unus, gr. duvakandans.— siiiteind] sempcr, gr. iu altap —
omn. o. 0 cod. A. — 6idomJ precibus, gr. pmn. Striaei.
vi, 10. nu] igilur, °gr. omn. — insvinpjaip] sic vi, 19. vaurrfj dcsinit cod. A. — meinis)sic cod.
recte cod. A, cod. B X insvinjaip. B ; Casl. X meinuis.
vi, II. unhulpins \ sic cod. B; cod. A et Cast. vi,20. fc/iHw-erfom] catenis, gr. omn. «VJo-et.—
Siabulaus (ifnhuli). ' skuljau] cod. B X skulja.
°
vi, 12. tatiis]voliis, gr. vpiv. — leik— blop] gr. vt, 21. ei) Gotli. Si et x«t, ° deinde jus c. codd.
omn.: G .th. c. Vulg. —jali) sec. ct, gr. npo;. ante vittib ponit. — tfcjego, gr. omn. — kunneip
vi, 14. hupins) luinlios, gr. omn. ocryvv;caitcrum — allala)] gr. omn.
\\d. ad Joan. xi, 44; iium vero Casl. et Griui. 1. I. vi, 22. uijfcjbrevior forma pro ugkis, uli uns pro
ft. 50 bruujon recie pro accusalivo hahuerinl, adino- ttnsit.
dum diibitamus; nam partein in qua (piid (it , Goth. vi, 24. amenj amen, °gr.
c. gnccis in accusativo ponere solet quiilein, rem Subscript. " gr.; Goth. c. cod. D-
qua quid fit, non solet; nos pro dativo habemus, li-
 605 AD PHILIPPENSESI, 14 — II, 2 fcOO

DU FILIPPISIUM.

i, 14 —... tans brobre in fraujin gatrauandans bandjom meinaim mais gadaursan uuagandans vaurd
15 gubs rodjan. sumai raibtis jah in neipisjali haifslais. sumai ban in godis viljins xristu merjami.
16, 17 sumai ban in friabvai vitandans balei du sunjonai aivaggeljuns gasalibs im. ip paiei us haifsiai
18 xristu merjand. ni sviknaba munandanssik aglons urraisjan bandjom meinaim. wa auk. pandei al-
laim haidum jabbe inilon jappe sunjai xristus merjada. jah in pamma fagiuo akei jah faginon du-
13 ginna. uutevait ei bata mis gagaggib du ganistai pairh izvara bida jah andstald ahmins xristau;
20 iesnis bi usheisnaijah venai meinaim. unte ni in vaihtai gaaivisknbs vairba ak in allai irauainai sve
21 sinleino jib nu mikiljada xristus in leika meinamma jabbe pairh libain jabbe pairh daupti. appan
22 mis liban xristus ist jah gasviban gavaurki. Ip jabai liban In leika pata mis akran vaurstvis isl jah
23 wa pati valjao. ni kann. appan dishabaips us paim tvaim paniih loslii habauds andlelnan jah mip
24, 25 xrislau visan. und filu mais batizo ist. appan du visan in leika piurftizo in izvara. jah pata trigg-
vaba vaitpalei visa jah pairhvisa at allaim izvis du izvarai framgabtai jah fahedai galaubeiuais iz-
26, 27 varaizosei woftuli izvara biauknai In xrislau iesu in mis pairh racinana qum aftra du izvis. weh pa«
lainei vairpaba aivaggeljonsxristaus usmitaip ei jappe qimaujah gasaiwauizvis jappe aljabro gabaits-
jau bi izvis batei standip in ainamma ahmin ainai saivalaisamana arbaidjandans galaubeinai aivaggel-
28 jons.jahni invaibtai afagidaiframbaimandasiabjam.bateiistimuslaikneiiisfralustaisi[)izvis gauistais
29 jah bata fram guba. izvisfragiban istfaur xristu ni batainei du immagalaubjan akjah batei faur ina
50,ii,l vinnan.bosamon liaifslhabandans. poei gisaiwipin mis jahnu hauseip in mis. jabai wo nu gapraf-
steino in xcistau jabai wo gaplaihte friapvosjabai wo gamaindupe ahmins j*abaiwo mildibo jah ga-
2 bleibeino. usfulleib meina fahed ei bata samo hugjaip po samon friapva habandans samasaivalai
1NTERPRETATIO.
l, 14. — (pluri) mosfralrum in domino confidentesvinculis mets plus audere non-limentes verbuin Dei
Ioqui. 15. Alii quidein et propler invidiamet coutentionem; alii amem propter bonam voluntatem Cliri-
stura praedicanl, 17. alii autem in charitate scientes, ipiod ad defensioneui evangebi consliliitus sum.
16. verum qui e contentione Christnm praedicant, non s ncere, puianies se afflictiones excitara
vinculis meis. 18. Quid eniin ? dum omnib' s modis sive praelexlu, sive verilaie Chrisius prae-
dicatur, el in hoc gaudeo, sed eiiam gautiere incipio, 19. nam scio, quod lioc mjhi conveuit ad
saltuem per vestram precaiionem et auxilium spiiitus Chrisli lesu, 20. secundum exspectationem et spem
meas, nam non in re conlu-us fio, sed in omiii fiducia, uli semper, etiam nunc magnilicatus Cbrislus
in corpore meo, sive pervitain, sive per mortem. 21. At milii vivere Christus est el mori lucrum.
22. Verum si vivere in corpore boc milii frucius operis est el quid fortasse oplem, non novi; 23. at coar-
tatus ex his duobtis : lunc cupiditatem habcns solvi et cum Christo esse, per multum magis meius est;
24. at ad existendura iu carue, niagis - necessarium propterj vos. 25. El hoc (ideliter scio, quod maueo
et permaneo apud omnes vos ad vestrum progresstim ei gaudium (idei vestrac, 26. ut glariatio veslra
crescii ioChristo lesu iir me per meum advenium rursus ad vos. 27. Ceile' solum digne evangelia
Cliristi verseiuini, ut sive veniara ei videam vos, sive aliunde audiara de vobis , quod slatiS in
uno spiritu, una anima simul laboranies (idei evangelii. 28. et non in re deierriti ab his ad-
versariis, quod est iis demonstratio perditionis, verum vobis salutis, ct hoc a Deo. 29. Vobi<t
datuiu est pro Christo non solum ad eutn credere, sed eiiam quod pro eo pati, 50. hanc eanidem
conientionein habentes, quam videtis in me et nunc audil s in me. u,l. Si quae igilur consola-
ioniim in Christo, si quod solatiorum charitatis, si quaecommunitaium spiritus, si quaelenilaium et miseri-
cordiarum, 2. explele ineum gaudiuin, ut hoc idem cogitetis banc eamdem cbariiatem habentes, imanimes,
ANNOTATIONES.
Qns de hac epislola supersunt, omnia in cod. B i, 19.xristausiesuis° Jf gr. omn.
conthientur, quaeetiain in cod. A leguntur, suo loco i, 21. tstj est, gr., sic vss. seqq.
(ndicabitur. i, 22. isrjvid. ad v^. «1. —jjaujforlasse/gr. omn.
Inscript. deest; caelertim nos fitippisium, non fi- —I, 23. dishabaibs) coarlatus, gr. omn. avvix.op.at.
lippesum, qiiam scriptionem aliquis propter gr. panuh) tunc, gr. omn., nec sensui est accoin-
*iM.iitmj<rtoi;exspeciaveril, edidimus e iv, 15, ubi id modatum; si quis pro a,rticulo habcri nialit, ne sic
nomen proprimnlegitnr. quidem locus difficultatecart t; nam arliculi hicusus
l, 14. ... lans) fragmenta vocis managistans, uti — probari vix potest. — "habands) Goth. c. codd. ° ei;.
cxplendum esse Cast. rccle monet. —gups) Dei, fitu) Goth. c. codd. yap. — ist) vid. ad vs. 21.
1, 24. rfu visan) Cast. X icl-
i, 15. hai slais) cod. B et Cast. X haiftais. — i, 25. puirhvisa\°permaneo, gr. avp.icapap.evS>. —
pan] Goth. c. cod. d ap. Mi. ° xat. izvaraizos\vestrae, gr. omn.; Goth. c. Syr. et M-
i, 16. irij in, ^r. omn. ix. thiop. verss. cf. eiiamad°
Cor. I, vn, 16.
i, 17. tp ^aieij verum qui, gr. omn. o- Se; snbiu- i, 27. weh] cerle gr. omn.; cf. Gal. vi, 12.—
diendumest sinrf,uti inlrai, 29. — uglvns)aftliciio- qimau — gasaiwau) venam — videam, gr.* onin.
nes. gr. omn. iSit^tv — urraisjan] exciiare , gr. ilBorj—;Swv : c ilerum Gotliuspost gihausjau rx.
iirtfipeiv. i, 28. afagidai) gr.° omn. anie in.
i, 18. pandei) dum, gr. nlw; Goth. c. Vulg. — l, 29. inil. Goth. «t. — patei] subaudi itt, cf.
duqinna) vid. ad L. v.i, 25. supra Add. ad J i, 16
807 BiBLIORUMULFILAMAVERSIO. 303
3 samafrabjai. ni vaihl bi liaifstai aibbau lausai bauheinai ak in allai Iiaiineinai gahugdais anbar anpa-
4, 5 rana munands sis auhuman. ni po seina warjizub mitondans ak jah po anparaize warjizub. paia auk
6 frapjaitlau in izvis. palei jah in xristau iesu. saei in gupaskaunein visands ni vulva rahnida visan sik
7 8 galeiko gupa. ak sik silban uslausida vlil skalkis niinands in galeikja manne vaurpans jah manaulja
22 bigilans svc manna. gahaunida sik silban vaurpms ufhausjands attin und — —patei sve aitin barn
25, 24 mibskalkinoda mis in aivaggeljon. panuh nu venja sandjan. bipe gasaiwa. wa bi mik Isl suns. appan
25 gairaua In franjin pammei jab sillia sprauto qima. appan parb munda aipafraudeitu bropar jah ga-
vaurslvan jah galilaiban meinana ib izvarana apauslulu jab andbaht paurftais meinaizos saniljni du
26, 27 izvis. unte gairnjands vas allaize izvara jah unvunauds tii pizci hausidedup ina siukan. jah auk s'nks
vas newa datibau akei gub ina gaarmaida. appan ni palainei ina ak jah mikei gaurein ana gaureiii
28 ni habau. sniumundos nu insandida ina ei gasaiwandans ina aftra fnginopjali ik lilasozasijau ufiinm-
29 nands vvabi izvis ist. andnimaip nu ina in fraujin mip allai fahedai jah pans svaleikans sverans ha-
30 baib. unte in vaurslvis xristaus und daupu alnewida ufarmunnonds saivalai seinai ei usfullidediizvar
iti, 1 gaidv bi mein andbahli. bata anpar brobrjus meinai faginob in liaujn po samoua izvis meljan mis
2 svebauli ni latei ip izvis pvastipa. saiwip pans hundans saiwip pans ubilans vaurslvjans saiwip po
3 gamaitanon. appan veis sijum bimait veis abmin gnpa skalkinondans jab wobandans in xrislau iesti
1NTERPRETATIO.
idem seniientes; 3. non qtiidquam secundum conlentionem aul inanem exaltationem, sed in omni bumili-
tate menlis alter alterum exisiimans se altioreui; 4. non li;ec sua quisijue consideranles, sed eliam hacc
aliorum quisque. 5. lloc enim scntialur in vobis, quod eliam in Cbristo lesu, 6. qui in divina-formaex-
sistens non rapinam ratus-est esse se simiiher Dco, 7. sed se Ipsum inanem-feiit, formam servi assumens,
in simiiitudine hoiniiniin faclus 8. et bali lu invcntus, ut bomo; humiliavit se ipsum f cius obediens patri
usque — 22. — quod ut patri filiuscnnservivit mihi in evangelio. 23. Hunc igitur spero mittere, cura video
quid de mc esi, statiin. 24. At confi.loin domino, quod etiam ipse cilo venio. 25. Al necessarium exi-
stiuiavi Epalroditum, IValrem et cooperarititn ct sncium meum, verum vestrum apostuliim et minislrum
necessiiuiis me.e, miltcre ati vos. 26. Nam cupidus fuit omnium vestri et mcestus, propter quod audivislis
eum aegrotare; 27. ei enim aegrotusfuil prope mortem, sed Deus ejus miserlus-est; at uon solum ejtis, sed
etiam mei, ul mcerorem super mceroreoi non iiabeam. 28. Sludiosius nunc misi eum, ut videntes euin
rursus gaudealis et ego lnlarior sitn recordans, quid de vobis esl. 29. Excipialis igitur eum in domino
cuin omni gaudio et bos tales bonoratos babeaiis; nam propler opus Christi usque-ad morlein propitiqua-
vit, obliviscensanimaesti;c, ut cxplerct veslram inopiain secundiim meum ministerium. III, 1. Hoc aliud,
fratres niei, gaudele in domino; hacccatlem vobis scribere, mihi quidein non molesta, verum vobis securitas.
2. Videie hos canes, videte hos malos operatores, videie hanc concisionem. 5. At nos sumus circumcisio,
ANNOTATIONES.
ii, 3. tn a//aij in omni, ° gr. omn. — gahugdais) Specim. p. 12 indicavit. — apauslulu) sic cod. B pro
vid. ad Coloss. m, 12. — sis anAumanJ\ gr. omn.; solito apausiaulu cf. L. vi, 13.
caDterumde auhumanvid. ad J. xv, 18. n, 26. tnj incipit cod. A. — pizei) cod. A pize. —
u, 4. warjizuh) sec. Cast. X u>aruiizi</i, caeterum tna siufcanleum oegrotarc, gr. ort-haUvnas.
gr. exuazot. n, 27. patainei itia) *|gr. omn.
ii, 5. frapjaidau\ cod. B et Cast. X fraipjaidau. n, 28. sniumundos)quod Cast. annotat, Gotbura
u, 6. gupaskaunein]Cast. nec div. edere debebat, adverbio posilivi gradus pro comparativo grxco uti,
nec 1 ctionis ita comparatae explicationem conari; erral; nam sniumundos est adverbium comparativi
caeterumrectius gudaskauiuin(cf. gudafaurhts, guda- gradus, vid. Grim. III, 596, 1, cum adverhium posi-
laut, al.) scribeiiduni esse, ille recte annotat, cf. ta- livi sniutnutulosit, vid. Mc. vi, 25 et L. i, 39. — ga-
inen guda J. x, 54 et gupa Gal. iv, 8. — galeiko] saiwandansina) ° cod. A. — ufmunnands — isi) re-
siiiiililer, gr. omn. laa; hiuc Casl. Excurs. ad h. 1. cordans — esl, ° gr. omn., neque in ulla versione
p. 63 sqq. Golliornmarianismum ilemonsirai posse aul Palre vestigium hujus additamenti reperimtis.
recte docel; Mssm. Skeir. p. 75 in eo errat, quod Casl. iu annolaiione ad Specini. h. I. M. ix, 25 el L.
galeiks et samaleiks, voces diversae signilicationis, i, 3 comparavit, ubi Goth. similia addiiamenta appo-
«am altera gri co oftoio,-,altera lao; respondel, pio suerit; sed nunc de illis locis tacendo illam prioris
synuiiymis liabet; galeiks sigiiificaiioneinaqualilaiis editionis annoialioneni ipse improbavisse videtur,
habere non posse, cognoscitur e Skeir. p. 57, 6,ni 16- idque merito; nam quae illis locis praeter gr. aucio-
na Jii/igaleiks(non aequalis,nec similis quidem). XLVI, ritalem adduntur, eorum est alia ratio.
17, ni ibnonuk galeikasveripausgiban(non acqualem, ii, 29. habaip) sic recte cod. A. ct Casl.; cod. B X
sed simiiemhonoiem tribocre.) haibaip.
n, 8. °
aliin) patri, gr. omn.; Goth. c. Ambrst. n, 30. ufarmunnonds]gr. Kapatovlevaapevo;.—
II, 22. mipskalknoda)° gr. ouill. o-vv e5ov),sv<7Sv.seinai) suae, " gr. — gaidv) sic in codd. legi, uon ga-
—
n, 23. panuh) Goth. piv. hiv, uti Casi. in Speciin. ediderai, jam Ms-m. Skeir.
n, 24. paminei) Cast. a l.brario mendose pro pa- p. 182 indicavil. — mein)meum, objective accipien-
tei scriptum csse existimans, erral; est enim bic lo- dum est, gr. omn. npi; pe.
cus in iis ubi Golh. parliculae relativae ei, cum gr. lii, 1. t-uis mc//anj] gr. omn.
sola conjunciioiie ort utanlur, pronomen demonstra- ni,2. po gamaitanon)Grim. II, 845; IV, 527, falso
tivum a verbo euuntiaii primarii pendcns praefigit; si pro gamait dictum esse censet ab iuterprete, qui
igilur nunc dicit gatratta pammei, id pnnilpro gatraua xaraTOftijv pro parlicipio habuissct, quod ei vix quis
—
pamma ci (conlido in eo, quod darattf dtiss); sic L. crediderit.
xv, (i,fuginop mip mispatuinei bigal (OTIsvpov,rfarti- III, 5. sijuni) cod. A sium. — veis) sec. nos, gr.
ber dass) Mc. iv, 38,>u'ukara puk pizei fraiiisinam(ori omn. ot. — jah iri) cod. A jan-ni. — galrauani)con-
ajroM.vfieSx, dessen dass) vn, 18; xvi, 4; J. vi, 5. fidimus, gr. oinu. ne-Kot%re;;cxlerum cod. A ga-
ii, 25. parb) sic cod. B elCast.; Spccim. p. 12. X trauan, quuin lecttonem Cast. defendi quoque posse
pari, Mssm.Skeir. p. 169 X parbi. — izvurana)cod. auiuinat.
13el Cast. X nvana; veram lectionem Cast. jain ad
 S09 AD PHILIPPENSES III, 4-21. 810
i jah ni in leika gatrauam.jah pan Ik habands trauaio jah in leika. jabai was anbar bugkeib trauan ln
5 leika. ik mais. bimait ahtaudogs us knodai israelis kunjis baineiameinis haibraius us haibraium bi
6 vitoda fareisaius. bi aljana vrakjands aikklesjon. bi garaihtein pizai sei iu viioda ist. visands usfairina.
7, 8 akei patei vas mis gavaurki. baluh rahnida in xrislaus sleiba visan. abban svepauh all domja sleipa
visan in ufarassaus kunpjis iesuis xristaus fraujins meinis. in pizei allamma gasleipips im jah domja
9 smarnos visan allata ei xrislau du gavaurkja habau jah bigiiaidau in imma ni habands meina garaih-
10 tein po us vitoda ak pairh galaubein iesuis xristaus. sei us gupa ist garaihtei ana galaubeinai du
11 kunnan ina jah maht usstassais is jah gamaiudup pulaine is. mipkaurips vas daubau is. ei waiva ga-
12 qimau in usslassai us daupaim. ni patei ju andnemjau aippau ju garaihts gadomips sijau. nppan ik
13 afargagga ei gafabau. in pammei gafahans varp fram xristau. brobrjus ik mik silban ni bau man
14 gafaban. appan aiu svepaub paim afta ufarmunnonds ip du paim boei faura sind mik ufbandjans bi
15 mundrein afargagga afar sigislauna bizos iupa laponais gubs in xrislau iesu. sva inanagai nu sve
16 sijaima fullavilans. paia hugjaima jah jabai wa aljaleikoshugjip. jah bata izvis gup andbuljip. abban
svepauh du bammei gasnevum ei samo hugjaima jah samo frabjaima. samon gaggan garaideinai.
17 mipgaleikondans meinai vairbaib broprjus jah mundop izvis pans sva gaggandans. svasve ha-
18 baip Irisahl unsis. unte managai gaggand. panzei ufta qap izvis ip nu jah greiands qiba pans
19 fijands galgins xristaus. pizeei andeis vairpip fralusts. bize gub vamba ist jah vulpus In skan-
20 dai ize. paiei airpeiualm frapjand. ib unsara bauains in biminam ist. paproei jah nasjand usbeidam
21 fraujan iesu xrislu. saei Inmaideib leika hauneinais unsaraizos du ibnaskaunjamraa leika vulbaus
INTERPRETATIO.
nos spirilu Deoservientes et glorianles in Christo lesu et non in carne conlidimus. 4. Et autem ego babens
fiduciameliam in carne, si quis alius putat fiderc in carne, ego magis. 5. Circumcisioneoctiduanus, e gente
Israelis, generis Benjaminis, Hebraeusex Hebracis, secundum legem Farisacus, 6. sccundtim acniulationein
persequens ecclcsiam, secundum justitiam hanc quaedamnuin in lege est, existens irreprchensus. 7. Scd quod
fuit mihi lucrum, hoc arbitralus-smn propter Christum esse. 8. Al tamen omne judico damnum
esse propter abuiidantiani cognitionis lesu Chrisli, domini mei, proptcr quem omni punilus sum ct judico
quisquilias esse omne, ul Christum ad lucrum habenn, 9. et inveniar in eo non habens ineam justitiam
hanc e lege, sed per fidem Iesu Christi, quae e Deoest justitia super fidem 10. ad cognoscendum euui et
vim resurreclionis ejus et socielatem dolorum ejus; cooneratus fui morte cjus, 11. ut quomodo veniam in
resurreclionem e morluis, 12. non quod jam acceperim aut jam justus judicaius sim, at ego sequor ut
capUm in quo captus fui a Christo. 13. Fratres, ego me ipsum non quidcm puto capcre, 14. at unum
quidem borum relro obliviscens, verum ad hatc quae ante sunt, me extendens secundum scopum sequor
post praemiumliujus superne vocationis Dei in Christo lesu. 15. Tam multi igitur quam sinius perfecli,
uoc sentiamus, et si quid aliler sentilis, etiam hoc vobis Deus revelat. 16. At tamen, ad quod perveuiimis,
ut idem sentiamus et idem cogiiemus, eadam ire regula. 17. Coimitatores mei fiatis, fratres, et observate
vobis hos sic cunles, sicut habetis exemplum nos. 18. Nam multi eunt, quos s.Tpe dixi vobis, verum
nunc eliam flens dico hos osores crucis Cbristi, 19. quorum (iuis fil perditio; borum Deusventer est et
gloria in dedecore eorum, qui terrestria cogilanl; 20. verum nosira habitaiio in coelisest, unde etiam ser-
valorem cxspectamus dominura Iesum Christum, 21. qui immulal corpus humilitatis noslracad conforma-
ANNOTATIONES.
III, 5. bimait)accusativigrasco more, sed h. I. con- in, 12. garaihls gadomips sijau) justus judicalus
tra gr. auctoritatem positi, nunc novura genus (vid. sim, gr. rerekiiatpai.— ifc]ego, ° cod. A c. gr. ornn.
ad Eph. vi, 14) babemus; gr. neptropp, pro quo credi — eij Golb. c. codd. ° xat. — gafahau] sic cod. A;
Goth. neptrop.rinominativum cum Patribus graecis cod. I!ct Cast. X gafahan. — pammei)Golh. c. codd.
legisse, ahlaudogs adjeclivum generc masculinum 0 xat.
' vetat. Caelerum
pro 6imait Griram. IV, 53 scriben- ui, 15. ^auj quidem, ° gr. omn.; cod. A nauh c.
dum cssei opinatur bimaimail, cujus emendationis cod.l. iis tpii o3ira legunt.
laudatorcm cerlo habebit ueminem. — anpar pug- ni, 1i. aftd) sic codd., n;m aftra, uti Mssm. Skeir.
keip) *,gr. p. 182 in iis scriptum esse°dicil.
III, 5. baineiameinis)cod. A bainiumeinis. ni, 15. sijaima] sinius, gr. omn. — wd) addimus
III, 6. usfairina) siccodd., aliis locis est unfairina, e cod. A, cum gr. omn. habcant;.abesse tamen etiam
vid. Coloss. i, 22; Thcss. 1, m, 13; v, 23; de per- poterat, vid. ad M. xxv, 40. — izvis gup) *|gr. onin.
mulatioiie lilierarum n ett dixitnus ad M. vn, 25. — andhuljip) sic in cod. A quaniquam oblitcralo
lii, °7. r/atiaurfcijlucrum, gr. omn. xlpSv.— visan] scriptum fuisse videtur, uti textus (a7roxaMi/iet)po-
esse, gr. omn. °
slulat pro andhugjip, lectione codicis B sine dubio
iii, 8. uppan ivepauh) Goth. c. codd. p&vovv. — falsa.
all domid)«jgr. oimi kunpjis) sic codd.; Specim. ln, 16. ei — frapjaitna) ut — cogiiemus, ° gr.;
X kunjjos. — tesuis xrislaus) | cod. A c. gr. omn., cacierum vid. ad Cor. I, IX, 25. — tamon — garai-.
sic vs. seq. — a/(ataj omne, ° gr. omn. — xristau] deinai\ haac in cod. B (non A, uti Cast. adnotat) et
pro xrislu, vid. ad Mc. vn, 52. apud Cast. omissa e cod. A hic posuimus; gr. ° ga-
iii, 9. po) cod. A pronomen *" h. 1. omissum post ak ruideinai.
inserit. — ietuis xrislaus] cod. A, caeterum iesuis lii, 17. mipgaleikondansmeinai) vid. ad Cor. 1, xi,
* gr.; Goth. c. codd. b e 4 ap. Mi. 1.—jah mundop]coA. Ajam-mundop.
III, 10. gamaindup) Cast. Specim. X gamaindaip. in, 19. pizeei) cod. A pizeiei. — vairpip) (it, ° gr.
—- mipkaurips] cooneratus, gr. avp.piopfo\>pevo;. — omn. — pize) sic cod. B; cod. A et Cast. c. gr. onin.
rasj fui, ° gr. omn. pizeei (quorum). —ts(J cst, ° gr. omiu — vulpus]
III, II. waivd)sic codd.; Specitn. X wa tva. — us] cod. A vulpaus, vid. ad Mc. vn, 52.
e, " gr. ni, 21. teikd)pr. vcremur, si Cast. recle legit, llC
PATROL.XVIII. 20
(lil BIBLIORUMULFILANAVERStO. 812
IV, 1 seihis bl vaurslva. nnte mag jah ufhnaivjan sis alla. svaei nu brobrjus meinai liubans jah
2 luslusamans. fahebs jah vaips meins sva standijb in fraujin. aiodian bidja jah syntykein
3 bidja pata samo frapjan in fraujin. jai jah puk valiso bidja gajtlko nipais pOs bozei miparbaididedun
mis in aivaggeljonmip klemaintau jah anparaim gavaurstvam meinaim. pizeei namna sind in bo-
4, 5 kom libainais. nunu nu faginop in fraujin sinteino. aftra qipa faginop. anavilje izvara kunpa siai
6 allaim mannam. frauja newa ist. ni vaiblai maurnaip ak Snallai bitlai jab aibtronai mip aviliudam
7 bidos izvaros kunpos sijaina at guba. jah gavairbi gups. batei ufaristall ahane. fastaip hairlona jah
8 leika izvara in xristau iesu. pata anpar broprjiis piswah patei Ist snnjein piswali patei gariud
piswah patei garaiht piswah patei veih piswah palei liubaleik piswab patei vailameri. j"abaiwo go-
9 deino. jabai wo hazeino. paia mitop. patei jah galaisidedup 'izvis jah ganemup jah gahausidedup
10 jah gasewup in mis. pata taujaip jah gub gavairbeissijai mib izvis. appan faginodain fraujin miki-
laba. unte ju wan gapaihup du faur mik frapjan. ana pammci jab fropup appan analatidai vaur-
11 12 pup. ni palei bi parbai qipau. unte ik galaisida mik. in paimei im ganohips visan. lais jah haunjan
mik lais jah ufarassu haban. in allamma jah in allaim usprojiips im jah sads vairpan jah gredags
13, 14 jah ufarassau haban jah parbos pulan. all mag in pamma insvinpjandin mik xrislau. appan sve«
15 pauh vaila gatavidedupgamainja briggandans meina aglon. appan vitup jah jus lilippisiuspatei in
anastodeinai aivaggeljons pan usiddja af makidonai. ni ainnohun aikklesjono mis gamainida In
16 rapjon gibos jah andanemis alja jus ainai. itnle jah in paissalauneikaijah ainamma sinpa jah tvaira
17 andaviznmis insandidedup. ni patei gasokjaugiba ak gasokja ak...—
INTERPRETATIO.
tum corpori gloriaesuae,secundum opus; nam potesteliam subjicere sibi omnia. iv, 1, Itaque igitur, fratres
mei cari et desiderati, gaudium et corona mea, sic state in domino. 2. Eodian rogo et Synlycen,
rogo hoc ipsnm cogitare in domino; 3. sane eliam le, optate, rogo, socie, juva has quae rollaboraverunt
mihi in evangeliocum Clemente el aliis operatoribus meis, quorum nomina sunt in libris vita;. 4. Itaque
nunc gauile;e in tlomino semper, ilerum dico, gaudete! 5. Modestiavestra cognita sit omnibus hominibus,
dominus prope est. 6. Non rem curetis, sed in omni prece et rogatione cum gratlis preces vesirrc cogniiae
sint apud Deuni, 7. et pax Dei, quae superat omne meutium, servat corda ct corpora vesira in Christo
lesu. 8. lloc aliud, fralres, omne quod est verum, omne quod verccundum, omne qtiod justitm, omne
quod sanciutn. omne qnod jncunuum, omne quod laudabile, si quac bonitatum, si quaelaudiim, boc cogi-
lale; 9. quod eiiam docuistis vos et accepistis et audivistis et vidisiis in me, hoc faciatis et Deus pacis sil
cum vobis. 10. At gavisus-suniin domino valde, nam jam aliquando crevistis ad pro me cogitandum; in
quo eliain cogilastis, at occupati fuislis. 11. Non quod secundum inopiam ilicam, nam ego docui me, iu
quibus sum, siifficiens csse; 12. scio eliam humiliare ine, scio et am abundantiam habere; in omni et
in omnibus ini'iatus sum : el satur fieri et famelicus et abiindantiam habere, et inopiam paii, 13. omne
possumin boc corroboraniime Cbristo. 14. At tamen bene lecistis cominunemreddentes meamafflictionem.
15. At scitis eliam vos, Filippisii,quod in inilio evangelii, cum exii a Macidonia, non ulla ecclesiarummihi
communicavitin ratione doui et accepii, nisi vos soli. 16. Nam eliam in Tliessaloniceel una vice et duabu»
commealum mihi misislis, 17. non quod quxrani donum, scd quaerofru(ctum).
ANNOTATIONES.
lijrarii mendo pro leik accusativo, qtiem postulat alleram barum particularum librarii incuria abun-
verbi inmaidjan constructio, sit scriptuni. — rfu i'6- dare suspicamur.
naskaunjammaleika] haec verba ita coiistruuntur, ut iv, 5. anavitje] sic codd. pro anaviljei, vid. ad L.
leika ab ibnaskaunjamma pendeat, non cum eo sit x, 5. — staij cod. A (?) sijai. — tsi] est, ° gr.
conjungeniluin; rf« ibnaskaunjamma enim praedicati omn.
loco ponitur, quod du prxposilionc aildita saepjssime IV, 6. a//ai] quasi Goth. legit Kaari; iv iravii esse
indicari noium est; iieque ita, uti Cast. voluit, Go- debebat in altamma. — aihlronai) Cast. X aihtkonai.
llium «if aJppopfov lcgere opus est opinari, legil ille avitiudani) gratiis, gr. omn. exixaptaria;, singulari
polius, uti vnlgo editur. — vulpaus) sic cod. A et numcro.
Casi.; cod. II X vuspaus. * iv, 7. ufartsij desinit cod. A. — hairlond) Goth,
IV, 1. uu] igitur, ° gr. omn. — fraujin] Goth. ° vji5v. —leikd) corpora, gr. vo-npara.
aya7rv]Toi. IV,8. veih) sanctum, Goth. c. verss.
1
latt. ayta pro
iv. 2. aiodianj scribendum fuil aivaudian ad red- ayva. legisse videtur. — godeino' Goih. c. verss.
dendiun EvoSiav,cf. aivxaristia,aivluugia,paraskaive, 0 v.ai.
all.; at cf. ugustuspro avguslus; nec desunt verba in IV,9. gavairpeis) vid. ad L. 1, 23.
quibus o breve Goibus per o, quod M longo respon- IV, 10. duj ad frapjan pertinet, vid. ad Rom.
dere sole , eliam cxprimit; fortasse in ejus libro xi, 11.
EvuStavsciiptum fnit, quod quidem in aliis factum iv, 12. ufarassau^pro ufaranu, vid. supra et cf. ad
esso videinus.—jah) cod. A jas Mc. vn, 32.
IV, 3. bidja) gr. omn. ante jah. valiso g«jfufco] iv, 13. arristau]Christo, u gr.
— —
*igr. ——miparbaididedun mis)gr. ° omn. post aivag- iv, 14. gamainjabriggandans)Cast. X Jcl-
geljon. mt£] Goth. c. codd. xat. — ktematnlau) iv, 15. ainnohun) sic cod. B et Cast. falso pro
cod. A fc/aimaintau,ciira solitam n vocalemreddendi ainohun, vid. ad Gal. v, 15. — aikklesjonomis]*|gr.
coiisueiudinem, vid. ad M. viu, 28; caelerumCast. °
omn. *
—
X ktemaintaii ct klaimaintaii. sinrfj sunl, gr. tv, 16. ruflimjGoth. c. codd. ei;.
omn. iv, 17. afc...J fragmentum vocis akran, uli Cas
iv, 4, nunu nuj ilaque nunc, ° gr. omn.; caelerum recte cxplevit.
MH AD COLOSSENSESI, 6-24. 814

DU KAULAUSSAIM.

i, 6, 7 — in sunjai. svasve ganenrab af aipafrin bamma liubin gaskalkja unsaramma. saei ist triggva faur
8, 9 izvis andbahts xrlsiaus iesuis. saei jah gakannida uns izvara friabva in ahmin. dupbe jah veis
fram pamma daga ei hausidedum ni weilaidedum faur izvis bidjandans j'ah aihtrondans ei fullnaip
10 kunpjis viljins is in allai handugein jah frodein ahmeinai. ei gaggaip vairpaba franjins in allamma
11 patei galeikai. in allamma vaurstve godaize akran bairandans in ufkunpja gups in allai mahtai
12 gasvinpidai bi mahtai vuipaus is in atlai uspulainai jah usbeisnai mip fahedai aviliudondans atlin
13 saei lapoda izvis du dailai hlautis veihaize in litibada. saei galausida izvis us valdufnja riqizis jah
14 atnam in piudangardja sunaus friapvos seinaizos. in pammei habam faurbauht fralet fravaurhle.
15, 16 saei ist frisalits gubs ungasniwani» frumabaur allaizos gaskaflais. unte in imma gaskapana vaurpun
alla in himina jah ana airbai po gasaiwanona j'ah bo ungasaiwanonajabbe sitlos jabbe fraujinassjus
17 jappe reikja jappe valdufnja. alla pairh ina jah in imma gaskapana sind. jah is ist faura allaira
18 jah alla in imma ussatida sind. jah is ist haubip leikis aikklesjons. saei ist anastodeins frumabaur
19, 20 us daupaim ei sijai in allaim is frnmadein habands. unte in imma galeikaida alla fullon bauan Jab
pairh ina gafripon a!!ain imma gavairpi taujands bairb blob galgins is bairh ina jabbebo ana airpai
21 jappe bo ana himinam.jah izvis simlevisandansframapidansjah fijands gahugdaiin vaurstvam ubilaim.
22 ib nu gafripodaiin leika mammonsispairh daupu du atsaijan Izvisveihans jah unvammansjah unfairi-
23 nans faura imma. jabai svebauh bairhvisip in galaubeinai gapvastidai jah gatulgidai jah ni afvagidai at
venai aivaggeljonspoei hausidedub sei merida ist in alla gaskaft po uf hiraina. bizozei varp ik pavlus
24 andbahts. nu fagino in baimei vinna faur izvis jab usfullja gaidva aglono xristaus in leika mei-
INTERPRETATIO. AD COLOSSENSES.
i, 6. — in veritatc; 7. sicut accepistis ab Epafra, hoc dilecto conservitio noslro, qui esl fidus pro
vohis minister Chrisii lesu , 8. qui eiiam notificavitnobis vesirum amorem in spiritu; 9. ideo etiam nog
ab boc die quo audivimus, non cessavimus pro vobis orantes et precantes, ut impleamiriicognitione volun-
tatis ejus in omni sapientia et prudeniia spirituali, 10. ut ealis digne domino in omni quod placeat, jq
omni operum bonorum fructum ferentes iu scientia Dei, 11. in omni potentia corroborati secundum po-
tentiam gloriaeejus, in omni patientia et longanimitate cum gaudio, 12. gratias-agenles Patri,qui vocavit voj
ad pariem sorlis sanctorum in luce, 13. qui liberavil vos e potestate lenebrarum et accepit in regnum filii
amoris sui, 14. in quo habemus redemptionem, remissionem peccatorum, 15. qui est imago Deiinvisibilis,
primogenitus omniscreaturae. 16. Nam in eo creata fuerunt omnia in cceloet super terrarn, haecvisibilia et
haecinvisibilia, sive throni, sive dominationes, sive regna, sive poteslates, omnia per eum et in eo creata sunt.
17. Et is est ante omnia et omnia in eo compositasunt, 18. et is est caput corporis ecclesiae,qui est princi-
pium, primogenilus e mortuis, ut sit in omnibus is primatum lenens. 19. Nam in eo placuit omnem plenitu-
dinem babitarc, 20. et per eum reconciliare omnia in eo, pacem faciens per sanguinem crucis ejus per eum,
sive haecsuper terram, sive haecsuper coelos. 21. Et vos quondam exsistentes alienatos et inimicos sensu
in operibus malis, 22. verura nunc reconciliati in corpore carnis ejus per mortem ad exhibendumvos sanctos
et immaculatoset inculpatos ante eum; 23. si quidem permanetis in fide firmati et stabilill et non moti a spe
evangelii.quodaudivistis,quod praedicatumest in omnemcreaiuram hancsubccelo.cujusfacius-sumego Pavlus
minister. 24. Nunc gaudeo in quibus patior pro vobis et expleo quse desunt affiictionum Christi in
ANNOTATIONES.
i, 6. tn sunjai) incipit cod. B.° cum codd. omisisse videtur. — jah pd) cod. Ajap-
i, 7. svasve)Golh. c. codd. xai. — iesuis]° gr. po.
omn.; Goih. c. Vulg. i, 20. immd) eo, Goth. c. verss. latt. avrov pro
i, 9. pamma daga ei) sic pro pammei daga (rj; r>pi- avTovlegisse videtur, sic vs. 22. — atiaj sec. super,
pa;), uli loquilur Cor. 1, n, 23; Gal. v, 1; vid. tamen Golh.c. codd. ejrtlegit.
ttd L. i, 20. i, 21. nu) vid. ad Rom. vn, 6. — gafripodai) re-
i, 10. ei gaggaip) ut ealis, gr. omn. mptKurriaai conciliali, gr. airoxarv^a^ev.
(ipv.;), cf. iv, 6. — vairpaba] incipit cod. A. — 6ai- i, 22. mammons]carnis, sic Castillionaeoin cid.
randans] Golh. ° xat aOEjavofievot. — tnj lert. in, B scriptum esse videtur; cod. A h. 1. adeo est exe-
°gr. sus, ut inde alterius lectionem confirmare non ausus
i, 12. saei lapoda^ qui vocavit, gr. txavwo-avTi. — sit. Cum Cor. I, vm, 13 xpia;, verbum cognatsa
izvis) vos, gr. w^ai;.—/iu/iada| Cast. X tiuhadai. significationis,per mimztranslatum sit, codd. acrins
l, 13. izvit) vos, gr. hp.a;. inspicienii aut h. 1. aut Corinth. 1. 1. lectionem eru-
i, 14. fravaurhte) cod. B et Cast. X fravaurle, cf. tum iri speramus, quaeverba forma sibi similiora
ad M. v, 15; codex A h. I. obliteratus est. exhibebit. — ts] vid. ad vs. 20.
i, 15. ungasaiwanisjsic (pro usitatiore itngasaiwa- I, 23. tn] pr. in, ° gr. — gapvattidai — galulgidai]
nint, vid. Cor. II, iv, 4) in cod. B; cod. A plane | cod. A.
deleticius est. CAST. i, 24. usfulljd) expleo, Goth. — c. codd. avarthipSt
I, 16. himina) ccelo, cod. A c. gr. omn. practcr pro avTavajrtapwlegisse videtur. gaidva) Casl. X
b. ap. Mi. himinam (ccelis); cajterum Goih. etiain Ta qaidvl.
815 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 816
25 namma faur leik is. batei isl aikklesjo. pizozei varp ik andbahts bi ragina gubs. balei gibanist mis
26 in izvis du usfulljan vaurd gups. runa sei gafulginavas fram aivam jah fram aldim ip nu gasvikun-
27 bida varp baim veiham is. paimei vilda gup gakannjan gabein vulpaus piios runos In piudom. batei
28 isl xristus in izvis vens vulpaus. panei veis gateiham talzjandans all inanne jah laisjandans all
29 manne in allai handiigein ei alsatjaiina all manne fullavilanin xristau iesu. du pammei arbaidja us-
II, 11 daudjands bi vaurslva sci inna usvaurkeip in mis in mahtai. fravaurhte leikis in bimaita xri-
12 slaus. mibganavislrodai imma in daupeinai. in bizaiei jah mipurrisup pairh galaubein vaurstvis
13 gubs. saei urraisida ina us daupaim. jah izvis daupans visandans missadediui jali unbimaita leikis
14 izvaris mibgaqivida mip imma fragibands uns allos missadedins. afsvairbandsbos ana uns vadjabo-
kos ragiuam seinaim. palei vas andaneibo uns j.ih pata usnam us midumai ganagljmds ita du gal-
15 gin. andhamonds sik leika reikja jah valdufnjagatarhida balpaba gablaubjands bo bairhtaba in sis.
16 ni manna nu izvis bidomjai in mata aippau iu dragka aippati in dailai dagis dulpais aippau fullipe
17,18 aippau sabbatum. palei ist skadus pize anavairpane ip leik xristaus. ni washun izvis gajiukaiviljands
in hauneinai jah bloiinassau aggile. patei ni saw usliafjands sik svare tifblesans fram frapja leikis
19 seinis jalt ni liabands haubip. us pammei all lcik pairh gavissins jah gabindos auknando jah pei-
20 hando vahseip du vahslau gubs. jabai gasvultub mib xrislau af stabim bis fairwaus. wa banaseibi
21, 22 sve qivai in bamma fairwau urredib. ni teikais ni atsnarpjais ni kausjais. batei ist all du riurein.
23 bairh batei is brukjaidau bi anabusnim jah laiseitiim manne. boei s'.nd svebauh vaurd habaudona
bandugeins buhtaus iu fastubnja jab bauneinai hairtins jah unfreideinai leikis ni in sveribo wizai du
• INTERPRETATIO.
carne mea pro corpore ejus, quod esl ecclesia, 25. cujus factus-sum ego minisier secundum constilutio.
nemDei, quaedata est mihi in vos ad explendum verbttm Dei; 26. mysterium, quod absconditum fuita sae-
culis el ab aetatibus,verum ntinc manifestatumfuit bis sanclis ejus, 27. quibus voluil Deusnolificare divitias
glorias hujus mysterii in gentibus, quod est Ciiristus in vobis spes gloriae, 28. quem nos pracdicamus
Bdmonenlesomne hominum et docenies omne hominum in omni sapientia, ut exhiheamus omne hominum
perfectum in Cbrislo lesu, 29. ad quod laboro certans secundum opus, quod intus operatur in me in
virlute. n, 11. peccalorum cwiis in circnmcisione Chrisli. 12. Consepulli ei in baptismo, in quo
etiam consurrexistis per fidemoperis I) i, qui suscitavit eum e mortuis, 13. et vos mortuos existentesdelictiset
pracputiocarnisvestraiconvivilicavit cumeo, ignoscensnobisomniadelicta, 1i. obliteranshacc de lobischi-
rographa decrelis suis, quod 1'uitcontrarium nobis, et hoctulit e medio, affigens id ad crucem, \3. exuens
se carne regna et polcstates defamavit audacter abrogans b;ec palam in se. 16. Ne homo nunc vos
in cibo aut in polu aut in parte diei festi aut plenilunioriim aut sabbatis, 17. quod estumbra
lorum futurorum, veruin corpus Cbri^ti. 18. Ne quisqtiam vos pa1ma»fraudet volens iri humililate
Iudicet
et cultu angelorum, quod non vidit extollens s> frustra inflatus a mente carnis suae 19. et non ha-
bens caput, ex quo omne corpus per nexus et ligaturas auctum et alitum crescit ad incremenlum
Dei. 20. Si mortui-estis cum Chrislo ab elementis hujus mundi, quid amplius ut vivi in hoc mtmdo
decernitis? 21. Ne langas, ne adedas, ne gustes, 22. quod est omne ad corruplionem, per quod id
dhibealur secuiiilumpraecepla ct doclriiuis bomiuum, 23. quae sunt quidem rationem habenlia sapieniiac
ANNOTATIONES.
i, 26. nuj vbl.ad Rom. vu, 6. semel lanium accidit. — usnam) cod. B etCasi. X
I, 27. gnbciii]divilias, gr. ri; o 7t),ovTor.— pal:i) usman. —
galgin) cod. B per compendiufnggin exa-
quod, gr. o;. ° ralum habet.
i, 28. iesu] lesu, gr. II, 13. leikd) carne, c gr., qui habent (aapxa),
— 6i] desinit cod. B. omiltuni Ta,-
i, 29. pummei)°Gotb. /at. — «.pxa; et eorum ratio veVbaconjungCndi
— vaurslu]Gotli. avTov. t.-manausiiaurfceij)]sic prorsus alia est, utie versionelatina noslra cognosci
e certa conjectura edidimus; Cast. postquam cdidit I otest; c. Golb. vers. Syr. ct Patr. latt. conspiranl.
Xnnunavattrkeip,iieriiin inspectocodice iuuu... tvaur- — gablattpjandspo bairhtaba) ahrogans baecpalam,
keip scriptum esse ei videlur, quamquam locusobli- gr. omn. Qpi«.p.%e\>aa; avrov;; avTafC. Golli. cod. k
leralus sit. Vsvaurkjan enim pro siinplici vaurkjan ap. Mi. legil.
etiam Epb. vi, 15 invenitur; dcinde innttna, quod ii, 16. rfaatsj diei, ° gr. omn. — fullipe) plenilu-
superstiles reliquiae suadeant ct quod ab Cast. Roin. niorum, gr. omn. voupnvia;;ctiui el rioviluniaet ple-
vn, 22; Cor. II, IV,16, et Epb. m, 16 etlitum est, nilunia Gerrnanis sacra haberentur lempora (cf. Ta-
proptcrea in lextu non posuimus, quia, utidivinaGrim. W. cii. Germm. 11, Caes. de Bell. Gall. 1, 50. Grim.
5. LXX.p. 31 loco epislolaead Epbesios con- deulscheMythol. p. 404 sqq.), mirari aliquis polesi,
jectura invenit, non sic, sed innuma (inierior) in cur interpres nunc conlra gr;eci textus auclorilatcm
codd. legitur; neque igitur tnnuna adverbii forma pleniiunia posuent; sed inde plenilunia noviluniis
cssepotesl, sed innana vel tnna, quod Grim. omisit, so'cmniora fuisse discimus, quo.l ipsum eliam apud
qui 1.1. Cor. II, iv, 16 sa innuna sibi probavit et eo- Saxoncs— fuisse Beda de temporum ratione cap. 15
itemmododictum esse existimavit, quo quodsequitur indicat. sa66alumlsabbatis, nr. oran. ax^SarM-jvtl
ta utana. — malilai}desinit cod. A. aaioartf.
° pergitcod. B. n, ° "20. pis) cod. A pergit. — panaseips] ad-
n, ll.frauaur/iiejpeccaiorum, gr.; °
n, 13. tiisanrfans Golh. c. codd. iv. — mipgaqi- huc, gr. omn.; Goth. c. vers. Arm. Vulg. ei Patr.
° latt.
vida] Goth. c. codd. vjiaf. — °
u, 14. and) cod. B X "ma- seinaiin] suis, gr. II, 21. nij sec et tert., cod. A nili. — atsnarpjais —
omn.; Goth. c. vers. Arm. — patei vas\ exsjiecUvi- kausjais) ] gr. otnn.
mus pozei vesunpropter vadjavoltos;cuniGoili. graeca n, 22. laiseinim] sic codd.; Casi. X taitenim.
o jjv 07rtvavTio» ad praeccdens5jstpoy.ciayov referenda n, 23. svepauh vaurd\ j gr. omn. — puhtaus)
esse, nonsatis diligenler reputavisset,' ei grsecitexlus opinionis," gr., omn.; Golh. boc addiiamento per-
iuiitatio nunc erroris sui causa fuit; idijuo ei non versam vel ineptam sapieutiam indicare voluisse vi-
 fc!7 AD COLOSSENSES111,1—19. 818
tii, 1 sopa leikis. jabai nu niiburrisub xristau. boei iupa sind sokeib. barei xristus Istin taihsvai gubs si-
2, 3 tands. paimei iupa sind frabjaib ni baim poei ana airbai sind. unte gadaubnodedubjah libainsizvara
4 gafulgina ist mip xristau in gupa. pan xristus svikunpsvairpip libains izvara. pannh jah jus bairhtai
5 vairbib roib imma in vulbau. daupcib nu libuns izvarans pans baici sind ana airpai horinassu
6 unhrainein vinnonluslu ubilana jah faihugeironi. sei ist galiugagudeskalkinassus. pairh poei qimip
7, 8 batis gups ana sunum ungalaubeinais. in paimei jah jus iddjedup simle. ban libaidedubin.baira. ib
nu aflageibjah jus bo alla hatisbvairhein unselein anaqiss aglaitivaurdein. us niunba Izraramma ni
9, 10 usgaggai. ni liugaib izvis misso afslaupjandans izvis bana fairnjan mannan mib tojam is jah gaba-
11 mob niujamma bamma ananividin du ufkunbja bi frisahtai bis saei gaskof ina. parei nist kreks jah
iudaius. bimait jah faurafilli. barbarus jah skybns. skalks jah freis. ak alla jah in allaim xristus.
12 gahamop izvisnu sve gavalisai gups veihans jab valisans brusts bleipein armahairtein selein hauuein
13 a... qairrein usbeisnein. pulandans izvis misso jali fragibandans silbans. jabai was vipra wana liabai
14 fairina svasve jah xristus fragaf izvis sva jah jus taujaip. appan ufar alla friapva. sei isl gabindi
15 ustauhtais. jah gavairbi gups svignjaip in hairtam izvaraim. In pammei jah lapodai vesup in ai-
16 uauima leika jali aviliudondans vairbaip. vaurd xrisiaus bauai in izvis gabigaba.in allai handugein
jah frodein ahmeinai laisjandans jah lalzjandans izvis silbans psalmom hazeinim saggvim
17 ahmeinaim in anstai siggvandans in hairtam izvaraira fraujin. all piswah patei laujaip in
vaurda aibbau in vaurstva. all in namin fraujins iesuis aviliudondans guba attin pairh
18, 19 ina. jus qinons ufhausjaip vairam izvaraim sve gaqimip in fraujin. vairos frijop qenins
INTERPRETATIO.
opinionis in observationeet humilitale cordis et non-temperatione corporis, non in honorc aliqtto ad sa-
turitatem carnis. tn, 1. Si igilur consurrexisiis Christo, quacsupra sunt, quaerite, ubi Christusest in dextra
Dei sedens; 2. quae supra sunl, cogitaie, non liaec quae super lerram sunt, 3. nam mortui-eslis et vita
vestra abscondila est cum Christo in Deo. 4. Cum Chrislus manifestus lit, viia vestra, ttinc etiam vos ma-
nifesti filis cum eo in gloria. • 5. Occidite igilur membra vestra haec, quae sunt super terram adultcrium,
impuritatem, libidinein, cupidilatem malam et avariliam, quaeest idolorum servitus; 6. per quae venit ira
Dei super filios incredulitaiis, 7. in quibus etiam vosivistis olim, cum vixistis in liis. 8. Verum nunc de-
ponile etiain vos haecomnia : iram, animositatem, improbitatem, convicium, impudicum-serraonem; ex ore
vestro ne exeat. 9. Ne mentiamini vobis invicem, exuenies vobis hunc amiquum hominem cum faclis ejus
10. et vestite novo, hoc renovato ad cognitionem secundum imaginem liujtis, qui creavit eum. 11. Ubi
non-est Graecus et lndajus, circumcisio et praeputium, barbarus et Scythus, sorvus el liber, sed omnia
et in omnibus Christus. 12. Induite vobis igitur, ut electi Dei sancti et elecii, viscera, commiserationetu,
misericordiam, probitatem, humilitatemm(entis), mansuetudinem,patientiam, 13. tolerantes vosinvicem e.t
condonanles ipsi; si quis adversus quem habeat querelam, sicut etiam Christus condonavit vobis, sic etiam
vos faciatis. 14. At super omnia amorem, qui est vinculum perfectionis, 15. etpaxDei exsultet in
cordibus vestris , in quo etiam vocali fuistis in uno corpore et grati fiatis; 16. verbum Chrisli
habitet in vobis largiter, in omni sapienlia et prudeniia spirituali docentes et admonentes vos
ip-os psalmis, laudibus, cantibus spiritualibus in graiia canentes in cordibns veslris domino. 17.
Omne quodcumque quod faciatis in verbo aut in opere, omne in nomine domini lesu graiificantes
Deo patri per eum. 18. Vos uxores, pareati» viris vestris, ut convenit in domino; 19. viri, amata
ANNOTATIONES.
detur. — fattubnja\ observatione, gr. iBeloBpriax-ia. nobis videlur, nam sic ranttvofpoavvnetiam Philip.
— hairtins) cordis, ° gr.; sunt quidem codd., qui TOV n, 3 per hauneinsgahugdaiset supra n, 23 per hau-
voo?addant, sed vid. ad III , 12. — unfreirfeinai]sic neinshairtins convertitur, quorum altero loco codd.
cod. A; cod. B et Cast. X unfreidei, vid. ad Rom. TOV vooj-additum habent, cui voci, aut si Gotliusnon
IX, 30. legit, ejus sensui optime respondel, uli gahugds et
iii, 1. parei) cod. A par (ibi). liairlo, sic aha, vid. Philipp. iv, 7 ; Tit. i, 15.
ni, 4. izvara) veslra, gr. -hpSiv. ^anuAJ sic 0 III, 13. viprd) Cast. X vipka. — taujaip) faciatis,
—
codd., nec B pannu, nec A pannuh, uli C.ist. gr.
edidit et adnotavit.—mip imma) gr. ante bairh- lli, 14. a//a] Gotb. ° TOVTOII;.
tai. m, 15. gups) Dei, gr.Xotorov. — svignjaip)vid. ad
lii, 5. horinattu]cod. A norinassau, vid. ad Mc. vn, Thessal. 1, iv, 14.
32. — vinnon]cod. A vinna. — ubiland) sic recte ni, 16. jah frodein aliineinai) et prudenlia spiri-
—
cod. A; cod. B X ubila seij vid. ad Tim. I, vi, tuali," omn. gr. et verss.; efficitur hoc additamento,
10. nisi ex alio loco huc translatum esl, amplificaiiono-
iii, 8. nuj vid.ad Rom. vn, 6. —wwarammaj desi- lionis, ctijtis (iguraeexempla ad Cor. I, ix, 25 colle-
nit cod. A.— ni usgaggai) ne exeat, p gr. omn. giinus; ahmcinai aulem h. I. Coth. ex codem fonte
practer cod. G. Gotb. conspirat cum loco parallelo hausisse videiur, uniie i, 28 codd. graeciet verss.,
Eph. IV, 29. quibuscum Goth. — fere semper conseiitire solet, jrvsu-
ni, 10. gahamop] vestile, gr. omn. IvSvua- partxri duxerunt. psalmom)Goth. c. codd. et h. I.
ptevot. ° el ante saggvam°xai— sagiytiim]sic cod. B Cast. X
i in, 11. jali) lert. et quart. et, gr. sed postea saggvimAdu. p. 70. — fraujin)
' in, 12. bteipein)commiserationem, gr. omn. oix- saggvam, domino, gr. 6eS>.
rtpp-ovvei oixrtppSiv;quod °
deinde Goth. armahairtein " iu, 17. init.et deinde p st gupa Goth. c. codd.
(iiiisericordiam)addit, gr. omn. etglossam ad ver- —
xvX.
bura bleipein in lextum illalam esse judicamus. 11,18. jusj vos, vid. ad L. vi, 20. — izvaraim]ve-
a...\ prxtcr hanc litteram Cast. propter lituram slris, °gr., cf. ad Cor. I, vn, 16.
ineiiibrariaenibil conspicere potuit; in adnotatione °
III, 19. izvaros] veslras, gr.
ahins supplendum esse suspicans, verum teligisse
819 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 820
20 izvaros jah ni sijaib baitrai vipra pos. barna ufbausjaib fadreinam bi all. unte pala vaila
21 galeikaib isl in fraujin. jus altans ni gramjaib barna izvara du pvairbein ei ni vairbaiua
22 in unluslau. pevisa ufhausjaip bi all Ieika fraujam ni in au.^amskalkinondans sve raannam sarnjan-
23 dans ak in ainfaipein hairtins ogandansgup. piswah palei taujaip us saivalai vaurkjaip sve fraujin
24, 25 ni mannam vitandans patei af fraujin nimib andalauni arbjis. unle fraujin xristau skalkinop. sa aul
iv, 1 skapula andnimip palei skop jah nist viljabalpei at guba. jus fraujans garaibt jah ibnassu pevisam
2 atkunnaip vitandans patei aihup jah jus fraujan in himinam. bidai hafijandans izvis vakandansin
3 izai in aviliudam. bidjandans samnna.jah bi uns ei gup uslukai unsis haurd vaurdis du rodjan runa
4, 5 xristaus in piznzei jah gabundans im. ei gabairbtjau po svasve skuljau rodjan. in baudugein gaggaip
6 du paim uta pata mel usbugjandans. vaurd izvar sinteino in anstai salta gasuqop siai ei viieib waiva
7 skuleip ainwarjammeb andhafjan. patei bi mik ist all gakanneib izvis tykekus sa liuba bropar jah
8 triggva andbabts jah gaskalki in fraujin. panei insandida du izvis duppe ei kunnjai wa bi izvis ist
9 jah gaprafstjai bairtona izvara mip auuisimau pamma liubin jah triggvin bropr. saei ist us izvis.
10 paiei all izvis gakannjand palei her isi. goleip izvis areistarkus sa mipfrahunpana mis jah markus
11 gadiliggs barnabins. du panei nemup anabusnins. jabai qimai at izvU. andnimaip ina. jah iesus saei
haiiada justus paiei sind us bimaiia. pai ainai gavaurstvans sind piudangardjosgtips. paiei vesun inis
12 du gaprafsleinai. goleip izvis aipafras sa us izvis skalks xristaus sa sinleino usdaudjands bi izvis in
13 bidom ei standaip allavaurstvans jah fullavitans in allamma viljin gubs. vcitvodja auk imma balei
14 habaip manag aljan bi izvis jab du bans baiei sind in laudeikaia jah iairaupaulein. goleib izvis lukas
15 leikeis sa liuba. goleip bans in laudeikaia brobruns jah nymfan jah bo ingardjon is aikklesjon.

INTERPRETATIO
uxores vestras et ne siiis acerbi conlra has; 20. filii , pareaiis parentibussecundum orane, nam hoc
bene placitum esl in domino; 21. vos palres, ne solliciietis iilios vesiros ad aniinosilaiem, ut non fiant
in aegrittidine; 22. servi, pareatis secundum omne corpore dominis , non io octilis servieutes, ut homioi-
bus placentes, sed in simplicitate cordis limentes Deum. 23.Quodcumque quod faciatis, ex animo operemini
Utdomino, non hominibus, 24. scientes, quod a domino accipitis mercedem hacredilalis, nam domino
Christo servitis. 25. Hic enim noxius accipit quod nocuit, et non-est favor apud Deum. IV, 1. Vos
domini justiiiam et aequitatemservis praestate, scientes quod habelis eliam vos dominumin coelis. 2. Ro-
galioni adjungentes vos, vigilantes in ea in gratibus : 5. rogantes simul eiiam pro nobis, ut Deus aperiat
nobis ostium verbi ad dicendura mysterium Christi, propter quod eliam vinclus stim , 4. ut manifestem
boc, sicuti debcam loqui; 5. in sapientia eatis ad hoc foris, boc tempus redimenieS. 6. Verbum ves-
trum scmper in gratia sale conditum sit, ut sciatis quomodo debeaiis unicuique respondere. 7. Quod
secundumme est, omne nolificat vobis Tycecus, hic carus frater el fidus minister et conservitium in do-
mino, 8. quem misi ad vos ideo, ut cognoscat quid de vobis est, et consolelur corda vestra, 9. cum
Onisimo, hoc caro et fido fratre, qui cst e vobis, qui omne vobis notificant, quod hic esl. 10. Salulat
vos Aristarcus, hic concaplivus milii et Marcus, consobrinus Barnabac, de quo accepisiis inandata, si
veniat ad vos, accipiatis eum ; 11. et Iesus, qui vocatur Justus, qui stiut e circumcisione. Hi uni coope-
ratores sunl regni Dei, qui fuerunt mihi ad consolationem. 12. Salulat vos Epafras , liic e vobis servus
Christi, hic semper certans de vobis in precibus, ut steiis omnoperantes et perfecti in omni voluntale
Dei; 15. lestor enim ei, quod habet multum studium pro vobis et de his qui sunt in Laudicea et Icro-
pola. 14. Salutat vos Lucas, medicus hic carus; 15. salutate hos in Laudicea fratrcs et Nymfanet banc
ANNOTATIONES.
lti, 20. tst] gr. ante vaita. Arg. bis (Mc.— ix, 50; L. xiv, 34) gasupon eodem
iii, 21. rf» pvairhein) errat Cast. dicens rfuptair- sensu legitur. siaij cod. A sijai, quod gr. omn.
hein superfluum esse, quia gramjan proprie epzdiZetv omittunt. — eiviteip) ut sciatis, gr. omn. eiSivat;
signiflcet; nam quod additum est rfu pvairhein (ad Goth. c. Vulg.
irarn) verbo gramjan (sollicilare), eo comproba- iv, 7. tyfcefcusjcod. Alykeikus.
tur Golh. non ipeQi&rs, sed C.COdd.-Kapopyi^ert le- iv, 9. tiubin— Iriggvin]] gr. — paiei) qui, * gr.;
gisse. Goth. c. cod. D ot.
in, 22. leika fraujam) Cast. X jct., nam teika re- iv, 10. areistarkus) cod. A X ariaslarkus. — rfuj
spondet graeco xara o-ap.a quod quidem addita 6t notandus est novus usus Imjus praepositionis,cum
praeposiiione reddendum erat, et aegre etiam paim accusativo positae,praeler bunc locum eliam vs. 13;
arttculuin desideramus (paim 6i leika fraujam). — valet autcm uiroque loco idem quod 6i (pro),
gttp) Deum, gr. xvptov. quapropter ii loci non ad confiriiiandaiiiopinionera
m,23. init. Goth. c. codd. ° xat KUV,—(raujin) afferri possunt, eliam J. xvi, 32 seinaaccusalivum a
Goih. ° xai. rfu pendentem esse; ad illum enim locum haec
in, 25. auk) enim, gr. Ss\— viljahalpei) cod. B et signilicationon perlinet.°
Casl. X viljahalpein, vid. Eph. vi, 9. — at gupa) iv, II. sind] sunt, gr. — piudangardjos) regni,
°
apud Deum, gr. gr. oron. etf TVJV fiaatk.iav.
°
IV, 1. aihup) gr. omn. post jus. IV, 12. sol sec. hic, gr. omn.—allavaurslvans—
iv, 2. haftjandans)adjungenies, gr. omn. rzpoaxap- fullavitans]] gr. omu. et Goth. c. codd. irsjrXu^oijio-
reptirt, praeter cod. Colb. 7 ap. Mill. — avitiudam) prtpivoipro TerrknpaipivQt legit.
gralibus, gr. omn. ev^ajituTta. iv, 13. manag aljan] "nnfliam aemulationem, gr.
iv, 4. stiasiielpergit cod. A. KOIUV ttovov.—iu) pro, gr. oinn.; caeteiumvid. ad
iv, 5. Jiatal cod. A. vs.
° TSV 10. — sind) desiuit cod. A. —jah] sec. Golli.
IV, 6. utiar] Cast. X tzvak.— gatuqop) sic codd r iv. °
nec cod. A gasukop, uti Cast. adnolavii; in cod. iv, 14. /iu6a] Goth. xai A«ft«f.
 R21 I AD THESSALOMCENSESII,10~19. E23
16 j'ah ban ussiggvaidauat izvis so aipistaule. taujaip ei jah in laudekaion aikklesjon ussiggvaidan jah
17 boei ist us laudeikaion jus ussiggvaid.jah qipaib arkippau saiw bata andbahti palei andnamt in
18, 19 fraujin ei ita usfulljais. goleins meinai handau pavlaus. gamuneip meinaizos bandjos. ants mipizvis
amen.
du kaulaussaim ustauh
1NTERPRETATIO.
inquilinam ejus eeclesiam. 16. Et cum legaiur apud vos hsec epislola, facialis, ut eiiam in Lauderea
ecclesia legatur, el quaeesl e Laudicea , vos legatis, 17. et dicatis Arcippo : vide boc minislerium quod
accepisli in domino, ut id impleas. 18. Salutatio mea inanu Pavli. 19. Mementotc mei vinculi. Gratia
cum vobis amen.
Ad Colossenses explicit.
ANNOTATIONES.
iv, 16. la-udekaion]sic scribeiiduincst pro mendosa- IV, 19.
" bandjos\ vinculi, gr. omn. SeapSiv.^-amen]
codicis H leclione laudekaiom.—poei)nisi sic errore amcn, gr.
librarii pro soei (i. q. sei) seripla esl, div. po ci
vid. ad L. 20.— Stibscriptio. Nullus gr. eam uli Goth. habet;
(banc qiioc)legenduin, l, laudeiftaion] ccter-im pro kaulaussaim in cod. per compeudiuni
sec. Gotb. c. Vulg. ° 'ivaxat. — ussrggvaid.jali) cud. kaussuimscripium esi.
Bcl Cast. X ussiggvaidjau.

DU A
pAISSALAUNEIKIM.

li, 10 — jah gub waiva veihalia jah garaibtaba jah unfairinodaba izvis baim galanbjandam vesum.
11, 12 svasve vitub ainwarjanoh izvara sve atta barna seina bidjandaqs izvis jah gablaihandansjah veitvo-
13 djandans du gaggan izvis vairbaba gups. saei lapoda izvis du seinai piudangirdjai jah vnlpau. dupe
jab veis aviliudomgupa unsveibandans, unle nimandans at uns vaurd hauseinais gups andnemtibni
svasve vaurd manne ak svasve ist suojaba vaurd gubs. balei jab vaurklieip in izvis juz-i galaubeip.
14 jus auk galeikondans vaurpub broprjus aikklesjoin gups paim visandeim in iudaia in xrjstau iesu.
15 unle pata samo vunnub jah jus fram izvaraim inkunjam svasve jah veis fram Iiidainm. paiei jah
fraujin usqemun iesua jali svesaim praufetum jah uns fravrckun jab guba ni galeikandans jili allaim
16 mannam andaneibans sind. varjandans uns du biudom rodjan ei ganisaina du usfulljan seinos fra-
17 vaurhtinssinteino.appan snauh ana ins hatisgups und andi. appan veis broprjus gaainanaidai af Izvis
du mela weitos andvairpja ni bairlin ufarassau sniumidedumandaugi izvara gasaiwan in managamma
18 lustau. unie vildeJum qiman at izvis ik raihtis pavlus jah ainamma sinpa jab tvaimjah analatida uns
19 satana. wa auk isl unsara vens aippau faheps aippau vaips wofluljos. niu jus in andvairpja fraujins
INTERPRETATIO. — AD THESSALONICENSES I.
n, 10. et Deus, quam sancte et juite et irreprehensibililer vobishis credentibus fuimus, 11. sicut
scilis unumqueraquevesirum, uti pater llivs suos rogantes vos ei consolantes 12. et lestanles ad etintluiii
vos digne Deo, qui vocavit vos ad stiuin regnum et gloriam. 13. Ideo eliam nos gratiasagimtis Deo inde-
sinenter, nam accipienles a nobis verbum auditus Dei accepislis non siculi vcrbum hominum, sed siculi est
vere verbum Dei, quod cliam operalur in vobis, vos qui creditis. 14. Vos enim imitatores lacti - eslis,
fratres, ecclesiis Dei his exsistentibus in ludaeain Clirisio lesu ; nam hoc idem passi csiis etiam vos a ves-
tris popularibus, sicuti etiam nos ab ludaeis, 15. qui etiam dorainum occiderunt Iesum et proprios profetas
et nos persecuti-sunt et Deo non placentes et omnibus hominibusadvcrsarii sunt, 16. arccntes nos ad gen-
liies loqui, ut servarenlur, ad explendum sua peccata semper. At properavit super eos ira Dciusque finem.
17. At nos, fratres, orbati a vobis ad tempus horae, facie non corde abundantia properavimus vulltim veslrum
conspicere in mulla eupiditale. 18. Nam voluimus venire ad vos ego quidem Pavlus et una vice et dua-
btis, et impedivit nos Satana. 19. Quid enim est nostra spes aut gaudium aut corona gloriationis? Nonno
ANNOTATiONES.
Fragmenla bujus epistolae in cod. B lcguntur; scribendumest pro vaurkei,codicis B ctCast. leclione.
cod. A inde a v, 22 usque ad finem solummodo n, 14. «eisj nos, gr. oinn. avTot.
babet. H, lS.stiesaim] proprios,
° gr. ro\>;.
Inscriplionem supplevimus e Philipp. IV,16, ubi n, 10. gups) dei, gr.
piissalauneikq, Thessalonices oppidi iiomen inveni- n, 17. izvard) ad andaugi peninens soloece pro
lur. izvar diclum esl; pro genilivoplurali baberi, sernio
—
n, 10. waitia] quam (irfii;), gr. &>;. veihaba] nis gotliici usus vetat.
sancte, Golb.foriasse c. cod.Faytw.; pro qaw; legjt, ii, 18. unle) nam, gr. Sti.
nam veihsgraico ayto; respondet, vid. tamen Tit. i, ° — niuj nonne, gr, omn.
ubi oo-to; n, 19. tst] est, gr. omn.
8, quoquepro * ppnitur. » ov^t xai; Goth. c. Vulg.
H, ii.vilup) Go|b. S>;(nS>;).
i, 15. unseei6a»rfans]sic cod. B; Cast. Add. p. 71. III, i.ju—panamait) de hac loquendi ubertate vi<j.
— qt un$i)gr. omn. posthauseinais; Gotb. c, Vulg.— ad L. xv, 19, sulficiebat enim ju tti ad reddendum
jwuvejpr., gr. omn.; Golb. c. verss,— vaurkeip) sic graecump-nvirt.,vid. vs. 5.
S23 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 824
20,ui,l unsaris iesuis xristaus in i's quma. jus auk siub vulbus unsar jah faheps. in pizei ju ni uspulandans
2 panamais galeikaida uns ei bilipanai veseima in apeinim ainai. jah Insandidedumteimaubaiu brobar
unsarana jah andbaht gups in aivaggeljon xristaus ei izvis gatulgjai jah bidjai bi galaubein izvara.
3, 4 ei ni ainshun afagjaidau in baim aggvipom. silbans auk. vilup patei du pamma ralidai sijum. jab
auk pan vesum at izvis. fauraqebum izvis patei anavairp vas uns du vinnan aglipos svasve jah varp
5 jah viiub. dubbe jah ik jti ni uspulauds insandida du iilkunnan galaubeinizvara ibai aufto usfaifraisi
6 izvis sa fraisands jah svare vairbai arbaibs unsara. abban nu at quimandinteimaubaiu at unsis fram
izvis j'ah gateihandin uns galaubein friabva izvara jab palci gaminpi unsar habaib god sinteino gair-
7 njandans unsis gasaiwan svasve jah veis izvis. inuh Jiis gaprafstidai sijum brobrjus fram izvis ana
8 allai naubai jab aglon tinsarai in izvaraizos galaubeinais. unte sai libam. jabai jus gastandib in
9 fraujin. wa auk aviliude magum usgildan fraujin guba bi izvis ana allai fahedai. pizaiei faginom in
10 izvara faura gupa unsaramma. naht jah daga ufarassau bidjandans ei gasaiwaima andvairpja izvara
11 jali ustiuhaima vaninassu galaubeinais Izvaraizos. appan silba gup jah atla unsar jah frauja unsar
12 iesus xristus garaibtjai vig unsarana du izvis. appan izvis frauja managjai jah ganohnan galaujai
13 friapvai in izvis misso Jah allans svasvc jab veis in izvis du lulgjan hairlona izvara unfairinona in
veihipai faura gupa jah atiin unsaramma in quma fraujins unsaris iesuis xrislaus mip allaim paim
tv, 1 veiham seinaim. paenu nu broprjus anahaitam bidai izvis Jali bidjam in fraujin iesua ei svasve and-
2 nemub at uns waiva skulup gaggan jah galeikan gnpa svasve jah gaggip jah gaaukaip mais. vilup
3 auk waizos anabusnins aigebum izvis pairh fraujan iesu xrislu. pata atik ist vilja gups veihipa izvara
4 ei gahabaip izvis af kalkinassati. ei vili warjizuh izvara gasialdan sein kas in veihipaijah sveripai,
5, 6 ni in gairunja lustaus svasvc jah piudos. bozei ni kunnun gup. ei was ni urargaggainih bifaih..—
INTERPRETATIO.
vos in facie domini nostri lesu Christi in ejus adventu? 20. Vos enim estis gloria noslra et gaudinm.
in, 1. Propter quod non suslinentes amplius placuit nobis, tit rclicti es-emus in Atbenis soli; 2. et misi-
mus Timotheum, fratrem nostrum et minblrum Dei in cvangelio Christi, ut vos confirmaretet oraret
sccundum fidem vestram, 3. ut non ullus abslcrrealur in his angustiis, ipsi enim sritis quod ad hoc
constiluti suiniis. 4. Et enim cum fuimus aptid vos, praediximus vobis quod fuiurum fuit nobis ad pa-
ticndum afflictioncs, siculi cliam factnm - est, et scitis. 5. Ideo etiam ego j'am non sustinens misi ad cog-
noscendam fidem veslram, ne forle tentaverit vos hic lenlans et frustra fiat labor noster. 6. At nunc in
veniente Timotheo ad nos a vobis et narrante nobis fidem, amorcm vestrum <t quod rnemoriam nosiram
habciis bonam scmper, cupientes nos videre, sictiti eliam nos vos; 7. propter boc consolaiionem-habenles
sumus, fratres, a vobis in omni necessitate ct afflictionenostra propier vestram fidem. 8. Nam ecce vivi-
mus, si vos statis in domino. 9. Quid enim gratiarum possimms rciribnere domino Deo de vobis in omni
gaudio, quo gaudemus propter vos coram Deo nosiro. 10. Nocle et die abnndaniia precantes, ut videamus
facies vestras et expleamus defectum fidei vestrae. 11. At ipse Deus et paier noster et dominus nosler
Iesus Christus dirigat viam noslram ad vos. 12. At vos dominus augeat et redundare faciat amore in vos
invicim el omncs , sicuii etiamjios in vos , 13. ad confirmandtimcorda vesira inculpala in sanctitite co-
ram Deo et patre nosiro in advenlu domini nosiri lesu Christi cum omnibus liis sanctis suis. IV, 1. Itaqua
igilur, fraires, rogamus prece vos et precamur in domino le-u , ut sicuti accepistis a nobis, qtiomodo de-
bctis ambulare et placere Deo, sicuti eiiam ambulatis, etiam augeatis plus. 2. i-citis enim qualia prre-
cepta dedimus vobis per dominum lesutn Cbristum. 3. Hcc enim est voluntas Dei, sanctitas vestra, ut
detineatis vos ab fornicatione, 4. ut sciat quisque vestrum possidere stium vas in sanclilaie ei honore,
5. non in passionc cupiditaiis, sicuti etiam geniiles, qui non noverunt Dcum , 6. ut quis non transgre-
ANNOTATIONES.
in,2. nnd6a/n] minislrum, gr. a\ivepyov.— izis lalis ° gr.; Goih. C. codd., qui xa9o>;xat nepmurtirt
°
gatulgjai)*,gr. omn.—•bidjai) Goih. c. codd. vpa.;. legunt; neque igitur svasvepro sva positum esse ctim
iti, 3. ratirfaij Cast. sine ullo dubio recte satidai Cast. statucre opus esl. —jalt) quart. et: "vx, quod
conjecit, vid. Philipp. i, 17, ubi Goth. pro xelput h. I. habent gr., Golh. c. codd. supra p;st iesua
gasatips tm quoque uliiur. posuit.
iii, i. vesum) gr. omn. posl izvis. iv, 2. xristu) Christtim, ° gr. omn. praeler codd.
in , 5. uspulands) cod. B et Cast. 'X.uspulans, vid. a et d ap. Mi.
ad Mc. xii, 24. iv, 3. ei gahabaip) ut detineatis , gr. omn. uneyja-
III , 6. teimaupaiu] pro teimaupaiau, vid. ad L. i, Oxf, Goth. c. Vulg. sic vs. seq. graecum etSsvatper
54. — oa/au6emJ Goth. ° xat.— habaip) gr. omn. eiviti rcddidit. —kalkinassau)cod. B X kalkinassuus,
ante gaminpi. n.im af praepositiotertinm casum postulat; locomm
III , 7. fram) a, gr. omn. if.—naupai—aglon] ^gr. quorum ad M. xxvn, 57 meniionem fecimus, alia
iii, 9. usgildan) gr. omn. praeter cod. t ap. Mi. est ralio et idem vitium a librario codicis B com-
post gupa. — (raujin gttpa) domino Deo, gr. aut missum jam supra Cor. II, m, 18 (afahmins) anim-
OeS> aut xvpiwhabent, iiti Mi. adnotat. advertimus, ulii A recte af ahmin liabet.
in, 10. andvairpja izvara] facies vcstras, gr. omn. iv, 4. gaslaldan] gr. omn. post kas.
vaS>vTOTtpoawnov;Vnlg. c. Goth. pronomen sub- iv, 6. nili) neque, gr. omn. xai. — bifaih...] Cast.
stantivo postponit. — uniuhaima] sic cod. I!; Casi. X edidit bifaihodaiin .. o .. s, ex quibus posterioribus
uspiuhaima.—vaninassu) sic cod. B; Casl.X"8- litteris (ots, pro tojis dictum , efficit; quam conje •
nona pis. cturam (nam practer bifaih, quod edidims, nihil
°
III, 12. jah] sec. Goih. e';. fere certo cognosci posseipse confileiur) an cuiquam
iii, 13. huirtona izvara] *,gr. omn.; Gotb. c. Vulg. proliaveril, dubilamus, et nunc ipse fortasse ei pa-
iv, 1. pannu] iaque , gr. om. (ro)\omov. — ei] trocinium renuntiavii. Nos legimus bifaiho(in) wam-
ut, ° gr. — tvasvejuh gaggip] sicttli etiam ambii- ma toje, i. e. decipiat (in) aliquo operum, ut cum
855 I AD THESSALONICENSES IV, 7—V, 8. 8*6
7 brobar seinaua. unte fraveitands frauja ist allaize svasvejah fauraqebumizvis jah veitvodidedum.ni
8 auk lapoda uns gub du unhrainibai ak du veihibai. inuh bis nu saei ufbrikib. ni mann ufbrikib ak
9 guba saei gaf ahman seinana veihana izvis. abban bi broprulubon ni pauibum meljan Izvis. unio
10 silbans jus at gupa uslaisidai sijup du frijon Izvis misso. jah auk laujip lata In allans bropruns in
11 allai makidonai. appan bidjam izvis brobrjus biauknan mais jah biarbaidjananaqal jah tanjan svesa
12 jah vaurkjan handum izvaraim svasve jah izvis anabudum. ei gaggaip gafehaba du paim baiei ula
13 sind jah ni ainishun wis baurbeib. abban ni vileimaizvis unveisans brobrjus bi bans anaslepandans
14 ei ni saurgaip sve bai anparai paiei ni haband ven. unte jabai galaubjampatei iesus gasvaltjah us-
15 slop. sva jah gtip pans paiei anasaislepunpairh iesu liuhaip mip imma. patup-pan izvis qipam in
vaurda fraujins patei veis pai libandans bai bilaibidans in quma fraujins ni bisnivam faur pans
16 anaslepandans. nnte silba frauja in haitjai in slibnai arkaggilausjali in puthaurna gups dalap atstei-
17 gip af himina jah daupans pai in xristau usslandand faurpis. papro pan veis pai libandans pai aflif-
nandans suns mip imma fravilvandain lnilhmam du gamoljan fraujin in luftau j'ah framvigismip
I8;v,l fraujin vairpam. svaei nu prafsleip izvis misso in paim vaurdam. appan bi po peihsa jali niela
2 broprjus ni paurbum ei izvis meljaima. unte silbans gaaggvo vitub batei dags frauj'ins sve biubs
3 in naht sva qimip. pan qipand gavairpijah tulgipa. panuh unveniggo ins biqimith fralusts svasve
4 sair qibtibaftonsjah unbabliuhand. appan jtis brobrjus ni sijup in riqiza ei sa dags iivis sve biubs
5, 6 gafahai. unte allai jus sunjus liubadis sijup jah sunjus dagis ni siup nahts ni riqizis. pann nu ni
7 slepaima sve pai anparai ak vakaima jah varai sijaima. unle paiei slepand. naht slepand jah
8 paiei drugkanai vairpand. nahts drugkanai vairpand. ip veis dagis visandans unskavai sijaima gaha-
INTERPRETATIO.
diatur neque decip(iat) — fralrem suum, nam vindex dominus est omnium , sicuti etiam praediximusvobis
et teslati - sumus. 7. Non enim vocavit nos Deus in immunditiam, sed in sanctiiatem. 8. Propter hoc
igitur qui spcrnit, non hominem spernit, sed Deum, qui dedit spiritum siium sanctum vobis. 9. At de
fraierno-amore non opus - habemus scribere vobis, nam ipsi ves a Deo edocti estis ad amandum vos in-
vicem; 10. et enim facitis hoc in omnes fratres in omni Macidonia; at oramus vos, fratres, angeri plus
11. et studere requiei el facere propria et operari manibus vestris, sicuti etiam vobis praecepimus, 12. ut
ambulelis honesiead hos, qui foris sunt, et non ullius aliquo egeatis. 13. At non volumus vos inscios ,
fratres, de his obdormiscentibus, ut non mcereatis, nli hi alii qui non habent spem. 14. Nam si credi-
mus, quod lesus morluus - est et resurrexit, sic etiam Deus hos qui obdormivernnl per lesum agil cum
eo. 15. Hocenim vobis dicimus in verbo domini, quod nos hi viventes, hi relicti in adventu domini non
praevenimusante hos obdormiscentes. 16. Nam ipse dominus iu jussu, in voce areangeli et in tuba Deideor-
sum descendita coeloet mortui hi in Christo resurgunt antea. 17. Deindeaulem nos hi vivenles hi relicti
siatiin cum eo rapimur in nubibus ad occurrendum dominoin nere et perpetuo cum domino fimus. 18.
Adeo nunc consolaminivos invicemin his verbis. v, 1. At de his momeniis et leniporibus, fratres, non
egemus, ut vobis scribamus; 2. nam ipsi accurate scilis, quod dies doinini, uti fur in nocte, sic venit.
3. Cumdicunt': pax et securitas, tunc repente eos supervenit interiius, sicnti dolor gravidae et effugiunt.
4. At vos, Iratres, non estis in tenebris, ul hic dies vos uii fur cai<iat; 5. nam omnes vos filii lucis esiis
ct filiidiei non estis noctis, non tenebrarum. 6. Iiaquc ergo non dormiamus, uti hi alii, sed vigilemus et
gobriisimus; 7. nun qui dorraiunt, tiocte dormiunt, et qui ebrii fiunt, noctu ebrii Uunt; 8. verum nos
ANNOTATIONES.
vers. Arraeo., cum qua Gothum saepius concinere pai) hi, ° gr. omn,
videmus, TMpro rS>legerit. — tst J est, ° gr. omn. 17. eo, gr. omn. avrotf; Gotb. c. Slav.
>—allaize] omnium, gr. omn. Treptni.vrav TOVTMV. 5. IV, — ]ah) tmma] °
Goth. OVTM.
IV, 8. iniiA]sic cod. B; Cast. X ip. — saetj sec, IV, 18. nuj igitur, ° gr. omn.
Goth. c. coda. ° xai. —izvis] vobis, gr. el; -npa;. v, 1. paurbum — nteljaima] gr. xpttuv £%tu —<
IV, 9. broprulubon] sic cod. B; Rom. xn, 10 6ro- ypufeaOut;Golh. c. Vulg.
pralubon, legitur. — paurbum] opus habemus, gr. v, 3. biqimith] sic cod. Cast. Add. p. 71.— fra-
Xpeiuvtxere, cf. V, \. ° — lusls) hanc vocem
—
in cod. B prorsus evanidam Cast.
IV, 11. vaitrkjan] Goth. c. codd. iSiut;. jah) recte resiituit. sair qipuhafions) siccod. B; Cast.
°
quart. etiam, gr. omn. pranter cod. f et a ap. Mi. X qaisvpis iiafteis, quamquam in adnolalione eam
iv, 12. gafeliaba)sic cod. B denuo inspectus; nos lectionem cerlam esse dicit. —jah] sec., deest ni,
olim garedaba(vid. Rom. XIII,15) scriplum essecon- aperto librarii mendo, nisi in loco propter Iitnram
jiciebamus.—ni ainishun wis) non ullius aliquo, gr. difficili leclu, scriplum fuit m gapliuhand ; unpa-
omn. pnSivo;; Golh^c. Yulg. pliuhand qnidem est verbum recle compositum ip-
iv, 13. unveisans]sc. visan, vid. ad. Rom. xv, 8, sumque graccoixftvyetv reddendo aptissimum, vid.
— 6ro^rjus] Cast. X broprus. — sve] Gotli. * xai. Cor. II, ii, 35, sed additum sibi habcre solel id,
IV, 14. liuhaip) cum non solum h. I. piuhaip, quod elfugitur, is autem casus ubi omitliiur, gaptiu-
sed eliam Gal. v, 10 bairaip et Coloss. tn, 15 svi- han, quod proposuimus, Golh. utitur, vid. lil. vm ,
gnjaip legatur, pro quibus lormis , si indicativi esse 33; Mc. v, 14; xiv, 50; xvi, 8.
debent, tiuhip, bairip, svigneip, si conjunctivi, tiu- v, 5. siup] estis, gr. eu/tsv.— nahtt) cod. B. X
hai, bairai, svignjai secundum regulas formationis nahs.
scribendum fuit, nunc non dubium est quin illa v, 6. s»e] Gotb. c. codd. et verss. ° xat.
lorma conjunctivi cum addito p, a sermone evange- v, 7. nahts) Cast. non debebat ttahti conjicere,
linrum aliena, posteriore aelate inducta sit et ila nam ea non est insueta, quam ipsc vocat, sed falsa
adhibita, ut pro graeco fuluro aut imperativo po- forma; nahts recte habel, vid. L. u, 8.
nrelur. v, 8. untkavai] e Cor. I, xv, 34 Cast. usskavai
iv. 16. hnitjai] sic. cod. B; Cast. X "«'' jah — vel potius ustkavjailegendumesse, recte monel, cf.
827 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 828
9 modal brunjon galaubeinaisjah friapvos jah hilma venai nasseinais. unte ni satida uns gub In batis
10 ak du gafreideinai ganislais pairb fraujan unsarana iesu xristu. saei gasvalt faur uns ei j'appe
11 slepaima jappe vakaima samana mip Imma libaima. Inuh pis brafsteip izvis misso jah timr-
12 jaip ainwarjizuh anpar anparana svasve jah taujip. appan bidjam Izvis hroprjus kunnan pans
13 arbaidjandans In izvis jah faurslassjans izvarans in fraujin. sveraip ins ufarassau In friapvai In
14 vaurslvis ize jah gavairpi habaip In izvis. bidj'amup- pan izvis broprjus lalzjaip pans ungatassans
15 prafstjaip pans grindafrapjans uspulaip pans siukans usbeisneigaisijaip vipr i allans. saiwip Ibai
was ubil ana ubilammawamma usgildai ak sinleino biub laistjaip mip Izvis misso jah vipra allans.
16,17,18sinteino faginop in fraujin. uiisveibandans bidjaip. in allamma aviliudop. bata auk ist vilja gups in
19,20,21 xristau iesu in Izvis. abnian ni afwapjaip. praufetjam ni frakunneip. appan all uskiusaip. patei gop
22 25 sijai gababaip. af allamma vaibie ubilaizo afhabaip izus. appan silba gub gavairpjisgaveihai Izvis
allandjojab gahailana Izvarana ahinan jali saivala jah leik unfairinona in qumafraujins unsaris iesuis
24,25 xristaus gafaslaidau. triggvs saei lapoda Izvis. saei jah taujip. brobrjus bidjaipup- pan jab bi uns-
26, 27 goljaip bropruns allans in gafrijonai veihai. bisvara izvis In fraujin ei ussiggvaidauso aipistaule
28 paim veiham brobrum. ansts fraujins unsaris iesuis xrisiaus niib izvis. amen.
1NTERPRETATIO.
diei exislentes sobrii simus, ir.duli lorica fidei et amoris et galea, spe salutis; 9. nam non posuit nos
Deus in iram, sed ad acquisitionem saluiis per dominum nostrum Iesum Christum , 10. qui mortuus - est
pro nobis, ul sivc dormiamus, sive vigilemussimul cum eo vivamus. 11. Propter hoc consolaminivos in-
vicem et aediflcetisunusquisquealter alierum, sicutetiam facitis. 12. Al rogamus vos, fralres, cognoscero
hos laborantes in vobis et praesides vestros iu domino. 15. Honorate eos abundaniia in amore propier
opus eorum et pacem habete in vobis. 14. Rogamus aulem vos, fralres, moneatis hos incompositos con-
soleraini hos pusillanim.es,suslineatis hos irabecillos, longanirai sitis erga omnes; 15. videte, ne quis
malum pro malo cui retribuat, sed semper bonum sequamini cum vobisinvicemeterga omnes; 16. semper
gaudete indomino; 17. non - cessantes orate, in omni gratias-agite; 18. hoc enim estvoluntas Det in
Christolesu in vos; 19. spiritura ne exslinguite, 20. profeiias ne sperniie, 21. sed omne probetis, quod
bonura sit, tenealis; 22. ab omni rerura malarum detinete vos, 23. atipse Deus pacis sanctilicet vos
omriimodis,et iniegrum vestrura spiritum et anima et corpus inctilpatain adventu domini nostri Jesu Christi
servelur. 24. Fidelis qui vocavit vos, qui etiam lacit, 25. fratres, oretis autem etiam pro nobis 26 S tlu-
tetis fratres omnes in osculo sancto. 27. Obiestor vos in domino, ut recitetur haec epistola his sanctis fra-
tribus. 28. Gratia domini nostri lesu Chrisli curovobis, amen.
ANNOTATIONES.
vs. 6; n et s litteras saspiuspermutari vidimusM. vn, ni ainummehunubilund ubilammausgibands,cf. M. v
23; Mc. vi, 2. — nasseinoisjsiccod. B pro naseinais, 38. — laisijaip] Gotb. c. codd.°° xai.
vid. ad Gal. v, 15. v, 16. tn fruujin) in domino, gr.
—
v, 10. slepaima uafcatma] °
* | gr. v, 18. ts/j est, gr.
V,—12, 13. fraujin) Golh. xul vovQerovvru;ipa; v, 22. u6i/ai2oJincipit cod. A.
xat. stierai^] honoraie, gr. iyeiaBut ab ipo>rS>aev v, 23.,/an— ahman) cum Golli.nunc accusalivunt
pendens; Golh. cum nunc imperativo utatur, ahte ponal, nihil est ceriius quam xat oloxlypovipjbv rh
gavait-pi habaip recte addit jah, quod a gr. iiem T:vevp.aab aytaaui pendere eum existimavissecum
—
recte abest. t»-tsl vobis, gr. ornn. eavTor?(vobis apud omn. gr. el verss. cum i|/vx»iet aS>puad rvpv-
ipsis), cf. n, 14 OUnpertineat et nominativus casus esse debeaioj;a/i
v, 14. broprjns) cod. B X bropjus.—ungatassans) gahails izvar ahmd).
sic c. B; Cast. X ungatlisans.—usputaip]sustineatis,
gr. omn. i,vxize<rQt(andnimaip,cf. Tit. i, 9), Goth. Malth. v, 25. pan jah) autem etiam, pro gr. x«i, uti
videtur per errorem uvixeaQt legisse, quod idem li, 17.
eliam librario codicis 74 accidit. v, 27. aipistaule] cod. B c. cod. 17 ° izuai; incod.
v, 15. «6i/ anaj Casl. X jct.; caeterum pro ana A etiamsi illius vocis (allaim) vestigia propter litu.
(super)gr. omn. avrt. cujus praepositionissignifica- ram membranaenon cognoscuritur, tamen spatium
tioni cum ana non respondeat, non dubitamus quin ad capiendameam sufflcit,
io cod. B und scriptuin sit, uti legitur Rom. xn, 17 v, 28. amenj amen, ° gr.

DU pAISSALAUNEKAIUM ANj)ARA ANASTODElf).

i, 1 Pavlus jah silbanus jah teimaupaiusaikklesjonpaissalauneikaie in gupa attin unsaramtna jah fraujin
2, 3 iesu xrislau. ansts izvis jah gavair[)ifram gupa altiiujiasaramma jah fraujin iesu xrislau. aviliudon
INTERPRETATIO.— AD THESSALONICEISSES ALTERA 1NCIP1T.
i, 1. Pavlus et Silbanus et Timolheus ecclesiaeTbessalonicensiura in Deo patri nostro et domino Iesti
Chrislo : 2. gratia vobis et pax a Deo patre nostro et domino lesu Chrislo. 5. Gratias- agere debemuseo
ANNOTATIONES.
Inscript. rfu paitsataunekaiumanpara) cod. A : du ut Castillionaeusconjeclura eas restitueret; cf. Pro-
paitsalauneikaum(sic!) t anas [todeip]; verlii anaslo- legg. col. 480 not. s.Caelerumin inscriptione ad epi-
deip, quod e cod. A in inscriptioneposuimus, lilterae slolam priorem pro paissalauneikim,uti secundum
ultim» quag uneis inclusimus, adeo eranl exstiqcta3, rumonim,galatini all. scripsiinus, poiius paittalaui
839 II AD THESB.VL0NICEN3ES I, 4*-19. 830
skulumguba sinteino in Izvara broprjus svasve vairp ist. unte ufarvafaseibgalaubeins izvara jah
4 managnipfriabva ainwarjisuh allaize. izvara in izvis misso. svaei veis silbans in izvis wopara in
aikklesjomgups in stivitjis izvaris jah galaubeinais in allaim vrakjom izvaraim jali aglompozei
5 usbulaib. taikn garaihtaizos slauos gubs du vairpansbriggan izvis biudangardjos gups in pixozeijah
6, 7 vinnip. svepauh jabai garaiht ist at guba usgildan paim gapreihandam uns aggvipa. ip izvis gaprai-
hanaim tusi/a mip uns in audhulcinai fraujins unsaris iesuis xristaus af himinammip aggiluramahtais
8 is. In funins lauhmonaigibandinsfraveit ni kunnandam gupjahni ufhausjandamaivaggeljonfraujins
9 unsaris iesuis xristaus. paiei fralust aiveinon fram andvairpja fraujins jah fram vulpau
10 mahtais is. pan qimip usiiauhjan iu baim veihamis jab Ie ba in allaim baim
11 galaubjandam unle galaubida ist veilvodei unsara izvis in jainamma daga. du bammei jah bidjam
sinteino bi izvis ei izvis vairbans briggai pizos laponais gup unsar jah fulljai alla lcikain piupeinais
12 seinaizosjah vaursiv galaubeinaisin mahlai. ei ushauhnai namo franjins unsaris iesuis in izvis jah

INTERPRETATIO.
semper propter vos, fralres, siculidignuraest; nara supercrescit fides vestra el abundatamorunlus cujusqtie
omniumveslrum in vos invicem : 4. ita-ut nos ipsi in vobis gioriemur in ecdesiisDei propter paiientiam
vestramet Ddemiu omnibus persecutionibusvestris et doloribus, quos patimirii; 5. Exemplumjusli judicii
T»ei,ad djgnos faciendumvos regno Dei, propier quod eliam patimini. 6. Tamen si justuni est apud Deum
retribuere his tribulantibus nos «ngorem, 7. verumvobis tribulatis requiem cum nobis in revelatione
Domininostri lesuChristi de coeliscum angelis potentiaeejus, 8. in ignisfulgure dantis vindiclam non no-
scentibusDeum et non obedientibus evangeiiodomini noslri lesu Christi; 9. qui puenamdani, iuleritum
seternum, a facie domini et a gloria polentiaeejus; 10. ubi venit glorifican in his saactis ejus et......
in omnibushis credenlihus, nam creditum est testimonium nostrum vobis in i|lo die. 11, Ad quod etiam
precamur semper pro vobis, ut vos dignosreddal bacvocationeDeusnoster el perficiat omne placitumboniiatis
sujs et opus fidei in poteolia, 12. ut glorificetur nomen domini nostri lesu in vobiset vos in eo secuiidum
ANNOTATIONES.
neifcaiuniscribere debebamus(hoc enim rectius esf, i, 8. funint lauhmonai)ignisfulgure, gr. irupi fkoyof.
quam quod codd. praebent, etsic etiam in subscri- Goth. c. codd. floyixvpo;, verbis transpositis, legij.
ptionehujus epistolaelegitur), atque etiam kaulaus- Caeterum pro launmonai cum Massm. I. I, p. 126
saimCol. subscr. in kaulaussaium mutandum esse lauhmonjai legendum esse puiamus, vid. Luc. x, 18;
videtur. xvii, 24. —gibandins], sic pro gibandis,qtiod Cast, e
°
i, 4. tn] pr. iu, cod. B, addidimuse cod. A, — loco plane exesoroale edidit, legeudumesl.
stlvitjis)sic pro stivitjons,qtiodCast. e loco penitus l, 9. paiei) Cast. duo verba inde scquenlia, qucc
exeso edidit, legendumest: id autera exigit primunt graecis verbis SixnvTtuovo-t, cum in cod.
«tiarfs, forma neulrius, deinde quod Gothi v^o^ovijv omnino esseot exstincta, respoiideanl, conjectando per fraveit
non stiuiijonsedstivilidicunt, vid. Cor. II, i, 6 ; vi, 4. usgibandreddidit; quam conjecturam Massm.1. 1.p.
— vrakjom)sic codd.; Cast. X vrakjam. 134 injuria laudat, nam verbum quod exStxuo-tv, i. e.
i, 5. in) desinil cod. B; quaebincedidit Cast. usque ultionera si^nificat, idera Sixviv,i. e. pcenam, signi-
ad jabai versu sequeme, ea omnia, cum niembrana ficare non pntest. Rectius Cast. pro Tto-ov<ri usgiband
penilus abrasa esset, conjeclura iuvenit; sic quoque, posuit, vid. Philem. 19. Quod autem aliinl verbuin
fnquit ille, in hac et sequentibus pagellis duabus gotbicum pro fraveil scriptum fuerii, difficile eet
multis opus fuit cnnjecluris. diciu, nam Sixr,nullo alio novi testamenii Locolegi-
6.
i, ia6ai]gr. omn. emtp; quod cum Golhus per tur, ut inde cenjeclura fieri possit.
tvepauhjabai reddere soleat (vid. Rom. vm, 9; cf.
Cor. II, x, 8), id ctiam hoc loco pro simplici jabai enim i. 10. qimip) Cast. X 1em'conjectura restituit; jJ
scribendum essecensuimus; nam Cast. eiiamsi co- ubi verborum junctura non admillit, quia Got|ii,
dice itcrum consulto litteras fere nullas conspexit, exacto conjunctivusaoristi graeci,pro Latinorumfuturo
tamen locum ad tot lilteras eapiendas sufficeredicit. positus, exprimendus est, indicativo, rarius
Aliis quldera iocis iztp encliticum gothice raihtis est conjunclivo praesentisuti solent, vid. Grim. Gr. IV,
147. Sic eliam infra 3 pro qemi itemm qimip rel
(vid. ad Cor. II, vm, 7), ul ja6ai raihtis qtioque legi ^imui legendumest, n, quod etiam vairpai probat,qupd
possit; quoniam autem Cast. too&i jabai niliil conspici
ad b. I. diserte dicit, conjeclura jabai raihtis absli- sequitur.— ushaultjan)forlassc ushauhnan legendum
nendumest. — tst] est, gr. omn. — uns] nos, gr. est, uti Cast. etiam vers. 12 edidit.—... (e... 6a...J
omn. \>p.u;,praetercod. B 2 ap. Mill. cx liis singulis litteris Cast. fecit mikilein atgiban
l, 7. ip) verum, gr. omn. xat, Goih. c. vers. lat. gupa, quae significent: magnalia dare Deo; eaque
Sabal. —gapraihanaim) Massm. M. G. A. 184u p. si lectio MassmannoI. I. p. 154 placet. Sed interpres,
127 injuria pro falso habet, vid. Maltb.vu, 14; Cor. ctore vere sic scripsissel,quam longequaesumusab au-
II, iv, 8; neque versu proxime praecedente legitur, graecoaberravisset? et quomodo is', qui 6«v-
Utiille ait, gapraihandam, sed recte gapreihandam pjtaOnvat ev7iautTOIJ7Tto-Tev<rao-t
dicitur, ab inlerpreta
— iusila) hanc vocem penilus obliteratam restilui magnalia dare Deoin omnibus credentibus dici po-
13. CAST. — * test ? Probabilius esset, si legeretur mikiteinhabanin
ope Cor. II, viii, unsaris) nostri, gr., — utisj vobis, gr. omn.
Goth. c. codd. ap. Mill.— xristaus) Christi, » gr., allaim paim galaubjandam.
Goth. c. codd. ap. Mill. et»Mi.—himinani)coelis,sic if \>p.u;,procul dubio ante izvis praepositiorfuvelin
pro himina(ovpavov)in membrana exesa Casiillionaeo excidit, quod propter sequens ifacile fieri poterat;
cave autemana hoc propter signilicatiunem
scriplum esse videtur; roirum : nam cum in evange- adversariamhicsuppleas, locu.n non babet.—jainamma daga]
liis ovoavofsingularisa Golhis semper fere per himi- illo
not, numero plurali, converlatur, in epistolis iuter- die. | gr. omn.
11. *
preles noslri non solum graecorum vestigia perse- et vers.i, seinaizos) suae, gr. omu #Goth, cum Yulg.
quunlur, sed eliam praeter eorum auctorilaiem pro arab, et acthiop.
plurali singularem ponunt, vid. ad Eph. m, 15 et l, 12. iiesuis]
° Golh. c. codd, ° xptarov. — unsarit]
Col. i, 16. sec., nosiri. gr. osm., G&Ui.cum Sabii.
85* BIBLIORUM ULFILANAVERSIO. 85«
n, 1 jus In imma bi anstai gups unsaris jah fraujins unsaris iesuis xristaus. abban bidjamizvis bropruns
2 in qumisfraujins unsaris iesuis xrislaus jah . . gaqumpaisunsaraizos du Imma. du ni sprauto
vagjan izvisahin nili drobnannih pairh ahman nih pairh vaurdani/i pairh aiphtauleinsvepairh unt
3 patei inttandai dags xristaut. ni washun izvis usluto wammahaidau unle m'6aqimip afstass faurpis
4 jah andbulidsvairpai manna fravatirhtais sunus fraltislais. sa andstandands jah ufarhafjands sik
15, 16 ufar all qibana gup aippau allata blotinassu svaei in gups al silan s . . . unsaros. appan
silha frauja unsar iesus xristus jah gup jah aita unsar saei frijoda uns jah atgaf gaplailit aiveinajah
17 ven goda In anstai. gabrafsljai hairtona izvara jah gatulgjai in allaim vaurstvam jah vaurdam go-
iu, 1 daim. paiaanpar ei bidjaib jah hi unsisbrobrjus ei vaurd fraujins bragjai jah mikiljaidau svasve
2 jah at Izvis. jah ei us/ausjaindauaf gaslojanaimjah ubilaim mannam. ni auk Ist allaim galaubeins.
3, 4 abpan triggvs frauja saei galulgeip izvis jah galausjai Izvis af parama uhilin. appan gairauam in
5 fraujin ei palei anabudum izvisjah laujip jali taujan habaip. frauja garaihljai hairlona izvara in
6 friapvaigups jah in uspulainaixristaus. appan anabiudamizvis broprjos in naminfraujinsunsaris
iesuis xrislaus ei gaskaidaipizvis af allamma brobre wairbandane ungatassabajali ni bi anafilham
7 8 poei andneinup at uns. silbans auk kunnub waiva skuld ist galeikon unsis. unte ni ungatevidai
vesum in izvis ni arvjo hlaib inatidedum at wamma ak vinnandans arbaidai nabt jah dagavaurk-
9 jandans ei ni kauridedeiraa wanaizvar». ni batei ni habaidedcima valdufni ak ei uns silbans dn
INTERPRETATIO.
gratiam Dei nostriet domininoslri lesu Christi. n, 1. At precamur vos, fralres, propter adventumdomini
nostri Iesu Cbristi et congregalionemnostram ad eum, 2. ad non cito movendumvos mente nec lerren-
dura, nec per spirilum necper verba nec per epistolam,uti per nos; quod instet dies Christi.5. Nequis vos
decipiat ullo modo, namnisi venerit discessioprius et revelatus fiat homo peccati, fitius perditionis.4. Hic
resistens et extollensse stfyra omne dictum Deumaut omne culium, iia-ut in Dei templo sedeat — 15. —
nostram. 16. At ipse dominusnosier lesus Cliristuset Deus et paler noster, qui amavit noset dedil con-
lolationem aeternam.et spem bonam in gratia, 17. consoletur corda vestra et confirmet iu omnibus
operibus et verbis bonis. m, 1. Hoc relii|uum, ut precemini etiam pro nobis, fratres, ut vcrbum domini
eurratet glorificetur,sicutietiam apud vos, 2. et ut liberemurab importunis etmalis hominibus, non enim
est omnibusfides. 3. At (idelisdominus, qui confirmatvos et liberel vos ab hoc malo. 4. At confidimusin
doinino,utquod praecepimusvobis,etiam faciatiset facturi sitis. 5.Dominus dirigat corda vestra in amoreDei
et in palientiaChristi. 6. At praecipimtisvobis, fraires, in nominedomini nostrilesu Cliristi,ut separetis vos
ob omni fratrum ambulantiuminordinate ct non secundum tradiiiones quae accepistis a nobis. 7. Ipsi
enini nostis quomododebitumest imitari nos; 8. nam non inordinati fuimusin vobis, non graiis panera
coraedimusapudquemquam,sed patientes labore nocte et die operantcs, ut non gravaremusquemquarave-
slrum. 9. Non quod non haberemuspotestatem,sed utnos ipsos ad exerapluradaremus ad iraitandura nos.
ANNOTATIONES.
n,\. bropruns) fratres, Goihus accusaiivocum supersunt, Cast. comparato loco Tim. II, IV,2 tn-
\zvisebidjampendeniepro vocativoGrsecorum(uSek- standan conjeiit, quod Massm. I. I. p. 154 inj'uria
yoi)ulitur; Massm.1. I. p. 126 cum bropruns voca- comprobat; nam Iveoravat,quodh. 1.convertendnm
livi formamesse recte negasset, id quod Cast. h. 1. erat, et «TrtorjivKt quod Tim. 1.1.Goihus per inttan-
dixeral, non debebat idem opinari, Gothumversio- dan reddidit, res plane dissimiles significant; for-
nibus latinis (rogamusvot fratres) deceptumsic con- lasse rectius scribitur atgaggai, vid. Tim. II. ni, 1.
verlisse, nam e graecislibris, non e latinis versioni- — aJristaitsJChristi,gr.xv^iov.—wammaAairfauJ ctijus
bus hauslaest versiogothica, uti ipse cum Cast. ju- sic legendumest, Casi. e conjecluraX wammeh,cujus
dtcat 1. I. p. 332. — qumis) sic legendumest pro verbi primamsolummodolitteramcognoscercpoluit;
quma, qnod Cast. repudiatis legibus grammalicis waztthquod omiiis, quisque significat, in ejusmodi
edidit; ultimaenim littera in codiceexstincta est.— sententiis negativis loc.umnon habet. Caeterumcave
... gaqumpaitunsaraizos)congregationemnostiam, cumCastillionaeoGolhumaliler alqne habent gracci,
*,gr. omn.; caeterumCast. mipgaqumpaisedidit, sed legissearbitreris, nam Graecorummorem negationes
lectio est incerta, nec nobis gotiiicummip ad ex- duplicandi Gotlii non ubique imitanlur. — ni6a —
—
primendumgraecumsrrt— in compositisaptum esse faur^is] vix apparent hic vcstigia lilterarum. CAST.
videtur. Recte explevit, praeterqu.iniquod qimip \el qimai
n, 2, 5. tzuis ahin — washun izvis] haec omnia pro <7emi pouere debebat, vid. ad i, 10.
adeosunt deleta,ut magnaex parte esscnt divinanda; n, i.ufar] stipra, gr.0mn.e7ri, Goth. c. vet. lat. —
tamen litterae, quaclegi possunt, leclioni meaecon- qipand) hoc falsiimest. sive Gothus cum vetcre illa
veniunt. CAST. — wris] sic nos scripsimuspro soloe- lat. versione qui dicitur iegit(sic qipanana scriben-
Cojut, nam post rfu cum inliniiivo subjectura sen- dum eral), sive ad all retnlit (sic qipan vel qipano
tentiaecasuaccusativoponilur.vid. Thess. I; n, 12 esse debebat); nos qipanana praefenmus, cf. etiam
veilvodjandantrfu gaggan izvis vairpaba gttpt. Massm.1.1. p. 153. — tvaei in) nullumharum lilte-
cf. Marc.iv, 1 galetun sik rfu imtna manageint fitu, rarum vesligiumdeprehendo, sed locusadest. CAST.
; tvasve ina galeipan IIIskip. — drobnan) ubi Addere etiam ille debebat t.ia, nam svaei post se
Gothi hoc verbo utuutur, compositumest aut indro- suumque infinitivumhabere solet aci usalivum sub-
bnan (Joan. xm,21;xiv, 1, 27.) aut gadrobnan(Luc. jecii, ^id. ad vers. 2; si vel. lalina et Vulg. is omit-
1, 12; Joan. xu, 27); Cast. a nobis de lioc loco in- tttnt, res aliaest. — al) sic cod. pro alh, uii Marc.
terrogalus, plane nihil ampliuslegere se posse re- xv, 38 ; vid. ad Matth. v, 15. — s ] Cast.
spondil; fortasseigitur altertitrurnillorum composi- edidit sifcutlaiknjands; cum aulem de his nihil re-
torum h. I. in cod. scriptum luit. —vaurda) verba, manserit nisi prima littcra s, leclio omnino dubia
gr. omn. Myovnumero singulari, leclionem cditam est, nec ininiiscuijici poierat svegup ..., nam gr.
Cast.effmxitex ultimalittera a, quaesola legi potest. multi hic inscrunl o>;Oeiv.Caeterumdefinit cod. A.
—-YAStandai) linjusverbi duaelarAumultimselitteras
833 II AD THESSALONICENSESIII, 10—18. 854
10 frisahtai gebeima du galeikon unsis. jah attk ban vesum at izvis pata izvis anabudum ei jabai
11 was ni vili vaurkjan ni matjai. hausjam auk sumans wairbandans in izvis ungatassaba ni vaiht
12 vaurkjandans ak fairveiljandans. baimuh svaleikaimanabiudam jah bidjam in fraujin iesua xristau
13 ei mib rimisa vaurkjandans seinana hlaib maijaina. appan jus broprjtis ni vairpaip usgrudjans vaila
14 laujandans. ip jabai was ni ufhausjai vaurda unsaramma pairh pos bokospana gatarhjaip. ni blan>-
15 daib izvis mip imma ei gaskamai sik. jah ni svasve fijand ina rahnjaip ak lalzjaip sve bropar.
16 appan silba franja gavairpeis gibai izvis gavairpi sinteino in allaim stadim. frauja mip allaim
17 izvis. so goleinsmeinai bandau pavlaus patei ist bandvo ana allaim aipislaulem meiuaim. sva
18 melja. ansls fraujins unsaris iesuis xristaus mib allaim izvis. amen.
du baissatauneikaiumanpara ustauh.
INTERPRETATIO.
10. Et enim cum essemus apud vos, boc vobis praecipimns: ut si quis non velit operari, non edat. 11. Audi-
inus enim aliquos iimbulanlesin vobis inordinale, non quidquam operantes, sed nugas-sectantes. 12. His-
que talibus praecipimus et precamur in domino lesu Cliristo ut cum sileniio operantcs suura panera come-
danl. 15. Atvos, fratres, ne fialis lassi bene facientes. 14. Verum si quis non obediat verbo noslro per
has litteras, hunc noielis, ne misceatis vos cum eo, ut pudeat eum. 15. Et ne siculi inimicumeum cx sli-
Uieiis, sed doceatis uti fratrera. 16. At ipse dominus pacis det vobis pacemsemper in omnibuslocis. Domi-
nus cum omnibusvobis. 17. iiaecsalutatio mea manu Pavli, quod est signum in omnibus epistolis meis*
eic scribo. 18. Gratia domininostri Iesu Christi cum omnibus vobis. Araen.
Ad Thessalonicensesaltera explicit.
ANNOTATIONES.
n, 15. unsaros) pergil cod. B. Cast. opinaturprrc- III, 4. anabudum)praecepimus, gr. omn. et verss.
cessisse pairh aipis'aitleinsel Golhum plurali pro St' •KapayyBXopev.
i-Ktato\n;hp£>v usum esse el h. I. aliter atqne Neb. ni, 5. frauja)Goth. * Se— hairtonaizvara) vid.ad
vi, 17 (ubi legilur aipistautans) flexisse. Nobisse- II, 17.
cus videtur; nam cur intcrpres h. 1. plurali usus iu, 6. wairbanddne ungatassaba] ambulanlium in-
sit, nulla esl causa, et imaroWvper aipislaule singu- ordinate, 1 gr. omn., Goih. c. Vulg. — anafilham]
lari numero redditum in Pauli epistolis saepiusin- tradjtiones, gr. omn. napaSoatv.— andnemup) acce-
venilur; cum atitem ad pronomen unsaros substan pislis, gr. KaptlaSoaav.
livum plurali numero reqniratiir, sine dubio praeces- III, 7. tst] pergit cod. A.
sit pairh 6ofcos,sic infra lli, 14, Sta rn; imaroi\ti; in, 8. ntj sec, cod. A m'A(neque). — vinnandans
iterum per pairlt pos bokosredditur; cf. Cor. II, vn, arbaidai) patientes (in) labore, gr. omn. evxoiru xai
8; iii.l. fto^Sw. Caeterumpro solo arbaidai scribendum fuisse
II, 17. hairtona izvara] *,gr. omn. prseter cod. fc tn arbaidai, Cast. recte monel.
ap. Mi.; sic infra m, 5 ubi° nullns — gr. consentii,— in, 9. gebeimd)Goth. ° bptv.
galu/(/)ai| Goth. c. codd. \>p.&;. vaurstvamjah III, 10. izvis anabudutn] vobis praccepimus *\ gr.
vaurdam]operibus et verbis, ] gr. omn. — ntj sec., in cod. A locus uni litterae vacal,
lii, 1. ei bidjaip) ut orelis, gr. omn. 7TjOoo-ev^eo-9e;
ul scriptum esse possit nih (nec); nullum tamen lit-
sic Gal. V, 16 pro AeywSe'jrvevftarttreftiraTStTedi- terae h vestigium.CAST.
cit: appan qipa, ei ahmin gaqgaip ; cf. ad Marc. III, 12. paimuh) hisque, gr. omn. TO&St; sic —
xv, 36. — jah bi unsis broprjus) etiam pro nobis fra- uh eni liliciim pro graeco Se Gollms posuil Matth.
tres, gr. omn. uSelfoinepi •hp.S>v ; haec transpositio xxvu, 44; vid. ad Joan. xvm, 26. — tn fraujin] in
verborum eliam in Sabat. invenitur ; cod. autera B domino, gr. Sta TOVxv/stov; caelerumGolh. c. Vulg.
X broproushabet. 0 IJjXOiV.
m, 2. af gasfojanaiin].hanc lectionem Cast. cod. III, 14. ni] sec, ne, gr. xatpi.
ilerum inspecto certam esse confirmat, sed eam fal- III, 15. ina) eum, °gr. otnn.
sam esse multa arguunt. Primum enim, quae est HI, 16. sladim) locis, gr. T/OOTTW.
haecforma participii de vcrbo ttojan flexa? ea certe 17. aipitlaulemmeinaim] epistolis meis, cod. B
ttauips velsto/i^sessedebebal; deinde si hanc for- X lii, aipistaulemeinaim, nt librarius non solum m in
raain concedimus,qui lieri potest, ut judicatus dica- exitu verbi aipistaulempropter seq uentem eamdem
tur, quem.Graeci uromv vocant? Nobis potius jct. litleram omiserit (sic Tim. II, n, 2,2prigluaimannam
afgattopanaim lcgendum esse videtur; uti enim un- pro priggvaim mannam, cf. ad Joan. xn, 42), sed
gaslopant visan Cor. I, iv, 11 est «o-TaTeiv, cerlum
locura non habere, sic afgattopant proprie est, qui etiain pro integra terminatione — eim mtuilatam —
Suo loco motus est, «Ton-sj-. Verba autetn transla- em posueril (vid. ad Luc. x, 5, ubi addenda sunt haec:
tae significationis Gothi saepe ad verbum reddunt, frnme C»r. I subscr. anavilje Phil. 4, 5, ne Skeir.
sic, ut unume multis cilemus, Tim. I, m, 6 veoyvTov 38, 7). Creterumcod. A b.—1. exesus est et gr. omn.
Gothus niujana salidana dicit. Scilicet talia sunt oinitlunt meinaim(rneis).
Caslillionaeoosciiantiaeinterpretis, cf. eum ad vers. Subscriptio. Gr. alii aliler.— anpara] altera;
7. Quam conjecturam per se speclaiam qui pro- cod. B (namcod. A estobliteratus) raendose frumei
bant, ii fortasseairo post fvetv a Golho omissurnde- (prior). Cum enim subscriptio hujus alterius ad
sidcrabunt; sed pariter interpres praepositioneaf Thessalonicensesepistolaeet inscriptio prioris ad Ti-
posl verba solvendi, liberandi omissa Cor. 1, VJI,27 motheum in eadem pagella sint scriplac el librario
galausipsit qenai pro j\ilvaut aicoyvvatxdt;dicit. Cae- esset scribendum : rfu paissatauneikaium anpara us-
Icrura Cast. vocem uslausjaindaumagna ex parle ex- tauh; deinde : rfu leimaupaiu frumei duslodeip, falso
Blinctamprobe 1-estituit. — isi) est, ° gr. oran. ille quidem supra frumei pro anpara, infra autein
* ustauh pro dustodeip scripsil; cf. ad Tim. I inscript.
lii, 3. Iriggvs)Goth. eirrtv.
835 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 830
.. * '<? " • ' )' _ ' >" «-—' » 1..

DU pAIMAU|)AIAU FRUMEI DUSTODElI).

I, i Pavlus apauslaulus xrislaus iesuis bi anabusnim gubs nasjandis unsaris jah xristaus iesuis venais
2 unsaraizos. beimaubaiuvalisin barna in galaubcinai ansts armaio gavairbi fram gupa attin jah xri-
3 stau icsu fraujin unsaramraa. svasve hap puk saljan in aifaison galeibandsmakidonaisei faurbiudais
4 stunaira ei anbarleiko ni laisjaina. nib-ban atsaiwaina spille jah gabaurbivaurde andilausaizepoci
5 sokniin andstaldand mais bau timreinai gups jbizaivisandein in galaubeinai. appan andeisist anabus-
6 nais IViapvaus hraiiijamma hairtin jali mipvissein godai jah galaubeinai unliindarveisai. afbaimei
7 sumai afairzidai usvandidedundu laiisavaurdein. viljandans visan vilodalaisarjosni irapjandans nih
S, 9 wa rod.;and nih bi wa stiurjand. appan vitum baiei god ist vitop jabai was is vitodeigobrukeip. vi-
lands patei garaihtammavitop nist satip ak vitodalausaimjah untalaim jah unsibjaimjah fravaurh-
taim jah unairknaim jali usveihaim attans bliggvandamjah aipeins bliggvandam mannans maurpr-
10 jandam boram mannans gapivandam liugnjam ufarsvaram jah jabai wa alja pizai hailon laiseinai
II, 12 andstandand. sei ist bi aivaggcli vulpaus pis nudaginsgups palei gatrauaip ist mis. jah avitiuJu
pamma insviupjandin mik xristau icsu fraujin unsaramma unle galaubjandan niik gahugidagasa/,-
13 jands in andbahlja. ikei faura vas vajamerjands jah vraks jah ufbiikands akei gaarmaibs vas unte
14 unviiands gatavida in ungalaubeinai. ip ufarassip ansts fraujins mip galaubeinaijah friapvai pizai in
15 xristau. triggv pata vaurd jah allaizos andanumtais vairp patei xristus iesus qam In pamma fairwau
INTERPRETATIO.— AD TIMOTHEVM PRIOR INCIPIT.
i, 1. Pavlus apostoluSChristl Iesu secundum pracceptaDei servatoris nOstriet Christi lesu, spei noslra
i. Thimotheo, optato lilio in lide gratia, misericordia, pax a Deo patre et Christo Iesu, domino noslro.
5. Sicuti rogavi le manere in Efeso proficiscens in-Macedoniam,ut interdicas quibusdam, ut aliter non do-
tcant, 4. neque inlendant fabulis et genealogiisinlerminatis, quse qusestiones prxbent magis quam aedifl-
.ationem Dei, hanc existentem in fide. 5. At finis est pracepti amor ex puro corde el conscientia bona el
ide sincera. 6. De quibus quidam seducti converlerunt ad vaniloquium, 7. volentes esse legis-doctores,
iion cogitantes, nec quid loquuniur, nec de quo aflirmant. 8. At scimus quod bona est lex, si quis ea legi-
iime utilur; 9. sciens quod justo lex non-est posita, scd lege-solutis et coniumacibuset impiis et peccato-
,'ibuset sceleratis et incestis, paires perculieniibus et malres percutieniibus, homines necantibus, 10. for-
aicariis, vlros snbigentibus,mendacibus,perjuris et si forte alia huic sanae doclrinrc resistunt, 11. quae
jst secundum cvangeliumgloriaehujus heati Dei, quod credilum est inihi; 12. _et gratias-ago huic confor-
lunti me Cbristo lesu domino nostro, nam credentem me existimavit ponens in ministerio, 15. ego qui
(irius fui blasplieinans et persecutor et contumeliosus; sed misericordiam-nactus fui, nam inscius feci in
jicredulitate. 14. Verum abundat gratia doininicum (ideet amore hoc inChristo. 15. Fidele hoc verburn
ANNOTATIONES.
Inscriplio in cod. B solummodolegilur, — peimau- *\gr. omn. — mi^vissein]cod. A marg. gamundai,re-
baiau) cod. B X paimaaupuiau; c«terum peimau- cordalione.
baiut pro teimaupaiusscripturnest,sic etiam i, 2 (vid. i, 7. ni) cod. A nih (nec).
Id II, 10); recte autem teimaupaiusinfra i, 18; II, i, i, 8. vitum) scimus, cod. A vitup (scitis). — tii/o-
l. —dustodeip) incipit, cod. B X ustauh, explicit; deigo)legitime, cod. a viloda(lege, secundumlegem),
lid. ad Subscript. Thess. 11. qui est dativus modi, uti Luc. i, 74 unagein ufoZu;.
Initium hujus epistolaein utroque cod. legitur. Errant igilur Cast. et Massm.1.1. p. 212 vitodabru-
i, 1. — srisJnMstesuisj pr. ^ gr. omn. prater cod. f keip junclim scribentes, uti erravit Cast. Col. iu, 22
bp. Mi. uiia6usnim|prsecepta, gr. omn. imruyhv. leika fraujam (y.aTa<rapxaxvpiot;) junctim scribens,
i, 2. ^eim/iuj^aiuj sic cod.— B, cod. A reclius pei- cf. infra ad v, 14. Plane alia ratio est verborura vito-
tnaupaiau, vid. ail Luc. i, 54. attin) Goth. c. codd. dalaisarjos ct svultavairpja,qux nobis Cast. objicit.
• hpS>v. i, 9. vitands) cod. B X vitans, vid. ad vs. 3. Caate-
i, 3. galeipands) sic recle cod. A; cod. B X gotei- rum Goth. TOVTO, ° vid. ad 11,i, 15. — vitop nisi]]
pans; sic saepiuslibrarius codicis B lapsus est: infra rod.—A. — afcjsed, gr. omn. 81,° vid. ad Cor. —
I, xiv,
vs. 9 vilans. 4
m, fauragaggatts,quo ulroque loco cod. 20. jah) sec. et quart., et, gr. Omn. unsi6-
A recle vitandset fauragaggandshabel; idera men- jaim] uvopot;,cod. A marg. c. gr. omn. afgudaim,
ilum coniinei eliam II, u, 6, ubi pro arbaidjands aaeUat. — aipeins) desinit cod. A. — horam) Golh,
icriptura est arbaidjam; contra I, n, 13, pro gadi- 0 o.paevoKoirv.t;, de ea omissione cf. Massm.1. I. p.
gands legendiimesl gadigans,vid. ad Marc. xu, 24. 220.
— mafcirfonaisj cod. A makedonais,cf. ad Cor. II, i, l, 10. gapivandam)Cist. ex loco omninoexeso X
16. Carterum de genitivo post verba proiiciscendi gapivjandam, quod Massm. 1. I. p. 134 probare non
posito vid. ad Lu\ xv, 15. dcbebat; sic anapivan(SovlayuyeTv) Cor. 1, ix, 27 et
I, 4. andilausaize)cod. A X andalausaize, vid. ad gapivan(SOV^OVJ) Cor. I, vn, 15 (xaTaSov/\ovv); II, n,
V, 14. — ^fluj sic codd. Cast, X pan. — timreinai] i Tim.
20; Gal. n, (rreptTret/sstv); I, vi, 10 nnllo au-
sediflcationeni,gf. otzovoftiav. — uisanrfem]exislen- lem loco pivjan. — wa alja — awdslanrfanrfj siquidem
•
tetn, gr. oniu.; coeterumcod. A X visandin,uii in- ea lectio certa est neque wo pro wa in cod. legitur,
fra ni, 4 anaviljin pro anaviljein; procul dubio sic cave cum Cast. wa pro pluralihabeas, is enim uioess«
Ctiam visandin Skeir. p. 49, 17 pro visandeinscri- debet; potius waest casus absolutus pro atlverbiopo-
ptum est. situs et significatforte,vid. Cor. II, xn, 6, 18; Joan.
i, 5. a^ananrfeis] cod. B X appandeis, librarii xiv, 13; sic weCor. II, xi, 21; etGothus pro etTt juni
enim non soluin singulaslitieras, dupliciler scriben- ctim tiTt legissev.detur.
das, omiliuni, sed etiam syllab;is,sic Matth. xxvi, 73 i, 11. sei isi) qiue cst, ° gr. omn.; Gotb. c. verss,
standans pro slandanduns,sic infra m, 15; IV, 7; II, i, 14. ufarassip) sic Casl.locoexeso legendumessfl
l, 8, al, cf. ad i, 17. — ist anabusnais)esl pracepii, videlur, et ttfarasseiplcgi possenegat, quia locus toj
B37 I AD THIMOTHEUMI, i€—II, 10. 838
16 fravaurhtans nasjan bizeei frumists im ik. akei dupe gaarmaips varb ei in rais frumi&tammaataugi-
dedi xristaus iesus alla usbeisnein du frisahtai baim ize anavairpai vesun du galaubjan imma du
17 libaiiiai aiveinon. appan piudana aive undivanjamma ungasaiwanamma ainamma frodamma gnpa
18 sveriba jah vulbus in aldins aive amen. bo anabusn anafilha bus barnilo teimaupaiu bi bairn faura
19 faursnivandam ana puk praufetjam ei driugais in baim pata godo drauhiivilop. habands galaubein jah
Ist
goda mipvissein pizaiei sumai afskiubandans bi galaubein naqadai vaurpun. Jbizeei hymainaius
nu frumist allis tau-
ii, 1 jah alaiksandrus panzei anafalh satanin ci galalzjaindan ni vajamerjan. bidja
2 jan bidos aihtronins liteinins aviliuda fram allaim mannam. fram piudanam jah fram allaim baim iu
3 ufarassau visandam ei slavandelo jah suija los bauaima in allai gagudein jah gariudja. batub-ban ist
4 god jah andanem in andvairpja nasjandis unsaris gujbs. saei atlans mans vili ganisan jah In ufkunpja
5, 6 sunjos qiman. ains allis gup ains jah midumonds gubs jah manne manna xrislus iesus. sa gibands
7 sik silban andabaht faur allans veitvodein melam svesaim. du pammei gasatips im ik merjands jah
8 apaustaulus sunja qiTpaIn xristau ni litiga laisareis piudo in galaubeinai jah sunjai. viljaii nu vairans
9 bidjan in allaim stadim ushafjandans sviknos handuns inuh pvairbcin jah iveiflein. samaleike jah
qinons In gafeteinaijirainjai mip gariudjon jah mahein fetjandeins sik ni in flahtom aippau gulpa
10 aippau markrciium aippau vastjom galubaim. ak paiei gadob ist qinom galia tandeim gup blotan

INTERPRETATIO.

el omnt acceptione dignum, quod Chrisitts lesus venit in Iitinc mundum, peccatores servare, quorum pri-
inos sum ego. 16. Sed ideo misericordiam nactus fui, Ui tn me primo ostenderet Christus lesus omnem
patieniiam ad exemplum his qui futuri ftierunt ad credendum ei ad vitam celernam. 17. At regi sseculorura
immortali, invisibili, Uni, sapienti Deo, lionor et gloria in oetates sxculorum, amen. 18. Hoc praeceptum
conwnendolibi, lili Timothee, secundum has prius praeccdentesad te proplietias, ut milites in his hanc bo-
nam militiam, 19. liabens lidem et bonatn conscieniiam, quam quidem depellentes de flde nudi facti-sunt;
quorum est Hymenseuset Alexander, quos tradidi Satanse, ut doceantur non blaspbemare. n, 1. Rogo nuno
primtiin omnis facere rogaiiones, preces, petitiones, graliariim-aciiones pro omnibus hominibus; 2. pro
egibus, et pro omnibus his in eminenlia existentibus, ut quietam et tranquillam vitam agamus in omni pie-
tate et castiiale. 3. llocce enim est bonuin et accepium in facie servaloris nostri Dei, 4. qui omnes hohii-
nes vult servari et in cngnitionem veritatis venire. 5. Unus enim Deus, unus etiam mediaior Dei et homi-
num, honio Chrisltis Iesus, 6. hic dans se ipsum redemptionem pro omnibus, tesiimoiiiiim temporibus
propriis; 7. ad qnod constitulus sum ego praecoct apostolus, veritatem dico in Christo, nott merilior, docior
gentiliumin fideet veritate. 8. Volo nunc viros precari in omiiibus locis, lollentes puras manus sine ira-
cundiaet disceptalione; 9. similiter etiam mulieres in vestimetilo puro cum castitate et modeslia ornantes
se, non in torquibus aut auro aut margaritis aut vestibus pretiosis , 10. sed quod decorum est mulieribu»

ANNOTATIONES.
litteris non vacel. Nos qnia grseci omn unepe-Kkeovuie comprobaio, nec sntjalos pro adverbio inusitato alqiie
prseierito tempore b.ibenl, wfarassirfa conjecimus; insuper comparativo maxime otiosOhabere oportet.
lieri etiam pote6t ut librarius ufaraseip pro ufarasseip °
n, 3 isij est, gr. omn.
scripserii; ufarasaip aulein prorsus falsum esi. — II, 4. tn] ad, cod. B ° X addidimus e cod. A.
fraujins) Gnlh. ° hpS>v.— a;n's/au]Goth. ° (NOUBO. n, C. aniabahi] sic cod. uterque, pro qub anda-
I, 16. xrisiaus iesus)f gr. omn.; cocterumrfexri- btiiihtexspeotabits, uti jam Massm. Skeir. Gloss. p.
staus, non mendosa quidem, uli ait Casl., sed insoliia 125 judieavii, cui Cast. h. 1. assentit; sic faurbauhti
fortna pro xrisius, vitl. ad Marc. vu, 32, ubi adde: Epli. I, vit, 14; Col. I, 14. Si pro andabaln scriptnnt
Gal. iy, 19 xristaus; Marc. x, 46 barteimaiaus; Joan. esset andbuht, non dubilareinus leCtionetn codicuhl
vin, 52 et Tim. II, i, 10 daupau pro xristus, burtei- probare, nam Christus eiiam mjnisfruih pro multis
maius, daupu. — du galaubjan) Cast. X jci.; sic rf« sese dedisse dici potest.
cum infinitivopost anavairps iterum legitur Thess. I, n, 7. in xrislau) in Christo, * gr.
in, 4 anavairp vas uns du vinnan aglipos. II, 8. tiairans bidjan) viros-precari, ^ gr. omn., cf.
i, 17. undivanjamma)sic pro undivanamma,uti esse tamen cod. rf ap. Mi.
debebal (vid. Cor. I, xv, 53, 54; II, v, 4), in codice
denuo inspecto legi Cast. afflrmat. IJirum autcm Go- n, 9. mahein) Massm. M. G. A. p. 127 et Grimm.
thus uOuvurtpan ufOupro>legerit, certo dici noh po- Gr. I, p. 40 (3. edit.) inahein legendum esse recte
lest, divans eiiam Cor. ij• xv, 54 pro yOapro;ponilur. monent; idem verbum, quod h. 1. aufpQouvnsignifl-
— frodammd)sapienii, gr.; ca^lerumcod. B X M- cat, infra II, i, 7 pro aufpovtapo; et Rom. xn, 18
damma. — aldins aive) in codice lego : ald...dins adjectivtim inans pro fpbvtpo; interpres usurpavit. -^
aive; sed prior rf evanidum et adbuG magis litterae gulpd) cod.vocem B et Cast. X g*tipi nimirum propter
quae inter utrumque d intercedunt. Videtur igitur sequenicm aippau alterum a intercidit; cf. ad
Iibrarius lilleras dins bis scripsisse et deinde semel Joan. xn, 42. Cod. A hoc loco exesus. — gstubaim]
delevisse. CAST.Forlasse eliam scriptum fuit allos sic in ulroque cod. pro usilalo galaubmm,vid. Rom.
aldins aive, uli Epb. m, 21, sic quidem sarpius Go- ix, 21; Cor. I, v, 23; filugalaubsJoan. III, 3; unga»
thus locos parallelos alterum ex altero auget. laubs Rom. IX, 21. Sic u minus accurate pro au etinm
i, 18. faura) prius, abundat et ° gr. omn.; coeterum scribitur in voce diubulus, el saepius in terrainatio-
lrinc pergit cod. A. nibus verborum, vid. ad Luc. i, 54.
n, 1. frumisl)Cast. X °fkumist. n, 10. blolan) cod. B et Cast. X blopan; cod. A
n, 2. fram) sec. pro, gr. omn. —jah sutjat] cod. exesus; vid. ad Gal. n, 11. Sic idem librarius in eo-
A jas-sutja. —sutja los) sic in utroque cod. scriplum dem verbo Cor. II, vm, 4 peccaverat, et nterque pei-
esse videriCast. dicit; qui nobiscumdivisim scribunt, mapaius supra i, 2 pro teimaupaius scripserunt; el
eos nec ilavandeinpro subslantivo, nullti auclorilale cod. A III, 16 itotahpabapro insahlaba.
839 BIBLIORUM«LFILANA YERSIO. 840
II, 12 pairh vaurstva goda. qino in hauipa galaisjai sik in allai ufhauseinai. ip galaisjan qinon ni uslaubja
13, 14 ni frauginon faura vaira ak visaniu pahainai. adaui auk fruma gadigans varp paproh aivva. j ih adam
15 ni varp uslutobs ib qino uslutoda in missadedaivarb. ib ganisib bairh barne gabaurb jabai gastan-
lii, 1 dand in galaubeinaijah friapvai jah veihipai mip gafrapjcin. triggv bata v.iurd jabai was aipiskaupeins
2 gairneib godis vaurstvis gairneib. skal nu aipiskaupus ungafairinonds visan ainaizos qenais aba
3 andabalils gariuds frobs gafaurs gastigods laiseigs nih veinnas ni slahals ak sutis airknis ni sakjis m
4, 5 faihufriksseinamma garda vaila fauragaggandsbarna habands ufhausjandonamip allai anaviljein.i]i
G jabai was seinamma garda fauragagganni inag waiva aikklesjon gubs gakarai. nib niujan salidana
7 ibai auflo ufarhauhibs in slaua atdriusai unhulbins. skal auk is veitvodipa goda haban fram paim
8 ula ei ni atdriusai in idveil jah hlamma unhulpins. jali sva diakaununs gariudans nili faihufrikans
9 ni veina fllu hafijandans nih aglaitgaslaldans. habandans runa galaubeinais in hrainjai gahugdai.
10 11 jah pai pan gakiusaindau frumist jas-sva andbabijaina ungafairinodaivisandans. qinons samaleiko
12 gariudos ni diabulos gafaurjos triggvos in allamma. diakaunjus sijaina ainaizos qenais abans harnam
13 vaila fauragaggandansjah seinaim gardim. bai auk vaila andbahtjandans grid goda fairvaurkjandjah
INTERPRETATIO.
confidenlibusDetim colere per opera bona. 11. Mulierin siienlio doccat sc in omni obedientia; 12. ve-
rum docere mulieri non perniitio, non dominaricoram viro, sed csse in tacilurnitale- 13. Adam enim prior
formalus fnil, deinde Evva; 14. et Adamnon fuil seductus, verum mulier seducta in facinore fuit. 15. Ve-
rum servatur per puerorum generationem, si manent in flde el amore et sanctitate cum modestia. m, 1.
Fidele hoc verbum; si quis episcopatumdesiderat, bonum opus desiderat. 2. Debet nunc episcopus integer
esse, unius mulieris maritus, sobrius, pudicus, prudens, modestus, hospitalis, aptus-ad-docendum, 3. ne«
vinolentus, non ptagiarius, sed milis, pius, non litigiosus, non avarus, 4. suam domum bene administrans,
pueros habens obedientes cum omni modestia. 5. Verum si quis suara domum administrare non poiest,
quomodoecclesiam Dci curet? 6. Neque recentcra plantatum, ne fnrte elatus in judicium incidat Satanse.
7. Debet enim is testimoniumbonum habere ab his extra, ul non incidat in vituperatlonem et laqueura Sa-
tanae. 8. Et sic diaconos castos, nec avaros, non vino multum adh&renles, nec lurpe-lucrum-seclanles;
9. habentes mysterium fidei in pura conscientia. 10. Et hi vero probeniur primum et sic ministrent irre-
prehensibiles existenles. 11. Mulieressimiliter castas, non calumniatrices,sobrias, fidelesin omni. 12. Dia-
coni sint unius mulieris mariti, pueros bene curantes ct suas domos. 13. Ili enim bene minislranles gradum
ANNOTATIONES.
li, 11. hauipa] sic in utroque cod. scriptum esse gans autem, quod cod. B prsebet, idem est mendum,
Cast. afflrmat; oflendit auiem ipsum Castillionseum quod supra ad i, 3 nolavimus, nec polest defendi, uti
haec vox insolita, et conjicit haunipa (immo hauni- Casiillionaeo videtur, nam participii gaggans longe
bai), in humilitate; sed neuter codex brevialionis alia est ralio. — ufhausjandona) desiuit cod. B —
tignum habet, et haunipa nirais longe a sensu lextus anaviljt.iii)cod. A X anaviljin,vid. ad i, 4.
graeciaberrare nobis videtur, quam ut probare pos- III, 6. niujan satidand) cum skal visan praecessisset,
simus; foriasse aulem legendum est in hliupa in au- Golhus niuja satips, nominativo casu, scribere de-
ditu, i. e. audientes, cf. Goth. hliuma,Island. hliodr bebal; sed hoc ssepius intcrpreti accidit, ut auclori-
hlydu; Graff IV, p. 1102. —
tatem texlus graeci secuttis a construclione recia
n, 12. galaisjan qinon] docere mulieri, ] gr. averleretiir. Sic etiam versu 8 pro diakaununsscri-
faurd) coram, ° gr. omn., Goihus igittir formula ni bendum erat diakaunjus, uti v, 1, 2 dativi proaccu-
fraujinon faura vaira indicai, feminas in concionibus saiivis. Caeterumcod. A X sultrfma,et Gothus pres-
coram viris nec aucloritatem sibi arrogare, nec do- sius gracum vebfuro; per niuja satips convertit, nam
minari debere. — pahainai) Cast. e cod. B (nam A b. illud non proprie de recens planiato dicitur, sed dg
1. plane exesus esl) peigainai edidit, quanquam e eo qui nuperrime ccetui Clirisliano socius adscriplus
distincte legere nou poterat; curn aulem inler voces est. — staua) sic legendum est; Cast., qui hoc ver-
goihicas, qusequidem suut enim cognitse, nulla sit a qua bum in codice legere non poterat, male stauai edidit,
recte deflecti possit (quis credere potest pei- id autem ordo verborum non patitur, vid. vs. 7 at-
gaint a peihan esse et h. I. uhi de lacilurniiate sermo driusai in idveit.
esi, interpretem tam diligentem profectutponere?), ' ni, 7. atdriusaiin idveii)iiicidatin vituperationem,
id quod etiam ad pageinai valel, quod Massm.1. 1. gr. omn.
p. 127 conjecit: nou dubilavimlis, conjecturam no- lti, 8. jah] ei, ° gr. omn. — tva diakaununi) sk
stram in lextu ponere; pahaint autem est a pahan diaconos, *,gr. omn.; coeterumde diakaunum accu-
(utyav,otuTrav,ftptovaOut). sativo, cum nominativusesse deberet, vid. ad vs. 6.
ii, 13. gadigans)cod. B X gadigands,cod. A ex- — faihufrikans]avaros, gr. omn. SMyov;. — tietna
6linclus; vid. ad i, 3. filu) notandum est, apud Golhum alia verborumslru-
ii, 15. fria^rai] cod. A frijapvai. ctura usum, veinanon pendere ex fitu, uti in texlu
iii, 2. ungafairinonds)sic forma activa in utroque grsecoest, sed ex verbo haftjandans; pariter infra v,
codice, cum esse deberet ungafairinops, uli recle le- 23 otvwb\iy<pxp<?psr veinisleiiit brukjais, et II, u,
gilurni, 10; v, 7; vi, 14; Tit. i, 7, et unfairinodaba 16 eVtjr>etov Ttpoxotyovaiv aaeSeia; per filu gaggandrfa
Thess. I, n, 10; sed emendare uoluimus, cura Tit. i, afgudeinconvertit fitu; enim et leitit ei suiit adverbia,
6 ungafairinondteodem sensu repetatur. — gariuds) quapropter substantivabis locis ex verbis pendeul.
pudicus, ° gr. omn.; Goth. c. Vulg., quaetamen ha- lii, 9. hrainjai) Cast. X hrainjon (vid. II, l, 3), in
bet posl xoVfttov. codicc enim nullum litterarum vestigiumsuperest.
°
III, 3. airknis) piu<, gr. omn.; cseterumiis, qui n , 10. jas-stia] et sic, gr. etra. — visandans]cod.
airkns optant pro airknis, Cast. respondet, vocem A bis scriptum habet, vid. ad Cor. II, x, 12.
editam in ulroque cod. esse dubiam, videri lamen in ni, 11. gafaurjoi) cod. A roarg. an..p procul
—
is iuniti. sakjis) Cast. edidil X takjas, codice au- dubio, andapahtot. CAST.Recte, vid. vs. 2.
tem denuo inspecto, exesum quidem esse locum, sed lil, 15. grid) Golll. ° eavToti;.— galaubeinai)fide,
iu>ys legi posse dicil. .. gr. omo. evKtarit, ut Gotliusevomiitat; probabilius
Iii, 4. fauragaggands)sic rccte cod. A, fauragag- autem est librarium in omisisse, quse litterse eacdem
841 I AD TIMOTHEUMllf, 14-lV, 12. 842
14, 15 managa balpein galaubeinai bizai in xristau iesu. baia bus melja venjands qiman at bus sprauto. ab-
~ban jabai sainjau ei vitais waiva skuld ist in garda gubs usmitan saei ist aibklesjo gubs li-
16 bandios sauls jah lulgipa sunjos. jah unsahtaba mikils ist gagudeins runa saei gabairhtibs
varb in leika garaibts gadoraibs varp in ahmin ataugids varp paim aggilum merids varp irj
iv, 1 piudom galaUbips varp in fairwau andnumans varp in vlupau. appan ahma svikunpabaj
qibip palei in (spidistaim dagam afstandand sumai galaubeinai atsaiwandans ahmane airzibofl
2 jah iaiseino unhulpono. in liuteih iiugnavaurde jah gatandida habandane isvesaj mipvissein.
3 varjandane liugos gaparban mate panzei gup gaskop du andniman mip aviliudam galaubjandamjahi
4 ufkunnandamsunja. unte all gaskaftais gubs gob jab ni vaiht du usvaurpai mip aviliudam andnuman.
5, 6 gaveihada auk bairh vaurd gubs jah bida. bata insakands brobrum gobs vairbis andbabts xrislaus ie-
7 suis alands vaurdam galaubeinais jah godaizos laiseinais boei galaistides. ib bo usveihona sve usal-
8 banalzo spilla bivandei ib propei buk silban du gagudein. abban leikeina usbrobeins du favamma
ist bruks ib gagudei du allamma ist bruks gahaiia babandei libainaisbizos nu jah pizos anavair-
9, 10 bons. triggv bata vaurd jah allaizos andanumtais vairb. duppe allis arbaidjam jah idveiljanda unte
11 venidedum du guba lihandin saei ist nasjands allaize manne bishun galaubjandane. anabiud bata
12 jah laisei. ni manna beinai jundai frakunni ak frisahis sijais baim gaiaubjandamin vaurda in usmeta
1NTERPRETATIO.
oonum acquirunt et multam liduciam fide hac in Christo Icsu. 14. Hoc tibi scribo sperans venire ad te
ciio; 15. at si tardera, ut scias quomodo debitum est in domo Dei conversari, quaeest eeclesia Dei viventis,
columna et flrmamentum verilatis. 16. Et impugnale magnum est pietatis m.ysterium,qui revelaius fuit in
carne, justus judicatus fuit in spiritu, conspectus fuit his angelis, nuntialus fuit in gentilibus, creditus fuit in
mundo, acceplusfuit in gloria. iv, 1. At spiritus manifesie dicit, quod in ultimis diebus deflciunt quidam a
fide altendentes spiritibus erroris et doctrinis dsemoniorum, 2. in dolo mendacium et cauteriatam haben-
tium suam conscientiam, 3. prohibentium nuptias, abstinere cibis, quos Deus produxit ad ac<ipiendum
cuin gratiarum-actionibus credentibus et cognoscentibusveritatem. 4. Nam omne creaturrjeDei bonum ei.
non res ad abjectionem, cum gratiarum-aclionibus accepta; 5. sanclificatur enim per verlium Dei et
precationem. 6. Hoc suppeditans fratribus bonus fis minister Christi lesu, nuiritus verbis fldei el bonae
doctrinse, quam assecutus-es. 7. Verum haecfrivoia, uti anuum fabulas, evitaj; verum exerce te ipsum ad
pietatem. 8. Nam corporalis exercitatio ad paucum est utilis, verum pietas ad omne est utilis, promis-
liones habens viisehujus nunc et hujus futurae. 9. Fidele hoc verbum etomni acceptione dignum. 10.
Ad hoc enim laboramus et vituperamur, quia speravimus ad Deum viventem, qui est servator omnium
uominum, maxime credentium. 11. Praecipe hoc et doce. 12. Non homo tuam adolescenliam asperne-
ANNOTATIONES.
tunt, in quibus praecedensbalpein innititur, sic etiam II, p. 8), cujus parlicipium alands est; deinde forma-
[udicat Massm.1.1. p. 138, vid. ad l, 5. tur aljan transitivum pascere, nutrire.
III, 15. usmtlanj sic cod. A ; Cast. X usmetan. iv, 7. sve usalpanaizo spilld) qu;isi vetularum fa-
ni, 16. unsahtabd)cod. A X unsahpaba, vid. ad u, bulas; usatpans est participium verbi usalpan, sene-
10. — saeij Castillionseo, qui in epicrisi ad Philipp. scere, veralten, (gall.' vieillir), et usalpana est eint
p. 63 hoc L.co gup legi aflirmaverat, intenta oculo- eraltele (gall. uue vieille), uti apud Germanos veteres
rum acie.et membrana acidis et sapone ilerum ile- ab ar-sive iralten flt ar-sive iraltel vetula, veterosns,
rumque lentata, tandem apparuere tenues ductus vid. Graff, L p. 200 sq. ef. «sva/isans(-hhxiuve*xwv)
vocis soei, vid. eum ad Tim. p. 62 sq. Si autem Gotbus loan. ix, 21. Mirainur quod Castill. qui us alpa-
revera ita scripsisset, in codice suo leclionem habuis- naizo div. scribit, non vidit banc verborum siructu-
set: pvarhptov6 ifuvepud-n;cum autem dicat gabairh- ram solcecam esse; Massm.1. 1. p. 131 boc animad-
tips varp — garaihts gadomipsvarp cait., iieri non vertit et ne leges laedantur sermonis, us tanquam a
potest ut soei ad runa relatum scripserit, sed sinc du- librario falso loco positum ad propei frahere cona-
bio scripsit saei, quod aptum est et prsecedentimikils tur ; sed quibus ha c coojectura, mgeniosa quidem,
et sequentibus participiis. Quod autem saei scripsi- placel, iis comprobandum est, simplex atpana ypav;
mus, minus audacler fecimus, nam denuo conGteiur signilicare posse. usalpanaizo jcl. etiam Gnmra.
Cast. locum plane exesumesse. Gr. I, p. 41 (5 edit.) legit. — »£] cod. B oinittit
iv, 1. pergit cod. B. — spidistaim)ultirais, gr. omn. vel potius librai ius bivandeipropei scripsit pro bivan-
iaripot; praMercod. Colbert., sic tamen Carepo; per deiippropei, sic Cor. I, xm, 12. cf. supra ad m, 13;
spedisls etiam Luc. xx; 32 converlitur. Gaeleriimpro in cod. A admodum«xeso exstare videtur.
tpidittaim cod. A usitatius tpeditiaim habet; Grimm. iv, 8. gaqudei) cod. B X gagudein; in cod. A legt
3
(Gr. L P- 59, edit.) lectionem editam scripturae nequii. — ist bruks] sec, est utilis, *.gr. oran. prse-
inendum pro speidislaim esse existimat. — dagam] tercod. / ap. Mi.^- gahaitd) promissiones, gr. eVay
diebus, gr. omn. —
xutpol;. air«i^os]erroris, gr. 7rXa- yeliav. — anavairpons) desinit cod. A.
vot;, Gotb. c. codd.°
triicro; legit.
iv, 2. jah) el, gr. IV,10. allis] Goth. c. codd.' xat; caeterumtast.
V, 3. mate] cod. B X amte; cod. A plane oblit- recte annolat, allis hac signiflcatione in evangeliis
teratus, —aviliudam) gratiarum acliunibus,gr. omn. sxpe, in epistolis prxter hunc locuni non inveniri;
tvxapurriat singulan numero, sic vers. 4 et Epu. cf. tamen ad vi, 10.
v, 4. IV, 12. mannd) sic cod. B; Cast. y^mann.—fri-
IV, 6. xrislaut iemis) 5 gr. — alandn] sic cod. B; sahts) sic legendum; cod. B et Cast. X frisaht, ub:
cod. A exesus; Cast. opinatur Golbum participio omissumesl s propler sequentem eanidem litteram,
activouti, quia hvptf bptiio;per errorcm pro medio quod saepe ob;ervavimus. Leciionem editain etiam
habuerit; Massm. 1. I. p. 140 lihrarium alands pro Massm. 1. 1. p. 136 sq. rectam esse animadverlil, sed
alans frequenti permutatione (vid. ad 1, i, 3) scri- . an quisquam toto orbe ioveniatur, qui eliam accusa-
psisse; quarum epmionum neutra placet, potius tivum hoc Ioco recte positum esse cura eo opinelur,
formaverbi est alan, crescere, nutriri (Grimm.Gr. valde dubiUmus.
PATROL.XVUI. 5H
 843 BIBLIORUMULFILANA VERSIO. 844
13, 14 in friabvai in galaubeinai in sviknibai. unle qima gaumei saggva boko gablaihtai laiseinai. ni sijais
unkarja bizos iu bus anstais sei gibana varb bns pairh praufetjans afar analageinai bandive praiz-
15, 16 byiaireis. po sido (pize) inup-paira sijais ei palei peihais pu svikunp sijai allaim. atsaiw du bus
silbin jab du laiseinai usdaudo pairhvis in paim. Jiatub auk taujands jah puk silban ganasjis jah
v, 1 haitsjandanspus. seneigana ni andbeitais ak gaplaih sve attin juggans sve bropruns seneigos sveai-
2, 3 beins juggos sve svistruns in allai sviknein. viduvons sverai bozei bi sunj'ai sijaina ' «duvons. ib
4 jabai wo viduvono barna aibbau barne barna habai galaisjaina sik faurbis svesana gard barusnjan
jah andalauni usgiban fadreinam bata auk ist god jah andanem in andvairpja gubs.
5 appan soei bi sunjai viduvo isl jab ainakla venida du gupa jah pairhvisip in bidom nahtam jah
6, 7 dagam. ib so vizondei in azeijam jah libandei dauba ist. jah pala inabiud ei ungafairinodos si-
8 jaina. abban jabai was svesaim pishun ingardjam ni gaplaibip galaubein invidib jah ist ungalaub-
9, 10 jandin vairsissa. viduvo gavaljaidau ni mins saihstigum jere sei vesi ainis abins qeilS in vaurstvam
godaim veitvodipa habandei jah barna fodidedijah gastins andnemi jah veibaim fotuns bvohi jau
11 agions viunandam andbahtidedi jah allamma vaurstve godaize afarlaistidedi. ip juggos viduvons
12, 13 bivandei galaubein vana gaiavidedun. abban samana jah unvaurstvons laisjand sik bairh-
INTERPRETATIO.
tur, sed exemplum sis bis credentibus in verbo, in conversatione, in amore, in fide, in castitate. 13. Dumve-
nio, attende lcctioni librorum, consolationi, doctrinre. 14. Ne sis negligens hujus in te gratia), quae data fuit
tibi per propbetias post impositionemmanuum presbyteri. 15. llaecmeditare (horum),inqne liis sis, ut quod
prolicis tu, manifcstuui sit omnibus. 16. Adspice ad le ipsum et ad doctrinam, sotliclte permane in his;
tiocce enim faciens et te ipsum conservas el audientes tc. v, 1. Senem noh increpes, sed adhortare uti pa-
trem,juvenesulifratres, 2.anusuti matres, juvenculasutisorores inomni castitate; 3.viduas honora, qiiae
in veritaie sunt viduse; 4. verum siquae viduarum liberosautliberorum liberos habeat, doceant seprius pro-
priam domura pie-colere et graiiain relribuere parentibus ; hoc enini esl bonum et acceptum in facie Dei.
5. At quocin veritate vidua est el desolata speravit ad Deum et perseveral iu precibus noctibus el diebus;
6. verum haec degens in deliciis etiam vivens,mortua est. 7. Et boc praecipe, ut irreprefiensibiles sint.
8. At si quis suos, maxime domesticos, non adhortatur, fi^demnegat et est non-credente pejor. 9. Vidua
eligatur non minus sexaginta annorum, qtiaefuerit unius mariti uxor, 10. in operibus bonis testlmonium
habens, et filios nutriverit et hospiies exceperit et sanctis pedes laverit et afllictiones patientibus submini-
slraverit et omne operum bonorum secuta-sit. 11. Verum adolescentes viduas devita 12.... fidem
irrilam reddiderunt. 13. At simul etiam otiosse docent se obire domos; at non sblum otiosae, sed etiam.
ANNOTATIONES.
iv, 14. afar analageinai) 'post impositionem, quasi ctio in utroque codice indubia est, viris doctis plana
legerit interpres pera imOiatv,cum autem gr. omn. non cognitus esse videtur. Castilliouseush. I. e beru-
imOiaeo>;prsebeant,convertendum erat mi^ ana- seis dellccii et regendi signilicationem habere dicit;
ageinai. — praizbytdireis)presbyteri, gr. omn. npsa- sed quid commune habet notio regendi cuin eiaeSitv,
fiSTa
€uTeptov, praelcr cod. Leicest , qui KpsaSvripov quod texius habet, et quid rei familiaris imperium
babet, cum quo Gotli.concinit.SiGoili.leciiOiieiiiviil- ad puerulos pertmet? Massmannus, cui Castillionaei
gatam secutus esset, scribendum ei erat praizbylai- interpreiatio merito non placet, I. I. p. 130 et 179,
reint, sed niillum brevialionis signum super syllabam barusnjan profectum esse existimat e BABU, quod
— eit conspicilur, qua: etiam in initio linese scri- ad paro (nemus), parawari (sacerdos) et aiia referen-
pta est. dum sii, et colere, adorari significet; sed etiam boc
IV, 15. pize) hortim, omnino superfluum est, nam seostis liostri loci non admittit. Nobis potius cum
ad sequentia pertiuere non potest, quia inup-paim barn ex ea lem radice natuin esse et significare vide-
in initio senteniia; poni debet; neque potest ad prje- tur : colere filiorum more, uti Hberi solenf, quod
cedemia po sido, nki forte quis variam lectionem e graeco euo-eSetv,pie agere, apiissime respondet. —
margine in lextu posiiam esse cxistitn.it. — inup- god jah) bonum et, ° cod. A c. gr.
paini) inque his, sic cod. B; Cast. X inuppanret v, 5. iirfomj Golh. c. verss. latt. ° mi zai; irpoaev-
lnsupcr opinaltir, in cum visan coinponenduui esse,
quoii verbiun, scilicet invisan, geiiitiviim(pize) post v, 6. jali) et, ° gr. omn.
se habere; sed invisan piane aliara habet signilica- v, 7. wigafairinodos)sic recte cod. A,(non unfairi-
lionein, vid. ad Marc. xvi, 1, ueque si inessasiguifl- nodos, uti Cast. edidii); cod. B y^ungafairidos. '
carei, genitivum e se pendeiitem liabere posset; igi- v, 8. suesaimj Gotb. ° xai.— iitvidip) negat, gr.
lur nnratniir qu<>dMassm. I. 1. p. 217 lam °incaute omn. -npvYirui (reuuntiaiiim habel) sic infra II, m, 5.
cum Cast. consentit. — sijai) Goth. c. codd. iv. v, 9. saihstigumjere] sexaginta annorum, *| gr.
° —
iv, 16. usdaudo) sollicite, gr. oinii. tnj 'in, omn.
* gr- v, 10.;'aA—jali) sive — sive, aiiis locis hoc jappe
v, 1. atiin) Massm.1. 1. p. 138 falsum pro allan — jappe esse solet; cave autem cum Massm. 1.1
essecenset; idquCei in mentem venisse videtur, quod p. 141 jalt in jabai mutes aut cum Casi. ei jah —
coinplures accusaiivi seqiiuntiir; sed dativus atiin jah (quod et—et) scriplum fuisse opineris.—gat-
recte haliet post gaplaihan, vid. Marc. x, 16; Cor. tins) sic codd., Cast. X gastis, quod hic vir doctus
II, vn, 0; Tim. I, v, 8; de accusativis autcm se- pro gasteis esse arbitrabatur. — allanvna) desinit
quentibus statuendum est idem, quod supra ad m , cod. B.
6 annotavimus. v, 11. fciranrfeijqua3 inde sequunlur usque adaa-
v, 2. ai^etns] sic scribendum est pro aipeis, uli laubeinversu sequente adeo sunt exstincia, ul Cast.
in cod. B, sed in fine lineac, legitur. eorum ne vesligiumquidem invcnbe potuerit.
— °
v, 4. gataisjaind) pergit cod. A sifcjcod. B X v, 12. ranaj sic legendumest, Cast. X vanana ex
addidimus e cod. A, nam ftavQavetvest laitjan sik loco plane exeso edidit.
vid. li, il; v, 13; II, III, 14; Phil. 4, 9, 11. Skeir. v, 13. fairveiljandeins] pnst primam htijus verbi
45, 7. — barttmiaii\ sensus hujus verbi, cujus le- syllabam desiiiit plagula xu et incipil xuv codicisAt
 845 1 AD TftlOTHEUMV, U—VI, 4. 846]
gaggangardins abban ni patain uuvaurstvonsak jah unfaurjos jah fairveitjandeins jal» rodjandeins
14, 16 boei ni skulda sind. viljau nu juggos liugan barna bairan garda valdan viduvonsamlbabtjai
17, 18 im-jah ni kaurjaidau aikkjesjo ei baim bi sunjai iu vaurda jah laiseinai. qap auk game-
19 leins aubsau briskandin munb ni faurvaipjaisjah vairbs sa vaurstva mizdons is. bi piaizbyterein
20 vroh ni andnimais niba in. andvair]>jatvadje aippan prije veitvode. ip pans fravaurhians in and-
vairpja allaize gasak ei jah pai anparai agis habaina. veitvodja in andvairbja gups jah fraujins
unsaris iesuis xristaus jah pizc gavalidane aggile ei pala fastais inu faurdomeinni vaibt taujands
22 bi viljatialpein. handuns sprauto ni mannhun lagjais ni gamainja siais fravaurblim framapjaiiii
23 puk silban sviknana faslais. ju ni drigkais panamais valo ak veinis leitil brukjais in qibaus
24 peinis jab bizo ufta sauhle beinaizo. sumaize manne fravaurhteis svikunbossind faurbisnivandeins
25 du stauai sumaize ban jab afargaggand. samaleiko ban jah vaurstva goda svikunba sind jah ba
,i, 1 aljaleikos sik habandona filhan ni mahta sind. sva managai sve sijaina uf jukuzjai skalkang
seiuans fraujans allaizos sveripos vairbans rahnjaina ci namo fraujins jah laiseins ni vajamer-
2 jaidau. abban Jiaiei galaubjandans haband fraujans ni frakunneina unte broprjus sind ak niaij
skalkinona unte galaubjandans sind jah liubai baiei .vaiiadedais gadailans sind. pata laisei jab
3 gaplaih. jabai was aljaleikos laisjai jah ni atgaggai du hailaim vaurdam paim fraujins unsarii
4 iesuis xristaus jah bizai bi gagudein laiseinai. ip hauhpuhts ni vaiht vitands ak siukands bi soknins
1NTERPRETAT10.
carrulseet male-sedulaeet loquentes, quannon dcbita sunt. 14. volo nunc adultas nubere, filios procreare,
uomum gubernare..... 16.... viduas, subministret iis et non gravetur ccclesia, ut his in veritaie.......
17.... in verbo et tloctrina. 18. DixiSenim scriptura : bovi trituranli os ne capistro-obdures, et dignus bic
operarius inercede ejus. • 19. In presbyterium accusalionem ne accipias nisi in facie duorum au.t triinn
testium; 20. verum hos peccalores in facie omnium argue, ut etiam hi reliqui limorera habeant. 21. Te-
stor in facie Dei et domini noslri Iesu Cbrisii et horuin eleclorum angelomm, ut hoc observes sine praeju-
dicio, non rem faciens secundum prop 'lisioneni. 22. Manuscito ne homini imponas, ne socius sis peccatis
alienis. 23. Te ipsum purum cuslodias; jam ne bibas amplius aqoani, sed vino modice utaris propter
ventrem tuura et has saepeinlirraiiales luas. 24. Quorumdamhominum peccata manifestasunt, properantia
ad judicium; quorumdamveroetiam subsequuntur. 25. Siiniliter vero etiam opera bona manifesta sunt el naee
aliter se habeniia; abscondi non possibilia sunt. vi, 1. Tam inulii quam sint sub jtigo servi, suos dominoi
Oinnilionore dignos existiment, ut noinini dominiet doctriiuejnon maledicaiur. 2. Al qui credentes babenl
dominos, ne conlemnant, quia fralres sunt, sed magis serviant, quia credenles sunt et dUecti, qui beneficil
participes sunt. Hoc doce et adhortare. 3. Si quis aliter doceat et non accedal ad sana verba haec domini
nostri lesu Christi et hanc secundum pielatem doctrinain : 4. verum superbus, non quidquam sciens, seil
ANNOTATIONES.
in qua scriptura omnis deleta est, et Castillionaeus, v, 20. ip] verura, ° gr.
quod nondum sibi accidisset, adeo nulla vestigia v, 21. unsaris] noslri, ° gr. omn. praiter cod. 9
btteraruni vidit, ut quaeusque ad versum 17 edidit ap. Mi. — viljahatpein) pergit cod. B.
(ibi autem incipit plagula XLIH)e singulis lineis v, 22. Cast. e cod. B X manhun, cdd,
conjectando compuierei.—jati) ult. et-, gr. omn,- A exesus;mannhun)
°
vid. Marc. i, 44.
t 14. gatdavaldan) Cast. et Massm. 1.1. p. 212
v, 23, qipaus) cod. B marg. 811711/«.
X ]'(.<-,sic etiara nobis ipsis Matth. x, 25 et Luc. xiv, peinaizo) —piio ufta —
21 garda vatdandsdiv. scribendum erat, naiii verbiim deleia sic codd. quatiijdam omnls petie scripiura
coinpositumgardyvatdandsesse debet, uti matibalgs, esse censet; est, et sic Massm.etiatn 1.1. |i. 133 legehduih
Cast. X P'l*cufle — peinaiie.
gastigods, frastisibja, drauhlivitop, anditaus ( non
jjgilurandilaus, uli cod. A suora i, 4 habet). v, 24. surr.aize)sec, cod. A sumaizeh; caeieruni
v, 16. andbahijai] Cast. dubitat, utrum sic, an TWt. Goth. Ttv&ivcitni cod. Colbert. ap. Mill. legit prd
dndstaldai legenduin sit; sed andstaldan personam
accusativocasu post se habet, dativo auiem reoi, vid. v, 25. pan) autem , ° gr. omn. proeter cbd. ap.
Cor. II, ix, 10; Gal. m, 5; Tim. I, I, 4. Mill.
V, 17. iaiseinaijCast. in laiseinai, cum vero nulliis vi, 1. jukuzjai] Massm. 1. 1. p. 136 compenre cii-
gr. in babeat heque Cast. in cod. legere posset, sed pit, aa veie sic legatur, quia Gal. v, I iderii casus
hanc solair.ob causam adderet, quod locus ei vacare jukuzja sit; sed vir docfiis errat, illo loco jukuzjq
videretur, nos quidem omisimus. esi aecusaiivus, uostio aulem jukuzjai dativus, qiiod
v, 18. qap) dixit, gr. omn. "iiysi. — tiaurtstia] utrumque recte^ad formam jukuzi redit. — fraujins]
MassmannoI. 1. p. 126 displicet ct vaurslvja legi domiiii, gr. Oeav.
iuavult, negans unvaurstvons, quod supra vs. 13 le- —vi, 3. atgaggai) accedat, cod. A algaggip (accedit)
gatur, exemplouti posse. Sane illud non potest, nec laiseinai) Cast. X laisenai, ipse p. 72 cmendat.
potest allavaurstvansCol. iv, 12, sed uli nunc vaurstva VI, 4. t/jj verum, ° gr. omn., Goth. c. vers. et
liabeinus, sic permultis locis gavaurstva (avvepyb;,b patribus — latt.— liauhpuhis]superbus, ° gr. omn. TS-
ffuvs/s^uvjlegilur, neque.nos qutdem iila forma olfensi rvft»rat. maurprd) caedes,° gr. omn.j nec legilur
sumus. in cod. A; etiamsi euim vestigium litleraj a api>aret,
v, 19. ih andvairpja) Cast. prajter litteras... r/>... et spatium aliquod esse videlur, tamen boc integro
niliil coghpscerepotuit; pro tn male bi scripsit, de illi verbo non sufflcit, eamque litteram Cast. a li-
quo errorectiam Massm.1.1. p. 134 monuit. Caete- brario falso scriptam ab eoderhque deletam esse
rura Gothns, si vere ilascripsit, a Graecorumaucto- existimat. Cseterum nou dubium est quin maurprq
rltaie nimis discedtt, nec propius eis accederet, si in cod. B inde sit naturn, quod alii pro <p§ovot 1'ege-
Castiliioijseicpnjectura ana munpa probabilicr esset; bant fomt, q,uam utramque lcctionein aut interpres
fortasse bi veitvodipaiscribenduin est. — tvadje}sic recepit aul librarius de margine inseruit; cf. ad
Cast. edidit pro tvaddje, quod duplex rf locus capere Eph. n,3. — haiftteis) sic recte cod. A;cod. B)t»-
non posseei videretur. haifteis.
$17 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 848
5 j'ah vatirdajitikos us baimel vairpand neipa maurpra baifsteis anaqissels anamindeisubilos nshab
peins fravardidaize manne ahin at paimei galarnib ist sunja hugjandane faihugavaurkivisan ga-
6, 7 gudein. appan ist gavaurki mikil gagudei mip ganauWn. ni vaiht auk brahtedum in bamma fair-
8 wau. bi sunjai batei ni usbairan wa magum. abban habandans usfodein jah gaskadvein baimuh
d ganobidai sijaima. abpan paiei vileina gabigai vairpan atdriusand In fraistubnja jah hlamma
unhulpins jah lustuns managans unnuljans jali skaptilans paiei saggqjand mans in fravardein
10 jah ftalust. vaurls allaize ubilaizeist failiugeiro pizozei sumai gairnjandans afairzidai vaurpun af
11 galaubeinai jah sik silbans gapivaidedunsairam managaim.ip bu jai manna gups pata pliubais
12 i[i laistjais garaibtein gagudein galaubein friapva pulain qairrein. baifstei po godon baifst galau-
beinais undgreip libain aiveinon du pizaiei lapops is jab andhaihaist pamma gndin andahaita Iu
13 andvairbja managaize veitvode. anabiuda in andvairpja gups pis gaqinjandins alla jah xristaui
14 iesuis pis veitvodjandins uf paunleau peilatatt pata godo andahait. fastan puk po anabusn unvamma
15 ungafairinoda und qum fraujins unsaris iesuis xristaus. panei in melam svesaim taikneip sa audaga
16 jah ains mabteigajah piudans piudanondane jah frauja fraujinondane. saei ains aib undivanein jah
liuhap bauip unatgahl panei saw manne ni ainshun nih sai. . .—
INTERPRETATIO.
segrolans de quaestionibus et verbi-controversiis, ex quibus flunt invidiae,caedes, conlentiones, convicia,
suspicionesmalai, 5. contentiones6.deperditorum hominum mente, apud quos occultata est veritas, existi-
uiantium quaestumesse pietatem. At est quaestus magnus pietas cum conlento-animo; 7. non rem
enim portavimus in hunc mundum, in veritate, quod non auferre quidquam possumus. 8. At habentes
alimentumet vestimentum, hisce contenti simus. 9. At qui voltint divites fieri, incidunt in teniationem et
laqueum diaboli etcupidiiates multas inutiles et noxias, quaedemergunt homines in inleritum et deperii-
tionem. 10. Radix omoium malorumest avaritia, quam quidam ciinientesabducti fuerunl a fide et se ipsos
subjecerunt doloribus rnultis. 11. Verum tu profeclo, homo Dei, hoc fugias, verum secleris justitiam,
pietatem, lidem, amorem, patientiam , mansuetudinem; 12. pugna hanc bonam pugnam fidei, apprehendo
vilam acternam ad quam vocatus es et confessus-es hanc bonam confessionem in praesentia multorum
tcslium. 13. Jubeo in praesentia Dei hujus vivilicantis omnia et Chrisli lesu hujus testantis sub Ponteo
Pilalo hanc bonam'confessionem, 14. observare te praeceptum immaculatum, irreprehensibile usque-ad
adventum domininoslri Iesu Chrisii, 15. quem in lemporibus suis ostendithic beatus et unus potens et rei
regnaulium et dorainus dominantium, 16. qui unus habet immorlalilatem et lucem inhabilai inaccessabi-
lem, quem vidit hominura non unus neque vi[dere]
ANNOTATIONES.
vi, 5. ahin] Goth. ° xai. — gatarnip) sic cod. B vi, 9. hlamma) Cast. et Massm. I. 1. p. 202 inju-
pro gatarnida, cf. ad Nehem. vi, 16. Non est aulem, ria pro dalivo habent, cujus verbi nominativum
quod Cast. mendum scriploris pro gatairnip (imo Massm. p. 219 hlams (sic!) facit; accusaiivumessa
gaiaurnip) esse suspicelur; nam praeclarehabet ga- structura verborum et h. 1. et supra m, 7 perspicua
tarnan, si coniparas larnjan el tarnen, occulere, qui- docet; dubium autem est, sitne forma ipsa hlamm
bus verbis Germani superioris et medii aeviutunlur, °
neutra (lum ulitur Golhusplurali), an hlammafemi-
vid. Glossarium v. Tamjan. — gagudein)cod. B c. nina; de vcrbis linguarum cognatarum vid. Graff.
gr. araiarairoarch rS>v.TOIOVTWV; in cod. A ea scripta IV, 557 ; Gr. II, 33. — uiihulpins] diaboli, • gr. —
esse videntur, sed prae nova scriptura Cast. nihil unnutjans) inutiles, gr. avoijrou?, Goth. c. codd. el
nisi litteram p cognoscerepoluit. verss. avoviJTouf. — saggqjand) Cod. A tagqjand.
vi, 6. gavaurki) versu proxime praecedente erat vi, 10. uaurtsj Goth. ° yap; sed fleri poiuit ut
faihugavaurki;de hoc Golhorum more, in si duo verba librarius allis omiseril propter sequens allaize, cf.
compositaproxirae sese subsequuntur, altero par- ad Rom. IX, 15. — faihugeiro) Massm.1. 1. p. 139
ticulam non repetendi sed simplex ponendi, jam ad legendum esse censet faihugeironi, uli Coi. m, 5;
Luc. xv, 24 diximus; addimus uunc haec: Rom. xv, nobis e contrario Col. ni, 5 faihugeiroui ex nostro
4 sua filu auk sve fauragamelib varp, rfu unsarai tai- loco in faihugeiron muiandum esse videtur; nam
seinai gamelibvarp (baayip Kpoeypafn,ei; ri,v hpsri- forma feminina esse debet, uti illo loco pronomeu
fKi SiSaaxuWiav Ttpoeypufn). xu, 1, 2 vailagaleikaidana sei et hoc loco pizozei monstrat. — gapivaidedun]
— galeikaip (tvapearov— eOapeo-TOv). Cor. I, XV,48 ; subjecerunt, gr. onin. 7rept£7retpav.
49 sa ufarhiminakunda—5is himinakundins(b inov- vi, 11. jai) profecto, ° gr. onin., vid. Rom. ix,18,
paviof—TOO e7roopaviou).Tliess. II, III, 15 svasve— 20. — (tiapva) cod. A frijapva.
sve («?'.'—o>;). loan. ix, 31 andhauseip— hauseip vi, 12. libain aiveinon]viiam aelernam,* gr. omn.
(axouei—ctxovet); xm, 14 uspvoh— pvalian—(ivt^a — vi, 13. anabiudd)Goth. ° uot c. codd. ap. Mill.—•
vtjrretv);xvu, 25 ufkunpa— kunpa («yvw eyvcav). andvairpjd) desinij. cod. A. — paunteau) sic indubi-
Igitur Tim. II, m, 4 ytWSovotpuX/\ov « fikbOeotGo- tate in cod. B legi Cast. aflirmat, exspectabamusaut
Ihus sic converlil: (rijondaus viljan seinanamais pau pauntiau, uti scriptum est Matth. xxvn, 2; Luc. m,
gup; similiter Matth. vm, 32 hairda sveine— hatrda 1, aut pauntjau; lectio codicis ferri posset, si nomei»
(rhvuyihivrS>vj^ot^uv—»i uytknTwv'^oipwv). cf. loan. grxcuui illi viro novceto<;esset, cum autem rtovTtof
X, 31 nemun stainansei vaurpeina (sc. slainam ItOu- appclletur, librarius sine dubio — eau pro — juu
ao>ai)ana ina. Raro praecedit— simplex et sequitur falso scripsit; sic librarii negligentia e et j pennu-
composilum: Cor. 1,iv, 7 naml aiidnaint (eluZe;— tata sunt etiam Cor. II, vm, 20, el Nehem. vi, 18.
fkuSe;); 11,m, 2; 3 gamelida— inna gametida (gr. vi, 14. qum) sic cod. B; Cast. X quma.
bis iyyeypappevv). vi, 15. inj in, ° gr. omn. — mitnei^]
* sic eod. B,
vi, 7. bi sunjai)— in veritate (uknOi;),gr. SrjXov. Cast. X taiknip. —jali)
* sec. et, gr. omn.
vi, 8. usfodein oasfcarfuetnj alimeutum— vesli- vi, 16. jah) et, gr. — manneni aintkun) hominura
tneillum, gr. Sutrpofu;—•axcttuapLura. non unus,' gr. omn.
«49 II AD TIMOTIIEUM1, 1—12. 550

DU TEIMAU{)AIU AN|)ARA.

1, 1 Pavlus apaustaulus iesuis xristaus pairh viljan gups bi gahaitam libainais pizos In xristau iesu.
2 teimaupaiau liubin barna ansts armaio gavairbi fram guba atlin jah xristau iesu fraujin-unsaramma.
3 aviliudo guba meinamma pammei skalkino fram fadreinam in hrainjai gahugdaiwaiva unsveibando
4 haba bi buk gaminbi in bidom meinaim naht jah daga. gairnjands puk gasaiwan gamunandsISgret
5 beinaize ei fahedais usfullnati.gamaudein andnimands bizos sei ist inpus^unliutonsgalaubeinais sei
6 bauaida faurpis in avon peinai lauidja jah aipein peinai aivneika. appan traua patei jah in pus. in
fiizozeivaihiais gamaudja puk anaqiujan anst gubs sei ist in bus pairh analagein handive meihaizo.
7, 8 unte nigaf unsis gup ahman faurhteins ak mahtais jah friapyos jah inaheins. ni nunu skamai buk
veitvodipos fraujins unsaris lesuis nih meina bandjins is ak mibarbaidei aivaggeljonbi jnahtaigubs
9 bis nasj'andinsuns jah lapondins laponai veihai ni bi vaurstvam unsaraim ak bi seinai leikainaijah
10 anstai sei gibana ist unsis In xristau iesu faur mela aiveina. ip gasvikunpida nu bairh gabairhtein
nasjandis unsaris iesuis xristaus gatairandins raihtis daubau Ijb galiuhljandins libain jah unriu-
11, 12 rein bairh aivaggeljon.In boei gasatibsim Ik merjands jah apauslaulus jah laisareisbiudo. In"bizozet
tairinos :ah bata vinna. akei nih skama mikuntevait wamma galaubida jah gatraua bammei raah-
INTERPRETATIO.— AD TIMOTHEVM ALTERA.
i, 1. Pavlus apostolusIesu Chrisli per voluntalem Dei secundum promissionesvitse hujus inChristo lesu,
2. Timoiheo,dilectolilio. Graiia, misericordia, pax a Deo patre et Christo lesu domino nostro. 3. Gratias-
ago Deo meo, cui servio a parentibus in pura conscientia, quomodoindesinenter liabeo de te memoriam in
precibus meis nocte et die. 4. Cupienste videre, recordans lacrymarum tuarum, ut gaudio explear, 5. me-
moriam accipienshujus, quae est in te infucatae fidei, quae liabitavit prius in avia lua Loide et matre tua
Evnice; al confido, quod etiam in lc. 6. Proptcr quam rem admoneo te, resuscitare gratiam Dei, quse est
in te per impositionem manuum mearum; 7. nam non dedit nobis Deus spiritum timoris, sed virtutis et
amoris et sobrietatis. 8. Ne igitur pudeat te testimonii dornini nostri lesu, neque mei vincti ejus, sed
collabora evangelio secundura virtutem Dei, 9. hujus servantis nos et vocantis vocatione sancta, non
secundura opera nosfra, sed secundum suum placitum et gratiam, quae data est nobis in Christo Iesu anta
lempora aeterna, 10. verum manifestata nunc per apparitionem servaioris nostri Iesu Christi, destruentis
quidem mortem, verum illuminantis vitam et perpetuitatem per evangelium, 11. in quo positus sum ego
praedicanset apostolus et doctor gentilium; 12. propter quam causam etiam hoc palior; sed nec pudel
ANNOTATIONES.
Inscript. In cod. A nulla inscriptio legitur; in cod. stimat, nam ante pan in utroque codice Iocus litteria
B initium usquead vs. 5 deesl; igitur inscriplionem duabus vacat.
de conjectura addidimus. i, 6. analagein)sic cod. B; cod. A lagein, sic J, v,
i, 1. gahaitam) promissiones,gr. omn. iirayyeliuv. 22 /etpaf e7riTt9evat Gothus per simplex lagjan /ian<
I, 3. aviliudd)Cast. X aviliuao. —meinammajimeo duns convertit.
• gr. — ttnsuei/ianrfo]Cast. opinatur, Gothum h. 1. I, 7. friapvos) cod. A frijapvos.
neutro uti, quemadmoduraGraeci, nimirum aStaht- i, 8. nunu) cod. A X "" "am inter nu et nunu iri
JTTOV, usi sint; sed vir doctus non vidit, ItStiikeinrov sententiis prohibitivis hoc interest, qnod nunu post
non neutrum,sed femininumidque ad ptveiavreferen- negationem ipsam collocatur: Matth. x, 26 et 31 ni
dum esse; Gothum autem neutro eam ob causam nunu ogeip izvisins. Rom. xiv, 15 ni nunu mata pei-
uti, quia gaminpi ejus generis esl. Quod si non ad nammavaurstv jainamma fraqisljais.xiv, 20 ni nunuin matit
gaminpi referretur, dicendum erat unsveibandsavi- gatair gups ; nu autem inter se ipsum et ne-
liudo, uti legiiur Eph. i, 16, cf. Thess. I, v, 17 gationem verbum inlerpositum habet: Matth. vi, 8
unsveibandansbidjaip. Qua opporluniiate usi mone- ni galeikopnu paim. vi, 31 ni maurnaip nu qipan-
mus, etiam Thess. I, n, 13 pro unsveibandanei,quod dans. Rom. xiv, 13 ni panamais nu unt misso sto-
Caslillionseiauctoritate freli edidimus, scribendum jaima. Eph. v,.7 ni vairpaip nu gadailans— im. Col.
esse untveibandans,eamque leclionem, a nobis j'am II, 16 nt manna nu izvis bidomjaiin mala. iesuit]
" gr., qui habent, Xpiorov addtint.
pridein conjectura— inventam, Cast. in codice iterum
mspecto invenit. puk) sic cod. A; Cast. X />"«• i, 9. tapondins] cod. A lapondins uns, vocantil
4. Cast. nos, cum edit. Aldin. apud Mill.— [
i, tagre peinaize\ e loco plane deleticio 10. sic cod. B
male peinaizelagre edidit. i, daupau) pro daupu ; cod. A ob-
Jitteratus est, vid. ad Tim. I, i, 16. — aivaggeljon]
i, 5. lauidja) sic cod. A, nos malumus lauidjai; sic cod. A, ut speramus, qui h. 1. exesus est; cod,
caeterum Gothus pro AwiSi legisse videtur AotSt,quia B X alvaggejon.
grsecumogothice per au exprimi solet, quanquam i, 12. pammei) pro patei (brt), vid. ad Phil. n, 24,
etiam au pro gra;co wponitur; arfauneifcam '&.Savu.up. ubi adde : Marc. xvi, 4 gaumidedunpammei afval-
Esdr. n, 13. rfauriJ5aiusAo>pt - s. ^apbOeo; Calend. vips ist sa slains. Luc. xvn, 15 gaumjands pammei
Goth. naue/NweLuc. xvn, 27. praiiauna Kputraptov hrains varp. Dicitur etiam Luc. x, 20 pamma ni
Ioan.xvm, 33.trauada Tpo>u;Cor. II, n, 12; Tim. II, faginop ei pai ahmans izvisufltautjand. ip faginoi
iv, 14. /ratauneitidusTpaxtavtTtsLnc. m, 1.—aivnei- in pammci cet. (h TOUTOJ «>jj^atpeTe,o« Ta7rveu-
ka]ab ultimislitteris duabiis hujus vocis cod. B in- pura vpZv\moro.aaerut,/_aipereSeOTIxrk.) — 5i!jau
cipit, libraries aulem pro ka male ra scripsit. CoMe- nana dag) cod. B el Cast/X injainamma dag; in cod.
rum pro aivneikaoptamus aivneikai. — appan) Cast. B enim daga scriptum «sse videtur, a autem in ter»
X pan, nam pan si significatSi, in iniiio enunt't3ti minalione librarius cum propter sensum delevissct,
non ponilur, etCast. ipse appan legeudumesse exi- .praecedenspronomen «uioadare neglexit.
851 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 852
15 teigs Tstbataimafilh mein faslan in jainana dag. frisaht habands hailaizevaurde boei at mis hausides
14 in galaubeinaijah friapvai in xristau icsu. bata godo anafilh faslai bairh ahman veihana saei bauip
15 in uns. vaist batel afvandidedun sik af mis allai baiei sind in asiai. bizei ist fygaitus jah airmo-
16 gaineis. gibai armaion frauja auneiseifauraus garda unte ufta mik anabrafstida jah naudibandjo
17,18 meinaizo ni skamaidasik. ak qimands in ruraai usdaudo sokida mik jah bigat. gibai frauja imma
bigitan armahairtein at fraujin in jainamma dagajah wan filu mais In aifaison andbahtida misvaila
ti, 1, 2 bu kant. bu nu barn mein valisoinsvinbei buk in ansiai bizai in xristau iesu jah boei hausidcs at
mis pairh managa veitvodja vaurda gupspo anafllh triggvaim mannamJwiei vairbai sijaina jah an-
3, 4 Jiarans laisjan. bu nu arbaidei sve gods gadraubts xristans iesuis. ni ainshun drauhtinonds fraujin
5 dugavindip sik gavaurkjam pizos aldais ei galeikai Jbammeidrauhtinop. jah pan jabai haifsteib was
[•?,7 ni veipada niba vitodeigo brikib. arbaidjands airbos vaurstvj'askal frumist akrane andniman. frapei
8 balei qipa. gibib auk pus frauja frabi us allaim. gamuneis xristu iesu urrisanana us daubaimus
9 fraiva davidis bi aivaggeljon meinai. in bizaiei arbaidja und bandjos sve ubiltojis. akei vaurd
10 gubs nist gabundan. inuh pis all gapula bi bans gavalidans ei jah pai ganist gatilona sei
11 ist in xristau iesu mip vulpau aiveinamma. triggv pata vaurd jabai mipgadaupnodedumjah
12,13 miplibam. jabai gabulara jah mippiudanom.jabai afaikam jah is afaikip uns. jabai ni galaubjam
14 jains)triggvs visib afaikan sik silban ni mag. bizei gamaudei veitvodjands in andvairbja fraujins.
INTERPRETATIO.
me, nam scio, cui credidi, et confido,qtiod potens est hoc traditum meum servare in illum diem. 13. Deli-
neationem habens sanorum verborum, quacapud me audivisti in fide et amore in Christo Iesu, 14. hoc
bonum traditum serva per spiritum sanctum, qui habitat in nobis. 15. Scis, quod averterunt se a me
omnes qui sunt in Asia; liorum est Fygelus et Ermogenes. 16. Det miserlcordiam dominns Onesifori
domui, nam saepeme consolatus- est et vinculorummeorum non ptiduiteum. 17. sed veniens in Romam
sollicite quaesivitme et invenit; 18. det dominus ei invenire misericordiam apud dominum in ilto die et
quam multum magis in Efeso subministravit mihi, bene tu scis. u, 1. Tu igitur, fili mi dilecte, confirma ta
in gratia hac in Christo Iesu, 2. ct quaeaudivisti a me per mulla testimonia verba Dei, haeccommenda fide-
libus bominibus, qui idonei sint etiam alios docere. 3.Tu igittir labora uli bonus miles Chrisii Iesu. 4. Ndn
unus militans domino implicat se negotiis liiijusvitae,ut placeat, cui militat. 5. Et vero si certat quis, non
coronatur, nisi legilime luciatur. 6. Laborans terrse cuiior debet primum fruges percipere. 7. Intellige,
qtiod dico; dat euim libi dominus intelligentiam ex omnibus. 8. Recordare Cfaristumlesum resuscitatum*
mortuis esemineDavidissecunditm evangeliuraraeura, 9. in quo laboro usque-ad vincula uli maleficus; sed
verbum Dei non-estvinctum. 10. Propterque id omne patior de his eiectis, utetiam hi salutem assequantur,
quaeest in ChristoIesu cum gloriaaeterna. 11.Fidele hoc verbum, sicommortui-sumus, etiam cumvivimut;
12. si patimur, etiam cumregnamus; si non-agnoscirpus, etiam is non-agnoscit nos; 13. si non crediraus,
:ille fidelis manet, renuntiare sibi iDsinon "otest. 14. Horum recordare testificans in facie domini; verbis
ANNOTATIONES.
i, 13. habands) habens, gr. tyjt, Goth. c. cod. gisse videri, jam Cast. rccleannotavit; vaurda gupt,
German. ap. Mill.—friapvai] cod. A frijapvai; inter quoeomnino abundant, sine (dubio librarius e mar-
friapvai et in in cod. A vacuus locus est, in quo ar- gine, ubi a glossalore posita eranl, huc inseruit,
liculus pizdi (T^)scriplum fuisse videtur, quem cod. de qua re diximus]ad Cor. I, xv, 6 et Prplegg.
B omnino omittit. CaeterumCast. X )ct- veilvodjavaurda,Massm.1.1.p.
i, 14. bauip) vid. ad Rom. vii, 18. 211 et212 modo junctim, modo divisim scribit, et
i, 15. vatstjcod. BelCast. y^vaits, cod. A exstin- ubi dividit veitvodjaei adjectivum csse videlur; isi
ctus; siclibrarii Hiterassaepetemere transponunt, cf. autem sic statuitur, quid gups, additamento otiosis-
°
Marc. xtv, 13. CaeterumGoth. TOOTO, —
nisi forte li- simo, liet? triggvaimmannam)cod. B X triggvai-
brarius/;a(<i propter sequens — patei negligenter omi- tnannam, vid. ad Thess. II, m, 17.
sit; idem factum est 1, i, 9. ^i«eij horum, sic in n, 3. xristaus iesuis) | gr.
eod. B, codex autem A oblitteratus esse pergit; cae- n, 4. fraujid) domino, graeci alii ornittunt, alii TW
lerum graecum«Svper pizeei reddendum erat, nec OsS> legunt; Goth. rS>xvpia in libro suojegit. — gd-
dubitamus quin iuterpres sic scripserit, librarius vaurkjampizos aldais) negotiis hujus vitae.f gr. omn.
Qiiternduplex e negligentia semel tantiim' posuerit, — galeikaipammei drauhtinop] placeat cui milital,
Vid. II, 17. — fygaitus\gr. fvyt)lo;. — airmogaineis) gr. omn. rS>arparo\oynauvxiitpia-p.
BieGothus pro 'Eppoyivn; suppresso spiritu aspero u, 6. arbaidjands)cod. B X arbaidjans, vid. ad I,
pronuotiavit, sic infra n, 17 ymainaius, cura I, i, 20 l, 3.— airpos vautslvja) lerraecultor, gr. omn. yeap-
recte Itymainahtsscripsisset. Notandnmetiani est in yb;; quod si Cast. dicil, Gothisnomen agricolaenon
eodem nomine proprio graecum o parvum per go- iiiisse, quod rudes fuissent et pecudes secuti, eum
thicuin o longumexprimi, cf. ad Phil. iv, 2. Massm. 1. 1. p. 219 sq. optime confntat et pairibus
i, 16. garda) sic cod. B; Cast. X gardin. nostris rei agrariaecognitionemfortissime vindicat;
I, 17. usdaudd) sollicite, gr. tnrouSatoTepov. modo ne agricolam bauman sive akraman vocibus
i, 18. fraujaimma) dominus ei, J gr. omn.—mais] barbaricis nominasset, paratum enim erat vaurstvja,
magis, boc adverbiurahoc locopo&itumsensum plane quod Mai-c.XII,1: Luc. xx, 9; Joan. xv, 1 yeapyb*
perturbat, cum autem paulo infra vailapositivus pro significat.
fielrtoiicomparalivo legatur, illud mais, a.librario n, 7. gibip] dat, gr. 8u», Goth, c. codd. S&xret le-
—
faiso lico scriplum aute aut post vaila collocandum git. us aliaiin) ex omnibus, gr. omn. lv vmnv.
esse existimamus. Caeterumh. I. cod. A adeo exstin- II, 8. xristu iesti)*\gr. oran.
ctus cst, ut ubi boecpagina liniatur, Castitlionxo II, H. jabai) Goth. ° yap.
planedubium sit; pergit autetn demura n, 21. n, 1'3. afaikan)Goth. c. codd. ° yup.
n, 1. vaitso)dileote, °'gr. omn. ii, 14. raurrfam— hausjondam]verbis—audienti-
n, 2. veitvodjavaurda gups) lestimonia vcrba Dei bus, Gothussensum magisquam verba textus graeci
jjr. omn. f«joTuewv.Gotlium potius ua»r\ioio>vle- secutus est, convertil enim quasi legisset: loyopaxtii
155 ff AD TIMOTHEUM II, 15—24 854
15 vaurdam veihan du ni vaihtai daug niba usvalteinai baim bausjondam. usdaudei pnk silbau gakusa-
16 nanausgibah gnbavaurstvjanunaiviskanaraihtaba raidjandan vaurd sunjos. ibbodvalonausveihona
17 lausavaurdjabivandeiunte filu gaggand du afgudein.jah vaurd ize sve gundvulib. bizeei vesun ymai-
1S naius jab filetus. baiei bi suiija usvissai usmetun qibandans usstass ju vaurbana jab galaubein
19 sumaize usvallidedun. apban tulgus grunduvaddjus gubs standib habands sigljo bata. kunba
20 frauja bans paiei sind IS jah afstandai af unselein wazuh saei namnjai narao fraujins. abban
in mikilamma garda ni sind batainei kasa gulbeina jab silnbreina ak jah triveina jah digana
21 jah suma du sverain sumup-pan du unsverain. appan jabai was gahrainjai sik bizei vairpip
22 kas du sveripai gaveihaip briik fraujin du allamma vaurstve godaize gamanvib. appan juggans
lusluns pliuh Ip laistei garaihtein galaubein friapva gavairpi mip paim bidai anahaitandam
23 fraujan us hrainjamma hairtin. ip pos dvalons jah untalons soknins bivandei vitands palei
24 gabairand sakjons. Ip skalks fraujirts ni skal sauan ak qairrus visan vipra allanSlaiseigs usbulands
25 In qairrein talzjands bans andstandandans niu wan gibai im gffp Idreiga du ufkunbja sunjos.
26 jah usskavjaindau us unhulpins vruggon fram bammei gafahanai tiuhanda afar is viljin.
NTERPRETATIO.
Contenderead nonquidquamprodest nisi (ad) subversionemhisaudientibus.15.Stude te ipsumprobatumexhi»
bere Deooperatoreminconfusibilem, recte coristituentemverbumveritatis. 16. Verum lios ineplos, profanof
inanes-sermonesdevita, nammultumeunt ad impielatem, 17. et verbumeorumuti pus fervet; quorum fuehint
Ymenaeusel Filelus, 18. qui circa veritatem'secreti versati-sunt,dicentes, resurrectionemjam factam et fidem
qtiorumdam subverterunt. 19. At lirmum fiindamenliimDei stat, habens signaculum hoc : novit dominus
hos qui sutil ejus, et: discedat ab impietate quisque, qui nominet nomen domini. 20. At in magna domo
iion sunt splum vasa aurea et argentea, sed etiam lignea et fictiliaet qusedamad bonorem, quaedamnutem
ad contumeliam. 21. At si quis mundat se his, fit vas ad bonorem sanctificatum; ulile domioo ad omnq
operum bonorum paratum. 22. At juveniles cupiditates fuge, verum sequere juslitiam, lidem, amorem,
pacem cuih ]iis prece invocanlibusdominumex puro corde; 23. verum has ineptas et stultas quaestiones
devita, sciens, quod proferunt concertaliones. 24. Verumservus domini non debet concertare, sed man-
suetiis esse adversus omnes, docibilis, patiens, 25. in mansuetndinedocens hos adversantes, num fortij
det iis Deus pcenitentiamad cognitionem veriiatis, 26. et resipiscant ex diaboli tendicula, a qdo capii
ANNOTATIONES.
et pnim' vrk. Cseterum llaut- neque Golliisonum ai in his nominum terminatio-
(v«p) ei; ouSev/pyjo-ipiov
jondamnon mendose scriptum est pro hausjanddm, nibus pronuniiandodistrahere solent. Fortasse illa
liti Cast. opinatur, nam vid. ad Luc. v, 15. pnncta mactilx membrana fortuito factae sunt, cf.
n, 15." gakusanand)sic cod. B; Cast. X gakiusa- Massm. Skeir. p. 17.
nana. II, 18. sunjd) cod. B et Cast. X °wjai, quod salis
>I, 16. dvalona, usveihond)ineptos, profanos, gr. inepte diclum esset, non enim m.xurhv a&eiuv sed
—
omn. solummodo^tS-nkov;. lausavaurdja] Mass- ,7r«piryv uMOetavaberraverunt. Oria autem codicis
manno I. 1. p. 126 dubium esse videtur, quia I, i, 6 Iectio e terminatione verbi sequentis usvissai, vid.
lautavaiirdeilegatur, sed ntrumquerecte habet; lau- Skeir. p. 33,10 ntip bailreinspvairheins, pro baitrein.
tavaurdja Iioc loco est a lausavaurdi,quam formam cf. Cor. II, ui, 18 cod. B af fraujins ahminspro ahmin;
eliam anrfavaurrftLuc.ii,47; Joan. xix, detgavaurdi Skeir. 40, 20 rfu daupeinaisgarehsnaispro gareftsnai,
Cor. I, xv, 33 babent; lausavaurdeiautem forma- ubi librarius lerminatione praccedentein erroremin -
iiira est uli agtaitivaurdei Col. iu,8; dvalavaurdei ductus est.— gaZauSeitt—usvaltidedun] fidem— sub-
Eph. v, 4; filuvaurdei Matth. vi, 8. — unte — verterunt, | gr. omn.
afgudein] nam — impietatem, Cast. qui, ut fere ii, 20. sverain—unsverahi) Massm.1.1. p. 132 recte
Bolel,hoc toco inique, nedicamus malignede linguae dicit, hanc codicis lectionemfalsam et aut sverainai
gothicaevirtutibus loquitur, sehsum lioium verbo- —unsverainai,aut sverein—unsverein legendumesse;
rtim plane non perspexit, vid. autem qnaeannotavi- nam de accusalivo post rfu praepositionemposilo, ad
mns ad i, m, 8. Nam praeposilioi-rzia Golho non exemplum Col. iv, 10,13. b. 1. cogitari non debet.
omissa, sed per rfureddila et ad afgudeinposita est, • n, 21. gaueifiai^lGoth. ° xat.—rful pergit cod. A.
rieque si vere abesset, Cast. diceredebebat, per tinte II, 22. fiidpva] cod. A frijapvn.—bidai analiaitan-
posse redifi, id quod Massm.1. I. p. 134 jam ani- dam) prece invocautibus, gr. solummodo emxai\ov-
madveriit; neque ttnrffilu h. I. dici potest, nam hoc, p.ivov,sic Rom. x, 13; cf. Jhess. T, iv, 1.—fraujan]
hisi ciim maisjunctum.arile comparaiivumnon inve- lta recte in cod. A; in cod. B dubito an legam frauja,
jiitur, vid. Luc. xvni, 59 ; Cor. 11,ni, 9; Phil. i, 23. quod mendum librarii. CAST.
ii, 17. gund vulip) Cast. X gunsvulip, cod. B II, 25. andstandandans]resislent.es,gr. avrtStaTiQe'
qun..vulip, littera mtcr netv omnino deleta ; Cura pivov;,Goth. c. cOdd.«vrtxetftivou? legit, vid. I, 1,1P;
lgilur guul, kund apud Germanos veteres et gund Gal. v, 17; Tbess. 11,n, 4. — niu wan) Castillionreo
apud Anglosaxonespus, saniem significet (GraffIV, videtur Luc. iv, 11 wanni (imo ei wnn ni) eaiieni
219), deinde svulangothicum non sil, vulan autera significationedici, qna h. I. niu wan; nofiisnon idem
jam Rom!.xn, 11 invenialur, non dubitamuslectio- videtur, sedjGoilmssensum, utroque loco diversum,
neranostram procerta habere,neque multum adfiiit, optiine perspexit, id quod ejus translatio utriusque
quin Massmann.,qui 1.1. p. 201 guns vulip conjecit, loci diversacomprobai.•
etGrimm, qui Gram. i, 564 (3 edit.) gunds vulip n, 26. usskavjaindau]sic cod. B: cod. A usskar-
—
optavit, rectam lectionem invenirent. vesuii)fiie- jaindau. Lectionem codicisB cum Castillionacoprae-
runt, gr. r>mn. iari; pariter cinn duobus subjectis ferimus, propterea quod Golhus etiam Cor. I, xv,
singularibusverbum plurale ponitur Luc. n, 43 vis- 34 ixvhfttvper usskavjansik et Thess. I, v, 8 Yhfapev-
tedun ioiefjah aipei, gr. i'yvo>'laanf v-aih phrnp.— per usskavaisijaima converlil; lectionemcodicis A,
tjmainaiusJ vid. ad i, 15; Cast. edidit ymainaius, qure Massmanno1. 1. p. 138, 203 vabte arridet et
dicit autem in codice super s non duo lantum, sed quam (allato veterosaxon.tcerian) ordinare, ornart
iria puncla posita essevideri. Sed neque scriptores explicat, ferremus, si b. 1. mentio ordinationis vel
horum codicum in mediis verbis puncta scribere ornatus cujusdam (ex diaboli tendiculis)tensui apta
855 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 556
Ui,1, 2 appan pata kunneis ei In spedistaim dagam aigaggand jera sleidja. jah vairpanu mannans sik
friondans faihugairnai bihaitjans hautihairiai v.ijamerjandans fadreinam ungawairbai launavargos
3 unairknai unhunslagai unraildjai fairinondans ungababandans sik unmanariggvai unseljai
4, 5 fralevjandans untilamalskai ufbaulidai frijondans viljan seinana mais pau gup habandans bivi
6 gagudeins ip math izos invidandans. jah pans afvandei. unte us paim sind paiei sliupand in
gardins jah frahunpana tiuband qineina afhlapana fravaurhtim poei tiuhanda du lustum missalei-
7, 8 kaim. sinteino laisjandona sik ni aiv wanhun in ufkunpja sunjos qiman mahteiga. appan pamma
haidau ei jannis jah mambres andstopun mosezasva jab pai andstandand sunjai mannans fravaur-
U panai ahin uskusanai bi galaubein. akei ni peihand du filusnai unte unviti ize svikunb vairpib
10 aliaim svasve jah jainaize vas. ip pu galaista is laiseinai meinai usmeta muna sidati galaubeinai
11 osbeisnai friapvai pulainai. vrakjom vunnim wileika mis vaurpun in antiaukiai in eikaunion in
12 lyslros wileikos vrakos uspulida jah us allaim mik galausida frauja. jah pan allai paiei vileina
13 gagudaba liban in xristaUiesu vrakos vinnand. Ip ubilai mannans jah liulai peihand du vairsizin
14 airzjai jah airzjandans. ip pu framvairpis visais in paimei galaisides pukjah gatrauaida sind pus
15 vitands at wamma ganamt. jah patei us barniskja veibos bokos kunbes pos mahleigons puk
16 usfratvjan du ganistai pairh galaubein po in xrislau iesu. all boko gudiskaizos ahmaleinais jah
INTERPRETATIO.
ducuntiir post ejus voluntatem. m, 1. At hoc cognoscas, quod in ullimis diebus accedunt anni difficiles,
2. et fiunt homines se amantes, pecuniae-cupidi,jactatores, superbi, maledici, parentibus non-obedienles,
ingrati, impii, 3. non-libantes, non-diligentes, calumniantes, non-continentes se, inmansueti, bonorum-
iniuiici, 4. prodentes, protervi, inflati, amantes voluniatemsuam magis quara Deum, 5. habentes speciem
pietatis, verum virtulem ejus neganies; eiiam hos devita. 6. Nam ex his sunt, qui irrepunl in domos el
captivas agunt mulierculas oneratas peccatis, quae agunlur ad cupiditates varias, 7. semper docentes sc,
non lempore ullo in cognitionemveritalis venire potentes. 8. Al hoc modo quo Iaunis et M;imbresrestite-
runt Mo-i, sic etiam hi resisltint veritati, hominesdeperditi mente, reprobati de fide. 9. Sed non proGciunt
ad multitudinem, nam insipieniia eorum manilesta flt omnibus sictiti etiam illorum fuit. 10. Verum tu
sectator es doclrinaemcae, vitae-rationi,proposito, mori, fidei, longanimitati, amori, patientiae, 11. perse-
culionibus, passionibus, qualia milii facta-sunt in Antiocia, in lconio, in Lystris, quales persecutiones
passus-sumet ex omnibus me liberavit dominus. 12. Et aulem omnes, qui volunt r>e vivere in Cbristo lesu,
persecutiones patiuntur. 15. Verummali homineset simitlatores proflciunt ;nl pejus, errantes el errare-
facientes; 14. verum tu porro maneas, in quibus docuisti te et (quae)credita sunt tibi, sciens a quo accc-
pisti, 15. et quod a pueritia sacros libros nosti hos valentes te instruere ad salutem per fldemhanc in
Christo lesu. 16. Omne librorum divinaespirationis et utiles ad docirinam, ad vituperationem,ad inslru-
ANNOTATIONES
esset. Passivi autem pro activo cumsik positi simile III, 9. svikunp) cod. A marg. gatarhip, famosa,—
°
exemplum invenies Cor. I, xv, 33 ni afairzjaindau jalt) etiam. cod. B, in cod. A supra Iineam scriptum
(irretetich nicht! Gall. fassequevousne voustrompiez est.
pas!).—fram pammeigafahanaitiuhandd)a quocapli iii, 10. galaista ii) Cast. et Massm. 1.1. p. 138
dticuniur, gr. omn. eijuypqfuvot<m' auToO,Goih. c. galaistais,'qhod ab utroque librario male pro galaist-
Vulg.; creterumcod. A |pro tiuhandapraebeihabanda jais scriptum esse illi opinantnr; sed quid qusesu-
(tenenlur).— afarj post, gr. omn. ti;. mus conjunctivushoc locoet hac verborum structura
m, 1. jerd) anni, gr. omn. xatpoi. signiflcat, cum textus grsecus perfectum habeat?
in,2. jah) et, gr. yup.—friondans)cod.Afrijondans Lectioni nostraeAdesdatttr e Gal. vi, 16 sva managai
et in marg. seinaigairnai,pcrperam pro seinagairnai, sve pizai garaideinai galaislanssind, baot rS>xavbvt
sic idetricod.Tit. l, 10 lausaivaurdaipro lausavaurdai; TOUTM Marc. i, 36 jah galaislaiis vaur-
o-Tot^jio-ouo-t;
hoc mendumc terminalione seqnenlitim ortumest; pun tmma, xat xaTsSiwSjav aurov. Cxterum cod. A
ant cum librarius ejttsdem codicisTim. I, i, 4 aurfa- marg. X galaisides pro galaislides (secutus es). —•
tausaize pro andilausaizemale scripserit, fereadduci- laiseinai meinai)doctrinaemeae,*\gr. omn. — sidau)
mur ut suspicemur, httnc hominem verba nonnun- mori, ° gr. omn.— friapvai) cod. A frijapvai.
quam scripsisse, uti os vulgi ea indistincte pronun- haecforma dativi non gothica
liaret. Caeterumetiam div. seina gairnai scribendum sit,iii, II. tgslros)cumforma usus esse videtur, quod
est, nam cum pronominibus verba componi non so- inlerprcs graeca
leht.— hauhhairtai)cod. B X hauhairtai.—unairknai) eum saepiusfecisse inter omnes constat, sic iairu-
cod. A unairknans. sautymon,gaztufylakio, poman al.; o autem posuit
pro graeeoot, quia hxc vocalis linguam gothicain
3.
in, unhunslagai,unmildjai) non-libantes, non-
cod. hy^unmana- plane delicit; Bepota igitur in Calend. Goth. per
diligenles, *,gr.— unmanariggvai) bairauja —
redditur. uraftos] cod. A vrakjos, cf. ad
tigvai. —
amantes volunta- Gal. vi, 12. — uspulida) sic uterque cod. X Pro
4.
III, frijondansviljan semanaj
tem suam, gr. omn. ftlhSovot,quod est voluptatem uspulaida.
amantes; Castillionaeo probabile videtur, Golbum III, 13. duvairsizin)cod. A marg. d« ubetamma(sic
^ vm, 17), ad malum.—
;<latinas versiones sequentem in iis pro voluptatemle- pro ubitamma, vid. ad Luc.
f gisse voluntatem; cf. ad Epfa.n, 3. — pau) Cast. X airzjai jah airzjandans) erranles et errare facientes,
I pan. *\gr. omn.; Goth. cum Vulg.
III, 5. jah pans) cod. Ajap-pans. lii, 14. framvairpis) porro (non conttant, uti Cast.
° gr. omn.—jah) sic cod. B; in cod.
lii, 6. 7>aiei|ac recte cod. A; cod. B ct Cast. X interpretaturj,
poei, quae.— du lustum] ad cupidilales, gr. omn. non A utrura jan an jau scriptum sii, Cast. discernere
*7riGuftiai<;, casu instriimentali; caeierumpro lusium potuit.
cod. A X iuslustum,cf. ad loan. IX, 41. iii, 15. usfralvjan\ sic codd. pro usfrapian aut us-
m, 7. ni] non, cod. A c. gr. omn. jan-ni, xul ph. frapvjan, uli Caslillionaeovidetur.
III, 8. pamma—ei] vid. ad Luc. i, 20 et ad Col. i, in, 16. narat/iletnai—garaihtein)Cast. vult notari,
9. cf. Rom. ix, 20 et ad Lnc. x, 5.— »'pnnis~l cod, A garaihleins hoc versu et grsecoinavbpOuat;et Stxato-
' avvn respondere; sed errat ille quidem, nam garaih
nnes.—mambres) gr. 'tup§/>n;.
 «57 AD TITUM I, 1, 2. 8i8
17 baurflos du laiseinai du gasablai du garaihteinai du lalzeinai in garaihtcin. ci ustauhans
iv, 1 sijai manna gubs du allamma vaurstve godaize gamanvibs. veitvodj'a In andvairbj*agubs jah
2 fraujins xrislaus iesuis saei skal stojan qivans jah daupans bi qum is biudinassu is. merei vaurd
3 stand uhteigo unuhteigo gasak gaplaih gawotei in allai usbeisnai jah laiseinai. vairpip mel pan
i haila laisein ni uspuland ak du seinaim lustum dragand sis laisarjans supj'ondans hausein. appait
5 af sunj'ai bausein afvandjand ip du sbillam gavandjand sik. Ib bu andabahts sijais i'n allaim
6 arbaidei vaurslv vaurkei aivaggelistins andbahti bein usfullei. abban Ik ju hunsljada jaU mel
7, 8 meinaizosdisvissais atist. haifst bo godon haifstida run ustauh galaubein gafastaida. babro ban
galagips ist mis vaips garaihteins panei usgibib mis franja in jainamma daga sa raihta statta.
9, 10 appan ni patainei mis akjah allaim paiei frijond qum iss. sniumei qiman at mis sprauto. unle.
demas mis bilaib frijonds bo nu ald jah galaib du baissalauneikai krispus dn galaliai teitus
11 du dalmatiai. Iukas ist mip mis ains marku andnimands brigg mib bus silbin nnte ist mis bruks
15 du andbabtja. abban tykeiku insandida in aifaison. hakul banei bilaip io trauadai at karpau
14 qimands albair jah bokos bishun maimbranans. alaiksandrus aizasmiba managa riiis unbiuba
15 uslaiknida. usgildib imma frauja bi vaurstvam is. bammei jah bu vitai filu auk andsiop
16 unsaraim vaurdam. in frumiston meinai sunjonai ni manna mis mipvas ak allai mis bilibun.
nirahnjai...
INTERPRETATIO.
ctionem, ad institutionem In juslitia, 17. ut perfecius sitbomo Dei ad omne operum bonorum paratus.
iv, 1. Testificor in facie Dei et domini Christi Iesu, qui de.bel judicare vivos et mortuos iu adventu ejus,
regno ejus; 2. praedicaverbum, i.nstaopportune, imporiune, vitupera, adhortare, increpa in omni patientia
etdoclrioa. 3. Fit lempus cum sanam doclrinam non patiuntur, sed ad suas cupiditates acervant sibi do-
ctores titillantes auditum; 4. at a veritate auditum averlunt, verum ad fabulas converiunt se. 5. Verum
lu sobrius sis in omnibus, labora, opus operare evangelistae, ministerium ttium exple. 6. At ego nunc
sacrificor et lempus mei discessus adest. 7. Pugnam banc bonara pugnavi, ctirsum flnivi, fidem servavi;
8. inde autem imposita est mihi corona justiiiae, quam dat mihi dominus in illo die, hic jtistus judex; at
non solum mihi, sed etiam omnibus qui amant adventum ejus. 9. Festina venire ad meceleriler;
1Q. nam Demasme deseruit amans hanc nunc vitam et profectus-est ad Thessalonicem, Crisptis ad Galaliam,
Titus ad Dalmatiam; 11. Lucas est cum me unus; Marcumexcipiens duc cum te ipso, nam est mihi utilis
ad ministerium. 12. At Tycecum misi in Efesum. 13. Pcnulam, quam reliqui in Troade apud Carpum,
veniens affer et libros, maxime memhranas. 14. Alexander ferrarius-faber mulljs me malis affecit; remu-
nerat ei dominus secundum opera ejus; 15. quem etiam tu cave, multum enim restiiit nostris verbis.
16. In prima mea defensionenon liomo mihi adfuit, sed omnes me deseruerunt; ne imputefuirj
ANNOTATIONES.
tetnatsensu transitivo a garaihteins,garaihtein autem iv, 6. rfisuissaij|discessus, cod. A marg. gamaltei'
sensu intransitivo a garaihtei est. nais, dissolutionis.
III, 17. mannagups) homo Dei, f gr. omn.; Goth. iv, 8. papro pan) inde autem, cod. A paproh,
cum Vulg. inde.—vaips garaihteins) corona justitiae, \ gr. omn.
iv, 1. fraujins) domini. ° gr.—xrtstau iesuit) j gr. —raihta) cod. A garaihta, quod multo frequentius
—bi]in gr. xai. — qum) MassmannoI. 1. p. 204 da- est, cf. tamen ad Rom. ix, 33.
tivus, elisione ortus, esse videtur, cujus mirae conje- iv, 10. jah) cod. A jag—.—krispus]sic cod. B cum
cturaeuulla est necessitas, nam bi etiam aliis locis Syr.; cod. A kreskus,° cum gr. — teitus du dalmatiai]
Sic cum accusativo ponitur.—ts] pr., Gotli." zai. Titus ad Dalmatiam, cod. B,
iv, 2. stand) cod. A inslanrf.— uhleigo)sic rectius iv, II. mip mis ains] cum me unus, \ gr. — and-
COd.A, cod. B. ohteigo,cf. ad Luc. iv, 13.— gaplaih bahtjd) desimt cod. B.
gawotei)adhortare, increpa, *\gr. iv, 13. hakul) sic in cod. A, quod Massm.l. 1. p. 1S7
iv, 3. vairpip) Goih. "yup .—dragand sis) acervant sq. conjectura invenit; Cast. X hakga.
sibi, *,gr.; caeterum cod. A gadragand, coacervant. iv, 14. alaiksandrus) cod. A X ataiaiksandrus, de
— supjondans) cod. A sttpjandans, cf. ad n, 14. qua falsa syllabarum repetitione vid. ad loau. IX,
CaeterumGoth. h. I. sensum magis quam verba se- 41.— utgildip) retribuil (a7ro5wo-et), a7roS»>j.
gr. —
qnilur; supjondans enim est accusativus ad laisar- iv, 16. mipvai) cod. A X tnipvasa. ni] Golh.
jant referendus et interpretandum est : quaerunt avroi; aut omisii, aut post \oytaOeinin codice suo
magislros, qui aures° suas delectent. invenit, quanquam in nullo eorum librorum, quos
iv, 4. init. Goth. xat. babemus, sic legitur.

DU TEITAU ANASTODElJ).

i, 1 Pavlus skalks gups ip apaustaulus iesuis xristaus bi galaubeinai gavalidaize gups jah ufkunbja sun-
; 2 jos sei bi gagudein ist. du venai Ubainaisaiveinons boei gahaihait unliugandsgupfaur mela aiveina.
9 INTERPRETATIO.— AD TITVM INCIPIT.
i, 1. Pavlus servus Dei, verum apostolus Iesu Christi, sccundumiidem eleclorum^Deietcognilionem veri-
tatis, qurc secunduni pielatem est, 2. ad spem vitae aeiernae,quam promisit non-menliens Deus ante(en;-
ANNOTATIONES.
Fragmenta hujus epistolaeusque ad i, 10 in cod. p. 18 sq.
B, i, 9 — u, 1 in cod. A legunlur et jam edita sunt Inscripl. anaslodeiji] de hoc vcrbo nihil nisi liuera
in Specim. Ulfilasvartium inedilarum, Mediol.1819 prima in codice superest. CAST.cf. Protegg.
 859 BIBLIOftUMULFILANA VERSIO. 800
3 ib atbairhtida mela svesamma vaurd sein In mereinai sei gatrauaida ist mi§ bi anabusnai nasjaiidis
4 unsaris gubs. (eitait valisin barna bi
gamainjai galaubeinai ansls jah gavairpi fram guba auin jah
5 xrjstau iesu nasjand unsaramma. in bizozei vaihtais bilaib bus In krelai in bize ei vanata atga-
6 raihtjajs jali gasatjais and baurgs praizbylairein svasveik bus garaidida.jabai wasist ungafairinonds
7 ainaizos qenais aba barna babands galaubeina ni in usqissai ussdureins aipbau ungawairba. slialup-
ban aipiskaupqs ungafairinops visan sve gups fauragaggja ni haufahairts ni bihaiija ni bvairbs ni
8, 9 veinnas ni slahals ni aglaitgaslalds. ak gastigqds bleips andabahls garaihts veihs gabaurbs. an-
•danemeigs bi laiseinai vaurdis triggvis ei mahteigs sijai jah gablaihan in laiseinai bailai jap-pans
10 andstandandans gasakan. sind auk managai ungawairbai lausavaurdai lutondans bishun b»i tis bi-
11 maita. banzei skal gasakan baiei gardins allans usvaltjand laisjandans batei ni skuld ist in ifaihu-
> 12 gairneins. qab auk sums ize sves ize praufetuskretes sinteino iiugnjans ubila biarja vambqs latos.
13, 14 so ist veitvodei sunjeina in bizozei fairinos gasak ins wassaba ei hailai sijaina Iii galaubeinai. ni
15 alsaiwandans judaivjskaize snilli j'ah anabusne manne afvandjandane sis snnja. abban all brain
brainjaim ip bisaulidaim jah ungalaubjandam ni vaiht hrain ak bisaulida sind ize jab aha jah inip-
16 vissei. gup andhaitand kunnan ip vaurstvam invidand andasetjai visandans jah ungalaubjan-
ii, 1 dans jah du allararaa vaurstve godaize uskusanai. ib bu rodei batei gadof ist pizai hailon
laiseinai
INTERPRETATIO.
poraaelerna, 3. verum; manifestavit tempore proprio verbum suum in praedicatione, quaecredilaest mihi
secundum praeceptumservatqris nostri Dei, 4. Tito, dilecio fllio, secundum communem fidem, gratia et"
pax a peo paire et Christo lesu servaiore nostro. 5. Propter quam rem reliqui te in Creta, propter haecut'
qefectum corrigas el conslituas per urbes presbyierium siculi egb tibi ordinavi. 6. Si quis esi integer,
unius feminaemarilus, fi|jos habeps fldeles, iion in diffamationeluxuriae ant non-obeilientes. 7. Debetque
eiiim episcopus irrepreliensus esse, uti Dei dispensator,iiori superbns, non jactator,l.noniracundus, non vino-
lentus, non percussor, ppn turpis-lucri-studiosus; 8. sed liospitalis, benigims, sobrius, justus, sanctus,
modestqs, 9. curans secundum dpctrinam verbum (IdeJe,m poiens sit ct cbnsolari iri doctrina sana et hos
rfejuclantesarguefe. 10. Smit enirii mnlti non-pbedlentes, vanfloqui, seducentes, maxime hi cx circumci-
sione, 11. quos debet arg;uere; qtii domqs loias subvertunt, docentes qnod non debitiim estpropter lucri-
tqrpis-cupidilalem. 12. Dixit eniiri qujdain eorum, proprius eorum propheta : Cretes sempfer mendaces,
nialas bestiae, venlres pigri. 13. Hoc est testimonium veroni, proptier quam causam argue eps severe, ut
sani sint in fide, 14. non spectaptes jtidaicas fabiilas et praecepia bomintim avertentium silii veritatem.
15. At omne purum puris, verum maculaiis et infldelibusnon quidquarii purum sed mactiiata sunl eorum
et mens et conscientia. 16. Deum conliteptpr nosse, vertim operi\>usnegant, abominabiles existentes
et non-credentes etad omne pperum boporum reprobati. <|, 1. Verum lu loquere, quod decens est buic
sanre doctririae
ANNOTATIONES.
i, 3. atbatrhttda) sic cod. B; Specim. X atbairhidai rfaij cod. A X tausaivaudai, vid. ad Tira. II, m, 2;
— mela s»e;>animaj temporc proprio, gr. omn. xutpoX; caeterumGoth. "-xai. — ^isftunj desin. cod. B.
iJtotj. i, 11. gardins atlans] domos toias, ^ gr. omn.
I, 4. valisin) sic cod. B ; Specim. X validin, hoc i, 12. auk)enim, ° gr.; Goth. aut cum cod. rf ap,
enim est optato (vid. Cor. II, v, 8; Phil. i, 22), yvh- Mi. yup, aut cum cod. F et G Se legit, sic auk prq
diit autem convertitur per valis, vid. Pfril. iv, 5; graecoSelegitur Rom. vni.10; Cor.l, x, 20; xv, 50;
Tim. I, i, 2; cf. II, n, 1. Col. ii'i, 12. — galaubeinai) cf. auk jah pro Si xai Cor. I, i, 16; II, xm, 9. —,
sic cod. B; Specim. X galaubemais.—jah) pr., gr. kretes) sic cod. pro kreteis, cf. ailLuc. x, 5 et Thesr
e^eof. — xristau iesu) gr. xuptov'IKIO-OO Xptarov. sal. II, in, 17. —biarja\ sic. cod. A; Specim.X »«-
i, 5. pizozei vaihtais) quam rem. gr. omn. TOUTOU.biarja, cf. Grim. Gr. I, 39 (3 edit.). Caeterum cuia
*—in pfae ei) prOpter haecut, gr. omn. Iva ; caeterum haecverba versum heroictim, quem Paulus aposiolus
Cast. y^ jcl. pizeei; sic etiam Neh. v, 18 in pize ei ab Epimenide vate desumpserit (vjd. Blomf. ad Cal»
ni div. scribendum lest. — vanata) sic cod. B; Spe- lim. lov. 8), efficere inter omnes constet, Massm. 1,
cim. )i£ vanfan]. — anrf] sic cod. B; Speciiii.X ana. 1.p.224eliam verba gotliica in ejusmodi versumcom-
— praizbytairein) presbyterium, gr. orim, xpeaSvri- pescere studuit; fecit autem hunc :
pouj, Goth. c. Laiin. — kretns ( n'c! ) | sintei- \ no \ga]- \ iiugnjans | ubila \
6.
i, ungafairinonds)vid. ad Tim. I, m, 2. biar- \ ja.
"
i, 7. iii bihaitja) non jactator, gr. omn. ; caete- ' Medins fidius nre, versus bellissimns-! .
rum Specim. X >"bihalgja; neque signiiical bihaitja l, 13. isf) gr. omi|. anle sunjeina. — wassabd)sic
jurgiosus, uti C.ist. Specira. p. 30 converlit, neque nuncCast. edidil, cunl 4Pec'm- X prussaba edidis-
iracundus (opyi^of), uti Massrii.Skeir. Gloss. p. 137 sel, duae enim litlerae priores incod. exesae sunt;
interpretalur, sed a>a£uv, iactator, vid. Tim. 11, m, wassabaadverbium firmatur ex substantivo wassei,
e
2, qtio loco gemello illud m bihaitja huc ductum ceKorop.ia, Rom. xi, 22 pfutsaha aulem iiihil habet,
esse videtur. quo probetur.
8.
i, gapaurbs) sic cod. B; Cast. X gataurbs, Spe- i, 14. spi//i| sic cod. Apro spille, vid Rom.vn, 5;
cim. X gapair[d\s. Grimra I, 36. **).— afvandjandanesis sunja) sis non
r, 9. faurrfjsj hicipit cod. A. —tiawrrfis triggvis] abundat, uii Cas|. existimat,'sed addito sit Gotbum
verbum fldele , 5 g1"-omn-! caelerum pro triggvis, verba media reddere, etiam Massm. 1.1. p. 123 recfe
n-cla lectione codicis B, cod. A X triggvs, Specim. nionei.
X Iraiggvs.
° i, 16. tts/c«sanaij cod. A marg. ungakusanai,quod
i, 10. mqnagai] Goth. c. codd. itat. — lausavaur- etiamgroecoaSoxipioc respondet.vid. Cor. II,xiu, Ssqn
 8P1 AD FILPMONEWM-23, 862

DU FILEMAUNA.

11, 12 — ib nn pns jah mis [bruks. panuh Insandida. Ib bu ina bat-ist meinos briists andnim.
15, 14 paneiikvilda at mis gahaban eifaur buk mis andbahtidedi in bandjom aivaggeljons. ipinupein
15 ragin ni vaiht vilda taujan ei ni svasve bi naupai biub bein sijai ak us lustum. aufto auk dupe af-
16 gaf sik du weilai ei aiveinana ina andnimais. ju ni svasve skalk ak ufar skalk brobar liubana us-
17 sindo mis ib wan filumais pus jah in leikajah infraujin. jabai nu mikhabais dugamana andnim pana
18 19 svemik. ip jabai wa gaskob busaibbau skula ist pala rais rabnei. ik pavlus gamelidameinai handau
20 ik usgiba ei ni qibau bus batei jap-puk silban mis skula is. jai bropar ik peina niutau In franjin
21 anaprafsiei meinos brusts in xristau. gatrauands ufhauseinai beinai gamelida bus vitands balei
22 j'ah ufar patei qiba laujis. bijandzub-ban manvei mis salipvos venja auk ei frairlibidos iavaros fra-
23 gibaidau izvis. goleib puk aipafras sa mibfrahunbana mis in xristau iesu — —
INTERPRETATIO. — AD FILEMONEM.
U. — verum nunctibi etmihi utilis. 12. Hunccemisi; verum tu eum, id est mea yiscera, excipe ;
13. quem egovolui apnd me retinere, utpro le mihi riiinistraret in vinculis evangelii. 14. Verum sina
tuo consilio non quidquam volui facere, ut non sicuti secundum necessitatem bonnm timm sit, sed ex animi-
promptitudinibus. 15. Forsitan enim ideo delulit se ad tempus, ul aeiernumeum excipias, 16. jam non
• sicuti servum, sed supra servum, fratrem dileeium, maxime mihi, verum qiiam multb magis libi el in carne
et in domino? 17. Si igitur me - habes ad socium, excipe hunc uti me. 18. Verum si quid nocuit libi aut
debitor est, boc raihi imputa. 19. Ego Pavlus scripsi mea manu, ego reddo, ut nori dicam libi, guod et
lui ipsiusmihi debitor es. 20. Profecto, fraler, ego te fruar in doniino; refice mea viscera in Christp.
21. Confidensobsequio luo scripsi tibi, sciens, quod etiam supra quod dico facis. 22. Simulque vero para
: mihi bospitium; speroenira, ut per preces vestras doner vobis. 23. Salutat te Epafras, bic concaplivus
; tnthi in Ghrislo lesu
ANNOTATIONES.
Quaede hac epistola supersunt, in solo cod. A lans sijaip, res debita genitivopomtur. De accusa-
«continenlur. tivis, similiterita positls, cf. GrfmitiGr. IV, 755sqq.
i 11. panuh) Cast. existimat, Gothum pro bv legisse 22. bijandzup-\ unde hoc verbum ductuni sit et
oviv; sed hujus conjecturaenulla est necessitas, pa- quid yere signilicet, adbuc dubium est. Casl. Spec.
nuh pro.panet dictum est, uti saepius, vid. ad Joan. p. 31 comparat anglosax. biqeondan, angl. beyond,
vm, 26, ubi adde Luc. xvi, 20• xvn, 12. —iinsan- et convertit per pratterea; Grimm Gr. II, 127*) a
rfidal misi,gr. ivevep^/a. verbo bijan (i. e. praeterire, transire, progredi) du-
12. meinos brusts] mea viscera, cod. A marg. cit, etgeniiivum participii anomaluraesse etpro ad-
meina h[air]pra, quod idem significat; lilteras air, verbiq positumpariter, utterius, m-aitefeasignitkare,
eum membranaeparte abscissas, Cast. probe resti- existimat. Si bijands vere est participium,quod non
luit, vid. Cor. II, vi, 12. dubilamus, etiain nominativus esse polest (Grimm
14. piup peintijui) cod. Aet Cast. X piupeinssi- atiiein genitivumaut pluralis accusativumesseputat),
jai, modo omissa liltera p propler sequentem eam- ad subjectum enuntiati referendus, hoc sensu: per-
tlem (vid. ad Marc. x, 44), modo falso duplicata lit- gens, addens para mihi hospilium; sic pro adverbiis
tera s. — us luslum] cod. A rriarg. gabaurjaba (liben- gra;cis Gothus parlicipia ponit: Cor. I, xvi, 10 et tai-
ler), quod saepiuspro hSso>;positum est, vid. Marc. mattpaiusunagands sijaiat izvis,gr.afb§o>;yivnrai.
vi, 20; XII. 37; xiv, 65; Cor. II, ix, 15. Thessr I,n, 13 neis aviliudom gupa unsveiban-
. \§;puk silbanmit skula is] notandum est, ad skula dans (sic pro editq untveibandanein cod. jegiiur)
it, pariteraique nos hndieque loquimur, accusaiivum gr. aSta^etTtTo»,-. sic v, 17. AJiis autem Ipcis atpx,
essepositum, quasi illud esset verbum transitivum; quod gr. h. 1. babent, gothice est satndhaPs. tiii, 3,
hoin. aulern xm, 8. tii ainummehun vaihlais sku- Col. iv, 3; Thess. I, v, 10, autsuns TheSs. I, iv, 17;
 FRAGMENTA

VETERIS TESTAMENTI.

I. PSALMORUM FRAGMENTUM.

LHI,2,3 . . . saei frapjai aippau sokjai gup. allai usvandidedun, samana unbrukjai vaurpun.
l.NTERPRETATIO.
1.11',9. . . qtii intelligataut requirat Deurn. 3. Omnes declinaverunt, simul inutiles facti-sunt.
ANNOTATIO.
Psalm. Si Gotbi reliquos veteris Tcstamentilibros 42 gap frauja du fraujin meinamma:sil uf taihtvo%
HIsermonemsuum conversos babebant, (vid. Pro- meinai, unle ik galagja fijands peinans fotubatndfo-
tegg. col. 463) ctiam librumPsalmorum (bokospsal- tive peinaize, ubi Evangelislacum Septuaginia (Pg.
moLuc. xx , 42, cf. Eph. IV,8 cod. A marg.) tr.ins- cx , 1) omnibus verbis concinit. Nam certum est,
lalum iis luisse, certum putari posse existimamus, interprelationem veteris Teslamenti a Gotbis non q
maximecnm Sunja et Frithila, sacerdoies gotliici, codicehebraico factam esse,sed ex illa iranslationa
iis operam suam impendisseferantur (Massm.Skeir. grreca, maxime ex co illitts textu, quem Complu-
p. 88*). Illius quidempsalmorum translationisnunc tcnsis editio continet, ant ex Vulgaia, versione la-
habemusfragmenta; nam illorum locorum, qui inde tina, qtiaecum texlu Complutensi ex eodem fontq
in novo Teslamento allcgantur, intefpretatio ducta fluxit; vid. Prolegg. col. 479. In hujus senientiai
est nou e psalmorum libro ipso*,«ed e graeco novi fidemafferri potest etiam nosirum fragmentum psal-
Testamenti textu , vid. Eph. iv, 8, uhi Goihtis£cum mi L.UI,2, 3, quod edidimus e Sfteir. p. 37; id,
Apostolodicit: ussleigandsih hauhipa usltanp hunp eiiim a verbis hebraicis discrepans cum LXX.conci-
tah atuhgaf gibot mannam, cumpsalm. LXVIII,19 nit. Ad singjulaverba hujtis fragmeiili nihil est no-
4va6«<;et<r v^o; nxpdko>revau;aixpa\u>aiav'e\ a 6 e ; tamlum, nisi Massmannump. 37,—versionemgraecam
SojotaTa ev avOprJ-wdicalur. Sic. Joan. xui, 18 sa«i pressius sequeniempro intelligat requirat — minus
malida mip mis htaib ushof ana mik fairzna seina. accurate est (imo sit) intelligens— requirens con-
ubi Clfilasrecedens et ab Hebr. et a Septuag. (Ps. vertisse.
XLI,10) c (exlu graecoEvangelislaehausit. Luc. xx,

II. FRAGMENTUM LIBRI ESDR^.

11,8,9,10,11 hunda • m; e • • sunjus zaxxaiaus • w • j • sunive banauis • Jx" • m [• b • sunivq

12,13, 14 babavis • x • k • g^suniveasgadisbusundi • w • u • q • sunive adauneikamis • x • j • q • su-
INTERPRETATIO.
II, S (non)genli XLV;9. filii ZachchaeiDCCLX ; 10. filiorum BanaviDCXLII.1U filiorumBabavhi
bcxxm ; 12. filiorum Asgadis mille DCCLXXVI ; 13. filiorum AdonicamisDCLXVI ; 14. filiorum Baggesi»
ANNOTATIONES.
Etdr. n, 8 — 27 versus adhuc ineditos Castillio- bus socpinsGothus pro nominativo utitur genitivo,
naeus nobis edendos liberalissime tradidit.de co- de quo usu post numeralia vid. Grimm IV, 741 seq.
dicis atitem conditionebaecscribit: <Mirtimin hac — banaiiis) Castillionaeoin cod. baggavis scriptura
pagellanumeria lexlu graecosaepiusdiscrepant, cum esse videbatur; lectionem editam Gothus postulat Sept.
pageilajam edita passim concordent. Nonnunquam Bavoui,cf. hebr. et Vulg. Bani. Si Compl.
quidem fieri potuit ul male legerim, sed boc plus secutus est, pro banauis scripsit banaiins. illa enim
quam semelet iterum mihi accidissevix crediderim , habet Bavea
nam siimmam in leclione curam adhibui. Idem di- n, 11. frafraiiis]cod. X babaavis, littera a falso
cendum est de nomitium scriptura et quod Gotbus duplicata, cf. Tim. II, iv, 14. sic etiam vs. 25 ka-
pro graecovtot (tunjut) etiam genilivumtunive (vid. reiapiareim legendum est pro lectione cod. kareia-
ad vs. 10) et vairosponit, quae certo suut certiora. piaareim.
Nolotamen dissimulare, pngellam omnem ita esse ii, 12. pusundi] Cast. legit pusund, sed rcciam
rescriptam (cf. Prolegg. p. 493), ut lineae recen- lectionemin cod. existere speramus, litterula enim
lioris scripluraelineis veteribus imposit:c sinl, ne- t legentis aciemoculoruin facile effugere potesl. —
que illarum ulla pars perspicue appareat. > Yersus u • q • ] LXXVI , gr. et Vulg. Siio( • k • b • )."
e"xoo-t
28 — 42 jam editi sunt io Specim. p. 2.
n, 13. adattneikamis)quia Sept. habenl 'ASo>vtxa,u
•n, 9. zaxxaiaus) Sept. luxyov, Vulg. Zachai, exspectabas
Goth. quasi legisset in codice suo Zaz/aio-j, hoc adoneikamis,sed vid. ad Tim. 11. i, 5.
i enim respondel formaeeditae, vid. L. xu ,2,5. n, 14. baggeisis]sic legit Cast., sed sine dubio
Forlasse secundumCompl.Zax^aa scribendtmi est falsum; Sepi. Vayovi, Vulg. et hebr. Beyvai, for-
tasse h. 1. scriptiim est • •
1.baggauit.— j q •] LIVI,
taxxaiint, cf. ad vs. 16. • •
ii, 10. lunive] Qliorum, sic nunc ct in sequenli- Sept. et Vulg. LVI( n g •).
865 ESDRJE II, 15—42. 866
• • • • •
15,16 nive baggeisis tva jSusundja j • q • sunive addin v n d sunjus ateiris-sunaus aizaikeiins
• • • • •
17,18,19 niuntehund jah • h • sunive bassaus • t • 1 • g sunive iorins r i b sunive assaumis
• • •
20,21,22 • s • k • g • sunive gabairis • q • e • sunive baiplaem • r • k • g • sunive naitofapeis r m • q
• •
23,24; 25 sunive anapopis • r k • h • sunive asmobis r n • h • vairos kareiapiareim jah kafairi jah
• • • • • • •
26,27,28 berob • w • m • g vairos rama jah gahaa x i b vairos makmas r k# b vairos bai-
• • • • • • •
29,30,31 pilis jah aai • s • k g • vairos nabavis n b sunjus makeibis r n q sunjus aillamis
• • •
32,33 anparis pusundi • s • n • d • sunjus eiramis • t • k • sunjus lyddomaeis jah anos w • k e
34,33,36 sunjus eiaireikons • t • m • e • sunjus sainnains • g • pusundjos • x • 1 • jah gudjans sunjus
• •
37,38 aidduins us garda iesuis niunbunda • u • g • sunjus aimmeirins pusundi n • b sunjus falla-
39,40 suris busundi • s m • z • sunjus iareimis pusundi • i • z • jah laivveiteis sunjus iesuis jah
41,42 ,kaidmeielis us sunum odueiins • u • d • sunjus asabis liuparjos • r • n • h • sunjus dauravard»
sunjus saillaumis jah sunjus atcr ....
1NTERPRETATIO.
duo millia LXVI; 15. filiornm Addinis CDLIV ; 16. filii Aiiris, filii Ezecia; nonaginta et vm; 17. filiorum
Bassi cccxxxin; 48. filiorumlorae cxn; 19. filiorum Assomis ccxxm ; 20. filiorum Gaberis scv ; 21.
. filiorum Bethlemis cxxui; 22. liliorum Neiofalhis cxxxxvi; 23. filiorum Anathoihis cxxvm ; 24.filio-
rum Asmothis CLVIII ; 25. viri Cariathiarim et Caferi et Beroth DCCXLHI ; 26. viri Raina et Gabaa DCXH ;
27. viri Macmas cxxn ; 28. viri Beihilis et Aai ccxxiu ; 29. viri Nabavis LII; 30. filii Macebis CLVI ;
31. lilii Ellamis alterius mille C.CLIV ; 52. filii Eramis cccxx ; 33. filii Lyddomais et Anois DCCXXV ; 34.
lilii Iericonis CCCXLV ; 35. filii Sennaae111millia DCXXX ; et sacerdoles: 36. filii Edduaeex domo Iesuis
nongenti LXXIII ; 37. filii Emmirae mille LII; 38. filii Fallasuris mille CCXLVII ; 39. iilii larimis mili«
xvii; 40. et Levitas: filii lesuis et Cedmielis de filiis Oduiae LXXIV ; 41. filii Asabis, canlores, CLVIII:
42. lilii janitorum ; filii Sellomisel filii Ater...
ANNOTATIONES.
II , 15. pusundjd) notandum est,^5usunrf,quodaliis n, 24. •rn-h ] CLVIII,Sept. et Vulg. rtaatxpuxovrtt.
locis genere est feminino, h. 1. neutrorum llexionem rpet; (-m'q-).
sequi; pariter Islandis pusund, antea uli femininum n, 25. vairos) viri, Sepl. et Vulg. vtot. sic vs. 28
inflexum,. postea neutrum factum est, vid. Gr. I, el29.— kareiapiareim) vid. advs. 11.—kafairi]
764. — addin] rairum est, quod forma sine termi- sic Cast. legit, sed sine dubio falsum est pro kafua,
natione posita est, exspectabas addinis; attainen in- nam Sept. Xuftpu ct Vulg. Cephirahabent.
fra vs. 21 eliam baiplaem pro baiplaemis. n, 20. uatros]vid. ad vs. 25. — •ii-] xn, Sept,
n, 16 sunjus) sic legendum est, cod. X sunaus, et Vulg. efxoo-ter<;{•kmam).
quod mendum, si vere ita—scriptum est, cx eodem n, 28. aai\ sic Cast. edidit, sed ea Icctio nequ<
verbo sequenli ortum est. sunaus aizaikeiins] filii cum Sept. (Ata)neque cumComplut. (Ai) concinitj
Ezeciae, hebraicum ffipTrpb, quod Sept. ad verbum forlasse legendum ai, cf. ad vs. 11. — '»•] cc, Septi
per r<5*E?extaet Vulg. per: qui ex Ezechia erant, rerpuxbatot(•!>•!;Goth. cum Complul.
dederunt, Gothus. scriptoris cogitationem optime n, 29. «airosjvid. ad vs. 25.
assecutus et voluntatem interpretalus probe con- n, 31. aillamtsanparis] Ellamis alterius, Sept.'H>«*
verlit. Caeterurapro aizaikeiinsCast. X aizaikeiiais; pup. Goth. c. Complul. Caeterum pro aiilam exspe*
nomina propria in — a desinentia , goihice flectun- ctabas ellam, sed. vid. ad M. vm, 28.
tur, uti emendavimus, vid. 35 sainnains. 40 odu- n, 52. eiramis] Sept. 'alup.; Goth. c. Comolut,'
eiint. Neh. vi, 18 taikaineiint, aieirins, barakeiins, 'Spup. Caeterumcod et Cast. X eeirathis.
al. propterea etiam mutandum erat vs. 18 iorisis in n, 33. lyddomaeis)an hoc rectum sit, dubitamus,
—
jtdrint, et 36 aiddunis iu aidduins. niunlehund) certe neque cum Sept. (AoSuSi),neque cum Complut.
•ic legendum est, cod. X niunhund; cave autem (AoSaStS) —
concinit. anos)gr. 'flvto.
legendumesse exislimes niunhunda, nam non non- II, 55. sainnains) Cast. Spec. yiainnains, librarius
genti erant• illi,
•
sed nonaginla.
•
enim s ab iniiio praetermisit, quia verbum praece-l
li, 17. / g ] XXXHI , gr. et lat. xxin, (• k y). dens in eamdem lilteram desinebat, vid. ad Mc. x,
u, 18. iorins]Cast. X iorisis; vid. ad vs. 16. Casl. 44; crcierum — iins,punctis distinclum, Cast. nune
in hoc codicesi seepiuspro n Iegil, vid. praecipuead in cod. legit.
Neh. v, 18. n, 36. aidduins) Cast. X aiddunis, nam gr. 'leSoui,
II, 20. 'u']de hoc signo, non liltera, sed episemo, vid. ad vs. 16. — us gardd) ex domo, gr. T<3OTXM,
graecoxonxa respondenteel numerum nonagenaritim Vulg. in domo; cf. vs. 40 et ad vs. 16. — iesuit) it.
significaute.inGramniaMcaexponetur;iniereacf. But- 1. librarius scriptionecompendiaria (tuts) non utens
imann.Gr. Gr.I, p. 12.Anm. 5;Matthi;e Gr.Gr. 1, p. omnes lilteras scripsit, quod banc ob causam fecit,
22,24,SchneiderFormenl. d.Lat. Spr. I, p.322.etde quia h. I. non de Iesu Chrislo agitur, sed de alio ho-
forma episemi graeca, gothicaesimili, Bast ad Gre- mine cognomini, sic vs. 40 et Col. iv, 11. Sic etiam
gor. Cor. p. 82. Cast. non satis curate distinguens gup in plurali (Zahn ad Joan. x, 34) et frauja, ubi
scribit u. PariterGolbi alteroepisemo 1\ quodgraece ^iion de Christo dicilur, plene scribuntur.
aupms. auv vocalur, ad significandum nongenteua- n, 38. fallasuris) sic ediditCast., gr. iaaovp aut
rium numerum uluntur, vid. Prolegg. pro quo taaaovp, quodgothice est fassuris; lectio codicis, in
signo, cu.minfra vs. 36 niunhunda numerale positum quo a et / diflicile distinguuniur, eodem modo prta
sit,Cast. exislimavil,Gothoshunc numerura non nisi esse videtur, quo supra baaaiplaem pro baiptaem.
numeraliverbo exprimere. n, 39. iareimis)Sept. 'Upipi.Golh. cum Vulg. Ha-
u, 21. baiplaem] cod. X baaaiplaem; pro lermi- rim (Complut.Xa^t^) legisse videtur. — •!•«•]xvii.
natione — emdebebat esse— aim; sed uc goihicum Sept. irtra, Goth. c. Complut.
e longum pro brevi e graecoeliam in tertius Rom. n, 40. Kaidmeietis] gr. xuSuthl,r Goth. c. Vulg.
xvi, 22 (TspTtof);iared L. m, 37 (lupiS) ponitur. (Cedmihel).
Caelerumquod baiplaem sine lerminatione dicitur, H, 41. sunius asabisliuparjos] liiii Arabis canlores,
vid. ad vs. 15. Sept. Vulg. hebr. ot aSovTejuiot 'Ao-a<j>i—n,/r] LVIH
u, 22. nailofapeis) Sept. Vulg. NsTwya, Gotb. c. . Sept. Vulg. hebr. etxoo-tOXTW (•k-h-).
—
Complut. NSTo»pa8. •rm-q-] cxxxxvi, Sept. et n, 42. sunjus) sec,— cod. X stoiaus.quodjamCast
Vulg. jrivTiixovTix'^ ('t'q'). Soec, recte monuit. jah] et,' Sept. et Vulg.
8J7 BIBLIORUMULFILANAVERSIO. 868

III. FRAGMENTUM LIBRI NEIIEMLE.

T, 13 .... jati qap alla gamaiubs amen jab hazidedun fraujan jah gatavidedun bata vaurd alla so mana-
14 gei. jah fram pamma daga ei anabaub rais ei veisjaufauramapleisize in iudaia frarajera 'k* uhd jer •!•
jah anpar artarksairksaus piudanis *i'b- jera ik jab broprjus raeinai hlaif fauramapleis meinis ni uia-
15 tidedum. ip fauramabljospaiei veisun faura miskauridedun po managein jah nemun at im hlaibans
jah veinjah nauhpanuh silubris sikte *m*jali skalkos ize .fraujinodedun pizai riiahagein ; ip ik ni
16 tavida sva faura andvairbja agisis gups. jali vaurstvpizos baurgsvaddjaus ni svihpida jahpaurp ni
17 gaslaislaldjah bivos meinai jab allai bai galisanans du pamma vaurstva. jah iudaieis jah pai faura-
mapljos *r*jah *ir gumane jah pai qimandans at unsis us piudom paim bisuiijane unsis aua biuda
18 meinamma anduumanai veisun. jah vas fraquman dagis wizuh stiur *a- lamba gavalida -q* jah
gaitsa gamanvida vas mis. jah bi • i • dagans gaf vein allai bizai iilusnai [jah allai pizai managein ]
jah allamma po alla blaif fauramapleis ineinis ni sokida in pize ei ni kauridedjau bo managein iq
INTERPRETATIO.
v, 15...., et dixit omnis coetus: amen! et laudaverunt dominura etfecerunt hoc verbum omnis hic popu-
lUs. 14. Ei ab hoc die, quo praecepit mihi, ut essem praefectuseorum in ludaia ab anno xx usque ad anuum
Xxxetalterum Artarxerxis regis, xu annos, ego et fralres mei panem praefecturaemeaenon comedimus.15.
Verumpraefecti, qui fuerunt ante me, gravarnnt bunc populum et acceperunt,ab illis panes et vinum ei
etiam argenti siclorum XL,et servi eorum imperaveruut huic populo; verum ego non feci sic coram facie
timoris Dei. lt>. Et opus hujus muri non prohibui et agrum non acquisivi et servi mei et omnes hi collerti
ad hoc opus. 17. Lt ludaeiel bi pncfecti c et L virortiiri elhi proliciscenies ad nos ex genlibus bis circum nos
adraensam ineam excepii erant. 18. Et erat consumptum die quovis bos i, arietes elceti vi, et tiircusmaratug
•ral mihi, etiii x dies dedi vinum orani huic mulliludini [el omni huic populo] et omnihahc omnempanem
AMOTATOIINES.
Nehem. Hoc fragmentum editum est in Specirn. Ta TtatSupiu— ixvpievauv.— gups] Dei, sic Gotb.
f. 4 — ti. CiiinSept. elVulg., quanqtiam Compl. r.vpiov.
v, 15. alta gatnainps] paulo post Golh. dicit atla v, 16. «aursfv — svinpida)opus—prohibui, Goth.
lb managei, qui usus articuli post atts pnnendi n*e- contempia aucloritale Coinplm. (e'vepyo>rov Tei^ov;
quehtior est (Grimm. IV ,-391), tamen vid. Mc. xi, ToiJTwv ixpurnaa) et Vulg. (quin poliut in opere muri
18 nlla tnanagei. Griinm. IV, 515. — fairidedun]fe- mdifieavi),ad Sept. propius accedit, qni convertunt :
cerunt, Sepl. Vulg. hebr. fecit; sic Gotlius post no- evi'pyo>rav reix<>v;TOUTUV bvx ixpurnau. — jah] pri
mina collectiva verbo plurali uti solet, vid. Grimin. et," Sept.; Goth. c. Vuig. et hebr. —jah pivos tnei-
!V, 191. — paia vaurd° — iimnagei] ] omnes libri; nai) et servi mei, ° Sept.; Goth. c. Complul.; omit*
tieterum alla (omnis) omnes. titautein Hei (jainar) post gatitanans, qnod omnes
*
v, ll.jah] pr. et, Sept.; Goth. c. Compl. (xaiyt). habent, et cum Sept. et Vulg. legit e7rtpro ota.
*i- pamiha aaya et] vid. ad L. l, 20. — ei veisjaufau- v, \l.jahpai lauramapljos)eitii praelecti,"Sepl.J
Goth. c. Compl.; sed praeter hanc aucloritaiem cum
rama^/eis]Casi.X,e'iueisi dufauramapleis, vid. Lbbe Sept. 'r — °
inseril jah (et). pai) sec. hi, omnes
veilr. zur Textbertchl. der Skeir. p. 35 *). Caeterum post.
—
Uepl. scribunt: elvat etf.apyovra, quod est golhice gr. " et et lat. anrf/iutnanai veitun) cxcepti erant,
I)t8andu fauramapljn, vid. Col. iv, \\patei vesuuniis Sept. hebr., cf. Vulg. quaj erant nddit.
du gaprafsteinai; et propler hanc differentiam e. v, 18. vat fraquman) eral consuraptum, Gotb. ne-
cum gr. et hebr. (Ytvofitevov), cum Vuhj.
quott ei posl anabiudan pohit pro infinilivo, quem que neque
frraebentGr. ct quo Golhus cuin Graecisposl boc ver- (parabalur) concinit. -—unzuA] quovis —
, omn. ipiut
biim omnibtls aliis locis uti solet, vix est dubium, {ainis),° sed — probe Gotbusconvertit.
• • -a-]—Goth. c.
quin Goilius e Vulg. (ut esteni dux) converterit. — hebr. sic cod.
xai. gavulida q ) *,omn. libri.
teste Cast. exspectabas gaitja. — gaitsa)
xniudaid) in ludxa f oniiies iibri ev yn 'touSa, quod ° dagansj
lesltn iudaia/anrf, vid. Mc, i, 5; cf. L.in, 1. — Goth.[ev iraa-t, inserit autem atlai ante^t«ai fiiusnai
und) ante contra omiiium
Sept. hebr. xat «ut; Goih. c. Vulg.— anpar) Cast. eigaf nisi
(dedi) vein,
—
aucioriiatem,
)&C•t,'n-Ttii).uli rios edidimiis, iii cod. seriptum esse cod.,quod Yulg. inlra trtbuebamaddit. /j/usnail,sic
"yideii, Cast. ipseriuiife dicit; cehe aliter scribinon Cast. X fiiaisiai. Cailerum cum quae subse-
potest. — artarksatrksdus) Sept. liebr. 'kpOuazaOu; quunlur, jaA altaipzai managein (etomni huic po-
Goth.c. Viilg. ^- piudahis] regis, °Sept.; Gotli. c. pulo), in niillo aliolibro leganttir, non «'st dubium
quin duas lectiones in textu mixtas habeamos, qua-
Coiripl.— -i-b' j.era) xii arinos,' omn. libii. — hlaif rumaliera
— matiiedum) panem —coiiiedimus, Sept. (3i«v«0- (filusnai, m\hOei)textui graeeomagisac-
TWV oyxTiayQV. Goih. C Compl. K^TOV rh; nyepoviu; commodata est, ubi ad iniiltiiudinem vini refertur,
pov ov/.efayopiv. dequain textu sermo est; altera autem (managein)
v, 15. ip — nianafleih]Verum — populum, Sept. magis consentit camReetius ratione, qua inlerpres sensum
>miru; piar xa; WfwTiXf, at npb spmviSapvvaveir' au- scriptoris accepit. esset, si legeretur att irt
tovi;. Gotll. C. Coinpl. ot Se apvovTSfoi sptnpoaOiv ( *ou pizai filusnai jali atlamma po alla hlaif) sicedi-
inl TOV^adv.— hlaibans — eeinj panes — uitCasi., sed certo falsa est leclio; quid enim primum
••Sa/svivixv
Vinum, Sept. Vulg. evapToic— sy O"VM, nimirum ad altamma significat et cui verbo textus respondei?
deinde hlaifs est geriere musculinum , non femini-
verbum reddentes hebr. DnSa ; Goth. probe conver- •num; lum si articulus cum alts junctus poniiur, lo-
—
lil. jah nauhpanuH)etetiara.gr. taxarov. —sikle) cum habet aut post alls, nut si pra.cedit, alls post
ftidorum, Sepl. SiSpa/fta, Goth. c. Coinpl. aWkov;. substantivum ponilur, vid. Griruni. IV, 518 sq. Po-
— skalkot — fraujinodedun] servi imperaverunt, streiuo, si vera esset iectio edita/inteipres,
— «iovuutiJovTCK, quaein
Seot. *xTiTiva>ix«vot Goih. c. Comp,. graec. (x«i<rvvTOvT«t;j et Vulg. (insuperet) suut>,ni
 m • . NEHEMIJEVl|, 14—VII. 1. 870
vi,14,45 paim vaurstvara — — —.. . te baiei prafstidedun mik. jah ustauhana varp so baurgsvaddjus >a.
16 jah -k- daga menops ailulis -a\ dagejah -b* jah varp sve hausidedun fiands unsarai allai jah ohte-
dun allos biudos bos bisunjane unsis jah atdraus agis iu ausona ize abraba jah ufkunbidun Jiatei
17 fr.im guba unsarammavarp usfullibs bata vaurslv. jah in dagara jainaim managai veisun pize reik-
18 jane iudaie baiei sandidedun aipisttllaiisda lobeiin jah lobeias du im. managai auk in iudaia ufaip-
j.aiVeisunlmma, dnte megs vas saikaineiins sUnausaieirins jah ioanan sunus is naui dauhtar inai-
19*sauiiamis sunaus barakeiins du qenai. jah rodidedun diiImrna in andvairbjaiiieinamma,jah
vn, 1 vaurda meina spillodedun imma jah aipistulans insandida tobeiasogjan mik. jab varb sve gatim-
ridavarp so baurgsvaddjusjah gasalida hatirdins jab gaveisodai vaurpun dauravardosjah liuparjos

INTERPRETATIO.
praefecturaemaenon quaesivi,propter haecut non jjravaremhunc populurain his operibus... vi, 14. —
(proplie)tarum,qui exliortatt-sunt me. 15. Ei perWcWseral bic iinurus v et xx die mensis Elulis L diebus
el it xvi el factum-est, ubi audivcrunt inimici nosiri omnes, et timuerunt omnes gentes hae circum nos, et
ceeidit timor in aures earum yehenienter et cognoverunt quod a Deo nosiro fuit perfectum hoc opus. 17.
Et iil diebus jlllsWujti erarit lioriimregum ludaeoriim,qui miserhnt eplstolas ad Tobi»m Cl Tobias ad eos.
18. Mtilllenliri irt liidrea jttrati erant ei, hahi gertererat Seeeniae, filii Eirae,et loataah,filiui ejils, duxit
filiam Mesoilamis,filii Baraci.e, uxorem. 19. Et locuti-sunl ad eum (periinentia) in praesentia mea, et
verba mea nuntiarunt ei, et epistolas misit Tobias, ierrere me. vn 1, Et factum esl, ubi aedificatusfiiit hic
ANNdTATlONES.
nus curate ne dicamus sine sensu converlisset. Ac- genere heutrunl pertinet; sicvero saepius, maxime
m si praedicalumpraecedit. Gai. n, i<6vairpip aaraihtt
cedit aulem, quod incodice nou atiamma, sed alla ainhun leike; Skqir. 40,) 4, naudipaurfts vasjah ga-
scriplum est, qupd Castillianaeocompendiumpro al- dob — anpar (geriereneutrum; aliter neiilruni prae-
lammaesse videbatur. Si considerainuslexlum Vtil- dicati ad nomiha fcminina refertdr: Gal. v, 11 ao-
gataJ, quairiGothus contemptagraecorumauctoritate lauran ist mdrzeins. Eph. lil, 10 kannip veti — sa
non semelsequitur, abest apud Gothumet alia mulla, handugei; aut masculinum, maxime si substantiya
intuper et (xat avy TOUTOII;), id autem facili negotio in-s innituntur, uti Roni. vu, 8 et 11 levnimandsfra-
etiam noslro restituere possumus, si pro solcecale- vaurhts. Quod Sk. 49, 17 legilur fisdnrfin t'diniai, id
ctione edita SCribimusjdh dita mip paim jah (et pro visandein esse, ad Tim. I; i, 4 monuimug. Prae-
oninia; cum his etiam). —hlaif) paueni, Sept. «/>- ter participia eliam adjectiva et pronominaposses-
xov;; Gotli.c. Complnt.— fauramapleismeinis)prae- siva a nomiiiibussuis gehere. ssepe differunt, de qua
fecturaemeac,Sept. rh; [ILu;; Goth. c. Complut. rh; re in Grainiriaticaexponeirrius.
iytpoviu; pov. — in ^i*e —Jvaursltiam]propter hnec vi; 17. managhi— lm\ multi ^- eos, Gothus ela
— operibus, Gothus sensum magisquam verba scri- graec.(a7roJTO^MV evTt(*wv'toiiSaejrtoroXa/ejropeuovro
ptoris'sequitur, propius tamen ad graec.( OTIpupeia. TrpojTiiSiavxat ai TwSia «OJ^OVTO irpoj avrovir)el a
n Sovktiainl rbv >aiv TOTJTOV) quara ad Vulg. (valde Vulg.(mulix optimatumludxorum epistolwmitleban-
enimattenuatus erat populus) accedit. Caeterura.de tur ad Tdbiamet a Tobiaveniebantad eos)discrepans,
pizeei div. scribendovid. ad Tit. i, S. tamen brevi et eleginii sermoue cogitationem scri-
vi, 14. ...te) praufete Casl. recteexplet. —praf- ptorisoptime assecutusest.
ilidedun) si vere ila in cod. scripfuui est, interpres vi, 18. ufaipjai) Cast. ufaipeai edidil, quod Grimm
sensrimBcTiplbrisplane pervertit; naui Noadiaet Gr. i, 59 (3 edi!.)pro ufaipiai accipiendumessegxi-
alii prophetae,Nehemiamnon consolati nee hortati siimat; sed ue sic quidem iila lectio recle nabet,
sunt (id quod significat.prafstidedun), sed potius nam unde ufatpiai esse debet? Lectio nostra et for-
omnemoperam impendebant, ut ejus consiliummuri ma3inVegritalecommendatur, et qiiod _;'et e saepius
*dificahdi Impfediferit,igitur erant fo§tpi%ovre;l,id a librariis permutahtur, cf. ad Tim. I, vi, 13. Accedit
antem gothice est plahsidedun,vid. Cor. II, x, 9. ei UtCast. ipse nunc conftteatur dubium esse uirum
ni pugkjaima tve plahsjandant izvis pairh bokos(ix- ufaipeai an ufaipjai scriplum sit. — aieiritis) Gr.
jioSetvvu.u;). ° 'VLpv.i,Vulg. Area, cum qub Goth. foriasse legit et
vi, 15. dagd)die, Sept. el hebr.; Goth. c. Vulg. aireiins scripsit, cum litterarnm falsa transpositione
— menops ailulis) Cast. men..., quod lilteras se- cf. ad Joan. xvm, 36. Citm Vulg. etiam ioanan legit,
quenlespropter membranaefissuram legere non po pro quq Gr. 'luvav babenl. *
tqrt; explev)muse lextu graeco('E^oWunvb;)yel po- vi, 19. du imma ] Cast. rfu raodo edidil et Io.
tius e Viilg.trarispositisverbisntensisElul priebente. cum adeo bblitteratum esse dicit, utqure deinde sint
<—d~age jah •b'\*l omn. scripta, legi non possint, videri autem supplenda
vi, 16. allai] sic legendum est, Cast. X allans, verbaquesignificentT« avu.fipovraavrS>,quaelegan»
nimirum praeter all... nihil cognosci potest. iNeqtie lur in Cnmplut, Postea Massin. Skeir. p. 182 post
igiliir opus ,es'i corijecturaminus felici GrimmiiIV, du legit trnina,reliqua explicare nori potuit. Quaeau-
516, qui oprViatiirGothumin llbro suo rtavru; legi^se, tera cum ita sint et di imma a verbooblitterato pen.
qui accusativusab kausidedunpendeat. Caeterumal- dere debeat, verbum illudsignificationemgraeciavp.-
wi omnviibri h?l?ent ante fiands.,— jah) sec. et, fipttv habcre non potest, riam his verbis (dugan, ba-
notanda cionstructio,quam omissa Vulg. auctoritate, tizo visah)ipraeposiiiorfu jiingi lion solet (alia enim
cum Sept. comlininemhabet; Sic)'an in apodosi sse- est ratio Tim. II, n, 14 rfu vaihtaini daug); sed po.
pius ponitur; cf. a'dM. viir, 14. —autona] aures, tius significationeraminus definitam, v. c. periinere,
Sept, hehr. 6?0aXftoff, quapropter Cast. ausona inen- et ipsuruesse potest fuirrinnan.quod cum rfu jungunt
—
dum librariipro augona esse censet. abrabd)Sept. Goiiii, Epli. v, 4. Sic quidem Gothus a Complut.
hebr. post agis ponunt. — ufkunpidun) sic cod. pro {xuiyeT« avpfipovra avrS>e\eyev)et Vulg. ( sed et
usilato ufkunpedun,vid. ad L. vm, 5(5.— usfullips] laudabant eum) aliquanto differt et propius ad Sept.
Mccod., uli Massm.Sk. p. 182 monuit, Cast. X us'~ (xai rov; \byov; avTounaav )\iyovrt;) accedil, sed sic
fullps. Lectioauiera codicisoffcnsionemhahet, quod s;epius inter utrumque lcxlum medius est cf. ad v,
usfuttipt, genere masculinura;,ad vaurstvsubjectum ., 16. — ogjan] sic cod.; Cast. X, otjan.
871 FRAGMENTAALIA'GOtfflCA fJNGUEJ 872
2 jah laivveiteis. jah anabaup ananiin brobr meinamma jah ananeiin fauramapljabaurgs lairusalemi.
3 unte sa vas vair sunjeinsjah ogands fraujan ufar managans. jah qap im ni uslukaindau daurons
iairusalemsund patei urrinnai sunno
INTERPRETATIO.
w urus, et posui valvas et recensiti faerunt janitores et canlores et Levitae: 2. et praecepiAnanise, fratn
IIIeo, et Anauiaepraefectourbis lerusalemis, nam hic erat vir verax et timens dominum super muilos;
3. et dixi eis, ne aperianlur portae Ierusalemis usque dum orialur sol.
ANNOTATIONES.
vn, 2. bropr) siccod.; Cast. X bropri. — iairu- omn. libr. o>;, sed sunt inter graecosqui fr leganl
talems)Ierusalemis, gr. ev'itpotitrdkhp..— vat) erat, — ufar) super, Sept. trupa, GoUi.c. Complut. inrip.

FRAGMENTA ALIA GOTHKLE LINGILE.

MONITUM EDITORIS
(Ex Prxf. ad gtots. partim excerptum).
Praeter ulfilanam Versionem,duo supersunt monumenla, quae, si dubii sunt auctoris, gotbicitatem lamen
haud ambiguara prae se ferunt, Skeireins scilicet et Calendarium gotbicum.Cumautem prioris texlus, quem
Massmannusrestiluit et castigavit (coll. IenaischeAtlgem.Litteraturzeitung, 1835, n° 61; Lcebe Beytragezur
Textberichligungund Erklarung der Skeireins, Allenburg 1839), et posterioris in solo Speciminepartium im-
ditarum Vlfiloeinveniantur, hoc proposilo nostro convenientissimumesse duximus, si ulrumque infra sub-
jecerimus. Jam vero, quo faciliores fiant investigationes, ad marginem textus Skeireins paginas et columnas
codicis secundumMassmanni recensionem romanis cifris et litteris indicavimus, quibus etiam in glossario
usi sumus; paginas vero ejusdem textus a Massmannoediti et reslituti arabicis numeris designavimus,
his etiam in annotalionibus textus Ulfilani jam adhibilis. Variantes autem lectiones codicum per C, edito-
rum vero per M (Massmannumet Cast. (Castitlionaeum)notavimus.

I. SKEIREINS.

1,1 — saei frapjai aippau sokjai gup. allai usvandidedunsaraana unbrukjai vaurpun. jah jn uf daubaui
37 atdrusun stauai'. inuh pis qam gamains allaize nasjands allaize fravaurhtins afhrainjan. ni ibna
nih galeiks unsarai garaihtein ak silba garaibtei visands ei gasaljands sik faur uns hunsl jas- saup
gupa bizos manasedais gavaurhtedi ussaunein'. bata nu gasaiwands iohannes bo sei ustaubana
b habaida || vairpan fram fraujin garehsn mip sunjai qab. sai sa ist viprus gups saei afnimip fravaurbt
pizos manasedais. mahtedi svepauhj'ah inu mans leik valdufnjapataine gudiskammagalausjan allans
us diabulaus anamablai. akei kunnands ]>atei svaleikamma valdufnja mahtais naups ustaiknida
38 vesijan-nipanaseipsfastaida garaihteinsgarehsns ' || ak naupaigavaurhtedi roanneganist. jabaiauk
c diabulau fram anastodeinai nih naupjandin ak uslutondin IImannan jah pairh liugn gawotjandinufar-
gaggan anabusn. patuh vesi vipra pata gadob ei frauja qimands mahtai gudiskaijah valdufnjapana
galausidedijah naubai du gagudeingavandidedi. ne auk buhtedi bau In garaihteins gaaggvein * ufar-
gaggan bo faura ju us anastodeinai garaidon garehsn ? gadob nu vas mais bans svesamma viljin
ufbausjandahs diabulaudu ufargaggan anabnsn gups baiizuh aftra svesamma viljin gaqissans vairban
d nasjandis lai || seinai jah frakunnan unselein bis faurbis uslutondis ip sunjos kunpi du aflraanaslo-
deinai pize in gupa usmete gasatjan. inuhpisnu jah leik mans andnam ei laisareis • uns vairpai
pizos du gupa garaihleins. sva auk skulda du galeikon seinai frodein jah mans aftra galapon * vaur-
dam jah vaurstvam jah spilla vairpan aivaggeljons usmete. ip in pizei' nu vitodis gaaggvei'
I, a ni patain gavandei. .. ' .. . nai galaubeinai vairpands ju faur ina balpeipin mela raihtis
59 pulainais leikis " afar pulain svikunpaba mip ioseba usfilhands gasvikunbjands ei ni afvandidasik in
1 leg. slaua? ' M.
* C. us.aunein. aftragatapon.
' M. tn^isei:
•C M. 8 M. gaaggvein.
* C. (?) qarehtn. ' M.gavandeinai...
• C gaagvein " M. leiki*.
(?) laisjareis.
873 SKEIREINS. 874
'
fatiramaplje Wolds. inuh pis jah nasjands nauh mippan anastodjands ustaiknida pana tupa brig-
gandan in piudangardjai gubs vig qipands. amen amen qipa pus. niba saei gabairada iupapro ui mag
b gasaiwan piudangardja gubs. Iupap||ro pan qap po veihon jah himinakundon gabaurbanbara pairli
bvahl * tisbulan. pammuh ban ni frop uekaudemus ' in bizei mippan frumist hausida fram laisarja.
inuh pis v qap. waiva mahts ist manna " gabairan alpeis visands. ibai mag in vamba aibeins
40 seinaizos aftra galeiban * jag-gabairaidau. || unkunnands auk nauh visands jah ni kunnands biuhti jnh
c bo leikeinon us vambai munands gabaurb in tveill atdraus. iuuh pis qab. waiva || mahls ist manna
"
alpeis visands gabairan. ibai mag in vamba aipeins seinaizos afira galeipan jah gabairaidau. ip
nasjands pana anavairban dom is gasaiwands jab patei in galaubeinaipeiban 8 habaida gaskeirjands
imma sve mippan unkunnandin qipands. araen anien qipa pus. niba saei gabairada us vatin jah
ahmin ni mag inngaleipan in piudangardja gubs. naudipaurfts auk vas jab gadob vistai du garehsn •
d dau||peinais andniman. at raihlis mano us missaleikom visiim ussatidamma us saivalai raihtis jah
leika jah anparpize anasiuni visando anparuh pan ahmein. duppe gateraiba and "pana pize laist
jah tvos ganamniiia vaihts svesa bajobum du daupeinais garehsnai ". jah pata railuis anasiunjo vato
— ... naga vesun " jainar ". parub
III, a jah pana andapahtan ahman. ei raihtis pata gasaiwan —
a
41 qemun jah daupidai vesun. ni nauiipanuh galagips vas in karkarai iohannes. paiuh pan qipands
aivaggelista ataugida ei so garehsns bi ina newa andja vas pairh herodes birunain. akei faur pata
at bajopum daupjandam jah ainwaparammeh seina anafilhandam daupein mip sis misso sik andrun-
b nun " suinai ni kunnandans wapar skuldedi maiza. paprob pan 16varp sokeins||us siponjam iohan-
nes mip iudaium bi sviknein. in pizei " ju jah leikis braineino inmaidips vas sidus jab so bi gup
hrainei anabudana vas. ni panaseips judaiviskom ufarranncinim jah sinteiuo ls daupeinim brukjan
usdaudjaina ak iohanne bausjandans pamma faurrinnandin aivaggeljon. vasub ban jah frauja bo
ahmcinon anafilhands daupein. eiban 19garaihtaba varp bi sviknein sokeins gavagida. unle vilop
c pize unfaurveisane missadedeainaizos vitop,01| raiiiida azj|gon kalbons gabrannidaizos utana bibaur-
42 geinais. afaruh pan po In vato vairpandans hrain jab liyssopon jah vullai raudai ufartrusnjandans
svasve gadob pans ufarmilon munandans ". ip iohannes idreigos daupein merida jah missadede aflet
~!
paim ainfalpaba gavandjandam gahaihait. ip fraujins at alleta fravaurhle jah fragift veihis ahmins
d jah fragibands Im patei sunjus piudangardjos vairpaina. ]| svaei sijai daupeins iohannes ana miduniai
tvaddje ligandei ufarpeihandei raihtis vilodis hrainein ib minnizei" filausaivaggeljonsdaupeinai. inuh
bis *4bairbiaba uns laiseib qibands '". abban ik In vatin izvis daupja. ip sa afar mis gagganda "
svinpoza mis ist. pizei ik ni im vairps ei anahneivands andbindau skaudaraip skobis is. sah pan
IV, a izvis daupeip in ahinin veihamma. bi garehsnai nu so nu faheps meina usfullnoda. jains
43 skal vahsjan ip ik minznan. eiban " nu siponjara seinaim paitn bi sviknein du judaiuni sokjan-
dam"~ jah qibandam sis. rabbei. saei vas mib bus hindar jaurdanau bammei bu veitvodides. sai sa
~~
daupeip jah allai gaggand du imma. nauh unkunnandans po bi nasjand. inuh pis laiseip ins
o qipands. jains skal vahsjan ip ik minznan. appan so bi Ina garehsns du leiti||lamma raela raihtis
bruks vas jah fauramanvjandei saivalos ~~bize daupidane fralailot aivaggeljons mereinai. ip fiaujins lai-
seins anastodjandei af iudaia jah and allana midjungard gapaih and warjano peibandei und hita
nu jah aukandei all manne " du gups kunpja liuhandei Inuli pis " jah skeirs visandei. mikildup
fraujins vulpaus kannida qipands. sa iupapro qimands ufaro allaim ist. ni patei ufaro visandan
ti c svare kannidedi. ak||jah svalauda ismikil||dup^ismahtinsok jah himinakundanajahiupapro quma-
nana qipands. ip sik airpakundana jah us airpai rodjandan. in pizci *3vistai manna vas jappe veihs
jappe praufelus visands jag-garaihtein veitvodjands. akei us airpai vas jah us vaurdahai vistai rod-
jands.. ip saus himina qumana jabai in leika visanpuhta akei ufaro allaim ist. jah patei gasaw jag-
'* (J us himina
d gahausida. pata veitvodeip. jah bo veilvodida is ni ainshun nimip. jah bauhjabai

1 inuhpis. "Leg. sintemom?

~ M. '*
C.
* M. pvalh. ~~M. ei pan.
neikaudemui. M. om.
I M. inuhpis. 21C. munandatte.
'.' C. M.mtn. " M.
" M. " C. frauja.
minizei.
" M. aflragaleipan. ~" M.
aftragaleipan. ~ inuhpis.
' C. peihd. ~~M. laiseip piupa.
' M. dugarehsn. C. M. gaggida; s. Zur. zu S. 33.
" C. gate niband. M. gatemi band. " M.(?)
II C. garehmais. ~~ ei pan.
~~'',. sokjandans,
" M. ...na gavetun; ~~M. inuhpis.
l~ M. om. C. M. und.
" M. (?)
"M. nauh panuh.
" C. (?) M. undruniiMU. ~~M. alamanne.
~~ inuhpis.
" C. (?) M. pau. M.
" M. inpizei. 84M. inplzei.
bnuhjabai
PATROL. XVIII 2J5
B75 FRAGMENTAALIA GOTHICE LINGUJE. 873
ana airpai ' In manne garehsnais qam. akei ni be lialdis ' airbeins vas nih us airbai ' rodjands.
ak himinakuttdaanafilbands fullisnjapoei gasaw jig-gahansida atattin. po nu insakana vesun fram
iohanne ni in pis 4 patainei ei fraujins mikilein gakannidedi. ak du gatarbjan jah gasakan po af-
gudon liaifsl sabailliaus jah markailliaus*. paiei ainana anananpidedun qiban attan jah sunu. ip
V, * anpar sa veiha'a... ...ma du altin sveripos at allamma vaurslve ainaizos anabusnais
45 beidip. ip paiei ' raibtis pnna frijondan anparanuk pan bana frijodan 8 anbarana taiknjandan an-
baranuh • ban galeikondanjainis vaurstvam. batuh pan Insok kunnands bize anavairbane airzein.
ei galaisjaina sik bi banima tva andvairbja ,0 attins jah sunaus andhaitan jah ui mibqibaina. anduh
pana laist skeiris bruk||jands vaurdis qap. svasve auk atla urraiseib daubansjah liban gataujib. sva
<ahsunus banzei vili liban gataujip. ei svesamma viljin jah svesai mahtai galeikondspamma faurbis
gaqiujandin daupans gahaitands bize ungalaubjaudane prasabalpein andbeilands gasok. nih ban atla
ni stojip aionohun ". ak slaua alla algaf sunau. ib nu ains jah " sa sama vesi bi sabailliaus In-
16 c saktai missaleikaim bandvips nam||nam. waiva sto||jan jahni stojan sasamamahledi. ni auk patainei
namne inmaideinstvaddje andvairbje anbarleikeinbaudveib. ak filaus mais vaurstvis ustaikneins. an-
barana raihtis ni ainnohun slojandan akfragibandan sunau stauos valdufni. jali is andnimandsbi allin
bo sveripa jah alla staua bi jainis viljin taujands. ei allaisveraina sunu svasvesverand attan. skulum
d nu allai veis at svaleikai jah sva bairhtai insaihtai inipa unbauranamma andsatjan sveriba || jah aina-
baura sunau gups gup visandin kunnan ". eiban " galaubjandans sveriba ju waparamme " usgi-
baima bi vairbidai ". unle bata qiplo. ei allai sveraina sunu svasve sverand " attan. ni ibnon ak
galeika sveripa usgiban uns laiseib. jah silba nasjands bi siponjans bidjands du aliio qap. ei frijos
ins svasve frijos mik. ni ibnaleika frijapva ak galeika pairh paia ustaikneip. pammuli samin h..."
VI, a . .. nands unsvikunpozeivarp bi naupai jainis insahts. sve sama " is qipip. jains skal vahs-
47 jan ip ik minznan. in pizei ,0 nu du lekiiai weilai hausjan puhtedun. ip afar ni
~~ galaubjaniobanne
filu ufar maudein po bi Ina aigebun •'. eiban vaila ins maudeib qibands. jains vas lukam brin-
nando jah liulitjando. ip jus vildedup svignjan du weilai in liuhada is. appan ik haba veilvodipa
b maizein pamma iohan||ne. po auk vaurstva poei atgaf mis aiia ei ip taujati po. po vaurstva ].oei
ik tauja veitvodjand bi mikpalei alta mik sandida. jains auk manniskaim vaurdam veitvodjands tveill-
jan puhtu " sunjeins visands baim unkunnandam mahta". ip atiins jpairh meina vaurstva veitvodei
all ufar insaht manniskodaus iohannes unandsok izvis undredan mag kunpi. unte warjatoh vaurde
c al mannam in sunau " maht ist anparleikein inmaidjan. ib bo veihona vaurstva || uiiands;ikana"
48 visandona || gasvikunbjandonabis vaurkjandins doin bairhlaba gabandvjandonapatei fram attin in-
sandips vas us himina. inub pis " qipip. jah saei sandida " mik alta sah veitvodeib bi mik. ab
ban missaleiks jah in inissaleikaim melam attins bi ina varb veitvodeins~~. suman bairh praufele
~~
vaurda sumanuh ban pairli stibna us himina sumaniihban pairh laiknins. ip in pizei baim sva vaur-
d panam lnrdizo pizei " ungalaubjandane varb || hairto. inuhbis" garaihtaba anaaiauk qipands. nih
slibna is wanhun gahausidedub nib siun is gasewu])" jali vaurd is ni habaib visandoin izvis. bandc
panei insandida jains pammuh jus ni galaubeip. tinic al paim gawairbam frakunnan ni skuld ist. rp
sumai jab stibna is gabausidedun sumai pan t's siuu sewun. audagai aukpan qappai brainjahairians
Vll,a unte pai gtip gasaiwand. jah ju papro sve vadi pairh ... hun kunnandins fraujins 3t maht
49 jah andpaggkjandins sik is valdufneis. nili stains ak jah andraias saei qap. ist magula ains her.
saei habaip'e* " hlaibans barizeinans jah tvans liskaus. analeiko sve filippusgasakada ni vaiht
mikilis hugjands nih vairbidos laisareis andpnggkjands. pairh poei usbar qibands. akei pata wa isl
b du sva managaim. ib frauja andtilonds ize niukiahein || qab. vaurkeib bans mans anakumbjan. ib
eis at hauja inanagamma visandin in barama stada bo filusna anakumbjangatavidedun fiml busundjos
C. unairpai. M.ana airpa. 18Fort. haidau?
M. pehaldii. " Leg. silba?
C. pai. ~°M. inpizei.
* M.tn^is. " In Cod. uicht lesbar; etwa atsewun?
M.markaillaut. " M. ei pan.
* " M. puhta; Cod. hier sehr verloschen
~ C. tveiha. 21M. maht.
hier fehlt etwas wie qipip ainanaod. qipip anpa- "
nana. " Leg. sunjai ?
" C. (rijondan. M. unandsokana.
* C. tuiknjandanharanuh. '7 M.inuhpis.
" M. tvaandvairpja. ~~
Cast. sanda.
11C. ainohun. " «ettwodei?
" Leg.
M.inpizei.
"ii.ja.
" Leg. qakunnan? vgl. Gal. 2, 5. " M. pize(i).
u M.eipan. ~* M. inuhpis.
11C. M. waparamma. " C. gas. w..; Casl. gas[utwip).
" M. vairpidn; im Cod. am Ende der Zeile. •* M.om.
" C. svatverand. " M.
fimf.
877 CALENDARIUM. 878
vaire inuh qinons jah barna. sve at mikilainma nahtamata anakumbjandans at ni visandein ' aljai
vaihtai ufar pans fimfhlaibans jah tvans fiskans. banzei nimands jah aviliudonds gapiupida. jah sva
c managai ganohjands ins vailaviznai ni patainei ganauhaii baurftais imfra||gaf. ak filausraaizo. afar
50 patei matjan so raanagai. || bigitan vas bizei' hlaibe "ib-* lainjons fullos patei afiifnoda. sama-
leikoh ban jah bize fiske sva filu sve vildedun. nih pan ana paim hlaibam ainaim seinaizos mahtais
uiusna ustaiknida ak jah in baim fiskam. sva filu auk sve garahnida ins * vairpan. svaei ainwar-
janoh * sva filu sve vilda andniman is gatavida. jah ni in vaihtai vaninassu bizai filusnai vairpan
d galavida. akei || nauli us batnma filu mais siponjans fullafahida jah anbarans gamaudida gaumjan.
baiei is vas sa sama saei in aubidai "in- 6 jere aitans ize fodida. panuh bipe sadai vaurpun qab
siponjam seinaim. galisib bos aflifnandeins drausnos. ei vaihtai ni fraqismai. banuh galesuu jah
s hlaibam barizeinain jali *b* ' liskam patci
gafullidedun -ib* ' tainjons gabruko us paim'e-
VIII,a afiifnoda at paim ... hun uslagida ana ina handuns. at veihai auk is mahiai unanasiuniba un-
31 selein ize nauh disskaidandein jah ni uslaubjaudein faur niel sik gahaban. galipun pan " pai and-
bahtos du paim auhumislam gudjam jah fareisaium. paruh qepun du im jainai. duwe " ni aitauhup
ina. andhofun pan pai andbahlos qipandans. patei ni wanliun aiv rodida manna svaswe sa manna.
b soh pan || andahafts du gasnbtai maiztilipan du afdomeinai jainaize ungalaubeinaivarp. andhofun auk
12
jainaim anahaitandain im. jiribizei ni atlauhun ina. iii atidsiiaudans jainaize unselein pize ana-
haitandane im. ak mais sildaleikjandans u fraujins laisein svikunbaba in allaim alamannam faura-
visan rahnidedun. ip jainal iu unseleins seinaizos balpein ize ni usfmlandaus mip haliza andhofun
c vibjrair>sqibandans. jibai jab jus fj afairzidai siub ". sai jau ainshun bize reike galaubidedi imma
52 aibbau bize fareisaie. alja so managei baiei ni kunnun vitob fraqibanai sind. || boh ban mib baitreins
bvairhein " rodidedun in pamraa ei 1Sliugandans bigitanda. ei ni ainshun " reike aibpau fareisaie
galaubidedi imma al neikaudairaau 1Sbi garehsnai gubs qimaudin at imma in naht jah mib balbein
d faursunjainsakandinjaliqibandin"im. ibai vitop unsar stojip mannan. |) :>tjainaim qipandampalei
ni ainshun ~"pizereike jah fareisaiei algalaubida. ni frapjandans patei sa raihtis " fareisaius vas
jah ragineis judaie ja ains reike ustaiknips us paim fraqipanarn vas galaubjands fraujin du gasablai
jainaize unseleins faur ina rodjands. Ip eis ni uspulandans po gasabt andhofun qibandans. ibai jali
bu us galeilaia is. ussokei jah saiw batei — —

IL ^3
GALENDARIUM GOTHIGUM.

kT{)ize ana gutbiudai managaize " marytre jah b

rribareikeis *5. g kustanteinus piudanis.
kd 7
ke e
kq q dauripaius aipiskaupus "
kz
kb F.
kp gaminpi marylre pize bi verekan. papan jah
batvin bilaif aikklesjons fullaizos ana gutbiudai I
gabrannidaize ". ia"
T. ib
Naubaimbair ". fruma jiuleis *1'
a ld

1C. M. visandin. 18M. pammei.

l* C. ainhun.
~~A.pize(i).
* M. tvalif. 18 M. neikaudemau.
* M. gahabaida ize; der C. unleserlich. " M. om.jah qipandin.
* C. (?) M. ainwarjamma. ~*C. (?) dinnun.
* M. /Srfworltgittns. 21M. fartisaie itnma.
T M. ivalif. " C. (?) raihts.
" M. 93Castill. Vlphilai partium medii. speeimm
fimf.
* M. tvaim. 26 sq.
" M. oin. . "'•Cast. madagrize.
11M. duwe. ~~
C.
" M. tn6i*e». " C. fripareikeikeis.
gabrannidai.
" Cast.
13M. silhaleikjanddns. om.
•" M. si(j)Uj6. 88C. aipisks
" C. bailreint pvairheins. M. baitrein pvuirheins
87J GIUMMATICAGOTHIC45LINGUJE. S<*<>
u) lilippaus apaustaulus iu jairupulai. h
kd
M
111 kg
'
ip""|>izealjjjane in bairaujai •nr sainana kz
r kb
ka kp andriins apaustaulus.
kb 17
1 C.
alpjanoine. Cast. alpjinoine.

GRAMMATICA

GOTHICJE LINGUvE

E GERMANICO SERMONE IN LATINUM VERSA,

INTERPRETE F. TEMPESTINI.

PRJEFATIO.

Anlcquam hanc grammaticam aggrediamur, operae pretium esse duximus ejus fundamen-
lum et lenorem paucis verbiscxponere.
Quoad operis ordinalionem, propriam viam in syntaxi indagare debuimus, hac hucus-
que nondum explorata. Hic vero nobis ordinem didacticum persequi conantibus quando-
que attentio relaxata esl; quapropter non immerito speramus indicem rerum et vocabulo«
rum ad calcem ooeris remissum,magnum fore adjumentum iis, quibus ordo nosler nondum
tritus est.
In tribus primis capilibus, quaj de scriplura et^rolatione, necnon vocabulorum flexione
eorumque formatione disscrunt, secuti sumus equidem ordinem consuetum sub respcclu
formrje; sub autem respectu materise, lector altentus facile animadverlet, quod hic etiam,
quemadmodum in syntaxi, propriis investigalionibus munili propriamque viam seclantes, a
doctrina communi deflexerimus. Utrum et in quantum merito fecerimus, sincerus lector di-
judicabit.
Quamvis in elucubrando hoc opere id imprimis ob oculos habuerimus, quod grammalica
cujuslibet sermonis ila restringenda sit. ul linguam e lingua ipsa explicans, polissimum ca-
veat, ne quodlibet systema praeconceptum persequatur, aul formas alius sermonis vel co-
gnali linguse illustranda? imponat, hoc tamen principio non adeo constricti fuimus, ut prse-
cipuc in syntaxi, graecum tcxtum, gothica? lilteralnra fundamentum, constanter non invo-
caverimus : propria enim indoles gothicse lingua? ex hac collalione evidentius eminet. i
Cum de antcriori et posteriori sermone passim mentionem facimus, hunc de auo in pro-
legg. ad textum, col. 473, innuimus.
Jam vero quoniam ex elucubratione hujus operis pluries occasionem habuimus, lacunas
et errores qui lam in glossario ' quam in textu ejusque interpretatione subrepserant,
supplendi et corrigendi, rcm non ingralam facturi nobis videmur, si has cmendationes hic
colligenles, lectorcm numeris paginam indicantibus ad grammaticam remiserimus.
' Io edilione gcrmanica glnssariuin prius quain gra;u;intici cl.tum cst. interpr.
 1NTB.0DUCTIO. 882
881
EMENDAT10NES CLOSSARU. xvi, 16 § 178, amiot. 1 ; xvin, 38 §annot.212, annot. 2;
xix, 8 S 185, annot.; xx, 16 § 259, 4; Rom.
Aiumtundi§ 73. anabusn § 53, 3); balvavesei§ 92 ; i 17 § 277 '; ix, 19 § 177, an-
annot. ix, 15 182, 2); ix,
bistuggq § 205, annot. 2; brawa § 69, 5; not.
5; x, H § 196, annot. 6; xn, 5 § 200, 2); Cor.
8 191, annol. 1); gadikis § 69; gailein § 191, a) rfrf); I, vn, 17 § 205, annol. 10; vn, 19 § 192, 2); ix, 2i
gails § 77; grefts § 48, 3); dobnan § 26, annot.
annot.
2;
§ 268, 4); xin, 4 § 124, annot. ; xy, 15 § 177, 1);
hakuls § 66, annot. 1; piupspillon § 167, 2; 52 § 69, annoi. 5; § 191, annol. 1); Cor. II, n, 1
manauti § 145 aa), annot.; nau/ian xv,
pvahl § 56, 3); § 200, annot. 4; n, 11 § 177,1 ; m, 14 § 200
§154, annot. 2; ugk § 106, annot. 1; uhtiug § 31, 111,2); v, 17 § 205, annot. 1; vi, 1 § 253, annot. 1;
1); undarleija § 150, annot. ; sauruufynikiska§ 27,
veinuls vi, 3 § 205, annot. 2; vm, 4 § 145 (3) et); vm, 18
annot. 1; slahats § 150 b); sprauds § 56, 3); 28, 3 ; xi, 6 § 177, annot. 2; xn, .19 § 133, an-
§
§ 151)b); vippja § 55, 3); vopi § 99, 3) a); «opjan nol. ; § 178, annot. 1; xu, 21 § 239, 1); Eph. m, 8
~ i)'; fadrein § 93, 3); fastubni § 70;waiteis
| 259, /reijf- ^ 150, annot. ; iv, 23 § 213; vi, -22§ 106 annot. 1;
hals 34, 2); frei § 25, 4); fri/ondi § 73; Phil. iv, 2 § 200, III, 1); Col. m, 15 § 186, annoi.
§ 70, annot. 2). 4; iv, 8 § 269, 4 '; Thess. 1, IV, 2 § 110, annot. 2;
EMENDATIONES TEXTUS ET VERSIOM». Tim. I. i, 14 § 128 annot. 1; Tim. II, m, 11 § 96
Ulh. ni, 11 § 134 4); viu, 11 § 192, 2); xi, 12 dat. pl. ; Neh. v, 18 § 77; Skeh: 11, d § 99, 2, a);
§ 178 annot. 1; xi, 16 § 239, 1 '; Mc. IX, 20 § 157 V, d S 145, aa); § 205, IV not. ; VI, a § 200,
b ); x, 27 § 260, annot. 6; x, 35 § 187, II; xi, 2 II, 1); VI, 8 § 205, aniiot. 9; VII, c §205, annot.
§ 116, annol. 3; xvi, 1 § 247, annot. 4; Luc. ix, 25 10; § 282, annoi. 5.
§ 177, aunot. 2; xv, 30 § 25, 4); xvi, 14 § 155;

INTRODUCTIO.

§ 1. GOTBICA LINGUA (gutiska razda ') communis
est sermo orientalium Germanorum, qui generali no-
mine Gothorumdesignanlur.
< ~ Indigenum Golborum nomen est Guthos (non
autem Gutans, ut Zeuss scribit, Die Deutschen, 134),
quemadmodum in Calendario gotbico occurrit, in quo
gutpiudd gothicam genlem indicat. Eos Grsccinuncu-
pabant, aspirata deniali, vbOot,vel potius geminata,
tbrOot; Romani autem sine geminatione, Gothi, vo-
caletn o scmper in versibus corripientes (hinc
apud Gruterium, Inscript. 161, 2, ubi eam melrum
exigit longam, legitur : Qui poluit rigidas Gotlborum
subderementes[Arnold. Hercat.], loco GotAorwm).Sed
e graeco non oriuntur formaeGotli, Gotticus, quse in
Historia imperatorum, auctore Coelio Spartiano (An-
ton. Carac. 10 et Anton. Geta 6), usnrpanlur. Pri-
stina et primitiva scribendi hujus nominis ratio inve-
niluradhucinantiquolalino scripto, quod e plurimis
car.icteribus a Cotlio ipso scriptum esse conjicitur,
scilicet in glossa marginali codicis parisiensis acta
conciliiauuileiensis continentis, a Waitzio vulgata, in
qua p. 13 legitur linguagotica,nec nonet in neapolilano
Documentoad sextum saeculumcirciter medium per-
llnenle, in quo ecclesiagotica scribitur. Genuina scri-
bcndi ratio in veteri Germanorum superiori lingua
asservala esi, qdippe cum in giossis octavi saicuti
occurrat sub forma : Guti et Gudi (vid. Graff, Alt-
IwchdeutschenSprachsch. IV, 173 sq.), et apud chro-
nislas(gall. clironiqueurs)ejusdem sseculi, pars Galliae
meridionalisa Gotbis occupata Gutiai et Gozimnomen
babeat (vid. Zeuss, Die Deutschen, 420). Ejusdem
stirpis sunt Goloneset Golhones apud Tacitum (An-
nal. ~\,62; Germ. 40), Gutonesapud Plinium (Ilisl.
* Razda gotbicum est vocabulum loquelampopuli,
ul ylS>aax,laha, gall. langage, designans, vid. Gr.
Gr. 1,1 (3aedit.); fugjoautemloquelaeinslrumenlum,
tinguam (la langue) notal, Mc. VII, 33, 35; Luc. i,
64, et mapleins verbum, sermonem quem loquunlur
(kxhav), Joari. viii; 43.
nat. 4, 14; 57, 2), et TvOave; apud Ptolemseum.
Quoad Kovrovs; apud Strabonem 7, 1, in roiirovsc
commutandum, propier quantitatem vocalis o auda-
cius conjiceretur. Gulones aulem eodem modo ad
Gutos (Guti) sane referunlur atque Burgundiones ad
Burgundos (Burgundi). Errat vero Zeuss, qui loco
laudato, 134, nomina apud grsecoslatinosque auclores
occurrentia modo chronologico ordinans, Gothose
Gutones, etc, grsecum autem rdT0ot ex Gutpiuda
derivasse puiat. Sa^pe eiiam Gothi Getoevocantur,
vel huic stirpi alludilur (vid. Zeuss, loc.laud. 403), ut
eliam Jornandi factum est, qui, ipse Golhus, suaegen- .
tis bistoriam inscripsit : De gelicm geniis origine ac
rebus gestis; hinc in poslerioribus temporibus lingum
yeticm nomen sermoni golhico impositum, ul apud
Bonav. Vulcaniuin invenire est, coll. § 2. —Non ad
Gothos contineniis, sed Scandinaviaereferenda sunt
nomina vovrui (incorrecte roOrai vulgo scriptum)
apud Ptotemxum et rauiot apud Procopium (De belt.
goth. 2,15), quaeZeuss, loc. laud. 158 et Sli sagaci-
ter revisit, coll. § 3. Qui vero scire desiderat, quid
nomen Gutos signiQcel, hoc anie omnia componere
debet tam gothico gup (Deus) et gods (bonus), quam
caucaseis vocabulis g Is, kodji, katsi (homines),
hanc uitimam derivationem sectante Castillionaeo
Corinih. II, praef. p. x; quoad veteres Scandinavias
doctores, suos Gothos (Gotnar) interpretantur : erra-
bundos, viatores elviros, vid. Edda Socm. I, 41, 530b,
correcle ex gautr. (vir sagax) deducenies; qui landem
nomen islud cum giota comparare velil, in vagina
nationum vel fabrica genlium, ut Jornandes (p. 83
Lindenbr.) Scandinaviam vocat, explicationem inve-
niet. Sed pro noslris conlinentalibus Gotliis derivalio
* Quae intra anli-tambda (gall. guillemels[ i — >])
includuntur, minoris sunl momenli et ad eruditos
polius quam ad tirones spectant. Qui ergo hane
grammaticam omnino rudis accesserit, ea, si velit,
prsetermittat, ad ea tum reversurus, cum de caai«*
rig stifQcicntertritus erit. Intervr.
 883 GRAMMATICA GOTHICE LINGU^ 884
difficileex giutan, gaut, gutun, gutans (fundere) toie- jugationssystemp. x) de his respeciibus dieit: < ick
-abilis peteretur, quippe cum probari nequeat utrum glaube Sanskrit zu lesen, wennich den ehrwurdigen
giutan etiam gignere, creare significet, ul Zeuss loc. Vljila lese; seine Sprache halt, so zu sagen, die Mitt*
laud. 134 contendit. Nos igitur concludenles libenter zwischenSansktit und Deutsch, > id est, sanskrilum
fatebimur omnino nescire, quid nomen Gothorum credo legere, venerandum Ulfibimlegens; ejus enim
designel. sermo medius stat inter sanskriium ct germanicum.
< Jam Grimmius (Gram. ILV [! edit.]) consulle Hoc insuper absque exaggeratione verissimum est et
animadverlit, linguam de qua nunc quacstioest, mce- animadversu dignissimum ad notandam afflnitatem
sogothicam incorrecte vocari; si enim Ulfilas,qui pri- golhici cum aliis germanicse familiae sermonibus,
mus verisimiliter gothico sermone scripsit, vel saliem qnod Bnpp (VergleichendeGrammatik I, p. 115"
cujus sunl anliquissima monumenta scripta (vid. § 6 et II, praef. p. vn sq.) dicil: <das Golhitcheist der
et it), Gotbis Moesiambabitantibus interfuit, hi ta- wahre Ausgans-und Liclttptinkt, der wahre Grund-
inen Goihi, licet a caeteris fratribus anterius disces- pfeiter deulscher Grammatik, das germanische San-
serint, certo aulem linguam cum istis communcm skrit, i id est, gothicum esse lucis ct explanationis
babuerunt. Innno el docuraenta gotbica quaead nos fomitem vertimque germanicae grammaticse cardi-
usqtie pervenerunt, quaeque dominantibus Oslrogo- nem, uno verbo, germanisantem sanskrilum. Miram
this in Italiam prodierunt, eodem sermone omnino optionem prrebet Castillionaetisde relatione gothic»
sunt conscrlpta, quo Bibliorum versiones; jam vero linguss ad alias germanicas : cum enim quamdam
si Ostrogothi liac eadem lingua loquebantur, ergo et Fuldse annotalionem legerit, ubi asseriiur gothicum
Wisigolbi, quorum pars Mcesiaui incolebant. Igi- nullius germanicorum sermoniiin exclusive funda-
tur sermo nosier omnibus Golhis communis erat, mentum esse, sic sensum suum illustrarc nnn dubi-
coll. § 4. i tat(Corinth. II, prief. p. iv, sq.): < Aul idemevenitde
§ 2. Gothica lingua ad indogermanicam slirpem goihica lingua, quod seriusde latina, qum cum quasi
atlinei, et e germanicse fatniliae linguis ea est, qua? maler et fons facta essel plurium affiniumlinguarum,
antiquissima monumenla prsebeat; ita ut, prima licel in his mutla?.latinmvocesobtoleverint, lamen in
certo omnium scripta, in sua sinceritate ad nos unaquaqueper innumerasreliquas est adhuc conspicua;
usque servata pervenerit. aul econtrario censeri potest, quod germanica gente
< In iiis bodiernis temporibus apud exteros (Ger- Gotltorumwvomagnam Europwparlem occupante, in
mania;)probare tentatum esl, Gothos ad gcrmanicam pluresqucpopulos divisa, dialectorum copulatioGotho-
stirpem non pertinere; inter alios Stephanus Horvat rum linguam mixtam reddiderit. > Sed animadverlere
TudomAnyosGyiijtemeny1834,4 fascicul.)eoshabetut •bvium est, nec quisquam inficiabilur, quod gothica,
genlem sociam simul et parentem Hunnorum, Polov- superior germanica, isiandica, etc, singulae tan-
Izium •, Comanorum ', etc. Sed erravit vir doclus dem linguae,ex unica siirpe communi proveniant;
deccptus nomine arabico Guss pro Vs vel Vz *, qtii jam vero tanlum contendimus gothicam prius quam
verisimiliter idem sunt ac Cumani. Ad aliam slirpem creleracexoriam fuisse, licet de hoc ortu plura nos
etiam adscriberentur Gothi, si unuin et idem ac Geiae fugiant. Si enim verum essei, ut olim, auctore Jor-
esse crederentur, yid. § 1; sed de facio Gollii nande, per longumtempus creditum est, atque etiam
nibil babent commttne cum Gelis, nisi quod, ad nunc amore patrix apnd Suecos creditur (Geijer,
iitramque ripam inferioris Danubii vicini degentes, Geschichieschwedens,german. InterpreteLefflerio, I,
quandoque commixti babitaverint. CaelerumGolbos 10 sq.), quod scilicet continenlis Gothi iidemsintac
germanicre originis esse lum ex Elbnographia tum c Scanilinaviae(vid. contra Zeuss, 403, 437; Grimm.
Lingtiistica constai, nec jam a nemine in dubium pmef. ad gramm. servicam Wuki Siephanowitsch p.
rcvocaiur. » xxiv *, tunc arctissimse simul et pleraeque afiini-
< § 3. Golliica lingua e germanicis sermonibus ad talis relationes septenirionales linguas inter et go-
gcrwianicumpropius, proxime aulem ad veterem su- tbicam sine dttbio innoluissent; jam vero res iton
periorem germanicum accedil, ita tamen, ut cum ita se habent; et roaxima golhici sermonis affiniias
scandinavis idiomalibus plura babeat cominunia. Sed ad snperiorem germanicum referlur. Haecporro af-
aliler atque velus sup. germanicus, qui medium re- finitas potissimum apparet in admotione, el prae-
ccntemque peperii, ntillum sui haeredem babuii go- cipue in vocalisalione et similitudine specierum
tbiciis. flexionis, quadam insuper golhici relatione ad scan-
< Licet principium non retractemus, quod in proc- dinavicossermones in vocalium expulsione (gall. dt-
atione ad glossarium * exposuimus, nei: nostro in placement),Gr. Gr. LI[1° edit.] 1,8, 9 [3a edil.]) exis-
animo sit relationes golhicae linguaead sanskritum tenle. Si quid vel quid majus ex aliis orienlalium Ger-
el alios Asise cognalos sermones discutere et exhi- manorum, Longobardorumsoilicei, llenilorum, Bu-
bere, attamen hic apprime venit quod Bopp (Con- giorttm 4, Tburingorum, Marcomanorum et Qua-
' Polovttis vel Polovtzcs, id est, in Russorum muln vocati, e Tarlaris ortum trahunl, ad Caucasum
diomate, veuatores,iidem sunt ac populi quos vulgo habiiantes.
~ Interpr.
vocant Cosakos(les Cosaqttet) e Slavis originem du- Glossarium in germanica editione grammaticam
centes.
' Inlerpr. prrecedit, in nosira poslmissuni.Interpr.
Comani (les Comans), etiam Kumyks vel Kou- 4 Primitivi Pomeranirc ulteriOrisineolse.Interpr,
 INTRODUCTIO. 886
dorum * (gall. let Quodes) linguis supersles sanskrita praesertim germanlcis idiomatibus suppe-
fuisset, in eis probabiliter inveniremus quo con- ditavit; sed alia suntlonge plura, quseGothi ex alieno
junganlur gothicus sermo et vetus sup. germanicus; fonte liauserunt, coll. Grimm. Gr. 1, 9 [3'<edit.]. De
idemque de caeteris germanicas familiaelinguis di- tlavicis et tithuanicit jam in praefationead glossarium
cendum est. » raentionem fecimus; quoad finnica, ea sunt sane
§ 4. Quoad diaiectot gotbicae linguae, nihil certi quseIhre (Vlfil. iltustr. p. 266) jam scythica merito
definiri potest. vocavit,quaequeeo magisnunc hodie illusirandasunt,
< Nec in quibusdam duplicibus formis, ut aglailei quod eorum relatio ad germanica statuta sit. Porro
et aglaiti, nec in nonnullis variis scribendi modis, ut ex his nonnulla eadem remanent in utroque ser-
gaparhjan pro gatarhjan, vestigia dialecti legitime mone, ut gotli. paida, Dnn. paita (quoniam p in go-
quacrerentur, quemadmodum contendit Castillionseus thicis vocabulis mutum occurrit); et alia pturima
II Corinib. praef. p. vi et ad Galat. n, 11; quippe gothicis congruentia Grimmius (in opere perio-
cum in priori casu si diversa est forma, diversa si- dico Hoferii ad scienliam linguaeI, lOsqq.) exhibet,
gnificatio cogitari possit, et in posteriori, menda sit nec supponit vir ille doclus quin allerutra lingua ab
librarii, qui eiiam alibi p in t frequenler commutat. alia mutuata sit. Scilicet:
Quin immo, etiamsi in his vel aliis ejusmodi casibus golh. mapa linn. mato
cerla dialecti deprehenderetur discrepantia, nulla marei meri
tamen utilitas nobis exinde oriri posset, nescienti- namo nimi
bus cuinam dialecto haecvel illa pertineant. meki - miekka
< Ut gothicaeaffines Grimmius (Gr. I, 2 [~>~edit.]) mulda multa
liabel Gepidarum, Vandalium, Herutorum et forsi- ahana akana
~ runa runo (poema)
tan Batlarnarum linguas. Procopius expresse dicit
(De beltovandal. i, 2) quod Wisigoihorum, Vanda- gutp kulta
Iium et Gepidarum erat ywvnpia, yorOtxhWtyopivn. aipei aeti
Sed ex mera certe conjectura, quam Zeuss (p. 441) dauhtar lytti
et ipse Grimmius admittere repugnant, Procopius qtiibus et sequentia addi possent :
Vandales ejusdem stirpis atque Gothos credit, cum golh, sama flnn. sama
varrdalica nomina, quae ad nos pervelierurit, conspi- manags moni
cuiim discrimen a gotbicis evidenler praeseferant. Si mitap milta
enim, fide huic yotOtxhleyopiivn habita, concludi hansa kansa
posset Iinguam eam esse, quam Constantinopoli go- audag auluas
thicain vocabant, ejus idenlitas ciim noslra gothica miton miettU
periculose assereretur. Equidem Gothi presbyteri aggvu angen
Vandalium doctores erant (coll. Zeuss p. 455"); sed vasti waatet
exinde non sequilur cosdem fuisse utriusque populi wapo wahlo
sermories, quemadmodum ex vehementibus Saviani aupja autia
diatribis in arianismum Gothorum et VandaliUm (a kiusan kiusata
MassnianniSkeir. p. 109 allatis), necnon el ex aucto- vald-ufni walta
iiiiii silentio de vandalica bibliorum versione im- hlaibs leiba
meriio conjicerelnr cum Castillionseo (ad Philipp. p. coll. Caslill. ad Timoth. II, i, 5.
65) YandalCsgothica versione non fuisse usos. » < Ab Hunnis nomina propria tantum, auctore Jdr-
§ 5. Goiliicaelingure thesaurus non paucas etiam nande (p. 90 Lindenb.), mutuati sunt Gothi; Rotna-
roniinet alienigenas divitias; quarum adinissio ex eo iinrum autem multo minor in gothicam linguam ex-
faVtteexplicaltir, quod Golhia vicinis gentibus, aliis tilit influxus, qui lamen ex eo facile explicattir,
qnidem pro aliis temporibus, relative ad socialem, qtiod lingua latina ad totam Moesiamextendefetuf,
politicum religiosumque ordinem fuerint depen- quique maj'orem fuisse viderettir, si gothica scrlpta
dentes. eo tempore eomposita quo Gothi stlperiorem Itafiam
< Exaggerat eerto Castillionreusdicens (Corinth. II, romanasque Galliaeet Hispaniaj provincias iucolue-
praef. p. iv): « Vix unum aut allerum superest lingua; runt, penes nos fuissent. E laiino sermone mutua-
gothicmvocabulmn, cui aliud affineaut in recentioribus lus est gothicus vel admisit: militon (mflitari), kavls-
germanicisdialectis aut saltem in vetustiorumreliquis jo (cautio), laikljo (lectio), assarjus (assarius), au-
non inveniatur; i non pauca ecomrario danmr go- rali (orale), faskia (fascia), kaisdr (caesar), karkara
lliica vocabula, quibus in tola germanicarum diale- (carcer), kapitlon (capillus), ttikarn (lucerna), kumb-
ciorum serie, et quantum scire possumus, affinia jan (cumbere), pund (pondd), etc. E Grcccis autem
reperiantur, vid. praef. ad glossarium. Sunt equi- majorem influxum experli sunt Goihi ad Dantibitim
dem nonnulla vocabnla gothica, qtiae in reliquiis babitantes, quippe qui semper foederati remanse-
germanicarum lingUarum deperdita, ex inrfids ex- rint cum metropoli imperii gr*ci, ex quo cHriSlia-
plicanlur(vid. Bopp, Conjugationssystemp. x), quseqde nisnium receperant et inde e graeco fonte Biblidrum
• Moraviam, cnnfihia Silici<i>,fiongriam superio- jacenfem habitantes. Interpr.
rcm et partem AustriaeDanubium itiler et Moraviam * Ad Daciam habitantes. Interpr.
887 GRAMMATICAGOTHI&E LINGCE. 888
vcrsionem hauserint. Sic e Graecismutuati sunt, ex. tliorum exitus e Scandinavia in continenlem, Van-
gr. : markreilus (u.upyupiry;), pislikeins (r.tartxb;), dalium subjectio, eorum per Scythiam ad mare Ni-
spyreida (anvpi;), aipistaule (imaro\h), aekklesjo(ix- grum transitus (p. 83), immo < facla Ethesparmm,
itlnaiu),paurpaura (nopfvpu),drakma(Spaxph), smyrn Hanalm, Fridigerni, Vidiculmel aliorum, quorum in
(apvpbov),saban (auSuvov), apaustaulus (uTtborolo;) hac genle magna opinio est, quales vix heroas (uisse
etc. Scd quam facile decipi possit, qui vocabulorum miranda jactat antiquitas (p. 86), i celebrabantur.
consonaniiam nimium urget, palet ex Castillionsei Quoadvero ihythmum horum carminum.niliilomnino
nnnolationc ad Corinth. 1, xm, 1, qua vir ille do- novimus; fuerunt probabiliter iterativa, quemadmo-
clus, de klismoklis disserens, baec graecaeoriginis dum caeterorum Germanorum cantus; certum est
manifeste esse contendit, cum aliunde hoc inter autem ea heroico Graecorummetro non fuisse indu-
nota Graccoruminstrumenta nunquam annumeratum ta, uti infeliciter Massmannusde versu in epist. ad
fuisse certuin sit. Tit. i, 12 laudata conjecit. Caeterum nec erant nec
< Nullusautem aiienus inftuxus apparet in flexio- fuerunt scripturac mandata , sed, ut mos erat apud
nis forma; nam influxus vocari nequit, quod saepius alias germanicas gentes, a certis cantatoribus orali
nominibus propriis, ex alieno fonte desumptis, aliena modo tradebantur. Jam vero nos fugit gotiiicura bo-
sit flexio vel alienam iinitaus, vocabulis indigenis rum cantalorum nomcn; nam
liuparjos, ut Hebraeo-
nihil simile experientibus. Nec in syntaxim exteri rum canlantes levilae (aSovrt;) apud Esr. n, 41 et
ullo modo influxerunt; ita saltem ab omnibus prius Neh. i ii, 1 gothice verluntur, dici nequeunt, quippe
admillebatur, quam de versione ulfilanae graecoser- cum Hebraeimore nostro, Germani auiem more po-
vilitcr facta acium est, vid. prolegg. ad Ullilam. lius recitativo, conj'unclis ciiharce modulationibus
Quos auicm hellenismos agnoscimus, etiam ad (Jornand. p. 86) canerent. Atqui eo modo canere
indolem golhicae linguse accommodanlur, cum et gothice esl siggvan, et compositumussiggvan,id est,
non praceunle grancoalibi occurrant, ul, v. g.., attra- recitare (avuytvi>axttv),
unde saggvjans his cantatori-
clio; qua de re vid. synlaxim. > btis nomen accommodatitis. Quoad ralionem quare
§ 6. Quod de liiteratura gothica ad nos usque per- Golhorumcarmina scripla non fuerint, facile percipi
venit, non nisi inops et indigens est; praeter enim potest. In pristinis enim lemporibus bic non erat
fragmenta Bibliorum versionis ot quai Skeireins no- usus, et posilo quod Gotlii ante ulfllanam aetatem
mine nota sunt, quaedamtantum insulsse superstites scripturam habuerint (vid. § 11), lisec carminibus
sunt reliquiae- obvia et congruens fuisse creditu difficile est. Cum
< Quod liileraturam proprie efficit, prius apud autem ea scriptura illis fuit, quaeconveniret, deerunt
omnes populos apparuit, quam ipsa litteratura, car- Moecenae,nec litteris libenler indulgere potuerunt,
miria scilicet et caniiones; jain vero rem eamdem nisi cum politica quiele gaudentes, patrios mores si-
apud Gotlios sese babuisse constat ex vocabulisin- mut et amorem proprice litteraturae recepissent.
digenis, quibus ad illa designanda ulebantur : cantio Adde etiam quod apud Gothos scriptura diu solis
cnim (wSfl)bic diciiur saggvs(Eph. v, 19; Col. m, presbyleris fuerit reservata, presbyterique ad defen-
16), a siggvan (alttv); et carmen, liup, a liupan dendam et propagandam religionem ea priino usi
(Rom. xv, 9), pro ^ultetv etiam usurpalo. Praeter has sint, et consequenter carminibus iudulgere non po-
designaliones generales, danlur et nonnullae appet- luerint, etiamsi mens illis fuisset.
lativae, ut pro bymno, hazeins (vpvo; Eph. v, 19; < Nonpauci etiam, quodam locoJornandis innixi,
Col. III, 16); in naiteins (coll. vet. lilh. neizjan, crediderunt prislinis Gothis scriptas leges fuisse.
Gf. II, 1128), quod Mc. n, 7; m, 28; Luc. v, 23, Hic locus, eliam sub alio respectu conspicuus, sic se
pro ptetafnpiu ponitur, stirps germanica facile agno- habet, p. 93 Lind. : < Diceneus omni pene philo-
scetur, qua ironicum et declamalorium carmen ex- sophiaeos (Gothos) instruxit: namelhicam eos erudi-
primitur, tali carmine apud Golhos forsan neip vo- vit, ul barbaricos mores ab eis compesceret;physicam
cato, ut apud vet. septentr. nid, coll. Gf. II, 1031. tradens, naturatiler propriis legibus vivere fecit, quas
Carminibus religiosis nulla fuerunt propria vocabula, usquenunc conscriplasbellagines nuncupant; logicam
velsaltemiBiblioruminterpretes e grcecopsalmd(Luc. ittslruenseosrationis supra cmlerasgentesfecit exper-
xx,42)vel psalmo (Cor. I, xiv, 26; Eph. IV, 8 tos; practicen oslentlensin bonis actibus conversari
marg.; v, 19; Col. m, 16) mutuati sunt, licet pro jussit; tlteoricendemonslrans tignorum duodecim et
fulpb; etiam liup (vid. supra) usurpare potuissent. per ea planelarum curtus omnemqueastronomiatncon-
De gnomis vid. infra. jEnigma vocabatur (risahls templari docuit, etc. Elegit prudenliores viros, quos
(Cor. I, xin, 12); similitudo, gajuko (vid. glossar. theologiam inslruens numinaquasdamet sacella vene-
h. v.); fabulx, parabolae, narrationcs, spill (vid. rari suasit. > Quamvis cerlum sit gothicam gentem
glossar. h. v.). Nonsolum autem fuisse cahius apud non eo modo philosoptiice institutam esse, quo hir
Golhos ex eo concludimus, quod propriis nomini- Jornandis locus indecente et indigesta eruditione pk
bus designenlur, sed etiam ex expresso Jornandis nus nos persuasos habere voluerit, hinc tamen Gotho
testimonio, qui eos lum cantiones(p. 93 ed. Liud.), non incultam gentem, sed de humanis et divinis, de
tum carmina (p. 83) vocnt, aflirmans insuper histori- terrestribus et ccelestibusrebus varie eruditam fuisse
feoset heroicos fuisse canlus, in qttibus, ex. gr. Go* eensequitur. Jam vero sive vicinas sive remotag
 889 INTRODUCTIO. 890
gentes comparantibus noois constat, quibus eacdem tica) plures tractalus et multas interprelaliones vo-
fuerunlinstitutiones, quaedamcollectiofuil senlentia- leniibui ad ulilitatem et ad wdificalionem,sibi ad
rum; sic Indis Puranas, GraecisGnomiHesiodiquedies mternammemoriamel mercedempost se dercliquit. >
et opera, Scandinavisdiveset poeticum sententiarum Ad anteriorem epocham perlinet hiitoricum oput ab
corpus (vid. Dietrich, Altnord.Lesebuchpraef.xxxm), Ablavio,et geographicascripta, vel potius quoddam
: nec non el Germanis. Simile ergo senlemiarum cor- ilinerarium totius Germaniae ab Athanarito, Hilde-
! pus apud Gotbos inveniredeberemus, ellmicverisimi- baldo, Markomiro, ad sextum saeculumconscriptum,
<liter alludit supra laudatus Jornandis locus. Menlio- quodque geographusRavennas saepissimerefcrt (vid.
nem enim facit de quodam sentenliarum corpore, GrimmiumGr. XLVI[la edit.]).
scripturae mandalo, nomineque Bellaginium indigi- < Ad titteraturae dominium referenda sunt nec
lato. Sed quid hae Beltaginesvel correctius Bilagines Calendarium gothicum , nec gothicae subscripliones
(vel Bilageineis)? Penc omncs lias babuerunt ut nonnullorum documentorum in Italia latine conscri-
veras leges et, innuente Jornande, codicem lcgum ptorum (vid. goth. glossar. pracf.), licel nobis
gothicaruin : inde nonnulli quaedam monumcnta magni sint alias momenli; mullo minus ea spuria
scripta ante Ullilamfuisse censuerunt; alii de authen- quaeMa-smannus multis quidem sudoribus compa-
ticilate hujus codicis dubitaverunt (coll. Manso, raia, e fonlc nimium fallaci hausit, et in opere pe-
Gesch.der Ostgothen,9li),etequidemmerilo, cumnon- riodico Hauptii Atterlhum 1, 294 sqq. nomine go-
nisi regnante Euricbo, in saeculoscilicet quinto, Wisi- thicorum minotum inscripta in lucem edidit, coll.
gothicodicemlegum habuerinl(Aschbach, Gesch. der §7.,
Westgoilien,157).Sed contexlus, siexaniinelur, banc § 7. Golhica lingua non nisi brevi tempore floruit;
interprelaiionem minime justilicat. Hic enim lactnia in Moisianobis extinguitur, sese extinguentibusindi-
evidenier adest; nam qtisecunque leges vel statuta genis Gothis a torrcnte novorum populorum in Da-
supponi possint, uullus iinquiin philosophus, physi- nubianas regiones irruentium; in occidentallbus
cam docens, leges civiles tulit, et sunt hic ad phy- autem terris, ubi GothosOstro- el Wisigothi supplan-
sicam adscriptae, sed de investigalione lantum na- laverunt, bsec probabiliier prius quam populus ipse,
turae et essentia rerum disseruit; deest igitur in influenle latino sermone, extingui debuit.
textu scieniia vere philosopbica, Poiitia scilicet, seu < Goihica lingua in litterariam provecla, vel saltem
viiaeoivilisinsliluirix; unde facile patet, quod crroris primo scriplura stabilitaest in Moesia,ubi scripturam
fundamentuminnaturaliterjaceat, sic forsansemtentia Ulfilas adinvenit (vid. §11) versionemque Biblio-
primitive concepta : physicamtradens naturam rerum rum incoepit. llic floruit golbicus sermo, etiam mor-
vit discerent, politiam docens naturaliter, etc. Non luo Ulfila (583), ut ex Teilulliani ' epistola circa
est insuper necessum, ut per has leges positivae an. 403 scripta patet. Haecporro epistola (Hieronymi
intelliganlur; sed econirario legitime supponi polest, operum loin. 1, epist. cvi; Pairol. tom. XXH, edit.
ea esse tantum naturalia aequitatis principia quibus Migne; epp. n, p. 626 ed. Paris.) responsuin conti-
Vita civilis insiituilur. Nec non et formulas incanta- net Sunniaeet Fretelae, Gothis presbyteris, de non-
tionis et conjurationis, quales nobis e Graecis, Scan- nullis Veteris Testamenli locis divum doctorem in-
dinavis et Germanis tradidil antiquilas, in voce terrogantibus, quaque non ad institutiouem oralem
canliones locuni Jornandis modo laudatum sequen- tanlum, sed ad quoddam opus scriplum eerlo usi
tes suspicari possemus, nisi etiam contextus ad sunt. Quin immo ad nonum usque sceculuin apud
minus usitatam significalionemcantus vocem cantio Gothos Danubii inferioris, ut Walafrido Straboni a
reslringere suaderet. missionariis narratum est, in gothico sermone di-
< Dc Bibliorumversione, quae ad quartum circiter vina officia recitabantur. < Cothi, inquit (De rebiu
saeculumab Ulfilaincoepta,ab alio, nisi forsan ab eo eccles. 7), qui et Getm, eo tempore, quo ad fidem
ipsoconlinualafuit, jam supra in prolegg. ad ulfllanum Christi perducli sunt, in Grmcorum provinciis com-
lextum quacstiofuit. Quoad vero Skeireins, hoc aliud morantes, noslrum, trf est tlteodiscumsermonem ha-
gothicaclitleralurae majus fragmentum a Massmanno buerunt, el, ul historim testantur, postmodumstudiosi
editum, ad quodnam lempus referendum, utrum illius gentis divinoslibros in sumlocutionisproprieta-
versio sit vel originale scriptum, denique a quonam tetn translulerunt, quorum adhuc monumenta apud
Golhorumdoctore eonfecluni sit, boc adhuc in dubio nonnullos habentur. Et fidelium fratrum relaliont
remanet, coll. Lobe, Textberichtigungrfer Skeireins, didicimus, quod quasdam Scytharum gentes, maxime
AUenburg1839. Tomitanos, eadem loculione divina hactenut recilari
< Plures insuper alias versiones tbeologicosque officia. » Cum autem Olaus Rudbeck (Atlant. III, 210)
tractatus plures conscripsit Ulfilas, ut e documentis narrat, quod sua etiam aetate (in saeculo 17") in
primo recenter consultis et a Waitzio (Veber das plurimis Walachiae loqis vesligia gothici sermonis
Leben und die Lehre des Vlfila, Hannov. 1810) editis supererant, lioc ad fabulas adscribendum est, quibus
indubitanterconstat; ibi enim dicilur (pag. 14) quod: abundat hujus auctoris opus; immo etiamsi verum
i el ipse (Vlfilas) tribus linguis (graeca,latina et go- essel, ut ille affirmat, quod ipse viderit hominem
1 Quomodoin edilionem germanicam, aliunde tam Tertulliani, qui aliunde anno circiter 216 obiit. Hic
cxquisitam, subrepserit ille gravis error, prorsus igilur calami lanlum lapsus adest: HIERONYMUM
nescimus. Non enim doctos editores fugit nuliam ponere volens, mendose TERTULLIANUMscripsit.
«liqtwm vsl mlnimam lnudnlam fulis* eplsiolnm tntem.
891 GRAMMATICAGOTHIC/E"UliGVJE. «92
qucmdam ab his regionibus ad regem Suecorum thicse paulatim ab ore populi deciderc visa est, et
legatum, qui Ulfil.im gothice legerat, binc lamen exceptis paucissimis germanicis vocabulis, quse in
gothicam linguam tunc temporis in Walachia exti- hispanica indticta sunt (coll. goth. glossar. pr»f.),
tisse immerito concluderelur. Caslillionaeusequidem nonnulla tantum e rusticana Hispaniaedialeeio,
quae
(II Corinlh. p. 83) haec gothicae linguae vestigia in forsan non sine ratione germanica(a vet. germ. gau,
ista regione per Saxones Transylvaniae colonos ex- rus, gauer, ruricola) nuncupatiir, ex germanieis illu-
plicare potuit; quis auiem credit Snxonem Ullilam stranlur, ut: tedro, sinisler, goih. hleidumea,a slirpe
eo modo legere potuisse, ignotis scriptura linguaque hleid, led; mundo, facies, gotb. munps, os; etiam
gotbicis? forlasse godo, dexter, goth. god, bonus (ui aliunde
< Quoscunque Gothi subjecerunt populos, eis expressio dexterum latus significans etiam pro bono
nunqtiam suum idioma impostterunt, jura patriosque valet); navio, corptis, cadaver, golh. mus, navis;
mores simul atque linguam servari permittenles. unclas, manus, goth. agga, arliculus, corpus, coll.
Ea fuit in Ilalia Ostrogoihorum agendi ratio. Hic in angl. ancle, infer. germ. enkel. Neque in his investi-
medio relinquemus, utrum Manso punclum tetigerit, galionibus longius progredi licet, cum alia nonnulla,
dicens (Geschichtedes ostrogolh. Reichs, 135) Golbes specie germanica, romanae tamen sunt originis, ut :
iniellesissi', quod a legibus et scrmone Romanorum asas, aures, equidem golb. ausa, sed hispan. asa, au-
nonnisi discere et accipere possent (nam vir ille ris; nteter, comedere, eqnidem goth. maljan, sed
doclus mirifice de tingua golbica putat, cum vulgo bispan. meter, introducere; bufar, clamare, vocarj,
contcndens eam nondum salis perfectam fuisse, ut eqtiidem goth. vopjan, sed bispan. bufar, mugire;
ncccssarias viiae civilis cogilationes evprimere vale- ipsum navio bispan. nniiio (navis) esse posset, coll.
ret); sed de facto gothica lingua nullo modo apud Vocabulariode Germaniaan den Romancesde Germa-
Italos inlrodtici potuit: peculiares enim sunt casus nia, editum a Joan. Hidaigo, Madrid 1779. Ex go-
peculiarihtis explicandi rationibus, cum Romani qui- tliicis scriptis, quae ad nos pervenerunt, ullum in
dam gothine locuii sunl (coll. Cassiod. 8, 21); IKspania confeclum fuisse cum quadam certitudinc
econtra nova haec regio urbana moribus, productio- staluere non possumus; qui enim codicem carolinum
nibus opulenia, volnpiatibus unica, Gotborum adeo et fragmenta Veteris Testamenti hic composita fuisse
animos seduxit, eorumque iiationalitatetn infirma- assereret, eo fundamento nixus, qund prior origini-
vit, ul jam Theodoricus ad gymnasia romana fre- bus Isidori bispalensis superscriptus sit, et posieriora
qucntanda suos innixe incilaret. Quod autem in lextui complutensis Ribliaeconveniant, inlolcrabilem
Italia Gotbi gothice loculi sint, hoc probalur tum tuerelur senteniiam. Neque tamen audiendus est
ex inscripiionibus neapolitani el aretini documenti, Lembke (Gesch. Spaniens I, 245) diccns : nulluni
t un e sejunclis tribunalibus Gotborum et Italorum supcresse vestigium,ex quo deduci possil, in Hispania
(de quo suum sensum aperuil Gloden, Das romische gotbice scriptum fuisse; qua de re coll. Mnssmrinnuna
liechl in ostgothischenReiche, Jena 1843); et verisi- in Hauplii Zeitschrift I, 378. Caeterumsi gothici tibri
millimum eslreliquias omnes golbici sermonis, qua- commemoraniur, non equidemquod gotliico sermone
les nunc baberous, ex Italia fuisse dcduclas; coll. fuerinl compositi, sed quod ad ofjiciumgothicum, id
Castill. spec. IV et ad II Cor. p. 83; W. Grimm. est, ad liturgiam generalem, a concitio Toielano in
Ja/irf>.(ler Lil. XLIH, 29. ecclesia gothica Hispaniaeet Scptimaniaeintroductum
< Nec tillerius Wisigolbi in victoria abulendo pro- ul libri riluales pertinerent (Ascbbacb, 350).
gressi sunt, postquam in Franciam et Hispaniara < Constanlinopoli,in qua civitate ad finemversus
irruissent; quemadmodum enim in sacris, iia et in quarti saeculiel initium quinti scbola, curante Chry-
profanis loleranles se praebuerunt. Gothi ipsi suos sostomo, aperta fuerat, ut Gothi gotbice docerenlur
mores, leges sermonemque per ducenlos annos ser- (vid. Massmann.'Skeirt 91), de goihico sermone sae-
vaiunt, donec regnante Reccaredo (601) Romani fie- pius quacstioest; liic etiam saeculodecimo memora-
rent. Hic.enirn Golhos et Romanos sibi subjeclos lur adbuc quoddam Gollhikonapud Constantin. Por-
unum poptilum unamque gentem effici desiderans, pliyrogeu. de Cmremon.aulm byzant. I, 83. Hoc porro
in boc consilio exsequendo, influente clero, totus in- Gollbikon non proprie cantus erat, sed species ludi
cubuit. Itaque tnlit legem ad utrosque pertinenlem ; vel speclaculi (el expresse dicebatur nai^ttv rb yorOt-
cmn aulem subjeclorum Romanorum longe major xbv),nono die duodecimnoctium, in imperiali palalio
essct nunierus, lex ista latine redigi debuit, ita ut inler epulas a Vcnelis et Prasiuis iniroductum. Duo
latinus reipublicte sermo faclus sit; chrislianae fidei erant caslra : ex utraque parte duo Gothi, qui, veste
devotus erat; binc divina officialaline celebrari jus- pilosa induti faciemque larva cooperti, sinistra manu
sit, ita ut bnjus Ecclesisescrmo deinceps latinus fue- clypeum, dexlra autem virgam gercbani. Cantus, qui
ril; aulicis suis nomina latina dcdit, ita ut aulica spectaculum comitabatur, alternis vicibus refere-
lingua j.mi latina evaserit (coll. Ascbbach,Gesch.der balur partim graece a choristis, partim barbare a
Weslgothcn, p. 230 scq.); confectishis mnlaiionibus, Gothorum persona indulis. Jarn vcio lii posteriores
poleratnc golhica scriptorum linguasuperesse? Equi- ludum aperientes, mediis strepitibus clypeorum vir-
dein lingua in ullimis temporibus doniinationis go- gis percussorum pleno ore ctamabant: tul, tut! tum
 893 INTRODUCTIO. 694
orbico motu ludum componentes, iterumque ad qui anno 1436 a Vcnetis Asow in urbem legatus est:
utramque parlem sccedenles, comitantibus pandu- Gotthi, inquit, parlano in iodesco,et so quetto, perche
risl, recitabant: <Tuvl^a;' ($bvu;m pnxnSiu;-ayiu' yuv- havendoun famigliotodescocon mi, parlavanoinsieme,
Sivrt;' i\xnSbvtSe;' evxsprv;' uytu' fiovu'5>pa'TOUTOV" el intendevansiassai ragionevotmenle,cosi comesi in-
|3«VTEf* §bvu etpbpv imaxvavre;' tSeaa\Sarov;' vuvu' tenderia un Forlano con un Fiorenlino, \d est, lingua
iiov;' Siov;' aeSaxtSa'vava'SutpovoyvyyvttkfyvStkov;' teutonica utebantur Gothi; idque compertum habui,
yvSekapt;'vuvu'yvSikov;'yvSikupt;' vuva'TOU ys^Ss/xa' quod cum apud me tetitonica familia esset, cum illis
8s rovlStle- vtxura TOUXSO/ VUVU. > Deinde vocabula Ioquens, intelligenter audiebatur et vice versa, eo-
graecasequebantur, quibus haec barbara iterum suc- dem prope modo ac si Forlanusel Florentinusinlerse
eedebanl : < iSep' iSeptep' TOGlyyepova'yepyepeOptp' colloquerenlur (apud RamusiiimII, 97); Busbeck, qui
tava' aixaStaaempirovpe;. Quae verba ad cum finem annis 1557-64 ul lmperii legatus Constantinopolide-
tantum buc attulimus, ut unicuique pateat quod can- gens duos viros cognoveral, a CrimensibusConstan-
tus ille (nam sine dubio verba sunt caulus) non go- tinopolim missos, in Legationis turcicae epist. IV,
thicus sit, quodque ipsius auctor, sive sponte §ua, p. 2577 (edii. Francl. 1595) recensionem exbibet
sive allerius consilio, gotliicilatem,ut ita dicam, ho- vocabulorum quae, sine dubio germanica, pro magna
rum verborum hebelasse videatur.cumasseratGoihos parte omninosunt gothica, ex. gr.: Plut, germ. Blul,
dicere ra TorOtxaartvu eiat ruvra. Hic vero nomen sanguis; stul, germ. Stuhl, sella; hus, gcrm. Ilaus,
Gothorum conspicuum esi. Undenam igitur huc ve- domus; wingart, germ. Weinberg, vineliim; reghen,
nire poluerunt Gotbi, qui aliis genlibus germanicis germ. Regen, pluvia; bruder, germ. Bruder, fraier;
in imperio constantinopolitanoimperalorumque aula schwester,germ. Schwester, soror; att, germ. alt',
jam ex actate justiniana cesseranl? Nonne lii Golhi vetus, senex; salt, germ. Satz, sal; fisct, germ.
dicti, vel potius Jutrc ' erant illi inferiorisGermaniae Fisch, piscis; handa, germ. Hand, manus; brunna,
incolae, qui sub imperatoribus ut Barangm stipendia germ. Brunnen, puteus; schwalt, mors, vid. apud
merebaniur aulaequevacabam? Saltem refert Geor- Massmann. I. I. p. 357 sq.Jsed nomen Golhorum cir«
gius Kodinos de Qffic.aul. Constant., p. 90, quod hi cumeundo deperditum esse videtur, neque hodie
Barangae primo anni incipientis die Caesaremxara. ulla hujus sermonis vestigia jam inveniuntur, vid.
rhv Kurptovy\S>aaavUVTS>V, riyouviyxktari, congratulari Pallas, Voyages dans les gouvernemenlsmMdionaun
solebant. Quoad ludum vel spectaculum Golhorum rfe fempire de Rutsie, II, 396 sq.; coll. Zeuss, Dit
dictum, plane congruit cum sueco Jutbock et inferio- Deutschenp. 432 sq.; Castill. Spec. xxm sq. >
ris Germaniaeincolarum Schoduvellopen(sup. germ. § 8. Quamvis gotbica lingua nobis mature extincta
Schauleufellaufen, gall. la course au diable), quod a fuerit ejusque litteraturae nonnisi paucissima frag-
Ducangio Cervula (vid. h. v.) explicalum et a non- roenia ad nos usque pervenerint, quas tamen super-
nullis mediae aetatis auctoribus etiam Jottici nuncu- sunt abunde sufliciunl, ut ejus lingucenolitiam per-
patuin, a Reiskio aulem ad Const. Porphyr. p. 112 fectissimara comparemus; ex his enim sermonis
Lips., male ludi golhicidicilur. Quod unicum germa- thesauro, formatione, conspicua qua in alia idiomala
nicam slirpem sapit vocabulumin isto Gotthikon,est veriilur facilitate cognilis, hinc grammaticale artifi-
«UtzacTw,quo cboristsc bysanlini Golhos adhorla- cium construere possumus. Caeterum neminem fugil
bantur, ul sallationem incipercnt. Gothice deduce- gothicam grammaticam, grammaiicae Germanorum
retur a andbahtjan, sed sub bac forma up.-KuurS>,praecipuecongruere.
nordgermanico ambaht, eic, magis congruii, vid. < Gothos non esse rudem barbaramque gentem,
goth. gtossar. Nequepraetermitlipolest, quod yovvu; uli de his et aliis Germanis olim fama erat nuncque
(gttnna, pelticeaevesles), quibus induebantur Golhi, est liodie, jam Grimmius (Gr. XLVI[1* edit.]) com-
ad inferiorem Germaniam (Saxoniam) pertineant, in probavit; neque in perficienda lingua segnes fuisso
auglico gown,toga, asservatae; vid. Reiz 1. 1. p. 145. j'am confessi sunt mediolani speciminiseditores, qui
Niliil etiam gotbici in boc Goithikoninvenire poluit p. xn asseruht < mtate Vlfilw Golhorum sermonem
Massmannus(in Hauplii Zeilschrifl I, 366 sqq.); et jam tantum fuisse, ut cum cultioribuslinguis certart
jui a tul longius aequo pelereiur. posset.i Ilujus tamen confessionisadeo poslea obliti
< Diutissime superfuil golbfca lingua, si tamen sunt, ttt Majus in praefatione ad tomum octavum
viatoribus lides adhibenda sit, in Taurica Chersoneso novmcollectionisscriptorumveterumIterum tbarbariem
(gall. Crimee), ubi Gothi tetraxiji habilabant. Refe- lingumi gothicsecommemorei, et CastillionaeusIn
rente Procopio (De bell. golh. iv, 4, 5), boc primus annolationlbus ad paulinas epistolasa se edilas haud
omnium agnovit br.ibanlinusMinorit Wilhelm Ruys- semel imbecillilatis et imperfectionis ut < linguam
broek (Rubruquis),qui anno1253 hanc regionempera- rudetn > insiniulet, immo semel asserat (ad Timotli.
gravit, cujusque unica relatio : < inter quos erant multi II, II, 16) in gothica lingua esse <usum lice.t per te
Goli,'quorumydioma est teutonicum,>ah ihterpretibus absurdum,tamen gothicisscriptoribusutpote in lingua
maxime deformala fuit, vid. Massmannum 1. 1. 551; adhuc rudi Itaud infrequentem. > Adeo perdifficile
vero certius invenitur apud Josaphat Barbaro, est, ul qui alienaegentis est de nostro sermone '
i aliquid
1 * Germanico. Interjir.
~ Spccies inslrdmeniit lnterpr.
Veleres Daniaeincolac.Interpr.
895 GRAMMATICA GOTHlCiE L1NGU.E. u-jii
recte restimare possit. Neque enim gothicac linguae gistro non brei'i oblinebit),e maj'ori minorive cogni-
vilio verti potest, quod nonnullis verbi formis ca- lione, quam comparare velis, consequitur; hoc ta-
reat, quibus alii sermones gaudent, cum eas con- men bene compertum habeas, quod plusquam cogni-
structionibus tam mire suppleat, multo minus, quod tione inchoata opus est, ut quis sana menie de
propria vocabula rebus et ideis non excuserit, po- gothico sermone judicare possit.
pulo prorsus ignolis; coll. goth. gloss. praef. Si § 9.Qu3egram>Kafica/esannota<ionesdelinguagoihica
igilur sermo iis indigeat vel pauper sit vocabulis, sive a veteribus sivea receniioribus conscriptaestint,
quibus marina designenlur, non tam mirum est, eas relulit Massmannus(in HauptiiZei<sc/iri/7furdeut-
quam fuisset, si gcns iter per mare fecisset marique schenAtterlhumI, 298 sqq.); quaevero grammaticme
fuisset assueta; sed novum cst indicium quod ab an- peculiari textus ulfilani studio ab aetateJuuii vulga-
tiquis dicia de Golbis e Scandinavia emigrantibus tae sunl, eas Zahn (Einleilungzum Vlfilasp. 61 sq.)
eorumque navigationibus mera figmenta sint et fa- commemoravit, suo modo dijudicans. Grammatica
buke (vid. supra § 1). Quo enim pacto Gothi, quem- quae
prima hujus nomiuis non indigna fuit, auctorem
adinodum sepientrionales gentes sua skipbrot, skib- habuit Fuldau;
primum vero sanaedoctrinaecorpus
brud, skeppsbrote,ita skipabrukanon formassent, si in germanicagrammatica Grimmii reperies.
rem prius cognovissenl? Praeterea mirumne ulli vi- < De indigenis Gothorum grammaticis non novi-
deri possci, quod Golbi nullum vocibulum pro ne- IIUIS;et aliunde sermo brevioris fuit vitae, quam ut
pote habeant, hunc per bame bama exprimenles? corruptionis periculum adire potuerit, indigenarum
Ntilloenim alio modo significatur apud veteres lin- grammaticarum causam communiorem. Gotbicus
guas : vel. norv. barnaborn, dan. bmrnebmrn,suec. alpliabeius nonnullacqueregulae ad determinandam
barnbarn, vet. sup. germ. chindeschind,chindochind; quorumdam sonorum prolationem primo inveniuntur
eiiam apud rec. sup. germ. kindeskinder,et cognaios apud viennensemanuscriptum(Membran. Salisb. Nr.
sermones; quin immo apud llomerum nepoti nullum 140, olim Salisb. 71 fol. 20), quod Wilh. Grimmius
datur proprium vocabulum, sed aequivalenter ex- (43° tomo Jarhbucher fiir Liieralur, p. 5 sqq.) priraio
primitur: TraiSwv Jam vero ex eo quod gothica edidit, de quo vid. Massmannum1.1. 296 sqq.
7rai5e<;.
lingua verborum ad civilem vitam periinentium <Tuma Bonave.nturaVulcaniovulgatusest libellus,
inopia laboret, Manso(Osigoihen,135; Gothos in Ita- auclore anonymo,.hoc noinine inscriptus : De litte-
lia pedem non firmum posuisse infert; scd hoc tan- ris et lingua Getarum sive Golhorum; cui adjunctus
tum deduci potest, quod Golbi, gens candidis mori- esl Commentariolusde tingua golthica, Leyden 1597,
bus assueta facilique imperio subjecta, non eam vid. Massinannum1.1.511 sqq., qui noniiulla e texlu
linguamhaberent.quaeRomanorum licenliamet vitia, excerpta et annotationes in nonnullas lilleras non-
decorael indecora prope iiifinita omnigcnorum mu- nullorumque vocaliumreclam prolationem continet:
ncrum exprimere poluisset. De caetero, quod crie idem etiam invenire est in Gruterii inscriplionibus.
negari nequit, si adhuc Longobardorum sermo ad <G. Hickes,inslitutionesgrammalicosanglosaxonicm
ellurinanda noiniua pene innumeralia mu»erum ap- el mmsogothica;, Oxford, 1689, 4 vol., quorum prius
tus est, cur hanc aptitudinem et Gothicus noa ha- LinguarumvelerumseptentrionaliumTliesaurumejus-
buisset? dem auctoris continet, opus iterum editum, Oxford
< In eo golhica lingua potissimum praestat, quod 1705, 2 vol. fol.
synnnymis dilissima sit; vocabula res et ideas om- < Lamberi ten Kate, Gemeenschaplussen de Got-
nino novas exprimentia efformaro possit; possideat tische Spracke en de Nederduistsche, Amslerdam
completas fleclionisformas, et consequenterea trans- 1710, 4.
pouendi vocabula facultate gaudeat, qua, prosaicis < Edw. Lye, grammatica gothica, cujus in prxfa-
auctoribus audaciam saxonicorum et borealium poe- tione Sacrorum evangeliorwnversio gothica inducta
tarum babentibus (Gr. Gr. IV, 552, coll. II, 920), esl ab editore Benzelio, Oxford 1750, 4 vol. p. 59-
poetac gotbici, sub isto saltem respeclu, parum sint 62; bujus grammaiicaesommariumest Ow. Manning
dusiderandi; orlhographiam habeal adeo determi- Grammatica ( Anglosaxonicaet) Mmsogothica,cujiis
nalam, ut scribenlis arbitrio nibil relinquat definien- lumvol. Dictionariumsaxonico-el gothico-latinum,n\x»
dtim ; denique alienau litteraturae scripla, immo ab- clore Lye, conlinet,ab eodem Manningedit., London
Stractas sententias in se faciilime converti sinat (Gr. 1772, 2 vol. fol.
Gr. XLVI"1" edit.]; nostra prolegg. ad Ulfilam). Unde < Fr. Karl Fulda, Vlfilanitche Sprachlehre, in 2*
quod lbre, Gloss. Suigoth I, 29 dicit: < linguamgo- vol. Vlfilat a Zabnio editus p. 1-62.
thicam adeo cultam el concinnam esse, ut elegantia < J. Grimm, DeutscheGrammatik,Goilingen 1819,
nulli, ne grmcmquidemet latinasquidquamconcedal,> 2» edit., 4 vol.; item 1822-37; 3» tdit., 1 vol. 18403
verum est, quoadprincipium,quoad vero consecutio- < De prolationis et forraarum doctrina nolandus
nem, lingua diutius vivenle, verum fieri potuissei. est F. Bopp, VergleichendeGrammalik,Berlin 1833-
< Ulrum golhica lingua sit reipsa cognilu ita fa- 42, 4 part.
cilis, ut Majus et Castillionaeus semel asserueruut < De Monograpbialaudandi sunt:
(Spec.VI : < neque ulpltitana tingua perdifficilitett, < Joh. von Ihre, De verbis Mmtogothorum, in
nequa ejus primoretnnoitltant wtivis eliatn sine tna» Buschingii collcctione Sttiotorum vertionem ulfrla*
897 DE SCRIPTURA. 898
namel linguam mmtogothkam illustrantium, Berlin <Alb. Wellmanu, DasGothischearf/ecfivun^Stetlin,
1773, 4» vol. p. 149-71. 1855.
< Ejusdem, De nominibut substanlivis el adjectivis < Ad. Ziemaun, GothischhochdeulscheWortlehre,
Masogothorum,1769, ibid. p. 221-56. Quedlinburg, 1834.

CAPUT PRIMUM.

DE SCRIPTURA ET PROLATIONE.

DE SCRIPTURA.
§ 10. Gothica lingua viginti et quinque litteras accommodaverit. Hic vero quaeretur, plerisque go-
thici alphabeti litteris graeciset latinis convenienti-
(iofcos)habet, quac sequuntur :
I I i t1 ' bus, quemnam horum alphabetorum suum Ullilas
JV a fecerit? Cuinam etiam alii alphabeto tribuendaesint
B b R k S s
\ 1 T t eae Iilterae,quae sive forma sive significationeneutri
r g
A d M m Y ' graecolatinove congruunt? Hic alphabelus ex omnium
0 e N n \~ f consensu runicus est, jam ante ulfilanam aetatera
U q Q j X x apud Gotbos notus. Quoadprimam quaestionem,lhre
~t z n u © w (Diss. de cod. argenteo et litteratura Mozsogolhorum)
h h a p ft o et W. Grimm. (1.1. 28 sqq.), ne gothicum alphabe-
tum e pluribus aliis arbitrarie exceptum esse fate-
4» dJi(b)
renlur.asserunt eum primitus fuisse jam ante Ulfilam
< |ll.Annotatiol.—Adinvcnlio gothictescripluroe ex eodem fonte atque graecumet latinum haustum.
Ulfilaeadscribitur : Philostorgius (Hist. eccl. 2,5) Quam contra sentenliam non tantum militat, quod,
eum vocat t evperhv ypappurav ootst<»>,v si.feocra- utcerta fama est, Ulfilasgothicamscripturam adinve-
tes (Hist. eccl. 4,32)asserit quod < ypappara.ifevpe nerit, sed eiiara quod characteres ipsi iia latiniset
yorOtxu,> quod plures alii deinde repetierunt (vid. graecis conveniant, ut ad propriam et absolutara
Waitz,Le&endes Vlfilasp. 51). Crediderunt equidem, eurum formam cogitare non liceat; et insuper quis
asserente Jornande, quia Bilngineis scriptae fuerant est isle pristinus alphabetus , gntbici simul, gr.xci et
(vid. § 6), scripturae artem etiam ante. Ulfilam apud latini parens? Eum equidem Ihre vocat pelasgicum,
Golhos nolam et usurpatam fuisse, et eruditis italis alphabetum nobis omnino ignotum; W. Grimmius
vix credibile videtur, quod linguae iis pollenti doti- nullum equidera affert, sed adeo inexpugnabilis est
bus, quas in suis operibus prodit Ulfilas, scriptura congruemia gotbicarum litlerarum cum graecis el
defuerit; si autem haec raliocinatio legilima esset, latinis, ut faleri coaclus fuerit graeco-Iatinumalpba-
cum deinde Castillionaeus(ad Philipp. i, 18), eit eo betum e contaclu populorum in gothicum rursus
quod gothica lingua futuro indigeat et interprelis influxisse, quo confcsso quaestio regreditur, non
oscitantiaede passivo convertendo nimium relinquat, solvitur. Verum punctum tetigere Waitz (1.1. 51
eam rudem barbaramque improbavisset, exinde le- sqq.) et Baumlein (Vnlersuchungen uber, etc, rfte
gilime concludi posset, etiam aetale Ulfilaenullam Enlslehung des gothischenAlphabets,97 sqq.), qui
adhuc apud Golhos fuisse scripturam. Sed princi- graecum alphabetum ut gothici typum habent, licet
pium, quod organica sermonis perfeciio e scriptura e latinoet, fateri debemus, runico quosdam characte-
pendeat, nullo fundamenlo nititur (coll. W. Grimm. res Ulfilas mutuatus erit. Ea erat etiam Jacobi
Deutsche Runnen, p. 45). Econtrario oslendit W. Grimmii sententia, cum in praefationead scrvicam
Grimmius cum multa argumenlorum vi, jam in Bi- grammaticam Wuki Stephanowitsch p. x dicit :
bliorum versione ideas scribendi, legendi, litterai, < Vlfilas legle seinerArbeit dat griechische und latei-
libri, pluiei, etc., indigenis nominibus designari, nische Alphabet mit Zuziehung runischer oder will-
vid. ad § 18. Waitz equidem (1.1. 53) artem scripiurae kurlicher Zeichen fur die besondernLaute golhisclitr
apud Gothos jam anie Ulfilam retrofert; contendit Sprache unler, > id est, Ulfilam opus suum instiluisse
autem.noneas litleras, quas induxit Ulfilas, sed ex graeco ct latino alphabeio, quibusdam signis e
runicas lunc in usum fuisse; conclusio sine scrupulo runico vel arbitrarie exceptis, ut peculiares gothicae
admittenda, ut quacspeciosam contradictionem mo- linguae soni scriptura repraesentarei; sed vir
numentorum ante Ulfilam scriptorum, et scripturae doctus contrariam sententiam recenter admisisse
ab Utfila adinvenlae, de quibus factis, hisloricelo- videtur, dicens (DeutscheGrammatikI, 25 [3Redit.]):
quendo, nihil est curdubitemus , apprime explicet. < In golhischeAlphabetsint griechisclietmd lateinische
( Jam vero ex tabula patet, golhicas litteras, nulla Buchstabenunter runischegenommenverden, > id est,
Icrc excepta, graecis latinisque plane congruere, ita in gothico alphabeto graccasel latinas lillcras inte-
ut nihil aliud fccerit Ulfilas, nisi has golhicaelinguae runicas exceptas fuissc.
89» GRAMMATICA GOTHlCtfl LINGUiE. 900
< Jam vero si quis absque parlium studio goihicas lutac, majores calami ductus admitlant, dum in
litteras consideraverit, persuasum habebitad graccum scriptura cursiva minori delineamento exaranlur.
alpbebelum pertinere ; }>.,B, T, G, 7., I, R, \, PI, Quod praeter ^ et <\, de 4> dicendum est. Hac scri-
N, n, T, Y, Q, X; ad latinum : \, U, Ii, K, S, p, ptura cursiva etiam conscriptaesunl glossaeet anno-
ita tamen, u'te prioribus plures eiiam laiinaesint, ut: taliones in manuscriptis codicibus, vid. labulam ad
(\, B, G , I, R, N, T; ad gothicum tandem proprie Massmanni Skeireins, exceptis eis in codice ar-
speciani, sin forma, saltem signiftcatione: «L-et Q genteo existentibus, quae rectis solidisquc, sed mi-
e graeeisT et 6; Q ct 11e lalinis G et n; si haecultima noribus, licet pulchris saepe, et a scriplurae textus
litlera formae latinae cursivi n minus congrueret, distinctis litteris scriptaesunt; nonnullaetantum, ut
extranea esse posset vel forsan indigena (vid. § 12). quae ad Luc. vi, 27 et xvi, 13 pertinent, cursivam
Runico autem nibil remanet adscribendum. Offensi scripluram praebent, unde constat, eas sive diverso
sunt plures ex eo quod Ullilas ex arbitrio quaedam tempore, sive manu diversa fuisse conscriptas.
signa elegisse assereretur; sed merito cogitari potest < Quod ad diversum habitum quem nonnullaelit-
eum imprimis voluisse, ut suae linguae soni cum terae in codicibusdiversis pracse ferunt, nihil certi
alienis signis quam maxime congruerent; porro olim conjici potuit, quia deticientibus facsimilihus,
quibusdameharacteribus sonis non respondentibus et merae delineationes, saepiusinfideles, praestoerant.
aliis sermonibus nonnultos sonos gotbico proprios Nunc vero facta sunt facsimilia omnium codicum :
non babentibus, baec signa legitime pro libilu suo mediolanorum a Majo el Castillionaeo, viennensium
mutuari poluit, in hoc potius laudandus quam vilu- a W. Grimmio, Skeireinsis et neapolitani documenti
perandus. Etiam in quaerendischaracteribus ad certos a Hassmanno, codicum argentei et carolini a nobis,
sonos accomraodatis conati sunt Simonides et Epi- qui inde tabulam exscriptam instituimus.
charmos pro graeco alphabeto, CacsarClaudius, pro < Nunc vero de nonnullis. litteris sint sequentes
latino (vid. Sclineider, Formentehreder lal. Sprache animadversiones:
1, 4 sqq.), Chilpericus, pro Francorum alpbabelo < i. Vid. infra § 13.
(Gregor. Turon. Hist. Francorum v, 45) et imprimis < 11est neque, ut voluitW. Grimmius, Graeco-
Cyrillus slavicum alphabelum e graecodeducens. rum koppa (vid. ad § 13), neqtie, ut contendit Lye
< Cum goihica scriplura etiam post Gothorum XXXIX, Runorum koen()V), qusa nonnisi in posie-
tempora commemoratur, non credendum est eam rioribus latine donatis cum eo congruunt, sed Lati-
CSRC , quac in gothicis scriptis usurpatur. Gothica norum q. Nec latine transcribi polest qv, habita
enim in Hispania vocabatur scriptura, quae alibi sub forsan ratione analogiae caeterarura dialectorom
tiomine totetanmindigitata, e gothicis et latinis litte- (Griajm. Gram. I, 3), cum nusquam adsit in golhico
ris commista est, et a Franeis assmnpta (Aschbacb, sermone duplex sonus (kw), quem Ulfilaskvin Akvila
Geseh. rfer Wettgothen, 353 sq.), concilio leonensi adeo transvertit.
(1091) abrogata est. Necnonet in Italia runica signa < IJJ Nullo fundamento nixus conjecit Lye (Gram.
improprie gothica nuncupata sunt, vid. Massman- goth. XXIX), quod t|> ex conjunctis T et H evasisset,
num, Skeir. pag. xv et Hauplii Zeiltchrift fur dettt- iia ut proprie fuerit tjT, unde ip et denique \\>; vcl
tchet AtterthumI, 377. Quod autem goihica scriptura ex duobus ex adverso positis A (r^l). Neque verius
iu Italia asservata fueril, et bresciana inscriptio est, hanc lilteram ex eo originem duxisse, quod
primae labulae in Specimine Vlfilatpartiu u inedita- semicirculus linea transversali figeretur (W.Grim-
rum hac eadem fuerit conscripta, hoc unico supersiie mius, Runen 44); nam duo cornua diversis apicibus
monumento, stabiliter affirmari nequit, coll. Grimm. efformantur (vid. Tab.). Datur et alia hujus litterae
lahrb. der Lit. XLlll, 21. > forma, qua, cornibus ad superiorem parlem conclu-
§ 12. Annotatio 2. — Quod ad formam, habitum et sis, graeco 4 assimilatur (W. Grimm. Wien. Jahrb.
poienttam litterarum attinel, erroneam Maji conjc- XLIII, 5). Nec runico signo p>forma congruit gothi-
cturam (Spec. xvi) prius notare debemus, quod sci- cum (W. Grimm. Runen 44; J. Grim. Gtam. I, 3),
licet Ulfilas majorem et minorem alpbabetum adin- licet in mauuscriplis codicibus scripiura latina con-
venerit. Equidem in codicibyslitteraemajori minorive scriptis iilud pro ip usurpetnr. ib forma idein esl
snnt slatura, prout quam sedem occupant; sic ma- atque grsecum 7 (ps); sed Ulfilas pro ps illo non
joribus litteris conscripta stint initia capitum et utitur, duplicem consonantemduplici signo reddens;
versuum; minoribus vero, ubi lextus extra lineam cum aulem ncc in graeco nec in latino alphabeto
delerminaiam in margine conscriptus est. Sed ulrae- cbaracterem gothico rfnrespondentem inveniret, illud
que iitterac ejusdem sunl typi. Potiori jure, et ea huic sono accommodavit.In visigothicis moneiis pro
forsan erat Maji sententia , distinxit Massmannus graeco0 gotbicum cb occurrit in CUNDASVINOVS et
(Die gothisehen Vrkunden von Neapet et Arezzo HGCCGSVINOVS (vid. apud Aschbach 360), quia ve-
p. 6 seq.) scripluram rectam atque solidam ad ma- risimililer his postcrioribusGolhis purus sonusrfAsen-
nuscriptos codices, libros et inscriptiones usurpa- sim deperditus erat, cujusin locum th ei, ablata aspi-
lam,altcram vero inclinalam el cursivam ad usqs ratione, t intrus sum fuit, sicut horum nominumler-
vitaequotidianos. In eo prior, ail vir doclus, a posle- minalionesetiam probanl.TheodoricusOslrogotborum
riori discrepat, quod nonnullac litterae, etiam abso- rex, ediclasua subscribere debuitipGUX(vel OGOt\),
 901 DE SCRIPTURA 902
nam AnonymusValesianus apud Muratorem (Antiq. lationem, quarii aliunde novit Ulfilas, v usurpans,
llal. II, 305) expresse dicit: < Theodoricusilliteralus ubiqiie vocabula greecadigammateproferenda essent.
erat et sic obruto sensu, ut in decem annos regni sui Si autem UKilasiiullum signum lalino alphabelo mu-
qualuor titleras subscriplionisedicti sui discere nutla- tuatus esset, gothicum p ut runicum |f eo magis ha-
tenus potuistel, de qua re jussit taminam auream berelur, quod lateat, cur graecum* pro sono F potius
interrasilem fieri, quatuor litteras regis habentem non elegerit, cum graec. 9 semper hoc signo tran-
THGOD, ut, ti subscribere voluisset, posila lamina scribat, ex. gr.: Fitippus, iiXiifKo;;Fygailus, ivyek-
super charlam, per eam penna duceretur, et sub- ~\o;;Fitemon, Qvkhpo»;Nymfa, i$vp.fu,etc.
scriptio ejus tantum videretur.> Cum autem liis verbis < 0 Licet in eo omnes consenliant, quod ad igno-
asseritur regem quatuor tantum liiteris subscribere, tum alpbabetum boc signum pertineat, et Waiizius
TH60D aulein quinque constate, infelicius conjecit saltem asserat hoc non esse graeeum, cum lamen jam
lleiske ad Constant.de Cmrim.aul. bysantin.p. 140, perspectum habuitnus, Ulfilamgraecaslitteras,quibus
edit. Lips., loco THGODaliquid aliud, forsan LEGI, in sua lingua nullus sonus respondebat, ad designan-
legendura. Hinc faclle solvitur Massmanni quaestio, dos alios sonos gothico sermoni proprios usurpa-
Skeir. praef. p. x"), utrum Theodorici sigillum visse, nihilobstat, quin dicamusO Gothorumnon pro-
scripluram gothicam conliiierct. prium esse signum, sed tanlummodo 6 Graecorum.
< I et I in eo sunt discriminanda, quod prius inei- Nemo insuper non videl, quod Ulfilas in suo alpha-
piente, posterius metio et desinente vocabulousur- belo graeca f el 8 iHlerverierit, id est, golh. iL- in
petur, vid. ad § 17. locum graec. e et goth. 6 in locutn graec. ¥ sub-
< Q est G Latinorum. Librarius codicisviennensis diderit.
(vid. §9) Q et r habet el usurpat pro eadem littera, < Q, auctore W.Grimmio (Runen43), runicum est;
ca tamen discrepantia, quod prius, laiinum, debile sed hoc £ (oedil)codicis viennensis (Wiener Jahrb.),
f, posterius, graecum, asperum G valeat; deinde, ut pertinet, ut alia, ad scripturam lineolis luxuriantem,
prolationem gothicorum sonorum ignolorum deter- quae ut exemplar proponi nequit; aliunde danicus
minet , vocabula cognitaeprolationis aflert genuit et soaus (-©-)gothico (0) minime congruit; Q igitur, in-
Gabriel, ut ita dicere intendat: ubi debilior est pro- nuentibus Lye XXXIX, et Wailzio 52, esl potius a
latio, ut in genuit, gotbicum Q; ubi vero asperior, ut Graecorum. O huic signo omnino simile occurrit
in Gabriel,F adhibetur. Eodem modo rem inlellexe- etiam in inscriptione adumbrata apud Grotefend,
ruut W. Grimmius et Massmannus,quorum prior in Allitalien V, lab. 11,4. >
viennensi Jahrb. p. 13, posterior in Hauptii Zeit- < § 13. Annotatio 3.—His viginii et quinque litte-
tchrif' p. 299, affirmant quidem hoc exemplumgenuit ris addantur duo episemata, scilicet:
:e\ iiullamafferre lucem, seque malle vocabulum per < 1) 14 Quamvis hoc signum nusquam ut liltera,
J incipiens, ut, lorsan, judaius. lloc etiam obiter di» sed tantum ut cifra in codice argenteo appareat, hoc
cendum esl, iramerilo Lye p. XXXIX,Q pro graeco tamen Ibre (p. 205 edil. Biisch) habet ut vera littera,
i accepisse ideo, quod goth. iskarjoles, graeco 'io-xa- quam, quemadmodum russico characteri tsk (tscbj
•
responderet; et llire p. 202 (edit. Busch.)cum valentiforma convenit, ita et potentia convenire con
pifc>T»>£
'eui sibilanlis sono illud profereudumasseruisse, qui tendit. Sed contra militat, quod nunquam Ulfilasdu-
eruditus vir in boc eonjiciendo %eamdem sedem plicem sonum unico signo reddiderit, et in tola go-
occupans in alphabetograecoafque Cj in gothico ante thica scriptura compositus sonus tsk nusquam appa-
oculos verisimiliter habuit. real. Quam conjecturam Ihrei licet jam a Zahnio in
c 11,si e latino n non deducitur, proprium^essetgo- annotationibus ad golhicum alphabetum golbicaa
Fuldae praeposilisut merum figmenluin
luici alphabeli signum; sed nemo sane negarepotest, grammalicae
de novo, alio lamen modo exagilavit W.
hoc runico £/>•(| l) similius esse, quam ut unum et explosam,
Grimmius (Wien. Jahrb. p. 7),in hoc signo litleram,
idem nor. asseralur, praeeuntibus Lye p. XXXIX, et
Runen el quidem rf/i valenlem ilerura agnoscens ; sed huic
Grimmio, 43, Waitiio, 1. 1. 52. Caelerum sono
allera prolatio causa est, cur gracco-latioum0 pro respondet 4>, ul infra (§ 50) ostendeturi Neque
sono u non electa fuit: forma enim latina U pro vo- Jacobo Grimmio (Wien. Jahrb. p. 40) displicebai,
iitleram esse, negabat autem vir ille doctus, quod
cali usurpata nonduma consonantiVdiscriminabatur. q
< S pro sua pristina forma latinum est; forma r3 ad gothicum alphabelum hacclittera necessario per-
lineret, eam adscribens ad alphabetum ex qtio ille
proxime accedens ad graecumC, in receniiori scri-
ad cursivam prodierat; conlert equidem slavicum; hanc vero lit-
ptura propinquanli primura occurrit, teram non esse denlalem, sed gutturalem contendit.
vid. Massmannum,Skeir. X, ubi etiam angulosum £,
Utcunque se habent isla, signum de quo nunc agitur,
vid, vicnnense Jahrb. 9. non est gothica littera, sed lantum numeralis nota,
« Y est neque anglosaxonicumL (Lye XL), cujus 90 valens, koppa Graecorum,vid. Schneider, Form-
a forma longediffert, nequc runicum (Grimm. Runen lehre 1, 322; Matthia Griech. Gram. 1,22; Bultmann,
44), sedgraecnmY(Grimm.Gratn.1,42,57; Wailz.52). Griech.Gram. I, 12. Inde W. Grimmiusgraecokoppa
< \~ est Latinorum F ; Grimmius quidem (Runen gotbicumU infeliciusassimilavit,quodlatino q proprie
41) hoc habet lanquam digamma aeolicum; sed ob- respoudet. De caeteroU et q eodem modo inier $a
stat, quod islud aliam atque gothicum f babeal pro- convenire, atque graecumkappa et koppa, netno cst
903 GRAMMATICA GOTHIC/ELINGUJE. 904
qui neget. Adest etiam, auctore Grimmio (Wien. t'«(17) Esdr.n, 39;/c(20) Joan.vi, 19;/(30)Mc.iv,
Jahrb. 7 et 41), alia forraa TOO A., quod, ubi ejus 8; m (40) Skeir. VII, d; Neh. v, 15; me (45) Esdr.
ansula ad exteriorem partem inclinata allius pro- n, 8; n (50) Neh. v, 17; «6(52) Esdr. n, 29; ;' (60)
ducta esset, et basta magis ad laevumprolracta, Vy Mc. iv, 8; Docum.neap.; jq (66) Esdr. n, 14; «,
evadit, cumque nostro q commutatum est; sic eo (73) Esdr. n, 36; ud (74) n, 40; ye.(95) n, 20; .
babitu donatur in viennensi codice et in visigotbica (100) Mc. IV, 8; rib (112) Esdr. n, 18; rk (120) Do-
moneta, ubi GONVGMAR pro Gondemarlegiiur (vid. cum. neap.; rkb (122) Esdr. n, 27; rkg (125) n, 21;
Ascbbacb 359). Sed nihil est commune hoc signura rkh (128) li, 23; rlg (133) Docum. arel.; rmq (146)
inter et episema q. Esdr. n, 22; rnq (156) n, 30; rnh (158) n,1A;skg
< 2) /t\ In ulfilana versione Novi Testamenti hoc (223) n, 19; smz (247) n, 38; snd (254) n, 31; 1(300)
signum non occurrit; sed apud Esdram n, 36, numero Joan. xn, 5; tk (320) Esdr. n, 32; llg (335) n, 17;
900 per numerale vocabulum niunhunda expresco, tme (345) n, 54; vnd (454) n, 15; xib (612) n, 26;
oplimo jure conjecit Casiillionaeus,Spec. p. 2, dubi- xkg (623) n, 11; xl (630) n, 35; xmb (642) n, 10;
landum esse, an apud Gothos pro numero 900 pecu- xjq (66(>)ii, 15; wke (725) n, 33; wmg(743) n, 25;
liare signum fueril; neque enim in valicano aipha- wj (760) II, 13; wuq (776)u, 12. Innotescunt insuper
beto reperitur (Wien. Jahrb. p. 4). Primum ut nume- e fragmentoCalendarii gothici, in quo numeri a 1°ad
rale signum apparuit in viennensis codicis scrie 38um reperiuntur (vid. Goth. gloss. praef.); e nu-
numerica, quam W. Grimmius(Wien. Jaltrb. 16 sq.) ineris marginalibus, quibus sectiones codicum desi-
c primo Moseoslibro excerptam merito conjecit, coll. gnanlur, addito quod in codicis argentei margine
prologg.col.464 (Massmannus,in HauptiiZeitschriftp. eliam loca parallela caeterorum evangeliorumnotan-
503, se hanc agnovissein Ezechieleet librjs Maccba- lur, vid. Castillionaeum,Spec. xix ad Corinlh. II,
baeorumasserit). Caeterumboc signum Graccorumest i, 3, et imprimis nostra prolegg. ad Ulfilam; deni-
Sampi, vid. Buttmann, Griech. Gram. 1,12; II, 378; que ex reclamationibus(gall. r&ciamesou signatures),
Matlhia, Griech. Gram. I, 22 sq.; Bockb. Staatsh., quibusin manuscriplis numeri quaternionum indican-
rfer Athener 1, 386, el in hac forma, graecoalphabeto tur, Massmann. Sfceir.57. Notandumestetiam libra-
vcrisimiliter excerpta, jam in tabula apud Ihre (ad rium, Cor. 1, xiv, 26, in vocabulo, quod male prius
pag. 200 edit. Biisch.) et in alphabeto graeco vicn- scripserat ji, et in altero, quod praeire debebat, B
ncnsis codicis occurrit. superposuisse,vid. Castil. ad h. I.: necnon et alpha-
« Nuncvero mirum est,quod Ulfllas,poslquamduo betus vaticani codicis (Wien. Jahrb. p. 4) numeros
supra memorata episemata Graecismutuatus erit, et j'uxtapositos ad R usque continet, ultimo^ omnino
teriium, batt scilicet vel vau, numerum 6 valens et delicicnle.
formae S, non receperit (coll. lhre, p. 210 edb. < Ut autem litterae numerales ab aliis discrimen
Biiscb.); sed in locum hujus signi suum q subdiderit, habeanl, a) illas super lineae vel' , eodemmodo
qu<) numerus sextus signilicarelur. Unde patet, ac in graeciscodicibus (vid. Bast, Comment.palmogr.,
Ulfilam, in componendoalphabeto, arbilrium consu- p. 850 in Schaferii editione Gregorios Korinthios)
luisse. > ducuntur, el tunc deficiunt puncta diacritica rou t,
§ 14. Annotatio 4. — Quoad potentiamnumericam cx. gr. : G o, 1 10, K 100, etc; quandoque etiam
lilterae goihicaeet episemata valent, ut sequitur : subter, ut in subscriptione Viljarith neapolitani do-
cumenti: '57; b) ligituj'insuper punctum ante et post
litieram, communius unicttm, ex. gr. : -B- 2, •!*!•
1 I 10 40, -1B*12 etc; in neapoliiaoo autem documento
jv K 100
B 2 R 20 S 200 •. d iplex, ex. gr. : in subscriptione Sunjafrithas :Q:
r 3 \ 30 T 300 60, :{Ut: 120. Loco punctorum Viljarith adhibet c)
A 4 M 40 m parvulos uncinos : iQi, ut eliam Gudileb in are-
Y tino documento : iK\Pt. Similihus uncinis re-
6 5 N 50 }: 500
U G clamationes (gall. riclames ou signatures) includun-
Q 60 X 600
7. 7 11 70 0 700 lur : iGt.vid. Massmann. Skeir. 57. Ufitahari
Ii 8 n 80 ft 800 singnlas lilteras duplicis numerieo modonotat: \\ ]{',
9 90 et Viljarith eas puncto separat : »K. R i ; in quo
4> l| ^900 eliam animadverlasquasi virgulam unicuique litterae
supposilam. Ex diversis numerorum indicandorora
modis in viennensicodice (Wien. Jahrb. p. 11) palet,
diversis fonlibusadscribendos esse; prior series
<Haelitierarum poientiaeinnotescunt e aiversis Bi- eos
sic se habet: S"X (130), 07. (807), Sll (840),
bliorum versionis, Skeireins et dncumentorumlocis,
in quibus numeri litieris designantur; sic : a (1) Neh. /}\IB (912), et W. Grimmius p. 16 eos e Geneseos
libro excerptosesse probavit; posterior auiem series
v, 18; b (2) Joan. vi, 9; Skeir. VII, d; g (3) Esdr. n,
35; e (5) Joan. vi, 9; Skeir. VII, a, d; q (6) Neh. v, lineae_ductu gaudet :Q (60), \ (30j, pij (590), U
i %
18; h (8) E?dr. n, 16; i (10) Neb. v, 18; ib (12) Mlh. (70),l>q (890).
Skcir. irf A- « § 15. Annotalio5. — < Polentia numeralis liito-
U, 20; VII,c,d; (14) Cor.n, i2;?Cod.
 DE SCRIPTURA. - 906
„ft5
rsrum earum ordinem in alphabeto eliam indicat; servata fuerint? Caeterum quaecuiiquede bacreco-
et certum est tamen haecnomina
qui ordo idem se habet, in quo litterae § 10 fuerunt gitentur judicentur,
instructae. Haec porro instructio reperilur in alpha- adeo esse deformata.utvelhabitumgothicumnon jam
belovalicano dicto § 14, in alio alphabeto viennensis habeant, neque J. Grimmio ipso, neque Massmanno
codicisN" 140, fol. 20b (Wien. Jahrb. 5 sq.), et ibi- (in Hauplii Zeitschrift p. 301), licet ingeniosissime
dem juxta runicum alphabetum golhice scripium, qui excogitaverint, aliquid recti conjicienlibus. Nihil tu-
lamen ulterius quam « non progreditur (Wien. Jahrb. tius de his nominibusdici potest, nisi quod elementum
I sq.); eodem ordine Ihre in tabula ad p. 200 edit. germaiiicKtnadhuc praeseferant,coll. Waitz. p. 52s. >
Busch. gothicaslilterasinstruxit. Adnormamalphabeti § 17. Annotatio 7. — Quod ad signa leclionisper-
latini, quem serius in septentrione etiam imitati sunt tinet, sequentia sunt notanda :
in ordinando runico, instructus est gothicus alpha- <1) Diacriticasigna. Hujusmodi tantum sunl pun-
betus in alia viennensis codicis serie : }>.,B, T, &, cta super i initiale posila, vid. Lye XXXIX; Maj'.
e, p, Q, h, i, R, <\, n, N, n, n, u, K, S, T, Spec. XX. Haec communissima designatio goihicao
Y, Q, X, 7., O, 4>; cum litterae 0 et «]Jigno- linguaeomnino esl propria; si enim et in inaimscri-
tae originis librario essent, ad linem ab eo rejectae plis graecis receniioris epochaeduo appareant puncta
sunt; quoad fl, ut iv habilum esse videtur. Arbitra- super i posita, ea iia sunt usu particularia, ut in
rie ab Hickesiop. 1 ordinata sunt signa Golhis pro- aliis super t tantum iniiiale vocabuli, in aliis super
pria : \, B, r, Jv, G, \~, Q, h, i, R, ,\, M, M, alium, in aiiis tandem punclum diaereiicuminservial,
Q, n, 0, K, S, T, <I>,n, Lf, V. X, Z, quem vid. Bast, Commentationempalmograph. p. 718 sq.
ordincm assecuti sunt etiam Lye, p. XXXIXct Zahn JudiceLye, secundum goltiicaelinguaeindolemt pun-
ad frontem fuldanaegrammaticae,boc tamen animad- gitur in pluribus bibliorum manuscriptis, ex. gr. in
verso, quod poslerior episema 1} O inter ety ccdice alexandrino, cantabrigiensi, colbertino, etc,
posuerit. Massmannusautem ordinem omnino pecu- nulla lamen sequenie consecutione. Ex deficieiite
liarem adhibuit in glossario ad Skeireins, scilicet: puncto in akaikus, gaius, iudaivisks probatur, quod
i\, B, A, G, p, T, h, O, I, Q, R, \, M, N, Golhi ai ut sonum unicum haberenl, Graecis hunc
Q, n, u, K, s, T, ib, n, (X), y. (7-)< seniper divisum proferenlibus, ut etiam nunc 'A^ai'-
<§ 16. Annolatio6.—Golhicarum iitterarum nomina y.of, Tuio;, iovSuixb;scribitur. Nos vero boc
gaius
ad nos usque non pervenerunt, cum lingua ab indige- Rcm. xvi, 23; Cor. I, i, 14 incorrecie olim scriptum,
nis grammaticisnon fuerit elaborata. Unicum tantum in hac editione sedulo emendavimus. Immerito ymai-
nomen in bibliorum versione occurrit, scilicet jota, naius Tim. II, n, 17 a Castillionaeo scribitur, quod
Mth. v, 18, atque eliam graecumest. Quod insuper tribus punctis t superscriptus erat; tamen secundum
B bi nuncupelur, mera est Benzelii ad Malib. n, 2 Tim. I,i, 19 ymenaius legendum cst.
conjeclura; neque meliori fundamento lhre p. 210 < Diaereiicumpunctum spectarelur in au, nbi hae
edit. Busch. asseritU bau vel vau, et Lye p. XXXIX vocales duplici sono emitluntur, ex.gr. in laudei-
K chonvocari. In viennensi quidem alphabelo (Wien. kaia, Col. iv, 13, 15, 16, qund grseco XuoStxeiare-
Jahrb. 5 sq.) suum cuique lilterae nomen exhibetur, spondens, la-u-deikaia legendum est.
sciUcet: < i) Interptinctionissigna. Ut regtila haberi potest,
(l «zc R chozma S sugii quod simplici puncto minores, duplici autem majores
B bercna \ laaz T lyz interpunctiones indicentur, Lye p. XL; Ihre p. 193
P geuua M manna Y *«"'»«* edit. Busch.; Castill. Spec. XIX; Masmann. Skeir. p.
c\ daaz N noicz O utal 58. Haec aufem inierpunctio nullam irahit consecu-
G eyz n uraz X enguz tionem, cum saepiushaec signa absque necessitaie ct
J: fe n pertra ~7L ezec etiam invito sensu usurpentur. Post majores inler-
Q gaar U quetra 0 uuaer punctiones spaiium vacuum relinquitur (Massmann.
h haal K reda 4> thyth' p. 57), dum alias verba sibi nullo intervallo succe-
I iiz dant; vel etiam nova linea inchoatur, quo in casu,
Sed quam mirae et obscura horum nominum sunt lilleris inilialibus, quaemajusculaesunt, signum *"—""'
formae! Nam eliamsi omnes W. Grimraio (Wien. in codice argenteo, vel *"*"in codice carolino super-
Jahrb. p. 19) concincrent, nos lamen nunquam ejus delineatur. Ut explicatoria nota occurrit minor in-
conjecturam, quod haec nomina gothicum sapiant, terpunctio Cor. II, iv, 4, ubi in paimei gup. pis aiwit
admittere possemus, multo mintis cum eo dicere, legitur, quo puncto Iibrarius significabat, gup pis
eorum librarium gotbica calluisse lingua. Jacobus aiwisnon conjunctim esse legendum.
Grimmius(ibid., p. 41) in slavico sermone quaerit, < 3) Vocabulum, in duobus lineis scribendum,
quo haec difficilia nomina illustret, et quantumvis non ex etymologiaeprincipiis partitur, sed arbitrarie
raira alque inaudita illi nonnulla videantur, ea tamen et pro spatio dividitur (Massmann. Skeir. 58 sq.);
gothicas litteras reipsa designare, asserere non dubi- nonnisi autem rarissime peculiari signo (partitoria
tat. Sed cuinam vel probabile erit, quod gotliicarum nota, equiv. gall. tratt-rf'«nt'on)partitio vocabnli in-
litterarura nomina, pluribus saeculisab exlincta lin- dicalur : sic nullum occurrit in codice argenreo, m
gua elapsis, ad tempus quo scripta sunt traditione Skeireins primus Castillionaeus, codicem de novo
PATROL.XVIII. 2»
907 CRAMMATICAGOTIUCj; LINGUJE. 90S
revisens, in quodaih loco 6ignum - in fine prioris commutaia fueruni, vid. ad Mc. i, 42. Praesentes;gno
lineae positum (quemadraodum apud nos mos est) conipendii, deliciunt puncla diacrilica TOVI. Gttp,
111,a (fol. 25, a, 1) eomodo jai- nar animadvertit; quod alias gop scribitur, primus judiciose conjecit
in aliis vero locis idem signum ad eumdem finem Lye p. XLIH; in fa, quod alias fan, fanins, etc, le-
usurpatur, non aulem in fine prioris lineae,sed initio gebatur, veram lectionem Gordon I. 1. suspicatus
sequenlis posilum, vid. Caslillionaeumad Tim. 1, i, esi, vid. Zahn ad Mth. v, 33. In Skeireins, nulla
1, ubi scribitur ve -nais. fere exceplione data, punctum compendiis "gp^,
i Et aliud signum Col. iv, 7 occurrit, quod Caslil- gps, fa, fms a tergo ligilur; non aulem compendio
lionacushabet <ut duplex magnumcommainversum.t gpa, vid.Masmann. Skeir. 58 *. Abest compendii si-
< floc ultimum signum si invertalur, quasi comma gnum a gps tantummodo in Skeir. II, c, quia voca-
alteri supposilum facium ? in Phii. IV, 12 occurrii, bulum omissum stiperscribitur, quo nulli signo
ut, quam syllabam librarius scribendo omiserat et relinquitur loctis. In compositis aulera haee vocabula
super lineam restituit, inlerponendam esse indicet, non epitomantur (vbi. Caslill. ad Timotb. I, i, 8);
tignum interposilionis, cujus loco in Skeir. IV, d si- neque gup, quando falsumlleum significat, ut Joan.
gnum Y vocabuloincludendo pracponilur. x, 34; neque frauja, quamio non de Deo, scd de do-
<4) Signa quibus citala tocaa textu discrepenl (anti- mino terreslri usurpatur, vid. glossar. v. Frauja, ubi
lambda, gall. guillemels), vel sunt simplices uncini laudatis locis etiam Col. (III, 22) iv, 1 addendusest;
(S) vel duplices (SS), qui lineae cuique, textmn cita- neque taudem tesus, quando non Christi, sed aliorum
lum continenti, in margine pracponuntur, lhre, p. virorum nomen est, ut Col. iv, 11; Esdr. n, 56, 40.
190 edit. Biiscli.; Massmann. Skeir. 58; ultimo modo < c) Nonnisi raro occurrunt sequenles abbrevia-
indicantur in grcecis manuscriptis loca poetarum turac :
Iaudata vel texiui intermixta, vid. Bast. Comment. YQjlipro iohannes in porticis (vid. tabul. Iao>)
palmogr. p. 859. In Skeireins, ubi simplex anti- textui codicis argentei supposiiis, ubi etiam hoc
lambda usurpalur, ad primam lincam etiam ~~~~~, ad animadvertas, quod super i stent puncla diacritica,
ultimam vero signum inversuin *~"""additnc. In quae in ts deficiunt, viil. supra b).
Skeireins Ylll, c, ubi versus non ad iniegrum cita- MIR pro lukas ibid.
tus occurrit, etiam simplex adhibetur uncinus ad lliVfS pro pavlut in sub c; ipiione epistolae ad
finem lineae posilus, qua versus intcrrumpitur. Epbesios.
« 5) Abbreviationissigna. Jam vero MIHSHS pro aipiskmtqausinCalend.goth.
'—' kaulaussaimin subscriptione epi-
a) alia pro certis litteris" adhibentur, nempe RMlSSjWI pro
' vel""- 1
velinversum' 'pro n,et' pro m.Ihrep. siolaead Colossenses.
!9i sq.; Massmann. Skeir. 58; quaesigna in fine lineae rriN pro galgin Col. u, 14. Cum autem praeler
potissimtimusui'panitir,cum scilicet illis litteris spa- quas abbreviamras supra b) commemoravimus, nullae
lium defuerit; ponunturtameiictinmedio,utMc.viii, aliaenec in textu codicis argentei, nec iii mediolanis
43 gavddjands, Skeir. VI, a miznan. Quoad sedem, mantiscripiis appareant, eo meliori jureilKnSpro
communius cxarantur super vocalem, post quam pttitrus Joan. xvm, lSet^ri^llSMlMpro apaustau-
littera deficiens legenda est; rarius autem, in fine li- lum Cnr. II, n, 5 librarii menda esse videntur, quod
neoe, post ipsam. Neque non frequenter baccsigna nullo compendii signo superscripta sint.
vel a librario neglecta, vel in manuscriptis delela < rf) Compendii signa etiam monogiammatibussu-
' ' et~~~~~~
stint, unde saepius accidit, quod commu- penducuntur :
tala fuerint, vid. ad Mlb. xxvu, 7; Mc. n, 12; Luc.
vii, 25. rfl pro malpaiut (1 in
< 6) Alia vocabulum epitomatum esse indicant, porticis textui codicis ar-
' ' vel ' r~p' fgenlei supposilis^V.tab. Iom).
scilicet communius ,' ', ultimo etiam bfl pro markus )
in graecis manuscripiis usurpato, vid. Schafer et
Bast ad Gregor. Kor. p. 116, 295, 785 sq., 815 ; <Afiguia respondente ^pcodich ambrosiani.deesl
'
rarius autem uncinus vocabulo epitomato ante- et compendii signum; deesl etiam ab epitomatisscriptu-
postpositus, utt\RNi, in docum. neapol., pro dia- ris, in quibus basta unica pro duabus litleris inservit
kaun. Regulariler epitomantur vocabula gup, iesut, ( /+\vid.lab. II'"11,n) quaequcpraesertim inSkeireins
xristus, frauja, vid. Gordon, Spec. animadv. crit. tn saepius occurrunt. Quae inler alias conspicuaesunt,
priscam evangeliorumvers. goth., p. 52 ap. Biisch.; scilicet:
Knittel, Vlfilm versio epistolmPauli ad Rom. p. 321; h pro hT Irbe p. 192, Col. iv, 4 et, uti »d hunc
Caslill. Spec. p. XIX ; Massmann. Skeir. p. 58, et locum conjicit Castillionaeus,cliara Cor. II, n, 4 ubi
equidem eo modo gp, gps, gpa; ts, tuts, tua, tu; xi, gabairhjan et Tit. l, 3 ubi atbairhida cum t el h con-
tcaut, xau, xu; fa, (tiis, fm, fan. Ex liis compendiis nexis, licet prius in manuscriptis evanuerit, scripta
ea quae ad xristu* et iestts spectant, diu sola fue- erant; pari jure etiam conjici potest itahts pro nahs
runt merito agnita, licet incorrecle iaisus scribatur. Thess. I, v, 5 legendum.
Signo autem compendii deleto vcl non apparentc, ts I^s. pro NA Skeir. II, a. VIII, a.
etHsdb editore, et forsan quandoque ab ipso librario m pro MU Mc. 2, H.
909 DE PROLATIONE. 910,
rp pro nR Skeir. II, a; VI, b; Tab. II, n. adhibeiur (Joan. vn, 15). Consequenter scriplur»!
NN pro NN Skeir. VI, c. erudili apud Judaeos (ypuppurtt;) homen bokarjot
hA pro M\ Tim, U,n,24; m, 1, 2. habenl (vid. gloss. h. v.), quOd proprie scribam^
hS pro NS Skeir. VI, a; VII, b. significat, vid. docum. neapol. Pro epistola (liri-l
Rb pro K(b Ihre, p. 192. CTO^) paulinarum epistolarum inlerpres graecum
aipislaule (vid. gloss. h. v.) in sensu lilterarum
qj pro ibK Luc. m, 1- apostolicarum usurpavit. Sigljo sigillum (afpayi;) ei
llacc abbreviatura adhibetur etiam in codice atnbro- sigljan,gasigljan sigillare (afpayiWetv)gothicaelinguae
siano pro pairh, vid. tabul. liam, u. proprium cst(vid.g)oss.hh. vv.). Praeter bokosvalens
< * Signo ~~~vocabula in margiue annoiata vel scriptum , scripluram , sacram prcecipue, adest et
illustrata, necnon et glosse ipsae et variantes indi- mela (Mc. xn, 24; Luc. lv, 21; Joan. v, 47) et jo- 1
cantur, Ihre, p. 190. Allud signum, scilicetf-, Cor. meleins (Joan. vn, 38, 42; Cor. II, m, 7; Tim. I, v,
I, xm, 5; xv, 3> vocabulo texttis in margine 18), vel frequentius pata gamelido(vid. gloss. h.v.),'
glossato superponitur. fflemsignum etiam Eph. i, 19 parlicipium praet. a gameljan, quod simul atque sim-'
el ii, 10 stare videlur. Deniquc crassius punctum in plex meljan scribere (ypufta) significat; unde uf-
vocabulotextus figipotest, utGal. n, 3,8; Tim.I, i, 5.> meljan subscribere, ufarmeljaninscribere (swtypajsiv,
< § 18. Annotatio 8. — Scriptura litterali nondum vid. ibid.) cum ufarmeli vel ufarmeleins inscriplio
adinventa, Gothi runicam probabiliter usurpabant, (imypufh, vid. ibid.). t
qua et alii Germani uiebantur. Hanc runicam verisi- <Demateria autem in qua scripserunt primoGothi,
miiiier vocaverunt a gothico runos, quod, licet in nihil certi noviraus; quod cnim arborura corticem
bibliorura versione iiunc adhuc pvarhptov significet, in hunc usum converterint nomenque boka ab ar-
etiam pro fiovkhet avp.Sovha»usurpatur (vid. gloss.): boris nomine, quemadmodum liber mutuati fuerint,
pariter anglosaxonicum run has oinnes significatio- e mera conjeciura conslat. Postea vero societate
nes habet. Hastaelitterarum (elementa)golhice dicun- cum Graecis inita, pergamenura adhibuerunl, vel
lur sta&eis(arot%elu,coll. Gal. IV,3, 9; Col. n, 20); saltem pro eo nomen maimbrana (Tim. II, iv, 13)
variae lineolae, uncini, puncta, cornua, vrilos (xe- acceperunt, e graeco pspSpava exscriptum. Jam vero
ftueu, Luc. xvi, 17), slrikos (xspuXai, Mth. v, 18), omnes gothici manuscripti codices qui ad nos us«
Uikos (artyp.ai, coll. Luc. iv, 15). Scripturam nun- que pervenerunt, in pergameno sunt conscripti; in-
cupabant boka, vel communiusin plurali numero bo- ter quos eminet codex argenleus in rubro perga-
fcosj;neque aliud nomen babent litterae, charta testi- meno, litterisque argenteis et aureis exaratus, vid.
ficatoria, in neapol. documenlo , quam boka, Prolegg. col 489 sq.; in papyro quidem conscribitui
alias in plur. bokos, necnon et charta crediloria, docuinentum neapolitaiium, sed non ex iniegro
sponsatoiia (ypup-puru, Luc. xvi, 6, 7); charla pi- golhicum est. Mature in librum folia coadunare de>
gnoratoria (yrttpbypuifov,Col. u, 14) est vadjabokos; buerunt, cum jam in bibliorum versione voc. spildot
libellus repudii («Koaraamv,Mc xix, 4; Mtb. v, 31), (mvuxiStu,n\uxe;,Luc. i, 63; Cor. II, iii, 3), occurrat.
bokos afsateinais vel bokos afstassais, denominatio < Quoad vero instrumenitiin quo in scribendo ule-
>Hiampro epistola (imaroln) usurpata, vid. glos- bantur, penna erat nigra, svartisl vel svartisla (pti-
sar., b. v.; liber autem (piSW, fiiS\iov)vid. ibid., \uv, gloss. h. v.), verisimiliter calatnus, rans, quem-
in sensu chrisliano, id est, significans librum libro- admoduin aliae calamorum specics (xukupo;), vid.
rum, biblia (ypafui) eodem vocabulo boka, bokos gloss. b. v., utrumque golhicaelinguaevocabulum,
Jesignatur. Boka landem littera, graeco ypt\p.u%et Legefe et recitare, siggvanet ussiggvan, idem esl
fpuppara, necnon et latino iittera, iitterm, respon- vocabulum, cantionem vel declamationem popula-
flet (Rom. vn, 6; Cor. II, m, 6; imprimis Gal. vi, ritim cantilenarum significans; unde lectio (avu-
11), et bokos pro scientia, scriplurarum cognilione yvoiat; Tim. I, tv, 13) saggvsexponitur.>

B.

DE PROLATIONE.

§ 19. Si quidem pene est impossibile plena securi-
tate sermonis extincti prolalionem definire, cerla
tamen remanent indicia, quibus pensatis, ad fugaces
sonos scripturaesignis circumvestitos pervenire pos-
sumus. Jam vero quae indicia gotbicus sermo singu-
lariler pra; sefert, ad sequentia referuntur : 1) litte-
rarum habitum, prout e lingua nobis non ignota
ortum ducant; 2) sci iptionem vocabulorum peregri-
norum et nominum propriorum; 3) litteras inter se
commutatas, sive hocfiatex regula, sive exlibrariorura
menda; denique4) analogiamcognatorum sermonum.
Licet auiem infra, auxilianlibus his indiciis, sono*
gothicae Iinguae instaurare intendamus, animadver-
tere tamen abs re nou est nos quarto indicio, co-
gnatorum scilicet sermonum analogia,nonnisiinaxima
cautioneu>osfore, et bocex multiplicirationc. Etenim
gotliica Hngua,quasiramus germanicaestirpis einor-
tuus, in cognalis linguis nulla sui parte jara super-
911 GRAMMATICA GOTHIC* LlNGUiE. 912
slilit, neque ulli ejusdem setatis componipotest,cura logia veteris germanicsemajor cautela habenda est,
Longobardorum,Vandalium, Burgundinorumet cse- quo propriura hujus systema confusius est et pe-
terorum linguaesimiliter extinclaesint. Vetus Germa- ritissimi viri nunc adliuc hodie incerli magis in
norum superior sermo ipse, qui omniumad gothi- contraria scinduntur. Abstractis etiam his ingralis
cum proxime accedit, neque ab eo tam immediate circumstanliis, semper imprudenter agit, qui sonos
oritur, ut ejus prognatio dici queat, neque aetate linguaccollatis cognataesonis comparare velit, cura
tam vicinus, ut ejus consocius nuncupari possit. Eo sermonesetiam cognatissimisaepiussonis plurimum
igitur in investigandisgoihicselinguaesonis ex ana discrepent.

I. DE VOCALIBUS.

§ 20. Sunt gothicae linguae quinque simplices test, ante vei post quamlibet consonantemstare non
vocales : a, e, i, «, o, et quatuor diphtbongi : ai, repugnans. Sic:
au, ei, iu. a) Itiitio: a(»o,agis, adam, dqizi, azets,eha, appan,
< Annotalio.— Sexta vocalis, t/, in solis vocabulis ak, alls, ammo, ana, ajukdups, apaustaulus, ara,
peregrinis occurrit nec ad gotliicamlinguamproprie asans, atta, avo, af, axaja, awa, etc.
pertinet, vid. § 27. > b) Medio: badi, blandan, brakja , gaggan, glaggi
§21. Vocalessunt vel breves vel longaa; longae vuba, gras, dags, dragk, qap, qrammipa, zakkaiut,
vocales duobus brevibus aequivalentet ordinario haban, hlas, hramjan, pagkjan, plahsjan, pragjan,
sunt brcves sjve produclae,sive geminatae;unde vo- pvahan, kalds, niuklahs, tand, tnanna, namo, jah,
cales breves ut primitivaespectandaesunt. papa, plals, praggan, rahnjan, sakan, tagl, valdan,
Inter vocales simplices ires sunt breves a, i,u, fattan, wat; graban, lagjan, vadi, plaqut, razda,
quibus Innilitur vocalismus totus atque reliquae fahedt, lapon, slaks, malan, sama, fani, bajops,
vocales et diphtbongiefformantur.Ex bis tribus bre- skapjan,parba, vas, mats, skavjan,hafjan, zaxxaius,
\ibus, a piimitiva est vocalis, quaeper debilitationem saw, etc.;
hinc ad u, illinc ad i descendit; e et o sunt tantum- c) Fine : giba, liga, bida, sigqa, baliza, slaha, qipa,
modo longae, el ei|uidera longae TOOa conside- leika, vaila, imma, ina, alja, vairpa, skura, lisa,
randae,quippe cum e ad i, o ad u propius accedat. maita, speiva,hlifa, pasxa, leiwa, elc.
<XS>v t et u longaesunt sive iterum t et u, sive diph- 3) Sed nonnisi raro nostra vocalis, excepto com-
Ihongi ei et iu, dum vocalis a cum i et « conjuncta positioniscasu, in gothicis vocabulisoccurrit ante-
diphlhongosai et au efformat.Quaetamen diphthongi vel postposita vocalibus, quaecum ea in diphlhon-
non ut duabus vocalibuscompositaespectentur; sunt gum non conlrahuntur; quod si forte accidit, lantum
enim potius vocales mediaeinter a et i, inier a et o, ante u (§ 29 annot. I) et post i, et, ai,au: fiapva,
et consequentcr non habentes quo necessario fiant friapva, quo in casu, inducto ;', hiatus vitalur (vid.
longae,saepiusreipsa breves sunt; ei vero et iu verae § 34, 4); keian, (eian; laian, saian, vaian; trauan,
mnt diphtbongi, hoc est, duabus primitive brevibus bauan.
ellormatae,et proplerea tanlum longae.Quibus posi- <Annolatio1. — In peregrinis vocabulisalii quidem
lis, totum ejothicaelinguaesystema vocaliumeo modo connexusfieri possunt, ut baiptaem (quocum tamen
evolvitur etiam occurrit beplahaim),baipsdida,kaeinan, aid.
dua; aa auiem gothus temperat sive h iminittendo,
ut in aharon 'kupi>v,abraham'kSpuap.,nahassonttuua-
ab>v,mahap M«a8,sive unicum exscribendo, ut in
isak 'lauux; fla tamen in fine reperitur : gabaa,
Esdr. n, 25, coll. sainnainsa sainnaa n, 35. Praetei
haec duo exempla apud Esdram occurrentia, quaq
unde ipsiussimplicilaset regularitas manifestcpatent. saltem ex graecojuslificantur, sunt et aliae fermaa
etiam apudEsdraro, sed mendose occurrentes: n, 11
A
babaavis;u, 21 baaaiplaem;n, 25 kareiapiaareim;
§ 22. 1) Vocalem a in gotbica linguaprimitivam aai n, 28, sin scriptoris menda, saltera a-ai legen-
esse certum est, non solum ex eo quod in nexioni- dum. >
bus sit dominansvocalis, quaenounisi certis legibus 4) Exceptissupra laudatis exemplis, gothicum a
in t velu debilitatur (~ 32, 4), sed eliam quod in ex- graeco « constanter respondet, cujus prolationem
icriptione vocabulorum peregrinorum brevis gene- consequenterhabuisse dcbuit, ex. gr.: abba «§g£,
raliter occurrat, pro latino 2 et graeco s imprimis abjapar 'kStuOap,agar 'kyap, adam 'kSupt,adauneikam
usurpata, ex. gr. : karkara lat. earcer; lukarn ~kSt»vixap,addin 'kSSiv, okaja'A^ata, alfaiut 'k\-
at. lucerna, kafamaum V.urttpvaoip,beptahaim BnO- fulo;, ameinadab'kptvaSaS, andraiat'kvSpiu;, nnnat
\tip. °kwu;, arkipput "kpxfmto;, asgad 'kayitS, aisauni
2.) Nulla vocatis frequentioris est usus quam a; 'kaovp, ater 'krhp, gaulgaupa TokyoOu, daniasko A«-
itaque in vocabulisquamcunquesedem occupare po- puuaxb;,kefasJLnf*;,seina itvu.
m DE PROLATIONE. 914
5) Quamvis a pro graeco«lam longo quara brevi a) Initio : iakob, ibai, iggqis, idveit, ietus, izei, ip,
usurpetur, in golhica tamen lingua non nisi breve ik, im, in, ija, is, ilan, iftuma, iohannes;
est, sive radicali, sive formativaesytlabaepertineat. b) Medio: bida, blinds, brinno, giba, gtiimuujan,
Quod innotescit tum ex formatione secundaeconju- grids, digrei, drigkan, qipan, hilpan, hlifan, hnivant,
gationis, tum ex circumscripiione TOU2 in O (quae hrisjan, pivi, priskan, kilpei, kliimo, kniva, krispus,
circumscriptio a populo facta non ab interprete) in ligan, mip,niman, saijip,pittikeins, plinsjan,priska,ri-
rumoneispro Romani vid. infra 7). mis,sijis,skildus, tkrilnan,slindan, tmipa, snivan, tpil-
6) Salva brevilaie, a etiara acutum fieri potest, quod lon, sliks,slriks,svibls,limrja,triva,tvit....,vinds, vlitt,
ante liquidas s, z et h praecipue accidit. Ratio est, vrikan, finpan, frijei, witeiks; siai, siau, libains, gibla,
quia liquidaes et z sunt sive rcdundanter geminatae, tlibna, trigo, ligrs, svignjan, tiggvan , tigqan , ti-
ut in nasseinais Tbess. I, v, 8, iasson ('luauv) Rom. dus, bidjan, fidvor, riqis, pize, mizdo, andavizn,
xvi, 21, lazzarus (kul~apo;)Luc. xvi, 23, kannt Cor. viizjan, nih, aggvipa, nipjis, vipra, mikils, ttikls,
I, vn, 16; sive vice versa simplificatos,ita ut liquida svikns, andtilon, silba, milds, filhan, vilpeis, filleins,
simplex adhibeatur, ubi etymologice duplex specta- usftlma, vilja, hilpan, sviltan, gilslr, qiman, himma,
retur, ut in branjan Joan. xv, 6 (a brinnan), coll. § simle, mimz, trimpan, fimf, blinds, minznan, gatinpa,
55, annot. 1, 2, quod lit praecipue,quando per com- vinja, pinsan, kinlus, frijon, skip, vipja, ganipnan,
positionem lonus a syllaha de qua agitur excedit,ex. hiri, hirjip, vis, trisgan, vrisqan, fisks,klismjan,vissa,
gr. : alap&rba (ab alls) manamaurprja (a manna). A lisls, hulistr, silan, titls, pivi, sifan, hliftus, lifnan ;
ante h fit aculum praesertim in vocabulo jah, cum h c) Fine : arfci,aigi Joan. vi, 40, (auragaggi, vadi,
sequenti consonanli assiuiiletur (§ 56). bandi, aqizi, pvohi Tim. I, v, 10, avepi, meki,aurali,
< Annoiatio 2.— E simili principio oriri poluit ge- ttemt,Mc. xii, 2, fani, hropi, wilftri, usvissi,nali, hivi,
minatio tov d in gaddarenus pro TuSapnvb;, vid. tewi Mc. vin, 23.
gloss. h. v. 2) Vocaiibus,quibuscum dipbtbongum non effor-
< Annotalio 3. — De a debilitato vid. § 32, 4. > mat, in simplicibus gothicaelinguaevocabulis non nisi
7) Vocalis longa TOVa est o; a igitur non solnm o raro poslponilur, et equidem tantummodo posl ai et
saepiusevadit, sed o generaliter usurpatur, ubi a lon- «u : taiip Cor. II, ix, 6, lawi, sauil, slauida.
gum spectaretur. Formam rumoneis pro Roraani jam < Annotatio 1. — Duobus i concurrentibus, vel
supra 5) commemoraviinus. Alia vero exempla, in arabo in et convertunlur, vel prius j evadit (§34,3).»
quibus a in o transit nec ad propriam absonanliam 3) In exscriptis peregrinis vocabulis i graecot, sive
(§ 32, 2) cogitari potest, haec sunt; gahobains a accentum habenti.sive non.communiier respondet:
haban, ganohs a nahan, ablaudogs, fidurdogs a dugs. iaeirus 'luttpo;, iairaimias 'leptpiu;, iairiko 'lepf/i>t
ln aliis autem casibus, ut in top a saps, bota a 6ais, aivxaristia ev-/aptaria, pymiama Ovpiupu,gabriet r«-
verbum forte quod exsoleverit (sapan, sop; hatan, Spih\, diabulus StǤoXo<;,didimus kiovpo;, krispu*
bot), absonamiam explicare poiest. Quod eliam in Hpiatto;, lukius kovxto;, makeibisUuyeSis,nikaudemus
flexione o longae vocali TOVa respondeat, patet ex NtxbSnpo;,siloam Xtkuup..
forma gi6o»a giba,vigosa vigs(thematis VIGA), cum t Annotalio2. — Quandoque i etiam usurpatur a)
gasleis a gasts (thematis GASTI), et vice versa hair- prograeco n (coll. Castill.adCor. II, i, 16): aunisimus
tane gen. a hairtona, in quo o propter e longum se- 'Ovhatpo;, baipil ButOh\,jannis 'lavvn;, abeiteni 'kSi-
quens in suam brevem a respondentem iterum i»ci- \nvh, fiUppisiusiikfKithato;, bipattia BnOuviu;per ex-
dit.Warjanoh, warjaloh,warjoh,quaeloco warjana-uh, cepiionem etiain b) pro graeco v : dirfimusMSvpo;
etc, occurrunt, non ex contracto a-u in o illustranda (in akvila pro 'kxvka; forma latina lypus fuisse polius
sunt, cum alias a ante uh elidatur; sed hoc conjici videlur); c) pro graecoe : andrias Cal. gotli., zaurau-
potest, quod in principio vocalis priinitive longa babil ZopoSaStk,aggilus ayyekot, makidonja, tiaxt-
lerminationis anle particulam encliticam servari Soviu; d) pro graeco £t : antiaukia 'AvTtox<i«;e) pro
potuerit, ut in ainohun ab aina et hun, ainnohun ab graecox '•toreim Xupip. >
ainana (syncopato ainna) et hun (et fortasse etiam 4) /, quemadmotlum a primiiive breve esl; cum
weilohun a weita et hun), vel quod enclitica, auteui in prolationc ad ei et e proxime accedat, horom
quaehis vocabulis mature et regulariter poslmissa quandoque ut longum personam gerit; poHilur ergo
est, invocalem terminalionis, tono attracto, infiuxe- a) pro ei in : digan Hotu. IX,20, ufarassip Tim. I, r,
rit, dum in receniiori tempore, cessanle infltixu, bre- 14, pagkip Gal. vi, 3, visandin(pro visandein)Tim. I,
vis terminationis vocalis elisa finem liabuerit. i, 4; Skeir. VII,6, laisaris Luc. vi, 40, silubrins Mtb.
< Annotatio 4. — De e ut allera vocalis longa TOO XXVII,3, gabigs Mth. xxvu, 57 et saep., coll. ad Gal.
a considerata, vid. 5 25, 4. vi, 5; praesertim in nominibus propriis, ut ananias
Neb. vn, 2, iairiko Mc. x, 46, bainiameinPhil. m, 5
I b. 1., israelites Rom. IX, 4; b) pro e : spidists Tim. I,
iv, 1, azitizoMc. x, 25, svignipa Luc. l, 44, birusjot
<»imi
§23. l)Ab a i vocalisest frequentissimeoccurrens, n, 41, snivun Mc. vi, 53, nimtina Luc. vi, 34,
licet saepius medio, quain initio vel fiue vocabuli vn, 5, qipeina vm, 56 ; ix, 21, qipeip xvn, 6, usrfri-
inveuiatur: ...' beina ix, 40, galagidideina v, 18, /auirfirfeinavi, 11,
91f> GRAMMATICA GOTHICJELINGILE, 916
ufkunpidun Neh. vi, 16, fravaurhti Rom. vn, 5, spilli rpo;, pavtut xtavko;,filippus tatirito;, alaiktandrus
Tit. i, 14, herodisLuc. IX, 7, iohannis Mc. vi, 14. ln 'AkiiavSpo;, akajnt 'Ayutb;; quae terminatio adeo
monelis gothicis Reccaredus et fleeeartrfuscommu- praevalet, ut eliam pro grico n; quandoque usurpe-
tanlur, vid. Aschbach. Westg. 558. lur, ut in praufetusKpoyhrn;,kreskutKohaxn;,tkyput
<Annotaiio3.— Eamdem apudLatinosaniraadver- SxvOn;.
tere est commutationem,et quemadmodume ad pristi- < AnnotatioI. — V eliam pro o ponitur in lalinis
nam et rusticam, t vero ad recentiorem et urbanam vocabulis : pund pondus, kustanteinusConstantinus,
eorum linguampertinet (coll.Scbneider. Lat.Formen- quemadriiodumu nominum gotliorum graecoct lalino
tehre), ita el apud Gotbos res eadem fuisse videtur. o exscribitur.
< Annotatioi.—Ubi autem i longum est, ruptio < Annotatio2. — Nonuisi per exceptionem adhi-
(§32, 5) quaealias ;mie quasdam consonnntes com- beturetiam pro graecoo>et v : tuse 'ivan, spaikutatur
muniter adliibetur, nullam sedem habere potest; anexovkxrtop, rumoneis 'SapaXot,liomani, paurpura
hinc 6i rusjos (loco berusjos), hiri (ab her); nih ex Kopfvpa.,saur tvpo;, lukeikusTu^otof ; iakubosLuc.
ni-uh contractum est. > ix, 54 librarii menda est pro iakobus. >
5) Ei tongumest TOV i, ut sive cx graecorumvoca- 3) V breve est et longuin, et quidem longum pri-
bulortim exscripiione (§ 30,2 b), sive ex formarum mitive, non per accidens, quemadmodumt loco ei et
doctrina (§ 64, 5; § 128) comprobalur. Sed propler e usurpatum. Jam vero u reipsa longum esse, ex se-
affinitatem, saspius i et ei promiscue usurpantur, quenlibus rationibus comprobatur:
i|iieniadmodumsupra 4) ostensumesl fusiusque infra a) Eniravero frequenter cum o commulatur, sive«
§ 30, 3) ostendetur. pro o stet, ut in krotuda Luc. xx, 18, supuda Mc. ix,
6) / transit a) per ruptionem in ai (§ 32, 5), b) 50, uAterfunMc.xi,32et ingraecis vocabulistuse, elc.
ante vocalem in j (§ 34, 3). (vid. annol. 2); sive o pro u ponatur, ut in aljakont
Eph. n, 19, lauhmoni Luc. xvn, 24; Thess. II, i, 8,
u uidouciLuc. vn, 12, faihoMc. x, 23, fraistobnjoLuc.
§ 24. 1) V, terlia triadis gothicrevocalium brevis, iv, 13, ushofonxvu, 13, sunjos Luc. xvi, 8, vondon
minus liequenter quam t et equidem pariler in omni- Luc. xx, 12, ohteigo Tim. II, iv, 2, ainomehunLuc.
bus eonsonantinm connexibusoccurril. Initio voca- VIII,43 el in grsecisvocabulis iodas, etc.(vid. ad § 26,
buli posita ad particulas et pronomina fere exclusive 2, c). Eodem modo in monetis commuiantur Gunde-
restringitur; fine vero praeter nnnnullas particu- mar et Gonclemar, Rodericus et Rudericus, vid.
las ei subsianliva ncutr. gen. in paucistantum flexio- Aschbacb. Westg. p. 362.
nibus usurpatur. 6) Cum u breve ante h et r conslanter rumpatur,
a) lnilio : ubizva, ttbits, ugkis, uhteigs, ttlbandus, in sequentibus ergo casihus ut longum habendum
und, undar, undaurns, uns, unle, us, ut, uf, urar, est: juhiza, puhla et hultrusa juggs, pugkjan el huggr-
ufjo, ufta; jan (in quibus praeter positioncm etiam etymoiogia
b) Medio: bugjan, brttsts, gulp, usgrttdja, dugan, u longumesse probatur), brultlaa brukjan(cum bauhta
drus, qums, hugjan, htutrt, hnuto, hruk, pus, pruts- a buiijan), -uh, nuh, ulttcigs, ulitvo, spaikulaiur(pro
fitl, kukjan, knussjan, krusts, tuslus, munun,nuia, jus, graeco o>),skura, urreisan, urrinnan, elc.
puggs,runs, tulja,skulan,snulrs, stubjus, svvllavairp- e) Longnm u etiam requiritur in hrukjan propter
ja, lulgus, intrutgjan, vulatt, vruggo, fuis, frums, 3am pers. sing. praes. indic hrukeip Joan. xin, 38
fairwus; lubains, silubr, bugum,juggs, fugls, ludja, (§ 128) et in lukan, quia hic sequivalet iu indubie
tuqon, suqns,jukuzi, anabuzns,huzd, Ituhrus,puhtus, longo in siukan, liusan, biudanet aliis similibus.
gup, mukamodei,fula, fulls, hulps, mutda, numans, < Annotatio 3. — Inaliisquam snpra datis casibus
andanumts,tvumsl,runa, brunna, afgrundipa, kunpi, nonnisi difficilejudicari posest ulrum u longum ha-
brunjo,hups, skura, hus, andhruskan, barusnjan, kus- bendum sit; taleest tainen probabiliter in mul,fuls,
tus, lulon, hufum, luftus; hus, rttms, brups, dubo, stubjus, runa, pusundi, du-
c) Fine : du, pu, ju, nu, inu, faihu, gairu, handu, gan, vulan. >
aggva, siju. 4) V ; rolatum u Germanorumassimilari polest, eo
2) In percgrinis vocabuliscsscribendis u pro graeco tainen discrimine, quod ad o niagis accedere videa-
ou, el quandoque o, pracsertim in teiininaiionibus, lur; binc saltem ralio patet, cur cum o (§ 26, 4) ct
regulariler usurpatur. Sic igitur stat a) pro graeco «ii (§ 29, 3) lam frequenter commutettrr.
ou in : [anuet $uvovh\, iairusalem 'Ispovaakhp,iesus 5) V similibus subjacet commutationibus alque i;
'tnaov;, idumaia 'iSovpuia, ituraia 'Irovpaia, iudas transit igitur a) ante r et h per ruptioncm in ati
'lovSu;, iudaia 'tovSaia,kttia Xovija,tukusAov/.a;,ma- (§ 32, 5), 6) ante vocalemin v (§ 35, 3).
pusat JAaOovauka, naumNoovjx,odueia'ClSovia;;b) pro
graeco• in ; paintekustemvrnxoarh,aiputule Neb. vi, E
17, 19 imardkh, punlius ItovTiof,iairusaulyma'lepo- § 25. 1) E semper est longum; in vocabulisgo-
aohip-a,laudeikaiakaoSixeiu,diakunStu/.ovo;,diabttltts tbicis mediam tantum et cxtrcmam sedem occiipai,
StuSokoc, apaustaulusaitbardk'.;, barpulomaius Bup'o- in genere minus frcquenler quam t et u occurrcns :
hiiaiot, et in nominibus propr. in or, ul: paitrusui- a) Medio: bernn, bleian,cjebun,gredvt,qms,hepjo,
917 DE PROLATIONE. 919
hlepra, pevis, kelilsn,lelan, megs,neniun,jer, garedan, in sing. praet. ind. in e deeipat?), sed mendum essa
sels, skevjan, slepan, speds, svegnjan, teva, vesun, librarii pro frat.
vrekei, fera, flekan, frel; vegs, unteds, gafehaba, ga- 5) E proferri potuit ut e Lalinorum, vel e Germa-
rehsns, nepla, meki, mel, qemun, mena, vepna, ferja, norum in vocabulis See, Meer (gall. e fertni et
mes, andasets, lev, newa, allongi. Interp.); sed serius ad i propius accedens,
b) Fine : ne, pe, we, sve, simle,svare,unte, pandc, suggessit quo ipsius frequens commutaiio cum t et
hidre, jaindre, wadre, bisunjane, et in genit. plur. ei expliearetur.
fiske, vaurde, elc
Aliis autem vocalibus e O
c) nunquam praeponitur,
excepto tamen i quocum in diphtiiongum(ei) incidit. § 26.1) 0 saepiusoccurrit quam e; sed nonnisira-
2) In exscriptis vocabulis peregrinis, gracco* rs- rissime vocabulorum a fronle positum, frequentis-
gnlariter respondet :esav 'Ho-tzO, tesus 'irjo-oO<;,iaif'usa- simein medio et in fine invcnilur.
lem '\npovau\hp.,israel 'lapunk, kaidmeiel KaSptink, a) Initio : solummotlooijnn, oijjan (o);
ioseftuahf, ioses'lo>ah,kefasKnfa;, kreta Kphrn,nazo- b) Medio : boka, blop, bropar, gods, doms, hoha,
renus Nu&pnvb;, gaddarenusYuSupnvb;,gainnesaraip ufhlohjan, hrot, propjan, pvoh, knoda, krotcn, lofa,
Vtvvnaupir. mota, noia, rodjan, soltjan,skohs,sloh, snorjo, sloma,
< Annotatio. •—Per excepiionemvero stat a)prot: svogaljan, ubillojis, tvos, vopjan, vrohjan, folus, flo-
noen Naiv, tykekusCol. IV, 7 Tvxtxb;; b) pro s : iarerf dus, (rops, wola; gahobains,fidurdogs, mods,fodjan,
'lapiS, tertius tiprto;, baiplaem "BtOkuip.;c) pro «t fodr, ganohjan, skohsl, rohsns, hropeigs, vokains,
lat. <se: kreks vputxb;, Graccus. > vokrs,hoton, stols, goljan, btoma, fon, slvjan, wopan,
3) Jam supra ~
fuii animadversum (§ 23 annot. 2), hropjan, hors, los, blostreis, botan, gadof, woftuli;
quod e cum saepe commuiatur; praeler exempla c) Fine: o,po,so, wo,lailo, taiso, vaivo,spilto, holo,
illuc allata, in quibus i pro e ponitur, dantur etiam airino,luto, aglo, sunno, brunjo,augo, auso, hairio.valo,
non pauca, in quibus pariter e pro i vel ei stare vi- etc, el genilivi plur. gibo, tuggono,manageino,elc.
deiur. a) Pro i: svekunp Luc. vm, 17, weleiksi, 29, 2) Communiter usurpatur pro graeco &>,rarius pro
seneigsTim. 1, v, 1,2, aggeljus Rom. vm, 38, ubels o ei ov. a) Pro uadbibetur in : ainok'Evi>x,ainos 'Evi>;,
Tim. II, in, 13; filegri Luc. xix, 46, drebi Mc. v, 10, ammo 'kpi>;, anapop'kvuOi>0,apaullo'kitdk\i>;,asmop
andbahtededunLuc. vm, 17; 6) pro ei: vehs Mc. vm, kl\p.b>0,berop Bnpo>0,zelotesin\o>rh;,lodAWT,niammona
26,27,lekeisMc.u, 17et saep.,tekinonLuc.x, 9, hlepra ptupp-tovu;, nahassonHauaai>v,nakorxuxb>p,iasson'la-
Joan. vu, 2, skereinsCor. I, xiv, 26, spevanMc. vn, ao>v,sabaopZuSub>0, seimon Xipi»v,b) pro o in : ma-
33, ne Skeir. I, c, frume Cor. 1 siiscript., anavilje kidonjaUuxeSoviu,antiokjaGa\.n,11 'kvrtoxeiu,aiodia
Phil. lv, 5, ake Gal. n, 14, pe Cor. I, xvi, 6, pataine evoSiu,airmoguineis'Epp.oyivn;,barpulomaiusL\xc.nA4
Skeir. I, 6, mippane Luc n, 43, pane x, 5, poze VupOdkoputo;, diakon Staxovo;,daimouareis Satftovtfo-
xix, 37, pize Cor. I, viu, 11; II, xu, 13, ize Mth. v, ptvo;; c) pro ovin : iodas Luc. m, 26 'IovSar, lokas
32 et saep., blotandeLuc. u, 37, qenesEph. v, 22, kovxu;, sairok Ztpovx-
24, kretes Tii. i, 12, vissesLuc. xix, 22, aipistaulem 3) 0 nullum i, et in genere nullam post se voca-
Thess. 11,n, 17 ; c) pro ai vid. § 28.,3. lei» permittere videtur; sed, casu boc superveniente,
4) In plurimis casibus e longum TOOa esse vi- in au potius transit, vel, ubi vocabulasuut peregrina, /i
detur, quemadmodum apud Graecos » longum est induci jubet; sic stauida, staua a slojan, taui, genit.
' TOO a. Sic ponitur wammeh,warjammeh,ainummehun tojis,lauidja k&>i;,nauelNws,trauada Jpo>u;,iohannes
loco wamma-uh, warjamma-uh, ainamma-hun, quae 'luawn;, iohanna 'io>uwa. Hoc principio vocabulum
exempla ex eo tanlum illustrantur, quod longior alpjandine in goth. Calend. occurrens raerito spu-
forma cum e primitiva, ante particulam encliticam rinni conjicitur.
servaia sii, dum alias in a correpta est, vel quod hic t Annotalio 1. — In : ioanan Neh. vi, 18 pro 'lavuv
etiam, quemailniodumsupra (§ 22, 7) conjecimus, prius a certo mendum est librarii; in siloam vero
primiiiva enclitica in vocalem terminationis produ- Joan. ix, 7 pro Xikuup.ao diphtbongiis est more graeco
cendo infiuxerit. Eodem modo pluralia gebun,nemun, proferenda; in ailoe tandem Mc xv, 34 pro DM oe in
producloa, exsingularibusga/', nam,sunldeducenda. locum oi inusilati inductum est. Oi vitandi causa po-
Necnon et terminatio 2 pers. sing. praet. secund.e nitur etiam Tim.ll.ni, 11 lystros pro graccoAviTooti;
conjugatioois, des, simili ralione explicanda est, (coil. tamen § 96). >
modo semel admiitalur in hac terminatione praeleri- 4) Jam supra diximus (§ 24, o) banc nostram vo-
tum forle cum vocabulistirpe confusum esse, nempe calem frequenter cum u commulari.Quaudoqueeliam
rfarf,dast, rfarf,dedum,dedup, dedun, quod in singu- .- incidit in au, sed r.Uioneminus apparenii. Hoc scili-
lari numero suum rf (t) rejecisset et in sola 2 per- ; cetlocum habei,quando, ut supra comraemoravimus,
sona suam vocalem posiiionelongam, aete commu- J sequitur altera vocalis, vel duo consoiumtes, id est,
tatis, ilerum assumpsisset (dasl, das, rfes),vid. § 127. \ ht, unde, invita nalura sua, acutum evaderet. Sic a
Equidem suspicandum est fret apud Luc. xv, 30 ex slahan, s/on,verbaletlauhls,&NAHAN,NOB, anoraa-
fra-ai exortum esse; sed tutius esset conjicere hoc lum nah, nauhta, uude iterum ganauha et, specie re*
non pro fraet (quidnam enim golliicorum verborum gularius, ganohs.
 9i9 GRAMMATICAGOTHICE LINGUiE. 920
<Annotatio2. —Vice versafojis cum taujan absqne 'ESputo;, paddaius QuSSuio;,idumaia 'iSovpuiu, itu-
necessitate usurpari videlur, nisi collatis stojan, raia 'Irovpuiu, kaisar Kaiaup, iaissais 'leaaui, praito-
stauida explices. Sed ratio non patet, cur dauhnan in riaun trpatriipiov.
dobnan transierit. Quaeforsan, invita vicina signifi- < Annniatio1. —Etiam pro ut separato usurpatur
catione, elymologicesunt separanda et dobnamprius ln iudaivisks lovSuixb;,akaikus uxafxb;, gaius Vuio;
ad dumbnan (fortasse pro dubnan?) referendum (vid. supra § 17, 1), non aulcm in baipsaidan Luc.
(§38,3). > x, 13 Br)9(rai5a,esdiasMth. vm, 17 'Haata;, in quibus,
5) De o ut Iongo TOOa considerando, vid. quae ut formae bepsaeidan, esaeiat probant, t ut longum
suora diximus f§ 22, 7). babendum est.
< Annolalio2. — Pro ee simpliciter ponilur ai in
Y
naimanttttpav, licet auris gothica geminatoai minime
27. Y, ut vocalis, in solis graecisvocabulisoccur- repugnet, cum aiaik, gaiainna, baiailzaibul alias
rit, in quibus TOO V vicem regulariter gcrit, ex. gr.: occurrant.
ymainaius, hymainaius 'ipivato;, skypus ZxvOn;,ty- <Annotatio3. — Graecumsv per aiv (ante vocalem
keikusTvxtxb;, tyra Tvpo;, syria Zvpix,nymfa Nv^tya, eiiam aivv)goihice exscribitur : aivaggeljoevayyektov,
fygailus ivyeWo;, symaionSvpswv,synagogeIvvuyayh ahlaugia evkoyiu, uivxaristia evxuptariu, aivva Evu,
symyke SVVTVX», kyreinaius Kvpnvuto;,iairusautyma luinveisAevi;.
'lepoablvpu,pymiama Ovpiupu,praizbylaireisnpeaSv- < Annotatio 4. — Per exceptionem«t adhibetur a)
repo;, spyreidaanvpi;, byssus fivaab;, smyrn apvppov, pro graeco i? in gairgaisainusVtpytanvb;,aiilam 'Hkupt,
hyssopovaao>Ko;,martyr puprvp, lysaniuskvauvto;, baipsaidan BnOautSa, hailias Luc. l, 17 'tikiu;, hairo-
< Aunotatio 1. — Pro graeco ot ponitur in saurau- dias Mc. vi, 17
'HpuSiu;, veikaudaimusSkeir. VIII,c
fynikiska (sic enim loco saurinifynikiskaiegendum) NtKo<5»o.of, klaimaintus Pbil. iv, 5 KX«(i>ji;;b) pro
<rv^oyoivt<T<ra. graecot in kaurainpaius Koptv8to?,etfortasse aat 'ki;
< Annotatio 2. — Quandoque etiam in ejus sedem
c) prograeco in st laudeikaiakaoStxtiu;d)'prograecoti
inducunlur ueiuu; sic tukeikusEph. vi, 21cum lykei- in aiodia svoSia; e) prograeco a in kaidmeielKaSfuii),
kus, saura Gal. i, 21 et sauraufynikiska in annota- baidsaiidanLuc. ix, 10 HnOaaiSu,akaijus Cor. I, xvi,
lione 1" commemoiaiuin, cum syria. > 15 'Axatof, akaija Cor. II, i, 1 'A^aia, ubi formaeaeque
usilatae akajus, akaja ai separalum esse probant. >
AI 3) Ai in e transiisse videtur in tehund a taihun,
§ 28.1) Conjunclis lilteris a et i evadit in gothica etiam taihund Luc xvi, 6, 7 consequenter scripto.
lingua sonus simplex, quiinilio, medio necnon et Hic enini adest idem respeclus, quo ai pro graeco«
linc vocabulorum frcquenler occurrit: scribitur; et caeterum haeccommutatio ex simililu-
a) lnilio : aiaik, aiauk, aibr, aigan, aiz, athts, diue soni explicari potest. Eadem similitudo ratio-
aipei, aikan, ains, airpa, aislan, aivs, aiwatundi; nem praebet, cur librarius pizaiCor. II, VIII,18 cod.
b) Medio : bairan, braids, gairnei, dails , draib- A pro pizei mendose scripserit, quod eo "facilius
jan, qainon, hailan, hlaiv, hnaivjan, hrains, paih, admitletur, quo major est afiinitas ai inter et e, et
plaihan, faihupraihns, pvairhs, laisjan, gumains,nai- reipsa saepiuspizei et pize inter se commutaniur.
teins, jains, paida, raidjan, saivala, skaidan, slaihls, 4) At longum esse et breve jam concludi potuit ex
smairpr, snaivs, spaiskuldrs, stains, svairban, tains, eo, quod ad graecum s simul et longum at exscri-
vaihts, vlaiton,vraiqs, fairguni, fraiv, wairnei; vaian, benda inserviat. Sed in gotbicis vocabulis ubinam
armaio, gahtaiba,bilaigon,qaraids, haiza, haihs, fraih- longum sit, ubinam breve, eodifficiliusdefiniripotesi,
nan, vaihsla, garailtts, svaihra, haipi, maipms, laikon, quod etiam in terminationibus ai lum brevi, tum longae
hails, haims, vainei, saijip, vaips, lairan, uairban, vocali respondeat: sicdativus sing. fem.gt'6at, anslai
bairgahei, vairdus, fairzna, pairh, vaiipan, pairko, ex una parte plurali gi6om,ansitm,ex aliera veromas-
stairno, vairpan, fairra, vairsiza, hairto, fairwus, luis- culino fiskii, batgii respondel, vel praeterilumhabaida
jan, maitan, bailrs, saivs, haifsls, saiwan; ex una parte cum sokida, ex altera cum spilloda parat-
c) Fine : bai, pai, jai, jabai, ibai, nibai, sai, tvai, lelum incedit. Pariter licel in absonantia steigan,
vai, gibai, anslai, allai, qipai, elc. siaiaTMdriiisan,rfrausrespondeat,indubiotamenrema«
2) In graecisvocabulis et nominibus propriis tam e nel, utrum ai et au ad normam praesentislonga,vel ad
quam «t supplet. Ponitur igilur a) pro e in : aibair normam pluralis stigum, drusum breviaessedebeant.
'ESep, aizaikeia'E&xiu, aizleim 'Eaki, aikklesjoixx\n- Magis adhuc arduum est delerminare hujus dipb-
aia, aileiaizd.r'Ekti&p,aiteisabaip'E\tauSer,aimineira thongi quantitatem in syllaba radicali, cum affinium
'Epphp, baiailzaibul Bze\l:t*ov\, baineiameinBcvtau.iv, linguarum collatio eo minus inserviat, quod ex pluri-
bauanairgaisfiouvepyi;,spaikttlalur anexov\uro\p,gain- rais tantura similibus casibus lex certa ferri queat, et
nesaraip Vewnaupir, paiaufeiltts Qebfiko;, iaireiko ubi de uno suspicaiur, de omnibussuspicaripossit.Hoc
'<eptxb>,iairaimias 'lipepiu;, kaidron KeSpbiv,hairaisis autem cerlum est, quod at breve sit, ubi perruptio-
diptat;; b) pro at in : zaibaidaiusZeSeS-Ao;, zakkaius nem ex i deducitur (§ 32,5).
Zaxy^uio;, kyreinains Kvpnvuto;, iudaius 'iovSafof, 5) Ut ut est ai idem sonat atque d Germanorum
ymainaius'Tp.ivuto;,ItaiUisaius'Ektaauio;, haibraius, vel e apertuiu in vocabullsBerg, Feld, Rtcht 'gall.
 921 DE PROLATIONE. 922
e ouvertin exces,proces). Quod ea sit haec prolatio debeant. Res eadem se habet in sanskrita lingua, in
TOOai in quibusdamsaltem casibus, jam a veteribus qua a et t ex regula constanti in e confunduntur.
grammaticis in cod. vindobon. (vid. 'Wien. Jahrb. Quoad vero ai in aj transiens, boc etiam animadver-
XLUI,11) fuit assertum, et in genere semperanimad- lendum est, quod in solis aiv,ajukdup, vai,vaja (non
versum; quonamenim alio modosonus graecie signi- autem in 6ai, bajops a BA) locum habeat; quas for-
ficari potuisset? Sed quaeriturinsuper, utrumpraeter mationes lingua gothica, qualis nobis tradila fuit,
hanc prolationem non detur et altera, germanicae nullo fere raodo explicare polest, quaeque, sicut
proxima, ita ut, ad discriminandashas duas p'ola- maiza, sine dubio ad ea pristina sermonis terapora
tiones, aliam per ai, alteram vero per di designave- adscribenda sunt, quibus sensus etymologicusnon-
rint. Quam discrepantiam ut admittaraus, sequen- dum erat hebetatus. Si ergo nullis argumentis ai in
tium rationumnos commovet auctoritas : duplicem diversurasonura dividendumesse statuitur,
a) Ai ex t per ruptionem nascitur et est breve, ai jara quxritur quomodoGolhus,cujuslingua sonorum
vero diphthongus est et longum; systema tam regulare et simplex exbibet, sonos ip-
b) Ai et ai diversisvocalibusrespondent in exscri- tos, quales i, ei, e, qui rairifice alii in aliis incedunt,
ptione vocabulorumperegrinoruui, igilur ipsa inter adeo secure et praecise discreverit, ut in omnibtis
se discreparedebent; fere casibus et invita scriptionis fiuctuationein non-
c) Ai adhibetur tarn^ro graecoc quam pro ect,pro- nuiiis codicibus, faciie sit recte et indubitanter con-
ferlur ergo in priori casu ai, in posteriori di; jicere? Quomodo Gotbus sonos tantam diversilatem
rf) In comparativo maiza(ex mah et iza) adhuc praeseferentes,quantameeta/,oetuueodemet unico
perspicuumest, quomodoai ex a ett ortum duxerit; signo significarepotuerit ? Nuncvero si ai elatnullo
e) Ai quandoque in aj incidit, ergo ulraque voca- discrimine habuit, si cuivis accentuationi prorsus
lis in proferendoaudiri debuit. alienus fuit, si aliunde nulla necessitate talis dis-
Sed, vere ut dicamus, nec impugnabijesistae sunt crepantia desideratur, sermonem gothicura sane tor-
rationes, nec ex monumentis gothicae linguaaullo queret, qui hanc discrepantiam introducere tentaret.
modo comprobatur illa distinctio, ad perturbandam Caelerumai et au ejusdem sunt conditionis: cum
goibicorum sonorum doctrinam, in se simplicem et ergo confidenlius adhuc probaverimus, au semper
regularem, magis, quam ad illustrandam inserviens. sicut o apertura proferri et quamlibet diflerentiamoti
Primum igitur ad ullam compositionemvel conjun- inter et dtt rejiciendam, novum erit argumentum,
etionem recurrere necessum est, ut varia prolatic TOO quo distinctio illorum ai et di iterum impugnabitur.
ai explicetur, cum pari jure proferri poluerit e, e et Ex consectariisfalsis idem insuper statuilur : ai (au)
5i, ot. Caelerum eo modo inviennensi codice (vid. eniin regulariler ante r et h (et w) adhiberi debet,
Wien. Jahrb. XLUI, 11) prolatio vocabuli tibaida, et tamen plurima vocabula his consonantibus di (iu)
allato tibeda, staluitur, hoc expresse addilo : <dip- praepositumpraebentet alia diverse diversumaccen-
tongon ai pro e longa. > Quoad vicinarum linguarum luffl usurpant; quae fluctuatio praecipuepatct in ca-
analogiam, huc afferri nequit, quippe cum gothica sibus, ut gatdih et gataihum, aihla el aihlron, sdi et
omniumgermanicaestirpis nobis sit anliquissima, et saiwan, drdusna et drauhsna.
illegitima proinde omnis conjeclura ex recentiori,
scilicet, veteri germanica,quae multimodiscoriupla, AU
necnon sonorum systemale neque constans, neque § 29. 1) Au ut sonus simplex tam frequenler oc-
determinata, mediocriler tantum causae profuisset. currens quam ai, quamlibet vocabulisedem occupare
Nunc vero si ai graecoeet ut vicissimrespondet, non potest et quibusvis consonantibus conj'ungi :
inde concludasgothicam diphlhongum dupliccm ha- a) lnitio : audags, augo, auhuma, auhsa, aups,au-
buisse sonum, sed legitime tantum asseras veteres kan, aurali, aurlja, auso, aufto;
Graecos,illisaltem qui Ulfilaecorevi erant, at.qnem- b) Medio : bauan, blaupjan, bnauan, gaunon, dau-
admodumreceniiorcs Graeci,ut e protulisse, quod fac- pus, drausjan, haubip, hlauts, dishnaupnan,paurnus,
tum, ab omnibus fere hodiernis pliilologisgeneraliter plaults, praut, kaurn, kraust, laun, maurgins,naups,
admissura, ab eo insuper vim obtinet, quod voc. rauds, sauhts, skaudaraip, afslaupjan, spaurds, ttaua,
rpatxb;, Graecus,gothice kreks exscriptum sit. Nec gataura, trautti, vaurd, gaufaurs, flautan, frauja,
minus equidem certum est voc. maiza a radice MAII waurbun; trauan, trauaida, sauil, galaubeins,usbaug-
et lerminationecomparativa iza orium ducere, quam jan, sauds,nauh, dauhls, baups, galauk, sauls, gaum-
ai in nonnullis paucis casibus in aj incidere; sed ex jan, dauns, taujan, raupjan, faura, paurbun, saurga,
hac circumstantia valor quidem elymologicus, non baurd, vaurltta, faurhts, vaurpum, maurpr, slaurknan,
autem phonicus exsurgit. Enimvero, ut rera nos- vaurms, haurn, gabaurjopus, paurp, slaurran;paur-
iram exemplocongenere illustremus, quemadmodum sus, raurslv, vaurls, paurfla, raus, lausjan;
ex eo quod faut, invilo praeterito tavida, genitivum c) Fine: dau, pau, jau, snau, ahtau, sunau, elc.
tojis efformet, etymon quidem TIVAN, TAV (rad. <Annotatio 1. — Hucnon referendi sunt casus in
TAV) innotescit, non aulem sonus, nisi quod au T<3 quibus a et » ad diversas syllabas pertinent, ut in
6 affinis est, ita maiza ex ma - iza componi potuil, gau Mth. ix, 28; Mc. vm, 22, tau Joan. ix, 2, 19,
quin duo elemeula in prolalione hecessario separari svau 18, 22, wauh Cor. I, iv, 7, gaunledjan.
923 GRAMMATICA GOTHICE LINGUJE. 924
2) In exscriptis vocabulis graccispro o regulariter ex. gr. : ragav TayaO, esav 'Hauv, pavlus nau>/><;,
ponitur, ex. gr.: 6auausBoo£, barpautaumaiusBupOo- daveid Aaui<5,kavtsjo (non aulem kautsjo Grimm.
\apaio;, diakaunusStuxovo;,eikaunio'ixbvtov,zaurauba- 111,559) cautio, sed loco avgustuskvyovaro;, in quo
bil ZopoSuSe\,iuurdanus'lboSuvo;,KaurazeinXocu&v, concursus rS>vv et g gotbicam aurem offenderepo-
nicaudemusNmbSnpo;, paunlius IIovTto?, praufetustzpo- tuisset, usurpalur in Luc. n, 1 non equidem au-
fhrn;,saudatma ibSopu,saulaumonio\op~>v,aunisimusgusius, seiaguslus. Immo et in vocabulisgothieis au
'Ovhatpo;,apavstaulus u.nbirro\o;,bairauja Bepoia. ex certis regulis cum o commulatur (§ 26, 4); quse
<Annotatio 2. — Per exccplionemponitur a) pro uliima vocalis, non autem au, freijueniem etiam ii-
graecoov : saillaum 2i)lovp., maisaullam Mso-ovXaoylustrare potest commuiaiionemTOOau cum u, cujus
rabbauneifuSSowi, banaui Bavovi,ti«6au (? gen. na- affinitatempbonicamcum o jam supra (§24, 4) in-
bavit) Nafiov,assaum 'A7o0f*;6)pro grxco w : prai- nuimus. Sed objicitur du eliam in av incidcre, ex.
tauria Joan. XVIII,55; xix, 9 irputrbiptov,dauripaius gr. : taujan, tavida, MAVJA, mavi, quam objectio-
kupbOeo;, trakauneilidus Tpuyiuvlrt;, aduuneikam nem mere speciosam esse ex eo patct, quod huic
'kSuvixap,coll. § 2G,2, b; c) pro gr.cco u : saur ivpo;, taujan etiam tojis, etbuic (ai'irfaetiam (aut respon-
paurpaura Luc xvi, 19 nopfvpu; d) pro graecoa : deanl, ita ut cogemur ctymologiam et sonum bic
kaurbanaunxopSuvuv. > etiam disccrncre, et in golbica lingua simi-
5) Au frequenter commutatur cum u, non solum in lem respectum agnoscere, quem in sanskrila, ubi
nominibus propriis, sed ctiam praecipue in termina- paiiter a et u confundunlur in 6, quod iterum in uv
lionibus substantivorum in us, ex. gr. : fairwaus resolvitur.
Gal. vi, 14 pro fairwus,sunaus Luc. IV, 3 pro sunus,
barleimaiaus Mc x, 46 pro barleimaius, daupau EI
Joan. viu, 52; Cor. I, xi, 26; Tim. II, i, 10 pro
daupu, coll. ad Mc. vn, 32; Tim. 1,i, 16. Viceversa § 30.1) Ei ejusdem est coraprehensionisatque ai
occucritsunus Eph. IV, 13;Gal. n, 20 pro sunaus, et au, initio tamen nonnisi rarissimeoccurrens;
apauttaulusCor. 11,xn, 12 h. 1. pro apaustaulaus, a) lnitio : lantummodo in ei, eis, eisarn;
xristu Gal. v, 6; Eph. v, 24 pro xristau, teimauftaiu 6)Medio: beidan,bleips, usgeisnan,greipan,deigan,
Tbess. I, iu,6 pro lcimuupaiau,coll. ad Luc. i, 54. In dreiban, qeins, heito, hleibjau, hneivan, peihan, .
vocalivocasu uniuscujusque declinaiionis u et au preihan, keinan,galeipan, meina, neip, peikabagms,
adeo promiscueusuipantur, ut difficiledefiniri pos- reiks, seijm, skcinan,sleipa, smeilan, sneipan, spei
sit, quacnamvocalis sit regularis, coll. adLuc. xvm, van, steigun, svein, gateihan, tveihnai, veilts, anda-
38. Qua conimulalionerS>vau etu non agnita, Cas- vleizns,infeinan, freidjan, weils; sveiban,gageigan,
tillionaeushic totidem librarii mcnda commenlalus hleidiuiia,veihnan,peilts, leihls,preihsl,leipus, hleipra
est (ex. gr. ad Pbil. m, 8,19; coll. m, 5 ; Thess. I, leik,weila, skeima,lein, undarleija, veipan, reiran,
ni, 6; Tim. I, i, 16). skeirs, veis, leitils, fairveill, heivafrauja, tveifls,
<Annoiatio 5. — De au in o commutalo vid. teiwan;
§ 26, 4. > c) Fine : nei, pei, sei, patei,aipei, gabei, managei,
4) In ordine ad quantitatem au maximam cum ai etc, el impcraiivi sokei, lagei, etc
pr;c se ferl analogiam; sic hiijus ad inslar breve est 2) Pro graecis st et t iiuliscriminatim usurpalur,
et longum, licet io nonnullis rasibus hacc quanlilas sit islud acccntu notalum, necne, sit breve vel lon
certo statui nequeat. Ubiveroex u per ruptionem(§ 32, guin. a) Pro et : iaeirus'iuetpa;,ioreim 'laptip, aileia
5) exorilur, ut breve semper babendum est. keim 'E\ta/.tip , Samareites lupuptirn;, hetei 'u\;i;
5) Au in omnibus casibus idem sonat alque o b) pro t accentu notato : addein 'kSSi, aizleim'E<r),i,
apertum in germanicis vocabnlisKorn, Holz, doclt. mailkein >°ie\xhsaimaieinSepet,rabbei puSSi, kumci
Etiam pro au duplicem excogitaverunt prolatio- xovpi, helei 'ilXi,rfatieirfAautS,baineiameinBsvtafiiv,
nem, quaepartim T5 O,parlimT<5 au respondercl,dupli- aizaikeia 'E^tr.ia, ananeias 'Avaviaj, barakeias Bvpu-
cemque adhibenies notam, priori, au, posteriori du -/ia;, heleias 'a\iu;, seimon lipuv , aivneikaEuviz»,
assignarunt, coll. af et rit (§ 28, 5). Seil lumc conlra paissalauneika Qeaaa\ovixn,leilus Tiro;, areistarkus
sententiam pugnat, quod ex diversa quantitate 'kpiarupxo;, peilatus nikuro;; c) pro t nulloaccentu
diversa prolalio concludi nequeat, neqtie ulla con- notalo : aipafraudeilus~ExufpbStro;,eikaunio'Ixdvtov,
jcctura in graiiam gothicae lingucc anliquissimae adauneikam 'kSovtxxp, abeileni 'kSt\nvh, aileiaizair
nec non et purissimae, cxdialcciis Ionge posleriori- 'E\te'i-p, aileisabaip'E\tauStr, ameinadab 'ApnuSuS,
bus parlimquejam extinctis ullo paclo duci possit. areimapaia 'AptpaOxiu, kaeinan Kaiviv, gateilaia
Et ex ipsa lingua goibica baec distinctio TOOau Vukikuix,tateipa TuliBu, teimaius Ttpuio;, leimau-
multo minus, quam distinctio TOO ai adstrueretur ; paius TtpbOeo;,paiaufeilus Bebfiko;,iairetko (eiai-
quippe cuin haecdipbthongus in exscriptis vocabulis reiko Esdr. n, 34) 'lepixi>, tykeikus Tvxtxb;, teibai-
peregrinis lum graecoe tuin graecoat respondeat, rius TtSipto;.
illa autem pro graecootanlum regularitcr usurpata, < Annotatio1. — Quandoqueetiam ponilur pro n
neque graecoav neque latino au unquam congruat, (cujus prolatiojamaetate ulfilana ad t proxime acce-
bis diphlhongis per gotliicumavsemper transcriptis, debat) : aimmeira 'Epphp , kyreinaius xvpnvuto;,
 925 DE PROLATIONE. 926
apeineis'k~hmt, nazoreinus XaZupnvb;, obeid'aShS, est, corroborandi causa inducitur ji, ut in harjis, iag-
eiram 'tipup, airmogaineis'Eppoyivn;,auneiseifaurus jip; cnm autem longa est syllaba, quaevel tali cor-
\ vige-i.ofof,paraikaiveinMlh. xxvn, 62 7ra/>ao-xsu>jv roboralionenon indiget, vel syllabamderivativam huic
drakmeinLuc. xv, 9 Spuxp-hv,vid. h. 1.Per exceptio- corroborationiincompatibilempraccedit,tunc et adbi-
nem pro s: tnakeibis vtayeSi;. > belur, ul in hairdeis,vandeip,sokeip,mikiteip,laisareis.
3) Ei cum e frequenter cominuiatur, ita ut non so- 5) Ei appellatur ut e et i, qiiorum prolalio salis dis-
lumepro et stet (§ 23, 6), sed etiam vice versa et tincla esset, ut non confundatur, non aulem satis,
pro e adhibealur, ex. gr.: leiian Mth. ix, 6; Mc.xv, utauri dividalur. Quam probal non solum ex eo
9 ei saep.,greitan Mc xiv, 72; Luc. VII,38 et saep., quod eietymologice valeat t vel ii, sed ex eo quod
qeinsLuc. i, 5; n, 5, faheips Luc. vm, 15, tnana- frequenter commuielur cum e el t, nec non el pro
seips Luc. ix, 13 et saep.,speidiza Mth. xxvn, 64, graeco t regulariter adhibeatur.
bireiks Cor. 1, xv, 30, leivjan Joan. vi, 64, teikan
Col. n, 21, amasaisleipLuc. vm, 23, usmeitumCor. IU
II, i, 12 h. 1., veiseisJoan. xi, 32, teitun Neb. v, 15;
vi, 17, veisjauNeb. v, 14, dalei Luc. m, 5, farei- § 31. 1) /u, golbicarum vocaliumultima, magisusu
saiei v,53, iudaiei Joan. xi, 45; xn, 11, gardei Luc. restringitur, quam aliae; in solis enim radicalibus
x, 5, pizeiei Pbil. m, 19, %zeiJoan. vn, 50; Cor. syllabis occurrens, nec in syllabis derivativis(excepio
II, ix, 2, 14, pizeiMc. xiv, 69; Luc xiv, 15; Joan. unico et consequenter dubio uhliug Cor. I, xvi, 12)
vii, 50; Cor. H, iv, 18; Gal. n, 10; Tim. II, li, 14, nec in exscriptione vocabulorumperegrinorum inve-
pizeiei Gal. m, 19; hidrei Luc. IX, 41, pandei Luc. nitur. Ex sequentibus exemplisejus usus innotescet:
i, 34, etsaep., siweiCor. II, vi, 1, iohannein Luc. «) Initio : iumjo, iup, iusiza, iusila ;
ni, 15, visseisLuc xix, 22. b) Medio: biudan, giutan, rftus, driusan, gaqiujan,
< Annolatio2. — Ei quandoqueetiam pro i usurpa- hiufan, hliup, dishniupan , piup, pliuhan, kiusan,
lur, ex. gr. : kunneiJoan. xvn, 23, dreibeinaMc. ix, kriustan, liubs, niutan, jiuka, gariuds, siujan, afskiu-
18, greleip Rom. IX,27, flauleip Cor. 1, xm, 4, siu- ban, stiupan, tniumjan, sliurjan, tiuhan, frius; piubs,
keipQov. II, xm,3, baireip Gal. vi, 5. > driugan, piuda, diuza, liuhap, hiuhma, liuhtjan,
4) Quamvisei quandoque slet, ubi.consulto gracco, niuhsjan, liupon, siuks, jiuteis, hliuma, niun, nitijis,
ibrevespectaretur, semper lamen Iongura remanet, diups, riurs, fraliusan, tiula;
quippe curn in genuinis vocabulis gotbicis lum ut c) Fine : triu, kniu, piu.
longum TOOt, tum ut ex n efformatum videatur; t Annotalio. — In nitt (a ni-u), sittm (locosijum) et
Biciii plnrali gasleis aGASri.cum vigos a VJGA, siup (locosijup) iu non est diphlbongus, sed duplici
in conj. vandeip pro vandi-ip. Etymologiceloquendo conslat syllaba. Pariter in vocabulis peregrinis, ut
« ejusdem est conditionis atque_/i, ex. gr. : lagjip iudas 'lovSa;, filippisius tikmirnato; , quapropler bic
cum vandeip, harjis cum hairdeis, gavairpjis cum ga- eliam curajucommutatur : jadas Joan. xn, 4. >
vairpeis, vid. ad Luc. i, 23; sed immerito asscrere- 2) lu elymologice loquendo longum est TOOU,
tur ei in istis casibus exjiorlum duxisse. Utriusque quemadmodum ei longum est TOOt';quod imprimis
discrepantia facile patet ex praecedentis syllabac perspicuum est ex collatis utriusque absonantiaec'as-
quaiuitate; cum enim haec radicalis syllaba brevis sibus:
Praes. praet. sing. prart. plur. part. praet. verbale.
classis t; reisa rais risum risans rists
ctassis u; liusa laus lusum lusans lusts
Idem quoque innoiescit in nominlbus plur. substan- in u desinit, cum hic etiara aliorum substantivorum
tivorummasc.et fem. generis, quorum radicalisforma analogiat producijubeat, ut sequens exhibet collatio:
a radicale t radicale u radicale
forma radicalis: VIGA, GIBA GASTI, ANSTl SVNV, HANDU
nom. plur. : vigos, gibos gasleis, ansteis sunjus, handjus
3) Iu sermoni gothicq proprius sonus luisse vide- pius gen. yjitiis,qius plur. qivai; transiens in ju datur
tur, cujus prolatio eo difficilius conjici potcst, quod in plur. sunjus, handjus, etc, cum hic etiam, ut su-
in exscriptione vocabuloruni peregrinorum non oc- pra 2) diximus, aliarum declinationum analogia u
currat. Certum est saltem hanc vocabulamnon idelh radicalis forraae producijubeat; sed genit. sunive i
sonasse atque w Germanorum, vcl u Gallorum , cum iterum assumit, quapropter u in v commutatur.
nusquam pro graeco v transcribendoinserviat. Fuit §32. Nunc vero serie gothicarum vocaliumabso
probabiliter aliquid duobus sonis i et u commixlutn. luta, nobis restat, nonnullas affectiones, quibus vel
Hinc in gothicis nominibus propriis apud auclores omnes in genere, vel saltem pliirimsevocales subj'a-
latinos occurrentibus, exscribitur eo, ex. gr.: Theo- cent, hic bieviter describere. Jam vero haeaffecliones
doricus (piudareiks). Hinc etiam ratio datur, cur ex eunt : prodttctio, correptio, absonantia, debililalio,
una parte in iv, ex altera aiuem in ju incidat. In iv ruptio, apocope,syncope,hialus et eontraclio.
iransiensoccuiiit Ulkniu gen. knivis,triu gcn. «ritiis, 1) Productio est transitus vocalis brevis in suain
927 GRAMMATICA GOTHICiELINGUiE. 928
longam respondentem, ut a in * (§22, 7),t inri <
cundaet tertia classibus nonexhibeat, ut,ex. gr., ga~
(§83,6), uint'u(§51,2). nohderivatura nahan, quodipsura ad verbumprimae
2) Correpti*vocalis per consonantemsequentem 'ctassis deperditumpertinet (§ 26, 4), vel ut vrohjan
efficitur. Liquidaepraesertim, necnon s, z, h et f ad quoddam vrakan, vrokreferendum, quod ex vri-
vocalempraecedenlemrcgularitercorripi jubent, cum kan, vrak deductum est. Pro bac affinitate etiam
scilicet una vel plures consonanlesin eadem syllaba militant, quodpluriniaverba, ad hanc classem perti-
sequunlur, ex. gr. : balgs, allai, malmo, valdan, nentia, in praesentij advocant, id esl, debiliter con-
halbs, hats, salt, mi/rfs,filleins, hilms,hilpan, dulgs, jugantur. Ad sexlam et alia absonantiae classis,
fullt, mutda, vamba, mammo, svimman, trimpan, rarior equidem,proximeaccedit, nempe:
dumbi, anilanumtt, laggs, band, dragk, fanp, manna, 7* classis : ai, e o o ai, e
anttt, briggan, drigkan, tigqan, vinds, vinnan, ga- quae in verbis reduplicatis tantumraodo occurrit
minpi, juggs,bistttgqs,mundrei,kunnan,kunps,vargs, (§126). In hac classi e praesentisprimitiva esse vi-
arms, parbs, vardja, varp, bairgan,svairban, vairdus, delur, ante alias vocales non remanens equidcm
vairps, fairra, fairzna, baurgs,paurfts,vanrd, vaurts, ( § 25, 1, c), sed in verbis, quorum radicalissyllaba
tnaurpr, wass, asts, ist, fisks,brusls,razn, andavizn, vocali desinil, cura ai ejus sono affini commulata,
anabuzns,mahts,raihts, sauhls,hafts,gifts, skufls. eodera prorsus modo atque in similibus casibus
<Annolatio 1. — Vocalisaulem non corripitur, (§ 26, 5 ) au TOOo personam gerit.
quando consonans liquidam sequens non ad eam- < Annotalio1. — Quod autem tres priores classes
dem radicis syllabam, sed ad terminationem per- maximaminter se habeantrelationem, vcl primo in-
linet, ex. gr.: smals,fuls, sums, vans,muns,gaurs, luitu patet. In his enim triadem vocalium gothica-
valjan, gramjan,sunja, harjis, gabaurjaba,galaurnan. rum sese evolventera vidimus, unde uon immerito
< Annotaiio2. — In plurimiscasibus litierasl,m,n, propter a dominans, eis, ut primitivis, primam
r, s in se et propter se correplionemattrabere viden- sedem adscripsimus. In quarta el quinta classibus ,
lur, unde fieri potest, ul in scriptione vel sine neces- quaearctissimam quoque affinitateminter se habeui,
siiate geminentur,vel, ubi etymologiageminationem a prorsus deficit,iterum tantummodoapparenshic t,
postularet,simplicesadhibeantur(§ 55, annot. 1,2).> illic u, quorum absonantia sive per productionem
5) Absonantia(1) in eo consistit, quod vocalissyl- (ei, iu), sive per ruptionem (ai, au) efficitur. Nunc
labaeradicalis sive per deductionemsive per voca- vero cuin productio et ruptio iatiorem simplicis so-
buli formationemjuxla cerlas regulas in aliam trans- norum syslematis evolutionemsupponit, bas classes
eat. Dantur quaedamabsonantijc series, quaelum proinde ul posierioresliabuinms;sextam autem, siva
duas, tum tres et eiiam qualuor diversas vocates am- quia e prima deducla est, sive quia reccntissima aut
plectuntur, quaeque ubi de formatione conjugaiionis saltem imperfectissa, immamediateposl easad ulti-
fortis (§ 117,f, g) nec non et vocabulorum(§ 139, num loctiraremisimus.
143) quaeslioerit, praecipueoccurrent fusiusquetrac- t Annotaiio2. — Quamvisabsonantia informanda
tabuntur. Hic vcro sufficiat,ex istisclassibus praeci- conjugationeforti praecipueappareat, dantur tamen
ptiasin ordine ad sonum excerpere, unde sequentes nonnulli casus, in quibus evideoterad hanc conjuga-
evadant classes : tionem referri nequit, ut in dogs, a dag, hobains a
1» classis : i a u u haban , ganohs a nahan, quae omnia ad analogiam
2" — t a e u sextaeclassis efformantur, licet verbum dagan, dog,
5* — i a e i haban, hob mirum simul et inadmissibile videaiur
4« — ei ai i i (proptcr conjectum NAUAN, NOH , vid. § 26,
5» — iu an u u 4). Aliud exemplura absonanliaeirregularis praebet
6» — a o o. a briggan, brahta , quod primam classem sapiens, pri-
Ex. gr.: bindan, band, bundun, bundans; mitivumforsan brigan, brag conjiciendum exbibct,
niman, nam, nemun, numans; ex quo per introductionemnasalis (ut in standan,
giban, gaf , gebun, gibans; stop, vel in pagkjan, pahta) novuni praesens,ct per
beitan, 6ait, biluu , bitans; latiorem formationempraeteriti, etiam in nonnullis
biudan, baup, budun, budans; aliis verbisoccurrentem (coll. mag, mahta,og, ohta
takan , tok, sokun, sakans. etc), novumpraelerilumcum debili flexioneexortum
In prima, secunda et tertia classibusa pura radicis est. >
vocalis praevalet, in quaria t, in quinta u, in sexta 4) Quera influxumhabet absonantia in vocalem
rfe6i/iialioin
autem, omniuni impcrfeclissima,iterum apparet a, syllabae radicalis, eum etiam babet
in quo lalens Iongum o radicis per absonantiam vocaletu syllabae formativae. Huic affectioni sola
iiifluxucum t vel u
corripi videtur ; qtia de causa quaeritur,utrum haec vocalisa subjacet, quaesub ejus
classis secundariam ladicum furmationem ex se- coinrauialur; atqui debilitatio lum ex natura vocalis

(l)Quoniam vocabulo gerra. Ablaut nullum laii- operis decursu ubiqueaderit voc. absonantiatransi-
nuiii perfccto, ut video, respondet, nc peripbrasi lioiieinvocalis seu soni in alium, leclor benevole,
ular, quod inlcrpreiationi seinper incommodiimesi, inielligas. Interpr.
liovuin vocabulum oxcogitare inalui. Itaque in bujus
959 DE PROLATIONE. 930
constfhantemvei praecedentisvel sequentis, tum ex que ex iiujus regulis tvelu poni deberel,aivela«usur-
additione longioris syllabae formativae dependet nec patur. Hinc novaeabsonantiae classes, quaesequuntur:
non et in formatione sive declinationis sive conjuga- 1« series ai a e au
tionis formarum adhibetur. Jam vero usus ejus ex 2" — ai a au au
5* — at a e ai
sequentibus prseceptis regulari potest:
e) A in t debilitatur : 4» — et flt ai ai
— iu au au
aa) Ante dentales et sibilantes, ex. gr.: in declina- 5* au
tione VIGA gen. vigit ( § 64, 4), in conjugatione ex. gr.: bairan, bar, berun, baurans,
lagja, lagjis, lagjip, lagjim, lagjip, lagjtod, particip. vairpan, varp, vaurpun, vaurpans;
lag,ps(l 113); saiwan, saw, tewun, saiwans;
66) Cum syllabam formativam altera cum a sequi- leiwan, laiw, laiwun, laiwans;
tur; sic eo modo dativus Aantn a radice HANAN liuhan, tauh, tauhun; tauhanr,.
illuslrandus est (§ 88, 4), licet suum a, dativi cha- 6) Apocopeest rejeciio vocalis a fine vocabuli; sic
racteristicum, commutaverit; nam formas hanana, se habenl in declinalione dativi hanin, valin loco ha-
hanina , ut ad hanin deveniat, percurrisse censetur. nina, vatina; composita cum uh enclitico, ut pammuh,
Eadem ratio fortasse valel pro i anle substantivorum anparanuh, loco pamma-uh, anparana-uh ; et etiam
terminaliones pa, lo, etc, ex. gr.: daubipa a DAV- pat-ist, kar-ist, nitt, nibai, loco pata Ut, kara ist, ni
BA, kauripa a KAVRA, sviknipaz SVIKNA, bar- isl, ni ibai.
nilo a BARNA, in quibus eo magis t ad dentales .7) Syncope est rejectio vocalisinter duasconsonan-
inclinare videtur, quod si dicatur quidem tnagula a tes positas; quod fit in declinatione pro vatna, namna,
MAGV, non autem aglupa, manvupa ab AGLV, cum hairtona (§90,annot.) et pro ainnohun loco aina-
MANVV, sed agtipa, manvipa. nahun (§ 111, (3), in conjugatione autem pro praeie*
b) A fraale in u tunc debilitatur, cum in conjuga- riio bruhta loco brukida, pahta loco pagkida, elc.
tione a syllabae radicalis per transforroalionem in u (§ 128, annot. 4).
incidit, sic in praet. plur. frunrfun,bundap, bundun, 8) Hiatus est concursus duarum vocaliura ad diver-
cum bind»m, bindlp, bindand. Hujusmodi debilita- s.is syllabas pertinenlium, ut in gaarman, wauh, lau-
tione etiam in verbis, qui u ut vocalem transrauta- deikaia, fiapva, iesus, taian, bauan, elc. Jara vero
tionis in praeterito plur. non habent, occurrente, me- quosdam hiatus dari non posse, jam supra (§ 25, 1
rilo hanc formam primitivam et antiquissimara esse c; 26, 3) ostendimus ; alios Gothus temperat sive j
concluditur. Peculiaris est debililalio in ainumtnehun post t inlroducendo, unde fijapva loco fiapva, sijum
loco ainammahun, ubi per longam sequentis syllabae loco sium, etc, sive i et u in semi-vocalem respon-
attractam esse videtur. dentem commutando, unde sunjus, toco sunius, tu-
5) Ruptioest permutatio r&v * et u in ai et au. Con- ntveloco tuniue, mavi loco maui, etc, vel tandem I
sequitur partiro, ex regulis absonantiae (vid. supra inlerjiciendo (§ 22, annot. 1).
3), partim ex retrogrado intluxu praecedentiumcon- 9) Contractio est duarum vocalium concurrentium
sonanlium r, h et w, et quidem in omnibus casibus in unam redactio, ut in sokeip loco sokiip, vel in fre'
locura habet, in quibusi el u reipsa longa sunl. Ruptio (si haec lectio legilima est) loco fraat
jgituriiiabsonantiamipsamrealiterinfluii, curaubicun-

II. DE CONSONANTIBUS.

§ 33.Consonantes dividuntur in semi-vocales(j, v), eidere possunt. Hinc totum gothicarum consonan-
Uquidas{/, m, n, r), mutas (g, h, k, x, q, w, b, f, p, tium systema sequenti modo ordioari potest:
d, p, t) et sibilantes (s, z). l.Semi-voeales : j,v
Semi-voealesmedium tenent vocales inter et con- S.Liqtiidae : /, m, n, r
sonantes, siquidemj ad i, e ad u coordinentur et sae- 3. Muiac: mediae, aspiratae, tenues
pius cum his commulentur. Ad semi-vocales proxime
accedunt liquidat,aliquid vocaiicumipsaepraeseferen- a) Gulturales : g, h, k, (x), q, w
les, siquidero perse ipsas lenorera habeantet una ex b) Labiales : b, f, p
c) Linguales : rf, p t
illis, r, vestlgium purac vocalium naturae servaverit.
Mutceautem in triplicem classem iterum partiuniur, l. Sibilantes : *t, z.
scilicet: gutturales (g, h, k, x, q, w), labiales(b, f, p)et 1. DE SEMI-VOCALIBUS.
linguales(d, p, l); necnon et sunl vel medim(b, d,
J
g), vel aspiralm({, p, h) vel denique tenues (p, t, k).
Reliquae gutturalium, partim in solis vocabulis pere- § 54.1) J initio tantum syllabartim et vocabulo-
grinis occurrunt (x), partiui proprii sunt soni (q, w) rum occurrit, nunquam autem fine vel ante conso-
ad quaeformanda plura vocis organa concurrere vi- nantem, ex. gr. : jabai, jaint, jau, jer, jiuka, juggs,
«lenlur. Sibilantes denique ad lingualium classem vajamereins, bajops, saijip, taujan, fijands, undar-
referuntur, in quibus iuxta certas sonorum leges in- teija {?), niuiis, ttojan, galaubjan, lagjan, daddjan,
931 GRAMMATICA
GOTHICE LINGUiE.
hazjan, saqgqjan, vaihjo, frapjan, vrakja, anaviljei,
qemjau(Mlh. v, 17; x, 54),sunjus, namnjan, afwapjan,
warjis,laiijan, lahljan, aurlja, hnaivjan, ufjo, newjan.
<'Aunotatio. — In unico tantura vocabulo a tergo
syllabaeinvenitur, scilicel in freijhalsCor.II, m, 17 ;
Gal.II,4, ubi lectio freihals sinedubio praefereiulaesi.>
2) J adhibetur pro graeco t (Ial. i) sive inier duas
Vocales incluso, sive post consonantem aut initio
posito, ex. gr. : kajafa Kaiufu;, akaja 'kxuiu, abjapar
'ASiaOup,iskarjotes Joan. xiv, 22 'iaxupti>m;, marja
Mapta, antiokjd'kvrtoyjiu, lailujo lectio, kavtsjo cau-
tio, jaeirus 'laetpot, janna 'lavva,jannis 'luvvii;,jaur-
danus 'ibpSuvo;, judas Joan. xn, 4 'tovSaj-, justus
IoOaToc, jola iC>ro
< Annotatio 1. — In istis casibus Irequenter com-
mutatur cum i, quod in iskariotes,iaeints,iaurdanus,
iudas regularius esl. >
5) J nascilur ex i, cum in formativa syllaba vocalis
sequitur,ut laisarjos loco laitarios,sunjut loco sunius,
piujos loco pivios (a pivi, radice plVJA, in quo v,
introducto j, in u iterum resolvitur), maujos loco
mavios(a mavi, radicc MAVJA),tojis a taui, lagjip
loco lagiip, harjis loco hariis.
t Annotatio 2. — De regula, secundum quam ti
lum in ji, tum in ei (sokeip loco sokiip, hairdeisloco
hairdiis) incidit, vid. § 20, 4.
< Annotatio 3. — / vero in j transire nequit, cum
adrailicem vocabuli pcrtinet, ut in siai,sium, friapva,
fiands, pius, saian, vaian; vel in vocabulis peregri-
nis, ut asia, arabia, kileikia,galalia, dalmatia, aivlau-
gia, aifaisius, filippishts. Excipiunlur ajukdup ab aivs
el vaja a tiai. »
4) J advitandum liiatum intromiuiuir.tibi alia vo-
calis semi-radicale i (ai) sequittir, ut in sijci, sijttm,
~
saijip Mc iv, 14, frijapva, ftjands, vid. 32, 8, coll.
prolegg. col. 479 not. ~.
5) J Gothorum idem sonasse videttir alque/ Ger-
manorum, actttius vero quam y Anglorum. Qua pro-
lalione propius ad g accedente discriminatnr ju ab iu,
quccalias satis similia, in genuinis lamen gotbicis vo-
cabulis ita discrepant, ut ittggs, sunius pro juggs,
sunjus vel jup, jumjo pro iup, iumjo scribere non
liceat. Hanc etiam prolalionem TOOj definire inten-
debat, qui in cod. niembr. salisb. n" 140 (Wien.
Jaltrb. XLIII,II) dixit : «6i dicilur genuit, j ponitur,
ubi gabriel, g ponunt; coll. supra § 12, littera J.
V 2) Conslanter respondet graeco\ cuj'usprolationem
§ 35. 1) V initio, mcdio et line vocabulorum oc-
currit; initio prccter vocales etiam TOT? / et r praeponi
potest:
a) Inilio : valjan, vens, vindan, vulpus, vokrs,vlits,
vrikan,elc;
6) Medio: slavan, favai, mavi, gavi, Itavi, tavida,
hnaivjan, aivs, snaivs, saivs, saivala, waiva, sitaiva
Mc. x, 57, skevjan, levjnn, speivan, hneivtm, heiva-
(rauja, kniva, snivatt, pivadv, pivi, sunive, lasivs,
vidttvo,ctc.;
c) Fine : aiv, Itluiv,snaiv, saiv, lev, gaidv, pivadv.
932
vaurstv, praeterita hnaiv, spaiv, valv et imperativi
hneiv,speiv, vilv.
t Annoiatio1.— Devut y usurpato vid.supra § 27. >
2) Ponitur pro graecov post vocalem : pavlus naO-
\o;, esav'iiaav, daveid AauiS,coll. kavtsjolat. cautio;
paraskaive irupuaxevh, aivlaugia ev\oylu, aivneika
Evvi/.n,aivxarisliaevxaptaria, aivaggeljotvuyyihov.-
<Annotuiio2.— In eo casu quandoque geminatur:
aivva EVK, laivveis AEuij, laivveilus Aevirn;, coll.
Schneider, Lal. Formenlehre I, 567. Pariler Livvi-
gild in monctis golliicis inscriptum (vid. apud Ascli-
bacb, Wesig. 357) pro Leovigild, Livigild sumi po-
tuit. Quandoqueetiam practermiititur : aiodia evoSia,
agustus kvyovaro;. Akvila autem e graeco 'kxvka;
niinus, quain e latino aquila orluin duxis<evidetnr.
Alias lat. v per 6 gotbice cxscribitur(§ 46, 2).>
3) V ex u inter duas vocales posilo nascitur, ex.
gr. : tnavta MAIJJA,havi a HAVJA, stravidaa strau-
jan, tavida a taujan, triva a triu, knivaa kniu, pivi a
pius, navis a naus, suniveloco suniue. Sed iterum in
u transit, deficiente vocali sequente, ut in snivan,
praet. snau.
i Annoiatio3. — Simili modo efformatur fidur- ex
ftdvor, luz- ex tvis-. In spai-skuldrsa speivan,spaiv,t
omnino evanuit.
< Annotatio 4. — Non ubique tamen u inter duaa
vocales positum in v incidit, ex. gr.: taui, stauida,
trauan, bauan, etc. >
4) V Germanico w, Anglico ti congruere videtur.
Sed a v Latinorum diffcrre debuit, cum v lat. per i
gotbice exscribatur, ut supra annot. 2 innuimus, ef
vice versa goth. v in lalinis scriptis pcr vv (e.\. gr,
in norainibus VVillienaiit,VViliarit), in monelis pei
w (Williza, Witliges) exprimatur. Caeterumex libra-
rii menda tiirftiorloco j^rftiorCor. II, xn, 2 affinilaa
litterarum v et f difficillimeconcluderetur.
2. DE LIQUIDIS.
L
§ 36. 1) L frequenter occurrit tura initio tum me-
dio et fine vocabulorum :
a) Initio : latjgs, taisjan, laus, lev, leilt, Vujan,liu-
hap, lustus, lofa, ctc.;
6) Medio : halja, hails, sauts, sels, weila, skilja,
jiuleis, fula, holon, etc;
c) Fine : skal, dail, ntel, til, etc.
babet, ex. gr. : lysanius Avaivio;, abeileni 'ASiknvh,
baiailzaibul Beikt^eSovk, gabriel VuSptnk.Quandoque
redundanter ponitur, ut in alabalstraun iduSaarpov,
naitel Nws.
M
§ 37. 1) M in qualibet vocabuli sede occurrit:
a) Inilio : manags, maiz, maurgint, megt, meint,
minz, mntda, mota, elc.;
6)Medio : ttamo,laxims,gaitmjan,andanems,tkeima,
himins, iumja, rums,stoma, etc.;
c) Fine: qam, nam, manageim,nim,sum, omoft,ett.
933 DE PROLATIONE. 954
2) Ponitur pro graeco p., cui prolatione omnino Declinatiothematis BROPR sicut VAIRA.
respondet, ex. gr. : mosesUaah;, hymainaiusTu.s'- Praesensformatio. Vocalicadeclinatio.
vato;, naum Naou^.Quandoqueetiara in finc vocabu- Siog. noni. bropar bropr sicut vair
lorum redundanler jacet, ex. gr. : mariam Mupia acc. bropar brop — vair
uisi Golhns t&uptup. in suo codice legerit), coll. 6at- dat. bropr bropr — vaira
tiam Gor. U, vi, 15, cum GraccusBe\ia\, Be\iup vel gen. broprt bropYs — vairis
BcXiav babet. llur. nom. broprjus broprs — vairos
acc. broprunt broprns — vairans
N dat. broprum broprm — vairam
§ 58.1) N easdem sedes atque m occupare po- gen. bropre bropre — vaire
test; sed frequenlius occurrit: Ad agnoscendamperfectam utriusque declinalio-
a) Inilio: naqaps, naiteins,narth,newa,neip,niman, nis analogiam, coiisiderandiimest:
niun, nuta, noia, eic; a) A in nom. ct acc sing. (bropar) vocalemesse
6) Medio : vaninassus,sainjan, ussauneins,mena, euphonicam,ideo huc advocatam, quia R vocale (R
keinan, inti, runa, eic.; consonanti sono congruens) deficit;
c) Fine : man, gamain,laun,ven, sein, namin, siun, 6) Ex declinalione plttralis innotescere, quod R
ainshun, fon, etc vocale in tono cum u commutatum fuerit, unde pro
< Annotatio. — Ante gutturales g in locum TOV n, r semper ru, pro r rju (loco riu § 31, 3) adhibue-
more graeco,subditur (vid. § 40, 5).> runl. In gen. sing. autein, ubi pariler consonans R
2) JVgraeco v omnino respondet, ex. gr.: naggai vocale sequitur, hoc equidem in u non incidit, quia
Huyyui,ananeias'Avuvia;,aharon 'kupi>v.Quandoque in dcclinandisaliis vocabulis ille casus vocalem de-
eliam a tergo vocabuli redundanter additur, ut in bilitari jubet, sed saltem vocalisomninodeficit.
nertn \Snpi,mailkeinMs>^'- < Annotatio2. — NaturaovocalicaeTOV r hoc etiairt
3) N simul ct ejus subrogatum g, ante labiales attribuendumest, quod haecconsonans pterasque cae-
etiam tn evadens, ad producendain brevem radicis terarum consonantium sibi initio praeponi sinat,
«yllabam quandoque intromittitur, sic in slandan scilicet v, g, h, k, q, (x), b, f, p, d, p, t, et duplices
praet.stop,pagkjanpraet.pahta, pugkjan pr&>t.puhta, consonantessk, sp et st,j tantummodoetw, linguali-
briggan praet. 6ra/ita. Vice versa quandoque eliam bus et sibilantibus exceptis. >
delicit, ubi vocalis praecedens sive per positionem 5. DE MUTIS.
longaesl, sive in suam longam respondentemincidit, »E GUTTMULIBUS.
ut in kustanteinusConstantinus, seiteinsloco sinieins,
ut dobnanloco dumbnan. G
§ 40.1) G initio, medio et fine vocabulorum ne«
R non iniiio ante / et r poni potest:
§39. 1) R etiam frequenter in omnibus vocabuli a) Initio : gabeigs, gaimjan, gaurs, gebi, geigan,
sedibus occurrit : gilpa, ginian, gup, gods, glitmunjan, gretan, etc.;
a) Inilio : rapjo, raihts, rauds, redan, reisan, rimis, b) Medio: magan, laigon, augo, megs, steigan, li.
riurs, rums, rodjan, elc. gm, tiugan,buyjan, ogan, etc.;
6) Medio: faran, vairito, dauro, sveran, reiro, hiri, c) Fine: mag, daig, bang, veg,steig, etc
riurei, skura, horinon, etc.; 2) Graeco y regulariter congruii, ex. gr. : Ga6riei
e) Fine: 6ar, vair, daur, skeir, stiur, for, etc. FagptrjX,gaulgaupa VokyoOu, agar "kyup, magdalent
<Annotaliol. — Jam supra diximus (§ 32, 5), WluySuknvh, asgad 'kayuS, fygailus*uyjMor,synagogt
Ulfilas Luc. m, 35 cum
quod r ante i et u brevia positum eas frangi jubet.> auvuyuyh,falaig iukty (sic
codicibusloco iukex legit).
2) In vocabulis peregrinis graecop respondet, cu- pluribtis
jus prolationemhabuisse videtur, ex. gr.: raibaikka 3) In fine syllabaefrequenter in h transit, sic vaih
'PeSixxa,markus Mupxo;,zauraubabil ZopoSuStk,ai- a veigan, mahtaa magan, bauhtaa bugjan, brahia a
leiaitair 'Ekd&p. In artarksairksus(Arlaxerxes) re- briggan, aihta a aigan, gahls a gaggan. Quandoque
dundanter interjectum est, in airmodam ('E\p.uhxp.) eiiam cum h commutalur, ut in aigands et aihands
pro \ immerito adhibetur. Cor. II, vi, 10, aigum et aihum Joan. xix, 7, aih
3) Hujus litterae (r) natura vocalica, quaa in aliis et aig Cor. I, vn, 13; vel ex h orilur, ut in fulgins a
ejusdem stirpis sermonibus, in sanskrito prsesertim, filltan.G etiam k evadit in gadik a deigan.
perspicua est, in goihico nondum est non agnos- 4) Quoad prolaiionem, g Gothorum idem sonasse
cenda. Unde fit, ut quorumdam nominum decli- videtur aique jiGermanorum, id est ut k lene initio
natio, eorum scilicet quse affmitatis relationem ex- syllabae, in line autem ut aliquid gutturale, germa-
priraunt, ut bropar, dauhtar, declinationi caeterorum nico ch satis simile, coll. § 34, 5.
vocabolorunfapprime conveniat. Ita sane res inno- 5) Sequente alia gulturali, sonum nasalem, ut grie-
tescit ex sequenti collatione utriusque declinalionis, cum 7 comparat,- ex. gr. : aggelus ayytko; , naggat
monito quod, ad vitandam omnem ambiguilatem, ttayyai, necnon et in gothicis vocabulis briggan,
R vocale per >'-,R debililalum per t, R longum tan- siggvan,pagkjan, igqis, etc. Sequcntibus k vel q fre-
dem per r significare necessum duxerimus. quenter geminatur, ut in driggkan,paggk\an,uggkis,
935 GRAMMATICA GQTHICJELINGUJE. 936
puggjan, siggqan, stiggqan, iggqis. Mendosa autem 4)Quoad prolationem diversa esse videlur, prout h
videlur baec gemlnatio in geiggan Cor. I, ix, 20 loco ante vocalera, vel consonantem, vel fine vocabuli
geigan, cutn nutla sequatur gutluralis. Vice versa reperiiur. Ante vocalera positum spirilui aspcro Grae-
unicum g quandoque pro duplici stat: fauragagja corum congruisse potuit, spiritus ipse; ante conso-
Luc. Vin,3; xvi, 1 loco fauragaggja, unmanarigvai nantem contra germanico ch respondct, gutturali
Tim. 11, III, 3 cod. A loco unmariggvai, hugridai littera in initialibus hl, hn,hrvel iinalibus ht, ht
Cor. I, iv, 11 loco huggridai, qaagveinSkeir. I, c Ioco evidenter audita. Infine tandem vocabulorum minus
gaaggvein. In derivatis autem vocabulishoc g nasale foriasse auditum, h ad id praecipueinservit, ut prae-
deficit sive compensatum sive non (coll. quod de n cedentem vocalem acuat, atque adeo sive sequenti
consonanti facile assimilatur (§ 56) sive Draetcrmitli-
§ 38 dictum est), hinc juhiza a juggs, huhrus a hug-
tur (vid. supra 3).
grjan, gahts a gaggan, brahla a briggan, pahta a
pagkjan, puhla a pugkjan. K
i Annotatio.— Loco g nasalis quandoqtie apud Ln- § 42.1) K initiale, medium vel finaleesse potest;
cam n mendose scribitur, ex.gr.: pankeip Luc. xiv, initiale autem cum /, n et r conjungi valet.
31, bringip xv, 22, pank xvn, 9, inqis xix, 31, quod «) Initio: kalds, kaupon, kelikn, keinan, kintus,
sine dubio infiuxui romano adscribendum est, quo kiusan, kuslus, klismo, kniu, krusts ;
vigenle, noster textus Lucaerecenseri potuit. E ro- 6) Medio: akran, laikan,aukan, tekan, peika, rikan,
manis Accius scribit eliam aggelus loco angelus, vid. siukei, lukan, vokains;
Varron. ap. Priscian. p. 37. > c) Fine : gasak, mik, sik, puk, gajuk, taitok, auk,
siuk.
H
2) In nominibus propriis et vocabulis peregrinis
§41.1) // etiam in quavis sede vocabuli occurrit respondet ordinario a) latino c et graecox, cui uliiuio
et initio ante /, n et r adesse potest : prolaiione convenit, ex. gr.: lukarn, lucerna, karkara
a) Initio : haban, haitan, haubip, her,heilo, himins, carcer, kavtsjo cautio, laikijo leclio, katsar Kafuap,
hiuhma, huljan, holon, htapan, hnaivjan, nrains; kefasKnfu;,kileikiaKikixix,krispusKpiano;,itak'laaux,
b) Medio: fahan.plaihan, fauho,peihan,liuhap,hoha; iskarjotes'iaxupti>rn;,lucasAovxu;;quandoque etiam 6)
c) Fine:frah,jah, gataih, pauh, nauh, Itauh, tatih, grae«o y:ma/cei6tsMaye6t<;, kreksypuixb;,graecus,mar-
liuh, -uh, skoh. kreituspupyupira; saepiustandemc)graecox '•kaurazein
< Annotatio 1. — Supra monuimns (§32, 5), Xopai,iv,kafairi Xuftpu, kusa Xou£a, iaireiko 'Ispt^w,
quod ante i et u brevia non occurrit, quin ea mmpi antiaukia 'AvTto^sia, akaja 'A/ata, trafeaunetlirfuj
jubeat. > Tpaxorvtrt;, tykeikus Tvxtxb;, zakarias Zuxapia;,
2) Spiritui aspero Graecorum respondet, ex. gr. : sitikaineias Ss^tviaf, laitrarkes rtroapxn;, areislarkut
hyssopo vaaaito;, hymainaius 'Tpivuio;, haibraius 'kpiarupxo;, arkaggilus upyuyyeko;,arkippus "kpxttr-
'ESpuio;, herodes 'Hpb>Sn;,elc. Redundans etiam in- iro;, paska Kuax«, mailkein MsV^i, malkus Uukxo;,
venilur : helias 'tt\iu;, haileisaius 'Ehaauto;; sed e makmasliuxpa;, drakma Spuxph, zakkaiusZaax«ib<;,
contrario frequentius omittitur, ul in airmogaineis ainek 'Evi>x, sairok 2epo\>x>lamaik AKfts^.
'Epptyivn;, ymainaius 'Tpivato;, iairaimias 'Itptpiu;, 3) TMt praepositum in h transit, ex. gr.: bruhta %
iairusalem 'lepovadkhpt, iairaupaulis 'lepano\t; , iai- brvkjan, pahta a pagkjan, puhta a pugkjan, sahts a
reiko 'ltptxb>, osanna mauwa, aai'ki; quae omissio takan, sauhts a siukan, vahlvo a vakan.
eo facilius explicatur, quod spiritum Graecinon scri- < Annoiatio. — Cum s connexum (ks) ad circum-
bebant. Occurrit etiam in monetis ERMENEGILD scribendum graec. \\ tantummodo prodest : arfaksad
loco HERMENEGILD, vid. Aschbach. Westg. 358. 'kpfui~a$, artarkserkset 'kpru\\ip\\n;. t .,
< Annotatio 2. — Quod in vocabulis peregrinis
duabus vocalibus interjiciatur, jam supra (§ 26, 3) X
innuimus. § 45. X tantum occurrit in 'graecis vocabulis et
< Annotatio 3. — De ipsius origine ex g etk vid. nominibus propriis, in quibus TWX respondet, ex.
§ 40, 3 et 42, 3, et de ejusdem comrautatione cum gr.: xrislusTLptarb;,pasxa iruaxot; zttxarias Zaxupia;,
g vid. § 40, 3. > axaja 'kxuix; geminatur etiara pro x% in zaxxaiut
3) // ante alias consonantes vel in fine vocabuli Zaxyjjv. Caeterumin his omnibus vocabulis, si unum
positum quandoque deficit, ex. gr. : liuleip Mth. v, excipias xristus, commutatur cum k, cujus sonum
15 loco liuhteip, hiuma Luc. vi, 17; vm, 4 loco Gothis habuisse videtur. Si enim illis x Graecorum
hiuhma, drausnos Joan. vi, 12 ioco drauhsnos, ns- simpliciter aspiratum fuisset, non innotesceret ratio,
vaurlt Cor. II, ix, 9 loco usvaurhts, warjo Mc. xv, 6 cur saltem in quibusdam casibus hoc per h, aspi-
loco warjoh, warjano Skeir. IV, 6 loco warjanoh, ratis aequivalens, non expressissent, et forte arhip*
wammeGal.v, 3 loco wammeh,al Mc xv,38; Thess. pus ut gatarhips, malhus ut alh, vel hrislus ut hrisjan
II, n, 4 loco alh, pairvakands Luc. vi, 12 loco non exscripsissent.
pairhvakands, hauhairtt Tim. II, m, 2 loco hauh- Q
hairtt. Haecpraetermissio regularis est in vaurstv a § 44.1) Q initio, medio et fine vocabulorum oc-
vaurhtt, galvoa gahtt. currit:
937 DE PROLATIONE. 93$
d) Initio: qam, qainon, qens, qipan, qinjan, qums, in 6 transit, ex. gr : hlaibs Ltic. iv, 3, hlaib, tvalib,
consonanti praepositum in solo dubio qrammipa re- grob (vid. supra 1, c), necnon in terminatione u6;it"
peritur; 'Ufni.
6) Medio: plaqus, vraiqo,suqon, etc.; < Annotatio. —In limbrjan loco timrjan euphoniae
c) Fine : sagq, bistugq, etc. causa b interjecium est. >
2) Vocabulorum peregrinorum iu solo qartut 4) Prolatio TOV 6 et paulo debilior fuisse et latino v
graec. KovapToj,lat. Quartus occurril, igitur pro la- propius accessisse videtur, cum pro eo sit usurpa-
Cinofuponitur; cum autem in akvila per fcitexscri- tum.
bitur, q videtur ejusdem fuisse prolationis. F
§ 47. 1) F inilio, medio et line occurrit; initio
w etiam cum / et r conjungi potest:
§ 45.1) W initio, medio el fine vocabulorum, sed a) lnitio : fana, fairwus, fatura, fera, feian, fidvor,
satis raro occurrit; initiale autem nunquam conso- futls, fodjan, flekan,flodus,flautan, flahto, frapi, etc,
nanlem praecedit: b) Medio: afar, hafjan, sifan, hiufan, ufar, lofa;
a) Inilio : was,wairban, waurbun,we, weila, wilftri^ c) Fine : supra allata hlaif, gif, gaf, etc, et insu-
wopan ; per af, uf, fimf, tvalif.
b) Medio : saiwan, leiwan, arwazna, newa; 2);lnvocabulisperegrinisgraecoyrespondet, ex. gr.:
e) Fine : new et praeterita saui, laiw, necnon im- falaig <bukty,fanuel $avovh\, filippus iiknrtro;, filelut
perativi saiw, leiw. iiknrb;, faurtunatus iovprovvuro;, fareisaius iapi-
< Annotatio. — / et u brevia nunquam sequilur, auio;, fygailus «vys^W, aipafraudeitus'EtrufpbSi.ro;,
quin ea frangi jubeat, qua de re coll. § 32, 5. > arfaksad ~kpfa&uS, nymfaWvp.fii,kajafa Kaiotfu;,iosef
2) In vocabulisperegrinis non reperilur atque adeo
'laahf; per exceptionem etiam T<3TC: kafarnaumK«-
ejus prolationem determinare perarduum. Etymolo- nepvuoipt.
gice respondet litteris conjunctis hv, wh in cognatis 5) Quod f ex 6 oriretur et in 6 incideret jam supra
sermonibus. Hickes hoc habet pro cv vel hv, lhre (§ 46, 3) monuimus ; de ipsius eductione ex p vid.
pro qlt. Sed Golho simplicem fuisse sonum constat § 48. In svumfsl a svimman fuit euphoniae causa
ex eo, quod unicum signum huic adscripserit, non interjecltim.
autem aliis litleris conjunctis, ut hl, hn, hr. Caete- 4) Hinc conjiciendum est quod f debilius, sicul
roquin hv et in compositis vocabulis occurrit, ut bh, non autem ph, proferri debuerit, quemadinodum
ubuhvopidaLuc. xvm, 38, pairhvakandsvi, 12, quin in lingualium, et fortasse etiam gulturalium classi,
in w incidat. ubi aspirala propius ad media quam ad tenua ac-
b. DE LABIAUBUS. cedere videntur. Sed gothicum f graeco f non ora-
nino congruere*ex eo conjici potest, quod gothus
B
pecuiiare signum ex alpbabeto latino muluari, ab eo
§ 46. 1) B initio frequenter occurrit, sive ante occasionem ceperit. Vid. § 12, col. 901.
vocales sive ante liquidas l,n,r, necnon et medi* ;
P
fine autem tantummodo post liquidas / et m, raro
autem post r vel vocales reperitur : § 48. 1) P nonnisi raro, nunquam fortasse initio
a) Initio : balgs, bai, bauan, berusjos, bida, biuds, genuini gothici vocabuli occurrit; saepius vero me-
dio et fine:
bugjan, boka, bliggvan,bnauan, brikan;
b) Medio: Aa6an,gahlaiba, raubon, gebun, hleibjan, «) Initio : paida, peikabagms,puggs, pund, plavja,
liban, piubi, dubo, drobnan; plats, plinsjan, praggan;
c) Fine : Aa/6, rfum6, 6isuar6 (hinc in glos9ssr. b) Medio : skapan, kaupon,slepan, veipan,nipnan,
svarf in svarbemendandum est), tvalib Luc. n, 42; diupipa, supon, wopan;
vni, 1, A/ai6 Mc. vn, 27 ; Luc iv, 4 et saep., gtob c) Fiue : raip, saislep,skip, tup, hup, wop.
Luc. vi, 48. 2) In nominibus propriis et vocabulis peregrinis
2) Pro gracco(3regulariter ponitur, cx. gr. : bar- graeco n, cujus sonum habet, convenit, ex. gr.: pa-
barusfiapSupo;,bepania B«8avia,byssusfivaab;, gabaa rakletus nupux\nro;, paintekusteKevrtxoarh,paunliut
tuSuu, abba uSSu, abraham 'kSpuup., maimbrana rjovTtof,peilatus llikur»;, praufetus vpofhrn;, aipa-
pteu.Spuvu, nabavNa€ou, iakob'iuxi>S.Necnon ot pro fras 'Errufpu;, apauslaulusunbardko;, karpusKuptto;,
graecoou, ubi latino v respondet: silbanus zikovuvb; spaikulatur aTttxovkurup; per exceptionem etiain
silvanus, naubaimbairnovember. x~><?: paurpura rropfvpa, et psr~>\\i: psalma ypa\p.b;.
3) In line vocabuliet ante t in f ordinario inci- 3) Ante t in /quandoque incidit, ex. gr. : gaskaftt
dit, et vice versa f, sequenle vocali, in 6 trans- a skapjan, woflulia wopan; et probabiliter his ad-
mutatur, ex. gr.: hiaif, hlaifs a HLAIBA, laufs a dendaesunt 2 person. praet. indic. skoft, waiwoftj
LAVBA,gif,gaf, gaft, a giban, hafts a haban, svaif a saisleft, varft, elc, licet defuerit, quo probetur;
tveiban, skauf a skiuban, parf, paurfta a parban, grefts multo minus ad greipan referendum est, quam
grof a graban, econtrario asabis ab asaf, tvalibim a ad vet. sup. gcrm. grafo, infer. germ. grebe, vid.
lvalif,ubuh abuf,a6u ab af. Etiam in fine vocabuli f Graff Alth, Sprachsch. IV 312 sq.
PATROL.XVIII. 30
939 GRAMMATICA GOTHICE LINGUJE. 940
C.DE LINGUAL1BUS. tur (§ 49, 3), el sequentes : ip, mip, gup, blop,
qap, frop, slop, varp, hanp, faitp, elc.
D
2) ln graecisvocabulis et nominibtis propriis pro
§ 49. 1) D initio, medioet fine frequenter ponitur; 0 regulariter pouilur : paddaius QaSSaio;, paiaufei-
mitio lilteras r el v post se non repugnat lits Qtbft\o;, pymiama Ovpiupjx, pomasQo>pu;,napan
a) Inilio : dags, dails, daupus, deds, deigan, di- THXOUJ, sabakpani auSuyOavi,salapiel SukuOink, tna-
grei, diups, dutps, doms, dragan, drtusan, drobnan, pusat MxOovaxlu,kaurinpo Kbptvlo;, mahap J/iauO,
dvals, snbaop SagawG, nazaraip Na?«pi5; raro pro T : alei
b) Mcdio: 6arfi,paida, daudjan, garedaba, beidan, sabeip 'EktauSer, gannesaraip Vevvnaapir,et gemi-
bida, liudan, gudja,. flodus; nalum pro rO: mappaius MarOuio;.
c) Fiue : plurima ncutra, accus. et praet., ut sad, 3) Frequentcr cuinrf (§ 49, 3) et quandoqueetiam
god, braid, stad, bad, elc cumicommulalur, nx. gr. .hnulo locohnupo,peimau-
2) Graeco5 ordiuario respondet, ex. gr. : daveid paius locoleimaupaius,fralvjanlocofrapvjan(?),usblo-
AaviS,diakaunus Stuxovo;,didimus AiSvpo;,drakma pains Cor. 11,vm, 4 loco usbloteins,blopan locoDlo-
Spuxph, andraias 'kvSpia;, bepsaeidan BnOaaiSu,ar- tan, unsahpaba Tim. I, iu, 16 loco unsahlaba, gapar-
faksud kpfd~uS, atgud 'kayaS, paddaius QuSSaio;, hipt Gal. n, 11 loco galarhips, aflepanda Mc II, 9
saddukaiut ZUSSOVMUO;. Haro autem gracco0 : baid- loco afletanda.
taiidan. Luc. IX, 10 BnOauiSa, lodk.b>0
(quod probabi- 4) Ex rf rcgulariter nascitur, quando scilicnt hoc
liler Ulfilas loco Ab>rlegit). in line vocabuli,vel ante s alioquin invenirelur, ex.
5) ln fine vocabuli et ante s nominativi frequen- gr. in faps a FADl, slaps a STADI, aviliup abAVL
ter cum p commuialur, ex. gr. : falteds et fahept, LIVDA, liuhap a LIVHADA, naqaps a NAQADA,
tnitadt et mitaps, manasedset manaseps, tads et saps, ct in participiis praet.ut habaips a HABAIDA,sokips
stadt et staps, fads et faps, aviliudet aviliup, jttgga- a SOKIDA, spillops a SPILLODA. Necnon et in
luud Luc. vu, 14et juggalaup, Mc. xvi, 5 6arfet bap, praeteritoTOVkunnan loco d ponilur : kunpa loco
baud ct baup, wad et wap, prae-erlini apud Lucam in kunnda. l~contrario remanet rf post alias liquidas in
terminationibus 3 personaesing., 2 personaeplur. et bujusmodi anomatisverbis : skutda a skulan, munda
participii praeterili, ut drigkid Luc. i, 15 et drigkip a munan.
Joan. vi, 54, /i6airfLuc IV,4 et libaip Mth. IX, 18, 5) Vice versa, ubi sequitur vocalis, iterum in rf
frijod Luc vn, 42 et frijop vn, 5, rorfeirfvi, 45 et reverlit. Neque solum in flexione, ut faheps gen.
rodeip v, 21, manveidui, 4 et manveipMc. i, 3, siud fahedais,staps%en.stadis,sokipi(em. sofctrfa,sedetiam
Luc. v, 10 et siup Cor. II, m, 5, tnagurf Luc. v, 34 ante enclitica u etu/t,ex.gr.: vkudu Joan.xiu, 12 a
et magup Mc xtv, 7, gamelid Luc. iv, 4 et gamelip vilup, sijnidu Cor. 11,u, 9 a tijaip,vileidu Mc. xv, 9
Mth. u, 10, gamanvids Luc vi, 40 et gamuavips avileip,'flipiduhMc.xvi, laqipip, vairpaiduhEpb.iv,
Tim. U, III, 17, coll. prolegg. coi. 473 not. '). 32auair/)ai/(,s(andaidu/iCor. I,xvi,13aslanrfai/5,etc.
Raro fit baeccommutatio in medio vocabuli, ut in t Annoiatio.—De transicnie p in s vid. § 52, 4. >
unfrodansGal. m, 1 et unfropans m, 3, coll. midid- 6) b ut rf aspiratum probabilitcr proferri debuit.
djedun Luc. 7, H, loco mipiddjedun. Hoc equidem ut lAconimuniterspectalur, sed imiiie-
< Annotatio.— De transieute rf in p vid. § 50, 4, rito, cumcx una partenonnisirarissime eiforsan ex
in « § 52, 4, in *§ 53, 4.> librarii menda cumtcommutetur, et exaltera inrf rc-
4) Post n quandoque deficit, sic in part. act. gulariler el saepissimeiucidat. Aliunde si baeclittera
(§ 116, annot. 2 ), coll. banvidaLuc xx, 37. Hoc graeco0 omnino congruisset, sine dubio pro illa hunc
pari modo 3 persona plur. in praeterilo inf., quem- c.iracterem Ulfilas servassel, neque alium ex arbi-
admodum in praesenti,primitive in nrf finila, posie- Caeleiumaequeinjustumest,sonum TOV
trioelegisset.
rius rf primo rejecit. In anomalosind (loco sijund) rf sive per th sive per dh exscribere,ucque l, neque rf
adhuc superest (coil. § 134, 4). p
cum h conjunctoTw^omninorespondente, ex. gr. :
D <3
5) idera alque graecum super. german. rf so-
non apaitan, andhausjan, non anpausjan.
nasse videtur. Nequeex librarii mcnda njad Rom. xu, uthaitan,
20 pro mal ud asperiorem hujus litterae prolalionem T
jure conjiceretur. § 51. 1) T in omnibus vocabuli sedibus frequen-
ter occurrit, initio etiam ante r el v :
D
a) Inilio : tagr, laihun, taujan, tekan, teihan,
§ 50. 1) P in quavis vocabuli sede frequenter oc- limrja,tiuhan, tunput, trauan, triu, tvai, tveiflt;
currit, initio etiam cum sequente /, r vel v : b) Medio : tata, haitan, tprauto, gretan, beitan, tni-
a) inilio : pata, pairh, pauh, pevis, peihan, pizei, ton, giutan, luton, gaigrotun;
piuda, pugkjan, 6o, plaqus, pliuhan, pragjan, preit, c) Fine : at, mat, plat, vail, n/aul, fralet, usmet,
propjan, pvattipa andabeit, vit, hrot, etc.
b) Medio : wapar, aipei, dauput, hepjo, tetpu, 2) In vocabulis peregrinis et nominibus propriii
tppan piupeigs, brups, bropar; pro graeeor, latino I adhibeiur, quibus aliunde om-
c) Fine: practercasus, in quibus cum d commuU- uino conveuit, ex. gr> : tateipa T«ii6i, uimaiu*
941 DE PROLATIONE. 942
Ttu.«toj, tykeikus Tvxtttb;, gatatia VuXuria, iluraia Mc. xti, 32 loco qapt &qipan, vartt Joan.ix, 341oco
'lrovpaia, kananeitesfLuvuvim;, kreta, Kphrn, laiktjo varpt a vairpan, bilaistMth. xxvn, 46 loco bitaipt a
lectio, lystra kvarpd, matpal "M«T6«T > mattapius bileipan, ufsnaist Luc xv, 30 loco ufsnaipt ab uf-
UxtraOiu;. sneipan, gaslostRom. n, 20 Ioco gastopt a gasiandan,
3) Pro rf et p adhibetur, gequenti muia vel sibi. haihtut Tim. 1, vi, 12 loco haihaitt ahailan.
lanti, nempe in praeterito anomalorum verborum <Annolatio 2.-—Evidpnlerredundans est in saisost
atAia, mahta, ohta, brahia, pahta, puhla, bauhta, Luc. xix, 21 loco saisoLa saian; liic forsan analogia
paurfte, mosta locoaih-da,mah-da, etc.; in formalion TOV gastost influxit; aliquid simile eliam invenitur in
nibus vocabulortimhlifius, puhtus, kustus cum vra- formatione TOUblostreis a blolan, nisi forma blosreis
todu»,auhjndus; aihts, andabauhts,gifls,usdrusts cum primiiiva sit, in qua t euphonicura ad litieras s et r
gebaurps, guqumps, etc. Cum gaqumps (a qiman)sub- facilius connectendas fuit inductum. > ~
repsit andanumls (a niman), cujus loco audanumpt 66) In praeterito \ erborum irregularium motan,
speclaretur, kaupatjan et yitan, quae praeleriti terminalionem rfa
4) De bujus litlerae'transitu in sibilantea s et z vid. ad radicem immediate (igunt (ut skulda a skulan, vilda
§§52,4; 55,4. a viljan, munda amunan). Hic enim TOd terminatio-
4. DE SIBILANTIBUS. nis propler t praecedens in t transit (coll. § 51, 3),
S et deinde prius l iu s incidit, eo modo: mot-da, motta,
mosta; kaupat-da, kaupalta, kaupasta. ln vitan muta-
§ 52.1) S praecipue initians, omnium consonan-
l
tium est frequentissima. lnitio vocabulorum libenter tio ulterius exlendiiur, cura et posterius praecedeuti
s assimilelur : vit-da, vitla, vista, vissa.
conjungilur cum fc, fcr, /, m, n, p,pr, t, tr, et v :
b) Informationibus, cum praecipueverbalium sub-
a) Initio : sama, sair, sauil, sels, seins, sibun, siuks,
stanlivorum dentalem et altera dentalis ut elemen-
sutius, sokjan, skaidan, skreilan, slahan, tmairpr,
Urmformationis vocabuli sequitur, quo in casu, ulra-
inorjo, spillon, sprauto, slaps, slraujan, svers;
s evadit. Sie se habent igitur stass a standan (rad.
b) Medio: vasjan, taiseins, hausjon, mesa, veison, que
STAp), qiss a qipan, viss a vidan, prorsus ut kunps
visan, driusan, putundi;
Fine : los. a kunnan, qumps a qiman, aihls ab aigan, gifts a giban,
e) hlas, ufrais, raus, sves, veis, vis, hus,
titssei autem a tittan prorsus ut baurpei a bairan,
2) Pro graceo ; regulariter ponitur, ex. gr. : sa- etc;
marta lauupia, symaion2vp.tb>v,saimaiein Ss/xst, set- dum stapps, qipps, vidps, vitpei ut primitiva forma
ex qua, duabus dentalibus in sibilan-
tnon Stftuv, saulaumon zdkop.5>v , susanna Xovauwu, speclanda est, et s terminationis rejecto, praesens
ioses 'laan, israel 'lapuh\, kaisar xuiaap, mambres tibus commutatis
markus etc. forma deducla est. Latior adbuc dentalis in sibilan-
tl.up.Sph;, JMapxo;,paitrus Uirpo;, Quan-
tem ante n commutatio datur in formandis anabusns
doque etiam pro graeco? : kusa Xov£«,asmop 'k$p.i>0. ab
S inter duas vocales vel in z anabiudan, usbeisns ab usbeidan. Necnon eodem
~~) iiquidas positum forsan modo garehsns ex garaihtjan ortum duxit ?
transit, et equidem -.
a) ln compositionibus : uzon ab us-anan, uzeta ab 5) Quoad prolationem s acutum esse debuit ei
T<Uz, quod tum adbibelur, cum sibilans
us-itan; praeserlim ante enclitica u, uh et ei : vileizu oppositum est.
Luc Ix, 54, uzu Gal. m, 2, 5, u*u/t Luc vi, 45 et debilius proferenda
saep.dizuhMc. x\t,S,wazuh, wanzuh,wizuh, wrjizuh z
andizuh, veizuh,juzuh Cor. I, iv, 10 pizuh, panzuh, § 53. 1) 1 iniiians in nullis gothicis vocabulis,
maizuhGal. iv, 9, filippauzuhLuc. m, 1 ;pizei, pozei, terminans nonnisi raro, et tantum pro s usurpatum,
panzei, izei, puzei,juzei, izvizei;irregulariter etiam in saepius vero medians occurrit:
6i/anrf2u/iPl)ilem.22,econtrariononint)asw/iMih.vin, d) Uadicale in aqizi, azels, hazjan, vizon,etc;
30eisaep.,5MmansuftMc.x!!,5,6td/'ajirfansu/tMth.vi,7. 6) In dexionibus, scilicet aa) in genit. adjeclivorum
6) Iu flexionibus : hatiza Luc m, 7 a hatis, riqiza et pronominum, ut godaizos, godaize, pizos, pize,
Luc i, "9,n'auis Rom. xm, 12 a riqis, anza Luc. vi, elc.; 66) in 2 persona sing. pass. hailaza, sokjaza ;
41,4"2ab ans, haizam Joan. xvm, 3 a 6ats? el in no- c) In formationibus comparativorum : batizn, min-
minibus propriis bauauzis a bauaus, iaissaizisab iais- mza, juhiza, framaldroza, elc.;
sais, iosezisab ioses, mosezisa moses; non aulem in d) Nascitur insuper ex s, ut infra 5) dicetur;
«gisa Luc. n, 9 ab agis, rimisa Thess. II, m, 12 a e) Fine pro s; mtn*,riqiz; et etiam nitma, aiz pro
rimis. tnims, ais.
c) In formationibus : hatizon a Aoiis, riqizeins, 2) In graecis vocabulis et nominibus propriis $ va-
riqizjan a ngts, minznan a mtn», maiza a mais. let, ex. gr,; zaibaidaius ZtSeSuio;,zauraubabil Zopo-
tAnnotatio 1.—Deipsiusfrequcnti mutatione cum €i.Se\, zeioles 'Znkarhs, dzaikeia 'E&xiu, aiteiuizair
* vid. § 55, 3. > 'Ehi&p , baiailzeibul Bse\i;tSov\, kaurazein Xo/aa?tv,
4) Ex rf, p, t nascitur, et equidem : lazarus kui\upo;, azymusut[vpo;, nazaraip Nu^upiO;
a) In flexionibus, cura scilicet alia dentalis imme- quandoque etiam ; : praizbylaireisnpeaSvrepo;,aizleim
diate sequitur : 'Ea\i, aizor 'Eapi>p.
aa) In 2 persona sing. praet. verborum fortium : 3) Cum s frequenter commutatur, ex gr. : riqi»
unabausl Luc. xiv, 22 loco anabaudl a 6t«rfan, qast Mtb. vi, 23; Joan. xu, 35; Eph. v, 8 loco riqis,mim
943 GRAMMATICA GOTHICiELINGU^. 944
Cor. II, XII,15 loco mins, saizlep Joan. xi, 11 coll. Np : anpar, nanpjan, gamainps, vinpjan, finpan,
Cor. I, xv, 6 loco saislep, mosezCor. II, ui, 13 cod. hinpan, linp, tvinps, gaminpi, munps, kunps, tun-
A loco moses;iosezMtb. xxvn, 50 mendura esl libra- pus; NT : sinteins, kinlus, vinlrus, unle; NS : ant,
rii loco iosezis; anabuzns Mc. xn, 28 loco anabusns hansa, gansjan, plinsjan, pinsan, mins, urruns, unt,
non est nisi falsa leclio Stiernbielmii, quaee glossario hunsl, ansts, banstt, brunsts; NZ : minznan.
cxpungenda cst. Casus autem inversus permutati s RV : arvjo,sparva,sarva ; RM: armt, barmi,varmi,
in s nusquam probatur. tarmjan, vaurmt; RN:arniba, barn, eitarn, larnjan,
4) Z qucinadmodum s ex dentalibus, praesertira smarna, slairno, qairnus, gairnjan, fairnis, wairnei,
sequente n, oritur : vleizns, vlizjan a vleitan. haurn, kaurn, maurnan, paurnus, undaurns; RG :
5) Z ut debile s prolatum fuisse videtur. Nam licet vargs,bairgs,bairgan,baurgs,saurga,maurgjan, mau-
pro gracco? ponatur, hujus tamen sonum, rfsvalen- rgins; RH : gatarhjan, bairhlt, fravaurhlt, faurhtt,
lem, babere nequit, siquidem Ulfilas boc alias per pairh, pvairht; RK : arka, tnarka, airknis, pairko,
dt, vel saltem non per siraplicem litteram reddidil, aurkeis,vaurkjan, staurknan; RW : arwazna,fairwut;
et aliundee.xejus pbonicarelatione pateat, * nonesse BB : arbi, parba, warbon,arbaips, wairban, svairban,
nisi t debilius. Cum insuper ad simplicera sonum t, paurban; RF : parf, paurfts; RP : snarpjan, vair-
non auiem ad duplicem rfs cxgemiuato z in lazzarus pan, paurp ; RD : hardus, vardja, hairda, gairdan,
cogitandum esi, sequitur, quod etiam in nominibus vairdns, baurd, vaurd, spaurds, haurds ; Rp : varp,
prnpriis z debilioris soni essc potest, sive graccumi\ usfarpo, vairps, vasrpan, airpa, smairpr, hairpra,
aclate Ullilanabunc sonum reipsa habuerit, sive ej'us gabaurps, galaurps, maurpr; RT : svarts, hairlo,
asperior sonus gotho (uerit prolatu ila diffleifis, ut aurtja,vaurts; RS : vairs, daursan, paursus, paurslei
bunc cum gotbico z illi raagis noto permutaverit. vaurstv; RZ : marzjan, airzis, fairzna.
§ 54.1) Jam vero consonantibu3singulatim disqui- GV : bidagta; alias lantummodo post nasale g oc-
silis, earum nunc compositiones varias percurrere currit: aggvus,saggvs,bliggvan,lriggvs,sliggvan,sku-
nccessum est. Quaequidem inilio reperiuntur, ad sin- ggva;GL :
aghtr, tagl, nayljan, sigljaa, sviglon,fulgs,
gulas consonantes jam fuerunt relatae; sed eas semel luggi ; GM: bagms; GN : rign,svegnjan, liugn ; GR :
adliuc revocabimus, ut sinopiice instruamus, juxta
tagr, (agrs,filegri, ligrs, digrei, figgrs, huggrjan; G'G,
ulliinara partcm compositiordinantcs, scilicet: GK, GQ vid. ad G; GD: gahugds.
-ti -/ -m -n -r -p -fc -t HL : pvahl; HM : ahma, hiuhma, lauhmuni; HN:
rfv vl sm hi vr dr tp sk st rahnjan, praihns, auhns; HR : svaihra, huhrus; HT:
pv gl kn gr pr mahls, flahta, pahta, brahta, insahts, rahtou, ahtau,
tv ht bn hr tr vahlvo, leihls, railtls, gaplaihls, slaihls, aihiron,
tv kl sn. fcr jfcr slaulils,dauhtt,ustatthls,inranhtjan,gadrauhis,tauhts,
•JT qr Sjh bauhta, puhta, bruhta,liuhtjan, uhleigs,uhtvo,biuhts;
fl br str IIS : ahs, plahsjan, vahstus, saihs, maihstus,vaihsla,
pl fr taihsvo,auhsus,drauhma, garehtns,peihs, veihs, niu-
pl pr hteint, rohsns, skohsl, preihst.
sl KL : stikls, sifc/s; KN : laikns, kelikn, ivikns, ut-
lan-
2) Composilx consonantes quar:medio et fine voca- lukns; KR : akrs,akran,vokrs; KS : anaks; alias
"'uloium occurunt, sequunlur : LV : balvs,malvjan, tummodo in nominibus propriis pro gracco? occur-
alvjan, vilvan; LM : malma, dvalmon,hilms,usfilma; rens : alaiksandrus 'k\i~\uvSpo;,arfaksad 'kpfuiuS,
LG : balgs,galga, dulgs, fulgins, tulgus; LH : alh, artarksairkmt (Artaxerxes).
milhma, filltan,futhsni; LK: halks, kalkjo,skalks,LB: QN : suqns.
halbs, kalbo, salbon,silba, ulbandus; LF : vulfs, wilf- BL : gibla, svibls, daupublis; BN : ibn», ttibna,
tri; LP : hilpan; LD : alds, katds, haldan, valdan, terminatio -u6»t ei verba in nan, ut dobnan, drob-
staklan, gild, milds, skitdus,spilda, sild, skulds, mul- nsn; BR : abrs, aibr, silubr.
du,saldra,framaldrs, spaiskuldrs; Lp : alpan,falpan, FL : tveifls; FN : terminatio -ufni et verba in nan,
balps, hutpei, gitpa, kilpei, vilpeis, hulps, dulps, ul hafnan,lifnan; FT: hafts, gaska(ts,hli[tut,fragifti,
vulput, gulp; LT : halts, satt, yamattcins, valtjan, iftuma, gagrefts, skufts,luftus, wofluli,aflra,wiiftri;
tvitlan; LS : hals, malsks,gilstr; LZ : talzjan. FS : haifsls, praflsjan.
MN : namnjan; MR : limrjan ; MB: lamb,vamba, PN : vepna, nipnan.
dumbs, kumbjan; MF : fimf; MP : trimpan; Mp : DV : pivadv, skadvjan, gaidv, ntrfua,bandva, fi-
gaqumps; MT : andanumls; MS : amia , svumsl, dvor; DR : nadrs, idreiga, fadretn, mundrei, fodr.
gramsls,pramstei; MZ : mimz. pV : fijapva, frijapva, salipvos; pL : mapljan,
NV : manvus; NF: hanfs; NG, elc, vid. ad GG; nepla; pM : maipms; pN : aiapni, haipno; pR:
ND : and, land, andeit, handus, vandus, ulbandut, hleipra, qiprs, viprus, vipra, papro, smairpr, hair-
landjan, tandjan, standan, blandan, skanda, bindan, pra, mattrpr.
vindan, vinds, grindafrapjii, slindan, biinds, hindar, TV : galvo, usfralvjan (veitvods); TL : sitls; TM:
kindint, hund,hunds,afgrundipa,kunds, vundsjunda, glitmunjan; Tll: baitrs, snulrs, hlulrs, vintrus; TS :
pund, aiwaturtdi, undar, sundro, mundrei, bandvo; vaurts, kavlsjo.
945 DE DECLINATIONE SUBSTANTIYI. 946
SV : taihsvo; SL : skohsl,preihsl, liunsl, svumil; manhun Tim. I, v, 22, visedunLuc. n, 43, coll. ad
SM : klitmo; SN : asneis, anabusns,barusnjau, ufar- Mc. III, 13 ;x, 45, tvadje Tim. I, v, 19.
trusnjan, usbeitns, hlaivasna; SG : intrusgjan; SK : < Annotatio3. — Quoad reliquias consonantes non
priskan, fisks, atisk, andhruskanet adjectiva termina- geminanlur nisi in nominibus propriis et vocabulis
lionis -isfcs; SQ : hnasqus, vrisqan; ST : asts, fa- peregrinis, ex. gr. :laivvi,aivva,abba,rabbi, filippus,
tlan, ratta, vatli,pvaitipa, frals, gasts,laistjan!,maists, aiifapa, aikklesjo, zaxxaius; sakkus ct smakka vere
aiitan,itt, liitt, urritls, svistar, qistjan, ganisls,beist, gotbica vocabulacerto non sunt.et vippja Joan. xix,
kriutlan, brusls, lustus, kuttus, krusts,vaurstv, gislta, 2 mendum est Iibrarii pro vipja.
navistron,avistr, hulistr, blostreis,gilslr. Quamdam geminationem cfficit asstmt/alto, qua
ZV :izvis, ubizva; ZL': svarlizla; ZN : arwazna, consonansfinalisvocabulivel parlis vocabuli in con-
razn, vizn, andavleizns,fairzna; ZG : azgo; ZD: sonantem initialera sequenlis incidit. Huic pracser-
gazds, razda, mizdo, huzd. tim subjacent TOh particularumnih, jah, uh, et TOS
§ 55. Altera connexarum consonantium species praepositionis«s, ex. gr. : nip-pan, jas-sa, jan-ni,
est geminalio,id est repelitio ejusdem littersc. In vasup-pan, ur-reisan, etc Plura exemplain glossario
genuinisgolhicis vocabulisnon geminanlur, excepto reperies hh. vv.
nasaligg,nisi liquidae,denlaleset sibilantes,eo modo: § 56. Jam ad singulas consonantes fle lpsarum
a) Liquidae:Lt: alts, hallus, uftvalteins,fill, spit- transitionibus in alias monuimus; hae iransitionea
lon,vulia, fulls; MM : vamm, svamm,stamms,damm- igitur triplicis sunt speciei:
jdn, mammo, hlamm, et in terminationibus dativi 1) transitio tenuis et mediaein aspiratara, eo mo-
pamma, anparamma, imma, himma, ainummehun; do : g el fcin h, b elp in f, d in p. ;
NN: manna, anno, kannjan, rannjan, inna, kinnus, 2) Transitio aspirataein mediam, eo modo : h in
brinnan,vinnan,spinnan, duginnan,aflinnan, rinnan, g, fmb, p inrf.
minniza,sunno, brunna, munnan, kunnan, runnun, 5) Transitio dentaliumin sibilanles, id est, d,p,
eic ; RR : fairra, qairrus, andslaurran; t in s et z.
b) Dentales:DD : daddjan,vaddjus,tvaddje, iddja; § 57. De consonantium affectionibus animadver-
pp : appan, aippau; TT : alta, skatts; lendacsunt eliam :
e) Sibilantes : SS : wass, ungatass, utttass, gaviss, 1) Paragoge, qua liquida a tergo vocabuli adjici-
gaqiss, misso, missa-,vissa, knussjan, et terminalio tur; non occurrit nisi in nominibus propriis peregri-
-assus. nis, ex. gr.: mariam Wapiu, nauel N5e, nerin N»pi,
< Annotatio 1.—Saepeetiamhaelitteraeredundanter mailkeinMs^Xt.
geminantur, ex. gr. : a(//iLuc. n, 46, aggillau Cor. 2) Epenthesis,qua consonans in medio vocabuliin-
II, xi, 14, fcanniCor I, vii,18,at'nnc/iunPhilip. IV, 15 lerjicitur, quaequeinpluribus casibus ad euphoniam
(airrinop Gal. v, 15, nasseinaisTbess. I, v, 8, for- inservit, ex. gr. : swumfslJoan. IX, 11 loco svumsl,
tasse etiam iddveit Tim. I, m, 7 (vid. Caslill. ad timbrjan; Luc. xiv,28, 30 loco timrjan, coll.,i'inducto,
h. I.), praescrlim in nominibus propriis : ai//am § 34, 4.
'aSup, maisaullamUeaovkap, ammo 'kt>.5>;, makidon-
* 3) Metathesis,qua consonans a loco movetur, ut
nim Cor. II, ix, 12, sainnaa Ztvau, aiddui 'itSovu, in marylr Cal. goth. loco martyr; spraudt autem Cor.
~
gaddarenus VuSupnvb;., (lyddomaeis koSuSiS),lazza- I, ix, 24 loco spaurds, pvalh Skeir II, 6 loco
rut Luc. xvi, 23 Aai\apo;, assaum 'kaovp, iasson pvahl librario ut menda certo adscribenda sunt,
'litaav, vid. ad Gal. v, 15. alias genuinis spaurds et pvahl occurrenlibus.
< Annotatio2. — Vice versa quandoquc simplex 4) Elisio, qua euphoniae causa consonans rejici-
adhibetur consonans, ubi spettarelur gnminata : ful- tur, ex. gr. in fimtigunsLuc. xvi, 6 pro fimftigunt.
nan Luc n, 21; Epb. ni, 19, frakuni ilom. xiv, 3,

•
CAPUT SECUNDUM.
DE VOCABULORUM FLEXTONE.
I. DE SUBSTANTIVO.
§ 58. Gothicaelinguaesunt novem oralionispartet. inflexibilia,auac vero flexibiliadicuntur. Ex his autem
substantivum, adjectiviim , numerale, pronomen, quatuor priora dectinantur,posterius tandem, id est,
verbum, adverbium,prcepositio,conjunctio, interje- verbum conjugatur.
ctio. Quatuor ultima, ul quaeflexionemnon subeant,

A.
DE DECLINATIONE.
§59. In gothica lingua pro subslantivistria dan- neri naturae seu sexuum convenit, ex. gr. : atta
. ttir yenera, masculinumscilicel, neutrum et femini- masc. paler, aipei fein. maler, haubip neutr. caput,
num. Sxpius equidemhoc grainmaticalc gnnus ge- non ca tamen regulanullas exceptionespatitur, immo
 947 GRAMMATICA GOTHICJELINGUiE. 948
pluri sunl vocabula, inanimata,proprietates, arles , ninausurpantur, ut ast/us,masc.asinus, fem.asina. Qui
affectionesveanimi, elc, exprimentia, quae,per pcr- casusnonnisiraro occurrunt, cumordinario muiatoge-
sonificationemomnibus linguis communem masculi- nere commutaturforma, ut insvaihra masc socer,
no femininovegenere donala sunt, ul bagmsmasc fem.svaihro socrus, J5iusmasc. famulus, fem. pivi
arbor, airpa fem. terra, doms masc judicium, muns famnla, magus masc puer, fem. mavt (loco waavt?
masc. senlentia, gahugds fem. cogitatio, vens fem. Grimm. III, 536 ) puella. Ha>c aliunde fusius ubi
spes, etc. Vice versa nonnullasunt vocabula, perso- de formatione vocabulorum(§ 142 sqq.) evolventur.
nas significantia,quae rerum genus, id est, neulrum Ilic relative ad declinationem dicere sulficit, quod
praeseferunt, siveeorum genus indefinitumremanere neutrum scmper accusativumformet nominntivo si-
voluerinl,utin6arnTojr«tStov,inlans, gaman bWknaio;, milem, et femininum pleniores vocales in flcxione
proximus,siveper conlemptumpersonasin rerum clas- diligat. In nonnullis lamen vocabulissuaectiique ge-
semdeprimereintenderint, utin pevis neutr. mauci- neri dantur diversaeterminationes, ita ut magis mi-
piuni.jasfca/kineutr.conservus.Aliudest genus com- nusve sit dijudicatu difficile,quodnam genus haecvo-
muneprovocabulis,quaeanimatautriusque generisseu cabula habeant. Jam vero haeterminationes sunt:
sexusexprimuntetconsequenterulmasculinavelfemi-
1) In declinationevocalica:
a) Masculina: «) sing. nom. -s gen. -it plur. nom -os, -eis
— — — -eis — -eis — —
/3) -jos
— — — -/'* — -/'« — —
7) -jos
— 5) — — -us — -aw — — -jus
— s) — — -ar — -rs — — .rjus
nom - -it
b) Neutra : a) sing. gcn. plur nom. -a
— (3) — — »' — -jis — — -ja
— — — u — -vit — — -m
y)
— S) — — -u -au — — deest
c) Feminina: «) sing. nom. -a gen. -ot plur nom.] -ot
— •— — -» — -jos — — -jos
jS)
— — — -s — -ais — — -eis
y)
•—5) — — -us — -aut — — -jut
— 1) — — -ar — -rt — — -rjut
2) In declinationeconsonanlica:
a) Masculina : sing. nom. -a gen. -tna plur. nom. -ans
b) Neutra: — — -0 — -ins — — -ona
— — -0 — -ont — — -ons
e) Feminina:
— — — -ei — -eint — — -eins

§ 60. Numeruspro substantivisduplexest: singularii
scilicet et pluralis. Dualis, qui in pronomine et
verbo reperitur, in substantivis nusquam occurrit.
§ 61. Utrique numero quinque sunt casus : nomi-
talivus scilicet, vocativus, accusativus, dativus et
genitivus. Casus instrumentalis in subslantivis non
equidem invenitur, sed in pronomine quaedam liquit
vestigia (vid. §§ 108, 110). Quod si insuper gotbica
nomina, ut infra dicemus, ex forma casuum in va-
rias declinationesordinantur, haecvarietas consistit
minus in mutatione terminationum omnino diversa-
rum, quam in varietaie syllabarumradicaliumvel de-
rivatarum hanc praeceilentiumet in hnjtis in illam
influxu. Hincex sequemibus notis dignoscendi sunt
in genere casus utriusque numeri et in omnibus de-
clinationibus.
Nominativusterminalur in vocalem vel in -s, neu-
tro etiam in alias consonantes fmito; vocativus sing.
nominativo convenit, rejecto tanlum s huic proprio;
accusativus sing. in genere radicem vocabuli nudam
pracbet; dativtis sing. primilus tcrminalur in a ; ge-
nitivus sing., in *. Necnonet noniinaiivusct voca-
tivuBplur. masc. et fera. in s, neutr.in a tcrminan-
tur; accusativus plur. in s vel ns, neutr. in a; dati
vus plur. in m ; genitivus plur. in unam longarum
vocalium e vel 0. Quas omnes terminationes sequens
tabula exhibet:
Sing Plur.
Nom. —, s s, (neulr. a)
Voc. — t, (neutr.a)
Acc. — s, ns, (neulr.a)
Dal. a (ai, au) m
Gen. s e, 0.
§ 62. Ad varias declinationesdividendas themaseu
radix vocabuli imprimis est obscrvanda. Radiceeam
formam subsiantiv: intelligimus, qu* licct per se
ipsam nullam forte casuum designalionem habcat,
nec in linguaqualis est, generaliler existat, tamen
ad formandos casus, ad evolvendamdeclinationeraet
formandura vocabulumita fondamentaliter inservit,
ut non solum omnes existentes decliuationis formae,
sed etiam formx ex existentibus vocabulisderivalae
ad banc reduci possinl. Quam radicalera formam in
decursu operis litteris uncialibusnoiavimus.
§ 63. Declinatioin duas partes dividitur, quas ve-
lercs a nomine ad adjectivum proxime accendenii,
 549 DE DECLINATIONESUBSTANTIVI. 950
absiraclam et concretam seu emphalicam, recentio- ' calis (a in o, i in et, u in ju loco iu), neulr. autem ter
res vero fortem et debitemformam nuncuparunt.Sed minationema recipit.
utraque appellalio ideo falsa est, quod prior signi- 6) Accusativuspluralis, qui in neutro nominativo
(icationem, et non formam speclet, et aliunde pro convenit, in masc. et fera. ad ladicalem formam ap~
substaniivisfcre non valeat, pnsterior vero in erro- pendit terminationemns, cujus loco, ubi haecforma
nea consideratione formae ulriusqne declinationis in -a desinit, in fem. s tanlum adhibet, vocali radi-
innilalur. Verum enim vero duaedeclinotionesin eo cali producta, ita ut hic etiam accusalivusnominalivo
inter se discrepant, non quod debilis dicla addito congruat.
accidentaliler n formativo a fronte declinaiionis 7) Dativus pluralis ad radicalem formam conslan-
evadat, 9ed quod radicalis forma hinc per voca- ter adjicit m, cujus loco, ubi vocalis radicalis est a,
lem , illinc per consonantem terminetur; ilaque hanc vncalemin fem. tantum in o iterum producit.
iios, meliori speramus jure, nomine vocalicmet con- 8) Genitivus plur. tandem habet terminationem e,
sonaniica;' declinationis eas donavimus. Posterior, pro qua in fem. tantum et ubi forraa radicalis in «
consonanlica scilicet , ea vocabula comprehendit finitur, hanc vocalemproducijubet.
Hoc insuper animadverlenduraest, quod ubi j vel
quorum forma radicalis per n ad syllabamformali-
vam pertinens concluditur(coll. Bopp.Vergl.Gramm. «, vocalem radicalem praecedens, rejici debet, iii
§ 125, p. 149); hacctamen littera ad formationem cognatam vocalem t vel u j'uxta sonorura regulas
'vocabuli non ad ejus flcxionem perlinet; hic vero (§§ 34, 5; 35, 3) converlalur.
cum de posteriori tanlum agendum habemus, voca- § 65. Declinatio vocalicasubdividitur ipsa in tri-
bulumea sola forma indutum,qua nolis casuumcon- plicetn classem, prout forma radicalis per unam
nectitur, speclari debet. trium vocalium a, i vel «terminatur. Insuper etiam
j vel v vocalifinali praepositum,necnouet genus sub-
A.VOCALIA DECLINATIO. stantivi in vocalem influunt, ita ut sequens tabula
§ 64. Vocalicadeclinatioin coessentialilerconsistit, oranes possibiles hujus declinationis casus compre-
quod forma radicalis vocabulorumad hanc perlinen- hendat :
tium in vocalem terminetur. Jam vero in termina- Radic. vocalisa:
tione radicalis forraaetres tantumvocales occurrunt, masc. fem.' neulr.
a, i et u, quaequidem in declinationevarias subeunt a -ja -va -a -ja -va -a -ja -va
affeciiones,sive debiiitatae,sive productae.siveeti.<m Radic. vocalis t: "
in qiiibusdam casibus omnino rejeclae: a sacpissime, -t -ji -vt -i -ji -vi i ji -vi
i nonnisi raro, u autem nunquam omittitur. Nunc Radic. vocalisu .
vero ad formandoscasus vocalicaedeclinalionis se- u -ju -VU 'U -jiu -vu -u -ju -vu
quentes inserviant regulae: Sed hi casus non integre nisi cum vocali radicali d
1) Nominativussing.in masc. et fem. ad radicalem •ccurrunt, cum aliis autem duabus non paucas pa-
formam s addit, dum vocalis, si u esl, immutaia tientes Iacunas. Sic regula est, nullis exceplionibus
remauet,si t rejicilur, si landem a, tum rejicitur, lura subjecta, quod consonantcsj et vsuis cognatis voca-
in t deb litatur. Femiiiinumtantum modo banc ser- libtis t et u praeirenequeant, formis ji ct vu uusquam
vat, n lerminationisnon accepto. Neutrumidem atque caeierumoccurreniibus. Insuper in declinandis vo-
masculinumse habet, exceptoqtiod s terminalionis cabulis etiam immittitur vocalicum r ut quarta radi-
non capiat. calis vocalis (vid. ubi de sonis, § 39, 3), quae suam
2) Accusativuset vocalivussing. nominativocon- sedem in vocalica declinationeetiam vindicat.
gruunt, s finali rejecto.
3) Dativussing. a ad terminationem affixoeffor- VOCAXlCJt DECL1NATIO FMHA.
m.itur. Hincin verbis quorum radicalis forma per a Rad. vocaiis a.
terminatur, huic formaeconvenil; si vero per i, haec a. Masculinum.
vocalisin masc. a loco movetur, in fem. autem rum- § 66.«. Formaradicalis -a: FISKA.
pitur, a eamdem ruptionem in radicalem vocalem« Sing. Plur.
producente. Nom. fisks piscis flskos pisces
4) Genitivus sing. terminationem s cum vocali Voc. fisk' piscis fiskos pisces
jam existente recipit. llaecvocalisa primitus fulsse Acc fisk pisccm fiskant pisces
videtur, quaein masc et neutr. radicaliumformarum Dat. flska pisci fitkam piseibus
in a et i debilitafuit in t, dum in fem. tcrminationes Gen. fiskis piscis fiske piscium
magis sonoras anteponenti cura vocali terminantein Sic declinantur : aipt jusjurandum, atts ramus,
o etatcommista est. Si autem vocalisradicalisest u, bagmsarbor, andbahtsfaraulus (plur. andbahtos, non
rupiiosequitur et fit au. autem andbahteis, ut mendosein glossarioirrepsit)
5) Nominativuset vocativus plur. masc. et plur. dags dies, himins coeluin,hlaift panis, hunds canis,
terminaiionems assumuntet producitur vocalisradi- hors adulter, piubs fur, piudans rex kreksgraecus,
1 Vocalica,
consonantica,novavocabulaad novam ideam reddendam excogitata, Interp,
351 GRAMMATICA GOTHICjE LINGUJl. 952
laufs folium, Ugrt cubile, sttls sedes, skalksservus ,plats vel plat pannus, puggs vel pugg pera, ratps vel
tkatlt argenteus nummus, skilliggsdenarius, stains raip corrigium,siklsvel n'fc/siclus,sagg^svel $0037oc-
lapis, stots sedes, lains surculus, dauravardsatrien- cidens, saunsvelsaun redemptio, sinapsvelstnapsina-
Bis,vigs via, vinds ventus, vulfs lupus, figgrsdigitus, pis, skautsvel skaul fimbria, spaiskutdrsvel spaiskuldr
fugls avis. saliva, sfcu/Vs vel sfcuftcapilli, skohsvel sfco/icalcea-
c Annotatio1.—Deplurimis vocabulis,quaein plur. mentum, sleps vel s/ep somnus, stiammsvel svamm
pro significatione occurrere nequeunt, vel quo- spongia, sw'6/svel s«t'6/sulfur, sops vel sop satielas,
rum norainaiivus, accusativus vel dativus plur. in tveifls vel tveifl dubium, vaggs vel nat/g paradisiis,
monumentis saltem exstantibus non reperiuntur, in vairps vel uair^ pretium, vatmns vel imnimuiacula,
dubio remanet, utrum eorum radicalis formain a vel andavleiznsvel andavleiznfacies,uofcrsvel tiofcrusura,
i desinat; talia sunt akrs campus, biuds mensa, gadi- jafa/ts vet ga/a/i captura, fullips vel /"«//1^'pleni-
liggsconsobrinus, gazds flagellum,daigs massa, doms lunium, frumsvel /Vuminitium. Gretsvero est forsan
judicium, qums adventus, hakuts (nnn hakul, ut in feraininum.
gloss. (raditum est) pallium, hlains collis, hlauts sors, <Annotalio3.—Radicein s desinenle, hocs in no-
pagksgratia, plauhs fuga, faihupraihns divitiae,katils minativo sing. a terminationedeficit: ans trabs, gen.
lebes, kindins vicarius, maipms donum, maurgins anzis, drus casus, gen. drusis, veinnas(?) ebriosus,
mane, tnegsgener, munps os, oris, run cursus, saivs hals cervix. Idera dicendumest de nonnullis vocabu-
mare, snaivs nix, slikls calix, striks ductus lineae, lis, quorum radix in r lerminalur : gabaur communo
vaurms vermis, vigans bellum, vaips corona, vlils prandium, convivium,tiatr vir, stiur vitulus.
facies, vrits litura, vrakt persecutor. < Annotatio 4.—Vegt fluclushabet in nominativo
< Annotatio2.—De aliis autem incertum remanet, plur. vegosMc. iv, 37, in dativo aniem plur. vegim
ulrum masculina vel neulra sint: akeitsvel akeit ace- Mth. vni, 24. Vice versa aitis aevumin dativo plur.
tum, apns vel apn annus, ans (gen. anzis) trabs, auhns est aivam Rom. xi, 36, in accusaiivo autera plur.
vel auhn fornax,atisks vel arisftsaium,ga<jgsvel gagg aivins Mth. vi, 13.
incessus, gilds vel gild tributum, gramsts vel gramst «Annotatio5.—/teifcsstirpsettieiivorfstestisliabenl
festuca, dals vel dal vallis, hilmsvel hilm ulmus, hruks in noininativo plur. formas apocopatas reiks Joan.
YelArufccornix, paurps vel paurp campus, usluksvel vii, 26; Rom. xm, 5, et iieiiuodsCor. I, xv, 15; ge-
us/uftapertura, mails vel tnait macula,mapls vel mapl niiivus autem et dativus plur. reifce,reikam,elc, re-
mporium, modsvel mod ira, nadrs vel nadr vipera, gulariter sonant. 1
§ 67. |3. Forma radicalis -ja : HAIRDJA, HARJA.
Sing. nom. hairdeis paslor harjis cxercitus
voc. hairdi pastor hari exercilus
acc. Aairrfi pastorem hari exercituui
dat. hairdja pastori harja exercitui
gen. hairdeis pastoris harjis exercitus
Plur. nom hairdjos pastores harjos exercilus
voc. hairdjos pastores harjos exercitus
acc. haidrjans pastores harjans exercitus
dat. hairdjam pastoribus harjam exercitibus
gen. hairdje pastorum harje exercituum
Ad normam hairdeis declinantur vocabula, in qui- § 68. y. Forma radicalisva: pIVA,
bus vel syllaba derivaia vel radicalis longa termina- Sing. Plur.
lionis syllabam praecedit, ut: andeis finis, aurkeis Nom. pius tamulus pivot famuli
olla, atneis famulus, 6eruset'splur. berusjosveteres, Voc. piu faraule pivos famuli
gupblostreis Dei contemptor, fauramapleis praesul, Acc. piu faniulum pivans famulos
silbasiuneistesiis ocularis, faurstasseispraesul, vito- Dat. piva famulo pivam famulis
dafatteis legisperitus, waiteis frumenlum; bokareis Gen. pivis famuli pive fanralorum
scriba, laisareis magister, liupareis cantor, molareis Non datur aiiud hujus formae paradigtna.
6. Neutrura.
publicanus, sokareisscrutalor, t)u//aretsfiillo,rajinet's
consiliarius, siponeisdiscipulus. §;69. «. Forma radicalis -a : VAVRDA.
Sing. Plur.
Ail normam harjis declinantur vocabula, quaebre- Nom. vaurd verbum vaurda verba
vem syllabam radicalem immediateante terminaiio- Voc vaurd verbum vaurda verba
nem habent, quae syllaba per 7 interjectum produ-
Acc. vaurd verbum vaurda veibis
cittir, ut: nipjis gener, takjis pugnalor, andaslapjis Dat. vaurdant verba
vaurda verbo
adversarius, silbaviljis voluntarius. tiaurrfe verborum
Gcn. vaurdis verbi
cAnnolatio.—De laisaris Luc. vi, 40 loco taitareis Eo modo declinantur : agis metus, ahs spica, aiz,
vid. uhi de sonis § 25, 4. 1 pss, aibr donum, aigt» proprieias, avistr ovile, akrati
 953 DE DECLINATIONESUBSTANTIVI. SU
fructus, alev oleum, eljan zelus, aviliud gratia, go- atapni annus, 6arfi lectum, andbahti ministerium,
baur Iributum, balsan balsamum, barn infans, baurd 6a)-ntsfciinfanlia,6iart animal, 6asibacca, biuhti mos,
asser, beistfermentum, andabeit labe-, blop sanguis, fauragaggi administratio, gavi rus, gairuni passio,
gaidvdefeclus, gundulcus, gutp aurum, gras herba, fauradauri via, unhaiti inorbus, haimopli campus,
daur porta, gadikis(non autem gadik, ut in glossar. hauhisti altitudo, hauri pruna, havi fcenum,hivi co-
traditur) figmenlum,rfiusanimal, dragk potus, eisarn Ior, gapagki circumspectio, piubi spelunca lalro-
cibus, anaqal quies, faurhah velum, hais lampas, num, kunpi cognitio, andalauni merces, unledi pau-
hairpra plur. tant. viscera, andahail confessio, bihait pertas, galeiki similitudo, galigri nuptiae,fauramapli
rixa, gahait promissio, haubip caput, haurncornu, principalus, manviimpensa, manauli species, meki
hatis odium, hlaiv sepulcrum, huzd thesaurus, hu- gladius, ufarmeli ;inscriptio, gaminpi memoria, an-
listr velum, hunsl oblatio, hus doraus, hrot tectum, danahti verperus, nait rete, reifci imperium, ga-
peihs temfius,pevis servus, pivadv servitium, piup runi consilium, gaskalkiconservus, unsuii seditio,
bonum, preihsl angustia, gaprask area, pvahl lolio, slhiti dolor, fauratani signum, taui faclum, (evt
kaurn frumenlura, kas vas, ketikn turris, /am6 ovis, coliors, trausli fcedus, vaggari pulvinar, gavair-
laud regio, laun merces, leik corpus, sildaleik pro- /nkctitia, andvairpi facies, andvairpi prctium, val-
digium, lein linum, aflet remissio, fralel id., tev oc- dufni potentia, andavaurdi responsio, gavaurdi ser-
casio, galiug simulacrum, liugn mendacium, liuhap mocinatio, lausavaurdi loquacitas, gavaurki lucrum,
lux, lukarn lucema, bimait circumcisio, gaman so- vadi pignus, usvissivanitas, unvitiignorantia, vi/u6ni
cius, mel tempus, maurpr bomicidium, milip mel, cognitio, fairguni mons, /antlutum, filegri cavitas,
tiiimscaro, usmet conversio, neip invidia, andanem fulhsniabsconditum,frapi intelligciitia,(rumistiprin-
acceptatio,jerannus, juk jugum, pund pondus, ragin cipium, fastubni retinentia, observantia, fastubni
consilium, razn domus, raus artindo, rign pluvia, jejunium (fastubnja Cor. 1,vn, 19 non ut feraininurn
riqiz obscuritas, rimis quies, sa6a« linum, sair do- sing., licet tale gloss. p. tradat, sed ut neutrura plur.
lor, satt sal, sauil sol, sarva plur. lant. arma, sigis habendura est).
victoria, silubr argentum, skip navis, skohsl spiritus t Annotalio 1.— Quomodotaui in gen. sing. tojis,
malus, smyrn myrrha, smairpr adcps, svarlisl ni- nom. plur. toja elc, habeat, j'am ubi de sonis expli-
gredo, andstald oblatio, spill fama, sves proprietas, cavimus.
svumsl piscina, tagl capiilus, tagr lacrymae, vaurstv <Annolalio2.—Praeterformamgenitiv.sing.in -jis,
opus,rei/is pagus, vein vinum, vepnaplur. tani. arma, etiam alierain -eis occurrit (vid. ad. Luc. i, 23), ut
andaviznsustentalio, vis tranquillitas, idveit oppro- gavsirpeis Cor. II, xm, 11; Epb. iv, 9; Thcss. II,
brium, fraveit vindicta, fairveitt spectaculum, vitop III,16, andbahteisLuc.-i, 25, fauramapleis Neh. v,
lex, bifaih fraus, derisio, anafilh tradilio, gafilh, us- 14.18, valdufneisSkeir. VII, a, trausleisEph. II, 12.
filh sepultura, prulsfill, lepra, fraiv, semen, frtus Haecvidetur esse forma recentius in eis casibus ad
frigus. analogiam masculini usurpata, in quibus duaeconso <
< Annotatio 1. — Huc pertinent alia vocabula, de nanles terminalionemprxcedebant.Hincwai/etsJoan.
quibus in incerto est utrum sint masculinavel neu- xn, 24 genitivum a waiti deduceudom manifestum
tra, quaevid. § 66 annot. 2. est, licet hic una tantum consonans terminalionem
<Annolatatio2.—Ad hanc nostram declinationem praecedat, et insuper vocabulumin ea versionis parte
refereiidum est secundum formam eliam gup Deus, reperialur, quam priorem fuisse confeclam proba-
cum anomalis gen. gups, nom. plur. guda, licet ab vimus. >
Ulfila, infiuenleprobabiliter doctrina cbristiana (coll. § 71. y. Forma radicalis -va : KNIVA.
gloss. v. unhulpo) in sing. ut masc usurpetur. Sing. Plur.
< Annotatio 3.—De genitivo plur. datei Lnc. m, 5 Nom. kniu genu fcntua genua
loco daleet spitli Tit. i, 14 loco spitle, vid. ubi de so- Voc. kniu genu ftniua genua
nis §§ 23, 4 ; 30, 3. Acc. kniu genu kniva genua
«Annotatio4.—Cuin munps os.oris, masc. occur- Dal. kniva genu knivam genubus
ritetiam munp neutr. Cor. II, vi, 11. Gen. knivis geuu knive genuum
<Annotatio5.—Locobrawa Cor. I, xv, 52 a neulr. Eo modo declinatur etiam triu arbor.
braw forsan brawaia fem. brawa legendum est.i c. femininurn.
§ 70. (3.FormaTadicalis -ja : KVNJA. § 72. «. Forma radicalis -a : GIBA.
Sing. Plur. Sing. Plur
Nom. kuni gcnus kunja genera Nom. giba dontim gibos dona
Voc fcuni gemis kunja genera Voc. giba donum <?i6os dona
Acc. kuni geuus kunja gencra Acc. giba donum gibos dona
Dat. kunja jgeneri kunjam generibus Dat. gibai dono gi6om donis
Gen. ftunjis generis kunge generum. Gen. gibos doni yibo donoruni
Sic declinantur : agtaiti impudicilia, azeii deliciac, Sic declinantur : ahana palca, airpa lerra, aleina
aivaygetievangelium,auelt pecus, aiuisfciopprobrium, ulna, arka arca, arwazna telum, awa fluvius, 6Waro-
andaugi facies, aurali sudarium, arbi haeredilas, gatio, aaiinrfavinculum,gabrukamica, 6oftascriptura,
955 GRAMMATICA GOTHlCiELINGU^E. 956
bola ulilitas, gairda zona, gtlpa siclus, groba fovea, cura, skanda turpitudo, skura horror (frisson),sleipa
graba fossa, daila participaiio, vigadeina carduus, detrimentum, smarna Intum, spilda pulpis, staua ju-
drauhsna buccella, hairda grex, hatba latus, hansa dicium, staiga semita, slibna vox, svanizla atramen-
turba,n/ai»asnosplur.tant. fossores, hlammalaqueus, tum, tevaordo, usvaurpa abjeclio, kunavedacaiena,
Meipra labernaculum, hrugga virga, parba inopia, vinna dolor, »am6aventer, duuravarda janilrix, vulta
piuda populus, idreiga poenitentia, karkara carcer, lana, vulva rapina, vruka persecutio, (apa sepe?,
knoda genus, /at6a rcliquiae, linga malrimonium, (airzna calx, fairina debitum, fera locus, filitsna
lita hypocrisis, marka lerminus, mulda pulvis, mota multitudo, weila hora, wota minae; et insuper deri-
vcctigal, nepla acus, jiuka certatio, junda juvenlus, vata substantiva in - pa, ut aglipa afflictio, mildipa
paida tunica, razda lingua, rasta milliare, runa my- benignitas, fairnipa senectus, gaunopa luctus, etc,
Bterium, saivala anima, saldra scurrilitas, saurga Vid. § 148 aa) y) flS).
§ 75. (3. Forraa radicalis -ja : bANDJA, SVNJA.
Sing. nom. 6andi vinculum ttmja veritas
voc. bandi vinculum sunja veritas
acc. bandja . vinculum tunja veriiatem
dat. bandjai vinculo sunjai veritati
gen. bandjos vinculi sunjos veritatis
Plur. nom. bandjos vincula snnjos veritates
voc. bandjos vincula"* sunjos veriiates
acc. - vincula verilates
bandjos sunjos
dat. bandjom vinculis sunjom veritatibus
gen. bandjo vinculorum tunjo veritatum
Ad normara 6anrft ca declinantur vocabula, quae Voc. 6a/g uter balgeit utres
ante terminaiionem vel syllabam derivatam vel syl- Acc. balg - utrem balgins utres
labam radicalem longam habent (coll. § 67), ut ga- Dat. 6a/ga utri 6a/gt'm utribus
bindi vinculum, piudangardi regnum, hropi clamor, Gen. 6a/gis utris 6a/ge utrtim
mavi (a radicali forma MAVJA) puella,/jiti (,i rad. Ad ejus normam declinanlur : ands /errninos,
forma pIVJA) ancilla, aqizisecuris, hulundialtitudo, arms brachium, bansls horreum, barms sinus, gards
lauhmuni fulgur, wotftuli gloria; necnon et gabundi domus, gasis hospes, gadrauhls miles, htips femur,
vinculum, haipi campus, haiti mandatum, aiwatundi juggalaups adolescens. luists vestigium, mats cibus,
Eentis((3aTo<r Mc. xu, 26; Luc vi, 44; xx, 57 in muns cogitatio, saggvscanlicum, saups oblatio, slahs
gloss. h. v. supplendum est), vasli vcstis, wilftri plaga,s(a/>s sedes, brupfaps sponsus,hundafaps cen-
ferelrum, utvandi circuitus, fca/fci( vel kalkjo) pcl- lurio, frasls, puer.
lex, frijondi (non frijondja, ut gloss. incorrecte ha- tAnnolatio 1.—Vocabula,quorum radix in s vel r
bet) amica, vundufnivulnus, fraitlubni tentatio, ju- desinit, s terminationis nonaccipiunt :urrunsoriens
kuzijugtim, auralti sepulcrum. (gen. urrunsis), baur natus.
Ad normam vero sunja declinanlur vocabula, in «Annotatio2.—Quod aulem in vocabulis, quorum
quibus syllaba radicalis brevis terminationem praece- non reperilur pluralis, incerlum sit, utrum ad hane
dit ( coll. § 67), ul vrakja persecutio, brakja pugna, vel ad praecedenlem declinationetn periineant, jam
halja infernus, sibja cognatio; consequenter etiam supra (§ 66, annot. 4) animadversum est.i
ludja facies, plapja via, skalja laler, sulja planta pedis, § 76 /3. Forma radicalis -vi: NAVI.
rip;'a corona, vinja pascuum, banja vulnus. Sing. Plur.
§ 74. y. Forma radicalis -va : BANDVA. Nom. naus mortuus tiaveis mortui
Sing. Plur. Voc nau morluus ttavets mortui
Nom. bandva signum bandvos signa Acc. nau mortuum natiins mortuos
Voc. bandva signum bandvos signa Dat. nava mortuo navim morluis
Acc. bandva signum bandvos sijna Gen. navis mortui nave mortuorum
Dat. bandvai signo bandvom signis Aliud hujus formaevocabulttm.nusquamoccurrit.
Gen. bandvos signi bandvo signorum 6. Neutrum.
Sic declinantur : nidva craticula, ubizva porticus, Deest.
talipvos plur. tanl. diversorium, triggva fcedus, c. Feminnium.
fijapva inimicilia, friapva dilectio. § 77. u. Forma radicalis -t: ANSTI.
VOCALICA DECINATIOSECUNDA. Sing. Plur.
Radic. voealis t. N«m. ansts gratia ansteis graliae
a. Masculinum. Voc. ansl graiia «nsiets graliae
§ 75. a. Radicalis forma -t : BALGI. Acc. anst graliam anstint gratias
Sing. Plur. Dat. anslai graiise anstim gratiis
Nom. balgt uter balgeit utres Gen. antlait gratiae antte gratiarum
957 DE DECLINATIONESUBSTANTIVI. 358
Sic declinanlur : atnls res, ajukdups aelernitas, nalivus midums, ad instar secundae, vel miduma ad
atps seneclus, arbaips labor, asans messis, gabaurps instar primae deciinationisflecti. >
nativitas, usbeisns exspectatio, andabauhls pretium VOCALICADECLINATIOTERTIA.
redemptionis, faurbauhts redemptio, anabusns auris, Radic. vocalis u.
allbrunsts holecauslum, brups nurus, innagahts in- a. Masculinum.
Iroiius, fragifts muluatio, gagrefts mandalum, grtrfs § 78. a. Forma radicalis-u : SVNV.
passns, gaits capra (nam juxta felicem Massmanni Sing. Plur.
conjecturam Neh. v, 18 gaits -a- loco gaitsa, quod Nom. sunus filitis sunjus filii
in textu et in glossario induximus, legendum est) Voc sunu fili sunjus filii
dails pars, dauhls convivium,dauns odor, missadeds Acc sttnu filium sununs filios
scelus, dulps festum, usdrusts via ardua, qens mu- Dat. sunau filio tunum filiis
lier, gaqumps conventus, haurds porta, andahafts Gen. sunaus filii sunitie filiorum
responsum, haifsts rixa, gahugds cogiiatio, paurfts Sic declinantur : airus nuntius, auhjodus UIKMIIIUS,
indigentia, gaplaihts consolatio, gakusts probatio, auhsus bos, asilus asinus, yabaurjopus concupiscen-
gakunds persuasio, gakunps apparitlo, tistt dolus, tia, daupus mors, gijitisuter (titeri), haidus modus,
fralusls detrimentum, mahts potenlia, magaps virgo, hairus gladius, hallus rupis, hliftus latro, huhrus <a-
gamaindups communio, gamainps ecclesia, tnanag- mes, paurnus spina, kintus obolus, kustus probalio,
dups multitudo, turba, mikildups magnitudo, ga- kubituslectum, lipus membrura, lustus concupiscen-
mundsmemoria, naups necessilas, andanumls accep- lia, luftus aer, magus puer, maihstus stercus, mannis-
talio, ganisfs salus, garehsnt ordinatio, urnsfs resur- kodushumanitas, sakkussaccus, sidus mos, tkadut um-
rectio, rohsns vestibulum, gasahts vitium, insahls bra, skildus clypeus, tunpus dens, vahslut incremen-
narratio , frisahts imago', sokns' disquisilio, mana- tum, vairdus diversorium, valut baculus, tianrfusvirga,
seps mundus, sauhts contagio, siuns facies, gaskafts flagellum, viprus agnus, vinlrus hiems, vulput glo-
creatio, slauhts immolatio, tniftns signum, gataurps ria, vratodus iter, fairwus mundus, folus pes; et
desiructio, ustauhls consvnvmatio,rai/Ks res, usvahsls insuper subslantivaderivata in-assus, tit ibnassut si-
incremcntum, usi'aurntsjust'uia,'/i-at!aur/ilspeccatum, militudo, ufarastus superabundantia, blotinassusreve-
eens spes, vailaviznssiistent.iiio, vists scientia, vunns renlia , gudjinassus prasbyteratus , sacerdotium,
dolor, vrolts accusatio, fadreins genus, faheps pax. drauluinassus slipendium, etc. vid. § 148' ff).
<Annotalio 1.—Hucreferenda sunt eliamverbalia in < Annotatio 1.—Incerti generis sunt qairnus pistri-
-eins, in hoc tanlum parlicularia, qnod in nominativo num, ttlbandus camelus, (lodus fluctus, gredut fames,
plur. in -os , et ingenitivo plur. in -odesinant, ex. gr.: leipus sicera (gall. etrfre germ. Obstwein),necnon et
galaubeins fides, daupeinsbaptisma, anaslodeins prin- vocabula in -odus finita.
cipium, naileins calumnia, bisattleinsmacula. Necnon «Vnnotatio2.—De hujus declinationis u frequenier
et in dalivo plur. lerminatio -om pro -im per excep- in au commutaio vid. ubi de sonis § 29, 3. i
tionein occurrit inunkaureinom Cor. II, n, 9. Quoad § 79. p. Forma radicalis -ju: STVBJV.
verbaliain -ons, ntmitons cogitatio, lapons invitatio, Sing. Plur.
salbons unguentum, sunjons juslifiratio, regulariler Nom. stubjus pulvis
declinari videntur, occurrit saltem nominativus plur. Voc stubju pulvis
tmfonets Mc. vn, 21, genitivns mitone Eph. n, 3, Acc. stubju pulverera non occurrit.
sed etiam mitonoRom. xiv, 1. Eo eliam modo flecli Dal. stubjau pulveri
videntur verbalia in -ains, ut 6auains babitalio, pulains Gen. stubjaus pulveris
patientia,/i6amsvita, /«6ainsspes, elc, quorum tamen Sic declinantur assarjus denarius, drunjus sonus.
non occurrit nisigenilivus plur.^u/aineCor. II, i,5sqq. < Annolatio.—Forina pluralis probari nequit, quse
« Ani;oiati'o2.— Post s radicale s lerminationis in verisimililer sonaret stubjus, stubjuns, slubjum, tlub-
nominalivo sing. rejicitur, ex. gr. : garuns via, gen. jive (stubive? Grimm. I, 601). »
garunsais, los sors, afslass divorlium, usslats resur- 6. Neutrum.
rectio , anaqiss calnmnia, gaqiss, piupiqiss, etc. 8 80. Forma radicalis -u : FAIHV.
Vaurts vero s in singulari (gen. vaurtsais) rctinet, Sing. Plur.
rejicit auteni in plurali (vaurleis). Noin. failm facultas
<Amotatio 3.—Haims pagus declinaiur in singulari Voc. faihu facultas
ad instar praesentis dcclinationis, in plurali autem ad Acc. faihu facultatem nonoccurrit
instar prioris (nom. haimos,elc). Dat. faihau facultaii
t Annotalio 4.—De genitivo plur. fravaurhti Rom. Gen. faihaus facullatis
VII, 5 loco fravaurhte vid. ubi desonis §23, 4. Sic declinatur «tiam gairu flagellum.
<Annotaiiog.—Vocabuloruma/iafcscolumba, aslaps c. Femininum.
veritas, grels fletus, krutts crepilaculum, sauls co- § 81. a. Forma radicalis -u : HANDU.
lumna, staksmactila, bistttgqsoffensio, (ulleips pleni- Sing. Plur.
tudo, genus dubium est, licet prouabiliter huc refe- Nom. handus raanus handjui manns
renda sint. De midumaiMc.m, 2 etc, polest npmi- Voc. handu manui handjut manus
959 GRAMMATICA GOTHIC/ELlNGUiE. 960
Acc. handu manum handuns manus Voc baurg urbs baurgs urbs*
Dat. handau manui handum manibtts Acc. baurg urbem baurgs urbes
Gen. handaus manus handive manutim Dat. baurg urbi baurgimurbibus
Sicdeclinantur:ast(usasina,ftinnusgcnae,iiri/3u>grex. Gen. 6aurgs urbis baurge urbium
§ 82 (3.Forma radicalis -;'u: VADDJV. Sic declinantur : a//is templum , 6rusfs pecius,
Sing. Plur. dulps festum, miiaps mensura, miluks lac, naMt
Nom. vaddjus murus nox, spaurds stadium, vaihts res, negotium.
Voc. vaddju mure (Annotatio.—Dulps etvaihts regulariter eliam de-
. Acc. vaddju muruir non occurrit clinantur : gen. dulpais, vaihtais, etc Nahts babet
Dal. vaddjau muro in dat. plur. nahtam Mc. v, 5.
Gen. vaddjaut muri B. CONSONANTICA. DECLINATIO.
VOCALIADECLINATIOQUARTA. § 88. Nonnullis casibus consonantica declinatio
Radic. vocalis r. aniraadvertenda est, sic :
u Masculinum. l)Nominativus sing. n finaleradicalisforma rejicit.
§ 83. Forma radicalis -r ; BROpR. 2) Vocativussing. nominativo similis est.
Sing. Plur. 3) Accusativussing. nudam radicis formam exbi-
Nom. bropar fraler broprjut fratres bet, exceplo lamen neutro, quod juxta regulam
Voc bropar frater broprjus fratres nullas palientem exceptiones, accusativum nomina-
Acc. bropar fratrem bropruns fratrcs tivo congruentem habet.
Dat. bropr fralr broprum fratibus 4) Dalivus sing. a hujus casus propriutn deperdi-
Gen. broprs fralris bropre fratrum dii quod |tamen prius aderat, ut ex a praecedcnte
Sic declinatur quoque fadar pater. syllabceformativoedebilitatoin t patet.
6 Femininum. 5) Genilivus sing. s ad radicalem formam imme-
§ 84. Forma radicalis -f : DAVIITR. diale conneclit, a syllabaeformalivaein t debilitato.
Declinatur prorsus raasculini ad instar. 6) Nominalivusplur. masc. et fera. radicali fomiae
Hanc declinationem sequuntur etiam dauhlar filia, * praeponit, cujus loco neulrum a adbibet, producta
ivistar soror. vocali syllabaeformativae.
VOCALICJE DBCLINATIONIS ANOMALA.
88. Ad vocalicam declinaiionem 7) Vocativuset accusaiivus plur. semper sunt no-
§ pertincnt etiam minativo congruentes.
nonnullaevocabulorumclasses, quae licet in quibus-
8)Dativus plur. in m desinit, rejecto n radicalis
dam casibus naturam vocalicamdeperdant et cotiso-
formae.
nanticamradicem manifeste sapiant, in aliis tamen
in 9) Genitivus plur. in masc. et neulr. e, in fem. o
casibus, praesertim compositionibus, habent, quo ad radicalem formam
adjicit.
forma radicalis reipsa vocalica dignoscatur, ita ut a. Masculinum.
lanquam species consonaticae declinationisimmerito
§ 89. Forma radicalis -an : UANAN
togitarenlur. Sing. Plur.
a. Masculinum.
Nom. Itana galius hanans galli,
§ 86. Forma radicalis : GIBANDA.
Sing. Plur. Voc hana galle hanans galli
Nom. gibands donalor gibands donatores Acc. hanan gallum hanans galli
Voc giband donator gibands donaiores Dat. hanin gallo hanam gallis
Acc. giband donaloremgi6anrfs donatores Gen. Aantnsgalli hanane gallorum
Dat. giband donatori gibandamdonatoribus Sic declinantur : hatsagga cervix , aha sensus,
Gen. gibandtsdonatoris gibande donatorum ahma spiritus, amsa humerus, ara aquila, alta pater.
Sic declinantur subslantiva e participiis activis blinda caecus,bloma
flos, brunna puleus, broprahan.
derivata : daupjandsbaptistus, hatands osor, mer- tant. fralres, (auragagga praesul, pracsidens,
plur.
jands praedicator, natjandt salvator, bisitands vici- galga crtix, garda stabulum, gibla pinaculum, gumt
nus, talzjands doclor, altvaldands omnipotens, fra- homo, gadaila participator, gadauka bospes, drakmtt
veitandsultor, fijands bosiis, inimicus, frijonds ami- drachraa drobna
, seditio, hiuhma turba, gahlaibaso-
cus, (raujinonds dominator, midumondsmediator. cius, hliuma auris, auditus, unhulpa malignus (spiri-
<Annolatio.—Adhanc declinationempertinet etiara
tus), hoha aratrum, uzeta praesepe, galaista comes,
a
menops mensis, quo sequentes casus probari pos- manleikairaago, gateikaconcorporale, uslipa paraly-
sunt: sing. nom. menops Luc. i, 36, dat. menop ticus, liula hypocrita, lofa manus arida, magula
Luc. i, 26, gen. menops Neh. vi, 15; plur. acc me-
10. Hinc parvulus, maimbranapergamen, malma arena, mela
nops Luc i, 24, 56, dat. menopum Gal. iv, modius, mena luna, mi//tmapopulus, ganaulta suffi-
voc. et acc. sing. menop, gen. plur. mettobe cogi- cienlia, nuta caplor, nota puppa, gajuka socius, ga-
landi sunt. > razna viciuus, sinitta maxime natus, gatinpa socius,
6. Femininum.
87. Forma radicalis: BAVRGI. tkula debitor, tkuggvuspeculum, tmakka ficus, snaga
§
Plur. vestis, sunna sol, iparva passer, spilla praedicator,
Sing.
Nom. baurgs urbs baurgt urbes iptjreida sporta, gataura (issura, vaihtta angulus, ga^
 961 DE DECLINATIONESUBSTANTIVI. 964
vaurstva eooperstor, vetha plesbyter, fana pannus, vinnodolor, vruggotendiculum, fauho vulpes,usfarpo
fuia pleniludo; et formationes in -ja: aurtja hortu- exilus, fullopienitudo, wapo spiuna; necnon et for-
lanus, arbja haeres, baurgja civis, bandja captivus, mationescum -jo : arbjo baeresfem., brunjo lorica,
fauragaggjaceconomus,tngarrf;'ainquilinus,gauja ac- iddaljo praecipitium,hepjo cubile, iumjo turba, fca/fc-
cola, gudja sacerdos, vaidedjamalefactor, afdrugkja, ~o pellex, mitadjo mensura, nipjo germana, rapjo
veindrugkja ebriosus, bihailja rixosus , dulgahaitja numerus, garunjo fluxus aquac,sakjo rixa, snorjo nu-
creditor, haurnja buccinator, hlija tabernaculum, rus, lainjo cophinus, gatimrjoaedificatio,vailijopugna.
afetja estor, kasja ligulus, manamaurprja homicida, § 92. |3. Forma radicalis: -ein : MANAGEIN.
newundjaproximus, arbinumja baeres, unkja uncia, Sing. Plur. •
gasinpja socius, skattja nummularius, skilja carnifex, Nom. managei turba manageins turbae
tviylja libicen, timrja lignarius faber, «aursttyaope- Voc. managei turba manageins turbae
rarius, vardja custos, vilja voluntas, faskja fascia, Acc managein turbam manageint lurbas
fiskja piscator, frauja dominus. Dat. managein turbae manageim turbis
< Annolatio 1.— Incertaesunt declinationis mapa Gen. manageins lurbae manageino turbarum
vermis, skeimalucerna. Sic declinanlur : aglaitei impudicitia, aipei maler,
<Annolatio2.—Auhsabos, et aba homo habent in unagei intrepidilas, gaaggveicoarcialio, airzei error,
genitivoplur. auhsne Luc xiv, 19 et abne Cor. I, xi, audagei beatitudo, inahei disciplina, bairgahei regio
3, 4, in dativo plur. abnam Epb. v, 22. Hic quoque a montana, bairhtei manifestatio, baitrei amaritudo,
syllabacformativaerejeclum est et consequentera a barniskei puerilitas, baurei, baurpei onus, balpei au-
terminationisin dalivo plur. servatum, coll. § 88,8.> dacia, usbeisneipatientia, bleipei raansuetudo, braidei
b. Neutrum. latiludo, gairneidesiderium,gaiieicapra, gaureimcesti»
§ 90. Forma radicalis -an : HAIRTAN. tia,ga6etdivilia?,gagudeipietas, gastigodeihospitalitas,
Sing. Plur. daubeiinduralio,usrfaurfeizelus,/i/urfetsetastulia.rftgrei
Nom. hairto cor hairtona corda abundantia, diupei profundum, undivanei immorta-
Yoc. hairlo cor hairtona corda litas, drugkanei ebrietas, qairrei dulcedo, mansue-
Acc. hairto cor hairlona corda tudo, lausqiprei jejunium, hauhhairtei superbia, har-
Dat. hairtin cord hairtam cordibus duhairteiduritia cordis, armahairteimisericordia, vil-
Gen. hairtint cordis hairtane cordium jahalpei beneplacilum, hauhei allitudo, profunditas,
Sic declinautur : augooculus, aldomosenex, auto handugeisapientia, hlulrei puritas, hrainei mundities,
auris, barnilo parvulus, augadauro fenestra, \pairko hropei clamor, paurstei sitis, pramstei Iocusta, pvair-
foramen, kaurno frumentum, qiplo sermo, gajuko hei ira, kilpei uterus, niuklahei pusillaniinilas, laggei
socius, siglo sigillum. longitudo, latei molestia, anparleikei diversitas, ana-
< Annotaiio.— Namo uomen et vato aqua, quein- laugneiabsconditum, liuhadei illuminalio,/iutei dolus,
admodum masculinaauhsa et aba (§ 89, annot. 2), c magapei virginitas, marei mare, vajumereiblasphe-
syllabacformativaein plurali rejiciunt : nom. et acc mia, mikileieminentia, luggamodeilunganiraitas, mu-
namnaMc. m, 17; Luc. x, 20; Phil. iv, 3, dat. vat- kamodeimansuetudo, mundrei scopus, naqadei nudi-
nam Mth. vm, 32 ; Luc vm, 25. > tas, garaihlei juslitia, selei bonum, unselei malum,
c. Femininum. tiukei morbus, gaskaideidivisio,distinctio, gupatkau-
§ 91. u. Forma radicalis -on : TVGGON. nei divina furma, usstiurei luxuria, unsvereiinfamia,
Sing. Plur. allsvereisimplicitas, svikneicastilas, svtn/ietpotentia,
Nom. tuggo lingua luggons linguae fituvaurdeimultiloquium, vaurslveivirlus, unvammei
Voc. tuggo lingua tuggons liuguae sincerilas, balvaveseiiniquilas (xuxiuCor. I,1.v, 8 est
Acc. tuggon linguam tuggons Iinguas iugiossario adjiciendum), varei astulia, hindarveisei
Dat. luggon linguae tuggom linguis dolus, anaviljei modestia, vrekeiperseculio, veitvo-
Gen. tuggons linguae tuggono linguarum dei lestimonium, ainfalpei siinplicilas, faurhtei me-
Sic declinantur : aglo afflictio, azgo cinis, anno tus, utfilmei stupefactio, ufarfutlei superabundantia,
stipendium, armaio eleeraosyna, avo aviia, bandvo gafrapjei modestia, frijei libertas, ftumadei prima-
signum, brinno febris, gatvovia, (aihugeiro aviditas, tus, frodei prudentia, [aihufrikei avarilia, wairnei
dauro porta, hraivaduboturtur, [driuso praecipitium, calvarium.
qino mulier, haipno ethnica, heito febris, hnulofla- ANOMALA.
gellum, unhulpo malignus, paho argilla, peiwo toni- § 93. Cum anomala, quaead varias dec.inationes
tru, inilo excusatio, kalbojuvenca, klitmo cimbalum, spectant, jam suo quaequeIoco fuerunt subjecia, ea
inkilpo praegnans,gravida, bropralubo cbaritas pro- nunc lantum hic remanent, quae,ad nullam declina-
ximi, gamarkovicinia, mammocaro, gamaitanocon- tionem in particulari accedentia, id praesertimhabent
cisio,malo tinea, mauiZopuella, mizdo merces, gajuko irregulare, quod defectiva sint, id est, nonnullis
similitudo, uthvomane, garazno vicina, reiro tremor, communibus casibus careant, quibus partim casus
vinpiskauropala, sunno sol, stairno aslrura, stairo ad aliara formam radicalem muluando supplent. Hu-
sterilitas, svaihrosocrus, trigo luclus, vairilo labium, jusmodi vocabula sunl :
vahtvocustodia, dauravardojanitoria, vikohebdoraas, 1) Manna homo, quod suos casus lum ex radicn
963 GRAMMATICA GOTHlCiELINGUJI. 9C4
MANNA, tum ex radice MAN efformai, sequenli et Joan. IX,21 habet; dativus autem lauidja Tim. 11,
modo : i, 5 meudum est librarii pro lauidjai.
Sing. Plur. 2. Radic. vocalisi.
Nom.manna homo mans, mannanshomines
homines Masculinum.
Voc. manna homo (mans) .
Acc. mannan hominem mani, mannansbomines Eo modo tantum flectunlur nomina gentilitia, ut
Dat. mann homini mannam hominibus saur Syrus, dat. plur. taurim Luc. u, 2, praesertimin
Gen. mans hominis manne hominum plurali '.makidoneit,rumoneis, seidonets, saudaumcis
in tan- (Luc. xvn, 29), galaleis, iairusaulymeis. Nonnulla
%) Eodem modo fon, neulr. ignis, singulari eliam in terminationemes
tum occurrens, suos casus.a radicibus FONA et habem: nominalivosing. graicam
israeleiles,samareiles,iairusaulymeites.
FVNAN :
Nom. fon 3. Radic vocalisu.
ignis
Acc. fon ignem Masculinura.
Dat. funin igni Huc refei enda, sunt vocabula numero plurima, ut
Gen. funins ignis aggilus,aipiskaupus,aifaisius, akajus, alfaius, apau-
3) Fadrein, quod, licet juxta formam, neutrura sit tlaulus, barpaulaumaius, gaddarenus, gairgaitainut,
singulare, in nominalivo et aceusativo ut masculi- galatiut, galeilaiut, zaibaidaius, zakkaius,hatbraius,
num pluralc usurpatur, ex. gr. : pai fadrein Joan. iakobus,iaurdanus, iudaius, kaurinpius,nikaudemus,
IX,20, pant fadrein ix, 18. Loco caeterorumcasuum paitrus,pavlus,peilatus, saddukuius,seimonus,teibai-
regularis plur. fadreina (Cor. II, xu, 14) comtnunius rius, teimaupuius, teilus, fareisatus, filippisius, elc.
adliiberi videlur, ex.gr.; fadreinamCol. nt,20; Tim. Hoc tamcu est animadvertendum,quod nominativum
II, III, 2. Unde quaeri potest, utrum fadrein, ut iu plur. in -eis, genilivumplur. in -eefforment,ex-gr.:
glossario scriliilur, proprie indeclinabile, an polius apaustauleis, apaustaule, iudaieis,iudaie, his tanlum
lanquam defeclivurahabendum sit. cxceptis, qucein singulari in -ius desinunt, ut aifai-
DECLINATIONOMINUMPROPRIORUM ET PERE- sius, kaurinpiut, fitippisius, quaequein nominativo
GRINORUM. plur. eodem hoc modo sonant. Datur etiam nomina-
§ 94. Horum nominum et vocabulorum declinatio livus plur. aggiljus Mc. xn, 25; Luc. u, 15; Rom.
38 cum aggileis Mc i. 13. Quaedamin nomi;ia-
pcculiare requiritexamen. Qnamvisenim goihus pe- vui,
livo sing. es quoque locous accipiunt,ul praufetesMc
regrinam graacorumvocabulorumformam quandoque
intactam retinuerit, ea lamen quandoqueeliam golhi- vi, 15; xi, 32, iskariotesJoau. xu, 4, qua nova ler>
corum vocabulorum ad inslar flectere conatus est: minalione ad supra memorata israeleiles, samareiles,
hinc eorura deflexionem ab assueta forma praeter- iairusaulymeitesacccdunt. DativusiohannauLuc. ix,
miliere ncfas. Jam vcro juxla golhicas declinationes 9 a iohannespariter efficilur
< Aunolaiio.—Ad vocalicam declinationemperti-
ardiuantur, ut sequitur.
A. VOCAI.IADECLINATIO. nent, licet nulli peculiariformaesubjiciantur,sequen-
1. Radic. vocalis a. tia : ano, gen. anos; helei, gcn. heleis; naggai, gen.
a. Masculinum. naggais; herodes, dat. heroda, gen. herodesvel hero-
«. Forma radicalis -a : dis;'iohannes, acc. iohannen (ioltanna Mc. i, IU),dat.
Hanc forinam sequuntur pcregrina vocabula nu- iohanne, iohannen et iohannau Luc. IX, 9, gen.
ioltannesveViohannis.Probabiliter taitrarkes , jannes,
inero plurima, ut : abjapar, aibair, abraham, adam,
simili modo sunt flectenda. >
bailiam,bauaus, daveid,iukob,isak, israel, iosef, kai- mambtei, airmogaineis
tar, lod, moses, sattlaumon,seimon, siloam, fanuel, B. CONSONANTICA DECLINATIO.
etc, eo tamcn discrimine, quod ad nominativums a. Masculinum.
non adjiciant. ldem dicendum est de gotbico nomine
§ 95. Quae buc arcessenda sunt a6ia, aimmcira,
viljarip in ducumento neapolilano.
barakeia,helia, ptjmiama, kajufa, kusa, papa, resa,
p. Forma radicalis -;'« :
elc, plane reguluriter declinanlur, hoc tan-
Laiwueis,lyddomaeis,(maiifceis,Xuc.m, 24), nailo- satana, tuni excepto, quod plura graecoruniad instar in no-
fateis, praizbylaireis,saudaumeis
minaiivosing. saccipiant, ul aipafrat,andraias,annat,
b. Fcmininum. barnubas, esaeiat, zakarias,heliat, pomas, iairaimiat,
Eomododeclinanlur nonpauca nominaet vocabula iudas, lukas, tobeias,satanas, etc. Sic se babet etiain
pcregiina, ut akaja, aitliaukta,asia, galalia,dalmatia, nomen gothicumsunjaifripat.
iairutaulyma,kileikia,lauidja,makidonavelmakidonja, Juxlaliancqiioqiiedectiiiatinnemplurimafleciunlur
paurpura, teidona, syria, trauada, tyra, filippa, etc.; fcininina, ut aiodia, bepania,gaiainna,maria,marpa,
quae tamen in genitivo terminationem -aii loco -os, samaria,tarra, etprobabiliteraliaplura, utaicua.raiiW-
recipiunt, ex. gr. : asiais Cor. I, xvi, 19, kileikiait ftfca,priska, susanna, sntdauma, etc. Pariler occurrit
Gal. i,2I.Regularius tairusau/gmosapud Luc n, 38
acctisativusplur.aipislulansNeb.vi,17,19abaipislufe.
oacurrit. Synugogee conlraiio, quod alias consonan- Exdativoherodiadein
tcr fujciilur, gcnilivumtynagogaitapud Luc. vui, 41 (pro herodiadin?)Luc.ui, 19 et
geuilivo/terorfiarftntMc.vi,17,22coujicerelicetnomi
965 DE DECLINATIONEADJECTIVI. 966
nativum herodiada,cujus tamen Ioco herodiat solem- -es et e etiam addncenda sunt magdaiene, talome;
nins fuisse videtur, vid, ad Mc. vi, 19. praufeteis(rrpotfnrt;);herodiat.
Acc Iudaian Luc. n, 4; Joan. vn, ; zelotenLuc.
6. Femininum. vi, 15 , tsftaiiolenMc. m,19; Luc vi, 16, kananei-
u Forma radicalis -on : ten Mc. m, 18, iohannen Mlb. xi,7,; Mc. v, 57,
Damasko, eikaunio, kaurinpo, aifaiso, iairemo, paintekustenCor. I, xvi, 8, tynagogenMc i, 21 el for-
psalmo, aikkksjo, skaurpjo, laiktjo, kavtsjo, tasse etiam quaesupra memoraviraus cura ei loco 4
(coll. § 30, 5) aipislaulein,paraskaivein, synagogein,
(3.Forma radicalis -ein :
synlykeiii; byssaunLuc. xvi, 19, teitaun Cor. 11, n ,
Bepsfagei,aipiskaupei,praizbylairei. Quredam vo- 13; vni, 6, alabatslraunLuc vn, 37; praitoriaun Mc,
cabula, graecam terminationera e habenlia , hanc xv, 16; Joan. xvm, 28; coll. kaurbanaunMtb. xxvil,
juxla declinationemcaeteroscasus cflbrmant, sic sy- 6; seimonaMc. m, 18; xv, 21.
nagoge, acc. synagogeinLuc vi, 6; vn, 5, dat. syna- Dat. aivneikaTim. II, i, 15, arabia Gal. IV,25 ,'t'rfu-
gogeinLuc iv, 16, 20; aipistaule, acc aipistaulein maiaMc m, 8, iudaia Luc. m, 1; Cor II, i, 16; taur-
Rom. xvi, 22, dal. aipistautein Cor.I, v, 9,dat. plur. dane Mc. i, 5, 9, iohanneMtli. xi,4, II, moseMc ix,
aipislaulem (Ioco aipistattleim) Thess. n, m, 17; 4, 5, magdalene Mc.xvi,9 (etetiam fortasse sijnago-
paraskaive, acc. paraskaiveinMth. xxvn, 62;sun/t/fce, getJoan. xu, 42 loco synagoge); gazaufilakio Joan.
acc. syntykein Phil. iv, 2. Simili modo dalivi daika- vni, 20; faraoni Rom. ix, 17.
pauleinMc. v, 20 et iairaupauteinCol. iv, 13 a dai- Gen. Areimapaias Mth. xxvu, 57; Mc. xv, 43
kapaulis,iairaupolis derivautur. bepanias Joan. xi, 1, gnleilaias Mc. i. 9, 28, iudaiat
< Annolatio 1.—Alios casus synagogeirregulariter Mc x, 1 ; Luc. i, 5 ; iluraias Luc. m, 1, kaisariat
efficit: gen. sing. synagogaisLuc vni, 41; Joan. IX, Mc 8, 27; daiknpaulaiosMc. vn, 31; synagogeisLuc.
22; dat. plur. synagogimMc. i, 39 ; Luc iv, 44. VIII,41 (nisi bic synagogaitlegendumsit).
< Annotatio2. — Nonnulla raasculina, quorumno- Plur. nom. Israelitai Rom. ix, 4; kretet Tit. 1,12;
minaiivusin -ndesinit.ut fcminina hujus declinationis hairaiseit Gal. v, 20.
Qectunlur: symaion, gen. st/maionsLuc m, 50; a/ia- Acc aromala Mc xvi, 1.
ron, gen. aharons Luc i, 5; ammon, gen. ammons Dat. lyslros Tim. II, III, 11 (nisi forsan lystron hv
Ltic. III, 25; apuullon(apaullo?), acc. apautlon, Cor. gendum sit, cum g alias Golbus, excepto apeineis,
I, xvi, 12, dat. upaulloniv, 6, gen. apuullonsi, 12; Thess. I, lii, 1, nusquam urbis nomen ut plurale lan-
adrfein(addei?), gen. addeins Luc. m, 28; maiiftein tum usurpaverii.
(mat7ftet.')gen.ntai/fcemsui, 28 ; uerin, gen.ueiins m, < Annotatio. — Quaedamnomina ab hebraeo ser-
27. Necnouforsan et ioanan et naiman. mone imprimis petita, sunt golhice, sicut et graece,
< Annotatio3.— Pari modoeiiam fleclitur iairusa- indeclinabilia,ex. gr.: aai, abeilem, aileisabepibep*
lem : acc. iairusalemLuc u, 22, dat. iairusatem Mc taihaim, gainnesaraip, xuse, kafarnaum,nazaraip,
xi, 1, gen. iairusalemsNeb. vn, 2, 3. > sabbato, sion; necuoii el vocabula ab hebraico vel
§ 9G.In nonnullis tamen casibus graecamdeclina- graccofonie bausta aiffapa, amen, anapaima,kaidron,
lionemreiinuit Gothus : kaurban, laigaion, manna, maran apa, paska, raka,
Sing. nom. huc praeternomina supra citata in -as, taieipa kumei, osanna, ctc. i

II. DE ADJECTIVO.
- (CoII. Welman, Das gothische Adjectivum, Stettin 1835.)

§ 97. In declinationeaiijectivieademfere ac in de- dentibus( § 75 sqq.) quam subtantivis in a cum i

clinatione subsiantivi redeiinlconsideranda; triplex
scilicet primo evolvitur pro triplici generum nume-
ro; subdividilur deinJe in vocalicam et consonanti-
cam declinationem,et landem varias subit alfectio-
nes, prout ejus radicalis forma una trium vocalium
a, i vel u desinit. ld autem animadvertas, quod ad-
jeciiva in tnon tam substantivis simili radice gau*
praecedente(§§ G7, 70, 75) respondeant, iia ul for-
san raeliori jure radicalis fornia -ja illis ailribne-
retur. Caclerum adjectivo casus sunt et numerus
sicut etsubstantivo. Nunc vero ratione habiia termi-
nationumnominativi, sequens generalis tabula exa-
ratur:

Vocalica declinalio Consonanlica declinatio

Masc. Neutr. Fem. Masc. Neutr. Fein.
Radicalisforma -a: t —, ata a a o »
— -i(ja); it,s,eit,jis —i,jata —,i,ja ja jo jo
_ -u. «s u ut jo ja jo
961 GRAMMATICAGOTHI&E LINGUJE.
A. VOCALICA DKCLINATIO. tiunrfsvulneratus, vods insanus, fagrs utilis, -falps
§ 98.1. Radicalis forma-a : GODA. -plex 4, faurhts timidus, ga/aursjdisposiius, unfaurs
Singularis. garrulus, prutsfills leprosus, fulls plenus, ftops pru-
Masc. Neutr. Fcm. dens, (aihufriks avarus, gawairbs jungibilis, etc,
Nom. gods bonui god,godata bonum goda bona weilttslevis, unweils conlinuus, weils albus; ahmeint
Voe. godt (god, godata) goda spiritualis, airpeins lerrenus, atueiiu aeteinus, 6ari-
Acc. godana god, godala goda zeins hordeaceus, gulpeins atireus, eisameins fer-
Dat. 'godamma godamma godai rcus, paurneins spineus, leikeins corporalis qalau-
Gen. godis godis godaizos beins fidelis, liuhadeins lucidus, muldeins pul-
Pluralis. vereus , pislikeins pisticus , riqizeins tenebrosus ,
seiteins quolidianus, silubreinsargenteus, slaineins
Nora. godai boni goda bona godos bonae
Voc lapideus, triveins ligucus, filteinspelliceus; unaivisks
inconfusibilis, barnisksparvulus, gudisksdivinus, hai-
Acc. godans goda godos
piviskssylvestiis, mannisksbumanus, funuks igneus;
Dat. godaim godaim godaim
Gen. godaize «nsteigsgratus, usbeisneigslonganimis, gabeigsdives,
godaize godaizo
hropeigs victor, piupeigs bonus, laiseigs aptus ad
Sic declinantur : a6rs fortis, agls turpis, inahs pru-
docendum, listeigsastulus, mahleigspotens, andane-
dens, Kiiairftnsimpius, framaldrs aetate provectus, meigs curans, uhteigs otiosus, sineigs senex,
alls omnis, arms miser, bairhls manifestus, baikrs gavair-
peigs pacificus, vaurslveigseflicax, gavizneigslaetus,
atnarus, baups mutus, biuhts assuetus, blinds caecus, beatns, gredags famelicus, unhunslags non
braids lalus, gaurs tristis, afguds irapius, gaguds audags
' libans, manags muitus, modags iracundus, vulpags
pius, gods bonus, -dogs -duanus daubs stupidus, nobilis; unbarnahs filiis orbatus, stainahs petrosus,
usdauds sollicitus, diups profundus, dumbs mutus, vainahs
miser, vaurdahs litteralis; handugs sapiens,
dvals faluus,garfo6sdecorus,lausquiprs jejunus, hafts
uhliugs otiostis ; ieilils parvus, mikilt magnus, u6t'/s
affectus,haihsluscus,-hairts .cors', usltaists egenus, malus; unfairins, usfairinsinculpatus, fulginsabscon-
halbs dimidius, halks miser, halts claudus, hauhsalius, ditus; samasaivalsunanirais ;
skapuls noxius; ainakts
hauns humilis, hanfs debilis ~, hulps propilius, unicus, derelictus.
hlutrs purus, gapaurbs modestus, paurfts necessarius, <Annotalio 1.—Adjectivaquorura radix in s desi-
parbs necessarius, parihs impexus, novus, hauhpuhls, nit, s terminationis iu nominativo sing. masc ad in-
mikilpuhtssuperbus, pvairhs iracundus, i&nssimplex, Star substantivorum rejiciunt : gaqiss consentiens,
ibuks retrorsus, kalds frigidus, niuklahs recensnatus, hlas laetus, laus vacuus, sues parlicularis, ungatass
aljukuns alienus, etc, airpakunds terrestris, ctc, inordinalus, usviss vanus, ntndartiets dolosus, elc,
kunps nolus, elc, laggs longus, samalauds aequalis, unuis incerlus.
similis, etc, tasivs infirmus, lats. piger, unleds pau- < Annotalio 2.— Dubitatur ulrum, radice in v ter-
per, galeiks similis, etc, fratets manumissus, liubs
hoc post t et a veniens in u, quemadmo-
dileclus, galaubs,galubs pretiosus, etc, galings men- minata,dum pro substantivis contingit, in nominativo sing.
dosus, jiuts simulator, usiukns reciusus, luslusams
masc. et neutr. convertatur, et qius, faus, usskaus,
desideratus, muhts possibilis, gamaids infirmus, im-
aut favs, usskavs, utrea glossarium exbibet, legenda
polens, unlilamalsks prolervus, friapvamilds pius, sint. Imrautatum autem v syllabaederivativaeremanet
naqaps nudus, ganohs sufficiens, andaneips adversa-
in /asftisCor. 11,x, 10.
rlus, anrfanems acceptus, juggs juvenis, garaids con-
< Annotatio 3.— R aulem prsecedente, subsistit
Stitutus, raihts rectus , rauds ruber, unmanariggvs
immansuetus, rums spaliosus, gariuds verecondus, in nominativo sing. masc. s radicale, ex. gr. : svers,
urrugks reprobatus, saps saluratus, unandsoksimpti- vars, gaurs,excepio tamen anpar alius
gnabilis, siuks aegrotus, skulds debitus, gaskohscal- < Annotalio 4. — Vocativus casus nonnisi raro in
cealus, staihts planus, smals parvus, snulrs prudens, vocalica forma et in singulari lantum occurrit: masc.
agtaitgaslalds turpe lucrum sectans, slamms mutus, baups Mc.ix, 25, fem. audaliafta Luc. i, 28; alias
'svarts niger, svers honoralus, svikns innocuus, svinps /consonantica forma puiissimuni usurpalur.
forlis, lils opporlunus, untals stultus, triggvs fidelis, <Annotatio5.— Forraa nominativiet accusativis.
unvahsirreprehenslbilis, anavairps fulurus, andvairps neutr. in ala cum forma apocopata vicissim usurpa-
pracsens, vipravairps opposilus, vairps dignus, vans tur, ex. gr. : nom. allata Mtb. v, 18,30, veihata Rom.
tieliciens, defectus, lausavaurds vaniloquus, elc, vn, 12, acc daubata Mc. vm, 17, mikilata Mc. xiv,
handuvaurhts manufactus, elc, gavaurls radicaius, 15, vairpala Luc. m, 8, juggata Mc.u, 22, svaleikata
vars sobrius, veihs sanctus, vitvs vapax, gavamms Mth. ix, 8, hauhata Luc. iv, 5, cum all Mth. vu,
impurus, unvammsimmacuiatus, invinds perversus, 19 ; Pliil. ni, 8, mifti/Mc. IV, 59,41, uiir^Cor.I, xvi,
unvils inscius, fullavits perfeclus, vutprs potior, 4, jugg Luc. v, 39, svaleikLuc. ix, 9, hauh Mc. ix, 2.
1 Ut v. g. ahtau-dogs octiduanus, fidur-dogs qua-
Proprie manum unicam habens. Interpr
driduanus. Interpr. Ut v. g. ainfalps siraplex, eic. Interpr.
* Ut v. g. arma-hairtt raiscricors. Interpr.
909 DE DECLINATIONEADJECTIVI. 970
§ 99.2. Forma radicalis -i; SVTI mitis, HRAINI purus, NIVI uovus, VILpI silvestris.
a. Masculinum.
Sing. nom. sutis hrains niujis vilpeis
acc. sutjana hrainjana niujana vilpjana
dat. sutjamma hrainjamma niujamma vilpjamma
gen. sutjis hrainjis niujis vilpeis
Plur. nom. sutjai hrainjai niujai vilpjai
acc. sutjans hraxnjans niujans vilpjans
dat. sutjaim hrainjaim niujaim vilpjaim
gen. sutjaize hrainjaize niujaize vitpjaize
b. Neutrum.
Sing. nom. tuti hrain (nivi), niujata vilpi
acc. sult hrain . (nivi), niujata vilpi
dat. sutjamma hrainjamma niujamma vilpjamma
gen. suljis hrainjis niujis (vilpeis)
Plur. nom sutja hrainja niuja vilpja
acc. tutja hrainja . niuja vilpja
dat. sutjaim hrainjaim niujaim vilpjaim
gen. tutjaize hrainjaize niujaize vilpjaixe
c. Femininum.
Siug. nom. (suti) (hraint) niuja (vilpja)
acc. sutja hrainja niuja (vilpja)
dai. sutjai hrainjai niujai vilpjai
gen. sutjaizot hrainjaizos niujaizos vilpjaizos
Plur. nom. sutjos hrainjos niujos vilpjos
acc. tuljos hrainjos niujos vilpjos
dat. sutjaim hrainjaim niujaim vilpjaim
gen. sutjaizo hrainjaizo niujaizo vilpjaizo
In hac declinatione, circa formam nominativi sing. dentibus duabus consonantibus, quarum prior liquida
ex qua accusaiivus et genitivus partim derivant, ma- est, ut fairneissenex, airzeis falsus, mitdeis inollis,
jor versalur difficultas, quippe quae non satis fre- tener, ingardeis inquilinus. Eadem terminatio eliam
quenter appareal, ut tuto de ea lex generalis feratur. probabititer adhibetur, quemadmodum in substan-
Ut ut est, sequentes sint animadversiones: tivis, ubibrevis syllaba formativa praecedit, ex. gr.:
1) Masculinura; framapeis alienus, qua de re lamen non exstat ar-
a) Pristina forma in -is fuisse videtur, ex qua tttm gumentura. Denique dubium est, utrura daupubleis
detractione, luni productione reliqui educuntur ca- vel daiipublis mortalis dicendum sit;
sus; j'am yero haecformanon jam amplius occurrit, d) Radice vocalice finita, vocaiem inter et lernii-
nisi in airknis sanctus et sutis mitis Tira. I, m, 3 nationem j immittitur, utin niujis novus Cor. I, v, 7,
(rnvis raortuus Rom. vii, 8). Equidem adesse potest ubillojis malefactus, fullatojis perfectus; *vel, cum
in airzis falsus, analaugnisabsconditus, unnutis inu- vocalis radicalis est i, hoc et t terminaliouis in'et
tilis, vailameris laudabilis, etc, sed pro ea etiam commisceniur, ut in freis liber Cor. I, vu, 21, 22.
airzeis, analaugns, unnuts, vailamersadbiberi potuit; Sicut niujis etiam undarleijis infimus spectandumest,
6) l finale deest in hrains muudus Mth. vm, 3, modo Eph. III, 8 leciio sit legilima.
eljakuns alienus Rom. xi, 24, gamainssocius Rom. e) Necnonquando syllaba radicalis brevis est simul
xi, \1,gafaurs modeslusTim. I, m, 2, andanemsac- et consonantice finita, idem j terminationi praepo-
ceptus Luc iv, 24, brukt ulilis Tim. II, iv, 11 (bleips nitur, ut in sakjislitigiosus Tim. I, m, 3 (nisi hoc sit
benignus Ltic vi, 56; Tit. i, 8), nec non et ubi vo- substanlivum), warjis quis Luc IX, 46 ; sic insuper
calis longa vel diplilhongus in radice praecedit, ut in aljis alius, grindafrapjis pusillanimis, samafrapjis
sunt: aups desertus, riurs corrumpibilis, sels bonus, unanimis, unkarjis incurius, unsibjisiniquus, gaviljis
sfceirs roanifestus, vops acceptus, vailamers lauda- volens, midjis medius.
biiis, anasiuns visibilis, analaugns absconditus, an- 2) Neutrum :
dasets abominabilis, skauns pulcher, ufaips juratus, a) QUK adjectiva in masculino t rejiciunt, hoc
bireks periclitans, anahaims doraesticus, afhaims pe- etiam in [neutro communiter expungunt, ex. gr.:
regrinus, sleipt saevus, kaurs gravis, unqept ineffa- hrain Mlh. vm, 3, analaugn Mc. IV, 22, unsel Mlb.
bilis, speds tardus, alevs olivarius, usgruds segnis, vi, 25, audaset Luc. xvi, 15, gamai» Rom. xiv, 14,
reiks rex, princeps; andanem Luc iv, 19, 6rufcTim. II, H, 21; altamen
c) I vero in ei dilatatur in alpeissenex Joan. m, 4, occurrit etiam vailameriPhil. IV,8, unde masculinum
vUpek agrestis Rom. xi, 17; quod lit etiam praece- vailameris concludi polest. Anasiunt.Skeir. II, d ex
PATROL.XVIII. 31
971 GRAMMATICA GOTHl&E LINGUjE. 972
novis Castillionaeiinvestigationibus.falsa est lectio Acc. godans godona godons
in anatiun convertenda; Dat. godam godam godom
6) Quaein masculino in eis desinunt, neutrum in i Gen. godane godane godono
formant, ut vilpi Mc. i, 6, h. 1.; Eo modo declinantur adjectiva, quorum radicalis
c) Quae tandem radicalem syllabam brevem vel lorma i- vel -u habet, addito tamen, quod j termi-
vocalice finitum habent, non nisi plena forma -jata nalioni -praeponatur,ex. .gr. : niuja, niujo, niujo;
prob.ibililer gaudent, ut niujala Mth. ix, 17. hardja, hardjo, hardjo.
3) Feinininum: Plurima adjectiva in consonantica tantum forma
a) Quae in masculino et neutro t rejiciunt, femi- occurrunt, ex. gr.: usfairina, unfairina inculpatus,
ninuni in exemplis saltem praesentibus inasculino usvenasperans, usfilmaperterritus, ushaista pauper,
convenienshabent: sels Cor. 1, xm, 4, skeirsSkeir. alaparba indigens, inops, unvila inscius, fullavila
IV, b, 6ruftsTim. I, IV,8; Skeir. IV, b. Fnrma vopi perfectus, ingardja inquilinus, usgrudja segnis, un-
Cor. 11,n, 15, ad instar subslantivorum efformata, karja incurius, svultavairpja morti proximus, mo-
unica esl et forsan librarii negligentia orla; ut ul ribundus.
est, raasculinum vopis supponendum cst, ad quod <Annolatio.—Abainaha unicus, femininumainoho
fem. vopi eodem modo referlur, atque neutrum rat- irregulariter efformatur. >
lameriad vailameris.Quoad nauisRom. vn, 8, irre- ADJECTIVORUM GRADUS INTENSIVI
gulariter constructum esse queuiadmodura eodem
ioco nimands(pro nimandei)constat; § 102. Quomodoadjectivorum efficiantiir gradus
ubi de vocabulorum formatiune quaeslio
6) Alia bujus declinalionisadjectiva terminalionem intensivi,
explanabitur (vid. § 151), eorumnunc decli-
*ja probabiliter babuerunt, quod taraen pro solis erit,
Joan. Cor. 12 ct natio nobis est tantum exponentla.
niuja xm, 54, (acc.) gavilja I, vn,
Rom. vn, 3 certum est. 1) Comparativussemper consonanlice flexus, iu
(rija masculino et neutro ad instar adjectivorumprimae
<Ai.inoiatio.—Nonnullorumvocabulorumdeclina-
in
tio indeterminatur, ul airknis Tim.I, m, 3, unairknai declinationis, feminino autem cum lerminationa
ut substanlivamanagei, etc, juxta sequens para-
Tim. II, ui, 2; unmildjaiTim. II, ui, 3, friapvamildai ei,
Kom. xu, 10. > digma declinatur:
Singularis.
§ 100. 3. Forma radicalis -u ; HARDV durus. Masc Neutr. Fem.
Occurrit lantum in nominativo sing. masc, fem Nom. managiza managizo managizei
et neulr. ct in accusativo sing. neutr,, caeterisca Acc. managizan
t sic : managizo managizeir.
sibus ex forma radicali formatis, Dat. managizin managizin managizein
Singularis. Geu. tnanagizins managizins managizeins
Masc Neutr. Fera. Pluralis.
Nora. hardus hardu, hardjata hardus Nom. managizans managixona managizeins
Acc. hardjana hardu, hcrdjala hardja Acc. managizans managizona manayizeins
Dat. hardjamma hardjamma hardjai Dat. managizam managizam managizeim
Gen. hardjis hardjis hardjaizos Gen. managizane managizane managizeino
Pluralis. Veleres comparativi ( § 151) in -uma, ut auhumm
Nom. hardjai hardja hardjot altior, aftumaultimus (hindumapostremus/,hteiduma
Acc hardjans hardja hardjot laevus,ifluma sequens, innuma intimus (spedumaul-
Dat. hardjaim hardjaim hardjaim timus), fruma prior, primus, consonanticam tantum
Gen. hardjaize hardjaize hardjaizo formam babent et femininum cum terminatione ei
Sic declinantur: aggvus arctus, aglus ditficilis, pariter efformant,sic ex. gr.: fruma, neutr. frumo,
laushandusvacuus, hnasqus delicatus, plaqus tener, fem. frumei, etc.
qairrus mansuetus, manvusparatus, lulgus stabilis. 2) Superlativus, qui terminationem -ist habet,
fUufaihusmultivarius, paursus aridus. sive vocalice, sive consonantice flecti potest et ad
normam adjectivorum primae declinationis omuino
B. CONSONANTICA DECLINATIO.
declinatur.
101. Forma radicalis -a :
Singularis. PARTICIPIORUMDECLINATIO.
Masc. Neutr. Fem. § 103. Ad adjectivaquidem habita forma referun-
Nom. goda godo godo tur participia; cum autem in declinatione quaedam
Voc goda godo godo praeseferuntparticularia, eorum bic meminissene-
Acc godan godo godon cessura est.
Dat. godin godin godon Jam vero participium duplex, activum seilicet el
Gen. godint godins godons passivum,; passivum autem duabus gaudet formis,
Pluralis. prout ad verbum prioris vel duarum posteriorum
Nom, godans godona godons eonjugationumperlinet. Participiumact., si nomina-
Voc. godans godona ^adons tivum et vocativum sing. masc, excipias,consonan-
 573 DE DECLINATIONENUMERALIS. 974
tice tantum, participium aulem pass. tam vocalice Acc. gibandant gibandona gibandeins
quam consonantice declinatumoccurrit. Animadverso Dat. gibandam gibandam gibandeim
insuper, qucd participium act. addita lerminatione Gen. gibandane gibandane gibandeino
ei, ad instar comparativorum (§ 102, 1) femininum 2. PARTICIPIUMPASSIVUM.
efforraet. U. CONJUGAT10 PRIOR.
1. PARTICIPIUM ACTIVUM. aa. Vocalica:
Singularis. Masc. Neutr. Fem.
Masc. Neutr. Fera. gibans giban gibana
Nora.gibands,gibanda gibando gibandei 66. Consonantica:
Voc. gibands gibando gibandei gibana gibano gibano
'Acc. gibandan gibando gibandein b. CONJCGATIO POSTESIOR.
Dat. gibandin gibandin gibandein aa. Vocalica :
Gen. gibandins gibandins ibandeins sokips soKip sokida
Pluralis. 66. Consonantica:
Nom.gibandans gibandona gibandeins sofctrfa sokida sokido
Voc gibandans gibandona gibandeins quae more adjectivorum oranino flectuntur.

III. DE NUMERALI.
a. CARDINALIA. 50 fimftigjus,acc. flmftigunsLuc. vn, 41 ;«,*14
Joan. viu, 57 (fimtigunsLuc. xvi, 6).
§ 104. Tres priores cardinales nuraeri prorsus sunt
60 saihstigjus, dat. saihsligumTim. I, v, 9.
declinabiles, caeteriautem ad 19 in genitivo tanlura,
vel ubi substantive usurpantur, in dalivo flectuntur. 70 sibuntehundLuc. x, 17, acc. sibunlehundLuc
E decadibus 20 ad 60 omnes suos casus habent, re- x, 1.
80 ahtaulehund.
liquae vero indeclinabiles remanent, hecatontadibus
et chiliadibusiterura fleclendis. 90 niuntehundEsdr. n, 16, acc. niunlehundLuc
Masc. Neutr. Fem. xv, 4, gen. niuntehundisLuc. xv, 7.
1 ains ain, ainata aina 100 taihuntaihund (taihuntehund).
ut adjeciiva regulariter dectinatur, unde etiam in 200 tvahunda, dat. tvaimhnndamJoan. vi, 7.
300 prijahurida.
plurali occurrit significans unicus Luc. vi, 4.
Masc Neutr. Fem. 500 fimfhunda, dat. fimfhundam(fifhundant) Cof,
2 Nom.tvat tva tvos 1, xv, 6.
Acc. tvans tva tvos 900 niumhunda.
Dat. tvaim tvaim tvaim 1600 putundi, femininumest et semel (Esdr. n, 15'
Gen. tvaddje neutrum.
(tvaddje) (tvaddjo)
3 Nom.(preis) (preis, prijos) 2000 ftiospusundjos Mc v, 13 et tva pusundja Esdr.
prija
Acc prins prija prins Luc. ix, 33. II, 15.
Dat. brim 3000 'g' pusundjos Esdr. n, 35
prim
Gen. prije 4000 fidvor pusundjos Mc. vm, 9, dat. fidvor pu-
pri'\e (Pr'j°)
4 Nora. acc. fidvor, dat. fidvorim Mc. u, 3. sundjom Mc. vm, 20.
5 fimf. 5000 fimf pusundjos Luc. ix, 14; Joan. vi, 10,acc,
6 saihs. fimfpusundjos Skeir. VU, b, dat. fimf pu.
7 si'6un. sundjom Mc. vm, 19.
8 ahtau. 10000 taihun pusundjos, dat. taihun pusundjom Luc,
9 Nom. acc. mun, gen. niune «JUC.XV,7. xiv, 31.
10 taihun. 20000 tvaitigjuspusundjo Luc. xiv, 51.
11 Nom. acc ainlif, dat. ainlibimCor. I, xv, 5. <Annotatio.—Probinonumerodaturinsuperdeter-
12 Nom. acc. tvalif, tvulib, dat. tvalibimMc. iv, minatum 6ai ulerque, ambo, cujus sequentes occur.
runt forraae: Masc nom. 6ai Luc. vi, 39; Eph. n, 14,
10; xi, 11, gen. t«a/i6eMc. v, 42; Luc
acc bans Eph. n, 16, dat. 6aim Luc. vn, 42; neutr.
vni, 42; Joan. vi, 71.
13 (prijataihun). nom. 6a Luc. i, 6* 7, acc. 6a Luc. v, 7. Ejus aequi-
14 fidvortaihun. valens bajops reperitur tantum in nom. Luc v, 38;
15 Nom. acc. fimftaihun,dat. fimftaihunitnJoan. Eph.ii,18,dat.6a/o/>umMih.ix,17; Skeir. II, d;III,a.>
xi, 18. b. ORDINALIA.
20 tvaitigjus, dat. tvaimtigumLuc. xiv, 31. § 105. Ordinales numeri consonantice declinantur,
30 (preistigjus), acc. prmstiguns Mth. xxvn, 3, exceplo secundo anpar, neutr. anpar, fem. anpara.
gen. prijetigive Luc m, 25. E caeteris occurrunt tantum : primus fruma, neutr.
40 fidvortigjus,acc. fidvortigunsMc. i, 15; Luc. frumo, fem. frumei (vid. § 102, 2), cujus venit etiara
iv. 2; Cor. II, xi, 24. superlativus trumists, sive vocalice, sive eonsoiuuuiice
573 GRAMMATICA GOTHl&E LINGU^: 976
ad instar aliorum superlativorum declinatus; lertius d. MULTIPLICATIVA.
pridja, sexlus saihsta, octavus ahtuda, nonus niunda, Mulliplicativaamfalps siraplex, fidurfalps qiiatru-
decimus taihunda, quintus decimus fimftataihvnda. plex, eic, aliornmadjectivoruraail instar flectuiilur;
Quartus aulem fidurta, quinlus fimfta, septimus si- de eorum formatione vid. § 168.
bunda, etc, probabiliter esset. e. ITERATIVA.
C. DISTRIBUTIVA. De expressis iterativis ainamma semel, tvaim sin-
Tveihnai binus, vocalice declinatur. De caeteris pam bis, etc,vid. SYntaxim.
distributivis deesl argumentum.

IV. DE PRONOMINE.
A. PRONOMINA PERSONALIA. Dat. tmma imma izai
§ 106. Pronoraina personalia nullius sunt generis, Gen. is i* izos
excepta tertia persona, cui cum rcflexivosine genere Pluralis.
eiiani aliud cum genere conceditur. Nec non et pro Nom ett ija {ijos)
personali pronomine praetersingulareuv et pluralem Acc tns (ijd) ijos
numerum dalur dualis, qui in substantivis et adje- Dat. tm tm tm
ctivis exsolevil. Gen. ue (ize) izo
aa. PRONOMEN SINE GENERE. B. POSSESSIVA.
§ 107. Suam formam possessiva a genitivo per-
Singularis. sonalium pronominum mutuantur (§ 152), et siciil
1 persona. 2 persona. reflexivura.
— adjectiva, licet vocalice tantum, declinantur.
Nom. ifc pu
Voc. — — 1. PERSONA.
pu
Acc tnifc puk sik Singularis.
sis Masc Neutr. Fem.
Dat. mts pus
seina Siig. nom. meins mein, meinata meina
Gen. meina peina voc. meins mein meina
Dualis.
— acc. meinana mein, meiuata meina
Nom. vit (jut) dat. meinamma meinamma
— meinai
Acc. ugfcis igqis
Dat." ugkit — gen. metnts meinis meinaizos
igqit Plur. »om. meinai
— meina meinos
Gen. ugkardi igqara voc. tneiuni meina meinos
Pluralis.
— acc. meinans meina meinos
Nom vets jus
— — dat. meinaim meinaim meinaim
Voc. jus
uvis — pen. meinaize meinaize meinaito
Acc. tms, unsis
— Dualis.
I>at. unsis, uns izvis
Gen. unsara izvara - Nusquamoccurrit: ugkar, ugkar, ugkara sonaret.
< Annolat.o 1. — Loco ugkis occurnt etiam forma Pluralis.
Sing. nom. unsar unsar unsara
apocopata ugkEpb. vi, 22, nisi, quod est probabilis- voc. unsar uttsar unsara
tst
simum, propter sequens simililudine deceptus, Ii- acc. unsarana unsar unsara
brarius is illud omiserit. dat. unsaramma unsaramma unsarai
<Annotatio2.—Quod loco ugkis,igqis etiam uggkis, gen. unsaris unsaris unsaraizot
iggqis scriplum sit, vid. § 40, 5; de leclioneautem Plur. nom. unsarai unsara unsaros
inqis Luc xix, 51, vid. eliam ibid. annot voc. unsarai unsara unsaros
< Annotatio3.— Formaercflexivin»n ad singula- acc. unsarans unsara unsaros
rem tanlum, sed etiam ad dualem et piuralera nume- unsaraim
dat. unsaraim unsaraim
rum inserviunt.
< Annotalio4.— Diversaeformaeuns et unsis in eo gen. unsaraize unsaraize unsaraizo
inler se discrepare videntur, quod unsis primitiva 2. PERSONA.
forma sit pro duplici casu inserviens, deinde in uns Singularis.
Masc. Neutr. Fem.
delracta, et potissimum sub ea specie in accusativo
Sing. nom. peins pein, peinata peina
usurpata, sive quia hic casus etiam in subslantivis et acc peinana pein,peinala petna
adjectivis dalivo brevior est, sive pro alia ralione. > dat. peinamma peinamma peinai
bb. PRONOMEN CCMGENEUE. gen. /ietnis peinis peinaizos
Singularis. Plur. nom. peinai peina peinot
'
Masc Neutr. Fem. acc peinans peina peinos
Nom. w is ita id si ea dat. peinaim peinaim pelnaim
Acc. tna ita} tja gen. peinaze peinaize peinaizo
 »77 DE DECLINATIONEPRONOMJNIS. 97»
Dualis. Pluralis.
Sing. nom. igqar igqar igqara Nom. path poh pozuh
Occurrit lanlum in dalivo sing. fem. igqarai Mtb. Acc. panzuh poh pozuh
ix, 29. Dat. paimuh paimuh . paimuh
Pluralis. Gen. pizeh
Sing. nom. ixvar izvar izvara pizeh 'pizoh
acc. izvarand izvar izvara y. jains ille.
Ut aiijectivum, licet in vocalica tantum declina-
dat.' izvaramma izvaramma izvarai
lione, regulariter flectitur.
gen. izvaris izvaris izvaraizos
5. his is.
Plur. nom. izvarai izvara izvaros
acc. izvarans Hoc pronomen ad demonstrandum tempus lan-
izvara izvaros
dat. tzuaraim ' izvaraim tumraodo usurpatur in sing. acc. masc. (hina) el
izvaraim
neutr. (hita) et dat. masc (himma),
gen. izvaraize izvaraize izvaraizo
t. sama idem.
3. PERSONA.
Sing. nom. deest. ?. silba ipse.
acc. seinana sein, seinala seina Utrumque pronomen adjectivorum ad inslar con«
dat. seinamma seinamma seinai sonantice declinatur.
gen. teinis seinis seinaizos D. RELATIVUM.
Plur. nom. deest. § 109.ReIativum ex particnlis tzei et et efformatur,
acc seinans seina semos quarum prior post substantiva vel demonstrativa ab-
dat. seinaim seinaim seinaim solute ponilnr, poslerior vero tanquam enclitica atl
gen. seinaize seinaize seinaizo pronomina personalia (tfcet Cor. I, xv, 9; II, x, 1;
< Annotatio 1. — Loco nominativi pronominis pos- Tim. I, i, 15; Jiuei Rom. xiv, 4; puzei Mc. i, H ;
lessivi 3 pers. genitivus pronominis personaiis usur- Luc. ni, 22; j5ufcetMc. i, 11 marg., juzei Luc. xvi,
patur, vid. Syntaxira. 15; Cor. II, vm, 10; Gal. v, 4; Epb. n, 13, 17;
< Annotatio 2. — Ab unsar, ixvar (et probabililer Tbess. I, n, 13, izvizeiGal. m, 1) et ad demonsira.
eliam ab ugkar, igqar) plena forma neutri (unsarata, livum appenditur; porro relativum sequcnli moda
elc). nusquam reperitur. > declines:
C. DEMONSTRATIVA. Singularis.
§ H)8. Demonstralivasunt sa b,sahhic, jainsille, Masc. Neutr. Fem.
li* Xs,sama.idem, «76a ipse. Nom. saei patei soei, sei
u. sa b. Acc. panei patei poei
Dat. pammei pammei pizaiei
Singularis.
Masc. Neutr. Fem. Gen. pizei pixei pizozei
Nom. sa Plnralis.
pata sa
Acc. pana Nom. paiei poei pozei
pata po
Dat. • pamma Acc. panzei poei poxti
pamma pizai
Gen. pis pis
Dat. paimei ' paimei paimci
pixos Gen. pizeei
Pluralis. pizeei pizoei
Nom. pait t Annotatio.—Pro nominativo sing. fem. forma sei
po pos
Acc.. pans po pos communior occurril, lcgitur tamen soei apud Luc,
Dat. paim paitn paim vin, 45; Joan. xi, 2; Cor. I, vn, 13; Tira. I, v, 5. i
Gen. pize pize pizo E. INTERROGATIVA.
< Annolatio 1. —Neutrum pata anie ist vocalem § 110. «. mas quis?
finalemcommuniter rejicit: pal-ist Mc. vn, 2; Joan. Singularis.
n, 29; Rom. vn, 18; IX, 8, 9; x, 6, 8 ; Cor. I, ix, Masc. Neutr. Fera.
3; Philem. 12. Nora. was wa uio
< Annotatio 2. — Hujtis pronominis dalur insuper Acc. wana wa wo
forma instrumentalis pe, quae tantummodo ante Dat. , wamma wamma wizai
comparativum (Skeir. IV, d) et tanquam pars parli- Gen. wis wis (wizos)
cularum dupe et bipe occurrit. > Pluralis.
0. sah hic. Nom. (wat) (wo) (wos)
tloc pronomen ex praecedenti, addilo uh enclitico, Acc. (wans) (wo) (wos)
derivat, sequentique modo declinatur : Dat. (waim), (waim) (waim)
Singularis. Gen. (wize) (wize) (wizo)
Masc Neutr. Fem. < Annotatio 1.—Hujuspronominis adest forma in-
Nom. sah paluh soh strumentalis ive apud Mth. v, 47: vi, 25, 31; Mc. iv,
Acc. panun patuh poh 50; ix, 50; Luc. vn, 51, etc.
Dat. pammuh pammuli pizaih « Annotatio 2.—Formae plurales equidera non oc«
Gen. pizuh pizuh pizozuh currunt, sed ex indelinito wasuh partim suppleri po$>
979 GRAMMATICAGOTHIC^ LINGUJE. 9£0
sunt; accusativus fem. waitot Thess. I, iv, 2 in war- t. wasuh quilibet, qufcumque.
jot pariter est emendandus. » Singularis.
p. waparvtterl Masc. Neutr. Fero.
Occurrit tantum in nominativo sing- masc. et neutr. Nom. wasuh wah woh
ct sicut unsar decHnandura esset, uti ex compositis Acc. wanoh wah woh
waparuh, ainwaparuh concluditur.' Dat. wammeh wammeh (wizaih)
y. warjis quisnam? Gen. wizuh wizuh (wizozuh)
Warjis, neutr. warjata, fem. warja (Mc xn, 28) In plurali numero reperitur tanlum accusativus
ad normam niujis (§ 99) omnino flectitur, ex. gr.: masc wanzuh Mc. vi, 7 ; Luc. x, 1.
masc. sing. acc. warjana Joan. XIII,22, dat. war- Eodem modo declinatur significalione acquivalens
~ammaMc xil, 23, gen. warjis Luc. xx, 33; plur. piswazuh.
nom. warjai Joan. vi, 64, acc. warjans Joan. XIII, £. waparuh utervis.
18 ; neutr. sing. gen. warjis Joan. x, 32. Occurrit tantum in dativo sing. masc. waparammeh
Skeir. V, d.
F. INDEFINITA.
Eodem modo flectitur ainwaparuh eamdem habens
§ 111. K. sums quidam.
Regulariter fiectilur : neutr. sum, sumata, fem. significationem.
*). warjizuh quisque.
luma, etc.
(3. ainshun ullus, aliquis. Sitigularis.
Singularis. Masc. Neutr. Fem.
Masc. Neutr. Fem. Nom. warjizuh warjatoh ivarjoh
Nom. ainshun ainhun ainohun Acc. warjanoh warjatoh warjoh
Acc. ainnohun ainhun ainohun Dat. warjammeh warjammeh (warjaih)
Dat. ainummehun atnummehun ainaihun Gen. warjizuh warjizuh (warjaizozuh)
Gen. ainisht&t ainishun (ainaizoshun) Pluralis.
Pluralis. Deest.
Deest. Sic declinatur ainwarjizuh unusquisque.
y. washun quispiam. G. CORRELATIVA.
Non occurrit nisi in nominativo sing. masc § 112. Correlativa sunt witeiksqualis, svaleikstalis,
S. alls omnis, tolus. welauds quam, quantum, svalauds taro, tantinn, quat
Ut adjectivum regulariter flectitur. sicut adjectiva regulariter flectunlur.

B.
DE CONJUGATIONE.
(Vid. Grafe de forti et debili conjugatione in Pe- Tempora vero tantura sunt duo : praesens nempe el
tropolitano (SL-Petersbourg) Bulletin scientifique, praeteritum. Utrum in bairaip Gal. v, 10, svignjaip
1837, n" 15.) Col. 111,15 et tiuhaip Thess. I, iv, 14 peculiaris con-
§ 113. In conjugatione persona, numerus, modus, junctivi recentior forma lateat, dubiun* est, de qua
tempus et geuus sunt examinanda. vid. § 182, annot. 7 et § 186, annot. i.
Persona et numerus triplex; nam praeter singula- Genus tandem verborum triplex est : activum,
rem et pluralem verbo est insuper dualis, cui tamen passivum et medium,ueque passivum est completum,
tertia persona non subjicitur (vid. § 187, 2). Perso- neque medium occurrens nisi in nonnullis frag-
narum terminationes in praesenti sequentes primitus mentis.
fuisse videntur : Sing. 1 a, 2 is, 3 ip; Dual. 1 os, 2 § 114. Discrepante significatione, discrepat for-
ats; Plur. 1 am, 2 ip, 3 and. mandi ratio; porro tres dantur conjugationes : fortis
Eae adhuc in priori(primitiva) conjugationeoccur- scilicet, debilis et mixta, ex. gr. : vakan, vakjan,
runt, varias mutationes ex praecedenti radicis vocali vaknan — ganahan, ganohjan, ganohnan— pairsan,
in posteriori passae (§ 127). Praeteritum per ab- paursjan, paursnan. lam vero forma radicalis primae
sonantiara vel duplicationem primitus formatura, seu fortis conjugationis per consonantem , secundae
nullam habet personalem terminationem in 1 ei 3 vero seu debilis conjugationis per vocalem, lertiai
personis sing.; in 2 vero sing. t, in dual. 1 u, 2 uts, in tandem seu mixtae per Htteram nad forraativara per-
plur. tandem 1 um, 2 up, 3 un afflguntur. Jam vero tinentera desinunt.
supra (§ 32,4 a) monuimus, quod t 2 et 3 persona- Primaeconjugationis verba intransitivam signiflca-
rum sing. et 2 personaeplur. ex a fuerit debilitatum. tionem plerumquehabent, in secundamvero transeun-
Modusin verbo triplex : indicativus scilicet, con- tia fiiinttransitiva.ex.gr.: sitan sedere, satjanponere,
junctivus (subjunctivus) et imperativus ; quibus adji- tigan jacere, tagjan jacere, «tnrfanvolvi, vandjan vol-
cias ut forraas nominales infinitivum et participium, vere, vertere, sigqan,(siggqan)mergi,sagiyanjmergere,
lioc ultimo pro sua forma et significatione inter adje- brinnan uri, branjan urere, nisan sanari, nasjan sa-
ctiva remittendo (§ 103) nare, hneivandeclinare;hnaivjanhumiliare, reisansur
 981 DE CONJUGATIONE. 982
gere, raisjan excitare, driusancadere, drausjanjacere. Dual. 1 -os -u -dedu
Urrinnan exire, urranjan oriri facere. In tertia vero S -tt -utt -deduts
conjugationetransitivaevel activaeprimaeet secundaa Piur. 1 -m -um -dedum
conjugationumsignificalionesevadunt neutrae passi- 2 -p -up -dedup
vitatemquesapiunt, ex. gr. : bindan ligare, bundnan 3 -nrf -un -dedun
ligari, giutan fundere, gutnan fluere, dishniupandis- b. Conjunciivus.
rumpere, dishnaupnan disrumpi, pairsan siccare, Sing. 1 -au (o) -jau -dedjau
2 -s • -ets -dedeis
paursnan arere, fraliusan perdere, fralusnan perire,
lukan claudere, luknan recludi, disskreilanscindere, 3 -ai (o) -t -dedi
disskritnan scindi, gatairan destruere, gataurnan Dual. 1 -va (-etto) (-dedeiva)
deslrui, skaidan separare, skaidnanseparari, aukan 2 -ts -eits (-dedeits)
augere, auknan crescere, btindjan caecare, blindnan Plur. 1 -ma -eima -dedeima
caecari, gabigjan locupletare, gabignan iocupletem 2 -p -eip dedeip
esse, daupjan occidere, daupnan mori, drobjan lur- 3 -na -eina dedeina
bare, drobnan terrere, fraqistjan perdere, fraqistnan c. Imperaiivus.
fortis debilis
perdi, gaqiujanviviflcare,gaqiunanviviflcari, gahaft
~unligare, gahaftnan ligari, adhaerere,hailjan sanare, Sing. 2 — -ai, -o, -ei
hailnan sanari, «far/ia/)'aifextollere,ufarhafnan ex- Dual. 2 -ts -ts
Plur. I -m -m
tolli, superbire, plahsjan terrere, plahsnan turbari,
2 -p -p
mikiljan magnificare, mikilnan gloriari, afdaupjan d. Inflnitivus.
terrere, afslaupnan terreri, svinpjan corroborare, n
svinpnan corroborari, gagavairpjan reconciliare, ga- e. Participium,
gavairpnan reconciliari, veihan sancliflcare, veihnan Act. -nds
sanctificari, futljan replere, fullnan repleri. forte debile
§ 115. Tres conjugationes in formando praeterilo Pass. -ans -ps
praesertimdiscrepant, quippe cum boc in prima per t Annotatio 1.—Demutationibus,quas plurimoruir,
absonantiam et duplicationem, in secunda et terlia ibrtium verborum radix ante 2 personae sing. ind.
per propriam terminalionem ad radicem verbi af- praes. terrainationempatiuntur, vid. § 52, 4, a.
fixam et ex forti verbo absolute existenti adhuc <Annoiatio2.—Deest quandoque,sed lantummodc
dignoscendam (§ 127) efficiatur. Secunda vero et ,ibrarii negligentia, rf participiiact., ex. gr.; unagant
tertia conjugationes in eo inter se discriminantur, Cor. I, xvi, 10 (cod. A), ogansGal. n, 12 (cod. B),
quod praesensin secunda debiliter, id est per voca- galeipans Tim. I, i, 3 (cod. B), vid. ad h. 1., and-
lem lerminatione praepositam,in tertia vero, forti-. hafjans Mc. xii, 24 vid. ad h. 1.
(er, ut in prima, id est, per terrainalionem radici < Annotatio 3. — Formarum dualis non nisi raro
verbi consonanticefinitae immediate praefixam, for- occurrentium plures ex analogia tantum magis mi-
melur.Nec non in imperalivo eadem adestdiscrepan- nusve tuto deducuntur. Hoc tamen animadvertes •
tia, cum in prima et tertia conjugationibusconso- < a) Quod persona praes.ind. insequentibusexem-
nantice, in secunda vero vocalicedesinat. plis reperiaiur, nempe : a) e verbis fortibus galeipot
Ex gravi influxu, quemin totam gothicarnlinguamj Joan. xiv, 23, bidjos Mc. x, 37; §) e verbis debilibus
absonantiaexercet,hoc concludendumest,quod con- laujos Joan. xiv, 23 habos Cor. I, ix, 6;
jugatio absonans, id est, prima, antiquissima sit et <6) Quod1 personapraes.conj. non nisi performam
longe priraitiva. Cum absonantia etiam geminatio a fortem silaivaMc x,37 innotescat; hinc, conjunctivis
prlmaevistemporibusviguisse videtur, quaevero, ubi utriusque conjugationis aliunde collatis, concludero
absonanliaad discriminanda tempora suffecit, exso-; est hanc in debili forma ut sokjaiva,habaiva, spillova
lere potuit, atque non nisi exceptione, in lingua, uti exstitisse;
ntinc apparet, cum absonantiasimul usurpari. Serius < c) Quod 1 personapraet.inf. equidemnonoccur-
autem, permittenle sermonis indole, partiraex nomi- rat, sed 1 persona praes. ind. quibusdam anomalis
nalibus radicibus, partim, auxiliante absonantia, ex verbis, quorum praesens formam praeleriti fortis
.verbis primaeconjugationis,secunda el tertia primam prae se fert (§ 134), ex. gr.: siju Joan. x, 30; i~~,
originem habuerunt. 22, magu, Mc. x, 30; hinc tuto verba fortia affirraari
§ 116. Sequitur tabula generalis formas conjuga-' possunt qepu, bundu, galipu, etc, et verba debilia
tionis sub uno intuituexhibens. sokidedu,habaidedu,spillodedu;
I. ACTIVUM. < rf) Quod 1 persona pract.conj'.etiam nusquam od
a. Indicativus. currat; ad analogiam vero praesentis conj., in quo
Praesens. Praeteritum cum 2 persona in -aitt, 1 pers. in -aiva desini.t, hic
forte. debile. eliam cum 2 persona in -eils, 1 pers. in eivafinivissa
Sing. 1 -a (o) — -rfa probabile est;
2 -s -t -des < e) Quod2 personapraes. ind. est a) in verbis for
3 -p — -da tibus : biyitatsMc.xi 2; Luc. xix, 30, drigkatt Mc,I,
983 GRAMMATICA GOTHICE LINGU^E. 984
39, andbmdatsLuc. xix, 33, bidjals Mc. x, 38; (3)in < Annolatio 4.—Forma 1 personaeplur. imper. ex
verbis debilibus : taujals Mc. xi, 3, 5, galaubjatsMlh. sequentibus exemplis confirmatur: a) verborum for-
ix, 28; tium : drigkamCor. I, xv, 32, usvairpamRom. xni,
< f) Quod 2 persona praes. conj. nonnisi ex forma 12, usqimam Mc xu, 7, usieipam Mc. iv, 55, ga-
forti qipaits Mc.xi, 3; xiv, 14 ; Luc. xix, 31 concludi leipam Luc. viu, 22, aftaham Luc xx, 14, gaggam
potest, sed ex collaiis conjunctivispraes.fortisdebilis- Mc i, 38; xiv, 42; Joan. xi, 16; xiv, 31, visamLuc.
que conjugationumlegilimeasseritur, hoc habaits,sok- xv, 23 ; 6) verborumdebilium: vautkjam Gal. vi, 10,
\aits, spillols etiam exstitisse.Animadvertes practerea coll. Mc. 9, 5, hrainjam Cor. II, vn, 1, gavatjam
t g) 2 personam imper. a) verborum forlium : Rom. XIII,12, dulpjam Cor. 1,v, 8, matjamxv, 52.i
galeihats Luc vn, 22, saiwatsMath. ix , 30 , gaggats II. PASSIVUM.
Mc xi, 2; xiv, 15;Liic. xix,30; binc pro atliuhitsMc.
xi, 2 attiuhatsvel attiuhaits legendumesl;|3) verborum Indicativus. Conjunclivus
autem debiliumsolum exemplumhirjats Mc i, 17 in- Sing. 1 -d -(ai)dau
venilur; 2 -za -(ai)zau
< A) 2 personam praet. ind. «) verborum fortium : 3 -da -(at)rfou
Luc vu, 22, coll. vitutset Mc. 38; Plur. 1 -nda -(at)ndan
gasewuls maguts x,
2 -nda -(ai)nrfau
/3) verborum debilium : gahausidedutsLuc vu, 22.
< i) 2 persona praet. corij. non equidem reperilur, 3 -nda -(ai)ndau
sed ex forma vileitsconcludendaest. De conjugatione III. MEDIUM.
tertia desunt argumenia; haec tamen regula statui Indicalivus. Conjunctivus.
potest quod in praesenli fortiter, in praeterito.autem Sing. 3 -rfa -(a)dau
debiliter flectatur. Plur. 3 -nda -\a)ndau

I. ACTIVUM.
CONJUGATIO PRIMA. stelun) a stilan, etc, primitus exstitisse debuil.
a. ABSONANS (ABSQUEDUPLICATIONE). < Annotalio2.—Quodautera in his omnibus abso
§ 117. Ex diversis absonantiae speciebus sequen- nantiaeclassibust et u ante r, hetw in ai et au rum
tes danlur primaeconjugationissubdivisiones: panlur, vid. § 32, 5.
",Praes. Praet. sing. Praet. plur. Part. pass. § 118. 1. Rinhan fluere (currere).
a u u Indicativus.
'1. i Prsesens. Praeteriium.
2. i « e u
Sing. 1 rinna ranu
3. t a e l 2 rinnis rannt
4. ei ai i t 3 rinnip rann
5. iu itu u u Dual. 1 rinnos runnu
6. o o o a 2 rinnals runnutt
<Annotalio 1.— Intribusprioribusclassibusdomi- Plur. 1 rinnam runnum
nans radic. vocalis est a, in quarta, t, in quinta u. 2 rtnniji runnup
Porro tres priores in eo discriminantiir, quod in ver- S rinnand runnun
bis primao classis duae consonantes, quarum prior Conjunctivus.
liquida vel s est, in verbis secundaesimplex liquida, Sing. 1 rinnau runnjau
jn verbis tandemjtertiaemuta, sibilans vel semi-voca- 2 rinnais runneis
lis radicalem vocalem sequatur. Caeterum secunda 3 rtnnat runni
tcrtiaque classis irregulares formae videntur esse Dual. 1 rinnaiva runneiva
primae, quaeut primitiva consideranda est, nam : 1) 2 rinnails runneits
in his classibus, quarum radic. vocalisest t et u, vo- Plur. 1 rinnaima runneima
calis participii pass. vocali praeteriti plur. respon- 2 rinnaip runneip
det; ergo idem est spectandum de radic. vocali a; ....... 3 rinnaina runneina
2) prima classis verborum est, in quibus duse con- ,...., Imperativus.
sonantes radic. vocalem sequuntnr, hic ergo qiiac- Sing. 2 rinn
libet mutatio, sive debilitatione sive productione, Dual. 2 rinnals
vocalis legibus absonanticis requisitaequam minime Plur. 1 rinnam
saltem possibilis erat; 3) plura simulet antiquissima 2 rinnip
verba, quae in praesenti fortem praeteriti formam Parlicipium.
habent, ex qua iterum debile praeteritum efliciunt Act. rinnands Pass. runnans
(§ 133,2), prima absonantioeclasse regunlur, ii- Sic conjugantur : brinnan urere, duginnan inci
cet simplicemtantum consonaniem post radic. vo- pere, aflinnan cessare, spinnan nere, vinnan paii,
calem sumant, ex. gr. : skal, skulun a SKILAN, svimmannatarc, bindan ligare, slindan sorbere, vin*
tnan, mununa MINAN. A pari ergo stal, stulun (loco dan volvere, hinpan capcre, finpan experiri, pinsan
985 DE CONJUGATIONEACTIVI. 9^6
trabere, siigganpungere, bliggvanpercutere, siggvan Imperativus.
canere, sigqan mergi, stigqan coramitlere (bellum), Sing. 2 lig
drigkan bibere, trimpan ire, ruere, gildan valere, Dual. 2 ligals
sviltan mori, hilpan adjuvare, filhan abscondere, Plur. 1 ligam
priskan triturare, trisgan inscrere, bairgan praeser- 2 ligip
vare, gairdan cingere, vairpan fieri, pairsan siccare, Participium.
tvairbandesidfirare,wairbanambulare, vairpanjacere. Act. ligands Pass. ligant
§ 119. 2. Niman capere. Sic conjuganlur vtgan agitare, giban dare, vidan
Indicalivus. ligare, qipan dicere, nipan juvare, bigilan invenire,
Praesens. Praeteritum. itan 'comedere, mitan metiri, silan sedcre, (fitan?
Sing. 1 nima nam
gignere), lisan colligere, ganisan sanari, visanrenia-
2 utmts naml
nere, rfiuanemori, snivan properare, saiwan videre;
. 3 nimip nam .
etiam forlasse rifcan colligere, stikan ligere, wtfcan
Dual. 1 nimos nemu
persequi (vid. supra § 119).
2 nima(s nemtits <Annotatio 1. — Ex composito fraitan absumcre,
Plur. 1 . ntmatn nemum occurrit praeleritumsing. frel Luc. xv, 30 loco fraat,
2 nimip nemup coll.§ 25, 4.
3 nimand nemun < Annotalio 2.— Erfinan, snivan praeierilumdau,
Conjtinctivus. snau efformatur, de quo vid. § 35,3.
Sing. 1 nimau nemjau «Annolalio3.—Fraihan, frah, frehun, fraihans in-
2 nimais nemeis
terrogare, praesens imperativnm et infinitivumjuxta
3 nimai • nemi tertiam conjugationemformat, ex. gr. : Ind. fraihna,
Dual. 1 nivnaiva nemeiva
fraihnis, fraihnip, etc, imp. fraihn, inf. fraihnan.
2 nimails nemeils «Annotalio4.—Bidjan orare,pracsensformat equi-
Plur. 1 nimaima nemeima» dem juxta secundam cnnjugationem, reperitur tamcn
2 nimaip nemeip .
bidaRom. ix, 3, bidan Cor. I, vn, 5. i
3 nimaina nemeina
§ 121. 4. Steigan ascendcrc.
Imperativus. Indicativus.
, Sing. 2 nim
Dual. 2 nimats Praesens. Praeteritum.
Sing. 1 steiga staig
Plur. 1 ntmant
2 nimip 2 steigis slaigt
3 steigip staig
Participium. Dual. 1 steigos
Act. nimands Pass. numans stigu
Sic conj'iigantur: qimanvenire, gatimanconvenirc, 2 steigals stiguls
ttilan furari, bairan ferre, gatairan destruere, et per Plur. 1 sleigam siigum
exceptionem eliam brikan rumpere. Incerlum est ta- 2 steigip sliqup
n»en, utrum juxla hanc analogiam rikan colligere, 3 sleigand . stigun
ttikan figere, vrifcanpersequi, ad secundam, vel, ut Conjunctivus.
regula exigeret, ad tertiam formam pertineant Sing. 1 steigau sligjau
§ 120. 3. Ligan j'acere. 2 steigais sligeis
Indicativus. 3 steigai stigi
Prsesens. Praeteritum. Dual. 1 steigaiva sligeiva
Sing. 1 liga lag 2 steigaits stigeits
2 ligis lagl Plur. 1 steigaima sligeima
3 ligip lag 2 steigaip sligeip
Dual. 1 ligos legu 3 steigaina sligeina
2 ligatt leguts Imperativus.
Plur. 1 ligam legum Sing. 2 sleig
2 ligip legup Dual. 2 steigatt
3 ligand tegun Plur. 1 steigam
Conjunctivus. 2 sleigip *
Sing. 1 ligau. legjau Participium.
2 ligais tegeis Acl. steigands Pass. stigans
3 ligai • Sic conjugantur : deiganformare, veiganpugnare,
legi
Dual. 1 ligaiva legeiva />et'«anproficere, preihan angustare, gateihanpraedi-
2 ligaits legeils care, 6eirfanexspectare, leipan ire, sneipan metere,
Plur. 1 ligaima legeima beitan mordere, skreitan, scindere, smeitan ungcre,
2 ligaip legeip «etlanvidere, urreisan surgere, leisandiscere, dreiban
3 ligaina iegeina pellere. sveibancessare; greipan prehenderc, »eioa>/
987 GRAMMATICA GOTHICJELINGU-E. 988
coronare, hneivan declinare, speitian spuere, ieiwan Imperativus.
niutuari, fcetangerminare, skeinan splendere. Sing. 2 slah
Dual. 2 slahats
§ 122. 5. Driusan cadere. Plur* 1 slaham
Indicativus.
2 slahip
Praesens. Praeteritum.
1 driusa draus Participium.
Sing. Act. slahands Pass. slahans
2 driusit drausl
3 driusip draus Sic conjugantur : pvahan lavare, usanan mori,
Dual. 1 driusos rfrusu svaran jurare, faran ire, transire, alan nutrire, ma-
2 driusats drusuls lan molere, agan pavescere, dragan trabere, safcari
Plur. 1 driusam drusum certare, vakan vigilare, graban fodere, da6an con-
2 driusip drusup venire, draban caedere, skaban tondere, hlapan
3 driusand drusun onerare.
Conjunctivus. <Annotatio 1.— Huc pertinet etiam slandan,praet.
Sing. 1 driusau drusjau stop, quod post a syllabie radicalis n ubique inducit,
2 driusais druseis ex. gr. : praes. standa, imp. stand.
3 driusai drusi <Annotatio2.— Plurima hujus conjugationisverba
Dual. 1 driusaiva druseiva in praesenti el modis ad hoc pertinentibus debiliter
2 driusaits druseits flecluntur, scilicet : hlahjan ridere, skapjati creare,
Plur. 1 driusaima druseima hafjan tollere, skapjan nocere, frapjan intelligere,
2 driusaip druseip rapjan numerare, vahsjan proficere; sic ex. gr. :
5 driusaina druseina praes. hlahja, imperat. hlahei, part. act. htahjandt.t
lmperativus. b. REDUPLIGANS.
Sing. 2 drius
Dual. 2 driusals § 124. Reduplicatio in eo consistit', quod ini-
Plur. 1 driusam tialis consonans ante ai radici verbi praepositage-
2 driusip minetur, ex. gr. : hahan, praet. haihah; saltan,
Parlicipium. praet. saisalt; si autem vocalis initialis est, at tan-
Act. driusands Pass. drusans tummodo prxposito reduplicationi satisfit, ex. gr. :
Sic conj'ugantur : kiusan probare, fraliusan per- aukan, praet. aiauk; si duaevel plures sunt consonan-
tantum geminatur, ex. gr.: fraisan, praet.
dere, biugan flectere, driugan militare, tiugan men- tes, prima
tiri, siukan aegrotare,pliuhan fugere, tiuhan trahere, faifrais, exceptis tamen consonanlium ligaturis sfc,
6iurfan indicare, liudan proficcre, giutan fundere, st, (sp), ex. gr. : skaidan, praet. skaiskaid.Jam vero
in
uspriutan gravare, niutan frui, skiuban mitlere, rcduplicantia verba duas classes dividunlur, prout
dishniupan disrumpere, sliupan irrepere, hiufan plo- cum vel sine absonantia formentur.. Ad posteriorem
rare, kriustan stridere. ea tantum pertinent, quae vel e pro radic. vocali, vel
<Annotatio.—Lukanclaudere, in praesenlihabel u ai hujus vicem gerens (§32, 3) habent. Hinc se<
loco iu; ita verisimiliter dicendum de vulanfervere.i quens exaratur tabula:
§ 123. C. slahan verberare. Praes. Praet.sing. Praet. plur. Part.pass.
lndicativus. 7 a, ai, au, o, (e) (immutatum)
Praesens. Prxteritum. 8 e, ai o o , ai
Sing. 1 slaha sloh § 125. 7. AaAantollere.
2 slaltis sloltt Indicativus.
3 slahip sloh Praesens. Praeteritum.
Dual. 1 slahos slohu Sing. 1 haha haihah
2 slahats slohuls 2 hahis haihaht
Plur. 1 slaham slohum 3 hahip Itaihah
2 slahip slohup Dual. 1 hahos haihahu
3 slahand slohun 2 haltats haihahttlt
Conjunclivus. Plur. 1 haham haihahum
Sing. 1 slahau slohjau 2 hahip haihahup
2 slahais sloheis 3 hahana haihahun
5 slahai slohi Gonjunctivus.
Dual. 1 stahaiva sloheiva Sing. 1 hahau haihahjau
2 stahails sloheits 2 haltais haihaheit
Plur. 1 slahaima slolteima 3 hahai haihahi
2 slahaip sloheip Dual. 1 hahaiva haihaheiva
3 slahaina sloheina 2 hahaits haihahdlt
 B89 DE CONJUGATIONE ACTIVI. 990
Plur. 1 hahaima haihaheima bitur; ai vero ante vocalem terminationis deficit,
2 kahaip haihaheip nisi t fuerit, quodpost ai rejicitur; sed contra post
3 hahaina haihaheina o omnesterminationisvocalesabeunt ita, ut in omni-
Imperativus. bus terminationibusvocalisoimmutata remaneat.
Sing. 2 hah
Praeteritumex radice cum praeterito verbi fortis
Dual 2 hahats
Plur. 1 haham didan, dad, dedun (unde rferfsfactum) compositoef-
formatur (coll. § 25,4), quod verbum in indicativo
2 hahip
Participium. dual. et plur. et in toto conjunctivo adhuc manifeste
Act. hahands Pass. hahans perspicuumest. In indicativo sing. tantum, quod
Sic conjugnntur: (ahan capere, haldan pascere, proprie -dad, -dast, -dad sonaredeberet, finaliscon-
tlaldan possidere, aipan senescere, falpan plicare, sonans rejicitur, et in 2 persona, utquantitas vocalis
taltan salire, aikan dicere, laikan exsultare, plaihan anteaper positionem longae,sed tali rejectione de-
Hmplecti,skaidan dividere, haitan vocare, maitan tractae probabilitercompensaretur,longavocalisplu-
caedere, fraisan tentare, aukan augere, hlaupan ralis (e) in locumbrevis a inducitur -da, -des, -da.
currere, staulan pulsare, flautan? ostentare, bauan? 1. FORMARADICALIS -t".
uabitare, wopangloriari, slepan dormire.
t Annotatio.— Oiflauteip Cor. 1, xm, 4 reipsa le- § 128. Hic in formandis praesenti et imperativo
quoddam est discrimen. Ubi enim longa radicalis
fendum est, pro flautip (§ 30, annot. 2) ponilur; sed vel brevis derivaliva syllaba praccedit,i ra-
vorsanmelius flautaiJ51egeretur,et tuncad secundam syllaba
dicalis formaecumi terminationisin et contrahitur;
lonjugationem(haban)pertineret. >
ubi vero brevis praecedit syllaba radicalis, haec ita
§ 126.8. tekau tangere.
Indicativus. producitur, ut i formaeradicalis in-j incidat. Caete-
rum idem transitus in j locum habet ad vitandum
Praesens. Praeteritum.
biatum.
Sing. 1 teka taitok
2 tekis taitokt a. sokjanquaerere.b. lagjanprojicere.
3 tekip tailok Indicativus.
Dtial. 1 tekos taitoku Praesens.
2 lekats laitokuts Sing. 1 sokja lagja
2 sokeis lagjis
Plur. 1 tekam taitokum 3 sokeip lagjip
2 tekip taitokup ftual. .1 sokjos lagjot
3 tekand taitokun 2 sokjats lagjals
Conjunclivus. Plur. 1 sokjam
Sing. 1 tekau taitokjau 'tgjam
i tekais taitokeis 2 sokeip layjip
3 tekai laitoki 3 sokjand lagjand
Dual. 1 tekaiva taitokeiva Praeterilum.
2 tekaits taitokeits Sing. 1 sokida lagida
Plur. i lekaima taitokeima 2 sokides lagides
2 lekaip laitokeip 3 sokida lagida
3 tekaina taitokeina Dual. 1 sokidedu lagidedu
Imperalivus. 2 sokideduts lagidedutt
Sing. 2 lek Plur. 1 sokidedum lagidedum
Dual. 2 tekats 2 sokidedup lagidedup
Plur. 1 tekam 3 sokidedun lagidedun
2 tekip Conjunctivus.
Participium. Praesens. Praeterilum.
Act. tekands Pass. lekans Sing. 1 sokjau(lagjau) sokidedjau(lagidedjau)
Sic conjugantur : flekanplangere, sveran insidiari, 2 sokjais sokidedeis
rerfanprovidere, grelanplorarc, letan sinere, 6/esan 3 sokjai sokidedi
flare, luian deridere, vaian flare, saian serainare. Dual. 1 sokjaiva sokidedeiva
<Annotatio.—Esaianoccurrit2persona sing.praet. 2 sokjaits sokidedeits
ind. saisostLuc xix,2i. Saijip Mc IV, 14 non nisi Pfur. 1 sokjaima tokidedeima
eupbonice(§ 34,4) ponilur pro saiip Cor. II,ix, 6. > 2 sokjaip sokidedeip
CONJUGATIO SECUNDA. o sokjaina sokidedeina
§ 127. In secunda,debili seu vocalicaconjugatione Imperativus.
tres sunl diversaeforma?,prout forma radicalis verbi Sing. 2 sofcet .aget
ui i, ai vel o desinit. Dual. 2 sokjals lagjals
In praesentiformandot radicis ante vocalemposila Plur. 1 sokjam lagjam
vel in /' transit,,vel in ei cum sequente alio t eonlra- 2' sokeip lagjip'
 991 GRAMMATICA
GOTHI&E LlNGUiEJ
Parlicipium.
Act. sokjands lagjands
Pass. sokips lagips
Ut sokjanconjuganlur: a) verba vocalemnaturaliter
longamveldiphtlionguminsyllaba radicali babenlia :
aa)levjan Iradere, skevjan iterfacere, -gatevjan or-
dinare, meljan scribere, aivaggeljan evangelizare,
tien/ansperare,mer/an praedicare, unrer/anindignari,
svegnjangaudere,newjanpropinquare,gaunledjanpau-
perem facere, praufetjanprophetizare, fetjanornare ;
66)goljan salulare, domjan judicare, siponjandi-
scipultimesse, ogjun pavescere, svogjan suspirare,
vrohjan accusare, drobjan turbare, hropjanclamare,
vopjan clamare, rpdjan. loqui, duslodjan incipere,
fodjan cnutrire, veilvodjanlestari, propjan exercere,
gasopjan saturare, botjan (sic enim tantum, non au-
tem 6olau,ul inglossario irrepsit,occurrit)prodesse,
gamotjanoccurrere, wotjanobjurgare;
cc) hrukjan cantare (brukjanuti) ;
rfrf)usaivjan sustinere, hnaivjan humiliare, gai/-
jan laetificare, dailjan dividere, hailjan sanare, in-
saitjan illaqueare , hrainjan purificare, gamainjan
comniunicare, sainjan tardare, slainjan lapidare,
taiknjan ostendere , draib,an compellere , 6ii>ai6-
jau circumdare, faurviipjan ligare, arbaidjan labo-
rare, baidjan cogere, usbraidjan dilatare, maidjan
corrumpere, raidjan conslitucre, ganaitjan impro-
barc, usgaitjanpavescere, laisjan docere, raisjan ex-
cilare, laistjan sequi;
ee) ufbauljan inflare, bisauljan maculare, gaum-
fnn videre, haunjan bumiliare, gdurjan contristari,
kaurjan gravare, augjan oslendere, usbaugjan ever-
rere, laugnjan negare, hauhjan exlollere, gadanbjan
indurare, gataubjan credere, daupjan baplizare,
raupjan evellere, afslaupjan exuere, maudjan admo-
nere, usdaudjan siudere, blaupjan delere, daupjan
occidere, naupjan cogcre,afstaupjan coarctaremetu,
gadrausjanejicere, hausjan audire, kausjan gusiare,
lausjan inancm reddere;
mirari, /i/ei6-
ff) gasfceir/aninterpretari,si7da/eifc/an
\an sublevare, tveifljan dubiiare, freidjan parcere,
bleipjan misericordem esse, gasleipjan laedere, ufar-
hleiprjan superaedificare,idveitjanexprobrare, fulla-
veis/anadiriiplere,gabeistjancorrumpere fde fermento)
gg) sniumjan festinare, riurjan corrumpere, stiur-
jan constituere, gadiupjanfodere, biniuhsjan explo-
rare, liuhtjan illuminare, piupjan benedicere.
/3) Verba, quorum syltaba radicalis per positionem
longa est:
ta) balpjan audere, balvjan male afficere, malvjan
conterere, valvjan volvere, talzjan docere, valtjan
volvere, faurdammjan probibere, anavammjanvilu-
perare, namnjan vocare, kannjannotilicare, gabrann-
janexurcre, urrannjan oriri facere, sandjan mittere,
tandjanaccendere,vandjanvolvere, bandvjansigniflca
re, anananpjan audere, manvjanparare, qaaggvjanco-
arctare, afsvaggvjanflucluantemredderc,dragkjanbi-
bere, sagqjanmergere, gastagqjanprocidere, tarmjan
erumpere, varmjancalcfaccre, gatarnjanoccultare,ga-
992
i>a>'g/andamnarc,ga/ai'/ijandefarnare, gaparbjan abs-
linere.atsnarpjanadedere.gaftarrf/anindurare./raiiard-
jan perrautare, usagljan^molestare, ganagljan affige-
re, /agr/anlacrymari,rahnjan numerare gafahrjan ac-
commodare,£/a/ts/anterrere, andbahtjan ministrare,
anamahtjanfortificare, potentem facere, gafrisahtjan
effingere, biabrjan tremere, haftjan ligare, skaftjan
creare, prafsljan consolare, daddjan sugere, ufar-
skadvjanobumbrare, tna/>//anloqui, usfrapvjan sa-
pientem reddcre, ufarassjan multiplicare, gapvasijan
confirmare;
66) gablindjanobcaccare, svinpjan prohibere, dis-
vinpjan conquassare, plinsjan saltare, timrjan aedifi-
care, sigljan sigillare, rignjan pluere facere, gaibnjan
adaequarc, klismjantinnire, usqistjan corrumpere ;
cc) dulpjan festum celebrare, tulgjan confirmare,
(ulljan implere, anakumbjan recumbere, gasvikunpi
jan manifestare, hunsljan offerre, huggrjan esurire,
knussjangenuflectere, barusnjanpie colere, ufartrusn-
jan supersalire, intrusgjan inserere, huzdjan lliesau*
rum colligere;
rfrf) gairnjari cupere,' bairhtjan manifeslare, vai-
fainvjan flere, gagavairpjan reconciliare, airzjan
errare facere (seducere), garaihtjan constiiuere;
ee) haurnjan lubacanere, maurgjan abbreviare,
faurhtjan timere, andvaurdjanrespondere, maurprjan
inlerficere, paursjan sitire, inrauhtjan irasci.
-/) Verba cum syllaba derivativa brevi: huc vero
tantum veniunt mikileidLuc l, 46 a mikiljanmagnifi-
care,etrigisei^ Mc.xin,24a riqizjan tenebrari; etpro-
babililer etiam sequentia : audagjan beatum dicere,
managjanmultiplicare, lauhatjan illuminare,svogatjan
suspirare, framapjan pcrcgrinare, gabigjanIocuple-
tare, ylitmunjansplendere, usvalugjancircumferre.
Ut lagjan conjugantur:
«) Verba cum syilaba radicali brevi:
aa) usskavjanresipisci, aljan saginare, saljan re-
manere, saljan offerre, valjan optare, gramjan solli-
cilare, hramjan cruciligere,galamjan domare, ufpan-
jan cxtendere, arjan arare, varjan prohibere, furjan
ire, pragjan currere, lagjan jacere, vagjan agitare,
inagjan increpare, ahjan arbitrari, lahjan lacerare,
fullafahjan laetificare, ufrakjan extendere, usvakjan
excitare,vrakjanpersequi,a/wap/anexstinguere,skap-
jan laedere, frapjan intelligere, fraatjan cibum distri-
buere, tatjan impedire, matjan comedere, natjan ri-
gare, satjan poncre, nasjan salvare, vasjan vestire,
hazjan laudare;
66) hrisjan quassare, vlizjancolaphizare, in faciem
verberare;
cc) huljan abscondere, suljan fundare, faurmuljan
os alligare, hunjan conari, huhjan arbitrari, (bugjan
vendere, emere), kukjan osculari, supjan adulari. '
(3)Verba, quorum radicalis syllaba vocali desinit:
slojan judicare (praet. stauida), afdaujan faligam
(praet.a(dauida), straujan sternere (praet. slravida),
iattjan facere (praet.tavida),ananiujanrenovare (prabt.
ananivida),gaqiujanvivificare(praet.gaqivida),siujan
suere (pracl.sivida).
 993 DE CONJUGATIONEACTIVI. 994
< Annotalio 1.—Per exceplionemponitur hropjip rf) sveran glorilicare;
Luc. ix, 39 loco hropeip; sed conlra andhafeip Mc. e) 6/ofanofferre;
xi, 30 loco andhafjip (Mth. xxv, 45). De ufarassip f) faian vituperare; fatraihan participare, aislan
Tim. I, i, 14 loco ufarasseip vid. § 23, 4. aestimarc;
< Annotatio 2.—In 2 persoua sing. imper. ei pro g) bauan habiiare, trauan confidere, bnauan vel-
duplici formae regulariter adhibetur, ex. gr. ; naset Iere, maurnan sollicitum esse, saurgan curarc, and-
Mlh. vin, 25, atlagei ix, 18, ufrakei Mc m, 5, frapei staurran fremerc;
Tini. 11,n, 7; excipitur tantuin advcrbiale hiri. h) weilancessare, reiran tremere, gageiganlucrarl,
< Annotatio 3.—Cum hausjan occurrit etium infi- veihan sanciificare, leikan placere;
nitivushausjon Mc. iv, 33; Luc. v, 15; Joan.vi, 60; t) liugan menliri, jiukan pugnare.
Tim. II, n, 14; nec non et loco supjan datur supjon < Annotatio. — Cum hatan odisse, occurrit etiam
Tiin.II, IV,3, et cura beistjan etiam parlicipium pass. forma Itatjan Mth. v, 44; Luc. vi, 27. >
unbeistjops Cor. 1, v, 7 reperitur. , § 130. 3. Forma radicalis -o.
«Annotatio4.—Nonnulla hujus conjugationis verba spillon annunliare.
i radici et terminalioni iiiterjeclum expellunt ita, ut Indicativus.
tenuis vel media radicis in aspiraUm, t in s transeat, Praesens. Praeteritum.
el rf terminationis post rautam veniensin t induretur: Sing. 1 spillo spilloda
bimamiitjan deridere, praet. bimaminda, kaupatjan . 2 spt//os spillodes
colaphizare, praet. kaupasta, pagkjan, praet. pahta, 3 spillop spilloda
pugkjan, praet. puhta, brukjan, praet. bruhta, bugjan, Dual. 1 spillos spillodedu
prael. bauhta. > 2 spillols spillodeduls
§ 129. 2. Forma radicalis -ai. Plur. 1 spillom spillodedum
haban habere. 2 : spillop spillodedup
~~
lndicativus. spillond spillodedun
Praesens. Praeterilum. Conjunctivus.
Sing. 1 /ia6a habaida Sing. 1 spi//o spillodedjau
2 habais habaides 2 spillos spillodedeis
5 habaip habaida 3 spitlo spillodedi
Dual. 1 /i<i6os • habaidedu Dual. 1 spiltova spillodedeiva
2 habatt habaideduts 2 spillots spillodedeits
Plur. 1 habam habaidedum Plur. 1 spilloma spillodedeima
2 habaip habaidedup 2 spillop spitlodedeip
3 haband habaidedun 3 spillona spillodedeina
Conjunctivus. Imperativus.
Sing. 1 habau Itabaidedjau Sing. 2 spillo
2 habais habaidedeis Dual. 2 spitlots
3 ftu6at habaidedi Plur. 1 spillom ,
Dual. 1 habaiva habaidedeiva 2 svillop
2 habaits habaidedeits Participium.
Plur. 1 habaima habaidedeima Act. spillonds Pass. spillops
2 habaip habaidedeip Sic conjugantur : a) cum radicc monosyllaba :
3 habaina habaidedeina aa) salbon ungere, dvalmon insanire, gahamon at-
Imperalivus. trahere, karon curare, warbon ambulare, vraton ire ;
Sing. 2 habai 66) galilon assequi, si>i<jf/oncanere, sidon exercere,
Dual. 2 habats gasmipon praeparare, vipon movere, gafripon recon-
Plur. 1 na6am ciliare, milon cogitare, fiskon piscari, vizon vivere;
2 habaip cc) ushulon excidere, ufarmunnon pblivjsci, mun-
Participium. don considerare, vundon vulnerare, supon condere,
Acl. habands Pass. habaips gatrudon calcare, lulon decipere, luston dcsiderare;
Sic conjugantur : a) skaman erubescere, haha. rfd) gredon esurire;
haerere, paltan tacere, slavan obmutescere, quietun ee) holon fraudare, gakroton comminuere;
esse, valdan gubernare, blandan miscere, arman mi ff) vairpon thesaurizare, laigon lingere, bifaihon
sercri, fastan observare, (astan jejunare, gaainanan decipere, aihlron mendicare, gapaidon vestire, vlai-
orbare; ton circumspicere;
6) anapivan ministerio fungi, fijan odisse, anasilan gg\ gauaon pl&sgere, biraubon rapere, kaupon tra-
sedare, hlifan furari, sifan gaudere, vitan videre, ga- clrr«;
vrisqan (?) fructus afferre; hh) yaleikonassirailare, gaveisonaspicere;
c) pulan tolerare, munan arbitrari, trttdan (?) vin- ii) aviliudon gralias agere, liupon cantare.
demiare, aitrf/irusfcattjexaminare; 6) Verba cum syllaba derivaliva : airinon lega-
995 GRAMMATICAGOTHIGiELIN6ME. 0!>C
tione fungi, drauhlinonmiiitem esse,stipendia faccre, Plur. 1 fullnatma futlnodedeima
gudjinon sacerdotio fungi, (raujinon dominare, skat- 2 fullnaip fultnodedeip
kinon servire, ministrare, raginon regere, reikinon 3 fullnaina fullnodedeina
gubernare, /eifctnonsanare, horinon mcecbari, (aginon Imperativus.
Sing. 2 fulln
gaudere, (airinon viluperare, aljanon studere, piuda-
non regem esse, hatizon irasci, valvisonvolvi, tdra- Dual. 2 fullnats
Plur. 1 fullnam
gen se poenitere, aiviskon improbare, ganavislron
2 fullnip
sepelire, midumonraediatorem esse, militon militare,
stipendia facere, kapillon tondere. Participium.
< Adnolatio.—Nonnullaverba ante terminatronem Act. fullnands
tamen inflexionem minirae influit. t Annotatio.— Parlicipium pass. non occurrit nec
j admittunt,quod
Talia sunt : auhjon tumultuari, sunjon justificare, unquam probabiiiler exstitit, quippe cum forraa ipsa
habeat. >
gavadjon despondere, frijon amarc, yasibjon se re- significationempassivam
Sic conjugantur : a) Inler verba e prima conju-
eonciliare; coll. hausjon, supjon (§128, annot. 3). >
gatione derivala: andbundnan solvi, tundnan accendi,
CONJUGATIO TERTIA. gapaursnan arefieri, aftauruan scindi, usgeisnan ob-
§ 131. fullnan impleri. stupescere, keinan germinare, infeinan misereri,aflif-
Indicalivus. nan relinqui, remanere, diskritnan disrumpi; usgut-
Praesens. Praeteritum. nan effundi, usluknan aperiri, fralusnan deperdi,
Sing. 1 fultna fullnoda dishnaupnan disrumpi, ufarhafnan superbirc, gaskaid-
2 fullnis fullnodes nan sejungi, biauknan multiplicari, andlelnan soivi:
3 fullnip fullnoda 6) Inter verba e secunda conjugatione derivata :
Dual 1 fullnos fullnodedu gaqiunan reviviscere, galtailnan sanari, mikilnan glo-
2 (ullnals (ullnodeduls riari, afdumbnan obmutcscere, urrumnan dilalari,
Plur. 1 fullnam fullnodedum blindnan excaecari, svinpnan corroborari, usmernan
2 fullnip fullnodedup narrari, gagavairpnan reconciliari, gastaurknan sic-
3 fullnand fullnodedun cari, managnan superesse, gabignanlocuplelari, veih
Conjunctivus nan sancliiicari, ushauhnan exaltari, ganohnan adim-
Sing. 1 fullnau fullnodedjau pleri, gaptahsnan rnirari, gavaknancvigilare, afdaub-
2 fullnais [ullnodedeis nan indurari, afdobnan obmutescere, drobnan quas-
5 fullnai fullnodedi sari, moveri, gahaftnan haerere, afwapnan suffocari,
Dual. 1 fulltiaiva fullnodedeiva ganipnan moereri, daupnan raori, afslaupnanmirari,
2 fullnaits futlnodedeits obstupescere, gabatnanopus habere, fraqistnanperire.

II. PASSIVUM.
§ 132. In duabus tantum prioribus conjugalionibus qiman Gal. v, 15, bairan Joan. 3, 3, tairan vn, 23;
existit passivum, terlia passivam signiflcationeraper gt'6anLuc. vi, 38, vrikan Gal. v, 11, qipan Cor. I,
se habente, addito, quod in. soio praesenti ind. et x, 30, mitan Luc vi, 58, bigitan Cor. I, iv, 2, ,/isan
conj. occurrat. Quomodo .autem caetera tempora et Mth. vn, 16 ; speivan Luc xvui, 32 veipan Tim. II, n,
hiodi cxprimantur, edocebil Syntaxis § 177. 5, leihanllom. ix, 17, preihan Cor. II, i, 6, bileipan
CONJUGATIOPRIOR. Luc. xvn, 34; kiusan Tim. 1, 5, 10, iukan, Neh. vn,
Indicativus. Conjunctivus. Z,liuhan Luc. xviu, 31, sfca6anCor.I,xi,6, sakan xiv,
Sing. 1 haitada haitaidau 24, frapjan Phil. n, 5; laikan Gal. vi, 7, haitan Mtb.
2 haitaza
~~
haitaizau xxvn, 17, mailan vn, 19, fraisan Gal. vi, 1, fahan vi,
haitada haitaidau 1, saltan Mc IX,49; saiun iv, 15, tetan n, 5, blesan
Plur. 1 hailanda hailaindau Cor. I, xin, 4.
2 haitanda haitaindau 6) Ex secunda conjugatione :
3 haitanda haitaindau «) merjan Mc. xiv, 9, levjan xtv, 41, rodjan xiv, 9,
CONJUGATIO POSTERIOR. domjan Luc vi, 37, sokjah Cor. I. IV, 3, dailjan Mc.
1. iu, 24, huaivjan Luc. m, 5, hrainjan vn, 22, tn-
sokjada, etc. sokjaidau maidjan Cor. I, xv, 51, daupjan Mc. 10, 58, ga-
2. drausjan Luc. x, 15, ushauhjan xiv, 11, lausjan
habada, elc. habaidau Cor. I, i, 17, gadaupjan Rom. vm, 36, gaurjan xiv,
3. i.">,skeirjan Joan. n, 7, gasleipjan Cur. II, vn, 9,
spilloda, spilloza, etc. spillodau idveitjan Tim. I, iv, 10, slojan Luc. vi, 37, ananiujan
Verba in passivo occurrentia sequuntur: Cor. II, iv, 16, marzjan Mlh. xi, 6, inbrannjan Joan.
a) Ex priina conjugalione : siggvan Cor. II, m, 15, xv, 6, insandjan Rom. x, 15, afvandjan Gal. i, 6, fra-
fraslindan v, 4, vilvanTbess. I, IV, 17, usgildan Luc. vardjan Cor. II, IV, 16, gatalzjan Tim. I, i, 20, ana-
Siv, 14, vairpan Mlb. viu, 12; niman Mc. n, 20 vammjan Cor. 11, vi, 3, faurdammjanxi, 10, ana-
997 DE CONJUGATIONEMEDII. 908
mahtjan Mlh. xi, 12, rahnjan Rom. ix, 8, gaprafstjan /iu//a» Mlh. x, 26, iKg/an x, 29, brukjan Col. n, 22;
Cor. II, i, 6, timrjan Cor. I, vm, 10, afairzjan xv, /3)gafaslan Luc. v, 38, trudan vi, 44, sueranJoan.
53, bairlitjan Mc. iv, 22, fu///an Luc. I, 20, huntljan xn; 23, /%an Luc. xx, 34, gajiukan Roni. xu, 21,
Tim. II, iv, 6, intrjisgjan Rom. xi, 19, mikiljan gaveihan Tim. 1, iv, 5, /iaianRom. ix, 19;
Phil. i, 20, usskavjan Tjm. II, u, 26, gavaljan Tim. • y) frt/on Cor. II, xn, 15,
supon Luc. xiv, 35, ga-
I, v,9,'ingramjan Cor. I, xm, 5; afagjanThess. I, in krolon xx, 18, qafaihon Cor. II, u, H, b. I., galeikon
5. /ajjan Mth. vn, 19, ua<yan Mc. xm, 25, distahjan Mtli. vn, 26, aviliudon Cor. II, i, 11, gaaiginonn, 11,
Joan. xvi, 52, saf/cmMc. iv, 21, nasjan Luc. VIJI,50, gaaiviskonRom. ix, 55.

III. MEDITJM.
§ 133. Medii pauca tantum vestigia supersunt codicis B legiliraa esset, medialem formam 1 pcr-
in goihica lingua; ad sequentes formas reducuntur : sonae plur. prseberet; sed potius mendum est Hbrarii
Praesens. pro sunjoma (cod. A).»
Indicativus. Conjunctivus.
ANOMALA CONJUGATIONIS
Sing. 5. vaurkjada vaurkjadau
Plur. 3. vaurkjanda vaurkjandau § 134.1 Duodecim verba formam praeteriti forlis
Et hoc ex sequentibus argumenlis : 3 pers. ind. ut prsesens adhibent, ex cujus plurali, debilis prse-
sing. : gavasjada Cor. I, xv, 54, vaurkjada Cor. II, terili terminatione immediate afiixa, prceteritum et
iv, 17, ustiuhada vn, 10; plur. : ufkunnanda Joan. participium pass. efformant. Quoad infinitivuin ex
xiu, 35; 3 pers- conj. sing. : atsteigadau Mth. xxvu, plurali praesentis eliam deducitur. Jam vero haefl
42; Mc. xv, 32, lausjadau Mih. xxvn, 43; plur. : omnia verba, si magan excipias, ad quasdam ab-
liugandau Cor. I, vn, 9; vid. Syntaxim § 178. sonantiae classes pertinentia in conjugationem for-
« Annoiaiio.— Si lectio sunjodama Cor. II, XII,19 tem incidunt sequentique modo ordinari possunt :
jeraes. sing. rraes. piur. jeraet. rart. pass. inr.
1. mag possum magum mahla mahlt magan
kann novi kunnum kunpa kunps kunnan
3. parf opus habeo paurbum paurfta paurfls paurban
i2. 4. dars audeo daursum . daursta daursts daursan
t S. man arbitror munum munda munds munan
(6. skal oportet l skulum skulda skulds skulan
3 — 7. nah necesse est nauhta nauhts nauhan
«ait scio vilum vissa vils? vitan
{8. 9. aih habeo aigum aihta aihts aigan
5 — 10. daug consto dauhta dauhls dugan
t 11. mot possum motum mosta mosts motan
\ 12. og timeo ogum ohta ohls ogtm
De caetero regulariter] flectuntur, praesens scili- Plur. 2 kunneip kunpedeip
cel ut praelerilum primae,praeteritum vero ut pra^teri- 3 kunneina kunpedeina
tum syncopatum secundae conjugationis (§ 128, cAnnotatio 1.—Ab ogan lantum imperativus sing
innot. 4), ex. gr.: occurritet sonat ogs Luc. i, 13, 30; Joan. xn, 15,
Indicativus. Rom. xiu, 4; hinc deflniri non potest qusenam forma
Pra^sens. Praeleritum. caeterorum verborum fuerit, fortasse mags, kannt,
Sing. 1 kann kunpa mans, minus auiem probabiliter kuns, munt. Nec me-
2 kant (kannt) kunpes lius constat imperativus plur., cum formae ogeip
3 kann kunpa Mth. x, 26, kunneip Mc. xm, 29; Joan. xv, 18,
Dual. 1 kunnu kunpedu gamuneip Joan. xv, 20 etiam ad conjunclivum pari
2 kunnutt kunpeduts jure referri possunt, coll. § 186.
Plur. 1 kunnum kunpedum <Annotatio 2.— Inflnitivis, quaepassim occurrunt,
2 kunnup kunpedup ut kunnan Mc. iv, 11, daurtan Phil. i, 14 (coll.
3 kunnun kunpedun part. act. paurbandt Epli. iv, 28), eamdem atque
Conjunctivus. prsesens plur. absonantiam paiientibus, nahan igitur
Sing. 1 kunnjau kunpedjau glossarii in nauhan emendandum est.
2 kunneis kunpedeis (Annotatio 3. — Munan, vitanel kunnan in compo-
3 kunni kunpedi sitis gakunnan, ufkunnan significatione paululum mu-
Dual. 1 kunneiva kunpedeiva tata, regulariterjuxtaconj.il,2 llectuntur: mtma, m«-
2 kunneitt kunpedeitt nais,munaip, etc. >
Plur. 1 kunneima kunpedeima 2) Ad verba supra memorata et equidem ad quar-
1 Proprie
germ. ich soll, quod verbum nulli latino respondet, necessitatem quamdam, obligaliouem
fficiuuiqueindicans. Interpr.
009 GRAMMATICAGOTHIC^ LILNGUJE. 1000
tam absonanliae classcm referlur eliam viljan velle, radicibus efflcitur, quarum una in sing. praes. ind.,
praet. vilda, eam tamen parlicularitatem hubens, altera in caeteris lonriis praesentis, tertia tandem in
quod indicativo praesenti indigeat, cujus locum con- praet. inf. et part. innotescit. Praesens etiam in duali
junclivus supplet : et plurali ind. praeleriti formam exhibet:
Sing. 1 vitjau Dual. 1 vileiva Plur. 1 vileima lndicalivus.
2 vileis 2 viteits 2 vileip Prcesens. Praeteritum.
3 vili 3 vileina Sing. 1 im vas
3) Briggan afferre, praesens equidem juxta primam 2 is vatt
conjugationem regulariter eflbrmat, in praeterito au- 3 ist vas
tem brahta absonanliam cum syncopata forma se- Dual. 1 siju vesu
cundae conjugationis commiscet (§ 138, annot. 4). 2 sijuts vesuts
4) Gaggan ire, pracsens et participium pass. gag- PIUF. 1 sijum vesum
gans babet juxla primam. conjugalionem formalum, 2 sijup vesup
tsed praeteritum iddja ex radice aliunde deperdita 3 sind vesun
tnutuatur, quod ad normam conjugationis secundae Conjunctivus.
Qectitur. Sing. 1 sijau vesjau
Sing. 1 iddja 2 sijais veseis
2 iddjes 3 sijai veti
3 iddja Dual. 1 sijaiva veseiva
Dual. 1 iddjedu 2 tijaits veseits
2 iddjedups Plur. 1 sijaima veteima
Plur. 1 iddjadum 2 sijaip veseip
2 iddjedup 3 sijaina veseina
3 iddjedun Parlicipium-
Semel tanlum reperitur prxtentum gaggida Luc. Act. visands.
Xix, 12; participium pass. gaggids Mth. m, 11 in (Annotatio."-Quando autein.significationepaulib
participium act. gaggandsemendandum esl. lumdeflexa, signilicat esse, id est remanere, regula
5) Conjugatio verbi auxiliarii visan esse ex tribus riter juxta conj. 1,3 flectitur. >

c.
INFLEXIBILIA.
1. ADVERBIA. d) Cum genitivo, dativo et accusativo : in in, pro-
§135. a) Temporis : sunsaiv brevi, air mane, anaks pter, de.
subito, pan, panuh tunc, ju, jupan jam, nauh, nauh- 3. CON-UNCTIONES.
pan, nauhpanuh adhuc, nu nunc, bipe in illo lem-
a) Copulalivae : jaftet, etiam, -hu -que, nih neque;
pore, simle olim, ufta saepe, seipu sero, sinleinosem-
suman b) Disjunctivae : aippauve\, andizuh — aippau
per, aliquando, suns brevi, afira ilerum, wan
quando, wanhun unquam, tveilohunlongo tempore ; ,aut—aut, jappe sive—sive;
6) Loci : her hic, paruh illic, parei ubi, padei quo, c) Adversaiivae: ip, pan, appan, akei sed, verum;
autem, ak (amen, attamen;
paproei unde, sundro seorsim, bisunjanecircumqua-
que, et alia in § 164 laudata; d) Causales : allis, auk, unte, raihlis nam;
e) Modi, abundantiae, etc. : sva, svah sic, alja e) Conclusivae: panuh, paruh, eipan, nu <nuh)
ni ne pannu, nunu igitur, ergo, sic;
praeter, tantummodo, non, non, niu, nei nonne?
ja utique, jai profeclo, sunja vere, svare frustra, weh /) Condilionales : jabai si, niba nisi;
solummodo, patainei id., halisaiv vix , pisliun seor- g) Concessivae: pau si tamen, pauhjabax si tamcn,
sim, vaila bene, filu magis, maxitne, vaitei fortasse, svepauh quidem, equidern;
we forsan, duwe cur, dupe quia, vainei utinam, ct h) Finales : ei, patei, peei, pei ut, quod,quia,swaei,
aliain § 163 memorata; svasveita ut;
d) Interrogationis: -u; an,'nuh ergo? ibai pvljau i) Comparativae: waiva quemadmodum, sicut ? sve
forsitan ? pau id. sicut, svasveut;
2. PR^EPOSITIONES. k) Temporales : sve cum, quando, pan, pande,
suntei
a) Cum dativo : alja praeter, af ab, mip cum, us quando, quandiu, bipe cum, mippdnei dum,
statim alque, cum primum, faurpizei antequam.
ex, faura ante, fram ab;
b) Cum accusativo : and pcr, pairh per, inuh sine, 4. 1NTERJECTIONES.
undar inter, vipra adversus, contra, faur, pro ;
O oh! vai \x\ sai ecce ! hiri, hirjatt, hirjip age,
c) Cumdaiivo et accusativo : ana in, at apud, ad,
afar post, bi secundum, du ad hindar relro und us- agedum!
que ad, uf sub, ufar super
1C01 DE FORMATIONEVOCABULORUM.
CAPUT TERTIUM.
DE FORMATIONE
156. Materiam primam, ex qua vocabnlum ef-
formatur, radicem appellamus. Radix vero in lin-
gua, qualis nobis tradita est, nusquam occurrit, sed
tantummodo stirps, ex radice enata, ex qua, additis
formationis et flexionis elementis, vocabulum eva-
dit. Radix igitur aliquid est abstractum, stirps, con-
cretum ; utriusque tamen formaequandoque inter se
convenire possunt.
Radices, ne una quidem excepta, rnonosyllabae
sunl; cum autem plures soni ad efformandam unicam
syllabam concurrere possunt, radices,. habita ratione
terminationis.vocalicacvel consonanticaedicunlur.
1) Vocalica radices sunt :
a) Vel simplexvocalis, ut i (radix pronoministsj, «
(particula inlerrogativa);
b) Vel consonans et vocalis, ut pa (radix pronomi-
nis pata), hi (radix pronominis his), verbales radices
lai, vai, sai, bau, stau, kei, etc.
(Annolatio.—Primoevavocalisa generalioris valo-
ris est, quam ut ullam radicem per se efficere possit,
sed probabilius sive debilitata (in i vel u), aut produ-
cla (in o), etc, ad aliquid particularius restringitur,
sive consonanti locupletala vim radicalem acquirit. >
2) Consonantica:radicet vel una vel duabus conso-
nantibus componuntur, suntque
a) Vocaliset consonans, ut in radicibus verbalibus
aik, auk, al, an, at;
b) Vocalis duabus consonantibus interposila, ex.
gr. : /la/i, bar, mait, skaid, tnip, slig, skrit, band,
varp, halp, svalt, sland, etc.
§ 137. Relative ad stirpes, quibus^dant originem,
spectatae, radices qualuor sunt spetierum, nempe :
a) Verbales, ut in supra laudatis lai, aik, hah, elc.;
b) Nominales, ut ais, asl, blop, elc.;
c) Pronominales,ut i, pa, lii, etc.;
d) Particuloe,ut ak, and, bi, du, elc.
( Annotalio. — Quod omnium vocabulorum radix
verbum sit, in golhico sermone minime probatur; e
conlrario sunt vocabulanumero non pauca, quae,sive
forma.sive significatione,ad radicem vcrbalem repu-
gnare videntur. Equidem verum est, sententiam sine
verbo inlelligi non posse, sed discrimen adest inter
ideam verbalem et verbum ipsum; connexio enim in
verbo jacens, copulaecum idea operationis, jam ipsa
quidam est sermonis progressus, qui consequenter
aliquid anteriussupponit, et revera in pluribus aliis
linguis nondum effectus est. Fatemur eqnidem, quod
sub respectu sublimiori non infundala jaceat senten-
tia, qua singula vocabula singulaque noraina e verbo
procederent, sed grammaiico ab ea temperandum
nec nisi de materia sermonis, qualis occurrit, curan-
dum esse credimus. Quapropter nosmetipsi ea veri-
tate moti, ad id tantummodo intendemus, ut gothi-
PATROL.XVIII.
,1002
VOCABULORUM.
cam linguam peream ipsam illuslremus. Hinc eliam
non est, cur radices in verbales et pronominales
(Bopp., Vergl., Gramm., pag. 105) dividamus, cum
aliunde, priores in verbales et nominales, posteriores
vero in pronominales et parliculas iterum ineidentes,
huic divisioni apprime conveniant. >
§ 138. In radicibus verbalibus vocalis pro maxima
parle reguiariter commutatur (absonantia, § 52, 3).
Jam vcro, ut illic diximus, sequentes danlur abso»
nantise classes:
Praes. Praet. sing. Praet. plur. Part. pass.
u u
1. i a
2. t a e v
3. i a e i
4. ei ai i i
5. iu au u u
a
6. a o o
7. ai, e o o ai,e
Spectares equidem, quod in his omnibus absonan-
tia? classibus vocalis radicalis semper in eadem sede
reperiretur; res tamen, si eam propius inspexeris,
non ila se habet. Si enim, exempli gratia, vocalem
praesenlis ut radicalem semper accipias, tunc in tri-
bus prioribus absonantiae classibus aegre explicabis,
quomodo[a et u cx i procedere potuerint; si conira
in praeterito sing. radicem semper quaeras, huic re-
pugnabit ruptio in quarta et quinla classibus occur-
rens; itaque hoc principium statui potest, quod in
unaquaque absonanliae classe ea vocalis ut radicalis
sumenda sit, ex qua caetera juxta cognilas sonorum
leges modo quam maxime obvio deducuntur. QuO
posito, vocalis praeteriti sing. in tribus prioribus
classibus, vocalis vero participii pass. in caeteris ut
radicalis habenda cst.
§ 139. Verba, quae ad diversas absonantiae clas-
ses periinent, jam supra (§119 sqq.) memoravimus;
danlur lamen et aliaeplurimac stirpes, quae, eamdem
absonantiaerelationera praeseferenles,etiam adverba
fortia, licet jn lingua, qualis ad nos pervenit, non
jam occurrant, relerendaesunt. Huc ergo veniunt:
I) Svillan tumescere, ufsvalleinsinflalio; — hitpan
benignum esse, haldit libens, viljahalpei benevolen-
lia, /iu//»sbenignus,propitiUs;—vilpanrudem.fortem
esse (?), vilpeis gylvesiris, valdan dominare, vulpus
gloria ; —vimman maculare, gavammsimpurus, ana-
vammjan vituperare; — svimman natare, svumsl la-
bula; —wmanfavere,anno slipendium, anstsgralia; —
grindan molere, commolere, grindafrapjis pusillani-
mis, grundus (pulvis, terra)solum; —tindan, urere,
tandjan accendere, tundnan accendi; — sinpan ire,
sinp itus, gradus (vices), gasinpa socius peregrina-
lionis, sandjan mittere; — vriggan lorquere, circum-»
32
1003 GRAMMATICAGOTHICiE LINGUJE. 1004
dare, vruggo tendiculum ; — pigkan cogilare, pagkt terrere; — liutan adulari, decipere, tiuts simulator,
gratiarum actio, pagkjan cogil&re,pugkjan videri; — liuta adulator, hypocrila, lulon decipere.
sviggvannutare, afsvaggvjanvibrare ; — vairdan cu- 6) Gatan cantare, clamare, goljan salutem dare,
rare, vairdus hospes, vatdt custos, fravardjan cor- avere; —dagan Idcescere, dags dies, ahtaudogs ocii-
rumpere ; —vairman calefieri, varms calidus, vaurms duanus; — haban habere (gall. tenir), haban habere,
vermis ; — flaihtan lorquere, flahto torques. hafijan adhaerere, gahoban continere; — sapan sa-
2) Bilan celare, Mlms galea, halja inferiis, huljan turatum esse, saps saturatus, gasopjan saturare; —
operire, velare;—mitan (coll. malan), milip mel, watan vehementem esse (?), wass vehemens, wotjan
mel (mensura) tempus, mulda pulvis; —silan possi- minari, increpare, injuriis prosequi.
dere, taljan manere, sels (dives) bonus, sulja funda- ( Annolatio.— De nonnullis harum stirpium quae-
mentum, planta, gasuljan fundare ;—skilan sepa- slio est, utrum, invita absonantia, cui subjacent, ad
rare, excoriare, skiljd carnifex, skildus (squamma) illa forlia verba equidem deperdita referendae sint,
scutum, skalja (squamma) later (gall. tuile);— an potius non credendum, quod absonantia etiarn
tilan convenire, accommodari, tils accommudatus, alibi, quam verbalibus radicibus, interJum irrepse-
tals aptas, talzjan adaptare, insifuere, educare; — rit (§ 32, 3, annot. 2), cum idea propius ad radi-
liiman operire, himins ccelum, gahamon vestire, in- cem nominalem quam ad verbalem accedere videa-
duere; — friman accelerare , fram in conspectu , tur, ut puta qinah, knivan, dagan.
fruma primus ;—qinan (?), qtno femina,qens mulier ; « Amiotatio 2.— Alia vero vocabulajuxta regulas
— pinan extendi, ufpanjan exlendi; — minan cogi- absonantiae deduci nequeunt alque adeo origini ex
tare, gaminpi wcmoria, anaminds suspicio, tnunan verbo forti repugnant; hujusinodi sunt praesertim
putare;—tiinan deficere(?),tin/a pascuum, vans defi- astrorum nomina, ut sunna, mena, stairno; elemen-
ciens, vens exspectatio;— atran laborare, colere (?), lorum et nalurae phenomenorum, ut airpa,valo,font
oirus nuntius, ar;au arare ;— fairan accusare, fairina vinds,*rign; animalium, ul fauho, auhsa, lamb, tii
crknen, ferja insidiator, gafaurds conciliuni: — prus, ulbandus, asilus, fugts, ara, dubo, ahaks, hana,
tvairan gravem esse, svare inanis, vacuus, svers ho- sparva; phnlarum eartimque paftium, Ut triu, bagms,
noralus;—vairan manere, durafe, tulum esse (?), aurts, gras, pnurnus, asts, taihs, vaurts, laufs, akran,
vair vir, vairilo labia (oris custodes?), gavairpi pax bati, peika, smakka; membrortimcorporis, \il haubip,
(hucne?), vars sobrius, varjan arcere, tier;"anconse»- auto, ttugo, mnhps, tunpus, tuggo, hals, arms,brusls,
vare; slikan pungere, stiks, acus, punctum, staks vioe, vamba, fotus, etc, licet nonnulla alia huic ciassi
hleprattakeins tentoriuni figere. pfertinenlia etiam ad radicem Verbalemforsan referri
3) Knivan {?), ftniu genu, knussjan genuflectere ; possint, ut hunds et AaHdusad hinpan, vulfs ad vil-
— hlivan audire, hliup attentio, silentium, hliuma van (?) ct similia. i
auditus', — tivan paratum esse, taujan facere, tevi § 140. Iladix igitur in gramihatica, sicut ct in
—
coma, gatevjan praeparare, ordinare; faihan aptari, plantis, ea est pafs oculis abscondila, ex qua voca-
bifaihon decipere, fullafahjan salisfacere; — didan bulum enascitur; stirps vero e radice palam effer-
facere, deds factum (coll. § 127). tur, ut coneretum vocabulum effornlet.Jam vero etiam
4) Fetanhosiilem esse",Infeinan misereri, faian vi- siirps vocabuli, si hoc ab elemenlo formativo separe-
tuperare, fijan odi; — geiran desiderare, geiro avidi- mtis, forma monosyllaba semper apparet induta; si
las, Cupiditas, gairnjan cupere;— neitianoperire (?), autem vocabulum felative ad flexivum elemenlum
heivdomus, nivi (lectum) adspeclus; — teibanmanere, spectemus, stirps id est, hoc Clementumtantummodo
laiba reliquiae, bilaibjan relinquere, aflifnan siiper- sejungamus, stirps derivaliva esse potest, augmento
eSse;—veiban vertere, bivaibjan circumdare ; — formativoditata, et consequenter polysyllaba.Sic ex.
gleitan lucere (gtilmuni splendor), glitmunjan splen- gr. namrariix est et nim stirps TO0niman; numt vero
|jere; — vleitafi adspicere, andavleizns adspectus, (cumaugmento formalivo /, § 148) stirps TOO numts,
t)(aiionaucupari,circumspicere,ti/t(sadspectus,«/ta;'an nemeig(cum augmento formativo eig, § 150, ?) stirps
in faciem verberare; — geisan lerrere, utgeisnan mi- TOUnemeigs.
rari, stupescere, Usgdisjanslupefacere. (Annotatio.—Stirps igitur a forma fundamentali in
5) Giuman enutfire, curare (?), gaumjan conside- eo distinguitur, qnod haecjam elemento formativo lo-
rare, guma homo; — skiuran vehementer commo- cupleletur; hinc de forma radicali tractandura es<
veri, »»n|>isfcauroventilabrum,«fcura fremitus, lurbo; ubi de flexione vocabulorum, de Stirpc vero, ubi de
—jiukan convenire (?) jiuka discordia, jiukan pu- formalioneagitur. Sic ex. gr. nam radix.numtstirps,
gnare, juk par, gajuka comes, gajuko simililudo, NUMPTI tandem forma fundamentalis est TOO
jukuzi jugum; — liuhan lucere, liuhap lux, liuhtjan numts. i
illumihare, lauhatjan illuminare, lauhmuni fulgur ; § 141. Quod si vocabulorum formationemexterius
— liuban amari, liubs dilectus, galaubjan oredere, tantum spectemus, eam sive ex lerminatione unicni-
galaubs carus, pretiosus, galubs pretiosus, bropru- que dictionum classi propria curn vel absque abso-
lubo caritas fraterna, lubains spes; — diupan altum nantia per simplicem appositionem, ex. gr..: uiman,
esse, diups profundns, altus, daupjan immergere, nems a radice nam; sive ex compositione duarum vel
lapiiiare ; — sliupan lubricum esse, afslaupjan plurium stirpium, ut afniman, arbinumja, mipgarda
1003 DE FORMATIQNENOMINALI. 1006
vaddjus produci videbimus. Si autem eamdem for- de flexiva appendent. .nsnper elementum forma-
maiionem inlerius, id est, habita vocabuli propria tivum est sive simplex consonans (ut (in numts), sive
significatione, eam in quatuor classes dividi con- integra syllaba (ut eig in nemeigs). Ubi auteiu voca-
stabit, nempe : nominalem, pronominalem, verbalem bulo jam derivato augmenlum formativum ulterius
et adverbialem. Quoad vero elemeiua formativa, affigendumest.plures indesyllabaeformativaesibisuc-
semperimmediate stirpi conneciuntur, illisque dein- cedentes adesse possunt, ut in skalkinassuta tkalkt.

A. FORMATIO NOJVIINALIS.
I. SUBSTANTIVUM.
§ 142. Quamvis genus influxum non iuilhim iia- (a silan), levi (a tivan); fom. teva (a livan), kunaveda
beat in significationem vocabuli (§ 59), hic tamen (a tiidan)-;
pro maxima parteadeoest confusus adeoque parum rfrf) E participio pass. : a) fem. baurgt (a bairgan,
ejus leges nolse, ut cum de formatione vocabuli agi- hunps (a hinpan), vunns (a Dinnan),gabundi (a bin-
tur nonnisi secundario in eum attendere liceat. Ubi dan); /3) niasc. baur, gabaur (a bairan), qums(a qi-
genus discrepantia sexuum innititur, ut in nipjis man), muns (a minan), runs (a rinnan); neutr. bitiugq
germanus, nipjo germana, garazna vicinus, proxi- (a sligqan), gabaur (a bairan); fem. usvaurpa (a vair-
mus, garazno vicina, pius famulus, pivi famula, hoc pan), sidja (a si/an), gabruka (a brikan); y) masc.
ex significationeseinper notum pro formationc voca- pius (a pivan), stiks (a stikan); neutr. bifaih (a fai-
buli equidem valet; deliciente autem hac discre- han); fem. bida (a bidjan), giba (a giban); S) masc.
pantia naturali, eam significationem, quam varia vlits (a vleitan); neutr; gadik (a deigan?); fem. tiip;'a
grammaticaegenera in formandisvocabulis prae se fe- (a veipan); t) masc. drus (a driusan); neutr. utluk
runt, (uto comparare jam (it impossibile, et licet (a lukan) ;fem. plauhs (apliuhan),krusts (a kriuttan),
in genere dici liceat, quod masculinum potius con- skura (a skiuran), ludja (a,/turfau); $) inasc. gaggs
cretum, femininum autem et neutrum potius abstra- (a gaggan), slahs (a slahan), andaslapjit (a ttandan),
ctum, nec non actionem ejusque objectum significet, . takjis (a sakan); neulr. frapi (a frapjan), fauragaggi
hoc tamen generale discrimen adeo est vagum nimiis- (a gaggan); fem. staps (a slandan), graba (a graban);
que exceptionibus obnoxium, quam ut in exponenda n) masc. arels (a gretan); neutr. a/Ie«(a fc^in);
substantivorum formatione partitio secundum tria ee) E verbis simpliciier reduplicantibus sine abso-
genera aliquid commodi allatura videatur; qua de re nantia : masc. laiks (a laikan), sleps (a stepan); neutr.
forsan, formam derivatam ob oeulos primo ponere, faurhah (a hahan), gafah (a fahan), andstald (a s(a/-
deinde dwisionem secundum genera revocare salius rfan), 6imai( (amat(an); fem. natti (a haitan).
esset... b) E verbis debilis conjugationis : masc. faurama-
§ 143.1> Derivatio sine ELEMENTO FORMATIVO. pleis (a mapljan), vitodafasteis(a fastan), huhrut (a
«') E verbis conjugationis fonis : huggrjan); neutr. andaugi (ab augjan), fauramapli
aa) E firaesentinon nisi pancissima vocabula deri- (a mapljan), ufarmeli(a meljan),taui (a taujan), hropi
vanturel equidem lere exclusive in prima absonantiae (verisimililer neutr., a hropjan), gavaurki (a tiaurfc-
classe, ex. gr. mase. bairgs (a bairgan); neutr. stnj» /»»); fem. «rofts (avrohjan), liuga{&tiugan).
(a sinpan), anafilh (a fillian),gild (a gildan), gavairpi c) E subsiantivis derivantur :
(a vairpan); fem. gabinda, gabindi (a bindan),gairda aa) Masculina, ad eum designandum, qui munera
(a gairdan), linna (a vinnan). Ad secundam absonan- vel arte fnngitur, ut hairdeis (a hairda), ragineit (a
tiae classem pertinet lanlum fem. skitja (a skilan), ragin), silbatiuneis(a siun), faurslasseis (a s(a>s);
adquartam neutr. andabeit(a beitan), idveit (a veitan), /16)Neutra sive per compositionem ex aliis jam
ad quintam neulr. galiug (a liugan); derivatis efformata, ut atapni (a o/in), fauradauri
bb) E praeterito Sing. : «) masc. gards (a gairdan), (a </«)<;•),andalauni (a /aun), andanahti (a nahts), ga-
pagks (a pi^gk&n), sagqt (a sigqan), saggvs(a stgguan); runi (a runa), andvairpi (a uair^s prctium), anrfa-
neutr. draggk (a drigkan), gaprash (a priskan), vamm «aurdt (a «aurd), faurafilli (a ^//) ; sive ad efficienda
(a timman),gapagki (a pigkan); fem. 6anrft(a bindan), realia ex personalibus subslanliva, ut andbahti (ab
usvandi (a vindan),parba (a pahban), flahta (a flaih- andbahts), piubi (a piubs), reiki (a retfcs), gaskalki
lan); /S)fem. skalja {» skilan); 7) masc. vraks (snvri- (conservus, vid. § 191, I, 1, sukatks), vekvodi (a
kan); neutr. vadi (a vidan); fem. slaks (a stikan), vet(t)orfs);
vraka, vrakja (a tirifcan),brakja (a fcrifcan);5) masc. «;) Feminina eodem modo atque neutra, id est,
daigs (a deigan), vaips (a veipan); fem. laiba (n /ei- per compositionem cfformala : piudangardi (a gardt),
ban),.staiga (isieigan); t) iem. laudja (a liudan); Oliam ad designandum naturale genus : vaiu/a (a
t) oeutr. top (a sapan)>; fetn. bota (a batan), groba vards), pivi (a ^ius), cum significatione paululum
(a graban); mutata : daila (a dails).
cc) E praeterito plur. nonnulla tantum certo de- d) Ex adjectivis tandem :
rivantur vocabula secundae et tertiae classis '. masc. aa) Masculina : solummodo daupus (a daupt);
vegs (a vigan); neutr. andanem (a niman), andaset bb) Neutra : titdaleik (a /efts), ateti (ab azrts),
1007 GnAMMATICAGOTHl&E LINGUJE. 1008
biuhti (a biuhts), unhaili (a hails), unledi (ab unteds), patur ad firmandavocabnla praecipuesubstantiva, in
galeiki(a galeiks), manvi (a mamius),gariudi (a ga- quibus eamdem significationemhabere videtur atque
riuds), unsuti (a suiis), andvairpi (ab andvairps), un- in formandis infinitivoet participio praet. verborum
viti (ab unvt(t),tisvtsst(ab tisvtss); fortium. Jam vero arcessenda sunt:
cc) Feminina : hatba (a hatbs), triggva(a triggvs), «) Substantiva secundae declinationis, quorum n
tibja ( a sibjis), sunja (a sunjis). in nominativo sing. deperdilum est. Inter ea :
§ 141. 2) Derivatio cum ELEMENTO FORMATIVO. ««) Masculinadesignant, paucis tantum exceptis,
a) Cumsemivocalibus: personas, quaemunere vel proprietate pollent. In or-
aa) Derivata cum J ubi hoc ex i enascitur, in prae- dine vero ad derivationem complectuntur
cedenti § memorantur; aliae nusquam occurrunt; a.a.a)Ea, quceex aliis subslanlivis deducuntur, ut
bb) Derivala cum simplici V fere non reperiuntur, gadaila (a dails), gahlaiba(a hlaibs), galaisla(a taists),
sed tfbique dentalis ante semivocalem subrepisse vi- ustipa (a lipus), gajuka (ajufc), garazna(a razn), ga-
detur, ut in fem. fijapva (a fijan), frijapva (a frijon), sinpa, gasinpja (asinp), spilla (a spill), slaua (a staua
talipvos (a satjan); ncutr. pivadv (a pivan), vaurstv fem.), aurtja (ab aurts), arbja (ab arbi), baurgja (a
(loco vaurht-dv? vid. § 52, 4, a vaurkjan); eodem baurgs), innardja (a gards), gauja (a gavi), gudja (a
etiam modosunt explicandavocabula originis aliunde gup), vaidedja (a deds), haurnja (a haurn), kasja (a
obscurae, ut fem. ubizva, neulr. gatrfu; quoad fem. kas), mana maurprja (a maurpr), skattja (a tkatlt),
bandvasine dubio pro band-dvaadbibetur (si praeser- vardja (a vardt), liugnja (a liugn);
tim ad bindan perlineat). Ejusdem modi sunt voca- . fififi)Ea, quaeex adjeclivis originem trahunt: un-
bula, in quibus n secundaedeclinationis accedit, ut hulpa (a hulps), parba (a parbs), veiha (a veihs),
masc. vaurstva,vaurstvja, fem. bandvo, vahtvo (a va- galeika ( a galeiks),gamainja(a gamains);
kan), unvaurstvo, galvo (loco gahtvo? a gaggan), et 777) Ea, quae cx verbis derivantur : fauragagga,
etiam uktvo. Nec non et in masculino obscura: ori- fauragaggja(a gaggan), liuta (a liulan), nuta (a niu-
ginis nidva, inlerjicitur dentalis, cui unicum bidagva tan), skuta (a skulan), ufartvara (a tvaran), bandja (a
subtrahitur, nisi forsan euphoniaecausa ila adliibea- bindan), afdrugkja (a drigkan), bihailja (Ahaitan) ,
tur pro primitivo bidag-dva. Quoad viduvoe lalino afetja (ab t(an), arbinumja(a niman),tkilja (a skitan?),
certe prodit, nec v adest nisi ad vitandum hialum. sviglja (a svigton),timrja (a timrjan).
§ 145. 6) Cum liquidis : (Annotatio. — Realem significationcm iiabent:
aa) Masculinaet neutra cum simplici L derivala garda (agards), mela (amel), lukarnattapa (nstaps),
significant instrumcntum, cum quo, vel locum, in ganauha(a ganauhan), uneta (nisi sit neutrum [uzets],
quo quid efficitur. Masc. sitls (a sitan), stikls (a tti- ab t(an), gataura (a tairan), vilja (avi(;'an), drobna
kan), tlolt (a s(aitrfan?); neutr. pvahl (a pvahan), (a drobnan). 1
fairveitl (a tiet(an); fem. iusila (ab tus). /S,S)Neutra tantum pauca in hac classe reperiun-
Quandoquehuic L et aliud formationis elementum tur : kaurno (a kaurn), gajuko(&juk), sigljo (a tigl-
ante vel post mittitur, unde sequentes evadunt liga- jan), et peculiariter formatio armaio (ab arman).
turoe : 77) Feminina hujus classis desinunt:
SL : neutr. preihsl (a prcihan), smimsl (a svim- aau) In ein : sunt pro maxima parte ex adjectivis
man), hunsl (a hinpan?) skohsl,svartizl; derivata et proprietatem designant, ut gaaggvei(ab
pL : neutr. haimopli (a haims), coll. fem. woftuli aggvus), aglaitei (ab aglaits), airzei (ab atrais), auda-
(a wopan); gei (ab audags), bairhtei (a bairhts), etc. (vid. § 92).
L-N diminutiva format: masc. magula (a magus), Huc eliam veniunt derivata e\ participiis : undivanei
coll. nominibus propriis merila, vnlfila; neulr. bar- (a divans), drugkanei(a drugkans).
nilo (a barn); loco qiplo Skeir. V, d melius q>pano Ea, quaecx verbis exorinniur, actionem vel con-
(qipao) legendum esset (coll. Mc. xv, 28); mavilo ditionem significant cum idea secundaria duratioms
(a mavi), coll. inilo, vairilo. longioris, vel frequentioris repelitionis : unagei (ab
t Annotatio.— Vocabulummanauliin nulla supra agan), hropei (a hropjan), vajamerei (a merjan), us-
descriptarum classe relative ad formationemordinari tauhei (a tiuhan), vrekei (a urifcan),gabei (a giban),
potest atque adeo suspectum videlur, hinc forsan baurei (a bairan).
melius cum Massmanno,Phil. n, 8, manludjai (coll. Ea autem, quae-e substantivis originem ducunt,
tnanleika) loco manaulja legendum est. Obscurioris designant etiam habilum, conditionem vel statum :
«riginis sunt masculina hakuls (non autem hakul, ut afgudei(&gup),usbeitnei(sibusbeisns), oglaitivaurdei
glossarium exhibet), asilus. > (a vaurd), vaurstvei(a vaurslv), veitvodei(a veitvods),
bb) Derivatio cum M reperilur tanlum in masc. unbeittei (a beitls), liuhadei (a liuhap), frumadei (a
barms (a bairan), frequentior vero occurrit ligatura frumap?), magapei (a magaps), aipiskaupei(ab ai'
M-N : masc. ahma (ab aAan?), malma (a malan), piskauput),apautlaulei(ab apaustaulut), praizbytairei
hliuma (a hlivan?), sfoma, bloma, milhma, hiuhma; (a pratzfci/(atrets);
neutr. aldomo (ab alpan); fem. miduma (a midja), /3S(3)In on : huc proxime accedunl quaedani vo-
lauhmuui(a liulian), glitmuni(a gleitan). cabula, quae, e masculinis derivata , naturale genus
cc) N omnium elementorum frequentissimeusur- significant: unhulpo (ab unhutpa), garazno (a ga-
 4009 DE FORMATIONENOMINALI. 1010
ratna), svaihro (a svaihra), dauravardo (avards), rius et probabiliter non nisi serius eo tnodo effor-
haipno (a haipna?), gamarko(a gamarka?) arbjo (ab manlur;
arbja), nipjo (a nipjis), kalkjo (a kalkja?). Alia res (3,3)Vocabula in AR obscurioris originis, quae va-
indicaut : dauro (a datir), rfriwso(a driusan), malo rios affinitaiis respeclus designant, ut fadar, bropar;
(a ma/an), rinno (a rinnan), vinpiskauro (a sfciuran), quibus respondcnt feminina svittar, dauhtar;
iiruggo(a vriggan), flahto (a flaihtau), wapo (a u>a/i- yy) Et insuper ligrs (a ligan) et spaiskuldrs.
jan), (amjo (a (ains), tdrfa/jo(a dal), mitadjo (a mi- |3) Neulra : vaggari (a vagga?), galigri (a ligan),
taps), garunjo (a rtnnan). Al.ialandem abslracta : filigri(a filhan), in quo euphoniae causa t inductum
gajuko (a ;'ufc),/u//o (a fu//s), gariudjo (a gariuds), praesertim animadverlendum est, nisi sit pro filhigri
brinno (a brinnan), faihugeiro (a geiran), broprutubo cum syllaba formativa gri ?
(nliuban), reiro (a reiran), vtimo (a vtnnan), ra/y'o y) Feminina: praetersupra memorata svt's(ar,dauh-
(a rapjan), sakjo (a safcan),tai/y'o(a veihan),gatimrjo tar, eliam vulprs (si leclio codicis A Gal. 11, 6 le-
(a (imr/an). gitima sil, a vulpus), saldra (a sildan?). Quoad voca-
(5)Praeterea formantur adhuc et alia vocabula cum bula mundrei,digrei ad formativum N pertinenlia, ex
«implici N, et equidem adjectivis mundrt, digrs veniunt et proinde huc non
««) Immediate stirpi affixo : masc, [aihupraihns referenda sunt.
(a preihan), andavleizns(a v/ei(an); neutr. barn (a Aliis consonantibus connexum occurrit tantum
ftoiran),/iugn(a liugan), andavizn(a vizon); fem. us- in ligatura STR ; neutr. gilstr ( a gilpan), avistr
beitns (a beidan), anabusns (a biiidaji), sofcns(a so- (ab avi), navittr (a naus), hulistr (a huljah).
kan), vailavims(a vinon), coll. garehsns,rohsns; § 146. c) Cum gutturalibus:
|3j3)Cum vocali eupbonica A ; masc. piudans (a Gulturales insulsam tantum personam in forman-
piuda), vigans (a veihan); neutr. a/iiwi (ab afcrs.' ), dissubslantivisgerunt. Sequentia tanlum memoranda
aljan (ab atan?); fem. «sans; sunt :
77) Cum / ; masc. kindins, maurgins ; neulr; aigtn aa) Terminatio macculiuaIGG reperitur tanfctm
(ab aigan); fem. fairina (a fairan); in vocabulis gadiliggset skilliggs;
55) Cum U ; neutr. faihugairuni (a geiran), fair- bb) Masculinumbroprahans, ad secundam declina-
guni); tionem pcrlinens, adjectivum uli ainaha sapere Vi-
is) CumE/, A/, 0; sic efformataderivanlurex ver- detur;
bis secundacconjugationisplurima feminina, mbal- cc) Pariier femininum idreiga (ab trfr) ad adjectt-
veins (a balvjan), goteins (a goljan), daupeins (a vum idreigs referendum est;
daupjan), daupeins (a daupjan), afdomeins (a rfom- rfd) Neutra akiski, barniski citerius efformantur ex
;an), qisteins (a qUtjan), hazeins (a hazjan); bauains adjectivis in isks, nec non et masculinum atisks (vel
(a 6auan), pulains (a putan), leikains (a /eifcan),/t- neutrum otisfc)suam formain ab hujusmodi adjectivo
6ai/i*(a liban), trauains (a trauan); aihtrons (ab ai/j- mutuatum iri videtur.
(ron), lapons (a lapon), mitons (a miton), salbons (a ,ee) Latet TW«milukset ahaks derivatio.
fa/6on), etc. Cacterumomnia subslanliva , quae hac § 147. rf)Cum labialibus :
lerminatione gaudeut, ad verba secundaeconjugalio- In formandis vocabulis 11011occurrunt, exceptis
nis, etiam non jara occurrentia, referenda sunt, sic tamen, quac supra mcmoravimus, neutris ct fcmini-
ex. gr. ahmateinsad ahmatjan,gahobain»ad gahoban, nis in ubni, ufni (§ 145,cc, y).
vanains ad vanan. Loeo usbloleins Cor. II, vm, 4 § 148. e) Cum dentalibus et sibilantibus:
meliori jure legendum est usblotains, a Motan (non Dentalium et sibilantium classis ea esi, quae in
bloijan). formandis subslantivis liquidis maxime congruat.
y) Cum aliis consonantibus sequentes evadunl li- 111plurimis casibns/i ea dentalis esse videlur, qua
galurae : proprie formationis elementum conslituatur; quo
SN, ZN : neutr. fulhsni (a filhan); fem.hlaivasna posito rf, ( et s in aiiis formis occurrentia ex p
(a A/atv), filusna (a /i/u), coll. drauhsna , arwazna, juxta cognitas sonorum leges (§§ 49, 50, 52) enasce-
fairzna; renlur. Nec praDtermittendumest, borum subsianii-
BN, FN : neutr. vitubni (a vitan), faslubni (a /as- vorum formationem cum formatione parlicipii pas-
tan), valdufni (a valdan); fem. fraistubni(a fraisan), sivi secundaeconjugationis convenire.unde eomagis
vundufni(a funrfon). ad congruentem utriusque formaesignilicationempu-
rfrf)/i; hoc eleraento efformantur taretur, quod, ubivocabulumexverboprimaeconj. de-
«) Masculina,nempe : rivatur, vocalisparlicipiipassiviadhibeatur.Ilujiis for-
0«) Pleraque vocabulorumin reis e verbis deriva- mationis substantiva pleraque etiam efficacitatein,
torum, quacoperanlem desiguant, inter quae ani- actum ipsum operationis significant,aliis, quae sine
madvertcndasunt : laisareis (a laisjan), tiupareis elemento formativo deducunlur (§ 143 a), objectum
(a liupon), sokareis(a sokjan), blostreis (a blotan), operationis potius designantibus. Jam vero formatio-
bokareis(a boka),motareis(amola),vullareis(a vulla). nes hucpcitinentes sequenti modo ordinari possunt:
Quoad vero significalionem,eis convcniunt, qua; su- ' aa) Eae, quaeprimitivum p babent, sivemcdiante
pra litterisee) «) «a) subjecimus, addito, quod ra- vocali stirpi vocabuli annexum, sive huic immediato
1011 GRAMMATICA GOTHICiELINGU.1E. 1012
affixum, quo in casu eupboniaecausa in d, (, vel s im- tivis et verbis oriri videntur -.afgrundipa(zgrundus),
mutatur : veitvodipa(a veitvods), meripa (a mer/dn), svegnipa
a) Masc. gabaurjopus (a gabauris), manniskodus (a svegnjan),varjipa ( a vargjan), coll. gaunopa (a
(a mannisks),auhjodus(ab auhjon), vratodus (;, vra- gaunonl. Adhancclassem etiam pertinent junda (loco
ton), skitdus (a skilan), kuslus (a kiusan), vahslus(a juggipa ?a;'uggs), sfcanda(!ocoskamipa? a sfcaman),
vashjan), puhtus (a pugkjan), hliftus(a hlifan); et mu/da (a milan).
§) Neulr. liuhap (a liuhan), vitop(a veitan), futlip (Annotatiol.—In nonnullis horumsnbstantivorum
(a fulls), milip (a milan?), 6eis((a 6ci(an);auejn (ab citerior supervenit formaiio mediante n consonanli-
avi), kunpi (a kunnan), gaminpi (a minan), gavairpi cae declinationis, ut mitadjo (a mitap), baurpei (a
(a tiaira/i?); baurps), paurstei (npaursts?), usfarpo (afarps?);
7) Fein. : ««) juxtasecundam declinationemvoca- liinc ad § 145, ce, a, 77 pertinent. »
licam, pleraque verbalia operationem indicantia : 66) Eae,quae T primitivum habent: neutr. sfitr»<7,
milaps (a mitan), magaps (amagus), tistaps; arbaips; aglaiti; fem. vas(t (avasjan). Jamvero hucreferendae
fulleips (A fuUs), faheps (a fahs); gaqumps (a gi- sunt
man), gakunps (a kunnan), gamainps (a gamains), ee) Formationes cum ST : neutr. hauhisli, frumi-
gabaurps (a 6at'ran), gataurps (a (atroit); anaminds, sti (ex superlativis derivata), (raus(i (a trauan); fem.
gamunds (a mtnan), gakunds (a fcunnan), gafaurds «ns(s(ab iinnan),6runs(s (a 6rinnan), gramsls(a gratn-
(a fairan), gahugds (a hugjan); aihts (ab aigan), an- ;'an), 6ans/s (loco bandsts, a 6tndan).
dabauhts (a bugjan), innagahts (a gaggiin), gaplaihts dd) Formaliones cum JVD; fem. hulundi (a/m/s),
(a ptaihan), mahts (amagan), gatahts (a sakan), frijondi (a frijon); coll. fem. pusundi et masc. 2 de-
tauhtt (a tiukan), slauhis ( a stahan), ustauhts (a (iu- Clinationisneivundja(a rceui).
nan), «swturftis (a vaurkjan), usdrusis (a driusan), e«) Formationes cum S(Z) primitivo : masc wr-
Hsts(a leisan), (ralusts (a liusan), ganists (a nisan), runs (a rtnnan); neutr. agis (ab agan), fta(is (a /ia-
urrisfs (a reisan), usva/ist.s( a vahsjan), vists (a visan), tan), skapis (& skapjan), gadikis (a deigan), pevit
fragt'f(s(a giban), andahafts (a hafjan), paurfls (a (a pivan), coll. rigis, sKgis,rimts (daris); fem. ga-
paurban), gaskafts(a skapjan), andanumts (a ntman); runs (artnnan), (;'ufcu«t(a;'ufc), agwi.
anagtss(a qipan), afstast (a tlandan), gavits (a virfan); ( Annotatio 2.—In masctilinoberuseist pro r ideo
— $3) cum terminatione i£a ex adjectivis derivala interjeclum fuit, ne duo r sibi immediate succede-
et proprietatem quamdain indicante : aggvipa(ab rent, eo modo berurelt, ut laisareh ( § 145,
W«i)i ag/ijia (ab ag/s), airzipa (ab ai«;ts), airknipa rfrf, a). >
(ab atrfcnis),gauripa (a gaurs), daubipa (a dau6s), //")FormationescumSS.quaead hanc classem perti-
diupipafa diups), dvalipa (a dt>a/s),qrammipa (a nent masculina pro maximaparte e verbis derivantur
oramms), armahairlipa (ab armahairts), hauhipa operaiionem vel conditionem designantia : gudji-
(a ftau/i's),hlutripa (a /i/ulrs), unhrainipa (a hrains), nas*us(a gudjinon), drauhtinassus(a drauhtinon), ho~
pvastipa (a pvasts), kauripa (a fcaurs), manvipa (a rinassus (a horinon), kalkinassus (a kalkinon), leiki-
tnanvus),mildipa (a mi/ds), niujipa (a niujis), garaih- nassus (a leikinon), skatkinassus (a skalkinon),frauji-
tipa (a raihts), sveripa (a stiers), sviknipa (a sm&ns), nassus (a fraujinon), piudinassus (a piudanon), blo-
tulgipa(nlulgus), veihipa (a vei/is), invindipa (ab tinassus (a fc/o(an),faniiiHSSus(a unns), t6nassus(ab
fnvtnrf»),fairnipa (sxfairnis), aupida (ab aups), t6ns), ufarassus (ab ufar).
tairpida (a vairps); nonnulla etiam pauca e substan-

II. ADJEGTIVUM.
§ 149.1) Necnon et plurima sunt adjectiva, quae cc) E praeterito plur. : andanems (a ntman), ga-
sine ELEHENTO FORHATIVO, terminatione stirpi simpli- lems (a timan), bireks(a rikan), gafehs (a faihan), an-
eiter annexa, ex subslantivis et verbis derivantur, dasets (a si(an), unqepis (a gi/j«n); probabililer etiam
nempe /tu/^s (a hilpan), paursus (a jjairsan), gapaurbs (a
a) E verbis primaeconjugationis: pairban), unvits (a vei(an), ga/u6s(a /tu6an), unnud'»
aa) E pracsenti: vilvs (a vilvan), invinds (a vin- (a niutan);
dan), gawairbt (a wairban), tilt (a lilan), diups (a dd) E participio pass. nulla certo derivantur.
diupan), liubs (a tiuban), galiugs (a liugan), liuts (a 6) E verbis secundae conjugationis : usskavt (a
liutan), tiukt (a siufcan),verisimiliter etiam gaqiss(a tkavjan), gavitjis (a viljan), vailamert (a merjan),
qipah), bats (a batan), saps (a sapan), grindafrapjis ubiltogis(a taujan).
(a frapjan), agtaitgastalds (a sfa/dan), /ra/e(s (a (Annotatio. — Nonnulla adjectiva, ut garaidt (a
/e(«n) ; raidjan), gamaids(a maidjan), gavaurtt (ivaurtjan ?),
66) E praeterito sing. : J5ar6s(a pairban), gavamms ustukns (ab uslukan), habitis eorum forma et signifi-
(a vimman), untals (a tilan), hnaivs(a «netvan), ga- catione, apocopata participia essc videnttir.
laubs (a liubah), laus (a /iusan), gado6s (a rfa6ah), c) E substantivis : alevis(ab alev), alpek (ab alps),
ganohs (a nahan), unandtoks (a safcan), frops (A navis (a uaus), reikt (a retfcs),rums (a rums), tleipit
frapjan); (a tleipa), tves (a stie»),vairji» (a vairpt), fciraecipue
,015 DE FORMATlONSf PRONOMINALI. 1014
in compositionibus:tna«s(ab aha), ufaips (nbaips), piudisks, mannisks^funitks, haipivitkt, iudaivukt,
tngarrfis (a qards), afguds(a gup), anahaims (a saurauftjnikisks.Hucne pertinel etiani maltki?
haims), unkarja(afcara),andaneips (zneip), anasium h) Cum p (D,T): kunps(a kunnan),kundt (aitunt),
(a siun), gaskohs(a sfcoA),gavaurts(a vaur(s), usvena skuids(a skutan),unatgahls (a gaggan),mahtt (a ma-
(a vens), unweils(a iveila),armahairts, hauhhairts (a gan), hauhpuhts (a pugkjan), handuvaurhtt(a taurk'
hairls), laushandus (a handus), aljakuns (a fcunt), jan), haftt (a haban), paurfts (a paurban), haistt (a
samasaivals(a saivala),filufaihus( a faihu), prutsfiltt hailan?); el cum vocali euphonica : naqapt, fra-
(a fill), et cum absonantia: dags (a dagt). mapeis(a fram), bajops (a 6ai);
§ 150. 2) Cum ELEMENTO FOIIMATIVO : i) Cum S; tanlummndovalit (a valjan).
a) Cum V : huc pertinet tantum lasivs obscurioris % 150. 3) Alius efformandi modus est compa-
originis; ratio, qua varii gradus formaeet signifieationis
b) CumL : tlahals (a slahan), nisi tta*halt toco evadunt.
ttah-hals sit dividendum.vid.glosg.h. v.; /et(i/s, mi- a)Comparativus regulariter efformaturper *,
fc//s, u6i/s; skaputs (a skapan), veinuls?vid. gloss. pracmissot vel o. Quaenamvero harum vocalium
h. v.; etinsuper in ligaturis eligenda sil, nulla certa lege constat, exceplo, quod
BL ; daupublis (a daupus), ononnisiin adjectivis fundamentalemvocalem a ha-
KL: ainakts (ab ains); bentibus compareat, ex gr.: airiza, azetiza, hauhiza,
i Annotatio. Undarleija, Eph. m,8,suspectum est, managiza,rapiza, speidiza, fuviza, vulpriza, iusisa,
vel si rectum, ante compositionemfuit. > paurftiza, alpiza (ab alpeis), hardiza(a hardus); fra-
c) Cnm If ; huc veniunt veteres comparaliviler- matdroza, frodoza,garaihtoza, svinpoza, htasoia, us-
minationes: auhuma, ajtuma, kinduma, hteiduma, daudoza,handugoza,svikunpota, sniumundoza,aija-
innuma, iftuma, speduma,(miduma),fruma; leikoza (ex adverbiis sniumundoset aljaleikotconji-
d) CumN : gairns(a geiran), analaugns(a liugan), cienda).
«i/ttfcns(alukan); /airms(a fairan), fulgins(a fithan), 6) Superlativus regulariter efformatur per tt,
et praecipue adjectiva in ein materiam ordinario praemissoetiam t vel o : hauhists, smalists, speditli,
significantia:airpeins, barizeint, gulpeins, eisarneins, managisls,reikisls; armosts, lasivosls.
paurneins, leikeint, liuhadeins, muldeins, riqixeins, ( Anuotatio1. — Ex praecedentibusexemplis con-
silubreins,tlaineins, triveins, filleins, et cum signifi- jiciendum est, quod vocalis syllabae formativae in
cationemagis melaphorica:aheins, qimeins,gumeins, comparativo et superlalivo sibi respondeat; hine
galaubeint,pistikeins,siuteins,sunjeins.De formativo componi possunt ex una parte comparativi smatiza,
GG occurril laiiluiii.unveniggs(a vens), nisi syllaba reikiza, armoza,lasivoza,ex altera superlalivi airists,
fnrmativahic ad adverbium pertiueat (§ 163, 6, «); azetists, framaldrosts,frvdosts, elc.
e) Cumfi: (ramaldrs (ab alps), lausqiprs(a qipus), ( Annotatio2.— Seqneniiaadjectiva suum compa-
vulprs (a vulpus), fagrs (a faihan), baiirs (a beitan), rativum et superlativumex alienisradicibustraliunt:
hlulrt, digrt (?), mundrs (?); gods comp. batiza superl. batisls
/) CumG(H): audugs(abaud), unhunslags(ahunsl), ubils — vairsiza — (vairsts)
manags(a man),modagt(a modt),vulpagt (a vutput), leilils — . minniza — minnists
gredags (a grerfus),bidags (ex bidagvaconjectum, a mikils — maiza — maists
bida), unbarnahs (a 6arn), s(ainans(as(ains), vainaht «Annotatio3.—E juggs efformanturrejecta nasali
(a veinan?), vaurdahs (a vaurd), ainalia (ab ains), (§ 40, 5), comparativus,;'u/iizaelsuperlativusjuhists.
broprahs (ex broprahansconjeclum, a bropar), han- <Annotatio4.—Peculiarissuperlativiforma est un-
dugs (a handus), valugs(unde valugjan), uhtiugs (ab daraftts, ex qua comparativusundaraiza cogitandum
un(); proesertimin forma -eig, quaeforsan cura eigan est.
(unde aigan) convenit et pariter significalionec ha- (Annotatio5.—Comparativasuntea, quae§ 150,c)
bendi aliquid >gaudet, ut ansteigsgratiam babens(ab memoravimus,qutequeexnatura sua pnsitiviscarent,'
ansts), usbeisneigspatientiambabens (ab usbeisnei), scilicet auhuma, afluma, hleiduma, innuma, iftuma,
gabeigsdivitias habens (a gahei), uec non etiam hro- (miduma),fruma; quod antem hae formaea veteribus
peigt, piupeigs, laiseigs, listeigs, mahteigs, andane- ut superlativae habiiae reipsa comparativaesint, in
meigt, uhteigs,sineigs, gavairpeigs,vaurstveigs,vilo- syntaxi (§ 198, b) ostendelur; ex his efformantur
deigt, gavizneigs; comparativi: auhumitts, aftumisls, frumisls, hindu-
g) K. Haeclitlera nonnisi in ligalura SK occurrit, mislt et spedumists,quorum ex duobus ullirais for-
germanicae terminationi -isch forma et significa- mae comparativaehinduma et spedumasupponendae
tioneapprime conveniens: aivisks,barnisks, gudisks, sunt. >

B, FORMATIO PRONOMINALIS.
§ 152. In pronominibus per derivationem effor- quippe cum totus efformalionislabor circa duas tat-
mandis gothica liugua peculiari indigenlia laborat, tum stirpes, personalem scilicet et interrogativara.
1015 GRAMMATICA GOTHIC^ELINGU/E. 1016
versetur. Quoad alios respectus sive particulis sive Gen. 2 Pers. Sing. peina — peins
quadamcomposttioneadhibilisexpressos,infra(§170) — — — Plur. igqara — igqar
tractabimus. — — — Dual. izvara — utiar
— 3 Pers. ' —
1) Pronominapersonalia efformant possessivaex seina setns
genitivo, cujus termiuatio cum lerminationeadjecti- 2) Pronomen inlerrogaiivumwa, was significatin
vorum primaedeclinationis permutatur, co modo: genere quid, quis, sine peculiari determinalione;
hinc duplex cfformalnr pronoinen interrogantis :
Gen. 1 Pers. Sing. meina Poss. meins wapar quis duorum, uler, warjis quis pluriraorum,
— — — Plur. ugkara — ugkar quis. Haec poslerior forma obscurae est originis;
•— — — Dual. unsara Poss. unsar prior vero etiam in anpar, alius, occurrit.

C. FORMATIO VERBALIS.
(Jacobi Beitrdgezttr deutschenGrammatik,pag. 151 sqq.)
I. CONJUGATIOPRIMA. quod substantivum indicat, faciendum esse, quam
§ 153. Cum primamconjugationemexlegibus ab- aliquidcumeo agenduin,sigiii(icant, ita ut objecliva
sonantiae,quas subit, ut primitivam simul et radica- significatioin instrumentalem transeat, ut in haurn-
lem spectavimus,frustra in genere sermo ad ante- jan lubacanere, klismjancymbalo resonare, tinnire,
riorem horum verborum derivationem inveniendam ufarhteiprjan tabernaculo tegere, superne obtegere,
inquireretur. Non desuntlamen casus, in quibus haec ganagljanclavofigere, stainjan lapidibusobruere, la-
inquisitio abs re non est. pidare. Nonnisi autem raro hasctransiliva significaiio
a) Etenim supra (§ 32., 3) monuimus, quod verba in intransitivam, nempe <fiendi > vel c cxistendi >
ad sextam absonantiseclassem peninentia ex secunda incidit, ut in andbahljan(propr. ministeriofungi) mi-
lertiaque classibus posteriusderivatum iri videantur. nistrum esse, siponjan discipulum esse, riqizjan
Jam vero licet in pleri.que verbis argumcntuinjam obscurumesse, faurhtjan limidumesse.
desit, qliia singula radicalia veiba deperdi et recen- a) E verbis primaeconjugationisderivata vocalem
liori forma ex bis derivala supplantari poluerunt, praeterili sing. pleraque recipiunt, paucis tantum
nonnulla lamen adlmc supersunt vesligia. Sic cum vocalem participii pass. habenlibus. Deducuntur
matan, mol reperitur quoddammilan, mat, ad quod igilur
milip, mel, mulda supra (§ 139, 2) fuit relatum; pa- aa) E praeterito sing. : 1) vammjan (a vimman),
riter cum svaran (gravare) confirmare,jurare, datur brannjan (a brinnan), rannjan (a rinnan), sandjan (a
tvairan, svar gravem esse , ex quo svaie diflicile, sinpun), tandjan (a tindan),vandjan(avindan),dragk-
fruslra, sieis (gravis), honoralus, deducenda sunt. jan (a drigkan, pagkjan (a pigkan ) , sagqjan(a sig-
Alque adeo cum vrikan, vrak, supponi debel vrakan, qan), stagqjan (a stigqan), svaggvjan(a sviggvan),
vrok, quo vrohjan efformari possit. Dcnique cum parbjan (a pairban), fravardjan(a vairdan?); 2) uf-
ftran, for ctiam fairan, far reperitur, quin tanien panjan (a pinan), tamjan (a timan).;5) duujan (a rft-
utriusque significatioconvenienter cougrual. van), taujan (a livan), lagjan (a ligan), vagjan (a »i-
6) Nec nonet alia hujusmodiverba reipsa derivata gan), rakjan (a rikan), vrakjan (a vrikan),fahjan (a
esse, quamvis derivalio lateat, ex fornia ipsa con- faihan), atjan (ab tfan), satjan (a stfan), nasjan (a
cludere licet, ea praecipue, quorum radix duabus tiisan) ; 4) hnaivjan(a hneivan),draibjan (a dreiban),
consonantibus conslat, ut pairsan, priskan, vahsjan, vaibjan(a veiban),vaipjan (a vetpaii), baidjan (a 6ci-
kriusian, ctc.; sed frustra simplici radke reperienda dan), gaisjan (a geisan),laisjan (a leisan), raisjan (a
loiam goihicam linguam discutercmus; paucis tan- retian) ; 5) gaumjan(a giuman?),luubjan (a tiuban),
tuni superest : sic alpan senescere ex utan alere, et daupfan (a dinpan), slaupjan (a sliupan), drausjan (a
pinsan tralierc, producere, ex pinan pioduci, poste- driusan), tausjan (a liusan), kausjan (a kiusan); 6)
rius efformarividentur. Siinili forsan modo a vairan goljan (a gatan ? ), ogjan (ab agan), sokjan(a sakan),
inanere, vairdan defendere, el a vafcanvigilare, vahs- rodjan (nrupjan?), stodjun (a slandan), sopjan (a
jan crescere, deducendasunt. sapan), botjan(a 6a(an);
II. CONJUGATIOSECUNDA. 66) E parlicipio pass. 1) paursjan (a pairsan),
§ 154. Verba secundcc conjugationis in -jan, pugkjan(apigkan), trusgjan (a trisgan); 2) /iu/;an (a
quanlum eorum originemretrospicerepossumus,sunt hilan); 6) aljan (ab alan), farjan (a faran), agjan (ab
pro maxima parte ex verbis primoe conjugationis, agan), vakjan(a vakan),batjan (a balan).
adjectivis vel substantivisexorta. Quibusomnibussi- b) Ex adjeclivis derivantur
gnificalio t faciendi > fundamentalis esse videtur, aa) Primaedeclinationis: biabrjan(ab abrsy,usagl-
sic ex. gr.: lagjan jacere facere (ponere), a ligan, jan (ab agls), bairhljan(a bairhts), balpjan (a 6a/£s),
varmjan calefacere, a varms, huzdjan thcsaurumfa- 6a/v;'an(a 6a/vs), blindjan (a 6/t'nds), usbraidjan (a
cere (tbesaurizare), a huzd. Equidem cst in plurimis 6ratds),gaimjan (a gairns), gaurjan (a gaurs), daub-
liorum verborum significatio magis minusve debi- jan (a rfau6s), usdaudjan (ab usdauds), daupjm (a
•Jilala vel lantiim meiaphorice suiucnda; quae pra> daups), gadiupjan(a diups),gaqiujan(a gius), haftjan
sertim e subslantivis derivanturnon (am objectum, (a /iaf(s), hailjan(i hails),hauhjan(a hauhs),hawtjaii
1017 DE FORMATIONEVERBALI. 1018
(a hauns), pvastjan (npvasts), ibnjan (abt6ns), kaur- binumnidedun loco bimamindedumlegendum esset,
jan (a kaurs), latjan (a lats), gaunledjan (ab unleds), coll. birodjam ejusdem significalionis;
sildaleikjan (a si/rfa/eifcs),maidjan(a maids), raidjan AT: lauhatjan (a liuhan), svogatjan (a svogjan),
(a raids), garaihljan (a garaihts), svinpjan (a svinps), ahmatjan (ab ahma), kaupatjan ,
varmjan (a varms), varjan (a vars), veisjan (a vets), Z : talzjan (a tilan), vlizjan (a vlits);
fahrjan (a fagrs), faurhtjan (a faurhls), fulljan (a SS : knussjan (a kniu).
fu//s), audagjan (ab audags), managjan (a manags), § 156. 2) Verborum in-on, quse terminatio pariter
gabigjan (a gubeigs), valugjan (a va/ugs?), mikiljan(a immediatead stirpem plerumque^anneclitur.pleraque
mikils) : e substantivis, pauca tantum e verbis derivantur.
66) Secundaedeclinationis : airzjan (nbairzis), aug- a) E verbis primae conjugationis : miton (a mitan),
jan (ab augs), bleipjan (a bleips)%hrainjan (a hrains), bifaihon (a faihan), ufarmunnon ( a munan), vlaiton
laugnjan (a taugnis), gamainjan (a gamains), skeirjan (avteitan), warbon (a M>air6an),luton (a liutan). In-
(a skeirs),siiurjun(a stiurs), tvinpjan (a siu'n£s), fra- cerlum est, utrum trudone verbo secundaeconjugatio-
mapjan (a framapeis); nis in -an, an potius utrumque e verbo forti deper-
cc) Tertiae declinalionis : gaaggvjan (ab nggvus), dito triudan deduclum sit.
gahardjan (a hardus), manvjan(a inanvus), tulgjan (a 6) Ex adjectivis : ushulon (a huli), idreigon (ab
tulgus). idreigs), galeikon (a gateiks), mundon (a munds ?),
—
i Annotatio. Huc referendum est eliam neuyan, vundon (a vunds), gatilon (a tils), gaveison(a veis);
quamvis non adjectivum neics, sed tantummodo ad- aiviskon(ab aivisks), iudaiviskon (atf turfattiisfcs);ga-
verbium newoccurrat. Plura alia etiam ex adjectivis, sibjon (a sibjis), sungon (a sunjis).
quaeexsoleverunt, originem sapiunt, ex. gr.: gailjan c) E substantivis eis praecipue, quorum vocalis
(a gai/s), tiuhtjan (a liuhls), natjan (a na(s), elc. > fundamenlalis est a : aviliudon (ab aviliud), hamon
c) E substantivis derivantur : (a hams), karon (a kara), liupon (a liup), gapaidon
aa) Cum significatioue magis minusve patente fa- (a paida), spillon (a spill), vairpon (a vairps), fiskon
ciendi : aivaggeljan (ab aivaggeli), arbaidjati (ab ar- (afisks), gavadjon(avadt), gasmipon (a smipa), fri-
baips), bandvjan (a bandvo),gabeisljan (a beists),glil- pon (a fripa?), aljanon (ab aljan), piudanon (a piu-
munjan (a glitmuni), dailjan (a rfai/s), dulpjan (a dans), midumon(n miduma), paurpuron (a paurpura),
dulps), domjan (a doms), huzdjan (a huzd), hunsljan halizon (a hatis), navistron (a navislr); quandoque
(a /iwn»(),hrukjan (a /irufc),/ev;'an(a /eu), anamahijqn etiam e substantivis cum vocali fundamentali u ;
(a mahts), mapljan (a mapt), meljait (a me/), naaJ5- gredon (a gredus), luslon (a lustus), sidon (a sidus).
/«« (a naups), ufarassjan (ab ufarassus)„rignjan (a § 157. Inter ea quae slirpe producta derivanlur,
rtgn), skaftjan (&skafts), sleipjan (a sleipa), gasuljan aniinadvertes
(isulja), stojan (a s(aua), lagrjan (a (agr), taiknjan (a a) Qu%, interjecta formaliva syllaba -in, e sub-
taikns), gatevjan (a (eua), gagavairpjan (a gavairpi), stantivis personarum deducuntur, ut skalkinon (a
andvaurdjan (avaurrf), ven/an (a vens), gafrisahtjan skatks), horinon (a hors), drauhlinon (a gadrauhls),
(a (risahts), wotjan (a uio(a), faihugeironjan (a fai/iu- reikinon (a reifcs), leikinon (a leikeis), airinon (ab ai-
geiro), a/ijan (ab n/ia), hugjan (a /iugs), miplitjan (a rus), gudjinon (a gudja), fraujinon (a frauja); in eis
/i(a), tveifljan(a (vei/Is),piupjan (a piup), vargjan vero, qiise c subslautivis rerum ortum ducunt, ut ai-
(a varys), vaifairwjan (a fatrtuus), usaivjan (ab aivs); ginon (ab aigin),raginon (a ragin), faginon (a fagin?),
66) Cum significatione instrumentali : haurnjan fairinon (a fairina), derivativa syllaba -tn ad substan-
luba cancrc (ab haurn), klismjan cymbalo resonare, livum perlinet, unde magis ex fortuito casu quam ex
tinnire (a klisiiw),ufarhleiprjan tabemaculo obtegere iniima affinitate verbis supra laudalis conveniunt;
(a hleipra), ganagljan clavo ligere(a nagls), insailjun 6) Quaecum -is efformaniur : huc refertur tamum
illaqueare (a sai/), s(ain;'an lapidibus obruere (a valvison, modolectio Mc. ix,20, legitima sit. Si au-
stains), laisljan vestigiis insequi(a laists), faurmuljan tem cum eo supra (§ 156, c) memoratum hatizon a
os alligare (a muf), matjan comedere (a ma(s); hatis componatur, hic non immerito ad substantivum
cc) Cum significatione<exsistendi >vel < fiendi >: deperditum vatvisascendendum erit, et consequenter
andbahtjan ministrum esse (ab andbahts), praufetjan ad pracsentem classem plura alia ejusmodi verba ad-
prophetam esse (a praufetes), siponjan discipulum ducenda, ut agison (ab agis), sigison (a sigis);
esse (a siponeis),riqizjan obscurum fieri (a riqiz). c) Quaecum -m : dvalmon (a dvals).
§ 155. Non nisi raro stirpem inter et terminatio- §158. 5) Verba in -an, quod, paucis tantum exce-
nem interjicitur formativum elementum, sequentia ptis, pariier ad stirpem immediate affigitur.
tantum occurrunt exempla : a) Ex verbis primaeconjugaiionis : J^ivan(a pivan),
V : malvjan (a malan), usfrapvjan (a frapjan), boijan (a batan), valdan (a vildan), faian, fijan (a
skadvjan (a skadus); feian), luban (a liuban). Huc pertiuent etiam verba ,
M : sniumjan(a snivan), larmjan (a tairan?); quac, licet ex anomalis orta, regulariter tamen flec-
N : In namnjan (a uamo) n ad stirpem pertinet; tunlur: kunnan, munan et vitan,
obscurum bimaminjanhuc referendutn esset, nisi for- 6) Ex adjeclivis cum sigiiiticalione habendi vel tra-
Fanex judiciosa Massmanniconjectura, Luc, xvi, l4, ctandi ut—, ex. gr.; veihanutsanctum habere(avetns),
1019 GRAMMATICA GOTHICiELINGU^E. 10SC
tveran ut pretiosum habere (a tvert), arman ut paupe- 66) E secunda : aftaurnan (a tairan);
rem habere, misereri(abarms),etetiam/eifcan(a/eifcs). cc) E quarta : lifnan (a leiban), disskritnan (a
e) E substantivis,nempe exsolisfemininisprimaede- skreitan), usgeisnan(a geisan), keinan (a keian), infei-
clinationiscum fundamentalivocalia: tiugan(a liuga), nan (a feian);
jiukan (a jiuka), saurgan (a saurga), weilan (a weila). dd) E quiota : usgutnan (a giutan), usluknan (a lu-
§ 159. Verborum aulem e secunda conjugatione kan), fralusnan(a fraliusan); dishnaupnan(a dishniu-
stirpe producta originem trahentium ea tantum occur- pan);
runt, quae mediante syllaba an efformantur : gaai- ce) E sexta : batnan (a batan), vaknan (a vakan),
nanau (ab ains), et gastopanan (a standan). hafnan (a hafjan);
III. CONJUGATIOTERTIA. ff) E septima : gaskaidnan (a skaidan), auknan (ab
§ 160. Omnia hujus conjugationis verba ad verba aukan);
primaevel secundaereferenda sunt, et ubi haecverba gg) Ex octava : andletnan (a letan).
jam non existunt facillimesuntsupplenda. § 1C1. 6) Inter verba secundae conjugationis ea
a) Ex verbis primae conjugationis regulariier ef- lanlummodoin -jan finita terliae conjugationisverba
formantur mediante vocali participii pass., quae si- efformant : blindnan (a blindjan), gabignan (a gabig-
gnificationi passivaeapprime convenire videtur; in jan), daubnan (a daubjan), daupnan (a daupjan),
nonniillis tamen verbis ad quarlam absonantiaeclas- dumbnan (a dumbjan?), drobnan (a drobjan), fraqist'
sem pertinentibus, vocalis praescntis praefertur, nan (a fraqistjan), gaqiunan (a gaqiujan), ushauhnaa
nempe in usgeisnan,infeinan et keinan ; in dishnaup- (ab ushauhjan), gahaftnan (a gahaftjan), hailnan (a
nan, ad quarlam classem relato, vocalis praUeriti hailjan), yaplahsnan (a plahsjan), managnan (a ma-
sing. equidem interjecta est, nisi quoddam dishnaup- nagjun), mikilnan (a mikiljan), minznan(a minzjan?),
jan utmediura lerminum cogitandum sit, collato ga- ganipnan (a ganipjan?), ganohnan (a ganohjan), ur*
nohnan ad sextam classem pertinente, cum quo ver- rumnan (ab urrumjan?), afslaupnan (ab afstaupjan),
bum sccundaecoujugationisganohjan nunc adhuc oc- gastaurknan(a gaslaurkjan?), svinpnan (a svinpjan),
currit. Jam vero derivantur : gagavairpnan (a gagavairpjan)., fultnan (a futljan),
aa) E prima conjugatione forti : bundnan (a 6t'n- afwapnan (ab afwapjan). Solum vcihnan (a veifcon)
dan), tundnan (a tindan), gapaursnan (a pairsan) hic excipitur.

D. FORMATIO
§162. Inordine adlormationem distinguuntur ad-
Verbia modi, toci et temporis. Ilic vero de bjs men-
lionem nnn facimus, quae sive per compositioncm,
ut ex. gr. cuui parliculU -u/i, -ei, -hun efformantur,
sive per vera substantiva aut adjectiva, cum vel sine
praepositione circumscribuntur; priora enim ubi de
composilis, postcriora iirsyntaxi tractabuntur.
I. ADVERBIA MODI.
§ 163. 1) Adverbiaex adjectivis derivata commu-
nlssimeefformanturauxilianleba formaefundamenlali
annexo.
a) Ex adjectivis primaedeclinalionis : abraba, aze-
taba.bairhtaba, baitraba, balpaba,gabigaba,gagudaba,
hauhaba, svikunpaba, mikitaba, ubilaba, raihtaba ,
garaihtaba, garedaba, untahtaba, tviknaba, ungatas-
taba, yatilaba, triggvaba, vairpaba, unvairpaba, vei-
haba, ainfalpaba, gafehaba, frodaba, wassaba; etiam
ex participiis: unfairinodaba.
6) Ex adjectivis secundae declinatjonis. Jam vero
ilerum distinguendum est, utrum syllaba radicalis
lerminationem praecedens longa sit an brcvis; in
priori casu terminatio adverbialis est iba, in poste-
riori vero ja6a, sic: arni6a, andaugiba, analaugniba,
unanatiuniba, utttiuriba, gatcmiba, sed gabaurjaba,
tunjaba.
c) Ex adjectivis terliae declinattonis - agluba,
glaggvuba,harduba, manvuba.
(Annotalio 1.—Hic quandoqueu in a transit, ut in
glaygvabu,iLnc.xy, 8, hardabaCor. II, xm, 10, cod. A.
ADVERBIALIS.
(Annotatio2.—Quamvisadverbium interrogativum
waiva? quomodo? huc pro sua significatione perli-
neat, aneiiam juxta formam referendum sit, dubium
est. Cum lamen supra (§ 46, 4) plionicam af/inita-
tem 6 inter ct v esse ostendimus, non inde impossi-
bile esset, si waivaloco waiba steterit. Ut ut est, liaec
considerandi ratio praeferendam esse videtur opi-
nioni, qua adverbium ex weet aiva compositis enasce
relur. Insuper hnic tvaivaex pronomine interrogativo
wa derivalo respondet sva ex demonslrativo ta for-
matum , quod ut s-va intelligendum est el in quo
nulla compositiocumaiva cogitanda. Caeterumulrius-
qne terminatio similis est originis significalionisque
similis. Relativum sve ex sva et parlicula relativa
ei commhtis effici videtur; vel forsan a conjuncliono
svaei non nisi contractione differt. >
2) Altera frequens forma, quae tamen non ad ad-
verbia tantum ex adjectivis deducta restringitur,
esl o. Cum forma ba simul quandoque occurril, ul
in andaugjo cum andaugiba, glaggvo (si recie in
gloss. h. v. conjecimus ) cum glaggvaba; incertum
est tamen, an omnia adjectiva hanc dupticem ad-
verbialem terminationem recipiant , aliis potius
aliam formam praeferentibus. Sic forma cum o his
adjectivis exclusive convenit, quae syllaba deductiva
muniunlur. Excipitur tantum syllaba formativat7jam
a primsevis temporibus cum stirpe quodammodo
commixta (mikilt, ubils).
a) Ex adjectivis primae conjugationis : anateiko,
 im DE PQRMATlOflEADVERBJALI. »052
unparleiko,galeiko,lapaleiko, samaleiko,vairaleiko, II. ADVERBIALOGI.
sinteino,piudisko, iudaivisko,uhteigo, unuhteigo, vi- § 164. Adverbia huc pertinentia sunt pro maxima
todeigo, probabiliter etiam usdaudo, ussindo,sundro, parte vel ex stirpibus pronominalibusvel ex ahis
sniumundo,unveniggo;liaec duo posteriora sallem e particulis efformata, paucis lanlum ad radices norni-
verbis tniumjan, venjan difficileducerentur. nales referendis. In tres classes parliuntur, prout
6) Ex adjectivis secundaedeclinalionis : andaugjo existentiam in loco, motum ad locum, vel a loco si-
ct etiam arvjo, piubjo, gahahjo, allandjo, el insuper gnificant.
numcralej>rtd;'olertia vice, a pridja tertius. 1) Ad designandum locum, in quo res aliqua est
c) Ex adjectivis tertiae declinationis : glaggvo vel versatur, inserviunt adverbia
(gaaggvo). a) Cum terminatione a : afta pone, faura ante ,
rf) Non ad adjecliva referri videntur .: auflo, ufjo, dalapa infra, iupa sopra, uta foris, inna intra, inlus,
mkso, sprauto. fairra longe, neua prope, et adverbia in solis com-
3) Adverbiae comparativis et superlativis derivata posilis occurreotia anda conlra, unpa in longinquo,
simplicem stirpem comparalivi vel superlativi sine Nec non alja extra (propr. aliorsum) eliara buc rer
tcrminatione vocalica adhibent, excepto quod z com- ferendum est;
paralivi in s convertant, sic : 6) Cum terminalione r, ar ; war ubi, par hic, her
a) Comparativi: hauhis (a hauhiza), vulpris (a vuU fbi, joinar illic, aljar alibi, collatis praeposjtionibus
priza), andvairpis (ab andvairpiza), framvairpit (a hindar pone, post, ufar super, undar sub, afar post.
framvairpiza),mait (a maiza);ejusdem sunt formatio- c) Ex nonqullis horura adverbiorum alia, signifi-
nis comparaiivi ex adverbiis immediate derivali airis catione paululura mulata, per lerminationem o effor-
(abatr), andis (ab and), newis (a new), framis(a nianlur : ufaro super, sursum, undaro subter, aftarq
fram), faurpis (a faurp?), haldis (a hatp?), halis (a pone, secundum. •
hal?), sniumundos(a sniumundo),aljateikos (ab aljq- rf) Adjecla (erminatione na praecedentia adverbia
leiko ?). eamdem habent significationem, addito tamen, quod
( Annotaiio 1.—Axlverbiaallis et raihtis ad simpli- jnotum a loco quandoque exprimant : aflana pone,
ces parliculas proxjme accedenlia, huc equidem se- uiana de foris, innana ab inlus, tupana desuper,
cundum formam pertinere videnlur; attento autem, hindana post, pone, samana siraul, congregatim.
quod nihil comparalionis in alls jaceat et compara- 2) Moltim ad aliquem locum indicat sive simplex
tivus TOOrmhls sit raihtoza, de nullo comparalivo jSiirps cousonanticefinita : faur, %up,ut, %nn,new,
his adverbiis cogitandum est. sive terminationes
(Annotalio 2.—Nonnulla adverbia buc perlinentia a) p (D): wap quo,jaind illuc, pad buc (tanlum
i quod s praecedil, expulso , formam syncopatam modo in compositopadei quo superstes), aljap alias,
praebent : mins (a minniza),vairs (Avairsizu)et etiam dalap huc infra, samap simul (cum motu); cui ler-
seipt (a posilivo seipu), jqindvairps (cojl. andvair- minationi quandoque etiam
pis, framvairpis), suns, anaks. 6) Re remanente e,ademsignificatione affigitur :
(Annotatio 3.—Ex adverbio /t/u derivala forma fi- tvadre quo, jaindre illuc, hidre huc.
laus anle comparalivosusurpatur; cmn nutem de ge- 3) Denique motum ab aliquo loco indicat termi-
nitivo ante adverbium adhibilo putandum noti est, . natio pro : wapro unde, papro hinc, jainpro illinc,
comparaiivum hic adesse forsan credendum est et utapro de foris, innapro ab intus, iupapro de super,
filaus pro filos stare. t datapro ab infra, fairrapro a [pugiuquo, aljabrt
6) Superlativi: maitl (a mats(s),frumisl(a frumists). aliunde, allapro undique.
4) Praeter tres adverbioram praecedentes classes i Annotatio. — ln nulla barura classipm ordinari
sunl et alia pauca, qua;, licet dubiaeoriginis, huc ta- potuit bisunjanecircum, formatione simul et originq
men referenda sunt, nempe : obscurum. Secundum formam genitivus plur. essq
a) Cum is: allis, raihlis jara memorata; videtur, aut salteni huic respondere sive signilica-
6) Cum e ; sve, svare; lione sive construc|ionibus, in quibus occurrit, ex.
c) Cum u : filu, seipu; gr. : Mc. ni, 34 bisaiwanbisunjanecircum aspicere,
d) Cum a ; snnja. Neh. v, 17; vi, 16 pa%bisunjaneunsis hi circum nos. >
Jam vero omnia loci adverbia sequens tabula exhibet:
Quo? ubi? ubi? ubi? unde? quo? quo? uude?
faur faura — — — — —
— afla afar — — •—
aftaro aftanu
iiu» iupa — — iiupana — — iupapro
— dutapa — — _ — —
dalap
Ut vta — — «(ana — — utapro
inn tnna — — iiunana — — innapro
new newa — — — —j — —
— fairra — — — , — — fairrapro
*- atja aljar . — — dljap — aljapro
1023 GRAMMATICAGOTHl&E LINGUiE 1024
Quo? ubi? ubi? ubi? unde? quo? quo? unde?
— — war — — wap wadre ivupro
— — par — — (pod) — papro
— — fter — — — hidre —
— — jainar — — jaind jaindre jainpro
— — hindar — hindana — — —
— — tifar ufaro — — — —
— — undar undaro — — — —
— — — — samana samap — —

III. ADVERBIATEMPORIS. beri. Pauca lantum hic animadvertenda sunt :

§ 1G5.In formandis his adverbiis gotbicus sermo
praecipue laborat. Praeter enim nonnulla primi-
tiva vocabula, ut nu nunc, ju jam, air mane, aiia
principaliter circumscribuntur , ut himma daga
hodie, du maurgina mane, yistradagis ( non equi-
dem propr. adveruium, sed genitivus a yislradags)
a) Ex siirpibus pronominalibus WA, pA, SUUA
annexo n efformautur adverbia temporis : ivan cum,
pan lum, suman olim;
6) Nonnulla alia, pro maxima parte obscurre ori-
ginis, teriiiiuaiionem e vel a recipiunt: pande dum,
unle usquc, simle olim, ufla saepe,aftra iterum.

E. FORMATIO PER COMPOSITIONEM.

§ 166. Compositiopropria in eo consislit, quod prout prima pars nominalis, pronorainalis vel parti-
duo vocabula ila inier se connecluntur, ui prior pars cula erit.
voeabulinon jam peculiarem flexionemhabere possit. < Annotatio 1.— Utrum in gothica lingua verbalis
Ubi aulem res ita se non habet,impropria est compo- occurrat compositio, non certo conslat. Slahals, si
silio. Jam vero composilio a derivatione discrimina- forte compositum est (§ 150, 6), ex tlahan simol
tur, quod haec vocabulo afligat clementum in se et atque ex slahs deduci potest. ldem dicendum est da
per se significationisexpers, cujus sallem significatio vinpiskauro(a vinpjan), spaiskuldrs (a speivan) et
nos fugit, illa vero parlibus per se significantibus piupiqiss (a piupjan). Nec non et lapateiko exadje-
conslet. Caeterumcomposita non solum ex derivatis, ctivo laps potius quam immediate ex verbo lapon
sed eliam ex anterius compositis vocabuliscfformari derivari videtur. Caeterumalia exeinpla vix reperies.
possunl; quae ultima dicuntur bicomposita, ex gr. : < Annolatio2. — Voces hybridaenusquam occur-
mipgardavaddjut, ufarhiminakunds, galiugabropar , runt in gothico sermone, quippe cum vocabulorura ut
gabaurpivaurd, untilamalsks, unhanduvaurhls, innal- moiastups, smakkabaymsnon constat, ad quamnam
gaggan. Aliud insupcr est discrepanlia , quod in linguam prior pars penineat; afarsabbaiui equidem,
composilionc prior pars vocabuli, in derivaiione au- galiugaxristus,galiugaapauslaulusposteriorem partem
tem poslerior majoris sit momenli. Hinc de composi- ab liebraea lingua mutuata sunt, verumtamcn cum
tione tractantes eam in triplici classe ordinabimus , significaiionecivitate sunt donala. >

I. COMPOSITIO
I. SUBSTANTIVA.
§ 167. Huic regulaegenerali compositio nominalis
subjacet, quod prior pars compositi in forma funda-
mentali simpliciler adhibeatur. In nonnullis tantum
rarioribus casibus praeferturforma apocopata conso-
nantice finiia, quae quidem accusaiivo regulariter
convenii, licet ut accusativus non habenda sit. Cur
plenaeformaegudalaus, gudafaurhtt, veinatriu, veina-
gards, lausavaurds cum gudhus, gupblostreis, vein-
drugkja, laushandus, lausqiprs, elc.occurrant, ratio
dici nequit. Utut est, diligenter cavendum est, ne illa
pro dalivis habeantur, nara si de vocabulis primx,
nullo autem mododc vocabulis secundactertiaevevo-
calicaedeclinationisdici possei, ipsa signilicatioae in
plerisque casibus repugnante. A regula supra data
excipiunlur tanlum ea vocabula, quorum stirps vo-
calice desinit, ut in piumagus, niuklahs, freihals,
vel polysyllaba est, ut in sigislaun, piudangardi, mi-
kitpuhts, ubiltojis , ubi forma brcvior loco longioris
tigisalaun, piudanagardi, etc, cuphonisecausa cli-
gi poluit. Quoad anomala substantiva usurpalur vcl
NOMINALIS.
simplex stirps, cx. gr.: brupfaps, manteika, vel ple-
na forma in a, ut nahtamats, manaseps, vel tandem
forma in a genilivi speciem pra) se ferens, ut baurgs-
vaddjus, prutsfitl. Vocabula aulem consonaiiiicaa
declinationis in compositione suum n rejiciunt,
longa vocali remancnte in brevem respondentera
cominulata, eo modo : vaihstastainsa VAIHSTAN,
augadaura ab AVGAN, qinakunds a QINON, mari-
saivsa MAREIN,
Jam vero substantiva cum substantivis, adjectivis,
participiis, raro aulem cum parliculis componuntur.
Exempla compositorurasubstantivorum cum sub-
stanlivis, adjectivis et participiis baecsunl:
a) Vocalicaedeclinaiionis :
aa) Cum fundamentalivocali a : vigadeina (a vigs),
figgragutp (a figgrs), kaisaragild (a fcaisar), himina-
kunds (a himins), gilstrameleins(a gi/sir), alevabagmt
(ab alev), veinabasi, veinalains, veinairiu, veinagards
(a vein), eisarnabandi (ab eisarn), vilodafasteis,vilo-
dalaisareis, vilodalaus (a vitop), liugnapraufelus,liu-
gnavaurds (a liugn)^ lukarnastapa (a tukarn), dau>n-
10«3 DE COMPOSITIONEPRONOMINALI. 102G
varrfs(a daut), lauhavargs(a lavn), vaurdajiuka (a augadauro (ab augo), qinakunds (a qino), marisaivi
vaurd), gupaskaunei, gudalaus, gndafaurhts (a gup), (a marei), aglailivaurdei(ab agtaitei).
akranalaus (ab afcrsn), btoparinnands (a 6/0J>), /i/e- II. ADJECTIVA.
prastakeins (a hleipra), molastaps (a mo(a), slauastols § 168. Idem in genere de adjectivis compositis at-
{zstaua),weilawairbs(aweila),friapvamUds(afriapva). que de substanlivis dicendum est. Composita equi-
(Annotatiol.—Insubstanlivis, quorum fundamen- dem cum verbis occurrunt, sed tantum composita
talis vocalis in -ja desinit, rursu» est distinguendum, TOV fulls : fullafalijan, fullafrapjan', fullaveisjan.
an syllaba derivaliva, aut longa brevisve syllaba . Exempla adjcctivorum cum substanlivis, adjectivis
stirpalis prsecedat; in priori enim casu forma apo- parlicipiisque compositorum haecsunt :
copata i, in posteriori vero, forma ptena -;'a in a) Cum fundamentali vocali : armahairlei (ab
compositione usurpalur : andilaOsab andeis (thema arms), juggalaups (a juggs), laggamodei (a laggs),
ANDJA), pusundifaps a pusundi (ihem. pVSUND- mukamodei(a muks?), prasabalpei (a pras?), balva-
JA), arbinumja ab arbi (them. ARBJA), frapja- vesei (a balvs?), dvatavaurdei ( arfva/s), lausavaurdi,
marzeins a frapi (them. FRApJA), vadjabokosa lausavaurdei, lausavaurds (u laus)^godakunds(a gods),
vadi (lliem. VADJAI, lubjaleisei a /u6ja? (Ihem. fullalojis, fultavits(a fulls), ibnaleiks, ibnaskauns(ab
LUBJA). > ibns), liubaleiks(a liubs), unlilamalsks (a lils), alla-
"
66)Cum vocali fundamentali t: malibalgs(a ma(s), vaurslva, alaparba, alamans (ab alls).
drauhlivitop (a drauhts),gasligods(a gas(s),naudibandi, 6) Cum fundamcntali vocali i; hic adest probabw
naudipaurftt (a naups), gabaurpivaurd (a gabaurpt), liter eadem discrepantia, quam supra (§ 167, an<
aurtigards (ab aurtsl). not. 1) de substantivis animadversa fuit, licet se-
ec) Cum vocali fundamenlali « ; asiluqairnus (ab quenlia tantum occurrant exempla : midjasveipaint
asi/tts), folubandi, fotubaurd (a fo(us), grunduvaddjus (a midja), aljakuns, aljaleiks, aljateikops (ab aljis),
(a grundus), qipuhafts (aqipus), lustusams (a /us(us), hrainjahairls (a hrains).
faihupraihns, faihugairnei, [aihuskula, faihufrikei, c)Cum fundamentalivocali u desunl
< Annotatio. — Rejecta finali vocali formae funda»
faihugavaurki (a fatftu), handuvaurhts (a handus).
rfd) Cum fundamentali vocali »• : broprulubo vel mentalis reperiuntur : allbrunsts, atlsverei, allval-
bropralubo (a bropar). dands,allandis (aballs),hauhpuhts, Iwuhhairts, hauh*
(Annolatio 2.—Rejecta vocali finali fundamentalis hairtei (a hauhs), laushandus, lausqiprt, lautqipret
formae occuTrunt : gupblostreis, gudhus, halsagga, (a taus), aglailgastalds (ab aglaits), anparleiks (ab
veindrugkja,gutpiuda, piumagus, sigislaun, piudan- anpar), managfalps (a manays), ubilvaurds, ubiltoji»
gardi. Licet, quomodo midjungnrdsefformetur, lateat, (ab u6i/s), mikilpuhlt (a mikils), niuklahs (a niujis),
hoc tamen ex quodam deperdito tnid/unvel midjuns freihals (a freis). >
effici probabile est. Quod in glossario junct. inscri- III. NUMERALIA.
psimus piupspillon convenientius in piup spillon §109. a) Numeralia plene flectacum componun-
dividendum est, coll. piup taujan Mc. m, 4; Luc. lur, eisdem regulis alque subslantiva et adjectiva
vi, 9,35, 35. subjacent; adhibentur ergo in forma fundamentali
<Annotalio4. — Quamvis substaniiva cumverbis vocalice finita : ainabaur (ab ains), hundafapt (a
non componantur, verba tamen e substantivis compo- hund), pusundifaps (a pusundi), et etiara in fornia
silis derivari possunt, ut pulhaurnjan a puthaurn, apocopata : ainwarjizuh,ainwaparuh. Numeraliadeca-
faihugeironjana faihugeiro. des ei becatontades designantia, ut tvaitigjus,preit-
(Annotaiio 3.—Sola exeinpla substanlivi cum par- tigjus, tvahunda, prijahunda, quemadmodum aint-
ticipio compositi haecsunt: mannahun el weilohuh. > hun, non sunt proprie composita, cum ulraque pars
ee) Anomala : pauca qtiac occurrunt exempla su- vel etiatn priorfleclatur (§ 166).
pra fuerunt relata , quihus cerlo adjicienda sunt 6) Numeralia autem defective vel minime flecta
brupfaps,nahlamatt, baurgsvaddjus; nec non et man- in compositione immulata remanereVidentur: /tduor-
leika, manaseps, manamaurprja a manna derivala huc tigjus, fimjtigjus, fimfhunda, saihsligjus, ahtaudogs,
referri possunt, cum his thema MAN (§ 93, 1) niuhunda; datur tamen pro fidvor etiam forma apo-
fundamenlum jaceal; TWprutsfill favet analogia TOU copala fidur : fidurdogs, fidurragineii.
baurgsvaddjus. c) Multiplicativa efformantur adhibito falpt, cui
b) Consonanticse declinalionis : vaihstastains (a forma apocopata numeri praeponitur : ainfalpt, tta-
vaihsta),smakkabagms(a smakka),viljahalpei (a vilja), falps (?), preifalpt (?), fidurfalpt, laihuhtaihund-
gumakunds(a gumd),mipgardavaddjus(a mipgarda?), falps, etc.

II. COMPOSITIO PRONOMINALIS.

§ 170. Pronominalis compositio est sive propria, frapjis, samaqiss,silbasiunis, sitbavileis,sitbavUjands.
sive impropria. Prior occurrit tantum in com- De irregulari seinaigairns vid. ad Tim. II, m, 2. Im-
ponemlis adjectivis pronominibus sama et si/6a; sa- proprie autem adjectiva-efformantur juvantibus par-
maleiks, samakuns, samalauds, samasaivals, sama- ticulis ei, uli et/tun.
1027 GRAMMATICA GOTHKyELUSGVJEr
a) Ctitnei: ikei, puex, izei, saei, etc. (•§109) coll.
parliculis padei, parei, paproei, ivaei, akei, sunsei, sita, quaecum pronomine sa, so, pata et nonnnllis
mippanei, etc.;
b) Cum uh :sah, waxuh, warjizuh, waparuh (§§108, tain, patainei; gen. piswazuh, piswaduh, pisliun ;
111)» coll. parliculis panuh, paruh, piswaruh, pis-
waduh;
c) Cum hun : wdshun, coll. jam memoratis man- et weleiks.
nahun, weilohun,ainshun, et particulis pishun, wan-
III. COMPOSITIO
§ 171. Cum particulae neque flecti neque mutari
possunt, in compositioneigilur plerumque immutala
adhibentur parvamque huic capiti de formatione
vocabulorum ulilitatem afferunt. Ex altera autem
parte vocabula ex particulis composita propc sunt
innumerabilia, qua de causa hic praetermitli ne-
queunt. Jam vero pafticulae cum omnibus oraiionis
partibus componi possuni, et composilio adverbiorum
et praepositionumdistingui debet.
1. ADVERBIA.
Vaila : vailaqiss,vaitaviznS, vailamerjan.
V ai (vaja): vaidedja, vaifairwjan, vajamerjan^va-
jamereins.
Missa: mittadedt, missaqiss, missaleiks,missatau-
jands.
F ilu : filudeisei, filuiiqurdei, filufaihus, fituga-
laubs, fituvaurdjan,
Sun s : tunsaiv, SUnsei.
H aiit : haliiaiv.
pan (pana) :panamais, panaseips.
S v a : tvalaudt, svateiks;coll. correlativis welaudt,
weleiks(§ 170).
Inn : inngaggan, tnnvdtrpan , innatbairan, innal-
gaggan, InnaMtuftartjlnngaleipan,thnufsliupan, mip-
inngaieipan.
Inna t innakunds, innagahts.
U t: ulbairan, utgaggan.
Faura : fauragaggan, (auraqlpan, fauraqtman,
fauragahaiian, (auragateihan,fauraguggja, fauradauri,
fauramapleis.
Anda:andabauhts, andabeit,audahail, ahdahafis,
andapahtt, andatauni, andanahti, andanem, anda-
numts, andaslapjis , andatluua , andavaurd, anda-
vaurdi ( andavttsn,anrfau/etzns,mdaneipt, andanems,
andattemeigs,andasels.
Unpa : unpaptiuhan.
Tvis, tuz : tvisttandan, tuzverjan.
11. PR/EPOSITIONES.
§ 172. Inter prsepositiones eliam nonnullas parti-
culas iuclusimus, quaein compositione lantummodo
occurrunl, ut fair, fra, fri,ga, dit, U, «n. Hic vero
paucistanlumexemplisadvocatisordinabimus,dealiis
leclorem ad glossarium remilienies, in quo unicuique
particulaesingula composila subjiciuntur.
Ana: anabiudan,anaintakan,ahamahts,anavairps,
analeiko.
And : andbindan, andtilon, andbahts, andvairps,
andaugjo.
A t: alaugjan, atgaraihljan, atgaggt.
1028
Conspicua sunt etiam vocabula improprie compo-
ejtis casibus efformantur : nom. sawazuh, patist, pa-
dat. (instr.) pehaldis. Deniqueex casu instrumentali
pronominis interrogativi componuntur etiamwelauds
PARTICULARUM.
A f : afaikan, aflelan, afgrundipa, afgUdt, afgatto-
pans.
Afar: afargaggan, afartaistjan, afardags.
Bi:bimaitah, bivindan, bibaurgeins, bifaiho, 6t-
reifcs,bipe et etiam 6tu>e,Luc. i, 18.
Ca: ganisan, gateihan, gahaitan, gamtman,gaga-
haftjan, gagaleikon, gagamainjan, gagalilon, gaga-
vairpjan, gagavairpnan, gadaila, galaubeins, gaguds,
gafulgins, gahahjo, gatemiba.
Dis : distairan, dishaban, dislaheins, disviss.
D u : duginnan,duslodjan, duatgaggan, duatsnivan,
duatrinnan, dugavindan,dupe,duwe.
H indar : liindarleipan, hindarveisei,hindarvtis.
pair h : pairharbaidjan, pairhtaiwan, pairhga-
leikon.
I d : idveitjan, idveit, iddaljo.
I n : inagjan,insandjan %ngaleikon,insahls,ihvindt>,
Inu : non componitur.
Mip : mipniman, mipanakumbjan, mipgatiuhan,
mipushramjan , mipinsahdjan, mipfrahunpans, mt/>>
galeikonds,mipvissei, mipgasihpa.
U n : tinverjan, Unkunnands,unpvahans, mgalaub-
jands, unandtakans, unbilaisiips,unusspillops,unfuir-
laislips, unufbrikands, unagei, ungalaubeins, unbi-
mail, unhails, unandsoks,unalgahls, ungatast, unhin-
darveis, unfaurveis,unveniygo,unanasiuniba.
Und : undgreipan, undredan, undrinnan.
U ndar : non componilur.
U s : usbeidan, urreisan , usgasaiwan, utvahtant,
usstass, usvaurhls, ussindo.
U ( : ufbrikan,ufhropjan, ufhauseins,ufkunpi.
U far : ufarhafjan, ufarmeleins, ufarfullt, ufarhi-
minakunds.
Vipra : vipragaggan,vipragamoljan,vipravairps.
Fair : fairaihan, fairhaitan, fairveitl.
Faur : faurbiudan, faurbigaggan,faurbauhts.
Fa u r a ; vid. § 171.
Fra : frabugjan, fragiftt, fralett.
Fratn : framgahis, framaldrs, framvigis, fram-
vairpis.
F r i: frisahtt.
§ 173. Ex prajcedenlibus pafagraphis equidem
constat, quanta sit ad formanda vocabula gothicae
linguaeaptitudo; verumtamen comparantibus nobis
ulfilanam versionem cum graeco lextu perspicuum
erit, huic aptiludini suos fines fuisse, lingUaequein-
dolem Goiho semper non permisisse, quasdam for-
mationes vel compositiones graeci sermonis in suam
linguam traducere. Quapropter, fatentibns equidem
10*9 DE CIRCUMSCRIPTIONE. 1030
nobis gothicam linguamex ea ipsa, quantum possibile cc) Verba in -t?w :
esi, evolvi decere, absre tamen non est nec scopo, < Cum avaSsftaTiSetv afaikan, ayavijew fi«n>ard/a«,
quem proposuimus,inutile, hic et via negativa limilet /3ao-avt£eiv balvjan, (3u6t?stvsagqjan , eyr.evrpitetvin-
fonnationit golhicce exarare, quibus cognitis linguae trisgan, o-ahzi&tvhaurnjan, etc., reperiuntur lyyi&uv
mohUmentamelius intelligentur. Jam vero eumdem newa visan (et etiam newjan, atnewjan), e6i$eivbiuhts
et iii hoc respectu ordinem sectahles, spectemus visan, Satftovt?eo-6«t vodt visqn, unhulpons haban,
1) Formationem per derivationem : 6pyi?eo-9at pvairhs visan, a77S>iri?«tv «svena vatrjjan,
a) Subslantivorunii Ex abundantia formafUm,quae i&Spi&o-Bai vairaleiko taujan, napopyt&ivbriggan in
ad formanda subsiantiva ex verbis et nominibUsde- pvairhein, $aui&tv mal giban, p«jrt?etvlofam slahan,
rivata praestosunt quasque supra (§ 142 sqq.) evolvi- p'a65t?£tvusbliggvanvandum, «Troxsya^ijstv haubip af-
mus, vix credas ne unius quidem vocabuli graeciin- mailan, eSaytiJetvairpai gdibnjan, evayx«>ti;ee-8ai ana
terpretaiionem Gothofuisse impossibilem. armins niman, euayysXiSeo-8at aivaggeljanmerjan. >
( Hinc ad perfectiorem tanlum inlerpretationem dd) Verba in -ow:
vel ad indolem golhicaelinguaeproprius asseqtiendain ( Cum j3e£atouvgapvastjan, gatulgjan, Sou^ouvga-
attribuendum esi, si Golhus, Col. H,22, T« arzoyj-ho-et pivan, S/ikovvbandvjan, gakannjan, 6av«TOuv gadaup-
per pairh patei is brukjaidmi; Mth.vi, 12, T« ojeduj- jan, sjrtStofi6ouv atgaraihtjan, £uf*touvgatteipjan, (uop-
(*aT« riuS>vper patei skulans sijaima; Col. l, 24, fovvgabairhtjan), oftotouvgaleikon, TE>SJOUV usfulljan,
irafl)ifi«T«ftou per poeivinna; Tim. I, iv, 15, <rouij ustiuhan, vexpovvdaupjan, elc, reperiuntur So).ouv
xpoxonri per patei peihais pu converierit, quemad- galiug laujan, «^touv,txavouvvairpana briggan, e7su6e-
modumCol. 1,10, et? 7r«o-av apeo-xetavper tn atlamma povvfrijana briggan, xefa\atovv briggqnhaubip vun-
patei galeikai; Mc. vn, 5j 8 7rapaSoo-t? per pateiana- dan (sic etiam i\xovvbanjofullana briggan, coll. Luc.
fulhun et Luc vi, 7 xarnyopia per lil du vrohjan tra- xvi, 20), napafylovv in aljan briggan, Stx«touvgaraih-
duxit, licet in aliis locis verbalia leikains, anafilh, tana domjan, qipan, galeihan(et etiam yaraihljan, ga-
vrohscum eadem significationeusurpaverit. > sunjon), exp&ovvusluusjan us vaurtim, «iroSexaToCv
6) Adjectivorum. Verbalia grceca in -ro; per parti- afdailjan taihundon tail, yapnoiiv ansteigs visan, xht-
cipium plerUrhqueconvertuntur, vid. § 190, 3. povo-Oat hlauts gasatips visan.
c) Verborum. Hic praecipuegothica lingua graecae ee) Aliaecircumscripliones cum visatt, vairpan, na-
ced.it.Verba pfafesertimin -s0«, -«?«, -t£<u,-owet -s&> ban, etc, haesunt:
gotho circumscribenda fuerunt. ( \tafipeiv vulpris visan, batiza visan, tXao-xesflat
aa) Verba In -suo>et -ew. hulps visan, vrifetvandapahls, usskavs, vars vitan,
( Equidem' atxft«}ojTeustvper ushinpan, aypevetv nstvfjvgredags visan (et etiam gredon), ntxpaiveaBai
per gahiutdn, $ao~Ckevetv per piudanon, Qepanevetv per baitrs visan, 7r/jo?oyst>etv skula visan, o-uv»SSeo-6aiga-
hailjan, leikihon, leparevetvper gudjinon, Sovlevstv vizneigsvisan, vytaivstvhails visan, avp.fa.vatgaqitt
per skalkihOh,mayevetv pef gaunledjansik, elc. con- vitan, fpevaizarSivfrapjamarzeins visan, icpoxeio-Qat in
vertunlttf, in aliis vero plurimis casibus hadc verba gagreftai visan, xataStwxstvgataisla vairpan, 7T>IJT-
circumscribantur necessum est, ex. gf. : «knMtiv TSO-6«I usfilma vairpan, xepSaivetv du gavaurkja haban,
sunja galeihan vel laujan, 8pta(i6~euetv hropeigana s7rai/>eo-8at tn arbaidai briggan, avijxetvrf« paurflai
ustaiknjan, yvp.vvTevetv naqads visan, «yeftoveustvfcin- (airrinnan, coll. O-TTKT«>«V vwontn azeljam.
dins tiian (elistri raginbh), xtvSuvsustv6irefesvisan, (Annolalio.—Verba e comparativis derivata a Go-
tlpmevetvgavairpeigsvisan,gavairpi habanvel taujan, tho in genere exprimi non potuisse videntur. Excipi-
Ttpateieivframadeitihaban, StavuxTspsustv nuht pairh- tur tantum mihznan; alibi autem occurrlt managizo
vakan. haban (7r>sova5sw), faviso haban (AaTTovetv),tnt»*
( Pariler apxeiv ganohsvisan, aoBevelvsiuks visan, haban (vo-repovv),baliza vrsan (Stafipecv),ufarassau
SovaTstvmahleigs visan, eySiifistvanahaims visan, ganohjan (7rEf>to-o-svs«v). >
evxatpeivulitiugs visan, o-vvevSaxeiv gaviljis visan, 2) Formationem per compositionem:
^evSopiapTvpeiv galiugaveilvods visan, napaxo\ov6eiv a) Substantivorum. Hic iterum dislinguendumest,
galaisia visan, y%veivin neipa visan, ufeleiv du botai pront se habet prior pars compositi ad posteriorem.
visan, sxx«xetvvairpan usgrudja, rrXouTsfv gabigsvair- aa) In respeclu adjectlvo :
pan, xhipovousivarbja vairpan, elarcaveivfavixoka- < 'AyptsXatasvilpeis altvabaghu, xxXkiilxtoegodt
ban, vaxepeivminz haban, vcrzepeio-Qat parbos pulan, alevabayms,xsvoSo^ta lausa hauhein*(etiam lausavahr-
Set7rvstv rfu naht maljan. > rft, armahairtei et similia), roaSia dduHvopi, Taireivo-
66) Verba in -a£w : fpoo-vvvhauneins gahugdais, apxttelimK fattrsma-
< Cum «ytaSetvveihah, ayopa&tvbugjan, axi\wX,etv pleis tnolarje, *p%tiptvs auhumists gudja, etc,
if-
tihsueran,avya%etvliuhljan, hoip.a£eivmanvjan,iopri,- ^to-vvxytayog fauramapleis tgnagogeit. »
?etvdulpjan , etc, reperiuntur etiam. vwia?stv 6ar- 66) In respectu genilivo :
rilsfcsvisan, ofiota?sivgaleiksvisan, o-xo>a£siv uhteigs <Tsxvo^ovta6arn« gabaurps, uto6e6-ta sttriiveqadedt,
vlsdh, itapayiip.aKeivvintru visan, 7rXsov«?stv mana- vouaQeaia vitodis garaideins, yeupyosairpo» Vaurilvja,
gizohaban, Xi0a£s«slainan afvairpan (et etiam stain- etSejXoXRTfjsia galiugagude sknlkinassus, ttSoi).o\azprjt
jan).» galiugamskatkinondt, etSaAodutov patei galiugam tal-
 GRAMMATICA GOTHHLELINGU;E. *0o2
i03t
iarfa, iQvtkpxiK(auramapleispiudo, xoauoxpazoyp sa \-hSovo;frijondsviljanseinana,laiyyc'\o;ibna aggilum,
fairwu habands, uvSpKTzoStazn; mannans gapivands, SeuTspoTrpwTOf anpar fruma. >
aKaii
ftvooofovofmannans maurprjands, 7raTpa).wijj c) Verborum.
tliggvands, p.rrrpukyn;aipein btiggvands,oaOulpooov- aa) Privaiivnmain verbis quandoqueequidemp«r
hia in augam skalkinon,OeoaeSeiu gup blotan; coll. un- convertitur (§ 172, coll. gloss. h. v.), commu-
stSooXstov gatiuge staps (cum lukarnastaps), yeviata niter autem circumscribilur:
mel gabaurpais (cum gabaurpivaurd),pamap.usiahs
( 'A7VOS1V ni vitan, a7ret8siv,
«Tfto-Tstvni galaubjan,
iofin, 7rs5iie isarn bi foluns gabugan (et etiam folu-
aSuvaTetvunmahteigsvisan, ajiehiv unkarja visan,
bandi). >
: aazaOeivungaslopansvisan,azaxzeivungatevipsvisan,
ln
cc) respectu prneposilionali
aazoyiiv afairzips visan, uaOeveivsiufcsvtsan (unhails
< 'TTTOWVIOV dal uf mesa, nepLyapo;pata bisunjane
> visan), ISvueivt» unlustau visan, aypetovaOatunbruks
land; rcpouvhovfaur gard, eTcuvptoviftuma dags.
In correlativo : vairpan, rkxatpeiaOat analatipsvairpan, aOeztivvanana
dd) respectu >
t NujrOviftepo» t galaujan.
nahtjah dag.
66) Ubi vero prior pars compositiadverbialemre-
6) Adjeclivorum.
Gothus a sive per un-, spectum praebet, Goihus praecipuecircumscriptione
aa) Quamvis privalivum utitur :
sive per -laus convertal, quidam sunt lamen casus,
( 'OpSoTOftetv raihtaba raidjan, op6o7roSetv raihtaba
in quibus illudcircumscribere prxferl.
«Sic auezap.eknzo;, Rom. XI,29, imt idreiga,aftkap- gaggan,tyrikofpoveivhauhabahugjan, izepoStSaaxahiv
aljaleikoslaisjan,vnepfpoveivmais frapjan,aya.Ooizateiv
yvpo;, Tim. I, m, 5 ni faihufriks, avouo;Cor. I, IX,
21 viiodislaus (et eliam alibi usurpatum vitodataus).> piup laujan, xaxoirottivtfnpiup laujan, ipeuSoftapTU-
ex et sub- peiv gatiugveitvodjan. >
66) Quaedamadjectiva praepositionibus
slanlivis formata ejusdemque.signilicationisac sub- cc) Reseadem se habet, ubi objeciivus respectus
sianliva supra (2, a, cc) memorata, convertere Go- adest:
ihusnon potuissevidetur : (' Kap7royopetv akran bairan, ^evoSo^eiv gaslinsand-
( Diciligitur (aur mareinpro T:upu\io;Luc. vi, 17; niman, Tsxvoyovetv barna bairan, zexvorpofeiv barna
uf vaira pro u7rav5pofRoin. vil, 2; us synagoyeinus- fodjan, vSpoirozeiv vato drigkan, Oypeiv gafahanana
vaurpans pro uT.oawuywyo;Joan. xn, 42; coll. tn tiuhanvel haban, oixoSeamzeivgardu valdan, vavayeiv
heilom pro 7rupso-o-ouo-a Mlh. viu, 14 ; aljar visands usfarpon gataujan us skipa, Ovptouayeiv^u diuzam
pro aniiv Cor. II, x, 1, 11. > veihan, \oyop.ayeivvaurdamveihan,Xt8oSo>etv stainam
cc) Exemplaaliarum circumscriptionumhaecsunt: vairpan, £«07rotetv/t6an taujan, coll. avaxXtvetv ga-
( ©eoStoaxTo; at gupa uslaisips, Ottmvevaza;gudis- vaurkjan anakumbjan,av%Hauivalisjan gataujan, x«Ta<
kaizosahmateinais,ohybxtazo; leitil galaubjnnds,yt- x«).u7rTso-8at gahuljan haubip sein,Cor. I, xi, 6

CAPUT QUARTUM.

D£ CONNEXJONE VOCABULORUM SEU DE SYNTAXL

174. Hucusque vocabula in se et absolute spe-
elavimus; sed vocabula, per se satis insulsa, eum
scopum in sermone habent, ut cogitationem ob
oeulos, si ita loqui fas esl, ponant, bominumque
mentes mutuo commercio colligent. Jam vero
hunc scopum attingere nequeunt, nisi forma certa
sint induta certoque ordine instructa. Nostrum est
igitur, caeterisabsolutis, eas nunc dotesdocere,qui-
bus vocabulagaudere debent, ut hanc illamvecogi-
.tationem significent.
Cogitatiovocabulisexpressa dicilursen(entia.Una-
quaequesententia necessario aliquid exbibet, quod
ipraedicatur(pra:dicatum)et objectum, de quo praedi-
catur (subjeetum).Jam vero praedicatumvelin verbo
jaeet, vel peculiari vocabulo exprimitur; in priori
casu idea praedicati in stirpe verbi, et nonnisi per
cxceptionemin flexivoelemenlo latel. Cumautem in
eodem flexivo elcmento verbi etiam stibjcctumin-
cluli potest, potest unicum verbum lolam senlen-
tiam efformare. Accessoria subjecti per attributum,
accessoriaautem praedicatiper objeclumindicantur.
Quamnam vero formam singula sententiaevocabula
induere debeant, partim ex mutua eorum relatione,
partim ex eorum dependentia (rectione)sequitur;
quonam insuper ordine singula vocabula instruenda
sint, determinatnr tum et prascipue ex nalura ipso-
rum, tum in certis casibus ex eorum potentia. Deni-
que proul unicum et identicum aut multiplex et
diversum esl sive subjectum, sive pracdicatum,sen-
tenlia simplexaut compositaevadit.
§ 175. Propriamequidemgrammaticamadidinten-
dere decet, utlinguam cxseipsa illustret et exponat,
et praccipucinsyntaxiostendat,quomodo,intellectus
legibus moderatuset arbitrio tamen indulgens, po-
pulus, qui hac lingua locutus est, cogitalionesexpri-
mere valuerit;ea igitur essc deberet grammatica
gothici sermonis; cum autem ejus monumenta,quae
probabilissimeomnia ad nos pervenerunt.meraspro
1033 DE VERBO.
maximaparte inlerprelaiiones et eqnidem ex graeco
cxliibent, nedum sintgenuina, hinc in exponenda
syntaxi lingnam gothicam cum groeca conferamus
nccessum fit. Qua collaiione primo innotescct,
quonam modoGotbus senteutias linguse, cujus non-
nullaeorationis partes formis et earum derivatae vo-
ccs numero multo sunt ditiores (ut verbum, conjun-
A, DE SENTENTIJE
1N ORDINE AD SINDAXIM.
I. DE VERBO.
I. DE GENERE.
§ 176.1. ACTIVUM. 1) Activa forma gaudenl in-
Iransiliva et transitiva : Joan. vn, 57 stop iesus jah
hropida qipands. jabaiwana paursjai, gaggai du
tnisjahdriggkai. saei gnlaubeip dumis, svasve
qap gameleint, awosus tvambai iis rinnand valins
tibandins; Eph. IV, 20 ni sva ganemup xrislu,
jabai svepauh ina hausidedup — ei aflagjaip
pana fairnjan mannan.
2) Saepiusaciivum pro medio graecoponitur, vid.
§ 178, 2, b.
3) Non pauca verba etiam in activo passivam si-
gnificalionem exhibent, vid. § 177 annot. 5, vel
quamdam connexionem et constructionem affectant,
Vid. ibid. annol. 4.
4) Plurima intransiliva graeca Golhusut rcflexiva
corivertit. Hic vero animadvertendum est, quod pro-
nomenreflexivumpostverbumregularitermittalur;vo-
cabulo autem determinativo ante verbum prseeunte,
pronomen interutrumque ponipotest. Sic: ttsT«Saivstv
discedereMth.xi.leteftgaTsustv Col. n,18perus/iaf/an
sifcgerm. sich erheben,gall. s'ena//er; Oupaeivconfidere
Mtb.ix, 2et alibi: prafstjan sik germ. sich getrosten,
gall. seconfier; ixvnfetv evigilare, prudentem esse
Cor. I, xv, 34 : usskaijan sik germ. sich bewahren
gall. se garder; vvoazifea revertere Mc. iv, 12; Luc.
1, 56; x, 17 : gavandjan stfcgerm. sich umivenden,
gall. s'en re/ourner; ptsT«vostvpoenitere Luc. xvu,
3; Cor. II, vn, 8 : idreigon stfcgerra. sich reuen,gall.
se repentir; ixilhtv luturnm esse Joan.xn, 4 -.skaftjan
germ.sicnansc/iic/ten,gall. sepriparer; TTTwxeustv pau.
perem fieriCor.TI, vm, 9: yaunledjan sifcgerm. entle-
dicjen gall. te dipouiller; lyyltytv propinquare Luc.
xv, 1; Mc. i, 15 ; Luc. x, 11 : newjan tik et alnewjan
sffc germ. tieh naJiem, gall. s^approcher; aiziyetv
abesse Mc vn , 6 : fairra haban sik germ. sich fern
halten, gall. te tenir de loin , «Y/otgner; oQAwfe"xstv
aliter esse (aliter se habere) Tim.I, v, 25 : aljaleikos
sik haban germ. sich anders verhalten, gall. se eon-
duire autrement, emuivetv remanere Rom. xi, 25 :
gatulyjan sifc germ. sich befestigengall. s'a(fermir;
tt«v6«vetvdiscere Pbil. iv, 9: galaisjan sik germ.sicA
betehrengalt. slnstruire; npogxapzepeiv IwerereCol. iv,
2 : haftjan sik germ. sich anhdngen gall. galtacher.
iAnnotatio.—Quaiidoqne, etiam sifcrejecto, verba
hxc intransitiva remanent, sic: gavandjan revertere
PATROL.XVIH.
1034
ciio), invita propria formarum pauperlale et indi-
geniia proportionala derivatarum vocum subti-
liores graclus orationis exprimentium, optimo
tamen et oequivalenler reddere potuerit; nec non et
quam expeditus, licet ad exemplar proxime subse-
quatur, et quam moderatus tamen, ubi ab eo defle-
xit, in construendis vocabulis fuerit (coll. § 8).
PARTIBUS
(emarpefstv) Joan. xn, 40; Cor. II, iii, 16; Gal. IV,
9; galaisjan discere (f*av8«vstv) Tim; I, v, 4 cod. B;
haftjan adhacrere (•Kpoar.upzepeiv) Rom. xn, 12; an-
drinnan certare (Sta>e'ye<r8at) Mc. ix, 54; immo com-
munius sine sik sequentia occurrere videntur: ga-
gaggan et gaqiman convenire (o-ovayeo-Sat), atnewjan
appropinqnare (eyyi&tv)et idreigon se pcenitere, vid.
gloss. bh. vv.; in aliis vero locis ex praecedentibus
reflexivum supplendum est, sic Skeir. VII, a
andpaggkjands ex andpaggkjandins sik. >
§ 177.11. PASSIVBM. 1) Gotbica e linguis germani-
cis sola passivum habet. HoCautem in ea lingua jam
ferme extinclum fuisse conjicitur, ex eo quod formis
longepaucioribus quam activUmgaudeat (vid. §132).
Verumtamen ex monumentis superstitibus non con-
lirmatur, quippe cum in omnibus, ne uno quidem
excepto, passivum occurrat neque tantummodo ad
graecum passivum convertendum usurpetur, sed
etiam ad exprimendas cogitationes, quaegraeceactivo
redduntur (vid. annot. 5) et groccasellipses supplen-
das, utRom. xn, 19, etc. Jam vero passivum occur-
rit : Mlli. vn, 16 ibai lisanda (colligunlur) af
paurnum veinabasja;19(a//6agme nilaujandane akran
god usmaitadajah in fon atlagjada, ixxoTzzexat—
26 (galeikoda, mann dvalamma, o/toiaSn-
(3i),).£TOt),
trszat); viii, 12; x, 2b' (ni vaiht ist gahulip, patci ni
andhuljaidau, cognoscetur, yvuaOnaezut),29; xi,
5, 6, 12; xxvi, 2; xxvn, 17; Mc. n, 5, 20; m, 24,
28 ; iv, 12,15,17, 21,22, 29, 51, 32; ix, 31, 49, 50;
x, 35, 38 (magulsudaupeinai, pizaiei ikdaupjada,
ei daupjaindau, ego baplizor — ut baptizeihini,
— Suvao-9e(3«7rTto-6ijvat)
f3a7rTt?ou«t ; XI, 17; XIII,23;
xiv, 9, 41; Luc. I, 15,20, 52, 60 (ftaitaidau iolian-
nes, vocabitur, yl-nOrtaezai),61, 76 (pu barnilo prau-
felut hauhistins haitaza, vocaberis, x^wij); H, 4,
23, 35; III, 5,9; v, 20 (afleitanda pus fra-
vaurhteis peinos, rcmittuntur, afiavrut), 25, 55, 38 ;
VI, 37, 38, 44; vn, 22, 23, 47; vni, 12, 17,18, 50;
x, 15; xiv, 10, 11,14, 34 ; xv, 19 (nt im vairps, et
haitaidau sunus peins, ut vocor, xWrjvat); 16, 4,
16; xvu, 30, 34,55; xvm, 14, 31, 32; xix, 26, 29;
xx, 18; Joan. m, 3, 4, 5; vn, 23; ix, 7; xi, 4; xn,
25, 51, 52 ; xiv, 13, 21; xv, 6; xvi, 1, 32 ; Rom.
vn, 2, 3; VIII,56 (tn puk gadaupjanda all diigis,
occidimur, 8avaToufM6a);tx, 7, 8, 17, 19 (vid. ad
annot. 5^, 26,33; x, 10,15; xt, 19, 22, 23, 2i, 55
33
 1035 CRAMMATICACOTIIIC/B UNGU/H. 1036
XII, 19, 21 (ni ga/iufcataiu,non vincj, «t/i vixsi); xm, i«ttv/io-«o6a>(meminisci), tjnnunan cogitare; lv-
9; xiv, 10, 1», 16; Cor. 1,1,17 ; iv, 2, 3 . v.i, :":2; zticlai (dolore aflici), tuuiuan curnre; *o-T«a8»« (sta-
VIII,10; x, 25, 27, 29, 50; xi, 6; w,, 3, S, 8: xiv, tni), standan starc; bine etiam Mc. ui, 5 gustop uftra
24 ; xv, 9, 12, 15 (ubi iu interpreiaiiont! inveBimur (ur.o'.ncru%) sc har.aas; LiiC. vi, M; |3u8i?so-8«>
loco inveniunturreslituendum cst), 26, 35, 51; Cor. (inime:gi), stgg/(i« iliabi (L*>c", 7), x«ufxaTt?sc-6a«
ll,i, 6,11, 19; n, 11 (« r.i gaaiginondau vel gafai- (coiis,in>:.),tf6rin/ianuir.re(Mc.i\, 6); ex/.6eo-8at(cner-
ubi in interpretatione deci- vari). uflijvt deficere (Mc. vin, a); «/nxuvcerfce
hondau, 7r),eov£XTvi6Mf/.sv, (pio-
piamur pro decijiiaminilegendurn est); in, 14, 15, longaii), iiudan crescere; Ir.-hizTiaOai (st^pcfi^ri),
16,18; iv, 11, 16; v, 1, 3,4, vi,5, 12; vn, 9;ix, 4; sildaleikjan inirari; ispozopuiC,ea'.ai (ad ripaia app°lli),
x, 8; xi, 7, 10,12, 29; xn, 9 13, 20; Gal. i, 6 («/- dmtsnkan appellere; w.w.6«Cac;s(r6«» (dejici). da-
vandjanda, p.tzuziOcaOs);n, 17; iv, 19; v, 11, 12, lap galeipan in praeccps ire (Mth. .;i, 25), eic.
15,18; vi. 1, 7; Eph. in, 15 ; iv, 51; v, 5; vi, 19; 5) Passivum graccumut reflexivum quanaoque ha-
Phil. i, 18, 20; n, 5; m, 9; Col. ,i, 22; IV, 16; betur et ul tale convcrtitur: gakunnan sik p;o
Thess. I, iii, 3 ; iv, 17; v, 23, 27 ; Thess. II, ni, 1, u7rot«7T£c-5Kt (subordinari) Cor. I , xv , 28 ; gafiihun
2; Tim. I, i,19;m, 10; iv, 5, 10; v, 9, 16; vi, 1; sik pro xpuir-eo-6at(ahseondi) Joan. vin, 59; xu, 3G;
Tim. II, li, 5,26; m, 6; iv, 6; Pliilem. 22; Neh. vu, ushafjan sik proatpss-8a«(elcvari) Mc. XI, JS5;inmaid-
3; Skeir. vn, a; vm, c. jan sik pio iuruu.opfovaOui(traiisligurari) Mc. ix, 2 ;
2) Gothus eliam verba, quae dativum regunt, in yavandjan sik pro intazcefiaOut (reverii) Mth. ix, 22 ;
passivo construere potest, ex gr.: fraqiman: Mc. v, Mc.v, 30; gahaftjan sik pro xo>.)«o-8«« (adhaerere)Luc.
26 qino fraqimandei allamma seinamma et alibi, et xv, 15; atuugjan sik pro wpaaQut, faivecOai (viileri)
inde [ragimada Cor. II, xn, 15; Cal. v, 15; frapjan: Cor. I, xv, 7; Luc. IX , 8 et alibi; afsi.aidan sik pro
Luc. n, 50 ni fropun pamma vauida et alibi, et inde iefopiX,eaQui (discedere) Cor. II, vi, 17 ; uslausjan sik
Phil. n, 5 pata frapjaidau. its vaurtim pro expi$ouo-6«t (eradicari) Luc. xvn, 6;
3) Praeter passivara formam adest insuper peculia- tissatjan sik fUTeuso-6at(pIantari)Luc. xvu, 6; afgiban
ris verborum classis, quae passivam significationeni sik pro x&>p£?so-6«t (secedere) Philem. 15 ; yalisan sik
habent, verba scilicet tertiae conjugationis, ex. gr. : pro o-uvayso-Sat (congregari) Mc. IV,1; Luc. xvn, 57;
andbundnan solvi, usgulnan effundi, gahailnan sa- gasleipjan sik pro ZyuLovaOut (loedere)Mc. vm, 56;
nari, usmernan narrari, etc, vid. § 131. eoll. vairpan sis pro p»lhoOui (projici) Mc. n, 25.
< Annotatio 1. — Saepepassivum cum his verbis < Annotatio2. —Nonnulla horum verborum cliam
tertiae conjugaiionis ex eadem stirpe ortum orcurrit, absque reflexivo pronomine usurpantur: Gal. n, 5 ;
nec in significatione habent, quo distinguantur, sic : gakuupedum confcssi sumus (et£aftsv);Tim. 1, I, 6 ;
vaurda meina usfuiljanda fnmela seinammaLuc. usvandidedunconversi sunt (e^erpiarnauv);Joan. xn,
l, 20 cum usfullnoda patagamelido Mlh. vm, 17 ; 40; gavandidedun reversi sunt (inearpufnauv); Cor.
uthauhjada tunus gups pairh pata Joan. xi, II, xi, 6 ; gabairhtida me manifestavi (ifavepaOnv; si
4 cum ushauhnip namofraujtNsTbess.il, 1,12; enim hoc esset parlicipium praet. , uli alrunde yave-
ni uslukaindau daurons Neb.vn, 3 cumhaurds mis pwOivztslexlus graecisuadet, nulla in contexlu foret
usluknoda Cor. I, xvi, 9; all gaveihada Tim. ratio, cur forma consonanlica usurparetur, nisi cre-
I, iVi 5 cum veihnai namo pein Mlh. vi, 9; sic af- dalur, genuinam formara esse gabairhtidai, ex quo,
daupjada Mc. vn, 10 cum gadaupnan; fraletada Luc. propter i vocabuliimmediate sequentis, t finale ex-
vi, 32 cum andletnan ; merjada Cor. I, xv, 12 cum punctum esset; saliem gabairhtjan reflexivum adesl
Msmernan; gatakada Joan. vn, 23 cum gataurnan; etiamapud Luc. i, 79); Luc. ix,25 ad gas*. pjands
mikiljada Phil. l, 20 cum mikilnan. Nec noii et ciim sik silban ex praecedente sis silbin supplenduni est,
inlransitivis ejusdem slirpis : ganasjada (o-w?eT«t) coll. § 178, annot. 3 et § 176, annot.
Luc. viu, 50 cum ganisan (aiX,eaOai); gabrannjada i Anuoiatio3. —Nonnulla verba habent etiam in
(xaioftat) Cor. I, xni, 3 cum uritinan (xuieaOat); ga- activo passivam nec non et reflexivam significatio-
drausjada dejicilur (xaTa6tS«?eTat)Luc. x, 15 cum nem, praesenim : daupjan lavare, lavari, se lavare
gadriusip (|3a>.XsT«t) Mlh. v,29; ufsaygqipsvarp ab- {fiuTzriaKi, fyutzriauaOui,|Sa7rTto-0:ijvaO:Mth.I" » 11 **-
sorplus est (xaT67r66rj) daupus Cor.1, xv, 54 cum ga- vis duupja (vuu; $unrify>); Mc. vn, 4 ni6a daupjand
siggqai (xara7ro8p)sa svaleiksCor. II, II, 7 ; in hoc (eav im fjuwruruvrui), ni matjand; Luc. ni, 21 bipe
vero casu diversaeformaesaepiusqua in priori diversa daupida (evra f3«7rTio-8»v«t); (cujus tamen verbi etiam
significatione discriminanlur ut galagjada jacilur, occurrit passivum: Mc. x, 38 daupeinai pizaiei tfc
ducitor (f3«»sT«t) Mth. v, 25, sed ligip jactus esl, daupjada ei daup jaindtu); binailan circumci-
jacet ((3e6)iviT«t) Math. vm, 6; hnaivjada humilia- dere, circumcidi, se circumcider» (7teptTe'f«ve«v, 7rept-
tur (T*7retvouT«t) Luc. xiv, 11, sed hneivaninclinare Tetcveo-8«t); licel hujus reperiatur pariicipium passi-
(x>ivttv)Luc. ix, 12. t vum bimaitans , dum j3«7rrtS%'»<»•«• Cor. I, xv , 29
4)Passivumgraecum,eliam intransivitisresponden- active dicitur daupjands.
libus Gotbus vertit, quod saepiussignificatione com- • Annotatio 4. —Communiteractivumlocopassivi
probalur; sic graecumu7roT«TTeo-8at (subordinari) et in infinitivo usurpatur, a) ubi fiiiis aliquis indicatur:
rrti6eo-6ae(persuaderi) reddit per ufhausjan obedire ; Luc. v, 15 garunnun/etfcinon (ta6«vai)fram imtna
1037 DE VERBO. 1038
sanari; 11,1 etS «rrann gameljan — anameljan < Annotalio5. —Etvice versaquandocraeGothus
(aTtoypufeaOat)inscribi; Thess. II, i, 10 qimip us- passivam exhibetsenientiam, quaeactiveexprimitur,
h::uhjan (evSo;ao-fli)vat) exallari.Tunc eliamtikstare etiam ut sensus concretus tiat: Rom. IX, 19 wa nti
potest: Luc. vi, 17 qemunhailjan sik (t«8ijvat); et faianda(cur vituperamur? viluperamurenim iniiit
modo particubriori Cor.II, i, 16 vilda framizvis ga- terpretatione legendum est pro vituperant)gr. ti t*rt
sandjan mik {izponeufOirJut); 6) semel adhibe- ftsptyeTatscilicet 6sof rip.5.;; Luc. vi, 38 mitads goda
tur subslantiva circumscriptio Mc. x , 45 qam al gibada (liona mensura dabilur) gr. uizpov xukbt
andbahtjam venit ad ministerium, idest, ut minis- Swo-ouo-t (dabunt); 44 et Mtb. vn, 16 ni us paurnum
'teriosuofu!igeretur(«>8e8iaxovY)8i)vat); c) moregerma- litanda (colligi) smakkansnih pan ut aiwalundjai
nico post verba imperandi, volendi, dandi; Mtb. trudanda (vindemiari) veinabasjagr. oux i\ «xav
xxvn,61 hait vitan(ao-?a>.to-8jivai) hlaiva jussil sepul- 8wv o-uW.syouo-t (colligunl). o-uxa— rpvyStat (vinde-
crum custodiri; Mc. v, 43 ; x, 49;Luc.xvni, 40;xix. miant) arufvku; : Joan. xvi, 21 bipe gabauran ist
15; Luc. vin, 15 anabaud Izai gibdn (So6v5vat) mat; (gigni) 6arn gr. OTKVyevvnaxi (scilicet yuvs)TOiratSiov;
Mc. vi, 27; Luc. T, 62 waiva vildedi haitan (xuhi- xv, Gmore Gotbo dilecto vertilur : galisada (col-
vOat)pata barn; Mlh. xxvi, 1 sunvs mans atgibada rfu ligitur) jah in fon galagjand (ponunt) jah in-
nshramjan (els TOo-raupuMvat);d) cum skuidsvi- brannjada(et crehiatur) gr. o-uvayovo-t—(3a>.louo-«—
$an (oporlere) et mahts visan (possibileesse), qni- xaieTat.Sic pro intransitivis : Mc. vn, 10 dau^au af-
bus inest passiva idea : Mc. vm, 31 sunus mans daupjaidau (occidalar) gr. Oa.va.ra> Te>.euTaT<u
(mo-
skutds ist uskiusan fram paim sinistam (Seirbv rietur); Luc. vi, 21 ufhlohjanda (exhilaramini) gr.
vi!ovTOO av8p&7rou Luc. IX, 44 sunus yeXaaeze;Tim. II, n, 26 utskavjaindau(providentur)
a7ro8oxif«ao-8))vai);
manstkutds istatgiban (uiXketizupaoiooaOcu); xix, ccmv-n^ioiai; Mc. IX, 42 galagjada (ponitur) atilu-
11 skulda vas piudangardi gups gasvikunpjan; qaimus ana halsaggan gr. izepixenui (jacet) UQot
Joan. XII,34; Cor.II, v, 10; xn, 11; Mc. 14,5 mahl uvhy.o;izeplzbvrpuxnhrv; Joan. xi, 38 hulundi ttaina
vat patabalsan frabugjan(nSvvuro—7rpa95vat);Luc. ufartayida vas (contectus est) gr. hOo; Mxuzo
vm, 43 qino ni mahta vas galeikinon (ovx'layyatv em TS o-7n)>.atu, coll. Mc. iv, 29 bipe atgibada (of-
OzpuirevQnvat); Joan. III, 4 waivamahtsist manna fertur) akran gr. orav izapuSti(scilicet eavrov)i ttxpizb;.
gabairan (Svvuzatyevv-nOnvat) x, 55; Tim. I, v, 25.• t Annotatio 6. — Plurima parlicipia passiva adjec-
6) Sententia passive expressa haud infrequenter tivis convertuntur, vid. § 190,5. >
in activam convertitur, ut sensus concrelus liat: § 178. III. MEDIUH. Non nisi rarissime oceurrit
'< o.)Rom.x, 10 hairlo galaubeip (cor credil) rfu medium, cujus indubitata exempla haecsunt: atttei-
garaihtipai gr.xapSta7rto-reueTat(corde creditur); Mc. gadau (xaT«S«Tu)Mih. xxvn, 42; Mc. xv, 32; lautja-
Ii,l gafrehun (compererunt) patei ingardaist, dau (pvaaaOa) Mth. xxvn, 43; ujkunnanda (yviiaov-
gr. 7jxouo-9ijOTItic otxoveo-T«v;Luc. ix, 17 unle qe- TOI)Joan. xin, 55 ; vaurkjada (xaTspyafrTai)Cor. II,
pun sumai (nam dicebanl quidam) gr. 8««rbleyeaOat iv, 17; usliuhada (xurepyu&zut) vn, 10; gavasjada
u7roTtvuv(quia a nonnullis dicebatur); Mc.v- 4 unle equidem (evSva-arut)£or. I, xv, 54 ut passivum ba-
galausida (solvit) a( sit pos naudibandjosjah po beri posset, cum nihil obstet, quin undivaneindativi
ana fotum eitama gabrak (rumpebat) gr. Stxzb casus sit, (induilur immortalitate); sed sensus simul
vn' ovzovzu; ukvatt; xai r&; RSSU;avvze- et contexlus suadent, ut tanquam medium habea-
8ie6-7rao-8«t
tpifOut; II, 2 veinjuggala inbalgint niujansgiutand tur. Dubium esse posset, ulrum liugada et liuganda
(fundunl) gr. otvovvsov stjaTxou? xaivou? \Shireov de muliere Mc. x, 12; xu, 25; Luc. xvn, 27; xs
(fundendumest); Luc. IV, 43 mik insandida seilicet 34, 35; Cor. I, vu, 28 passivum sit (duci) an me-
gup (misit me) gr. ur.iazuhuo.i.(missus sum) scilicet dium (nubere); ex liugandau Cor. I, vn, 9 in gra-
iizb 6so0; Joan. x, 14 kunnun mik (cognoscunt me) tiam pas ivi res dirimi videtur.
po meinagr. ytv&>axap.ut vizbzS>v euuv , vel lamen ut < Annotatio 1. — Faianda quod prius ut mediiuri
Codd.legunt ytyvi>axovaipteTa sfta. obtulerant, Rom. ix, 19 deficit, vid. supra § 177 an-
b) Gal. vi, 12 vrahja galgins xristaus ni vinnand not. 5; e contra inter mediorum exempla annume-
(persecutionem pati) gr. azavpu zov Xptazov ov rari possent JMth.xi, 12 anamahtjada et Luc. xvi, 16
StuxovTat(vexanlur); Tim. I, v, 10 aglons vinnan naupjada (<StaZ,ezut),posterius saltem, quod in
(afflictionesperpati) gr. 6XtSeo-8at (affligi), coll. Phil. graeco nonnisi medium est; caelerum Gothus hunc
Iv, 12; Luc. 1,11 varp %nsiunai aggilus (venitin locum non recte intellexit (quisque sibi vim facit),
conspectu)gr. w?8»(visusest) ayyeW; xvi, 21 gair- et $ia£,zzai ut passivum habuit (compellilur, elc,
hidasat itan(satcomedere) gr. ejrc8uft!txopTao-8rjva« liinrcvi izai). Si sunjodana Cor. II, xu, 19 eod. B pro
(satiari); xx, 6 triggvabagalaubjand (credere) allai «7ro>.07outte8«reipsa esset, medium tunc adesse dici
c"em7raff 6 >\ab;. Non pauca llOrtim debcret, sed in cod. Arectius slat sunjoma. Syllaba
gr. 7re7reto-ftlvof
verborum ad mediam viampertinent: Gal. v, 4 tn vi- atitem da bic deperdita in aliis locis conservatur;
toda garaihtans qipip tzvis gf. StxatovaOt;Cor. scilieet Joan. xiv, 31 frijoda(dilexii),ubi ta-mcnprae
I,xi, Hqinogahuljai haubip sein gr. xaTaxaW- teritum nec reqniritur (uyuir5>) nec convenit; binc
TS'O-6M;LHC.IX,25 paurft galaujan sis velCor. inclinaremus ad frijoda ut mediuin habendum, nisi,
I,xm, 5 6ota sis taujangr. &>cps>ieio-9at. collato sunjodamasupra memoralo, probabilissimum
1039 GRAMMATICA GOTIIICE LlNGUiE. 1040
esset, hoc vocabulumad exemplar pertinuisse, ubi 18; •j.eOvaxzaOo.t anadrigkan sik Eph. v, 18; eizuvot-
Syllabada quamdam fortasse annotaiionem crilicam TzaveaOai gaweilansik Luc. x, 6; uizoloyeiaOat sunjon
continebat,deindein textu incnngruenlersubrepsisse. sik Cor. II, xn, 19;
« Annotatio2. — Jam ab aliis judiciose fuit ani- cc)Ita utpronomen possessivum ad substantivum
madversum, quod haec loca, in quibus occurrit me- dependcns referatur : Cor. I, xi, 6 jabaiagl ist qinon
dium, non exhibent passiva pro medialibus formis du kapillonaippau skaban, gahuljai haubip sein,
gra3cisabinterpretemaleintelleclis;nam partim grae- velat caput suum (gr. xaTaxa>u7rTso-6at(gall. etle te
cis activisnonnulla respondent, pariim formaegraecac voilela tele, pro elle voitesa tete).
non sunt pro passivis spectandae; itaque nosiri sal- < Annotatio 3. — Quandoqueetiam sifc omiltitur;
lem interpreles, qni linguaegraecaeperitos se prae- sed lunc eodeni verbo pracedente communiter adbi-
buerunt, ea media sagaciier distinxerunt. Quibus betur : Cor. I, v, 11 blandan ( awavuiiiywaOat) vos
argumentis adde, quod forma media et passiva sal- commiscere scilicetizvisex vs. 9 blandauisvis; Mlb.
lem in conjunctivo discrepent (med. -adau, -an- vi, 31we vasjaima quo (nos) vestiamus scilicet unsex
dau, pass. -aidau, -aindau), et insuper, quod ex gavasida sikvs. 29; Cor. I, vn, 15 skaidai discedit
hoc xaT«SaTubis et equidem in parallelis locis ( x'-)pt?so-8u ), ubi skaidip sik immediate praecedil;
aliunde diversis'occnrrente,constet, ea ab interprete dum vs. 10 sfcatdan(xa>ptaOnvut)reipsa absolule
Eimpliciternon fuisse conversa. Ut ut est gothicuni ponilur: sic Rom. xni, 12 gavasjam mdujmus nos
medium, quale nobis h!capparet,non minus inexpli- (ev8uo-i)f«E8«); Eph. iv, 24;Col. m, 11 gahamop(ev-
catum est genus verbl. De facto sempcr ferme pro 5uo-asr8e)induite vos. »
graecomedio ponitur; quoad alsteigadau, si mcutein 6) Activo simplici: sic andhailan aeque signilicat
nostram aperire licet, vel duplicem habet significatio- ofio^o^etvete?ofto>o7ero-8ai;ai/iai(an,x«>.stv et izcoaxa-
nem: unam scilicet . transit. demittere et alteram >sto-8at; gahailan, avyxahiv (Mc. xv, 16) et cvy-
intransit. descendere, ita ut medium se demitiere r.ulelaOut(LllC. IX,1); afniman, «futpeiv(Luc. I, 25)
significet; vel, ut saepefit, compositioneacla, transi- et ayatpsto-6at(Luc. xvi, 5); gasiyljan, afpuyi^etv
tivam significalionem verbum steigan oblinuit, coll. ( Joan. vi, 27) et sigljan , afpuy<%eaOut (Cor. II, i,
gagaggan. Sed conspicuum et antiquilatibus germa- 22); atauyjan, 8et?at (Luc. iv, 5 et alib.) cl svSsi-
nicis pretiosum est medium verbi liugan; quippe t;ao-8at(Eph. n , 7); ganimam, Tzupu)up£uvttv (Mc.
cum ex eo confirmetur, quod puellaenon ex arbiirio v, 40) et truMlaftSaveo-eat (Luc. i, 51); gafastan,
parentum vel dominorum libidine, ut res, venirent, 8tufv/\urzeiv(Luc. IV,10) et 9u>«TTSo-8a« (Mc. x, 20);
sed ipsae suos sponsos eligerent vel a suis dilectis tagjan, Tt6evat( Mlh. xxvn, C0 et alib.) et Tt8«o-8«t
libere ducerentur. > (Luc. i, 60); taujan, TZOIZIV (Mth. v, 4G et alib.) et
2) Aliasgrxcum medium gothice vertitur ' ' ' "i irotsto-8«t(Luc. v,35). Nccnon mcdia et deponcn-
a) Reflexivo, coll. § 176, 4 : lia, ut p'ueo-8atlausjan, ayukhaaOutsvegnjan, «TTU-
aa( Cum sit: S«veio-ao-9at leiwansis Mtli. v, 43; 6eto-8atafskiuban, Kuppyaiu&aOut yadaursjan, TIIOI-
R7rexS«to-8at afslaupjan sis Col. ili, 9; yupvt eyeoOut izoteioOutfairvaurkjan (sedTim. I, m, 15,non
pagk sis fairhaitan Luc. xvn, 9* ayapaleaOj.ibugjan seinel s'auTor?convertilur), 8tao-Ts».eo-6at anabiudan,
tis Luc. IX, 12; yo6eto-6«togan sis Mth. x, 26 et ivuyr.ahXeaOut gaplaihan , erleyeaOutgavaljan, eizuy-
alibi 5ia>oyi?so-8«t Jmjkjan sis Luc. i, 29; s<d etiam yilleaOutgahaitun, ev«yye\lt,eaOat spillon et vailamer-
simpliciler ogan,paykjan, vid. gloss. Iih. vv.; jan, TzuveaOut gananpjan et anastavan , etc.
66) Cum sik : TzeptSaXkeaOai gavasjan sik Mlh. vi, c) Raro passivo, ut Ga'. m, 27 xrislau gahamo-
29; evSueo-6at gahamon sik Eph. vi, 11; Col. m, 12; dai sijup (Xpto-rovsveSuo-ao-Bs ); sxpius tameu in
R7rsxSueo8«« andhamon sik Col. 2, 15; eu.TzhxeaOut pariicipio: sv5uo-«fievofgavasips Cor. II, v, 5;
dugavindansifcTim. II, n, 4; ueza.ayrip.uzifyaOui ga- gapuidops Epb. vi, li; gahamops Thess. I, v, 8;
gateikon stfcCor. II, xi, 13; o-uvzvautyvuo^at blandan Trepi^o-apsvo?bigaurdans Luc. xvn, 8 ; ufgaurdans
sffcThess. II, in, 14; utzeyeaOutafhaban sik Thess. F, Eph. vl.li.
v, 22; eyxpareveaOatgahaban sik Cor. I, vn, 9 et sifc •„-;vJ H. DE TEMPORE.
gaparban IX,25; %wpi?so-8at skaidansik Cor. I, vn, § 179. In gothica lingua suntactivoduo tempora,
15; Stax«pi?eo-8atafskaidan sik Luc. ix, 33; u7rep«t- prwsensscilicet et prmteritum, passivoautem elmc-
peo-9atufarhafjan sifc Thess. II, n, 4; e'7rexTetveo-8«t dio, tantummodo pnxsens; praeterilum vero passi-
stfc ufpanjan Phil. m, 14; «TzayyeaOatushahan sik vum auxiliante visan aut vairpan circumscribilur
Mtb. xxvu, v; svTpe7reo-8at gavandjansik Tim. II, iv, (§ 181). Fulurum equidemdeest; sed quod ut aliquid
9; gaskamansik Thess. II, m, 14; alaxvvtaOut ska- cerii in fuluro proponitur, per praesens ind., quod
ntait sifcLuc. xvi, 3 el alibi; eVavspxso-9at atvandjan autem ul aliquid ineerti, per conjunctivum pracs.
lifcLuc. xix, 15; avvipxeaOut gagaggai0tik Mc. m, exprimitur. Sunt eliam nonnulla auxiliaria ad illud
40; o-uv«7>ser8ai gaqiman sik Mth. xxvn 6; Mc.n, 2; circumscribendum(§ 182).
JiaXsyeo-^attik andrinnan Skeir. III, a; TKTrstvovo-Sat § 180.1. Jam vero PB/ESENS usurpatur
haunjan tik Phil. IV, 12; o-xu»,so-8«t draibjan sik l)Quando de actione pracscnii, vel antciius
Luc. vn, 6; (vSuv«ftou(r9aitHJviHj&i'an sik Eph. vi, 10; inccepta, sed adhuc perseveranle, aut liondum
UpptaivtaOatvarmjan tik Mc. xiv, 54; Joan. xvm , absolula, necnon et universali, universaliicrve
1041 DE VERBO.
accupta; hincubidemoribus,habitiDus, in proverbiis
agilnr : Rom. vn, 1, vilop fraujinop( xvpttvn ),
maim, sva laggawdlasve libaip (£n); Cor. l.xvi,
19 goIjand ( «orzu^ovrat)izvis aikklesjonsasiais,
goteip (uaTza&avzui) izvisakvilajah priska, al paimei
jahsalja (gsvtcjoftat); Cor. 11,xm, 9 [aginom (xui-
pouev),pan veissiukam (uaOev&uzv), ip jus svinpai
sijup (iire); Mc. x, 58 ma gulsu ( 5uvao-8s)drigg-
kan st.kl, paneiik driggka (izivo>); Mc. in, 52 aipei
peina jah broprjuspeinaijah svislrjospeinos ula sok-
jand ( £«Touo-t) puk; Joan. xi, 9 tvalif sind (eiaiv)
weilosdagis, jabai was yaygij) (Tzepntazn) in dag,
tii yasligg qip (izpo;y.bizzet), unle liuhap pis
(airwausgasaiwi p (fileizei),Mc. vn, 4 iudaieisniba
ufta pvahand (puizrtaoivzat), ni matjand ( ia-
Oiovat); Mc. iv, 29 bipe gibadaakran, tnsande ip
( «Tzoazihst)yilpa;Cur. 11, IX,7 hlasana gibandfri-
jop { uyurzu)gup.
2) Piofuturo, vid. § 182, 1.
I) Ad Vivaciusnarrandum (et prmtens dicitur hit-
loricum), quanduque praeeunte exemplari gracco:
Luc. vin, 49 nauhpan imma rodjandin gaggi p(ep-
yjrut) sums manne; Juan. vi, 19 Jmruh farjandant
tve tpaurde'k' jah-e' aippau-l' gasaiwand (8e<a-
pouo-tv)iesu; ix, 15 galiuhand (ayovatv) ina rfu
fareisaium pana saei vas blinds; xi, 58 panuh iesus
gaggip ( epxerat) rfuhlaiva; xi, 11 po qap (etizt)
jah afar pataqipip(kiyet) du im. Ita etiamse habet
Gollius, vel non prxeunle gracco, cuni praesenleel
practerito; Joan. xn, 22 gaggip (ipyjrut) filippus
jah qipip (\iyet) rfu andraiin jah jah aflra an-
draias ja filippusqepun (Uyovat)du iesua Mc.v, 15
jah aliddjedun (epyavzat) du iesua jah gatai-
wand ( Oecopovat) Jjana vodansilandan; 22 jah sai
qimip (epxerut)ainspizestjnayoyafadejahyadraus
(nnzrii) du folum iesuis; 40tesus ganimip (izupu-
lup.Si.vet)altan Jris barnisjah aipeinjah pans mip sis
juh yalaip inn (ekrzopeverai).Coiiiniuniier taiiiea
pro historico Graecorumprsesenleusurpatur praiter-
ituin : Mth. vin, 4 jah qah (hyu) imma; vin, 7 ;
vni, 20, 26; xxvi, 71; Mc.I, 12 uhma ustauh
(ixSuf\let) inq in aupida; 21 jah gatipun (ei;izo-
pzvovzut)in kafarnaum; i, 50, 57 , 58, 40; n, 5, 4,
S, 10, 17, 18; m, 15,20, 51; iv, 56, 38; v, 19,
55; vi, 1, 50; vn, 1, 32; x, 19; xvi, 4; Luc. xvi,
7; xix, 22; Joan. vi, 5, 20; IX, 17; xi, 29; xm,
24; xvin, 28; xix, 9, 10.
1) Saepepro grxco perfeclo
a) Cujussensum praesentialem verbo respondtnte
Gothus exhibel; sic convenit Mc. iv, 29 nupear-n-
xevo 8eptB-fioV (vehit) per atist asans (prasto est);
Tim. II, IV, 6 xatpofzii; ip.fi; mulvaeu; ifiarvixe
per melmeinaizbtdisvissais atist; Lu>".vm, 20 «
pirrrnpaovxuioi aSelfoiaoveazri/.uaiv e?w per aipei
peinajahbroprjus peinai standanduta; Cor. I, xv,
1; Rom. IX, 19 /SouWf/KTt «urou T!J«vOearnxe per
viljan is ivas andstandip (ita enim locoandstandi
legendum est, p a librario propter p immcdiate
«equeus praelermisgo,quemadniodumCor, II jt»u,
1042
3, cfadCor.II, m,2); vin,38 tzinetauat (persuasus
sum) per galraua (credo); xiv, 14 oT5axa«7re7retirf«ai
pcr vait jah gatraua; item Cor. II, x, 7; Gal.
v, 10; Pbil. i, 14; Tliess. II, lil, 4 7rs7rot6ai. q.
izirztiay.ut)pariter per gatraua ; Joan. vni, 55eyvwxarj
(cognovislis) per kutmup (scitis); Tim. I, v, 8 T»V
7rto-Tivripvnrat (abdicavit) per galaubeininvidip
(negat). Yiee vcrsa Gothus transvertit Mc. vm, 3
tt«xp69svrjxijuo-t
(pracslosunt) per fairrapro qemun
(veneruni); Luc. xv, 27, Joan. vm, 42 el alibi; xi,
28 6 5iS«<rx«>of T.apean (adest) per laisards qatn
(venit); Mtb. vi, 2 «rzexovat (liabent) TOV f«to-8ov
«UTUV per andne m un (receperunt) mizdon teina;
Gal. iv, 20 anopovpMt(conterrilus sum) pcr afslau-
tips im (perf.); Phil. i, 17 xsttiKt(jaceo) per gasatips
hn posiius sum.
< Annolaiio 1. —Gothus autem in prceteritogracco
perpraesens golbice verlendo deficitTim. II, m, 15,
el Joan. vi, 42, quibus in Iocis oI5«; (scis) et ot3afuv
(scimus) per kunpes (uosti) et kunpedum (novimus);
Rom. xi, 20 eaznxu; (slas) et Cor. II, I, 24 earnxutt
(staiis) per gaslost (slelisti) et gastopup (ste-
tistis); Rom. xm, 2 «vOiarrixe(obstat) per andstop
(obstitil) converlit. >
6) Cumactio praeterita, sedin suis consecutionibus
perscverans, exlubelur: Joan. v, 45 et; Mo>ar>v vu.ei;
rlXrrixaTs(spem vcstram posuisii et adbuc ponitis)
vertiiur per rfu mose jus veneip (speralis); v, 37
b Tzip.-fyu;
pe izuznpavrb; p.tp.uprvpr»e(testiticatlisCSt
et cjus testimonium adbuc valet) ?rept e't«ouper saet
tandida mifcalla tah veitvodeip (teslificalur) 6«
mifc; hinc Gothus convertit etiam xtv, 7 yivaaxezt
TOV izuripa f«oux«i io>pax«re (vidisti eum etvidc-
tisnunc adhuc in me) per kunnup atlan meinanajah,
gasaiwip (videtis); et respoiisum Jesus apud Mlh.j
IX,2, 5; Mc. II, 5, 9; Luc. vu, 47, 48 : ayewvTKt
cot ai up.upriut o*ou(pcccata tua remissa sunt, re-
missaque rcmanenl) etiam per frale{anda pus
fravaurhteispeinos(remiituntur tibi); Rom. vn, 2 i«v
aizoOavno av»p, xaTepyvjTat (est et remanel soluta)
»5yvvhurzhTOU voptouTOU avSpdff perjabai gasvillipaba,
g a lau s jada (solvitur)qensaf pamtna vitoda abins.
5) In oratione obliqua et eliam in scntentiis sub-
ordinatis,' plerumque praeeuntegraeco: Mc. x, 47:
gahausjandt pateiiesussa nazaraius ist (est, esrt);
Joan. vi, 24 gasaw manayeipatei iesut nitt (ouxeVrt)
jainar; Rom.xi, 32 galauk gup allans in ungalau-
beinai, el allant gaarmai(tXenan); Skeir. y,agatok,
ei galaisjaina sik. Et invilo graeco: Luc. v, 2fJ
fullai vaurpun agisis qipandans, patei gasaiwam
(stSofxsv) vulpaga himma dago; Joan. IX, 32 frnm
aiva ni gahausip vas, patei utjukip(uviu%ev) augona
blindamma.E contrario Thess. 1, ni, 4 fauraqepum
izvispatei anavairp vas uns (uiXkoutv)rfuvinnon
aglipos.
< Annolatio 2. — Cum autem interpres in aliis
locis graecumpraesensper praetcritumexplical, ex eo
orilur, quod peculiariter, sed non semper judiciose,
tcxium "tium inteiligat Joan. vi, 5? otta mcins<jaf,
1043 «RAMM.VriCAGOTHI&E LlNGUiE. 1041
SiSuo-i)Izvishtaif; 37 allpatei gaf (SLSaat)mis atta, sente verbi visan : Mth. x, 30 izvara tayla kaubidit
du mis qimip; vm, 45 patei tunja rodida (hiya), alla garapana sind {AptOunuevut sto-i);Mth. xi,'
ni galaubeipmit; xiv, 31 ak ei ufkunnaiso manaseps, 10 6t panei gamelipist (scilicet in scripiura,'
palei ik frijoda (uyatt&)attan meinana— urreisip 7>5'7P«7rT«i); Mc. i, 2; vn, 6, xi, 17; Luc. n, 23; m,'
(vid. § 179annot. 1); xix, 4 attiuha izvis ina ut, ei 4; IV,4; x, 20; Rom. vni, 36; Cor. II, vm, 14;Luc.
eileip, patei in imma ni ainkun fairino bigat IV, 12 gipan is t (Scilicetin scriptura, etpuvat)nt
(eupio-xw);Tim. I, 5, 18 qap (\iyet) gameleint; fraisais (raujan; Mc. iv, 11 izvis atgiban ist
Tiin. II, II, 17 vaurdize sve gundvulip, pizeeivesu n (SsSoTai)kunnanruna; Luc.iv, 6; vm, 10; Joan. vn,
(so-Ttv)ymainaiusjah filetus; Cor. II, l, 4 gapiafstjam 8 meinatamelni nauh usfutlip ist (izeiz\ripo>zui);VI
pans in allaim aglom pairh po gaplaiht, pizaiei g a- ibaijahjus afairzidai sijup (tzeizlu-unaOe); xvn, 10;
prafttidai tijum (izupur.ukavpiOu) sitbansfram xviii, 57; Rom. vn, 2; xm, 1; Cor. I, i, 13; iv, 4;
gupa; Eph. n, 22 trc pammeijah jus mipgatim- vn, 14,27; Cor. 11,vii,4; vn,13;ix,2, 3; Gal. v,4;
ridai sijup (avvoixoSop.eioOt) du bauainai gupa. vi,14;Pbil. ni,12; IV,12; Col. 1,10; iv,5; Tit. i, 15.
Praesertim in delcrmiiiando tempore, cum scilicet Jam vero non nisi raro verlmmsubslantivumpartici-
Gotliuspro punclotemporis, usqtiequodalquid eve- pio praeponitur et quidem tanturamodo ubi nega-
nit, tempus poiius a quo res contingit, exdiberc ma- tione attrabitur vel prxeunie graecoprius mitlitur :
vull: Mc. vill,2 infeinoda (aizXuyxvi^ouut) du pizai Joan. vi, 65 nibui isl atgiban; vui, 41 ni tijum
managein,unte ju dagans prins mip mis v e- g ab auranai; xn, 14 stiasvets( gamelip; xvi,
lun(fnerunt, gr. ttpo;pAvavat) jah ni haband[i/ovat), 24 bidjaip e%faheps izvara sijai usfullida (n
wa matjaina; Luc. xv, 29 s va fitu j ere skat- xvn, 25 tfc%nim jah pu %nmis, ei s i-
izetz'Xnpo>p.evn);
kinoda (servivi, gr. Sovh.v.oi) pus jah ni wanhun jaina ustauhanai (o>atrezth.io>itivot);Cor. II,
anabusn peina ufariddja (KupnlOav);Joan. xiv, 9 IV, 5 /a6at i s ( gahulida Cor.
(iart r.ixu\vp.p.evov),
tvalaud metis mip tzvts vas (fui, gr. itfxt), I, vn, 15 nisl gapivaips, Tim. II, n, 9nistgabun-
\ah ni ufkunpes(iyvavxut)mik. » dan.
§ 181. II. Pn.fcTEniTUM ponitur 66) Raro autem adhibitis participiopraet. et praete-
1) Pro graecoimperfecto: rito verbi visan vel vairpan : Mc. x, 40 ^ala du silan
a) Mc. i, 13 andbalttidedunStnxovouv;21 laitida af taihsvonmeinai aippau af lileidumeinnist meinrfu
iSiSaaxt;30 svaihroteimonit l a g (xv.rixetza)in brin- gi'6analja paimei manv i p vas (nzotiiaazat);Gal.
non; 35 lesus jaina bap (izpo;nvxezo);xi, 8 tumai n, 7 pai pugkjandant ni vaiht anainsokunak pata
atlant maimaitun (ixtnerav);ut bagmamjahslra- vipravairpo gasaiwandant, patei gatrauaida vas
videdun (iazpwwvov)ana viga. mis (Tzeiziarevuut) aivaggeljo;iv, 25; Mc. ix, 42. —
'
6) Imperfectum pass. venitur per parlicipium Mc.m, 26 jabai satana usslop ana tik silbanjah g a-
praet., auxiliante praeterito verbi visan : Mc. i, 5 dailips varp (yep.eptarui),ni mag gastandan;
daupidai vesun (iGuitri&vzo) altai; Joan. m, Joan. xvi, 11 paraklelusgasakippo manasep6i s(aua,
23; Luc. i, 65 tu allai bairgaheiniudaias merida palei sa reikspis fairwausafdomips var p (xi-
vesun (8ts>.«XeiTo) alta po vaurda; xxm, 3 svaeisu- xptzut); Cor. II, vn, 11; Gal. n, 23.
nus munds vas (svof*i?sTo) iosefis;iv, 1 iesus (au- ScmelGothuscircumscribitcumhabanet parlicipio
hant vas (rjysTo) tn ahminih aupidai; vn, 12 ; vm, praet. ad objectum relato, more Latinorum; Tim. I,
27, 29, 37; xvi, 19; xvn, 27; Joan. vi, 18; Roin. iv, 2 afstandand sumai atsaiwandanslaiseino unhul-
vn, 6; Cor. I, xi, 23;Neb. v, 18. Semel occurril Mc. pono gatandida habandane svesa tnipvis-
vi, 3 gatnar**rfa» vaurpun (iartuvSakiZovro) sein (maculatam babentium conscientiam, gr.
fn pamma. xszauT»pta<rfuvG)v Trjvo-uve£S»o-tv).Item de praelerito
2) Pro perfecto: pei fmra strictius determinato dicendum est: Luc.
a) Mlli. ix, 22 galaubeinspeina ganasida (aeaoixe) xiv, 2i nt ainshunmannejainaize pize faura hai-
puk; Mc.v, 34; Mc.i, 38 gaggamrfupaim bisunjane tanane pro rav xex\nuivo>v; alias vero simplex par-
haimomjah baurgim,eijahjainar merjau, unle dupe licipiumsufficit, ex. gr.: gabaurans pro yeyewap.ivo;
qam (iqe\n\v0u);vu, 29 usiddja (e!-e\n\vOe)un- Joan. ix, 52.
hulpo us dauhlr peinai; xi, 2 biyitalsfulan gubunda- Qiiemadmodumin oratione obliqua praescns loco
nana, anapammei nauh ainshun manneni sat (xsx«- praeterili pro sensu ponendutn est (§ 180, 5), ita
6«xi); xui, 23 fauragataih (irpoeipnxu)izvis allata; etiam perfectum loco plusquamperfectiusurpatur :
xiv, 42 sa levjandt mik atnewida (nyytxt),etc.; Mc. xvi, 4 gaumidedun pammei afvalvips ist
tuc. vn, 16 praufetus mikils urrais (eynyepzui); («7toxexu>,so-Tai) sa stains.
Cor. II, xv, 12.—Joan. ni, 29 fuhedsmeina usfvll- 3) Pro plusquamper(eclo:
noda (iztizhjponai);xn, 27 saivalameinagadrob- a) Mc.xiv, 44 atgaf (SeSwxet) sa levjandsiniband-
noda (TST«paxr«<); Mc. xi, 21 smakkabaymsy a- von; xv, 7 tn auhjadau maurpr gatavidedun
paursnoda (%-apuvzat);Cor.I, xvi, 9haurds mis (7rs7rotr)xeto-av); 10 tu ncipis alijebun (nupuSzow/.ti-
Utluknoda (aveo/ys);Cor. II, vi, H. auv)inapai gudjans; xvi, 9 usvarp (exSefiWxet) si6un
b) Perfectum pass. transitivis exprimitur : unhulpous; Luc. vm, 2, 29, 35, 38; Joan. vi, 17;
aa) Communiteradhibitis participio praet ct pr«- vn, 30; vui, 20; xi, 15,19, 30; xiv,7;Skeir. VI),d
 1045 DE VERBO. 1040
(gasaw jag - gahautida, viderat et audiverat); Izvit faheid mikila, sei vairpip allai manayetn,patei
ex«6»TO Mc.x, 46 et elarnxetJoan. vii, 37; xvm, 5, gabaurans ist (erexOn)izvisnasjands;x, 20 fagi-
16,18 Gothus convertit ut siinplicia praeterita pro nod in pammei namna izvata gametida sind
sensu (sedit, stetit) per sat et stop. (iypafn)inhiminam; 22 allmis atgiban isf (irape-
b) Plusquamperrectumpass. ubique auxiliantibus So'8»)fraiua((in;Joan,xiii,32_/a6atgu^hauhips itt
in imma,jah gup hauheip ina; xv,8; xvi,
parlicipiopraet.et praeteritoverbi visancircumscribi- (iSo%uaOri)
lur : Mth. vir, 25 razn gasulip vat (rsStp^kiaro) 21 (ubi yabauran ist barn passivepro yvtf ytvvncn
ana staina; Luc. vi, 48 ; Luc. iv, 29 ana fairgunja convertitur), Rom. ix, 12; Cor. I, v, 7; vii, 34; xn,
baurgsgatimrida vas (uxoSofHjro); xvi, 20 lazarus 13; xv, 5, 6; subscript.; Cor. II, xu, 7; subscript. }
Gal. i), 17; v, 13; Eph. m, 5; IV,1, 4, 7, 21, 30;
atvaurpans vas (ISeSWo)du daura; Joan. xi, 41
vtitsisauralja bibundans scilicet vas {nepieSiSezo); Phil. i, 29; in, 8; Thess. I, m, 7; Tbess. II, i, 10 {
xix, 11 ni aihledeis valdufnje ainhun ana mik, nih Tim. I, n, 7; vi, 12; Tim. II, i, 11; Tit. 1,3. —Mc.
vesi put atgiban (h SeSottevov) iupapro ; Joan. in, 21 qepun palei usgaisips ist (i^iova)propter
ix, 22 o-uvsteSetvTo in medialisensu usurpatur, quod orationem obliquamdicitur, coll. supra § 180, 5.
Ulfilasper gaqepunsis tradidit. s Annotatio.—Ubiveroquieque liarum trium Cir->
cumscribendirationum adhibenda sit, dilficiledefl-
4) Pro aoristo:
niri potest, earumdiscrepantiaindividualiapparente.'
a) Mtb. v, 28 wazuhsaei saiwip qinon du luston
tzos,ju gahorinoda (ifioijteuo-ev) izai; vn, 22 niu~ Ex variis auiem locis, in quibus baediversaerationes
peinammanaminpraufetidedum (izpotfnzevoupttv) promiscueusurpantur, ut Joan. xm, 31 nugasve-
jah peinammanaminunhulponsusvaurpum (e%eSa- raids varp (iSozuoOn) sunus mans jah gup hau*
\op.ev)jahpeinammanamin mahtinsmikilosgatavi- hips ist (e8o?ao-9rj) iintmma,patet, quod varp fa-
dedum (e'rrotrio-««tev), etc. ctum hisloricum, ts( vero factumremanens efficaci'
6) Pro aoristo pass. Gothiis adhibet parlicipium lerque continuans indicet; caeterum hic locus inter
praet. : alios probat, quanlum inlerpres sensum exemplaris
aa) Cura praeteritoverbi vairpan : Mlb. xi, 19us- leiigerit in eumque allius penetraverit. Cor. I, vn»
vaurhta gadomida varp (eStxatw8n) handugei; 22 saeihai tans tsiet saei hatlarfaindiscrimina-
xxvn, 8 duppe haitans varp (ex\n0n)akrs jains tim pro xknOsi;ponuntur. >
akrs blopis; 3 iesus rfu stauai gaiauhant varp 5) Pro prxsente vid. § 180, 4 et annot. 2.
(xazer.piOn); Mc. ii, 27sabbaloin mans varp gaska- § 182.III. FcTimontilla equidemest pecnliaffsfor.
pans {exriaOn);ix,4 ataugips varp (&zfOn)im ma; futurum autem graccnmsaepe converlitur sivw
heliasmip mose; xvi, 11 hausjandanspatei tibaipjah praesenti,sive-circumscriptioneadhibila.
gasaiwans varp (e0ei.0n),ni gataubidedun; Luc. 1) Igitur prograccofiiiuroprwsenssolemniterusiir-
vn, 55; viu, 5, 20; ix, 36; xv, 24, 32; xvi, 1; xvn, patur, ct equidem
14, 18; Joan. ix, 2, 10, 20, 54; xn, 58; xv, 18; a) Praesensindicativi: Mth.v, 8: ftax«p«o« ol xuOupoi
xvi, 21; xvn, 12; Rom. vn, 4,6, 10; xi, 17, 24 TT) xapSta, OT««UTOI-T6V ©SOV oilovTat: audagaipai
hrainjahairtuns, unie Jihi yup gasaiwqnd; Mc. vin,
(usmitansjahinlrusgansvarp); xv, ; 4 Cor. 13
I, i, ; 37 Tt Si>a e«
vn, 18; xv, 54; Cor. II, iv, 1; vn, 14; xu, 4,12; u-jOpo>izo; avraWuyp-urn; tyvyri;auroO:
wa gibip manna inmaidein saivalosseinaizos; Luc.
Eph. l, 15; iii, 8; Phil.m, 12; Col. l, 16, 26; Thess.
XIX,44 ni\ovaiv np-ipute-rzi ae xui ne ptSa\ovatv ot
II, II, 5; Tim. I, i, 16; n, 13,14 (varp uslutops); III, aov x<*pur.« aot xai Tzeptxvx\o>aovai ae xai
16; iv, 14; vi, 10; Neh. vi, 15,16 (tarj^ usfuliips); iyOpai
avvti\ovai aeizavroOev,xat sSayiouo-io-sxatouxayvj-
vn, 1; aovatv ev aot\L0ovZTZLILOU : qimand dagosanapus
66) Cum praeierilo verbi visan, pariter ac in cir-
cumscribendisimperfecto et plusquamperfecto: Mc. jah bigraband fijands peinai grabai puk jah bi-
standand puk jah bivaibjand puk allapro jah
i,9gant iesusfram nazaraipjah daupips vas(iSu- airpai puk
15 iesus ei u gaibnjand jah ni leland %npus slain
rzriaOn); x v, peilatus algaf, shramips ana staina; Rom. IX,25 x«\£ao> rbvov ).aovftouXaov
vesi (o-Taupu8y);28 mip unsibjaimrahnips vas : haita po ni manageinmeina managein tneina;
ptou
(ekoyiaOn);Luc. n, 18 svasverodip vas (e\«\n0n) Mih. xi, 23 kafarnaum und himinushauhida
duim;iv, 26 insandips vas (ir.ipyOn)heliasin und pu dalap
halja galeipis (xaT«6t§ao-9i)o-i)); Joan. xvi, 20
taraipta; 27 ni ainshunize gahrainips vas(ir.«- amenqipaizvis, pci
alja naiman; Joan. vn, 39 iesus nauhpanuh xut greitip jah yaunop (xkuvoers
OapLaOn)
n%hauhips vas (iSo&aOn);ix, 52; xn, 5, 16; Tim. Opnvnaeze) ip manaseps faginop (xapnaezai);
II, II, 11 jabai mipgadaupnodedum jah mipli-
xviii, 36; Cor. I, i, 13; vn, 20, 21, 24; x, 2; xv,
4; Cor. II, i, 8; vn, 7, 9; xi, 25, 33; xm, 4; Gal. bam(avtXnaou.ev), jabaigapulamjah tnippiudanom
Cor. II, xn, 15 gabuurjabafra-
Col. (avptSuaikevaopLSv);
li, 3; HI,1,27; Eph. i, H;m, 3, 10; m, 15; qima jah fraqimada (Sairuvnauxai sxSanavaOnao-
Tbess. I, III, 1; Tim. I, i, 13; Neh. v, 17,
p.ai)faur saivalosizvaros; Rom. xi, 22 jabai pairh-
cc) Cum praesenti verbi visan, sicut ac in cir- visisin selein,appan jahpuusmaitaza(er.xaiznan);
cumscribendoperfecto: Mlh. v, 21 hausideduppalei Mc.,x, 33 sunus mans usgibada
ist (izapaSoOnaezui)
qipan (ippiOn)paimairizam; Lvtc. u, Hspilto paimufargudjam; Cor.I,xv, 51 a.'/atinmaidjanda
10J7 GRAMMATICA GOTIHCE L1NGU.E. 1043
(iXkuynabiaOu); Mc. xui, 25 mahteit pos in himinam eodem etiam modo hoc converiit, ubi negatione
gavayjanda (oakevoOnaovzut), etc.; comitalur (ou c. fuR) : Mlh. v, 21 ni tnaurprjais (ov
b) Praesensconjunclivi, solemniter in senlentiis tpovevaet; , non occidas); 33 ni ufarsvarais (oux
subjunctivis, interrogativis et ubique futurum ad etztopxnaet;);Luc. lv, 12; Rom. VII,7; Xin, 9; Cor.
imperativumproxime accedit: Mc. IX,19 o kuni un- I, IX, 9; Cor. II, v, 3.
galaubjando, undwa al izvis sijau (eaou.ai), und <Aunotatio 3.—Econtrario conjunc(ivumaorist.
wa pulau («vs'|of«at) izvis(usqtie dumvobiscumesse cumou ptn,qui sensum futuri prae se fcrt, ordinario
debeo? usque dum pati vosdebeo?); Luc. iv, 8 per indicalivumpraes.(coll. §, 183) Goibuscxhibet:
fraujan invitais (izpo;7.vvnaet;) jah imma ainamma Mlh. v, 18 und patei usleipip himitisjali airpa, joia
futlafahjais (kazpevaet;,servire debeo);Joan. vin, ainsaippau ainsstriks ni usleipip (oup.nizapei,0n) a/
22 ui6ai usqimai (a7roxTsvsi) sis st/6tn (nonne inter- vitoda; 20 qipa izvispalei nibai manayizavairpip iz-
ficiet seipsura?); vi, 68 frauja du wamma galei- varaizosyaralhteinspau pizebokarje, ni pau qimip
paima (uizehvabueOu,nonne ire debemus, possu- (ovpu) eiaik^nze) in Jnudangardjai himine; 25 ryi^a
mus?); Luc. xix, 51 jabai was igqis fraihnai, duwe pus, ni usgaggis (ovttij e;s).8«j)jalnpro,unleusgibis
andbindip, sva qipaits (epeize) du imma (ilieere puna minnistaukintu; x, 42 ; Luc. i, 15; ix, 27; x,
polesl, debet); Philem. 22 venja ei pairh bidosizva- 19; xvin, 17; Joan. vi, 55, 57; vm, 51; x, 5, 28;
ros [ragibaidau (xuptaOnaop.ui) izvis; Mc.vm, 12 xni, 58; Cor. I, vin, 15; Gal. IV,50; Tbess. I, iv,
amen qipa izvis, jubai gibaidau (SoOnaezai)kunja 15; v, 5. — Conjunctivusautem non nisi raro po-
pamma laikne; Mlh. vi, 7 pugkeip im ei %nfiluvaur- nitur : Luc. xvm, 7 %pgup niu gavrikai (ov ««5
deiu seinai andhausjaindau (E(f«xouo-6^o-ovT«t).jtovnan) puns guvaliduns seinans; Joan. xvm, 11
Jteui etiam Mlh. y, 35, 39, 41; x, 26; Mc. m, 27; slikl Jjaneiyaf mis alta, niu drigkau (ovp.n TTICJ)
x, 7; xi, 15; xn, 9; xvi, 15; Luc. i, 15, 51, G0; Jmna ; viu, 52 jabai was tneinvaurd fastai, ni kaus-
III, 10, 12; IV, 8, 12; vi, 42; viu, 17; x, 6; xvi, 5; jai (ov p.nyevanzut)daupau; Gal. v, 16. »
xvn, 4; xvin, 8; xx, 15; Joan. v, 47; vn, 51, 55; 2) Quandoque autem Gothus circumscriptione uii
ix, 21; xv, 20; xvi, 26; Rom. vm, 55; xi, 14, 19, mavuli; quo in casu nonnulla verba usurpat, quae
21, 35; Cor. I, vn, 16; xi, 22; Cor. II, ix, 19; xi, gnccis pte>,>,stv et e^stv rcspondent, ut skulan,munan,
50; xui, 1; Gal. v, 12; vi, 4; Thess. I, m, 3; Tini. skafijan sik, prxsertim skulan duginnan et haban
I, ni,5; Neh. vn, 3. cuiii infinitivo : Luc. i, CCyatagidedun po vaurdai/i
In intcrrogationibus indireclis el oratione obliqua huirtinseinammaqipandans, wa skuli pala barn
adhibelur praesensconjunctivi, ubi verbum princi- vairpan (sVrat); vi, 25 vat izvis jus hlahjandans
palis sentenliaein proeterito ponilur : Mc. m, 2 vt- tiu, unte gaunon jali yrelan duginnid (iztvOnaire
taidedun imma, hailidedi sabbato xui z).«Oo-£Ts);
(Oepuizevaet) Joan. xn, 26 ^arei ifciin, paiuh sa
daya; Luc. vi, 7; Mc. xi, 18 sokidedun waiva andbahts meins visan habaip (eVrat). Jam vero
imma usqittidedeina («jroXso-oucriv).Quaproptcr liaeccircumscriplio praecipueadhibetur, ubi praesens
Joan. v, 45 (puj5oxetre)jiatei ik vrohidedjau izvis et iuiiiriiin contextim stantia discriminanda sunt:
non explicandumest. Pbrl. i, 18 fagino jah fayinon duginna (yuipoj
<Aiuiotatio1. — Saepeaulem ex diversa lanlum x«i yu.pnaou.ui);Cor. II, xi, 12 lauja jah laujan
leclioneindicativusvcl conjunclivusdiverso usuipa- haba (r.oia xui notnaoi); Tliess. II, m, 4 taujip
lur, ut Cor. II, xm, 1; in sentemia enim E7rtazbu.v.zo; jalt taujan habaij) (izoteirsx«t Troreo-STs). ln boc
$vo uapzvpmvr.ui rpi&vazuQnaez ut rzuvpny.ucod. casu commulantur etiam conjunciivus et indicati-
B futurum per conjunctivum gqstandei,cod. A autcm vus : Joan. v, 47 pande jainis melamni galaubeip
per indicalivum gastandip convertit. Sed quando- (7rtffTsusTs), waiva meiiiaim vaurdam yalaubjaip
que eiiara Gothus in eadem seuteniia indicativum ,_ (7rwTsij'o-STs); Cor. I, xi, 22 wa qipau iziis, huzjau
,vel conjunclivura pro libilu suo adhibet: Mc. ix, . (£7r«tveo-w) izvis, in pamma ni hazja (ircuivC}).Yel
39 ni mannahun ist, saei taujip (izoinaet)maht in pro fuiuro ponitur compositumcum ya-: Luc. xvn,
naminmeinammajah magi (ovrnaerai) ubilvaurdjan 8 bigaurdansandbahtei mis, unte matja jah driyka
niis; Luc. i, 31 sui ganimis (av)ln$r>)in kilj)einjah (fi.yo>r.ui Tzio>),jahbipe yamatjis jah yadrigkais
gabairis (ri%n)sunujah haituis (xukiaet;) namo . pu (fuyeaat r.ui Tzieaui); Joan. xvi, 16 leilil nuuh
is iesus; Joan. xv, 20 jabai mik vrekunjah izvis vri- jah ni saiivip (Oeo>peirt) mifcjah aftra leitiljah ga-
kand (Sti>iovat),jabai mein vaurd fastaidedeinajah saiwip (6'^su6s)milc; xvi, 19; Rom. ix, 15 gaarma
izvar fastaina (rnpnaovat); Rom. xi, 14 andbahli (e\enao>)panei arma (s>sw),jah gableipja (oixzet-
mein mikitja,ei ivaivain aljana brigga {iz«put,n\i>au) piao>)ubi supplendume&tpaneibleipja (oir.zetp*),
leik meinjah ganasjau (ai>aa>)sutnansus %m;Cor. uon autem gaj)leipja ut in annot. ad h. 1. a-sentur.
II, ix, 10 ta andstaldandt (raiva pana saiandan jah > < Annotatio 4. — Cum examinanlur loca, ut Mtli.
Maiba du mata andslaldip (xopnynaei)jah ma- v, 8; Mc. xni, 26; xtv, 62; xvi, 7; Luc. m, 6;
nagjai (tzknOwei) (raiv izvar jah vahsjangataujai xvn, 21; Joan. xi, 40 in quibus o^ofxatsemperper
(uv%naei) akrana usvaurhlaisizvaraizos; coll. 2). i gasaiwan reddilur, dum praesens saiwan sonat, lioe
< Annotatio-2. — Quoniam Goihus fulurum, quidem conjici possel, Gotbum composito sensum
.quandoad inijicraiivumacccdit, conjuuctivo tradit, futuri exliibere voluisse; licet tamen formae cum
 1049 DE VERBO. tow
ga- saepeco modo inveniahtur, occurrnnt eliam sim- arbja vairpau? (x\npovop.naa).Quandoque per wi
plicia pro futuro convertendo, ex. gr. : Si>ao>sem- et vairpip graecum iazi cl eVrai discriminandum
per traditur per gi'6«, vid. Mc.vm, 57; xn, 9; xm, esse videtur, ul Mth. vi, 22 jutni augo pein ainfalp
22, 24; Luc. i, 32; iv, 6 ; xvi, 12: xx, 16; Joan. isl (iazi), allala leik pein liuhadeinvairpip (larai);
vi, 27; xi, 22; xm, 26; xiv, 16; xvi, 23; Tim. II, altamen iminediale pracedit vs. 21 parei ist (eb-n)
II, 7. _ huzd izvar, paruh i st (etrTat)jah hairto izvar.
< Annotatio5. — Nccnon et indicativus pro prae- i Annotaiio 7.—Conspicuacsunt in locis Gal. v, 10
senti et futuro graecoindiscriiuinatim ponilur : Joan. sa drobjands izvis sa bairaip (<3aaruaei)vargipa
xiv, 12saei galaubeidmis po vaurslva, poei ik lauja et Tliess. i,iv, 14 gup pans paiei anasaitlepun
(tzotu),jah is taujip (izotnaei)jah maizona paim Jiairh iesu tiuhaip (ci%ei)mip imma, duae foimoe
taujip (rzotnaei); Tim. II, n, 12 ja6ai afaikam bairaip et tiuhaip, quae,si graecum futurum pcr in-
(upvovueOu) jahis ajaikip (upvnaerui)uns; Luc. iv, dicativum conversum esset, 6airi^ et tiuhip, si per
6 pus giba. (Si>ao>) pata valdufni pize allata, coiijiinclivum, bairai et tiuhai sonarent. Non auttm
unle mis atgiban isl jah piswammehpau viljau giba audiendi sunt, qui liis locis librarii mendum adcsse
(StSwftt)pata; Cor. II, xi, 18 wopand juh %kwopa volunl; hoc euim prorsus sil improbabile, cum
(xauj^wvTKi xi.yi>xavxnaouui); COll.Cor. II, I, 10 izii aliunde etiam Col. ui, 15 bacc forma tertia vice et
us svaleikaimdaupum uns galuusida jah galauseip equidem pro imperativo occurrat, vid. § 186, annot.
{pverui),du pammei venidedumei galauseip (pvat- 4; bic, qucmadmodumad Thess. 1.1. dicendmo est,
tai); 13 ni alja meljam izvis alja poci ufkunnaip hanc recentiorem esse pro conjunctivo formam. >
(eTtf/r/vwo-xeTe).appan venjaei und andi ufkunnaip § 185.1Y. FUTUHUM EXACTUM Gothus eliam vcrtit
(iiztyvi>aeaOe).Inlellectu difficilisest Joan. xm, 52 per praesenset equidem ordinario per praesens indi-
gup hauheip (allat) ina in sis jah suns hauhida cativi (vid. ad Thess. II, i, 10) : Mth. v, 20 «t'6ai
(altavit) ina, cum iu graeco lexlu bis adsit fulu- managizo vairpip (7rep«o-o-euo->j) wvaroi*osgaraih-
rum. teins, ni pau qimip in piudangardjai himine; 21 suei
« Annotatio 6.—Quoad verofulurum verbisubst. maurpreip (favtvan), skulavairpip stnuai; 22, 26
exprimilur a) per indicativum et conjuncli- ni usgaggisjainpro unte usgibis (cazoSu;)pana min-
(s"o-oft«t)
vum piaes. verbi visan : Mlb. xxvn, 64 ist (iorut) nistan kintu; Mc. n, 20 ^au afnimada (uizapOn)af
$o speidizei airzipa vairsizeipizai frumein; Mc. vi, im sa brupfaps, jah pan fasland; Joan. xin, 38 liana
11 amen qipa izvis. sutizo isl (eazut) saudautnjam ni hrukeip, unte putnik afaikis (a7rapvrjo->j) kunnan
aippau gaumaurjam pau pizai baurg; Luc, v, 10; prim sinpam; Cor. I, xvi, 5 qima al izvis, pan makin-
xiv, 10; Joan.vm, 56; xiv, 17 ; Mth. v, 48 sijaip donja usleipa (Ste).8<u). Indicalivus autem et con--
(eaeaOe)nu jus [ullalojai svasveatta izvar fullalojis juiiclivus comniutaiilur: Mlh. v, 19 saei nu gatai rip
isl; Mc.IX, 19 und wa at izvis sijau (sb-oiiai);35 ja- (\van) aina anabuznepizo minnistonojah laisjai (Si-
bai wasvili frumists visan, sijai (eatai) allaize aftu- Suln)sva mans, sah minnistahailada %nJiiudangardjai
mists; x, 8, 45; Luc. i, 20, 34 ; ix, 41 ; xvn, 51; himine, ip saei taujip jah laisjai (izomanxai St-
XVIII,15; Joan. vm, 55; Cor. II, xn, 6; Tim. II, S«in) sva, salt mikilshailada in piudangardjai liimine;
ii, 2; 6) per indicativumverbi vairpan : Mth. v, 21 Mc. III, 27 ni manna niag knsa svinpis galeijfands in
saei maurpreip, skuta vairpip (eazui) stauai; v, gard is vilvan, niba faurpis pana svinpan gabindip
, 22; vin, 12 jainar vairpip (earui) grcts juh krusls jah pana gard is disvilvai (Snan—Stapizuan).Evi-
lunpive; xi, 22, 24 (in loco parallelo apud Mth. vi, denter quoddam discrimen statuere studuit Gothus
11, dum illic eorat ts( sonat, hic vertitur vairpip); apud Mth. v, 31 et 32 qipan isl palei wazuh saei
Mc. x, 31 managaivairpand (eaovrai)frumans afiu- aflelai (uizolvan)qen, gibai izaiufslasseisbokos.ip
mans jah aftumans frumans; xn, 7, 23; xm, 19; ifc qipa izvis putei wazuh saei afletip (ai!o\van)
Luc. l, 14, 33, etc. Raro aulem per merum conjun- qen seina, laujip po horinon.
Ctivumverbi vairpan : Luc. vi, 40 gamanvids warji- III. DE MODO.
xuh vairpai (ebrat) svelaisaris is ; Cor. II, m, 7, 8 § 184. I. INDICATIVCS usurpatur ad expriincndum
jabai andbahti daupaus varp vulpag—waivanei mais quod reipsa existit, aut exislere affirmatur.
andbahtiahmins vairpaiin vuljjau.Ilincincircum- 1) In simplicibus sentenliis :
Bcriplioueper verba visanet vairpan utrumque pro a) Mc. xvi, 6tesus nist her,urrait:
fuluro ponitur : Luc. i, 57 aSuvaTj;o-ei unmahteiys b) In direcla interrogatione : Gal. iu, 1 ti>asizvii
ist; Rom. vm, 59 Swhatrutmahleiya isl; Lue. x, afhuyida? Joan. xiu, 36 fraujawad gaggit?
25 rlnpovounaoiarbja vairpa; G.il. v, 21; Col. m, t Annotalio 1. —ln directis interrogalionibus pom*
4 fuvepo>0noeo0e bairltlai vairpip; Joan. xi, 12 tur etiam conjunctivus, vid. § 185, \,f.
coiOnaeruthails vairpip; xvi, 20 >u7nr)8/io-so-6ssaur- t Annotatio2.—Verba;rfe6ere,oportere (germ. sol-
yandans vairpip ; Pliil. i, 20 «t'o-^uv6j)o-ofjiat
gaai- len) etvelle, more graecoel lalino ponuntur in indi-
viskops vairpa; Luc. vi, 25 izttvuaeze yredayai cativo praet., ubi Germani conjunctivum usurpant:
vairpip; Tim. I, vi, 8 habandans usfodein jah Cor. II, n, 9 pata silbo gamelida izvis, ei qimandt
gaskudoeinpaimuh ganohidai sijaima (xpxeaOnob- saurga tiihaban, fram paiinei skulda (eSet gerui.
peOa); Luc. xvin, 18 wa taujands libainais aivcinons icli halte sollen) faqinon ; xn, H. ik tknlds vat
1051 GRRMMATICAGOTHICiE LINGME. 1052
(Zfeikovgerm. ich h&ttesollen) fram iivis gakannjan; tatur : videamus, germ. tasst uns! vid. infra § 186,4;
Gal. iv, 19 sq. barnitona tneina, panzei aftra fita, d) Ul aliqnid debitum; huc praecipuepertinet ter-
unte gabairhtjaidau xrislus tn tzvis, appan vilda tia persona, quacpro immediato imperativo gothke
(i>Oe\ov germ. ich hatte mogen) qiman at izvis; nisi usurpaiur, vid. infra § 186, 3;
Golhus hic intellexerit imperlectnm narralivum, e) In genere ut aliquid, cijusexistentia a futuro
quemadraodum aliundeCor.II, i, 15; Philem. 13et pendet, liinc conjunctivus pro ipso fuluro saepe ad-
praecipueaoristum Philem. 14 intelligendum est. hibetur, vid. supra § 182, 1)6);
Atlamcn quandoque etiam conjunctivtis adhibelur, f) In interrogationibus saepissime, ubi potissimum
Ut Cor. I, v, 10 ni btandaip izvis horam — unle Grsecusfulurum habet, ut Titn. I, m, 5 jabai was
skuldedeip («yei>sTe,debetis) pan us pamma seramma garda fauragaggan ni mag, waiva aikkles-
(aiiwau usgaggan. Verbum velle (viljan) in golhica jongups yakarai (eizipiiUaerui),vid. Stipra § 182,
lingua praesente prorsus caret solumque conjuncti- 1) 6). Animadversu digna sunt loea, ut Mc. xn, 14
vum habet (viljau), vid.§ 154, 2. > skulduisl kaisaragildyiban kairsara pau niu gibaima
2) In seutentiis compositis et equidem : (vel nonne dare debeinus?); Joan. m, 4 ibai mag
a) In hypotheticissententiis : Cor. I, xv, 16 jabai tnamia alpeis visandsin vambaaipeins seinaixosa(tra
daupansni urreisand, nih xristusurrais; galeipanjag-gabairaidau(poteslne nasci?).
6)Post pariiculastemporales; t Annoiatio.—In Luc. xix, 8 halbata aiginis meinit
c) In inlerrogationibus indirectis : Joan. ix, 21 gadaitj au unledaim, adesse conjunciivum neque
waivanu saiwip, ni vitum; ex grceco(SiSwfit),neque ex sensu, quem solum sen-
d) In oraiione obliqua : Luc. vm, 47 gasaiwandei teinia patitur, conjiciendum est; probabilius est
so qino, putei ni galaugnida. gudailja lanlum legitimum esse, cujus u librarius
Quid fusius de his casibus et quomodo pra?cipue propter eamdem litleram sequentis vocabuli deee-
iti a), c) et rf) saepissimeconjunclivus adhibealur, ptus duplex exscripsit. >
$id. infra ubi de sententia composita agitur. , 2) Deconjimctivo post particulas temporales,cau-
§ 185. CONJUNCTIYUS possibililulem signilicat. sales, conditionales ticcnon et explicativas posito
1) Jam vero in sentenliis simplicibus possibile tractabitur, tibi de senientiis composilis.
enuntiari potest: § 186. 111.IMPEBATIVUS necessitatemexprimit.
a) Ut aliquid desideratum (oplativum): Rom. xv, 5 1) Iluic modo equidem propria est forma; sed Go-
gup gibai (Si>n, det) iivis pala samo frapjan in tbus euin saepe eliam per conjunctivum convertit.
izvis misso; Thess. II, m, 16; Tim. II, i, 16, 18 Jai.i vero pro imperativo aor. graecorcgulariter for-
gup fulljai (iz\npi>aut) izvis allaizos fahedais; inam iuiperativamusurpai, ubi aliquid ad ictum oculi
Cor. II, VII, 2 gamoteima in izvis (utinam locum iinperalur; pro imperalivo autem praes. gracto,
apud vos iuveniamus, quod Golhus inulto subtilius formam conjunciivam , ubi scilicet aliquid impera-
expressit quam Graecuscuni^wpwaTe ny.i;); Tliess. tur, quod in futiiro tantuin lieri deliet. Quoad negalio-
Il,n,17 gup gaprafstjai (izapuxukeaut) hairlona nem cum infinitivo per ni redditur: Cor. 1, xi, 24
tzvara jah g atulgjai (arnpLlui) in allaim vaur- nimip matjip (>«6eTefuytze) paia ist teik tnein,
ttvam qodaim; \\\, Sfranja garaihljai (xaTeu6uv««) pala vaurkjaip (rzotelre^dumeinaigamundai,;Joan.
hairtona izvara in (riupvai gups; Tliess. 1, iu, H, 12 xvn, 11 alta veiha, faslui (rnpnaov)ins in namin pei-
(rauja managjai (irhovuaut)jah ganohnan ga- namma ; Tim. I, v, 25 puksilban sviknana fastais
taujai (irtptaaevaui) (riapvai; v, 25 guj) cjaveihai (rnpei); Mc. x, 14 lelip (uftri) po barna gaggan du
(ayiao-at)izvisjah saivalajah leik unfairinona yafas- tnis;xi,25/mn standaipbidjandans,afletaip(xfiize)
taidau (znpnOdn); Pbilem. 20 t/c peina niutau jabai wa hubaip vipra wana; Mlh. vi, 11 hlaif tmsara-
(ovaiftrjv)in fraujin. Cum vainei (oftkov) Gal. v, 12 na pana sinieinan yif (86?) uns; v, 42 pamma bid-
vainei jah usmaitaindau (bft\ov UKOXG$OVTut) jandin puk gibais (StSou);Pbilem. 12, pu ina and-
paidrobjandans izvis; cum auteni prxierilum (indic.) nim (izpo;\uf:ov);Tim. I, v, 19 ni andntmais («a-
a Graeco usurpalur , Gotlius conjunctivum pract. puSiyov) niba inandvairpja veitvode; Joan. xi, 59 af-
adhibet : Cor. I, iv, 8 iiuu uns piudanodeduj) jah nimip (cipaze)pana stuin; Luc. ix, 5 ni vailit ni-
vatnet piudanodedeip (oft\ov £C'ao-«).su<7aTs); maip (uiptzi) %nvig; Luc. X, 2 bidjip (SenOnze)
Cor. II, xi, 1 vainei usputaidedeifi (oft\ov nvei- frau/an;Mth.vi,9[svanu bidjaip (irpoaevxeaOe)-, .loan.
Xwfe) meinaizosleilil unfrodeins. Huc pertineteliain xni, 27 pateitaujis, tavei (izoinaov)spraulo; Rom.
formula ni sijai (pj ysvotTo)Luc. xx, 16;Rom. Xin, 4 piup taujais (iroiei) jah habais hazein us
, vii, 7; pamma; Joan. vi, 10 vaurkeip (izotnauzt) pans
6 Utaliquid eoncessumet humililer prolalum (per- mans anakumbjan; 27 vaurkjaip (ipyu^.aOt) ni
tnissivum): Luc. i, 38 qap mariam : sai pivi (rau- pana mat pana fratusanan; Cor. I, vn, 2l pauhjabui
jins, vairpai (yevuro)misbi vaurda peinamma; n, freis magt vairpan, mais brukei (ypnaut); Tim. I, v,
29 tymaion qap : nu (raleitais (uizohiet;) skatk 23 ni drigkais panamais vato (pnvSpoizbzei),ak vei-
peinana in gavairpja; nis leitil brukjais(xpi>); Cor. II, vi, 17 usgaggip
c) Ui aliquid volilum; luic referenda estprima per- (e%i\0tze)us midumai ize; Luc. ix, 4 pur saljip jah
sona pluralis, qua mii loqviiturmultitudinem adhor- paproh usgaqgaip (eZepxeoQs);xv, 22 spraulo
105J DE VERBO. 1054
briggip (^evsyxaTe) vasfja; x, 4 ni briggaip (sxp«?u8»iTi)jah ussatei /iufc($>UTtu6i?Tt) ut tnarein;
(f3ao-ra?STe) pugg, etc. < Cor. II, vi, 17 afskaidip izvis (afopiaOnrt);13pala
t Annotatiol.— Viceversa lamen saepe gotbicus samo andalauni urrumnaip (izkarvvOnzs)jah jus ;
imperativus graeco imperativo praes. respondet Mth. vin, 3 vairp hrains (xuOupiaQnn): Mc. v, 12 tn-
conjunclivusque, licet rarius, pro*grseco imperativo sandei (izep^ov)unsistnpo sveina; Luc. iv, 35 a[-
aor. ponilur : Mth. vn, 23 afleipip (a7rox6>petTe) dobn (ytf«w6DTt), etc.
fairra mis; Rom.xi, 20 ;'a6at gredo fijand peinana, b) Secunda auiem persona coniunctivi: Rom. xin,
mat gif ( ^a>ptt?6 ) tmma, ip ja6ai paursjai, dragkei 6 gilstra ustiuhaip (Te^sire);Tim. I, vi, 11 ip pu
(7r6Tt?e)tna;Mth.vm, 9 qipa du panima qim(epxav), patapliuhais(fsvys), ip tailsjais (Sio>xs) garaih-
jah qimip; Luc. vn, 13 nt gre t (xkuie); Rom. xi, 20 tein; Cor. I, ix, 24 sva rtnnaip (rpeyjre), ei garin-
mtnmafis gatair (x«Ta>ue) vaurstv gups; Tim. I, naip; Thess.I.v, 21, 22 all uskiusaip (5oxtita?eT«)j
lv, 11 anabiud pata jah laisei (izapuyytWe— Si- patei gop sijai, gahabaip (xurixtre), af allamma
Sao-xe);Mth. VIII,22 taistei afar tnis («xo>ou8e«); vaihleubilaizo afhabaipizvis(urzixtaOt); Eph.v,18
Mc. v, 36 nt faurhtei (yogoO);Luc. i, 13 ni ogs nt anadrigkaip Pbil. I, 27
izvis veina (fteSuo-xso^e);
Cor.
pus (yoSou);Mth. x, 26 niogeip (f«ii9oSetcr9e),etc. vairpaba aivaggetjonsusmi laip (7ro).iTeuso-8e);
—Mlh. vn, 13tnngaggat£ pairh aggvu ,1, xvi, l^vakaip (ypnyopeire), standaiduh
(ei'rs>.8sTe) (orn-
daur; Eph. VI.17 hilm naseinais nimaip (Se?ao-8e), xtre) %ngalaubeinai, vairaleikolaujaip (av8pi?eo-8e),
Col. w, 10; Joan. xv, 4 visat£ («tstvzTs)in misjah gapvas tidai sijaip (xpaTa«ouo-9e); Cor. II, vi, 17
ifcin tzvis; Col.iv, 16 ^an usstggvaidauat izvis so ai- unhrainjamma nt atlekaip (a7nea9e); Col. III, 9ni
pistaule, taujaip (Troaio-aTe)ei jah 'in laudekaion liugaip (i|/euSsu8e);Luc. x, 7 ni faraip {utt-x-
ttssiggvaidaujah poeiislus laudeikaionjus ussigg- 6atveTe)us garda in gard, etc.
vaid (avaTvwTs);Mth. x, 27; Mc. vi, 11; xiv, 15; c) Sic seniper ponitur conjunctivus pro p.n cum
Joan. x, 58; Cor. I, xvi, 11. ??J ,H conjunctivo aor. in sensu imperativi: Luc. xvn, 23
'
t Annotatio 2.—In diversis locis diverse interpre- qipand izvis : sai her aippau sai jainar, ni galei-
tatus est Gothus : gibip, quo Luc. ix, 13; xv, 22; pa\ip nih laistjaip (pinuizikOnrepiSs St&Znre)',
xix,24; Rom. xn, 19 regulariter SOTS explicat, ponit Tim. I, v, 1 seneiganani andbeitais (un erztrz\nln;);
etiam Epb. iv, 27 (ni gibip stap unhulpin) pro St- Mlh. v, 36 ni svarais (un 6f*6o-ris); Col. n, 21 ni tei-
SOTS ; fert lamen cod. A reclius nih gibaip,\\t Luc. kais, ni atsnarpjais, ni kausjais palei all ist
vi, 58 gibaid (SlSore)jah gibadaizvis; albair Mtlu duriurein; Mc. xm, 21 ni galaubjaip; Mtli. v,
Vin, 4 regulariter ponitur pro izpo;eveyxs,sed Tim. 17; vi, 2, 7,19; x, 34; Mc. y, 7; Luc. x, 4; xvn,
Il, n,13 pro fipe;gaptaih Tim.II, iv,2 pro Tzupuxils- 23; Tim. II, i, 8, elc.
eav, sed Tim. I,v, 1 etiam pro irupaxakst; xpivaze s : Annolatio3.—Gothi formam peculiarem ad mi-
vertitur Joan. xvin, 31 per stojip, Rom. xiv, 15 per tigate imperandum (ad preeandum) non habenl; cu-
stojaip ; p.rjxpivereLuc. VI, 37 pcr ni slojip, Joan. jus loco conjunctivum praes. usurpant, ex. gr.: noh
VII,24 per ni stojaip; tirzure valet regulariler qipip fureris nt hlifais, vid. supr. § 182, annot. 2. >
Mc. xvi, 7; Luc. x, 9; xx, 3, sed etiam qipaip Mth. - 3) Teriia imperativi persona personae tertiae con-
x, 37; Luc. x, 10; Col. IV, 17 ; \iyeze Luc. x, 5 est junctiv i semper convenit: Mlb. v, 16 liuhtjai
oi/>a!7>,sedG;il.iv,21etiam qipip; ao-7rao-ao-8e dicitur
(\uu.ipuTca)liuhapizvar in andvairpja manne; 31 saei
goleip Cor. I, xvi, 20; Col. IV,15, sed goljaip Cor. II, aflelaiqen, gibai (Sbra) izaiafstassais bqkos; 57st-
Xii, 12; Thess. I,v, 26;-/a>eiLuc. xiv, 13 naitetftij jai (eVrw) vaurd 'izvar ja ja, ne ne; vi, 3 nt vili
9«vet xiv,12 ni haitais; fipere Mc. ix, 19 bairip, xn, (yviira) hleidumei peina, iva taujip taihsvo peina ;
15; sed (3«o-T«?eTe Gal. vi, 2 bairaip; fikiizszs,bpure, VI, 10 qimai (ekOezu)piudinassut peins; vm, 15
Beapeireordinario vertuntur saiwip Mc. iv, 23; xn, svasve galaubidet, vairpai (ysvnOnzo>)pus; Mc.
58; Luc. vin, 18; Joan. xn, 19 ; Cor. I, x, 18; viii, 34 saet vili afqr mis taistjan, invidai (unupvn-
Gal. v, 15; Eph. in, 2; Thess. I, v, 15, sed Cor. I, eaaOo>)sik tilban jah nimai (apuroi) galgan teinana
xvi, 10 etiam saiwaip. Communis ad adliorlandum jah laistjai («XO>OU6S£T<U) mik; Rom. xiv, 3 sa mal-
formula esl imperativus gagg, gaggip pro e\0e, izo- jandspamma ni maljandin ni frakunni (sgou9evstru),
psuou,7ropeu9jjTi,u7raye, etc. Mtb. v, 41 tamen est ip sa ni matjands pana matjandan ni stojai(xpivi-
aaggais et Epli. v, 2, 8; Col. IV, 5 gaggaip. i TW);Eph.v,8 nimannaizvisuslusto (aizararai) lau->
2) Secunda persona imperativi: saim vaurdam, elc.;Epb. v, 22 qeneis seinaim abnam
a) Mtb. v, 24af/et (afe;) jainar po giba peina; ufhausjaina (u7ror«TTso-6uo-av);Tim. I, in, 12 rfia-
Joan. vi), 3usleip (pxruSnOt)papro ; Lnc. iy, 9 kaunjus sijaina (earvauv) ainaizos qenais abans; v,
vatrp (£a>e) puk papro dalap ; Mc. IX, 45 ja'6at 4 galaisj aina stfc (p.uv0uvero>aav)svetana gard ba-
marzjai handus peina, aftnait (uizbxo^ov) po; xiv, 15 rusnjan; m, 10; vi, 2; Joan. xiv, 27. — Mlh. vi, 9
gaggals afar (uxo\avOnaars) pamma; Luc. v, 4 veihnai (uyiaoOnro>) namo pein; Joan. xiv, 1 ntin-
brigg (eizuvuyttye) ana diupipa jah athahid ( xu\u- drobnai izvar hairlo ; 27 ni indrob-
(rupurzeaOa)
oczs) po natja izvara du fiskon; Mc. xiv, 44 pammei n aina izvara hairtona ni/t faurhljaina; Mc. vu,
kukjau, saist,greipip (xpuznauze)pana jah liuhip 10 sae'%ubil qipai attin seinamma,daupav afdaupi
(«7«yew): Luc. xvn, 6 uslausei puk us vaurtim jaiiIau(rt\tvT«zv); Roro. Jtrv, 10 i:h'ajamerfa'g
 1055 GRAMMATICAGOTHTC/ELINGUJE. iO&O
dau (j3>ao-yviftsto-9o))umar piup ; Cor. I, vn, 9 jabai Me. x, 21; Luc. xvm, 22; Joan. ix, 7, H ; Mc. vni,
ni gahabaina sik, liugundau (yap.naaro>auv); xi, 6 15 saiwipei atsaiwaip videte quod pra3videatis(6pare*
iabai ni huljai sikqens, skabairfa u (xetp«o-9u);xv, p>S7reTs); Mlh. xxvn, 49 let ei saivam(ayef tSwptev);
33; Eph. iv, 31; v,3; Phil. u, 5; Tim.I, ui, 10; v, Mtli. ix, 50 saiwats ei manna ni vili (Ipure, p.r,Sei;
9, 16; Tim. II, n, 26. ytvaaxkai). Hinc Gal v, 6 qipa ei gaggaip ().iyw
i Annotalio 4.— Col. m, ISgavairpi gujis svign- 7rept7raTstre);coll. Thess. II, iii, 1 pata anpar ci
\aip ((3paSeueTw) tn hairtam izvaraim legendum est bidjaip.»
tvignjai; svignjaip autem vel librarii negligentiae IV. PERSONiEET NUMERCS.
altribuendum, vel pro svingjai posilum esi, uii supra § 187.1. PERSO.N.U. 1) Sunt in singulari et plurali
§ 182 annot. 7 jam dixitnus. > numero tres personae, ih duali, duac tantum, prima
4) Prima persona pluralis, qucc ad bortandum scilicet etsecunda, vid. iufra 11.
(faciamus, etc.) inservit, peculiarem habet formam 2)Verba, qua: tertia lantum persona gaudent et
forinae indicativi congrueniem : Mc. IV, 55 uslei- impersonaliadicunlur, hacc sunt: rigneip pluit Luc.
pam (Sti\0o>pLtv)jainis stadis; Luc. vin, 22; Mc. xvn, 29; sedMlh. v,45personaliter usurpatur:(atta
IX, Svaurkjam (izotnao^u.ev) hlijans prins; Gal. vi, tzvur) rigneip ana garaihtans jah ana invindans; in-
10; Mc. xn, 7 hirjip usqimam (uizoxrtivo>iitv) super nullis vocabulis peculiaritcr designahtur plic-
imma; xiv, 42 urreisip gaggam (ayaixev); i, 38; nomeiia naturalia: vesperascit dicilur seipu vairpip
Joan. xi, 7, 11,15; 14, 51; Cal. v, 25; Luc. 15, Mth. xxvu, 57; Joan. vi, 16. Verba aulem necessila-
23 maljandans sliur alidana visam vaila (evfpuv- tes naturalcs significantia : esurit, sitit, quandoque
Oiiptev);xx, 14 ta isl sa arbinumja, af slaham modo impersonali ponuntur : Joan.vi, 55 pana gag-
(«7roxTe«vojfiev) ina; Rom. x, 12 usvairpam gandandu misni huggreip jah pana galaubjan-
(«7ro9wpte8«) vaurslvam riqizis %pgavasjam (evSu- dun rfu mis ni paurseip; ltorn. xn, 20 jubai
?wf«e6a)sarvam liuhadis; Cor. I, v, 8 dulpjam gredo fijand peinana — ip iabai paursjai;
(e'opT«Swftev) nt in beista fairnjamma; xv, 32 matjam Joan. vn, 57 jabaftvana paursjai; liaecverba iu
jah driykatn (yiywftev xai 7rtwf«ev);Cor. II, VII, graecosermone personalia sunt, utcliam huggrips ct
l hrainjam (r.uOapiao>p.ev) unsisaf atlamma bisau- paursips Cor. I, tv, 11 vel afpaursips (visan) Mtb.
leino. , xxv, 42, gredon e conlrario sub sola forma gredags
Nec non etpro hac persona etiam saepeadhibetur vairpan personale est, vid. gloss. h. v. Alia imperso-
conjunctivus: Luc. ix, 35 (in l«co parallelo ad Mc. nalia haecsunt : vairpip contingif, Mc. u, 23; Luc.
IX,5) gavaurkjaima (izomawpttv) hleipros prins; iv, 56; vi, 1; xvi, 22; Cor. II, vu, 7; boteip opus cst
n, 15 pairh gaggaima (StekOuuev) und beplahaim Mc. VIII,56 : utrumque eiiam personaliter usurpa-
jah saiwaima(tSwftsv) vaurdpata vaurpano;Rom. tur; gadabip convenit, accommodatur Mc. x, 52;
xiv, 15ni UIKmisso stojaima (xpivwftev);19poei Skeir. III, c,cujus personale esigadobs visatt; pug-
gavairpjis tind laistjaima ( Stuxufisv); Cor. I, keip videlur Mth. vi, 7;Luc. xix,H;Cor. II, xn, 19;
IV, 49 tvasve berum manleikan pis airpeinins, sva gr.ece personale est, quemadmodum alibi gothice
bairaima (fopiaupev)jah frisahtpis himinakundins; (coll. Mc. x, 42; Luc. vm, 18; Joan. xvi, 2; Cor. 1
Cor. II, ni, 12 habandans nu svaleikaven managaizos subscript., elc.); binah necessum est.Cor. II, xu, I,
batpcinsbrukjaima(xpi>p.eOu); i\,tnivairpaima sed etiam personale Cor. I, x, 23; yanah suflicit
(7>evwf«e8a);usgrudjans; Gal. v,26; vi, 9;Phil. m,15 Mtb. x, 25, personale Joan. xiv, 8 : Cor. II, n, 6;
tvamanagai svesijaima fullavitanspata hugjaima xti, 9. Quoad impersonalia aliarum linguarum, ut
(fpovuptv);Tbess. I, v, 6 ni slepaima (xa8euSo>ftev)oportet (Ssf), pcenitet, pudet, miseret, piht gothico
tve pai anparai akvakaima (ypnyopS>u.ev) jah varai sunt personalia : skulan, idrcigon sik, skaman sik,
tijaima (vnfo>p.tv);8 unskavai sijaima (vriywfiev). arman, karon (impersonaliter est karist).
« Annotatio 5.—Imperativi ad verbum deperditum 11. Triplex est NTMEKUS , scilicct: singularis,
pertinentes, quemadmodum graece Seupo SSOTS , pluralis et duatis. Gothus proprio modo dualein
sunl hiri (germ. hier rfu), hirjals (germ. hicr ihr usurpat, ubi neque in lextu gracco (1 pers. act.)
beide), hirjip (germ. hier ihr), vid. gloss. Iili. vv. neque iu N. T. occurril; sed in orationc tanluin,
<Annotatio 6.—Cum duo imperativi sibi immediate non in narralione utitur, unde ratio cst, cur hic ntt-
«uccedunt, vcl a) per jah connectunlur: Joan. xi, merus in prima et secunda personis tantummodo
51 hirijah taiw; Luc. V, 23 urreitjah gagg; xvm, inveniatur, plurali pro tertia, de qua narratur, adhi-
22; vel b) per-uh: Mlh. xxvn, 65 gaggip vitaiduh; bito : Joan. x, 30 iifcjah atta meins ain s ij u; xvn,
Mc. n, 11; xvi, 7; vel c) absque conjunctione juxta- 22 vutpu panei gaft mis, gafim, ei sijaina ain svaeevit
poniuiiur : Mtli. vm, 4 gagg puk tilban ataugei; ix, ( ego el pater) ainsiju; xiv, 23 jubaiivas mik[rijop
13 gaggaip ganimip ; Mc. x, 21 gagg sia fitu sveha- jah vaurd mein faslatp, jah atta iiteins frijop ina
bait (rabugeijah gif; xn, 7 hirjip usqimam; veld) jah du imma g a l eip os jah salipvos at imma ga-
lii duo imperativi in sententiam conjunctivam com- taujos; Cor. I, IX, 6 tft jah bamabas ni habo*
mulantur : Mc. I, 44 (locus parallelusad Mlli. vm, 4) valdufnidu ni vaurkjan; Mtb. ix, 28 - 50. duatidd-
gagapuksitban ataugjan propr. vade te osten- jeduniesua lai btindans (duo cranO jah qad ini
dere igrcce vizayt reuv-.fo &•%•>•>); Mtli. v, 24: iesus: gaulaubjals palei tnayjuu J>ula taujun?
 DE VERBO. 10»
1GS7
etiam graeci infinitivi prset. converttin-
q epundu Imma jai (rauja —-jah \nag\da \ns tesus per cumdem
tur : Lnc. i, 9 6uftt«o-a«pcr saljan; 57 TSXSIV pcr
Cjipandt: saiwats ei manna nitiliipeis usmeride-
dun tna;Mc. i, 16, 17 warbonds iesusfaur marein batran; iv, 10 Stufvkufytper gafastan; Rom. xm, 11
Cor. II, x, 2 ro\p.natxtper ga-
gasawseimonujah andraianvairpandnnsnaliinmarein; eysp9riv«tper urreisan;
vesun auk fiskjans. jah qapim: hirjats afar daursan; Pbil. m, 11 x«TS«>»i<p6vat per gafahan, etc.
mis! xi. 2-4 tesus insandida tvans siponjejah qap du Cum autcm Gothus infinilivumconjunctione circum-
\m : gaggats in haim jah bigilats fulan and- scribendum habet, tunc relaiionem temporis obscr-
bindandansina 'attiuhtts (de hac falsa forma vid. vat, ut Cor. II, n, 12 ni habaida gaweilain ahmin
ni bigat (w pii eupetv)
Siipra§ 116, annot. 5), ja jabai was iggqisqipai: duwe meinamma, in pammei
qipails, patei frauja pis gairneip. teilaun; vm, 5 ni svasve venidedum, ak sik silbant
patataujats?
galipun pan jah bigetun fulan; Luc. xix, 50- atgebun, svaei bedeima (aare izapur.«\iaai). Sed
35; Luc. vn, 22 tesus qap du im (duobus scilicet rectum est etiam quoad sensum x, 2 bidjam ei ni
legatis Joannis): gaggandans gateihats tohdn- andvairps galrauan (rbOappnaui).
nen, patei gasewuts jah gahausideduts. In I 2) infinitivi passivi convertunlur
loco dualis exemplis ditissimo Mc.x, 55-59ar/ta- i a) Frequenterinfinitivo activi, vM. § 177 annot.4;
baidedun sik du imma iaakobus jah iohannes i 6) Circumscriptionc cum verbis auxiliariis : Luc.
qipandans : laisari vileima ei patei puk b i d j o s, ix, 22 skal sunut mans uskusans fram sinistam
taujais unsit. ip ts aap im : wa vileits taujan mik vairpan (uixoSor.ipLaaOnvai);Cor. I subscript. dit
Igqis? ipeisqepun: fragif ugkisei — sitaiva in kaurinpium frumei pugkeip tnelida visan (ye-
vulpatt peinamma. ip iesus qap du im : nivituts ypufOai)us asiai; Cor. II, v, 11 venja tvikunpant
wisbidjats, magutsu driggkan stikl, panei tfc visan izefuvepaaOui)uns ;
• c) Solutione conjunclionali : Mc. v, 3, 4ni manna
driggkajah daupeinai, pizaiei tfc daupjada eidanp-
1/aindau? ip eis qepun :magu! ip tesns qap : sve- mahta ina gabindan, unte is ufta naudibandjome'sar-
pauh pana ttikl, Jianei tfcdriggka drig gkats jah neinaim gabundant vas(Stu TOSiSs'o-9ai);Lnc.n,
pizai daupeinai, pizaiei ifc daupjada... primo patet, 3iddjedun allai, ei melidai veseina («iroypafeaOut)
«piod passivum dualem non habeat, quippe cum warjizuh in seinai baurg.
daupjaindau pro ^uizriaOnaeaOepositum daupjanda 3) Propter ejus naturam substanlivam ponitur
esse deberet; qtiod deinde desit pluralis vileima; inlinitivus
vileiva Nec non et •
cujus lo.co spectares. pluralis a) Etiam pro grarcis substantivis et vice versa,
quandoque pro duali usurpalur, ut Mc. xiv, 15-15 vid. § 193, 1;
insandida tvans siponje qapuh rfu tm .- yayyals 6) Ut subjecliim sententiae(§§ 207, 2et 209, 4),
in po baurg ja!<gamoteipigqis manna kas valins bai- sed communius post verba ut objecium sententiae
rands, gaggats afar pamma jah padei inngateipai simplicis;
qipaits—war sind salipvos—jah sa izvis taikneip c) Ubi finis et consibium cxprimitur pranposi-
kcliknjah jainar manvjai p unsis; Luc. xix, 31 et 53 tionem rfuordinario advocat, quod ralio esi, cur et
in cadem interrogatione semelduwe andbindip, in receniiGermanorumlingua legen a zu legen discri-
dein duwe andbindats. Pluralis eliam solus ad- minatur, vid. infra de sententiis compositis.
hibclur, Ucet de duobus fiai oratio : Luc. n, 48, 49 <Annotatio. — Du autem a suo infinitivo vocabulis
sa atta peins jahik so kidedum puk. jah qap rfu ad determinandum inservientibusvel ab eo dependen-
tm; wa patei soki dedup mifc. niu vissedup tibus separari potesl: Rom. vn, 5 rfu akran ba ira n ;
patei in paimallinsmeinis skulda visan? In priori casu xi, 11 rfu tn atjana briggan; Cor. I, vm, 10 rfu
interpres arbitrarie egissc, in posteriori autem minus galiugagudamgasalip niatjan; Pliil. iv, 10 dufaur
attentum fuisse minusque stricle ad textum graecum mifcfrapjan; Thess. II, i, 5 dtt vairpans briggan
sese accommodasse videtur. tzi'is;ii, 2 du ni sprauto vagjan; Skeir. II, c rfu
V. INHNITIVUSET PARTICIPIUM. garehsn daupeinais andniman.»
§ 188. Verbo et nomini media iniersunt infinitivus § 190. II. PARTICIFIUM ex natura sua adjectivum
et parlicipitim. Cum verbo hoc commune habent, est. Jam vero duo sunt participia in gothico verbo,
quod ideam actionis exprimant et regendi aptitudine participium scilicet praesentis (activum) et partici-
gaudeant; ab eo autem differunl, quod eorum forma pium praeteriti (passivum); utrumque triplicem habet
non sit verbalis flexio, sed propria dcrivalio, vid. §§ terminationem pro triplici genere et plerumqne du-
145 cc), 148; hinc copulam in se non continent nec plicem formam, vocalicam nimirum et consonanli-
ad subjectum referri possunt. Nominibus vero signi- cam (§ 103).
ficationeconveniunt. r 1) Pariicipium aetivi formant omnia verba activae
§ 189.1. INFINITIVUS abstractam vcrbi ideam exhi- flexionis, ea etiam passivaesignificationis in - nan (1-
bet ideoque ex natura sua substaniivum est, ex gr. : nita. Quomodo autem declinatio consonantica et
ogau limere (timor), viljan vclle (voluntas, gal. le vocalica in sing. masc. differant, vid. § 196. Parti-
vouhir), frijon amare (amor). cipium activi, quod propric praesentissignificationem
1) Gothicus sermo unum tantum infinitivumprae- prcese fert, eliam pro parlieipio pra5t.ponitur: Eph.
jentis scilicet activi habet, ilaque alio deficicnte, III, 9 xriaavra : qaskapiandin; Tim. I, i, 12s'v3uva««u-
 1059 GRAMMAHCAGOTHICiE LLNGUiE; 10C0
cravTi— Oepxvo;: insvinpjandin— gasaljands; iv, 3 uaOevmMc. vi, 56 ctc ; unmahteigs: uoOttuvRom.
«Ve-;v4)x6o-t: ufkunnandam;Rom. vn, 4 iytpOeL;: ur- xiv, 1 etc.; gredags: izeiv&v Luc. i, 53; qiut : £<uv
reisands; Cor. II, xn, 21elOivra: qimamla, izponpup- Mc. xn, 27 etc.; qipuhafa : ex yuazpi i%ovoa Mc.
rnr.brotv:faurafravaurkjandane,peruvonaitvruv: idrei- xill, 17; parbt: y^peiuvsyjav Luc.ix, 11 ; (ravaurhls:
gondane;Joan. MI,57 7rs7ro«»xoTo;: gutaujandin;Tliess. up.upruvavTim. I, v, 20 ; gabigs: iz\ov-.o>v Rom. x,
pai anaslepandans,ctc. In solis 12; anavairps:ps.Wo>vLuc. m, 7 etc, epybp.evj;Mc.
I, iv, 13 xsxotf«»f«E'vOi:
circumscriptionibus cum vairpan leipsa dari potest x, 30; andvairps : izapi>vCor. I, v, 5 elc, heari>;
participiutnpraet., ut usvenavaurpans Epli. iv, 19 pro Rom. VIII, 58 elc.; anahaims: evSnfi&v Cor. II, v,
rxizn\izi*iiC. 9; afhaims: sxSmtwvCor. 11,v, 6; «nvila : Tracaypo-
2) Participia passivi diversae sunt terminalionis, vwvCor. II, xi, 25; samafrapjis: rb ev ypovwvPhil.
prout a verbo forti vel debili derivantur (§ 105). In II, 2; auhuma : vizep£xo>v II, 5; vans: \eiizo>v Tit. i,
quonam autem differat declinatio consonantica et 5; usvena: uizskni^avLuc vi, 55; mahieigs : Swa-
vocalica in ordine ad syntaxim, vid. § 196. Partici- (j.tva;Eph. III, 20; vaurstveigsevspyovptevo; Cor. II, I,
pium.pass., quod proprie praeteriii significalionem 6; inkilpo : aweiknfvia Luc. i, 36; [ramaldrs: izpo-
lidbet, eiiam pro praesenli quandoque usurpatur : SeSnxi>;Luc. i, 7 elc.; naus : Te9v»xcor Luc. vn, 12;
Cor. II, VII,5 6>t66f«6vot: anapragganai; Cor. I, xi, daups : Te8v»ixwc Joan. xi, 44; riur* : f9etpo'(xevof IV,
24 TOxKifisvov : pata gabrukano; Mth. vi, 50(3«M6ftE- 22; gaurs : avWvizovpevo;; Mc m, 5; usluknt: ayi-
voi: galagip, etc. ?6f«svofMc. i, 10; vorfs: Sat/xovt?o'fievoj v, 15; ut-
5) Pro sua natura participium saepe graeco adje- haisla : varepvOti;Cor. II, XI,8; pvairhs : bpytaOei;
ctivo respondct ct vice versa, sic: fairinonds pro Luc xiv, 22; imprimis pro perfecto: dinakls: «ts-
SiuSdko;Tiin. II, iii, 5; galaubjands: iztarb; Cor. II, ptovuftsvo; Tim. I, v, 5; anttai audahafls: xtxuptrw-
vi, 15 etc.; unyalaubjands:uitfsro; Me. ix, 19, etc.; uivo; Luc I, 28; vatis et (iu6s; nyuTznuha;Col. m,
leilil galaubjands : oktybiztaro;Mib. Vl, 50; ufsliu- 12; Rom. ix, 25 elc.; rfau6s: jrejrwptaftevo;Mc.vm,
pands izupei;uxro; Gal. u, 4; viljands : avOatpero; 17; paurtut: e?i)p«f«u.evof Mc. xi,20; gaskohs: vrzo-
Cor. II, VHI, 17; umvapnands: aaStaro; Mc. ix, SeSetievocMc vi, 9 ; ustipa : izapu\e\vp.evo;IjlC. v,
45, etc.; airzjandt: iz\uva; Cor. II, vi, 8 ; u[haus- \$;saps: ixizeTz\nauivo;ct xexoo-f«evos Luc. vi, 25;
jandt : viznxoo;Phil. n, 8 ; uspulands: «ve^txaxor Cor. I, iv, 8; gamaids : zeOpuvapiiva;Luc. iv, 19;
Tini. II, n, 24; bleipjands: oixripp.o>v Luc. vi, 56 banjo fulls : nkr.ap.evo;XVI,20; ufarfulls : iteizttap.i-
cuin bleips; unliugands: «ipevSn;Tit. i, 2; flau- vo; vi, 58; garaids : Stuzezayusvo;m, 13; tnvmrfs:
lands : xevoSoSjof Gal. v, 26; gamainjands: xotvuvb; Stso-Tpaf«pt:voj IX, 41; gafulgins : xexpvy.usva;Luc.
Cor. I, x, 18; unu(brikands: «Ttpb;xoizo;x, 52; sifc xvin, 34 etc.; veihs: nytuap.ivo;Joan. xvu. 19;
frijonds : fikuvro; Tim. II, m, 2, el insuper plurima framapeis : «TznWazptoiusvo; Eph. n, 12; riqizeint:
Buntvocabula cuin fik... composita per jrijonds ex- eaxortauivo;IV,18; funitkt: izeizvpcoptivoc vi, 16.
plicata : sifcungahabands: uxpurh; Tim. II, m, 5. — 4) Participia naturae adjectivaeesse ex eo probatur
Parlicipiumpassivuminsuperpro verbalibusinTO,-,ut: insuper, quod cum praefixo un- componi possint, li-
andhulips : «r.uruxukvizro;Cor. I, xi, 8; ungavagids: cet hanc compositionemverba non patianlur, sic :
«ueraxivnro;Cor. I, xv, 58; gavalips : ex\exrb;,Mc. unagands, unbairands, unhabands, unkunnandt, un-
xin, 20, elc; ungafairinops:uve-frlnTo; et Kvs7ri).)]7rT0?
liugandt, unrodjands, unbaurans, unbeittjops, tindi-
Tim. I, ni, 10; v, 7, elc; alips: atzevrb; Luc. xv, vans, unqenips, unpvahant, unliugaips, etc, vid.
25; u«6i-et unfairlaistips: «vei\txviuazo;Rom.xi, 55; Gloss. v. «7n-
Epb. III, 8; iaisips : StSuxrb;Joan. vi, 45; mipfra- 5) Utpoteadjectiva,etiam subslantive usurpantnr
hunpans : awuixp^kona; Col. IV, 10 ; [raqipans : participia, praecipuecum arliculo, vid. § 195 ; iiaque
eiztr.urupuzo;Joan. vn, 49; piupijis : evkbynro; pro gnecis substanlivis quandoque ponunlur, ct vice
Epli. I, 5; gtilapo[)s : x\nrb; Cor. I, i, 24; unusspil- versa, vid. § 193, 2, quo etiam subslanlivae formae
lops : aver.Suiynzoc; Cor. II, ix, 15; niuja satips : vto- in - nds referendae sunt, vid. § 193, annoi.
fvzo; Tiin. I, m, 6 ; galulgips_up.tzaui)nzo;Cor. II, 6) De participio ut temporali, copulativo, cansali
vn, 10; ga- et vailagaleikaips: evuptazo;Rom. xn, etc, adbibito, nec non et de ipso circumscripto per
l;Col. III, 12; etiam pro adjectivis : nnsaltans: saet et verbum finilum, vid. ubi dc sententia com-
avu\o; Mc. ix, 50; usagips : ixfoSo; ix, 6,ganaivips : posita agitur.
raizetvb;Luc. I, 52; diga.t: bazpuxtvo;Tim. II, n, < Atinolatio.— Nonnullorum intransiiivorum par-
20; us synagogein usvaurpans- «r.oawuymyo;Joan. ticipiapass. aciivam significationembabent: Mc.i, 53
XII,42; uslauhans : rektto; et apzto; Rom. xn, 2; garunnanscouveniens; IX,55 qumant veniens; Joan.
Tim. II, lii, 17, etc.; gakusans: Sbxip.a;Cor. I, ix, Vi, 51; in,51; Mc vn, 30 usgnggansexiens; Joan.
,27, elc.; ungakusans et uskusam: uSoxipto;Cor. II, ix, 21 usvahsansadultus; Tim. II, u, 8 urrisant snr-
xin, 5; Tit. i, 16, elc ; unbeistjops: «Cvuo;Cor. I, gens ; Tim. 1, iv, lusalpans senex. Ad ea discrimi-
V, 7; unqenips : S.yap.o;I, VII,8; gatulgips : eSpalo; nanda sxpe librarius -ans pro -ands mendoseexscrt-
et |3e5aor Col. r, 23; Cor. 11,i, 6. Econtrario liails: psit, ulTim. I, i, 3 galeipanspro galeipands, vid.
vyiuLvavLuc. v, 31 etc, to-/uwv Mtb. iv, 12; un- § 116 annot. 2. Raro aulem parlicipiumact. et pass.
.Vii/s: «aiiviiv Luc. ix, 2, x«xu; i%<i>v v, 31; siuks; _ eaiiidem significationemhabeut. ut Tit. i, 6, 7 unga-
1061 DE NOMINE. 1062
(airinandset ungafairinops, utrumque pro «viyx\nzo; (verbi Jesu, quod dictnm est ei), cum ad iesuit referre
irreprehensuspositum. Aliier se babetMih. sxvi, 75 dehuisset (quidixerat illi). Minus adhuc congruenter
ubi Golhus, euvnaOn6 Ulzoo; TCUfnp-azo;'Inaov etpn- Me. xv, 28 £iz\npi>0nn ypufh n \eyovaa acliviimeo-
X5TC; KUTW per gamunda pailrus vaurdisiesuis qij)a- dem modo in passivum commuialum est in interpre-
nis rfu sis convericns, qipainis ad vaurdis relert latione usfutlnoda puta gamelidopata qipano. •
H. NOMEN.
I. SUBSTANTIVUM. fauramapleis praesul, andbahts minister, skalks ser-
vus, asneis mercenarius, hairdeis pastor, aurXjahoflu-
§ 191. A. APPELLATIVUM. lanus, kasja ligulus; gadrauhts miles, hiinda- et pu-
1. De genere. sundifaps centurio, elc, veiha presbyter, s(aua judex,
1) In gothico sermone neutrum etiam genus est sakjis pugnalor, andaslapijis adversarius, veitvods
naturale, cnm nee masculinura nec remininum exclu- testis, bokareis scriba, airus nunlius ; vairdus caupo,
dat (ut ejus nomine indicatur), sed ti(r«»igueample- gasts bospes, gadauka iiiquilinus, gahlaiba conies, so-
ctatur et coadunel. Jam vero neutrum non tantum cius, gadaila parliceps, gasinpa socius ilincris, ga-
occurrit ut genus proprium nonnullorum substanti- laista dux, /tuta hypocrita, piubs et hliftus latro, hort
vorum, qnaeinfra a) et aa) subjecimus, sed etiam in aduller cum feminino respondente kalkjo adultera,
quibusdam conslruclionibus, cnm scilicet pronomen naus homicida; liujmreis cantor, vultareis custos,
vel mitnerale ut sulijectum inserviens, sed ad mascu- laisareis magister, el alia in -eis, vid. § 67.
linum simul et femininumrelatum , in neutroponi- dd) Pi aetersubstantiva litteris 66) snbjecla, nt ftio-
tur, vid. § 209, 3. Slasculinumauteni genus est prin- 6i/ia adliuc occurrunt : pius servus cum fem. re-
ccps, agentibus proprium, dum femininumvocabulis spondenti ^tvt serva, ancilla, rfawravi-ird» janiior cum
derivatis et motionis capacibus pecuiiariter reser- fem. dauravarda et dauravardo jatiitrix, vaurstva et
vatur. gavaurslva operarius, cooperarius, cjus feminihura
a) Nalurale genus. taursdio operaria ex «nvatirsivoTim. I, V, 13 cogi-
— arbjo haeres f., ga-
aa) Neutrum in sensu supra dicto, id est, roasculi- tandum est; ar6/a haeresm.
num et femininumin sc continens, genus est nomi- razna vicinus — garazno vicina, praufetus propheta—
nis Dei, gup, quod si recenlius, influentc chrisliana praufeteis prophetissa; in unhulpa malignUs— ttn-
religione, utmasculinum usurpalum fuerit, primitive hulpo roalignafemininumprimilusexstitisse videtur,
saltem neutrUmest (nec atteudendum est ad pecu- vid. gloss. h. v.; neulrum yajuko socius Phil. iv, 7
liare vocabulumgud pro falsis deis reservatutn, pro- cum masc gajuka, yaskalki conservus Col. I, 7;
pter pliir. guda Joan. x, 34, 35, cum Gal. iv, 8 s',et iv,7 cuiu sfca/fcssignificalionem dimimitivam.sedami-
eliam gupa) et significat divinitatem, non solum ejus citise etdileclionis more graecoet latino habere viden-
ideamet cogitationem,sedeara utdeutn et deamexhi- lur; item neutrum pevis Col. Di, 22; IV, 1 cum j^tus;
bens, unde confirmatur Gothorum pulytheismus. Eo- contra autcm neutrum gumeinex adjectivo gumeins,
dem modo sibi effingebantsfco/is/daemoiiemut riusque Tira. H, in; 6 etiam diminutivum est, sed in malatn
generis. Insuper neutra sunt 6arn filius (TBXVOV) et di- partem ; idera cum qinein Mc x, 6 , hon equidcm in
minutivum barniio fiiiolus, (TSXVIOV, TexviStbv),fa- pravum sensum, pro mari ct ferhina ponitur, sed fa-
drein parentes (pater et matcr), gamah comes, pevis drein ad hoc vix feferri potest, multo mlnus gaitein
minister (ancillus et ancilla); mastulina autem sunt Lnc. xv, 29, cum hacc animali non applicari pos
frasls pner, licet Cor. II, vi, 13 non ad homines pecu- sint.
liariter referendum sit, et manna homo, quia de ma- ee) A6sfracfa'velcolleciiva, ut po|iuIus, exercitus,
re pracipue cogitatur. ecclesia, etc. Omnia sunt feminina, ut piuda popu-
66) Ut masculinacum eorum respondeniibus femt- Ins, hansa turba, filusna et managei mullitudo, iumjo
ntnis occurrtint : vair, raro guma vir — qino femina, impedimenta, gamainps ecclesia, vrt^us et haird
juggalaups adolescens— magaps virgo, magus puer excrcitus ; hiuhmavero multiiudo masculinum est,
— mavi puella, magula puerulus — mavilo puerula, tevi turba el aveJAexercitus navalis neutra.
a6avir — qens mulier, atta et (tatiuim Gal. iv, 6 ff) E nominibus bestiarum neutra sunt generica
m exordio)fadar pater — aipri mater, sunus filius — rftuset obscUrumbiari bestia necnon et faihu pecus ;
dauhtar filia, bropar frater — tvistar soror, megs ge- inter specifica tantummodo (am6 agnus et svein por-
ner— brupt mirus, svaihra socer — svaihro socrus, cus; masculina sunt generica, ut fugls avis, finis
brupfaps sponsas, nipjis gerwanus (avyyevn;)—nipjo piscis, vaurmt vermis et.specifica stfur aper, auhsus
gennana; avo avita maseiitinuni ava supponit,sicut ct auhsa bos, vipms iiircus, gails eaper, futa pullus,
et ex viduvo vidua virfttvaviduus grammalicaliter asiius asinus, hunds canis, vulfs lupus, ulbanduscle-
praejudicandumest. plias (camelus), ahaks columba, ara aquila, hana gal-
cc) Absque femininisantem respondeniibns ut roa- lus, sparva passer, nadrt vipera, et forsan tna^a ver-
sculina occurrunt nomina persnnarum, quacmunere, mis; feminina aulem sunt fauho vulpes, fca/6oju-
minislerio quolibet, cic, funguntur: reifcsdominator, venca, g«t(etcapra , hraivadubo lurtur, pramslei la-
fcindiniurbis praefectus,piudans rex, frauja domiBus, cerla, malo linea.
1CG3 GRAMMATICA GOTHIC^ELINGILE. 1
6) Grammaticategenut. Ilic diccndum babcmus, fon ignis et vato aqua. Ex mythologiamasculina illu-
quonam modo genus objectoriim inanitnalorum de- stranttir : vintrus hienis, vinds ventiis (vis autcm
tcrminatum fuerit. Cujus ralio plerumque nos fugil, ttirbo neutrum esi), ct probalilitcr eiiain menops
tcmpore quo fuit accommodalum, niiniuin rcmoto. mensis et maurgins mane; insuper snaivs nix (rign
Nnnnulla tantum objecia , nunc adliuc sccum gene- vero pluvia neutrtim), ct eliam vegs fluctus, flodus
risoriginem praese ferunt, ncmpe mytliologiam;ila- fluvius(«ed awa est fem.), brunna fons; difficilenu-
que, documentis ex ipsa lingua deficienlibusvel non lem vocabulummilhmanubes in solo lanttim sermone
satis cognitis, ad reiigiones fabulasque Rorealium goihico occurrcns, explicatur. Deus tonitru et
pnpulorumin explicando illorum genere recurremus. fulguris nulla equidem vestigia ffecit;]ejus saltem
aa) Eodem prope modo illustratur genus nomintim phenomena gothice traduntur : lauhmuni fulgur et
solem et lunam designanlium. Scd ea insignis adest peiwo tonitru, utrumque fem.i
discrepanlia inler classicos et gerinanicospopulos, cc) In nominibus plantarumjam non adest relatio
qundpriores solem masc. et lunam fem., posteriores ad personas, earuni virore (mosc.)forsanvel ariditate
anlem viam inversam lenuerint. Golhi igitur sunno (ncutr.) tanlum spectatis. Sunt saltem masculina
sol fem. etmcnaluna masc. fccerunt, quiajuxla illo- 6agmsorbor ctetiamas(s ramiis,valus et vandus virga,
rum populorum mythologiain luna Mani filius est tains slipes, laufs folium, 6/omaflos, paurnus vcpres;
tlundilfaris, solem aulem Sol cjusdetn filiaet (Uenrs solum vaurts radixfemininum est. Sed contra neu-
sponsa. Golhus equidem pro sole eliam masculinam tra sunt triu, quod non solum est omnium majorum
formam sunna el neutram sauil liabet, sed praeter arborum nomen genericum, sed vocabulum gracco
quod fem. sunno communior cst (Mtb. v, 4J; Luc. Sopv.omnino respondens , germanico Stock (unde
iv, 40; Eph. iv, 26; Neh. vn, 5), duce alire formac nom. germ. Weinstoclcgotli. veinatriu), ordinario
non nisi apud Marcumoccurrunt (sunnin urrinnandin aridum lignum indicans (£u),ov;Mc. xvi, 42,48);
iv, 6; xvi, 2; gasaggqsauil i, 32, saiiil riqizoip xiu, fratv semen, 6ast bacca, akran fructus (masc smakka
24) et in masculinain gra?c. et lat. probabiliter in- ficus peregrinum est), ahs spica, kaurn frumenlum
fluxerunt. Quod ad diversas radices attinet, sunno (ct caeteracerealia , cxcepto vaiteis triticum masc),
antiquius, saut/ recentius nomen esse dici potest, si kaurno granum frumenli; raus arundo, gras berba in
Eddm (Atvismul16, 1, 2 solheiler med mbnnum, genere, legumen et /iat't fcenum; sed ahana pa-
en sunna tned gopom, id cst, Sot vocatur intcr lea femininum est. Quoad vero nomina pcculia-
homines, sed Sunna apud deos) fides adbibenda sit; rium plantarum vigadeinocarduus et aiwatundispinac
crcterum etiam a Gracus nomina objectorum qualia sunt fem.; sinaps aiilem sinapis ct svamms fungus
apud Deos vigent ut antiquiora nominibus apud ho- masc
mines usurpalis tradebanlur (vid. Gceltling in Jle- rfd) In regno tandem inorganicorum deficit omnis
«iod. Theogon.831). relaiio ad personas , nec jam deicrminarc genus cx
ln vcleri Borealium lingua Sol etiam fcmininum significalionepossibileest.Melallatantummodosunt in
est; golbicum autem sauil, forma neutrum, inter genere neutra :ga//>aiiruin, silubr argentum, eisarn
tunno et sunna, ut naturale neutrum, id est, mascu- ferrum, aiz ccs.Ex aliis aulem metallis sunt: salt
lintirn ct femininum in se complectens stare possei, sal ncutr.; stains lapis, /ia//us rupis , malma arena ,
vid. supra 1). Non fundala naturali genere suntin- stubjus cinis, st>i6/ssulfur, masc ; paho argilla et
super tuggl astrum, neutrum, etstairno stella, fe- mulda cinis fem.
mininum. Quod ad nomina geographica attinet, neutra sunt
66) Ex mylhologia etiam illnstratur nahts nox in genere land terra etgavi rus; feminina fera locus,
fem. ct dags dies masc, quippe cum in seplentriona- tnarka tcrminus; fairguni mons neulr. est, hlains col-
libus mytliis Nott filia est ATorm ct ex Delinger lis masc ; an vallis dal (ncutr.) vel dals (masc) di-
filium Dagr habuil. Andanahti autem vesper, quein- caiur, incertum ; driuso clivus cl iddaljo descensus
admodum aliae temporis designaliones mel et peihs fem.; vigsviaest masc; sed dubium est an iter gaggs
tempus, jer et alapni annus, neulra sunt, ut pote (masc) vel gagg (neulr.) sit; staiga aulem gra-
ideic abstraclae. An apns masc vcl apn nentr. sit, dus fem. cst; altum est fileyri netilr. ve! hulundi
dubium est; nec uhtvomane fem., sicut et vikolieb fem.; urbs 6aurgs et vicus seu paus haims fcm.
domas fein., aivs masc et ajukdups fcm. (aii>v)non sunt, veihs autem neutr.
habcnt, quo explicentur. Nolt alteram filiamhabuit <Annotatio. — Sed multo difficilius delerminari
ex Anar, scilicet Jordh, Odini sponsa, unde airpa potest genus aliarum classium objectorum. Sic :
terra fem.; himins atitem ccelum masc. cst, ncscio < 1) Ex parlibusanimalis corporis in genere : cor-
qua ralione mythologica. Jam vero Hal Lokis erat pus /eifcel sanguis blop neutr. sunl; caro mammo
filia, hinc halja infcrus fem. Fralresejus, ignis, aer (o-ip?) fem. et ttiimz (r.peu;caro manducanda, ctc.)
ct mare masculina sunt in gothica lingua, vel saltem neulr., adeps smairpr neutr.; lana vulla fem., capil-
luftus aer el saivs mare (nam marei mare fem. est); lustaglelskuft (coma) netttr.; memlirnmlipus niasc;
ignis masc. in auhns caminus , quod ctnn Agni ignis caput haubij) neuir.; cranium watrneifein. , facies
rieo apud Indos collaium, vestigia reliquisse vi- luilja (id cst pars capitis capiil s nudata, vid. Mth.,
dclur. Ex his tameii elementis ctiam neulra sunt: vi, 17) est fem., vlils et andavleizns(faeies) masc. ;
1065 DE NOMINE. 1066
haectria vocabula faciem significant, in quantum ea pulcretum hlaivasnosplur. fem., sepulcrum autem
ea unus ab aliis discriminatur; abstracta andvairpi aurahi fem. vel hlaiv neutr.
et andaugi (facies, pars antica per oppositionem ad < 6) Veslimenta (gavaseins vel vastjos utrumque
posticampartem) neutr. sunt; oculus augo una cum fem., posterius autem plur.) conficiunlur ex lino lein
lacrymis ex eo rorantibus lagr et ciliis (superciliis) neutr.; pannus dicitur fana masc. vel plats neutr.
hnnc ciistodieniibus 6ratt>neutr. esl (nisi Cor, Ir xv, Nomcngcnericum veslimenlorum erat vatti fem. tri-
52 loco 6raivalegendum sit 6ratvai,et vocabulum ip- plicem speciein ainpiectens; toga (gall. /e vilement
sum 6rawasit et fem.), nec non et auris ausoneutr.; de dessous) paida fem. (peregrinaeoriginis), tunica
-
gena kinnus fem., os (oris) munps masc, os beslia- (gall. /e vetement de dessus)tnaga masc. et pallium
rum dicilur probabiliter mul etnetitr. est (coll.Cor. I, hakult masc; toga cingulo gairda fem. relinebatur ;
lx, 9 (aurmuljan auhsau os bovis alligare); labium togae fimbria skauts masc Pedibus aptabanlur san-
vairiloet lingua luggo fem., dens lunpus masc, col- dalia sttljos fem. plur. aul calceamenta sfco/tvel ga-
lum hals, cervix halsagga, humerus amsa (vel eliam skoh neutr. (? skohs masc),quaecorrigiissfcaurfaraip
ahsa) et brachium armt masc sunt; manus autem neutr. alligabant. Inter ornamenta mulierum erat
handut fem., sed manus morlua lofa et digitus figgrt peplum hutistr neutr.
iterum sunt masc ; sinus 6arrns masc , &edpectus < c) Superlectilibut et intlrumentit habes : lectum
brutts est fem., quod vertitur etiam viscera, licet ad- iigrs.masc, 6arftneulr.; pulvinar vaggari neutr., se-
sit insuper nomen neutr. plur., scilicet hairpra; cor dile sitls et cathedra stols masc; meusa 6turf*masc;
hairts ncutr.; coxa hups est masc, stomachus (xot>t«, scabellum fotubaurd neutr.; velum faurhah neutr.;
o-TOfta^o?) qipus masc, sed vamba venter (xot>i«, speculum skuggvamasc; lucerna lukarn neutr., et
yxaznp) fem.; genu fcniu neulr. est, pes fotus masc. candelabrum lukarnastapa masc; tacda hais neutr.
el calx fairzna fem.; Vas in genere, imprimis terrenum, kas neulr., urna
< 2) Ex humanis productibus: aurkeis,calix stiklt, lebes kalils masc. sutit; arca arka
fem., uter6a(gset saccussafcfcusmasc, nec non etye-
< a) Habitatio et ea quae ad habitationem regrinum spyreida sporta, dum gothica snorjo corbis
pertinent : domus, et quac in ea sunt, golhice corlicibus vel filis confecta, et tainjo sporta virgis
est gardt masc (hinc hoc voc. etiam de familia texta fem. sunt, item laqueus hlammaet vruggo, vin-
dicitur), habitaculum hus neulr., et razn neutr. culum bandi, compes kunaveda; sed flagellum gazdt
quod designare videtur domum primiiive lecto mere et crux galga roasc. sunt; fem. sunt insuper acus
superposilo constanlem vel ex opere ligneo confe- nepla, securis aqizi, falcula gilpa, ventiiabrum vin-
clam (unde in angl. sax. rxsen est labula velcontabu- piskauro, aratrum autem: hoha est masc. et rete
latum lectum) , ponitur ergo pro domo aedificata, nati neutr.; navis tkip est etiam neutr., sed ejus
ininor enim domus, casa , dicitur hleipra fem.; do- puppa nota masc est.
mus landem, in quantum est diversorium gothice est < d) Arma (tarva et vepna utrumque neutr. plur.)
talipvot plur. fem.; templum alhs masc est, gudhus sunt: galea hilmt, clypeus skildus et gladius hairut
autem neutr. Murus vaddjus fem., nec non funda- masc, probabiliter etiam mekeit (masc) loco mefct
ineutum ct medialis murus grundu — et mipgarda- (neutr.) Iegendum est, quippe cum in vicinis sermo-
vaddjus, lapis angularis vatnslastatns.masc, pinnacu- nibus masc est; • thorax brunjo et telum arwazna
lum gibla masc, teclum hrol neulr., id quo operitur sunt fem., lancea (ex palo ferreo orta) dicitur triu
(tegula, laler) skatja fem., Irabs ans masc, columna (vid. Mc xiv, 43).
sauls eliam fem., palus gairu neutr. (? et hnuto fem.); < e) Monetee,mensurce,etc : argeuteus nummus in
porta haurdt fem. et daur neutr., plurale tanlum genere et mna in particulari skattsmasc.;ex nionetis
dauront fem. vulvas bipalentes significat; fenestra minoribus skilliggs lantum gothicum est; aliae, drak-
augadauro neulr.; aula rohsnt, conclave ubizvaet ma scilicet dracbma, kintus denarius et assarjus as
cubicule hepjo fem. sunt, coenaculum (uviiyeov)vel peregrinae sunt originis, et omnesmasculinae. Modius
lurris,(7rupyof)fce/ifcnneutr.est. Secundaria aedificia: tnela est etiam masc, sed aleina ulna fem. el pund
horreum bansts masc, area gaprask neutr. ; stabu- libra neuir.
lum garda masc. et peculiariler ovile avistr neulr.; < f) Cibus (mats masc.) et polus (dragk neutr.) :
moleslrina qairnus masc. Graec.iypb; diverso modo panis hlaifs masc. est, farina (ex aqua subacta) daigt
gothice verlilur : campus, ager haipi fem. per op- etiam masc, sed fermentum 6eist neutr.; carovid.
positionem ad urbem; haimopli neutr. ul objectum supra 1). Oleum alev, mel milip et vinum vein neulr.
possessionis, dkrt masc. relative ad ejus scopum , sunt; sicera leiput et acetum akeitt masc, et lac mi-
atisks masc vel atisk neutr. praesertim satum ; pas- lukt fera. >
cuum vinja est fem., hortus autem vagg neutr. vel 5) Plurima vocabula, quae artem, munus, nego-
vaggs masc.; olelum aurligards et vinetum veinagards tium, habitumve significant, etiam personas, quaehis
mase., sepes fapa, fossa graba et groba fem. sunl. arle, munere,etc. fuuguntur, designant, ex. gr. :ai-
Extra domum : pbtea fauradauri neulr., quod eliam . rus legatio et legalus, gaman societas ,et socius, fi-
viam designat, alias gaggs masc (? gagg neutr.), durragineit telrarchia et letrarchus (coll. ad Luc m,
plapja et gatvo feni.; emporium maplt masc. est. Se- 1); Luc. ix, 52 iesut insandida airunt (uyyekovg)
PATROL.XVIII. 34
1067 GRAMMATICA GOTIHCJELINGU^E. lCfij
faura tit; XIV,32 \nsandjandt airu (rzpeaSeiav) bidjip bendum est, vid. § 70, cum formatioin-6n;'a nonsit
gavairpjis; Cor. II, xm, 13 gaman (xotvoma)ahmins probabilis, § 145 cc) y). Ex construclione autem go-
veihis mip izvit; Pbilem. 17 ja6at mikhabaisdu ga- lbica etphcaiur, si Cor. II, i, 5 stet gup allaizo ga-
mana (xotvuvdv)andnim pana sve mik; Luc III. 1 plaihte (omniumconsolationum, hoc est, omnis con-
raginondinpuntiaupeilatau %udaiujah(id urraginja solationis 6s6f 7rao-»s7rap«x>»o-sw;); iv, 2 iintillaim
(sub tetrarchia) pts galeilaias herodeisfilippauzuhpau mipvisseim (izpb; izuauv aweiSnatv); vi, 14 wo ga-
fidurraginja pis ituraias ; Kom. xi, 54 wasimina ru- maindupe (quae communiones, quae communio ri;
gineis (avp.Sov\o;) vas? Pro aliis vero, alia datur xotvtovta),vid. infra §§ 205 et 215 annol. 1. Apud
forma, ut [auramapleis («pxo>v)et fuuramapli (nyeuo- Mth. VIII,14 equidem stat lag tn heitom(in febribus),
vi«); fauraqaggja(oixovbpta;) el fauragaggi (oixovoftia); sed hujus loco smgulare tu lieitonprobabiliter legen-
praizbytaireis (rzpsaSvzepo;) et pratsbylatrei (pre- dum est, cui non tantum sequentia aflailot iza so
sbyteratus). heito conveniunt, sed cliam parallelus locus Mc i,
§ 192. II. De nitmerohoc est animadverlendum ; 29, ubi adest lagin brinnon, respondet.
1) Quod pluratia lantum sint : berusjos majores, 3) Cum loco abstracti concrelum usurpatur, hoc
broprahans fratres («5s>yoi);brusts pectus, viscera,- posterius pluralem induit formam : o-uvoStaitervertit
hairpra viscera; bokos litterae, epislola; sarva et Ulfilas Luc n, 44 per gasinpant itineris comiies,
vepna arma , vegosfluctus ; daurons (vulvae)porla , viatores; otxo?domus Cor. I, i, 16 per gadaukant
fores; salipvos diversorium, hlaivasnos sepulcretum, inquilini; rp«izt<%« tabula argentariorum Luc xix, 23
veinatriva vinelum, laubos frondes. Econtrario Go- skaltjans argentarii; «««xs»ovmacellumCor. I, x, 25
thus concreta plur. gracca abslractis sing. exhibet, skiljans carnifices; «xpoSuo-Tta iucircumcisio Eph. n,
ut skufts coma pro zpLyj; capilli. Scntentias autcm, 11 unbimailanai incircumcisi. Ilinc eliam partici-
«puasGraecus in plurali tanlum numero exhibere piaet adjeciiva : TOaizo\o>\b;pcrdiium Luc xix, 10
sludet, in sinuulari Gothus, nulla occasione daia, ^at [ralusanansperditi;)TotStovproprium Joan. xv, 19
convertit, ut : Mth. vm, 11 7roMot«izb«varo\o>vxui svesat proprii. Necnon et Joan. vi, 37 irav o (omne,
Sutrituv (hoc est, cx orientalibus et occidentalibus quod) per all patei, imo pro Trpeo-SuTspot presby-
segionibus) nfyvoL quod sic tradit : managai [ram teri Tim. I, v, 19; Tit. l, 5 praizbytairei (presbyte-
urrunsajah saggqa (ab oriente et occidente) qi- rium).
mand ; inniujipa innovationis (reslaurationis) festum § 193. Saepegraecaet gothica sibi invicem respon-
ponitur apud Joan. x, 22 pro TCSeyxatvta; mel ga- dent, scilicet:
baurpait dies nativitatis Mc. VI, 21 pro ru yeviata. Ta 1) Infinitivi et substantiva: siuns vistis TOpkiizuv;
tuuyufiaet ra r« Se£t«(omne quod a sinislris ct a mats Luc vm, 55 cibus fuytiv ; anaqal Thess. 1,IV,
dextris est, id est, siuistrum dextrumque lalus) sin- 11 tranquillitas >)o-ux«?stv ; liugos Tim. 1, IV, 3 ma-
gulariler tantum verlilur apud Mc x, 37, etc , si- IrimoiiiuniyaLtefv.Et vice versa : afslaupnan stupe-
nislra et dextra (manus vel latus), addito etiam fera. fieii Luc IV,36 OuftSo;;gup blotan colere DeumTim.
Joan. xui, 12 ekuSszv.luazta (veslera) «UTOO gothice I, n, 10 6eoo-s§Et«; lausjan separare Cor. 1, vu, 27
exponitur nam vasljos seinos, ubi vastja seina kvat;; du fiskon ad piscandum Luc v, 4 d; aypov;
suffecisset, sed tunc vaitjos significat vestiinentura vipragamotjan et rfu gamotjan ad contradicendum
(ipartaub;, ivSvpu Luc vn, 25; Tini. I, n, 9; Mlb. Joan. xn, 13; Thess. I, IV, 17 ei; vizavrnatv; fastan
vi, 25, 28). Vocabulaautem gracca tum in singulari, jah bidjan jejunare et orare Cor. I, vn, 5 vnazeiuxui
lum in plurali occurrentia xokizo;et x6>7rbt (gremium), rzpo;svxn.
ovpuvo;et ovpuvot(coelum) diverso etiam numero 2) Parlicipia et subslanliva: Luc n, 27 otuhti con-
gotbice redduntur barmt (Luc xvi,22) et barmeis(vs. suetudo pro TOst6to-f«svov ( nisi Gothus T6SBOJ cum D
23), himins (Mlh. v, 16)tt himinos(vs. 18, etc). Plu- hic legerit quemadmodumi, 9; n,42); iv, 16 TOet«-
rima alia vocabulain plurali frcquenlius ponuntur, 66;; iv, 5 midjungards lerra (babitabilis) n otxouftev»;
quae tamen non pluralia lantum sunt, ex. gr. : avi- vni, 5 aigtn facullates Ta vtzupxavru; xiv, ^3; xvi,
liuda (gratias, gratiarum actiones) pro evx«ptariu; 1; Xix, 8 ; ai/tts res T«
u7r«pxovTaCor. I, xm, 5 ;
vid. ad Tim. I, iv, 3. Phil. III, 8 ufarassus superfluitas TOu7repE^ov;lMalth.
2) Nec non et vocabula abstraclae significationis vill, 16 daimonareisdanioni.iCUSSatttovi?6ftevo;, Sat-
in plurali poni possunt: Luc. t, 16 garaihteins propr. f*ovtff8eif Luc vin, 56, etc ; Esdr. u, 41 liupareit
justitiae (hic pratscriptiones legales StxatiftaTa); prae- cantator 6 «Swv; Luc xx , 17 timrjans agricolae ot
cipue in altera ad Corinihios epistola : i, 3 bldpeins otxoSoftouvrej, etc. Item Luc i, 27 ;"n, 5 izupOivo; ftept-
misericordiae (otxT«p«ioi); i, 10 daupjus mortesetxi, v»o-Tsui«svr)desponsata virgo convertitur magap in
23 daupeineis morlis pericula (8av«Tot);v, 11 mip- fragiflim; m, 25 »v'I»o-ouftio-stETWV Tptax»vT« «p-
vitteint conscientiac(eruvsiStjo-eiff);
vu, 5 asisa timores xbp-evo; vasiesus svejere prigetigiveuf gakunpai
(fbStt); vin, 14 parbot inopiae(non concretum, sed (sub manifestatione ejus, id est, tanquam docentis,
plur. abstractum gr. uo-Tep»f«a); xi, 27 lausqipreint quemadmodumetiam Eulhymius explicat : « upxbju-
jejunia, id est tempus quo jejunandum est (v»TTsta«). vo; zn; ei; zbv\ubv ««vaSet^ewf auTou»TO«znt S«Sao-xa-
Ilem Cor. 1, vn, 19 fattubnja anabusne (observa- \ia;. > Et viee versa: utguldan Luc. xiv, 12redditum
liones praeceptorum(T»p«o-tfSVTO).WV) UI plurale ha- «vTtnreSofta;galeikaip x, 21 quod delectatur ivSoxLa.
 "
1069 . DE NOMINE. 1070
delectatio; hinc Gal. n, 15 »ftsiVfvaet (ex natura) Gloss. hh. vv. , necnon et saudauma et gaumaurra
'iou5«totvertitur veis iudaieis vts andans ( qui su- Bom. ix, 29 qnae ut sing. fera. habenda sunt.
mus); Rom. xi, 24 7r«pa fbatv atjakuns visands; 3) Pro nominibus urbium et regionum frequeirter
Cor. I, vn, 6 TOUTO \eyu xata avyyviiunvpata gipa adhibenlur nomina populorum : Luc. x,12 qipa istiis
gakunnands; xvi, 7 ev izapbSa iStiv pairhlei- patei saudaumjam (Sodomilis gr. EoSoitotjsodo-
pan rfs saiwan; Tim. 1, m, 4 Texvae^etv sv u7roTa7>i mis) sutizo vairpip pau pizai baurg ; Cor. II, xi, 10
barna haban ufhausjandona; Thess. II, ui, 8 sv evx>tftao-tT»?'A^aia? in lerra Achaiaegoth. in lanaa
xbntpxat p.bxOt?vtnnands arbaidai. akaje in terra Achaiorum. Sed xi, 32 adest baurys
< Annotatio.—Cna cum substantivis in -nds de damaska urbs Damascus, pro A«y.«axnvavnbh; (urbs
quibus § 85, quaeque proprie sunt participia, sed Damascenorum, ita ut adjectivum pro genitivo sit).
propriam uabent declinationem, participia praes. Et tandem horum nominum loco usurpatur compo-
etiam pro substanttvis usurpanlur. Sed tunc tan- situm vel appositio, ut pro terra Judaea ('IouSaucyj*~
lum discerni potest, utrum sint proprie substan- pa) Mc 1, 5 iudaialand.
liva vel participia, cum nec in nominativo sing. nec § 195. Cum subslanlivum significat objectum an-
in dativo plur. occurrunt: Cor. II, ix, 7 hlasana gi- tea notum vel proxime delerminalum, recipit arti-
band (Sbmv)frijop gup; Luc v, 5 qap du imma : culum.
talzjand (iiztarara); Luc. i, 47 svegneid ahma I. Jam vero objectum nosci potest sive per contex-
meins gupa nasjand (aarnpi) meinamma; Tit. 1,3 tum, sive per se, sive ut antea notum proponilur.
6t ana6usnatnasjandis unsaris; Luc i, 58 hauside- 1) Objectum ex contextu nosci potest,
dun bisitands (izepiotxai);iv, 14 gavi bisitande a) Cum scilicet de eo supra mentio facta est :
(n izeptywpo;); vn, 17 usiddja pata vaurd and alta Mth. v, 25 sijais vaila hugjands andastauin (sine
tudaia jah ami allans bisitands (izipiywpov;). ltem arlicuto) peinamma. ibai wan utgibai puk sa anda-
fijands (exOpb;)et frijonds (fiko;), vid. gloss.; frauji- staua stauin jahsa staua puk gibai andbahta;vu\,
nonds t$eaizbm;) non enim fraujinond, ut ad Luc n, 8 sa hundafaps (scilicet vs. 6 indigitatum) qap ; 15
29, adjective sumendum est, et consequenter frauji- aflailotija so heito, vs. 14 ligandein in heitom stante;
nonds legendum, vid. Mc. ix , 25 ahma pu unrod- item Mc. i, 31 se brinno propter iin brinnon vs. 29 ;
jands). Sunt autem participia ex. gr. : airzjands Mth. vni, 2i pata skip gahutip varp, vs. 23 prae-
(izkavo;)deceptor, quia Cor. II, vi, 8 airzjandans po- denle innalgaggandin in skip; lx, 15 t6ai magun sun-
nitur; itcm lutonds (ypsv«7raT»?) Tit. i, 10; galeikonds jus brupfadis qainon und pata weilos pei mip im ist
(ptpmrns)Thess. I, n, 24; hatands (ixOpb;)Luc vi, brupfaps. ip atgaggand dagos, pan afnimada af
27. Incerta sunt Cor. II, vi, 18 allvaldands (iravTo- im sa brupfaps, jah pan fastand;; Mc. n, 20;
xpaTup); Tim. I, II, 5 midumonds (ueairn;) ; I, n, 7 Mth. ix, 22 ganas s o qino, qino bloparinnandei vs.
merjands (xnpv>%);II, i, 11 ; Mc. xiv, 7 drobjandt 20praeeunte;28 duatiddjedun imma paiblindant
(azuatuazn;). Altera nota, qua dignosci potesl parti- (scilicet tvai btindans de quibus vs. 27 mentio Ut);
cipium, in eo est, quod casus, quem verbum regit, xxvn, H iesus stop faura kindina jah frah \ha to .
sequatur : Eph. v, 1 gateikondans gupa; Mth. x, fctnrfins; Mc.i, 42 pata prutsfill aflaip propler
25 sa garda valdands (olxoStaizbzn;);Epb. vi, 12 sa prutsfill habands vs. 40. Item n, 22; m, 5; iv, 7,
fairwu habands (xoapioxpuzwp). Plura duplicem ha- 27, 59; v, 35, etc, vid. in Gloss. v. pala i) a) ti);
bent formam, ut daupjands\iaizrLarn;,quod accusa- b) Cum hoc vocabulum non equidem praetedenter
tivo daupjand Me. vni, 28substantivum, genitivo au- memoratur, sed ad alterum ut synonyraus vel ut
tem daupjandins, dalivo daupjandin (Mlh. xi, H, genus ad speciem vel vice verSa refertur : Mth. ix,
12, etc) participium esi. Quod autem hac parlicipia 24 nigasvalt so mavi relatum ad vs. 18 paleidauh-
etiam subst:<ntiveusurpentur, ex eorum connexione tar meina gasvalt; item Mc v,39 pata barn ni
cum possessivisconstat, ut Cor. I, u, 1 galeikondans gadaupnoda relatum ad vs. 23; Mth. ix, 53 rodida
meinai; ideo etiam fraveitands allaize (ixStxa;) sa dumba, vs. 32 adest manna bauds; Luc vn, 20
Thess. I, iv, 6 participium esse potest. > pat vairos qejmn, scilicet bi tvai siponje vs. 19,
3) Adjecitra et su6s(an(iva,vid. § 196, II, rf.) quos Joannes misit; vs. 24 dicunlur pai airjut; iv,
4)Parlicipia, adjectiva, numeralia, adverbia , elc, 35 sa unhulpa urrann propter ahma unhulpont
substantive ponuntur, vid. §§ 195, IV; 196,197. unhrains vs, 33 ; item ix, 42 et prius vs. 39; ix, 35
£«t unhulpans galipun propter vs. 27 habaida
§ 194. B. NOMEN PROPRICM.
unhulpons et vs. 56 ganas sa daimonareis
1) De formis nominuin propriorum vid. § 94 sqq. quiidemesthomo.saei habaida unhulpons; x, %0pai
2) Nomina urbium, quae in graeco sermone pluralia ahmans izvis ufhausjand relalum ad vs. 17 un-
lantum sunt, non semper talia golbice vertunlur, sic hutpons ufhausjand unsis; xx, 10 pai aurtjans
Aihenaeest equidem apeineis Tliess. I, m, 2 propter %nsandidedun, dum vs. 9 vaurslvjans in genere vo-
'A6»v«t,etveiisiuiiliteretiam/ystrosTim. II, m, 11 pro cantur. Alia exempla vid. in Gloss. v. ^aia 1)
Avarpot; a Auo-Tpa; sed contra graec *t>t7r7rot Cor. «>(3);
I clll subscript. singulariter exponitur, scilicei fitippa c) Cum hoc vocabulum eadem stirpe atque prat-
Mlb. v, 35, etc, 'lspoab\v>xasing, iqirusaulyma, vid. cedens oritur (verbum conjugatura est), vel siinilis
 1071 GRAMMATICACOTHICrE LINGUiE. 1072
est significationis; Mc xn, 7 ta itt ta arbi numja. tfc vaurkja pata afc so bauandti \n mis fra-
hirjip usqimam immajaluunsarvairpip pata arbi; vaur hts; Cor. II, xi, 5 tnan ni vaihlatmikminnizo
Luc xx, 14; Mc. xiv, 56 managai galiug veitvodi- galaujan paim ufar mikil visandam apau-
dedunanainajah samateikospos vetl vodipos ni staulum; Eph. n, Tl piudos stmle vesup uamni-
vesun; Cor. I, vn, 18, 19 mip faurafillja galapopt dans unbimaitanai frain pizai namnidon bi-
varp wat, ni bimailai. palabimait ni vaihts isl; mait. Alia exempla vid. GIoss. v. pala c) a) el 6);
Luc vi, 49 bislagq flodut iah suns gadraus jah 6) Adverbiis vel prsepositionalibusexpressionibus;
varp so usvalteins pis raznts mikila. Alia exera- quae adjectivorum vices gerunt: Tim. II, iv, 10 de-
pla vid. in Gloss. v. pata 1) a) y). mas tnis biiaip frijondspo nu ald; Gal. iv, 26
2) Objectura jani cognitum praesupponi potest, so iupa iairusalem frija ist; Mc l, 58 gag-
ex. gr.: gam dupaim bisunjane haimom; Col. n, 14
a) Cum scilicet personae vel res ita designantur, afsvairbands pos ana uns vadjabokos; Skeir.
ut, licet nomen sil appellalivum , lamen nihil nisi III, b so bi gup /traineiana6udanavas. Aliaexem-
cognitum indicet, ut in Evangeliis : pai bokarjos pla vid. Gloss. v. pata y) el 8);
Mc. i, 22; pai fareisaieisMc. v, 7 ; pai gudjans Mtli. o) Genitivis vel pronominibus possessivis : Cor. I,
xxvn, 6, id est, Judaeorumsummi sacerdotes; pai i, 16 tfcdaupida pans slaifanaus gadaukans;
tinittant Mc. vn, 5; item pai fauramapljos Neh. v, 18 palavaurd g atgins paim fralusnandam dva-
17 ; pai tiponjot Mlh. xxvn, 64, id estdiscipuli Jesu; lipaist; Phil. m, 18 qipa p ant [ijandt galgint
to managei Mth. ix,25, ctc, idest multitudo ingens xrislaus;Slteir. IV, a so faheds meinautfullnoda;
populi, quaesequebatur, vel congregabatur, docente Joan. vni, 13 to veitvodipa peinanislsunjeina;
vel agente magistro; item Skeir. VII, b,c to filusna. Mlh. v, 47 goleip pant [rijondt izvarant;
Alia exempla vid. in Gloss. v. pata f). Luc vn, 1 usfullida alla po vaurda seina; Mth.
b) Nomina propria articulo non indigent; sed x, 25 jabai garda valdandbaiailzaibul haihaitun, unrf
quandoqtte occurrit pai iudaieis, ul Joan. vn, 1, 55; uian fitu mait pant innakundant it; IX, 4
vin, 48, 52, 57; x, 51, 53; xi, 36, quibus in locis vilandsiesus pos mitonins ize. Alia exempla vid.
non equidem de lola Judaaorum gente quacslio est, Gloss. v. pata t), ?),»);
sed de iis tantum, qui certis casibus aderant. Alia
2) Per alls nec non etjatns : Luc IX, 2 insandida
exempla articuli nominibus propriis praepositi vid. ins gahailjan atlant pans unhailant; Cor. I, xvi,
in GIoss. v. pata 2). 16 ufhautjaip allaim paim gavaurslvam; Neb.
e) Alia objecta, quae ad biblicam historiam vel ad V. 13 gatavidedunpata vaurd alla so managei;
res Cbrislianas pertinent, articulum recipiunt in Luc lx, 25 uiea//ts paurfte galaujip sis manna ga-
praegnanti sensu : to baurgs Mc u, 19 urbs, hoc est, geigandspo manated alla; Mth. vm, 28 m mahta
Jerusalem ; so alhs Mc xv, 29 templum , scilicet in manna utleipan pairh pana vig jainana. Alia
Jerusalem; so dulps Joan. xn, 20 festum , uempe exempla vid. Gloss. v. pata 6) et t);
Pasclia; tatunus Joan. vi, 40 filius, nimirum Dei; 3) Sentcntiis relativi* sequentibus : Mc u, 4 tn-
so xristut Mc. xv, 32 unctus, id cst, Cbristus Specta- tailidedun pata badi,ana pammei lagsa usli-
tus, promissus, etc Hic autcm memoranduin esi, />a;x,59 svepauh pana stikl, panei ifcdrig-
quod tam sa sunus mans quam simpliciter sunus gka, driggkals jah pizai daupeinai, pizaiei
mant, non autem tunus gups dicalur, vid. Gloss. tfcdaupjada; xn, 25 "tn pizai utstassai, pan
v. pata f) a); pala vaurd Luc i, 2 et Rom. x, 10 usslandand, warjamma \ze vairpip qens? elc, vid.
verbum est Dei, nempe Evangelium (ut etiam Mc Gloss. v. palab);
VIII,35 so aivaggeljolegitur); so vailamereint Cor. I, 4) Ubi hujusmodi sententia relativa facile cogitari
i, 21 prsedicaiioCliristi; so lapons Thess. II,i, 11 vo- potesl : Mth. vm, 27 pai mans sildaleikidedun,
calio ad salutem; so usstass Luc xx, 33 resurrectio scilicet bomines, qui in nave concomitabantur; Mc.
mortuorum ; pos anabusnins Mc. x, 19; Luc xvm, vi, 14 vaurkjand pos mahteis in xmina, id est, po-
20 legislatio mosaica. Ad demonstrandum stat etiam tenliam de qua fit narratio, vel cui suscitato mortuo
arliculus in : sa.fairwus hic mundus et so manaseps credebant; Joan. xu, 3 ip sa gards fullsvarp
id., vid. Gloss.y.pata f) y),|quibus adde eliamsolibaint daunait, nempedomus ubi eral Jesus;xix, ipai ga-
haecvita Mc. IV,19; Luc vin,'<14 ; so alds hoc sae- drauhteit usvundunvippja, nimirum milites, qui-
culura Tim. II, n, 4; pata peihs hocaevura Rom. bus Pilatus Jesum vincire jusserat. Alia exempla vid.
XIII, 11; pata mel hoc tempus Col. iv, 5; Thess. I, 'GIoss. v. pata rf).
v.l. III. Ubi apposilio determinandi causa vel explican-
11.Objectum determinari potest di post subslanlivum ponitur, articulum capit: Mib.
1) Omnimodisattributis (§ 215), ut: xxvi, 71 iesua pamma nazoraiau; xxvn,
a) Adjectivis et participiis: Mth. xxvu, 61 vat 26 tnarja so magdalene; Joan. vi, 4 pasxa so
jainar marja magdalenejah so anpara marja; dulpsiudaie;-u, iiudasseimonissa iskariotes;
64 ist so tpeidizei airzi pa vairvizeipizai fru- XVIII,1 rintion po kaidron; Luc n, 43 iiesussa
mein ; Luc m, 7 tvas gataiknida izvit pliuhan faura magus;i\, 7 herodes ta taitrarkes; Mc. vi, 14
pamma anavairpin haliza; Rom. vn, 17 ni iofcannesta daupjandt et alia participia nec non
 «073 DE NOMINE. 1074
adjectiva, vid. § 196, II, 2) 6).—Mth. xxvn, 56 pai fareisaieisjahpai bokarjot; xu, 15 tft» istsa
marjaso iakobis; Joan. vn, 25 vitop pata mote- manleiha jah s e ufarmeleins? m, 35 woisls o aipei
*i*;Mc in, 18tafco6u pana alfaiaut; vi, 1 ma- meinaaippau pai broprjut meinai? Phil. Hi, 2 tai-
reinpo galeilaie. wip pans hundans, saiwip pant ubilant vaurstvjant,
t Annolatio.—Inhis autem omnibussupra laudatis taiwip pogamaitanon;CoT.l, xiv, 22 razdot rfu
exemplis aniculus eliam deficere potest, in casu bandvaisind ni paim gataubjandamflfcpaim unga-
praecipueII, 1,6): Rom. vii, 2 simpliciler u f vat- laubjandatn, et ita ordinario;
ra qens,quemadmodumetiam Cor. II, vn, 10 in 6) Vel articulum nonnisisemelponiopus est: Joan.
cod. A 6t gup taurya legitur. Nec non in casu III saepe vi, 27 vaurkjaip nipana mat pana fratusanan ak
abest articulus : Mth. xxvn, 61 marja magdalene; mat pana vitandan du libainai aiveinon; Mth. XXVII,
Luc. IV, 34 tesunazorenu; Joan. vi, 71 tudan seimo- 12 vrohips vas iesus fram paim gudjamjah sin i-
nit iskariolu,et ordinario esatas praufelut, alaiktan- ttam; Joan.vu,48 sai jauainshun pize re tfce galau-
drus aizasmipa, teibairius kaisar, kustanteinuspiu- bidedi imma aippau fareisaie (in Skeir. VIII, c ubi
dan*, etc, Matth. xxvii, 2, 9 ; Mc i, 2; Joann. XII, hic locus laudatus est, legitur, arliculo repetito, pize
38; Luc i, 5; n, 36; m, 1; iv, 87; Cor. II, xi, fareisaie); Mc. xiv, 43 qam iudat jah mip imma
32;Tira.H, iv, 14; Calend. » managei fram.paim auhumittam gudjam
; IV. Auxiliante articulosnbstanlivi vicem gerunt: jah bokarjam jah tinistam; Mth. xxvn, 12 ;
; 1) Numeralia: Mc vi, 7 tesusalhaihait panttva- Mc. x, 33 ; xi, 27 ; xn, 33 ; xiv 54 ; Luc. v, 21J;
lif (scilicet discipulos, utMlh. x, 1 ponilur) ; Luc vi, 7; ix, 16; xix, 47 ; xx, 1,19; Joan. vn,, 45;
z, 17 gavandideduntikpai sibunlehund(\\\ septua- xi, 25, etc —Mth. vn, 14 wan aggvu pata da ur
ginta [juvenes])mipfahedai; Mc x, 41 pai tai- jah praihans vigs sa brigganda; Luc. vm, 61 teiu*
hun dugunnununverjan bi iakobujah iohannen. Alia nifralailot ainohun tnngagganalja pana attan pi-
exempla vid. Gloss. v. pata c). %osmaujosjah aipein; Cor. I, vn, 8 qipa paim
2) Adverbia,prwpositionalesformuloeet sentenlix: unqenidam jah viduvom; Joan. xiv, 6 tfc tm
Mlh. xxvi,71 qap rfu paim jainar (adhosillic tavig sjah s u nja jah libains; Cor. II, x, 10 pot
[slantes]); Cor. 1,v, 12niupansinnajusstojip, ip bokos kaurjot tind jah svinpos,ip qums leikit la-
pans ula gup stojip; Joan. viu, 23 jus us paim tivt jah vaurd frakunp;
dalapro (ex TWV xaTw)sijup, ipik utpaim \upa- c) Quandoque etiam arliculus posteriori tantum
pro ( ex TWV avw)tm; Mc iv, 11 ;Phil. m, 14; Tim.. substantivo praeponitur, a priori deficiens: Luc. vm,
J, ni, 7; Cor. II, i, 17 nist afmit pata ja ja jalt 24 gasokvinda jah p'amma vega vatins; Mth.
pala ne ne;v, 16 fram pamma nu ni xxvu, 1; Mc xiv, 54; tertio aulem substantivo se-
ainnohunkunnum.— Mc m, 8 laislidedunafar imma quenie, sive aniculus iterum omittitur, sive etiam
pai bi tyra; IV, 10 frehun \na pai bi ina; adhibetur :Neh. v, 17turfaiets jah pai faura-
Luc V, 9 sildaleik dithabaida ina jah allans mapljosT jah -n- gumanejah pai qimandant at
pant mip itnma (qui cura eo , comites ejus) unsisana biuda meinamma andnumnnniveisun; Joan.
Tit. i, 10 sind managaiungawairbaipishun pai us xvin, 12 paruh hansa jah sa putundifapt
bimaita;Cor. II,x, 7 po bi andvairpja sai- jahandbahtot iudaie undgripun tesu. Propria
wip;n, 28 tnun po afar pata arbaips meina autem sunt liaecloca : Mc vm, 31 sunus mansuskiu-
tinteina; Luc xvn, 21 lauhmoni lauhaijandei ut tanskuldstst fram paim sinislam jah paim au-
pamma uf himina tn pata uf himinatkeinip. humi tlam gu djamjah bokarj am; xiv, 55 ga-
— Mc. ix, 10 wa isl pata us daupai m usstan- runnun auhumis t ans gudjans altai juh pai
dan ?x\i, 33 pala du (rijon newundjan sve sinislans jah bokarjos; Luc Xix, 47 p ai
sik tilban managizo ist allaim paim allbrun- auhumista ns gudjans jah bokarjos to-
ttim; Rom. xin, 9 pata ni hori nos, ni maur- kidedun \na usqistjanjah pal frumistantmana-
prjais, ni hlifais, nih faihuqeironjdjs geins.
in pammavanrda usfulljadap amma frijos newund- VI. Arliculum inter et subslaniivum induci pos-
sunt initio sententiae particulaeet aliae hujusmodi
jan peinana tve puksilban. Alia exempla vid. GIoss.
v. pala d) e) g). determinationes : Joan. vi, 33 s o a uk htaifs gups
, 3) Substanlivemore Graecoponitur eliam neutrura tst; xvin, 55 tah pan tiponeit vas kunps pamma
plur. arliculi (po) cum genitivo : Mc xn, 17 usgibip gudjin ; Rom. x, 1 ta raihtis vilja meinit hairtint.
kaisaris adCaesarem kai- — Mth. ix, 12 paurbun lekeit pai unhaili haban-
po (boc [pertinens])
tarajah po gupt gupa;Luc n, 49 in paim dans; Rom. vm, 5 pai bi leika vitandant; Cor. I,
attint meinit skuldavisan; Pliil. n, 4 ni po v, 3 pana pata tva gataujandan.
teina warjixuh mitondans ak jah po anparaize
2. ADJECTIVUM.
warjituh. Alia exempla vid. Gloss. v. pata f).
V. Cum plura substantivacopulative vel adversa- (Graff, Ueberdie deutschetchwacheDeelination,in
tive construunlur : Neuen Jahrbuch der Berlinischen Getelltehaft fur
t a) Unicuiquearticulus repelitur, ubi praccipuedi- deuttche Sprache II, 1, 1 seqq.)
vcrsisuntgenerisvelnumeri: Mc.vn, 5 frehun ina § 196. Quod in tractandi*adjectivis maxime in-
1075 GRAMMATICA GOTHIC^ELINGU^. 1076
lerest, in eo praesertim consistit, ut pracise deter- 8 gup gafvaldufni svaleikata mannam; Mc. vi, 2
minetur, in quonam differant vocalica (fortis)et mahleissvalelkos pairh handuns is vairpand; Cor.
consonanlica (debilis) declinationes. Jam vero hoc II, vin, 4 sa qimandaanparana iesu mereip; 8, an-
est earum essentialediscrimen, quod scilicet vocalica paros aikklesjonsbirauboda; Mc xiv, 51ains sums
declinatio indeterminata, ct generalia nec non et ab- juggalaups latstida afar imma. Nec non et his vor.a-
stracta , consonantica vero determinata, individua bulis subslantive usurpatis, forma remanet vocalica:
atque concreta significet. Sed sine ratione assertum Mlb. v, 18 allata (omne) vairpip; vm, 55 galai-
est, consonanticam formatn recentiorem esse qtiam hun all 6i pans daimotiarjans; Mc ), 27 sildaleiki-
vocalicamet sese non nisi posterius evolvisse; er- dedun allai (omnes); Skeir. VI, d sumat (quidam)
rant eliam qui putant, hanc formamaddito mere arti- jah stibnats qahausidedun,sumai pan is siunsewun;
cnlo constare, cum arliculus ex fortuito tantum casu Luc ix , 19 anparai (alii) qij)and puk heleian ,
in adjectivumincidat, scilicet ad designandum quod sumai pan patei profclus usstop ; Mc. xiv, 60 as-
priusestnominatum (coll. §195,1, l)a).Multo'autem stop sa auhumista gudja in midjaim (in mediis
rectius diceretur, banc formam in se continere arli- [eorum]). Imo et post articulum : Mth. xxvn, 49
culum,qui jn antiquis sermonibus minime existens, pai anparai qepun; Cor. 1, ix, 5; Joan. xvni, 16
tunc primum in eo tempore explicite apparuit, ad sa sivoneisanpar ; Mtb. v, 39 ; Cor. II, x, 11 pata
quod nostra gothicaelinguae monumenta referenda pagkjai sa svaleiks; Cor. I; vn, 15 nist gapivaidt
sunt. Ut ut est, eadem regula etiam pro participio bropar aippau svistar\n paim svateikaim ; Cor.
pass. valet, dum participium act. consonanticam II, xn , 2; Gal. v, 21, 23; vi, 1; Cor. II, xi, 15
lantum formam praeter masc habet. pai svaleiKai galiugaapaustauleis; Cor. I, xn, 12
I. VOCALICA FORMA in positivo et superlativo gra- lipjus allai us leihapamma ainamma; 19 tind po
dibus : alla ains lipus; Luc. xv, 52 pala mein pein ist.
d) Tam attributiva : Rom. vn, 24 vainans tfc HincGoihus formulamTOXotTrov (decaetero) per pata
tnanna , ego infelix bomo; Mc xvi. 5 juggalaup anpar convertit Cor. I, i, 16 ; Cor. 11, xm, 11 ;
bivaibidanavsstjai weitai, veste candida; Skeir. Eph. vi, 10, etc
III, c vitop raidida azgon kalbonsgabrannidaizos. t Annotatio 1. — Allans in consonanlica forma
(subnigra vacca)utunabibaurgeinais.ufaruhpan po pro a//ai in solo loco Neh. vi, 16 falsum est, vid.
in vato vairpandans hrain (pura aqua) jah vulla annot. ad h. 1. i
raudai (rubris fluclibus) ufartrusnjandans; VI, b II. CONSONANTICA FORHA.Haecforma"adhibetur, ubi
tohannesmanniskaim vaurdam(humanis verbis) adjectivum ad objectum determinatum referlur, id
veilvodida; VIII, a tst magula ains her, saei habaip est, in concreto sensu, qui graece articulo expri-
• e • hlaibans
barizeinans; Mth. m, 11 sah daupeip mitur, et in ordinalibus vocabulis. Adest insuper,
in ahmin veihamma; vn, 17 att bagme godaize judice Golho, fundamentalis delerminatio in compa-
akrana goda gataujip; Thess. II, n, 16 gup algaf ralionibus, quapropter comparativi hac tantummodo
gaplaih aiveina jah ven goda \n anstai; quam induuntur forma, ubi etiam comparatio vel sententia
praedicativa : Rom. vn, IQvitop veihata jah ana- adversativa cogitari potest. Nec non et ubi adjecliva
busns veihajah garaihla jah piupeiga; Cor. I, pro personis vel individuis substantive ponuntur,
*v, 11 veis dvatai \p jus frodai; Luc. x, 25 ordinario el in vocativo semper consonanticam for-
audaga sind augona; Joan. IX, 59 pai saiwandans mam sumunt.
blindai vairpand; Luc vn, 10 bigetunpana siukan 1) Sine articulo :
tkatk haitana; Mc I, 3 raihtos vaurkeip slaigos a) Deterniinalum , cum in grscco textu sit arlicu-
gu^s unsaris; Skeir. IV, c iohannes tesu /ii mi n a- lus : Mlh. xxvn, C2 iftumin duga gaqemun auhu-
kundana jah iupapro qumana qap; mistans gudjans (ol apytepti;), sed Joan. xvni, 13
b) Semper in vocabulis fullt, halbs , alls , ganohs, annas vas auhumists veiha (upytepev;)pit atapnjis;
midjis, svaleiks, ains , anpar , sums et in possessivis Joan. vu, 37 iinspedistin daga (svzf eaxurn npipu)
pronominibus : Eph. iv, 13 garinnam du vaira ful- dulpais stop^iesus;Mc m, 11 ahmansunhrainjans
lamma; Calendar. goth. batvins bilaifs aikklesjons (TUizvevuururu uxuOapra)drusun du imma; Joan.
fultaizos (catholica ecclesia); Mcvi,25/)isu/'a/t XVIII,10 afmaimail imma auso taihsvo (rb WTIOV TO
jiei bidjais mik, giba J)us und halba piudangardja 8s£to'v,cujus loco in parallelo Mc xiv, 47 auso pata
meina; Neh. vi, 16 hausidedun fiands unsarai allai i taihsvo addito articulo, vid. infra 2) 6); Mth. v, 50
jah ohtedun allos piudos ; Mc. x, 46 usiddja mipi /a6at laihsvo peina handus (n 5s§ta o-ouyjip^ mart-
managein ganohai; Joan. xvn, 5 ei kunneina Jiuk; jai puk; 39 jabai waspuk stautai bi paihsvon peina
ainana (TOV ftovov)sunja gup;, Mc n , 7 was magi fcinnu(T»v 8s?t«v o-ouataybva) vandeiimmajah po
afletan fruvaurhtins niba aint gup (unicus Dcus); anpara; Cor. II, vi, 7 tn mahlai gups pairh vepna
26 hlaibans (aurlageinais ni skuld ist matjan nibai garaihteinslaihsvona jah hleidumona (ro>vbiz\o>v
ainaim gudjam ; Skeir. VII, c ni ana paim hlaibaml — TMV Ss?tuv xai uptarepav); Cor. I, xvi, 19 goleip
jsinaim mahtais filusna ustaiknida; Mc ix, 56 ga- \zvis priska mip ingardjon (zn xaz' olr.ov)seinai
tatidabarn in mtrfjaim tm (intnediis iis);Joan. vn,, aikklesjon; Cor. II, iv , '4 xristus tsl frisahls gups
14 aua midjai dulp usstaig iesus in alh; Mlh. IX, ungasaiwanins (TOU 6SOU TOU aoparou); quapropter
1077 DE NOMINE. 1078
eliam Col. I, fS ungataiwantt loco ungasaiwanisle- Rom. vn, 22; Eph. ni, 16; Mth. vi, 3ni vt(t hlei-
gendum est, coll. tamen annot. 5 c). Skeir. III, b «i dumei peina, wa taujip taihsvopeina; Cor. Il.vi, 7,
panaseips judaiviskom ufarranneineinim(judaicae etc; Mth. xxvn, 62 iifiumindaga, ry eirouptov,se-
purificationes[in lege mosaicainsiitutaej) brukjand; qucnie die, praecedentiopposito; item Mc. xi, 12;
Mc xi, 1 neuia vesunat fairgunja alevjin (rb 6'po? Joan. vi, 22; xn, 12. Hinc consonanticaforma stat
TWV loc T6elatwv,hoc est, mons olivarum prope Je- etiam in formula af vel fram fairnin jtra Cor.
rusalem, diim mons oleis planlatns generaliter dice- II, vin, 10; ix, 2 aTro7rs'puo-«
superiore anno.
relur fairguni alevi); Joan. v, 55 jains vas tukarn c Annotaiio 2. — Ex his formis comparativis
brinnando jah liuhtjando (b xutbpevo;).Quin oriuntur stiperlativaeauhumists, aflumists, frumitts
imo consonantica forma tum etiam usurpatur, et ex hindumistt et spedumisls forniae hinduma
cum in graecolextu deficit articulus , ut in /i'6ains posterior (per oppositionem ad anteriorem) et spe-
aiveino (?wij ai&vtof, vita asterna , per oppositio- duma recenlior (per opposilionem ad maturiorem)
nem ad terreslrem vitam) Mc x , 17, 30; Luc x, cogiiari possunt. >
25; xvni, 18, 30; Joan. vi, 27, 40, 47, 54, 68; x, c) Ordinalesnumeri (exceptisfrumistt et anpar,
28; xn, 25; xvn, 2-Rom. vi, 23; Gal. vi, 8 ; Tim. quae ex cardinalibus non derivantur): Mc ix, 31
I, i, 16; vi, 12; Tit. i, 2 ; Mlh. xxv, 46 ubi eiiam usqistipspridjin(rnrpirn) dagausstandip;Luc IX,
opponitur6a/veins atveino, quemadmodumThess. 22; xviti, 35; Cor. I, xv, 4; Mc. xv, 25 vasuh pan
11,1,9 (ralustsaiveino (aliasautemadhibetur forma weila pridjo (TP«T»);Cor. II, xn, 2 fravulvansund
forlis [vocalica],ex. gr.: vulpus aiveins Cor, II,iv, pridjan (rpirov) himin; Mtb. xxvn, 45 fram taihs-
17; Tim. II, n, 10,11). ton (er.rn;)weilaivarp riqit ufar allai airpai und weita
6) Comparativum:Mth. ix, 16 vairsiza (^efpov) niunrfon(ewaT»f);Mlb.xxvn, 46 6ttvet7aniundon
galaura vairpip; Luc l, 18 qensmeina[ra m aldrozei ufhropidatetus; Mc xv,55 bipe varp weila saihslo,
(npoStSnxviu,scilicet aetate provecla)in dayam sei- riqis varp; Luc i, 26 iinmenop saihstin (T5>exra)
naim; xvi, 8 pai sunjus pis aivisfrodazans sunum tnstndips vasaggilusgabriel;i, 36jah sa(ouTof)menopt
liuhadissind; Cor. I, ix, 19 eimanagizans gngei- saihtla ist izai; i, 59 varp in daga ahtudin (zn
gaidedjau;Cor.II, vin, ilutdaudoza visandsgalaip bySbn)qemun bimaitanpala barn; xvm, 12 afdailja
du izvis; Gal. iv, 1 arbinumjaniuklahsni und vai/i< taihundon dail, pize gattalda; m, 1 tn jera fimta-
\usita isl skalka;Skeir. VI, c hardi%o pi%eunga- taihundin (TrevTexjtiSsxaTt») piudinassausteibairiaut
laubjandanevarp'Jiairto;Luc.v, 39 veinfaimi balizo varp vaurd gups at iohannen.
ist; Luc xvni, 14 aliddja motareisgaraihtoza ga- d) Substantive: blindacsecusMc x, 46 (6 Tuy>6f);
taihans du garda seinammapau jains. vm,22(Tuy>6f),hinc eliam 6/inrfasumsLuc.xviu,45;
Partim ex forma quam induuiii, parlim ex tvai blindans Mth. ix, 27; sed Mth. xi,5 6/tnrfai
ipsorum significationeut comparativa habenda sunt ussaiwand,ubi equidem adjectivumsiibsianliveusur-
auhuma allior, superior, aftuma posterior, fruma patur, non autem de quibusdaracaecis,sed de oranibus
prior, innuma interior, hleidumala;vus per opposi- in genere qui caecisunt; Cor. I, xv, 29 wa vaurkjand
tionemad dextrum,iflumasequens qui praecedentem J)ai daupjandans faur daupans (TWV vsxp5>v),jabai
supponit, et tandem fairna superior, quod propter atlis daupans ni urreisand, mortui scilicet qui sine
significalionemhuc pertinet et consonaiuicetantum baptismo morlni sunt et pro quibus baptixantur,
occurri'..Hic autem Gothusgeneraliier exactior fere coll. contra Mth. vm, 22,in formulaus daupaim urrei-
est quam Graecus: Phil. m, 3 anpar anparana mu- san Mtli. xi, 5; xxvn, 64; Mc.vi, 14,16, etc. dere-
nands sis auhuman (vrzepixavru, altiorem, prae- surrectione mortuorum: hinc parbans Joan. xn, 5
stanliorem); Mc x, 31 manageivairpand frumant (izruxai) mendici, sed unleds eamderohabens signi-
aftumans jah aftumans frumans, in graeco licalionem(jtT«ox6f, o7rsv»f),invocalicatanlumforma
lextu est 7rpwTot el eVxaTot,cUmsignificatio compa- occurrit: Mlh. xi, 5; Luc. xvi, 20; xvm, 22; Cor. II,
rativa ex allegatis duobus extremis paleat; binc po- ix, 9. Item in neutro nift andvairpo nihana-
nuntur (ruma et frumei in inscriplione prioris epi- vairpo Roro. vui, 58 nequepraesensneque fututum
slolaead Timotheumet in subscriptionibusprioris ad (OUT< evso-TUTa OUTEuiWovzu);et ubi neulra substan-
Corinthioset allerius ad Thessalouicenses epislolae, livis gracis respondent: Luc iv, 29 brahtedun ina
quia duaesunt; liincetiam in Calendario goth. no- und auhmisto (eo>;[rn;]bfpiio;)pis fairgunjis; Rom.
vemberfruma iuleis dicitur, altero Julii meiiseexi- xiu, 7 usgibip nu altaimskuldo (T«f bftikus); coll.
stente; quapropler Gothus non soluin comparativum Eph. iv, 9 undaraisto airpot (ru xuri>rep«pjpv
irpovepofGal. iv, 15; Epli. iv, 22 per fruma conver- T»f y»f).
til, sed etiam, et equidem corrccte, supciiativum Hinc plurima adjectivaeliam consonantice ponun-
izpwro;Mth. xxvn, 64 (ubi prior errori alteri re- tur, ubi praedicati vicem gerunt, nec non absolute
spondet);Joan.xv, 18(priusquamvos); Cor.l,xv,47 usurpanlur :Mc. vn, 18 jahjus unvitantitavvezot,
(ubi rufruma manna—anpar respondet); Tim. I, n, non inscius, sed inscientia)tijup; Cor. II, xn, 6, 11;
13 (ubi Eva ad Adam prius creatum . objicilur); Phil. m, 15 tijum fullavitans; Col. i, 28; iv, 12;
Cor.ll,iv, 16 sa innuma mannab iau>0evuvOpuizo;, Gal. ni, 3 sva unfropant (OV6»TOI) tijup (t contra Cor.
ut qui ad sa[utana manna supplendumopponitur; II, xi, ibqipa ibai wat mikmuni un(roduna;Eph.
 1079 GRAMMATICA GOTHICJELINGUJE. 1080
T, 17 nt vairpaip unfrodai, ak frapjandans); Mc I, 70 rodida pairh munp teihaize (T5VStytiav)pizt
xn, Zinsandidedunina laushandj an;T\m. I, m, 6 fram anastodeinai aive praufete teinaize ubi veihaize
niuja satips (vebfvzo;); Luc. vn, 2 tkaiks siukands animadversu dignum est, si.ut probabile est, sub-
tvultavairpja Mc.iv, stantive ponitur; — e) ut etiam cum substantivo
scilicet vas (s(ts>,>eTe>.suTav);
K gahausjand unkarjans (afts>ouvTef); Luc vi, 35 sensu adjectiva vocalicamformam recipiunt et nsur-
leiwaid ni vaihtais usvenans ( uizthziXfivze;); Cor. pantur:iMcvii,32 berundu \mmabaudana (surdus);
II, xi, 8 ushaisla (varepnOei;)ni ainnohun kanrida; xvi, 5 gasewunjuggalaup sitandan\in taihsvai (iv
23svasveunvita (izap«fpov5>v)qipa.Hmccumvairpan rai; Segtotf, in dextris); m, 27 ni manna mag kata
et visan pro circumscribendis verbis graecis: us- tvinpit (TOUtV^upou, forlis) vilvan; Luc xv, 7
filma vairpan (ex7rX»TTeo-8«t) Mc i, 22; Luc IX,43; faheds vairpip in himinain ainis fravaurhtisidreigon-
alaparba vairpan (bazepeiaOat)Luc iv, 14; vairpan dinspau in niunlehundis jah niune garaihtaize;
usgrudja Luc. xvm, 1, etc.; visan unkarja («pAsiv) Rom. xiv, 1 unmahteigana (rav uoOevowru,de-
Tim. I, iv, 14; gamainja visan(xotvuvstv)v,22; unvita bilem)galaubeinaiandnimaip; Luc v, 51 ni paurbun
visan («yvoeiv)Cor. I, x, 1, gavilja visan (awevSaxeiv) hailai(oi u7t«ivovTeff, sanati) /eifceisakpai unhailans;
vn, 13 (ubi vs. 12 loco gavilja Iegendum est gaviljo). Mc iv, 5 anpar gadraus ana stainahamma (zb
t Annolatio 3.— Plurima vocabula diversam for- irsTpwSsff, lapidosum). *
mam pro diversa significalionehabent, ex. gr.: tbnt 2) Cum articulo, qui adjectivo naturaliter conjun-
planus: Luc vi, 17 gastop anaslada ibnamma; gendus est, ubique sa pro ourof usurpatur.
ibna autem idem: Lue. xx, 56 t6nans aggilumsind; a) Hic porro articulus proxime quidem ponilur,
Skeir. I, a qam nasjands niibnanih galeiksunsarai non autem in gratiam adjectivi, sed juxta regulam,
garaihtein ak silba garaihteivisands;y, d nitbnonak ubi ad substantivum referlur (vid. § 195, 1);
galeikatveripa utgiban sunau uns laiseip. t cum scilicet hoc substantivum repetitur, vel quodam
e) In vocativo: Luc.xix, 17 vailagoda sfca/fc/Joan. modo determinatur, ex, gr. genitivo, pronomine
xvii, 25 atta garaih ta! 11 attaveiha! Mc x, 17 possessivo, etc, cum insuper pragnantem vel
laisari piupeiga! Luc xvni, 18; Luc. xix, 22 un- peculiarem significalionem habet et in quibusdam
tetja sfca/fcjah lata! Mc. i, 25 ahma unhrainja! formulis : Mc xiv, 54, boqamin garda pis auhu-
v, 8; Cor. I, xv, 58broprjusmeinailiubans! Gal. m, mislins gudjins(rovapxttpeo>;)—ippaiauhumit-
1 o unfrodans galateis! Luc ix, 41 o kuniun* tant gudjant (oi itpxtepei;)sokidedunanaiesu veitvo-
galaubjando! Cor. II, vn, 1 liubans, hrainjam dipa; vs. 55 prima vicevocatur tantura du auhumistin
unsis! Mth. v, 22 saei qipip dvala! sktila vairpip gudjin—auhumistansgudjant (rbvupx'-epeu—o/ «pxit-
in gaiainnan. pe«f),quo in casu semper cum articulo ponitur 60,
i Annotatio4. —Non ut excepliones habendi sunt 61, 65; xv, 1; item Joan. xvm, 19 proptervs.!4sqq.,
casus:Mc ix,25 pu ahma pu unrodjands jah quandoque etiam occurrit pai auhumistans gudjans
baupt, ifcpus ana6t'uda/xv,29osa gatairands po pariter cum articulo (Joan. xi, 47), quia Judacorum
alh jah 6i prins dagans gatimrjands po, naseipuk summos sacerdotes designat; Luc v, 37 dislairid
tilban, cum hic non equidem vocativus, sed nomi- pata niujo vein pant balgins,praecedenteveinniu-
nativus more graecostet; conspicuumest autem Luc jata; 59 pata fairhjo (vein) batizotst, praeeunte
I, 28 fagino antlai audahafta, frauja mip pus, ainshun drigkandane fuirm (vein) ni suns vili jugg;
piupido pu in qinom, ubi audahaflo spectares. vs. 56; vn, 10 bigetunpana siukan skalk hailana
Eodem modo ponilur participium piupida (masc) ct (vid. vs. 2); vm, 15 pala ana pizai godon airpai
piupido benedicta! Item Mc xi, 9, 10; Luc xix, 58; (vid. vs. 8); Mc iv, 20 ejus loco adest anaair-pai
Joan.xii,15;se.dMcxv,18Iegitur/iat7s^iudantudat'e. pizat godon, vid. infra 6j;Joan. x.Htfctm/iatrrfeis
« Annoiatio5. — Aregulis a)et 6) raro deflectilur; gods, hairdeis sa goda saivata seina lagjip faur
scilicel quandoque fit a) ut adjectivumarticuli expers lamba; xvn, 2, 3, yibai tm libain aiveinon. soh pan
etiam debilem formam induat: Col. i, 7 aipafras \st ist so aiveino libains; xix, 5 usiddja iesus bairunds
triyyva (iztara;) faur izvis andbahts iesuis, hac for- pana paurneinan vaip jah po paurpurodon
mtila alibi semper cum articulo occurrente (sa trig- vastja (vid. vs. 2); Mc XII,20, 21 st"6unbroprahant
gva andbahts, vid. infra 2) a): permutala cst autem vesumja sa fruma (scilicet bropar ex broprahans)
utraque forma Rom. ix, 2, saurya mis istmikila nam qen—jah anpar—jah sapridja (scilicet 6ro-
(vocal.) jah unweito (conson. aStaketizro;)aglo; par); Luc xx, 29—31; Mth. xxvu, 64 hait nuvilan
Mlh. v, 19 saet taisjai sva mans sahminnista (con- hlaiva und pana pridjan dag (vs. 63 ^rtns dagans);
son. ekuxtaro;) hailada. ipsaei laujip jah laisjaisva Cor. I, xv, A&vileikssa muldeina (scilicetmanna)
sah mtfct/s (vocal. fteyaf)haitada; —6) ul adjectivo svaleikai jah pai muldeinans (scilicet mans,
gracco arliculum habente forma fortis gothice adhi- praecedentevs. 47 muldeins);ilem pariter sa ufarhi-
beatur : Joan. x, 11 tfc im hairdja g od s (b xakb;); minakunda et vs. 49 pis airpeinins; Mtb. vn, 17 sa
Thess. II, l, 5 laikn garaihtaizos (T»JStxaiaf) ubila bagms akrana ubila taujip (propier praecc-
ttauos gups (sed Joan. vn, 2i T»VStxaiavxpio-tvrc- dcns alt bagme); Cor. I, v, 7 ushraineip pata
gulariter vertitur po yaraihton siaua); Col. m, 10. fairnjo beist (vid. vs. 6), Joan. vn, 24 po ga-
gahamop niujdmma (rbv vioy)sciliccl tnann; Luc raihlon ttaua iiojaip (praeeunte ni ttojaip); Tim.
1081 DE NOMINE. 1082
l,i, iO pizai hailon taiseinai andstandon (prop- cum scilicet substantivo ipsum postponitur, vel ut
ler vitoaalaisarjos vs. 7 vel god tst vitop vs. 8); appositio slat: Mtb. v, 29 augo pata taihsvo;
Skeir. II, btupapro qap po veihon jah himi- vi, 11 hlaif pana sinteinan; vm, 12 riqis pata
nakundon gabaurp anpara pairh praht uspulan hindumislo; Mc i, 26 ahma sa unhrainja;
( propler praecedens iupapro gabairada ); ibid. i, 27; v, 13; ix, 25; Luc. vm, 29; Mc i, 2. so
poleikeinon us vambaimunands gabaurp (prop- laiseino so niujo; IV, 20 airpai pizai godon;\,
ter tn vamba aipeins aftra galcipan jag-gabairai- 7 gups pis hauhislins; vni, 58 aggilum paim
dau); Mlh. xi, 20 tn baurgim vaurpun pos mana- veiham; ix, 7 tunusmeint sa liuba; Luc. m, 22;
gislons mahteit %s(propter ts vid. § 195, II, c); ix, 35; xx. 13; x, 50inaivapamma anavairpin;
Skeir. II, d nasjands pand anavairpan domis xi, 2 tn natm po vipravairpon; xiv, 58 alh po
gasaw; III, 6 frauja po ahmeinon anafaih daupein; handuvaurhlon; Luc m, 22 ahma sa veiha;
Eph. i, 6 ansteigs vas unsin pamma liubin sunau ni, 26; Joan. vn, 59; xiv, 26; Eph. l, 13; Luc. vi, 6
ttinamma (propler pronoraen possess.); Mth. v, 55 handus ts so laihsvo; vn, 47 fravaurhteis pot
tairusaulyma baurys %slpis mikilins piudanit (re- managons; Joan. vi, 13 hlaibam paim barixei-
gisJudaeorum);xxvn, 53 innaliddjeduninpoveihon nam; 32 hlaif pana tunjeinan; vir, 37 tn
baurg (to baurgs est urbs princeps); Mlh. v, 26 ni spedistin daga pamma mikilin dulpais; xv, 1
usyaggisjainpro,unteusyibispan\aminnistan kinlu veinatriu pata sunjeino ;Cor. II, i, 6 preihanda
et Joan. vi, 44 urraitja ina in pamma tpedistin in naseinais pizot vaurs tveigons; xi, 32 atta
daya formulae sunt (alias occurril iin spedistindaga sa piupeiga; Epb. ui, 9 fauragaggi runot pizos
vn, 57); Luc xix, 50 gaygalsin po vi[pravairpon gafulginons; Col. iv, 14 leikeissa liuba.—Mth.
haim Set7.rix5>;dictum est, alibi autem adest haim po vn, 13 vigs sa brigganda; Joan. vi, 14 prau-
vipravairpon vid. 6). Uem etiam sa haitana... IIICvo- felus sa qimanda; 51 hlaifs sa libanda; xv, 25
catus Mc xv, 7, quod personam cognitam exhibel. vaurd pata gamelido; Mc. IV, 15 vaurd pata
Nec non et participio pass. consociatur articulus, ut insaiano; Luc n, 15 vaurd pata vaurpano;
Luc I, 1 \nsaht b%pos gafullaveisidons \n unt Mth. xi, 21 mahteis pos vaurpanons; xi, 23;
vaihtins. Congruenter Luc xv, 4 fert gaggip afar xxvn, 44 ^ai vaidedjans pai mipushramidans ;
pamma fra/usanin scilicet /am6a, quia supra fra- Mc. vi, 2 so handugeino to gibano; Luc. vi, 15
liusandsaiiamma lamba legitur. teimon pana haitunan zelolen; xv, 6 lamb pala
In posieriori tempore, quo sa articulus evasit, fralusano; Joan. vi, 27 pana mat pana fra-
lusanan; Cor. II, i, 8 aglon po vaurpanon;
epistolarum interpretcs primuin eo ita usurpa- 1 ansl po gibanon; Gal. n, 9; Eph. m,
verunt, ut, praeeunte Graeco,ad substantivum antea vm,
7 6t gibai anstais gups pizai gibanon mis; Mth.
expressum non relatus fuerit: Cor. I, vn, 26 man
nu pata gop visin in pizos xxv, 41 m fonpala aiveino pata manvido;
andvairpons 22 pamma niujin mann pamma gas-
paurftais (Stu rnv ivsar5>ru ocvuyxnv);vm, 11 sa Eph. iv, Col. in , 10. Sed ante adjectivum etiam
unmahteiga ana peinammavitubnja bropar; xi, 25 kapanin;
sa stikls so niujo triggva (» x«tv» Sta6»x») ts(; praetermittipotest articulus.ubi jam substantivoprae-
Cor. II, III, 14 anakunnains pizos fairnjons ponitur: Eph. vi, 13 in pamma daga ubilin (et T»5
triggvos; vin, 2 pata diupo unledi (nxura fiuOov; np.epurii izovnpu).
izro>xtiu)ize usmanagnodadu gabein ainfalpeins ize ; c) Necnon et articulus ordinario ponitur, ubi
Epli. ii, 4 gup gabeigs visands \K armahairtein \n adjectiva et participia substantive usurpantur.
pizosmanagons frijapvos (Stu rnv izoWnv uyniznv), «a) Proxime quidem modi de quo 2) a) quaestio
tnpizaieifrijoda uns (hicveroarticulusspectaripotest fuit : Kih. IX, 27, 28 laislidedun afar imma tvai
utsequenti relativo requisitus, vid. § 195 II, 5); m, blindans (duocaeci) — qimandin pan tn garda
10 so managfalpo handugei gups; iil, 19 po duaiiddjedun imma pai blindant (hi caeci); Mth.
ufarassau mikilon pis kunpjis friapva; iv, 24 gaha- VKI,22,!25berunduimma 6/indan(caecumquemdam)
mop pamma niujin mann; 50 pana veihan — fairgreipands handu pis 6lindins (hujus caeci)
ahman gups; vi, 21 tukeikus sa liuba bropar jah ustauh ina; Mc ni, 27 kasa svinpis vilvan, niba
triggva andbahls; item Col. iv, 7, 9 et Col. 1, 7 faurpis pana svinpan bindip; Joan. x, 5 fra-
aipafrin pamma liubin gaskatkja; Eph. iv, 22 mapjana ni laistjand, unle ni fcunnuu pize fra-
aflagjaip bi frumin usmeta pana fairnjan mapjane ttibna; Luc xvi, 10 ta tn leililamma
mannan, pana riurjan bi lustum; Col. m, 9; untriggva, quia praeceditsaei triggvsisl; 22 varp
Col. iv, 15 goleip nymfan jah po ingardjon ti pan gatvitlan pamma untedin — gatvalt jah ta
aikkletjon(Cor. I, xvi, 19 autem abest aniculus ); gabeiga (vid. vs. 19 et 20); Mth. ix, 55 rodidata
Tim. I, i, 11 vutput pit audagins gups; 18 dumba (vs. 52 synonymusest mannabaudt); Mc v, 15
driugais in paimpata godo drauhtivitop; Skeir. II, gasaiwand panavodan sitandan (daemoniacumde
d tvosganamnidavaihls,juh palaraihtisanasiunjo quo supra fuit menlio); xv, 32 pai miputhrami-
valo jah pana andapahtan alunan; Eph. m, 8 dans imma (vs. 27 jah mip immaushramideduntvant
Vailamerjanpo unfairlaistidotigabein. vaidedjans); Joan. xn, 5, 6 duweni fradailip ist
b) Adjectivum conlra arliculum proxime advocat, parbqtn (egenis). pala qap ni peei ina pite
<682 GRAMMATICAG0THICE LINGUiE. 1084
parbane (egenorum) kara vesi;Cor. 1.1,19 fraqislja cc) Parlicipium aciivi: Rom. vin, 37 /tufcampairh
snutrein pize tnutrane jah frodein pizefre- pana frijondan (eum, qui amat, amans)uns;
dane usktuta ; et etiam IX, 20 t6at qipip gadikis du pamma digandin (ad
66) Quamvis vocabultim non antea nominetur, ad hunc fingentem) wa mik yalavides tva? Eph. i, 23
morem graecum et instar : Mth. v, 8 audagai pai futio pis allain ailaim usfulljandins; Mtli. vn,
hrainjahairlant (ol xaOapoi T» xapSia); 21 14 favai sind pai bigitandans vig; xxvn, 54
hautidedup patei qipan "%slpai mairizam (roi; hundafaps jah pai mip imma vitandans iesua
apxaiot;)' ni maurprjais; 59 tfcqipa izvis ni anslandan ohtedun; Mc x, 25 agluba pai faihu yahaban-
allit pamma unseljin (z5>izovnp5>);Joan. xvn, dans in piudanyardja yups yaleipand; Rom. vm, 4
15; Mth. xxv, 46 pai garaihtans (ci Sixutat) in garaihlei vilodis usfttlljada in uns paim ni bi
libainaiveinoii;Mc.x, 42 pai mikilans (ol puyukoi) leika gaggandam; x, 15 skauniai fotjus pize
ize gavaldandim; xm, 17 vat paim qi puhaftom; spillondane yavairpi, pize spillondane piup;
xiv, 61 pu is xristus, sa sunus pis piupeigins xn, 14 piupjaip pans vrikandans izvis. Sic parti-
( TOVeu>oy»ToO); Ltic i, 24 kann puk, was puis sa •ipium prrrsens consonanticam formam in omnibus
veiha (6 uyto;) gups; IV,54; vi, 24 vai izvis baim casibus induit, excepto lantum nominativo sing., qui
gabeigam; Cor. II, xm, 12 gotjand izvis pai vocalicam assumit : Mlh. vn, 21 inngateipip tn
veihans (ot aytot) allai; Eph. l, 1; ni, 18, etc; piudanyardja himinesa taujandt viljan gupt; x,40
Joan. xi, 59 svistar pis daupint ( TOUTS8V»- ta andnimands izvis andnimip mik; Mc. iv, 3
X6TO{ ); 44; xn, 1; Luc l, 49 gatavida mit urrannsa taiandt saian fraiva; xiv,42 sa tevjandt
mikilein ta mahteiya (6 SuvaTOf);Epli. m, 20; tnik atnewida; Lnc m, H; vi, 49; Joan. vm, 47;
Cor. I, v, lOni btandaip izvit paim faihufriltam Rom. ix, 55; xi, 26; xn, 8; xm, 2; xiv, 5; xv, 12 ;
jahvilvam; Luc vi, 55 godt ist paim u nfagram Cor. I, vn, 15;Cor. II, iv, 14; IX, 10; x, 17; Gal. v,
jah unseljam; Cor. I, vm, 9 [valdufni izvar bislugq] 10; Tbess. I, m, 5. Consonantice ponilur tantum
vairpai paim unmahteigam (roi; «o-8evso-i);11; ta qimanda Mc xi, 9; Luc. vn, 19, 20; xix, 58;
ix, 22; ix, 21 varp paim vilodalausam (roi; Joan. xn, 15; Cor. II, xi, 4, consequenter etiam
«viftotf) sve vitodalaus; item x, 55 ni sokja .patei Joan. m, 31 (Skeir. IV, b) pro ta iupajno qimandt
mis bruk'sijai afc patei paim managam (roi; . legi poiuit qimanda, quod sine dubin cum ta
iro»*tf) ; 17; v, 15 usnimip pana ubilan; gagganda Mlh. iu, 11 (Skeir. III, d) el eiiam ta
Gal. n, 10 pize unledane yamunan; Joan. 'inngaggandsJoan. x, 2 occurrit. Femininum econlra
XIII, 29; Gal. iv, 27 managa barna pizos aup- semper habet consonanticam formam, quae hic in ei
jont ( T»f epriftou); VI, 1 jus pai ahmeinant desinit : Luc. i, 45 so galaubjandei; Gal. iv, 27 so
gapvastjaip pana svaleihana; Ne!i. vi, 17 managai iit [itandei.
vetun pize reikjane (svTiftwv)tudaie, paiei sandi- rfd) Parlicipium passivi : Joan. vi, 51 so qumana;
dediinaipislulans; Skeir. V, a pize anavair pane Cor. II, vn, 12 tnelidani in pis anamahtjandins, ni in
airzein; Mth. xi, 11 sa minniza in piudangardjai pis anamahtidins ; Mc IV, 16, 18 pai saianons ;
liimine maiza imma tst. Pariier iu neulro : Mth. v, xin, 27 pans gavalidans; Luc vi, 18 pai anahabai-
57 pata managizo (rbiztptaabv) paim ut pamma dans; vn, 10 pai tnsandidans; Cor. 1, vu, 8 paim
ubilin (TOO7rov»pou ) ts(; Luc m, 5 vairpip pata unqenidam;Col.iv, 10 sa mij)frahunpana; Philem.23.
vraiqo (ru axohu) du raihtamma; xvi, 11 pata In neutro : Mc. vn, 18 pata utapro inngaggando
tunjeino was uvit galaubeip; 12 in pamma iin mannan ni mag ina gamainjan; vn, 20 pata us
framapjin triggvai; 15 pata hauho in mannam; mann usgaggando gamaineip mannan; Luc vin,
xvm, 27 pata unmahteigo (r« «WV«T«); Rom. 14 pala in paurnuns gadriusando ; Tim. I, v,
viu, 5; ix, 22 pata mahteigo (T68UV«TOV); Joau. 15 svikunpa sinrf po aljateikos sifc habandona;
xvi, 13/>a(a anavair po (r« epxou-eva) gateihip Mlh. vin, 17 ei usfullnodedi pata gamelido pairh
uvis; Col. n, 17; Itom. vn, 13 pata piupeigo esaian; xxvn, 9 usfullnoda pata qipano pairhiai-
varp mis dauput? ix, 25 haila, po unliubona raimian ; Luc i, 45 uslauhts pize rodidane; Mc.
liubona '; Cor. I, xiv, 25 po analaugnjona v, 14 pata vaurpano; Mth. xxvn, 54 po vaurpanona;
hairtint is svikunpa vairpand; xv, 53 skuld (ita Luc xvn, 10 po anabudanona; Joan. xn, 6 pata
enim loco skula legendum est) isi pata riurjo innvaurpano; Cor. II, IV, 18 po gasaiwanona. Alia
Gloss. v. pata 3) 6).
gahamon unriurein jah pala divano gahamon participiorum exempla vid.
undivanein; Cor. II, m, 10 pata vulJ>ago; v, 17 t Annotatio 6. — Quod hic etiam vocaliea forma
credide-
po alpjona; xm, 7 pata godo; Gal. vi, O^Gal. n, 7 quandoque adhibeatur, ex falsis leclionibus
meinana pana liuba-
patavipravairpo; v, 21 pata galeiko; Eph. vi, 12 po runi, nempe Luc xx, 15sunu
ahmeirona. v na;Cor. I, xv, 47 sa frums manna; Mc v, 15
• ' Juxta graecum textum adesse deberet po unmahleigs; xiv, 25. Caelerum iiuic feminino
liubon rnv nyuiznpitnv, quippe cum valde obscurum conferri potest Phil. m, 2 ubi Gotlius fikiizezeT»V
videatur, ad quoduam nonien hoc neutruin plur. x«T«T0ft»vper saiwip po gamailanon (videte
referendum sit; insolens cst baecforma consonautica banc concisam) converlit. Nonne bic femininum, tit
?
prjedicato, quae vocalice esse deberet liuba, quem- manayeinvel simile aliquid, supplendum esset
adxnodumCor. I, ix, 22 vas paim unmahteigamsvt
1085 DE N0M1NE. 1086
ahmant pai unhrainjai. Haeautera formaeemen- 3) Determinationes comparativaesunl filu, filaut,
datsein liuban (juxtarectiorem vocabuli partitionem), und filu multum, wan, wan filu, und wan filu quan-
fruma (juxta codicis Iectionem)ct utihratnjans (etiam lum, pamma tantum, pe adeo : Mc. x, 49 is filu
juxta codicem)nunc ab omnibusreceptaesunt, excepto (tzoW5>)mait hrovida; Cor. I, XII, 22 iggqara ni
solo Graff,qui de ultima emendatinne se persuasum parf ak mais filu poei pugkjand lipive leikit lati-
csse non voluit, alium corrigendi modum coujiciens vostatvisan ; Skeir. VII, d ; Luc xvni. 39 is und
Sprachsch. V, 36. Legilur insuper Rom. xi, 24 p\s filu mai s hropida; Cor. II, m, 9; Phil. i, 23; Cor.
muis
vil'peis alevabagmis, quod non equidem emenda- II, vn, 13 ana gaprafsteinai untarai filaus
retur, forte mutalum in vilpeins, cum vera forma faginodedum; vm, 22; Skeir. III, d tsl dauveint
esset vilpjins; insuper Skeir. I, c pata gadob(cujus whannes ana midumai tvaddjeligandei,ufarpeihandei
ftrma consouanticaexstitisse non videtur)el Rom. x, raihtis vitodishrainein ip mtnnizei filaus aivag-
fl qipip auk pata gamelip (cujus loco pata game- geijons daupeinai; V, c; VII, c; Rom. xi, 12 wan
lido difficile scriberelur). mais futloize? Tim. 11, i, 18 wan filu mais tn
«Annotalio 7. — Quamvis Gotliusneutro plur. ad- aifaison andbahlida mis, vaila pu kant; Rom. XI,24;
jcclivorum et participiorum ad designanda abstracta Mlh. x,"2,5jabai garda valdand baiailzaibuihaihaitun,
adhibito morem graecum imitari videatur : Cor. II, und wan filu mais pans innakundant is? Mc.
vw, 21 garedandansgoda (xu\u); v, 17 po alpjo- vn, 36 wan filu \s\m anabaup, mait pamma eis
na (zu apxuiu, haec veiusta) uslipun, sai taurpun meridedun; Skeir. IV, d pauhjabai us himina ana
niuja alla (za. 7ravTa, omnia); ilem alla et po alta airpai in manne garehsnais qam, akei ni p e haldit
vid. § 205 V, 1; Cor. II, iv, 18 ni fairveiljandspisei airfieins vas nih us airpai rodjandt.
gasaiwanane ak pizei ungasaiwanane, unlepo 4) Quampost comparativum dicilur pau vel dativo
gasaiwanonariurjasind ip po ungasaiwanona comparati nominis exprimitur,vid. infra § 250. Plus
aiveina(ru $\eizbiieva—ru ft» (3>s7r6ftsva, visibilia— quam (vrzep, izapa) praeposilioneufar cum accusa-
invisibilia); singularem tamen casum etiam usurpat, tivo vertilur : Mth. x, 37 «aet frijop attan aippau
more germauico : Gal. v, 21 vaurstva leikissind ho- aipein ujar mik (stiper me, id est,plus quam me)
rinassus, kalkiaassus jah pata galeiko paim nist meina vairps; alia Cxempla vid. Gloss. h. v.
(germ. das Gleichegr. Ta oftota, similia); Luc xvu, Hanc tamen exprimendi rationem exemplari pro-
25 skal manag (germ. Viel, gr. TTO»«,multa) gapu- priam Gothus quandoque praelermittit, dativum sibi
lan; Mc iv, 54 sundro siponjam seinaimandband al- consuetum usurpans : Luc. xvi, 8 pai tunjot pit
lata (germ. Altes gr. 7ravT«,omnia); xm, 25; Luc aivit frodozant tunum liuhadis sind prudenlk)-
n, 39 ; Cor. II, vn, 14 ; Mc vn, 8 daupeinins aurkje res filiis ( fpovip.brepoivizipToufutouf).
jah stiklejah anpar galeik svaleikata manag c Annotatio 2. — Comparativo aulem absolute po-
(gr. u\\u izapop.oturotuvru izoWu)taujip; Luc vi, sito, vel sententia altera cum quam ex contextu sup-
30 af pamma nimandin pein (T<io-«)ni lausei; Mc plenda est, vel adhibitis quibusdam determioativis
VII, 15 ptita utgaggando us mnnti vucabulis, ut solito, xquo, forsan et similibus, con-
(ixrzopevop.tva)
pataist pata gamainjando (rur.otvovvza) mannan.t vcrlendum : Pbil. n, 28 tniumundot (oizovS«to-
§ 197. 1. COMPARATIVUS. 1) Comparativus formam ripoi;, festinantius solito, aequo)\nsandida aipafrau-
consonanticamsemper induit, vid. § 196 II, 1) 6). deilu ei gasaiwandans ina aftra faginop jah %khla-
2) Loco comparativimais,magis,eum posiiivohaud toza (ukvizbrepo;, hilarior forsan) tijau. Sed saepe
infrequenter usurpalur : Mc IX, 42 gop ist imma Golhus in eo casu posilivum pro graeco comparativo
mais (xukbv—ftaMov);Skeir. I, c gadob vas mais adhibet: Tim. II, i, 18 vaila pu kant, bene tuscis,
pans ufhausjandans diabulau yaqusans vairpan nas- tjr.fSe),Ttov magis(quam ut tibi dfcere opus habeam);
jandis laiseinai; coll. Gal. iv, 12 tnanaya barna T«XIOV cifius Joan. xm, 27 ; Tim.I.ni, 14per sprauto
pizos aupjons mais pau pizos aiyandeinsaban. subito, cito. Graecumautem imitatur, cumscilicet post
« Annotatio 1. — Imo eliam tnais corroborativum positivum praegnante significationegaudentem n po-
comparaiivo ipso conjungiiur : Mth. vi, 26 m'ujus nitur : Mc IX, 43 g o p (xxkbvloco f3e>.T«o») pu» ist
mais vulprizans ' sijup (uuWovStafipen) paim? haufamma in libain galeipan pau tvot handuns ha-
Cor. II, vm, 22 bropar gakausidedumfilausmais us- bandin galeipan in gaiainnan. >
daudozan (simpliciter 7ro>uo-TrouSatoTspov); Phil. II. SUPERLVTIVUS. 1) Superlativus vocalicam simul
i, 23 luslu haba mip xristau visan, und filu mais ba- et consonanticam formam induit, quae eodem modo
ttzo (ftaMovxpsio-o-ov)ts(. E contrario dicitur Mc v, liic inter se discrepant alque in posilivo, qua dere
26 ni vaihtaibolidamais vairs habaida non quoquam vid. §196.
sanata, sed potius pejus habens. CaeterumUlfilas 2) Jam vero Gothus comparativum et superlati-
pleonasmo paululum abhorret, quippe qui Mlh. v, vum accuratius slricliusque Graeco distinguit, hinc
20 7repto-o-eue«» Stxatoo-uv» r5>vypup.uu- saepecomparativum pro graeco superlativo et vice
Oftuv7r>.efov
veiuvper managizovairpip garaihleins izvaraizospau versa usurpat; huc ergo veniunt praeter compara-
pize bokarje convertat.» tlva frun^ ct aftuma %196, II, 1) 6) laudaU, et se-
1 Quod baecprrefercnda sit lectio
pro ea consueta, et llalbersma conjecta, ad Mth. vi, 26; Gal. n, 6
a Scbmellerio (67oss. 7/e//. v. uhta), licet posterius, diximus.
 GRAMMATICA GOTHICiE LINGUiE. 1088
1087
: Mlh. xxvii, 64 t»t to tpeidizei (poste- II, 12 pusundi 'w w q-; 37 pusundi •tr 6-; 59 pu-
quentia 15 li>alutundja -y q-; Mc. v, 15 tvot
rior, gr. » eo-x«T»)airzipa vairsizei pizai frumein; tundi -g-;
Mc ix, 34 rfu sis mtssoandrunnun, warjit maittt pusundjos *; Esdr, n, 35 -g-pusundjoi -fc- /•;Joan.
(maximus, gr. ftsi£<uv)vesi; Luc. ix, 46; Mc. iv, 31, vi, 10 fimfpusundjos ; Cor. II, xi, 24 fram iudaittm
32kaurno tinaoitminnitt allaize fraive(minimum fidvortiguns ainamma vanans (idest40 —
inter temiiia, gr\ p.txpbrspov,minus quani omnia se- 1 = 39) nam.
« Annotatio 1. — Insolens est Golhishic locus re>
mina) itt,jah pan taiada,urrinnipjah vairpip allaize
maisl Luc IX, 48 sa minnista centem germanicam linguam sapiens Neh. vi, 15 -e-
grate (ftst£wv);
-k' et Gal. n, 1 cod. B (qualuordecitn), cujus
(pixporepo;) visands \n allaim sa vairpip mikils; jah
Mth. vm, 12 usvairpanda\n riqis pata hindumisto loco cod. A Cor. II, xn, 2 rectius habet. i
Cor. I, xv, 19 libainai ainai 4) Cacterumnumeralia vocabulasubstantivo sive
(i%i>repov); jabaiinpizai
sive postmittuntur : Mth. vi, 24 ni
tt «rislait venjandans sijum, armostai (miserrimi, praeponuntur
sium allaize Luc. 32 manna mag tvaimfraujam skatkinon; Luc ix,
gr. ekeetvbrspot) manne; xx,
31 vair es tvai miprodidedun imma.
iperfista (ultima, gr. uorepov) allaize gadaup- Cardinalia autem vel usurpantur a) Adjectivc,
nodajah 10qent; Tim. I, iv, 1 ahma tvikunpabaqipip ut 5) Mth. viii, 19 ains bokareis; Mc. vi, 9 ni vasjuip
patei intpedittaim (varipot;) dagamafstandand
tumai. In his omnibus locis usque ad Mc. iv, 52, tvaimpaidom; xxvn, 63 afar prins dagans
etiam Luthcrus superlativo usus est. urreisa; Joan. xi, 17 jupan fidvor dagans ha-
«Annotatio1. — Superlativus adbibito filu circum- baidain hlaiva; Luc. vm, 2 usiddjedununhulpons
•cribitur : Cor. 11,xu, 9 fitu gabaurjaba ( nStara ) sibun; xvn, 12 taihun prulsfitlai mans; Mc. VIH,
nu mait wopa tn tiukeimmeinaim. 9 vesunsve fidvor pusundjos, etc; vel habent
« Annotatio2. — Non semel in locum superlativi 6 ) Genilivumpartitivum post se : Luc v, 17 varp
in ainamma dage; Mtb. v, 19;Mc. vm, 28 etc;
positivus inducilur : Luc. xvi, 10 saei triggvs ist in
leililamma (ekaxi-ara), jah tn managamma triggvt Mc xi, 1 insandida tvans siponje; Joan. vi, 19
sve tpaurde -k' jah 'em;Mth. xxvn,3 prinsti-
itt, probabililer ut sermo concisior evadat, item farjan
etiam xix, 17. > guns silubrinaize; sfceir.VII, d in aupidai •m*
/ere allans fodida; Joan. vm, 57 fimfliguns jere
3. NUMERALE.
nauh ni habais ; Luc xv, 4 taihuntehund lambe;
§ 198. I. Vocabula quantitatem numericam in ge- Joan. vi, 7 tvaimhundam skattehlaibos ni gano-
nere designantia, ut: managt multum, leitils, favs hai sind; Luc. vn, 41 ains skulda skatte fimf-
parum, halbt dimidium, allt tolum, adjecliva sunt et hunda; IX, 14 vesttnsvefimf pusundjot vaire;
ut ailjectiva tractanda, vid. § 196.Subsiantiva autem, xiv, 31 mip laihun pusundjom—mip
tvaimtigum
quae certutn objectorum numeruin significant, ut:
pus undj o.
duodecim ( gall. une douzaine, germ. dutzend), III OHDI.NALIA. 1) Consonanticesemper occurrunt
sexagiiiia(gall. une soixantaine,germ. schock),elc, vid. § 196, II, 1) c).
in nostris fragmentis nusquam occurrunt, excepto 2) Apud Nehemiametiam nolis numeralibus scri-
fevi, quinquaginta(gall. une cinquantaine), vid. ad buntur : v, 14 fram jera •&•unrfj'er•/•; vi, 15 ustau-
Cor. I, xv, 6. hana varp to baurgsvaddjus *e*jah *fc*daga menopt
II. CARDINALIA. 1) De ipsorum (lexibilitate vid. ailulis.
§104. <Annotatio2. — De duobus prioribus numeris hoc
2) Cardinalia notis numeralibus saepissime ex- est animadvertendum :
primunlur, vid. § 14; saepeetiam vocabula et signa «a)Quodformaainaha, fem.ainohoab aint deriva(a,
numerica commiscentur. germanicoeinig,einzig, lat. unico respondeat, et con-
3) Jaiii vero vocabula et signa numerum com- sonanticesemper flectaitur: sunus ainaha (filius uni-
plexum compositura , ita sunt inler se ordinata , ut Luc VII,12; ix, 38 et dauhtar ainoho vui, 42.
major nuraerus incipiat, sequente minori; decadibus i 6) Unus, etf, ubi non subjespectu numerah oc-
insuper et unitalibus, et in genere duobus posleriori- currit, sed tantummodo identilatem duorum in uno
bus nnmeris, nec non ct ubi ceniuriae ct decades indicat, golbice dicitur sama (idem): Mc. x, 8 sijaina
conjungunlur, jah interponitur, eadem copula pro po tva du leika samin (sint bacc duo ad corpus
numeralibus notis , praecipue pro majoribus , mi- idem); Luc. xvn, 34 pizainaht tvai vairpand ana ti-
nime neccssaria. Novem (et forte etiam octo ) cum gra isnii n; Eph. n, 14 galavidapoba rfu sami n.
dccade per decadcm proxime superiorem, uno vel Hinc etiam Eph. vi, 9 \m jah 'izvis sama frauja \st,
duobus subtraclis exprimitur (ainamma vel ivnim ubi Graecus6 xuptof cum arliculo habet.
vans): Esdr. n, 9, 10 sunjus zaxxaiaus -w y sunive «c) Ad duo referuntur etiam am6o, pro quibus G>-
6anaut!•£•m- b'; n, 56 niunhunda -u*g-;Neh. vi, thi duplicem habent formam, 6ai bcilicet et bajojn,
15 "n- dage jah •b-; Luc n, 37 ahlautehund jah quse eodem modo inter se discrepant atque laline
. fidvor.; xv, 4 niunlehund jah niun; Esdr. n, 16 uierguect utrique,nempe6aiponilur ubi quaestioeslde
tiiun/e/iund; a/» •/•; Neh. v, 17 -r- jah -tr; Esdr. duobus tanlum objeclis,quae ut quodammodointersc

1 De putundja et putundjot genere

discrepantibusvid. ad Esdr. n, 15.
 DE NOMINE. 1090
1089
.ifte n*ii i& flntimcoudunata halentur vel tibun tinpam ana daggavandjai stfc.Alia exempla
conjuncta,
Gloss. v. sinp.
cogitantur, bajops vero, ubi de objectis diversi ge- vid.
neris vel duabus partibus agilur. Quod discrimen Cum ordinalibus prima, secunda, tertia vice neu-
Gothus stricte servat, licet in graecotextu «ftyovepot trum iti accusativo ponitur : Cor. ll.xn, 14 sai
manvut im qimati. Coll. fru-
pro utroque casu invenial: Luc i, 6 vesun garaihla pridjo pata (rpirov) cae-
ba, scilicet Zacharias et Elisabeth; itera vs. 7; v, 7 mist (TrpwTov)priraum et pata anpar (rb XOOTOV)
eafullideaun ba po skipa ulraque navis; vi,39 t'6ai terum.
mag blinds blindana liuhan. niu bai in dal gadriu- 4. PRONOMEN.
sand; vn, 41 ains skulda skatle fimfhunda, \p anpar A. PRONOMENPERSONALE.
fimftigunt. 42 ni habandam pan, wapro utgebeina, § 199. 1) Pronomina personalia sunt: pro prima
baim fragaf utrique, id est, ambobus debiloribus veis nos; pro secunda/>u tu,;'us vos;
persona ifcego,
per oppositionem ad creditorem; Eph. n, 14 gata- pro tertia, quaediversi generis est, is is, si ea, plur.
vida poba rfu samin; 16 qafripoda pant bant \n eis sa so haec,plur. pai hi, el pronomen re-
ii; bic,
ainamma leika gupa. E contrario Mtb. ix, 17 et Luc v, flexivum sik se.
38 giuland veinjuygata %nbalyint niujansjah b aj o- i Annutatio 1.— Is idem est atque graecumaurof, o
pum (vinum scilicet et utres) gabairyada; Eph. (gall, il), sed adjeclive sumi non potest pro: hic, ille;
H, 17, 18 gavairpi izvis juzei fairra jah gavairpi sa aulem aequivaletgraec. «vrb; el OUTOJ et consequen-
paim tzei newa unte pairh \na habam atgagg ter est eliaui adjectivum; de borum pronominum di-
bajopt ( nerape vos et nos ex diversa parte ) scrimine vid. § 202,1.1
rfu atlin; Skeir, II, d tvot ganamnida vaihtt tvesa Cum pronomen personale subjectum est, pecu-
2)
bajopum (nimirum corpus et anima) rfu daupei- liariter non exprimilur, quia jam in lerminatione
nais garehsnai; III, a 6ajopum (scilicet Joannes verbi
implicite continetur. Verum tamen explicite
el Christus, qui sub respectu baptismatis hic oppo- adest
nuutur) daupjandam jah ainwaparammeh seina ana- ~ a) Pronomen primaeet secundaepersonae, cum sci-
filhandam daupein mip sis misto tik adrunnun sumai. licet quxdam emphasis in eo jacel, cum praesertira
t d) Quoad usum vocabulorum ains et anpar in ad aliud : Joan. vi, 20 ohledun sis, paruh
opponitur
sententiis coordinatis (aint — anpar, anpar — an- qap iesus: tfcim, ni ogeip izvis; Luc x, 24 managai
par, etc, unus — alter, etc) vid. ubi de sententia praufeteis jah piudanot vildedun taiwan, pateijut
composita tractatur. > taiwip; Joan. xv, 5 ju t (non opushabetis ut mun-
IV. DiSTRiBimvA. Si tveihnaiduo (uvuSuo)excipias, demini, nam) hrainjai tijup; Cor. 11, v, 21 xrittut
distribuliva gothice non occurrunt, sed per wazuh faur uns gatavida fravaurht, ei veis vaurpeima ga-
et warjizuh quisque, et fci (X«T«)circumscribunlur : raihtei gups; i, 23 appan ifc veitvodgup anahaita
Luc. IX, 3 nt vaiht nimaip in vig, nih tveihnos ana meinai saivalai; Luc, i, 18 tfc tm sineigsjahqens
(uv«Svo)paidos ; Mc vn, 31 qam at marein gateilaie meina framaldrozei in dagam seinaim; Mlh. in , 11
mip tveihnaim markom (&.vuuiaov TWV6pi<av); appan \k in valin izvisdaupja, ip sa afar mis gag-
Mc vi, 7 duganniesus pant tvalif tnsandjan tvans ganda svinpoza mit ist; v, 21, 22 hausidedup
wanzuh(ava Suo); Luc x, 1, IX, 14 gavaurkeip \m patei qipan ist paim airizam nr maurpjais. appan
anakumbjan kubilunsana warjanoh fimftiguns ikqipaizvis—vi, 12 aflet uns patei tkulant ti-
(in quemque quinquaginta, gall. cihquante par cin- jaima, svasve jah veis afletam paim skulam un-
quante, «va 7revT»xovT«), coll. Mlh. xxvn, 15; Mc xv, saraim; item , praecedenlejah, x, 32,,33; Cor. II, i,
6; Cor.I, xiv, 27 japperazdai wat rodjai, 61 tvant 6; Joan. vin, 15 jus bi.leika stojip, ipikni tloja
aippau maist p rins (xaru Suo, secundum duos auj ainnohun : 21 padei ikgagga, jut ni magupqiman;
maxime tres). Singuli (x«8' tl;) dicitur ainwarjizuh 25j"us us paim dalapro sijup, ip xkutpaimiupapro
Rom. xn, 5. \m; Cor. II, xm, 9 fayinom, pan veit tiukatn, ip
V. MCLTIPLICATIVA et PROPORTIONALIA ainfalps sim- jus svinpai tijup; Cor. 1, v, 12 niu pant inna jut
plex, fidurfalps quadruplex, taihuntaihundfalpt ttojip , ip pant uta gup tlojip; vn, 12 paim
centuplex, managfalps multiplex, etc, ut adjecliva anparaimik qipa, ni frauja; Rom. xi, 18 ni pu po
spectanda sunt. vauns bairit ak to vaurtt bairip puk; Gal. n, 10 nu
VI. ITERATIVA semel, bis, etc, quae in aliis sermo- ni panaseips tfc, ip libaip in misxristus. In his et plu-
nibus adverbiis exprimuntur, gothice redduntur eo ribus aliis casibus personale pronomenGothus adhi-
modo : una vice, duabus vicibus, etc : Cor. 11, xi, bel, praeeunte Graeco,cujus eliara exemplum sequi-
24, 25 fram iudaium fimf sinpam (7revT«xtf) tur el in sequentibus : Cor. II, i, 4 ei mageima veis
nam, pri m sinp am (zpi;) vandum usbluggvansvas, gaprafsljan (ei; rb SvvaaOutnuu; izapaxaktiv);Eph. I,
ainamma sinpa (uiza\) stainips vas; Mc xiv, 72 4,12, 18; IV, 22. Rarius autem pronomen absolute
anparamma tinpa (sx Sevrspov)hana vopida. jah usurpalur, ut Mth. v, 17 ni hugjaip ei ifc qemjau,
gamunda paitrus pata vaurd sve qap hnma tesus, pa- quod aliundenon requiritur, cum x, 31 legitur sim-
tei (aurpize hana hrukjai tvaim sinpam (Si;), \nvi- plicilcr, praelermisso pronomine, nt agjaip patei
aismik prim sinpam; Lac. xvn, 4 /a6ai si'6un qemjau. Econlrario Gothus frequenter iuducit
tinpam (sVTaxtf)ana dag [ravaurkjai du put jah 6) Prouomen tertix personae, ubi Grxcus eo OOD
1091 GRAMMATICA GOTIIIC^ LINGU/E. 10C2
utitur : Mlh. xi, 23 ja6ai in saudaumjamvaurpeina reikon; atiamen inlerpres epistolaead Ephesios saepe
mahteispos vaurpanonsinuuis, aippaueisveseina hoc eo modo babel: Eph. i, 12 ei sijaima rei s
(epetvuv)und hina dag; Mc. xv, 44 peilatus sildulei- (stffT6stv«t»f««ff)duna2einai;18;iv, 22; i, 4 verocod. A
kida, ei \s jupati gasvalt (reOvnxs);Cor. I, xvi, 12 pronomen vetsmore linguaeconsueto praelermitlitur .
ina 6ad, ei is gemt (i\0n) at izvis, ssepeimprimis i Annotalio4.— Loco pronominis tertiaepersonae
apud Lucam (i, 65; vn, 15; xiv, 14; xvin, 38) et substanlivum (cujiis sedem tenet) repetitur : Cor. I,
Joannem (vi, 21; ix, 8, 12, 18; xi, 13; xiv, 17; vn, 12ja6ai was bropar qen aigi ungataubjandeinjah
XVIII,28, 40 ); xvm, 58 pronomen etiam adest, ubi so gavilja ist bauan mip imma, ni afletai po qen
subjectum tamen subsequilur : \p eis qepun du ( hanc mulierem, gr. omn. auT»v);item vi, 13 niafit-
immaiudaieit, vid. ad h. 1. tai pana aban (hunc virum, gr. KUTOV), ubi forsan
i Annotalio2.—Postconslructionemparlicipialem, interpres cum codicibusTOV uvSpalegit, ita ut paral-
Ielismi causa eliam praecedenler po qen pro ija po-
quae a verbo pendet (et consequenler non esl abso-
>
luta) et initio scntentiae ante verbum ponitur, pro- suerit.
nomen,equidem tum redundans, sed praeeunleGrae- 3) Pronomen secundaepersonaeante allocntionem
co, in objeclali casu flexum repetitnr : Eph. n, 5 vi- vel etiam in appositione allocutionis pnnitur: Luc.
tandant unt daupantfravaurhtimmipgaqividauns iv, 23 pu leiki (taTps)hailei puk silban; Cor. I, vn,
xrittau; Mth. xxvi, 71 utgaggandan inain daur 16 wa nu kannt, pu qinon (yuvat);Eph. v, 25jut
gasawina anpara pivi; Mc. v, 18 inngagganrfan vairos (ot avSpsf) frijop qenins izvaros; vi, 9 jus
inatnsfctp bap ina taei vasvods;ix, 28 qaleipan- fraujans (oixvptot) pata samo laujaip (punctione
dan ina tn gard siponjosis frehun ina; Mc ix, 9 nostrae interprelationis paululummutata legendum
dalap algaggandamtm af fairgunja anabaudim; est : et vos domini); Col. m, 18 jus qinons (ai
Mth. vni, 5 innutgaggandinimma %nkafarnaum ywuixe; ) ufhausjaip vairam izvaraim; 21; lv, 1 ;
duaiiddja imma hundafapt; 25 innalgaggandin Gal. iv, 21 gipip mis jus uf vitoda viljandans
immain skip afariddjedun itnina siponjos%s;28 ; visan(ol— 6s>ovTSff) pala vitop niu hauseip; Mlh. xxv,
Mc. v, 2; Luc vi, 29; xvn, 12; Joan. vin, 30; xu, 41 gaggaip fairra mis jus (raqipanant (o«xaT»-
37. Deficiltainen prius pronoraen in constructione pau.e'vo«)i; Luc vi, 25 vai izvisjut sadans nu (oi
participiali, et verbo tantum postponitur apud iuiztizk-iouivot). — Mc. ix, 25 pu ahma p u unrod-
Mtb.ix,28 qimandin in garda duatiddjedunimm a jands (TOizvevuuTO«>.«>ov) tfcpus anabiuda,>usgagg;
pai blindant. Magis autem absolula videmr partici- Luc. .\, 15 jah pu kafarnaumpu und himin ushau-
pialis constructio, ubi verbum construilur cum prae- hido (xui av £. » eof oup«vouv^o>0eiaa)gadrausjata ;
positione, quaerepetito pronominipraeponitur: Mth. Mlli. vi, 9 alta unsar p u in himinam(6 sv roi; ovpa-
IX, 27 warbondin iesua jainpro laistidedun VOtff).
afar imma tvai blindansabeunte Jesu illinc, secuti i Annotatio5.—Nec non et pronomeuprimaeper-
sunt post eum duocaeci; VIII,idaiap algaggandin sonaepari modo in appcsilioneponitur locoarticuli:
xmma af fairgunja laistideduna far imma iumjons Phil. m, 3 veis sijum bimaitveis ahmin gupa skal-
managot; xxvn, 19 tilandin immaana slauastola kinondans (ai—>aTpsuovTS?). i
tnsandida du immu qens; Mc v, 21; xi, 27; Luc 4) Pronomen teniae personae is et reflexivum in
vn, 6; Skeir. IV, a; alias autem praepositioeiiam objeclo sequeuli modo discrepant:
anie constructionem parlicipialem stare debet, ut a) Reflexivumrelcrtur ad subjeclum sententiae,ts
Luc xix, 26 af pamma unhabandinjah pateiha- autem ad objeclum \^1 ad aliquid extra sententiam
baip afnimadaa f imma. Item etiam post relativum: nominalum: Mth. vi, 29 ni/t saulaumongavasidas ik
Mc iv, 25 piswammeh saei habaip, gibada im- tveaintpize blomane; VIII,32 run gavaurhtedun sis
ma. Coll. §202 annot. 4. otta so hairda; xxvn, 53 ginos laistidedun afar ietua
< Annolatio3. — Quando posl impersonaliagrae- andbalujandeinsimma; vi, 8 vailatla izvarpizei jus
ca pronomen in sententia subordinata sequitur, puurbup, faurpizeijus bidjaip %na; xxvn, 43 trauai-
Gotlius, ubi pro impersonalipersonale verbum usur- da du gupa, lausjaidau (scilicet Deum)zu ina; vm,
pat, hoc pronoraen personale praetermittit.Quod 2 manna prutsfilt habands invaitina (nempeJesum);
pariler facit, cum ad circumscribendaminfiniiivam vn, 24 saei hauseip vaurda meinajah taujip po, ga-
senieniiam verbo finilo loco infinitivi utitur : Luc leikoina vaira frodamma; v, 59 ja6ai uias puk stau-
xvu, 15sfca/(gall. il doil, germ. er muss, gr. Sef tai bi laihtvonpeina kinnu, vandeii mma jah po an-
aurovoportet eum) manaqgaputan; xix, 11 6i patei para; Mc n, 19 qap im iesuf ibai magunsunjus
newaiairutalemvas (8ta TO—auTov etv«t);iSbipeal- brupfadit, und palei mip i m ist brupfapt, fastan,
vandida sik(ev rS>eizavikrtivavrbv); Joan. xn, 18 svalagga veila sve mip sis haband brupfad, appan
hautidedun'et gatavidedi (acc cum inf. aurov algagganddagos, pan afnimada af iw sa brupfaps;
po taikn; Epb. IV, 17 veitvodjain frau- Joan. xni, ZZgup Imuheip ina (filium) in sis jah
jretrouoxsvat)
jin ei panaseipt nigaggaip (acc cuminf. utcacTrspt- tunus hauhida tua(Deum).
naTttv); Cor. II, VIII,6 svaei 6 edeima (ti; zb izu- Idem etiam se babet participium in casibus obli-
pttxaikioui»ftaf) (et(aun.Karo aulem pronomen post- quis posilum cum arliculo; non equidem quasi sol-
ponitur : Luc. xvm, 35 mippanei newa vas is iai- veretur in : cum eo qui, objecto evadente subjeclo,
 1093 DE NOMlNE. * 1994
sed ut simplex objectum, sik ad subjectum sententiae 32; v,21; Joan. xtu,Zi frijopizvis misso (accus);
rclato. Mc n, 26 daveid hlaibansfaurlageinaismatida xv, 12, 17; Rom. xn, 10, 16; xv, T; Cor.-l, xvi,
jah gaf paim mip sts (scilicei Davide) visandam; 20; Cor. II, xin, 12; Eph. >v,2; Col. m, 9, 13;
Luc vi, 4; 52 jah pai fravaurhtans [rijond pans [ri- Thess. I, in, 12; iv, 9, 18; v, 11; Thess. II, it 3:
jondans sik (iion equidem hos amantes seipsos, sed Luc vn, 32 vopjandant seina misso; Gal. v, 17
amantes peccatores, qui subjectum efformant); vn, 9 po sis misso andstandand; Mc I, 27 sokidedun
iesus du pizai afarlaisljandein sis managein qap; mip sis htisso; vin, 16;xv, 51; Luc xx, 5, 14;
xiv, 12 qap pamma haitandin sik; Mc v, 30; Luc Joan. vi, 52; Skeir. III, a; Mc iv, 41, qepun du sit
xiv, 31; xvni, 7; Joau. vn, 18; vm, 51; xui, 16; misso; ix, 10, 54; x, 26; xi, 51; xn, 7; xvi, 3;
Rom. x, 12. Hinc etiam Mlb. xxvi, 75 gamunda pai- Luc n, 15; IV, 36; vi, 11; vm, 25; Joan. vn, 35;
trus vaurdis qipanis du sis (verbi sibi fPelro] xn, 19; XIII,22; xvi, 17.
dicti). Cum autem sik cum verbo reflexivum format, t Annotatio 1. — Misso solum absque pronomine
ad objectum etiam refertur : Mc xiv, 67 J6ivi gasaw personali occurrit tantummodo : Gal. v, 26 ni vair-
paitru varmjandan stfc; Tit. 1, 14 ni atsaiwandans paima flautandans misso (scilicet uns) ushaiiundans,
judaiviskaizespilli jah anabusne manne afvaudjandane misso (nempe unsis) in neipa visandans; Rom.
sis sunja. XIII, 8 misso (nimirum izvis) frijop.
t Annotatio 2. —Sik missoquandoque etiam ponitur
6) Idem dicendum est de accusativo cum inf., sive
ad subjeclum simile referatur: Joan. vn, 4 ni manna pro reflexivo, vid. annot. 6.
in analaugnein wa taujip jah sokeip sik uskunpana i Annotalio 3.—De missocum pronomine posses-
sivo vid. §201, 4.»
visan; lliil. n, 6xristus,in gupaskaunein visands ni
vulva rahnida visan stfc gateikogupa; Skeir, VIII, a 2) Alter alterius gothice anpar anparit exprimi-
ni uslaubida faur mel sik gahaban; Luc vi, 18 ge- tur: Eph. iv, 25 sijup anpar anparis (uk\n\o>v)
mun hausjan immajah hailjan sik sauhle seinaizo; lipus; Phil. n,3 inaltai hauheinai gahugdais anpar
sive ad diversum subjectum : Mc m, 14 tesus ga- anp arana miinands sis auhuman («Wn\ov;nynaa-
vaurhta ivalif du visan mip sis (ut secum essenl); ftsvotUTrepexovT«ff e'«UTwv).Hinc mutilus locus Rom.
est: appan ainwarjizult anpar
v, 57 tesus ni fratailul ainnohnnize mip sis afargag- xn, 5 sic restituendus
gan; Luc vui, 57 bedun ina allai gaujans galeipan anparis lipus, et Mth. xi, 16 adesse etiani debuit
vid. § 239, 1.
fairra sis; xix, 27 fijands meinai ni vildedun mik anpar anparit,
piudanon ufar s is ; m, 7 qap du paim atyayyandeim U. St76a (ecuTOf) ipse, est pro sua forma, nam con-
manageimdaupjan fram sis (ut ab eo baptizaren- sonantice tantum declinatur, et pro suasiguilicat oae
tur). substantive spectandum; ponitur
c) In subordinata sententia sik ad subjectum hu- 1) Ordinario absque prooomine ut subjeclum, ego
jus sententiae refcrtur : Mc n, 8 ufkunnands iesus ipse : Cor. I, ix, 27 ibai anparaim merjands tilba
ahmin seinamma, palei sva pai milodedun sis, qap uskusans vairpau; 20; Phil. n, 24; nos ipsi : Cor.
pu iin; in sententiis pracserlim, quae propositum, ll,i,4 gaprafstidai sijum tilbans fram gupa;9;
consilium exhibent: Luc ix, 12 fralet po managein, Gall. n, 27; tu ipse : Luc, vi, 42 waiva magt qipan
ei galeipandans tn pos bisunjane haimos bugjaina sis — st/6a tn augin peinamma anza ni gaumjandt ;vos
matins; Joan. xvn, 13 nudu pus gaggajah pata rodja ipsi : Thess. I, m, 3 tilbant viteip; v, 2; II, m,
in mandsedai, ei habaina fahed meina usfullida \n 7; is ipse: Luc. l, 17 silba (auraqimipin andvakp-
tis; Cor. II, v, 15 xrislus [aur allahs gasvall, ei pai ja gups; 23; v, 37; vi, 3; Joan. vi, 6; ix, 21; Xn,
libandanslibaina pamma faur sifc gasviltandin; Thess. 24; Epb. IV,II; Skeir. I, a; ii ipsi: Luc. xvu, 15
II, ni, 14ni blandaip \z vismip iiiinia,eigaskamai sik. sitbans ushofon stibna; ut objectum, eum ipsum :
E contrario ts ad subjecluin principalis senlentiae re- Joan. IX, 24 vilban fraihnip.
fertur : Mlb. VIII,27 wileiks \st sa, ei jah vindos jah Verumtamen pronomen personale etiam ut sub-
marei ufhausjand 'imma; Luc vm, 52 6edun tna, et jectum addi polest, quo in casu si/6a commuuiter
uslaubidedi i m \n po galeipan ; J oan. vi, 64 vissa pronomini postponitur : Cor. II, x, 1 appan ifc silba
\esus, u>asist, saei galeiveip ina. pavlus bidja izvis; xii, 13; Thess. II, i, 4 veis
5) Quod auxiliante sifcverba reflexiva efformentur tilbant in isvis wopam; Luc. v, 1 i« st!6a vat
et saepe passiva et mediaexprimantur vid. §§176,4; tlandands newasaiva; Cor. I, xv, 28; Luc vn, 12 ti
177, 5; 178, 2, et quod pronomen reflexivum tunc sitbo (vas) vidovo.Hinc eliam relativo : Mth. xxvn,
ad verbum proxime ponatur vid. § 176, 4. 57 iosef, saei jah tilba siponida iesua; Mc xv, 43.
§200. I. Pronomen reciprocum, invicem, Quam sedem ordinario occupat in formula Jrata
1) Efformatur ex pronomine personali et voc. in- tilbo, sive graeco auTo TOUTO, sive TOOTO«vrb respon-
declinabili misso : Rom. xiv, 15nt panamaisnu uns deal: Gal. u, 10 utdaudida pata sitbo taujan;
misso (nos invicem, a>A»>ouf) slojaima; 19 laist- Cor. II, II, 5 pata silbo gamelida itvis; coll. Rom.
jaima poet timreinaissind in uns,#nisso; Cor. I, vn, XIII,6. Aliler autem se habet reciprocum, ubi alia est
5 izvara misso; Mc. ix, 55 wa in viga mip izvis significatio:Rom. vn, 25 silbaik (ipseegb, ego em-
mitso (dat.) mitodedup? 50; Joan. vi, 43; xui, 14, phalice prolato) skatkino vitoda gups; ix 3; sed
35; xvi, 19; Rom. xv, 5; Gal. v, 13, 15; Eph. iv, Thess. I, IV, 9 silbans jus at gupa uslaisidai sijup
lr)95 <JRAMMATICA GOTMCJE LINGUiC. 1006
emphasis in st/6am jacet et jus preelermitli poluit. MII, 5 stfc silbans algebun frumist fraujin ; Eph
Skeir. VI, a svetilba ts qipip (sic enim, ut conje- IV, 19; Tim. I, vi, 10.
cimus, assenliente Castillionaeo, legitur in codice « Annolaiio 4. — St76aautem ordinariam sedem
loco sama is, quod Massmannusin lucem edidit). post pronomen pers. deserit, cum scilicet nnn in
2) Cum si/6asubstanlivum comilalur, hoc posterius eumdem casum ac pronomen, sed ut subjectum, ad
proprie ut appositio spectandum est, silba lum seui- instar Latinorum se vel tibi ipse, construitur : Luc
per praeposito: Mc. xn, 36 si/6a auk daveid qap; xviu, 9 qap du sumaim, paiei silbans trauaidedun
37; Luc xx, 42; Luc. m, 35;'a/i silbavasiesus sis (iztmtObzu;if euvroi;, sibi ipsi), et veseina ga-
svejere prijetigive; Joan. xvi, 27 afc silba atla raihtai; Rom. xm, 2 pai andslandandans silbans
frijop izvis; Cor. I subscript. du kaurinpium frumei s t s (e'auTofff, sibi ipsi) vargipa nimand. Hinc eiiam
pugneip bi tilbins apaustautaus insahtai melida Cor. II, II , 1 gaslauida pala sitba al mis (ixpau
visan ut atiai; Cor. II, vu, 11 saiwauk silbo pata sftauTwTOUTO, ipse apud me) pro inintelligibili paia
bi gup taurgan izvts welauda galavida izvis us- silbo legendum est. Ambigua vero forma pluralis
daudein; xi, 14 silba satana gagaleikop sik aggitau (silbans) etiatn in nominativo, ut ex sede perspicuum
tiuhadis; Epli. n, 20 at visandin auhumistinvaihsla- est in Cor. I, xi, 31 jabai sil bans uns (euvrov;,nos
staina silbin xristau iesu; Thess. I, m, 11; iv, ipsi) slauidedeina, nt pau usurpatur : Cor. II,
16; v, 25; thess. II, ii,16; m, 16; Skeir. V, d ; xin, Sizvis sitbans («'«uTouf,vos ipsos) [raisip,
Luc IV,41 adest vissedunsilban xristu \na visanpro sijaidu in galaubeinai. silbans tzvis (EKUTOU;, vos
TovXpto-Tov, et Mc iv, 28 si/6o auk airpa akran ipsi)fcauseij!);Eph. v,27xrisius stfc silban (IKUTOV,
bairip non significat terra ipsa (ert fruclum, sed ex seipsum) atgaf faur aikktesjon,ei ustauhi silba sis
seipsa, sponte sua. (sauTw,ipse sibi) vulpaga aikktesjon..
3) Cum aulem s//6a ad pronomen personale, ut t Annotatio 5. — Pronomen per»onale elliptice
reflexivum formet, accedit, tunc post hoc ponitur : deficil tantummodo Col. m, 15 pulandans izvis misso
mihi metipsi (sftauTw,euvry) : Luc. vn, 8 /ia6a uf jah [ragibandanssilbans (iuvrov;), hic vero praece-
mis tilbin gadrauhtins; Joan. vii, 17, 28; vin, dens izvis etiam supplendum est, coll. §§ 176 an-
28, 42; x, 18; xn, 49 , xiv, 3, 10; Cor. I, iv, 4; not.; 177 annot. 2; 178 annot. 5.
memetipsum (sftauTov,sauTov): Luc vn, 7 ni mik i Annolatio 6. — Saepiusecontra silba praelermisso
tilban vairpana rahnidaal put qiman; Joan. vin, 14, simplex pronomen personale remanet rcflcxivum :
18, 54; xiv, 21; xvn, 19; Cor. I, iv, 3 ;'vn, 7; Cor. Luc. xvi, 9 taujaip fizvis (iuvroi;), frijonds; xvn,
II, xi, 7, 9; xu, 5 ; Gal. II, 18; Phil. m, 13; nobis- 14 gaggandans ataugeip izvis (S'KUTOUS) yudjam ;
metipsis (sauToif): Cor. II, i, 9 in unt silbam an- Joan. xu, 8 unledans sinleino habaip mip izvit
dahaft daupaut habaidedum; HI, 5; nosmetipsos (eauTwv);Cor. II, vn, H ; Joan. xn, 52 a//a atpinsa
(tauTouf): Cor. II, m, 1 duginnam aftra uns sil- rfu mts (sftauTo'v);Rom. xiv, 12 warjizuh unsara
bant anafilhan; lv, 2, 5; x, 12; (unsis silbans)
fram sis (sauTou)rapjon usgibip gupa; Cor. II, iv,
Thess. II, III , 9 ; tibimelipsi (O-SKUTW) : Joan. xvn, 5 5 merjam uns (sauTouff)skalkans izvarans (hic et x,
hauhei mik al pus tilbin; xvm, 34; Thess. 1, 12 silbans ex
praecedenliuussupplendum est, coll.
IV,16; temetipsum (O-6«UT6V , eauTov): Mlh, vin, 4 annot, 5); vi, 4.
gagg puk tilban alaugei gudjin; Mc i, 44; xn, « Annotatio 7. — Apud Marcumet Joannemreci-
31 ; xv, 30; Luc lv, 23; v, 14 ; x, 27; Joan. vn ,
4 ; vin, 13, 53; xiv, 22; Rom. xm, 9; Gal. v, 14 ; procum quandoque etiam pro graeco reflexivo usur-
palur : Mc i, 27 sokideduh mip sis misso (izpb;
vi, 1; Tim. 16
I, IV, ; II, n, 15; Philem. 19; vobis- sauTouff);ix , 10 pata vaurd habaidedun du tit
metipsis (eauTOtj): Joan. vi, 53 «t na6ai£ libain in mitso (s'«uToOf)sokjandans; xi, 51 pahledun du
izvit sitbam; Rom. xi, 25; xn, 16 ; Cor. I, v , sis misso
(eavrov;) qipandans; xvi, 3 ; Joan. VH,
13; vosmetipsos(eauTouf):Luc xvi, 15 garaihtans 35; xn, 19.
domeiptzvis tilbansin andvairpja manne; Rom. « Annotatio 8. — De silba pronomini possessivo
xn, 19; Col. in, 16; sibimetipso (sing. e'«uT<5) : conjuncto, vid. § 201, 4. t
Mc. v, 30 tesus ufkunpain sis silbin po us sis ' III. Sama
(b avrb;) idem, nonnisi consonantice
malit usgaggandein;Luc. ix, 25; xvm, 4 ; Joan. vi,
occurrit, sive quia primilive suustantivuui est, sive
61; VII, 18; vni, 22 ; xi, 58; xv, 4 ; xvi, 13 ; Cor. quia identitalem alicujus objecti noti, jam nominali
I, xi, 29; Xvi, 2; Cor. II, x, 7 ; Gal. vi, 5, 4; Eph. indicat.
Quapropter saepissimedemonstrativo (arti-
li, 15, 16; semetipsum (sing. I«UT6V) : Mc ui, 26 culo) sa sama (gall. ce niime, le meme)conjungitur.
tatanauutopana tik sitban; vm, 54; xv, 51;Luc Ponitur ergo
ix, 25; xiv, 11 ; xvin, 14; Joan. xi, 33; XJX,7, Substantive: Skeir. VII, d gamaudidagaumjan,
1)
12; Rom. xiv, 14 (tik silbo neutr.); Cor. I, xi, 28 ; patei is vas sasama, saeitn • tn • jere ultant
Cor. II, x, 7, 18 ; Gal. i, 4 ; n, 20 ; Eph. v, 2, 25, ize aupidai
fodida; V, b ip ains jah sa samavesi (scilicet
28; Phil. n, 7, 8; Tim. I, n, 8; Tim. II, n, 15;
pater et filius), ufrrivastojan jah ni itojan ta tama
semetipsis (plnr. lauTotf) : Mth. ix, 3 sumai pize mahtedi; Cor. I, xi, 5 woh qinono
bidjandeiaippau
bokarjeqepun in sit silbam; Luc. vn, 49 ; Cor. II,
praufetjaiideiandhulidummahaubidagaaiviskophaubip
v, 15; x, 12; semetjpsos (plur. eaurouf): Cor. II, tein. ain aukist jah pata tamo pizai biskabanon;
1097 DE NOMINE. 1693
Mth. v, 46 ntu jah pai ^iudo pala samo taujand? unte \k galagja fijands peinans folubaurd fotive
et item xxvn , 44; Mc x, 10; Luc vi, 33 ; Rora. peinaize; Joan. vm, 54 ist atta meint, taei hau-
xn, 16; xv, 5 ; Eph. vi, 9; Phil. n, 2 ; m, 1 (po- heip mik, panei jusqipip, pateigup untar ist;
tamona in plurali numero); iv, 2 (ubi in interpre- Rom. xv, 4 duunsarai laiteinai gameiip varp;
talione nostra idem pro ipsum legendumesl); Thess. Cor. II, vin, 23 trauain izvit, jappe bi teitu, saei ist
I, n, 14. Etiam samo simpliciler absque demonstra- gaman meinjah gavaurstvain izvis, jappe bropr-
tivo : Cor. II, xm, 11 samo frapjaip (TOOUTOjus unsarai apauttauleit aikklesjono; vn, 4 ufar-
ypovsire); Phil. ni, 16 gasnevum, eisamo hugjaima fullips im fahedait in allaizot managont aglont
jah tame frapjaima ; unsaraitos; vm, 24 ustaikndn friapvot izva-
2) Adjcciive, quo in casu animadvertendum est, raizot jah unsaraizos woflutjot; Mth. v, 16
quod , si ad subslantivum aliud quoque adjeclivum ei gasaiwainaitvara goda vaurstva; x, 30 izvara
additur, hoc etiam consonaniicam formam indual: jahtagla haubidit alla garapana tind; Phil. n, 25
Luc n, 8 hairdjot vetun \npamma tamin landa parb munrfaaipafraudeilubroparjah gavaurttvan
pairhvakandans; \i,o$ pizai tamon mitadjon, meinana ip izvarana apauttaulu tandjan rfu
pizaiei mitid, milada itvis; Rom. ix, 21 habaip ixvis; Cor. II, l, 14 wofluli izvara tijum tvatvejah
kasjavaldufni pahons us pamma tamin daiga jut untara \n daga fraujint; Mlh. ix, 29 bigalau-
sum du galaubamma taujan sumup-pan du unqalau- beinaiiggqarai vairpai iygqis.
bamma kasa; xn, 4 a//at ni pala tamo tau\ ha- 2) Pronomen possessivum tertiae personae
baud; Cor. I, x, 5 a//at pana taman mat ahmei- a)Estseius suus,sui (6 auroO,avz5>v,avzov, aurwv,
nan matidedunjah pata samo dragk ahmeino «Scof)vel genitivus pronominis personalis is, ts, izot,
druykun; Cor. II, l. 6 preihanda \n tiateinait pizos ize, izo ejus, eorum (auvoO,aurcov);jam vero setns ad
vaurstveigonsin stivitja pizo tamono pulaine, subjectumsententiae,genitivumaulem TO0is ad aliquid
poxeijah veit vinnam; m, 14 (ubi in interprelatione extra sententiam nominatum vel ad objectum sen-
nostra loco ipsum idem Iegendumest), 18 ; iv, 15; teutiae ipsius refertur. Quoad sedem, seins eodem
vi, 15; vm, 16; xn, 18; Pliil. i, 30; n, 2 ; Cor. I, modo relative ad substantivum ponitur ac supra
xu, 11 pala all vaurkeip ainsjah sa sama ahma. diximus 1); verumtamen ordinario praecedit, ubi
Raro autem sama absque arliculo occurrit: Rom. gracco tStof respondet : Mth. v, 45
gup tunnon
x, 12 ni %stgaskaideins iudaiaus jah krekit, tama teina (avrov) urranneip ana ubilansjah godans ; x,
auk fravja allaize; Phil. m, 16 tamon gaggan 24 nist siponeisufar laitarja nih skalktufar fraujin
garaideinai. teinamma (auvoO);Luc. l, 8 mippanei gudjinoda
« Annotatio 9.—Quodsama etiam pro c«fponatur, it in tikon kunjit teinit hlauttimma ur-
(«UTOO),
ubi totum ex duobusobjeciis ortum, efformatum,etc. rann rfu
taljan; lit, 17 habaip vinpit kaurori in
significatvid. § 198annot. 2)6). > handau teinai jahgahraineip gapratk sein(uvzov)
B. PRONOMEN POSSESSIVCM. jah briyyip kaurn in bansta teinamma (aOTou);
§ 201.1) Pronomina possessivaprimaeetsecundae Eph. v, 28 vairos skulun frijoriteinot (eWruv) qe-
personarum, meins,meus (6 ftou, sftof), untar noster nttis tve leika seina (sauTuv);Rom. x, Ssetna
tzvar vester («Stav) gdraihtein
(6 nftuv,nuerspo;),peint luus (6o-ou,o-6f), tokjandant ttiurjan garaihtein
(6 u(t«v, ufUTepof),iggqar vos ambo (6 uptwv),ut ad- gups ni ufhausidedun; Mc. vm, 23 iesus ustauh 6/in-
is (auToO,scilicetcaeci)
jcctiva, substantivo conveniuntin genere, numeroet dan jah tpeivandt in augona
casu, etlicet ordinario substantiva sua sequantur, attagida ana handuns teinot («UTOO, nempe ma-
possunt etiam, ubi aliquam emphasim implicant, nus suas proprias); Joan. xi, 2 marja talboda fraujan
ea praecedere: Mth. ix, 18 dquhtar meina nu balsana jah bisvarb fotuns it (nimirum magistri)
est capillis suis propriis);
gatvalt; xxvii, 67, yup meins, yup meins, duwe skufta teinamma (id
mis bilaist; Mc. ix, 24 hitp meinaizot ungalau- Mtli. vi, 14 afletip mannammitsadedintite (avz5>v,
beinais : Luc. i, 46, 47 mikileid saivala meina scilicet horainum); vn, 16 biakranam ize ufkunnaip
fraujanjah svigneidahma meint du gupa natjand ins; xxvi, 65 gahausideduppo vajamerein ti (blas-
meinamma; Neh. v, 14 ikjah broprjus meinai phemiam*ejus, id est, Christi); Joan. xi, 1 vat sums
hlaif fauramapleis meints ni malidedum; Mth. tiuks latarut afbepaniftt ut haimai marjintjah mar-
v, 50ja6at laihtvo peina handut puk martjai, —; pint svittrs tzos.
vi, 6 %ppu pan bidjais, gagg in hepjon peina jah b) Idem est dicendum de isto pronomine in sen-.
gatukands haurdai peinai bidei rfu attin pei- tentia composita; teins enim non conjungitur, quem-
nammajah atta peint usgibip pus; Mc iu, 52,55 admodumin latino sermone, diversis subjeclis, ipso
aipei peinajah broprjut peinaijah tvitlrjut in senlentia subordinata ad subjeclum principalis
peinot ula sokjandpuk; xn 30 [rijot fraujangup sententiae relato : Loc v, 15 garunnun hiuhmant
peinana ut aliamma hairtin peinamma jah ut managai leikinon fram vnma sauhte teinaito
altai taivalai peinai; Luc i, 44 tunsei varp stibna (auToiv);Mlh. vi, 5 qipa itvit, patei haband mitdon
goleinait peinaizot in autam meinaim lailaik teina (avzStv); 7 pugkeip im,ei iufituvaurdein
pata barn \n vambai meinai; xx, 42, 45 qap frauja teinai (uvrSiv)andhautjaindau; ix,38 bidjip frau-
rfu fraujin meinamma-.tilaf taihtvonmeinai, jan asanais ei ussandjai vaurstvjansinasan seina.
PATROL.XVIII. 35
1099 GRAMMATICA GOTHI&E LINGU-rE. 1100
Cor. 1, vu, 11 anabiuda qtnai \fairra abin nitkaidan. guma, patei qen peina (T»v yuveixa) ganasjais;
ipjabai gaskaidnai,visanunliugaidai aippau duabin Phil. i, 25 visa jah pairhvisa at allaim izvis rfu \z-
teinamma aftra gagavuirpjan; Mlli. vn, 24 wazult varai framgahlai jah fahedai galaubeinais tzva-
taei hauseip vaurda meinajah taujip po , galeikoina raizos (zn; iziazea;); Col. m, 19; imprimis seins :
vairu frodamma, saei gatimrida razn sein (RUTOU)Mlli. viii, 20 suuus mans ni habaip, war haubip
ana slaina; Luc i, 20 ni galuubidesvaurdam mei- sein (T»Vr.efuknv)anahnaivjai; Mc. i, 41; vn, 10,
naim, poei usfulljanda in mela seinamma (KVZ5>V);11; Luc. vn, 44 (tagramseinaim); x , 21, 25; xvnt,
Luc i, 25 varp bipe usfullnodedun dagos andbah- 15; Cor. II, vui, 4; Col. n, 14;Thess. II, i, 11.
leit ts (idesl, Zachariae), gataip (Zacharias) du « Annotatio 2. — [Son nisi raro praetermitlitur
garda seinamma; 41 varp tve hautida aiteitabaip possessivtim: Mth. v, 31 wazuhsaei afletip qen (rnv
golein mariins, lailaik bam in qipauitot(avrn>;); ywaixa auTou),gibai izai afslassaisbokos; Joan. vn,
Mlh. vu, 28 varp Jian ustauhlesuspo vaurda, biabri- 3 gagg \n iudaian, ti jah pai tiponjos (ot ft«6i)Tai
dedun manageins ana laiseinai t s (auToG);VIII,54 erou)saiwainavaurslvapeina. >
alla to baurgs usiddja vipra iesu jah bedunina, ei 4 ) Cum si/6a ad pronomem possessivum con-
uslipi hindar markos ize (KUTWV); MC vn, 26 qino jiiugitur, iu genitivoponitur, itaut genere et numero
bap iesu, ei unhulponusvaurpi us dauhtr izos (KUT»S); voCabuloconveniat,adquod possessivumipsumrefer-
Mtli. x, 55 qam skauian mannan vipra altan \s jah tur. Jam vero hoc si/6a, nec non et reciprocummisso
dauhtarvipra aipein izos jahbrup viprasvaihron possessivumsequuniur; Luc u, '6'opeina silbons
izos; Mc. xu, 19 moses gamclidaunsis, patei jabai (scilicetMariae)s a iv a ta (aovavrnsT»V^vxnv)pairh-
wisbropar gadavpnaijahbileipai qenaijah barne ni bi- gaggip hairus; xiv, 26 jabai was gaggip du mit jah
ieipai,ei himai broparispoqenisjahussaljai barna ni fijaipallan seinanajahaipein-nanliup—pan teina
bropr seinamtna; Joan. xi, 19 managaigaqemunbi sitbins saivala (T»VsauToO^vynv), nimag meint
tnarpanjahmarjan,ei gaprafsttdedeinaijot bi pana siponeis visan; Gal. vi, 4 vaurstv sein sitbint
bropar izo; Mlh. xi, 20 dugann idveiljan baurgim, kiusaiwarjizuh;Epb. v, 28 setn sitbins leik frijop,
in paimei vaurpun pos managistons mahteit is; saei seina qen frijop; Gal. vi, 2 izvaros misso
Joan. viu, 55 kann ina jah vaurd is fasta; Mth. kauripos (uWrikuvT«J3«p») bairaip.
"
viu, 14 qimands iesus in garda paitraut jah gasaw f Annotatio 3. — Semel occurrit Cor. 1, x, 29
tvaihronit ligandeinin heitomjah attaitok handau puhtu qipa nisilbins akanparis, ubi peina vel it-
ttot. varana ante silbins deest. >
t Annolatio1. — Non nisi rarse veniunt hujus 5) Substantivura, ad quod possessivumpertinet,
regulae exceptiones; caeterura correctiug ponilur etiam articulum recipit: Mth. ix, 6 nim jiana ligr
teins pro is : Mc v, 17 dugunnun bidjanina galeipan peinana; 14 pai siponjot peinai ni fattand;
hindar markos teinos; Thess. I, m, 12, 13 izvis Mc.n, 18 pai peinai siponjot ni fastand; Mth.
frauja ganohnan galaujai (riapvai in izvis misso, du VI, 12 afletampaim sfcu/dm unsaraim; Cor. II,
tulgjan hairtona izvara unfairinona in veihipai faura )n, 5 so vairpida unsara us gupa ts(; Mlh. v,
gupa in quma (raujins unsaris iesuis xristaus mip 47 duwemip tnotarjammatjip sa taitdreit izvar;
allaim paimveiham seinaim («UTOU), ubi « in ad- Luc v, 4 alhahid po natja itvara du fitkon; Cor.
ventu Ciirisli > idem sumendum est atque t cum II, iv, 16 sdulana unsar mannd [ravardjada;
Christus venerit. >Incorrecte autemis pro seinsindu- Mth. v,47;ix, 11; Mc n, 9,11; m, 5; v, 34; vn,9,13;
cilur : Tliess. II, i, 10 qimip usliauhjan \n paim xin, 18; Luc n, 48;v, 14; vi, 35; IX,41; x,ll;xv,30;
veihatii i* (auToO);Tim. I, v, 18 vairpt sa vaurstva xlx, 20, 39, 42; Joan. VIII,13, 19, 44; ix, 19; xvi,
mizdons it (RUTOO). > 20, 22; XVIII,35; xix, 7; Cor. I, xv,14,17; Col. 1,7.
e) Hlnc legiiime seqoitur, quod ubi in sentenlia 6) Possessivaponuntur etiain, raofe adjectivorum,
eopulativa vel comparativapronomenposleriori sub- in singulari et plurali, cum et sine articulo, concrele
jecto ad prius relato conjungitur, hoc pronomen per et abstracte subslanlivorum ad instar : Mc vi, 21
is exprimalur : Mth. x, 25 ganah siponiei vairpai sve herodistrte/agabaurpais hahlamatvaurhta paim mais-
laitareit xs jah skalks sve frauja is; vi, 40 ttfst tam seinaize (suorum, totf fieyio-Tao-tv «OTOO);Mc.
tiponeit ufar taisari seinatla, ip gamanvidswar- v, 19 gagg du garda peinamma du peinaim (v>v(
jizuh\vairpai sve laisaris is; Luc, i, 5 vas gudja aov;); Joan. vin, 44 pan diabaulusrodeip liugn, us
namin takariat us afar jah abijint jahqeins \s us seinamma (esuO, s'x T5VtSiwv)rodeip; xvi, 14
dauhlrum aharont; Cor. I, x, 26 fraujins ist airpa ahma sunjot us meinamma (SXTOU ittoO)nimip jah
jah futloizot. Unde fit, ut setns in nominativonon gateihip izvit; Cor. I, x, 24 ni ainshun sein (rb iuv-
occurrat. TOV) sokjaiak anparis wdrjizuh; xm, 5 (riapva ni so-
5) Quandoque Gothus loco articuli possessivout- keip sein ain (ru e«UT»s);Mc v, 26 qens fraqam
pole magis delerminativo utitur; quo in casu posses- atlammaseinamma (TCC TravTa);Luc. XV,
irap*auTiiff
sivum semper substantivo poslponitur : Joan. iv, 31 31 d// ^aia mein (7r«vTara. e;t«) pein ist; Joan xvn,
ikfrijoda attan meinana (rbvrtazepu);Cor. II, xn, 10 meina alla (ra tuanavra) peinasindjah peina
7;Gal. vi, 17itakins fraujins unsaris (ToGxupiou) meina; Phil. u, 4 ni po seina (T« e'auT«v)warjituh
ietuis xristausana leikabaira; Cor. I, vn, 16 wa kannt, mitondansak jah po anparaize.
^lOi DE NOMINE.
C. DEMONSTRATIVA.
§ 202.1. Ss, so, pata hic, haec, hoc, iste, ista,
isiud, quod ad objectum proximum loquentis refer-
tur, substantiveetadjective usurpatur.
1) Ubi vicem substanlivi gerit, gracco KUTOS res-
pondet et
a) Iii priori casu ab is plerumque discrepat, quem-
admodmn in germanica lingua forte et tonicum dtr
a debiliofl et atono er (queniadmodum apud Gallos
/uteti/); Mth. V, 8 andagai pai hrainjahairtans,
tinte p ai (uvrol, germ. rfie,gal. eux) gup gasaiwand;
xxv, 44 andhafjand jah pai qipandans; Mc xn, 6
shauhpanuh ainana sunu aigand liubana sis insandida
fth pana (eliaro germ. de"n) du im; Luc IX, 55 sa
tst sunus meins sa liuba, pamma (germ. diri) haus-
jaip; Joan. vi, 50 sa is( /i/aifs, saei us himina-dtsiaig,
ei saei pi s maljai ni gadaupnai. Alia exempla vid.
gloss, V. pata.
b) Ubi auTos ad idem substantivum bis refertur,
prius per ts, quod propter ejus haturam sub-
stantivam substantivl congruenter locum oblinet,
exprimitur, posteriori per sa converso; sic legitur in
omnibus parallelis locis saei bigitip saivdla seina;
fraqisteip izai, juh saei (raqtsteip saivalai seinai in
meina, bigitip po Mth. x, 59; Mc vm, 35; Luc. ix,
24; xvn, 33; Mth. vi, 26 alta izvar fodeip ins, tt%
jusmaii vltlprixans sijup paim? Luc iv, 41 gasa-
fctnds Im nt lailot p-os rodjan; Joan. xvi, 4 pata ro-
dida i*vis,etbipe qimai so weila ize, gamuneip pize,
Sa tamen etiam bis repeiitur : Mlh. xxvn, 6 , 7 ui
tkuldut lagjan pahs {skattans)in kaurbanaun—«s-
bauhtednm us paim pana akr kasjins; Mc vm, 7;
nec non et bis usiTrpatur is; Mc ix, 14 gesawfilu
manageinsbiins {siponjans)jah bokarjans sokjandans
rnip tm; 15. Ubi avTof ter occurrit, ts — s« — sa
adhibendura est, ut : Mc. I, 30, 51 svaihra simonit
lag iu brinnon,jah suns qeptm imma bi ija, jah dual-
gaggands urraisida po — jah aflailot po so brinno;
Joan. x, 28, 29; ter tamen usurpatur sa Mc xn,
21 — 25; Joan. x, 18. Quod si prius avrb; toiiicuiii
est, sa praecedit, ts sequente {sa — ts) : Mc. IX, 25
usgaggus pammajah panaseips ni yaleipais inina;
xiv, 6; Col. n, 14.
c) Ubi ad relativum referlur : Mc. xiv, 44 pam-
mei kukja, saist, greipip pana; Joan. xiv, 10 atia,
taeiin mis ist, ta taujip po vaurstva; 21; xvm, 11;
Piiit. iv, 3. •
. d) Sa praesertira in fine sententiae ponitur, quo
liaecplene toniceque desinat : Mth. vi, 8 ni galei-
kopnu paim; vn, 15, 14, braid daur jah managai
sind inngaleipandans pairh pata. praihans vigs sa
brigganda in libainai jah favai sind pai bigilandans
Jiana; 24 wazuh saei navseip vaurda meina jah
laujip po, galeiko ina vaira frodamma; Mc vi, 5;
re, 28; x, 14; xn, 17; xiv, 5; xv, 29 (deest apud
Graecum); Luc. vi, 47; xvm, 16; xix, 23; Joan.
v, 56; x, 3,17; xn, 7; xm, 17; xvn, 10; xvm, 38;
Rom. xm, Z; Eph. v^ 25; Col. m, 7, 19; Tim. I,
iv, 16,etc.
1«»
e) Semper in formulis afor pala postquam, in pit
propter quod, etc vid. gloss. vv. Afaret /n.
f) Etiam et peculiariter ponitur pro OUTOS, rarius
autem pro exetvos; Mth. v, 37 pata tnanagito paim
(TOUTWV) USpamma ubilinist; vi, 52 all pata (raOTtt)
piudos sokjand; ix, 5 sumai bokarje qepun : sa
(ouroff)vajamereip; Mc. x, 15 pata ulgaggando us
mann pata (;xsfv«) is( pata gamainjando mannan ;
xn, 4 jah pana (xaxeivov)stainam vairpandant gaai-
vitkodedun.Alia exempla vid. gloss. V. pata.
g) Ubi relalivo conjungitur (si taei, sa \ze), idenn
est ac latinum (is) qui, graecum of, vid. § 203,2)
et 3).
c Annotatio 1. — Non semel etiam significat bic
idem (uvrb; ouTOff) et equidem in sola formula du
pamma(&d hoc) Cor. II, v, 5; Eph. vi, 18. An vero
locus Mc. xiv, 10, ubi pro o TOIOUTOS adest, vitiosuiii
sit, dubium est, cum arlibi sa svaleikt legatur. Quoad
autem paucos casus, in quibus pro relativo usurpa-
tur : Luc ix, 31 vairos tvai miprodidedun intma,
paiei vesun moses jah heiias. pai gusaiwanant in
vulpan qepun urruns is; Tim. Il^ i, 5 pizeitst
[yyailus jah airmogaineis; Phil. ni, 19 pize gup
vamba is(, ex se non conspicui sunl, quippe cum
Gotlius non semper alias pro relativo Giaeco relati-
vum correspondens adbibeat.
« Annotatio 2. — Jah sa vertilur et hoc, id est, et
equidem(xai ovro;) : Pbll. i, 28 ts( im uslaikneihs
fralustais ip itvts ganistais, jah pata fram gupa (et
lioc a t)eo); necnon et partier (xal auTOf): Mc i, 19
gasaw iakobu jah iohanne jah pans in skipamariv-
jandans natja; Luc, l, 56; xix, 9. Pro jah sa occurrit
etiam jah is : Joan. xvn, 19 fram im tfcveiha mtfc
silban; ei sijainajah eit veihaiin sunjai. »
2) Adjectivesignificat
a) Hic (ouTOf6); Mth. vn, 28 uslauh iesus po
vaurda (TOUS- \byov; TouTouf); x, 42 gadragkeip
ainana pizeminnislane (TUVpuxp£>y TOUTUV)stikle
kaldis vatins; xi, 16 wamma nu galeikopata kun'
(znv7<vs«vTauT»v).Alia exempla vid. ingloss.V./iato
6) Raro hic idem («vrb; b) : Luc. n, 58^t'«a"
weitai (JJGT»T» upa) anna atstandandei andhaihai'
fraujin; vn, 21; x, 7, 21; xx, 19; Joan. 5, 36; vel
hic—ipse(b—avrb;): Joan. xiv, 11 i» pite vaurstve
(Stuzu ipyu uvzu) galaubeip; vel ille (sxsivof6) : Mtb,
xxvn, 19 ni vaiht pus jah pamma garaihtin (z5t
S«x«twsxsivo^);Luc. xx, 18; Joan. xvni, 13.
« Annotatio 3. — Cum ourof in textu gfaeco post
substantivum communiter stet, etiam Gotbus suum
demonstralivum quandoque postponil: Mth. rx, 26
usiddja meriposo (nfipv avr>j)ond atlajainaairpii,
Luc. in,8 gup mag ut stainam paim (TOVXt6w.
TOUTMV) urraisjan barna abrahama; iv, 21 usfullnode-
dun meia Po (» yparfn«UTJJ) ; Cor. II, I, 12 woftuli
unsara so (i xKvynat;npj5>v avrn) ist veitvodeimip-
visseinsunsaraitos. Aiia exempla vid. gloss. "S.pata.
. Caeterumexmero mutationis amore Gothus di-
cit: Mc. vm, 12 wa pala kuni (» ysvtamvrn) taikn
xlOS GRAMMATICAGOTHICiE LINGU^E. 1104
sokeip, amen qipatsvis: ;a6ai gibaidaukunja pam- 4; Cor. I, vn, 6; II, i, 17 (TOUTOouv); iv, 15 (r« yup);
ma (TJ5yeveSTauT»)taikne. ix, 16; XII, 19;Eph. IV,9; Thess. I, iv, 5; Tim. I,
t Annotalio 4. — Saepe demonstrativum post re- u, 3; Skeir. II, b; III, a; V, a; VIII, a, c. Effor-
lativum sentenliae sequitur, ex. gr. : Cor. I, vn, 20 mantur eliam eo modo parentheses; Luc. n, 1,2
warjizuhin laponai, pitaiei tapops vas, inpizai urrann gagrefts gameljan allana midjungard. soh
sijai; 24 warjituh in pammei galapops vas, \n pan (auT») gilslrameleinsfrutnisla varp; Joan. vi,
pamma gastandai.t 6 patuh pan(TOOTO SS)j qap fraisands \na; vii, 59;
3) Hoc pronomen, sive sit adjectivum, sive subslan- XVIII,10, 15; Cor. I, ix, 25.
tivum, ut articulus usurpatur, vid. § 195. c) Quod vel quem siA demonstrat, postimittitur:
II. Sah, so/i, j>a(u/inihil aliud est quam praecedens Joan. vi, 40 patuh pan (TOUTO SS) ist vi'//agups\
pronomen, adjecto enclitico -u/t. Jam vero ex diversis ei wazuh saiwip sunu jah galaubeip du imma ; xvn, 3
liiijus enclitici significationibus, sah significat soh pan (uvrn Se) tst so aiveinolibains, ei kunneina
1) In sensu copulalivo (-quc) puk; Skeir. I, c patuh vesi vipra pata yadob, ei
a) Et hic, hic aulem ( xui ubrb;, xal ourof, 6 Ss): frauja pana galausidedi; coll. Cor. II, XIII, 9 pizuh
Luc xvn, 15 ainspize gavandida sik — sah (et hic, (TouToSe)aukjahbidjam,izvaraizos ustauhtais;
xat auTos) vas samareites; Joan. xiv, 8 augei unsis d) Ut simplex demonstrativum adest sah tantum-
pana attan. patuh (hocque, gr. tantum xui) modo Tim. I, vi, 8 habandant utfodeinjah gatkadvein,
ganah unsis; Luc n, 58; Mtb. xxvn, 44 patuh paimuh ganohidai sijaima; iv, 16,
( TOSe) samo jah pai vaidedjans; Thess. II, iu, 12 III. His hic, non usurpatur nisi relative ad tempus
paimuh (zoi;Si) svaleikaimanabiudam ei seinana quod loquenti pracsens est; de caclero adjective et
hlaib matjaina. Item Joan. x, 2 sa inngaggandspairh substanlive adhibetur, et defectivum est, cum in solis
daur hairdeis isl lambe, pammuh (cique, gr. tan- accusativo (masc hina.ei neutr. /ii(a) et dativo sing.
himma caribus occurrat:
tum TOUTU ) dauravards uslukip;
b) Qui ( off); Luc n, 57 unna vasviduvo,soh(n) a) Adjective : und hina dag usque ad hunc prae-
ni afiddja fairra alh ; xvi, 20 unleds sums vas namin sentem diem Mth. xi, 25; xxvu, 8; Cor. II, m, 14,
haitans lazarus, sah (o;) atvaurpans vas du daura; 15; himma daga hoc die, hodie Mth. vi, 11,50;
xvn, 12 gamotidedunimma taihun prutsftllai mans, Luc ii, 11; iv, 21; v, 26; xix, 5, 9; fram himmanu
paih (ot) gastopun fairrapro; Cor. 1, xv, 1; ex hoc momento Luc. I, 48; v, 10; und litla nu ad
Pbilem. 12. Hinc Joan. xvm, 26 qap sums pize hoc instans Skeir. IV, b;
tkalke Jns maislins gudjins, sah nipjis vas (gr. 6) Substantive: fram himma ex hoc (die, momento)
cvyyevn; 6>v). [Huc pertinent constructiones ut : Joan. xiu, 19; xiv, 7; und hila usque ad hoc
Mlh. xxvn, 57 gam manna gabigs af areimapaias. (momentum, hunc diem) Mtli. xi, 12; Mc xm, 19;
pizuh namo (et hujus vel cujus nomen, gr. vouvofta) Joan. xvi, 24;Cor. I, xv, 6.
tosef, coll. Mc vi, 16; IV. Jains, jaina, jain (jainata) ille, illa, illud
2) Cum sensu emphatico (-ce), hicce, praeserlim. (cxitvof), ad objectum a loquente remolum rcfertur:
'
a) Ubi relalivum, ad quod refertur, praecedit: Luc. xviu, 14 aliddja sa garaihtoza galaihans du
Mth. v, 19 saet nu gatairip aina anabusne pizo garda seinamma pau raihlis jains; Joan. m, 30
minnistonojah laiijai sva mans, [sah (hicce, gcrm. jains skal vahsjan ip tfc minznan. Jam vero
der tonicum, sed in graecotextu deesl hoc pronomen, ponitur.
quod Gothus parallelismi causa induxit) minnisla a) Subslantive, quemadmodum in duobus supra
haitada \n piudangardjai himine, \p [saei taujip jah laudatis cxcmplis, raro tamen in primis Evangeliis
lahjai sva, sah ( ovzo; ) mikits haitada \n etc; Mc. (lantum Mc xn, 5; Luc ix , 54; xvm, 14; xx, 11),
xn, 10; Luc. ix, 26; xx, 17; Joan. v, 57, 58; x, 1; frequenter autem apud Joannem (exceptis locis snb 6)
xii, 49; Gal. vi, 7;Phil. m,7: Skeir. VI, d.|Etetiam laudatis), apud Skeireins et in plerisque epislolarum
ubi participium cum arliculo (is qui) praeit: Skeir. locis, vid. gloss. h. v.
I,c gadob nuvasmais pans tvesammaviljinufhaus- 6) Adjective, communiter suo substantivo praopo-
jandans diabulau du ufargaggan anabusn gups situm : Joan. xvi, 25 in jainamma daga mik ni
pantuh aftra svesamma viljin gaqissans vairpan fraihnip vaihtais; 26; xvnl, 17 qap jaina pivi;
nasjandis laiseinai. Hinc Mc xu, 10 et Luc xx, 17 postpositum auiem occurrit tanlum apud Lucam (u, 1
ttains pammei usvaurpan pai limrjans, sah varp rfu indagans_/ainans;iv, 2; xv, 14; xvn, 9; xx, 1)
haubida vaihstins ( ov\iOov—ouTOf ); et Nehemiam (vi 17). Si insuper adsit attributum,
6) Ubi post interjectam parenthesim pergitur: tunc pronomen sive substantivum praecedit; Mth. ix, 26
enim sah, toh, et imprimis patuh sequenti pan per alla jaina airpa; sive sequitur: IX, 51 allai airpai
assimilationem in palup-pan conjungitur: Mth. m, jainai; Luc. xix, 27 fijands meinansjainans.
11 ta afar mis gagganda svinpota mis tst, pitei tfcni Subslantivo autem arliculum habente, pronomen
\m vairps ei andbindauskaudaraip skohisis;sah pan regulariter sequitur : Mth. vn, 25 vindos bitlugqun
( avzb; ) itvis daupeip \n ahmin; xxvn, 58; Mc m, bi pamma razna jainamma]; vni, 28; ix, 22;
11; xvi, 6; Luc. n, 57 pr. iu, 16; Joan. vn, 9; vm, Mc ui, 24, 25; vi, H;xin, 19; Luc ix, 5; xvni,
40; xil, 6; XIII,28; xvi, 33; Joan, viu, 55; Rom. xn, 3; Cor. II, vn, 8. Praecedit tantum, sed praeeunte
i!05 DE NOMINE. uoo
Gracco,Mc XII,7 jainai pai vaurstvjanset Cor. I, x, 22; Joan. x, 41; xvi, 15; xvii, 7; unde huc eliam
28 jainis pis bandviandins. , probabiliter pertinet Rom. IX, 7, quod nih allai
paiei consiruendum est, coll. ad. h. I. Imo pro
V. PBONOMINA-APJECTIVA. ; otoff: Pbil. 30
i, po samon haifst habaip, poei (olov)
1) Svalauds, tanlus (TOO-OUTOS) : Mth. vm, 10 nt gasaiwip in mis; pro 'et TIS•' Eph. iv, 29 ainhun
inisraela svatauda galaubein bigal; Skeir. IV, 6 vaurde ubilaizeus munpa izvarammani usgaggai, ak
tvalauda mikildupaismaht. Et neutruin subsian- paiei (et n;)'gop sijai du timreinai; Joan. m, 3
livecum parlitivo usurpatum : Joan. xiv, 9 svalaud m'6a saei (eav ftvjrt;) gabairada tupapro, ni mag
melis (TOO-OGTOV xpv»0'*)m'P *OT'S vas^ gasaiwanpiudanyardja'yups;$; xv, 6; pro TISin in-
2) Svaleikt,talis (TotoGToj):Mth. IX, 8 mtfci/trfedun terrogationibus iudirectis:Joan. vi,6vissa patei(-L)
gup pana gibandan valdufni svateikata man- habaida taujan; Eph. v, 10; pro demonstralivo cum
nam; Joan. ix, 16 waiva mag manna fravaurhls praecedentibus, stricte connexo : Mth. xxvn, 46
svaleikos taiknins laujan , etc, vid. gloss. ufhropida- helei, hetei, lima sabakpani, patei ist
Saepeetiam substantive ponitur, servata tamen voca- ( TOUT' eVrt) gup meins,etc; Cor. II, xn, 8 ; Tit. i,
lica forma (vid. § 196 I 6) : Cor. I, v, 11 pamma 5; Eph. m, 1, vid. ad h. 1.; vel pro OUTOS yup:
svaleikamma ni mipmatjaip; Luc xvm, 16 pize Eph. v, 6 nt manna izvit uslustolausaim vaurdam,
svaleikaite ist piudangardi gups; ix, 9 wasist sa, pairhpoei (S««T«0TKy«p) qimip hatis gups. >
bi paneiik hausja svaleik (zotuvra); Cor. I, vn, 2) Ubi pronomen relativum ad pronomen perso-
28 aglon leikisgastatdandpo svaleika (ot TOIOGTOI). nale primaeet secundaepersonaerefertur, sonat tfcei,
D. RELATIVUM. puei, jutei (veizeinusquam occurril) : Cor. I, xv, 9
ikimsa smalista apaustaule, ifcei (os) ni \m vairps
§ 205. Pronomen relativum ex particula relativa ei hailcddauapaustaulus; Rom. xiv , 4 pu was \s ,
ei et pronominedemonslralivosa organicecunjunctis puei stojis (6 xptvuv)framapjana skalk; Luc xvi,
efforraatur: saei, soei vel sei, patei (§ 109), et in- 15/us sijup, juzei garaihlansdomeip(OISIXKIOVVZS;)
discriminatimgraecooort;, baizep,o; «v, 6cum parli- \zvissilbans; Mci, 11 p u ts sunus meinssa liuba, in
*
cipio respondet. Jam vero ponitur puzei (Z) vaila galeikada,cujus in locumsubditttr in
a) Adjeclive,qui, quae, quud.quo in casu sub- margine leclio varians : pukei (bv)vilda; Gal. m, 1
stantivum praecedit vel etiam sequitur, sed tunc ixvisei (otff)faura augam xristus fauramelips vas,
quandoque repetitur demonstralivum : M h. vm, 4 in izvis ushramips. Alia exempla vid. supra § 109.
albair giba, poei (o) anabaup moses; x, 26 ni Quandoqueprius deficit personale pronomen : Gal.
vaiht ist gahulip, palei ( 6 ) nt andhutjaidau; xi, v,itausaisijup af xristaus, jazei(o"tztve;)in vitoda
20 dugann idveitjan baurgim, %npaimei (at;) garaihtans qipip utit's;Tim. I, i, 12, 13 aviliuda
vaurpun mahteis; Mc x, 29, 50 ni washun ist, saei xristau, unte galaubjandan mik gahugidagasatjandt
( o; ) aflailoli gard —, saet (6f av) ni andnimaiv \n andbahtja, ikei faura vas (ego qui prius fui, TOV
falp; xv, 6 and dulp warjohfralailotpeilalusiudaium izpbrepovovru) vajamerjands. Quo linguae usti co-
ainuna bandjan, panei (ovizep) bedun; Luc i, gnito, non jam mirum est si sa saei in promiscuis
20 ni galaubidesvaurdam meinaim, poei (olrtve;) locis usurpetur, pro OUTOJ 6VLuc v, 21, pro luv rt;
usfulljanda; Joan. i, 29 sa \st viprus gups, saei Joan. xiu, 20; Rom. vm, 5; xi, 22, etc.
afnimip (b «tpo») fruvaurht pizos manasedais; xn, ' 3) Loco pronominis relativi ponuntur
49 saei mtfcsandida atta, tah mis anabusnatgaf.
* a) Saft, et is, vid. §20211, l)a);
Alia exempla vid. gloss. patei i) a); 6) In nominativoparticulaerelativae
b.) Substantive, is qui, ea quae, id quod, qui, aa) Ise et (semper apud Joannem et in epistola
quoe,quodsimpliciler : Rom. vn, 15 jiatet(quod, 6) ad Corinthios altera) tzei, neo-germanico so compa-
vaurkja, ni (rapja, unle nipatei(o) viljuu tauja; randa, proximaque demonslrativo : Mth. vu, 15
afcpatei(b) hatja, pala tauja; x, 14 waivabidjand, atsaiwip faura liugnapraufelumpaim tzei (otrtvef)
pammei (cui et'r ov) ni galaubidedun, aippau qimand at izvis in vastjomlambe; Mc ix, 1; Joan.
waiva galaubjand, pammei (quem, ov) ni hausi- xi, 57 niu mahla saizei uslauk (OUTOS 6 «voi?«j)au-
dedun? Joan. vui, 25 pu was is? jah qap du im gona pamma blindin, gataujan ei jah sa ni gadau-
iesus' anastodeinspatei (o, «) jah rodja rfu izvis; pnodedi; Cor. II, v, 21 pana ttei ni kunpa (zbvftij
Gal. i, 23 taei vrak (qui persecutus est, 6 Stuxuv) TVOVTK) fravaurht faur uns gatavidafravaurht; Cor. I,
uns simte, nu mereipgalaubein; Mth. v, 19 saei (qui xv, 27;"Gal.vi, 13; Tim. I, l, 16; Eph. n, 17 ga-
tantum, 6; i«v) nu gatairip aina anabusnepixo minni- vairhti paim izei (zoi;) newa scilicet sind. Haa
stono, sah minnistahaitada in piudangardjai himine; particulaead substantiva referuntur.quaclibenter eas
Cor. I, xvi, 2 warjizuh[ram sis silbinlaujai huhjands immediate sequentes recipiunt: Joan. vm, 40 sokeip
patei (S, Tt «v)v'di. Aliaexempla vid. gloss.h. v. 6) mik usqiman,mannan izei (a;) sunja izvis rodida;
et c). xn, 4 ; xv, 26; Cor. II, i, 10; vm, 16; Gal. i, 1,
« Annotatio1. — Saei ponilur etiam quandoque 4; Eph. i, 3, 14. Non nisi autera raro parlicula a
pro aliis relativis, ut pro 6*o-ospost alls : Luc xvui, vocabulo cui refertur, separatur : Eph. IV, 15 vahs-
12 afdailja taihundon duil allis pize( bou) gastalda; jaimainina poalla/izeist haubip, xritlut; Cor.
1107 GRAMMATICA GOTHICiBLINGUiE. 1103
II, III, 5 , 6-so vairpida untara us gupa ist, itei pro relativo : Phil. n, 23 gasaiwa wa bi mifc ist
etc; Luc. .vin, 15 pai ana pamma staina (scilicet (T« ireptIfte) ; 28 ; Eph. vi, 21, 22. >
paitind)ize etc; II. Warjit, warja, warjata, quis (Ttf), ponitur
bb) Ei, quod etiam ut particula temporalis vel a) Sive in plurali numero : Joan. vi, 64 vitta
explicativa (cum, ut, quod) haberi potest: Luc i, iesut, warjai (Ttvet)sind pai ni galaubjandans jah
20 tijait pahandt und pana dag ei vairpai pata was (Ttf) til saei galeiveip\na; xm, 18 ifcvait, war-
usqae hunc diem, quo, «xpt i; nuipa; (und panei /ans(ouf) gavatida. Quod si Thess. I, iv, 2 t>i(u/>
dag), ubi Gothus attractionem apud Graecumsaepius warjot anabusninsatgebumizvis loco waizosin hoc
occurrentem , resolvit, itern xvn , 30; Col. i, 9 ; casu falsi legitur, haectorma in se correcta, mendose
Neh. v, 14; Tim. II, ni, 8 pamma haidau et (ov adesset, cum varjis solum hic adjective occurrat;
rpbizov,proprie pammei haidau) jannit jah mambret 6) Sive ad wapar in oppositionevid. III.
andstopun moseza,sva jah pai andstandand tunjai; aaa) Superlativo conjunctum : Mc IX, 34 rfu
Kom. ix, 20 pu wat it, ei andvaurdjait (b uvzaizo- sis missoandrunnun, warjis (ri;) maistsvesi; Luc.
xptviftrvofpro puei andvaurdjait) gupa. ix, 46; Mc. xu, 28 warja (iraiu) ist allaito ana-
< Annotatio 2. — Vario etiam modo in locis se- busnefrumista; vel
queniibus exprimiiur pronomen relativum : Mlh. v, 66) Relatum ad numerum vel objectum determi-
52 wazuh saei (o? av) afletip qen seina inu fairina natura : Mc. xu, 25 u>arjamma ize (scilicet eorum
kalkinassaus,taujip po horinon , jah sa ize (b; av) septem virorura) vairpip qens; Luc. xx, 33; Joan.
afsatida liugaip, horinop ; Luc. vm, 13—15 pai ana xm,22seu!un rfu si( missopai siponjos pagkjandans,
pamma staina sindixe (ol) mip fahedai andnimand bi warjana (nempe ex istis duodecim) qepi; x,
patavaurd.—patain paurnunt gadriusandopai sind, 52 managagoda vaurslvaataugidaizvis, %nwarjis
paiei—. pata ana pitai godon arpai pai sindpai pize vaurstve (Sta TTOIOV auTwvipyotv) ttaineip
ite—. > mik?
< Annotatio 3. — Quod si interrogatio ad multi-
E. INTERROGATIVA. tudinemwasizvara Mth. vi, 27; Luc xiv, 28 ; Joan.
§ 204. I. Was, wo, wa substanlivum est, quis , vm, 46 incorrecia eu, warjis izvara apud Luc xvu,
quao,quid (Ttf, Tt); in directis et indireclis interro- 7 desideranda est, interrogatione ad aposlolos facta
galionibus, interrogat in genere sine respectu ad (quis vestrum servum habens etc.); sensisse autera
aligd et in plurali numero nusquam occurrit. Quod videtur interpres, hanc allocutionem Domininon ex
autem praeter dativum masc. et neutr. wammaetiam praecedentidepcndere neque ad solos apostolos, sed
instrnmentaliswe existat, vid. § 110annot. 1; Cor. I, ad multitudinem fieri, vid. § 204, 1. >
!v, 7 uias (ri;) puk ussokeip,vaup-pan habais,.palei III. Wapar , uter relative ad duo et comparativo
riinaml, aippau jabai andnaml, wa wopis, sve ni ne- conjunctum:Sheir. III, a mip sis missosifcandrunnun
meit? Luc. x, 29 wat itt mis newundja?iv, 54 kann sumai ni kunnandans wapar (Christus scilicet an
puk, was is; Mc. v, 9 wa namo pein? III , 55 wo ist Joannes) skuldedi maiza; Luc vn, 42 wapar (TIS)
so aipei meina aippau pai broprjus meinai? xn, 16 pize (duorum debitorum) mais ina frijop ; Mth. ix,
wit itt sa manleikajah so ufarmeleins?vi, 24 w is 5 wapar («) tsl a*e(t«oqipan- afletanda pus (ra-
bidjau ? Luc vi, 47 wazuh sa hausjands vaurda vaurhteispau qipaw urreis jah gagg; Mc n , 9 ;
meina jah taujandspo,alaugjaizvis,wamma galeiks Luc. v, 23.
ii!;Mlh. vi, 51 tva maijam, aippau wa drigkam < Annolatio4. — Wapar in nomioativo tanlum
aippau we (quo)vasjaima? Mc vm, 27 wana mik sing. occurrit, hinc legitur Mth. xxvn, 17 wana
qipand mansvisan? Rom. ix, 19 viljin is was and- viteip ei (raletau izvis, barabbanwau iesu? Quod si
ttandip? A!iaexempla vid. gloss. v. Was 1) Joan.ix,2 was (ri;) fravaurhta, saupau fadrein is?
e Annotatio 1. — Ubi autem was adjective sumi non wapar adest, lioc ex eo probabiliter venit, quod
debet, ejus substanlivum partiiivum sit necessum propter ideara pluralem vocabuli (adrein wapar poni
est,etipsum]insingularipositumsubstantivoingenere non potuerit. >
convenit : Luc. ix , 55 niu vitup , wis ahmane IV. Adjectiva pronomiua :
(cujus spiritum, pro quis spiritus, otouTrveuftaroff) 1) Wileiks, qualis (7rotof,7roTa7ro?, 7r»>txoff) : Mc
tijup; Mth. v, 46 wo mizdono (quam mercedura , iv, 50 we galeikom piudangardja gupt aippau in
pro quam mercedem, Tivaftto-6o'v) habaip;Mc. i, 27; wileikai (ttota) gajukon gabairam po? Joan. xu,
vi, 2 ; Luc ix , 25; Joan. xvm, 29 ; Rom. xm, 9; 33 bandvida wileikamma (izoioi)davpau skutda
Cor. I, vn, 5 ; xv, 2 ; xvi, 7; Cor. II, vi, 14 sq.; gadaupnan; Luc I, 29 pahta sis weleika (7roTa7r»)
Thess. l,Hl,9 wa avitiude (rivu tvxaptariav) vesiso goleins; Gal. vi, 11 sai wileikaim (izrikixot;)
magumusgildanfraujin? Mc xi, 28 in wamma val- bokomiz vis gamelida. Alia exempla vid. gloss.
dufnje pata taujis? 29 ; Luc xx, 2. Tantumraodo v. Wileiks.
Luc xv, 4 legitur was mannaitvara aigands tai- Cor. II, vn, II saiw
2) Welauds,quanlus? (iroo-off):
huntehundtambe etc, coll. § 205 annot. 1. pata bi gup saurgan izvis welauda gatavidaizvis
<Annotalio2. — In resolvendisformulis pracpo- usdaudein.
«ilionalibuscum articulo quandoque adhibetur wa 3) Adjeclivaoronom. ex wan efformata :
1109 DE NOMINE. 1110
a) Wan managtt wan filu? quot?(7r6o-of): Mc.vni, fere negationemimmediatesibi praepositamhabente.
bwan managant habaip /i/oi6ans?xix,20; Mth. Jamveroin eo differunt haecvoeabula, quod nt mau-
xxvn, lontu hauseis,wan filu anapuk veilvodjand; nahun (nullus liomo, imprimisapud Marcumusur-
vi, 23; Mc.xv, 4; Luc. xv, 17; xvi, 5; palum)etni wathun(nemo)substantivasint (utrumque
6) Wan laggs? quam longum? (jrocrof):Mc ix, graec. ouSeif,«t»Se«f, o«—r«f,quisquararespondeps),
21 \vqn lagg mel itt, ei pata warp imma? sed in genere, non nisi raro reperiantur, adeo u( »j
washun,quodapud Lucamest, in locis parallel{|per
F. INDEFINITA. ainshunsuppleatur (vid. annot. 6); quod insuper nf
'
washun in nominativo tautum masc, mantw6«ti
205.1. Was, wo,wa, quis, aliquis, affirmans,
in aliis casibusappareat; quibusadde «i vaihtt
nan nisi substantive usurpatur : Mc. vm, 4 wapro etiam
vel ni vaiht (nihil, nequicquam,ouSev,ft»S<v,ou—Tt)
pans mag was 25
(zi;) gasopjan; XI, afletaip,jabat ut neutrum
wa habaip vipra wana; Luc. xix, 8 jabai wis inveniri; tti ainsbun autem substanti-
vum sit (nullus, ou8e«f,unStL;,ovSitl;) et in omnibus
wa apholoda,fidurfatp fragilda; Joan. xiv, iijabai
wis bidjip mik in namin meinammd,tfc tauja; Cor. casibusgeneribusquesing. occurrat.
II, xn, 6 (reidja, ibaiwas tn miswa muni; xm, 8 1) Mc ix, 59 ni mannahun itt, taei taujip maht
nimagum wa vipra sunja; Thess. I, Y, 15 saiwip in naminmeinamma;xn, 14 rii kara puk manshun;
ibai wat ubil ana ubilammavammq usgildqi; II, I, 44 saiw ei mannhun ni qipais vaiht; vm, 26;
ui, 8 m arvjo hlaib malidedumat wamma ak vin- ix, 9; xvi, 8; Tim.!, v, 22; Luc. m, 14 nt wan-
nundansarbaidai vaurkjondans, e/i ni kquridedeima nanhun holoP; x, 4.
wana tzvara; Mth. v, 39 jabai was (oari;)puk Mth. ix, 16 ni washun lagjip rfuplala fanan pa-
slautai bi taihsvonpeina kinnu,vandei iinma jah po rih... ana snagan fairnjana; Mc. x, 18nt washun
anpara; Tim. II, n, 5 jabai hai[steip wqs, ni vei- piupeigs alja ains gup; 29 nt washun ist, saei
pada, nita viiodeigobrikip. Alia exempla vid. gloss, aflailotigard in meina, saei nt adnimaiT" falp; Luc.
v. Was. x, 22 ni washun kann, was ist sunus, aljaatla;
<Annolatiol. — IndeCniUimadj. ri; eodem modo Jo;m. x,18 «t washun nimip saivalameinaafmis;
ac interrogativumredclilur, vid. § 204, annot. 1 : Cor. I, xvi, H n wqshun tmma frakunni; Col. n,
Phil. II, 1 wa gaprafsleino(n; rzapaxknatt)— po ga- 18 niwashun tzvis gajiukai. — Joan. x, 28 ni fra-
plaihie — wo gamaindupe; \v, 8; Tjm. I, v, 4; vilvip washun tambameinaus handm meinai.
Cor. I, xvi, 7 «IOwe\lo (xpbvoyrtva); vn, 5; Rom. Mth. x, 26 ni vaiht isl gahulip, palei ni andhul-
xni, 9 wo anparaizo anabusne; Gal. vi, 1 inwizai jaidau; Mc v, 26 gensmanaggupulandei fram ma-
tnissadede;Col. II, 25 sveripowizai(ubi in inlerpre- nagaim lekjani jah ni vaihtai botida atiddja rfu
tatione nostra honorumprp honqre legendume-t). tesua; vi, 8 faurbaup im ei vaih t ni nemeinain vig.
Hincetiara neutri adjectivi conjungitur, ubi tamen, Alia exempla vid. gloss. v. Vat'ft(s
genitivum sing., mpre fatino, ad se trahit (quid 2) Joan. xiv, 6 ifctm sa vigsjah sunja jah libains,
boni):Mc iv, 22 nih attisist wa(ulginis(rtxpvirrbv ainshun ni qimip at attin niba paiih mik; Mc.
aliquidabsconditi), palei ni gaba[rhljaidqu;Rom. ix, xn, 35 ainshun panaseips n t gadaurslaina fraih-
11 nauhpannhnigabquranaivesun,aippau lavidedeina nan ; Joan. vi, 65 ni ainshun mag qimanqt mis;
wa piupis aippau unpiupis (T«uyaObv » xaxov). Rom. xin, 8 nt ainummehun vaihtais skulant
Solumwas anpar (n; aWo;)Phil. m, 4 dici poluitet sijaip; Joan. v, 22 ni stojip ainohun ; Luc iv,
formulaftfxpovT«gotbicevertitur Cor. II, xi, 1, 16 26 ni rfu ainaihun pizo intandipt vas helias alja
per leitiiwa. Specie lantum adjeclivum est in Cor. in saraipta. Plura exempla vid. GIoss. v. Ainshun.
I, vn, i% jabai wat bropar qen aiyi unyataubjan- i Annotatio 2. — Hic etiam adjectivum ullus
dein; non enim ut Lalini ti quis rex Gofhi dicunt, quemadmodumqiiis (wat, annot. 1) exprimitur: Me.
sed si guis, qui rex esl, ita ut locum supra laudatum xi, 2 bigilalsfulan, anapqmmeinauhainshun man-
explicandumsit: si quis,qui fraler noster est, sicut ne ni (ovSti;uvOpi>iza>v) sat (Luc xix, 50 ana pam-
et Cor. I, v, H emphaticeja6at was bropar namnipt tnei ni ainshun aiv mannesat); Luc iv, 24 ni
legitur, coll. xiv, 24. Si autem Cor. II, v, 17e*rtf ev ainshun praufete (ovSti;izpofnrn;)andanemtist
XpiffTM xa«v»xTfcrtf(si qua in Chrislo nova creatura) m gabaurpai teinai; IX,50; xvi, 13; Mc vi, 5'ni
vertilur : ;'a6aiwo in xrislau niuja gaskafts,femini- mahtajainar ainohun mahte (ouScftiav Suvaftev)
ga-
num vel male lectum est pro was, vel propter genus taujan; Joan. x, 41 tohannesgatavida taikne ni
T»f xreo-foif ab interprete usurpatum, si qua, scilicet ainohun (anutiovoOSev);xvi, 29 ; xvm, 28 ; xix,
creatura, nova creatura sit in Christo; nulloenim 4; Luc x, 19 ; Phil. iv, 15; Mtli. xxvn, 14 ni and-
pacto uioad riiujagaskaftt(si qua nova creatura e<t) hof hnma vipra ni ainhun vaurde (ouSiIvpnpta);
referri potest. > Luc.l,57nislunmahteiggupa ainhun vaurde(izav
II. Mannahun, washunel ainshun,ainohun,ainhun p'»fta);Joan. xix, H niaihtedeisvaldufnjc ainhun
non occurrunt nisi cum negationeet ea auxiliante (e§ouo-iav ouSeftiav) ana mik,nih vetiput at gibaniupa-
designantsimul neminemet nullum. Quoadnegatio- pro. HincCor. II, vi, 3 ni ainhun pannuin vaihlal
nem, sive ante haecvocabulaponilur, sive ex licen- gibandansbistuggqei (ptnSiiMuv eini
izpoaxoirnv),
tia verbo conjungitur, washun tantunimodo semper anovammjaidauandbahli unsar, hoc bisluggqei in
 1111 GRAMMATICAGOTHICE LlNGUiE. 1112
nostris annotationibus ad h. 1. ex lectione codicis ctiam conjungitur : Mc. xiv, 47 atns tumt tumi (<ff
(«ff
Kbiituggq immerito illuslravimus,quasiet hujus 6i- TIS)pize andstandandane; xiv, 51.
ttuggqeicodicisBincorrecta repetitiosequentiseiesset. < Annotatio 7. — Post sums pluraie naturaliter
Construclioenim genitivum postulat, et in genitivoca- sequitur parlitivus : Mtb. ix, 3 sumai pize bokarje;
suest istud bistuggqei,quod est pro bistugyqe(vid. § Mc xu, 13 sumai pize fareisaie; Rom. xi, 17 tumai
50, 3); inj codice aulem A haee terminatio a li- pize asle etc ; necnonet in singulari aliorum indefi-
brario propter ei sequens negligenler praeterraissa nitorum more partilivum patitur : Mc. xv, 21 suma-
fuit. Denique ex ainltun ipso sequilur bistuggq neu- na manne (id est Ttva avSpa); Joan. xvm, 22 sums
trum esse debere, et consequenler genus in Gloss. (it;) andbahte; Luc xvui, 18 sumsreike (vi; apx<y>v);
h. v. mutandum. xv, 15 sumi (sts) baurgjane; xv, 11 manne tumt;
< QuemadmodumPhil. iu, 4was anpar (annot. 1), vu, 2 hundafade tumit tkaltkt; Mc v, 25 qinono
ita reperitur etiam Joan. xv, 24 anpar ainshun tuma.
ni (ouSstsuWo;) gatavida. Thess. I, iv, 12 ni ai- I.Ex indefinilissumssolum adjective sumitur, dum
nithun wis paurbeip nultiut aliquid Vulgataepro- regenli vocabulocasu eodem convenit, ubi scilicet
babiliter, sapit hoc excepto, quod wts ut parlitivum cumatns conjungitur : Mc. xiv, 51 aini sums jugga-
habendum sit: < non ullius aliquo, dum hoc < nuilius laup s; velubi adjectivum invocalica formasubstan-
aliquid > Vulgataevero sensui repugnat. Tim. II, u, tive ponitur : Joan. xi, 1 sums siuks.Sic se habet
4 ni ainthun drauhtinondt (oOSelso-TpaT«u6f«evof) non frequenter apud Lucam, quod praeter influxum roma-
est: nullus militans, sed non unus, qui niililat, coll. num, ex eo verisimiliter factum est, quia ibi ordi-
annot. 1, cujus loco genitivus adhibetur apud Joan. nario poslponi videiur : Luc. vn, 41 dulgahailjin
XIII,28 patuh pan ui vissa ainshun pize ana- sumamma; vm, 27 vair sums ; xiv, 16 manna sums;
kumbjandane. xv, 8 suma qino ; x, 25 vitodafasteit tumt; xvni, 2
t Annotatio 5. — Ex glossa Cor. 1, x, 19 ni pa- ttaua sums in sumai baurg ; xvm, 55 blinda sums;
tei po galiugayuda vaihts sijaina ad vocabula ni xvi, 20 unteds sums; xix, 12 mannasums godakunds.
patei po gatiugagudawa sijaina (nam haecest glossa Annotalio 8. — De usu indefinitisumsin sententiis
tantum textu exsolvenda), discrimen statui potest coordinatis (tumt — sumtuh, unus — alter; alii —
inter wa et vaiht; wa scilicet significal.aliquid,sive ad alii), vid. infra ubi de sententia composita tractatur. >
aliauid existens, sive non referatur; vaihtt e contra IV. Watuh, warjizuh et waparuh, quilibet, in eo
rem exislenlem et reipsa praesentemindicat. In sen- differunt quod wazuh, quivis, universalitatem reprae-
tentiis negativis vaiht in locum wa semper subditur: sentet (iz&c),hinc etiam saepissimeomnera significat,
Gal. vi, 5 pugkeip wa visan ni vaiht visanrfs; 15 et communiler per relatiya sequentia strictius deter-
n t h bimait vaiht \st, nih faurafilli. minatur; warjizuh autem quisque (singuli), partem
< Annotatio 4. — Praeler m mannahun occurrit ex toto, nonnullos ex multitudine designet (exuazo;),
eliam substantivum ninanna, nemo : Mtb. vi, 24 ni sivesit haecmultiludo reipsa memorata, sive simpli-
manna (ovStl;) mag tvaimfraujam skalkinon; vm, ciler cogitanda: caeterum wazuh, et warjizuh quan-
4saiu> ei mann »i (ft»Sevi)qipais ; 28 nt mahta doque promiscueusurpantur; quoadwa/iaruA,adduo
tnanna («t»T«f)usleipan pairh pana vig. Aliaexem- referlur (eVivepos,uterquc). Ad singulariter signi-
ficandum warjizuh et waparuh etiam aint prae se
pla vid. gloss. v. Manna.
< Annotatio 5. —Ainshun usurpalur etiam, ubi recipiunt (annot. 10)et prius cum plurali non ad syne-
sin conslruitur (§ 209, 5); Mc ix, 49 wazuh (om-
adest in senlenlia vocabuluminterrogativum, cui ne-
nis, 7r«ff)(unin saltada; Luc xvi, 16 piudangardi
gativa responsio speclatur (num), ex. gr., jau, num wazuh in izai naupjada;
fnrte : Joan. vu, 48 sai jau ainshun pize reike gups vailamerjada jah
Mtli. vn, 24 wazuh saei (iza; aazt;, omnis qni)
galaubidediimma (Ecce num unus horum principum
crederet ei)? hauseip vaurda jah laujip po, galeikoina vaira (ro-
damma; Rom. x, YSwazuh sae'%(izu; o; uv)ana-
< Annotatio 6. — Quod autem washun sive poste- hailip bidai uamo [raujins ganisip; Mlh. v, 28 wa z-
rius, sive corrigenlibus aliis per ainshun supplealur, uh saei saiwip (nu; b (i\eizo>v)qinon du luslon
ex parallelis locis palet, coll. Mth. ix, 16; Mc x, izos, ju yahorinoda tzai; Rom. x, 11 wazuh sa
18, 29 et Luc v, 36 ; xvm, 19,29. > galaubjands du 'immani gaaiviskoda.
III, Sums, suma, sum quidam (zi;) substanlivepo- Luc II, 3 iddjedun allai, eimelidai veseinawar-
nitur, queroadmodum ainshun, hoc addito, quod jizuh (Ixuaro;,quisqueex omnibus) in seinai baurg;
etiam in plurali (quidam) occurrat : Luc vm, 46 ix, 14 gavaurkeip im anakumbjankubilunsana war-
failofcmis sums; Mc IX,58 tewumtumana in pei- janoh fimftiguns; Rom. xiv 12 uiarjizuh unsa-
namma namin usdreibandan unhulpons ; xiv, 57 t u- ra fram sis rapjon usgibiji gupa; Joan. xvi, 32
tnat utttandandani galiug veitvodidedun; Tim. II, n, qimip weila ei distahjada warjituh (axoprztaOnrt
18 galaubeintumaize usvaltidedun; I, i, 5 faurbiu- exaaro;, ssilicet vestrum) rfu seina jah mikainana
dais sumaim, ei anparleiko ni laisjaina ; Thess. II, biteipip; Cor. I, lv, 5 hazeinsvairpip warjammeh
m, 11 hausjam sumans wairbandans inizvisunga- (nempe vestrum) fram gupa; Luc. vi, 40 gaman-
tassaba. Alia exempla vid. Gloss. v. Sums Cum ains vids warjizuh (ivu;) vairpai sve laisarisis.
1113 DE NOMINE. 1114
Skeir. V, d tveripa waparamme * scilicet palri figilur(etfffx«o-Tos,unusquisque) :Thess. II, i, Zmana-
et fiKo)gibaima bi vairpidai. In hoc solo loco wa- gnip friapva ainwarjizuh (svb; sxaarov) allaize
paruh reperitur; wazuh autem et warjizuh in aliis izvara in izvis misso; Luc. xvi, 5 athaitands ainwar-
exeraplis occurrentia vid. gloss. hh. vv. janoh (ev« sxuarov)faihuskulaneqappamma frumit-
< Annotatio 9. — Wazuh et warjituh parlitivum lin; iv, 40 ainwarjammeh (eviexaorm)ize handunt
post se admitlunt : Luc u, 23 wazuh gunia- analagjands gahaitida tns; Cor. I, xu, 18 gup
kundaite (iz«vupaev)ustukands qipu veihs fraujins gasatida lipuns ainwarjanoh (ev exaorov) \ze \n
1
hailada; Cor. I, xi, 5 woh qinono (izuou yuv») leika svasvevilda; Skeir. VII, c svaei ainwarjano
bidjandeiaippau praufetjandei andhulidamma hau- sva filu sve vilda andniman \s gatavida. Com-
bida gaaiviskop haubip sein ; xv, 30 duwe bireikjai mislum esl aulem in Cor. I, vn, 17 ni ei war-
*
sijum weilo woh (izaaav &puv); Gal. v, 3 veitvodja jammeh svasve gadailida gup , ainwarjatoh
teammeh manne bimaitanai»e(izuvriavOpi>izo> tvasve galapoda gup, tva gaggai; Thess.I, v, 11pra(-
patei tkula itt all vitop tanjan ; Luc. sleip izvis missojah limrjaip ainwarjizuh
7rcptTSftvoftev(u), anpur
vi, 50 uiam meh bidjandane (TravTtTW-WTOGVTI) anparana ( it; TOV EV«).— Skeir. III, a at bajopum
puk qif. — Luc vi, 44 warjiz uh bagme (txuartv daupjandamjahainwaparammeh seinaanafilhan-
SsvSpov)us svesammaakrana uskunps ist; Skeir. VI,* dam daupein, mip tit missosifcandrunnun.
b warjatoh vaurde at mannam in mundai < Quod ainwarjizuh etiam (ut distributivum usur-
tnahl ist anparleikein inmaidjan ; Eph. lv, 16 ttt mi- petur, vid. § 198, III. >
tap ainis warjoh fero usvahst leikis laujip (ubi V. Alls, alla, all, omnis (TrasJ) triplici modo,
Gothus a graeco Ivoj SXKO-TOU ftspourdeflectens, ver- quemadmodura indefinitum quislibel, construitur,
exaarov ptipo; legisset; in nostra igilur nempe :
tit quasi s'v6ff
interpretatione qumque loco quarumque legendum 1) Substantive, sed tantummodo in plurali, om-
esl); Luc. xix, 26 warjammeh habandane nes : Mc v, 20 ullai (iz«vre;) sitdateikidedm;xiv,
(rravTtT» 1'^OVTI) gt6ada. 64 eis allai gadomidedun \na [skutanvisan daupau;
< In simili casu haec indefinita recipiunt eliam Skeir. 1, a tesus qam gamaint altaize nasjands;
adjectiva non nisi substantive usurpata et subslan- allaize fravaurhtinsafhrainjan; Epli. iv, 7 gup alta
tiva, quaetemporis determinationem indicant, ut an- allaizetstufar allaimjahand allansjahinallaim
iiuni, boram, festum, elc.: Mth. v, 22 wazuh mo- uns, elc; Mc IX, 12 helias qimands aftra gaboteip
dags; Neh. v, 18 vas fraquman dayis wizuh (uLuv alla, eo enim modo saepc neutrum plur. usurpatur
vp-epav);Mc xiv, 49 daga wammeh (xaS' np.epuv); (7r«vTavel T« 7ravTaomnia),',moregraeco: Luc n, 20;
Loc xvi, 19 ; xix, 47 ; Cor. I, xv, 31; Luc n, 14 lii, 20; Joan. xvu, 7; xvm, 4; Rom. xi, 36; Cor. I,
jera wammeh (XKT'iro;); Luc ix, 23 dag wanoh xv, 27; ll,.v, 17, 18; Eph. i, 11, 23; m, 9; Phil m,
(x«§*»>sp«v); Mth. xxvu, 15 and dulp warjanoh ; 21; Col. i, 16, 20; m, 11; necnou el neutrum sing.,
Mc xv, 6. more germanico : Mlh. vm, 33 gataihun in baurg
< Wazuh et warjizuh adjectis numeralibus vo- all (7T«VT«); Luc xvm, 12, 22; Joan. xiv, 26; Cor. I,
cabulis efformant distributiva, vid. § 198, III. lx, 22 (altaim vas ali), 25; II, li, 9; Eph. i, 22; Phil.
< Annotatio 10. — Ubi relativa saei, izei, ei, pei in,8; Col. IV,7; Tim. I, n, 1; vel forma plena allata:
sequuntur wazuh, buic pracfigitur sa vel pis, posle- Math. v, 18 altata vairpip; Mc iv, 11, 34; Luc.
rius imprimis ad convertendtim Graecum «v, hiiic: ii, 39 («7r«vTa);xiv, 17; xv, 13; xvm, 28; Joan. xiv,
Mlh. x, 32,33 sawazuh saei (izu; oazt;) andhai- 26; Eph. iv, 10 ; vi, 21, eiiam cum articulo po alla;
lip misin andvairpja manna, andhaila jah tfcimma Luc. xvi, 14; Cor. I, xii, 19; Col. m, 8; pa.a a//Cor.
inandvairpja allins meinif ip piswanoh saei (ba- II, xii, 19; ^ala allata Joan. xv, 21; Cor. II, iv, 15.
Ttf «v, omnis qui) afaikip mik — afaika jah ik ina ; 2) Adjeclive, sive
Mc xi, 25 piswazuh ei (b; uv) qipai- —vuirpip a) Lt significet : omnes (omnia) in plurali et sub-
imma piswah pei(beuv) qipip ; 24 allalapis- slantivo eodem casu convenieus: Mlh. xxvn, 1 runa
wah pei (izuvrx bou av) bidjandans sokeip, vairpip nemun allai gudjans (omnessacerdotes); Mc iv,
izvis; Joan. xvi, 2 qimip weila eisawazuh izei 32 kaurno sinapk vairpip allaize grute (omnium
usqimip (izu; b uizoxreivu;)izvis, puggkeip hunsla sal- leguminum) inaisl; Cor. I, xv, 7 alaugida sik apau-
jan gupa. Attamen etiam legitur apud Joan. xvi, 15 ttaulum a//aim;Luc m, 3qamandallant gau-
palawah pei (6, T««V)bidjaip attan, gibaip izvis. jans; Mth. vm, 16 allant pans ubil habandant
Alia exempla vid. gloss. h. v. ganasida; Luc n, 31 vasein peina manvidesin and-
<Sed contra ad sirictiorem unionem emphaticeex- vairpja aliaito manageino; l, 6 vesun ba gag-.
primendam iisdem warjizuhetwajiarufteliamamprae- gandona in allaim anabusnim ja/tj garaihteim
1 In codice etiam a Castillonaeo iterum inspecto, 3 Sic enim in codice legitur, uti nobis scripsit
legitur waparamma, quod est falsum, inlerrogalivo Castillionaeus, pro ainwarjanoh, quod conjeceramus,
vocabulo hic nultam significalionem habente. Wa- et 4ainwarjamma, legenle Massmanno.
parammeh proprie scribendum est. Sic legendum est secundum Castill. Add. p. 66,
* Eo enim modo, comparaiiie Castillionaeo, in non autem ainwarjizoh, uti nos juxla ejusdem Cas-
codice satis evidenter legendum est, pro Massmanni tillionaei tcxtum in editione admisimus, neutro hic
tunau et uostra ipsorum conjectura sunjui. usurpato, utpote ad virum et uxorem acquerclato.
Hi5 GRAMMATICAGQTHICtE LINGUiE. 1116
fraujinsunvaha; Mth. ix,356i(auft baurgt allot jah btsauleino (7ravToff fto^uo-ftou);x, 6 manvubahabaip
haimos;Luc. i,48 audagjand; mik allakunja; Mth. v, rfu fraveilan alt ufarhituseino (izuoavirapaxonv);
15; Mc.i,32, vn, 3,23; Luc.i, 6, 65, 66,71; u, 19;m, Tim. II, lll, 16 atl boko (izuaa ypufn); Mc. III, 28
19;iv, 5,37; v, 9; vi, 26; xvn,2,10; xix, 57; Rom. x,4, allata afletadapata (ravaurhte(izuvru—Ta«ftap-
12; XII,17; Cor. I, xv, 19; II, i, 1, 5, 4; ni, 2; iv, 2; T»ft«Ta)sunummanne.
vin, 18; xi, 9; Gal. i, 2; Eph. i, 18, 21; iu, 21; IV,6, < Annotatioll.—In boc ullimo casu, nonnisi raro
vi, 18; Col. n, 15; Tbess. II, m, 6; sive : ,
partitivum vocabtilum in singtilari occurrit: Mc n,
6) Ut significet: qulsque in singulari et cquidem 13 all manageins (izu; b ojAo?) iddjedun du
in neulro, subslantivo partitivo plur. sequenle: Skeir.
tmma;Tim. I, iv, 4 all gaskaftais (iz«v xriauu)
V, a at altamma vaurtslve ainaizos anabusnais
Luc. 6 all /etfce gups gop; COr. II, x, 5 galatra» all hauhipet
beidip; III, gasaiwip (7rao-aaupi) u s
nasein gups; iv, 4 ni bi hlaib ainana libaid manna afc hafanaizos (izuvv^ioipusizatpbu.svov) vipra kunpi
et semel lantum datur alla razdo Rom. xiv, 11,
6i all vaurde (izuviztpny-art)gups; Cor. II, xtu, 1; gups;
alls substaTitivo in genere conveniente, caetero-
Rom. xiv, 11 mis a/( fcntve (izav,ybw) biugip; Cor.
rum indelinitorum ad inslar. Fortasse etiam in Thess.
II, x, 5 (rahinpan atl (tapje (izuvv6»fta); Luc nt,
5 all dalei (icuaa fupuy^) us(uttjada.jah all fair- II, III, 6 gaskaidip izvis af altamma bropre wair.
bandane ungatassaba hoc allamma ut masculinum
gunje jah htaine (iz«v 6'pos xat ^ouvos) gahnaiv- habendum est, licet, cum atl manneinveniatur, eliara
jada; Cor. II, lx, ilufarassjaip m allamtna vaurst- neutrum esse possit.
ve godaize (izuvipyovay«6ov);Col.i, 10; Tim. I, v,
10; II, n; 21; m, 17; Tit. i, 16. — Col. i, 28 vulpu < Annotatiol2.—Cuma//s habilaratione ejus signi-
gateiham talzjandans all manne (7T«VT« uvOpaiizov) hcatione (b\o;, iza;), puram adjectivorum naturam
jah laitjandans all manne; SKeir.IV, b; Phil. iv, 7 sapit (vid. gloss. v. Alls 2), inde fit, ut etiam in
ufariit all ahane (izuvzu voOv);Mlh. ;vn, 17 a// paulinis epislolis, graeco cl latino in gothicum ser-
bagnie godaize (izuv SevSpov«sy«0bv)akrana goda monem probabiliter influentibiis, saepe significans
gataujip; 19 all bagme ni laujandane akran god omnis quisque occurrat: Cor. II, vui,- 7 tn allamma
vsmailada; Joan. xv, 2 all taine unbairaudane managnip, galanbeinaijah vaurda jah kunpja jah in
akran gop usnimip ita. — Luc iv, 15 uilauh al( aitai usdaudein (izuan o-rrouS»,iiiomnisiilliciludi-
fraittobnjo (izavraizstp«ap.bv)diqbulu,s;\, 17 vesutt ne);xn, 12 taikneisapaustaulaut gatavidosvaurpun in
gaqumanaius a(lamma haimo (tzaan; xift«ff); x, 1 isvis tn allai pulainai (tzaan vizapovn,in omni
insandida int tvant wantuh in atl baurge jah palientia ); Eph. i, 3 gup gapiupida unsin allai
stade (izuauv izb\tv xai T07rov);Rom. xm, 1 all piupeiri.ai ahmeinai; Phil. i, 20, n, 29; IV, 6; Col.
taivalo (izuau $vxn) valdufnjam ufarvisandamuf- l, 9, 11, 15; lii, 16; Thess. I, m, 7; II, i, 11; Tim. I,
hausjai; Cor. II, vn, 1 hrainjain unsis af atlamtna i, 16. >

B. DE SENTENTIA SO{PLICI.

SCBJECTOM, PR.EDICATUM, COPULA.

206. Subjectum ct ver6umin speciali verbo coa- renda sunt, vid. § 190 2) a); necnon frequenier per
dunantur , ubi scilicet persona loquens (1 pers.) de pronomen tertiae persoaae.ubiGraecus simplici verbo
geipsa, vel ad aliatn pracsentem (2 pers.), vel de usus est, vid. ibid. 6);
tertia absente loquitur, modo haec praecedenter me- 2) In terlia persona, ubi subjectum nondum nomi-
morata sit : Mlh. xxvn, 63 (illc seductor dixit:) naiur, vel oratio alius alterius oratione interrumpi-
urreisa, surgo; v, 17 qam veiii; Tim. I, IV, 10 ar- tur. Jam vero ut subjectum communiter dari possunt
baidjam jqh 'idveitjanda laboramus et vittiperamur ; substantivum.velpronomen ejussedem lenensjadjec-
Luc x, 28rai/i(a6a andhoft, pata tavei jah libais tivum, numerale, participium, infiuitivus , formula
bene respnndisli, fac et vives; Cor. II, i, 24 ga- praepositionaliscum articulo, imo etsententia tola.
tqubeinaigastopup stetistis; Mc v, 39 toa auhjop Caeterum in numero verbum subjecto convenit,
jah gre(ip? Quid tumultuamini et fletis? xiv, 42 excepto casu colleciivi, ut diximus § 209, 5. Quoad
urreisip, gaggam! siirge , ambula ! Mtb. xxvi, 75 sedem, subjeclum ad quamdam in parliculari non
utyaggmds ut gaigrot, flevit (scilicet Petrus); restringitur : Luc iv, 40 sunno sagq; Rom. vu,
Luc xx, 36 ni gasviltan Panaseijis magun, sunjus 5 gasviltip vair; Luc IX, 10 apaustaujeis us-
euk gups sind, neque mori possunt (nempe qui vi- spillodedun; Mth. ix, 5 sa vajamereip ; Luc ix, 8
tani aeternam adepti sunt) — sunl. sumai qepun 1 helias qtaugida sik; xvn, 54 (vat
§ 207. I. SCBJECTUM autem speciale vocabum re- vairpand ana ligra samin; i, 14 manqgai faginond;
quirens in nominativo semper ponilur exprimilur- vu,22 6/tnrfat ussaiwand, haltai gaggand,pruts-
que : fillai gahrainjanda, baudai gahausjand , naveis
1) Per pronomina primse et serundae pcrsonae, urreisand , unledai vailamerjanda; vni, Vt pai
ubi sibi invicera opponuntur vel emphatice profe- haldandant gaptauhun; Rom. vu, 18 vitj ;n
1117 DE SUBJECTO, PRJiDICATO ET COPULA. 11IS,
aiffgiji mis; Mc iv, 10 freftun pai bitna ; Luc. ix, Cor. I, v, 12; vii, 9, 26; Gal. rv, 18; Phil. l, 21,
17 ushafanvarp palei aflifnoda im gabruke. 22 ; Tim. I, n, 10. Quandoque infinitivo adjungilur
§ 208. 1) Quandoqne deficitsubjeclum tertise per- etiam du: Mc. x, 40 pata rfu sitan af taihsvon meinai,
sonaepluralis; sed tunc aliud generale, ut homines, aippau af hleidumein nist mein rfu gibatt (SoOvai);
supplendum est, vel latine passivo convertendum Cor. I, xi, 6 agl tsl qinon rfu kapillon aippau
(gall. on, germ. man) : Mc. i, 45 tesus ana aupjaim skaban (zb xeipaoOut» ?»p«o-9a«);Phil. i, 24 rfu
stadim vasjah iddjedun duimma allapro iverunt, vitan (TOs7rtftsvstv)in lcika pauxftizo in xzvara ;
id est, bomines (ventum est); v, 55 nauhpanuh necnon et articulus : Mc xn, 33 pata du frijon
imma rodjandin qemun fram pamma tynagogafada; (rb uyuiz5t.v) gup managizo\st allaim paim allbrun-
x, 15 atberun du tmma barna; Luc. xvii, 27 etun stim. Inter wapar tst qzetizoqipan.... (Mth. ix, 5 ;
jah drugkun, scilicet homines in tempore Noachi; Luc. v, 25) et wapar ist azetizo rfu qipan..... (Mc.
Mc. n, 22 vein juggata tn balgint niujant giutand, n, 9) hoc discrimen adesse videtur, quod prius si-
homines fundunt, funditur, gr. fiknreovvinum fun- gnificet: quideslfaciliusdicere.... posterius autem ;
dendum est. Quod autem baecellipsis e Graecomu- quid est faciiius dicere :......
luata saepe aetivo in passivum commutato reddalur, Ubi senlentia ipfinitiva subjectum est, proprium
vid. § 177 annot. 5. Joan. xvi, 17 qepun us paim ejus subjectum in accusativo ponitur : Cor. II, vn,
tiponjaim est sumai snbaudiendum. ii palabi gup saurganizvis welauda gatavida
Sed non nisi raro subjecium lertiae personae sin- ttvis usdaudein; Luc. xvi, 17 azetizo ist himin jah
gularis praetermittitur : Cor. II, vi, 2 mela qipip airpa hindarleipa u pau vitodis ainana vri
andanemjamma andhausida pus, loquitnr (scilicet gadriusan.
Deus per Prophelas), vel loquilur (nempe saera Scri- § 209. H. Cum PR^PICATUH nomen est, subjeclp
piura).Econtra x, 10 pos bokosqipand kaurjos sind, per copulam conjungi debet. Atqui omnes vocabulo-
pluralis , dicunt homines (dicitur), graeco y»o-t res- rum species, quae subjectum esse possunt (§ 207)
pondet et aequivalet.Etiam graecaraconstruciionem, etiam ut praedicaium usurpari queunt. Sed quod-
ubi scilicet substantivum ejnsdem radicis ac verbum cumque sit, pradicatum seraper subjecto convenit,
ut subjecium supplendum est (Matthia, Gr. gr, id est, eamdem subit flexionem.
§ 295), imitatus est Gothus in Cor. I, xv, 52 put- 1) Ubi substanlivura praedicatum esl, subjecto
haurneip (aukmaei) canit (scilicet puthaurnja tuba). debet in genere et nuinero congruere, licet pro ge-
2) Ubi demonstrativum, inlerrogativum vel relati- iiere nonnullae, pro numero autem frequentissimae
vum subjedum est, ad praedicatumgenere conve- dentur excepiiones : Luc. xx , 14 sq ist sq arbi-
niat non est necesse, sed potest, more Germanis numja; i, 19 tfcim gabriel; ix, 9 wat itt ta? v,
r.onsueto, in neutro poni, quemadmodum Germqni 10 fram himma nu mannetiud nutans.— Joan. xiy,
dicunt: da s ist mein Vater et Galli : c-eit mon pere, 6 ifc im vigs jah sunjq jah libains; Skeir. I, a
id est, ceciestmon pere : Mc vi, 5 niu pata (avro;) nasjands siiba garaihtei vas; Rom. xi, 15 was an-
tsi sa timrja? Joan. vi, 40 paluh-pan ist vilja pis danumts nibai libains us daupaim (ubi in interpre-
sandjandins mik; Luc n , 12 pataitvis taikns; talione nostra quis loco qua; legendum est) ? Eph. i,
VIII,11 pata (auT»)is( gajuko; Joan xv, 12 pata 23 qikklesjo ist leik is; Rom. v\\,lvitop frq-
(«vrri) ist anabusns meina ; Cor. 1, ix , 3 meina vaurhts ist? Joan vi, 63 povaurda ahma ht;
andahafts pal-ist; Epb. i, 18 tva (ri; vel Tt) is{ Rom. xui, Spaireiks ni stnrf agis godqmmavaur-
vens laponais is? wa ufarassus mikileinsmahlais; stva; Cor. I, x, 19 po galiugaguda tind wa? Joan.
Tbe-s. I, n, 19 wa (\i;) ist unsara vens; Phil. i, 28 xvn, 11 pai sijaina ain sve vit; Cor. I, xv, 28 gup
Patei (nrt;) ist im ustaikneins fralustais. Atta- ist alla in allaim; Rom. ix, 7; Cor. I, x, 17; II,
men Iegitur"apud Mcix, 7 sa ist sunus meins sa u, 15; viu, 25 ; Pliil. m, 5.
liuba, et Tit. i, 13 so ist veitvodeisunjeina. Praedicalum potest etiam arliculum recipere :
3) Cum autem pronomina et 6a subjecli vicem Joan. vi, 48 ifcim t a hlaifs libainais ; vu , 40 sa ist
gerentia, duas personas diversi generis indicant, sa praufetus; x, 9 tfcim pata daur elc, vid. gloss.
naecin neutro ponnntur (coll. § 191,1, 1): Luc n, v. pata II, 6.
6£o(gr. «uTot, scilicet Josephus et Maria) vesun 2) Ubi adjectivum, participium vel numerale prae-
jainar; n, 50 ija (auTot)nt fropun pamma vaurda ; dicatum est, subjecto debel jn gencre, numero et
Cor. I, vn, 28 aglon leikis gastaldand po svaleika casu congruere; porro infinilivus ct sentenlia neu-
(oi voiouTot, scilicet vir et virgo) rfu leika samin; trius generis tens- ntur; quonam autem modo con-
coll. § 209 4) 6) et Luc n, 44, 45, 48; vm, 20 ; sonantica et vocalica formae adjectivi differant, vid.
Mc III, 31. Ubi vero conjunguntur duae personae § 196 : Luc i, 25 takarias vasdumbs; Joan. xi, 39
ejusdem generis, subjectum illis genere, ut decet, ju fuls isl, fidurdogs auk ist; Luc. i, 7 vas ailei-
convenit: Luc. vi, 39 bai (nempe caeci)tn dal ga- tabaip stairo; 29 weleikaist sogoleins;Rom.vn,
driusand; Joan. xi, 19 gaprafslidedun ijos (nimi- 14 vitop ahmeinisl; Tim. I, l, 8 godist vilop; n,3
rum Martha et Maria). palup-panist god jah andanem; Luc. xv, 31 all
4) Infinitivus saepe est subjectum , vid. insuper pata mein pein is(; Rom. xi, 35 unbilaistidai
Mc x, 24; Luc. vi, 4; xvm, 25; Joan. xvm, 31; sind vigot gups; xui, 1 po valdufnja (ram gupa ga-
1119 GRAMMATICA GOTHICiE LINGU^E. 1120
tatida tind; Luc I, 20 tijait pahands jahni ma- ravra); Joan. x , 27 lamba meina stibnui meinas
gands rodjan; vm, 40 vesuna//ai 6e t rfa urfa n s ts; hausjand (tzpb-Suru—axousi), etitasemper. »
Tim. I, iv, 15 pateipeihais pu (» Trpoxomi o-ou)svi- 4) Cura plura subjecla parliculis copulativis vet
kunp sijai;Phil. i, 29 izvisfragibanist rfuxrislau adversativisconnexta suut, animadvertas :
galaubjan. a) Quod baec, utpote pluralem efformanlia, ver
i Luc. iv, 52 in vaidufnjavarp vaurd is; Cor. II, bum in plurali poni jubeant, naluraliter quidem ubi
i, 5 tifar filu itt gaprafsleins; Luc ix, 55 tvis a/i- inter ea adest reipsa pluralis:]Mlh. vni,27 vindosjah
manc sijup. marei gahausjandimma; Mc i, 5 usiddjedun
< Annotalio 1. — Quandoquepracdicata, cumsunt all iudaialand jah iairusaulymeis; 36 ; sed etiam ub)
adjcctiva et participia, subjecto in genere nonconve- omnia subjecta singularia sunl: Joan. xn, 22 an-
niunt; sic legitur Gal. v, 11 galauran istmarzeins draias jah fitippus qepun: Cor. I, xv, 50 leikjah
galgint; Eph. m, lOfcan nip vesi—handuge i gups; blop piudinassu gups yaniman ni mayun; Tim. II,
Rom.xi, 55 unusspillodasind stauos gups; Neh. n, 17 pizeei vesun (gr. »v) ymainaiusjah filelus;
v,18 vas fraquman dayiswizuhsliur •a'lambaya- Luc. II, 43 ni vissedun (gr. syvu) iosefjah aipei is.
valida "g-; Cor. I, xn, 22 ^atei pugkjand lipive leikis Quod si subjecta diversaesunt personae,prima secun-
lativottai visan, paurfta tind. Cacterum ex graeco daeet terliae praeferlur : Joan. x, 30 ifc jah atta ain
texlu Gothus haec anomala semper fere imitatus siju (sumus); Cor. I, ix, 6 jah barnabasni habot
est. Conspicuumest Tim. I, m, i6unsahtaba mikilt (habemus)va/dufui ?
is( gagudeinsruna; Gal. u, 16 vairpip garaihts Ilaec subjecta tamen etiam verbum singulare ad-
ainhunleilie;iiel\.\\,i6varpusfullipspatavaurd; miltunt: Mc xu, 6 wisis t sa manleikajah so ufarme-
Skeir, II, c naudipaurfts vasjah gadob vistai —an- leins; Luc i, 14 vairpip pus (ahedsjah svegnipa;
par; Skeir. VI, c missal eiks jah tn missaleikaim Mc. viu, l^jainar vairpip yretsjah krustslunpive;
tnelamattins bi inavarp veitvodeins.llucautemnon Cor. I.xvi, iSgoteip izvisakvitajah prisfca;Mih.
pertinent loca ulEph. ui, (isind piudos gaarbjans vi, 19ma/o jahnidvafravardeip; Thess, I, in, 11;
jahgateikans,quia hic substantivain praedicalivo II, u, 16, 17; Luc i,64.usluknodamunps is suns
continenlur. i ja/t tuggo. lmo etiam ubi iuler subjecta adest plu-
3) Collectiva banc regulam concordanliae non rale , sed in eo casu verbura ab hoc plurali longe
stricte sequunlur, sed ad synesin, id est, non secun- auiovelur Luc. ui, 5 vairp ip pata vraiqodu raih-
duin signilicalionem, quam forma eorum prac se fcrt, tamma jah usdrusteis du vigam slaihtaim; Rom.
bene vero juxta sensum, quem conlinent", construi IX, 4 pizeei isl fraslisibjajah vulpusjah vitodis ga-
possunt: Mc m, 52 setun bi inamanagei (muiti- raideins jah triyyvos jah skarkinassusjah yahaila;
tud<>,hoc est, multi bomines); Joan. xu, 18 trfrf- Eph. v, 5 horinassusjah atiosunhrainipos aippait
jedun yamotjan immamanayei; Mlh. xi, 18 ulla faihufrikei ni/t namnjaidau tu izvis. Cum autem
manayti sitdaleikidedun; Mc n, 13a// tna- subjeclum alteri medianle mip conjungilur, verbum
nageins iddjedun;\u,7filu manageins(multus in singulari remanet : Mc. \x,i aiaugips varp tit
populus, multi liomines) laistidedun afarimma; heliat m ip mose.
Cor.I, xvi, 15 gards tlaifanautsind (gr. SO-TIV) ana- 6) Cum adjeclivum vel parlicipium est pracdicatuin,
ttodeins akaje; Mlh. vin,52 run gavaurh tedun subjectis in genere convenit, ubi haec ejusdem stint
alla so hairda; Phil. n, 4 ni po seina warjizuh generis; ubi aulem diversi generis, pradicatuni in
mi ton dans; Luc.i, 10a//s hiuhmavas beidandans; neutro ponitur, eliam elequidera sine exceptione,
Joan.vn,49 so manageifragipanai sind; Mcxv,ia//a cura enlia siint vivenlia (vid. § 208, 5); Mth. xxvn,
(0 gafaurds gabindandans tesu\ brahtedun 61 vasjainar marja magdalenejah so anpara magda-
inaat peilatau. Quaedamsynesis adesteliam, cum in lene sitandeins; Tit. i, 15 bisaulida sLndaha
Tim. II, in, 16 dicitur : all boko gudiskaizosuluna- jah mipvissei; Thess. l,v,25 saivalajah leikunfai-
teinais jah paurftfis rfu laiseinai. rinona gafustaidau;Luc. u, 33 vas iosefjah aipei ts
Sed contra dicitur etiam : Luc v, 1 managei ana- sildaleikjandona. Vel ad proximum referlur :
tramp; 20, 6 alla somanagci afvairpip; Neh. v, 13 Cor. I, vn, 15 nist gapivaids bropar aippau svi-
qap alla gamainps etc Et sic communiter construi- star; Rom.viu, 38 ni/t daupus nih aggeljusnih reikja
tur warjizuh, licet apud Graecumex«o-To;slet saepe ni mahleis nih andvairponih anavairpo ni/t hauhipa
cum plurali, cujus ratio ex htijus vocabuli significa- nilt diupipa ui/t gaskaftsanpara mahteiy aist uns
tione petenda est, vid. § 205, IV. Caeterurasuo Go- afskaidan.
ihus modo bic singularem et pluralem ccmmiscet : 5) Loco praedicaliin nominativo posili saepe Go-
Joan. l, 20 andhof (sing.) so manageijah qepun thus, sive praeeunteGraeco,sive ex suo ipsius libiiu,
(plur.). du cum dativo usurpat : Mc x, 8 gumeinjah qinein
< Anuolatio 2. — Constructio graeca, ex qua ver- sijaina duleika samin (ei; oupxa p-iuv)tvasvepa-
bum in singulari ponitur, ubi subjeclum neutrum naseips ni sind tva ak leik ain (o-apgfti«); Cor. I,
plurale est, a golhica lingua prorsus aliena est, hinc xiv, 22 razdos du bandvai (ei; onu-eiov) sind; Col.
dicitur Luc i, 65 ina//ai bairgaheiniuduiasmerida iv, 11 pai vesun mis du gaprafsteinai (tzo.pnyo-
vetun atla po vaurda (Stf\a)4iri>izixrura pnuaza piu); Gal. v, 2a;ris(usuvt'sni«<rfu6o(ai(ouSlv &>is-
1!21 DE SUBJECTO, PRtflblCATO ET COPULA. 1122
Wo-et);Tim. I, iv, 4 alt gaskaflais gups gop jah m et SUVKTUV t'a6at mahteig tijai Mc. xm, 22; ja6ai
vaihl du usvaurpai (uizbSknrov); Coll.§211, 1. mahteig vesi Gal. iv, 15.
Vel loco adjectivi adverbiumut praedicatumsumi- § 211. 1) Verba fieri, manere, videri etc, nt
tnr:LuC xv, 20 nauhpanuh fairra (ptuxpuv)visan- praedicativumin nominativo sumunt id, quodaliquis
dan gasawina alta ; xix, 57 iesus newavas at tddal- (aliquid) dicitur lieri, manere, videri, vocanturque
jin; Skeir. III, b sogarehsns newa andja vas;Cor. I, consequenter verba praedicata: Luc rv, 3 iesusgre-
xv, 14 ;'a6ai xrislus ni urrais, svare ( xevov)pan dagsvarp; i,Hinkiipovarp aileitabaip;
jas-so mereins unsara jah so galaubeins lausa; 17; Mc. xn, 7 untar vairpip pata arbi;Cor. I, xiv, 25
Phil. ii, 6 ni vulvarahnida vitan sik galeiko (to-a) po analaugnona hairtint tvikunpa vairpand; Mfl.
gupa. xni,19 vairpand pai dagosjainai aglo svaleika
svent vas svaleika;Cor. II, v, 21xristus faur unt gata-
§ 210. III. COPDLA qnandoque praetermiltitur:
a) Plerumque scilicet in tertia persona sing. (ts(): vidafravaurhl, eiveitvaurpeima garaihtei gupt.
Mlh. VII,15 braid daur jah rumt vigs; Mc. v, 9 wa Cor. II, in, lAhulistrvisip unandhuli p;l\m.l\,
namopein? Luc i, 28 frauja mip pus; n, 49 wa pa- n, 15jains triggvs visip;Cor.J,\n, 10,11 anabiu-
tei sokidedupmik pro wa tst patei (Mc u. 16) quid da qenai fairra abin ni skaidan ; ipjabai gaskaidnai,
est, quod....; Luc vi, 23 ; Rom. vn, 12; Cor. II, vr, visan unliugaidai (dativusadgenaireferltir,etin
2,14; Thess. II, m, 5 etc; post relativum : Eph. iv, interpretalionejnostramanerelocoeste legendumest).
6 ains alta aiiaxze,saei\n allaim uns, vid. ad Rom. — Cor. 11,xiii, 7 bidja du gu/ia, ei ni vaiht ubilit
xii, 2 ; in formulaniu kara et wakara Mc. iv, 58; xn, taujaip. ni ei veis gakutanai pugkjaima ak ei
14;Mth. xxvn, 4: jus palagodotaujaip, eiveit ungakusanai pugk-
6) In conjunctivo(tijai): Rom. XI, 36 imma vulput jaima.
du aivam!Cor. I, xvi, 22 anapaimalll, vm, 13, 16; Quemadmodumad visan(§ 209, 5), ita ad vairpan
xiu, 13; Eph, i,3; loco nominativi praedicati rfu cum dativo aliquando
c) In praoterilo (tias) : Mth. xxvn,57 pizuh namo conjungitur: Mc xn, 10 stains, pammei usvaurpun
iosef; Luc i, 27; Luc vii, 12 jah ti tilbo viduvo; pai timrjans, varp rfu haubida.(ti; xefaknv)vaihs-
vn, 2 tkalkt tiukands svuttavairpja; Joan. xi, 44 vlits tins; Luc in, 5 vairpip ,pata vraiqo rfu raih-
\s auralja bibundans(7repte8e'SeTo);Mc x, 1 sve biuhtt tamma (ei; evOeiuv) jah usdrusteisdu vi,gam tlaih-
(i>; iiiiOetcoll. Mth. xxvn, Wbiuhts vas); taim (ei; bSoi; \eia;); Joan. xvi, 20; Cor. H, vi, 18;
d) Tertia personaplur. (sind)': Luc. x^ 2 asans ma- Skeir. VIII, b.
nagaip vaurstvjansfavai; Mlh. x, 36; Luc. xvn, 17; 2) Quod autem ad verba, quaein activo praeler ob-
Rom. xi, 36 ; Cor. II, x, 4 vepnaunsarisdrauhlinas- jcclum etiam praedicatum in aecusativo habent, ut
taus ni leikeinaak mahteiga; nominare,tenere, etigere, etc, in passivo autem hoc
idem praedicaturain nominalivorecipiant,vid. §220,
e) Prima persona sing. (tm) :Rom. vn, 24 vainant
tfcmanna; Joan. x, 58 tn misatta jahtk in tmma; annot. 2.
f) Secunda persona plur. (sijup ) : Eph. n, 17 § 212.1) Ubi persona, quae ad aliquid agendum
merida gavairpi izvisjuzei fairra (scilicet sijup) jah imperatur, expresse nominatur, in vocativocasu po-
huic conjunctis semper consonanti-
paimitei newa(scilicetsind); Luc vi, 20, 21; Joan. nitur, adjeciivis
cam formam induentibus, vicl. '§ 196, II, 1) e):
xtv,20; .j::-.:'t:.--.
g) Secunda persona sing. conj. (imperat. sijais) Luc xix, 5 takkaiu, dalap attleig; xvm, 15 gup,
in sola formula hails (xuipt) Mc. xv, 18;Joan. hulps sijais; vn, 14 juggalaup, du pus qipa, ur-
reisl Col. m, 19, 20 vairos, frijop qenins tzvarot.
xix, 3;
barna, ufhautjaip fadreinam; Mc xv, 18 hailt
h) Infinitivusin formula nt viljautzvis unvitansvel Rom. xv, 10 tifaip, piudot, mip
unveisans(ov't0i\o>vua.; uyvoeiv)Cor. I, x, 1; II, i, piudan iudaie;
8 ; Thess. 1,iv, 13, coll. ad Rom. xi, 25.
* manageints; Luc i, 13 ni ogs pus, takkaria; Mc
v, 18 usgagg, ahma unhrainja; Tim. I, vi, Hi^ pu
ltem in senteutiis copulativis, ubi copula in priori jai, manna gups, pata pliuhais; II, n, ipunu,
sententia reperitur : Phil. iv, 12 sads vairpan jah barn mein valiso, insvinpeipuk; Rom. xi, 19 ni
gredags; Mlh. xxv, 43 afpaursipt vas, jan- \zvis silbans gavrikandans,liubans, ak gibip stap
nt dragkidedupmik' gas(s(scilicetvas),jn-nt gatapo- pvairhein: Cor. II, vn, 1 po habandant nu
gahaita,
dedupmik- naqaps, jan-ni gavatidedup mifc- siukt liubans, hrainjam untis.
jan-ni gaveitodedupmeina; Luc. xvn, 31 jainamma 2) Etiam vocativus, in modum interjectionis, in
daga saei tijai ana hrota jah kata is in razna, nl orationem inducitur: Luc vn, 40 teimon, tkal ptit
atsteigai dalap niman po- jalt taei ana haipjai, ni wa qipan; Rom. x, 16 frauja, wat galaubida hau-
gavandjaitik; i, 18 tfcim sineigsjah qensmeina (sci- seinai unsarai; Philem. 20 jai, bropar, ifc peina
licet tsi) framaldrozei; xvm, 11 nt im svasvepai an- niulau; Rom. ix, 20\pannu
uujai, manna, pu was
parai (scilicettind). is,ei andvaurdjais gupa ? Gal. vi, 18 ansts fraujint
Saepeetiam Gothus copnlamadmittit, ubi Graecus mip ahmin izvaramma, broprjus; IV, 19 im and-
praetermittit: Cor. II, m, 5 to vairpida unsara us vairps atizvis, barnilona meina; Luc, xvm, 18
gupa i 11;iv, 18; x, 10; Eph. m, 18; item in formula laisari piupeiga, wa laujandslibainait aiveinota
1123 GRAMMATICA GQTHiOrELINGU^E. 1124
arbja vairpau; Tim. I, i, 18 po anabusnanafilhapus, Haec intima affinitas particulae ad. verbum causa
barnilo peimaupaiu; Rom. xi, 35 diupipa ga- est, cur in sententiis stibordinalis negativis cum tv«
beins handugeinsjah vitubnjisgups, waivaunusspil- ft» in graecolexiu negatio a conjonciione separetur
loda sind stauos %s. et ad verbum ponatur : Mc. m, 12 filu andbait tnt,
Aliquando etiam inlerjeeiio o vocativo praeponi- ei ina ni gasvikunpidedeina(hu p.navzbv—); Joan.
lur: Luc ix, 41 o kuni ungalaubjando, und vi, 12 galisip pos aflifnandeins drauhsnos, pei
wa pulauizvis; Gal. in, 1 o unfrodant galateis, vaihtai ni fraqislnai(tv«ft» u); xn, 35; Cor. II, n, 1,
was izvit afhugida. 5; Phil. II, 27.
< Annotatio 1. — Aliquando pronomen secundae < Annotaiiol.—Ne$;atioa verbo non separaiur nisi
personaeetiamvocativo praemittitur,vid. § 199, 3. per conjunctioues,quaeduo sentenliae membra con-
< Annotatio2. — Aliquando nominativusloco vo- iieclunl, ut pan et uuk : Cor. I, xn, 21 nip - pan
calivi usurpatur: Joan. xix, 3 hails piudans(fiuaiksv;) mag; Mc ix, 6 niaukvissa; xi, 15 ni auk ias mel,
iudaie, ubi parallelus locusMc xv, 18 (hailspiudan vid. gloss;. allamen eliam dici potest: ni mag: auk
indaie, fiuaikiv) vocativumhabet. Sed Luc xviu, 58 Luc xvi, 2; ni viljau aufcCor. 1, xvi, 7; nimensu.
ies us, sunu daveidis,armaimikmendosesgeminatum atifcJoan. vn, 4; pau auleni semper negationi -t
esse videtur propter sequentem eamdem litteram iu verbo intcrponilur,quia ad locutionemgraecoa> ros-
sunu, ideoquelegendutn esse tesu, ul eliam iv, 54; pondentem pertinel : Mc xm, 20 ni frauja gamaur-
vni, 28; Mc x, 47 legilur. Congruensest Mc xv, 29 gidedi pans dagans, ni pauh ganesi ainhun leik. :
o sa gatairands (6 xavaMuv)po alh—nasei puk Mth. v, 20;Mc. x,15;Joan. ix, 41 ;xi, 21,52; xvin,
tilbun. 50. In uliimo loco ni pau veis atgebeima pronomen
< Annolatio5. — Duo sequentia loca animadversu pers. negationem inter et verbum insuper ponitur,
digna sunt: Luc i, 28 [agino, anttai dndahafta, diun contra Cor. II, xi, 4 veisni meridedumadsit.
propter vocalicamformam, et Thess. II, n, 1 bidjam Nu (ouv),ubi negationem sequitur,duplicatur (nunu):
izvit broprunt, ubi broprunt construitur; rogamus Mtli. x,26ni nunu ogeip uuis tns;51; Rom. xiv,15,
vos fralres (acc), loco: rogamus vos, fratres (bropr- 20; ubi aulem a negatione disjuncturae^t, simplex
jus. > remanet: Mth. vi, 8niga/etfco/inu^atm;31;Rom.xiv,
NEGATIO. 15; Eph. v, 7; Col. n, 16. >
2) Cuin plurima verba graacain genere et in par-
§213.1) Ubi affirmatur praedicatumstibjectonOn ticulari lempora praet. piss. auxiliantibus visanel
convenire, sententia negalivaest. Jam vero unicum vairpan golbice vertantur, negatio relalivead sedem,
negandi vocabulum,ni, Gotho est, sive pro positiva quamoccupat, sequentire^ulaesubjacet:ubihis verbis
negatione,(ou),siveprohypotheticanegalione (ft») '. etad/ec(ivocircumscribilur,negatiomore communiori
Quae rregatioante vocabulum negatum ponitur; cum copulaepracponiiur,ubiautem participio,hoc negalio
autem hoc vocabulumest ipsa copula, negatio, ubi prxcedit, quia verisimiliterGolliusintimamconnexio-
singula sententiae inembra explicite sunt expressa, nem yerbi auxiliariietparticipii(quod persestarene-
copulaepraeponiturcumque ea in tertia persona sing. quit) magis necessariam esse judicavit. llincdicit:
cunfunditur in nist; vel, ubi praedicatum et copulam Luc. xvni,l
nivairpanusgrudjans (ft»sxxaxstv);Gal. n,
idem verbum continet, huic verbo praemiltitur: Mth. 16 ni Col. m, 19n.
vuirpip garaihis (ovStxKiovzai);
ni, 11 ni (oux)im vairps ei andbindau skaudaraip sijaip bailrai(uniztr.puiveaOs); Cor. II.ni, 10tiivas vul-
skohisti; x, 57 sdei (rijop attan aippau aipein u(ar e contra Luc xvn, l^ ni bigitanat
pag (ovSs36!;ao-TKt);
mik, nist meina vairps; Luc vm, 17 ni aukisl ana- vaurpun (ovy evpeOnauv);quasi bigitanai- vaurpuu,
laugn, patei svikunpnivairpai (oifuvspbvysvnaszut); Cor. II, vn, 14 ni ganiviskopsvarp (ovxuznaxvvQnv);
Cor. II, xi, 14 nts( si/da/eifc(ou0auftao-T6v);Mth. vi, xn, 2 ni
(rabauht vas (ovx s?rpa9»);Rom. ix, 11 ni
24 ni magup gupa skatkinon jah mammonin;viu,
gabauranai vesun (oux eytvvnOnaav).Hinc etiam ui
20 sunus mans ni habaip, war haubip sein anahnaiv- skuld
visan, ni maht visan, ni kunp visan, exempla et
jai; IX, 36 vesun sve lambani habandona hair- alia vid. gloss.
deis; Mth. x, 28 nt (ft») ugeip izvis pans usqiman- < Atiiiotalio2. — Paucschujus regulaedeflexiones
dans leika;v, 21 nt maurprjais (ouyovsuo-stf); 18 ains
slrtfcsniusleipip apud Joannem et Pauliuas epistolas occurrunt :
(oupj TrapsXS»)af vitoda, unteal- Joan. vi, 7 nt ganohai sind (ovx apxovat); Cor. II,
lata vairpip. Alia exempla vid. gloss. v. Ni a)
Xlt, 1 ni batizoist (ov avjifepet); Tim. I, n, 14 ni
llinc ubi verbum circumscribitur,negatio huic ad-
varp uslutops (oux»7r«T»6»);Cor. II, u, 11 nt sijum
jungilur, non autem ejus objecto, ex gr.: Eph. v, 4 unvitandans; Joan. viu, 41 nisijumgabauranai.t
oux avijxevrfu paurftai ni fairrinnand; imo in 5) Negatiouoiinullorumvocabulorumfit:
compositisnegatio paniculis el verbo inlerjicitur : a) Quemadmodumgraeceper a privalivum, ita et
loan.vi, 22mtj) nt gam (ov <ruvstff»),9s) siponjam; golhice per formationc.m; scilicet:
X, 1 taei inn nt atgaggip (6 jt» etjepxoftsvof). aa Praefixaparticula un... oum sensu oegativo;

1 Ovenirn
simpliciter et posilivenegat: tionaliler el hypotlictice :
irpwTovuiv ouvoux a6uft»Tsovprinium ergo ani- SeSotxaft» no).X'«yuv sipnp-ivn vereor ne plura
iniis noii deinii.entltisesl (Dein.); ft» aulem condi- nimis jatu dicta iuerfui (Sopb.)Jnterpr.
1125 DE SUBJECTO, PRJEDICATOET COPULA. 4126
atqui baec negalionis species non tantum adjectivis handau; Mc x, 18. ni washun (ouSsts) piupeigt
etsubstantlviscomponitur(vid.gloss. h. v.), sedeliam alja ains gup; Mth. x, 26 ni vaiht (ouSsv)gahulip
frequenlissime participiis, unde esiv cur Gothus ex ist, paleini andhuljaidau; Joan. vn, 26 vaiht du
una parte plurima graeca adjectiva et verbalia cum imma ni (ouSsv)qipand; Joan. xix, 4in inima n t
a prrvativo formata participiis cum un compositis ainohon (ouSeuiav)fairino bigat, e contra xvm,
convertat, ut ahiko; unrodjands, atpoSosunagands, 38 ainohun fairino h i bigita \n pamma, item
«\peu8nsunliugands, arztara; ungataubjands, axparn; Luc. xix, 50 ftilan, ana pammei ni ainshun aiv
ungahabands,aStukttizro;unsveibands,aavvero;un(rap- manne sat et Mc xi, 2 ana pammei nauh ainthun
jands, uxtipuizoinzo;unhanduvaurhts, etc; exaltera manne hi sat; Mtli. vn, 23 ni toanhuh (ouSejroTs)
autem parte graeca parlicipia cum negalione talibus kunpa tzvis; Joan. vi, 55 pana galdhbjandan du mis
compositis exprimat : pn fipo>vunbairands Joan. xv, ni paurseip wanhun (ov—7r<aTr6TS); Mlh. ix, 55
2, ou TIX,TOUO-« unbairandei Gal. iv, 27, fi» ixoiv un- ni aiv wa uskunp vas in israela) Me. n, 12 allai
habandt Luc m, 11 etc, pt» pksizuv unsaiwands hatihideduh gup qipanddnspatei a i v sva hi (ovSi-
Joan. lx, 59, ou 7r«u6ftsvor unsveibaudsEph. I, 16, izozeOUTW?) gasewum; Joari. xiv, 19 so manaseds mik
ft» jSkeizbpttvo;ungasaiwans Cor. II, lv, 4, 18, ft» ni panaseips (ouxert)saiwip; Luc xv, 19 pana-
av«xa^u7rTOftevof unandhulips HI, 14, ft» ftsfta6»xwf seips nt ttii vairps ei haitaidau sunuspeins; Mc xv,
unuslaisips Joau. vu, 15, irrefragabilis unandsakans 5 panamais hi (OUXSTI) andhof; Eph. ii, 19 ju
Skeir. VI, c; ni (OUXSTI) gasteissijup; Mc iv, 40 n t nauh (ouVtu)
< Annotatio 3. — E. verbis, unverjan et unsveran habaip gataubein; Joan. vin, 57 fimfligurisjere nduh
sola novimus, quae cum un efformentur, nam gaun- n i (ou7ru)habais; vn; 50 n au h p a n u h ni atiddja
tedjan et vnpiupjan ex un/erfs et unpiup vehiunt; weila is. Alia exempla vid. Gloss. h. v. 6)
itaque dum Gothus pro uyvoHvunvitands, pro uiztazo; 4) In gotfaicalingua nusquam duae negationes in
et ujietOniungalaubjands usurpat, vertit «yvoeivper eadem sententia positae se ipsas invicem destruunt;
ni vitan Rom. vn, 1, aTrto-TStv et «7m9etvper nt ga- e contrario praeter negationem generalem sententi:e,
laubjan Mc xvi, 11; Rom. xi, 30, 51; Tim. II, n, occurrit etiam parlicularis in pronominibusnegaiivis
13. Unde patet inler nt et un nullum adesse diseri- ni vaiht et ni ainshun : Mc vn, 12 n t (ovx)fraleip
men. > inani vaihl (ouSsv)laujan; xv, 4 ntu (oux) drid-
66) Postposito—taus cum sensu privativo, scilicet hafjis ni vai ht (ovSiv); Liic ix, 56 mann hi (ov-
subslanlivi: akmnalaus sihefructu (axapTroff),andi- Ssvi); galaihun ni vaiht (oiSev), pizei yaserwuh;
laus sinefine («TrepaTos).,gudalans sine Deo, iinpius xx, &0nip-pan panaseips (ovxert) gadaurttedun
(a8eof), vilodalaussine lege (Svoftbff); fraihnan inahi vaTfitais (ouSev);Joan.ix,55; Xv, 5;
6) Per praposiiiouem inu/t siiie, ut iuuh mitad sine xvi, 24 ; Joan. v, 22 nt /t p a n (ouSe)atla ni siojip
mensura (apterpo;); ainohun (ouSeva); Mch. xxvu, 14 nt (oux) aridhof
e) Per ni, negatione semper vocabulum negatum imma vipra ni (ouSe)ainhun vaurde; Mc m, £0
praccedente:Mc v, 3 ni nattdibandjom\ eisar- svasve ni (p.n) mahtedun ni/i (ft»Se)hlaif matjan;
neinaimmanna mahta gabindan ; Luc xx, 7, 8 and- Luc xvin, 15 n i (ou) vilda n i h (ovSi)auyoha seina
hofun, ei nivissedeinwjah iesus qap rfu tm*ni tfc izvis ushafjan.
qipa; Joan. xiv, 22 iadas ni sa iskariotes; Sheir. In locis supra laudatis Golhus duas negationes
VI,a afar ni filu; Cor. I, v, 6 n t goda woftuti; cum Graecocommunes habet; eas tamen, etiam non
Mc XII,34 ni fairra \s; Rom. xm, 13 garedaba praeeunte Graeco, adhibet: Joan. vm, 42 framgupa
gaggaima ni gabauram jah druykaneim, ni ligram qam, nih pan (ouSs)auk fram tnis silbin ni qam
jah aglaitjam. Hinc praesertim in oppositione: Mc.x, (e).»Xu9a);xvt, 21 6ijie gabauran ist barn, n i pana-
27 fram mannam unmahteig \st, ni fram gupa; seips n i yaman (OUX!T« ftv»ftoveuet)
pizos aytonsfaura
Mtb.IX,13armahairtipa viljaujah ni /iuns/;Mcix, «fafcedat;Cor.II,v, 16nu ni panaseips ni kunnwn
37 ni mifc andnimip ak pana sandjandan mik. Alia (OOXSTI ina, superius nt aimohun kun-
ytvwo-xoftsv)
exe.upla vid. Gloss. h. v. a) et6). num simpliciter stante; Gal. vi, 14 mts ni tijai wo-
d) Propria vocabula pro ideis negativis riemo, ni- pan \n n i vaihlai niba \n galgin fraujins, in Graeco
hit, rtullus, nunquam, nondum (avizoi),elc. Gothus textu in ni.vaihtai omnino deesl; vel una tantum ne-
non habet, sed ea exprimit per affirmaiitia, addiio
gatione, ubi Graecus duabus utitur: Mc i, 44 saiw
n f, neque tafflen propter hoc ante liaec vocabula ni ei m~ann ni
(unoevi)qipais vaihl (pnliv); xn, 14
ponatur necessum esi, sed potesi etiam verbo prae- ut (ov) kara puk manshun (ouSevos);54 ainshun
niitti, hoc tantum iGolhOaltendente, ut negalio in ni (ouSeisouxsrt) gadaursta ina fraih-
panaseips
sententia subordinata verbuhi antecedat: Tim. I, v, nan; xiv- 60 niu (oux)
andhafjis vaiht (oCSev);xvi,
22 handuns sprauto ni mannhun (nemini, ft»8e«) 8niqepunmannhun vaih t(o\>StvlovSiv); Luc.iv,
tagjais; Mc vm, 30 faurbaup im, ei mannhun 2; vin, 45, 51;Joan. vi, 63; xii, 19; xjv,l30; xvi,
iii (ft«Ssv«)qepeina; Mth. vi, 24 tt t maitnd (ouSsif) 25; xix, 11; Rom. xm, 8; lii Cor.
11,xi, 8 cum con-
mag tvaim fraujam\skalkinon; Joan. xv, 13 mai- strtictio ni ainnohun kaurida a graeca ou xxrevapxnaa
tfin pizai frjapvai manna ni (ouSetf) habaip; ovSeva;diversa esset, negaiioneitngeminare opus non
Joan. x, 28 rii fraviivip ainshun (ov— n;) po us erai.
1127 GRAMMATICA GOTIHCE LlNGCrE. 11x8
5) De negatione continua (ncque —, neqtie—) III, 8. waiva nei mait andbahti ahmint vairpai \n
vid. ubi de sententiacomposita agitur. vulpau;\e\ fit
6) Per niu, ubi scilicet negative interroganti res-
INTERHOGATIO.
ponsum affirmativumspectatur, vcl jam in inlerro-
§ 214. Cum loquens de aliqna re sr.iscitatur, boc gatione insinuatur : Mc. xiv, 60 ntu (oux)andhafjis
interrogando facit. Atqui interrogatur communiter vaiht? Luc iv, 22 niu (ob)satst sunus tosefis?Joan.
in indicativo, hon autem in conjunctivo nisi de fu- xvin, 25 niu (ft») jah pu pize siponjepit %s?xvm,
turo. Caeterum vocabula sententix interrogatiOne 11 ntu (oOft»)driykaustikl ? Alia exempla vid. gloss.
sedem non permutant. Jam vero ex interrogationi- v. Niu.
bus distinguenda sunt: c) Per \bai (forsan ? nonne forle) ubi responsum
1) Interrogatio positive facta, quae negativum spectalur , aut aliqnid negativum, inau-
a) Sine interrogativo vocabulo exprimitnr : Joan. ditum etc. inlerrogalione indicandum est : Mth. IX,
xvi, 51 nu galaubeip? Cor. I, i, 15 disdailips tsl 15 i6ai (f«j) mayun sunjus brupfadis qainon und
xristus ? Luc vn, 41 gasaiwispo qinon? Mtli.xxvn, pala weilospei mipim ist brupfads? vn , 16 ibai
11 puis piudans xudaie? Cor. II, x, 7 po bi and- (p-nzi)lisanda af paurnum veinabasja? Joan. ix, 27
vairpja saiwip? Gal. iv, 10 dagamvitaip jah meno- 'ibai jah jus vileij) pamma siponjos vairpan? 40
pum jah melam? ui, 5 sva unfropans sijup ? ana- ibai jahveis blindai sijum? Discrimeninter t6ai et
stodjandansahmin nu leika ustiuhip? sva fitu gavun- uiu palet praecipue ex Luc. vi, 59 i6at mag blindt
nup svare?Rom. vn, 15 pata tiu piupeigo mis varp blindana liuhan? niu bai %n dal gqdriusand? Alia
daupus ? exempla vid. gloss. v. Ibai.
6) Per encliticum-u indicatur; hocvero ad primum Ubi post t6ai altera stat neg.itio (ibai ni, ft» ou,
sententiae interrogativaevocabulum affigitur, et ubi num non), haccnegatio ad verbum pertinet et res-
hoc vocabulumcompositum est, post syllabara com- ponsum affirmativum speciandumest : Rom. x, 18
positionis inducitur; in praepositionibusaulem et no- i6at nt (ft» ou) hausidedun? ibai israel nt fanp?
minibus (compositis)pracpositioniappendet -.Mc x, Cor. 1, ix , 4i6ai nt habam valdufni matjan jah
38 magutsu(Suvao-Oe) driggkanslikl, panei ifcdriggka? driggkan? ix, 5; xi, 22.
Joan. XIII,12 viiudu, wa gatavida tzvis? xvm, 59 E conirario adhibentur nibai et conjunctivus ubi
vi/eirfunu ei (raletau tzvis pana piudan iudaie? Luc ironice ct amare interrogatur, nonne forsan ! Joan.
ix, 54 (rauja, vileitu ei qipaima fon atgaggai us hi- VII,35 nibai (un) in distaheinpiudo sfcu/igaggan;
mina? Joan. xvm, 22-svauandhafjis pammareikistin VIII,22 nibai (ptnri)usqimaisis silbin ?
gudjin? Mth, ix, 28 gantaubja^ patei magjaupata 5) De pronominibus et adverbiis inlerrogalivis
taujanl Joan. IX,55 pu gaulaubeisdu sunau gups? vid. |§164, 5et204.
Luc xvni, 8 sunus mans qimands, biugitaigalau- 4) De duplicibus inlerrogationibus vid. ubi de
bein? Joan. xvni, 34 a6u put si/6in pu pala qipis ? senlentia composita.
Alia exempla vid. gloss. v. -u. 5) Simplicilcr respondent particulae ja est (uti-
c) Ubi relalive ad aliquid prxterilum interrogatur, que), jai ita, profeclo, et-ne non, vid. Mth. v, 37 ;
an (x«t, ouv)interrogaiivo praeponitur; qnae parti- ix, 28; Cor. II, i, 17 sqq.; Luc. i, 60; Joan vn, 12.
cula, vet. gerra. ene, inu, etiam adliuc in recenti Atlamen bae parlicnlaequia probabiliter Graeconon
plebis germanjco(en, eune) occurrit: Luc x, 29 an sunt assuelae,non saepeut lales occurrunt, sed verbo
(xui, et, num)| was \st mis newundja; xvni, 26 interroganti conjunguntUr,vel lioc solum usurpatur,
an (xat) was mag ganisan; Joan. ix, 36 an (x«£)was vel alias responsum exprimilur, ut Joan. xvm, 25
ist, frauja, et gataubjau du imma? Luc m, 10 an niu jah pu pize siponjepis is?ipis afaiaikjah qap'
(olv) wa taujaima? Joan. xvni, 57 an nuh (ouzouv, ne, niim (gr. simpliciler oux eijtt); xi, 27 galaubeis
sic igilur) piudans is pu ? pata? qap imma' jai, fravja, tfcgalaubida; xvin,
2) Interrogatio negalivefacta, quae 17t6ai jah pu pize siponje is pis mans? tj-its qap'
a) Nuda negatione ni ct indicativo aut ne (nei) ni tm (ouxetftt) : /ioni. xi, 1 ibai afskaufgup ma-
et conjunclivo exprimitur: Ltic xvn, 18 pai niun tiagein seinatnma? uis-sijai (ft»yevotTo);Mth. xxvn,
war? ni (ov)bigilanaivaurpun gavandjandans giban 11 frah ina kindins-puis piudans iudaie? ip tesus
vulpa gupa? Mc. xu, 10 nih (ovSi) pata gamelido qap pu imma' p u qipis (av \syst;); Jean. xvni, 37
uttuggvup; Skeir. I, c ne auk puhtedi pau in ga- qap immapeilatw an nuh piudans is pu 1 andhaf-
raihteint gaaggveinufargaggan po garehtn ? Cor. II, jands iesuy puqipis ei piudans \m tfc.

RELATIO ATTRIBUTIVA SEU PEATTRIBUTO.

S 215. Ubi sententia simplex amplificalur , haec I. NOMEN concordans, scilicet

amplificatioin eo consistit, quod subjectum et, si 1) Adjeetivumvel parlicipium, quod in eo casu
substantivum est, praedicalum quodam vocabulo semper vocabulo determinato in genere, numero et
propius determinetur; hoc porro vocabulumvocatur casu congruere debet. Ilic vero duo sunt baud ne-
attributum.Jam vero atlributum esse potest gligenda : nempe primo diserimen inter formain
 1129 DE SUBJECTO, PRJIDICATO ET COPULA. 1130
consonanticam et vocalicamhorum allributorum ; < Annclalio 4. — Etiam adverbia loco adjectivo-
secundo ipsorum sedes. Sub lioc ultimo respeclu ani- rtim in modum attributi poimntur, prxcipue filu :
madvertas , quod atlributa communiter vocabulum Luc v, 6 galukun managein fiske filu, quod
determinatuin sequantur , praecedant vero , ubi iu etiam substanlive adest: Luc ix, 37 gamolidaimma
eis jacet emphasis. De ulroque § 196 legendus est. manageins [ilu, sicut el /et(t/:Tim. 1, v,25
Quod autem superlativus substantivo non congruat, veinis leilil (oXvaokiytp)brukjais, coll. § 216 1) 6).
sed bunc partitivum secum habeat, vid. § 216 1) Si Skeir. 111,b sinleino daupeinimbrukjan correctum
6) 66); esi, huc etiam referendum est, quippecum ex con-
2) Numerale,vid. § 198. texlu sinleino ad brukjan referri non potest.
3) Pronomen,vid. § 199 sqq. < Annotatio 5.—Adjectiva loci, teraporis, magnitu-
< Annotatio 1. — Quod numeralia saepe et inde- dinis, mullitudinis, et alia similia, more classico, ut
iinita propter eorum substantivam naturam semper attributa substanlivis conjunguntur, ubi Germani et
a regula concordantiaedefleclant, scilicet substanii- Galli adverbium usurparent : Luc n, 46 sat tn m t rf-
vum in partitivo attrahendo, vid. §§ 198, n, 5) 6) et jaim laisarjam(in mediisdocloribus,germ.autem
205. Quo etiam modo alls significans quisque con- tnilten unter, gall. au milieurfesdocleurs); Joan. vn,
struatur (§ 205, V), sed significans omnis, lolus, ad- 14 ana midjai dulp usstaig iesus in alh; Mc n, 7
jective usurpetur et substantivo conveniat, vid. § 196 was may afletan fravaurhlins niba ains yupt(n\S\ so-
annot. 12. lus Deus, gerra. Gott alleiri); Luc. iv, 4 ni bi hlaib
< Annotaiio 2. — Quod pronomen possessivum ainana libaid manna; Tira. I, i, 16 in misfrumi-
substanlivum pracedat vel sequatur, vid. § 201. Li- stamma alaugidaiesus alla usbeisnein; u, 13 adam
bere et plerumque praeeunte Graeco,construitur ubi fruma gadigansvarp;Philem. 15afgaf sikduweilai,ei
adjectivum et pronomen possessivum vel numerale aiveinana ina andnimais,etc Attamenlegiturapud
ad subslantivum refertur : Lnc i, 72 gamunan trig- Luc VIII,7 sum gadraus in midumai paurnive
medium spinarum).
gtos veihaizos seinaizos; Cor. I, xv, 58 broprjus (in
meinai liubans; II, xi, 28; Tim. II, n, 1; Luc. vn, < Annotatio 6. — Quandoque etiam substantivum
35 barnam seinaim allaim; vu, 1 atla po vaurda alterius attribulum est, quod tamen proprie ad appo-
tdna; vm, 43; Eph. i, 6 in pamma tiubin sunau sitionem pertinet, ut Luc iv, 26 qino viduvo(mulier
seinamma;Phil. iv, 3 anparaim gavaurstvamseinaim; vidua); Skeir. V, d ainabaur sunus (fiiiusunigenilus);
Cor. I, xvi, 19 mip ingardjon seinai aikklesjon; Tim. Mc i, 5 iudaia land; Luc. m, 1 trakauneilidaus lah-
II, iv, 16 ; Skeir. VII, a • e • hlaibansbariteinans. dis ; Joan. xn, 5 balsan nardut; Luc n , 41, dulp
< Annotatio 5. — Ubi atlribulum ad plura sub- patka.
stantiva ejusdem generis et numeri refertur, semel < Annolatio 7. — Ubi participia allributi vices ge-
tantum ponitur : Phil. i, 25 rfu izvarai (ramgahtai runt, saepe per particulas relativas, copulativas,
jah fahedai; Luc. i, 6 tn a11aim anabusnimjah ga- causales, hypotheticas vel temporales, et si sint ne-
raihteim ; ad duo substantiva relatum, in plurali ad- gativa , per parliculas negationes includentes con-
hibetur : Phil. i, 20 6i usbeisnaijah venai meinaim. verli possuntet in propriam sententiam redigi: Mth.
Raro autem construitur ut Mth. ix, 55 buurgs allos VIII, 9 ifc manna im habands (qui babet) uf val-
meinamma gadrauhtins ; Luc xx, 29 ta fru-
jah haimos.Quod si substantiva diversi sunt generis, dufnja
vel etiam numeri, attributum suum cuiquc proprium mista nimands qen (qui duxit mulierera) gadaup-
concordat et reperitur: Skeir, v, b tvetamma noda unbarnahs ; Mth. vm, 10 gahausjands iesus
Jesus hoc audiisset) sildaleikida; Tliess. I, m,
viljin jah tvesai mahtai; Mlb. vii, 10 sverai attan (cum
5 duppe jah tfcju ni uspulands (quia non susti-
peinana jah aipein peina; Luc. vm, 10 aipei
meinajah broprjus meinai; Mc. m, 52, 33; vi, neo) insandida rfu ufkunnan galaubein izvara ; Rom.
3
4; x, 7; atiaraen in his casibus quandoque semel vu, jabui gasvillip vair , qens frija ist pis vilodis ,
ei ni sijai horinondei vaurpana (si facta fuerit) a6m
ponitur attributum , ubi scilicet substantiva eodem
numero concordant; tunc vero attributum primo anparamma; Luc xvin , 7 gup niu gavrikai Jmns
seinanspans vo p j a nd a ns (quamvis cla-
conjungitur : Mc in, 5 bropar meins jah svistar gavalidans vel qui clamant) rfusis dagamjah nahtam; iv,
jah aipei; Thess. I, n, 12 seinai piudaugardjai ment,
Skeir. c mafclat 35 sa unhulpa urrann af imma ni vaihlui gaskap-
jahvulpau; I, gudiskai jah vat-
jands (nec illi nocuit, gall. sans lui faire de mal)
dufnja. imma. >
^ < Ubi plura altribula copulative aut adversative {
connexa ad substantivum referuntur, hoc subsianti- § 216. II. GENITIVUS, et equidem
vum praecedunt : Skeir. II, b po veihonjah himina 1) Genitivussubjectivus*
kundon gabaurp ; V, c ni ibnon ak galeika sveripa, a) Qui originem, causam, proximam ingetiere de-
sed etiam ibid. nt ibnaleikafriapva ak galeika, atlri terminationem , possessorem, auclorem, etc. exhi-
butis separatis. bei, ut Luc iv, 4 vaurd gups; m, 6 nasetu* gups ;
xiv, 17 bokosesaeiins; xix , 30 fula atilaus; n, 24
\ Genitivus subjeciivus sen aclivus dicitur, cum tionis vocabulo
vocabulum in genitivo positum subiecium est affec- denlia regente expressae, ex. gr. : provi-
Dei, id est, qua Deusprovidet. Interpr.
PATROL. XVIII.
36
 1151 GRAMMATICA GOTHKLELINGU/E. 1152
Jvosjuggons ahane ; xx, 17 haubid vaihslins; m, 9 geniiivi Germani compositosaepeutuntur : Mc. xi,
vaurleisbagme; 'Joan. xu, 13 aslos peikabagme;Ltic. 17 razn biao et Luc xix, 45 gards bido germ. Bet-
xvm, 6 staua invindipos; vni, 14 saurgospizos libai- haus (doiuus precum); Mc.xv, 22 wairneins staps
nais; ix, 51 rfagosandanumtais; IV, 8 gard seinwnis; germ. Schddelstdtte(catvarii locus); IV, 31 kaurno
xvi, 21 biuds pis gabigins; xx, 20 valdufni kindinis; sinapisgcriu. Senfkom(granum sinapis); v, 25 runs
x, 2 frauju asanais. blopis germ. Blulfluss (fluxus sanguinis); Luc xix,
b) Parlitivus : 37 fairguniatevabagme%cr«\. Oel(-baum-)berg (mons
aa) Partim indefiuitis et numeralibus adjunctus , Olivarnm); Mih. xxvi, 75/tantns/nufcgerm. Hahnen-
vid. § 215, aunol. 1; ruf (galli canlus) ; Cor. 1, xv, 52 braw auginsgerm.
66) Parliin superlativis : Mc IV,31 minnist allaize Augenblick(iclus oculi).
fraive; 52 allaize grase maist; xu, 28 allaizo ana- < Plurima grxca composita eomodo golhice cir-
busne (rumista (etiam 29 frumistaallaizo anabusns); cumscribuntur : Gal. v, 20 eiSakohnzpeia galiugayude
Cor. I, xv, 9 sa smalista apaustaute, etc; skalkinassusservilus idolorum (germ. Gotzendienst);
cc) Partini aliis subsiantivis et eliam pronomini- Epli. i, 5 utoSeo-tKsunive yadeds; Tim. II, n, 6
bus etadjectivis neulris substantivi vices gercnlibus: ytupyb; airpos vauntvja agricola (germ.Erdarbeiler,
Luc v, 6 galukun managein fiske; Mc v, 11 Landbaner) ;Mlb. v,31 «7rooTao-«ov ajlassais bokos\'\-
vasjainar hairda sveine haldana; Luc xiv , 19 bcllus repudii ( germ. Scheidebrtef); Cor. II,xi,32
juka auhsne usbauhla fimf; n, 24 gajuk hraiva- eOvi.pyji;fauramapteis piudos ; Luc Vli, 41 ^psu-
dubono; xvi, 7 laihuntaihund mitade ka,urnis; fsikizn; dulgis skuta, pro quo etiam compositum
Joan. xu, 5 ptii-d balsamis; Neh. v, 15 nemunsilu- faihuskulaoccurrit.
6rt's stfc/e • m •; Mc xiv, 15 kas vatins; Mth. x, 42 « Annoialio2. — QuandoqueetiamGothus altribu-
stikls kaldis valins; Luc. vn, 57 alabaslraun bal- tum adjeciivumper snbstantivum in genilivo vertit
sanis; Luc iv, 5 stiks melis; ii, 44 dagis vigs; Cor. II, in, 1 o-uo-T«Ttx» e7rto-To>»commendaiionis
Skeir. VII, c ni vaiht mikilis; Cor. 1, v, 6 leilit bei- lillerac(germ. Empfehtungsbrie()bokos anafilhis(germ.
slis; coll. § 215 annot. 4; firief der Empfehtung); Luc iu, 22 o-wjtaTtxw e"8et(in
c) Conslructiones, in quilms altribulum ut pleno corporali specie) /eifcis siunat (in corporis specie);
gaudcal sensu adjectivo vel numerali insuper opus Tim. I, iv, 7 •ypaiSetfftO0otnsalpanaizo spilla; Cor.
habet, Gothus ex Latinii imiialus est: Tim. II, m, II, lii, 10 ujrspSaUouo-aS6?«ufarassusvutpaus, et sic
16 all boko gudiskaizos ahmaleinais (Otbizvevaza;, vizspSuWorv semper ix, 14; Epb. i, 19; n, 7. Econ-
divinitus inspirata). Insuper Luc viu, 42 dauhtar vas tra »'ftto-u T»ff(Suaikeiu; Mc. vi, 23 vertilur /iaf6a
tmma vintrive tvalibe; n, 57 viduvo jere o • •
piudangardi (quamvis Luc. xix, Shalbala uiginisdica-
jah 'rf-. tur); Luc. i, 78 aiz\uyxv« ekiov; tnfeinandei arma-
2) Genilivusobjeclivus', ad quem eliam passivus hairtei; Joan. xn, 43 S6?«TWV hauheiman-
tb>Opi>izuv
pcrlinet: Mc l, 14 aivaggeljo piudanyardjot evan- niska (cum hauhei gups).
gelium regni ccelorum ; Cor. II, v, 19 vaurrf gafri- < Annotatio 3. —Plures genriivfeiiam atiiabaliis
ponait; Mc i, 28 meripa is fama ejus, de eo; Luc dependere possunt: Tim. I, IV, 15 analageins han-
iu, 3 daupeins tdreigos bapiismum pccnitentiae, ad dive praisbytaireis; Rom. xi, 33 diupipa%gabeins han-
pcenitenliam; Mc vi, Ivaldufni ahmane unhrainjaize ' dugeinsjahvitubnjis gups, etc.
potestatem spiriluum, in spirilus; Cor. II, x, 5 ufar- < Annotatio 4. — Possessivus saepe etiam per
hauseinsxristaus obedientiam Chrisli, ad Christum; dativum gothice exprimitur, vid. § 227 annot., coll.
Rom. x, 2 aljan gups aemulationemDei, pro Deo. § 230 annot.
Luc v, 9 gafahpize fiske (capturam horum pi- < Annotatio 5. — Genitivtrsvocabulum"regens re-
sciura);v, 10 nutans manne; x, 25 arbja libainais gularitersequitur, Goihice tamen licet eum eiiam
aiveinons; m, 5 aflet fravaurhle; Mc. xi, 22 yalau- anleponere, sed in eo lanlum casu, quo Graecus
beinsgups fides Dei, in Deum; Joan. vn, 15 agis ipse hanc constructionem sive in parathesi sive in
ludaie timor Judaeorum, a Judaeis; Luc xvi, 2 compositioneadbibuit,vid. annot. 1el 2, et Luc H, 44
rapjo fauragaggjisrationem villicationis, de viliica- dagis vigs; m, 2«^arftns sunus; Joan. vm, 17 tvadd-
tione; Cor. II, x, 5 kunpigups cognitio Dei, de Deo; je manne veitvodipa;x, 5 pize framapjane stitna;
Rnm. vni, 55 friapva xriitaus charitas Christi, pro xvm, 3 fareisaieandbahlos;10 pisauhnmistins gudjins
Christo; Tim. II, i, 5 gamaudeins galaubeinais me- skatks; Rom.ix, 9, gahaitis vaurd; xm, 2 gups garai-
moria fidei*. deins; 4 gups andbahts.Haecconstructio in Skeireins
< Annolatio 1'. — Loco substantivi et atlributivi potissimum usurpatur, probabilHer influxu romano,

'Genitivus objectivns seu passivus dicitur, cum tur Judaei,elc. Interpr.

TOcabulumin genilivo positum objectumest affeciio- 3 Hanc annotationem , licet ad selos Germanos
nis vocabuloregente expressac,ex. gr. : amor Dei, pertineat, integre vertimus, sive quia grammaticam
id est, quo Deus amatur, qui ad Deiinidirigitur.in- Golhicam vel minima parte defraudari noluimus,
terpr. sive quia eis, quibus collatiu linguarura placet, rem
1 Hi omnes
geniUvireipsa in passivumverti pos- . hatid ingratam fecisse putavimus. Inlerpr.
sunt: capiuniur pisces, in Duum cicdiLur, nieiuun-
 DE OBJECTO. 1134
H3?
cx. gr, in ipso priiuo folio : a daupaut staua — prs ts;iv, 41 tesus sunus gups; 31 yalaipbi fca-
allaize ndsjands, allaize fravaurhtins— pitos mana- farnaum, baur g galeitaias ; i, 47 svegneid ahma
sedais ussaunein; b mans leik — diabulaus anamahtai meinsdu gapa, nasjand unsarqmma; 54 hleibida
— garuihteinsyarehsns; c garaihteinsgaaggvei—nas- \sraela, Jiiumagu seinwnma; Col. iv, 10 go-
barnabint; Cor.
jandins tmseinai; d sunjoskunpi — vitodis gaaggvei- leip \zvis markus, gadilligs
II, viu, 23 broprjut unsarai, apauslauleis aik-
nai, ete.
Luc xvm , 13^ gup
< Annotatio 6. — Loco partitivi eliam praepositio klesjono, vulpus xristaus; Mth. xxvn,
us adhibetur:Mth. xxvu, 48 ains u s ins; Mc ix, 17 hulps sijaismis fravaurhtamma; herodessa tai-
Luc m, 19
ainsus pizai managein; Joan. xvi, 5 ainshun 56 maria t o magdalene;
naimansa saur; Joan. xn, 4 \udas ti-
ut itvit; xn\, 12 ainshunus im; Rotn. xi, 14 trarkes; iv, 27
moniss^a iskarioles; vi, 4 pasxa so dulps iudaie;
sumans us im; Joan. xn, 42 us paim reikam
Luc VII, 20 \ahannes sa daupjands; Mth. xxvn, 3
managm.Semel etiam af: Tim. I, i, 6 a f p ai mei
sumai. iudas sa galevjands; Mc v, 8 tesu sunau gups pis
(wv) i5 pai mans pai hairdjos qe-
hauhistins; n,
Annotalio 7. — Quandoque,praeeunteGraeco,vo- du sit; VI,24 vat izvis paim gabeigam;
pun
cabulum regens genitivum praetermittitur : a) ubi Rom. xr, 15nvisgi/>a patm piudom.
scilicet subsianiiva regentia arliculo supplentur, de Mc. vi, 14j>iurfansAerodes;Luc n, 1 kaisar agu-
quibus § 195, IV, 3) diclum est; 6) ubi vocabulo stus; l, 26 aggilus gabriel; n, 4 6aurgs nazaraip ; v,
filio omisso, simplex arliculus adhibetur : Mc i, 19 1 satvs gainnesaraip; Docum. aret. hugsis kaballarja;
gasawiakobu pana zaibaidaiaus; n, 14; m, Luc. l, 15 qenspeina uiliisabaip gabairid sunu; n, 32
17,18; Luc vi, 15; etiam sine arliculo apud Joan. vulpu managein peinai israela; Mc x, 47 sunau da-
vi, Hiudas seimoniset Luc.vi, 16iurfan iakobaut; c) veidis iesu! Joan. vn, Idulps iudaie to hteprasta-
ubi vocabulum domus subauditur, ut Luc xix, 7 keint.
du fravaurhtismans (izupu.«p.«pzo>\5> «vSpi)galaip m Mc. vi, i6 pammei ikhaubip afmaimait, iohan.
gard, ingard explicante du in texlu; d)\xbireyio in ne, sa ist sah urrais us daupaim ; Luc ix, 17 usha-
genitivoponilur post nomenurbis, quaain ea sita est: fanvarp palei eflifnoda im yabruko,tainjont
Mc. i, 9 iesus qam fram nazaraip g aleilaias;
tvalif ;Phil. iv, 15 alt mag in p amma insvinp-
Luc. iv, 26 insandips vasin saraipta tei d onaii;
jandin mik, xris tau; Mc v, II vasjainar hair-
Cor. 2 subscript. cod. A us filippai makidonais; datveine hatdana,in pamma fairgunja.
etiamJoan. xn, 21 atiddjedun du filippau pamma
2) Appositio, quae ad duo vel plura objecta con-
frum bepsatda galeilaie; hic verisimililer baurg nexa refertur, in
plurali ponitur : Luc ix, 54 gatai-
supplendumest, quemadmodum eliam Luc iv, 31 wandans siponjos is, iakobusjab iohannes,qepuni
in kafarnaumbaurg galeitaias adest. I
v, 10 sildaleik dishabaidaiakobau jah iohannen, su-
§217. III. APPOSITIO. nuns zaibaidaiaus.
1) Appositio, id est, nomen substanlivovelprono- t Annotaiio 1. — Loco simplicis appositionissen-
mini ad eastrictius' determinanda apposilum, sub- tentia relativa vel participium usurpatur: Luc vtn, 41
stantivodeterminando semper iit casu, communitcr qamvair pizei namo iaeirut, scilicet vas; vin, 3
autem et in numero convenit. Jam vero vocabulum marja tei.haitana vas mag datene; vn, 11
illustrandum congruenter sequitur, et saepe tunc iddjain baurg namnida nuen;\\, 10 afiddja ana
arliculum recipit, verumlamen in gothico sermone stap qupjana baurgsnamnidaizos baittaiidan;
etiam ante vocabulum sedem eamaliquandojam cb- xix, 2 guma namin haitans zakkaius, et sim-
linet, quam in germanico solemniter habet: pliciler cum namin (cum nomine) : Mc v, 22 qimip
Luc ii, 11 gabaurans "ist izvis nasjands, saei ist ainspize synagogafadenamin jaeirut; Luc i, 5;
xrisX us frauja; i, 5iu dagamherodes piuda- v, 27.
nis turfaias; m, 1 injera fimflalaihundinpiudinattaut < Annolaiio2.— Hucarcessendus esl etiam casus,
teibairiaus kaisaris, iv, 17 6ofcoseisaeiins ubi altquis individuus duobus nominibus appellatur,
praufetus; Tim. II, IV,14 alaiksandrusaizasmipa; quaenomina eumdem cauin recipiunt: Luc. v, 8
Luc. II, 56 vas anna praufeteis, dauhtar fa- seimon paitrut draus rfuknivam iesuis; :n, 1 ra-
nuelis; Calend. kustanteinuspiudanis scilicet rfags; ginondin pauntiau peilatau iudaia; Eph. 1,1
ibid. dauripaius aipiskaupaus; Luc i, 24 inkilpo pavlus apaustautus xristaus iesuis. Eliamdicitut
varp aileisabaip, qensis; m , 1 fidurraginja Mth. xxvu , 61 maria magdalene pro so magda-
pis galeitaias herodeis (ilip pauzuh pan bro- lene. »

III. RELATIO OBJECTIVA SEU DE OBJECTO.

§ 218. Id circa quod versatur subjecti actio, o6;'e- fertur (accusalivum,dathum, genttivum),sedid etiam,
etum est. Jam vero objectum esse potest slve nomen cum quo vel per quod fit operatio (instrumenlale);in-
sive verbum.Sed hac appellatione non tantum dona- super causa seu ratio, propler quam vel ex qua (cau-
turid, ad quod operatio mediate vel immcdiatere- sale). necnon modus, quo vel in quem subjectum
1135 GRAMMATICA GOTHICE LINGU/E. 1150
agit (modale), denique \ocus, tempus et mensura rius cum accusativo et dativo, vid. § 229, 1); vrifcan
actionis, hacc omnia in objecium cadere possunt. et yavrikanpersequi; preihan premere;
Porro casus, quibus diversas subjecti ad objectum Saian seminare, sneipan metere, galisancolligere;
relationes exprimuntur, dicuntur casus obliqui per rikan accumulare, giutan fundere, pvahan et uspva-
opposilionem ad casum rectum, qui subjecti casus han lavare, hrainjan et gahrainjan raundare, afhrain-
cst. Cura autem lingua gothica ad omnes relationes jan purificare (fravaurhtins Skeir. I, a); afsvairban
designandas formis non gaudeat, hinc plures iisdem obliterarc, sa/6onelgasa/6onungere; rfrigfcanbibere,
casibus indicari necessum fuit; sunt insuper pecu- frditandevorare;
liaria vocabula inter quaeeminent prmpotitionet,sive Gaskapjancreare; bairan et gabairanparere; liuyan
ad hanc casuum penuriam supplendam, sive et prae- et galiuganducere (uxorem), nubere;
sertim ad subtiliores illarum relalionum gradus ap- Filhan et gafilhan abscondere, sepelire, affilhan
prime exnibeudas. Quisnamvero casus eligendus sit, abscondere, usfilhan sepelire, anafilhan relinquere ;
ex verbo pendct; hinc verbo attribuitur rectio, casui galukanclaudere, uslukanaperire; usgrabanefiodere,
contra dependenlia,id cst, verbumcst reyens, casus bigrabancircumfodere; ushulon excidere; falpanpU-
autem rectus. Quod objectum verbale comrauniter care ; bindan et gabindanligare, andbindandeligare,
in inftnilivoponitur, quandoque tamen et in par(t- solvere; bivindancircuravolvere; gavindancoliigere;
cipio. sfcairfandividere;6rifcanfrangere,ga6rifcanconfringere,
t. OWECTUM NOMINALK. frangere(praeseriimrlav,unde goth. hlaibans,fraugere
panein); dishniupan disrumpere (Luc vm, 29 6and-
A. ACCUSATIVDS. jos), disskreitanscindere; distairan scindere, gatairan
§ 219. Objectum, ad quod actio subjecli proxime dissolvere, destruere; ussligganexpungere, eruere;
rcfertur, in accusativoponitur; quem casum regunt ufsneipan dissecare, immolare; maitan, a[- et us-
pleraque transitiva. Atqui actio est vel physica vel mailan abscindere,bimaitancircumcidere;slahanver.
metaphysica. berare, aftlahan percutere, caedere; stautanpulsare,
1) Transitiva, quae actionem physicam designant bliygvanet utbliygvanpercutere; yavundonvulnera-
et accusativumregunt, habita ratione nostraefunda- re;Ao/on fraudare; kriuslan stridere (Gall. presser
mentalis divisionisordinavimus, ut sequitur : Vun contre Fautre, tunpans denlibus stridere Mc
a) Verba-slirpes formaefortis, pauca in ah et on IX,18).
debilis formaeet nonnulla anomala : aiyan possi- 6) Plurima verba quae per compositionem ilunt
dere (Luc. ix, 58 fauhont grobos aigun jah fuglos transitiva , ut : bistandan sistere-circum (Luc xix,
himinissitlans); haban bnbere, gahaban relinere, 45); dissitan apprehendere, bisitan habitare-circum
afhabandelinere, dishaban continerc, occupare ;sku- (Luc i, 65); birinnancircumdare (Joan. x, 24); dis-
lan deberc, letanscilicet in praegnantibussignificatio- driusan capere (Luci, 12); anaqiman superveuire
nibus sinendi (Mc v, 19), demiltendi (Mc xi, 6), (venire-super Luc. n, 9 ), biqiman supervenire
sinendi in sensu gall. laisser faire (Mc. xiv, 6; Joan. (Thess. i, v , 5 , ubi biqimip loco blissop legendum
xn, 7), emittendi (Mc. xv, 57 stibna mikila vocem esi); biiiuhait circumire, percurrere (Mlh. ix, 55;
magnam), relinquendi, gall. laisser debouf(Luc. xix, Mc vi, 6 regionem, ab intransitivo tiuhan iter fa-
44), afletan relinquere (legendum est igilur apud cere, ire); biwairban circumire, circumsistere, cir-
Luc v, 11 afleitandansloco afleipandans,quod signi- cumdare (Luc vitt, 45); Jiairhhleipan transire, ire
ficat deficienset semperest inlransitivum); fahan et per—(Lucwin,45); pairhyaygan pertransire, ufar-
gafahan capere ,uthinpan et frahinpan capere, und- gagganpraelerire (Luc xv, 29 anabusn), vipragaggan
greipan et fairgreipanarripere; gajukanpugnare, ga- obviamire (Joan. xi, 20); bispeivanconspuere (Mc
geigan lucrari; xv, 19; Luc xvni, 52, simplice speivancuniana cou-
Gi6«ndare, a(gt'6andare,allribuere, fragibandare, structo); biskeinancircumfulgere, illuininare (Luc
concedere, afgibansecedere, usgibanreddere;ana- et II, 9); bilaigonIambere (Luc xvi, 21); gutilon pati,
6taufcanaddere; niman tollere, capere, andnimanac- sufferre(Tim. II, n, 10).
cipere, atnimanattollere, accipere, afniman auferre, c) Verbaderivata in -jan cum factiliva significa-
ganimanassumere, disniman continere ; usnimanau- tione :
ferre, franimanaccipere; vilvan el fravilvan rapere, aa) E verbis : saljan et gasatjan ponere, locare
disvilvanarripere; biraubonfurari; ( gall. faire asseoir), alsatjan apponere, afsat-
Bairan ferre, atbairan afferre, offerre, innatbairan jan amovere, bisatjan circumdare, obsidere, mipsat-
inferre, pairhbairan transferre, us- et utbairan au- jan transponere, ussatjan imponere, componere;
ferre, efferre,frabairan ferre ;]brigganducere; tiuhan lagjan et galagjan jacere, ponere (jacere facere), of«
trahere, ducere, attiuhan adducere, innattiuhan indu- et unalagjan superponere, imponere, aflagjandepo«
cere, aftiuhan reducere, bitiuhan circumducere, ga- nere, uslagjan ponere, faurlagjan proponere;
tiuhan abducere, ustiuhan educere; atpinsan attra- Sandjan mittere (gall. fuire aller), tnsandjan mit-
liere; dreiban pellere, utdreiban expellere (cum ac- tere,gasand/andeducere,ustandjanejicere.demittere;
eusaiivo et dativo, vid. § 229, 1); vairpan et gavair- draibjan compellere; usdraibjan expellere; ushafjan
pan jacere, at- et usvairpanjacere, ejicere (poste- efferre, ufarhafjan extollere , athafjan detollere;
1157 DE OBJECTO. 1138
raisjan excitare, expergefacere, urrajsjan suscilare, siire, inducre, andvasjanexuere,spoliare; fravardjan
«xcitare ; hnaivjanet gahnaivjan hitmiliare, ufhnaiv- corrumpere,disvinpjanconquassare,levjanet galevjan
jan subjicere, anahnaivjanreclinare (de dormiente, tradere, ushramjan crucifigere;disdailjan dividere,
caput suumreclinare); ufrakjanextendere; ufpanjan partiri, afdailjan dividere; anamahtjan vim inferre;
producere; urranjan oriri facere; vandjan elgavand- timrjan et galimrjan aedificare,siujan suere.
jan vertere, atvandjanrevertere, convertere, afvand- 2) Transitiva, qiiaemetaphysicam actionem signi-
jan, bivandjancircumvertere , vilare , effugere, tn-
ficant, et ad quac verba sensuum, affectuumet di-
vandjan pervertere; af- et ushrisjan quassare , tre- cendi perlinent:
mefacere; usvaltjanconvolvere; atvalvjan obvolvcre,
Hausjan et gahautjan audire; taiwan et gasaiwan,
afvalvjandevolvere, faurvalvjanpraccludere(hoc est, videre, adspicere;
volvereex. gr. saxum anteoslium sepulcri); ya- et
Mitonputare, cogiiare, bipagkjancogitare, putare;
afdrausjan rejicere, dejicere; vagjan et gavagjan mo-
vere, agiiare, in- et usvagjan commovere, exagitare ; domjan et garfom/anjudicare,dijudicare, discernere;
drobjan turbare, perlurbare; tahjan lacerare, distah- aliquando gamunan cogitare (vid. § 258 annot. 4);
jan dilacerare; gastagqjan offendere (folu Luc iv, gakaran curare, providere; fauragaredanpraedesti-
«); nare; kunnan cognoscere (Luc i,34; xvi, 15),
• gakunnan cognoscere, ufkunnan nosse, scire,vi(an
Garfragfcianpolu-recreare;gasopjan satiare; daup-
scire, biniuhsjan exquirere, andhruskan inquirere,
jan baptizare,mergere, ufdaupjaniminergere; bugjan
vendere, usbugjan emere, (rabugjan vendere (cui fraisan tentare, sokjanquaerere, ussokjanexquirere ;
etiam instrumentalis casus adjungitur, vid. § 240, Venjansperare, spectare (aliquid),usbeidanexspe-
ctare (aliquem), ogan timere, limere de—,vinnan et
3); huljan et gahuljan velare, dishuljan abscondere, suf-
operire, andhuljan revelare; tandjan accendere, tn- gavinnan pati, pulan ferre, tolerare, utpulan
tandjan incendere; raupjan evellere; afwapjan suffo- ferre;
care, exstinguere; •, Aislan eigaaistan aestimare,venerare, tveran hono-
untveran inhonorare, andvitandiffamare, fastan
Taujan et gataujan facere; vaurkjan et gavaurkjan rare,
operari, agere, facere, fairvaurkjan efficere; baidjan et gafastan considerare, speclare, inveitan adorare,
et gabaidjancogere; nasjanetganasjan salvumfacere, blolan (sacrificiis) adorare, veihanet gaveihansaucti-
ficare ; idveitjan exprobrare (vid. § 229, 1), bilaikan
sanare;
saltare, bihlahjanirridere, gaaiviskonimprobare ;
66) Ex nominibus, scilicet:
«) Adjectivis, quae tunc ut praedicatacin verbo ja- Frijon diligere, arman et gaarman misereri, /ia(an'
cent: mikiljan (a mikils magnus) magnificare, am- (Rora. VII,15) et fijan odisse, qaurjan conlristare,
pliare; gamaurgjan (a MAURGS? coll. Gf. II, 851) marzjan et gamarzjan scandalizare, airzjan seducere,
abbreviare, blaupjan el gablaupjan (a BLAVpS de- afhugjan obcaecare,tveifljan dubitare (Skeir. VI, b),
bilis, hebes, coll. Gf. III, 251)debilitare, exlenuare, hahan suspensum tenere, anxium tollere (Joan. x,
delere, hauhjan et ushauhjan (a hauhs altus) exal- 24), inaljanon aemulationem provocare, utlulon de-
tare, altum facere; haunjanei gahaunjan inclinare; cipere, andttaurran murraurare, fraveitanvindicare,
gatamjam (a TAMSdomitus , mansuetus) domare, ulcisci;
sicurare, gamainjan communereddere, participare, Laisjan docerc (potissimumscientiam, StSaerxetv),
communicare; manvjan et gamanvjan praeparare, tatzjan educare, instruere, edoccre ( polissimuin
gahrainjanpurificare, hailjan et gahailjan salvumfa- doclrinam vitae, 7ra«Stuetv,vovOtreiv),ussiyyvaneli-
cere;/a«sjanetga/ousjansolvere, liberare, uslausjan, gere.usgi/mnexplicare (illustratione evolvere), mer-
evacuare, liberare; afdaupjan interficere; fultjan et jan aniraadvertere,spillon et gaspillonnarrare, evol-
gafulljanimplere, usfulljan explere, natjan et ganat- vere, fraihnan interrogare, invidanet afaikannegare,
ian irrigare; tulgjan et gatutgjan corroborare, forli- bisvaran affirmare, jurare, bidjan precari; namnjan
ficare; gapvastjan fortificare; gdibnjan aequare, nominare, haitan (xukeiv) vocare, nominare (vid.
gahardjan indurare, gabtindjancaecare, maidjan cor- § 220, 2), clamare, anahaitan acclamare (vid. § 229,
rumpere,inmaidjanimrautare;'garat'n(/aurectificare, 2), athaitanadvocare,gahaitanconclamare,agnoscere,
rectum facere; fairhaitan agnoscere; anabiudan imperare, mandare,
(3) Substaniivis , quae bic instrumentalia sunt: determinare (Mth. vm, 4 atbair giba poei anabaup
naupjan (a naups necessitas, coactio) coactione ob- moses;Mc i, 44; Luc. v, 14), vopjan clainare (foivtiv,
tinere,cogere; taiknjan(a taikntsignum)signoindica- /3o«v),atvopjar.advocare, lapon et gatapon vocare,
re,ostendere; ustaiknjanexponere,designare; bandv- advocare; gavaljan eligere, goljan salutare, hatjan
jan innuere, significare; faurvaipjan(a vaips corona laudarc, andbeitan vituperare , gasakan imputare,
sertum, vinculum)corona circumdare, coronare, Ii- accusare (vid. § 229, 2), vajamerjan caluraniare,
gare; ganagljan affigere (clavo), gasleipjan laedere piupjan et gapiupjan benedicere (vid. § 229, 1),
(damno), gabotjanreficere(bono),/ais(/auelga/ais(/an prafstjan et gaprafstjan consolari, anaprafstjan re •
sequi;st'g//anetgasig//ansigillare,faursigljansignare; creare, confortare, fullaveisjanconvincere, arguere,
insaif/anillaqueare,kaupatjancolaphizare, fodjannw- bairhtjan, at- et gabairhtjan revelare, manifeslare,
trire, alere, tnai/anmanducare,vasjan et gavatjan ve- gatvikunpjan manifestare; vrohjanaccusare.iio/aMel
1139 GRAMMATICA bUTHlC/E LINGUJE. 1140
gastojan judicare, afdomjan condemnare ; meljan et Tim. I, vi, l;*Cor. ..,, xi, 16 aftra qipa, ibai wat
gameljan scribere. m i fcmunt unfrodana; Phil, n, 3; Tim. I, i, 12
3) Accusativum personae regunt etiam iniperso- galaubjandan mik gahugidagasaljandstn and-
nalia kuggreip et gredop esurit, paurseip sitit : bahlja; Luc vn, 29 motarjos garaihtana domi-
Joan. vi, 55 pana gaggandan du mis ni huggreip dedun gup ; Joan. xvn, 5 so ist so aiveinolibatnt, ei
(olpxoftevof—7rstv«o-jj)/cn patia galaubjandan du kunneina puk ainana sunja yup.
mis nt paurseip; Rom.xn, 20 ;a6ai gredo fijand t Amiotatio 1.— Quemadmodumpracsenlibus«t-
peinana (7rstvao ixOpa; aav), mat gif imma ' ip jabai san et vairpan ( § 209, 5) praedicatum vel effectus
paursjai, dragkeitna. Necnon et cum fcartslsoliicitat (actionis) per du aliquando exprimitur, ita etiam
(vid. § 238, 3 not.), accusativus personaeet genitivus praesentibusverbis n. 1 et2) subjectis : Joan. x,33
rei ponilur, vid. § 238, 5. slainjam puk, patei taujis puk silban rfu gupa
4)*Verba, quae praeter suum accusativum etiam (Oebv);Mc xi, 17 jus gatavidedup razn mein du
dativura vel genitivum regunl, vid. §§ 227,237, 238. filigrja (annkutov)vaidedjane; Eph. n, 15 (vans
§ 220. Alter accusativus,qui scilicet praeler accu- gaskopin sis silbin rfu ainamma (el; evu)niujamma
sativtim objecli cffectum actionis indical, vel ut minn; Neh. vi, 18 tobeiasnam dauhtar maisaulla-
praedicatuniobjecti ponitur et in germanico sermone mis rfu qenai (ei; yvvaixa); Mc xn, 25 si'6unaihte-
per als ut, ftir pro, zu in ' vertitur, etiam simplici dun po du qenai (ywair.'/); Philem. 17 nu mik ha-
accusativo exprimitur; jan vero hunc regunt verba : bais du gamana(xotvo>vav). Alia exempla vid. Gloss.
1) Faciendi, udvocandi,itlustrandi,ponendi, osten- v. Du b).
dendi, capiendi,dandi, etc: Joan.vm, 53 wana puk < Annotatio 2.—Quemadmodum verba supra lau-
tilban taujispu? Quem te ipsum facis tu? xix, 7 data, ubi in activo ponunlur, duplicem accusativum
sik silban gups sunu gatavida; Mc. i. 5 raihtos regunt, ila ubi in passivo construuntur, duplici no-
vaurkeip staigos gups rectas facite semilas Dei; minativo gaudent: Luc. vm, 2 marja, sei haitana
Roni. ix, 24 kasa armaionsgup tapoda uns; Col. l, vas magdale'he; i, 52 sunus peinsvairpip mikilt
22 gafripodai sijup in leikapairh daupu du alsatjan jah sunut hauhistinsliailada; n,21 haitanvas namo
itvis veihans jalt unvammans;Cor. II, u, 14 gupa is iesus; Eph.), 11 in xrislau hlauls gasatidaive-
avdiud pamma ustaiknjandin hropeigant uns in sum; Luc. IX, 36 bigitans varp iesus ains; Cor.
xrittau; Phil. lv, 14 vaila gatavidedup gamainja 11,xin, 7 ni vaiht ubitis taujaip, ni ei veis gakusa-
briggandant meina aglon; Tim. II, n, 15 usdaudei nai pugkjaima (videamur), afcet jus pala godotau-
puk silban gakusana usgiban gupa, vaurslvjan jaip. Sed ante alterum nominativum etiam sve in-
unaiviskana; Luc xx, 45 galagja fijands peinans duci potcst: Rom. vut, 36 rahnidui vesumsve (wj)
(olubaurd fotivepeinaizeponain inimicos luos sca- lamba slauhtais. Ubi autem passivum in participio
bellum pedum luorum; i, 53 gabignandans in- et equidem in accusativo construiiur, praedicalum
tandida lautans; etiam in accusativo congruenter ponitnr : Mth. IX, 9
xx, 10; vn, 10 bigelun pana
siukan skalk hailana;Ulh. xxv, 58 wan puk se- tesus gasaw mannan sitandah at motai mappaiu
wum gast? Luc xvm, 24; x, 18 gasawsatana sve hailanana.
lauhmunja driusandan us himina; Pbilem. 15 < Annotatio 3. — Ex hac vero regula excipitut
aufto dupe algaf sik du weilai, ei aiveinana ina msus tituli diclus, quippe cum post vopjan, titulus
nndnimais; Luc, xv, 27; Joan. xiv, 18 ni leta izvis qui datur alicui.in nominativo ponitur: Joan. xm, 15
viduvairnans; Tim. I, v, 25puksilban sviknana jus vopeid mtfc* laisareis jah frauja. Sic etiam
fasiais ; Cor. II, xi, 16 sve unfrodana nimip mik; adest Mc. m, 10 gasatida seimonanamo paitrus. >
.1,23 veilvorf gup anahaita ana meinai saivalai; 4)Duplex accusativus,qui scilicet personam et rem
l, 22 gup gibip vadi ahman tn hairtona unsara; exprimit,in golhica lingua non nisi raro occurrit; ut
Eph., IV, 11; Tim. I, n, 6; Epli. v, 2 xristus algaf tales sequentes tantum affirmari possunl: Mc x, 35
lik silban faur unt hunsljah saup; Cor. I, ix, 5 vileima,ei patei pukbidjos, taujais uggkis,quemad-
habam valdufnisvislar qinon biliuhan; Luc m, 8 modum germanice diceretur: wai wir dich bilteri,et
attan aigutn abraham; x, 18/ia6at mik raur- gallice : ce que nous vous demandont.Probabilissime
qipanana; Phil. n, 29; m, 17; etiam Joan. xiv, 26 izvis laiseip allata,\zvis in
2) Vocandi,nominandi,etc.; Luc vi, 13 iesus ga- accusativo e?t, cum vorbum laisjan eodem modo
validaus\mtvalib,pantei jah apaustaulunsnam- etiam germanice construalur (vid. ex. gr. vomAtt-
nida, seimona,panei jah namnida paitru; \, 3 hai- hochdeutschenGf. II, 256). infrequcntissime ponitur
tais namo ittohannen; 31, 59; xx, 44; Rom. IX, Joan. xvii, 26 (rijapvu poei (»'v)(rijodes mik, sed
25; Mc x, 18 wa mik qipis piupeigana ? xn, 37; alibi in lalibus construclionibusinstrumentalis casus
Skeir. IV, c;Jo»n. ix, 22ja6ai was iesu andhaihaiti gotbice usurpatur, ut Mc x, 38 daupeinaiJizaiei
xrittu , utana synagogaisvairpai; (o) tfc daupjada (vid. Luc. vn, 29); Mc. IX, 41 ga-
3) Tenendi(habendi),numerandi, etc : Luc vn, 7 dragkjui izvis slikla (izornpoiv);xv, 17 gavasirferfun
ni mik tilban vairpana rahnido at pus qiman; ina vaurpurai (izopfvpav); vel alia conslructio.

1 Aliquandoeo modo, aliquando simplici accusativo latine exprimitur. Jnterpr,

im DE OBJECTO. 1142
ut interrogare aliquem de aliquo (genit.) Mc iv, 10; na; caeterum in golhica lingua non pauca supersunt
aliquem meuiorcmfacerede aliquo (genit.) Joan. xiv, vestigia, ex quibusdativum et accusativumut casus
26; obtestari aliquem ob (tn cum dat. vel 6tcumdat.) dirccta vel indirecta actionis objecta significantes,
Thess. I, v, 27, etc spectare licet, nempepartim sub rcspectuformae,et
In locoMc XII,4 haubip vundan brahtedun cons- eo quod ex. gr. utriusque easus formae in plurali
tructio ut objectumpropter vundan sumenda et hau- pronominis substantivi (izvis, unt, unsis) aique in
bip capite (gall. a la tite) vertenda, licetconsonantica singulari inomalorum vocalicae(§§ 86, 87) et femi1-
forma verbi vundanhic difficileexplicari possit (He- ninorum Consonanticaedeclinalionis (§§ 91, 92)
liand 149, 1 dixit, more Germanico : heward an eaedemsint et in tertia vocalica declinatione in an
thal hobid vund); ccelerumaccusativusAau6ij!> ex et u promisctieincipiant (coll. § 29, 3); partim sub
locis,ubi accusativusconstmitur cumpassivis.quaein respectu significalionis, ex eo quod plurima verba
aclivoaccusativumregunt, illustrandusest: Joan.xi, alterutrum casum cum eadem sigtiificationeregere
44 urrannsa daupa gabundanshanduns jah foluns possint.
faskjam; Eph. vi, 14 standaip ufgaurdanai hupint § 224.1) Quo corpOralior esfrelalio , eo magis
izvarans sunjai, queniadmodum germanice dicitur: verbum dalivum regens aliquid exlernum ihdicat:
rfiefldnde und Ftisse gebunden,die Hiiftengegurtet, primo sves visan,pertinere , proprium esse (Skeir.
et gallice : pieds et mains liis, les reins ceinls, coll. II, d) dein ibna visansimilemesse (Luc.xx, 36 ibnans
Luc iv, 18 blindsiun; Phil.iu,5 6t'mai( ahtaudogs. aygilum sind), yaibnjanassimilare ( Luc xtx, 44
Graecoautem oinniiio congruit Cor. II, m, iS po uirpai puk yaibnjand); yaleiksvisansimilemesse
tamon frisahl ingaleikonda. ( Skeir. I, a ni ibni.ligaleiksunsarai garaihtein ak
<Annotatio4. — Sed hicetiam modalistum usur- siiba garaihleivas), galeikonconformare (Rom. xu,
patur, vid. § 243, tum conslruciio mutatur : Gal. u, 7 2 ni yaleikop izvis pamma aiva), comparare (Mth.
tzsizLartvpui TOevuyyiktov gothice gatrauaida vas mit vn, 24 gateikoina vaira frodamma), imitari (Mlh.
aivaggeljo(credilum fuil mihi cvangelium),iiem Tit. vi, 8 ni yaleikop paim); tbnaskaunsconformaium
I, 5 ; vel Tira. I, lv, 2 xexauT»pto-fte'vot
T»ViSiuvo-uvsi- ( Phil. III, 21 inmaideip leika hauneinais unsaraizos
S»o-tvgothicegalandida habandant svesamipvissein.» du ibuaskaunjammateika vulpaus seinis); huc per-
§ 221. Accusativi absolulo modo frequenter equi- linet etiam sa sama sicut, quemadmodum(Cor. 1,
dem construuntur, sed sola pronominalia neutra ut xi, 5 a/nist jah palasamo pizai biskabanon );
tales accusativi occurrunt: Cor. I, x, 55 tfcallaim Gamains vairpan participem fieri ( Rora. xi, 17
all (izuvruin omnibus)leika; Eph. iv, 15 vahsjaima yamains pizai vaurtsai jah smairpra aleva-
in ina po alla (T«7r«vT«); Cor. II, xn, 18 t&at bagmisvarst), gamainjanparticipare (Cor. I, x, 18
iva (Tt aliquid ) bifaihoda izvis teilus? Tim. I, l, niu pai matjandans hunsia gamainjandanshunslas-
10; Gal. iv, 12 ni vaiht mis gaskopup. Huc pertinet tada sind ); gamotjanoccurrere (Mlh. viii, 28, etc),
interrogativum wa ( T! ) quid? Mth. vi, 28 ; vm, afarlaistjan sequi (Luc. vn, 9; i, 3; Tim. I, v, 10,
26, etc ; insuper pata anpar ( TO),ot7rov ) caeterum, dum laistjan et galaisljan accusativum regunt, vid.
de caeteroCor. I, l, 16; II, xni, 11, etc; J>ataan- § 219, 1) c) 66) £); haftjan adbaerere ( Rom. xu , 9,
daneipo (rovvuvriov) in advcrso Cor. H, n, 7. Quan- 12 ; Tim. I, ni, 8 ), gahaftjansik dare se (Luc xv,
doque ctiam loco accusativi absoluti adhibetur tn 15 gahaftida sik ainamma baurgjane), gahaflnan
cum dativo : Eph. vi, 13 magup in allamma adhaerere (Luc x, 11), andtilonadhaerere(Luc. xvi,
(7T«VTK ) usvaurkjandansslandan; vel dativussimpl.: 13), se accommodare ( Skeir. VII, a ); gabundant
Luc IV,25 ni vaihtai gaskapjandsimma. visan conjungi (Cor. I, vn, 27; Rorn. vn, 2), yavad.
§ 222. De accusativo tad determinanda locum, jon despondere (Cor. II, xi, 2), liugan in medio,
tempusel tnodum,vid. §§ 246, 249, 250. nubere, de muliere (Mc x, 12, etc, § 178,1), 6/an-
B. DATIVUS. dan commiscere(Cor. I, v, 9 ni blandaip izvis lio-
/Silber, Vertuchuber den gothitchen Dativ, Naum- ram), gahorinon mcechari-cum(Mlh. v, 28 wazuh
burg 1845.) saei saiwipqinondu tuslonttos ja gahortnodaizai).
§ 223. In 'quonam respectu duo objecta exlerius Ilem in sensu contrario : 'galausips visan separari,
et fortuito connectantur, necnon et in quanam solvi (Cor. I, VII,27 galausipt is qehai), skaidanse-
proximiaerelatione subjectum inveniatur vel inve- parare, dividere (Mc.x, 9); usvandjansik discedere,
niri studeat, alque etiam quodnam efficacitatissuae averti (Mth. v, 42), afskiubandepellere (Rom. xi, 1
objeclum indirecte habeat vel habere cupiat, imo t6fli afskauf gup managein seinamma; Tim. I, r,
quonamobjecto direcle gaudeat vel gaudere studeat, 19]),afslandan abstare, deficere (Cor. 11, iv,2af-
baecomnia DATIVUS significat;igitur et paucis verbis slojmm paim analaugnjam aiviskjis; Tim. 1,
duorum objectorum proximitas atque pertinentia iv, 1 afstandandsumai galaubeinai); tvisstandan
simultanea, et fortuita, unde relationes partim si- separare se, valedicere ( Cor. II, n, 13 tvislandands
militudiniset communitalis, partim superioritatis et i m]ma gdlaip in makidonja);
iuferioritatis oriuniur, denique relalio objecti ad t Annolatio1. — Horum verborum plura etiam
effectusagenlis dativo casu exprimuntur. Porro ob- aliter construuntur:Thess. II, m, 14 ni btandaip
jecluin quod dativus exprimit, plerumqueest perso- izvis mip imma; Mc x, 11 suei afletip qen e«'nt»
1143 GRAMMATICA GOTHICJELINGUiE. 1144
\ah liugaip anpara, hormop du pizai; Rom. 42; Joan. xiv, 30), valdan gubernare (Tim. I, v, 14),
VII, i jabai gasviltip aba, galausjada qens af yavaldan dominari-in (Mc x, 42), fauragaggan pro-
pamma viloda; Mth. x , 55 qam skaidanmannan vi- videre (Tim. 1, m, 4, 12);
pra altan; Luc iv, 15 diabulus afstop fairra Vaitahuyjanbenevolenlemesse (Mlh. v, 25), hulj>t
Imma; Cor. II, xu, 8 fraujan bap ei afstopi af vitan propitium esse (Luc xvm, 13), godt visan bo-
tnit; Tim. II, n, 19. De lautvitan, lausjan et ga- num esse (Luc vi, 35; ix, 35), svtrs visan dilectum
lausjan vid. § 237, 4) et annot. 2. Post liugan in ac- esse (Luc. VII,2), vaila galeikanbeneplacere (Rom.
tivo positum, de viro (mulieremducere), accusativus xiv, 18), modags visan irasci (Mlh. v, 22)], hatiton
usurpatur. > irasci (Joan. vn, 25); vailataujan benefacere (Mc
Vitan vigilare (Luc n, 8 hairdjos vesun vitandans xiv, 7), hleibjan adjuvare (Luc i, 54), gaskapjan
hairdai; Mth. xxvn, 64 hait vitan pamma hlaiva laedere, inique agere, balvjanlorquere, male afficere
etc), bairgan servare, praeservare (Joan xu, 25 saei (Mcv,7;Luc.vni,2S); yafripon reconciliare(Cor.II,
fiaip saivala seina \n pamma fairwau, tn libainai v, 19 gupvas in xristau manasep gafriponds sit),
aiveinonbairgip izai); in sensu contrario : fraliu- gtgavairpnan reconciliari (Cor. 11,v, 20 bidjam faur
tan perdere (Luc xv, 8 saet fraliusip drakmin ai- xrislu gagavairjman yupa), gasxbjonreconciliare se
namma, sokeip unte bigitip,e\c. in eodem capile); (Mlb. v, 24 gagg gasibjon bropr peinamma); gaqist
fraqiman impendere (Luc VHI, 43 i» lekjans fraqam visanConvenire(Rom.vn, 16),'garfo6svisandecentera
allamma aigina seinamma), perdere, desiruere esse(Tit.n, 1, clc); etinsensu contrario-.andvaurd-
( Luc ix, 54 qipaima, fon atgaggai us himina jah jan contradicere (Rom. IX,20), anrfsianrfanresistere
fraqimai im? ); fravisan destruere (Luc xv, 14); (Mlh. v, 59), andveihan vel andvaihjan adversari
biniman auferre (Mth. xxvn, 64 t6at auflo siponjos\s (Rom. vn, 23).
binimaina \mtna ); < Annotalio 2.—Quod autera Gothus etiam verba,
Tekan tangere (Lucvm, 45, 46 was sa tekands quaedativumregunt, in passivo personaliter usurpet,
mis? laitok mis sums), solemnius attekan (Mlh. jam fuit § 177, 2 animadversum; sed quandoque
vin, 3 attaitok imma; ix, 21 jabai alteka vastjai etiamea, more romano.Minpersonaliteradliibet, ut
is, ganisa, elc ), gaplaihan amplecti (Mc x, 16 cum mihi parcitur vertit Mth. ix, 17 bajopum bair-
gaplaihands barnam piupidaim; Cor. II, vn, 6); gada, coll. § 234. >
fcufc/anosculari (Luc vn, 45 ni kukidesmis; 38 ku- § 225. Relatio pertinentiae inter duo objecta
kida folum %s). exislens per vairpan fieri et visan esse (in sorleni),
2) Quo autem spiriiualior est relatio, eo magis indicatur, quorum prius quandoque per possidere,
verbum dativum regens aliquid iutimum indicat: posterius vero habere latine verli potest, dalivo
gateihan ostendere, praufetjan prophetizare, qipan subjecto evadenle : Mth. v, 22 saei qipip bropr sei-
dicere et rodjan loqui(utrumque etiam cum rfu saepe namma raka! skula vairpip gaqumpai; Mc xu, 13
construclum, § 246 3) 6), andqipan renuntiare (Luc warjamma (rivo;) ize vairpip qens?Luc xix, 9 him»
ix, 61), alloqui (Luc vui, 19); anabiudan et faur- ma daga naseins pamma yarda varp; Rom. ix,9
biudanimperare, mandare, wotjan et gawotjan incre- vairpip sarrin (zyZuppu) sunus Sara possedit
pare, laian deridere ( Joan. ix, 28 ), ubil vaurdjan filium; vn, 3 gensvairpip vaira anparamma(avSpi
maledicere (Mci ix, 39), «6i/ qipan maledicere (Mc erepo));4; xi, 25 rfau.6eisumala israela varp;
VII,10), vaila qipan laudare, benedicere (Luc vi, 26), Cor. II, vi, 16 eis vairpand mis managei; Mc ix, 21
gaplaihan consolari; uslaubjan permittere; wan lagg melist,ei patavarp imma?—Luc vm,
Gaumjan allendere (Tim. i, iv, 15 gaumeisfaggva 42 dauhtar ainoho vas imma; ix, 58, coll. vu, 12;
boko), observare (Joan. IX, 1 pairhleipands gaumida Mc XII, 57 wapro imma sunusist; Luc xx, 44; Mc
mann blindamma), maurnan sollicitum esse (Mlh. vi, SLwapropamma pata (isi); Luc n, 14 vulpus
vi, 25 ), frapjan intelligere (Mc IX, 32 ni fropun in hauhisljam gupa (sijai)\ Tim. I, i, 17; Luc x,
pttmma vaurda, etc.), andhausjan audire (Cor. II, 5 gavairpi pamma garda (si/ai)! xix, 54 fraujin
vi, 2 andhausida pus), hausjan audire (Mc ix, 7 paurfts pis ti( dominus ea opus habet; vn, 41 tvai
ta \st sunus meins, pamma hausjaip ; Joan. xn, dulgis skulans vtsun dul gahaitjin ainamma; Rom.
46, elc, coll. § 238), ufhausjan audirc , galaubjan IX,2 saurga misist mikila; Cor. II, vn, 4 managa mis
credere, trauan credere ; frakunnan aspernari (Tim. trauains rfu izvis (ist); Tliess. II, m, 2 ntst allaim
I, iv, 12 ni manna peinai jundai frakunni; Joan. (TTOVTUV) galaubeins. Huc periinet formula wa mit
xn, 41; Mth. vi, 24), ufbrikan aspernari (Luc x, veluns jahpus?% 255, 2.
16 ), ufarmunnonoblivisci (Phil. n, 30 ; m, 14); | 226. Subslantivis, quae sive radice sive signifi-
Siponjan discipulum esse (Mlh. xxvn, 57 silba si- catione verbis paragrapho 224 laudatis conveniunt,
ponida iesua), andbahtjan ministrare (Stuxoveiv), dativus locogenilivi, quem fert Groecus,frequenter
tkatkinon servire (Sou>sus«v),drauhtinon stipendia conjungittir : Rora. xi, 54 wasimma (auToO) ragineit
facere, mililem esse (Tim. 11,'u, 4); raginon regere vat? Mc n, 28 frauja %slsa sunus mansjah pamma
(nytptovevetvLuc n, 2), fraujinon praeesse,imperare tabbato (TOU O-.);IX,o5 jabtii wasvili(rumislsvisan,
— allaim
(xupteuttvRom. vn, 1 etc, eliam Tim. I, u,12 cum tijai allaim (7ravT«v)andbahls; x, 44
jaura construilur), reikinoniraperare (apxtlv Mc. x, sfca/fcs;Joan. ix,27, 28,/a/t /us vileippamtna (av-
 1145 DE 0BJECT0. 1146
vou) siponjos vairpan. — puis siponeispamma; Cor. I, v, 11), mipgavisan (Rom. xn, 16), mippiu-
Luc x, 29was ist mis(pav) newundja?Joan. xix, 12 danon (Cor. I, iv, 8), mipskalkinon (Phil. u, 22),
niisfrijonds kaisara (Kuiaupo;); Tim. I, v, 22 nt mipsandjan(Cor. II, vm, 18; xu, 18) miplitjan (Gal.
gamainja siais fravaurhtim; II, m, 10 galaistais ii, 13), mipgaqiujan (Eph. n, 5), mipurreisan (Col.
laiseinai meinai; Luc v, 10 vesun gadailans sei- in, 1). Rarius aulem cum aliis praepositionibuscom-
mona; Cor. I, x, 20; Cor. II,vi, 14, 15 nivairpaip posiia, ut: atstandan (Mc xiv, 47), atligan (Rom. vn,
gajukans ungataubjandam, ttnte wo dailo ga- 18), atvisan (Rom. vn, 21), alliuhan (Luc xix, 35).
raihtein mip ungaraihtein, aippauwo gamaindupe Imo etiam post nomina cum praepositionibuscom-
liuhada mip riqiza,vouh pan samaqisse xristau posita dativus usurpatur : mipfrahunpans conser-
mip bailiama,aippau wo daile galaubjandin mip vus Col.iv, 10; Philem.,23, mipgasinpa Cor. II, vm,
ungalaubjandin?Sicetiam adest Joan. xvtn, 15 sa vas 19 cod. A; usslass Cor. I, xv, 12 (usttass daupaim).
tvaihra kajajin (TOU Kutufa), et dativo atque geni- < Annotatio. — Haec constructio, quam Gotlius e
tivo promiscue usurpatis : Mc vi, 5 niu pata ist sa Graecoimitalus est, in priori versionis parte non
timrja sa sunus marjins ip bropar iakoba jah iuse nisi rarissime, frequenter autem in posteriori occur-
jahiudins jah seimonis, ubique Graeco genili- rit, nempe in Luka et in epistolis, hic etiam non
vum adbibente. Coll.§§250 annot. et 227 annot. praeeunte Grseco(ut Phil. n, 22); primilus enim
§227. Plura e verbis §§ 224.et 219 memoratis praeposilioe verbo separata nomini prseponebalur :
accusativum rei et dativum personaeregunl, ut sunt Mc v, 37 mip mis afargaggan ( owaxokovOriaat
verba dandi, relinquendi, Iradendi (anafilhan), con- avro)); vin, 2 mip mis vesun (irpo;[tevovaiftot);
cedendi (fragiban), promiltendi (fairhaitan), pro- IX, 14 sokjanmip imma ( o-u£»Tsfv «vrut); ix , 4 rod-
dendi (galevjan),debendi (skulan), afferendi (a(6ai- jan mip iesua (avWuksiv Sic etiam Luc. xv, 6
T5 'I»o-ou).
rari), reducendi (gavandjari),impouendi (lagjan [Mc faginop mip mit ( avyxupnri p-ot); Cor. 11,Vlll, 22
vn, 32 accusativushandau est pro haudu], galagjan, insandideduntnip im ( aweizep^uvuvroi;). i
analagjan),gravandi (dragari), parandi (manvjan); § 229. Nonnullaverba lum accusalivum, tum da-
negandi (varjan), capiendi, caedendi (afmaitan), tivum regunt; quod scilicet fil,
abscidendi (afslahan), educendi (afslaupjan); osten- 1) Significatione non mutata : usqimanoccidere,
dendi (laiknjan, ataugjan), indicandi (insakari), ma- dat. : Mth. x, 28 ni ogeip izvis pans usqimandans
nifeslandi (gakannjan), revelandi (andhutjari), expli- leika patainei ip saivalai ni magandans utqiman;
candi (andbindan), sustollendi, elevandi (ussakan), Mc ni, 6; vi, 19; n, 31; Luc. vm, 33; Joan.
respondendi (andhafjan), dicendi, narrandi (merjan, vn, 25; vin, 22, 37; xvin, 32; Thess. I, n, 15;
spillon), annunliandi, evangelizandi ( vailamerjan), accus. : Mc. xn, 5 sumunt usqimandans; Joan.
Bcribendi(gameljan). vn. 1, 19. 20; vni, 40; non certo Joan. xvi, 2.
t Annotatio. — Hanc constructionem etiam saepe Fraqistjan corrumpere, perdere, dat. : Mth, x, 28
adhibet Gotbus, ubi Graecusgenitivum ex substan- ogeip pana magandanjah saivalai jah leika fra-
tivo dependentem usurpavit: Mc vu, 23 lagida fig- qisljan;59; Mc vm,55; Luc. xvu, 29; Rom. xiv, 15;
grans in ausona imma («UTOU) digilum misit ei eliam simplex qistjan Luc ix, 56; accus. : Luc
in aurem, gr. digitum misit inaurem ejus; v, 50 was xvn, 27 midjasveipainsfraqistida allans; non cerlo
mis (ftou) taitok vastjo m? Luc i , 76 manveivt- Mc i, 24; Luc iv, 54;
gans imma (aurou); IV,20 allaim (TZUVTOIV) vesun Usvairpanejicere, expellere, dat.: Mc m, 22 ( un-
augona fairveitjandona rfu imma; Joan. ix, 52 was hulpom); ix, 47 ( augin ); xn, 10 (ttaina); Rom.
uslukip augona blindamma gabauranamma xni, 12 (vaurslvam); Gal. iv, 50 ( piujai); Accus.:
(rvfkovytyevvnphov);x, 21; XVIII,10 paitrus afmai- Mc vu, 2-2(unhulpons); Mc.III , 15; vn, 26; xi, 15
mait tmma («UTOU) auso taihsvo; xix, 2 vippja (pans [rabugjandans);
galagidedun imma (auToO) ana haubid; xn, 5 Usdreibanejicere, dat. : Mc v, 10 (tm); Luc.
murja gasalbodafotuns iesua (TOU Tira. II, ix, 40,45; accu.s. : Mc. ix, 18 (tna);
'I»O-O0);
v, 10 veihaim (uyLov)fotuns pvoh, sed Joan. xm, Ufarskadvjanobumbrare, dat. : Mc ix, 7 (milhma
12est uspvohfoluns \ze, sicutetLuci, Qlpizeinamo im); Luc. i, 55 (mahts hauhistinspus); accus. : Luc
iosef vas (cujus (nomen erat Josef), contradicente ix, 54 ( milhmains )\;
Graeco(«ovoft«»v). Coll. § 230 annot..» piupjan benedicere, dat. : Mc. x, 16; Luc i, 29;
§ 228,Verba cum praeposilionibusdativum regen- n, 28, 54; accus. : Luc i, 64; n, 34; vi, 28; Rom.
tibus compositadativura et ipsa gubernant, ea potis- xn, 14;
simum, quae cum mip componuntur : mipushramjan Idveitjan exprobrare, dat.: Mth. xi, 20 (baurgim);
(Mlh. xxvn, 44 pai mipushramidans i mma; Gal. xu, xxvn', 44 (imma ); Mc xv, 52; Acc : Rom. xv, 3
20), mipanakumbjan(Mc. n, 15 motarjosmipanakum- (Puk);
bideduniesua;Luc xiv,10), mi^sofc/an(Mcviii,ll 2) Significatione mulata : andhaitan, dat. confiteri
dugunnunmipsokjan imma), mipgaggan (Mc xv, 41 aliquem magistrum, aliquam doctrinam, ipsins disci-
managosmipiddjedun tmma; Luc. vu, 11; xiv, 25), pnlum se profiteri :Mlh. x, 32 saei andhaitip mtt—
mipfaginon(Luc i, 58), miprodjan (Luc ix, 30), andhaila jah imma; Tim. I, vi, 12, andhaihaistpam-
mipstandan (Lup. lx, 32), mipmatjan (Luc. xv, 2; ma godin andhaila;h\t\\,\\\, 25 andhaitaim, pa-
 1-147 GRAMMATICA GOTHI&E LINGUJE. 1H:J
<eini wanhunkunpa izvis; Luc II, 58 andhaihaitfrau- ttiur pana alidan; xx, 58 allai imma liband; Joan.
jin; x,21; accus. declarare, proclamare, confiteriali- XVIII,57 qamin pamma fairwau ei veitvodjausun\jai;
quem ut aliquid : Skfceir.V, a tvu andvairj)ja atlins Rom. vii, 4 afdaupidai vaurpup vitoda (legi, quae
jah tunaut andhaitan; Joan. ix, 22 jabai wasina in \os non jam dominatur)— et ofcran6airat/nugupa
andhaihaiti xrislu; Rom. x, 9; ( ad honorem, laeiitiamDci); 21 6igt'(anu vitop vil-
Anahaitan, dat. inclamarc, vituperando clamare : jandin mis gop taujan; vm, 1 ni vailtt vargijios
Skeir. VIII, b andhofunjainuimanahaitandamim, in paim tn xrislau; xi, 27 so \m fram mis triggva; XIII,
pitei ni atlauhun ina, ni andsitandansjainahe unse- 3reifcsni sind agis godamma vaurtlva ak ttbilam-
lein pite unahailandaneim; accus. iuvocare: Cor. II, ma; Cor. I, iv, 9 jairveitl vaurputn pizai manate-
I, 25 veitvodgup anahaita; dai; IX,2 jabai anparaimnitm apauslaulut aippau
Gasakan,dat.increpare : Mlli. vni,26gasok vin- izvis im; xi, 21)taei mntjip jah drigkip unvairpaba,
damjah marein; Mc iv, 59; Luc iv, 59, 41; vm, staua sis silbin matjip; xvi, 1 yabavr pala paim
24; ix, 55; xvn, 5 ; accus. arguere : Joan, vin, 46 veiham;Cor. II, n , 6 yanah pamma svateikamma
wat izvara gatakip mik bi fravaurht; xvi, 8; Tim. I, andabeit ( «bi dalivus non pendet a ganah, quod ac-
V, 20; Til. i, 9,11, 15; cusalivum regit); xn, 7 atgibanaist mis hnuto teika
Utkiutan, dat. rejicere,ab;icere : Ltic xx, 17 stains meinamma; 14 ni sfcu/un barna fadreinam
pammei uskusun limrjans;\v 29 uskusun imma; huzdjan,ak fadreing bar nam;GA\.vi,ii pairh xristu
accus. prubare : Tbess. I, v, 21 all uskiusaip, mis fairwus ushramips ist jah tfcfairwau; Phil. i,
Fullafahjan, dat. satisfacere,placere, servire: Mc 27 samana arbaidjaip gataubeinai aivaggetjons.
XV, 15 peilatus vilda pizai mauagein fultafahjan; « Annotatio — Quandoque etiam Gotbus dativo
Luc iv, 8 gupa ainamma [ullafahjais; acc satis- commodi post subsianiiva utitur, ubi Graecusgeniti-
facere,convincere; Sk«ir. VII, d iesus siponjans vum, objectivum praecipueusurpat: Luc n , 32 liu-
fullafahida; had du andhuleinaipiudom (eOvi>v); Cor. II, iv, 15
Varjan, dat. probibere : Mc. ix, 58, 59 setvumsu- aviliud ufarassjai du vulpau gupa (8e»0); xi, 28
manain peinammanaminusdreibandanunhulponsjah saurga meina altaim aikkesjom (r.uo5>vexxkn-
varidedum \mma;'ip iesus qap • ni varjip imma; tj-twv); Tim. I, lv, 12 frisahts sijais paim galaub-
Luc ix, 49; accus. retinere, detinere, araovere : jandam (TWV ; i, 16; Rom. xi,12 missadedt
IZUOT5>V)
Mc x, 14 letip po barna gaggan du misjah ni varjip izegabei fairwau jahvanins izegabeipiudont(x.i5
po; Luc xvni, 16. In loco Luc. ix, 26 pamma ni- autem adest fairwaus). Vice versa Luc i, 45 vairpip
mandin af pus vastjajah paida ni varjais, paida a ustauhts pize rodidane genilivus usurpatur pro
nimandinpendel; rs\eio>at;roi; \e\u\np.ivat;; coll. § 227 annot. >
Bileipan, dat. relinquere, dimillere : Mth. xxvn, 2) Huc referendi sunt casus, ubi, construclione
16 duwe mis bilaist; Mc x, 7; xu, 19 (bilaip qe- medialem sensum Ieviter praese ferente,dativus pro-
nai), 20, 21, 22; xiv, 52 (bilaip pamma leika); nominis personaljs verbo adjungitur ad indicandam
xv, 54; Luc. v, 28; Joan. x, 12; xvi, 28; Tim. rclationem aciionis ad subjectum : Mth. xxvn, 4 fra-
II, IV, 10, 16; accus. relinquere (gall. laisser /d): vaurhta mis (npuprov); Luc xv, 18; Mc vm, 15
Luc xv, 4 niu bileipip po niunlehund jali niun alsaiwip izvis ( fikiizsrs) videte vobis ; Luc xvn, 9
tamba ana uupidai; Tim. II, IV, 13 hakul bilaip in t6ai pagk pus fairhailis ( ^aptv i'xet); Phil. in, 17
irauadai; Joan. xiv, 27 gavairpi bileipa izvis. Hinc mundop izvis (o-xorcetTs) pans sva gaggandans; Mth.
Rom. ix, 29 frauja sabaop bilaip unsis fraiva du- x, 26 ogan sis (toSeiaOut); Mc xiv, 41; Luc xtx,
plex dativus maxime conspicutis est, sed explicari 21 ; Joan. ix , 22; xn, 15 et probabiliter etiam Mc.
non posset, si unsisut accusativus haberetur. Accu- xvi, 6 ni faurhleip izvis ut dativus habendum est,
sativus et dalivus quandoque promiscueusurpanlur: coll. § 178,2 )aa ); Luc ix, 12 bugjainasis (tvpuat)
Joan. VIII,29 ni bilaip mis ainammaatta et xvi, 32 matins; xvin, 11 sis (izpb; euvrbv)po bad; xvi, 6
mi fcainana bileipip. ntm pus bokos( o-oOTOypup.p.u).
< Annotaiio. — Verba, quaedativum et geiiitivum < § 231. Annotatio 1. —Scopus non dativo , sed
reguni, vid. § 236 annot. i pracpositione du ( cum dat.) et in (cum accus.) go-
§ 230. 1) Practer dativum quamdam subjecti atti- thice exprimitur, vid. § 246, 5 ) a) et 6).
vitatem exprimentem, alter est dalivus, qucm dati- < Annotatio 2. — Utrum vero Gothus constructio-
vumcommodiet incommodivocant, quo scilicet com- nem graecam, qua scilicet dalivus loco vizb cum ge-
modumvel incommodum,laelitia.honor, elc, objeclo nitivo (fram cum dat. vid. § 245 annot. 3) passivis
cuidam , communiter personae, attribuitur : ' Mc conjungitur, imitatus sil, cerlo dijudicari nequit. In
vni,19 fimf hlaibant gabrakfimf pusundjom; Luc gratiam affirmativaesententiaeafferri potest Mth. vi, 1
lii, 8 gup mag usstainam urraisjan barnaabrahama; atsaiwip artttaionizvara ni laujan in andvairpja manne
IX, 13 bugjaima allai pizai manasedai malins; 33 du saiwanim ( 6e«8»vat«UTOIJ ), et vs. 5 in gaqumpim
gavaurkjaimahleipros prins, aina pusjah aina mose bidjand ei yaumjaindaumannam; sed tamen ex po-
iah aina hetijin: x, 11 fotuns unsarans afhrisjam steriori loco, ubi gaumjaindaugraecofav<5o-i,eletiam
izvit (in vos, gall. sutvout); xv,50 ufsnais/imtna inlransilivo respondet, boc concludi polest, quod
1 Germauiet Galli litfnc dativum per fur, pour, a, sur, pro, in, etc, verlunt. Interpr,
1,149 DE OBJECTO. 1150
samianetiam inlransitiva signilicatione, id est appa- cum neulro : Mc xu, 17 po kaisaris; vm, 33 ; Luc.
rere, videri, gaudeat, ut Cor. I, xv, 6 gasaiwanstsl n, 49; Cor. II, xi, 30 (vid. supra § 195, IV, 3).
tnanagizampau fifhundam; et sic etiam vs. 5 et Tim. < Annolatio 2. — Paulo audacius Rom. xiv, 19 TK
I,in, 16 ataugidsist quoad significationem necessa' T»ffs«p»v»f— zu T»f otxoSot«»ff gothice circumscribi-
rio vertendum est, conspectus est, apparuit (gall. tur poei gavairpjis sind laistjaima jah poei timreinais
il s'es( montri), ubi reipsa kefin et aggilum in dativo sind tn uns misso, cum non significet: quod ad pa-
construuntur. Diflicillimeautem ad passivum sen- cem el aedificationempertinet, sed ad pacem et »•
sum aecedit Joan. vi,43 et Luc ix,17 patei aflifnoda dificatinneminservit.
paim matjandam,quod reliquum est.quod super- < Annolatio 3. — Pro pis fairwaut visan adest
fuil iis edenlibus. Qipan ist paim airizam Mth. v, Joan. xv, 19us pamma fairwau visan. t
21 manifesle verlilur : dictum est majoribus. Pro- 2) Per sves visan proprium esse, pertinere, veihs
pter Rom. vn, 10 u6i bigitana varp mis anabusns non visan sanctum esse: Joan. x, 12 hairdeis J)izei ni
significat: inventum fuit a me, sed : innotuit mihi, sind lamba svesa, bileipip lambam; Luc n, 23 wa-
posset etiam in Cor. II, xn, 20 og ibai aufto bigitai- tuh gamakundaite utlukands qipa veihs fraujint
dau izvit tvaleiks sve ni vileipmik dativus izvispro (xupuu)haitada.
vobis, propter vos, haberi, nisi bigilaidau izvit ad 5) Hucreferunlur eiiam tkula vitan debitorem esse,
bigitauhvis oppositum interpretaiionem : inveniar a vairps vhan dignum esse : Mth xxvi, 66 skula dau-
vobis, probabiliorem redderel. Sed Mc xi, 17 razn paus ist; Mc. m, 29 skutaitl aiveinaizosfravaurh-
mein razn bido haitadq allaim piudom verlitur : tdis; Mlli, x, 57 taei (rijop aitan ufar mifc, nitt
domus precum omnibusgentibus vocatur (Coll. Tob. meina vairps; Luc x, Ivairps ist vaurtlvja mix-
JII, 11 et Maccab. I, vn, 37). > dons; Pbil. i, .27; Tim. I, l, 15; iv, 9. Hinc vair-
§ 232. Quod autem dativus eiiam ad determinan- pana briggan dignum reddere : Thess. H, i, 11 izvis
iam locum,tempus et mensuram,ad quem etiam da- vairpans briggaiJnzoslappnais gup.
tivus ppst comparativos refertur, necnon et instru- 4) Genitivum etiam regunt verba quae conlra-
mentum, modum et causam] usurpetur, vid. infra riuni possessionis significant: laut visan solutum
{ 239.sqq. esse, (reis visanliberum esse, framapeis vitan lougin-
quum esse; hinc etiam frijana briggan liberare, ga-
C. GENITIVCS. hrainjan purificarc, teikinonet gahailjan sanare, hail-
jansik sanari. Hue referendum est etiarn afholon cum
1233. Gemtivus intimam et necessariam con- geniiivo personae fraudatae et accusativo rei, quse
nesionem duorum objeclorum, necnon existenliam fraudalur: Cor. I, ix, 21 nt vtsanrft vitodis laus
alius in, sub vel ex alio indicat, uride proprie est gups; Rom. vn, 5,frijaist pis vitodis; Epli. iv, 18
caualis (vid. § 239. 1). De genilivo a siibslantivis, piudos gaggand framapjai libainais (visandans); ii,
numeraiibus, adjecttvis neutris et pronominibus at- 12; Rom. vm, 2 vitop ahmint frijana brahtu mik vi-
que etiam a superlaiivis dependente jam diximus, todis [ravaurhtats; Tim. II, n, 21 j'«6niwasgahrain-
ubi de respectu allributivo scntentiae loculi sumus jai sik pize, vairpip kas gaveihaip; Luc v, 15 ga-
(§ 216); itaque, respectu causali alias remisso runnunhiuhmansmanagaileikinonframimmatauhle;
(§ 529), toobis nunc tractandiira restat de genitivo VIII,2; vi, 18 qemun hailjan sik tauhte; Luc xix,
partitivo et possessivo, in quantum a verbis et adje- 8 jabai wis wa (cujus quid) afholoda, fidurfalp fra-
ctivis regitur. gilda.
§ 234. Respectus possessionts,quo scilicet osten- < Annotaiio 4. — Eo etiam modo in fragineiuario
dilur pertinentia alicujus, vel exislcnlia ex aliquo loco Cor. I, vn, 5 verbum gothicum grseco amott-
exprimitur psiv respondeus construclum est, cum objectum
1) Simpliciter per visan: Cpr. l, x, 25, fraujins izvara mitso sit, licetverbum ipsum hic anamahtjan
ist (pertinet) airpa; :Luc. xx, 55 warjitpize vair- fuerii, quod Mc x, 19 jpro «7roo-rspetv ponitur, sine
pip (ut fulurum TOO visan, iarut) qens? Mc IX, 41 discrimine usurpetur, vel etiam Luc m, 14 aceusa-
xritlaut sijup; Rom. vin, 9; Cor. I, i, 12; II, x, tivum regat; Tim. I, vi, 5 Gothus illustrandi causa
7; Thess. I, v, 5 ni siup nahts ni riqitis; Mc x, uizoaztpnpivo;aknOeia; per af pammei gatarnida itt
14 pize ist piudangardi gups; Luc. xvm, 16; v, 3 tunja circumscribit.
skip vas seimonis; ix, 55 niuvitup wis ahmanesi- < Annotatio 5.—Verba supra laudata eliam cum
jup? Joan. xv, 19 jabai pis fairwaus veseip, si af et dativo construuntur : Gal. v, 4 lausai tijup a f
inundi essetis, ex muudo (ex TOOxoo-ftou);xvm, 57 xrittau; Cor. H, vn, 1 hrainjam unsisaf allamma
wazuhsaei itt sunjot (ix ri; «knOeiu;)hauteip sli- bisauleino. Apud Luc vn, 21 genitivus et af prorai-
bnos meinaitos; x, 16 lamba ni sind pis avistris (ix scue usurpanlur : yahaitida managans afsauhtim,
T»f auX»ff); Rom. ix, 16 gaarman ni viljandint, ni af slahimjah ahmane ubilaize. Galausjan semper
rinnandins ak armandins gups (isl), id est peqdet cura us (vid. gloss. ( h. v.), tausjan autem cum af
a. — ; (Mth. vi, 15)construuatur;ga/aust7>s tm etiam cum
« Annolatio1. — Hinc Cor. I, xv, 23 pai xristaut dalivo§224,1. #
hi Christi (ad Ghristum pertinentes), et sic praecipue § 235. Respectus partitivut adest, ubi actio subja-
1151 GRAMMATICA GOTHIC^ELINGUE. 1152
cti noii ad totum objectum extenditur, sed tantum balpeins brukjaimd; i, 17; Tim. I, i, 8; Skeir. V,
ad quamdam ejus partem ; Germani hunc sive per a. Hinc in passivo Col. n, 22 pairh patei isbrukjai-
aus, sive per articuli omissionem, sive per von ex- dau usurpatur (coll. § 224 annot. 2); Luc xx, 35
primunt, Gotbi vero per genilivum l : Mc vm, 12 vairpai sindjainis aivis niutan jah usslassais us
;a6ai gibaidau kunja pamma (aifcne (signum, o-»- daupaim; Philem. 20 bropar, ifc peina niutau in
itstov); Luc. xx, 10 insandida rfu aurtjam skalk, ei fraujin; Mc ix, Isinrf sumaipai ize ni kausjanddau-
akranis (e fructibus, a7roTOO xapTroO)pis veinagar- paus (GavaToo);Luc XIV,Hikauseippis nahtama-
dis gebeinaimma; Mc xu, 2 — ei at vaurslvjamnemi lis (Sst7rvou).
akranis pis veinagardis;Joan. vi, 11 gadailidapize « Annotatio. — Plura horum verborum dativum
fiiKe ( de piscibus, £xTWV oilapiwv)sva filu sve vil- vel accusativum etiam regunt: Joan. vu , 32 ei ga-
dedun; 26 matidedup pize hlaibe (de panibus, ex faifaheinaina; Mc. 'xiv, 44 greipip pana, coll. 46;
TWV upzo>v);50, 51; Cor. I, xi, 28 sva pis hlaibis Skeir. III, b nt panaseipsiudaiviskomufarrannei-
(de pane,ex TOO apTou)matjai jah pis stiklis (de ca- nimjah sinteino daupeinim brukjan usduudjaina.
lice, ex TOO 7roT»ptou)drigkai. Tim. I, v, 23 veinis teitil brukjais, veinisgenitivus
Imprimis cum haban et visan, comilante n gatione: pai lilivus csse ab leilil dependens et brukjan accusa-
Mlh. IX,56 lambani habandonahairde i s (izotpivu); tivum regere videnlur , sed Cor. I, x, 30 anstai mo-
Mc. IV, o ni habaida dinpaizosairpos (ynv)\ Joan. dalis est, addito tamen, quod interpres ^aptc male
)X, 41 ip btindai veiseip, ni habaidedeipfravaurh- inlellexerit, cum paglta poni debuisset; Luc ix, 27
tais (upupziav); Luc i, 7 nt vatim barne (TSXVOV,etJoan. vm, 52 kausjan daupau adest, dum kaus-
gall. tfenfant); u, 7 nt vat im rumis (zbizo;)in jan in sensu probandi accusativumregit, vid. Luc
ttada. Hinc etiam Mc xn, 19 barne ni bilaip et xiv, 19; Cor. II, xm, 3; necnon et fraisan tentare
Luc xx, 51 ni bilipun barne. et probare cum accusativocommunilerconstruitur :
Huc venit visan cujusdam esse , inter plures Mc vni, H ; x, 2; xn, 15; Luc xx, 23; Joan. vi, 6;
esse : Mlb. xxvi, 73 jah pu pizeis (et lu [illorum Cor. II, xni, 5. t
es1; Mc xiv, 69; Joan. x, 26 ; xvni, 17 ; Tim. I, § 257. Insuper fulls plenus, fulls vairpanet fullnan
i, 19; II, i, 15; et inde eo modo pai piudo, hi ad plenum esse, fulljan implere, gasopjan satiare, salu-
Paganos perlinenles, hi Paganorum, Mlh. v, 46; rare sad ilan saturari; et in sensu contrario : parbt
vi, 7 explicandum esl. indigens, paurbaneivans visan indigere, paurftsist et
t Annotatio.—Verumtamenhicetiam saepeaccu- van ist opus est (cum dalivopersonae, cui opus est):
salivus occurrit: Cor. I, ix, 7 wds satjip veinatriva Mc vni, 19 wan managos lainjons fullos gabruko
jah akran pize ni matjai, quia TOV xapizbvpro sxTOO usnemup ? Luc. iv, 1 ahmins veihins (ulis : xvi, 20
xapTroO legit. Quamvis Mc. n, 25 el Luc. vi, 1 zik- banjofulls; v, 12; Joan.xn,5 gardsfulls varp dau-
\stv Touffo-Ta^u<tff feral, allamen non ahse, sed ahsa nat°s;Luciv, 28 fu//at vaurpun altai modis; v,
ponendumesset. Hisadde Mc iv, 5 ni habaidaair pa 26;vi,ll; Luc n, 40 barnsvinpnoda ahmins full-
managa; Luc vm, 6 nt habaida qrammipa; Mc. IV, nsnds jah handugeins; l, 41, 67; Tini. II, i, 4 fa*
6ni habaida vaur(tus;Luc vm, 15;Joa.n.xv, 22 nt hedaisusfullnam; Rom. xv, 13 gup fulljai izvis al-
qemjaujah rodidedjauduim, (ravaurhl ni habaide- laizos fa/terfais;Joan.vi,<3ga/u//irferfun tvalibtain-
deina. Ubi autem genitivus sing. et accusativusplur. jonsgabruko; Cor. II, vu, 4 usfullipsim gaplai-
forma conveniunt, quisnam horum casuum sumen- htais, ufarfullips im fahedais ; Mlh. xxvn, 48;
dum sit,incertum remauel,sic Joan. xv, 22 inilons Mc xv, 56; Luc.i, 15; Col. i, 9; Thess. II, i, H ;
rii haband, ubi tnilons alias equidem, collato graeco Luc 1,55 greddgantgasopida piupe; xv, 16 gairni-
irphfuotv,ut genitivus babendum esset, propler prae- dasad ilan haurne; xvi,21.
cedens fravaurht ni haband ut accusalivus speclan- Luc.ix, 11 pansparbans leikinassaus gahailida;
dumest, coll. vs. 55 in patnma fairwau aglons ha- Mth. vi, 8 vaitatlaizvar pizei paurbup; Cor. I, xn,
baid, ubi eliam pluralis graecosingulari (Oki^iv)re- 21 peinani parf; 22; Tim.I, iv,5 yaparbanmate,
spondet. Apud Joan. xvi, 14, 15 adbibetur us:us Mth. ix, 12; Mc. n, 17 ; Luc xv, 7; Joan. xm, 29 ;
meinamma(ix TOO ettoO)nimip. > Cor. II, iii, 1; Thess. I, IV, 12; Cor. II, xn, 13 wa
§ 236. Huc adducenda sunt verba parlicipandi, ist, pizevanai veseip ; Mc x, 21 ainis pus van isl;
langendi, proficiendi, ulendi, elc : Cor. I, x, 21 ni Luc xvin, 22; Luc xix, 54 fraujin paurfts pis ist.
•maguf)biudis fraujins fairaihan (ftsTs^stv)jah biu- < Annotatio 1. — Cor. I, ix, 25 legitur atlis sik
dis skohsle; Tim. II, n, 6 arbaidjands airpos vaurst- gaparbip, quod converli posset : omni se absiinet
ia skal frumitt akrane andniman(p.eru\up.Suvetv). (gall. s'abslienlrfe tout); hic tamen allit fortasse si-
Luc xx, 20 et gafaifaheinais vaurde (iizikuSavrut gnificat oranino, quemadmodum graecum 7T«VT« ct
uvrov \byo>v);26; Mc xiv, 51 gripun %s(xpurovatv ipsuiti allis apud Mth. v, 34 etCor. I, xv, 20.
auTov);Cor. I, vn, 5 ei nt fraisai izvara (izetpu^n Anuotatio 2. — Ad gasopjan conjungilur etiam
uiea;) tatana. instrumentatis: M;. vin, 4 wapro pans mag was ga-
Cor. I, x, 17 aiiai ainishlaibis jah ainis sliklis sopjan hlaibam ana aupidai ? >
brukjam; II, m, ilhabandans svaleikaven managaizos § 238. Genitivusetiam plurimis verbis conceditur,
(I) Galli genilivo etiam ulimur :Cetlc giniration demandedet tignet; afin qu"on lui donndt des fruitt
dt ta vigne,elc Inttrpr.
liiis DE OBJECTO.
quaemetaphysicam operationem in eodem respeclu laubeinais; Luc v, 7; Gor. II, vi,2; Cor. II,i, 23
designant, scilicet: freidjands izvara panaseips ni qam iu kaurinpon;
1) Lutton concupiscere, gairnjan desiderare : Mth. < Annotatio 3.—Attamen cum freidjan accusativuc
v, 28 taiwan qinon dulutton tzos; Mc. xi, 3 frauja communiler adhibelur : Rom. xi, 21 gup pans us ga-
pis yairneip; Luc. xix, 31;Cor. II, IX, 14; Phil. u, baurpai aslansni freidida, ibai aufto nipuk freid-
26;Tim. I, ni, 1; vi, 10; jai; Cor. I, vn, 28 'izvisfreidja. i
2)Birfjanpetere, fraihnan interrogare, 6eirfanspe- 5) Gamaudjan memorare, edocere, cum accusativo
Ctare : Mth. xxvii, 58 iosef bap pis leikis iesuis; personae,gamunan meminisse, andpaggkjan tik co-
Mc. vi, 24; x, 38; Luc xiv, 32; Joan. xiv, 14 ; xvi, gitare:Joan.xiv,26parakletutgamaudeip izvitallis,
23; Cor. I, i, 22; II, xin, 9; Mc iv, 10 frehun ina patei qap du izvis; Tim. II, u, 14 gamaudei pizei
pizosgajukons; xi,29 fraihna \zvis ainis vaur- sciliceltns; Mth. xxvi, 75 gamundapaitrus vaut dit
dis; Luc xx, 40; Joan.xvi, 23; xvm, 21 ; Mlh. xi, iesuis qipanis rfu sis; Luc I, 54, 72; xvu, 32; Joan.
3 a » paris beidaima(hinc Luther in ejus versione: xv, 20; xvi, 4; Tim. II, i, 4; Skeir. VII, a andpaggk-
toltenwir eines Andern warleri); Mc. xv, 43 tosef jands sikfjsvaldufneis — vairpidos laisareis
vat beidandspiudangardjos gups; Luc i, 21; n, andpaggkjands.
25; Gal. v, 5; Skeir. V, a; « Annotatio 4. — Gamunansaepe etiam accusali-
< Anuotalio 1. — Cum bidjan pronominale neu- vum advocat: Mc xiv, 72 gamunda paitrus pata
trum etiam in accusativo ponitur, vid. § 220, 4, «).> vaurd, sve qap imma iesus;Cor. I, xi,, 2; xv, 1, 2;
3)A'ans( et simpliciter fcarasollicitat'' (cumaccu- 11,vn, 15;Tim.II,n,S.Ufarmunnon autem,oblivisci,
sativopersonae),unfcar/avtsannegligentemesse,gavet- dativum regit, vid. § 224, 2.
ton anxiari, sollicilari, (airveiljansollicitari, altendere, <Annotatio 5. — Necnon et probabiliter etiam
altaiwan inteiidere, cavere, bisaiwanallcndere, haus- verba experiendi, sciendi, etc cum genitivo con-
jan audire, aurem praebere : Joan. x, 13 ni kartst struiiniur, uli concludere Iicet ex Rom.xi, 25, ubi
dsni pize lambe; xu, 6; Mc xn, 14 vi(um patei ni oum ni viljau izvis pizos runos verisimililer un-
kara puk manshun; Tim. I, IV, 14 ni unkarja sijais veisans subaudiendum est, vid. ad. h. 1.>
pizos anstais; Mth. xxv, 43 ni gaveisodedup
D. CAUSALIS.
meina; Luci,78; vn,16; Cor.ll, iv, 18, ni fairveit-
janpite gasaiwanahe ak pize ungasaiwanane; § 239. Causalis objectum ut rationcui et eausam
Tim. I, l, 4 faurbiudait ei ni atsaiwainaspilte jah aclionis vel habitus praebet. Jam vero gotliica lingua
gabaurpivaurde andilausaize; IV, 1; Tit. i, 14; peculiarem quidemcasum buic non excudil, sed
Mc vni, 15 saiwip et alsaiwip izvis pis beistis fa- prout inagis vel minus inlima causa esl ostendenda,
reisaie (videte ut cavealis — ); Rom. xn, 17 bitai- genitivus, vel dativus, vel eliam praepositionesnsur-
wip godis \n andvairpjamanne allaize; Luc n, 47 panlur.
hausjandant is ana frodeinis usgeisnodedun; Joan. 1) Genilivusut causalis adbibettir cum skaman sih
Vii, 40 managai hausjandans pize vaurde; x, 16 pudctse: Mc vni, 58 saei skamaip sikmeina jah
lamba hausjand ttibnos meinaizot; xvm, 37; xix, vaurde tneinaize, jah sunus mans skamaip sik is ;
13; Luc ix, 26; Tim. II, i, 8,16; cum sildaleikjan tik
< Annolatio 2. — Gakaran curare, administrare, mirari; Luc xx, 26 sildaleikjandans anduvaurde
accusativum regit : Tim. I, iti, 5 jabai wat seinamma is gapahaidedun; cum vopjan accumbere : Luc. vn,
garda fauragagganni mag, waiva aikklesjon gups 52 galeikaisind barnam paim in garunsai sitandam
gakarai ? Atsaiwanin sensu attendendi, providendi, jah vopjandam]tei na mitso *. Ex.causali etiain
curandi etiam accusativumgubernat: Gal. vi, 1 at- illustralur Ieclio codicis B a nobis impugnata Cor.
saiwandt puk silbanibaijahpu fraisaizau, vel cum H,XII, 21 ni qaino managanspize faura fravaurkjan-
du construitur: Tim. I, IV,16 alsatw dupus silbin danejah ni idreigondaneana unhrainipai, horinattau
\ahdulaiseinai; significans aulem cavere, cum jah aglaiteino; hic enim commutalur conslru-
faura et dativo ponitur: Mtb.vn, 15 alsaiwip faura ctio, simplici casu usurpato post praepositionem ana
l.iugnapraufetum; Luc xx, 46. Bisaiwanani- saepe alias causalem respeclum indicantem (vid.
madvertere, perspicere, accusativum regit: Luc xx, infra 5) 6); item Luc. VII,21. Gal.vi, 12 vrakja gal-
25 bisaiwandsiteunselein iesusqap rfu im. Ininler- gins xrislaut vinnan genitivus a vrakja pendet (genit.
rogalioue Mth. xxvn, 4 wa kara unsis, wa non est object.: persecutionem crucisChristi,proptererucem
pro genitivosumendum,sed genitivus suppleri debet. Chrisii), gr. persequentur ob crucem (oraupw).
Hausjan ordinario accusalivum sumit( Mth. vn, 24, 2) Dalivus ut causalis ponitur cum fagiuon loelari:
etc, { 219,2), sed in sensu audiendi.dativum (§ 224, Cor. I, XIII,6 ni faginop invindi pai ;Luc x, 20;
2)., aliter vero, licet etiam causalis sit, adhibelur Rom.
4) Hilpan et gahilpan adjuvare, freidjan parcere : XII,11 venat faginonspe gaudere; ut Cor. II, i, 15
Mc. IX, 22 hilp untara; 24 hilp meinaizot unga- pitai trauai n ai vilda faurpis qiman atitvit; Rom.

(1) lfarist verbum est impersonale (§ 219, 3) quod lur : esKummert,gaii. t/ tnquiete. Interpr,
laiine nullum habet correspondens; germanice verti- * Vid. notam ad calcem volumiuis.
1155 GRAMMATICA GOTHlCrELINGU^E. 1156
Vli, 22 gavitneigt \m vitoda gups ; xi, 20 un ga- janauyam jah frapjan huirlin; Mlh. xxvn, 59
laubeinai (propter eorum incredulilatcm) usbruk- iotefbivandleiktesuissabana hrainjamma; Luc vn,
nodedun; 30 gaarmidai vourpup pizai ize unga- SSginodugannnaljanfolunstesuistayramjah skufta
laub einai; Tim. 1, vi, 8 paim ganohidai sijai- haubidisseinis bisvarb; Joan. xi, 2 marja salboda
ma, coll. Luc. m, 14 vatdaip annom izvaraim;Mc fraujan balsana; Luc. vm, 16 nt manna dishuljip
I, 34 gahaitida managans ubil habandansmistalei- lukarnkasa; Mc v, 5 bliygvansik stainam; Cor.
kaim tauhlim; Luc lv, i0; Luc xv, 17 huhrau II, xi, 25 vandumusbluggvansvas; ix, 10 sa andslal-
fTaqistna; Cor. II,ix,2 vait gairnein izvara, pi zaiei dands fraiva pana saiandan jah hlaibadu mata
framitvis wopa;x\, 50. andslaldip; I, ix, 7 was drauhlinop svesaim annom
3) E prapotitionibut causalem significationemha- wan?Mlh. viu, 16 usvarp ahmansvaurda ; Mc. vit,
bentibus animadverlendaesunt: 15 blaupeip vaurd gups pizai anabusnai izvarai;
a) Imprimis in cum genitivo, propter, ob, erga,. Cor.II,iv,2 bairhlein sunjosustaiknjamunssilbans;
causa, gralia : Mlh. xxvu, 18 in neipis algebun viii, 9tesus gaunledidasik, eijus pammais unledja
tna; Mc vi, 17 herodesgaband iohanneninhairo- gabeigaivairpaip; Mth. vu, 22; Mc. x, 4-2;xn, 4;
diadins, elc; praecipuepost faginon (Cor. I, xvi, Luc vi, 1; Rom. xi, 11; x, 15; xiv, li; Cor. II, l,
17), sildaleikjan(Mc. xi, 18), gaurips vairpan (Mc ll;Col. n,15; Tim. II, n, 14; Tit. i, 16; Skeir.
vi, 26), gaurs (Mc. m, 5), hazjan (Luc. n, 20), wo- I,d; III, c, etc
pan ( Thes. II, l, 4), etc, vid. gloss. In C); 2) Procsertim cum vcrbis vestiendi, quaein graeco
hinc formulaein pis propter quod et in pizei conse- sermone sensum induendi, circumdandi (rzspttuWto-
quenter. Rarius autem 'in cum dativo conslruitur, Out, et cuin accusativoconsiruuntur:
upftSuWiaOui)
ut Cor. II, xii, 5 faur tnifcst/6an ni vailtlwopanibain Mc xv, 20 gavasidedunina vastjom svesaim; Mth.
unmahtim meinaim; vi, 51 ni maurnaip we vasjaima; 25; Rom. xm, i%
6) Aua cum dalivo, super, in, eliam post faginot gavasjams arv am (ru bizku)liuhadis ; Mc. i, 6 vas
(Cor. 11,vii, 13), sildaleikjan(Mc xn, 17), in-uper tohannes gavasips lagl am ulbandaus; Epli. IV, 24
poslu(/i/mavair/)«n(Me.i,22),usgetsnan (Luc u,47), gahamop pamma niujin ma n n ; vi, 11 yuhamop
idreigon (Cor. II, xn,21), elc, vid. gloss. Ana 4) 6); izvissarvam yups; Tliess. I, v, 8 gahamodaitijai-
hinc formula ana pammeiilaque ; ma brunjon galaubeinaisjah hilma ; Mth. xi, 8;
c) Us ex, per : Cor. II, xm, 4 ushramips vas us Rom.xin, 14; Gal. m, 27; Col. m, 10, 12. Hinc
siufcetn akei libaip ut ma h tai gups ; Gal. n, 16 etiam Eph. vi, 14 standaip ufgaurdanaihupins sun-
ni vmrpip garaihls ut vaurttvam vitodis ainhun jai jah yapaidodai brunjon garailiteins. Pariler
leike, elc, vid. gloss. Us 5). andvasjan exuere ; Mc xv, 20 andvasidedunina pizai
•
rf) Bi cum accusativo, propler, in, de pracsertim paurpaurai, quod tamen eodera modo ac afslaup-
post sildaleikjan(Luc n, 8), gretan (Luc xix, 14), jan (cum scilicet aecusativo rei et dativo personae)
saurgan (Mtli. vi,28), pulan (Tim. II, n, 10), unver- construi spectarctur : Col. ui, 9 ni liugaip \zvismisso
jan ( Mc x, 41), etc, vid. gloss. Bi A) i){); afslaupjandansizvis(dat.) pana fairnjan mannan.
rarius autera cum dativo : Cor. I, x, 27 ni vaihtand- 5) Gollius insupcr instrumentali saepe utitur, ubi
titan bi gahugdai;Luc.\,i9gaplahsnoda bi tnn- Graecusaliam constructionem usurpat: Mc x:, 15
ugahtaiis; Cor. 11,xn, 7; titlans pize [rabugjandane ahakim [izipfjrsp'};)us-
e) Faura cum dalivo, prae,ante.coram ; Luc xix, valtida ; xu, 1 6isalt'rfatna fapom (izeptiOnxe fpuy-
3iit mahlatesu gataiwan [aura managein; Joan. ftov); Luc xix, 45 bigrabandfijands grabai puk
XII,42 faura (areis aiumni andhaihailun; (izeptSukovot xupuxuaot); Mth. vi, 6 gaiukands(sci-
f) Fram, super, pro, in ; post faginon(Cor. II, n, licet hepjon) haurd.ai peinai (x).eiau; znv Ovpuv
Z), gaprafttjan (Tbess. I, m, 7), aviliudon (Tim. I, cou); xxvn, 60 faurvalvjands steina mikilamma
ii, 1,2), wopan(Cor. 11,ix, 2), elc, vid. gloss. Fram daurons (tzpo&vkiiu;\iOovpeyuv TYIOvpu)galuip ;
5) b) 66). Joan. xi, 58 hulundi staina u[arlagida vas (ILOo;
< Annolatio.—Ubi pairh causaliter usurpatur, ut sizixiizoiizi o-7r»WM).llucpertinentp!urimicasus,ubi
Lue. I, 78; Eph. v, 6; Col. m, 6, inlerpres circa ad vairpanet ipsius compositadativus ut instrumen-
graecumSta errasse videlur, quippe qui Stu, quod in talis jungilur : Mlb. xxvu, 5 alvairpandspaim silu-
his locis cum accusativo est, cum Sta genilivurare- bram (zu upybptu)in alh aflaip; Mc x, 50 afvair-
gente confuderit. > pands vasljai seinai (zbipurtov) qam al iesua; lv,
E. INSTRUMENTALIS. 26 manna vairpip fraiva (arzbpav)ana ai*Jw; xv,
§ 240. Exceplis quibusdam vestigiis in pronomine 24 vaurpun hlauta (xknpov) ana vastjos. Hinc etiain
(pe § 108, annol. 2, we § 110, annot. 1 el [Bopp, Mc xi, 8 managaivasljom (tft«Tt«)slravidedunana
Vergl.Gram. p. 189]sve), forma inslrumenlalis, quae viga ; Luc xix, 56.
scilicelmateriani cum qua vel medium per quod res Huc pertinet eliam Luc xvu, 29 rignida svibla
produeitur vel perficitur, indicat, a golhica lingua jah (unin (s£pe^sSstovxat izvp), quemadmodumla-
omnino exolevit, el ubiquedativo supplelur. tine: sanguinepluit.
1) Philein. 19 tfcgametidameinai handau ; Joan. « Annotatio. — Redundanteradhibetur instrumen-
xviii, 22 staji lofin ictuui vola(fuiziapu); xu,40 gaum- lalis : Mc. i, 4 fcnivam knunjandt; l, 6 Vaujjia
1157 DE OBJEGTO. 1158
qipan (\byu>tiizeiv, Mth. viu, 8 Wyovet7rerv)jlv, 5 Skeir. I, c patuh vesi vipra pata gadob, ei frauja
saian fraiva; vi, 9 gaskohssuljom ; vn, 10 rfau- qimands mahtai yudiskai jah valdttfnja paha
/) a u afdaupjaidau. t gatausidedi, gadobvas mais pans svesamma viljin
i) Instrumentalisetiam sequenlibus praeposilioni- ufhausjandansdiabulau panzuh aftrd svesamma vil-
bus exprimitur : ji n gaqitsansvairpan nasjandis laiseimai; Joan. xvill,
a) Iinprimis per pairp cum accusativo (Sta cum 32 wileikamma daupau skutda gasvittan; Cor.
genitivo) per : Mc vi, 2 mahleis pairh hundunt II, xu, 18 niu pamma samin ahmin iddjedum,
is vairpaud ; Skeir. VI, c attins biina varp veilvodeins niupaim samam laistim? Luc vi, 38 pitai
suinan pairh praufete vaur da , sumanuh pan samon miladjon, pizaiei mitid, mitadaizvis.
pairh slibna us himina, tumanuh pan pairh 2) E praepositionibusad designandum modalem
(at°fcntns;Tim. 11,i, 6 ansts gups isl in pus pairh usurpantur:
analagein handive meinaizo; alia exempla vid. a) praccipuemip : Mc IV, 16 mip fahedai iit-
gloss. pairh 2) a) Hac praepositione potissimum mandvaurd ; Eph. iv, 2 mip allai hauheinai jah
designalur medium personale (id est persona per qairrein, mip usbeisnai uspulaip izvis misso;
quam fit aliquid): Cor. II. ix, 11 ainfalpei vaurkeip Mc. xiu, 2il gasaiwand sunu mans qimandan mip
pairh uns aivxaristian gupa ; Col. i, 16 alla pairh mahtai managai jah vulpau; Luc xvn, 15
ina gaskapanasind, vid. ibid. 6); gavandida sik mip stibnai mikilai ushauhjands
6) Per t n cum dalivo : Mc xi, 28 t n u>a m m a gup. Alia exempla vid. gloss. ilip 2) 6) |3) el y);
valdufnjepala laujis ? Rom. x, 9 andhailan in mun-
Luc 25 in b) In cum dativo : Mc m, 23 in gajukvm qap
pa; vu, knasqjaimvastjom gavasips; rfu im;
Eph. v, 19 fullnaip in ahmin rodjandans iztis
hinc, dalivo et praepositioneprosmiscue usurpalis : in
Luc III, 16 tfcizvis vatin daupja, ip gaggip svinpota psaltnon jah hateinim jah tagyvim ahmei-
Mc ix, 1 gasaiwand piudinassu yups quma-
mis, suh itvis daupeip in ahmin veihammajah naim; nana in mahtai; Rom. ix, 22 gup usbeidip in
fun in ; etiam ubi persona instrumenlum est: Cor.
managai lagyamodein bi kasam pvairheins.
I, xv, 22 iu adama allA gadaupnand, in xristau
Alia exempla vid. gloss. /n B) 3) 6);
altai gaqiunand, vid. gloss. In B) 5) c);
e) Per us cum dalivo post verba emendi, vendendi: c) Ut: Cor. II, ix, 6 saei taiip us gapagkja
Luc xvi, 9 taujan tis frijonds us faihupraihna (fstSopsva;), us yapagkja jah tneipip, jah saei
invindipos; Mih. xxvu, 7 usbugjam akr ut paim satip in piupeinai, us piupeinai (sV evkoyiut;)
tkattam; Luc. vm, 5; jah sneipip; Tim. II, u, 22 anahaitan fraujan ut
d Raroper mip: Mtb. xxvi, 'tHmip aipa tvor. hrainjamma hairtin; Philem. 14 inu pein ragin
ni vaiht vilda taujan, ei t\i tvatve bi naup piup pein
F. MODALIS. tijai ak ut lustum (xura ir.ovotov); ampliora vitt.
gloss. Us 5) 6);
§241. Moda!ismorfum,rationemve,quaresconlingit
Veleffieilur, indicat. Porro saepe ad instrumenialem rf) Bi cum dativo, secundum, in modum (r.azi.
cum accusaiivo), in formttlis 6i biuluja (Luc i, 9);
plus aequoaccedens, ab eo tantum modalisdiscrimina-
tur, quod ordinario attribulo gaudeat. Hinc dativo 6i sunjai («knOw;Mlh. xxvi, 73), 6t naupai (Philem.
bi viloda (Luc n, 22), 6i gavaleinai(Roin. ix,
exprimitur; sed licet forma peculiaris a lingua 14),
ornnino exoleverit, tamen in adverbialibus formis 11), 6i mahtai (Cor. II, vm, 3), bi insahlai (Skeir.
in o6a et • servatam essa forsan videbilur, quippe V, b) etc, vid. gloss. Bi B) 3) f);
eum proprium adurbii muaui sit modumet ralionem § 242. Exempla adverbiorummodalitaiemactionis
actionis vel habilus d*t«rminandi,unde fit, ut Gothus designantium baecsunt: Neb. vi, 16 atdraus agisin
ausonatze abraba (ofbSpu)'; Skeir. III, d iohannet
quandoque loco adverbii modalem, et loco modalis
adverbium usurpet. bairhtaba uns laiseip qipands; Mth. xxvi, 75
Tim. 8 haidau ei pailrus usgaggandt ut gaigrot baitraba (izixpZ;);
1) II, in, pamma (ovrpbrzov)
mambres sva Mc vi, 20 herodes gabaurjaba (nSia;) iohanhe
jaimis jalt andstopun moseza, jah pai
andstandand sunjai; Cor. II, xn, 16 visandslisteigs andhausida; Thess. I, n, 10 veiltods gups waiva
hindarveisein veihaba jah garaihtaba jahunfairinodaba izvis
(Sb\o>)izvis nam; i, 8 ufarassau
vetum; Mc xiv, 11tudas sokida,
( xa6' u7r«p§o%»v ) kauridai vesum; Tim. I, l, 8 cod. paim galaubjandam
A: god is( vitop, jabai was is viloda (vop.ipo>;) waiva galilaba ina gakvidedi; Joan. XVIII,23u6t-
/a6 a rodida-; Tit. 1,13 gasak Ins wattlaba; Joan,
brukeip; Luc l, 74 unagein (ufbSo>;)skatkinon.
Me. IV, 33 svaleikaim managaim gajukom vn, 15 balpaba(ev izappnow)rodida; Mc. XIV,44
rodida rfu tm pata vaurd; Cor. II, m, 18 veisand- grepip panajah tiuhip arniba; x, 23 tvaitiaaglw
hulidamma andvairpja ba pai faiho gahabandansin piudangardja gupi ga-
vulpu fraujins pairh-
sarwam; I, xi, 5; Rom. xv, 6 gaviljai ainamma leipand ? Mtli. vm, 6 piumagut meinsligip tn garda
harduba batvips; Cor. II, x, 6 manvuba
munpa hauhjaip gup; Mth. xxvn, 46 uf hropida uslipa
iesus stibnai mtfci/ai; 50; Mc v, 7; Luc i, 42; (iv eroiftu) habaip du fraveilan all ufarhauteino.
Luc.H, 9 ohtedun agisa mikilamma (ipofovpiyuv; Joan. xv, 25 fijaidedunmik arvjo (Supeov);vn,
aoud Mc. iv. 41 adest, prxeunte Graeco,agit mikil); 10 galaipin podulp niandaugjo aksveanalaug-
jifco GRAMMATlCA GOTHICJELINGUJE. 1160
I Joan. vl, 10 andkumbidedun
nt'6a; Luc. vii, 46erfuniesuusdaudo; Joan. xvm, baurpai (zuysvet);
'vairos rapjon (zbvuptOpbv) ivasvefimfputundjos; .
20 ifcanrfaugjo (izapp\ai«) rodida, jah piubjo
ni rodida vaiht; Luc i, 3 yaleikaida mis !Mc v , 22 qimip ains pize synagogafadenamin (bvb-
(evxpujrrw) iaeirus.
anastodeinai a llaitn glagyvuba afarlaistjandin l
purt)
fram « Annolatio 2. — Quod hic etiam more graeco et
Mc vi, 25 atyaggandei sun-
gahahjo pus meljan; vid. § 220,4).>
taiv sniumundo (p.eruo-TtouSjiff)pamma du piudana texlupraeeunieaccusativus usurpetur,
bap. G. DETERMINATIO LOCI.
Luc xiv, 10 usgayy hauhis («vwTspov);Rom. § 244. Respeclus objecti ad locum triplex esse
Xlii, 11 nunewis (fyyuTepov) is( naseinsunsara pau potest; vel enim in loco metipsoestet existit, vel a
pan galaubidedum; Gal. n, 6 ni vai/il mis vulpris loco[red'\lvel tendit ad locum.Jam vero, si nonnullas
isl (Stufipei); Phil. li, 28 sniumundos (aizovSata- formas generales ad determinandum quo pergilur',
dpwf) insandidaina; Cor. I, xiv, 27 tvas rodjai bi excipias, nullum peculiarem casum habel Gothus ,
tvans aippau maisl (TOizktiarov)prins. Alia ad- quo illos respectus ne exislentiam quidem in loco
verbia vid. § 165 et exempla in gloss. hh. vv. (localivum) exprimat,cui penuritesive praeposilioni-
< Annotatio 1. — ln locum adverbii aliquando bus sive adverbiisut praeposi.ionibususurpalis sup-
Subditur plet.
< a) Modalisadverbio respondens, sive in simplici I. ln quaestioneUBI?
casu, sive propius praepositionedeterminatus, vid. 1) Hic praesertimspeclandum habcmusadverbia ,
§ 241, 1) et 5), c) et d). Vel adverbia et modalis quoelocumper sc ipsa determinant: Cor. I, v, 12 wa
aequesiinul usurpantur : Thess. II, ui, 6 wairban un- nrikjah pans ula (foris) stojan, niu pans inna (in-
galassaba juh ni bi anafilham. tra) jus stojip? Phil. n, 14 paim afla (retro) ufar-
b) Delerminatio praedicati: Thess. I, n, 15 avi- tnunno, ip dupaim faura (ante) n.tfcufpanja ; Col.
liudom gupa unsveibandans (aStaXsiVTMff); v, 17; in, 1 poei tupa (superne) sinrf sokeip; Mc xiv, 66
Joan. vi, 66 managai galipun siponje is ibukai vas pailrus iu rohsnai dalapa (deorsum); Eph. n,
(etf ru o7rto-w);Luc. xvn, 51 saei ist ana haipjai, ni 13 jus juzei simle vesup fairra (longe),vaurpup
gavandjaisikibukana ; Tim. I, n, 15 adam fruma newa (prope) tn blopa xristaus; Joan. xi, 38 hulundi
(primo) gadigans^varp, paproh aivva; coll. § 215, staina ufarlayida vas ufaro (superne). Iiein aljat
annot. 5. alibi, uiar ubi? par ibi, parei ubi, her hic, jainar
<Annotaiio 2. — Quod etiam praepositiones ut illic, vid. Gloss. hh. vv.
adverbia usurpentur, vid. § 251, annot. 4. > 2) praepositionesei adverbia, quae, ut strictius de-
§ 245. Huc adducendi sunt casus, ubi dativus terminent Iocum,objeclumsecumhabent. Scilicet ad
objectum in quo.ad quod res actioveDtel exercelur, designandumrespectum
vel principiumcujnslibet habitus reperitur (inlerro- a) ln (interrogantiu6t?), principaliter usurpatur tn
ganti tn quo ? ad quod? secundumquod?), significat: cum dativo : Mlh. x, 52 ulta meins, saei in himi-
Col. III , 22 ufhausjaipbi all leika (xuru aupxu) nam is(;vm, 6 piumagus meinsligip in garda;
(raujam; Eph. vi, 15 gaskohaifotum (rov; izbSa;,ad Cor. II, i, 8 aglo unsara so vaurpano uns tn asiai;
pcdes) in manvipai aivaygeljons; Gal. i, 22 vas un- 1,1 aikklesjogupssovisandeiin kaurinpon;Rora.
kunpt vlila (TWizpoautza)aikkesjom; Phil. n, 7 vn, 18 ni bauip in mis, pat-isl in teika meinamma
jerislusmanaulja (axnpuzi) biyilant varp sveman- piup; Luc III, 4 gametip isl in bokom vaurde
na ; Luc l, 80 6arn svinpnoda ahmin (7rvsuft«T«); esaeiins.Hinc etiam ad cxpritnendam existcnliam iu
vi, 20 audayai jus unledans ahmin; Eph. IV,25 medio, inter: Mlh. vm, 10 ni in israela svelauda
ananiujaip ahmin (ubi in interpretatione nostra gnleiubein bigat; xi, 11 ui urrais in baurim qinono
renovelis-vosspiritu legeniluraest); Mc vin, 56 wa maiza iohanne; xxvn , 56 in im vas marja. Alia
boteip mannan, jabai yayeiyaippana fairwu allana exempla vid. Gloss.ln B) 1).
ja/t gasleipeip stfcsaivalai seinai (i%npto>0n T»V Adexistentiamin loco accedit exislenlia, in super,
^iuxriv);Luc. iv, iSyanasjan pans gamalvidanshair- quaeper ana cum dalivo redditur: Mc. i, 45 uta ana
tin (znv xapStav); Tim. I, vi, 5 usbalpeinsfravardi- aupjaim stadim vas; iv, 51 kaurnosinapismin-
daite manneahin (TOV voOv);II, m, 8 mannansfra- nisl allaize fraiveist pize ana airpai; n, 25 ahma
vaurpanai a/tin;Cor.I,xiv, 20 frapjam (fptai) ful- veihsvas ana imma, vid. Gloss.Ana B) 1).
laveisai sijaip; Eph. iv, 18 riqlzeins gahugdai In mediosuper (inler) gothiceest mip : Mc vn,|31
(Stavota)vtsan. qam at marein galeilaie mip pveihnaimmarkom
< Annotatio1.—Hicetiain saepepraepositio6t cum (inter utrosqueliinites) rfaifcapau/atos.
dalivo usurpalur : Mlh. vn, 16 6t akranam 'ize Contrariumvero exislentiaein loco, id est, absen-
ufkunnaip \ns; Skeir. V, a 6i pamma (ex hoc) ga- tia a loco, per utana cum genitivo exhibelur : Skeir.
laisjand sifctva andvairpja altins jah sunausandhai- III, b vilop garaidida azgon kalbont gabrannidaizot
lan, vid. gloss. v. Bi 3). a). » utana bibaurg einait.
Luc. II, 52 iesus paih frodein (oofiu)jah vahs- b) Juxta, ad, adhibetur at cum dalivo : Mth. ix, 9
taujahanstai; Skeir. IV, ctohannes vistai manna itsus gasaw mannan silandan at motai;\, 2 tva
vas: Mc. vn, 26 vas qino haipno saurinifynikiskaga- tkipa tlandandona at pamma ta\iva ;Cor. I, xvi
 '
UGI DE OBJECTO. 1«2
6 al itvit vaitei talja, etc, vid. GIoss. Al B) 1). quidem positum, sed ita, ut utrumque se invicem
Raro auiem usurpatur 6i cum dativo, nam undgrei- proteganl et cooperianl. Caelerumuf, sicut et ufar in
bi handau est sensu melaphorico sumi possunt, ut Gal. iv, 21 uf
pan (Mc. v, 41; ix, 27) jam expressio
vitoda visan, elc, vid. gloss.
figurata; in sensu magis proprio adhibetur post verba
>{)Contra, adversus, per vipra cum accusativo red-
juramli, et precsndi, ut Mlh. v, 54, 35, 36; v, 7;
Cor. II, x, 1. dilur : Mc iv, 1 managei vipra marein ana ttapa
vas; 15 pai vipra vig ; Cor. I, xm, 12 andwttrfit
Relaiio viciniae per newacum dalivo exprimitur: Luc. I, 73 gup aip tvor vipra
Joan. xi, 18vas bepanianewa iairusautymiam; vipra andvairpi;
abrahama (quod proprie dativiest forma,probabi-
Rom. x, %-newa pus pala vaurd ist. Sed prope, liler in abraham immutanda, quippe cuma finale prop-
anie, per faur cnm accusativo: Mc. 10, 46 6/inrfa sat
ter a initiale sequenlis vocabulisine dubio irrepseril);
faur vig du aihtron: Ltic. xvm, 35. vel per andvwrpit cum dativo : Mth. xxvn, 61 vas
Ad existentiam ad (relationem proximitatis) per- jainar marja magdalenejah so anpara marjq silandeins
linet exislentia cum (relaliocommuniiatis), licet baec hlaiva.
andvairpit
relatio propter personam quae in commuuione est, § 245. II. In quaeslioneCNDES
non localis sit; ul ut est, semper redditur per mip 1) Huc veniunl adverbia loci : Mc v, 27 qent al-
cum dativo: Mlh. xxvi, 69 jah pu vast mip iesua; gaggandei in managein aftana (retro, gall. rfeder-
Luc u, 36 anna libaida mip abinjera tibun; Mlh. v, riere) attaitok vastjai iesuit, cujus loco reperilur iu
41/abai was puk ananaupjai rasla aiua, gaggais mip parallelis Mih. IX, 20 el Luc vm, 44 locis aftaro ;
imma tvos. Alia exempla vid. gloss. Mip I. 1). Joan. vin, 23 jut ut paim dalapro (deorsum) sijup,
TJbi autem haec relatio communitatis in sensu ipikutpaim iupapro (superne, desuper) im, el
melapliysico sumitur, scilicet auxilii vel colloquii, cura eoiupana, qtiod significalionemmagis lempora-
tunc ordinario rfu (§ 246, 3) 6) | olissimum usurpalur. lem, de novo, praese ferl (Gal. iv, 9); Mc vn, 21 in-
Conlrarium pnecedentis, sine, per inuh cum accu- nttpro (inirinsecus) ut hairtin, manne mitoneisubi-
Ballvovenitur : Joan. xv, 5 inu/i mi k ni magup los usgaggand; 18 alt pata utrapro (extriusecus)
laujan ni vaiht; Rom. x, 14 waiva hausjand \nu innyaggando tn mannan ni mag ina gamainjan; Cor.
merjandan etc, vid, gloss. Inuh. 11,vii, 5 utana vaihjont, innana agisa; Mlh. xxvn,
c) Ante, coram, per faura cum dativo exhibilur: 55 vesunjainar qinonsmanagot fairrapro saiwan-
Rom. xiv,, 10 allai gataljanda faura ttauastola deint; ilem aljapro aliunde, wapro unde? papro
xristaus; Mth. xi, 10 aygilusgamanveip vigpeinana inde, hac, jainpro illac, allapro nndique, vid. gloss.
faura put; vid. gloss. Faura A) a) hh. vv.
Contrarium prcecedenlis, post, relro, per afar cuin 2) lnter praepositiones et adverbia animadvertes :
dativo : Luc ix, 23;'a6ai wat vili afar mit gaggan, t) Ad designandum molum a loco:
afaikai tik tilban; xix, 14 baurgjant tnsandidedunairu aa) Af cumdati vo.lpropriedesignans a locosuperiori
motum : Luc. xvi, 21 gairnida tap itan drauhtno pito
afar tmma. Uiraque praepositio etiam in sensu
driutandeino af biuda pit gabeigint; Mth. vii, 16
metaphysico usurpantur. i6at lisanda af paurnum veinabasja? Lnc. vi, 29
d) Trans, gr. iripew,gothice dicitur hindar, quod pamma nimandin
tamen germanico hinter omnino respondet: Joan. m, Mc. af put vaslja jah paida ni varjait;
xv, 21 undgripun teimona kyreinaiu qimandan a\
26 rabbei, taeivat mip pus hindar jaurdanau, 8 af pamma hlaiva
ta daupeip; vi, 22 managei slop hindar marein ; akra; xvi, Phil.utgaggandeins
gaplauhun; iv, 45 usiddja af makidonai; vid.
Vid. Gloss. Hindar II, 1).
gloss. Af I 1);
e) Super, in, per ufar cum dativo exhibitur: Mth. 66) Fram cum dativo, proprie indicans simpliciter
xxvn, 25 varp riqiz ufar allai airpai; vi, 14 atta molumaloco:Mth. vm.ll managai fram urrunta
\zvar sa ufar himinam; vcl per ufaro rum geni- jah saggqa qimand; xxvn, 55 laittidedun afar iesua
livo: Luc x, 19 gafizvis valdufni trttdan ufaro fram gateilaia; Joan. vm, 42 tfc fram gupa
vaurme jah skaurpjono; alibi etiam figurative : urrann ; vid. gloss. Fram I. 1).
Epli. i, 21 gup gasalida iesu in taihsvon seinai in < Annotatio 1.— Postverba accipiendi, audiendi,
himinam ufaro allaixe reikjejah valdufnje jah videndi et similia, persona a qua accipitur, auditur,
mahte clc, sicut et ufaro cum dativo : Luc. xix, 19 videtur, etc, quandoque cum at
(apud) <5onstruitur,
pu tijait ufaro fimf baurgim; \'\d. gloss. Ufar. ita ut apud eam accipi, audiri, videri aliquid dicatur.
Contrarium praecedentis, sub, subter, per uf cum Quemadmodumigitur adest Joan. vm, 40 tunja hau-
dalivo verlilur: Mc. iv, 32 magun uf tkadau bag- tidafram gupa,ilainSkeir. IV, d anafalh fulhtnja
mit fuglot himinit gabauan; Cor. I, x, 1 allans unsa- poei gataw jah gahausida at attin; insuper
rai uf milhmin vetun, vid. Gloss. Uf B) 1); Mc xn, linsaudida skalk ei at paim vaurstvjam
per undaro cum daivo : Mc. vi, 11 mulda undaro nemi akranis, ubi niman af sumere aliquid ab aliquo
fetum; vn, 28 hundot undaro biuda. Porro hoc potius significal (Luc vi, 29; xix, 24, etc). Alia
est inter uf et undar discrimen, quod uf iudicel ob- exempla vid. gioss. v. At B) 1) c); coll. Afl.i) b).
jecluni alii majori subjccium et ab eo coopertum esse « Annotaiio 2. —Si qnandoque afet fram cuni ge-
el protecliim. undar vero oslendat obieclum sub alio nitivo coiistruuntur : Mlb. xxvu, 57 mauua qabiat a\
PATRPI. XVIII. 37
4163 GRAMMATICA GOTHICiELINGUrE. IHM
«reima^aias; Mc xv, 43;Joan. xi, 1 latarut af be- habaidahandu maujot; Joan. xix, 4 attiuhaizvit ina
punias; Luc vm, 49 gaggip tumt mannefram pis u( (foras); Rom. x, 6, 7 wat ussteigip\n himin, pa-
(auramapleit, hoc in priori casuex eo venil, quod tisl xrittu dalap (de) altiuhan. aippau watgasteigip
interpres male intelligens formam graecam imitatus \n afgrundipa, palisl xristu ut daupaim iup (sursum)
sit, cumJoan. xn, 21 verterit filippus sa fram bep- usliuhan; Joan. vm, 14 vait wapro qamjah wap (q<i<>)
taeida, et in posteriori menduin adsit, nisi ad elli- galeipa; vu, 35 qepun iudaieis wadre (quonain)ta
psim recurratur (coll. § 216, annot. 7). > skuli gaggan; Mc xi, 3 suntaivfulaninsandeip hidre
cc) Ut cura dativo, proprie significansex ioco.supe- (liuc); Joan. xi, 8 uflra gaggit jaind (illuc); Luc.
riori motuin: Mc i, 11sli6naqamushimina; Joan.vi, XVII,37 pnrei teik,jaindre (illuc) galisandsikarans;
23 «fctpaaemun us tibairiadau; Luc iv, 22 vaurda Jnan. xvm, 5 iudas namhansa tddjuh jaindvairps;
utgaggandonaut munpa; i, 78 urruns ut hauhi- framis prac, ad respondendumgraccc 7rp6iu compo-
pai; 74 us handau fijandeunsaraite gatauiidai; vi, silis vid. Mc i, 19; Roin. xm, 12.
44 ni us paurnum lisanda smakkans; Mth.xxvu, 64 5) lnler praeposilioneset adverbiaanimadverlcs:
urrais us daupaim; Neh. v, 17 pai qimandansat a) Ad exprimendum moliim in, ad (urbes et regio-
unsisus piudom nna biuda meinammaandnumanai nes), inter (mulliludinera), in cum accusativo: Mth.
vetun; Joan. vn, 52 puut galeilaia is; Rom. sub- ix, 7 uslipa urreisandsgatuip \n gard seinana;Joan.
script. rfurumonimgamelip ist us kaurinpon; Joan. xvni, 11 lageipana hairu tn fodr; Luc n, 59 iosef
Viu, ii jus usattin diabaulau sijup. jah maria gavandidedunsik\n galeilaian inbaurg
t Anuotatio3.—In genere tres supradictaepraepo- seina nataraip ; Cor. II, i, 16 vilda galeipan in ma-
sitiones, fram scilice:, af el us, in metaphoricosensu kidonja; Luc. x, 29 manna galaip af tairusalemiti
usurpatae significnnioriginem, unde aliquid prodit, iaireikon jah in vaidedjans frarann; vid.gloss.
et fram in particulari passivis verbis conjungitur, ul Ju I. A) 1).
objectum, a quo quid efficitur, iudicet. Quod si Ger- Item adverbium innana cum genitivo, inlus cuin
niani praepositionevon post verba dicendi, narrandi molu: Mc xv, 16 gadrauhteisgatauhun iesuinnana
utuntur, hoc etiam apud Gothos jam in usu erat, si- gardit.
quidem cum 6t communiter adhibilo ( § 246 5) c) Huc perlinenl verba: lendere ad, ire ad, in etana
etiam fram usurpanl, vid. gloss. hh. vv. > cum accusativo : Luc xiv,21 utgagg in gatvont
Huc adducenda sunt adverbia utana , utapro cum joh ttaigos baurgsjah unledam attiuh hidre; vi, 12
genilivo, ex , exlra : Mc vui, 25 uttauh pana blin usiddja ietut in fairguni bidjan; Joan. vi, 21 tkip
dan utana veihtis; vu, 18 nivaihtstst ulapro varp anaairpai, anapoei iddjedun;Luc iv, 5uttauh
tnant inngaggandoin ina palei magi ina gamain- iesu diabulus ana fairguni hauhata; Mtb. x, 34 ni
jau. qam lagjan gavairpi ana airpa; Mc iv, 21 lukarn
b) Longca, fairra cum dalivo : Mtb. vn, 23 aflei- qimip dupe ei ana lukarnastapan satjaidau; vid.
pip fairra mit; Luc. n, 57 ni afiddja fairra ath; gloss. Ana I. A) 1). Hinc in scopum eliam indi-
vid. gloss. v. Fairra. cat, et in el ana erga, ad, in, metaphorice signifi-
c) (Ex) ultra, hindana cum genilivo : Mc ui, 7, canl, scilicct in in bonam malamve parlera, ana in
8 filu manageintut galeilaialaislidedunafar immajali malam lanlum parlem, hoc posteriori etiam cum da-
us iudaia jah us iairusauiymimjah hindana iaur- tivo construclo; vid. gloss. hh. vv.
danaus. Ad, juxta dicilur faur cum accusativo : Mc i, 16
d) De, and cum accusalivo: Mih. vui, 52 ruu ya- iesus warbonds faur marein galeilaiat gataw tei-
vaurhteduntisalta to hairdaand driutonin marein; monu; n, 13 galaip aftra faur marein; IV, 4 ftaiv
Cor. II, xi, 35 pairh auyadauro\n snorjonathahansvas gadruut (aur viy; vid. gloss. Fram I. A) a). Se-
and baurgtvaddjau. cus, and ctim accusalivo : Luc xiv, 23 uigagg and
§ 246. III. In quaestiooeQUOI vigansjah fapos jah naupeiinnalgaggan,
1) Nonnullalantum loca sunt, in quibus simplex < Anuolatio 1. — Golhicoelinguaeproprium est,
genitivus usurpatur:Mc. iv, 35 usleipamjainis sta- quod verbum qiman (venire) semper ut verbum quie-
dit (</,-TO7rspav);Luc xv, 15 baurgja intandidaina tis valeat et speclelur, semperque cum tn vel ana et
haipjos seinaizos (e«;rov itypbv)haldan sveina; sequente dativo construalur : Tiin. II, i, 16 qimandt
Xix, 12 gaggida landis (d; x&pavftaxpav); Tim. I, in rumai auneiteifaurut tokida mifc; I, i, 15 ieiua
1, 3 bap puk saljan in aifaiton galeipands makido- qam in pamma fairwau fravaurhlant natjan; Epb.
nais (etf MaxsSovtav). Singularitcr animadvertendum y,6pairh lausavaurdaqimip hatis gupt ana sunum
est, quod Gothusin hae conslruendaquaestionea Grac- ungalaubeinait; solummodo apud Joan. vi, 14, 22;
co prorsus abhorret, quippe cum Luc. xix, 4 exsiv»? xi, 27 in adest cum accusativo. Comniunilei etiam
jjftsMeStipxtaOuinon jainit sed and pata convertat. cum dativo construitur in post lagjan, taljan et 6rt'g-
Quam con&truclionemqui explicare lentarel inter- gan : Mlh. xxvu, 60 tosef galagida leik iesuisin niu-
pretando: ex boc loco, ex bac regione, gratuilo pror- jamma seinamma hlaiva; Cor. I, xu, 18 gup gasa-
sus conjicerel, cum ex una parte nonhic de motu ab, tida lipuns ainwarjanohin leika svasvevilda; Skeir.
sed de motu ad agalur, et cx allera, geni.ivus ipse II, a sa iupa briggandain piudangardjai gupt
uuquammotumab uon habeat. vig. Necnon el quandoque post alia intransiliva, vid.
2) Adverbia loci : Mc >x, 25 atgaggandti nu (in) gloss. h. v.
1165 DE OBJECTO. 1166
<Annotatio2.—Cumverbo pulsandi usurpatur 6t et f) Post, retrorsum, hindar cum accusalivo : Mc.
dativus : Luc iv, 11; vi, 48; etiam rfu : Rom. ix, vin, 33 gagg hindar mtfc. Hoc idem vocabulum
32. > * etiara trans, ultra, signilicat: Mc viu, 13 galeipandt
6) Ad, rfucum dativo : Epli. iv, 13 garinnaima du in skip utlaip hindar (ti; TOirtpov) marein; Mlh.
vaira fullamma du milap vahsiausfullonsxrislaus; vui, 34 6eduniesu et utlipi hindar (uizb)markot
Luc ii, 11 gagg dugarda peinamma; Thess. I, m, ize; vid. gloss. v. Hindar I. Coll. supra e).
11 fraujaunsar garaihtjai vigunsarana du i«vts;Luc
1,16 managanssuniveisraelis gavandeip du fraugin; H. DETERMIHATIOTEMPORIS.
vid. gloss. v. Du. Hinc eliam rfu scopum indicat;
adbibetur insuper ubi aliquis ad alium loquitur, quia § 247. Quemadmodum ad spatiura, ita et ad tem-
ad eum quem interpellal, verti censetur (quo in casu pus triplici modo objectum referri potest, et utrae-
saepeetiamdativiis simpliciter usurpari videmus§ 224, que relationes sibi invicem respondent. Itaque quae-
2), significat itaque obviam, sive in sensu hoslili, stionibusde loco ubi? unde? quo? aequivalent quse-
conlra, sivein sensu amico, ad, vid. gloss., h. v. Se- stiones de tempore quando? quamdudum? quam-
quitur verba giman, briygan et alia, quaetn cum dativo diu ? Jam vero respectus proprie temporalis in go-
regunt (vid. annot. 1); atiamen hic etiam a( cutn da- thica lingua genilivo et dativo, quprum casuum di-
livo (apud [adj aliquem venire) poni potest: Mth. vn, versam significationemdifficilepercipies, dcsignatur.
15 liuynapraufeteisqimand at izvis in vastjom lambe; Huc iusuper veniunt praeposiliones, quibtis tem-
Mc ix, 19 bairip ina du mis. jah brahtedun ina at pus striclius determinatur. Quamdiu accusativo
imma (ubi post bairan semper rfu, post aulem brig- exprimitur, et strictius praepositionibuss; quamdu-
gan, at poni videre esl), vid. gloss. Ana B) 1) 6). dum autein, semper mediantibus praepositionibus
Prope, juxta vertilur newcum accusativo : Luc xv, exbibetur.
15 atiddja new ratn; post ginian autem newa dati- I. ln quaeslioneQUANDO?
vum regit (coll. annot. 1) : Joan. vi, 19 yasaiwand 1) Hicadverbia lemporissuntpraecipue animadver-
iesu newa skipa qimandan; 23. Usque ad dicilur tenda : Mth. xxvn, 38wan(quando) ^ufc seuiumgas(?
unrfcum accusalivo : Luc iv, 42 manageinssokidedun vn, 23 pan (lanc) andhaita im;vin, 26 panuh
tesu jah qemun und ina; 29 brahteduniesu und (lunc) urreitands gasok vinrfamjah mdrein; xxvi, 65
auhmisto pis fairgunjis; Mc. xm, 27 sunus mans nu (nunc) gahausidedup po vajumerein; xxvu, 57
galitidgavalidansseinans af fidvorvindamframandjam seipu (sero) varp. Item air mane, faurpit prius,
oirpos und andi himinis; vid. gloss. Und. 1. A) 1). tuns slatim, anakt confeslim, timte olira, tuman qua-
Obviam, vipra cum accusativo : Mtb. vin, 34 alla dam die, ufla saepe, aftra rursus, etc
so baurgs usiddja vipra iesu; hinc sicuttn (vid. su- 2) Temporalis qui pene exclusive ad nahtt et dagit
pra a) contra, versus, adversus sive in bonam sive in restringilur
malampartem, vid. gloss. v. Vipra b). a) Raro per genitivum exponilur: Luc u, 8 haird-
c) Circuin, 6t cum accusativo : Mc m, 32 setun bi jos vesun vitandant nahts (rn; wtzbg); Thess. 1, v,
ina managei;Mth. viu, IBgasaw iesus managans hiuh- 7 nahtt (vuxToc)drugkanai vairpand; Neh. v, 17
mans 6i stfc; vid. gloss. Bi I. A) 1). Hinc in vas fraquman'dayis wizuh (ei; np.ipav [uav) ttiur
meiaphorico sensu, de, super, circa (izepieum accu- aint; Mth. vi, 50 havi haipjos himma daga visando
salivo)signilicatpost verba dicendi, necnon et it>(rrept jalugistradagis in auhn galagip (ubi gittradagit
cum genitivo el accusativo) et secundum (xora cum [aupuv] probabililer adverbium esi, ut framvigis);
accusativo), vid. gloss. h. v.; in ultimo sensu dati- Mc. xvi, 2/i/u air pis dagis afartabbate atiddjedun
vura communiter regit. du hlaiva; Luc xvm, 12 fasla tvaimsinpam sabba-
rf) Per, pairh cum accusativo : Mc IX,50 iddjedun taut (TOUo-aS€aTou).Potius vero partitivus est ge-
pairh galeilaian; Luc vi, 1 varp gaggan imma nilivus iiiNeh. vi,15 utpauhunavaurp baurgsvaddjus
pairh atisk; Mc xi, 16nt lailot eiwas pairhberikas •iv dagejah •6*; etnominalis rectionis vicem gerit
pairh po alh; Cor. 11,xi, 55 pairh augadauro in Luc I, 7 takarias jah aileisabaip framaldra dage
in snorjon alhahans vas; I, xm, 12 saiwamnu pairh seinaite (evrai; npipats) vesun. De invisandin (s)
skuggvan; vid. gloss. pairh I. 1). sabbale dagis vid. infra annot. 4.
Super, ultra, ufar cum accusaiivo : Luc iv, 59 at- <Annotatiol. — Etiam cum lemporali usurpanlur
standandt iesus ufar ija gasok pizai brinnon; Eph. praepositiones; Luc. xvn, 4 sibun sinpam ana dag
)v, 10 utttaig ufar allant himinans; Joan. v), 1 (T»J»ftspaff);i, 18 qens meinq fratnaldrqtei in da-
iesus galaip ufar marein; 17 ; x, 40 ; xvm, 1. gam seinaim itt. >
Coll. f). 6) Saepius vero per dativum :
Contrarium praecedentissub, infra, undar et uf cum aa) Mc XIII,18 bidjaip ei ni vqirpqi ptavht ttvar
accusativo, quorum discrimen vid. § 244 2) rf): Mc vintrau (xetp&vo;); i, 55 atr uhtvon ^crepusculo,
iv, 21 56ailukarn qimip dupe eiuf melan satjaidau ivwxav) usttandands usiddja; n, 24 wa laujand sipon-
aippau undar liyr? Mih. vm, 8 ni im vairps ei uf jos peinaisabbalim-(roi; aaSSatft) et Luc.vi, 9 wa
hrot mein innqaggais; Cor. I, xv, 25 skal is piudanoh skuld ist sabbato dagam, Adde formulas naht jah
und palei galagjip gup allant fijands isuf fotunt daga et nahlam jah dagam nactu diq^i;e {vux-raxut
mma; vid. gloss. v. C( A) i). ipLspavvei vuxTofxai nptipat) Mc iv, 27; Thess. 11,
i!67 CRAMMATICACOTIIICJELINGU^. H6&
III, 8; Tim. II, i, 5; Mc v, 5; Luc. u, 57; diabulus; vi, 48 , at garunjon v aurpanai
Tim. I, v, 5. bistagq awa bi razna; n, 2 so yitstrameleins(fumista
< Annolalio2.—IiiLucxviii, 7tantumadestdagam varp at ragindjndin saurim kyreinaiu; Mc xiv,
jah nahtam. In ordinando utroque vocalmlo Gothus 43 nauhpan atimtna rodjandin qamiudas; et
praeeunlemGraecumhabuit, unde sallemex prioritale insupcr Mth. xi, 7; Mc iv, 35; vni 1; xi, 11; xv, 42;
noctis praedie non concludi potest, veleres Germanos xvi, 2; Luc in, 15,21; vn, 24; ix, 43; xix, 11; xx,
a noclibus lemptis unquam numerasse. t l,45;Rom. vn, 2,3, 9; Cor. II, i, 11; v, 20; x, 15;
66) Freqnenter cum attribulo delerminaiivo, ubi Eph. n, 20 ; Thess. I, III, 6;Skeir. II, d; III, a; VII,
Graccus etiam daiivus usurpat : Luc xvn, 34 pitai b; VIII, a, c Coll. infra c) cc).
naht; conlra non dicitur pamma daga, sed semper <Annotatio4. — Scmel adhibetur accusativusMtli.
himma daga (pro o-»ftepov,hodie) Mth. vi, 11 elc, xxvn, 1 al mauryin vaurpanana (izptoiasytvo-
vid. gloss. ; relalive aulem pammei daga Luc fte'v»f)runa nemun yudjans; in Mc. xvi, 1 esl invi-
xvu, 29; Mc xiv, 12 frumittii daga; ix, 51; Mlb. sandin sabbate dagit (Stayevop.svov rov aaotarov)
xxvn, 62 iftumin daga; Mc xi, 12; Joan. vi, 22; usbauhledun aromata, quod sine dubio mendosaest
XII,12 pridjin daga; Mc x, 34; Luc ix,22; 18, 33; lectio, pro invisandins (vid. ad h. 1.), s liuali
Neh. vi, 15 •« jah •/(• daga menopt ailulit; Mc. xiv, omisso propter sequentem eamdem lilleram; hic
49 daga watrimeh (x«6'»ttep«v);Luc xvi, 19; xvn, enim genitivus temporalis est (vid. supra 2); si ac-
49; cujus loco daga jahdaga Cor. II, IV,16, praeeunte cusativo uti vellet Gnibus,invisanrft'ndaga saltem po-
gracco »ftepa xai »ftepa, legilur; Luc. n, 41 jera nere debuisset. Quod haec participalis constructio
wammeh(xar*erof). Praesertimcum mela (tempus) ct etiara per bipe, mippanei, tve circumscribi possit,
Weilai (hora) : Mc. vi, 21 herodet mela gabaur- vid. infra ubi de sententia compositadicemus. >
pait teinaizotnahtamat vaurhta;Cor. II, vi, 2 mela c) Frequentissimeetiam cumpraepositionibus,prae-
andanemjamma andhausidaput; Tit. i, 3 atbairh- sertim
tida meta tvetamma vaurd tein; Tim. I, n, 6 gaf aa)_k&determinandum temporis punclum, quo fit
tik silban audabaht faur allans veitvodeinmelam sve- aliquid, in cum dativo, ubique simplex dalivus stare
taim; Luc i, 10 hiuhma vat beidaadant utaweitai posset: Joau. vn, 40 nikqudemutattddja du iesua in
pymiamint; xiv, 17 intandida skalk weilai naht (vuxTOf);Mc. m, 4 in tabbatim ( roi; aaSSaat)
nahtamahtit; n, 38amiu pitai weilal atslan- piup laujan; Luc iv, 16; ubi praccipueadest deter-
dandei andhaitail fraujin. minatio attributiva : Mlh. vu, 22 injainamma daga;
cc) Cum participio, quaeconstructio ablalivoabso- VIII, 13 injainai weilai; Luc i, 59 in daga ahludin;
lulo Latinorum vel genitivo Grxcorum respondet: 25 in menop saihstin; Joan. vi, 40 in spedistindaya;
Hc. i, 32 andanahtja vaurpanamma (b^ia; Skeir. VI, c i« missaleikaimmelam; II a in mela pu->
jf(vof«iv»ff)6erun rfu imma allant pant ubil habandans; /ainais;Mth. xi, 22 in daga tlauot; Luc l, 5 in rfa-
Joan. vi, 18 nmrei vtnrfa mikilamma vaiandin gam herodis. Alia exempla vid. gloss. v. Dags 2)
(Avtp:ou—7rveovTOf)urratsirfavas;Luc. ni, 1 raginon- a). flic conspicuus est accusativus : Mc xm, 24
din puntiau peilatau (rtytp.ovtvovra;novnou tn jainans dagant (iv ixtivut;rui; riftepatf)sauti
Wkurov)iudaia varp vaurd gupt at iohannen;Mc xiv, riqizeip; Eph. vi, 18 pairh atlos bidosaihtrondansin
66 visanrfin paitrau in rohsnai dalapa jeh addd- alla mela (izuvrixutpv), hic tamen inlerpres ad
ja ainapiujo; Luc. viii,4gagumanaimfctu/tmam durationem lemporis (vid. § 249) cgitavisse videtur
managaimqap ietut pairh gajukon; vn, 42 nt haban- (per illos dies sol tenebratur), ut Luc. n, 1 varp in
dam (sciliceltm) wapro utgebeina baim frayaf; Mc. dagans jainans urrann gagreftset Joan. xi, 9 jubai
V,35 nauhpan imma rodjandin qemun(rampamma was gaggip in dag (ev riftepa)ni gastiggqip, verbis
tynagogafada; Rom. ix, 1 ni raint liuga mipveit- moius forsau influentibus. Etiam izpo>imane, semper
vodjandein mit mipvittein mtinai; et insu- in maurgin dicitur Mc xi, 20; xv, 1; xvi, 9, cui con-
per Mc v, 55; vi, 54; x, 17, 46; xi, 12,27; Luc n, struciioui eliam Cor. I, xv, 52 du maurgina(«uowv)
4», 43; vn, 6, 42; vin, 4, 45, 49; ix, 34, 37, 57; gasvittamrespondet.
*iv, 52; XVII,12; xix, 53,56; Joan. vm, 30; xn, Rarius vero hic usurpanlur :
37; xvin, 22; Cor. I, v, 4; II, VII,4. Quemadmodum Ana cum dativo el equidem ubiabsolutusgenitivus
apud Luc. VII,42 in supplendum est, ita, praeeunte Graecorumcircumscribiiur : Joan. vn, 14 ana mid-
Graeco,in Cor. II, IV, 17 untit, nisi Gothus fairveit- jai dulp (rn; eoprn; pjtaovan;) usstaigiesus \n alh;
jandam in constructioue incluserit et ut participium Vi, 25 matidedun hlaif ana pammei avitiudoda
ad unsis retuleril. (raitja (tvxaptarnaavro; TOUxupiou);
t Annolatio 3. — Nec non et frequenter apud Mat-
^ Al cum accusativo : Mth. xn, 2 intandida rfu puini
thaeum, in skeireins vero semper, coramuniter autem vaurslvam at mel (TS>xatp-7))skalk; Luc n, 41 vra-
in paulinis epistolis dativo adjungitur praepositioat: todeduriberusjosissuis jera wammehin iairusa/tiii n(
.Mth. viu, 16 at andanahtja vaurpanamma dulp paska (rii eopTJTOU iz.); Gal. vi, 9 at mel
(tyittff ^fvoftevuf)a(6erunrfuim*madaimonarjans; Mc. tvetala (xutpo)iSto>)sneipam;
lv, 6 at tunnin urrinnandin (nkiov«v«rtt\av- And cuni accusativo: Mth. xxvn, 15 and dulp
TK) ufbrann; LucIV, 2 at uttauhanatm paim warjanoh (xafl'eopvnv)biuhttvat ta kindint fraletan
dagatn (owriktoOturuv cwvhp.spo>v) qap du imma ainana bandjan; Mc. xv. 6;
1169 DE OBJECTO.
fli cuin accusalivo : Tim. II, iv, 1 tesus skal siojan
qivansjah daupans bi qum (xururriv iiztfaveiuv)t(.
< Annoiaiio 5. —Conspicuus est in Cor. I, xvi, 2
ainwarjanoh (xara fttav) sabbato warjizuh izvara
fram sis silbin taujai accusativus pro and cum accu-
sati.o vel simplici dativo (vid. supra 6) 66); sed hic
forsan and warjanoh legendum est, licet tamen apud
Luc ii, 23 dag wanoh (xa8' »fts'pav)stel. >
66) Per, 6i cum accusaiivo : Mc xv, 29 o sa gatai-
rands poalhjahbi prins dagans (svTpto-iv ijftspatf)
galimrjandspo; xiv, 58 alh bi print dagant (Sta
TptwvnptpStv)gatimrja; Gal. n, 1 6t firfvortai-
hun jera usiddja aftra in iairusaulyma; Neh. v, 18
6i (avoftso-ov) •! dagans ga(seiit allai pitai filusnai.
'
cc) Sub, intcr, 6tcum dativo : Calend. goth. ga-
minpi marytre pize 6i (sub) verekan papan ana
gutpiudai yabrannidaize; at cum daiivo : Luc. m, 2
at auhtnis lam yudjam (eVt dp%tepe'uv,sub
summis pontilicibus) annin jah kajafin varp vaurd
gupt al iohannen; uf cum dativo : Mc. n, 26 daveid
gulaip in gard gups u/ abjapara gudjin (iizi
'AGiiOapTOUupxiepeta;);Luc iv, 27; Tim. I, vi, 13,
coll. Luc III, 23.
rfd) Circa, versus, bi cum accusativo : Mlli.xxvn,
43, 6i weila niundon (rztpi TMVewaTWupav)
ttfhropida iesus slibnai mikilai.
cc) Ante, faur cum accusativo: Mtli. vm, 29 qamt
her faur mel (izpbr.utpov)balvjan unsis; xxvi, 73
faur hanins hruk primsinpam afaikis mik; Tim.
II, i, 9 ansts gups gibana itt unsis faur mela
aiveina, elc, vid. gloss. v. Faur I.
Contrarium praeccdentis, post, afar cum dalivo in
genere, et in pariiculari cum accusativo: Joan. xin,
2' afar pamma hlaiba (pteri TO^uittov)galaip
in iudan salana ; Mth. xxvn , 63 afar prin*
dagans (fttT«Tpetf»fte'par)urreita; xxvi, Hafar
tvans dagant paska vairpip; Cor. I, u, 25
nam stkl afar nahtamat, etc, additis formulis
afar leitil et afar ni filu post paululum teropus, afar
pala postquara, vid. gloss. v. Afar I, A).
§ 248 II. QOAM DUMJM?
Hic lantuminodo respectum temporis, a, ex quo,
animadvertendum habemus; atqui
1) Ex adverbiig temporalibus huc venit iupana de-
nuo: Gal. IV, 9 stabim iupanaskalkinonvileip.
2) Ex praepositionibus autem : af cum dativo:
Mc x, 6 af anastod einai (i.ir «p%»f) gas-
kaftait gumeinjah qinein galavida gup ; Cor. H, vui,
10 taujan dugunnup af fairnin jera; com-
munius autem fram cum dativo : Mth. ix, 22 ganas
qinoframpizai weilai jainai (uizbrf,t S>pu;sxeivn;);
Col, ), 9 fram pamma daga ei hausidedum m
weitaidedumfaur izvis bidjandans; Cor. II, ix, 2 axaja
gamanvidaist fram fairnin jera ; Luc, i, 48 fram
himma nu audagjandmik alla kunja ; Mc xm, 19
fram anastodeinai; Luc n, 3l>fram magapein, elc,
vid. gloss. h. v. 2); us cum dalivo : Joan. vi, 66
us pamma mela (exToJTOu)manayai galipun si-
ponje is ibukai; 64 vissa us frumistja iesut, wat
1170
ist taei galeiveip ina; Skeir I, c ut anattodeinai;
Jnaiu ix, 1 us gabaurpai; Mc IX, 21 us barniskja ;
Tim. II, III,15; us jundai Mc x, 20; Luc. xvm, 21.
§ 249 111.QUAMDIO?
1) Haeclemporis determinalio, quae a praecedentl
in eo discrimiualur, quod tempus in quo vel a «|uo
actio coutigit, non solum iudicet, sed certum
temporis spatium cerlamque epocham exhibent, per
accusalivum exprimilur : Cor. II, xi, 25 nahl jah ',
dag. (wyOnaepov)in diupipai vas mareint; I, xvi, 6 at \
izvit vailei talja aippau vintru visa (v:apuyjtp.uao>);
Joan. xi, 6 salida in pammei vat stada dagans tvans
(Suo »ft:'paff);Mc viu, 2; Luc IV,Mjauhans vat in
aupidai dage (idvortigunt (npipa; Teaaapuxovrtx,
vid. § 198, 5) 6) fraisans fram diabutau; I, 24 ai-
leisabaip gslaugnida sikmenops iimf(p.nvu;izivTt);
56; n, 56 anna vat framaldra dage magaize libandei
mip abin jeratibun (im erzru)fram magapeim fei-
nai; vm, 43; Mc. v, 25; Mtb. IX, 20 qino bloparin-
ttandti •ib'vinlruns ($i>$exa irn) attaitokskautuvastjot
iesuis; Luc v, 5 alla naht pairharbaidjandant (8e*
oX»fT»r vuxToff vaiht ni nemum; Rom. x,
xojriao-avteff)
21 altana dag (aknvrnv npjpuv) utbraidida handunt
meinosdu manageinungalaubjandein; Luc 1,75; xx,
9 aflaip jera ganoha (xpbvov;ixuvov;); VIII, 29
manag mel (izoWoi;xpovotff)(ravalvtna; Joan. 13,
33, nauh leitil mel (p-txpbv)mip izvis im; vu, 23
ttitilaweila (fitxpbvxpbvov); xiv, 9 svalaud meli»
(roaovrovxpbvov, vid. §202, IV, 1) mipizvitvat;
Luc vni, 27 vair habaida unhulpont mela tagga
(ix xpovotvtxav&iv);Rom. vii, 1 vilop fraujinop mann
tva lagga weila sve (if baov ypbvov) libaip;
Cor. 1, XV), 7 venja mik wo weilo (xpbvovrtvu)
taljan at itvit: vn, 5; xv, 30 duwe bireikjai tijum
weilo woh (izuaa-i5>puv).
2) Ad exprnnendum quam longum lempus sit du-
raturum, et praesertim intraquos limites restringcn-
dum. adhibentur praepositiones:
a) Du cum dativo : Luc iv, 25 galuknoda himins
rfu jeram prim (eiziirnrpiu); imprimis in forraulis
rfu aica (Joan. xu, 54; xiv, 16; xv, 16; Cor. II, ir,
9)et rfuaivam(Rom. xi, 56; Cor. II, xi, 51; Gal. i, 5)
in aetemum (s«'ffaiwvaet et; atuva;), rfuweilai(Joan.
v, 55; Philem. 15) ad horam (7rp6rC>pon),dumela
(Luc vui, 15) ad tempus (7rp6fxaipov)et duieitilai
weilai (Cor. II, vn, 8; Skeir. VI, a), du leililamma
mela (Skeir, IV, b). rfumela wrilos Thess. I, n, 17.
<Annotatio.— Pro rfucum dativo, biceliam ponilur
simplex daiivus : Luc. xvm, 4 ni vilda laggai weilai
(iizi xpovov);vel accusativus; sic Luc iv, 25 duje-
ram prim et menops saihs promiscuecommutantur. >
6) /n ctim accusalivo : Joan. xn, 7 in dag (ei; T»V
»ftsp«v)gafilhis meinis (astaida pata; Tim. II, i, 12;
Luc i, 55 gup piudanop ufar garda iakobis in
ajukdup (in aeternum, ti: rov; al5>va;); Joan. vi,
51, 58; item in aivins in aeternum Mth. vi, 13 ct in
aldins alde vel aiue Luc i, 50; Eph. m, 21; Tim. I,
i, 17. Attamcn hic eliam tn cum dativo reperitur:
Epli. iv, 30 ahminveihammagatiglidaitijup indaga
1171 GRAMMATICA GOTHICiELlNGUiE. HTS
(tlt npipttv) uslauseinais; Thess. 1,IV, 15 pai bilaibi- a) Quantitas, QUAobjectum aliud superal, expn-
dant in quma (ti; rriv izapovaiuv)fraujins, Coll. mitur
Joan. xn, 25. aa) Per dativum : Cor. II, xi, 5 man ni vaihlai
e) Pttd cum accusativo : Cor. I, xvi, 8 visa in ai- (quoquam, piStv) minnito gataujan paim ufar mifct/
faiton unrf paintekusten (io>; xn; rzr»rnxoarn;); visandam apaustanliim; xn, H; Mth. v, 47 we ma-
Lu£. iv, 13 ustiuhands alt fraistobnjo diabulus afstop nugito taujip; Mc vn , 56 wan filu ts tm anabauji,
fairra ietua und mel («pyj xatpou); Cor. II, i, 13 mais pamma meridedun. Hiuc etiam expressio
venja ei und andi (eo>;rikov;) ufkunnaip; Luci, 55 quadraginla , uno sublalo : fidvorligjus ainamma
tvatve rodida du attam unsaraim und aiv (eW vanai = 59, vid. § 198, 5; vel
nifivof); Tiin. I, vi, 14 fattai po anabutn und qum 66) Per filu, filaus ct etiam und cum accusativo,
(pixpi T»ffeVtyavstaf)fraujint; Mlh. xxvn, 45 fram vid. § 197, 3.
taihtton weilai varp riqit ufar allai airpai und weila 6) Objectum cum quo aliud comparatur et qiiorum
niundon; 64 hail vilan hlaiva und pridjan dag; relatio reciproca germanice per als, latine autera
8 haitans varp akrs jains akrs blopis unrf hina per quam redditur, Gothus exponit sive cum pau in
dag, etc, vid. gloss. v. Und 2). constructione, vid. § 197, 4; sive, pau praelermisso,
in dativo (quemadmodum Graecusin genitivo et La-
I. DETERMINATIOMENSUR.S. linus in ablativo); Mth. v, 57 rijai vaurd izvar ja ja,
ne ne, ip Jiala managizo paim (quam hoc, TOUTMV)
§ 250. 1) Relative ad tempus et in quaestione u( pamma ubilin ist; vi, 25 niu saivala mais itt fo-
QTJAM SENEX ? ponitur deinai (rn; rpoffi;) jah leik vattjom (TOUevSu-
a) Post vtsan, senemesse, geniiivus: Mc v, 42 ftKTOf)?26 niu jus mais vulprizans sijup paim?x,
mavi vai jere tvalibe (ITWV SwSexa);Luc vm, 42 51 manayaim sparvam balizans sijup; Joan.
vinlricetvalibe; m, 25 vasiesus tvejere prijetigive xv, 18 so manasedsmik [ruman tavts fijaida, Luc
uf gakunpai. Hinc Luc i, 7 ba framaldra dage xvi, 8 pai sunjus pis aivis (rodozanss u num tiuha-
teinaite vesun, cujus loco tamen vs. 18 tn dagam sei- dis (fpovip.i>zepotvizep rov; utouf); Joan. v, 56 ifcAa6a
naim invenitur; veilvodipa maizein pamma iohanne ( boc Joanne,
b) Post vairpan, senem fieri, senescere, accusati- proprie esse deberet pizai iohannes, quamvis haec
VustLucn, 42 varp tvalib vintrttns (STMV [irn] brevitas sermonis etiam Graecisnon aliena sit.Mattliia
S&Sexa). Gr. gr. § 455). Sic insuper Mth. m, 11; x, 51; xi,
< Annolatio 1.— Ex locoLuc m, 23patet, quod 9, 11; xxvn, 64; Mc i, 7; xn, 31, 33; Luc III, 16;
eirca, circiter, versus, per sve gothice exponatur, VII,26; ix, 13; Joan. vn, 31; vm, 55; x, 29; xm,
constructione non mutata, Coll. Luc ix, 14 vesnn 16; xiv, 12; xv, 15; Cor. I, x, 22; xv, 10; II, xi,
tve fimf pusundjos vaire, vel Joan. vi, 10 paruh ana- 5; xn, 11; Tim. I, v, 8.
kumbidedun vairos rapjon (numero) sve jimf pu- < Annotatio 2. — (Jt objectum, cum quoaliudcom-
tundjot. > paratur, in dativo poni possit, in nominativo prius
2) Relalive ad locura In quaestione QCAM SPATIO- vel accusalivoconstrui queat necesse est; praeter hos
S4JM, adhibetur enim casus haec constructio non adhibenda est, sed
a) Accusativus: Mlh. v, 41 i'a6at was puk ana- pau advocandum, ut Mth. v, 20 managito vairpai
naupjai rasta aina (ftiXtovev ), gaggais mipimma tzvaraizosgaraihteint pau pite bokarje; Luc x,
tvot; Luc. n, 44 qemundagis vig (ny-ipu;bSbv); 14, etc >
b) Ana cum daiivo : Joao. xi, 18 bepania newa ANIMADVERSIONES 1N PRiEPOSlTIONES.
iairuiaulymiam svasve ana spaurdim fimftai-
hunim («itb araStav 8exairtvTt)t < § 251. Annotalio 1. — Praepositionesex natura
5) Pretium, quanti venit aliquid, redditur sua praccedunt, et equidem immediate , casus quos
a) Per dativura : Cor. I, vn, 25 vairpa ga- gubernant; neque haecregula ullas patitur exceptio-
laubamma (pretio magno, Ttft»f)usbauhtai sijup; nes, nisi ubi praepositionesinitio sententiae positae,
Mlh. x, 29 niu tvai tparvant aisarjau (uaauptov) a suis casibus praecipue per enclitica separari pos-
bugjanda? Joan. vi, 7 tvaimhundam skatte (Stu- sunt : Joan. xvm, 54 abu ( pro af-u ) pus; xix, 12
xoo-iuv8»v«ptojv)hlaibosni ganohai sind; framuh pamma; Luc x, 21 tnuhpizai weiltd;
b) Per in cum accusativo : Mc xiv, 5 mahl vesi necnon et per particulas, quae a fronie sentenliae
pata balian frabugjan in manayizo (multi, ir.a.- prasessenequeunt, ut pan, raihlis, auk: Skeir. II, d
vo>) pau pr ijahunda tkatte; Joan. xn, 5 duwe at raihtit mann; Mth. vm, 5 afartth pan pata;
pata baltan ni (rabauht vas in -f skatte (treccntorum Mc xvi, 12; Luc I, 24; x, 1; xvm, 4; vn, 2lin-
denariorum, vptaxoo-iwv S»vapta>v). uh pan pizai weilai; x, 7; vi, 45 utuh (pro ut-
Econtra pretium exhibere ADacquirenduin ali- uh) allis ufarfullein; Cor. 11,x, 13 unrf jah (etiam)
quid, AvTt(germ. um, fur, gegen,gall. pour, contre) ucie. Quod autem rfu cum inlinitivo eodem modose
got iice estunrf cum dativo : Mth. xxvn, 1«.)atgebun babeat, vid. § 254, annot. 1. lmo a verhis com-
printtigunt tilubreinaize und akra kasjins. Hinc positis etiam praepositioseparari potest: Luc xvm,
Rom. xu, IT «6i/ und ubilamma usgiban et Mth. v, 8 biugitai; Mlh. ix, 28 ga u laubjati; Mc viu, 23
58 augo unrf augin jah tunpu und tunpau. gau wa seivi, vid. ad Mlh. ix,28;Joan. xvi, 28
4>In comnaralivis utuhiddja; xi, 41 uzuhhof; vi, 22 mip ni qam;
 1173 DE OBJECTO. 1174
Luc. xx, 25 us nu gibip; Mc. xiv, 44 atuh pan garathtansjah ana ungaraihlans (gr. M Stxatov;
gaf; xvi, 8 dizuh pan tdt. xal uSLxov;).
< Eeontra dicitureliam : Joan. v, 46 6t mifcauk, t In hoc casu suo Gothusmodo prSpositionessy-
licet Gracus treptyup ip.ov ferat; Cor. I, IX, 9 in nonyroas alibi usurpat': Col. IV, 15 mpafrat ha-
vitodaaukmotezit; Skeir. H, d ut saivalairaihtit baip managaljan bi izvis jah du pant (viziputt«5v
jah leika; Cor. II, x, 14 unte jah unrf izvis; coll. xat TUV) paiei sinrf in laudeikttiajah iairdupaulein;
§213, annot. 1. Thess. I, V, 9 ni satida uhs gup in hatis ak du
< Annotatio2. — Ubi praepositioeadem ad duo gafreideindi ( sl; bpyiv, &W tl; 'firaroineti) «a-
hitlais; Cor. II, vnl, 7 in dllarhrita nianagnip,
vel plura objecta referlur, semel tantum ponitur :
galaubeinaijah vaurda jdh kunpja jah in alldi
8
Mc ni, Pai bi tyra jah stidona ( otJrepiTu- usddudeinjah and pizai us izvii in unt
friapvai
povxai IctSuvu); Skeir. II, d hianna uttalipt isl (Graecosemel tantum t'v babente)
ns saivalai jah leika; Cor. I, xiv, 21 in an-
ratdom vairilom <Annolatio3. — Dum ex iina parte Gdthusali-
paraim jah anparaim rodja, cavere videtur, ne cuin ea praepositioneqUae
GraSeocontra evirtpoykiiovoi;xfclh %eiAeo-tv iripot; quando
faabente; ROm.Vii,6 sfcattinomin niujipai ah- objectumpraecedit,verbum.more graeco,cbmponat,
mihi jdh ni fairhipai bokot; Tim. 11, u, 14 dicitquesimpliciterCor. H, vi, 16 bauain im pro iv-
eaurrfathteihan du ni vaihlai daug n iba usvat- otx»o-usv «urotff;Tim. II, ), 5; Mc vi, 14 vaurkjand
teinai elc; necnonet in appositione praetermitti- in imma pro evipyavatvevavrai, vel Cor. II, vill, 18
tur praepositio: Rom. xm, 9 jabai wo anparaizo mipsandidedunimma pro o-uvSTrfftiiaftev (itr avrav,
Wabusnein pamma vaurda usfulljanda, pam- cx allera autem in eumdem pleonasmumsaepissime
nta (scilicet in boc, gr. lv ™) frijos newundjan incidit : Mlli. xxvn, 53 usgaggan us hlaivasnom
ex TWV p.v»;tetwv);Mc I, 29; V,2, 30 ; ix,
peinana ste puk silban. Hinc probabiliter ratio est (e%i\0eiv Luc iv, 22; Joan. vin, 59; x, 39; Cor. I, v,
quare, ubi vocabulumex praeposilionecomposiiura 25;
bis in sententia ponendum est, gotbice altera vice 10; II, v, 8; vi, 17; Eph. iv, 29; Col. m, 8;
Mlh. )x, 15 brupfaps afnimada af im (ImupOnuri'
simpliciter inducittir : Rom. Xv, 4 sva fila svefau-
Luc v, 2,13, 35; ix, 5; xvi, 5; Rom. xi,
ragamelip varp (izposypufa), du unsarai laiseinai auTwv);
26; Cor. II, xn, 8; Luc xvii, H pairhiddja
gamelip varp ( izpoiypufn); Cor. I, xv, 48,49
pai ufarhiminakundans(iiroupKvtot)—pit himinakun- pairh midja samarian; iv, 30; xvni, 35 (ubi Go-
dins (TOU vid. ad Tim. I, 6. Ihus SteMstvlegit); Mc.xi, 16; Col. n, 13 mipga-
iiroupavtou) etc, vi,
< Aliquandotamen praepositto, quemaamodumin qhida mip imma; Joan. XIII,25 anakumbida ana.
ita et in : Luc. 44 barmaiesuis; Eph. n, 20; Luc iv, 14 all gavi bisi-
graeco textu, gotbicorepelitur n, lande 6t ina ; Cor. 1, xv, 27 ufhnaivida uf fotunt;
sokidedunina in ganipjam jah in kunpam,
ubi Gothus probabiliter in suo codiceeValterum Eph. 1,21; Luc. i, 76 fauragaggit faur andvairpja.
Et itemde adverbiis ejusdem signiflcationis,ut inn-
legit, ut Mc. vi, 26 tn pize aipe jah in pize mipa-
ni vilda izai Luc. 34 algaggan in— (Mlh. vm, 23), usvairpanut— (Mth.
nakumbjandane ufbrikan; vm, xxvi. 75), usgagganut us — (Mc.I, 25), etc
gataihun in baurg jah in veihsa; Col. i, 26
runa gafulgina vas fram aieam jah fram al- < Sea hunc pleonasmum, quem Graecussaepins
dim; m, 17 in vaurda aippau in vaurstva; praesefert,Gothus etiam saepissimenullo praeeuntc
Thess. I, n, 1, 9; Tim. 1, iv, 16; eiiam non usurpat, tibi scilicet Graccusvel praepositionesemel
praeeunteGraeco: Mc. v, 16 spillodedunwaivavarp utitur, vel simplex verbum ei praepositionemadhi-
bipana vodanjah bi po tveinaetc; Cor. II, v, 12 bet : Rom. xi, 26 urrinnip ut sion (gr. simpliciter
codex A ferl pai in andvairpja wopandausjan-ni in ȣst ix lti>v); Joan. xvil, 15 ni bidja ei usnimait
hairlin, ubi codex B alierum tu praetermiilit. In ( upn;) int Us pamma fairwau; Gal. v, 4 us anstai
appositione: Skeir. II, d mannaus mistaleikomv\s- usdrusup (xuptro; scsizeaurt); Luc. vm, 18 afnt-
timutsatips ist, ut saivatairaihtisjah teika. Solem- mada af tmma ( upOnatrot uit uvrov); Mc n, 23
niter autem repetitur, ubi praepositiopluribnsquam pairh\ddja pairh atisk (izupaizopeverat8«a— );
duobus objectis refertur: Joan. xvi, 8 gasakip po Joan. xviir, 15 mipinngalaip mip iesua ( avvtt;-
—
manasep bi fravaurht jah bi garaihlipa jah bi n\0s TW ); sic etiam Mth. vn, 25; Mc. v, 10;
ttaua; Col. n, 16 nt mannaizvit bidomjai in mqta Luc ni, 20; vi, 48; vin, 2; ix; 33; xiv, 10;
Joan. xu, 42; Rom. vm, 55, 39; Cor. II,
aippau in dragka aippau in dailai dagis;T\m. xvu, 29;
I, n, 1, 2. Attamen in hoc etiara casu praeposilio xi, 25; Gal. i, 6; Epb. iv, 31: Phil.ni, 14; Co). n,
sectmdavice praetermittitur quidem, tertia autera 14.
repelilur: Mth. vm, 9 gtj^a rfu pamma—jah an- < Eo etiam raodousurpantur praepositionesdiver-
paramma—jahdutkalka (graecedativussimplex sae, sed synonymae: Mlh. vm, 16 atberun du
ubiqueusurpatur),sicetiajnjinparallelolocoLuc vn, imma ( izpo<rnvtyxuv uvrS>);xxvn, 15 atgaggand rfu
8; Mc vi, 56 iddja in haimotaippau baurgs aip- peilatau (izpo;e\06>v zS>HI\UTO>); Joan. vm, 42 tfc
pauin veihsa,graecolextucommuniier tt'csemeltan- fratn gupa urrann ( sx TOU 6<ou&,n\0ov);Mc xvi,
lum liabente;Mih. v, 45 gup tunnon teina urranneip 8 usgaggandeins af hlaiva ( i^ikOovaat«oro— )
ana ubilant jah godant, jah rigneip ana gaplauhun; Luc u, 57 ni afiddja fairra ath
1175 GRAMMATICA GOTHICrELlNGUrE. 1176
(«jio-TaToiizb —); Cor. 1II, XII, 9Wufarhleiprjai managai tve vileina tamjan tis in leika pai naup-
una mis (iizurxnvuan iii ipi) mahlt xrittaus, etc jand izvis bimaitan; Luc xiv, 25; Gal. n, 14
< Annolalio 4. — Praeternonnullas praepositiones, waiva piudot baidit iudaiviskon; Luc vin,
quae, ut determinata, adverbiorum forma donantur, 37 bedun ina allans gaujans galeipan fairra tit;
ut inn, u( ex in, ut, sunt et aliae quac, illa forma Cor. II, v, 20 bidjam faur xrittau gagavairp-
carentes, ut adverbia tamen usurpantur : Mc viu, nan gupa; Tim. 1, n, 1 bidja frumist taujan
23 atlagida ana handuns imponens (scilicet illi) bidos; Luc vm, 41; ix, 58; Rom. xn, 1; Cor. II,
manus super (imOti; ra; x«tpaf ); xi, 7; Luc xix , n, 8; Eph. IV,1; Phil. iv, 2; Thess. I, iv, 10; v,
28 idrf/a fram (iizoptvtro ipizpoaOev ); Mc. vm, 6 12; Tim. I, i, 3,'; Luc vm, 29 iesus anabaud
atgaf hlaibans siponjam ei atlagidedeinafaur (tzapa- ahmin pamma unhrainjin usgaggan af pamma
6wo-«); Luc xix, 4 bipragjands faur (izpoSpap.o>vmann; 55 andbaud maujai giban mat; 31; Cor.
ipizpoaOev)usslaiy ana bagm; vin, 44 ginoatgaggan- I, vn, 10; Mth. xxvn, 64 hait vitan hlaiva; Tim.
dei rfu ( 7rpofs),Soucra)atlailok skaula vattjot pro II, i, 6 gamaudja puk anaqiujan antt gupt;
duatgaggandei( sicut ex gr. Mih. IX,20) vcl atgag- 5) Post verba dicendi, et ea plura, quaemetapby.
gandei rfuimma (sicut ex. gr. Luc IX, 12); Mc x, sicam actionem exprimunt, ut cognoscere, negare,
13 tiponjot tokun paim bairandam du (zoi; izpa;fi- discere, docere, intelligere, credere, cogitare, etc,
pouo-i);Cor. II, vni, 11 faura itt munt; Phil. m, iusuper sperare, timere, se pudere, teniare, etc.;
14 poei faura tind. > Tim. II, u, iO patei gadobitt qinomgahaitarideim
gup blotan pairh vaurstva goda; T\l. \, IG gup
2. ODJECTUMVERBALE. andhaitand kunnan; Joan. xm, 58 mtfcafai-
§ x52. Cum inflniiivus, qui abstractam ideam ac- kit kunnan; Luc m, 7 was gataiknida izvit
tionis vel habitus a verbo designali exprimit, naturae pTjuhan faura pamma anavairpin hatiza; Skeir. V,
sit nominalis ( § 189), ideo ut objectum inservire d ni ibnonak galeikasveripa utgiban uns laiseip;
potest. Tim. I, v, i jabdi woviduvonobarna habai, galais-
Ilaque ponitur post verba : j aina tik (doceant se, id est.ditcant) faurpit
1) Volendi : Mlh. v, 42 pamma viljandin af tvesana gard burutnjan; 13; Tira. 1, l, 19 hy-
pus leiwan tit ni usvandjait; Luc. xv, 28 ni mainaiu jah alaiktandru anafalh tatanin ei yalalz-
tilda inngaggan ; Tim. I, i, 6 sq. sumaiusvan- jaindau ni vajamerjan; Cor. I, iv, 6 iu ugfcii
didedun du lausavaurdein vitjandans vitan ganimaip ni ufar patei gametip ist frapjan;
titodalaisarjos ; Luc. x, 22; xx, 46; Joan. vi, Phil. iv, 12 lais jah haunjan mik, lais jah ufar-
67; VIII, 44; Rom. ix, 22; Cor. 11,xi, 32; Cor. I, assu haban; Tliess. I, iv, 4 viti warjituh izvartt
Vli, iijabai qens gavilja ist bauan mip imma, gastatdan sein kasin veihipai; Rom. vn, 18 ya-
ni afletai po qen; Phil. i,23 lustu haba and- vaurkjan yop ni biyita; 10; Cor. H, x, 2 trauai-
letnan jah mip xristau vitan; Luc xv, 16 nai man yadaursan ana tumans; Joan. xvi, 2
gairnida sad itan haurne; xvn, 22;Cor. II, v, tawazuh izei utqimip itvit, puggkeip huntta tal-
2 ; Tbess. I, m, 6; Tim. 11,i, 4; Luc. xix, 4 and jan gupa;V\\'\\. m, 4; Roui. xiv, 2 sums galau-
pala munaid a (cogitavit) gagyan; x, 1 ; Joan. beip matjan allata;
vi, 15; xiv, 22; Joan. vi, 6 iesut vissa patei iudas Luc vi, 34 jabai leiwid, fram paimei veneid
habaida (habuit [in voluntate]) laujan; 71; xu, andniman, waizvit launeist? Phil. n, 25; Tim. I,
26; Cor. II, xu, 14 mauwus im qiman atizvis; in, 14; Cor. H, x, 15 ven habam in izvis mikilnan,
2) Quaeoperationem voluniatis exprimunt, ut co- Luc ix, 45 ohtedun fraihnan ina bi pata
nari, quaerere, concludere, dare, sinere, prohibere, ' vaurd; xvi, 3 bidjan tkamamik; Cor. II, i, 8; Luc.
cogere, rogare, imperare, adhortari, etc : Gal. u, xx, 40 m panaseips gadaurttedun fraihnan
10 usdaudida pata tilbo taujan; Eph. IV, 3; ina; Cor. I, vi, 1; II, x, 12; Skeir. IV, d ainana
Luc vi, 19 alla managei sokidedun attekan anananpidedun qipan altanjahsunu;
imnia; ix, 9; xvn, 33; xix, 3, 47; Joan. vn, 1; '• 4) Post incipere, pergere, amare (id est, solituui
XM, 12; Rom. x,3;Luc. vi, 42 utvairp (aurpit habere), cessare, perficere : Luc xiv, 29, 50 jabai
anzaut auyin peinamma, jah pan gaumjait ut- was gasalida grunduvaddjujah ni malita ustiuhan ,
vairpan gramtta pamma iu augin broprt peinis ; allai pai gataiwandans d uginnand bilaikan ina
Cor. I, v, 3 gastauida pana sva pala taujandan qipandant palei ta manna duttodida limbrjan
atgiban unhulpin ; Mc xv, 25 ge6un tmmn drig- jah ut mahta uttiuhan; Mc xiv, 65; Luc. IX,12,18;
kan vein mip tmyrna; Rom. xv, 5 gup gibai u- Cor. II, ni, 1; viu, 10; Luc. xx, II anaaiauk
;' *t( pata tamo (rapjan in ttvii; Eph. m, 16; Tim. tandjan anparana skatk; 12; Mlh. vi, 5 tiutans
. M, I, 18; Mth. vm, 21 ustaubei mis galeipan frijond in yaqumpim ttandandant bidjan; Luc
jah gafilhan attan meinana; Luc vtti, 52; ix, vn, 45 fram pammei innatiddja ni tvaif bikud-
59; Tim. I, u, 12; Luc xvui, 16 lelip po barna jan fvtunt meinans; Cor. II, vm, 11 nu jah taujan
gaggan du mis; iv, 41; vm, 51; Mth. vm, 22; ustiuhaip;
Joan. xi, 41; xviu, 8; Gal. v, 7 was izvit gatalida 5) Post debere, oportere, opus habere, lieere:
tunjai ni ufhautjan? Thess. I, n, 16 iudaieis Joan. ni, 50 jains skal vahsjanipik min znan;
varjand unt du piudom rodjan; Gal. vi, 12 sva vu, 35, 59, etc., vid. gloss. v. Skulan; Gal. v, 3
1177 DE OBJECTO. *178
watuh manne bimaitanaizeskula ist all vitop tau- hlutrant vitan, et naturaliter Luc. XT,20 tn-
jan; ad passive significandum ponitur skulds im: sandidedun ferjans taiknjandans sik garaihtant
Mc. vui, 51 tunus mans skulds ist uskiusan (re- visan; sed Cor. 11,v, 8 gatrauam jah valjam mais
jici debet) (ram paim sinistam, vid. § 177, annol. 4 usleipan us pamma leika jah anahaimjaim vitan
rf ); et ubi de rebus agilur, skuld tsl: Luc vi, 2 wa al fraujin ideo adest dativus, quod ad valjain ttnsis
taujid,patei ni skuld ist taujan in sabbalo supplendum est. Rom. ix, 3 aulem usbida anapaima
dagam? iv, 9; xv, 32; xx, 22; Cor. II, xi, 30; visan silba ik af xriitau faur broprunt meinant
Thess. II, iu, 7 ; Tim. 1, m, 15; el etiam imperso- consiruclio est graeca. ';
naliter : Luc vi, 2 hlaibans faurlageinais ni skuti t Annoialio 2. — Post verba quarlo numero (4)
ist (non licel) maljan nibai'ainaim gudjam; Luc. subjecta ponitur etiam participium : Mth. xi, I m-
Xiv, 18 land bauhta jah parf galeipan jah sai- fullida ietut anabiudands ( SUX.TUTTO>V
) paim
wan paia; Tlicss. I, iv, 9; Pliil. )i,25 parb tvalif; Luc v, 4 6i/)e tesut gananpida rodjands
munda aipajraudeitu tandjan du tzvit; Cor. II, (\a\S>v)qap rfuteimona; Col. i, 9 fram pamma daga
ix, 5 naudipaurft man bidjan bropruns ei ei hautidedum ni weilaidedum faurizvit bidjan-
galeipaina du itvis; xn, l wopan binah altei ni dans (izpo;toxip-tvot); Gal. vi, 9 pala godo tau-
batizo isl; Cor. I, vn, 26 gop ist mann sva jandans ( izotovvre;) nt vairpaima usgrud-
visan; Mc ix, 45 gop pus tst galeipan in jans. Econlra post tveiban adhibeiur infinitivus
libaiu haltamma pan fvans foluns habandin gavairpan (Luc vn, 45) el non cessans in participio traditur
in gaiainnan; 47; Luc xvui, 25; Luc m, 16 gagyip Eph. i, 16 unsveibands (ou irauo'ttevof) aviliudo
tvinpoza mis, pizci ikni im vairps andbindan in izvara.
tkaudaraip tkohis it; xx, 35; Cor. II, m, 5; Tim. < Annotatio 3. — Post supra laudala verba loco
II, u, 2; inOnitiviadest etiam ei vel patei, vid. §§276, 277. i
6) Post posse, quire, facile, difGcile esse: Mth. v, § 253. Ubi praeter infinitivum aliud est objectum,
36 nt magt ain taglweit aippau tvart gataujan; cui aciio adscribalur, hoc in accusativo ponendum
Vi, 24 nt munna mag tvaim fraujam skalkinon; est, et constructio accusativus cum infinitivonuncu-
27; Mc. xv, 51 eic, vid. gloss. v. tlagan; Cor. II, paiur '. llbi autem subjeclum et ohjeclum perso-
ix, 8 mahleigs ist gup alla antt ufarattjan nale eadem sunt persona, Gothus graccam iuter et
in izvis; Rom. vm, 39 ni yasknftsanpnra tnahteiga latinam constructioncm suspensus Iibrat, tum scili-
Ist uns ajskaidan af friapvai gups; Luc xiv, 51; cet objectum personale, pronomen, praetermilliiur,
Tit. i, 9; Luc xiv, 14ni haband usgi tdan pus; tum in accusativo ponitur, hac posteriori conslru-
Eph. IV,28; Mlh. ix, 6 valdufni habaip sa ctione in solis epislol s occurrente. Jara vero accu-
tunut mant ana airpai afleitan fravaurhlint; salivits cum iufinitivo usurpatur :
Joan. xix, 10 vatdufni aih uthramjan puk; 1) Post verbi sensuum: Phil. n, 26 vas unvunands,
Luc ix, 1 iesus apaustaulum algaf maht in pizei hausidedup ina siukan; Joan. vi, 62
•jah vajdufnt sauhtins g ahailjan; v, 24; x, gasaiwip sunumans ussleiyan padei vas faur-
19 ; Joan. x, 18; Rom. IX, 21; Cor. I, IX,4; Mc pis; Mc xui, 29 ;
X, 24, 25 waiva aglu ist paim hunjandam afar 2) Post verba dicendi, iraperandi, scribendi, ctc.:
faihau in piudangardja gups galeipan. atetito Liic ix, 19 wana mik qipand visan pos mana-
Is( ulb.ndau pairh pairko neplos galeipan pau geins? xx, 27 saddukaieisqipand utstats nivitan;
gabigamma\n piudangardja yups yaleipan; Mc. 41; Joan. XII, 29 ; Cor. II, iv, 6 ; Mth. viu, 18 tesut
H, 23 varp pairhgaggan tmma pairh atisk. haihait galeipan tiponjant hindarmarein;Tim.
< Annotalio. 1 — Cuni aulem objectum(infiuitivus) I, vi, 13sq.ana6iurfa fatlan puk po anabusn;Cor.
non per speciale verbum, sed per visan vel vairpan I,v, II tnelida izvitni blandan (ubi izvis prima
cum nomine exprimilur, nomen, ubi ejus signilica- vice ut daiivus, scribo vobis, altera autem ui accusa-
lio (babitus) ad subjeclum ipsum referlur , in nomi- tivus, ut nos misceatis vos[uon misceri]); Epfi. m,
naiivo ponitur : Titn. I, ui, 2 skal aipiskaupus un- 6sq.nnd/iu/i/j istpaim apaustaulumvisan piudot
ga(airinonds visan; II, u, 24 tkaiks fraujins gaarbjant jah galeikantjah gadailansgahailis;
nt skal sakan ak qairrus visan; Skeir. 1, d tkulda 3) Post verba, quae volilionemvel quamlibet aliam
rfu qaleikonseinai frodein spilla vairpan aivag- mentis operationem exprimunt, ul velle , quaerere,
geljons usmele; Cor. I, xn, 22 paiei pugkjand liphe cogitare, credere, confidere, sperare, scire, elc;
/etfcit laitivostai visan, paurfta sind; Cor. I, Mc.xv, Uvileidufraleilan (inf. pass.) hvis pana
subscript. rfu kaurinpium frumei pugkeip melida piudan \udaie? xix, 15 ni vileima pana piu-
visan us asiai; Gal. n, 9 paitrus jah iakobusjah danon ufar unsis ; l, 62 ; Cor. I, vn, 7 (viljan allans
tohannet puhtedun tauleit visan; Pbil. lv, iltait mans visan sve mik silban); x, 20 ; xi, 3 ; Gal,
taps vairpan jah gred ags ; binc etiam iv, 11 vi, 13; Tim. I, n, 4, 8; v, 14; Joan. vn, 4 nimannain
ifc galaisida mik ganohips visan, quia anataugn.e\nwa taujip jah sokeip sik utkunpanq
galaisida mik (docui me) idem est alque lais (didici). vitan (ouroffe'vizappnaiuetvat); Pllil. lll, 7, 8 patri
Ecoiura legilur Cor. II, vn, 11 uslaiknidedup izvis vat misgavaurki, patuh rahnidain xristaut steipa
1 la
germanico sermoue senlenlia subordinala cum dats et infinitivo forniattda est. Jnterpr.
1179 GRAMMATICAGOTHI&E LINGUiE. 1180
visan. appan nepauh all domjn tleipa vitan dauhtarligandein (i3tS\np.ivnv)ana ligra; Luc
tn ufarassaus kunpjis xrittaut.—jah domja tmar- vm, 55. Hinc passive in nominativo Skeir. VIII, c
not vitan allata; Skeir. VIII, b fraujint laisein liugandans bigitanda; Phil. IV, 9. Post vitjan ambae
tvikunpaba \n attaim alamannamfauravitanrahni- consiructiones reperiuntur connexae: Tim. I, n, 8, 9
dedun; Cor. I, vn, 26 man nu pata god vitan; viljau vairans bidjan (izpo;tvxeaOat)—samaleikojah
II, xi, 5 man ni vaihtai mik minnito gataujan qinonsin gafeieinai hrainjai feljandeins (xoo-fiefv)
paim ufar mikil visandamapauttaulum (Aoyt^oftat — sifc; el post vitan Cor. II, xn, 2, 3 partieipium et
Oo-Tep»xsvai); Phil. i, 16 us haifstai xristu merjand patei vicissim inducunlur: vatfmannanin xristau faur
ni tviknaba munandant tik aglons urraisjan jera fidrorlaihune frayulvanana (aptrayivra) und
(otoftsvoi— ETrtyspstv) bandjommeinaim; m, 13; Luc pridjan himinjah vait pana svaleikanainannan patei
11,44 hugjandonain gasinpjam tnavisantosef fravulvansvarp (orinpizuyri)invagg.
juh aipei is qemunrfagisvig; Tim, I, vi, 5 ; Luc xx, « Insolens est aulem liacc conslrtictio post qipan,
6 triggvabagataubjand allaitohannen praufetu neque post vairpan Occurrii, nisi ubi Gothus aliud
visau; Cor. II, x, 7 was gatrauaip sik silban xri- auxiliarium verbum, visan,adbibere non potuit: Tiin.
slaut vitan (iziizotOsv suvrS>— stvat); Luc. IV, 41 vis- 11,11,18 qipand usslass ju vaurpana (yeyovsvut),
teduh tilban xrittu tna visau ; Cor. 1, xvi, 7 liinc Rom. xv, 8 qipa auk xristu andbaht vaurpa-
venja mik woweilo saljan (e'A7rt?&> —ejrtftetvat)a( nana (ysysvnaOui) bimailisip piudos hauhjan gup.
hvis; 11,v, 11; « Annoiatio 3. — Sanpeeiiam in gothico serraone
4) Post verba faciendi, operandi, parandi: Mc i, sicul et in gcrmanico verbale objectum per ei vel
17 gatauja iggts vairpan nntans manne, Luc v, palei circumscribitur, vid. §§ 275, 270. >
'ii; Joan. v, 21; Joan. vi, 10 vaurkeip pans mans § 254. Supinum et gerundium Golhus non novit,
anakumbjan; Cor. II, ix, 5 fauragamanvjaina et ulruraque per infinitivum, du corarauniter prae-
aivlaugian izvarana visan svasvevailaqiss jah posito, exponit.
nt svasve bifaihon; I. Jamvero ad signilicandumsupinum adhibelur
5) Posl impersoualia el formulas contingit, accidit, 1) Simplex infiniiivus, praecipue post verba mo-
convenit, facile est, meliusesl, tempus est, etc : Luc. tus, vel motum indicantia ': Luc i, 76 fauragaggh
iv, 36 varp afslaupnan altans; Col. i, 19 iu tmma faura andvairpja (raujins manvjan (eroipuoai) vi-
galeikaida alla fullon bauan jah pairhina ga- gans imma; Tim. 1, i, 15 aristus gam in pammn
fripon alla;Skeir. l,c gadob vaspanssvesamma fairwau fravaurhtansnatjan (o-5o-«i);Thess. I, n, 17
titjin ufhausjandans diabulau,aftrasvesammaviljin sniumidedum andaugi izvara gasaiwan (iStiv);
qaqissans vdirpan nasjandis laiseinai; Luc xvi, Tim. II, lv, 9; Luc i, 79 gaveisop unsara urrunt
17 azetizo isl himin jah airpa hindarleipan us hauhipai gabairhljan (iiztfuvui)paim in riqita;
pau vitodis ainana vrit gadriusan; Joan. xvui, n, 22 brahtedun burn in iairusatem atsatjan
iibatizo ist, ainana mannan fraqisljan (aur (izupuaznaut)faura fraujin; et etiam alias : Epli. vl,
managein; Rom. xm, 11 melist uns us stepa ur- 19 titisgibaidau vaurd in balpein kannjan (yvo>piaat)
reisan. runa aivaggeljons; i, 9, 10.
t Annotatio 1. — Post varp, agtu ist, azetizoist et 2) Communius autem prcposilo du: Luc iv, 18
similia etiam infinitivus simpliciter ponitur, ubi sci- (nxuja insandida mik rfu ganasjan (tao-ao-9at)
licet personale objcctum ad has formulas refertur pans yamalvidans hairtin, merjan [rohunpanaim
el in daiivo est, vid. § 252, 6. Necnonet post letan, fralel, fraletan gamaidans in gaprafstein, merjan
bidjan ct similia, vid, ibid. 2), licel ex conslructione jer fraujins andanem (ante alterum infiniiivuin dn
vocabulorumut Cor. II, vi, 1 bidjandni svareianst gups deficil, sive quia commulalur conslructio, sive quia
niman tzvis (ubi in inlerpretatione nostra vobis le- praepositionem, ubi ad plura objecla refertur, semel
gendum est), hic etiam accusativus cum infinitivo tantum poni vidimus,§ 251, 2); Thess. I, m, 5;
sumi posse videatur. Luc IV,29 6rafc(edun ina uhd auhmistopis fairgun-
< Annotatio 2. — Post verba sensuum et ea, quae jis rfu afdrausjan (ei; zb xuzuxpnp-viaui)tna; v,
spiritus operationem exprimunt, loco infinitivi etiam 4 alhahid natja du fiskon (ei; uypuv); Mc IV, 3
participium, moregrccco.venit: Luc.iv, 25 tuan filu urrann sa saiands du saian (rov aizeipat); Luc
hautidedum vaurpan ( bau nxovaupevyevbu.evu) viii, 5; Rom. xi, 26;Mth. xi, 1 testts ushof tikjain
xnkafarnaum; v, 2; xvm, 56; Mc xn, 28; xui, 26; pro du laitjan (rav StSuaxuv)jah merjan; Thess.
xiv, 58, 62, 67 ; Joan. vn, 52 ; x, 12 ; Thcss. II, m, I, iv, 17 fravilvanda tn milhmamdu gatnoljanfei;
11 ; Mc v, 15 gasaiwand pana vodan vilandan «izavrnatv)fraujin in luftau; Luc v, 1 managei ana-
TOV
(Dseopoua-i SatftovtjoftevovxaSijftevov)jah gavasi- trampiesu du hausjan (TOUaxoustv)vaurd guj)s ;
dana jah frapjandan; n, 16 ; vin, 24; ix, 1, 58; Phil. iv, 10 wnngapaihup du (aur mikfrapjan
Lnc. v, 1,27; x, 18; xvm, 24; Joan. vi, 19; xi, (T6ypovstv);Mc x, 46et Luc XVIII,35blinda sat faur
33; Cor. I, VIII,10; Luc vni, 46 ufkunpa maht vig du aihtron, gr. 7rpoffatTSv, dum Joan. ix, 8 tat
usgaggandein (i%i\0ovauv) af mis; Mc vn, 30 aihtronds adesl; eo etiam modo promiscue consirtfi»
bigatunhulpon usyagyana (llikrikvObt)jah po lur jn formula ausona haban du hausjsn (Luc. vui, 8)
1 In
germenico sermone per*u, umju, gall. pour, et iulinitivuin. Interpr.
im DE ODJECTO. 118«
et hautjandona (Mc i», 9; Luc. xiv, 35),Graeco sententiam peculiarem Cum ei exprimilur, vid. $
276. >
semper infinitivum usurpante.
Luc. xix, 48 managei hahaida du hausjan II. Quod ul possibile vel etiam ut jam in actu
iv, 18 frauja gasalboda mifc rfu (gerundio) proponendum
(axou(tv) imma; est, communiter per rfu et
vailamerjan (xnpuSai}unledaim; Mc. vn, 4 anpar infinilivum expriroilur : Luc vi, 7 vitaidedun jau
ist managpatei andnemunduhaban (xpursiv); Luc iesus in sabbalo daga leikinodedi, ei bigeteina til du
xiv, 28 gasitandt rahneip habaiu du usliuhan (si; vrohjan \na (xarnyopiuvavrov); i, 57 aileisabaip us-
a7rapTto-ftov). fullnoda mel du bairan (xpbvo; TOUTtxefv);n, 6',
Cor. I, vn, 25 ragin giba sve gaarmatps fram frau- 21; Cor. 1, ix, 6 ni hdbos valdufni du ni vaurk-
jin rfu triggs visan (rrto-TOff etv«t) ; II, xi, 2 gavad- jan (TOUft» ipya&eaOut); Mc m, 15; Luc i, 9
joda izvis ainamma vaira manja svikna du usgaban hlauts tmma urrann du taljan (ikaxt TOUGuftta-
us guj)a ist ga- trat); v, 17 tnahls fraujins vas rftt hailjan (et; TO
(izapaarnaai) xristau; Phil. ni, 10
raihlei ana galaubeinai du kunnan (TOUyvSnxt) iuaOai)ins ; Cor. II, vm, 11 faura ist munt rfu vil-
ma ; Luc. i, 77; Col. i, 22 gajripodai pairh daupu jan (TOU 6sAsiv).
dualsatjan (rzapaaznaui)izvis veihansfauraimma; « Annotatio 4. — Ilic eliam aliquando simplex
iv, 3 bidjaip jah bi uns ei gup uslukai unsis haurd infinilivus usurpatur cum valdufni haban, ven haban,
taurrfis du rodjan (A«A»O-'/.I) runa xristaus. Pracipue etc, vid. §252. >
ad exponendum graecunisi; T6 : Mc xiv, 55 alla so
ELLIPSES m OBJECTIVISRESPECTIBUS.
gafaurds sokidedunana iesu veitvodipa du afdaup-
jan (stVT6 0«v«rS>aui)ina; Thess. II, n, 2 bidjam § 255. 1) Objectum aliquando praelermiltitur, ut
izvis bropruns, du ni sprauto vagjan izvis ahin; Luc v, 25 ushafjands (scilicet 6arfi) ana pammei
Rom. vn, 5; xi, II; xn, 2, 5; xv, 8; Cor. 1, vm, lag, galaip. Sed ellipsis noii adest in Phil. IV, 16 et
10; xi, 22; II, i, 4; vn, 3; Thess. I, n, 12, 16; m, Tbess. 1, n, 18 ainamma sinpajah tvaim, ubi ex siu-
5,13; iv, 9; II, i, 5; m, 9; 7rp6ffTO : Mth. v, 28 gulari sinpa pluralis sinpam ad Ivaim supplendus
watuh saei saiwip qinon du luston (irpb; TOsiztOv- esi, 'neque in Joan. xv, 13 tnaizein pizai friapvai,
p-naat) izai, ju gahorinoda; vi, 1; Mc XIII,22; erri ubi ad maizeinsubaudienduni est friapva : caeterum,
TS>: Cor. I, xi, 21 warjizuh mata seinamma faurmi- hic locns ex tenore graeci textus (ftst?ov« TauT»c
vip du matjan (eir«TWfuyeiv); evexaTOU: Cor. II, a7a7r»v) maizein pizai friapva esse deberet. Joan.
vii, 12 me/irfa ni in pis anamahtjandins, ni in pis x, 31 nemunstainans ei vaurpeina (scilicct stainum,
anamahtidins afc du gabairhtjan (stvexevTOU yavs- \tOaaaai) ana ina; Mlh. vm, 32 run gavaurhtedun
>poi6»va«) usdaudein unsara. Item Skeir. IV, d po uu sis alta so hairda, scilicet sveineex vs. 31. Tim. I,
insakana vesun fram iohanne ni in pis patainei ei vi, 6 loco faihugavaurki,
legitur simpliciter gavaurki
fraujins mikitein gakannidedi,ak du gatarhjan jah quod cst vs. 5. Hinc etiam Luc. xv, 24 dugunnun
gatakan haiftt tabailliaut jah markuiliiaut; tv« : 11c. visan pro vailavitan, vid. vs. 23 visau vaila ; xix, 6
lu, 14 tesus gavaurhtu tvulif rfu visan (ha o>at) atstaig pro dalap atstaig, vid. vs. 5. Quoad ellipses
mip tit. nominis genitivum regentis, vid, § 216, annot. 7,
< Annolatio 1. — Quandoque du ab infinitivo per coll. { 245, annot. 2.
objectum ad hunc pertinens separatur : Rom. vn,
5 rfu aftran bairan; xi, 11 du \n aljana briygan; 2) De ellipsibus verbi animadvertendaesunt for-
mulaewa uns jah pus Mih. vm, 29; Mc i, 24; v, 7;
Pbil. iv, 10 d u faur mifcf r a pj a n; Cor. 1, vm, 10; Luc
Skeir. c iv, 54; vm, 28; wa mik, scilicet fcarislCor. I,
Thess. II, i, 5; n, 2; II,
v, 12; Mth. v, 38 augo und augin jah lunpu unrf
t Annotatio 2. — Aliquando etiam rfu cum infini- tunpau, scilicet gi6ats; insuperCor. II, ix, 6 patup.
livo in locum infinitivi simplicis inducitur (coll. pan, scilicet gij^a vel man; vin, 15 saei filu, ni ma,-
§ 252), plerumque pneeunle Graeco (TO,TO»,ei; rb): nagizojah saei leitil, ni (avito, ubi ex Mos. 11, xvi,
Luc iv, 10 aggilum seinaim anabiudip bi puk d u 18 qui paraverat — reperit restilttendum est; Gal.
gafastan (TOU 8tafuAa?at)puk; Joan. xm, 24 6and- n, 9 taihsvonsatgebun mis jah barnabin gamaineint,
vidaJamma pailrus rfu fraih nan (izvOiaOat);Tliess. svaei veis du piudom ip eis du bhnaita, scilicel gag-
1, lv, 9 at gupa uslahidai sijup rfu frijon (sl; rb gaima vel simile; Rom. xm, 7 usgibip nu attaim
«yaizuv)tzvis misso; JOan. xn, 4 judas skaftida sik skuldo, pammei (scilicet skulup) gabaur gabaur. Sic
rfu galevjan («apaStSovat)iesu; Cor. 11,x, 6 man- plura sunt loca, ubi verba ex praecedenti versu vel
vuba haband rfu fraveitan (sxStxno-at) all ufarhau- sentenlia facile restitui possunt : Cor. II, i, 6 jappi
seino; Luc ix, 51 andvairpi seinata gatulgida rfu preihanda, in izvaraizos gaplaihtais, scilicet prei-
gaggan (TOVizopeveaOui) \n tairusalem; saepe post handa, jappe gaprafttjanda, in izvaraitos gaplaih-
gi6a/iejusque composila : Mlh. xxvt, 2; Luc ix, 16; tait, scilicet gaprafttjanda; item v, 13; vii, 12; n,
Joan. M, 51, 52; Col. i, 25; Pliil. i, 24 du vtsan 10 pammei wa fragibip, jah tfc, scilicet fragiba;
in teika pauiftizo ist in izvara. In quo- Joan. xv, 4 visuip tn mis,jah\k\n\zvis, scilicet eiio;
(TOsTrtftsvetv)
naui differant azetito isl qipan et du qipan, vid. § III, 30; Eph. v, 24 svatveaikklesjoufhauseip xrittu,
208, 4. svahqenes ubnam seinaim,scilicet ufhautjaina; Tim.
t Annotatio 3. — Insuper supnium eliam per II, i, 5 sei banaida in avon pemai, traua patri jah
 1183 GRAMMATICAGOTHICJELINGILE. 1181
bi put, scilicet bauaip; Rom. IX, 32 duwe? unte ni Luc vn, 14; Cor. I, IX, 25; xi, 1; Cor. I, vn, 19
ut galaubeina: ak us vaurslvamvitodis, sciliccl/aisti- pata bimait ni vaihls \st, ak faslubnja anabusne gups,
dcdun vitop garaihteins ex laisljandsvitop garaihteins scilicet tva ts(. Positivum ex negativo resiituendum
vs. 51; Luc vn, 45 pana (scilicet mais frijod ex vs. est, utTim. I, iv, 3 varjandane liugos jah (scilicet
42) gavenja, pammei managizo frayaf; Cor. II, iu, anabiudandane) gaparban mate. Sed Tim. U, m, 4
13 ubi ex svasve moses lagida hulislr ana andavleizn frijondans viljan seinana mais pau gup, propter
.id ni supplendum cst lagjam hulislr ana andavleizn; graecum yiA»Sovot » yt),o8soiut ellipsis non re-
ft«),),ov
Mth. xxvn, 45 lausjadau ina, jabaivili \na, scilicet pulari potest.
lausjan; item Mc xv, 8 subaudi laujan; coll. adbuc

C. SENTENTIA COMPOSITA.

§ 256. Quemadmodum in sententia simplici, ita matice habere censentur et coordinatastentenlicevo-

el iu composiia, cogitaliones vel earum expressarum cantur; tiuae autem alias tantum complent et expli-
formae, singulae scilicet sententiaeinter se invicem cant, dicuntur subordinatazsententim,vel etiam seeun-
conneclunlur. Jam vero sententiae, quae se invicem rfaria?per oppositionem ad principales, quaecogitatio-
vel exiendunt vel reslringunt, eamdem valorem gram- nem principalem conlinent.

I. COORDINATJE SENTENTI^E.

§ 257. Respectus.varii, in quibus sentcntiaecoor- x, 23 ogeip pana magnndanjah ( xai) saivalai jah
dinalee inler se construi possunt, hi sunt : vel eiiim (xui)leika fraqistjan; alia exempla vid. gloss. v. Jah
una aliam extendit et amplificat, unde COPULATIVA 6); Rom. IX, 24 kasa armaions gup lapoda uni t\i
teutenlia; vel ima alteri opponilur, unde ADVERSA-patainei utiudaium, ak jahus piudom; Cor. II,
tivx sententia; vel una ab alia perimitur, unde DIS- IX, 12 andbahli pis yudjinassaus ni palainei ist
IUNCTIVA sententia; vel tandem una aliam explicat utfulljando gaidva pize veihane, akjah ufarassjando
aut probat, undc EXPLICATIVA seu EPEXEGETICA et pairh manaya aviliuda yupa; Roni. xn, 17 ; xm, 5;
CAUSALIS sententia evadunt. Ubi autem in titraque Cor. II, vn, 7; vin, 10, 21; Eph. i,21.
senlentia verbum idera est, tunc isto semel tantum < Annoiatio 1. — Quandonam aulem jah conso-
adhibito componunlur et per solam cogilalionein co- nanti initiali sequenlis vocabuli
assimiletur, vid.
pulanlur. gloss. v. Jah.
1. COPULATIVJESENTENTLE. < Annotaiio 2. — Et etiam, et pariter, et quidem
§ 258. Duaesenlentiae copulantur golhice est jah sa, et jah is, vid. § 202 I, 1) an
1) Positive per conjuncliones ;'a/i et, eiiam , not. 2.
-u/t-que, quod est encliticum, jah—jah tam — < Annotatio 5. — Kncliticum uh graecore non con-
quam (gall. aussi bien — gue), ubi ambse cogitationes venit, quod Gothus modo per \p (Joan. vi, 18) ver-
sque proceduot; ni patainei — ak jah non solum — tii, modo omnino negligit, ut Rom. vn, 7 unte lust
sedetiam, ubi allerutra in lucem proferenda est: (T»V TS E7ri9uftt«v ) nih kunpedjau; ubi praecipueest
Joan. in, 23 paruh qemun jah daupidai vesun; TS— xui Luc II, 16 biyetunmariam jah iosef, T»VTI
Mc I, 39 vat ietut merjands in tynagogimize jah M«f>«av xui T6V'lo>anf; Rom. x, 12; Cor. I, i, 24;
unhulpons utvairpands; Joan. m, 26 sah dau- modo etiara absque necessitale usurpat : Luc xv, 26
peipjah allaigaggand duimma; 4 ibai mag man- athailands sumanamayivefrahuh; xvm, 51 tpeisqe-
na alpeis vitandt in vamba aipeint aftra galeipan punuhtdu vnnia. Cum particulis prxserlim adver-
jag —gabairaidau? Gal. iv, 20 vilda qiman at sativis et uansiiivis plerumque occurrit, vid. § 259
itvit nu jah inmaidjan stibna meina; 22 abraham annol. 2. L'biad prius senlenliaevocabulum nfligitur,
tvans aihta sununs, ainana ut piujai jah ainana etiam ad praeposilionesappendere potest: Joan. xix,
ut ftijai; Malh. ix, Q qap iesus rfu uslipiiv nim ligr 12 fram uh pamma; Mlh. xi, 25 tn uhjainamtname-
peinanajah gagg in gard peinana. jah galaip in la; Luc vi, 45 uz uh altis ufarfullein, etc; imo in
gard seinana; v, 39 jabai tvas puk ttuuiai bi taihsvon compositis verbis saepe radicem inler et praepositio-
peina kinnu, vandei imma jah (etiam ) po anpara; ncm interjicilur : Joan. xvu^ 1 tituh iddja; vn, 52
Eph. v, 28 saci seina qen frijop, jah (eliani) sik sil- 'inuhsandideduri; Lnc xvn, 7 an u h kumbei.Relaiive
ban frijop; Mc u, 11 urreis nim-uh ( sumeque, ad formam hoc de u/t affixo animavertendum esi,
xa« apav) 6adi pein jah gagg du garda peinamma ; quod, ubi vocabulum, cui affigitur, per vocalem de-
XVI,7 gaggip qipiduh ( vizuyire, tOT«TS ); xiv , 13 sinit, semper cuiiiam elisioni locus sit, nempe a) eli
iesusintandida tvans siponjeseinaizeqapuh (dixil- ditur u encliiici, ubi vocabulum, cui appendet, per
que, xai \iytt) du im; Luc x, 30 mantiain vaidedjans diphthongum vel vocalem longam lerminatttr, sic
frarann, paieijah (xui, tain ) biraubodedunina, jah sumaih, viljauh, sah, soh, bih, bipeh pro sumai -
(x«i, quam ) bandjot amlqtjjandant iddjedun; Mth. uh, viljau-uh, sa-uh, 10-u/ij, 6i-ufc, bipe-uh; b)
 1185 DE COORDINATISSENTENTIIS. l!86
eliditur vero vocalis finalisvocabuli, ubi brevis est, eliam occurnl, ul Ps. Lin, 5 atlai usvandidedun,m-
eo modo : patuh, qipuh, anparanuh pro pata-uh, mana unbrukjaivaurpun.
qipa-uh, auparana-uh. De h assimilato vid. gloss. < Econlrario graecilexlu asyndelon evitat Golhus
v. Uh. sive particulam copulativam inlerjiciendo : Cor. I,
< Annotatio 4. — PKTgrscca particula copula- xvi, 15 vakaip standaiduh (ypnyopsirt, aznxtzt),
tiva xat nonnullaealiae parliculae eliam usurpanlur, vid. § 186, annot. 6, 6); velconstruclionem mulan-
do : Joan. ix , 7 yaygpvahan vade tantum, vade, nt
interprete paulo licentius agenle, ubi pracipue sin- te laves
gulaesententiaesibiinviccmordinantur, ut: auk enim: vid. ibid.(gr. vrzuyt, vtytu, id est, vade, lava te);
Cor. 1, vin, H fraqistnip auk(xtu. tt.izo\eirut)sa un- rf). >
< Annolatio7.—Aliquando etiam post parlicipium
mahteigaanapeinamma vitubnja bropar ; appan sed :
Luc vi, yZappan (xui) jabai frijodpans frijon- rednndanter ponilur particula copulativa : Mlh. vi i,
dans izvit, watzvitlaune ist ? pan aulem : Luc n, 57 14jah qimandt \esut\n garda pailrut jahgataw
soh pan (xai «vrn) viduvojere ahtautehundjah fid- (t:3e); Skeir. IV, b fraujint laiseinsanatlodjandei
iudaia j ah und allana midjungardgapaih; Mc.
vor; panuhsei :Mc x, 13panuh (xui) atberun du af
immabarna; Cor. I, xiv, 25; paruh sed : Joan. vu, xiv, 66; Joan. vi, 45; coll. Mlh. vi, 24; Mc vm, 1
45 paruh { v.uL)qepun rfuim jainai; m, 23; ix, 2; athaitands tiponjant qapuh rfu im; Luc. xv, 26;
Joan. xi, 51.
paproh el paproh pan, lunc, tunc vero : Luc iv, — Forma verbalis in copulativis
Cor. verum : Luc. 63 < Annotalio 8.
9; 11, vui, 5; ip l, ga6anrfvi-
dedun pan attin pala waiva vildedi^hailan tna. ip it sentenliis commutata, ut Mc i, 6 vat iohannes ga-
ulbandautjah matida pramsteiiit,
( xai) tokjandtspilda namjah melida, vid. gloss. v. vasips taglam
fuil indulus ct comedit pro et erat comedens («»
Jp 2). Necnonetin locum copulativaeparliculaeeliarn
subditur comparaliva sve sicut: Tiin. I, iv, 1 po EvSeSuftsvo; xui eaOiorv); Luc xvi, 20, 21 latarut at-
unveiltonasve(sicut gr. xui) usatpanaito spilla bivan- vaurpant vat dudauragabiginsbanjo fullsjah t/air-
itan druuhsnojacuil vulneribus pienus, et
dei; vel praeposiliomip cum : Cor. II, vi, 14toorfat/o nida sap
sat edere pro et cupiens (iSitknra nkxaptivoe
garaihteinmip (cum, gr. xui)ungaraihtein,sine dubio cupil
x«« iiztOvp.S>v) elc morem golhicum oinnino sapil;
propter concinnilatemprioriscumposleriorisentenlia.
necnonet correctaesunt sequentesabexemplari defle-
< Pro xat etiam, adhibetur modo-ju jam : Mc. cliones: Luc 12 gaggida franimanjah gavandida
xix,
IX, 13 qipa itvis patei j u ( xai) lulias qam; Gal. v, tik pro \aSeiv xui viztorptyu;; Joan. vi, 50
21 faurqipa, izvit tvatve coll. irzopevOn
ju (xai) fauraqap, sa tst hlaifs saei ut himina alttaig, ei taei pit matjai
Luc. xv, 19, 21; modo tva sic, posl tvatve : Joan. ni
gadaupnai pro tv« rt; fuyn xui p.n kizoOuvn; ix, 8
xiu, 15 svatveifcgatavidaizvis,tva (sic, gr. x««)jus niu ta ist saei sal aihtronds?
18. pro o x«9»itsvo;xat izpo;-
taujaip; xv, 9; xvn, «troiv; 11 ifc galaip jah bipvahandsussawpro uizik-
< Annotatio 5. — Haud raro Gothus loco partici- 0o>vxui vt^aftevo;«vi&ketya;sed invita grammatica
pii graeci verbum finilum cum parlicula copulativa dicilur Joan. vi, 45 watuh nu ta gahautjands at
usurpal; haec vero particula est jah apud Lucam, attin juhganatn gaggip rfumts pro jahyanimands(i
apud Joannem,jah et uh: Luc i, 67 tacharias prau- «xova«; xai ft«8wvipxerat); neque commutalioCol.
felidajah qap (\iyav); v, 14 gagg jah ( uizikfav) iii, 9, 10 ni liuyaip izvis misso ajtlaupjandant
tttaugeipuk silban gudjin; vu, 3 6ad \esu eiqemi izvis pana fairnjan mannanjah gahamop niujam-
jah (ikOi>v)ganasidedi skatk; vm, 8, 43; Joan, ma («TztxSva«p.evot xat ev3vo-«ftevot)cst admit-
xn, 3, 36; xix, 2; Joan. vi, 5 iesus ushof augona tenda.
jah gaumida, pammei manageint filuiddja rfutm- < Annotalio9. — Pro n/ palainei — afc/a/f ponitur
ma, qapuh (iitapa;— xai Osuauuevo;— \iyet) rfu fi- eliain ni patainei — afc; Skeir. IV, b po intakana
tippau, 17 usstigunin skip iddjedunuh(«v«6uv- vesun fram iohanne ni t/i pis palainei, et fraujint
TSC—»'PXOVTO) afar marein; 25 bigelun ina hindar mikileingakannidedi, afcdu galarhjanjah gatakan po
marein qepunuh (evpbvre;—stVov)rfu imwa*vill, afgudonhaifst sabailliausjah markailliaus; vel nih —
12; ix, 35; XIII, 25; xvm, 3,22. akjah : Skeir, VII, a nih stains akjuh andraias , tael
t Annotatio 6. — Quandoque loco parlicipii ver- qap' itt mayula her. >
bum equidem (initum adhibetur, sed parlicula copu- 2) Negativeper nih, jah ni, nt neque, nequeeliam,
lativa praetermittitur, ita ut sentenliae non alilfatae ni—nih, nih—nifcneque—ne'|ue:Mc xi, 53 qepun du
procedant (ao-uvSsTwr): Cor. I, xn, H pata all vattr- tesua*ni vitum.jah andhafjandsiesus qap rfuim*nih
keip ainsjah sa samaahma, daileip (Swttpovv)sun- tfcizvis qipa; Luc xx', 36 paiei tairpai sind usslat:
dro warjammehsvasvevili; Mth. ix , 13 appan gag- sais us daupaim, ni liugand,ni liuganda,nih atlis gas-
yaip, ganimip (izopevOsvrs; p.uOers),wa sijai; Mc viltanpanaseips magun; Joan. v, 22 svasvealla urrai-
IV,1 galesun sik du imma manageinsfilu, svasveina seip daupansjah liban gataujip, svajah titnut panzei
galeipan \n skip, gatitan (e/xSavTai«VTOtrAotov vili libangataujip. nih pan atla ni ttojip ainohun, ak
mdnaOxi) in 'marein; vn, 19 in urrunta utgaggip ttauaalla atgaftunau; Skeir. IV, d nt airpeint tat nih
gahraineip (exizopeveratx/.0«pViov ) allant matint; us airpai rodjands; Joan. xv, 4 sve sa veinatains ui
Joan. xu, 14; vid. quoque § 186, annot. 6 c) et nmg akran bairan af sis silbin, nibaist ana veinatriva,
Epb. iit, 19, ubi GolhusTSnon couverlit. Asyndeton svaltnih (neque etiam)jus; Skeir. I, b kunnandspa-
1187 GRAMMATICA GOTHIC<ELINGILE. 1188
l*i svaleikammavaldufnja mohtais naups ustaiknida gands aint bokareitqap rfutmms- laisari, laittja /jufc
vestjan-ni panaseips fastaidagaraihteinsgaraihsnt; piswaduh padei gaggts. •—anparuh pan liptmje it
VII, c ainwarjanohsva filu tve vilda andnimanis ga- qap duinrma-uslaubeimis gafilhanatlanmeinana. lx,
tavida jan-ni in vaihtai vaninassu vairpan gata- 7 uslipa urreisauds galaip in gard seinanq. gataiwan-
tida ; Mc v,"26 qent manag gapulandei fram lekjam deins pan manageinsohtedun sildaleikjandans; v, 31
jah fraqimandeiailamina teinammajah ni vaihtai bo- hausideduppatei qijian tsl- ni horinos. — qipanuh
tida; Luc. ix, 36 bigilant varp iesus ains jah eis pa- pan (insuper)istpatei toatuh.saeiafletuiqen,gibaiizai
haidedunjah mann ni gataihun; Joan. vm, 20 po afstassais bokos; vi, 5-7 pan bidjaip, ni sijaip svasve
vuurda rodida in gazaufylakio laisjands in alhjah pai liutans, unle frijond in gaqumpim jah vaihstam
ainthun ni faifah ina; Luc x, 19 algafizvis valdufni plapjo standandans bidjan. bidjandansup-pan (insu-
trudan ufaro vaurmejah skaurpjonojah vaihle aino- per) ni filuvaurdjaip svasvepai piudo el ila Irequen-
hun izvis ni gaskapjip ; Mth. vi, 28 gakunnuip blo- ter, vid. alia exempla gloss. pan III, 1).
tnans haipjos, waiva vahsjand, nih (ov) arbaidjand « Annolatio 1. — De enclitico uh cum vocabulo,
nth ( ovSi) spinnand; vi, 20 huzdjaip izvis hutda tn cui adjungilur, contracto, et de h iu p assiiniiato vid.
himina, parei nih ( olrt) mato , nih ( o3« ) nidva § 268 annot. 5. Zabnio uondum investigante, con-
fravardeip, jah parei piubot ni ( ov ) ufgraband nih nexio -uh pan prorsus ignorabatur, cum particula
{ ouSs)ttiland; Luc x, 4 nt bairaip pugg, nih ma- uh loco enclisis ut proclisis ad jmnspeclarelur, unde
tibalg nih gaskohe; Mc vi, 8 iesus faurbaup im, ei cabulum uhpan vel uppan evaderet.
vaiht ni nemeinain vig tiiba hrugga aina, nih mali- < Aunolatio2. — Quoad usum hujus uh ante pan
hoc animadvertas:
balg, nih hlaif, nih tn gairdos aiz elc , vid. gloss.
V. Nih 4) el § 260, annol. 4. < a) Non t.is vocabulis affigitur, quae cum uh for-
< Annotatio 10. — Deusu negalionis praecipueet mala aliam acquirunt significationem,ut inlerrogi-
tivum tvas ; Luc. xvn, 7 waspan izvara, quis autem
ipsius conslruclione vid. § 213.
< Annotalio 11. — Quamvisinlerja/i ni cl nih (ex vestrum, wasuhesset qui-que; ubi autem ad inter»
ni-uh formalum, et consequeuler graeco OCTS,OOSS rogativum jungitur, elisioni § 258, annot. 3 uiemo-
et latino negue respondens) essentialis non sit dis- ralae non locus est, unde habes Cor. 1, IV, 7 wa-up
15 wo-uh pan samaqisse,ubi lamen
crepantia, cavel tamen Gothus, quin prius comtiiu- pan habais;II, vi,
niter adhibeat, n si ubi negatio indefinilum, ul ains- quid, quaewah, woh significat;
< 6) E nominibus substantivum uh nunquam fere
hun, mann, vaihts, panaseips elc negat, coll. § 213
accipit, hinc : Mth. xxvn, 7 yaruni pan; Mc i, 31
andanahtja pan; Luc. vn, 2 hundafade pan; Joan.
—
< Annolalio 12. In sentenliis negalive copulati-
xi, 31 iudaieis pan; sed Luc ui, 1 filippauzuh pan
vis asyndeton adesse videtur, ubi scillcet negalio per animadversu
dignissimumesl, ubi inlerpres Lucseuh
ni tmtura pergil, ut: Mc vi, 11 sva managaisve ni anle pan minime regulariter usurpavit;
(ptn) andnimaina izvis, nt(ft»3e) hausjaina izvis, < c) E pronominibus ta fere est solum (coll. a),
usgaggandansjainpro ushrisjaip mtilda; Col. n, 21 quod enclilicumuh regulariler accipiat (tah, soh, pa-
«t (fti)) teikais, ni (ft»8c ) atsnarpjais, ni (ft»Se)
tuh), etiam in casibus obliquis, ut Skeir. II, b pam-
kausjais ; Luc xx , 55 ni (ofire) liugand, ni,xou«) muh pan et VIII, c poh J)an; verumlamen dicilur
tiuganda etc. vid. gloss. v. i\ift 4)6). > etiam Luc vm, 8 et 9, 34 pata pan;
t d) Ex adjectivis ea lanlum uh recipiunt, quao
2. ADVERSATIVA SENTENTIA.
forma vocalica induuntur, ui Jivairhaip-pan Eph. iv,
§ 259. 1) Omnium particularum adversativarum 26, sa?peprajseitim iudelinita numeralia tumt (Mtb.
,pan (Ss) minima est, proprie transitum unius sen- xxvi, 67; Mc vm, 28; xu, 5; Joan. vn, 44; xi, 46;
teuiiaead aliam,continuationemqueplirasis indicans, Cor. I, xi. 21; xv, 6; Tim. 11,n, 20; Skeir. VI, c),
iia ut ad parliculam copulativam propius accedat. tnanay (Luc. m, 18), etiain anpar (Mlb. viu, 21; Mc
Iuitio sententiae stare non potesi, sed primuin voca- IV,5; Skeir. II, d), raro autem in obliquis casibus,
bulum quam proxime subsequitur , hoc autcni ani- IUsumaimuh Cor. II, u, 16; saepinstamen in accusa-
madverso, quod, cum post praepositionemsola pro- tivo (anparanuh Skeir. V, a); animadvertenda suiit
cedere nequeat, vocabuloa praepositionerecto vel ip- Mc xn, 5 sumansuh,quod sumantuhesse deberel, vid.
sius attributo posiponatur, nisi tamen praeposiiiocn- Eph. lv, 11. Attamen hic etiam uh deficit, ut mai\a~
clilicumuh sumat. Sed in genere J^au enclisin TOU U/I gi.yjan (Mc xi, 8), sumaipan (Luc ix, 8, 19 ; Joan.
in primum senlentiae vocabulum saepissimedetermi- xi, 37; Skeir. VI, d), anparai pan (Mc vi, 15 ; Ltic.
nat, sive euphoniaecausa, sive ut propius ad voca- ix, 19; Joan. vi, 25). Ea vero quaeconsonanlica fornij
bulum initiale acced.it. gaudent, ab eo refugiunt, hinc Mth. xxvu, 62if(umin
Mlh. v, 54 ifcqipa izvis ni svaran allis ni bi himina, pan daga; Luc ix, 45 usfilmanspan;
ni/i bi airpai, nih bi iairusaulymai,nih bi haubidapei- < e) Quoad participia, uh non ideo sumunt, quia
namma tvarait. Sijaip-pan (pro tijai-up pan) vaurd probabiliter sentenliarum sunt per se copulativa,
itvar jaja, ne ne; vi, 28 6i vattjot wa saurgaip, ga- biucseinper gahausjandspan Mlb. vm, 10; gimandiu
kunnaip btomanshaiJ)jos waivavahsjand, nih arbaid- pan IX, 28 et ita ubique; apud Maltbaeumlamen se-
jand, ni spinnand, qipuh pan izvis palei nih sau- mel occurrit vi, 7 bidjandansup-Jian, ubi s Iocoz ina.
'Mumongavasida sik sve ains pite; vui, 19 duatyag- gis adhuc couspicuumest; quid Pbilem. 23 bijandsuh
1189 DE COORDIMTIS SENTENTIIS, 1190
Valeat,nescitur : sed Mth. v, 31 qipanuh panisf huc habeat : forsan gahausjandans pan qepun legendmn
iion adducendumest, cmngt^an isl conjungenda sint. est. >
Ut verbum finitum utrumque efformet; 2) Ad pan significatione proxime accedunl panuh
« f) Verba nonnisi raro in genere eucliticum ad • et paruh, prius proprie lemporale, poslerius aulem
opianl, vas et vesun tamen hoc regulariter admitlen- lncale tunc indicans, sed ulruinqne utparticula tran-
tibus; necnon et qap aliquando (ut Mc vn, 20; Luc sitiva pro graeco Seusurpatum, qUemadraodum nu in
vi, 39; vn, 48; x, 2; xiv, 12; xv, 11; xvi, 1; Joan. significandoouvsynonymumTOUpanuhbaud raro cum
vi, 7; xi, 15), sed dicitur taulum qepun pan; quan- aliis adversativis particulis commuiatur. paruh et pa-
doque aulem occurrunl gipuh Mtb. vi, 29; Lucix, nuh primam semper sententia: sedem, nu autem se-
27; Cor. I, xi,%liasjup-pan; 3 viljuup-pan; xvi, 8 cundam, occupant: Mth. ix, 25 iesus yataiwandt svi-
visuh pan; Joan. xvm, 2 vissuh pan; vi, 11 nqmuh gljans jah haurnjans haurnjandans jah manqyeinauh-
paij ; xviu, 5 stopuh pan; xi, 5 frijoduh pan; Mth. v, jondein qap du im*afleipip, unte ni gasvallso mavi ak
57 sijaip-pan ( vid. ad h. I.); ix , 51 vilumuh pan; slepip.jah bihlohunina. panuh pan usdribana varp
Thess. 1,v, 14 bidjamup-pqn; Mib. xxvn, 16 habai- so managei, atgaggandsinn habaida handu izos jah vr-
dedunuhpan; rais so mavi; Luc. ix, 11 iesus rorfirfarfuim po 6i piu-
< g) Prseposiiionesneque uh admittunt, wequepan dangarlja gups jah pans parbans leikinatiaus gahai-
inimediate sequens patiuntur, sed post nomen recimn lida. panuh dags jupan duyann hneivan. atgaggan-
hoc poni jubent: Mth. vm , 18 a( andanahija pan dans pan du tmma pai tvalif qepun du 'tnt»ia•— pa-
-
vaurpanamma, etc; xxvn, 15and dulp pan warjanoh; nuh qap du inr gibip \m jus matjan; vm, 51 53
Luc III, 1 in;'era pan fimfialaihundan; Mlh. xxvn, qimands panin garda ni fralailot ainohun inngaggan
45 fram taihston pan weilai; Mc vm, 1 iu jainaim aljapaitru jah iakobujah iohannenjah pana altan man-
J)an dagam; Mth. xxvi, 73 afar leitil pan; aliquando jos jah aipein. gaigrolun pan allai. puruh qapmni
tamen in, fram, ufar enklisim paiiuulur, et luuc pan grelip, unte ni gasvalt afc slepip. jah bihlohunina. pa-
immediate sequi permillunt : Luc ix, 21 inuh pan nuhis usdreibandsallans ut jah fairgreipands liaiulu
pizaiweilai; x, 7 inuhpan pamma garda; Mtb. xi, 12 izos vopidaqipands- mavi urreis; Mc. X, 18 iesusqap
framuh pan paim dagam; Luc. i, 24 afaruh pan pant du imma-wamifcqipis piupeigana? ni washunpiupeigs
dagans;el semper dicitur afaruh pan pala Mtli.vm,5; alja ains gup. pos anabusnins kanf ni horinos , etc
Mc. xvi, 12; Luc x, 1; xvui, 4; Skeir. III, c lnde paruh andhafjands qap- po atla gafastaida; Joan.
fit, m quandoque verbis, quae ex pracpositione com- v, 46, 47 jabai mose yalaubidedeip, ga-paulaubide-
ponuntur, uh pan praepositionem inter et radicem deip tvis , bi mik auk jains gamelida. pande nu { Se)
interjicialiir : Mc xvi, 8 dituh pan sat (pro dissat jainis melamni gataubeip, waiva meinaimvaurdam ga-
pan Luc. vn, 16); Cor. I, xv, 15 bip-pan gilanda laubjaip. Alia exempla vid. gloss. v v. panuht),
(pro bigitandapan Joan. xu, 14); Gal. n, 2 uzuh pan paruh 2), Nu 2). paruh pan conjuncta pro Si
iddja (pro usiddja pan Mc i, 28 : Joan. vi, 3); Mc ponunlur LUCVIII, 23 paruh pqn tve faridedun
xiv, 44 atuh pan gaf; Cor. I, xiv, 23; Eph. ly, 23 anataitlep.
anup-pan niujaip; < Annolalio'3. — Cum parliculae adversativaehuc-
< h) Adverbia et conjuncliones encliticum proprie
usque meraorataead.copulalivasjsignificalionemaxime
iion recipiunt, semperque dicilur mippanei pan Luc accedant, inde fil, ut copulativae;'a/i et uh in illarum
vm, 42; sunsaiv pen IV,39; dalap pan Mth. viu, 1; locum subdanlur : Mth. vi, 30 jah pande (ti Ss)pata
Mc. vin, 9; verumtaraen cum sumaleiko pan Luc havi haipjos himma
daga visando jah gistradagis %n
xx, 31 occurril etiam Skeir. VII, c tamaleikoh pan, auhn galayip gup sva vasjip, waivamais \tvis teitil ga-
elpriecipue cum bipe pan (Luc vn, 1; xv, 14; xix, laubjandans, probabiliter etiam bujus coramulalioiiis
37), etiam bipeh pan (Luc iv, 42; v, 4; vn, 12); causa, £auvs. 29praeit; Joan. x, ZQqepun uh (fktyov
praeterea maizuhpan Gal. iv, 9; wanuh pan Mth. sxv, Se)managai-unhulpon habaip. Aliaexempla vid. gloss.
38, 39; nauhpanuh pan Luc. xv, 20. v v. /a/«4) et Vh i) a) /3). >
< Annolatio 5. — pan etiam cum jali conjungitur
§ 260. 3) Sed proprie diclam oppositionem indi-
signiiicaiquea) pan jah sed eliam (8e xui) Luc. iv, 41; cant appan et t/i, quoeambo graeco Se reipondentia,
v, 10, 56; xvin, 1; xix, 19; Tim. I, v, 24; sed semel1 a fronte senlentiae aeque ambo incedere possuut,
pro simplici Se eijam ponitur (Luc xvm, 5) vel xa« quaeque in eo essentialiter differunt, quod appan for-
(Mth. lx, 17; Thess, I, v, 25; Tim. I, v, 25); 6) jah' tius adverselur, alque negationem prae se habeat yel
pan et tum (x«t — Si) Mc iv, 56; Luc n, 35; Joan. cogitari jubeat, nec non et lotas sententias potissimqm
vi, 51; vui, 17; xv, 27; Tim. I, m, 10; 11,m, 12; inier se opponat; ip autem ut relativum frequentius
et etiam pro Si x«iLuc vi, 6; Cor. II, vi, 1; Tim. II,> occurrens , sensum magis copulativum, quemadmo-
ii, 5; et pro simplici 8s Luc xvn, 5; Joan. xi, 42, eic, i dmn pan, prae se ferat el polius meinbra sentcniiae
denique pro xai Mc m, 6; Luc. vn, 8. compositacinter se objiciat, Has tamen parliculas Go-
< Annotatio4. — Cum pan, si nonnullos casus an- thus, juxia leges quas pltuies
atiulimus, promiscue
notalione 2 g) relatos excipias, semper secundamsen-- pcrmutat, ubi scilicet graeco 8s propius conveniunt,
tentiaesedem obtinere debeat, liinc Luc xx, 16 ga- ubi etiam foriasse alterutrum euphonia requirit
hausjandans qepun pan incorrectum esse ep magisi (sic dicitur ex. gr. ip is gaj) vel qapuh pan, non au-
concludere licet, quotl Graecus iamvanvns Se e««ov tem appan it qaj>). Caelerumhae particulaeeliam in
 1191 GRAMMATICA GOTIIICfc LINGUJE HG2
locis parallelis commnlalaeveniunt. Locus normalis, <Annotatio2. — Aliquandoeliam t/i et pan redun-
ubi uiriusque pariiculocusus respei livus apparet, est danter, more gothico (§ 284, 2) conjunguutur, quo
Mth. v, 21, 22 hausidedup palei qipan ist paim airi- in casu subjccturn seuteiitia; inter ulrunique induci-
zanv ni maurprjais, \p saei (qui autem, verum qui) tur : Luc xvn, 15 %'pains pan (stj 8e)ize yaumjands
maurpreip skula vairpip stauai. appan (sed, eron- paminei hrains varp, gavantlida sik; ix, 21 ; Joan.
tra) tfcqipa izvif patei tvatnh modaysbropr seinamma VIII,59, etiam Luc v, 24tj) pan ei viteip, cujus
tvare tkula vairpip ttauai. ip saei (vcrum qui) qipip loco parallelus loeusMc. u, 10 appan habet. Nullo
bropr seinammaraka, skula vairpip gaqumpai. ap- aulein f uidamento conjiceretur, appan in genere
pan saei (verum qui, commulatione facta cum supra ex ip pan ducere originem, quippe cnm etymolo-
3N|uivaleilleip saei) qipip dvata, skula vairpip iu gai- gice loqucndoip et appan omnino nOsfugiant,
ainnan funins; v, 53 sq. Qucmadmodumautem sim- < Annotatio 3. — Ex diclis [de pan , appan et \p
pliciter habes v, 45 sq. hausidedup patei qipan isl- eliam paiet, quod in sententiis gracc.isper f«e'v—Se co-
frijos newundjanpeinana jah fiais ftand peiiiana' ap- pulalis, quaeparticulaepotius sunt copulaiivie,vel sal-
pan tfc qipaizvis' [rijop fijands izvarans, ita etiam lem levissiine adversaiivae, el partes sententiae et
halies v, 51 sq. qipanuh pan ist patei wazuhsaei afle- membra communius, quam sentenlias ipsas oppo-
tat qen, glbaitzai ufstassaisbokos.'ip ikqipa \zvispa- nunl, Si non lam per appan, quam per \p vel pan
tei wazuh saei afletip qen seina inuh fairina kulkinas- veriatur, ttiv contra per appan saepius exponatur.
saus, taujip po horinon. Adest equiilem-ut apud Mc. Hinc in genere veniunt seiiuentes casus:
vni, 27-29 wanamik qij>undmunt iisan?ip eis and- «a)Cnm'ip in posleriorisenleniiaemembro: solem-
hofuir iohannen pana daupjand, jah anparai helian, niter railuis—ip : Mlh. ix, 57 asans raihlis (ftev)ma-
sumaihpan ainana praufete.jah is qaj) du tnr appan naga,ip (Si)vaurstvjansfavai; Joan. xvi, 9; Rom. xiv,
jus wanamikqipip visan? Ita el in loco parallelo Luc 2; Cor. II, x, 10; Gal. iv, 24 — 26; Skeir. III, c; IV,
)i, 19 sq.; coll. ctiam Mtli. IX, 6 ct Mc. n, 10; Mc b; appan — ip : Mlh. m, 11 appan (ptiv)ikin valin
xn, 26 et Luc xx, 37. Sed dum Mth. ix, 15 legitur \zvis daupja' \p sa afarmis gaggandasvinpozamistit;
!6ai magun sunjus brupfadis qainon und pala weilos Mc i, 8; Rom. xi, 22; Cor. I, IX,25; Til. i, 15;
pei mip imtst brupfaps- ip aigagganddagospan af- pan — ip : Gal. IV,25 akei pan saus piujai bi teika
nimada af im sa brupfaps, jah pan [astand, occurrit gabaurans vas, ip sa us frijai bi gahaila ; Cor. I, IV,
in Iocis parallelis Mc u, 20 et Luc ni, 55 appan 10 veisdvatai \n xrislaus, \p jus frodai. veizup-J)an
atgagyand(appan qimand), eic ; coll. Mc.vin, 55 cl (deest in grseco)unmahleigai,tpjus svinpai.juzup-
Luc IX,24. llem in similibus formulis, ex. gr. in sy- pan (iterum deesl in graeco)vulpagai, ip veis unsve-
noplicis evangcliis adestlantum ip jaboi, apud Joan- rai, coll. Luc. m, 18 (gr. ftev ovv); auk — ip: Joan.
nem autemetiam appan jabai, ex. gr. : Mth. vi, 14 xvi, 24 jus auk (piv) nu saurga habaip, ip aftra
sq. ;'a6ai afletip mannam missadedinsize, ajletip jah saiwa hvis; Cor. 1, xv, 51; allis—ip Luc m, 16;
ixvisatla izvar sa ufar himinam. ip jabai ni afle- tvepauh — ip Mc. x, 59; Phil. m, 1,14 ;
lip, eic; Joan. xi, 9 sq. ;'a6ai icai ynggip in day, rit « 6) Cumpan in posterioriseutentiaemembro: raih-
gastiggqip. appan jabai was yaggip tn naht, ga- lis — pan : Mc iv, 4 sum raihlis gadraus faur vig.
tliggqip. anparup -pan gadraus ana stainahamma; Phil. I, 5;
— Skeir. V, a ; auk —pan Cor. II, n, 16;
Luc VI, 39 i6at mag blinds blindana tiuhan ? < in posteriori sententiacmerabro, sed in
nist siponeisufar laisari seinana,ip gamanvidswar- soloc)Appan nexu raihlis —appan occurren*: Cor. II, vin,
jizuh vairpai tve laisarisis. appan (verum, ad ali- 17 unle raihtis bida andnam. appan usdaudozavi-
quid novi Iransiens) wa gaumeis gramsla iit augin sands silba
anza tn ni viljandsgalaip du izvis; x, 1;
brojirs pcinit, ip Jieinammaaugin gaumeis; < rf) Grxcum ftsv in priori senlentioemembro nou
Mc n, 9 sq. waparist azetizodu qipaiv aflelandafra- conversum remanet: Cor. I, IX, 24 pai in spaurd
vaurhteis peinos, pau qipan' urreisjah nim badi pei- rinnandans
allai (iziart; p&v)rinnand, ip aint ni-
nalajahgagg? appan ei viteip patei valdufni habaip mip sigislaun; xn, 20
etc Mth. niu tvai ip nu manayai (izoWotfttv)
aflelan fravaurhtins ; x,29 sq.
ains ize ni tipjus, ip ainileik ; H, ix, 4; Tim. II, n, 20.
sparvansassarjau bugjanda, jah gadriusip < Necnonet iu diversis sententiaedivisaemembris,
ana airpa tnuh attitis izvaris viljan. appan izvara jah alius—alius,
alla Joan. 6 uiba saei alii—alii, prior—poslerior, etc.,parli-
tagla yarapana sinrf; xv, sq. cula in priori membro delicienle, uh-pan in posleriori
Vitip in mit, uivwpada ul. appan jabai sijup usurpatur, aliquando eliam
tn mis, jah vaurda meina in izvis sind; xvi, 7 ja- praetermissum:Mc xn, 5
Laiifcni gnleipa, parakletusniqimip at izvis-appan afslohunmanagansauparans,sumans usbliggvandans,
tumansuh pan usqimandans; Epli. iv, 11 sitba ga\
jabai gagga, sandja ina du izvis. Alia exempla de tumant apauslauluns,sumantup-pan praufelunt,
usu rS>vappan et ip vid. gloss. hh. vv.
sumanz up-pa u aivaggelislans,suma nzup-pa nhaird-
t Annolaiio I. — Ip aliquando etiam pro;'a/i (xat) jans jah laisarjans; Mc vm, 28 eis andhofuniohan-
ponitur , vid. § 258, annol. 4, hinc quemadmoditm nen pana daupjand, jah anparai helian, sumaih
grrcmn parlicipium per verbum finitum et jali re- pan ainana praufete; Joan. vn, 12 birodeim mikita
solvitur (§ 2>8, annnl. 5), iia cliam cum sequenli vat in managein' sumaih qepitn patei tnnjeins itt,
"> .*Joan. lx. 25 6/iurfsvas ib (5v) nu saiwa. anparai qepuir ne, ak airteip po managein; x, 20
1195 DE COORDINATISSENTENTIIS. 1194
•
qepun managai "%teunhulpon habaip, sumaih qe- xrittus daupjan ak vailamerjan. Alia exempla vid.
pun • po vaurda ni sind unhulpon habandins; Luc. gloss. v. Afcet Afcet.
Xix, 16— 20 qatnsa frumista — jah qamanpar t Annotatio 6. — Ubi antecedens positive procedit
— jah sums qam. etc, vid. gloss v. Sums. 2). et consequens negalive sequitur, hic tunc adhibetur
Ilinc etiam partim — partim, modo — modo, eadem nt, ;'a/t ni, \p ni: Mc n, 27 sabbato in mans varp
ralione se habent: Skeir, VI, c missaleiksjah \n mis- gaskapans, ni manna tn sabbato rfagis; Mth. IX, 13
taleikaim melamatlins bi\na varp veitvodeint• suman armahairtipa vitjau jahni hunsl; Mc xiv, 7 sinteino
pairh praufete vaurda, sumanuh pan pairh stibna untedant habaip mip izvit, ip mik ni sinteino habaip.
ushimina, tumanuh pan pairh taiknins. Attamen Alia exempla vid. gloss. v. Ni G)aa). In loco autem
in hoc casu eliam simpliciler tuman — sumanusur- Mc x, 27 akei fram mannam unmahleig ist, ni frant
patur: Cor. I, xm, 9 suman kunnum, suman prau- gupa, negatio nt non significat,serf—non, secundum
fetjam. > autem graecum(izupuav9pi>izot; aS0v«Tov ukVoo v«p«.
i) Totius sententiae adversatio per tvepauh tamen, TS>@eS>), commutato vocabulorum ordine dicendum
verumtamen (wWv, fisVrot), ordinario a fronte sen- est: fram mannam unmahteig ist akei ni fram gupa
teniioepositum, significalur, quandoque eliam appan (ab hominibus impossibile est, non autem a Deo).
usurpato: Luc, x, 13 tp \n tyrai jah seidonai vaur- < Annotalio7. —Pro«AA«a)significanti sed ponitur
peinamahteis pozeivaurpun inizvis, airispaus gaidrei- etiam appan : Phil. m, 8 afcet («AA«)patei vas mis
godedeina.svepauh (Ma.men)tyraijahseidonaisutizo gavaurki, patuh rahnida \n xristaus sleipa visan. ap-
vairpip in daga slauos pau izvis; vi, 34 jabai leiwid, pan (uWu)svepauh alt domja sleipa visanin ufaras-
fram paimei veneid andniman, wa tzvit laune \tt ? taus xristaus, et ssepius coll. § 281; 6) signiflcante
svepauh (potius)frijod pant fijands izvarant; Joan. serf tantummodo usurpaiur eiiam alja (praelerea):
Vii, 12 birodeint mikilavas in managein- sumaih qe- Mc x, 40 pata rfu sitan af taihsvonmeinai aippau af
pun patei sunjeins ist, anparai qepuw ne, ak airzeip hleidumeinnist mein du giban alja («k\«)paimei man
po managein. nih pan ainshun svepauh (pivzot) vip isl; Joan. vu, 48 saijau ainshun pize reike ga-
balpaba rodida bi vna \n agisit \udaie ; alia exempla laubidedi funus crederet ei; id est nemo credit) alja
vid. gloss. v. Svepauh; Luc vi,24, fijand itvis (uk\u) so managei (sed tantummodo haec turba).
mans — appan (verumtamen, irA»v)vat izvis paim « Annotatio 8. — Pro Ss akei subditur tantummodo
gabeigam; Tim. II, n, 19 ymainaiusjah filetus qepun Cor. I, xiv, 20 ; saepe autem ak pro akei usurpatur:
usslassju vaurpana jah galaubein sumaize usvaltide- Mc xi, 31 jabai qipam' us himina, qipip- appan duwe
dun. appan (aitamen, ftsVroe)tulgus grunduvadd- ni galaubidedup imma? ak («W«)qipanr us mannatn,
ius gupt standip. uhtedun po managein; xiv, 49 ; Joan. vm, 56 ; sed
t Annotatio 4. — Adversativaeparticulae\p vel ap- Eph. iv, 28, Tim. I, i, 9 ak ponitur pro Se',qui prae-
pan etiam ante svepauh redundanter praeponuntur: eunte negatione, tantummodo, sed significat. >
Luc XVIII,8 appan qipa \zvispaleigavrikip \ns sprau- 3. SENTENTIADISJUNCTIVA.
(o. \p svepauh (riknv)sunus mans qimandt biugitai §261.1) Membrasententiaedisjunctaindicanturper
galaubein ana airpai? xix, 27 appan svepauh simplex aippau vel, velper;'a6ai—aippau, andizuh
(izknv)fijands meinansbriggip her; Phil. m, 16 ; iv, — aippau vel —-vel: Mth. v, 17 nt gam gatairan
14. Sic Gothus Rom. ix, 6, o\>xolo>Se bzt breviter vilop aippau praufetuns; 18;'o(a ainsaippau ains
quidem, sed optime converlit per appan svepauh ni, striks ni usleipip af vitoda; v), 31 ni maurnaip nu
at tamen non. qipandaw wa matjam aippau wa drigkam aippau
< Annotatio 5. — Svepauh etiam pro fts'vusurpa- we vasjaima; xxv, 38 wanuh panpuk sewumgastjdh
tur, significans equidem, saltem, vel yocabulum, cui galapodedum aippau naqadana jah vasidedum?Mc.
praeponitur,emphaticum efficiens: Mc ix, 12 heliat VIII,36 wa boteip mannan, jabai gageigaip pana fairwu
svepauh qimands faurpis aflra gaboleip; Gal. iv, 8 allanajah gasleipeip tik sqivalai seinai. uippau wa
afcei pan svepauh ni kunnandans gup paim poei gibip manna inmaidein saivalos seinaitos? Rom. xi,
vislaini sinrfgupa skdlkinodedup.Etiam cum sequenti 34 ivas ufkunpa. frapi fraujins aippau was imma
ip pro ftsv— Ss, vid. annot. 3) a). > . ragineis vas aippauwas imma fruma gaf? Mth. vi,24
5) Graeco«AA« respondent afcet akei, ambo.a fronle . ni manna mag tvaim fraujam skalkinon, unte jabai
sententiae praeeuntia, sed in eo ab invicem essentia- , (», vel) fijaip ainana jah anparana frijop, aippau
Iiter diserepantia, quod ak post anlecedens negati- t (n, vel) ainamma ufhauseip, \p anparamma frakann,
vum negative serf, verum, akei, eliam antecedenle . cujus loco legitur in.parallelo Luc xvi, lSandtxu/i
non negativo existente, serf, econtra significet, akei ;: ainana fijaip— aippau ainammaandtilop—.In priorl
prxterea ad appan significationepropius accedente: , membro eliam deficit particula: Cor. II, i, 13 ni alja
Mtb. ix, 18 reifcsains qimandt invail \na qipandt pa- ; meljamizvisaljapoei{nu) anakunnaip, aippaujah
tei dauhtar meina nu gasvalt. akei (u\\a) qimands i ufkunnaip. Alia exempla pro simplici aippau vid.
atlagei handu peina ana ija jah libaip; Rom. x, 2 gloss. h. v.
aljan guj)s haband, akeini bi kunpja; Mc ), 44 saiio 2) In disjunciivii interrogationibus priori membro
ei mannhuu ni qipais vaiht, ak gagg puk tiiban nulla particula praeponitur, ubi praecipue vocabulum
ataugjan gudjin; Cor. I, i, 17 ni insandida mik interrogativum adest, vel encliticum-u (§ 214,1)
PATROL.XVIII. 38
1195 GRAMMATICAGOTHICE LINGILE. 1196
«) et 6), vel ubi negalive inlerrogatur t6ai (vid. pala barn xnvambai meinai.Alia exempla vid. gloss.
ibid. 2) e); posleriori autem membro pau, raro vv. Auk, Unte 2) a), Raihtis elAtlis.
aijipau, praemillilur, necnon et aliquando eliam par Quandoque loco causaliura particularum adver-
ticula interrogativa-u (etiam -uh scripta ) ad pri- sativaeadhibentiir : Mc. vn, 5 ip fareisaieis (oi yip
mumpost/>au vocabulumaffigilur: Mlh. ix, 5 waftar $apto-atot) niba ufta pvahand handuns, ni muljand,
isl raihtis azetizo qipatr aflelanda pus fravaurhteis, vid. gloss. v. Ip 4); Tim. I, lv, 7 propei puk silban
pauqipan- urreis; xxvu, 17 wana vileip ei (ralelau du gagudein, appan (y«p) leikeina uspropeihs du
izvis, barabbanpau iesu? Cor. I, xi, 22 t6at gardins favammaist bruks, vid. gloss. v. Apjmn 3), hoc in
ni habaip du matjan jah drigkan,pau aikklesjongups epistolis tanlum occurrente; Mlh. vt, 32 all aiik
(rakunnup; Joan. ix, 5 was (ravaurhla. sau pdu pata piudos sokjand , vait uh pah (yup) atta izvar
fadreinis? Iiicne an parenles ejus? xvm, 54 a6 u pus patei paurbup, vid. gloss. v. pan III, 5), semper
silbin pu pala (jipis pau anparai pus qepun bi mik? praceuntc-uh ; etiam uu : Cor. 1, vnv 16 tva nu
Mc. lii, 4 skuldu isl in sabbatimpiup taujan aippau (yup) kannt, eiaban ganasjais? II, XI, 4; Gal. v, 17;
unpiup laujan (ubi in parallelo loco Luc vi, 9 pau et pannu : Mc xiv, 6 letip po, duweizai uspriutip,
adest) ? Mc xn, 14 skuldu ist kaisaragild giban kai- pannu gop vaurstvvaurhta bi mii, profecto bonum
sara pau niu gibaima? Luc xx, 22; Gal. m, 5 opus fecit in me.
vaurkeip mahtins inizvis uzuvaurstvam vitodispau <Anuotatio1. —Auk quandoqueponitur post duo
uzu gahauseinai galaubeinais? Mc. xi, 50 daupetns vocabulaslricte inler se conjuncla, ut Luc xvi, 2
tohannisuzuh himinavas pau uzuh mannam? Luc ni tnagt auk; Rom. ix, 15 rfu mose auk, etc Quod
xx, 4; Mlh. xi, 5 pu ts qimanda pau anparizuh autem in ordine ad significatiohem Unte et auk in-
beidaima?vel in loco parallelo Luc vn, 19 pau ter se non aliter differant, patel ex loco supra lau •
anparanu venjaima. Alia exempla vid. gloss. v. dato Rom. xm, 3 et variantibus leclionibus utrius-
pau 3). que codicisCor. II, vn, 8 ubi A unte gasaiwa, B
4. SENTENTIACATJSALIS ET CONSECUTIVA. gataiwa auk babet.
262. < Annotalio2. — Kal yup ordinario dicitur ad lit-
§ 1) Sententiacausalisvelpropositionemprae-
cedentem probat, et tunc usurpatur unle nam, auk terain jah duk Mtb. vm, 9; xxvi, 73 etc, vid.
enim (y«p) prius in prima sede, posterius in secun- gloss. v. Auk 5 a) el jah pan auk Luc. vn, 8; ali
da posilum ; vel tantummodo explicat, et tunc ad- quando etiam adhibetur simpliciler ttnte (Cor. H,
hibetur raihtis et allis, scilicet, nempe, utrumque ni, 10) et appan (Cor. II, xm, 4), quemadmodum
a fronte senienliae praeiens, necnon ct auk : Luc i, jah auk simplici yup etiam respondel Rom. vn, 2 ;
30 nt ogs pus, mariam, bigasl auk (yup) anst fram Cor. I, xv, 18 et -uhpan auk pro 8s Joan. xn, 10
— aufcjah — 8e xa« valet:
gupa; 76 6ornt/opraufetus hauhistins haitaza, faura- usurpalur. Econlrario
gagyis auk faura andeairpja fraujins tnanvjanvigans Cor. I, l, 16 ifcdaupida auk jap-pans staifanaus ga-
imma; Mc i, 16 gasaw seimonu jah andraian vair- daukans; Cor. II, xm, 9. Redundanter autem po-
pandans nati ininarein, vesunauk fiskjans; Mtb. vn, nuntur auk raihtis (yup) Mc v>, 17; vn, 16 et auk
25 razn ni gadraus, unte (yup) gasutip vas ana slai- allis Mc. IX, 41.
na; ix, 24 afleitip, unte ni gasvalt so mavi, ak < Annotatio 3. — Eph. v, 6 ui manna izvis usluslo
tlepip ; vi, 14 unle jabai aflelip mannam missa- lausaim vaurdam, pairh poei qimip hatis gups
dedim %ze,afletipjah izvit atla izvar sa ufar himinam, respondet pairh poei (per quae)graeco8t« T«0T«yup
ad vs. 12 relatum ; Rom. xin, 3 pai auk (yup) relkt (per quaeenim).
ni sinrfagit godammavaurstva ak ubilamma. appan <Annotatio 4. — Mc ix, 34 eis slavaidedun, rfu
vileis, ei ni ogeit valdufni, piup taujais jah habais sis misso (izpb;a\\n\*v; yap) andrunnun deest par-
hazeinus pamma, unte (yup) gups andbahts ist pus ticula causalis auk, quia probabiliter longius ab ini-
%ngodamma,\p jabai ubil taujis, oijs, unte (yup) ni tio (rfusis missoauk) stetisset.
ivare pana hairu bairip, yups aufc (yup) andbahts 2) Particulae conseculivae proprie sunt nu sic,
is( ; Mc vi, 7 vaila praufetida esaias bi izvis pans igitur, ovv, pannu itaque, propterea, apa, quarum
liutant, sve gamelip tst so manageivairilommik sve- prior in prima senlentiac sede, poslerior in secunda
raip, ip hairto \ze fairra habaip sik mis. afletandans ponitur : Mlli. v, 48 sijaip n u (ouv) jus fullatojai
raihtis (yitp) anabusn gups habaip patei anafulhun svasveatta izvar sa in himinam fullatojis ist; vi, 1
mannans; 25 ni vilda vilan mannan jah ni muhta sq. atsaiwip armaion tzvara ni taujan in andvairpja
•
galaugnjan gahausjandei raihlis qino bi ina — . mannedu saiwan tm. pan n u taujais armaion, nt
qimandei draus rfu fotumis; vm, 3 jabai fraleta ins : haurnjais faurapus; vi, 9 bidjahdaht ni filuvaurdjaip
lausqiprant rfu qurda ize, ufligand ana viga, sumai , tvasvepai piudo; svahu bidjaip jus; Luc. xx, 25
raihtis ite fairrapro qemun; Luc m, 54 sai, aipei wis habaip skatts rhanleikanjah ufarmeii? andhaf-
meina jah pai broprjus meinai. saei allis (yup) jandans J)an qepun • kaisaris. ip is qap du im • us-
vaurkeipviljan gups, sa jah bropar meinsjah svistar n u - ( TOIVUV ) gibip po kaisaris kaisara, po gups
jah aipei ist; Luc i, 45 wnpro mis pata ei qemi gupa etc, vid. Gloss. Nu 2); Rom. x, 16 esutas
aipei fraujins tneinisal mis. sai allis, sunsei varp qipip • frauja, was gataubida hauseinai unsarai?
ttibna goleinaispeinaizot iu ausam meinaim, lailaik pannu («pa, consequenter) galaubeinsui gahausti-
1197 DE SURORDINATISSENTENTIIS. 1198
nai; Cor. II, v, 15 aomjam pata patei ains faur ubi sententia fit prohibitiva : Mth. x, 26 ni nunu.
allans gasvatt, pannu allai gasvultun ; Cor. I, iv, 7 oget7>izvis; 31; Rom. xiv, 15, 20; Tim. II, i, 8,
itshraineip pata fairnjo beist, ei sijaip niujis daigs. atque negaiionein inter et imperativum semper in-
pannu (sic, ila ut, WO-TS) dulpjam niin beista faim- terjicitur, dum simplex nu imperalivuui subsequi-
jamma ak tn unbeislein sunjos; alia exempla vid. tur : Mth. vi, 8 ni galeikop nu. Aliquando etiam nu.
gloss. v. pannu. tertiam sententiae sedem obtiuet, ut Rom. ix, 19
Praeterea ut particulaeconsecutivae etiam occur- qipis mi nu elc, vid, gloss. v. Nu 2).
runt: eipan : Joan. ix, 41 ip blindai veseip, ni pau < Annotatio 6. — In interrogando nuh loco nu
•
habriidedeipfravaurhlais. ip nu qipip patei gase- ponitur : Mc XIL,9 wa nuh taujai frauja? Joan.
wum, eitpan (ovv)fravaurhls tzvara pairhvisip ; Cor. xvin, 37 an nuh (oOxotiv)piudans ts bu? Cor. I,
I, xi, 26 sta ufta sve maljaip pana hlaif jap-pana vn, 16 cum h assimitalo wa nuk-kannt?
siikt drigkaip, ddiipau fraujins gakannjaip, unte
— < Annotatio 7. — "Ap« ouv gothice dicitur pannu
qimai. eipan (5>are) wazuh saei matjip aippau
— pan Rom. vn, 3; pannu nu Rom., lx, 6, etc, vid.
drigkai unvairpaba fraujins, skula vairpip leikit
Gloss. v. pannu; pannu nujai Rom. IX, 18; tai nu
jah blopit fraujins ; Skeir. III, b; IV, a; V, d;
a; Eph. ii, 19. Hi tamen particularum connexus etiam
Vl! pro uiiica graeca usurpantur : appan nu Rom. Vll, 12
Appah : Cor. II, vn, 12 appan (upu) jabai
hielida, ni tn pis anamahtjandins ni \n pis anamahti- (WO-TS) ;.Cor. I, ix, 26 (Totvv*v);
pannu nu Cor. 1, lv^
5 (WO-TS); pannunu ;'oi Rom. IX, 20 (ftevouvys);i^ rik
dins, ak rfu gabairhtjan usdaudein unsara ; Mc xi, Skeir. I, d.
31 jabai qipam • us himina, qipip • appan (ouv)
duwe ni galaubidedup \mma? alia exemplavid. gloss. < Annotatio 8. — Ubi ouv mera est transitionis
v. Appan 5): particula (nunc vero, gall. et mainleriant), gothice
punuh : Cor. 1, xv, 17 ;'a6ai xristus ni urrais, etiam per paproii pan (Joan. m, 25; xviii,7), ^dn
tvare jah so galaubeins tzvara \sl jan-nauh sijup 1n (Mc. III, 31) et -uh (Joan. xvi, 18) redditur; ubi
fravaurhtiht izvaraim . panuh (upu) jap-pai gatle- ap« particula est affirmationis (profecto, certe), go-
pandans itt xristau fraqistnodedun; Mc xn, 6 afslo- lliice vertitur per pau (Cor. I, xv, 14) vel aipjiad
huh skalkans managans . panuh (dvv) nauhpanuh (Gal. n, 21). Incorrecte autem Gothus Gal. n, 17
aintna sunu aigands liubana sis insandida jah pana «f3«per pannu ihterpreiatus est, quod hic cum '%p&
du im etc, vid gloss. v. panuh 4). confudit; up« in inierrogaiione ri «pu (quidergo)
< Annotatio 5. — Geminatum nu (nunu) ponitur, Luc i, 66 non conversum est.

II. SUBORDINATJE SENTKNTI^E.

§ 263. Haeccompositarum sententiarum species aa
simplicem reduci potest, modo secundaria seu sub-
ordinata sentenlia, ut circumscriptio atlributi vel
objecti simplicis sententiae spectetur. Jamvero ad
circumscriptionem attributi refertur senlenlia cum
relativo (sententia relativa); ad circumscriptionem
vero objecti, objectiva sententla praecipue, et causa-
lis, necnon modalis et temporalis sententia.
1. ATTRIBUTfVASENTENTIA, RELATIVA
SENTENTIA.
§ 264. 1) PronOmenrelativum saei (o;, oart;, b;
S.v,oo-o?)substaritivo, quodslricte determinat, in tiu-
mero et genere congruit; excipiuritur tamen colle-
ctiva de quibus§209 3) dictum est, etubi relativum ad
plura substantiva refertur, valet quod § 209 4) 6)
praecepimus;'quoad auiem casunr, is adhiberi debet,
quein verbum sententiae relfcitivieregit (excepto casu
attractionis § 266): Skeir. VII, ais( magiiluher, Saei
habaipThlaibans bttrizeinahtjah tvant fiskans; Luc
vni, 2 vesnnmip \esUa qinons, pozei vesun galei-
kinodos saultle, jah marja, sei haitana vas mayda-
tene, us pizaiei usiddjedun unhulpons'sibun; Mc
xi, 21 smakkabagms panei fraqast, gapaursnoda;
XII,20 inpize gavalidane, panzei gavatida, ga-
maurgida pans dagans; vn, 15 ni blaupjaip vaurd
gups anabusnai izvarai, poei dridfulhup; Skeii*.
IV, d afguda haifsts sabailliaus 'jah triarkailliaus,
paiei ainana anananpidedun qipan atlah jah suhu;
Col. n, 25 6t" anabusnim jah laiseihim tnaririe
poei sind svejmuh vaurd habandoha handugeint';
Cor. I, xvi, 19 goteip izvis akviia jah priska, at
paimei jah salja; Rom. ix, 23 gakannida gup ga-
beln vulpaus seinisbi katamarmdions, poei (granV-
matice relatum) fauragamanvida rfu vulpau, panzeH
(ad synesiin relatum) jah lapoda unt; SKeir VIII, c
so managei paiei ni kunnun vitod; Tbess. II, iu,
17 so goleinsmeinaihandau, patei (scilicet salutatio
mea manu Pauli, qui) isl bandto ana allaim dipistau-
leim meinaim; Luc v, Zgalaip \n ain p\ze skipe,
palei (iz\oiav o) vas seimonis; IX, 50 ni riinshun ist
manne, sdei ( Viilg. nemo est qui) etc.
<Annotatio 1. — Aliqtiando relativiim lion equi-
dem substantivo, ad quod'referW, 'Sedpraedicafore-
lativae sententiae in geiiere Cohgruit: Mc xv, 42 vds
paraskaive, saei istfruma (W\\'\ctldags) tabbalo;
Eph. vi, 17 nimaip meki ahinins, patei ist vaurd
gups. Quamvis Gothus Joan. xv, 26 pan qimip p'a-
rakletus, panei tfc saurf;'awvis, ahman.sun-
jos, etc, correcte interpretatus fuerit, attamen dubiuiu
est, an ahman ut appositiuiiem ad relatiVam senten-
!19f) GRAMMATICAGOTHICJ: UMVM. 1200
liani, loco ad parakletus habuerit, graeco neulro xp»>ret,de romano influxu conjiciendmn est; item
Ttvsuftaoccasionempraebente. In conspicuo loco Tim.. eliam Col. i, 10 all patei yaleikai(iz«aa«piaxstx). >
I, lii, 16 Gothus unsahlaba mikilt (?) is( gagudeins 2) Praner relativum supradictum saei occurrunt
runa, taei gabqirhtips varp in leika, cum oplimis eliam ut relativa:
codicibus (probabililer, vid. ad h. I.) legit. Si autem a) Sah, quod , quemadmodum saei ex pronomine
aliquando neutrum sing. ad plura praecedentia ob- demonstrativo sa et particula relativa ei, ita ex sa et
jecta referlur, ut Col. n, 16 sq. ni manua iivis 6i- enclilico-u/i (isque) formatur, vid. § 202, II, 1) 6);
domjai iu mala aippau tn dragka, aippau in dailai 6) Parlicula relaliva et et izei, vid. § 203 3) 6);
dagitdulpais aippau fallipe aippau sabbapum, pa- c) Ubi relalivum ad pronomem personale referlur,
tei ist skadus pize anavairpane, hoc fit more gracco, loco hujus relalivi personale repetitur cum ei affixo
seulro singulari loco pluralis usurpato, vid. § 196, cx. gr. \k, tfceietc, vid. § 203, 2,
annot. 7. «Annotalio5.— Dicitur econtra Joan. vm, 40 so-
< Annotalio 2. — Senlentia relativa inler altribu- keip mifc usqiman, mannan "tzei tunjaizvit rodida,
tumet subslantivum includilur; Luc.i, 4 meljapus ei ubi izei ad apposilionem mannan referlur , cum ,
gakunnaitpite, bi poei galaisips \s, vaurde astap. propter primara personam rodida (\iku\nxu), proprie
Quandoqueetiam sententia relaliva nomini, ad quod ifcet,ad mik relatum, adesse deberet. >
referlur, pnemittitur : Joan xvm, 9 pantei atgaf d) Cum saei commutantur etiam ei et pei post in-
tnit atta, ni (raqitlida \te ainummehun; Rom. vn, 15 deUniluiuwazuhet ipsius composita, vid. § 205, an-
patei hatja, patatauja; et tum opposilio, si qua not. 10;
est, in casu relalivi flectitur: Mc vi, 16 pammei e) Relativum adverbium stie (sicut): Mc .4, 72
ikhaubid afmaimait, iohanne, ta ist, tah urrais gamunda paitrus pata vaurd, sve («;) qap tmma
ut daupaim; Joan. v, 37 taei sandida mik, atla, iesus
sah veitvodeipbi mik; xn, 49; vel hoc deficit: Joan. f) Huc adducenda sunt etiam correlativa : wileiks
xvn, 3 so ist so aiveinotibains, ei kunneina puk ainana — tvaleikt qualis — talis ct ordinario absolute oc-
tunja gup jah pane insandides, iesu xristn; vel ex currens tvaleiks quidam— svaleikssve qualis; sva-
praecedenlibus supplendum esl : Col. iv, 16 soet laudt tam, lantum — svaluuds sve quam, quantum;
(vid.ad h. 1.) ts us laudeikaion,jus ussiggvaid,scilicet sva filu tanlum — sva filu sve quantum; sva manags
epistolam; vel posl relalivam senteuliam etiam de- — sva managssve tam — quam, vid. Gloss. hh. vv.;
monstrativum adducendum est: Joan. x, 25 vaur- oaaxt;, Sao; et otoj complete semper cum demonstra-
stva , poei tfc tauja in namin attins meinis, po tivo praecedente: sva ufta ves (tam saepequam), sva
veitvodjand bi mik; Cor. I, vn, 20 warjituh %nlapo- laggs sve (lam longum , quam, tanlum, quaritum),
nai, in pizaiei lapops vas, in pizai sijai; Joan. sva managaisve (tot, quot), sva fitusve, svaleikssve
xn, 48; xiv, 10; XVIII,11; coli. § 202 II, 2) a). (otoj):Cor. I, xi, 25 pata vaurkjaip, sva ufla sve
t Annotalio 3. — Necnon subjeclura et objectum
drigkaip, du meinaigamundai; Mc n, 19 sva lagga
ut relativa sentenlia exprimi possunl : Mc ix, 31 weila sve (oo-ovxpbvav)mip sis haband brupfad, ni
taei.ailis (o;«v) gadragkjai izvis stikla vatins in magun faslan; m, 10 sva managai sve (baot) ha-
namin meinamma ni fraqisteip mizdon seinai, vid. baidedun vundufnjos, paih panina gasewun, drusun
§ 203 1) 6) el § 205 annot. 10, ubi peculiariler do- duimma; 28; vi, 11, 50, 36; ix, 5, 13; x, 21; xm,
C tur, quomodo b; «v gotbice vertatur. 19; Luc iv, 20; ix, 5,10; Joan. vi, II, etc
< Annotalio 4.— Post relativum communiter in- § 265. Quemadmodum germanice (galiicc, la-
dicativus usurpatur, conjunctivus autem tantummodo tine, etc.) participium Graecumin verbum finitumcum
«) in sententiis negativis: Mc iv, 22 nih allis itt relativo aliquando rcsolvi potest, ita et golhice
wafulginit, patei ni gabairhtjaidau; Luc ix, quandoque contingit, saepepraesertimcum saet:Mth.
50 rit ainthun ist manne, saei ni gavaurkjai vi, 4 alla peins saei saiwip (b fi\iizo>v)\n fulhsnja
maht in namin meinamma;xvm, 29 etc ; vel 6) post usgibip pus \n bairhtein; xxvn, 17 uiaitaviteip ei fra-
interrogativum : Cor. II, xn, 13 wa ist, pize vanai lelau izvis, barraban pauiesu saei haitada flns-ouv
vesetp? elc; vel c) ubi sententia relaliva subjectum TOV xristus.?Mc v, 15, gasaiwandfrapjan-
Asyoftsvov)
est sententix principalis (annot. 3), ut Mc IV, 9 dan pana taei habaida (TOViaxv-bru) laigaion;
saet habai (b <%wv)ausona hausjandona, gahausjai; xv, 41 anparot managotpotei mipiddjedun(ui
Luc iii, 11,13; Cor. II, n, 2. Sed baud illegitime avvuvaSuaat)imma in tairutalem; Col. I, 23 ni afva-
indicativus et conjunclivus promiscue usurpantur, gidai af venai aivaggeljonssei merida \st (TOUX»-
ul Mth. v, 31 sq. watuhsaei afletai qen — wazuh pux6evTOf) in alla gaskaft; Thess. I, n, 14 pata samo
taei afletip qen — ; Thess. II, ni, 3 triggvs frauja, vunnup fram xzvaraiminfcun/amtvatve jah veit [ratn
taei gatulgeip izvis jah galauijai izvis af iudaiumpaieijab fraujin utqemun (TWV «jrox«tv«v-
pamma ubilin, in posleriori autem loco conjnnclivus TMV)tesua etc.; apnd Joannem et in epistolis etiam
eo magisdecet, quod Graecusfuturum adbibuerit, quod alia relativa adhibentur : Joan. xvm, 26 qap sums
per indicalivumet conjunclivum verli posse jam vi- pite skalkepismaistins gudjins, sah nipjis vas (avy-
dimus, § 182,1. In circumscriplione Col. n, 22 Jmirh ytvh; b>v),pammei afmaimait paitrus auso ; xn, 4 ga^
Jiateit! brukjaidau (quo id adhibeatur)pro T» «no- iurfa*simonisitkarioles, ttei tkaftida sifc(o fttXXuv)
1201 DE SUBORDINATISSENTENTHS. 1202
du galevjantna; xi, 37; xvi, 2; xix, 12; Gor. I, xv, 3) Denionstrativum omnino defici* et relativum,
27, 57; II, v, 21; vm, 16; Gal.-i, 1; vi, 15; Epb. quod ad illud referXur, ejus casum assumit cf sub-
i, 5; Tim. I, l, 16; et ubi ad personalia pronomina stanlivum demonstralivi sibi poslponi jubet: Mc vi,
modo § 2G4, 2) c) descripto refertur : Rom. xiv, 4 22 bidei mtfcpiswizuh pei (b e«v)vileis jah giba
pu was \s puei stojis (o xpivuv)(ramapjana skalk? pus, ora me quod lu vis, pro : hoc, quod vis; xv,
Eph. u, 15 nu sai in xristau iesujus jutei simle 12 wa vileip ei taujau pammei (ov) qipip piudan
vesup (vpsi; oi— ovze;) fairra vaurpup newa in iudaie; Luc ix, 36 mann ni galaihun ni vaihl pizei
blopa xristaus; Thcss. I, n, 15 vaurd gups vaurkeip (wv) gasewun; Joan. vi, 29 pat-tst vaurstv gups ei
in itvis juzei galaubeip (vptivroi; iztarsvovai); galaubjaip pammei (el; ov)insandidajains; Cor. H,
Tim. I, I, 15 gataubjandan mik gahugida xrislus xn, 17 tfiat pairh warin pizeei (Zv) insandida du
gasatjands tn andbahtja ikei faura vas (zbv— OVT«) izvis, bifaihoda izvis? Col.ni, 2 paimei iupa sind
vajamerjands.Circumscriptione utilur eliam Gothus, (T« avw)frapjaip ni paim poei ana airpai sind (uM
ubi parlicipium subjectum est vel objectum.ul Mc atlraciio el regularis constructio commulanlur); Mc.
v, 16 spillodedun %mpaiei gaseivun (ai tS6v«;); x, vn, 7 duwe pa\ siponjos peinai ni gaggand bi pam-
32 iesus dugann paim tvalif siponjam qipan poei mei anafulhun pai sinistant (xurk rnv izupuSootvrSrt
habaidedun (zu fiiWovru)ina gadaban. izpeaSvrepuv);Luc ili, 13 nt vaiht ufarpalei ga-
< Annolatio 1. — Eo etiam modo nomina circum- raid tijai (izupu TOStaTeTayftevov) tnvis lautjaip; vi,
scribunlur, ut Col. I, 10,7r«o-««piaxeta all patei ga- 34 leiwid fram paimei (izup'wv) veneid andniman;
leikai'.Hic etiam interrogativum loco relalivi poni- xvn, 27 elun jah drugkan und panei dag («xpi »C
tur : Col. iv, 8 insandida ina rfuitvis ei kannjai wa nptepa;) galaip nauel in arfca; Joan. xi, 6 talidain
bi itvis ist (T« mpivp.S>v);Ephi.VI,21,22. pammei vat ttada(ev <S»v Tomu); Cor. I, iv, 6;
« Annolatio 2. — Vice versa participium et cir- xi, 23; II, n, 3; vm, 11; xn, 6; Tim. Il.in, 14;
cumscriptio inter se commutantur: Joan. vt, 45 wa- Philem. 21.
tuh ta gahautjands (b kxovoa;) at allinjah ga- < Annotalio 1. — Gothus tamen attractionem
nam (puOi>v)gaggip du mis; Cor. II, u, 2 wasist quandoque non imitatur : a) Mc. xm, 19 fram ana-
saet gaitjai mikniba sa gaurida us mis? Luc stodeinai gaskaftais, poei (xriacu; %;) gaskop
in, 11; Joan. x, 1, 2; Cor. II, x, 17,18. gup; Luc. xv, 16 gairnida sad itanhaurne, poei
< Annotalio 3. — Rom. IX,20 pu was \s eiand- (xepario>vwv)malidedun tveina; Joan. xv, 20 gamu-
vaurdjais gupa simplex ei neip pit vaurdii, patei (TOU
(b «vruizoxpivbpievos) Xoyouou) tfcqap du
adest pro puei. > izvis; xvu, 5 hauhei mik pamma vulpau, panei
ATTRACTIO. (rn 8o5»f) habaida at pus faurpitei sa fairwut veti;
§ 266. Attraclio in eo consislit, quod sive voca- Cor. II, i, 4 gaprafstjam panspairh po yaplaiht,
biilum e sentenlia subordinata in principalem effi- pizaiei (Sta.rn; izxpux\naeo>; n;) gaprafstidai lijum
caciter retroferalur, sive vocabuium sententiae sub- tilbant fram gupa; Eph. n, 4, 10; Col. i, 23; Thess.
ordinalac eodem modo ac aliud piincipalis senlen- II, i, 4; Tim. II, i, 13; Neh. v, 14 fram pamrriadaya
tiae conslrualur, sive landem vocabulum sententiae ei («rzb npepa; »;); 6) Joan. xvn, 9 bidja bi pans,
principalis ab alio subordinataesententiae absorbea- pantei (iztpiuv) atyaft tnit; Luc. I, 20 tijait pa-
tur, hoc absorpti constructionem tunc assumenle. hands jah ni mayands rodjan und pana day ei
Jam vero his constructionibus, quas primitive lorsan (upx<-i; 1ipipa;) vairpai pata, dupe ei (propter
e Grasco muluatus est, Gothus eliam sponte sua quod, «vS <uv)ni yalaubides vaurdam meinaim; xvii,
ulitur. 30 pamma daya ei (J npspu).
1) Subjectum subordinalaesenlentiae fit objeclum < Annolatio 2. — Nec nisi raro attractionem in
principalis : Mc xi, 32 allai habaidedun iohan- versatn diclam imilalur, ubi scilicet subjectum sen-
nen palei bi sunjai praufetesvas, de Joanne crede- tentiae principalis in casu relativi ponilur : Mc. xn,
bant, quod propheta esset, pro credebanl Joannem 10 et Luc XVII,20 A«9ov,OV«nrsSoxtftao-av—OUTOC
esse —; Joan. vu, 27 pana kunnum, wapro itt; vertit per tlains pammei usvaurpun pai timrjant,
ix, 8, 29; xiv, 19; xvm, 2; Mc xn, 34; Cor. 1, tah varp du haubida vaihstins:Cor. I, x, 16 T OV« p-
xvt, 15; II, XIII, 5; Cor. II, vu, 11 saiw pata bi TOVov xAwftsv ou^t xotvuvta,per hlaift panei bri-
gupsaurganizvis, welauda gatavida itvis usdaudein. kam, niu gamaindupsleikis? Eo etiam modo nonnulli
Coll. Joan. ix, 19 sau \st sunus \zvar, panei qipip (Winer p. 485) locuin Luc ), 72 sq. explicant, ubi
patei blindi gabauransvaurpi; vm, 54. Gothus ftv»o-@»vat St«6»x»f«yia; auTou,bpxovbv S>pjoot
2) Rclativum vocabulo, ad quod refertur, in casu XTA.vertit: gamunan trigyvosveihaitos semaitot. ai-
convenit: Luc 1*1,20hazidedun gupin allaize, pis panei tvor, altractione iterum vitala.
piteei (sV«rcao-tvot;) guhausidedunde omnibus, quae < Annotatio 3. — Haec species attractionis, qua
(quibus poei) andiebant; xix, 37 hazidedun gup tn impersonale principalis senlentiae, ut cum subjecio
allaizo poze sewunmahte (rztpi izuaSivZv slSov, subordinatae sententiae concordet, in personale com-
Swupeo>v),ut iii, 19 ; Cor. II, xui, 10 Jiata aljapro mutalur, praecipuefUvepovet Snkoveiv«t, eliam go-
melja ei andvairps harduba ni taujau bi valdufnja, lliice usurpari potest, licet constructio cum iniporso-
patnmei (x«zu T»Ve|ouo-i«v»v)frauja fragaf mis. nali linguaj propria sit; sic Cor. II, m, 3 favtpod-
i2Q5 GRAMMATICA GOTHICiELINGUJS. 1*04
ftsvotoTtiazi irztazaknXptarov, dum evidens est, gibais haubid iohannis; ix, 30 nivilda, ei wat
quod estis —, golhice vertitur more germanico, vittedi; Joan. xi, 31 gaggip rfu hlaiva, ei
svikunp patti sijup aipistaule xristaus, codice greitai jainar; 19 gaqemun bi marpanjah mar-
tamen A svt/cunjiat pateisijup, secundum grse- jan, ei gaprafslidedeina izos bi bropar tzo;
cum legenle. Haecautem attractio frequentior est Tira. I, v, 20 fravaurhtansin andvairpja allaize ga-
pro Soxttvreddendo, ut Cor. I subscript. rfu kaurin- sak, ei jah pai anparai agis habaina; Phil. i,
pium frumei pugkeip mel\ida visan us atiai 22wa pau valjau, nikann; Luc xvm, 36 (rah,
pro videtur, quod prior ad Corinlhiosex Asia seripta wavesi pala.
fueril (prior ad Ccrinlhios scripta fuissevideturetc), 2) Cum passivo nullum sit praeteritum,_ vel io
item Cor. II, x, 9; Gal. n, 9; Skeir. I, c; IV, c; hujus locum praesenssubditur, vel forma periphras-
VI,' a, dum hic saepeimpersonale, videtur mihi, pro tica in praeterito ponitur : Rom. vm, 4 gavargida
videor, adhibetur (utMlh. vi, 7; Luc xix, 11, (ravaurht in leika, ei garaihlei vitodisus (utljai-
Cor. 11,xii, 19; Gal. u, 2), quod tamen huc non dau in uns; Cor. I, l, 17 ni insandida mik
pertinet. Sic etiam Luc. m, 23 tvaei tunus munds xristus daupjan ak vailamerjan, ni in sunlreinvaur-
vat iotefit ex fonte latino (ut putatus est) redditur. dis, ei ni lausjaidau galga xristaus; II, vu, 9;
Econtra haec attractionis species regulariter usur- xi, 7 etc; Luc n, 5 iddjedun allai, ei melidai
palur ut linguaegothicaeidiotismus cum tkuldt visan veseina ( aizoypufeaOut)warjizuh \n seinai baurg ;
et mahts visan, ita ut pro oportet ut ego, possibile Eph. III, 10 mis atyibana varp atsts sq \n piu-
est, ut tu etc, dicatur: cogor ad — , potes etc, dom vailamerjan gabein xristaus, ei kannip veti
vid. g 176, annot. 4 rf). > , ( yvotptaOri) reikjam jah valdufnjau handugei gupt;
2. OBJECTIVA SENTEfiTIA. Thess. I, III, 1 etc
5) Cum Gotbusunicum babeat praeterilum, hoc in
§ 267. Quatuor objectivaedeterminationes simplt- seiUciilia subordinaia etLamut
cis sententiae per sententias proprias principaliter perfecluni adhibet,
circumscribuntur : scilicct proprium objeetum, quod ubi praesens adest in principali : Joan. IX, 19 tau
casibus obliquis exprimitur, causalis, modalis et ist ta sunus ttvar panei qipip, palei 6/inrfs ga-
baurant vaurpi (natus sit)? Cor. U, xi, 21 6i
temporalis.
unsveripai qipa tve patei veissiukai veteima (fui-
A. OBJECTIVA SENTENTIAin sfricto sensu seu
mus); Gal. iv, 11 og ,\baitvare arbaididedjau
ACCUSATIVA (etiam DATIVAel GENITIVA) (laboraverim)iu ttvis.
SENTENTIA. 4) Ubi praeteritum in sententia principali perfecti
§ 26S. Hic tres discriminandi sunt casus pro va- significationemprae se fert, sequitur in subordinata
riis respeciibus actionis principalis ad objectum praesens, cura rem venturam esse enuntiatur: Mc.
subordinatae sentenliae. Vel enim boc objectum ix, 12 gamelip-tst bisunumans, eimanagvin-
nullam fere intimam connexionem (relationem) lia- nai jah frakunpsvairpai; xn, 19 mosesgamelido
bet, ita ut sit simpliciter objectum actionis verbo (scripsit, scriptum adhuc valet) patei jabai wisbro-
principalis sententiaeexpressae; vel in aclione ipsa par gadaupnai jah bileipai qenai jah barne ni bilei-
verbi principalis sententiae rationem sumit, qua pai, ei nimai bropar is po qen \t; Cor.I, ix, 2?
existat, unde est effectus; vel objectum de quo allaim vat ( yiyava) att, ei waivatumant ganas-
quxsiio est, nondum cxistit, sed actione principa- jau; II, i, 9; xn, 7 etc
lis sententiaeproducendumest, et ab agente inten- Alias aulem, in versione epistolarum praesertim,
ditur (finis) '. Jara vero ad effectum referendus est post praeteritum in principuli sentenlia praesens in
casus, ubi objectum ut consequentia cujusdam gra- subordinata usurpatur, ubi sensus objeclivus est
dus, mensurae, extensionisque actionis exhibetur (quando scilicet aliquid faciendumesse declaratur),
(consecutio ), ad finem vero casus, ubi peculiariter praeterito eum subjectivum efficiente ( cuin dicitur,
exprimitur, quod agens inlendil (scoput). Ubi autera rem evenire posse, potuisse); in graeco autem
verba principalis senlentiaein passivo construunlur, textu, cum in N. T. non nisi rarissime occurrait
objectiva sententia evadit subjectiva optativus, bic semper conjunctivusapparet: Joan.
§ 269. Quod ad consecutionemtemporum in illis IX, 22 gaqepun sis iudaieis, ei jabai was\na and-
sententiis spectat, hoc animadvertendum est: haihaiti xrislu, utana synagogaisvairpai exira sy-
1) Tempus subordinataesententiaeita cura terapore nagogam Gat, expellatur ( yhmrat); Luc xvi, 4
principalis gententiaeconcordat, ut ubi praesens vel andpahta mtfc wa taujau (izotnao>, quod ego
prseleritum in principali usurpatur, conjunctivus facturus sim ); Col. i, 9 ni weilaidedumfaur tzvis
prsesentis vel praeteriti in subordinata adbibeantur : bidjandansei fullnaip (7r).»fiu9»Ts)kunpjis viljins
Joan. XVII,15 ni bidja puk, ei usnimais ins us ts;Luc i, 4 galeikaida mis pusmeljan, ei g a-
pamma fairwau, ak ei bairgait im faura pamma fcunnais (emyvS>; discas , docendus sis) pize vaurdc
unteljin; Luc. vn, 36 6 ap ina tumt fareitaie, ei aitap; Skeir. I, d leik man andnam, ei taita-
matidedi tnip imma; Mc vi, 25 viljau, ei mii reis unt v airpai pizos rfu gupa garaihteins; Thess.
1 Aliis verbii vel
objectum est simpliciter regimen verbi principalis lententiae, vel effectusactionis
vel finit actionis. lnterpr.
1205 DE SUBORDINATISSENTENTIIS. 1S06
I, ni, 2 tnsandidedum teimaupaiu ei izvis raitos, patei in ainfalpein jah hluirein gups ut-
gatulgjai jah bidjai (el;TO0T»pt?«ix««rzapaxa- metum in pamma fqirwau; Thess. I,iii, 6 teimau-
\iaat) bi galaubein izvava; Rom. IX, 11; XJ, 52; paius gataih uns galaub ein izvara jqh patei
Oor. II, i, 4; n,3-5,9; iv,4; v, 15;Gal.n, 5,10, gaminpi unsar habaip gop; Luc xx, 37 patei
16, 19 ; Eph. i, 4 ; n, 7, 9, 10 ; VI.-22; Phil. n, 28; urreisand daupans jal\ moses bandvida atta
Col. iv, 8'; Thess. I, ii, 16; v, 10; Tim. l,i, 3; aiwatundjai; Gal. iv, 22 gamelip ist patei
Pliilem. 15; Skeir. V, a. abraham tvans aihta sununt; Cor. I, xi, 23 and-
Econtra Cor. II, I, 15 pitai trauainai vilda faur- nam at fraujin patei, in pizaiei naht galevips vas,
pis qiman at itvis, ei anpara anst habaidedeip nam hlaif jah aviliudondt gabrak; Uom. vn, 16
(e"x»«, habeatis, habere possitis); m, 15 moset la- jabai patei ni viljaupata lauja, gaqist im vitoda,
gida hulistr ana andavleizn dupe ei ni fairveiti- patei gop ( sci|icet iisl); Luc xix, 42 gafulgin
dedeina (videre possint)sunjus tsraelis in andi pis isl faura augam peinaim, patei qimand dagot
gataurnandins; Thess. II, m, 8 ni arvjo hlaib mali- ana pus jah bigraband fijands peinai grabai puk ;
dedum at wammaak vinnandansarbaidai naht jah Cor.I, xv, 27 bipe qijrip alla ufhnaividasinrf, 6airAl,
dag vaurkjandans, ei ni kauridedeima (gravare (scilicet ts() pateitnu pana ize ufhnaividauf ina po
possimus) wana izvara; Eph. iv, 10 usstaig ufar alla;\\, m, 3 svt kunp (tsl) ^alet tijup ai-
allans himinant, ei usfullidedi allata; Cor. II, ix, pistaule xristaus ; Tim. I, vi, 7 ni vaiht brahtedumtn
3; Gal. i, 4; n, 4; iv, 3, 4; Eph. n, 15, 16 ; v, 26, pamma fairwau, bi sunjai palei ni us6atra)i
27; Pbil. n, 30; Tim. I, I, 16;Philcm. 13etc Hinc wa magum; Mc xm, 28 patt tmakkabagmis ast^
alterius ad Corinthios epistolaeinterpres dixit v, 21 plaqus vairpip, kurinup pat,ei newatst atant;
xristut faur uns galavida fravaurht, eiveis vaur- V, 29 ufkunpa anq leikapatei g ahailnoda ;
peima ( fieri possent ) garaihtei gups tn imnia; Mth. xxvi, 2 t'i tup patei afar tvant dagant paska
econtra 8, 9 iniztmra gaun ledida sik, ei jus pam- vairpiP; Joan. xn, 16 gamund edun patei
maii unledja gabeigaivairpaip (lieri deberent). pata was du pamma gamelip; VIII,45 patei tunja
Hinc Cor. I, ix, 21 varp iudaium sve judaius ei ;'u- rodida, nt galaubeip mis. Ilem post ga-
daiunt gageigaidedjau —ei gageiggau vi- trauan ( Roni. vm, 38), ahjan ( Mlb. x, 34), fta6an
todalausans— gageiggau incorrectum est, ut partim ( habere tit, Mth. xi, 52), domjan (Cor. II, v. 15),
praeterita praecedenlia et sequentia, partim glossa etc, vid. Gloss. v. patei a).
marginalis (gavandidedjau)probant. Joan. xiv, 28 hautidedup ei tfc qap itvit;
5) Graccum verq tantummodo imilatur Gothus, ix, 17 pu wa qipis bi pana ei uslaul^pus au-
cum in oraiione obliqua et in indirecta interroga- gona? xv, 18 jabai so manasedsitvit fijai, kun-
tione post praeterilum principalis sententiae praesCns neip et tnifc fruman izvis fijaida; xvn, 7 nu uf-
subordinataehic in conjunctivo, illic in indicativo kunpa ei alla, poei atgaft mis, at put sind;
usurpat : Mc i, 27 sokidedun mip sis misso qipan- xi, V>vaii ei pisivah pei bidjis gup, gibip put
dans, wa sijai (iarl) pata; Luc vm, 9 frehun ina gup; Thess. II, III, 4 gatrauam in fraujin ei, patei
siponjos is qipandans , wo sijai (st»? »v? ) so anabudum izvis, jah taujip; Cor. II, i, 13 venja
gajuko; Mc n, 1 gdfrehun, palei in garda ist e i und andi ufkunnai p; x, 7 ;'a6ai was gatrauaip
(iori, esset); Joan. xit, 9; Mc xvi, iinsaiwandeins sik silbanxristaut visan, pata pagkjai aftra af stt
gaumidedunpammei afvalvips ist (arroxsxuAto-Tat)silbinei svasveis xristaus (scilicet ist), svajah veis;
sa stains; Joan. xvni, 14 kajaja garaginoda %u- Mc. xi, 23 piswazuh ei galaubjai \pata\ ei patei
daium, patei batizo ist aihana mannan fraqistjan qipip gagag gip, vairpip imma. Hiuc ellipticae
faur managein. formae: Cor. II, i, 18 triggt gup, ei pata vaurd
jj 270. I. 1) Ubi subordinata sententia intimam nist ja jah ne; Gal. i, 20 sai in andvairpja
crmnexionemcum aclione principalis non habet, sed gups, ei ni liuga.
cum eo non nisi exlerius conjungitur, ut res ita se Joan. XIII, 38 amen qipa pus, pei hana ni
babet post verba sensuum, dicendi, cogilandi, eo- hrukeip, unte pu mik afaikit kunnau prim sinpam;
rum RELATIO communiter per patei, raro autera per Mlh. vi, 26 insaiwip du fuglam himinis, pei ni
ei et pei vel unte cum indicativo ostenditur : Mth. saiand nih sneipand; Joan. xiu, 35 6t pamma
v, 21 hausidedu p patei qipan ist paim ai- ufkunnanda allai, pei meinai siponjot tijup;
^^0^' ni maurprjais; Skeir. U, c nasjands pana Cor. I, iv, 9 man pei gup ttnt apautlaulunt u«-
anavairpan dom is gasaw jah patei in galaubei- taiknida svasve daupubljans; Luc i, 58 hauside-
nai peihan habaida;\Slc. xu, 35 waiva qipand rfun ganipjos, unte gamikilida frauja arma-
pai bokarjot, patei xritlus tunus itl daveidis1'Tim. hairtein seina bi tzai.
1,1,15 triggvpatavaurd palei xristus qam in 2) Subjectivam sententiam formant patei et ei,
pamma fairwau, -fravaurhtansnasjan ; Cor. II, i, 12 intransitivis in principali existentibus : Mc. n, 16
woftuli unsara so ist veitvodei mipvisseinsunsa- wa itt, patei mip motarjam jah fravaurhtaim
1 Hic mcnda in textum irrepsit, cum kunnjai non pro
yvS>(cognoscat, novit) legisse, salvo aliunde
sil correcta forma; si levissimeemendaverisin kunn- scnsu : ui cognoscam, quid de voliis est, ul vica
iau, lacile supponi potest, Gothum y->S> (cognoscani) versa Epb. vi, 22 ei kunneip wa biugk itt.
1207 GRAMMATICA GOTHICE L1NGU(£. 1208
matjip jah driggkip? elliptice Luc n, 49 tva naups ustainnida vesi; Mc vi, 55 berun pam
patei sokidedup mik? Joan. IX, 50 sildaleik ist, ubil habandans, padei hausidedun ei %svesi
patei jut ni vitup, waproist; Mc ix, 21 wan ( eariv); Luc xvm, 9 trauaidedun sis ei veseina
lagg mel ist,ei pata varp imma? (tiaiv) garaihlai; Mth. vi, 7 pugkeip paim piudo
< Annoiaiio 1. — Quod autera in bac subjunctiva ei \n filuvaurdein seinai andhautj aindau (ei;-
Eententia Gothus non obliviscatur, /)a(et pronomen axouff6iio-ovT«i); V, 17 nt hugjaip ei tfc qemjau
esse relativum, ex eo patet, quod, ubi verbum prin- (»A6OV) galairan vitop; Luc xix, 11; Joan. xi, 13 ;
cipalis senteutiaedalivum regit, pammei loco patei xn, 18, 54; Cor. 11,xn, T9 elc
adhibeat: Phil. n, 24 gatraua pammei (brt) < Aimotatio 1. —Nonnisi praeeunle Graeco, Go-
jah silba tpraulo qitna; Mc xvi, 4 insaiwandeins thus praesens indicativi etiam post praeteritum prin-
gaumidedun pammei afvalvips ist sa stains ; vu, cipalis senlenliaeusurpat, vid. § 269, 5.
18 ni frapjip pammei atl pata utapro inngag- i Annotatio«2.— Eliam in oratione recta patei
gando in mannan nimag ina gamainjan? Luc I, 52; et ei adbibenlur, sed cum indicativo, praeeunte
xvn, 5 ; Joan. vi, 5; Tim. II, i, 12, necnon etiam Graeco: Mtb. xxvn, 43 qap pale i sunut yups im;
post faginon pammei Luc xv, 6 et niu kara puk Mc. i, 40 qap du imma patei jabaivileis, magt
pizei Mc iv, 58. Verumtamen, in posteriori prae- mik gahrainjan; vi, 16 herodes qap patei, pam-
serlim tempore, haud raro patei post gaumjan ct mei tfchaubid afmaimait, sa isl, sah urrais us dau-
frapjan: Skeir. VII, d anparant gamaudida gaum- paim; x, 33 iesus dugann im qipan , poei habaidedun
jan patei is vas sa sama, saei \n aupidai 'm* ina gadaban • patei sai usgaggam in iairusaulyma;
jere attans ize fodida; Mc. xu, 12 fropun palei Joan. ix, 9 sumaih qepun patei sa ist, sumaih pa-
du im po gajukonq ap; Luc xx, 19; Joan. vm, 27; tei galeiks pamma ist, ip is qap patei ifc im;
Skeir. VIII, d. Luc vni, 20 yataihan varp imma palei aipei
t Annotatio 2. — Suo etiam modo Gothus supra- peina jah broprjus peinai standand uta; Joan.
dictas particulas commiscet, ubi simul in eadem Xiii, 35 qap rfuiurfaium, e'%,padei tfcgagga, jus ni
phrasi occurrunt: Joan. ix, 24, 25 veis vitum, magup qiman; Mth. vn, 25; xxvi, 72; Mc. n, 1;
patei ta manna fravaurhts ist. panuh andhofjainf xti, 7; xiv, 72; Luc iv, 21; xv, 27 ; xix, 42 etc
jabai fravaurhlsist, ifcni vait, palain vait, ei blinds In Mlli. v, 51 qipanist patei, ivazuh saeiqenaf-
vas, ip nu taiwa; Cor. I, xv, 3, 4 andnam ei letai, gibai izai afstassais bokos, conjunclivus pro
xrittut gasvalt faur fravaurhtins unsaros jap-patei imperativo ( SOTU ) ponitur.
ganavistrops vas jap-palei urrait pridjin dagajap- < Annotatio 3. — Huic constructioni TOUpatei
pateiataugids ist paim ainlibim; ctiara post diversa conferri possunt casus, ubi loca Veteris Testamenli
yerba : Cor. II, xin, 6ven;'aei (on)kunneip, patei similibus particulis raediantibus citanlur : Rom. IX,
(OTI)veisni st/um ungakusanai, cujus loco cod. B 17 qipip pala gamelido du faraoni, unte (ozt<—
tenja patei kunneip ei elc, vice veisa legil. raisida puk; x, 9.
i Annotatio 5. — Quod bic quandoque post palei « Annotalio 4. — Quandoque Gothus hic eliam
et et etiaui conjunctivususurpetur, vid. § 271; quod constructionem immulat, patei ante orationera priori
avlem etiam posl haecverba, loco particularum patei vice adhibito, altera praetermisso : Luc ix, 8 ge-
et ei infinitivus sequatur, vid. §§ 252, 255. > pun tumai patei iohannes urrais us daupaim,
§ 271. In oratione obliqua, ubi scilicet loquens tumai pan qepun- helias ataugida sik. sumaip-pan
verba allerius non tanquam sua, sed tanquam suae patei praufelus sums usstop; Joan. vn, 12 su-
cogitationis objeclum refert, patei et ei cum con- maih qepun patei sunjeins ist, anparai qepun-
junctivo adhibenlur, quo iii casu Graecusindicativum ne, ak airzeip po managein.
usurpat: Joan. ix, 19 tau ist sa sunut izvar, panei < Annotatio 5. — Ubi senlentia incidens (paren-
jut qipip patei blindt gabaurans v aur p i (eyev thetica) inter particulam citationis et principalem
*»0»)?x, 36 qipip patei vajamerjau (\Skua- sententiam oralionis inducitur, parlicula respondens
ymtu), unfe qap- sunus gups tm; Cor. I, l, 15 avi- post parenlhesim repetitur : Joan. xm, 29 sumai
tiudo gupa ei ainnohun izvara ni daupida, ei was nt mundedun ei, unte arkit habaida iudas, patei qepi
qipai, patei in meinammanamin daupidedjau imma tesus- bugei; Cor. II, v, 1 vi(um patei, ja-
{ eSuizrtau); x, 19 wanuqipam? patei po galiu- bai airpeina unsara gards pitos hleipros gatairada ,
gagudawa tijaina ( iariv ) aippau patei galiugan e i gatimrjon us gupa habam yard. >
taljada wa sijai? Skeir. VIII, c liugandant § 272. Quemadmodumhae sententiae cum patei,
bigitanda, ei ni ainshun reike aippau faureisaie ei etc, ut objectum vel subjectum, ita etiam ut ap-
gataubidedi imma. posilio in senlenliis exp/icaltvisseu epexegeticitusur-
lHnc etiara Luc xvi, 1 manna gabeigsaihta faura- pari possunl: Luc II, 10 tpillo tzvit faheid mi-
gaggjan,jah ta fravrohips varp duinuna, ei dista- kila, sei vairpip allai manayein, patei (quod sci-
hvdedi (a; St«axapizi^o>v) aigin is; Joan. vm, 56 licet ) yabaurant ttt izvis himma daga nasjands;
abraham sifaida, ei gase wi dag meinana; Joan. ix, Joan. v, 36 po vaurstvd, poei tfc tauja, veitvod-
18 nt galaubidedun iudaieis bi \na, patei is jand bi mik, patei alta tnik sandida ; Cor. II,
llmdiveii ( »v) jahussewi (avsS/siisv);Skeir. I, vin, 2 kannja izvis ansl gups po gibanon in
b kunnandt fjatei tvaleikammavaldufnja mahtais aikklesjonmakidona.it, patei pata diupo unledi ize
 DE SUBORDINATJSSENTENTHS. 1210
5209
\mma po augona, veis ni vilum; Cor. II, i,
usmanagnodadu gabein ainfdlpeins ize; 9; x, 11 lauk
pata pagkjai sa staleiks , patei wileikaisium 17 mt(o i6ai aufto leihtis bruhta(expnauu.nv);
vaurda tvaleikaijah vaurstva; Luc vn, 59 «a ip vesi Gal. m, 2 ; Eph. vi, 22. Indicativus et conjunctivus
praufetus, ufkunpedi pau, wojah wileika soqino, promiscue usurpantur apud Joan. vn, 17 ufkunnaip
tei tekip imma, patei fravaurhla ist; Rora. x, 9 bi po laisein, framuh gupa tijai (iarlv) pau tfcu^
vaurd galaubeinais,palei merjam, pei — gantsts. fram mis tilbin rodja (\u\S>).
Pro patei occurrit etiam un(e (coll. § 278): Cor. II, < Annotatio. — Particula interrogaliva etiam prae-
2 hailidedi
xi, 7 i6at fravaurhl tavida mik silban haunjands, ei termitti potest : Mc m, vitaidedun,
unte arvjo gups aivaggeljon (tl Oepuizevatt) sabbato daga; vel in principali scn-
jus ushauhjaindau,
merida tzvis; Luc vni, 50 wa ist namo ptin? paruh tentia supplenda est : Mc. xi, 13 aiiddja (scilicet
ei auflo bigeti(el uputvpn-
qap- harjis, unte unhulpons manayot gaiipun \n quaesivit, inspexit)
ina. aet, ut forle invenirel) iva ana ina. Econtrario Luc
8 sunusmans qimands biugitai yalaubeindi-
Joan. xvi, ilwatstpatapatei qipip unsis?-Mc xvin,
wa so laiseino rectam interrogationem praebet, an forte inveniet.
1, 27sokidedunmipsis, sijaipata,wo — l'ro ei adhibetur etiam ;'a6ai; Joan, IX, 25;a6ai
to niujo, e i jah ahmam paim unhrainjam anabiudip
Luc fravaurhls \sl, tfcni vait. >
jah ufhausjand tinma; vi, 2; Luc iv, 56; i,
43 wapro mispata, ei qemi aipei fraujins meinis 2) Inter casus interrogationis indirectac illi gothice
memorandi sunt, in quibus est vereorne, quippe cum
al mis, ubi ei qemipro ei vet patei qimip, ob nimiam
subordinata senlentia per interrogativum i6ai vel i6at
imitationem graeci tv« i\0n , quod etiam nonnisi pro
sicut eiiam aufto cum conjunciivo ad principalem connectatur :
TOeA0etvvcl 6*T«»A6S s tare potest, dicitur,
ei Cor. II, xn, 20 og \bai auflo (pniza;) qimandsni
Joan. vi, 29 pat-\s t vaurstv gups, galaub- svaleikanssveviljau bigitau \tvis jahtk bigitai-
jaip pamtnei tnsandida gup ; §0 sa \st hlaifs, saei
dau izvis svaleikssve ni vileip tnik. ibai (p.n)aftra
uslitmina alslaig, eisaeipit matjaini gadaupnat; mik gup gahaunj ai at \zvis jah qaino
qimandan
xv, 15; xvu, 3.
managans pize faura fravaurkjandane; Gal. iv, 11
§ 273. 1) Huc pertinent etiam indirectce interro- og tzvis, ibai svare arbaididedjau in txvis;
qationet, quae verbum in conjunctivo communiter, Cor. 11, xi, 'Sogibai aufto riurja vairpaina,
in indicativo quoque, ubi scilicet per praeteritum in- izvara af ainfalpein.
fraj)ja
lerrogatur, habere possunt: Mth. vi, 25 ni maurnaip Cum ogan subaudito : Mlh. xxvu, 64 hait vitan
taivatai izvarai, wa matjaip (ficynrt) jah wa hlaiva (timemus enim) i6at au flo (pnitore) sipon-
drigkaip (7riv«Ts),nih leika izvaramma, we vas- jot \s binimaina inima ;a/t qipaina- urrais;
faip (evSvanaOe);Ltic vm, 9 frehun siponjos, wa Mc. ii, 21 ni manna ptat fanins niujis tiujip ana
tijai (un) so gajuko; Mc ). 27; Joan. xvi, 18; tnagan fairnjana (limere debet), 16 a t a fnimat
Luc xv, 26 frah, wa vesi pata; xix, 48 nibige- fullon a{ pamma sa niu/a ; 22 ; Luc xiv, 29; Rom.
tun, wa gatayidedeina (irotnaaatv); xix, 15 ; Xi, 21; Cor. U, xn, 6 ; Tim. I, m, 6 etc
Luc I, 29 pahta sis mariam, weleika vesi (st») Hinc etiam Cor. II, vm, 20 galevips mip gasinpam
to goleins; IX,46 galaip mitons\n \ns, warjis patt ms bivandjandampata, ibai was uns fairinodedi;
\zemaislsvesi (ei»); Col. IV, 6 vaurd tzvar sinleino Gal. II, 2 puhtaim, ibai svare rinnau aippau runn-
in anslai salta gasuqop siai, ei vileip, waiva sku-
jau; vi, 1 atsaiw puk sitban, ibai jah pu fraisai-
leip (SeiuftKf)ainwarjammeh andhafjan; Mth. vm, tau; v, 15 saiwip, tbai fram ttvis misso fraqimain-
20 tunut mttns ni habaip, war haubip sein ana- da*.
hnaivjai (x\Lvn); Cor. II, xin, 5 tzvis silbans § 274'. II. EFFECTDS, qui per accusativum cum in-
fraisip , stjaidu (iars) in galaubeinai; n, 9; Mc finitivo alias redditur (§255,4; coil. §252, 6),
x, 2; xv, 36; Luc xiv, 28 ; xv, 44 peilatus hundafap etiam per ei exprimi potest, scilicet:
frah, ei \esut jupan gadaupnodedi (uiziOavt); 1) Cum conjunctivo post taujan, galaujan et biuhti
Pbil. in, 12 afargagga ei g a fahau (x«r«\«6o>), in tst: Joan. xi, 57 niu mahtaiesus galaujan, ei jah sa
pammei gafahans varp fram xristau; Luc vi, 7 vitai- ni gapaudnodedi? Col. iv, 16 taujaip, ei so
dedun, jau in sabbalo daga leikinodedi (Oepu- aipittaule tn laudeikaion aikklesjon ussiggvaidau
ireuet); lii, 15 puhledun allai \n hairtam seinaim jah poei ist us laudeikaionjus uttigvaid; Joan.
bi tohannein, niu auflo sa vesi (ein) xristus; xvni, 59 tsl biuhti tzvis, ei ainana itvis (raletau in
Phil. i, 22 uia pau ( quo alias gr. «v vertitur) val- pasxa.
jau, ni kann. 2) Cum indicaiivo post varp; Joan. xiv, 22 tva
Joan. vin, 14 vail, wapro qam (n\0ov)jah wap varp ei unsis munqis gabairhtjan puk silban, ip
galeipa (vitayo>),\pjus nivitup, wapro qima pitai manasedaini? Luc. vi, 12 varp in dagam paim,
(ipxopw.)jahwap galeipa; Eph. i, 18 gup gibai tzvis ei ustddja iestts in fairguni bidjatt; vni, 1 varp
ahman handugeins, ei viteip, iva \st (SQ-TIV) vens bipe, ei jah is vrat oda and baurgs jah haimos.
laponais; Joan. vi, 64 vissaiesus, warjai sind (siaiv) < Annotatio 1. — Post varp loco subordinataesen-
pai ni galaubjandans jah was itt saei galeiveip ina; tentiae etiam copulativa, apud Lucam pracsertim ,
ix, 15 frehunina, waiva us saw (ocveSXeiiev); 21 sequitur : v, 17 varp in ainamma daya jah (xat) ts
waiva nu sqiwip, nivilum, aippau was us- yas laisjands; vni, 22 varp in ainamma pite dagt
1211 GRAMMATICAGOTHICE LINGUiE. 1212
jaft ts galaip; n, 15 varp bipe gatipun fairra im consilium significant, ut imperare, prohibere, petere,
paiaggiljus, jah pai hairpjos qepun rfu sis nmso; quicrere, concludere, dare etc, Mc vm, 7 ieswsfis-
v, 12, 55 ; ix, 51; XVII,11, ct etiani Neb. vi, Ifi et kans pinpjands qaj) (mandavit), ei atlagidedeina
Mth. )X, 10. Vel subordinata senlenlia sine particula (nupuOeivat)J)ans ; Eph. iv, 17 qipa ;'a/i veilvodja
connectiiur principali : Mtb. xxvi, 1 varp, bijie %nfraujin, ei panaseips ni gaggaip (pnnspt-
ustauh iesus alla po vaurda, qap siponjam seinaim; 7raTstv)in usvitsja hugis; Mc iu, 9; ix, 18; Luc
Mc i, 9; Luc i, 59. iv, 3; Gal. v, 16; Mc v, 43 anabaup im filu, et
< Annotatio 2. — Mc x, 38 habet magutsudrig- manna ni funpi pata; Joan. xin, 34 anabusn
ei frijo p izvit misso; Mc. vn, 36;
gkan stikl, pauei tfc driggka, jah daupeinai, pizaiei niuja yiba \svis,
ifcdaupjada, ei daupjain d au , sive quia Gothus ix, 9; Joan. xv, 12,17 ; Mc vi, 8 faurbaup im,
constructionem aliam adbibere voluit, sive forsan ei vaiht nt nemeinain vig eic; m, 12 fiiu and-
quia infinilivo passivi kidigebat. > baitins, ei ina ni gasvikunpidedeina; x, 47
ita ut exprimitur wolidedun imnut managai, ei gapahaidedi;
§ 275. COMSECUTIO,
xv, 11 gudjans invagi dedun po managein, ei ba-
1) Per simplex ei cum indicalivo prseteriti vel con- rabban (rataiiotiim;n, 12 gametip istbisunn
jtmclivo praesenlis: Joan. IX, 2 was fravaurhta? sau mans, et manag vinnai jah (rakunps vairpai ; xn,
pau fadreintt, ei blindt gqbaurant varp; Rom. vn, 19; VI, 12 usgaggandans meridedun, ei idrei-
Z jabai gasvitlip vair, qent frija is( pis vitodis, ei ni Luc v, 17 bandvidedun yamanam
godedeina;
sijai (TOUpn itvut) horinaudei vaurpana abin an- in anparamma skipa, ei atiddjedeina hilpan ize;
paramma; Cor. I, IX, 24 tva rinnaip, ei garin- Mc v, 10 bap ina filu, ei nt usdrebi tm us landa;
naip, Col. iv, 12 aipafras usdaudeip bi izvis iwbidom ,
2) Ordinarjo per svaet, vel sve (wore), et equidem ei standaip allavaurslvant etc; Thess. I, v, 27
a) Cum iudicatiyo : Gal. lt, 15 miplitidedun tmma bisvara izvit in fraujin , et ussiggvaidau so ai-
iudaieis, svaei barnabas mipgalauhant varp pizai pislaule paim broprum; Cor. II, n, 1 gastauida
litai ite; Thess. II, i, 3 managnip friapva %nizvis Jtala silba at mis, ei aflra in saurgai ni qitnau at
misso, soaei veis silbans in izvis wopam; Mc izvis ; Rom. xiv, 15pata stojaip, ei n'\ satjaip
), 27 ; n, 28; Rom. xm, 2 ; Cor. II, v, 16, 17; Gal. bistugq bropr; Joan. ix, 22 gaqepun sit tu-
iv, 7 etc, ubi saepiusin coordinans inde, hinc signi- daieis, e i jabai was iesu andhaihaiti xrislu, ulana
licalione transit; Luc. v, 6, 7 galukun manageinfiske synagogais vairpai; Thess.I, m, 1 galeikaida
fiiutve nalja dishnaupnodedun ize. jah gaful- uns, ei bilijianai veseima t/i apeinim ai-
lidedun ba po skipa sve sugq un; nai; Mth. XXVII,1 runa nemun gudjdns bi iesu,
< Annolatio. — In Gal. lv, 16 o>art per \p sve, ei afdaupidedeina ina; Mc m, 6; Joan. xn, 10
redditur, unde Gotbum S>;« legisse conjicitur; >p, munaid edun gudjqns , e i jah lazarau usqe-
etiam Joan. vi, 18 pro ze usurpat. > meina; Gal. u, 17 sokjan dans et garaihtai
6) Cum conjunctivo :Cor. II, m, 7andbahlidaupaut. domjaindau in xristau bigitanai sijum jas-sil-
tn gameieinim gafrisahlip tn stainam varp vulpag, bans fravaurhtai; Mtb. vm, 4 saiw (vide, id est,
svaei ni ma htedeina sunjus israelis (airveiljan cura), ei mann ni qipais; IX, 30; Mc ), 44; vm,
du vlita mosezisin vutpaus vtitis is; vui, 5 sik silban 15 ; Cor. 1, xvi, 10; Col. iv, 17; Mc xv, 15 peila-
atgebun uns, svaei bedeima teitaun eic.;Skeir. 111, tus iesu atgaf usbliggvandt, ei ushramips vesi;
c iohannesmitsadede,dflet gahaihait, ip fraujint (sci- x, 57 fragif tigkis, ei ains af taihsvonpeinai jah
licet daupeins vel mereins) at afleta fravaurhle jah ains af hleidumeinpeinai silaiva; xi, 16 nilai-
fragift veihisahmint, — svaei sijai daupeins io- lot iesus,ei was pairhberi kas pairhalh;
hannes ana midumai tvaddje ligandei; c) Post verbaet formulas, quaeindigentiam, neces-
c) Cum infinitivo, praceunte Gracco: Cor. II, n, 6 silatem, obligalionem quamdam indicant : Mih.
ganah pamma tvaleikamma andabeit pala fram ma- ni,ll ni im vairpt, ei andbindau skaudaraip
nagaim, tvaei pata andaneipo izvit mais fragi- skohis is; VHI, 8 etc; Skeir. I, c palavesi vipra
ban jah gaplaihan; Thess. II, n, isaandstan- pata gadob, ei frauja qimands mahtai gudiskai
dandt jah ufarhafjands sik ufar all qipana gup aippau pana galausidedi; Joan. xil, 25 qam weila,
dllata blotinassu, svaei in yups alh tilan; Luc. ei sveraidau sunus mans; Joan. xvi, 50 nt
ix, 52 galipun in ftaim tamareite, tve manvjan parft, ei pukwas fraihnai; Thess. I, v, 1;
imma. rf) Post impersonalia et formulas ganaft, gop ist,
§ 276. III. FIMS, ut, infinitivo quidem gothice in minnistintsf, etc : Mlh. x, 25 ganah siponi, ei
exprimitur (vid. § 252), sed etiam per ei, ubi vairpaisve laisareis; Mc. ix, 42 go p 'ist imma
aflirmative, ubi autem negalivo de fine quaeritur, mait, ei galagjaidau asiluqairnut ana haltaggan
per ei ni cum conjunctivo : it jah fravaurpans v esi in marein ; Mth. v, 29
a)Post verba volendi : Mth. ixvn, ITwanavileip balizoht pus, ei fraqistnai ains lipive peinaize
ei fraletau tzvis? Cor. I, xvi, 12 aufto nt vat jah ni allata leik pein gadriusai in gaiainnan;
vitja, ei apaullo qemi; Joan. vi, 40; Thess. I, 50; Joan. xvi, 7 ; Cor. I,iv, 2miiin minnistin
;v, 3 etc st, ei frumizvis ussokjaidau;
6) Praetertiiu post veroa, quae aliquod voluutatis < Annolalio 1. — Hic raro post ei indicativus po-
 DE SUBbRDlNATlS SENTENTHS. 1214
im
Mc. . 28 was vuldufnialgaf, 275); lunc enim conjunctio (et) subordinalae seu-
nitur , ut: X), putpata
ei pata laujis? Joan. XVU2 qimip weila, ei sa- tentiae per demonstrativum prineipali
in praepp.ratur?
tvazuh saei usqimip izvis, puggkeip hunslasaljan Mc iv, 21 t6at lukarn qimip dupe e't uf melan sat-
in. duobus ul- jaidau aippau undar ligr, niu ei ana lukarnastapati
gupa; 17 leitil ei ni saiwip mik,
caeterum satjaidau ? Eph. vi, 22 tykeikutnsandida,rfu \zv\t
timis casibus ei simpliciter relativum est;
etiam : Joan. 19, ut duppe ei kunneip ivabi.ugktst; III, 4; Cor. II, m,
post leitil alias venit ;"a/t xyi,
coll. annot. 1. 13; Joan. xvni, 37 rfu pamtna gabaurans \n\jah rfu
Grasco semper fieri solet, §274,
fairwau, eiweitvodjau
Coll. Luc vn, 4 vairps \st pammei (ragibis pata. pamma qamin pamma ' raitida puk ei ga.-
— occurrit tunjai; Rom. IX, 17 tn pize
< Annotalio.2. Pro ei semel patei:
bairhtjau bi Jnts maht meina; hinc etiam J5eeiideo
Skeir. III, c frauja fragibip \m, pateisunjus
ut: Joan. vi, 38 atstaig us himina nih peei taujau
piudangardjot vairpaina. meinana ak viljan pis sandjandins mik;Cor. II,
t Aonotalio 3. — De constructione formulae (i- vitjan
mere ne vid. § 275, 2. > II, igamelida izvispairt) managa tagra nipeei saur-
motus et totas sententias: Joan. xn, gaip afcei (riapva kunneip.
e) Post verba
9 g emu n ni \n iesuis ainit, ak ei jah luzaru se- B. CAUSALISSENTENTIA.
weina; Mth. xxvn, 42 atsltigaidau of galgin, ei § 278. bubordinatae causales sententiaeper et, pei,
gasaiwaima, jah galaubjam imma; Mc. m, 2 vi- unte et patei, quod, quia (brt, eW) cum indicalivo, in-
taidedun imma , hailidedi sabbato duga, ei vrohi- dicantur. Jam vero veniunt
dedeina tna; x, 17 wa taujau, et libainais aivei- 1) Post verba, quaerationem alicujus exhibent, ut
ttons arbja vairpau? xvi, 1 usbauhtedun aroma- laHari, mirari, misereri, gratias agere * (colU § 239):
ta, ei atgaggandeins gasalbodedeina iesu; Joan. Luc x, 20 pamma ni faginop, ei ahmans tzvis uf-
xn, 42 (aura (areisaium ni andhaihaitun, ei us sy- hausjand; Joan. xiv, 28;'a6ai frijodedeip mik aip-
nagogeinni usvaurpanaivaurpein.a; Cor. I, i, 15 pau jus fayinodedeip, e't 'ikgagga rfa attin; Mc.
aviliudogupa, et ainnohun tzvara ni daupida, ei was xv, 44 peilatus sildaleikida, ei iesus jupan ga-
ni qipai, pateiin meinamma namin daupidedjau, svalt; Gal- i, 6; Cor. I, l, 14 aviliudo gupa, ei
etc, vid. Gloss, v. Ei 5) a). Huc pertinet etiam ainnohuntzvara ni daupida; xi, Hhaxja itvis,pei
formula ei usfullnodedipata gamelidoMth, VIII,17; atlala mein gamunandans sijup.
Mc xiv, 43; Joan. XII,58etc Luc. xv, 9 faginop mip mis, untebigat drakmein;
« Annotatio 4. — Apud Joannem quandoque pei Phil. iv, 10; Luc i, 4? svegnetrf ahma meins rfu
in locum ei spbditnr : v), 12 galisip pos aflifnan- gupa, unteinsaw rfu ftnatveinaipiujos seinaitos; Mc.
deini drauhtnot, pei vaihtai ni (raqittttai; 7; viu, 2infetnoda rfumanagein,unte;'u dagansprins
xiu, 34; xvi, 33. mip mis vesun jah ni haband wa matjaina; Tim. L,
t Annotatio 5. — Semel ei cum indicativo occur- i, 13 gaarmaips vas, unte unvitandt gatavida in
rit Joan. xiv, 3 aftra qima jah andnima izvis du mis ungalaubeinai; iv, 10 idveitjanda, unle venidedum
tilbin, ei parei tm tfc, paruh s iju p jah jus; et ni, du gupa libandin; Joan. vn, 23 mis hatizop, unte
ne, pro ei ni Skeir. III, b ;'a/t leikis hraineino tnmai- allana mannan hailana yalavida tn sabbato; Luc. xvi,
dips vas sidus juh sa bi gup hrainei anabudana vas, 8 hazida [rauja fauragaggjan invindipos, unte fro-
ni panaseips judaiviskomufarranneinim brukjan us- dabagatavida; xvm, 11 aviliudo pus, unte ni \m
rfaurf/atna. tvasve pai anparai mans; Joan. xi, 41; Cor. 11,vm,
« Annotatio 6. — Et etiam pau («v) post se per- 17;'Luc. XVII,9 tbai pagkpus fairhailis skatka, unt.e
mittit: Luc.xvi, 4 andpahla mik wa laujau, ei pau, gatavida patei anabudan vat? Mlh. \,$.audagai pai
bipe afsatjaidau, andnimaina mik; Mc. vi, 56. lirainjahairtaus, unte pai gup gasaiwand.
t Annotatio 7. — Cum finis etiara per rfuet infi- < Annotatio. — Non nisi rarissirae hic adhibetur
nitivum exprimatur (§ 254 I, 2), inde fit, ut haecet conjunctivus, ut:Joan xi, 15 faginotnitvara, ei ga-
illa conslruciiones quandoque prnmiscue commi- laubjaip; Phil.u, 2 usfulleip meina fahed, ei pata
sceantur : Mc m, 14 gavaurhta tesus tvalif du visan samo hugjaip, in posteriori loco ei potius sigjiific^t
mip sit jah eitnsand.ideditns merjan; Luc n, 22 ideo quod. >
— 24 brahtedun iesu in tairusalem atsatjan [aura 2) Post interrogativa wileiks iit, was \tt cum prae-
fraujin jah ei gebeina fram tmtna hunsl; Skeir. IV, gnanti sensu, quis est, qualis est: l^th. viu, 27 wi-
d po intakana vesun fram tohanne ni \n pis patainei, leiksislsa,ei jahvindpsjahmarei u(hautjandimma,
ei fraujinsmikileingakannidedi, ak du gatarhjan in parallelo loco Mc. iv>4,1ad,est unte pro ei; Luc.),
jah gasakanpo afgudon haifst. 29 pahta sis, wetejkavesi,s,ogoleins, patei sva piu-
t Annotalio 8. — "iv« ft» saepe per t6at redditur, pidatzqi; vin, 25 uiastsl sa, ei jah vindam faurbiu-
qnod tamen ordinariosiguiflcat utinam, vid. § 273,2.> dip jah vatnam. Posl ei,etiam hic coojunclivus usur-
§ 277, Gramraatice loquendo SCOPUS a fine eodem- patur : Rom. ix, 20 tvasis, ei andvaurdjais gupa;
uiodo discriminatur, atque cpnsecutio ab effectu (§ Joan. ix, 56.
1 Graeceest ek «vrb TOUTO in eo quod, gothice TOU Exod. ix, 16) hic laudatur, eonvenit.
Communiterdu pamma (Cor. U, v, 5; Eph. v, 28) • Vel polius post verba, quorum aciio ralione,
versum; tripize contra, propter quod significat, sed motivo, seu causa indigei, ut exisiat, ut laetari mt-
Gotbus LXX iuterpretibus, quorum loctw (evexevTOU- rari, etc, de aliquo, propter, etc Interpr,
1215 GRAMMATICA GOTHICJELINGUVE. 12'.6
5) Post integras sententias patei et unte, neonon ttautinunt, svajalt pratrhxristu ufar filutst jah ya-
pende cumindicativoadhibentur: Joan. x, 55 m godis prafsteins unsara; Eph. v, 24 svasve aikltlesjouf-
vaurstvisni slainjampuk ak in vajamereinsjalt patei hauseip xristu, tvah qenet abnam seinaim; Luc xvn,
taujis puk silban du gupa; xv, 5 saei visip tnmisjah 26 svasve varp \n dagam nauelis, svah vnirpip jah
ifctn 'imma,sva bairip akran manag, patei \nuh inik tn dayam sunausmans; Joan. xv, i svesa veinalaint
ni magup taujan ni vaiht; xvi, 9 ; xvn, 8; Gal. iv, 6, ni mayakran bairan a(sit silbin, nibaist ana veinattiva,
etc; Mth. v, 54 iifcqipa izvisni svaran allis, ni 6i hi- svah nihjus, niba in mis sijup.
mina, unte slols tst gups, nih bi airpai, unle fotu- Aliquando etiam particula demonstrativa deficil:
baurd ist fotivets, nt/t 6i iairusaulymai, unle baurys Cor. II, VIII,6 bedum teitaun, ei svasve faura dusto-
isl pis mikilinspiudanis; xxvn, 6 ni skuld ist tagjan dida, svah ustiuhaiin izvisjahpoanst, akeisve raih-
pans in kaurbanaun, unle (sizsi) andvairpi blopis tis in allammamanaynip, jah tn pizai anstai manay-
ist, etc, vid. gloss. v. Un(e2) 6); Luc n, 29nu [ra- nuip; Mlh. V), 10 vairpai vitja peins sve pai bokar-
leitais skalk peinana tn gavairpja, pande sewunau- jos; Mth. vti, 29; Cor. II, n, 17; Mth. vi, 12 aflet
gona meina nasein peina; xvi, 5 tva taujau, pandei uns patei skulanssijaima, svasvejah veisafletamsku-
frauja meinsafnimip fauragaggiaf mis; i, 54; Joan. lam unsaraim; Luc vi, 56; Luc IX, 54 vileizuei qi-
v, 58; ix, 16; Cor. I, xv, 20; Phil. i, 18. paima, fon algaggai us himina, svejah heleiasgata-
liic eiiara causalem sententiam demonstralivum vida; Cor. II, xi, 3 og ibai aufto, svasve vaurms aitfr
praeparat: Luc i, 15 ni ogspus dupe ei (Stbrt)and- vam uslutoda filudeisein,riurja vairpaina frapja iz-
hausida itt bida peina; 55 mahls hauhistinsufarskad- vara af ainfalpein,
veid pus dupe et (Sto),saei gabairada veihs, haitada t Annotatio 1. — Pro svasvevel sve semel adest
sunus gups; 20; n, 4; Cor. 1, xv, 9. Apud Joannem svaei Luc m, 23 vas iesut sve jere prijetigive uf ga-
dute unle: vui, 47 dupejus ni hauseip, unteus gujia kunpai svaei sunusmundsvas iosefis.
ni sijup ; xv , 19 unte us pamma fairwau ni tijup , < Annotatio2. — Idem atque dicitur samaleiko.sve:
duppe fijaid izvit so manaseps; x, 17; xv, 19; Joan. Luc. xvu, 28 etunjah drugkun, samaleiko jah sve
xvi, 19 6i pata sokeip mip itvis misso, patei qap. varp in dagam lodis.
Huc etiam pertinet Luc xv, 6 faginop mip mispam- < Annotatio 3. — In comparativis sententiis ver-
mei bigat lamb mein, nam pammei pro pamma ei (de bum, non aliter influens, semper in indicativo poni-
co quod) ponitur, vid. § 270, annot. 1. Coll. Cor. II, tur, conjunctivo lantum usurpato Epb. vi, 20 faur
xi, 11 tn wis? unte ni frijo izvis? aiviggeljonairino %nkunavedam,ei \n tzai gadarsjau,
4) Conjunctivusin causalibussentenliis usurpatur, sve skuljau (o>;Sei tte) rodjan, et Cor. I, iv, 7 wa
ubi negatio causalem particulam praecedit: Joan. VII, wopis sve ni nemeis pro o>;pn A«€UV;eodemmodo
22 duppe mosesatgafizvis bimait, ni palei (o\>xbri) o>;cum participio circumscribilur Luc xvi, 1 faura-
fram mose tijai ak us atlam; Cor. II, m, 5 trauain gaggjafravrohipsvarp ei distahidedi (o>;Staaxap-
tvaleika habam pairh xrislu du gupa, ni patei vair- ir«£uv)aigin fraujins, quamvis sveet svasvecum par-
pai sijaima pagkjan wa afuns silbam, ak us vairpida ticipio siare possint, vid. Cor. II, x, 9,14. >
unsara us gupa ist; Thess. II, iu, 9 m arvjo hlaibma- 2) Vel aliud alii praestat, quo in casu comparati-
tidedum, ni palei ni habaidedeima valdufni, ak vus cum pau sequente adhibetur : Mc x, 25 aze-
ei unt tilbant rfu frisahtai gebeima; Cor. II, i, 24 ; tizoist ulbandau pairh pairko neplos gateipan,
Phil. ni, 12; iv, 11, 17; Skeir. IV, b; Joan. xn, 6 pau gabigamma\n ptudangardja gups galeipan;
pataqap, ni peeiinapize parbane kara vesi,akunte Luc v, 23 wapar ist azetizo qipan • afletanda put
piubt vat. Post ni unle lamen iudicativus sequilur: fravaurhteit, pan qipan urreit jah gagg; xvi, 17
Cor. 11,vu, 9 nu fagino, niunte gauridaivesup, ak azetizo isl himin jah airpa hindarleipan, pau
unte gauridai vetup rfu idreigai. vitodis ainanavrit gadriusan; Rom. xm, 11 nu ne-
wisist naseins unsara, pau pan galaubidedum;
C. MODALISSENTENTIA. Eph. III, 20 vulpus pamtna mahteiginufar all taujan
Coll. §§ 197
§ 279. Modali simplicis sentenliae (§ 241) liic re- maizo, pau bidjam aippau frapjam.
spondet, 4) et 250 4) 6).
I. COMPARATIVA SENTENTU. Jam vero duo compa- « Annolatio 4.—Mc ix, 47 gop pus ist haihamma
rantur, gaicipan tn piudangardja gups, pau tva augona ha-
tn
l)Quse utsimilia proponuntur, quo in casucorela- bandin atvairpan gaiainnan pro comparativo 6ali*o
tivaeparticulaequemadmodum(<!>;) — ita (oOrwr, ou- ponitur gop. Coll. Luc xv, 7 tva (relalive ad prasce-
\n himina tn
Twfxui), svatvevel (communiter in comparandisunicis dentem comparalionem) fahedsvairpip niuntehmdis
ainis fravaurhtis tdreigondins, pau in
objectis) sve—tvavel tvah jah et tvah sic ctiam usur-
>
pantur : Joan. xm, 15 rfu fritahlai algaf izvis , ei jah niune garaihtaize.
tvatve tfcgatavidaitvis, sva jus taujaip; Rom. xu, § 280. II. HYPOTHETICA vel CONDITIONALIS SENTEN-
4 svasve in ainamma leika lipuns managans habam, TIA. In condilionalibus senleniiis modus eligendus
tva managai ain teik sijum; Mc IV,26 sva ist piu- non lam ex praeeuntegraecopendet, quam potius ex
vel enim
dangardiyups, svasve jabai tnanna vairpipfraiva ana ratione diversa qua res inlerpres considerat;
eas ut mere
airpai; Cor. II, i, 5 svasve ufarassu isl bulainexri- de iis cogitat ut reipsa existentibus, vel
mi DE SUBORDINATISSENTENTIlS. Iii3
possibiles spectat; in priori casu, ubi scilicet bypo ttxt: in interpretatione noslra patwr pro paltar legeu-
thesis ut realis observatur, indicativus, in posteriori dum est) ? Mth. v, 29 ;'a6at augo pein pala taihsvo
autem, ubi nimirum bypotbesis ut simpliciier possi- marzjai (e« o-xav8«At?et) puk, usttagg pata jah
biiis babetur, conjunctivuspraesentis, conjuuctivus vairp af pus; Cor. I, vn, igoptst \m,jabfii sind
vero praeteriti, ubi hypolhesis ut non realis tantum (euvftstvwo-t) svetfc' ip jabaini gahabaina sik ( tt Si
' i u g an da u (yaftwo-aTwo-av).
aspicitur, usurpatur. Porro in hoc nllimo casu etiam ou syxpaTtuovTat),"/
conjunctivuspraeteriti occurrit sive cum pau , sive *'5 Joan. x, 37 nt6a taujau (ei o\>izotS>) vaurstva
' attins
cum aippau, in duobusvero prioribus adest indica- meinis, ni galaubeip mis, ip jabai taujau, niba
tivus vel conjunctivuspraesens, vel adeoque impera- j. mis galaubjaip, paim vaurstvamgalaubjaip.
tivus. Quoad conjunctioneshypotheticas seu condi- ,\l 5) Conjunctivuspraeieriti in stipulantibus el stipu-
tionaleshaesunt: ;'a6ai (si, iuv), si, an, et jabai ni, f latis seulentiis : Joan. v, 46;'a6at mosegalaubi-
niba (nibai,ei ft»), nisi, quandoque etiam pande (pan- dedeip ( ei eiziarevsrt ), ga-p'au-laubidedeip
rfei,si), et ubi autecedenset consequensin conjunctivo (ETTto-TsusTS av ) mit; vm, iijabaiyup atla izvar
praesenlisconslruuntur, positiva conditio per ip (si), vesi, friodedeip paumik; xiv, 28;'a6at frijo-
quod vocabulo postponi polest, el negativa per nih dedeip mik, aippau jus faginodedeip,eiikgag-
(nisi) indicatur. ga rfu atlin; xv, 49 ; Cor. 1, xi, 51; Luc vn, 59 sa
vesi praufelus, ufkunpedi pau woso qino;x,
1) Indicativusin stipulanlibus sententiis: Rom. vn, ip
3 al libandin abin qent haitada horinondei,jabai 15 vai pus kaurazein, unte %p in tyrai jah seidonai
vairpip (e«vyevnrai)vaira anparamma, jabai ga- vaurpeinamahteis, pozei vaurpunin izvis,airispau
in sakkumjah azgonsilandeinsgaidreigodedeina;
tviltip (iav kizoOkvr,) vatr, frija \tt pis vitodis; Joan.
uu ains jah sa samavesi bi sabailtiaut
Xiu, 17 pandepata vitup (etatSurt), audagaisijup, Skeir. \,bip
jabai taujip (e«v7rot»«)pata ; Cor. II, xi, ijabai insahtai, waivaslojanjah ni stojan sa sama mahte-
ta qimandaanparana iesu mereip (ei xnpvaaei),pa- di? Joan. VIII, 19; IX, 41; xi, 21, 52; xiv, 7" xvm,
neiveisnimeridedum, aippaujabai ahmananparana 36; Cor. I, xn, 19.
nemup (\ap.Suvsrt), paneininemup , vaila uspu- Joan. xiv, 2 niba veseina, aippau qepjau
ei iirzov uv) du izvis' gayya manvjanstad izvis;
laidedup; vu , 14 jabaiwaivaiwop (ei xexau^»- ( pn,
ftat), ni gaaiviskopsvarp; Mth. vm, 51 ;a6at us- xvin, 5'J nih vesi (ei ft» »v) sa ubiltojis, ni pau
vairpis (et ixSaWst;) uns, uslaubei uns galeipan \n veis atyebeima pus ina; Rom. ix, 29 nih frauja
pohairda;Co\. m, 1 jabai mipurrisup (sl-avvnyip- sabaop bilipi unsis fraiva, svesaudauma pau vaur-
6nre) xristau, poeitupa sind sokeip; Gal. n, 14;°a- peima jah sve yaumaurra pau galeikai vaurpei-
6ai pu iudaiut visandspiudisko libais (st ?«?), waiva ma,
piudos baideis iudaiviskon?Cor. I, iv, 7 wa habait < Annotatio 1. — Aliquando etiam pau (av) po-
patei ni namt? aippau jabai andnamt (ei ikuSs;), nitur cum indicalivo sententiae stipulatae, ubi siipu-
wa wopit tve ni nemeit? Mlh. vi, 30 pande havi lans, et communiter etiam stipulata, negativa est:
haipjot gup sva vatjip (sl aufiiwvotv), ivaiva mait Mth. v, 20 nibaimanagizovairpip izvaraizotgaraihleins
itvit? Rom. xi, 21 pandei gup pant ut gabaurpai pau pize fareisaie , ni pau qimip tn piudangardjai
atlant ni freidida (ei eyeto-«To ), t6ai aufto ni puk himine; Cor. I, xv, H;'a6ai xristut ni urrait, tvure
freidjai (pro futuro, feta-eT««). pau jat-to mereins unsara(ist); Mth. vi,15; Mc.
Mc VII, Siurfaieis nt'6a ufla pvahand (ikv ft» xi, 26; necnon el cum imperativo vel conjunctivo
vi^oivrui)handuns, ni matjand. jah af mapla niba hujus in locum subdito (§ 186) : Cor. II, xi, 16 i6at
daupjand (ekvptn^uizriaoivrui), ni matjand; Joan. was mik muni unfrodana, aippau vaila pau tve un-
xv, 4 sve sa veinatains ni mag akran bairan af sis sil- frodana nimaip mik. Econtrario praetermittilur
bin, nibaisl ana veinatriva.svah nihjus, nibain mis etiain pau in casibus sub3) laudatis : Gal. IV, 15;'a-
sijup; Cor. I, xv, 2 aivaggeliskulup gamunan, niba 6ai mahleig veti, augona izvara utgrabandant atye-
svare galaubidedup (ei ft» s7rto-«uo-««);Joan. vu, 6et'/>niis;Skeir. I, b; Joan.vm, 39 \p barna abraha-
51 ibaivilop unsara stojip mannan, nibai faurpis mis veseip, vaurstvaabrahamis lavidedeip; xv,24;
hauteip (ekvft» kxovan)<fram imma? ix, 55 nih yesi sa fram yupa, ni mahtedi taujan
2) Conjunctivuspraesentisin stipulantibus senten- ni vaiht; xv, 22; xix, 11; Rom. vn, 7.
tiis : Joan. vni, 52 ;°a6ai wat mein vaurd fastai < Annotatio 2. — Consecutione temporum natu-
(euv rnp-han), ni kautjai ( ou ft» yeuo-eTat)daupau; rali invita, praeteritum in stipulanti sententia ct in
Tim. II, n, 21 jab,ai wasgdhrainjai (ekv ixxa- stipulata praesens(futurum ) occurrit in sequeniibus
Cupn: in interpretatione nostra mundet pro mundat casibus : Rom. IX, 27 jabai veii (e«v »v) rapjo
legendum est) sik pizei, vairpip kat rfu sveripai; tuniveisraelit tvatve malma mareint, laibot yanisand
Cor. I, XIII, Zjabai habau (ixv ix«>) praufetjant ( aoiOnatrat); Joan. vni, 55 jabai qepjau (ikv
iah vitjau allaize runos — i/i friapva ni habau, ni ttizo>),palei ni kann attan, tijau (iaoptta) galeikt
vaihtt im( stftt)• jah jabai fraatjau allos aihlins izvis; ix, 22 gaqepun tit iudaieis, eifabai wasina
meinot— \p friapva nt habau, ni vaiht botosmis andhaihaiti xristu, ulqna synagogais vairpai,
taujau (o>fe\avp.ut);Gal. v, 11 ;'a6ai 6t'mai(m er- ds ullimo loco coll. § 269, 4; coll. eliam Mtb. xi,
jau (e« xnpvaao>),duwepanamais vrikada (Siuxo- 14.
 1219 GRAMMATICA GOTHICE LINGU^E. 1220
<Annotatio3.—ELLIPSESin bypolheticissenlentiis. interrogativum principalis senientiae relatum signi-
< a) Quandoque deficiunt consequentia stipu- ficai, ul latinum nt*t'(non—iiisi), piaeter, quam, qund
lala, quae sive ex contexlu supplenda suut, sive (el ft») : Joan. x, 10 piubs ni qimip nibai ei stilai;
rclicenter praelermittunlur, ul in conspicuo loco Mc n, 26 hlaibans (aurlageinais niskuld ist mtujan
Mc .vni, 12 amen qipa tzvis, jabai gibaidau tiiba ainaim yudjam; vm, 14 nt°6a ainana hlaif ni
kunja pamma taikne; vel ix, 25 jabai mageis habaidedunmip sis; u,7 was magafletanfravaurhtins
galaubjan, scilicet ex proecedentibus,ego le adjuva- niba ains gup? Honi. xi, 15 was andanumts nibui
Vem; Joail. VI, 62 pata izvis gamarzeip? jabai nu libains us daupaim eic , vid. gloss. v. iVifca2). Ubi
gasaiwip sunu mans ussleigan, scilicel quanlo magis autem non de simpliciobjeclo, sed de cogilaiionetota
sollicili eritis, coll. vii, 25. Vel deQciunl tantum- agitur, uiba patei nisi quod (et ft» brt) ponitur :
modo verba, ut Luc xix, 42 t/> vissedeis, jah pu Cor. II, xn, 15 uia ist, pize vanai veseipufar anpa-
"po du gavairpja peinamma, scilicet faceres; coll. ros aikklcsjons,niba patei ifcsi/6a ni kaurida izvis?
Gal. ili, 4; Tim. I, vi, 5. Hucreferendaesunt etiam Eph. iv, 9 pata usstaiywaist, nibapateijah utstaiy
formulaeparenthelice ihterjectae jabai mahldy sijai in undaraisto airpos.
'( Mc. xiu, 22) ei jabai magi vairpan (Rotu. xn, t Annotatio 6.—Composita particulae conditio-
18). nalis eiye et e"izepquamvis, Iicet, gothice ;'a6ai sve-
< 6 ) Ubi ineodem connexu particula semel usur- pauh redduntur ( Cor. II, v, 5; Epb. m, 2; IV,21;
patur, quandoqUeullerius deficit: Mc xi, 51;'a6at Col. i, 25 ) et svepauh jabai (Rom. vm, 9 ), poste-
qi panf us himina, qipip • appan duweni galaubide- riori eiiam pro eavre usurpalo Cor. II, x, 8. >
dupimma?akqipam,sed dicemus ne(recte germ. § 281. 111.CONCESSIVA SENTENTIA. In hac senten-
a6er sagen wir ) , pro si diximus ([eav] eiTrtuftev).
> tiarum specie, qux in genere non nisi raro occurrit,
« c) Ubi sententia ut aniecedenii opposila exhi- sententia concessa pauhjabai, jah jabai, jabui, sve-
"belur,quo in castt GraecuseVetvel et Si p-nytnisi au- pauh ei, etiamsi, et si, sentenlia autem denegata par-
teiii, usurpat, Gothus aippau vel, alioquin, ulitur, liculas advcrsativas afcet,appan, ip, sed, verum, ve-
sive cum indicalivo : Mtli.vi, 1 saiwip armaionizvara rumlamen, a fronte sua recipit, vel poslerior sine
ni taujan in andvairpja mannedu saiwanim, aippau panicula adversaliva remanet, iu utraque indicativo
laun ni habaip fram gupa; ix, 17 ni giutand vein niu- adliibito: Skeir \S,cpauhjabaiiesusushimina ana
jala in balyins fairnjans, atppau distaurnand bal- airpai qam,akei ni pe haldis airpeins vas; Cor. II,
geis; Luc v, 56, 57; Cor. 1, vn, 14 (s7ret upa); vel iv, 16pauhjabaisautana unsarmanna fravardja-
cum conjunciivo ; Rom. ix, 11 nauhpanuh ni yabau- da, appan sa innuma ananiujada daga jah daga;
ranaivesun , aippau tavidedeinawapiupisaip- Ski-ir. IV, c sa us himina qumanajabaiin teikavi-
pau unpiupis. Luc. xiv, 52 pro aippau adest eipau, san puhla, akei ufaro allaim ist; Cor. II, xi, 6; xni,
quod glossa optime explicat;'a6ai nist mahteigs. Pro 4; Cor. I, ix, 2 ;' ab ai anparaim ni im apaustaulus',
aippau ponitur etiara ip jabai ni, conditionalis sen- appan l izvis %m; Luc xvm, 4 jabai jah gup
tenlia positivepraecedit, ut Luc. x, 6jabai sijaijainar m ogjah mannanni aista,ipih pizei uspriutip mit
tunus gavairpjis, gaweitaip stfc ana imma gavairpi to viduvo,fraveilapo.
izvar. ip jabai ni, du izvis gavandjai. De tt Si p-n Cwr.I,vn, 21 pauhjabai freis magt vairpan,
male imelleclo Joan. xiv, 11, vid. ad h. 1. Ltiam mais brukei; Joan. xi, 25 saei yalaubeip du mft,
alias, salva autem significatione, e' Se p.n Mc n, 21 pauhjaba daupnip, libaip; Tim. II, n, Sjahja-
per t6a<vertilur. Sed Cor. I, v, 11 n° btandaip izvis bai (iuv xui) haiftteip wat, ni veipada, niba vitodeiyo
horam — unte (iizei) skutdedeip pan us pamma brikip; Cor. 11, vn, 8; Cor. II, xi, 12 nt vaihlai
fairwau usgagyan interpreti, licet inlelligatur, non mins habaida paim ufar filu apaustaulum, jahjabai
sufficit. ni vaihtt im; XII, 15 gabaurjaba fraqima juh fraqi-
< Annolatio 4. — Ubi senlentia conditionalis dis- mada faur saivalos izvaros, svepauh ei vfarassau
jungitur jappe — )appe (et« — ei« ) sive—sive po- izvis (rijonds minz frijoda.
-nitur : Cor. I j x, 51 jappe mtiljaip, jappe drigkaip, < Annolatio. — Sensus concessivus, qui etiam
iappe wa Idujip, allata rfu vulpaugups laujip; II, per participium proprreexprimilur, perjafc (pan) xui-
I, %jappe preihanda, in izvaraizot gaplaihtais,jappe izep, in luceni peculiarius^prodil,vid. Phil. m, 4. t
gaprafstjanda,in izvaraizosgaplaihtais; Skeir. IV, c
vista manna vas jappe veiht, jappe praufelus etc., D. TEMPORAHSSENTENTIA.
vid. gloss. v. Jappe. Ellipticum est Cor. I, xiv, 27 § 282. Diversis modis teinpus determinandi in
jappe razdai was rodjai bi tvans—. Semel adhibelur sententia simplici ( § 247 sqq.) rcspondent et huc
etiam/afl — jah Tim. I, v, 10. veniunt tractandae sentenliae in quaestionibusquan-
< Annotatio 5. — A'i6a (nt6ai) ad negationem vel do ? et quaudiu ? posilae.Jam vero aliaead proposi-

1 Appan enim pro

aippau legendum esl, vid. est, vid. ad h.l. Fieri tamen potest, ul recenlioribus
ad Cor. II, iv, 16; aippait autem ex Gal. u, 21 non tcmporibus, ad quae epistolarnm versiones perti-
conjici poiest, quippe cum hic particula adversativa nent, haec duae parliculae usu >ara non discrepa-
noii opus sit, ui illic post ne^ativam seutentiam. vcrint.
VicevttrsaRctm,xi,22 pro appan aippau legendum
 "
1221 DE SUBORDINATISSENTENTHS. i$22
tiones prxsehtiales (quando) et praeteritas (cum, Alia exempla vid. gloss. v<r. pah B 2), pe 2) a)
postquam, stalim ac, et pro utroque tempore desi |3), Sve3).
gnaiido (dum, donec, antequam ) usurpahlur; aliae < AnnotatiO 1. — Pro pan ad significaniliim nus«
aulem in duas iterumtpariiuntur, prout spalium lem- quam, panuh adhibetur, si eruo Joan. Xvi, 25 ep-
poris (quantum) vel teinporis punctum (uSquCdum) yjirui o>pu,OTS\u\nao> per qimip weita, panuh rodja
exprimant vertitur, significat : venil liora, tunc loquar; Mih.
et ambo ix, 25 pauuh pan non esl: cum aulem, verum : sed
1) Quando ( oTav) pan bipe, synonyma cum—. >
(vid. enim Mc vm, 58 et Luc ix, 26) ciiin indica- < Annotatio2. — Hic non nisi in oratione obliqua
tivp, raro aulem cum conjunctivo, scilicet tantum- usurpatur conjunctivus : Mc lx, 9 iesns ahabaUpim,
modo, ubi ad ejus principalem sentenliam connecti-
tur linalis, quie ipsa in conjunclivo procedit, con- eimanuhunnispillodedeina,pateigasewun,niba bipe
sunus marisus daupaim usstopi.
struuntur : Mtli. IX, 15 algaggand dagos, pan afni-
madaafim brupfapi,jah pan fastand; Mc iv, 51 < Annotatio 3, — Hae conjunctiones etiam ad cir-
kaurnosinapis pan saiadaana air])a, tninnislallaize cumscribendurageiiilivumabsolutumGraccorumuslir
fraive ist; vm, 58 saei skamaip sifcmeina, jah sunus pantur : Mlh. xxvn, 57 i£ pan teipu varp (b$i«;
mans skamaip sik \s, pan qimip in vulpau altins; ytvapsvn;), qam iotef af areimapaias; lx, 52 panuh
Luc vi, 22 audagai sijup, pan fijandtzvis rnans; bipe ul utiddjedun eis («vrS>vSi e%spxap.e-io>v)
,
Mc IV, 29 bipe atgibada akran, suns insandeip sai atberuniinma mannan baudana; x, 55; Mc i, 42;
gilpa, unle attst asans; Joan. vn, 27 bipe xrislus lv, 17; vi, 2; xv, 55; Luc iv, 42; xiv, 29; xy, 14;
qitnip, nt mannavait, wapro %sl;Cor. I, xv, 27 6i^e xviii,40; xix, 57; Joan. xm, 50; Luc. vm, 25 pa-
qipip' alld tif knaivida sind etc, vid. gloss. vv. pait ruh pan sve faridedun (ir^eovTwv Se uvrS>v)ana-
II, l)et£e2)a) j3). saislep iesus. Bipe etiam ad circumscribendum grae-
Mlh. vi, 2 pan taujais armaion, ni haurnjais cum s'vrS>cum infinilivo inservit : Mc. n, 15;aft
faurapus; Span bidjaip, ni sijaip svasvepai liu- varp, bipeis anakumbida(ivruxaraxsiaOat avra»)
tans. ip pu pan bidjais, gagg tu hepjon peina; in garda ts, jah managai motarios mipanakumbidedun
Mc x\,iib pan standaip bidjandans, afletaip, ja- iesua; Luc m, 21; xix, 15.
bai wa habaip vipra wana; Luc xiv, 12,15; xvi, 9; < Annolatio 4. — Principalis sententia "(couse-
xvn, 10; Cor. I, xiv. 26; Col. iv, 16; Tim. II, >v,5; quens), pan vel panuh quandoque etiam admittit,
Luc xiv, 10 pan haitaitau, atgaggands anakum- quae particula ut prioris coi^elativavalere potest:
bei ana pamma aftumislin slada, ei", bipe qimai Cor. II, xn, 10 pan (cum )siufca, pan (tam)tnan-
taei haihait puk, qipai du pus usgagg hauhis; xvi, 4 (eigs int; I, xv, 54 panup-pan (brav Se) pata Uivdno
andpahta mik, wtt taujau, ei pau, bipe afsaljai- gavasjada undivanein, panuh vairpip vaurd pdta
dau, andnimaina mik \n gardins seinans • Joan. xin, gamelida. Necnon et praeeunte 6i^e Joan. xn, 16;
19; xiv, 29; xvi, 4; Cor. I, xvi, 2. Cor. I, xv, 28, coll. Luc xvi, 25; 6i^e taraen pro pan
Cum etiam jah post se mavult: Luc. n, 21/a/i bipe ut-
2) ( c«, Ejrst,u;) pan, bipe (quamvis haec ahtau du bimaitan ina, jah haitan
ex. Mth. 1 fullnodedun dagos
synonymasint, gr. xi, et xxvi, 1, poste- vasnamois
rius tamen potissimum, postquam, significat), sve iesus, coll. § 274, annol. 1. Apud Luc v,
>
cum (eliam pro »v«x«usurpatum ), sunsei ( proprie 35 connectunlur;'a/t pan.
statim ac, duo ultima apud Joannem et Lucam tan- 3) Postquam, raodoper "rjatticulassub 2) laudatas,
tum, sve etiati) apud Nebemiam ), haec omnia cum praesertim per bipe, reddilur, modo litteraliter per
indicativo construuniur: Mlh. vui, 27;°aftvarp, pan a(ar patei : Mc ), 14 rtfdr patei atgibdnsvarp io-
ustauh iesus J>ovaurda , biabridedunmanayeinsana hannes (tteT« TOir«f)«8oe»v«t TOV 'i«aw»v), gam "iesitt
laiseinai is; Mc m, 11 paih pan ina yasewun, tit gateilaia.
drusun du imma; Roin. vn , 5 p a n v es utn \n leika,
« Annotatio 5. — Litterale afar patei Skeir VII, c
vinnotis (ravaurhte vaurhtedun in lipitm unsaraim;
vatpize hlaibe
Mlh. xi, 1 ;'a/i varp. bipe usfullida tesus anabiu- afar patei maljanso manageibiyitan
•ib- tainjons fullospatei a(ti(nodd, incorrectuui es-t,
dands paim tvalif, ushofsifcjainpro; Mc.lv, 10 bipe
cum hic adesse deberet po mahagein. >
varp tundro, frehun ina pai bi ina pizos gajukotts;
Gal. iv, i bipe qam usfutleinsmelis, insandida yup 4) Anlequam(rtpiv,izpiv», itpovsu cum infmitiVo)
sunu seinana; Luc i, 41 ;'a/t varp, «ve hausida faurpizei cum conjanctivo construitar, sdilicet:
aileisabaipgolein mamns, lailaik barn in qipau izos; «) Prasenlis : Mlh. vi, 8 vtiit aita itvar, pizei
Joan. vi, 16 ip sve seipu varp, aliddjedun siporijos paurbup; faurpizei bidjaip ina; Mc. xiv, 72
ana marein; Neh. vi, 16 jah varp, sve (»vtx«) hau- yamunda pailrus pata vaurd, sve gap imma iesus,
sidedun fiands unsarai allai, jah ohtedunallos piu- patei faurpizei hana hrukjai tvaim sittpam,\nvidii
dos; Luc. i, 44 sai atlit, tuntei varp ttibna golei- thik prim sinpdm1;
nais peinaizot in ausain meinaim, lailaik pata barn in b) Praelerili: Luc n, 26 tat immh gataihan, M sdi-
vambaimeinai; xix, 41 sunsei neuiavas; gasaiwands wan daupu, faurpize.sewi xristu [raujins; Joan.
po baurg gaigrot bi po; Joau. xi, 20, 29, 32, 53. vin, $$ ameriamenqipa itvir faiirpizei abrdhdm
1225 GRAMMATICA GOTHICJELlNGUiE. 1224
vaurpi, \k im; Luc n, 21; Joan. xm, 19; xiv, 29; mi ppaneits rodida (auToii),«°AouvTOf) pata, paruh
xvn, 5; Gal. ii, 12. reiksains qimandsinvait ina; Luc iv, 40 mippanei
5) Usquedum, donec (£&>$, ew?OTOU, eo>;ov, «xpv pan sagq sunno (SUVOVTOJ 81TOU siukantbrah-
»°UOU)
ou, p-expttou) unle conslruitur. tedunduimma ;Mlh. xxvn, 12 mippanei vrohips
a) Cum indicativo vas (evTWxurnyopsiaOut OUTOV)fram paim gudjam, ni
na) Praesentis : Mth. v, 26 ni usgaggisjainpro, vaiht andhof; Mc IV,4; Luc. i, 8; alia exempla vid.
unte utgibit pana minnistan kintu; Mc xn, 36 Gloss. v. Mippanei.
sit af taihsvonmeinai, unte ifc galagja fijands pei- < Annotatio 7.— Necnonct in Jmmmeipro evrS>
nans fotubaurdfotivepeinaize; Mlh. x, 23; Mc ix, 1; usurpatur : Luc ix, 51 varp in pammei usfull-
Luc ix, 27; xv, 4, 8; xx, 43; Joan. xm, 58; Tim. I, nodedun dagosandanumtaisis, dum complerentur
IV,15, (evrS>ep.ir\npovoOut). t
66) Praeleriti : Mc xiv, 54 pailrus fairrapro laisli- 7) Dum, quamdiu (o>;)unte et pande cum indica-
daafar iesua, unte qamin garda pis auhumistins tivo praesentis construitur : Luc. xvn, 8 andbahlei
gudjins; Joan. ix, 18 ni galaubideduniudaieisbi ina, mis, unte matja jah drigka; Joan. lx, 4 ifc ska^
palei blindt veti jah utsewi, unte atvopidedun vaurkjan vaurstva pis sandjandins mik, unte dags
pans fadrein is; is(; Joan. xn, 35 gagyip pande tiuhap pabaip, ei
b) Cum conjunctivopraesentis: Mc vi, 10 piswa- rigiz izvis ni gafahai; Gal. vi, 10 pannunu pandei
duh pei gaggaip in gard, par saljaip, unte usgag- mel habam, vaurkjampiup vipra allans.
gaipjainpro; Luc xix, 13kaupop, unte qimau; <Annotatio 8.— Pro nt mogudsununs brupfadis,
Cor. I, iv, 5; xi, 26; Gal. iv, 19; Eph. iv, 13. untesa brupfaps mip im tst, gataujan fastan Luc v,
t Annotatio6. — Vnte et und patei (donec) pro- 34 legitur in loco parallelo Mc n, 19 und palei (evw)
miscue commiscenturMth. v, 18 und patei ustei- et Mtb. IX, 15 und pala weilospei (donec, s<p'oo-ov).
p i p hitnintjah airpa, jota aint aippau striksains ni Coll.Mc ix, 19 und wa (eo>;izbre);Luc ix, 41; Joan.
usleipip af viloda, unte allata vairpip. Und palei x, 24 et annot. 6. >
etiam pro unie cum indicativoalias occurrit: Mth. v,
18,25; Cor. I, xv, 25et cum conjunctivo : Rom. xi, ELLIPSES1NCOMPOSITA SENTENTIA.
23; Neh. vn, 3. > § 283. De ellipsibus in composita sententia occur-
6) Dum|, mippanei (»vtx«, «vrS>cum inf., genit. rentibus jam obiter quaestiofuit, ubi nonnullas par-
absol.) cum indicativo construilur, nempe: ticulas, quandoque deficientes, passim traclavimus,
a) Praesentis(»v«x«):Cor. II, m, 15 und hina dag, coll. §§ 258, annot. 6 et 12, 270 1); 280, annot. 3.
mippanei tiggvada moses, hulistr ligip ana Adde, quod inlegra per senlenlia parliculam, ex. gr.
hairtin \ze. appan mippanei gavandeip du per aippau, vid. § 280, annot. 3 c) suppleri possit;
fraujin, afnimada pata hulislr; necnon et particula ipsa supplemento sententiao
b) Praeterili, genitivo absoluto Graecorumet im- quandoque indigeat, ut illustretur, ex gr. ibai ne,
primis rS>iv TS> cum infinilivorespondens: Mth.ix, 18 proprie (timendumest) ne, vid. § 273, 2.

D. APPENDIX.

PLEONASMUS. namma mela (bn »« ivrS>xutpS> exetvu);Luc xv,

19 ;u panateips ni(ovxiri)imvairpt, eihaitaidau
284.1) Pieonasmusin eo consistit, quod altribu- tunut peins; xvi,2m" magt j u panamais (iri)
tum vel objectumexpresse adjiciatur, cujus idea jam fauragaggia visan; Thess. I, ni, 1; Mc III, C ;' a h
in verbo vel noraine jacet: Mth. ix, 25 haurnjant gaggaudans pan fareisaieis garuni gatavidedun pro
haurnjandant au\iziyxTk;(au\izi^>vra;);LucII, 29 xai; Luc I, 66;'aft pan (xui) handus fraujins vat
fraujinond frauja (Seaizb$av)SeoizaTu; Tim. II,iv, 9 mip imma; Mc i, 51 jah qemun pan (avv); Luc
tniumei qimantprauto (etiam graece); Mlh.xxvi, vi, 6 jah varp pan (e^evtToSs); vn, 8; xvn, 5;
liafaiaik mip aipa svarands (fte9'bpxav); Mc Joan. xiv, 3, 21 (xv, 27); xvi, 22; xvm, 18; Luc
I, 40gam prutsfill habandt bidjandt inajah knivam VIII,23 p aruh pan (Si) sve faridtdun ; l, 26 pa-
knuttjands (yowiztzS>v,pro quo x, 17 simpliciter nuh pan (Ss) tn mtnop saihstin; Mlh. lx, 17 bipeh
knutsjaadi occurrit); alios cum instrumentali pleo- pan (Ss)jah vein usgutnip; Mlh. xxvn, 46 ip pan
nasmos vid. § 240, annot. ; Mth. v, 35 fotubaurd (Ss) 6i wtila niundon; Luc. xvn, 15 ip ains pan
fotive (etiam graece); Mc. xn, 14 kaisaragild (Ssjue, vid. § 260, annot. 2; Mc. vi, 17 saauk
giban kaitara. raihtis (yup)herodetgahabaida iohanne; ix, 41saei
2) Ex tautologia potius duaeparticukc adhibentur, auk allis (yup) gadragkjai izvis; Joan. vm, 42 nih
quaeeadem pollent significatione,ut Luc. vtn, 1 varp pan auk (yap) (ram mis silbin niqam; xn, 10; Luc
bipe afar pata (ev TWxa«°-»V);Joan. xi, 1 pa- xix, 27 appan svepauh (riknv)fijands meiuans
proh pan a far pata (itzetra psrk ruvro.) qap du briggip her , vid. § 260 , annot. 4; Cor. II, xi, 21
tiponjam; ilem Eph. u, 12untevesup panin iai- qipa sve batei (o>;brt) veis tiukai tiiaima. Fre-
1225 APPENDIX. 1226
cum Graeco soepissime communes babet,
quenter imprimis occurrit svaei nu (o>art) Cor. I, Gothus
xiv, 22; xv, 58 ; II, iv, 12; Phil. iv, 1; Thess. I ex. gr. Joan. vm, 55 t'6aipu maiza is abrahama, saei
iv, 18. gadaupnoda, jah praufeteis -gadaupnodcdun,
5) Non tam pleonastice quara potius ad genera- pro jah praufetum, paiei gadaupnodedun; Cor. I,
iores texlus graeci expressiones delerminandas vel vii, 15 qens soei aig aban ungalaubjandan jah sa
alias perficiendas et amplificandas quandoque adji- gavitja ist bauan mip izai, ni afletai pana aban,
ciuntur praedicata, copulativaesentenliae, etc : Mtln pro;°a/i gaviljan vel saltem jah saei gavilja tst; Rom.
n, 8 manageinsohtedu n sildaieikjandans timuerunt vin, 5 pata unmahteigo vilodis, \n pammei siuks vas
obstupenles (e'j>of!»9»o-av); Mc i,27 afslaup node- pairh leik, gup seinana sunu insandjands—gavargida
dun a'lai sildaleikjandant mirabanlur stu- fravaurht in leika, quod anacoluthon est, suo quisque
pescentes (e6aftg»9»a-av);n, 12 usgeisnodedunallai modo explicaturus, baud difficilesolaecismumdepre-
jah hauhidedun mikiljandans gup exaltabanl hendet, quo scilicel interpres siuks pro siufc,nempe
laudantes (sSoi;«?ov);Joan. xn, 18 iddjedun ga- vilop, posuerit. Gal. n, 4, 5 in pize ufsliupandane
motjan tmma manageiiverunt occurrere (uw»vT»o-tv, galiugabropre, paiei innufslupun biniuhsjan freihals
pro quo alias gamotjan simpliciler usurpalur, vid. unsarana, panei aihum in xristau, ei unsis gapivaide-
Gloss. h. v.); XIII, 38 pu mik afaikis kunnan deina, paimei ni weilohun gakunpedum u(hnaivein,
abnegas novisse (a7r«p»o-»,pro quo alias simpliciter coll. vs. 6; Epli. i, 21; Cor. 11, v, 6 el 8; Col. i,
afaikan occurrit, vid. Gloss. v. Aikan); Cor. 1, IX,25 22 etc Anacoliilhon praecipue in constiuctionibiis
waxuh saei haifstjan snivip, allis sik gaparbip parlicipialibus occurrit : Cor. II, ix, 10 sq. sa and-
qui it pugnaturus (6 kyo>vv%bp.evo;, ubi Gothus ad staldands fraivavahsjan gataujai akrana usvaurhtait
aliquem se in pugnam paranlem cogitasse videtur, izvaraizos, in allamma gabignandans pro gabig-
ut Horat. ad Pison. 412 nandane; vs 15; Col. m, 16; Epb. m, 17 sq. Duplex
Qui sludetoptatamcursu conlingeremetam, est anacoluthon in Epb. IV, 2 sq. usdaudjandans —
abstinuitvenere et vino); uspulandans; Skeir, VIII, d atjainaim qipan-
Luc i, 65 zakarias sokjands spilda nam jahmetida, d a m, patei ni ainshun pize reike jah fareisaiei galau-
gr. a«T»o-af7rtxaxtStov iyptt^e, ubi Gothus inter peten- bida, ni frap jandant, patei sa raihtis fareisaius
dum et scribendum etiam accipiendum induxit (coll. vas — tp eisniuspulandans, ubi constructionis
Luc xvi, 6); Cor. I, xv, 10 managieo im allaim ar- inconsequeniia non solum inincorrecto casu participii
baidida jah usaivida, gr. exoiziaau, uhi Gotbus frapjandant consistit, scd etiam in eo, quod conse-
perseveranliara in laborando significare voluit; Mc quens ainccendi non conveniat. Similiter IV, a *i-
II, 4 tnsat/idedun jah fralailotun, gr. xaXwo-i,quibus ponjam bi svikneinrfu judaium sokjandam jah
verbis et modus descensiouis et demissio ipsa ex- qipandam sit' rabbei — rfu imma. nauh unkun-
sic
primuntnr (illaquearunt et demiserunl); Phil. m, 16 nandans po binasjand,\nuhpis laiseiptns,et
du pammei gasnevum, ei samo huyjaimajah in genere apud Skeireins plurimas a recta concor-
tamo frapjaima, ut idem sentiamus et idem dantiac via proccipue participiarum et appositionis
cogitemus, gr. tantummodo TO«UTO fpoveiv; Mth. ix, (coII.II, d) deflectiones praese ferens.
23 iesus gasaiwands svig tj ans j ah haurn- ' E conlra nonnulla dantur in bibliorum versiono
jans qap , tibicincs ct buccinatores, gr. tantum- loca, ubi Gothus «vaxo\avOo>;scribens, Groecum
modo uvknra;; Mc xn, 4 pana slainam vairpandans pra;eunleui non habet, ut excusetnr, ex. gr. : Luc
g a aivisko dedun jah haubip vundan brahtedun, ix, 15 nisl hindar uns maizo fimf hlaibam jah
iniprobraruntet—, in lexlu graecoomninodeficit,nec fiskos tvai, ubi constructionem cum inmutare vo-
improbabile est, boc gaaiviskodedun primitus glos- luerit(coll. § 286, 6),;'a/t pau fiskos tvai saltem ad-
lam fuisse; quaenrip.na«v, variantem lectionem pro hiberedebuisset; Mc m, 17 gavaurhta tvatif duvisan
«tirso-Tst°).av interprelabatur, et in textum mip sis
»Ttfttafi='vov, ;'a/i gasalida seimonanamo paitrus, jalt
irrepsit. Neque Eph. i, 7 ga6ei vulpaus anstais takobau pamma zaibaidaiaus jah 'iohanne bropr
x°tp'T°£adiniltenduii) est.
pro 7r°>,ouTOf iakobaus, jah gasalida im namna bauanairgais, ubi
« Annoiatio. — Ctim praesentibus vero non con- iakobu el iohannen a gavaurhta dependentia, scribi
fundendi sunt casus, ubi glossas vel alias lectiones deberent, ut deinde correctius pergit andraian —
variantes a margine in lextum librarius transtulit, filippu etc
ut, ex. gr. Luc xiv, 52 jabai nist mahuigs glossa Aliquando eliam gothi interpretes avaxotauSiaf
ad eipau relata; n, 5 at visandin kindina syriais de texlus graecievitarunt, ut Cor. II, xn, 17 t6ai pairh
raginondin saurim glossatum; Cor. I, xv, 6 wana pizeei insandida du izvis bifaihoda izvis ? cor-
fifhundam de laihun tevjam (vid. ad h. I.);dex, rectius quam ft» Ttva—St'«UTOU e7r°),iovsxT»o-a;Eph.
20 vid. supra § 205, annot. 5. > lii, 18 6iuga kniva meina du gupa, ei g.bai tzvis
—
ANACOLUTHON. bauatt xrisiu pairh gataubeinin hairtam izvaraim, ei
seu construcliones inconse- tn (riapvai gavaurhtai jah gasulidai mageip
§ 285. 'Avaxo).ouOi«f
sententias mip allaim paim vtiham, ubi omn. codd.
quentes, quae scilicet, plerumque post gafahan
tv«ifyaxvanre
y.aiztOepikto>pevoi,
pareiitbelicas occurrenles, in eo consistunt, quod ev«7«7r»spptijwftsvot
ad
aliter seuteinia pergat, atque ex inilio spectarelur. leguni, ita ut participia kvuxo\ovOo>; praccdentia
PlTROL. XVIII. 39
 mi GRAMMATICA GOTHICJELINGUJE. 1228
referantur, prorsus ut Cor. II, ix, 10 sq., Gothus gunntinmeljan insahl bi pos gafullaveisidonsin unt
autem locum legit et connexuii, uli Griesbachius, vaihtins, svasveanafuthun unsis, paiei silbasiunjos
Knappius et Lacbmannius connectere et legere vel- vesun;Cor. I, xm, 7 allala ptilaip, allata galau-
lent (coll. Winer p. 497*); Col. i, 26 runa sci beip, all veneip, all gabeidip; Mc xi, 29sq. fraihna
gafulgina vas fram aivam, ip nu gasvikunpida izvis ainis vaurdis jah andhafjip mis • daupeins
varp paim veihamis, ubi parlicipium ajroxexjsuftsvoviohannisuzuh himina vas "pau uzuh mannam? and-
ita relative rcsoluit, ut cum ip correcte pergerc hafeip mis? Imo etiam vocalica et consonantica
posset; vice vcrsa ncc minus legitime verbum fini- forma; adjeclivi et participii passivi, quarum tamen
tum loco part'cipii usurpavit : Joan vi, 22 managei quajqueex certis tantumregulis aliasoccurrit,utRom.
sei slop hindar marein, sewun (iSwv)patei etc, ubi ix, isaurga mis ist tnikila jah unweilo aglo ; Lnc
jam codices plures pluresque versiones «Sovvel eTSev i, 28 fagino anstai audahafta, frauja mip pus,
indiffercnter legunt. piupido pu in qinom; v, 51 nt paurbun hailai
MUTATIOIN EXPRESSIONE. leikeis ak pai unhailans; Skeir. I, a nasjands ni
ibna nih yaleiks unsarai garaihtein vas; V, d ni
§ 286. Hanc goihicae grammalicae partem aggre- ibnon ak galeika sveripa usgiban, coll. lamen de
dienlibus nobis ampla materies datur, indolem go- iillimis
locis § 196, annot. 5.
thorum juterpretum invesligandi nec non et discu-
tiendi. Quippe qui quos limites alias linguae in mu- « Annotatio 2. — Huc vero non adducendi sunt
tanda cxpressione"comraunitcr servant, practergre- casus ut Mtli. vi, 50 pata havi haipjos himma daga
dientes, in apertum campum, non solum constructio- visando jah gistradagis in auhn galagip gupvas-
nes, sed etiam vocabula, ubi proximasequunlur, non jip, eum participium aclivi, ubi neutrum est, non
vocabula tanlum, sed et species, formam, scriptio- aliam nisi consonanticam formam induere poiesi,
vid. § 105. >
nemqtie vocabulorum, ubi duplex adest, muialuri,
prodant. 5) Voea6uta diverscedeclinationis, formalionis et
1) Sic igilur quam maxime eos pcenes est scri- speciei : Joan. xvm, 28 tauhun iesu fram kajafin in
ptionem commutant. Hinc praecipueduplex scribendi praitoriaun (izputraptav), panuh vas maurgins,%p
rnodus terminationem verbalem et nominalem in p, eis ni iddjedun \n praitoria 16, sq.
(izp«tro>ptav);
ps, ei rf, rfs, in au et u, in t et ei, in / el t, elc ; qap dauravardai (Ovpo>pS>, a dauravarda)jah attauh
binc occurrunt : Joan. xv, 11 pata rodida izvis, ei inn paitru . paruh qap jaina pivi, so dauravardo
faheps meina in izvis sijai jah faheds izvara us- (Ovpapb;)etc; Mlb. x, 41 sa andnimands praufetu
fulljaidau ; xvn, 18 svasvemikinsandides in mana- %nnamin praufetaus (tzpofnrav) mitdon praufe-
sep, svalt ifc insandida tns in manased; et vice tis (izpofnrov)nimip; Luc vi, 58 mitads (pirpav)
versa xv, 19 ;'a6ai pis fairwaus veseip, aippau so goda jah ufarfulla gibada in barm izvarana . pizai
manaseds svesans (rijodedi. appan unte us pamma auk samon mitadjon (p.erpo>, a mitadjo) etc;
(airwau ni sijup, duppe fijaidizvis so manaseps; Joan. xix, 2, 5 gadrauhleis usvundun vippja (ari-
xui, 51 nu gasveraids varp sunus mans jah gup yavov, a vippja) us paurnum. — usiddja iesus bai-
hauhips ist; Tim. I, m, 16 saei gabairhlips rands pana paurneinan vaip (arif«vav, a vaips);
varp in leika, garaihls gadomips varp in ahmin, Cor. 11, in, 7, 15 ni ma/iledun fairueitjaii rfu vliut
ataugids varp paim aggilum, merids varpin piu- (izpb;a>izov, a vlits) mosezis. — moses lagida hulistr
dom, galaubips varp in fairwau; Luc x, 20 ni fa- ana andavleizn (rzpb;o>izov, ab andavleizns); Joan.
ginop,ei pai ahmansizvis ufhausjand, ip [aginod xv, 6 sq. m'6a saet visip (ftttv»)— appan jabai si-
etc ; ix, .26 saei allis skamaip sifc meina, pizuh jup (ftsiv»Ts,casus animadversu dignissimus, qnip-
sunus mans skamaid stfc; m, 14 tri mannanhunho- pe cum ambobus verbis infinilivum vhan commiuic
lop, ni mannanhun anamahtjaid jah valdaip sit, utrisque vero diverso flexis forma anomala
annom izvaraim; i, 52, 55; Joan. xi, 25; xn, 48; proprie lantum copulaevadit, vid. § 154, 5et amiot.);
xin, 15, 55; xiv, 12, 15, 21; xv, 10; coll. Gal. m, Luc. ii, 12, 16 6igi(id 6arn galagid (xsLpsvov, jam
i,Zunfrodans—unfropans; Cor. II, viu, 9 iesus pnsitum) in uzetin; Cor. I, xm, 8 friapva aiv ni ga-
gauntetlida sik gabigs tisands, ei jus pamma is un- driusip ipjappe praufelja gatairanda (xurnpynOn-
tedja gabeigai vairpaip ; Luc xvui, 58 sq. ts uf- aovrai), jappe razdos gaweiland, \appe kunpi ga-
vopida qipattds • iesus, sunu daveidis, armaimik! taurnip (xarapynOnasrui); Luc x, 9, 11 a(/ic-
—1/> is unrf filu mais hropida • sunau daveidis, ar- wida ana twis piudangardi gups. — alnewida
mai mik! Cor. I, xn, 15 allai du ainammaleika dau- sik etc; Cor. I, x, 23 all binah (eistmv), akei ni
pidai sium, allai ainammaahmin dragkidai sijum; atl daug . all mis binauhtist (iiltartv), akei nt all
)x, 20 varp iudaium sve judaius, ei judaiuns limreip; Luc vi, 36 vairpaid bleipjandans (oi-
gagaigeidedjau. xripfj-ove;),svasve jah atla izvar bleips (ob.zippo>v)
< Annotatiol.—Vcrumtamen legilur cliamJoan. ist; Joan. vn, 4, 10 nt manna in anataugnein (iv
xn, 47 ni gam, ei stojau manased, ak ei ganasjau xpvizrSi),coll. § 242, annot. 1) a); Luc. xtx, 17, 19
manased; xi, 26 wazuhsaei libaipjah galaubeip sijuisvaldufni habands ufar (itzivj, pr.cpos.) laii.un
du mis, tii gadaupnip aiv etc > baurgim.—sijais ufaro (iizuvw,adverb.) fimfbawr-
2) Forma;commutanlur: Luc. i, 1, 2managai du- gim; Mth. v, 18 und palei (eo>;uv) allatavairpip;
1229 APPENDIX. 1250
vii, 29 vas iesus laisjands sve (o>;)valdufni habandi ist (xpiiav ixsi) > Joan. vn,28 mffcfcunnup (otSa«)
jahnisvasve («;) bokarjos; Mc i, 22; coll.Mc v, jah viteip (otSa«), wapro im; ix, 29; xvi, 27 sq.
4 ufla eisarnam bi fotuns gabuganaim (iziSut;) galaubidedup, patei \k fram gupa urrann (i"°j»"),8ov).
jah naudibandjom eisarneinaim gabttndans vas jah ttzuhtddja (ifyikOav)fram altin; Roro. x, 13 sq.
galausida af sis pns naudibandjos jah po ana fo- wazuh saei anahaitip bidai (s7rtxa>so-»T«i) namo
tum eisarna (iziSa;) gabrak; Luc vn, 41 simnl fraujins, ganisip. waivanu bidjand (imxukloovrui),
leguntur dulyis skula (debitor) et dulgahaitja (cre- pammei ni galaubjand ? xi, 22 sq. ana pu s tilbin,
dilor.). jabai pairhvisis (imp.etvn<7),appan (? aippari)
4) a)Composilaet simplicia promiscue nsurpantur: jah pu usmaitaza . jah jainai niba gatulgjand sik
Joan. xvn, 25 manaseps puk ni ufkunpa(iyvo>) tn ungalaubeinai tntrusgjanda; Cor. I,
(eiztp.eivo>ai),
ip ifc puk kunpa (Jyvuv)jah pai ufkunpedun xv, 5 sq. xristus ataugids ist (&f0n)kefin, paproh
(iyvaaav), patei pu nrifcinsandides; ix, 51 vt'(um, pnn gasaiwans tst (3>f0n)managizam pan fifhun-
palei gup fravaurhtaim ni andhauseip (axouet),ak dampaproh pan ataugida sik (i>fOn)takobau; 50
jabaiwas gupblostreis ist, pamma haitseip(axovei); teik jah btop piudinassu gups ganiman (xknpovo-
xix, 6; Rom. xv, 4; Cor. I, xv, 48 sq.; Luc x, 24 !>nou)ni magun nih riurei unriureim arbjo vairpip
managai vildedum saiwan, pateijus saiwip, jah ni (x\npa'jofiti); II, vn, 9 fagino, nt unle gauridai
gasewun,jah hausjan, patei gahausidedttp, jnh vesup (ikviznOnrs),afcunle gauridai vesup du idrei-
ni hautidedun; Joan. ix, 7 qap du pamma blindin' gai, saurgaidednp (ikviznOnrt)auk bi gup etc;
gagg pvahan {vtyat) in svwmt sitoamis, gataip jah Mth. xxvi, 70, 72, 75 paitrus laugnida (vjpv«<r«To)
— jah aftra laugnida (npvnauro) — faur hanint
afpvoh(evi$uTa);Mtb. v, 25 sq., 27sq.;Mc m,24
sqq.; Luc xiv, 11; xix, 24 et 26; Con I, iv, 7. hrukprim sinpam afaikis (uizupvnan)mik; pro isla
< Annotatio 3. — Adest lamen apud Mth. v, 17, codicis amhrosiani leclione codex argentens in utro-
19 gatairan pro \vttv et X«T«>SUSIV etc > que loco (deficit enirn prius) legit afaiaik — afaikis;
Luc v, 27, 28 laistei afar mis («xo>ou9st ftot) — tdd;a
6) Diversa eomposita inter se mutantnr : pro kixo-
Luc. 3, 5 — — ana- afar tmma (nxo\ov0naev«UTW), ubi de idd;'a in margine
ypkfeaOut n, 1, gameljan metjan
laislida glossatur.
meljan; pro evfpuivsaOutLuc. xv, 23, 21, 29, 32
vaila visan — vison — bivisan — vaila visan; pro c) Particulae: Luc. IX, 51, 53 gatulgida gaggan i*
—
izupearuvuiMc xiv, 69 sq. faurastandan et alstan- (tis) iairusatem. andvairpi \s vas gaggando rfu (etf)
dan; pro kftevui Luc vn, 47 fralelan et aflelan. iairusalem; Cor. II, ix, 15 mikiljan gup ana ufhau-
5) Synonyma vocabula commutantur, nempe : seinai (iizt T» vizorayn) andahaitis \n aivaggeljonjah
a) Nomina : Joan. ix, 22 sq. pata qepun pai fa- \n ainfalpein ( aiz\brnri) eic; Skeir. VII, cni ana
drein (yovei;) is — duh pe pai berusjos (yovei;) paim hlaibam ainaim mahtais filusna ustaiknida ak
ts qepun; Ltic ix, 60 /ei j5ans daupans (vsxpov;) iahin paim fiskam; Mc iv, 21 t6at lukarn qimip,
tisfilhanseinans navins (vexpov;); xvn, 55 saei so- dupeeiuf(vizb) melan satjaidau aippau unrfar(u7ro')
keip saivala seina yanasjan, fraqisteip tzai («UT»'V), ligr? Joan. vn, 22 moses atgaftzvis bimail, ni patei
7°a/tsaei (raqisteip izai tn meina, ganasjip po (auT»v); fram (ix) mote sijai, akus (ex) atlam; Mc- ix, 19
•
x, 26 paruh (b Se) qap rfu imma in vitoda wa ga- sq. bairip ina du (izpb;) mis. jah brahtedun ina at
melip tst ? ip is (b Se)andhafjands qap etc.; Mc IX, (izpb;)imma; Luc xv, 29 sva filujere skalkinodapus
37 saet (&; iuv) ain pize svaleikaizebarne andnimip jah ni wanhun (ovSeizore)anabusnpeinaufariddja,
ana namin meinamma, ntifcandnimip, jah sawazuh jah mis ni aiv (ouSe'rro«)atgaft gaitein; Cor. I, vn,
sael (b; iuv) etc; x, 45 sq. sawazuh saet vili 16 wa nu kannt, ei (bri) aban ganasjais, aippau wa
vairpan mikilsin izvis, sijai 'izvar andbahts, jah saet kanitt, patei (bri) qen peina ganatjait ? Mc ix, 11
vili etc; Mth. v, 52 wazuh saet—• sa tze; Joan. qepun, unle (brt) qipand bokarjos, patei (bn)
vi, 64 vissa iesus, warjai sinrf pai ni galdub- helias skuli qiman; Joan. x, 36; Luc xv, 6, 8
jandans (rivs; elalv ot ft» irior«uov«j) jah was ist faginop pammei (bri) — faginop unte (OT«);Mc.
saei yaleive\p{r'i; taziv 5 izapaSi>ao>v)ina; Eph. i, IV,5, 6 tn pizei ni habaida (Sturb ft» ej^etv) diu-
18 ei vileip, wa (zi;) ist vens laponais is, wiieika paizos airpos.—unte ni habaida (St« TOfi» ixsiv)
(zi;) yabeivulpaus arbjis is. Coll. § 205, annot. 2. vaurtins; Luc x, 20 pamma ni faginop, ei (ort)
« Annotatio'4.—Mth. ix, 52 sq. atberunimmaman- ahmans tzvis ufhausjand, ip fayinod, tn pammel
nan baudana daimonari, jah btpe vsdribans varp (OTI)namnatzvara yamelida sind \n himinam; Joan.
unhulpo; rodida sa dumba, quamvis Graecus bis xiv, 28 ;°a6atfrijodedeip mik, aippau jus fayinode
xafbv habeat, 6auds tamen hic de muto intelligi ne- deip, ei (o«) tft gagga du attin, unte (ort) etc; xin,
quit, sed probabiliter Gothus cum pluribus versioni- 34 anabusn niuja giba ttvis, ei (tva) frijoP tzvismisso
bus surdum vel mutum et surdum in suo codice sve ifc frijoda tzvis. pei (*v«) jah jus frijop misso
legit. > \zvis; Luc xiv, 10 pan (orav) haitaizau, anakttm-
ei bipe (orav) gt-
6) Verba : Mth. vi, 2, 5 andnemun (receperunt, bei ana pamma aftumislin stada, 21
seina. — haband, iz aize- tnat etc; Joan. xvi, 21; Joan. vrii, —23 pro ovv
uizixovai)mizdon (habent,
mizdon Luc panuh — pan — nu — paruh leguntur.
Xovai) seina; xix, 51,54 frauja pis
yairneip (xpsiav s"xsi). — fraujin paurfls pis < Annotatio 5. — E contrario, quo concinnitas
1231 GRAMMATICAGOTHICiE LINGU/E. 1254
major efllciatur, eadem pothica vocabula, licet alia gard unhanduvaurhtana aiveinana (masc.
synonyma praeslo sint, usurpantur, non snlum ubi otxtav) i/t himinam, et haec mutatio cum colleciivis
eadem vocabula Grsecus adhibuit, ex gr. Mth. v, solemnis est, ut Mth. IX, 8 gasaiwandeint pnn
25 tijais vaila hugjands andastauin peinamma manageint ohtedun tildaleikjandant;
tpraulo, und palei tt tn viga mip tmtna, tbai wan 66) Numerus subslantivi mutatur : Mlh. vm, 14
atgibai puk ta andattaua stauin jah sa staua tvaihro paitrautlag in heitom—;'a/i aflailot ija so
puk atyibai andbahta elc ; sed eiiam ubi diversa heito (coll. tamen § 192, 2); Luc x, 23 sq. au-
admisit: Mth. vu, 17 sa ubila (auizpbv) baymt daga augona, poeisaiwand , poet (plur., «) jussai-
akrana ubtla(izavnpov;) gataujip; Sic etiam conlra- wip. —managai vitdedun saiwan, palei (sing., «)
ria a7«86v— xaxovgothice piup — unpiup reddun- jus saiwip, jah ut gasewun; Mc xiv, 15, 15 gaggais
tur: Rom. ix, 11; xu, 21 ; Cor. II, v, 11, et con- in po baurg jah gamoteipigqis (dual., ufttv) manna.
sequenter Mc. III, 4 kyuOoizoteiv — xaxo^otstvpiup —jahsa izvis (plur., ufttv) taikneip kelikn; praeci-
laujan — unpiup taujan. llem Mth. vn, 25, 27 6is(ig- pue autem
gan pro 7rfjos-7rt7r«tv et 7rf>ofx67TTstv;
xi, 7 sq. saiwan cc) Casut subslantivi mutantur : Luc xvn, 27, 29
pro OeaauaOutet tSstv; Lnc. vn, 24 sq.; Mc i, 20 midjasveipainsfraqistida allans.—rignida svibla
Sq. gateipan pro uizepxtaOutet ti; tzopevtaOut;Luc. jah funin jah (raqistida allaim; Cor. I, vn, 10 sq.
vin, 22 pro Ste/>xto-8at et uvufipeaOut;Mc v, 4 sq. paim liugom haftam anabiuda, qenai (airra
urreisan pro iyeipeaOutei «vto-Tavat;xu, 19 bileipan abin ni skaidan — jah aban
qen ni (raletan ; Luc
pro xaT«°)iei7retvet kftsvut ; xiv, 68, 71 afaikan pro ii, 46 sq. bigetun ina hausjandan im — usgeisno-
«pveto-9atet «va8sftaTi?etv;Luc. vi, 41 gaumjan pro dedun allai pai hausj andan s \s; Joan. xv, 19
p\eizetvet xaTavoeiv;vil, 41 qap et qip pro fnai ct j*bai pis fairtvaus veseip, aippau so manaseds
ttTts'; Joan. vi, 53 sq. maljan pro fuy&v et Tpw^etv; svesans (rijodedi. apjan unte us pamma fair-
XII, 40, 47 yanasjan pro ia<r8atel ao><%etv ; Rorn. vil, wau ni sijup etc; Cor. II, n, 16; Cor. II, vi, 15
15 laujan pro izpuzzetvet 7rotstv;xm, 4 (sed vn, 19 u>osamaqisse xristau
(XptarS>)mip builiama— wo
adest vaurkjan—taujari); Cor. I, lv, byaliuhtjan pro tnmaqisse alhs (vuS>)gups mip yaliugam? Mc ), 6
5>wTi?stv et fuvspovv;II, v, 16 kunnan pro si'5s'v«iet tohannes gavasips vas taglam (rpixu;) ulbandaus
ytvwo-xstv;xin, 7 puykjan pro <p«ivso-6«t et etvat; jah gairda (i*wv»v)filleina bi hup seinana; Eph.
Mc. i, 2 faura pro izpbizpo;o>izov et ipizpoaOev;9 gam vi, 14sq. standaip ufgaurdanai hupins (rnv bofvv)
iesus fram (uizb) nazaraip jcth daupips vasfram tzvarans sunjai—gaskohai (otum (rov; izbSu;)in
(vrzb)iohanne ; v, 19 gagg d u (el;) garda peinamma tnanvipai aivaggeljons.Iiem commutanlur Luc vn,
rfu (izpb;) peinaim; xn, 26 niu gakunnaidedup ana 21 post gahailjan genitivus et af cum dativo, Luc.
(ev) bokommosezisana (eizi)aiwalundjai? Joan. vi, III, 16 post daupjan instrumentalis etin cum dativo,
21 ana pro eiziet stf; vn, 42 us pro ix et uizb; Cor. Cor. H, xn, 21 post idreigon cautalis (genitivus)
II, x, 13 sq. und pro «xpi et ei;; vi, 14 sqq. wo et ana cum dativo, partitivus et alii pro constru-
dailo garaihtein mip ungaraihlein (kvoptu scili- clione casus Mc xii, 28; iv, 5 sq.; xiv, 17; Luc
cet fteTauvapiu;), aippau wo gamaindupe liuhada x, i; x, 5 el 8 ; i, 7 et 18 pos't framaldrt genitivus
mip riqita (izpb; O-XOTO;), wouh pan samaqisse et in cum dalivo, iv, 25 ad delerminaudum tempus
xristau mip (izpb;) bailiama , aippau wo daile ga- accusalivus el rfu cum dativo, elc
laubjandin mip (ptru) ungalaubjandin, wouh pan t Annolalio 6. — Econtra Luc i, 55 rodida rfu
tamaqitte alhs gups mip (peru) galiugum? Cor. II, abrahama jah fraiv it, hoc fraiv falsum esl pro
iv, 10 sq. sinteino pro 7r«vT0«et aet; Joan xvi, 50 fraiva, quippe cum neque rfu eo modo, neque rodjan
tit vitum, ei (brt) Jm kantalla jah ritparfl, ei (Lvu) cum accusalivo construatur. >
puk was fraihnai; vn, 59 ahman skuldedun niman 6) Mutatio construclionis ad verbum relata. Hic
pai galaubjandansdu tm. ttnte (yup) ni nauhpanuh mutata occurrunt
vas ahma sa veiha ana iin. unte (bri) iesus nauh-
aa) Numerut, ex. gr. : Luc xix, 50 gaggats —
panuh ni hauhips vas; Cor. II, IX, 2. Item Cor. II, bigilats (dual.) — atliuhip (plur.); Mc xiv, 14 sq.;
xi, 18 sq. unte pro tTretet yaf>; Mc x, 42 ip pro Joan. vu, 20 andhof so managei jah qepun;
Si et xat; Joan. ix, 41 pro et el Si; xi, 20 pro ouv insuper
ct Ss; xn, 8 pro yip et Ss'; Luc. xvin, 11 svasvepro
66) Tempus, ex. gr. : Cor. 1, vn, 22 saei tn frau-
Larztp et o>;; Joan. vi, 20 sq. paruh pro Se et ovv; ;°'ii haitans ist (xknOei;)skalks, fralets fraujinsist,
Mc l, 52 pan pro Ss et OTS, etc >• samaleiko saei [reis hailada (x\nOsi;),et prseci-
6) Mutatio proprie gratnmalicalis, seu variatioser- pue praeteriium et praesens historicum, vid. § 180 ,
tnonis in couslructione mutanda consistit. Jam vero 5). Huc eliam refercndus est Cor. I, ix, 20 et 22
duplici modo sermo variatur, prout scilicct conslru- ubivarp et vai pro eytvbpnv ponilur; de hauhipt
ctionis mulatio ad noraen vel ad verbum refertur. varp et hauhipsist Joan. xm, 21 pro s'So?«a8»vid.
a) Mulatio construclionis ad noiuen relata. Sic § 18!, annol.; praesertim
aa) Genus substanlivi mulatur, ut Cor. II, v, 1 cc) Modus,nempe a) Imperativus et conjunciivus :
/a6ai airpeina untara gards t fem. » olxLu)pi- Mc vu, 14 hauseip (axbvsrs) mis allai jah frap-
tot hleipros gatairada, ei gatimrjon us gupa habam laip (avvlsze);Joan. x, 37; (s) Iiidicativuset con-
 1233 APPENDIX.
junclivus pro futuro : Luc I, 51 ganimis (av\\n-
^»)in kilpein jah gabairis («'?») tunu jah hai-
tais (xaksaet;) namo ts iesu, vid. § 182,annot. 1;
in indireclis interrogationibus : Joan. xu, 5 duwe
I pata balsanni frabauht vas (sizpaOn)jahfradai-
• lip vesi (eSbOn) parbam? Cor. I, lx, 7; post/a6ai:
Joan. xii, Z6 jabai mis was andbahl jai (Stuxovn),
mifclaisljai.—jahjabaiwas mis andbahtip (Stuxovy),
siieraip ina atta; vm, 51 sq.; post t6at: Mc n, 22 nt
manna giutip vein juggata in balgins (airnjans,
ibai aufto dislairai (fnaast) vein pata niujo pans
balyinsjah vein utyutnip (ixxtirui) jah pai balyeit
fraqislnand («TrolouvTat);Mlh. v, 23; Luc. xiv,
12; Joan. m, 4; post ei waiva : Rom. xi, 14 and-
bahti mein mikilja, ei waivain aljana brigga (izu-
pu$riko>oo>) teik meinjah ganatjau (ab>oo>) sumans
us im; post relativum : Mc v, 19 saei gatairip
(bs ekv \van) aim anabusne pizo minnistono jah
laisjai (StSuln)sva, sah mikils haitada in piudan-
gardjai himine, vs. 51 et 32; 7) lmperalivus et in-
finitivus post mandalum : Luc ix, 5 qap du im*
ni vaiht nimaip in vig, nih valuns nih matibalg ,
nih hlaib nih skatlans , nih pan tveihnos paidos ha-
ban, coll. Cpr. I, iv, 9, 11 et etiam saepe ubi ex
oratione recta in obliquam transitur, vid. § 271,
annot. 3; 8) lnfiniiivuset participium post verba di-
ceniii, vid. § 255, annot. 3; s) Participiuin cum sa
et verbum finitum cum saei: Joan. x, 1 saei \nn ni
algaggip (b pn ei;spxbp.tva;)pairh daur—ip sa
inngaggands (b ei;tpxbu.tvo;)elc: Luc 111,11 ta
habandt (b ix^v) tvos paidos, gibai pamma unha-
bandin, jah taei Itabai (b e/wv) matins samaleiko
taujai etc;
dd) Genut verbi muiatur: Rom. x, 10 hairto
galaubeip (gr. xupSiaiztartverai) du garaihlipai,
\p munda andhailada (gr. arbpjtTt bp.o\oysirai)
du gants(ai.
7) Necnon el oralio ex finali sententia in copu-
lativam transit : Luc vi, 36 nt ttojid, ei ni slo-
jaindau, ni afdomjaid jah ni afdomjanda;
Joan. xvi, 17 leitil ei ni taiwip mifcjah aflra
leitil jah saiwip mik; ex infinitivo et gerundio
in finalera sententiam : Mc x, 58 maguttu drig-
gkan ttikl, panei tfc driyyka, jah daupeinai, pizaiei
ifc daupjada, ei daupjaindau (ita probabiliter,
quia Gotho infinilivus passivi non erat, binc etiam
Joan. 111,4 t6ai may manna \n vamba aipeins aftra
galeipan jay-yabairaidau?); Mc 111,14 %e-
tus gavaurhta tvalif rfu visan mip sis jah ei
insandidedi ins merjan , vid §§ -270,annot. 7
et 274, annot. 2; vel infinitivus (ut supiuuin) cum
pracposilione respondente commutatur : Mc x, 45
sunus mans nt qam al andbahtj am ak and-
bahtjan($i.uy.ovnr)nvui«k\« 8taxov»<r«t),penuria infi-
nitivi pass. hoc forsan cxigente.
8)Necnon et vocabirornm positio eiiam mutatur,
ex. gr. :Joan. vm, 52 et 56 sunja frijans izvis
1 Cic Top. 5.
Conjugata dicuntnr, quac sunt ex
verbis generis ejusdem, ejusdein autem generisverba
sunt, quae orta ab uno varie commutantur, ut sa-
1234
briyyip—jabai nu sunutttvts frijansbrtggtp;
reflexivi cum si/6a: Cor. II, xm, 5 izvi» silbans
fraisip. silbans \zvis kauseip (§ 200, annot. 4);
pronominis demonstrativi ante et post substantivum,
ul Mc vin, 12 J5a(a fcuni taifcnsokeip —;'a6ai gi-
baidau kunja pamma taikne.
CONJUGATIOVOCABULORUM.
§ 287. Dum Gothus ne similia vocabula proxiino
concurrant, diligenter cavere studet (§ 286), amat
lamen in eadcm sententia, quod vocabulum ejusdem
est slirpis atque verbum regens, ut objectura usur-
pare. Atqui vocabula e simili radice ona, dicuiitur
conjuyata, et iste loquendi modus, conjugalioverbo-
rum'.
Jam vero hanc loquendi rationem Gothus cum
Graeco aliquando communem habet : Mtb. vi, 19
huzdjaip huzda (Ona«vpi£trs6»o-«uf>ouf); Mc iv, 41
ohtedun sis agis mikilvel Luc 11,9 ohtedun agisa
yoSov);Mc. vii, 7 svare mik bloland lais-
(;pofsto-8at
jandans laiseinins (StSkaxovrt;StSao-xa^ta;); xiv,
6 gop vaurslv vaurhta (ipyovtipyaaara) bi mis,
Joan.vi, 28; Mc xv, 26 va* ufarmeli ufarmelip
(sTztypufniiztytypuppivn);Joan. VII,24 po garailtton
ttaua slojaip (xptatvxpivars); Cor. II, vm, 24
ustaiknein friapvos ustaiknjan (evSetijivivSti-
xvuo-9at);Eph. iv, 8 ussteigands\n hauhipa ushanp
hunp (pxp.u\i>Tsvaev uixp.u\o>aiav);Mc ix,49 warja-
toh hunsle salta saltada (uki aktaOnaerui); Luc
vn, 29 motarjos garaihtana domideaun gup ufdau-
pidai daupeinai (fixizztaBivzt;Qkitrtap.a)tohannis;
Joan. XII,ZHpata qap bandvjenat, wileikammadau-
pau skuldagadaupnan (SavaTu«rro8v»o-xttv); Eph. V,
19 fullnaipin ahmin taggvim ahmeinaimtiggvan-
dans (o>Sal;uSovze;);Col. 11, 19 /eifcvahseip du
vahstau (au|«vct av<%natv) gups, vid. insuper Joan.
vi, 28; Rom. ix, 52; Cor. I, xvi, 10; II, vn, 15; xi,
2; Eph. 1, 5; Tim. 1,1, 18; II, 1, 9; Skeir. IV, d.
Coll. Epli. 1, 21 gasalida tna ufaro allaize namne
namnidaize bvbp.uza;6vofta£oftsvou); Mth. v, 55 fo-
lubaurd fotive(vizaizbSiov 7roSwv);Epb. 1, 25 futlo/>i$
ufarfulljandins (izknpap-uizk.npovpsvov).
Saepeetiam banc conjugationem sponte sua adhi-
bet: Mtli. v, 45 ftats fiand (pnanatt; ixOpbv)pei-
nana; ix, 55 bilauh tesus baurgs aitos jah hnimos
hailjands alla unhailja (Qtpaiztvoytft«>«jttav);
Mc VII, 55 andbundnoda bandi (i\vOn Seo-ftoV)
tuggonsts; Joan. vin, 41 laujip to j a (izoitire spya)
altins tzvaris; Tim. II, iv, 5 vaurstv vaurkei (ip-
yov 7rot»o-ov) aivaggelistins; Cor. I, x, 3 allai pana
samanmat ahmeinan matidedun ($pS>p.v. — ifuyav)
jah pata sanio dragk ahmeino drugkun (izbpa—
eVtov); Gal. 11, 8 cod. A marg. vauritveigvaurhta;
Epb. 111,4 mageip frapjan frodein (vonaatovv-
eatv) meinai tn runai xrislaus; Mc vn, 10 saet u6t°/
qipai attin seinamma, daupau afdaupjaidau
0«vuro>re\tvr«ro>); Luc iv, 40 siukans tauhtim
piens, sapienter, sapientia, baecverborum conjuga-
lio o-u?uyt«dicitur.
1235 GRAMMATIGA GOTHl&E LINGU^I. 1236
(ao-6cvouvTa; vbaot;) misialeikaimbrahtedun at imma; 1) Jam vero hoc de substantivoanimadvertas, quod
.Cor. II, x,. 2 bidjam ei ni andvairps gatrauau genitivus dependens post substantivum regens com-
trauainai (OuppfiautT» 7rs7rot8»o-st) ; Luc xix, 45 uumiier veniat; si enim, prxeunte Graeco, etiam
bigraband fijands peinai yrabai (izspi*a\ovai %«- praeponi potest (§ 216, annot. 5) et equidem in cir-
puxa) puk; Joan. xix, 2 vastiai paurpurodai gava- cumscribendiscompositispraeponitur, ubi pars com-
sidedttn (ijiurtav—7rsf>te6«Xov) ina; Luc vn, 25; positi genilivo expressa primam tenet vocabuli par-
vin, 27; Mc. vn, 50 6iga( po dauktar liyandein lcm, ut 6anie gabaurps pro zexzoyovLa(vid. § 175,
una ligra (f!s8\npsvnviizix\Lvn;); Tim. I, n, 9 qinons 2) a) 66), tamen sequitur, ubi simplicia vocabola eo
in gafeteinai hrainjai feljandans tik (iv xarua- modo circumscribuntur, ut mel gabaurpais pro ye-
TO>»xoo-fieiv).Coll. Cor. I, xin, 1 klismo kiismjandei viatu, coll. stahs lofin (pkiztapu). Ubi autem in cir-
(xuft6a")ovk\ukut,ov); Joan. vn, 51 managai pizos cuinscriptione substantivura utpote objectum verbo
manaqeins (izoWatrav oj^ou); Luc XVIII,12 af- prope stal, praemitlitur, objecii idea in radice ja.
dai /;' a taihundondail (uizoSsxuzo>). cente, ex. gr.: nahl pairhvakan (Stuvvxrepevetv), mat
Item in relativa sententia, ubi relativum objectum giban (tyap.L^stv). aivaggeljon merjan (evuyyskiCeaOai),
est: Mc xm, 19 sq. vairpand dagos jainai aglo sva- lofamslahan (papLl^siv), vandttmnsbliggvan(paSSt^stv),
leika sve ni vas fram anaslodeinai yaskaftais, poei ana armins niman (ivuyxukt^saOui), in atjana briggan
ga skop (xrLaea; n; ixrtae) gup .inpize gavali- (izupaZrikovv) etc (vid. § 175 1) 2). Attamen dicilur
dane, panzei gavalida (ix\sxroii; ov; H-ike%ura) etiam : Luc XVIII,12 afdailja taihundon dail («izoSs-
gamaurgidapans dagans; Joan. xvu, 26 kannja, ei xaTw);xvn, 6 us/ausei puk us vaurtim (expt&Onri)et
friapva, poei frijodes (uyuizn»v «yuiznaa;) mik, sic saepe. Necnon et accusativus ad verbum commu-
in int sijai, pro quo Eph. n, 4 in pizai frijoda poni- niter proxime accedit, aliis objectis ab eo longe re-
tur ; Epb. l, 6 rfu hazeinai anslais seinaizos,in pi- motis : Luc. xix, 54 atVj&at puk gaibnjand (e'S«ytouo-t
taiei antleigt vas (xaptzo; iv y exupiruaev) uns, ae); Rom. x, 19 inaljana itvis brigga (izuputiiko>ao>
vid. iusuperCor. II, x, 15 ; Epb. iv, 1; Coll. Mc xn, np.i;); Col. lii. 21 nj gramjaip barna izvara
23 tn pizai usstassai, pan usslandand (h zn rfu pvairhein (ft» iptOL&ze zu zixvu vpS>v);Luc xix, 54
kvaarkatt, bruv «vao-Two-t). fraujin paurfts p is ist (b xvpto; auTtu xpetuv ixet) ;
< Anuotatio. — Quandoque tamen haec loquendi Joan. viu, 52 sunja frijans izvis briggip (ikevO-pi>au
ralio etiam non adhibetur, ubi Graecuseam usurpavit: vpa;) (cujus loco vs. 56 aliquid magis germanicum
Mc. n, 4 andhulidedun hrol (kmariyuouv ariynv); praebet :;"a6at nu sunus uvis frijans briggip); Luc
Luc n, 8 vitan vahtvom (fvkurzstvfv\«xa;); vi, 48 x, 29 is liljandt usvaurhtana sili domjan (Stxatouv
timrjan razn (otxoSoftsfv Cor. II, xn, 4 unqep- s«u-o'v).Oplime etiam dicitur Luc vu, 7 mtfc til-
otxi«v)>;
/a vaurda (appnru pnfut.ru); Mc iv, 30 in wileikai ban vairpana rahnida (ep.y.vrbvn^itaau); Gal. v, 4
gajukon gabairam (iv rivt izapuSoiknizupuSuW<ipev)?juzeiin vitoda garaihlans qipip izvis (Stx«touo-6e).
ubi conjugaiio non erat linguae possibilis; erat vero 2) Adjeclivum et participium modo, more Graeco,
apud Mc III, 28 ubi tamen naiteinos sva managos post vocabulum regens ponuntur (vid. § 215 I, 1),
tve vajamerjand; Cor. I, x, 16 pittpiqissais modo, sed rarius, praeccdere possunt, liinc ex. gr.
paneigaveih am; xi, 2 svasve anafalh, anab as- Joan. xvn, 2, 5 /i'6ain aheinon — so aiveno libains;
nins; 11,vn, 7 gaplaihlai pizaiei gaprafslips Luc. VIII,8 et 15 «MMI airpai godai—ana pitai godou
vas, ubi vajamtreins pro tiaileinos, gapiupjam pro airpai; ix, 10 et 12 ana stap aupjana—tn aup-
gaveiham, anafilha pro auabumins, gaprafsteinai pro jamma stada etc In circumscribendis compositis rc-
gaplaihtai dici potuissent. > gulariter praeponunlur : vilpeis alevabagms, gods
VOCABULORUM CONSTRUCTIO'. alevabagms,lausa hauheins, auhumists tiudja, quo in
casu partes compositi adjeelivi expressaeprimam le-
§ 288. Relative ad consttuctionem vocabulorum, nent voeabuli sedem, licet reperiatur etiam
iftumin
gothicus sermo ea gaudet licenlia, qua in genere et iluin manageinsfilu et filu ma-
nomiua flecti daga (T>>E 7r«uf>tov),
gaudenl linguae, quarum polestalent
hinc Golhus adeo Graecura tiageins, prout Graecusbx\o; izo/v; (M<\ iv, 1; Luc.
babent; subsequi potesl, ix, 57; Joan. vi, 2 etc), vel izo\v;'by\a; (Mc m, 7)
Ut, si ei. gr. Mc Xll, 1 kp.ize\S>vu etpUTSUffevuvOpu- babet,
manna legitur, lamen Mc IX, 11 filu manageins, in-
izosveinagard ussatida verial, Luc vero xx, vito Gra?co,occurrit.
9 avOpwizo; ifvrsvasv kp.izs\S>vaetiam manna ustatida
veinagard amussim construat. Ilinc eliani pro libim 5) De construclione numeralis sive simplicis rela-
suo aeque dicit Luc. xx, 6 alla so managei slainum tive ad siibslautiviim , sive composili, vid. § 198
afvairpip (xaTa>t6«o-et) unsis et etiani Joan. xi, S Il,3)et4).
uu sofcirferfun puk afvairpan slainatn (\tOuaei)iu- 4) Pronomen personale quamlibet sedem Obtinere
daieit. Attamen nonnulli occurrunt casus, ubi potest, ita ut Gothus etiam patei gapeihii pn Tiiu.
constructione Graeca praetenuissa vel propria I, iv, 15 pro » tzpoxoiznaov construat. Hefiexivumau-
in circumscribendo usurpata, nonnulla construclio- tem verbo praeponitur (§ 176, 4) et, quemadmodum
nis propriaeGermanicaevesligia innotescuut. pronomina personalia, silba praecedil, ubi cum eo

Constructio scilicet physica, non grammatica vocabulorum. Jnterpr.

 1237 APPENDIX. 1238
connectitur (§ 200 II, 3). Quoad potsess\vuin, site IX, 25 haifttjan snivip occurit, hoc fit influente rela-
ante sive post substantivum poni potesl (§ 201), sed tivo sententiae, cum etiam dicatur Mc vi, 16 pam-
gothicaeindoli magis eongruit postica sedes, quam mei ifchaubip afmaimait (licet tamen vs. 27 af-
interpres non solum sponte sua eligit (ex. gr. Cor. I, maimait imma haubip reperiatur); Col. n, 22 pairlt
ii, 6 gahuljai haubip sein, x«Taxa\vizrsaoo>), sed patei is brukjaidau et Tim. I, v, 5 soei bi sunjai vi-
etiam invito Graeco (Mth. vi, 7 sa/6o haubip pein, duvoist. Si autem vs. 5 pozei bi sunjai sijaina vi-
o-ouT»Vxtfuknv; vn, 21, 26; VIII,8 6lc); vertit ta- duvons, construitur, ralio est, quia conjunctivus ex
men ex. gr. Cor. II, x, 4 bizkurn; arpursia; npo>v consultoa fine removeii videtur, uti etiam Joan. xvi,
wepna uusaris drauhiinassaus. E demonsirativis sa 24 ei faheds izvara sijai usfullida; Luc xiv, 51
ei his ante, jains post substanlivum ponuntur (§202 siaiu mahleigs (si Svvuri; eari); attamen reperitur
IV, 6). Quam sedem sa ut demonstrativum habet etiam Mth. vi, 12 patei skulans sijaima. Invila aulem
(ante substantivum), eam etiam ut articulus oblinet; germanica constrtictione, qua scilicet verbum in re-
sed usurpatur germanice Luc xvi, 15 patahauho lativis sentenliis ad finem rejicilur, occurrit apud
in tnannampro TOEVav8f>w7ro«? v^nkbv, et consequen- Luc vin, 2 us pitaiei usiddjedun unhulpons si-
ter etiam Tim. I, v, 6 so vizondei tn azetjam (» bun, ubi etiam Graecus verbum ad iinem remisil.
aizurukStau.Relativumprimain semper sententiaese- De caeterovide supra 1).
dem occupal, nisi a praeposilione dependeat. Inter-
rogativum denique eliam poslponi potest (ut Luc. 6) Adverbia verbo quod determinant, communiler
xiv, 28 izvara wai). praeponunlur, licet, praeeunte Graeco etiam post-
Iu verbo milli possint: Tim. I, m, 14 qiman at pus sprauto;
5) modi subordinati, ubi Golhus indoli Mlb.
propriae indulget, regentes sequuntur, hinc Joan. xxvn, 54 ohtedun abraba; viu, 28 sleidjai filu;
Mc xvi, 4 mikils abraba. Quoad neqationis constru-
XII,18 iddjedun gamotjan; xiu, 38 afaikis kunnan;
sed XII, 26 adest visan habaip, quia boc habaip liie tionem, quae in gothico sermone tanti est momenli
a Graecadissiuiilis, vid. § 215.
simpliciter est auxiliare, quemadmodum in gamelips adeoque
ist, hauhips vat, gadomipt varp etc; imo non 7) De constructione conjunctionum,prout vel pri-
nisi raro auxiliare, nulla suadenle ratione (§213, 2) mam vel secundam sententiae sedem obtinent, vid.
piaeponitur, ut Joan. vi, 45 ct xn, 14 isl gamelip, tertiam majorum divisiontim, de senlentia compo-
hocx, 54 in responsione usurpato; quod si Cor. I, sita, § 256 sqq.

GOTHICE LlNGUJl ABSOLVITUR.

GRAMMATICA

GLOSSARIUM

GOTHICiE 1ANGUM,

E GERMANICO SERMONE IN LATINUM VERSUM,

INTERPRETE F, TEMPESTINI.

PRiEFATIO.

Quo plura atque diversiora e glossario exiguntur, eo plures atque diversoriorcs sunt raliones, quibus su-
scipi potest. Officiumigitur nosirum esse censuimus principia, quae in hoc opere elucubrandosecuti sumus,
paucis verbis exponere.
Quoad maleriam, in boc equidem omnes conveniunt, quod lexicon tbesatirum lotius linguaeintegrum,
qnantum potest, continere debeal 8; sed in casu praesentiquanlus sit hic thesaurus, baec quaestio resol-
vcnda. Jamvero, praeter vocabula quae in ulfilana versione invenire est, ea etiam in reliquis gothicaelinguae

3 Glossaria gothica hos usque hodiernos dies con-
fecta ad id tantum extendi potUcriint,quod auctori-
bns suis notura erat, ut Junii Gothicum glotsarium
quo pleraque argentei codicit vocabula explieantur;
Dortrechi 1664, Arastelaed.1684; Stiernlieilm G7os-
sarium Vlfiia-gothicum,Holtniae1670; Dictionarium
taxonico-et gothico-latinuin,auct. Ed. Lye, ed. Owen
Manning. Land. 1772; Fulda's von Reinwald umge-
arbeitetesGlossar hinter Zahiis Ausgabe des Vlfilas;
vel ad quaedamloca tantum relata sunt, ut, ne parva
quaedamglossaria meraoremus, Castillionmum glos-
sarium in epistolas ad Corinthioi, et Matmannense
glossariumin Skeireint.
j23g ijLUhbAhlUMGUIHIO/L LINGUiE. 1210
'
momimentisoccurrenlia, Sfceireins sciiicct, nccnon Calendario golhico% neapolilano et areitno documen-
tis* (nonaulem in liocrorOniw,quodgotbicum nonest)'', adiniiterecuravimus: bicenim nullo scrupulo locus.
Quin imo, babita ralione scopi, quem intendimus, ea insuper vocabula, quae e grsecis latinisve auctoribus
desumpla, habilti gothico donala sunl, ut Azdiggs,Ans, Gepanla,Bilageineis(Strava, Sihora) non negligeudi
esse duximus, sed inserenda, co tanien discrimine, quod quae parum gotbica vel dubiaeauctoritatis nobis
visa sunt, ea signo crucis (-[-)notaverimus. Sed liic stelimus: longius enim acquo essemus progressi, etbm
vocabula admittentes, quaealii sermones primilus mulunii sunt, ttt cx. gr. recens llispanorum lingna aut
Taurorum idiomata, in quibus nonnulli auctores (in hispanica lingua, Adelung [MithridaiesII. 555] et Keil
[Span. Sprachlehre105, coll. Mascov,Geschichleder DeulschenU,annoi. XXVI, 4, pag. 176 sq.]; in Taurica,
inler plurimos viatores recentius Busbeck [vid. apud Knillel, in editione fragmentorum latinsc episiolae,
pag. 429, coll.Zahn, Vlfilas Einleitung, pag. 14 sqq.; Zeuss, die Deulschen, pag. 45 sqq.]) gotliica voca-
bula jam agnoverunt. Siiniliter hoc glossarium nimis prolraclum fore duximus, acceptispropriit nominibut,
quae, ut Fripareikt, Sunjaifripas, Gudilubs", Vereka, Slerita*, Ufitahari, Viljarip, Alamod, Batvins, non
equidem in cognitis linguae gotbicaemonumentis, sed solummodo apud alicnigenas. atictores occurrunt; si
cnim quaedam, ut Gudila, Eisama (lsarna), Alareiks(Alarich [Alaric]), pmdareiks (Theoderich [Theodo-
ric]), etc golhicam formam evidenler prae se ferunl, ba:cforma in aliis plurimis, ut Ermanarich(Airmanareiks
secundum Grimm. DM.89) Amala''(Jornandes, p. 93 Lindenbr.), Thorismund(Jornandes,p. 195, ubi ei alia '
reperics), etc, valde dubia est, addito quod eorum nominum significatioadeo remanet incerta, ut, nisi per
latum campum «onjeclurarum aberrare velis, gotliicoglossario minimum afferret commodum,eoque minus,
quod, judice ipso Jornandi, Golbi sua nomina ab llunnis frequenter mutuati sint ". Quoadvero nomina pro-
pria, quac, licet gotbica reipsa non sint, in gotliicis tamcn scriptis, in versione praesertimbibliorumoccur-
runt, ca, non aliter atque nomina ex alicno sermone desumpta, ut aikklesjo, aivaggeljo,aiffapa, apaustau-
lus, kavtsjo,laiktjo, praitoriaun, praufetus, etc, minime praclermittendaesse putavimus, his enim medianli-
bus, jam polenlia reciaque gotbicarum, nec non et vice versa graecarumlitierarum illius temporisprolatio
nosci potest et syslema sonorum adstrui (coll. gramm. goth. § 19). His pralerea inter se collatis, jam
grammatica liabet, quo cerlas regulas de eorum saepe propria declinatione praecipiat. Vocabula autem,
quac in prioribus quidem edilionibus Ulfilanseversionis occnrrentia, falsa tamen lectione nitunlur, cum ia
nostro lextii ea sollicile cmendavimus, ea etiamin glossario expungerecuravimus, ut, v. gr. frajaipan, tai-
hundonda, Jmtssaba, blisson,fairainan, gahiv; quaevero ex mera conjeclura correximus, ut hauip, liyinon,
ea equideroacccpimus,remittenies tamen explicanda ad locum, ubi legitima lectio invenitur.
Quod iu ordinandis vocabuliseum ordinem quem praebetseriesalphabeti gothici, e graccomuluaii (gramm.
goth. § 11col. 898 sq.), secuti erimus, nemo sane laudator non erit. Sed practerordinem alphabelicum,prae-
sens scientia; status hoc a nobis exigebal, quod vocabula singttla suis radicibus subjicerenlur, quo melius
inde cognatio eorum et derivatio simnl innotescerent. Hic aulcm nimium et pa.»umerant evitanda, ne scili-
cet cognaiio ve! sine aucloritate admilteretur, vel sine ratione negarelur. Jam vero si ex una parte periou-
losius fmurum csse dtiximtis, simplicesel omninoficiicias radices evrcarc, qucmadmodum, Indorum more,
fecit Graffin suo Thesauro, ex altera autem parte non potuimus nec prodiicere quaedam,praeserlimverba
conjugationis forlis diclae (gramm. goth. § 114 col. 980), quae, licet iu plurimis casibus sint radices nobis
depcrditue, eo tamen facilius concipi possunt, quod ex his plurima vocabula originein ducere videntur, nec
simpliciaquaedamadmittcrc, in compositistanttim occurrentia : ea asterisco (') indicavimus. Composiia au-
tem uliimo componentium vocabulo, ut quod regulariter significationeprinceps, subjecimus, ea sub aliis
repetentes quidem, sed tantum nota reducc niunita. Quasdam tamen particulas, ut ei, uh, hun, tigus, quae
separatis compositi vocabulismediac intersunt et syllabaeformativae, ex consultoexcepimus, vocabulaex
illis composita etiam priori componentium siilijicientes.
1 SkeireinsAivaggetjonspairh lohannen, Auslegung tabokosvel die gothischenVrkundenvon Neapel und
des EvanyeliiJoannis in gothitcher Sprache, aus ro- Arezzo, Wien 1858, fol.
mitchenund maytandischenHandschriflenherausg. v. * Vid. gramm. inlrod. § 7, coll. 892 sq. Interpr.
II. F. Massmann,Munclieu1854, 4". 1'ars sexiae pa- " Massmannpropter leciionem Gudilebus,quam ia
ginxjam fuerat cdita in Speciinine(vid. not. ') con- parte latina arelini documenti occurrit, legen iinii
junctis curis Majiet Casiillionaei;collecta sunt fra- praefertGudilaibs;genuinam vero lectioneranossene-
gmenta et casligale edita in 871-878 coll. nostrae quimus, gotliicoipso deperdilo.
cdilionis. "Hocnomenin neapolitanodocumentooccurrens iu
' Calendarium gothicum in codice mediolanensi suo loco supplendum est.
glossario
' Hoc Amala Jornandes
(cod. A) reperitur, et publicattim est in Vlfilx par- non explicat; qui ergo
tium inedilarumspecimine, conjunclis curis Maji et (Schlegel IndischeBibl. tom. I, pag. 2, n* 5; Manso
Castillionaeiedito, Mediolani 1819, 4, recenlius re- Gesch. der Oslgothen,pag. 11; AschbachGesch.der
visum et castigatum a Massmanno,qui iterum in lu- Westgothen,pag. 22) illud e sanskrita lingua dedu-
cem edidit juxta revisionem suam. Yid. coll. 877 cere et ftectendtnescius vel secretusconvertere co-
sqq* nostrae edilionis. nati sunt, arbilrio animi sui indulserunt.
• Jornandes, p. 90 : Golhi pterumquemutuanlur
Zahn, Versucheiner Erlauterung der Gothischen
Sprachuberrestein Neapel ct Arezto, Braunschweig nomina Hunnorum. Coll. gramm. gotli. § 5, col.
1801; ibid. praef.pag. 76sqq ; MassmannFrabauh- 8S6. hilerpr.
1241 PRJEFATIO. 1242
Quamvisgolhtcoetinyucc affiiiitas cum aliis ejusdem familiaejamdiu ab omnibus fere probata sit, tamen
eo minus in hoc opere negligenda esse nobis visa est, qiiod gothici ihesauri melior pars, in his hodiernis
temporibus nota, hac affinitate opus habet, ut in dominio germanicarum linguarum civitate donelur.
Singulis igitur radicibus, imo et derivatis quibusdam, ubicumque necessum fuit, cognata vocabnla aliarum
germanicaefamiliaelinguarum induximus, et, ne collatio ista nimium spatii obtineret illustrata, ad auctores
scholari fama gaudentes, lectorem remisimus, nempe ad Bopp(vergteichende Grammatik), Grimmium
( deutscheGrammalik[ Gr. ], Mytoloqie[ DM.], Rechisalterthumer[ DRA.]), Graff (althochdeulscheProzposi-
tion et Sprachschalz[ Gf. ]), Schmellerium (bayerisches Worterbuch, Gtossar zum Helvand), Richlhofe-
nium ( altfriesischesWorterbuch[Rchlh. ]), in quibusdam tanlum et raris casibus aflinitatem vel derivatio-
nem vocabulibrevi illustraiione notantes.
Haeceademratio, parcendi scilicet spalii, causa est cur in nostra collalione nonnullas slirpis indogerma-
nicaelinguas non invocaverimus, ut sanskritam, persicam , slavicam, cellicam, quarum de caeteroaffinitas
cum germanicis ex conspicuis operibus Boppii, Poltii, etc jam dudum indubia est. Hic tamen lectorem
admonitum volumus, quod scilicet nonnulla gotliica vocabula, quibus originem aut explanationemin ger-
manico dominio quaerentes frustra circumspiceremus, e slavicovel lithuanico sermone ornnino illustrentur
( coll. Grimmium praefat.ad versionem servicaegramraaticae, auctore Wuk Stepbanowitsch, pag. II; Schaf-
farik Slawische Alterthumer,I, 429), ut dulgs slav. dolg, dluh; hnuto, slav. knota, knut; mota, slav.
myto, mytar; plinsjan, slav. pla^sac, plesati; smakka, slav. smokva; tekan, slav. lykati, staurran, litth.
storawoli; faps, littli. pats (sanskr. patis). Conspicuumest, quod Golhi pro debito, tributo, sdltalione,flagel-
/o, propria vocabuianon habuerint, sed ea e Slavis muluaii sint, quod etiam facultates non aliter exprimere
potuerint, nisi per suum faihu ( pecus), in hac re convenientes Latinis, qui pecuniamex pecude deduxerunt.
Ubi autem Goibus de moneta loqui opus habet, vel expressione aliena ulilur, ut drakma, unkja, sikls, vel
generalem usurpat, nempc sfcaHsthesaurus, silubrein argenteus (nummus); vocabulum lamen unicum,
origine obscurius,kintusin propriis Gothorummonetis inscribi videtur, nisi ex alieno nobis prorsus ignoto ser-
mone derivetur. Recentioribus tanium lemporibus primo exorta esl expressio skilliggs, quae adhuc hodie in
omnibus germanicis linguis usurpalur. Sed hoc obiler dictum sit., Longius enim a proposito declinaremus,si
totum gothicaelinguaethesaurum eo modo discdtere vellemus, et, v. gr. vocabula, quaead agrorum cullu-
ram, vesles, arma, chronologiam, etc referuntur, hic colligere, ut jam fecit Grimmitts (deutsche Gramm. 111,
314 sqq.). Gradum vero culturaeet urbanitatis (gall. degre"rfe civilisalion), quem gothica gens sive anle
sive per emigrationis lempus asecuta est, investigantes, hunc laborem non infructuose suscipient.
Caelerum licet affinilas golhicaecum aliis germanicaefamiliaelinguis sit indubia, hoc taraen e glossario
patet, quod pars vocabulorumnon mediocris sine analogia in sermonibus cognatis remaneat. Exceptis qui-
busdam vocabulis, qui ex latino graecoveillustrentnr, ut aistan, akeits, aurali, aurkeis,vel hlifan, pragjan ,
lileins, alia sunl numeno plurima, de quibus mens suspensa dubitat, utrum ad hanc familiam prorsus alie-
nam pertineant, necne, cum imprimis eorum derivalio e monosyllaba radice nullomodo fieri possit, ut
ahaks, astaps, biari, ibuks, inilo, riqiz, siponeis, vel cum eorum facies alienum fonlem sapiat, ul bnaaan,
gards, daddjan, qrammis,ptapja, snaga, elc Enim vero utrum haccvocabula et quae, sint reipsa gothica, an
ad quamnam rcferenda omnigenarumgentium, quibus Gotliiet ante et per emigrationem commisti fuerunt,
quadam cerlitudinc dijudicare arduum est.
Ad quamnam grammaticm( oralionis ) partem singula vocabula pertineant, accurate notavimus, addito
quod pro substantivis genus tantum dedimus, non autem declinationem, quia ex una parte grammaticam
sub hoc respeclu anlicipare ' noluimus, et ex altera, quia, genere et terminatione cognitis, jam regulari-
ler innolescit declinatio. Masculinorumlamen, quae in nom. sing. per s et in nom. plur. per eis desinunt,
declinatio indicari debuit, ut ab aliis pluraldm in os efformantibus sedulo discernerentur. Item nonnullo-
rurn irregularium substanlivorum deflexionema regula breviter describi curavimns. Sed et adjectivorum
declinationesnolare negleximus, cum grammatica eas singulatim exponat. Praeterea a Grimmio defleclentes
( de quo in grammalica raiionem exhibuimus [ §§ 114]), tres in verbis conjugationes agnovimus. Prima ea
verba conlinet, quaeGrimmiusin conjugalione forli dicta ordinavil, id est, quaepraeteritumpartim rednplica-
tione, partim circumseriptione , partiin denique utraque via elTormant; quibus verbis subjicienda esse duxi-
mus cum infuiitivo etiam 5 personam practeriti sing. ct plur., necnon et participiumpraet., cum aliaeformx
derivataque vocobula ex illis deducantur. Nostra secunda grimmianacconjugationi debili respondel, tertia
taudem amplectilur verba in nan finita, quaepassiva vel media signilicationegaudent, ortumque ducuot
e verbis primae secundaeveconjugationum, et interanomala gothicac conjugalionis a Grimmio adscri-
bunlur.
E contrario superfluum fnissel, si singulis vocabulis formas omnes et inflexiones quas induere possunt,
ul Grail et Richiofen fecerunt, subjecissemus; etenim non solum orthographia gotbica cerlior esl simul et
1 Glossarium in editione *
germanica grammaticam praecedere jam monuimus, col. 884, not. Jn
terpr.
12i5 GLOSSARIUMGOTHIC/ELINGUJE. 1244
regularior, quam in veleri Frisonum lingua et imprimis veteri germanica, quibus immoderata libido lex
unica fuisse videtur, sed eliam ad evolvcndas grammalicalesfcrnas grjmmatica nobis remanet, locus.ut
vidiinus, longe accommodalior.
Quoad vocabuloruminterpretaiionem, boc approbandum fore nobis visum est, si cum brevi illustratione
etiam omnia vocabulagraecagolhico in ulfilana vensionerespondentia, huic adjecerimus.Cum enim Ulfilas
lextus sacros e graeca in gothicamlinguam sine dubio convertit, melioremcerto Gotlii interpretera alium
qnan»graecuinofferre non poleramus. llinc, eadem ratione moti, glossariumgrajco-gothicumpotius quam
laiino-golhicum ad calcein hujiu glossarii goiliico-latiuo-gracciapposuimus. Jam vero praeterquod ex
li.-c conjunctione non exigua exurget uiilitas ad disculiendum gotliicum textum sive qui cognoscitur, sive
qii olim felici casu detegetur ( el hanc utilitalem nosmetipsi in discernendisveris lectionibus haud semel
experti sumus), ex ea iusuper el quasi uuo conspectu evoiventur gothicasynonyma, probabilurque quantus
vocabulorumthesaurus interpreti obvius fueril, ut graecavocabula,quibus in proprio idiomate perfecte et ia
oninibus casibus aequivalenlianon inveuieiial, habila potius ratione sensus quam verbi, diversisvocabulis
converlere atque circumscribere posset. Qua de re, leclor studiose, mentem pracsertim adveitas ad voca-
elc
bula, ul Sixatouv,navxiu, Trepto-o-eustv,
Deniqueul hoc glossariumquamperfectissimumexhibeamus,nos nontaeduitsingulisvocabulissubjicere loca
omnia,in quibusoccurrunt. Ex boc enim labore manifestumeril, quod nullam uniuscujusquevocabuli signili-
cationempertermiserLnus, et magnum insuper adjumentumeis offertur, qui formasel connexus vccabuliuno
intuitu forsan conspicere vellent. noc vero praicipue fecimus pro praepositionibuset conjuuctioiiibus, quas
eo modo i.i grammalica iractare non potuimus.Excepimus lamen nonnulla vocabula, ut qipan, is, jah•.,qui-
bis selecla tantum loca, salva lamen significatione,excerpsimus, ea potisssimumeligentes, quaeiormas di-
verias remotasque significationesexbibere videnlur. Et sane neminem vituperatorem habebimus, quod, ad
parcendum spalio et lectorem nimjs exercendum, quibusdam vocabulis centum circiter loca non subjcce-
rimus.

A.

GLOSSARIUM GOTHICO-LATIOTM.

A
AAI, nom. propr. indecl., 'A': Esdr. n, 28.
ABA(coll. vet. norv. afi, Gr. II, 45; DRA. 418,
949), masc vir, imprimisin ordine ad matrimonium,
avrjp: Mc x, 12; Luc i, 27, 54; n, 56; Rom. vn,
S, 5; Cor. I, vn, 10, H, 15, 14, 16; xi, 5, 4; Gal.
iv, 27; Eph. v, 22,24; Tim. I, m, 2,12; v, 9; Tit.
i,6.
: Gal. IV, 6.
ABBA/yoc hebr.),aSg«
ABEILENI,uom. propr. indecl., 'tSiknvn ' Luc
m, 1.
ABIA,nom. propr. masc, 'ASta : Luc i, 5.
ABJAbAK,nom. propr. masc, 'AStkOup : Mc. u,
26.
ABU,vid. snb Af.
ABRAHAM,nom. propr. masc, 'tiSpuup.: Mth.
vui, 11; Mc xu, 26: Luc i, 55, 75; III,8, 54; xvi,
25 ; Joan. vm, 57, 59, 52, 55, 56, 57; Cor. II, xi,
22;Gal. III, 6.
ABRS (vet. norv. afi, abl, angl. sax. a6a/, Gr. II,
45, coll. Gf. I, 99) adj. fortis, robustus, iaxvpb; :
Luc xv, 14.
ABRAIH, adv., valde, nimis, tr96Spa-.Mlh.xxvn,
54; Mc. xvi, 4; Neh. vi, 16.
BI-ABRJAN, iremere, sxizk-hTreaOat: Mth. vn, 28.
AGAN(vet. norv. a;gta, 6gn, oga, vet. sax. egiso,
angl. sax. oga, vet. sup. germ. ekiso,angl. awe, Gr.
II, 11; Gl'.1, 105), conj. I: og, ogun, agans, paves-
cere.
UN-AGANDS, particip., impavidus, timore vacuus,
ufoSo; : Cor. 1, xvi, 10; Phlpp. 1, 14.
AGIS, neutr., timor, cpoSoj;Mc. iv, 41; Luc 1, 12,
65; 11,9;v, 26; vn, 16; VIII,57; Joan. vn, 15;
Rom. xiu, 5, 7;Cor. II, v, 11; vn, I, 5, 11, 15;
Eph. v, 21; Tim. I, v, 20; Neh. v, 15; vi, 16.
AF-AGJAN, conj. II, deterrerc, TrTupstv:Plilpp. 1,
28 ; o-Kivetv: Thess. 1,111,5.
IN-AGJAN , increpare, comminari, iu.$pi[MioOxi:
Mth. IX, 50.
US-AGJAN, perterrere; usagips, partic pass., per-
terrilus, ixfoSo; : Mc. ix, 6.
UN-AGEI, fem., intrepiditas; dat. unagein,in inlre-
piditate, securiter, «fbSo>;: Luc 1, 74.
OGAN, anomalum: og, ohta, ohtedun(uhtedunMc
xi, 52 ), timere, pavescere, c accus. ( de — ) ?o-
§iiaO«t: Mth. ix, 8 ; x, 28, 51; xxvn, 54; Mc v,
15, 55; ix, 52; xi, 18, 52; xn, 12;Luc 1, 50; 11,
9, 10; viii, 25, 55; ix, 45; xvm, 2, 4; xx, 19;
Rom. xi, 20; xm, 5,4; Cor. 11, xi, 5; xn, 20;
Gal. 11,12; iv, 11; Col.in, 22; Neb. vi, 16; vn,
2; ogan sis : Mth. x, 26, 28 ; Mc IV, 41; vi, 20 ;
xvi, 8; Luc 1,15, 50 ; v, 10 ; xix, 21 ; Joan. vi, 19,
20; ix, 22; xn, 15; xix, 8.
OGJAN, conj. II, melura incutere, perterrere, foSi-
pt^ttv: Neh. vi, 19.
AGAR,nora. propr. ,"Ayap: Gal. iv,24.
*AGGA(vet. sup. germ. uncha, rec sup. germ.
1245 AG.G1LUS A[>pAN 1246
anke, anket, gr. ayxn, ayxo;; Gf. I, 544, 545 ; Gr. II, *AZETS (angl. sax. eaS, eatSelic,angl. easy; Cast.
54«; III, 599; Sclunid Schwab. Wortcrb. v. Anke; Gloss. Cor. v. Azeta6a), facilis.
Schm. I, 85. Anm. zu [annot.ad\ Mc ix, 42) masc, AZETABA, adv., libenter, faciliter, nSeoi;: Cor. II,
llexio, cervix. xi, 19; compar. azetizo(azitizo, Mc x, 25), evxoit&-
BALS-AGGA, cervix; rpuxnko; : Mc. ix, 42, h. I. rspov : Mth. ix, 5; Mc n, 9; x, 25; Luc v, 25;
AGGILUS(aggelus Luc ix, 26; xv, 10; Roin. xvi, 17.
viii, 58; Gal. IV,14; aggillus : Cor. II, xi, 14, h. 1.) AZETI,neutr., deliciae; vtson tn azeljam, in deli-
voc gr. (vet. nor°V.engitl, vet. sax. etigil, angl. sax. ciis vivere. aizurukuv: Tim. I, v, 6.
engel,cengel,vet. fr. angt, vet. sup. germ. angil), masc AZYMUS(voc gr.), niasc, panis sine fermenlo ,
angelus, a.yyiko;: Mtfi. xi, 10; xxv, 41; Mc l, 2, a^ymus, «?ufio?: Mc xiv, 12.
15; viu, 38; xn, 25 ; xm, 27 ; Luc I, 11, 15,18, AHA (coll. Bapp 165; Gf. 1,105 ; Schmitlh. D. E.
26,28, 50, 5i, 55, 58; n, 9, 10, 15, 15, 21 ; IV, I, 158), masc, mens, intelligentia, vouc: Phlpp. IV,
10; VII,27; ix, 26; xv, 10; xvi, 22; xx, 55; Joan. 7 ; Col. iii, 12 h. I.; Thess. II, n, 2; Tim. I, vi, 5 ;
xn, 29; Rom. viii, 58; Cor. II, xi, 14; xn, 7; Gal. II, ui, 8; Tit. i, 15.
IV,14;Thess. II, i, 7; Tim. 1, m, 16; v, 21. IN-AHS, adj., prudens, fpbvtp.o;: Rom. xn, 16.
ARK-AGGILGS :
, archangelus, kpxkyytka; Thess. I, i.N-AiiEi,fem., prudens agendi ratio, disciplina,
iv, 16. ao>fpovtap.b; : Tim. I, n, 9 h. 1.; II, l, 7.
AGGVUS(vet. norv. angr, vet. sax. engi, angl. AUJAN, conj. 11, putare, arbitrari, vout°;etv:Mth.
sax. ange, vet. snp. germ. angt, baiav., rec sup. x, 54.
germ. ena, gr. ofyyw,Iat. angustus; Gf. I, 540; Schm. AHAKS(cf. Gf. 1,128; Cast.Cor. praef.VIII), fem.
I, 79) adj., arctus, angustus, arsva; : Mth. vn, 15, (?), columba, izeptarspk : Mc i, 10 ; xi, 15; Luc. n,
14. 24; ni, 22.
GA-AGGVO, adv., accurate, «xptSS>; : Thess. I, v, 2. AHANA(vet. norv. ogn, agn, angl. sax. egla, vet.
AGGVIDA, fem., angustia, angor, anxielas,o-Tevox<a- sup. germ. agana, suec. agn, dan. avne, rec sup.
piu : &>r. II, vi, 4; Rnm. vm, 55; awaxn : Cor. II, germ. agen, gr. a^va, axupov, lat. acus ; Gr. III,
n, 4; 0\tyt; : Thess. I, m, 5; II, i, 6. 415; Gf. 1, 152), fem., palea, «xvpov : Luc m, 17.
GA-AGGVJAN, conj. II, coarctare, o-Tevo/wpeiv : Cor.
II, )v, 8. AHARON,nom. propr. anom., 'Aapwv; Luc i, 5.
GA-AGGVEI AHMA(coll. Aha, Bopp 165; Gr. II, 147; III,
(gaagveiSkeir. I, c), fem., coarctatio, 589), masc,
restrictio, Skcir. I, c. d. spiritus, 7rveupa: Mth. ni, 11; vm,
AGLS (vet. sax. agleto, vet. sup. germ. ayaleizi; 16; xxvn, 50; Mc i, 8, 10, 12, 25, 26, 27; n, 8 ;
coll. angl. sax. eglian,angl. ail; Gf. 1,151; Schmitth. ni, II, 29, 50; v, 2, 8, 15; vi, 7; vn, 25 ; vin, 12;
D.E. 1,158), adj., turpis, indecens, impudicus, ix, 17, 20, 25 ; xn, 56; Luc i, 5, 15,17, 55, 41,
aloxpb; : Cor. 1, xi, 6. 47, 67, 80; n, 25, 26, 27, 40; m, 16, 22; iv, 1, 14.
AGLAITEI, fem., indecentia, impudicitia, kaikyeta : 18, 42, 55, 36 ; vi, 18, 20 ; vn, 21; vm, 2, 2», 55 ; ix,
Mc vn, 22; Cor. II, xn, 21 h. 1.; Gal. v, 19 ; Eph. 59, 55; x, 20; Joan. ni, 5; vi, 63; vn, 59 ; xi,
iv, 19. 55; XIII,21; xiv, 17, 26; xv, 26 ; Rom. vn, 6,25;
AGLAITI-VMJRDEI, vid. sub Vaurd. vin, 2, 9 ; XII,11; xiv, 17 ; Cor. I, v, 4 ; xn, 11,
AGLAITI, neutr., i. q. aglaitei: Rom. xm, 15; Cor. 15; xvi, 18; Cor. II, l, 22;H, 12;ni, 3,6, 8, 17,
II, XII,21. 18; iv, 13; v, 5; vi, 6;vn,15; xi, 4; in, 18;
AGLAIT-GASTALDS, vid. sub Staldan. xni, 15; Gal. m, 2. 5, 5;iv, 6, 29; v, 1, 5: vi, 1,
US-AGLJAN, conj. II, molestare, torquere, vizo>izt«- 8,18;Eph.i, 15, 17; n, 2, 18; iv, 3, 23, 30; vi,
?etv : Luc xvm, 5. 17, 18; Phlpp. i, 19, 27; n, 1; iii, 3; Col. i, 8;
AGLipA, fem., dolor, afflictio; aglipos vinitan, af- Thess. I, iv, 8; v, II, 19; Tim. I, m, 16; iv, 1; Tim.
II, i, 7,14;Skeir. d.
fligi, dolorem pati, 0\L§eaO«t;Thess. I, m, 4. : Rom.
AGLO, fem., id., 0\i>\>t; : Mc )v, 17; xm, 19 ; Jc-an. AUMEINS, adject., spiritualis, 7rveuptaTtx6;
xvi, 21, 55; Rom. vm, 55; xu, 12; Cor. I, vn, 28; vii, 14; Cor. I, x, 3, 4; xv, 46; Gal. vi, Skeir. 1; Eph.
II, 1,4, 8; n, 4; IV,17 ; vi, 4; vn, 4; vui, 2, 15; ), 3; v. 19; vi, 12; Col. i, 9; m, 16; II,
Eph. m, 15; Phlpp. l, 16; IV,14; Col. i, 24; Thess. d; III, b.
I, m, 7; II, i, 4; ptbxOo;: Cor. II, xi, 27; bSvvn: AHMATEINS, fem., flatus;gudiska ahmaleins,divinus
Itom. ix, 2; aglons vinnan, affligi,OUSeadat:Tiin. 1, afflatus, inspiratio, 6eorrveuo-Tia : Tim. II, m, 16.
v, 10. AHS (vet. norv., suec dan. ax, angl. sax., angl.
AGLUS, adj., difficilis, Svaxdko;: Mc x, 24. ear, vet. sup. germ. aAir, bctav. aar, rec. sup.
AGLUBA, adv., diflicile,Svaxb\o>;: Mc x, 25; Luc. germ. ahre; cf. Asans; Gr. III, 415; Gf. I, 134),
xvin, 24. neutr., arista, arkx^s "• Mc. n, 25; iv, 28; Luc.
AGUSTUS (etiam vet. sup. germ. agusto, Gf. I, vi, 1.
156), nom. propr. masc, Auyouo-rof : Luc ii, 1. AHSA, vid. sub Amsa.
ADAM,now. propr. masc, 'ASaii: Luc. iu, 58; AHTAU (vet. norv. alla, vet. sax.tjfclo, angl.
Cor. I, xv, 22; Tim. I, n, 15,14. sax. eahla, vet. sup. germ. ahto, vet. fr. achta, angl.
ADAUNEIKAM,nom. propr. masc, 'ASuvtxa/x : eight, suec atta, dan.o((e, batav. agt, rec.sup. gerra.
Esdr. n, 15. acht, gr. dxro, lat^oelo; Bopp. 86; Gf.1,158; Rcblb.
ADDEIN,nom. propr., 'ASSi: Luc m, 28. 587), numerale indecl., octo, bxri> : IMC.H, 21:
ADDIN,nom. propr. indecl., 'ASSiv: Esdr. u, 15. lx, 28.
AQIZI (vet. norv. <ox, oxi, vet. sax. acus, angl. AHTAU-DOGS, vid. sub Daqs.
sax. xx, vet. sup. germ. ahhus, suec. yxa, dan. AHTAU-TEHUND, octogenla, 6ySo»xovTa : Luc. n, 37;
efcse,batav. akse, rec sup. gerra. axt, gr. kiivn, lat. xvi, 7.
ascia; Gr. III, 442; Gf. I, 156; Rcbth. 616), fem., AHTUDA, ordinale, octavus, oySoo;: Luc. i, 59.
securis, «?tvM:Lucni, 9. AbEINKIS, nom. propr. plur. fem., 'ASnvxt:
AZGO(vet. norv., suec aska, angl. sax. axe, vet. Thess. I, ni, 1.
sup. germ. asga, aiigl. ashes, dan. aske, balav. asch, AppAN (coll. Gr. III, 275), conjunct. 1) at, Se :
rec sup. gerni. asche; coll. 5?a apud Hesych.; Gf. I, Mth. v, 22,28, 54, 44; vi, 16; vm, 11; lx, 6,13,
492), fem., cinis, o-7roSof : Mlh. xi, 21; Luc. x, 15; 16; x,50; Mc n, 10,20; m, 29; iv, 15; VIII,20,
Skeir. III, c. 29; x, 51; xn, 26; XIII,17, 18, 28; Luc m, 9;
fAZDIGGS (coll. Gr. 1,126, ** 1070), masc, iv, 25; v, 55; w, 41, 46; vm, 11, 16; IX, 20, 24;
nobilis vir ingenuus, Jorn. p. 102, Lindenbr.: Vi- xvi, 7, 19; xvn, 22, 25; XVIII,8: xix, 27; xx, 57,
sumar, Aitinaorum e stirpe, quae inter eos eminet 58; Joan. v, 56; vm, 16; xi, 10; xiv, 2, 26; xv,
genusqueindtcat bellicosissimuni.Cf. ibid. pag. 97. 7,19, 26; xvi, 7; xvn, 20; Rom. vn, 2, 25; vui,
1247 GLOSSARIUMGOTHICiELINGUiE. 1248
8; ix, 6, 10; xi, 12; xn, 5; xm, 5; xiv,'4 ; Cor. I, AIDDUA, nom. propr. masc, 'ieSova : Esdr.
iv, 3, 0; VII,8, 15, 25, 28; viu. 12; xi, 28; xv, 1, II, 56.
10, 14, 25, 56; xvi, 5, 5, 10,12, 17; Cor. II, i, G, AIEIRA, nom. propr. masc, 'Ho«t: Neh. vi, 13.
13, 18, 21, 25: n, 1, 5, 10, 12, 14; m, 4, 7, 46, AIZ (vet. norv. eyr, vet. sax. eiin, angl. sax. ar,
17, 18; iv, 5, 7; v, 5, 8, 11, 18; vi, M; vn, 7, 13; vet. sup. germ. er, angl. ore, balav. erts, rec. sup.
vin, 1, 10, 17, 19,22,24; ix, 5,8, 10;x,l, 2, 15, germ.erz, lal. ws; Gr. II, 46; Gf. I, 455), neutr., aes,
17; xi, 3, 7; xn, 15, 16; xm, 0,7; Gal. i, 20; n, Xulxo; : Mc vi, 8. .
4, 6, 11, 16, 17, 20; m, 29; iv, 1, 6, 12; iv, 18, Ai7.A-s»npA, vid. sub Smipa.
20, 28; v, 3, 10, II, 16, 18, 19; vi. 6; Eph. m, AIZAIKEIA,nom. propr. roasc, 'E?exia ; Esilr.
20; v, 3 ; Phil. (i, 23) 24; u, 24, 25, 27; m, 12, 14; n, 16.
iv, 10, 15; Col. in, 14; Thess. I, n, 16, 17; m, 6, AIZLEIM,nom. propr. masc, 'Eo-Xt: Luc. m, 2'i.
11, 12; iv, 9, 10, 13; v, 1,4,12,21,23; Thess. II, AIZOR,nom. propr. masc, 'Eo-ow«: Luc III, 55.
i), 1, 16; iii, 3, 4. 6, 15, 16; Tim. 1, i, 5, 8, 17; AllJlil (Gr. III, 522; Gf. I, 155), fem., maler,
ni, 15; v, 5, 8, 15, 15; vi, 2, 6, 8, 9; Tim. II (i, pinTYip : Mth. x, 35, 57; xxvn, 56; Mc. m, 31, 52,
5), ii, 20, 22; in, 1,8; iv, 8, 12; Skeir. IV, b; VI. 35, 34,35; v, 49; vi, 24, 28; vn, 10,11; x, 7, 19,
c; x«i Si : Joan. vm, 16; Si xui : Cor. II, iv, 3; 2) 29, 30; xv, 40; Luc i, 15, 45, 60; n, 34, 45, 48,
sed, tamen, «)).«: Cor. II, iv, 16 ; xi, 6 ; Phil. m, 8; 51; vn, 12, 15; vm, 19, 51; xiv, 26; xvm, 20;
tnmen Cor. I, ix, 2; 7r),>)u : Luc. vi, 24; coll. ad Joan. III, 4; vi, 42; Gal. IV, 2t>; Tim. 1, v, 2;
Rorn. xi, 22; /x-vTot: Tim. II, n, 19; 3) at, tamen, Skeir. II, c.
nam, yup : Rom. vin, 6; ix, 11; Cor. II, n, 4; IV, AIppAU(vet. norv. eda, angl. sax. otSSe,vel. sup.
5; ix, 1; x,8; xii, 6, 11; xm, 9; Gal. v, 5; Eph. germ. edo, vet. fr. uder, auder, rec. sup. germ. oder,
v,9; Phil. i,21, 25; ni, 3; Tim. I, iv, 8; II, iv, 6; vet. sax. eftha, eftlio, vet. fr. ieflka, Gr. III, 6 \
xuiyup : Rom. xin, 4; Cor. II, xm, 4; 4) et, xai : 274; Gf. I, 146, 246. Rchth. 840), aut, cliam in
Luc. vi, 32; 5) ergo, o0v: Mc. xi, 31; xn, 27; Luc. altero membro sentenliarum interrogalivaruni, ~,:
xx, 5,17; Joan. vi, 30; Rom. ix, 19; Cor. II, vm, Mth. v, 17, 18, 56; vi, 24,31; vn, 16; x, 37; xxv,
4; Tim. II, n, 21 ; a.pa : Cor. II. vu, 12; ™vuv: 58, 39, 41; Mc m, 4; iv,17, 21, 30; vi, 11, 56;
Cor. I, ix, 26; appan nu, &are : Rom. vn, 12; ap* vn, 10, 11, 12; VIII,37; x, 29,40; xni, 21; Luc.
pan jabal, e"ye: Gal. m, 4; 6) in oppositis sen- ii, 24; vi, 42; vm, 16; IX,25, 26; xiv, 12, 31; xv,
tentiis pev—5i, ponitur a) appan—*ip pro j*ev—Se': 8; xvn, 7, 23; xvm, 29; xx, 2; Joan. vii, 48; vm,
Mih. iii, 11; Mc. i, 8 ; Rom. xi, 22, 28; Cor. I, u, 14; ix, 21; xm, 29; Rom. ix, 11; x, 7, 14; xi, 54,
25;—Tim. II, iv, 4; Tit. i, 15; b) raUuis — appan, 35; xiv, 4, 10, 15; Cor. I, :, 15; IV,3;v, 10, 11;
(tiv Se : Cor. II, vm, 17; x, 1. — + Appan ei aif)- VII,11, 15,16; IX,8; x, 19; xi, 4, 5, 27; xu, 21 ;
pau quandoque in manuscriplis promiscue usur- xiu, 1; xiv, 23, 24,27; xvi, 6; Cor. II, i, 17; iu, 1;
panttir, vid. ad Rom. xi, 22; ad Cor. II, iv, 16 el vi, li, 15; ix, 7; x, 12; xi, 4, 7 ; XII,6; Gal. n,
xn, 12. 2; Eph. li.»29; v, 5, 4, 5, 27; Phil. n, 5; m, 12;
ApN (Gr. II, 237, 997), neutr. (?), annus, evtauToj: Col. n, 16; III, 17; Thi-sssI, n, 19; II, n, 4; Tim,
Gal. iv, 10. 1, II, 9; Psal. LIII,2; Skeir. VIII,c; r) xai ; Luc.
AT-ApM, neutr., id., Joan. xvm, 15. xvni, 11. Disjunctivarepeliia : vel—vel, aul—aut,
vid. ad Mth. 26 et Gal. 6. n—-n non adhibetnr tantum aippau, sed jabai —
ApRlZA, vi, n, : Mlli. vi, 24; vel andizuli— aippau: Luc.
aippau
AIBAlR,iiom. propr. niasc. 'ESip: Luc. m, 35. xvi, 15; vel in priori niemhro omiiliiur parlicula,
AIBR, nciitr., donum, $£>pov : Mih. v, 25. Innu- in posteriori reinanente lanlum aippau : Cor. II, i,
mcris invesiigationihiisde hac peroliscura voec (vid. 15; 2) alioquin, ei Sspriye: Mlh. vi, 1; IX, 17 ; Luc
adiVIth.v. 25) novam re<enter addiderunt conjectu- v, 36,37 ;Cor. II,xi, 16; enei:Cor. I, xv,29; imiupx:
ram Grimm (DM. p. 25; Gr. I, 43, 65 [3 edit.]) et Cor.I.vn, 14; «f: Rom.ix, 11 pr.; vid. ad Rom. xi,
Eitmuller (llall. Allg. Lit. Z.-it. 1858, n° 224). Sed 22; 3) sed, si vero, in alteromembrosententiarumin-
vox tibr, qiiamconjecerunt, ct ex qua angl. sax. tiber terrogativarum et condiiionaliumin sequenti nexu ;
ducunt, non ad gothicum, nec germaniciimsermo- aippau jabai, eiSs : Joan. xvm, 23; Cor. I, iv, 7;
nem, bene vero ad gaelicunipertinere videtur, vid. 4) in consequenle sentemiarum hypolheticaruin,«v:
BosworlhDiction. auglosax. 75 s. Mth. xi, 23; Luc. xvn, 6 (?); Joan. xiv, 2, 7, 28;
AIGAN(ailian Joan. xix, 7; Cor. II, vi, 10; Gal. xv, 19; xvni, 36; coll. aippaujah,upK: Gal. n, 21;
Ii, 4; Col. iv, 1; vet. norv. eiga, eigin, vet. suec. 5) at cerle, sed lamen, ulluye : Cor. I, ix, 2. — De
egan, angl. sax. agen, vei. fr. ain, eigen, agan, vet. aippau et appan in mauuscripiis inter se commu-
sup. germ. eigan, angl. own, suec.ega, dan. eie, latis vid. Appan ad finem.
batav., rec. sup. germ. eigen, gr. i"%u; Gf. I, 115; AlpS (vet. norv. etrfr, vet. fr., vel. sai. elh, angl.
DRA. 491; Rchlh. 590, 700), anom .lum : ailt, ailita, sax. aS, vet. et rec sup. germ. eid, angl. oalh,
aigandt, habere, possidere, exew : Mih. vin, 20; suec ed, dan., batav. eed; Gf. I, 151 ; DRA. 892;
Mc. xn, 6, 25; Luc. m, 8; ix, 58; xv, 4, 11; xvi, Rchth. 717), masc, juramentum. opy.o;: Mih. v,
1; xvn, 7; xx, 28, 55; Joan. vi, 40, 47, 54; vni, 33; xxvi, 72; Mc. vi, 26; Luc i, 75.
41; x, 10, 16; xvi, 15, 53; xix, 7, 10, 11; Cor. 1, UF-AID*. adj., jiiralus, evopxo;: Neh. vi, 18.
VII,12, .13; II, vi, 10; Gal. u,4; iv, 22, 27; Col. * AIKAN(coll. lat. aio; Gr. 111,764;coll. Rchth.
IV, 1 ; Tim. I, vi, 16. 857), conj. 1 : aiaik, dicere.
FAiR-AiiiAN,conj. II, participemessc, c. genit., pe- AF-AIKAN, 1) negare, «ov£to-6«t : Mth. x, 55; xxvi,
riy_eiv: Cor. 1, x, 21. 72; Mc xiv, 68; Joan. xvm, 25, 27; Tim. 11,n, 12,
AIGIN, ncutr., proprielas, facullates (gall. faeoir, 15; unupveitT&xi : Mlh. xxvi, 75; Luc ix,25; afai-
/«s6i'e/i*),T«iJjrao/ovT«:Luc.viii, 3; xiv, 55;xvi, 1; kan kunnan,uT.a.ptei^ui:Joan. xiu, 38; 2) renegare,
xix, 8; ouaia : Luc. xv, 12; |3toc: Luc. vm, 43. ava6sf*«Tt?etv : Mc. XIv, 71.
?GA-AIGINON (angl. sax. geagnian), conj. II; deci» AIKKLESJO(voc gr.), fem., ecclesia, ix/Maiu
pere, 7r).6ov!XT£tv: vid. ad Cor. II, M,11. Rom. xvi. 23; Cor. 1, vn, 17; x,32- xi, 22; xiv,
Aiurs,fem., laculiaies, ra inzupxovru:Cor. I,xm, 23; xvi,-l; Cor. II, l, 1; vni, 1, 18, 19, 25, 2t;
5; izvarosaihtinf, ru uuwv: Cor. II, xi!, 14. xi, 8; xu, 15; Gal. i, 2; Eph. i, 22; m, 21; Phil.
AiiiTBON, cunj. II, inendicare, rogare, precari, ni, 6; iv, 15; Col.i, 18, 24; Thess. I, n, 14; II, i,
irfofKiTstv: Mc. x, --»v>; Lnc. xvm, 55; Joan. ix, 8; 1; Tim. I, III, 5, 15; v, 16; Caleod. goth.
nposvjyjiOu.i: Eph. vi, 1o; «tTEtrfat: Col. i, 9. AIL!'.IAIZAIR,nom. propr. masc, 'E).te?e/):Luc.
AIIITHONS, fem., rogntio, deprecalio,oratio, npo;- m, 29.
tuyn : Eph. vi, 18; Tim. I, n, 1; Sinai; : Pliil. AILEIAKEIM,nom. propr. mnsc., 'Elixxsiu.: Luc.
iv. G. in, 30.
1249 AlLEISABAlp AIV 1250
AILEISABAIp,nom. propr. indcl., 'E^ivuGsr: Luc. AINOK,nom. propr. masc, 'Evt*x: Luc. m, 57.
i, 5,7,15,24,30,40,41,57. AINOS, nom. propr. masc, *Evwj: Luc. m, 58.
AILLAM,nom. propr., 'HXau: Esdr. n, 51. AIPAFRAUDEITUS,nom. propr. masc, 'Ejraypo-
AILOE (voc. hebr.), 'EAWI : Mc. xv, 54; coll. StTos: Phlpp. n, 25.
Helei. AiPAFRAS, nom. propr. masc, 'EitufpSi;: Col. i,
AIMMEIRA,nom. propr. masc, 'Vwhp : Esdr. 7; IV,12; Philem. 23.
n, 57. AIMSKAUPUS(voc gr.), masc, episcopus, M-
AINS(vet. norv. einn, vet. sax. en, angl. sax. an, o-xo7ro?:Tim. I, III,2 ; Tit. i, 7; Calend. goth.
vet. et rec sup. germ. ein, vet. fr. en, an, angl. one, AIPISKAUPEI, fem., episcopatus, eVio-xo7r>i: Tim. I,
suec en, dan., batav. een, gr. e?V,ev, lat. unus; Gr. in, 1.
I. 760; Gf. 1, 308; Rchih. 705), adject. 1) unus, AIPISTAULE(vor. gr.), epistola, eirto-ToW : Rom.
tt? : Mth. v, 18,19, 36; vi, 24, 27; vin, 19; ix, 18; xvi, 22; Cor, I, v, 9; Cor. II, m, 2, 5; vn, 8;
xxv, 40; Mc n, 7; iv, 20; vi, 15; vm, 14; IX, 5, Eph. insc; Col. IV, 16 ; Tliess. I, v, 27; Thess. II,
17, 37; x, 8,21,37; xn, 6,29; xiv, 10, 47, 51, m, 17; Neh. vi, 17,19.
66; xv, 36; Luc. v, 5, 12, 17; vn, 41; vm, 22; AIR (vet. norv. dr, angl. sax. avr, vet. sax., vet.
ix, 33; xv, 4, 7, 19; xvi, 13; xvn, 15, 22, 54, 55; sup. germ. er, angt. ere, early, batav. eer, rec. siip.
xvin, 10, 19, 22; xx, 3; Joan. vi, 8, 9, 22, 70, 71; germ. ersf, elier; coll. gr. e«p, ?ot, lat. ver; Gf. 1,
vii, 13,21; VIII,41; x, 16,50; xn,4; xm, 21; xvn, 454), adv., mane, npui: Mc i, 55 ; xvi, 2 ; compar.
11,21,22,25; xvni, 14, 39; Roni. IX, 10; xn,4, 5; airis, olim, TTKW : Luc x, 13.
xv, 6; Cor. I, IV, 6; ix, 24; x, 17; xi, 5; xn, 11, AIHIZA, adj. compar. inajor, antecessor,apxu.to;:
12,13, 14; xv, 19; Cor. II, v, 15; vm, 19 ; xi,2; Mlh. v, 21,55 ;Luc ix, 8, 19.
Gal.m, 28; iv, 22, 24; v, 14; Eph. n, 15, 16, 18; AIRASTUS,nom. propr. niasc, "Epucrro;; Rom.
iv, 4, 5, 6, 16; Phil. i, 27; iu, 14; Col. m, 15; Tim. xvi, 23.
I, i, 17 ; ni, 2,12; v, 9; Skeir. 111, b; IV, d; V, a, AIRZIS (vet. sax. irrien, vet. sup. germ. trrtm,
d.
b; VIII, —2) solus, Mlh. v, 46; Mc H, 26; Cor. angl. err, lat. errare; Gf. 1, 419), ailject., errans,
I, xni, 5; ftovoj: Mc ix, 2, 8; Luc iv, 4, 8; v, 21; 7rA«vwuevof: Tim. II, ni, 13 ; airsis visan et airzis
vi, 4; ix, 36; Joan. u. 15, 22; viu, 16, 29; xn, 9, vairpan. errare, itluvuo-But:Mc xn, 24 ; Gal. vi, 7.
24; xvi, 52; xvn, 5, 20; Cor. I,ix, 6; Eph. iv, 15; AIRZIUA, fein., error, seductio, Mth. xxvn,
7r).av»i:
Phil.iv, 15; Col. iv, 11; Thess. I, m, : 1 Tim. I, i, 64; Tim. I, iv, 1.
17; vi, 15, 16; Tim. II, iv, 11; Skeir. VII,c; 5) sei. AIRZEI, fem., id. : Eph. iv,14; Skeir. V, a.
naains (gall. soi seul), in semelipso, eauT<5: Liic. AIRZIAN, conj. II, facere errare, seducere, 7rAavav:
vu, 59; alibi seinasilbainvenilur. Joan. vn, 12 ; Tim. II, m, 15 ; ainjands, parti-
AiNAHA,aiij.,iem.ainoho,unicus, unigenitus, ptovo- cip., seduclor, Klho;: Mllh. xxvn, 63; Cor. II,
yivn;: Luc vn, 12; vm, 42; IX, 38. vi, 8.
AINAKLS, adj., desolalus, derelictus, usuov&iftevof : AF-AIRZJAN, id., Joan. vn, 47; Cor. I, xv, 33;
Tim. I, v, 5. a7ro7tAavav : Mc xin , 22; pass. aberrare, seduci,
AINLIF,vet. norv. ellifu, vet. sax. ellevan, angl. sax. : Tim. 1, 1 , 6 ; a7ro7r)avao-Sat:Tim. I ,
vet. vet. fr. elleva, and- «o-TOXStv
endlufon, sup. germ. einlif, vi, 10.
lova; Gf. I, 317; Rchth. 606), undecim, evSexa: AIRDA(vet. norv. jdrd, vet. sax. ertha, angl. sax.
Cor. I, xv, 5. eor6"e,vet. sup. germ. erda, vet. fr. irthe, angl. ear//i,
AINS-HON, AINA-HUN, AIN-HUN (Gr. III, 32), l)aliquis, suec, dan. iord, rec sup. germ. erde, gr. "EPA;
quislibet, in negativis, directis et indirectis intcr- Gr. II, 62; III, 352; DRA. 492 ; Gf. I, 415; Rchth.
rogationibus, a sententia negaliva dependenlihus: 854), fem., terra, regio, y-»:Mih. v, 18, 35; vi, 10,
Joan. vii, 48; Cor. 1, i, 16; cum negalione ni 19; IX,6, 26,31; x,29; xi, 24; xxvn, 45, 51; Mc
prirposila vel postposita, nullus, ouSeif, tmSei;, IV,5, 8, 20, 26, 28, 51; vm, 6; IX,5, 20; xm, 27 ;
ouSeetf : Mth. xxvn, 14; Mc. v, 37; vi, 5; ix, 8; Luc u, 14; IV,25; v, 11, 24 ; vi, 49; vm, 8, 15,
xi, 2; xn, 34; Luc i, 37, 61; iv, 24, 26, 27; v, 27; x,21 ; xiv, 35 ; xvi, 17; xvn, 8; xviu, 8; Joan.
36,37,39; vn, 28; viu, 43, 51; ix, 50; xiv, 2i; vi, 21; xii, 24, 32; xvii,4; Rom. IX, 17, 28; x, 18;
xvi, 13; XVIII,19,29; xix, 30; Joan. m, 32; v, Cor. 1, x, 26; xv, 47; Eph. i, 10; iu, 15; iv, 9 ;
22; vi, 65; vn, 15, 19,50,44; v,n, 15,20; x, Col. i, 16, 20; ni,2, 5; Skeir. IV, c, d. Airpos
29, 41; xin, 28; xiv, 6; xv, 24; xvi, 5, 22, vaurslvja, vid. sub Vaurkjan; airpai gaibnjan, vid.
29; xvn, 12; xvm, 9,51,58; xix, 4, 11; Kom. sub gdibnjan Ibns.
xii, 17; xm, 8; Cor. 1, i, 14; x, 24; Cor. 11,v, AmbEiNs, a dj., l)terrenus, oo-T/jaxtxoj: Cor. II,
16; vi, 3; vu, 2; xi. 8; Gal. vi, 17 ; Phlpp. iv, iv, 7 ; 2) terrestris, e7rtyeto? : Cor. 11, v, 1; Phlpp.
15; Thess. I, ni, 3; Tim. I, vi, 16; Tim. II, n, 4; ni, 19 ; jjoixoff:Cor. I, xv, 49; Skeir. IV, d.
Skeir. V, c; VII, c, d; vaihte ainohun ni, ouSev :
Luc x, 19; ni ainhun wa, fi»5e'v: Thess. I, iv, 12; AIRINON,vid. sub Airus.
2) unus, quislihet, T.V.;,etiam in negativis senlen- AIRKNIS(vet. norv. jarkn .., angl. sax. eorcn...
liis : Mc xiu, 20; Luc. i, 57 ; Gal. n, 16; Eph. vet. sup. germ. erchan; Gr. II, 629 sq.; DRA.925;
iv, 29. Gf. I, 468), adj., pius, Tim. I, m, 3 h. I.
AINFALDS, vid. sub Falpan. UN-AIRKNS, impius, avoo-tof: Tim. I, i, 9; II, m, 2.
AIN-WARJIZUH, vid. sub Was. AIRKNIDA, fem., sincerilas, TOyvijerwv:Cor. II,
AiN-WApARUii, vid. snb Was. vin, 8.
pAT-AiN, l)hoc i'num,TouTo«6vov : Gal. III,2;2) hoc AIRMOGAINEIS,nom. propr. masc, 'Epuovevnf:
tantum, tv : Joan.u, 25; 5) tamummodo uovov:Rom. Tim. II, i, 15.
lx, 10; Cor. II, vm 19 ; Tim. I, v, 15; Skeir. I, d. AIRMODAM,nom. propr., 'E/ftwSau:Luc m, 28.
DAT-AINEI (jiiataineSkeir.I, b), adv.,tanlum, ^ovov: AIRUS (vet. norv. ari, angl. sax. ar, onreiid,vel.
Mtii. v, 47 ; VIII,8; ix, 21; x, 28, 42; Mc.v, 56; sax. eiu, arundi, vet. sup. germ. arunti, angl. er-
Luc vm, 30; Rom. IX, 24 ; xn, 17 ; XIII,5; Cor. I, randr suec, dan.orende; Gr. II, 56; DM. 155; Gf. I,
xv, 19; Cor. II, vn, 7; vm, 10,21; ix, 12; Gal. 427) masc, legatus, angelns, «7yeAof: Luc.vu,
I, 23; n, 10, 14; iv, 18; v, 15; Eph. I, 21; 24; ix, 52; legatio, npeo-Siiu: Luc xiv, 32; xix, 14.
Phlpp. i, 29; ii, 27; Tim. I, v, 13; Tim. II, n, AIRINON, conj. II, legalionefungi, Troeo-Seuetv : Cor.
20; lv, 8; Skeir. IV, d; V, c; VII, b; weh patainei, II, vT20; Eph. vi, 20.
solummodo, /xovov: Phil. i, 27. patainei ibai, modo AISTAN (coll. lat. mstimare),conj.II, aestimare,
ne, povovpi: Gal. v, 13. evT(5S7rto-6«t: Luc xvm, 2, 4 ; xx, 13.
AiNA-MUNi>ipA, vid. stib Munps. GA-AISTAN, id., Mc xn, 6.
GA-AWANAN, orbare, aTrop^avtJjetv: Thess. I, n, 17. * AIV (angl. sax. cevisc),confusio.
1251 GLOSSARIUM GOTHIC^ L1NGU;E. 1852
UN-AIVISKS, adj., inconfusibilis, ave7Taio-;tuvTOf : eliu..., lat. equus,gr. t7rjrof;Bopp 48; Gr. 1, 50, 52
Tim. II, ii, 15. [3. edit.]; III, 325; Gf. I, 115; Schmell. Hel.
AIVISKI, neuir., dedecus, ignominia,uio-yyn: Cor. Gloss. 27), masc, equus.
II, IV, 2 ; evTfioTrr): Cor. I, xv, 34. AIWA-TUNII», vide sub Tundi.
AIVI»KON, conj.,11, indecoreagere,se gerere, uijyn- AIODIA,nom. propr., EOoSia : Phlpp. iv, 2.
ftovetv: Cor. I, xin, 5. AK(vet. sax., angl. sax. ac, vet. sup. germ. oh;
. GA-AIVISKON, improbrare : Mc. xn, 4; alayvvetv: coll. lat. ac; Gr. III, 276; Gf. 1, 118, 120); con-
Cnr. II, x, 8; Phlpp. i, 20; xaTaio-yOvetv : Rom. ix, junctio, I) sed, «AA« : Math. v, 15, 17, 59; vi, 15,
55; x, 11; Cor. I, xi, 4, 22; Cor. II, vn, 14; 18; vii, 21; vm, 4, 8; IX,12, 13, 17, 24; x, 54;
;x, 4. Mc i, 44, 45; n, 17, 22; in, 26, 29; iv, 17, 22;
AIVAGGELI(voc gr.), neulr., evangelium,eOay- v, 19,26,59; vi, 9;vn, 5, 15, 19; vm, 55; ix, 57 ;
>«).tov : Cor. I, ix, 25 ; xv, 1 ; Gal. i, 6, 7; Epb. l, x, 8, 43, 45; xi, 25; xii, 11, 25, 27 ; xiv, 49; Lnc.
15 ; Tim. I, i, 11. i, 60; iv, 4; v, li, 51, 52, 58; vn, 7; vm, 16, 27,
AIVAGGELJO, fem., id., Mth. ix,55; Mc inscr.; i, 52; ix, 56; xiv, 10,13; xvu.S; xvm, 13; xx, 21,58;
1, 8, 14, 15 ; vin, 55; x, 29; xiv, 9; Luc. inscripi.; Joan. v, 22; vi, 22, 26, 27, 32, 58; vu, 10, 12, 16,
C.or.II, n, 12; iv, 5, 4 ; vm, 18 ; ix, 15; x, 14; xi, 24, 28; vm, 12, 10, 28, 42, 49; ix. 5, 51; x, 1,5,
4 ; Cal. n, 5, 7; Eph. vi, 15,19; Phlpp. n. 22; Col. i, 55; xi, 4; xn. 6, 9,16, 30, 44, 47, 49; xni, 18;
25 ; Thess. I, in, 2; Tim. II, l, 8,10 ; n, 7; Philem. xiv, 10, 24, 31; xv, 16, 19 , 21, 25; xvi, 13, 25 ;
xin ; Skeir. I, d; III, b. xvu, 9, 15, 20; xvin, 40; Rom. vn, 7, 13, 15, 18,
AIVAGGELJAN, conj. II, evangelizare,etuyye\i&o-Qui: 19, 20; ix, 7, 8, 10; ix H, 16,21, 52; xi, 11, 18,
Gal. IV,13. 20; xn, 5, 16, 17, 19, 21; xm, 3, 5, 14; xiv, 15,
AIVAGGELISTA , inasc, evangelista, t\>ayyekto-ri; : 17;Cor. I, i, 17; v, 8, 10; vn, 19; ix,xx, 21, 27;
Eph. IX.11; Tim. II, iv, 5;Skeir. III, a. x,20, 29, 53; xu, 14,22; xv, 10; Cor. 11,1,9,12,
AIVLAUGIA(voc gr.), eulogia, eu/oyta: Cor. 11, 19, 24; n, 4, 6, 12, 17; m, 5, 5, 6, 14; iv, 2, 5,
ix, 5. 18; v, 4, 12, 15; vi, 4 ; vn, 5, 7, 9,12, 14; vni, 5,
AIVNEIKA, nom. propr. fem., E0viv»j:Tim. II, 8, 15, 19, 21; ix, 12; x, 4, 12, 15, 18; xi, 17;
i, 5. xii, 14, 16; xni, 5, 7, 8; Gal. n, 7; IV,14, 17, 31;
AIVS(vet. norv. aefi, vet. sax. euuan, angl. sax. v, 6,13; vi, 15, 15; Eph. i, 21; n, 8, 19; iv,
a, ava, vet. snp. germ. eioa, rec sup. germ. ewig, 29; v, 4, 17, 18, 27, 29; vi, 12; Phlpp. i, 20, 29;
nngl. age; gr.«twv,ast, lat. aivum;Gf. I, 505), masc, ii, 3, 4,6, 27; m, 9; iv, 6, 17; Col. in, 11, 22;
omnes significationeshabens, quihus vox al.uni,(evum, Thess. I, iv, !!; v, 6, 9, 15; Thess. II, m, 8; Tim.
in novoTestameniogaudet; sic: a)quoddain tempus, I. ii. 10, 12; ii, 3; iv, 12; v, 1, 13, 23; vi, 2;
i|iia?ddam(emporisperiotlus: Mc x, 50; Luc. xvi, Tim. II, i,7,8, 9, 17; n, 20,24; iv, 5, 8, 16;
8; XVIII,30; xx, 54, 55; Rom. xn, 2; Cor. I, i, 20; Skeir. I, a, b; III, b; IV, b, d; V, c; VII, a, b; 2)
Cor. II, IV, 4; Gal. l, 4; Eph. i, 21; m, 11, 21; aiitem, «J.Mc,Mc n, 52; xiv, 49; Joan. vm, 56;
hinc etiam pro xoo-ftof : Eph. n, 2; b) lempus lon- Se: Epb. IV, 28; Tim. I, I, 9 ; 3) nam, yup : Joan.
gum : Luc i, 70; Eph. m, 9, II; Tim. 1, i, 17, im- xvi, 27; Eph. li, 10.
primis in formulisdu aiva, ei; TOV ai&vu:Joan. vm, AKF.I(ake Gal. u, 14), 1) sed, «)A«: Mth. ix,
35; xn, 54; xiv, 16; xv, 16; Cor. II, ix,9; und 18; xi, 8, 9; Mc ix, 15, 2-2; x, 27; xm, 20, 24;
aiv, eo>;aiuvo; : Luc I, 55; tn aiutns; Mth. vi, 15 ; xvi, 7; Luc vi, 27 ; vn, 25, 26 ; xvi, 21; Joan. vi,
iti aivam:Rom. ix, 5; duaivam:Rom. xi, 56;Cor.ll, 9. 56, 64; vii, 27, 44; vm, 26, 57; x, 8, 26; xi,
xi, 31; Gal. i, 5; pro ei; roxi;atwvaj: fram aira, ix II, 15, 22, 42; xn, 27, 42; xvi, 2, 4, 6, 7, 12, 20,
TOU atwvof:Joan. IX,52; fiam aivam,uitbTWV aiwvwv: 25, 53; Rom. vm, 37; x, 2, 8, 16, 18, 19; Cor. I,
Eph. III,9; c) in sententiis negativis accusaiivusa.;w iv, 3, 4; vn, 7, 21; x, 23 ; xv, 55; Cor. II. i, 9 ;
ndverhialitersmiiiiiir pro ti; TOV «twva: Mc m, 29; ni, 15; iv, 8, 9,16; v, 16; vn, 6, 11; viu, 7; xi,
xi, 14; Joan. x, 28; xi, 26; Cor. I, vm, 15 (cujus I, 6; xn, 1; xiii, 4; Gal. u, 5, 14; IV,2, 8, 25,
loco etiam aira dage: Joan. vin , 51, 52); 7TM7roTe:29, 50; Eph. v, 24; Phlpp. l, 18; n, 27; m, 7;
Lnc xix, 30; slrictius cum ncgationc nexum ni aiv Tim. l,i, 13, 16; Tim. II, i, 12; n, 9; m, 9;
vel aivni, nunquam,ouSeiroTsiMth. ix, 33; Mc.n, 12; Skeir. I, b ; III, a ; VII, c; Se: Cor. I, xiv, 20; 2)
Luc. xv, 29 ; Cor. I, xm, 8; aiv wanhun; 7rw7roTe: in conclusione hypotheticarum ct concessivarum
Joan. viu, 55; ni aiv wanhun,u.nSiitort:Tim. II, III, sententiarum, autem, vero, atqui, «X).a: Cor. 11,xi,
7 ; ni wanhunaiv: Joan. vn, 46. 6; Skeir. IV, c (bis), d.
IIALIS-AIV, adv., segre, fMytr: Luc ix, 59. AKAJA(Axaia Cor. II, ix, 2 cod. B ; Akaija Cor.
SIINS-AIV, statim, eOfiewf : Mc.iu, 6; v, 29, 30, 36; II, i, 1 cod. B.), nom. propr. fein., 'A^aia; Cor. II,
vi, 25, 54; vn, 55; vm, 10; ix, 15, 20, 24; x, 52; i1,1, 1A,2-..
1- IX
xi,2, 5; xiv,43,45; xv, 1; Joan. vi,21; rxapaxpwa: AKAJUS (Akaijus Cor. 1, xvi, 15), nom. propr.
Luc iv, 59; v, 25. masc, 'kyato; : Cor. I, xvi, 15 ; Cor. II, xi, 10,
AIVEINS, ailj., seternus, aitiviof: Mth. xxv, 41, 46; AKAIKUS, nom. popr. masc, 'Axaixif: Cor. I. xvi,
Mc in, 29; x, 17, 50; Luc. x, 25; xvi, 9; xvm, 18, 17.
30; Joan. vi, 27, 40, 47, 54, 68; x, 28; xn, 25; xvu, AKEIT(vet. sax. ecid, angl. sax. aced, lal. ace-
2,3; Rom. vi,25; Cor. 11,iv, 17, 18; xv, l;Gal. vi, tum, coll. gr. o?of, vel. norv. edik, suec. dltika,
8; Thess. II, i, 9; n, 16; Tim. 1, i, 16; vi,12; Tim. dan. edike, vet. sup. germ. ezih, rec sup. gerin.
11, i, 9; n, 10; Tit. i, 2; Philem. 15. essig; Gr. III, 466; Gf. I, 541), neutr. (vel akeits
US-AIVJAN, cdnj. II, sustinere: Cor. I, xv, 10. masc), acetum, b%e;: Mth. xxvn, 48 ; Mc xv. 56.
AjuKoups,fem., leinpus longum,aelernitas, in for- AKRAN ( vet. norv. dkarn, angl. acorn , dan.
mula in ajukdup, ei; TOV atwva: Joan. vi, 51, 58 ; agern, rec sup. germ. ecker; Gr. 111,575), neutr ,
etj TOOJ a.iiivu;:Luc I, 35. fruclus, xapTrof: Mih. vn, 16. 17, 18, 19, 20; Mr.
AIVVA,nom. propr. fem., Eu«: Cor. II, xi, 3; iv, 7, 8, 20, 28, 29 ; xi, 14 ; xn, 2; Luc i, 42;
Tim. I, n, 15. iii, 8, 9 ; vi, 45, 44 ; vm, 8 ; xx, 10 ; Joan. xn,
AIVXARISTIA(voc. grec), eucharistia, evxapta- 24 ; xv, 2, 4, 5, 8, 16 ; Cor. 1,ix, 7 ; Gal. v, 22 ;
Tt«: Co.r. II, ix, 11. Eph. v, 9 ; Phlpp. i, 22; Col. i, 10 ; Tim. II, n,
AIFAISO,nom. propr. fem., "Eyeo-ot:Cor. I, xv, 6; •yewvjua : Cor. II, IX, 10;aferan bairan, xapito-
52, xvi, 8; Eph. i, l;Tim. I, i, 5; Tim. II, i, 18; fopetv: Mc iv, 20, 28 ; Luc vm, 15; Rom. vn,
IV, 12. 4,5.
AiiAisius,masc, 'EyeViof Eph. : inscr. AKRANA-LAUS, vid. snb Liusan.
AIFFApA(voc hcbr.),eW«9«: Mc vn, 34. AKRS(vet. norv. aKr, vei. sax. accar, angl. sax.
*A1WS(angl. sax. coh, vet. norv. ior, vel. sax. acer, vct. fr. ekker, vet. sup. genn. achar, angl.
 1253 AKVILA AIJAN 1254
acre, suec. aker, dan. ager, rec. sup. germ. acker, ALJAO, peregre; a/teipan aljap, abire peregre, iato-
gr. ayfb; , lal. ager; Gr. III, 395; Gf. I. 153; Sriueiv: Mc. XII, 1.
Rchth. 705), masc, ager, uypb;: Mth. xxvn, 7, 8 ; ALJAPRO, aliunde, ulla.xbQev:Joan. x, 1; «n6>v:
•Mc xv, 21; Luc xv, 25. Cor. II, xni, 2, 10 ; Phlpp. i, 27.
AKVILA,nom. propr., 'AxOXaf: Cor. I, xvi, 19. ALJA-KUNS, vid. sub Kuni.
ALABALSTRAUN(voc.gr.), indecl., alabaslrum, ALJA-LEIKOS et ALJA-LEIKAIPS, vid. sub Leiks.
aAafiao-TflOf: Luc vn, 37. ALLS (vet. norv. allr, vei. sax. al, all, angl. sax.
ALAIKSANDRUS,nom. propr. masc, 'Ali&v- eall, vet sup. germ. al, vet. fr. al, ol, angl., suec,
S/aof: Mc xv, 21 ; Tim. I, i, 20; Tim. II, iv, 14. dan., rec. sup. germ. atl; Gf. I, 203; Rchth. 594),
ALAKJO (coll. Alls), adv., simul, congregalim, adject. I) omnis, quisque : TTOJ : Mth. v, 15, 18;
allai alukjo.ituvre;: Mc. xt. 32 ; Luc. iv, 22; managei vi, 29; vni, 16, 33; ix, 35; xxvn, 1; Mc. i, 27, 32;
alakjo, o ).«6f«7r«f: Luc. xix, 48, et alahjo managei, H.12; m,28; iv, 11,32, 54; v, 20, 26, 40; vn, 5,
airavTOTr/nflof: Luc. XIX,37. 23; ix, 12; x, 44; xi, 17,24; xn, 33; xm,23;xiv,
ALAMOD, nom. propr. (7), docinn. aret. et 50, 64; L<ic.l, 5, 6, 48, 65, 66, 71, 75; n, 3, 18,
neapol. 19, 20, 31, 58, 59, 51; m, 3, 5, 6, 15, 16, 19, 20;
ALAN(vet. norv. ala, lat. alere; Gr. II, ; 8 Gf. iv, 4, 5, 7, 13, 57; v, 9,17; vi, 10,19, 26; vn, 1,
1, 191), conj.l: ol, olun, alans, nulrire ; parlic 16, 17, 18, 29, 35; vm, 37, 40, 45, 47, 52; xiv, 17,
alans, ivrpey6u.evo; : Tim. I, iv, 6 h. I. 18, 29, 55; xv, 1,14, 51; xvi, 14; xvn, 10, 27; xvm,
ALJAN, conj. II, saginare; part. alips, atrtvrb;: 12, 21, 22, 28; xix, 7, 57 ; xx, 6, 32, 38; Joan. m,
Luc xv, 23, 27, 30. 26, 51; v, 22, 25; vi, 57,45; vn, 21; x, 8,29; xiv,
ALDS, i. q. Alps. 26; xv, 21; xvi, 13; xvn, 2, 7, 10,21; xvm, 4, 40;
ALDOMO,vid. sub Alpan. Rom. VII, 8; ix, 5, 6; x, 4, 12; xi, 32, 36; xn, 3,
ALEINA, (vet. norv. dln , vet. fr. elne, ielne, 4,17; XIII,1, 7; xiv, 11; xv, 11 ; Cor. I, ix, 22, 25;
angl. sax. elne, vet. sup. germ. elina, angl. ell, suec x, 17, 53; xi, 2 ; xn, 12, 19 ; xin, 2; xv, 7,8, 19,
aln, dan. alen, rec sup. germ. elle, gr. &>)ev»i, lat. 27, 28; xvi, 14; Cor. II, i, 1, 3, 4; II, 9; m, 2,1S;
nlna; Gr. III, 559 ; Gf. I, 239; Rchth. 704), fem., IV,2, 8,15; v, 17, 18; vi, 4; vn, 1, 5, 11,16; viu,
ulna, itnx^ ' Mth. vi, 27. 7,18; ix, 8; xi, 6,9; xn, 12,1!); xm, 1.12; Gal. i,
ALEV(vet. norv. olia, vet. sax. olig, angl. sax. 2; n,14; iv, l;v, 3; Eph. i, 3,11,15,21,22,23;
ele, vet. sup. gerin. olei, vet. fr. olie, angl. oil, ii, 21; III, 9, 21 ; iv, 6, 10, 13; v, 24 ; vi, 18, 21 ;
suec. olja, dan. olie, rec sup. germ. 61, gr. Hatov, Phlpp. i, 18, 20; n, 26, 29; m, 8, 21; IV,5, 6, 7, 8,
lat. oteum; Gf. 1,233; Rclnli. 959), neulr., oleum, 12; Col. i, 9, 10,11, 15, 16, 20; n, 15; m, 8, 11,
slatov : Mc. vi, 15 ; Luc. vn, 46 ; xvi, 6. 16, 17, 20; iv, 7, 9; Thess. I, n, 15; m, 7,13; iv,
ALEVA-BAGMS, vid. sub Bagms. 10; v, 14; Thess. II, I, 3, 4, 11; n,17;ni, 6, 16;
ALEVIS , adj., olivarius , fairguni alevi, mons Tim. I, 1,15,16; n, 1, 4, 8; IV,8; v, 10; Tiw. II, i,
olivarum, bpo; ikutrhv: Mc xi, 1 ; Luc xix, 29. 15; n,21; m, 17; iv, 8; Psalm. LUI,3J, Neh. v, lti;
ALHS (vet. sax. alah, angl. sax. alh, vet. sup. vi, 16;Skeir. I, a, b; V, a, c; VI, b; VIII, b; oW:
germ. alah ; Gr. 46, 428 ; DM.59 ; Gf. I, 255; Ih. Luc iii," 16; v, 26, 28; xv, 13; 2) lolus, nd;:
ad Luc, 2; II, 446; III), fem. anom., templum, vaof: Mlli. vm, 32, 34; Mc i, 5; iv, 1; v, 32; Luc. l, 10;
Mth. xxvn, 5, 51 ;Mcxiv,5i;xv,29, 58; Luc i, 9, ii, 1,10 ; iv, 25; vi, 17,19; vn, 29; vm, 47; ix, :3;
21, 22 ; Cor, II, vi, 16; Eph. n, 21 ; Thess. II, n, 4 ; Joan. v, 22; Rom. ix, 17; x, 18; xi, 26; Gal. v. 14 ;
iepbv: Mc. xi, 11, 15, 16, 27; xn, 35; xiv, 49; Eph. IV, 16; Phlpp. m, 18; Neh. v, 13,18; «Traf:
Luc. n, 27, 57, 46 ; iv, 9 ; xvin, 10 ; xix, 45, 47 ; Luc. ni, 21; iv, 6; Eph. vi, 15; o>of: Mth. v, 29, 50;
xx, 1 ; Joan. 7, 14, 28; vm, 20, ! 9; x, 23. vi, 22, 23; ix, 26, 31; Mc i, 33, 59; viu, 56; xn, 30,
ALpAN(vet. norv. eldri, vei. sax. ald, etdi, angl. 35; xiv, 9, 55; xv, 1, 35; Luc. i, 65; iv, 14; v, 5;
sax. eald, vet. sup. germ. alien, vet. fr. ald, old, vn, 17; VIII,39, 45; ix, 25; x, 27; Joan. vit, 25; ix,
rec sup. germ. alt, angl. old, suec dldre, ulder, 34 ; Rom. VIII,56; x, 21; xvi, 23; Cor. I, v, 6; xn,
dan. celde; Gr. III, 617, Gf. I, 292; Rcluh. 5'Jti), 17; xiv, 23; Cor. II, l, 1; Gal. v, 3, 9; Thess. 1, iv,
conj. I: aialp, aialpun, alpans, senescere. 10; Tit. i, H ; Skefr. IV, b; * 3) multus, TroMf: Mc.
US-ALDAN, id., part. pass. umlpans, anus, ypuwSn;: xn, 57 (ex latiori interpretatione).
Tim. I, iv, 7. ALLIS(angl. sax. ealles, vet. sup. germ., vet. fr.
ALps,fein., actas, atuv : Eph. n, 2, 7 ; Tim. 1, i, alles,elle; Gr. III, 88,281; Rchth. 600,705; Schm. I,
17 ; Tim.,11, IV, 10 ; yevea: Luc i, 50 ; Eph. m, 5, 42), 1. Adweriiwm, omnino, oAt»f: Mth. v, 54;
21; Col, i, 26 ; 0iof : Tim. II, n, 4. Cor. I, xv, 29. II. Conjunctio, semper posiposiia
ALpEis,adject., veius, apxaio;: Cor. II, v, 17; (excepio Mc xn, 25 ubi prseponimr), enim, ya/o:
yipuv: Joan. m, 4 ; Calend. goth. (nam ex hoc pize Mc. in, 35; iv, 22: vi, 14; vin, 35 (ix, 41); xn,
alpjanoine, ut illic esse deberet, pize alpjane in recte 25; xv, 14; Luc. l, 44, 48; vi, 26, 45; vn, 28; n,
deduci polest); comp. alpiza , itpto-Svrepa;: Luc 24, 25, 26; xiv, 24; xvm, 25; xix, 26; xx, 36;
xv, 25. Joan. v, 46; Tim. I, iv, 10 (Cor. I, xv, 29); allit
ALDOMO, neulr., senium, yHpu;: Luc. 1, 36. — ip, uiv — Se': Luc. iu, 16.
FRAM-ALDRS, adject., oetale proveclus ; framaldrs ALL/ipRO, undique, jravTo6ev:Mc. i, 45; Luc. xix, 43.
dage teinaize, rtpoSeSnxit; ev Taff hu.iput; auTou: ALL-ANDJO, vid. sub Andeis.
Luc. i, 8 ; framatdra dage managaize, TtpoSeS-nxvta ALL-BRUNSTS, vid. SiiuBrinnan.
ivrat; riuepaitiro»aff : Luc. ii, 36 ; comp. fem. fra- ALL-SVEREI, vid. sub Stiers.
maldrozeitn dagamseinaim, itpoSeSnxuiue'vTatf >iue'- ALL-VALDANDS, vid. sub Valdan.
put; aurijr : Luc l, 18. ALLA-VAURSTVA, vid. sub Vaurkjan.
ALIS (vet. norv. ella, vet. sax. eli..., angl. sax, AtA-pARBS, vid. stib baurban.
e/e..., vet. sup. germ. ali..., gr. SAAO?, lai. alius; ALA-MANS, vid. sub Manna.
Gf. I, 223), adject., alius, aXXof: Cor. II, i, 13 ; ALJA, vid. sub Alis.
Gal. v, 10; Skeir. VII, b ; erepo; : Tim. I, i, 10. ALJAN (vet. norv. elian, vet. sax. ellan, angl. sax.
ALJAI. Conjunctio(Gr. III, 187), post negationem, ellean, ellen, vet. sup. germ. eltan, Gr. II, 8, 447;
nisi, et un, e«vun: Mc. x, 18 ; Luc lv, 26, 27 ; v, Gf. 1, 202), neutr., aErauIatio,Itfkos: Rom. x , 2 ;
21; vni, 51; x, 22 ; Joan. vi. 22; Rom. xiu, 1; XIII,15; Cor. II, vn, 7, 11; ix,2; xi, 2; xn, 20;
Gal. i, 7 ; n, 16 ; Phlpp. iv, 15 ; «).Aa: Mc x. 40 : Gal. v, 20; Phlpp. m, 6; Col. iv, 13; in aljana
Joan. vn, 49 (Mc. ix, 8; Cor. II, i, 13); II. Prwpo- briggan, itapu£rj\ovv: Rom. x, 19; xi, 11,14.
sitio cum dativo, praeter, 7TA«SV : Mc. xn, 32. ALJANON, conj. II, amiulari, c. dat. pers. vel acc.
ALJAR,alias ; aljar visandt, unitv : Cor. 11, x, 1, rei, ?»)Aouv : Cor. 1, xm, 4; Cor. 11,-xi, 2; Gal. iv.
il. 17,18.
1255 GLOSSARIUMGOTHIC^ LINGU^E. 12' 6
IN-ALJANON, ad oemulationemprovocare, 7r«/>a?>7AoOv: 18; veitvodipa ana ins Luc. IX, 5; xura (c genit.),
Cor. I, x, 22. post veitvodjanMlh. xxvir, 13; Mc xiv, 56, 57, 60;
ALFAIUS, nom. propr. masc , 'Alyuto;: Mc u, xv, 4; veilvodipaMc xiv, 55; vroh bairan Joan. xvm,
14; in, 18; Luc vi, 15. 29; />osana unsvadjabokosCol. n, 14; valdufniaigun
AMEINADAB,nom. propr., 'AutvaSuS:Luc m, 53. Joan. xix, 11; ufblesans visan Cor. I, IV,6; wopan
AMEN(voc. hebr.), «pjv : Mth. x, 42; Joan. vi, ana — (xaTaxau^ao-Sat)Rom.xi, 18; eodem liocmodo
26, 47; vin, 34; Cor. II, i, 20; xm, 13. Luc vn, 30 runagups fraqepun ana sik (ti; e'auTou?,
AMMO,nom. propr., 'Aui>;: Luc. m, 25. in detrimentum siium), illustrandus est; —4) Eamden
AMSA(gr. JifAOf, lat. humerus; Gr. III, 403), masc, habes parliculam Cor. II, x, 1 ana andauni, in facie,
humerus, Sfiof: Luc. xv, 5. Probabiliter mendum est xaT«Ttpbo-uTtov, quod alibi in andvairpja (Luc n, 51)
in Cod. arg. pro ahsa, uti sonat in cognalis idioma- redditur; Rom. xi, 28 liubai ana altans, ayaitr.roiSt«
tibus : vet. norv. oxl, vet. sax. alisla, angl. sax. eaxl, rturipa;, cujus loco iinc. genit. adhibetur.
vet. sup. germ, ahsala, vet. fr. axte, rec sup. gerra». B. Cum dalivo : 1) ad locum deierminandum, su-
achsel, lat. axilla; Gr. III, 403; Gf. 1, 159; Rchth. per, in, eVi(c. genit. el accns.), e'v: a) post verba
616 si[. quietis : visan Mc l, 45 ; iv, 1, 51, 58; x, 32; Luc
AN (lat. an), particula interrogantis, at, xai: Luc l, 80; n, 14,25,40; xv, 25; xvn, 31; Joan. vi, 10;
x, 29; xvin, 26; Joan. IX, 56; ouv (?): Luc m, 10; vn, 39 ; xv, 4; Col. m, 2, 5; vairpan Mth. vi, 10 ;
an nuh, oOxoiv: Joan. xvm, 57. Mc xv, 33; Luc. xvn, 54; sitan Mth. xxvi, 69; xxvn,
ANA(vet. norv. a, vet. sax., angl. sax., vet. fr. 19; Mc xi, 2; Luc. v,27; xix, 30; Joan. xn, 15; ti-
an, vet. sup. germ. ana, suec u, angl. on, rec.sup. gan Mth. IX,2; Mc n, 4; vn, 30: Luc. v, 25; Cor. II,
genn. an, gr. ava; Gr. 111,252; Gf. I, 275; Alth. III, 15; Skeir. III, d; ufligan Mc vm, 3; anakumb-
Prsep 68 sqq.; Rclnh. 602). Praeposilioaccusaiivum jan Mc vin, 6 ; Luc xiv, 10; Joan. xm, 25; standun
et dativum regens, graeco eVt respondens , proprie- Luc. vi, 17; item apud Cor. II, xm, 1 ana munpa
quc indicans directionem ad locuin determiiiaiiim , ivaddje veitvode — gastandai all vaurde; gaweitan sik
ita ut hunc inter et subjectum vel objectum jam ex- Luc. x, 6 ; b) post verba motus, quas eiiam accu-
oriatur relatio magis minusve stricta, saliem proxi- sat vum juxia ana libenter sumunt (vid. supra^ A, b),
miae; signilicat igitur super (im), ad (ei;). Ilabet in- sic post qiman Luc xix, 5; Eph. v, 6; Col. in, 6,
super significatioiiem adversativam, conlra, adversus Skeir. IV, c, d (quo in loco airpai pro airpa legen-
(xara cum gen.) et causativam, propter, quod. Ad dum esl); vairpan Luc i, 65; Joan. vi, 21; gaggan
lempus et modumrelata ha:c praposilio non nisi raro Joan. vi, 19; gadriusan Mc. iv, 5; Luc viu, 6, 8; —
occurrit. c) post transiliva , ut lagjan Mc vi, 56; satjan
I. Prasposilio. A. Cum accusativo: 1) ad indican- Luc iv, 9; vi, 48 ; vm, 16; saian Mc iv, 16, 20;
dum locuin : a) posiverba motus, super, in, ad, e7rt(c straujan Mc. xi, 8; Luc. xix, 36; gatimrjan Mlh. vn,
accus., rarius c daiiv.) et etf post gaggan Joan. vi, 24, 26; Luc iv, 29; vi, 49; anatimrjan Eph. n, 20;
21; utgaggan Mc i, 10 ; Luc. i, 55 ; m, 22; Joan. vi. ufarhteiprjan Cor. II, xn, 9; gasuljan Mtli., vn, 25;
16 ; usgaggan Mth. xi, 7 ; Luc vm, 27; x, 10; Joan; Luc.vi, 48; ushulon Mth. xxvn,60; ufhatxtn ana
vi, 5; afgaggan Luc ix, 10; galeipan Mc. I, 55; handum : Luc iv, 11 ; andniman ana biuda >eh. v,
Luc. iv, 42; afleipan Luc v, 16; briggan (ducere) 17; gametip ist ana praufetum Joan. vi, 45 (prsecipue
Luc v, 4; ussleigan Luc v, 19, xix, 4; snivan in libris prophetarum), ut Cor. 1, v, 9 gamelida izvis
Thess. I, n, 16; [aursnivan Tim.I, l, 18; atneio- ana aipislautein el Luc xx, 37 mosesbanvidaana ai-
jan Luc x, 9; qiman Mc vin, 10; Gal. i, 21; coll. watundjai (imprimis— in hoc Scriplura; loco, ubi enar-
Joan. XVIII,4; item post urrinnan Mlh. v, 45 et ratur historia rubi); d) in plurimis casibus, ubi par-
dissiggqan Eph. iv, 26 desole; driusan et gadriu- licipium prioris verhi (visands, ligands, silands etc.)
san Mth. x, 29 ; Mc. III, 10; ix, 20; Luc xx, 1»; sup|iiendumest, veleliam, ubi reialio prceposilionis
Rom. xv, 5; necnon et occurrit aua in formula ad verbum latius jacet: Mc v, 4 po ana fotum eisar-
iriTTTetv driusan ana andvairpi vel an- na, ui itiSat; Calend. goth pize ana gutpiudai mar-
iiti rtpbo-ioirov,
davleizn Luc. v, 12; xvn, 16; Cor. I, xiv, 25 et vlre : Mth. x, 27 merjaip ana lirotam; Mc vi, 26 mis
e7ri7ri7TTeive7rtTpax>iAov (super collum cadere), driusan gibais ana mesa haubip iohannis ; sic insuper: Mlli.
ana hals Lucxv,"20; coli. Mc.ix, 42; b) post tran- vi, 19; ix, 6; Mc n, 10; v, 29; vi, 55; vui, 4,
sitiva : galiulianLuc v, 11; ustiuhan Mc ix, 2; Luc 27; ix, 5; xi, 4, 15 ; xn,26 ; xiv, 51 ; Luc iv, 18;
lv, 5: attiuhan Mc. xv, 22; draibjan Luc vui, 29; v, 18, 24; VIII,13,15; xv, 4; xvm, 8; xix, 44 ; Joan.
vairpan Mc iv, 26; Luc vm, 59; x, 51; huc pertinet vi, 51; ix, 5, 12, 34; xvu, 4; Rom. IX,28; Cor. II,
Mc. xv, 24 vairpan hlaula ana vasijos, quia sors super IV, 10; vn, 15; IX, 14; Gal. IV, 14, 18; vi, 16, 17;
sorlienda conjicilur; usvairpan Luc xix, 55; niman Eph. i, !0; n, 15; m, 15; Col. I, xvi, 20; Thess. II,
Mc ix, 56; Luc n, 28; imprimis in una armins niman III, 17; Skeir. VII,c; coll. Phlpp. n, 27 gaureinuna
vel andniman (ev«yza).i?eo-8at vel SiyjaOutei; ayxalu;); gaurein (eVtAOTDJV) haban. — 2) Relaia ad teinpus
tatjan Mth. v, 15; Mc. IV, 21; lagjan Mth. IX, lb; non nisi apud Joannem lnec pnepositio invenitur ad
x, 54; xxvn, 48; Luc v, 56; Cor. II, ui, 13; ailag- circumscribendum genit. absol. Grascorum: Joan. vu,
jan Mc xv, 17; galagjan Mth. vm, 25; Mc ix, it; 14 ana midjai dulp (rfi; ioprn; ueaovan;); vi, 25 ano
xv, 56; Joan. ix, 15; xix,2; uslagjan Luc IX, 62; pammei aviliudodu (rauja (e^xapinrnauvro; TOUXU-
xv, 5; uslagjan handuns ana—, manum injicere in pio\i).—5) Relala ad modum, erga, ad, twro: Joan. xi,
—, /etp«f e7rte«A>etv iiti — Mc xiv , 46 ; Luc xx, 18.—4) ln sensu metaphorico, a) indicat circunistan-
19; Joan. vu, 50, 44; iiranuin ponere super aliquem, tiam, in qua versatur aliquis, in, Wt (c dat.), ev:
Xet/3« e7TiTt9i'vate7riTtva, handu tagjan vel analagjan Cor. II, i, 4 gup gaprafslida uns ana altai aglon;
ana — Mlh. IX, 18; Mc v, 23; x, 16; vaurkjan ana- VII,15; Thess. I, m, 7, 9; coll. Cor. I, vm, 11 sa
kumbjan Luc IX,14; anaaukan Mth. vi, 27 ; Luc m, unmahteiga aia peinamma vitubnja bropar; b) cum
20; saian Mc iv, 31; gasmeilan Joan. ix, 6; siujan sensu causali, de, super, e7ri(c dat.), post verba af-
Mc.n, 21; nikanRoin.xn,20;gi(ianLucvii, 44; xv, fectus el his bimilia, ul sitdaleikjan Mc. xn, 17; Luc.
22; c) insuper post gasitan Mc xi, 7 ; Joan. xn, 14 ; n,55; usfilmsvairpanMci,22; Luc.ix,45; usgeisnan
gahaftnan Luc—x, 11; speivan Mth. xxvi, 67; Mc x, Luc. II, 47; biabrjan Mih. vn, 28; faginon Cor. II,
34; xiv, 65; 2) ad lempus referlur tantuui apud vn, 13; idreigon Cor. 11, xu , 21 ; gaprafstjan Cor.
Luc xvn, 4 sibun sinpam ana dag (rn; nuepu;) fra- II, VII,7 ; galrauan Thess. II, m, 4 ; mikiljan Cor. II,
vaurkjan; cujns loco Luc xvui, 12 genitivus, more IX, 15; usbeidanLuc xvm, 7; huc refertur formula
graco, ponilur; — 3) ln sensu meiaphorico, contra, ana pammei, propter quod, etp <S; Cor. II, v, 4 ;
adversus, «ri (c acc), post usstandan Mc. m, 26 ; Phlpp. IV,10, ct loculio ana namin andnimanMc ix,
guggun Luc. xav, 31; qiman Joan. xvm, 4: gadaur- 37; Luc ix, 48; coll. etiam Phlpp. III, 9 guraihtei
%anCor. II, x, 2; uahof ana mik fairzna Joan. xm, ana gataubeinai; c) cum sensu adversativo, conlra,
1257 ANApAlMA ANbAR 1258
ftrl (c. accus.): Luc x, 19; Roin. xi, 22; htic etiarn (Sta 7ravtwv)jah in allaim uns. —2) Ad tcmpus ve-
Luc xvm , 3 fraveit mik ana (an, uttb) andastapja, lata valel ad,xaTa (c acc), et semper habet warji-
pertinet. d) In iionnullislocutionibus usurpatur, ut: zuh juxta se positura: Mth. xxvn, 15; Mc.xv, 6.
Cor. 11,viii, 7 managnanana (iv) friapvai, cujus loco II. In compositione:1) cuin verbis : andbahtjan,
in
alibi nudns dativus vel adhibetur.; Cor. II, i, 23 andbeilan, andbindan,andbundnan, andqipan, and-
veitvodgup anahaita ana (eVic. accus.) saivalai; Luc. hailan, andhamon,andhausjan,andhufjan, andhuljaii,
ix, 49 ana c.
(irti dat.) ieiuis namin usdreibanunhul- andhruskan, andpagkjan, andletnan, andniman, and-
pons; Eph-1, 9 in marginecod. A. legitur ana leikai-
loco 6i alibi stat. * Thess. I, v, rinnan, andiaiwan, an&sakan,andsilan, andsaljan,
nai, secundum,cujus andspeivun, andstaldan, andstandan, andstaurran,
15 ubil ana ubitamma, e sset malum super malum, sed andlilon, andvasjan, andveihan; 2) cum parlicipiis:
in textu giaico legiiur xaxov«VTIxaxou,quod vertitur unandsakans,unandhulips; 3) cum substantivis: a)
ubilund ubilamma. andaugi, andbahls, andbahti, andhuleins, andslald,
II. Adverbialiter : Mc. vm, 23 atlagjands ana; andvairpi;b)anda...: andabauhts, andabeit, anda-
H, 7 galagidedunana. hait, andahafls, andapahls, andalauni, andanahti,
III. In compositione: 1) cum verbis : anaaukan, andanem,andanumtt, andatlapjis, andastaua, anda-
anabiuaan, anagaggan,anadrigkan,anaqipan, anaqi- vaurd, andavaurdi, andavizn, andavleizns; 4) cum
man, anahaban, anahaitan, anahamon, anahneivan, adjeciivis : a) andvairps et bicompositum: unand-
anahnaivjan, anapivan, anaprafstjan, anakaurjan, soks;b) anda...: andaneips,andanems,andanemeigs,
anakumbjan,anakunnan, analatjan, analaqjan, ana- andasets; 5) cum adverbiis : andaugjo, andaugiba,
mahtjan, anameljan, anananpjan, ananaupjan, ana- andvairpis.
niujan, anapraggan, anasilan, anaslavan, anaslepan, *ANDIS (suec. antingen, dan. enlen), adverb., ex
anustodjan, analimrjan, anatrimpan, anavammjan, quo:
anafithan, anaweilan; bicomposita: mipanakumbjan, ANDIZUH, aut, n; andttuh — aippau, aut — aut,
anaimakan; 2) ciirn parlicipiis : anahabaips;Z) cum nyap — H: Luc xvi, 13.
substamivis : anabusns, anaqal, anaqiss, anakun- ANDBAHTS,vid. sub Bahts.
nains, analageins,analattgnei, anamahts, ananiujipa, ANDEIS norv., vet. sax. endi, angl. sax.,
anastodeins, anavitjei, anafilh; 4) cum adjectivis: daii.,batav.,(vet. rec. sup. genn. ende, vet. sup. germ.
anahaims, analaugnis, anasiuns, anavairps; 5) curn anti, vet. fr. enda, angl. end, suec. ande; Gr. II,
adverbiis: analeiko,anataugniba,ananasiuniba.
avuBtua: Rom. 3; Cor. 447; Gf. I, 354;Rchth. 706), masc, finis, reAor:
ANApALMA (VOC. gr.), ix, Mc in, 26; Luc. i, 33; xvm, 5; Cor. 1, xv, 24;
I, xvi, 22.
ANAbOp,nom. pr. masc, 'Ava8d)6 : Esdr. n, 25. Cor. 11, l, 13; m, 13; xi, 15; Phlpp. m, 19;
Thess. I, n, 16; Tim. 1, i, 5; Skeir. III, a; axpov:
ANAKS,adv., subito, stalim, e?«7rtva;Mc. ix, 8; Mc xm, 27.
egaiyvTjf : Luc. n, 13; ix, 59. masc. (plur. andeis), finis limes, itipae:
*ANAN (vet. norv. ond, suec. anda, dan. aanrf, Rom. ANDS,
coll. gr. UVEUO;, lat. anima; Bopp 126; Gf. I, 267), x, 18.
ANDI-LAUS, vid. sub Liusan.
conj. I: on, spirare. ALL-ANDJO, adverb., omnimode, oXore/wf: Thess.
US-ANAN (praet.uzon),expirare, spiritum emittere,
ijOTvetv : Mc. xv, 37, 39. I, v, 23.
ANANEIASet ANANIAS,nom. propr. masc, ANDIZUH,vid. sub And.
"AvKvtaf : Neh. vn, 2. ANDRAIAS(AnoriasCalend. golh.), nom. propr.
AND (vet. norv., angl. sax. and..., vet, et rec. masc, 'AvSpea;: Mc. i, 16, 23; m, 18; Luc. vi, 14;
sup. germ. ant..., ent..., vet. fr. and, ande, anda, Joan. vi, 8; xn, 22, Skeir VII,a.
ond..., and...; Gf. I, 352; Rchlh. 961, 604), pras- ANpAR(vet. norv. annar, vet. sax. othar, athar,
positioaccusativumregens; ex omnibus cognatisser- angl. sax. oSer, vet. sup. germ. andar, vet. fr. oijwtf
monibus in sola gothica et velere Frisonum linguis, angl. other, suec. annan, dan. anden, bataVjjfr^icflN
utvox separata occurrit, primario signilicans in, se- sup. germ. ander; Bopp 20, 80; Gr. IV, 455j^^rTZ
cus, per, et ita usurpatur uiaciionem non ad pun- 370, llchth. 972), adject., I) alius, allos :tiwsftf:.
ctum vel objectum individualerestringi, sed in toto 39; vin, 9; x, 23; xxvi, 71; xxvn, 61; Slfek^,'
colleciivo peragi signiftcel, hinc hxc particula voci- 36; 6,15; vn, 4 ; vm, 28; x, 11, 12; xn, 4 9.\$2i&;
bus prxponitur, ut orbi, terrw, regioni, localitati, ci- xiv, 58; xv, 31, 41; Luc v, 29 ; vi, 10, Xufo&£l
vitati, pago, etc, quibus etiani adjectivum alls ple- vn, 8, 19,20; VIII, 5; xx, 16; Joan. vi, 22$»iggtE
rumque prsefigitur. vn, 12; x, 16; xiv, 16 ; xv, 24; xvm, 15, 16, 3jf=
1. Prmpositio: 1) in ordine ad locum: a) per, in, Cor. I, ix, 2, 27; Cor. 11,vm, 12; xi, 4, 8; Gal. i,
tif, post usgaggan Luc xiv, 23; sic pairhgaqgan 7; Phlpp. in, 4; Skeir. V, c; VII, d; erepo; : Mth. vi,
and pata (exeivijf)Luc xix, 4, et formula and pana 24 ; vm, 21; xi, 5 ; Luc III, 18; IV, 45; v, 7 ; vi, 6;
laist (proprie in vestigiis) Skeir. II, d; V a; b ) vn, 41; vni, 3; IX,29, 56, 59, 61; x, 1; xiv, 19,51;
de, xara c. genil., post : run gavaurkjan Mth. xvi, 7, 15,18; xvu, 54; xvm, 10; xix, 18; xx, 11;
viu,32, vel rinnanLuc. vm, 53; Sta c genit. posl: Rom. vii, 3,4, 23; vm, 39; xiu, 9; Cor. I, iv, 6; vi,
athahan Cor. II, xi, 55, et cum supplementohujus 1; x, 24, 29; xiv, 21; xv, 47; Cor. II, vm, 8; xi, 4;
vocisLuc v, 19; c) ad, per, in, cum objectumcom- Gal. i, 6; vi, 4; Eph. m, 5; Phlpp. n, 4; Tim. II, n,
plcxum est, etf, m.ra (c. accus. raro c. genil), evvel 2; Esdr. n, 31; 2) in sententiis partitivis anpar—an-
«ri c. accus.): a) comrnuniter post verba motiis paruh, alter—alter Skeir. II, d; etiam sa —anparuh:
quorumsubjectumest meripa, laiseins,vaurdel similia, Skeir. V, a et ains — anpar : Skeir. IV, d; 3) an-
sic post urrinnan Luc. iv, 14; usgagganMth. ix, 26; par anparis, alter alterius, «AAIIAUV : Epb. iv, 25 ;
Mc.i, 28; Luciv, 57; vi.i,\1; galeipan Rom. x, 18; anpar anparana, alter alterum, «AM),OUJ : Phlpp. n,
post gapeihan Skeir. IV, b; vel ubi suhjectum ad 3; eliam ainwarjizuh anpar anparana, el; rbv eva :
docendum (ut doctor, merjandans) iens, veniens, Thess. I, v, 11; sic etiam Rom. 12, 5 plene legiiur
etc , dicitur, ut post tiralon Luc. vm, 1; galeipan ainwarjizuh anpar anparis lipjus, x«8' elc aXAijAwv
vin, 59; pairhqaggan ix, 6; qiman m,5; et inde post fteA»; 4) alter, Stbrepo: : Mc. xn, 21, 31; xiv, 72;
merjanMc. i, 39 ; xiv, 9; Mlh. xi, 1; gateihanRom. Luc xix, 18; xx, 30; Joan. ix, 24 ; Cor. I, xv, 47 ;
ix, 17 ; (3) in nonnullis aliis casibus ut huhrus varp Cor. II. inscript. i, 15; x n, 2; subscr.; Thess. II,
Luc. lv, 25; xv, 14; gasatjan and baurgs praizbglai- inscr.; Neh. v, 14; Skeir. II, b; anpar (ruma, Stvrt-
rein Tit. i, 5; teikinondsand alt (itavraxoHJ)Luc. ix, /ooVpwrof : Luc vi,,1; 5) alii (gall. le reste), \otitb; :
6. Huc perimet oli m Cor.TI,vm, 18 pizei hazeinsin Mth. xxvn, 49; Mc. iv, 19; Luc vm, 10; xvin, 9,
aivajjgeljonsand allos aikklesjons(Sta 7TKO-MV TWV ex- 11; Cor. I, vn, 12; ix, 5; Cor. II, xn, 13; xm, 2;
CXQO-IUV) el Eph. iv, 6 saei u[ar allaimjah and altans . Gal. n, 13; Eph n, 3; iv, 17; Phil. iv, 3; Thess. 1,
PATROL.XVIII. U
ma GLOSSARIUMGOTHlOtE LINGUi*. 1260
IV, 13, v, 6; Tim. I, v, 20; pata anpar, aliud (gall. AUDAGJAN, coiij. II, beatum dicere, uuxapi£uv:
au reste, coeierum), TOAot7r6v : Cor. I, i, 16; Cor. II, Luc. i, 48.
xui, 11; Eph. vi, 10, Phlpp. m, 1; iv, 8; Thess. II, AUHNS(vet. norv. ofn, angl. sax., rec sup.germ.
m, 1. ofen, vet. sup. germ. ofan, ovan, vet. fr. oven, augl.
ANDAR-LEIKO Ct ANpAK-LElKEI, V'id.Sub Leiks. oven, dan. ovn, suec ugn, coll. gr. tWvdf;Gr. III,
ANNA,nom. propr. fem.,"Awa : Luc n, 36. 352; DM,359; Gf. I, 176; Rchth. 973). masc. for-
ANNAS, nom. propr. masc, "Aw«f : Luc. m, 2; nax, xAigavof: Mth. vi, 30.
Joan. xviu, 13, 24. AUHJON(coll. rec. sup. germ. jauchzcn, dchzen;
ANNO(vid. ad Luc. m, 14; coll. vet. norv. onn), Wacht. GIoss. v. achienpag. 17), conj. II, lumul-
fem., slipendium, oi//«vtov : Luc ni, 14; Cor. I, ix, 7. tuari, 6opugeto-6at:Mlh. IX,23; Mc v, 39.
ANS (vet. norv. ds, dan. aas; Gr. III, 429; Gf. I, AUHJODUS, masc, luraullus, QbpvSa;: Mc v, 38;
388; Schm. I, 84), masc, trabs, Soxif: Luc vi, 41, sedilio, o-Tao-if : Mc. xv, 7.
42. AUUUMA(coil. Gr. 111,628),adject., allus, altior,
f ANS (vet. norv. &s;Gr. II, 263, 447; Gf. I, 587 xntepixw '• Phlpp. ll, 3.
sq. Geijer, Gesch. Schwedens 1, p. 14, not. 5. habe- ALUUMISTS (auhmists Luc m, 2; xix, 47), superlat.
tur ui eadem vox ac precedens), heros, semideus, summus, uxpot: Eph. n, 20; auhumistsgudja, sum-
Jornand, p. 94, Lind. : Proceres suos quasi qui for- mus sacerdos, upy^epvj; : Mlh. xxvu, 62; Mc vm,
tuna vincebant, non puros homines sed semideos, id 51; xiv, 45, 47, 55, 54, 55, 00, 61, 63, 66; xv, 1,
est Anses, vocavere. 10, 11, 31; Luc III,2; xix, 47; xx, 19; Joan. vn ,
ANSTS (vet. norv. dst, angl. sax. est, vet. sax., 32, 45; xi, 47 ; xvm, 19; post gudjane auhumitts
vet. sup. germ. anst, vet. fr. ens(, suec ynnest, dan. Mc xi, 18; auhumitts veiha, id., Joan. xviu, 13;
yndesl, rec sup. germ. gUnst; Bopp 86; Gf. 1, 269; auhmisto, neutr. ut substantivum, summum, pinacu-
Rchth. 708), fem., gratia, %api; : Luc. i, 30; n, 40, lum, oypOf: Luc iv, 29.
52; iv, 22; Rom. vi, 23; xn, 5; xvi, 24; Cor. I, ix, AUHSA(vet. norv. ox, oxe, angl. sax., vet. fr. oxa,
20; x, 30; xv, 10; xvi, 3, 25; Cor. II, i, 2, 12, 15, vet. sup. germ. ohso, angl. ox, suec, dan. oxe,
24; iv, 15; vi, 1; vn, 1, 4; 6, 7, 19; IX, 8, 14; xn, balav. os, rec. sup. germ. ocht; Gr. III, 325; Gf. 1,
9; xin, 13; Gal. 1, 6; n, 21; v, 4; vi, 18; Eph. i, 2, 140; Rchth. 974), masc. anom., bos, /3o0f: Luc.
6, 7; n, 5, 7, 8; m, 2,7, 8; iv, 7, 29; vi, 24; €ol. m, xiv, 19.
16; iv, 6,19; Thess. I, v, 28; Thess. II, i, 2, 12; n, AUHSUS, raasc, id., Cor. I, IX, 9; Tim. 1, v, 18.
16; ni, 18; Tirn. I, i, 2, 14; Tim. II, i, 2, 9; n, 1; AUbS (vet. norv. audr, vet. sup. germ. odi, suec
Tit, i, 4; yaptauu: Rom. vi, 23; Tim. 1,IV,14; Tim. dan., rcc sup. germ. ode; Gf. 1, 150), adject.,
II, i, 6; anstai audahaftt, gratia plenus, xeyxptTaui- desertus, eoijaof : Mc. i, 35, 45; Luc IV,42; ix,
voc : Luc i, 28. 10, 12;Gal. lv, 27.
ANSTEIGS, adject., gralus; antteigt visan, yapiTouv: AUDIDA, fem., deserlum, epnuo; : Mth. xi, 7; Mc.
Eph. i, 6. i, 3, 4, 12; Luc i, 80; m, 2, 4; iv, 1; v, 16; vn,
ANTIAUKIA(AntiokjaGal. n, 11), nom. propr. 24; viu, 29; xv, 4; Joan. vi, 31; XLIX;ipniaa.: Mc.
fem., 'AvTto/eia: Gal. ll, 11; Tim. 11,m, 11. vm, 4; Cor. II, xi, 26; Skeir. VII, d.
ANO, nora. propr., 'livw: Esdr. n, 33. AUK (vet. norv. auk, angl. sax. eac, vet. sax. ae,
vid. sub Aivs. oc, vet. sup. germ. auh, vet. fr. ak, oke; Gr. III,
AJUKDUpS, 272, 2; 281, 5; Gf. I, 120; Rcbth. 594), conjunetio
AUGO (vet. norv. auga, vet. sax. oga, angl. sax. quas a fronte phrasis poni nequit (pneier Joan. ix,
wgh, eage, vet. sup. gertn. auga, vet. fr. age, ach, 30), sed post primam vocem mitlitur, vel etiam post
oge, angl. eye, suec oga, dan. oje, rec sup. germ. plurimas, modo unicam deamexhibeant (ut et batizo
auge; lat. oculus, gr. oxoj; Bopp 81; Gr. H, 550; ist auk Mth. v, 29; nih vaiht auk Cor. 1, iv, 4; et
III, 399; Gf. I, 122; Rchth. 592), neutr., o*9«Vo'f'• Mlh. xi, 10; Luc. xvi, 2; xix, 21; xx, 6, 36; Joan.
Mth. v, 29, 38; vi, 22, 23; ix, 29, 30; Mc vn, 22; XVIII,15; Rom. ix, 15; xi, 29; xiv, 11; xv, 4;
VIII,18, 25, 25; xn, 11; Luc. n, 30; IV,20; vi, 20, Cor. I, x, 26; Skeir. VII, c); significat enim , yip :
41, 42; x, 23; xvi, 23; xvm, 13; xix, 42; Joan. vi, Mih. v, 18, 20,46; vi, 7,8, 16, 21, 52; vn, 12,
5; ix, 6, 10, 14, 26; x, 21; xi, 37, 41; xn, 40; xvn, 29; ix, 21; x,23,26,55; xi, 10, 13; xxvn, 18,
1; Cor. I, xii, 16, 17, 21; xv, 52; Gal. m, 1; iv, 15; 45; Mc l, 16; n, 15; ni, 10,21; IV,28; v, 42; vi,
Epli. i, 18. In augam skalkinon, vid. sub. Skalkinon. 18; vu, 21; vm, 56; IX, 5,39, 41, 49; x,22,27;
AUGA-DAURO , vid. sub Daur. xi, 13,18, 52; xn, 12,14, 25, 56; xm, 19; xiv, 5,
AUGJAN, conj. II, ostendere, Seegcu:Joan. xiv, 8, 9. 7,56,70; xv,10; xvi, 4,8; Luc i, 15,30, 76;
AT-AUGJAN , 1) id. Luc iv, 5; Joan. x, 32; e7riSet- III, 8; iv, 10; v, 9, 53; vi, 25, 58, 45, 44, 48; vn,
\at : Luc. xx, 24; ivStt{ai : Eph. n, 7; u7ro8et?at: 8; vin, 17, 29,40, 46; ix, 14, 51; x, 7,24; xiv, 14;
Luc. vi, 47; Skeir. 111,a; sik aiaugjan, eauTovSet|at: xvi, 2; xvn, 21 ; xvm, 23, 32; xix, 5, 10, 21, 48;
Mth. viii, 4; Mc I, 44; Luc. y, 14; lauToveniSeiiat : xx, 6, 19, 35, 56, 38; Joan. v, 21, 36, 46; vi, 27,
Luc XVII,14; yavrjvat: LuC IX, 8; euyavto-uVivat : 53, 55, 71; vu, 1, 4, 5; vm, 24, 42; ix, 22, 50; xi,
Mlh. xxvn, 55; bpaaSui : Cor. I, xv, 7,'8; ataugips 39; XII, 43; iiu, 13;xvin,15; Rom. vi, 23; vn ,
vairpan, bydnvut: Mc lx, 4; Tim. I, m, 16; alau- 1, 5,14,18, 22; vm, 38; ix, 5, 6, 9, 15, 17, 28; x,
gips visan, id. Cor. I, xv, 5; 2) neutr. apparere, 2, 3, 4, 5, 10, 11, 12, 13, 16; xi, 15, 15, 23, 24,
«aivwflat: Mc. xvi, 9; o>avepouo-6ai: Cor. II, v, 10; 25, 29, 52, 53; xn, 3,19, 20; xm, 3, 4, 6, 9; xiv,
:
tv3ei£ao-9at Tim. I, i, 16. 3, 4, 10, 11, 17, 18; xv, 4, 8; Cor. I, i, 19, 21; iv,
AND-AUGI , neulr., facies, 7roo'o-w7rov: Cor. II, x, 1; 4, 7, 9; vn, 9, 22; vm, 10; ix, 9; x, 17,26, 20;
Thess.I, II, 17. xi, 5, 26, 29; xv, 3, 9, 16, 21, 25,26, 52, 53; xvi,
AND-ALGJO, adverb., palam, aperte, <pavtpS>; : Mc. 5, 7, 9, 11, 18; Cor. II, m, 9, 11; v, 1; vi, 2, 16;
l, 45; Joan. vu, 10; Ttappno-ia: Joan. XVIII,20. vn, 3, 8, 9, 11; viu, 12, 13, 21; x, 5, 14; xi, 2, 5,
AND-AIGIBA, adverb., paiaui, irappwia : Joan. VII, 12,15,14 ; Gal. m, 27; IV,15, 22, 24, 26; v, 13;
26;* x, 24; xvi, 25, 29. vi, 5, 7;Eph. n, 14; v, 5,8, 29; Phlpp. i, 18; n,
AUD (vet. norv. audr, angl. sax. ead, vet. sup. i; Col. in, 25; iv, 13; Thess. I, n, 14, 19, 20; lif,
germ. ot, rec sup. germ. (klein-)od; RA. 491; Gl. h, 9; iv, 2, 3, 7; v, 18; Thess. H, m, 2, 7, 11; Tim.
I, 148), thesaurus, bonum, facultas. 1, n, 15; IV, 5,16; v,4, 18; vi, 7; Tim. II, n, 6;
AUDA-BAFTS, vid. sub Haban. iv, 15; Philem. 15; Skeir. I, b,c, d; II, b,c; V, c;
ACDAGS, adject., beatus, uaxipto; : Mih. v, 8; xi VI, b, d ; VII, c; VIII, a, b; 2) et, que, x«i: Cor. 1,
6; Luc l, 45; vi, 20, 21, 22; vn, 23; x, 23; xiv .VIII,U; 5) autem, Se: Rom. viu, 10;Cor. 1, x, 20;
14,15; Joan. xm; 17; Tim. I, i, 11; vi, 15. xv, 50; Tit. i, 12; 4) in priori membro sentenliarum
AUDAGEI, fem., beatimdo, uuxapto-u.6;:Gal. iv, 15 ; adversativarum respondet grseco\x.ivet post se liabet
 1261 AUKAN
\p : Joan. xvi, 22; Cor. I, xv, 51; vel pan Cor. II,
ii, 16 ; 5) de ipsius compositione cum aliis conjun-
ctionibns, bas pracipue animadvertes : a)/aA auk,
ctenim xal yap : Mih. vm, 9; xxvi, 73; Mc vu, 28;
x, 45; Luc.vi, 32, 55, 54; Rom. xi, 1 ; Cor. I, v,
7; xn, 15; Cor. II, v, 4; vu, 5 ; xm, 4; Phlpp. n,
26; Thess. I, m, 4; IV,10; Thess.II, m, 10; yup :
Rom. VII,2;Cor. 1, xv, 16; b) — aukjak,—Sixui:
Cor. I, i, 16; Cor. II, xin, 9; c) — pan auk , Se :
Joan. xu, 10; d) — auk raihtis, yap : Mc. vi, 17;
vn, 10.
AURAN(vet. norv. auka, vet. sax. ocan, angl.
sax. eacan, vet. sup. germ. auhon, vet. fr. aka, angl.
eke, suec oka, dan. sge, gr. au?eiv, lat. augere;G(.
I, 119; Rchth. 594),conj. I: aiauk, augere, mulii-
plicari, Skeir. IV, b.
ANA-ABKAN, addere, 7rpofTt9evat:Mih. vi, 27; Luc.
Hi,20; xx, 11; Skeir. VI, d.
BI-AUKAN, id., Mc iv, 24; Luc xvii, 5, xix, 11.
GA-AUKAN, augere, 7repto-ere0etv: Thess. I, lv, 1.
AUKNAN, conj. III, crescere, iittxopnytieQui: Col.
n, 19.
BI-AUKNAN , crescere, Trepio-o-eueiv: Phlpp. i, 26 ;
Thess. I.iv, 10.
AIINEISEIFAURUS, nom. propr. masc, 'Chmei-
aopo;: Tim. II, i, 16.
AUNISIMUS,nom. propr. masc, 'Ovtetuat : Col.
AIRAHI (vel. aurahjo?; coll.gr. op0o-o-etv), fem.,
sepulcrum, uvnuu : Mc v, 2, 3, 5.
AURAL1(voc lat.), neutr., sudarium, o-ouSaptov : GA-ARBJA,
Joan. xi, 44.
AURKEIS (angl, sax. orc, vel sup. gem. urzal;
Gr. III, 458; Gf. I, 477), masc., urceus, \io-rnt '-
Mc vu, i, 8.
* ACRTS (vet. norv., dan. urt, angl. sax. ort....,
succ ort, Gr. II, 62; III, 571, Gf. i, 1049), fem.,
herba, planta.
AURTI-GARDS, vid. sub Gards.
AURTJA, masc. bortulanus, yeapybt: Luc. xx, 10,
14, 16.
AUSO(vet. norv. eyra, vet. suec. ora, ore, angl.
sax. eare, vet sup. germ. ora, vet. fr. are, ar, angl.
ear, suec ora, dan. ore, batav. oor, rcc. sup. germ.
ohr, gr. ouf, lat. auris; Gr. III, 599, Gf. I, 457;
Rchth. 608), neutr., auris, ouf : Mth. x, 27; xi,
15; Mc. IV,9, 25; vn, 16, 55; vm, 18; Luc i, 44;
vi, 21; vin, 8, 22; IX, 44; xiv, 55; Joan. XVIII,
10; Cor. I, xn, 16; Neh. vi, 16; «Tiov: Mc xiv,
47; J"an. xvm, 26.
AUFTO, adverb., 1) forte , to-wf: Luc xx, 13;
ruxa : Philem. 15 ; Cor. II, xn, 16; 2) fortasse 7rav-
TWf: Luc iv, 23; Cor. 1, xvi, 12. Ei aufto, si forte,
st apa : Mc XI, 15; niit aufto, id., unitore : Luc m,
15; ibdi aufto et nibaiauflo, vid. lbai et Nibai.
APAULLO, nom. propr., 'A7roX)wf : Cor. 1, i, 12;
iv, 6; xvi, 12.
APAUSTAULUS(apauslulm Luc vi, 13; Phlpp.l
II, 25), (voc gr.), masc, apostolus, aitbarolo; : Mc
vi, 30; Luc vi, 15; ix, 1, 10; xvn, 5; Joan. xm,
16; Rom. xi, 13; Cor. I, iv, 9; IX, 5; Cor. II, i, 1;
VIII,25; xi, 5, 13; xu, H, 12; Eph. n, 20 ; m, 5;
IV, 11; Phlpp. it, 25; Tim. II, l, 11 ; Til. i, 1;
Calend. goih.
GALIUGA-APAUSTAULUS
• , pseudo-apostolus, ipeuSa-
TTOO-TOAOJ Cor. II, xi, 13.
APAUSTAULEI, fein., apostolatus, «7TOOTOA»I:Cor. I,
ix , 2; Gal. n, 8.
ARA (vet. norv., ari, orn, angl. sax. earn , vet.
sup. germ. aro, dan. orn, batav. arend , rcc sup.
germ. ar, coll. gr. opvtf; Gr. III, 361; Gf. I, 432),
niasc, aquila, atrbt: Luc xvn, 37.
ARABIA,nom. propr. fem., 'ApaSia: Gal. IV,25.
ARAITAS,nom. propr. masc, 'Apirat : Cor. II,
Xi, 32.
ARAM,nom. propr. masc, 'Apau: Luc. m, 35.
ARBAIpS(veUnorv. arvidi, vet. sax. arbed, angl.
ARVJO 126»
sax. earfotS, vet. sup. germ. arabeit, vet. fr. arbeid,
dan. arbeide, rec snp. germ. arbeit, coll. lat. arvum;
Gr. II, 550; Gf. I. 407 ; Rchth. 607), fem., 1) labor,
xoTrof:Cor. I, xv, 28; Cor. H, vi, 5; x, 15; xi,
23, 27; Gal. vi, 17; Thess. I, m, 5; Thess. II, ui,
8 ; ") in arbaidai briggan, IttaipeaBut.: Cor. II, XI,
20 ; 2) labor, eTrto-uoraa-tf : Cor. II, xi, 28; 3) regu-
la, xavtuv: Cor. II, x, 16; vid. ad h. 1.
ARBAIPJAN, conj. II, 1) lahorare, xoTrtav: Mth. vi,
28; Cor. I, xv, 10; xvi, 16; Gal. iv.ll; EpJl. IV,
28; Col. I, 29; Thess. I, v, 12j; Tim. I, IV, 10;
Tim. II, ii, 6; samana arbaidjan, <ruv«8>eiv : Phlpp.
l, 27; 2) laborare, xaxoTrafietv : Tim. II, n, 3, 9;
lv, 5.
BI-ARBAIDJAN, studere, conari, fikoriuiiaQui: Thess.
I, IV,11.
fniRH-ARBAinjAN, perlaborare, xo7ri«v: Luc. v, 5.
Mip-ARBAiMAW,rolIaborare, o-uvaSAttv: Phlpp. iv,3;
o-uyx«xo7ra8etv : Tim. 11,l, 8.
ARBI (vet. norv. arfi, vet. sax. erbi, angl. sax.
yrf, vet. sup. germ. arbi, vet. fr. ertia, suec arf,
dan. ar», batav.->erf, rec sup. germ. er6e; DRA.
466 sq.; Gf. 1, 405; Rchth. 714), neutr., hseredilas.
xlnpovouia: Mc xn, 7; Luc xx, 14; Eph. i, 14, 18;
v, 5; Col. III, 24; arbi niman, h.Tereilitare,liaeredita-
tem accipere, xAr)povoptE*v : Gal. iv, 30.
ARBI-NUMJA, vid. sub Niman.
ARBJA, masc, hajres, xlnpovbuo;: Gal. m, 29; iv,
7; arbja vairpan, haeres fieri, xlnpovoutiv: Mc. x, 17;
Luc x, 25; xvm, 18; Gal. v, 21.
cohares, o-oyvlnpovbuo; : Eph. m, 6.
ARBJO, feni., lia^resf.; arbjo vairpun, haeresf. lie-
ri, xAupovofiefv: Cor. I, xv, 50.
AREIMAfiAIA,nom. propr., 'AptuaBui*: Mth.
xxvn, 57; Mc. xv, 45.
AREISTARKUS,nom. propr. masc, 'Apiarapyoc:
Col. iv, 10.
ARKA (vet. norv. ork, angl. sax. arc, vel. sup.
germ. areno, vet. fr. erfe, angl., dan., bauv. ark,
rec. sup. germ. arche, lat. arca; Gf. I, 467; Rchth.
712), fem., arca, xtS&iTOf : Luc. xvn, 27; ykao-aoxo-
uov: Joan. xii, 6; xm, 29.
ARKIPPUS, nom. propr. masc, "Ap%urrtot: CoT.
iv, 17.
ARMS (vet. norv. armr, angl. sax. earm, vet. fr.
erm, vet. sax., vet. sup. germ., helvet. etc arm,
lat. armus; Gr. III, 403; Gf. I, 425; Rchth. 713),
masc (plur. armeis), brachium, j3pa%iwv: Luc. i,
51; Joan. XII, 58; ayxaAii: Luc. n, 28; unde ano
armins niman, ivuyxai%taQui: Mc. IX, 36.
ARMS (vet. norv. armr, vet. sax., angl. sax.
earm, vet. sup. germ. aram, vet. fr. errn, helvet.
etc arm; Gr. II, 556; Gr. I, 420, Rchih. 713), adj.,
superl. armosta, miser, eAeetvof : Cor. I, xv, 19.
ARMAN, conj. II, c accusat., misereri, eieetv: Mth.
IX,27; Mc x, 47, 48; Lnc. xvn, 13; xvm, 38, 39;
! Rom. ix, 15,16, 18; xn, 8; Tim. I, i, 13,16.
GA-ARMAN, id., Mc v, 19; Rom. IX, 15; xi, 30,
31, 32; Cor. I, vn, 25; Cor. II, iv, 1; Phlpp. n, 27.
ARMA-HAIRTEI, vid. sub Hairto.
ARMA-iiAiitTipA, vid. sub Ba\rto.
ARMAIO, fem., 1) misericordia, tkto; : Rom. ix,
23; xi, 31; Gal. vi, 16; Tim. I, i, 2; Tim, II, i,
2,16; 2) eleemosyna, eXeuaoo-Ovj) : Mc vi, 1,2,3.
* ARNt-IS
(coll. angl. sax. eornest, vet. sup. germ.
ernust, angl. earnest, rec. sup. germ. ernst; Gf. I,
429), adject., certus, cautus.
ARNIBA, adv., certo, caute, ao-<paA<5? : Mc. xiv, 44.
ARJAN (vet. norv. eria, angl. sax. erian, vet. sup.
germ. aran, erran, vet. fr. era, angl. eare, gr. apoOv,
lat. arare; Gr. II, 56; III, 415; Gf. I, 402; Rchlh.
710), cnnj. II, arare. uporptav: Luc xvu, 7.
ARTARKSAIRKSUS,nom. propr. masc, 'Ap9«-
o-ao-6a : N--h. V, 14.
ARVJO (vet. snp. germ.arauitt», Gf. I, 42ft), adw.,
graiis, Swps«v, 1) fruslra : Joan. xv, 25; Thess. II^
III, 8; 2) gratis : Cor. II, xi, 7.
1265 GLOSSARIUMGOTHICiE LINGUJE. 1264
ARFAKSAD, nom. prOpr. masc, 'Ap<fa?aS: Luc. xv, 20; Joan. vi, 44,65; x,41; xn, 12; xiv,6, 18,
in, 36. 28; xvi, 7; xi, 45; Cor. I, xvi, 5, 11, 12; Cor.
ARWAZNA(vet. norv. or, angl. sax. arewa, angl. II, i, 15, 16; u, 1, 12, 14; xm, 1; Gal. IV, 20;
arrow; Gr. III, 444), fem., telum, (3eXof; Eph. Col. iv, 10; Thess. I, n, 18; m, 6; Tim. l.iu,
vi, 16. 14; Tim. II, IV,9; Neh. v, 17; Skeir. VIII, c; hinc Mc.
AROMATA(voc gr.), api>uaru : Mc xvi, 1. x, 45 at andbahtjam qiman (SiuxovnQnvut «Mev);c)
ASANS (coll. angl. sax. ar, vet. sup. germ. aran, ab, ex, 7r«pac genit. el urtb (et hic etiam funda-
vet. fr. ara, arn; DM. 435; Gf. I, 479 ; Rchth. 607, menialiter latet primaria signiliratio apud) post verba
608; Schm. I, 108), fem., 1) aestas, 6ipo; : Mc. xm, gasahoan Joan. vm, 58; hausjan Joan. vm,26; xv, 15;
28; 2) mcssis, Beptaubt: Mtll. ix, 37, 58; Mc iv, Tim. 11,i, 15; II, 2; gahausjan Joan. vi, 45; Skeir.
29; Luc x, 2. IV, d; fthan Mc. xv, 45;bigitanlim. II, i, 18 ;niman
ASAF, noni. propr. masc, 'Ao-ay: Esdr. n, 41. Mc. xn, 2 ; Joan. x, 18, Thess. I, n, 13; Neh. v, 15;
ASGAD, nom. propr. masc, 'Ao-yaS: Esdr. n, 12. ganiman Epli. vi, 8; Tim. II, ni, 14 ; andmmanCor.
fASDIGGS, vid. Azdiggs. I, xi, 25; Thess. I, iv, 1; Thess. II, ui, 6; d) a, ab,
ASER, nom. propr. masc, 'Ao-iip: Luc n, 56. in passivis sententiis : Skeir. VI, d at gawairbamfra-
ASIA, nom. propr. fem., 'Ao-ia: Cor. I, xvi, 19; kunnan ni skuld; ist VI b warjaloh vaurdeat mannam
Cor. Il,i, 8;Tim. II, i, 15. maht isl anparleikein inmaidjan; Thess. I, IV, 9
ASILUS (vet. norv. asni, angl. sax. asal, yet. al gupa uslaisips (BebSiSuxro;); Tim. 1, vi, 5 at
sax., vet. sup. germ. etil, angl. ass, dan. asen, wsel, baimei gatarnip isl sunja (a.ittarepnuivotrnt aAvj9eiaf);
suec Ssna, rec sup. germ. esel, lat. asinus; Gf. I, sic Luc x, 7. po at im (sc gibanona). 2) In sensu
486), commun., asinus, cvaptov: Luc. xix, 30; Joan. lemporali, sub, ertic. gen.: Luc m, 2; alias et com-
xn, 14; ovof: Joan. xii, 15. muniis Grsecorumgeniiivoabsolut. respondens; Mth.
ASiLU-QAiRNts, vid. sub Qairnus. vni 16; xi, 7; xxvn, 1; Mc. iv, 6, 55; vm, 1; xi, 11;
ASMOp, nom. propr. masc, 'A?(x<a9 : Esdr. n, 24. xiv, 43; xv, 42; xvi, 2; Luc, n, 2; m, 15, 21; iv, 2,
ASNEiS (coll. asant, vet.norv. asnast, angl. sax. 6, 48; vn, 24; ix, 34 h. 1., 45; xix, 11; xx, 1, 45;
etne..., vel. sup. germ. asni, vet. fr. esna; DRA. Rom. vn, 2, 5, 9;Cor. II, i, ll;n, 12; v, 20; x, 15;
504; Gf. 478; Rchth. 716; Schmid. Schwab. Wor- Eph. II, 20 ; Thess. I, ni, 6; Skeir. II, d; III, a; VII,
terb. 99), masc, mercenarius, pto-GWof: Mc i, 20; b; Vlll, a, c, d. 5) In sensu meiaphorico, juxta, prop-
Joan. x, 12, 15 ; p:io-i3tof
: Luc xv, 17,19. ter, leviter inclinans ad causativam sigiiificationeni,
ASSAUM, nom. propr. masc, 'Ao-oOpt : Esdr. lantum. Skeir. 111,c; V, a, c; VII, b.
n, 19. II. In compositione : 1) cura verbis : alaugjan,
ASSARJUS (voc. lat.), masc, uaaaptov. Mth. atbairan, atbairhtjan, atgaggan, algiban, aldriusan,
x, 29. alhaban, alhahan, alhaiian, athafjan, atpinsan, at-
ASTAbS, fem. (?), veritas. certitudo, aatpulitu: kunnan, atligan, atlagjan, atnewjan, alniman, atrin-
Luc i, 4. nan, alsaiwan, atsaljan, atsnarpjun, atstandan, at-
ASTS (vet. norv. jastr, vet. sup. germ. ast, coll. steigan, allekan, aliiuhan, atvairpan, aivalvjan, at-
gr. o?of; Gr. III, 411; Gf. I, 478), masc (plur. astos), vandjan, atvisan, atvopjan, atfarjan; bicomposita :
ramus, xA«Sof: Mc iv, 52; xm, 28; Rom. xi, 16, algarailujan; innatbairan, innalgaqgan, innattiuhan
17, 18, 19, 21; o-Toi6af: Mc xi, 8; /3atov: Joan. ( usatbairan); dualgaggan, duatrinnan, dualsnivan;
xn, 15. •X)cum substantivis : aiapni, atgaggs, atvilains;
AT (vet. norv., vet. sax., dan. at, angl. sax. mt, 5) cura adjectivis : unatgahts.
vet. sup. germ. azs, vet. fr. et, suec. at, dan. ad, ATAbNI, vi4. sub Apn.
coll. lat. ad; Gr. III, 255; Gf. I, 523; Allh. Prapos. ATER (Ateir Esdr. n, 16), nom. propr., 'AT>ip :
93; Rchth. 717), praeposilio accusativum et dativum Esdr. ii, 16, 41.
regens, primario significansapud(itpbt). eiproximiam
ad aliquid indicans. ATISKS (vet. sup. germ. ezisc, rec sup. germ.
1. PrcepositioA. Cum accusativo ad tempus solum esch [satum], gall. un champ ensemenct); Gr. II, 25,
modo refertur, valens ad et respondens Graecorum 375; III, 416; Gf. I, 229), masc. (?), satum, T«
dativo : Mc xn, 2;Lucn, 41; Gal. vi, 9; vel genit. cixoptuu: Mc n, 25; Luc vi, 1.
absolulo : Mth. xxvn, 1 at maurgin vaurpanana. ATJAN, vid. sub Itan.
fi. Cum dativo : 1) ad locum refertur : a) apud, ATTA (vet. sup. germ. atto; vet. fr. atha, atta,
rrpof c dat. et acc, 7rapa c acc et iiti c accus. etlha; gr. urra, lat. alavus; Gf. I, li5; Rclilh 615 ;
post verba quietis, ut sitan Mth. IX, 9; Mc n, 4; . Schm. 1,126), masc, pater, 7raT»ip : Mih. v, 16, 45;
%an Lnc ni, 9; standan Luc v, 2; Joan. xvm, 16; vi, 1, 4; vi, 8, 9, 15, 26; x, 29; Mc v, 40;
gastandan Cor. 1, vn, 24; Gal. n, 5; saijau Cor. I, vn, Luc 10, 11; IX, 21, 24; x, 7,19,29, 50; xi, 10; xv,
xvi, 6, 7, 19; salipvos taujan Joan. xiv, 23; pairh- 21; i, 17, 32, 55, 59, 62, 67, 72, 75; n, 48,
visanPhlpp. i, 25; haldan Mc v, 11; usmitan Cor. II, 49 ; in, 8; vi, 25, 26; vm, 51; ix, 26, 42, 59 ; xiv,
1,12 ; gamotan Mc. u, 2; anahaims visan Cor. II, v, 26; xv, 12, 17,18, 20, 21, 22, 27, 28, 29; xvm,20;
8; newa visan Mc xi, 1; Luc xix, 37; sic merilo Joau. v, 45; vi, 51. 42, 49; vn, 22; vm, 19, 58. 41,
etiam xix, 29 loco aflegendum esl at; insuper cst 42, 44; x, 15, 29, 50; Rom. ix, 5; xi, 28; xv, 6, 8;
garunnans Mc i, 55 et>gabundans Mc. xi, 4; visan Cor. I, x, 1; xv, 24; Cor. II, I, 2, 5; vi, 18; xi, 31 ;
Mc. vi, 3; ix, 19; xiv, 49; Luc ix, 41; Joan. xiv, Gal. i, 4; IV,2; Eph. i, 2, 17; m, 14; iv, 6; v, 20;
25; Cor. I, xn, 15,16; xvi, 10; Cor. II, xi, 8; Eph. Philipp. n, 8, 22; Col. i, 12; m, 17; Thess. I, n, 11;
vi, 9; Col. ni, 25; Thess. I, m, 4; Tliess. II, iu, 10 III, 11; Thess. II, i, 1; Tim.d. I, v, 1; Tit. l, 4; Skeir.
et in pluribus casibus, ubi participium prxcedentis IV,* d; V, a; VI, b, c; VII,
verbi, prasertim visands supplendum est, sic Mc. AVI (vet. norv. d, angl.sax. eovu,eoved,eovestre,
IV,1; xiv, 54; Joan. xvii, 5; Cor. II, ix, 2; xn, 21; vet. sup. germ. awi, ewit, ewist, angl. ewe, batav.
Thess. H, III, 1, 8; insuper post adjectiva, ulkunps ooi, gr. otf, lat. ovis; Gr. II, 568; III, 527,455, 475;
visan Phlpp. iv, 6; mahteigs et unmahteigsvisan Luc Gf. I, 505; Schm. I, 1), fem., ovis.
atvui, 27; garaihts visan Thess. II, i, 6; habaips AVEpi,neutr., pecus, 7roiptvr?:Joan. x, 16; Cor. I,
visan Mc. m, 9; item anstai gateihan at gupa Luc IX, 7.
n, 52; denique post bileipan Tim. II, iv, 15; gaha- AVISTR, neutr., ovile, aOW: Joan. x, 16.
ban Philem. 13, et in loculione gastauan at sis Cor. AVILIUD(aviliup Cor. 1, xv, 57; vet. sax. alat,
II, ll, 1; b) ad, npb; c accus. lantiim post briggan olat [quod Schmeller Gloss. Hel. 68, ad latan refert
Mc ix, 20; xi, 7; xv, 1; Luc. IV,40; et qiman Mth. et per Erlass, remissio, explicat]), neutr., gratia,
vn. 15; Mc. I, 40; n, 5; m, 8; vn, 51; ix, 14; Zaptf : Cor. I, xv, 57; Cor. II, II, 14; vm, 16; ix,
x, 50; xi, 15; Luc i, 45; vn, 4, 7, 20; vm, 55, 15, eO/apto-Tta:Cor. II, iv, 15; ix, 12; Eph. v, 4,
1265 AVO AFTA 1266
-
Phlpp. iv, 6; Col. iv, 2; Thess. I, m, 9; Tim. I, n, akran bairan Joan. xv, 4; saiWa lagjdn Joan. x, 18;
1;iv, 5, 4. b) post passiva, a, ab, brtbc. gen., artb : Luc vm, 14;
AVILIUDON, conj. II, gratias agere, ei>xaptareiv.Mc. Rom. xn, 21; sic Gal. n, 6 af paim pngkjandam
viu, 6; Liic xvn, 16; xvni, 11; Joan. vi, 11, 25; visan wa (constructio in graeco textu interjecta pro-
xi, 41; Rom. vn, 25; Cor. I, i, 14, 50; x, 50; xi, posilione interrumpitur, cum pergere debuisset vs. 7
24;Cor. II, l, 11; Eph. i, 16; v, 20; Col. i, 12; m, passivum) et i, 1 pavlusapuustaulusni af mannam
17; Thess. I, n, 15; v, 17; Thess. II, i, 5; Skeir. VII fier
(sscilicet apostolus factus); c) ciiui parlitiva signifi-
b; x*Ptv sxEJV: Tim. I, i, 12; Tim. II, l, 5; So?«?etv: calione a, de, urtb : Mc vu, 28 hundos maljand af
Luc. xviu, 45, partic aviliudonds, eu^aptorof : Col. drauhsnom barne; Mth. v, 18 slriks ni usleipip af vi-
lii, 15. toda; Tira. I, i, 6 af paimei sumai (<5vTtvef);d) qiian-
AVO "(lat. avus, avia), fem., avia, uuuua : Tim. doque et uhi in aliis locis alice prapositiones ejus
II, l. 5. sedem tenent, idem valet ac in conspectu,ab, aitb :
AF (et poslfixo u interrogalivo abu Joan. XVIII, Luc xvin, 34 vas vaurd gafulgin af im (alias faura).
34; vet. norv., vet. sax., suec, dan., batav. af, II. In cnmpositione : 1) cum verbis : afagjan,
vet. sup. germ. ab, aba, vel. fr. af, ef, of, angl. afaikan, afairzjan, afgaggan, afgiban, afdailjan, af-
sax., angl. of, rec. sup. germ. ab, gr a7ro',lat. ab; daubnan, afdobnan,afdaupjan, ajdaujan, afdumbnan,
Bopp 85 ;Gr. II, 50, 253; Gf. I. 72; Alth. Prap. 215; afdrausjan, afdomjan, afqipan, afhaban, afhamon,
Rchth. 956 ), praspositio dativum regens, primario afhugjan, afhrainjan, afhrisjan, afholon, afpaursjan,
significat ab (uitb), opponilurque ad ana, at, tum dis- afpliuhan, afpvuhan, afhlapan, afleipan, aflifnan,
cessionem et separalionens duorum objeclorum, quae aflelan, aflagjan, aflinnan, afmailan, afmarzjan, af-
vicina prius forent, tum directionem ab vel de indi- niman, afsaljan, afskaidan, afskiuban, afslahan, af-
cans. slaupjan, afslaupnan, afslaupjan, afstandan, afsvair-
I. Prmpositio : 1) in sensu locali': a ex, «7ro, ban, afsvaggvjan,aftauman, afliuhan, afvairpan, af-
ex : a) post iniransiiiva : qiman Mth xvn, 57; Mc valvjan, afvandjan, affilhan, afwapjan, afwapnan; 2)
ni, 22; xv, 21; Cor. 11,i, 10; xi, 9; usgagganMc cum substantivis : afgudei, afgrundipa, afdrugkja,
xvi, 8; Lnc IV,41; vi, 19; vm, 29, 55, 55, 58, 46; afdomeins,afetja, aflet, aflageins, afmarzeins, afsa-
Pblpp. iv, 15; atgaggan Mth. vm, 1; Mc ix, 9; Luc, teins, afstass; 3) cum adjectivis : afguds, afhaims,
ix, 37; xvn, 7; afgaggan Luc. v, 2; afleipan Mc. i, afmainds.
42; Luc v, 13; gateipan Mc vn, 31; Luc x, 50; AFAR vet. norv. afar...; vet. sup^germ.
urinnanLuc iv, 35; anastodjan Skeir. IV,b; atsteigan afar; Gr. (coll.
Mth. xxvn, 42; Mc. xv, 50, 52; Thess. I, iv, 16; tivum et dativum 111,259; Gf. I, 177), praeposilio accusa-
driusan Luc. xvi, 21; aflinnan Luc IX,59; afslandan regens, significat in genere post.
Cor. II, xii, 8; Tim. II, n; 19; gasviltanCol. n, 20; I. Prcepositio : A. ciim accusativo tanlum iu
post andhuleinsThess. II, i, 7; newavas beponijin af sensu lemporati, pott, Mc uera c. accus. : Mlh. xxvn,
fairgunja Liic xix, 29 uhi af idem valel ac at. Per 53,62,Luc
63; xxvi, 2; vm, 31; ix, 2; xiu, 24;
elipsim illuslrandi sunt casus, ut Cor. 11,ui, 18 af i, 24; n, 46; ix, 28; xv, 13; xix, 14 ; Cor. I,
vulpau in vulpu; Mc vn, 4 afmapla (sc qimandans) xi, 25; Skeir. II, a; Sta : Mc n, 1; praecipuein for-
ni mutjand; Luc vi, 17 hansa mihla manageins af mulis afarleitil, postpaululum, paulopostpteTapttxpov :
allamma iudaias (s,c. qimandeins); sic etiam Gal. iv, Mlh. xxvi, 75; Mc xiv, 70; afar ni fllu (?) Skeir, IV,
24 aina triggva af faWgunjaseinai (sc qumana), sic a; afar pala, post h;ec, posica, utraravru : Mth.
Cor. II, III, 18 vulpus af ahmin; aliter Cor. H, xi, 3 VIII,5; Mc. xvi, 12; Luc v, 27 ; x, 1; xviu, 4; Joan.
og ibai aufto priurja vairpaina frapja izvara af ain- vi, 1; vn, 1; xi, 7, 11; Cor. I, xv, 5; 7rapexT<>f:
fatpeinjah sviknein(sc. ufleipandona); sic eiiam af Cor. II, XI,28; bipe afar pala, ev rS>xa6e%nt: Luc.
ante nomina urbium grsece desinemia : manna ga- VIII, 1; afar patei, uera TO C. infin. : Mc. i, 14;
bigs af areimapaias Mtli. xxvn, 57; Mc xv, 45; la- Skeir. VII, b.
zarus af bepamas Joan. xi, 1; b) post transiliva niman B. cum dativo : 1) in sensu locali : post, bxiau,
Luc vi, 29; xix, 24; Joan. xvi, 22; Col. in, 24; et post qaggan Luc. ix, 25;xiv, 27; CaistjanMlh. x,
subauditahac voce illusirandus eslLuc v, 56 pamma 28; Mc. viii, 54; galeipan Mc i, 20; Joa.n. xn, 19,
fairnjin ni gatimidpata af pamma niujin; afniman hirjats Mc. i, 17; insandjan Luc xix, 14; imnrimis
Mth. ix, 15, 10; Mc n, 20, 21; vn, 55; Luc v, 55; pro axoAoufletv gaggan afar : Mth. ix, 9,19; Mc. n,
vin, 18; xvi, 5; xix, 26; usniman Luc viu, 12; 14, 15; v, 24; xiv, 13; Luc v, 28; Joan. xi, 31 et
ganiman Col. i, 7; coll. Mc XIII,28; lisan Mth. vn, laistjan afur : Mth. viu, 1, 22; ix, 9, 27; xxvn, 55;
16; galisan Mc. xm, 27; leiwan Mth. v, 42; af- Mc I, 18; in lii, 7; vi, 1; xiv, 51, 54; Luc. v, 11, 27;
sensu temporali, post, kiuu : Mth. m,
vandjanRom. xi, 26; Gal. i, 6; Tim. II, i, 15; iv, 4; IX,11; 2)
afvagjan Col. i, 25; afhrisjan Luc ix, 5; afvalvjun sensu 11; Mc. i, 7; utru c. acc : Joan. xm, 26; 3) in
Mc xvi, 3; afskaidan Luc. ix, 55; Rom. vm, 55, metaphorico : a) post, <7rtc acc post gaggan
59; gaskaidan Thess. II, m, 6; huc periinet Rom. Luc xv, 4 et afargaggan Phlpp. m, 14, ad aliquid
ix, 5 utbida unapaima visan af xristau (sc. skaidans); qurerendum, obtinendum; coll. Mc x, 24 hunjan afar
post gadrausjan Luc i, 52; vairpan Mlh. v, 29, 50; faihau; b) secundum, xaT«c, acc : Cor. I, xv, 3, 4 ;
afvairpan Eph. iv, 31; usvairpan Mc xvi, 9; «s- xristus gasvalt afar bokom; ti; : Tim. II, n, 26 gafa-
hauhjan Joan. xn, 52; gaainanan Thess. 1, n, 17; hanai liuhanda afar unhulpins viljin; ini c aat. :
gahaban sik Thess. I, IV,5; v, 52; tausjan Mlh. vi, Luc v, 5 afar vaurda peinamma vairpam natja ; i,
43; Luc vi, 50; galausjan Mc v, 4; Rom. vn, 2; 59 haihaitun ina afar naminsvesona altins; itpb; c acc.: Cor.
Thess. II, III, 5; uslausjan Tliess. II, ni, 2; and- H, v, 10 ganimai warjizuh leikis afar paimei
bindanRom. VII,6; hrainjan Cor. II, vn, 1; gahail- galavida.
jan Luc. vn, 21; gahailnan Mc v, 29; adde post ad- occurrit II. Ul adverbium vel substantivum (Gr.II,43)
jecliva laus GaL v, 4; hails Mc. v, 34; c) a, ex, in liter habenda Luc i, 5 us afar fiir 'e\ itpnuepiut; adverbia-
formulis af laihsvonet af hleidumein posl silan : Mc * esse videtur etiam apud Skeir. III, c.
x, 57, 40; xn, 36; jxiv, 62; Luc xx, 42; standan uiu Sa afar dags,-ne%n;Luc. vu, 11 et dagsafar sabbate,
Luc i, 11; sic Mc. xv, 27 mip imma ushramidedun aaSSurodvMc. xvi, 2 bene in afardags et afar-
tvans vaidedjans ainana af taihsvon jah ainana af sabbatecontrahuntur.
hleidumeinis Mth. xxv, 41 pai af hteidumein ferai; III. In composilione: 1) cum verbis : afargaggan,
2) in sensu temporalia, ex, urtb : Mc x, 6; Cor. II, afarlaisijan; 2) cum substantivis : afardags,, afar-
vin, 10; 3) in sensu melaphorico : a) ab, ex,uttb, in sabbatus.
formula af sis silbin post qipan Joan. xvni, 54, AFTA (vet. norv. aftan, vet. sax. aflar, eft, angl.
rodjan Joan. xiv, 10; xvi, 13; pagkjan Cor. II, m, 5 ; sax.a?/», angl.,vet. sup.germ. a/ler, vet. iv.efla,efler,
x, l;taujan Joan. vm, 28; qiman Joan. vn, 28; batav. ac/Ker, coll. Afar, gr. aZBtt; Gr. 111,628;
1267 GLOSSARIUMGOTHI&E LINGU/E. 1268
Rchth. 698), adverbium, post, relro; po afta, quod o7rto-w : Luc. ix, 62. Cum verbis gabotnan,haitan,
exnctum est, TaoVio-to : Phlpp. m, 14. gasatjan, gastandan, atvandjan, gavandjan, usfutljan
ArTASA, retro (gal.par derriere), oittaBev:Mc.v, 27. respondel graecouv« OVTI, a-rtb,vitb in composiiis.
AFTARO, id., Mth. ix, 20; Luc.vm, 44; hviau : AFTUMA (coll. lftuma), uliimus, ea%onot : Mc.
Luc vn, 38. x, 31.
AFTRA,1) iterum, Trt&tv: Mth. v, 35; xxvi, 72; AFTUMISTS, id., Mc ix, 55; Luc xiv, 9, 10; Cor. I,
xxvn, 50; Mc n, 1, 15; m, 1; iv, 1; v, 21; vn, 51; xv, 26 ; afiumist haban, in extremis esse, extremum
vni, 1,15. 25; x, 1, 10,24, 52; xi, 27; xn, 4, 5; habere, iaxara; eyetv : Mc. v, 25.
xiv, 61, 69, 70; xv, 4, 12, 15, 57; Joan. vi, 15; x, AXAJA, vid. Akaja.
7, 17, 18; xi, 7; VIII,12, 21; ix, 15, 17, 26, 27; x, AWA( vet. norv. d, vet. sax. aha, angl. sax. ea,
7, 17, 18, 19. 51, 59, 40; xi, 7, 8, 58; xvi, 28; vet. sup. germ. aha, aiva, owa, vet. fr. a, rec snp.
xvin, 7, 27, 33, 40; xix, 4, 9; xn, 22, 28, 59; xm, germ.... ach, aue, cf. ovinapud Jornmd. p. 85 et
12; xiv, 3; xvi, 16, 17, 22; Rom. xi, 23; xv, 10, gr. «aapul Hesych.; Ropp 82 ; Gr. III, 381; Gf. I,
11,12; Cor. I, vn, 11; x», 21; Cor. II, i, 16; n, 1; 18, 110, 504; Schm. I, 1 sq.; Rchth. 585 ), fem.,
m, 1; v, 12; x, 7; xi, 16; xn, 19, 21; xm, 2; Gal. aquae, fiuvius, irorapibt: Mth. vu, 25, 27; Mc i,
H, 1, 18; iv, 9,19; v, 1;Phlpp. i, 26; n, 28; iv, 4; 5; Luc. vi, 48; Joan. vn, 38; Cor. II, xi, 26.
Skeir. I, c, d; Seurtpov:Joan. ui, 4; 2) retro, tlt r«

B
BA, vid. sub Bai.
BABAV,nom. propr., BaSai: Esdr. II, 11.
BAGGEIS,nom. propr., Bayoue:Esdr. n, 14.
BAGMS( vet. norv. badmr, vet. sax. bom, buom,
angl. sax. beam, vet. sup. germ. boum, vet. fr. bam,
suec bom, dan. bomm,balav. boom,rec sup. germ.
baum; Gr. II, 484; III, 568; Gf. III, 115; Rchth.
618 ), masc , arbor, SevSpov : Mth. vii, 17, 18; Mc
vin, 24; xi, 8; Luc m, 9; vi, 45, 44.
ALEVA-DAGMS, olea, e)iaia : Luc xix, 37; vil-
beis alevubaiims,agrestis olea, oleaster , eryptelaiof;
Rom. xi, 17; godt atevabagms,bona olea, y.a.O.ttktio; :
Rom. xi, 24.
BAINA-BAGHS (Gr. 1, 63, [3. edit.]), proprie os-
sea arbor, id est, cornus hic pro moro, o-uxaptevof : vi,*15.
Luc xvn, 6.
PEIKA-BAGMS, palma (sed proprie picea arbor, vid.
ad Peika), <poivi\: Joan. xu, 13.
SMAKKA-BAGMS, ficus, avxn : Mc. xi, 15, 20, 21;
Xili, 28; axtxouopia: Luc xix, 4.
BADI( vet. norv., vet. sax,, angl. sax., vet. fr.,
angl., dan. bed,vel.snp. germ. belli, suec. badd,batav.
bedde, rec. sup. germ. bett; Gr. II, 484; 111,435;
Gf. III, 49 ; Rciith. 621) neutr., grabatum, xp«S£a-
Tof : Mc n, 4, 9,11, 12; vi, 55; xAtviSiov ; Luc v,
19, 24.
BAHT (?),unde.
AND-BAIITS (vet. norv. ambdtt, vel. sax. ambaht,
angl. sax. ambiht, vet. sup. germ. ampaht, vet. fr.
ombeht, dan. ambede; batav. ambacht, rec sup.
gertn. ambt; Gr. II, 211; DRA. 504, 758 ; Gf. III,
25 ; Rchth. 959 ; coll. ambactiapud Cass. Bell. Gall.
6,15, cujus affinilalemcum eermano andbahtsZeuss
[Die Deulschenp. 242] negat sine sufiicienti ratione),
masc. ( plur. andbahleis), minister, u7r>!j5e'T*if: Mtli.
v, 25; Mc xiv, 54 , 65; Luc i, 2; iv, 20; Joan.
vn, 32, 45, 46; xvm, 3, 12, 18, 22, 36; xix, 6;
Staxovof: Mc, ix, 55; x, 45; Joan xn, 26; Rom.
xni,4; 15, 8;Cor. II.iii,6; VI,4;XI, 15,25; Gal. n,
17; Eph. m, 7; vi,21; Col. i, 7, 25, '25; Thess. 1,
ni,2; Tim. I, iv, 6; AttToueyof : Rom. xm, 6; Plilpp.
II , 25.
ANDA- BAHTS , Tim. I, n, 6 h. 1.
AND-BAHTI, neutr. (vid. ad Luci,25), mi-
nisterium, Staxovta: Mc x, 45 h. I.; Luc 1, 25;
Rom. xi, 13; Cor. I, xvi, 15; Cor. II, m, 7, 8, 9;
IV,1 ; v, 18; vi, 3; vm,4; IX, 1, 15; xi, 8; Eph.
IV. 12; Col. iv, 17;Tim. I, i, 12; Tim. Il,iv,5, II;
\eirovpyiu: Luc i, 23; Cor. II, ix,12; Phlpp. n, 30.
AND-BAIITJAN, conj. II, 1 ) ininislrarc, Staxovstv:
Mth. vni, 15; xxv, 44; xxvu, 55; Mc i, 13, 51;
x, 45; xv, 41; Luc IV,59; VIII,5; xvu, 8; Joan.
xn, 2,26; Tim. I, m, 10, 15; Tim. II, i, 18;
Plnlem. 13; 2) sollicite minislrare» Staxovetv: Cor.
II, iii, 3; VIII, 19, 20; eVaoxstv: Tim. I, v, 10;
coll.vs. 16.
BAI, neuir. ba (vet. norv. badir, angl. sax. ba,
angl. both, suec bade, bagge,dan. baade, begge, vet.
et rec sup. germ. beide, batav. beyde;Bopp 84; Gf.
III, 85 ), ambo, uutpbrepoi: Luc I, 6, 7; v, 7;
vi, 59; VII,42; Eph. n, 14, 16.
BAJobs.id., Mth. ix, 17; Luc v, 58; Eph. n, 18;
Skeir. II, d; III, a.
BAIAILZAIBUL,indecl., BseA&gouA : Mth. x, 25;
Mc ni, 2-2.
BAIDJAN,vid. sub Beidan.
BAIblL, nom. propr. masc., vuiBnX : Esdr. n, 28.
BAIpLAEM.Inom. propr., BeSAaspt : Esdr. n, 21.
BAlpSAlDAN,vid. Beptaeidan.
BAlLlAM, nom. propr. masc, BsAtaX : Cor. II,
BAIN( vet. norv., vet. et rec germ. bein, vet.
sax.,vet. Ir., suec ben, angl. sax. ban, angl.
bone, dan, been; Gr. II, 450, 485; Gf. III, 127;
Rchth. 623), neutr. os, ossis.
BAINA-BAGMS, vid. sub Bagmt.
BAINEIAMEIN (bainiamein Phlpp. m, 5 h. 1.),
nom. propr. masc, Bsvtapuv : Plilpp. ni, 5.
BAlRAN(vet. norv. bera, vet. sax. beran, gibe-
ran, angl. sax. becan, bmron, vet. sup. germ. beran,
vet. fr. bera, angl. bear, suec 6ara, dan. bmre,rec.
sup. germ. buhre, burde, gebdhren,gr. <piptvt,lat.
ferre;Bopp80, 84; Gr. 11,51; Gf. III, l3»;Rchth.
625), conj. I, bar, berun, baurans; I. ferre, yspetv:
Mc. i, 52; u, 5; iv, 8; vn, 52;viu, 22; ix, 19; Luc
v, 18; Joan. xn, 24; xv, 2, 4, 8, 16; xvm, 29,
Ttpotfipetv: Mth. v, 23; Mc. x, 15 et <pepetv 7rpof—:
Luc xviu, 15 ; Tttpttpepetv : Mc vi, 55; ^opstv: Joan.
xix, 5; Rom. xiu, 4; Cor. I, xv, 49; cf. Col. i, 10;
: Mc xiv, 15; Luc vn, 14; x, 4; xiv, 27;
/3ao-Ta$eiv
Joan. xu, 6; Rom. xi, 18; Gal. v, 10; vi, 2, 5,17;
akran bairan, vid. sub Akran.
UNBAIRANDS, prtic, iion ferens, un tpiput: Joan.
xv, 2; un 7rot5v: Luc m, 9.
AT-BAIRAN, afferre, offerre, itpottpipta : Mih. v,
24; VIII,4, 16; IX, 52; Mc i, 44; x, 15;Luc. v,
14; ^epetv: Mc vi, 28; xn, 15,16; Tim. II, iv, 13.
INNAT-BURAN, inferre, ei;tpipetv: Lnc v, 18, 19.
[USAT-DAUIAN, ad aliquem afferre, jrpofcpepetv:
Mih. IX, 2 h. I.]
GA-BAIRAN , comparare, 7rapa/3aAAeiv : Mc. iv, 30.
pAiRii-BAiRAN, transferre, Stayepttv:Mc. xi, 16.
US-BAIBAN, 1) auferre, ixfipecv: Tim. I, vi, 7; 2)
proferre, itpotpeptiv:Luc vi, 45; 5) prorumpere,
a7roxpiveo-6at : Mc xi, 14; Skeir. VII, a; 4) ferre,
portare, $uaru$ztv: Mlh. vm, 17.
uT-iAiRAN, etlerre, exxoui&tv: Luc vn, 12.
FRA-BAIHAN, ferre, $uari>X,ttv: Joan. xvi, 12.
GA-BAUR, neulr., tributum, <po'pof: Rom. xm, 7,
Xoyia^Cor.I, XVI,1,2.
GA-BAUR, inasc (plur. gabauros), comessatio, v:6V
uo; : Rom. xm, 15; Gal. v, 21.
12C9 BAIRAUJA BAUAUS 1270
: Luc I, 79; 3) cagnosci, semani-
BAUREI, fem., sarcina, yopTiov:Gal. vi, 5 h. I. lncere, eTrtyatvetv
Cor. II, xi, 6.
BAURpEi, id., Gal. vi, 5. festare, <pavspoOo-0at:
II. parere, rixretv: Luc. i, 57; n. 6; Joan. xvi, BAITRS(vet. norv. behkr, bitr, vet. snp. gewn.,
21; yewav:Gal. iv, 24; barna-bairan,vid. sub JBarn. vet. sax.recbittar, angl. sax. biter, angl., suec, dan.,
UN-BAiRANDEi. particip. fem., non pariens, ourix- biflav., snp. germ. bitter; Gr. II, 14; Gf. 111,88),
Touo-a : Gal. IV,27. • adject., amarus, acerbns; baitrsvisan, acerbum esse,
UN-BAURANS, particip. pass.,ingenitus:Skeir. V, c •7rtxpaiveo-6«t : Col. m, 19.
GA-BAIRAN, parere, TIXTSIV; Luc, i, 51; u, 7, BAITRABA, adverb., amare, mxpSf : Mlh. xxvt, 78.
11; yewav: Luc. i, 15, 35, 57; Joan.m, 3, 4, 5; IIAITREI, fem., amaritudo, wtxpta: Eph. iv, 31;
VIII,41; ix, 2, 19, 20, 52, 34; xvi, 21; xvm, 37; Skeir. VIII, c. norv.
Rom. ix, 11; Gal. IV,23, 29,.;Tim. II, n, 23. BALGS(vet. belgr,angl. sax. beeig, vet. fr.
BAUR,masc (plur. baureis), natus, yevvnrot:Mth. balga, vet. et rec. sup.germ., batav. balg, angi.*eto,
xi, 11; Luc VII,28. suec, dan. bmtg, lat. follis; Gr. II, 33, 485; III,
AINA-BAUR, unigenilus : Skeir. V, d. 408; Gf. III, 106; Rchih. 617), masc (plur. balgeis),
FRUHA-BAUR, primogenitus, irpwTOTOxof: Luc. n, uler, (utris), ao-xof: Mth. ix, 17; Mc n, 22; Luc. v,
7;Col. i, 15, 18. 37, 38.
GADiuitps,fem., 1) nativitas, yewvjo-tf :Luc i, 14; MATI-BALGS, pera, jrrip«:Mc. vi, 8; Luc. ix, 5;
yeveTw:Joan.ix,l ;Skeir. II, b; mel gabaurpais, dies x,4. *
naiivitatis, T<* ysvsVta:Mc. vi, 21; barne gabaurps, vet. BALpS(vet. norv. balldr, vet. sax., angl. sax.,
puerorum generatio, Texvoyovia: Tim. I, u, 15; 2) sup. germ. bald, angl. bold, rec sup. germ....
generaiio, yivot: Mc vn, 26; yevea: Mc. VIII,38; 5) bald,...botd; Gr. 11,556,630; Gl. III, 108; Jornand.
patria, ir«Tpif: Mc vi, 4; Luc IV,25, 24; 4) natus p. 109 Lind. Alaricoerat post Amalos secunda no-
(ex natu), <j>0o-tf : Rom. xi, 21. bilitas Ballharumque ex genere origo mirifica, qui
GABAURpi-vAtiRD, vid. snb Vaurd. dudum ob audaciam virtutis Baltha, i. e. «»-
BAIRAUJA,nom. propr. fem., (3e'pota : Calend. dax nomen inter suos acceperat), audax, confiden-
goih. tissimus.
BAIRGAN(vet. norv. byrgia, vet. sax., vet. sup. BALDABA, adv., audacter, irappnaia : Joan. vn, 13;
germ. bergan, angl. sax. beorgan, rec. sup. germ. Col. n, 15.
bergen; Gr. II, 59, 486; Gf. 111,169), conj. I, barg, BALDEI, fem., fiducia, audacia, jrappWta.: Cor.TI,
baurgun,baurgans, prieservare, tueri, T»pstv: Joan. lii, 12; Eph. iii, 12; vi, 19; Tim. I, III, 13; Skeir.
xvil, 15; fvlurretv : Joan. xn, 25. VIII, b, c
GA-BAIRGAN, id., o-uvT»peiv : Mth. ix, 17. pRASA-BALpEi, impetuositas, vehementia : Skeir.
'BAIRGS (vet. norv. biarg, angl. sax. beorh, vet. V.b.
sax., vet. sup. germ., suec, dan., rec. sup. germ. US-BALPEI, contentio, Sta7rapaTptg>?: Tim. {, vi;,5.
berg, vet. fr. berch, birg; Gr. II, 486; III, 395; Gf. BALpJAN, conj. II, audere : Skeir. II, a.
III, 184, Rcluh. 625), mons. BALSAGGA,vid. ad Mc. ix, 42.
BAIRGAHEI, fem., regio montana, opetvij:Luc. i, BALSAN(voc.gr.), neutr., balsamnm,uupov: Mc.
39, 65. xiv, 4, 5; Luc vn, 57, 38, 46; Joan. xi, 2; xn, 3. 5.
BAURGS * BALVSfvet. norv. bol, vet. sax. batu...,
(vet. norv. borg, vet. sax. burg, angl. arigl.
sax. burh, vet. sup. germ., rec sup. germ. burg, sax. balew,bealw..., vet. fr. balu..., bale..., bal...,
vet. fr. burch, angl. borough,suec, dan. borg, o;r. vet. sup. germ. balo, angl, bate; Gr. II, 449; Gf. III,
7r0p-/Of,maced. pipyot; Gr. III, 418; Gf. III, 179; 92; Rchth. 617), adjecl., malus, pravus.
Rchih. 675), fem. anom. 1) civitas, 7roAtf: Mth. v, BALVA-VESEI, vid. sub Visan.
35; vui, 35, 51; ix, 1, 55; x, 25; xi, 1; xxvn, 55; BALVJAN, conj. II, c dai., male afficere, (Saeravi&tv:
Mc i, 55, 45; v, 14; vi, H, 56; xi, 19;xiv, 15; Mth. vin, 6, 29; Mc v, 7; Luc VIII,28.
Luc. i, 26, 59 ; n, 3, 4, 11, 39 ; iv, 29, 31, 43; v, BALVEINS, fem., cruciatus, fluauvot: Luc. xvi, 23;
12; vi, 17; vii, 12, 37 ; vm, 1, 4, 27, 54, 39; ix, 5, xbluai; : Mth. xxv, 46.
10; x, 1,8, 11,12; xiv, 21; xvm, 2, 3; xix, 17, BANAUI,nom. propr. masc, flavout:Esdr. n, 10.
19, 41; Rom. xvi, 23; Cor. II, xi, 26, 32; Tit. i, BANDI,vid. sub Bindan.
S; 2) uibs, (3tpa:Neh. vn, 2. BANDVA,vid. sub Biudan.
BAURGJA, masc, civis, 7roAir>jf: Luc xv, 15; BANJA(vet. norv. ben, bani, angl. sax., vet. sup.
xix, 14. germ. bana, angl. bane, suec bani, dan. bane...;
GA-BAURGJA, concivis, truurzdkivrit:Eph. n, 19. Gr. H, 485; DRA. 629 ; Gf. III, 125), fem., vulnus,
BAURGS-VADDJUS, vid. sub Vaddjus. plaga, 7r>»!y)i: Luc. x, 50; sAxof: Luc xvi, 21; banjo
BI-BAURGEINS, fem., conseptus, (7r«j3Ef*6oAvj Num. futls, vulneribus plenus, nlxo>uivot:Luc xvi, 20.
xix, 5) : Skeir. III, c. BANSTS(vet. norv. bas, suec bas, dan. 6aas, rec.
BAIRHTSfvet. norv. biartr, vet. sax. berhi, angl. sup. germ. bunse; Gr. III, 417), masc (plur. ban-
sax. beorht, byrht, vel. sup. germ. berht, beruht, tieis), horreum, a7ro6»;x»i : Alth. vi,26; Luc m, 17. <
angl. brighi, med. sup. germ. breht, rcc sup. BAJObS. vid. sub Bai,
germ.... bert, coll. pracht; Bopp 127; Gr. II, 556 ; BAUAN(vet. norv. bua, vet. sup. germ., angl.
Gf. III, 209), adject., clarus, manifestus, evioens, sax. buan, vet. fr. buwa, suec bua, bygga,dan. boe,
SnAof:Cor. I, xv, 27 ; Skeir. V, c ; bairhts vairpan; bygge,rec sup. genn. bauen; Bopp 65, 125 ; Gf.
manifestiimfiori, <j>«vepoOo-fat: Joan. ix, 5 ;.Col.m,4. 111,16; Rchth. 677), conj. 11(sed propter Rom. vn,
BAIRHTABA, ndverh., 1) clare, rnku-uym; ; Mc. vm, 18; Tim. 1, vi, 16; Tim, II, i, 14 habet Gr. I, 101
25; Skeir 111,d; VI, c; gablaupjan bairhtaba,palam [3. edit.] bauan, baibau),1) habitare, otxstv: P.om.
abrogare , Optap.SeOeiv : Col. u, 15; 2) splendide, vn, 17, 18, 20; vin, 9; Cor. I, vn, 12; evoraefv : Cor.
iaprpwf : Luc xvi, 19. II, vi, 16; Col. ui, 16; Tim. II, i, 5, 14; xaroixslv:
BAIRHTEI, fem., 1) apertum, rb yavepov: Mtb. vi, Eph. in, 17 ; Col. l, 19 ; 2)transit., inhabilare, oixetv:
4, 6; 2) tnaiiifesialio,tpavipvai;: Cor. 11,iv, 2. Tiin. I, vi, 16; los bauan, vilam agere, |5tovSuxyetv ;
GA-BAIRUTEI, appariiio, £7rt<j>«'vsta: Tim. 11,i, 10. Tini. I, II, 2.
BAIRHTJAN (iocorrecie bairhjan), conj. II, manife- GA-BAUAN, niduiari, xaTaoTnjvouv : Mc iv, 32.
slare, yavepouv : Joan. vn, 4 h. 1. SAUAINS, fem. habitaiio, otxijTrjptov : Gor. II, v, 2;
AT-BAIRHTJAN, id., Tit. i, 5. xoTotxjjTijptov : Eph. II, 22; xaToixwrtf: Mc v, 5 ;
GA-BAIRHTJAN, 1) id., yavepouv: Mc.iv, 22; Joan. ixolhevuu: Phlpp. m, 20.
xvii, 6; Cor. II, u, 14; vn, 12; Col. iv, 4 ; Tim. I, BAUANAIRGAIS (voc. hebr.), poavtpyig : Mc.
III, 16; eutpavitieiv : Joan. xiv, 21, 22; evSeixvuo-0«t : iii, 17. i
Rom. ix, 17; *uop<povv: Gal. iv, 19 h. 1.; 2) neutr., . BAUAUS,nom. propr. masc, Bo6?: Lue. m, 62.
1271 GLOSSAWUMGOTHIOtELINGUJE. 1272
BAUGJAN (coll. vet. norv. fmgia, suec faga, UN-BARNAHS, adject., sine pueris, arexvof:Luc.
dan. feie, rec sup. germ. fegen),conj.II, verrere. xx, 28, 29, 50.
US-BAUGJAN, everrere, o-apouv: Luc xv, 8. BARNABAS,nom. propr. masc, Bapvdgaf: Cor
BAUHTS,vid. sub Bugjan. I, ix, 6; Gal. n, 1, 13; Col. iv, 10.
BARUSNJAN(coll. Barn et vid. ad Tim. I, v, 4),
BAUpS, adject., 1) surdus,xatpbt:Mth. xi, 5, Mc. conj. II, pie colere, euo-e6stv : Tim. I, v, 4.
vn, 32; ix, 25;Luc vn, 22; 2) mutus : Mth. ix,
32; 5) hebes, insipidus; baups vairpan, hebescere, Mlh. BARTEIMAIUS,nom. propr. masc,> Ba/OTttAatbf: f f »
insipidiira fieri, uwpaivtaBat:Luc xiv, 54. x,46.
* BASI
* BAULJAN(vel. sup. germ. paula, puilla;Gi. (vel. norv. ber, vet. sax. beri, angl. sax.
inflare. beria, vet. sup. germ. 6eri, suec, dan. bmr,batav.
III, 96), fiare, besje, rec sup. germ. beere;Gr. II, 485; III, 575 ;
UF-BAULJAN, : Tim.
inflare, TUJOUV II, n, 4. Gf. III, 205), neutr., bacca.
BAUR,quod fertur, vid. sub BairanI.
BAUR,natus, vid. sub Bairan II. VEiNA-BASi,uva, arufSkh : Mth. vn, 16; Luc|vi, 44.
* BAUR(a Grimm, Wien. Jahrb. LXXIV, 183 ad ' BASSUS, nom. propr. masc Bao-o-o0 : Esdr. n,
17.
gabaur[\\d. sub Bairan], relatum). *•BATAN(vet. norv. belr, bati, bbl, bota, vet. sax.
GA-BAURJABA, adverb., libenter, jjSewf: Mc vi, 20'; bat, bet, best, botian, angl. sax. betera,bot,
xu, 37; xiv, 65; Cor. II, xn, 9, 15; libenter, xaTa vet. sup. germ. baz, beziro,boza,bozan,vet. fr.betan,
sxouo-tov : Philem. 14 h. 1. bata,
: Luc vm, batia, angl. betler, boot, suec battre, bata, Aan.bedre,
GA-BAURJODUS , masc, voluplas, IJSOVJJ rec
14. /»aade,!balav.beter, sup. germ. bass,besser,bede,
busse; Gr. II, 45; III, 605; DRA,649; Gf. III, 219;
BAUREI,vid. sub Bairan I. Rchlli. 621), conj. I, bot, botun, batans, bonum,
BAURGS,vid. snb Bairgan.
* BAURDfvet. norv., vet. sax., angl. sax., vet. utile esse.
BATS, bonus, utilis, tantum compar. batiza,
fr., suec, dan., rec, sup. germ, bord, vet. sup. germ. melior, adj., : Luc v, 59; xpeiaaav : Cor.
bort, angl. board; Gf. III, 215; Rchth. 662), neuir., I, vii, 9; xpuo-Torepof Phlpp. i, 25; baiiza visan, meiius essei Sta-
assis, taiiula. : Mth. x, 51; avufipetv : Mih. xv, 29; Joan.
scabellum, 07io7roSiov: Mih. tpipetv
FOTU-BAURD, v, 55; xvi, 7 ; xvni, 14; Cor. II, vm, 10; xn, 1; et superl.
Mc xn, 56; Luc xx, 45. : Luc i, 3.
vid. sub Bairan I. batista, optimus, xpartaro;
BAURbKI, * BATJAN , ementlare, reficere.
BARABBA(Barabbat Mc xv, 7), nom. propr. GA-BATNAN Mc vn,
Mlh. xxvn, 46; Mc , conj. 111,juvari, eiyeAeio-Oai:
masc, Bapoagaf: xv, 7, 11,15; 11.
Joan. xvui, 40. BOTAN : Mc.
BARAKEIAS,nom. prop. masc, Bapa^iaf: Neh. v, 26; vin, (botjan), conj. II, prodesse , «<j>e).etv
56 ; Joan. vi, 63; xn, 19.
vi, 18. GA-BOTAN, reficere; aftra gabolan,iterum reficere,
BARBARUS(voc. gr.), /3dp6apof: Col. m, 11. «7roxa9io-T«v : Mc ix, 12.
BARpAULAUMAlUS (Barpulomaius Luc vi, 14 ),
nom. propr. masc, BapOoAoptatof : Mc m, 18; Luc. tisBOTA,fem., uliliias, oyeAof:Cor. I, xv, 32; bota
laujan, utilitatem sihi facere, <u?e).et<r6«t : Cor. I,
vi,* 14.
BARIS (angl. sax. bere, angl. barley; coll. Gf. XIII, 3; visan du botai, ulilitati esse, <i<j>s)etv : Gal.
v,2.
111,206), hordeum. BATV1N3, nom. propr. masc, Calend. goth.
BARIZEINS, :
adject., hordeaceus, xpiOtvof Joan, vi,
9, 15. BEpANlA(bipania Mc xi, 1), nojn. propr., Bvj-
BARMS(vet. norv. bafmr, vet. sup. germ., vet. flavia: Mc vni, 22; xi, 1, 11 , 12; Luc. xix , 29 ;
sax., vet, fr.,dan., suec. barm. angl. sax. bearm; Joau. xi, 1, 18 ; xu, 1.
Gf. III, 154; Rchth, 619, coll. Bairen), masc (plur. BEpLAIIAIM(beplaihaim Joan. vn, 42), nom.
barmeis), sinus, xo>7rof:Luc vi, 58; xvi, 22, 25 ; propr. indecl., B>jOXee,u : Luc n, 4, 15 ; Joan. vn, 42.
Joan. xm, 25; orrjOoj: Joan. xm, 25. BEpSAEIDAN(baipsaidanLuc x, 13; baidsaiidan
BARN(vet. norv., vet. sax. bam, angl. sax. beam, Luc ix, 10), nom. propr,, B«9o-aiSa: Mlh. xi, 21 ;
vet. fr. bcm, coll. Bairan; Gr. III, 323; Rchlh. Luc IX, 10; x, 15; Joan. xn, 21.
626), neutr., filius, rixvov: Mth. xi, 19 ; Mc vn, 27; BEpSFAGEl, nom. ipropr. fem., Bu9o-cpa7>j : Mc.
x, 29, 3o; XII, 19; Luc i, 7, 17; m, 8; vn, 35; xi, 1; Luc xix, 29.
xiv, 26; xviu, 29; xix, 44; xx, 31; Joan. vni, 39; BEIDAN (vet. sax., angl. sax. bidan, vet. sup.
Rom. IX, 7, 8; Cor. I, vn, 14; Cor. II, xii, 14; Gal. genn. bilan, vet. fr. bidia, angl. a6irfe,suec bida,
iv, 25, 27, 28, 51;Eph. II, 5;v, 1,8; Phlpp.n, 22; dan. bie, coll. vel. norv. bid; Gr. II, 14; Gf. III, 62;
Col. III, 20, 21; Thess. I, n, 11; T m. I, i, 2; m, Rchth. 655), conj. I, buid,bidun, bidans,exspectare,
4,12; v, 4; Tim. II, i, 2; u, 1; Tit. i, 4, 6 ; TratStov: c. gen., Ttpo;Soxuv : Mlh. xi, 5; Luc i, 21; vni, 40;
Mc v, 59, 40, 41; ix, 24, 56, 37; x, 13, 14, 15; 7rpofSe'xso-0at: Mc.'xv, 43; Luc. i, 10; n, 25; «7rex-
Luc. i, 59, 66; n, 17, 27, 40; vn, 32; IX,47, 48; Ssxeo-9at:Gal. v, 5 ; Skeir, V, a.
xvin, 16, 17; fipiyo;: Luc. i, 41, 44; n, 12, 16 ; GA-BEIDAN, sustinere, u7rof<tevetv : Cor. I, xin, 7.
xvm, 15; in plur. barna, progenies, aitipua : Mc.xn, US-BEIDAN, I) exspectare, ixSix^aBut: Cor. 1, xvi,
19; barne barna, liberorum liberi, e^ova : Tim. I, v, 11; a7rexSe^so-8at: Phlpp. m, 20 ; itpo;Sixea6ut:Luc
4; barna bairan, liberos procreare, Texvoyovstv : Tim. ii, 58; 2) palientem esse, longanimem, uuxpoQvueiv: .
1, v, 14; barna fodjan, filios nuirire, TsxvoTpoyetv ; Luc xvni, 7; yepstv : Rom. ix, 22.
Tim. I, v, 10. US-BEISNS , lem., 1) exspectatio , «7roxapaSoxia :
SARNILO, neutr., filiolus, initio orationis positum, Phlpp. i, 20; 2) longanimitas, p.uxpoQvuiu : Eph. IV,
TSXVOV : Mlh. ix, 2; Mc. n, 5; x, 24; Luc. xv, 31 ; 2; Col. i,H; Tim. II, m, 10; iv, 2.
'Jim. I, l, 18; Tsxviov : Joan. xm, 35; Gal. IV, 19; US-BLISNEI , fem., longanimitas, uxxpoOuuia : Gal.
irwtSiov : Luc l, 76. v, 22;Col. III, 12; Tim. l,i, 16.
BARNISKS, adject., parvulus, ivwrtof: Gal. IV, 3 ; US-BEISNEIGS, adject., longanimis; usbeisnegsvisan,
bamisKsvitan, puerura esse, vwrtd$eiv: Cor. 1, xiv, uuxpoQvuetv : Cor. I, xm, 4 ; Thess. I, v, 14.
20. BAIDJAN, conj. II, cogere, necessitatemimponere,
BARNISKI, neutr., iufantia, us barniskja, ah infan- uvuyxuZ,etv : Gal. n, 5, 14.
tia, rratSto'8ev : Mc IX, 21; uizb (3peyouf: Tim. II, GA-BAIDJAN, id., Cor. II, xn, 11.
lil, 15. BEITAN(vei. noiv. bila, vet. sax., angl. sax.
BARNISEKI, fem.. puerilitas, Td rou v»7riou:Cor. bitan, vet. sup. germ. bizan, vet. fr. bita, angl. fciite,
I, xui, 11. suec bita, dan. bide, batav. bijiten, rec. sup. germ.
1273 BERUSEIS
beissen; Gr. II, 14; Gf. III, 228; Rchth. 648), conj.
I, bait, bilun, bilans , mordere, Sdxvetv: Gal. v, 15.
AND-BEITAN, 1) increpare, minari, e7rtrtu.dv: Mc i,
25; III, 12; vm, 32, 35; Luc xvm, 15, 39 ; Skeir.
: Tim. I, v, 1; 2) in passivo, an-
V, b; e7rtirAjjo-o-etv
xium esse, haerere, 'uttopttaBai:Cor. II, iv, 8.
ANDA-BEIT, neulr., vituperium, irzirtuiu : Cor. II,
11,6.
BEIST (angl. sax. beost,byst, vet. sup. germ. biost,
batav., rec sup. germ. biest, angl. beestings;gr. 7rt-
Tua; Bopp 102; Gr. II, 208; Gf. III, 219), neutr., 1)
buccella ; 2) fermentum, t,<>un : Mc vm, 15; Cor. I,
v, 6, 7.. 8 ; Gal. v, 8.
UN-BEISTEI, fem., asymum, d?«fAov : Cor. I, v, 8.
GA-BEISTJAN , conj. II, fermentare, £uptoOv : Cor. I,
v,6.
UN-BEisTJOps,nonfermentatus, Cor. I,v,7.
uX-ouo;:
BERUSEIS( biruseis Luc n , 41; coll. Bairan ) ,
masc, plur. berusios, parentes, yovstf : Luc n, 27,
41; Joan. ix, 25."
BEROp, nom. propr., Bupw9: Esdr. n, 25.
BI (vei. sax.,.vet. fr.,angl. sax., bi, be, vet. sup.
germ. 6i,angl. be...,by, bilav. be, bi, rec. sup.
g.rm. bei; Bopp 84; Gr. II, 110, 254; Gf. III, 5 ;
A.P. 100; Rchtli. C50), Prapositio accusativum et
dativum regens, primario significatapud, non autem
sicut at ad quemdam locum restricta , sed paulo
amplius circiimextensa, unde circum valeat et pro
grseco rtepi usurpelur. Frequentissime vicina signi-
ficatione gaudens, sive graeco 7repi cum genitivo,
proesertimpost verba declarandi. sive xaT«cum ac-
cusativo in omnihus ejus muneribus respondet.
1. Prmpositio : A. cum accusalivo 1) in locali
sensu : a) circum, irepi c accus., 'post sitan Mc m,
32,54; et eiiam sine verbo Mtli. vm, 18; Mc ix, 14;
sic pai bi ina Mc m, 8; iv, 10; et etiam probabili-
ler Joan-.xi, 19; gaqemunat paim bi marpan legen-
dum est loco textus intellectu mpossiliilis gaqemun
bi marpan ; insuper Mc i, 6 ttasiohannes gavasips
gairda bi hup, et v, 4 eisarna bi foiuns gabugana, pro
giaeco7reS«t;b).in, e7rtc accus., iu locuiionibus siau-
tan bi kinnu Mth. v, 39; Luc. vi, 29; xura c accus.,
bi vig gotjan Luc. x, 4; c) in, e-f; Roui. ix, 31 bi
vitop garaihteins gasnau; 2) in temporal; sensu:
a) circa, jrspic. accus., Mih. xXvn, 46; b) per, inlra,
ev : Mc xv, 29 ; Std c genit. : Mc xiv, 58; Gal. n,
1; dvdfzeo-ov Neb. v, 18; c) in, xaT«c acnus.: Tim.
II, iv, 1; d) inter, £7ric genit. gaminpi marvtre pize
hi verekanpapan jah batvin bilaif gabrannidaize Cal.
goth. (sic bi in vet. sup. germanico, vid. Graff Alt-
hochd. Prapos. 102 sq.); 5) numeris adjuncia distri-
butiva est, secundum, xuru c accus.: Cor. I, xiv, 27
bi tvans; 4) in sensu metaphorico : a) ad, relativead,
de, 7repisolemniter c. accus., post verba aa) gene-
ralis significatiouis, ut Uujan Luc n, 27 (ei tavide-
deina bi ina, izepic genit.); vairpan Mc v, 16, 55
(in graeco eliam daiivus usurpat11rvele7rtc.dat.);
et bb) particularis significationis,ut naqaps vairpan
(naulragari, damnum pati)Tim. 1,1, 19,; siukanvi, 4,
usvissusmilan Tim. II, 11, 18; uskiusansm, 8 ; post
visancum sigoificaiione praegnantiPhlpp. 11, 25 wa
bi mikist (ra rtepi iui); n, 28 ; Eph. vi. 22; Col. iv,
7 (T«xaT' epte)eliam po bi ina Skeir. VI, a ; et post
substantiva: Mc iv, 19 pai bi paia anpar lustjus («t
7rsptT«>ot7rd67rt9ufitat);Pblpp. II, 50 gaidv bi mein
andbahti (varipnuu rn; itpbt iui Xetrovpyiu;);b) se-
cunduni, in modum, xard c accus., post: pata samo
frapjan Rom. xv, 5 ; saurgan Cor. II, vu, 9; hinc
eliam so bi gup saurga Cor. II, vn, 10 ; usgiban
bkeir. V, d; post laiseinsTim. 1,1, 11 ; vi, 3; sunja
Tit. 1*1; garehsnsSkeir. III, a ; IV, a ; hrainei Skeir.
III, b; bi mannan, in modum hominis, more huma-
110,(X«T«av9pw7rov) Cor. 1 ^ ix, 8; xv, 52 ; bi reik,
(xaTaTOV dp^ovTa)Eph. II, 2 ; c) secundum , xard c
accus. post ufliausjan Col. 111,20, 22; coll. Cor. II,
1, 14 gakunnaidedupuns bi sumata (anb uipo'j;); d)
de, circa, irepi c. genit. post verba deciarandi et
BI 1274
sentiendi: qipan Mth. xi, 7; Mc. 1, 30; vni, 30 ;
Joan. VII,39; ix , 17; x, 41; xi, 15; xni, 22, 24 ;
xvni, 34; Coll. Cor. II, vm, 25; rodjan Luc 11, 17,
33, 58; vn, 24; Joan. vn, 15; vui, 26; ix, 21; xn,
41; XIII,18 ; vailamerjan Luc, iv, 45; galeihan Luc.
vn, 18; Joan, xvi, 25 ; Mlh. vm, 55 ; gakannjan Luc.
11,17 ; bandvjan Cor. 1,xvi, 12; galaisjan Luc 1, 4;
praufetjan Mc vn, 6; gaprafstjan Jean. xi, 19; veit-
vodjan Joan. v, 56, 57 ; vii, 7; viu , 15, 14, 18 ; x,
25 ; xv, 26; xvm, 25 ; fraihnan Mc. vn, 17 ; x, 10;
Luc ix, 45; Joan. xvni, 19; sotyan Joan. xvi, 19 ;
ufkunan Joan. vu, 17; gakunnan Mc. xn, 26 ; haus-
jan Mc v, 27; vn, 25; Luc vn, 3 ; ix, 9; Phlpp. 1,
17; meljan et gameljan Mth. xi, 10; Luc. vn, 27;
xvin, 51; Joan. v, 46 ; Cor. 11, ix, 1; Thess. I, IV,
9; v, 1; eVi c accus.: Mc ix, 12, 13'. anabiudan
Luc iv, 10; garaidjan Cor. I, xvi, 1 ; sliurjan Tim.
I, 1, 7; galaubjan Joan. ix, 18; unveisvisan Cor. II,
1, 8; Thess. I, iv, 13; pagkjan Luc. 111,15; et post
substantiva vaurd Luc v, 15;vn, 17; intahts Luc
1. 1, sokeinsJoan. 111,25; Skeir. III, b ; inilo Joan.
xv, 22; tieitnodeinsSkeir. VI, c; anabusns Cor. 1,'Vii,
25; missaqissJoan. vn, 43 (Std c accus.); gvminpi
Tim. II, i,- 5; huc pertinent etiam Luc IX, 11 ro-
dida du im po bi piudangardja gups ([ru\ ittpi rHt
Paaildut TOU ©sou); Col. IV, 8 ei kunnjai wa bi izvis
isl (ra. TtepivuS>v);Skep".IV, a unkunnandspo bi nas-
jand; e) pro, 7repivel uTrepc. gen., post aljan haban
Col. iv, 15 ; avitiud usgildan Thess. I, 111,9 ; prseci-
pue post bidjan Mth. v, 44; Luc iv, 58 ; Joan. xvi,
26; xvn, 9, 20; Rom. x. 1; Cor.,11, 1, H ; Col. IV,
3; Thess. I, m, 2 ; v, 25; Thess, 11,1, 11; 111,1;
Skeir. V, d, et usdaudjan in bidom Col. iv, 12; f)
de, propter, in causali significatione, communiter
7reptc geuit., etiam iiti c dat., post sildateikjan Luc.
n, 18; lv, 22, 32; ix, 43; saurgan Mlh. vi, 28; un-
verjan Mc x, 41; birodjan Joan. vi, 41; vn , 52;
gasakan Luc 111, 19; Joan. viu, 46; xvi, 8, 9» 10,
11; gavargjan Rom. vm , 5; pulan Tim. II, 11,10
(Std c accus.); wopan Cor. II, x, 8; bidjan Cor. II,
XII, 8 (07rspc. genit.); gretan Luc xix, 41 ; Rom.
IX, 27 (OTrep c genit.); Luc xix, 11 legitiirH patei
newavas pro Std TOiyybt etvat; huc pertinet eliam
liban bi hlaib (iiti c dat.) Luc. iv, 4; g) contra, in
hostili sensu, xaT«c genii., post haban wa Mth. v,
25; veiivodjan Cor. I, xv, 15 (bi gup enim loco bi
gupa legendum est); runa niman Mth. xxvm, 1; ga-
runi gataujan Mc 111,6; «roAsTim. I, v, 19.
B. Cum dativo: 1) in sensu localia) in, ad, rtpot,
post gastagqjan Luc, iv, 11 eibisiigqan Luc vi, 48;
b) apud, in sola locutione undgreipan vel fairgreipan
bihandau Mc V, 41 ; ix; 27 (xpaTetvrv;- %stp6f);c)
de, ante, X«T«C accus., po bi undvairpja Cor. II, x,
7,alias legiiur in andvairpja; 2)in<empora/isensu:a)
secundum, xa^dc. accus., Rom. ix, 9;b) post, prae-
cipue in compositione bipe et bipeh, vid. sub pala;
5) in sensu metaphorico: a) in, ev, stf, s7ri,d7ro,xa^d
c accus., post vaurkjan Mc xiv, 6; gataujan Joan.
vi, 2; gabairhtjan Rom. ix, 17; ataugjan Eph. 11,7;
gakannjan Rom. ix , 25; kunnan Luc 1, 18; ufkun-
nan Mih. vn, 16, 20 ; Joan. xm, 55; galaisjan sik
Skeir. V, a; galaubjan (aliquid scire et in hoc
credere) Joan. xvi, 50; b) in, ev, Std c. genit., etiam
simplex accus., post svaran Mtb. v, 54,35, 36;
bisvaran Mc v, 7; bidjan Cor. 11, x, 1; c) de,
propier, in causali sensu, ex. gr. ni vaiht andsiian
bi gahugdai (Std c. accus.) Cor. I, x, 27; gaplahs-
nan bi innagahtai (eVt c. dat.) Luc 1, 29 ; bi fllusnai
andhuleino ufarhafnan (dat.) Cor. II, xu, 7 ; etiam
Rom. ix, 12 inahs bi sit (Ttapac dal.) huc adduci po-
tesl; d) ctim, uera C genit., post armahairtei Luc 1,
58, 72, et post usbeidanRum. IX,22; e) per.Std c. ge-
nit., insandjan bi siponjam Mth. xi, 2; niman bi aliin
Skeir. V, c; coll. Graff Atth. Prap. 101; Alth.
Sprachscli. 111,10; f) frequentissimeautem secundum,
in modum, xard c accus., praeserlim in formulis bi .
sunjai, vid. subSunja; bibiulitjalMci, 9; 11,27, 42;
1275 GLOSSARIUMGOTIHC^ELINGU-tE. 1276
iv, 16; bi naupai Philem. 17; Skeir. VI, a; bi teika 11 ; in, 1; Tira. I, n, 8; Skeir. V, d; 2) mendicare,
Rom. vui, 1, 4, 5; ix, 3, 5; Cor. I, x, 18; Cor. II, i, EiratTetv: Luc xvi, 5.
17; v, 16; x, 2; xi, 18; Gal. iv, 23, 29; bi vilodaLuc US-BIBJAN, orare, su^so-Cat: Rom. ix, 5.
n, 22, 39; Joan. xvm, 51; xix, 7; Phlpp. m, 5; bi BIDA,fem., 1) quod petitur,rogatio, atrnua.: Phlpp.
gavateinai Rom. ix, 11 ; xi, 28; bi insahlai Cor. I, IV, 6; 2) preces, jrapdxAino-if: Cor. II, viu, 17; Ss»jo-tf
:
subscr.; Skeir. V, b; bi mahtai Cor. II, vm, 5; Eph. Luc i, 15; ii, 57; v, 55; ix, 45; Rom. x, 1; Cor. II, l,
III, 20; Col. i, 11; Tim. II, i, 8; bi vaurttva Cor. II, ll;ix, 14; Eph.vi, 18;Phlpp. i, 19; Tim. I, n, 1; v,
xi, 15; Epb. i, 19; IV, 16; Col. i, 29; Phlpp. m, 21; 5; Tim. II, i, 5; 7rpofsux>i: Mc. ix, 29; Luc vi, 12;
Tim. 11,i, 9; iv, 14; bi mitap Cor. II, x, 15; Eph. Rom. XII,12; Eph. i, 16; Phlpp. iv, 6; Col. iv, 2,
IV, 7; bi vitjin Gal. i, 4; Eph. i, 9,11; Skeir. V, c; 12; Philem. 42; evTsu&f: Tiin. I, iv, 5; bidai ana-
bi gahaitam Gal. m, 29; IV,28; Tim. II, i, 1; bi leikai- haitan, vid. stib Haitan; gards bido vel razn bido,
nai Eph. i, 5; Tim. H, i, 9 ; bianabusnai Tim. I, i, doinus precum, otxof rtpoie-oxn;: Mc xi, 17; Luc
1; Tit. i, 5; bi garehsnaiSkeir. III, d; VIII, c; bi and- xix, 46.
huteinai Gal. n, 2; Eph. m, 5; bi anafilhamThess. BIDAGVA, niasc, mendicus, b 7rpoj«iTwv: Joan.
II, iii, 6, cujus loco Mc. VII,5 bi pammei anafulhun ix, 8.
adesl; bi siunai Joan. vn, 24; bi namin Joan. x, 5; bi BINDAN(vet. norv., vet. fr., suec. binda, vet.
pamma sccundum hoc, eo modo Luc vi, 25; xvn, sax., angl. sax. bindan, vet. sup. germ. binlan, dan.
50, et insuper in muliis locis, quseplerumque in mo- binde, rec sup. germ. binden; Bopp 84 ; Gr. II, 55;
dum formularum veniunt: Mth. IX, 29 ; Luc i, 58; Gf. III, 152; Rchlh, 640), conj. I, band, bundun,
n, 29; Rom. x, 2; xi, 24, 28; xiv, 15 ; Cor. I, vn, 6 ; bundans; ligare, vinciri, Sso-ptetv : Luc. vm, 29.
Cor. II, IV,15, 17; x, 15; xi, 21; xm, 10; Eph. i, 7; AND-BINDAN, 1) solvere, exsolvere, Auetv: Mth. m,
n, 2; m, 7, 11, 16; iv, 22 ; Phlpp. i, 20 ; n, 5; m, 11; Mc i, 7; xi, 2, 4; Luc m, 16; xix, 50, 51, 55;
6, 14; Col. n, 22; ui, 10; Thess. 11,i, 12; Tim. I, i, Joan. xi, ni; xarupyetv: Rom. vu, 6 ; 2) exp!icare,
18; v, 21; Tim. II, n, 8; Tit. i, 1 ; etiam relative ad solvere (parabolam), S7TIA0SIV : Mc IV,54.
personam: bi pamma innuminmann Roin. vu, 22 ; bi AND-BUNDNAN , COIij.III, SoWi, X0so9a(: Mc.
fraujin Cor. II, xi, 17; bi gupa Eph. IV,24. vn , 55.
11.In compositione 1) cuni verbis : biabrjan, biau- BI-BINDAN, circumligare, rteptSeiv: Joan. xi, 44.
kan, biauknan, biarbuidjan, bibindan, bigairdan, bigi- GA-BINDAN, ligare, Suv : Mth. xxvn, 2; Mc m, 27;
tan, bigraban,bidomjan,biqiman,bihlahjan,bipagkjan, v, 3, 4; vi, 17; xi, 2, 4; xv, 1, 7; Luc xix, 30; Joan.
bipragjan, bipvahan, bikukjan, bilaigon, bilaikan, bi- xi, 44; xviu, 12. 24; Rom. vn, 2; Cor. I, vn, 27; Col.
leipan, bilaibjan, bimailan, bimaminjan, binahan, bi- iv, 5; Tun. II, u, 9.
niman, biniuhtjan, biraubon, birinnan, birodjan, bi- GA-BINDA, fem., vinculum, o-0vSeo-u.of : Col. n, 19.
taiwan, bisauljan,bisaulnan,bisitan,bisatjan, biskaban, GA-BINDI, fem., id., Col. m, -14.
bitkeinan, bismeitan, bisnivan, bispeivan, bislundan, BANDI,fem., vinculum, catena, Seo-ptdf : Mc vn,
visligqan, bisvairban,bisvaran,biliuiian, bivaibjan, bi-- 35; Luc VIII,29; Phlpp. i, 14, 16; Col. iv, 19 ; Tim.
vxndan,bivandjan,bivisin, bijaihon, biwairdan;bicom ll,ii, 9;Philem.l3.
posila : faurbigaggan,faurbipragjan, faurbisnivan; 2) EisARNA-iiANDi, id., aAuiTtf: Luc VIII,29.
cum parlicipiis : unbilaistips, unbimailans; 5) cum NAUDi-BANui, id., Mc v, 3, 4; Tim. 11,1, 16.
substantivis : bibaurgeins, bihail, bihaitja, bihlaifs, FOTU-BANDI , eompes, ireSu: Luc VIII, 29.
bimait, bireikei, birunains, birodeins, bisauieins, bi- BANBJA , masc, captivus, vinctus, Siauiot: Mth.
ttuggqs, bifaiho, bifaih; unbimait; 4) cum adjectivis: XXVII,15, 16; Mc xv, 6; Eph. m, 1; iv, 1; Tim. 11,
bireiks. , i,8.
BipEet BipEH, vid. suh pata. GA-BUNDI, fem., vinculum, o-OvSeo-ptof : Eph. iv, 3.
BIARI (angl. sax. bera, angl. bear, suee.bjorn, BANDVA (coll. vet. norv. benda, vet. sup. germ.
tiatav. beer, rec. sup. germ. bar, gr. <j»>jp, lat. fera, band ; ap. Paul. diacon. hislor. Longobard. 1, 20,
besVa),neulr., bestia, Oqpiov: Tiu i, 12. vexillum, quod bandum appellant; biuc rec. sup.
BIDJAN(bidan Rom. ix, 3; Cor. I, vn, 5) (vet. gerra. banner, panier), fem., signum, tnj>etov: Cor.
norv.bidia, vet. sax. biddian, angl. sax. biddan, vet. 1, xiv, 22.
sup. germ. bitjan, vet. fr. bidda, bidia, suec bedja, BANDVO, fem., id., Thess. II, m, 17; «ruo-trnftov: Mc
dan. bede, rec. sup. germ. bitten, lat. petere; Gr. II, xiv, 44.
25 ; DM. 49; Gf. III, 51; Rchth. 652), conj. I: bab BANDVJAN (fcamrjan?Luc xx, 57), conj. 11,1) in-
(bad Luc v, 12; viu, 41; xv, 28), bedun, bidans ; 1) nuere, vsOstv : Joan. xm, 24; xaTaveOetv : Luc v, 7;
orare, cum accusativo personas el genitivo rei, sed Stavsuetv: Luc i. 22; 2) indicare, significare, o-ijuai-
etiam cum duplici accnsativo, vel cuinaccusaiivorei, vetv: Joan. xn, 55; xvm, 52; Skeir. V, b, c; pojvOstv :
particulis fram, /auret bi (quse vid.) pro, el du (quod Luc xx, 57; Cor. 1, x, 28; STJAOUV : Cor. I, xvi, 12
vid.)ad,person9epraeposiiis,atTetv:Mlh.v,42;vi, 8,9; (Luc xx, 57); SYJAOV iroteiv: Mth. xxvi, 75.
xxvii,58;Mc.vi,22,25,24, 25; x, 55,58; xi. 24; xv, GA-BANDVJAN, innuere, eweuetv: Luc. i, 62; Skeir.
6,8,45; Luc vi, 50; Joan.xi, 22; xiv, 15,14;xv,7,16; VI, c
xvi, 25,24, 26; Cor. 1, i, 22; Eph. m, 15, 20; Trapa- BIJANDS(Gr. III, 127; IV, 794), vid. ad Phi-
xa>Etv: Mth. VIII,5, 51, 34; Mc. l, 40; v, 10,12,17, lem. 22.
18,23; vi, 56; vn, 32; vm, 22; Luc v, 8; vn, 4; vm, BIUGAN(vet. norv. beygia,angl. sax. bugan, vet.
51, 52, 41; xv, 28; Uom. xn, 1; Cor. I, xvi, 12,15; sup. germ. biugan, vet. fr. beia, angl. bow, suec bo-
Cor. H, n, 8; v,20; vi,l; vui, 6; ix, 5; x, 1, 12; vm, ja, dau. boie, bukke, batav. buigen, rec sup. germ.
18; Eph. iv, 1; Plilpp. IV,2; Ihess. I, n, 11; iu, 2; 6eugen;Boppl 15; Gr. 11,23; Gf. 111,36; Rchlh.
iv, 1,10; v, 14; Thess. II, m, 12; Tini. I, i, 5; n, 1; 622),conj. I, baug, bugun, bugans; fleclere, xuuitrttv:
Philem. 10; eirtxaA«io-9at: Roin. x, 12, 14; Sef<r9ai: Eph. lii, 14; flecti, xdfi7rreiv: Rom. xiv, 11.
Mih. ix, 38; Luc v, 12; vm,28, 58; ix, 58, 40; x, GA-BIUGAN , curvare; eisarna bi folunt gabugana,
2; Cor. II, v, 20; vm, 4; x, 2; Gal. iv, 12; Thess. 1, competles, 7rsSat: Mc v, 4.
* BIUDAN(vet. norv. bioda, vet. sax. biodan, angl.
ni, 10; epwTdv: Mc i, 40 (?); vn, 26; Luc IV,58;
VII,5, 36; vm, 37; xiv, 18,19, 52; Joan. xn, 21; sax. beodan, vel. sup. germ. biutan, angl. bid, suec.
xiv, 16; xvi, 26; xvn, 9,15, 20; Phlpp. IV,5; Thess. bjuda, dan. byde, ba.av. bieden, rec sup. gerin. bie-
I, V, 12; Thess. II, II, 1; eTrep&vrav
: Mc X, 17; ivr-ay- ten ; Gr. II, 21; DM.24; Gf. III, 68), conj. I, baup
Xavitv: Rom. vm, 54; tvxtoOat : Cor. II, xm, 7, 9; (baud Luc v, 14; vm, 29, 55, 56; Joau. xiv, 51),
izpo;t\>xta9ai: Mth. v, 44; vi, 5, 6, 7, 9; Mc. i, 55; budun,budant, offerre.
xi, 24, 25; xin, 18; Luc III, 21; v, 16; vi, 12, 28; ANA-BIUDAN , disponere, imperare, e7rtTdo-o-etv: Mc.
ix, 18, 28, 29; xviu, 1, 10,11; Cor. 1, vn, 5; xi, 4, i, 27 ; ix, 25; Luc IV, 56 ; vni, 51; xiv, 22; 7rpoc-
5; Col. i, 9; iv, 15; Thess. I, v, 17, 23; Thess. 11,i, Tdo-o-etv : Mth. vin, 4; Mc i, 44; Luc. v, 14; <ruv-
1277 BIUDS BRIGGAN 1278
Tdo-Mtv: Mth. xxvii, 10; StaTdo-o-etv : Mlh. xi, 1; vet.fr., angl., dan.', batav., suec, rec. sup. germ.
Luc vni, 55; xvn, 9,10;Cor. I, vn, 17; Trapa-yysXXstv:blind, vet. snp. germ. btinl; Gr. II, £9; Gf. III, 255;
Mc VIII,6; Luc vni, 29; Cor. 1, vn, 10; Thess. I, Rchth. 654), adj., cacus, TUJXO? : Mlh. IX, 27, 28;
IV,11; Thess. II, m, 4, 6, 10, 12; Tim. I, iv, 11; xi, 5; Mc. vni, 22, 23; x, 46, 49, 51; Luc. IV, 18;
v, 7; vi, 15; hre&ea&ut: Mc x, 3; xi, 6; Luc iv, vi, 59; vn, 21, 22; xiv, 15, 2l; xvm, 35; Joan. ix,
10; Joan. xiv, 31; xv, 14, 17; Neh. v, 14; vu, 2; I, 2, 6, 15, 17, 18, 19, 20, 24, 25, 52, 39, 40, 41;
5 ao-TiXAeo-9at : Mc v, 43 ; vn, 36 ; ix, 9 ; Skeir. x, 21; xi, 57.
III, b. GA-BLINDJAN, conj, II, caecare, obctecare, TUJXOUV :
FAUR-BIUDAN , interdicere, .prohibere, s7riTd<T<jeiv : Joan. xu, 40; Cor. II, iv, 4.
Liic. VIII, 25; itapayyiWetv : Mc VI, 8; Luc. V, GA-BLINDNAN, Cor.
conj. III, olicaecari,7rt»po0o-9«t;
: Mc. II, III, 14 h. I. -
14; VIII,56; IX, 21; Tim. I, i, 3; e7riTi,a«v
vm, 50. BLOb (vet. norv. bto(5,vet. sax., angl. sax., vet.
ANA-BUSNS (anabuzns Mc xn, 28), fem., mandalura, fr., suec, dan. btod, vet. sup. germ. blot, angl.
praceptum, eTrtTayn : Cor. I, vn, 25; Tim. I, i, 1; blood,batav. bloed, rec sup. germ. blul ;Gr. III, 398;
Tit. I, 5; jzupuyyelia: Thess. I, iv, 2; Tim. I, i, 5, Gf. III, 252; Rchth. 654), neulr., sanguis, aipta:
18; svroXij: Mih. v, 19; Mc vn, 8, 9; x, 5,19; xn, Mth. xxvn, 4, 6, 8; Mc v, 25, 29; Luc. vnt, 43, 44;
28, 29, 50, 31; Luc i, 6; xv, 29; xvm, 20; Joan. Joan. vi, 53, 54, 55, 56; Cor. I, x, 1«; xi, 25, 27;
x, 18; xn, 49 ; xm, 34 ; xiv, 15, 21; xv,"10, 12; Rom. xv, 50; Eph. i, 7; n, 13; vi, 12; Col. i, 20.
VII,8, 9,10, 11,12, 13; xm, 9; Cor. 1, vn, 19 ; Eph. BLnbA-RiNNAN, vid. sub Rinnan.
II, 15; Col. IV,10; Tim. I, vi. 14; Tit. i, 14; Skeir. BLOpAN, vid. Blotan.
I, c; V, a ; eVraXfta: Mc vu, 7 ; <ol. n, 22; wapdSo- BLOMA(vet. norv. blomi, vet. sax. blomo, angl.
ortf : Mc VII,13; Cor. I, xi, 2. sax. blosma, vet. sup. germ. blomo, angl. bloom,
BIUDS(vet. norv. Hodr, vet. sax. biod, angl. sax. suec, dan. blomster, rec snp. germ. blume, coll. gr.
beod, vet. sup. germ biut; Gr. III, 432; DM.24; Gf. <fXoof,lat. flos; Gr. III, 375; Gf. III, 241), masc,
III, 76), masc, mensa, rpam^a : Mc vn, 28; Luc. flos, xpivov: Mth. vi, 28.
xvi, 21; Cr. 1, x, 21; Neh. v, 17. BLOTAN(btopan Cor. 11, vui, 4 h. 1.; Tim. I,
BIUHTS(coll. Gr. II, 23), adject., assuetus; biuhts it, 10) (vet. norv. blota, vel. sup. germ. blozan, angl.
visan, stwflrvai: Mth. xxvu, 15; Mc x, 1. sax. btotan, suec. bloi; DM. 22; Gf. III, 259), conj.
BIUHTI,neutr., mos, ?9of: Luc i, 9; n, (27) 42; H, offene, adorare (sacriticiis); XaTpeuetv: Luc. n,
TOst*9to-(isvov : Luc 11, 27; TOeiwflo?: Luc. lv, 16; 37; o-e?so-9at : Mc vn, 7; gup blolan, (infin. sub-
; Joan. xvm, 39; Skeir. II, b.
o-uvirj9eia stantivum) latria (propr. adorare Deuin), 9eoo-eSst« :
BIREIKS (bireks), vid. sub Rikan. Tim. I, n, 10.
BIRUSEIS, i. q. Beruseis. BLOTINASSUS , masc, latria, adoratio, Xaypsia :
BLANDAN(vet. norv. blanda, vet. sax. blandan, Rom. xn, 1; Spijo-xsta : Col. u, 18; aiSaapta : Thess.
angl. sax. bland, vet. sup. germ. blantan, angl. blend, 11,H, 4.
suec blanda, dan. blande, rec. sup. germ. blendting; US-BLOTEINS, fem., oratio, preces, 7r«paxXno-tf :
Gr. II, 59, 487; Gf. 111,254), conj. H, 1) tingere, Cor. II, VIII,4 h. 1.
turbare; 2) commiscere, o-uvavafii7»uvae: Cor. I, v, GunBLOSTREIS, masc, pius, Dei cultor, QtoatGnt'•
9, H;Thess. II, m, 14. Joan. u, 51.
BLAUbJAN(angl. blot, blast, suec blotia, dan. BNAUAN(Gf. IV, 1125), conj. II (?), vellere, $i>-
blolter, rec sup. germ. btossen, coll. vet. sup. germ. Xttv : Luc. vi, 1.
blodan; Gl. III, 251), conj. II, extenuare, debilitare, BUGJAN (vet. sax. buggean, angl. sax, bycgan,
delere, dxupouv: Mc vn; 13. angl. buy; Gr. H, 25; DRA. 606), conj. anom.,
GA-BLAUbjAN, id.; gablaupjan bairhtaba, Bptuu- bauhla, bauhts; 1) emere, uyopu&tv: Mc. xi, 15;
€euetv: Col. n, 15. Luc ix, 15; xiv, 18; xvn, 28; xix, 45; Joan. vi, 5;
BLEIpS(vet.norv.MidV,angl. sax. blitSe,vet. sup. xin, 29; eupio-xetv : Luc. ix, 12; 2) vendere, rtahiv :
germ. blidi, angl. blith, bless, suec blid, dan. blid, Mth. x, 29.
bl&d; Gf. III, 249), adject., bonus, mitis, misericors, US-BUGJAN, emere, e|ayopd?etv: Gal. iv, 5; Col.
olxripuuv: Luc. vi, 56; fiibya.Oo;: Tit, l, 8. iv, 5; dyopdSetv: Mih. xxvii, 7; Mc xv, 46; xvi, 1;
BLEIDEI , fem., bonilas, misericordia. oixrtpubt ; Luc xiv, 19; Cor. I, vn, 25.
Rom. xn, 1; Cor. II, i, 3; Col. m, 12; dya9oio-uvn : FRA-BUGJAN, cum accus. vel dat., vendere, TrwXeiv :
Gal.v,22. Mc x, 21; xi, 15; Luc. xvn, 28; xvni, 22; xix, 45;
GA-BLEipEt (gableipeins?), id., oixrtpubt : Phlpp. Cor. I, x, 25; Tznzpuaxtiv : Mc. xiv, 5; Joan. xu, 5,
H, 1. Rom. xn, 14.
BLEibjAN,conj. II, misericordem esse, olxripuovu ANDA-BAUHTS, fem., redemptio, «vTiXurpov : Tim.
ilvut : Luc vi, 36. I, ii, 6 h. 1.
GA-Bi.EipjAN, id., c accus., otxTstpetv: Rom, ix, FAUR-BAunTS, redemplio, «7roXuTflanr<f : Epb. i,
15;* aTtluyxviZtvQut:Mc. ix, 22. 7, 14; Col. i, 14.
BLESAN(vet, norv. blasa, vet. sup. germ. bla- BUNDNAN,vid. sub Bindan.
san, angl. tsax. blmian, angl. blow, suec. blata, dan. BUSNS, vid. sub JBiudan.
blmse,rec sup. germ. blasen, lat. flare; Gf. III, 236), BRAIDS(vet. norv. breidr, vet. sax., vet. fr. bred,
conj. I, baiblos,btesans, flare. angl. sax. brad, vet. snp. germ. breit, angl. broad,
UF-BLESAN. inflare, fucrtoOv: Cor. I. xm, 4; Col. suec., dan. bred, batav. breed, rec. sup. germ. breit;
II, 18; ufbletant visan, yuo-touo-9ai : Cor. I, iv, 6. Gr. II, 15; Gf. 111,294; Rchth. 665), adjeet., lalus,
BLIGGVANivet. sup. germ. btiuwan, suec plagg, irXaTUf: Mth. vil, 13.
batav. blouwen,rec sup. germ. bliuen; gr. rihtyn, lat. BBAIDEI, fem., latitudo, irXdrof: Eph. m, 18.
plaga, fligere, flagellum; DRA. 703; Gf. III, 257), US-BRAIDJAN, conj. II, extendere, £X7rsTd?e<.v:Rom.
conj. I, blagqv, bluggtun, bluggvans; perculere, xa- x, 21.
Taxo^Tetv: Mc v, 5; uaanyovv : Mc. x, 34 ; Sepstv: BRAKJA,vid. sub Brikan.
Luc. xx, 11; Cor. I, ix, 26; attans bliggvands,aipeint BRANNJAN,vid. sub Brinnan.
bliggvands,parricida, matricida, 7raTpaXw>jf, unrpa- BRAW (vet. norv. bra, brun, vet, sax. braha, angl.
li>yn; : Tim. I, i, 9. sax. brmv, vet. sup. germ. brawa, vet. fr. bre, angl.
US-BLIGGVAN, id., ftao-TtyoOv : Luc XVIII,33; Joan. brow, rec. sup. germ. braue, gr. oopOf; Bopp 80;
xix, 1; Sspetv: Mc, xn, 3; Luc. xx, 10; fpxyt\Ko\>v : Gr. III, 402; Gf. III, 315; Rchih. 665; Schm. I,
Mc. xv, 15; usbliggvanvandum, flagellare, paSSitetv: 242), nentr. Supercilium; braw augins, ictus oculi,
Cor. II, xi, 25. o<jj9aXfAoO: Cor. I, xv, 52.
BLINDS (vet. norv. blindr, vet, sax., angl. sax., p't7Tij
BRIGGAN(bringan Luc xv, 22) (angl. sax., vet.
1279 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUJE. 1280
sup. germ. bringan, vet. sax. brengian, vet. fr. balav. bruiken, rec sup. germ. brauch; Bopp 80,
branga,brenga, angl. bring, suec bringa, dan. bringe, 84; Gf. 111,279; Rchth. 672), adject., utilis, com-
baiav. brengen, rec sup. germ. bringen; Gf. 111. modos, i>fi\iuo; : Tim. I, iv, 8; evypnaro;: Tim. H,
192; Rchth. 664), conj. anom., praet. brahta; 1) ll, 21; lv, 11; Philem. 11; bruks visan, avufipetv :
ducere, adducere, afferre. d^etv: Mc xi, 7 ; Luc iv, Cor. I, x, 33;Skeir. IV, b.
29, 40 ; xix, 27; Joan. x, 16; Tim. II, iv, 11; «vd- UN-BRIJKS, imiiilis, incommodus, d^pefof : Luc.
yew : Luc n, 22, Skeir. II, a; avvuyeiv: Luc m, xvn, 10; unbruks vairpan, d%psto0o-9«t : Psalm.
17; pro quo etiam occurrit samana brigganLuc xv, LIII,3.
13; dTrdyetv : Mih. vn, 15, 14; fipetv : Mc vi, 27; BRUKJAN, conj. anom., prnet.bruhta, uii, xpnaBxt:
ix, 17, 20; Luc xv, 25; eitfipetv: Mth. vi, 15; Tim. Cor. I, vn, 21; Cor. II, i, 17; m, 12; Tim. I, i, 8,
I, VI,7; sxyipetv: Luc XV,22 ; artofipetv: Mc XV,1; v, 25; Skeir. III, b; V, a, b; urtoypnaBut: Col. n,
Luc. xvi, 22; Cor. I, xvi, 5; xoat^etv: Luc VII,57; 22; fiSTsxetv:Cor. I, x, 17, 30 h. IV
bSnytiv: Joan. xvi, 15; 2) (sc sltip)ducere (navem), BRUNNA(vet. norv. brunnr, vet. sup. germ.,
sTTavdystv : Luc. v, 4; 5) reddere, prirsertim ad con- vet. sax. burne, vet. fr. burna,
vertenda verba greca iu -^- 6M, ut brigganfrijana, suec sax.6runno.angl. brun, dan. brond, batav. born, rec sup. germ.
t\tvOepovv : Joan. vm, 52, 56; Rom. vm, 2; Gal. v, born, brunnen; Gr. III, 387; Gf. III, 510; Rchth.
1; brigganvairpana, ixavovv : Cor. II, lu, 8; d?toOv: 676), masc, puteus, fons, wnyniMc v, 29.
Thess. II, i, 11; xara^toOv: Thess. II, l, 5; briggan BRUNJO(vet. norv. brynia, angl. sax. byrn, vet.
haubip vundan, xeyaXatouv: Mc XII,4 ; brigganga- sax. vel. snp. germ. brunja, suec brynia,
mainana, o-uvxotvwvefv : Plilpp. lv, 14; briggan i» dan. brunjo, Gr.
aljana, aemulari, in aemulationemducere, ttapuKn- 312),fera.,lorica, brynie; II, 54, 451, 487 ; III, 416; Gf. III,
Xouv: Rom. x, 19; xi, H, 14; brigganin pvairhein, 6wp«g:Eph.vi, 14; Thess. I, v, 8.
in iram ducere, irasci, rtapopyi^etv: Rom. x, 19; BRUNSTS, vid. sub Brinnan.
brxgganin arbaidai reperitur Cor. II, xi, 20, non in- BRUSTS (vet. norv. brysti, briost, vel. sax. et
telligibile,pro eVaipeo-9at, vid. ad h. I. angl. sax. 6reost!,vet. sup. germ., vet. fr., rec sup.
BRIKAN(vet. norv., suec braka, vet. sax., angl. germ. brasl, angl. breast, suec brost, dan. bryst,
sax. brecan, vet. sup. germ. brechan, vet. fr. breka, batav. *orsl;Gr. II, 450; III, 406; Gf. III, 275;
angl. break, dan. brakke, batav. breken, rec sup. Rchtli. 672), fem. anom. plur. tant. 1) pectus, ern-
germ. brechen, gr. prfeat,lat. frango, fregi; Bopp 9of: Luc xvni, 13; 2) cor, viscera (metaph.),
80; Gr. II, 26; III, 462; Gf. III, 202; Rclilb. 667), aTt\uyx»a: Cor. II, vn, 15; Col. m, 12; Philem.
conj. I, brak, brekun, brukans; 1) frangere, xX«v: 12, 20.
Cor. I, x, IGt 2) destruere, annihilare, exinanire, BRObAR (vel. norv. brodir, vet. sax. brolhar,
iropeefv: Gal. I, 25; 5) pugoare, d9Xefv:Tim. II, n, 5. angl. sax. broSor, vet. sup. germ. brodar, vet. fr.,
GA-BRIKAN, frangere, xX«v: Mc vm, 6, 19; Cor. angl. brother, suec, dan. broSer, batav. broeder,rec
I, xi, 24; xaTaxXov : Luc IX, 16; o-uvrpiSetv : Mc v, sup. germ. bruder, coll. gr. ypwrpia, lat. fraler;
4; Lnc, ix, 39; pnyvvvut: Luc ix, 42. Bopp 80, 84; Gr. III, 521; Gf. 111,300; Rchth.
UF-BRIKAN , non exauilire, rejicere : d9eTe?v, cum 671), masc anom., fraier, «SeXyof : Mth. v, 22, 23,
dat.:Mc vi, 28; Luc. x, 15; Thess. I, iv, 8; parlic, 24; vi, 3; xxv, 40; Mc l, 16; m, 17, 51, 32, 55,
ufbrikands, comumeliosus.06pt<TT>if : Tim. I, i, 13. 34, 55; v, 57; vi, 17; x, 29, 50; xn, 19; Lnc m,
UNUF-BRIKANDS, particip., oflendiculocarens, «7rp:f- xvn, I, 19; vi, 14,41, 42; xiv, 12, 26; xv, 27, 52;
xoTrof: Cor. I, x, 32. 5; xvin, 29 ; xx, 28, 29; Joan. vi, 8; vn, 3,
BRAKJA (coll. vet. sup. germ. widarpruht [repu- xn, 5, 10; xi, 2, 19; Rom. vn, 1; ix, 5; x, 1; xi, 25 ;
gnantia]), 1) reluctantia, opposilio; 2) lucta, TT«XU : 1; xiv, 10, 15, 15; Cor. I, iv, 6; v, 11 ; vn,
Eph. vi, 12. 12; IX, 5; xv, 6; Cor. II, i, 8; n, 12; vm, 1, 22;
GA-BRUKA, fem., pugna, fractio, xXdo-fxa : Mlh. vm, ix, 5; Gal. i, 2; iv, 12; vi, 18; Eph. vi, 10,22;
8; xix, 20; Luc ix, 17; Joan. vi, 13. Phlpp. i. 14; n, 25; ni, 1, 15 ; Col. iv, 7 ; Thess. I,
US-BBUKNAN, conj. III, effriiigi, frangi, exxXdo-9at: Tim. ii, 14, 17; ui, 2, 7; iv, 10; v, 27; Tbess. II, i, 3;
Rom. xi, 17, 19, 20. I, iv, 6 ; v, 1; vi, 2; Neh. vn, 2.
cALiUGA-BROpAB., falsus fraler, iJ/euSdSeXyof
: Cor.
BRINGAN,i. q. Briggan. II, xi, 26; Gal. n, 4.
BRlNNANfvet.norv.,suec brenna, vet. sax. brin- BROPRAHANS, masc plur., fralres, dSeXyoi:Mc
nan, brennian, angl. sax. byrnan, vet. sup. germ. XII,20.
brinnan, vet. fr. barna, berna, angl. bnrn, dan. BRO{)RA LUBOet BROPRU LUBO,sub Liuban.
brwnde, rec. sup. germ. brennen; Gr. II, 34; Gf. III, BYSSUS (voc. gr.), byssus, (Suo-o-of : Luc
S05; lichlh. 619), conj. I, brann, brunnun, brun- xvi, 19.
nans; urere, xaieaOut:Joan. v, 35. BOKA(vet. norv., vet. fr., suec bok, vet. sax.,
UF-BRINNAN , 1) exardere (neutr.); 2) exarescere,
xau/uaTi?e<r9at : Mc IV, 6. angl. sax. boc, vet. sup. gcrm. beh, angl. book,dan.
balav. boek, rec sup. germ. buch; Gf. 111,52;
BRINNO, fem., febris, itvperbt : Mc. i, 31; Luc bog,
iv, 38, 39; ligan in brinnon, fehre laborare, febrici- Rchth. 657), fem., 1) in singulari: a) liitera, ypuuua:
Rom. vn, 6; Cor. II, ni, 6 ; Gal. vi, 11; b) docu-
lare, xaTaxefauatirupetro-ovTa : Mc I, 30.
, conj. II, exurere (transit.), xatetv: mentum, scriptura, docum. aret.; 2) in pluralisacrae
GA-BRANNJAN bokos
Cor. 1, xin, 3; Skeir. III, c; Calend. gotb. a) biblia, scripiura: (Veteris Tesiamenti),
IN-BRANNJAN, id., Joan. xv, 6 h. I. scriplurae, ypufui: Mc xiv, 49; Roni. xv, 4; Cor.
* I, xv, 5, 4; Tim. II, m, 16; b) liber, ypuuua.ru:
BRUNSTS, fem., incensio, flagrantia;
ALL-BRUNSTS, llOlOCaUStum, 6XoxaOTWfA« : Mc XII, Luc xvi, 6,7; Tim. II, m, 15; |3iSXof : Mc xu, 26;
35. LIJC III, 4; xx, 42; Phlpp. IV,3; (3tgXiov: Luc iv,
BRUbS (vel. norv. brudr, vet. sax. ftriid, angl. 17, 20; Tim. II, iv, 15; saggvsboko, recitalio. vid.
sax. bryd, vel. sup. germ. brut, vel. fr. breid, angl. sub Saggvs; bokos afsaleinais, libellus repudii, /Se-
bride,suec, dan. brud, batav. bruid, rec sup. germ. 6Xiov artoaruaiov: Mc XIX,4; bokos afstassais, ur.o-
: Mth.v, 51; c) epistola, e7rto-ToX>j: Cor. I,
braut; Gr. III, 522; Gf. III, 295; Rchth. 667), fem., aruatovCor.
1) sponsa; 2) nurus; vvufn : Mth. x, 55. xvi, 5; II, m, 1; vu, 8; x, 9,10, 11: Thess.
BRup-FAps, vid. sub baps. II, lii, 14; d) scientiae, lillerac, ypuuuara: Joan
vid. vn, 15.
BRUKA, sub Brikan. VADJA-BOKOS, plur., cliirographia, xstPhPaf'''* '•
HRUKS(vet. norv., suec, vet. fr. bruka, vet. sax. Col. n, 14.
et angl. sax. brucan,vet. sup. germ.bruhan, dan brug, BOKAREIS, masc, scriba, ypuuuarev; : Mlh. vii,
1281 GA
29; viii, 19; ix, 3; Mc n, 16; m, 21, 22; vti, 1,
5; vin, 31; ix, 11, 16; x, 35; xi, 18,27; xn, 28,
32, 33; xiv, 43, 53; xv, 1; Luc v, 21, 30; vi, 7;
G
GA (vet. sax. gi..., ge..., angl. sax. ge..., vet. fr.
ie..„ ge...,gi..„ vet. sup. germ. ga..„ ka..., etc;
Gr. H, 733 sqq., 832 sqq.; III, 255; Gf. IV, 10,
1018; Rchth. 838), particula inseparabilis, quaecum
subslanlivis, adjectivis et adverbiis, sed praecipue
cum verbis compomiur, ubi partim ad modifican-
dam verbi formam (solemniter passivi formam vel
etiam activi, ubi passive usurpatur, ut infinitivus,
necnon et formam participii, ubi pro futuro adhibe-
tnr, formam denique praeteriti et participiilpassivi),
inservit, partim slriclius sigoificationemdeterminat,
quo in casu plerumque graecis prxpositionibus trOv,
xura, Std, aliquando etiam ava, iv, urtb, vizb, etc,
respondet et modo sensum conjunciim agendi vel
exisiendi, modo perdendi, vel acquirendi (germ.
ver-, er-) implicat, modo tandem signiflcalnm verbi
majnrem in lucem prodit. Jam vero ex plurimis ver-
bis cum ga compositis simplicia non jam reperiun-
tur, ex aliis vero simplicianunc adhuc occurrunt; in
his ullimis frequenter accidit, quod corapositum
eamdem ac simplex signiflcalionem habeat, ita ut,
etiam de simplicibus verbis non jam occurrentibus
idem conjici possit : alia verbis grsecis cum praepo-
sitionibus composilis apprime respondent. 1) Com-
positiones hujus pariiculae cum verbis, a) quorum
simplicia non jam occurrunt: gaaggvjan, gabatnan,
gabeistjan, gablindjan, gablindnan, gageigan, gada-
ban, gadaubjan, gadaursan, gadiupjun, gadraban, ga-
qiuian, gaqiunan, gahailnan, gahaflnan, gahardjan,
yaparban, gaparbjan, gapairsan, gapaursnan, gaplai-
han, gaplahsnan, gapvastjan, gatbnjan, gakaran,
gasvikunpjan, gakroton, gaunledjan, galeikon, ga-
mainjan, gamaurgjan,gamolan, gamotjan, ganagtjan,
gandhjan,"ganohnun, ganaitjan, ganavistron, ganip-
nan, ganitan, gapaidon, garapan, garaihljan, gasop-
jan, gatibjon, gaskaidnan, gaskapjan, gaskeirjan, ga-
sleipjan, gasmipon, gatuljan, gasuqon, gaslagqjan,
gasiopan (an), gastaurknan, gatarhjan, galeihan, ga-
tevjan, galiman, gatamjan, gavaknan, gavargjan, ga-
vigan, gavadjon, ifaveison,gavundon, gavrisqan, ga-
fahrjan, gafripon, gafrisahljan; b) quorum simplicia
equidem non jam reperiuntur, sed cum aliis praepo-
silionibus componuntur : gaainan (an), gabrannian,
gadrobnan, gadrausjan, gahamon,gapivan, galeipan,
galukan, galuknan, ganahan, gananpjan, garedan,
gasmeitan,gastaldan, gasvogjan,gatairan, galaurnan,
gatilon, gavidan, gafaihon; c) quorum simplicia
adhuc occurrunt : gaaistan , gaaiviskon, gaaukan,
gaarman, gabaidjan, gabairan, gabairgan, gabairht-
jan, gabandvjan, gabauan, gabolan, gabeidan, gabin-
dan, gabiugan, gablaupjan, gabteipjan, gabrikan, ga-
gaggan, gadailjan, gadaupjan, gadaupnan, gadra-
gan, gadrigkan, gadragkjan, gadriusan, gadomjan,
gaqipan, gaqiman,gahaban, gahailjan, gahailan, ga-
haunjan, gahausjan, gahilpan, gahnaivjan, gahuljan,
gahrainjan, gahorinon, gapahan, gapeihan, gapiup-
jan, gapliuhan, gapreihan, gapulan, gaprafstjan,
gaidreigon, gakiusan, gakausjan, gakunnan, gakann-
jan, galapon, galaisjan, galaisljan, gataubjan, galat-
jan, galeikinon, galeikan, galevjan, galagjan, ga-
taugnjan, galiuhtjan, galausjan, galiugan, galisan,
gamagan, gamanvjan, gamaudjan, gamarzjan,'gamat-
ian, gameljan, gamikiljan, gamilan, gamunan, ga-
namnjan, ganitnan, ganiutan, ganasjan, gajiukan,
garahnjan, garaginon, garaidjan, garinnan, gasaiwan,
gatakan, gasokjan, gasalbon, gasaljan, gasandjan,
gasigqan, gasigljan, gasitan, gasaljan, gaskapjan,
gaskaidan, gaskaman, gaslavan, gaslepan, gasnivan,
gasniumjan,gasunjon, gasupon, gaspeivan. gaspilton,
gattandan, gatleigan, gastojan, gastigqan, gatveran,
GAGGAN 1282
ix, 22; xv, 2; xix, 47; xx, 1, 19,39, 46; Cor. I,
i,20.
BOTAN,vid. sub Batan.
gasviltan, gasvinpjan, gasvinpnan, galaiknjan,gatalz-
jan, gatandjan, gataujan, galimrjan, gatiuhan, ga-
tulgjan, gatrauan, gavairpan, gavaldan, gavaljan, ga-
vaurkjan, gavasjan, gaveihan,gavenjan,gavagjan, ga-
vandjan, gavinnan, gavisan, gafullaveisjan, gavrikan,
gafahan, gafastan, gafllhan, gafulljan, gafullnan, ga-
fraihnan, gafraujinon,gaweitan, gawotjan; d) bicom-
posita : gagahaftjan, gagaleikon, gagamainjan, gaga-
tilon, gagavairpjan, gagavairpnan; atgaraihtjan; du-
gasaiwan,dugavindan; pairhgaleikon; ingaleikon,inn-
galeipan; mipgaqiujan, mipgadaupnan, mipgana-
vistron, mipgasatjan, mipgasviltan, mipgatiinrjan,
rnipgatiuhan, mipgavisan; usgasaiwan; vipragamot-
jan, (auragahaitan, fauragahugjan , fauragateikan,
fauragamanvjan,fauragameljan, fauragaredan, faura-
gasandjan, fauragasatjan, fauragateihan; e) iricom-
posiluin : tnipinngaleipan; 2) cum participiis : ga-
hnaivips, gakusans, galeikaips; afgastopans; mipga-
letkonds; ungahabands, ungalaubjands, ungasaiwdns,
ungastopans, ungatevids,ungavagips, ungafairinonds,
ungafairinops; 5) cum substantivis, quorum siirps
modo cum ga composita, modo sine illa particula
occurrit : gaaggvei, gaarbja, gabaur, gabaurs, ga-
baurpt, gabairhtei, gabaurgja, gabaurjopus, gabinda,
gabindi, gabundi, gableipei, gabruka, gagudei, ga-
grefts, gadaila, gadauka, gadeds, gadik, gadrauhts,
gaqiss, gaqnmps, galttaiba, gahobains, gahait, gahau-
teins, gahugds, gahraineins, gapagki, gaplaihts, ga-
prask, gaprafsteint, gakustt, gakunds, gakunps, ga-
laisla, gataubeins, gateika, galeiki, galigri, galiug,
galiugaapaustaulus, galiugabropar, galiugapraufetut,
galiugaxrislus, gamainei,gamaindups, gamainps, ga-
mainja, gamaitano,gaman, gamarzelns, gamarko,ga-
meleins, gamitons, gaminpi, gamunds, ganauha, ya-
nipjis, ganisls, gajuk, gajuka, gajuko, garazna, ga
razno, garaideins, garaihtei, garaihtipa, garaihteins,
garehsnt, gariudi, gariudjo, garunt, garunjo, garuni,
gasahts, gasateins, gasinpa, gaskadveins,gaskaideins,
gaskalki, gaskafts, gaskoh, gataura, gataurps, gatim-
reins, gatimrjo, gavairpi, gavaleins, gabautpivaurd,
gavaurdi, gavaurki, gavaurslva, gavaseins, gavits, ga-
vandeins, gavargeins,gafah, gafaurds, gafilh, gafrap-
jei, gafreideius, gafripons, gafrijons, gaweilains; un-
garaihiei, ungahobains, ungalaubeins; mipgaqumpt,
mipgasinpa; 4) cum adjeclivis : gagudt, gadoft, ga-
qiss,gahails, gapaurbs, galaubeins, galaubt, galeiks,
galiugs, galubs, gamaidt, gamains, ganohs, garaids,
garaihts, gariuds, gaskohs, gatilt, gavairpeigt, gava-
lis, gavaurts, gavileis, gavamms, gavizneigs, gafaurs,
gafulgins,gawairbs;ungalaubs, ungatass, ungawairbt;
5) cum adverbiis : gaaggvo, gabaurjaba, gagudaba,
gahahjo, galeiko, garailitaba, garedaba, galemiba,
galilaba, gafehaba; ungalassaba.
GABAA,nom. propr., ra6«d : Esdr. n, 25.
GABAIR, nom. propr. niasc., r«6ep : Esdr. u,
20.
GABEI, vid. sub Gifran.
GABEIGS,vid. sub Giban.
GABRIEL, nom. propr., ra6pwX:Luc. i, 19,
26.
GAGGAN(vet. norv. ganga, vet. sax., angl. sax.,
vet. sup. germ. gangan , vet. fr. gunga, angl. go,
suec. ga, dan. gaa, rec. sup. germ. gehen; Bopp
122, 125; Gr. II, 60; Gf. IV, 65, Rchth. 788),
conj. anom. praet. iddja (gaggida Luc. xix, 12),
partic prail. gaggans(Mc vn, 50; gaggips Mth. m,
11 ex Skeir.); 1) ire, ambulare, venire, ipx'o-9ai,
Mlh. III, 11; Mc. i. 45; n, 15; x, 14; xi, f5, 27,
Luc lii, 16; vi, 47, vni, 49; ix, 25; x, 1; xiv, 17,
26, 27, 31, xviii, 16; Joan. m, 26; vi, 5,17, 35,
1285 GLOSSARIUMGOTMCJELINGUJE. 1284
37, 45, 47; vn, 37; xi, 29, 38; xn, 22 ; xvn, 11, 5; rtupipytaBut : Luc XVIII,37; TtupartoptxitaBa.t :
13; XVIII], 3, 16; «tfepxeo-8«i : Mth. vi, 6 ; Mc. vi, Mc n,||23; rtapuyitv: Joan. ix, 1; 2) circuraire,
10; VIII,26; Luc. viu, 41; IX, 4 ; x, 8; Joan. xvni, TttptipxtaBat:Tim. I, v, 13.
28; artipxtaBat : Mth. vm, 19; Lnc v, 14 ; lx, 57, INN-GAGGAN , inire, ingredi, etfep^eo-6at:Mth. vn,
fO ; e?ep^e-79«t:Mc m, 6 ; 7rt)peue<j9at : Mlh. vm, 9 ; 13; vm, 8; Luc vn, 6; VIII,51; x, 5, 10; xv, 28,
ix, 15; xi, 4; xxv, 41 ;.xxvn, 66; Mc xvi, 10;Luc. xvn, 12; Joan. x, 2, 9; stf7rops0sa9at: Mc. vn, 15,
i, 6, 59 ; n, 5; IV,50 ; v, 24; vn, 6, 8, 11, 22, 50; 48; xi, 2,; Luc vm, 16; xix, 50; sfiSaivstv: Mc. v,
VIII,14, 48 ; ix, 15, 51, 52, 53, 56, 57 ; xiv, 19, 18. lnngaggan framis: inire ultra, procedere , jrpo-
31; xv, 4, 15, 18, xvn, 11, 14, 19; xix, 12,28, 6aivstv: Mc I, 19.
56; Joan. vn, 35 ; x, 4 (xi, U);xiv, 2, 3,12,28; inp-GAGGAN (priet. loco mipiddja, etiam mididdja
xvi, 7, 2i ; Cor. I, x, 27; et'f7rope0eo-9at : Mc vi, Luc vn, 11), coire, comitari, o-uK7ropeueo-9at : Luc.
56 ; izupaitopeveaBut : Mc ix , 30 ; Sta7ropsueo-9at : vn, 11; xiv, 25; o-uvava6«tvetv : Mc. xv, 41.
Luc vi, 1; o-TotxEfv : Gal. v, 25; Phlpp. III, 16; US-GAGGAN, exire, eggredi, prodire, epx^at :
trpoxorzrtiv: Tim. II, n, 16 ; dvafiaivetv: Mc x, 32; Joan. vi, 15; i\ipyeaBut: Mlh. v, 25 ; vin, 32, 54 ;
xaTaSatvetv: Luc. u, 51; dyetv: Mc I, 58 ; xiv, 42; ix, 26, 51; xi, 7 ; xxvi, 71, 75; xxvn, 53; Mc. i,
Joan. xi, 7 ; xi, 11 (h. 1.), 15,16; xiv, 51; uTrdyetv: 26, 28, 29, 36, 45; n, 12; m, 21 ; v, 2, 8, 30; vi,
Mlh. v, 24, 41; vm, 4, 13, 32; IX, 6 ; xxvn, 65; 10, 12, 24, 54; vn, 29, 30; vm, 27; ix, 25, 26, 29,
Mc.i, 44; n, 11; v, 19, 54; vn, 29;viii, 55; x, 21, 50; xi, 11; xiv, 16; xvi, 8; Luc I, 22; iv, 55, 56,
52 ; xi, 2; xiv, 15; xvi, 7; Luc 8, 42; x, 3; xix, 41, 12; v, 8, 27; vl, 12, 19 ; vn, 17, 24, 25, 26;
30; Joan. vi, 21 ; vn, 5, 55; vm, 21; ix, 7 ; xi, 8, vni, 2, 27, 29, 33, 55, 38, 46; ix, 4, 5, 6, 45; x,
31, 44; XII.55 lin.; xm, 55, 56; xiv, 4, 5 ; xvi, 5, 10; xiv, 21, 25; xv, 28; xvn, 29; Joan. vm, 59;
10; xviii, 8; 2) ambulare, vadere, 7rept7raTefv : Mih. x, 59 ; xi, 5l; xvi, 28; xvm, 1; xix, 5; Cor. I, v,
ix, 5; xi, 5 ; Mc u, 9; v, 42; vn, 5 ; vm, 24; Luc 10; Cor. II, vi, 17; Phlpp, iv, 15; ex7ropsOs<r9«t :
v, 23; vn, 22 ; xx, 46 ; Joan. vi, 19, 66; vu, 1 ; Mc u, 5; vi, 11; vn, 21, 25; x, 17, 46; xi, 19;
vni, 12 ; xi, 9, 10; xu, 55; Rom. vm, 1, 4; xin, Luc IV, 57; Eph. iv, 29; Col. m, 8; dvepxeo-9at
15 ; xiv, 15 ; Cor. I, vn, 17; Cor. II, IV, 2; v, 7; (al. d7repvs<r9«i) : Joan. VI,5 ; dva6aivetv: Mc I, 10;
x, 2, 3; xn, 18; Gal. v, 16 ; Eph, u, 2, 10; iv, 1, x, 55; xv, 8 h. 1.; Luc. n, 42 ; IX,28; xvm, 10,
17; v. 2, 8 ; Phlpp. m, 17, 18 ; Col. i, 10 ; m, 7 ; 51 ; xix, 28; Gal. n, 1, 2; upofavaSaivetv : Luc xiv,
Thess. 1, n, 12; iv, 1, 12.— Raihtaba gaggan, vid. 10; Vt usgaggan vel usgaggan ul, i^epxtaBui: Mth.
sub Raihts. Gaggan ajar, vid. sub A(ar et Afar- ix, 52; Mc i, 25; xi, 20; Luc. xv, 28; Joan. xvni,
gaggan. 4,16.
ANA-GAGGAN, venire, advenire, inipx^Bai: Eph. UT-GAGGAN , exire, eggredi, ei;spxeo-6ai:Joan. x,
u, 7. 9; sx7ropsuso6at:Mc vn, 15.
AT-GAGGAN , ire, venire, epxtoBut : Mth. v, 24 ; UFAR-GAGGAN, transgredi, praeterire, 7rapipxeo-8ai:
ix, 15; xxv, 39; Mc n, 18, 20 ; m, 20; v, 27 ; xi, Luc xv, 29; 0jTspg«ivstv : Thess. 1, lv, 6 ; Skeir. 1,
13, 27; xn, 18; xiv, 66 ; xvi, 1,2; Luc v, 7;xvm, c (ter).
3; Joan. vi, 17 ; vn, 30, 50; xvi, 28; irzipyjoBai: vipRA-GAGGAN, obviam-ire,' cum accus., uTravTdv:
Luc I, 35; rzpo;ipxtoBat: Mth. ix, 14; xxvi, 75; Joan. xi, 20.
xxvn, 58; Mc xiv, 45; Luc vm, 44; ix, 12; FAUH-GAGGAN , prasire, irapa7rops0so-6at:Mc xl,
Joan. xn, 21 ; Tim. I, vi, 5; etVepxeo-9at: Mc vi, 25; 20 ; xv, 29 h. I.; Sia7rops0eo-6at [l): Luc xvm, 36.
xi, 15; xvi, 5; Luc i, 9; vn, 56, 44; xvn, 7; FAURA-GAGGAN , 1) praeire, TzpoitoptvtaBai : Luc. I,
i^ipXtoQut:Joan. xix, 4; rtupuyiyveaBut: Luc vm, 76; 7rp;d"/stv;Mc xi, 9; Luc xviu, 59; *2) praice-
19 ; iropeOeo-Oat : LuC XIV, 10 ; sx7rope0so-6at : Luc dere, itapaizopevsaBat:Mc xv, 29 b. 1.; 3) prseesse,
lil, 7 ; evc7T)jo-eo-9ai: Tim. II, m, 1 ; xaTaSaivetv: izpoiaruoBut: Tim. I, iii, 4, 5, 12.
Mc i,10; Luc iii, 22; vm, 23 ; ix, 54 ; xvm, 14; FAURA-GAGGI, iieuU'., villicatio, olxcvouiu: Luc.
Joan. vi, 16. Dalap atyaggan, vid. sub Datap. At- xvi, 2, 5, 4; Eph.i, 10; in, 2, 9.
gaggan du — vid. sub Duatgaggan. Atgaggan inn, FAURA-CAGGJA (fauragagja Luc xvi, 1), masc,
vid. sub innatgaggan. Atgagguntnew, appropinquare, oecononius, oixovouo;: Luc vin, 3; xvi, 1, 2, 3, 8;
eyyi£etv: Luc. XV,25. Atgayganut, eggredi, 't\ipxt- Rom. xvi, 23; Tit. i, 7.
o-But: Joan. xvm, 29 ; xix, 4. ; FAURA-GAGGA, masc, id., Gal. iv, 2.
DUAT-GAGGAN , adire, venire, ttpo;ipytaBat : Mth. GAGGS, inasc ( ? gagg, neutr.), forum, piatea,
vin, 5, 25; ix, 20; xxvi, 69; Mc i, 51; x, 2; xn, TrXarefa : Mc vi, 56; djxyoSof: Mc xl, 4.
28; Luc. vn, 14; vm, 24; ix, 42; xx, 27 ; algaggan AT-GAGGS, accessus, Trpofavuvij: Eph. u, 18 ; m,
—
du Luc vin, 44. 12.
INNAT-GAGGAN, inire, ingredi, dtipx^Bui: Mlh. INNA-GAHTS, fem., introitus, incesssus, Luc i. 29
viu, 5; xxvu, 53; Mc v, 39 ; Luc vn, 45; xiv, h. 1.
25 ; xvn, 12 ; Joan. x, 1; Cor, I, xiv, 24; iuSuivetv: FRAM-GAHTS, processus, 7rpoxo7rij:Phlpp. i, 25.
Mlh. vin, 23; atgaggan inn, eitipxtaBat: Mlh. IX,, UNAT-GAHTS , adject., inaccessibilis, «.itpbttro;:
25 ; Mc vi, 22; Cor. I, xiv. 23. Tim. I, vi, 16.
AF-GAGGAN, aliire, secedere, ri-cedere, «TroSaivetv : GADDARENUS,nom. propr. masc, VaSupnvbt:
LuC. V, 2; d<pio-T«o-9at : LuC II, 37 ; U7ro/wpsfv : Mc. v, 1; Luc vin, 26, 37.
LIIC.ix, 10; dva^tapsfv: Joan. vi, 15; rtopeveaBat: GADILIGGS(vet. sup. germ. galalimj, angl. sax.
Mth. xi,. 7. gmdeling, vet. sax. gigaao, gaduling; Gr. II, 51;
AFAR-GAGGAN, post ire, sequi, persequi, dxoXou9efv: Gf. IV, 145) , masc., consobrinus, dve^tor: Col
Mlh. VIII,23 ; e7raxoXou6efv : Tim. I, v, 24; Stuxstv: iv, 10.
Phlpp. m, 12, 14. Gaggan-afar, vid. sub Afar; mip GAZAUFVLAKIAUN(voc gr.), Ya?oyuX«xtov :
— afargaggan, avvaxo\ovBeiv : Mc. v, 37. Joan. VIII.20.
FAURBI-GAGGAN , prae ire, antecedere, cum accus., GAZDS(vet. norv. girdi, vet. sax. gerda , angl.
rtpoayetv:Mc x, 32; xvi,|7. sax. gerd, vet. sup. germ. gart, vet. fr. ierde,
GA-GAGGAN , 1) venire, S7rt7rope0eo-6ai : Luc vm, 4 ; angl. yard, rec. sup. germ. gerte; Gr. III, 412; Gf.
2) convenire, congregari, eruvdyso-8at: Mc vi, 30 ; IV, 255; Rchih. 845), masc, stimulus, JtsvTpov:
Joan. xvui, 2 ; etiam gagaggan sik, awipxeaBui: Cor. I, xv, 55, 56.
Mc. III, 20 ; 3) advenire, lieri, d7roSaivetv : Pblpp. i, GAHTS, vid. sub Gaggan.
19 ; yiyyiaBai: Mc. xi, 25.jSama^jgagaggan,congre- GAIAINNA(voc. gr.), 7ssw« : Mlh. v, 22, 29; x,
gari, o-uvd^eo-^at : Cor. I, v, 4. 28; Mc ix, 43, 47.
pAiiiH-GAGGAN, 1) i erire, transire, SUpyjaBat: Luc < GAIDV, ueulr., indig«ntia, iaripnuM : Cor. tt>
H, 15, 35; ix, 6; xvn, 11; xix, 4; Cor.I, x, 1; xvi, . ix,i2;PbJpp.ii, 30;Gol. i, 24.
1285 GAILJAN GEIRAN 1286
GAlLJAN(ad radicem geil relatum, vid. Gf. IV, GAURIDA, fem., moeror, lucins, tristitia, Xujm .
182), coni. II, delectare, lajtificare, eOypaivetv : Cor. Joan. xvi, 6.
II, n, 2. GAUREI, fem., id., Phlpp. II, 27.
GAlNNESARAIb,nom. propr., Vtwnaupir : Luc. GAUBJAN,conj. : Rom.
11,lugere, contristari, XuTrsfv
v, 1. xiv, 15; Cor. II, n, 2,5; vu,8,9; Eph. iv, 50.
GAIUS,nom. propr. masc, rdiof : Rom. xvi, 25; GARDS (vet. norv. gardr, vet. sax. gard, angl.
Cor. I, i, 14. sax. geard, vet. sup. genn. gart, vet. fr. garda, angt.
GAIRGAlSAINUS, nom. propr. masc, Vepytanvbt; yard, suec garder, garda, gurd, dan. gaard; coll.
Mth. viu, 28. Gairdan; coll. vet. sup. germ. karto, angl. garden,
*GAIRDAN(vet.norv. girda, giord, vcl. sax. gur- rcc sup. germ. garten, lat. hortus; Gr. 11,59; III,
dian, angl. sax. ggrdan, vel. sup. germ. kurtil, 426; Gl. IV, 249; Rchth.775), masc (plur. aaroeis),
vel. fr. gerdet, angl. girdte, suec gorael, dan. domus, familia, genus, olxos : Mth. IX, 6, 7; xi, 8;
gjorde, gyrdel, batav. gordel, rec sup. germ. giir- Mc. n, 1, 11, 26; HI, 20; v, 19, 58; vu, 17, 50;
tel; Gr. II, 38, III, 449: Gf. IV,248 sqq.; Rchth. vin, 3, 26; ix, 28; Luc I, 23, 27, 33, 40, 56, 69,;
774), conj. I, gard, gaurdun, gaurdans, cingere. 11,4; v, 24, 25; vi, 4; vn, 10; vm, 39, 41; ix, 61;
BI-GAIRDAN, accingere, 7rept?Mvvuvat:L»c xvii, ^8. x, 5; xiv, 23; xv, 6; xvi, 4; xvm, 14; xix, 5, 7, 9,
UF-GAIRDAN, id., Eph. vi, 14. 46; Joan. xi, 20; Tim. I, m, 4,12, 15; v, 4; Tim. II,
GAIROI, fem., cingulum, Cavn : Mth. i, 6; vi, 8. I, 6; Til. i, 11; oixior: Mlli. vm, 6,14, IX,10, 23;
GAIRNEI,vid. sub Geiran. Mc i, 29; ii, 15; m, 25, 27; vi, 4, 10; vn, 24; ix,
GAIRNJAN,vid. sub Geiran. 35; x, 10, 29, 50; Luc IV,58; v, 29; vn, 6, 56,44;
GAIRU (Caslill. Gloss. Cor. h. v.; Gr. III, 442 ), vin, 27, 51; IX,4; x, 5, 7 ; xvm, 29; J»au. vm, 55;
neutr., stimulus (gall. une discipline),axb\o$ : Cor. H, xi, 51; xn, 3; xiv, 2; Cor. I, xi, 22; xvi, 15; Cor.
xn, 7 h. 1. II, v, 1; Tim. I, ni, 4, 5, 12,15; v, 4, 15; Tiin. II,
GAIRUNI,vid. sub Geiran. ii, 20; ni, 6; uv\n : Mc. xiv, 54; xv, 16; faur gard,
GALSJAN,vid. sub Geisan. ei; 7rpoaOXtov|: Mc xiv, 68; garda valdandt, vid. sub
GAITEI (vet. norv. geit, angl. sax. gat, vet. sup. Vatdan.
germ. keiz, angl. goat, dan. geed, batav. gegt, rec. AURTI-GARDS, hortus, xijTrof: Joau. xviu, 1, 26.
sup. germ. geiss; coll. lat. hmdus; Gr. III, 527, 558; MIDJUN-GABDS (Gr. III, 595 ; DM. 458), orbis terra-
Gf. IV, 286), fem., capra, s>?0f : Luc, xv, 29. rum, otxoufXsvq : Luc n, 1; iv, 5; Rom. x, 18; Skeir.
GAITSA, fem., capra, hosdus, x'ftaPof '• Neu. v, 18 IV, b.
h. 1. VEINA-GARDS, vinelum, vinea, dpwrfXtiv : Mc xn, 1,
GALATIA,nom. propr., r«XaTia : Cor. I, xvi. 1; 8,9; Luc. xx, 9,10,15,15, 16.
Gal.i,2;Tim.H,iv, ll). IN-GARDIS, adject., inquilinus, o**T'otxov: Cor. 1,
GALATIUS, masc.,raXdT>jf: Cor. I, xvi, 1 h. I. xvi, 19; Col. IV,15.
GALATUS, id., Gal. inscript. eLm, 1. IN-GARDJA, inasc, id., otxefo; : Eph. u, 19; Tim.
GALGA(vet. norv. galgi, vei. sup. germ., vet. I, v, 8.
sax. galgo, angl. sax., vet. fr. galga, angl. galtows, piuDAN-GARDt, fem., 1), regale palatium, regiutu,
suec, dan., batav. galge, rec sup. germ. galgen; /3«o-tXefov : Luc vii, 25; 2), regnum, j3ao-iXsi« : Mth.
Gf, IV, 185; Rchth. 772), masc, crux, aruvpbt : v, 19, 20; vi, 13; vn, 21; vm, 11,12; ix, 35; xi, U,
Mih. x, 38; xxvn, 42; Mc vm, 34; x, 21; xv, 21, 12; Mc i, 14, 15 ; ni, 24; iv, 11; vi, 23 ; x, 14, 15,
30, 32; Luc ix, 25; xiv, 27; Cor. I, i, 17,18; Gal. 23, 24, 25; xi, 10; xn, 34; xv, 43; Luc. iv, 45;vi,
v, 11; vi, 12, 14; Eph.n, 16; Piilpp. m,18; Col. i, 20; vn, 28; vw,l; IX,2,11, 27, 60, 62; x, 9; xiv,
20; ii, 14. 15; xvi, 16; xvn, 20,21; xvm, 16, 17, 24, 25, 29;
GALEILAIA,nom. propr., r«XtXaia: Mth. xxvu, xix, 11,12,15; Joan. m, 3, 5; xvm, 56; Rom. xiv,
55; Mc I, 9, 14, 28, 59; m, 7; vi, 21; ix, 50; xv* 17; Gal. v, 21; Eph. v,5; Col. i, 13; iv, 11; Thess,
41; Luc ii, 39; m, 1; iv, 14, 51, 44; v, 17; vm, I, II, 12; Thess. II, i, 5; Skeir. II, a; III, c.
26; xvn, 11; Joan. vu, 1,41.| GARDA, masc, aula, aOXij:Joan. x, 1.
GALEILAIUS, masc, raXtXatof: Mlh. xxvi, 69; Mc. Mib-GARDA-VADDJUS, vid sub Vaddjut.
VII,51; Joan. vi, 1. GASTS (vet. norv. gestr, angl. sax. gett, angl.
GANSJAN(Caslil. ad Gal. vi, 17; vet. sup. germ. guest, host, suec. gast, dan. gjmst, vet. sax., balav.,
ganzen; Gf. IV, 222), conj. II, praebere,TrapeVstv : rec sup. germ. gast., lat. hostis; DRA. 396; Gf. IV,
Gal.vi, 17. 268), masc (plur. gasteis),peregrinus, hospes, gevof:
GAU(h. e. ga-u), particula composila ex ga, et Mlli. xxv, 38, 45; xxvu, 7; Eph. n, 12, 19 ; gastins
interrogativow,quod inter hoc et vocabulumcomposi- andniman,peregrinum suscipere,hospitalitatem exer-
tum iniermiilitur, vid. sub u et ad Mth. ix, 28. cere, gevoSoxsfv : Tim. 1,v, 10.
GAULGAUbA,nom. propr., roXye6d: Mc xv, 22. GASTI-GODS, vid. sub Gods.
GAUMAURRA, nom. propr., Vbuoppu:Rom,ix,29. GATVO(vet. norv., suec. gata, vet. sax., vet. fr.
GAUHAURUS, masc, vbuoppot' Mc vi, 11. gat, angl. sax. geat, vel. sup. germ. gaza, angl. gate,
GAUMJAN(vet. norv. gaumr, vet. sax. gomian, dan. gade, balav. gatte, rec sup. germ. gasse; Bopp
angl. sax. gyman,angl. gaum; Gr. H, 47; Gf. IV, 122; Gr. H, 25; 111,596; Gf. IV, 105; Rchth. 847
201, 205), conj. II, videre, percipere, opdv: Mth. ix, v. Jel; coll. Gaggan), fem., plalea, TrXaTefa : Luc.
11; Mc lv, 12; Luc v, 8; xvn, 14,15, Joan. ix, 1; xiv, 21.
0)e7retv: Liic vi, 41, 42; Sta6Xe7retv : Luc vi, 42; GAVI(vet. sup. germ. kouwi,vet. sax. ga, vet. fr.
StuaBat:Joan. VI,5; Bttapeiv: Mc xvi, 4; xaTovoefv : go, rec. sup. germ. gau; Gr. III, 595; DRA, 496;
Luc vi, 41; TToofexetv : Tim. I, IV, 15; Skeir. VII, Gf. IV, 274; Rchih. 771), neutr., terra, regio, xi>pa i
d; in passho, videri, <paiveo-9at : Mth. vi, 5. Mib. viu, 28; Luc vm, 26; xv, 14,15; tztpix^pot i
GAUNON(angl. sax. geong; coll. gr. yodv), Mc vi, 55; gavi bisilande,id., Luc iv, 14.
eonj. H, plangere, lugere, irev9eiv: Luc. vi, 25; 6p>j- GAUJA, masc, ruricola; plur. gaujans, i. q. gavi,
vrfv: Luc. vn, 52; Joan. xvi, 20. rttpixapot ' Luc. lll, 5; it\nBot rnt rtipiyi>pov; Luc.
GAUNODA, fem., planctus, luctus, bSvpubt: Cor. II, vni, 37.
vii, 7. * GEIGAN(geigganCor. I, ix, 20 sqq.) (vet. norv.
GAUJA,vid. sub Gatii. gagn, succ gagna, gina, gagn, dan. gavne,coll. rec.
GAURS(vet. sax, gornon, vet. sup. germ. gor; sup. germ. gauner), conj. 11, prodesse, utilitalenj
coll. gr. yopybt; Gr. II, 57; Gf. IV, 257),adject., afferre.
trislis, moerens,o-xu9p<u7rof : Mth.vi, 16 ; Xu7ro0fxevof
: GA-GEIGAN, lucrari, xepSuivttv: Mc vm, 56; Luc
Mc x, 22; o-uXXujrouptevof : Mc III, 5; rzepi\vito; : JX,25; Cor.l, ix, 19,20, 21,22.
Mc. vi, 26; Luc. xvm, 23, 24. * GELRAN(vet. norv. giarn, giarnan, girna, vet.
1287 GLOSSARIUMGOTHICiELlNGUiE. 1288
sax. geron, gernian, angl. sax. geornian, vet. sup. 10, 15; Luc. iv, 6; ix, 44; x, 22; xvni, 52;xx, 20;
germ. giri, geron,vet. fr. ieria, girich, ierne, angl. Joan. xvm, 50 ; xix, 11; Cor. I, v, 5; xm, 5; xv,
yearn, sur-c gerna, gjama, begara, dan. gjeme, gyr- 5 ; Cor. II ,iv, 1i; Gal. 11,20 ; Eph. IV,19; v, 2, 25
rig, rec sup. germ. giir, gern, begehren;Gr. II, 57; (Thess. I, IV,2); Skeir. VI, a.
Gf. IV, 225; Rchlh. 840), conj. 1, gair, gairun, yai- AF-GIBAN , secedere; a'giban sik, se amovere,
rans, petere, affeclare. recedere, xaPlKtaBut: Philem. 15.
* GEIRO, fem., aviditas. US-GIBAN , dare, exhibere, reddere, d7roStS6v«t:
FAinu-GEiRO, fem., amor habendi, aviditas, cupi- Mtli. v, 26, 55; vi, 4, 18; Mc xn, 17 ; Luc iv, 20 ;
ditas, 7rXeove?ia : Col. lll, 5 h. 1.; fikupyvplu: Tini. VH..42; xvi, 2; xx, 25; Rom. xn, 17; xiv, 12; Tim.
I, vl, 10. 1, v, 4; Tim. II, iv, 8; Philein. 19 (sicenim Gothus
KAiiiu-Gi:iRONJAN, conj. II, cupidum, avidum esse, cum codd. hic probabililer d7roSwcr&> le-
pro a7TOTio-oo
tju6uu.efv: Rom. xm, 9. git); Skir. V, d; 7rzpio-T«v«i: Rom. xn, 1;; Cor. II,
GAIRUNI, neutr., 7rd9of: Thess. I, IV,5. xi, 2 h. 1.; Tim. II, 11,15.
* G.IRNS,adject.,passio,
cupidus, avidus. FRA-GIBAN , I) dare, concedere, tribuere, xap'<--i0~~
SI:INAI-GAIRNS , amor sui ipsius, yiXauTOf : Tim. II, 6«t: Luc VII,21; Phlpp. 1,29; Philem. 22 ; So>piia-
III, 2 h. I. But: Mc. xv, 45; SiSbvat1 Mc x, 57 ; Joan. x, 29 ;
FAIUU-GAIRNS, peCUMSC CUpiduS,f0.upyvpt>;: Tim. Cor. II. XIII,10; TtupiyeaBut:Luc vn, 4 : Skeir. III,
II, iii, 2. c; V, c; VII, b; 2) reniiitere, parcere, xaP<--Jo-Bat:
GAIRNLI, fem., desiderium, e7ri7ro9vj<Tij : Cor. II, Luc vn, 42; Cor. II, 11,7, 10; xn, 15; Epli.iv, 52,
vn, 7,11; rtpoBvuia: Cor. II, vm, li;; xix, 2. Col. 11,15; 111,15.
FAIUU-GAIRNEI, turpe lucrum, uiaypbvxipSo;: Tit. GIBA , fem., doiium, dos, S6o-tf: Phlpp. iv, 15;
1,11. Sbuu: Ep.h.iv, 8; Phlpp. IV, 17; Swpov: Mth. v, 24;
i GAIRNJAN , conj. II, cupere, cum gen. vel infin., viu, 4; fipli. 11,8; Swpsd: Cpr. II, ix, 15; Eph. 111,
t7rt7ro6efv : Cor. II, v, 2; IX, 14; Phlpp. n , 26; 7i iv, 7 ; x«-ptaua: Rom. xi, 29; Cor. I, vn, 7; Cor.
Tliess. I, ui, 6; Tim. II, l, 4; iittBvueiv: Luc xv, 11,1,11.
16 ; xvi, 21; xvn, 22; Rom. vn, 7 ; Gal. v, 17 ; Tim. FRA-GIITS (fragiblsLuc 1, 27), fem., donum, con-
1, III, 1; bpiyeaBut: Tim. 1, in, 1 ; vi, 10; 6e)etv: cessio, desponsio, Skeir. III, c; in fragiftim (scil.
Luc vni, 20; xpsiav e/stv : Mc xi, 5; Luc. xix, 51. visandei), in despoosionibus, desponsata, ueuvna-
* GEISAN(angl. gasler,gatt, gaslly, Gr. II, 46; IV, revuevn: Luc 1, 27; 11,5.
26; Gf. IV, 26J), conj. I, gais,gisun,gisans. GABEI, fem., tlivitiaj,7rXoOTOf :Mc. iv, 19; Lucvm,
US-GEISNAN, conj. lli, obslupescere, mirari, eq- 14; Roui. ix, 2J; xi, 12, 15, 35;Cor. II, vni, 2 ;
iaraaBut : Mc ll, 12; v, 42; Luc n, 47 ; vm, 56, Eph. 1,7, 18; 11,7; 111,8, 16; Col. 1, 27; si autem
Cor. II, v, 15; Ez7rXiJTTEO-9«t : Mc.x, %H\.ixBuuSeiaBat '• Rom. xi, 15 pro xaTaXXa^jj ponitur, menduinest tan-
Mcix, 15; xvi, 5. tum, et equidem libraiii negligenliseaitribuendum.
US-GAISJAN, obsiupescerefacere, ameniem reddere, GABIGS (gtbeigs Luc vi, 2i; xiv, 12; xvi, 1, 21,
e§to-Tdvat : Mc III,21. 22; xvin, 25; Eph. 11,4), adject., dives, rt\ovato; :
j- GEPAMTA,piger, lardus, indolens, Jornand. Mth. xxvn, 57 ; Mc x, 25 ; Luc vi, 24 ; xiv, 12; xvi,
p. 98. Lindenbr. i Initio de Scanzioeinsulse gremio 1, 19, 21, 22; XVIII,25, 25;xix, 2; Cor.ll.viu, 9;
Golhi egressi sunl ciini Bericli suo rege, tribus tan- Eph. 11, 4; TTXOUTMV : Rom. x, 12; gabigsvairpan,
tum n vibus vecii ad citerioris Occani ripam, qua- divitem fieri, 7rXouTefv : Cor. I, iv, 8; Cor. II, vni, 9;
rum trium una navis, ut assolet, tardius vecta, no- Tira. 1, vi, 9.
men gentl (sc Gepidis) ferlur dedisse, nam lingua GABIGABA, adv., locuplete, 7rXofo-twf : Col. m, 16.
eorum pigra gepanla dicitur. > GABIGJAN, conj. II, locupletare,7rXouTi?efv : Cor. II,
I.IBAN (vet. norv. gefa, gidf, gioft, vet. sax. vi, 10.
geban, augl. sax. gifan, vei. sup. germ. geban,vet. GABIGNAN, conj. III, divitem esse, irXoursfv: Luc. 1,
fr. iiva, angl. giue, suec. gifva, gift, ilan. give,gave, 55; 7rXouTi?eo-6at: Cor. II, ix, 11.
batav. geven, rec sup. germ. qeben,gabe, gift; — GIBLA(vet norv. gafl, vet. sup. germ. gibil, med.
Gr. II, 24; Gf. IV, 108; Rcbth. 847), conj. I, gaf, sup. germ. gebet,ungl. gable, dan. gavl, hatav. gevel,
gebun,gibans; dare, StSovat:Mlh. v, 51, 42; vi, 11; rec sup. germ. giebel, gipfel; Gr. III, 599 ; Gl. IV,
ix, 8; xxv, 42; Mc.n, 26; iv, 7, 8, 25; v, 45; vi, 128), masc , pinna, pinaculura, summum lcctum,
2, 22, 25, 25; viu, 57 ; x, 21, 40, 45; xn, 9,14; XIII, jrrepOytov * : Luc iv , 9.
22, 24; xiv, 5,11; xv, 25; Luc i, 52, 71, 75, 77; n, GILDAN(vet.norv. g\lda,giald,giatda, vet. sax.,
24; IV,6; vi,4,50, 58; vn, 44; viu,18, 55; IX, 15, angl. sax. gytdan, vet. sup. germ. geltan, vet. fr.
16; xv, 12, 16, 22; xvi, 12; xvn, 18; xvm, 45; ielda, gelda, angl. yield, suec giatd, gitd, galla, dan.
xix, 24, 26; xx, 2, 10,16, 22 ; Joan. vi, 27, 51, 52, gjmtd, gjoslde,rec sup. germ. gelten, getd; Gr. II,
33; 34, 57, 51, 52; vn, 19; ix, 24; x, 28; xi, 22; 53; DM. 24; Gf. IV, 185; Rclith.842), conj.I, aa/d,
xiii, 29, 54; xiv, 16,27; xv, 16; xvn, 2, 22, 24; guldun,guldans, valere.
xvm, H, 22; xix, 9; Roin. xn, 5, 19; xv, 5; Cor. US-GILOAN, retribuere, d7roStSo'vat : Thess. I, v,
I, VII,25; xv, 57; Cor. II, i, 22; v, 5, 12,18; vi, 5; 15; Tim. II, iv, 14; dvTa7roStSo'vat : Luc xiv, 12, 14;
vni, 1, 10, 16; ix, 9; Gal. i, 4; n, 9; Eph. i, 17; Thess. 1, 111,9 ; Thess. II, 1, 6.
ni, 2, 7, 16; lv, H, 27, 29; vi, 19; Col. l, 25; FRA-GILDAN, id., aTroStSdvat : LuC XIX,8 ; aVTUIXO-
Thess. 1, iv, 8; Thess. II, i, 8; m, 9, 16; Tira. I, n, StSbvut:Rom. xi, 55, xu , 19.
6; iv, 14; Tim. II, i, 7, 9, 16, 18; n, 6, 25; eVtStSo- GIL», neutr., census, tributum, moo; : Luc. xx,
vat : Joan. xm, 26 ; d7toStS6v«t : Mlh. xxvu, 58; 22.
Luc xx, 25; ptsTaStSovat: Luc. iu, 11. Fruma giban, KAISARA-GILD , census Caesaris, xnvaa; : Mc xu,
prius dare, prodere, 7rpoStSovat : xi, 55. 14.
GIBANDS, parlic ut subsi., donator, SoT*if : Cor. II, GILSTR (vet. sup. germ. gelstar; Gf.IV, 194; DRA.
ix, 7. 358; hinc non audiendus est Wachter, qui, Glots.
AT-GIBAN, dare, dedere, StSovat:Mlh. XXVII', 10; v. Gitde p. f.87, gildameleinspro gilsrameleins l^gen-
Mc iv, 10; vi, 28 ; vni, 6; xi, 28; xiv, 44; Luc. VII, dum proponii),neuir., tributum, census, <j>6pof: Rom.
15 , vin, 10; IX, 1, 42; x, 19; xv, 29 ; xix, 15, 15; xiu, 6.
Joan. v. 22, 56; vi, 65; vn, 22; xm, 15; xvn, 2, GILSTRA-MELEINS, vid. sub ilel.
6, 7, 8, H, 11, 14 , 24; xviu, 9 ; xix , 11 ; Cor. II, GILpA(vei. norv. gclda, angl. sax. gylie, angl.
viii, 5 ; x, 8; xu, 7; Gal. 11,9 ; iv, 15; Bph. 1,22; geld, suec. galda, tlan. gilde, coll. rec. sup. grrm.
111,8; iv, 7, 8; Thess. I, iv, 2 ; Thess. II, 11,16; SJTI- gelden; Gr. 111,416), lem., falx, Spiitavov: Mc. iv,
StSovat:Liic IV, 7 ; 7rap«Si36v«i:Mih. v , 25 ; xxvi, 29.
2; xxvn, 18 ; Mc 1, 14 ; iv, 29; ix, 51; x, 33; xv, GILSTR, vid. sub Gi/dan.
1289 GINNAN
*GINNAN(vet. sup. germ. in- et biginnan, vet.
sax. biginnan, angl. sax. beginnan, vet. fr. biienna,
angl. freoin,suec begynna, dan. begynde, rec sup.
germ. begin-.en; Gr. 11, 54; Gf. IV, -cohare. 208; Rchth.
658), conj. 1, gann, gunnun, gunnans;
DU-GINNAN, incohare, iucipere, upyeaBat: Mth. xi,
7,20; xxvi, 74; Mc. i, 45; H, 25; IV,1; v, 20; vi,
2, 7, 55; viii, 11, 51, 52; x, 28, 52, 41, 47; xi,
15, xn, 1; xiv, 65, 69, 71, 72;xv, 8, 18; Luc. m,
8; iv, 21; v, 21;vn,15, 24, 58, 49; ix, 12;xiv,
18, 29 ; xv, 14, 24; xix, 37, 45; xx, 9 ; Cor. II, m,
1; 7rposvdpxeo-6at : Cor. H, Xlll, 10; ejrixsipsiy: Luc.
i, 1; etiam ad circumscribendum futurum usurpatur :
Luc vi, 25; Phlpp. i, 18.
GIUTAN(vet. norv. gtofa, vet. sax. giotan, angl.
sax.geolan, vet. sup. germ. giuzan, vet. fr. giata, angl.
gush, suec. gjuta, dan. gyde, rec. sup. germ. gies-
sen, lat. gutta, gr. XSMj^euo-w;Gr. II, 19 ; Gf. IV,
281; Rchth. 776), conj. 1, gaut, gulun, gutans; fun-
dere, SdXXetv : Mth. IX, 17; Mc. n, 22; Luc v,
37,38:
UFAR-CICTAN , superfundere, uTrspexxvveiv : Luc.
vi, 58.
US-GUTNAN, conj. III, efQuere,effundi, sxxsfo-6at:
Mlh. IX, 17; Mc n, 22; Luc. v, 37.
•GISTRA (vet. norv. gar, angl. sax. gistran,
gyrslan dceg, angl. yesterday, vet. sup. igerm. ge-
star, rec. sup. germ. gestern; coll. suec gar, gur-
dag, dan. i gaar; gr. jr;6sf,lat- *cr*>hesternus; Bopp
81; Gf. IV, 273), adv., heri.
GISTBA-DAGIS, vid. sub Dagt.
*GITAN (vet. norv. geta, vet. fr. gata, angl.
sax. gelan, vet. sax. bigetan, vet. sup. gerra. gezan,
angl. get, rec. sup. germ. gattern; Gr. 11,25 ;Gf. IV,
276;Rchth. 775), conj. I, gat, gelun, gitans; reci-
pere, obtinere, attingere.
BI-GITAN , mvenire, eOpio-xstv : Mth. vn, 14; vm,
10; x, 59; Mc i, 37; vii, 50; xi, 2, 4, 13; xiv, 55;
Luc. i, 30; n, 12, 45, 46; IV,17; v, 19; vi, 7; vn,
9,10; viu, 35; ix, 56; xv, 4, 5, 6, 8, 9, 24, 52;
xvn, 18; xvm, 8; xix, 48; Joan. vi, 25; vn, 54, 35;
ix, 35; x, 9; xi, 17; xn, 14; xiv, 30; xvm, 58;
xix,4, 30, 32; Rom. vn, 10, 18, 21; x,20; Cor.I,
iv, 2; xv, 15 (bi—gitan); Cor. II, n, 12; v, 3; IX,4;
xi, 12; xn, 20; Gal. u, 17; Phipp. n, 7; m, 9;
Tim. H, l, 17, 18; Skeir. VII, c; dvsupiVxetv: Luc.
u, 16.
"GLAGGVUS(vet. norv. gloggr, vet. sax. glau,
angl. sax. gleav, vet. sup. germ. glaw, rec sup.
germ. glau; Gf. IV, 294), adject., circumspectus,
prudens, attentus.
GLAGGVUBA (glaggvaba Luc. xv, 8), adv., pru-
oenter, dxptSwf : Luc i, 3; accurate, diligenier,
i7rtfxsX5f: Luc. XV,8.
GLAGGVO, adv. prudenter, dxpigGc: Thess. I, v, 2
(Sic prohabililer, ut sensui convenientius, loco
gaaggvoa Castill. lecti et ediii, legendura esl).
GLITMUNJAN(vet. norv. gfifa, vet. sax. glilan,
angl. sax. glisian, glitnian, vet. sup. gerra. glizan,
vel. fr. glisa, angl. glitter, dan. glindse, glise, glitte,
rec. sup. germ. gleissen,glizzem; Gr. II, 175; III,
391;Gf. IV, 289; Rchth. 776), conj. H, splendere,
o-TtX6stv: Mc. lx, 3.
GUp (vet. norv., suec, dan gud, vet. sup. germ.
got, vet. sax., angl. sax., vet. fr., angl., batav. god,
rec sup. germ. gott; Gr. 111,348; Gf. IV, 146;
Rchth. 776), plur. guda (gupa Gal. IV,8; coll. Gr. I,
605), Deus, idolum, 6soj : Mth. v, 8, 34; vm, 29;
xxvn, 46; Mc. n, 7;iv, H, 26, 50; vn, 8, 9, 12;
x, 6, 9, 14, 23, 24, 25, 27; xi, 22 ; xn, 14, 17, 26,
27, 30, 34; xm, 19; xv, 34, 39, 45; Luc. i, 6, 8,
16, 19, 26, 50, 32, 33, 37, 47, 64, 68, 78; u, 13,
20, 28, 40, 52; m, 2, 6, 8, 38; iv, 3, 4, 8, 9,12, 34,
41, 45; v, 1, 21, 25, 26; vi, 4r 12; vn, 16, 28, 29,
30; vm, 1,10, H, 21, 28, 59; ix, 2. 11,20,27,45,
60, 62; x, 9, 11, 27; xiv, 15; xv, 10; xvi, 15, 15,
16; xvn,15,18. 20, 21; xvm, 2, 43; xx, 21, 25,37,
PATMI. XVIII.-
GUMA 1290
38; Joan. vi, 27, 29, 35; vn, 17; viii, 47, 54; IX,
3,16, 24, 29, 51, 55, 55; x, 54, 35; xi, 4, 22, 27,
40; xn, 43; xm, 31, 32; xiv, 1; xvi, 2, 30;xvn, 5;
xix, 7; Rom. vi, 23; vn, 4; vm, 5, 7, 9, 34; ix, 5,
6;x,l; xi, 21,22,25, 29,55; xn, 1,2,3, 17,19;
xm, 1, 2, 4, 6; xiv, 3, II, 12, 17, 18, 20; xv, 5, 6,
7, 8, 9, 15; Cor. I, i, 14, 20, 21, 25; IV,5, 9; v,
15; vn, 7, 17,19; IX,21; x, 20, 51,32; xi, 3, 22;
XII,18; xin, 25; xv, 9, 10, 15, 24,25, 28, 50, 57;
Cor. II, i, 1,2,5,9, 12,19; n, 15,17; m, 4; iv,2,
4,*6, 7,15; v, 1, 5, H, 18, 19, 20, 21; vi, 1, 4, 7,
16; vii, 1, 6, 9, 10, 11,12; vui, 1, 5, 16, 21; ix,
7, 8, 11, 12, 13, 14, 15;x, 5, 13; xi, 2, 7,11, 31;
xn, 2, 5; xin, 4, 7, 11, 13; Gal. i, 1, 3, 4, 20, 24;
II, 6,19, 21; IV,4, 6, 7, 8, 9,14; vi, 7, 16; Eph I,
2, 3, H, 17; II, 4, 8, 10, 16, 19, 22; m, 2, 7, 9,
10, 19; IV, 6. 13, 18, 30, 32; v, 1, 2, 5, 6, 20; vi,
15, 17, 23; Phlpp. i, 14, 28; n, 6, 27; m, 9,14,15,
19; iv, 6, 7, 9; Col. l, 10, 25; n, 12,19; m, 1, 17,
221;Thess. I, n, 18, 12, 15; m, 2, 11; IV, 1, 5, 7,
14; v, 9, 23; Thess. II, i, 1, 2, 4, 5, 6, 8, 11, 12;
n,4, 16; lii, 5; Tim. I, l, 1,2, 4, 11, 17;n,,3, 5,
10; lii, 5, 15; IV,3,4, 5, 10; v, 4, 5, 21; vi, 11,
13; Tim. 11,i, 1,2, 6, 7, 8; n, 2,9, 15,19, 25; m,
4; Tit. i, 1, 4, 7,16; Neh. v, 45; Ps. tm, 2; Skeir.
I,a, c;III,b;V,d; VIII, c
falsus deus, idolura, etSwXov : Cor.
GALicGA-Gup,
1, VIII,10; x, 19, 20; Eph. v, 5; galingagudeskal-
ktnassus, idolatria, etSwXoXaTpeia: Gal. v, 20; Eph.
v, 5; Col. ni, 5.
GUD-HUS, vid. sub Hut.
GUDA-LAUS , vid. sub Liusan.
GUDI-LUB, nom propr., vid. sub Lubt.
GupA-SKAUNEi, vid. sub Skauns.
GUDA-FAURBTS, vid. sub Faurhts.
GUDISKS, adjecl., divinus, Skeir. I, b, c; gu-
diska ahmateins, inspiratio divina, divina insufflatio,
hinc boka gudiskaizos[ahmateinais, scriptura divini-
tus inspirata, a deo iradita et dictata, ypayn Oeb-
jrveuerrof: Tim. II, 111,16.
AF-GUDS, adject., impius, atheus, aaeSnt '•Tim.
I, i, 9, h 1.; Skeir. IV, d.
GA-GUDS, pius, verecundus, euo-x>ipi<»v : Mc xv, 43.
GA-GUDABA, adverb., pie, tvaeS&t: Tim. II, m,
12.
AF-GUDEI, fem., impietas, aaiSsw : Rom. xi, 26 ;
Tim. II, n, 16.
GA-GUDEI, pietas, euo-eSeta:Tim. I. n, 2; m, 16;
iv, 7, 8 ; vi, 3, 5, 6, H ; Tim. II, m, 5 ; Tit. i, 1;
Skeir. I,c
GUDJA, vet. norv. godi; coll. vet. sup. germ. eo-
ting; DRA. 751; DM.58; Gf. IV, 153), masc, sa-
cerdos, tspsOf : Mth. vm, 4; Mc i, 44; Luc i, 5;
v, 14; vi, 4; xvn, 14; Esdr. n, 56; dpxtepsuf: Mth.
XXVII, 1, 5, 6, 12; Mc. n, 16; xiv, 10 ; Luc ix, 22;
xx, 1; Joan. xvm, 15, 16; pro «pyispsuf ponitur
etiam auhumitlsgudja, maislsgudja,reikists gudja, vid.
sub. Auhuma, Mais, Reiks.
UFAR-GUDIA, summus sacerdos, dpxtepeOf:Mc x,
33. v;:-'
GUDJINON, conj. II, sacerdotio fungi, itpurevetv:
Luc i, 8.
GUDJINASSUS, masc., sacerdotium, munits sacer-
dolii, iepareia : Luc. i, 9; XetTOuayia : Cor. II, ix,
12.
GULp(vet. norv. gull, gullinn, vet. sax. gold, gul-
din, angl. sax. gold, gyldin, vet. fr. gold, getden,
vet. sup. germ. gold, guldin, suec., dan. gula, gyl-
den angl., rec, sup. germ. gold, golden; Gr. II, 55,
456; 111,455; Gf. IV, 194; Rchlh. 774, 780), neutr.,
aurum, xpw~Q~'•Tim. I, H, 9.
FIGGRA-GULP, annulus, annulus aureus, SoxrOXtof :
Luc xv, 22.
GULpEiNS, adj., aureus, xp«o-eoc: Tim. 11,n, 20-.
GUMA(vet. norv. gumi, vet. sax. gomo, gumof —
gunm, angl. sax-guma, vet. siip. germ. gomo,vet. fr.
goma, aligl. gom, suec, dan. —gom, rec sup.germ.
41
1291 GLOSSARIUM GOTHICJELINGUJEJ 1292
— gam; coll. lat. homo; Gr. II, 47, 456 ; DRA.418; lacrymari, x\uiea : Mlh. xxvi, 73; Mc, v, 38, 59;
Cf.IV, 198; Rchlh. 781), masc, vir, dvijp: Luc. xiv, 72; xvi, 10; Luc vi, 21, 25; v», 15, 52, 38;
xix, 2; Neh. v, 17. VIII,.52; xix, 41 ; Joan. xi, 51, 55; xvi, 20; Rom.
GUMA-KINDS , vid. sub Kuni. xu, .15j Phlpp*.lii, 18; xp«?stv: Rorn. ix, 27.
GUMEINS, adject., masculus, virilis, dppjjv: Mc. GRETS,masc, liictus, planctus, xkuvBui;: Mih.
x, 6. VIII,
*
12.
GUND (vet. sup. germ. gunt, angl. sax. gund; GREFTS (coll. greipan;\el. sup. germ. grift;
Gr. 14,457; Gf. IV, 219), pus, sanies, tabes, yuy- Gf. IV, 519).
yputva : Tiui. II, II, 17 h. I. GA-GREKTS (non autem gagreifts),fem., mandatum,
* GUT (angl. sax. geatas, vet. sup. germ. gufi, dogmaSoyuu: Luc n, 1; in gagreftaivisan, in promptu
gudi;Gf. IV, 175), Golhi. esse, pncsto csse, itpoxiiaQut:Cor. II, vm, 12 h. 1.
Gut-biuDA,vid. sub piuda. GRIDS(vet. norv. grada, vet. fr., angl. sax., vet.
GUTNAN,vid. sub Giutan. sup. germ. grad, med. sup. germ. grede vel critmali,
GRARAN(vet. norv. grafa, vel. sax. bigrapan, gritmati, Gr. Gr. I, 59 [5 edit.] ); lat. gradi, rec.
angl. sax. grafan, vel. fr. yreva, vet. sup. germ. sup. germ. gratschen; Gl. IV,311; Kchtli.V81),fem.,
graban, angl. grave, suec. grafva, graf, dan. grave, gradus, * sedes, (iaSiub;: Tim. 1, iu, 15.
rec sup. germ. graben; gr. ypdyetv; Gr. 11,9; GRINDangl. sax. grindan, angl. grind, vet. sup.
Gf. IV, 301 ; Rchth. 784), conjVl, grof, grobun,gra- germ. grint, rec sup. gerra. granrf; Gf. IV, 53U),
bans ; fodere, <Txd7mtv : Lpc vi, 48 ; xvi, 5. parvus, minutus.
BI-GRABAN , 1) circumlodere; bigraban grabai, cir- GRINDA-FRA|)JIS , yid. sub Frapjon.
cumdare, 7rept6dXXeiv ^d/oaxa: Luc xix, 4i. ¥ GRUDS(angl. grudge), adject., segnis, piger.
US-GRABAN, ellodere, opOTTetv : Mc xu, 1 ; 2) ex-
: Mc 4 Gal. iv. i5. US-GRUDS, id., vairpaH"usgrudja (semper in hoc
tirpare, ei-opOTTetv », ; nexu), exxaxefv: Luc xvin, 1 ; Cor. II, IV,
UF-GRAHAN, effodere, StopOrmv : Mth. vi, 19, 20. Gal. vi, 9; Eph. m, 15; Thess. 11,m,
' ljUC- *'• 1, 16;
GRABA, fein., lossa, xaPa% x-x> 15.
GROBA , fem:; f<>vea,ywXeof : Mlh. vm, 20; Luc * GRUNDUS(vet. norv. grunnr, vet. sup. germ.
ix, 58. . .
vet. grioK, vet. sax., angl. sax., vet. fr., suec, dan.,
GRAMJAN(vel.norv.gremian, gramr,grimmr, rec sup. gerin. grund, angl. ground; Gr, II, 456;
sax. grattt, vet. fr. grim, angl. sax. grinunan, gra- 111,594; DKA. 492), masc, fundamentum.
'
mian; vcti stip. gerni. gram,' gramjan, grim, suec GRUNDU-VADDJUS, vid. sub Vaddjut.
gram, grdmja, rec sup. germ. gtam, gidmlicli, grim- : Luc vin,
Gf. Rclilh. sollici- AF-GRUNDIPA, lem., abyssus, d6uo-o-or
tnig ;Gr. II, 35; IV, 520; 787), 51; Rom. x, 7.
tare, gramjan du pvairhein, rtupopyi&tv : Col. m,
21 h. 1. GRORA, vid. sub Graban.
iN-GRAMJAN, id., jrapo^Ovstv : Cor. I, XIII,5. GODS (in neulr. etiam gop), vet. norv. godr,
GRAMSTS, masc, lesluca, xdpoof: Luc vi, 41, vct. sax., vet. fr., angl. sax. god, vet. sup. germ.
42. got, angl. good, suec, daii. god, batav. goed, rec.
GRAS( vet. norv., vet. sax. gras , angl. sax. sup. germ. gut; coll. gr. uyuBbt;Gr. 11,45; III, 602;
grms, gmrs,vet. sup. germ. gras, vel. fr. gers, gres, Gf. IV, 154; Rchth. 777), adject,, boiius, pulcher,
angl. qrass, suec gras, dan. , rec sup. germ. gras; dya9o'f: Mlh. v, 45; vn, 17; Luc viu ,8; xix, 17 ;
lat. gramen; Gr. II, 44; 111,371; Gf. IV, 555; Rclith. Rom. vii, 19; xn, 2, 9; xm, 3, 4, Cor. II, ix, 8;
774), neulr., herba, legumen, xaptot : Mc iv, 28 ; Eph. n, 10 ; iv, 29; Thess. I, m, 6; Thess. II, n,
\axavov Mc iv. 52 ; Rom. xiv, 2. 16, 17 ; Tim. I, i, 5, 19; n, 10; v, 10; Tim. II, n,
GREDUS (vet. norv. gradugr, yel. sax. gradag, 21 ; lii, 17; Tii. i, 16 ; xaXe>: Mlh. v, 16 ; vn, 19 ;
angl. sax. grmdig, vet. tiup. germ. gratag, angl. Mc IV,Luc. 8, 20; vn, 27; IX,5, 42, 43, 45, 47, 50;
greed,suec,gradig, dan.groatfig;Gf. IV,511), masc, xiv, 6; ni, 9; vi, 38, 43; viu, 15; jx, 35; xiv,
fames, Xtptof : Cor. 11,xi, 27. 54; Joan. x, H, 14, 52, 55; Rom. vn, 16, 18, 21;
GREDAGS, adject., famelicus; gredagsvisan, el gre- VIII, xi, 24; xn, 17; Cor. I, v, 6; vn, 8, 26; Cor. 11,
dags vdirpan, rtetvnv: Mlh. xxv, 42; Mc u, 25; xi, 2f; xin, 7; Thess. I, y, 21; Col. i, 10; Gal
12; Luc l, 55 ; IV,2; vi, 5, 21, 25 ; Cor. I, xi, 21; iv, 18; vi,6 6, 9; Tim. I, i, 8, 18; n, 5; m, 1, 7,
Phlpp. lv, 12. 15; iv, 4, tad) v, 4, 10, 25; vi, 12, 15;Tim. II,
GREDON , conj. II, esurire, Tretvijv ; impers. gredop i, 14; n, 5; IV,7; 3£p»<TT6f : Luc vi, 55; Cor. I,
mik (iretvu): Rom. xu, 20. xv, 55; godsalevabagms,vid. sub Bagmt; godsvilja,
vid. sub Viljan.
GREIPAN,(vet.norv., vet. fr.,suec.gripa,vet.sax., GASTI-CODS : Tira. I, m, 2;
sax. vet. , hospitalis, <ptXo5evof
angl. gripan, sup. germ. grifan, angl. gripe, Tit. i, 8.
dan. gribe, rec. sup. germ. greifen; Uopp 88, 127;
Gr. II, 15;Gf. IV,514; Rchlh. 787),conj.I, graip, gri- iv,GODEI,fem., bonum, virtus, dpeTq: Phlpp.
8.
pun, gripans; prehendere, a|>preliemJere,xpartiv : GASTI - GODEI , hospitalitas, tptXogsvia : Rom. xu,
Mc xiv, 44, 49, 51; o-uXXau.6dvstv xiv, 48. : Mc 15.
UND-GREIPAN, id., xparefv': Alc i, 51; ix, 27; xn, GODA-KUNDS, vid. sub Kuni.
•12; xiv, 46; Xajx6dvetv ; Mc xil, 8; o-uXXaftSdvetv :
Joan. xvni, 12; e7rtXafi6dveo-6at : Tim. 1, vi, 12; * GOLJAN (coll. guiljan ; coll. vei. sup. germ.
: Mc XV, 2 1. guol; Gr. II, 9; Gl. IV, 185), conj. II, salutare,
«yyapevttv uaTtuZeaBut : Mlh. 47; Luc i, 40; x, 4; Roin. xvi,
FAIR-GREIPAN, id., xparefv: Mc v, 41; Luc vm, 22, 25; Cor. 1,xvi,v,19, 20 ; Cor. II, xm, 12; Tliess.
54; 67rtXafA6dveo-6«t ; Mc VIII,25 ; Luc lx, 47. I, v, 26 ; Col, iv, 10,12,14,15; Philem. 25; yaipttv:
GRETAN(greifanMc xiv, 72; Luc vu, 38 ; Joan. Mc. xv, 18.
xi, 51, 55; vei. norv. grafa, vet. sax. griotan, angl. GOLEINS, fem., salulatio, aartaaubt: Luc 1,29,
sax. grctlan, suec grata, dao. grcede;coll. rec sup. 41, 44; Cor. I, xvi, 21; Col. IV, 18; Thess. II,
germ. grinsen; Gf. IV, 328), conj. \,gaigrot, gretans; III, 17.

D
DABAN(vet. sax. thau, angl. sax. gedafan,gethea- GA-DABAN, 1) se accomodare,adaplari—(c accus.),
vod, vet. sup. germ. dau, dautih; Gr. II, 42; Gf. V, Skeir. III, c; 2) accidere (gall. se patter), avuSamtv:
87), conj. I, dob, convenire. Mc x, 52.
1293 DAGS
GA-POBS (ga&oftTit. n, 1), adject., decens, deco-
rus, 7rpe7ruv : Eph. v, 5; Tim. I, n, 10; Tit. n, 1;
Skeir. I, c (bis); 11,c.
DAGS(vet.norv. dagr, angl. sax. dmg, vet. etrec
sup. germ. faa, vet. fr. rfi, dei, dach, angl. day, vet.
sax., suec, dan. daq; Gr. II, 44, 451; III, 351, 488;
Gr. V,555; Rchth. 685), masc, dies, «>spa: Mth vn,
22; ix, 15; xi„24; xxvn,65, 64; Mc i, 9, 15, n, 1
20; iv, 27 ; v, §.; yi, H. 21; vm, 1,2; ix, 2, 51;
x, 34; xi, 12; xn*.1,7.19,20, 24; xiv, 12, 49; xv,
29; Luc. I, 5, 7, »8, 26, fc3,.24,25, 39, 59, 75, 80;
n, 1, 6, 21,22,36, 37, 43, 44,4.6 ; iv, 2,16, 25,42;
v, 17, 35; vi, 12,13,23; vm,22; ix, 12, 22, .23,.28,.
36, 37, 51; x, 12, 14; xv, 15; xvi, 19; xyu,, 4, 22,
24, 26, 27, 28, 29, 30, 51 ; xvm, 7,53; xix,.42,.45,:
47 ; xx, 1; Joan. vi, 40,'54; vn, 57; vm, 56; ix, 4;
xi, 6, 9, 17, 24; xn, 7, 12, 48; xiv, 20; xvi, 25;
Rom. VIII,36;'x',.2i; xm, 12, 15; xiv, 5; Cor. I,
iv, 5; v, 5; xv, 4,51; Cor. H, i, 14; m, 14,15; iv,
16; vi, 2; Gal. iv, 10; Eph. IV,30; vi, 15; Col. n,
16; Thess. I, m, 10; v, 2, 5, 8; Thess. II, i, 10; m,
8; Tim. I, v, 5; Tim. II, i, 5, 12, 18; m, 1; iv, 8;
Neh. v, 18; xatpof : Tim. I, iv, 1; nahtjah dag,
noctu diuque, integra (civilis)dies, wxBnutpov: Cor.
II, xi, 25. Himma dagaet hina clag, vid. sub Hit;
Sabbato dagt, vid. snb Sabbalus.
AFAR-DAGS (sic enim probabiliterlegendumest Ioco
afar dagt, qiiemadmodum afarsabbatus, poslerus
dies), dies sequens, n e%nt'•Luc vu, 11.
GISTRA-DAGIS , heri; Mih. vi, 50 usurpatur pro ma-
ne (avpiov),vide tamen ad hunc locum.
*... .DOGS,adject.,—duanus.
AHTAU-DOGS, ociiduanus, octo diebus nalus, 6xra*j-
ptspof:
' Phlpp. in, 5.
FIDUR-DOGS, quatriduanus,qui quatuor est dierum,
rtrapraiot: Joan. xi, 59.
DADDJAN(suec dia, vet. sup. germ. laan, tulta,
tuzjan, gr. 0U1, rtBnvn;Gf. V, 284, 581, 463), conj.
II, laclare, 9»Xd$etv : Mc. xiu, 17. * *AF-DOBNAN
DAIGS,vid. sub Deigan.
DAIKAPAULIS,nom. propr., AexaTroXtj : Mc. v,
20; vii, 31.
DAILS (vet. norv. deila, vet. sax. det, delian,
angl. sax. dml, dmlan, vet. sup. germ. tail, teil, tail-
jan, vet. fr., suec. det, dela,dan.deel,dele, angl. deal.
batav. deylen, rec sup. germ. f/ie«7,theilen; Gr. II,
44, 490; Gf. V, 402; Rchth. 682), fem., pars, portio,
ptspof:Luc xv, 12; xvm, 12; Cor. I.xin, 10,12; Col.
n, 16; p.epif: Cor. II, vi, 15; Col. i, 12.
DAILA,fem., I) parlicipatio, pteToyij:Cor. II, vi,
14; 2) mina, uva : Luc xix, 13, 24, 25.
DAIUAN,conj. II, pariiri, dividere, parficipare,
Statpsfv: Cor. I, xn, 11; ueTaStSovat:Rom. xn, 8;
Eph. iv, 28.
AF-DAILJAN, dividere; afdailjan taihundqn dail,
decimam partem exigere. decimare, drroSsxaToOv : Tijp: Mth. ix, 18, 22; x, 35; Mc v, 34, 35; vi, 22,
Luc xvni, 12.
GA-DAILJAN, dividere, partiri, distribuere, uepifyiv:
Mc ni, 24, 25, 26; Rom. xn, 3; Cor. I, VII,17 ;
StSovot:Luc xix, 8; StaStSovat:Luc xvm, 22; Joan.
vi, 11.
DIS-DAILJAN , dividere, parliri, ptepi?etv: Cor. I, i,
13; 5iafiept£siv : Mc xv, 24; Statpefv: Luc xv, 12.
FRA-itAiuAN, distribuere, StSovat: Joan. xn, 5.
GA-DAILA, masc, participator, socius, xotvwvif:
Luc. v, 10; Cor. 1, x, 20; Cor. H, i, 7 ; o-uyxotvcjvof : 490; 111,354; Gf. V, 539; Rchlh. 667), adject.,
Cor. I, ix, 23; avuuiroxot : Eph. m, 6; v, 7; dvTt-
Xaft6av6ftev6f : Tim. I, vi, 2.
DAIMONAREIS (voc gr.), masc, daemoniacns,
daemoneobsessus, Satfiovtfofzsvof : Mih. vm, 16, 28,
35; ix, 32; 3atptovto-9sif : Luc vm, 56.
l)AL (vet. norv. dalr, data, vet. sup. gcrni. tat,
angl. date, detl, vei. sax., suec, dan., batav. dal,
rec sup. germ. thal, tetle; Gr. II, 41; III, 595; Gf.
V, 596), neutr. vel dals masc, vallis, fauces, fovea,
fipayZ : Luc. m, 5; i3o'9uvof : Luc vi, 39; daluf
DAUpS 1294
tnesa, vas sub torculari positum, 0jroX>iviov: Mc xn,
1 vid. ad h. 1.
ID-DALJO, fem., dcscensus, x«T«6ao-tf :Lnc. xix, 57.
DALAD, adv., infra, deorsum, desnper, humi, xura:
Luc iv, 9; yauui: Joan. ix, 6; xvm, 6; daiap atgaq-
gan,descendere, xaTa?aivetv:Mtli. vm, 1, 7, 25, 27;
Mc ix, 9; Luc vi, 17; xaripyeaBat : Luc. IX,37;
atsteigandalap, descendere, xaTa(3«tvstv : Luc. xvn,
51; xix, 5; Thess. 1, iv, 16; dalap ajiiuhan, dedu-
cere, xaTaystv: Rom. x, 6; und datap, usque deor-
sum, |4>fxdw : Mlh. xxvn, 51; Mc xv, 38.
DALAIIA, adverb., infra, xdTu: Mc xiv, 66.
DALAPRO, adverb., infrp, deorsum, xdru : Joan.
vin, 25.
DALMATIA,nom. propr. fem., Aaluaria : Tim. U,
iv, io: ,
DAMASKO,nom. propr. fem., Aauaaxbe:Cor. II,
xi, 25.
DAH ASKS, adj., damascus,Sat/ao-jcuvof:Cor. II, xi, 32.
"DAMMJAN(vet. norv. dammr, angl. sax. denf-
rhan, vei. fr. demma, yet. sup. germ. lemman, angl.
dam, suec dam damma, dan. dmmme, rec stip.
gerra. dainm, ddmmen; Gf. V, 423; Rchth. 684),
conj.II, reprimere.
FAUR-DAHHJAN , reprimere, cohibere, probibere,
fpaaaeiv : Cor. II, XI, 10.
DAURS(vet. norv. daufr, vet. ,sax. dof, vet. fr.
daf, vet. sup. germ., rec sup. germ. taub, angl. sax.,
angl. deaf, suec dof, dan. dov;co\\. gr. TvyXof;
Gf. V, 351; Rchlh. 679), adject., inseusalus, «tupi-
dliS, 7rs7rwp»pts'vof : Mc VIII,17.
DAUBEI, fem., induratio, stupiditas, iti>pwait:Bjom.
xi, 25.
DAUBipa,fem., id., Mc. m, 5; Epb. IV, 18.
GA-DAUBJAN, conj. II, induratio, 7r<upo0v : Joan.
XII,40; xvi, 6, vid. ad h. I.
AF-DAUBNAN, conj. III, indurari, 7rwpo0a9at:Gor.
II, lii, 14.
DAUD.
, obmutescere, fiuovaBat: Luc. iv, 35.
US-DAUDS , comp. usdaudoza, diligens, soll.icitus,
o-7rouSafof : Cor. II, vm, 17,22.
US-DAUDO, adverb., o-jrouSaiwf:Luc. vu, 4; T)m.
I, iv, 16; Tim. II, i, 17.
US-DAUDEI, fem., semulatio, solliciludo, airovSn :
Rom. XII,8, 11; Cor. II, vn, 11, 12; vui, 7, 8, 16;
studium, paiientia, rtpoaxupripnait' Eph. vi, 1.8.
US-DAUDJAN, conj.ll, ajmulari,slud re, aizovS&Zetv:
Gal. n, 10; Eph. iv, 3; Tim. II, n, 15 ; ftlortutiaBai:
Cor. II, v, 9; Skeir. III, b; uyayittoBui : Joan.
XVIII,56; Col. I, 29; iv, 12.
DAUHTAR(vet. norv. dottir, yet, sax. dohtar,
angl. sax. dohtor, vet. sup. germ. "tohtar, vet. fr.
dochter, angl. daughter, suec dotter, dan. datler, rec
sup. germ. tochter; gr. Bv/arnp; Bo,pp80; Gr. IH.
322;Gf.V,380;Rchth.688), fem. anom., lilia, 9uvd-
VII,26, 30;Luc. i, 5;n, 36;vm, 42, 48, 49; Joan.
xn, 15; Cor. II, vi, 18;Neh. vi, 18; 9uyaTptov: Mc.
v, 23; vn, 25.
DAUHTS(forsan ad dugan referendum, coll. Gr.
II, 23; Gf. V, 371), fem., convivium, 5o^>i: Luc. v,
29; xiv, 15.
DAUpS(vet. norv. daudr, vet.sax.dod, angl. sax.,
angl. dead, vel. sup. germ., rec. sup. germ. tod,
vet. fr. dad, suec. dbd, doda, dan. ded; Gr. II, 451,
mnrluus, vsxpof: Mlh. xm, 22; xi, 5; XXVII,64;
Mc vi, 14, 16; ix, 9, 10; xn, 26, 27 ; Luc ix, 7,
60; xv, 24, 32; xx, 35, 57, 38; Joan. v, 21; xi,
39; xn, 1,9; Rom. vn, 4; x, 7, 9; xi, 15; xiv, 9;
Cor. I, xv, 12,13, 16,20,21,29, 35;Cor. II, i, 9,10;
Gal. i, 1; Eph. i, 20; n, 1, 5 ;Phlpp. i, 20; ILI,11;
Col. i, 18; ii, 12, 13; Thess.I, iv, 16; Tim. II,H,7;
iv, 1; Skeir. V, b; TsSvijxwf. Ts9vdvat:Tim. I, v, 6.
Joan. xi, 44; xn, 1; daupt vitqn,. roorluiimesse.
DACDJAN, conj. II, occidere, y_ixp*tiV:Col. m, 5,
 1295 GLOSSARIUMGOTHlCrfcLINGU^. 1296
AF-DADpJAN, id., 6av«T0uv : Mth. XXVII,1; Mc XIV, 14, 15; Mc. xi, 25, 26 ; Rom. xi, H, 12 ; Cor. lf,
55. Rom. VII,4; Cor. II, vi, 9; pass., occidi, morl, v, 19; Gal. vi, 1; Eph. n, 1; Col. n', 13; Skeir.
reXsuTdv : Mc.vn, 10. III. b, c.
GA-DAUpJAN, id,, 9avarouv: Rom. vm, 36. VAILA-DEDS, bonum opus, evtpyeaia: Tim. I, Vi,2.
DAUDNAN, coni. III, mori, d7ro9vijo-zetv : Joan. VAIDEDJA, masc, malefactor, Xno-Tijf : Mth. xxvn,
xi, 25. 44; Mc.xi, 17; xiv, 48; xv, 27; Luc. x, 30;
GA-rAupNAN, id., Mth. VIII,52; Mc v, 39; xn, 19, Joan. x, 1, 8 ; xvm , 40 ; Cor. II, xi, 26.
21; xv, 44; Luc vnt, 49; xx, 28,29,52; Joan. vi, DEIGAN( digan Rom. ix, 20; vet. norv. deig,
50, 58 ; vin, 21, 24, 25, 52, 55 ; xi, 21, 26, 57 ; xn, vet. sup. germ. teig , suec [deg., dan. deig. batav.
53; Rom. vn, 6,10; Cor. I, xv, 22 ; Col. m, 5; TeXeu- deeg , rec sup. germ. teig , gediegen; Gr. 11, 47;
Tdv:Mc. 9, 48. 111,461; Gf. V, 377), conj. I, daig, digun, digans,
MipGA-DAUpNAN, cummori, o-uva7ro9v«o-xetv: Tim. facere, formare , TrXdo-o-siv : Rom. ix , 20 ; Tim. I,
II.n.U. II, 13;parl. pass. diqans, terrenus, oorpdxtvof:
DAUpEi.NS, fem., mors, ve'xpwo-tf : Cor. II, iv, 10; Tim. II, n, 20.
fidvaTof: Cor. II, xi, 25. DAIGS , masc , massa , avpuuu: Rom. ix , 21 ; xi,
DAUpus,raasc, mors, 0ava.ro;: Mth. xxvi, 66; 16; Cor. I, v, 6,7; Gal. v, 9.
Mc vii, 10; ix, 1; x, 55; xiv, 64; Luc i, 79; n, GADIK , neutr., figmentum, 7rXa«rf*a : Rom. ix, 20.
26; ix, 27; Joan. vm, 5l, 52 ; xi, 4, 15; xn, 55 ; * DEINA( ? deino; Gr. III, 570) , fem.
xvm, 52; Rom.vi, 25;vn, 5,10, 13, 24; vin, 2, VIGA-DEINA (viga-deino?) , tribula , Tpi6oXof:Mth.
58
6, ; Cor. I, xi, 26; xv, 21, 26, 54, 55, 56; Cor. vn,* 16.
H, i, 9.10; n, 16; iv, 11,12; vn, 10; Phlpp. i, 21; DEIS (DM. 66), adject., sapiens , prudens.
ii, 26, 30; lii, 10; Col. i, 22; Tim. II, i, 10; Skeir. FILU-DEISEI, fem. astucia , rtavovpyia: Cor. II, xt,
1, a. 3 ; Eph. 4, 14.
DAUPUBLIS, adjert., morli addiclus, E7rt9avaTtof: DEMAS, nom. propr., bnuut : Tim. II, iv, 10.
Cor. 1, iv, 9. DIABULUS( diabaulus Joan. vi, 70 ; vm , 44 ;
* DAUK(?);
(hoc vocabulum non intelligentes voc. gr.), masc , diabolus , StdSoXof : Luc iv, 2,
quidam loco gadaukans sequentis, gadaurans le- 3, 5, 6,15; VIII, 12 ; Joan. vi, 70 ; vm , 44 ; Eph.
gendum proposuerunt, id est, qui ad eamdem por- vf, 11 vid. ad h. 1.; Skeir, I, b, c.
tam famn/anUir, sed hsec idea aliquid recentius DIABULA , fem., diabola, n StaSo\o;: Tim. I, m, H.
nonnesapit?) DIAKAUNUS (voc.gr.), masc, diaconus, Stdxovof:
GADAUKA, masc., inquilinus ; plur. gadaukans, Tim. 1, m,8, 12.
inquilini, domus, olxof : Cor. 1,1, 16. DIAEUN (diakon), masc., diaconus, docum. aret.
DAUNS(vet. norv. daun, suec , dan., rec sup. et *neap.
germ. dunit, vet. sup. germ. daum; Gf. V, 140), DIGR5 ( vet. norv. digr, digurd, pykr, vet. sax.
fem., fumus, odor, baun : Joan. xn, 3; Cor. II, thicei, angl. sax. $ik, vet. fr. thikke,vet. sup. germ.
n, 14, 15,16; Eph. v, 2; oafpnait : Cor. I, xn,17. dik, angl. thick, tight, suec tjok, dan. tyk, rec sup,
DAUJAN, vid. sub Dhan. germ. dick, dicht; Gf. V, 111; Rchth. 1072), adject.,
DAUPJAN. vid. sub Diupan. lirmus, crassus, abundans.
DAUR(vet. norv. dgr.vet. sax. dor, angl. sax. DIGREI, fem., abundantia, dSpotnf: Cor. II, vm, 20.
duru, dyr, vet. fr. dore, vet. sup. germ. for, furi, DIDIMUS, nom. propr. masc , AiSuftoj:Joan.
angl. door, suec dor, dan. der, rec sup. germ. thur, xi, 16.
thor; gr. 90pa, lat. fores; Bopp 80; Gr. III, 430; DIK, vid. sub Deigan.
Gf. V, 445; Rchlh. 691), neutr., porta, postis, * DIUPAN ( vet. norv. diupr, vet. sax. diop ,
janua, SOpa: Mc i, 55; n, 2; xi, 4; xv, 46; xvi, dopian, angl. sax. diop, dyppan, vet. sup, gcrm.
3; Joan. x, 1, 2, 7, 9; TTOXVJ : Mth. vn, 15, 14; fiuf, laufjan , vet. fr. depa,' angl. dip , deep, suec.
Luc. vii, 12; TTVXMV : Mlh. xxvi, 71; Luc xvi, 20. djup, dan. dyb, rec sup. germ. tief, taufen ; Gr. II,
DAURO , fem., plur. lant. daurons, id., Ovpa: 48; Gf. V, 585, 587; Rchth. 684), conj. \,daup ,
Mth. xxvn, 60:Mc xvi, 5; Joau. xxvin, 16; jrOXat; dupun , dupant, prolundum esse,
JNeli.vn, 3. DIUPS , adject., profundus, (3«90r: Mc iv, 5; Cor.
_AUGA-DAURO , neutr. ( nisi augadauron Jegendum II, vm, 2.
sit), fenesira, 9upif : Cor. II, xi, 55. DiupjpA,fem., profunda, (3d9of:Luc. v, 4; Rom.
FAURA-DAURI, neutr., spatium quod est ante por- viu, 59; xi, 33; |309of: Cor. II, xi, 25.
tam, platea, 7rX«Tefa : Luc x, 10. DIUPEI,fem., id., (3d9of: Eph. III, 18.
DAURIpAlUS, nom. propr. masc, Dorotheus, GA-DIUPJAN, conj. II, fodere, excavare, (3«9uvetv :
Calend. goth. Luc 6, 48.
¥DAURSAN(vet. sax. daurran, vet. sup. germ. DAUPJAN, conj, II, 1), baptizare, purtri^tiv:
galar, gaturst, angl. sax. dear, angl. dare, durst, Mth. III, 11; Mc. I, 4, 5,8,9; vi,14; x,38,59;
dan. der, rec. sup. germ. tluirslig];gr. Bappeiv, Luc m,7, 12,16, 21; vn, 50; Joan. m,25,26;
Sapasfv; Gr. II, 50; Cf. V, 441), couj. anom. dart, x, 40; Cor. I, i, 15, 14, 15, 16,17; x, 2; xn, 15;
daursun, daursta, audere. xv, 29; Gal. m, 27; Skeir. III, a; IV, b; 2) bapii-
GA-IIAURSAN , audere, ToXptdv : Mc xu, 54; Luc. zari, |3a7TTi?so-9at: Mc vii, 4.
xx, 40; Cor. I,vi, l;Cor. II, x, 12; xi, 21; Phlpp. DAUPJANDS, partic et substant. (Mc vm, 28),
l, 14; 9app'efv: Cor. II, x, 2; rtappnatu^eaBut:Eph. baptistus, (3«7TTia-Trjf : Mth. xi, 11,12; Mc vi, 24,
VI, 20. 25; vni, 28 ; Luc VII, 20, 28, 35.
DAVEID ( david Tim. H, n, 8), nom. propr. UF-DAUPJAN, submergere, eft6d7rreiv: Joan. xni,
masc , CaviS: Mlh. ix, 27; Mc n». 25; x, 47; xi, 26; baptizare, parzri^etv: Luc m, 21; vni, 29.
10; xii, 55, 56; Luc, i, 27; n, 4, H; m, 31 ; DAUPEINS , fem., baptisma, (SdTTTurixa : Mc. i, 4 ;
vi, 5; xx, 41, 42; Joan. vn, 42; Tim. II, n, 8. x, 58, 59 ; xi, 50; Luc m, 5; VII, 29; xx, 4 ;
'DEDS (vet. norv., vet. sax. dad, angl. sax. Eph. iv, 5; Col. n, 12; PajTTto-ptof : Mth. VII, 4, 8 ;
dmd, vet. sup. germ. faf, vet. IV.dede, angl. deed, Skeir. II, b, c;III, a, b, c, d.
rec sup. germ. that; Gr. II, 254, 451, 490; III, DIUS(vet. norv., dan. dyr, vet. sax. dier, angl.
522; DRA. 625; Gf. V, 284, 326; Rchth. 680), sax. deor, vel. sup. genn. tior, vet, fr. diar, suec.
fem., actum. djur, angl. deer, batav. dier, rec sup. germ. thier ;
CA-DEDS , actio, opus ; sunive gadeds, adoptio , gr. Bnp; Gr. III, 559 ; Gf. V, 447 ; Rchth. 686),
vto9to-ia: Eph.i, 5. neulr., bestia, 9»piov: Mc i, 15 vid. ad h. 1.; Cor.
HISSA-DEDS , malum opus, scelus , peccalum, I, xv, 52.
napaGao-it: Tim. 1, u, 14; 7rapdjTT»p.a : Mth. vi, , DIS (gr. St«-, lat. dit-; Gr. H, 723, 861; Gf. V
1297 DIVAN DU 129S
696), particula inseparabilis, quae1) partira signi- est; gatiuhan Mc. xiv, 55; Joan. ix, 13; xvm, 15.
Gcationein magis corroborat, verborum praecipue Hinc xaraxpivetvapud Mth. xxvn, 3 non equidem ad
separaudi, parucipandi, ut: disdailjan , dishniupan, verbum respondet, sed in narratione «onvenienter
dishnqupnan, disskaidan , disskreilan, disskritnan , per gatiuhan du slauai convertitur; e contrario Cor.
distalijun , distaheins, distairan , distaurnan , disvil- II, x, 12 avyxpivstviuvrbvrtvi recte per gadomjan sik
van, disvinpjan, disvits , ubi dis plerumque verbis du ainammaredditur; atpinsan Joan. xn, 52; alwair-
graecis.cum Sta- compositisrespondel, ut Stap:epi£stv, pan Luc xvi, 20; atvalvjan Mc xv, 46; lapon Gal.
fiioupefv, StappVyituvai, efc, licet modo v, 15; Col. 1, 12; Thess. I, 11,12; iv, 7 (hic enim
Sia<7xop7ri£stv,
simplicia grxcorum, composilorum significationcm du loco in legendum est); Tim. I, vi, 12; vopjan
habeaot,modocompositapro simplicibus usurpeutur; Luc xix, 15; franiman Joan. xiv, 3; insandjan Mth.
2) partim verbis ideam comprehendendi adjicit, ut: xxvn, 19; Mc 111,31; vin, 26; xn, 2, 4,6,15;
disdriusan (irznziTzretv), dissiggqan(s7rtS0etv) , disha- Luc. 1, 27; iv, 26; vn, 5, 6. 19, 20; xx, 10; Joan.
ban (avvixetv , izeptixeiv), dishutjan (xaXu7rTstv ) , xi, 5; xvi, 7 ; xvm, 24; Cor, II, xn, 17; Eph. vi,
dissilan (Xa/xifdvsiv,sxstv ) , disniman (xarix~tv ). 22;Pb!pp. 11, 25; Col. iv, 8; Neh. vi, 17; fraletan
DIVAN(vei. norv. deyfa, vet. sax. dojan, vet. sup. Mc. vin, 5; atlagjan Luc. xix, 25; c) verba directio-
germ. towjan, suec doia; Gf. V, 559; coll. nem ad signilicanlia nosiram parliculam habent in
Daups), conj. I, dau, divun , divans, languidum , sensu post, ad, in, solemniter. graco irpot, erzi re-
debiliiatum, mortuum esse; partic divans, morta- spondentem : usbraidjan handuns du managein(ttpbt)
lis, 8v>jTof:Cor. 1, xv, 53; Cor. 11,v, iv; <y9apTOf : Rom. x, 21, du paim faura sik ufpanjan (rbit su-
Cor. I, xv, 54. izpoaBeviittxrtivtaBai)Pblpp. ill, 14; du diuzam veihan
UN-DIVANS , immortalis, incorruptus, atp9apT0<r (Qnptouaxtiv)Cor. I, xv, 52, et etiam post gagavairp-
vel dfldvaTOf : Tim. I, i, 17 vid. h. 1. jan (xuraWarreaBuirtvt) Cor. I, VII,11; ussaiwandu
UN-DIVANEI, fem., immorlalilas, d9avao-i«°:Cor. himina (tit) Mc vn, 34, augona ushafjan du himina
I, xv, 53, 54; Tira. I, vi, 16. (etf) Luc XVIII,13; Joan. xvn, 1; atsaiwan du si*
AF-DAUJAN (Gr. 1, 479 f 5. edit. ] secundum lcc- (e7re/etveauT&i)Tim. I, iv, 16; post fairveitjan (tit)
tionem io-xuXuevot, quam Gothum habuisse diflicile Luc. iv, 20; Cor. II, 111,7; imprimis post insaiwan
credas , immerito ut certam habet significalionem (etV)Mth. vi, 26; Mc. x, 21, 27; xiv, 67 ; Luc. I, 48;
. scoriandi, torquendi), conj. II, faiigare , exXOstv : ix, 16, 38; xx, 17; Joan. xm, 22; prauerea post
Mth. ix, 56. (Sic etiam Gal. vi, 9 af dauidai loco af- biugan kniva (izpbt) Eph. m,^l4; post bidjan (jtpb;)
maindai [ vid. h. I. ] legendum est. Mth. vi, 6; Cor. II, xm, 7; Skeir. V, d, et.post sub-
DU (vet. sax., vet. fr. fo , fe , ti, angl. sax. fo, stantiva bida Rom. x, 1; post hropjan Luc xvm, 7 ;
vet. sup. germ. 21, zuo , angl. to, batav. toe , te, postverbapugnandi, sokjan (npbt) Mc. ix, 10; Skeir.
rec sup. germ. zu; Gr. III, 254 ; Gf. V, 572; AI h. IV, a, andrinnan Mc IX,34; prsesertim post verba
Prap. 241 sqq.; Rchtb. 1087), Praepositio, quae cum loquendi et dicendi, qipan, rodjan, ubi Graecusdati-
dativo, raro aute.m, cum accusativo construitur, nec vum simpliciier usurpat: Mlh. vm, 7,9, 10, 19, 20,
non grecOTrpof (cum accus.) et d;, latino ad, in respon- 21, 22, 26, 52; ix, 2, 6, 9, 11, 12. 15, 18, 24, 28,
del ei prsedpue moium ad, direclionem in significat. 57; xi, 5, 4; xxv, 40; xxvi, 71, 75; xxvn, H, 15,
I. Cum dativo 1) loeali: a) post verba veuiendi, 64; Mc 1, 37, 38, 40, 44; 11,5, 8, 10, 14, 16, 17,
eundi, ad , in , izpbt, ti;, raro eVi; sic post gaggan 18, 24, 25; m, 5, 4, 5, 23, 32; iv, 13, 21, 24, 33,
Mc. 1, 38,45; 11,11,15; v, 19 ; x, 14, 52', xi, 15, 35, 38, 39, 40, 41; v, 9, 19, 31, 34, 36, 39, 41; vi,
27; Luc. vi, 47; ix, 53; xiv,26 ; xv, 18; xvm, 16; 10,18, 22, 24; vn, 6, 9, 18, 27, 28,29, 33; vm, 1,
Joan. 111,26; vi, 5, 35, 37, 45; vn, 35, 57; xi, 15, 17, 19, 21, 27, 29, 34; ix, 1, 5, 12, 23, 25, 29, 31,
29, 52, 58; xiv, 12, 28; xvi, 5, 10, 16, 28; xvn, 35, 56; x, 5,11, 14, 18, 20,21, 26, 28, 37, 38, 59,
II, 15; Tim. II, 11, 16; atgaggan Mth. xxv, 59; 42, 49, 51, 52; xi, 1, 5, 6, 14, 17, 21, 22, 25, 28,
xxvii, 28; Mc. v, 15; vi, 25; xn, 18; xiv, 45; xvi, 29, 55; XII,7, 12, 14, 15, 16, 17, 24, 52, 54, 36,
2; Luc. \iu, 19; IX, 12; xvm, 5,14; Joan. vi, 17; 38; xiv, 12,13, 48, 61, 65, 70; xv, 2, 12, 14; xvi,
VII, 50; XII, 21; xvm, 29; gagagganMc vi, 50; 3, 6, 7; Luc. 1, 13, 18, 19, 22, 28. 30, 34, 55, 55,
Luc viii, 4; usgagganMc. 1,5; gaqimanet gaqiman 61; 11, 10, 15, 17, 18, 20, 34, 48, 49, 50; m, 7,12,
tik Mlh. xxvii, 62; Mc v, 21; vn, 1; x, 1; galeipan 13, 14; iv, 3, 6, 9, 21, 23, 36, 43; v, 4, 5, 10, 20,
Mc 111,15; vn, 50; xiv, 10; Luc 1, 25; Joan. vi, 22, 24, 27, 30, 31, 53, 34, 36; vi, 2, 5, 8, 9, 10,
68; vii, 45; xi, 46; xiv, 25; Cor. 11,vm,17; ix, 5; 11, 20, 42; vii, 6, 8, 9,13, 14, 22, 24, 40, 45, 44,
Tim. 11, iv, 10; galeipaninn Mc xv, 45; Luc 1, 48, 50; VIII,21, 22, 25, 48, 49; ix, 5, 11, 12, 15,
28; gateipan ut Joan. xvm, 58 ; afleipan Mc 111,7; 14, 20, 25, 35, 44, 48, 50, 55, 57, 58, 59, 60, 62;
riunan Cor. I, ix, 26; garinnan Eph. iv, 15; urrin- x, 2, 9, 18, 22, 26, 28, 29 ; xiv, 10, 15, 21, 22, 25;
nan Mc xiv, 48; coll. eliam fairrinnan du paurftai xv, 3, 6, 12, 18, 22, 27, 29. 31; xvi, 1, 2, 6, 7,
pro grxco dvjjxetv: Eph. v, 4 ; gasnivan Phlpp. 111, 14; XVII,5, 7, 8, 14, 19, 22, 37 ; xvm,9, 19, 22,
16; faurbisnivar. Tim. I, v, 24; gapeihan Tim. II, 29, 31, 42; xix, 5, 8, 9,13, 17,19, 2f;24, 25, 31,
III, 9; vahsjan Eph 11,21; Col. 11,19; gavandjan 32, 53, 59, 40, 46; xx, 1, 3, 9, 19, 23, 25, 34, 41,
sik Luc. 1, 56; VII, 10, 44; vm, 59; x, 6; usvand- 42, 45; Joan. vi, 5,12, 28, 29, 30, 34, 55, 43, 53,
jan (sik) Tim. I, 1, 6; galisan sik Mc. iv, 1; athaban 61, 67; vii, 3, 9, 21, 26, 35, 45, 50, 52; vm, 12,
tik Mc x, 55; post subslanliva : vigs Thess. I, 111, 13, 14, 19, 21, 23, 25, 28, 31, 39, 42, 48, 52, 57;
11; algaggsEph. 11,18; qums Phlpp. 1,26; gakumps ix, 7, 10, 12, 17, 24, 29, 50, 54, 35, 40; x, 6, 7,
Thess. 11, 11,1; etiam post AriusanMc m, 11; v, 24; xi, 7, 8, 11, 14, 21, 24, 32, 34, 59, 44, 46; XII,
35; Luc VIII, 28, 4; et pracipue in formulis 19, 22, 29, 55; xin, 12, 27, 55, 57 ; xiv, 2, 23, 26;
driusan du knivam Luc v, 8 et du fotum Mc. v, xv, 5, 20, 22 ; xvi, 7; xvm, 11,17, 21, 25, 50, 31;
22; vu, 25 ; Joau. xi, 52 ; el post bistiggqan Rom. ix, 9, 10; Rom. ix, 15,17, 20; x, 21; Cor. I, xn,
ix, 52; b) post transiliva , quue sensum feren- 21; Gal. 11, 14; Thess. 1,11, 16. Hinc post locuiio-
di, afferendi, ducendi, atirahendi etc, liabent; nes munp usluknan Cor. II, vi, 11 et vaurd varp
post: gavandjan Luc i, 16, 17; Cor. II, m, 16; Joan. x, 35; in Cor. II, 1, 18 vaurd unsar pata du
Gal. iv, 9; Tim. II, iv, 4; Skeir. I, c; partici- izviset VII, 14 woftuti unsara so du teitau (in poste-
pium hujus verbl est eliam Cor. II, vn, 15 post brusls riori loco pro erti c gen., sic ante Titum) verbumdi-
is ufarassau du izvissind subaudiendmn; brigganMc cendi suppiendum est. Eo etiam modo elliptice adest
ix, 17; bairan Mlh. v, 25; Mc 1, 52; vn, 52; vin, Ephes. inscript. ai-pislauledu aifaisium et subscript.
22; ix, 18; Luc xvm, 15; atbairan Mth. vm, 16; du aifaisium ustault, et pariter in omnibus epistola-
ix, 2; Mc x, 15; tiuhan Lnc. XVJH,40; Tim. II, ni, rum in- et subscriptionibus,quaenobis servataesunt;
6 ; fekeir. IV, b; hoc verbo etiam subaudito Skeir. 2) in sensu temporali, a) in genere tempus, quo
1, c so du gupa (sc tiuhandei)gareihtei illuslrandum circiier aliquid, accidit, significai, ul Cor.I, xv,
 12 9 GLOSSARIUMGOTHICJGLINGCE. 1500
32 du maurgina(avpim) qasviltam; Luc xvn, 8 du i, 9 et trauains Cor. II, m, 4, vn, 4; galaubjan Me.
naht matjan (Seorvijv);b) communiter idem valet ix, 42 ; Joan. vi, 35, 40, 47 ; vn, 38, 59; ix, 35, 36;
atque in, per, tit, rzpbt, lit( c accus. inierrosanli x, 42; xi, 25, 26; XII,5~, 42, 41, 46; xiv, 1; xvi,
quamdiu? sic Luc iv, 25 galuknoda himinsdu jeram \ 9; XVII,20; Rom. ix, 35; x, 10, II ; Plllpp. i, 29.
brim; Joan. vi, 27 uitan du tibainaiaiveinon; el in — *)Minusrecte, vel saltem pro suo solemni usu ml-
formulisdu aiva Joan. xn, 34; xiv, 16 ; xv, 16; Cor. nus explicabileponitur du Mc. vri, 11 in sokjandans
II, ix, 9; dttaivamRom. xi, 36; Cor. II, xi, 51; Gal. du imma taikn(jrapd c genit).
i, 5, du weilaiJoan. v, 35; Philera. 15; du leitilai II. Cum accHsalivo;tantummodo Col. iv, 10 du
weilaiCor. II, vn, 8; Skeir. VI, a; du mela Luc.vin, panei nemup anabusnint(rtepic genit.) et vs. 13ha-
13 ; du leitilammameta Skeir. IV, b ; du mela weilas baip managaljan du pans (vrzipc aenit.); ubi cum
Tltess. I, n, 17. —3)In sensu metaphoricousurpatur bi commulatin'.— * Quoad loeumJoan. xvi, 32 dis-
ubique verbumdirectionemquamdam ad, in, funda- tahjada warjizuh rfustina (itpbtra tStu)ut accusati-
mentaliter signilicat; sic ergo a) nbi scopus, finis, vus explicari nequit, qnia neque in evangeliodu cum
delerminatio, conseculioexprimitur, quo in casu du, accusativo occurrit, neque in geiiere cum hoc casu
graecoetf, jrpof et iiti c, accus., latino iu, ad respon- ad sifmificat.In annolationeadh. 1.seinaut geniti-
det: Mili. vm, 4; xxvn, 7; Mc i, 4, 44; vi, 11; vus spectavimus et per ellipsim illustravimus, quod
xiv, 8,9; Luc n, 32, 34; m, 3; v, 14; ix, 5 ; xiv, forsan in seinammavel, conjicienteZabn, in seinaim
31 h. 1., 55; xvin, 1; Joan. ix, 59; xi, 4; xm, 29; commulandiune.sl.
xvii, 25; xvm, 37 ; Rom. vn, 10; ix, 22, 25; x, 1, III. Infinitivoadjectum, immedialeanle solemniter
4, 10; xiv, 1; xv, 4, 7; Cor. I, v, 5; x, 51; xi, 24, prsemittitor, in epistolis lamen et Sk-ireins ab eo
25; XII,13; xiv, 26; xv, 34; xvi, l5;Cor. II, i, 20; per pracdicatum, objectum, vel alias per vocabulum
ii, 16; iv, 6, 15; v, 5;vn, 3, 9, 10;vin, 2, 14,19; inlinitivi determinalivum separatur, ut Cor. I, vu,
ix, 4; x, 4, 8, 15; xi, 8; XIII,10;Gal. i, 6; n, 8; 25 du triggs visan, ix, 6 du ni vaurkjan, Rom.
Eph. i, 5, 6,10, 14; II, 10, 22; m, 19; iv, 12, 13, vn, 5 du akran bairan, Thess. II, i, 5; Rom.
14, 16, 29; v, 2; vi, 18; Phlpp. i, 17, 19, 25; Col. xi, 11 du in aljana brigqan, Pblpp. IV, 10;
l, 29; n, 22, 23; m, 10, 21; Thess. I, m, 3; v, 9 ; Thess. II, u, 2 dit ni sprauto vagjan, Cor.
Thess. II, i, H; Tim. I, i, 16; iv, 5, 7, 8; Tim. II, I, viii, 10 du galiugagudam gasalip mat-
n, 14, 20, 21, 25; m, 13, 15, 16,17; iv, 11 (iv, 3 jan, Skeir. H, c, d. In hoc nexu modo ut subje-
pro gr. xard); Neh. v, 16; Skeir. I, d; II, d; VII), cium modout objecium, in utroque articulum ailmit-
b, d; huc eiiam anniimerandiimest pala wa ist du tens, usiirpaiiir:Mc xn, 35 pala du frijon gupjah
sva managaim(stf) Joan. vi, 9 quod aliunde semel pata du frijon newundjansve sifctilban managizo
occurrii. Huc eiiam perlinent dupe (duppe), ad itt allaim paim allbrunslim; x, 40 ^ota du sitan
id (prsrterea), duwe, ad quod, vid. sut pala et Was; af taihsvonmeinai nkt mein du giban; i) ul subjee-
b) in determinalionibusprmdicativis,ubi ad signiGcat, lum, pro graec. TOC. infinit.: Cor. I, xi, 6 agt isf "
et pnrtim graco etf respondet, partim, more germa- qinon du kapillonaippau skaban;Cor. H, lx, 1 ufjo
nicarum liiijfnarum, csum aitributi exprimit; sic mis ut du meljan izvis; Phlpp. i, 24 du visanin teika
posl vitan Mc. x, 8; Cor. I, xiv, 22; Col. iv, 11. paurflizo (ist)in izvara; vel pro simplici infinitivo:
Hinc Goihus etiam vertit clxpsXsiv per du botaivisan Mc u, |9 wabar azetizotsf du qipan, x, 40 nist mein
Gal. v, 2 et «7roj3X»jT6f eVrtper du usvaurpai ist Tim. du qipan; Tness. I, m, 4 anavairp vas uns du vinnan
1, IV,4; post vairpan Mc. xn, 10; Luc m, 5; xx, aglipos (alias vero Tim. I, l, 16 anavairpai vesundu
17; Joan. xvi, 20; Cor. II, vi, 18; nimamdu qenai galaubjan imma); Skeir. II, c gadob vas du garehsn
Neh. vi, 18: aigan du qenai Mc xn, 23; Luc xx, daupeinais andniman; 2) ut objectum, ubi scilicet
35; haban du gamana Philem. 17; hinc xepSefvper quo tendit aciio, delerminationem, consecutionem,
du gavaurkja haban redditur Phlpp. iu.8; post tau- et proesertim finem indicat; tunc a substanlivis,
jan Joan. vi, 15; x, 55; Rom. ix, 21; Gal. v, 15; verbis, formulisnecnon etinlegiissententiis pendet,
gataujan Mc xi, 17; Luc xix, 46; Eph. n, 14; ga- poniiuruue a) pro grasco infinitivo : Tim. 1, i, 16
skapjan l'ph. n, 15; gagaleikonCor. II, xi, 15; in- anavairpai vesundu galaubjan; Rom. xi, 26 urrinnip
maidjan Plilpp. m, 21; du ludjai gafrisahtnan(uop- us sion sa tausjands du afvandjanafgudein; Luc, iv,
oouo-9at)Gal. iv, 19 h. I.; rahnjan Rom. IX,8; giban 18 gasalbodamik du vailamerjanunledaim.insandida
Thess. II, ni, 9; atgiban Joan. xm, 15; lagjan (du mikdu ganasjan; Joan. xn, 4 skaftida sik du galevjan
flalafanan) Mth. tx, 18.—Se<l fundamentalis idea ina; Luc ix, 16 gaf hlaibanssiponjamdu (aurlagjan
multo magis innotesciiin sequentibusc sibus, qui ad managein; Joan. vi, 51 hlaifgaflm du matjan; 52 leik
I, c fere referuntUr : c) ad, rzpbt, post vrohjan Joan. giban du matjan; Col. i, 25 raqin gibaniit mis du
v, 45 el fravrohjan Luc xvi, 1; paqkjan du sis misso usfulljan vaurd; Cor. 11, xi, 2 gavadjoda izvis ai-
Mc. xi, 31; item Cor. II, 3, 1 anapthis bokodu isvis nammavaira mauja sviknadu usgibanxristau; Cor. I,
paurbum (ubi tamen epistola ad vos [scilicet scripia vu, 25 gaarmuips fram fraujin du trigcjvtvitan; Luc.
est] inlelligi posset, coll. supra 1, c ad flnem); xix, 48 managei hahauiadu hausjan immd; Col. i,
Cor. II, tv, 2 ustaiknjan sik silban du allaim mipvis- 22 yafripodai pairh daupu du altaijan izvis veihans;
teim; sic uttaikneins Luc i, 80 ;d) relative ad, iiti Col. iv, 5 uslnkaiunsis haurd vaurdisdu rodjan runa;
c. dat. el accus., stf: Mc x, 11 horinop du pizai Pblpp. IV,10 gapaihup du faur mik frapjan.—b) Pro
eliam secundum f) vel g) explicari potesl); TOOc iiifinitivo,plerumquedeterminalionemsignifi-
oan. xii, 16 pata vas du pamma gamelip; item Cor. cans; sic post : itrrtnnan Mc. iv, 5; Luc vni, 5;
iquod
II, ix, 1 andbahti rahloda du vexhaim;x, 16 »n fra- ushafjan sik Mth. xi, 1; anatrimpan Liic. v, 1;
tnapjaim arbaidim du manvjaim wopan; xi, 6 ga- adde, more grseco conslructum, andvairpi teinata
bairhlida in allaim du isvis; e) in respeclu ad, com- gatulqjan (du gaggan) Luc. ix, 51; anabiudan Luc,
parative ad, prae,7rpdfc accus., in locutionibusgaggan iv, 10; bandvjanJoan. xin, 24; post utfullnoda mel
gafehabadu paim paiei uta sindThess. I, iv, 12, gag- Luc l, 57; usfullnodedundagos Luc n, 6, 21; hlauts
aan in handugein du paim uta Col. iv, 5, raihtaba urrann Luc i, 9; faurdisl muns|Cor. II, vm, U;
gaggan du snnjai Gnl. II, 14; f) in, tit, in quantum valdufni habanUc. ni, 15; Cor. I, Cor. ix, 6; ausona ha-
attib in objecuim prseposillonisdirigitur, post fra- ban Luc vui, 8; nianvuliahaban II, x, 6; vig
VdurkjanLnc xvn, 4; Cor. I, vm, 12; flands Rom. manvjan Luc i, 77, 79; huc pertinet eiiam Luc vi,•
VIII,7; friapva haban Cor. II, u, 4; coll. vn, 15; 7, ubi xarnyopiaper tit du vrohjan(facultatem,occa
gamaindups Cor. II, ix, 13; g) snper, in, eVic. dat. sionein ad accusandum) redditur; ut magis adliuc
etaccus., etf, Ttpb;posl verba affectuumet similium, iinale babendum est Phlpp. m, 10, cum du kunnan
«t infeinanMc.vin, 2; Lnc vii, 13; stegnjttn Luc i, ina respondeat ro>in ufarassauskunpjis iesuis in vs,
47; venjanJoan.v, 45; Rom. xv, 12; Cor. II, i, 10; 7, cui addet Skeir, IV, d : po nu insakana vetun ni
Tim. I, IV,10; v, 5; trauan Mth. xxvn, 43; Cor. II, \n pis patainei ei fraujins mtkileingakannidedi.ak d»
1501 DUBO DRIUGAN 1502
gatarhjan haifst sabailliaus.— c) pro etf TOc. infi- dumb, dan. dum, rec sup. germ. dumm; Gr. II, 59;
nitivo : Mth. xxvi, 2 sunusmant atgibada du ut- ?Gf. V, 425; Rchth. 695), adject. mutus, xotfb;:
hramjan; Thess. II, ui, 9 ei uns silbans du frisahtai |Ml|i. ix, 53; Luc i, 22.
gebeimadu galeikonunsis;Tbess.<l, m, 5 intahdida' \ AF-DUHBNAN , cpiij. III, obmuteseere, 7rj<j>tpiA)<r9ai:
du ufkunuangalaubein; Luc IV, 29 brahtcdun Ua , Mc iv, 39.
und auhmislopis fuirguhjisdu afdrdusjan; Rdm. vii, \ *DRABAN (coll. dreibari), conj. I, drof, drobun,
5 vinnonsvaurhtedun in lipum du. ajtran bairan;' drabans, eaedere.
Tbess. 1, HI, 13 ganohnangalaujai friapvai du tulg- -GA-DRABAN , excidere^Xaroptifv: Mc. xv; 46.
jan hairtona; Luc v, 17 mahts fraujins vas du hait- ;f DRAGAN(vet. norv. draga, vet. sax., angl. sax.
jan; Rom. xv, 8 iesusandbahts varp bimaitisdu ga- dragan, vet. sup. germ. tragan, angl. drag, draw,
tulgjan gahaita; xi, 11 va/p gdnistt piudom du in dau. drage, snec. draga, rec sup. germ. tragen; lat.
eljana briygan;Thess. I, n, 16 ganuan du usfulljan trahere; Gr. 11,11; Gf. V, 492), conj. I, drog, dro-
fravaurhtins; Cor. I, vm, 10 mipvisseiis timrjadadu gun, dragans, trahere; sis dragan, acervare. sibi,
gaiiugagudamgasatipmatjan; Thess. I, iv, 9 al gupa J7rto-wps0stv : Tim. II, IV, 3.
vslaisidai sijup du frijon; Rom. xn, 2 imnaidjaip' GA-DRAGAN, id., Tim. II, iv, 3 vid. h. 1.
ananiujipaifrapjis du gakiusan; Tliess. II, n, 2 bid- - DRAGGIi,VH).sub Drigkan.
jam izvit in qumis (rattjins du ni sprauto vagjan; DRAICJAN,vid. sub Dreiban.
Thess. 1,n, 12 bidjanjah gaptdihanjah veitvoUjundu DRAKMA(voc gr.), niasc, drachma, Spuxpn:
gagganizvis vairpaba; Mc xiv; 55 sokidedunveitvo- Luc xv; 8, 9.
dipa du afdaupjan ina; Cor. I, xi;22 gardins habaip DRAUHSNA (drausna Skeir. VII, d; Gr. III, 462),
du maljanjah drigkan; Thess. II, l, 5 fai&nsgaraih- fem., mlea, buccella, ^iyiov : Mc. vn, 28; Luc xvi,
taisossiauosdu vairpans brigganizvis; Rom. xii, 3 21; xXdo-f«c : Joan. vi, 12; SAeir. VII, d.
frapjan du vaila frapjan; Cor. 1/, vn, 3 in hairtam DKAUHTS,vid. sub Driugan.
unsaraim sijup du gasviltanjah samanaliban; Skeir. DRAUSJAN,.Vid. sub Driusan.
1, d tkulda du galeikonseinai frodeinmans aftra ga- DRIilBAN(vet. norv. drepa, drifa, vet.sax. driBani
lapon; huc etiaui adduceiidisimtcasus, ubi Gothus angl. sax. drifan, vei. sup. germ. triban, angl., dan.
infinitiyumloco g/aici subsianlivi usurpat: Luc v, drire, suec. drifva, batav. dryven, rec. sup. germi
4 athahid rtatjd du fiskoh(eit uypuv); xiv, 28 rahneib freiften; GH.II; 13; Gf. V,48l), conj. I, draib, dri-
habaiu du uitiuhan (tit uituprtaubv);Thess. I, xiv, 17 bun, dribans, pellere; us gaqumpim dreiban, pelleie
fravilvandadu gamoijan(eit vituvmatv); incorreclnrh C cOncillis,d7ro'<ruv«yiu7ov Ttatefv: Joan. xvi, 2.
estautem Mth.xxvn,7 du usfilhanr(eifrafnv), quod du US-DREIUAN, expeflere,ezSdXXetv : Mth. IX,25, 33,
—
usfllhamfegeiidumesset, vid, ad h. 1. d) Prn 7rp6f S4; Mc vi, 15; U, 18,28, 58; Luc. vm, 54; IX,40,
TOc infihitivo ': Mih. v, 28 saMiaiinintmdu luston '45, 49; dTTooreXXetv : Mc v, 10. ,
izos; vi, 1 amiaion iaujanin andvairpja tnanne du DiUiBjAN, conj. Tl, compellere, urgere, sXauvetv:
saiwanim; Mc xiu, 22 gibandlaikninsdu afairzjan. Luc vin, 29; d-xuXXstv: Mc v, 35; Luc. viu, 49^
— e) Pro ijri TM c infin.: Cor. 1, xi, 21 faursnivan draibjansik, 'axvWeaBui : Lue. vii, 6.
du matjan. —•f) Pro etvsxsvc. infin.: Cor. II, vn, DRIGKAN(driggkanMc x, 38, 39; Luc x, 7 et
—
12 melidadu gabairhijanusdaudein. g) Pro Ivu : solemniter apnd Joan.;'driggan Luc. v, 39; Eph. v,
Mc. ni, 14 gavaurlitatvatif du visan (hu o>at)mip 18; vet. norv. drecka,vel. sax. drincan, drencian,
sis; Joan. xyn, i vaurstvatgaft mis du vaurkjan(hu angl. sax. drincan, drencan, vet. fr. drinka, drenkd,
— h) Pro grajco' participio : Mc x, 46 vet. sup. genn. trinkan, trinkjan, angl. drink, suec.
irot»jo;<u).
et Liic xvnt, 35 biindasat faur vig du dihtron(rtpoi- drickai dan. drikke,rec sop. germ. trinken, trdnken;
«tTuv);forsan Golhuseliam Luc xix, 48 e%expiuaro Gr. II, 36; III, 465; GI. V, 535; Rchth. 692 sq.),
uxavm (liahaidddu hausjan) lcgit. conj. I, dragk, drugkun, drugkans; bibere, jrivstv;
IV."Ul udverbium: tanlum apud Luc vm, 44 Mlh, vi,-25, 31; xi, 18.19; Mc x, 38, 39; xv, 23;
algaggandex du; probabilissimelamen etiaiaMc.x, 13 Luc i,.i5;_v, 30, 35, 59; vn, 53, 54; x>7; xvn, 8,
bairandamdu legenduinest, vid. &&h. 1. 27, 28; Joan. vi^55, 54, 56;.vu, 57.; xviii,41; Cor.
V. In c0mposifione : 1) dupe (duhbecXduppe), I, IX, 4; x, 4, 21, 51; xi, 22, 25, 26, 27, 28, 29;
vid. sub pata; duwe, vid. suh VVas;2) sed noit xv, 52;tiafo drigkan, vSporzoreiv : Tim.. I, v, 25;
nisi cum verbis reipsa componitur : duginnan, du- particip. pass. arugkans, bibitum; drugkans visan,
rinnan, duslodjan, duvakan; bicomposita: duatgay- us60etv:Cor.I, xi, 21; drugkansvairpan, utBvaxeaBui:.
gan, duatrinnan, dualsnivan; dugasaiwan, dugavin- ThesS.I, v, 7.
dan; fauradusiodjah.
* DUBO - ANA-DRIGKAN, inebriari; anadrigkqnsik, inebriari,
(vet.ndrv. dufd, Vet. six. duo~a,angl. ptseutrxEO-Bai : Eph. v, 18.
sax. duva. vet. sup. gerin. titba, suec dufva, dah. GA-BIUGEAN, bibere, irivstv: Luc xvn, 8.
due, angl. dove, rec sup. gerra. taulte; Gr. il, 412; • DirAGK (draggk Joan. vi, 55), neutr., potus, «roo-ti;:
III, 341; Gf. V, 350), fera., coiumba. , Joan. vi, 55; Rom. Xiv,17; Col. n, xvi; jrofwt:Cor.
URAIVA-DUBO, cbryiis, cdriiix (vid. sub Hraiv); I, x, 4.
turlur, rpvy&v: Liic ii, 24. DRAGKJIAN (draggkjatiMth.xxvn, 48), conj. II, polu-
pUGAN (vet. riorv. et fr. duga, Vet. sai. et arisjl. ' retreare; 7roTi?stv : Mth. xxv,42; xxvn, 48; Mc. xv,
sax. dugdh,vet.sup. germ. iugan,siiec duga,dan.due, 36; Roin. xn, 20; Cor. 1, xu, 15.
rec sup. germ. tdiigen;Gr. II, 23; Gf. V, 369; Rclitb. GA-DRAGijAN, id., Mlh. x, 42; Mc IX, 41.
695), conj. anoin. : daug, dugUn, duhta. prbdesse, DRUGEANEI, fem., ebrietas, ptsSij:Rom. xm, 15;
avumpeiv:Cbr.I, x^^xpnatubv elvut:Tilli. II,il, 14. ' Gal. v, 2 vid. ad h. I.
, DULGS,masc, debitum, xp'~'->~ '•^uc vn, 41, tibi AF-DRUGKJA, masc ebrius, ebriosus, uiBvao;: Cor.
dtilgisskutd,debilor, xp~<»ftt\irnt. I, v, H; oivo7r6Tuf : Mth. xi, 19 vid, ad h. I.
MfcGA-UAim, vid. sub i/difah. VEIN-DRCGKJA, vini.potitor,ot'vo7r6Trjf: Luc vn^ 54.
DULpS (vel. siip. germ. luld, ined. sUp. gerhr. DUIUGAN(vet. norv. droff. vet. sax. druht, angl.
diiff.Cr. III, 521; Gf. V, 421; Schm. I, 566sqq.), sax. driht, dreogan,drohlnian,vet. fr. dracht, drecht,
fen). (eliam mase. Mth. xxvu, 15, etfem. aiioin. rec sup. germ. iross; byzant. Spouwof,Spovyyapto;;
Joan. vii, 14, dativ. dulp), festum,e'opT>j:Mth.xxvn, Gr. II, 452; III, 475; Gl. V. 517; Rchih. 691. Du-
15; Mc. xv, 6; Luc n, 41, 42; Joan. vi, ;* vn, 2, cang. Gloss.med. et ililini. lat. voc Drnngus),conj.
8, 10, 11, 14, 37; xu, 12, 20; xiu, 29; Col. n, 16. I, drauh, drugun,drugans; ttvMlare,arpurevttv : Tim.
DULDJAN, conj. II, feslum celebrare, eWdCetv
r : I, i, 18.
Cor.l,v, 8. GA-DRAUHTS, miles, arparti>rnt ' Mlh. vm, 9; Mc.
DUMBS(vet. norv. dumbi, angl. sax. dnmb, vel. xv, 16; Luc. vn, 8; Joau. xix , 2 ; Tim. 11,n, 5.
fr.' 'dumbe,dume, vet. sup. germ. tumb, angl., suec. DRAUBTINON, conj. II, stipeildia facere, militare.
1503 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUiE. 1504
o-rpartveaBut: Cor. I, IX, 7; Cor. II, x, 5; Tjm. II, DROBNAN , conj. III, terrere, BpotisBut: Thess. II,
n, 4; sa pammei drauhtino, is, quem servio, 6 orpx- n, 2 h. I.
ToXoyuv : Tim. II, II, 4. GA-IROBNAN , id., rapuaaeaBuL: Luc I, 12; Joan.
DRAUHTINASSUS , masc, mililia, orpaTfia : Cor. 11, xii, 27.
x, 4. IN-DROBNAN, id., Joan. XIII,21; xiv, 1, 27.
DRAUHTi-viTOp, vid. sub Vifan. DROBNA, masc, seditio, dxaTao-rao-ta : Cor. II,
DRIUSAN(vet. sax. driosan, angl. sax. driotan; Gr. xu, 20.
II, 21; Gf. V, 545), conj. 1, draut, drusun, drusans, DVALS(vet. norv.dvalinn,dvelia, vet. sax. bidue-
cadere, TrtTTTetv: Mc. IX,20; Luc v, 12; vi, 59; vni, lian, angl. sax. dvelian,dvolian, vet. sup. germ. twe-
41, x, 18; xvi,20; xvu, 16; xx, 18; Joan. xi, 52; lan, vet. fr. dwila, dan. dvale, batav. dvaelen, suec.
Rom. xiv, 4; Cor.T, xiv, 25; exjri7rTetv : Mc. xm, dal, angl. dull, rec sup. germ. toll; Gr. II, 29; Gf.
25; driusan ana —, e7rt7ri7miv : Mc m, 10; Luc xv, V, 548; Rchtli. 697), adjecl., fatuus, uapbt: Mtb. v,
20; driusan du—, 7rpof7rijrTetv : Mc m, 11; v, 55; 22; vn, 26; Cor. I, iv, 10; Tim. II, n, 16, h. I.; n,
vu, 25; Luc. v, 8; vm, 28. 25; dvalana gataujan, insanire, ptwpaivetv : Cor. I,
AT-DRIUSAN, procidere, cadere, itpotiziTzrttv : Luc i, 20.
VIII,47 ; ejrt7rt7rTetv : Neh. vi, 16; IpijrijrTetv: Tim. I, DVALIJH , fem., insania, stultitia, uuptu : Cor, I, i,
iii, 6, 7; vi, 9; Skeir. I, a; II, b. 18, 21, 25; TOptwpov: Cor. I, i, 25.
GA-DRIUSAN, cadere, iriTTTetv: Mth. vn, 25, 27; x, DVALA-VAURDEI, vid. sub Vaurd.
29; Mc iv, 4, 5, 7, 8; v, 22; Luc vi, 59, 49; vm , DVALUON, coni. II, insanire, uuhtaBut : Joan. x,
6; VII,8, 14; xvi, 17; Joan. xn, 24; xvui, 6; Rom. 20; Cor. I. xiv, 25.
XI, 11, 22; EjriTrtTTTstv : Rom. xv, 3; EX7rt7TTeiv : Cor. DOBNAN,vid. sub Daubs.
1, xin, 8; projici, |3dXXso-9at; Mth. v, 29, 30. DOBS,vid. sub Z)a6an.
BIS-DRIUSAN , incidere, 67rt7ri7rTetv: Luc i, 12. DOGS,vid. sub Dag.
BS-DRIUSAN, ejicere, rejicere, exjrtjmtv: Rom. ix, DOMS(vet norv. domr, dmma, vet. sax. dom, de-
6; Gal. v, 4. man, domiun,augl. sax. dom, deman, vet. sup. germ.
DRIUSO, fem., praecipitiura,xpnuvot: Mth. vm, 32; tom, tomjan, vet. fr. doin, dema, domia, angl. doom,
Mc. v, 13; Luc. viii, 33. deem, suec doma, dan. dsnime, rec sup. germ.
DRCS , masc, casus, irr&io-tf : Mth. vn, 27; Luc. ...dammen; lat. damnare; Gr. II, 41, 452; DRA.749,
u, 34. 768; Rchlh. 684, 690; Gf. V, 554 sqq.), masc, sen-
US-DRUSTS, fem., aspredo, rudis, aspera via, Tp«- tenlia, judiciura, Skeir. II, b ; VI, c.
Xsfa : Luc iu, 5. DOMJAN, conj. II, judicare, discernere, exarainare,
AF-DRAUSJAN, conj. II, ejicere, xaraxprjftvt^etv: Luc. xptvstv: Cor. I, x, 15; Cor. II, v, 15; Staxpivetv:Cor.
iv, 29. I, xi, 29; iyxpivetv: Cor. II, x, 12; nytiadai: Ihlpp.
GA-DRAUSJAN, id., xaTaSdXXstv : Cor. II, iv,9; xaT«- in, 8; usvaurhlanadomjan et garaihtana domjan, vid.
&6d£etv: Luc. X, 15; xaSatpsiv: LilC l, 52. sub Raihts et Vaurkjan.
DRUGKJAet DRUGKANEl,vid. sub Drigkan. AF.DOHJAN , 1) dijudicare, judicare, xpivetv: Joan.
DRUNJUS(batav. dreunen, rec. sup. germ. droh- xvi, 11; xaTaSixa$stv: Luc. vi, 57; 2) detestari, jt«-
nen; DM. 125, 695),masc, clamor, vox, sonus, fBby- taBcuuri&tv: Mth. xxvi, 74.
yot: Rom. x, 18. BI-DOHJAN, judicare, xptvetv: Col. u, 16.
DRUS,vid. sub Driusan. GA-DOHJAN, de aliquo judicare, comparare, dijudi-
DRUSTS, vid. sub Driusan. care, avyxpivetv: Cor. II, x, 12; xaraxpivsiv: Mcxiv,
DROBJAN(vet sax. drobi, drobian, druban, angl. 64; garaihtana et usvaurhlana gadomjan, vid. sub
sax. drof, vei. sup. germ. trobi, trobjan, rec. sup. Raihts et Vaurkjan.
germ. friifren;Gf. V, 489), conj. II, turbare, contur- AF-DOMEINS, fem, condemnalio, Skeir. VIII, b.
Bare, perturbare, rapaaaetv : Gal. I, 7; v, 10; dva- FAUU-DOMEINS , praejudicium, izpbxptua: Tim. I,
«rraToOv : Gal. v, 12; part. drobjandsmip..., turaul- v, 21.
tuans cum, avaraavkarnt ' Mc. xv, 7. DOFS, vid. sub Daban.

E
EI (coll.vet. norv. er; Gr. III, 14,165), particularela-
tiva qua 1) suffixaa) demonstrativa et particula rela-
livae flunt, saei qui, palei quod, peei quod, padei quo,
Pareiuhi, paproei qua, rnij)/>anefdum,svaeiqueuiad-
modum, sunseistatim ac, in pizei qua propter, faur-
pizei antequam,palainei tamum, vid. sub pata, pan,
tva, suns, elc; b) pronominibus personalibus etiam
annectitur, ut grxco relalivo, ad pronomen perso-
nale praecedensrelalo respondeat: Cor. II, x, 1 tfc
tilba pavlus bidja izvisikei (bt) ana andaugi haunt
im; Cor. I, xv, 9; Rom. xiv, ipuwatis puei sto-
jis framapjana tkalk (b xaruxpivurv, (e contra Rom,ix,
20 pu was K ei andvaurdjait, ei pro puei ponitur);
Mc I, 11 bu is sunus meinssa liuba in puzei (ev«)
vaila galeikaida; Luc m, 22; Mc i, 11 marg. pu 'is
tunus meinssa tiuba pukei (quem) vitda; Luc xvi,
15 jut tijup juzei garaihtant domeip izvis titbant
(ot StxatoOvTef); Cor. H, vm, 10; Eph. n, 15, 17;
Thess. I, n, 15; Gal. m, 1 was izvit afhugida izvi-
tei (otf) xristus fauragameliptvat; sedGal. v, 4 lau-
taisijup uf xristaujuzei (omvtf) garaihtans qipip
uvis, et Tiin. 1,1, ioaviliudo fraujin unte gataubjan-
dan mik gahugida ikei faura vas vajamerjands: pro-
nomen personale praecedens deflcil; — 2) etiam ab-
solute adhibetur, ita taiuen , ul cum prsecedentede-
moiistraiivo conjunctumrelativum efformet: Luc. i,
20 und pana dag ei (aypi nt nuipu;) vairpai pata ,
XVII,30 ^amo daga ei (5 ljptspa);Col. 1, 9 fram pam-
tna daga ei (if vt nuipat); Neh. v, 14; Tim. II, 111,
8 pamma haidauei (6vrpoizov).
II. Parlicula inlerrogativa si, an, ei, in indirectis
interrogationibus : Mc xi, 13; xv, 44; Rom. xi, 14;
Cor. 1, 1, lo; VII,16; Phlpp. 111,12.
III Conjuuctiocum indicativo et conjunctivocons-
tructa, ut, 6TI,et ei ni quin Ivu un, etiam cum inlini-
tivo in explicalivis senteniiis et in eis, quaescopura
finemqueindicant: 1) post demonstrativas etinierro-
gativas sententias : Joan xvn, 3 soh isl 10 aiveinoli-
bains, ei kunneinapuk; Mth. vm, 7 wileiksistsa et
vindos ufhausjana imma; Mc 1, 27; vi, 2; Luc. 1,
43; vin, 25; Joan ix, 17, 36; xiv, 22; i>t Mc. tx,
21; etiam Rom. ix, 20 vid. supral, l,b; huc pertinet
etiam Joan. vm, 22 nibai utqimai sis silbin ei
qipip; — 2) post verba dicendi, declarandi et volun-
tatit, ut gi/iaBMc m, 9; vm, 7; ix, 18; xvi, 7; Luc
iv, 3; Joan. xui,55; xviu, 9, 57 ; Gal. v, 16; Eph. iv,
17; gaqipan tis Joan. ix, 22; andhafjan Luc xx, 7 ;
gameljan Mc ix, 12; xu, 19; Luc. 11,24; xx, 18;
tiugan Skeir. Vlll, c; avitiudonCor. I, I, 14; svarcn
Luc 1,75; bitvaran Thess. 1, v, 27; bidjan Mc v,
10,18 ;23; vi, 56; vn, 26; 52 ;vm,22; xm, 18; Luc
vii,36; viu,21,31,32,38; ix,40; Joaq. xvji, 15,21;
 1305 QAINQN
Cor. I. xvi, 12,16;Cor.II, i,ll;vm,6;ix,5;x,2;xii,
8; XIII,7; Eph. i, 17; Col. i, 9; iv, 5, 12; Thess. 1,
in, 10; IV,1; Thess. II, i, U; m, 1,12; Skeir, V,d;
etam ojraf ingraecolextu:Mlh. vm, 51; u, 38; Luc.
vn, 3; x, 2; et insuper post anabiudan Mc v,
43; vn, 56; ix, 9; Joan. xm, 54; xv; 17;Thess. II,
m, 6, 10; Neh. v, 14; et anabusnsJoan. xv, 12,
bandvjanLuc. v, 7; faurbiudan Mc. vi, 8 ; vm, 50;
Lucv, 14; vin, 56; ix, 21; Tim. I, i, 5; andbeitan
Mc m, 12; Luc XVIII,59 ; wotjan Mc. x, 48; tnvag-
jan Mc xv, H; merjan Mc. vi, 12; veitvodjanEph.
iv, 17; Tiro. I, v, 21; veifvodanahaitan Cor. 11, i,
23; fravrohjan Luc xvi, 1 (i>t c. particip.); gasvi-
kunpjan Skeir. II, a; ataugjan Skeir, III, a; atgiban
Cor. I, xv, 3; viljan Mih.xxvn 17;Mc vi, 25; ix, 30;
x, 35, 51; xiv, 12; xv, 12; Luc vi, 31; ix, 54; xvm,
41; Joan. vi, 40; XVII,24; xvm, 39; Rom. xm, 3;
Cor. I, xvi, 12;Thess. I, iv, 5, 4; sokjan Cor. I, iv, 2;
Gal. II, 17; gastauan at sis Cor. II, n, 1; munanJoan.
xn,10;runanimanMth. xxvn, 1; hincetiam posl tetan
Mth. xxvn,49; Mc xi, 16; xv, 36; fragibanMcx,37;
taujan Joan. xi, 57 ; Col. iv, 16; el post paurban
Joan. xvi, 50; Thess. I, v, 1; magan Mc x, 58;
vairps vitan Mth. m, 11; vm, 8; Luc vn, 6; xv, 19,
21; Cor. I, xv, 9;— 5) post verba senliendiet affec-
tuum: hausjan Mc. vi, 55; Joan. xn, 18; xiv, 28 ;
saiwan (tantum in impropria signilicatione videndi,
Mlh. vm, 4; ix, 30; Mc i, 44; vm,
rrocurandi)
5; Cor. I, xvi, 10; Col. iv, 17; kunnan Joan. xv,
18; Cor. II, xm, 6vid. ad h. I.; ufkunnanJoan. xvu,
7; »ifanJoan. ix, 25; xi, 22; xvi, 30; coll. Cor. II,
v, 1; huujan Mih. v, 17; pagkjan Cor. II, x, 7;
pugkjan Mth. vi, 7; Luc xix, 11 ; Cor. II, xn, 19 ;
Mc. xi, 23; trauan Luc xvm, 9 ; gatrauan
hess. II, III, 4; venjan Cor. II, i, 10, 13; xm, 6;
faloubjan
faginon Luc. x, 20; Joan. xi, 15; xiv, 28; (aheds
Plilpp. ii, 2; sifan Joan. vm, 56; sildaleikjan Mc xv,
44 (in graecolextu et); Gal. i, 6; — 4) post imper-
sonalia et nonnullas formulas, ut: ganah Mlh. x,
25; galeikaip Thess. I, m, 1; gop ist Mc ix, 42 ;
batizoist Mlh. v, 29, 30; Joan. xvi, 7; lexlil Joan.
XVI,17 (x«i); i« minnislinist Cor. 1, iv, 3; gadobist
Skeir. I, c; varp Luc vi, 12; vm, 1 (vid. ad b. I.);
biuhtiist Joan. xvm, 5i); meita qam Joan. xn, 23;
xvi, 2, 52; huc pertinent etiam clliptici casus: Gal. i,
20 tai tn andvairpja gups eini liuga; Cor. II, i, 18
triggt gup ei pata vaurd untar nistjajah ne; — 5)
post sententias, quae linemvel scopum indicant: a)
ivot: Mlh. ix, 6; xxvn, 42; Mc i, 38; n, 10; m, 2,
10, 14; iv, 12,21,22; v, 12,23; vn, 9; vm, 6;ix,
22; x,13,17; xi, 25, 28; XII,2,13, 15; xiv, 10,12,
49; xv, 15, 20, 21, 52; xvi, 1; Luc i, 4; iv, 11; v,
24; vi, 7,54, 37; VIII,10, 12, 16; ix, 12, 45; xiv,
10, 25; xv, 29; xvi, 4 (eipau), 9; xvm, 15; xix, 4,
15; xx, 10, 14, 20; Joan. v, 25, 56; vi, 5, 15, 28,
29, 50, 50; «n, 5, 25, 52 ; vm, 59; ix. 2, 3, 39; x,
10, 17, 51, 38; xi, 4. 11. 16, 19,31, 42; xn, 9,20,
25, 36, 38, 40. 42, 46, 47; xm, 15,18, i9, 29; xiv,
3, 15,16, 2U,51; xv, 2, 8, 11, 13,16, 25; xvi, 1, 4,
24; xvii, 1, 2, 11, 12, 15, 19, 21, 22, 25, 24, 26 ;
XVIII,9, 28, 52, 56, 57; xix, 4; Rom. vn, 4, 13 ;
VHi,4; ix, 11, 25; xi, 11, 19, 25, 31, 32; xiv, 13;
«
QAINON(vet.norv. qveina, veina, angl. sax. eva-
nian , vanian,. vet. sup. germ. weinon, angl. whine,
suec hvina, batav. kwynen,rec. sup. germ. queulen,
weinen; l~]. queri; Gr. II, 15; Gf. I, 888), conj. II,
flere, plangere, 7revSefv;Mth. ix, 15 ; Mc xvi, 10;
Cor. H, xi, 21; xbjtriaBai:Mlh. xn, 17.
* QAIRNUS(vet. norv. qvorn, angl. sax. cvyrn,
vet. sax., vet. fr., angl. quern, vet. sup. germ. quirn,
suec qvam, dan. qumrn; Gf. IV, 680 ; Rchth. 882),
masc, lapis molaris, mola.
ASILU-QAIRKUS;, proprie tnpla asinaria, id est, quie
QAL 1306
xv, 4, 6; Cor. I, i, 15,17; iv, 6, 8; v, 5, 7; vu, 5:
vni, 13; IX,19, 20, 21, 22, 23, 24, 25; x, 33; xni,
3; xv, 28; xvi, 2, 6,11, 16; Cor. H, i, 4, 9, 15,17;
II, 5, 4, 5, 9, 11; iv, 7,11, 15; v, 4, 10,12,15, 21;
vi, 5; VII,9; vni, 7, 9, 13, 14; ix, 3, 4, 8; x, 9;
xi, 7, 12, 16; xn, 7,9; xm, 7,10; Gal. II, 4, 5,
10, 16, 19; iv, 5, 17; v, 17, vi, 12, 13; Eph. u, 7,
9, 10, 15; in, 10, 16, 18, 19; iv, 10, 14, 28,29;
v, 26, 27; vi, H, 13, 19, 21 ; Phlpp. i, 26, 27; u,
2, 27, 28, 30; m, 8,16; Col. i, 18, 28; m, 21; iv,
4, 8; Thess. I, n, 16; m, 3; iv, 12, 13; v, 4, 10;
Thess. H, ni, 8,14; Tim. I, i, 3, 16, 18, 20; n, 2 :
iii, 7, 15; iv, 15; v, 7, 29 ; vi, 1; Tim. H, i, 4; n,
4,10; in, 17; Philem. 15, 15, 19; Skeir. I, a, d ; II,
d; IV, d ; V, a; b) 5no>;; Mth. v, '16, 45; vi, 2, 4,
15, 16, 18 ; vni, 17; Mc. m, 6; v, 23 ; Luc n, 35
(ojrtufdv); vn, 3; Rom. ix, 17; Cor. II, vm, 11, 14;
Gal. i, 4 ; Thess. 11,i, 12; c) pro grseco inQnitivo:
Luc nj, 3; Fph. i, 4; iv, 22 ; Col. i, 10; iv, 6 ;
d) T6 C. infinitivo: Rom. xiv, 13; Tliess. 1, iv, 6;
e) TOU c. inlinilivo: Lue. n, 27; iv, 42; Rom. vu, 5;
f) stf T6C.infinit.: Rom. vn, 4; Cor. II, iv, 4; Epli.
i, 12, 18 ; vi, 11; Thess. I, m, 2; g) jrpof TOC.in-
finit.: Tim. 11,m,8; — 6) in conjunctione cum aliis
particulis, ut: dupe ei, propler quod, vid. sub pata;
svepauh ei; vid. sub pau; ei waiva, si forte, vid. sub
Waiva; ei wan ni, quin forte, vid. sub Wan; Skeir.
VIII, c est in pamma ei vel, ut Massmannuslegit, tn
pamtnei, quia, quoniam.
SAEI,vid. sub pata.
)ATEI, vid. sub pata.
JKEI, vid. sub pata.
HDEI, vid. sub pata.
)AREI,vid. sub pata.
)AJ>KOEI , vid. sub pala.
FAURPIZEI, vid. sub Faur.
DATAINEI , vid. sub Ains.
mppANEi,vid. sub pan.
SVAEI , vid. sub Sva.
SUHSEI,vid. sub Suns.
EIAIREIKO,vid. IAIREIEO.
EIKAUNIO,nom. propr. fem., Txoviov : Tim. II,
in, 11.
EIRAM, nom. prop. masc, 'Hpi.u: Esdr. n, 32.
EISAEIAS, vid. Esaeias.
EISARN(vet. norv. jarn , itarn, vet. sax. isarn ,
angl. sax. iren, isern, vet. sup. germ. itan, isatn,
vet. fr. isern, angl. iron, suec jdrn, dan. jeern, rec.
sup. germ. [eisen, eisern; lat. mt; Gr. II, 46, 452 ;
Gf. I, 488; Rchtht 855J, neutr., ferrum ; eitarna bi
foluns gabuganaet. pe ana fotumeisarna, compedes,
jreSat: Mc v, 4.
EISARNA-BANRI , vid. sub Bindan.
EISARNEINS, adject., ferreus, Mc v, 5, 4.
ESAEIAS (eeatas; Mth. vm, 17; Mc. i, 2; vn, 6 ;
Rom. IX, 27; eisaeias: Luc iv, 17), nom. propr.
masc, 'Htrataf: Mth. vni, 17 ; Mc i, 2; vu, 6 ; Luc.
in, 4; iv, 17 ; Joan. xn, 58, 59; Rom. ix, 27 ; xv,
12.
ESAV, nom. propr. masc, 'Ho-au: Rom. ix, 15.
ETA, vid. sub Jfa.
ab asino movetur, in genere mola, uv\o; bvtxbt: Mc.
ix, 42.
QAIRRUS(vet. norv. kyrr, dan. qver, rec. sup.
germ. kirr; coll. lat. cicur), adject. mansuetus, mi-
tis, quietus, nrrtof: Tim. II, n, 24.
QAIRREI,fem., mansuetudo,7rp«6T>jf : Cor. II, x,
1, Gal. v, 25; vi, 1; Eph. iv, 2, Col. m, 12; Tim.
I, vi, 11; Tim. ll,n,25.
eQAL( vet. norv. qvotld, angl. sax. cvytd, angl.
quell, suec qudll; Gr. II, 29), neutr., sicuratio.
AN>-QAL, requies, TOwuxd£ew ; Thess. I, iv, ii
1307 GLOSSARIUMGOTHICiE LlNGUiE. ,308
QARTUS, nom. propr. masc, Kouaprof: Rom. a,b; V, b,d; VI, a, c.d; VIII, b, c, d; «VT«-
•xvi,23. Xeyetv: Luc. xx, 27 ; ydvat : Mth. vm, 8 ; xxvn, H;
QENS (aeinsLuc i, 5; n, 5; vet. norv. koria,qvan., Luc VII,41, 44 ; Joan. ix, 58 ; Cor. I, x, 15, 19 ;
qven; angl.sax. cwii, vet. sax. quena, vet. sup. germ. xv, 50; Cor. II, x, 10 ; XaXsfv : Cor. II, xi, 25; 2) de
cheona,qvena,angl. queen, quean, Suec kSna,qvinna, alii|uo loqui, memorare, nominare, \iyetv : Mc xiv,
dan. kone, qvinde; gr. ywn ; Gr, II, 56; III, 522; Gf. 71 ; xn, 37 ; xv, 12 ; Luc. xvm, 19 ; .loan. vi, 71 ,
IV, 677), fem., femina, mulier, ea pra3cipueque est vni, 27, 54 ; xv, 15 ; Phlpp. m, 18 ; etTrefv el epsfv:
matrimonio iiincia, 7uv>j:Mih. v, 51, 52; xxvn, 19; Joan. x, 35 ; xv, 15 ; x«Xef»:Lnc. n, 21; Skeir. 11.,
Mc vi, 17, 18 ; x , 2, 11, 29; .xn, 19, 20, 22, 25 ; b ; IV, d; hiiic garaihtana sik qipan, vid. sub
Luc 1,5,15, 18,24; n,5; m, 19; vm, 3; xiv, 20, Raihts: ubil qipan, c dat., maledicere, x«x«Xoyefv :
26; xvi, 18 ; xvii. 32; xvm, 29; xx, 28, 29, 50, 52; Mc. vn, 10; vailaqipan, laudare, benedicere, xu\b>e
35; Rom.vn, 2 ; Cor. I, vn, 10, 11, 12, 15, 14, eirteiv: Luc vi , 26.
27, 28; Eph. v, 22, 25, 28 ; Col. m, 19 ; Tim. I, m, ANA-QI{)AN, blasphemare, maledicere, r" (5X«o-<«iaefv :
2, 12; v, 9 ; Til. i, 6; Neh. vi, 18; «en niman, mu- Cor. I, x, 30. .
lierem ducere, yautiv : Cor. I, vn, 28. AND-QIPAN, 1) valedicere, renuntiare, c. dat.,
d7roTda<reo-eat: Lnc ix, 61; 2) colloqui, C dat.,
*QENJANi conj. II, coujugium inire. : LuC VIII,19.
uN-QENips, parl. prait., innuplus , uyuuo; : Cor. I, O-uvTuyyav-tv
I, vii, 8. AF-QIPAN, renuntiare, abnuere, e. dat., diroTda--
ceaBut: Luc. xiv, 55.
QINO, fem., i. q. qens, communiler in genere sum- GA-QIDAN,
Mlh. expostulare; gaqipan sis, dicere apui
ptum, vuv/j: v, 28; xi, 11 ; xxvn, 55; Mc. v, se, <TUvTi9e<rflat : Joan. ix, 22.
25, 35;vii, 25, 26; x, 12; xv, 40; Luc l, 28, 42; Mip-QipAN, interloqui, disputare, Skeir. V, a.
iv, 26; vn, 28, 37, 39, 44, 50; vm, 2, 43, 47; xv, 8; : Mc i,
Joan. xvi, 21; Cor. I, vn, 16; ix, 5; xi, 3, 5, 6; 45.us-QipAN,evolvere, divagari, Stay>jpti?etv
Gal. iv, 4; Col. m, 18; Tim. I, n, 9,10, 11,12,14; FAUR-QipAN, excusare, izupuireiaBut:Luc xiv, 18,
Hi. 2,11. 19 ; dSerefv: Gal. n, 21; v, 21, vid. ad h. 1.
QINEINS, adjeci., femina, muliebris, B~\v; : Mc x, : Rom. ix, 29;
neuir. : Tim. fAURA-QipAN, prasdicere, 7rpoet7rsfv
6; qinein, mtilier, lemina, ywaixapiov Cor. H, VII,5 ; xin, 2 ; Gal. v, 21 ; Thess. I, iv, 6 ;
II, III, 6. : Gal. v, 21 h. I. ; Thess. I, m, 4 ; rzpofn-
vid. sub Kuni. rtpo\iyitv
QINA-KUNDS, Tsuetv: Mth. xi, 45.
QlpAN(vet. norv. qveda,vet. sax. quelhan. angl. FHA-QIDAN, 1) prornittere, diwovere, detestari,
sax. cvmtSan,vet. sup. germ. quedan, vet. fr. quetha, xarapao-eat: Mlh. xxv, 41; Mc. XI, 21 ; Luc, vi, 28;
suec qvada, dan. qvmde, angl. quoth, quoie; col\. part. praet, fraqipans, maledictus , E7rixaTdp«TOf:
batav. kouten, rec sup. germ. kosen; lal. inquit, gr. Joan. VII,49; Skeir. VIII, d; 2) dedecorare, inho-
xMTiXXstv; Ropp 117 ; Gr. II, 20; Gf. IV, 656; Rchth. HOrare,d6ETEtv : Luc. vn, 50 vid. ad h. I.
882), conj. I, qap, qepun, qibans; 1) loqui, dicere, UN-Q;.[)K, adj., inefahilis, appnro;: Cor. II, xn, 4,
stjTEfv et Ipsfv ; Mih. v, 21, 22 ; vn , 22 ; vm , 4, 8, QI])LO,neutr., verbiim, serino, Skeir. V, d.
10, 13, 19; ix, 5, 4.22; x, 27; xi, 5, 4;xxv, 40, * Qiss, fem., sermo, oralio, verbum.
41; xxvn, 4, 6, 9, 63, 64 ; Mc i, 17, 42; n, 8, 9 ; ANA-QISS , blasphemia, £>\uafnuia: Col. i.i, 8;
ni, 9, 52; iv, 59, 40; v, 7, 53, 34; vi, 16, 22, 24 ; Tim. 1, vi, 4.
VII, 6, 10, 11. 27, 29, 36 ; vm, 26 ; ix, 12, 17, 18, GA-QISS, convenientia, TOavufiavov: Cor. I, vii, 5.
21, 23, 29, 36, 39 ; x, 3, 4, 14; 18, 20, 21, 36, 57, piupi-Qiss,eulogium, laus, tvkoyiu: Cor. 1, x, 16i
58, 59; xi, 5, 25, 51; xu, 52, 56; xm, 21; xiv, 14, MISSA-QISS, dissensio, ayiauu : Joan. vn, 45 ; ii;
62; xv, 12; xvi, 7; Lnc l, 61 ; H, 49; m, 12 ; iv, 16 ;x, 19.
5; v, 14 ; vu, 7, 40, 42; vm, 56; ix, 20, 54; xiv, US-QISS, crimen, accusalio, xarw/opia : Tit. i, 6.
10, 17, 18, 19, 20; xv, H, 17, 18; xvn, 5, 6. 7, 21, SAHA-QI-S, congruentia, convenieniia, avufi>vnat;:
25; xvin, 26 ; xix, 15, 31; xx, 2, 3, 5, 6, 25, 39 ; Cor. ' II, vi, 15 ; o-uyxaTd9eo-tc : Cor. II, vi, 16.
Joan. vi, 25 ; vm, 55 ; x, 6, 54; xi, 15, 28 ; xn, 29; VAILAQISS , laus , euloginm , suXoyix: Cor. II;
xiv, 2, 29; XVIII,8, 22, 54 ; Rom. vn, 7 ; ix, 12, 14, ix , 5.
19, 30; x, 6; xi, 19; Cor. I, i, 15; x, 28; xi, GA-QISS, adject., conveniens, Skeir. I. c ; gaqist
22,24; VII, 15, 21 ; xiv, 23; xv, 27, 35 ; Cor. II, visan, consentaneum, consenlientem esse, ovufuvxt:
iv, 6 ; xn, 6, 9 ; Gal. n, 14 ; Phlpp. iv, 4, 11 ; Col. Rom. vn, 16.
iv, 17 ; Tit. i, 12 ; Neh. v, 15; vn, 5 ; Xevstv: Mth. QIpUS(vet. norv. gwdr, angl. sax. cvitS,vel. sup:
v, 18,20, 22; vi, 25, 29, 51;vn, 21; vm, 2, 4, germ. suiii, suec qvider, qved ; coll. rec. sup;
11; ix, 21. 27, 50; x, 27 ; xi, 9; xxv, 44, 45; germ. kutteln; Gr. III, 466; Gf. IV, 650), masc.,1)
xxvii, U, 65; Mc i, 7, 24, 25, 57. 38, 40, 41 ; n, 5, ventiT, xotXia: Luc i, 41, 42; 2) uterus, pwnjp :
10, 18; III, 5, 4,5,11,21,22,23,28,50, 53,54; Luc, II, 25; 3) stomachus,o-T6pt«xo? : Tim. 1, v, 23.
iv, 2, ~), 11, 21, 24, 26, 30, 5 >;58, 41; v, 8, 9, 19, Qipu-HAFTS, \.A. sub Haban.
25, 28, 50. 51, 35, 56, 59, 41 ; vi,2, 4, 10, 14, 15, LAUS-QIDRS, adjeci., jejunus (stomacho vacuo),
18, 25; vii, 9. 11, 14.18, 20, 28, 54, 37 ; vm; 1, tnant : Mc vm, 5.
12,15, 16, 17, 19. 26, 27; ix, 1,5,41, 15,.19, 24, DAUSOIDREI, fem., ieiunium, vuo-rsia: Cor. II. vi,
25, 31, 35, 58, 41; x, H, 15, 18, 25, 24, 26, 27, 5; xi, 27. . . ,. *
28, 52, 55, 42. 47 ; xi, 9, 25, 51; xn, 18, ."6, 57; QIMAN(vet. norv. koma, vet. sax., angl. sax.
xiv, 14, 57, 58, 68, 69, 70, 71; xv, 28, 29, 51, 54; cuman, vet. sup. germ. aueman.vet. fr. kuma, angl.
Luc i, 67; n, 15 ; v, 24 ; vn, 59, 47 ; vm, 24 ; come, suec komma, dan. kommc, batav. komen, rec.
ix, 18, 20, 27, 51, 33, 54 ; x, 5 ; xiv, 12, 24 ; xv, 9, sup. gerni. kommen; Gr. II, 50 ; Gf. IV, 655; Rchth.
10 ; xvi, 6 ; xvn, 4, 10; xvm, 1, 2, 5, 19, 54; xix, 880), conj. 1, qam, qemun, qumans, venire, adve-
7, 26, 41; xx, 57, 41 ; Joan. vi, 5: vm, 54 ; ix", nire, cum dativo et in, ana, at, hindar, epyeoBuv:
17, 41 ; xin, 15, 22 ; xvi, 7, 26, 29 ; xvm, 57; MUi.v, 17; vi, 10; vn, 15,25, 27; vm, 9, 11,28,
Rom. VII,7; ix, 1, 15, 17,25; x, 6, 8, 11, 16, 18, 29 ; IX, 1 ; x, 23, 54, 35 ; xi, 3, 14 ; xxvn, 49, 64,
21; xi, 1, 13; xu, 5, 19 ; xiv, 11 ; xv, 8 ; Cor. I, Mc I, 7, 29, 58, 40 ; n, 2, 17 ; «i, 8, 51 ; W, 4, 15,
vn, 6, 8, 12; ix, 8 ; x, 15, 29 ; xi, 25; xiv, 21; 21 ;v, 1, 14, 22,25, 53, 35; vi, 1, 29 ;vn, 1, 3»;
xv, 12,51; Cor. II, vi,2, 15, 17; vn, 5; vin, 8; ix, VIII,3,10. 22, 58 ; ix, 1, H, 12, 15, 14,53 ; x, 1,
5, 4 ; xi, 16 ; Gal. iv, 1, 21, 50 ; v, 2, 16; Kpli.it, 45, 46,50; xi,9, 10, 13; xn, 9, 14;-xJiij26; xiv,
8, 17 ; Phlpp. iv, 11 ; Thess. I, iv, 15; 5 ; Thess. 45, 62; xv, 21, 56 ; Luc i, 45. 59; lit 16, 27$ 44,
11, ii, 4; Tim. I, n. 7; iv. 1; v, 18 ; Tim. 11,n, 7, 51 ; III, 5 ; iv, 54, 42 ; v, 7, 55; vi, 17; vn, 5, 7,
18; Philem. 21; Skain lyb; II, a, b, c; III, a; IV, 8, 19,20; VJH,12; 17, 35, 41; K, 26,56 ;-wvr 10,
1309 HARAN HARAN 1310
20, 21; xv, 6,7,20,25, 30; xVn, 20, 22, 27 ; xvm, xvi, 17; Cor. II, vn, 6, 7 ; x, 10; Phlpp. l, 26 j
5, 8, 30; xix, 5, 10, 13, 18, 24, 58; xx, 16; Joan. Thess. I, n, 19 ; m, 13; IV, 15 ; Thess. II, n, i ;
III, 31; vi, 14, 23, 24, 44, 65 ; vn, 28, 31, 54, 41, eitifuveia: Tirti. I, vi, 14 ; Tim. H, iv, 1, 8.
42; vin, 14, 20, 42; ix, 4, 7, 39 ; x, 7, 10,12, 41; GA-QUMps, fem., 1) convenlus, congregatio, lm-
xi, 17, 20, 27; xn, 9, 12, 13, 46 ; xiv, 3, 6 ; xv, awuyuyn : Thess. 11,n, 2 ; 2) concilium, o-uvs3piov:
22; XVIII,4, 37; Rom. vii. 9;ix, 9; Cor. 1, iv, 5; xi, Mlh. v, 22; 3) schola, syuagoga, avvuyuyn: Mth.
26; xin, 10; xvi, 2, 5, 10, 11, 12; Cor. II, i, 15, yi, 2; 5; ix, 55; Luc iv, 15 ; Joani xvi, 2 ; xviii,
23 ; ii, 1,3, 12; vii, 5 ; ix, 4 ; xi, 4, 9 ; xn, 1, 14, 20.
20, 21; xin, 1, 2;Gal. l, 21; n, 11, 12 ; iv, 4; QINO,vid. sub Qens.
Eph. n, 17 ; v, 6 ; Phlpp. i, 27 ; n, 24 ; Col. m, 6 ; QIUS (vet. norv. qvikr, vel. sax. giiie, angl. sax.
iv, 10; Thess. I, n, 18 ; m, 6 ; v, 2 ; Tim. I, i, 15; 'quic, vet. sup. germ. quek,vet. fr. quik, angl., suec,
n. 4; m, 14; iv, 13; Tim. II, lli, 7; IV, 9, 15; batav. kwick, rec sup. germ. queck. ..; lat. nirus;
Neh. v, 17 ; Skeir. I, a, c ; IV; c, d ; VIII, c ; e'f- BOpp128 ; Gr. H, 52 ; Gf. IV, 632; Rclith. 883),
ij>Xeo6at: Mth. v, 20 ; Mc x, 15; LUc (vm, 51) adject., vivus, £Gv:%lc. xn, 27 ; Luc. xx, 38; Rom.
IX, 54; XVIII,17 ; xaTaSaivstv:Mc m, 22 ; Joan. vi, Xii, 1 ; xiv, 9 ; Col. n, 20 ; Tim. II, IV, 1.
51; «xstv: Mih. vm, 11 ; Mc vm, 3; Luc xv, 27 ; ANA-QIUJAN, conj. II, resuscitare, reviviflcare,
xix, 43 ; Joan. Vi, 37 ; vm, 42 ; yiyveaBut: MC i, reexchare, dva?o>7rupefv : Tim, II, i, 6.
11 ; iv, 17 ; IX»33 ; Joan. vi, 19, 25 ; Tim. II, i, 17; GA-QIUJAN, vivilicare, ?<aojrotsfv : Cor; II, ili, 6;
irapayiyveo-Sat : Luc vll, 4, 20 ; xiv, 2i ; xix, 16; Tim. 1, vi, 13 ; Skeir, V, b.
Josn. ni, 23 ; Cor. I, xvi, 3 ; in prirlerito, adesse; MipGA-QiujAN, conviviiicare, trufcoiojroteiv : Eph. n,
irapsfvai: Joan. xi, 28 ; Gal. iv, 20; in sis qiman, in 5 ; Col. II, 13.
se ingredi (gall. rentrer en toi-mime), ipx~o-Buitit GA-QIUNAN, conj. III, resiiscitari, vivificari, ^MO-
iuvrm : Luc xv, 17. Cor. J, xv, 22 ; dva$jiv: Luc. XV;24, 32;
7rotefo-9«j:
ANA-QIMAN , supervenire, c. accus., syio-Tao-Sat: Rdm. vii, 9.
Luc n, 9. QISS. vid. sub Qi^on.
BI-QIRAN, supervenire, ifiaraaBat: Thess. 1, v; 5. QISTJAN (vet. sup. germ. quistjah, angl. Sax.
GA-QIUAN , yenire, convenire , ipxeaBui : Joan. cvysan, balav. quisten; coll. angl; quench; Gr. Il,
XI, 19"h. l.jxaTavTdv: Phlpp. m, 11 ; o-uvspxso-6at : 44; III, 411; Gf. IV, 680), couj. H, perdere, c dat.,
Luc v 17 ; Joari. xvm, 20; Cor. I, xiv, 23; o-uv- «jroXXuvat:Luc lx, 56. , „
isvat(t) : Luc: vm, 4 ; o-uvd7<str9at : Mth. xxvn, 17, US-QISTJAN, id., c. dat., djroXXuvat : Mc ix, 22 ;
62; Mc. il, 2 ; gaqimantik, avvuyeaBai: Mc. V, 21; xi, 18 ; Lnc xx, 16; c., accus., Mc Xii, 9 ; Luc
vii, 1 ; <Tupt7ropsusir9at: Me. x, .1 ; impers., conve- xix, 47 ; djroxTeivetv : Mc. III, 4 ; ix, 31 ; Luc. vi, 9.,
IIit, decel, uvnxet: Col. m, 18. FRA-QISTJAN, id., c dat. (tantummodo Liic. xvii,
Mib-QiMAN, convenire, auvEtfspxso-9at:Joati. vi, 27 c. accus.), djroXXuvbtt: Mth. x, 39, 42; Mc: i, 24;
22 ; qiman mip, id., Joan. XI, 35. vin, 35 ; i\, 41 ; Luc iv, 54 ; ix, 24 25: xvii; 29,
OS-QIMAN , inlerllcere, occidere, xaTao-yaTTetv: Luc. 35; Joan. x, 10; xn, 25; xvm, 9, 14; Roin. xiv,
XIXJ27 ; «jroxTEivstv : Mc vm, 31; Luc. ix, 22 ; xx, 15; Cor. I, i, 19 ; Cor. II, iv, 9 ; diroxTStvetv : Mlh.:
15 ; Rom. vn, 11; Cor. 11, m, 6 ; communiter c. x, 28.
dat. : Mth. x, 28; Mc vi, 19 ; vm, 31 ; ix, 31 ; x, FRA-QISTNAN, conj. III; penii; d7r6XXt)o-9at : Mlh. V;
34 ; XII,7, 8; Luc xvm, 35; Joan. vn, 25; vm, 29 ; vrti, 25 ; ix, 17 ; Mc iv, 38 ; Lub; v, 57 ; vm,
22, 37 ; XII,10; xvi, 2 ; XVIII,31 ; Thess. I, nt 15 ; 24 ; xv, 17 ; Joan. vi, 12; x, 28 ; xvn, 12 ; Cor. 1,
dffoXXuvat : Mc. m, 6 ; eliam c accns., djroxTStvstv : Vm, 11 ; xv, 18 : Cor. 11;n, 15.
Mc. xn, 5 ; coll. Joan. vn, 1, 19, 20; vm, 40. '
QISTEINS, fem., corruptio, oktBpot:Cor. 1, v, 5:
FAURA-QIMAH , praceiiere, prsevenire,7rposp^so-9«t: FRA-QISTEINS , perdilio, d7rwXeta:Mc xiv, 4 H. I.
Luc i, 17. QUMS ei QUMbS,vid. suh Qiman.
1) perdere, destruere, c. dat., dvaXt- '
FRA-QIMAN, QRAMMS(suec kram, dah. klam), arJject., hu-
erxstv:Luc. ix, 54 ; Gah v, 15 ; 2) impendere. itpot- midus.
avu\laxeiv: Luc 11111, 43 ; Sajravdv: Mc. v, 26; Cor. QRAMMIPA, fem., humidilas, humor, ixu&t: Luc
H, xn, 15 ; Neh. v, 18. VIII, 6.
QUIIS,masc, adventus, irapoutria: Cor. I, xv, 23;

z
ZAIBAIDAIUS,, nbm. propr. masc, ZtStSuiot". xix, 2,5.
Mib. xxvii, 56; Mc. i, 19, 20; III, 17; x, 55; Luc v, ZAURAUBABIL,nem. propr. masc, zopoSuSs\:
Luc m, 27.
ZAKARIAS(*aidriasLucni,2),nom. propr.masc, ZAXXAIUS,nom. propr. masc, Zaxyov: Esdr.
iuxapiut: Luc. i, 5,15, 21, 40, 59; m, 2. II, 9.
ZAKKAIUS,nom. propr. masc, Zaxyaio; : Luc. ZELOTES(voc gr.), Zn>ortnt:Luc. vi, 15.

B
....H, vid. sub ...uh.
H-ABAN (vet. norv. hafa, vei.sax./te6£>ian,angl.sax.
habban, vet. lith., vel. sup. germ. haben, vet. fr.
hebba,batav.hebben,angl.nave, suec hafm, dan. have,
lat./ta/>^re;Gr.ll,9!q.;Gf.IV,7H;Rchth.801),conj.
II, 1) habere, possidere, iyetv : Mih. v, 23, 46; vi,
1; vn; 29; vm, 20; IX, 36; xxvii, 16, 65; Mc l, 22;
II, 19; ni, 1, 3, 10, 15. 22, 26, 29 ; IV, 5, 6,9,17,
21. 25, 40; v, 3, 15, 25; vi, 18; vn, 16, 25; vm,
1,7, 14, 16, 17, 18; IX,17, 45,45, 47,50; x, 21,
22; xi, 15,22,25; xiv,7,8; Luc m, 11, 17; iv,
35, 40; v,24; vi, 8; vn, 8, 53, 42; vm, 6, 8, 13,
i8,.27; ix, 3, 58; xiv, 14,18, 19, 28, 35; xv, 8;
xvu, 6^vm, 22, 24; xix, i7, 20, 24, 25, 26; xx,
24; Joan: v, 56, 38; vi, 9, 5$, 68; vn, 20; rm, 12,
48, 49; ix, 41; x, 18, 20. 21; xn, 6, 8, 35, 48 ; xnr,
29, 35; xiv, 21; xv, 13, 22; xvi, 21, 55; xvn, 5,
13; XVIII,10; xix, 11; Rom. VIII,9; iXj 10, 21; x,
2; XII, 4 ; xm, 5; xv, 4; Cor. I, IV,7; vi, 1; vn, 7,
25; VIII, 10; ix, 4; xi, 22; xn\ 12; xm, 2; xiv,
26; xv, 51,54; Cor. 11,1,9, 15; n, 3, 4. 12 ; m, 4,
12; iv, l,7,13;v, 1, 12; vn, 1,5,12; vm, 11,12,
ix, 8;x, 6, 15;Gal. vi, 4; Eph. i, 7; n, 12,18 ; m;
12; iv, 28; v, 5, 27; Phlpp. i, 23, 30 ; n, 2, 27, 29 ;
lii, 4r9,17 ; Col, i, 14; n, 25; m, 13; iv, 15; Thess.
I, m,6; iv, 15;Thcss.H,in,9;Tira. 1,1,19; m, 4,
7,9; iv, 8; v, 4, 20; vi, 2; Tim. \\,u *3; u, 19; in,
5; Tit. i, 6; Philem. 17i*mix,sot: Luc. xiv, ?.Forr
1511 GLOSSARIUMGOTHICiELINGUJE. 1312
mnlas : gavairpi haban, frumadein haban, ufarassu 18; Eph. i, 6, 12, 14; Phlpp. iv, 8; 2) bymnus
haban, dn gavaurkja haban, etc, vid. sub Vairpi, laudis. uu.vof: Eph. v, 19; CoT.in, 16.
Fruma, Ufar, Vaurkjan, etc ; 2) ju haban, jam ba- IlAHAN(vel.norv. hanga, vei. sax. hangon, angl.
bere, djrexeiv: Mth. vi, 5; Luc. vi, 24; 5) cerlum sax. hon, hangian, vet. fr. hua, hangia, hingiu, vet.
leinpus.haheresive existenliae,sive vetuslatis, eyetv: sup. germ. hahan, hengan, angl. Imng, dan. hmnge,
Joan. vni, 57; xi, 17; 4) se habere, esse : ubil et suec hanqa, batav., rec. sup. germ., hanqen; DRA.
ubitaba haban, xaxS>;eyja : Mth, vm, 16; Mc i, 52, 682; Gf. IV, 764; Rchth. 829), conj. I, haihah, hai-
34; n, 17; vi, 55; mais vairs haban, ptdXXov tit TO hahun, hahans, tollcre; in dubio relinquere, «ipstv f :
^efpovipxto-Bat:Mc. V, 56; aflumisthaban, iayarat Joan. x, 24.
eystv : Mc v, 22; manvuba haban, iv iroiuu e'xetv: AT-HAHAN, pendere, dependere, x^dv: Luc v, 4;
Cor. II, x, 6; 5) habere, tcnere, xpaTsfv:Mtti. ix, 25; Cor. II, xi, 33.
Mc VII,5, 4, 8; ix, 10; Col. n, 19; hinc sa fairwu US-HAHAN, suspendere; ushahari sik, artayytaBat:
habandt, possessor, princeps bujus mundi, xoauoxpu' Mth. xxvn, 5.
Ttup:Eph. vi, 12 ; gafahanahaban, capluram tenere, HAHAN, conj. II, suspeudi, exxpep.ao-9at: Luc xix,
habere, Zuypciv: Tim. II, n, 26; habaip visan, pra>
Sto esse(gall. se tenir pret), TzpotxxprepeXv : Mc m, 9; FAUR-HAH (faurahah Mc xv, 38), neulr., velura,
fairra iik haban, arzixttv : Mc vn, 6; aljaleikossik x«Ta7reTa<Tpt« : Mth. XXVII,51 ; Mc XV,38.
haban, aliter se habere, dXXufeVetv: Tim. I, v, 25; GA-iiAHjo, adv., continenter, xa9e<tijf : Luc i, 3.
putare, e^etv : Mc xi, 32; 7) posse, e^etv: HAIBRAIUS,nom. propr. masc, 'ESpaio;: Cor. II,
c. xiv, 8; Luc xiv, 14; Eph. iv, 28; 8) velle, de- xi, 12; Phlpp. 111,5,11.
Shabere,
bere, p.eXXeiv : Mc x, 32 ; Joan. vi, 6, 71; hinc ad HAIDUS(vet. sax. hed, angl. sax. had, vet. sup.
circumscribendum fulurum etiam usurpatur : Joan. germ. hail, heili, vet. fr. ... hede, heid; Gr. II, 497,
xu, 26 visan habaip (e"o-Tat); Cor. II, xi, 12 taujan 642; Gf. IV, 802; Rchth. 802), masc, modus, ratio,
haba (rrot>jo-iu); Thess. II, m, 4 taujan habaip (rtotn- TpoTTOf : Phlpp. i, 18; Thess. II, n, 3; Tim. 11,
o-sTi);Skeir. I, a, b uslauhana habaida vairpan ga- III, 8.
rehtnt (perflciendum erat consilium); II, c peilian IIAIHS(coll. lat. cmcus),adject., luscus, ptovo'^9«X-
habaida (profecturus esset). ptof: Mc ix, 47.
UN-HABANDS, partic, noo habens, un exav : Luc HAIul (vet. norv. heidi, angl. sax. hmtl, vet. sup.
iii,U;xix, 26;Cor.I, xi, 22. germ. haida, vel. fr. heidena, angl. heath, suec hed,
dan. hede, batav. heyde, rec sup. germ. haide; Gr.
ANA-IIABAN , detinere ; part. prset. anahabaipt, de- 499 ; Gf. IV, 809; Rchlh. 815), fem.,
tentus, obsessus, o-uve^6ptevof : Luc iv, 38; b'y)<ov- 111,595; DRA,Mlh.
Luc. 18. ager, «•vpof: vi, 28, 50; Luc xv, 15; xvn,
ptvot: vi, 7, 31.
AT-IIADAN, detinere; athaban lik, propinquare, HAibiviSKS, adject., sylvestris, dyptof: Mc. i, 6.
npotiropeJtaBai: Mc lO, 35. HAIPNO (vet. norv. heidinn, vet. sax. hethin, angl.
AF-HABAN , detinere; afhaban tik, accedcre, djre- sax, hmSen,vet. sup. germ. heidan, vet. fr. hethan;
Xio-9at: Thess. 1, v, 22. Gf. IV, 810; Rchth. 812), fera., ethnica, "EXXjjvif :
OA-HABAN, 1) habere, tenere, retinere, ixttv: Mc. Mc. vii, 26.
x, 23; xad/etv : Lnc. iv, 42; vm, 15; Rom. vn, 6; IIAILEIAS, vid. Heliat.
Thess. I, v, 21; Philem. 13; 2) capere, xparetv: Mc HAILEISAIUS, nom. propr. masc, 'Ehaaaiot:
iil, 21; vi, 17; Skeir. VII, a; 5) gahabantik, se con- Luc iv, 27.
tinerc, E7xpaTsueo-9«t: Cor. I, vn, 9; djre;£eo-9at : HAILS(vet. norv. heill. angl. sax. hal, vet. snp.
Tbess. I, iv, 5. germ. heil, angl. hail, heat, vet. sax., vet. fr., suec
UNGA-HABANDS, partic, non teneus; ungahabands hel, dan. heel, batav., vet. sup. germ. heil; Gf. IV,
tik, inconlinens, dxpaTijf: Tim. II. m, 5. 861; Rchth. 805), adject., sanus, sanatus, vytnt:
DIS-HABAN , conliiiere, occupare, rapere, o-uve'^eiv: Mc v, 34 ; Joan. vn, 23; uvtatvuv: Luc. v, 31; vn,
Luc. vin, 57; Cor. II, v, 14; Phlpp. i, 25 ; neptixetv: 10; xv, 27; Tim. I, i, 10; vi, 3;Tim.H, i, 15; iv,
Luc. v, 9. 3; Tit. i, 9 ; u, 1; iayjjuv : Mtli. ix, 12; liails vitan,
UF UABAN, lenere, elevare, atpetv: Luc iv, 11. iytaiveiv: Tit. i, 15; hailt vairpan, ai>KeaBai:Joan.
IIAFTS, adject., juncius; liugom hafts, matrimonio xi, 12; in alloculioneincipiente,ave! xalP~'•**c-xv, 18;
Junctus, yeyuunxi>t:Cor. I, vn, 10. Joan. xix, 5.
AUHA-UAKTS, bealus; anstai audahafts,gratiaplenus, GA-HAILS, integer, b\bx\npot: Thess. I, v, 25.
xuj^aptrojuivot'•Luc I, 28. UN-HAILS, «grolus, *ger, dp'pwo-TOf : Cor. 1, xi, 30;
QIDU-HAFTA, praegnans, ev yaarpi e^ouo-a: Mc. uaBevZ>v : Luc ix,2; xozwfixo>v: Luc v, 31.
XIII,17 ; Thess. I, v, 5. CN-HAILI, neulr., morbus, uu\axiu : Mth. IX, 35;
BAFTJAN (vet. sax. heflian,vet. sup. germ. hafljan), unhaili haban, xuxo>;i'yjiv : Mth. ix, 12.
conj. II, ligare, adhairere, xoXXao-9at: Rom. xn, 9 ; IIAILJAN, conj. II, sanare, 9epa7reuetv : Mth. IX,55;
npotix'1'' '• Tim. I, ni, 8; izpo;xuprtptiv: Rom. xu, Mc iii, 2,15; Luc iv, 25; t«o-9«t: Luc v, 17 ; hail-
12; sik haftjan, 'ul., Col. iv,2. jan sik, passiv., ia9jjvat: Luc. vi, 18.
GA-HAFTJAN, id.; gakaftjan sik, adiiscrcre, xoX- GA-IIAILJAN, id., 9epa7reuetv: Mth.vni, 7,16; Mc i,
Xdo9at: Luc xv, 15. 34; III, 10 ; vi, 5,15; Luc iv, 40; vi, 18; vn, 21; ix,
GAGA-HArnAN, cohaerere, o-uu.St6d?eiv: Eph. iv, 16 1; t«o-9at: Luc lx, 2, 11, 42.
li.l. GA-HAILNAN , conj. III, sanari, t'a9ijva«:Mlh. vni, 8,
GA-IIAFTNAN, conj. III, adhserere, xoXXdo-9at: Luc. 13; Mc v, 29; Luc VII,7; vm,47.
x, *n. HAIMS(vet. norv. Aeimn,vet. sax. hem,angl. sax.
GAnouAN, se continere. Iiam,vet. sup. germ. Aeime,haim, vet. fr. hem, him,
GA-HOBAINS, fem., coutinentia, iyxparua: Gal. v, anul. home, suec hem, dan, hjem, rec. sup. germ.
25. heim; coll. xi>un; Gr. II, 496; III, 156, 393; Gf. IV,
UNGA-HOBAINS , incontincnlia, dxp«tria : Cor. I, 946; Rchth. 794), fem., plur. haimos,vicus, pagus,
vu, 5. xi>un ' Mlh. IX, 35; Mc vi, 56; xi, 2; Luc v, 17;
HAZJAN(angl. sax. herian, vet. sup. germ. heren, vin, 1; ix, 6; xn, 52, 56; XVII,12; xix, 50; Joan. xi,
vel. sax. heron; coll. angl. hery, dau. hmder; Gf. IV, 1; «7p6;: Mc v, 14; naimos ja/t baurgs, xoiftojroXetf :
998), conj. II, laudare, aivefv: Luc n, 15, 20; xix, Mc l, 58.
57; Rom. xv, 11 ; Neh. v, 15; sjratvsfv: Luc xvi, IIAIMODLI, neutr., ager, campus, «ypof : Mc x,
8; Rom. xv, 11; Cor. I, xi, 2, 22. 29, 50.
UAZEIXS, fem., 1) laus, atvof : Luc xvm, 43; ANA-HAIMS, adject., domesticus, ivSnu&v: Cor. 11*
«iT«ivok-: Rom. «ii,3; Cor. I, IV,5; Cor. II, vw, v, 9; anahaims visan, evSupietv ; Gor. H»v, 8.
15!? HAIRAISIS HALS lol-l
AF-HAIMS, peregrinus, exS>ip.5v:Cor. II, v, 6, 9* 3) imperare, rnandare, xeXeuetv:Mlh. vm, 18; xxvn,
HAIRA-ISIS(voc. gr.), heresis, atpetrtf : Gal, v, 21). 64; Luc XVIII,40; eiVefv: Mc. v, 43; x, 49; Luc.
HAIRDA (vet. norv. hiord, angl. sax. heord, vet. xix , 15; iparuv : Luc v, 5; Stao"riXXeo-0at : Mc.
sax., vet. sup. gcrm. herta, angl. herd, suec hiord, v, 45.
dan. hjord, batav. herde, rec sup. germ. heerde; ANA-HAITAN, advocare, c. dat. et accus., ejnxaXeta-
coll. lal. cohort; Gr. II, 62; III, 475; Gf. IV, 1028), 9at : Cor. II, i,23; Skeir. VIII, b; bidai anahaitan,
fem., lurba, 7roipw»j:Luc n, 8; ayi\n : Mth. vui, 50; id., Rom. x, 15; Tim. H, n, 22; epwrdv: Thess. I,
Mc. v, 11,13; Luc VIII,32. iv, 1.
HAIRDEIS , masc, paslor, 7rotpt>jv : Mth. ix, 36; Luc. AND-HAITAN, 1) confiteri, buo\oytiv: Mtli. vn, 25;
JI, 8,15,18, 20 ; Joan. x, 2, H, 12,14, 16 ; Eph. x, 52; Joan. IX, 22; xn, 42; Rom. x, 9, 10; Tim. I,
IV, 11. vi, 12 ; Tit. l, 16 ; i%ouo\oyeiaBui : Mc. i, 5 ; Rom.
HAIRpRA (vet. sup. germ. herdar, suec harpar xiv, 11; xv, 9; Skeir. V, a; 2) gralias agere, i^ouo-
angl. sax. hwrftan (testiculi); Gr. III, 407; \oytiaBat : Luc X, 21; dv9of*oXo7>sfo-9«t : Luc II, 58.
Ihumeri),
Jf. IV, 1030), nenlr., plur. tant., viscera, intima, AT-HAITAN , advocare, xaXsfv: Ltic. xix, 13; irpot-
cor, ff7rX«vyva: Cor. II, vi, 12; Philem. 12 vid. xuhiaBut : Mlh, x, 1; Mc m, 15, 23; VI,7; vn, 14;
adh.l. VIII,1, 34; x, 42; xvj 44; Luc vn, 19; xv, 26; xvi,
HAIRUS(vet. norv. hior, angl. sax. heor, vet. sax. 5; xvni, 16.
heru; Gr. I, 45; II, 460; III, 440; Schm. Hel. gloss. GA-HAITAN, 1) convocare, uuyxaXefv: Mc. xv, 16;
p. 55), masc, gladius, uaxatpa : Mlh. x, 34; Mc, Luc ix, 1; xv, 9; 2) quoerere, erzayyeWeaBut : Mc.
xiv, 43; Joan. xvm, 10,11; Rom. vm, 35; xm, 4; xiv, 11; Tim. I, n, 10; Tit. i, 2; Sckeir. III, c.; V, b.
paufuitt: Luc ii, 55. FAURAGA-HAITAN, praeparare, rcpoxaTayysXXsev : Cor.
HAIRTO (vet. norv. hiarta. vet. sax. herta, angl. II, ix, 5.
sax. heorle, vet. sup. germ. herza, vet. fr. herte, hirte, US-HAITAN, provocare, rrpoxaXsfv : Gal. v, 26.
angl. heart, suec hiarta, hjerta, dan. hjerte, batav. FAIR-HAITAN , confiieri; pagk fairhaitan, gratiara
Aarf, rec sup. germ. herz ; gr. xapSia, lat. cor, cor- promittere, %dptve^etv : Luc xvn, 9.
dis; Ropp 25, 81; Gr. III, 399; Gf. IV, 1043; Rchth. ANDA-HAIT , neulr., confessio, buo\oyia: Cor. II, ix,
817), neulr., cor, xapSia : Mth. v, 28 ; vi, 21; ix, 4; 13; Tim. !,vi, 12,15.
Mc ii,6, 8; in, 5; iv, 15; vn, 6,19, 21; vm, 17; BI-HAIT , pugna, spt9sta : Cor. II, XII,20.
xi, 23; xn, 30, 35; Luc i, 17, 51, 66; n, 19, 35, GA-HAIT , promissio, s7rayysXia : Rom. ix, 4,8,9; xv,
51; m, 15; IV,18; v, 22; vi, 45; vm, 12, 15; IX, 8; Cor. II, i, 20; vn, 1; Gal. m, 29; IV,25,28; Eph.
47 ; x, 27 ; xvi, 15; Joan. xn, 40 ; xiv, 1, 27; *vi, 1,13; ii,12; m,6; Tim.I, iv, 8 ; Tim.II,i, 1.
6,22; Rom. ix, 2; x, 1,6, 8,9,10; Cor.-I, iv, 5; HAITI,fem., mandatum, xetevauu:Tliess. I, iv, 16;
xiv, 25; Cor. II, i, 22; n, 4; m, 2, 5,15; iv, 6; v, erztruyn'• Cor. I, VII,6.
12; vi, 11; VII,3; vm, 16; ix, 7; Gal. iv, 6; Eph. BI-HAITJA, masc, jactator, dXa?iv : Tim. II, m,2;
i, 18; in, 17; iv, 18; v, 19; vi, 22; Phlpp. iv, 7; Til. i, 7.vid. ad h. I.
Col. n, 23 h. 1.; Thess. I. n, 17 ; m, 13 ; Thess. II, DULGA-HAITJA, creditor, Saveto-T»jf: Luc. vn, 41.
n, 17 ; Hi, 5; Tim. I, i, 5 ; Tim. II, n, 22 ; Skeir. HAIFSTS, fem., pugna, iptt : Rom. xm, 13; Gal.
VI, d. v, 20; Phlpp. i, 15; Tim. I, vi, 4; spt9si« : Phlpp. i,
ARMA-HAIRTS, adject., misericors, euo-7rXayxvof : 16; n,3; Skeir. IV, d; uyi>v: Phlpp. i, 50; Tim. I,
Eph. iv, 32. - vi, 12; Tim. II, iv, 7;^t9upto-pt6f(:):Cor.ll, XII,20.
HACH-HAIRTS , superbus, au9dS«f: Tit. i, 7; vrzspn- HAIFTSJAN , conj. II, pugnare, «ywvt?sa-9«i:Cor. I,
ffavot: Tim. II, lil, 2. ix, 25; Tim. I, vi, 12; Tim. U, iv, 7; dfiXetv: Tim.
HIUINJA-HAIRTS, mundus corde, x«9ap6frn xapSia: ' II, ii, 5.
Mth. v,8. . HAKUL(vet. norv. hokull, hekla,ang\. sax. haeela,
ARMA-HAIRTEI, fem., misericordia, eXsof:Luc. i, 50, vet. sup. germ. hachul, vet. fr. hekil; Gf. IV, 797,
54,58; Rom. xv, 9; Eph. n, 4; Col. ni,12; Tim. II, " Rchth. 815), neutr., pallium, fuikbvn; : Tim. H,
i, 18. iv, 15.
HAUH-HAIRTEI, superbia, U7repvjy«via: Mc- vn, 22. HALBS(vet. norv. halfr, vet.sax. halba, angl. sax.
IURDU-HAIRTEI , duritia cordis, ax\npoxupSba: Mc healf, vet. fr., angl., suec half, dan. halv, vet. et rec
x,5. sup. germ. halb ; Bopp 452; Gf. IV, 882; Rchth.
ARMA-HAiRTipA, fem.-, commiseratio, ifXsof: Mth. 792), adjecl., dimidius, ijptto-uf: Mc vi, 25; Lue.
IX, 13; Luc : Mth. vi, 4.
i, 72; EXEIJJXOO-UVIJ xix, 8.
HAIRUDIAS,i. q. Herodias, vid. sub Herodes. HALBA , fem., dimidia pars, uipot: JSor. II, m, 10;
HAIS, neutr., lampas, Xa^jrdf: Joan. XVIII,3. .; ix, 5 in formula in pizai halbai (h rovrtpr£>uipet), in
*H'AISTS (ad Haitan estne referendum? Well- hac parte.
mann, Goth. Adject. p. 12), adjecl. HALDAN(vet. norv. hallda, vet. sax., angl. sax.
US-HAISTS, egenus, pauper, varepnBsit : Cor. II, healdan, vet. sup. germ. haltan, angl. hold, dan.
xi, 8. holde, suec halda, halla, batav. houden, rec. sup.
HAITAN (vei. norv. heita, vet. sax. helan, angl. germ. hatten; coll. gr. SXSEIV; Gf. IV, 896), conj. I,
sax. /mfan.vet. sup. germ. haizan, vet. fr„ suec. heta, haihald, haihaldun, haldans; pascere, Bbaxtw: Mth.
dan. hede, batav. heeten, rec. sup. germ. heissen; Gr. vni, 50, 55; Mc v, 11,14; Luc. vm, 32,34; xv, 15,
II, 498; Gf. IV, 1077^;Rchth. 812), conj. I, haihait, jTotptaivstv : Luc xvn, 7; Cor. 1, ix, 7.
haihaitun, haitans; 1) vocare, nominare, xaXsfv:Mth. ; HALDIS, vid. sub Hilpan.
v,19;x,25;xxvii,8;Mcxi,17;Luci,13,51,52,35, ': HALnEI, vid. sub Hilpan.
36,59, 60, 61, 62, 76; n, 4, 21,25; vi, 15,46; vm, '{ HALISAIV(coll. Gr. III, 218, 590), vid. sub Axvs.
2; xv, 19,21; xvi, 20; xix, 2, 29 ; xx, 44; Rom. ix, -? HALKS,adject., pauper, indigens, miser, rzro>x^:
7, 25, 26; Cor. I, xv, 9; Xsystv: Mth. ix, 9; xxvn, Cor. I, xv, 10; Gal. iv, 9.
17; Mc xv, 7; Joan. ix, 11; xvm, 10; Col. iv, 11; HALLUS (vel. sup. germ. hall), masc, rupis, pe-
in passivo vocari, nominari, eliam \iyeaBai : Joan. tra, 7reTpa: Roni. ix, 53.
*'> 16; y^pnuariXtet:Rom. vii, 5; ovojxdiari Ttvi : •';• HALJA (vet. norv. halr, hel, vet. sax. hellia, angl.
Luc i. 26; etiam hailans im namin Joan. xvm, 10; sax. hell, vet. sup. germ. hella, vel. fr. kille, helle,
haitans namin,cum nomine, 6vdpt«Tt:Luc. xvi, 20; 2^ angl. hell, dan. helvede, suec. helfvele, batav. helle,
clamare, vocare, xaXefv: Mc i, 20; Luc vn, 59; rec sup. germ. helle; Gr. II, 29; III, 554, 458; DM.
xiv, 10, 12,13, 16, 17, 24; Joan. x, 3; Cor. I, VII, 195,461, 486; Gf. IV, 860; Rchth. 814), fem., infe-
22; jpwvefv : Mc in, 31; Luc xiv, 12; Joan. xi, 28; rus, «Snf : Mth. xi, 23; Luc x, 15; xvi, 23'; Cor. I,
affra haitan, vice versa vocare, dvTt/«Xsfv : Luc xiv,: ^xv, 55.
12; faura haitans, vocatus, xsxXyjptevof : Luc xiv, 24; £?. HALS (vet. norv., angl. sax., vel. sup. germ., vet.
1315 GLOSSARIUMGOTHICE LINGUiE. 151S
sax., etc, Aflls;Gr. III, 402, 458,496; Gf. IV, 927), ii, 19; haubip afmaitan, vid. sub MaUan; haubip
masc, collum, cervix, Tpdx»Xof: Luc xv, 20. vaihstins, lapis anguiaris, xepaXij" yuviuf : Mc. xn,
nALS-AGGA, vid. sub Agqa. xx
10; ,Luc. , 17.
SLA-HALS (coll. vet. norr. hals fvir fortis]), litigio- HAUHS(vet. norv. hd , vet sax. hoh , angl. sax.
SUS,TrXijxTJjf : Tim. I, iu, 5; Tit. i, 7. heah, vet. sup. germ. hoh, vet. Ir. hach, hag, angl.
FREI-HALS (freijhals Cor. II, m, 17 h. 1.; Gal. n, 4 high , suec /103, dan. hej, balav. hoog, rec sup.
li. I.; vet. norv. frials, angl. sax. freols, vet. sup. germ. hoch ; Gr. II, 10; Gf. IV, 772; Rchi/t. 789;,
germ. frihals, suec frals; Gr. II, 650; DRA. 282), adject., compar. hauhiza, superl. hauhista ; allus
homo liber; libertas, sXsu9spia: Cor. II, m, 17 ; Gal. uipTiXof, superl. tytarot : Mc. v, 7; ix, 2; Luc I,
n, 4; v, 1,15; Eph. III, 12. 3i, 55, 76; IV, 5; vi,35; vm,28; xvi, 15.
HALTS (vet. norv. /ta//lr, angl. sax. heall, vet. sup. HAUHABA, adverb., alte; hauhaba hugjan ,'tyn-
germ. halz, vel. sax., vet. fr., angl., suec, dan. hall; \ofpoveiv; Hom. xi, 20.
coll, lat. claudut, gr. x&>X6f; Gf. IV, 929 ; Rchth. 794), HAUHIS, adv. comp; allius, dvoVrepov : Luc xiv, 10-
adjecl.,cIaudus,yuX6f : Mlh. xi, 5; Mc ix,45; Luc HAUH-HAIRTS, vid. sub Hairto.
VII,22; xiv, 15,21. HAUH-HAIRTEI , vid. snb Bairto.
* HAM(vei. norv. hamr, vet. sax. ... hamo, angl. HAUHIDA, fem., 1) allitudo, stimmurn, uipof ; Luc
sax. hama , vet. fr. homa, hama , vel. sup. germ. 1, 78; Bpli. IV,8; Td ui|<»iXd: Rom. xu, 16; 2)
hamo , hemidi, dan. ham , vet. sup. germ. hemde; elaiio, tytajjtu: Rom. viu, 89; Cor. II, x, 5; 5)
Gr. II, 55; III, 447, 496; Gf. IV, 952, 958; Rchtli. honor, gloria, Sa%u: Luc xiv, 10: Joan. vn, 18.
823), neur. vel hams masc, pellis, cutis, operi- HAUHEI, fem., altitudo, uifof : Kpli, 111,18.
memum (corporis). HAUHISTI, neulr., altum, TOv-ftarov: Mc xt, 10;
ANA-IIAMON, conj. II, mduere, eVevSuea-9ai : Cor. Luc 11, 14; xix, 58.
II, v, 4. HAUHJAN, conj. 11, 1) extollere. u^oiiv: Luc, xiv,
AND-HAHON, exuere, d7rex50etv : Col. u, 15. 11; XVIII , 14; Joan. xn, 52 ; 2 ) magmticare, giori-
AF-HAHON, exuere, exSueo-9at:Cor. II, v, 4. fieare, laudibus extollere, So?d?etv: Mth. v,-16 ; vi,
GA-IIAMON, induere, vertere, evSueo-9at : Rom. XIII, 2 ; Luc. XVII,15: Joan. vu, 59; viu, 54; xi, 4; xn,
14; Cor. I, xv, 65; Gal. m, 27; Eph. iv, 24; vi, 28; xni, 31, 32; xiv, 13; xv, 8 ; xvi, 14; XVII,1,
11; Col. lii, 10,12; Thess. I, v, 8. 4, 5, 10 ; Rom. xv, 6, 9.
UFAR-IUMON, induere, e7rsvSueo-9at : Cor. H, v, 2. US-HAUHJAN, extollere, vjiavv: Mth. xi, 23; Luc.
HANA(vet. norv. hani, angl. sax. hana , vet. fr. I, 52; x, 15; xiv, 11; xvm, 14 ; Joan. vm, 28;
hona, vet. sax., vet sup. germ. hano , angl. hen, xii, 52, 54 ; Cor. H, xi, 7 ; evSo?d?etv : Tliess. |!,
suec , dan. hane, balav. Iiae.n, rec sup. gerin. 1,10.
hahn; Gr. II, 42; III, 327; Gf. IV, 958; Rchth. US-HAUHNAN, conj. III, extolli, evSo£d;s<r6at: Thess.
825), masc, gallus, dXsxTup : Mth. xxvi, 74, 75; Mc. II, 1, 12 ( fortasse etiam vs. 10).
xiv, 68, 72; Joan. xm, 58; xvm, 27. UFAR-HAUHJAN , superhire; part. prset. snperbus,
HANDUSfvet. norv. hond, vel. sup. germ. hant, Tu<po)9eiff : Tim. I, 111,6.
vet. sax., angl. sax., vet. I'r., angl., batav., rec.su i>. HAUHEINS, fem. ,1) altatio; 2) glnria, honor, 5o'?a:
germ. Itand, suechhnd, dan- haand; Gr. II, 55, 458; Joan. vin, 50, 54; ix , 24 ; xi, 4; xn, 45; lausa
III, 405; Gf. IV, 965; Rctnh. 825), fem., manus, x~'<P' hauheins, vana gtoria, xevoSo£ca : Phlpp. 11, 5.
Mth. v,30; vin, 3,15; ix. 18, 25; Mc i, 51,41 ;HI,1, HAUIp, vid. adTim. 1, 11, 11.
3, 5; v, 25, 41 ; vi, 2, 5; vii, 2, 5, 5, 32; vm, 25, IlAUNS (angl. sax. hyuan, hendn, vet. fr. hena,
25; ix, 27, 31, 45; x, 16; xiv, 41, 46; Luc. i, 66, vet. sax. honda , vet. sup. germ. hunjan, suec. h&n,
71, 74; III,17; iv, 11,40; v, 15; vi, 1, 6, 8, 10; batav. hoon, rec sup. germ. hohn; Gf. IV, 691;
vui, 54; ix, 44, 02; xv, 22; xx, 19; Joan. vn, 30 ; Rchth. 807), adiect. , humilis, Tairetvof : Cor.
x, 28,29, 59; xi, 44; Rom. x,21; 6or. I, xn, 15, II, x, 1.
1; xvi, 21; Cor. II, xi, 53; Gal. vi, H ; Epii. IV, HACNJkN, conj. II, humiliare, Ta7retvouv : Cor. II,
8; Col. iv, 19; Thess. I, iv, 11; Thess. II, m, 17 ; xi, 7; Phlpp. iv, 12.
Tim. I, ii, 8; iv, 14; v, 22; Tim. II, i, 6. GA-HAUNJAN, id., Cor. II, xii, 21 ; Phlpp. n; 8.
HANDU-VAURHTS, vid. sub Vaurkjan. HAUNEINS, fem. , humilitas , Ta7reiv<uiTif : Phlpp.
UNHANDU-VAURHTS, vid. sub Vaurkjan. lil, 21; Ta7reivofpoo-uvjj : Eph. iv, 2 ; Coi. II, 18, 23;
LAUS-HANDUS, adjecl., vacuus, .vacuis manibus, III, 12; hauneins gahugdais, id., Phlpp. n, 3.
xtvb; : Mc xu, 3. HAURDS(vet. norv. hurd, angl. sax, hyrdel, vet.
IIANDUGS (vet. norv. hdndugr), adject., comp. snp. germ. Aurf; Gr. II, 62; III, 430; Gf. IV, 1030),
hantugoza, dexier, perilus, sapiens, aofb; : Cor. I, fem., porta, 9up«: Mih. vi, 6 ; Cor. I, xvi, 9; Cor.
I, 20, 25. II, ii, 12; Col. iv, 3; Neh. vn, 1.
HANDUHEI, fem., circumspectio, sapientia, pru- HAURI(coll. vet. snp. germ. hyr, angl. sax. heorti,
denlis, aofia : Mtli. xi, 19; Mc vi, 2; Luc n, 40; rec sup. germ. heerd ), neulr., carbo , «v9pa£:
vu, 35; Rom. xi, 35; Cor. I, i, 20, 21, 22, 24; Cor. Rom. xu, 20; plur. haurja, prunse, dv9paxtd: Joan.
II, i, 12; Enh. i, 8, 17; in,10; Col. i,9, 28; n, XVIII,18.
23; ni, 16; iv, 5. HAURN(vet. norv., vet. snp. germ., angl. sax.,
IIANSA (vet. et rec sup. germ. hansa, angl. vet. sax., vet. fr., suec , dan., rec sup. germ.
hans; Gr. 111,473 ; Gf. IV, 978), tem., turba, mul- horn; gr. xsp«f, lat. cornn; Gr. II, 62; IH, 409,
liludo, jrX«9of: Luc. vt, 17; o-jrefpa: Mc. xv, 16; 461,498; Gf. IV, 1035. Rchth. 826), neulr., I)
Joan. xvin, 3. cornu, xe'p«f: Luc i, 69; 2) bovis cornu, xepdTtov:
HANFS (vet. sup. germ. hamf; coll. vet. sax. Luc. xv, 16.
/i«r,-Gf. IV, 955; Schmell. Hel. Gloss.p. 49), adject., PUT-HAURN, tuba, buccina, aa\my%: Cor. I, xv,
debilis, qiii manum unicam habet, xvWbt: Mc. ix, 45. 52; Thess. I, IV,16.
IIAURIb(haubid Lnc. vn, 46; Joan. xix, 2; vel. HAURNJAN, conj. II, tuha canere, o-aXjri^stv : Mlh.
norv. hofud , vet. sax. hoBid, hovid, angl. sax. hea- vi, 2; ix, 23.
fod, vel. sup. germ. hnnbit, houbit, vet. fr. haved, puT-iiAURNJAN, id., Cor. I, xv, 52.
angl. head , suec. hufvud , dan. hoeede, rec. sup. HAURNJA, masc, buccinans, aa\Tztymnt'•Mth. IX,
germ. haupt; gr. xe<»aX>j, lat. eapul; Bopp 80; Gr. 23 vid. h. I.
III, 398, 461, 498; Gf. IV, 755; Rchlh.798), neutr., HAUSJAN(hausjon Mc IV,55; Luc v, 15; Joan.
capul, xsipaXii : Mlh. v, 56; vi, 17; vm, 20; x, 50; vi, 60; Tim. II, n, 14; vet. norv. heyra , vet. sax.
Mc. vi, 24, 27, 28; xv, 19,29; Luc vn, 58, 46; horian, angl. sax. hyran, vet. sup. germ.horran, vet.
ix, t>8; Joan. xix , 2; Rom. xn, 20 ; Cor. I, xi, 5, fr. hera, Iwra, angl. hear, suec hora, dan. hbre,
i, 8, 12, 21 ; Eph. i, 22; iv, 15; v, 25; Col.i, 18; batav. hooren, rec. sup. germ. nore» ;lat. audire;
1317 HARDUS
Gf. IV, 40jM;Rchtli. 808), conj. II, audire, .cbrovetv:
a) absolute vel cum sequente patei, ei, inflniiivo
et eliam participio : Mth. v,2T, 27, 35; xxvii, 13;
Mc iii, 21; lv, 5, 9, 12, 25, 55; vi, 2, 55; vn, 16;
it, 29; xvi, H; Luc i, 58; v, 15; vi, 27, 49; vin,
8,12; 15,18; xviu, 6; Joan. vi, 60; ix, 27, 55; xi, 6,
20, 29; xii; 18, 54; xiv, 28; Rom. x, 18; Gal. i, 25;
Eph. iv, 29; Phlpp. n, 26; Col. i, 9; Thess. !l,'in,ll;
Tim. Il,n,14; Neh. vi, 16; b) cum accusalivo:Mth.
vii, 24, 26; Mc. iv, 16, 18, 20; xiv, 64; Luc i, 41;
iv, 23, 28; v, 1; vi, 47; ix, 9 ; x, 24 ;xv, 1; xvi, 2;
Joan.vn, 52; vm, 26, 58, 40, 43, 47; IN,40; xiv, 24;
xv, 15; xvi, 15; xvm, 20; Cor. II, xn, 4; Eph. ni,
2; iv, 21; Plilpp. i, 50; Col. l, 25; Tim. II, i, 13;
ii, 2; c ) cum dativo.obedire: Mc vi, 11, 20; vn,
14; ix, 7; xn, 57; Luc n, 46; vi, 17; ix, 55; x,
16; xix, 48; Joan. IX, 51, x, 5, 8, 20, 27; xn,
47; Rom. x, 14 ; Tim. 1, IV,16; Skeir. III, b; VI,
a ; d ) cnm genitivo, locodativiel accusativi tanluqi
modo Lnc, u, 47; Joan. vi, (50; vn, 40; x, 16;
xviii, 57; xix, 15; e), de, clrca (7rept c. gen.) ali-
quem aliquid : aa) fram c dat. : Mc. III, 21; Luc
xvi, 2 ; bb) bi c. accus. : Luc ix, 9; f) a, apud (irapd
c. gen. et dat.) aliquem aliquid; aa) fram c dal. :
Joan. vii, 51; vm, 38, 40 ; Skeir. H, b; bb) af c
dat. : Jean. xv, 15; Tim. H, i, 15; n, 2.
AND-HAUSJAN , audire, obedire, c dat., dxouetv:
Mc. vi, 20; Joan. ix, 51; xi, 41, 42; ejraxoustv: Cor.
'II, VI,2 ; etfaxouetv: Mlli. vi, 7 ; Luc l, 15 ; Cor.
I, xiv, 21; ujraxouetv: Luc xvn, 6.
GA-HAUSJAN , audire , dxouetv: a) absolute vel cum
sequente participio : Mlb. vm, 10; IX, 12; xxvn, 47;
Mc n, 47; III, 8; iv, 9, 15, 23, 24; vi, 14, 16, 29;
vii, 16; vin, 18; x, 41, 47; xi, 15, 18; xn, 28;
xiv, 11,58; xv, 55; Luc. n, 18; vn, 29; viii, 8,10,
14, 50; xiv, 55; xvni, 26, 56; xx, 16, 45; Joan. vi,
60; IX, 52 ; xi, 4 ; xn, 12, 29 ; Cor. H, xn, 6; b)
eliam prsegnanter, per dppositionem ad surdum
esse : Mth. xi, 5; Mc vu, 57; c) cum accusativo :
Mth.x,27; xi; 2,4 (15); xxvi, 65; Mc. v, 36;
Luc vli, 9, 22; viu, 15, 21; ix, 7; x,24; xiv, 15;
xv, 25; xvi, 14; xvm, 22, 23; xix, 11 ; Joan. m,
32; v, 37; xix, 8; Eph. l, 13, 15; Phlpp. iv, 9;
Skeir. VI, d; huc etiam pertinet Luc n, 20 in
allaize pizeei gahausidedun jah gasewun, quod est
attralio, nam cum gcnitivo, sicut simplex hausjan ,
gahausjun non occurrit; d) de (nepi c. genit.) ali-
quo aliqiiid : Mc v, 27; vii, 25; Luc VII,3; Phlpp.
1, 27 (Gothiis enim hic legit dxouuwjrepi uptwv): e)
a, apud, ex (7rapdc gen.) aliquo aliquid : Joan vf,
45; Skeir. IV, d.
UF-HAUSJAN, obedire, u.7raxouetv : Mth vm,'27;
Mc. i, 27 ; IV, 41; Luc VIII, 25; Rom. x , 16; Col.
ni,20, 22; Thess. II, i,8; m, U; Skeir. I, c;
vTtoruaaeaBai: Lnc n, 51; x, 17, 20; Rom. VIII,
7; x, 3; xm, 1, 5; Cor. I, xvi, 16; Eph. v, 21,
22 ,24 ; Col. m, 18; iteiBtoBut: Gal. ii|, 1; v, 7;
dvTs^so-9ae : Mih, vi, 24; part. nfhausjands, obe-
diens, u7njxoof: Cor. II, n, 9; Phlpp, n, 8; 6 sv
urtarayyj : Tim. I, ni, 4.
HACSEINS, fem., 1) auditus, «XOJJ: Tim. II, iv, 3, 4;
2) auditus, praedicatio,dxoij: Joan. xn, 58; Rom.
x, 16;Thess. 1, n, 15.
GA-HAUSEINS, auditus, dxojj: Roiri. x, 17 ; Gal.m,
2, 5.
UF-HAUSEINS, Cor. II, vn, 15;
obedientia, vTtu-r.on:
x, 5, 6; Phiiem. 21; virorayn: Cor. 11,is, 15; Tim.
1, ii, 11.
UFAR-HAUSEINS, inobedienlia, rtapaxon : Cor. II,
x, 6.
HARDUS(vet. norv. hardr, angl. sax. heard, vet.
sup.germ. hart, vet.'fr. herd, vet. sa.x., angl., balav.
Aaro',suec hard, dan. haard, rec sup. germ. Aarf;
Gr. II, 62; Gf. IV, 1019; Rchth. 810), a.iject., com-
par. hardixa; durus, axknpbt:Joan. vi, 60; uvarnpb;:
Luc xix, 21; Skeir. VI, c
BARDURA (hardaba Cor, II, xm, 10 vid. ad h. 1.),
HEIV 431«
adverb., dure; Sstvwf: Mth. vnr, 6; diroToptw: Cor.
11/xiii, 10.
HARDU-HAIRTEI, vid. sub Hairto.
GA-BARDJAN, con}. U, indurare, axlnp-bvttv: Rom.
ix, 18.
HARJIS (vet. norv. hir, angl. sax. here, vet. sup.
germ., vet. sax. heri, vei. fr. hiri, her, batav., rec
sup. germ. heer; Gr. II, 459; III, 472,498; DRA.
292; Gf. IV, 985; Rclilh. 815), masc, exerciius,
turba, multiludo, arpurva: Luc n, 15; \eyeirv: Luc
Viii,50.
IiATAN(naf;'anMih.v,44;Lucvi,27,vid.adh.l.;
Vet. norv. hatq, vet. sax. hatan, angl. sax.hatian, vet.
sup. gerni. hazeh, hazzon, vet. fr. hatia, apgl. hate,
suec. hala, dan. hade, baiav. haeteh, rec sup. germ.
hader, hassen; Coll. Jat. odi; Gf. IV, 1069; Rchlh.
797), couj. II, odisse, ptto-sfv:Mlh. v, 44; Luc 1,71;
vi, 27 h. I.; Rom. vn, 15; part. hatands, bostis,
inimicus, Ix9p6f: Luc vi, 27.
HATIS,neutr., ira, bpyn : Luc m, 7; Eph. n, 3
h. I.; v, 6; Col.m, 6, 8; Tliess. I,u, 16; v, 9 ; 9v-
uit: Gal. v, 20 ; Eph. iv, 51; Skeir. VIII, b.
HATIZON, conj. II, irasci, ^oXav: Joan. vn, 23.
IlAVI (vet norv. ha,Jiey, vet. sax. houwe,angl.sax.
heg, vet, sup. germ. hawi, vet. fr. ha, Aai.angl. hay,
suec.Rd,dan.no,batav.nou, rec sup. germ. heu; Gr,
III, 413; Gf. IV, 708; Rchth. 789), neutr., herba, Xop-
TOf:Mth. vi, 30; Joan. vi, 10; Skeir. VII, b.
HAF.IAN(vet norv. hefia, vet. sax, hebbian, angl.
sax. hebban, vet. sup. germ. hafan, hefjan, vet. fr.
heva, angl. heave, suec. hafva, dan: hmve, batav, hef-
fen, heven, rec. sup. germ. heben; Gr.H, 9; Gl. IV,
814; Rchih. 815), couj.l.anom. hof, hofun, hafan»,
lollere, extollere, «tpstv: Mc n, 5.
AND-HAFJAN, respondere, «jToxp£vsa9ai: Mth. vm, 8;
4
xi, , 25; xxv, 40, 45; xxvi, 66; XXVII.12,14; Mc.
Hi, 55; VII,6,28; vm, 4, 28,29; ix, 5, 17,19,38;
x,3,5, 20, 24,29;xi, 22, 29, 30, 33; xn, 17, 24,
28, 29, 54, 35; xiv, 48, 60, 61; xv, 2, 4, 5, 12 ;
Luc i, 19, 60; m, II, 16; iv, 4, 8, 12; v, 5, 22,
31; vi, 3; vii, 22, 40, 43;ix, 19, 20; ?, 28; xy,
29; xvli, 17, 20, 57; xix, 40; xx, 7,24, 39; Joqn.
vi, 7, 26, 29, 43, 68, 70; vii, 16, 20, 21, 46, 47,
52; vm, 14, 19, 35, 54, 39, 48, 49,5|;ix, l>,l\,
20, 25, 27, 50, 54, 36; x, 25, 52, 53, 54; xi, 9; xii, .
30, 54; xili, 26, 56, 58; xiv, 25; xyi, U ; XVIII,5,
8, 20, 22, 23, 50, 54, 55, 56, 57 ; xix, 7, 12 ; Col.
iv, 6; Skeir. VIII, a , b, d; u7roXapt§dvetv : Luc.
x, 30.
AT-HAFJAN, detollere, xa9atpetv: Mfi. xv, 36.
US-HAFJAN, efferre, extollere, afpetv : Mc u, 12;
Luc v, 24, 25; ix, 17; xvn, 15; Joan. %i,41; sjrai-
pstv: Luc.vi, 20;xVi,23; xviii, 13; Joan. vi,5; xm,
18; xvn, 1; Cor. II, x, 5; Tim. I, u, 8; usliafjan
sik, atptaBui: Mc xi, 23; p.eraSaivetv: Mth. xi, 1;
sf<§aTsustv:Col. il, 18. •
UFAR-HAFJAN, extollere; ufarhafjan tik, vTtepaipea-
9at: Thess. II, n, 4.
UFAR-HAFNAN, conj. III, exlplli, superbire, vizepai-
peaBut: Cor. II, xit, 7.
ANDA-aAFTs, fem., T) responsura Skeir. VIII, b; 2)
judiciuin, sententia, urzbxptua:Cor. II, I, 9; 3) apo-
logia, d7roXoyia:Cor. I, ix, 5.
HAFTS, 1. vid. sub Huban; II, vid. sub Hafjan.
• HEbJtT (angl. hul, suec. Iiyttda, reC. sup. gerni.
nufte; :Gr. III, 428), fem., ciibicuium, rautstov: Mth,
•
vi, 6. -•'•..<•
HEITO'(vet norv. heitr, vet Sax. hef, angl. tax,
hat, hmtu, vet. sup. germ. heiz, vet.fr. hei, angl.
heat, hot, suec. Aetfo, dan. hede, rec. sup. germ.
heisi, hizze;:Gv. 11,45; Gf. IV, 1074; Rchth. 812),
fem., febrir; in heitom,itvpiaauv: Mlh. vin, ^4.
^HBIV (vet. sax. hiuua (uxor), hiuuiski (Tamilia),
angl. sax. hiwa, angl. liive; coll. vet. sup. gerni.
hiwjan; Gf. IV, 1065, Sclim. 11,132, 259), neutr.f
domus, familia.
HEIVA-FRAUJA, vid. sub Jfrauja.
1319 GLOSSARIUMGOTHIC/E LINGUJE. 1320
HELEI, nom. propr. masc, 'HXei:Lnc. m, 23. sup. germ. helfen; Gr. II, 32 ; Gf. IV, 918;Rchlh.
HELEI (voc hebr.), "llXi: Mth. xxvn, 46. 805), conj. I, halp, hulpun, hulpans, c.genit., ad-
HELIAS (Helia Mth. xxvn, 49; Releias Luc. IX. juvare, f3ouvefv: Mc ix, 22, 24; <ruXX«figdveo-9«t: Luc.
19, 54; Haiteias Luc i, 17), nom. propr. masc, V, 7; o-uvu7roupyefv : Cor. II, I, 11.
HXi«5:Mth. xi, 14; XXVII,47, 49; Mc vm,28; ix, GA-nitPAN, adjuvare, fionBiiv: Cnr. II, vi, 2.
4, 5, 12; xv, 36; Luc i, 17;iv, 25, 26; IX, 19, HIMINS (vet. norv. himin, vet. sax., vet. sup.
35, 54. germ. himil, vet. fr. himul, suec, dan., rec. sup.
HER(vet. norv.,vel. sax., angl. sax., dan. her, germ. himmel; vet. sax. heban, angl. sax. heofon,
angl. here, rec sup. germ. her, hier), vid. sub angl. heaven; Gr. 11, 55, 462; III, 595; DM. 598;
His. Gf. IV, 958; Rcluh. 814), masc, c«elum, oupavof:
HF.R, nom. propr. masc, "np: Luc m, 28. Mth.v,16, 18,19, 45, 48; vi, 1,9, 10, 20, 26 ; vm,
• HEIJODES(Herodis Mc. vi, 20, 21 ; Luc ix, 7), 11,20; xi, 11,12,25 ;Mc 1,10; iv, 52 ; vn, 34;
nom. propr. masc, 'llpi>Sn;: Mc vi, 14, 18,20, vni, H ; x, 21 ; xi, 25, 30, 31; xn, 25; xm, 25,
21, 22; vin, 15; Luc i, 5; m, 1, 19; vm, 5;ix, 7; 27 ; xiv, 62; Luc. n, 15; m, 21, 22; iv, 25; vi, 20,
Skeir. III, a. 23; vm, 5; ix, 16,54, 58; x, 15, 18,20, 21; xv,
HERODIAS (Hairodias Mc vi, 17), nom. propr. 7,18, 21; xvi, 17 ; xvn. 24, 29: xvm, 13, 22 ; xix,
fem., 'HpuStdf: Mc vi, 17, 19, 22 ; Lnc m, 19. 38; xx, 4; Joan. vi, 31, 32, 35, 58; xn, 28; xvn, 1;
HEROIIIANUS , masc, 'HpiuStavof:Mc m,6; xn, 15. Rom. x, 6;Cor. I, xv, 47; Cor. II, v, 1, 2; xn, 2;
HIDRE (nngl. hither, dan. hid), vide sub His. Eph. i, 10,20; III, 15; iv, 10; vi, 9; Phlpp. m,20,
HlLbAN (vet. norv. halla,hatlr, helldr, angl. sax. Col. i, 16,20, 25; iv, 1; Thess. I, iv, 16; Thess.
heald, hold, hyld, vet. sup. germ. hald, hall, hold, 11,i, 7; Skeir. IV, d; VI, c; sa ufar himinam, qui
vct. (r....hald, helde, hutde, hotd, suec helre, supra coelum,ccelestis, 6 oupdvtof: Mth. vi, 26, 32.
huld, dan. heller, huld, batav. hulde , rec sup. HiniNA-KUNDS, vid. sub Kuni.
germ. huld, hold; Gr. 111,590; Gf. IV. 892, 909, * HIND(angl. sax. hindan, angl. behind, vet. snp.
915; Rchlh. 790, 804, 825), conj. I, halp, huipun, germ. hintar, rec sup. germ. hinten; Gr.III, 177,
hulpans, se iuclinare ; beiiignum esse, favere. 629 ; Gf. IV, 702), relro, post.
HALDIS (vet. sax. hald), adverb. compar., liben- HINPANA, adverb.,cgenit., ultra.Trspav: Mcni, 8.
ter, potius, Skeir. IV,d. HINDAR (vet. sup. germ. hiniar; Gf. IV, 702;
viLJA-HALpEi,fem., benevolentia, benignitas, Althd. Prapos. 155 sq.), prscpositio cum dativo ct
iroofMjroXjjijVia: Eph. vi, 9; Col. m, 25; irp6fxXio-tf : accusalivo construcla , fundaraentaliter sigoificat
Tim. I, v,21. posi, frequenter etiam trans.
niLps, adject., benignus, propitius, graiiosus; I. Cum accusativoin quaesiionequo? post, 67rio-&>:
hulps visan, tkuaBnvut:Luc xvm, 15. Mc vin, 53; trans, ti; TO7rep«v: Mth. VIII,18; Mc v,
UN-HULDO (DM. 164,551, 555; Gf. IV, 915; ju- 21; VIII,15; Luc vni, 22; «TTO : Mth. vm, 54; Mc v,
dice Grimm. DM.p. 554, gothice genies sibi potis- 17.
simuin utfceminas effingebant doemones;quod adeo II. Cum dativol)" locali, post, trans, in quiestione
verum est, ut apud antiquissimos Gothos et ipso ubi? jrepav: Joan. ni, 26; vi, 22, 25 (Mc x, 1?) et
tempore, qno prima N. T. versio suscepta est, pravi post qiman in quaesiionequo? ti;rb nipuv : Mth. vm,
spiritus [Sutubviu,Satptovsf]feminini generis essent, 28; Mc v, 1; Std TOUjrspav: Mc x, 1; 2) in figura-
neque nisi serius, influeutibus prohabiliter Graeco- tivo sensu: Luc. ix, 15nist hindar uns maiio fimf htai-
rum Romanorumque mythis, masculini generis fue- bam (avxtlaiv nuiv n\tiov n 7rsvrsdpTot)et Rom. xiv,
rint excogitati. Quas senteniia ex eo comprobatur, 5 slojip dag hindar daga (xpivetnuipuvitupa nuipav).
quod in textu, quem ex grammaticis argumentis in III. In composilionibus: 1) cum verbis: hindarlei-
prolegg. priorem confectum fuisse ostendimus, non pan; 2) cum subttantivis: hindarveisei; 3) cum ad-
nisi forma feminina occurrat, dum in texlu Lucaere- jectivis : hindarveis, unhindarveis.
centioris susceptionis probato, forma masculina HINDUMISTS (vet. sup. germ. hintarost), superl. po-
simul et feminiiia reperitur; hincin epistolis [poste- stremus, ultiiiius, i\i>rtpo; : Mth. VIII, 12.
rius conversisj et Ir.igmentis Evangelii Matthxi ex * IIINbAN(angl. sax. huntian, angl. nunf, dan.hente;
codice Ambros. exscriptis [non equidem ad recen- Gr. II, 55), conj. I, hanp. liunpun, hunpans, capere.
slonemcodicio argent., sed ad posterioremrecenlio- US-HINDAN, capere, «txptaXeaTsusiv : Eph. iv, 8 vid.
nem pertinentibusj,unhulpa pro persona diaboli[Std- ad h. 1.
•foXof et o-aTovaf]usurpatur. Hine sequitur, quod un- FRA-HINJ)AN, id., atx"-aXwTt?etv : Rom. vn, 25; Cor.
hulpo Mth. ix, 55cum Grimmio, DM. 555, non in un- II, x, 5; parl. prsel. frahunpans, captivus, atxptdXu-
hulpa commutari possit; quoad vero consiruclionem, TOf: Luc iv, 18; frahunpanana tiuhan, adducere cap-
qua; in gratiam hujus mtitationis militarel, ei ad h. 1. tum, at/fi«XcjTi?etv: Tim. II, m, 6.
satisfecimus), fem., malignus, iinpurus, pravus spi- MipFRA-uuNpAN», part. \>r&l.,concaptivus, uuvatx-
ritus, Satptovtov: Mlh. VII,22;IX, 53, 54; xi, 18;Mc. ua\o>ro;: Col. iv, 10; Philem. 25.
i, 54; 59 ; m, 15, 22; vi, 15; vn, 26, 29, 50; IX, nuNps,fem. (?),capiiviias, «i'x(*«XuiTta : Eph. IV, 8.
38 ; xvi, 9; Luc iv, 35, 41 ; vn, 55; vm, 2, 27, 50, HIUHMA(hiuma Luc vi, 17; vm, 4; Gr. II, 50;
55, 58; ix 1, 49; x, 17 ; Joan. vn, 20 ; vm, 24, 48, III, 472), masc, lurba, mullitudo, 6'xXof: Mlh. vm,
49, 50, 51, 52; x,21, 22; Tim. 1, iv, 1; Saiuo>v:Mc 18; Luc v, 15; vi, 17; vm, 4; xiv, 25; 7rX>j9of :
v, 12; unhulpons haban, obsessura esse, §atf*ovt?s<r- Luc i, 10.
6«t:Mc i, 52; Joan. x,21. HIUFAN(angl. sax. heofian, vet. sax. hiovan, vet.
UN-HULPA, masc, 1) id., Satfiovtov:Luc iv, 55; sup. germ. hiufan; Gr. II, 18; Gf. IV, 857), conj. I,
VIII,55; IX,42 ; Suiuvv. Luc. vm, 29; 2) diabolus, hauf, hufun, hufans, plorare, 9puv£fv: Mth. xi, 17 ;
StdSoXof:Mth. xxv, 41; Eph. iv, 27; vi, 11; Tim. Luc VII,52 vid. h. I.
1, in, 6, 7 ; vi, 9; Tim. H, n, 26; o-aravdf: Cor. I, * HIS
(vet. norv. hin, hitt, her, vet. sax., angl. sax.
V, 5. he, vet. Ir. hi, hit, angl. he, ftis, /lim, Aere,/ii.'/ier,
HILMS (vet. norv. hialmr, angl. sax., vet. sax., suec, dan. han^hid, her, rec sup. germ. heule, hier,
vet. fr., vet. sup. germ., angl.. batav., rec sup. etc ; Iat. hic, huc; Gr. 1, 7U4; Gf. IV, 6J5; Rchlh.
germ./iefm, suec, dan. hjelm; Gr. II, 29, 499; III, 813), pronom. demonstrat., hic, ille.
445; Gf. IV, 845; Rchth. 805), masc vel hitm HITA,neutrum, hoc, und ita nu, usque ad id lem-
neutr., galea, jreptxeyaXaia:Eph. vi, 17 ; Thess. I, poris, usque ad hunc dicm : Skeir. IV, b; vndhita,
v, 8. ewf TOUvuv: Mc xm, 19; Iwf dprt: Mth. xi, 12;
HILPAN (yet. norv. hialpa, vei. sax., angl. sax. Joan, xvi, 24; Cor. 1, xv, 6.
helpan, vet. fr. hetfa, vet. sup. germ. helfan, angl. HIMMA, dativus a) mascul., himma daga, ad liunc
hetti, suec hjetpa, dan. hjelpe, balav. helpen, rec : diem, hodie, anuepov: Mtb. vi, H, 30; Luc. u, 11;
1521 HIVI HNEIVAN 1322
iv, 21; v, 26; xix, 5, 9; b) neulr., fram liimma nu, Rchlh. 818), conj. 1, Itlaihlaup, hlaihlaupun, hlau-
ab hoc die, d7roTOOVUV : Luc i, 48; v, 10; fram pans, currere.
himma, art' aprt : Joan. xm, 19; xiv, 7. cs HLAUPAN, exiltre, «v«7r>j3dv: Mc x, 50.
H:NA,accusativus, und hina dag, usqtie ad hunc IILAUTS (vet. norv. htulr, vei. sup. germ. hloz,
diein, hodie, uiypi rn; anutpov: Mth. xi, :25; dxptTijf angl. sax., vel. sax., vel. fr. hlot, angl. lot, suec.
anutpov:Cor. IL,m, 14 ; Iwf 15. rnt anutpav Mlh. xxvn, lctt, dan., batav. lot, rec sup. germ. loos; Gi. IV,
8;' e"wfo-ijptepov : Cor. II, m, 1124; Rchlh. 820), masc, sors, x\ripo: : Mc. xv, 24;
HIDRE (hidrei Luc ix, 41), adverb., buc, w5s: Mc Col.hlauls i, 12; hlauts gasatips visan, x\npovaBut:Eph. i.
xi, 5; Luc IX, 41; xiv, 21. 11; imma uiranii, ei in sorieni obligii, sors ei
HIRI, imperativus adverbialis (Ropp 123) huc! exiit, i\ax~ ' Luc i, 9.
accede! Ssupo: Mc. x, 21; Luc xvm, 22; ep^ou : IILAS (vet. norv. hlmzt[jucundissimus];col. angl.
Joan. xi, 54; hiri ul, Stvpoe\o>: Joau. xi, 43. sai.glmd, angl. glud, glee, suec, dan. glud, rec. sup.
UIRJATS, dualis, accediie, huc ambo! SSUTS : Mc i, gerni. lezzen; coll. lllahjan), adjecl., coinpar. hla-
soza; Ixtus, hilaris, tX«p6f: Cor. II, ix, 7; «Xu7rof:
HIRJID,pluralis, accedite, venie! Ss~re: Mc Phlpp. II, 28. "
XII, 7. HLASEI, fem., loelitia, hilaritas, tXapoTisr : Rom.
HER,adverb., hic, huc, wSs: Mth. vm, 29; Mc.vi, xn, 8.
3; ix, 1,5; xin, 21; xvi, 6; Luc iv, 23; vn, 8; ix, HLEpRA, vid. Hleipra.
12, 27, 55; xvn, 21, 23; xix, 27; Joan. vi, 9, 25; xi, Gr.HLElBJAN (vel. norv. hlifa, vel. sup. germ. tiban;
21,52;Col. iv, 9. II, 39 sq.; Gf. IV, 1109; Schw. 575), parcere;
liIVI(angI. sax. niu, angl. hew, hue), neutr., color, suhlevare, dvTiXafi£dve<T0ai : Luc i, 54.
forma, species, ubpfuatt ' Tim. H, nl, 5. IILEIDUMA(angl. lejt, rec sup. germ. link; coll. gr.
HLAHJAN(vet. norv. htma, /i/atr,vet. i-ax. hlahan, X«to'f,Uit. tmvus;Gr, III, 629), adjeci., laivus, uptare-
angl. sax. hlinun, vel. sup. germ. Iilahhan, vci. fr. pbt: Mth. vi, 5; evtuwuu: Cor. II, vi, 7; hleidumei fera, btus
hlaka, angl. laugh, suec le, dan. let, batav. latken, laivum, laeva,Td Mlli. xxv, 41; etiam sine
rec sup. gerin. lachen; Gr. II, 12; Gf. IV, U12; fera Mc x, 57,40; xv, 27.
Rchih. 818), conj. I, anoin. hloh, hlohun, hlahans, HLIilpRA(Idepra Joan. vn, 2; coll. dan. Leihra;
ridere, ye\av: Luc vi, 25. vei. fr. hlid, hlidia, [legere]; Gf. IV, 10 4; Rchih.
BI-HLAIIJAN, deridere, irridere, xarayeXdv: Mtli. ix, 819), fem., lentorium, casa, o-xrjvrj:Luc u, 55; xvi,
24; Mc. v, 40; Luc vm, 55. 9; o-xrivof : Cor. II, v, 1, 4.
UF-HLOHJAN, conj. 11, laeiificare; in passivo, gau- HLEDRA-STAKEIXS, vid. sub Stikan.
dere, ye\uv : Luc. vi, 21. UFAR HLEipRjAN, coiij. II, supcrsediflcare, ejrto-xij-
' laeliQcari,ridere, vouv: Cor. 9.
HLApAN(vet. norv., vet. Tr. hlada, vel. sax., 11, xn,
angl. sax., vet. sup. germ. hladan, angl. load, suec. sax. HLIJA (vet. norv. hlif, hlie, angl. sax. hleo, vel.
ladda, dan. lade, rec sup. germ. laden; C.r. H, 10; hlea; Gl. IV, 1091; Schm. Uel. Gloss. p. 57),
Gf. IV, 1113; Rcluh. 818), conj. I, hlop, hlopun, masc, lenlorium, casa, ox»v»i:Mc. u, 5.
hlapans; onerare. HLHJp(vel. uorv. htiop, vet. sax. hlust, angl. sax.
AF-HLApAN, onerare, o-wpsuetv : Tim. II, m, 6. hlysl, vet. sup. germ. gahlosi; coll. Hliuma; Gf. IV
HLAIRA,vid. sub Hlaifs. ll()4),neulr.,audiius, allcinio, tranquillitas, navxia :
Tira. I, u, 11 (haec noslra conjeciura ad h. I. pro
HLAINS(vet. sax. hlinon, rec sup. germ. lehne, hauipa male a Castillionao excogitato, sine (liibio
lelinen; coll. gr. xXivetv;Gf. IV, 10D4),masc, collis, correcla esi, cum iiaomnino sehabealapud Vauluspa
j5ouv6f: Luc III, 5. 1: hliops bip ek allar hetgar kindur).
HLAiV (vet. sax. hlea, Itleo, angl. sax. hlmv, vel. HLlUMA(vet.noiv. hlioma, hliop, angl. sax. hlyst,
sup. germ. hleo; lat. clivus; Gr. 11,462; Gf. IV,
1093; Schm. Hel. Gloss. p. 57), neuir, tuniiilus, se- vci.sax./i/wsf;coll.gr.zXustv;lJoppl24;Gf.lV,
auditus, dxorj:Mc Luc
1096),
pulcrum, fxvjQfistov : Mlh. xxvn, 60 ; Mc vi, 20; xv, masc, xu, 16.
vn, 55; vn, 1; Cor I,
46; xvi, 2, 5, 5, 8; Joan. xi, 17, 51; xn, 17 ; T«»of: HLIFAN(gr. xXe7rTstv, lat. clepere, rec sup. gorin.
Mth. IXVII,61, 64, 66. ...klepper; Bopp l27;DRA.65U),conj.II,furari,xXc-jr-
HLAIVASNA, fem., in plurali lanlum hlaivasnos, tti- TEIV: Mlh. vi, 19; Mc x, 19; Luc xvm, 20; ilom.
muli, sepulcra sepulcrelum; uvnueia: Mlh. vm, 28; xm, 9; Eph. IV, 28.
ixvii, 52, 55; uvnuuru : Luc vm, 27. HLIFTUS, masc, fur, latio, xXs'jrT»if : Joan. x. 1.
IILAIFS (htaibt Luc iv, 5; vet. norv. hleifr et HLUTRS (vet. sax. hluliar, angl. sax. /i/n/er, \ei.
leifr, vet. sup. germ. hlaib, angl. sax. hlaf, angl. sup. germ. hlular, dau. lutter, tec. sup. germ. tawer;
/oaf.recsup. germ. /aifr; Gr. III, 462; Gf, IV, 1111), Gf. IV, 1105), adject., purusnundus, Uyvo;: Cor. II,
masc, 1) panis (lam in genere quam in particulari), VII, 11,
cibus, dpTOf: Mlh. vi, 11; Mc n, 26; m, 20; vi, 8; HLUTREI, fem., sincerilas, et'Xt-/oivei« : Cor. II, i,
vn, 2, 5; vn,27; vin, 4, 5,6,14; Luc iv, 5, 4; W.
vi, 4; VII,53; ix, 5,15, 16; xiv, 15; xv, 17 ; Joan. HLUTRipA, fem., id., Cor. II, n, 17.
vi, 5, 7, 9, 11, 13, 23,26,51,32,35,54,35, 41, HLOHJAN, vid. sub Hlaltjun.
48, 50, 51,58; xm, 18, 26; Cor. I, x, 16, 17; xi, HNASQUS(angl. sax. huesc, angl. ;ies/i, nice),
23, 26, 27, 28; Cor. 11,ix, 10; Thess. II, m, 8,12; adject., iiiollis, delicatus, ptaXaxof:Mth. xi, 8; Luc
Neh. v, 14, 15, 18; Skeir. VII, b, c; 2) buccella, vn, 25.
: Joan. xm, 26, 27, 30.
niica, i£top.tov HNAIVS, vid. suh Hneivan.
GA-HLAIDA, masc, socius, condiscipulus, cvu- HNAUPNAN,vid. sub Hniapan.
uaBnrn; : Joan. xi, 16; o-uorpaTtwTijf ; Phlpp. n, 25; IINEIVAN (vel. norv. hniga, hnegia, vet. sup.
comes, docum. neap. germ. hniyan, niyan, vet. sax., angl. sax. hnigan,
[BI-HLAIFS,masc, id., Calend. goth. (?)] vet. fr. hniga, dan. neje, batav., rec sup. germ.
HLAMM(vet. norv. ktemma,vet. sup. germ. klem- neigen; Gr. 11,17; Gf. IV, 1127; Rchlh. 820), conj. I,
men, vet. sax. clemmian,suec kldmma, dan., rec hnaiv, hnivun, hnivans, kclinare; immergi, xHvttv :
sup. germ. klemme; Gr. II, 33; Gf. IV. 557), neulr. Luc ix, 12.
vel hlamma, fem., laqtteus, itayit: Tiin. I, m, 7; ANAHNEIVAN, se inflectere, xujrretv: Mth. m, II;
vi,*9. Mc I, 7.
HLAUPAN(vet. norv. Iilaupa, vel. sup. germ. UNAIVS, adjecl., humilis, T«7rstvo'f : Rom. xn, 16.
hlaufan, toupen, vet. sax. hlopan,angl. sax. hleapan, uNAivjAN , cunj. II, 1) irtclinare; 2) humiliare,
angl. leap, vet. fr. hlapa, tapa, suec. Ibpa, dan. tsbe, T«7TSIVOUV : Luc xiv, 11; xvm, 14; parl. pra:t. hnai-
batav, toopen, rec sup. germ. laufen; Gf. IV, 1116; vips, humilis, T«7retv6f:Cor. II, vu, 6.
PATROI,. XVIIL 42
1323 GLOSSARIUMGOTHIC/E LINGU^. 1321
ANA-HNAIVJAN, recumbere, xXivstv:Mth. viu, 20. GA-ncuAN,velare, celare, abscondere, xaXujrTEtv :
GA-UNAIVJAN , humiliare, Ta7rstvo0v: Luc 111,5; Mlh. vnr, 24; x, 26; Cor. II, iv, 5; xaTaxaXujrretv»:
xiv, 11; XVIII,14; partic pra:t. gahnaivips, humilis, Cor. I, XI, 6; 7rap«xaXu7rTstv : Luc. ix, 45; guhuli-
T«7retv6f : Luc. l, 52. damma haubida, cum capile velato, xard xtfu\n;
UF-HNAIVJAN, subjicere, suhmiltere, uTrordo-o-itv : eyuv : Cor. I, xi, 4.
Cor. I, xv, 26, 27, 28; Epli.T, 22; Phlpp. m, 21. DIS-HULJAN, abscondere, operiie, x«Xu7TTstv : Luc.
UKAIVF.INS, fem., humllitas, Ta7reivwo-tf : Ltic. i, 48. vin, 16.
UF-HNAIVEINS, submissio, -j7roTay»j: Gal. u, 5. AND-HULF.INS, manifeslatio, revelalio, d.TroxdXuipt,-:
"HNIUPAN(angl. nip, suec niupa, nypa, batav. Luc n, 52; Cor. 1, xiv, 2G; Cor. II, xn, 1, 7; Gal.
knauwen, rec. sup. germ. kneipen; Gr. 11,18), conj. n, 2; Eph. I, 17.; m, 5; Thess. II, i, 7.
1, hnaup, hnupun, hnupans, riimpere. IIULISTR,neutr., velum, velamenium, xilvuy.w.
ins-HNIUPAN, disrumpere, Stappia-:i:v:Luc. vin, 29. Cor. * II, m, 15, 14.
MS-UNAUP.NAN, coni. III, disruinpi, LiaaeaBut: Lu>•. HULS (vet. norv. hotr, angl. sax. hol, hale, hol-
v, 6. jan, vet. sup. germ. hol, holi, holjan, holun, angl.
HNUTO(lintipo, vid. ad Cor. II, xn, 7; quoil ex hollow,vet. fr., suec. hol, dan. huul, rec sup. gerni.
slavica lingua mulualus esl Golhus, vid. Cast. Gloss. Iiohl; gr. xoiX6f,lat. cmlum,ccelare; Gr. II, 29 ; Gf.
Cor. h. v.), fcm., flagellum, virga, <rx6Xoi|/ : Cor. II, IV, 846; Rcluh. 822), adject., cavus.
xn, 7. US-HULON,conj. II, excidere, Xaroptsfv: Mlh.
HUGDS,vid. sub Uugs. xxvii, 60.
HUGGRJAN(hugrjan Cor. 1, IV, 11; vet. norv. IIULUNDI, fein., sepulcrum, <T7r»Xatov : Joan. xi, 58.
Iiunqr, hungra, vet. sax. hungar, hmgrian, hingrian, ...HUN (coll. lat. —• cunque; Gr. 111,32), suf-
vct. fr. hunger, hungera, vet. sup. germ. Iiungar, fixum ad designandaiu indelinilam idcam , quc la-
hungeren, angl. sax,, angl., suec, dan., rec sup. liue per lerniinatioiiem cuuque redditur, et —
germ. hitnger; Gr. 11,60'; Gr. IV, 9 2; Rchtli. 851), AINS-HUN, vid. sub Ains.
conj. II, esurire, iretvvjv : Cor. I, iv, 11; impersonale pis-nuN, vid. sub pata.
huggreip mik (netvti): Joan. vi, 55. HANNA-HUN, vid. sub Mon.
nuiiRus,masc, fanies, Xtptof: Luc. iv, 25; xv, 14, WAN-HUN, vid. sub Wan.
17 ; Rom. vm, 55. WAS-UUN, vid. sub Was.
HUGS (vet. norv. hugr, hyggia, vet. sax. hugi, WEILO-IIUN, vid. sub Weita.
" HUND(vet. norv. hundrap, angl. sax. hund, vel.
huggian, angl. sax. hoga, hogian, vel. fr. hei, vet.
sup. gcrni. hugu, hugi, suec. huglier, hog, ilan. Iiu; sax., vei. fr. hundered, vet. sup. germ. hunt, angl.
coll. lat. cogilare; Gr. II, 462; Gf. IV, 782; Rchlh. hundred, succ hundra, dan. hundrede, rec sup.
8u5), masc, inens, iinelligentia, vov;: Eph. iv, 17. germ. Iiundert; gr. EXKTOV, lat. cenlum; Bopp 456;
HUGJAN, eoij. II, cogilare, pntare, creileie, vouiCetv. Gr. I, 763; Gf. IV, 975; Rchlh. 836), neuir., in
Mth. v, 17; Luc n, 44; Tim. 1, vi, 5; Soxefv: Juan. plurali tanlum hunda et equidem in solis coinposilio-
xi, 15; «povefv:Gal. v, 10; Phlpp. n, 2; III, 15; nibus :
Skeir. VII, a; hugjan hauhaba, siiperbum esse, ty- bnUA-iiu.NDA, vid. suh preis.
ni.ofpovtit:Hom. xi, 20; vaila hugjan, bene yelle, NIUN-HUNDA, vid. sub JViun.
t-jvostv: Mlh. v, 25. TVA-HUNDA, vid sub Trai.
ASU-UUGJAN, vid. sub Phlpp. m, 15. FUIF-UU.NDA, vid. sub Fimf.
AF-IIUCJAN, obcaecare, (3«crzdvEtv : Gal. ni. I. iuiNDA-FAps, vid. sub Faps.
cA-iiucJAN , putare, cogitare, iyziaBat: Tim. I, IIUNDS(vet. norv. hundr, vei. sup.' germ. hunt,
i, 12. vct. sax., angl. sax., vei. fr. hund, angl. hound,
FAURAGA-HUGJAN, praedcslinare, 7rpoatp£fo-9ai:Cor. suec, dan., rec fup. germ. hund, balav. hond; gr.
II, ix, 7. xuwv,lat. canit; Ropp81; Gr. III, 526; Gl. IV, 976;
UFAR-IIUCJAN, superbire, vnepuipeiBa.t: Cor, II, Rclith. 850), masc, canis, xuuv: Luc xvi, 21;
xn, 7. Phlpp. III, 2; xuvdptov: Mc. vn, 27, 28.
GA-IIUG'.;S,fem., sensus, cogitatio, mens, St«vot«: HUNpS,vid. sub Hinpan.
Mc. xn, 50; Luc i, 51; x, 27; Epli. iv, 18; Col. i, IIUNJAN,conj. II, cupere, conari, Mc. x, 24. vid.
£1; voOf: Rom. vii, 25; aweiSnatt ' Cor. I, vm, 12; ad h. 1.
x,27; Tim. 1, m, 9; Tim. I), i, 5. HUNSL(vet. norv., suec hust, angl. sax. hutel;
HUGS(angl. sax. haga, suec hayh, hage, dan. DM.25), neuir., !) oblalio, Bvaia.:Mth. ix, 13; Mc
huve, rec sup. germ. gehege),neutr., ager, bonuni ix, 49; Luc n, 24; Cur. I, x, 18; Skeir. I, » ; jrpo;-
agrarium : docum.aret. ^opd : Eph. v, 2; 2) cultus, latria, \arpeia : Joan.
IIUZD (vet. norv. hodd, angl. sax. hord, hordan, xvi, 2.
vet. sup. germ. horl, gahurtjun, angl. hoard; Gr. II, HU.NSLA-STA[3S, vid. sub Slaps.
465, 500; III, 452; DM. 54,5; Gf. IV, 1050), neuir., UN-IIUXSLAGS, ailjcct., 1) uoii libans; 2) irreconci-
ilicsaurus, Bnauvab;: Mth. vi, 19, 20, 21; Mc. x, liahilis, aanovSo;: Tim. II, in, 5.
21; Luc. vi, 45; XVIII,22; Cor. II, w, 7. HUNSLJAN, conj. II, oifeire, o-jre'vSstv:Tiin. II, iv, 6.
HUZDJAN, conj. II, thesaurizare, 9rjo-aupi?stv: Mth, 11UPS(angl. sax. Iiype, vel. sup. germ. huf, angl.
vi, 19, 20; Cor. II, xn, 14, el ad Cor. I, xvi, 2. Iiip, suec hofi, dan. hofte, batav. heupe, rec sup.
HUIIJAN,Cor. I, xvi, 2 pro huziljan, vid. ad h. I. germ. hufte; Gr. II, 49; III, 405; Gf. IV, 852), masc.
UUHRUS,vid. sub Iluggrjan. (plur. hupeis), coxa, bafv; : Mc i, 6 ; Eph. vi, 14.
HULpS, vid. sub llilljan. "HUS (vel. nurv., vei. sup. germ., suec, vet. sax.,
HULJAN(vet. norv. Iujliu, angl. sax. hetan, heol- angl. sax., vet. fr. hus, angl. house, daii. huus, ba-
ster, vel. sup gerni. Iiuljan, angl. hele, suec. /i67;'a, tav. Iniys, rec. sup. germ. haus; Gr. 11, 500; III,
dail. hylle, rec sup. germ. Iiullen,helen; lat. celare; 426; DM. 59; Gf. IV, 1050; Rcluli. 851), neuir.,
Gr. 11,29; Gf. IV, 845), conj. II, velare, neptxalvn- domus.
TEIV: Mc xiv, 65; xaTaxaXuirTStv : Cor. I, xi, 6. GUDHUS, domus Dei, templum , iepov : Joau.
AND-IIULJAN, revelare,delegere, d7roxaXu7TTEtv: Mih. xvin, 20.
x,26; Luc n, 55; x, 21, 22; xvn, 50; Joan. xn, IIRAINS(vet. norv. hreinn, vet. sax. hreni, vet,
58; Epli. m, 5; Phlpp. w, 15 h. 1.; Tliess. 11,n, 5; fr. rene, vet. sup. germ. hreini, suec ren, dan. reen,
«vaxaXuTrTEtv : Cor. ll, l|l, 18; a.noari'ju'itv : Mc. II, batav. reyn, icc. sup. «erin. rcin; coll. angl. rhne;
4; partic prsel. andhulibs, a.xura.xa.\vnxot : Cor. 1, Cr. II, 12; Gf. IV, Ii58; Rchih. 992), adjecl., | u-
xi, 5. rus, miindus, xa.Bupi;: Mtli. xx.vn, 59; Joan. xm,
UNAND-uuLips, partic pra:t., non revelatus, un 11; xv, 5; Tiin. 1, i, 5; m, 9; tim. II, i, 5;n, 22;
i.vuxa.\vnrbuzvo; : Cor. 11,Ui, 14. Tit. i, 15; xiauta; : Tini. I, n, 9; bkeir. 111,c;
1>25 PAGKJAN pAHAN 1323
hrains vairban, xajBupi&oBat: * HRUSKAN
Mth. vm, 3; xi, 5; (sHec grannska, dan. grandske; coll.
Mc i, 4f, 42; Luc v, 15; xvn, 15 vid. ad h. 1. rec sup. germ. forschen?),couj. II.
UN-HiuiNS,1) impurns, immumius, axaBupro; : AND-HRUSKAN, examinarc, «vaxptvstv: Cor. I, x, 25.
Mc 1,23,25, 26, 27; in,ll, 50; v, 2, 8, 15; vi,7; * HROp (vet. norv. hrodr, angl. sax. hrd&er,vet.
vn, 25; ix, 25; Luc iv, 55, 56; vi, 18; vm, 29; sup. germ. hruodi, suec, dan. ros; coll. augl. rmt;
IX, 59, 42; Cor. I, vn, 14; Cor. II, vi, 17 ; Eph. v, Gf. IV, 1153), neulr. (?), cantns, hymnus. laus.
5; xotvof: Rom. xiv, 14 vid. ad h. 1.; 2) inexper- iiRopEiGS, adject., viclor, gloriosus, 9pta«iSsuyii)v:
lus, idiota, iSti>mt' Cor. II, xi, 6. Cor. H, II, 14.
HRAiNfii, fem., puritas, Skeir. III, l>. HROPJAN (vet. norv. hropa, vei. sax. hropmf,
UN-HRAINEI, mundities, uxaBupaia: Col. JII, 5. angl. sax. hreopan, vet. fr. hropa, vet. sup. .germ.
UN-HRAiNipA, fem., id., Cor. II, xn, 21; Gal. v, hruofan, snec. ropu, dan. raabe, hatav. roepen, rer.
19 ; Eph. iv, 19; v, 3; Thess. I, iv, 7. sup. germ. rufen; Gf. IV, .1132; Itchlh. 828), ro>.j.
HRAIN/AN, conj. II, puriGcare, xa.Bapii.etv : Cor. II, II, clamare, xjoa£etv: Mih. ym, 29; ix, 27; xxvn,
vil, 1. 50;Mc. i, 26; in, 11; v, 5,7; x, 47; xi, 9; xv, 13,
AF-HRAINJAN, id., Skeir. 1, a. 14,59; Luc. IV,41; ix, 59; xvin,59; xix, 40; Joao.
GA-IIRAINJAN , id., Mih. VIII,2 ; Mc i, 40; vn, 19; VII,28, 37; xix, 12; Gal. iv, 6; xpavydbiv : Joaii.
Luciv,27; v, 12; vn, 22; xvn, 14,17; Joan. xv, xi, 45; XVIII,40; xix, 6; j3oav: Gal. iv, 27.
2; Eph. v, 26; Staxa9«p;?etv: Luc. m, 17; ixxuBui- UF-HROPJAN , exclamare, xputetv: Mc. IX,24; dv«-
p:tv : Tiui. II, n, 21. xpuKttv: Mc. I, 25; Luc. iv, 55; vm, 28; dv«(?odv :
TJS-HRAINJAN, id., ixxuBuipetv : Cor. I, v, 7. Mth. xxvn, 46; mwvsfv : Luc xvi, 24.
HRAINEISS, fem., puiificatio, x«9acio-t*6f.
f Luc n, HROPI , fem, {!), clamor, xpuvyh: %~t\>.iv, 51.
22; Skeir. III, b, d. V HROPEI, fem., id., Eph. iv, 51 vid. ad. h. 1.
GA-HRAINEINS, id., Mc i, 44; Luc v, 14. HROT (angl.' sax., vet. fr. hrof, vet. s.i%. hrott,
HRAINJA-RAIRTS, vid. sub ffairto. vet. snp. germ. rost, angl. roof, balav. roef; gr. 6'poyof.;
*HRA1V(vet. sax. hreu, angl. sax. hreav, vet. Gf. II. 552; Rchtb. 829), neutr., tcclum, OTSVJJ : .Mtlj,
norv. hrm, vei. snp. germ. Areo; Gr. II, 412; III, vin,8;'Mc n, 4; Luc vn, 6; Sufx«:Mih. x,27; Lur.
398; DM.659 sq. ;Gf. IV, 1131), cadaver. v, 19; xvii, 51.
muivA-jM/BO, vid. sub Dubo. IIVMAINAIUS,noin. propr. masc, Tptivaiof ;
HRAMJAN(vet. norv. ram, vet. sup. germ. ramen, Tim. I, i, 19.
HYSSOPO (voc gr.), fem., hysoppns (vo-a<ujro{
ramjan, dan. ramvie, rec sup. germ. rahmen; Gf. secundum Num. xix, 6), Skeir. lli, c
II, 504), conj. II, eruciligere, c-T«vpouv: Joan, xix, 6. HOBAN,vid. sub Haban.
US-HBAJOAN, id., Mih. xxvi,1B; Mc xv, 15, 14, IIOII.V(coll, lai. occa; Gr. I!l, 414, 416; DRA,
15, £0, 25, 27; xvi, 6; Joan. xix, 6, 10; Cor. I, i, 535 *), masc, aratrum, aporpov: Luc ix, 62.
13, 25; Cor. II, xm, 4; Gal. IH, 1; v, U; vi, 14. HOLON(angl. sax. holiilite, iingl. Iwtlow,vet. sup.
KIDUS-HRAMJAN, coiicrueifigere, o-uo-T«upouv: Mth. gerni. hitoljan, hotjaa; Gr. II, 41; Gf. IV, 849), conj.
xxvti, 44; Mc xv, 52; Gal. n, 20. If, fraudare, Stao-sistv: Luc. m, 14.
'HRISJAN (vet. sax. hrhiati, aogj. sax. hreosan, AF-HOLON , defraudare, tjuxoyavTsfv : Luc xix, 8.
suec ristu, coJl.rec sup. germ. riitteln; Gr. II, 46 ; HORS (vet. norv. hor, hora, ang.1. sax. horing,
Gf. IV, 1179), conj. II, quassare. vet. sup. gerin., vet. fr. Iior, angl. whore,suec. Aora,
AFDRISJAN, quassare , iremefacere, «jroTtvdo-o-stv : dan. hore, batav. hoere, rec sup. gerni. hure; gr.
Luc ix, 5; «7ro/ido-o-eo-9at : Luc x, II. xopvj;Gr. II, 42; Gf. IV, 1010; Rchth. 826), ITUSC,
us HRI^JAN, id., exTtvdo-o-etv: Mc vi, II. adullcr, moeclius, uatxb; ' Luc xvm, 11 ; nbpvot:
HRUGGA(coll. vet. norv. hryggr, vel. sup. germ. Cor. I, v, 9, 10; Eph. v, 5; Tim. I, I, 10.
ruota; Gf. II, 491), fem., virga, pdSSof: Mc vi, 8.
HORINON , conj. II, inoechari, adultcrium facerq,
: Mlh. v, 27; Luc xvi, 18; XVIII,-10; p.oi-
HRUK(vet. norv. kria, krunka, angl. sax. hroc, uoryjvztv Xdabw. : Mih. v, 52; Mc. x, 11, 12; parfic piaes.
vel. sup. germ. hruoh, rec sup. germ. krdhen; gr. IVmin., horinondei, a.lultera, incecha, ototxaXif: Mc
xpdfstv,lat. crocire; Gf. IV, 1M9), neulr. (?), canlus vin, 58; lioin. *II, 5.
(galli); faur hanins hruk, anteqnam gallus cantat, GA-HORINON, id., uoixevztv: Mili. v, ":8.
-jrptv«XsxTOpa fosvnaut: Mth. XXVI,75. IIORINASSUS, niasc, iidiilleriiim, fornicalio, \>.ot-
HRUKJAN, conj. II, cantare (de gallo), ipwvsfv : Mth. yjiu : Gal. v, 19 ; nopveia : Mc. vn, 21 ; Joan. »111,
xxvi, 74; Mc. xiv, 72; Joan. xm, 58; XVIII,27. 4"l; Cor. I, MI, 2i ; Eph. v, 5; C I. m, 5.

I>
pAGKJAN(paqgkian Mc vm, 17; Skeir, VII, a; xn, 1; Skeir. II, d; ai>fpo>v: Til. i, 8; vr,fu\ta; :
pankjan Luc xiv, 31; vet. norv. penkia, vet. sa«. Tim.I, in,2, 11 vid, adh. I.; amlapahtsvisnn, v-Afitv:
thenkian, thanc, angl. sax. penean, vci. snp. gerin. Tim. II, iv, 5.
dankjan, denkfan, vet. fr. thanka, angl. think, suec GA-DAGKI , nenlr., parcimonia; KSgapagkja, par-
tdnka, dan. tmnke,batav., rec sup. gerin. denken; cus, e/etSouEvwi: : Corr II, ix, 6.
Gr. II, 60; Cf. V, 150; Rchth, 1067), conj. anom., pAGKS (panks Luc xvn, 9; vet. uorv. pakk.r, vet.
pahta, pahtedun, pahls, cogilare, raiincinari, \oyi- sax. fnauc, angl. sax. panc, vet. sup. germ. dank,
^iaBae: Cor. 11,m, 5; x, 7, 11 (Mc xi, 51); StaXo- vet. fr. thonk), masc, graiiarum aclio, ^dptf : Luo.
yi?eo-9at:Mc n, 6;v«i, 16,17; xi, 51; Lur. m, 15; XVII,9.
v, 21; xx, 14; etiani pagkjan sis Lnc. i, 29; o-uXXo- pADDAIUS,nom. propr. masc, eaSSafoc: Mc m,
ykfiaBat: Luc. xx, 5; o-up.6dXXetv : Luc n, 19; ^ou- 18.
\eveaBut: Luc. xiv, 31; Cor. II, I, 17 ; UnoptiaBai: bADEI, vid. sub ^afa.
Jcan. xill, 22 ; Stanaptiv: Luc ix, 7. pAHAN(vet. norv. pegia, pagga, pagna, vet. sup.
AMD-pAGMAN SIK,1) recordari, eogitare, c. genit., germ. dagen, vet. sax. thagian, thagon, suec tiga,
Skeir. VII, a. pr.; etiam sine sik, Skeir. VII, a sec.; dan. (ie; lat. tacere; Gr. V, 98), conj. II, tacere,
2) cognoscere, •ytyvwo-xstv : Luc. xvi, 4. o-tw7T«v : Mc iii, 4; xiv, £1; Luc i, 20; xvm, 39 ,
Bi-pAGKjAN, raliocinari, cogitare, Sta\ayi''eaBut: atyav : Lnc. ix, 56 ; ftuovaBat : Mc I, 25.
Luc. v, 22. GAbAUAN,id., o-tw7rdv: Mc x, 48; o-tydv : Luc.
- - .
ANDA-PAHTS , adject., rationabilis, ).^i/6;: Rom. xx, 26.
1327 GLOSSARIUMGOTHICJELlNGUiE. 1528
icm., silentium, iavyja : Tim. I, n, '& tesit .trisfu ; iv, 7 sanus jah arbja gups pairh xristu;
ad h. I.
fAiiAiNS, et iiem snepius in formulis pairh xristu : Rom. vu,
pAHTS, vid. sub pagkjan. 25; VIII,57; Cor. I, xv, 57; Cor. H, i, 5; m, 4;
bAHO (angl. sax. po. vet. sup. gcrm. daha, rec iv, 4; v, 18; Gal. vi, 14 ; Epb. i, 5; Col. m, 17;
Thess. I, iv, 2; iv, 14; v, 9; insuper : Cor. II,
sup. germ. thon; Gr. III, 580; Gf. V. 104; Scbm. II, 14 kunpi
I, 457), fem., lulum, 7r>jX6f : Rom. ix, 21. gabairhljands pairh uns; v, 20 gup ga-
bAbROII, vid. sub pala. plaihip pairh uns; ix, 11 ainfalpei vaurkeip pairli unt
aivxaristian gupa ; xn, \Tibai puirh wana bifaihoda
pAIAUFEILUS, nom. :
propr. masc, eeoytXof izvis: Eph. n, 18 pairh ina habam algagg du attin;
Luc i, 5. Col. i, 20 pairh ina gafripon; Tim. II, i, 11 J5afa
pAIRII (vct. sax. thurh, angl. sax. purh, vet. sup. godo anafilh fasiai pairh ahmanveihana. Saepeeiiam
germ. durh, vet. fr. thruch, angl. through, rec sup. post passiva : Col. i, 16 alta pairh ina gaskapana
germ. dnrch; Gr. II. 63; 111,261; IV, 793; Gf. V, sind ; Mlh. VIII,11 pata gameiidopairh esaian; ilem
221; Alth. Prmp. 202; Rchth. 1078), pr.eposilio Luc xvni, 31 et subaudiendo gumelida insci iptio
cum accusativo conslrucia, idem valet aique laiinum Marci el Lucae: aivaggeljo pairh marku, pairh tukan
per, necnon graeco Std cum geniiivo respondet, et, illuslranda est; Mih. xxvn, 2 usfullnodapata qipano
qucmadmodiimistud.medium perquod, vel personam pairh iairaimian; Cor. II, i, 19 xrislus iu iivis pairlt
per quam fjt aliquid, indicat: tempus vcro non nisi uns vailamerjada; i, 11 giba pairh manayansaviliudo-
rarissime ha?c particuli deierminat. dau; c) nec non et modum et ralionein, qua lit ali-
il Prxposilio : 1) in sensu locali semper pro quid, exhibet: Cor. II, n, 4 gametida izvis pairh ma-
graico Std c genit. posita, post gaqgun Mc IX, 50 ; naga lagra;Pliil. l, 20 mikiljada xristusin teika rnci-
Luc vi, 1: pairhgaggan Mc n, 25; Luc xvn, 11 ; namma jappe pairh liba:n jappe pairh daupu. Sic
inngaggan Mih. vn, 13; Joan. x, 1.2, 9; galeipan explicandus est locus Cor. II, v, 7, vid. sunra 1);
Mc x, 25; Cor. II, i, 16; usleipan Mih. vm, 28; Luc vni. 4 qap paiih gajukon; Gal. iv, 15 pairh
Joan. vin, 59; pairhleipan Luciv, 50; XVIII,25; siukein teikis aivaggelidaizvis; Cor. II, iii,HJ3a(a
pairhbairan Mc xi, 16 ; item Cor. 11,xi, 55 pairhau- gataurnando pairh vulpu (sc vas), id est vulpag.
gadauro in snorjon athahans ras; huc eliam perlinet luic eiiam adduci potest circumscriptio Col. n, 22:
Cor. II, v, 7 pairh galaubein gaggam nih pairh siun; pata ht du riurein pairh patei is brukjaidau pro d7ro-
Cor. I, XIII,12 saiwamnu pairh sknggvanin frisahtai; Xpnaet;5) causalem sensum, ita ut gr. Std c accus.
Luc i, 70 rodida (gup) pairh munp praufele. Nec- respondeat, pairh proprie non habel, hoc per tn c
non et adducenda sunl loca Joan. xiv, 6 ikimsa vigs. genit. expresso; in quibusdam tamen casibus inler-
ainshun ni qimipal attin niba paiihmik; 2) mediuin : pres Graeci vustigiis haerere, necnon de cnnslruc-
a) in respectti reali : Mc. vi,2ma/i(eis pairh handuns lione parum curaie videtur, sic Luc i, 78 aflel fra-
is vairpand; Skeir. VI, c affinsbi ina varp veitvodeins vuurhte pairh infeinandein armahairtein gups unsaris
sumaupairh praufele vaurda, sumanuhpan pairh stibnn. (Stu an\i.yxva sXeouf); Eph. v, 6 pairh pata qimip
us himina, sumanuh pan pairh laiknins; Tini. II, i, 6 hatis gups (Sta ra.vra ipxzrat n bpya TOU9EOU). Ilem
onsfs gupsist inpuspairh analageinhandivetneinaizo; Col.iu, 6 pairh poei qimip hatisgups (SCu); Skeir.
Skeir. VI,batfins puirhmeina vaurstvaveilvodei ;Gal. n, VII, a pairh poei vsbar qipands, id esl, 4), dum
21 pairh vilop guraihtei; Rom. vn, 5 vinnons pairh elamaret loquens; nonnisi rarissine tempus particula
vilop; x, 17; itein forimik» apaustaulus pairh viljan pairh delerminalur ; eo forsan modo explicari potest
gups Cor. II, i, 1; Eph. i, 1; Tim. II, i, 1; Cor. II, Phlpp. i, 26 ei wofluti izvara biauknai pairh meinana
vin, 5; Joan. xvn, 20 galaubjands pairh lattrda ize qum aftra du izvis ; coll. etiam i, 20 ; alias Gothus
du mis; Cor. I, xvi, 5 pairh bokospans sandja; Cor. praapositionem verbo anneciit et principale vocabu-
II, x, 9 plahsjan pairli bokos; x, 11; Tliess. II, m, luni in accusativo ponit, ut Luc v, 5 ulta nalil pairh-
14; Eph. vi, 18 pairh aihlronins jah bidos aihlron; arbaidjandans (Std 6'Xyjf TJjfvuxTofxojrtdo-avTSf) uai/if
III, 6 gadailans gahaitispairh aivaggeljon;Cor. II, ix, ni nemum; coll. vi, 12 naht paithvakands, SI«VUXTS-
12 ufarassjan pairh managa aviliuda; i, 4 gaprafstjan pivr.>v.Alias St« c genit. in temporalibus determina-
pairh gaplaila; Tim. II, m, 15 us(raivjan du ganisiai lionibus per afur (Mc n, 1 ) vel bi (Gal. n, 1) con-
bairh qalaubein; Skcir. I, c puirh liugn gawoljan; vcnitur.
V, d ; Rom. vn, 7, 8, 11; xn, 1, 5; xv, 4; Cor. I, 11.In compositioneautem non nisi raro occurrit,
i, 21 ; Cor. II, iv, 15; vi, 7; ix, 15; Epli. 1,7; n. 8, ubi gr.-ccoSt«...,quandoqueetiam napu..., xura, etc
16; ni, 12, 17; Phipp. i, 19; m, 9; Col. i, 20, 22; rcspondet: pairharbaidjan,pairhbairan, pairhgaggan,
Tim. I, n, 10, 15; Tiin. II, n, 2; post adjeciiva : pairlileipan, pairhsaiwan , pairhvakan , pairhvisan;
Gal. v, 6 gnlaubeinspairh friapra vaurs'reiga; coll. paiiitgateikon.
Rom. xiv, 14 rii vaiht gavammpairh sik silbo (in se); pAIRKU(angl. sax. pyrel, vel. sup. germ. dur-
saspe pnrserliin post passiva : Joan. XI, 4 ei hauli- hil; Gf. V, 224; coll. pairh), neulr., foraiuen, rpv-
jaidau pairh pata; Tim. I, iv, 14 antls gibana varp uu\tu : Mc x,<25;Luc xvm, 25.
pairh pranfetjans; Tim. II, i, 10 ansls gasvikunpida * pAIRSAN(vet. norv. perra, pyrsta, angl. sax.
pairh gabairhtein iesuis; Tim. I, iv, 5 gaveihada pyrstan, vel. sax. thorron, thurstian, vet. sup. germ.
pairh vaurd gups; Rom. vu, 4 ; Eph. m, 10 ; iv, 16, darrjan, dorrjan, dursljan, angl.thirst, dan. tw,lersl,
Philem. 22; ubi etiam pro UJTO c genit. ponitur : suec lorr, torsla, rec. sup. germ. diirr, darren, dur.
Cor. I, 10, 29 frijei mema stojada pairh ungalaub- slen; lat. torreo, gr. ripaeaBat; Ropp 100; Gr.
jandins pulitu; post inlransillva : Eph. m, 16 ga- II, 59 ; Cf. V, 199), conj. 1, pars,paursun, paursans,
svinpnan pairh ahman; Cor. I, xv, 2 pairh aivag- siccare, arefacere.
geljon ganisip ; Col. II, 19 leik pairh gavissinsjah ga- GA-pAmsAN , marcescere; panicip. prcct. gapaw-
biudos uuknando; Skeir. 11, b gabaurp anpara pairh tans, aridus, ilnpauuivo;: Mc m, I, 3.
pvalil uspulan; Col. n, 12 mipuirisup pairh galau- PAURSUS, adject., aridus, fjjjpof: Luc vi, 6; i'n-
ben; Gal. n, 19 pairh vitop vitoda gasvalt; Rom. puuuivot '• Mc xi, 20. ,
vn, 4 pairh anabusn usqam; Sbeir. III, a garehsns bi GA-PAURSNAN, conj. III, exarere, exsiccari, arelieri,
ina newaandja vas pairh herodesbirunain; Rom. vm, |>jpaiveo9ai: Mc IV, 6 ; v, 29; xi, 21 ; Luc vm, 6 ;
5 siuks vas pairh leik; Gal. n, 16 vairpip qaraihts Joan. xv, 6.
manna pairh galaubein; Rom. vn, 15 uskunpavarp PAURSJAN, conj. II, sitire, SnJ<)5v,impersonnale
fravaurhts pairh pata piupeigo; b) respectu perso- tanium paurseip mik (St^S) : Joan. vi, 35; vn, 57;
in
nali : Rom. xi, 56 pairh gup alla (sc sind); Cor. I, Rom. xn, 20; personale est paursips visan Cor. 1,
xv, 21 pdirh mannan daupus jah puirh mannan IV, 11.
Uittass; Cor. II, i, 20 pairh ina umea;Gal. i, 1, AF-bAURSJAN, id., afpaursipt visan, St^av: Mth.
apautiautut ni af mannam nt/t pairh mannan ak pairh xxv, 42.
 1329 bAISSALAUNElKA pAN 1230
bAURSTEi, fem., sitis, Si^o; : Cor. II, xi, 27. vii, 2, 9 (52), 59, 44 ; vm, 55; ix, 14 (20), 31, 37;
pAiSSA'LAUNEIKA,nom.propr.fem.,8e<ro-aXovixu: x, 22 ; xi, 1, 2, 5, 15, 18, 50. 57. 58, 46 ; xn, 6,14,
Phlpp. IV,16;Tim. II, iv, 10. 16, 20, 33; xm, 23, 25, 28, 30; xvn, 5; xvm, 2, 5,
PAISSALAUNEIKAIUS, masc, 8s<To-aXovtxeuf: Thess. 10, 14, 15,40; Rom. (ubi, quemadmodumscmper
II, Inscr.; I, i; Subscript. in epistolis, etin Skeireins, —uh anie pan ponitur,
pAN (vet. sax. than, angl. sax. pon, ponne, vet. prater Cor. II, vin,22; Skeir. II, b; VI, d, nisi hic
sup. germ. danne, vet. fr. tha, angl. then, rec sup. iupaprop-pan et tumaip-pan legendasint) xn,4; Cor.
germ. dann ; lat. func; Gr. 111,165, 280 ; Gf. V, 44; I, IV,7; vn, 6; ix, 25; x,29; xi, 2,5,21; xn, 11,
Rclitli. 1067), conjunctio, quse ut deraonstraliva 12; xiv, 23; xv, 6, 15; xvi, 8; Cor. II, u, 16; vi,
semper pr mum sententi.e vocabulum (non nisi au- 15,16; VIII,22; ix, 6; xn, 19 ; Gal. i, 22; n,2;iv,
tem raro plura, ut Luc xvm, 40 bipe newavns pan 9; Eph. iv, 9,11,25, 26; Thess. I, v, ltjTim.ll,
i tmma; xx, 16 gahausjandansqepun pan) sequilur. n,20; Philem.22;Skeir. II, b, d; III, a, b, c; V, a;
1 Pnxpositioneminter et nomen rectum tantummodo VI, c, d ; VII, a; VIII, a, b, c; 2) et, x«t: Luc n, 37;
i interjicitiir, ubi hoc nomen—uh enclilicumhabet: Cor. I, xv, 28 ( Mc x, 28); 5) sed eliam, Se xat:
Mth. xi, 21 framuh pun paim; Mc xvi, 12; Luc i, Mc xv, 40; Luc m, 12 ; 4) igitur, ouv: Mlh. xxvn,.
> 24; vii,21;x,l,7;xviii,4;coll.Mcxiv,44;xvi,8;Cor. 17;Luc. (m, 18; vi, 9; x, 2) xix, 12; fJoan. ubi
f- I, xiv%25; xv, 15; Gal. n, 2; Eph. iy, 25; e con- fraequentissimeoccurrit, neqiie tamcn in lioc sensd
5 trario Mlb. xi, 7 ; at paim pan xxvi, 75 afar leitil ordinario — uh praecedit)vi(5, 11), 43; vii, 16,25,
pan; xxvn, 1, 15, 45; Mc iv, 6, 35; vm, 1; Luc 28, 50, 52, 40, 45, 47; vui, 19, 22, 28, 48; ix ,
III, 1, 15; vi, 48; vn, 24; xix, 11; xx, 45; etiam 12, 15, 16, 18 (20), 24; xi, 3, 14, 17. 25, 31, 41,
inter articnlum et suhstantivum mittilur : Luc u, 2 47; XII, 4, 7; ix, 17, 28,29,35; xw, 12, 24, 27;
toh pan gitstrameleint; 37; Joan.vm, 35; xvm, 15; xix, 1; Rom.vn, 5; Cor. II, i,17; 5) enim, ydp (sein-
Roni. xn, 4;Cor. I, xn, 12; Skeir. VIII, a ; necnon per cum pracedenle —uh) : Mth. vi,52: Joan. v,
etinlernegalionemetvocabulum negatum, hincJoan. 22; vt (40), 64; XII, 47; Cor. 11, IV, 15; Gal. vi,
xviu, 30 nxp-pan nauhpanuh; Luc xx, 40 nip-pan 15 ; Thess. 1, IV, 15 ; Tim. I, n, 3; 6) consequenter,
panaseips ; e cuntrario Luc. vn, 42 ni habandampan; a.pa : Cor. I, v, 10 (xv, 14); pro pannu, quod
liinc legilima est annolatio, quam fecimus ad Mtb. vid. sub Nu;1) quidem,ptsv: Joan. xi, 6 (Luc m,
ix, 2. Ut relativa autem haecparticula sententiamin- 18); communiter cum adversaiivo ip, pan.appan
choat. (Ss) : Cor. I, xi, 21; Gal. iv, 23 (Cor. I, IV,10), ubi
I. Demonslraliva: lum, tunc, TOTS : Mth. vn, 23; solemniter vocubulorestricto praeponilur;8) S«xai:
ix, 15;Mc.n, 20; XIII,21, 26, 27; Luc v, 35; v.i, Mc xv, 40; Luc m, 12; 9) cumaliis pariiculis con-
42; Joan. vn, 33;xin, 37; Cor. I, iv, 5; xm, 12 nexa : a) pan auk, Se: Joan. xn, 10; yup : Luc vn,
(ubiift ante alteruni/yanrepeli debet, vid. ail h. I.), 8; b) auk pan, enimvero, Skeir. VI, d; c) nih pan
xvi, 2; Cor. 11, xn, 10; Gal. iv. 8, 29; vi, 4; Epli. (nippan), ovSi,ouSe, ptrjSe: Mlh. IX, 17; Luc vi, 43,
n,12; t'Sou: Mlh. xxvn, 51. Ilem eiiam in consc- 44; ix, 5; Joan. vn, 15; VIII,42; Cor. I, v, 8; xn,
quente,pracipue post sententiam participialcm: Luc 21;Tim.l, I, 4; Skeir. VII, c; ou ya.p: Mth. IX, 15;
11,42 at venjandein aliai managein—andhof pan Joan. xn, 47; xvi, 15; Cor. I, i, 17; d ) pan jah, Se
xoliannes;xvi, 23; coll. n, 42; Joan. xm, 51, uhi v.ai: Luc IV, 41; v, 10, 56; XVIII,1; xix, 19; Tim.
nullo vocabulo graccolespondet. 1, v, 24 ; Si : Luc xvm, 5; Kat: Mlh.,ix, 17 ; Thess.
H. Relativa : l) cnin, quandiu, bxav. Mth. vi, 2 I, v, 25; Tim. I, v, 25; e)jah pan, xat yap : Luc. I,
5, 6; ix, 15; Mc n, 20; III, 11; iv, 15, 16,51,32; 66; Cor. I,:xii, 14;Cor. II, n, 10(cujus locoLuc vn,
vm, 38; xi, 25; xn, 23, 25; xm, 28, 29; xiv, 7; Sjah pan auk); xui — Se : Mc iv, 36 ; Luc u, 55;
Luc v, 55; vi, 22, 26; vm, 13; xiv, 10,12, 15;xvi, Joan. vi, 5l;vin, 17; xv, 27; Tim. I, ni, 10;Tim.
9;xvn, 10; Joan. vn, 31; vm, 28, 44;ix,5; x,4; 11, in, 12 ; Ss xai : Luc vi, 6; Cor. II, vi, 1; Tim. II,
xv, ; xvi, 13, 21; Rom. xi, 27; Cor. J, xiv, 26; II, 5; xai — ouv : Joan. xvi, 22; xaiirep: Plllpp.
26
xv, 24, 54; xvi, 5; Cor. II, x, 6; xn, 10; xm, 9 ; III, 4;Se': Luc xvii, 5; Joan.xi, 42; xiv, 21 ; XVIII,
Col. iv, 16;Thess. 1, v, 5; Thess. II, i, 10;2)cum, 18 ; Cor. I, xvi, 4; Cor. H, vm, 18 (xn, 1); yup :
quando, OTS: Mth. vn, 28; ix, 25 ; Mc l, 52; n, 25; Cor. II, XII, 1; xai: Mc .m, 6; Luc vn, 8; xvn,
vi, 21; vn, 17; vm, 19,20; xiv, 12; xv, 41; Liic iv, 3; Joan. vn, 35; xiv, 3, 7; ouv : Mc m, 31; f)
25; vi, 5 (ojrore?); xv, 50; xvn , 22; Joan. vi, 24 ; panuh pan, vid. suh panuh; g) ip pan, vid.
ix, 14; xn, 17, 41; xin, 51; xyu, 12; Rom. vn, 5; sub L5.
XIII,11; Cor. I, xni, 11; Gal. n, 11; iv, 3; Plilpp. IMNA-HAIS, vid. sub Maxt.
iv, 15; Col. in, 7; Thess. I, in, 4; Thess. H, m, 10 ; pANA-SEips, vid. sub Seipu.
Tim. H, iv, 3; ad resolvendum groecumgenit. absol.: bAN-NU, vid. sub Nu.
Mlh. xxvn, 57 pan sexpuvarp, pro b^iat yevouivn;. pANun(anle p eiiam panup —), 1) tum, TOTS :
III. Conjuncliva:1) aulem, vero, Se: Mth. m, H; Mih. VIII, 26; ix, 6; xiv, 25, 29, 57; xi, 20, xxv,
v,31, 37; vi, 7, 29; viu, 1, 5; x, 16,18,21, 30, 41, 4i, 45; xxvi, 5, 67, 74; xxvn, 3, 9, 13, 58;
ix, 8, 28,36; xi,7, 12; xxv, 58, 59; xxvi, 67, 71, Luc xiv, 10, 21;'Joan. vn, 10; VIII,28 ; XIL,16;
75; xxvii, 1,7,15,16,19,45,55, 61, 62; Mc i, 6, xvi, 25 (6'Tegr.); Cor. 1, xv, 54; Col. m, 4; Thcss.
28,52; n, 5, 6; m,32; iv, 5, 6,35; v, 6,11, 13; I, v, 5; 2)aulem, Ss: Mlh. ix, 25, 32; Mc. tv, 29;
vi, 4, 15,16; vii, 20, 26; vm, 1, 8, 9, 28, 29; ix, Luc vin, 54; ix, 12, 15 ; x, 28; xv, 28; Joan. vi,
9, 25, 38; x, 14, 32; xi, 4, 8; xn, 5; XJV,44; xv, 7, 12 ; XVIII,28 ; Cor. I, xv, 28, 54; 5) et, xat!: Mc x,
25, 56, 39, 40; xvi, 8, 9, 12; Luc I, 6, 8, 11, 15; Cor. I, xiv, 25; vid. ad Mlh. ix, 2; 4) igilur,
15, 22, 24,54, 58, 59, 56, 62, 64; ii, 1, 2, 4, 6,17, ouv: Mc XII, 6; Joan. vi, 15, 34, 52, 60, 68; vn,
47; ni, 1,7,11,12,14,15, 18,21; iv, 21, 24, 33, 5,11,52, 45; vm, 15, 21, 51,41, 52, 57,59; ix, 8.
39, 42; v, 5,4, 8, 15, 22; vi, 9, 30, 39, 48;vn, 1, 10, 25,26, 28; x, 7, 19, 24; xi, 12, 16, 21, 53, 58,
2, 9, 12,16, 20,21, 2i, 36, 59,42, 43, 48 ; vm, 4. 45; xn, 19; xm, 22, 36; xvm, 24, 38; xix, 13; 5)
8. 9,19, 22, 24, 25, 27, £8, 30, 52, 53, 54,35, 36, sic, upa : Cor. I, xv, 18; vid. ad Rom. vn, 3.—
38, 40, 42, 45, 47, 51.52; ix, 1, 6, 7, 8, 12, 14,16, pannh pan (panup-pan), rbre ouv : Joan. XI, 14;
19,20,23,27, 28, 32,34, 57, 41,42, 45,44, 46, 49, xix, 1 ; Tore fte'v: Joan. XI,6; TOTS -xai: Cor. I, XV,
51, 54.55, 57, 59, 60, 61, 62; x, 1, 2, 7, 17, 18, 28;Se : Luc i, 26 (*ai OUTW : Cor.,1, xiv, 25).
30; xiv, 12, 15, 25; xv, 1, 3, 11, 14, 17, 20, 22, — panuh patxtvepauh , buo>;ptsvTot:Joan. xn, 42.
25; xvi, 1, 5,14, 22; xvn, 6, 7, 17, 20, 22; xvm, 4, pANDE(pandei Luc i, 34; xvi, 3; Rom. xi, 16,
6, 9, 15, 19, 22,24,26, 28,31, 55, 56, 40; xix, 8, 21 ; Gal. vi, 10; Phlpp. i, 18), 1) si, st: Mth. vi,
9, 11.15, 16. 52, 55,56. 57; xx, 5,15, 14,16, 23,' 50; Joan. v, 47; xui, 17; Cor. I, xv, 12; Gal. iu,
25, 27, 51,59, /,0, 41, 45; Joan. (ubi pan semper 29 ; Phlpp. i, 18 (irX>jv) ; et Si: Joan. vm, 46; Rom.
—
ferc ult praj se habet) vi, (5), 4,6,10,11, 25,71; xi, 16; Gal. iv, 7; tiyuo: Rom. xi, 21; 2) quia,
1331 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUiE. 1332
qood, OTI: Luc n, 50; xvi, 5; Joan. v, 38; IX,16; Mth. xi, 22, 24; Luc. vi, 35; x,H, 14, 20; xvm,
Cor. I, xv, 20; Phlpp. i, 18; erei : Luc. i, 54; 5) 8; Gal. vi, 13; (XSVTOI : Joan. vn, 15; xn, 42; 2)
clain,i1i>nei,( v el
eo>; i>;: Joan. xn,55, 56 ;Gal. vi,10. equidem, sallem, vel alias vocabulum, ad quod per-
PAN-EI,vid. ad Luc. v, 24; Mtli. xxv, 40. tinet, emphaliciimreddit, uh : Mc ix, 12; x, 39;
Kr-pAN,igiiur, ouv: Joan. ix, 41; Skeir. II1, b; Rom. VII,19; Gal. iv, 8; Phlpp. m, 1, 4; Col. n,
IV, a ; V, d ; VI,a; <5<rr« : Cor. I, xi, 27. 15; coll. Cor. II, xn, 12; hinc 5) pro enelitiea a) —
Mib-bAN,inlerdum, niinc : Skeir. 11,r., b, c. ye in jabaisvepauh, eXye: Cor. II, v, 5; Eph. nr, 2;
snp-fjANKi (mippane Luc n, 45), cum, diim, iv, 21; Col. i, 25; b) -—7repin svepauhjabai, eXntp;
i,viy.a.:Cor. II, iii, 15, 16; ordinario usurpatur iu Rom. vin, 9; vid. ad Thess. II, i, 6 ; cliam pro c)—
«irciimscriliendsa) panicipialibus constructionibii-: TE in svepauhjabai, iuvrs (iavxai) : Cor. II, x, 8,
M h. ix, 18 mippanei ts rodida pala (rmra. auTou Appan svepauh,atlamen, 7TXT;V : Luc. xix, 27, Phlpp.
/aXouvTOf) Luc iv, 40; b) infniitivo ciiui iv : Mlh. III, 16; IV, 14; fievouv(uzvovvyt): Phlpp. Hl, 8; ip
xxv,i, 12 mippanet vrohips vas (iv ro>xuroyopziaBat svepauh, n\nv : Luc xvm, 8; unte svepauh, quia
auTov);Mc iv, 4; Luc i, 8; n, 6, 27', 45; v, 1, 12; scilieei, i>; Sn : Cor. II, v, 19; svepauh ei, quamvis,
vrn,5, 40, 42; ix, 18, 29,55, 56; xvn, II, 14; licel, eisi, et xat: Cor. II, xn, 15; svepauh ni; quin,
xtur, 55. quin si, ou^ ofov6TI: Rom. ix, 6.
NAIJH-JJAN, adlnic, ert: Luci, 15; vm, 49;ix, 42;
ert Sex«i : LuC xiv, 26. Ni—nauh- pAOHJARAl,vid. suh Jabai.
mmhnp-pm,
pan, nondum, ou7r<u : Joan. vi, 17. pAURBAN(vet. norv., vet. sax. purfan, angl. sax.
NAUlI-pANUH, adhuc, ert: Mc. v, 55; xn, G; xiv. pearfan, vet. sup. germ. durfan, darben, bidarbi,
45; Luc xiv, 52 ; xv, 20; ea-yarov: Neh. v, 15. JVi vet. fr. thurva, dan. der, batav. derven, rec. sup.
—naultpanuh,nauhpanuh—ni,nondum, OUTTM: Joan. germ. (be-) durfen, darben; Gf. V, 205; Rchth.
iii, 24 ; xii, 59; xi, 50; vn, 50, 59; vm, 20; Rom. 1081),conj. anom. parj, paurbun, paurfta, opus lia-
IX, 11 ; oOSs7rw : Joan. vn, 59 sq. liere, ^psiav eyetv : Mlh. vi, 8; ix, 12; xxvi, 65;
ru-pAN,jam, nSn : Mc iv, 57 ; xi, 11; xm, 28 ; Mc n, 17, 25; xiv, 65; Luc v, 31 ; xv, 7; Joaiu
xv, 42, 44; Luc vn, 6; IX, 12, xix, 57 ; Joan. vi, xiu, 29; xvi, 50; Cor. I, xn, 21 ; Epn. iv, 28; Thess.
17 ; vn, 14; ix, 22 ; xi, 17, 39. Jupan—ni, non am- I, iv, 9, 12; v, 1 ; avayxm e^ecv: Luc xiv, 18;
plius, pivjxeTt: Mc i, 45 ; n, 2. ^pjjjetv: Mth. vi, 52. -
bANKJAN,i. q. pagkjan. GA-pAURBs,
:
aiiject., mudestus, continens, iyxpa-
IANKS,i. q. pagks. rn; Tit. i, 8.
JANJAN,vid. sub pinan. PAURFTS. adject.,couipar. paurfiisa; 1)necessarius,
pAU (pauh Me. x, 15; xm, 20; Joan. xi, 52; dv«yxat'ofTim. : Cor..I, xn, 22; Phlpp. i, 24; 2) ulilis,
Cw. II, xin, 5; coll. vet. norv. po, angl. sax. peah, i>fi\tpo;: II, iii, 16.
vi-t. sup. germ. dvh, vei. fr. dach, thach, angl. NALM-pAURFTs , egens, necessarius, dvor/xatof:
iliougli,succ. dock, dan. dog, rec sup. germ. doch; Cor. II, ix, 5; Skeir. II, c
Gr. III, 274; Gf. V, 68; Rchth. 1067), 1) ergo, igi- pAURFTS, fem., opus, necessitas, xPtM '•P1''PP- ».
uir, loisan, solemnitor in interrogativis,negativis, vel 25; Skeir. VII, b; dvdyx»):Cor. I, vn, 26; niispaurft \
siitionlinaiis senteniiis ; apu : Cor. I, xv, 14 jabai ist ciiin genit., ^pstave'x<u: Luc. xix, 34; paurftga-
iristus niurrnis, svarepau jas-so mereinsunsara ; uv: taujantis, utilitatemsibi facere, prodesse, &ft\siaBai:
l.uc. IJ, 46; gataip mttonsin ins pala, warjispau ize Luc. ix , 25; du paurftai fairrinnan , convenire ,
wtiisttveti; Cor. 1,vn, 5 un unoarepeirt izvara misto, dvijxetv: Epli. v, 4.
niba pau us. gaqissai; xui : Cor. I, xv, 29, 50 jabai pARBS.adjec, 1) ncccssjrius, avayxaioe: Phlpp.
nllis aaupans ni urreisand, duwe pau daupjand faur n, 25 (forsan hic paurb legendum.est ?); 2) egenus,
ins. duive pau veis bireikjai sijum; xuv: Cor. II, Xpeiave^uv : Luc. ix, 11.
xi, 16 xluiiwas mik muni unfropana. aippau vaita pARDA, masc, mendicus,nrayb;: Mc x, 21; Joan.
Jmu sve unfrodana nimaip; Mc. vi, 56 bedun ina ei XII,5, 6. .
paa skaMa vastjosis allaitokeina.Sic etiam ubi Gr*v ALA-DARBA, indigens, inops;alaparbavaxrpan, vort-
ctis nullam pariuulam respondentem usurpavit : peiaBat: Luc xv, 14.
1'hlpp. in, 15 btoprju* ik mik silban ni pau man DARBA, fem., inopia, uo-Tsp>jf*a : Cor. II, vui, 14;
gijalian; i, 22 tva puuvaljau, ni kann; Luc xvi, xr, 9; uo-Tipwif: Phlpp. iv, 11; parbos. pulan,12. indi-
4 andpahtu mik wa laujnu, ci pau, bipe afsatjaidau gere, inopia laborare, vartp&aBat: Phlpp. ivr
is fauragaggia , andnimaina mik; 2) iu conse- GA-pARBAN, conj. 11, amoverii,anixtoBaL: Tim. I,
«jtieni»;liypoiheticaruiiisententiaruiii, ubi respondet iv, 5.
^iaco av : Mc XIII, 20 ni frauja gamaurgidedi GA-pARBjAN , conj. II, abstinere; gaparbjan sik c.
Jans dagans, ni pauh ganesi ainhun leike; Luc vn, genii. iyxpurevsaBai:Cor.vet. I, IX, 25.
^9; x, 13.; xvn, 6; Joan. vn, 46; vin, 19, 42; ix, bAURNUS(vet. riorv., sax., angl. sax., vt.
41; xi, 21, 32; xvm, 30; Rom. ix, 29; Cor. I, xi, fr. /iorn, vet. sup. germ., rec sup. germ. dorn,
•'.! ; (oll. Mlh. v, 20; Mc x, 15; xt, 26; Skeir. I, c; angl. thorn, dan. lorn, suec t«r»s, batav. doorne,
1) in pooleriorimembrosenlenliaedupliciter interro- deume; Gr. III, 570; Gf. V, 226; Rchth. 1076),
gaulis, vei, ari, n : Mth. ix, o waparhl raihlis azetizo masc, spina, dvdvfljj: Mlh. VM,16; Mc iv, 7, 18;
qipan, afletanda pus fravaurhleis,pau qipan urreis; Luc vi, 44; vill, 7, 14; Joan. xix, 2.
Rlih. xxvii, t7; Mc n, 9; Luc vi, 9; Joan. ix, 2; PACRNEINS, adjeci., spineus, *xdv6tvof: Mc. xv,
XVIII,34; Rom. vm, 35; Cor. I, x, 22; xi, 22. Ali- 17 ; Joan. 19, 5.
«pandoeliaminterrogativum— uh vel-—usequitur: pAURP(vet. norv., angl. sax. porp, vet. sax.,
Mlh. xi, 3 pu is sa qimandapau anparizuh beidaima; vet. fr. thorp, vet. et rec sup. germ. dorf; Gr. III,
Mc xi, 30; xn, 14; Luc vn, 19; xx, 4, 22; Joan. 418;Gf.V,224, Rcbth.1076), neulr.,campus, ager,
vii, 17 ; Rom. ix, 21 ; Cor. 1, ix, 6; Cor. II, xm, 5; aypb; : Neh. v, 16.
Giil. ni, 2, 5; 4) postcomparalivos,quam,» : Mth. v, JAJJRSUS,vid. sub pairsan.
20; xi, 24; M.'. vi, 11; IX,43, 45, 47; x, 25; xiv, «AURSTEI,vid. sub pairtan.
5; Luc v, 25; x, 12, 14; xvi, 17; xvm, |4, 25; >AR,vid. sub pata.
Hom. xm, 11 ; Cor. I, vn, 9; xr, 22; xv, 6; Gal. IV, )ARA, noin. propr. masc., edpa : Luc m, 54.
27; Eph. ni, 20; Tim. I, i, 4; Tim. II, m, 4; sic iARRS, vid. sub pauvban.
CIHHII posl ourw : Luc xv, 7; «rrep: Jban. xn, 43; )ARIHS (vid. ad Mlh. ix, 16), adject., impeius1,
7T«p'o : Rom. XII,3 nxmais frapjan pau skuli frap- novus, ayvafot: Mth. lx, 16.
jan, un tiitepfpovtiv nap' bSstepovstv. hKTh, neut., sa masc, so fem. (vet. norv. pat,
Ei-pAn,vid. ad Luc".xiv, 32. ta, tu, vet. sax. that, angl. sax. pcet, te, teo, vet.
svE-pADH (vidad Mh. vn, 15), 1) tamen, TTXJJV : fr. thet, vet. sup. gerin. daz, angl. that, suec., dan.
1555 pATA pATA 1334
det, rec. sup. germ. das; gr. TO; Bopp 80, 85; Gr. mogameis. Forsan in his duobus posterioribus locis
I, 790; Gf. V, 2; Rchlh. 1069). mendum est librarii pro pizeei, et in priori loco ex
I. Pronomen demonstrativum: i) substantive: a) is, defectu notaj diacriticac (ot) erravit interpres, coll.
ille, aur6f:Mtli.v,8,52; vi, 8,26; vn. 15, 14,24; ' prolegg. coll. 484 sq.; i) formnlae afar pata, in pis
vm, 17; ix, 22; x,59; xi, 12,14; xxv, 4.4; xxvi, 70, etc, vid. sub Afar el ln 1. C. — 2) Atljective: a)
75;xxvii,6,7;Mci,19,51;n,8,21;iv, 5,50;v, 12, idem, auTof 6 : Luc n, 58; vn, 21;—x. 7, 21; xx,
2-J; vi, 5, 1-7;vni, 7,55; ix,7,.16 (ubiusurpatum pro 19; Joan. v, 56; b) hic ipse, 6. a."srbt:', Joan.
auToufincorrectumest; qusemendaex eo orta est, quod xiv, 11; c) hic, ouTOf6 vel 6 ouVof: Mth. v, 19 ; vi,
inierpressiuediacriiicanotaauTouflegerit.coll.proleg. 32;-VII,28; ix, 26; x,25; 42; xi, 16;xxv, 40, 45;
coll. 48i,sq.),25,28,45; x,l 1,14, 16;xn,6,17,21, Mc l, 27; iv, 15; vn, 6, 25, 29; vm, 12; ix, 29; x,
22, 23; vni, 28; xiv, 5,15,15, 44, 69,70; xv,24,29; 5, 50; xi, 23; xu, 10, 16; xiv, 9, 11; xv, 39; Luc.
Luc. i, 56;. n, 6; m, 15; iv, 6; xxvi, 55, 58, 41 y i, 24, 29, 59, 61, 65, 66; n, 15, 17, 19, 25, 52; iv,
vi, 47; vii, 13, 42; VIII, 5, 7, 52, 52; ix, 24, 55, 25, 56; vn, 17, 51, 44; vm, 9; 15; ix, 28, 44„ 45,
45; x, 21; xrf, 18, 19; xv, 4; xvn, 51, 55; xvm, 5, 48; x, 5; xv, 50; xv, 5; xvn, 6,25, 34; xvni, 5 ,
16; xix, 9, 23, 51, 55, 54, 41; xx, 50,55;Joan. v, 9, H, 50, 34; xix, 9, 15, 41; xx, 2, 9, 17,19, 54;
56; vi, 7,50, 60;ix, 9, 15, 17, 27; x, 3,12, 17, Joan. iii, 29; vi, 54, 51, 58, 60; vn, 8, 56, 46 ; vm,
18, 20, 27, 28, 29, 52; xii, 7,11; xm, 17;• xiv, 10, 20, 23; ix, 16, 24, 59; x, 6, 16,18, 19,21; xi, 4;
21; xvi, 4; xvir,,10, 21; xvm, H , 25, 58; Rom. xn, 5, 18,27,50,51; xvm, 17, 29, 50;xix, 8, 15;
MI, H; VIH,9 (vid.annot. ad h.l.); ix, 26; x, 5; Rom. IX, 9; xi, 25; xn, 2; xm, 9; Cor. I, i, 20; v,
>::n,5;Cor. I, vn, 12, 13; IX,7; Gal. iv, 24; Eph. 18; xi,25, 26,27; xiv, 21; xv, 19,55, 54; Cor. 11,
II, 10, 14; iv, 10; v, 25, 26; vi, 18; Phlpp. iv, 3; i, 15; ui, 10; iv, 1, i, 7; v, 4; vn, 1,11; vm, 6,7;
Col. n, 14, 15; III, 7, 19; Thess. I, iv, 10; Tim. I, ix, 5, 4, 12, 15; xi, 10, 17; xn, 13; Gal. vi, 10;
i, 18; iv, 16; Tim. II, i, 15(ubigr. omii. tSvlegunl, Eph. i, 21; n, 2; m, 8; vi, 12; Col. i, 27; iv, 16;
quapropier pro pizei forsan pizeei legenduni est, Thess. I.iii, 3; lv, 18; v, 27; Tim. I, i,18; * Tit. i,
item Phlpp. in, 19); n, 10; Philem. 17 , Neh.vn, 2; 13; Neb. v, 15; vi, 16; Skeir. VIII, a, c, d. Quan-
Pkeir. 111.c VI, b, d ; b) hic, ille, OUTOJ : Mth. v, doqueetiam, praeeunle Grasco, postponilur : Mcviu,
57; VII,12;vni, 9, 27;ix, 5, 18, 28; xi, 10; xxv, 12 kunja pamma; Luc. m, 8 stainam paim; iv, 21;
46; xxvi, 71; xxvn, 47, 54; Mc i, 27 ; a, 7. 8 *ni, vi, 12; xx, 16; Joan. vn, 8; Rom. vu, 25; Cor. I,
55; iv, 18, 20, 41 ;.v, 52, 45; vi, 2, 3, i6, vn, 2; xiv, 21; Cor. II, n, 6; vn, 11; Eph. m, 8; vi, 12;
vfii, 4; ix, 7, 21; x, 7, 20; XK> 5, 28, 29, 55; xn, Tinr. II, ir, 19 et Cor. II, I, 12 woftuliunsara so (ubi
7, 11, 50, 51; XIII,29 ; xiv, 8, 9, 60, 69; xvi, 12 , in iuterpretatione nostra hoc in hmcmutandum est);
Luc. i, 18, 19, 20, 54, 36, 43; n, 12, 54; m, 20 ; etiam Lttc n, 7 in stada pttmma huc pertinet, ubi
iv, 22, 48 ; v, 6, 21,27; vi, 5, 25; vii, 4, 8, 9, 18, Golhiis arliculum (iv r& xurukvuun) ut deuionstra-
27,59, 49;vui, 1, 8, 11, 15, 14, 15, 21,25, 42; tivum (ev T<5xaT«Xupt«Tt TOUTO))habuit; d) itle, exEt-
IX, 9, 21, 54, 35, 48 ; x, 1, 11, 20, 21, 28 ; xiv,15, vof 6 vel. o — exetvof: Mth.'xxvii, 19; Luc (xiv,
21; xv, 2, 26; xvi, 1, 2, 14; xvn, 17, 30; xvm, 4, 21); xx, 18; Joan. xvm, 15.
II, 14, 21r22, 25, 34, 56 ; xix, 11,14,19, 28, 40 ; II. Articulus, hic, haec,hoc, grseco 6, n, TOrespon-
xx, 2, 8, 12,15,14, 28,50; Joan. i, 29; m, 26, 52;. det, non autem ibi nsurpaiur, ubique Crsecus eum
vi, 1, 5,9, 14, 42, 46, 50, 52, 58, 59, 61, 66, 71; adbibet, sed, habita ratione demonstrativse naturse,
vii, 1,4, 1'S, 25, 26, 27, 51, 32, 40, 41; vin, 26, tamuminodo:l)ad deteniiinanda objecta, ea scilicet,
28, 30; ix, 2,3, 6, 8, 9,19, 20, 22, 23, 29, 30, 31, qua»supra jam fueruut memorata vel subaudita : a)
55, 40; x-,25, 41; xi, 4, 7, 11,26, 28, 57, 45; xn, nempe ubi objectum, cui prajpoiiitur arliculus jam
16, 21, 56, 41; xm, 17,21, 24, 55; xiv, 12, 15,25; supra nomiiiaium est: Mth. v,25; vi, 25, vm,
xv, 8, 11, 12, 13,17,21; xvi. 1, 3, 4, 6, 17, 18,19, 8, 15, 15, 24, 55; ix, 2, 6, 15, 16, 22,23, 24 , 25,
25, 30, 35; xvu, 1, 11, 15, 20, 25; xvm, 1, 8, 17, 28; xxvn, 5, 5, 11, 14, tJ, 42, 44, 58, 59 , 60,
21, 22, 50. 34, 37,38; xix, 12; Rorn. vn. 15, 16, 61, Oi, 6«; Mc i,20, 29.31, 34, 42; n, 4, 5, 9, 10
20; viu, 37 ; i», 6; xi, 24, 27, 31; XII,20; xn, 11; 20, S2, 28; m, 5, 5, 9, 27; iv, 7, 10, 15, 15, 16,
xiv, 13, 18; Cor. \, iv, 4; v, 3; vn, 20, 24, 26 ; ix, 17, 10, 20, 27, 28, 53, 36, 39; V,4, 8, 11,12, 15,
3, 8; xi, 22, 24, 25; xn, 11; xv, 50; xvi, 5, 17; 14, 16, 55, 35, 58, 40, 41, 42; vi, 26, 27; vn, 17,
Cor. II, li, 16; v, 2,15; vm, 10, 20; ix, 5; x, 7, H; 26, 50; vin, 2, 6, 25, 26,; ix, 7, 9, 17, 20, 24, 10,
xil, 14; xm, I, 10; Gal. u, 18; v, *7, 21; vi, 12 ; 14, 24, m, 51; xi, 5, 7, 16, 20; xn, 2, 8, 9, 19,
Eph. ii, 8; lii, 14; iv, 17; v, 5; vi, 8 ; Phlpp. i, 18, 22, 52; XIII, 20; xiv, 4, 5, 7, 52, 61; xv, 20, 50,
19, 22, 25, 28 ; n, 5; m, 15 ; iv, 8, 9; Col. m, 20; 52, 45,46; xvi, 2, 5, 4, 5, 8; Luc i, 13, »8, 19, 21,
iv, 4,11; Thess. I, ii', 5; iv, 5; v, 18; Thess. II, 27, 28, 54, 55, 58, 44, 59, 80; u, 10, 15, 15, 16,
III, 10, 14;Tim. 1, m, 10, 14;iv, 6, 11, 15; v, 4, 17, 20, 40; iv, 2, 6, 17, 20, 28, 35, 58, 59; •*,2, 5,
7, 21; vi, 2, 11; Tim. II, i, 12 ; n, 2 ; m, 1, 5, 6, 11, 15, 20, 24, 50, 55, 37 ; vi, 5, 42, 12, 48, 49; vn,
8;Plijlem.l8;Skeir. I, a, b;ll, d; III, a; IV, c, d; 6, 12, 15, 36, 58, 44, 50; vm, 7, 11, 15, 15,
V, a,d;VII, a,d; VIII,d;c) hic, ille, ixeivo;: Mc.vn, 15, 23, 29, 32, 35, 55, 47, 49; ix, 54, 55, 3C, 58; xiv,
20; xn, 4; Luc xix, 4; Joan. vi, 57 ; ix, 12, 28,37; 21, 22, 25; xv, 21, 22; xvr, 5, 8; xvn, 22; xvm, H,
x,T6; xn, 48; xm, 26; xiv, 21, 26; xv, 27;; xvn, 15, 16; xix, 15, 24, 55, 57, 47; xx, 10, 14, 15, 16,
24; Rbm. xiv, 14; d) in praecedentisignificatione, 28, 52; Joan. vi, 11,14, 21, 22, 26, 35, 51; vn, 10,
ubi graice non exprimitur; Mc i, 42; vu, 56; x, 9; 11,17, 19, 45, 4ii; vnr, 32; IX, 6, 10; xiv, 21, 50;
xi, 23; Luc i, 4; *iv, 6;. vn, 45; Joan. xvm, 15; x, 5, 4, 7, 8, 12,13, 15, 58; xi, 5, 58, 3&,41; 16 xn,
xix, 5; Gal. v, 10. Joan. xvi, 9 pata ut sensus de- 6 ; xin, 27, 50; xiv, 6, 8, 9, 26; xvm, 11, 15, ;
tiruciivum-expungendum est, vid. ad h. I. ldem, Rom. vn, % 3; xi, 17,18; Cor. I, i, 25; vn, 12, 13,
ielativo saie, yel ize immediate sequente, vid. suh 19; ix, 7; xi (27), 28; xn, 15, 16; Cor. H, m, 10 ;
paiei B) 1) et /«• f) iiic ipse, auTOfouTOf; in for- v, 4, 8; ix, 4; x, 10; Gal. IV, 21, S0; v, 15; vi, 8;
mula du patmna, tit «UTOTOUTO : Cor. II, v, 5;' Eph. Thess. I, v, 4; Neh. v, 16; vi, 15; vn, 1; Skeir. V,
vi, 18 (et eiiam probabilitcr in corrupto loco Roni. %c; VII, b, c; VIII, d; (3)ubi objectum, ad quodvelrefer- hu-
IX, 17 du pamma urraisida pro in pize jali raisiila ; tur ariiculus superiori synonymo respondet,
[ubi iiullum vocabulunvcorrectnm est] legendum); jus- synonymi ut generis16species ahmans est, vel ut tothi-s
u) taljs, brotovrot: Mc. x, 14 vid. ad h. I.; h) pro pars, etc; Mtb. vm, pans et 51 po
relativo e» poiiilur Luc IX, 51 vairostvai miprodi- skohsla (supra daimoriarjos); Mih. ix, 35 sa dumba
dedum iuima, paiei vesun moses jah helias, pai ga- (supra adest bauda); xxvn, 6 pans skattans (supra-
suiwanans.tn vulpau qepun urruns is; Phlpp. m, 19 silubr); Mc i, 10 tis pamma vatin (scilicet Jordatio);
pize gup vambaisl; Tini. H, i, 15 afvandidu sik af. v, 29 pammaslaha (scilicel ruha Uopis); vi, 22 pizai
im'sallaxpaidsindin asiai. pizeiist fugaitusjah air- maujai (supra dauhtar); 25 j^omiHa/)iiirfana(scilicet
1555 GLOSSARIUMGOTHICJELINGU^. 1356
llerodes); ix, 24 pis barnis(supra 17 sMnus);xi, 2 po genitivos snhsfantivoriim: Mth. viu', 12 pai txtnjus
baurg [supra haim); xiv, 14 pamma lieivafraujin piudangardjos; 31; xxvn, 7, 58; Mc i, 24; vi, 21;
(suprapadex[lioc est, inlpanei gard]inngaggip);Lnc vin, 15; xv, 9, 26, 52, 45; Luc iv, 22, 54; vm, 24,
iv, 35; v, 19; vn, 20, 24; vm, 29, 55, 56; ix, 42; 44 ; ix, 45, 47 ; xvi, 8 ; xviu, 44 ; xix, 47 ; Joan. vi,
x, 20; xx, 10; Joan. vi, 10; xn, 8; xiv, 4; xvi, 21; 4; ix, 11; XVIII,59 ; Rom. vi, 23 ; ix, 8; x, 1; Cor.
xvni, 2, 12; Cor. II, v, 6 (in prajceJenti de corpore 11,i, 18, 24; Eph. m, 9; iv, 50; Phlpp. m, 18; Neh.
ligurativc quscslioluerat; y) ubi equidem subslanti- vi, 17 ; rarior est consiruclio : Cor. I, i, 16 pant
viim ipsum non jam nomiiiatum fuit, seil lanlum staifanaut gadaukans;Cor. II, vm, 8 pizos anparaize
vocabulum cjusilemradiris, vel cjusdem signiflca- ttsdaudeins;Skeir. II, d aud pana pize laist; cum «)
lionisalque radix ejus : Mth. xxvn, 51 poreiron(\s. conjuncta : Mc.xiv, 12 pamma (rumistindaga azyme;
51 airpa reiraida); Mc. xn, 7 pala arbi supra arbinum- Eph. iu,10 somanngfalpo handugeit/u/>s,nec nonket
ja); xiv, 56; Luc xx, 14; Joan. ix, 6, xn, 5; Cor. genitivusaniculumadmillil: Luc vn, ~>\pansmantpit
I, i, 21 ; vn, l'J;Cor. II, xi, 17; Mc vi, 26 pize aipe kunjis; vm, 51 ; xx, 15 ; J an. xn, 51 ; xvi, 11 ; xvm,
(vs. 25s»or); Lnc vi, 49 so usvalteins ( supra ga- 26; Cor. I, i, 21; Cor. II, ix, 4 ; xi, 17 ; Eph. n, 2;
draus); Joan. xiv, i, 5 pana vig (supra gaggan);vii, Eph. III, 19 po mikitonpis kunpjis [riapva; ?) cum
40 pize vaurde ( supra patuh qap) ct sic saepepata pronOminibuspossessivis : sa piumagus meinsMih.
vaurd Mc i, 45; VIII,52; ix, 10, 52; x, 22; l.uc. v, vni, 8; Mc III, 55, 54 ; Luc vii, 7 ; xiv, 2i ; xv, 24 ;
15; —b) qu;c per sequentia determinantur, etequi- xix, 25; Joan. l, 29; vi 55; vn, 16 (so meina lai
(lem : «) per relalivam sentemiamanncxam : Mc n, ' seins); vm, 14, 54 ; xn, 26 ; xiv, 24 ; Roni. ix, 25 ;
4 pata badi ana pammeilag; x, 59 pana slikl panei xvi, 21; Tim. II, i, 12; Skeir. IV, a ; Mth. v, 24 po
i/cdiiggka; xil, 53 in pizai utslassai pan usstandand; giba peina; vi,4; ix,6,14; Mc n, 9, 11,18 (pai pei-
xin, 2u; xiv, 72; xvi, 6; Luc n, 17, 45, 50; iv, 29; nai siponjos; item Luc v, 35); Mc m, 5; v, 54;
v, 9; vn, 59; vm, 58; Joan. v, 56; vi, 25, 65; ix , vn, 5 ; Luc. ii, 48; v, 14, 24; vi, 10; u, 41 ; xv,
21; x, 40; xi, 50; xn, 58; xiv, 10, 12, 24; xv, 5, 50; xix, 20, 59 (42); Joati. vm, 15; xvii 6; xvin,
20, 24; xvii, 5, 8; xvni, 9; — Rom. ix,26; Cor. II, i, 55; Mlh. vi, 12 paim skulamttnsaraim; Joan. xix,
4; Eph. ni, 5, 4, 5 (so runa palei pro soei); iv, 1; 7 ; Cor. I, xv, 14; Cor, II, i, 18;) n, 5 ; iv, 16; Col.
Col. iv, 17; eiiam Luc I, 4 pize bi poei galaisipsis I, 7; Mlh. v, 47 pans (rijonds izvarans; ix, 11; Mc
vaurde ; hinc cliam Mlh. ix, 15 und pata weitospei vii, 9, 15; xin, 18; Luc v, 4; vi, 35 ; x, 11; Joan.
pro £<p'6'o-ov;fi) in formula triggvpatavaurd Tim. I, vin, 4 ; ix, 19 ; xvi, 20, 22 ; Cor. I, xv, 17 ; Cor. II,
i,15; iii, 1, 4, 9; Tim. II, u, 11, quo senlenlia:con- vn, 15 (po izvara u(hauseiri);ix, 15; Mlh. n, 1 /wim
spiciuu inducuntur, non nisi per sequenlia de- siponjamseinaim; Mc l, 18; III, 9 ; vm, 55; xin,27 ;
lerminaia:, sicut ctiam Skeir. V, d pata qipto liabes; Luc i, 70; vn, 1 ; x, 2 ; xv, 15; xvm, 7; Joan. xi,
similiter, Mc xm, 28 po gajukon (ubi compa- 16 ; Eph. i, 6; et eiiam n) cum ispis, ize, pro posscss.
ratio sequitur); — c) quae per additum senten- pronomineusurpaio : is, Mlh. vm, 5 piataprutsfill;
ii;c ipsi strictiusdeterminantur, ut: «) per adjectiva 13 sa piumagusis; ix, 11 paim siponjam is; x, 25;
et numeralia ; Mlh. v,26 pana minnistankintu; vn, xi, 20; xxvi, 65; xxvn, 64; Mc i. 22; v, 29; vi,
17; XXVII,46, 55, 61,64; vin, 51; ix, 37; xi, 27; 28; vii, 2; vm, 25; ix, 21; x, 15; xi, 14; xiv, 12;
xiv, 45, 54, 55,60, 61,65, 66; xv, 1,5, 10, 11, 51; xvi, 64;Luc 1,60; n, 41; iv, 23; vi, 10; vn, 3; Joan.
Luc iii, 7; iv, 56, 45; v, 57; vn, 10; vm, 15; ix, iu, 52; vi, 8, 60, 61 ; vn, 5, 10; IX, 18, 20, 22; xi,
26; xiv, 9, 10 ; xv, 15 ; xvm, 11; xix, 30, 47; Joan. 12 ; xn, 4; xm, 25; xvi,4, 29; Cor. 1, xv, 20; Cor.
VI,44, 54; vn, 24; x, 3; x>, 24, 47; xn, 10; XVIII, II, VIII,9 (pamma ts uutedja); ix, 15 ; Eph. iu, 5 ;
10,19,22, 26;xix, 5, 6; Rom. vn, 22; xi, 24; Col. i, 26; IV,15; Thess. I.iii, 15;Thess. II, i, 10;
Cor. I, v, 7; vn, 26 ; ix, 5; xi, 25; xv, 47; Cor. II, Luc xix, 55 pai fraujanspxs; Joan. xvm, 25; Mth. ix,
lii, 14; IV.16; Gal. n, 4,15; IV,9; Eph. n, 4; m, 5; 4 pos mitoninsxze;Mc i, 25; Joan. xi, 19 ; Rom. xi,
iv, 22, 24, 50; vi, 15; Phlpp. m, 2; Col. m, 9; 11 (pizaiizemiisadedai),50 (pizaixzeungataubexnai);
iv, 15; Thess. I, v, 27; Tim. I, i, 10, II; iv, 18; Cor. II, viii, 2; Gal. n, 15; B)praelereacum jains;
vi, 12 ; Tim. H, 1,14 ; n, 16, 23; iv, 8 ; Tit. n, 1 ; Mlh. viu, 28 pana vigjainana; ix, 22; Mc m, 24,25;
Skeir. II, b, c, d; III, b; IV, c; VI, b; Mc vni, 6 vi, 11 ; xiu, 19, 2*; Luc ix, 5; x, 12; xvm, 3; Cor.
pans sibum hlaibans; xix, 20; Luc ix, 1, 16, 52; II, VII,8 ; rarior vcro est consiructio joinai pai vaur-
non assueix amemstintconstruclionesJoan. xvm, 16 stvjans Mc. xn, 7; Luc. xiv, 24; Cor. I, x, 28 ; t)
sa siponeisanpar el Luc v, 7 ba poskipa; item saepecum alls: Mth.v, 15 allaimpaim in pamma raz*
stibsianlivunt ex pracedenlibus supplendum est : na; viu, 52 alla so hairda; 54; xxvi, 1; Mc i,
Mth. v, 51 /io an/iara suppl. fcinnu;Mcii, 21 saniuja 33; I;I, 28; iv, 1; 15, 31; v, 12,23; vi, 55; vn, 14;
suppl. faua; xn, 20; Luc v, 56, 39; vi, 6, 10; xv, xu, 53, 37; xiv, 55 ; xv, 1; Luc. u, 18, 47 ; vu, 1 ;
4, 12 ; xix, 16 ; xx, 19; Joan. x, 4, 14 ; Cor. I, xv, ix, 2, 13; xiv, 29 ; xv, 51 ; xvn, 10; xvm, 51; xx,
48 ; Cor. II, IV, 16; Mc xn,22 paisibnn sc.bropra- 6; Rom. ix, 6; x, 4 12 ; Cor. 1, xvi, 16; Cor. II, i,
hant; 23 ; Luc xv, 4; xvn, 17; xx, 51, 33; (3) per l;vn, 11;Eph. i, 10, 15; m, 8.18; vi, 18; Thess.
parlicipi.i : Mc. xi, 10 to qimandeipiudangardi; xv, 7 I, iii, 15; Thess. 11, i, 10; Tim. I, n, 2 ; Neh. v, 15,
sa haitana barabbas; Luc I, 1 pos gafullaveisidons 16, 18 ; Mc vni, 56 pana fairwu altana; Luc. iv, 6 ;
vaihtins; m, 7; vn, 9^Joan. vi, 12;Uom. vn, 17 ; ix, 25 ; Cor. I, xn, 12 ; Cor. 1, xni,12; Gal. 1,2; x)
x, 5; Cor. 11,xi, 5; xm, 3; Gal. n, 4; Eph. n, 11; de sa silba,sa tama,sa svaleiks,tvmzuhsa c parlicip.,
ni, 8; Tim.I, iv, 18; v, 21; Skeir. I, c; II, a ; VII, vid. sub. Silba, Sama, Svateikset Wazuh. — d) quo-
d ; ctiam Mc v, 3 po maht usgaggandein;31 po ma- rum determinatio ex contextu pendet : Mlb. v, 15 i/i
nagcm preihandtin ; cum subslaniivo supplendoLuc pamma razna (ubi lux accenditur) 8, 27 pai mani
xv, Apainmafratusanin(sc. lamba); Rom.xm, 1; Tim. (qui in navi erant); xxvn, 7 paim gattim (scilicel qui
I. v, 6; y) per adverbia,quaein bac construclioneut bic moriuntnr); Mc m, 22 paim unhulpom(scilicet
adjectivavalenl: Mc i, 38 paimbisunjanehainxom;Luc quos ejicit); vi, 14 pot mahteit(quas fecil). Luc. vn,
IV,57 ; ix, 12 ; Luc vn, 11 saafar dags; Cor, I, iv, 11 6 pammagarda (in quam vult ingredi). vm, 22, 2»
/jonutoei/a;Cor. Il,vm, 14; Gal. iv, 25; Tim. II, IV, pana mariiaiv fsuper quod nunc navigabant); Joan.
10; Galiv, 26 so iupa iairutalem; Phlpp. m, 14; Tim. xn, 3 sa gards (ubieraut) item ana pamma stadaLm.
1, IV,8 libainais pizos nu; S) per proepositionales xix, 5; Joan. vi 10; Skcir. VII, b; Joan. xix, 2 pai
scntentias: Mc iv,19 pai bi pata anpar lusijus; v, 4 gadrauhteis (qui eum vincicbant); xvm, 26 piteskal-
po ana folum eisarna; Luc vi, 17 pize faur marein ke (nempe qui illi loquebanlur); — e) ejusdemest ac
tyre; Roiu. x, 6 so us galaubeinaigarailite'tt;xi, 21 ; demonsiralivumvaloris, ubi prsecipueconfabulando
Cor. II, vn, 10; vm, 7; ix, 2; XII,11 ; Col. n, 14; loquens objcctuin de qun cogitat, particularius de-
iv, 12, 15 ; Tim. I, IV,14 ; v, 16 ; vi, 5 ; Skeir. I, d; terminat, ut Mlh. xvn,72; Mc v, 35, 39; Luc vm,
ll!, b- IV, a ; Skeir. III, a so garehsnsbi ina; t) per 22, 49; ix, 57; Joan. xm,26; xvm, 17; el sic SEI/TI-
 1537 pATA
«5? potest eliam articulo Joan. vi, 63 pata leik per
ipposiiionemad afimaexplicari, et sic saipius in epi-
stolis : Gal. v, 8 so gakunds (hoc, tale lestimo-
nium); Tliess. II, m, 17 so goleins; Tim. I, vi, 14/>»
auabusn; de qno in alia epistola jam mentio facta e->t,
ut Rom. xvi, 22; Cor. I, v, 9 (ubi interpretem, s.cut
plitres antiquos, epistolamadCorinthios unicam cre-
didisse'patet); Cor. II, vn, 8; Thess. II, m, 14;
— f) arlicnlus etiam usurpaliir cum pluribus voca-
bulis personas vel res designaniibus, quae in Scri-
plura sacra nt nota passim exhibenlur, vel in prcc-
gnanti sensu construuntur ; sii: a) pai bokarjosMlh.
v, 20; ix, 3; Mc. i, 22 ; n, 6, 16; vn, l,5;ix, H,
16; xi, 18; xn, 28,33; xv, 31 ; Luc v, 21 ; vi,
7; xx, 19, 59; pai fareitaieisMc.vii, 5; xn, 15; Luc
xvi, 14; .loan. vn, 32, 47; vm, 13; ix, 15, 16, 40 ;
xi, 47 ; XII,19 ; pai gudjans et ufargudjans Mlb.
XXVH,6, 12 ; Mc vm, 51 ; x, c3; xiv, 10; Luc xx,
1; Joan. vn, 32,45; xi, 47 ; xvm, 5; pai auhumistans
yndaiis,vid. supra sub c); pai reiks Joan. vn, 26,48;
xii, 42 ; pai synogogafadeisMc v, 22; pai faurama-
pleis Nch. v, 17; pax siponjos (sunt Jesu discipuli)
Mth. ix, 11 ; xxvn, 64; Joan. vi, 8, 60, 61 ; vn, 5;
xi, 8; xii, 4; xm, 22; xvi, 17, 29 ; item so managei
est lurba ingeus, de qua supra ; Mth. IX,25, 56; xi,
7; xxvn, 15; Mc m, 9 ; IV,56; viu, 3i; xi, 32; xn,
12; xv, 11, 15; Luc IX, 11, 12, lli, 18, 19, 39;
xx, 1; Joan. vn, 12, 20,51,52,40, 45,49; xn, 17,
54; Neb. v. 15, 18; Skcir. VII, c ; sic etiam sohlns-
na Skeir. VII, b, c; sa sunus mans apu I Mallhaeum
solemniter occurril : IX, 6 , x, 25; xi, 19 ; xxvi, 2 ;
apud M.ircum tanlummodn xiv, 62 et ripud Lucam
solnmmodo v, 24 ct vi, 5 ( alias apud ulrumque
sine articulo); Joan. vi, 55; vm, 28; xn, 54; sic sa
sunus fraluslais Joau. xvn, 12 el pai tunjus pis aivis
Luc xvi, 8; xx, 54; sed sunus gups sine articulo.
Vice versa Gothus interpres ad mytologiamgentis
su:e respexisse videlur, cum Cor. I, x, 19, 20 po ga-
Hugagudacl Tim. 1, m, 16 paim aggilum vcrtit, qui-
bus in locis ariiculum uullo modo ustirpavit; (3)pos
anabusninsMc. x, 19 et Luc xvui, 20 suut mosaicx
preces ; pai praufeleisMc vi, 15 propheUeHebraco-
rum ; so baurgs est Jerusalem Mc xi, 19 ; xiv, 15 ;
Luc iv, 29 ; vn, 57; xix, 41 , so alhs id est lemplum
Jerusalem Mc. xv, 29; Luc n, 27; so dulps, festum
paschaJoan. xn,20; sousstass,resurrectio mortiiorum
Luc xx, 55; «o sunut, Dei filius Joan. vi, 40; pata
vav.rd est Luc i,2 et Rom. x, 10 Evangelium, sicut
eliam so aivaggeljo Mc. vm, 55 adhibelur; sic lan-
riemCor. I, i, 21 so vailamereins,predieatio Christi;
Epli. ni, 19 pata kunpi, cognilio fidei; Thcss. II, i,
11 to lapons, vocalio ad salutem; y) sa (nirwus,hic
mundus, tam pro ourof 6 xoo-piof quam pro 6 xoo-ptof
: xm, 16, 20, 28; xv. 21; xvi, 5; xvn, 20; xvin, 2,
Mc vin, 56 ; Joan. vui, 26 ; ix, 5, 56 ; x, 56; xi, 9,
27 ; xn, 25, 51, 46 ; xv, 19 ; xvi, 11, 28, 55; xvn, 5,
11. 12,14,16,18, 57 ; Cor. I, i (20), 21; v, 10; Cor.
II, i, 12; vii, 10; Gal. iv, 3, Col. n, 20 ; Tim. 1, i,
15; vi, 7 ; so manaseps Luc ix, 25 ; Joan. i, 29; vi,
14, 35,51; VII,4, 7 ; xn, 19, 31; xiv, 17, 19, 22, 27,
50,51; xv, 18,19; xvi, 8 ; xvn, 9, 14, 18,21,25,
25; Cor. 1, iv, 9; Skeir. I, a ; hinc eliam Luc iv, 5
sa midjnngards; insuper: sa libains, vila hominis,Mc.
iv, 19; LIICvin, 14; pizos aldais, hoc lemptis, pra-
senstempus, Tim.ll,n,4; pata peihs Rom.xiu, 1.1;
pata mel Col. iv, 5; Tbess. I, v, 1; — g) praierea in
pioverb is et sententiis generalibus : Mc xn, 10,
ttains pammei usvaurpunpai timrjans , sah varp du
haubida vaihstins; Luc. v, 9 ju so aqizi al vaurtim
bagme ligip; Tim. I, v, 18 vairps sa vaurslvamiz-
dons is; Kum. xm, 34 pai reiks ni sind agis godamma
vaurstva. gups andbahtsni svare pana hairu bairip ;
— h) cum expressionibus metaphoricis : Phlpp. m,
2/>ans hundans(indigjioshomines); Cor. II, v, 1 pizos
hleipros (hsec lerrena vita); — 2) aliquando etiam
nomina propria ct gen lilia nrliculumreci-
piunt (coll. ad Mc xv, 15) : Mc xv, 15,pana barab-
ban; xv, 52 sa xrislus; Luc iv, 58 pis seimonis; vi,
p.VTA 1ZS8
/1 pammaiesua; Joan. v, o&pammaiohame; vi, 7'
patiaiudan; Luc m, 1 pis galexlnias; pis, itmaiat,
jah trakauneitidaus-tandis;Mc m, 6 paim herodia-
num; Luc vm, 57 pize gaddarene; Joan. vi, 25 pize
iairusaulymeite; vn, 1 pai iudaieis; 35; vm. 48,52,
57; x, 51, 55; xi, 56, 45.-5) articulus ahsirxta
in concreta commutat: a) adjectiva in subslantiva :
a) personalia : Mlh. v, 8 pai hrainjahairtans; v, 21
pai airizans; vi, 2 pai liulans; v, 16; vm, 22 pans
daupans; x, 25; xi, 11; xxv, 46; xvvn, 1. 49; Mc.
ni,22; v, 7, 15,16; vi, 21; vn, 5, 5;ix, 42;x,42;
XIII,17; xiv, 53, 61; xv. 1 ; Luc i, 36, 49; v, 31 ,
vi, 24, 32, 35, 55; vn, 28; vm. 10; ix, 8, 11, 19,
60; x, 9; xiv, 18; xvi, 10, 21, 22; xvn, 18; xviii,
9; xx, 1; Joan. ix, 17; x, 5; xi( 57, 59, 44; xn, 6;
xin, 29; Roni. ix, 12; Cor. I, i, 19; v, 5 (sa svaleiks),
15; VII, 10, 12; vin, 9, 11; ix, 21, 22; x, 17, 55;•
"xv,6, 9; xvi, 5; Cor. II, vm, 4; ix, 2,12; xi, 19
Gal, ii, 10; iv, 27; Eph. i, I ; n, 5, 19 ; m, 8, 10,
20; vi, 12, 16; Phlpp. i, 28; Col. n, 17; m, 28;
Thess. I, iv. 15; v, 6,14; Tim. I,v, 20; vi, 15; Skei-.
V, a; VI, d; |3) realia : Mth. v, 57 paia managizo;
ibid. pata ubilo; vi, 13; v, 59 pata unseljo; Luc m,
5 patavraiqo;\\i, H, 12, 15; xviu, 27; Joan. xvi,
13; xvn, 15; xvm, 23; Rom. vn, 13; viu, 3; ix,
22, 25; Cor. I, xiv, 25; Cnr. II, n, 7; III,10;IV,2,
17 ;v, 4, 10, 17; XIII,7; Gal. n, 7; IV,13; v, 21 ;
Thess. II, III, 3; Tim. I, iv, 7; Mc iv, 19 pataan-
par; Cor. 1, l, 16; Cor. (I, xm, 11; Eph. vi, 10;
Phlpp. ni, 1; iv, 8;Tliess. II, m, 1; Luc xv, 51
pata mein; Luc xvi, 12 pala izvar; Phlpp. n, 4 po
seina; Joan. xv,21 paia allata; Cor. 1, xn, 19 po
alla; xv, 27, 28; Eph. iv, 15; Col. m, 8; Gal. v, 21
pata staleik; Skeir. I, c pala gadob(?); — b) par-
ticipia in substantiva : a.) pariicipium prasent. au)
rn substanlivum personale : Mlh. m, 11 sa gagganda
(ita legendum est locosa gaggida); v, 40 pamma vil-
jandin; 42 pamma bidjandin; 44 pans vrikandans
— paim hatjandam— pans uspriutandant; \y. 13,
14, 21; vm, 10,16, 35; ix, 12; x, 28, 40,42; xi,
3, 11, 12; xxvi, 68, 73; xxvn, 3, 54; Mc i, 52; n,
17, 26; in, 54; iv, 5, 14, 18, 24; v, 14, 32; vi, 14,
22, 24, 26, 55; vm, 9, 28; ix, 1, 25, 57, 42; x. 15,
25; xi, 5, 9, 15; xiv, 42, 44, 47, 69, 70; xv, 7, 29,
35; xvi, 10; Luc i, 45, 50, 65, 66, 71, 79; n, 58,
47; in, 11,14; vi, 4, 27,28, 29,52, 55,49; vn, 14,
19, 20, 25, 28, 52, 55, 49; vm, 12, 16, 54, 56; ix,
19, 27, 49; x, 16; xiv, 10, 12, 29, 31; xvm, 24,
26, 29; xix, 24, 26, 38, 45; Joan. m, 31 (sa qimands
ex Skeireins, legenduracst sa qimanda); \i, 11, 15,
35, 37, 38,40, 45,64; vn , 16,18, 53, 39; vm, 31.
43, 47; ix, 4, 8, 59, 48; x, 2; xu, 2,15, 20, 44, 48 ;
21; xix, 11; Rom. vn, 4; vm, 4, 5,57;ix, 11, 20,
53; x, 5, 11, 15, 20; xi, 26; xn, 8, 14; xm, 2, 4;
xiv, 5, 14; xv, 5, 12; xvi, 22; Cor. I, i, 18,21; v,
5; vn, 15; IX,5, 24; x, 18,27; xiv, 22; xv, 18,28^
29;Cor. ll.i, 21; n, 15; iv, 3,4, 14; v, 12, 15;
VII,12; ix, 10; x, 12, 17; xi, 4, 12; xn, 21; xm,
2; Gal. i, 6; n, 6; iv, 27; v, 8, 10, 12, 15, 21; vi. 6;
Eph. i,22,25; vi, 12; Phlpp. m, 17; iv, 15;Thess.
I, li, 10; III, 5; iv, 12, 15,15; v, 12; Thess. II, i,
6; n, 4; Tim. I, i, 12, 18; n, 6; m, 15; Tim. II, n,
14, 22, 25; Tii. i, 9; Neh. v, 17; Skeir. I, c.d; III,
c; V, a, b; VI, b, c; $3) reale : Mc vi, 55 pata ut-
gaggando; vn, 18 pala inngaggando; 20; Luc vm,
14; Cor. II, in, 11, 15; Tim. I, v,25; |3)parlicip.
praHeriti: a%)insiibsir.ntivumpersonale : Mih. xxvu,
9 pis vairpodins; Mc iv, 16, 18, 20; xm, 20, 25;
xv, 32;.Luc iv, 18; vi, 18; vn, 10; xiv, 14, 17;
xix, 10, 32; Cnr. I, i, 24; vn, 8; xi, 5; Cor. II, n,
2; VII, 12; Gal. n, 29; vi, 6; Phlpp. m, 2: Skeir„
IV, b, c; V,a; VIII, d; (3,8)reale : Mlh. vm, 17^a/ti
gamelido; xxvn, 9 pata qipano; xxvn, 54 po va;:r-
panona; Mc v, 14; xv, 28; Luc i, 45; n, 18; vu .
5i, 35, 56; IX, 7; x, 8; xvn,.10; xvm, 31,54,
Joan. x, 35; xu, 6; xin, 18; xvn, 12; Rom. ix, 17;
1539 GL0SSAR1UMGOTHICfELINGU^E. 1340
Cor. II, iv, 13,18; GaL iv, 50; Col. i, 16; Skeir. IV, Luc. vi, 42, Joan. xii, 21; Rom. vn, 5; vm, 59; ix,
c; — c) mimeraliacommutatin substaniiva, sic pra> 50; Cor. II, v, 2; vn, 14; ix, 5; xi, 5; Gal. i, 22,
cipue adhibeiur in formula pai tvalif (duodecim)Mc Plilpp. III, 9; Col. i, 23; Thess. I, iv, 16 (nb; apud
n', 10; vi, 7; i.x, 55; x, 52; xi, II; xiv, 10, 45; Graccumdeficitarticulus); Tim. I, i, 14 ; m, 13; Tim.
Luc. vin, 1; ix, 1, 12; xvni, 51; Joan. vi, 67, 71; ll,i, l;n, 1; m, 15;Neh. v,17; vi, 16;Skeir. IV, a;
paim ainlibim(nndecim,excepto Juila likarinte) Cor. Cor. I, xvi, 1 gabaur pala paim ve.hant; Cor. II, i,
J, xv, 5;pai taihun (decem, exceptis Jacoho el Joan- 18 pala vaurd unsar pala du izvis; d) Joan. vi, 1ma-
ne) Mc x, 41; pai sibuntehund(sepluagenia)Luc x, rein po galetlaie; vn, 25 vitop pata mosezis; Tim. —
I,
17; praHereapans tvmis Eph. n, 15; pnns bans n, vi, '> hailaim vaurdam paim fraujms unsuris; 6)
16; po tva Mc x, 8; Plilpp. l, 25; po ba Eph. n, aniciilus praedicaloailjeclum Mc vi, 5 niu pala ist
14; — d) adverbia commulat in substantiva sive sa timrja; xn, 7 sa isl sa urbinumja; Luc xx, 14;
pcrsonalia sive realia : Mc iv, 11 paim ula; Phlpp. Joan. vi, 48 ; vn, 40; x, 9; xi, 25; xiv. 6; xv, 5;
in, 14 />aimafta; Joan. vin, 25; Cor. I, v, 12; Col. xvn, 3; xvin, 40; Cor. I, xi, 25.
iv, 5, Tim. I, ni, 7; item Cor. II, v, 16 patanu; pAT-AIN,vill. Sllb^lillS.
Cor. II, l, 17 el 20 pata ja ja — pata ne ne; — e) |)AT-AII\EI,vid. sub Ains.
item in prajposilionalibusseotenliis : Mih. v, 1 >paim {MTisT, lioc esl, TOUTO eoriv : Mc vn, 2; Joan.
xnpammarazna; xxv, 41 paim a( hleidumeinferai;Mc. vi, 29; Roin. vn, 18 ; ix, 8, 9; x, 6,8; Cor. I, ix, 5;
l, 7 sa fl/ormis; 30; n, 25; m, 8;iv, 10, 15; v, 40; Piiilem. 12.
Luc.v,9,36; vin,12,13,15, 45; ix, H](po bi piudan- bis, genit., vid supra.
gardja gups), 32; x, 7; xvn, 24; xix, 42; Rom. vm, pis-HUN , adverb., praeseriim,plerumque, uuhara.:
1; ix , 6 ; Cor. 1,ix, 20 ; xin, 10 ; Cor. II, i, 4 ; x, 7; Gal. vi, 10; Tim. I, iv, 10; v, 8; 'lim. II, iv, 15;
xi,28;Gal.n, 3, 12; IV,5, 25; Eph. i, 10; Co!. i, Tit. i, 10.
20;Tit. i, 10; Skeir. IV, a; VI, a; — f) ellipiice, )IS-WAH, vid. sub Was.
ubi a) genitivus subst<nlivipostpluralem arliculi po- us-WADUH, vid. sub Was.
nitur : Mc vni, 35 po gups — bo manne; xn, 17 po )1SVVAHDEI, vid. sul) Wus.
—
kaisaris po gups; Luc xx, 25 ; Lnc n, 49 po ai- FAunpis,vid. sub Faur.
tins; Cor. II, xi, 50 puim siukeinstneinaizos; Phlpp. pE.vetiisdativa vel insirunienialis forina (vet. sup.
H, 4 po anparaize; Cor. I, xv, 25 pai xrislaus; coll. germ. thiu; Bopp 189; Gr. I, 790; III, i75sqq.; IV,
pai piudo Mlh. v, 46; vi, 7; |3) ubi ideaaut lilii, so- 707; Gf. V,28), 1) eo, tanto niagis ante comparaljvum,
roris elc, supplendacsiint : Mth. xxvn, 56 so iako- Skoir. IV, d;2) huic, prasertim in connexionea)
bis; Mc.I, 19 pana zaibaidaiaus; n, 14; ui, 18; vm, cum bi: bipe (bipeli ante pan : Joan. xm, 12; Luc
27; xvi, 1; Luc vi, 15; — g)articulus loii seiilcniiai iv, 42; v, 4; vn, 12 [non aulem xv, 14; xix, 57]);
praeponitnr: Mc ix, \Q pata us daupahn ttsstandan; u) demonstrativum,deinde, iiiTEpov: Luc IV,2; vm,
23 pata jabai mageisgalaubjan ; x, 40 pata du silan 1 ; Joan. xm, 56 ; utru ravra : Luc xvn, 8 ; TOTE :
of taxhsvonmeinai; xu, 55 pata du frijon ina us al- Mth. v, 24; IX, 17; (3) relalivum, postquam, cum,
lamma hairtin; Luc i, 62 pata waiva vildedi liaitan quando, 6TS: Mth. xi, 1; xxvi, I; Mc IV,10; xi, 1,
ina; ix, 46 pata warjis pau ize maisls vesi; Rom. 19; xv, 20; Luc n, 21, 22, 42; vi, 15; Joan. xn,
xni, 9 pata ni Itorinos— pata [rijos newundjanpei- 16, xin, 12; xii, 6,8; Gal. u, 12, 14; tv, 4; b-.u.v:
nana sve puk silban; Gal. v, 14; — 4) arliculus in Mih. vi, 16; Mc IV,29; IX, 9 ; Luc IX, 26; xiv,
appositioue adhibelur : Mth. xxvu, 3 iudas sa yalev- 10; xvi, 4; Joan. vu, 27 ; xm, 19; xiv, 29; xvi, 4,
jaiuls; Mc vi, 5 sa timrja sa sunus marjins; Mc. xiv, 21; Cor. 1, xui, 10, 11; xv, 27, 28; xvi, 2, 5, 12;
67 iesus sa nazorenus; xv, 40 marja so mugdalene; i>; : Luc. 1,25; n, 15, 59; v, 4; vu, 12; xix, 5, 28;
47; xvi, 1, 9; Luc i, 9; n, 15; iv, 27; vi.15,24; Joan. vi, 12; vil, 10; i>; uv : Phlpp. n, 25; ir.ei:
ix, 7; xvm, 24; Joan. vi, 4, 42; ix, 6; xn, 1, 4; xiv, Luc VII, 1; ad circumscribendtim genitivum abso-
22; xvm, 5, 17; Rom. xi. 13; xvi, 23; Cor. I, lutum : Mth. ix, 10, 52, 55; Mc i, 42; IV, 17; vi,
xvi, 12;Gal, n, 3; vi, 1; Eph. ni, 8; iv, 22; vi, 21; 2; xv, 55; Luc IV, 42; xiv, 29; xv, 14; xvln,
Col. iv, 7,9, 10;Tiin. II, iv, 8; Philem. 23; Skeir. 40;, xix, 57; Joan. xiu, 50; necnon ct graecum iv
III, b; etiam dutps iudaie so hleprastukeinsJoan. vu, T£Jc infinil.:Mc. u, 15; Luc ni, 21; xix, 15; — 2)
2; rinnon po kaidron xvm, 1 ; 5) anicUlus ad sub- cirni du : :\) dupe (Mc i, 58; IV,21; xn, 24; Lnc i,
siantivum striclius determinandum postponitur: a) 15, 20, 55; n, 4;iv, 45; xiv,20; Joao. vi, 65; vui,
cum adjeclivis : Mth. v, 29 augo pein pata laihsvo; 47; Cor. I, xv, 9; Cor. II, in, 13; Thess. I, n , 13 ;
vi, 11 hlaif unsarana pana sinleinan; vm, 12 %nriqis Tim. I, i, 16; Philcm. 15; eliam dupei Luc vn, 7),
pata hindumxsto;Mc i, 11 sunusmeinssa liuba; 26, soleniniter dup-pe (per assimilalionem pro duhpe,
27; n, 22; iv, 20; v, 7, 13; vm, 37; ix, 7,25,45; ut etiam Joan. ix, 25; x, 17 ; xvi, 15;xix, 11 adest:
x, 50; xi, 2; xiv, 47; xv, 40; Luc i, 70; n, 7; m, ad hoc, ideo, propter hoc, sif TOUTO : Mc i, 38; Luc.
22; vi, 6; vn, 47! vni, 29; ix, 55,42; xv,22, 25; IV, 43; Cor. II, n, 9; Tim. I, iv, 10; Sto: Mtli. xxvn,
xx, 15; Joan. vi, 15, 52; vn,57, 59; x, H, 14; xiv, 8; Luc vn, 7; Roin. xm, 5; Cor. II, i, 20; Eph. n,
26; xv, 1; Rom. ix, 5; Cor. I, xi<,12; Cor. II, i, 6; 11 ; Stbnep: Cor. I, vill, 15; Sta TOUTO vel Sta TauT«:
xi, 31; Eph. 1,13-;iii,9; Col. lv. 14; Tiin. I, iv,8; Mlh. vi, 25; Mc vi, 14; xi, 24; xn, 2't; Luc xiv,
Tim. 11,IV,7; b) cum parlicipio : Mlh. vu, 13 et 20; Joan. vi, 65; vn, 22; vlu, 47; ix, 25; x, 17;
14 vigsta brigganda; xi, 23 mulueispos vaurp.nont; xn, 18, 27, 39 ; xv, 19; xvi, 15; xix, 11; Rom. xv,
Mc Hi, 22; IV, 15; vi, 2; xiv, 58; xvi, 6; Luc i, 9; Cor. I, xi, 30; Cor. 11,iv, 1; xm, 10; Eph. i, 15;
9; n, 15, 21; vm, 21; x, 11; xiv^ 24; xv, 6, 25, v, 17; vi, 13; Col. i, 9; Ihess. 1, n, 15; m, 5; Tim.' I,
27; xvi, 21 ; xvm, 50; xx, 20, 46; Joan. vi, 14, 27, i, 16; Philem. 15; Skeir. II, d; etf «UTO TOUTO : Col.
41; IX, 18; xi, 27, 51, 42, 45; xv, 25; xviu, 2, 5; IV,8; b) dupe ei, pvopler, quia, Stort : Luc. i,
Rom. VII,23; ix, 50; Cor. 1, vn, 14; vm, 10; xi, 13; Cor. I, xv, 9 ; Sto: Luc i, 55; av9' 3>v: Luc. i,
24;xv, 54; Cor. II,I, 1,8, 9; n, 14;m, 7;v, 18; 20; jrpof 6 : Eph. ni, 4; Iv« : Mc IV, 21; Eph. vi,
VIII,1, 19, 20 ; x. 2 ; Gal. i, 7 ; n, 9, 20 ; IV.27 ; 22 ; ad circumscribendumgrtccum7rp6fTOC iufinii.:
Eph. 1,11, 19; II,2, 7; in, 7, 9, 20; iv, 18; Col. m, Cor. II, III, 15; vel StaToc inlinil. : Luc, n, 4.
10; Tbess. I, u, 14; iv, 17; Tim. I, i, 4; vi, 15; jAppE — jAppE,sive, — sive, etrs — e"TE: Cor. I,
Tim. II, 1,9; III, 15; Skeir. VIII, b; Mtli. xxvn, 55 x, 51; xn, 13; xin, 8, xiv, 27; xv , 11; Cor. II, i,
pai vaidedianspai mipushramidans; Mc m, 5 pam- 6; v, 9, 10, 13; vm,25; xn, 2, 5; Eph. vi, 8;
ma mann pamma hubandin; xv, 28, 59; Luc iv, 22;.. Ph. i,18,20,27; Col. i, 16, 20;Thess. I, v, 10;Skeir.
vi, 8; IX,52; xvm, 7; Joan. vi, 27 ; Eph. i, 1; iv, IV, c,; simplex occurrit tantnmmodoCor. I, xiv, i7.
25; Thess. I, IV,15, 17; c) Mlh. v, 45 attins izvaris pATUH, neutr., soAmasc, soh fem. (coll. -^ uh), 1)
pis in himinam; 48; vi, 1, 6, 14, 18, 25, 26; v», proprieet hic, x«t auTOf:Luc. xvu, 16; xix,2; cnll.
21; Mc.iv, 34; vi,ll; xi, 25, 26; xn, 25; xm, 25; Joan. xiv, 8; xat ouTOf:Luc. u, 58; 2)qui, o; : Lii".
1341 pATA pATA 1342
I, 57; xvi, 20; xvn, 12; Cor. I, xv, 1; Philem. 12, i&ypnuivoi vrr' «urou; quandoque etiam participium
coll. Mih. xxtn, 57 pizuh namovas; 5) hic, ille, au- Sv supplendum esl: Bffiti,x, 52; Luc v, 7; Rom. vn,
rk :Mih. in, 11; v, *Det Mc m, 11 (ubi in grseco 10; Cor. II, vin, 25; Cul. iv, 7, 9; Tim. I, i, 11; v,
lextu deest); Mc vi, 16; Luc. ni, 16; Joan. v, 57 ; 3, 5; Tim. II, i, 15; n, 10; Tii. i„ 1; Ne.li. v, 15,
xn, 49; xviii, 10 et 26 (in graec deest); Skeir. Vi, coll. Cor. II, vii,.12; ix, 1; et sic gothieum ist eliam
c; ouTof: Mth. IIHI, 58; Mc xn, 10; Luc n, 57; praetermittitiir : Eph. IV, 6 ; — b) isqui, relative ad-
ix, 26; xx, 17 ; Joan. v, 58; vi, 6, 40; vu. 9, 59 ; objecium determinatum, noii expressum,6f : Mth. xi,
VIII,40; x, 5; xn. 6, 16, 53; xm, 28; xvn, 5; Cor. 10; Mc i, 44; m, 15; IV,24, 25; ix, 9, 10, 40; xi,
I, vn, 6; ix, 25; Cor. H, i, 17; iv, 15; ix, 6; xm, 9; 25; xiv, 8; Luc vi, 54, 46; vn, 22, 27, 47; vm, 18;
Gal. vi, 7 ; Pblpp. n, 25; nr, 7; Thcss. I, iv, 15; x, 25, 24; xvn, 10, 27, 29; xu, 21, 22, 2G; Joan.
Tim. 1, u, 5; w, 16; vi, 8; Skeir. I, e; II, b; III, a, Hi, 26,'32; v, 21; vn , 25; vn-i,58; x, 29, 56; xi,
d;V, a; VLd; VHl, c; ixeivo;: Mc. xvi, 10; Joan. 3, 45, 43; xm, 24, 27; xvn, 12; xvm, 9, 21; Rom.
x, 1; 4) hic, ouTOf6 : Luc n, 2; Skeir. VIII, a, h; VII, 15, 16, 19, 20; x, 14; Cor. I, iv, 6; vn, 24; x,
6 exrtvof:Joan. xviir, 15; 6 : Joan. vni, 55;Rom. xn, 15, 30; xv, 5, 10; Cor. II, u, 5; xi, 17; Gal. n, 18;
4;Cor. H, xn. 19; Eph. iv, 9; Skeir. V, d fln.; 6 Si: Phlpp. i, 16 h. I.; in, 16; iv, 9; Col. m, 25; Thessv
Mib. xxvii, 44; Thess, II, m, 12. II, iii, 4; Tim. I, n, 10; Tim. II, n, 2, 7; Tit. i, 11;
pATEi, neutr. pronominis relativi, saei n, 1; oo-Ttf: Joan. vm,.25 ; Gal. IV,24; pro groeco
masc,soei, seifem.; 1) signiflcat a) qui, quse, quod', pirlicipio : M'c v, 16, 18, /:3; x, 52; Luc i, 2, 55;
ad pracedens vei sequens vocabulum relatum , 6;: rn, 15; vi, 5; IX,17; xvii, 9; xx, 2, 55; Joan. vi, 46,
Mlh. vm, 4; x, 26; xir 20; xxvn, 9, 15, 56, 57, 60; 65 ; vm, 18, 26, 29, 50 ; ix, 8. 37; x, 12; xiu, 18 ;
Mc. i, 2, 7; II, 4, 24, 26; m, 17,19 ; iv, 16, 22, 51; xiv, 50; Cor. I, iv, 4; x, 55; GaL i, 23; n, 8; ni, 5;
v, 41; vn, 4, II, 15, 15,25, 54; ix, 58, 59; x, 29, Eph. iv, lff; Tiiess. I, v, 24; Tim.J, v, 13; Tim. 11,
58, 59 ; XL,2. 21; xn, 10; xiu, 19, 20 ; xiv, 71; xv, n, 4; tir, 6; etiam ubi parlicipium wv supptendtim
16, 22, 54, 40, 42, 45, 46; xvi, 9; Luc i, 25, 26, est:Coi. III, f, 2. Huc peninet etiam Luc v, 14 at-
27, 61, 73, 78 ; n, 11, 25, 51 ; m, 19; iv, 29; v, 5, bair Patei anabaud moses, npotevsyxsxuBi>;npo;i-
9, 10, 17,18, 25, 29; vi, 2, 5, 4, 15, 14, 16-, 18, ra\\eWo>an;;—>c) qnicunque, in sententiis genera-
48, 49; VII,2, 27, 4!l ; vm, 2, 15, 14, 17, 27, 55, lious ; bt 8.V, 6f etiv: Mlh. v, 19,,21, 22; x, 42 ;
58, 4i; ix, 9, 27, 31, 45,50 h. 1.; x, 30; xiv, 33; xv, Mc. III, 55; VII, 55, 38; ix, 57, 41; x, 15, 35, 44 ;
9, 16; xvi, 1; xvn, 7 ; xvin, 30 ; xix, 15, 20, 30, Luc in, 11; vin, 18; ix, 4, 24, 26; x. 5, 8, 10, 22;
57; xx, 17; Joan. v, 56; vi, 2, 9>,13, 14, 21, 27, xvn, 33; xvni, 17; Rom. ix, 15; Cor. I, xvi, 3; Cor.
57, 42, 51, 65, 64; vn, 5, 56; vm, 40, 54; n, 7, H, x-i, 2f; Gal. vi, 7; oartt ' "\c vni, 34; Luc. xiv,
»9, 24; x, 12, m, 25, 55; xi, 2; xu, 1, 9, 58, 48- 27; Phlpp. ui, 7 ; oVrtf «v : Cor. I, xvi, 2 (cujus locc
xiii, 25, 26;, xiv, 10, 12, 17, 24, 26; xv, 5, 15, 20, adhibetur patei iva Joan. xiv, 13); 6f : Jilh. vi, 8; x,
24, 26; xvi, 18; xvn, 5, 4, 5,6, 8, 1*. 24, 26; 27, 58 ; xi, 4 ; Mc ix, 40; x, 9; Luc ix, 50; xiv,.
xvni, 1, 9,11, 13, 16, 52; Rom. vn, 6; vm, 54; ix, 15; xvn, 51; xx, 18; Joan. xiu, 29 ; Rom. ix, 18 ;,
4, 5, 25, 24; x, §.; xiv, *5; €or, I, i», 5; vii, 20 ; xm, 7; Cor. I, x, 20; Cor. H, i, 17 ; n„ 10 ; x, 18;.
VIII,U; x, 16, *7Sh. 1.; xv, 11,2, 6, 45, 31; xvi, 19; xi, 12; ttnt, eavTtf : Jomi. lll, 3, 5; xv, 6; Eph. IV,,
Cor. H, i, 4, 6, 10, 13; u, 4; iv, 4, 6; vn, 7; vtli, 29; coll. Joan. vi, 50 h. I.; «V, i» indirectis interro-
18, 22; ix,: 2; x, 2. 8,13; xl, 4, 15;xn, 4, 13, 21; gationibus : Joan. vi, 6; Eph. v, 10; progr. parli-'
xm, 5,'; Gal. i, 5,, 7, 23; n, 2, 5,10; iv, 9, 19; v, cipi'o: Mlh. x, 57, 39; xi, 8, 15; Mc IV,9 ; vn, 10',
£1; vi, 14; Eph. i, 6,,7, 8, 9, 11, 13, 20 ; n, 2, 5, Lnc vin, 8; X, 16; xiv, 10, II, 55; xvm, 14; Joan.
4, 10, 21, 22; in„ 5, 7, 11, 12, 15; iv, 1, 16, 50 ; vi, 47, 54, 56, 57; vii, 18, 38; vnr, 12; x, 1; xv
v, 5, 18; vi, 16, 17, 20, 22; Phlpp. n, 5, 6; in, 8, 25; vii. 25, 55, 44, 45, 48; xm, 20; xiv, 9, 21, 24;
18,19,. 21; iv, 5, 10, 11.; Col. i, 7, 13, 14, 15; 18, xv, 5, 25 ; Rom. xnl, 8; xiv, 2, 18; Gor. 4, vn, 22 ;.
25, 24, 25, 27, 28, 29; u, 12, 14, 17, 18, 19, 22; xi, 29; Cor. 11, IX, 6; x, 18; GaL.vi, 8-; Eph. iv,.
lii, 6, 7, 15; iv, 3, 8, 9, 10, 17 ; Tliess. I, n, 13; 28; v,28; Thess. r, IV, 8 ; v, 7 ; Tim. I, vi, 2, 9;
lii, 9 ; v,; 24; Thess. II, 1, 4, 5, II ; m, 3, 6,17 ; etiamubi participiumuvsuppfendumesi: Luc.xvivlO;:
Tim, 1, L,6, 11,15,19; II^4,. 7; Hi, 16; iv, 3, 6, 10', XVH,51; Rom. xiv, 19; Cor. H, VIII,15; Gal. v, 24;-
14 ; vi, 4, 10, 12, 15, 16; Tim. II, i, 3, 6, 11, 15 ; — 2) occurrit insoper in peeuliaribus construciioni-
n,9, 17; iv, 13, 15; Tii. i,2, 5, 11; Philem. 13; bus et locutionibusa) cum articulo. (demousirativo )
Neh. vi, 14 (17); Skeir. IV, d; VH.a, b, c, d; VIII, immediate praicedenie, OUTOJ 6S: Luc. v, 21 ; Joau.
c; cf av : Mc. iv, 22; x, 30 ;oo-7rep•:
Mc xv, 6; oo-Ttf: xvi, 17 ; auTof oart; : Plilpp. iv, 3:. 6f : Luc i, 4 w
Mth. vn,24, 26,27, 55,.62; Mc. iv, 20; xii, 18; xv, Joan. xvii, 9 (coll. Luc vit, 45"); oortf : Joan. xm,
7 ; Luc. i, 20; n, i, 10;. vn, 37, 39; vm, 3, 26,43; 20; pro gr. participlo : Mte.v, 15; Luc n, 53; vni,,
ix, 50; XV,7; Joan. vm, 55; Rom. ix, 4; Cor. I, vii, 4; Rom. xi, -li.; Gal. iv, 8 ; Cbl. m, 10 ; Thess. 1,
13; Cor. II, ix„ 11;, Gal. ii, 4; iv, 24, 26; v, 19; iv, f4; Tim. II, n, W;. Skeir. T, a; etiam ubi in
Eph. i, 25; iii, 13; IV, 19; Phlpp. r, 28; Col. i»,23; graco textu S>v supplendumest: Mi.li.x, 33; Luc ix,
IU, 5,14; IV,11; Thess. II, i, 9; Tim. I, i, 4; nr, 61'; Joan. IX, 15; Rom. VIII,5; Plilpp. m, 6, 9,14 ;
15; vi, 9; Tim. II, i>§; n, 2, 18; Tit. i, ll;6Wr Col. iii,2, 5; iv, 15;Thess..I,iv, 12;Tim. II, i, 5;
Luc xvin, 12, 22; Joan. x, 41; xvi, 15; xvit, 7; ,— b) atiquando per atirjiciionem in eodem-casu po-
Rom. ix, 7 h. 1.; olof : Phlpp. i, 30; aliquando nitur, <|UOpraecedens demonstrativum : Luc. n, 20'
etiam, ubi graece demonsln.tivum ( ouTOf) ustirpa- hazjandans-gnp in allaize pizeei (lOcopize poei) ga- .
tnr:Mth. xxvu, 46; Gor. Ik, xu, 8; Eph. m, 1 h. I.; liausidedun; sic eliam Mc tv, 12; Luc m, 13 ; ix,. "
v, 6 (ouTOfyap); Tii. i, 5; pro 6 cum- participio : 56 ; xvn, 27, i9; Jban. vi, 29 ; vil, 31; xi, 6 ; Cor.
Mth. vi, 4 , 6, 18; », 14; xxvn , VI; Mc xv, 41; I, iv, 6 ; xi, 25; Cor. II, v, 10; xn, 17: xm, 10 ;
Luc l, 36; vn, 59; vm, 2; x, 15, 25; xv, 12, 50 ; Gal. v, 1; Col. m, 2; iv, 16; Tim. I, v, 3; Tim. II,
ivm, 9; xix, 27, 29; xx, 27; Joan. i, 29; v, 37, 45; lii, 14 ; Philem. 21; eliam ubi ad demonstrativunir
vi, 22, 35, 44, 50, 58*64; vn, 28, 49, 50; vnii *6, non equidem pronomeu relalivuin, sed tantummodo
18, 54; xi, 2, 16, 55; xu, 12, 17, 29,49; xiv, 21 ; particula relativa cum eodem sensu ex sequentibus
xvm, 4, 14; Rom. vn, 20; ix, 5; xn, 5; Cor. I, x, refertur, ut pammei loco pamma ei,ort: Mc. vn, 18;
25, 27 ; xn, 22; xv, 25 h. 1.; Oor. II, i, 4, 19; n, 2; xvi, 4; Luc. i, 22; xv, 6; xvii, 15; Joan. vi, 5;
iv, 6; v, 5; Gal. n, 9; Eph. n, 14; m, 2; v, 4; vl, Phlpp. n, 24 h. I.; Tim. II, i, 12; pizei loco Bis ei,.
24; Phlp:.. III, 19; iv, 7; Col. i, 8, 12,25., 25, 26, 6TI: Mc iv, 38, coll. Luc vn, 4 vairps isl pammei
29; II, 12; iv, 11; Tbess. I, n, 12, 15; iv, 5, 8, 13; (loco ei Jjamma) fragibis pata; — c) in connexione
v„IO;Thess. II, n, 16; Tim. I, v,9; vi, 2, 5, 16; cum prsepositionibusplerumqueadcircumscribendam.
Tim. 11,i, 9, 14; III, 6.12; iv. 1, 8; Psalm. tui, 2, gnec inflnilivam vel participialem constructionem :
col.. Tim. II, n, 26 fram pammei gafahanai liuhanda, i» pizei, 8t« TOC".inflil. : Mc. iv, 5; Luc. VIH,C;
 1345 GLOSSARIUMGOTHIC/ELINGUiE. 1544
xvui, 5; Sto : Rom. xv, 7; Cor. II, iv, 15; xn, 10; 20; tva : Joan. vi, 7 ; xiii, 55; xvi, 55 ; cum nega-
Epli. ni, 15; iv, 8,25; Thess. I, m, 1 ;St6rt: Phlpp. tione /)ei ni, ha un : Joan. vi, 12; 2) relaiiva pani-
II, 26; 8i' nv atTtav : Luc vin. 47; ou yuptv : Luc. cula, quoil, ciim, 6'TI: Joan. vn, 35; in locoiioneund
Vll,47; ou svexsv: Luc IV, 18; av9'wv: Luc XIX, pata weilospei, quandiu, if oaov : Mtli. ix, 15; 5)
44;Skeir. I, d; II, b; III, b; IV, c; VI, a, c; VIII, (pe, Cor. I, xvi, 6 h. I.) ubi demonstrativo uios, wa-
b; bi patei, 3t« TOC inf. : Luc xix, 11; afar palei, zuh, wadult adjungilur, ei, quemadmodum alia rela-
utru rb c inf. : Mc I, 14; Skeir. VII, b; tmd palei, tiva, signiflcatiouemgeneraliter relaiivam (quicun-
ayptt ov : Rom. xi, 25; Cor. I, xv, 25; ea; : Neh. que 6,-av) iribuit, sic piswah pei, patawah pei, sa-
vii, 5; us pammei, ix TOU C inf. : Cor. 11,vin, II; wazuh pei, piswaduhpei, vid. suh Was.
rfupammei, npb; TOC. inf. : Luc xvm, 1 ; in pam- DADEI, advi-rbium,1) hinc, ubi, OTTOU et OJTOUe'«v:
tnei, evri> c inf. : Luc. ix, 54, 51; Gal. iv, 18; r<3 Mc vi, 55; xiv, 14; Joan. vi, 62; vm, 21; xm, 55,
c inf. : Cor. II, n, 12; oTt: Luc x, 20 ; EVi!>:Rom. 56 ; xiv, 4 ; ou : Luc x, 1 ; 2 ) post piswaduh, etc,
VIII,3; if <5: Phlpp. m, 12; aua pammei, pro grajc. pei 5), vid. sub Was.
genii. absol'. : Joan. vi, 23. Cerio aulem falsuni cst DAPROII (papro apud Joan. el Luc. iv, 9, 29; Gal.
palei faur ina vinnan pro TOuirep «UTOU naaxttv : 1,21; ii, 1 ; Skeir. VI, d), adverbiiim,1) loci, unde,
Phlpp. i, 29 h. 1. — d) lluc eliam adducendx sunt SVTSUSEV : Luc iv, 9, 29; Joan. vn, 5; xiv, 31 ; xvm,
locutiones frani pammex,ex quo, «p' n; : Luc vn, 36 ; ixeiBtv; Luc ix, 4; 2) lemporis, dehinc, dein-
45; tma pammei vel in pammei, quanlum, sp' « : de, «7r6TOTE : Luc xvi, 16; Etra : Mc. ivs 17, 28;
Cor. II, v, 4 ; Phlpp. III, 12; pairli poei, ideo: Skeir. vni, 25; Luc vm, 12; Tim. I, n, 13; STTSITK : Cor.
VII, a; — e) ad circiimscribenduin substantivum : 1, xv, 6; Gal. i, 21 ; n, 1; Skeir. VI, d; xat vel Se:
patei anafulhun, nupuSaat; ; Mc vn, 5, 8; palei ga- Luc IV,9; >OI7TO'V : Tim. II, iv, 8 h. I.; paproh pan
tiugam saljada, EISW>O'9UTOV : Cor. I, x, 19; palei ga- vel paprop-pan (papro pan Thess. 1, iv, 17; Tim.
leikai, aoeaxziu: Col. l, 10 ; pateivinna, runuintxa.ru H, lv, 8), deinde, stTa : Cor. I, xv, 21; eiretra : Mc
uov : Col. l, 24 ; patei peihais pu, aov n npoxonn: vii, 5; Luc xvi, 7; Joan. xi, 7; Cor. I, xv, 7, 25;
fiin. I, IV,15; pairh patei is brukjaidau, rri anoxpn- Thess. I, IV,17 ; ouv: Joan. m,25 ; xvm, 7; xat :
att : Col II, 22; patei ustauhan isl, TOri\e'tov: Cor. Cor. II, VIII,5; x«tjratav: Cor. I, vn, 5; ),otjr6v: Tim
I, XIII,10; palei gop sijai, TOxu\bv: Thess. I, v, 21. H, iv, 8.
WAHDATEI et WAZUU SAEI,vid. sub Was. bApnoEi,unde, ex quo, e' av : Plilpp. m, 20.
HTAWAII DATEI, vid. SUl)Was. pAR,i.jj, exst: Mlh. vi, 20; Lnc ix, 4.
HSWAH PATEI,vid. sub Was. pARUH, adverbiumet conjunciio, 1) ibi, sxst: Mth.
)ATEI,coojiinctio : a) quod, quia, 6rt : Mth. v, vi, 21; Mc xvi, 7; Joan. xn, 26; xiv, 3; 2) nunc,
20,21,2-2,23,27,28, 31,52, 55, 58, 45; vi, 5, jamvero, aulera, Ss : Mc x, 20, 24; xiv, 64; xvi,
16, 29, 52; VII,25; viu, 11; ix, 6,18, 28; x, 54;xi, o; Luc III, 12; IV, 43; v, 31 ; vi, 8, 10; vn, 43;
4, 24; xxvi, 2, 72 ; XXVII,5, 18, 45, 47, 63; Mc i, vin, 31,46, 52; ix, 42; x, 26; xiv, 16; xv, 27,21,
15,37, 40; II, 1,8, 10, 12,16; m, 11,21,22,28; 51; xvi, 6 ; Joan. vi, 20 ; xvin (5), 15, 18; ouv :
V, 25, 28, 29, 35 ; vi, 4, 14, l.b, 18, 23; vn. 6, 20 ; Joan. vi, 5, 10, 14,19, 21, 24, 28, 55, 66; vn, 0,
Vin, 24, 51; ix, 1,11, 15, 23, 26, 51; x, 55, 42, 47 ; 35; VIII,25 ; xi, 36 ; xn, 2; XIII,37; xiv, 5, 9, 22 ;
xi, 5, 17, 24, 52; XII,6, 7, 12, 14, 19, 26, 28, 29, xvi, 17, 29; xviii, 5, 6, 11, 12, 16, 17, 18, 25, 27,
52, 54, 55; xm, 28, 23 ; xiv, 14, 58, 69, 71, 72 ; xv, 29, 51, 57 ; xix, 5, 0, 10; xai : Joan. m, 25; vn,
10, 59; xvi, 11; Luc i, 25, 29, 45, 61 ;f n, 10, 25, 45; ix, 2; 5 ) ecce, tSou: Mth. IX,18; xai (tSou):
49 ; III, 8; iv, 4, 10, 12, 21, 24, 25, 56, 41, 45 ; v, Mth. ix, 5; L«c. n, 25 ; paruh sai, et ecce, xaisSo):
24, 26, 36 ; vi, 5; vu, 4. 16, 22, 37, 39; vm, 20, Luc vn, 12,37; paruh pan, nunc, jamvero, Se: Luc
47,49,53; ix, 7, 8, 19,22; x, 11,12,24; xiv, 24, vin, 25.
50; xv, 2, 7, 27 ; xvii, 10, 54 ; xvm, 8, 29, 57; xix, pARr.i,adverbium, ubi, orrou: Mlh. vi, 19, 20, 21;
7, 9, 22, 26, 51, 40, 42, 43, 40; xx, 5, 19, 21, 57; Mc n, 4, 5, 15 ; v, 40 ; ix, 44; xiv, 14 ; xvi, 6 ;
Joan. v, 56, 45; vi, 14, 15, 22, 24, 26, 56, 42, 61, Luc XVII,57; Joan. vi, 25; VII,54, 42; x, 40; xi,
65, 69 ; vn, 7,12, 26, 42, 52; vm, 17, 24, 27, 28, 59,32; XII, 1,26; xiv, 5; xvn, 24; xvm, 1,20;
33, 34, 37, 45, 48, 52, 54; ix, 8, 9, 17, 18, 19,20, Col. III, 11; ou : Luc. iv, 16,17; Joan. xi, 41; Rom.
24, 29, 30, 51, 32, 35, 41; x, 7, 55, 56, 38, 41; xr, ix, 26; Cor. II, m, 17; Col. m, 1.
6, 13, 20, 24, 27, 31, 40, 42 ; xn, 9, 12, 16, 19, bE, vid. sub pala.
54 ; XIII,19, 21, 29; xiv, 10,11,19, 20, 3i ; xv, 5; pEI, vid. sub pula.
xvi, 4, 9, 10, 11, 15, 17, 19, 23, 27, 30 ; xvn, 8, bEIGALNS,virj. ad Tim. I, II, 12.
21, 23,25; xvm, 2, 6, 8, 14; xix, 4, 10; Rom. vn, pEIHAN (vet. sax. thihun, angl. sax. peon, vci.
1,14,16,18; VIII,56, 58; ix, 2, 12, 50; x, 2, 5, sup. germ. dihan, vet. fr. txgia,rec sup. germ. ge-
9; xin, 11 ; xiv, H, 14; Cor. I, i, 15; v, 6; n, 24; deihen; Gr. II, 18 ; Gf. V, 105; Rchth. 1085), conj.
x, 1, 19; xi, 5, 25; xn, 15; xiv, 21, 25, 25; xv, 4, I, paih, paihun, paihans, prolicere, npbxbnrztv: Luc
5,12,15,27,58; xvi, 12,15;Cor. 11,i, 7,12; n,5; II, 52; Tim. II, III, 9, 15; Skeir. IV, b, coll. 11,c;
lii, 5; iv, 14; v, 1,6,15; vi, 16; vn, 5,8; vm,2, 9; patei betlia, quod proficio,profeclus nieus, i?npoxonn
x,U; xi, 21, 51; xn, 4, 15; xui, 2, 5, 6; Gal. i, uov, Tim. 1,IV,15; o-up.gt§a?so-8at : Col. u, 19.
25; n, 7, 14, 26; iv, 6,15,15, 22; v, 2, 5,10,21; GA-pEiHAN, id., avaSaWEtv : Phlpp. IV, 10 ; Skeir.
Eph. n, 11; iv, 9; v, 5; vi, 9 ; Phlpp. i, 17,19, 25, IV, b.
27 ; n, 22; iv, 15; Col. m, 24; iv, 1 ; Thess. I, m, UFAR-pEiHAN, progredi, proflcere, Skeir. III, d.
3,4,6; iv, 14,15; v, 2; Tim. I, i, 8, 9, 15; iv, 1; pEIHS (DM.457), neutr., tempus, xpovof: Thess.
vi, 7; Tim. II, i, 5, 15; n, 25 ; m, 1, 15; Skeir. I, I, v, 1; xa-pof: Rom. xm, ll.
1>;II, c; III, c; V, a; VI, c; VII, d; VIII,d; b) an, bElMACpAIUS,vid. suh Teimaupaius.
si, et in scntentiis interrogaiivis : Cor. I, vn, 16; c) )EINA,vid. sub pu.
CIIIIIncgalione : ni patei, non quod, o\>x6TI: Joan. JEI.NS,vid. ibid.
•; vi, 46; vn, 22; Cor. II, i, 2t; m, 5; Plupp. m, 12; )EIWO (DM.121), fem. lonilru, fipovrn: Mc iu,
j1 iv, 11, 17; Tttcss. 11, iii, 9; Skeir. IV, b (Cor. I, 17; Joan. xn, 29.
ix, 9;; niba patei, nisi quod , et un bn : Cor. II, )EVIS, vid. sub ^iuan.
xn, 15. )1ZE,vid. sub pata.
pEr.i, quod, tanlummodo cim negalione, ni peei ' )IZE1, vid. sub pala.
vel nih peei, non quod, o<>x~vu: Joan. vi, 58; Cor. plNAN(vet. norv. penia, vel. sax. thenian, angl.
H, ii, 4 ; OJXOTI: Joan. xn, 6. sax. penian, vcl. sup. germ. danjan, rec. snp. germ.
JIEI,11conjunciio,quod, 6Vi,praisertimpost verha rfe/ineu,dunn;gr.Tsivstv,lal. iendere;Doppll8 ;l>r. II,
seiitiendiet dicondi : Ml i. v.i,26; Joaii. xm, 55, 58 ; 56;GI.V, 143), conj. I, pan, penun,punans, exlendi.
xvi, 20,26; Rom. x, 9; Cor. 1, iv, 9; xi, 2 ; xv, LF-pANUN, conj. H , producere, extendere, sxrsi
134S plNSAN pu 1546
mv : Cor. II, x, 14; sik ufpanjan du — se extendere pIS,
* vid. sub pata.
ad,• ejrexTetvsu6at Ttvt : Phlpp. III, 14. plVAN (vet. norv. pyr, piona, vel. sax. thiu,
blNSAN (vei. sax. thinsan, vet. sup. germ. rfm- Ihionon, angl.sax./ieou, peovian, vel. sup. germ. rfiu,
san, rec sup. germ. (ge)dunseii; coll. pinan ; tra- Gr. dionon, vet. fr. thianer, thiania; Gr. II, 336;
II, 55, 72; Gf. V, 196), conj. I, pans, punsun, 111,557; DRA. 502 sq.; Gf. V, 87; Schm. I, 548;
here. Rchth.1071), conj. I, pau, pevun, /rtvans, minislrare,
AT-pixsAN , allrahere, s7xuetv : Joan. vi, 44 ; servire.
xn, 52. ANA-DIVAN, conj. II, minislerio fungi, Soutavuyetv:
blUBS (vet. norv. piofr, pauf, vet. sax. thiof, angl. Cor. I. ix, 27.
sax. peof, vel. sup. germ. rfiub, vet. fr. thiaf, angl. GA-piVAN, id., SOUAOUV : Cor.I.vu, 15; xaTaSouXouv:
thief, siiec tyf, dan. tyv, batav. dief, rec sup. germ. Cor. II, xi,20; Gal. n,viros : Tim. 1, vi, 10;
4; irept7retpstv
dieb; Gr. II, 49; DRA. 635 ; Gf. V, 97 ; Rchlli. 1071), mannans gapivands, subigens, avSpajroSto-TJjf :
inasc, fur, lairo, x\inrnt : Mth. vi, 19, 20 ; Joan. Tim. I, i, 10.
x, 8,10; XII,6; Thess. I, v, 2, 4; \narnt : Luc- bivADV,neutr., servilus, SouXsta: Gal. iv, 24
xix, 46. pius, masc (plur. pivos), servus, famttlus, otern;:
biuBi, neutr., spelunca latronum, x<\ojni: Mc. Luc xvi, 15; vid. Neh. v, 16.
vn, 22. biu-MAGUS, snb Magus.
piuDjo, adverb., secreto, abscondito, \uBpa: Joan. pivi, fem., famula', jratSio-xu: Mlh, xxvi, 69; Mc.
xi, 28; ev xpu7TTw : Joan. xviu, 20. xiv, 66, 69; Joan. xvm, 17; Gal. iv, 22, 25, 30, 51,
plUDA (vet. norv. piod, vet. sax. thiod, augl. f.ax. SOUAJJ : Luc i, 38, 48.
peod, vtt. sup. germ. diol, vet. fr. thiade; Gr. III, J)EVIS, neulr-, famulus, Sou^of; Col. m, 22 ; iv, 1.
472 ; IV, 586; I, 12 [3. edit.): DRA.229 ; Gf. V, pLAQUS (coll. lat. /7accMs),adject.,motlis, lener,
124; Rchth. 1071), fem., gens, eSvof,in plurali ssepe ajraWf.Mc. 13, 28.
gentiles, paganos, signilicans:Mlh. vi, 32; Mc x, 42; pLAHSJAN (coll. pliuhan), conj. H, terrere, ixfo-
xi, 17; Luc. n, 52; vn, 5; xvm, 32; Joan, xvnr, 35; Sstv: Cor. II, x, 9; coll. ad Neh. vi, 14.
Rom. ix, 24, 30; x, 19; xi, U, 12, 15, 25; xv, 9, GA-J)LAHSNAN, conj. III, turbari, mirari, StaTap«T-
10, H; Cor. I, i, 23; x, 20; Cor. II, xi, 26; Gal. n, Teo-9«t: L uc i, 29.
2, 8, 9,12,114; Eph. n, 11; m, 1, 6, 8; iv, 17; Col. •pLAlHAN(coll. vet. sax. giflehan,vet. sup. germ.
i, 27; Thess. 1, n, 16; IV,5; Tim. I, n, 7; ui, 16; flehjan; gr. 6%stv; DM.20; Gf. III, 755; Scbm. Ilel.
Tim. II, i, 11; Neh. v, 17; vi, 16; eSvtxof: Mth. v, Gloss. p. 36), conj. I, paiplaih, ptaihans, amplecti.
46; vi, 7; "EWnv: Joan. vn, 35; xn, 20; Cor. I, i, GA-pLAIHAN, 1) amplecli, ivuyxa\it,eaB«L:Mcx, 16;
24; XII, 13. 2) consolare, irapaxaAetv: Cor. II, n, 7; v, 20; vn,
GUT-DIUDA, populus Dei, Calend. golh. 6; Tim. I, v, 1; vi, 2; Tim. II, IV,2; Tit. I, 9; na-
piUDisKO, adverb., genliliter, moregentium, I9vt- pup.vBeiaBut: Thess. I, n, 11; 7rpovoetv : Tim. I, v, 8.
xS>;: Gal. II, 14. GA-pLAiHTS, fem., solatio, consolatio, naparlnat; :
piunANS(vet. sax. thiodan, angl. sax. peoden; Gr. Luc vi, 24; Cor. II. i, 3, 4, 6, 7; vn, 4, 7; Thcss.
III, 320 ; DRA. £29), masc, rex, |3ao-t>suf: Mlh. v, H, n, 16; Tim. I, iv,13; jrapaptufitov : Phipp. n, 1.
35; xi, 8; xxv, 40; xxvn, 11; Mc vi, 14, 22, 25, iLAUIIS, vid. sub pliuhan.
26; xv, 2, 9, 12, 18, 26; Luc. i, 5; x, 24; xiv, 51; )LEIHSL, vid. adCor. II, xii, 10.
xix, 38; Joan. vi, 15; \n, 15,15; xvm, 55, 57, 59; )L1UHAN(vei. norv. flya, vet. sax. fliohan, angl.
xix, 2, 12; Cor. II, xi, 52; Tim. I, i, 17; n, 2; vi, sax. fleon, ve:. sup. germ. fliuhan, vet. fr. flia, angl.
15; Neh. v, 14; Calend. goth. fly, flie, suec fty, dan. ftye, batav. vlien, rec sup.
biuDAN-GARDi, vide sub Gards. germ. fliehen; Bopp 15; Gr. 11,24; Gf. III, 764;
piUDANOjj, conj. II, regnare, Sast>euetv:Luc i,55; Rchth. 746), conj. 1, plauh, plauhun, plauhans, fu-
xix, 14, 27; Cor. I, IV, 8; xv, 25; Tim. I, vi, 15. gere, yeu/etv: Mth. x, 25; Luc. m, 7; Joan. x, 5;
Mip-^iuDANON, conregnare, crop.6a<rt/\euetv : Cor. I, Tim. I, vi, 11; Tim. II, n, 22.
iv, 8; Tim. II, ii, 12. AF-JJLIUHAN, id., Joan. x, 15.
piUDiNASSus, masc,regnum,j3ao-().et«: Mlh. vi, 10; GA-pLiUHAN, id., Mtli. vni, 33; Mc. v, 14; xiv, 50,
Mc IX, 1; Luc i, 53; IV,5; vm, 10; Cor. I, xv, 24, 52; xvi, 8; Luc vm, 34.
50; Tim. II, iv, 1; nyeuovia: Luc III, 1. UNpA-pLiuHAN, effugere, exMuvstv: Cor. II, xi, 33;
hlUp (Gr. III, 602), neutr., bonum, «vafiov: Luc Thess. I, v, 3.
i, 55; vi, 45; Rora. vn, 18; ix, 11; x, 15; xn, 21; bLAUHs, masc, fuga, yuy»j:Mc xiu, 18.
xiv, 16; Cor. II, v, 10; Gal. vi, 10; Eph. iv, 28; vi, pU (vet. norv. pu, pinn, vel. sax., vel. fr. thu,
8; Thess. I, v, 15; Philem. 14; piup laujan, TO thin, angl. sax. /ju, pin, vet. sup. germ. rfu, din,
uyuBbvjrotstv:Rom. XIII,5; ayaSojrotstv: Mc 111,4; angl. tnou, thine, snec, dan. rf», din; gr. av, rv, aeb;,
Luc vi, 9, 55, 35. lat. tu tnus; Ropp 80, 83, 482; Gr. 1, 780; Gf.V,78;
piub-SPiLLoN, viiiesub Spill. Rchlh. 1072,1079), pronomen personale, lu,o-u:Mth.
uN-piup, malum, xaxov: Rom. ix, 11; xu, 21; vi, 6, 17;xi, 5, 25; xxvi, 75; xxvn, 4,11; Mc I, H,
Cor. II, v, 10; Tim. II, iv, 14; unpiup taujan, 24; iii, H;viu, 29;xiv, 61, 67, 68; xv, 2; Luc i,
xaxojrotsfv : Mc m, 4; Luc vi, 9. 28, 42, 76; m, 22; iv, 7, 41; vn, 19, 20; ix, 20,
piupElGS,adject., 1) bonus, ayaBb;: Mth. vn, 18 60; x, 15; xv, 51; xvi, 7; xvn, 8; xix, 19, 42; Joan.
pr.;Mcx, 17, 18; Luc. vi, 45; xvm, 18, 19; Rom. in, 26; vi, 30, 69; vu, 3, 52; vm, 15, 35, 33, 48,
vn, 12, 15; x«>6f: Mth. vn, 18 sec; 2) benedictus, 52, &3; IX, 17, 28, 34, 35; x, 24, 33; xi, 27, 42;
«uAoyyjTof: Mc xiv, 61; Lnc i, 68; Cor. II, xi, 51. XII, 34; xni, 38; xiv, 8; xvi, 30; xvn, 5, 8, 21, 23,
piupjAN,conj. II, cum dat. (Luc, n,28) el accus., 25; xviu, 17, 25. 35, 54, 57; xix, 9; Rom. ix,20;
benedicere,euAoveiiv: Mc x, 16;xi, 9,10; Luc, i, 28, xi, 17, 18, 20, 22, 24; xiv, 10; Gal. n, 14; vi, 1;
29, 42, 64; n, 28, 54; vi,28; xix, 58; Joan. xii, 15; Tim. I, iv, 15; vi, 11; Tim. II, i, 18; n, 1, 3; m,
Rom. ix, 5; xn, 14; Cor. II, i, 3; partic pra;t. 10, 14; iv, 5, 15; Tit. n, 1; Philem. 12; loco arti-
piupips, ei\oynrb;: Eph. i, 3. culi grop,civocaiivo conjungilur: Mtb. vi, 9 ; Mc. 9,
GA-piupiAN,id., Mc. vin, 7; Luc. ix, 16; Eph. 25;coll. Luc iv, 23.
i, 5; Skeir. VII, b. buEi, tu qui: Rom. xiv, 4.
uN-picpjAN,maledicere, x«Tapao-<7at: Rom. xn, 14. pEiNA,genit., lui: Mih. vi, 13; Cor. I,xn,21;Cor.
piupEiNS, fem., 1) bonitas, ayuBaavvn: Thess. 11, 11,vi, 2;Philem. 20.
{, 11; 2) benedictio, su/oyt«:Cor. H, ix, 6; Epn. pus, dat., libi: Mth. v, 26,29, 30, 40, 42; vi, 2,
1,3. . 4, 6, 18, 23; viu, 13,29; ix, 2, 5; xi, 10, 21,24;
biubi-ejss, vid. sub Qxpan. xxv, 59,44; xxvn, 19; Mc i, 2, 24; n, 5, 9, 11;
plUS, vid. sub -pivan. v, 7, 19, 41; vi, 18, 22, 25; ix, 5, 17, 25, 43, 45,
 1347 GLOSSARIUMGOTHICJELlNGUiE. 13
47; x,2l, 51; xi, 14,23,28; Lnc i, 5, 15, 14,19, GA-pULAN, pati, ni.axeiv : Mc. v, 26; Luc xvii,
28, 50, 55; iv, 6, 54, v, 10, 20, 23. 24; vi, 29; vn, 25; vnouivziv:Tim. II, n, 10,12.
7, 14,20,27,40, 47, 48 ; vm. 28, 59;ix,55; x, 21; us-pUL\N,pali. uvixzoBut: Cor. 11,xi, I, 4, 19,
xiv, 10, 12, 14; xv, 29; xvi, 2, 6; xvn, 4;xvm, 11, 20; Epli. iv, 2; Thcss. I, v, 14; Thess. II, i, 4; Tim.
22, 41; xix, 45, 44; xx, 2; Joan. m, 5, 5, 26 ; vi, II, iv, 5; iviyjaBai : Gal. v, 1; u7rop.s\etv : Rom. XII,
50; ix, 40, 17, 26, 57; xi, 22, 40, 41; xn, 15; xm, 12; vna-fip-.tv: Tim. II, m, 11; areyetv: Thess. I,
58; xvn, 5, 7, 8, II, 15,21; xvm, 50, 54; xix, 11; in, 1, 5; Skeir. VIII,b, d; gabaurp anpara uspulan,
Rom. ix, 7, 17; x, 8; xi,22; xm, 4; xv, 9; Cor. II, ilerum gigni: Skeir. II, b; parf. prxs. uspulands,
vi, 2; Tim. I, i, 18; m, 14; iv, 14, 16; Tim. II. i, patiens, avzlixv.xat: Tim. M, 11,2i.
5, 6; II, 7; ni, 14; iv, H; Tit. i, 5;Philem. 11, 16, pLLAms,fem., 1) pafientia, ujroptov>i : Luc vm,
18, 19, 21. 15; Rom. xv, 4, 5; Cor. U, xn, 12; Tim. I, vi, II;
buzEi, tu cui : Mc i, 11; Luc m, 22. Tim. II, ni, 10; 2) passio, nuBnp-a: Cor. II, i, 5, 6,
puic, accus., te : Mth. v, 25, 25, 29, 50, 59, 41, 7; Piilpp. ni, 10; Skeir. 11,a.
42; vi, 3; vm, 4, 19; IX, 2, 22; xxv, 58, 59, 44; us-pTJLAiNS, paiienlia, vnouovn: Col. i, 11; Thess.
xxvi, 73; XXVII,15; Mc i, 24, 57, 44; m, 32; iv, II, lii, 5.
58 • v, 7, 19, 51, 54; IX, 45, 45, 47; x, 28, 55, 49, bUSUNDI(vel. norv. putund, vet. sax. thusundig,
52; xi, 25; xn, 14, 51; xiv, 60; xv, 4, 50; Loc l, 55; angl. sax. pusend, vef. sup. germ. dusunt, vet. fr.
II, 48 ; iv, 9,10, 11, 25, 54; v, 8,14; vi, 29, 50; vn, tliusend, angl. thousand, suec tusend, dan. tusind,
.6,50; vni,20,2K, 59, 45, 48; IX,58, 57, 61; x, 27; baiav. tuytend, rec sup. germ. tausend; Gr. I, 764;
xiv, 12,18,19; xvn, 6, 9, 19 ; xvm, 28, 43; xix, 21, Gf. V, 250; Rchth. 1081), nuinerale, fem. (licei
22, 43,44; Joan. vn, 4, 20 ; viu, 15, 55; x, 35; xi, 8, Esdr. n, 15 etiam pusundja ut neutrum usurpetur,
28; XIII,57; xiv, 22; xvi, 50; xvn, 1,5, 4,25; xvm, vid. ad h. 1.), mille, yD.ioi: Mc v, 15; vin, 9, 19;
26, 55; xix, 10; Kom. vm, 56; ix, 17; xi, 18,21; Luc ix, 14; xiv, 51; Joan. vi, 10; Esdr. n, 12, 15,
XIII,9; xiv, 29; Cor. I, iv, 7; vm, 9;Cor. II, xn, 8; 51, 55, 57,38, 39; Skeir. VII, b; fimf pusmdjos,
Gal. v, 14; vi, 1; Phlpp. iv, 5;Tim, I, i, 5; iv, 7, nzvruxt;xi\tot : Luc IX, 14.
16; v, 25; vi, 14;Tim. 11, !, 3, 4, 6, 8;», 1, 15; pust'NDi-FAps, vid. sub Faps.
'
iii, 14, 15;Phi!em.l3, 19,23. pUT (vet. norv. piola, angl. sax. peotan, vet.
buKEi,ln quem : Mc i, 11 vid. ad. h. I. sup. germ. duz, deozan,augl. iqot, suec liuta, batav.
PEINS,pronoiii. possess., tuus, 6 CTOU : Mth. v, 25, loeihorn, rec. sup. gerra. tuten; Gr. II, 20; Gf. V,
24, 25, 29, 50,35, 56, 59, 40, 45; vi, 5, 4. 6, 9,10, 255).
17,18, 22, 23; ix, 2, 6, 14, 18, 22; xi, 10; xxvi, bUT-nAURN, vid. sub Haurn.
75; Mc 1,2; n, 5, 9, 11, 24; m, 5, 52; v, 19,54, pRAGJAN (coll. angl. sax. prag; gr. rpexttv,
55; vi, 48; vn, 5, 10, 29; IX, 18, 58, 45, 45, 47 ; Bopp124), conj. H.currere, rpexztv: Mlh. xxvu, 48;
x, 19, 37, 52; XII,50, 51,56; xiv,70;Luc l, 15, 36, Mc xv, 56; Luc xv, 20; Thess. II, m, 1.
58, 42, 44, 61; n, 29, 50, 52, 55, 48; iv, 7, 8, 11, Bi-bnAGiAN, prsecurrere, praecedere, nporpixttv :
12, 25; v, 5,14,20,24; vi, 10, 41, 42; vn, 27, 44, Luc xix, 4.
48, 50; vin, 20, 59, 48, 49; ix, 40, 41, 49; x, 17, bRAIHNS,vid. sub preihan.
21,27; xiv, 12; xv, 18, 19,21, 27, 29, 30, 32; xvi, pRAMSTEI(Gr. III, 267), fem., Iocusla, uxpit :
2; xvn, 3, 19; xvm, 20, 42 ; xix, 5, 16, 18, 20, 22, Mc i, 6.
59, 42, 45, 44; xx, 45; Joan. vn, 5; vui, 15, 19; * pRAS (vet. norv. Bras, vet. sup. germ. drati,
xi, 25; xn, 15, 28; xm, 38; xvn, 1, 6, 11, 12, 14, drason; Gr. II, 479; Gf. V, 252, 256), adject., prse-
17,26;Rom. x, 6, 8, 9;xn, 20; xm, 9; xiv, 10,15; cipiiaius, anticipalus.
xv, 9;Cor. I, xv, 55, 56;Gal. v, 14; Tim. I, iv, 12; bRASA-BALpEi, vid. sub Balps.
v, 23; Tim. II, i, 4, 5; iv, 5; Philem. 14,21; abt: )RASK, vid. sub priskan.
Mth. vn, 22 ; Mc.2, 18; Luc v, 55; vi, 50 ; xv, 51 ; )RAFST.IAN( vet. norv. traust, vet. sax. thrisli,
Joan. xvn, 6, 9, 10 ; xvm, 55 ; Cor. I, vm, 11; ciiam vet. sup. germ. trost, angl. trust, suec trosta, dan.
peins isl pro coi eortv : Mc v, 9; Luc vm, 50; pro Ireste, rec. sup. germ. trosten; Gr. H, 43; Gf. V,
grsecoanicu!o:Cor. I, vn, 16. 474), conj. 11, 1) consorare, napuuvBtiaBat: Joan.
pUGKJAN(puqcjkjanMc x, 42 ; Joan. xvi, 2; vet. xi, 31; Thess. 1, v, li; prafstjan sik, consolari, 6«p-
•norv.penkia, vet. sax. thunciun, angl. sax. pincan, o-stv: Mtb. ix, 2; Mc x, 49; Luc VIII, 48; Joan.
vet. sup. gcrm. dunkjan, vet. fr. thinka, angl. think, xvi, 35; 2) exhortari, consolare,jrapaxa/sfv: Luc. m,
rec sup. germ. dunken; coll. pagkjan; Gr. II, 60; 18; Thess. I, iv, 18; v, 11; *5) timere, foStpitetv:
Gf. V, 172; Rchlh. 1074),conj. aiiom., puhla, puhte- Neh. vi, 14 sine dubio falsum est, vid. ad h. I.
dun, puhts, 1) putare, cogitare, Soxetv: Mc x, 42; ANA-PRAFSTJAN, recreare, reficere, kvu^vx'^ '•Tim.
Luc vin, 18; Joan. xvi, 2;Cor. 1, xu, 22 ; Gal. u, II, i, 16; «vajraustv: Philem. 20.
6; vi, 5; Phlpp. m, 4; 2) videri, Soxetv:Cor. II, x, Gi-biuFSTjAN,1) consolare, jrap.aMuesrirSat : Joan.
9; Gal. n, 9 ; Skeir. I, c; IV, c; VI, a (b); yatveo-6».: xi, 19; 2) recreare.relicere,: Cor. «vajrauetv: Cor. 1, xvi,
Cor. II, XIII,7; impersonale bugkeip mis, SoxS> vel 18; 5) hortari, napuxa\eiv II, i, 4, 6; vn. 6,
Soxetptot: Mth. vi, 7; xxvi, 65; Luc. xix, 11; Cor. 7, 15; Eph. vi, 22; Col. IV, 8; Thess. I, m, 7;
I, subscr.; Cor. II, xn, 19 ; Gal. u, 2; <patveT«t uat: Thess. II, n, 17.
Mc. xiv, 64. DRAFSTEINS, fem., consolatio, napax\nat; : Rom.
nAuii-punTS, adject., superbus, TSTu^pw.uevof: Tim. xv, 5.
I, vi, 6. GA-DRAFSTEiNS,id., Rpm. xv,4; Cor. II, i, 5;vn,13;
JHKlL-{icnTS, : Luc l, 51.
id., u7repjjyav»if Phlpp. n, 1; nupnyopiu: Col. iv, 11; sic etiam Luc
pOHTUs, niasc, 1) opinio, Col. n, 25 ; 2) conscicn- IV, 19 iii.telligendumest, sallem blftait non res-
lia, o-uvstSwtf: Cor. I, x, 28,29; item forsan Skeir. pondeu
VI, b. pREINAN(vet. norv. prengia, Pryngia, vet. sax.
vid. sub thringan, angl. sax. pringan, vei. sup. germ. dringan,
pUHTS, pugkjan. drangon, angl. thring, throng, suec trenga, ilan.
pULAN(puljan Tim. II, m, 41 vid. ad h. I.; vet. trmnge,rec sup. gerin. drdngen; Gr. 11, 18; Gf. V,
norv. pola, vet. sax. tltolon, angl. sax. polian,\ei. 261), conj. I, praih, praihun, praihaus, angusiare,
sup. germ. dalen, doljan, vet. fr. thietda, lliolian, premere, 6>.igstv : Mth. vn, 14; Mc iu, 9; Cor. II, i,
dan. taale, suec tala, rec sup. genn., baiav. dulden; 6; iv, 8; awBXiSetv : Mc v, 24, 51; uno'\i6etv : Luc
gr. TAAAN,lat. tolerare; Gf. V, 155; Rc.hth.1076), Vlll, 45; arzvoxo>pziv : Cor. II, VI,12; o-Uf*7rvtyetv:
conj. II, tolerare, ferre, aviyjoBxt: Mc IX, 19 ; Luc. Luc viu, 42.
xi, 41; Col. lil, 15; ariytiv : Cor. I, xm, 7; parbos GA-pr.EinAN,
" id., 0\i%etv: Thess. II, i, 6, 7.
/H*/OM, vid. sub parbs. masc, turba, ruultitudo.
pRAiiiNS,
 1549 IAEIRUS
FAIilU-pRAlHNS (Gr. II, 155), diviliae, uauuavu; :
Luc xvi, 9,11, 15.
pREiHSL,neutr., angustia, n-Tevo%<»pta : Cor. 11,
12, 10.
pREIS (vet. norv. prir, vet, sax. thria, angl. sax.
pry, preo,\eX. sup. germ. dri, vei. Ir.thre, angJ.
t-hree, suec, dan. tre, batav. dry, rec sup. germ.
drei; Bopp 80, 82; Gr. I, 761; Gf. V, 259; Rclnn.
1076), neutrum prija, numerale, ires, Tpetf : Mth.
xxvn, 65; Mc vm, 2, 31; ix, 5; Luc i, 56; n, 46;
iv, 25; ix, 33; Cor. I, xiv, 27; Cor. II, xm; 1; Tim.
I, v, 19.
pREis-TiGJDS, plur. (gen. prijetigiise, acc prinsti-
guns), trjgenta, TpeoxovTa : Mlh. xxvn, 5; Luc. «r, 25.
PRUA-JIUNDA, plur. neulr., trecenta, rpiaxbatat :
Mc. xiv, 5.
pRiDJA,adject., teNius, TptTOf: Mth. xxvn, 64;
Mc ix, 31; XH, 21; xv, 25; Luc ix, 22; xvm,
55; xx, 12, 51; Cor. I, xv, 4; Cor. II, xn, 2.
pRiDjo, adverb., terlio, Tpirov : Cor. II, xn, 14;
XIII, 1.
pRIDJA, vid. sub preis.
* pRlUTA^ (vet. norv. priota, aogl. sax. preatjan,
vel. sup. germ. driuzan, rec. sup. germ. verdriessen;
Gr. II, 20; Gl. V, 247), conj. I, ^roui, prutun, pru-
lans, gravare.
US-JBRIUTAN, 1) asperum esse, xoirovnapixttv : Mc.
' xiv, 6; Luc. xvin, 5, 2) afiligere, eirjjps«?etv: Mc.
v, 44.
bRurs-HLL, vid. sub Fill.
pRISKAN(vet. norv. preskia, angl. sax. perscan
(prescari), vei. sup. germ. drescan, angl. thresh, suee.
troska, dan. tmrske, rec sup. germ. dreschen; Gr. II,
40; Gf. V, 264), conj. I, prask. pruskun, pruskans,
triturare, a\oav : Cor. I, ix, 9; Tim. 1, v, 18,
GA-|IRASK, neutr., area, «Xwf: Luc m, 17.
bRUTS, vid. sub priutan.
pROpJAN (vet. norv. prottr, iprotl, dan. idrml,
suec idrott), conj. II, exercere, yvuvkieiv: Tim. I,
iv, 7,
IBAI 13&0
is-bRobjAN, iniliare, ptvefv: Phlpp. iv, 12.
us-pRopEiNS,fem., exercitatio, yuptvao-ta: Tim. 1,
IV, 8.
pVAHAN(vet. norv./)»o, vet. sax. thvahan, angl.
sax. pvean, pveal, ,vet. sup. germ. thwahan, suec.
Udila, dan. tvmtte,bav. zwagen; Gf. V, 267; Schin.
IV, 305), conj. I, pvoh, pvohun, bvahans, lavare,
l/tjrTetv: Mth. vi, 17; Joan. xm, 14;Tim. 1, v, 10;
lavari, vt7rTs<r6at : Joan. IX, 7.
AF-|)VAHAN, ablavare, vijTTetv : Joan. xin, 14; ab-
lavari, vinreaBat : Joan. ix, 7, 11, 15.
BI-OVAHAN, abluere, vijrrso-Sat: Joan. ix, 11.
us-pvAHAN,lavare, VIJTTSJV : Joan. xui, 12, 14;
«7ro7r/\uvetv: Luc v, 2.
CN-DVAHANS, part. praet., non lavatus, avurrof :
Mcvi,2.
DVAHL, neutr., lavacrum, \ovrpbv : Eph; v, 26;
Skeir. II. b.
pVAlRHS (vet. norv. pver, angl. sax. pveorh,
dan. tvmr; Gr. 11, 59; coll. Gl. V, 278; ficlnn.
1081), adject., iracundus, bpyi\os: Tit. i, 7;6pyi-
o-6etf: Luc xiv, 21; pvairhs visan, 6pyi$eo-8ai:Epli.
IV, 26.
pVAiRHEi,fem., 1) ira, bpyn : Rom. IX,22; xn,
19; xni, 4, 5; Eph. IV,31; Tim. I, n, 8; nupop-
ytaubt : Eph. IV, 26; 6uu.6f: Col. ui, 8, 21; Slieir.
VIII, c; granijan du pvairhein, vid. sub Gramjan; 2)
rixa, sptf : Cor. H, xii, 20.
* bVAST, tutus, flrmus.
bvASTibA,fem., securitas, TO aafa\it '• Phlpp.
III, 1.
GA-DVASTJAN, conj. H, confirmare, corroborare,
PsSatouv: Cor, H, I, 21; xparatouv: Cor. I, xvi, 13;
xapTspt?stv: Gal. vi, 1; 6ep.s^touv : Col. i, 23,
bVMIAMA(vocgraec),masc., thymiama, sacrificinm,
Bvuiaua : Luc I, x, 11.
bOMAS, nom. propr., &6>ua;: Mc. m, 18; Lnc
vi, 15; Joan. xi, 16; xiv, 5.

I
1AEIRUS(Jaeirut Mc. v, 22), nom. propr. masc, IAURDANUS(Jaurdanus Joan. m, 26), nom.
lastpof : Mc v, 22; Lac vm, 41. propr. masc, 'iipSavof : Mc. m, 8; x, 1; Luc. m, 3;
IAIR.A1MIAS, nom. propr. masc, 'lepeptiut' Mth. IV, 1 ; Joan. ni, 26 ; x, 40.
xxvnj 9. IAURDANES, masc, 'lopSuvnt '• Mc. i, 5, 9.
IAIRAUPAUL1S(Jairupula, vid. h. v.), nom. IARED, nom. propr. masc, 'iapeS : Luc m, 57.
propr. fem., '\epano\tt (quam formam Gothus ex - 1AREIM, nom. propr. masc, Xapipt: Esdr. n,
proxima Hieropoli in Vindeliciaprobaliter mutuatus 59.
esi): Col. iv, 13. 1ASSON,nom. propr. masc, 'io>wv : Rora. xvi.
IAIREIKO (Iairiko Mc x, 46;eiaim'fto Esdr. n, 21.
54), nom. propr. fem., 'Upixi> '•Mc. x, 46; Luc x, lfiAI (iba Luc xvn, 9; Cor. I, IX, 8; Gal. vi, 1
50; xvin, 55; xix, 1; Esdr. n, 34. vid. ad h. 1.; vet. norv. if, vet. sax. ef, angl. sax.
IAIRUSALEM,nom. propr., 'lepoucra>ij> : Mc xi, gif, vet. sup. germ. ipu, angl. if, suec./o/", rec sup»
1; xv, 41; Luc. n, 22, 41, 45; IX, 51, 51; x, 50; germ. ob; Gr. II, 50; Gf. I, 75), 1) particula inler-
Neh. vn, 2, 3; Luc v, 17. rogantis, an? num? nonne? in interrogatione iro-
IAIRUSAULYMA (lahautaulyma Joan. xn, 12), nom. iiica, vel ubi responsum negativura spectatur, ve(
propr. fem., '\epoab\vua : Mth, v, 55; Mc m, 22; x, etiam ubi in interrogatione judicium includitur, ptyj;
52,55; xi, H,27;Luc.li, 58,42; v, 17; xix, 28; Mth. ix, 15; Mc n, 19; Luc xvn, 9; Joan. m, 4;
Joan. x, 22; xn, 12. vi, 67; vn, 41, 51, 52; vm, 55; ix, 27, 40; x, 21;
IAJRAUSAULYMEIS, plur. tant., id., Mc III, 8; vu, xvm, 17; Rom. ix, 14, 20; xi, 1; Cor. I, i, 13; «,
1; Joan. xi, 18 (h. 1.); '\epoao\vuirut : Mc i, 5. 8 ; x, 22; Cor. II, m, 1; xi, 7,16; xn, 17,18; unrt:
IAIRUSAULXMEITES , masc, 'lepooo\vuirne : Joan. Mth. vii, 16; Mc. iv, 21; Luc vi, 39; 2) neforie, u-A:
vn, 25. post ogan Cor. II, xn, 21; etiam tujjr<»f:Gal. iv,
nom. : Luc 11; et cum subaudito ogands Mc. u, 21 (st Se pt>j);
IAISSAIS, propr. masc, 'Uoaai m, Cor. II, XII,6; bivandjan Cor. II, vui, 20; pugkjm
52; Rom.xv, 12. Gal. n, 2 ; atsaiwan Gal. vi, 1; saiwan Gal. v, 15,
IAKOB, nom. propr. raasc, 'taxwS: Mlh. VIII,11; Thess. 1, v, 15; item Gal. v, 13 patainei ibai pana
xxvn, 56-Mc v, 57; vi, 5; xn, 26; Luc i, 55; ni, freihats duteva leikislaujaip ; unnas : Cor. I, ix, :27-
34; xx, 37; Rom. IV,13; xi, 26. Cor. II, ix, 4; tva un: Luc xvm, 5.
IAKOBUS (lakubos Luc ix, 54), nom. propr. masc, ' IBAI-AUFTO (ibai ufto Mth.xxvn, 64), 1) formula in-
IaxwSof: Mc i, 19,29; m, 17,18; v, 57 ; ix, 2; x, lerroganlis, num forte? ftjj7roTe: Joan. vn, 26; u
55, 41; Luc v, 10; vi, 16; ix, 54; Cor. I, xv, 7; unrt'. Cor. II, XIII,5; 2) ne forte, unrt upu : posl
Gal. n, 9. milon Cor. II, i, 17; «njroTe:Luc. xiv, 12- 3) m
1351 GLOSSARIUMGOfHICiE LINGUiE. 1552
foric, unno>;:Cor. II, n, 7; Thess. I, m, 5; post ogan 1ZE, IZAI vid. sub Is.
Cor. II, xi, 5; xn, 20; f*>jjroTe : Mth. xxvn, 64; ha
: Luc xiv, 29 ; ( ti Si IZEI (ize Mth. v, 52; Mc ix, 1; Luc \in,i3,
ptij: Tim I, ui, 6; tva p-rijroTs Cor. I, xv,27; Gal. i, 1; Eph. iv, 15; Tim. I,
un ') Mc n, 22; ibai aufto ni, vid.sub ibai ni; iftai ei, i,15;16, coll.
vid. ad Joan. vn, 51. Ibaini, iiuerrogans, nonne? vin, 15; Joan. ls), pron. relat. indeel., qui, 6f : Luc.
ui ou : Rom. x, 18, 19; Cor. I, ix, 4, 5; xi, 22; vm, 40; xv, 26; Cor. II, i, 10; ui,
necnon ct ibai auflo ni, ne forte non, unno>tovSi: 6; Eph. i, 14; IV, 15; 6 c. narlicip. : Joan. xn,4;
Rom. xi, 21. Ifraiwan, ne forte semel, ptiJ7ioTe : Mili. Cor. I, xv, 57;Cor. II, vm,16; Gal. i, 1, 4; Eph. i,
v, 25; patainei ibai, vid. suh Ains. 5; cum demonstralivo immediate pracedenli,
sa izei, ovrot 6 c particip.: Joan. xi, 57; 6 c parli-
1RNS (vet. norv. jafn, vet. sax. efno, angl. sax. cip. : Cor. I, xv, 27; Cor. II, v, 21; Gal. vi, 15;
even,vet. fr. ivin, vet. sup. germ. eban, engl. euen, coll. Eph. II, 17 ; 6o-Ttf: Mth. vn, 15; Mc. ix, 1 ;
suec. jemn, dan. jevn, rec sup. germ; eben; Gr. II, Luc vni, 15; 6f eav : Mth. v, 52.
50; IV, 572; Gf. 1, 95; Rchlh. 856), adject., 1) (in IZVARA(vet. norv. ydhr, ydhar, vet. sax. iu,
forma forti) siniplex, jrsStvof: Luc vi, 17 ; 2) (in de-
bili forma) xqualis, similis(firof) : Skeir. 1, a; V,d ; iuwer, vet. sax. eovih, eover, vet. fr. iu, inwe, vet.
ibna aggilum, sicut angelus, iaayye\o; : Luc xx, 56. sup. germ. iwih, iu, iwar, angl. your, suec, dan.
rec sup. germ. euch, euer; Bopp 484; Gr. 1,
GA-ioNJAN, conj. II, adncquare; airpai gaibnjan, eder, 780 sqq.; Gf. I, 575 ; Rchtli. 1080), genit. plur. pro-
adaequaresolo, (urbem) consterneie, iSuf'0"uv: Luc. nominis personalis secundae personae, vestri, vui>v:
xix, 44. Mth. vi, 27; Mc x, 44; Luc xiv, 28, 55; xv, 4;
IBNASSU--, masc, similitudo, iabmt : Cor. II, vm, xvu, 7; Joan. vi, 64,70; vu, 19; viu, 46; M, 15; xi',
15, l4;Col. IV, 1.
IBNA-LEIKS, vide suh Leiks. 30; xin, 21; Rom. xi,28; Cor. I, l, 15, 14; IV, 6;
isNA-SKAUNS, vid. sub Skauns. i\, 1; vu, 5; xi, 24; xiv, 26 ; xvi, 2 ; Cor. II, i, 25;
n,5, 10; IV, 15; vu, vui, 9; IX, 14; Eph. i, 16;
IBUKS (pertinet ad radicem IBAN, AF; Gr. II, III, 1; Phlpp. i, 24 ; n,15;26; Thess. I, n, 11; m, 9 ;
50; coll. Afar), adject., reirorsus,eif T<XO TTIO-M
: Luc iv, 4; Thess. II, i, 5; m, 8.
xvn, 31; Joan. vi, 66; xvin, 6. izvis, dat., vobis, vuiv : Mth. v, 18; xx, 22, 28,
1GGQ1S(igqis Mc i, 17; x, 36; xiv, 13; inqis 52, 54, 59, 44 ; vi, 2, 5,14, 16, 19, 20, 25, 29; vn,
Luc xix, 51), accusativuset dativus dualis pronom. 12, 15; viii, 10, 11 ; x, 25. 26, 27, 28, 42 ; xi, 9,
person. secund.c persona; (vet. norv. yckr, ei yckar, 11, 17, 21,25, 24; xxv, 40, 45; xxvi, 65; xxvn,
vet. sax. inker et ink, angl. sax. inc ct incer, vei. 17; Mc ni, 28; iv. 11, 24; vi, 11; vni, 12, 15;is,
sup. germ. inch. et xnchar; Bopp 483), vos ambo, 1) 1, 12,19, 55, 41, 50 ; x, 5, 5, 15, 29, 45; xi, 53,
dutivns, vuiv : Mth. ix, 29; Mc x, 56 ; xi, 2, 5; xiv, 24, 25, 26, 29, 35; xiu, 21, 25; xiv, 7, 9, 15, 49,
13 ; 2) accus., u««f : Mc. i, 17 ; Luc xix, 51. 64; xv, 9; xvi, 6, 7;Luc. n,10, 11, M; m, 7, 8,15;
icGQARA, gen. aual., vesiri amborum, uuuv : Cor. iv,24.25; vi, 24,25, 27,28,51,52,55,34,58,47; vn, 9,
1, xii. 21. 26, 28, 52; vni, 10; ix, 41,48; x, 6,8, 11,12, 14,
iGGQAR (vet. norv. yckar, vet. sax. ink, augl. sax. 16,19,20, 24; xiv, 24; xv, 7, 10; xvi, 9, 11,12;
ineer, vet. sup. germ. incharer), pronom. possess., xvn, 6,10, 21,25, 54; xviu, 8,14,17, 29; xtx, 26,
vester amhorum, 6 vuo>v: Mtli. ix, 29. 40; xx, 8; Joan. v, 57; vi, 20, 26,27,52,56,43,
1D..., (vet. norv. id..., angl. sax. ...etl, vet. sup. 47,55,65, 65; vn,27 19,22,55; vm, 24,25,54,37,
germ. it..., ila...; Gr. II, 757 ; Gf, 1, 148), parlicula 40, 51, 55, 58; ix, ; x, 1, 7, 25, 26, 52; xu, 8,
iuseparabilis, significat re..., relro..., nec occur- 24, 55; XIII,12,14, 15, 16, 19, 20, 21, 55, 54; xiv,
rit nisi in iddaljo el idveit, cum idveitjan, ex hoc de- 2, 5, 9, 10, 12, 16, 17, 18, 20, 25, 26, 27, 28, 29,
rivalo. 50; xv, 5, 4, 7, 11, 14, 15,16, 17, 18, 20, 21,26;
IDDJA(Bopp123), procierilum verhi Gaggan, vid. xvi, 1, 4,5, 6, 7,12,15, 14,15,19,20, 23, 25, 26,
h. v. 55; xvin, 8, 59; xix, 4; Rom. vm, 9, 10; xi, 15,
25; xn, 3, 16,18;xv, 5; Cor. I, iv, 5, 8; v, 4,9,
IDUMAIA, nom. propr. fem., lSoupt«t«: Mc. 11, 15; IX,2 ; x, 27; xi,2, 22, 25, 50; xiv, 25; xv,
III, 8. 1,2,5,12,54,51; xvi, 5, 6, 7,10, 12,25,24 ; Cor.
IDR ( vet. norv. idra..., idraz; coll. rec. sup.' II, 1,2,11, 12,15,15,16, 18,19,21; II,1,5, 4; m,
germ. ader; Gr. III, 407; Schw. v. Ader), inti- 1; iv, 12, 14; v,1612, 15; vi, H, 18; vn, 2,4, 7,11,
mum (?). 12,15,14, 15, ; vm, 1, 6, 7, 8, 10, 15, 16, 17,
IDREIGA, fem., pcenilenlia,ptsTavota: Mc. i,4 ; Luc 24, ix; 1, 2, 3, 5, 14; x, 1, 15; xi, 6, 7, 8, 9; xii,
iu,5, 8; v, 52; xv, 7 ; Cor. II, vn, 9, 10; Tim. II, 11, 12,14,17, 19, 20, 21; xm, 1, 3, 4, 5,13; Gal.
u,25; Skeir. III, c; inu idreiga, sine poeiiilentia, 1,3,20; n,5; ni, 1,2, 5; iv, 11,15,1,', 16, 17, 18,
pcenilentia non conlrilus, auzraui\nra;: Rum. xi, 19, 20; v, 2, 10, 15, 14, 15, 21; vi, 11; Eph. i, 2,
29. • 17; n, 8, 17; III,16; iv, 5i,52fv, 5,19, 21; vi,9,
IDREIGON, conj. II, ct idreigon sik (Luc xvn, 5; 12, 21, 22; Phlpp.Col. i, 25, 26, 28, 29; n, 5, 25; m,
Mth. xi, 20 [vid. lamen ad h. 1.]; C.r. II, vn, 8 pr.), 1, 15, 18; iv, 9; 1,27; ni, 9, 15, 16; lv, 7, 8,
se poenilcre, ueravoziv(Mlh. xi, 20) : Mc l, 15 ; vi, 9, 10, 12, 16,19; Thess. I, n, 10,15, 17, 18; iu, 4,
12; Luc xv, 7, 10; XVII,5, 4; Cor. II, xn, 21; ^te- 6, 7,11; iv, 2, 6, 8, 9, 11, 15; v, 1, 12, 15, 15,28;
xaui\taBut : Mlb. xxvn, 5; Cor. 11,vn, 8. Thess. II, i, 2,4,7, 10, 12; m, 1, 4,6, 8, 10, 11,
GA-IDREIGON, id., jiiTavoetv: Luc x, 15, ct etiam 16,18; Philem. 22.
correctius Mlh. xi, 21 loco simplicis legendum est. IZVIZEI, vosqui : Gal. III, 1.
izvis, accus., vos, up.ar : Mlti. m, 11; v, 44, 46;
IESUS(incodicibus solemniter aepitomaiumis,xuts vi, 30; vn, 23; x, 40; Mc i, 8; vi, 11; vn, 6; ix,
iua scribitur, nisi cum de alia persona, acChrisii 19,40, 41; xi, 29; xvi, 7'; Luc m, 16; vi, 9,22,26,
agitur, ulCol. iv, 11; Esdr. n, 56, 40), nom. propr. 27, 28, 32; ix, 5, 41, 50; x, 3, 8, 9, 10,11; xvi, 9,
masc, WoOf : Mlli. vui, 29, 54; ix, 10; xxvi, 75; 15; xvi, 14; xx, 3; Joan. v, 45; vi, 61, 70; vn, 7;
xxvii, 17, 54, 58; Mc i, 1, 24 ; v, 9, 7, 15; x, 47, VIII,26, 32, 56; xn, 35; XIII,18, 34; xiv, 3, 18, 26;
50; XII, 17. 29, 55; xiv, 6; Luc iu,21 ; iv, 34; vm, xv, 9. 12, 15, 16, 17,18,19,20; xvi, 2, 15, 22,26,
28; xvin, 38; Joan. xi, 41; xn, 3, 7, 12; Rom. vi, 27, 55;Rom. x, 19; xi, 25; xn, 1,2, 10, 14, 19;
23; xv, 6; Cor. I, v, 4; ix, 1; xv, 57; Cor. II, i, 1, xv, 7,15; xvi, 22,25; Cor. I, v, 9; vn, 28; x, 1,
2; xi, 4, 31; Gal. u, 16; vi, 18; Eph. i, 1,2; 20, 27; xi, 2, 5,22; xvi, 7, 15, 19, 20; Cor. II, i,
Phlpp. ni, 8, 9; C'il. in, 17; IV, 11; Thess. I, n, 18, 6, 8, 16; li, 2,5, 7, 8; vi, 1, 17; vn, 8,11,12 ; viu,
19; m, 11,15; iv, 1,2; v, 9 ; Tliess. II, m,12; Tim. 22, 25;ix, 4, 8;x, 1, 9, 15, 14, 16; xt, 2, 11,20;
1, i, 2; Esdr. n, 50, 40 III, 15, 14, 15,16, 17, 18, 19, 20; xm, 5, 12; Gal.
 Ib
1555
i, 6, 7; H, 1, 5; iv, 9,11,12,16, 17; v, 4, 7, 8,10,
12, 15 ; vi, 12, 15; Eph. n, 1; m,2,15; iv, 1, 2; v,
6,18; vi, 10, 11; Phlpp. t, 27 ; n, 28;iu, 17;Col.9,
i, 7, 9,12, 15, 21, 22,24, 25; n, 15,Thess.16, 18; m,
I, n, 11,
12,13,16; iv, 2, 8,10,12,13,14;
12; in,2,5, 6, 9, 12; iv, 1,5, 9, 10, 15; v, 1, 4
11,12,14,18, 22, 23, 27; Thess. II, i, 5, 5,11; n,
1,2, 5; III, 3,6, 14.
IZVAR, pron. poss., vester, 6 uuwv: Mlh. v, 16,20,
37, 44, 45, 47, 48 ; vi, 1, 8, 14,'15, 21, 25, 26, 32;
ix, 4, 11; x. 29, 30 ; Mc. n, 8 ; vi, 1118; vn,Luc9, 13 ;
viii, 17 ; x, 5, 43 ; xi, 25, 26 ; xm, ; m,
14 ; iv, 21 ; v, 4, 22 ; vi, 22, 23, 24, 35, 36, 38 ;
VIII, 25 ; ix, 5, 44; x, 6,11, 20 ; xvi, 15 ; Joan.
vi, 49, 58 i vin, 21, 24, 58, 41, ii, 44, 56 ; ix, 19,
41 ; x, 34 ; xiv, 1, 27 ; xv, 11, 16 ; xvi, 6, 20, 22,
24; xvin, 31 ; Rom. xn, 1, 2 ; xvi, 24; Cor. I,Cor. v,
6; vii, 5,14; xv, 17, 58; xvi, 5, 14, 17, 18;
II, i, 14, 24 ; n, 9; IV, 5; v, 11; vi, 12; vn, 7; vm,
14, 24; ix, 2, 5, 10,13; x, 6, 8,15; xi, 3, 8; xn,
14,15, 19; xni, 9; Gal. iv, 6, 15; vi, 18; Eph. i,
15,18 ; ii, 1; m, 13,17 ; iv, 4, 23,26, 29; v, 19;
VI, 14, 22; Phlpp. i, 19, 25, 26; li, 25, 30; IV,5, 6,
7; Col.i, 8; n, 15;iii, 5, 4,5, 8, 15, 16, 19, 21; iv,
6, 8; Thess. I, n, 17; m, 2, 5, 6, 7, 10, 15; iv, 5,
U; v, 12,25;Thess. II, I, 5, 4; n, 17; m, 5; Phi-
lem. 22; bvuirepot: Luc. vi, 20; xvi, 12; Joan. vn,
6; VIII,17; xv, 20; Rom. xi, 51; Cor. I, xv, 51;
Cor. II, i, 6; vm, 8 ; Gal. vi, 15; 6 x«6' vuat: Eph.
i, 15; eauTwv: Eph. v, 25; XStot' Col. m, 18 (?);
Thess. I, n, 14; 'izvarmisso, alter alterius, u)\n\5vv:
Gal. vi, 2.
lp (Gr. III, 275,757, ubi cum particula insepara-
biliirf... comparatur), conjuoctio, a Ironte senientioe
semper posita (excepto, cum significat si Luc vn,
39 sa ip, x, 13 unie ip) 1), sed, sive conjunctivum,
sive adversativum, Se':Mlh. m, 11; v, 19,21, 22, 29,
32, 33, 37,39; vi, 3, 6, 15, 17, 20, 23, 27; vn, 15,
17; vin, 12, 20, 22,24,27, 51, 32, 53; ix, 12, 14,
15,22, 31,34, 37; x, 28, 55; xi, 2, 11; xxv, 46;
xxvi, 66, 69, 70; xxvn, 4, 6; xi, 47,49, 50, 54, 57,
66; Me, i, 8,14, 50, 41,45; m, 4;iv, 40, 11,54;
v, 55, 54, 56, 40; vi, 3, 19, 24, 28; vn, 6, 7, 11,
27, 28; vm, 6, 20, 28, 33, 55; ix, 12, 19, 21, 25,
27, 52, 34,38, 50; x, 3, 4, 6, 15, 18, 21, 22, 24,
26, 56, 57, 38, 59, 40, 42, 43, 48, 50, 51, 52; xi, 6,
17, 26, 29; xn, 5, 6, 14, 15,16, 29; xm, 25 ; xiv,
6, 7,11, 46, 47, 52, 55,61.62, 65, 68, 70, 71; xv,
2, 4,5, 6, 9, H, 12, 15,14,15, 16, 25, 51, 57, 44,
47; Luc i,29, 80; n, 19, 40; m, 16,17, 19;iv, 1,
30, 40; v, 2, 5, 16, 55; vi, 2, 8,11, 40, 41, 49; vn,
4, 6, 14, 28, 50, 41, 44, 45, 46, 47; vm, 10, 12,
15,14,15,21, 24, 57, 48, 50, 56; ix, 9, 11,15, 19,
25, 32, 45, 47, 58, 59, 60, 61; x, 2, 10,16, 20, 27,
29; xiv, 54; xv, 17, 28, 50;xvi, 7, 15, 15, 17, 20;
xvn, 17, 29, 37 ; xvm, 7, 14, 16,21, 25,27, 29,
59, 41; xix, 14, 26, 54, 42, 46; xx, 5, 6, 9, 10, 11,
12,17, 18, 25, 35; Joan. m, 30; v, 55; vi, 10, 15,
16, 58(vid. adh. l.),6l; vn,6, 7, 8,10,14,18,23,
27,29, 51, 37; vm, 14,15, 25, 40,43, 55; IX, 9,
11, 12, 15, 17, 21, 28, 29, 38, 41; x, 2, 5, 6, 10,
12,13, 58, 41; xi, 4,13, 20, 21, 2J, 52, 41; xn, 2,
3,8,23,24, 44; xni, 20,56;xiv, 8,11,17, 19,22,
24; xv, 5, 15, 22, 24; xvi, 4, 5, 10,11,15, 19,20,
21,22; xvu, 13, 25; xvm, 7, 16, 18, 22, 25, 31',
36, 39, 40; xix, 9, 12 ; Rom. vi, 23; vn, 6, 8, 9, 10,
15, 16, 17,18, 23; vm, 5, 6, 7, 9, 10; ix, 13, 18,
22, 27, 31; x, 6,10, 14, 15,17, 20, 21 ; xi, 17, 18,
20, 22, 30; xn, 20; xm, 1, 2, 4, 12; xiv, 1,2, 3,
10, 15; xv, 5, 9; Cor. 1, l, 12,18, 23, 24; iv, 4,10 ;
v, 13; vu, 7, 9, 10, 11, 12,14, 15, 25, 28; IX, 24,
25;x,27, 28;xi, 3, 5, 6,31; xn, 12, 18,20; xm,
2, 3, 8,12 ; xiv, 22, 24; xv, 8, 11, 13, 17, 20, 27,
51, 56,57;xvi, 1,6, 11, 12; subscripi.; Cor. II, i,
12; III, 6; IV,5, 18; v, 11, 16; vi, 10; vii, 10; vm,
13; x, 10, 15; xi, 12, 21;xn, 5, 6; xi i, 9; Gal. n,
PATROL. XVIII.
Ip 1354
2, 12, 20; IV, 4, 9,16,25,25,26 ;v, 15, 17,22,24;
vi, 4, 8, 14; Eph. n, 4, 13; iv, 7, 15, 20, 28; v, 5;
Plilpp. l, 16, 22, 28; u, 25; iii.l, 14,!8;Col. i, 22,
26; n, 17; iu, 8; Thess. I, v, 8 ; Thess. II, m, 14;
Tim. 1,1.14; ii, 12, 14,15; m, 5;iv,8; v, 4, 6, 11,
20; vi, 4, H; Tim. II, i, 10; n, 16, 22, 23, 24; m,
5, 10, 12, 14; iv, 5 ; Neh. v, 15; Skeir. 1,d; II, c ;
111,c, d; IV, b, c, d; V, a; VI, a, b, c, d; VII, a;
VIII, b, d ; 2) ei, xat, plerumque adversativum (vid.
ad Mlh, vi, 24 et ad Mc xv, 51), excepiis Lucce lo-
cis : Mth. vi, 24; Mc, n, 18; x, 42; xv, 15; Luc. i,
65; n, 9 (codd.jtattSou); xvui, 38; Joan.ix, 25; xvn,
11; Cor. I, l, 22; 5) nunc, igilur, sic, ouv (nonnisi
apud Joannein, unde annotalio ad Coc I, xv, 11
corrigenda cst): Joan. xt, 20, 52; xn, 3, 16; xvi,
19; xvni, 5, 4, 10, 19, 28; 4) nam, y«p : Mc vj,
5; Joan.vi,6;xn, 8; xix,6; Rom. vm,7 (Cor.l, vn,
7); Gai. vi, 5; Phlpp. m, 8 ; 5) si, et: Luc vn, 59;
x, 13; xix, 42, Joan. VIII-,19, 39; ix, 41; xi, 21,
52; xiv, 7; xv, 24 ; xvm, 36 (Cor I, xn, 19); Skeir.
V, b ; semel pro 6)—re : Joan. vi, 18; et 7)
— ye : Luc xvui, 5 ; 8) cum aliis particulis con-
nexum : a) ip pan, sed, aulem, Se : Mth. xxvn, 46 ;
Luc v, 24, ip — pan, vocabulis inlerjectis : Luc.
vn, 5u; ix, 20; xvu, 15; Joan, vui, 59; b) ip nu,
nunc, igilur, ouv: Mth. v, 19.
1K(vet. norv. ek, vet. sax., angl. sax. ie, vel. fr.,
batav. ik, vet. sup. germ. ih, angl. 1, suec. jag,
dan. jeg, rec sup. germ. ich ; lai. ego, gr. iyi>; Bopp
481 ; Gr. I, 780; Gf. I, 117; Rchlh. 848), pronoinen
personale primsepersonae, ego, iyi>: Mlh. in, 11; v,
17, 28, 52, 54, 59, 44; vm, 7, 9; x, 52, 33; xi, 10;
Mc.i, 2, 7, 8; vi, 19; IX,25; x, 38,59; xi, 29, 35;
xu, 26, 56; xiv, 58, 62; Luc i, 18, 19; n, 48; m,
16; IV, 45; vi, 42; vn, 8, 27 ; vm, 46; IX, 9; x, 5;
xv, 17; xvi, 9; xix, 5, 13, 22; xx, 3,8, 43; Joaii.
lii, 50; v, 5(i, 45; vi, 20, 55,40, 41, 44; Joan. vi,
48, 51, 54, 56, 57, 65, 70 ; vn, 7, 8,17,29, 54; VIII,
12, 14, 15, ll>, 18, 21, 22, 25, 24, 26, 28, 29, 58,
42, 45, 49, 50, 54, 55, 58; ix, 4, 9, 11, 25, 59; x,
7, 9, 10,11, 14, 15, 17, 25, 27, 28, 30, 54, 58; xi,
25, 27, 42; xn, 26, 52, 46, 47,49; xiu, 15,18, 19,
20, 26, 55, 54, 56; xiv, 5, 4, 6, 10, 11, 12, 14, 16,
19,20, 21, 27,28, 31; xv, 1, 4, 5, 9, 10, 12, 14,
15, 16, 19, 20, 26; xvi, 4, 7, 16,17, 27, 53; xvu, 4,
9, 11, 12,14, 16, 18, 19, 21, 25, 24, 25, 26; xvw,
5, 6, 8, 20, 21, 26, 55, 57, 38; xix, 6; Rom. vn,
9,10,14, 17, 20, 24, 25; ix, 3; x,19;xi, 1, 15,19;
xn, 19; xiv, 11; xvi, 22; Cor.T, i, 12, 16; vn, 8,
10,12, 28 ; ix, 6, 20; x, 50, 53 ; xi, 1, 25; xv, 9,
10, 11; xvi, 6, 10; Cor. II, l, 25 ; n, 2, 10; vi. 17;
x, 1; xi, 16, 18,21,22,25,29; xii.il, 15, 15,16,
20; Gal, n, 19, 20; iv, 12, 18; v, 2, 10,11; vi, 14,
17; Eph. i, 15; m, 1, 7; IV, 1 ; vi, 21; Phlpp. n,
28; III, 4; xn, 15; iv, 11; Thess. I, m, 5; Tim. I,
i, 15; n, 7;Tim. II, i, 11; iv, 16;Til. i,5;Phi-
lem. 15, 19, 20;Neh. v, 14, 16.
IKEI,cgo qui : Cor. 1, xv, 9; Cor. II, x, 1; Tim. I,
I, 13.
1M(vet. norv. em, angl sax. eom, angl. am, gr. stpti;
vet. sax biun, bium, vet. sup. germ. bim, rec sup.
germ. bin, lai. sum;GI'.l, 851 sqq.), verhum substait.
tivum, sum. vid. sub Visain.
1M, IMMA,vid. sub ls.
IN (vet. norv. i, vet. sup. germ. in, vet. fr. en, in,
rec sup. germ. in; lat. in, gr. sv; Gr. 111,252; Gf.
I, 287; Alth. Prapos. 10 sqq. ; Rchth. 705, 849),
prscpositio quae motum in aliquid, vel quictem iu
aliquo proprie significat, graecisqueparticulis tlt et
sv respondet, cuui accusativo vet dativo constructa,
prout molura vel quietem indicat. Prscter hanc fun-
damentalem significationcrn, directionem ad aliquid
motumque et quieiem super (in) objectum expri-
mil. PraHerea haec praepositio (Gottiis propria in
hoc respectu) genilivum regit, quo causalem signifi-
calionem, propter, acquirit.
I. Prmpositto: A. cum accusat. 1) in respeclu IQ-
43
1335 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUJE. 1356
cali, in.super, ad, versus, et'f,prsesertinajpostverba a) durationem, usqtiead, ad, tit, et usarpattrr iu for-
:
motus : qaleipan Mth. vin, 51 galeipan po in hairda mulis : in aldint alde vcl ahe Luc I, 50; Eph. nr,
sveine; 55( nam secundum graecnmtextum in baurg 21; Tim. 1, i, 17; in ajukdup Ltic. i, 55; Joan. vi,
ad galeipandansreferendum est); ix, 1 galaip in gard 51, 58 ; in ahint Mth. vi, 15; b) in, ad, eif : Joan>
leinana; xxv, 46 Sn balvein aiveinon—inlibain ai- xn, 7 in dag gafilhismeinis gafastaida pata; Tim. II,
veinon; Mc i, 21 galxpun in kafarnaum; 45; n, 1, i, 12 pala anafith mein fasUxnin jainana dag; c) in,
26; m,l,27; IV,1; v, 12, 15,58; vn, 17, 19,24; ad, ev: Mc xm, 24 in jainans dagans sauil riqizeip;
vni, 10, 13; IX,25, 28, 43, 47; x, 23; xl, 11; Luc Liic. n, 1 varp in dagans jainans urrann gagrefts ;
i, 40;n,15(innimin, gen.); iv, 51, 38; V, 5, 25; vi, Epli. vi, 18 pairh allos bxdosaihlrondms in alla meta;
6; vn, 1; vni, 22, 51, 52, 55, 37 ; IX, 12; 46 (ga- hinc etiam Joan. xi, 9 jakti was gaggip in dog (iv
laip milonsin ins, lv); 52;x,30; xvn, 27; xvm, 25; np-ipa) ni gastiggqip; sic jrporfseuipcr apud Marcum
xix, 7, 45; Joan. m, 4; vn, 8, 10 (indulp); x, 40; per in rnaurgin convertiitir: xi, 20 ; xv, 1; xvi, 9.—
XIII,27; XVIII,1, 55; xix, 9; Cor. II, i, 16; n, 13; 5; Sub respectu metaphorico,a) in, stf, post plura e
Skeir. II, c;inngaleiban Mth. VII,21; Luc xviu, 24; verbissupral)laudatis: qagganMc v, 54 in gavairpi;
Joan. m, 5; mipinntjaleipan Joan, xvm, 15; aflei- Luc vii, 50; garinnan Eph. iv, 15 in ainamundipa ;
/janLuc xv, 13;aaoaan Mlh. vi, 6; ix, 6; xxv, 41; aldriusan Tim. I, in, 6 in stmia; 7in idreil; Skeir. II, .
Mc vi, 10,56; xi, 2;Xiv, 15; Luc i, 39; v, 24; vn, b in tveifl; qiman Cor. II, n, 12 in aivaggeljon; xn,
11; VIII,41; ix, 4,51, 56; x, 8; xvn, ll,xix, 36; 1 iit tiunins jah andhuleinins; gnvandjnn Luc. i, 17
Joan. vii, 3, 35; xi, 7; xvm, 28; inngagganMc v, in (rodein; liuhan Cor. II, x, 5 in ufhausein; satjan
18 ; vn, 15 ; xvm, 11, 2; Luc. iv, 16; vi, 4; x, 5; Thess. 1, v, 9 in hatis; lapon Luc. v, 52 in idreiga ;
xvn, 12, algangan Mc. ni, 20 ; xi, 15; xvi, 5; Luc atlapon Eph. iv, 4 in aina ven (ev); saggqjun Tim.
l, 9; vn, 36,44; vm, 25; Joan. x, 1; xvt, 28; innat- I, vj, 9 in fravardein; algiban Cor. II, IV, 11 in dau-
gaggan Mlh. vm, 5, 25 ; xxvn, 55; mipgagganMc pu; [airveitjanCor. II, m, 15 in anrfi;b) propter, Ob,
xv, 41; afgaggan Joan. vi, 15; usgaggan Mih. xxvi, pro, ad, eit, u) post nonnulla verba et locutiones :
71 ; Mc. vni, 27; x, 17 (in vig), 55; Luc vi, 12 (in Lnc xv, 18 et 21 fravaurkjan in himin ; Rom. xn,
(airguni); vn, 24 ; IX, 28; xiv, 21 (in gatvonsjalt stai- 16 pala samo in izvit xnisso frapjandans; Eph. tv,
gos); xviti, 10, 31; xix, 28; Gal. ii, 1; faurbigaggan 15 vahsjainmin ina po atla ; Cor. II, vm, 6 uttiukai
Mc xvi, 7 ; gasteiganJoan. vi, 24; vn, 14; Rom. x, 7; in izvisjah po ansl; i, 5 ufaratsus ist pulaine xrhtus
utsleigan Me. m, 15; Joan vi, 17 ; Rom. x, 6; Eph. in uns (nhi in interpretatione nosloco nobis legenduui
iv, 8; alsteigan Mth. ix, 1; rinnan Luc vm, 55; nm est); ix,8ma/((eiasist gup alla anslufarasijanin iztis
gavaurkjanMlh. vm, 52; urrinnan Luc n, 4; frarin- (ubi iu interpretatione eiiam vosin locumvobissubsti-
nan Luc x. 50 (in vaidedjans, \narait nzpminretv); tuendum est); Epb.i, 8 «nsi nfurassauganohidainuns;
vralon Luc n, 41; faran Luc x, 7'; alfarjan Luc vm, in, 2 ansts gibana ist mis in izvis; 16 gasvinpnun in
26;s/iitpan Tim. II, m, 6; pliuhan Mth. x, 25; innuman mannan; Rom. x, 19 in pvairhein briggan xn
valtjan Mc IV,57 ; gavandjan sik Luc. n, 59, 45; iv, (ini c accus.) piuda unfrapjandein (prsecedensinuh
14 ; ussaljan sik Luc. xvn, 6; andstandanGal. n, !1 piudom melius esset in xxxpiudot); Thess. I, iv, 10
(in rindvuirpiimma andstop, xaru npbto>nov);gadriu- lanjip palain allans broprum; Ga'1.iv, 11 svarear-
san Mth. v, 29, 50; Mc IV,7, 8; Luc vi, 59; vm, baidjan inwana ; elliptice potiitur Cor. II, xin, 3 et 4
14; Joan. xii, 24; praeterea post skcinan Luc siukeipinizvii—(iftam inizvis (ubi in interpretatione
XVII, 24 (lauhmonx i» pala uf himina skeinip ); bis vos loco vobis lcgendum est); (3) saepe-post siih-
huc etiam perlinet formula disskritnan in tva stantiva, lmprimis friapva Cor. II, vnl,7 (ev); Eph. i,
Mlh. xxvn, 51; Mc, xv, 58 ; post airnau ponilur iu I5;'l'hess. l,ni, 12; TheSs.II, i, 3;bropral'ubo Rom.
c. accus. lantummodo Joan. vi, 14, 22; xi, 27; *) XII,10; giba Cor. II, i, M; andbahti VJM,4; ranin
vxsandsin vitop Cor. 1, ix, 22 pro evvouof,in vitdda Col. i, 25; vilja Thess. I, v, 18; traxmins Cor. II,
esse deberet; b) post plurima transitiva, ssepe in vtii, 22; andahait ix, 13; gavaurstva Cor. 11, vm,
sensu melaphorico, sic post: insandjan Mc v, 12; 23; iimreinsRom. xiv, 19; uaursttteiaGal. ii, 8; y)
Luc i,26; iv, 26; x, 1 ; Joan. x, 56; xvn, 18; Gal. post nonnulla adjectiVa: Luc ix, tjtgalilt in piudan'
IV,6; Tim. II, IV,12, ussandjan Mlh. lx, 58 (vaur- gardja' gups; Mth. v, 22 skutu tiuirpip \n gaiainnan
stvjans in asan; coll. ad Luc x,2); fravilvanCor. II, (ubi ad lib:tum galagjan sive vairpansuppleripotest);
xn, 4; gaiailttjan Luc i, 79; liuhan Joan. xvm, 28; Rom. x, 12 frauja gabigs in atlans; b) ad significan-
gatiuhan Luc. IV,9 ; usliuhan Mc. i, 12 ; briggan Luc. dum exitum, ad, in, etf: Rotn. xiti, ijraVeitands in
ri, 22; Cor. I, xvi, 5; lisan Mih. vi, 26; vairpan Mc pvairhein; 14 ni taujaip in lustuns; Cor. I, xv, 54
i, 16 (ev); xi, 23; alvairpan Mlh. xxvn, 5 (sv); Mc nfsaggqips varp daupus in sigis; Eph. iv, 19 sik at-
IX, 22; fravairpan Mc. ix, 42 ; usvairpan Mth. vm, gebunagtailein in vaurstveinunhrainipos; Cor. I, xV,
12 ; ussatjan Luc x, 2 ; lagjan Mlh. xxvn, 6 ; Mc 2 Ttvt\byo>non intelligenler pcr in wosaupo conver-
vn, 55; Luc ix, 44 (in ausona po vaurda) ; Joan. titur; c) ad pro, post verba vendendi: Mc xiv, 5*
xvin, 11 (hairu in fodr) ; galagjan Mlh. v, 25 (in maltt vesi pata balsan frahuyjun 'in managizo(eTravw)
karkara) ; vi, 30 ; Luc m, 9 (in fori); Joan. xv, 6 ; j^ou prijahunda skatte; Jpan. xli, 5 rfuteepata balsan '
atlagjan Mth. vn, 19; giutan Mth. ix, 17 ; Mc n, 22; ni frabauhl vas in .1. (id est prijahunda) skalte; d )
Luc v, 57, 38 ; saian Mc IV, 18 ; intrusgjan Rom. m puk, ivexu aav, Rom. vm, 36 semel eo modo con-
xi, 17,21 (ev);speivanMc. vin,23; slalian Luc. xvui, truiiur, alias enim in hoc sensu gaudens, genilivum
15 (in brusis); Cor. II, xi, 20 (in anddvleizn); niman regit, vide sub C.
Mc. vi, 8 (in vig, in via); Luc ix, 3; Joan. vi, 21; B. Cumdativol) locali, loco persoharum et re-
ganimanLuc u, 21 (ev); andniman Luc xvi, 4, 9 ; rlim determinato, a) in, iv,-a) post vcrba quietis, ut
Col. I, 15; giban Luc vi, 38 ; xv, 22 (figgragulp tn «isonMth. v, 25 is tn viga ; x, 52 in hbninam isl; xi,
handu); Cor. II, i, 22 et viu, 16 (ev); atgibanMc ix, 8 in yardimpittdane smd; xxv, 45; Mc i, 15, 25; n,
31 ; Luc IX,44; galevjan Mc. xiv, 41 (in handuns 1; iv, 1, 56; v, 5; vi, 4: xi, 1; xiv, 66; xv, 41; Luc.
fravaurhlaize); item usfulljan Luc vn, 1 (alla po ii,7,25, 49; iv,35; v, 7, 12; vn,25,28 ; ix, 12, 61
vaurda in hliumansmanageins); galtausjan Mth. x, (s«'f);xvn, 21 (ivra;), 51; xvili, 2, 3; Joan. Vit, 18;
2) (in auso); merjan Col. i, 23 (aivaggeljonin alla vin, 44; XJ,6, 10, 30, 31; xii, 35; xiv, 2, 16, H,
gaskaft); galeihan Luc vin, 34 (in baurg jah in 17,20; xv, 4, 7, 11; xvn, 21,26; Rom. vn, 5,25;
veihsa)]; qipati Mlh. ix, 21 (in sik, iv); Mih. x, 28 X, 8; Cor. I, xiv, 25; xv, 10, 28; Cor. H, i, 1; v, i,
fruqistjau saivalaijdh teika tu gaxuinnan(etiam dati- 6; vn, 5; xi, 10,25; xm, 5; Gal. iv,25; Eph. i, 1;
vus, praeeuntegraico ev poni potesi); Joan.ix, 7 ctll iv, 18,21; v, 18; vi, 9; Col. n, 20; in, 15; iv, 13;
gaggpvahanin svumslsiloamis[potcsl quidem\n ad gugg Thess. I, n, 14; Tim. II, i,5,15;n, 28; Skeir. IV,C;
relerri, licet taraen explicare poles: vade abluere iu ' coll. Joan. xi, 17 jupan ftdvor dagans habands tii
lioc natatorio).—2) Sub respectu tcmporis, indicat hlaiva; Cor, 11,i, 12 usmetum 'itt pamma fairwau\
 1357 IN
hinc Skeir. I, c pai i*ngupa usmelai; ligan Mlh. VIII,
6 tigip in gurda; Luc n, 16; titan M/h. xi, 16 si-
tandamin garunsai; Luc vn, 32; x, 15 (in sakknmjah
azgon sitands gaidrexgon, idcirco Mth. xi, 21 etiara
sitandeinssubaudiri potest); gasitan Mc IV,1; ana-
kumbjan Mlh. vm, 11; IX, 10; Mc n, 15; Luc vii,
37 ; Joan. xm, 25; Cor. I, vm, 10; standan Mlh. vi,
5; Luc vi, 8 (etf); gastandanLuc n, 45; bauanRom.
VII,17, 18, 20; Eph. m, 17;Col. m, 16; Tim. II, I,
5, 14; bauain habanMc v, 3; bauains ist Phlpp. m,
20; nison (manere) Luc. x, 7; xix, 5; Joan. vi, 56;
vn, 9; VIII,35; xiv, 10; xv, 4, 5; Cor. 1, xvi, 8 ;
Cor. II, III, 14; Phlpp. j, 24; gavisan Luc vm, 27 ;
saljan Tim. I, I, 3; qamotan Joan. vm, 37; Cor. II,
vii, 2; liban Gal. n, 20; d) ssepe hoec supra laudata
verba, imprimis visanejusque plerUmqueparticipium
snpplenda sunt, sic Mth. v, lo atlaim paim in pam-
marazna; 16 alla izvar sa in himinam (sc. visands)'?
45, 48; vi, 1, 6, 9; xvm , 23; vn , 21 ; xi, 11; xxv,
59; Mc.xi, 10,25; xn, 25 ; Luc i , 15; n, 11,
14; vi, 23, 41, 42; vn, 28, 37; viir, 15; x, 9; xix,
58; Joan. x,58; xvn,23; Cor. I, xv, 10 (|sif),23;
Cor. 11,xi, 56,23 (sc sitands, ubi in inlerpretalioiie
corbi pro laqueo legendum est); Eph. n, 12; m, 21;
IV,6; Phlpp. in, 6;Col. i, 16; Thess. I, iv, 16; pa-
riter loca Mc iv, 28 kaurnin ahsa; Joan. xv, 2 tains
tn mis; Cor. II, xn, 2 manna in xristau; Fph. m, 16
atl fadreinit in himina; J3) post verba, quae quidem
raotum indicant, sed ubi motus intra certos limites
restringilur: Joan. VII,1 warbodain galeitaia. ni auk
vildain iudaxagaggan; Mc.xi, 27 et joan, x, 23 war-
bohin alh; Luc ix,i57 gagganm viga; Luc i, 41 et
44 taxlaikbarnin qipau vel in Vambai;Cor. I, ix, 24
In tpaurd rinnan; Mc HI, 3 «i'reisin midumai(dt); y)
regulariter postqiman, in, ad, el; : Mth. vm, 14 qi-
mandsin garda; 28; lx, 1, 23, 28; Mc. i, 14, 29; v,
1; vi, l;vni, 22; ix, 33; x, 1, 15, 46; xiv, 54;Luc
li, 27, 51; IV,16;VIII,51; IX,54; xv, 6, 17; xvni, 17;
Joan. vi, 24; ix, 39; xi, 50; xii.l, 12, 27,46; xvm,
57; Cor. II, i, 25; n, 12; vn. 5; Gal. n, 11; Tim. 1,
i, 15; Tim. II, i, 17; item post vairpan Luc i, 44 et
gabaurans vairpan in fairwau Joan. xvi, 21; S) post
transitiva lagjanCor.il. xv, 19; galagjan Mlh. xxvn,
60; Mc. vi, 29; xv, 46; Luc i, t>«; n, 7,12; xix, 20;
Joan. III, 24; Rom. IX, 33; Skeir. III, a; gasatjan
Luc V, 19; Cor. I, xn, 18; atvairpan Mth. xxvn, 5
(lv); gavairpanLuc IV,55; saian Mc.iv, 15; briggan
Luc. III,17; xvi, 22;Tim. I, vi,7; Skeir. II, a; tiu-
lian Luc iv, 1; naupjan Luc xvi, 16; etiam Luc.
vin, 7 gadraus in midumai panrnive (iv uiaa>); e) iii
plurimis casibus, ubi aliquem aliquid agerej vel ali-
quid accidere, significatur, aa) in: Mth. v, 19miftifo
hailadain piudangardiai himine; vi, 2 sve liutanstau-
jand in gaqumpim; 10 vairpai viljapeins svein hi-
mina; 20 huzdjaip Ituzdin himxna; viu, 24 vegsvarp
in marein; vnl, 32 gadaupnodedun in vatnam; 35 ga-
taihun in baurg(ti;, ut dalivus secundlini Mc, v. 14,
etiam acctisativus esseipotest, vid. Luc vm, 34);
ix, 31 ttsmerjan in atlai airpai; 35 taisjan in gaqum-
pim; x, 28 fraqistnan in gaiainnan (etiam potest ac-
ctisativus esse); xi, 2 hausjan tn karkaraj; 20 in
baurgim vaurpun mahteis; 21; Mc i, 3,4, 5, 9 (sif);
xix, 20, 59; iv, 17 (vaurtinshaban in sis) ; \, 13,14,
20, 21 (usieipan in skipa, in naviculo); vi, 2, 4,14
(mahteisvaurkjand in imma); xvn, 28; VIII,14, 26;
IX,33, 50; x, 10, 21, 52 (taistjan m viga); xi, 15 ;
xu, 35; xin, 26 qimdnin mithmam,\n gentibus); xiv,
49; Luc i, 21, 22, 51, 65, 69; n, 3 (melidai vetun
in seinai baurg,a grarcotextu deflexum,ubi ab iitoptv-
OVTO dependet); vm, 46, 51; m, 2, 17 (habandsvin-
biskauronin h-andau); 20 ; lv, 15, 21 (usfntlnodedun
po mela in ausam wtiaroim)';25, 24; iv, 20, 28, 44;
v, 29; viu, 52 ; x, 13, 20 ; xiv, 15; xv, 7; xvi, 23
fin; XVIII,22; xix,, 30, 44, 45, 47; xx, 1; Joan. vi,
49, 55 (habaip tibain 'in izvis); vi, 59; vn, 28 ; vni,
20, 26(etf);x,22;xn, 25;xin, 51, 32; xiv, 13'; xvi,
35,; xvn, 13; xvni, 20,26; Rom. vn, 5,25; vm, 3,4,
IN f3B8
ix, 26; xn, 4; Cor. I, vn, 17; x, 2; xv, 52; CorYlJ,
i, 8; ii, 14; m, 2, 3, 7; iv, 4, 6, 7, 12; v, 1, II,
vi, 12; vn, 8; x, 15; xi, 10, 32; xin, 3; Gal. m, 1,
5; iv, 18; Eph. i, 20; n, 2, 16; m, 9,20; v, 5;
Phlpp. m, 9; iv, 16; Col. i, 24, 29; m, 3; IV, 1 ;
Thess. 1, n, 15; ni, 1; iv, 17; Thess. II, i, 4; m,
16; Tim. I, n,8; m, 16; Tim. H,i, 18; m, ll;Tit.
i, 5; Skeir. VII, d; huc prsesertim pertinent casus,
quales Mc. l, 2 gamelip ist in esaiin; LoC m, 4 ga-
melip istin bokomvaurde esaeiins; Luc. il, 23pomefi'5
islin vitoda;x,26; Joan. vm, 17; x, 34; xv,28; Cor. f,'
ix,9;xiv,21; Luc.ii,24 qiBanis/intiitdrfo.-xx.^rfafieidl
qipip in bokompsalmo; Rom.lx, 25 gup in osein tfi-
pip; insuper Luc xvi, 3 qap insis; xvin, 4; Joan. vt,
61 vitands in sis; xi,Z8inrauhtipt'in sis; Rom. xi,
25; Phlpp. n, 5; Eph. v, 19 et Col. m, 16 siBsmatl
in hairtam; Rom. x, 6 qipan in hairtam teinaim; Mth.
v, 28 horinonin hairlin; ix, 4; Mc. XI, 23; Luc ll,
19 ; iii, 15 ; v, 22; Rom. x, 9; Cor. II, x, 12 !n sit
silbamsik sitbans mitan; Qf>)irt : Mc v, 30 tesu» uf-
kunpa in sis po us sis maht usgaggdndein; Joan. xrv,
30 in mis ni blqilip vaiht; xvnt, 38; xix, 4, 6; Cor.
I, iv, 6; Cor. Il, vni, 24; Phlpp. i, 30; iv, 9; Tim.
I. i, 16; Skeir. VII, c; coll. Cor. II, n, 8 tulgjan bt
imma friapva; — b) intef, in , apud, e'v: Mth. VIH,
10 ni tn israela svelaudagalaubeinbigat; ix, 3 bokat-
jos qepun in sis (in se); ix, 33 ni aio sva uskunp vai
inisraela; xi, 11 ni nrrais in baurim qinono maizat
iohanne; 21 mahteis pos vaurpanons in izvis ; xxvit,-
56 in im tios ma»7a; Mc v, 27 atgaggandeiin tndmt-
gein aftana attaiiok; vi, 4 «nsnersist in ganipjam ;
vin, 38 saei skamaip stk vaurde meinaizei» gabaur*
pai pizai horinondein;ix, 36 gatatidabarn S»midjaim
im; x, 43; xiv, 60 (etV); xv, 40; Luc. i, 1, 25, 28,
42, 61; n, 14, 34, 58, 44, 46; m, 8; iv, 25,27; vti,
9, 16, 28, 49; ix. 48; x, 15; xvi, 15; Joan. v, 38 \
vn, 12, 45; XII,35; xv, 24; xvn, 26; ftom. xii, 5;
xv, 5; Cor. I, xi, 30; xv, 3, l2;Cor. II, I, 1#; Jt,
15; vi, 16; x, 1; xi, 26 (in.; XII,12; Gai. u, 2; V#
14; Eph. i,5, 18, 20; n, 5, 6, 10; in, 8, 10; v, 3 j
vl, 12; Phlpp. iv, 11, 12; Col. i, 27; m, 7; Thess.
I, v, 12,15; Thess. II, i, 10;m, 11; Tim. I, nr, l6j
Skeir. VIII, b; c) vicitriam indicat, aptid, ad, Sed ifi
sola formula in taihsvai el in taihsvon post sitan Mc.
xvi, 5; Col. in, 1; visan Rom. vni, 34; satjan Eph.
i, 20.— 2)sub respectu temporali: a)m,ad, lv : Mth.
vii, 22 rhanagai qipand mis in jaindmma daga; VMJ,
16 galiaitnoda piumagus in jainai weitai; XI, 22 irt
daga stauos ; 24, 25 in jainamma mela ; Mc. I, 9 M
jainaim dagam; n, 20; m, 4 (in sabbatim piup tau-
jan, dat.); vi, 35; vi, 11; vm, 1; xn, 23 (»n usstai-
sai); xin, 17; xv, 7 (in auhjodau maurpr gatavi-
deduri); Luc i, 5 (in dagam herodis); 25, 26 (iH
ntenop taihstiri), 36 (inkitpo in aldomin seindtntna),
,',9 (in daga ahludiri); m, 1 (in jera fimftataihundin);
iv, 2, 5 (in slika melis), 16 (tn daqa sabbato); iv, 25,
51 ;v, 17,55; vi, 1, 2, 6, 7,12, 23; vu, II, 21; vitf,
15 (tn mela fraistttbnjos),22; tx, 34 (inpammei jainOi
qemuri), 36, 37; x, 12, 14, 21; xiv, 14; xvm, 39;
xix, 42; xx, 1, 10, 19, 33 ; Joan. vi, 40 Hn spt-
dislin daga, dai.), 44; vn, 11 (sokideduAitta «n'pittn
dulpai), 22, 23, 37, 50 (in naht, vuxrof); XI,10, 24 {
xii, 20, 48; xiv, 20; xvi, 23, 26; xvm, 39 (ttt
pasxa); Rom. XIII,13; Cor. I, v, 5; xv, 19 (in pxzai
tibainai), 52 (in brawa augins); Cor. II, i, 14; Vi,2;
Eph. i, 21 (in pamma aiva); n, 7, 12 ; vi, 19 (tk
uslnka munpis meinis); Tliess. I, n , 19 (in
xristaus quma); m, 13; v, 2; Thess. II, I, 7 (in
attdhuleinaixristaut), 10; Tim. 1, iv, 1; vi, 15 (dat.);
Tim. II, i, 18; m, 1; Neh. vi, 17; Skeir. H, a ( b»
mila pulainais); VI, c (in misso/eifcaim melam); VIII,
c; b) in, super, ad, ei; : Luc i, 20 vaurda mexntt
usfuUjandain mela seinamma; Joan. xu, 25 in tibainai
aiveinonbairgip saiedlai; Eph. iv, 30 ahmin veiham-'
ma gasiglidaisijup in daga uslauseindis; Tlless. 1, iVj
15 pai bilaxbidansin auma sraujins. — Sub respectH
metaphorico frequentissime, necnon et in variis re-
1359 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUiE. 1360
spectibus, qui itiler se maximam affinitatcm habent vaurdis; v, 8 dulpjam ni tn beista fairnjamma; xiv,
adeoque promiscue speciantur, sic a) in, ad, iv post 21 in anparaim razdom jah vairilomanparaim rodja;
omnia verba ei in omnibus casibus, quos supra 1) xvi, 14 atlala in friapvai vairpai; Cor. II, i, 12; n,
laudavimus,et ubj in ad spheram in qua, vcl abstracta 1; vi, 4; vn, 1; vm, 2; ix, 6; x, 3; xi, 9, 25; xn,
objecla, relalive ad quse , vel in quo el apud quem !), 12; Gal. vi, 1, 6; Eph. i, 8; u, 4; m, 5 (gameljan
aliquid agitur, accidil, se habet; sic post visan Mlh. in leitilamma), 12; IV,2, 15, 16, 19; v, 21,26; vi,
vi, 4 tijai so armahairtipain fulhsnja; Luc xvi, 23 18, 19,20; Phlpp. i, 27; n, 5; Col. i, 6, 9, 12, 22,
in balvein; Joan. xv, 10 tn friapvai; Cor. I, vn, 20; 24, 28; n, 11, 25; m, 4, 16, 17,22; IV,2; Thess.
xv, 17; Cor. II. xm, 5; Eph. v, 9 ; Phlpp. m, 19 ; I, n, 17; iii, 15; iv, 4, 5, 16; v, 15; Tliess. II, l, 4;
Thess. I, v, 4 (in riqiza); Tim. I, i, 4; n, 2; IV,15; Tim. I, i, 5, 15; n, 2, 7, 11; m, 9; IV,2; v, 2, 5
visan (manere) Joan. xv, 9 in frxapvai; Tim. II, m, lin.; Tim. II, i, 5; u. 25; iv, 2. Huc etiim aildti
14 visaisin paimd (hoc esl in paim poei)galaisides; cendi sunl casus, ubi in ct ejus rccium ideam adver-
pairhvisan Uom. xi, 22 in setein; CoL i, 25 in galau- bialern vel prxdicativam exhibet: Luc i, 44 lailaik
beinai; Tim. I, iv, 16 in paim ; slandan Cor. I, xv, 1 pata barn in svignipai ; Cor. II, vn, 14 in sunjai
in aivaggetja; xvi, 15in galanbeinai; gaslandan Joan. rodjan; xi, 17 ei 21 rodjan in unfrodein; Eph. vi, 24
Viit, 51 in vautda meinnmma; 44 in sttnjai; Cor. I, frijon in unriurein ; Col. i, 29 usvaurkjanin mahtai;
vn, 24; Thess. I, m, 8; Tim. I, n, 15; sitan Mc Luc iv, 52 tn vatdufnja visan; Cor. II, vni, 12 tn
X, 58 in vulpau ; Luc i, 79; usmitan Epb. n,'5 in gagreftai visan; Phlpp. n, 6 in gupaskauneinvisands;
fravaurhtim; gaggan Luc i, 6 tn anabusnim jah ga- Tim. I, n, 12 uisantn pahainai; cum siibaudito vxsan
raihleim jraujins; Joan. vin, 12 in riqiza; xn, 55; Luc i, 27 in [ragiblim; Cor. II, m, 11 in vulpau (ubi
Cor. II, iv, 2 tn varein; Eph. n, 2 in (ravaurhlim; in interprclalione manens loco existcnsscrihendiim
v, 2 i.i friapvai; qiman Luc viu, 17 in svckunpam- est); coll. Col. IV,6 vaurd izvnr in anstui salta gasu-
mo; Tim. II, III, 7 in ufkunpja sunjos ; gaqiman qop sijai; Cor. H, m, 8 vairpan in vulpau ; Pblpp.
Phlpp. III, 11; itcm Tim. I, n, 14 in missadedaivarp li, 7 in galeikja manne vaurpans; Col. m, 21 vairpan
(uhi in interprctntrone pro fuit legeudum est facta tn untustau ; c) ponilur etiam instrumcutali modo, in,
est) ct Luc i, 11 varp immain siunai aggilus ; briggan cum, per, e'v: a) ubi de re agitur : Mih. m, H rfaujj-
Mlh. vi, 15 in fraislubnjai; vn, 15 in fraiusiai; 14 in jan iu ahinin ; Luc III,1'6; Mlh. vi, 7 in ftluvaurdein
libainui; Joan. xvi, 15 in sunjai; Roin. x, 19 in al- audliausjan; Mc i, 8 daupjan in valin — in dhmin;
jana; gataljanlim. I, i, 12 tn andbahlja; saian Gal. iv, 24 i« mitap mitan; ix, 29 pala kuniin vailitai ni
vi, 8 in leika — in ahmin ; et post afia Mth. vi, 6 mag usgaggan niba in bidai jah fastubnja; Luc ix,
usgibip pus in bairhtein; x, 27 6a(ei qipa in riqiza. 45; Mc xi, 28 et 29 tu wamma vatdu(njepala tau-
qipaip in liuhada ; Mc iv, 2 qap duim in laiseinai; jis; Luc xx, 2, 8; l, 51 galavida svinpein in arma ;
xn, 58; Luc l, 18 framaldrozeiin dagam seinaim; vn, 25 in hnasqjaim vattjom gavasips; Joan. xvu,
xvi, 10 triggvs visan iit leililamma— t« managamma; 17 veihan in sunjai; 19; Roin. x, 9 andhailan in
.11,12; xix, 17 ; Joan. vn, 4 in analaugneinwa tau- munpa; Cor. I, xvi, 20 goleip izvis in [rijonai vei-
jan; vin, 21 in (ravaurhlai gadaupnan ; 24; Rom. hai; Thess. I, v, 26; Cor. II, vn, 6, 7 ; Eph. I,
vn, 6 tn viloda gahabaips ; x, 5 in vitoda liban ; xi, 5, 0; n, 5, 7, 15; iv, 3, 14; v, 18, 19; vi, 15,
23 gatulgjan sik in ungalaubeinai; xm, 9 anabusnsin 20; Col. i, H; Thess. II, ), 8, 11; n, 16; iv, 18;
pantma vaurda usfulljada; Cor. 1, i,21 tn handu- Tim.I, n, 9; m, 15 (vid. ad h. 1.): iv, 12;Skeir. I,
gein gupt rit kunnaidata fairwus gup ; xui, 12 sai- c; (3)uui de persona agitur: Mlh. IX, 54 et Mc m',
wam pairh skuggvanin frisahtai; xv, 58 u(ar(ultjan 22 in fanramaplja vnhulpono unhulpons usdrexbip;
tn vaurstva fraujins ; Cor. II, vm, 7 in allammama- Cor. 1, VII, 14 veihada ist qens so ungalaubjandeiiu
txagnan; ix, 4, 8; x, 14; xi, 9 (defleciens a groeco abin; xv, 22 tn adama allai gadaupnand — inxristau
textu, vid. ad h. I.); xm, 4 ; Gal. vi, 1; Eph. i, 4, allai gaqiunand; Eph. i, 6 gup ansleigs vas uns in su-
16; li, 11; iu,4, 18; vi, 15; Phlpp. n, 22; iv, 5; nau seinamma;x, 11; n, 15; m, 12; Phlpp. i, 25;
Col. i, 10, 24 ; II, 16; m, 15; iv, 12; The-s. I, m, iv, 13; Col. n, 15; Tim. II, n, 1; d) huc perlinent
2; iv, 15; Tim. I, i, 2; v, 10; Tim. II, u, 1, 9 ; Skeir. eliam plurimse formul • e Gra»comiituaiaeet in epi-
II, c Huc perlioeiit ctiam cllipiici casus Mth. vi, 6 stolis plerumqueoccurrentes, ut in fraujin Rom. xiv,
el 18atta peins sa in fulhsnja ; Luc i, 77 kunpi nasei- 17; xvt, 22; Cor.I, vn, 22; xn, 1.5;xv, 58; xvi, 19;
nais in ajleta fravaurhle; Cor. I, xi, 25 sa stikls so Cor. II, n, 12; Gal. v, 10; Eph. i, 4; n, 21; m, 20;
niujo triggva ist in meinamtnablopa; Epli. i, 19 mifci- iv, 1, 17; v, 8; vi, 21; Phlpp. l, 14; n, 29; ni, 1;
lei maihtait xsinuns;b) ad exliibendiim rationem iv, 1. 4, 10; Col. i, 11,16, 19; m, 18,20; iv, 7,
qua, vel modum quo aliquis agii, videtur, est, vel 17 ; Thcss. I, v, 12, 16; v, 27; Thess. 11,in, 4; Tim.
aliquid accidit, et in quo quis est vel aliquid operatur, I, ni, 16; in xristau iesuRom. vi, 25; vm, 2, 59; xn,
in, apud, cum, sv : Mlh. vi, 29 ni/i saulaumonin al- 5; Cor. 1, xv, 18, 22, 51; xvi, 24; Cor. II, l, 19,
lamma vulpau seinamma gavasxdasik sve ains pize; 20; n, 11; ni, 14; v, 17, 19; xi, 5; xn, 2, 19; Gal.
vn, 15 qimandat izvisin vasljomtambe; Luc xx, 46; 1,22; u, 4; in, 28;-v, 6; Eph. i, 1,5, 6, 7, 10, 12,
Mc l, 25 el v, 2 manna in unhrainjamma ahmin; i, 15, 20; n, 6,10,13, 21; m, 6, II; iv, 21, 52; Phlpp.
30 in brinnon tigan; m, 25 tn gajukomqipan; xn, i, 26; ii, 1; m, 5 ; iv, 7; CoL i, 28; Thess. I, n, li;
1; iv, 2, 11. 50; Luc vm. 10; Joan. xvi, 25; Mc v, lv, 1,16; v, 18; Tbess. II, m, 12; Tmi. II, n, 1; tn
25 in runa blopis visan ; Luc vni, 45; Mc vm, 58 ahmin Eph. n, 18, 22; m, 5; vi, 18; Col. i, 8; ct
qiman in vulpau; Luc IX,26, 51 pai gasaiwanansin praeserlim in namin Mth. x, 41, 42; Mc ix, 58, 59,
vutpau; Tini. I, m, 16 andnunxansinvulpau ; Mc ix, 41; xi, 9; Luc ix, 50; x, 17; xix, 58; Joan. x, 25;
i qiman in mahiai; xn, 56 qipan iit ahmin veihamma; xn, 15; xiv, 15, 26; xv, 16;xvi, 25, 24;xvn, 11;
l.iic i, 17; II, 27; iv, 1,14; Luc i, 75 skatkinongu- Cor. I, i, 15, 15; v, 4; Eph. v, 20; Col. m, 17;
pa in sunjai jah garaihlein; 78 in armahairieiitgavei- Thess. II, m, 6; in andvairpja, vid. Andvairpi sub
son; Rom. vn, 6 skdlkinontn niujipai ahmins; xiv, Vairps; in augam, in oculis, in conspeciu, Mc xn,
18 in baimskalkinop xrislau; Loc. n, 29 fraleitan tn 11; Col. III, 22; iu vikon Luc i, 8; in levai Cor. 1,
gavuirpja; vm, 48 gagg in gavairpja ; Cor. I, xvi, 11; xv, 25; tn pizaxhalbai,ii\ hocdimidio, Cor. II, m, 10;
Luc. iv, 19 fraletan in gaprafslein (uhi in inlerprcta- ix, 5; in paxm svateikaim,in talibus circumeianliis,
tione consolwionelococonsolationemscrihendum esl); Cor. I, VII,15; in pamma, in hoc, in eo, Joan. ix,
VI, 12 pairhvakan in bidai; vin, 15 akran bairan tn 30; xv, 8; Cor. I, iv, 4; xi, 22; Cor. II, vm, 10;
pulainai; Rora. vui, 3 gup seinunasunu sandtda in Skeir. VIII, c; tn pammei, propter, ideo, Rom. vni,
yaleikjaleikis; 57 tn paim altaim (scilicel in his an- 5; Cor. II, n, 12; Gal. iv, 18; Phlpp. m, 12; pro-
gustiis)jiukam; Rom. ix, 22 usbeidanin managail ag- pter, Luc i, 78 vid. ad h. I.; tn allammaCor. H, n,
aamodein; 28 gamaurgjanin garailuein; xn, 8 dailjan 9(stf); IV,8; vi, 4 ; vn, 5,11; ix, 8,11; xi, 6; Epb.
%tiallsverein,etc ; Cor, 1, i, 17 vailamerjania suutrein v, 2i; vi, 15; P-hlpp.iv, 12; Col. i, 10; Tim. 1, m,
1361 IN
11; in atlaim Col. i, 18; m, 11; Tnn. II, iv, 5 , in
managaimCor. H, vm, 22; in vailitai ni, in quoquam,
Cor. II, vi, 3; vn, 9; Phlpp. i, 20, 25; Skeir. VII,
c; e) tn cum dativo etiam usurpatur, ubi respecius
nliquis, seu relatio signiflcatur, quo in casu alias or-
dinario accusa ivus vel alia praepositio occurrit, in
sensu ad, in, super, sv, stf, sic post galaubjan Mc i,
15; Gal. n, 16 (ek); galaubeinsTim. I, m, 13; ga-
trauan Rom. xiv, 14; Cor. II, n, 3 (eVtc accus.);
V», 16; x, 1 (etf); Gal. v, 10; Phlpp. n, 24; m, 3;
trauain haban Plilpp. m, 4; anananpjan Cor. II, xi,
21; galeikan Mc i, 11; vaila galeikan Luc m, 22;
venjan Cor I, xv, 19; sic eiiam Cor. I, x, 2 in (etf)
mose daupidai vesun; Gal. ui, 27 in (sis) xristau dau-
pidai vesup; Cor. I, i, 13 in (stf) namin pavlausdaup-
fau; coll. Cor. I, IV,6 po pairhgalexkondaiu (e't;)mis
jah apaullon; Luc xvi, 8 pai sunjos pxs aivis frodo-
zans sunum liuhadis in (eit) kunja seinamma sind;
Eph. i, 5 fauragarairop uns du sunive gadedaipairh
iesu in (tit) imma; Col. i, 20 paxrh ina gafripon alla
tn (etf) tmma; in etiam aliquando f) profectum, et
exilum exprimit: Rom. xm, 4 gups andbahtsist (sci-
licet potenliam) pus in (eit) godamma; Cor. I, iv, 3
mis tn (etf) minnistxnist; vn, 15 tn (ev)gavairpja la-
poda uns gup; Col. m, 15 (ubi in graeco lextuetf ad-
est, et iu interprctatione qua loco quoiegendumest);
Cor. II, ix, 11 gabignanin(tis)aUaiainfalpein; Epb.
I, 17 gibai izvis aliman handugeins in ufkunpja sei-
namma; Col. i, 10 managan (quod librarius prse-
lermisisse videtur) in (eif) ufkunpja gups (aliter hic
locus ad b) pertinet); Tim. II, iu, 16 talzeins in ga-
raihtein; g) denique in quibusdam locis causale est,
ut Cor. H, IX, 13 mikitjan gup in ainfalpein (supra
ana); Gal. i, 24 inmis mikilidedungup;tor. II, vm,
20 ibai was uns fairinodediin digrein; ix, 14 guirnjan-
dans izvara in (Siac. accus.) ufarassau anstais gups;
Phlpp. i, 17 tn (ex)friapvai (supra tn c genit.); Eph.
ni, 15 ni vairpaip usyrudjans in aglom meinaimfaur
uris; item post gamarzjan Mth. xi, 6; Mc vi, 5;
Luc. vn, 25; afslaupips visan Gal. iv, 20; afagjan
Thess. I, III, 5; wopan Cor. II, x, 15, 17; xi, 12;
XII, 5, 9 ; Gal. vi, 15; Phlpp. m, 5; Thess. II, i, 4;
woftulja haban Gal. xi, 4, coll. Phlpp. i, 26; fagi-
non Luc i, 14; x, 20; Phlpp. i, 18; svignjan Joan.
v, 55.
C. Cum genitivo signilicat pro, propter, ob, et
prsecipue usurpatur 1) pro graecoSta c. accus.: Mth.
xxvu, 18 in neipis atgebunina; Mc m, 9 ikip habaip
visan in manageins; iv, 17 qimxpvrakja tn pis vaur-
dis; vi, 17 herodes gaband iohannenin hairodiadins;
26; xv, 10; Luc. v, 19; Joan. vi, 57; vn, 13; x, 19,
52; xi, 42 ; xn, 9, 11, 50; xv, 3, 21; Rom. xi, 28;
XIII,5; Cor. 1, iv, 6, 10; vn, 5, 26; vm, 11; ix, 25,;
x,25, 28; xv, 51; Cor. II, n, 10; m, 7; IV, 5, 11,
15; VII, 12; vm, 9; Gal. u, 4 ; Eph. n, 4; iv, 18;
Phlpp. i, 15, 24 ; n, 50; ni, 7, 8 ; Col. iv, 5; Thess.
I, v, 15; Tim. I, v, 25 ; Tim. H, i, 6, 12; Tit. i, 13;
impriinis posl fagxnonJoan. xi, 15; sxldaleikjanMc.
vi, 6; gauript vairpan Mc. vi, 26 ; Rom. xiv, 15; 2)
Stx c. genit. Cor. H, vm, 8 qipa in pizos anparaize
usdaudeins; Gal. v, 13 tn friapvos ahmins skalkinop
izvis; Thess. I, m, 7 gaprafstidai sijum iu izvaraizos
galaubeinais;3) pro ejric dat.: post gaurs Mc ni, 5 ;
ganipnandsMc x, 22; ufslaupnan Mc x, 24; silda-
leikianMc. xi, 18; Luc v, 9; faginon Cor. I, xvi,
17; Cor. II, vn, 4; Luc xv, 7, 10; aviliud Cor. II,
IX, 15; hazjan gup Luc n, 20; 4) pro u7repc gcnil.,
post aviliudonCor. I, x,30;Eph. i, 16; hauhjan gup
Rom. xv, 9; wopan Thess. H, i, 4; et alibi eiiam, ut
Joan. vi, 51 leik meingiba in pizot manasedais libai-
nais; xt, 4 to siukeiisl in hauheinais gups; Cor. 1, l,
13; xi, 24; Cor. II, i.G ; xn, 19: Eph. m. 1; Thess.
II, i, 5; — 5) jrepi c genit. ; Joan. x, 55 in jforfis
tioursltisni stainjum puk; prxsertim posl hazjan gup
Luc. xtx, 57; avitiudonThess. I, m, 9; Thess. II, i,
3; infeinan Mth. IX, 56; 6) evexsv: Mth. x, 59 fra-
qisteip tuivalai seinai in xneina; Mc vm, 35; x, 29;
IUDAIA 1562
Luc vi, 22; ix, 24; xvn, 33; xvin, 29; Rom. xiv,
20; Cor. II, m, 10; 7) zueiv c. genit. : Tit. i, 11
laisjan patei ni skuld isl in faxhugairneint; Skeir. II,
a; IV, d; VIII, b; 8) adde formulas : tn pit, ideo,
TOUTOU yaptv :. Eph. w, 14; Skeir. IV, d; inuh pis
(inup—pis Rom. xm, 6), ilaque, Sta TOUTO : Rom.
xin, 6; Cor. II, vn, 13; Thess. 1, in, 7;Tira. II, n,
10; evexevTOUTOU : Mc x, 7; Sto: Cor. II, n, 8; iv, t
16; v, 9 (St6 xui); vi, 17 ; Thess. I, v, 11; Skeir. I,
a, d; II, a, b; III, d ; IV, a, b; VI, c, d ; inuh pit
nu, rotyapovv; Thess. I, IV, 8; iu pizex(in pize Eph.
lii, 13; sed tn pize Rom. ix, 17 incorrectum est) pro-
pter quod, quia, Sto : Rom. xv, 7; Cor. II, iv, 13;
xn, 10 (ubi in interpreialione legendum est in qua
propropter quod); Eph. iu, 13; iv, 8, 25; Thess. I,
III, 1; ou ^aptv : Luc vn, 27; ouevtxsv: Luc IV,8;
§t' vjvatrtav : Luc. vill, 47; avff <uv: Luc XIX,44;
Sti TOC infm.: Mc IV, 15; Luc vm, 6; xvm. 5;
Si6Tt:Phlpp. II, 26;Skeir. I, d;IH, b; IV, c; VI, a,
c ; tn pizozei vaihtais (vel fairinos), propterea, Se'nv
amov : Tim. II, i, 6,12; Tit. i, 15; StaTOUTO : Eph.
ni, 1; Tit. i, 5; in wis, cur? Stari: Cor. II, xi, 11;
inpize ei, ut, propter quod, tva: Tit. i, 5 ; Neh.
v, 18.
II. In compositione1) cum verbis: inagjan, inal-
janon, inbrannjan, indrobnan, inliuhtjan, mmaidjan,
inrauhljan, insaian, insailjan, insaiwan, insakan, in-
tandjan,insvinpjan, intandjan,intundnan, 'intrusgjan,
invagjan, invidan, invandjan, invisan, inveilan; bi-
composita : ingaleikon; anaintakan; mipinsandjan; 2)
cum substanlivis : inahei, ingardja, inkitpo, inmai-
deins.inniujipa, insahts,invindipa; 5) cum adjecti-
vis: inahs, ingards, inkuns, invinds.
lMJii, in cum enclitico uh, vid. sub uh.
IHUH jpis(inup-pis), vid. In I. C. 8).
INN,adverb., intus, etf....: Mth. ix, 25; Mc. v,
40; vi, 22; xv, 45; Luc l, 28; IV, 16; Joan, x, 1;
xvin, 16;soleraniter, et ubi verbum non sequitur,
cum eo componilur, vid. inngaggan,innvairpan; inn-
atbairan, innatqaggan, innattiuhan; inngaleipan; inn-
ufsliupan; mipinngaleipan.
INNA,adverb., intus, e"<T<u : Cor. I, v, 12; cum ver-
bis conjunctum gra?coev.... respondel, sic tnna gag-
gan (iunepmareiv) Cor. II, vi, 16; tnno gameljan
(syypatpstv) Cor. II, 11,3; tnno uiiiaurft/on(svspyeitrSat)
Col. I, 29; item innakunds; sed in innagahts, pro tnn
ponitur, sicut et anda pro and.
INNANA, adverb., 1) abintus, intus, i'ao>Btv:Cor.
H, vn, 5; 2) intus, c. genit., eo-»: Mc. xv, 16 vid.
ad.h. 1.
iNNApRO, adverb., 1) ab intus, tao>~tv: Mc l, 21,
23; 2)intus, eauBev: Mlh. vn, 15.
INNUMA, adject. comparat., interior, 6tao : Rom.
vn, 22 (ubi innuminloco innunin legendum est, vid.
ad Col. l, 29); Eph. m, 16; otouQtv : Cor. II, tv, 16.
INA, vide sub Is.
INQIS, vid.Jagi».
INILO,fem., causa, prauexluai, np&fuets: Joatf.
xv, 22 ; Phipp. i, 18; a<popu»i:Cor. II, xi, 12.
INUH (tnu in locis epistolarum ad Romanos et ad
Corinlhios nec non etCor, H, x, 15 ; Tim. I, v, 21;
Philem. 14; Skeir. I, h; vel. norv. an, vet. sax. ano,
vet. fr. oni, one, vet. sup. germ. OHO,anu, rec. sup.
cuin
germ. ohne; Gf. I, 283; Rchth. 964), prajpositio^1""'-
accusativo constructa, sine, xu^~ '•^c*1V»^* •
vi, 49 ; Joan. xv, 5 ; Rom. vn, 8, 9; x, 14 ; xi. 29,
Cor. I, IV, 8; Cor. 11,-xi,28 ; Eph. n, 12; Tim. I. n,
8; v,2i;Pl.iIem. 14;Skeir.l, b;VH,b;avsu:Mth.x,
19 ; sxrof: Cor. I, xv, 27 ; Cor. II, xn, 2; irapsjtroc:
Mlh. v, 32; nec non ad circumscribendum apriva-
tivum ; Cor. II, x, 15 tnu mitap, uutrpot: coll. ad
Rom. x, 19.
1NS, vid. sub/s.
IUDAlA, nom. propr., decl. grsec, 'lauSata: Mc.
j, 5; III, 7; x, 1; Luc I, 5; u, 4;m, 1; v, 47;vi,17,
 1363 GLOSSARIUMGOTHIC/E LINGUiE. 1364
VII,17; Joan. vn,l, 3; ~a, 7; Cor. II, i, 6; Neh. v. IX, 24; x. 9; xvi, 16; xvn, 33; xvm, I"; xix. 45;
14; vi, 18;Skeir.lV, b. Joan. xi, 23, 51, 53, 40; xn, 25; Rom. ix, 12; x,
IUDAIA-LAND, vid. sub Land. 5; Cor. I, vn, 13; Eph. vi, 20; Col. iv, 2; accus.
IUDAILS ( Judaius Joan. xi, 45; Cor. I, ix, 20 ; ija : Mtb. vui, 15; IX,18; Mc i, 50; v, 55; Luc, iv,
iii, 13; Gal. m, 28),nom. propr. masc, 'iouSaiof: 39; Joan. xi, 31, 55; xn, 7; plur. genit. izo: Joan.
Mth. xxvn, 11; Mc vu, 15; xv, 2; Luc vn, 3; Joan. xi, 19; dat im : Mc. xvi, 6; Eph. iv, 18 ; Tim. I, v,
iu, 25; vi, 4, 41, 52; vn, 1, 2, 8, 31, 48; ix, 22; 16; acciii. iyos: Mc XVL,8; Joan. xi, 19; neutrum,
x, 19; xi, 45; xn, II; xvm. 55, 36; Rom. ix, 24; sing.nom. iia: Mc iv, 57; genit. is ;Mib.vn, 27;Mc,
Cor. I, ix, 20; xn, 13; Cor. II, xi, 24; Gal. m, 28; iv, 32; Joan. vm, 44; Col. n, 22; Tim. I, i, 8; dat.
Thess. 1, n, 14; Neh. v, 17; vi, 17. imma: Luc I, 66; xiv, 35; accus. ila : Mth. v, 29;
iuiuivtSKs, adiect., iudaicus, touSatxor: Tit. i, xxvii,59, 60; Mc iv,16; vi, 28, 29; IX,36; xi, 17;
I4;Skeir.HI, b. xv,46;Luc vi,48; viu,16; Joan.xv,2; Rom. vii,29,
HIDAIVISKO, adverb., judaice, touSatxSf: Gal. u,14. Eph. v, 29; Col. n, 14; iv, 17; plur. nom. ija: Luc
iuoAiviSKON, conj. II, more judaico vivere, ju- ii, 50; dai. im : Mc x, 15, 16; Luc i, 7; n, 42, 49,
daizare, iovSaiknv: Gal. n, 14. 50, 51; v,2. Innominativoetiampro6,ij,T6: Mth.vin,
IUDAS (Judat Joan. xn, 4 ; Iodat Luc. m, 26), 32; ix, ."1; xxvi, 66; xxvn, 4, 66; Mc m. 4; v, 54;
nom. propr.masc,'iouS«f efiouSa: Mth. xxvu,3; Mc vi,24,28;vn,6,28;viii, 5, 2Q, 28, 55;ix, 12,19,2!,
m, 19; vi, 3; xiv, 10; Luc i,'59; ni, 26, 50, 35; vi, 52,54; x,5, 4, 22, 26, 56, 37, 59, 48, 50; xi, 6; xu,
16; Joan. vi, 71; xii, 4; xm, 26, 29; xiv,22; xvm, 2. 3,14,16; xiv, 11, 46, 52, 61, 64, 68, 70, 71; xv, 2,
IUMJO(Gr. II, 47; III, 472), fem„ turba, multi- 13, 14,23; Luc 1, 20; jv, 40, 45; v, 35, 54;vi, 10;
tudo, oy\o; ' Mth. vm, 1. VII,4, 40, 45; vm, 21, 24, 56; tx, 15, 19, 21, 45,
59; x, 27, xv,27, 29; xvi, 7; xvu, 57; xvin, 21,
IUP (vei. norv. upp, vei. sax., angl.sax., angl., «nee. 25, 27, 29,29; 41; xix, 34 ; xx, 5, 11,12,17,25; Joan.
up, vet. fr. op, vet. sup. germ. uf, dan., balav. op, rec ix, 15, 17. 58; xvm, 7; ourof : Luc vn, 44, 45, 46;
sup- germ. ob, oben, auf; gr. ujrsp, lat. super; Gr. Rom. v«i, 9 vid. ad h. 1.; exsfvof: Mc xvi, 11; Luc
II, 49; Gf. 1, 169), adverb., sursuro, supra, avo>: XIX,4; JoarT.vn, 29; VHI,42; ix, 9; xiv, 12; xvi,
Joan. xi, 41; verlis conjunctum respondet graic. 8; xviu, 17, 25; Cor. I, ix, 25; Cor. H, vm, 9; Tim.
ava..., &\c'intaiwan'iup,ava§\tnetv : Luc x|x, 5; iup II, u, 12; in genitivo etiam pro aurou (alias seins):
utliuhan, avayetv: Rom. x, 7. Me. vn, 26; vm, 3; Thess. H, i, 10 (cxterura iu his
IUPA,1) supra, avw: Gal. iv, 26; Col. m, 1, 2; locis plures codices manuscript. aurou legunt). Ali-
2) sursum, avu : Phlpp. m, 14; Skeir. H, a. quandoeliam nominalivusut subjeclumsenientiaeusur-
IBPANA, de novo, de sursuro, uvaOev:Gal. iv, 9. paiur, ubiGraecuspronomenpratennisit -.Mth. xi, 23
iuPApRo,de supra, avaSev: Mth. xxvn, 51; Mc xv, ei«i'esei«a(spetvav);Mc (vn, 36) xv, 44; Luc. i, 65;
58; Joan. m, 5, 51; xu, 11; avu : Joan. viu, 25 ; VII,50; xiv, 14; xvm,38; Joan.vi, 21;ix,8,12,18;
Skeir. II, a; IV, c xi, 13; xiv, 17; xvm, 28, 31, 40; Cor. I, xvi, 12.
1U8, adjecl., comparat. iutisa, facilis, utilis; iutiza ISAK, nom. propr. masc, T<r«ax:Mth. vin, 11 ;
titan, meliorem esse, Stafiptv»: Gal. iv, 1. Mc xn, 26; Luc m, 34; xx, 37; Rom. IX, 7, 10 ;
1C6ILA, fero., quies, avso-tf: Cor. II, vm, 13 (Tbess. Gal. iv, 28.
U, i. 7). ISKARIOTES(hkarioieit Mc xiv, 10; Iscarjotes
H.SE, nom. propr. indecl., 'laon : Mc. vi, 5. Joan. xiv, 22); nom. propr.,'io-xapiwTijf: Mc m,
1S (vet. gup. germ. ir, rec. sup. germ. er; lat. it; 19; xiv, 10; Luc vi, 16; Joan. vi, 71; xn, i; xm ,
Gr. I, 785), fem., si, neutr. ita, pronomen personale 26; xiv, 22.
3 pers., is, ea, id, ordinario auTOf;ex. gr. masculi- nom. propr. raasc, 'lop«n\: Mtb. vm,
num : smg. nom. is: Mth. viu, 24; Mc i, 8, 45; u, 10;ISRAEL, 35; x, 25; xxvn, 19, 42; Mc xn, 29; Luc
ix,
15, 25; m, 8, 15; iv, 27, 38 ; v, 4; vi, 55; vn, 56 ; u, 25, 32; IV, 25; Joan. xu, 15; Rom. ix, 27, 51;
VIII,29; Luc i, 8; n, 28; IV,15, 30; v, 1, 12, 16, xi, 26; Cor. 11,IH,7, 15, Gal, vi, 16; Pblpp. m, 5.
17; vi 8, 20, 55; vn, 5; vm, 1, 22, 57, 42, 54; ix,
18, 29, 51; x, 1; xv, 14; xvi, 24; xvn, 11; xvm, ISRAELEITES (Israeliles Rom. ix, 4), nom, propr.
55, 59; xix, 37; Joaii. vi, 15; vn, 10; Cor, I, xv, 'lapanHmt ' Rom. ix, 4; xi, 1; Cor. II, xi, 22.
25, 28; Cor. II, x, 7; Eph. v, 25; Col. i, 17, 18 ; 1TAN(vet. norv., vet. fr. eta, vet. sax., angl. six.
Tim. I, III, 7;gcnit. ts: Mth. w, 11; v, 55;vn, 28; elan, vet. sup. germ. ezan, angl. eal, suec ata, dan.
vui, 3, 15, 25, 25; ix, 10, 11, 19, 20, 21; x, 25, mde, rec sup. germ. essen,alzen; gr. e^Setv, lat. edere;
35, 36; xi, 20;xxv, 41; xxvi, 65; xxvu, 19, 53, Gr. II, 25; Gf. I, 524; Rchth. 717), conj. I,«/, elun,
64,etc; dat. imma: Mth. v, 25, 39, 40,41; viu, 1, 3, itans, coinedere, so-Ststv:Luc xv, 16j; xvi, 21; xvn,
4, 5, 7, 15, 16, 19, 20, 21, 22, 23, 27,28; ix, 2, 27, 28.
9, 19, 27, 28, 52; x, 52; xi, 2, II; xxvn, II, 13, IRA-ITAN (prset. frat, fretitn), devorare, xureaBiztv :
14, 19, 42, 44, 54, 55, 64, etc; accus. tno; Mth. vi, Cor. H, xi, 20; xarafuyztv : Mc IV,4; Luc vm, 5 ;
8; vn, 24; vin, 2, 5, 7, 25, 31, 34; ix, 18, 24, xv, 50 vid. ad h. 1.
$1; x, 53; xxvi, 71; xvvu, 1, 2, 3, H, 18, 43, FBA-ATJAN, conj. 11, enutrirc, cibum distribuere,
48, 49, etc; plur. nom. eis : Mth. ix, 32; Luc, vi, 'i|/wut?stv: Cor. I, XIII,3.
11; ix, 36; xiv, 12; xvm, 34; Joan. xvn, 8, 19; AF-ETJA,raasc, esor, fuyot: Mth. xi, 19; Luc
Rom. xi, 31; Cor. II, vi, 16; x, 12; Gal. n, 9; 34.
genil. %%e:Mlh. vi, 14,15; vn, 16, 20 ; vm, 34; ix, vn,LZ-ETA, masc, vel Uz-eto, uentr., praisepe, prx-
2, 4, 29, 35, 36; x, 29; xi, 1, etc ; dat. im : Mth. sepium, furvn : Luc u, 7,12,16.
vi, 1, 7; vn, 12, 23; vm, 4, 20, 32; ix, 12, 15,
18,24, 28, 50; xi, 4; xxv, 40, 45; xxvii, 17, 48, ITURAIA,nom.propr.,decl.graec.,'lToupata: Luc
65, etc.; accus. tni: Mth. vi, 26; vn, 16, 20, 29; in, 1.
lx, 30; x, 26;xxvn, 10, etc.; femininum, sing. IFTUMA (Gr. H, 50), adject., sequens, proximus;
nom. si: Luc. vn, 12; genit. izos : Mth. v, 28 ; vm, iftumin daga, proximo die, rn inuvptov: Mlh. xxvn,
15; rx, 25; x, 35; Mc. i, 31; v, 29 ; vn, 26; xrv, 9; 62; Mc xi', 12 ; Joan. vi, 22;'xn, 12.
Luc. i, 5, 41, 58; vn, 47; vm, 44, 54, 55, 56; x, IOANAN, nom. propr., 'lavuv : Neh. vi, 18.
W; Joan. xi, 1, 5; xvi, 21; Cor. I, x, 26, 28; Gal.
iv, 30; Tim. II, m, 5; dai. izai: Mtb. v, 28, 31; x, IODAS, i. q. Iudas.
59; Mc. v, 34,41, 43; vi, 23, 26; vn, 27. 29; vm, IOHANNA,nom. propr. fem.,T<u«wa:Luc vm,3.
35; x, 15; xiv. 6; xvi, 11; Luc i, 28, 29,30, 35, IOHANNA,nom. propr. masc, 'iuavvavet 'Iwvav:
36,38,45., 56, 58, 61; u, 6; vn, 12,!13; vm, 48, 55; Luc. in, 27, 30.
1365 KABALLARJA
IOHANNES(Iehannis Mc vi, li), nom. propr.
masc, 'Iwavvwf:Mth. ix, 14; xi, 2, 4, 7, 11, 12,
!5;.Mc i,9, 14, 19,29; m, 17; v, 37; vi. 16, 17;
vm, 28; ix, 2; x, 35,*41; xi, 30; Luc. m, 2, 15; v,
10, 35; vi, 16; vu, 18, 19, 20, 22, 24, 28, 29; vm,
5,25; ix, 9; x, 41; xx, 4 ; Joan. m, 24, 25; Skeir.
III, b.
ARALLARJA,nom propr., docum. aret.
KAEINAN, nom. propr. masc, Kaivav: Luc m,
36, 37,
KAIDMEIEL,nom. propr. masc, KaSpttrj).:Esdr.
n. 40.
KAIDRON,nom. propr., KeSpwv : Joaii. XVIII,1.
KAISAR (voc lai.), masc, Caesar, Kattrop: Mc.
xii, 14,16, 17 ; Luc n,.l; m, 1 ; xx, 25, 24, 25;
Joan. xix, 12.
KAISARA-GILD, vid. sub Gildan.
KAISARIA, nom. propr., Kutoupiu ' Mc. vm,
27.
KALBO(vet. norv. kalfr, vet. sax. catf, angl. sax.
cealf, vet. sup, germ. kalb, angl. calf, suec, batav.
kalf, dan. katv, rec sup. germ. kalb; Gr. II, 58; Gf.
IV, 591), fem., calva (Suuu\i; secundum Num. xix,
2) : Skeir. III, c
KALDS(vet. norv. kaldr, vet. sax. cald, angl. sax.
ceald, vet. fr. kald, vet. sup. germ. katt, angl. coid,
suec koll, dan. kold, batav. koud, rec sup. germ,
kalt; Gr. II, 9; Gf. IV, 581; Rchth. 856), adj., fri-
gidus, tyvxpbt '• Mth. x, 42; neulr. TOfrigidum , fri-
gus, iJ-uYOf : Joan. xvm, 18.
KALKJO (Kalki?), fem., adultera, nbpvn : Luc
xv, 50.
KALKINASSCS, masc, adullerium, nopveia: Mlh. v,
52; Mc vn, 21; Gal. v, 19 ; Thess. I, iv, 3.
KANANEITES, nom. propr,, KavavtTJjf: Mc iu,
18.
KANNJAN,vid. sub Kunnan.
KAJAFA, nom. propr. masc, Wuiufut : Luc m,
2; Joan. XVIII,13, 14, 25,28.
KAULAUSSAUS(seXKaulaussaius), nom. propr.,
Ko^oo-trasuf: Coloss. subscr. (vid, ad Thess. II, in-
script.).
KAUPATJAN(coll. angl. cuff, suec kuffa, dan.
kjep; gr. jtojrretv), conj. anom. prat. kaupasia,
colaphizare, xoXa»t$etv : Mth. xxvi, 67; Mc. xiv, 65;
Cor. I, IV, 11 ; Cor. II, xi, 7.
KAUPON(vet. norv. kaupa, vel. sax. capon, ca-
pan, angl. sax. eeopian.vet. fr. fcopio,vet. sup. gerjn-
kaufon, angl. cheapen, suec kjopa, dan. kjobe, ba-
tav. koopen, rec. sup. germ. kaufen; coll. gr. xb\-
lat. eaupo; Gf. IV, 372; Rcliib. 859), cotij. II,
7r>i>of,
negotiari, npayuartvzoBai : Luc x:x, 15.
KAURAZEIN, nom. propr., yopa~iv (Mlh. xi,
21); Luc x, 15.
KAURBAN(yoc hebr.), xopgav: Mc vn, 11.
KAURBANAUN (voc hebr.), xopSavav:Mth. xxvu,
6.
KAURINpO, nom. propr. fem., K.6ptv8of : Rom.
suhscr., Cor. II, i, 1, 25.
KACRirtpics (Kaurin^aius Cor. II, inscr. et sub-
scr.), nom.propr. masc, Kopiv9tof: Cor. I, subscr.;
Cor. H, inscr.; vi, 11 ; subscr.
KAURN (vet. norv., vet. fr., vet. sup. germ.,
suec, dan., rec sup. germ. korn, vet. sax. curni,
angl. sax., angl. corn, batav: koorn;<ir. II, 61; 111,
375; Gf. IV, 494; Rcluh. 877), ueutr., frunjentum,
o-tTOf:Mc. IV,28; Luc m, 17; xvi, 7.
KAURNO, «euU-., grannm, granqlum, xoxxof: Mc IV,
31; LIIC xvn, 6; Joan. xn, 24.
KAURS(Gr. II, 57), adject,, gravis, j3apuf : Cor.
II, x, 10.
KEIAN 1366
IOREIM, noni. propr. masc, 'jypeij*: Lue. ui, 29.
IORA, nom. propr. masc, 'iupa : Esdr. u, 18.
IOSES, nom. propr. masc, 'ioyrn " Mth. xxvji, 56*
Mc xv, 40, 47; Luc. m, 29.
IOSEF, nom. propr. inasc, 'ivavt? ' Mlh. xxvij, 57;
Mc. xv, 43, 45; Luc u. 16, 23, 24, 30, 35; Joan.
vi, 42; Skeir. II, a.
KACftipA, fem., onus, fiupot: Gal. vi, 2.
UACRJAN, conj. II, gravare , ooerare, pupeiv : Luc.
ix, 52; Cor. II, I, 8; v, 4 ; Tim. I, v, 16 ; fiapvvztv:
Neh. v, 15;|3apuv etvat: Neh, vr18; xaTaSapsfv:
Cor. II, xn, 16; imSupziv: Tliess.H, m, 8; xaTavap-
x5.v: Cor. II, xi, 8; xu, 13,14.
ANA-KAURJAN, id., ejrtSapsiv; Cor. II, II, 5.
Mip-KACRJAN, coonerare; mip-kaurips-daupau is,
coonerari morte ejus, avuuopfovutvotBuvurtaauTou:
Phlpp. iii, 10. ,
KACREiNS, fem., onus, (3«pof: Cor. II, iv, 17.
UN-KAUIIEINS, non-moleslia ; in allaimunkaureinom
iv jravTt«6ap>}f: Cor. II, xi, 9 vid. ad h. 1.
RAUSJAN,vid. sub Kiusan.
KAPILLON(lat. copiii«s),conj. \l, londere, xsifletv:
Cor. II, xi, 6.
r
KARA (vel, sup. germ. chara, augl. sax. cartt,
angl. care; lat. eura; Gr. H, 57; Gf. IV, 464), fem.,
cura ; kar-ist (i. e. kara ist), sollicitat, cura-tenet,
cum accusalivo persoua: etgenilivo rei, ui\n : Joan.
x, 13 ; xu, 6 ; sirapl. kara Mc iv, 38 ; xn, 14 ; waka.
ra unsis, ri npbt nuut : Mth. xxvil, 4.
uN-KARjA,adjecl.,incurius, negligeus, Mc iv, 15
h. 1; unkarja utsan, uuiktiv : Tim. I, tv, 1i.
KARON, conj. II, sollicjtari, ui\ti : Cor. I, vn, 21,
GA-KARAN, conj. II, curare, s'rri((£/\sr<rlat: Tim. I,
III , 5.
KAREIApIAREIM, nom. propr. jndecl., Kapta-
fitapift: tsUr. u, 25.
KARKARA(lat.carcer), fem., carcer,Ssapuurnptov:
Mth. xi, 2; fv\uxn : Mth. v, 25 ; xxv, 59, 44; Luc
III, 20 ; Joan. m, 24 ; Cor. 11,vi, 5; xi, 25.
KARPUS, nom. propr. masc, Kfipjrof: Tim. II,
iv, 15.
KAS (vet. norv. ker, vet. sup. germ. char, dan.
kar; Gr. II, 52 ; III, 456; Gl. IV, 463), neutr., vas,
o-xsuof: Mc iii, 27; xi, 16; Luc. vui, 16; xvn, 31,
Rom. ix, 21; Cor. II, iv, 7; Thess. I, iv, 4; Tiui.
II, ll, 20, 21; xtpautov: Mc XIV,13; fiurat : Luc
xvi,^.
KASJA,masc, figulus, xepafteuf: Mtli. xxvu, 7;
Rom. IX, 21.
KATILS (vet. norv. kati, ketiII, yel, sup. genn.
kezil, angl. sax. cytel, vel. fr. ketei, aogl. kettle,
suec. ketlel, dan. kjedel, batav. fce(ei,wscsuo^.gerra.
kessel; gr. XOTU/V, lat. catittus; Cr. III, 457 ; Gf.
IV, 537 ; Rchlli. 867), masc, lebes , x«^tov : Mc
vn, 4.
KAVTSJO(voc. lat.), fem., cautio, docmji- neap.
KAFAIRI, uom. propr. indecl,, Xaftpa : Esdr. u,
25 vid. ad h. 1.
KAEARNAUM,nom. propr. indecl., Kajrspvaoua:
Mth. VIII,5; xi, 23 ; Mc l, 21; ix, 53; Luc. iv, 3J;
vn, 1; Joan.vi, 17,24.
'KEIAN(augl.sax. cennan,vet. sax., vet. sup. germ.
kinan, rec sup. germ. keimen; liopp 115 S'|.; Gr. J,
854; IV , 26; Gf. IV, 450), conj. I, kai, kijun,kimm,
germinare.
CS-KEIAN, prodire, crescers, germinare, ->mwt :
Luc. vin, 6.
KEUNAN , conj. HI, gernjinare, phgaxfotw • Mc.
lv, 27.
1367 GLOSSARIUMGOTHICE LINGU/E. 1368
us-KElNAN : LilC VM,8; ixfvnva.t: Mc
, itl., <pvrrvat KNODA(/uioi7s?angl. sax. cneo,vet. sax. cnosles,
XIII, 28. vet. sup.gcrm knol; Gf. IV, 572),fem.,genus,progt-
Mipus-KEiNAN , simul enasci, o-uu.3<u7jvai : Luc nies. yivo; : Phlpp. HI, 5.
vni. 7. KUoITUS (voc lat.), masc, lectum, cubitus,
KELIKN(vet. norv. galkn; Gr. II, 160), neutr., 1) x\taia : Luc. ix, 14.
turris, domus, 7rupyor: Mc xn , 1; Luc. xiv , 28; KUKJAN(vet. norv. koss, vet.sup. germ. kussion,
2) camaculum, aveoyatov : Mc xiv, 15. vet. sax. cus, cussian,angl. sax. cyssan, \et. fr. kos,
KliF.AS,nom. propr. masc, KjjepaV : Cor. I, i, 12; angl. kiss , suec kyssa , dan, kysse, balav. kus-
IX,5; xv, 5. sen, rcc sup. germ. fcusscn; Gf. IV, 525;Rchih.
KILEIKIA, nom. propr. fem., Kt).txia : Gal. 878), conj. II, osculari c dal., <pi)etv : Mc xiv, 44;
xaruf t\ziv: Mc xiv, 45 , Luc. vu, 58; xv, 20; fi\nua
KILI)EI(coll. angl. sax. cild, angl. chxld), fem., Soiivat:Luc. vtt, 45.
uteius, yuarnp : Luc 1,31.. BI-KUIUAN, osculisblandiri,osculari,xaTa<ptAsfv: Luc.
i.N-KiLpo, fem., gravis, pr.rgnans, inutero habcns, vn, 43.
neyxvo; : Luc n, 5; uuveiAuiputa : Luc i, 36; iu- KUMBJAN (gr. xvnretv, lal. cumbere),conj. II,
kilpo vairpun, concipere, o-uA/au.§avetv : Luc i, 24. accumhero, jacere.
KINDINS(coll. angl. sax. cine, vet. sax. kunno; ANA-KCMBJAN, recnmbere, Kvaxet<j0ai : Mlli. ix, 10;
apud Burgundinos rcx vocajmur Itendinos, vid. Luc. vu,57; Joan. vi, 11; xn, 2; xm, 25, 28; xara-
Ammian. Marcelt. 28, 5; Mone, Gesch. des nord. xeioBut: Mc u,15; Luc. v, 29 ;Cor. I, vm, 10;<ruv.
Heidenlhums,II, 165; DRA. 229, 231, 756), masc, avaxsiflat: Luc xiv, 15; ovaxXivsafiat : Mih. vin, 11;
pralectus, nyeui>v: Mlh.xxvn , 2, II, 14, 15 ; Luc Luc vn, 56; avajrt7rTstv : Mc viu, 6 ; Luc. xiv, 10 ;
xx, 20; visankindins, nyeuavzvetv : Luc n, 2. xvn, 7; Joan. vi, 10; xm,12; e7rijrijrTetv : Joan. xiu,
KINNUS(vet.norv. kinn, angl. sax. cgn, vet.sax., 25 ; gavaurkjan annkumbjan, recumbere facere, c.
vel. sup. germ. kinni, vet. fr. kin, angl. chin, dan. dal., xarax>tvetv: Luc, ix, 14; galaujan anakumbjan,
kind, batav. kin, rcc sup. gerra. kinn; gr. yevetov, id., c accus., avaxAtvetv : Luc. ix, 15.
lat. gena; Gr. III, 401; Gf. IV, 450; Rchlh. 869), MIDANA KUMBJAN, accumberc cum, cruvavaxs«o-6at:
fein., gena, otuyi>v: Mth. v, 59; Luc vi, 29. Mth.ix, 10; Mc. n, 15; vi,'?2, 26; Luc vu, 49;
KINTUS, masc, oholus, xoSpavrn;: Mlli. v, 26. xiv, 10.
KIUSAN(vet. norv. kiosa, kiora, vet. sax. kiosan, KUMEI,vid. sub Taleipa.
coron, coston, angl. sax. ceosan, coslian, vel. fr. KUNA-YEDA,vid. sub Vidun.
fciaso,vel. sup, germ. churi, kiusan, angl. clioose, KUNDS,1) vid. sub Jium;2) vid. sub Kunnatt.
suec kesa,dan. kaare, balav. kiesen, rec sup. germ. KUNl(vet. norv. kyn, vet. sax. cunni, angl. sax.
kieen, kuren. kosten; gr. yzvzaBut,lat. guslare; Gr. cyn, vet. fr. ken, kon, vel. sup. germ. kunni, angl.
11,2-2; Gf. IV, 507 ; Rclith. 868), conj. I, kaus, ku- kin, kind, suec kon, dan. kjon, batav. kunne; gr.
tun, kusaus, probare, Soxtuo.tjitv : Cor. II, vm, 8 ; yevof, lat. «cnus, gens; coll. kunnan; DRA.468;
Gal. vi, 4. Gf. IV,458; Rchlh. 862), neutr., genus, progenies,
GA-KIUSAN , id., Rom. xn, 2 ; Cor. I, xi, 28; xvi, yivof : Cor. II, xi, 26; ysvsa: Mth. xi, 16; Mc viu,
5; Eph. v, 10; Tira. l,m, 10; part. praet. gakusans, 12; ix, 19; Luc i, 48; vn, 51; xi, 41, 45; xvi, 8;
probatus, Soztpto?: Rom. xiv, 18; Cor. II, x, 18; xvn, 25; yivvnuu: Luc iil, 7 ; avyyiveta: Luc l, 61 ;
xin, 7. fv\n ' Luc n, 56 ; Phlpp. ni, 5; ifnuepiu : Luc i, 8.
UNGA-KUSANS , rejectus , reprobaius, aSoxtpiof:Cor. ALJA-KUNS (aljakonsEph. n, 19), aiJject., alieni-
II, xui, 5,6, 7; Tit. l, 16 vid. ad h. I. gena, uWoyevn;: Luc xvn,18; 7rapotxof: Eph. u,
US-KIUSAN , I) probare, judicare, Soxtfta?siv:Thess. 19; alienus, contra naluram, rrapa fbatv : Rom.
I, v, 21; 2) reprobare, c dat., a7roSoxt,u.«?stv : Mc xi, 24.
viu, 51 ; Luc ix, 22 ; xvn, 25 ; xx, 17 ; aflsTsfv: IN-KUNS, popularis, o-uftyu)sT>if: Thess. 1. u, 14.
Cor. I, i, 19; 5) ejicere , ex6aX),etv : Luc IV,29; SAMA-KUNS, cognalus, avyytvnt : Rom. ix, 3.
parl. prajt. uskusans, reprohalus, aSoxtuof: Cor. I, * KUNDS (vet. sax. ...cund), adjcct., cujusdam gc-
lx, 27;Tim. il, m, 8; Til. i, 16. neris, modi.
KUSTUS, niasc, probalio, Soxtpuj: Cor. II, n, 9 ; AIBDA-KUNDS, lerrestris, sx rnt ynt'- Skeir. IV, c
VIII, 2; xu, 5. (Joan. III, 51).
GA-KUSTS, fem., id., Cor. II, IX, 13. GCMA-KCNDS, masculinumgenus,mas,uponv:Luc. n,
KAUSJ.VN , conj. II, 1) probare, experiii, c accus., 23;,Gal. ni, 28.
Soxtua^itj: Luc xiv, 19 ; Cor. II, xui, 5 ; 2)gustare, GODA-KCNDS, nobilegenus, euyev>if:Luc xix, 12.
c. gen. et dat., ysueo-flat: Mc IX,1; Luc IX, 27 ; OJNA-KUNDS, fetnininumgenus, femina, Bn\vt: Gal.
xiv,24;Joan. vm, 52;Col. u,21. iu, 28.
GA-KAUSJAN , probare, experiri, Soxtp:a?etv : Cor. HIMINA-KUNDS , ccelestis, oupavtof: Luc ii, 15;
II, vni, 22. s7rovpavtof : Cor. I. xv, 49 ; Eph. i, 5; u, 6; m, 10;
'KLAIIS (vel. norv. klekia, klakinn,su&c.xttkldcka, vi, 12;Skeir. II, h; IV, c,d.
dan. utktmkke),ad)ecl., natus, genilus. UFARIUMINA-KUNDS, id., siroupavtof: Cor. I, xv, 48.
NIC-KLAHS , recens nalus, parvulus, infans, vn- INNA-KUNDS , (Joinesticus, otxtaxof : Mlh. x ,
jrtof : Luc x, 21 ; Cor. I, xm, 11 ; Gal. IV, 1 ; Eph. 25, 56.
iv, 14. KUNNAN(vel. norv. kna, kunna, kanna, vet. sax.
MC-KLAIIEI, fem., pusillanimitas : Skeir. VII, a. cunnan, angl. sax. cnavan, cunnan, vel. fr. kanna,
KLEMAINTUS(K/aimainlus Plilpp. iv, 5 h. 1.), vet. sup. germ. kunnan, angl. know,can, ken, suec.
nom. prOpr. masc, n\nun; ' Phlpp. iv, 5. kdnna, kunna, dan. kjende, kunne, batav. kennen,
KLISMO,fem., cimbalum, tiiilinnabulum, xJuga- rec sup. germ. kennen,kbnnen; gr. yvuvat, vet. lat.
).ov: Cor. I, xm, 1. gnoscere'Gaicil. ap. Diomed.1, 578]; Bopp 81, 125;
KLISMJAN, conj. H, tinnire, aAaAa?stv : Cor. I, Gr. II, 54; Gf. IV, 408; Rchlh. 858), conj. anom.
XIII,1. prses. kann, knnnun, prajl. kunpa, part. kunps,
KNIU(vet.norv.fcne,vel.sax.cnio, angl. sax.cneop, scire, nosce, cognoscere, ytyvwo-xstv : Mth. vu, 25,
vet. fr. kni, vet. sup. germ. kniu, angl. knee, suec, Mc. IV, 11, 13; xui, 28, 29; Luc. i, 18, 34; viu,
dan. fcue, batav.,rec sup. germ. knie; gr. yovu,lat. 10; x, 22; xvi, 15; Joan. vi, 15,42; vii, 49; vm,
genu; Bopp8l;Gr. III, 405 ; Gf. IV, 575; Rchlh. 43, 55;x, 14, 15,27; xn, 6; xiv, 7,17; xv, 18,
875),neutr.,genu,v6vu: Mc. xv, 19; Luc v, 8; Rom. 21; xvn, 3, 15, 25 ; Rom. vu, 1; Cor. I, i, 21; xm,
xiv, H; Eph. iii,14, 19; Cor. H, n, 4, m, 2; v, 16, 21; viu, 9; Eph. 3,
KNOSSJAN, conj. II, genuflectere, yovujreTetv : Mc 19;v, 5; vi, 22; Phlpp. m, 10; Col. IV,8;Tim. II,
X, 17; knivamknussjait,id., Mc i, 40. i, 18; n, 19; m, 1; siTtytyvwo-xeiv : Cor. II, xtii, 5;
4369 LAGGS LApON 1570
etoevat: Mlh. xxvi, 72; xxvu, 65; Mc i, 24,54; Col. i,26; Tim. II, i, 10; yavepovirotetv: Mc m,
vi, 20 ;x, 19; xu, 24; xiv, 71; Luc iv, 54; xviu, 12; o-uvto--avat : Cor. II, x, 18; Skeir. II, a; VI, c;
20; Joan. vi, 42; vn, 15 ; xxvu, 28 , 29; viu, 19 , passiv., manifestari , videri, avajaivso-9at: Luc
55; IX,29; x, 4; xiv, 5; xvi, 30;Rom. vn, 7; Cor. xix, 11.
I, VII, 16; Cor. II, v, 16; xm, 6; Gal. lv, 8; Thess. GA-KUNDS, fem., persuasio, miop.mn: Gal. v, 8
I, v, 12; Thess. II, i, 8; m, 7 ; Tim. H, m, 15; vid. ad IJ.1.
eVto-Tatrflai:Mc XIV,68; yvwpi&tv: Phlpp. l, 22; GA-KUNps, fem., inanifestatio; uf gakunpai, ex ma-
Skeir. 1, b; III, a; V, a, d; VII, a. nifeslatione, bpxbuevot : Luc m, 23 h. 1.
• UN-KUNNANDS, part., ignarus, oyvowv: Rom. x, 3; KUNpi,nentr., cognitio, scientia, yveoo-tf: Luc l,
Skeir.ll, b, c;lV,a;VI, b. 77;Cor. I, viu, 10;xiu, 2, 8; Cor. II, u, 14; iv, 6;
ANA-KUNNAN, conj. II, recitare, legere, avaytyvw- vi, 6; vni, 7; x, 5; xi, 6; Eph. ui, 19; Phlpp. m,
trxstv: Cor. II, i,13; iu, 2. 8; ejrtyvw<Tif : Rom. x, 2; Col. i, 9; Skeir. I, d; IV,
AT-KUNNAN, cognoscere, experiri, napeyretv: Col. b;VI,b.
iv, 1. UN-KUNIII, ignorantia, ayveoo-ta : Cor. I, xv, 34.
OA-KCNNAN, 1) cognoscere, ytyvwtrxstv : Luc, viu, UF-KUNpi,cognjtio, scientia, sVtyvcoo-tf : Eph. i,
17 ; xix, 15; Gal. iv, 9 ; S7rtytyv<a<rxetv : Luc 1,4; 17; iv, 15;CoI. i, 10; m, 10;Tim. I,u,4; Tim. H,
Cor. II, i, 14; 2) observare, considerare, xaraptav- ii, 25; III, 7; Tit. i, I.
9<ivetv : Mth. vi, 28 ; 3) recitare, legere, avaytyvei- ANA-KUNNAINS, fem., recilalio, lectio, avayvuo-tf:
oxttv : Mc xn, 26; 4) se submiltcre; subordinari, Cor. II, ni, 14.
etxEtv: Gal. ti, 5 ; eliam gakunnan sik, vnoraaoeaBut: KANNJAN, conj. H, noium facere, notificare, yveopt-
Cor. I, xv, 28; 5) agnoscere, part. gakunnands, ?etv : Joan. xvn, 26; Cor. 1, xv, 1; Cor. II, vm, 1;
QOSCens,xaTa o-uyyvcopujv : Cor. I, vii, 6. fcph. i, 9; Skeir. IV, b.
UF-KUNNAN, conj. II (prset. kunpa), l)nosse, GA-KANNJAN, Luc ii, 15; Joan. xv,
1) id., yv<api?stv:
scire, ytyvwo-xstv : Mc v, 29; Luc vn, 39; VIII,46; 15; xvn, 26; Rom. IX, 25; Eph. ui, 5, 10; vi, 19,
xix, 44; Joan. vi, 69; vn, 17, 26,51; vm, 28, 52, 21; Col. i, 27 ; IV,7, 9 ; Skeir. IV, d ; StayvcopiSetv :
52; x, 58 ; xm, 55 ; xiv, 9, 20, 31; xvi, 5; xvu, 7, Luc II, 17; xarayyi\ttv : Cor. I, xi, 26; SijAoOv :
25; Rom. vn, 7;xi, 54; Cor. H, n, 9; v, 16; Neh. Col. i, 8; 2) commendare, o-uvio-Taerflat : Cor. II,
vi, 16 ; 2) cognoscere, experiri, E7ttyiyv<u<Txetv : Mlh. xn, 11.
vu, 16, 20; Mc ii, 8;v, 50;vi,54;Luc v, 22; vn, US-KANNJAN, 1) notnm facere, noliflcare, yvojpitttv:
37; Cor. I, xiu, 12; xvi, 18; Cor. II, I, 15; vi, 9; Rom. ix, 22; 2) commendare, truvto-Tovat:Cor. II,
Tim. 1, iv, 5. v, 12.
FHA-KUNNAH, conj. anom., conlemnere, e<touSevof/v : KUNpS, vid. sub Kunnan.
Mc ix, 12; e|ou6evetv: Luc xviu, 9; Rom. xiv, 3, KUSA, nom. prppr. masc, Xou?a : Luc. vm, 3.
10; Cor. I, xvi, 11; Cor. II, x, 40; Gal. iv, 14; KUSTANTEINU3, noih. propr. uiasc, Calend.
Thess. 1, v, 20; xurafpovuv : Mlh. vi, 24; Luc vi, goth.
15;Cor. I, xi,22;Tim.l, iv, 12; vi,2;«6eTetv: Joan. KUSTUS, vid. sub Kiusan.
XII, 48; Skeir. 1, d;VI, d. KREKS, nom. propr. masc, plur. krekos, Gr.r-
KCNDS,part. ut adject., notus, yvwo-TOf : Lue. n, cus, °EA/»jv : Rom. x, 12; Cor. 1, i, 22; Gal. n, 5,
44 ; Joan. xvin, \H;kunps visan, yv»pt?eo-9at: Eph. III, 28.; Col. III, 11.
Iii, 5; Plilpp. iv, 6; yvcoo-6ijvac:Phlpp. iv,5. KRESKUS, nom. propr. masc, Kptjo-xmf:Tim.
CN-KCNDS, ignotus, ayvoouptsvof : Cor. II, vi, 9 ; II, iv, 10.
Gal. i, 22. KRETA, nom. propr. fem., Kp>jTJs : Tit. i, 5.
CS-KUNDS, cognitus; uikunps visan, fuvnvai: Mth. KRKTES. nom. propr. plur., KpjjTSf: Tit. l, 12.
IX, 55; faveptaSjjvat:Cor. II, IV, 10; ytyvwtrxeo-0at : KRIUSTAN (coll. angl. crath; Gr. II, 22), conj.
LIIC vi, 44; iv napjnaiu elvat : Joan. vn, 4; uskunps I, kraust, kruttun , kruttans, stridere, Tptgstv: Mc
raxrpan, fuvnvat: Rom.vii, 13. IX, 18.
svi-KUNps (svekunpsLuc vm, 17), notus, manife- KRUSTS, fem., slridor, fipvyubt: Mth. vm, 12.
stus, fuvepb; :Mc vi, 14; Luc vui, 17; Cor. I, xiv, KRISPUS, nom. propr. masc, KpJo-jrof : Cor. I, i,
25; Cor. II, m, 3; Gal. v, 19; Tim. I, IV,15; iufu- 14;* Tim. II, iv, 10.
tnt: Rom. x, 20; npaSn\a; : Tim. I, v, 24, 25; ex- KROTON(vet. sup. germ. chrazon, angl. crutlt,
SijAof: Tim. II, III,9; svxkunpsvairpan, yavspeo9ijvai: suec krossa; gr. xpoTsrv:Gr. 11, 43), conj. II, con-
Mc iv, 22; Cor. II, iv, 11; Col.iu, 4 ; tvikunps vi- cidere, comminuere.
san, 7rs<pavepwo-6at : Cor. II, v, 11. GA-SROTON, id., avvffkttv: Luc xx, 18.
CNSVI-KUNPS, comp. unsvikunpoza,ignotus, oblilus: KYREINAIUS,nom. propr. masc, Kupmvatof : Mc
Skeir. VI, a. xv, 21; Luc n, 2.
SVI-KUNDABA, adverb.,manifeste, palam, nuppnala.: KONS, i. q. kuns, vid. sub Kuni.
Mc vni,32; Joan.xi, 14; orjTcof
r : Tim. Liv, 1; Skeir. KOSAM, nom. propr. masc., Kaaiu : Luc
H, a;VHI, b. iil, 28.
GASVI-KCNPJAN, conj. II, manifestare, pavspouv:

L
LAGGS (vet. norv. langr, angl. sax., vet. sax..
vet. sup.germ.,dan., vet. fr., batav., rec sup.germ.
lang, angl. long, suec. lang; lat. longus; Gf. II, 225),
adject., longus, de leiniiore solo usurpatum, mela
lagga, a longo tempore (jamdiu), sx xp°vwvixavi>v:
Luc VIII,27; laggaiweilai, longum temptis, e7rt%pb-
tov : Luc xvm, 4 ; svu lagga sve, tam diu quam ,
iy baov : Rom. xi, 13; sva laggaweila sve, tam diu
iiuam, oo-ov xpovov: Mc n, 19; wan iaggmel, quam
diu, jroo-ofxpovof : Mc. ix, 21.
LAGGA-MODEI, vid. sub Mods.
LAGGEI, fem., longiludo, unxo; : Epli. m, 18.
LAGEINS,vid. sub Liaan.
LAGJAN,vid. sub Ligan.
LAZARUS(Lazzarus Luc xvi, 25), nom. propr.
masc, Aafrpof : Luc xvi, 20, 25; Joan. xi, 5, 45;
xn, 1, 9,10, 17.
LApON(vet. norv. lada, vet. sup.germ. ladon, vel.
sax. lalhxan, ladoian, angl. sax. luSian, vut. fr. la-
thia, ladia, laia, rec stip. germ. laden; Bopp20;
Gf. II, 164; Rchth. 885), conj. II, vocare.advocare,
voleiv: Mlh. IX, 15; Mc u, 17; Luc. v, 32; Rom.
ix, 11, 24; Cor. I, vn, 15, 20; x, 27; Gal. i, 6; v,
8, 13; Eph. iv, 1; Col. i, 12; m, 15; Thess. I, u,
12; iv, 7; v,24; Tim. I, vi, 12; Tim. II, i, 9. .
AT-LApON, id., Eph. IV,4.
GA-LA^ON, id.,xaAeiv : Cor. I, i, 24; vn, 17 ; xvm,
21; o-uyxaAeiv : Luc xv, 6; uuvaystv: Mth. xxv, 58,
 1571 GLOSSARIUMGOTHICiE LINGUiE. 1372
43, Skeir. I, d; partic praet. galapops,'x\nrbt: LAMR (vet. norv., angl. sax., vet. sax., angl.,
oor. I, i, 24. suec lamb, vet. sup. germ. lamp, dan.. batav. /«m,
LA|)ONS,fem.,1) vocaiio , electio, xAjjo-tf:Rom. rec. sup. germ. tamm; Gr. III, 528; Gf. II, 213),
xi, 29; Cor. I, vn, 20; Eph. i, 18; IV, 1, 4 ; Phlpp. neulr., ovis, 7ip66aTov: Mih. vu, 15; ix, 36; Luc,
iii, 14;Thess. II, i, 11; Tim. II, i,9;2) salus, Tra- xv, 4, 6; Joan. x, 1,5, 4, 7, 8, II, 12, 13,45,1«,
paxXucrtf : Luc ii, 25; redemptio, AuTpcoertf : Luc 26,27; ftom. vui, 36;Neh. v, 18; apijv : Lue.
II, 38. x, 5.
LApA-LEiKO, vid. sub Leikt. LAND (vet. norv., angl. sax., angl., suec, dan.,
LAIAN (vet. norv. l&, vet. sax., vet. sup. germ. baiav., rec sup. germ. land, vet. sax., vet. fr. land,
lahan, angl. sax. /ean;GI.II, 97 [IV, 687 rejicii Grim- tond, vei. sup. germ. lant; Gr. III, 395; Gf. II, 252;
inius infimlivuin laian, cujusin locum subdit sive lean, Rchtli. 909), neutr., terra, regio, jc«pa : Mc i. 5;v,
sive lehan; sed ad tailoun eodem modo infiiiiiive 1, 10; Luc u, 8 ; tii, 1; xv, 13 ; xix, 12; narpi; :
taian referiur, atipie saian el vaian ad saisoun ot uai- Mc vi, 1 ; xVtuu: Cor. II, xi, 10; ager, aypof : Luc
voun; Quod si lehan propler vel. sax. el vet. sup. xiv, 18.
germ. laltan, ulinOniiivushabcrelur, quod iterum mi- lCDAiALAND, iloui. propr., 'iouSata X"/)a : "'C'
irinie necessarinm essc videtur, dicendum esset i, 5.
apudJoan. IX, 28 lailoun mendum csse pro lailohun; LAURJAN, vid. sub Liuban.
jam vero non siippouendasunt menda sine necessila- 1.AUGNJAN, vid. sub Liugan.
te], conj. I, tailo,lailoun, laiant, deridere, c. dat.,).ot- LAUDEIKAIA, nom. propr. fem., AaoStxsia: Col.
Sopstv: Joan. ix, 28. iv 15 15 16. "
LAIRA, vid. sub Leiban. '* LAUDS (Bopp 19; Gr. III, 46), adject.,
magnus,
LAIGAION : 15. multus ?
' LAIGO.N(voc groec), AsyscovMc.v, 9,
(vet. sup. germ. lekon, vet. sax. leccon, SAMA-LAUDS, sequalis, similis, lao; : Luc vi, 34.
ticcon, angt. sax. liccian, angl. lick, batav. tikken, SVA-LACDS, tantus, talis, TOO-OUTOJ : Mth. vm, 10;
rec sup. germ. lecken,gr. \zi%zr.; lat lingere; Bopp Joan. xiv, 9; Skeir. IV," t>; svataads sve, quantus,
81; Gf. II, 103), conj. II, lingere. qualis, 6o-of: Gal. iv, 1,
Bl-LAIGON, laillbere, e7rtAsiyetv : Luc XVI,21. WE-LAUDS, quis, jroo-of: Cor. II, vn, 11.
LAIKAN (vet. norv. teika, angl. sax. lacan, vet. LACDJA, fem., figura, species (uopfn): Gal. iv, 19
sup. germ. lexh, angl. tay, suec lacka, dan. lege, vid. ad h. I.
rec sup. germ. tocken; Gr. H, 17; Gf. II, 152), LAUHATJAtf, vid. sub Liuhan.
conj. I, lailaik, tailaikun, laikans, exsuhare, oxtprav: LAUIIMUNI.vid. sub Liuhan.
Luc i, 41, 44; vi, 25. '
Bi-LAiKAN, :
saltare, ept7rat?etv Mc x, 54; xv, 20, LAUpS, vid. sub Liudan.
51; Luc. xtv, 29; xvui, 52; p.vxrnpiZttv: Gal. LAUIDJA, nom. propr. fem., Aoif : Tim. H,
vi, 7. i, 5.
LAIKS,masc, plur. laikos, ludus, x°P°~' Luc LAUN (vel. norv. laun, angl. sax. lean, vei. sax.,
xv, 25. . vet. sup. germ. lon, vet. fr. lan, suec lon, dan. len,
LAIKTJO (voc lal.), leclio, sectio legenda : Cor. batav. loon, rec sup. germ. lohu; Gr. II, 48; Gf. II,
I, xv, 58;Cor. II, iu, 4; v, 11; vui, 1; IX, l;xi, 29; 219; Rchth. 884 ), neutr., merces, ptto-66f: Mth. vj,
Gal. v, 2,25; Eph.v, 1,5; Phlpp. i,21;iu, 1; iv, 1; 1; x^pt' ' Luc vi, 52, 53, 34; b-tyimov: Roin.
Thess. I, ui, l;Tim. 1, vi, 1; Philem. 12; adjnargi- vi, 25.
nem scriptum, vid. Prolegg. col. 481, not.'; Castill. SIGIS-LAON, praemium, jSpaSeeov : Cor. I, ix, 24;
ad Cor. II, m, 4. Plilpp. ui, 14.
LAISJAN, vid. sub Leisan. I.ACNA-VARGS, vid. sub Vargs.
LAISTS (vet. norv. leystr, lyslr, angl. sax. tast, ANDA-LACNI, neulr., prjtinui, «vTtptterfita:Cor. II,
laestan, vet. sax. lestian, vet. sup. germ. leittjan, vi, 13 ; avTa7r6Soo-tf : Col. IIJ,24; aptotSij: Tira. I,
batav. lysten, rec. sup, germ. teisten; Gr. II, 46; v, 4.
III, 596; Gf. 11,251), masc, plur. laisteis, vesligiuui, LAIJS, vid. sub Ltutan.
tjniof ; Cor. H, xu, 18; Skeir. II, d; V, a. LAUSJAN,vid. sub Liusan.
"CA-LAISTA, masc, comcs, socius; galaista visan, LAUFS (vet. norv. lau(, vei. sup. germ. laub, vei.
sequi, orotxeiv : Gal. vi, 16; nupaxakovBtiv: Tim. sax. loB, vet. fr. la[, angl. sax., angL teaf, suec. tof,
II, ni, 10; galaista vairpan, id., xaraStcoxetv: Mc. dan. lef, batav. toof, rec sup. germ. taub; eoll.gr.
i, 56. ?u)i).ov,lat. foUum; Gr. H, 49; 111,gll; Gf. H, 65;
LAISTJAN, COnj.II, 1 ) SeqUJ,C aCCUS., axoAou9«i"v : Rchlh. 885), masc, plur. laubos, folium, fiWov:
Mlh. vui, 19;Mcviii, 34; ix, 38; x,21, 28, 52; xv, Mc xi, V5; XIII,28.
41;Lucix,25, 57,59; xvm, 22, 28, 45; Joan. vi, LASIVS (angl. sax. leas; Gr. III, 611), adject.,
1 ; vni, 12; x, 4, 5, 27; xu, 26; xm, 36, 37; xviii, supcrl. lasivosts, infirmuS, aoBtvnt ' Cor. 1, xn, 22;
15; laisljan a(ar — Mth. vm, 1, 22 ; ix, 9; x, 38 ; Cor.H, x,10.
xxvn, 55; Mc l, 18; ui, 7; vi, 1; viu, 54; xiv, 54 ; LATS (vet. norv. tair, lelta, vet. sup. germ. laz,
Luc v, 11, 27; ix, 11; latstjan mip — Luc IX,49; augl. sax. iaet, vet. sax. lat, lettian, vei. fr. tet, letia,
2) persequi, c. accus., Stcoxetv: Luc xvn, 25; Rom. angl. lale, suec. lat, dan. lad, batav. taat, rec sup.
ix, 30, 51; xiv, 19; Thess. I, v, 15; Tim. I, vi, H ; germ. lass; lat. lassus; DRA. 508 ; Gf. II, 297 ; Rchlh.
Tim. II, u, 22. 894, 896), adject., piger, bxwcb; : Roin. xu, 11;
AFAR-LAISTJAN, sequi, c. dat., «xoAOuQetv : Mlll. Vlll, i.py'.t: iit. i, 12; eliam Luc xix, 22 vid. ad h. 1.
10; Mc x, 32; Luc. vn,9; jrapaxcAou9etv : Luc. i, 5; LATEI,fcm., molesiia, bxvnpbv:Phlpp. m, 1.
e7raxoAou9etv : Tim. I, v, 10. LATJAN, coiij. II, impcdire, retardare, xpo^txv :
CA-LAISTJAN, id., C aCCUS.,7rapaxoXou9etv : Tim. I, Luci,21.
iv, 6; Tim. II, m, 14 vid. ad h. I.; Steoxciv: Rom. ANA-LATJAN, id., eyxo7TTetv : Thess. I, n, 18; ona-
xu, 15. talips vairpan, uyxatpeioBui: Plllpp. IV, 10.
CNBi-LAiSTips, part. praet., investigabilis, uvzityvi- GA-LATJAN,
* id., ixbnretv : Gal. v, 7.
aarof : Rom. xi, 33. LEDS, adject.
UNFAIR LAISTIJJS, id., Epll.UI, 8. CN-LEDS, pauper, nro>xbt ' Mth. xi, 5; Mc xtv,
LAIVYEIS, uoin. prop. masc, Aeutf : Mc. n, 14; 5, 7;Luc iv, 18; vi, 20; vu,22; xiv, 15, 2l;xvi,
Luc. tii, 2i, 29; v, 27,29. 20,22; XVIII,22; xix, 8;Joan. xu, 8; xm,29;Cor.
LAIWEITUS,nom propr. masc, levita, AeutTuf: H, vi, !0;GaI. ii.lO; jre'v»f: Cor. II, ix,9.
Esdr. ii, 40; Neh. vu, 1. UN-LEDI, neutr., paupertas, nraxtia : Cor. II, vm,
LAMAiK,nom. propr. masc, t>.uutx ' Luc m, 30. 2, 9.
4375 LEIBAN
SACN-LETMAN , conj. II, pauperem facere; gaunled-
jan* sik, nrtaxtvety : Coi. II, vill, 9.
LEIRAN (yel. norv. teifa, angl. sax. tyfan, laf,
vel. SBX.lebiari, liban, vet. fr. leva, lavia, liova, vet.
sup. germ. tiban, leiba, angl. teave, suec leinna, dau.
levne, rec sup. germ. blexben;gr. Aetjretv,lat. linque-
re; Gr. II, 13; Gf. H-,47, 48; Rchlh. 896), conj. I,
laif, libun, libans, superstitem esse.
LAIBA, fem., reliquioe, xaTa/etptpta: Rom. ix, 27;
7rspt<To-Sutta: Mc* VUI,8.
BI-LAIBJAN, conj. II, relinquere, jrepiAetrretv : Thess.
I, iv, 15.
Ei-LAiFS, vid. Bihlaifs.
AF-LIFNAN, conj. III, relinqui, remanere, neptkei-
ntoBui : Thess. I, iv, 17; 7rspiers-£uetv : Luc. ix, 17;
Joan. vi, 12,15; Skeir. VII, c; ptsvetv: Joan. xu, 24.
LEIHTS (vet. norv. lettr, angl. sax. leoht, vei.
sup. gerni. Hltti, vet. fr. licht, angl. light, suec tatt,
dan. tet, bitav. tigt, r«c sup. germ. teicht; coH. lat.
letis; Gf. H, 160; Rchth. 898), raasc, ievitas, facili-
las,* e\a?piu : Cor. H, I, 17.
LEIpAN (vet. norv. lipa,\et. sup. germ. tidan,
leid, angl. sax. UtSan,lad, vet. sax. tithan, suec lida,
batav. leiden, rec sup. germ. geleite; coll. gr. eA9eiv:
Gr.-ll, 15; Gf. H, 168), conj. I, laip, lipun, lipans,
ire..
AFLEipAN,I) abire, recedere, antpx~-$ai :'Mc. i,
42; Luc v, 13; a7roxeopsiv: Mth. vn, 23; Luc. xx,
20 vid. ad b. 1.; ava^wpetv: Mth. ix, 24; xxvu, 5;
Mc. Mi,7; viro^tapetv: Luc. v, 16; nopevtaBui: Luc
lv, 42; airoSjjtcstv '•Luc xv, 15; xx, 9; afleipan aljap,
anoSnativ : Me. xn, 1; 2) relinquere, aotevat: Luc.
v, 11.
Bi-LEipAN, linquere, relinquere, desererd, c. dai.
(Luc, xv, 4; Joao xiv, 27; xvi, 52; Tim. 11,iv, 13
c.accus.), a.fti-jw.: Luc. xvu, 34, 35; Joan. vm, 29 ;
x, 12; xiv, 27; xvi, 28, 52; xaTaAetTretv : Mc x, 7;
XII,19,20,21, 22; xiv, 52; Luc v, 28; xv, 4; xx,
31; Thess. I, ui, 1; iyxuraltinnv : Mth. xxvu, 46;
Mc xv, 54 ; Rom. ix, 29; Cor. II, iv, 9; Trm. II, iv,
10,16; «HroAe/j«tv : Tira. II, iv, 15.
GA-LEipA.\, ire, epxeoBttt: Joah. vu, 45; xiv, 25;
anipxtaBai : Mih. vm, 18, 21, 51, 32, 55; IX, 7;
xxv, 46; xxvn, 5, 60; Mc i, 20, 56; iu, 15 ; v, 17,
20, 24, 58-,vi, 28; vn, 24, 50; ix, 45; x, 22; xi, 4;
XII, 12; xiv, 10, 12; Luc l, 23, 58; u, 15; v, 25;
vn, 24; viu, 51, 57, 59; IX, 12, 59; xn, 12; xvn,
25; XK, 32; Jaau.vi, 1, 22, 66, «8; ix , 7, H ; x,
40; xi, 28, 47; xn, 19, 56; xvi, 7; xvm, 6; eifsp-
yeerfeu: M,«-I. 21, 45; u, 1, 26; m, 1, 27 ; v, 12,
13; vu, 17, 24; *x, 25, 45,45, 47; x, 25, 24, 25;
xi, 11; Lue. i, 40; iv, 58; vi, 6; vn, 1; viu, 30, 52,
55; IX,46, 52; xvn, 27; xvm, 25; xix, 7,45; Joan.
ni, 4; xju, 27;x*m, 1, 55; xix, 9; Stepx«"9at: Luc
viu, 22; Cor. II, i, 16; iqipxeoBut: Mc. n, 15; vn,
51; xiv, 68; Luc IV,42; xiv, 18; Rora. x, 18; Cor.
H, Ji, 13; VUI,17; xaTepxe<r9at ; Luc iv, 31; jrpoe'p-
X-oBxt: Cor. U, IX,5; iuSaivttv: Mc iv, 1 ; vin, 10,
15; Luc v, 3; vm, 22, 37 ; avaSaivstv: Joan. vn, 8,
10; xaTtxSatvetv ; Luc x, 30; U7rayetv : Luc xvn, 14;
Joan. vi, €7; viu, 14, 21; xiv, 28; uvuyeaBai: Luc.
vui, 22; jTopsus<r9at : Cor. I, xvi, 4; Tim. I, i, 3 ;
Tim. U, iv, 10; itfjropsuso-9ai: Mc I, 21; vu, 19 ;
galeipau inn, titepyjaBat : Mc. xv, 43; Luc I, 28;
IV, 16; etfiropeuserficu : Mc v, 40; galeipan iit, e"ip-
XtaBut.: Joan. siu, 30, 31; xvm, 38.
i.NNGA-LEip.vN , ingredi, e'tsipx~-~Bai:Mth. vu, 15,
21; Luc vi, 4; xvm, 24; xix, t; Joan. irt, 5; Rom.
xi, 25; eliam galeipan inn, vid. supra.
HipiNNGA-LKlpAN, coiBgredi, ovnetsipxeoBat: Joan.
xviu, 15.
HiNDAB-LEipAN, prtBterire, perire, nupipxeaBat:
Luc xvi, 17; xvu, 7.
pAiaHLEipAN, transire, Stipx~^Bat: Luc. xvui, 25;
xix, 1, wtTsp^fffSiat;Luc. iv, 30; napayetv : Mlli. ix,;
9; pairhleipandt, part. prses., iu transitu, ev nupbSy :
Cor. I, xvi, 7.
LEIKS 1374
us-ujipAN,1) eggredi, recedere, i~ipx'oBai: Mth.
viii, 28; a7rspxstr6at: Mc vui, 13; StipxttrBai: Mc,
jv, 55; Joan. vuj, 59; Cor. I, xvi, 5; StaTrspotv : Mc.
v, 21; LtsTaSatvsev : Mth. vm, 34; Joan. vn, 3; sxSn-
tiEtv:Cor. H, v, 8; 2) prseterire, perire, nupipytaBai:
rr
Mlh. v,18;Cor. II, v, 17.
UFAR-LEipAN, tmnsire, Stajiepav: Mlh. lx, l.
LEIpCS (vet. norv. lid, aogl. sax., vet. sax. /id*,
lith, vet. fr. liili, vet. sup. gerra. lidu; DRA. 191;
Gf. II, 192; Rchth. 906), masc, sicera, o-u;pa : Luc.
l, 15.
LEIK (vet. norv., vet. fr. lik, vet. sax.,angl. sax.
lic, vet. sup. germ. tih, batav. lijk, suec lekamen,
dan. tegem, rec sup. gcrm, leiclte; Roppl6; Gr. III,
397; Gf. H, 103; Rchth. 901), neutr., 1) corpus,
o-copia : Mth. v, 29, 30; vi, 22, 25, 25; x, 28; Mc v,
29; xiv, 8;Rom. VII,4, 24; xn, 1, 4; Cor. I, ix, 27;
x, 16, 17; xi, 24, 27; xu, 12; xjn, 5;£or. II, iv,
10; v, 6, 8,10; x, 10; xn, 2, 5; Gal. vi, 17; Epl^
i,25; n, 16; iv, 4, 12; v, 28; Phlpp. i, 20; iv, 7;
Col. i, 18, 22, 24; n, 17; m, 15; Thess. 1, v, 23;
Skeir. I, b, d; II, a, d; U1,b; IV, c; leikit siun, cor>
poralis species, a-copiaTtxov slSof : Luc ui, 22; 2) cor-
pus mortuum, cadaver, ercotta:Mtb. xxvu, 52,58, 59;
Mc xv, 45, 45; Luc xvu, 37; 7TTWU.« : Mc. vi, 29 ;
3) caro, aap': Mc x, 8; xiu, 20; Luc m, 6; Joan.
vi, 51, 52, 53, 65; vm, 15; xvn, 2; Rom. vn, 5,
18, 25; VIII,1, 3,4, 5, 6, 7, 8, 9, 10; ix, 5; xi,
14; XIII,14;Cor. I. v, 5; vn, 28; x, 18; xv, 50;
Cor. H, i, 17; iv, 11; v, 16; VII,1, 5; x, 2, 5,10;
xu, 7; Gal. n, 16; m, 3; iv, 12,25; v, 13,16 ; Eph.
u, 3, 11, 15; vi, 12; Phlpp. i, 22, 24; m, 3; Gol. i,
24; n, 11, 18; Tim. I, ni, 16.
GA-LEIKA, masc, unicorporalis, auo-crupto;:Eph,
III, 6.
LEIKEINS, adject., corporalis, camalis, ao>uv.rixbtv
Thn. I, iv, 8; o-«pxtx6f: Rom. vu, 14; Cor. II, I, 12;
x, 4; erapxevof: Cor. II, in, 3; Skeir. II, b.
LfclKAN(vet. norv. lika, angl. sax. tician, vet.
sax. ticon, vet. fr. likia, vel. sup. germ. lichen, angl,
like, batav. lijken; coll. Leiks; Gr_II, 10; Gf. II,
120; Rchth. 901), conj. II, placere, apso-xsiv: Joan.
xvui.29; Cor. 1, x, 35.
GA-LEIKAN, id., Mc vi, 22; Rom. viu, 8 ; Col. i,
10; Thess. I, u, 15; iv, 1; Tim. 11,n, 4; suSozstv:
Cor. I, l, 21; Cor. II, xu, 10; Col. i, 19; Thess. I,
in, 1; Soxetv: Luc i, 5; uaiio galeikan,beneplacere,
evupeorovttvai : Rom. xll, 1; XJV,18; Cor. H, V, 9;
Eph. v, 10; se valde oblectare (in), euSoxtptetv : Mc
i, 11; euSoxetv:Luc. III, 22; vaila gaieikaipt, placjtus,
suapeerTOf : Col. ili, 20.
GA-LEIKAID, neulr. part. pass., beneplacilum, eua-
peo-Tov : Rom. xn, 2; suSoxia: Luc x, 21.
FAURAGA-LEIKAN , pra?ponere , 5rpoTt9svat: Eph.
LEIKAINS, fem., beneplacitum, dileclio, suSo*xta :
Eph. i, 5, 9 h. 1.; Thess. II, i, 11; 7rp69ecrtf
r : Tinu.
11,1,9.
LEIKEIS (LekeisMc, n, 17; v,25; Luc. viu, 45;
vet. norv. tmknarx, tmkna, angl. sax. laece, vet. fr.
letza, vet. sup. germ. lahhi, angi. leech, suec tdkarc,
dan. lage; DM. 608; Gf. II, ltll; Rchlh. 890),
masc, medicus, tVpof: Mc n, 17; v, 25; Luc. iv,
23; v, 51; VIII,45; Col, IV, 14.
LEIKINON (Lekinon Luc x, 9), conj. II, sanare,
9spajrsustv:Luc v, 15; vi, 7; ix, 6; x, 9.
GA-LEIKINON, id., Luc VIII,2, 45.
LEIKINASSCS,
* LEIKS masc, sanatio, Bepuneiu: Luc IX, f 1.
(vet. oorv. likr, angl. sax. lie, lician, vei.
sax. tic, licon, vet. fr. lik, likia, vet. sup. germ. Uk,
angl. tike, suec. lik, dan. tiig, balav. lijk, rec sup.
germ. gleich ; coll. Lexkan; Bopp17; Gf. II, 105;
Kchlh. 904), adject., similis, conformis.
* ALJA-LEIKS
, diversus.
ALJA-LEIKOS, advei-b., comp., aliler, sTspeof:Phlpp.
:
iii, 15; aWwf Tim. 1, v, 25; atjaleikos laisjan, ali-
ter docere, iTepoStSao-xoAiiv: Tim. 1, vi, 3.
1375 GLOSSARIUMGOTHICE LINGUJE. 1576
ANA-LEIKO, adverb., similiter, Skeir. VII, a. Hnum; Gf. II, 218; Rchth. 902), neulr., linum, «y
ANpAiw.EiKO, aliter; anpartetko laxsjan, aliler (lo- 3cov:Mc xiv, 51, 52; xv, 46.
cere, sTspoStSaerxa/stv: Tim. I, i, 3. LEISAN(vet. norv. laera, lesari, angl. sax. lae-
CA-LEIKS, adject., similis, 6ftotof:Mc. xu, 51; ran, leomian, vet sax. lerian, vet. ,fr. lera, lerna,
Luc vi, 47 , 48, 49; vii, 51, 52; Gal. v, 21; Skeir. vet. sup. germ. leran, lirnen, angl. leam, lore, suec.
I, a ; V, d ; nupbuoto;: Mc vu, 8, 15; galeiksvisan, lara, dan. tmre, rec sup. germ. tehren, lernen, coll.
assimilare, 6u.oia£etv : Mc xiv, 70; galeiks vairpan, lesen; Gr. II, 46; Gf. II, 254 ; Rchth. 895), conj. I,
iuotavaBut; Rom. ix, 29. tais , lisun, lisans, scire, discere; praet. lais, scio,
GA-I.EIKO, adverb., similiter, tera :Phlpp. u, 6h.l. novi, olSa : Phlpp. iv, 12.
II:NA-LEIKS, adject., similis, Skeir. V, d. LUBJA - LEUEI, fem., veneficium , fupuaxti» : Gal.
r
I.ADA-LEIKO, adverb., libenter, nStoru: Cor. II, xu, v, 20.
15 vid. nd h. 1. LAISJAN, conj. II, docere, StSvWtv ; Mtli. v, 19;
LIUBA-LEIKS, adjeCt., JUCUnduS, : Phlpp. vu, 29; ix, 55; xi, 1; Mc i, 21, 22; n, 15; IV, 1,
7rpofyt).)if
iv, 8. 2; vi, 2, 6; vn, 7; vni, 51; ix , 51; x, 1 ; xi, 17;
MISSA-LEIKS, varius, diversus, 7rotxt)of:Mc i,-54; xu, 14, 55; xiv, 49; Luc iv, 15,51 ; v, 3, 17; vi,
Luc iv, 40; Tim. ll,m, 6; Skeir. II, d|; V, h; VI, c 6; xix, 47; xx, 1, 21 ; Joan. vi, 59; vn, 14. 28, 35;
SAMA-LEIKS, similis, conveniens, Io-of;Mc xiv, viu, 20, 28; ix, 34; xiv, 26; xviu,20;Col. i, 28;
bb\ 59. iii, 16; Tim. I, u, 12; iv, 11; vi, 2; Tim. II, n, 2;
SAMA-LEIKO , adverb., simililer, optotuf: Mc iv, Skeir. III , d ; IV, a ; V, d; xumx~iv'•Gal. vu, 6;
16; xv, 51; Ltic ui, 11; v, 10, 55 ; vi, 51 ; xvu, taisjan sik, seipsum docere, discere, ptav9avetv : Tim.
28, 51 ; Joan. vi, 11; Cor. 1, vn, 22; cifauTcof: Mc. II, rn, 7 ; anparleiko vel aljaleikostaisjan, aliter do-
xii, 21, 22; Luc xx, 51; Cor. I, xi, 25 vid. ad h. 1.; cere, sTspoStcWxaAsiv : Tim. I, i, 5; vi, 5; laitipt,
Tim. I, II, 9 ; m, 11; v, 25 ; xara TauTa: Luc vi, 26. part. prat., doctus, StSaxTOf:Joan. vi, 45.
SILDA-LEIKS, adject., mirus, mirahilis, Buvuuorbt: GA-LAISJAN, I) docere; StSao-xstv : Tim. 1, u, 12; 2)
Mc xu, 11; Joan. ix, 50; Cor. II, xi, 14. instiiuere, xarnx'"''' '•Luc. i, 4; galaisjan sik, discere,
SVALEIRS , talis, TotoiJTof : Mth. ix, 8; Mc iv, 55; uav9avetv: Phlpp. iv, 9, 11; Tira. I, u, 11; v, 4,15,
vi, 2 ; VII,8 ; ix, 57; xiu, 19 ; Luc ix, u; xviu, 10; Tini. H.iii, 7, 14;Skeir. V, a.
Joan. ix, 16; Cor. I, v, 5,11; vn, 15, 2$;xv, 48; xvi, US-LAISJAN, docere, StSao-xstv : Eph. iv, 21; al gupa
16, 18; Cor. II, n, 6, 7; iu, 4, 12; x, II ; xi,13; uslaisips, BtoSiSoxrot:Thess. I, iv, 9.
xn, 2, 5; Gal. v, 21, 25; vi, 1; Eph. v, 27 ; Phlpp. uNtis-LAisins,part. prxt., indoctus, non edoclus,
ti, 29 ; Thess. II, m, 12; Skeir. I, b; V, c;T«)exou- ptijptELta9uxeof : Joan. vn, 15.
Tor: Cor. II, i, 10; Svaleiks sve, qualis, olof : Cor. I, LAISEIGS, adject., aptus ad docendum , StSoxrtxor:
xu, 20. Tim. I,III,2; Tim. II, n, 24.
VAiRA-LEiKO, aiJvcrb., virilis; vairaleiko taujan, LAISEINS , lem., doctrina, StSa/jj : Mlh. vn. 28;
virilitcr agere, facere, avSpi?e<x9at: Cor. I, xvi, 15. Mc i,22,27; iv, 2; xi, 18; xu, 58; Luc.iv, 52;
WI-LEIKS(Weleiks Luc i,29), adjecl., qualis, Joan. vu, 16, 17; xvm, 19; Cor. I, xiv, 26; Tim.
7rotof: Mc iv, 50 ; Joan. xn , 35 ; xviu, 52; 7roTa- H, iv, 2; Tii. i, 9; StSao-xaAta : Mc vn, 7 ; Roin. xv,
irof : Mth. viii, 27; Luc i, 29; vii, 59; mjAixof:Gal. 4; Coi. u, 22; Tim. I, i, 10; iv, 1, 6, 13, 16; v,
vi, H; rtf: Gal. iv, 15;Eph. i, 18; m, 9;ofof: 17; vi, 1,3; Tim. II, ui, 10, 16; iv, 3;Skeir. I, c;
Cor. I, xv, 48;Cor. II, x, ll;Tim. II, m, 11; IV, b; VIII, b.
bnoio; : Gal. n, 6. LAISAREIS, rtiasc, maiuster, StSaerxaAOf : Mlh. vm,
ANPVR-LEIKEI, fcm., diversitas, Skeir. V, c; VI, b. 19; IX, 11 ;x, 24, 25; Mc.iv, 38; v, 33:ix, 17,58,
GA-LEIKI , neutr., similitudo, buoia>pu:Rnm. vm, x, 17,20,55; xu, 14, 19, 52;xiv, 14;Luc. n, 46;
3; Phlpp. ii. 7. Hi, 12; vi, 40; vu, 40; vui, 49; ix, 38; x, 25; xvui,
HAN-LEIKA (MannlexkaCor. 1, xv, 49 vid. ad. h. 18; xix, 59; xx, 21, 28, 59; Joan. xi, 28;xiu, 15,
I.), masc, effigies, eexeov : Mc xn, 16; Luc xx, 24; 14; Eph. iv, 11; Tim. I, u, 7; Tim. II, l, 11; IV,5;
Cor. 1, xv, 49. Skeir. I, d; II, b; VII, a.
SILDA-LEIK, neulr., admira/io, stupor, BauGof.Luc. VITODA-LAISAREIS, legisperitus,voptoStSao-xccAof:Luc
v,9. v, 17;Tim. I, i, 7.
SILDA-LEIKJAN, conj. H, 1) mirari, 9aufta?etv: Mth. LISTS(vet. norv., augl. sax., vet. sup. germ., vet.
VIII,tO, 27; ix, 8, 33; xxvu, 14; Mc v, 20; vi, 6; fr., suec, dan., batav., rec sup. germ. litt, vet. sax.
xii, 17; xv, 5, 44; Luc i, 21, 63; n, 18, 35; iv, 22; list, lisii; Gr.II, 26; Gf. II, 282; Rcluh. 905), fem.,
VIII,25; ix, 45; xx, 26; Joan. vu, 15, 21; Gal. i, dolns, cts9oSsia: Eph. vi, 11.
6; 9ap.6st9at: Mc, I, 27. h. I.; x, 52; e'xjr).»iTT£cr9at : LISTEIGS, adject., astutus, nmovoyo; : Cor. H,xu,
Mc vi, 2; vii, 57; xi, 18; Luc n, 48; iv, 52; Skeir. 16; Eph. IV, 14 vid. ad h. I.
VIII, b; 2) mirari, c accus., 9aupta?etv: Luc vu, 9. LEITAN, i. q. Letan.
GA-LEIKON, conj. II, 1) assimilare, octotouv: Mlh. LEITILS (vet. norv. litill, angl. sax. tytel, vet.
XXVII,4; Mc IV,30; Luc. vn, 51; 2) similiter age- sax. luttil, vet. sup. germ. tuzil, vet. fr. litik, littech,
re, facere, imiiari, octoiwfTroisfv: Skeir. I, d; V, a angl. litlle, suec liten, dan. liden, batav. luten; Gr.
(Joan. v, 19), b; 6p.otou9at:Mth. vi, 8; ptt«.eter9ae: 111,611; Gf. II, 517; Rchth. 907), adject., corap.
Thess. II, III , 7, 9 ; hinc galeikonds, part. praes., minniza , superl. minnists, vid. sub Mins; parvus,
imitalor, uipnrn; ' Cor. 1, xi, 1; Eph. v, 1; Thess. curtus , minor , pttxpof: Mth. xxv, 45; Mc ix, 42;
I, II, 14; 5) galeikotxsik, se conformare, avoxnua- xiv, 70; Luc. xvi, 10; xix, 5,17; Joan. vu, 55; xu,
ri%eaBut:Rom. xil, 2. 55; XIII,55; xiv, 19; xvi, 16; Cor. I, v, 6;Cor. II.
GAGA-LEIKON SIK, se conformare, .ueTacrxiptaTt- xi, 1, 16; Gal. v, 9; Skeir. IV, b; VI, a; sAaxto-TOf:
?eo-9«t:Cor. II, xi, 13,14, 15. Luc xvi, 10; xix, 17 ; 6).iyof: Mc l, 19; Luc v, 5;
pAiRiiGA-i.EiKON, transferri, permutari, utraayn- vn, 47 ; Cor. II, viu, 15; Eph. lii, 3; Tim. I, v, 23;
ptaTt^etv: Cor. I, iv, 6. ppuyy; : Joan. vi, 7; leitil gataubjands. modica?(idei,
INCA-LEIKON , trausformari, ueruuopfovv: Cor. II, : Mlh. vi, 30; vui, 26.
6/tyo'jrto-TOf
lil, 18. LEIVJAN,i. q. Levjan, vid. sub Lev.
MipGA-LEIKON , coirtiitari, part. mipgaleikondt, LEIWAN(vet. norv. lia, leigia, vet. sax., vel. sup.
avuutunxnt: Phlpp. m, 17. germ. lihan, angl. sax. liltan, laenan, vet. fr. lena,
ALJA-LEiKops, part. prset., aliler figuralus, uWnyo- lia, angl. lend, loan, suec lana, dan. laane, rec. sup.
poup.evof: Gal. iv, 24 vid. ad h. I. germ. lehn, leihen; Gr. II, 17; Gf. II, 122; Rchlb.
LEIN (vet. norv., vet. sup. germ., angl. sax., vet. 892, 897), conj. I, laiw, laiwun, laiwans, muluari,
sax., dau. lin, vet. fr. linnin, angl. lint, tinnen, suec. Savsigetv: Mih. v, 42; Luc VI,54, 35.
linn, batav. lijn, rec. snp. !germ. lein; gr. \ivov, lat. LEKEIS, i. q. Leikeis.
 1377 LETAN LINNAN 1578
LETAN (Leilan Mth. IX,b; Mc. xv, 9; Luc. n, 29; leggen, rec sup. germ. liegen, legen; txr.\iytoBut.
v, 20; xvi, 18; vet. norv. lata, angl. sax. tmlan, lat. legere, tectus; Gr. II, 27; Gf. II, 81; Rchlh. 888,
vet. sax. laian, vet. fr. la',a, vet. sup. germ. lazan, 900), conj. 1, lag, legun, ligans, jacere, jf-i"<r9at: Luc.
angl. let, suec lata, dan. lade, balav. lalen, rec. II, 16, 54; III, 9; Cor. II, III, 15; x«Taxei"o-9«t: Mc.i,
sup. serm. lassen; Gf. II, 299; Rchth. 895), conj. 50; u, 4; Luc v, 25; avaxsio-9ai: Mc v, 40; Skeir.
I, lailot, laitotun, letans, linquere, deserere, afizvut: III, d; ptZ\noBut: Mth. vin, 6,14; ix, 2; Mc. vn, 50;
Mth. vni, 22; xxvu, 49; Mc v, 19; vu, 27 ; x, 14, xsxotf«io-9at:Mth. xxvu, 52.
xi, 6, 16; xiv, 6, 50; xv, 36, 57; Luc vi, 42; ix, AT-LIGAN, adjnccrc, 7rapaxeter9at: Rom. vu, 18.
60; xviii, 16 ; xix, 44; Joan. xi, 44; xn, 7 ; xiv, 18; IIF-LIGAN, subjacere, deficcre, exAuso-9ai: Mc vm,3,
XVIII,8; EKV : Luc iv, 34, 41. sxAst7recr9at: LilC XVI,9. '
AF-LETAN, 1) relinquere, aytevat: Mth. v, 24; vni, LIGRS,masc, 1) lectus, cubile, x\ivn : Mlh. IX, 2,
15 ; Mc i, 18, 20, 31; vu, 8; x, 28, 29; xn, 12 ; 6; Mc iv, 21; vu, 50; Luc v, 18; viu, 16; xvu, 54;
xiv, 50; Luc. iv, 39; xvui, 28, 29; 2) perdere, de- 2) concubitus, XOITJJ : Rom. xm, 15.
serere, tbroAuetv : Mth. v, 31, 32; Mc x, 4, 11, 12; GA-LIGRI, fem., concubitus, xotm : Rom. ix, 10. s
Luc xvi, 18; aytevat: Mth. xxvu, 50; Mc iv, 36; LAGJAN,conj. II, jacere, ponere, Tt9svat: Mc vi,
"Cor. I, vn , 12, 15; 5) relinquere, ufiivai: Mlh. v, 56; x, 16; xv, 19; Luc ix, 44; xix, 21; Joan. x, 11;
40; 4) sinere, permiltere, ufievat : Mth. vi, 12, 14, xi, 54; XIII, 57; xv, 15; Cor. I, xvi, 2; Cor. II,
15; IX,2, 5, 6 ; Mc u, v, 7, 10; m, 28; iv, 12; xi, lll, 15; v, 19, imriBivut: Mc vil, 32; Tim. 1, v, 22 ;
25, 26; Luc v, 20, 21, 23, 24; vn, 47, 48, 49.; sTrtgaX/stv : Mth. ix, 16; Luc v, 56; |3aAAeiv : Mth. x,
US-LETAN, excludere, ixx\zietv: Gal. iv, 17. 34; xxvu, 6; Mc vu, 53; Joan. xvui, 11; /o,y'an ona
FRA-LETAN,1) relinquere, deserere, axoWsiv: —, superponere, 7reptTt9svai:Mth. xxvn, 48; ejuTi-
Mth. xxvu , 15; Mc vm , 5, 9; xv, 6, 9, 11 , 15; 9sv«t: Mc v, 23.
Luc u, 29; vi, 57; viu, 58; ix, 12; Joan. xviu, 59; ANA-LAGJAN , imponere, superponere, kmriBivai:
xix, 10; iu.v: Mc i, 24; a7roo-TelAsiv : Luc IV, 19; Luc iv, 40; x, 50.
a?tsvat: Cor. I, vn, 11; Skeir. IV, b; 2) remittere, AT-LAGJAN, I) jacere, ponere, (3aX>etv : Mlh. vu,
aytsvat: Eph. vi, 9; 5) permillere , ajitsvae: Mc i, 19; 2) ponere, imponere, eViTi9evai:Mth. ix, 18;
54; v, 57; vu, 12; Luc. vin, 51; imrpinuv : Cor. Mc vin, 23; jreptTt9sv<xt: Mc xv, 17; 3) deponere
I, xvi, 7; 4) sinere, «ytsvat: Luc vu,47; xvu, 3, 4; (pecuniam), Souvat: Luc xix, 25. Attagjan faur,
5) demittere, ^aAav: Mc u, 4 h. I. proponere, nupurtBivui: Mc vm, 6.
AND-LETNAN, solvi, avzAetv:Phlpp. i, 23. AF-LAGJAN, deponere, Tt9bat: Joan. x, 18; ajroTt-
AF-LET,neutr., remissio, ayeo-tf: Luc i, 77; Skeir. 9svat: Epli. IV, 22, 25; Col. m, 8; xarapystv : Cor.
III, c. I, XIII, 11.
FRA-LET , remissio, aftatt: Mc. m, 29; Luc. m , GA-LAGJAN, I) ponere , nBivat : Mlh. xxvu, 60;
3; iv, 19; Eph. i, 7; Col. i, 14. Mc, vi, 29; XII,30; xv, 47; xvi, 6; Luc i, 66; v, 18;
FKA-LETS, adject., maniimissus, anzhvBepot: Cor. xix, 20; xx, 45; Rom. ix, 53; Cor. 1, xv, 25; nepm-
I, vn, 22. BivttL: Mc. xv, 36; x«TaTi9svat: Mc xv, 46; xAivstv:
LEV (angl. sax. tmva, vet. sup. gerra. lawjan; Gf. Luc ix, 58; avaxAtvetv:Luc u, 7; passiv. jacere,
II, 294), neutr., occasio , «fopui: Rom. vu 8, 11; poni, xtioBat : Luc u, 12; ajroxeto-9at:Luc xix, 20;
Cor. II, v, 12;Gal. v, 13. Tim. II, iv, 8; ntptxeioBut: Mc ix, 42; 2) jacere,
LEVJAN (Leivjan Joan. vi, 64), conj. II, tradere, j3a\\ei.v: Mlh. v, 25; vi, 30; Luc m, 9; Joan. 5, 24;
rrapaStSovat:Mc xiv, 42, 44; Joan. xvill, 5. xv, 6; 5) ponere, imponere, srrtTtSevat: Mc vi,5;
GALEVJAN,1) iradere , nupixttv : Luc vi, 29; 2) VIII,25; Joan. IX,15; xix, 2; ejri6aAAetv : Mc xi, 7.
tradere, jrapaStSovat:Mth. xxvu, 3, 4; Mc m, 19 ; US-LAGJAN, ponere, e7ren9evat:Luc xv, 5; im-
Xiv,16, 11, 41; Joan. vi, 64; xu, 4; xiu, 21; xvm, ponere (manum in aliquem), iniSi.W.eiv: Mc xiv,46;
2; Cor. I, xi, 23; liinc galevjands, part. prxs., tra- jLuc ix, 62; xx, 19; Joan. yu, 50, 44.
dilor, npoSbrnt '•Luc vi, 16. UFAR-LAGJAN, imponere; pass., imponi, incum-
FRA-LEVJAN , tradere; part. praes., fraleviands, bere, e7rtxet<r9at:Joan. u, 58.
proditor, frpoSoTur: Tim. II, m, 4. FAUR-LAGJAN, proponere, 7rapa«9evai: Luc ix, 16;
LIBAN (vct. norv. lif, lifa, angl. sax. tif, lifian, x, 8; Cor. I, x, 27.
vet. sax. tibh, libbian, vel. fr. lif, libba, tiva, rec LAGEINS (vet. norv. lag, log, angl. sax. leag, vel.
sup. germ. teban , angl. txve, suec lefva , dan. teve, sax. lag, lagu, vet. fr. laga; Hchth. 883 sq.), imposi-
batav. /eren, rec sup. germ. leben; Gr. II, 13; Gf. tio, e7rt9eertf: Tiin. II, i, 6 vid. ad. h. 1.
II, 40; Rchlh. 898), conj. 11, vivere, ?vjv: Mth. tx, ANA-LAGEINS , imposilio, ini'eait: Tim. I, iv, 14;
18; xxvn, 63; Mc v, 25; xvi, H; Luc u, 56; iv, Tim. II, i, 6.
4;x,28; xv, 15; xx, 58; Joan. vi, 51, 57, 69; vn, AF-LAGEINS, remissio, afeott : Mc. i, 4.
38; xi, 25, 26; xiv, 19; Rom. vn, l, 2, 5, 9; ix, 26; -j-BI-LAGEINS, lex, Jornand. p. 93 ed. Lindbr.
x, 5; xiv, 11; Cor. II, i, 8; m, 5; iv, 11; v, 15; vi, 9, i Uiceneus physicam tradens naluraliter propriis le-
16; xin, 4; Gal. n, 14, 19, 20; v, 25; Phlpp. i, 21, gibus vivere (Gothos) fecit, quas usque nunc con-
22; Col. III, 7 ; Thess. I, m, 8; IV,15, 17 ; v, 10; scriptas bxlaqines (ita enim loco corrupti betlagines
Tim. I, III, 15; iv, li); v, 6; Tim. II,iu, 12; /i6an legendum) nuncupant.» Vid.gramm. col, 888.
taujan, vivificare, £coo7rotsiv : Joan, vi, 65; liban ga- FADRLAGEINS , propositio, ?rp69esftf: Mc. u, 26;
taujan, id.; Joan. v, 21; samana liban, unanimiter Luc vi, 4.
vivere, ovZ,~v: Cor. H, vu, 3. ? LIGINON, Cor. II, n, U vid. ad h. I.
wb-LiBAN, convivere, eruffjv : Tim. II, n, 11.
LIBAINS, fem., vila, ?eoij: Mlh. vu, 14; xxv, 46; LIpUS (vel. norv. lipr, angl. sax. /iff, vet.suec sax.
Mc IX,45, 45; x, 17, 50; Luc x, 25; XVIII,18, 50; lith, vet. fr. lith, leth, vet. sup. germ. lid,
batav. lid, rec sup. germ. glied; coll.
Joan. vi, 27, 55,35, 40, 47, 48, 51, 53, 54, 63, 68; led, dan.,Gr. III, 398; Gf. II, 188; Rchlh. 905),
x, 10, 28; xi, 25; xn, 25; xiv, 6; xvn, 2, Leipan; II, 15;
viu, 12; masc membrum, pte/of: Mth. v, 29; Rom. vn, 5,
3; Rom. vi, 23; vu, 10;viu, X 6; xi, 15;Cor. I,
xv, 19; Cor. II, u, 16; IV,11,12 ; v, 4; Gal. vi, 8; 25; xu, 4; Cor. 1, xu, 12, 14,18, 19; 20, 22; Eph.
Eph. IV, 18; Phlpp. i, 20; iv, 3; Col. m, Til. 3; Tim. IV, 25; Col. IH, 5. :Mth. vm,
US-LIDA, masc, paralyticus, jrapaAuTtxof
I, i, 16 ; iv, 8; vi, 12 ; Tim. II, i, 1,10; i, 2;
ix, 2, 6; Mc n, 3, 4, 5, 9,10; Luc. v, 20, 24;
/Stof : Mc. iv, 19; Luc viu, 14. 6|;
LIGAN(vet. norv. liggxa,leggia, vet. sax. ligan, nupa\t\vuivot: Luc V,18 (24).
legxan,lagxan, angl. sax. licgan, lecgan, vet. fr. liga, LIMA_f«ic. hebr.), \tua : Mth. xxvu, 46; Mc.
lega, vct. sup. germ. tigan, legjan, angl. ly, lay, xv, 5f*
suec tigga, lagga, dan. tigge, imgge, balav. liggen, * LINNAN (,vet. uorv. litma, angl. sax. btmnan
137? GLOSSARIUMGOTHIC/E LINGU^E. 1380
vel. stip. germ. finnon; Gf. II, 218), conj. I, lann, ix, 21; vairps galaubs, magnum pretium, nu-i : Cor.
iunnitn, lunnans, cedere. I, vn, 25.
AF-LINNAN, cessare, discedere, st7ro;ceopeev: Luc.ix, CNGA-LACBS, sine pretio; ungalaubkas, eit artuiuv
59 vid. ad h. 1. axeva;: Rom. ix, 21.
* LIURAN(vet. norv. liufr, augl. sax. leof, luflan, FILUGA-LAUBS, pretiosus, 7roAuTtu.af : Joan. xil, 3.
vet. sax. lio(, lief, gilobian, vet. fr. tia(, tie[,\et. sup. GA-LCBS , adject., pretiosus, 7rfl).uT6A>jf : Tim. I,
germ. liub, angl. tief, love, suec tjufig, balav. lie(, ii, 9. nom. propr., Theodorus, docum. aret.
rec sup. germ. lieb; Gr. II, 49; Gf. II, 51; Rcluh. GUDI-LUBS,
897), conj. I, tanf, lubun, lubans; dilectum esse. BROPRA-LUBO (Bropru-lubo Thess. I, iv, 9), fem.,
charitas fraterna, ytAaSeAyta : Rom. xu, 10;Thess.
LIUBS, adjecl.,dilectus, kyannro; : Mc i, 11; ix,7; I, *iv, 9.
xn, 6; LIIC. iii, 22; ix, 33; xx, 15; Rom. xi, 28; xn, LUBAN, conj. R, spCrare.
19; Cor. I, xv, 58; Cor. II, vii, 1; xu, 19; Eph. v, 1; LUBAINS, fem., spes, e>7rtf: Rom. xv, 13.
VI,21; Phlpp. iv, 1; Col. i, 7; IV, 7, 9, 14; Tira. I,
vi, 2; Tim. II, i, 2; Philem. 16; ijyajnjpivof Rom. fr. LIUGANRchlh.
: (Gr. II, 25; IV, 601; DRA, 418; coll. vet.
u, 25; Eph. i, 6. logia, 909), conj. H, uxorem ducere,
: Mth. v, 32; Mc. x, 11, 12; xn, 25;
UN-LIUBS, ^uon dilectns, ou-x nyannuivot: Rom. yaptefv Luc xiv, 20; xvi, 18; xvu, 27; xx, 34, 35; Cor. I,
ix, 55.
LIU8V-LEIKS, vid. sub Leiks. vu, 9; Tim.-I, v, 14; pass., nubere(de muliere), ya-
L,vuBJAN(vet. norv. leyfa, angl. sax. tyfan, vet. fr. uiioBui: Mc x, 12; Cor. I, vu, 9, 28; yaptitrxs<r9at:
leva, vet. sup. germ. taubjan, angl. ttave, believe, Mc xu, 25; exyautSeertae : Luc xvil, 27; sxyapti-
dan. lov, tove, batuv. gelooven, rec sup. germ. oxtaBttt: Luc xx, 54,55.
glauben, ertauben; Gf. II, 66, rchth. 885, 897), conj. GA-LIUGAN, id., yatietv: Mc. VI, 17.
II. credere, 7reo-Tsusev : Rom. ix, 53 vid. ad b. I, UN-LiuGAips, part. pass., innubus, ayactof: Cor.
I, VII,11.
GA-LAUBJAN,I)id.,c.dat.:Mlh.xxvii,42;Mc.xi,51; fem., matrimonium, T6yaiufv : Tira. I, IV,
L,nc i, 20; xvi, ll; xx, 5; Joan. v, 58, 46,47; yi, 29, 5; LIUGA,
30; vn, 5, 31, 48; vm; 51, 45, 46; x, 37, 38; xn, Cor. tiugom hafls, matrimonio junctus, yeya.unxi>;:
I, vu, 10.
37; xiv, 12; Rom. x, 14,16; Gal. m, 6; Eph. i, 13; LIUGAN (vet. norv. tiuga, angl. sax. leogan, vet.
Phlpp. i, 29; Tim. I, i, 16; Tim. 11,i, 12; Skeir. VI,
a; VIII, c, d; cum du Mc ix, 42; Joan. vi, 35, 40, sax. liogan, lognian, vet. fr. liaga, vet. sup. germ.
47; VII, 38, 59; ix, 35, 56; x, 42; xi, 26; xn, 36 ; liugan, angl. lie, suec. tjuga, dan. lyve, batav. (ie-
xviu, 20;Rom.x,10, H;cuminMci, 15; Gal. ii, 16; gen, rec sup. germ. lugen; Gr. II, 25; Gf. II, 129;
cum accusativo Mc. xi, 23;Cor. I, xui, 7; pass. Rom. Rchlh. 898), conj. I, tauh, iugun, lugant, mentiri,
x, 9; Tim. I, m, 16; absol. Mth, viu, 15; ix, 28; Mc ^EuSs<r9ai: Rom. ix, 1; Cor. II, i, 31; Gal. i, 20;
iv, 24; V, 36; IX, 23; xi, 24; xin, 21; xv, 32; Luc i, Col. III, 9; Tim. I, n, 7; Skeir. VIII, c
45; viii, 12, 15, 50; Joan. vi, 56, 64, 69; u, 18, 38 ; UN-LIUGANDS, part. prses., non mentiens, veridicus,
x, 25, 38; xi, 15; xvi, 30; Rom. x, 4, 9, 14; xm, «1-EuSijf: Tit. i, 2.
11; xiv, 2; Cor. I, i, 21; xiv, 22; xv, 2, 11; Cor. II, GA-LIUGS, adject.,mendosus ;galiugtaujan, mendo-
iv,13;Eph.i, 19;Thess. I, n, 15; iv, 14; Thess.II, i, sum facere, SOAOUV : Cor. H, iv, 2.
10; Skeir. V, d; triggtaba galaubjan, credere forli- GA-LIUG, neutr., idolum, EISWAOV : Cor.I, x, 19,28;
ter, persuasum habere, ntneioBai: Luc. xx, 6; ni Cor. II, vi, 16; galiuge staps, fanum.stSeoAefov: Cor.
galanbian, non credere, ajrterrstv: Mc. xvi, 11; Tim. I, vui, 10; yaliugam skalkinonds,idolatria, eiod>\o\a-
H,ii,l5; aTretMv: Rom. xi, 30, 31; 2) credere, rpnt :Cor. I, v, 10, 11.
rreoreueiv: LuC XVI,11. GA-LIOGA-APAUSTAULUS, vid. sub Apaustaulus.
GA-LAUBJANDS, part. prses., credens, fidelis, ntorbt: GA-LIUGA-BROPAR, vid. sub Bropar.
Cor. II, vi, 15; Tim. I, i, *2; iv, 5, 10, 12; vi, % GA-LIUGA-PRAUFETUS, vid. sub Praufetus.
teilil galaubiands, modicae fidei, 6/\iyo'jrto-TOf : Mlh. GA-LIUGA-XRISTOS, vid. sub Xristus.
vi, 30; VIII,26. LIUGN, neutr. (I), mehdacium, if/suSof: Joan. vin,
UNGA-LAUBJANDS , incredulus, infidclis, umorot: 44; Eph. iv, 25; Skeir. I, c
Mc ix, 19; Luc ix, 41;Cor. I, VII,12,13, 14, 15; LIUGNA-VAURDS, vid. sub Vourrfs.
x, «7, 29; xiv, 22, 23, 24;Cor. II, iv, 4; vi, 14,15; I.IUGNJA, masc, mendax, Itvarn; : Joan. vni, 44,
Tim. I, v, 8; Til. i, 15; a7ree9wv:Rom. x, 21 ; 55;Tim. I, l, 10; Tit. i, 12.
oTrstOflf:Tit. i, 16; Skeir. V,b; VI, c. LAUGNJAN, conj.H, mentiri, dpvsr<r9at: Mth. XXVJ,
US-LAUBJAN, concedere , permittere, emrpinetv \ 70; Mc xiv, 70; Luc, vm, 45.
Mth. VIII, 21, 51; Mc v, 15; x, 4; Luc, vm, 32; GA-LAUGNJAN, 1) abscondere, 7rsptxpu6etv : Luc i,
ix; 59; Tim. I, u, 12; Skeir. Vin, a; xeAsustv : Mth. 24; 2) abscondi, Xav9avsev : Mc vn, 24; Luc, viu, 47.
xxvii, 58. ANA-LAUGNS, adject., abscondilus, xpvnra; : Mc iv,
GA-LAUBEINS, : Tit. i, 6.
atlject., tidelis, 7rtcrT6f 22; Luc vm, 17; Cor. I, IV, 5 ; xiv, 25; Cor. H.
CA-LAUBEIRS, fem., lides, 7rierTtf: Mth. viu, 10; ix, iv, 2.
2, 22, 29; Mc u, 5; iv, 40; v, 34; x, 52; xi, 22; Luc ANA-LAUGMBA, adverb., in abscondtto, e'vxpujrT<ji :
v,<0; vu, 9,50; vm, 25,48; xvu,5,6,19; xvm, 8,42; Joan. vu, 10.
Rom. ix, 30, 52; x, 6, 8, 17; xi, 20; xn, 5; xiv, 1; ANA-LAUGNEI, fem., absconditum, xpvnrbv : Joan.
C6r. I, xui, 2; xv, 14, 17; xn, 15; Cor. H, i, 24; vn, 4.
iv, 15; v, 7; vm, 7; x, 15; xm, 5; Gal. i, 25; u, 16, LIUDAN(vet. dan. liutan, vet. sax. liodan; Gr. II,
20; III, 2; v, 5, 6,22; vi, 10; Eph. l, 15; n, 8; iu, 12, 21; Gf, II, 198), conj. I, laup, tudun, ludant, iuct>
17; iv, 5, 15,29; VJ,16, 25; Phlpp. i, 25, 27; gnum fieri, crescere, tt»xuveo-8at : Mc iv, 27.
III, 9; Col. i, 23; Thess. I, IH, 2, 5, 6, 10; v, 8; * LAUDS (vet. norv. lyd, liod, angl. sax. leod, vet.
Thess. II, i, 3, 4,11; m, 2; Tim. 1,i, 2, 4,14, 19; sax. liud, vct. sup. germ. liut, vet. fr. liode, liude,
u, 7, 1B;iti, 9,13; IV,1, 6,12; v, 8; vi, 10, 11,12; leod, rec sup. gerra. ieute; Gr. III, 472; DRA.
Tim. II, i, 5, 13; n, 18, 22; ui, 10,15; iv, 7; Tit.;i, angl. 305; Gf. 11, 195 ; Rchth. 902), masc, homo.
1,4; Skeir. II, a, c. JUGGA-LAUI)S, juvenis, veavtcrjtof:Mc xiv, 51; xvi,
BNGA-LAUBEIMS , incredulitas, iniaria: Mc vi, 6; 5; *Luc VII,14.
ix, 24; Rom. xi, 20, 23; Tiin.I, i, 13; anttBtiai LIUHAN(vet. norv. lysa, lios, lioma, angl. sax.
Rom. xi, 30, 32; Eph. n, 2; v, 6; Col. m, 6; Skeir. leoht, lyhtan, leoma,\el. sax. iioht, liomo,logna,\et.
fr. liaht, vet. sup. germ. lioht, angl. light, suec tjtu,
GA-LAUUS, adject., pretiosus, 7ro)uTsA>jf : Tim. I, n, lysna, dan. tys, rec sup. germ. tohe, iichl, leuehten;
9 vid. ad h. I.; galaub kas, eit Ttpuivo-xeuof:Rom. Bopp 129; Gr, II, 50; Hl, 3Kl; DM. 121; Gl. II,
4381 UUbON
146; Rchth. 897), conj. 1, latth, lauhun, lauhans,
luccrc
Liwiup (Liukad Luc. VHI, 16; Joan. «, 10, 12,
46), neulr., lux, lumenyf&f : Mm. v, 16; vl, 23; x,
27; Mc xiv, 54; Luc.!!, 32; vm, 16; xvi, 8; Joan.v,
35; vin, 12; ix, 5; xi, 9, 19; xu, 35,36, 46; Rom,
xiu, 12; Gor. II, IV, 6, 6,14; xi, U; Eph. v, 8;
Col. i, 12;.Thess. I, v, 5; Tim. I, vi, 16; ysyyof :
Mc. XHI,24.
LIUUADEI, fem., lux, clariias, illuminalio, ywTt-
ctptof:,Cor. II, iv, 4, 6. ,
I.UJHADEINS, adject, lucidus, fcoretvof:.Mth. vi, 22.
LiuiiTJAN (Liutjan Mth. v, 15), conj. II, lucere, \um-
nuv : Mlh. v, 45, 46; Cor. II, IV,6; «uya?etv : Gor.
II. iv, 4; coatvstv: Joan. v, 35;
GA-LIURTJAN, : Cor. I, IV,
1) illuminare, «Jcoricjsev
5; Tim. II, i, 10; 2) evidentem reddere, illustrare,
yavspowv: Cor. 1,1V, 5.
lN-LiuuijAN, illuminare» fariiecv : Eph. j, 18;
in, 9.
LAUHATJAN, conj. II, fulgere, «o-TpajrTsev:Luc.
xvn, 24.
LAUHMUNI (Lauhmoni Luc. xvn, 24; Thess. 11, i,
8), fem., ftirgur, ao-Tpa7r»j: Luc. x, 18; xvil, 24;
n>).6£ : Tbess. il, t, 8 vid. ad h. I.
LIUpON (vet. norv. liop, angl. sax. /eoo, vet.
sup. germ. liod, angl. lay, suec tjuda, lyda, dan.
lyde, batav., rec. sup. germ. lied; Gf. 11,198), conj.
II, canere, ^aWiet»: Rom. xv, 9.
LiupAREis, masc., cantor, 6 aSa>v: Esdr. n, 41;
Neh. yii, 1.
* LIDSAN
(vet. norv. tiosa, laus, vet. sax. losian,
liosan, los, lari, angl. sax. leosan, losian, leas, vet.
fr. lesa, tiasa, tas, vet. sup. gcrm. liutan, angl. leese,
loose, suec fortota, losa, dan, los, reC, sup. germ.
verlieren, verlust, los; gr. Austv: Gr. II, 22; Gf.
H, 262; Rchth 884, 8y5, 898), conj. 1, laus, tusun,
tusans, perdere.
FRA-LIUSAN, id., ajroAAuvat: Luc xv, 4, 6, 8, 9,
24, 32; xix, 10; Joan, vi, 27.
FRA-LUSNAN, conj. Hl, perdi, deperdi, perire,
knbWvaBoL:Cor; I, i, 18; Cor. II, n, 15 h. 1.; tv, 3.
FRA-LUSTS, fem., pernicies, a7rtoA!ta: Mth. VH,13;
Joan. xvit, 12; Rom. ix, 22; Phlpp. i, 28; m, 19;
Thess. 11,n, 3; Tim. I, vi, 9; oA«9p»f: Thess. I, v,
3; Thess. U, i, 9.
LAOS,adject., vaoaus, inanis, xsv6f : Luc. i, 53;
xx, 10; Cor. I, xv, 14, 58; Eph. v, 6; Phlpp. n, 3;
laus vairpan, vacuum, inarrem fieri, xtvovoBut: Cor.
II,ix,5; lousuisa», vacuumes9e,jt«Taipyii9rjv«t:Gal.v,
4; vitodis laus, legem non habens, anop.of: Cor. I,
ix, 21.
AKRANA-LAUS, influctuosus, axapnoi: Mc iv, 19.
ANDI-LAUS, infinitus, knipavto; x Tim. I, i, 4.
GUDA-LAUS, irapius, atheus, uBeoe: Ep4i. u, 12.
VITODA-LAUS , siae lege, nvopof : Cor. I, ix, 21;
Tim. 1, i, 9.
LAUS-QlpRS, vid. SJU\>Qipus.
LAUS-HANDJA, vid. sub llatidus.
LAUSA-VAURDS, vid. sub Vaurd.
LAUSJAN, conj. II, 1) solvere, separare, Wiev: Cor.
I, vn, 1§; sokei tausjan (?irrst Wirtv); 2) aunihi-
lare, inanem reddere, xsvouv: Cor. 1, i, 17; 5) libe-
rare, puew : Mth. vt, 13; xxvn, 43; Rom. vn, 24;
xi, 26; 4) exigere, TrpaTTsiv: Lucm, 15; ooratTeev:
Luc vi, 50.
GK-LAUSJAN, 1) Solvefe, Seaeritav:Mc v, 4; 2) Iibe-
rare, xarupyeiv : Rom. vu, 2; Auetv: Cor. I, vil, 2?;
3) liberare, eraere, p'uew: Luc. i, 74; Cor. II, 1,10;
Col. i, 15; Tim. H, m, 11; Skeir. I, b, c; 4) ser-
vare, j>uX«<TTStv: Thess. II,ln,3; 5) exigere, jrpatTeev:
Luc xix, 25.
US-LAUSJAN, 1) evacuare, xsvoOv: Phlpp. u, 7; 2)
liberare, pustv : Thess. H, m, 2; si;atpeeo-9a{:Gal. i,
4; 5) evellere; usiausjan tts vaurtim, sxpt?ouv: Luc.
XVII,6.
LUKAS 1382
US-RAUSEINS, fem., redemptio, Avrpwir: Luc f,
68;* ano\vrpo>at; : Eph. IV, 30.
LIUTAN (angl. sax. lylig, lutem, vet. sup. ger-m.
luzen; Gf. H, 322), conj. I, taut, tulun, lutans, blan-
diri, decipere.
LIBTS,adject., simulaftir, ybns : Tim. II, m, 13.
BN-UUTS , sine dolo, sincenis, ewuwjxpiTOf : Rom.
xij, 9; Tim. H, i, 5.
LHJTA,masc, ftypocrita, adulator, ujroxpiTiif: Mtfi.
vi, 2, 5, 16; Mc vn, 6; Luc vi, 42.
• LIBTEI,feni., astucia, dolus, hypocrisis, uTroxped-if:
Mc xii; ISjTim. I, iv, 2; xu6s£a: €ph. iv , 14 vjd.
ad. h. I.; Sblot : Mc vn, 22; us tiutein taiknjan sik,
dolo se ostendere, ufrojepcvset9ai SOCUT&V: Luc. xx, 20.
LUTON, conj. II, decipere.
IUTONDS, partic. ut sabst., deceplor, fptvanktn; :
Tit. i, 10.
US-LUTOI», decipero, anarav : Eph. v, 6 vid. ad b.
1.; Tim. I, u, 14; eelajraTKv : Rom. vn, 11; Cor. If,
xi, 3; Thess. II, n, 5; ypevaTraTav: Gal. vi, 5;
Skeir. 1, b, d.
LISAN (vet. norv., vet. fr. tesa, angl. sax., vet.
sax., vel. sup. germ. lesan, batav., rec sup. gejrm.
fesen; gT. Alystv,Pat. tegere; Gr. II, 26; G.f.1T.216,
Rchth. 895), coni. \, las , lestxn, lisant, colligere,
avWeyeiv: Mth. Mi, 16; Luc VI, 44 ; o-uvayetV:Mlti.
vi, 20.
GA-LBAN, coltigere, congregare, eruvayetv:,'Mt. IV,
1; Luc xvu, 57; Jorui. vi, *2, 13; Xi, 47; xv, 6:
Neh. V, 16; e7rteruvaystv : Mc XIII,$7.
LISTS, vid. svb Leisdn.
LITA (eoll.imlon;Gf. II, 311), fem., hypocrisis',
vnbxptat; : Gal. n, 13.
..
Mip-LiTjAN,conj. H, simrtlare cum , ertvujr.oxptvs>
tr9ae : Gal. u, 13.
LITEINS (gr. \nn), feffl., petilio, sVeutJef: tjin. I,
ii, 1.
...LIF (vet. norv. .../e»u, angl. sax. ...lufon, vel.
sax. ...liui, vet. fr. ... tif, ...lef, vet. sup. germ.
i.Jif, angl. ...leveh, suec. ...tofva, dan. ...leve, rec.
sup.germ. ..df; Ropp 16; Gf. 11,20u),deeem; ...deciiu, '
AIN-LIF,vid. sub Ains.
TVA-LIF,vid. sub Tvai.'
* LUBJ-A vid. sobsax.
LIFNAN, Leiban.
(angl. lib, vet. snp. gerrn. luppi.
suec. tvf; Gf. II, 77), fem. (?), venenum.
LUBJA-LEISEI, vid. suh Lcisan.
LUBS, vid. sub Liuban.
iUDJA ffi»\h Liudan; Gr. 111, 401; Gf. tt, 201),
fem., vultus, TTpAercojTov : Mth. vi, 17; cofl. ad Gal,
iv,*19.
LUKAN (Vet. norv. tuka, tmkd, angl. gax., vet.
sax. lucan, vei. fr. lukan, vet. sup. jferm. luhhd»,
angl. loek, suec tgcka, dan. tukke, batav. luykeni
Gc II, 22 ; I, 65 (5 edit,); Gf. II, 139; Rcfith. 913)*
conj. I, lauk, tukuri, /nfcans,claudeiv.
GA-LBKAN, 1) claudere, x/sietv : Mth. Vi, 6; xara-
xAsistv: Luc.-lii, 20; aeryaAitJso-iJat : Mth. Xxvn, 66/;
2) concludere, <xwyxAeistv : Luc v, 6; Rom. xi, 32i
US-LUKAN , 1) aperire, reclijdere, oVoiytt»: Joa».
ix, 14, 17, 21, 26, 50, 32; x, 3, 21; xi, 57; Cor.
II, n, 12; Coi. iv, 3; Neh. vn, 5; cWoiyetv : LuC.
n, 25; avajrTuo-ereiv : Luc iv, 17; 2) educere (gla,»
dium), onaoBat: Mc xiv, 47; sXasstv : Jsoa». xviu, 10.
GA-LUKRAN, cohj. III, claudi, jeAst&o-eae:Luc iv,25,
US-LCKNAN, recludi, aperirt, «Vvaiyso-eat :Mtli. ix.
50; xxvn, S2; Lue. i, 64; IH, 21; joan. ix, 10; Cor*
I, XVI, 9 ; Gor. II, vi, 11; Statvatyser9at : Mc. Vll
34, 5S.
US-LUK, neutr. (?), aperlufa, avoe£tf: Epli. yi, 19
US-LUKNS, adject., reclusus, o-^igoptsvof:Mc.i, 1C
h. 1.
LUKARN (lat, lucerna ; Ropp 129), neutr., lucer^
na, "hbxvos Mth. vi, 22; Mc iv, 21; Luc. jtm, lt>;
xv, 8; Joan. v, 55.
LUKARNA-STA|)A, vid. sub Staps.
LUKAS (.Lokas, vid. Prolegg. col. 476, not. •)
1583 GLOSSAR"JM GOTHICiE LINGUiE.
tiom. propr. masc, AoOxaf: Luc inscnpt.; Col. iv.
i4;Tim. II, iv, 11.
LUKIUS, nom. propr. masc, Aouxtot : Rom.
Xvi, 21.
LUSTUS (vet. norv. lysl, losti, vet. sup. germ., batav. luchl; Gr. III, 389; Gf. II, 208), masc, aer,
angl. sax., vet. sax., dan. tysl, vet. fr., angl., suec,
baiav., rec sup. germ. tust; Gr. 11,22; Gf. II, 285;
:
Rclitli. 913), masc, cupiditas, imBvuiu Mc. IV,19;
Joan. viu, 44; Rom. vn , 7,8; xiu, 14; Gal. v,
1G; Eph. n, 3; lv, 22; Plilpp. i, 23; Col. ni, 5; ni, 1.
Tbess. I, u, 17; iv, 5; Tim. I, vi, 9 ; Tim. II, n,
22; III, 6; usluslum, libens, libenter, xara exouo-tov
Philem. 14.
UN-LUSTUS, (cedium ; in unlustau vairpan, in aegri-
ludine fieri, a9upistv: Col. m , 21.
r LUSTUSAMS, : Phlpp.
adjecl., desideratus, ejrt7ro9jjTOf
>v, 1.
LUSTON , conj. II, desidcrare, ImBvutiv : Mlh. pkntoutt : Joan. xviu, 22; xix, 3 ; lofamslahan, cola-
v, 28.
MAGAN (vei. norv. mega, mattr, angl. sax. tno-
gan, vel. sax. mag, maht, vet. fr. mi, mei, machl,
mec/ii, vct. sup. germ. magan, maht, angl. may,
mxght, suec md, dan. maae, hatav. meuyen, rec
sup. germ. xnogen; Gr. II, 27 ; Gf. II, 604 ; Rclith.
927), conj. anom., mag, mahia, mahls, posse, Suva-
c9at: Mth. v,36;vi, 24, 27;vu, 18; VIII,2; ix,
15, 28; x, 28; Mc l, 40, 45 ; n, 4, 7,19; m, 20;
iv, 52, 55; v, 5, 4; vi, 5, 19 ; vu, 15, 24; vm, 4;
ix, 22, 25, 28, 59; x, 26, 58, 59; xtv, 7 ; Luc. 1,20,
22; v, 12, 21, 54; vi, 59, 42; viu, 19;ix, 40, 50;
Xiv, 20,26, 27,55; xvi, 2, 15; xvin, 26; xix, 5;
xi, 56 ; Joan. in, 5; vi, 44, 52, 60, 65; vn, 7, 54 ;
vui, 21, 43; IX,55; xi, 57; xu, 59; xm, 55, 36, 57;
xiv, 5,17; xv, 4, 5; xvi, 12; Rom. vui, 8; Cor. 1,
vn, 21; Cor. II, i, 4; III, 7; xm. 8; Eph. in , 4 ; vi,
11,15, 16; Phlpp. lti, 21; Thess. I, m, 9; Tim. I,
VI, 7; Tim. 11, u, 15; Skeir. 1, a; V, c; tcrxustv:
Mth. vui, 28; Mc IX, 18; Luc. vi, 48; viu, 45; xiv,
29, 50; xvi, 5; xx,26; Phlpp. iv. 15; i~tox<>~ri'•
Eph. iii, 18; etSevae: Tim. I, iu, 5; mag vairpan,
iieri potest, possibile cst, SuvaTov(sc iari): Rom.
xii, 18.
CA-MAGAN, posse, io-xustv: Gal, v, 6.
MAHTS , adject., possibilis; mahts visan, possibile
esse, Suva«-9at(cum inf. act. pro grsec pass.): Mc
Xiv, 5; Joan. m, 4; x, 55; Tim. 1, V,25 ; terxustv:
Luc. viii, 44; Skeir. VI, b.
. MAHTS,fem., I) potenlia, vis, facultas, Suvuptif:
Mlh. vi, 15; Mc. v, 50; vi, 14; IX, 1; xn, 24; xui,
25, 26; xiv, 62; Luc. l, 17, 55; iv, 14, 36; v, 17 ;
vi, 19; viu, 46; IX,1; x, 19; Rom. vui, 38; 9, 17;
Cor. 1, i, 18,24; v, 4; xv, 24, 56; Cor. II, i, 8; iv,
7; vi, 7; vni, 3; xu, 9; xui, 4; Eph. l, 19, 21 ; m,
7, 16,20; Phlpp. m, 10; Col. i, 11,29; Thess. II,
1,7,11; Tim. H,i,7, 8; iu, 5; iox<>'' Mc. xn, 30,
53; Luc x, 27; Thess. 11,I, 9; xpaTOf: Eph. i, 19 ;
vi, 10; Col. i, HjSkeir. I, b, c; IV, c; V, b; VI,
b; VII, a, c; VIII, a; 2) virtus, Suvapttf: Mih. vu,
22; xi, 20; Mc vi, 2,5; ix, 59 ; Luc ix, 50; x, 13;
Xis, 37; Cor. 11,xu, 12; Gal. ni, 5.
ANA-MAHTS, I) polenfia : Skeir. I, b; 2) injurii, vis,
uSpif : Cor. II, xn, 10.
UN-MAHTS, imbeciliitas, impolenlia, ao-9s'vsta:Mth.
vin, 17; Cor. II, xn, 5; Gal. iv, 15 vid. ad h. I.
MAHTEIGS , adject., 1) putens , forlis, SUVKTO;
Luc i, 49; xiv, 51, 52; Rom. IX, 22; xi, 25; xiv,
4;Cor. II, IX,8; xu, 10; Tim. II, I, 12;Tit. i, 9;
Suvio-TJif: Luc i, 52; Tim. I, vi, 15; Suvap-svof:
Eph. lii, 20; Tim. II, ui, 7,15; mahteigsvitan, for-
tem esse., posse, SuvaTsfv: Cor. 11,xm, 3; 8uvacr9at:
Rom. vui, 39";2) possibilis, Suvarof : Mc. ix, 23; x,
27;xin, 22; Luc xviu, 27; Cor. II, x, 4; Gal.
V, 15.
1384
US-LUSTON, decipere, «jraTav: Eph. v, 6 h. 1.
LUTON,vid. sub Liutan.
LUFTUS (vet. norv. lopt, angl. sax. lyft, vet. sup.
germ., vet. sax. suec, dan., rec sup. germ. luft,
aijp : Cor. I, ix, 26; Eph. n, 2; Thess. I, IV, 17.
LYDDOMAEIS.nom.propr.masc, AoSecSiS : Esdr.
ii, 53.
LYSANIUS, nom. propr. masc, Autravtof: Luc
LYSTRA, nom, propr., Auerrpa: Tim. II, m, 11.
: LOD, iiom. propr. masc, ACOT : Luc XVII,28,
29,52.
LOS, fem., mausio (?); los bauan , Siov Stuyztv:
Tim. I, II, 2 vid. ad. h. I.
LOFA (Gr. III, 404 ; Gf. II, 205), masc, inauiis
flaccida (gall. main morte); slahs lofin, colaphus,
pbizare, pajriSstv: Mth. xxvi, 67; Mc xiv, 65.
ni
UN-MAHTEIGS, I) impotens, debilis, ao-9ev»if : Cor.I,
lv, 10 ; IX, 22; Gal. IV,9; koBev&v : Rom. xiv, 1,2;
Cor. I, viii, 9 ; 2) impossibilis,aSuvarof : Mc x, 27;
Luc xvin, 27; Rom. viu, 3; unmahteigs visan, im-
possibile esse, kSvvareiv: Luc I, 57.
ANA-MAIITJAN, conj. II, vi, violentia agere , vim
inferre, /3ea?eev: Mth. XI, 12; ewroerTepetv : Mc x,
19 ; eruxo<favrsev : Luc lii, 14j vid. ad h. 1.; u6pi?etv:
Luc. xviil, 52; s'jr«psa$siv: Luc vi, 2S ; aoexstv:
Cor. H, VII, 12.
MAGDALAN,nom. prcpr., MaySa).a: Mc vm, 10.
MAGDALENE, nom. propr., UaySa\nvn : Mth.
xxvu, 56; Mc xvi, 1, 9.
MAGUS(vet. nurv. mogr, meyda, angl. sax. mmg.
mago, mmgti, vet.sax. magu, magath, vet. fr. megilh,
maged, vet. sup. germ. majad, angl. muid, rec sup.
germ. magd; Gr. H, 27; 111,520; Gf. II, 629; Rchth.
917), masc, puer, 7ratf : Luc. n, 43; ix 42; xv,
26 ; Texvov: Luc u, 48.
pic-MAGUS, puer, servus, jratf: Mth. viu, 6; Luc
i, 54, 6) ; vii, 7.
HAGULA, masc, pueruius, natSkpiov: Joan. vi, 9.
MAGAbs, fem., virgo, 7rap9svof: Luc. 1, 27.
MAGADEI, fem., virginitas. icapfisvia: Luc u, 36.
MAEINAN, nom. propr. masc., Mceivav: Luc.
III, 31.
MAHAp, nom. propr. masc, Maa9: Luc ni, 26.
* MAHS (coll. Gf. II, 632). adject., conveniens,
apius?
\> MAHEI, fcm., prudeniia, circumspectio, o-coypoo-uvij:
Tim. I, ii, 9vid. ad h. I.
MAHTS, vid. sub Afooan.
MApA(vet. norv. madkr, angl, sax. mo6"a,vet.
sup. germ. mado, angl. tnaggot, suec matk, dan.
madike, batav., rec sup. germ. made; Gr. III, 505;
Gf. II, 658), masc (?), vermis, trxcoA«£ : Mc. IX, 44,
46, 48.
MAppAIUS,vid. Matpains.
MApL(angl. sax. tnmtSlan,tne$et, vet. sax. maha.,
mahlian, vet. sup. germ. madal, rec sup. germ.
melden ; Gr. I, 170 [5. edil.]; BRA. 746), neutr. t
forum, ayopa : Mc vn, 4.
MAIILJAN, conj. II, loqui, \u\eh : Joan. xtv, 50.
MAJpLEiNs, fem., loquela, sermo, >aAt« : Joan.
: vui, 43.
FAURA-MADLEIS, niasc, princeps, S.pxo>v : Mth. ix,
34 ; Luc viu, 41; Neh. v, 14; vn, 2 ; Skeir. II, a;...
upyjn; et kpyi — '• fauramapleis piudos, iQvxpxn;:
Cor. II, xi, 32; fauramapleis nwlurje, kpxne\i>vn; :
Luc xix,2; fauramapleis synagogeis,kpxiavvkyo>yo;:
Luc VIII,49.
FAURA-MAPLI, neutr., principatus, nyeuoviu: Nelj
v, 14, 18.
1585 MApUSAL
MApUSAL,nom. propr. masc, M«9ouo-«Aa : Luc.
iu,* 37.
MAIDS (vet. norv. meida, mida, vet. s»x. ge-
med,\ei. sup. germ. gamii, rec sup. gerin. mei-
den; Gr. II, 15; Gf. II, 7-01), adjeci.
GAMAlns,impotens, infirmus, reBpavouivat : Luc
IV, 19; avajrnpof: LuC XIV,15, 21.
MAIDIAN, conj. II, corrumpere, xaTroAeustv : Cor. II,
II, 17.
IN-MAIDJAN, immutare, iransmutare, p.eruuopfavv:
Mc ix , 2; fisTao-YnuaTiSstv : Plilpp. ui, 21; u\\kt-
Tstv: Cor. I, xv, 51, 52 ; Gal. iv, -20; Skeir. III, b;
VI, b.
IN-MAIDEINS, fem., I) permutatio; 2) mntalio :
Skeir. V, c; 5) pretium redemptionis, kvrkWuyuu:
Mc vni, 57.
MAIZA,vid. snb Mait.
MAIHSTUS (vet. norv. tnosk, angl. sax. meox,
vet. sup. germ., batav., rec sup. germ. mist; Gf.
H, 882), masc, stercus, xojrpia : Luc xiv, 55.
MAIbMS(vet. norv. u.cidm, angl. sax. matSm,
vet. sax. medom; Gr. II, 16, 508; 111,325, 452; Gf.
II, 707), masc, donum, Swpov: Mc vu, U.
MAIL (set. norv. metur, angl. sax. maal, vet.sup.
germ. meil, angl. mole, xnoit, suec mul, rec sup.
germ. maal; lat. macula; Gr. I, 170 [3. edit.J ; Gf.
II, 720), neutr. (?), macula, labes, pVrif : Eph.
v,27.
MAILAIAN, nom. propr. masc., MSAS5: Luc
Iii, 51.
. MAJLKEIN (Mailkeis Luc m, 24), nom. propr.
masc, MEA^i:Luc ui, 24, 28.
MAIMRRANA(VOC grsec), masc., ueuSpkva :
Tim.* 11, iv, 13.
MAINDS,adject. —
AF-MAINDS, defali^atus, ex\vbptevot: Gal. VI, 9 (sic
legit Casiillionsns; si antem propius in oculos ba-
uisset, quod maxndsminime golhicum sit, et conferre
voluisset vel pomisset vet. sax. mendian ct vet. sup.
germ. mendjan (la;tari), nunquamsane composilum af-
maindsadmisisset, quodnonsignifitasseila3tari,quippe
cuni afnou sil pneposiiio negativa, neque in genere,
neque hic in particulari, uhi a ni iterum regitur. Jaui
vero si h.mc signtlicationem haberet, non deceret,
cum exXuoLtevof signilicel fatigalus, lassalus (in servi-
lioDei). Hincergo patet, quod Ca.ttillionaeilectiofalsa
sit; ixkiiztvvertitur Mlh. IX,36 afdaujan, ideoque hic
certo afdauidai scribeiidum; ni et in iu palimpses-
iihus lacillime coufunduntur, necnon et da et ma,
coll. ad Rom. vi, 25).
* MAINS
(vet. norv. mein..., minne, angl. sax.xnan,
mmne, gemmne, vet. sax. men, vet. fr. tnein, mene,
vel. sup. germ. gamein, angl. mean, suec. gemen,
rec.siip.germ.gemein,mein...; DRA. 623,904; Gl. II,
782; Rcluh. 918), adject., cimmiinis.
GA-HAiN--, 1) coiiimunis, xotvjf : Tit. i, 4; Skeir. I,
a; z) particeps, o-uyxoiveov6f : Kom. xi, 17; gamai-
nana briggan, vid. sub Briggan; 5) profauus, xotvof:
Mc VII,2; Itom. xiv, 14.
GA-iiAiNJA, masc, particeps; gamainja visan, xot-
vcovetv : 1IIII.I, v, 22.
GA-MAINJAN, couj. II, communeiti reddere; hinc 1)
compartiri, xetvcovetv : Rom. xn, 13; Gal. vi, 6;
Piilpp. iv, 15; 2) participare, xotveovov slvae : Cor. I,
x, 18; eruyxotvuvstv: Eph. v, 11 ; 5) polluere, profa-
num rediiere, x'.ivouv: Mc vn, 15,18, 20.
GAGA-MAINJAN, polluere, xotvouv: Mc vn, 23.
GA-MAI.NIi, f III., commuuio, participali<>,xotvcovia
Cor. II, viii, 4; Gal. u, 9.
GA-MAiNoups, fein., id., Cor. I, x, 16; Cor. H, vi,
14; ix, i5; Phlpp. n, 1; ui, 10.
GA-MA,IN|)I,fem., ecclesia, exxAvio-ia : Neh. v, 15.
MAlS (maizuh Skeir. VIII, b; vet. norv. meiri,
angl. s.ix. ware, vet. sax. mer, mett, vet. fr. mar,
mer, m..si, vet. sup. germ. mer, angl. more, suec
mer, dan. tneer, rec snp. germ. mehr; gr. uei-
t>v, lat. magis; Gr. 111,608; Gf. 11,852; Rchlh.
PATBOL. XVIII.
MALAN 1586
915 sq.), adverb., magis, potius, uceAAov : Mlh. vi, >
h. 1., 30; x, 2S, 28; Mc v, 26; u, 42, 48 ; xv, 11
Lnc v, 15; VII,26, 42; xvin, 39; Jo-n. xu, 45; xix,
8; Rom. xi, 12, 24; IV. 15; Cor. I, m, 21 ; JH,
22;snbscr. ; C >r. II, u, 7; m, 8; v, 8; vu, 7; xn,
9; (ial. iv, 9, 27 ; Eph. n, 28; v, 4; Phlpp. i, 25;
Hi, 4; Tbnss. 1, iv, 1, 10; Tim. I, i, 4; vi, 2,
Tim. 11, iii, 4; Skeir. I, c; V, c; VII, d ; VIII, b;
7TO/\ACO
ptcc)Aov : Mth. vi, 50; 7r).etov: Mih. vi, 25; Lue.
VII,'42; neptaabrzpov : Luc vil, 26; nepiooZ; :
Mc xv, 14, Phlpp. I, 14; UJTSO : Cor. II, xi, 25;
hinc mais frapjan, vnepfpoveiv : Rom. xu , 5;
mais pamrr.a (magis hoc), ptaAAov ntpioabrspov :
Mc vu, 36.
p.\NA-MAis, adhuc, magis (in negaiivis vel interro-
gativis sentemiis), en et >ii panamais, nondum, oux-
eVt, ptjjxeTt:Mc v, 55; xiv, 65 ; xv, 5; Luc xvi, 2
vid. ad h. I. ; Rom. xiv, 15; Gal. v, 11; TOU AOIJTOU
:
Gal. vi, 17 ; pleonaslice etiara ju panamais, Luc.
xvi, 2; Thess.I, m, 1; coll. ad Luc xv, 19.
MAIZA, adject. comparat., major, peicjcov: Mth. xi,
11; Mc xu, 51; Lnc VII, 28; Joan. vm, 55; x, 29;
XIII, 16; xiv, 12, 28; xv, 15, 20; xix, 11, Rom.ix,
12; Skeir. III, a; maizo, neutr. ut adverb., plus, ma-
gis, 7r/et,v : Luc. ix, 15; vnep exneptoaov : Eph. lil.
20;Skeir. VII, c
MAISTS, adject. superl., roaximus, ptei?eov: Mc iv,
32; ix, 34; Lnc. ix, 46; ut substani., maximus,
uzytork; : Mc vi, 21; maisls gudja, summus sa-
cerdos, kpxteptv; : Joan. xvni, 24, 26; xix, 6.
MAIST,adverb., maxime, plerumque, TOirAeto-TOv:
Cor. I, xiv, 27.
MAISAULLAM, nom. propr. masc, MecrouAdu:
Neh.vi,18.
MAITAN (vet. sup. germ. meizan, vel. fr. tnete,
rec sup. germ. metzger, metzeln, messer; lat. nie-
/ere.Gf.H, 911; Rchih. 927), conj. I, maimait, mai-
tans, abcidere, xojTretv:Mc xi, 8.
AF-MAITAN, ahsecare, abcidere, ajroxo7rTeev : Mc ix,
43, 45; Jnan. XVIII,10 ; exxo7rT£tv : Mth. v, 30; hau-
bip afmaitan, decollare, djroxecoaAi?etv : Mc vi, 16,
27;Lucix, 9.
BI-MAITAN, circumcidere, ntptriuvttv : Luc i, 59 ;
n,21; Joan. vn, 22;Cor.I, VII, 18; Gal. n, 5; v, 2,
3; vi, 12, 13.
UNBI-MAITANS, parlic. pass., incircumcisus, dxpo-
6uo-Tta: Eph. n, 11.
US-MAITAN , excidere, exxo7rTetv : Mtli. vn, 19;
Luc HI, 9; Rom. xi, 22 ; Cor. II, xi, 12; djroxojTTstv:
Gal.v, 12.
BI-MAIT,neulr., circumcisio, neptroun ' Joab. vn,
22, 25; Cor. I, vu, 19 ; Gal. n, 7, 8; v, 6, 11; vi,
15; Eph. n,H; Phlpp. m, 5, 5; Col. n, 11; m, 11;
iv, 11; Tit. i, 10.
UNBIMAIT,praeputium, kxpoZvaria : Col. n, 13.
GA-MAITANO , lem., concisio, xaTaToptij: Phlpp.
III, 2.
MAKEIRIS, nom. propr., MayESif: Esdr. u, 50.
MAKIDONJA(Makaidonja Cor. II, n, 15; vit, S
vid. ad h.l.; Mak.dona Cor. II, vm, 1 ;xi,9; subscr.';
Phlpp. iv, 15; Ihess. I, iv, 10; Tim. I, r, 3; Make-
dona Tim. I, i, 5 vid. ad h. I.), nom. propr. fem.,
MaxeSovta: Cor. I, xvi, 5; Cor. II, i, 16; u, 13; vn,
5; viu, 1; xi, 9 ; subscr. (vid. ad h. 1.); Phlpp. iv,
15;Thess. I, iv, 10; Tim. I, i, 5.
MAKIDONEIS, nom. propr. masc plur., MaxeSdvsf:
Cor. II, ix, 2, 4.
:
MAKMAS,nom. propr., Maxftdf : Esdr. n, 27.
MALAN (vet. norv. mala, melja, mytja, mibt, angl.
sax! mylen , melev , vet. sax. muian , vet. fr. mote,
vei. sup. germ. malan, melo, muljan, angl. miil, meat.
suec malu, dan. mule, batav. molen, rec sup. germ.
mahlen; lai. mola, molere, gr. ptuXjj;Gr. 11, 9, 54,
Iil,565; Gl. 11,711; Rchth. 952), ctfnj. I, mol, mo-
lun, malans, molere, d/>Wetv: Luc xvn, 35.
MALO, fem., linea, o-^f (?) : Mth. vi, 19, 20.
U
1387 GLOSSARIUMGOTHICJELINGU-tE. 1388
...ILVIAN,conj. H,conterere, o-uvTptSetv:Luc. HANNA-mjN.ulliis; cumnegalione nimanna/iun,nemo,
iv, 18. nullus, ptijSeif,ouSeif, un rtt'. Mc I, 44; vlii, 26; lx,
MALEILAIEL,nom. propr. ntasc, M«ASAEIJA : Luc. 9, 33; xn, 14; xvi, 8; Luc ui, 14; x, 4; Tim. I, v,
lti, 57. 22; vid.sub iVi.
ilALKUS , nom. propr. masc, MaA/or : Joan. ALA-MANS (DRA. 497), plur. tant., humanitas :
xvm, 10. Skeir. (IV, b) VIII, b.
MALMA(vet. norv. malntr, angl. sax. mealm, vet. MANNI5K.S, adject., humanus, dv9peojrtvof: Cor. I,
sax. inehn, rcc sup. germ. malmeih; coll. Malan; iv, 3; TCOV dv9pebjreov : Joan. xu, 45; Skeir. VI, h.
Gr. 111,379),masc, arena, auftof : Mlh. vu, 26 ; Rom. MANNISKODUS, masc, huinanitas: Skeir. VI, b.
ix , 27. MANAGS norv. mangi, angl. sax. manig, vel.
MALSKS (angl. sax. malscra, vet. sax. malsc), sax. maneg,(vet. vet. fr. menie, nwnich, vel. sup. germ.
adject., infatuatns. manag, angl. mamj, succ. mange, dan. mange, balav.
UNTILA-MALSKS , protervus, jrpojTET»if : Tim. II, menig, rec sup. germ. mannig, menge; Gr. III, 10;
lii,* 4. Gf. II, 756; Rchth. 919, 93i), adject., (Omparut.
MALTJAN(vel. norv. melta, angl. sax. meltan, managizi, superl. uianagisis, multus, 7roAuf,7rAstcov,
angl.melt, rec sup. g«rin. schmetzen;Gr. 11,52),conj. 7r).eto-TOf : Mlh. vn, 15, 22; vui, 1, 11, 18, 50; ix,
II, liquefacere, dissolvere. 57; xi, 20 ; xxvn, 52, 55; Mc. l, 31; u, 2, 15 ; m,
GA-MALTEINS , fem., dissOlutio, dvdXuertf : Tim. 10; iv, 2, 5, 55 ; v, 9, 26 ; vi, 2, 15, 20; vu, 4;
II, IV, 6 vid. h.
ad I. ix, 12, 26; x, 22, 31, 45; xu, 35; xm,26; xiv,
MALVJAN,vid. sub Malan. 56; xv, 41; Luc i, 1, 14, 16; n, 54, 55,56; ui,
MALO, vid. sub Malan. 18 ; iv, 25, 27, 41; V, 15; vi, 25, 55; vn, 21, 45,
MAMBRES,notn. propr. masc, Hautjpn; : Tim. 47; viu, 3,4, 29, 50; ix, 22; x, 2, 24; xiv, 16,25;
II, iti, 8. xv, 2, 13; xvi, 10; xvu, 25; Joan. vi, 10, 56, 60;
*MAMINJAN(coll. rec. snp. germ. mummen, gr. vn, 51, 40; VIII,26; x,20, 51, 41,42 ; xi, 19,45;
uvuuv), conj. II, deridere, deludere. xu, II, 24, 42; xiv, 2; xv, 2, 15; Rom. IX, 22;xu,
BI-MAMINJAN, illmlere, exptuxTrjptcjsiv : Luc. xvi, 14 4, 5; Cor. I, IX, 19; x, 17, 33; xi, 30; xu, 12, 14,
vid. ad li. I. 20; xv, 6; xvi, 9; Cor. II, i, II ; u, 4, 6; m, 12;
MAMMO( coll. Cast. ad Col. i, 22), fem.,caro, iv, 15; vi, 4, 10; vu, 4; vm, 2, 4; ix, 2; Gal. iv,
rdpi-sCol.i, 22vid. adh. I. 17; Eph. II, 4; Phlp». m, 18; Col. iv, 13; Thess. I,
MAMMONA (voc hebr.), masc, mammona, uapt- II, 17;Tim. I, m, 15; vi, 9, 10; Tim. II, n, 2; iv,
ucovd : Mlh. vi, 24; Luc. xvi, 15 vid. ad h. I. 14; Skeir. VII,b; ixuvb; : Luc, vm, 52; coniparaii-
MAN,vid. sub Minan. managiia, etiam nzptavb; : Mth. v,37, 47 ; Joan.
* MAN(vet. norv. man, madr, vel. fr. man, mon, vus x, 10 ; neptaabrepo; : Cor. I, xv, 10 ; Cor. II, u, 7;
vet. sup. germ., angl. sax., angl., vel. sax., baiav., x, 8; xi, 25 ; sva inanags, lain multus, ToerouTOf :
suec man, dan. mand, rec sup. germ. mann; lat. Joan. vi, 9; Skeir. VII, b ; sva manags sve, tam mul-
mas; Gr. II, 507; 111,518; DRA. 418; Gf. 11,752; tus quam, do-oj : Mc ui, 10; vi, 11, 56; Luc iv,
Rchth. 952), honio, vir. 40; ix, 5; Gal. u(, 27; vi, 12, 16; Phlop. m, 15;
GA-MAN, neutr., 1) soclus, comes, cteTO^of : Luc. Tim. I, vi, 1 ; sva rhanags svasve, id., Mc III, %&;
V, 7; xoivwvof: Cor, 11, vui, 23; Philem. 17; 2) Luc iv, 40; waiva manags, qUam mulliis, 6aof :Cor.
societas, communio, xotveovia: Cor. II, xm, 13. II,. i, 20; Wanmdnads, id., 7r6o-of: Mc vm, 5, 19,
MAN-LEIEA, vld. sub Leiks. 20; hianagizo (sc havan), plus habere, nhavklietv:
MANAILI , neulr., (humana) species, ayjiuu: Cof. 11,vnl, 15 ; nianagiiOvairpan, plus Deri, Trepter-
Phlpp. II, vin. ersustv: Mth. V, 20; Id mattagizo pau, plus quain,
HANA-SEDS, vid. sub Sedt. Ijrdvco: Mc Xiv,5; coll. Cor. 1, xv, 6.
MANA-MAURpRJA, vid. sub Maurpr. MANAGEI , fem., Itirba, multiiudo, n\nBo;: Mc III,
UN-MANA-RIGGVS, vid. sub Riggvs. 7, 8; Luc n, 13; V, 6; xix, 57; Nch. v, 18 ; ox>o,-:
MANNA, masc anom., homo, avflpeojrof : Mlh. v, Mth. vn, 28; tx, 8, 23,25, 35, 56; xi, 7;xxvn, 15;
16, 19; vi, 2, 14, 15; vn, 12; vm, 20; ix, 6, 8,9; Mcti, 4,15; Hi, 9, 20, 52; IV,1,56; v, 21,24,27,
x,35; xi,8;Mci, 17; u, 28;iu, 2, 3,5; iv, 26; v, 30, 51; VII,14, 17; vin,l,2, 6,54;ix, 14, 15, 17,
2,8; VII,7,8, 11,15,18,20,21,23,24; vin,24;ix, 25; x, 1, 46; XI, 18; xn, 12, 57; xiv, 45; xv, 8,
9,12, 51; x, 7, 9; xi, 2, 50, 52;xn, 1, 14;xui, 26; 11, 15 ; Luc III, 7, 10; IV, 42; v, 1, 3, 6, 19, 29;
xiv, 15,71; Luc i, 25; u, 14, 15, 25, 52; iv, 4, vi, 19; vn, 9, II, 12, 24; viii, 19, 40, 42, 45; IX,
35; v, 10, 12, 18, 20, 24; vi, 5, 6, 8, 22, 26, 51, 11, 12, 16, 18, 37, 38; xvui, 36, 45; xix, 5, 59;
45, 48, 49; vu, 8, 25, 51, 34; vm, 29, 33, 35, 49 ; Joan. vi, 1, 22,24; vn, 12,15,20, 5i, 52, 40, 42;
ix, 25, 58, 44,50; x, 50; xiv, 16, 24, 50; xv, 4, H; xn, 9, 12, 17, 29; A«6f: Mth. xxvu, 1, 64; Mc vu,
xvi, 1, 15, 19; xvii, 22, 26; xviu, 2, 4, 8,10,11, 6; Luc i, 10, 17, 21, 68, 77; n, 10, 31, 52; m,
27; xix, 7, 12,21,50; xx,4, 9; Joan. vi,10,14;vu, 15,18,21; vi, 17; vii, 1,16,29;viu, 47; xvm, 43;
22,25,46,51; vm,40; x, 33; xvi, 21 ;xvui, 7, 29, xix, 47, 48; xx, 1, 6, 9, 19, 26, 45; Joan. xvui,
31; Rom. vu, 1, 22, 24; ix, 20; x, 5; xn, 17,18; 14; Ronl. ix, 25, 26; x, 21; xi, 1; xV, 10, 11;
xtv, 18;Cor. 1,i, 25; lv, 9; vn, 7,23,26; IX,8;XI, Cor. I, xiv, 21; Cor. II, vi, 16 ; Neh. v, 15.
28; xv, 15, 21, 32, 47; Cor. II, m, 2; iv, 2, 16; v, MANAGbtps, lem., abundanlia, superfliiitas, nepio-'
11; viu, 21; xu, 2, 4; Gal. i, 1; n, 6, 16; v, 5; vi, czitt : Cor. II, viu , 2.
1; Eph. li, 15; iu, 5, 16; iv, 8, 14, 22; Phlpp. u, MANAGJAN , conj. II, augere, 7rAij6ui<etv : Cor. II, ix,
7, 8; IV, 5; Col. i, 28; u, 22; m, 9, 25; Thess. I. 10; 7rA£ovd?etv : ThCss. I, iu, \i.
II, 15,15; iv, 8; Thess. II, m, 2; Tim. I, n, 1, 4, MANAGNAN, conj. III, siiperfluum esse, abundanlem
5; iv, 10; v, 24;Tiin.H, n, 2; m, 8; Tit. i, 14; esse, jrspiero-EUEtv : Cor. II, IV, 15; vui, 7; Epli. m,
dvijp: Mth. vn,26;Mc. x, 2; Luc.v, 8, 18; xiv,24; 10 vid. ad b. 1.; Tr)sovd{etv : Thess. II, i, 3.
XVII,12 (Tim. I, i, 9, 10); Skeir. b
1, ; II, a, b, ; d US-MANAGNAN , itl., : Cor. H, vill, 2.
Trspierere-jetv
1V, c, d ; VI, b; ni manna, vel manna ni, nemo, ouSeif,
ptjjSetf,uij Tt; : Mth. vi, 24; vm, 4, 28; ix, 50; Mc MANNA, vid. sub Man.
11,21,22; ni, 27; v, 3, 4, 43; vn, 30; xi, 14; Luc MANNA(voe. hebr.), indecl., fidvva: Joan. vi, 51,
v, 14; VIII, 16,56; ix, 21, 56, 62; xv, 16; Joan. vi, 49, 58.
44;vn, 4,27; ix, 4; xv, 13; Eph. v, 6, 29; Col. u, MANVUS(Gf.II, 728), adject., paratus, e"TOtp.o; :
16;T'nn. 1, iv, 12;Tini. II, iv, 16; caslerum vid. Mc. xiv, 15; Luc xiv, 17; Joan. vii, 6; Cor. II, jx,
suh iVi; Mannans gapxvands, vid. suh pius; Mannans 5; x, 16; xn, 14.
maurpijunds, vid. sub Maurpr; Mannam samjands, MANVUBA , adverb., parele, ev iro:uo> : Cor. II,
vid. sub Samian. x. 6.
1589 MAUDJAN MAVI 1360
UN-MANVUS, adject., non prajparatus, djrapatrxeua- GA-MARZEINS, scandalum, oxuvSukov: Rom* ix, 33;
e/TOff : Cor. II, IX, 4. xiv, 13 ; Cor. I, l, 25.
MAHVJAN , conj. II, parare , sTotud?siv: Mth. xxv, FBAPJA-MARZEINS , sollicilatio; sis frapjamarzeins
41; Mc.i, 5; x, 40 ; xiv, 12, 15; Luc.i, 17,76 ; n, visan, sauTOvfpevanarav : Gal. VI, 3.
51; III, 4; IX, 52; xvu, 8; Joati. xiv, 2; Tim. II, MARpA, nom. propr. fem.,Mdp9a : Joan. xi, 1, 5;
II, 21 ; Philem. 22 ; xaTapTtSstv: Mc l, 19. xix, 21, 30; xii, 2.
GA-MANVJAN, _ MARIA, nom. propr. fem., Mapta : Luc i, 41; n,
parare, xaTatr/sodctsiv: Mth. xi, 10;
Mc i,2; Luc vn, 27; 7rapK<rxsudc;stv 5, 16,19, 54 ; ethun Mariam : Luc. i, 27, 30, 34;
: Cor. II, IX,
2, 3; xaTspyd?s<70at:Cor. II, v, 5; x-/.TapTi?etv et Marja : Mlh. xxvu, 56, 61; Mc vi, 3; xv, 47;
:
Luc 'vi, 40 ; Rom. ix, 22 ; i^upri^etv : Tim. II, liij xvi, 1, 9 ; Joan. xi, 1, 2, 19, 28, 39, 45.
17 (Skeir. VII, c); inpassivo, parari, fieri, ytyveerSai: MARKA(vet. norv. mark, merki, angl. sax. mearc,
Nch. v, 18. vet. fr. merke, vet. sax. marca, vet. sup. germ.
FAURAGA - MANVJAN marfto, batav. merk, angl,, suec, dan., rec sup.
, praeparare, npoxurupri&tv :
Cor. II, ix, 5 ; npoerotuk&iv: Rom, ix, 25 ; Eph. u, fierm. mark; lat. margo; DRA. 496; Gf. II, 846,
10. Rcluh. 925), fem., fmis, limes, optov: Mth. vm,34 ;
FAURA-MANVJAN , id., Skeir. IV, b. Mc v, 17; VII,31; x, 1 ; utBbpiov: Mc. vn, 24.
MANVI, neutr., quodpraeparatur, paratum, Sajrdv»: GA-MABKO , fem., coufinis , eruo-TotYouera: Gal. lVj
Luc xiv, 28 vid. ad h. 1. 25.
MANVIDA, fem., prseparaiio, hoipaaia : Eph. vi, M\RKAILLIUS, nom. propr. masc, Marcellus :
15. Skeir. IV, d.
MAUDJAN(Gr. II, 49), conj. 11, admonere , me- MARKUS,nom. propr. masc, Mdpxof: Mc.inscr.;
morare : Skeir. VI, a. Col. iv, 10; Tim.H, IV, 11.
GA-MAUDJAN, : Joan. xiv, 26;
id., ujroptiptvijo-xetv MARKREITUS (voc graec; vet. sax. meregriia,
lim. II, u, 14; dvautuvijirxsiv: Tim. II, i, 6; Skeir. mereariota; Gr. 1, 43 (3. edil.j), masc, margarita,
VII, d. [lapyapirn; ; Tim. I, II, 9.
MAUDEINS, fem., admonilio : Skeir. VI, a. MARJA , vid. sub Maria.
GA-MAunEiNS,id., : Tim. II, i, 5.
U7t6ftvv)atf MARVTR (Martyr [?]; voc. graec), masc, marty-
MAURGINS(vet. norv. morgun , vet. sax., vet. rium : Calend. goth.
sup. germ. morgan, vet. fr. morn, angl. sax., dan., MAT, vid. sub Milan.
batav., vet. sup. germ. morgen, suec morgon, angl. MATpAIUS (Mappaius Mth. ix, 9; Luc. vi, 15), «
morning ; Gf. II, 852; Rchth. 955), masc, mane, nom. propr. masc, UurBuiot: Mth. ix, 9 ; Mc m,
7rpeot:Mc xi, 20; xv, 1; xvi, 9 ; jrptoia : Mth. xxvn, 18;Luc vi, 15.
1; Joan. XVIII,28; du maurgina , mane , auptov: MATpAT, nom. propr. masc, MaT6dT: Luc m,
Cor. I, xv , 32. 24.
"MAURGJAN, conj. II. breviare. MATS (vet. norv. matr, angl. sax. mete, vet. sax.
GA-MAURGJAN, ahbreviare, xo),oSouv: Mc xiu, 20;
mal, meti, vet. fr. mete, vet. sup. germ. ma», angl.
cruvTecivetv : Rom. IX, 28. meat, suec. mat, dan. tnarf, rec. sup. germ. masl; gr.
MAURpR (vet. norv., vet. sup. germ., vet. fr. udo-o-co, «d?a, uaystpof , maced. uaTTua, lat. mditea;
mord , vet. sax. morlh, angl. sax, mor6",augl. mur- Gr. II, 10, 508; 111,460; Gf. II, 904 ; Rcluh. 927),
ther, dan., suec nioi-d, batav. moord, rec sup. masc (plur. mateis), cibus, (Spcocnff.: Joan. vi, 27,
germ. mord; lat. mors, gr. uopof; Gf. 11,855; 55; Rom. xiv, 17; Cor. ll.rx,, 10; Col. U, 16,
Rchth.956), neuir,, homicidium, <j,6vof /3pcoua: Mc vu, 19; Luc lu, 11; ix, 13 ; Rom.
: Mc vn, 21;
xv, 7; Gal. v, 21; Tim. I, vi, 4 vid. ad h. 1. xiv, 15, 20; Cbr. I, viu, 15; x, 3; Tim. ), iv, 5;
MAURDRJAN, cdnj. II, interficere, yovsuetv: Mth. \,
<j>a-/etv: Luc vm, 55; ma/eis, ejrtcriTtcruof: L»C ix ,
21 ; Luc xviu , 20; mannans maurprjands, inierfec- 12; mai giban, dare cibum, ^uui^stv : Rom. xu, 20.
tor, dvSpoyovof: Tim. I, i, 9. NAIITA-MATS , caena, f5st7rvov:Mc vi, 21; Luc.
MANA-MAURpRjA (Gr. II, 508), masc, homicida,xiv, 12, 16, 17, 24; Joan. xii, 2; Cor. I, xi, 25;
dv5pco7roxTOvof : Joan. VIII,44. Skeir. VII, b.
MAURNAN(vet. norv. morna, angl. sax. murnan, UNDAURNI-STATS, prandium , aptarov : Luc xiv, 12.
vet. sax. morniaii, vet. sup. germ. momcn, angl. MATI-DALGS, vid. sub Balgs.
mourn, rec sup. germ. murren ; gr. ueptuvuv, lat. SATJAN , conj. II, comedere, yaysfv : Mth. vi, 25,
mmror; Gf. II, 860), conj. II, curare, sdllicitum 31, xxv, 42; Mcn,26; m,20;v, 45;vm, l,2,9;xi,
esse, utptuvuv : Mth. vi, 25, 27, 51; Phlpp. iv, 6. 14; xiv, 12, 14; Luc lv, 2; vi, 4; vn, 36; ix, 13,
MARANAbA (voc hebr.), jxapdv«9d:Cor. I, xvi, 17; xiv, 15; xv, 23; xvu, 8; Joan. VI, 5,23,26,
Jub. 31, 40, 50, 52, 53,58; xviu, 28; Rom. xiv, 2 ; Cor.
MAREI (vet. norv. mar, angl. sax. mere, vet. sax. I, ix, 4;x, 5;xi, 21,24; xv, 32; Thess. II, m, 8;
meri, vet. sup. germ. mari, balav., vet. sup. germ. Neh. v, 14; eo-9tetv: Mth. ix, 11; Mc i, 6 ; u , 16 ;
meer; lat. more; Gr. 111, 381; Gf. 11,819), fem., VII,2,3, 5, 28;Lucv, 50, 33; vi,l; vu,33, 34;
mare, BaWuaau: Mth. vm, 18, 24, 26, 27, 28, 52 ; x , 7, 8; xv, 16; Rom. xiv, 2, 3; Cor. I, ix , 7 ; x,
Mc i, 16; m, 7; iv, 1, 59, 41 ; v, 1, 15, 21; vu, 18, 25, 27, 28, 31; xi, 22, 26, 27, 28, 29; Thess.
31; ix, 42 ; xi, 25; Lur. xvn, 6 ; Joan. vi, 1, 16, II, III, 10, 12; Tpcbyeiv: Joan. vi, 54, 56, 57,58;
17, 18, 19, 22, 2.5; Rom. ix, 27; Cor. 1, x, 1, 2; Xiu, 18; J3egpcoerxstv : Joan. vi, 13; Skeir. VII, b ; du
Cor. II, xi, 25, 26; faur marein, ad littora, napk\to; :
naht matjan, ccenare, Setjrvetv: Luc xvu, 8 vid. ad
Luc vi, 17; hinttar marein,ultra maris,vid.subHindar. h. 1.
MARi-sAivs, vid. sub Saivs. GA-MATJAN , comedere, eoayeiv:Mc. vin, 8 ; Liic.
MAliZJAN (angl. sax. myrran, meatrian, vei. sax. xvu, 8.
merrian, vet. fr. meria, vet. sup. germ. marrjan, MID-MATJAN , edere cum, eruvser6tstv : Luc. xv, 2;
angl. mar, rec sup. germ. schmerzen (?); Gf. II, Cor. I, v, 11.
829; Rchtli. 925), conj. II, deiinere, scandalizare, MATTAbAN, nom. propf. masc, MaT6dT,MaT-
cxavSaAi?stv: Mth. v, 29, 50; Mc ix, 45,45, 47. Ta6d : Luc ni, 29, 31.
AF-MARZJAN, id.,Joan. xvi, 1; Cor. II, xi,29. MATTAplUS, norti. propr.masc (gen. Mattapiaut
GA-MARZJAN, id., Mth. xi, 6; Mc. IV, 17 ; vi, 5; ix,
et Mattapivit), UurruBuxt: Luc m, 25, 26.
«2 ; Luc VII,23; J6an. vi, 61; Cor. I, vm, 13. MAVI (vet. norv. mey, angl. sax. vieovle, suec.
MARZEINS, fem., scandalum, O-XKVSOCAOV mo, dan. tm, batav. meisje ; coll. Magus; Gr. III,
: Gal. v,
322, 356), fem. (gen. maiyos), puella, xopds-tov:Mth.
AF-MARZEINS, fallacitas, sollieilalio, d7rdTu: Mc. ix, 24, 25 ; Mc v, 42; vi, 22, 28; jraif: Luc viti,
IV, 19;Eph. iv, 22. 51, 54; 7Tap9e'vof : Cor. I, vn, 25 ; Cor. II, xi,2.
1391 GLOSSARIUMGOTHiej; LINGUJ5. 13,551
MAVILO, fem., puella, xopaatov:Mc v, 41. 24; xvi, 10, 24, 26; xvm, 37; Rom. vii,4, 18, 25-
MEGS (vei. norv. magr, angl. sax. mmg, meg, vet. ix, 1, 2,5, 17, 25, 26; x, 21; xi, 15, 14; xvi, 21*
sax. mug, vet. fr. meclt, vet. snp. germ. mag, angl. 2." ; Cor. I, VIII, 15: IX, 1, 27 ; x, 29; xi, 1, 2, 24 ;
match, succ. mag, dan. maas, rec sup. gerui. ma- XIII,5; xv, 58; xvi,24; Cor. II, u, 12; xi, 1, 9, 28,
gen; Cr. II, 27 ; lil, 32l ; DKA. 468 ; Gf. II, 62:1; 50; xii, 5, 9;Gal. iv, 14, 19, 20; vi, 17; Eph. i, 16;
Rchih. 917), nmsc, gener, ya.ue.pbt' Neh. vi, 18. iii, 4, i5, 14; vi, 10, 19; Phlpp. i, 14, 16, 20; n, 2,
MKINA(vet. norv. niiim, vel. sup. germ., vet. Ir., 25; III, 1,8, 17; IV. 1,5, 14; Col. i, 24; iv, 19; Tim.
vel. sax., nngl. sa\. min, ungl. nnj, mine, suec, II, l, 5, 6, 12, 16 ; II. 1, 8; m, 10; iv, 16; 1'hilem.
dau. min, re<'. snp. gerin. mein; lal. mei, gr. p.u ; 20;Neh. v. 14,16, 17, 18; vi, 1.'; vn , 2; b iuif.
Co,.p 482; Gr. I, 780 sri.; Gf. 11,592 ; Rchtli. 929), Mc VIII, 58; Lnc ix, 26; xv, 51; Joan. m, 29; v,
genil. iiroiiominis pers. ik , mei, iuoii : Mth. x, 57, 47; vi, 58; vn, 6, 8,16; vm, 16,51, 57,45, 51, £6;
58, 59 ; xxv, 45; Mc vm, 5.'i, 58; x, 2«; Lnc IX, x, 14, 20, 27; xn, 26; xiv, 15, 24, 27; xv, 9, 11,
2i, 2d; xvn, 5.; Joau. vi, 57; xu, 30; Tim. II, i, 8. 12; xvi, 14, i'i; xvu, 10, 15, 24; XVIII,56; Rnm. x,
MIS,dal., milii: Mih. m, II ; vn, 2!, 22, i3; uu, I;Cor. I, i, 15; v, 4;is, 2, 3; xi, 25; xvi. 18,21;
21,22; ix, 9; x, 52, 58;xi, 6; xxv, 40, 4', 42, 45; Cor. il, l, 25; n, ?,; vin, 25; Gil. vi, 11 ; Phlpp. j,
XXMI,4, 10, 40; Mc. i, 7, 17 ; n, 14; v, 7, 50, 51 ; 26: iil, 9; Col. iv, 18; Thess. II, m, 17; Tim. II,
vi, 2!j ; vn , (!, H , 14; vm , 54 ; ix, 19, 5r, 42; iv, 6; Philem. 12, 19; p.ot: Mc. v, 9; Joan. xm,
X, 14; xi, 29, 30; xu, 15; xiv, 6; xv, 54; Luc. i, 55; o jrpof us : Plilpp. n, 50; pro graco articulo :
3, 25, 58, 43, 49; m, 16; IV, 18, 25; v, 8, 27 ; vi, Joan. xiv, 51; Cor. II. xu, 7.
47; VII,8, 23, 44, 45; vm, 28, 45, 46; ix, 25, 58, MEKI(vet. norv. nwkir, vel. sax. maki, angl. sax,
59, (II; x, 16, 22, 29; xiv, 26, 27; xv, 6, !»,12, 18, mece; gr. uky^atpu: Gr. III, 440), neutr., gladius,
29, 51; xvi, 5;xvn, 8;xvm, 5,15, 16;xix, 21,27; ptdyatca : Epll. VI, 17.
xx, 5, 24; Joan. v, 56, 4«; vi, 55, 57, 44, 45, 47, MflL (vet. norv. mdl, male, angl. sax. mml, mal,
56, tJ5; VII, 17, 25,28, 57, 5N; vin, 28,29, 57,42, vet. Ir. tnel,mul, melia, vet. sup. germ. mal, suec mul,
45, 4«; ix, 11, 15. 50; x, 18, 29, 57, 58; xi, 25, dan. maal, rec sup. gerin. maal, malen; Gr. I, 170
26, 41, 42; xu, 26, 52, 4i, 46, 48, 49; xiu, 18; |5 edit.]; II, 51; DRA. 746; Gr. II, 714; Rchth.
xiv, 1, 5, 10, 1i, 12,20, 28, 50, 31 ; xv, 2,4, 5, 6, 918), neuir., 1) lempns, ^povof : Mc ix, 21; Luc l,
7, 27 ; xvi, 9, 32, :.-5; xvu, 4, 6, 7, 8, 9, II, 12,20, 57; lv, 5; viu, 27, 29; Joau. xu, 35; xm, 55; xiv,
21, 22, 25, 24; xvin, 9, 11, 55 ; xix, 10; Itom. vn, !); Gal. iv, 1, 4; Tim. II, i, 9; Tit. i, 2; xa.tpbt :
8, 10, 15, 17, 18, 20, 21; ix, 1, 2, i9;xi, 27; xu, Mth. vm, 29; xi, 25; Mc i, 15; x, 50; xi, 15; xu,
5, 19; xiv, 11; Cor. I, iv, 5, 4, 6; x, 25, 53; xm, 2 ; Luc i, 20; iv, 15; vni; 15; xvi, 7 ; xviu, 50, xix,
5; xiv, 21; xv, 8, 10. 52 ; xvi, 4, 9, 11 ; Cor. II, i, 44; xx, 10; Joan. vu, 6, 8; Roui. IX,9; Cor. I, IV,
17; ii, 1, 2,12; vi, 18; vu, 4, 7; IX, 1, 4; xi, 10; 5; Cor. II, vi, 2; vui, 14; Gal. IV,10; vi, 9;t,ph.
xu, 6, 7. 8, 9, 10, 14; xiu, 5; Gal. i,2, 24; u, 1, l, 10; ii, 12; vi, 18;Col.iv, 5;Tliess.I, v.l; u, 17;
5, 6, 7, 8, 9, 20; iv, 12, 15, 21 ; vi, 14, 17; Eph. Tim. I,u, 6; vi, 15;Tim. H, IV,5, 6; Skeir. II, b;
lii, 2, 5, 7, 8 ; vi, 19 ; Plilpp. i, M, 21, 22, 26, 50; IV, b; VI, c; VIII, a; S>pu:Rom. xiu, 11; ttt pam-
li,22; III, l;iv, 3, 9,15, lb;Col. i, 25, 29; iv, 10; ma mela. ex hoc tempore, sx TOUTOU : Joan. vi, 66.
Tim. I, i, 11, 16; Tim. II, l, 15, 15, 18; u, 2; m, Mel gabnurpais, vid. sub Bairan. 2) Scriptura,
11; IV, o. 9, 10, II, 14, 16; Tii. i,5; 1'hilem. 11, ypa-iij": Mc. xn, 24; Luc lv, 21 ; ypkuuu : Joan.
15, 16, 18, 19, 22, 23; Nch. v, 14, 15, 18. v, 47.
MIK, accus., me: Mth. viu, 2; x, 55, 56. 57,40; MEI.JAN,conj. II, 1) scrihere, ypkfetv : Mc x, 4 ;
xxv, 42, 45; xxvi, 75; Mc i, 40 ; vi, 22, 25 ; vn, (i, Luc i, 5, 65 ; xvi, 7; Kom. x, 5; xvi, 22 ; subscr.;
7; VIII, 27. 2!', 55, 54; ix, ?,7; x, 18, 21, 56, 47, Cor. I, v, 11 ; subscr.; Cor. II, i, 15; vn, 12; ix, 1;
48; xn, 15; xiv, 7, 42, 48, 49, 72; Lnc i, 48 ; n, xin, 2, 10; siihscr.; Gal.i, 20; Phl.-p. III, 1; Thess.
41); iv, 7, 18, 45; v, 12; vi, 46; vn, 7; ix, 18, 20, I, iv, 9; v, 1; Tliess. II, m, 17;Tim.l, m, 14; kva-
25, 48,59; x, 16; xiv, 18, 19; xv, 19; xvi, 5, 4; rk\aaBut : Luc i, 1 ; 2) describere, knoypkftiv :
xvn, 4; xviu, 5, 19, 22, 59; xix, 27 ; xx, 23; Joau. Luc II, 5.
v, 56, 57, 46; vi, 20, 56, 58, 40, 44, 57; vn, 7, 16, AVA-MELJAN, describere, knoypkfttv : Luc n, 5.
19, 28, 29, 55, 3i, 56; vui, 12, 14, 16, 18, 19, 21, GA-MELJAN, scrihere, ypkfttv : Mth. xi, 10; Mc. i,
26, 28, 29, 40, 42, 46. 49, 54; ix, 4; x, 9, li, 13, 2; VII,6; ix, 12, 15; x, 5; xi, 17; xu, 19; Lnc n,
17, 25, 27, 52; xi, 42; xu, 8, 26, 27, 44, 45, 49; 25; III,4; iv, 4, 8,10, 17; vn, 27; x, 20, 26; xvi,
Xiii, 1... 18, 20, 21, 55, 56, 58; xiv, 6, 7, 9, 14, 6; xix, 46; xx, 48; Joan. v, 46; vi, 51, 45; viu,
15, 19, 21, .5, 21, 28; xv, 5, 9, 16, 18, 20, 21, 25, 17; x, 54: xn, 14; xv, 25; Rom. vm, 56; ix, 15,
24, 25, 26; xvi, 5, 5, 10, 14, 16, 17, 19, 25, 27, 32; x, 15; xi, 26; XII, 19; xiv, ll;xv, 9 ; Cor. I, l,
52; xvii, 5, 8, 18, 19, 25, 24, 2«, 20; xvni, 8, 21, 19; iv, 6; v, 9; ix, 9; xiv,21; xv, 5i; Cor. II, u, 3,
25, 54 ; xix, 11; Rom. vu, 11, 23, 24; VIII,2; IX, 4, 9;vni,15;i\,9;Gnl.iv. 22,^6; vi, 11; Philem. 19,
20;. x, 20; XIV,20 ; Cor. I, i, 17 ; iv, 4; v, 12; vn, 21 ; npoypkftcv: Rom. xv. 4; coll. ad Luc xv, 21;
7; ix, 5; xvi, ti, 7; Cnr. II, i, 16, 19; u, 2, ?>;vn, iyypkftiv ; Cor. II, m. 2; knoypufttv: Luc 11,1 ; pnrt.
7, 8; xi, 1. 5.7, 9, 16, 52; xn, 5, 7, 11,20,21; pra-l. paia ijamelido(pata gamelip Rom. x, 11),
Gal. II,18, 20; IV, li;Epli. vi, 21; Phlpp. u, 25, seripluiu, scriplura, TOyeypuuuivov: Lnc xvm, 51 ;
27; in, 12. 14; iv, 10, 11, 12, 15; Col. iv, 7; xx, 17; Cor. II, iv, 13; TO pnBiv: Mlh. vni, 17;
Tim. I. i, 12 ; Ti.n. II, i, 12, 16, 17; m, 11 ; Phi- ypa-i/n: Mc xu, 10; xv, 28; Jonn. x, 35; XIII,18;
lem. 17 ; Neh. vi, 14, 19. xvn, 12; Rom. ix, 17; Gal. iv, 50. Inna gameljan,
MEINS, pronom. posscss., meus, d iuov : Mlh. vn, iuscribere, eyypkfttv : Cor. II, III, 5.
21, 24, 26; viu, 6, 8, 9, 21; ix. 18; x, 52, 55; FAunAGA->ELJAN , prascribere, nunliare, npoypk-
XI, 10; xx>, 40; xxvu, 46; Mc i, 11; ni, 53, 54, fttv : Ri.im.xv, 4; Eph. w, 5.
35; v, 25; ix, 7, 17, 21, 3?, 59,41; x,20,40; IIF-MELJAN, subscribere : docnm. neap. et aret.
XI. 17; xn, 6, 56; xiv, 8, 14 ; xv, 5i; Luc i, 18, UFARMELJAN, inscribere, imypkfetv : Mc xv, 26.
20, 25, 45, 44. 46, 47 ; n, 50, 49 ; ri, 22; iv, 7 ; FACRA-MELJAN, prsescribere, npaypkfetv: Gal. III, 1.
vi, 47 ; vu, 6. 7, 8, 27, 44, 45, 46 ; vm, 21; ix, 55, GA-MELEINS, fem., scriptura, 7p»?rj: Joan. vu, 58,
58, 48, 50, 59, 61; x, 22 ; xiv. 25, 24, 26, 27, 55 ; 42; Tiin. 1, v, 18; ypkuuu : Cor. II, m, 7.
xv, 6, 18. 24, 29 ; xvi, 5, 5; xvm, 5, 21; xix, 8, GILSTRA-MELEINS , descriplio, knoypafn ' Lnc n, 2.
25,27, 46; xx, 15, 42; Joan. vi, 32, 51, 54, 55, UFAR-MEIEINS, inscriplio, intypufn : Mc. xu, 16.
56, 65; VIII,li, 19, 28, 58, 49, 50, 52, 54; x, 15, UFAR-MELI, neutr., id.: Mc xv, 26; Luc xx, 24.
16, 17, 18, 25, 28, 29, 50, 52, 57; xi, 21, 52 ; xu, MELA(vet. norv. mblir, rec sup. germ. matter
7, 27, 47, 48; xui. 57; xiv, 2, 7, 15, 1i, 20, 21, Gr. III, 458), masc, mensura, modius, ptoStor: Mc
23, 26, 28; xv, 1, 7, 8, 10, 14, 15, 16, 20, 21, 25, iv, 21.
1595 MENA
MENA (vet. norv. mani, manaar, vei. sax., vet.
stip. germ. mano, manod, angl. sax. mona, monaS,
vet. fr. mona, monalh, angl. moon, monlh, suec
mane, nidnad.d.m. maane, inaaned, batav. maan, rec
snp. germ. mond, moiint; Rr. unv,umn, lat. mensis ;
Bopp 172*; Gr. III, 550; Gf. II, 794; Rchlh. 953),
masc, luna, at\nvn '• Mc xm, 24.
ME.NOps, masc anom.,mensis, unv : Luc. i, 24, 26,
36, E6; iv, 25; Gal. iv, 10; Neh. vi, 13.
MERILA, nom. propr. masc, docum. neapol.
MERJAN (vet. norv. mcera, angl. sax. mmrtS, vet.
sax. Mari, marian, vet. fr. mere, vel. Mip. germ.
mari, rixarjan, baiav. maar, rec sup. germ. nidhre;
Gf. II, 821; Rchth. 923), conj. II, I) praulicare, an-
nuntiare. xupuercrsiv : Mih. ix, 55; x, 27; xi, 1; Mc
I, 4, 7,14, 58,45; m, 14; v, 20; vi, 12; vn, 56;
xiv, 9; Luc IH,5; iv, 19, 44; viu, 39; ix, 2; Rom.
x, 8, 14, 13; Cor. I, i, 23; iv27; xv, 11, 12; Cor.
II, i, 19 h. I.: iv. 5; xi, 4; Gal. n, 2; v, H; Phlpp.
1,15; Col. i, 23; Tim. I, m, 16;Tim. II, iv, 2; Skeir.
III, c; xarayysAAEtv : Phlpp. l, 16, 18; Sta\a\tiv: Luc
i, 65; 2) prsedicare evangi>lium, evangelizure, evay-
yeXicJscrSae: Cor. I, xv, 1; Gal. i, 25; aivaggeljon mer-
jan, id., Cor. II, x, 16; xi, 7.
UIRJANDS, partic. pra:s. ut subst., prseco, x»pu<;:
Tim. I, ii, 7; Tim. II, i, 11.
US-MIBJAN,prscdicare, anuuntiare , Stafnui^etv :
Mih. lx, 31.
VAILA-M£RJAN , I) evangelizare, suayyeAic^stv : Mtli.
xi, 5; Luc i, 19; IV,18, 45; vu, 22; ix, 6; xvi, 16;
xx, 1; Cor. I, i, 17; xv, 2; Eph. n, 17; m, 8; 2) an-
numiare, xrjpuo-ersiv : Cor II, i, 19. .
VAJA-MERJAN, : Mlh. ix,
blasphemare, j5).acr<p>j«Etv
3; Mc III, 28, 29; xv, 29; Joan. x, 56; Rom. xiv,
16; Tim. I, l, 20; vi, 1 ; vajamerjands part. pra:s.,
blasphemans, p\uofnub; : Tim. 1, i, 15; Tim. U,
III, 2.
DS-HERNAN, conj. III, nuntiari, enarrari, Stzpyj-
cBat : Ltic v, 15.
VAILA-MERS, adject., laudabilis, euyjjptof: Phlpp.
iv, 8.
MEREINS, fem., praedicatio,xnpvyua: Cur. I, xv, 14;
Tii. i, 5; Skeir. IV, b.
VAILA-MEREINS, 1) id., Cor. I, i, 21; 2) benedictio,
tvfnuiu: Cnr. II, vi, 8.
VAJA-MEREINS, blaspliemia, maledictio, [ftuafnuia.:
Mlh. xxvi, 65; Mc vn, 22; xiv, 64; Eph. iv, 31 ;
Suo-coijftta: Cor. II, vi, 8.
VAJA-MIREI, fem., blasphemia, ~,\uafnuia: Joan.
x, 35.
MERipA,fem., fama, fnun : Mili. ix, 26; Luc IV,
14; dxoa: Mc i, 28; nx°~ '•L,,1C.,v' 37.
MES (angl. sax. myse, vet. sup. germ. mias, angl.
mess; IHI.xnensa; Gr. III, 455; Gf. II, 874), neutr.,
mensa, labula, n'.tu' : Mc. vi, 25, 28; rpkne^u : Mc
xi, 15. Dal ufmesa, vid. sub Dal.
MET, vi I. sub Mitan.
MIDJA(vel. norv. niipr, medaL angl. sax. midd,
vet. sax. middi, vet.fr. midde, vet. sup.germ. mitti,
angl. mid, middle, suec mitt, dan. midie, midie, lia-
tav. middtl, rec sup. germ. mitle; gr. uiaot , lat.
medius; Gl. II, 667; Rchih. 928), adject., medius,
uiao;: Mc. ix,56; xiv, 60; Luc n, 46; iv, 30, 35;
v, 1 •; vi, 8; xvn, 11; Joan. vn, 14; viu, 59.
MIDJA-SVEIPAINS, vitl. sui) Sveipan.
MIDJUN-GARDS, vid. suh Gards.
MIDUMA (vel MidumsGr. III, 630), fem., mcdium,
wso-ov: Mc. III, 3; LIIC vm, 7; x, 5; Cor. II, vi, 17;
Col. II, 14; Skeir. III, d.
* MIDUMON,
conj. 11, mediatorem esse.
MIDUMONDS, pari. pries. ul subst., mediator, p.so-t-
tnt: 1itii. 1,II, 3.
MIZHO(angl. sax. mcorrf, vet. sax. meda, gr. ptt-
oBbt),fem., merces, utaBbi : Mtli.v, 46; vi, 2, 5, 16;
x, 41, 42; Mc ix, 41; Luc. vi, 23, 55; x, 7; Tiin.
I, v, 18.
Mlp (mid... Luc. vn, 11; vet. corv. med, vel. sax.,
Mlp 1394
angl. sax. mid, vet. fr. mith, mit, mei, suec, dan.
med, batav. mel, vet. e trec sup. germ. mtt; gr. tte-
Td;Gf. II, 659, Alth. Prapos. 110; Rcblh. 930),
prmposilio cum dativo construi ta, nunquam fere lo-
calem, nunr|iiam vero temporalem respectnm indi-
cat; gnrco ptsTael o-iivrespondens, connexionem et
communionem significat. Neque nisi rarissime ad
instrumenialem relationem usurpatur, hac relalione
per merum dativiim expressa.
I. Praspositio: 1) localis, medio," in medio : Mc
vu, 31 gam at marein galeiluie mip tveihnaim mar-
kom daikapaulaios; 2) socielatem, communionem,
conjunctionem indicat, cum, medio, apud, cruv et
ptsrd, a) proprie : a) cum verbis motus, ul visan : Mih.
ix, 15 mip im ist brupfaps; xxvi, 6!) pu vast mip
iesua; 71; Mc i, 15 vas mip diuzam; u, 19, 26; m,
14; iv, 56; v, 18; VIII,2; xiv, 67; xvi, 10; Luc. v,
34; vi, 5, 4; vui, 58; xv, 51; Joan. ui, 26; vu, 35;
ix, 40;.xi, 51; xu, 17 ; xui, 55; xiv, 9 ; xv, 27 ; xvi,
4; xvu, 12,24;xviu, 18; Gal. u,4; Phlpp.u,25 ;Tim,
H, IV,11; etiam supplendiim est visan, ulMlh. xxvu,
li hundafaps iahpaimip'imnia(sc.visandans); Mc. i,
36 simon jah pai mip imma; u, 25; v, 40;ix, 8; Luc.
v, 8; vu, 12; vin, 1,45; IX,52; Joan. xvm, 26; Gal. i,
2; insuper cuin sitan Mc xiv, 54; gasitan Joan. vi, 3;
standan Joan. xvui, 5; gaslandan Luc i, 56; atstandan
Luc xx, 1; anakumbjan Mlh. vm, 11; Luc. v, 29;
Joan. xu, 2; liban Lnc u, 56; bauan Cor. I, vn, 12,
15; (5)cum verbis motus, ut giman et composit. : Mc.
i, 29; vin, 58; xiv, 45, 62; Joan. xi, 55; Cor. II, IX,
4; vairpan Luc u, 15; guggan et compos. : Mlh. v,
41; Mc x, 46; xi, 11; Luc u, 51; vi, 17; vu, 6;xtv,
51 (sv); Joan. vi, 66; xvm, 1, 2; Gal. n, 1; galeipan
Mc.v, 24; VIII, 10; Cor. I.xvi, 4; mipinngaleipan
Joan. xviu, 15; afleipan Mc III, 7; laisljan Luc. ix,
49; Thess. 1, v, 15 ; in tiiaa visan Mlh. v, 25; garin-
nan Mc xiv, 55; b) meiaphorice et equidem a) in
sensu siippedilandi, providendi (cum): Mc xiv, 43
et 48 qiman mip hairum jah trivam; Joan. xvui, 3
iddja mip skeimamjah haizamjah vepnam; Cor. I, v,
4 gastauan mip malitai fraujins; vu, 18 mip(iv)fau-
rafillja galapops varp was;P) signilicans slalum, sen-
sum, actionein concomitaniem, elc: Mc III, 3 ussai-
war.dsins mip moda; iv, 16 mip fahtdainiman; Luc.
vni, 13; Phlpp. ii, 29; Col. i, 11; Luc x, 17 mij&fa-
hedaiqipan; Mc ix, 24 niip tagram qipan; Luc ix,
59 ahma tahjip inantip wapon; Mc x, 50 andniman
mip vrakom; Luc. xvn, 20 ni qimip piudangardi
gups mip atvitain.i; Cor. II, vn, 15 xnip agisa jah
reiron undniman; Eph. iv, 2 mij&usbeisttai uspulan;
Phlpp. iv, 6; Thess.il. iii, 12; Tim. I, i, 14; n, 15;
IV,5, 4; vi, 6; Tim. II, n, 10; Skeir. VIII, b; y) ad
desi^naiidum modum et ralionem : Mc l, 27 ei Luc
iv, 56 mip {xurkc arcus. et sv)valdufnja unaiiudan;
Mc Mii, 26 qiman mip mahtai managai; Luc xvn,
15 mip stibnai mikitai hauhjan; Cor. II, viu, 4 mij&
managai usbloleinax bidjan; Skeir. I, b mip sunjui
—
qipan; VIII, c mip baitrexnrodjan mip balpein in-
sakan; S) iiisirumentalis : Mlh. xxvi, 72 mip aipa
sVi.ran; Cor. II, vui, 19 gaievips mip amtai; Tim. I,
n, 9 mip gariudjon jah mahein fetjan stk; 5) adjuvans,
adsistens, instruens, adhorlans, etc apud aliquem
esse prseseitim cum vxsan, quod vcrhum etiam sup-
plendmn est : Luc i, 28 fruxtja mip pus sc isl;
Thes-. II, III, 16; Joan. vui, 29 saei sandida mik, mip
mis isl; xvi, 52 alta mip mis ist; Phlpp. iv, 9 gup
gavairpeis sijaimipizvis; .loan. xiv, 16 paraklelus ist
mipizvis; Luc i, 66 handus fraujins vas mip imma ;
Rom, XM, 24 ansls (raujms mip ahmxn izvaramma ;
Cor. I, xvi, 25 ansts fraujins mxp izvis; 24; Cor. 11,
xui, 15; Gal. vi, 18; Eph. vi, 25, 24; Col. iv, 19;
Thess. I, v, 28 ; Thess. 11, III, 18; visan (manere)
Joan. xiv, 17 (parukleliit visip mip izvis); vnxrpan
Cor. II, xiu, 11 (gup gavairpeis vairpip mip izvis);
i) signilicai societatem, comiiiunitateni, cum, a) cum
transitivis, quo in casu referiur a) ad subjectum :
Mth. ix, 11 sa laisareis izvar mxp motarjam tnatjip,
1395 GLOSSARIUMGQTHICE LlNGU^l. 1596
Mc II, 16; xiv, 14; Luc v, 30; vn, 36 ; Joan. xm, fe.. 'oan. vi, 18; VII, 37; xi, 43; Rom. ix, 2; Cor. I,
18; Gal. n, 12; Mc iv, 10 frehun %napai bi ina mip xvi, 9; Cor. II, xi, 15; Tim. I, m, 16; vi, 6 ; Tim,
paim tvalibim; xv, 7 pai mip imma drobjandans; xv," II, II, 20; Skeir. VII, a, b; jroWf: Mlh. vn, 22; Luc.
51 gudjans bilaikandansina mippaim bokarjam; Luc. v, 29; vi, 17; Joan. vn, 12; ufarassau niikils, alinn-
xv,-30 fret pein sves mib kalkjom; Cor. I, xv, 10 danter niagnus, vnep6u\\o>v: Eph. iu, 19 ; ufar mikit,
usaivida ansls gups mip mis; xvi, 19 goleip izvis id., lnzp\iuv: Cor. II, xi, 5.
priska mip ingardjon seinai aikklesjon; Gal. iv, 30; • MIKIL-DUHIS, vid. sub pugkjan.
Eph. iv, 18; »'hlpp. iv, 3; Tim. II, n, 22;Skeir. II, ^ 1 MIKILABA, adv., magnopere, ueyk\o>t:Phlpp. iv, 10.
ad
a; (3) ohjecuim : Mc i, 20 aflelandans attan sei-' MIKILDUDS, fem., magnitiido : Skeir. IV, h. c
nana mxp asnjam; vm, 34 athaitands po managein MIKILEI,fem., eminentia, ptsysBof: Eph. i, 19;
mip siponjam seinaim ; xv, 27 mip iesua ushramide- tteyaAstoTijf : Luc IX, 45; ueyuhiov : Luc 1, 49;
dun tvans vaidedjant; Lnc v, 19 gasalidedunina mip Skeir. IV, d; mikxlein algiban (??), e«utiaer6Tivai:
badjn faura iesua; xix, 23 ei mip vokra gatausidedjau < Thess. II, i, 10 vid. ad h. I.
pata; Cor. I, xvi, 11; Cor. II, l, 21; iv, 14; vui, 22; MIKILJAN, conj. 11,magnificare, celehrare, ueyu\v-
Gal. v, 24; Col. n, 13; m, 9; IV, 9; Thess. I, m, vstv: Luc i, 46; Phlpp. i, 20; So?d?etv: Mth. ix, 8;
15; iv, 14; coll. Mc xv, 25 gehnn imma drigkan vein Mc u, 12; Luc n, 20; iv, 15; v, 25, 26; vn, 16;
mip tmxjrna; Cor. II, i, 1 pavlus aikklesjonpizai vi- Rom. xi, 13; Cor. II, ix, 13; Gal. i, 24; Thess. II,
sundtin in kaurinpon mip atlaim paim veiham;Tliess. lii, 1.
II, i, 7 usgildan izvis gapraihanaim iusila mip uns; GA-MIKILJAN, id., fteyaAuvseV: Luc I, 58.
b) ruiti passivis et mediis : Mc ix, 4 aiaugips varp MiKiLNAN, conj. III, gloriari, pte^a/uvQnvat:Cor. II,
im helias mip mose; xiv, 7 vat barabbas mip paim x, 15.
drobjandamgabundant; xv, 28 mi/j unsibjam rahnips ¥ MILDS(vet. norv. milldr, vct. sax. mildi, vet. fr.
vas; Luc n, 5 urrann iosef in beplahaim anameljan milde, vet. sup. genn. milti, angl. sax., angl., snec,
(ut inscriberetur) mip mariin; Rom. x, 20 bigitans dan., balav., rec sup. gerni. mild; coll. gr. uxia-
varp mip (h) paim mik ni gasokjandam; Cor. II, xb;, lat. mollis; Gf. II, 705; Rclith. 929), adject.,
Vin, 19 gatevips fram aikktesjon mip gasinpam uns dulcjs.
(avvixSnuotnui>v);Eph. iv, 51 alla baitrei afvairpai- UN-MILDS, immansiieliis, aaropya; : Tim. II, 111,3.
dau a[ izvis mip atlai ttnselein; Col. m, 5, 4; Tliess. FRIApVA-MILDS, : Rom. xu, 10.
pius, iptAocrTopyof
I, iv, 17; c) cum intransitivis : Joan. xi, 16 ei gas- MiLDipA,fem., dulcedo, inisericordia, onkayyyu :
vllaima mip imma; Cnr. II, vi, 14 ivodailo garaihtein Phlpp. n, 1.
mxp (xui) ungaraihtein aippau wo gamaindupe liulta- MILIIMA(coll. suec moln, dan. mulm, gr. 6ptt.
da mip (npbt c accus.) riqha; xm, 4 et lliess. I, y\nt), masc, nimbus, imbes, vtfi\n : Mc IX, 7 ; xin,
V, 10 liban mip inma; Gul. iv, 25skalkinob mip sei- 26; xiv, 62; Luc ix, 54 ; Cor. 1, x, 1, 2; Tiiess. I,
naimbarnam; item cum (aginon Lnc. xv, o, 9; Rom. iv, 17.
xu, 15; sifan Rom. xv, 10; biiisan Luc xv, 29; gre- MILIb (angl. sax. mitisc, gr. pts).t,lal. mel; Gr. III,
tan Rom. xn. 15; 5) cum, apud, post haban Mc vm, 465), neutr., mel, iieTii:Mc i, 6.
14 (htaif ni halmidedunmip sis); xiv, 7 (sinteino unle- MILIION (voc. lat.), conj. II, militarc, slipendia
dans habaip mip izvis); Joan. xn, 8; niman Gal. u , 1 facere, arpureveaBat: Luc iil, 14.
(ganimands mip sis teitu); briggan Tiin. II, iv, 11 MILUKS(vel. norv. miolk, angl. sax. meolc, meo-
(marku brigg mip pus); 6) directionem imlicans, luc, vet. fr. metok, vel. sup. germ. miluh, angl. milk,
post verba dicendi, pugnandi, cogitandi, etc , de, suec mjolk,dan., batav. melk, recsup. germ. milch;
cum, contra : milon Mc ix, 53 (wa mip izvis mxsso Gr. 111,465; Gf. II, 721; Rchth. 918), fem. anom.,
mxtodedup); pagkjan Mc vili, 16; Luc xx, 5, 14 ; lac, ykitt : Cor. I, ix, 7.
sikandrinnan Skeir. III, a, rodjan Joan. ix, 57;Eph. MIMZ(coll. Cast. ad Cor. I, vm, 15), neutr., caro,
iv, 25; birodjan Joan. vi, 43; mapljan Joan. xiv, 30; xpe«f: Cor. I, vin, 15.
bilaikan Mc. xv, 31; sokjan Mc i, 27; ix, 14, 16; *MINAN(vet.norv. minna, muna, mynd, angl. sax.
Joan. vi, 52; xvi, 19; sokeinsvarp Joan. m, 25;Skeir. mmnan, manian,munan, mund, vet. fr. mena, monig,
Hl, b; garuni galuujan Mc m, 16; xv, 1; stauaviljan vei. sax. manon, menian, munan, vet. sup. gerin.
Mth. v, 40; missaqiss vaip Joan. ix, 16; x, 19; ga- meinjan, mundjan, angl. mean, mind, suec mena,
vairpi haban Rom. xn, 18; friapva haban Joan. xiu, dan. monne, minde, balav. meenen, rec. sup. gcrm.
55 Isv); gavairpeigs visanMc ix, 50; sels visan Eph. meinen, mahnen; gr. uiuova, lat. memini, mens; Ropp
iv, 52 (clt). 120 ; Gr. II, 30; Gf. II, 785, 815; Rchih. 918, 934),
II. Iu compositione: 1) eum verliis: miparbaidian, conj. I, man, munun, munans, cogitare, putare.
xnipgaggan (mididdjedun Luc vu, 11), mipqipan, GA-MiNpi, neutr., memoria, ptvsta: Thess. 1,m, 6;
mipiiiman, mippiuaanon, nxxpkaurjan, miplitjan, Tim. Il,i, 3;Calend. goth.
mxpmatjan, mipniman, miprodjan, mipsokjan, mip- ANA-MINDS, fem., suspicio, ujrovota: Tim. I, vi, 4.
sandjan, xnipiatjan, mipskalkinon, mipstandan, mip- MUNAN, conj. anom., man, munda, munds, cogitare,
vitan, ntipfaginon; bicomposita : xnipanakumbjan; pulare, credere, Soxeev: Luc xvu, 9; .loan. xm, 29;
mipgaqiujan, mipgadaupnan, mipganavislron, mip- Cor. I, iv, 9; Cor. II, xi, 16; nyziaBut: Cor.Cor. II, ix,
gasaijan, mipgasviltan, mipgalimrjan, mipgaliuhan, 5; Phlpp. II, 3, 25; vou-tSsiv : Luc ni, 25; I,
:
mipgavitau; niipusliramjan, mipuskeinan, mipurrci- VII, 26; V/tc:eer6ae Roiu. xiv, 14; Cor. II, x, 2; xi,
san , mipuriaisjan; mipinsandjan; tricomposituni : 5; xn, 6; Phlpp. m, 15; otWeat: Phlpp. 1, 16; Skeir.
mipinnijalcipan; 2) cum participiis: mipfrahunpans; II, b.
mipqaleikonds; ") cum subslantivis : mipvittei, mip- GA-MUNAN, conj. anom., meminisse, cogitare,
yard.vuddjus; mipgaqumps, mipgasinpa, p.tu.vnaxzaBat:Mth. v, 25 ; xxvi, 75; xxvn, 65; Luc.
Mib-bA.N, vid. sub pan. i,54, 72; Joan. xii, 16; Cor. I, xi, 2; Tim. II, i, 4;
Mip-pANEi, vid. sub pan. dv«ftiu.vr5o-xso-9ae:Mc xi, 21 ; xiv, 72; Cor. II, v i,
MlK, vid. sub Meina. 15; uzuvnaBut: Tim. II, l, 4 ; ptvtjfiovtuetv : Mc vui,
MIKILS(vet. norv. mikill, angl. sax. mycel, vet. 18 ; Luc xvn, 52 ; Joan. xv, 20; xvi, 4, 21; Gal. n,
sax. mikit, vet. sup. germ. mifiit, scot. mickle, angl. 10; Eph. ii, ll;Col. IV,19; Tim.H, u, 8; jcarexetv:
much, suec mycken, dan. megen; gr. uiyat, lal. ma- Cor. I, xv, 2.
gitus; Ropp 81; Gr. III, 608 ; Gf. II, 622), adject., MUNAN, conj. 11, cogitare, velle, ^e»u).suser8«t:
imgnus, uiyut ' Mlh. v, 19, 55; vn, 27; vm, 24; Joan. xn, 10; Skeir. III, c; uiWziv: Luc x, 1; xix,
xxvn.46, 50, 60; Mc l, 26; iv, 52, 57, 59; v, 7, 4; Joan. vi, 15; xiv, 22.
42; x, 42, 43; xiv, 15; xv, 34, 57; xvi, 4; Luc i, MUNS, masc (plur. muneis), 1) eogitatio, vi.nua:
15, 52, 42; n, 9, 10; iv, 25, 38; v, 29; vi, 49; vn, Cor. II, u, 11; 2) propositum, yolitio, npbBeati.
16; VIII,28,57; ix, 48; xiv, 16; xvn, 15; xix, 57 ; Rom. ix, 11 ; Eph. m, 11; Tim. 11,m, 10; npoBvuia;
 1307 MINS MOTJAN 1598
Cor. II, vni, 11; pouW: Eph. i, 11; 3) cura, jrpo- MITONS, fem., cogitatio, svSuptYja-tf : Mth. u, 4;
votse:Rom. xin, 14. Ao^ierptof: Cor. II, x, 5 ; StaAoyeo-ptOf : Mc VII, 21 ;
GAMUNDS, fem., 1) memoria,cogitatio, puptoo-uvov: Luc. ii, 35; v, 22 ; vi, 8 ; ix, 46, 47 ; Rom. xiv, 1.
Mc. xiv, 9; dvdptvjjo-tf : Cor. I, xi, 24, 25; ptvsia: GA-MITONS, id., Stdvota: Eph. u, 5.
Eph. i, 16; 2) couscieiitia, eruveiSuo-tf : Tim. I, I, 5 * MUKS(vef. norv. miukr, angl. tneek, suec.
mek),
vid. ad h. I. . . . adject, mitis,
CF-MUNNAN, conj. 11,c ogitare, memmisse: Phlpp. n, MUKV-MODEI, vid. sub Mods.
28 vid. ad h. I. . i * MUL(vet. norv. muli, vet. sup. germ., vet. tr.
UFAR-MUNNON, conj. II, 1) ohlivisci, eVtAav9dveo-9at: rec sup. germ. maul; Gr. III, 400; Gf. II,
Mc vtii, 14; Phlpp. ui, 14; 2) oblivisci, napaSov- mula,Rchlh.
\evsaBat: Phlpp. u, 30. 720; 938), neutr., os, oris.
MINS(Minz Cor. II, xii,15; coll. vet. norv. mmni, FAUR-MULJAN, conj. II, os alligare, ftuovv: Cor.
ix, 9.
angl. sax. minsian, vel. sax., vet. fr. min, vet. sup. I, MULDA
germ. min, minniro, angl. mince, suec, dan. mindre, fr. (vet. norv. mo.d, angl. sax. tnolde, vet.
baiav., rec sup.germ. minder; gr. usteov,lat. minus; molde, vet. sup. germ. molta, angl. mould, moul-
Gr. 111,611; Gf. II, 798; Rchih. 929), adverb., mi- der, suec mtUl, dan. muld, batav. mul; coll. Matan;
jius, f,rrov : Cor. II, xii, 15; i~\arrov: Tim. I, v, 9; Gr. II, 54; III,Mc 379; Gf. II, 713; Rchth, 932), feim,
mins haban, minus habere, indi^ere, uo-Tspstv:Cor. pulvis, £ouf: vi, 11; xovtoprbt: Luc. ix, 5.
H. xn, 11. MULIIEINS, adject., pulvereus, arenosus, x~'lK~'~ '•
uiNNiZA, adject. comparat., iniiior, utxpbrepot' Mth. Cor. I, xv, 47, 48.
xi, 11; Mc xv, 40; Luc vn, 28; Skeir. 111,d; min- MUNAN,vid. sub Minan.
fiizo gataujan, indigere, uo-Tspstv:Cor. II, xi, 5. MUNDON sup. germ. munlon, ang|. sax,
MINMSTS, ndjecl. superl., inininius, sldxto-Tof:Mth. mundian; QS.(vet. II, 814, 817), conj. II, ohservare, con-
v, 19; Cor. I, iv, 5 ; s<r/aTOf:Mth. v, 26 (vid. ad h. siderare, O-XOTTEIV : Phlpp. m, 17.
1.); utxpb;: Mlh. x, 42; utxpbrepof. Mc lv, 31; Luc MUNDREI, ieni., scopus, erxojiof: Phlpp. m, 14.
lx, 48.
MINZNAN, conj. 111, minuere, sV/rTouerflai : Joan. MUNpS(vet. norv. munnr, angl. sax. »111$,vet.
iii, 30. sup. germ., vet. fr., vet. sax. mund, angl. mouth,
MIS,vid. sub 3feina. suec mun, dan., rec su;>. germ. mund, batav.
*M1SS(vet. norv.,angl. sax., vet.fr., angl.,dan., mond; Gr. III, 400 ; Gf. II, 811; Rchth. 958), masc,
batav. mis, vet. sup. germ. mis, missi, suec, rec os, oris, orbuu : Luc I, 64, 70; lv, 22; vi, 45; xix,
sup. germ. miss; Gr. II, 470; Gf. II, 862; Rchlh. 22; Rom. x, 8, 9,10;xv, 6; Cor. II, vi, 11; xiu, 1;
930), adverb., male, prave. Eph. IV,29; vi, 19 ; Col. m, 8 ; munp faurvaipjan,
MISSA-DEIS, vid. sub Deds. os alligare, ?tp.ouv: Tim. I, v, 18.
HISSA-QISS, vid. sub Qipan. MUNp,neuir., id., Cor. II, vi, 11.
MISSA-LEIKS, vid. sub Leiks. AiNA-MUNBipA, fem., coiisensus, evorijf: Eph. iv,
MISSA-TAUJANDS, vid. sub Taujau. 3, 13.
MIsSO (Gr. II, 470), adverb., invicem, «AAIJAMV : • MOOS(vet. norv. modr, angl. sax., vel. sax., vet.
Rom. xiu, 8; Gal. v, 26; solemniter cum pronom. fr. »100*,vet. sup. germ. «10/,angl. mood,suec.dnn.
pers., dXAijAiuv : Mc, i, 27; iv, 41; vm, 16; ix, 10, mod, batav. moed, rec sup. gcrm. mutli; Gl. II,
33,34, 50; x, 26; xi, 31; xu, 6; \v,51; xvi, 3; Luc. 679; Rcluh. 951), masc, 1) animtis; 2) ira, 9upt6f:
II, 15; IV,56; vi, 11; vn, 52; vui, 25 ; xx, 5, 14 ; Liic IV,28, opyji: Mc. 111,5.
Joan. vi, 45, 52; vu, 53; xu, 19; xm, 14, 22,54, 55; MODAGS, adject., iratus, op^tijoptsvof : Mth. v, 22 ;
xv, 12, 17; xvi, 17, 19; Roni. xu, 10, 16;xiv, 15, Luc xv, 28.
19; xv, 5, 7;Cor. I, vii, 5; xvi, 20; Cor. H, xm, LAGGA-MODEI, fem., longanimitas, uuxpoBvuiu1
12; Gal. v, 15, 15, 17; Epli. iv, 2,32; v, 21; Col. Rom. ix,22;Cor. II, vi, 6.
iu, 9,15;Thess, I, IIJ, 12; iv, 9, 18; v, II; Thess. MUKA-MODEI, mansuetudo, imei/.ztx: Cor. II, x, 1.
H, i, 3; Skeir. III, a; eaurouf; Mc i, 27; IX,10; x, MOSES(Mose*Cor. II, 111,13 h. I.), nom. propr.
26 ; xi, 51; xvi, 5; Joan. vu, 55; cum prouom. pos- masc, Meocrijf : Mc vn, 10; lx, 4, 5; x,3, 4; xu,
sess., dAAnXeav : Gal. vi, 2. 19, 26; Luc n, 22; ix, 33; Joan. v, 45, 4S ; vi, 52:
MITAN(vet. norv. meia, mat, angl. sax., vet. sax. vii, 22, 23; ix, 28; Rom. IX, 15; x, 6; Cor. I, ix,
metan, vet. fr. meta, vet. sup. germ. mezan, angl.. 9; x, 2;Cor. II, m, 7, 13; Tim. H, 111,8.
mele, suec mata, baiav. meten, rec snp. gerui. mes- MOTA fvet. sup. germ. muta, rec sup. germ.
ten, mass; gr. uirpov, ht.meliri, meditari; Gr. II, 25; mauth; Gf. II, 700), fem., telonium, TtAwvtov : Mtji.
Gf. II, 891; Rchth. 926). conj. 1, mat, metun(tneitun ix, 9; Mc. n, 14; TeXof: Rom. xm, 7.
Cor. II, i, 12 vid. ad h. I.),mi/a»ii, mensurare, raeliri, HOTA-STAPS, vid. sub Stapt.
uerpeiv: Mc iv, 24; Luc vi, 38; Cor, l\, %, 12; MOTAREIS, masc, publicanus, TSAeovvjf: Mlh. v, 47;
kvrtutrptiv : Luc..vi, 58. j
' ix, 10, H; Mc 11, 15,16; Luc m, 12; v, 27, 29,
GA-MITAN, id., ptspicjstv (?ptsTpstv):Cor. II, x, 13. 30;* vii, 29, 34; xv, 1; xvm, 10, 11, 15; xix, 2.
US-MITAN, 1) cooverti, dva<7Tpsyscr9ai: Cor. II, i, 12 ; MOTAN(angl. sax., vet. fr. mot, vet. sax. mo-
Eph. II, 3; Tim. I, III, 15; 2) conversari, noki- tan, vet. sup. germ. muozan, angl. mutt, stiec maste,
rtvtaBui: Phlpp. i, 27; usviss usmitan, dividi, koro- batav. moeien, rec. sup. germ. mutsen; Gr. 11,10;
Xeiv: Tim. II, u, 18. I Gf. II, 905; Rcbth. 937), conj. anom., prseter. mosla,
US-MET, neutr., 1) conversio, kvuorpopn: Eph. IV, posse.
22; Tim. 1, iv, 12; Skeir. I, d; 2) coijversatio, jroAt- GX-MOTAN, locum invenire, ^wpetv; Mc 11, 2;
Teta:Ei)h. u,12;5)ralio vitte.dywyjj: Tim.il, m, 10. Jo.m. VIII,37; Cor. II, vn, 2.
MiTAbs *
(Mitads Luc. vi, 38), fem. anom., 1) men- MOTIAN (vet. norv. mmta, angl. sax. metan,m
:
sura, tterpov Mc iv, 24;.Luc vi, 38; Rom. xn, 3 ; vet. sax. motian, vet. fr. meta, angl. meet, suec*
Cor. II, x, 13; Eph. iv, 7, 13,16; 2) modius, xcW: emot, mbta, dan. imod, mode, b»tav. onttnoelen; coll.
Luc xvi, 7. Motan; Rchlh. 926), conj. II, occurrere.
MITADJO, fem., mensura, ptsrpov:Luc vi, 38. GA-MOTJAN, id., ujravT«v: Mlh. vni, 28; LuC. VIII,
IIITON,conj. H, putare, cogitare, Iv8uptst<r9at i; 27; Joan. xi, 50; djravTdv: Mc v, 2; xiv, 13; Luc.
Mth. IX,4; j3ouAsuso-9at : Cor. II, i, 17; Aoyt?so-6at :'' xiVj_3l; xvn, 12; Thess. 1, lv, 17; truvavTdv: Luc
Cor. I, XIII,5, 11; Phlpp. iv, 8; StaAbyic;so-9ai: Mc. ix, 57 ; eruvsevat:Luc ix, 18; etiam gaggan gamot-
ii, 8; ix, 35; fpovtiv : Rom. vni, 5; erxo7rstv : Phlpp. jan.
H, 4. vipRAGA-MOTjAN, id. ; urrinnan vipragamoljan, <{§•
UFAR-MITON, oblivisci facere; Skeir. III, c. ipyjaBai eit vnkvrnotv(eruvdvTJjertv), Joan. XII,13.
1599 GLOSSARIUMGOTHlCiE LlNGU.eE. 1400

N
* NMTJAN
NARAV,nom. propr. masc, NaSou: Esdr. n, 29. (angl. sax. nmting), conj. II, impro
' viliare.
NAGGAl,nom. propr. masc, z~uyyui:Liic m, 25. brare,
* NAGLS norv. sax. vet. GA-NAlTJAN, id., dTtptav: Mc XII,4.
(vet. nagli, angl. nmgel, NAITEINS. fem., hlas|iheniia,maledictio,(3>ao-yjjLtta:
sax., vei. snp. germ. nagalj vet. Ir. neil, nit, angl. ] n, 7; iii, 28;Luc v, 21.
Mc.
nail, dan. nagle, suec, batav., rec sup. germ. nagel; nom. propr. masc, NsTwyd;
Gr. III, 470; Gf. Rchth. clavus. NAlTOFApEIS,
H, 1016; 948), mnsc, Esdr. n, i2.
GV-NAGLJAN, conj. ll,afligere,jrpofi)).ouv: n, Col. 14. NAKOR,nom. propr. masc, Na^wp : Luc m, 54.
NADRS (vel. norv., vet. sax. nadra, angl. sax. NAM,vid. sub Niman.
nmd.lre, vet. sup. gecm. natra, angl., baiav. adder, NAMO(vel. norv. nafn, angl. sax. nama, vet. sax.;
Xcc. sup. germ. nnller; Gr. III, 364; Gf. II, 1051), vet. sup. germ. namo, vet. fr. numa, nema, ivnna,
Hiasc (?) vipera, s^tSva: Luc ui, 7. angl. name, suec namn, <lan.navn, liatav. naom, rec.
NAEN, nom. propr., Naiv: Luc VII,11. sup. genn. name;gr. ojopca,lat. itomcn; Gf. II, 1080 ;
NAUApS (vet. norv. nackinn, angl. sax. nacod, Rclilli. 954), neutr. (plur. namna), nomen, avoua.:
vet. Ir. n,,kad, vet. sup. germ. nachat, angl. nuked, Mtli. vi, 9 ; VII,22 ; x, 41, 42 ; xxvn, 57 ; Mc. m,' 16,
suec naken, dan. nogen, balav. naeckt, rec sup. 17 ; v, 9, 22; vi, 14; ix, 57, 58, 5«), 40 ; xi, 9, lu ;
germ. nackt; lat. nudus; Gf. II, 1015; Rchth. 942), LIIC.I, 5, 15, 27,31, *9, 59, 61, 63; n, 21, 25; v,
adjecl., nudus, ^upivof: Mth. xxv, 58, 45; Mc xiv, 27; vi, 22; vni, 30, 41; ix, 48. 49, 50; x. 17, 2J ;
5l,52;Cor. II, v, 5 ; naqaps visan, ^utivweusiv: xvi, 20; xix,2, 38; Joan. x, 5, 25; xn, 15, 2S; xiv,
Cor. I, IV, 11 ; naqapsvairpan, naufragari, vauaystv: 15, 14 ; xv, 21; xvu, 6 ; xvm, 10; Rom. ix, 7; x,
Tim. I, i, 19. 13; xv, 9 ; C.or.I, i, 15, 15; v, 5;Eph. i,21;v,20;
NAQADF.I, fem., nuditas, ^uptvcVnjf : Rom. vui, 55 ; Phlpp. rv, 5; Thess. 11,i, 12; m, 6;Tun. I, vi, 1;
Cor. II, xi, 27. Tim. 11,n, 19;Skeir. V, b, c
NAZARAlp,nom. propr. indecl., NaS«pe9 : Mc i, NAMNJAN, conj. II, vocare, nominare, ovotid?etv :
9; Luc i, 26 ; u, 59, 51; IV,16. Luc VI, 15, 14; Cor. I, v, 11; Eph. i, 21; m, 15 ;
NAZORAICS, masc, nazarxnus, va?wpatof: Mth. v, 5;Tim. II, u, 19; x«/etv: Luc. IX, 10; \iyztv:
xxvi, 71; Mc x, 47 ; xvi, 6; Luc XVIII,57 ; Joan. Eph. u, 11.
XVIII,5. GA-NAMNJAN,
* id., Skeir. II, d.
NAZORENUS, masc, id., vu%o>pnvbt: Mc. i, 24; xiv, NANpJAN(vet. sax. nnihian, angl. sax. netSan,
67 ; Luc iv, 34. vet. i-up. germ. nendjan; Gf. II, lo92; Schmell.
* NAHAN(vet. norv. nog, nogr, nmgia, vet. sax. Gloss.hel. 81), conj. Ii, auHere.
ginog, angl. sax. genog, vel. sup. geim. ganah, ga- ANA-NAN{)JAN, audere, amlaciter agere, ro\uuv. Mc
nogjan, vet. fr. noch, nogia, angl. enowjh, suec. xv, 45; Cor. II, xi, 21; unaxo\uuv: Rom. x, 20 ;
txeja, dan. noje, nok, batav. genoeg,rec snp. gerin. Skeir. IV, d.
genug, genugen; Gr. II, 44; Gf. H, 10*15; Rchth. GA-NANpJAN, ceSSare, jrauecr6at: Luc v, 4 (quem
954), conj. anoni., nah, nauhta, nauhts, salis habere, lociimcorrectumessedilucile credns, cuiu gunatpjan
«ufliccre. aliam signilicati nein atque ananaupjan vix haber«
BI-NAHAN, 1) concessum esse, e?etvat: Cor. I, x, possit, non eam saltein, quain graec 7rauecr9«iprae
25 ; 2) opoitere, Setv: Cor. II, xu, 1; binauht isl, se fert).
licet, concessumest, l?e<TTt:Cor. I, x, 25. NAURAIMRAIR, November, Calend. goth,
GA-NAHAN, cum accosaiivo vel dativo, sufficere, NAUDl..., vid. sub Naups.
apy.Ctv : Joan. xtv, 8; Cor. II, xil, 9: dpxsTov(stvat) :
NAUEL, nom. propr. masc, Nue: Luc. m, 56;
Mth. x, 25 ; exwov(etvat): Cor. II, n, 6. xvn,26,27.
GANAUiiA, masc, suflicienlia, aurdpxeia: Cor. II, NAUII(vet. sax., vet. snp. germ. noh, rec sup.
ix, 8; Tim. I, vi, 6; Skeir. Vli, b. gemi., vet. fr. noch; coll. IVa/ian;Gf.11,985; Rchth.
GA-NOUS, adject., siifficieos, ixavof : Mc x, 46;
Lue. vn, II, 12; xx, 9; Cor. l, xi, 50; iroXuf: Joan. 955), adverb., adhuc, en : Mh. xxvn, 65; Luc xiv,
22; xviu, 22; .loan. vu, 55; MI,35; xm, 55; xiv,
xvi, 12; gunohsvhan, sullicere, dpxetv: Joan. vi, 7. 19; xvi, 12,-16; Rom. IX,l9;Cor. I, xv, 17; Skeir.
GA-NoiUAN, couj. II, saiisfacere: bkeir. VII, b ; 11, a. I.;1V, a; VII, d; Vlil, a; ni naunvel naun —
ufurassauganoh un, nzptaozvziv.Eph. i, 8; ganohxps, ni, nondum, OUJTCO : Mc iv, 40; vm, 17, 21; xi, 2;
part. pa>s., sali-factus, sullii :
iens, auTapxjjf Phipp. Joan. vn, 6,8; VIII,57.
IV, 11; gunohips lisun, salisfieri, conienlum esse, NAUII-DAN (uaitliup pari), vid. sub pan.
apxeiaOat: Luc. lll, 14 li. I.; Tim. I, vi, 8. vid. subjian.
GA-NOUNAN, 111, s ulicere; NAUHpANun,
conj. ganohnangalaujan, NAUIIA, vid. sub Nalmn.
redundare facere, irepiercreusev : Thcss. 1, III, 12. NAUHTS,vid. sub .Va/mn.
NAHAbSON,IIOIII.propr. masc, Naacrerciv : Luc
32. iNAUpS(vet. norv. naud, vet. sax. nod, angl. sax.
lii, neod, vet. sup. germ. nnt, vet. fr. ned, augl. need,
NAilTS (vet. norv. nott, angl. sax. niht, vel. sax., suec nod, dan. ned, iial.tv. nood, rec sup. germ.
vcl. sup. genn. xtahl, angl. ittght, suec nalt, dan.
»oi/i; Gr. II, 50; Gf. 11, 1052; 945), fem.,
naf, vet. fi., batav., rec ^up. germ. nacht; gr. vu|, necessilas, dvi^x»): Cor. II, vi, RCIIL|I. 4; u, 7; xu, 10 ;
lat. nox ; liopp26 ; Gr. II, 55; 111,551; Gf. II, 1019; Thess. I, III, 7 ; Philcn. 14; Skeir. I, h, c; VI, a.
Kcnlh. 040), len. anoui., nox, vug : Mc IV, 27 ; v, vid. sub Hiiutan.
57 12 xvu, 34 7 NAUDI-BANDI,
5 ; Liic. ii, 8, ; v, i,; vi, ; ; xvin, ; NAUDI (JAURFTS, viil. sub paurban.
Joan. v, 50; ix, 4; xi, 10; xiu, 50 ; Rnm. xiu, 12 ; conj. II, cogere, dva^xd^eev: Luc xiv,
Cor. I, xi, 25; Thess. 1, m, 10; v, 2, 5, 6; Thoss. 25;NAUPJAN,
- 11,lii, 8; Tim. I, v, 5; Tim. 11,I, 5; Skeir. Vlll, c; vid. Gi.1. vi, 12; Skeir. 1, b; (3td?etv: Luc xvi, i6
ad h. I.
naht juh dag, nociu diuque, vvxBnuzpot : Cor. 11,
2.".. ANA-NAubjAN, id., kyyuptletv: Mlh. v, 41.
xi,
ANDA NAnri,neutr., vesperus, b-^ia: Mlh. vm, 16 ; NAUM,nom. propr. masc, Naouu.: Luc m, 25.
Mc l, 52; xi, 11; b-fi: Mc xi, 19. NAUS (vet. norv. n&r), masc. (plur. natieis), de-
NAHTA MATS, Vid.SllbMatS. functus, murtiius, vsxpof: Luc vn, 15,22; ix, 60;
NvpAN, nom.propr. niasc, NaSdv: Luc m, 31. TSiSvijxeof : Luc. VII, 12.
NAIMAN, uom. propr. inasc, Nesptdv:Luc iv, NAVIS,
* adject., mortuus, vexpof: Rora. vji, 8.
27 vid. ad h. 1. NAVISTR, neutr., sepulcrum.
1401 NARDUS NI 1463
GA-NAVISTRON, conj. II, sepelixe, &V!JTTSIV: Cor. I, cum lmperativo, vel conjunctivo, un ' Mth. v, 17 ni
xv, 4. hugjaip; 42 ni usvandjais; vi, 2 ni haurnjais; 5 ni
MibGA-NAVisTRoN, consepelire, o-uvSd7CTstv : Col. viti; 6 ni galeikop; 15, 16, 19, 25, 51; vn, 19; x,
ii, 12. 26, 28, 51; Mc v, 7, 56; vi, 9; ix, 59; x, 9, 14,
NARDUS (voc grajc), masc nardus, vdpSof: 19 ; xiii, 21; xvi, 6 ; Luc 1, 15, 30; n, 10; v, 10;
Joa* i. xn, 5. vi, 29, 30, 37; vu, 6; vm, 28, 49, 50, 52; ix, 50;
NAS? in Vein-nas, vid. sub Vein. x, 7, 20 ; xvii, 31; xvui, 16, 20 ; Joan. vi, 20, 45;
NASJAN, vid. sub Nisan. xii, 15; xiv, 1, 27; Rom. x, 6; xi, 18, 20; xn, 2,
NATI (vet. norv., angl. sax., vet. fr. net, vet. sax. 14,21; MII, 14; xiv, 5, 16;Cnr. I, v, 9; vn, 13,
neli, vel. siip. gvnn. nezi, suec ndt, dan., batav. net, 18, 21,23, 27; x, 28; xv, 55,54; xvi, 11; Cor. 11,
rec sup. genn. uetz; Gr. III, 466; Gf. II, 1116; vi, 14, 17; Gal. v, 1, 26; vi, 7, 9; Eph. iv, 50; v,
Rchtli. 949), neutr., reie, Stxruov : Mc i, 18, 19; 7, II ; Col. 11,21; 111,8, 9; m, 10, 21; Thess. I,
Luc v, 2, 4, 5, 6; du.<pi6Aincrrpov ; Mc i, 16. v, 6, 19, 20; Thess. H, m, 14; Tim. I, iv, 14; v, 1,
NATJAN(vel. sup. germ. naz, nazjan, vet. sax., 19; Neli. vn, 5; ou cum futuro : Mth. v, 21 ni .
baiav. nnl, rec snp. germ. nass, nelzen; gr. vori;, maurprjais (oueooveuo-stf); 27, 55 ; vi, 5; Luc iv, 12;
vt>Tt?£tv; Gf. 11,1114), conj. 11, rigare, fipiyjtv : Roui. vii, 7; Cor. I, ix, 9; a suo verbo his lanlum
Luc vn 38. vncihulis separaiur, in quihus j.icet emphasis, ut
GA-NATJAN, id., LllC VII, 44. Rom. xiv. ISninunu mata peinamma jainamma fra-
NAVIS, vid. sub Naut. >•• qisljais; 20 ni nunu in malisgatair vaurslv gups; (33)
NE (vet. norv. nci, angl. sav., vet. fr. ria, vel. ne^aiive, ou, un, ou^t : Mth. v, 17 ni qam galaitan;
sax. neii. angl. no; coll. Ni; Gr. III, 765; Rcluli. 54 171/(0izuis ni svaran allis; 56 ni xnagtain taql weit
94(!), adverb., 1) non, ou, ou^t: Mlh. v, 57; Luc I, gataujan; 59; vi, 1, 6, 15, 18, 24; vn, 25, 26; vill,
00; Joan. vn, 12; XVIII,25; ( or. 11,i, 17,18, 19; 20, 28; IX, 12,14, 56; x, 28, 29, 54,58; xi, 6 ,
2) iinnne. unt Joan. xvin, 40; 5) i. q. JVei. 11, 17; xxv, 42, 45, 44, 45; xxvi, 70, 72; xxvn,
NEI(ne Sk>ir. 1, c, coll. Lolie Beitr. zur Textbe- 14; Mc 1, 54; 11, 4. 17, 18, 19; m, 25, 26; iv, 5,
richtigung u. Erkl.d.Skeireins p.l9),adverb., noiine? 6, 12, 15, 17, 25, 27, 54; v, 19, 57, 59; vi, 5, 19,
ovyi ' Cor. II, m, 8; r-keir. I, c. 26; VII, 5, 4, 5, 12, 19, 24; viu, 1, 2,14. 16, 17,
JNEpLA(vet. norv. ndl, vet. sax. nadta, angt. sax. 18; ix, 5. 18, 28, 50, 52, 58, 59, 41, 44, 46; x, 15,
nmdl, vet. sup. germ. nudat, vet. fr. nedle , nidle, 50, 58, 45; xi, 16, 25, 2«, 51, 55; xn, 14 (ni kara,
angl. ne?dte, suec nal, d;>n. naal, batav. naald, rec quod utimpersonalevalet), 18, 19,20, 22; xm, 18;
sup. germ. uadet; Gf. H, 998; Rclith. 946), fem., xiv, 7i ; xv, 25, 24, 51; xiv, 49, 55. 56; xvi, 8, 11;
acus, paftf : Mc x, 25; Luc xvm, 25. Luc 1, 7, 20, 22, 55, 34; 11,7, 26, 57, 45, 45, 50;
NElp (vet. norv. nid, vet. s;ix. ritth, angl. sax. iv, 41, 42; v, 10, 19, 52, 54, 56; vi, 41, 42, 46,
ni6", vet. ir. nilh, nid, vct. su|>. germ., suec, dan. 48,49; vii,25,50,52, 42,44,45,46; vui, 6,10, 12,
nid, baiav. nijd, rec sup. gerin. neid; Gr. II, 16; 15, 14, 17 (nisj analaugn), 18, 19, 27, 51, 47, 51,
Gf. 11, 1051; Hchlh. 955), neutr., invidia, fhbvot : 52; ix, 5, 55, 40, 45, 45, 49, 50, 55, 56, 58; x, 10,
Mth. XXVII,18; Mc xv, 10; Gal. v, 21; Phlpp. r, 24; xiv, 14, 20, 26, 27, 29, 50, 33; xv, 28; xvi, 2.
lo; Tim. I, vi, 4; in iiiiba visan, iu invidia esse, 3, 11, 13; xvn, 9, 20, 22; xvm, 2, 4, 11, 13; xix,
invidere, fBovziv: Gal. v, 26. 3, 14, 21, 22, 25, 27, 44, 48; xx, 5, 7, 21, 2li, 27,
ANDA-NEI[)S, adjecl., adversarius, conlrarius, evav- 51; Joan. 111,5, 5; v, 58 , 47; vi, 17, 22, 56, 57,
riof : Thess. I, u, 15; ujrevavrtof: Col. n, 14; pata 50, 55, 64, 66; vu, 25, 28, 54, 55, 56, 45, 49, 52;
andaneipo, hoc comrariuin, Touvavrtov : Cor. II, n, 7. vin, 14, 15, 21, 22, 25, 24, 27, 29, 55, 37, 40, 43,
NEMS, vid. sub Niman. 45, 46, 11, 49, 50, 55; ix, 12,16, 18, 21, 25, 27,
NERIN, nom. propr. masc, Nupt : Luc m, 27. 29, 50, 51, 52, 33; x, 1 (saei inn ni atgaggip pairlt
NEW (vet. norv. nmr, naunge, vet. sax. nah, angl. daur), 6, 8, 10, 12, 13, 16, 21, 25, 26, 55, 57; xi,
sax. neah, vet. sup. germ. nah, nahjan, vet. fr. nei, 9, 15, 37 ; xn, 16, 55, 37, 59, 40, 42, 44, 46, 47,
ni, angl. nxgh,near, suec nara, dan. nmr, balav. na, 48, 49; XIII,55, 5J, 57; xiv, 5, 9, 10, 11, 17, 18,
rec sup. germ. nahe; Gr. II, 55; Gf. II, 999; Rchth. 2i; xv, 4, 15, 19,21,22,24; xvi,l,4,7,9, 16,17,
950), aiiverh., prope; atgaggan new, accedere, ap- 18, 19, 26, 52 ; xvu, 14, 15, 16, 25; xvm, 9, 17,
propinquare, cura accusativo, syytiretv: Luc. xv, 25. 23, 28; xix, 6, 9, 10, II, 12; Rom. vu, 5»7 ei 13
NEWA,adverb., prope, s-^uf : Mc xm, 28, 29; (ni sijai, pro un yivotzo, alias nis-sijai, vid. S11I)
Joan. vi, 4; vu, 2 ; Eph. n, 15, 17 ; cum dalivo, Mh), 15, 16, 18, 20; vm, 7, 8; ix, 6, 50, 31; x, 3,
cyyv; : Luc xix, 11; Joan. vi, 19, 25; xi, 18; Rom. 11, 12, 14, 18, 20; xi, 21, 25, 30, 51; xm, 5, 9,
x, 8; Pnlpp. iv, 5; Skeir. III, a; nupd.: Luc. v, 1; 10; xiv, 5, 15; Cor. I, I, 15, 16, 17, 21; iv, 5, 6,
wapajrA»J7iov : Phlpp. u, 26; neiva visan, prope esse, 7, 11; vii, 5, 9, 11, 25, 28; vm, 15;ix, 4, 5, 6, 7,
CIIIIIdaiivo, sy^tijstv: Mc xi, 1 ; Luc. vn, !2 ; xvui, 20,21;x, 1,20,21, 55; xi, 6, 29; xu, 15, 16. 21;
35, 40; xix, 29, 41; etinu ciim at Luc xix, 57; xiii, 2, 4, 5; xv, 10, 14,15,16, 17, 29, 52, 51; xvi,
newa qiman, appropinquare, npottyyi^ety : Mc 11,4. 7, 12, 22; Cor. II, 1, 8, 9, 17, 19, 25; 11,1, 5,11,
NEWIS, adverb.comparat, propius, e'77'JTepov : Rom. 12,17; 111,7, 15; IV, 1,4, 18; v, 4,1», 21; vi, 9,
XIII, ll. 12; vii, 8, 9; vin, 12; IX,4, 9, 12;x, 14; xi, 4,10,
NEwjAN.conj.<i, appropinquare ; newjansik, proxi- 11,14 (nisl sidaieik, ov Ouvuaarbv),29, 51 ; xn, 2, 5,
muin lieii, iyy'£,etv: Luc xv, 1. 5, 6,7,15,14,16,20, 21; xiu, 2, 5, 6, 8,10; Ga).
ATNEWJAN, appropinquare, iyyi^etv: Mc. XIV,42; I, -iO, 21; m,l; iv, 8, 14; v, 7, 18; vi, 12; r.ph.
Luc x, 9; Rom. xm, 12; Phtpp. 11, 50; alnewjan u, 9, 12 ; v, 4 (dupaurflaini (airiinnand,ovx avhxtv),
tik, id., Mc 1, 15; Luc x, 11. 5, 27; Phlpp. 1, %i; Col. 1, 9, 25; 11,19 ; 111,21,
NEWiNDJA, masc , proximus, 0 n\naiov : Mlh. V, Thess. 1,11, 15; iv, 5, ti, 9, 15; v, 1, 4, 9; Thess.
45; Mc xti, 51; Luc x, 27, 29 ; Roin. xm, 9, 10; II, 1, 8; 111,9,10,14; Tim. 1,1, 7; 11,7,12; 111,5,
Gal. v, 14; Epli. iv, 25; erepo? : Rom. xiu, 8. 7; v, 8,16, 18, 22; vi, 5; TIUI. II, 1, 7,16; 11,5,
NI (vet. norv. ne. nei, angi. sax. 11«,na, vet. sax. 13, 24; 111,9; IV,3; Philem. 19; Neh. v, 14, 15,
ne, ni, vet. fr. »<?,ni, na, vet. sup. germ. ni, angl. 16, !8;Skeir. 11, a, b; V,a; VII, b; VIII, a, b,d;
no, not, suec, dan. nei, rec sup. gcrm. nein, tiichl; ou un, plerumque cum conjuiiclivo aor. : Mlh. v,
gr. VJJ...,lat. ne; coll. Ne; Gf. II, 969 ; Rchih. 945), 18 ni uslexpip (ou unLuc napiXBn), 20, 2(J; x, 23, 42,
1) -implex ne^alioiiis particula, 11011,sive positive Mc IX, 1; XIII, 19; 1, 15; vi, 37; ix, 37; x,
(ou), sive hypolhetice (un) usurpaia; a) quod ad ejus 19; xvin, 17, 30; Joan. Cor. vi, 35; vui, 12, 51, 52 ; x,
coii-truclioiiein spectat, regulariter vocabulo, quod 5, 2S; xi, 26; xui, 38; I, viu, 13; Gal. iv, 3t»,
regit, immedialepraeponitur, hincaa) uhi sententia ne- v, 10;niThess. I,verbali iv, 15; v, 3 (vid. ad H. 1.); coll.
gaiiva est, verbo;«) cumverbo simphciaa) prohibilive, infra pau; (3) autem ideaper verbum auxi-
1405 GLOSSARIUMGQTHICE LINGU^E. 1-104
liarinm (vairpan et vhan) et nomen expressa, nega- 16; Skeir. V, d; excipias : Joan. x, 33; tn godit
tio au) uhi nomeri participiumcst, ante hoc ponitur: vaurstvis ni stainjam puk t-tkin vajamereins; xiv, 10
LIIC xvil, 18 ni bigitanai vaurpun (o\>x evpiBnaav); po vaurda, poei ik rodja izvis, af mis silbin ni rodja ak
Cor, II, vn, 14 ni gaaiviskops varp (uv xxrnaxvvBnv); alta sc rodeip; Rom. vm, 9 jus ni sijup in leika ak
Joan. xil, 42 ei us synagogein ni usvaurpanuxraur- in ahmin; Cor. 1, ix, 2; Cor. II, xi, 17, 29 ; Gal. 11,
peina (hu uri unoavvayu>yaiyivtavrat); xu, 5 ni fra- 16; iv, 31; The^s. II, 111,15, ubi verbum negatio-
bauhl vas (oux inpaSn)', xvm, 36 ni galevips vesjau nem ud se altraxit. Sed nou valet regula iu casibus,
(un napuSoBS>);Rom. ix, II ni gabauranai vesun (ovx ubi uegationem inter et vocabulum rectum aliqua iu-
iytvvnBnauv)•; Mlh. xxvu, 6 ni skutd ist (avxe~eart); terjicitur e parliculis, quse communiter secundam
Mc H.24, 26; vi, 18; Luc vi,2,4,15; xix, 21; Joan. sedem in sententia oblinent, ex. gr. pan : Cor. I,
XVIII,31;Cor.II, xu,4; Tit. i, 11;Skeir. VI, d; ni mahts XII, 21 nip-pan mag (ov Svvurut Ss); auk : Mc ix, 6
visan(ouxio-ywetv,ouSuva<rOat) Luc.vni, 45; Joan.x, 55; ni auk vissa; xi, 13 ni auk viis mel; xu, 14; Luc vi,
Tim. I, v,25; Eph. m, 5 ni kunp vas (avxljjo>piaBn); 43; viii. 17; Joan. vn, 1; Rom. x, 12; xi, 25; Cor.
uhi autem nomeu. adjeelivum est, ante vairpan vel II, XIII,8; Thess. I, iv, 7; Thess. II, m, 2; Rom.
uisan: Lnc XVIII,1 ni vuirpan usgrudjans (un exxu- ix, 6 ni auk allai; Eph. v, 29 ni auk manna ; Skeir.
xeiv); Cor. II, iv, 16; Gal. vi, 9; Epli. m, 15 ; Tliess. V, c ni auk patainei (quamvis auk etiam (ost verbuni
II, m, 15; Gal. n, 16 ni vairpip guraihis (ou Stxatou- quandoqiie retrocedat, ul Luc xvi, 2 ni matjtauk;
Tat) ; v, 6 ni vairpaip airzjax {un n\uvuaBe); C>r. II, Cor. I, xvi, 7 ni viljau auk ; Joan. vn, 4 ni xnaniia
IX, 5 ei wofiuli uxtsara ni vaurpi lausa (ha un TOxau- auk); coll. Auk. Mullo minus valet regula, ubi adest
Xnuu nuwv xevuBy); Col. III, 19 ni sijaip baitrai (ui )ii pau (ni pauh) sive sit pro ou un, ut Mih. v, 20
ntxpuiveoBt);Tim. I, iv, 14 ni sijais xtnknrja (un ni patt qimip ; Mc x, 15; sive pro ouSe, ut Mth. vi,
kue\et) ; Cor. II, m, 10 ni vas vulpttg (ouSeSo~a.arut); 15; Mc. xi, 26; vel pro ou, ut Phlpp. 111,15; vel pro
excipias tantum : Tim. I, n, 14 ni varp ustuiops (ovx ovx uv, ut Mc. xiu, 21); Joan. ix , 41; xi, 2i, b2;
nncrnBn); Jonn. vi, 7 ni ganohai sind (oOxdpxouirtv); xvui, 50 (ni pau veis atgebeimapus, in quo loco pro-
Cor. II, xn, 1 rii batizo ist (O\Jovufipit); Cor. II, u, nom. pers.a Graeconou expressum negatioiiem inier
11 ni sijum unvilandansmuninsis (ovxuvrav ru vonuu- et verbum ponilur, licet etiam veis ni meridedum
Ta d^voouusv);Joan, viu, 41 ni sijum gabauranai Cor. II, xi, 4 occurrat; nunu semper negationi et
(ou yeyevvnueBu); bb) cl insuper negatio ad vocabulum imperativo inierjicitur, vid. ad Tim. II, 1, 8. Deni-
prope ponitur, cujns ideam neitat vel modificat, et i|ue aliquid explicalivum inter negutionem et verbum
cum co seiiteniiam, vel sententiae meinbrum adver- mittitur, ut Cor. II, x, 14 111auk, tvasve xti fuirrin-
sativum elformat: a) Joan. xiv, 22 iudas ni sa iska- nandans und izvis ifarassau, ufpaniaxn uns; Joan.
rioles (sed filius Jacobi); Rom. ix, 25et26 so ni ma- xiv, 27 ; Cor. I, xvi, 2; Gal. v, 17. Uhi adest excep-
nagei meina; Gal. iv, 27 so ni filandei; Uom. VIII,4 tio, ut Rom. xiv, la ni mala peinumma fraqistjais;
paxm ni bi leik gaggandam; Luc xv, \~>afar ni ma- Cor. I, iv, 4, 6, saltem emphatice proferenduin est
nagans; Skeir. VI, a ajar ni filu; Joan. XIII, 11 ni vocabulum, quod negationem a veibo separat. Cum
altai; 18 ; Rom. lx, 6; Cor. I, x, 25; Rom. XII, 5ni compositis vero verhum inter et particulam composi-
mais; tim. I, v, 9 ni mins; Cor. 11, i, 15 ni alja;tlc. tionis interest negalio, ut Joan. vi, 22 mip ni qam,
x,43 ni sva; Cor. II, vm, 13; Eph. iV, 20; Joan. vi, coll. x, 1 inn xii aigaggip; b) ad libitum cousirui po-
58; Cor. II, m, 15; vm, 5; Rom. ix, 10 ni palain; tesl negatiq aa) cum indcfiiiilis. Cum iudelinila ne-
Cor. II, VIII, 19; Rom. xn, 4 ni pata samo; xm, 4 ni gativa (nu//us, nemo, nunquam,nusquam)t\ouum cir-
svare; Cor. II, vi, 1; Phlpp. i, 16 ni sviknaba; Thess. cumlocutionibus exprimat Gothus, et negatione po-
II, u, 2 ni spraufo ;Mc xu, 54 nt fairra is; Cor. 1, silivis adjuncta ellormel, negatio ab eis removeri et
v, 6 nigoda (xst) wofluli; Rom. xii, 11 ni lalai; xm, :id verbum adnioveri potest : a) ni vaiht : Mc vi, 8
13 garedaba gaggaima ni gabauram jalt druykaneim. ei vaiht rit nemeina (hu unSiv atpwo-tv);IX, 29 in tiain-
ni ligramjah agtaitjam; Cor. I, i, 17 ; Cnr. II, vn, 5; tai ni xnagusgaggan (iv ovSeviSvvarut t't\Beiv); Luc
viu, 15; x, 2, 5, 15, 16: Gal. v, 8; Phlpp. m, 1 , IV, 2 ;'a/i ni malida vaiht (xai ovx-efuyev ouSev,coll.
Col.n, 23;Thess. II, i, 8; Tim. I, m, 5, ll;Tii. i, inlra); Joan. VI, 12 pei vuihlai ni fruqislnai (tvu un rt
6; etiam vocaljulum nctum suppleri poiest, ut Cor. knb\nrui); 65; vu, 26; xn , 19 ; xvi, 25; xvm, 20;
H, vui, 12 ni sc andanem; b) in sententiis adversa- Cor. II, vii, 9 etc ; e contia : Mih. x, -6 ni vaiht
livis aa) quod afflrmalur prius, quod adversatur pos- auk istgahulip (avSiv ykp iart xexu\vuuivov); Mc v,
lerius ponitur a) cum simplici ni: Mc n, 27 sabbaio 26 jah ni vaihtai bolida; xi, 15 ni vaihl bigul; xv, 4
in mans varp gaskapans, ni manna in sabbalo dagis; nitt andhafjis ni vaiht? Luc ix, 5 nt.vaiatnimai^iii
x, 27 ; xiv, 7; Rom. xiv, 1; Cor. I, vu, 6, 12; ix, vig; xvjn, 54- Joan. vm, 28, 54; xvi, 24; Ronj.
26; Cor. II, v, 5, 7; ix, 7; Col. m, 2, 25 (trrsece vin, 1; u, 1 ; xiv, 14; Cor. I, vu, 19 (pata bimait
xal oux); Thess. I, n, 27 ; iv, 5; Tim. I, u, 9; Tit. i, ni vaihts isl); x, 25, 27; xm, 2, 5; Cor. 11,vi, 10;
14; S) cum jith ni : Mth. v , 50 ei fraqislnai ains li- VII, 5; x.i, 5; xn, 11; xm, 7 ; Gal. 11,6; IV, 1 (ni und
pive peinaizejah ni attata leik pein gadriusai in gaiain- vuiht) ; 12; v, 10; vi, 5, 14 (in ni vaihtai); Phlpp. 1,
nan; lx, 13 armaliainipa viljaujalt nihunsl; vn, 29; 20 el 28 ni in vaihtai; 11,5 ; iv, 6; Thess. II, 111,11;
Mc i, 22; R<im.vn, 6; Cor. II, v, 12; ix, 5; x, 8; Tim. I, v, 25; iv, 4 ; Tim. II, 11, 14 (du ni vaihtai);
xiii, 10; Gal. it, 14, 15, 16; vi, 4; Phlpp. m, 3; Til. 1, 15; Philem. 14; Skeir. VII, c (ni in vaihtui);
Thess. II, III, 6; 7) cum akei ni: Rom. x, 2 aljan /3) ni manna : Mlh. ix, 50 ei manna ni viii (pjSsif
gups haband akei ni bi kunpja; Cor. II, iv, 8, 9; xi, 7t7vcocrxsTiu); Mc. vii, 56 ei mannni qepeina (evaunSevf
6 ; S) cum ip ni : Mc xiv, 7 sinteino unledans habaib stjrua-t); 24; Luc ix, 21, 36 jah munn ni gataihun;
mip izvis,ip mik ni sinteine habaip; Joan. xu, 8; Joan. xv, 15 maizein pizai [riapvoi inanna ni habaip ;
bb) negatum prius, positivum ut adversans posterius c contra : Mth. vi, 24 ni manna mag tvaixn (raujam
millitur cum ak: Mlli. vu, 21 ni wazuh saei qipip skalkxnon: Luc viu, 16 ni manna lukarn landjands
mis frauja frauja inngaleipip tn piudangardja himine, dishuljip ita; ix, 62; Joan. vi, 44; vu, 4, 27 ; ix, 4;
ak sa tauiands viljan altins meinis; Mc ix, 37 ni tnik Eph. v, 6 (ni manna izvis usluto), 29 (ni auk manna);
andnimip akpana sandjandanmik; Luc iv, 4; Joan. Coi. 11,16; Tim. 1, iv, 12; Tim. II, iv, 16; 7) ni
vi, 26, 27, 52, 38; vn, 10, 22; xu, 9, 30; xv, 16; ainshun : Mc. xi, 2 ana pammei nauh axnshunmanne
xvii, 9, 20; Rom. vn, 18, 17, 19, 20; IX,8,32; xu, ni sat (sWov ouSetf dv9pwjrwvxexdSixe); Luc v, 39
16, i9;xiv, 15;Cor. I, vn, 10; x,29; xiv. 22; xv, jah ainsnun driggandane fairni ni suns uili jugg (xai
10; Cor. II, 1, 12; m, 5, 6; iv, 5; v, 15; vn, 12; ouSstfjrtcovjraAatovevBia>;Bi\et viov); x, 19 juh vaihte
viii, 8 ; x, 4, 18; Gal. iv, 17; Eph. 11,8, 9; Phlpp. uinohun izvis ni gaskapjip (xat ouSsvuftdf ouun k§t-
ti, 4 (ni po seina warjxzultmitondans ak jah po an- \ xnon); Joan. vm, 20 jah ainshun ni faifalt iua; xui, 28
paraizewarji*uh);&; 111,9; Col. ui,22; Thess. I, patuh ainsltun ni vissa; xiv, 6 ainshun ni qimip ; xv,
11,15; IV,8; Tim. I, 11, 12; Tim. II, 1, 9; Philein.^ 24; xvi, 5; xvn, 12; xvm, 38; Cor. I, 1, 14; Epb.
1405 NI
iv, 29; e conlrarfo : Luc. ix, 50 ni ainshun istnahtama-
manne;
xiv, 24 ni ainshun manne jainaize kauseip
tis; xviu, 19 ni ainshun piupexgs niba ains gup; 29;
xix, "0 ana f.ammei ni ainshun aiv manne sat; Joan.
t!i, 52; vi, 65; vu, 19, 50, 44 ; x, 41; xvi, 22.; xix,
4; Rom. xm, 8 ; Cor. 1, x, 24; Cor. II, v, 16; vi, 5 ;
vn, 2; xi, 8; Gal. vi, 17; Phlpp. iv, 15; Thess. I,
iii, 3; iv, 12; Tim. II, n, 4; Skeir. VIII, c, d; S )
ni mannahttn : Mc viu, 50,ei ptannhun rit qepeina;
ix, 9 ei mannhun ni spillodedeina; e contrario : Mc,
VIII,26 ni mannhun qipais; ix, 39; Joan. vm, 55;
Tim. I, y, 22; e) ni washun : Joan. x, 28 ni fravil-
txp washun; e contrario : Mlh. ix , |6 ni washun lag-
jip, Mc. x, 18 ni washun piupeigs; Luc. x, 22;
Joan. x, 18 ; Col. n, 18; Tlicss. II, ii, 3; ? ) ni ivan
et tii wanhun : Luc iv, 11 ei tvnn ni gaslagqjais (un-
iroTs jrpcfxdi^jjf);Joan- vi, 55 ni paursexp wanhun
(ouptviSMan IVCOJTOTS) ; e cqnira : Mth. vn, 25 ni uian-
*uniMn6a;'Luc xv, 29; joan. vij, 46 ; n ) ni aiv :
Mc ii, |2 ai« sva ni gasewum(ovSinoreoJTcofstSopisv);
e coiitra : Mth. ix, 53 ni a'tv sva uskunpvas; Luc xv,
29; Jpan. x, 29; Tim. lj, m, 7 etc.; bb) res eadem
S.e habei cum "• panaseips, ni panamais, ni ju, ni
jupan(ovxiri) el m nauh (ou7reo);ninc a) Mc. ix, 25
panaseips ni galeipaisin ina (unxiri eiti\Bnt eit avrbv);
X, 8 svasvepanaseips ni sind tva; xu, 34 panaseips
ainshun ni gadaursta ina fraihnan; Luc xv, 19, 21 ;
Joan. xiv, 50; Eph. iv, 17, 14, 28; Mc xv, 5 pana-
mais nx andhof; Thess. I, m, 1 ni uspulanduns pana-
mais ; Rom. xiv, 15 ju ni bi friapvai gaggis ; Eph. ii,
19 ju ni sijup gasieis; Thess. I, III, 5 ju ni uspulands ;
Mc i, 45 eijupan ni mahta galeipan; sed etiam Mc.
ix, 8 ni panaseips ainohun gasewun; Joan. xjv, 19 ;
xvi, 10,21, 25; xvn, 11; Gal. n, 20; iv, 7; Skeir.
I, b; ill, b; (3)Joan. vn, 50 nauhpanuh ni atiddia
toexla is (ovno>-EAYIAUSEI n o>pa avrov); 59; vm, §7
fimftigunsjere nauh ni habais; Rom. ix, 11; e con-
tra:Mc iv, 40 wuivani nauh habaip galaubein ; VIII,
17, 21 ; Joan. iii, 24; vu, 6, 8, 39; Phlpp. iij, 13
vid. ad h. I.; Skeir. III, a; c) In foniiulis : ni patei,
non qtiod, ouy ort: Joan. vi, 46; vn, 2$; Cpr. I, x,
20; Cor. II, i, 24; Phlpp. m, 12; iv, 11,17; Tliess.
ll.ni, 9; Skeir. IV, b; ni pe<i, o\>xort: Joan. xn, 6;
ou^tva: Cor. II, n, 4; ni xinte, o\>xbrt : C'>r. II, yn,
9; ni ei (ubi Graecus ou tantum usurpavit) Cor.
II, v, 12; sed Cor. I, yn, 17 yid. ad h. 1. (le-
ctio el justiftcari et intelligi potest, si post ni sup-
pletur kannt et sentenlia ui iiiteriogativa habe-
lur; tunc vero grseco st un non jam respondebil);
ni palainei, yel ni paiain, non solum ou ptovov,cuqi
sequenti ak jah, vid. patainei sub Ajns; insuper
etiam Gal. u, 14; Phlpp. i, 29; Tim. I, v, 13; Skeir.
I, d; ei ni, quin, ut non, qupd non, tv« ptjj, vjd. sub
£i; jah ni (jan-ni), vid. sub Jah ej, kupra. d) De ni
in progressivo sensu, vid. sub iViA. e) l)ua3 nega-
tioncs in eadem sententia non se inyiceui aniiullant,
sed cnntra corrob.orant: Mc m, 20 ni mahtedun nih
hlaifmaljan; Luc. xvui, 13 nwtareis ni vildg nih au-
gona seina ushafjan; Joan. vm, 42 nih pan fram tnis
sitbiif ni qam ; xyi, 21 ni pqnaseips ni gaman aglons;
Cor. II, v, 16 ni panaseips ni kunnum ina; Mc vn,
12 ni fraletip ina ni vaiht taujan; Luc ix, 56; xx, 40;
Joan. v, %%;i%, 53; xv, 5; x\i, 24; Gal. vi, 14;
Mth. xxvu, 14 ni andliof immq vipra ni ainhun raur-
de; Mc xv, 4 niu andhafjis ni vaihl? (cujus loco Luc
xiv, 60 tantum niu andhafjis vaiht ponilur). Ita ple-
rumque prscpiinte Graeco, sed Gothus, saepissime in-
viio, Graeci)unica negaiione utitur, ex. gr. leik ni bo-
leip-vaiht Joan. vi, 65; vid. grammaticam.—2)
Pro graco a privativum: Rom. vn, 1 iii vitan,
kyvotiv;Mc xvi, 11; Rom. xi, 50, 51; Tim. II, n, •
lo ni galatibjan, kntortiv et knetBeiv; Tim. I, m, 5
nisakjis, auaxaf, nx faihufriks, kfi\kpyvpat; 5) ne- '
que, ncc, ouSs,unSi: Mth. vm, 10 ni in israela sva-
luuda galatibeinbigat; xxv, 45; xxvn, 14; Mc v, 5 ni
naudibandjom eisaineinaim manna mahla ina gabin-
dan; vni, 26; xn, 21; xiv, 59; Luc vn, 7, 9; xx,
NI 140S
8; Joan. vu, 5; Rom. xi, 21; Cor. I, v, U fin.; xiv,
21; Gal, u, 5; Thess. II, m, 10; coll. ATi/i,cujtis
loco xii pau Mc xi, 26; 4) nisi, eeptjj: Mc-xm, 20,
uhi alias nih (quod vid. 5) adesl; 5) non, nnnne in-
tecrogans, ou, ou/i: Mc vn, 18 ni frapjip pammei
all pata utapro inngaggando in mannan ni niag ina
gamainjan? Cor. I, i, 20; v, 6; vi, 1; IX, 1; ouSe:Luc
vi, 5; coll. Niu; 6) quin, quod non, tanlum modo
Skeir. III, h so bi gup hrainei anabudana vas, ni pana-
seips judaiviskom xtfarranneinimbrukjan usduudjaina.
NIBA(nibai Mlh. v, 20; Mc iv, 12; v, 57; Luc vi,
4; tx, 45; Joan. vi, 44, 46, 55, 65; vn, 55, 51; VIII,
22; x, 10; xu, 24; Rom. xi, 15; Cor. II, n, 2; xui,
5 h. 1.; vet. sax. neba; Gr. I, 52), partictila, 1) si non,
nisi, seou, eeun, edv un: Mth. v, 20; Mc ui, 27; vn,
3, 4; Juan. ui, 5, 5; vi, 44, 53. 65; vn, 51; x, 37,
58; xu, 24; xiv, 2; xv, 4, 6; Rom. x, 15; xi, 23;
Cor. I, xv, 2; Tim. II, n, 5, 14 h. l.;2) ne, post ne-
galiouem el inlerrogationem, ti un '•Mc. u, 7, 26;
v, 57; vi, 4, 5, 8; vm, 14; ix, 9, 29; xi, 13; Luc.
vi, 4; ix, 43; xvn, 18; xviu, 19; Joan. vi, 46; x,
10; xiv, 6; xvn, 12; Rcm. xi, 15; xiv, 14; Cor.
II, ii, 2; XII,5; Ga>. vi, 14; Tim. 1, v, 19 ; exrcf ei
un : Cor. I, i, 14; 3) in interrogatione, ne forte? un i
Joan. VII, 55; unn: Joan. vm, 22. iVitiai pau, ia
forle, ei unn av : Cor. 1, VII,5; nibaxau(lo, id., Cor.
II, XIII, 5 vid. h. I.; nibai paiei, prxier quod, st' un
OTt: Cor. 11, XII, 15; Eph. iv, 9; s: un c infin. Rom.
Xiii, «; nibai pau palei, nisi forte, si p»JTt:Luc IX^
15; nibai wari, ne quaudo, pro ptjjjroTs: Mc IV, 12
(licet graeco vocabulo non respondeat; in interprela-
lioue latina loco ne (orte legendum est niti (orle).
NIU(vet. norv., angl. sax. ne, -ei. sax. xiec, vet.
fr., ree. sup. germ. noch, vet. sup. germ. noh; lat.
nec; Gf. II, 980), conjunctiva particula negalionis ex
enclitico — uh formata, semper a fronte senlenli;e
ponitur (exceptis Rom. vm, 7; Gal. n, 3; Tim. II,
i, 12) ct h sa:pe cum p vel s sequentis vocabuli
assimilat (nip- Luc xx, 40; Joan. xi, 50; Rom. ix,
7;£or. I, i, 17; v, 8; xn,2l;Gal. vi, 13 h. l.;Tim.
1,1, 4; nis- Luc xx, 16; Rom. IX, 15; xi, 1, llj
Gal. u, 17), i)etnon, nec, neque, oiSe, unSi: Mc IL,
2; III, 20; xi, 55; xn, 10; Luc xx, 36; Joan. v, 22;
xv, 4; Rom. vm, 7; Cor. I, xu, 15; xv, 15, 16; Gal.
ii, 5, 5 h. 1.; IV, 27 h. 1.; vi, 15; Thess. 11, m, 10
h. I.; Skeir. I, b; IV, d; VII, a, c; ou pj:Mlh. x,54;
Luc xx, 40 (nippan panaseips, ovxirt Si); Joan. VI,
38; VII, 15 (nih pan ainshun, ovSeit); xi, 36 (nip-
pan nauhpanuh, avno> Ss); xn, 47; xvi, 15; Rom.
vii, 7; Cor. I, i, 17; iv, 5>i/i vaiht, ovSiv);xij, 2*
(nip-pan, ov Ss); Cor. II, 1, 19 (cod. A ferl m); xu,
3; Tim. I, ui, 5, 6; Tim, II, I, 12; hinc formula ptvj
7svotTO ingoihiconis-sijai (pro uih vel ni *yai) Luc xx,
16;Rom.ix,15;xi,l,ll; Gal. u, 17; serftamenetiam
occurrit ni sijai, vid. ad Rom. vu, 7; 2) non semel, ne-
que, ouSs:Mih. vi, 29; McIII, 20; Luc xviu, *3;Cor.
I, iv, 5; Eph. v, 5; 3) ne, nisi, «i/A)j:Joai),ix,55; xv,
22; xvin, 30; xix, 11; Rom. VII, 7; jx, 29; coli. ad
Mc xiu, 20. 4) Ubi negatio in pluribus senlenliis
vel sententise membris pergit, sive adjunctive (OUTB
— OUTS, ptflTe—i-nrs), sive disjunctive (ou — ouSe,ptr)
—unSt), Gothus usurpat a) ordinario ni — nih ;Mth.
VI, 20 parei piubos ni ufgraband nih stiland; 25 ni
maurnaip saivalai izvarai nih teilca izvaramma; vn,
18 nimag bagms piupeigs akrana ubila ijataujan nih
bagms ubils akrana piupeiga gataujan, x, 24 xiist (hoc
est ni ist) siponeisufar laisarja nih skalksufar fraujin ;
Mc viu, 17; xn, 24; Luc vi, 43, 44; viu, 17; xvu,
20, 21,25; Joan. vi, 24; viu, 19; xm, 10; xiv, 17,
27; xvi, 5;Rom. ix, 6, 7; Cor. 1, v, 8; xv, 50; Cor.
II, iv, 2; Gal. i, 1; iu, 28; Thess. 1, iv, 6; Thess.
II, III, 8h. l.;Tim. I, i, 5, 4; vi, 16; Tim.II, i, 8;
Skeir. I, a; VII, a; eliam Mth. vi, 26 ni—nih—nih;
Luc x, 4; Col. II, 21 h. 1.; Mlh. v, 34 — 56 ni —
nih—nih — nih—nih; Luc xiv, 12; b) ctiam ni —
«i: Mc vi, 11 sva managai sve ni andnimaina izvis, ni
hausjaina izvis; vm, 26; xn, 25; xiv, 68; Luc m,
1407 GLOSSARIUMGOTHICE LINGU^E. 1408
W; xx, 55; Rom. IX, 16; Cor. II, iv, 2 h. I.; vu, «jroAau.6avEtv : Col. III, 24; SiyeaBut:Cor. II, Vi, 1,
12; ftal. iv, 14; Eph. iv, 26, 27; Tliess. I, v, 5; 5) capere, ),afi6dvetv : Luc v, §; Cor. II, xu, 16; 6)
Thess. II, ui, 8; quin etiam Col. u, 21 ni—ni—ni; foritiul.c : runa vel garuni niman, con-iliiun capere,
Til. i, 7 ni — ni — n>—ni —ni — ni; c) etiam nih— consilinm inire, avu8ov\iov \a.u6kvetv: Mih. xxvii,
nih : M;h. vi, 20 parei nih xnalonili nidva fravurdeip; I, 7; arbi niman, qen ei du qenai nntan, ana armins
28 ( xi, 28); Mc iv, 22 ; Luc vu, 55; Joan. v, 57 ; niman, vid. sub Arbi, Qens, Arms.
IX, 3; Gal. v, 6; Tim. I, i, 7 ; et insuper nih — nih— AND-NIMAN, I) accipere, SiyeaBai:Mth. x,
Bi/t Mc vi, 8 (The-s. II, n, 2); Tim. I, l, 7 h. I.; 40,41; Mc vi, 11; ix, 57; recipere, x, 15; Luc n, 28; viu, 15;
nift—niA—nilt — nih— nih pan Luc ix, 5; d) prn- ix, 5, II, 48, S5; x, 8 ; xvi, 4, 9; xvm, 17;xix,15;
miscui casus ut nih—ni Luc xiv, 55; Gal. vi, 15, Joan. xn, 48; Cnr II, vn, 15;viu, 17; xi, 4; Gal. iv, 14;
coll. Tim. I, III, 5, rariores sunl; alii, ut nih — Col. iv, 10 ; Th^SS.I, II, 15; na.puSey_eoBttt : Mc IV,
ni — nih Tim. I, m, 8; ni—ni—ni — nxhRom. xm, 20; Tim. I, v, 19 ; 7rpo;Sexser6(u: Luc"xv, 2 ; Phlnp.
9;ni—ni — — —
x\i ni<—ni—nih nih Cor. I, xm, 5, II, 29; knoSiyeoBut: Luc vm, 40; u7n)Se££.r8at: Luc
6, ni — nxli—ni — nf — nih—nih — nih — nih — nih XIX,fi ; zi;SiyzaBv.t:Cor. H,vi, 17; AaptSdvetv : Joan.
Roiii. viu, 58, 59, somel tantum occurrunt. 5) Nih xm,20, 50 ; Cor I, lv, 7 ; Tim. I, iv, 4 ; nupa\uu^k~
pan, vid. suh pan III, 9, c. vetv: Mc iv, 56; vn, 4; x, 52; Luc ix, 10; Col. iv,
NIU(coll. ... n) vocabiiluminterrogaiivum. nonne? 17 ; Thess. I, iv, 1 ; 7rpofAau.Sdvstv : Rom. xiv, 1,3;
an'ou : Mlli. vi, 26 niu jus mais rulprxznns sijup xv, 7; Philem. 12 ; dva>au.edvstv : Eph. vi, 16; Tim.
paim? vn, 22; xxvn, 15; Mc lv, 21, 58; vi, 3; xi, I. in, 10;Tim. II, iv, H (Neh. v, 17); Skeir. I, d ; II,
17; xn, 24, 26; xiv. 60; xv, 4; Lncii, 49; iv, 22; d ; gantmsandniman, c-svoSoxetv : Tim. I, v, 10 ; 2)
lx, 55; xv, 4; Joan. vi, 42, 70; vu, 19, 25; vm, capere, accipere, Xatt6dvetv: Mc x, 50 ; Phlpp. m,
48; ix, 8; x, 34; xi, 57, 40; xiv, 10; xvm, 26; 12i nupu\uu£uvtt-i: Cor. I, xt, 25 ; xv, 1; Thcss. II,
Xix, 10; Cor. 1, u, 24; xiv, 2i; Cor. II, XII, 18; ui, 6 ; djro).aitSdveiv : Luc. vi, 54 ; xv, 24 ;' xvm, 50;
xiii, 5; Gal. iv, 21; ouyt: Mih. v, 46 ; vi, 25 ; x, 2ti; Gal. iv, 5 ; u.eTaAap.edvstv : Tiin. H, u, 6 ; utruXntytt:
Luc xiv, 28, 51; xv, 8; xvu, 8, 17; Joan. vn, 42; Tim. I, iv, 5; aTrsxsiv: Philem. 15 ; uerixztv : Cor.
xi, 9; Cor. I, v, 12; vm, 10; x, 16, 18; Tliess. I, I, x, 50 ; xoutXeaBtti: Col. lli, 25 ; Skeir. V, c ; VII,
'
II, 19; oupi: Joan. xvm, 11; Luc xvni, 7; un Joan. c; dociiin.neapol. et aretin.; 5) in pra?lerit.,recepisse,
xviu, 25; in posteriori niemhro duplicis uilcrroga- hinc habere, djrs^Etv: Mlh. vi, 2, 16.
tionis, pait niu, annon, neone? n ou : Mc xu, 14; AT-NIMAN, accipe.re,atto!lere, tts^tcredvat:Col. i, 13.
Luc xx,22;Rom. IX,21; Cor. Il,xin, 5;commislum AF-\IMAN, amovere, «futpeiv : Luc i, 25;
cum ni (quod vid. 5): Cor. I, ix, 1 niu (OJX)im apans- xvi, 3; Roin.auferre, 27 ; nepiutpeiv:Cor. II, III, 16 ;ajrai-
taulus? ni (ovx)%mfrcis? niu (ovyi) iesuxrislau frau- pstv : Mih. ix,xi,15; Mc n, 20; Luc v, 35; atpetv;
jan saw? ritu (ov) vaurrlv xnein>lujus sijup?—iViu Mlh. ix, 16; Mc n, 21; iv, 25; Luc vm, 18 ; xix,26;
aiv, noune? ouSejroTe : Mc u, 25; niu wuti, nuin, un Joan. i, 29;*i, 39; kno\ttu6kvetv: Mc vn, 33.
ITOTS : Tim. 11, n, 25; niu aufto, ne h.rie, ptrJ7roTe: BI-NIMAN, capere, furari, x'.E7rTstv : Mtii. xxvn, 64.
Luc. v, 15; i.iu ni Cor. 1, i, 21 falsuin est. GA-NIMAN, 1) assumere, napa\uu6kvuv : Mc v, 40 ;
NIST,vid. sub Visan. IX, 2; Luc iv, 28; xvm. 51 ; gauiman mip, ovunu-
NIDVA, fem. (?), ajrugo, PpS>att ' Mth. vi, 19, 20. : Gal. II, 1 ; 2) accipere, xojLi_zaBui : Cor.
pu\auSuv;iv
NIH, vid. sul) Ni. H, v, 10; Eph. vi, 8 ; xAupovoustv : Cor! I, xv, 50 o-u).^
Nlb, i. q. Nih. \ttj.£kvetv(in utero): Ltic i, 31 ; n, 21; 5) accipere,
NlpAN(coll. vel. norv. nad, angl. sax. nii; Gfi II, discere, nupoikuuGkveiv: Plilpp. iv, 9 ; ptavSdvstv: Mth.
1024), conj. I, nap.nepun, nipans, adjuvare, eruA>a;.t- ix, 13; Mc XIII,28 ; Joan. vi, 45; Cor. 1, iv, 6; Eph.
€kveaBat:Phlpp. IV, 5. IV,20; Col. i, 7 ; Tim. II, m, 14.
NlpJlS (vet. norv. nidr, nefi, nift, angl. sax. nefa, DIS-NUIAN, conlinere, xaTe^etv : Cor. II, vi, 10.
ni(t, vet. fr. neva, ni[l, vel. sup.germ.nepi.nif/, angl. Mip-MMAN, 1) actipere cum ; 2) recipere, SixeoBui:
nepliew,nece, balav. neef, rec sup. gcrin. xteffe, Mlh. xi, 14.
nichie; lat. nepos, neptis;Gr. III, 321; Gf. II, 1052; US-NIMAN: 1) auferre, atpetv : Mc iv, 15; vi, 29;
Rchtli. 949), masc,cons<>brinus,cognaius, eruT^svijf: VIII,8; Joan. xv, 2; xvu, 15; Col. n, 14; e£atpstv:
Luc MV,12; Joan. xvin, 26; Rom. wi, 21. Cor. 1, v, 15; xuBatpeiv: Mc xv, 46 ; 2) caoere, \au-
GA-Nipus,id., Mc vi, 4; Luc i, 58; u, 44; xiv, edvstv: Mih. xxvu, 9; Luc vi, 4; Cor. (I, xi, 20;
12. 5) accipere, assnmere, n«pa)au.edvst):Luc xvn, 54,
Kipjo, fem., germana, avyyzvnt' Luc i, 56. 55; 4) assumere, AaitSdvEiv . Mlh. vm, 17.
NIKAUDEMUS(Nekaudemus Skeir. II, b. Nikau- IBA-NIMAN, capere, accipere, Aau.Sdvstv : Luc xix,
daimusSkeir. VIII,c), nom. propr. masc, NtxoSquof: 12; jrapa)au.6dvstv: Joau. xiv, 5.
Joan.vu, 50;Skeir. II, b; VIII, C ANDA-NEMS, adjecl'., acceplus, Ssxrof : Luc iv, 19,
NIMAN/vet.norv. nema, vet. sax.,angl. sax.niman, 24; Cor. II, vi, 2; djroSsxTOf : Tmi. I, n, 5; v, i; vaila
vet. sup. germ. neman, vet. fr. ninia, nema, angl. ritin, andunems, evnpbtSexrot: Cor. II, vi, 2; v n, 12.
balav. nemen,rec sup.germ. nc/im<?n;Gr.II, 50; Gf. ANDA-NF.MS, neiiir.,accei>tiiin,\ntytt: Phlpp. iv, 15.
U, 1054; Rrhih. 952),conj. I, nam.tiemun,nninans,1) ANDA-NEMEiGS,adject., curans, conservans, dvTs^d-
tolleie.capere, Aau.6dvstv : Mth. v,40; x,58;xxvu,48, ptEvof : Tit. i, 9.
59; Mc vii, 27; vm, 6; ix, 56; xu, 2,19,20, 21. 22; ANDA-NUMTS, fem., assumptio, kvk\n^tt '•Luc. ix,
xv,25; Luc i, 65. ix, 3,16, 25,58; xx, 28, 29,50,51; 51; 7rp6fAijMj/tf : Rom. xi, 15; djroSo^: Tim. I, i, 15;
Joan. vi, 11; x, 17, 18 ; xn, 5, 12; xm, 12; xvi, 14, iv, 9.
15; XMII,5, 51; xix, 1, 6; Rom. vn. 8, II; xm, 2; ABBI-NUMJA, masc, haeres, xAjjpovociof : Mc. xn, 7;
Cor. I, iv, 7; ix, 24, 23; xi, 25; Gal. u. 6 b. I.; Luc xx, 14; Gal. IV, 1.
Phlpp. ii, 7; Col. lv, 10; Neli. vi, 18; Skeir. VII, NIU, vid. sub jVr".
b; dvaXau.<vdvstv : Eph. vi, 15; Ssxeerfiat : Luc xvi, * NIUHSJAN(vet. norv. niosna, vet. sax. nixtsian,
6, 7; Kpii. vi, 17; aipetv: Mc vi, 8; vm, 54; x, 21 ; niuson
xv, 21, 24; Luc. vi, i9, 50; xvu, 51; xix, 21, 24; Gr. 11,22; , angl. sax. neosxan,vei. sup. germ. niusjan ;
Joan. x, 18; xvi, 22; 2) capere, apprehendere, Aau,- Gf. II, 1104), conj. 11,qnserere, inquirerc
Bi-NiunsjAN, inspicere, xaTao-xo7rsev : Gal. u. 4.
gdvetv: Mc iv, 16; Joan. m, 52; vl, 21; xiu, 20; e7rtcrxojr«: Luc xix, 44.
X\II, 8; SixeaBut: Cor. II, xi, 16; 5) elevare, extol- NIUHSEINS, fem., inspectio,
lere, elferre, atpitv:Mth. ix, 6; Mc u, 9, 11; Joan. NIUN (vet. norv. xtiu,angl. sax. nigon, vet. sup.
VIII, 59; puark&tv : Joan. x, 51; 4') recipere, \uu- gem. niun, vet.sax., vet. ~r.nta.un,angl.nine,suecevv-a, »jo,
Sdvstv:Mth. x, 41; xxvu, 6 ; Mc xi, 2i; xu, 1; Joan. dan. ni, balav. negen, rec sup. germ. neun; gr.
vi, 7; \ii, 25, 39; xiv, 17; xvi, 24; Cor. 11, xi, 4, lat. xtovem;Gr. I, 762; Gf. H, 1091 ; Rchih. 17. 951),
8, 24; Gal. m, 2; napa\auSkvuv : Thess. I, li, 13; numerale, novem, evvsa; Luc xv, 4, 7; xvu,
1403 NIUJIS
NIONDA, num. ord., nonus, eWof: Mth. xxvn, 45 ;
Mc xv. 55, 54.
NIUNTEIIUND, nonaginli, swevjjxovTa: Luc xv, 4,
7; Esdr. n, 16.
NICN-BUNDA, noningenia, evvsaxoo-toc: Esdr. n, 36.
NIUJIS (vei. norv. nyr, vei. sax. niuui, angl. sax.
niwe.vet.sup.germ. niuwi, vei. fr. nie, ansil-new, siiec,
fr.m.ny, baiav.nieuu^rec.iiup.germ. neu ;gr.veof,lat.
notius; Ropp 71; Gr. III, 618; Gf. II, 1109; Rcluh.
951), adject., 1) novus, xacvdf: Mth. ix, 17; xxvn,
60; Mc i, 27; n,21, 22; Luc v, 56, 58; Joan. xm,
34;Cor. I,xi,25;Cor. II, ui.G; v, 17; Eph.n. 15;
iv, 2i; ayvufot: Mc u, 21; nitya satids, recenter
conversus, neophyta, veocouTof : Tim. I, m, 6 ; 2) ju-
Venis.veof: Mth. ix, 17 ; Mc n, 22; Luc v, 37; Cor.
I, v, 7 ; Col. lii, ^.0.
ANA-NIUJAN, conj. II, renovare, dvaxatvoOv : Cor. II,
IV, 16; Col. ni, 10; dvavsoiiv:Eph. iv,25.
mujipA, fem., noviias, xatvoruf: Rom, vn, 6.
ANA-NiujtpA, renovatio, dvaxatvueref: Rom. xn, 2
Vid. ad h. I.
iN-Nicji{)A,1) innovatio; 2) reslauratio, svxaivta:
Joan. x, 22.
NIU-KLAHS, vid. sub Klahs.
NIUTAN(vet. norv. niota, vet. sax. ,angl. sax. niotan,
vet. sup. germ. niozan, vel. I'r. nieta, neta, nelh,
suec.njula, dan. nyde, balav.atwten.rccsiip.genn.
nutzen, geniessen; Gr. II, 19 ; Gf. II, 1118 ; Rchih.
948, 951), conj. I, nant, nutun, nutans, 1) nancisci,
ru^ptdvstv: Luc xx,55; 2) frni.ovtvacr&ai:Philem. 20.
GV-NIUTAN, capere, eruAAaptedvetv: Luc v, 9;a7peuecv:
Mc XII, 15.
NUTA,masc, caplor, d),tsuf : Mc i, 17; <>7pcov:
Luc v, 10.
* NUTIS,adject., utilis.
UN-NUTIS,
* NIPJANinutilis, dvovwTOf : Tim.-I, vi,9.
(angl. sax. nipan, coll. dan. neppe [cum
molestia] et vet. norv. neppi...), conj.. II, lurbare,
perturbare.
: Mc.x, 22.
*GA-NIPNAN, conj. III, moerere, o-Tu^vdcJsiv
NlSAN(vet. sup. gerin.ganesan, vet. sax. ginesan,
nerian, angl. sax. genesan, batav. genezen, rec. sup.
germ. genesen; Gr. II, 26; Gf. II, 1098), conj. I, nas,
nesun, nisans, sanari (germ nesni).
GA-NISAN, 1) sanari, ai>'eo6ui : Mtb. ix, 21, 22;
Mc v, 25,28; vi, 56; Luc vm, 56; 2) servari, sal-
vum lieri, oi>i,eaBut:Mc x,26; xiu, 20; Luc vm,
12; xviii, 26; Joan. x,9; Rom. ix, 27; x,9, 15; xi,
26;Cor. I, i, 18; v, 5; x,55; xv, 2; Cor. II, n, 15;
Thess. I, n, 16; Tim. 1, u, 4, 15.
GA-NISTS, fem., salus, liiieratio, aarnpia : Rom. x,
10; xi, 11; Cor. II, VII, 10; Eph. l, 15; Phlpp. i, 19,
28; Thess. I, v, 9; Tim. II, n, 10; m, 15; Skeir.
1, b; neptnoinait: Eph. i,T4 vid. ad h. I.
NASJ,\N,conj. II, salvare, <rco$stv : Mth. vui, 25 ;
xxvn, 49; Me. ni, 4 ;xv, 50; Luc ix, 24, 56; xix,
10; Joan. XII, 27 ; Tim. I, i, 15; Tim. II, i, 9. iVas-
jands, particui suhst., liherator,salvator,ercoTvjp:Luc.
1,47; ii, 11; Eph. v, 25;Phlpp. iu, 20 ; Tim. I, i,
1; ii, 5; iv, 10; Tim„ II, i, 10; Tit. i, 5, 4; Skeir.
I, a, c; II, a, c; IV, a; V, d.
GA-NASJAN, 1) liberare, salvare, ai>.tti>'• Mth. ix,
22; Mc VIII,55; x, 52; xv, 51; Luc vi, 9 ; vn, 50;
VIII,48,50 ; ix,24; xvu, f9,55 ; Joan. xii,47 ; Rom.
xi, 14; Cor. I, i, 21; vn, 16; ix, 22; Eph. n, 5 ; Tim.
I, iv, 16; 2) canare, t'do-9at: Luc iv, 18; vi, 19;
Joan. xn, 40; ai>t.etv: Mc v, 54; Luc xvm, 42;
8taerco?etv: Luc vn, 5; ^coo^ovetv : Luc xvn, 55.
NASKINS (Nasseins Thess. I, v, 8), fem., salus, ao>-
Tnpia.: Luc.i, 69, 71, 77; n, 50; xix, 9 ; Rom. x,
1; XIII,11 ; Cor. II, i, 6; vi, 2; Thess. I, v, 8; erco-
•niptov: Luc in, 6; Eph. vi, 17.
NIST, vid. sul) Visan.
NU (vel. norv., angl. sax., vet. sax., vet. sup.
germ., vet. fr., suec, dan. nu, aiigl. now, rec sup.
NOTA 1410
gflrm. nun; gr. wi, vOv,lat. nunc; Gf.ll, 976; ftchth.
956), 1) aJverbium, iiunc, vuv ; Mth. xxvi, 65; xxvu,
42. 45; Mc x, "50; xv, 5 ; Luc n, 29; vi, 21, 2o;
xix, 42 ; Joan. vui, 4 >. 52; ix, 21, 41; xi, 8. 22;
xn, 27,51 ; xin, 51,36; xiv, 29; xv, 22, 24; xvi, 5,
22, 20, 50; xvu, 5, 7, 15 ; xvm, 56; Rom. xi, 50,
51; xiii, II ; C»r. I, vn, 14; xn, 20 ; xvi, 12; Cor.
H, vi, 1; vn, 9; xni, 2; Gal. i, 25; n, 20; m, 5;
IV, 9, 25, 29 ; Eph. n, 2 ; ut, 5, 10: v, 8 ; Phlpp.
i, 20, 50; III, 18 ; Col. i, 24; Tim. II, J, 10; vuvi:
Rom. VII,17; Cor. I, xn, 18; xv, 20;Col. 1,21,26;
III,8; Philem.il; apre : Mlh. n, 18 ; Joan. ix,
19 (h. 1.), 25 ; xni, 55, 57, xvi, 12, 31 ; Cor. I,
xiii, 12 ; xvi, 7; Gal. iv, 20; Thess. I, m, 6; in hac
signilicatinne etiam ut nomcn usurpalur Luc i, 48
himma nu; v, 19 ; Skeir. IV, b; pamma nu Cor. II,
v, 16 ; Cor. 1, IV, 11 po nu weila; Cor. H, vm, 14
ir. pamma nu mela; Tim. I, iv, 8 pizos nn libainais;
Tim. II, iv, 10 po nu ald ; 2) parlicula transiliva et
consecntiva (qua?, dum in pra>cedenti sigpificalione
quamlibet senieniiae sedem obtinere potest, nunc
cnimnuniter posi primum vocabulum ponitur, licet et
ulterius adesse queat, nt Rom. ix, 19 qipis mit nu;
Cor. II, v, 20 faur xrxslu ntt; vu, 1 po habandans nw.
gahaita; xn, 9 filu gabaurjaba nu; Gal. IV, 15 wi->
leikavasxiu audagex; Phlpp. n, 15 sva managax nu
sve; Skeir. III, d bi garaihsnai nu; et etiam Luc xx,
33 tn pizai usstassai nu; ubi autem negatio senten-
tiam inchoat, panicula vocabulo negato semper post
ponitur, ex. gr. : Mlh. vi, 8 ni galeikop nu ; 51;
Eph. v, 7 ; Rom, xiv, 15 ni panamais nu ; Col. n, 16
ni manna nu; vid. ad Tim. II, l, 8), niuic vero, sic,
igilur, ouv: Mth. v, 19, 25, 48; vi, 2, 8, 9, 22, 25,
51 ; vu, 24 ; x, 52 ; xxvn, (14; Mc x, 9 ; xv, 12;
Luc III, 8, 9; iv, 7; vu, 51, 42; vm, 18; x, 2;
xiv, 55 ; xvi, 11; xx, 15, 29, 55; Joan. m, 29; vi,
42, 45, 62 ; vm, 24, 56; >m, 14, 52 ; xvni, 8, 59 ;
Rom. VII,7,13, 25; ix, 14,19, 50; x, 14; xi, 1,19,
22; XII,1: xm, 7, 10, 12; xiv,13; Cor. I, VII,26; x,
19, 51; xiv, 26; xvi, 18; Cor. ll.ui 12; v,6,ll, 20;
vii, 1, 16 ;ix , 5; xu, 9; Gal. m, 5; IV, 15; v, f;
Eph.iv, 1,17 ; v, 1, 7 ; vi, 10, 14 ; Phlpp. n,l, 25,
28, 29; III, 15; Col. u, 16; m, 1, 5; Tim. I, n, 1,
8; ui, 2 ; v, 14; Tim. II, II, 1,3; Skeir. 1, a, d;
lll,d;lV,a,d;V,b,c;VI,a;Toivuv.Lucxx,25;«pa:
Rom. VII,21; Ss : Joan. v, 47 ; Rom. vu, 20; Cor. I,
xv, 12; Cor II, iv, 13; Gal. v, 17; ykp : Gal. v,
17 (?), coll. Cor. I, vii, 16; uiv yup : Cor. H, xi,
4. Appan nu, COCTTS : Rom. vu, 12; TO/VUV : Cor. I.ix,
26; eoll.i^ — «uSkeir. I, d. Nusai et Sai nu, vid.
sub Sai; Seaeinu, vid. sub Svaei.
NUH(coll. — uh; nuk- Cor. I, vu, 16), nam igilur,
in interrogalione, ouv : Mc xu, 9 wa nuh taujai
frauja ? Joan. xvm, 57 an nuh (ouxouv)piudans t*
pu ? ykp : Cor. I, vn, 16 nvanuk-kannt?
PANNU, ergo, sic, apa: Rom. tk, 17 ; Cor. II, v, 15;
vi, 5 (apud Graecum deest); Gal. iu,29; v, 11;
item ubi inierrogatur Mc iv, 41; Gal. u , 17 (apa);
apa^s: Mih. vn, 30 ; COO-TS : Cor. I, v, 8; ^dp : Mc.
xiv, 6; pannu nu, upa ouv : Rom. IX, 16 ; xiv, 12,
ltf; Gal. iv, 51 (legit enim Gothus dpa ouv pro apa);
vi, 10; Thess. I, v, 6; dpa vCv: Rom. vni, 1; coero:
Cor. I, iv, 5; AOIJTOV OUV : Thess. I, iv, 1; pannu nu
jai, upu ouv : Rom. ix, 18; pievoOv^s : Rom. ix, 20;
pannu pan, apa ovv : Rom. vu, 3.
NCNC,ergo, igitur, itaque, in prohihilivis senten-
tiis (ubi negationem inier et imperativum ponitur),
ouv : Mih. x, 26, 31; Rom. xiv, 15, 20; Tim. II, l,
8. jVHnunu Phlpp. iv,4 diflicile deffeuderetur: apuJ
Grseciiin abesi particula.
NUMJA,NUMTS, vi.l. sub Niman.
NITA, vid. sub Niulan.
NYMFA, nom. pror-r. masc, t~»ufi : Co|. IV, 45.
NOIUAN.vid. sub j\a/ian.
NOTA(Gr.IH,784), masc.,puppa,irpu/<v«:Mc.iv,58
1411 GLOSSARIUMG0T1IIC£ LINGUJE.
J
JA (vet. norv., vet. sup. germ., suec, dan.* rec
snp. germ.ja, vet. sax.ia; augl. sax. ia, gea, vet.fr.
ie, angl.yea, yes; Gr. 111,764; Gf. I, 567; Rchlh. 858),
adverb., ulique, vat : Mth. v, 57; Cor. II, i, 17,
18, 19, 20.
JAI,adverb., cerlo, profecm, vai: Mth. ix, 28; xi,
9; Mc vn, 28; Luc vu, 26; x, 21; Joan. xi, 27;
Phlpp. IV, 3; Philem. 20; pannu nu jai, apu ovv :
Rom. ix, 18; ptsvoiv^s: Rom. ix, 20 ; Tim. I, vi, 11
pro eoadhiberi videtur, pro quo eiiam RHII. ix, 20
sumi potest.
JARAI (ia6a Joari. xi, 25; coll. lbai; Gr. III,
285; coll. I, 52, d; Gf. 1,75; Rclith. 859), conjunc-
tio, 1) si, se, ikv :Mth. v, 23, 29,50, 46,47; vi,
14,15,22,25; vui, 2, 51; u , 21; x, 25; xi, 14;
xxvu.45; Mc i,40;m, 24, 25,26; iv,25,26;
v, 28; vn, 11 j 16; viil, 5, 12, 56 :ix, 22,25, 55,
45,45, 47,50; x, 12; xi, 3 , 25, 26, 51; xn, 19;
XIII,21 , 22; LuC. iv, 3, 7, 9; v, 12; vi,52, 55,
31; ix, 25; x, 6; xiv, 26, 52, 54 ; xv, 8; xvi, 11,
12; xvu, 5,4, 6; xvili, 4; xix, 8, 5"., 40; xx, 5,
6,28; Joan. v, 46; vi, 51, 62; vii,4, 17,25, 57;
vin, 14, 16, 24,51, 50,42-, 51, 52,54, 55; IX,
22, 51; x, 9, 24, 55, 38; xl, 9, 10, 12, 40; xn,
21, 26, 52, 47; XIII,14, 17, 52, 55; xiv, 5. II, 14,
15, 25, 28 ; xv, 7,10, 14,18, 19, 20 ; xvi, 7 ; xvm,
8, 25; xix, 12; Kom. VII,2, 5, 16, 20; vln, 9, 10;
IX,2-2,27; j,22; xi, 15,16, 17,18, 22, 24; xn, 18,
20; XIII,4, 9; xiv, 15; Cor. I, iv, 7; v, 11 ; vn, 8,
9, 11, 12, 15, 2S ; vm, 9, 15; ix, 2; x, 27, 28, 30;
xi, 6, 51; xit, 15, 17 ; xut, 2, 5; xlv, 25, 21; xv,
15, 14, 16, 17; 19, 29, 52; xvi, 4, 7, 10, s2; Cor.
H, u, 2, 5, 10; lii, 7, 9, 11 ; iv, 5; v, 1, 17; vil,
14, 8, 12; ix, 4; x, 7; xi, 4, 20, 50; xn, 6, 11 ;
Xin.2, 4; Gal. II, 4, 17, 18, 21; m, 4; iv, 15; v,
2, 11, 1S, 18, 25; vi, 3; Eph. ui, 2; Phlpp. I, 22;
U, 1; Col. u, 20; in, 1, 15; IV.10;Thess. I, m, 8;
lv, 14; Thess. II, m, 10,14; Tim. I, i, 8; u, 15;
III, 1, 5,14; v, 4, 8; vi, 3; Tim. II, n, 5, 11, 12,
13, 21 ; Skeir. I, b; IV, c; 2) si, post ni vitan, et :
Joan. ix, 25; 5) si etiam, et si, st xat: Cor. II, vu,
8, 12; xi, 6, 15; cujus lococtiam jah jabax Cor. II,
vii, 8 ; xn, 11 Ireljabaijah Luc. xvin, 4 occurrit; 4)
jafcai —aippau, sive — sive, n — « : Mth. vi, 24.
Jabai svepaith et svepauh jabai, vid. sub Svepauh.
PAUH-JABAI (pauhjaba Jonn. xi,25), et si, si auiem,
si xat : Cor. 1, vn, 21 ; Cor. II, iv; 16; xav : Joan.
xi, 25 ; Skeir. IV, c
JAEIRUS, i. q. iaeirus.
JAH (vet. sax. jac , vei. sup. germ. joh; Gr. III,
270; Gf. I, £88; h assimilato lit : jab - : Cor. 1, x,
21; Cor. II, vn, 5 h. I.; IX,4h.l.; Gal.m,29 ; jag-:
Joan. ni, 4, 52; Rom. xiv, 14; Cor. 1, xi, 50; Cor.
II, vu, 7 h. 1.; V; 5 h. I., 18 h. 1.; vm, 25 h. 1.;
Eph. iv, 24 h. 1.; Tim. II, iv, 10 h. I.; Skeir. II, b ;
IV, c, d ; jad- : Cor. II, n, 16 h. I.; jap - : Cor. I, i,
16; lv, 5; xi,26, 28; xn, 14; xv, 4, 5, 18;Cor. II,
i,16h. I., 20 h. I.;n5h. I.;vi, 1 h. I.; vn, 15li. I.;
vm, 2 h. 1.; MII, 1 h. I.; Eph. i, lOh. I.; G6I. I, 16
h. I.; Tim. II, m, 5 h. I.: Tit. i, 9; Philem. 19;
jal-: Cor. II, l, 8 h. I.; Eph. m, 18 h. I.; jam-:
Phlpp. iii, 17 h. 1.; jan - : Mih. xxv , 42 , 45, 41;
Cor. I, x, 20, xiv, 21; xv, 17, 54; COr.ll, i, 18 h. 1.,
19 1).I.; III, 15 h. I.; v, 12 h. I.; vm, 5 h. I.; ix, 5
li. I.; xu, 14 h. I., 21 h. I.; xm, 10 h. I.; Gal. iv,
18;.l'hlpp. III, 3h. 1.; Tim. Il,iu,7 h. I.: Skeir. 1,
b; iar -: Cor. II, vm, 10 li. I.; jas— : Mlh. xxvi,
2, 71 h. l.;Cor. 1, v, 8 ; xi, 2; xv, 10, 14; Cor. II,
vm, 15 h. l.;Gal. II, 17; Phlpp. iv, 2 h. I.; Tim. I,
n, 2 h. I.; III, 10; Skeir. I, a; nUlla liimen ex his
assimilationibus in codice argenleo occurril coll.
prolegg. col. 477 sq.), conjunclio, 1) ei, xai, tum sin-
gula vocabula connectens, ut Mlh. v, 18 himins jah
eirpti; luin sentenlias ipsas, ut Mth. V, 19 taei ga-
1412
lairip aina anabusne pizo minnisiono jah laisjai sva
mans ; ad conjungendas phrases ctiam inservit, ut
Mtli. vi, 28 ja/i bi vastjoswa saurgaip? vn, 22 sq. ma-
nagai qipand misin jainamma daga : frauja, niu pei-
namma namin praufetidedum? jah pan andhaila •»«
patei ni wanhun kunpaizvis; elc, exemplis in una-
quaque fere linea lexlus sacri occurrentibus ; 2)
etiam, xat : Mlh. v, 39, 40, 46; vi, 10; vn, 12 ; VIII,
27 ; t.,~>V)(izvarajahlaglahaubidisaUagarapanasind),
32; xxv, 40, 69, 71;xxvn, 44, 57; Mc.n, 28,28;
iii,19; iv, 25; vii, 18; vm, 7,38; xi, 25, 29 ; xu,
4,5,6,22; xni, 22; xiv, 9, 67; xv, 31; Luc i, 5;
u,4; iu,20; IV, 25, 45 ; v, 36; vi,5,15, 14, 16,
29, 51, 56; vii,26; vm, 1, 25; ix,54, 61;xiv, 12;
xvi, 10, 21, 22: xvii.10, 28; xviu, 4; xix, 9, 19,
42; xx, 5, 11,12,51,37; Joan. v, 21; vi, 11, 57,
67; vii, 3, 10, 47, 52; viu, 14, 19, 44;ix,15,27,
40; xi, 16, 22, 37; xn, 9, 10, 42; xm, 14, 34; xiv,
7, 12; xv, 20,25; xvn, 19, 21; xvm, 5, 17, 25;
Rom. VII, 4; vm, -,54; ix, 10, 24; xi, 22,23,51;
xm, 5, 6; xiv, 10; xv, 7; Cor. I, iv, 5, 8; v, 12; x,
28; xi, 25; xv, 1, 17, 48; xvi, 6, 16, 19; Cor. II, i,
5, 8, 11, 13, 14; n, 10; m, 6;iv,6, U, 15,14; v,
5,5,11; vi, 15; vu, 7; vm, 6,7, II, 14,19, 21;
ix, 6, 12; x,7,11, 15, 14 ; xi, 1, 12,16,18, 21, 22;
XII, 11; Gal. n, 1; iv, 3; vu, 12 ; vi, 1, 8 ; Eph. l,
15, 15, 21; ii, 5; IV, 9; v,29; Phlpp. i, 18, 20; n,
5; iii,4, 15, 18, 20; IV,5, 16;Col. n, 12; Thess.
I,v, 11; Thess. H,i, 5; Skeir. I, b, d;il, a, d;Iil,
b, c ; IV. b; VII, a, c; ourcoxat: Cor. 11, i, 7 ; xul
oureo: Thess. I, iv, 17. In locis supra laudatis inclu-
dunlur etiain formular, ut: svasvejah (sicut etiam) et
correlaliones svasve— sva jah (OUTCO xat), xtiputainei
— akjah(k\\k xai). Hiicreferendi sunt casus, ubijalx
5) in consequeiiti ponitur: Luc v, 17 j«h varp t»
ainamma dage iah is vas laisjands; vin, 22; hinc
etiaiii Luc. u, 15 jah varp bipe gatipun fairra im pai
aggiljus, j a h pai liuirdjos qepundusis misso; v, 12,
55 ; ix, 5l; xvii, 11; Neh. vi, 16 ; panterMth. vm,
14 jah qimandsiesusi« garda paitrausjahgasaw; Mc
xiv, tjtijah visandin pailrauin rauhsnax dalapa jah
atiddja aina piujo ; Joan. vi, 45 wazuh nusu gahaus-
jand-, al attin j ah ganam(licet invito Grseco);Skeir.
IV, bfratijint laiseins ahastodjandei af iudaia jah
xtndallana midjungardgapaih; in loco Marci dalapa
ad atiddja relerri potest et per etiam jait explkari.
Coll. etiam Mth. vi, 24 jabai fijaip dinana,jah an-
parana frijop; 4) sed, atitein, Ss: Mth. vi, 50 ; Mc
xv, 55; Luc v, 1; vi, 1, 12; vn, 6; xix, 22 ; Joan.
vi, 55; Rom. xi, 17; ">)nam, enim, ykp : Tim. II, m,
2; 6) jah —-jali, a) tum — tum, et — et, xai
xai— : Mlh. x, 28; Luc x, 50; Joaii. vn, 28; xu,
28; xv, 24; Rom. xiv, 9; Cor. II, v, 5;Phlpp. i, 15-
Tim. I, iv, 16; Til. i, 9; Pl.ilem. 16; Skeir. III, b;
jah — jah —jah : Mc v, 55 ; Cor. I, x,3-2 ; sive
b)
— sive, el — et : f im. I, v, 10.
JAINS (angl. sax. geond, vet. el rec snp. germ.
jener, vet. fr. iene, eene, aiigl. yon, yonder; gr.
xsivof; Gf. 1, 598; Rclith. 845), proiiomen demons-
tralivum, quisque, exsfvof:Mtli.}vu,23, 27; vui, 15,
28; ix, 22, 26, 31 ; xi, 25; xxvu, 8,63; Mc.i.9;
n, 20 ; III, 24, 25; iv, H, 55; vi, 11; vm, 1; xn, 5,
7 ; xiii, 17 19, 24; Luc n, 1 ; iv, 2; v, 55 ; vi, 25,
48; ix, 5, a4, 56 ; x, 12 ; xiv, 24 ; xv, 14, 15; xvn,
9, 51; xvin, 5,14; xix, 27; Xx, 1, 11, 53; Joan. m,
50; v, 55, 58, 46,47; vi, 29; vli, 11, 45 ; vui, 44;
ix, 11,25, 36; x, 6,55; xi, 15,29; xin,25, 27,
50; xvi, 13, 14,25, 26; xvm, 7 ; Rom. xi, 25; xiv,
15; Cor. 1, x, 28 : xv, 11 ; Cor. II, vu, 8; viu, 14;
x, 18 ; Eph. ii, 12; Tim. II, l, 12, 18 • u, 13; m,
9; IV, 8; Neh. vi, 17; Skeir. V, a, c; VI, a, b;
VIII, h, d.
«KAR-JAINA,adverb., nltra, tit TO vntpixttv/.:
Cor. II, x, 16.
 1413 CI
JAINAR, hic, ibi, exst: Mth. v, 23; vili^ 12; xxvi,
71; xxvn, 47, 55; Mc i, 35, 38; n, 6; m, 1; v, 11;
vi, 5; xi, 5 ; xm, 21; xiv. 15; Luc n, 6; vi, 6; vm,
~i 13; xvu, 21, 23; Joan. m, 25; vi, 3,
• 32; x. 6; xv,
22, 24; x, 40, 42; xi, 15, 31; xu, 2, 9 ; xvm, 2.
JAIND , hic, hinc, sxst: Joan. xi, 8.
JAINURE , id., Luc XVII,37.
JAINDRO, inde, SXEZ9EV : Mth. v, 26; ix, 9, 27,; xi,
1; Mc. i,19; vi, 1,10,11; vn, 24; ix, 50; x, 1,46.
jAiND-VAiRps . vid. stib Vairps.
JAIRUPULA, noin. propr. fem., Hieropolis: Ca-
lend. goth.
JANNA, nom. propr. masc, 'lawd: Luc m, 24.
JANNES (Jannis), nom. propr. masc, '\uwnt:
Tim. II, lii, 8.
JAU, particnla luterrogantis,si, an, si: Luc vi,
7.; hiric sai jau (i. q. tfrai), forsnn, un : Joan. vn,
48; *Rom. vn, 25 Jau nu pro upu ouv (sane nunc)
incorrectiiin est, vid. ad h. I.
JAURDANUS,vid. laurdanus.
JER (vet. norv. ar, vet. sax. iar, ger, angl. sax.
gear, vet. fr.ier,vet. sup. germ. jar, suec Sr, dan. aar,
bil»\.jaer, rec sup. germ. jahr; Gf. I, 608; Rchtb.
844), ueutr.,1) annus, STOJ: Mc v, 25, 42; Luc. n,
30,57,41; m, 1, 23; iv, 25; vm, 43; xv, 29; Cor.
II, XII, 2; Tim. I, v, 9; Neh. v, 14; 6keir. VIII, d ;
E'vtauTOf : Lnc iv, 19; af fairnin jera, a pwcedente
anno, knb nipvat: Cor. II, vni, 10 ; ix,2; 2) lempus,
xatpof : Tim. 11,III, 1; xp°v0~' ^uc. xx< 9.
• JIUKA(vel. norv. jdgun), fem., pugna, rixa, dispu-
talio, eptSeia: Gal. v, 20 ; 6uttof : Cor. II, xli, 20.
VAURDA-JKJKA. , logomacliia , \oyouaxia : Tim. I,
vi, 4.
JIUKAN , conj. II, 1) pugnare, TTUXTEUEIV : Cor. I, ix,
2(i; 2) vincere, vnepvtxav: Rom. viu, 57.
GA-JIUKAN, vincere, vtxav: Joao. xvi, 53 ; Rom.
Xil, 21; xaTaSpaSsuEtv : Col. II, 18.
JIULEIS (vet. norv. jo/.angl. sax. geol, suec.dan.
jut), masc, Julius mehsis, Calend. goth.,et equidem
fruma jiuleis, qui, cum ad naubaimbairaccedit, ut no-
vemher designatur, re»pondens T<5mrra geola Anglo-
saxonum , ila ul ipsorum mftera geola, december, go-
thice sa afar jiuleis probabiliter vocetur. Coll.MV
resh. ad Jiinii Ausg. des Ulfxlas 519 sqq., MonQ,-
Gesch. des Nord. Heidenthums H, 106 sq., coll. DM.
p. XXI.
JU (vet. sax. iu, angl. sax. geo, vet. sup. germ. ju,
rec sup. germ. je; Gr. lll, 250; Gf. I, 577).,adverb.,
uunc, jam, nSn : Mlh. v. 28; Mc. vm, 2 ; Luc m, 9;
Vii, 6; xiv, 17; Joan. ix, 27; xi, 59; xv, 5; Rom.
xui, 11; Cor. I, iv, 8 ; v, 5; Phlpp. iu, 12; iy, 10 ;
Tim. II, n, 18; iv, 6; Skeir. I, a, c; H, a ; III, a ;
V, d;VI, d;x«£:Mcix, 15; Luc. xv, 19.21; * Gal.
V, 21; ju haban, jam liabere, vid. sub Haban. SKj:
Luc u, 15 vid. ad h. 1. Ju ni, non jam, vid. sub Ni;
u
.. .U (... ufc, vid. infra; Gr. lll, 753), «nclitica
parlicula ad direcfe vel indirecte interrogandum iu-
serviens: Mc ni, 4skutdu ist (e|ss-Tt)?x,2(st); XII,14;
Luc xx, 22; Mth. xxvu, 49 qimaiu (ei); Mc. x, 38
inaattlstt; Sv, dvileidu; 36 qimaiu (ei); Luc ix, 54
titlifizu; xiv, 28 habaiu (ei); 51 siaiu (et); Joan. xm,
12 vitudu ; xviii, 59 viteidu; Cor. II, n,9 tijaidu (ei);
XIII,5; Joan. ix, 2 sau ; 19 ; xvm, 22 svau; prsepo-
sitioni etiain et substantivo interjicittir : Joan. xvm,
Z&abupus; Gal. ui, 2uzuvaursrvam; 5; necnou parti-
cula; composilioniset verbo : Mth. ix, 28 gautaubjats ;
Joan. ix, 35; Luc xviu, 8 biugitai (upa); insuper Mc.
vin, 23 gau wa sewi; coll. Rom. vn, 1 niu vilup (ubi
ni-vitan pro dTvosivet u pro n poijitur). Ubi dupliciter
interrogalur, in altero membro a adhibetur, vid. sub
pau 3), quo in casu u quandoquc sub forma uh oc-
currit, vid. sub ... uh.
UBILS 1114
cujus loco pteonasiice ju ni panamais Luc xvi, 2;
Thess. I, ni, 1; Tim. I, v, 25 occurrit.
Ju-b*N, vid. sub pan.
JUGGS (vet. norv. ungr, vet. sax., vet. fr. iuno,
angl. sax. geong, vet. et rec sup. germ. jung, angl.
young, youlh, suec, dan. ung, batav. jong; lat. ju-
xtior; Gr. III, 618 ; Gf. I, 601; Rclilh. 855), adject.,
compar. junisa (Gr. I, 68 [3. edil.]), juvenis, recens,
viof : Mlh. ix, 17; Mc u, 22; Luc v, 59; xv, 12,
15; Tim. I, v, 1, 2, 11, 14; vscoTsptxof : Tim. H, u,
22; vsoo-ao'f:Luc u, 24.
JUGGA-LAUps, vid. sub Liudan.
JUNDA,fem., juventus, vsoTJif: Mc x, 29; Luc.
xvui, 21; Tim. 1, IV, 12.
JUDAS, vid. ludas.
JUDAlUS,vid. ludaius.
JUK (vet. norv. ok, angl, sax. ytoc, vet. sup.
germ. joh, angl. yoke, suec aka, dan. aag, rec. sup.
germ.joch; lat. jugum; Gr. II, 885; 111,45j; Gf. I,
591), neut., jugum, ^sO-yof:Luc xiv, 19.
GA-JUK , id., Luc n, 24.
JUKUZI,fem., jugum, <%vybt:Gal. Vj 1 ; Tim. I,
vi, 1.
GA-JIJKA, masc, socius, irspot.vy&v:CttTiII, vi, 14.
GA-JUKO , neulr., id., tru^of : Phlpp. iv, 3.
GA-JUKO , fem., similitudo, parabola, napaSo\n :
Mc III, 25; iv, 2, 11, 15, 50, 53, 54; vn, 17; XII,
I, 12; XIII,28; Luc iv, 25; v, 36; vi, 39; viu, 4,
9, 10, H; xv, 3; xvm, 1,9; xix, 11; xx, 9, 19;
nupotuiu: Joan. x, 6; xvi, 25.
JUNDA, vid. sub Juggs.
JUS (vet. norv. er^ angl. sax. ge, vet. sup. gdrm. ir,
dan. jer, batav. gy, recsup.germ. t/ir; lat. vos; Ropp
484; Gr. 1,780 ; Gf. I, 571),pron. pers. 2 pers. plur.,
genii. Muara, dat. acc izvis (vid. sub lzvara), vos,
uptsff: Mth. v, 48; vi, 8,9,26; vu, 12, 23; IX, 4;
x, 31; xxv, 41; Mc vu, 11,18; vm, 29; xi, 17, 26;
12, 27 ; xiu, 25, 29 ; Luc vi, 20, 21, 25, 51; ii,
20, 44; x, 24; xvi, 15; xvu, 6, 10; xix, 46; Joan.
v, 55, 58, 45; vi, 67; vn, 8, 28; 54, 47; vm, 14,
15, 21, 22, 25, 31, 58, 41, 44 , 47, 49. 54; ix, 19,
27, 50; x, 26, 5J; xm, 13, 14, 15,35,54; *iv, 3,
17, 19, 20j 28; xv, 5, 4, 5, 14, 16, 27 ; xvi, 20,22,
27 ; xvin, 51; xix, 6 ; Rom. vn, 4; vm, 9 ; ix, 26;
xi, 50 ; Cor. I, IV, 10; v, 12 ; ix, 1, 2; x, 15; xvi,
M, 16;.Cor. II, i,14; m, 2; vi, 12, 13, 16, 18;
viii, 9, 19; ix, 4; xi, 7; xii, 11";xni, 7, 9; GaL lii,
28, 2=i; iv, 6, 12,21; v, 4, 15; vi, 1 ; Eph. i; 13,
18; n, ll^ 15^22; iv, 20, 22; v, 25; vi, 9,21;
Phlp;>. iv, 15; Col. iii, 4, 7, 8, 13,18, 21; iv, 1, 16;
Thess. I, u, 14..19, 20 ; m, 8; IV,9 ; v, 4, 5; Thess.
II, i, 12 ; ni, 13,
JUXEI.VOSqui: Luc xvi, 15 ; Cor. II; vm, 10 ;
Gal. v,4 ; Eph. n, 13,17 ; Thess. I, n, 13.
JUSTUS, nom. propr. masc,'rouo-TOf: Col. iv,H.
JOTA (voc. grsec), masc, iS>ra: Mth. V, 18.
m-c,.vid. sub Ni.
UBIZVA(vet. norv. ups, angl. sax. efete; vet. sup.
germ. opasa, angl. euves,suec opsa—, bav. obsen ;
Gr. 111,427; DRA. 549; GL I, 101; Seameller 1,16)»
fem., porticus, errod : JoaB. x, 23;
URILS (ue-e/jjTim.II, m, 13; angl.iax. yfel, vel.
sax., vct. sup. germ^ tiMJ,rec. sup. fjerm. Ubel,\eu
fr. ei>«/,angl. et>i//,i//, vet. norv. xllr, suec. ilta, .dam
ilde; Gr. III, 604; Gf. I, 92; Rchtli. 722), adject.,
malus, pravUs, inutilis, navnpbf- Mlh. v, 37, 45; ti>
13; vn, 17*18; ix, 4; Mc vii,23;Luc. m,19; vi, 22/
45; vu, 21; vui, 2; Joaii. vu, 7; Rom. m, 9; Cor.
I, v, 13; Gal. i, 4; Eph. vi, 13; Col. i, 21; Thess. I,
v, 22; Thess. II, m, 2, 3; Tim. I, vi, 4;Tim. II, m,
13; xaxof: Mc vn, 21; Roin.vn, 19, 2l;xn, 17; xni,
3,4, 10; Cor. I, xui, 5; xv» 55; Cor. 11,xm, 7; Phlpp*
ni, 2; Col.jn, 5; Thess. I, v, 15; Tim.I, vi, 10; Tit,i
1415 GLOSSARIUMGOTHICE LINGU/E. 1416
i, 12;,x«tp<av:Tim.H, m, 15 h. I.; aunpbt: Mlh.vn, sola, modo cnni aliis particulis conjuncta; a) sola «)
17, 18; Luc vi, 45; Eph. lv, 29. Ubil qipan, ubit orrliuario significat,el, ua.)xai: Mc. n, II; xiv, 15;
haban, ubil vaurdjan, vid. sub Qipan, Ilaban, Vaurd. Luc II, 58; xvu, 16; xix, -l; Joan. vn, 52; xvn, 1;
UBILABA, adverb., male, prave, xaxwf : Mc II, 17; XVIII,35; (3(3)liinc ad copulandum adlubelur, uhi
Joan. xviii, 25. Graucns nulla copula usus est: Mlh. xxvu, (>5;Mc
UBIL-VAURDS, vid. sub Vaurd. xvi, 7; Cor. I, xvi, 15; Tim. I, iv, 15; 77) ctiam a
UIHJII, vid. sub Uf. fronte sententiacponitur, ut praecedenti eani alliget:
UGK (vel. norv. ockr, vet. sax. unk, angl. sax. Mlh. xi, 25; Lnc x, 21; Joan. vi, 66; ix, 17; xvi,
Unc, vet. snp. germ. unch; Bopp 200; Gr. I, 780 28; xix, 12; liom. xi, 56; ic pntissimum in formula
sqq.; Gf. I, 550), accus. pronominis person. I. pers. inuh pis, vid. sub In ; S<5)ponitur, ubi parlicipia
dual., nns ambo, jjccaf: Epli. vi, 22. graeca resolula sunt: Mc v, 41; Luc xvu, 7 ; Joan. vi,
UGKIS (uggkisMth. ix, 27; Mc. x, 55; Joan. xvn, 5,17,25; VIII,12; IX,55;xm, 25; xviu, 3,22, ss) cleo-
21), 1) dat., nobis ambobus, JJU.IV : Mc x, 35, 57; nastice ad verhum finitum, ubi puiicipiiini praeccdit:
Joan. xvn, 21; Cor. I, IV,6; 2.) accus., nos ambo, Mc VIII,1; Luc xv, 26; Jo;>n.xi, 51; c£) loco rela-
«jcidf: Mlh. ix, 27; Luc vn, 20. tivi, vid. puluhty sub pata; /3)miiic, crjo, ouv:
UZU etUZUH, vid. sub Us. Joan. xvi, 18; Se: Mlh. xxvu, 4i; Joan. x,20; Eph.
...UII (coll. lat. -ce, -que; Gr. III, 25), particula iv, 52; Thess, II, 111,i-J,; praecipue in correl itivis
enclitica,quae poiissimumad verhales formas, necnon sententiis post sums, Si : Joan. ix, 0; Cor. 1, xu, 10;
ad pronomina (paluh, vid. sub pala, wazuli, warji- ptev: Jonn. vu, 12; etiam ubi in graeco texm parli-
zuh, vid. sub wus, immuh Rom. xi, 50, veiz-uh, juz- cula re^pondens non reperitur: Joan. vn, 41; ix, 9,
uh Cor. I, iv, 10), pronomiua lia adjectiva, ut su»is 16; x, 21; 7)in uno vel in amhobus duplieis inter-
( Mth. xxvi , 67; Mc vin , 28 ; xn, 5 ; Luc ix, rogationis memhris: Mth. xi, 5; Mc xt, 30; Luc. xx,
8; Joan. vn, 44; xi, 46 ; Rom. ix, 21 ; Cor. I, xi, 4; Joan. vn, 17 (7r<JTspov), cu;us loco ali;:s Minplici-
21; xv, 6; Eph. IV, 11; Tini. II, u , 20 etvid. sul» ter... u occurrit, vid. pau 5); S)etiaui, xat: Luc. xiv,
I, a, (3), anpar (Mth. vm, 21; xi, 3; Mc IV, 5), nll 26; Cor. II, v, 9 vid. ad h. 1.; b) cinn aliis conjiin-
(Cor. I, xv, 26) , manag ( l.uc m, 18), ad praeposi- ciionibusnondefiiiilamhaheiissigii.Iicaiioneni.sciiicet
tioues (vid. iufra) , adverhia (maizuh Gal. iv, 9; a) ante pan: Mtli. v, 31, 57; vi, 7, 29, 52; vm, 5,
Skeir. VIII, b; sumanuh Skeir. VI, c; wanuh Mth. 21,50; .\i, 12; xxv, h"', 39; xxvi, 67; xxvn, 16, ,^5,
xxv, 38, 59; samaleikoh Luc. v, 10; nauhuh Luc 61; Mc. 1, 6; 11,6; IV,b; v, U, 15; vu, 20, 2o";
xtv, 26; caelerumvid. subl.cetS), raro ad no- vni, 9, 28; x, 52; xu, 5; xiv, 44; xv, 7, i5, 40;
mina (puhtuh Cor. I, x, 29; pvairhaih Eph. iv, 26; xvi, 8, 12 ; Luc 1, 6, 24; 11,2; 111,1, 18; iv, 42; v,
filippauzuh Luc m, 1) affigilur, ila ut, ubi vocabu- 4, 10, 56; vi, 7, 59; vu, 12, 21, 48; vm, 3-2; ix, 8,
lum consonanlice linilur, consonantem|in aliam per- 27; x, 1, 2, 7 ; xiv, 12, 26; xv, 1, 11. 25; xvi, 1;
mutari jubeat, nempe fix\b,p iu d, s in z (ubuhioco XVIII,1, 3. 4; Joan. vi, 4, 10, ll, G4, 71; vu, 2, 25,
uf-uh, vitaiduhloco vitaip-uh, wazuh loco tvas-uh, fi- 4i; vni, 28, 35; ix, 14, 51 ; xi, 1, 2, 5, 15, 18, 58,
lippauz-uh loco ftlippaus-ulietc); uhi autcm vocalice 46 ; xii, 6, 10,16, 20, 55; xm, 12, 25, 24, 50 ; xvin,
terminatur, si vocalis pneccdens a est, eliiliiur (su- 2, 5, 14, 13; R. ix, 21 ; xn, 4;Cor. I, iv, 7, 10;
muh loco suma-uh, iddjuh loco iddja-ult, bandiiduh vn, 7; ix, 25; x, 29; xi, 2, 5, 21 ; xu, 11; xiv, 25;
loco bandvida-uh,qipiitt loco qipa-uh etc), cxceptis xv, 6, 15; xvi, 8; Cor. II, vi, 15, 16, xn, 19; Gal.
monosyllalm svah, sahel wah loco sva-uh, sa-uli et I, 22; 11,2 ; iv, 9; Epii. IV,9, 1 i, 25, 26; Tliess. 1,
wa-uh (occurril tamen wauh ut pronomeninterrogati- v, 14, 25; Tim. ll,n, 20; Til. 1, 7; Pliilem. z2;
vum Cor. I, IV, 7); uhi aliae sunt vocales et diph- Skeir. III, b, c; Vi, c; VIII, a, b, c; /3) post ip :
thongi, TOu parliculae ipsius elidilur (bipeli loco Mc x, 58',59; xiv, 02 ; Luc u, 8; vn, 6; xvin,21,
bipe-uli, nih loc» ni-uh, duh locodu-u/t, samaleikoh 29, 58; xx, 25; Joan. ix, 17, 58; xi, 41; xiv, 8;
loco satnaleiko-uh[sed wouh ut prouomen inierroga- xvi, 19; xvm, 51 ; y) post jali: Eph. iv, 8; S) anie
tivum Cor. II, vi, 15, 16], sumailxloco sumai-uh, vil- auk: Mtli. ix, 21; Uom. xiu, 6; Cor. I, xv, 20; s)
jauh Inco viljau-uh elc); ubi seqtiilur/), /i parliculae ante ullis: Luc vi, 45; £) post jabai: C»r. II, vn, 8
frequeuler huie assiinilatnr, utMih.v, 57; vi, 7;xxvi, vid. ad h. 1.; c) in similibiK lormiilis ex aliis parti-
67; Mci,6; iv, 5; v, 15; vu, 20,26; viu, 9; x, 52; culis coinpositis, ex. gr.: ditlipe (duppe), paruh, pa-
xv, 40; Luc ui, 1S; viu, 52; ix, 8; x, 1; xiv, 12, proh, vid. suh pata; pault, svepuuh, vid. suh puu ;
26; xv, 1, 11, 25; xvi, 1; xvm, 1,5, 4; ,Joan. xi, panuh, nuuhpnnuli, vid. suli pan; nih, vid. sub Ni;
46 ; xn, 6, 10,16, -0, 55; et in epistolis solemniter nuh, vid. su!) Nu; Svah, vid. sub St>a.
in Cod.A.ex.^r. :Rom. ix, 21; Cor.l.iv, 7, 10; vn, 2) 1'arliCuladeinoiistrativ.i,queuiadinodiimlat.-rt?,
7; ix, 25 eic Aliaeassimilaiiones rarae sunt: dul-tei- demon-atauvis aflixa Suh, soli, patuh, paruh, vid.
tilai Coi. II, vn, 8; nis-sijai, vid. sub Ni; nuk-kant, suh pata.
vid. sub A'u ; ubi autem ut conjunctio adhibelur, 5) Particula ind'jIinita,iit lat. -que cum prnnomini-
primo senlenliae vocabulo posiponilur praepositio- bus interrogalivis vel pronom.nalibus ixlverbiis in
iiemqiie separat non solum ab ejus regimine ( Mtli. genere allirmaniibus afimis : wazuh, warjizuh, wapa-
viu, 5 afarult pan pata; Mc. xvi, 12 ; Luc i, 24 ; x, ruh, pitwaruh, piswuduh, vid. sub Was.
1; XVIII,4; Joan. xix, 12 framuh pamma; Mih. xi, UHT(vet. uorv. otta, angl. sax. uhte, vet. sax. uhta,
12 ; Juan. vu, 17 ; Mth. xi, 25inun jainamma mela; vel. sup. K«rm.uolita;GL I. 138 ;Scnmid 8), tempus
Mc. x, 7; Luc vu, 21; x, 7, 21 ;Rom. XIII,6 ; Cor. matiiiiniiiii, liinpus npporluuuiu.
II, n, 8; iv, 16; v, 9; vi, 17; VII, 15,'1'hess. I, iv, UHTEIGS, adject., oliosus; uhteigsvisan, axa\a.etv :
8; v, 11; Tim. 1,IV, 15; Tim II, n, 10 ; Skeir. 1,a, Cor. I, vn, 5.
d; II, a, b;III, d; IV, a, b; VI, c, d;Luc vi, 45 BHTEIGO (ohteigo), adverb., opportune, euxatpeof:
uzuh allis ufurfullein; Mc xi, 50; Luc. xx, 4; Joau. Tim. II,iv, 2.
VI,6J; Skeir. V, a andulxpana taitt), sed eiiam a CNUHTEIG), adverb., inopporlune, kxaipat ' Tiro.
Verbo (Luc xvn, 7 anuhkumbei; Eph. iv, 25; II, iv, 2.
Joau. vu, 52 inuhsandxdednn;Mc xiv, 44 atuli ban UHTIUGS, adject., otiosus ; uhtiugs visan, oliari, tu.
auf vid.ad li. I.; Cor. I, xiv, 23; Mc xvi,8 dizuh pan xatpetv: Cor. I, xvi, 12.
sat; Joan. xvi, 28 uzuhiddja ; xvu, 1; Gal. u, 2; LHTVO.fem., matutinum lempus, svvuyov: Mc
Cor. I,xv, 15 bip-pan gitawla); quod eliaui accidit, I, 55.
ubi alia conjiiuciio praecedit,quo in ca^u aliud vo- UHTEDUN,i. q. ohledun,Mc.xi, 52, vid. sub Agan.
cabulum iuducitnr (1'-ph.iv, 8 xtshaip hunpjuhatuh- ULRAiNDUS (vet. norv. ulfulldi, vet. sax. otvunt,
txafgibot xxxannam ; Luc xvm, 38 i[> is xtbuhvopida; angl. sax. olfcnd, vet. sup. germ. olpenta ; Gf. I,
Joao. xi, 41 ipiesus uzuhhofaugona). 244), m;isc., ulephas, camelus, xkurikot: Mc. 1, 6*
1) Coiijunctio,sicut et Ut. -que, usurpatur modo x, 25; Luc xviu, 25.
 1417 UN UNSARA 1418
BN — (ve|. sax., angl. sax., vel. sup. germ. un—, esl; stf : Mth. xxvn, 10 atgebunprinstiguns situbrei-
vet. fr. un —, on —, vet. norv., suec o —, dan. naizeund akra kasjins.
u—; Gr. II, 775; Gf. 1,502), particula inseparabilis, II. In compositione, ubi etiam in unpa... permula-
quaeprjvatiVumet negativum sensum babet; 1) cum tor, lantummodocum verbis : uxtdgreipan,undredan,
verbis composita tanlummodo in unpiupjan , unsye- undrinnan, unpapliuhan.
ran, unverjan, gaunledjan, scepius2) cum participiis: UNDAR (vei. norv. undir, angl. sax. uixder, vet.
unagands, unbairandt, unbairandei, unhahands, «n- Sax. undar, vet. fr. itnder, onder, vel. sup. gerin.
kunnands,unliugands, xmrodjands, unsaiwands, un- untar, angl., suec, dan. under, rec. sup. germ. un-
svexbandt,unvitandt, unvunands,unfrapjands, unxvap- ter;Gi~. I, 580; Atlh. Prap. 174; Rchth. 1101), pra;-
nandt; unbaurant, unbeistjops, undxvans, unqenips, posiliocum accusativoconslructa, sub, ujro (accus.):
unpvahant, unkunps, untxugaips, unsaltans, unhan- Mc iv, 21 uf metan satjan aippau undar ligr.
duvaurhts; bicomposila:ungalaubjands,ungaltabands, UNDARO, adverb. c daliv., subter, UJTOXCCTC* : Mc
ungafairinonds, ungakusans, ungasaiwans, ungasio- vi, H mutda po undaro fotum izvaraim; vn, 28 hun-
pans, ungatevids, ttngavagips, ungafairinops; unan- dos undaro biuda.
dhulibs, unandsakans; unbilaislxpt', unbimaitans; UNDAIIAISTS , superlat., inferius, xarirrepot: Eph.
uiiutlaisipt, unusspillops;unfairlaistips; unufbrikands; iv, 9.
el 5) cum adjectivis : unaivisks, unbarnahs , un- ti.NDARLEUA (?), adject., inferior, sAazto-TOTepof:
bruks, unqeps, unhailt, unnunslags, unltraint, unkars Eph. III, 8 vid. ad h. I.
* UNDAURNS(vet. norv. undaurn, vet. sax. un-
(uiikxmpt),unsvikunps, unleds, untiubs, uiiliuts, un-
lilainalsks, unmanvus, unnutis, unmanarigyvs, un- dorn, angl. sax. undern, vel. sup. germ. unlarn, bav.
riurs, unsels, unsibis, untals, unsvers, uxttrtggvs,un- untern; Gr. 11,557 ; Gf. I, 585; Schm. I, 87), inasc,
vahs, unvaurstva, uxivamms,unveis, unvit, unvits, plur. undaurneis, medius dies, hora duodecima (gall.
unfagrs, unfairins, un[aurs, unfrops, unweils ; bi- midi).
ccmposita : unandsoks; unatgahts; ungalaubs, un- liNPAURNl-MATS, Vid. Sub MtltS.
gatass, ungawairbs; unhindarveis; unfaurveis; 4 ) UNbA, vid. sub Und.
cum adverbiis : unuhleigo, unsalttaba, unvairpaba, UiNKJA(voc lat,), masc, uncia, docum. arct.
unveniggo,un[airinodaba;unanasiuniba; ungatassaba; UNSARA(vet. norv. ots, vet. sax., angl. sax., vet.
5) cum substantivis : unagei, unbeisiei, undivauei, fr. us, vet. sup. germ. tms, angl. xts, our, suec bss,
unhaiti, unhulpa, unhulpo, unhrainei, unhrainipa, dait. os, batav., rec sup. germ. IIIM,tinter; Iat. JIOS;
unkaureins,unkunpi, untedi, unluslus, unmahts, un- Gr. I, 780; Gf. I, 588; Rchth. 1117), geniliv. plur.
riurei, untelei, unsibja, unstiti, untverei, unsverains, pronominis personalis pritnae persona;, nostrum,
unsveripa, unvammei, unvereins,unviti, unfreideins, jjptwv: Mcix, 22; Rom. xiv, 12; Eph. iv, 7.
unfrodei; bicomposita : ttngaliobains,ungalaubeins, UNSIS,1) dativ., nohis, rjttfv: Mc x, 4; xiv, 15;
ungaraihtei; unbimait. xvi, 5; Luc i, 2, 69, 75; n, 15; iv, 34; vn, 5, 16;
UND(vet. norv. unst, unz, vel. sax. xtnti,angl. sax. ix, 55, 49; x, H, 17; xx, 2, 22 ; Joan. vi, 54, 52,
0$, vct. fr. und, ont, vet. sup. germ. unt ; Gf. I, xiv, 8,9, 22; xvi, 17; xvm,52; Rom. IX,29; Cor,
365; Attli. Prap. 268; Rchth. 966), I. praeposilio: 1, xv, 57; Cor. II, iv, 7, 17; v, 5; vn, 9; x, 8, 13-
cum accusativo, 1) ad dcterininandum locum, us- Eph. i, 9, 3, 20 h. 1.; Col. iv,5; Thess. I, m, 6;
que ad, ad, IW, post pairhgaygan Luc u, 15; Thess. 11,III, 7, 9; Tim. II, i, 7, 9 ; Neh. v, 17 ; vi,
qiman iv, 42 ; briggan iv, 29; ushauhjan et ga- 16; 2) accusativus, nos, nptat ' Mth. viu, 25; Mc ix,
drausjan Luc. xu, 15 (Mlh. xi, 25) ;fravilvan Cor. 22, 38; Luc I, 71; xvu, 15; xx, 6; Joan. ix, 54,
II, xn, 2 ; [airriunan Cor. II, x, 14 (ti; ), 13 (a^pt); Cor. II, i, 21; iv, 14; v, 18; vn, 1 ;~x, 12; Gal. n,
Mc xin, 37 galitip gavalidans seihans af fUvor vxn- 4; Eph. i, 4; Phlpp. m, 17; Tbcss. I, III, 6; Thess,
dam, fram andjam airpos und andi himinis; e contra- II, Hi, 1.
rio Skeir. IV, b laiseins fraujins anaslodjandei af iu- UNS,id., 1) accusaiivus : Mth. vi, 13; Rom. vm,
daiajah und allana midjungardgapaih legendum esl 37, 39; ix, 24; xm, H ; xiv, 15; Cor. II, i, 4, 5, 8,
and (coll Rom. IX, 17); Mc. vi, 23 gib.i pus und 10, 11, 14, 19,20, 22 ; n, 14; m, 1, 6; iv, 2, 5;
halba piudangardja meina. bioc fortuula und dalap, v, 5,11,12, 14, 20; vi, 4 ; vu, 6; viu, 4, 7, 20; x,
usque deorsum, eo>; xar» : Mlh. xxvu, 51; Mc xv, 2, 12, 14; xii, 19; Gal. i, 4, 25; v, 1; Eph. i, 5',
38;2)ad determinandum lempus, usque ad, dum, 8 ; n, 4, 5, 7; v, 2; Thcss. 1, n, 18 ; iv, 7 ; v, 9, 10,
donec, <T«f et axpi: Cor. 1,xvi, 8 visain aifaiton und 25; Thess. II, i, 6; m, 9; Tim. II, i, 9; n, 12;
paintekuslen; Mth. xi, 13 praufeteis jah vitop und Skeir. 1, a; III, d; V, d; 2) dativus: Mth. vi, H,
iohanne(Luc. xvi, 16 und tohannen) fauraqepun ; 12 ; Mc 1,24; Luc n, 48 ; xvn, 5; xx, 14, 28; Cor.
Luc iv, 13 und mel; Cor. II, i, 13 und attdi; Thess. 11. I, 8, 9; in, 3, 5; iv, 12; v, 12, 18, 19; vi, 12;
I, u, 16; Luc xvin, 5 (stf); Luc i, 55 und aiv; Tim. vii, 7; VIII,5, 19, 20; Eph. i, 6, 19; ni, 20; iv, 6;
I, vi, 14 und (pisypt) qum fraujins ; Gal. iv, 2 und Col. i, 8; n, 13, 14; Thess. I, n, 13; III, 1, 4, 6;
garehsn attins ; Plilpp. u, 8 und (uiypi) daupu ; 30 ; iv, 1; Thess. II, i, 7; m, 6; Tim. II, i, 14; Skeir.
Tim. II, ii, 9 und (uixpt) bandjos; Luc i, 80 und I,d.
dag ustaikneinais; Mlli. xxvu , 64 und pridjan dag ; UNSAB, pron. possess., noster, 6 pteiv:Mlh. vi, 9,
Mth. xxvu, 8 und hina dag; Cor. II, m, 14, 15; Luc. 11, 12; viii, 17; Mc i, 3; xi, 10;xn, 7, H, 29;
XMI,27 und panei dag ; i, 20 und pana dag ei; Mth. Luc. i, 55, 71, 72, 73, 74, 75, 78, 79; vu, 5; x, 11;
xxvu, 45 und weila niundon ; Mc xv, 55 ; Cor. I, Joan. vi, 31; vn, 51; viu, 39, 55, 54; ix, 20; x,v
IV, 11 und po weila ; Skeir. IV, b und hita nu; Mlh. 24; xi, 11; xn, 38; xix, 7; Rom. vi, 23; vu, 5, 25;
xi, iiundhita; Mc.xm, 19; Joan. xvi, 24; Mth. ix, vin, 59; ix; 10 ;x, 16; XIII,11, 14; xiv, 16; xv, 4,
15 und pata weilospei, usque dum, tamdiu, sy'baov; 6; xvi, 24;Cor. I, v, 4, 7; x, 1; xv, 3,14, 31,57;
und palei, quamdiu, dum, svc3: Mc n, 19 ; donec, Cor. II, i, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 12, 14, 18, 22 ; m, 2, 5;
eo>;: Mih. v, 18; Neh. vn, 5; io>t brov : Mth. v, iv, 3,6,9. 10,11, 16, 17 ;v, 1, 2 ; vi, 3, 11; vi:,5,
25; ax?}" °" : Kom. ST'25; Cor. 1, xv, 25; und wa, 4, 5,12, 15,14; vm, 9, 19, 22, 25, 24; ix, 3; x, 4,
quam diu ? ~o>;nbre : Mc IX,19; Luc IX, 41; Joan. 8, 15; XIII, 13; Gal. i, 5, 4; n, 4; iv, 26; vi, 14,
x, 24; 5) cum filu et vniht ad comparandum ; und 18; Eph. i, 2,5, 14, 17; n, 5, 14; m, 11, 14; v,
filu, multomagis, no\\c>: Luc xvm, 59; Cor 11, iu, 20; vi, 24; Phlpp. III, 20, 21; Col. i, 7; Thess. 1, u,
9; Phlpp. i, 25; und wdn filu, quantura? nbao>: Mth. 19, 20; III, 2, 5, 6, 7, 9, 11, 15; v, 9, 25, 28;
x, 25; ni und vaiht, ad nihil, ouSsvi: Gal. iv, 1. Thess. II, i, 1,2,7,8, 10,11,12 ;n, 1, 15, 16; m,
B. Cum dalivo, pro, conlra, kvri: Mlb. v, 58 augo 6, 14, 18; Tim. I, i, 1, 2;u, 5; v, 21; vi, 5,14;
und auginjah tunpu und lunpau; Rom. xu, 17 ubil Tim. II, i, 2,8,10; Tit. i, 5, 4; Neh. vi, 16; Skeir.
und ubilamma usgiban; et ita verisimililer Thess. I, I, a; o nuirepot: Rom. xv, 4; Tim. II, iv, 15; pro
v, 15 ubit und ubilamma usgitdai loco ana legendum graecoarticulo Gal. vi, 17.
PATROL.XVIII. 45
1419 GLOSSARIUMGOTHICE LINGUiE. 1420
UNTE (vel. norv. unz, vet. sax. unu', vet sup. Cor. H, vi, 17 (us midumai ize); Eph. iv, 29; Col.
germ. unt; coll. Und ; Gf. 1,563), particuta, scmper lii, 8; utgaggan Mc. vn, 15 (pala utgaggando u*
a fronie sententi* posita (exceplis formulis, ul ni tnanri) ; gagaggan Luc vm,4; atgaggan Luc. ix, 54;
unte, ovx oxt: Cor. II, vn, 9), 1) particula tempo- gateipan Mc vu, 17 (in gard ut pizai managein); ut-
ralis, a) usquedum, scof, fwff av : Mth. v, 18, 26; leipan Cor. II, v, 8 (us pamma leika) ; rinnan Mth.
x, 25, Mc. vi, 10; ix, 1, 12, 36; xiv, 54; Luc ix, vui, 28; Joan. vn, 38; urrinnan Luc u, 4; Rom.
27; xv, 4; xvn, 8; xix,13; xx, 43;Cor. I, iv, 5 ; xi, 26; hinp Luc, i, 78 urrxtnsus hauhipai; faran
Tim. I, iv, 13; iwf OTOU /Luc. xv, 8): Joan. ix, 18; Luc x, 7 ; hipc Cor. II, xi, 25 usfarpon us skipa
jcof ou : Joan. xni, 58; a^ptf ou : Cor. 1, xi, 26; gataujan; atsteigan Joan. vi, 23, 53, 41, 50; driu-
Gal. IV, 19; pteicpt: Eph. iv, 13; b) donec, ia>; : san Luc x, 18; usdriusan Gal. v, A(us axtstai); us-
Joan. n,4; stf' ouov: Mth. a, 15; Luc v, 3i (? evw); standan Mc. x>, 22; Luc. iv, 58; pncsertim ut dau-
causalis, a) nam, yap : Mth. vi, 14, 24; vn, 25; ix, paim Mc. ix, 9, 10; xu, 25; liinc usslass xtsdau
16, 24 ; xxv, 42 ; Mc. i, 22, 38; iv, 25; v, 8, 28; paixn Luc xx, 35; Phlpp. m, II ; item libaxnsus
vi, 20;vn, 27; VIII,38; ix, 31,40; x, 14; xm, 22; daupaim Rom. xi, 15; urrexsan us daupairh Mih.
Luc u, 10; vi, 23; vn, 5, 6; vm, 18, 29, 52; ix, 44, xxvu, 64; Mc vi, 14, 16; Luc ix, 7; Rom. vn. 4;
48, 50, 55; xvm, 16; Joan. vn, 39; vm, 42 (x, 2'i); Cor. I, xv, 12, 20; utslepa Rom. xni,ll; huc referri
xvi. 7, 14 ; Rom. vn, 7, 8, 11, 15, 18,19, 21; vui, possunt usskavjan Tim. II, u, 26 (us unhulpins vrxty-
2, 5, 5, 7; ix, 19; XIII, 1,4,6,8, ll;Cor. I, I, 18; gon); skexnanCor. II, iv, 6 (liuhap ur-riqxza); tauhat-
IX,2; xi, 6. 23; xv, 22, 52; xvi, 10; Cor. II, i, 8, jan Luc. xvu, 24 (lauhmoni us pamma uf himina);
12, 13, 19, 24; li, 2, 11, 17;m, 6, 14; iv, 17,18; vahsjan Col. u, 19 (us liaubida teik); b) post transili-
v, 2, 7,10, 15,14, 21; vi, 14, 16; vu, 8; vui, 9, va: insandjan Skeir. VI, c (sttnwsfram aitxn insandips
10; ix, 2,7; x, 4,12. 14,18; xi, 2, 9, 15, 14,19; vas ushimina); vopjan Joan. \n, 17 (lazaru us hlaiva);
XII, 6, 9, 10,11, 14, 20; Gal. n, 8, 12,18,19, 21; urraisjan Luc m, 8 [us stainam barna); praesertim vs
lii, 28 ; iv, 12, 50; v, 6, 14, 17; vi, 9, 14, 17 ; Eph. dattpaim Rom. x, 9; Gal. i, 1; Eph. i, 20; Col. u,
u, 8; Phlpp. I, 19; m, 18 ; IV,11; Col. m, 5, 20, 12; item Col. i, 18 ellipiice dicitur frumabaur (sc
24 ; Thess. I, iv, 9, 14; v, 2, 5, 6; Tim. II, i, 7,12; pize urraisidane) us dattpaim; ustiuhan Rom. x, 7
ii, 16; ni, 9; iv, 10, 11; xat ykp : Cor. II, m, 10; {us daupaim); usvairpan Mc vn, 26 (unhulpon xis
b) quia, quod, 6Vi: Mth. v, 8, 34, 55, 5'J, 45; vi, 5, dauhlr); Luc vi, 42 (anza us augiri); Joan. xu, 42;
15; VII,15; ix, 56; Mc i, 31; m, 30; iv, 29, 41; dreiban Joan. xvi, 2; UsdreibanMc v, 10; uskiusan
v, 9; vi, 17; VII, 19; vin, 2, 16,17,35; ix, 11, 38, Luc. iv, 29 ; afsatjan Luc xvi, 4 (us (axtragaggja);
41; xi, 18; Luc i, 37, 48, 49, 58, 68; iv, 6, 52, 41, gavatjan Luc vi, 15 (ut im tvalib); Joan. xv,
44; v, 8; vi, 19, 20, 21, 24, 25, 35; vn, 47; viu, 10 (ut (airwau); lapott Rom. IX,24 (us iudaium — us
51,37,41; ix, 12, 49, 53; x, 13, 21 ; xiv, 11, 14, piudom); ustaiknjan Skeir. VIII, d (ains reike us-
17; xv, 9,21, 27, 32; xvi, 8,15;xvu, 9, 10; xvni, laiknips HSJ^aim[raqipanam vas); lausjan Rom. vu,
11, 14; xix, 3, 4, 17, 21; Joan. vi, 2, 58, 41, vu, 24 (us pamma teika); galausjan Luc i, 74 (us handau
1,7,8,25,29, 50, 39; vni, 14, 16, 20, 29, 57, 45, fiiande); Cor. II, i, 10 (us daupuxn)'; Col. i, 15 (ut
44, 47; ix, 22; x, 4, 5, 13, 17 (26), 56; xi, 9, 10, valdufnja riqizis); Tim. II, m, 11 (ut allaixnvrakom);
15, 41; xii, 6, II, 18, 59, 49 ; xiv, 12, 17,28; xv, Skeir. I, b (us diabaulaus anamahiai); uslausjan Luc
16, 19,21, 25, 27 ; xvi, 5, 4, 6,16, 21, 27, 52; xvu, xvu, 6 (uslauseipuk us vauriim); Gal. i, 4 (us pamma
8, 9, 14, 24; xvni, 18; xix,7; Rom.vu, 21; ix, 17, andvairpin aivq uii/in); nasjan Joan. xn, 27 (us
28,52; xi, 25, 56; Cor. I, i, 25; iv, 9; x, 17 ; xv, pizai weilai); hinc naseins us fijandam Luc i, 71 ;
15; xvi, 7, 17;Cor. 11, i, 5, 8,14; n, 13, m, 14; nixnanJoan. xvi, 14 (us meinamma); usniman Joan.
iv, 6; v, 19.; vu, 8, 9,10, 15, 14, 16, vm, 5, 17; xvu, 15 (us pamma fairwau); Cor. I, xv, 15 (tis iz-
ix,2, 12; x, 10; xi,7, 10, U; Gal, n, 11;iv, 20, vis silbam); Col. u, 14 (us midumai); usbairan Luc
27; vi, 8; Eph. u, 18; iu, 3; iv, 25; v, 23; vi, 12; vi, 45 (us pittpeigamma huzda hairlins); (ravilvan
Phlpp. i, 20; n, 50; iv, 10, 16; Col. l, 16, 19; Joan. x, 28 et 20 (us handau); lisan Luc. vi, 44
Thess. I, ii, 13,14; in, 8; iv, 16; v,9; Thess. II, i, (smakkansus paurnum; pariier vel etliplice dicilur us
5; III, 8; Tim. I, i, 12, 15; iv, 4, 10 ; vi, 2; Tim. aiuatttndjai trudanda veinabasja; nt etiam Mc xi, 14
IL, i, 16; m, 6;Neh. vu, 2; inei: Mth. xxvn, 6; Mc. ni panaseips us pus [bagma] manna akran matjai);
xv, 42; Joan. XIII, 29; Cor. I, v, 10; fr>r. II, xi, sneipan Gal. vi, 8 (in sensu melaphorico, meiere, us
18, xin, 5; eVetSn: Cor. I, i, 21, 22;xv,2i ;Phlpp. pamma leika riurein); maitan Mc xi, 8 (aslans us
II, 26 (hinc unie railtlis pro inetSnntp : Luc i, 1); bagmam); Rom. xi, 24 us vistai tttmaitans pis vit-
Stort: Luc. ii, 7; Rom. vui, 7 ; Thess. I, iv, 6; n, peis alevabagmis incorrectum est pro us pumma
18; jea9oTi:Luc i, 7 ;xix, 9; Siu TOC. infln. : Mc vislai usmaitans vilpjin alevabagma; gadraban Mc
iv, 6; vi,5; TOUc infin.: Pblpp. iu,21; Skeir. III, xv, 46 (lilaiv us ttaina); giban Joan. vi, 51 et 52
b;V,d; VJ.b.d. (hlaif us ltim\na); Tim. 11, u, 7 gibxp pus jrauja
UR, vid. sub Us. frapi us allaim (iv nkatv, probabililer loco
US (el, s cum sequenti r assimilato, ur Cor. II, «« legcndum tn; iiem eiiam Cor. H, m, 9 und-filu
IV,6; el vid. infra II; addilo epenlhetico ueiuh, uzu mais ufarist andbahli garaihleins us vulpau, ubi etiam
[Gal. in, 2, 5] et u*un[Mc. xi, 50; Luc. vt, 45; Graecushahet sv Sb_n);atgibqn Joan. xvu, 6 (mannans
XX,4, Joan. vi, 66]; vet. norv.,vet. sax., angl. sax., us fairwau); andhuljan Luc u, 55 (mitonins ut ma-
vel. fr. ut, vet. sup. gerro. uz, suec. ut, dan. ud, nagaim hairtam). lluc pertiuet etiaui rodjaniom.
angl. out, batav. uxt, rec. sup. germ. aus; gr. t., lat. VIII,44 (us seinaim); xu, 49 (us sis silbin); Skeir.
ex; Gf. I, 593; Alth. Prapos. 62; Rchth. 1117), pro- IV, c (ut airpai) et galtausjan Cor. II, xn,6, (gahau-
prie designstt,quo discriminatur a fram et af, ex, et seip wa us mis, uiu in interprelatione loco ad le-
et'am, quo utrique convenit, ab. gendum est a); c) originem, ortum, exitum, stirpem
I. Praeposilio cum dativo constructa, 1) localis ex qua prodil aliquid, sic Skcir. H, b so leikeina
et habilualis, ex, ab, lx, knb: a) post verba motus : usvambaigabaurpt; Luc x, 11 stubju pana gahaft-
(fijnan Mc. i, 11 (sfifrna us himina ); vu, 1 (ws iairu- nandan unsis us pizai baurg izvarai afhrisjam izvis;
seutymim); ix, 7(us millimim); Joap. vi, 23; vu, 41, Joan. vi, IZgabrukos us fimf hlaibam; sic praecipue
42; xu, 28; Neh. v, 17 (uspiudom); Skeir, IV, c; post t>i.san: Joan. vn, 52 (pu us galeilaia is); Ltic
gaqiman Luc v, 17; vairpan Luc iu, 22; ix, 33; xx, 4, 5, 6; Rom. ix, 5 (us paimei xristusist); Mtli.
usgaggan Mlh. xxvn, 53 ; Mc i, 10 (us vaiin), 26 (ut v, 57 (pata txtanagizopaim xis pamma xtbilinisi);
us pamma raann), 29; v, 2, 8, 5U; vi, 54; vn, 20. Joan. vin, 44 (us diabanlau), 47 (usgupa); Cor. il,
21 (mitoneit ubtlosus hairtin manne), 29; ix, 25;xi, III, 5; v, 18; Plilpp. lii, 9; Roin. xi, 36 (us fraujin);
19 ; Luc iv, 22 (vaurdaus munpais), 55; vm, 2 ; ix, Joan. vii, 22 (us allam); Eph. n, 8 (us izvis); Gal. v,
5; xvn, 29; Joan. vui, 59; x, 59 (us handum ize); 8 (us pamma tapondin), iiem eliam Joan. x, 52 goda
1421 US
faurslra aiaugida ut attin meinamma ; huc pertinet
formula us pamma fairwau visan Joan. viu, 25; xv,
19; xvii, 14, 16; xvin, 36 et us pxzai airj>n%visan
Skeir. IV, c; insuper post vaxrpari: Gal. iv, 4 (insan-
dida gup sunu seinana vaurpanana us qinon) ;Tim. I,
vi, 4 (us soknimjah vaurdajiukom vairpand nexpa
'ah maurpra); coll. Gal. iv, 22 abraham tvans aiftta
snnttns, ainana «s piujai iah ainana us frijai, et
Joan. vn, 22 xrislus us fratva davexdisqimip. In pe-
culiari significatione occurril Joan-m, ~>gabairada
«s vatin jah ahmin.Hinc eiiam hsec verba supplenda
sunl, ul Joan. xi, 1 lazarus af bepanias us haimai
marjins ; Luc vm, 27 sums us baxtrg; Mc m, 7, 8
fitu manageins us galeilaian, us iudaia, elc; Skeir.
VI, c tiibna us himina; Mc vm, U ; Cor. 11,v, 2; -
Cor. I, xv, 47 manna us airpdi — us himina; Gal. iv,
24'sa (sunus) us pxujai; Esdr. n, 36 sttnjus us gardd
xesuis; Luc i, 27 ; Esdr. u, 40 sunjus kaidmeielit ut
sunjum odueiint; Phlpp. m, 5 us knodaxisraelis, he-
braiut us hebraium; Luc i, 5 zakarias us afar abi-
jins ; ii, 36 anna, dauhtar fanuelis us kunja aseris;
Rom. lx, htpai us tsrael; Cor. II, ul, ianafiths us
izvit; iv, 1 mahls ut uxtsis; v, 1 ; viu, 7; ix, 2;
xi, 26. Huc adducendum est eitam Cor. II, n, 16
dauns us libainai (qui e vila excedit); d) in sensu
partitivo, prsecedentibtiscasibus pnrtim redeuntibus,
ex aliquo esse, ad aliquid pertinere, ubi ssepe Grae-
cus solo genitivo utitur: Joan. viu, 25 jus us paim
dalapro sijup, ip ik us paim inpapro \m; Cor. I, xn,
12 txpjxtsallai us leika pamma ainamma vxsandant;
15, 16; Gal. u, 15; Epn. IV, 16; Cql. iv, 9,11, 12 ;
Tim.H, in,6; Mlh. xxvn, 48 nins us im; Mc IX, 17;
Joan. xvi, Saimhun us izvxs; xvu, 12; Luc. ix, 38
manna us pizai managein; Luc xix, ot) sumaxfarei-
saie us pxzai managein; Joan. xn, 42; xvi, 17 qepun
(sumai) us paim siponjam; e) ubi aliquid ab aliquo
vel ex aliquo esse vel evenire iliciliir : Mc xi, 20
stnakkabagmspaursus us vqurlim; praesertim post
taitjan Luc. v, 3 (us pamnta skipa) et meljun Roin.
5ubscr. (du rumonim melip ist us kaurinpon); Cor. I,
subscr.; Cor. II, subscr,; hinc Col. IV, 16 poei isl us
taudeikaion; et metaphorice Cor, H, li, 4 us managai
aglonjah aggvipai hair tins gamelida izvis; 2) ad de-
—
termiuandum tempus, ex, ab ad, ix ' Joan. vi, 6$
us pamma mela; 64 u« frumistja; Skeir. I, c us ana-
stodeinai; Joan. IX, 1 us gabaurpai; Mc, ix, 21 us
baxmiskja(jratStoesv);Tim. II, m_. 15 (knb fipifovt);
Mc. x, 20 tis jundai; Luc xviu, 21; 3) stib respeclu
mere metaphorico, a) fontera, origiuem, causam,
fundamentumalicujus rei indicat, ex, ab, ex: Roiri. ix,
30 garaihlei us galaubeinai; x, 6; x, 5 tjaraililei us
vitoda; Phlpp. m, 9; Rom. x, 17 garaxhtei us ga-
hausexnai; Gal. m, 2 uzu vaurslvam vilodisahman
nemup Pau uzu gahatiseinai galaubeinais; m, 5;Cor.
II, XIII, 4 ushramxps vas us siukein akei libaip us
mahtai gups; Rom. ix , 52 garaihls vairpan us
vaurslvam— us gataubeinai; Gal. n, 16 ;Rom. ix, 11
tavidedeina wa pixipis axppau unpiupis, ei bi gava-
leinai muns gups visai ni us vaurstvam ak us pamma
lapondin; Gal. v, 5; Eph. II, 9; Phlpp. I, 16; Skeir.
VII, c; por. IJ, ix, 7 warjizuh svasve fauragahugida
nius tfigon aippau us naupai. Huc pertinent etiam
nonnulli casus : Cor. II, VJII, 13 (pala vvirpai) ut
ibnatsau, ex xqualiiale, propter oeqiialilalem;'Luc
xix,22 its munpa peinamma stoja puk;'\t, 44 bagms
us svesammaakrana uskunps ist; necnon Eph. ui, 15
us pammei all fadreinis in himina jah ana airpai
namnjada; stipulans us gaqissai Cor. I, vu, 5;.bj
modaliter ponitur, ul Joan. vm, 41 us horinassau ga-
bauraps; Mc. xu, 50 frijot fraujan us allamnia haxr-
tin, jdh ut allai saivalai jah us utlai gahugdaijalt us
allai mahtai; Luc. xx, 2? ; hine eliam Col. m, 23 us
saivalai vaurkjan; Tim. I, i, 5 frxapva us hrainjamxna
liairlin; Tirjj. \\, n, 22 anahaitan fraujanus lirainjamma
hairtin; Cor. H,u, luslilutripai—usgupa rodjan (coll.
casibus supra laudalis 1) b) cum rodjan); ix, 6 us
gapagkja taian ; viil, 11 ustiuhan us pammei (ex
DT 4423
quo) habaip; c) locutiones adverbiales efformaM
Cor. I, xin, 10 el 12 us daj/tji (ix uipovt); PhiJein.
14 us lustum (xark ixovoiov); Roin, IX, 21 itt gabaur-
pai (xuru fvatv); Eph. n, 3 h. I, u» sfiteinai (•fveet);
Liic. xx, 20 sa usliutein (s^jtccfleTOf); d) instrumen-
talis : Mlh. xxvir, T utbugjam akr us paim skatiam ;
Ltic vui, 3 andbahtidedun im us aigtnam teinaim;
Luc xvi, 9 taujan sis frijonds ut faihuprailinainvin-
dipos;e) ad designandam materiam, ex qua quid
conficitur: Joan. ix, 6 gavaurkjan fani ut spaitkuldra;
xix, 2 usvindan vippja us paumum; Rom. ix, 21 tau-
jan us daiga; f) post passiva : Mc. vn, 11 ut mit
gabatnxs;Cor. II, n, 2 gaurida us mis; vn, Sgaslexp-
jaindau ut izvis; Phlpp. I, 23 dishabaips us patm
tvaim ; Joan. m, 25 varp sokehtt us tiponjam ; Rom.
xu, \% jabai mag vairpan ut itvis. liinc locutioneg
quaj passivum babent sensum, ulgatxgrja haban Rom.
ix, 10 (hoe est dormire, ubi in mterpretatione loco
concubxtulegendum esl concubilum); haban hatein ;
xin, 5, (hoc esl remuneralur).
11. In compositione: 1) ciiin verbis : unagjan,
usagtjan, utaivjan, utanan, utalpan, utbairan, us-
baugjan, utbeidan, usbidjan, utbliggvan, utbugjan,
usbraidjan, usbruknan , usgaggan,\ usgeitnan, ut-
gaitjan, usgiban, usgildan, utgutnan, utgraban, us-
daudjan, usdreiban, usdriusau, usqipan, usqiman, us-
qistjan, ushahan, ushaitan, ushauhjan, ushafjan, ut-
hinpan, ushlaupan, ushulon, ushrainjan, ushramjan,
ushrisjan, uspulan, usprivtan, «spropjan, mpma*
han, uskeinan., uskiusan, uskantxjan, uttaubjan, us-
leipan, usielan, uslagjqn, utlausjan, usluton, utlukani
usluknan, usluston, usmailan, usmanagnau, usmerjan,
usmernan, usmitan, usniman, uitdiwan, ussakan, ut~
tokjan, ussaljan, utsandjan, ussjggvan, uttitatx, ut-
satjan, usskavjan, usspillon, usstiggqn, ussiandan,
ussteigan, ustaiknjan , usliuhan , usvagjan, uwair.
pan, utvakjan, utvaltjan, usvindan, usvandjan, vst
fithan, usfulljan, usfultnan, usfraisan, usfrapvjan;
ante r sonat ur in urredan, urreisan, urraitjan,
urrinnan, urrannjan, urrumnan; bicomposita: (ut-
albairan); usgasaiwqn, mipushramjan, miputkeinan,
mipurreisan, mipurraisjan; 2) cum partcipiis : ut-
vahtans; unuslaisips, unutspillops; 5) cum substan-
livis : usbalpei, utbeisns, usbeimei, utbioteins, ut»
daudei, usdrusts, utqiss, uspulatas, useta, utpro-
peint, uslipa, uslauseins, uslvk, xismet,usmets, us-
sauneins, ussateins, usstass, usstiurei, uslaikneint.
ustauhts, ustauhei, usvqhsts, usvaurpa, utvalteins, us-
vaurhlt, utvandi, ustiissi, usfarpo, usfilh, utfiltnei, ut-
fulieins, usfodeins; urrists, urrtrnt; 4) cum adjectivis;
usbeisneigs, usgruds, usdauds, ushaitts, uskunps, us-
luknt, usskavt, usvaurhls, usveihs, unvens, usvxss, xu.
fairins, usfitms; §) cum adverbiis : usdaudo, ussinda,
usslturiba.
UT, adverb., foras, t'o>: JoaB. %\, 43; xix, 4 ;
adhibeiur etiam prosx... in campositione, utbairan,
utgaggan; ordinario postposilum : atgaggan ui
(ilipxeaOai) Joaii. XVIII,29; galeipan utxm, 30;
xvui, 58; ponitur pleruraque post verba, que cum
HScomponuntur: usgagganMMlh.ix,32;Lucxv,28;
Joan. xvni, 4, 16; vel etiam hic pro i'~o>eum IOJ-
gaggan ut (s?s^yso-9ail?a>)Mlh.xxvi, 75; Jostn. xix,
o; usdreiban ut Luc viu, 54; usvairpan ul Luc xiv,
35; Joan. vi, 37; ix, 34,35; xu, 51; xv, 6;CIIIM
sequenti praepositione ut, ex, foras., «§ea:JJc. »i, 19
usiddia xituspizai baurg;m, 18; Lue. iv, 29; xx,
15; ix : Mc i, 25.
UTA,adverb., foris, $%«>:Mth. xxvi, 69; Mc i,
45; 111,31, 32; IV, ll;xi, 4; Luc I, 10; vm, 20;
Joan. xviii, 16|; Cor. I, v, 12,13; Cal. IV, 5; Tliess.
I, iv, 12; e'ico9sv: Tim. I, in, 7". .' ;
UTANA,adverb., foris, 1) c. genii., Igt» : Mc, vm,
23 us/auft pana blindan utana veilitis; Skeir. III, c ;
e%o>'tv : Cor. II, vu, 5 u/a»(j.i)a{nj<)ns;Joaji. ix, 22
utana synagogais vairpan (uTfta.yvfaf4yas'yiynaBuL);
2) sa utana xmsar manna, b e~o>nuav avBpwno;: {MT
II, iv, 16.
1423 OLOSSARIUMGOTIHCrE LINGUJE. . 1424
ijTApio, adverb.,de foras, st;w8ev: Mc. vu, 15, I, iv, 6; Cor. II, xu, 6; ufar mikil et ufnr fiiu, Oirep-
io, Atav: Cor. H, xi, 5; xn, 11.
UF (ubuh, vid. sub uh; gr. vnb, lat. ««6; Gr. IV, B. Cum 'dativo : I) localis, super, a) super aliquid,
789), prtepositio cum accusativo etdativo rcspecium stirsum, in sola formula attaizvar ta ufar himtnam
Snferioritatisindicans. (b ovpkvtot)Mth. vi, 14, 26, 52, coll. In; b) super,
I. Pratpotilio. A. cum accusaiivo : sub, vnb c. in (se extenuere), ini c. accus.: Mih. xxvu, 45 tarp
acc.us.: 1) localis: a) post verba motus inngaggan riqis ufar allai airpai; 2) metaphorice, supcr, in,
Mth. viu, 8; Luc vn, 6; atdriusan Skeir, I, a (hic U7repc accus.: Mih. x, 24 nist tiponeit ufar laitarja;
enim sfaua loc» ttauai legendum esl); b) posl transi- ini c. genil.: Rom. ix,Staei isl ufar allaim gup; Eph.
liva tatjan Mc iv, 21; gatatjan Luc uu, 16 (ujroxa- iv, 6; eVic acciis. post piudanon Luc. i, 53; xix,
roi); gatagjan Cor. I, xv, 25; ufhnaxvjan Cor. I, xv, 14,27; erravcdLuc post valdufni haban Luc xix, 17 et
26; Eph. i, 22; Cor. I, xv, 27 et 28 esl ufhnaivjanuf valdufni giban IX, 1.
tnmana, vnorkooecvrtvi; 2) metaphoricc : Rom. vn, . II. In compositione : 1) cum verbis : ufargaggan,
11 frabugjan uf fravaurht. ufargiulan, ufarhamon, ufarhafjan, ufnrhleiprjun,
ufarhugjan, xtfarpeihan, ufarlexpan, ufarlagjan, ufur
B. cum dativo : 1) localis, sub, -Jiroc. accus.: Mc meljan,
xu, 1 ddl uf mesa (ujroArjvtw);etiam post gabauan tteigan, ufarmiton, ufarmunnon, ufarskadvjan, u(ax-
Mc.iv, 52 et vtsan Cor. 1, x, 1; Tim. I, vi, 1; cuui visun, ufarfultjan;ufarivaran, ufarlrusnjan, ufarvahsjan, nfar.
subaudito vitands Luc xvu, 24 pata uf himina; Col. ufarhauseins, (ufarmaudei), 2) cum substantivis : ufargudja,
i,25; 2) temporalis, ad tempus, sub, vcl ablat. absol., ufarmeleins, ufarmeli,
ini c. genit. : Mc n, 26 ufabjapara gudjin; Luc iv, ufarranneins, ufarskafts, ufarsvara, ufarfullei; 5) cuui
: ufarhiminakunds,ufarfulls.
27 u( haileitaiu praufetau; Tiin. 1, vi, 15 uf paunliau ajljeclivis
sic etiam Luc m, 25 uf gakunpai; vid. ad auTw); UFARO,abverb. superne : Joan. xi, 38 (cV
Skeir. IV, b; in, super, desuper, c ge-
fieilatau;
1.1.; 3) metaphorice po<t vxtan Gal. iv 2
, ufragixt- nii.) post trudan Luc.x, 19 (sVavw); gasatjan Eph.
jam; 21 uf vitoda; \, 18; cum subandilo vitands i, 21
Cor. I, IX, 20 pai ufvidola; Gal. iv, 5; (so) uf vaira vu); Joan. (ujrspavw);c. dat., post tiisan Luc xix, 19 (eTra-
Gal. 4 m, 31 (u7rspavtd);vilan vahtvomLuc. n, 8
qens (vnavSpot ywn); vaurpant iv, ufvitoda; (e7ric accus.j.
gataiipt Luc 8
vn, uf raldufnja; haban Luc. vn, 8 masc, abundanlia. superlluitas,Tr£otcr.
Mc 9 skatkinon UFAnAssus,
uftit gadrauhtint; vm, uf valdufnja; aeia: Cor.lI,x,15;jrepicr<reu(xa:Cor.ll, VIII, 13, 14;
Gal. iv, 3 uf stabim pit [uirwaut.
vntp8o\n : Cor. II, m, 10; IV,7, 17; rbvntpiyom :
II. In composilione: 1) cum verbis : ufbauljan, Plilpp. ni, 8; vr.zpoyji: Tim. I, u, 2; cum sequenli
ufbleian, ufbrikan, ufbrinnan, ufgairdan, ufgraban, genilivo substaniivi adhiheiur pro participio inep-
u[daupjan,ufhaban,ufhausjan, ufhlohjan, ufhnaivjan, 6a).).cov, sicCor. II, ix, 14 u[arassut anstait (vntp-
ufhropjan, ufpanjan, ufkunnnn, ufligan, ufmeljan, 6a).).ouerax*Pl~)» '•P' 1, ' > ^ u(arassus mikiteim
ufmunnan, ufrakjan, uftagqjan, ufsliupan, ufsneipan, (urrspSaAAov pte'vs9of) ; n, 7 ufarassut gabeint (urrep-
ufttraujan, uftvogjan, ufvop/an; bicompositum : inn- tjaAAcov 7rAouTo;); dativus ufaratsau adverbialiter usur-
uftliupan; 2) cuin participiis : unufbrikandt; 3) cum patur, iu ahundanlia, abundanter, redundanter,
subslantivis : ufhaustint, ufhnaheint,ujkunpi, ttfsval- valde, 7repecr<70Tspuf : Cor. 11, i, 12; II, 4; VII, 15;
teint. xi, 23; Tliess. 1, u, 17; vnepneptaao>;: Mc vu, 57;
UFAR (vel. norv. yfxr, vet. sax. otfar, angl. sax. u7rEpsx7rspt<TO-ou : Tbess. I, III, 10; v, 13; u7rep6aA-
oftr, vet. sup. germ. oba, ubar, vet. fr. over, ovir, ).ovT<wf : Cor. II, XI, 25; xaff vnep<>a\riv : Rom. vu,
ur, suec. ofver, angl., dan., batav. over, rec sup. 13; Cor. II, 1, 8; etiam occurrit pro uwepin compo-
germ. iitVr; gr. ujrep, lat. tttper; coll. Uf; Bopp 80, sitioiie, sic ufarattauufpanjan provnzpcxriivnv: Cor.
83; Gr. IV, 789; GI.1,78; Allh. Praipos. 156; Rchth. 11,x, 14; ufaratsau haban, abnndanier haberc, abun-
1108), praepositio cum accusativo ei dativo constru- dare, c. gen., 7repto<7euetv : Ln'<S.
xv, 17; Phlpp. iv,
Cta, quae respectum superioritatis designat eodcm- 12; ufaratiau gaxxohjan,id., Eph. i, 8; ufarattut itt,
que modo ad uf refertur atquc graccum ujrep ad id., Cor. II, i, 5.
U7TO. LFARASSJAN, conj. 11,1) abundare facere, augere,
I. Prcspotitio: A. cum accusativo : 1) localis.su- Trepterersuetv : Cor. 11,iv, 15; IX,8; 2) augere, Trepier-
per, a) super aliquid (slare super) : Luc iv, 39 ereuetv: Cor. 11, ix , 12 ; u7rsp7rAsova?stv : Tim. I,
alttandant ufar (enkvo>)ija; Eph. IV, 10 utsteigan I, 14.
ufar (ujravu) allant himinans; b) super, traus,7repav : UFITAIIARI, nom. propr., docum. neapol. (vid.
Joan. vi, 1 iesutgalaip ufarmarein; 17; x, 40; XVIII, Massm. in hoc p. 22 sq).
1 ; 2) meiaphorice, a) super, Eph. i, 22 xna atgaf UFJO (coll. Ufar), adverb., abundanlcr, ntpiaabv :
haubip ufar (vnip) alla aikkletjon; Thess. II, u, 4 Cor. II, ix, 1.
ufarhafjandt tik ufar (ini c accus.) all; b) super,in- UFTA (vet. norv. opl, vet. sax., angl. sax., rec
super, progrediens et praecedeniibus adiiciens, ini sup. germ. oft, vet. sup. germ. efto, angl, oft, often,
c. dat.: Eph. vi, 16 ufar ali andnimandt skildu galau- suec ofta, dan. ofte; Gf. 1,184), adverb., saepe, 7ro^-
beinait; Col. m, 14 ufar alla gahamop izvis friapva; Aaxtf: Mc v, 4; u, 22; Joan. xviu, 2; Cor. II, VIM,
c) sn|>cr, pra?, cum significalione comparaiiva, Ojrsp 22; xi, 23,26, 27; Phlpp. in, 18; Tim. 11, i, 16;
c. accus.: Mth. x, 37 taei [rxjopattan aippauaipein jruxva: Mc vn, 3; Luc v, 33; ta ufla,.frequenter,
ufar mik; Luc vi, 40; Cor. II, xu, 13; Piiilem. 16; iteratum, o jruxvof: Tim, 1, v, 23; »t>aufta tve, lam
Neh. vu, 2; Skeir. VII, b; Cor. II, J, 8 u(ar maht; sa^pequam, oeraxtf: Cor. I, xi, 25,26.
VIII,3; Skeir. VI, b atlint veitvodei ull ufar intaht UFTO, adverb., forsan, fortasse, lamenMth. xxvu,
tnanniskodausiohannei unandiok undredan mag kun- 64 probabiliter et Luc xx, 13 certo aufto legendum
pi; ufaralt Eph. III, 20; ufar patei Luc. ui, 15; Cor. est, vid. ad h. I.

P
PAIDA(vet. sup. germ. phext, vet. sal.peda; Gr.
III, 447; Gf. III, 527; Schm. I, 325), fem., lunica,
XITCOV: Mc. v, 40; Mc vi, 9; Luc m, 11; vi, 29;
ix, 3.
CA-PAIDON, conj. II, induere, svSvtev:Eph. vi, 14.
PAINTEKUSTE(voc. gr.), frevTJjxoerT/j: Cor. I,
xvi, 8.
PAITRUS, nom. propr. masc, nlrpof : Mlh. vm,
14; xxvi, 69, 75, 75; Mc m, 16; v, 37; vni,
33; Luc vi, 14; Joan. vi, 8; xm, 36; xvui, 12,
16; Gal. n, 7.
PAUNTIUS(Puntiut Luc JII, 1; Paunleut Tim. I,
VI, 13 vid. ad h. 1.), noui. 'propr. masc, nbvria; :
Mth. xxvn, 2; Luc. lii, 1; Tim. I, vi, 13.
 1423 RABBAUNEI RApJAN 14*6
PAURPURA(Paurpaura Luc. xvi, 19; voc gr.), PUND(vet. norv., angl. sax., vet. fr. pund, vct.
feni., purpura, nepfbpa : Mc xv, 17, 20; Luc xvi, snp. germ. phtiht, angl. pouud, rec sup. geriu.
19. pfttnd; lat. pondo; Gf. 111,342;Rchlh. £82), neutr.,
PAURPURON, conj. II, purpurare; paurpuropt, part. libra, \irpx: Joan. xu, 5.
pass., purpurala, nopfvpovt: Joan. xix, 2, 5. PUNTIUS,i. q. Pauntius.
PAPA (voc. gr.), masc, papa, Calend. goth. et * PRAGGAN (vet. sup. germ.
docum. neap. prangan, balav.
PARAKLETUS(voc. gr.), masc.,. irapotxAijTOf:prangen ; coll. lat. premere; Gf. III. 827), conj. I,
Joan. xiv, 16, 26; xv, 26; xvi, 7. paxpragg(?), praggaxts,premere.
PARASKAIVE(voc. gr.), jrapaerxsu>i:Mlh. xxvu, ANA-PRAGGAN, vexare, 6Ati?stv:Cor. II, vu, 5.
62; Mc.xv, 42. PRAIZRYTAIREIS(voc gr.), masc, presbyter.,
PASKA(apud Joan. Patxa; voc. hebr.), fem. in- 7rpeer6uTepoff: Tim. I, iv, 14 vid. ad b. ).
decl., pascha, iraerya : Mlh. xxvi, 2; Mc xiv, 12; PRAIZRYTAIREI (Praizbyterei, Tim. I, v, 19), fem.,
Joan. vi, 4; xviu, 28, 39; Cor. I, v. 7. presbyteratus , Trpso-SuTepoi: Tim. 1, v, 19; Til.
PAVLU8, nom. propr. masc, nauAof: Corl, i, i,5.
12, 13; xvi, 21; Cor. II, i, 1; Gal. i, 1; Eph. i, 1; PRAITORIA(Praitatirxa Joan. xvm, 33; xix, 9;
Col. iv, 18; Thess. I, n, 18; Thess. II, i, 1; m, 17; voc. lat.), fcm.,
Tim. I, i, 1; Tim. II, i, 1; Tit. i, 1; Pbilem. 19. jrpatTuptov: Joan. xvm, 28,33;
* PEIK (Cr. III, 577 pexka vel cuin xix, 9.
peiko, grxco PRAITORIAUN, neur. decl. gr., id., Mc xv, 16;
foivt. cognatum, ut palmulam signilicans iradit, I, Joan. xvin, 28.
68 [3edii.J autem peika... ut ex peinika... decurta-
tum habet, ita ul grarco eporvtxo... respondeal; sed XI,PRAUFETUS (Praxtfeles Mth. x, 41; Mc. vi, 15;
punclum melius leiigisse videlur I, 55, cum voca- 32; voc.gr.), masc, propheta, npofnrnt: Mlh. v,
bulum nostrumlatino picea et graecontvxn conferens 17; vu, 12, 15; vm, 17; x, 41; xi, 9,15; xxvu, 9;
Mc 2; vi, 4, 15; vui, 28; xi, 52; xui, 22; Luc. m,
peikabagmsper pinum explical; caelcrum propric 4; iv,i, 17, 24, 27; vi, 25, 26; vu, 16,26, 28, 39; xvi,
cum vet. sax., vet. fr. pik, angl. sax. pic, vet. sup.
16; XVIII,51; xx, 6; Joan. xn, 38; Eph. n, 29; m,
germ. pih, rec. sup. germ. pech, lat. pix, gr. niaaa; 5;
vel. norv. bik, succ beck, d.m. beek, coinparaiiduin Thess. I, u, 15; Tit. i, 12; Neh. vi, 14; Skeir. IV,
est el picea arbor verteudum), neutr., pix. c; VI. c
PE1KA-BAGMS, Vlll.Sub BligillS. LIUGNA-PRAUFETUS, pscudopropheta,ifrtuSojrfloijjTJif:
PEILATUS, nom. pYopr. masc, niAarof: Mlh. Mth. v, 15.
xxvn, 2,15, 58, 62; Mc xv, 1; Luc. m, 1; Joan, CALIUGV-PRAUFETUS, iil., Mc xm, 23; Luc. vi, 26.
XVIII,29 ;Tim. I, vi, 15. PRAUFETEIS, fem., propheiissa, 7rpo<f»jTtf: Luc.
PISTIKEINS(voc. gr.), adject., pislicus.jrto-Ttxof: n,'-56.
Joan. xu, 3. PRAUFETJA, masc, prophetia , npofnrzia : Cor. I,
PLAPJA (DRA. 804, ubi franc ptebiumcompara- xiii,14.2; xiv, 22; Thess. I, v, 20; Tim. I, i, 18;
tur), fem., platea, rrAaTsta: Mtn. M, 5 vid. ail IV,PRAITF.TI, nenlr, id., Cor. I, xiu, 8.
h. I.
PLATS (vet.sup. gcrm. plez; Gf. III, 363),masc, PRAUFETJAN, conj. II, prophetizare, TrpoefuiTtueiv :
labium., IniZknua : Mtlu ix, 16; Mc H, 21; Luc Mlh. vn, 22; xxvi, 68; Mc.vn, 6; xiv, 65; Luc i, 67;
*, 36. Cor. 1, xi, 4; xiii, 9.
.PLINSJAN,conj. II, saliare, ludere, opxeeo-6ae: PRISKA, nom. propr. fem., npio-xtAAa:Cor. I,
Mlli.xi, 17; Mc. vi, 22; Ltic. vn, 32. xvi, 19.
PUGGS (vet. norv. pungr, angl. sax. pung, vel. PSALMA(voc gr.), fem., psalmus, $a\ptbt: Luc.
iup. germ. phung. angl. bung, suec, dan. pung; Gr. xx, 42.
111,44»; Gf. 111,341), masc. (?), sacculum, <3a\\kv- PSALHO, fem., id., Cor. I, xiv, 26; Eph. iv, 8 h. I.;
ttov: Luc. x,4. v, 19; Col. ni, 16.

R
i RABBAUNEI(voc. hebr.), indecl., p'a6|3ouvi:Mc 26; Luc. vi, 48,49; vn, 57; xv, 8, 25; xvn, 51; otxtx
x, 51. Mcxi.17.
RABBEI(voc bcbr.), incl., pafiei: Mc. ix, 5 ; xi, GA-RAZNA, masc., vicinus, ytiro>v: Luc. xiv, 12
21, xiv, 45; Joan. vi, 25; ix, 2. xv, 6; Joan. ix, 8.
BAGAV,nom. propr. masc, Payaii: Luc m, 55. GA-RAZNO, fem., vicina, yeirwv: Luc. xv, 9.
RAGIN(vet. norv. regin, vet. sax. regan—; Gr. II, RAHNJAN (vet. norv. rok, rakna, vet. sup. germ
RDM.17; Gf. II, 585), neutr., cogilalio.consilium, rechanon, vet. fr. rekenia, angl. sax. reccan, angl
y/uun: Cor. I, vn, 25: Cor. II, vui, 10; Philem. 14; reckon, suec reckna, dan. regne, batav. rekenen, rec
Sayua: Col. 11,14; oir.:vouiu: Col. I, 25. sup. germ. rechnen; Gf. II, 581 ; Rchlh. 991), conj
. itAGiNON, conj. II, regere, nyetuavtvttv: Luc n, 2; II, 1) computare, ^nfitttv: Luc. xiv, 28; 2) numera-
»1,1. re, Aoytijetv:Mc. xv, 28; Rom. viu, 56; ix, 8; 5) re>
GA-RAGI.NON , co:isilium dare, consulere, eruptSou- putare, »i7sto-8at:Phlpp. n, 6 ; m, 7; Thess. II, m.
Atustv: Joan. xvm, 14. 1S: Tim. I, vi, 1; Skeir. VIII, b; vairpana rahnjan,
RACiNti-,masc, 1) consiliarius, avu.Sov\ot: Rom. dignum acstimare, ageouv: Luc vu, 7; 4) iinpiit.rc
xi, 54; 2)decurio, (3ouAeuT>jf: Mc xv, 45 ; Skeir.Vlll, e}\oyeiv:Philem. 18; \oyil_ta~tti:Cor. II, v, 19; Tim.
d; 5) tutor, errtTpojrof:Gal. iv, 2. II, iv, 16.
FIDUR-RAGINIIS, telrarchia, Terpa^ia (rerpotpx^v): GA-IUHNJAN, appretiare, Tiptav: Mth.xxvu, 9.
I.IIC ui, 1 vid. ad h. I. FAURA-RAHNJAN , praeferre, nponytto~at : Rom.
RAZDA(vct. norv. rautl, angl. sax. reord, reor- xii, 10.
dian, rec. sup. gcrm. rarta, rartjan, suec rott, dan, RAHTON (coll. Rikan), conj. II, pertincre, Cor.
rsst; Gr. I, 1 [5- e.lii.]; Gf. II, 534), fem., vox, lin- H,*IX, 1.
gu.r, sermo, \a\tk: Mlii. xxvi, 73; Mc.xiv, 10;y\i>a- RApJAN (vel. norv. rada, vet. sax. relhia, re-
va ' Rom. xiv, 11; Cor. I, xu, 10; XIII,8; xiv, 21, thion, augl. sax. roed, red, vel. fr. reda, raiia, vet.
22,23, 26, 27, sup. germ. redja, radja; iat. ratio, coll. Rodjan; Gr. II,
RAZN(vet. norv. rannr, angl. sax. ra~sn;Gr. III, 10; Gf. 11,444; Rchth.^se). conj. I, rop, ropun, ra-
426), neutr., dotnus, oixia: Mlh. v, 15; vn, 24, 25, pans, loqui, narrare
1427 GLOSSARIUMGOTHIC^ELINGU/E. 1428.
CA-RApJAN, numerare, apt9ptitv:Mth. x, 50. inztSnnep: LilC I, 1 ; sve raihtit, coerjrep: Cor. II, VIII,
RApJO,fem., 1) numerus, kpfiuat: Joan. vi, 10, 7; fortasse etiam Gothus Luc. xviu, 14 riiztp loco n
Rom. IX,27; 2) ratio, \byot: Luc xvi, 2; Rom. xiv, ya.plegil, quod per patt raihlis rcddblit, nec ttnn p>u
42: Phlpp. iv, 15. iui't C»r. I, XII, 12 gra;cum xu'unep per sve railttis
RAbS (vet. norv. radast, angl. sax. rced, suic vertere,
* yap cuiriplur. codd. prmternlisso.
redo, dan. rede, angl. ready; gr. paSto,-;Gf. II, 456), RAIP (vet. norv. reip, rep, atigl. sax., Vet. fr.
adject. , compar. rapiza, facilis, euxojrof-. Luc rap, vet. sax. rep, vet. sup. germ. reif, angl. rope,
XVIII,25. stiec. rep, dan. reeb, batav. reep,rcc. sup; geritl.
RAIBAIKKA,nom. propr. fem., 'PeSsxxa: Rom. reef;Gr. III, 450; DRA. 425, 540; Gf. II, 496;
ix, 10. Rchth. 1015 voc Silrap), neutr. (?), corrigium.
* RAIOS (angl. sax. araedan, gercedian; coll. vet. SKAUDA-RAIP , corrigium calceameiitortim, eptaf:
norv. reida, vet. sup. germ. reiM;Gr. II, 14; Gl. 11, Mth. III, 11; Mc i, 7; Luc m, 16.
479), adject., determinattis. RAISJAN,vid. snb Reitan.
GA-RAIDS, constitutus, de(iniius,StaTSTayptsvof: Luc RAKA(voc hebr,), indecl., p'axa: Mth. v, 22.
in, 13; Skeir. 1, c. RAKJAN, vid. sub Hikan.
RAiiUAN, conj. II, conslituere, stabilire, Skeir. III, RAMA,nom. propr. indecl., *Pacta: Esdr. n', 26.
c; raihlaba raidjan, bpSoroutiv:Tim. II, n, 15. RANNJAN, vid. sub Rinnan.
' RAUBON(vet. norv. raufa, vel. sax. robon,angl.
Gv-RAiDJAN, id., StaTtiTTsev: Cor. I, xvi, 1 ; Tit. i,
5; npori~eo'ut : Eph. l, 9 h. I. sax. reafian, vel.fr. ravia, rava, vet. sup. germ. rau-
GA-RAIDEINS, fem., ordinatio, insiitutio, Starayn : bon, suec rofva, dan. rtwe, rec. sup. germ. rattben;
Rom. xni, 2; xoveov:Cor. II, x, 15, 15; Gal. vi, 16; lat. rapere, gr. ccprracjetv; Gr. II, 19; DRA. 635; Gf.
Pblpp, III, 16; Sbyuu' Eph. n, 15; vitoiis garaideins, II, 557 ; Rchth. 985, 984), conj. H, rapere.
Iegislatio, voptofiso-ia: Rom.ix, 4. BI-RAUBON, abripere, o-uikav:Cor. II, xi, 8; sxSuitv:
RAIHTS(vet. norv. rettr, angl. sax.ri/u.vet. sax., Luc x, 50.
vet. sup. gerro. reht, vet. fr. riucht, angl. right, suec RAUDS(vet. norv. raudr,riodr, vet. sax. rod, angl.
relt, dan. rel, rec. sup. germ. rechl; lat. reclus;DRA, sax. read, reod, vet. fr. rad, vet. sup. germ. rott
748; Gf. H, 399; Rchth. 994),adjeci., rectus,eu9uf : angl. red, suec, dan. red, rec sup. germ. rolh; Gr.
Mc. l, 5; Luc m,4, 5; Skeif. VIII, d; 2) juslus, Si- II, 21; Gf. II, 481; Rchth.985), adject., ruber (xbxxt-
xatof : Tim. II, IV, 8. vof*Niim. xix, 6): Skeir. III, c
RAIHTABA, adv^rb., 1) recte, juste, ordinaie, RAUHTJAN(coll. suec rtjla, dan. rcevte), con/.
Stxateof: Thess. I, u, 10,-'6p9cof:Luc vn, 45; x, 28; 11, fremere.
xx, 21; raihtaba raidjan, recic conslituere, dividere, IN-RAUHTJAN, infremere, su.6ptLiacr9at:Joan. xi,
bpOoroutiv: Tim. II, u, 15; 2) juste, recte, facile, 55, 38.
eufiscdff: MC.VII,35; raihtaba gaggan, recte ambulare, RAUPJAN(vet. norv. riufa, angl. sax. ripan, hrio-
op5orroSetv: Gal. u, 14. pan, vet. sup. germ. raufjan, angl. reap, suec repa,
GA-RAIHTS, adject., compar. garaihloza, jiislus, Si- batav. reupen, rec sup. germ. raufen, rupfen; Gf.
zatof: Mth. v, 45; x, 41; xxv, 46; xxvn, 19; Mc. vi, II, 49J), conj. II, evellere, riWetv: Mc n, 23; Luc
20; Luc t, 6, 17; u, 25 ; v, 52 ; xv, 7; xvm, 9; xx, vi, 1.
20; Juan. vu, 24; xvu, 25; Rom. vu, 12 ; xi, 22; RAUS(vet. norv. reyr, vet. sup. germ. ror, suec,
Phlpp. iv, 8; Col. lv, 1; Thess.H, i, 5, 6; Tim. I, i, dan. rer, rec sup. germ. rohr; Gr. 11, 50; Gf. II,
9; Tim. II, iv, 8; Til. I, 8; garaihts vairpan, Stxatou- 545; Rchth. 992voc Rer), neutr., calatnus, xa\kuos:
c9at: Gal. II, 16; garaihlana domjan vel gadomjan, Mlh. xi, 7; xxvn, 48 ; Mc xv, 19, 36 ; Luc VII,24.
jtidicare justum, Stxatouv: Luc vu, 29; xvi, 15; RASTA (vet. norv. rast, rdst, vet. sax., vel. sup.
Gal. u, 17; Phlpp. m, 12 ; Tim. I, m, 16; garaihta- germ. rasta, angl. sax., angl. rest, vet. fr, resta, suec,
na gateihan, justificare, Sixaiouv.Luc xvm, 14; ga- rec. stip. germ. rast; Gf. 11, 551; Rchth. 992),
raihtana qipan, id; Gal. v, 4. fem., 1)requies; 2) quanlum potest homo sinequiete
GA-RAIHTABA , adverb., 1) juste, recte, Stxaieuf: iter facere, milliare, ptiAtov : Mth. v, 41.
Cor. I, xv, 54; 2) aeque, cum aeqiiitite : Skeir. III, RATJAN, conj. II, ponere, jacere, Thess. I, lii, 3
b; VI, d. vid. * ad h. I.
GA-RAIHTEI, fem., justilia, Stxatocruvn : Mth. v, 20; REDAN(vet. norv. repa, vel. sax. radan), conj.
Luc. i, 75; Rom. IX,28, 50,31; x, 5, 4,5, 6; xiv, 1, rairop,rairopun, redans, providere, procurare.
17;Cor. II.iu, 9; v, 21; vi, 7, 14; xi, 15 ; Gal. u, GA-REDAN, curare, 7rpovosio-9at:Cor. II, vm, 21.
21; v, 5; Eph. iv, 24; v, 9 ; vi, 14;Plilpp. m, 6,9; FAURAGA-REDAN, decemere, praedesiinare, npoopi-
:
Tim. I, vi, II; Tim. II, u, 22: ui, 10 ; iv, 8; Skeir. Ketv Eph. i, 5, 11.
1, a, b, c, d; IV, c; 3exaieop.« : Luc. l, 6 ; Kom. vm, 4. UND-REDAN, curare, providere, praeservare, Skeir.
UNGA-RAIHTEI , injnslitia, avoLtta: Cor. II, vi, 14. VI, b.
GA-RAIHTIDA, fem., juslitia, Stxatoo-uv» : Joan. xvi, UR-REDAN, : Col. n, 20.
definire, So7ftaTi?s<r9at
8; Rom. x, 10. GA-REDABA, adverb., honesle, suo-xrjptovcof : Rom.
GA-RA1HTJAN, conj. II, 1) rectilicare. rectum facere, XIII, 15.
xaTsu9uv«tv :Luc 1,79 ; Thess. I, m, 11; Tliess. II, * REHSNS( coll. vet. sup. germ. rolta, ruah; Gf.
iii, 5; 2) juslilicare, Stxatouv: Cor. I, iv, 4. 11,577), fem.
ATGA-RAIHTJAN , corrigere, l7rc5top9ouv : Tit. i, 5. GA-REIISNS, slatulnm, constiiutum tempus, deter-
CA-RAIHTEINS, fem., justilia, eraendalio, inuvbp- minalio, npoQeauia: Gal. iv, 2; Skeir. I, b, c; II, C,
Ocoo-tf : Tim. II, m, 16. d; III, a, d; IV, a, d; VIII, c
RAIHTIS, conjunct., semperpostposita(ixeepio Rom. REIKS ( vet. norv. rifer, vet. sax.ri/ci, angl. sax.
x, 18), 1), enim, ykp: Mth. ix,5; xi, 18; Mc vi, 17; ric, vet. fr. rik, rike, vet. sup. germ. richi, rec sup.
vu, 8,25; VIII,5; Luci,18; vi, 44; vu,55; xiv, 28 ; germ. reich; lat. rex, gr. «pxstv; Gr. II, 16; Gf. H,
XVII,24;xviu, 14;Cor. 1, xn, 12;Gal. u, 15;* Mc 587; Rchth. 994), masc ar.om., potens, princeps,
xn,57, ubi pro ouvponitur, lectio falsaesl neeintelligi praesul, apycov: Mth. IX, 18,25; Luc xvui, 18;
potest, vid. ad h. I.; 2) scilicet, Skeir. 11, a, d, pr. Joan. viij 26, 48; xu, 31, 42; Rom. xui, 3; Eph.
<t lin.; V, c; 5 ) libenler, fisvouvys:Rom. x, 18; 4) ii, 2 ; Skeir. VIII, c, d.
pro tes'vusurpata opponilur scquenti ip, pan,appan FRipA-REixs,nom. propr. masc, Calend. golh.,
(Si) : Mc IV,4; Rom. vm, 10; x, 1; xiv, 2, 5; Cor. vid. sub Fripon.
II, vmv17; x, i, 10;Gal.iv,24,26;Tliess. I,n, 18; REIKS,adject., rex, princeps, evTtftof: Neh. vi, 17.
Tim. II, i, 10; Skeir. II, d; III, d: V, a (textu rmeii- REIKISTA, superl., supremus, princeps, apyor*'
dato ip patei qipip axnanaraihtis etc. vid. Lobe Bci- Mc III, 22; reikisla gudja, summus sacerdos, kpy_u-
trSge pag. 58); s>)pro enclitico —nep in unte raihtis, peuf : Joan. XVIII,22.
1429 RErRAN RIURS 1430
REIKI,neutr., principalus, kpxn ' Luc> ".20; adject., periclitans; bireks visan vel vairpan, xtvSv-
Rom. vm, 38; Cor. I, xv, 24; Eph. i, 21; m, 10; vsvttv: Cor. 1, xv, 30; Luc viu, 23.
vi, 12;Col. i, 16; u, 15. BI-REIKEI,fem., periculum, xivSuvoj: Cor. II,
REIKINON, conj. II, dominare, regere, imperare, xi, 26.
txp^etv: Mc x, 42; Joao. xiv^30; batav. Rom. xv, 12. RIMIS,neutr. (?), quies, novxia: Thess. II, m, 12.'-
REIRAN (suee. rora, dan. rere, roeren, rec. RINNAN(vet. horv. rinna, renna, angl. sax. ren-
snp. germ. ruhren; coll. Rchlh. 992 voc lier), conj. nan, yrnan, vei. sax. rinnan, vet. fr. renna, vet. sup.
II, palpitare, tremere, rps>etv : Mc. v, 33; Luc. vui, gcrnr. rinnatt, rennjan, angl. rtin, suec. i«nna, rinna,
47; <7eiser9at: Mlh. xxvil, 51. dan. rende, rinde, batav. rennen, rec. sup. gcrm.
REIRO,fem., 1) tremor, palpitatio,Tpoptof : Mc.xvi, rennen, rinxten; lat. ruere, gr. peiv; Gr. II, 34; Gf. II,
8; Cor. H, vn, 15; 2) moius terrse, ersieritof: Mth. 513; Rchtli. 992), conj. I, raxtn, runnun, runnans, 1)
xxvu, 54. currere, rpixstv : Mc. v, 6; Rom. IX, 16; Cor. I, IX,
' REISAN
(vet. norv. risa, reisa, angl. sax. arisan, 24, 26; Gal. n, 2; v, 7; opptov: Luc vm, 33; st-sp-
r.esan, vet. sax., vet. sup. germ. ri«an, vet. ff. risa, ^serfiat: Mlh. vm, 28; sainap rinnan, concurrere,
angl. rise, raise, suec resa, dan, reise, batav. rtisexx, sTrteruvTpexeev : Mc ix, 25; 2) luere, p'etv: Joan.
rcc. sup. germ. reisen, riese; Gr. II, 16; Gf. II, 536; vn, 38.
Rchlh. 994), conj. I, rais, risnn, ritans, surgeie. BLODA-RINNANDEI, part. fem., fliixussanguinis, al-
UR-REibAN, surgere, excitari, eyeipeerSat:Mili. vm, uoppoovaa: Mlh. ix, 20:
15,26; ixf5, 6, 7, 19, 25; x, 5, 11; xxvli, 52, 63, AND-RINNAN, 1) incurrere; 2) pugnare, Sta\iyea~at:
64; Mc ii, 9; iii, 5;iv, 27; v, 41; vi, 14, 16; X, 49; Mc ix, 34;Skeir. III, a.
XII,26; xiii.22; xrv, 42; xvi, 6; Luc v, 23, 24; AT-RINNAN, accurrere, epzser9at : Luc. xvi, 21.
vi, 8; vii, 14. 16, 22; viii, 24, 54; ix, 7, 22; xx, DUAT-RINNAN, id.,j7rpoffTpexetv; Mc x, 17.
57; Joan. vn, 52;xi,29; xiv, 31;Rom. vu, 4; xm, BI-RINNAN, 1) circumcurrere, neptrpixttv : Mc. vi,
11; Cor. I, xv, 4, 12, 13, 14, 16, 17, 20, 29, 55; 2
55; ) circumire, circumdare, XUXAOUV : Joan. x, 24.
C.or. H, v, 15; Tim. H, H, 7; Stsysiptereat: Mc. IV, GA-RINNAN, 1) concurrere, convenire, owipy-eoQat:
59 ; avto-Tavat:Mc. v, 42; Luc. vi, 8. Luc. v, 15; etiam garinnaiimip — Mc xiv, J53; ei
nipcR-REisAN,consurgere, avvtytipto~ui : Col. n, samap jarinnan Cor. I, xiv, 26; [s7ri]<ruvayser9at:
12; in,l. Mc i, 53; vnkyttv : Joan. xu, 11; xaTavrav: Eph. IV,
UR-RISTS, fem,, surreciio, eyepait: Mth. xxvu, 55. 13; 2) currere, concurrere, per cursum pelere, x«Ta-
RAISJAN, conj. II, excitare, eSsysipeev:Rom. lt, 17. AaptSavetv : Cor. I, ix, 24.
UR-RAISJAN ( us-raisjan Luc vm, 24 ), expergefa- DU-IIINNAN, occurrere, jrpofTpsxetv: Mc. IX, 15;
rere, 1) excitare, iydpetv : Mc i, 31; u, 27; Luc. i, [jrpof-]epxeo-9at: Mth. vm, 2.
69; 2) expergefacere, cxciiare (a somno), eyeipnv: UND-RINNAN, contiugere, sjTttta/Xstv: Luc xv, 12.
Mth. VIII,25 ; Stsyeipstv: Mc iv, 38; Lue. vin, 24; UR-RINNAN, 1) exire, cgredi, 'e\ipxea~at: Mc. iv, 5;
48
3) suscitare (a niorie ), eyeipetv: Joan. v, 21; xn, vin, H ; xiv, ; Luc. iv, 55; vui, 5; Joan. vm, 42;
1, 9; Rom. x, 9; Cor. I, xv, 15; Cor. II, i, 9; iv, xi, 44; XII, 13; xvi, 27, 50; xvn, 8; sxTrofleuserSae :
14; Gal. i, 1; Eph. i, 20;Col. n, 12; avao-TJjo-ai: Joan. xv, 26; IpxeoBai : Luc. vn, 55, 5i;kvu6«i-
Joan. vi, 40, 44, 54; 4) suscitare, iytipetv : Luc m, vstv: Luc n, 4; xu, 20; nxetv: Rom. xi, 26; 2)
8; Phlpp. i, 16; Havaarnaat: Luc xx, 28; 5) susci- oriri, tle sole, av>.TsAAsiv : Mc iv, 6; xvi, 2; Neb. VII,
lare, Steyeipeiv:Joan. vi, 18. 3; de semine, sijavaTsAAsev : Mc iv, 5; avatiatvsiv:
mpUR-RAisjAN,conresuscitare, eruveyeipetv : Eph. Mc iv, 8, 32; 3) exire, i~ipxso~at : Luc n, 1; iv,
u. 6. 14; 4) exire (de sorte), contingere, /ayxavetv: Luc.
*RESA, nom. propr. masc, 'Pno-a: Luc ui, 27. i, y.
RIGGVS(angl. sax., vet. sax. rinc; coll. rec. sup. FAiR-RiNNAN,perlingere, eytxveto-eat:Cor. 11,x, 13,
germ. recke), adject., monstrosus (r). 14; du paurflai fairrinnan, convenire, perlinere, ktn-
UNMANA-RIGGVS, immansuelus, kvnuepot : Tiin. II, xstv : Eph. v, 4.
III, 5. FAUR-RINNAN, prsecedere, Skeir. 111,b.
RIGN (vet. norv. regn, angl. sax. regn, vet. sax., FRA-RINNAN, Luc. x, 30.
incldere, 7repj7ri7rTstv:
vet. sup. germ. regttn, vet. fr. rein, angl. ratn, suec, RJNNO (Gr. III, 386), fem. torrens, xet/xappof: Joan.
dan. regn, batav.. rec sup. germ. regeti; lat. rigare, xvin. 1.
gr. i3pszstv; Gr. 51,53; III, 588; Gf. II, 441; Rchth. RUNS,masc", cursus, fluxus, pwrif : Mc. v, 25;
990), neulr., pluvia, /Spojr,»'•Mth. vn, 25,27. Luc. VIII, 43, 44; Spoptof: Tim. II, iv, 7; runga-
RiGNJAN, conji, 11,pluere facere, |3ps'jt;eiv: Mih. v, vaurkjan sis, currere, praecipitare, opctav : Mth.
45; Luc. xvn, 29« vni, 52.
RIQIS (riqiz Mth. vi, 23; coll. vet. norv. reykr, GA-RUNS, fem., plur. garunseis, foruin, via, p'uptij:
rauk, raukr, vet. sax. roc, Vet. fr. rek; Rchtfi. 990), Mth. vi, 2; ayopa : Luc vu, 32.
neutr., obscuritas, tenebrae, oxbrot: Mlh. vi, 23; UR-RUNS, exilus, z.oSa;: Luc u, 31.
vin, 12; xxvu, 45; Luc i, 79; Rom. xm, 12; Cor. UR-RUNS, masc, plur. urrunseis, 1) oriens, avaro\h :
I, iv, 5; Cor. H, iv, 6; vi, 14; Eph. v, 8, 11; vi, Mth. viu, 11; Luc. i, 78; 2) exitus, cWSpuy: Mc
12;CoL i, 13; Thess. 1, v, 4, 5; erxort*: Mlh. x, 27; vu, 19.
Joan. vi, 17; vm, 12; xu, 35. GA-RUNJO,fem., inundatio, nhtuuvpu : Luc
RIQIZEINS, adject., tenebrosus, erxoTetvdf: Mtb. vi, vi,* 48.
23; eo-xoTto-ptevof : Eph. iv, 18. RANNJAN, conj. II, currere facere.
RIQIZJAN,conj. II, tenebricare, obscurari, o-xoTttJe- UR-BANNJAN, oriri facere, kvuriWetv: Mtii. v, 45.
c9at: Mc. xiii, 24. TjFAR-RANNEiNS, fem., aspersio (pavTto-ptof:Num. xix
RIKAN(vet. norv. rakna, rekja, rakkia, angl. sax. 9): Skeir. III, b.
racian, roecan, vet. sup. germ. rechjan, relchjan, vet. * RIUDS, adject., verecundus.
fr. reka, angl. reach, snee. rdcka, dan. roekke, balav, . GA-RIUDS, id., creptvof: Phlpp. iv, 8; Tim. I, m, 2
recken, reyken, rec. sup. germ. recken, reicken; lat. f 8, 11.
...rigere, gr. bpiyttv; Gr. II, 26; Gf. II, 365, 586, GA-RIUDI , neutr., castitas, atuvbm; : Tim. 1,
Rchlli. 990), conj. \,rak,rekun, rikans, cumulare, u , 2.
accumulare, o-coosuetv:Roin. xu, 20. GA-RIUDJO, fem., id, aiSi>; : Tira. I, u, 9.
'RAKIAN,conj. II, tendere. RIURS (coll. angl. sax. hreosan, hroren), adject.,
UF-RAKJAN, extendere, exTsivetv: Mtb. vm, 3; Mc. corrumpibilis, npbtxuipot: Cor. II, iv, 18; fivijTof:
i,41; in, 5; Luc. v, 13; vi, 10; S7rt<r7rav: Cor. I, ' Cor. II, iv, 11; f~aprbt: Cor. I, ix, 25; xv, 83; f>9n-
vu, 18. pbutvot ' Eph. iv, 22; rturt vair__ian,corrumpi, _x~ti-
BIREKS( bimksCor. I, xv, 30; Gr. II,27,718), ceo-9at: Cor. II, xi, 3.
H31 GLOSSARIUMGOTHIC^ LINGU/E. 1432
UN-RIUR', incorruptus, «yJapTof: Cor. I, IX, 25; BI-RUNAINS, fem., consilium, propositum, Skeir.
xv, 52. III, a.
RICREI,fem., corruplio, efOopa:Cor. I, xv, 50; Gal. • RUNS,vid/sub Rinnan.
vi, 8; Col. u, 22. RUFUS, nom. propr. masc, •Povtpot : Mc. xv, 21.
UN-RIUREI, incorruplio, kf'apaia : Cor. 1, xv, 50, RODJAN(vet. norv. rtWi, angl. sax. rtedarr, vct.
53;Eph.vi,24;Tim. H,i,10. fr. reda, angl. read, rec. siip. germ. reden; Gr. H,
RIURJAN, conj. II, corrumpere, fOeipztv: Cor. I, 10; Rchth. 986), conj. II, loqui, : Mth.
dicere, AaAstv
v,* 33. ix, 18,53; Mc.t, 54; u, 2, 7 ; iv, 55, 54; v, 55,36;
RUGKS,adject. VII,35, 57; ix,'6; xiv, 9,45; Luc 1,19,52, 45,70;
UR-RUGKS, reprohalus (?), Eph. n, 3 h. 1. ii, 17,18,20,55,58,50; iv, 41 ;v,4,2l;vi,45;vn, 15;
ix,ll;Joai..vi,05;v,25,26;vii, 15,17,18,
RUMA,nom. propr. fem., 'Paun ' Tim. H, l, 17. vm,49;
RUMONEIS, nom. propr. masc plur., 'Pcou.or.Toi: Rom. 26,46;vm,12,20,25,26,28,40,44;45;ix,21,29,57;
subscr. x, 6; xu, 29, 56, 41,48; xiv, 10,25; xv, 5, 11,
xviu, 20, 21, 22; xix,10;
RUMS ( vet. norv., vet.sax., angl. sax., vet. fr., 22; xvi, 1,15,25,29;
Rom. VII,1; Cor. I, xiti, 11 ; xtv, 21, 25. 27; xv,
suec, dan.rum, vet. sup.germ. rumi, angl. room, 54;Cor. II, u, 17; IV. 15; vu, 14; xi. 17; xn, 4,
batav. ruym, rec sup. germ. raum; Gf. II, 508; 19; xiu, 5; Eph. iv, 25; v, 19; vi,20; Phlpp, i,
Rchth. 998), masc, locus, TOTTOS- : Luc u, 7. 14; Col. IV, 5, 4;Thess. I, n, 16; Tim. I, v, 13;
RUHS, adject., latus, spaiiosus, zvpvyypo; : Mth. Tit. u, 1; Skeir. IV, c; VIII, c, d ; Asysiv: Luc iv,
vn, 13. 21; vn, 24* xx, 21; Tim. I, i,7;Neh. vi, 19;sejrstv:
UR-RUMNAN (us-rumnan Cor. II, vi, 11 h. 1.), Luc vn, 59 ; cum du vel mip, avWaitiv: Mc ix,
conj. III, dilatari, 7r),aTuveer9ai:
Cor. II, vi, 11, 13. 4; Luc IV,56; Sia\u\tiv : Luc vi, 11.
RUNA(vet. norv., vet. sax., vet. sup.germ., suec UN-RODJANDS, parlic, non loquens, mutus, a).a),o;:
ritna, angl. sax. run, dan. rune, rec sup. germ. rau- Mc ix, 17, 25; xeoyof: Mc vn, 57.
nen; DM.583; Gf. II, 525), fem., 1) mysteiium, pucr- BI-RODJAN, murmurare, cum genilivo,accusativovel
rnptov : Mc IV, 11 ; Luc vm, 10; R<u».xi, 25;Cor. bi, yoyyvi_ttv : Luc v, 50; Joan. vi. 41, 45, 61; vu,
I, XIII,2; xv,51, Eph. i, 9 ; m, 5,4, 9; vi, 19 ;lCol.i, 32; Stayoyyv&tv: Luc XV,2 ; XIX,7.
S.6; IV,5; Tim. I, m, 9, 16; 2) consilium, cruptSou- MI{)-RODJAN, colloqui, eru/AaAefv: Luc IX, 30.
>tov: Mth. xxvit, 1; 5) consilium, SOUAKJ : Luc vn, BI-RODEINS, fem., murmur, murmuratio, yoyyv-
50;Cor. I, IV, 5. oubt : Joan. vn, 12; xartt\a\ia: Cor. II, xu,20; Gal.
OA-RUNI, neuir., consilium, o-upt?ou).tov : Mth. xxvn, v, 20vid.adh. 1.
1 h. I., 7; Mc lii, 6; xv, 1. ROHSNS, fem., aula, uv\n : Mlh. xxvi, 69; Mc.
* RUNAN, conj. II, consulere. xiv, 66; Joan. xvm, 15.

s
• SA (vct. norv. sa, suec, dan. som; Gf. VI, 2), adverb., ecce, iSav: Mlh. vm, 2, 24, 29, 32,34; ix,
masculiniimarliculi, vid. snb pata. 10,20; x,28, 55; xi, 8, 10; Mc. i, 2; iv, 5; x. 28,
SAHprosn-tt/i,vid.sub/)ata. 55 ; xut, 21, 25; xiv, 41, 42 ; xv, 4, 55; Luc i, 51,
SAEI,pronom. relat., vid. sub pata. 36, 58, 44, 48; u, 10, 54, 48; v, 12, 18; vi, 25; v»,
SABAILLIUS, nom. propr. masc, Skeir. IV, d; 12, 25, 27. 54, 57; vm, 41; ix, 50, 58, 59; x, 3,19,
V, b. 25; xv, 29; xvu, 21, 25; xvm, 28, 31; xix, 2, 8,
SARAKpANI(voc hebr.), oatuy_'a.vi : Mth. 20; Joan. xu, 15; xvi, 31; Rom. ix, 33; Cor. I, xv,
xxvu, 46. 51; Cor. II, v, 17; vi, 2, 9 ; Gal. i, 20; 53«: Mth.
SARAN(angl. sax., vet. sup. germ. saban; gr. ak- xxvt, 65; Mc n, 24 ; m, 34; xi, 21; xv, 4; xvi, 6 ;
Savov; Gf. VI, 67), neutr., Iinieum, crtvSebv : Mth. Joan. i, 29 ; ui, 26; vn, 26 ; xi, 3, 36; xu, 19; xvi,
xxvn, 59. 29; XVIII,21 ;xix, 4;Rom. xi, 22; Gal. v, 2;T5*sTe:
SABAOp,nom. propr., 2a|3aco9: Rom. ix, 29. Mcx,23h.l.;xvi,6; Gal. vi,H;vuv:Thess.I,iu,8;«ai
SABBATUS(voc hebr.), masc, sabbatum, era6- nu, apu ovv. Eph. II, 19; coll. Rom. vn, 25 h. I.; eV
Sarov: Mc u, 24; ui, 4 ; xvi, 1; Luc iv, 31; xvin, TCO : Cor. II, xu, 16 vid. ad h. 1.; nu sai, vuvi: Roin.
12; Joan. IX, 16 ; Cor. I, xvi, 2; Col. n, 16. vii, 6 vid. ad h. I. Cor. I, v, 11; Cor. If, VIII,11,22;
AFAR-SABBATus,diespostsabbaium, Mcxvi,2, coll. Eph. u, 15; vuv : Gal. iv, 9; sai jau, ne, ptij: Joan.
v. Jinleis. vn, 48.
SABBATO, masc indecl., sabbatum, ou^Surov: Mc. SAIAN(Saijan Mc iv, 14; vet. norv. sa, vel. sax.
ii,27, 28; vi, 2; xv, 42; xvi, 9; Luc. iv, 16; vi, 1; saian, angl. sax. sawan, vet. sup. germ. saon, tawen,
Joan. vn, 22, 23; xi, 14. Sabbato dags, id., Mc. i, vet. fr. sea, angl. sow, suec si, dan. saae, batav. sae-
21; u, 23, 27; m, 2; Luc vi, 2, 5, 6, 7, 9. yen, rec sup. germ. saen; lat. sero, semen; Gf, VI,
SADDUKAIUS, nom. propr. masc,sadducxus,SaS- 54; Rclilh. 1001), conj. I, saiso, taisoun, taians,
Souzafof: Mc xii, 18; Luc xx, 27. seminare, antipttv : Mth. vi, 26; Mc lv, 5, 4,14,
SAHTS, vid. sub Sakan.
* SApAN(vel. norv. saddttr, angl. sax. tadian, 15;Luc 7, 8.
vni, 5;xix,21;Cor. H, ix,6, 10;Gal.vi,
vcl. sax. tad, vet. sup. gcrm. sat, taijan, tatlon, ba- i.N-SAiAN, id., Mc. iv, 15.
tav. sad, rec sup. germ. sall; lat. salur; Cr. 11,45; SAHIS(vet. norv., vet. fr. sex, vet. sup. germ., vet.
Gf. VI, 155), conj. 1, sop, sopun, sapans, saturari. sax. sehs, atigl. ,'ax., angl. six, suec, dan. sex, ba-
sAps(Sads Luc xv, 16), adject., saluraius, eajre- lav. ses, rec sup. germ. sechs; \al.tex, gr. si;; Gr.
7r)»o-Ltevoff: Luc vi, S5; xsxopserptsW : Cor. I, iv, 8; I, 762; Gf. VI, 152. Rchth. numerale, indecl.,
saps vairpan, saluraium, saliatum esse, x_f~'«i~<~' sex, l~ : Mc ix, 2 ; Luc. IV,1009), 25.
Oat; Mc VII,27; viu, 8; Luc. vi, 21; ix, 17; Joan. masc plur., sexaginta, i.nxovrx:
vi, 26; Phlpp. IV, 12; et*jriLt7r).ao-9ac
: Joan. vi, 12; Tim. SAIHSTIGJUS,
I, v, 9.
sap itan, saliari, j£opTa?ea9at: Luc. xvi, 21; ytui- SAIHSTA, : Mth. xxvu, 45; Mc.
adject., sexlus, e'xTOff
^itvTjivxotAiav : Luc xv, 16. xv, 35; Luc-i,26,36.
sop, neutr. (?), saturalio, plenitudo, 7rAjjo-ctovij:
Col. II, 25. SAIKAINEIAS,nom. propr. masc.Ssxeviaf: Neh.
GA-sopjAN, conj. II, satnrare, ^opTaSstv: Mc. vm, vi,*18.
4; epi7ripi7rXavae : Luc l, 55. SAIL ( vcl. norv. sexl, vct. sax. sel, angl. sax.
SAI (coll. Saiwau; Gr. III, 247; I, 95, 1 [5 edil.]), sael, vet. sup. genn, sail, sext,vet, fr. sel, til, batav,
1433 SAILLAUM SAKAN 1154
zeet, rec sup. germ. seil; Gr. II, 44; Gf. VI, 187; xn, 15, 34;Lnc XIII,26,29: xiv, 62, 67, 69; xv, 52, 59;
Rchth. 1604), lunis. xvi, 5, 7; i, 12, 22, 29; n, 17, 20, 48 ; in, 6;
IN-SAILJAN, conj. II, illaqueare, XKA«V '• Mc- "» * v, 2, 12, 20, 26; vu, 13, 22, 39; vm, 20, 28, 34, 36,
vid. ad h. I. 47, 55 (vid. ad h. 1.); ix, 9, 27, 31, 52, 36, 47, 49,
SAILLAUM,nom. propr. masc, SeAAoupt:Esdr, 54; xv, 20; xvi, 23; xvn, 22 ; xviu, 15, 24, 45; xix,
ii, 42. 3, 4, 5,7,41; xx, 15,14; Joan.ni, 3, 32; v, 37; vi,
SAIMAIEIN,nom. propr. masc.Septet: Ltic. m,26. 2,14, 24, 36; vui, 38, 56; ix, 57; xi, 31, 32, 53;
SAINNAA,nom. propr. masc, Sevoa: Esdr. n, 35. xn, 21; xiv, 9, 2i; xvi, 16; Rom. vn, 23; Cor. I,
SAINJAN(angl. sax. saene, vet. sup. germ. seino, VIII, 10; xv, 8; Gai. n, 7; Phlpp. I, 27, 30; n, 28;
vet. sax. teinn, serixan,suec *eu, dan. teen; lat. te- IV,9; Thess. I, n, 17 ; m, 6,10; Tim. II, i, 4; Skeir.
gnit; coll. rec. sup. germ. tehneri), conj. II, tardare, I, a; H, c; IV, d; ayopav : Phlpp. ll, 23;, ^Aejrstv:
Mlh. xi, 4; Mc vm, 18, 23, 24; Luc vn, 44; vm,
ppaSuvitv: Tim. I, m, 15. x, 24; Joan. n, 4| ; xi, 9; Rom. vu, 23; Cor. H,
SAIR (vet. norv. taar, angl. sax. tar, vet. sax., 10; IV,18; vii, 8; xu, 6; iuS\inetv : Mc vm,25; 9caer9«t;
vei. fr., vet. sup. germ. ser, angl. sore, suec s<5r, : Mc. m, 11; v, 15,
Mc. xvi, 11; Luc v, 27; 9seopsi"v
dan. saar, batav. xeer, rec sup. germ. ...sehren; Lnc x, 18; xiv, 29; Joan. vi, 19, 62; vuj, 51;
Rchtb. 1007), neutr., dolor, aftliclio, ciSiv: Thess. 38; x, 12; stSsvat: Luc vm, 53; Mc. xu, 15, 28; in pas-
I, v, 3; oSvvj) : Tim. I, vi, 10. sivo vidcri, yavijvat: Mtli. vi, 16, 18; parl. prat. ga-
SAIROK, nom. propr. masc, Se/aovx: Luc. ui, 55.
SAIVALA(vet. norv. sal, angl. sax. *ai>/,vet. sax. taiwans, visus, visihilis, bpa.ro;: Col. i, 16.
vet. teta, vet. fr. tele, tiele, angl. UNGA-SAIWANS, part. pra't., invisibilis, kbparot: Col.
teola, sup. germ. i, 15, 16; Tim. I, i, 17; un fi\tnbutvot : Cor. II, iv,
tuul, snec. sjal, dan. tiet, batav. ziel, rec sup. gerin. 4, 18.
teele; Gr. 111,590; DM. 477; Gf. VI, 185; Rchih. DUGA-SAIWAN, videre, adspicere, opav : Mc. x, 14
1004), fem., anima, ^vxn ' Mih. vi, 25; x, 28,59; vid. adh. I.
Mc III, 4; VHI,55, 56, 57; x, 45; xn, 50, 33; Luc USGA-SAIWAN, viderc, cognoscere, opav : Gal. n, 14.
i, 46; II, 35; vi, 9; IX, 24, 56; x, 27; xiv, 2>i; xvn, bAlRH-SAlwAN, perspicere, xaronrpit_ea~ai:Cor. II,
55;Joan. x, 11,15, 17, 2i;xu,25, 27; xui, 37; 18.
xv, 13; Rom. xm, 1; Cor. II, i, 25; xu, 15; Phlpp. ni,IN-SAIWAN, : Mth. vi,
i, 27; ii, 50; Col. m, 25; Thess. I, v, 23; Skeir. II, 26 ; Mc x, 21,1)27; inspicere (d«), eptSAeiretv
xiv, 67; Luc xx, 17; s7rt§Ae7reiv :
d;lV,b. Luc. i, ix, 58; 2) inspicere, avaSAMretv : Mc xvi,
SAIIA-SA.IVALS, adject., unanimis, erucnj/uxof:Phlpp. 4; Luc 48; ix, 16; iup insaiwan, id., Luc xix, 5; 5) cir-
n,2.. cumspiccre, 7rspt6Asirs<x9at: Mc ix, 8; 4) inspicere,
SAIVS (vet. norv. taer, angl. sax. tae, vel. sax.,
vet. sup. germ. seo, vet. fr. se, angl. sea, suec sjo, ifopav : Luc i, 25.
dan. so, batav. zee, rec sup. germ. see; Gr. III, 382; CS-SAIWAN, 1) adspicere, kvaOJnetv : Mc. vn, 34;
vin, 24; 2) adspici, avaSXeirstv : Mlb. xi, 5; Mc. vm,
Gf. VI, 56; Rchth. 1001), masc, mare, Aipiv»: Luc
v, 1, 2; document. neap. 25; x, 51, 52; Luc vn, 22; xvm, 41, 42, 45; Joan.
ix, 11,15, 18 ; 3) circumspicere, 7rsjBt6As'7rser9ae : Mc
HARI-SAIVS, id., Luc. VIII,22, 23, 33. III, 5; Luc. vi, 10.
SAIWAN(vet. norv. sia, angl. sax. teon, vet. sax.,
vei. sup. germ. sehan, vet. fr. sia, angl. see, suec. SAKAN(vet. norv. suAa,sokja, vet. sax. saci, sa-
te,Am.see, balav. »en, rec sup. germ. sehen;Gr. ean, sokian, angl. sax. saean, tecan, vet. sax. teku,
vet. sup. gerni. tacnan, sochjan, angl. take, seck,
ll,28;Gf. VI, 110 ;Rchlh. 1010), conj. 1, saw, seuiu», suec.
taiwans, 1 ) videre, opav : Mlh. vm, 4; ix, 50 ; xxv, sup. germ. ...saka, sbka, dan. sege, batav. zoeken, rec
58 ; xxvu, 49; Mc v, 6, 14, 22, 52; vnl, 15; ix, 28; Gf. sae/w, tuchen; Gr. II, 11, 203; DRA. 865;
xv, 56; Luc u, 15, 26, :0; vu, 25, 26; vmr 35; *, kans,VI, 71; Rchlh. 1002 sq.),: conj. I, tok,tokun, ta-
24; xiv, 18; xix, 37; xx, 37; Joan. vu, 52; viu, 57; 59; 1) objurgare, ETrtTtpiavMc x, :15; Luc xix,
xi, 54, 40; xu, 9, 41; XVIII,26; xix, 6; Cor. I, IX, Tim.2) pugnare, dispuiare, ptayt<r9«t Joan. vi, 52;
l;xvi, 7; Cor. II,vii, 11; Col. u, 18; Thess. I, v, ll,u,24.
15; Tim. I, vi, 16; Skeir. VI, d; {SXerretv : Mth. v, AND-SAKAN, conlradicere, kvrt\iytcv: Luc. n, 54.
28; Mc iv, 12,24; v, 51; xn, 14; xiu, 25; Luc vm, UNAND-SAKANS, parl. prxt., impugnabilis, invinci-
10, 16, 18; ix, 62; x, 23, 24; Joan. ix, 7, 15, 19, bilis, Skeir. VI, c.
21,25,59; xui, 22; xiv, 7; xvi, 22; Cor.I, x, 18; GA-SAKAN, 1) minari, c dai., s7rtTtptSv:
xin, 12; xvi, 10 ; Cor. 11, x, ; 7 Gal. v, 15; Phlpp. Mth. vin, 26; Mc. IV,39;increpare, Luc. iv, 39, 41; vm, 24;
Hl, 2; Col. IV,17; 9eao-9at : Mth. vi, 1; XI,7; Luc. ix, 55; 3; 2) nocere, Ixdere, c. accus., i\eyx~f'.
vu, 24; Joan. xi, 45; Setopetv : Mth. xxv.u, 55; Mc Luc. ni,XVII, 19; Joan. vm, 46; xvi, 8; Cor. I, xiv, 24;
xv, 40, 47; Joan. vi, 40; vu, 5; ix, 8; xn, 19, 45; Tim. I, v, 20; Tim. 11,iv, 2;Tit. i, 9,13; Skeir. IV,
xiv, 17, 19; xvi, 10,16; xvn, 24; 2) adspicere opav : d; V, b; VH, a; 67reo-Topti?etv : Tit. i, 11.
Luc xiv, 18; 5) videre , cavere ( faura), "Tnnm IN-SAKAN, ostendere, indicare, suppediiare, uiro-
anb — : Mc xil, 58. Tt9eer9ai: Tim. 1, lv, 6; Skeir. IV, c, d; V, a;
UN-SAIWANDS, part. prxs., non videns, ui §\ino>v: VIII, c.
Joan. ix, 39. ANAIN-SAKAN, addere, 7rpofavan9e<79ae: Gal. n, G.
ANU-SAIWAN, adspicere, observare, cnewetv: Gal. cs-SAKAN,suslollere, elevare, «vaSaAAeo-flat ( «va-
vi, 1 h. 1.; \up.Skvztv: LuC xx, 21. Ti9eo-9ae) :Gal. n,2.
AT-SAIWAR, 1) curare, frpofsxeev: Mth. vi, 1; c. ge- SAKJIS,masc, pugnalor; ni takjit, auax~~ • Tini.
nii. Tim. I, i, 4; IV,1; Tit. i, 1 i; c accus. o-xojreev: I; iii, 3.
Gal. vi, 1; atsaiwan du, iniyetv : Tim. I, iv, 16; 2) SAKJO, fem., pugna, ukxn : Tim. 11, u, 23.
cavere ( faura ); npo;iy_ztv: Mtli. vn, 15; Luc. xx, GA-SAHTS, fem., vitupcratio, elsyyof : Tim. II, ui,
46, eliam atsaiwan sis (sik? ) cum genitivo, t~\ineiv 16; Skeir. VIII, b, d.
—
knb : Mc. vui, 15. IN-SAHTS, hisloria, narratio, Sniyjjerif: Luc i, 1;
BI-SAIWAN, 1) circumspicere, observare, neptS\£- Cor. 1, subscr.; Skeir. V, b, c; VI, a, b.
ntoSat: Mc III, 54; x, 25; xi, 11; 2) animadverleie, FRI-SAHTS, 1) imago, eexwv: Cor. I, xv, 49; Cor. II,
xaTaveeev : Luc xx, 25; 3) curare, npovoiiaSut: Rom. m, 18; iv, 4; Col. i, 15; m, 10; 2)exemplar, Tujroc:
xu, 17. Phlpp. III, 17; Thess. II, III, 9; Tim. I, iv, 12; UTTO.
GA-SAIWAN, videre, adspicere, opav : Mih. v, 8,16; rurreoeref : Tira. I, I, 16; Tim. II, i, 15; ujroSe-y^ta-:
viu, 14,18, 54; ix, i, 8,9, 25, 56; xxvi, 71; xxvu, Joan. XIII, 15; 5) ajnigma, a"viy_La : Cor. 1, xiu, 12.
3, 54; Mc i, 10, 16,19; u. 5,12,14, 16; v, 16; vn, GAFRI-SAHTJAN, conj. II, inscutpere, ev-vrrouv:Cor.
2; vni, 24,35; ix, 1,8,9,14,15,20,25; xi,13,20. II, ni, 7.
1433 GLOSSARIUMGOTHICE LINGU^E. 1436
GAFRI-SAHTNAN, conj.IH, conformari; du laudjai ga- SALTAN, conj. I, saitalt, taisaltun, saltant, salire,
frisahtnan, ad speciem conformari, Gal. IV, 19 b. 1. ukitztv: Mc ix, 49.
UN-SAHTABA, adverb., impugnate, buo\ayovuivo>t: UN-SALTANS, partic praei., insipidus, avuka; : Mc
Tim, I, III, 16 vid. ad h. I. ix, 50.
UNAND-SOKS, adject., impugnabilis; Skeir. VI, c. SALOME,nom. propr. fem., SoAcoptvj: Mc. xv, 40;
SOKNS, fem., qusestio, ^nmait: Tim. I, i, 4; vi, 4; xvi, 1.
Tim. 11, u, 23. SAMA(vet. norv. samr, saman, vet. sax. sama,'
SOKJAN, conj. II, 1[)quaerere', dcsiderare, petere, saman, vet. sup. germ. saman, vet. fr. samin, temin,
C»TStv : Mc i, 37; m, 52; vm, 11; xi, 18, 2i; xn, angl.sax,,angl. same, suec samma; dan. samtrie,rec.
12; xiv, 11, 55; xvi,6;Luc n, 45, 48, 49;iv, 42; sup. germ.samt, zusammen;lal. timut, gr. aua; Gr.II,
v, 18; vi, 19; ix, 9; xv, 8; xvn, 55; xix, 5; x, 47 ; 55; III, 4; Gf. VI, 26; Rchlh. 1006), 1) pronom.,
xx, 19; Joan. vi, 24. 26; vn, 1, 4, 11,18, 19, 25, ordinario cum articulo Constructum, idem, hic sci-
50, 34; viii, 21,37, 50 ;x, 39; xi, 8; xm, 33; xvi, licet, oauToV : Mlh. v, 46; xxvn, 44 ; Mc. x, 10;
19; XVIII,4; xix, 12; Rom. x, 5; C>r. I, i, 22; vn, Luc u, 8; vi, 53, 38; Rom. ix, 21; xn, 4,16; xv,
27;x,24, 53;Cor. II, xn, 14; xii, 3 ; Gal. n, 17; 5; Cor. I, x, 3; xi, 5; xu, 11 ;Cor. II, i, 6; m, 14,
Col. in, 1; Tim. II, i, 17; Neh. v, 18; avac>Terv: 18; iv, 13; vi, 13; viu, 16; xu, 18; Eph. vi, 9;
Luc H, 44; sjrtiJjjTstv: Mth. vi, 32; Luc IV, 42;. Phlpp. i, 30; n, 2; m, 1; iv, 2; Thess. I, u, 14;
ixilrjTetv : Ps. LIII,2; aiVeiv: Mc xi, 24; Luc i, 63; Skeir. V, b, (3,d ; VII, d; sine ai ticu o, quidam, unus,
2) contendere cum (mip vel du), eru?eTsrv: Mc l, 27; stff: Mc x, 8 ; Luc xvn, 34; Eph. n, 14; l: Eph.
ix, 10,14, 16; t_nreiv: Joan. xvi, 19 ; Skeir. IV, a; vi, 9 h. I.; o «uTOff : Rom. x, 12; Cor. II. xui, 11;
ctiam tamana sokjan, Mc xu,28. * Phlpp. III, 16; Skeir. VI, a (?); 2) in composilione :
GA-SOKJAN, quajrere, ?>jTetv : Rom. x, 20; eirt?>j- samaqiss, samakuns, samatauds, samaleiki, samasai-
retv: Phlpp. IV, 17. vals, sama(rapjis; samaleiko.
mpsoKJAN,contenderecum, <rv?uTstv : Mc vni.ll. SAHANA, adverb.,simul, congregatim (qu*st. ubit),
US-SOKJAN, 1) exquirere, spsuvav: Joan. vu, 52 ; uua : Col. iv, 3; Thess. I, v, 10; Tim. 1, v, 13; Ps.
2 ) dijudicare, avaxptvstv: Cor. I, iv, 3; ix, 3; xiv, Lin, 3; s7riToauTo: Luc xvu, 35; Cor. I, xiv, 25;
24; StazptvEtv: Cor. 1, iv, 7. Cal. goth.: samana arbaidjan, briggan samana.samana
SOKEINS, fem., quseslio,disputatio, t_nrnatt : Joan. liban, samana sokjan, vid. sub Arbaipt, Briggan,
III. 25; Skeir. III, b. Liban, Sakan,
SOKAREIS, masc, inquisilor, exquisitor, ov%nrn- SAMAJ), adverb., simul (>|usest.nnde?),cTrtToairb:
rnt : Cor. I, i, 20. Cor. I, vil, 5; samap gngaggan, vid. sub Gaggan,
SAKKUS(vet. norv. seckr, angl. sax. sacc, vet. samap rinnan, vid. sul>Rinxxan.
sup. germ. sak; gr. eraxxof,lat. saccus; Gr. III, 450; SAMARIA, nom. propr. fem., luuupia ; Luc
Gf. VI, 70), masc, saccus, craxxo,- : Mtii. xi, 21; Luc XVII,11.
x, 13. SAHAREITES, masc, Zauaptirn; : Luc ix, 52; xvn,
SALApIEL, nom. propr. masc, ~Un\a~tn\: Luc 16 ; Joau. VIII,48.
III, 27. SAMJAN(vet. norv. semja, vet. sax. somi, angl.
SALAM,nom. propr. masc, 2<x\k: Luc. m, 35. sax. seman; Gr. II, 55), conj. 11, placere, dpscrxsev :
SALBON(angl. sax. sealfian, vet. sax. satbon, vet. Col. iii, 22; eamjan sis, tvnpo;o>neiv; Gal. vi, 12.
sup. germ. salb, salbon, vel. fr. salva, angl. salve, SANDJAN,vid. sub Sinpaxx.
suec. salfva, dan. salve, rec sup. germ. talben;e,r. SAUDAUMA,nom. propr., ~ibSouu:Rom. ix, 29.
khifitv; Gf. VI, 191; Rchth. 1000), conj. II, ungere, SAUDAUHEIS, masc, zbSouot: Mth. xi, 25, 24; Mc
k\tiftiv: Mih. vi, 17; Luc. vn, 46; Joan. xi, 2; vi, 11; Luc. x, 12; xvu, 29.
ftupi^stv: Mc xiv, 8; xpist» '• Cor. II, i, 21. SAUHTS, vid. snb Siukan.
GA-SALBON, id., k\tiftLv : Mc. vi, 15; xvi, I; Luc. SAUbA, fem„ ratio, fundamentum, \byot: Cor. I,
Vu, 38, 46; Joan. xu, 3; y_p:ztv: Luc. iv, 18. xv, 2.
SALBONS, fem., ungueiitiim, ptupov: Joan. xu,5. SAUpS (Sauds Rom. xn, 1; vet norv. taudr, coll.
SALDRA (a' tildan, sald? coll. Sild), fem., jocus, angl. sax. *eo6"an,vet. sup. germ. siudan, suec
scurrilitas, euTpajTSAta : Eph. v, 4. sjuda, dan. tude, balav. zxeden,rec sup.germ. tieden;
SALMON,nom. propr. masc, £«/•*&»> :LUC.III,32. Gr. II, 21 ; HM. 25), masc, oblatio, 9uo-ta : Roin.
SAUAN (Vet. norv. setia, angl. sax.* vel. sax. sel- xu, 1; Eph. v, 2; 6>oxauT<uu.a: Mc xu, 55 ; Skeir. I, a.
lian, vei. sup. germ. salian, vet. fr. sella; Gr. II, SAUIL (vel. norv., suec, dan., lat. sol, gr.rjAtof;
54; DRA, 555, 895: Gr. VI, 174; Rchtli. 1005), conj. Gr. 111,349, 351), neulr., sol, rjXwf : Mc i, 32;
II, offeite, immolare, 9ustv: Mc xiv, 12; Cor. I, x, XIII,24.
20; Qoutav: Luc I, 9; palei galiugam saliada (quod SAULAUMON,noin propr. masc, So\ouS>v : Mth.
idolis offertur), teS<oAo9uTov : Cor. I, x, 19; hunsla vi,*29; Joan. x, 25.
mljan, oblalionem offerre, XaTpsiav 7rpof<p«petv: Joan. SAULJAN (vet. norv. sola, augl. sax. sytian,
xvi, 2. vet. sax. sulian, tuitiuuan, vet- sup. germ. talon,
GA-SALJAN, offerre, 6uet»: Cor. I, vm, 10; Skeir. vet. fr. sulenge, angl. soil, succ solka, dan. selke,
1, a; aaliugam gatatip, iilolis sacrificatum, etScoAo9u- rec sup. gcrm. suhlen, sudein; Gf. VI, 186; Rclitli.
TOV : Cor. I, x, 28. 1055), conj. II, maculare.
SALJAN(vei. norv. satr, angl. sax., suec, dan. BI-SAULJAN, id., utttuetv : Tit. I, 15.
sat, vet. fr. sele, vet. sax. seli, selda, telitSa, vet. BI-SAULNAN, conj. III, macUlatumesse, p.taivta~at:
snp. germ. sal, salida; Gr. II, 54; 111,427; Gf. VI, Joan. xviu, 28.
176; coll.Rchlh. 1151 v. VViHoV/e),coiij.II, manere, BI-SATJLEINS, lem., macula, ua\vouat : Cur. 11,
Lcsvetv : Mc vi, x; Luc. u, 4; Joan. x, 40; xi, 6; VII, 1.
napauivttv : Cor. 1,XVI,6; s^rrefjtsvsev : Cor. 1, XVI,7; SAULS (vet. norv. tula, angl. sax. sxjl, vet. sax.
7roojttevetv: Tim. I, i, 5; xaTa).uetv: Luc IX, 12; sut, vet. sup. germ. sul, suli, vet. fr. tele, baliv.
,zviX.za~ai : Cor. 1, xvi, 19. a«t7, rec. sup. germ. sdule; Gf. VI.186; Rcluh.
US-SALJAN, id., xaTaWetv: Luc xix, 7. 1004), columna, CTTUAO? : Gal. n, 9 ; Tim. I, m, 15.
sALipvos,fem. plur., tnansio, ttovrj : Joan. xiv, SAUN (vet. sax. gisonian , vel. fr. sena, sone, rec.
2, 25; xaTneAuua : Mc xiv, \';.zvia: Phi'em. 22. siif>.germ. suhne; coll. Sunja ; DRA. 622; Rchth,
S.\LT (vet." norv., vet. sax., vet. fr,, suec, dan.,- 1006, 1040), neutr. (?), redemptio, AuTpov: Mc. x,
angl. salt, angi.sax.seaff, rec. elvet.sup. germ. satz, 45 vid. h. 1.
balav. soiti; lal. sat, gr. a/f; Gr. III, 581; Gf. VI , US-SAUNJAN, conj. II, reconciliare.
218; Rchth. 1000), neutr., sal, u\t : Mc. ix, 49. 50, US-SAUNEINS, fem., reconciliatio, Skeir. I, a.
a\at: Luc xiv, 54; Col. iv, 6. SAUR, nom. propr. masi ..Supof:Lucii, 2; iv, 27.
 4457 SAURGA SIBIS 1438
SAITRI, fem:, tupta : Gal. i, 21. l,20;xxvii,5,53;Mci,15;iii,20,24,25,26,54;iv,
SAURINIFTNIKISKA, fem., Ivpofoivtaaa. : Mc. VII, 26. 1,12; v, 5, 21, 50; vn, 1, 0; vm, 33, 54,58; u,2;
SAURGA (vet. norv., angt.sax., suec, dan. torg, x, 1,35; xn, 53; xiv, 54,67 ;xv, 31 -Luc.i, 24,56;
vet. sax. sorga, sorgon, angl. sorrow, batav. zorg, n,39, 43, 45; IV,1; vi, 18, 52;vn, 9, 10, 44; nu,
vet. sup. germ. lorge), fem.,cura, sollicitatio, ptspt- 37, 40; ix, 8,10, 23, 26,35; x, 11,17, 29;xiv, II,
ptva: Me.iv, 19; Luc. VIII,14; Cor. II, xj, 28; AVTT»: 12, 25, 31; xv, 1, 15;xvu,5, 4,15, 37;xvni, 14;
Joan. xvi, 20; Rom. IX, 2; Cor. H, u, 1, 3; vu, 10. xix, 12, 15; xx, 20; Joan. vii, ', 18; vni, 59; ix,
SAURGAN , conj. H , sollicitari , utptuvav : Mth. vi, 21 ;xi, 55; xu, 4, 56, 48; xiu, 16; XVIII,18,25; xix,
28; Xujrst<r9at:Joan. xvi, 20; Cor. II, vi, 10; vn, 7, 12; Rom. x, 12, 11, 25; xiv, 14; Cor. I, vn, 15;
9,11; Thess. 1, iv, 13. ix, 25; xi, 6, 28; xv, 7, 8, 28; xvt, 15; Cor. 11,v;
SARAIPTA, nom. propi., SapejrTa : Luc iV, 26. 15; vin, 5, 9; x, 7,12, 18; xi, 13, 14,15; Gal. i, 4;
SARRA, nom propr. fem., Sappa : Rom. ix, 9. n, 12,20; Eph. IV, 19; v, 2, 25, 28; Phlpp. i, 16; u,
SARVA(angl. sax. searu, vet. sup. germ. taro; 6,7,8; Col. ii, 15, 18; Thess. II, ii,4;m, 14;
Gr. III, 446), neutr. plur., arma, OTTA« : Rom. xui, Tim. 1, n, 6, 9, H; v, 15, 25; vi, 10;Tim. II, i,15,
12; 7ravo7r>ia : Eptl. vi, 11, 13. 16; ii, 4, 15, 21; ni, 2,5, 7; iv, 4; Pliilem. 15;
SATANA (satanas Mc iu, 23; iv, 15), nom. Skeir. I, a; II, a; III, a; IV, c; V, a; VII, a.
prop. inasc, eraTavaf : Mc I. 15; ju, 23, 26 ; vui, SEINS,pronom. possess., suus, prdo ajiou, auTrjf,
33; Luc x, 18; Joan. xm, 27; Cor. H, n, 11; xi, «UTC5V : Mlh. v, 22, 28, 52, 45; vi, 2, 5, 7, 16, 27,
14; xii. 7; Thess. I, u, 18; Tim. I, i, 20. 29 ; vii, 24, 26; vm, 22; ix, 57, 58 ; x, 2i, 38, 59,
SATEINS, vid. sub Sitan. 42; xi, 1,2, 19; xxvi, 1; xxvu, 60; Mc. I, 5, 6,
SATJAN, vid. sub Sitan. 18, 20; II, 6 ; m, 7, 9; iv, 2, 3, 54; v, 28 ; vi, 1,
SEp,
* nom. propr. masc, Srj9: Luc in, 38. 4, 21, 24; vii, 30, 33; viu, 6,10,12,27, 33,54,35',
SEpS et SEDS (Seips Luc ix, 13; Joan. xiv, 56. 37, 38; ix, 18, 31, 41 ; x, 7, 11,12, 23, 50;xi,
17, 19; yet.norv., vet. sax. sad, angl. sax. «asd.angl. 1, 7, 8, 23; xn, 19, 38; xui, 16, 24, 27 : xiv, 13,
teed, rec sup. germ. saat; lat. tatus; Bopp 86; Gr. 63; xv, 29; Luc i, 7,15,18, 23, 5i, 48, 51, 54, 56,
H ,235 ; DM. 457), fem., satum. 58, 66, 68, 70, 72; ii, 7, 8, 19, 28, 59, 51; u>, 15,
HANA-SEbs,multiludo, plehs, \ab; : Luc IX, 13 ; 17; IV, 10, 24 ; v, 15, 25, 29; vi, 15, 20, 45; vii,
mundus, xaouo; : Mc xiv, 9; Luc ix, 25; Joan. i, 1,16, 19, 35. 38, 44; siu, 5, 41, 43; IX, 14, 23,
2»; vi, 14, 33, 51; vii, 4, 7; vni, 12; xn, 19, 31, 24, 26, 45, 51, 60, 62; x, 1, 2, 7; xiv, 21, 27, 55;
47; xiV, 17, 22, 27, 30, 51; xv, 18,19;xvi, 8, xv, 5,15,15, 20, 22; xvi, 1, 4, 5, 8, 18, 23 ; xvn,
30; xvii, 9,13,14,18, 21, 23, 25; xvm, 20; Cor. 35; xvni, 13,14; xix, 13, 29, 35, 36; xx, 45; Joan.
I, iv, »;Cor. H, v, 19; Eph.n, l2;Skeir. I, a. iii, 4; vi, 3, 12, 22; x, H ; xi, 2,16, 28; xu, 3,
SEI, fem. pronominis relativi, vid. sub pata. 25; XIII,18 ; xv, 22; wui, 2; Rom. vui, 3 ; Cor. I,
SEIDONA,nom. propr., XtScov : Mth. xi, 21; Mc x, 24; xi, 4, 5(6); xiu, 5;Cor. H, n, 14; xi, 3;
ni, 8; Luc iv,26. Gal. jy, 4, 6,25; v, 24; vi, 4, 8; Eph. l, 5, 6, 11,
SEIDONEL-, masc. plur., Sidonius, Mth. xi, 22; Mc 20; ii,7, 15; III, 16 ; iv, 16,25; v, 2=?,2D; Phlpp.
vii, 24, 31. II, 4, 30; Col. i, 15; u, 18; Thess. I, n , 12; iv, 4,
SElpU (vet. norv. tid, angl. sax. sid, vet. sax. 6 (Tim. II, iii, 4); Tit. i, 3; Skeir. I, d ; H, c; III,
sith, vet. sup. germ. «id; Gr. III, 89, 258, 590; Gf. a; IV, a ; VII, c; VIII, b; avToO: Mc 5, 17; vj,
VI, 155), adverb., sero, b-fia : Mth. xxvu, 57 ; Joan. 17 ; VII,12; vm, 23; x, 46; Luc l, 8, 20, 69, 80;
vt,*16. III,17,IV, 16; vi, 18, 49; vu, 12; xiv, 26; xvii,
suibs, comp., serius. 24; XVIII, 7; xx, 28; Joan. XIII, 16 ; xv, 20; Cor.
pANA-SEips,amplius, semper cum negatione ni I, xvi, 19; Eph. iv, 17, 18; Phlpp. m, 21; Thess.
constructum (vid. h. v.),non amplius, ovxin, unxirt: I, in, 13; eSiof: Mth. IX, 1; Luc u, 5; Joan. vu,
Mc. ix, 8, 25; x, 8; xi, 14; xn, 34; Luc xx, 3!), 18; viu, 41; Rom. x, 3; xiv, 4 ; Cor. I, vu, 11;
40; Joati. VI, 66; xiv, 19, 50; xv, 15; xvi, 10, 21, xi, 21; xv, 23; Eph. v, 22, 24; Tim. I, ni, 4, 5, 12;
25; xvli, 11; Cor. II, i, 25; v, 15; Gal. in 7; vi, 1; Tim. II, i, 9; iv, 3; pro grjeco articulo : Mlli.
Eph. iv, 14, 17, 28; Col. n, 20; Skeir. I, b; III, b; viu.20; Mc. i, 41, vn, 10, 11; Luc. vn, 44; x, 21,
pleonastice etiam ju panaseips ni Luc xv, 19, 21 et 23; Cor. II, viu, 4; Col. n, 14; Thess. II, i, 11.
nu ni panOiexpt Gal. n, 2i). SEITEINS, i. q. Siniems.
SEIMON,nom. propr. masc, Stptwv: Mc i, 16, SELS (vet. norv. sall, vet. sup. gerin. salic, ang!.
29, 30,36; ui, 16,18 ; vi, 5; xv, 21; Luc iv, 58 ; sax. tel, vet. sax. selxch,dan. tdtig, rec sup. germ.
vi, 14, 15; vii, 45, 44; Joan. vi,68, 71 ;xn,4; xnt, selig; lat. salus; coll. suec, dan. usel; Gr. II, 54;
36; xvni, 10. III, 602; Gf, VI, 179; Rchth. 1005), adject., bonus,
SEIMONUS, id., Mc. i, 16; Luc v, i; Joan. vi, 8. kyuBot' Luc vin, 15; ^pjjfrTO?: - Eph. IV, 32; teti
SEINA, nom. propr. fem., livu : Gal. iv, 24, 25. visan, xpnartvtaBut : Cor. I, xiu, 4.
SEINA (vet. norv., angl. sax., vet. sax., vet. sup. UN-SELS, malus, improbus, navnpbt : Mth. v, 39 ;
geriii., vel. fr., suec, dan. tih, batav. zyn, rec.sup. vi, 25; Mc VII,22; Luc. vi, 35; xix, 22; Joan.
gcrm. tein; lat. sux, suus; Gf. VI, 6; Rcluh. 1018), xvn, 15; Eph. VI,16; aytAaya9of: Tim. II, Hl, 5.
genit. pronoinihis personalis 3 pers., sui, tSio; : Rom. xi,22;*Cof.
SELEI,fem., boniiin.yprjo-rdTviff:
Juan. xvi, 32 vid. h. I.; seina misso, k\Xn\S>v : II, vi, 6; Gal. v, 22; E^. ii, 7 ; Col. m, 12; cVya-
Luc. vii, 32; sexna gairns, ectAAauTo; : Tim. II, ui, ficocruvs: Epb. v, 9.
2 h.l. UN-SELEI,imprObitas, malitia, jrovmpia: Mc VJI,
sis, dal., sihi : Mth. v, 42; vm, 32 ; ix, 3 ; xxvi, 22; Luc. xx, 23; Cor. I, v, 8; Eph. vi, 12; xaxta :
75;Mci, 27;n, 6, 8, 19,26; HI , 14; iv, 17, 41; Epb. iv, 31; Col. III, 8; aStxt» : Tim. II, vi, 19;
v, 4, 50, 57, 40; vi,20; viu, 14, 16 ; n, 8, 10, 34; Skeir. I,d; VHI,a,b,d.
x, 26; xii, 6, 7 ; xv, 31 ; xvr, 8; Luc u, 15, 20; SEM, nora. prop. masc, Snu: Luc. ui, 36.
iii, 7; vi, 4, H; vn, 9, 39, 49; viu, 25,37; ix, 12, SENEIGS, vid.[subSins.
25, 47,52; xv, 17; xvi, 3; xvm, 4,7, 9, H, 40; SETS, vid. sub Sitan.
xix, 12, 27; xx, 5,141 Joan. vi. 19, 52, 61; vn, 18, *SI... in sium, sijum, sind, sijau, etc, vid. s.
55; viu, 22, 31; ix, 22; xi, 58; xii, 19; xui, 22, Visan.
52 ;xv, 4;xvi, 13, 17; xvu, 13; xix, 8; Rom.xm, SI (angi. she, rec sup. germ. sie), fem. singul.
i; Cor. I, xi, 29; xvi, 2: Cor. II, v, 15, 19; x, 7, pronominis personalis 3 pers., ea, vitl. Is.
12; Gal. v, 17; vi, 4, 12; Eph. n, 15, 16 ; v, 27 ; SIRAKpANEI (voc. hebr.), traSax^avi; Mc. xv,
Phlpp n, 3; iu, 21; Col. n, 15; Tiia. II, iv, 5; 34.
Tit. i, 14; Skeir. III. i, IV, a. *SIRIS (vet. norv. sifi, angl. sax. sxb, vet. sax.
sit,accus.,se : Mlh. vi, 29; vm, 1$; ix,2), 22;xi, tibbia, vet. fr., vet. sup. germ. sibba, rec sap. germ.
1439 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUiE. 1440
liop; coll. Sifan; DRA. 467; Gf. VI, 65; Rchth. Epist. 178 licetdicere non solum Barbarislingua sua,
1011), adject., ingenuus, sincerus, genuinus. sed etiam Romanis tihora armen, quod interpretatur,
UN-SIRIS, iniquus, impius; Svoptof: Mc xv, 28; Domine miserere. Loco armen nonnulli, ut versio-
«o-eSrif: Tim. I, i, 9. nem Augnstini et gothicnm verbum concordare face-
SIBJA, fem., cognalio; tunivesifcja,adoptio, vtoQzoiu: rent, armai, alii arman (inflnilivum pro imperalivo),
Gal. iv, 5. legere volunt; quidam hanc formulam vandalicam
UN-SIBJA,iniquitas, «voptta : Mth. vu, 23 vid ad potius, quam golhicam credunt. ,Cxlerum explica-
Ii. 1. tiones et varias occidentalium lectiones quxre apud
FRASTI-SIBJA, adoptio; utoOso-ta: Rom. ix, 4. Zahn, Einteit. p. 89 sq.
GA-SIBJON, conj. Il.reconciliari, 5taAaTTeer9ae :Mth. SIK, vid. sub Seina.
v, 21. SIKLS (voc. hebr.), masc, siclus, SiSpaxptov:
SIRUN(vet. norv. *io, angl. sax. teofon, vet. sax., Neh. * v, 15.
vcl. sup. germ, tibun, vet. fr. soven, saven, angl. SILAN (lat. titere), conj. II, tacere.
teven, suec ixu, dan. syv, batav. zeven, rec sup. ANA-SILAN , sedare (de vento), xojra?eiv: Mc iv
eerm. sieben ; lat. septem, gr. ejrra ; Gr. I, 762; Gf. 39.
VI, 68 ; Rchth. 1013), numerale, indecl., septem , SILBA(vet. norv. txalf, vet. sup. germ. selb, vet.
inrk : Mc. VIII, 5, 6, 20; xu, 20; xvi, 9; Luc u, sax.sc//", angl. sax. sylf, vet.fr. self, selva,angl.
56; vni, 2; xvit, 4; xx, 9,55. telf, suec tjelf, dan. sjelv, batav. %elf,rec. sup.
SIBUNTEHUND , sepluaginta , sSSoujjxovTa : Luc x, germ. selber; Gr. III, 5; Gf. VI, 193; Rchth. 1004
1,17. sq.), pronomen, a) ipse, auTOf: Mth. xxvn, 57; Mc.
SIGGQAN(SxgqanLuc IV,40; v, 7 ; vel. norv. xu, 56, 37; xv, 43; Luc i, 17, 23 ; n, 35; m, 23 ;
tyqa, angl.sax. txgan, sincan, vet. sax. sigan, sincan, IV,41; v, 1,37; vi, 3, 42; vu, 12; xvu, 13; xx, 42;
tenkian, vel. sup. gcrm. tigan, tinchan , vel. fr. tiga, Jnan. vi, 6; ix, 21, 25; xu, 24 ; xvi, 27 ; Rom. vu,
angl. sink, suec tjunka, sdnka, dan. synke, scenke, 25; ix, 5;Cor. I, IX,20, 27 ; xv, 28; subscr.; Cor.
batav. zinken, rcc sup. germ. sinkext,senken; Gr. II, II, i, 4, 9; x, 1; xi, 14; xn, 15; Gal. n, 17 ; v, 14;
56; Gf. VI, 130; Rchth. 1012), conj. I, saggq, sug- Eph. u, 20; iv, 11 ; v, 27; Phtpp. n, 24; Thess. I,
mergi, submergi, [3«9i?s<r9a<, Luc v, ni, 5,11; iv, 9, 16; v, 2, 23; Thess. II, I, 4; n,
?q'un,suggqans,
; Suvet»: Luc iv, 40. 16 ; iii, 7, 16; Skeir. I, a ; V, d ; auTttytarof: Mc iv,
GA-SIGGQAN, id., Suvstv:Mc. i, 32; xttrunivto~ttt: 28; b) eauTou: Col.iu, 15; sed commumler usurpatur
Cor. II, II, 7. ad formanda reflexivasptauToO, o-sauToO, eavrou; tunc
DIS-SIGGQAN, id., IrrtSuvetv: Eph. tv, 26. vero adjicitur pronomen personale, et amboaa) or-
SAGGQS, masc, occidens, occidutis sol, Suerpnj: dinario in eodem casu ponunlur : Mth. vm, 4; ix, 3;
Mth. VIII,11. Mc i,44 ;ui, 26 ;v, 50; viu, 54; xn, 31; xv, 30,
SAGGQJAN, conj. II, demergere, j3u9(?etv:Tim. I, 31 ; Luc iv, 23 ; v, 14; vn, 7; vm, 49; ix, 23, 25;
vi, 9. x,27;xiv, 11; xvi, 15; xvm, 4,14; Joan. vi, 55,
UF-SAGQJAN , absorbere, xaTaTrivetv: Cor. ~\, xv, 61 ; vn, 4; xvn, 18, 28; vm, 13, 14, 18, 22, 28,
42, 53, 54; x,18; xi, 35, 58; xu,49; xiv,5, 10,21,
SIGGVAN(vet. norv. tyngia, tiunga, vet. sup. 22 ; xv, 4; xvi, 13; xvn, 5, 19 ; xvin, 34; xix, 7,
germ., vct. sax., angl. sax. tingan, vet. fr. sionga, 12 ; Rom. xi, 25 ; xu, 16, 18, 19 ; xm, 9 ; xiv, 14,
angl. sing, suec sjunga, dan. synge, baiav. zxxgen, Cor. I, IV, 3, 4 ; v, 13; VII, 7 ; xi, 28, 29, 31; xvi,
rcc. sup. germ. «ingen; Gr. II, 56 ; Rchih. 1016), 2;Cor. 11,1,9; m, 1,5; iv, 2,5;v, 12, 15; vm,
conj. I, taggv, tuggvuxx,suggvaxts,I) canlarc, aSeev: 5; x, 7, 12, 18; xi,7, 9; xil, 5; xui, 5; Gal. i, 4;
Eph. v, 19 ; Col. lll, 16; 2) rccit.irc, kvaytyvixrxttv: II, 18, 20; v, 14; vi, 1, 5, 4; Eph. n, 15,16; IV,
Luc iv, 16; Cor. II, iu, 15;-Eph. m, 4. 19; v, 2, 25,28; Phlpp. n, 7,8 ; m, 13 ; Col. m, 16;
US-SIGGVAN, recitare, legere, avayivv&Hrxstv: Mc n, Thess. H, lii, 9; Tim. I, u, 6; IV, 16; vi, 10; Tim.
25; Luc vi, 5 ; x, 26; Gal. iv, 21 h. 1.- Col. iv, 16; II, n, 13, 15; Pliilem. 19; altamen eliam bb) in di-
Thess. I, v,'27. versjs casibus : Luc (u, 35; xiv, 26) xvm, 9;Rom.
SAGGVS , masc (plur. saggveis), cantus, avufoniu : XIII, 2; Gal. vi, 4; Eph. v, 27, 28j t* sii&a,is ipse,
Luc xv, 25; i>Sn: Eph. v, 19 ; Col. m, 16; 2) re- auTof : Luc v, 1; vn, 12; Cor. I, xv, 28 ; pata silbo,
citalio, lectio; taggvt boko, avayvo>ott: Tim. I, iv, hoc ipsum, avrb TOVTO : Rom. xm, 6 ; Cor. II, vu,
15. 11; Gal. n, 10; TOVTO avrb: Cor. II, u, 3; TOVTO : Gor.
SIGIS (vet. norv. tigr, vet. sax. tigi, vet. sup. germ. II, u, 1 h. 1.; teins sitbint, sui ipsius, oeWrou: Luc.
sigu, angl. sax. sigor, vet. fr. ti, suec teger, dan. xiv, 26; Gal. vi, 4; etiam deest pronomen personale
teir, batav. zege, rec sup. germ. tieg; Gf. VI, 131; Cor. I, x, 29.
Rchih. 1010), neulr., vicloria, vixor : Cor. I, xv, SILBA-VILJAND=, vid. sub Vilja.
54, 55, 57. SILBA-VILEIS , vid. sub Vxlja.
SIGIS-LAUN, vid. sub Laun. SILBA-SIUNEIS , vid. sub Siunt.
SIGLJAN( vel. norv. tegel, angl. sax. tigel, vet. SILBANUS, nom. propr. masc, xt)ovovof:Cor. II,
sup. gcrm. sigiljan, vet. fr. tigetia, angl. teal, suec l, 19;Thess.H, i, 1.
integet, dan. indsegt, balav. zegel, rec sup. germ. *SILD (vet. norv. tialpan, angl. sax. teldan, vet.
tiegel; lai. sigiltum; Gf. VI, 144; Rchlh. 1013), sup. germ. teltan , vet. fr. setden, sielden, teldlik,
conj. II, sigillare, ofpay'i'ta~at : Cor. II, i, 22. angl. tetdom, suec. tellan, dan. sjelden, rec. sup.
GA-SIGUAN, id., afpuyiittv : Joan. vi, 27 ; Eph. i, germ. selten; Gf. VI, 216; Rchth. 1004), rarus, in-
13; iv, 50. solens.
FAUR-SIGLJAN, signare, afpa.yi.ztv : Mlh. xxvu, SILDA-LEIKS , vid. sub Leiks.
66. I SILUBR (vet. norv. silfr, angl. sax. seotfer, vet.
SIGLJO , neutr., sigillum, afpayit : Cor. I, ix, 2; sax. tilubar, vet. sup. germ. tilbar, vet. fr. s«/ot>er,
Tim. II, ii, 19. tilver, angl. silverf suec. silfver, dan. «e/i>,batav. zil-
SIDUS (vcl. norv. tidr, angl. sax., vet. sax. tidu, ver, rec sup. germ. «i76er;Gr. Vl.214; Rchlh. 1006),
vel. sup. genn. titu, vet. fr. side, tucc sed, dan. sae- ncuir. argenlum, apyvptov: Mth. xxvu , 5; Luc. xix,
der, hatav. zeden, rec sup. germ. sitie ; Gr. II, 46; 15, 23;Neh. v,!5.
Gf. VI, 153; Rchlh. 1012), masc, mos, usus, cou- SILUBBEINS (silubrinsMth. xxvn, 3), adject., argen-
suetudo , >j9of: Cor. 1, xv, 55 ; Tim. II, m, 10 vid. lens, upyvpovt• Tim. II, n , 20, neulr. silubrein ul
ad h. I.; Skcir. III, b. substautivum.argenleu>nummus,aoyvptov:Mlh.xxvii,
SIDON , conj. H, medilari, ue\zr~.v:Tim. I, iv, 15. 3,9. , ,7.
fSIHORA (vcl. norv. txia, angl. sax. sigora; Gr. SILOAM, nom. propr. masc, SeAeoapt: Joan. ix.
II, 476;'DM. 18,96), masc, dominus; apud August. SIMLE angl. sax. symle. vet. sax. timbla, vct.
1441 SINAPS
sup. germ. simblun, simbler; lat. temel; Gf. VI, 26),
advcrli., semel, unquam, 7TOTS : Rom. vu, 9; Gal. i,
23;u, 6; Eph. ii,2,H, 13; Col. i, 21; m, 7.
SINAPS(angl. sax. tenepe, suec tenap, dan.'ten-
nep, ree. sup. germ. teaf; gr. o-tvarrt),masc, sina-
p'is, oiv/.ni: Mc iv, 31; Luc. xvn, 6.
*SINDO, vid. sub Sinpan.
*SINpAN(vet. norv. «inn , vet. sax. tith, tiihon ,
gisith , angl. sax. *id*,siftian, vel. sup. germ. sind,
vel. fr. tith, sid, dan. tinde; Gr. II, 34; Rchtb. 1018),
conj. I, tanp, tunpun, tunpant, ire, iterfaccre.
siNp, neutr. (?), 1) itus; 2) vice; ainamma sinpa,
nua vn:e, semel, unu.:Cor. H, xi, 23; Phlpp. iv, 16;
Thess. I, II, 18; unparamma sinpa , altera vice, ex
Stvripov : Mc. xiv, 72; Joan. 9, 24; TOSeuTepov : Phlpp. II, 26; xaxuffl^etv : Luc vn, 2; voeretv:'fim.
Cor. II, XIII,2; tvaimsxnpam, duplici vice, bis, Sit '
Mc xiv, 72; Luc xvm, 12; Phlpp. iv, 16; Thess. I,
ii, 18; prxm sinpam , triplici vice, ler, rptf : Mlh.
xxvi, 75; Mc xiv, 72; Joan. xin, 38; Cor. II, xi, 25;
xn, 8; fimf simpam, quinluplici vice, quin^juies,
RsvTaxtf: Cor. II, xi, 24; sibun sinpam, septies ,
eTTTaxif : Luc xvn, 4.
GA-siNpA etGA-siNDJA, masc.socius peregrinalionis,
o-uvcxSijptof : Cor. 11,viu, 19 ; plur., comes, socielas,
truvoSia: Luc II, 44. •
uipGA-smpA,consocius, owixSnuot: Cor. II, vm,
19 h. I.
*SINDO, adverb.
US-SINDO, praiserlim, imprimis, ptaAtora: Philem.
16.
SANDJAN (vet. norv. senda, angl. sax. sendan, vei.
sax. tendian, vet sup. germ. sanlan, vet. fr. senda,
angl. tend, suec tanda, dan. tende, rec sup.germ.
tenden; Rchth.1007), conj. II, mitlere, jnipcjretv : Luc.
xx, 11,12, 13; Joan. v, 57 ; vi, 38,40, 44; vn, 16,
18, 28, 53; VIII,16; lx, 4; XII,44, 49; xm, 16, 20;
Xiv,24, 26; xv, 21; xvi, 5, 7; Cor. I, xvi, 3; Phlpp.
H, 25, 25; Neh. vi, 17; ajroo-TsM.siv : Mlh. x, 40; Mc
ix. 57 ; Luc ix, 48 ; x, 16; Joan. v, 56.
GA-SANDJAN, deducere, m-oniunexv: Ccr. I, xvi, 6;
Cor. Il,i, 16.
FAURACA-SANDJAN, prsemiitere, nsunetv : Cor. H,
ix, 3.
IN-SAKDJAN, 1) mittere, neunttv: Mlh; xi, 2; Mc v,
12; Luc. iv, 26; VII, 6, 10, 19; xv, 15; Joan. xm;
20; xv, 26; Rom. vin, 3; Eph. vi. 22; Phlpp. n, 28;
iv, 16; Col. iv, 8; Thess. I, m, 2, 5; Skeir. VI, c;
a7roerTe).A«cv : Mth. XI, 10; xxvil, 19, Mc. 1,2; III ,
14, 3|; iv, 29; n, 7, 17,27; vm, 26; xi, 1, 3; xn,
5, 4, 5, 6, 13; „.n, 27: xiv, 15; Luc i, 19, 26; iv,
18,45; vn, 5,27; ix, 2,52; x,l, 5; xiv, 17, 52 ;
xix, 14,29, 52; xx, 10, 20; Joan. v, 58; vi, 29, 57;
vii, 29, 52; vui, 42; x,56; xi, 42; xu,5; xvn, 5,
8, 18,2l,24;Rom.x, 15;Cor.I, i, 17; Cor. H, xu,
17 ; Tiro. H, iv, 12; Neh.vi, 19; eijajroo-TJAAetv: Luc.
xx, 10; Gal. iv, 4, 6; 2) mitlere, [«va]jre'Kjr«tv : Phi-
lem. II; 3) deducere, nponip.nitv: Cor. I, xvi, 41.
HibiN-SANDJAN (insandian mip), commiltcre, erupt-
irt^jretv: Cor. II, vni, 22; ervvajToimAAeiv : xu, 18. •
MI[)-SANDJAN, : Cor. II, viu, 18.
id., o-upt7rsu7r6tv
US-SANDJAN , ejiceie, demittere, ixSkWetv: Mth. ix,
38;Mc.i. 43.
SINS(vet. sup. germ. 'sene-skalk, suec sen, dan.
teen; lat. senex; Gr.HI, 617; DRA. 267, 302; coll.
tinistut Ammiau. Starc. 28, 5; MoneGetch. des nord.
Heidentlt. II, 165), adject., senex.; superl. tinitia ,
•enex., irpeerovTepof : Mlh. xxvn, 1, 3 ; Mc. vn, 3, 5;
viu, 31; xi, 27; xiv, 43, 53; xv, 1; Luc. vn, 3; IX,
22; xx, 1.
SINEIGS (teneigs Tim. I, v, 1, 2), adject., senex,
jrpeo-tSuT/jf: Luc. i; 18; nptoSvrtpot: Tim, I, v,
' Skeir. VIII, b; 2) morari, Aatt6avstv:Gal. u, 6.
SINTEINS(seilein*Cor. H, xi, 28; Gr. I, 68 \Z~
edit.j; II, 216, coil. vel. sup. germ. tin; Gf. VI, 25),
adject., quotidianus, o xa~' nuipav : Cor. II, xi, 28 ;
:rrtouo-tof : Mlh. vi, 11; Skeir. III, b.
SINTEINO, adverb., semper, undique, jravroTe; Mc.
SITAN 1442
xiv, 7; Luc. xv, 31; xvm, 1; Joan. vn, 6; vm, 29; xi,
42;xn, 8;xviu, 20; Cor. I, xv, 58; Cor. II, u, 14;
iv, 10; v, 6; ix, 8; Gal. iv, 18;Eph. V, 20; vi, 18,
Phlpp. i, 20; iv, 4; Col. iv, 6. 12; Thess. I, n, 16;
m,6; v, 15, 16;Thess.II, i, ;3, II; Tim. II, m, 7;
Sta jravTOf: Mc v, 5; Thess. II, ili, 16; aet : Mc
xv, 8; Cor. II, iv, li;vi, 10; Tit. 1,12.
SIUKAN(vet. norv.siufcr, sott, vet. sax. *ior,st»/i/,
angl. sax. seoc , vet. sup. germ. siuh , siuhjan, suht,
vet. fr. tiek, sechle, angl. tick, suec sjuk, dan. tyg,
batav. zxek,rec. sup. germ. tiecli, xeuche, suclil; lat.
sauciut; Gr. II. 50; DM. 670; Gf. VI, 137; Rchlh
1(102,1610), conj. I, tattk, sukun,sukans, ffgrolare ,
ao-Seveiv : Cor. II, xi, 29; xn, 10; xiu,3, 4, 9;
I, vi, 4.
SIUKS , adjecl., aegrolus, koOevn;: Mlh. xxv, 39 ;
Luc x, 9; Cor. 1, vm, 10; xi, 30; Thess. I, v, 14,
ao9evwv: Mc vi, 56; Luc, iv. 40; vu, 10; Joan. vi,
2; xi, 1, 2, 5; Cor. I, vm, 12; uppo>arot: Mc. vi, 5,
15;. tiuks visan, uaQsvtiv: Joan, xi, 5, 6; Rom. viu,
5;Cor. II, xi, 21; Phlpp. n, 27.
SIUKEI,fem., moibus, «er9svsea: Joan. xi, 4 ; Cor.
II, xi, 30; XII,9, 10; xm, 4; Gal. IV, 13.
SAUIITS, fem., id., ao-9svsta: Mth. vni, 17; Luc. v,
15; VIII,2; Tim. I, v, 25; voerof: Mlh. IX, 55; Mc
i,3i; ni, 15; Luc iv, 40; vl, 18; VII,21; ix, 1.
SIUNS (vet. norv. sion, syn, angl. sax. siene, vet.
sax. stun, vet. sup. germ.stuni, vei. fr. tiune, snec,
dan. syn; coll. Sai*an; Gr. II, 28; Gf. VI, 127;
Rchth. 10)8), fem., 1) .visus, adspeclus, avaSXsiief:
Luc iv, 19; TOp\inttv : Luc vn, 21; 2) visus, «tSof:
Cor. II, v, 7; 3) passive, visio, bnraaia : Luc i, 22;
Cor. II, XII,1; in siunai vairpan , videri, SpaoOat:
Luc. i, 11; 4) visus, species, elSoff: Luc. m, 22; ix„
29; Joan. v, 37; Skeir. VI, d ; o>ptf: Joan. VII,21.
ANA-SIUNS, adjecl., visibilis, Skeir. II, d.
UNANA-siti.MBA, adverb., invisibilis, Skeir, VIII, a.
SILBA-SIUNEIS, masc, teslis, avrbnmt '•L<uc.i, 2.
SIUJAN(angl. sax. sivian, vet. sup. germ. siwian,
vet. fr. tia, angl. sew, suec ty, dan. sye; lal. suere;
Gf. VI, 61; Rchth. 1010), conj. H, suere, E7rtop'a7rTtiv:
Mc ii,21.
SIPONEIS, masc, discipulus, pt«9»iTTjf : Mth. viu,
18,21,23; ix, 10, 11, 14 , 19, 37; x, 24, 25,
42; xi, 1, 2; xxvn, 6i; Mc n, 15, 18; m, 7; iv, 34;
vi, 1, 29; vii, 2; v, 17; ix, li, 28, 31; x, 10, 25,
24; xi, 1, 15; xiv, 12, 15, 14; xvi. 7 ; Luc v,50,
33; vi, 1, 13, 17, 20. 40; vu, 11,18, 19; vm, 9;
ix, 14, 40,45, 54; xiv, 26, 27, 55; xvi, l,xvu,22;
xviii, 15; xix, 29, 37, 39; xx, 45; Joan. m, 25; vi,
3,17; vu, 3; vin, 31; ix, 27,28; xi, 7, 8; xvm, 15;
Skeir. IV, a; V, d; VII, d.
SIPONJAN, conj. II, discipulum esse, uu'nrtvttv :
Mlh. xxvu, 57.
SIS, vid. suh Seina.
SITAN (vet. norv. siuia, telia, angl, sax. sxtian ,
setl, vet. sax. tittian, settian, vet. sup. germ. siaaii,
vel.fr. sitta, setta,angl. tit, set,suec. silta,tatia,dan.
sidde, sette, batav. ztlen, rec sup. germ. titzen, tet-
zen; lat. sedere, sedare, gr. s?scr9at,t?stv, Gr. 11,25 ;
III, 435; Rchlh. 1008, 1019), conj. I, sat, selun, ti-
tant, sedere, xa9>5<r9at: Mlh. ix, 9; xi, 16; xxvi, 69;
xxvn, 19, 61; Mc n, 6, 14; m , 52, 54; v, 15; x ,
46; xn, 56; xiv, 62; xvi, 5; Luc i, 79; v, 17, 27;
vu, 52; VIII,55; x, 15;xvm, 55; xx, 42; Joan. ix,
8; xn, 15; Col. 111,-1; <ruyxa9»jo9at:Mc xiv, 54;
xa9ti:E<T9at : Luc. u, 46(; Joan. xi, 20; xa0i£etv: Mc.
IX,55; x, 37, 40; xi, 2 ; Luc xix, 30; Thess. II,
U,4.
AND-SITAN , 1) reponere, avaxptvstv:Cor. I, x, 27;
BI-SITAN, liabitare-circum, 7rsptotxstv: Luc i, 65;
bi-silands, part. praes. utsubst., iiabitans eircum, vi-
cinus, 7re/jtotxof: Luc. l, 58; 7reptjf,eopoff : Mc. i, 28 ;
Ltic. iv, 14; vu, 17.
GA-SITAJS, sedere , nMabv.: Mc. iv, 1; Joan. vi,
1443 GLOSSARIUMGOTHICiE LINGUJE.
3; xa9i?«tv: Mc. xi, 7; Lnc IV,20; v, 3; xrv, 28>31;
xvi, 6; Joan. xn, 14.
DIS-SITAN, capere, rapere, apprehendere, \auSa-
vstv: Luc v, 26; vn, 16; e^eev : Mc xvi, 8.
DS-SITAN, SurgriTC,avaxa9i?etv: Luc Vli, 1!>.
SITLS,masc , 1) sedes. othedra, xa9sSpa: Mc xi,
: Mth.
: Col. 1, 16; 2) nidllS, xaTaa-xjjveoereff
15; 9/so'voff
VJII,20; Luc ix, 58.
ANDA-SETS, adject., abommabilis, detestabitis, exse-
crabilis, j3Se\vxrbs: Tit. i, 16,
ANDASET, neutr., (3SeAvypia : Luc xvi, 15.
SATJAN, conj. II, ponere, Tt9evae:Mc IV,21; Rom.
xiv, 13; Thess. I, v, 9; e7TtTt9evae : Mc IV, 21; Luc
VIII,16; plantare , yuTeveev: Luc xvn, 28; Cor. I,
ix, 7; satips visan, jncere, xeto-9at:Thess. I, III, 3
h. I.; Tim. I, i, 9; niuja salips, recenter plantatus ,
neophyta, veo^uTOff : Tlm. I, ui, 6.
AND-SATJAN (?), resistere, Skeir. V, c
AT-SATJAN, apponere, naptaravai: Lttc. u, 22; Col.
I, 22, 28.
AF-SATJAN, amovere, ueBtormai: Luc xvi, 4;mu-
licrem repudiare, a7roAustv : Mih. v, 32; Mc x, 2.
BI-SATJAN , obsidere, cb cnmdare, 7rspeTt9svat:Mc
xu, 1.
GA-SATJAN, 1) ponere, Tt9svat: Luc VI, 48; vm,
16; xiv, 29; Cor. I, xn, 18; Tim. 1, i, 12; n. 7;
Tim. II, i, 11; eViTt^evat : Luc vill, 16; xa9tevat:
Luc v, 19; xafitfeev: Eph. I, 20; eerravai:Mc ix, 36;
Luc iv, 9; ix, 47; Neh. vn, 1; gasalips visan, poni,
xster9at: Phlpp. i, 17; aftra gatatjan, lterum ponere,
coroxa9ioTavat:Mc VIII,25; 2) imponere, ordinare,
xultora.vui: Tit. i, 5; Skeir. I, d; Tao-o-stv : Luc vn,
8; Rom. xm, 1; Cor. I, xvi, 15, coll. Eph. l, 11; 3)
nomen imponere, s7rtTc9svae: Mc m, 16,17.
MipGA-SATJAN, componere, avyxu8ii_etv : Eph. u, 6.
FAIIRAGA-SATJAN (gasatjan faura), proponere, 7rap-
icrTavai:Rom. xiv, 10; Cor. II, iv, 14.
MIJI-SATJAN , concollocare, pis9toravstv: Cor. I,
xiu, 2.
CS-SATJAN, 1) imponere, e7riSt6a?eiv.Luc xix, 55;
2) plantare, yuTeuetv: Mc xu, 1; Luc xvu, 6; xx, 9;
'.uvtorkvui : Mc XII, 19; eruvterTCtvat : Col. I, 17; 5)
componere, Skeir. II, d; 4) ejicere, sx6a/As.v: Luc
t, 2 vkl. ad h. 1.
SATEINS, fem., planlatio, creaiio, origo, Eph. u,
3 h. 1.
AF-SATEINS, repudium,aposlasia, knoarkatov : Mc.
x, 4.
GA-SATEINS, constilutio, ordinatio, x«r«So\n : Eph.
i,4.
CS-SATEINS, origo, principium, Eph. li, 5 h. I. (?).
SIFAN (angl. sax. sifian; coll. Sibis), conj. II, lae-
lari, gaudere, uya\\tuKta~ut: Joan. viu, 56; eufpai-
vsa9at : Rom. xv, 10; Gal. iv, 27.
SION, nom. propr. indecl., Stebv:Joan. xn, 15;
Rom. ix, 55; xi, 26.
SKABAN(vci. norv. skafa, angl. sax. scafan, vet.
sttp. germ. skapan, angl. shave, saec. tkafva, dan.
sfcaue,rec sup. germ. sehaben; Gr. 11,9; Gf. VI, 405),
conj. I, skof, skobun, skabans, tondere, xetpetv: Cor.
1, xi, 6.
BI-SKABAN, id., ?upav : Cor. I, xi, 5.
SKADUS(vet. sax. seado, angl. sax. scead,scadu,
vet. sup. germ. skato, angl. thade, balav. schaduw,
rec sup. germ. schatten, vet. norv. skuggi, suec.
skugge, dan. skytige; gr. o-xtei,o-xoroff;Gf. VI, 425),
masc,umbra,o-xea:Mciv, 52; Luc i, 79;Col.u,17.
UFAR-SKADVJAN, conj. II, obumbrare, superobum-
brare, sjrterxeaSstv : Mc ix, 7; Luc l, 55; ix, 54.
GA-SKADVEINS, fem., obumbralio, operimentum,
:
erxsTraeruaTim. I, vi, 8.
SKApJAN(vet. norv. skada,skedia, vet. sax. scallto,
angl. sax. sceSan, vet. sup. germ. skadon, vel.fr.
skalha, skalhia, angl. skath, suec skada, d.in. skade,
batav., rec sup. germ. schaden; Gr. II, II; Gf. VI,
421; Rchth. 1021), conj. I, skop, skopun , skapans,
Iaedere, aStxefv:Col. ui, 25.
1444
GA-SKAbiAN, id., Lnc x, 19; Cof. II, vu, t; Gal.
iv, 12; Philem. 18; <3\knrerj: Luc iv, 35.
SKAbis,neulr., injustitia, de'rin enlum , kStxlu:
Cor. II, XII, 15.
SKApOLS, adject., noxius, «Svxfiv: Col. m, 25;
/3)aSepof: Tim. I. vi, 9.
SKAIDAN(angl. sax. sceadan, vet. sax. tcethan,
vel. sup. germ. skeidan, vei. fr. sketha, suec skeda,
dan. skede, balav., r"ec sup. germ. scheiden; lat.
scindere, tcidi, gr. eraSav, oxKuv, Gf. VI, 428;
Rchth. 1029), conj. I, skaiskairi,tkaiskaidun,skaidant,
dividere, separare, distrahere, Stxat_~i-> '•Mth. x, 55|;
X<»pt?etv : Mc x, 9; skaidansik, sejungere se, xo>pi-
Kto~at: Cor. I, vn, 10; etiam sino sik : Cor. I, vu,
10, 15.
AF-SKAIPAN, id., kfopiXuv: Luc VI, 22; Gal. n ,
12; xo>piittv: Rom. vm, 55, 59; afskaidan tik, se-
jungere se, kfopi&aBut: Cor. II, vi, 17; Staxopicje-
erSae:Luc ix, 55.
GA-SKAIDAN, separare, 0TeAAser9«i: Thess. II, m, 6.
»IS-SKAIDAN, separare, Skcir. VIII, a.
GA-SKAIDNAN , conj. III, sejungi, xo>pH.iaBai:Cor.
I, VII, 11.
GA-SKAIDEI, fem. 1) divisio; 2) dislinctio, Stuoro\n:
Rom. x, 12.
SKAL, vid. sub Skulan.
SKALKS(vet. nnrv. skalkr, vet. sax. scalc, a RI.
sax. scealc, vet. sup. germ., vet. fr., suec, dan.
tkalk, batav., rec sup. germ. schalk; DRA. 502;
Rchth. 1020), masc, servus, SouAof: Mth. viu, 9;
x, 24, 25; Mc. x, 44; xu, 2; xiv. 47; Lnc n, 29;
vn, 2, 5,8,10; xiv, 17,21,22,25; xv, 22; xvu, 7,
9, 10; xix, 13, 15,17,20; xx, 40; Joan. xm, 1«;
xv, 15, 20; xviu, 10,18, 2« ; Cor. I, vn, 2J, 22,25;
xti, 15; Cor. II, iv, 5; Gal. iv, 1, 7; Phlpp. u, 7;
Col. iii, 11; iv, 12; Tim. 1, vi, 1: Tim. II, u , 24;
Tit. i,l; Philem. 16; jratSaptov: Neh. v, 15; oixs'-
T»f : Rom. xiv, 4.
GA-SKALKI, neutr., conservus, o-uvSou>of : Col. i,
7; iv, 7.
SKALKINON, conj. II, servire, SouAsiieev : Mlb. vi,
24; Luc xv, 29; xvi, 13; Joan. vm, 33; Rom. vn,
6, 25; ix, 12; xii, 11; xiv, 18; Gal. iv, 8, 9, 25;
v, 13; Tim. I, vi, 2; hinc in augam skalkinonds, h
bfdtdiioSovMa: Col. Hi, 22; SsSovA"coer9at; Gal. rv, 5;
Wpeuetv : Luc. l, 74; Phlpp. ni, 3; Tim. II, I, 3;
npo;xapreptiv: Rom. xui, 6; galiugam skalkinonds,
e\So>\o\krpnt,vid. sub Liugan.
uib-SKALKiNON, comministrare, conservire, SOVAEUSK
—
o-uv : Phlpp. II,22.
SKALKINASSUS, masc, ministerium, servitium, Sou-
>eta : Gal. v, 1; \arptia : Rom. IX, 4; gatiugagudi
tkalkinassus, idololatria, e/SuAoAaTpeia : Gal. v, 20;
Eph. v. 5;Col. in, 5.
SKALJA (vet. norv. skdl, iket, angl. sax. tceala,
angl. thetl, suec, dan. skal, batav. schaat, schalie,
rec sup. germ. schate; Gr. 11,54), fem., tegula,
xipauot: Luc v, 19.
SKAMAN(vet. norv. skam, skammast,skomm,vel.
sax. scamian, angl. sax. sceamian,vet. fir. skome,vei.
sup. germ. tchamen, angl. shatne, suec, tlan. skant,
balav. schaamen, rec sup. germ. schamen; Gr. II,
30; Rcluh. 1032), conj. II, erubescere; skaman tik,
se pudere, ewer^uvstrSat: Luc xvi, 3; tnataxvviaSat:
Mc III, 38; Luc n, 26; Tim. II, i, 8, 12, 16; iga-
nopeioQut: Cor. II, i, 8 h. I.
CA-SKAMAN SIK,id., ivrpintaOui : Thess. II, lli, 14.
SKANDA (angl. sax. seeonde, vei. sup. germ.
skantn, vet. fr. skonde, rcc. sup. germ. schande; gr.
erxavSaAov : coll. Skaman; Gr. II, 11; Rchth. 1052),
fem., turpitudo, atVxuvn: Phlpp. tu, 19.
SKAUDA(Gr. III, 450)?
vid. sub Ratp.
SKAUDA-KAIP,
SKAUNS (angl. sax. scipne, vei, sax. sconi, vet
sup. gcrm. skoni, vet. fr. skene, skone, suec. skbit
dan. skjon, balav. sclioon, rec. sup, germ. schbn
 1445 SKAURPJO SKULAN 144«
Rchih. 1026), adject., 1) bene formatus, 2) pulcher, SKEVJAN (angl. thiftf), conj. II, iter facere,e5J4v
copatoff:Rom. x, 15. 7roteiv: Mc. H, 25.
IBNA-SKAUNS , conformatus, ovuptopfo; ; Phlpp. SKILDUS(vet. norv. tkioldr angl. sax. ttuld, vet.
III, 21. , sax. scild, vel. >up. germ. skxlt, vet. fr. ~keld, angl.
cupA-SKADNEi, fem., figuraDei, ptopys9eoO: Pblpp. shield, suec. stt3/d, dan. skjold, balav., rec. sup. germ.
II, 6. schild; Gr. III, 445; Rchlii. 1022), masc, scuium,
SKAURPJO(Voc graec), fem., scorpio, axopnio;: 8upeof: Eph. vi, 16.
Luc. x, 19. SKILLIGGS (vet. norv. skitlingr, vet. sax,, angl.
SKAURO, vid. sub Skiuran. sax. scilling, angl. shilling, vet. fr., stjec, daii. skit-
SKAUTS (vet. norv. skaut, angl. sax. sceat,\el. ling, batav. schelling, rec. sup. germ. tcliilting;
sup. germ. tkoxa, vet. fr. skat, angl. sheet, suec. Rchth. 1051), masc, denarius, docum, neap.
skote, dan. sked, batav. schoot, rec sup. germ. SKILJA (vet. norv. skitia, angl. sax. icylan, succ.
schoss; Gr. II, 20; 111,406, 448; Rchth. 1021), skilja, dan. skille; Gr. II, 54), masc,, carnifex; patei
inasc (?), fimbria, vestis, xpkaneSov: Mlh. ix, 20; al skiljam (iv uuxiWu,)frabugjada : Qor. 1, x, 25.
Mc vi, 56; Luc vm, 44. * SKIURAN(vet. norv. skufa, angl. sax. scufan,
* SKAPJAN (vet. norv., suec skapa, vel. sax. vct. fr. skuva, vet. sup. germ. skiuban, angl.
shove,
tcapan, angl. sax. scyppan, vet. sup. gcrm. skafan , suec skii/fa, dan. skuffe, batnv. schuiven, rec. sup.
vet. fr. skeppa, angl. thape, dan. skaffe, batav. schep- t:erm. schieben; Gr. II, 18; Gf. VI,, 409; Rchth.
pen, tec sup. germ. schaffen; Gr. II, 9; Gf. VI, 1035), conj. I, skauf, skubun, skubans, miltere.
442; Rchth. 1026), conj. I, skop, tkopun, skapans, AF-SKILBAN, aiuuvere, c dal.,a7reo9eter9at:Rom. xi,
creare. l;Tim. I, i, 19.
GA-SKAPJAN, id , xTt?etv: Mc. n, 27; xm, 19 ; Eph. * SKIURAN(vet. norv. skiarr, skur, angl. sax., vet.
lt, 10, 15; m,9; iv, 24; Col. i, 16; m, 10; Tim. I, sax. scur, vet. sup. gerui. skiura, %!.»>', vet. <r. skut,
iv, 3. schur, ang|. scour, sAower, suec. skura, skur, dan.
GA-SKAFTS, fcm., 1) creatio, creatura, xTto-tf: Mc skure, batav. schuren,tcheure, rec sup. gcrm. tcheuer,
x. 6; xm,19; Rom. vni, 59;Cor. II, v, 17; Gal. vi, schauer; Gr. II, 48; III, 5S8, 417; Rchtb. 1034),
15; Col. i, 15, 25; xaTaSoW: Joan. xvn, 24; 2) conj. I, skuur, skurun, skurant, vehementer commo-
creatura, xTto-pia : Tiin. I, iv, 4. . veri.
UFARSKAFTS, principium, initium, knapxn : Rom. VINIJI-SKAURO , fem., ventilabrum , TTTMOV ; Luc.
xi, 16. iu, 17.
SKAFTJAN, conj. H, creare; skaftjansik, separare, fu- SKIIBA, fem., Iremilus; skura vindit, turbo., \a.i\a.^ :
tiirum essc ueXAetv : Joan. xu, 4. Mc IT, 57;Luc VHI,25.
SKARIOTES, vid. Iskariotes. SKIP (vet. uorv.,vct. fr. sktp, angl. sax., ve|. sax.,
* SKARJAN, Tim. II, n, 26 h. I. scip, vei. sup. germ. skif, angi. shiy, suec. tkepp, dan.
SKATTS (vet. norv. skallr, vet. sax. scat, angl. skib, ! alav. schip, rec sup. germ. schiff; gr. axufv;
sax. sceat, vet. sup. germ. sk.azz,vet. fr. sket, suec Gr. 111,455; Gf. VI, 455; Rchth, 1051),)ieutr., na-
skatt, daq. skat, batav. scliat, rec sup. genn. schatz; vis, 7r).Qrov : Mth. VIII,23,24; Mc. 1,19,20; iv, 1,36,
D>i. 543; Rchth. 1028), masc, nummus argenteus, 57; v, 2, 18,21; vi,54; Luc.v, 2,5,7,11; vm,37;
kpyvptov: Mlh. xxvu, 6; Luc ix, 5; xix, 16; S»va- Joa». vi, i7,19, 21, 24; 7rAoeap«ov: Mciu,9; Joan.
ptov: Mc xit, 15; xtv, 5; uvk: Luc vu, 41; xx, 21; vi, 22, 23; usfarpon gataujan us skipa, uaufrpghmi
Joan. vi, 7; xu, 5; mina, Luc. xix, 16, 18, pati, vavayerv: Cor. H, XI, 25.
20,24. SKUGGrVA(coll. Skavjan; coll, vet. sup. germ.
SKATTJA, masc, numniularius, xoAAuSecrniff: Mc scucar; Gf. VI, 405, 420), masc, speculum, eoroTTTpov.':
xi, 15; atlagjan silubr du skaltjam (eTriTpajre£av): Car. I. xin, 12.
Luc xix, 25. I SKULAN (vet. norv."tkuta, angl. sax. tculon, vet.
* SKAVJAN(vet. norv. skoda, angl. 9ax. sceawian, sax. sculan, vet. sup. germ. skotan, vet, fr. skila',
vet. sax. scawon, vet. fr. skawia, vet. sup. germ. sketdc, skuld, angl. thall, suec skota, dan. skutle,b.\-
scauuon, sueu. sk&da, dan. skue, bai.iv. schouwen, tav. zullen, rec sijp. germ. tollen, schuld; Gr. II, 28;
rec. sup. germ. schauen; Rchlh. 1021), conj.II, Gf. VI, 461; Rchlh. 1022, 1050), conj. anom., praes,
speciare. , I tkal, skulun, praet. skulda, part. skttldi, 1) debere, de-
CS-SKAVJAN, pass. vel usskavjansis, resipisci, kvavn-: bitoremesse, bfei\ttv: Luc vu, 41; xvi, 5, 7; 2)
fttv : Tim. II, n, 26; exvrjipeiv: Cor. I, xv, 34. oporlere, oc«siAstv : Luc xvn, 10; Joan. xju, .14;
lis-SKAVs, adject., prudens, circumspectus; usskaxit'. xix, 7; Cor. I, v, 10; xv, 2; Cor. II, xn, 14; Epb. v,
visan, viiyeu ; Tbess. I, v, 8 h. 1. 28 ; Thess. II, i, 5; Setv: Mc ym, 51; ix, 11; Luc,
CN-SKAVS,' vid. ad Thess. I, V, 8. n,49; iv, 45; ix, 22; xvn,25; xviu.l; xix,5;
SKAFTS, vid. sub Skapjan. Joan. lii, 30; ix,4; x, 10; Roip. xn,3; Cor. I,xv,
SKEIMA(vet. norv. skima, angl. sax, ~ciman, vei, 25; Cor. II, II, 3; Eph. vi, 20; Col. iv, *, 6; Tim, I,
sax.scimo, vet. sup. germ. tkimen, rec. sup. germ. ra, 2, 7; Tim. II, n, 6,24; Tit. i, 11; Skeir.l.d; V,
schimmer; Gr. II, 45; III, 391), masc. (?), lumen, lux, c; oj fiiluruu esse (ad designandum futurum), Luc
epccvrj: Joan. xvui, 3. I. 66; ptsAAstv: Mth. xi, 14; Luc. ix, 31; Joan. YII,35,
SKEINAJS(vet. norv., vet. fr. skina, vet. sai., 36, 39; xn, 53; Tim. II, IV, 1; sx™ ' Mw-vMf 40;
angl. sax. scinan, vet. sup. germ. skinan, angl. shine, :Joan. viu, 26; xy.j,12.
suec. skeu,skyna, dan. tkinne, batav. tchttnen, rec SKULDS,parl., dehitus; tkuldt visan, 1) debitum
sup. germ. tcheinen; Gt. II, 12; Rcblh. 1051), esse.oporler..', in sensu passivo (hocesl, verbo,se-
conj. I, sfcqu»,tkinun, skinans, videri, splendere, quenlc jiassivain signilicationem habente), Setv: Luc
Xaptjretv : Luc. xvn, 24; £or. 11,IV, 6; et;a<TTp(iiTTeiv :. xv, 32; Joan. xu, 34; Cor. 11,v, 10; JLI,30; Thess.;
Luc. IX, 29. II, III, 7; Tim. I, m, 1$; v, 13; Tit. i, H (Mc vui,
BI-SKEINAN, circum fulgere, ncpikkunztv: Luc. u, 9. 31); oyst).stv: Cor. II, xn, 11; 2) pernjissum esse, li-
SKElRS (vet. norv. skirr, skira, vet. sstx.scerian, aere, e?etvat: Mth. xxvu, 6; Mc.'n, 24; m, 4; vi, 18;
angl. sax. tcir, vet. fr. skiria, angl. theer, suec skdr, x, 2; xn, 14; Luc vi, 2, 4; xx, 22; Joan. svin, esse
51;
(ai
dan. skjatr, rec. sup. germ. tchier; Gr. II, 45; Rclith. ' Cor. II, XII, 4; Skeir. VI, d; 5) fuiurum
1032), adject., clarus, evidens, Skeir. IV, b; V, a. designandttm fulurum pass.), pteAAstv : Luc IX, 44;
GA-SKEIRJAN, explicare, interpretari, ipunvevztv: xix, II.
Joan. ix, 7; tte9eppt>jvsustv : Mc v, 41; xv,22, 34; SKULDO, neuir., debitura, oystW : Rom. xm, 7.
Skeir. II, C. SKULA, masc, dehitor, bfuS&rn;: Mth. vi, 12; Gal.
SKEIREINS (Skeretns Cor. 1, xiv,26), fcm., interpre- v, iii; sWof : Mth. v, 22; xxvi, 66; Mc m, !29;iiv,
talio, spLtjjvsta: Cor. I, xu, 10; xiv, 26. 64; Cor.K, xi, 77; sfeatVivitan, debere, debitorem
1447 GLOSSARIUMGOTHICJE LKSGUJE. 1448
cssc,'C. accus., JeoeiAetv : Rom. xiu, 8; Philcm. 18; saisleip Luc vm, 23), taislepun (taizlepun Cor. I, xv,
irpofoyetXstv : Philem. 19 ; Ssiv: Cor. I, xy, 55; pa'ei 6), stepans, dormire, xa9suSstv: Mth. vm, 24; ix, 24;
ikulans sijaima (cujus debilores sumus),Ta b^eiinuura Mc iv, 27, 38; v, 59 ; Thess. I, v, 6, 7,10; xsxotwn-
«pteov : Mtb. vi, 12,; dulgit tkula, debilor, xp~o>fu\i' , o-9at:Joan. xi, 12.
Tjjf : Luc vn, 41." ANA-SLEPAN, obdormirc, «tyujrvouv: Luc. vui, 23;
FAIIIU-SKDLA, : Luc xvi, 5.
debitor, ypeuystAsTiriff xsxoifMJer9at : Thess. I, lv, 15; xiv, 15.
SKULDRS (coll. Gr. Il, 352), masc (?). GA-SLEPAN, id., xotuttoOtti:Joan. xi>11; Cor. I, xi,
SPAI-SKULDRS, sputum, nrvatia : Joan. IX,6. 30; xv, 6,18,20.
SKURA, vid. sub Skiuran. . SLEPS,masc, somnus, ujrvof : Luc. ix, 52; Rom.
SKUTTS (vel. sup. germ. skuft, rec sup. germ. xiu, 11; xotptrjo-tfTOU urrvou: Joan. xi, 13.
* SLlNDAN(vet. sup. germ. slintan, batav. slinden,
schopf; Gr. III, 408 ; DRA. 285; Gf. VI, 461), masc
vel skxfflneutr., capilli, rpiy_tt : Luc vu, 58, 44; rec sup. gcrm. schlingen,schlund; Gr. H, 35), conj. 1,
Joan.xi, 2; xu,3. sland, tlundun, slundans, sorbere.
* SKREITAN (angl. sax. screadian,\el. sax. scri- ' FRA-SLINDAN, absorbere, xaTa7rtvstv : Cor. II, v, 4.
* SLIUbAN (angl. sax. stidan, angl. slide, rec.
lan, vet. fr. skreda, angl. shred, suec skrata, dan.
tkrasder, rec sup. germ. schroten; Rchth. 1055), sup. germ. schteudern), conj. I, tlaup, tlupun, tlu-
conj. I, tkrait, skritun, skritant, scindere, findere. pans, lubricum esse.
DIS-SKREITAN, id., Stappjjyvuvat:Mc xiv, 65. AF-SLAUpjAN, conj. II, tcrrere, mctum incutere ; in
DIS-SKRITNAN, conj. III, scindi, ax%'<&<"''• Mlh. passivo, lerreri, i.unoptio~at: Cor. II, IV,8; perterre-
XXVII,51. ri, anxium esse, knoptioQut: Gal. iv,20.
SKYbUS, nom. propr. masc, \\xv'n; : Col. iu, 11. . AF-SLAU])NAN, conj. 111,exterreri, stupefieri, 9apc-
SKOHS(vet. norv. skor, angl. sax. tceo, vct. sax. <jtio~ut : Mc i, 27; x, 24; inf. ut subst., 9aptSof:
tcoh, vet. sup. germ. tcuoh, angl. slwe,vei. fr., suec, Luc IV,36.
dan. tko, batav. sehoe, rcc sup. germ. schuh; Gr. III, SLIUPAN(vet. norv. sleppa, angl. sax. slipan, vet.
450; Gf. VI, 418; Rchth. 1052), masc vel sfcoA sax. tlopian, vet. sup. germ. sliofan, angl. slip, suec
neuir., calceamentum, vnoSnux : Mlh. ui, 11; Mc l, slippa, dan. slippe, rec sup. gcrm. schlupfen; Gr. II,
7; Luc iii, 16. 18), conj. I, staup, tlupun, slupans, inepere, evSuvetv :
GA-sKOu, neutr. (?), calceamentum, vnbSnua : Luc Tim. II, ui, 6.
x, 4; xv, 22. UF-SLIUPAN, erepere, OjrocrTeXAeev sauTov: Gal. II,
GA-SKOHS, adject., calceatu% vnoStStuivo;: Mc vi, 12; part. pr;rs. uf-sliupands, nuptitaxrot: Gal. n, 4.
9; Eph. vi, 15. INNUF-SLIUPAN, irrepere, napettipx'''^ : Gal. n, 4.
SKOHSL(angl. sax. scticca,vet. sup. gcrm. scittlian, AF-SLAIPJAN, conj, II, exuere; 'afslaupjan sii, iu
suec sky, dan. skue, rec sup. germ. scheuen, scheu- media signilicatione, kntxSveoOai:Col. m, 9.
tai; DM. 274, 561 ; Gf. VI, 417), neutr. , spiritus SMAlltpR (vet. norv. smibr, angl. sax. smere,
malus, dxmon, Saioicov: Mth. vm, 51; Satuoytov: tmyrian, vet. sax. tmer, vel. sup. germ. smero, vel.
Luc viu, 27 h. I.; Cor. 1, x, 20, 21. fr. smere, angl. tmear, suec, dan. smor, hatav.
SLAIIAN(vet. norv. sld, angl. sax. stean, vct. sax., tmeer, rec sup. germ. schmeer, schmieren; Gr. II,
vet. sup. germ. tlahan, vet. fr. sla, angl. ttay, suec 57; III, 465; Rchlh. 1038), neutr., pinguis, mbmt.
s/d, dan. tlaae, batav. slaen, rec sup. germ. schlagen; Rom. xi, 17.
Gr. II, 12; DRA. 625; Rehlh. 1055), conj. I, stoh, SMAKKA(Gr. III, 376), masc, ficus, ervxov:Mtb.
ttohun, stahant, verberare, TOKTSIV : Mc xv, 19; Luc vu, 16; Mc. xi, 13; Luc vi. 44.
Xvin, 13; Cor. I, viu, 12; 7raistv: Mth. xxvi, 68; Mc SMAKKA-KAGMS, vid. sub Bagxnt.
xiv, 47; Joan. xvin, 10; Sepstv: Joan. xviu, 23; Cor. SMALS (vet. norv. smar, augl. sax. smael, vel.
II, xi, 20; lofam ttaltan, vid. sub Lofa. sax., vet. sup. germ., suec, dan., batav. smal, angl.
AF-SLAHAN, 1) percutere, ca:dere, kfutpiiv : Mc ematl, rec sup. germ. sclimal; Gr. III, 611), adject.,
xiv, 47; 2) occidere, a^oxTsivstv: Mc. xn, 5; Luc. parvus, superl. smalists, parvulus, minimus, i\ay_t-
xx, 14; Eph. n,16. arot : Cor. 1, xv, 9.
SLAUS, masc (plur. tlaheit), 1) plaga, ictus, vulnus, SMARNA(coll. Smairpr; Gr. II, 57), fem., quis-
n\nyn : Cor. II, vi, 5; xi, 25; slahs lofin, vid. sub quilia, crxuSaAov : Phlpp. m, 8.
Lofa; 2) plaga, morhus, ukan\ : Mc v, 29, 54; Luc *SME1TAN (vet. uorv. smita, angl. sax. smitan,
VII,21. vet. sup. germ. smeizan, vet. fr. smita, angl. smeelh,
SLA-UALS, vid. sub Ilals. tmul, tmulch , suec smeta, dan. smitle, batav. smet-
SLAUHTS, fem., cacdes, ofu.yn : Rom. vm, 36. ten, rec sup. germ. tchmeisten; Gr. II, 14; Rchth.
SLAIHTS (vet. norv. slettur, vet. fr. sliucht, angl. 1038), conj. I, tmail, smilun, smilans, ungere.
tlight, suec slal, dan. slet, halav. slecht, slicht, rec III-SMEITAN, inungere, imxpittv : Joan. IX, 11.
sup. germ. schlecht, schlicht; Rchlh. 1037), adject., GA-SMEITAN,
* id., Joan. ix, 6.
planus, Astof: Luc m, 5. SMIpA(vc.t. norv. smidr, vet. sup. germ. tmid,
SLAUHTS, vid. sub Slahan. angl. sa.v. smi6",vct.fr. smelh, angl.smi(/t, dan., suec.
SLAUbJAN,vid. sub Stiupan. tmed, batav. tmid, rec. sup. germ. tchmied; Gr. II,
SLAUPJAN,vid. suh Stiupan. 46; Rchth. 1037), masc, faber.
SLAVAN (angl. sax. slavian), conj. II, quietum AIZA-SMIDA, lerrarius faber, x«AxeOf:Tim. II, iv, 14.
esse, obmulescere, o-twTrav : Mc lx, 34; Luc xix, 40; GA-sMipON, conj. II, praeparare, xarspyaljeaeac:Cor.
ttavandt, parl., quietus, tjpsptof: Tim. 1, n, 2. II, VII, 10.
ANA-SLAVAN, quictum esse, 7raus<79at:Luc vni, 24. SMYRN(gr. o-pt0pp'cv), neulr., myrrhajmip imwr.
SA-SLAVAN, tacere, o-tcojrav
: Mc IV, 39. na, eauvptauivo; : Mc. xv, 23.
SLEIpA (vet. sax. stilhi; Sclnn. G/o«s. Hel. 99), SNAGA(Gr. III, 446), masc, vestis, pallium, iuu-
fem., damnum, paena, ^nuia : Phlpp. m, 7, 8. riov : Mth. ix, 16; Luc v, 36.
SLEipis(plur. Sleidjai), adject., damnosus, pericu- SNAlVS(vet. norv. snior.vet. sax., vel. sup. germ.
losus, saevus,xaAsTrof: Mth. VIII,28; Tim. 11,in, 1. tneo, angl. sax. inaw, angl. snow, suec snd, dan.
fem., periculum, xtvSuvof: Rom., viu, 55. sne, hatav. sneeuw, rec sup. germ. schnee; gr.vi^ ;
SLF.ijpEi,
GA-SLEipjAN, conj. 11, laedere, "nutovv : Mc vm, lat. nix, nivis; Gr. II, 45; 111,5u8),masc, nix, x'^'-
36; Luc IX,25; Cor. H, vu, 9; Phlpp. m, 8. Mc ix, 5.
SLEPAN (vet. sax., angl. sax. slapan, vct. fr. slepa, SNAU,vid. sub Snivan.
angl. tleep, balav. tlaepen, rec sup. germ. schlaftn; * SNAKPJAN (vel. sup. germ. snirfan, batav.
coll. vet. norv. sofa, suec sofva, dan. tove, vet. sax. tnerpen, rcc snp.germ. schnarperi),conj. II, adedere.
meSian; lat. sopire, lomnxum, gr. u7rvof; Hopp 84 ; AT-SNARPJAN, id., 'tyykvetv: Col. II, 21.
hchth. 1057), conj. I, taitlep (saizlep Joan. xj, 11; SNEIpAN(vet. norv. tneida, vet. sax., angl. sax#
1449 SNIUMJAN SUNUS «50
tnitSan, vel. sup. germ. snidan, vet. fr. snitha, snia, aWo; — aAAoff : Mc viu, 28; Luc ix, 19; sumsuh—
suec tnida, dan. sniite, balav. snyden, rec. sup. anpar, S uiv — aAAof: Joan. vn, 12; sum — anpar
germ. schneiden; Gr. II, 15; Rchih.1059), couj. I, — sum, \o— uiv—uWoSe — «AAO : Mc iv, 4, 5,7 ; sum
«nai^, snipun, snipans, 1) caedere; 2) metere, 9Epi- — anpar sum — anpar, b uiv — erepov—erepov—
c>v : Mth. vi, 26; Luc xix, 21; Cor. II, ix, 6; Gal. erepov : Luc vni, 5, 6, 7; managai— sumaxh, 7roAAot
vi, 7,8, 9. — aX>ot: Joan. x, 20, 21; 7roA).oi — Ttvif : Joan. xi,
UF-SNEIDAN, immolare, dissecare, SOetv: Luc xv, 46 ; managai — sumaih — sumaih, 7ro)Xoi — «A).ot—
25, 27, 30; Joan. x, 10; Cor. I, v, 7. o)i>ot:Joan. vu, 40, 41; sa frumista—anpar — sums,
SNIUMJAN(coll. Snivan), conj. II, festinare, o-jreu- 0 7rpcoTOf — erepo; — erepo; : Luc xiv, 20; 6 npS>ros
Setv: Luc u, 16; xix, 5, 6; o-7rouSa?etv : Thess. I, n, —Sevrepo;— srepof : Luc xix, 16, 18, 20 ; c) etvo-
17; Tim. II, iv, 9. cabulo distributivo in priori sententise membro defi-
GA-SNIUHJAN, contendere, cp9avetv : Cor. II, x, 14. cienle:—,ccXXot: Joan.xn, 29; —, ocSe : Mlh. xxvi,
SNIUMUNDO, adverb., diligenter, CIST« o-jTouSrjf: Mc 67; —, otTroMot:Cor. II, 11, 17; vel in posteriori :
vi, 25; Luc. i, 39;compar. sniumundos, diligentius, of uiv, —, Rom. iv, 2.
erTrovSatOTspeoj : Phlpp. II, 28. SUMAN, adverb., quondam, olim, 7TOTS : Rnm. xi,
SNIVAN(vet. norv. snua, vel. sax. sniumo, angl. 30; Gal. 1, 23; Eph. 11,5; v, 8; suman —suman («»-
sax. snude, sneome), conj. I, snau, snevun (snivun manuh), modo — modo, tum — tum, ix uipov; —
Mc. vi, 55), snivans, 1) ire, adire, uTraystv: Joan. xv, ex uepouf : Cor, I, xiu, 9; suman — suman — sumati:
16; Cor. 1,ix, 25; 2) contendere, ep9avetv : Thess. I, Skeir. VI, c
n, 16. SUNDRO (vet. nbrv. sundra, angl. sax. sxjndrian,
DUAT-SNIVAN, applicare, 7rpoffopu.i£eo-9a*:Mc vi, 55. vet. sax. sundar, vci. sup. germ. sxtntar, vet. fr.,
FAURBI-SNIVAN (bisnivan faur), prseire, anteire, angl. sunder, suec sondra, dan. sonder, sondre, ba-
prrecedcre, praevenire, npouyetv: Tim. I, v, 24; f~k- lav. zonder, rec sup. germ. sonder, sondern; Gf. VI,
vetv; Thess. I, iv, 15. 48; Rchth. 1056), adverb., seorsim, peculiariter,
GA-SNIVAN, prsevenire (in interpretationc pemenire xaTattovaf: Mc IV,10; Luc IX,18; xar' tSiav: Mc iv,
in pro-veniremutanduro), y9avsev:Rom.ix, 31; Phlpp. 34; VII,35; ix, 2, 28; Luc. ix, 10; x, 25; Gal. 11,2;
ui, 16. * iStce: Cor. I, XII, 11. .
FAUR-SNIVAN, prseire, pravenire, npo\uu6metv :'Mc. * SUNIS (vet. norv. sannr, angl. sax.sotS, vet. sax.
Xiv, 8; Cor. I, xi, 21; faura faursnivan,'\d.,npokyetv: serA, vet. fr. sone, vet. sup. gerni. sunnis, sona, angl,
Tim. l,i, 18. seolh, suec sann, dan. sand, rec sup. germ. suhne.
SNUTRS (vet. norv. tnolr, angl. sax. snoter; Gr. versrihnen; Gf. VI, 241; Rchth. 1040; coll. 1006), ad-
II, 49), adject., prudens, sapiens, 0-096$;:Luc. x, 21; ject., verus.
Cor. 1, i, 19. SUNJA, adverb., vere, k\n~C>t'•Luc ix, 27; Joan.
SNUTREI, fem., prudentia, sapientia, oofia : Cor.I, xvn, 3 vid. ad h. 1.
1, 17, 19. SUNJABA, adverb., id., Thess. I, 11, 13.
SNORJO (vet. norv. snara, vet. sup. germ. snuor, SUNJA, fem., veritas, aArj9eea : Mc. v, 35; xil, 14',
snaraha, angl. snare, suec snore, dan. snor, rec sup. 32; Luc IV,25; xx, 21; Joan. vui, 32; x, 41; xiv, 6,
germ. schnure; Gr. II, 42), fem., 1) funiculus, lora- 17; xv^26; xvi. 7, 15; xvn, 17; xvm, 57, 58; Rom.
menlum; 2) laqueus, oupykvn: Cor. H, xi, 35. ix, 1; xv, 8; Cor. I, v, 8; xm, 6; Cor. II, iv, 2; vi,
SUQNS, masc, stomachus, orbp.uxot : Tim. I, v, 7; VII,14; xi, 10; xn, 6; xm, 8; Gal. 11,5,14; 111,1;
25 h. I. v, 7; Eph. 1, 15; iv, 21, 24, 25; v, 9; vi, 14; Phlpp.
* SUQON(coll. Supori), conj. II, condire. i, 18;Col. 1, 6;Tim. 1, 11,4, 7; 111,15; iv, 5; vi, 5;
GA-SUQON, id., kprvetv : Col. IV, 6. Tim. II, 11, 15,18, 25; m, 7, 8; IV, 4; Skeir. I, b, d;
SUfiJAN(Supjon; angl. soothe), conj.JI, delectare, "VIII,;c ; a).u9sf: Joan. vin, 14, 17; x, 41; 6o-t6rj7f:
blandiri, xv>j9eiv : Tim. II, iv, 5 h: 1. Luc 1, 75; sunja gateihan, verilatem dicere, veriili-
SULJA (vet. sup. germ. sola, angl. sole, suec cum esse, aX»i9euetv : Gal. iv, 16; tunja taujan, id.,
sota, dan. saale, rec sup. germ. sohle; lat. solea ; Eph. iv, 15; bi sunjai, in veriiale, vere, aAu9cof: Mlh.
Gr. III, 405; Gf. VI, 185), fem., sandalium, eravSa- xxvi, 75: xxvii, 51; Mc xiv, 70; xv, 59; Joan. vi,
Xtov: M'c. vi, 9. 14, 55; vii, 26, 40; vm, 51; xvu, 8; a>u9sf : Tim. I,
GA-SULJAN, conj. II, fundamentum jacere, fundare, vi, 7; ovTeof: Mcxi, 52; Cor. I, xiv, 25; Tim. I, v, 5,
eepteAiouv : Mlh. vn, 25; Luc vi, 48; Eph. 111,1S. • 5, 16.
SUMS(vet. norv. sumr,angl. sax., vet. sup. germ., scNjAi-FRipAS, vid. sub fripGit.
vet. sax,, vet. fr. sum,angl.some, suev. somliga, dan. SUNJEINS, adject., verus, k\n~nt: Mc xu, 14; Joan.
somme; Gr. II, 55; III, 4; Gl. VI, 44 ; Rchth. 1055), VII, 18; VIII,15,16, 26; Cor. II, vi, 8; Phlpp. iv, 8 ;
adject., 1) aliquis, quidam, Ttf : Mth. ix, 5 ; xxvn, Tit. 1,15; Neh. vn, 2; k\n'tvb; : Luc xvi, 11; Joan.
47; Mc 11,6; v, 25; vu, 2; vui, 5; lx, 1,38;xi, 5,8; vi, 52; vii, 28; xv, 1; Skeir. VI, b; ayaflof : Joan.
xn, 13; xtv, 45, 47, 51, 57, 65; xv, 21, 55; Lnc vi, vn, 12.
2; VII,2, 56, 41; vui, 27, 46, 49; ix, 7, 19, 27, 49, SCNJON, conj. H, defendere; sunjon sik, se defen-
57; x, 25; xiv, 15,16; xv, 8, 11; xvi, 1, 19, 20; dere, justificare, kno\oyeia~ut : Cor. II, xn, 19.
xvii, 12; XVIII,2, 9,18, 55; Joan. vi, 64; vu, 12, GA-SUNJON, justificare, Stzatouv: Luc. vu, 55.
25, 44; ix, 16, 40; xi, 1, 57;xn, 20; Rom. xi, 14, SUNJONS, fem., jusiificatio, kna\oyia: Cor. H, vu,
17; Cor. I, ix, 22; xv, 6,12, 54, 55; subscr.; Cor. 11; Phlpp. 1, 17; Tim. II, iv, 1S.
Il.iii, l;x, 2;Gal. 1, 7; 11,12; Thess. II, m, 11; SUNNA (vet. norv., vet. sup. germ. sunna, vet.
Tim. I, 1, 3, 6, 19; iv, 1; v, 24; vi, 10; Tim. II, n, sax. sunna, tunno, angl. sax. tunne, vet. fr. tunne,
18, 20; Tit. 1, 12 ; Skeir. III, a ; eit: Mc xiv, 43; angl. sun, batav. zon, rec sup. germ. tonne ;
Luc (IX, 8) xv, 15, 26; xx, 1; bi sumata, de quo- tonna, Gr. III, 549; Gf. VI, 240; Rchlh. 1056), masc, sol,
dam, arro piipouff:Rom. xi, 25 h. 1.; Cor. II, 1, 14; : Mc IV, 6; xvi, 2.
n,5; 2) in sentenliis disiributivis (sxpe cum encli- ijAioff
•lico uh, quod : tums — sumsuh, SUNNO, fcm., id., Mth. v, 45; Luc iv, 40; Epb. W,
vid.) a) geminalum
alter — alter, 0 uev— 0 Se, cj uiv — 5? Se: Mc xn, 26; Neh. vn, 5.
5; Rom. ix, 21 (xiv, 5); Cor. 1, vn, 7; xi, 21; Cor. SUNUS(vet. norv. tonr, angl.sax., vet. sax., vet.
H, 11,16; Phlpp. 1,16 h. I.; Tim. II, 11,20; Skeir.VI, sup. germ.,vet. fr.sunu, angl., suec son, dan. son,
d; sumi — sumsuh — sumsuh— sumsuh, b uiv—6 Se baiav.zoon, rec sup.germ. sohn; Gr. 111,520;Gf.VI,59;
— 0 Se — 0 Se : Eph. iv, 11 ; al\ot — a/Aoj : Joan. Rchth. 1056), masc, filius, vtbt: Mt!i.v,45;viH,12,
ix, 9 (Cor. I, xn, 10); Tts — aWot : Joan. ix, 16 ; 20,2'J;ix, 15; x, 57; xxvn, fl;Mci, 1, H; 11.19, 28;
Skcir. VI, d; ri; — rts : Phlpp. 1, 15; Luc IX, 7, iii,11,17; vi, 5; vm, 51; ix, 7, 9, 12, 17, 51; x, 35,
8; h) cum alio distributivo vocabulo anpar —sums, ; 35,46; xn, 6, 55, 57; xm, 26; xiv, 41, 61, 62; Luc I,
PATROL. XVIII. 46
1151 GLOSSARIUMGOTHIC/E LINGUiE. •1452
13,16, 51, 52, 35, 36, 57; u, 7; m, 2, 22, 25, 24, BI-SPEIVAN , inspuere, epurTOstv : Mc xv, 19; Luc.
25, 26, 27, 28,29, 30, 31, 32, 35, 54, 55, 36, 37, XVIII,52.
38; iv, 5, 9, 22, 41; v, 10, 24; vi, 5, 22, 55; vn, 12, GA-SPEIVAN, spuere, nrveiv: Joan. ix, 6.
54; vni, 28; ix, 20, 22, 26, 55, 58; x, 6; xv, 11, 15, SPAI-SKUI.DRS, vid. sub Skuldrs.
24; xvi, 8; xvn, 22, 24; xvm, 8, 51, 58, 59; xix, 9, SPILDA(vet. norv. spialld ; coll. Spill), fem., la-
10; xx, 15, 54, 56, 41, 44; Joan. v, 22, 25; vi, 27, bula , abacus, 7rtvaxiStov : Luc i, 65; n\a\ : Cor. II,
B5, 62; vni, 28; ix, 59; x, 56; xi, 4, 27; xn, 25, 54; ni, 5.
XIII,31, Rom. vni, 5; IX,9, 26, 27; Cor. 1, xv, 28; SPILL (vet. norv. spell, spilla, angl. sax. spell,
Cor. 11,III,7,15; vi, 18; Gal. u,20;iv, 4; vi, 22, 50; vet. sax., vet. sup. germ. spet, angl. spell; coll. rec.
Eph. l, 6; n, 2; m, 5; iv, 15; v, 6; Col. i, 15; III, 6 ; sup. germ. tpellen, spiel; Gf. VI, 355), neutr., di-
Tliess. I, v, 5; Esdr. n, 9, 10,11, 12, 15,14,15,16, ctum, fabula, ptu9of:Tim. I, i, 4; IV,7 ; Tim. II, iv,
17, 18, 19, 20, 21. 22, 25, 24, 25, 26; 27, 28, 29, 4; Tit. l, 14.
30,51,52,55,34,55,30,57,58, 39, 40, 41, 42; SPILLA, masc, praedicator: Skeir. I, d.
Neh. vi, 18; Skeir. III, c; IV, d; V, a, c; VI, b; suni- SPILLON, conj. II, prasdicare, nuntiare, narrare, di-
ve gadeds, vid. sub Deds; sunivesibja, vid. sub Sibis. cere, Stw^ero-^ae: Mc v, 16; ix, 9; excospeev : Neh, vt,
SUNS (angl. sax. sona, angl. soon, rec sup. germ. 19 ; sua7yeXic;eo-9at : LUc II, 10 ; Rom. X, 15.
schon ; Gr. III, 89, 590), adverb., I) brevi, modo, GA-SHLLON, pradicare, Sea^ysXXstv : Luc ix, 60.
tuSseof: Mth. vin, 3; xxvi, 74; xxvu, 48 ; Mc. l, 10 J)iup-spiLLON, evangelizare, suoTysXiSstv : Luc. ui,
(12), 18, 20, 21, 29, 30, 31, 42, 43; n, 2, 8,12; iv, 18; vin, 1 vid. ad h. I.
5, 15, 16, 17,29 ;v, 2,13, 42; vi, 27; Luc v, 15, US-SPILLON , annuntiarc, xnpOcro-stv : Luc vni, 59 ;
39; vi, 49 ; VIII,55 ; xvn, 7 ; Joan. xm, 50; xvm, Str)7!t<r9at:Luc ix, 10. •
27 ; eu9uf: Mc i, 12, 28 ; Joan. XIII, 52; egauTrif: cNus-sPiLLOps,part. pruet., ineffabilis, kvexStnynro;:
* : Rom. xi, 55.
Phlpp. n, 23; nupuy_pnuu: Luc i, 64; vm, 44, 47, Cor. 11,ix, 15; avstjspsuvvjTOf
55; xvin, 43; xix, 11; knb utu; : Luc xiv, 18; sv SPINNAN(vet. norv. spinja, angl. sax., ve!. snp.
KTop.co : Cor. 1, XV,52 J1eeoajrat;: Cor. I, XV,6; 2) si- gerra. spinnan, angl. spin, suec spinna, dan. spinde,
mul.apta : Thess. I, iv, 17. batav., rec sup. germ. spinnen; Gr. 11,54; Gf. VI,
SUNS-EI,conjunct., simul alque, cum, cif : Luc i, 345), conj. I, spann, spunnun, spunnans, nere, vrr
44; xix, 41; Joan. xi, 20,29, 32, 35. 9stv: Mth. vi, 28.
BI-SUNJANE, :
adverb., prope, syyuff Mc i, 58 1.; h. SPRAUDS, vid. Spaurds.
xOxAeo : Mc III, 54; vi, 6; Luc ix, 12; Neh. v, 17 ; SPRAUTO (Gr.II,21),adverb., cilo, snbito, Ta^O:
vi, 16; pala bisunjane land, circumjaccns locus, TTS- Mth. v, 25 ; Mc IX,59; Joan. xi, 29 ; ruxio>t '•Luc
piyo>po;: Luc iv, 57. xiv, 21; xv, 22; xvi, 6; Joan. xi, 51; Gal. i, 6;
SUPON (vet. sup. gerin. sofon; lat. sapere; coll. Phlpp. u, 24; Thess. H, n, 2; Tim. 1, v, 22; Tim.
Suqon; Gf. VI, 172), coni. II, condere, apTOstv:Mc II, IV,9; Ta^tov : Joan. xui, 27; Tim. 1, m, 14; s»
ix, 50. Tavee : Luc xvill, 8.
CA-SUPON, id., Luc xiv, 54. SPYREIDA (voc gr.), masc, cophinus, oirvpiff:
SUSANNA, nom. propr. fem., zooo-awa Luc : Mc VIII,8, 20.
vin, 5. STARS (vet. norv. stafr, angl. sax. slmf, vet. sup.
SUTIS (vet. norv. *<Eir, angl. sax., vet. fr. swet, germ. stap, vet. fr. stef, angl. staff, vet. sax., suec,
vel. sax. suoti, vet. sup. germ. sozi, angl. sweet, balav. slaf, dan. stav, rec. sup. germ. siab; Gr. II,
suec sol, dan. s d, batav. zoet, rec sup. germ. suss; 51; Rchtli. 1046), masc, elementum, aratx~w>: Gal.
gr. v)50ff; Gf. VI, 311; Rchlh. 1061), adject., comp. IV,3,9; Col. ii, 20.
tuiiza, 1) dulcis ; 2) milis, paliens, Kvsxrof: Mth.xi, STAGGAN, vid. sub Stiggan.
24; Mc vi, 11; Luc x, 12, 14; novxto;: Tim. I, u, STApS (Siads Luc xiv, 22; vet. norv. stapr, angl.
2, sVtitxrjff: Tim. 1, m, 5. sax. stede, vet. sup. germ. stat, vet. fr. sled, angl.
UN-SUTI,neutr., irrequies, turba, axaTao-Tao-ia: stead, vet. sax., suec, batav. slad, dan. sted, rec
Cor. II, vi, 5. sup. germ. slati; lat. statio; coll. Standan; Gr. II,
SPAI..., vid. sub Speivan. 51; Rclilh. 1045), masc (plur. stadeis), 1) locus,
SPAIKULATUR (voc lat.), masc, speculator, statio, T07rof: Mc l, 35, 45; xv, 22; xvi, 6 ; Luc
crtrszouXaTcop : Mc vi, 27. IV, 17, 57,42; vi,17; u, 10, 12; x, 1; xiv , 9, 10;
SPAURDS(Sprauds Cor. I, ix, 24; vet. sup. germ. xix, 5; Joan. x, 40; xi, 6, 30; xiv, 2; xviu, 2; Rom.
spurt, spor, vet. norv. spor, angl. sax. spor, spxjrd, ix,2>; Cor. II, n, 14; Thess. II, in, 16; Tim. 1, n,
\rt. sax. spuri..., spxtrnan, rec sup. germ. spur; 8; 2) locus, Tojrof: Luc n, 7; xiv, 22; slap^ giban,
Gr. ii, 57 ; III, 596 ; Gf. VI, 557), fem. anom., sta- dare locum, TO7TOV StSovat: Rom, xu, 19; Epli. IV,
diiini, oraStov: Joan. vi, 19; xi, 18; Cor. I, ix, 24. 27; 5) diversorium, xaTaXupta: Luc n, 7; 4) ripa,
SPARVA(vet. norv. spbrr, vet. sup. gcrm. sparo, litlus, yn : Mc iv, 1; Luc v, 5 ; jainis siadis, ad ul-
angl. sax.spcartia, speara, angl. sparroiw,suec sparv, leriorem ripam, stf TO7repav: Mc IV, 35.
dan. spurve, rec sup. germ. sperling; gr. ^/ijp: Gr. HUNSLA-STAPS, munus, oblalio, 9uo-tao-T«ptov : Mth.
III, 5li2; Gf. VI, 560), masc, passer, errpou^tov: Mth. V, 25; Luc i, 11; Cor. I, x, 18.
x,29, 51. MOTA-STA|)S, telonium, TeXcoveov : Luc. v, 27.
SPEDS (speids Mlh. xxvu, 64 ; spids Tim. 1, IV,1; LUKARNA-sTApA, masc, candelabruui, Xu^vta: Mth.
vet. sup. germ. spat, suec spad, dan. spasd, batav. v, 15; Mc IV, 21; Luc vm, 16.
xpade, rec.sup. germ.spdt;Gf. VI,52G),adject., tardus; ANDA-STA{)JIS, masc, adversarius, avTtStxof: Luc.
comp. tpediza, ultimus, novissimus, iaxarot : Mth. xvni, 5; avTtxsiptsvof:Cor. I, xvi, 9; Phlpp. i, 28.
xxvu, 64; superl. spedisls (spedumislt Mc. xu, 22),
id., Mc xn, 6, 22; Joan. vi, 40, 44; vn, 57; xi, 24; STAIGA, vid. sub Sleigan.
xn, 48; Cor. I, iv, 9; xv, 8, 52; Tim. II, iu, 1; UO-TS- STAINS (vet. norv. steinr, angl. sax. slan,batav. angl.
pof : Luc xx, 32; Tim. 1, IV, 1. slone, vet. sax., vet. fr., suec sten, dan.,
SPEIVAN (Spevan Mc. VII, 55; vet. norv. spya, sleen, vet. sup. germ., rec. sup. germ. ttein; Gr.
angl. sax. spwan, vct.sax. spiuuan, \et. fr. spia, rec III, 578; Rchth. 1047), masc, petra, lapis, Xi9of:
sup. germ. spiwan, angl. spew, suec spy, dan. spye, Mth. xxvii, 60; Mc v, 5;xu, 10; xv, 46; xvi, 5, 4;
batav. spuwen, rec sup. gerin. speien; lat. spuere, Luc lii, 8; iv, 3, 11; xix, 40, 44 ; xx, 17, 18; Joan.
gr. ^OTTSIV : Gf. VI, 564; Rchth. 1041), conj.I, spaiv, vni, 59; x, 31; xi, 58, 59,41; Rom. ix, 52, 55;
«pirun, spivans, 1) spuere, TTTOSIV : Mc vn, 55 ; vm, €or. H, m, 7; jrsTpa: Mth. vn, 24, 25; xxvu, 51,
23; 2) inspuere, eptTTTOetv : Mth. xxvi, 67; Mc. x, 54; 60 ; Mc xv, 46; Luc. vi, 48 ; viu, 6, 13 ; hincetiam
xtv, 65. ut nomen proprium usurpatum pro Pelro Skeir.
ejicere, exTrrOetv:G;>l.IV,14. Vll, a ; stainam vairpan, lapidare, Xt9»t7oAi«v : Mc.
AND-sPEiVAN,expuere,
14S5' STAIRNO STAURRAN 1454
xn, 4 ; s/ainam afvairpan, id., Xt9a?etv: Joan. xi, 8 ; MI|)-STANDAN, stare cum, consistere, c dat., erw-
xaTaXt9ci?eiv : LUC.XX, 6. ioravat: Luc. IX, 52.
VAIHSTA-STAINS, lapis angularis, yeovtatoc(sc Xi9of): US-STANDAN (uslandan Luc. vm, 55; x, 25), 1) sur-
Eph. n, 20. gere, avto-Tavat: Mth. ix, 9; Mc i, 55; m, 26; vn,
STAIMAHS , adject., petrosus, TrsTpeoSriff: Mc iv, 24; ix, 27; x, 1; xiv, 57, 60; Luc l, 59; iv, 16, 29,
5, 16. 58, 59; v, 25, 28; vm, 55; IX, 8,19; x, 25; xv, 18,
STAINEINS, adject., lapideus, Xt9tvof: Cor. II, m,3. 20; xvu, 19; Joan. xi, 31; Rom. xv, 12; 2) surgere,
STAINJAN, conj. II, lapidare, Xe0a?stv: Joan. x, 32, exire, s_£pxto~at: Mc vi, 1; xi, 12; 3) resurgere,
55; Cor. II, xi, 25. avMTTavae: Mc vin, 31; ix, 9, 10; x, M; xu, 23, 25;
STAIRNO (vet. norv. stierna, angl. sax. sleorra, xvi, 9; Luc ix, 8,19; xvm, 35; Joan. xi, 25; Thess.
vet. sax. sterro, vet. sup. germ- sierno, vet. fr. stera, I, IV, 14, 16; iyeipea'ai: Cor. I, xv, 52.
TVIS-STANDAN, dicedere, separare, c dat., a7roTaer-
angl.slar, suec sljerna, d&n.ttjerne, batav. ster, rec Cor. II, II, 15.
sup. germ. stern; gr. aemip, lat. sielta; Gr. 111,392.; erecr9at: FAURA-STANDAN, 1) adsistere, adstare, naptorkvut:
Rchth.'1048), fem., astrum, aernip : Mc. xm, 25. Mc xiv, 69; Luc xix, 24;2) pra?esse,praesulemesse,
STAIRO (gr. o-Tetpof,lat. sterilis), fem., sterilis, Rom. XII, 8.
trTeipa : Luc i, 7,56 ; Gal. iv, 27. 7rpotoTao-9ae:
STAIFANUS, nom. prop. masc, irefuvnt: Cor. bens, AFGA-STOPANS, part. prset., certum locum non ha-
e suo loco motus, aT07rof': Tbess. II, ni, 2
1,1.16 ; xvi, 15. h. 1.
STAKS , vid. sub Stikan.
* STALDAN(vet. sup. sax. TJNGA-STODANS, instabilis; ungastopans visan, kara.-
germ. gastaldis, angl. reiv : Cor. 1,IV, 11.
getteald), conj. 1, siaistald, staislaldun, staldans, in II(?), persistere, stare, toTavat:
proprium habere, possidere. GA-STopANAN,conj.
Rom. xiv, 4 vid. ad h. 1.
AND-STALDAN, donare, cum dativo rei et accusaliyo AF-STASS (DRA. 453), fem., 1) discessus, separa-
personse, imxopnyeiv. Cor. 11, ix, 10; Gal. III, 5; tio; 2)repudium; afstassais bokos, libellus repudii,
7rape'%sev : Tim. I, I, 4. : Mth. V, 31.
lucrum : a7roa-Taereov
GA-STALDAN, lucrari, facere, xspSatvstv
Cor. I, ix, 20 h. I.; xTao-9ac:Luc xvm, 12 ; Thess. US-STASS (ustast Luc xiv, 14),resurrectio, avaora-
crtf : Mc xn, 18, 23, Luc. n, 34; xiv, 14; xx, 27, 55,
I, iv, 4; Neh. v, 16; sZetv : Cor. I, vn, 28. 55, 56;Joan. xi, 24, 25; Cor. I, xv, 12, 13,21;
AND-STALD, neutr., auxilium, emxopnyiu: Eph. IV, ni, 10; Tim. II, n, 18; eSavaoraertf: Plilpp.
16; Phlpp. i, 19. Phlpp.
11.
AGLAITGA-STALDS , adject., turpe lucrum sectans, III,TVIS-STASS, dissensio, sedttio, Stxooracria : Gal.
:
cupidus, aio-xpoxepSijff Tim. I, m, 8; Tit. i, 7. 20.
v,
STAMMS(vet. norv. stamr, vet. sup. germ. sla- FAUR-STASSEIS, masc, prsesul, Trpoto-Ttiuevof: Thess.
malon, vet. sax. stamm, angl. sax. stamer, angl. I, v, 12.
ttammer, suec stamma, dan. stam, batav. stameten, ANA-STODJAN, conj. II, inchoare, mcipere, evap-
rec sup. germ.s/amme/n;Gr. II, 50), adject., mutus, : Gal. m, 5; Mc inscr.; Luc inscr.; Eph.
: Mc. VII, 52. xeoQut
ptoytXaXof inscr.; Thess. 2, inscr.; Tit. inscr.; Skeir. 11, a;
STANDAN( vet. norv. standa, slypia, angl. sax., IV, b.
vel. sup. germ. standan, vet. sax. standan, stan.vei. DU-STODJAN, id., 5p/e<r9at: Luc xtv, 50; Cor. 2,
fr. stonda, stan, angl. sland, suec sth, dan. sfnae, inscr.; faura dustodjan, antea incipere, npoevkpx'-
batav. staen, rec sup. germ. stehn; gr. erriivat, lat. a~at: Cor. II, vm, 6.
stare; Gr. II, 11; Rchth. 1051), conj. I, anom., stop, ANA-STODEINS, fem., inilium, kpxn : Mc i, 1; x,
slopun, stopans(l), i)slare,iorkvat, ernixetv,so-Tavat: 6; XIII, 19; Joan. vm, 25 vid. ad :h.Cor. I.; Phlpp. rv, 15;
Mth. vi, 5 ; xxvi, 73; xxvn, 11, 47 ; Mc m, 31; IX, Col. i, 18; Skeir. I, b, c; knupxn 1, xv, 20,25;
1; xi, 5, 25; Luc i, 11; v, 1, 2 ; vi, 8; vu, 38; viu, xvi, 15; fram anastodeinai, ab inilio, avco9sv: Luc i,
20 ; IX, 27; xvni, 13; Joan. vi, 22; vn, 37; xu, 29 ; 5; fram anastodeinai aivis, ab initio mundi, kn uiS>-
xviit, 5,16, 18, 25; Rom. xiv, 4 ; Cor. 1, xv, 1; xvi, vof : Luc i, 70.
13; Gal. v, 1; Eph. vi, 11, 15, 14 ; Phlpp. i, 27 ; AFTRAANA-STODEINS, allerum inilium : Skeir. I, d.
IV, 1; Col. III, 12; Thess. I, m, 8; Tim. II, n, 19; STAUA (DRA. 748), fem., 1) judicium, xpto-tf:
cra~nvat: LllC xvm, 11; XIX,8; sytaTavat: Tim. II, Mth. v, 21; xi, 22, 24; Mc. vi, 11; Luc x, 14; Joan.
IV, 2; napeoravttL: Luc I, 19; Joan. XVIII,22; 2) v, 22; vn, 24; vm, 16; xn, 51;xvi, 8; Tbess. H, i,
subsistere, o-Ta9«vat:Mc ui,24, 25. 5; Tim. I, v,' 24; Skeir. I, a; V, c; xpipta : Joan. ix,
AND-STANDAN, adversari, av9e<jTavat : Mlh. v, 59; 39; Rom. xi, 53; Cor. I, xi, 29; Tim. 1, in, 6; du
Rom. ix, 19; xm, 2; Gal. n, 11; Eph. vi, 15; Tim. stauai gatiuhan, in jus adducere, xaTaxpivetv: Mtb.
II, iii, 8; iv, 15; avTtxeto-eat:Gal. v, 17; Thess. II, xxvii, 3; viljands mip pus ttaua, 9eXcov crotxptvea9at ;
n, 4; Tim. I, i, 10; Tim. II, u, 25 vid. ad h. L; avn- Mth. v, 40; 2) lis, judicium, npuyua : Cor. I, vi, 1.
\iyetv : Joan. xix, 12; Rom. x, 21; Tit. i, 9. STAUA,masc , judex, xptTrif : Mtb. v, 25; Luc
AT-STANDAN, adstare, nuptorkvut: Mc xiv, 47, 70; XVIII,2, 6; Tim. II, iv, 8.
xv, 35, 59; iftarkvut; Luc n, 58; iv, 59; xx, 1. ANDA-STAUA, adversarius, «vrtStxof : Mlh. v, 25.
AF-STANDAN, 1) discedere, ayto-Tavat: Luc iv, 15 ; STAUA-STOLS, vid. sub Stols.
Cor. II, xii, 8; Tim. II, n, 19; aTretTretv : Cor. II, iv, STOJAN, conj. II, prajt. slauida, judicare, xptvsev:
2; 2) decidere, kfiaruoOttt : Luc vm, 15; Tim. I, Luc vi, 37; vn, 45; xix, 22; Joan. v,22; vn, 24,51;
iv, 1. vin, 15,16, 26, 50; xn, 47, 48;xviu, 51; Rom. xiv,
BI-STANDAN, circum stare, nepuorkvat: Joan. xi, 5, 4, 5,10, 15; Cor. I, iv, 5; v, 5, 12, 13; vi, 1; x,
42; circumdare, TrepcxvxXovv : Luc xix, 45. 29; Skeir. V, b; Staxpivetv: Cor. I, xi, 51.
GA-STANDAN, 1) remanere, stare, iarkvat : Mc x, * GA-STOJAN, id., xpivetv: Cor. I, v, 3; Cor. H, n, i;
49; Luc vi, 8, 17; vn, 14; vm, 44; xvn, 12; Rom. gaslojans, part., aTojrof: Thess. II, m, 2 vid. ad
xi, 20; o-Ta9nvat:Mc m, 26; Luc xviu, 40; 2)rema- h. 1.
nere, stare, to-Tavat:Joan. vm, 44; Cor. 11, i, 24; * STAURKJAN (vel. norv. ttorka, ttorkna, angl.
arnxetv: Thess. I, ni, 8; ptsvstv: Luc i, 56; Joan. vm, sax. stearc, suec stark, dan. stcerk,angl. stark, siarch,
51; Cor. I, vn, 24; Tim. 1, n, 15; Stapiuetv: Gal. n, rec. sup. germ. siark; Gr. H, 62). conj. II, desiccaro
5; ujroitevetv: Luc n, 43; 5) persistere, u-Ta9>ivat: (transit.).
Cor. II, xni, 1; 4) restituere, knox.a~iora.a~ax : Luc GA-STAURKNAN, conj. III, arescere (intransit.), are-
VI, 10; aflra gastandan, id., Mc m, 5. fieri, cJupatvE<r9at : Mc IX, 18.
IN-STANDAN, 1) insistere, eeotcrTavae: Tim. H, IV, 2 * STAURRAN (coll. rec. sup. gecm. slarr, ttor-
b. 1.; 2) instare, eveo-ravae:'Thess. II, u, 2 li. I. rxsch; Gr. 11, 61), conj. II, fremere, murmurare.
 1455 GLOSSARIUMGOTHIC/E L1NGH;«. i4:;o
AND-STACRRAN, : Mc XIV, 5.
ld., eti.Sptuy.a~ai dan. lyr.; Gr. II, 48; III, 525, 350), mnsc, calvus,
STAl TAN (vet. norv. sleijta, vet. sax. slolan, vet. taurus juvenis, ubayo; : Luc xv, 25, 27, 30; Neh:
snp. germ. stozan, vet. fr. siela, dan. st«dc, halav. v,18.
stooten, rec sup. germ. siossen; Gr. I, 841; Rchlh. *STIURS (vet. norv. slyra, angl. sax. steore, slu-
1049), conj. I, slaistaut, stautuns, pulsarc, verberare, ran, vot. sax. storian, vet. sup. germ. stiura, vet.fr.
TOTTTSIV : Mth. v, 59; pWiJstv : Luc vi, 29. slioru, angl. slear, suec styra, dan. styre, batav.
STASS, vid. sub Standan. stieren, rec sup. germ. tleuern; Gr. II, 48 ; liclilh.
STEIGAN (vet. norv., vet. fr. siiga, angl. sax., 10S0), adject., deicrminatus, statutus.
vet. sax. stigan, vet. sup. germ. stigi, steigan, suec. US-STIURIBA, adverb., effrenatc, ao-eoTcof : Luc xv,
stiga, ilan. stiqe, hatav. ttijgen, rec sup. germ. slei- 15.
gen; gr. areiyjtv; Gr. II, 17; III, 596; Rchlli. 1040), us-STiunr.i,;fem., licenlia, luxuria, uao>ria: Eph.
conj. I, slaig, stigun, stigans, ascendere, «vatSatvetv : v, 18; Tit. i, 6.
Joan. VII,14; x, I. STIURJAN, eonj. II, 1) consiituere, eerT«vae : Rom.
AT-STF.IGAN, dcscendere, iuSuhetv : Mth. ix, 1 ; x, 5; 2) affirmare, Sta.SeSatovaOat : Tim. I, i, 7.
KaTagaivstv: Mth. xxvu, 42; Mc xv, 50, 52; Luc STIVITI, neutr., patieniia, vnouovn: Cor. 11,i, 6;
xix, 6; Joan. vi, 55, 58, 41, 42, 50, 58; Eph. iv, 9, vi, i; Thess. II, i, 4.
10; alsteigan dalap, vid. sub Dalap. STURJUS (vet. sup. germ. stuppi, suec sloft, dan.
GA-STEIGAN, scandere, descendero, ip.Saivttv: Joan. stov, batav. stof, rec. sup. germ. staub; Gr. II, 19;
VI,24; xaraSaivstv: Rom, x, 7. 111,579), masc, pulvis, xovtoprbt: Luc x, 11.
US-STEIGAN, ascendere, avaSaivetv: Mc m, 15; STUGQS , vid. sub Siigqan.
tuc v, 19; xix, 4; Joan. vi, 62; vn, 14; Roni. x, STRAUJAN (vet. norv. stra, angl. slreovtan, vel.
*
6; Eph. iv, 8, 9, 10; scandere, iuSuivetv: Joan. vi, sax.sireu>ian,vet.fr. slreuia,angl.sax.s(rau>,suec stxti,
17 (uhi Gothus cum codd. avaSafveevsine dubio le- dan. stree, batav. strooijen, rec sup. germ. streuen;
g'0- lal. slernere, gr. oTpcowOvac ; coll. strava apud Jor-
UFAR-STEIGAN, ascendere, kvuSuivetv: Mc iv, 7. nand. de reb. Get. p. 152 Lindenbr. [Postquam la-
STAIGA,fcm.,semita, oSor : Mc i, 5; Luc m, 4; menlis est defletus Allila, stravam super tuinulum
pvptn: Liic xiv, 21. ejus, quam appellant ipsi , ingenti cnmessalione
STIRNA(vet. norv. ste[na, angl. sax. stefen,stemn, concelebrant], slraba apud scholiastem ad Stat. Theb.
vet. sax. slemna, vet. fr. slemme, angl. sieven, suec 12, 64 [Exuviis hostium exstrueliattirregibusnioriuig
tlemma, dan., balav. tlemme, rec sup. germ. stimme; pyra, quem ritum sepulturse hodie quoque barbari
DKA. 845; Rchlh. 1047), fem., vox, ?«vjj:Mlli. xxvn, servare dicuntur , quem strabas dicunt lingua sua];
46, 50; Mc i, 5, 11, 26; v, 7; ix, 7; xv, 54, 57; Rchtli. 1055), conj. ll,sternere, o-Tpcowuvat: Mc xi,
I.uc i, 42, 44; m, 4, 22; vm, 28; ix, 55, 5(1;xvu, 8; xiv, 15.
15, 15; xix, 57; Joan. v, 37; x, 5, 4, 5, 16, 27; UF-STRAUJAN, supersternere, u7rocrTpeowJvai : Luc.
xi, 43; xn, 28, 30; xvm, 37; Gal. IV, 20; Tbess. 1, xix, 56.
IV,16; Skeir. VI, c STRIKS vet. vet. fr. strik, vet. sup. germ.
* STIGGAN(coll. Slikari), conj. I, stagg, stuggun, strih, angl. ( sax. norv., strica, vet. sax. stric, angl. slrake,
ttuggant, pungere. suec strek, dau. ttreg, batav. slreke, rec sup. germ.
IIS-STIGGAN, expungere (eruere), i.atptiv : Mth. v, strich; Gr. II, 17, 53; Rchth. 1054), masc, linea,
29 vid. adh.l. xepata : Mlh. v, 18.
STIGQAN (sttggqan Joan. xi, 9,10; Rom. ix, 32; STODJAN, vid. sub Standan.
angl. sax. ttingan; Gr. 11,56), conj. I, stagq,slugqun, STOpANS,vid. sub Standan.
ttugqant, committere (hellum), avuSuWetv: Luc STOLS (vet. norv. stolt, angl. sax., vet. sax., vet.
xiv, 51. fr. stol, \ei. sup. germ. stuot, angl. stool, suec, dan.
III-STIGQAN, procidere, irruere, npotninretv : Mth. stot, balav. stoet, rec sup. germ. s(u/i/; coll. pr.
vn, 25, 27 ; npo;pnyvvv«.: : Luc vi, 48, 40 ; npo;xb- arn\n, arv\o; ; Gr. II, 41; 111,455; Rclilh. 1051),
nreiv : Rom. ix, 52. masc, gradus, tronus, 6p6voff: Mth. v, 54; Luc i,
Gv-STiGQAN, offendere, 7rpofx67TTetv : Joan. xi, 9, 52, 52.
10. STAUA-STOLS, tribunal, $nuu : Mth. xxvn,19; Rom.
GA-STAGQJAN,COnj. II, id., LllC IV,11. xiv, 10; Cor. II, v, 10.
IU-STUGQS (bittuggqs Rom. ix, 52, 35;Cor. II, vi,5), STOMA (coll. rec. sup. germ. s(am»i), masc,
fem. (?), offensio, npb;xouua: Rom. ix, 52, 53;MV, conlirmaiio, u7r6erTacrtff : Cor. II, ix, 4; xi, 17.
15;* 7rpofxo7rri: Cor. II, vi, o vid. ad h. I. STOJAN, viil. suhSlaua.
STIKAN (vet. norv. slika, vet. sax. sticun, angl. SVA (vet. norv. sva, svo, so, angl. sax. sua, vet.
sax. siician, vct. sup. germ. siehhan, vet. fr. steka, sax., vet. stip. germ., angl., rec sup. germ. so, vet.
angl. stick, suec sticka, dan. stikke, icc sup. germ. fr. sa, so, succ s<°,dan, saa, halav. zo; nr. Z>;, lat.
stechen, slecken;gr. ari&tv ; coll. Sligqan, Sligqan ; sic ; Bsipp 190; Gl. VI, 11; Rchtli. 998); adverb.,
Gr. II, 27; Rchtli. 1047), conj. I, stak, stekuii, stu- ita, sic, O-JTM : Mth. v, 16,19 ; vi, 9, 50; vn, 12,17;
kans, h'g<jre. ix, 55; Mc n,7,8, 12; iv, 26, 40; vu, 18; x, 45;
STIKS,masc, puncium, momentum, artyu-h : Ltic xiv, 59; xv, 59; Luc i, 25, 29; n, 48; IX, 15; x,
iv, 5. 21 ; xv, 7,10; xvn, 10, 24, 26;Joan. v,21; vm, 59;
STAKS, fem. (?), sligma, oriyua : Gal. vi, 17. XIII, 15, 25; xiv, 51; xv, 4, 5; xviii, 22; Rom. ix,
* STAKJAN, conj. II, pungere, figere. 20; x, 6; xi, 26, 31;xu, 5; Cor. 1, v. 5; vii, 7,17,
HLI:{)RA-STAKEINS , fem., scenopegia , axnvonnyiu: 26; IX,24, 26; xi, 28; xiv, 21; xv, 11 ; Cor. 11,i,
Joan. vii, 2. . 5; vu, 14; viu, 11; x, 7; Gal. (i, 6) m, 5; iv, 5;
STIKLS (ad Stikanf coll. vet. norv. slikill; Gr. II, vi, 1; Eph. iv, 20; Plilpp. ui, 17; iv, 1 ; Col. iu,
27; III, 581), nuisc., calix , poculus , narnptov : Mth. 13; Thess. I, IV,14; v, 2; Thess. Il,ni, 17;Tiin. I,
x, 42; Mc VII,4; IX,41; x, 58; Joan. xvm, 11; Cor. III.IO; Tim;H, m,8; Skeir. l,d; V, c; VI, c; VII,
1, x,16, 17, 21; xi, 25,26, 27,28. b; eofaOTcoff : Tim. I, iu, 8; xat : Joan. xm, 15; xv,
STILAN (vct. norv., vet. fr. stela, angl. sax., vet. 9; xvti, 18; sva jah, sic etiam , oCreoxat: Cor. 1, xn,
eax. stetan, angl.slea/, snec stjdla, dan. slyele, ba- 12; xvi, l;Cor. II, I, 5; vn, 14; vm, 11 ; x, 7; OJTM:
tav. slelen, rcc sup. germ. slehlen; Gr. 11,2!);DRA. Eph. v, 28; sua samaleiko, sicut, cofaOTcof : Cor. I,
635; Rchih. 1047), conj. I, stal, sielun, tlulans, fu- xi, 25. sve
rari, xXsTrretv: Mlh. vi, 20; Joan. x, 10. SVAH (coll. ..tih), ordinario correlativum ad Cor.
STIUR (angl. sax. steor, vet. sax. slier, vet. sup. vel snasue,sic eliam, OJTCO xai : Cor. I, xv , 22;
germ. stior, angl. sfeer, rec sup. germ. ttier; coll. H, VIII,6 ; Eph. v, 24;swi/i ourto : Luc. xiv, 35 ; x«i :
lat. laurus, gr. ravpat, vet. norv. tiur, suec tjur, Joan. xv, 9; xvii, 8; jah, ita, O'TWxai : Mc<
1457 SVA SVERS 1458
xjn, 29; Luc xvn, 26; Gal. iv, 29; suaft nilt, sic 12; iii, 10, 20; iv, 1, 52,57; ix, 26; x, 8; xv, 5;
non , ouTwfoiSe : Joan. xv, 4. Cor. I, xm, 2 ; Cor. II, i, 8.
SVAU :
(coll. ..«), in interrogatione', siccine? OUTCO SVAGGVJAN, vid. sub Sviggvan.
Joan. XVIII,22. SVAIHRA (vet. norv. svara, angl. sax. sveor, sve-
SVAEI(etiam divisim sua-ei, Cor. II, vm, 13 vid. ad ger, vet. sax. suiri, vet. sup. germ. suehor, suec.
li. 1.), conjunclio, I) sicut, «? : Luc. m, 25; 2) ila ut, «rar.rdan. svoger, batav. swager, rec sup. germ.
toors: Mc'i, 27; Cor. 11,m, 7; vu, 2; VIII,5;Gal. schwager, schwieger; lat. socer, gr. sxvpor; Bopp 81;
n, 15; Thess. II, i, 4; n, 4; Skeir. III, d (eit TO: Gr. II, 55; III, 555), masc, socer, ntv"tpbs : Joan.
Cor. II, vui, 5); iva : Cor. 11,vm, 15; Gal. n, U; 3) xvin, 15.
ita ut, unde, wore : Mc n, 28 ; Rom. vn, 6; xm, 2; SVAIIIRO, fem., socrus, nevQcpk: Mth. vm, 14 ; x,
Cor. I, xiv, 22;Cor. H, n, 7; iv,12; v, 16, 17;Gal. 55;Mc i, 50;Luc IV, 58.
iv, 7 : pleonastice svaei nu, id., Rorh. vu , 4; Cor. 1, • 'SVAIRBAN(vet. norv. sverfa, vet. sax. tuerban;
xiv, 22; xv, 58;Cor.lI, iv, 12; Phlpp. IV,1;Thess. lat. torbere; Gr. II, 58), conj. I, svarf, tvaurbxtn,
I, iv, 18. tvaurbans, delere.
AF-SVAIUDAN, obliterare, e5aXet<petv: Col. n, 14.
SVA-LAUDS , vid. sub Lauds. BI-SVAIKBAN , id., exptaa-eretv: Luc vn,58, 44; Joan.
SVA-LEIKS, vid. sub Leiks. xi, 2; xu, 5.
svE(Bopp 189; Gr. 111,43; IV, 707), correlati- SVALLEINS, vid. sub Svitlan.
vum ad sva, I) quemadmodum, sicut, i>; : Mih. vi, SVAMMS(svams Mc xv, 56; vet. norv. svampr,
10, 12, 29; VII,29; x, 25; Mc l, 2, 22; IV, 27, 30, angl. sax. svam, vet. sup. germ. swam, suec, dan.
56; vi, 15; vn, 6; vm, 24; IX, 5; x, 1,15; xu,25, tvamp , batav. swamme, rec sup. gerni. schwamm;
31; xiv, 48, 72; Luc vi, 22, 36,40; ix,54; x, 5, coll. Svimman; Gr. II, 33; III, 372), masc, spon-
18, 27 ; xiv, 22; xv, 19; xvn, 6, 28; xvm, 17; xx, gia, onayyot: Mlh. xxvu, 48 ; Mc xv, 36.
37; Joan. vn, 10; Rom. vui, 36; ix, 29; xui, 9,13; SVAJlAN(vet. norv. svara, sveria, angl. sax. si>e-<
Cor. I, lv, 7;v, 3;vn, 25; ix, 20, 22; xm,ll;Cor. rian, vet. sax. suerian, vet. sup. germ. swerjan, vet.
II, n, 17; iii, 1; v, 20; vi, 4. 8, 9,13; vu, 15; viu, fr. swera, angl. swear, suec svdrja, dan. tvxrge, ba-
7;x,2, 9; xi,15, 16, 17; Ga). iv, 12, 14;v, 14, tav. sweeren, rec sup. germ. schworen; Gr. II, 9;
21; Eph. v, 1, 8, 28 ; vi, 20; Phlpp. i, 20; n, 7, DRA. 892; Rchlh. 1058), conj. I, ivor, svorun, sva-
22; Col. n, 20; m, 12, 18; Thess. I, n, 11; v, 2, rans, jurare, optvOetv,ouvOvat: Mth. v, 34, 36; xxvi,
4, 6; Tim. I, v, 1; Tim. II, n, 3, 8,17 ; Skeir. II, c; 74; Mc. vi, 23; xiv, 71; Luc i, 75.
VI, d ; VII, a, h; i>t xat : Cor. I, vn, 7, 8; ix, 5; tif BI-SVABAN, adjurare, 6pxi?etv: Mc v, 7; Thess.I,v,
«v:Cor. II, x, 9; eif si (Mth. ix, 36; Mc i, 10): z/ *
Mth. ix, 26; Luc m, 22; xaSeof: Joan. xm, 54; xv, 4; UFAR-SVARAN, pejerare, sTrtopxsrv: Mth. v, 55.
Eph. ui, 5; Thess. II, in, 1; xaScofxai: Thess. I, iv, urAR-svARA (ufar-svars?), masc, perjurus, 67uop-
15; xa"kntp : Cor. I, xu, 12'; xat : Tim. I, iv, 7 (ubi xoff: Tim. I, i, 10.
Golhus comparative reddit quodgrsecus conjunctive SVARE (stwei Cor. II, vi, 1; coll. rec sup. germ.
exhibet); sue raihtit, aanep : Cor. II, vnt, 7 ; 2) cir- schwer), adverb., frustra, gratis, l)sineratioue, eixij:
citer, dff : Mc v, 15; viii, 9; Luc viu, 42 ; Joan. Mlh. v, 22; Rom. xm, 4; Cor. 1, xv, 2; Gal. m, 4;
vi, 19 ; eofet: Luc i, 56; III,25; ix, 14, 28; 5) ita, IV,11; Col. n, 18; Skeir. IV, b; 2) in vanum , pta-
cum, cof : Luc i, 41; IV, 25; Joan. vi, 16; xi, 6; TJIV: Mc vn, 7; pt«Tatof: Cor. I, xv , 17 ; ee'<j xzvbv:
xvni, 6; rjvtxa: Neh. vi, 16 ; xvn, 1 ; prograeco ge- Cor. II, vi, 1; Gal. n, 2; Thcss. 1, III, 5; xevof:
nitivo absoluto: Luc VIII,25 sve faridedun (TTXSOVTCOV Cor. I, xv, 14 (uhi adverhium ut adjeclivum usurpa-
«tuTcov);4)ut, quandoque cum inflnitivo, S>are: Luc lur) ; Seopeav: Gal. n, 21.
*
v, 6, 7; ix, 52; 5) Gal. iv, 16 adest ip nu sve pro SVARTS (vet. norv. svartr, angl. sax. sveart, vet.
£>are, quod prorsus est inexplicahile. Sva lagga sve, sax. suart, vet. fr. swart, angl., suec, batav. svart,
tam longumquam, svaleiks sve, svamanags sve, sva dan. sorl, rec. snp. germ. schxvarz; Rchth. 1057),
uftasve,sva filusve, vid. sub Laggs, Leiks, Manags, adject., niger, ptsXaf: Mlh. v, 56.
Ufta, Filu. SVARTIZL, neutr., nigredo, fteXav: Cor. II, m, 5.
SVASVE, 1) sicut, ouTtofeof: Joan. vn, 46; Cor. II, SVARTIZLA , fem., id.,<Cor. II, iu, 3 h. I.
ix, 5; cof : Mth. vi, 12 ; vu, 29; vm, 15; xxvn, 65; SVE, vi.l. sub Sva.
Mc i, 22; iv, 26; Luc ui, 4; Rom. IX, 25, 27; xn, SVEGNJAN(swgnian Joan. v, 35;Col.iu, 15; coll.
3; Cor. I, vn, 17 ; xvi, 10 ; Cor. II, u, 17; m, 5; vn, angl. sax. svegian, vet. sax. suogan), conj. II, gau.
14;x,14; xi, 5(25 vid.adh. I.);xm,2; Eph. u, 5, m. dere.exsullare, ayaXXta£etv : Luc i, 47 ; x, 21; Joan.
5; v, 22; Thess. II, m, 15 ; Tim. II, m, 9; Skeir. v, 55; {SpuStvtiv: Col. lii, 15.
III, c; cocrjrep : Mth.v, 48; vi, 2, 5, 7, 16; Luc xvn, svEGNipA(svignipa Luc i, 44), fem., gaudium, \~e-
24;xvm, 11; Joan. v, 21; Rom.xi,30 (xn, 4); Cor. tilia, exsultalio, ayaXXiaertf : Luc i, 14,44.
I, iv, 9; xv, 22; xvi, 1; Cor. 11. i, 7 ; ix, 5; Gal.iv, SVEIBAN (vet. norv. svefia), conj. I, svaif, svi-
29; Eph. v, 24; Thess. I, v, 3 ; i>anepei: Cor. I, bun, svibans, relinquere, cessare, SiaXetnstv: Luc vn,
xv, 8; xaScof: Mc iv, 55; n, 13 ; xi, 6; xv, 8; xvi, 45.
7; Luc.i, 2, 55, 70; n,20, 23; vi, 10, 31; xvn,26; UN-SVEIBANUS, part.prfcs., incessans, inquietus, ou
xvui, 11; xix, 32 ; Joan. v, 23 ; vi, 51, 57, 58; vn, 7r«u6ptsvof : Eph. I, 16; aStaXstrrTof: TheSS. I, u, 15;
38; vni, 28 ; x, 15, 26; xn, 14 ; xm , 15, 55; xiv, v, 17; Tim. II, i, 3.
27, 51 ; xv, 9,10,12; xvn, 2,11,14, 16, 18, 21,22, SVEIN (vet. norv., angl. sax., suec suin, vel. sup.
25; r.om. vm, 36; ix, 12, 29, 32; x,15 ; xi, 26;xv, germ. suu, swin, vet. sax. sttin, vel. fr. swiit, angl.
7, 9;Cor. I, v, 7;xi, 2; xn, H, 18; xv, 49; Cor. swine, dan. sviin, balav. zwijn, rec snp. germ,
11,1,5; tv, ,1; vui, 5, 6, 15; ix,3, 7, 9; x, 7; xi, schwein; lat. sus, gr. uf : Gr. III, 329 ; Gf. VI, 63;
12;Gal. u, 7;m, 6;Epb. i, 4;iv, 4,17, 21; v, 2; Rchth. 1062), neutr., porcu?, x~^P°~'•Mth. vni, 30,-
Phlpp. lii, 17;Col. i, 7; ni, 15;Thess. I, u, 15,14; Mc.v, 11,12, 15,14,16; Luc vui,32,35;xv, 15,16-
III, 4; IV, 1,6, 11 (svusvcjah);\, 11; Thess. II, i, * SVEIPAN (vet. norv. svipa, sopa, angl. sax. »t>a-
5; Tim. 1, i, 5; xaScofxat : Cor. I, x, 55; xi, 1; Cor. pan, angl. sweep, rec. sup. germ. schweppern; Gr.
II, l, 14; xa6a : Mth. xxvil, 10; xaBknep: Rom. XII, II, 15; DM. 472), conj. II, inundare.
4;Cor. II, i, 14; III, 15, 18; vin, 11; Thess. I, n, xaTaxXuo-teof: Luc.
11; III, 6,12 ; IV, 5; Luc. u, 24 svasveqipan isl, xa- xn,uiojA-svEiPAiNS,fem.,inundaiio,
27.
rk TOzipnuivov;2) postqu.im,xa96 eav : Cor. II, VIII,
12 ; 5) circiter, versus, cos : Joan. vi, 19 ; xi, 18 ; SVEUAN (angl. sax. syrvan), conj. I, saisvor, tve-
rofct : Joan. vi, 10; 4) iia ut, eliam cuin infinilivo, rans, insidiari, eve/stv : Mc vi, 19 vid. ad. h. 1.
ixsrt: Mlh. VIII,24, 28; xxvn. 14; Mc i, 45 ; n, 2, SVERS (angl. sax. svtvr, rec sup. germ, tchwer),
 1459 GLOSSARIUMGOTHl&E LINGU^E. 1460
adject., nonoratus, evrtuot:Luc vn, 2; Phlpp. n,29. SVILTAN(vet. norv. svella, siittr, angl. sax. svd-
UN-SVERS, jnhonoratiis, aTtptoj: Mc vi, 4; Cor. I, tan, vet. sax. suelian, dan. sult; Gr- II, 32), conj. I,
iv, 10. st>a/J, svuttun , svultans , mori, ajro6v>jerxstv : Luc
svERibA,fem., honor, Ttptij: Col. n, 23; Thess. I, vm, 42.
iv, 4; Tira. I, i, 17 ; vi, 1; Tim. H, n, 21; Skeir. V, GA-SVILTAN, id., ajro&Wxeev: Mlh. ix, 24; Mc v,
a, c, d. 55; ix, 86;«n, 20, 22; Luc VIII,52, 55, xvi,22;
CN-SVERIDA, dedecus, ignominia, areptta : Cor. II, xx, 50, 51,56; Joan. vi, 49; xi, 14, 16, 32; xu,24;
xi, 21. XVJII,32; xix, 7; Rom. vn, 2, 3;xiv, 15;Cor. I.xv,
ALL-SVEREI, fem., rectitudo, simplicitas, un\bni; : 5, 51, 52. 51 ;Cor. H,v, 15; vi, 9; Gal. n, 19, 21;
Rom. XII, 8. Phlpp. i,21 ; Col. n, 20; Thess. I, iv, 14; v, 10;
UN«-SVEREI, infamia, aTtu-ia: Cor. H, vi, 8. 0v>jo-xetv : Mc. xv, 44; TeXeurccv : Mth. IX,18; Mc IX,
SVERAN, conj. II, 1) honorare, Ttptav: Mc. vn, 6, 44, 46; xotuaaBat : Cor. I, xv , 51.
10; x,19; Luc 20
XVIII, ; Joan. v, 25; vm, 49 ;xn,
25,26; Tim. I, v, 5; >i7sro-9at:Thess. I, v, 15; 2) vn,MipGA-sviLTAN, commori, auva7ro6vjjo-xetv : Cor. II,
5.
gloriflcare, Sa.kKetv: Joan. xu, 25.
GA-SVERAN, glorificare, Soitacjsiv:Joan. xn, 16; " SVIMMAN vid.
svuLTA-vAmbjA, sub Vairps.
XIII, 51. (vet. norv. sveima, svamla, angl. sax.
UN-SVERAN, : Luc. xx, 11; svimman,vet.sup. germ. suimman, angl. svim,svamp,
inhonorare, cVrtpiacjstv suec simma, sump, dan. svimme, svomme,rec sup.
Joan. VIII,49.
SVERAINS, fem., honor, rtun : Tim. 11, n, 20. germ. schwimmen,schwemmen, sumpf; Gr. II, 35),
UN-SVERAINS, dedecus, infamia, artptia : Tim. II, conj. I, svam, svummun, svummans,natare.
SVUMSL (svumfsl Joan. IX, 11), neulr., natatorium,
li, 20.
SVES (angl. sax. svms, vel. sax.,vet. sup. germ. r.a\vp.Si.~pa: Joan. ix, 7, 11.
*uas,vet.fr. stws;Gr. 11,52 ;DRA. 491; Rchth. 1060), SVINf)S(vet. norv. svinnr, angl. sax. svitS,vet. sax.
neutr., proprietas, facultas, ouo-£a:Luc xv, 15; Stoj: suith, batav. tviidig, rec sup. germ. gesehwind;Gr.
Luc xn, 12, 50. 11,60),adject., compar. svinpoza, fortis, robuslus,
SVES,adject., proprius, pertinens, tStof : Mc xv, sanus, tayvpat : Mth. iu, 11; Mc i, 7; m, 27; Luc
20; Luc vi, 44; Joan. x, 3,12; xv, 19; Rom. xi, 24; iii, 16; Cor. I, iv, 10; x, 22; Cor. II, x, 10; iax<>-
Cor. 1, vn, 7; ix, 7;Cor. H,v,10 (vid.ad h. I.); Gal. eov: Mc n, 17; SvvaTOf: Cor. II, xui, 9.
vi, 5, 9 ; Eph. iv, 28; Thess. I, n, 15; iv, 11; Tim. sviNpEi,fem., potentia, ioxv; : Eph. i, 19; vi, 10;
I, II, 6; IV,2; v, 4, 8; vi, 15; Til. i, 3, 12; Skeir. xpaTOf: Luc i, 51.
I, *c; V, b; otxetoff: Gal. vi, 10. SVINDJAN, conj. II, prohibere, xpareiv : Neh. v, 16.
SVI, prceposit. inseparab. CA-SVINI)JAN, corroborare, Suvaftouv: Col. I, 11.
1 SVI-KUNDS, vid. sub Kunnan. iN-sviNpjAN,id., xpaTatouv: Epb. m, 16 h. 1.; jv-
SVIRLS (angl. sax. svefel, vet. sup. germ. tueful, Suvaptouv: Eph. vi, 10; Phlpp. iv, 15; Tim. 1, i, 12;
suec. svafvel, dan. svovel, rec sup. germ. schwefel; Tim. II, ii, 1.
Gr. III, 381), masc, sulfur, flerov: Luc xvn, 29. SVINPNAN, conj. III, poiensfieri, corroborari, xpa-
* SVIGGVAN(vct. norv. svigna, angl. sax. sven- TKiouer9ae : Luc I, 80; II, 40.
gan, vet. sax. suingan, vet. fr. sttvinga,angl. swing, GA-SVINDNAN, id., Eph. 111,16.
suec svinga, dan. tvinge, rec. sup. germ. schwingen; SVISTAR (vet. norv. syster, angl. sax. svuster,
Gr. II, 37; Rchlh. 1062), couj. I, svaggv, svuggvun, vet. sax., vet. sup. germ. suestar, vet. fr. susler,
svuqgvans, nutare, fluctuari. swester, angl. sitter, suec syster, dan. sosler, batav.
* SVAGGVJAN, conj. II, vibrare. suster, rec sup. germ. schwesler; lat. soror; Gr. II,
• AF-SVAGGVJAN, 1) vibrare; 2) incertum, fluctuantcm 52;: Mc III, 322; Rcluh. 1061), fem. anom., soror, ciSsX-
reddere, in passivo,haesitare, i.anoptiaBat : Cor. II, fn lii, 32, 55; vi, 3;x, 50;Lucxiv, 26; Joan.
I, 8 h. 1. Xi, 1, 5, 5,28,59; Cor.I, vu,15; ix,5;Tim. I, v, 2.
SVIGLON(vet. norv. svig' angl. sax. sveg, vet. SVULTA, vid. sub Sviltan.
sup. germ. suekala; Gr. III, 468), conj. II, tibici- SVUMSL,vid. sub Svimman.
nare, aOXsiv: Mth. xi, 17; Luc vii, 32. SYMAION,nom. propr. masc, Svptecov : Luc n,
SYIGNJAN,i. q. Svegnjan. 25, 34; in, 30.
SVIGLJA, masc, tibicen, avknr-/);: Mth. ix,23. \ I" SYNA.GOGE (voc gr.), fem., synagoga, awuyrayn'
SVIKNS(vet. norv. sykn; coll. vet. sax. suxali, Mc i, 21,23, 29, 39; vi, 2; Luc. iv, 16, 20,28, 53,
Sclnii. Glost. Het. 105), adject., innocens, innoxius, 44; vi, 6; vu, 5; VIII,41, 49; Joan. vi, 59 ; ix, 22;
iWcooff : Mth. xxvu, 4; ayvof : Cor. II, xi, 2; Tim. I, xu, 42.
v, 23, oo-eof: Tim. I, u, 8. i ': SYNAGOGA-FADS, vid. sub Faps.
SVIKNABA, adverb., sincere, uyvS>;:Phlpp. i, 16. >;SYNTYKE,nom. propr. fem., iwrvxn : Phlpp.
SVIKNEI, fem., puritas, castitas, avvsta : Gal.v, 23: iv, 2.
Tim. I, v, 2; arrXoTJif : Cor. II, xi, 3. SYRIA, nora. propr. fem., ivpiu : Luc n, 2.
*
sviKNipA,fem., id., u-/vbrn;' Cor. II, vi, 6; ayvsta: SVOGJAN (angl. sax. tican, siceetlan^aiigl.sigh,
Tim.* I, iv, 12. sob, suec sucka, dan. sukke, vet. sup. germ. suefton,
rec sup. germ. seufzen; Gf. VI, 175), conj. II, sti-
SVIKNJAN, conj. II, purificare.
SVIKNEINS, fem., puriflcatio, xuBuptaub;: Joan. m, spirare.
25; Skeir. III, b;IV, a. GA-SVOGJAN, id., o-TevaJeev: Mc VII,45.
SVIKUNf)S, vid. sub Kunnan. UF-SVOGJAN, id., «vacrTSva^stv : Mc. VIII, 12.
* SVILLAN(vet. norv. svella, angl. sax. svellan, SVOGATJAN, id., crTsva?stv:Cor. II, v, 2, 4.
vct. sax. suellan, vet. ,fr. swella, angl. swell, suec SO, vid, sub pata.
stid//a,daii.suu/rti8, rec sup. germ. schwellen; Rchth.
svullans, tumescere. SOb, vid. sub Sapan.
* conj. I, svall, svullun,
1058),
SOKJAN,vid. sub Sakan.
SVALLJAN, conj. II, tumefacere.
UF-SVALLEINS, fem., inflatio, superbia, tsuo-icocrtff : SOSEIPATRUS, nom. propr. masc, Scoo-tJTaTpor :
Cor. II, XII,20. Rom. xvi, 21.

T
TAGL (vet. norv. tagl, angl. sax. tmgei,vet. sup.
germ. zakat, angl. tail, suec. tagel; Gr, II, 52; III,
408; DRA. 285), neulr., capillus, Opi_: Mth. v, 56;
x. 50; Mc. i, 6.
TAGR (vet. fr., vet. norv. tar, vet. sup.germ. *a-
har, angl. sax., angl. tear, suec Itir, dan. taare, rcc.
sup. germ. zdhre; gr. Sixpu ; Bopp 81; Gr. II, 55;
Gf. V, 631; Rchth. 1065), ueutr., lacryito, Saxpu et
 1161 TAHJAN TEIMAUbAIUS 1462
id., XOetv : Mth. v, 19; Joan. vn, 23;
Saxpvov: Mc ix, 24; Luc vu, 38, 44; Cor. II, n, 4; GA-TAIRAN,
Tini. II, i, 4. x, 35; Eph. n, 14; xaraXuetv: Mlh, V,17; Mc xiv,
TAGRJAN , conj. II, lacrymari, Saxpvetv : Joan. 58; xv, 29;Rom. xiv, 20; Cor. II, v, 1; Gal. n, 18;
xi, 55. xaSatpsiv: Cor. II, x, 5; xarapytiv: Cor. I, xill, 8;
TAHJAN(angl. sax. teohhian, vet. fr. txa, vet. xv, 24; Cor. 11,III, 14; Gal. v, 11; Eph. n, 15; Tim.
sup. germ. zah; coll. vet. norv. taka, angl, lake, II, i, 10.
suec. taga, dan. tage; Gf. V, 585; Rchth. 1082), DIS-TAIRAN, 1) scindere, disrumpere, pSjeremv:Mc.
conj. II, 1) lacerare, onaparrztv : Mc i, 26; lx, 20, ii, 22; Luc. v, 37; 2) corrumpere, SoXouv : Gal. v, 9.
26; Luc ix, 59; avanapkrrttv : Luc IX, 42; 2) GA-TAURA, masc, flssura, ay_ioutt: Mth. IX, 16;
dispergere, diffundere, crxopTriJjetv : Cor. II, ix, 9. Mc n, 21.
DIS-TAIIJAN, l)dilacerare, Stao-xop7ri£etv : Luc i, 51; GA-TAURDS, fem., eversio, xuBaipeat;: Cor H, x, 4,
: Joau. x, 12; xvi, 32; 2) dispergere, 8; XIII,10.
axopn&eiv AF-TAORNAN, conj. III, scindi, rumpi, eryiSstv:Luc
Stuaxopni^etv : Luc xv, 13; xvi, 1.
v, 36.
DIS-TAHEINS, fem., dispersio, Staonopk : Joan. GA-TAURNAN, destrui, xaTapysrerSat:Cor. 1, xui, 8,
vu , 35. 10; Cor. H, m, 7, 11, 13.
TAIHUN(vet. norv. tiu, vet. sax. lehan, angl. sax. DIS-TAURNAN, disrumpi, pnywaBttt:Mlh. ix, 17.
tyn, vet. sup. germ. zehan, vet. fr. tiau, lien, angl. TAITRARKES (voc gr.), tetrarchus, rerpkpxn;:
len, suec (io, dan. (i, batav. lien, rec sup. germ. Luc.m, 19; IX,7.
tehn; lat. decem,gr. Sexa;Ropp 81, 84; Gr. I, 762; TALElpA KUMEI(voc hebr.) TaXtOci xoupti:Mc
H, 17; Gf. V, 627; Rchth. 1083), numerale, decem, v, 41.
Sexa: Mc x, 41; Luc. xiv, 31; xv, 8; xvn, 12,17 ; TALZJAN,vid. sub Tilan.
xix, 15,16,17, 24, 25; Cor. I, xv, 6. TALS, vid. sub Tilan.
FIDVOR-TAIHUN, quatuordecim, Sexuriaaapu: Cor. TAMJAN,vid. sub Timan.
II, xu, 2; Gal. n, 1. TANDJAN, vid. sub Tindan.
: Joan. xi, 18. * TANI(DM.639), neutr., signum
FiHF-TAiiicN, quipdecim, SexaTtjvTe
TAIHUNDA, ordinale, deciraus : Luc xvni, 12. FACRA-TANI, prodigium, Tepaf: Mc. xui, 22; Joan.
FIMFTA-TAIHUNDA, decimus quintus, 7revTexatSexa-vi, 26; Cor. II, xn, 12.
Tof: Luc III, 1. TAUHTS,vid.subTiu/ian.
TAinuN-TAiHiiND (taihuntehund Luc xv, 4), nume- TAUJAN,vid. subTiuan.
rale indecl., centum, exaTov: Luc xv, 4; xvi, 6, 7, TAURA, vid. sub Tairan.
vide sub Falpait. * TARHJAN,conj. II, defamare.
TAiHUNTAiHUND-FALps,
TAIHSVS (gr. Se£tof, lat. dexter; coll. Teihan; GA-TARHJAN, id. 3etyf*aTi?etv : Col. n, 15; o-rjuei.
Gr. III, 629), adject. (in debili tantum forma occur- oua-6at: Thess. II, in, 14 ; Skeir. IV, d; partic piiss.
rens), dexter, Segtof: Mtli. v, 29, 50, 59; Mc xiv, gaiarhids, reprehensus, xtt.reyvaop.ivot:Gal. n, 11;
47; Luc vi, 6; Joan. xvm, 10; Cor. II, vi, 7; fem., inionuo; : Mth. xxvu, 16; sxSjjXof : Tim.II, in, 9 h. I.
laihsvo; ut subst., dextera, Se.tk: Mth. vi, 5; Mc TARMJAN (a Tiuran?), conj. 11, errumpere,
x, 57, 40; xu, 56; xv, 27; Luc i. 11; xx, 42; Rom. pnaaetv : Gal. IV,27.
* TARNJAN (vet. sup. germ. tarnjan, angl. sax.
VIII,54; Gal. n, 9; Eph. i,20.
TAIHSVA, fem., dextera, Set-ta: Mc xvi, 5; Col. dearn, vet. sax. dernian, darno, vet. fr. dern, med.
III, 1. sup. germ. larnen, rec sup. germ. tarnkappe; Gf. V,
TAIKNS (vet. norv. takn, angl. sax. lacen, vet. 457; Rchth. 684), conj. II, occultare.
sax. tecan, vet. sup. germ. zeihhan, vel. fr. teken, GA-TARNJAN, id., at paimei gatatnip ~ist sunja, kn-
angl. token, suec lecken, dan. tegn, batav. teeken, tarepnuivoi * rii; k\nBeiat' Tim. I, VI, 5.
rec. sup. germ. zeichen; lat. siijnum; coll. Teihan; TASS (gr. rkooetv?), adject., determinatus, or-
Ropp 128; Gf. V, 591; Rchth. 1066), fem., signum, dinatus.
prodigium, o-jjpietov : Mc viu, H, 12 ; xm, 22 ; Luc UNGA-TASS, inordinalus, oraxTOff:Thess. I, v, 14.
n, 12, 54 ; Joan. vi, 2, 14, 26, 50 ; vn, 51 ; ix, 16 ; UNGA-TASSABA , ;adverb., id., araxTeof: Thess. II,
x, 41; xii, 18, 57; Cor.T, i, 22; Cor. H, xn, 12; III, 6,11.
evSetypta : Thess. II, i, 5; Skeir. VI, c. *TEHUND (coll. Taihun), numerale, decem ,
TAIKNJAN, conj. II, ostendere, Setxvuvat:Mc xiv, —decim.
15; Tim. I, vi, 15; Skeir. V, a ; us tiuteinsiklaikn- SIBUN-TEHUND, vid. sub Sibun.
'an, se simulare, ujToxpivecr6ae eauTov: Luc. xx, 20. AHTAU-TEHUND, vid. sub Ahlau.
GA-TAIKNJAN, ostendere, U7ro5etxv0vat: Luc m, 7. NIUN-TEHUND, vid. sub Niun.
US-TAIKNJAN, 1) designare : Skeir. VIII, d; 2) TAIHUN-TAHICND, vid. sub. Taihpn.
ostendere, proponere, exponere, svSsixvuerSat:Rem. TEIBAIRIUS,nom. propr. masc. TtSipto; : Luc
ix, 22; Cor. II, vm, 24 ; Tim. H, iv, 14; owtarav : III, 1. ;
Cor. II, iv, 2; vi, 4; vn, 11; Gal. n, 18; aTroSst- ^TEIHAN (angl. sax. tcecan, vet. sax. lihan,
xvOvae:Cor. I, iv, 9; Skeir. I, b ; VII, c ; 5) desi- vet. ;fr. tigia, vet. sup. germ. zihan, angl. teach,
gnare, avaSstxvuvat:Luc x, 1 ; Skeir. II, a; V, d; rec sup. germ. zeihen, zeigen; lai. dicere,dicare,
hropeigana ustaiknjan, victorem reddere , efficere, gr. SstzvOvat;coll. Taikns; Gr. Ilr 17; DRA. 855;
victoriam largiri, BptuuSevetv : Cor. H, u, 14. Gf. V,585;Rchth. 1085),conj. I, taih, taihun,taihant,
US-TAIKNEINS, fem., ostensio, avaSstejtf:Luc i, comniemorare, prsedicare.
80; s-vSstcjtf : Cor. II, vm, 4 ; Phlpp. i, 28 ; Skeir. GA-TEIHAN, praidicare, annuntiare, evangelixare,
V,c knttyyiWstv : Mth. vin, 35; xi, 4; Mc vs, 50;
TAINS (vet. norv. teinn, angl. sax. tan, vet. sup. xvi, 10; Luc vii, 18, 22; vm, 20; xxxiv, 56,
germ. zein, vet. fr. ten, batav. (eene, rec sup. germ. 47; ix, 56; xiv, 21; xvm, 57; Cor. I, xiv, 25;
zain; Gr, 11, 45; III, 547, 411, 460; Gf. V, 673; kvayyiW.ttv : Mc v, 14, 19; Joan. xvi, 15, 25; Cor.
Rchih. 1066), masc, ramus, xXrjpta : Joan. xv, 2. II, VII, 7; SeayyeXXsev : Rom. ix, 17; xurayyiWztv:
VEINA-TAINS, palmes, xXijpta : Joan. xv, 4, 5, 6. Col. I, 28 ; xpjjptaTtJstv:Luc II, 26; eua-/ysXt?eo-e«t:
TAINJO, fem., cophinus, xoytvof: Mc vm, 19; Luc. Tbess. I, lii, &;garaihtanagaieihan, vid. sub Raihts;
ix,*17 ; Joan. vi, 13; Skeir. VII, c. sunja gateihan, vid. sub Sunja.
TAIRAN(vet. sup. germ. zeran, vet. sax. terian, FAURAGA-TEIHAN , pradicere, Trpoetrrerv
r : Mc xiii,
angl. sax. teran, angl. lear, suec idra, dan. tcere, 23; Cor. II, xiu, 2.
rec sup. germ. zehren; gr. Tetpetv,lat. lerere; Gr. TEIKAN,i. q. Tekan.
II, 31; Gf. V, 691), conj. I, tar, terun, taurans, dis- TEIMAIUS,nom. propr. masc, Ttptatof: Mc.x, 46.
solvere, abrogare. TEIMAUpAIUS(peimaupaius Tim. I, ioscr.; i, 2),
1463 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUyE. li!>4
noiii. propr. masc, Ttu.66eof:Cor. I, xvi, 10;Cor. mera, angl.'(tmfcer,succ timbra, dan. te-mrc,Isaiav.
II i,l, 19; Thess. 1, ni, 2, 6; Thess. II, l, 1; Tim. I, timmeren, rec sup. germ. zimmern; Gf. V, 669,
inscr.; I, n, 18; Tim. II, i, 2. Rchth. 1086)conj. II, irdificare, otxoSoptetv : Luc vi,
TEITUS, nom. propr. masc, Tirof : Cor.H, n, 13; 48, 49; xiv, 28, 30 ; xvn, 28; Cor. I, vm, 10; x,
vii, 6, 15, li; vni, 6, 23; Gal. n, 1, 3; Tim.H, IV, 25; Gal. n, 18;Thess. I, v, 11.
10;Tit. i, 4. ANA-TIMRJAN, supersedilicare, eTrotxoSopterv: Eph.
TEKAN((eifcanCol. n, 21; gr. TAra, TSTotyeov, lat. n, 20.
(anaere), conj. I, laiiok, laitokun, lekans, tangere, GA-TIMRJAN, xdificare, oixoSoueiv : Mlh. vn, 24, 26;
unrtaBat : Mc. V, 50, 51; Luc vn, 59; vui, 45, 46; Mcxn, 1; xiv, 58; xv,29; Luc IV, 29; vn, 5; Neh.
Col.n, 21. VII, 1.
AT-TEKAN, id., Mth. vm, 5,15; ix, 20, 21,29; MibcA-TiMRjAN , cosedificare, erwoexoSou.stv : Eph.
Mc in, 10; v, 27, 28; vi, 56; vn, 55; vin , 22 ; x, n, 22.
15; Luc v, 15; vi, 19; vu, 14; viu, 44, 47; xvm, 15; TIMRJA , masc, fabcr, xdificans, otxoSoptcov : Mc
Cor. II, vi, 17. xil, 10; Luc xx, 17 ; TSZTCOV : Mc vi, 5.
TEMS, vid. sub Timan. TIMREINS , fem., eedificiiim, aidificaiio, otxoSoptii :
TERTIUS , nom. propr. masc, TspTtof: Rom. Rom. xiv, 19; Cor. 1, xiv, 26; Cor. H, x, 8; Eph.
xvi, 22. iv, 12, 16, 29 ; Tim. I, i, 4.
TEVA, vid. sub Tiwan. GA-TIMREINS, id., Cor. II, xn, 19 ; xiu, 10.
TIRAIRIADUS, nom. propr. masc., TtSeptkt: CA-TIMRJO,
* fem., id., Cor. 11,v, i; Eph. n, 21.
Joan. vi, 1, 23. TINDAN(vet. norv. tdndra, angl. sax. tendan,
* TIGUS(vet. norv. —tiu,—ligi, angl. sax.—teg, vet. sup. germ. zunljan, angl. (ind, suec. Idnda.dan,
— — — —
tig, vet, sax. —tig, —vet. fr. —txch, teeh, tcende, rec sup. germ. ziinden; Gr. 11, 59; Gf. V,
vet. sup. germ. zic, «ua, angl. («, rec sup. 686), conj. I, tand, tundun, tunians, urere.
germ. —»ia; coll. Taihun; Gr. I, 765; H, 17; DRA. TANDJAN , conj. II, accendere, ajTTstv: Luc vm,
216; Gf. V, 624; Rchth. 1083), numerale masc, 16; xv, 8.
decem —decim. GA-TANDJAN, cauteriare, xavTijpta?stv:Tim. I, iv, 2.
TVAI-TIGJUS, vid. sub T»ai. IN-TANDJAN, accendere, incendere, xaraxaiscv: Luc
pitEis-TiGJUS, vid. sub preis. ni, 17.
FIDVOR-TIGJUS, vid. sub Fidtior. TUNDNAN, conj. III, accendi, 7rvpouo-0at:Cor. II,
FIHF-TIGJUS, vid. sub Fxmf. xi, 29.
SAIHS-TIGJUS, vid. sub Saihs, IN-TUNDNAN, id., Cor. I, vn, 9.
* TILAN(vet. norv. lil, tal, lala, telia, angl.sax. TIUHAN (vei. norv. toga, angl. sax- teon, vet.
til, tiliari, lale, teHan, vet. fr. (i/, vet. sup. germ. zil, sax. txohan, vet. fr. (ia, toga, vet. sup. germ. ziu-
zat, znla, angl. till, tale, tell, suec (i/, lala, dan. han, angl. luq, rcc sup. gcrm. ziehen; lat. ducere;
lil, lale, rec sup. germ. ziell, zahl; Gr. II, 54; III, Gf. II, 24 ; G'f. V, 600; Rchth. 1082, 1090), conj. I,
602; Gf. V, 656; Rchth. 1085), conj.l, tat, telun, tauh, tauhun, luuhans, trahere, ducere, cr/etv: Luc
tuluns, convenire, accommodari. iv, 1; XVIII,40; Joan. xvm, 28; Cor. II, x, 5; Gal.
du
TILS,adject., aptus, opportunus; (il vrohjan, v, 18; Thess. I, iv, 14'.;Tini. II, III, 6; arravst»:Mc
quod ad accusandum inservit, ratio incriminaudi, xiv, 44 ; oSuyerv: Lucvi, 59; Skeir. IV, b ; frahun*
xurnyapia: Luc vi, 7. : panana tiultan, vid. sub Hinpan ; gafahanana tiultan,
GA-TILS, id., euxatpof Mc. vi, 21; euflsTo;: Luc vid. snb Fahan.
lx, 62. AT-TIUHAN , attrahere, adducerc, npa;uyet->:Luc.
GA-TILABA , adverb., opportune, euxaipcof:Mc ix, 41; etfaystv; Luc xiv, 21; Joan. xviu, 16 ; uyzt.v:
xiv,11. . Mc xi, 2; xv, 22 ; Luc xix, 50, 55 ; Joan. vn, 45 ;
UN-TILA-MALSKS, vid. sub Malsks. XIX,4; Skeir. VIII, b; dalap attiuhan, vid. suh Dal.
AND-TILON, conj. II, servire, auxiliari, kvrix^at: 1NNAT-TIUHAN, illducere, eituyztv: Luc II, 27.
Luc xvi, 13; Skeir. VII, a. AF-TIUHAN, reducere, S7ravayetv : Luc v, 5; 7rpof-
GA-TILON, assequi, rvyxkvtiv : Tim. II, u, 10. XaftSavscrtJat : Mc VIII,52.
GAGA-TILON, coinponere, awupuo\oyeiv: Eph. u, BI-TIUHAN, 1) circumduccre, 7tspta7etv: Cor. I, ix,
21;* lv, 16. 5 ; 2) circumire, quaerere, c accus., neptuyetv: Mth.
TALS,adject. aptus, doctus. ix, 55; Mc vi, 6.
UN-TALS, 1) stultus, indoctus, ineptus, a.-raiSeuTof: GA-TIUHAN , dticere, abducere, aystv : Luc IV, 9;
Tim. II, ii, 23; t) inordinatus, avuTtoTaxTOf :Tim. Joan. ix, 15; knuyetv: Mlh. xxvn, 2; Mc xiv, 55 ;
I, I, 9; 3) incredulus, a7rei0>iff : Luc i, 17. xv, 16 ; Joan. xvm , 15; xxrkyztv: Luc v, 11; dn
TALZJAN, conj. II, adaptare, instruere, edocere, stauai gatiuhan, vid. suh Statia.
TratSeuetv : Cor. II, vi, 9; Tim. 11,n, 25; vouOsTstv : HipGA-TiuHAN , simul abripere, avv«.nkyetv : Gal.
Col. I, 28; ui, 16; Thess. I, v, 14; Thess. II, u, 15.
lii, 15. us-TictiAN,1) educere, expellere, iluyttv : Mc VM,
TALZJANDS, partic utsubst., magisler, STrierTaTJiff : 23; xv, 20; Joan. x, 5; ixSkWetv:Mc. i, 12, Joan.
Luc v, 5; viii- 24, 45; IX, 35, 49; xvn, 15. x, 4; kvkyttv: Luc iv, 5; avao>spstv : Mc ix, 2; iup
GA-TALZJAN, docere, 7ratSs0etv: Tiin. 1, i, 20. ustiuhan, sursum educere, kvkyetv: Rom. x, 7; 2)
TALZEiNs,fem.,docirina, disciplina,TratSeia:Tim. H, absolvere , lerminare, finire, TsXetv : Mth. x, 23 ;
iii,*16. xxvt, 1; Luc n, 39 ; xvm, 51; Cor. II, xn, 9; Gal.
TIMAN(vet. norv. (amr, (emia, vet. sup. germ. v, 6, 16; Tim. II, iv, 7; Neh. vi, 15; TeXecouv : Luc
zemen, zam, zemjan, vet. sax. leman, vet. fr. lima, ll, 45 ; Joan. xvn, 4, 25 ; sxTeXsiv : Luc xiv, 29, 50;
tam, tema, angl. sax. lam, (amian,angl. tame, suec o-uvTsXsiv : Mth. vii, 28; Luc IV,2,15; Rom. ix, 28;
lam, tamja, dan. tam, tcemme, batav. tam, icmmen, intre\eiv : Cor. II, vn, 1; vm, 6, 11; Gal. Iii, 5; xa-
rec sup. gerui. tiemen, xahin; gr. Saptav,lat. do- TtyJTtJetv : Luc vi, 40 h. 1.; Cor. II, xui, 11; Tliess.
mare; Gr. II, 30; Gf. V, 661; Rchth. 1064, 1006, I, III, 10; nuptaruvut: Eph. v, 27; xaTSp7'/?saflat :
i08o), conj. I, tam, temun, lumans, convenire. Cor. II, vil, 10 ; du usliuhitl, npo; knuprtaubv : LilC
GA-TIMAN, : Luc v, 56.
id., ervp.»<ovetv xiv, 28; hinc parl. pass. ustauhans, cunsuinmalus,
GA-TAMJAN, conj. 11,domare,Saptav: Mc v, 4. perfeclus, reXetof: Rom. xu, 2; Cor. I, xm, 10; up-
GA-TEMiiA, adverb., decens, conveniens: Skeir. Ttof: Tim. II, m, 17; Skeir. I, a; 5) neulralitcr,
II, d. absolvere, in solis subscriptionibus epistolarum ad
TIMRJAN(limorjan Luc xiv, 28, 50 ; vet. norv. Rom,, Cor. I et II, Gal., Eph., Col., Thess. II; 4)
limbra, angl. sax. ibnbrian, vet. sax. timbrian, liin- exsolvere, TiXsrv: Rom. xm, 6.
vron, vet. sup. germ. timbaron, vet. fr. limbra, tim- US-TAUIITS, fem., consummatio.perfectio.TeXetoVcic:
1465 TIVAN TRAUAN 1466
Col. li), 14 ; TsXsteoerif: Luc i, 45; ri\o; : Rom. x, sub Vaurstv; minnizo gataujan, vid. Sub Mins; vaila
4; xuruprtott: Cor. II, xui, 9. galaujan Mc vn, 57 ; Phlpp. iv, 14; froduba gatau-
USTAUHEI, fem., id., xaraprtaub;: Eph. IV, 12. jan, fpoviuo>tnoteiv : Luc xvi, 8; quemadmodum
* TIVAN (vet. norv. tivaskr, vet. sup. germ. za- post iuujan (vid. supra), ila etiam dativtis hic adhi-
xvian, gizaxva, angl. sax. tavian, angl. tuxv,. batav. belur Mc v, 19 (wan ftlu pus (rauja gaiavida), 20;
touwen; Gf. V, 713; Schm. IV, 209) conj. I, tau, ix, 15; Luc i, 25, 49; n, 48; vni, 39 ; Join. ix,26;
tevun, tivans, paratum esse. xu, 16; xin, 12, 15; twkn galaujan bi siukamma
TAUJAN, conj. Il,'l) facere, jrotstv: Mth. v, 46; VIII, Joan. vi, 2; 2) facere, 7r.oterv,a) cum duplici accus.:
9; i.\, 28; Mc n, 24; m, 8; v, 52; vn, 8, 15 ; x, Mth. v, 36; Mc x, 6 (ubi accusativus objecti sub-
17 ; xi, 5, 5, 28, 53; x», 9 ; Luc. m, 10, 11,12, 14; audiendus est); Joan. vn, 25; xix, 7; Rom. ix,20
IV,25; v, 6; vi, 2, 46, 49 ; vn, 8; x, 25, 28 ; xvi, (ubi sva luco svaleik adesl); hiuc dvalana gataujan,
5, 4 ; xvin, 18; xx, 2,13 ; Joan. vi, 0, 28, 59 ; vn, vid. sub Dvals; vanana galaujan, vid. sub Vans;
4, 51; VIII,28, 58, 40 ; ix, 35; xm, 15, 17, 27 ; xiv, nec non pradicatum cum du reddilur: Luc xix, 46
15, 14, 51; xv, 5, 14,15; xvi. 5; Rom. vu, 15, 10, (gard meinana galavidedup du filegrja pixtbe); Eph.
20; xu, 20; Cor. 1, IX, 23; x, 31; xvi, 1; Cor. II, II, 14; vel cum sve circuinscribilur : Luc xv, 19
viu, 10,11; xi, 12; xm, 7 ; Gal. n, 10; v, 17; vi, 9; (galuvei mik sve ainana asnje); b) Ctim sequenti
Eph. nr, 20; vi, 8 ; Col. m, 13, 17, 23; Thess. 1, v, accusativo c infinit.: Mc i, 17; vu, 37;vm,
11; Thess. Il, ui, 4; Tim. 1, iv, 16; v, 21; Philem. 25; Luc v , 54; ix, 15; Skeir. VII, c; sic ga-
14; npa.rretv : Rom. vn, 15, 19; ix, 11; xm, 4; Gal. nohnan gaiattjan, vid. sub Nahan;vahsjan galaujan,
v,21; Eph. vi, 21; Phlpp. iv, 9; Thess. I, IV, 11;TS- vid. sub Vahsjan; anakumbjan galaujan, vid. sub
Xseouv: Joan. v, 36; etiam in plurimis formulis,, ubi Kumbjan; liban gataujan, vid. sub Liban; c) cum se-
Graecus Trotstv quoque usurpat, ut : vitjan taujan quentl ei; Joan. xi, 37.
Joan. vi, 38 ; vti, 17 ; ix, 51; Eph. n, 5; lustuns tau- MISSA-TAUJANDS, partic, maleficus, malefaciens,
jan Joan. VIII, 44; fruvaurhl taujan Cor. II, xi, 7; nupttSurns ' Gal. II, 18.
vaurstv taujan Joan. v, 56; vn, 5; vni, 59, 41; x, TAUI,neutr., gen. tojis, opus, factum, spyov: Joan.
37, 58 ; xiv, 10,12; taikn taujan Jo;m. vi, 50; vn, VIII,41; 7rpa?tff: Rom. xu, 4 ; Col. iu, 9; npayua :
3*1;IX, 16; anabiisn taujan Mlh. v, 19 ; po anabu- Cor. II, vn, 11; Troiinpta : Eph. n, 10; ivipyeta : Eph.
danona laujan Luc xvn, 10; vitop taujan Jnan. vn, Iil,7."
19 ; Gal. v, 5; vaurd taujan Mth. vn, 2i, 26; Luc UBIL-TOJIS, adject., maleficus, xaxo7rot6>: Joan.
VI,47; VIII,21; armahaiilipa laujan Luc I, 72; ga- xvin, 31); xttxavpyot: Tim. II, u, 9.
raihtein taujan Rom. x, 5; sunja taujan Epli. iv, 15 ; FULLA-TOJIS, perfectus, TsXetof:'Mth. v, 48.
gavairpi taujan, vid. sub Vairpan; usvalul taujan TEVA,lem., ordo, series, rkyuu : Cor. 1, xv, 23.
Eph. iv, 16 ; akran laujan Luc vi, 45 ; vm, 8 ; staua TEVI,neulr., cohors : Cor. 1, xv, 6 h. 1.
taujan Skeir. V, c; garuni tattjan Mc xv, 1; bidos GA-TEVJAN, conj. II, ordiuare, constituere, x'lP~'~i~
taujan Luc v, 55; Tim. I, u. 1; aimaioit lanjan Mth. veiv: Cor. II, VIII,19.
vi, 1, 2, 5; et subauditis similihus vocabulis Cor. I, UNGA-TEVI[)S , non ordinatus ; ungatevips visan,
XVI,2 xvarjizuhizvara fiam sis silbin taujai (TI0STCO) ; tkruxreiv: Thess. II, lll, 8.
(reihals laujan (sXsuSeptavStSovat?) Gal. v, 15; vnila TUGGL (vet. norv. lungl, angl. sax. tungel, vct.
taujan, benefacere , su 7roterv: Mc. xiv , 7; zaXcor sax. lungal, vet. sup. genn. zungal, suec. tungel; Gr.
jrotsrx: Mth. v, 44 ; Luc vi, 27 ; xaXo7roteev : Thess. II, 61; III, 392; DM. 599; Gf. V, 683), neutr. (?),
II, ni, 15 ; harduba taujan, dure facere, agere, kno- astrinn : Gal. iv, 5 b. 1.
TCpvcoff : Cor. 11,xm, 10; vairaleiko tuujan,
xp»iert?ae TUGGO ( vet. norv. tunga, angl. sax. tunge , vet.
Vid. sub Leiks; piup laujan , vid. sub piup; galiug sax. tunga, vet. fr. tunge, tonge, vet. sup. germ.
laujan, vid. sub Liugan; pncier accusativum rei, zunka, angl. tongue, suec tunga, dan. tunge , balav.
quae agitur, vel adverbium, quomodo res agitur, ad- tonge, rec sup. germ. zunge; lat. lingua; ilopp 165;
est etiam dativus hujus, cui res agitur, vel cum quo Gr. II, 61; III, 400; Gf. V, 681; Rchth. 1094), fem„
fit aliquid, etc,hittc: Mth. vu, 12 (sva jah taujaip lingua, yXcocrera : Mc. vn, 35, 55; Luc i, 64.
ini); xxv, 40, 45; Mc vn, 12; x, 55, 36, 51; xv, 8, TUZ, vid. sub Tvai.
12; Luc vi, 11, 25, 26, 51; xviu, 41; xx, 15; Joan. TUKEIKUS, i. q. Tykeikus.
xv, 21; eiiaro bi (c. accus.) Luc n, 27 ; vipra Eph. TULGUS (angl. sax. tutgo, angl. tall; Gr. II, 58)
vi, 9; in (c accus.) Thess. I, IV,10; 2) lacere, a) adject., slabilis, iSpuio; : Cor. I, xv, 58; o-Teps6ff r :
cum duplici accusativo: wana puk silban taujis ? (rtva Tim. 11,ii, 19.
o-sauTOv Troteiff?) Joan. xv, 8; xix, 12; Luc xvi, 9 TULGJAN,conj. II, stabilire, firmare, xvpouv: Cor.
(ubi accusaiivus objecti subaudiendus est); Rom. ix, II, u, 8; arnpiZ.ztv: Thess. I, m, 15.
28; eliam prsedicatum cum du cxhibelur : taujis puk GA-TULGJA.N,id., ampiZetv: Luc ix, 51; Thess. I,
silban du gupa (7roterfo-eaurov0edv)Joan. x, 55; vi, ni, 2; Tess. 11,n, 17; iu, 5; $eSaiovv: Rom. xv, 8 ;
15; Rom. IX, 21 ; Gal. v, 15; vel b) cum sequenti galulgjan silt, confirmare , imuivetv : Rom. xi, 23;
accusativo c inlinit. : laujip po horinon, facit eam gatutgids , partic pass., (irmatus, conllrmatus ,
moecliari(7roteraurijv ptotxaerflat)Mth. v, 52; ilem liban iSpotio; : Col. I, 23; psSatof : Cor. II, i, 6; uueru-
taujan, vid. sub Liban ; c) cum sequenti ei." taujaip ptsX/jTo,-: Cor. 11, vu, 10.
ei (tvu)jah %nlaudekaion aikktesjon ussiggvaidau Col. TULGibA,fem.,conUriiialio,6xvpeopia:Cor.H,x, 4;
lv, 16. «eryaXsea: Thess. I, v, 3 ; iScuio>uu: Tim. I, lli, 15.
GA-TAUJAN, 1) facere, 7rotsfv:Mc n, 25; v, 19; vi, TU.NDNAN,vid. sub Tindan.
20, 50; ix, 15;xiv, 8, 9; xv, 14 ; Luc vi, 5; ix, 10, TUNpUS (vet. norv. tonn, angl. sax. /06",vel. sup.
15, 45; xvii, 9, 10; xix, 48; Joan. xi, 45, 46; 'germ. zand, zan, vei. fr. tond, toth, nngl. looth, vet.
xviu, 55; Tim. 1, i, 15; Skeir. VII,c; 7rparretv: sax., suec.J dan., batav. tand, rec sup. germ. zahn;
Cor. II, v, 10 ; xu, 21 ; xaTepya?scr0ae:Cor. i, v, 5; lat. dens, gr. 6So0f; Bopp 80; Gr. II, 60; III, 400;
Cor. II, vu, 11; xn, 12; iu plurimis loculionibus, Gf. V, 685; Rchth. 1092), masc, dens, 6So0f: Mih.
ubi graco Trotsrvrespondet, ul: salipvagalaujan Joan. v, 5S; viu, 12;Mc ix, 18.
iiv, 25; vaurslo gataujan Joan. vu, 21; xv, 24; maht TRAKAU>EIT1DUS,nom. propr. masc, Tpa^w
gataujan Mth. vu, 22; Mc. vi, 5; taikn gataujan Joan. vtTtf : Luc 111,1.
vi, 2, 14; x, 41; xn, 18, 57; mun gataujan Eph. III, TRAUADA, nom. propr. fem., Tpcoaf: Cor. II, 11,
11; xnikileingalaujan Luc. I, 49; svinpein gataujan 12; Tim. II, IV, 15.
Luc i, 51; garurit galattjan Mc m, 0; maurpr ga- TR-VUAN(vet. norv. trua, angl. sax. treovian ,
taujan Mc xv, 7 ; akrana gataujan Mlh. vn, 17 ; si- vet sax. duon, vet. fr. (riuuie, trouwa., rec sup.
napi gataujip astans tnikilans Mc IV, 52 ; panrfl sis gcrni. truen, triu, angl. Irue , trust, suec tro , dan.
gataujan,\id. subpaurban; vaurslveig galaujan, vjtl. troe, batav. trottw, rec, sup. germ. trauen , trcu;
1467 GLOSSARIUMGOTHIG/E LINGUJE. 1468
Bopp65; Gf. V, 464; Rchth. 1094), conj.ll, ftdere, rec sup. germ. trelen; lat. trudere; Gr. II, 25; Gf.
confidere , 7rr7rot0evat,cum du vel in : Mth. xxvn , V, 520; Rchth. 1095), conj. II (?), calcare, Trttretv:
45; Luc XVIII,9; Cor. 11, i, 9; Phlpp. m, 4; jre7rsr- Luc x , 19; vindemiare, rpvyuv : Luc vi, 44.
o-Sat: Tim. II, I, 5. GA-TRUDON,C0nj.H, Calcare, xaTaTrareev: Luc. Vlll,
CA-TIIAUAN , 1) id., c. dat. vel in , nenoiBivut: Cor. 5vid. h. I.
* TRUSNJAN
II.II, 3;x, 7;Gal. v, 10; Phlpp. i, 14; n, 24; ni, (coll. vet. norv. trosna ?), conj. II.
5; Thess. II, III, 4; Philem. 21; 7re7reeo-9ae : Rom. UFAR-TRUSNJAN , supersalire: Skeir. III, c
vin, 58; xiv, 14; Tim. 11, I, 12; Buppeiv : Cor. II, v, TVAI(vet. norv. tvo, angl. sax. (va, vet. sax. tiie,
6, 8; vu, 16 ; x, 1; 2) credere, 7rto-Te0etv : Gal. n, 7; (ua.vet. fr. twa, vet. sup. germ. zuei, angl. two, suec
Tiui. I, i, 11; Tit. i, 5; Trto-ToSv:Tira. II, m, 14. ivu, dan. to, batav. twee, rec sup. germ. zwei; lat.
TRACAINS, fem., liducia, 7re7roi0»creff: Cor. II, i, 15; duo, gr. Suco; Gr. I, 701; Gf. V, 715 ; Rchth. 1095),
lii, 4; vui, 22; x, 2; Eph. m, 12; Phlpp. ui, 4 ; numcrale,fem., tvos, neutr., tva, genit. tvaddje, duo,
TKxppno-ia : Cor. H, vn, 4; Phlpp. i, 20. Suco: Mlh. vi, 24; xxvn, 51; Mc v, 15; vi, 9; Luc
TRAUSTI,neutr., testamentum, fcedus, StuOnxn: vn, 19, 41; ix, 13, 16, 59,52; x, 1; xv, 11; xvi, 13;
Eph. ii, 12. xvu, 54; xvni, 10; xix, 29; Joan. vm, 17; Cor. I,
TRIGGVS (coll. Trauan?), adject., iidelis,marb;: xiv, 27; Cor. II, xm, 1; Gal. IV, 22, 24 ; Eph. u, 15;
Luc xvi, 10, H, 12; xix, 17; Cor. I, iv, 2; vu, Phlpp. i,23; Tim. 1, v, 19; Skeir. II, d; III, d;
25; Cor. II, i, 18; Eph. i, 1; vi, 21; Phlpp. i, 20; V, c
Col. i, 7; IV, 7, 9; Thess. II, iu, 5; Tim. 1, i, 15; TVEIHNAI, distribut., ava SOo: Luc ix, 3; coll. Mc.
in, 1, 11; iv, 9; Tim, II, n, 2, 11, 15; Tit. i, 9. vu , 31 mip tveihnaim xnarkom, kva uiaov ri>v opteov.
UN-TUIGGVS, infidelis, aStxof.Luc xvi, 10. TVALIF (tvalib Luc u, 42; vm, 1; vet. norv., suec.
TRIGGVAGA, adverb., iideliier, cum fiducia; trigg- tolf, angl. sax. tvelf, vet. sax. twelif, vet. sup. germ.
vaba vilan, nznotBi>;stSsvat: Phlpp. i, 25; triggvaba zwetif,angl. twelve, dan. totv, batav. twaalf, rec snp.
galaubjan, neneiaBut : Luc xx, 6. germ. zwolf; Gr. I, 763; Gf. V, 720 ; Rchlh. 1097),
TRIGGVA, fem., foedus, testamentum, StaSrjxn: Luc. duodecim, SeoSexa: Mth. x, 1; xi, 1; Mc m, 1' ; iv,
i, 72; Rom. ix, 4; xi, 27; Cor. I, xi, 25; Cor. II, 10; v, 42; vi, 7; vm , 19; ix, 35; xiv, 10, 45; Luc
iii, 6,14; Gal. iv, 24. ii, 42; VIII, 1, 42,45; ix, 1, 12,17; Joan. vi, 67,
TRIGO (vet. norv. (regi, tregr, vet. sup. germ. 71.
tragi, vet. sax. tregan , vet. suec triiga , rec sup. TVAI-TIGJUS , plur. masc , viginti, eixoo-i: Luc. -
gerro. trag; Gr. II, 55; Gf. V, 502), fem.,Iuclus , xiv, 51.
: 7.
* Cor. II, ix, norv. trampa,
Au7Dj TVA-HUNDA, plur. neutr., duccnti, Staxoota : Joan.
TRIMPAN(vet. trappa, angl. trip, vi, *7.
trample, suec trippa, dan. trampe, balav. trampen, TVIS,adverb., tantummodo in tvis-standan , vid.
rec sup. germ. trampeln, trippeln; coll. gr. Tpeco, Slandan.
lat. tremere; Gr. II, 55), conj. I, tramp, trumpun , *TUZ(vet. norv. tor, vet. sup. germ. zur; Gf. V,
trumpans, ire, ruere. 698) , adverb., tanlummodo in (uz-i>er/an, vid. sub
ANA-TRIMPAN , irruere, comprimere , e7rexst"o-0at: Verjan.
Luc v, 1. • TVEIFLS (vet. norv. tuifli, tuiflian, vet. fr. twifil,
- TRIU (vet. norv., vet. fr. tre, angl. sax. treov, vet. vet. sup. germ. zwifal, rec sup. germ. zweifel; coll.
sax. treo, angl. tree, suec ird, dan. trm, batav. lere ; Tuai; Gf. V, 724; Rchth. 1096), masc, dubium :
gr. SpOf; Gr. 111,568; Rchth. 1095), neutr., getiit. Skeir. II, c
trivis, lignum, arbor,|uXov : Mc xiv, 45, 48. TVEIFLJAN , conj. II, dubium movere, dubitare:
VEINA-TRIU, vinea, aptjreXof: Joan. xv, 1, 4; plur. Skeir. VI, b.
vinelum, apiTreXcov : Cor. I, ix, 7. TVEIFLEIN.S, fem., dubium, Sikxptot;: Rom. xiv, 1;
TRIVEINS , adject., ligneus, ?0Xtvoff: Tim. II, n, Sta\ayioubt : Tim. I, n, 8.
20.* TYKEIKUS(Tykekus Col. iv, 7; Tukeikus Eph. vi,
TRISGAN (Gr. I, 45 1.3. edit.]), conj. I, trasg , 21), nom. propr. masc, Tu^txof : Eph. vi, 21; Col.
trusgun, trusgans, serere. iv, 7 vid. ad h. 1.; Tira. II, iv, 12.
IN-TRISGAN, inserere, syxevTptijetv : Rom. xi, 24. TYRA , nom. propr. fem., Tupof : Mc. m, 8;Luc
*TRUSGJAN, conj. II, serere. x, 14.
IN-TRUSGJAN, inserere, iyxevrpi^ztv: Rom. xi, 17, TVRUS, nora. propr. masc., Tyrus : Mth. xi, 21,
19, 25. 22; Mc VII, 24, 31.
TRUDAN (vet. norv. troda, tradka, angl. sax., vet. TOBEIAS, noni. propr. masc, Teottiaf: Neh. vi,
sax. tredan , vet. fr. treda, vet. sup. germ. tretan , 17.
angl. tread, suec trada, dan. trcede , batav. treden , TOJIS, vid. sub Tivan.

V
VAGGARl(angl. sax. vangere; coll. vet.norv.uan- VADI, vid. sub Vidan.
gi, vet. sax., vet. sup. germ. wango, rec sup. germ. * VAIIS
(vet. norv. veikr, vet. sax. wah, angl. sax.
wange; Gr. III, 401; Gf. I, 894), neulr., cervicale, vac, angl. weak, dan. vwg , suec.vek, batav. week,
: Mc, iv, 38.
7rpoffzs»<iXaiov rec sup. gerni. weich, coll. schwaclt), adjecl., debi-
VAGGS(vet.norv. vangr, vet. sax. wang, angl. s~\. lis, indigens.
vang, iangl. wang, dan. vcenge; Gr. 111,595; DM. UN-VAHS, irreprehensibilis, aueunro; : Luc i, 6.
475; Gf. 1, 894), masc. (?), paradisus, nupaSetaot :
Cor. II, xu, 4. VAHSJAN (vet. norv. uaxa, vet. sax. wahsan, angl.
VAGJAN, vid. sub Vigan. sax. veaxan, vet. sup. germ. wahsan, vet. fr. vaxa,
*VADDJUS(angl. sax. vag, suec wdgg, dan. vwg; angl. uiaa;,suec vexa, dan. voxe, batav. wasseu, rec
Gr. III, 429), fem., murus. sup. germ. wacltsen; Ropp 116; Gr. II, 12; Gf. I,
BAURGS-VADDJUS, moenia, Tetjr;off: Cor. II, xi, 55; 682; Rchih.1028), conj. 1, vohs, vohsun,vahsans, cre-
Neh. v, 16; vi, 15; vn, 1. scere , au|avetv : Mth. vi, 28; Luc. i, 80; u, 40;
MipGARDA-vADDJUs', medialis murus, ueabrotxov : Joan. lti, 50; Cor. II, x, 15; Eph. u, 21; lv, 15;
Eph.ii.H. . Col. n, 19 ;vahsjan gaiaujan, crescere facere, uiulli-
GRUNDU-VADDJUS, fundamentum, 6eui\tav : Luc vi, plicare, au^aveiv: Cor. II, ix, 10.
48,49; xtv, 29; Eph. Iu, 20; 0eptsXtof:Tim. II, u, US-VAIISJAN, adolescere; usvahsans visan, adultum
19. csse, rjXtxtave/etv : Joan. ix, 21.
1469 VAHTVO
UFAR-VAHSJAN, supercrescere, U7rspaui;aveiv: Thess.
II, i, 5.
US-VAHSTS, fem., augmentum, uv£,natt '• Eph. iv,
16.
VAnsTus,masc, 1) augmenlum, auejrjo-tf:Col. n,
19; 2) statura, rjXtxta: Mth. vi, 27; Luc. n, 52; xix,
5;Eph. IV, 15.
VAHTVO,vid. sub Vakan.
VAI (vet. sax. u>e,angl. sax. uea, vet. sup. germ.
we, vet. fr. uiach, angl. itioe, suec ue, daii. va;, batav.
wee, rec sup. germ. wche; lat. vat, gr. ouai; Gr. III,
292, 607 ; Gf. I, 652; Rchth. 1121), iuterject., w:e,
ouai: Mth. xi, 21; Mc xm, 17 ; Luc vi, 24, 26;
x, 15.
VAI-DEDJA , vid. sub Deds.
VAI-FAIR\VJAN , vid. sub Fairwus.
VAJA-MERJAN, vid. sub Merjan.
VAIAN(vet. sup. germ. waian, vet. fr. tvaia, dan.
vme, rec. sup. germ. wehen; gr. avjpu; Gf. I, 621;
Rchlh. 1122), conj. I, uaiuo, vaivoun, vaians, flare,
jrverv: Mth. vu, 25, 27; Joan. vi, 18.
VAIRJAN,vid. sub Veiban.
VAIHJO,vid. sub Veihan.
VAIHSTA(Gr. III, 429), masc, angulus, yeovia:
Mth. vi, 5; Mc xn, 10; Luc xx, 17.
VAIHSTA-STAINS, vid. sub Stains.
VAIHTS(vet. norv. vcstt, angl. sax. vihl, vuht, vet.
sax., vet. sup. germ. wiltt, angl. wight, oughl, rec
sup. germ. wicht, n-icht, ichtwas; DRA. 491; DM.
246; Gf. I, 750), fem. (etiam in nom. vaiht neutr.
Mth. x, 26; xxvn, 19;Tit. i, 15; in plur. ut anom.
Skeir. II,d), res, negotium, npuyuu: Luc i, 1; etSof:
Tliess. I, v, 22; Skeir. li, d; VII, b, c; tn pizozei
vaihtais , idcirco , TOOTOV xapiv : Eph. m, 1; Tit. i,
5; St' nv uiriav : Tim. II, i, 6; solemniter cum nega-
tione ni vaiht vel vaiht ni, nequicquam, nihil, ouSsv,
txnSiv: Mth. x, 26; xxvn, 12, 19; Mc i, 45; v, 26;
VI, 8; vii, 12, 15; ix, 29; xi, 15; xiv, 60, 61; xv,
4; Luc in, 15; iv, 2, 35; ix, 5, 56; x, 19; XVIII,54;
xx, 40; Joan. vi, 65; vni,28, 54; xiy, 50; xvi,25;
xvin, 20; Rom. vm, 1; xm, 8; xiv, 14; Cor. I, IV,
4; VII, 19; x, 20, 25,27; xm, 2, 3; Cor. II, vi, 5,10;
vn, 5, 9; xi, 5; XII, 11; XIII,7; Gal. n, 6; iv, 1, 12;
v, 10; vi, 5, 14; Eph. m, 1; Phlpp. i, 20, 28; n, 5;
lv, 6;Thess. II, ui, H;Tim. I, iv, 4;v, 21; vi, 4,7;
Tit. i, 15; Philem. 14; un Tt: Joan. vi, 12; Gal. v,
6; vi, 15; oO: Rom. IX, 1; Cor. II, xn, 5.
VAILA (vet. norv., angl. sax. vel, vet. sax. wala,
wel, vet. sup. germ. wela, wola, vet. fr. wel, angl. we//,
suec val, dan. vel, batav. wel, rec sup. germ. ivohl;
Gr. III, 605; Gf. I, 851; Rchth.1152), adverb., bene,
xaXcoff : Mc i, 11; vn, 6, 9, 57; xn, 28, 52; Luc. vi,
26, 27; xv, 25; xvi, 19; xx, 59; Joan. vm, 48; xm,
15; XVIII,23; Rom. xi, 20; Cor. II, xi, 4; Gal. fv,
17; v, 7; Tim. I, m, 4, 12, 15; su : Luc xix, 17;
Skeir. VI, a; /3e>rtov: Tim. II, i, 18 h. 1.; 7ravT<a?
Cor. I, ix, 22 h. I.; vaila pau, xav : Cor. II, xi, 16
vid. ad h. 1.; vai/a qipan, vid. subQi^au; vailahug-
ian, vid. sub Hugs; vaila galeikaips, vid. sub Lei-
Kan; vaila andanems, vid. sub Niman; vaila taujan,
vid. sub Tivan; vaita visan, vid. sub Visan; vaila
frapjan, vid. sub Frapjan.
VAILA-HERJAN, vid. sub Merjan.
VAJLA-OJSS, vid. sub Qipan.
VAILA-VIZNS, vid. sub Vizan.
VAINAHS(vet. sup. germ. tuenng; Gf. I, 889), ad-
ject., infelix, miser, TaXat7r<opoff : Rom. vn, 24 vid.
ad h. 1.
VAINEI, adverb., ulinam, oyeXov: Cor. 1, IV, 8;
Cor. II. xi, 1; Gal. v, 12.
VAIPS, vid. sub Veipan.
VAIR (vet. norv., angl. sax. ver, vet, sax. wer, vet.
snp. germ. wir, wer, vet. fr. wer; lat. vir; Gr. II, 56;
III, 519; DRA. 418; Gf. I, 951; Rchth. 1136), masc,
vir, avrip: Mth. vn, 24; Mc vi, 20; Luc vn, 20;
VIII,27, 38, 41; ix, 50, 32; Joan. vi. 10; Rom. vn,
5; Cor. I, xiu 11; Cor. II, xi, 2; Eph. iv, 13; v,
VAlRpAN 1470
25,25, 28; Col. ui, 18,19; Tim. I, n, 8, 12; Esdr.
n, 25, 26, 27, ^8; Nch. vu, 2; uf vqira qens, ujrau-
Spoffyuvri : Rom. VII, 2.
VAIRA-LEIKO, vid. sub Leiks.
VAIRDUS (vet. sup. germ. wlrt, vei. fr. werda,
suec udrd, dan. vrnrd, rec sup. germ. wirth; Gf. I,
952; Rchth. 1157), masc, hospes, gevo?: Rom.
xvi, 25.
VAIRpAN (vet. norv. uerda, angl. sax. veortSan,
vet. sax. werthan, vet. sup. germ. werdan, vet.fr.
wertha, suec varda, dan. vorde, batav., rec sup.
germ. iwerden; coll. gr. spSetv;Gr. II, 59; Gf. I, 982;
Rchth. 1145), conj. 1, varp, vaurpun,vaurpans, fieri,
yiyvzoBat,eaeoBui: 1) ut speciale verbum (fieri.nasci,
perfici, exhiberi, videri, evenire, accidere): Mth. v,
18; vi, 10 (vilja); viu, 12 (gre(s jah krusts tunpive),
16 (andanahti); xi, 20(manls), 21, 23; xxvi, 2 (paska);
xxvii, 1 (maurgins), 45 (rxqis), 57 (seipu); Mc iv,
11, 35; v, 14, 55; vi, 2 (sabbato); ix, 7 (milhma), 21;
xi, 19, 23, 24 ; xn , 11 (fram fraujin varp sa), 25
(qensimma); xm, 18 (ptauhs), 19 (aglo). 29; xiv,
4; xv, 33 (wexlasailisto), 42; Luc I, 14 (faheds), 20*
35 [andeis), 44 (stibna »n ausam). 45 (ustauhts). 65
(agis ana allaim); n, 10, 13 (mip imma manaqei har-
jis), 15, 42 (tvatib vintruns); iu, 2 (vaurd qups at io-
hannen), 22 (slibna us himina), 23, 25 (hulirut and
alla airpa); iv, 42 (dags); vi, 13, 48 (garunjo); vm,
3i; ix, 7 ; xv, 7, 10, 14, 17, 24, 34 (diai ana ligra
tamiri); Joan. vi, 21 (skip ana airpai); vn,'43 (mis-
saqiss tn tnanagein); vm, 58 ; x, 19, 22 (inniujipa) ;
x, 35 (vaurd gupsdu im); xn, 29 (peiwo), 30; xiv,
22; xv, 7; Rom. vu, 3, 4; ix, 9 (sunus izai); xi, 11
(ganists), 25 (daubei imma); xv, 22 (uaaris); Gor. I,
iv, 5; xv, 54; xvi,2 (gabaur); Cor. II, xi, 15; xiu,
11; Gal. iv, 4 (us qinon); Tim. I, vi, 4 (us vaurda-
jiukom neipa); Tim. II, n, 18 (usstass); Skeir. H, a;
III, c (sokeins); VI, c; VII, c (uamnassus); imperso-
nale, solemniter in formula varp, factum est, quod
accusativus c infinit. vel jah sequitur, vel etiam cui
senlentia subordinata sine copula appendet : Mth.
vii, 28; ix, 10, 29 (bi galaubeinaiiggqarai); Mc. i, 9;
n, 15; iv, 4; v, 16 (itvaiuavarp bi ina); Luc i, 8, 23,
38 (bi vaurda peinamma), 41, 59 ; n, 1, 6, 15, 46;
ni,21; iv, 36; v, 1,12, 17; vi, 1, 6, 12; vn, 11;
xiv, 22 (varp sve anabaust); xvn, 11, 26, 28, 30;
Joan. XIII, 19; xiv, 29; Rom. ix, 26; Thess. I, m,
4; Neh. vn, i; huc eliam pertinent Cor. II, vu, 7
suaei mis mais faginon varp et Luc. vm, 5, modo
lectio textus sit legitima; 2) ut verbum praedicati-
vum : a)cumsubsianiivoinpraedicatum : Mth. v,22,
45; Mc i, 17; Luc IV, 3; vi, 35; Joan. ix, 27; x,
16; xn, 36; Rom. vn, 15; xv, 8: Cor. I, iv, 9; vn,
23;JX, 23; xi, 27; xiu, 11 ; xv. 20; Cor. II, vi, 16;
Eph. ni, 7;v, 7;Phlpp. m,17, 19; Col. i,23, 25;
Tim. I, iv, 6; Tim. II, n, 21; Skeir. I, d; III, c;
: item in circumscribendis gr. verbis, ex.gr.: arbjd vair-
pan, vairpan usgrudja, alaparba vairpan, inkilpo
vairpan, galaista vairpan, usvena vairpan, usfilma
vairpan, etc; b) cum adjectivo : Mth. v, 21; vi, 16;
ix, 16; xi, 22; Mc n, 21; iv, 19, 22, 32; vi, 14, 21,
26; x, 31, 43, 4i; xm, 28; Luc. i, 15, 32; n, 2; vi,
35, 49; IX, 48 ; xiv, 14; xvi, 11,12; Joan. vm, 35;
ix, 59; Rom. xi, 17 (fin.); xn, 16; Cor. I, vii, 21;
xiv, 25; xv, 10; Eph. IV, 32; v, 17; Tim. II, m, 2;
Skeir. I, c; et saepe in circutnscribendis verbis, ut
airzis vairpan, bairhts vqirpan, baups vairpan, un-
bruks vairpan, gabigsvdirpan, gredags vairpan, hails
vairpan, hrains vairpan, svxkuxipsvairpan , gateiks
vairpan, laus vairpan, managizo vairpan, xnodags
vairpan, naqaps vairpan, garaihts vairpan, riurs vair-
pan,sapsvairpan,faurhts vairpan, fulls vairpan,elc;
cum pronomine possess. : Mc xu, 7; Luc. iv, 7; d)
cum participio : Mc ix, 3,50; xm, 25; Luc vi',
16, 36 (vm, 5); xiv, 12; xvn, 35; Joan. vi, 45; Gal.
iv, 16; v, 26; Eph. v, 1; Phlpp. n, 8 ; Col. m, 15;
Thess. I,*H, 14; Tim. II, iu, 2; in circumscribendis
verbis,'ex. gr.: drugkans vairpan, vid. sub Drigkan,
1471 GLOSSARIUMGOTHKLE LINGUJE. 1472
analatips vairpan, vid. sub Lats; e) cum advemio: 21; vi, 12, 13; Tim.H, u, 14; iv, 1; xaTsvcb7rtov :Cor.
Mc iv, 10; Cor. II, i, 19; Eph. n, 13; f) cum i ra- 19
H, II, 17; XII, (? xaTs'vavTt); Eph. I, 4; evTrpofeoirco:
positione , iinprimis du : Mc. xn, 10; l.uc m, 5; Cor. Cor. II, u,10; iv, 6; v, 12; et? npbtoinav; Cor. II, VIII,
I, i, 26; Cor. 11, vi, 18; in : Plrlpp. n, 7; item in 24; xaTa npb;o>nav; Luc n, 51; z~.ivavriat : Mcxv,
circumscribendis verbis gnccis : m unlustau vairpan, 59; evavTt: Luc i, 8; ivavriov: Luc. xx, 26; in ma-
vid. sub Lustus; in siunai vairpan, vid. sub Siuns; nagammaandvairpja, corani plurimis, ex TTOXXCOV rrpo?-
g) cum relativis (sve)vel interrogaiivk (wa) circum- corrcov : Cor. II, 1,11; faxtraandvairpja,coram,ivuvTi<>v:
scrituionibus : Mc IX, 26; Luc i, 66; vi, 40; Gal. Mc U, 12; ajro TrpoVeojrou :Nell. V, 15; 7rpo7rpofco7rou:
iv, 12; 3) ut verbum auxiiiarium : a) in praesenti pro Luc VII,27; x, i;2) facies, Trpofeorrov : Mth. vi, 16;
futuro, ex gr. : Joan. xvi, 20 saurgandans vairpip Mc XII, 14; xiv, 65; Luc i, 76; v, 12; vn, 27; ix, 29,
(Xu7ru0n<rscr0e); Plilpp. i, 20 gaaiviskops vairpa {uio- 51, 53; x, 1; xx, 21; Cor. I, XIII,12; Cor. II, m, 18;
ywBnoouai); Skeir. I, a ustauhana habaidavairpan; v, 12; x, 7; Gal. n, 6, 11; Thess. I, n, 17; m, 10;
b) in praterilo solemniier pro aoiisto passivi: Mlh. Thess. 11,i, 9; 5) persona : Skeir. V, a, c.
viu, 5, 24; ix, 25, 55; xxvu, 5, 8; Mc i, 14, 22; u, VAlRpS (vet. norv. uerd, angl. sax. veoriS, vet.
27; vi, 5; vn, 27; ix, 4, 12; xvi, 11; Luc vi, 18; sax. xverth,vet. sup. germ. werd, vet. fr. werth, angl.
vn, 55; vm, 5, 20; lx, 22, 56; xv, 24; xvi, 1; xvn, worth, suec vard, dan. vcerd,baiav. weerd, rec sup.
14,17, 18; Joan. IX, 2, 5, 19, 20, 34; xu, 38; xin, germ. wertlt, wurde; Gr. II, 59; Gf. I, 1011; Rchth.
18, 31; xvi, 21; xvn, 12; Rom. vn, 4, 6,10, 13; x, 1145), masc, pretiitm , document. neap.; vairps
20; xi, 17,24; xv, 4; Cor. 1, i, 15; vu, 18; xv, 54; gilaubs, prelium magnum, nun : Cor. I, vn, 23.
Cor. 11,iv, 1; vn, 14; xn,4,12; Eph. i, 15; m, 8; vAiRps,adject., dignus, txavoj : Mth. m, 11; vut,
Phlpp. in, 12; Col. i, 16, 26; in, 4; Thess. 11,n, 5; 8; Mc i, 7; Luc m, 16; vn, 6; Cor. I, xv, 9; Cor.
Tim. 1, i, 16; n, 15, 14;m, 16; iv, 14; vi, 10; Tit. II, u, 16; iu, 5; Tim. II, u, 2; 5<fto<: : Mlb. x, 57,38;
I, 13; Neh. vi, 15; vn, 1; Skoir. VIII, b; pro per- Luc iii, 8; vn, 4; x, 7; xv, 19, 21; Cor. 1, xvi, 4;
fecto : Mc. III, 26; Joan. xvi, 11; Cor. II, vn, 15; Thess. II, i, 5; Tim. I, i, 15; iv, 9; v, 18; vi, 1; vairps
Gal. ii,20. visan, dignum esse, xaTaeSieo0>jvai: Luc xx, 55; vair-
FRAVAiRpAN, corrumpere, xaTa»0sipso-0a«: Tim. II, pana briggan, dignum reddere, exavouv: Cor. II, ui,
m, 8. 6; k.tovv: ihess. II, I, 11; xaTa;touv: Thess. II, l,
GA-VAIRDI (vel. sup. germ. giwurt; Gf. I, 995), 5; vairpana rahnjan, vid. sub Rahnjan.
neutr., pax, iranquillilas, sepijvij: Mth. x, 54; Mc. VAiRpABA , adverb., digne, a&o>t: Eph. iv, 1;
v, 54; Luc. i, 79; n, 14,29; vu, 50; viu, 48; x, 5, Phlpp. i, 27; Col. i, 10; Thess. I, u. 12.
6; xiv, 52; xix, 58, 42; Joan. xiv, 27; xvi, 55; Rom. uN-VAiitpABA, indigne, kvaS.io>t: Cor. I, xi, 27, 29.
viu, 6; x, 15; xiv, 17,19; Cor. I, vu, 16; xvi, 11; vAmpiDA,fem., ixavoTnf: Cor. II, m, 5 ;
Cor. II, i, 2; xm, 11 ; Gal. i, 5; v. 22; vi, 16; Eph. Skeir. V, d ; VII, a.dignitas,
1, 2; u, 14, 15, 17; iv, 5; v!, 15, 22; Phlpp. jv, 7, 9; AND-VAiRpi, neutr., pretium, rtun : Mlh. xxvn,
Col. III, 15; Tliess. I, v, 5,25; Thess. 11,i, 2; m, 6, 9.
16; Tim. I, i, 2; Tim. II, i, 2; u, 22; Tit. i, 4; ga- vAmnoN,conj. 11, aislimare, Ttp.av: Mth. xxvu,9.
lairpi haban, pacem habere, stprjveOstv : Rom. xn, VAIRILO (vel. norv. vor, an;\. sax. velcr, vel. fr.
18; Thess. I, v, 15 ; gavairpi taujan, pacem servare, were; Gr. H, 56; III,4C0; Rchth. 1138), lem., labium,
: Col. i, 20; gavairpi tatijands visan, eipn- XStXof: Mc vii, 6; Cor. I, xiv, 21.
ie'pijvo7roistv
nustv : Cor,II, XIII,11. VAIRPAN(vet. norv. uerpa, vet. sax. werpan,angl.
GA-VAIRDEIGS, adjecl., pacilicus, gavairpeigs visan, sax. veorpan, vet. sup. germ. werfan, vet. fr. werpa,
tipnvevztv: Mc. IX, 50. batav. icerpfn, rec sup. gerni. werfen; gr. p't7rrstv:
GAGA-VAIRDJAN, conj. II, reconciliare,xaruWkrretv: Gr. II, 57; Gf. 1, 1026; Rchth. 1142), conj. I, uarp,
Cor. I, VII, 11. vaurpun, vaurpans, 1) jacere, pkWetv: Mtli. v, 29;
GAGA-VAIRDNAN, conj. III, reconciliari, xaraXXaTrs- Mc i, 16; iv, 26; vu, 27; xi, 25; xv, 24; Luc iv, 9;
o-fiae:Cor. II, v, 20. Joan. vm, 59; Skeir, III, c; xaX*v: Luc v, 5; 2) la-
*
VAIRpS (vet. sax. ward, angl. sax. teard, vel. pides jacere, lapidare, Xt0aSstv: Joan. x, 51; stainam
sup. germ. warl, wert, vet. fr. toard, angl. wards, vairpan, \tBoSo\eiv: Mc xn, 4.
balav. waarts, rec. sup. germ. warts; lat. vertere, ver- AT-VAIRPAN, jacere, ^aXXetv : Mc ix, 22, 47; p't7r-
tut;Gr. II, 39; Gf. I, 5)98; Rchth. 1155), adject., Tetv:Mth. xxvti, 5; part. pr32t. alvaurpans, projec-
versus. tus, jacens, j3e§Xr,ptevof : Luc xvi, 20.
ANA-VAiRbs, futurus, ipxbutvo; : Mc x, 30 ; Joan. AF-VAIRI'AN, ahjicere, a7rottaXXetv : Mc x, 50; uipztv:
xvi, 13; ptslXcov : Luc m, 7; Rom. vm, 38; Eph. i, Eph. iv, 51; slainamafviiirpan. bpid.ire, xaTaXt6«Jeiv:
21; Col. ii, 17; Tim. I, i, 16; iv, 8; Skeir. II, c; V, Luc xx, 6; Xt0a?etv: Joan. xi, 8.
a; anavairp ist mis, u£Wa>: Thess. I, m, 4. GA-VAIRPAN, jacere, (ikWztv: Mc IX, 45; p't7TTeiv :
AND-VAIRDS, praesens, nupirv: Cor. I, v, 3; Cor. II, Luc IV,35; p'ijerereev : Mc IX, 18.
X, 2,11; xiu, 2, 10; evetTTtof : Rom. vni, 38; Cor. I, INN-VAIRPAN, injicere, /3aXXetv : Joan. xn, 6.
vu, 2fi; Gal. l, 4 vid. ad h. I.; 6 7rapauTtxa: Cor. II, us-VAinrAN, 1) cjicere, expellere, exfiaXXstv : Mth.
iv, 17; andvairps visan, napeivttt: Gal. iv, 18. viu, 12, 16; Mc. v, 40; xi, 15; xu, 8; Luc xix, 45;
AND-VAIRPIS, adverb., adversus, c. dat., aTrevavTt : xx, 12, 15; Joan. vi, 57; ix, 5i, 55; xu, 51; Gal.iv,
Mth. xxvu, 61. 50; jSciXXeiv:Luc xiv, 55; Joan. xv, 6; us synagogcin
jAiND-VAiRbs, adverb., ibi, ixsr: Joan. xviu, 3. usvaurpans, ex synagogis ejicere, unoavvi.yo>yat:
vipRAVAiRps,adject., oppnsilus, 6 xaTevavTt:Mc Joan. xn, 42 ; 2) rejicere, ixSuWetv: Luc vi, 2-2 ;
XI,2; Luc xix, 50; avrtnipav : Luc. vm, 26; pala aTroSoxtpiactetv : Mc xii, 10; 5) expellere (immundjs
vipravairpo, contra, adversus, ToOvavTtov : Gal. n, 7. spiritus), ixSkWetv: Mlh. vn, 22; vm, 16, 51; Mc
FRAB-VAiRpis, adverb., longe, porro, ullra, fram- i, 54, 39; iii, 15, 22, 25; vii, 2G; xvi, 9; 4) abire,
vairpisvisan, porro manere, «evsev: Tim. H, iu, 14. ixSkWztv: Mc ix, 47; Luc vf, 42; 5) abigere, ajro-:
SVULTA-VAIRPJA, adjecl., ad morteminclinans, jam- Tt0svat: R<>m.xni, 12; 6) conjicere, sjTtppirrTstv
jam moriturus, pceXXeov TSXSUTCCV : Luc vil, 2 vid. Luc xix, 55.
ad h. I. FRA-VAIRPAN, 1) abjicere, gaXXstv; Mc. IX, 42; 2)
AND-vAiRpi,neutr.,1) prsesentia, in locutionibus, dispergere, ptTtTstv ; Mth. ix, 56.
in andvairpja, in conspectu, coram, eunpooOev:Mlh. US-IVAURPA, feui., 1) rejectio, aTro§oXij: Rom.xi, 15,
v, 16,24; vi, 1; x, 32, 53; Mc ix, 2; Luc x, &t ; 2) abjectio, s'xTp«p.a: Cur. 1, xv, 8; a7r6SX>jTov : Tim.
Joan. xii, 57;Thess. 1, n, 19; Neh. vi, 19; svco7rtoj : 1, iv, 4.
Luc. l, 6, 15, 17,19, 75; iv, 7; v, 18, 25; viu, 47; VAIRS(vet. norv. verr, angl. sax. vjrs, vct. sax.,
xv, 10, 18, 21; xvi, 15; Rom xn, 17; Cor. II, IV,4KJ ; vet. sup. gejm. wirs, vet. fr. werra, angl. worse,
Vii, 12; VIII,21; Gal. i, 20; Tim. I, n, 5; v, 4, 20, suec. udrr, dah. t-arre, rec sup. gernj. wirsch; Gr,
t47: VAITEI
III, 589; Gf. 1,1046; Rchth. 725), adverb. comparat.,
pejus, ^srpov'•Mc. v, 26.
VAIRSIZA, adject. comparat., pejor, x~'iPav'• Mth.
IX, 16; xxvn, 64; Tim. 1, v, 8; Tim. II, m, 15.
VAlTEI, vid. sub Veilan.
VAKAN(vet. norv. vaka, vekia, angl. sax. vacian,
veccan, vet. sax. wacon, vet. sup. genn. wachen, wek-
jan, vet. fr. waka, angl. wake, suec vaken, viikka,
dan. vaage, vtxkke, batav. waken, wacken, rec sup.
germ. wachen,weckcn;Gr. II, 11; Gf; I, 672; Rchth.
1122),conj.I, vok,vokun, vakans, vigilare, ypnyoptiv.
Cor. I, xvi, 15; Col. IV,2; Thess. I, v, 6,10; kypvn-
vtiv: Eph. vi, 18.
BU-VAKAN, id., aypu7rvsev : Eph. vi, 18 h. I.
DAIRH-VAKAN, pervigilare, kypav\tiv : Luc u, 8 ;
naht pairhvakan, noclem pervigilare, StavuxTspsustv : er0at: Mc ix, 20. vid. h. 1.
Luc vi, 12.
* VAKJAN, conj. II, -citare.
US-VAKJAN, excitare, expergefacere, i.vnvi&cv:
Joan. xi, 11
GA-VAKNAN, conj. III, evigilare, Staypnyopeiv: Luc.
ix, 32.
VAHTVO, fem., vigilia, eouXaxjj : Luc n, 8.
VOKAINS; lem., vigiiia, fv\axn : Cor. II, vi, 5;
BypuTrvta : Cor. II, xi, 27.
VALDAN(vet. norv.ua/id, angl.sax. vealdan, vet.
sax. waldan, vet. sup. germ. waltan, vet. fr. wald,
walda, succ vald, dan. vold, balav. wetden, rec. sup.
germ. wallen, gewalt; lat. valere; Gr. II, 58; Gf. I,
805; Rcluh. 1122), conj. H (?), 1) gubernare, garda
vatdan, domum regere, dirigere, oixoSeanoreiv: Tim.
I, v, 14; garda valdands, partic ut subst., paterfami-
lias, ceconomus,oexoSso-TTOTJiff: Mih. x, 25; Ltic xiv,
21; 2) imperare, apxiio-0ai: Luc. m, 14 vid. ad Ii.l.
et prolegg. coll. 485.
ALL-VALDANDS, partic. ut subst., omnipotens, nav-
xoxpkrmp: Cor. II, vi, 18.
GA-VALDAN, dominari, xarst;oueria?eev : Mc. x, 42.
VALDUFNI, netitr., potentia, dominatio, imperium,
Igouo-ta : Mth. VII,29; VIII,9; ix, 6, 8; Mc i, 22,27;
lii. 15; vi, 7; xi, 28, 29, 35; Luc. iv, 6, 52, 56; v,
24; VII, 8; ix, 1; x, 19; xix, 17; xx, 2, 20; Joan. x,
18; xvn, 2; xix, 10, H; Rom. ix, 21; xin, 1, 2, 5;
Cor. I, IX, 4; xv, 24; Cor. II, x, 8; xm, 10; Eph. j,
21; n, 2; ui, 10; vi, 12; Col. i, 13, 16; n, 15; Thess.
II, ni, 9; Skeir. I, b, c; V, c; VII, a.
VALJAN(vet. norv. ueiia, vet. sup. germ. weljan,
suec valja, dan. vwlge,batav. walen, rec sup. germ.
waltlen;coll. Vitjan; Gf. 1, 835), conj. II, 1) opiare,
Ktpsiv:Phlpp. i, 22; 2) praeferre, anteponere, sOSoxsrv:
Cor. II, v, 8.
GA-VALJAN, eligere, sxXeyser0ai: Mc XIII, 20; Luc.
vi, 13; Joan. vi, 70; xm, 18; xv, 16; Eph. i, 4;Tit.
I, 1; Neh. v, 18; xaTaXs^jev : Tim. I, v, 9; part. proot.
gavalidt, eleclus, ezXexroc: Mc. xui, 20,22, 27; Luc
XVIII,7; Tim. I, v, 21; Tim. II, n, 10.
GA-VALEINS, feni., electio, irloyn ' Rom. ix, II;
xi, 28.
• VALIS, adject., 1) electus, yvjjo-tof: Phlpp. IV, 5;
Tim. I, i, 2; Tit. 1,4; 2) dilectus, jjy«7nj,uevoff : Col.
lii, 12; Tim. II, n, 1 vid. h. 1.
GA-VALIS, electus, exXexrof:Col. m, 12.
* VALUGJAN(vet. sup. gcrm. walagon; coll.Valv-
jan; Gf. I, 800), conj. II, volvero.
US-VALUGJAN, circumferre, mptfipetv : Eph. iv,14.
VALUS (angl. sax. valan, angl. ivalc; coll. lat.
vallum), masc, baculus, pkSSot: Luc IX, 5.
VALTJAN(vet. norv. ue//a,vet. sup. germ. walzan,
angl. sax. vealtian, dan. vwlte, rec. sup. germ. wdl-
zen,wuhlen; Gf. I, 791), conj. II, ruere, s7rteaXXstv : ANDA-VAURD,
Mc iv, 57.
US-VALTJAN , evertere, convertere, subverlere ,
xetTao-Tpecsetv: Mc xi, 15; kvarpinetv: Tira. II, u,18;
Tit.i.H.
US-VALTEINS, fem., subversio, xaTao-Tpoyvj: Tim.II,
II, 14; prjypta:Luc vi, 49.
VALVJAN(angl. sax. vealvian, vet. sup. germ.
VAURD U74
wellan, angl. wallow, batav. wallen,welten, rec snp.
germ. wallen, welle; lat. votvere; Gf. I, 789), conj.
11, volvere.
AT-VALVJAN, obvolvere, 7rpoffxuXtvStiv: Mc xv, 46.
AF-VALVJAN, devolvere, cVjroxuXivSetv : Mc. xvi,
3, 4.
FAUR-VALVJAN, prsecludere, 7rpofxuXiv8etv : Mth.
XXVII, 60.
VALVISON (haec leclio codicis arg. nostrse conjeclu-
rae valvnoda (a valvnan) in textu adoptatae, prtferen-
da est; quippe cum terminatio -iton, -izon non in
golbico tantum sermone, in hatizon adhuc reipsa oc-
currat, el cum agison, riqizon, sigison adesse potue-
rit, sed eiiam in vet. sup. germanico frequentissime
usurpala sit, coll. Gr. 11, 271), conj. II, volvi, xulir-
VAMBA(v.et. norv. vomb, angl. sax. vamb, vel.
sax., vet. sup. germ. wamba, vet. fr. wamme,angl.
womb, suec vamb, dan. vom, rec sup. genn. waxnme,
wanst; coll. lat. venter, grsec 6pt?aX6ff;Gr. III, 405;
Gf. I, 855; Rchth. 1124), fem., venter, uterus,
xotXta: Mc vn, 19; Luc i, 15, 44; n, 21; Joan. lti,
4; VII,58; Phlpp. m, 19; yao-Trip: Tit. I, 12.
VAMMS,vid. sub Vxmman.
VANDJAN,vid. sub Vindan.
VANDUS (vet. norv. vondr, angl. toand, dan.
vaand), masc virga; vandunxusbliggvan, virgis cse-
dere, o'aeSi?etv: Cor. II, xi, 25.
VANS (vet. norv. van, vanr, angl. sax. vana, vel.
sax., vet. sup. germ. wan, vet. fr. wania, angl. want,
wane, suec, dan. van... rec sup. germ. wahn....;
lat. vanus; Gr. II, 55; Gf. 1,854; Rchth. 1158),
adject., deficiens, defectus, Xeijreov : Tit. i, 5; van
visan, c gen.,a)deficere, Xetjretv:Luc XVIII,22;0OTS-
pstv: Mc. x, 21; b) indigere, rkTaerSai: Cor. II, XIL^
15; vanana gataujan, irritum reddere, aSsrstv : Tim.
I, v, 12; fidvortigjusainamma vanai, quadraginta uno
minus, reaaupkxavranapk pttav: Cor. 11,xi, 24.
VANINASSUS, niasc, indigentia , uo-Tspjjpta : Cor. I,
xvi,* 17; Thess. I, m,deficere.
10; Skeir. VII, c.
VANAN, conj. II,
VANAINS, fem., defectus, rjTTupta:Rom. xi, 12.
VAUHD (vet. norv., suec, dan. ord, angl. sax.
vord, vet. sup. germ. wort, vet. sax. word, vet. fr.
joord, werd, tvira, angl. word, balav. woord, rec. sup.
germ. ivorl; coll. lat. uerfcum; Gr. II, 59; Gf. 1,1020;
Rchth. 1159), iieutr., verbum, Xdyoj : Mth. v, 57 ;
vn, 24, 26, 28;viu, 16; xxvi, 1; Mc i, 45; n, 2;
iv, 14, 15, 16,17,18, 19, 20, 55; v, 56 ; vn, 15, 29;
viu, 52, 38; x, 22; xu, 13; Luc i, 2, 4, 20; m, 4;
iv, 22, 52, 56; v, 1, 15; vi, 47; vn, 7, 17; vni, H,
12, 21; IX, 26, 28, 44; xvm, 34; xx, 3, 20; Joan. v,
38; vi, 60 ; vn, 35, 40; viu, 31, 37; x, 19, 35; xn,
38; xiv, 23; xv, 3, 20; xvu, 6,17; xix, 8;Rom. ix,
6, 9, 28; x, 17; xm, 9; Cor. I, l, 17, 18; xv, 54;
Cor. II, i, 18; u, 17; iv, 2; v, 19 ; vi, 7; vm, 7; x,
10, ll;xi,6;Gal,v, 14; vi,6; Eph. i, 13; iv, 29;
v, 6; vi, 19; Phlpp. i, 14; Col. i, 25; n, 23; m, 16,
17; IV,5; Thess. 1, u, 15 ; IV, 15; Thess. H, n, 17,
III, 1, 14; Tim.I, i, 15; m, 1; IV, 5, 6, 9, 12; v,
17; vi, 5;Tim. II, i, 13; n, 9, 11, 17; iv, 2, 15;
Skeir. I, d; V, b; VI, b, c; pW : Mth. xxvu, 14,
Mc ix, 52; xiv, 72; Luc i, 57, 58, 65; u, 15, 17,
19, 29, 50, 51; in, 2; iv, 4; v, 5; vu, 1; ix, 45,
xvni, 34; xx, 26; Joan. v, 47; vi, C3, 68; vui, 20,
47; x, 21; xii, 47, 48; xiv, 10 ; xv, 7, 25; xvn, 8;
Rom. x, 8, 18; Cor. 11, xn, 4; xm, \; Eph. v, 26;
vi, 17; Tim. I, i, 15; v, 17. Vaurdam veihan, vid.
sub Veigan.
responsum, knbxptoit'•Luc. Jix,_26.
GABAUR])I-VAURD, genealogia, ytvsaXoyut: Tim. I,
1,4.
VAURDA-JIUKA, vid. snb iiuka.
LAUSA-VAURDS, adject., vaniloquus, ttarato\6yot i
Tit. i, 10.
UUGNA-VAURDS,mendax, ^euSoXdyo? : Tim.. I,
IV, 2.
1475 GLOSSARIUMGOTIH&E LINGU.E. 1476
IBIL-VAURDS , maledictum, blasphemia, XoiSopo?: xix, 7; Joan. ix, 10, 24, 25, 51; Rom. vn, 13; Gal.
Cor. I, v, 11. n,15, 17; Tim. 1,1,9,15.
ANDA-VAURDI, neuti'., responsum, knbv.ptot;: Luc us-VAURmrs (us-uawr(sCor. II, ix, 9 h. ).), fem.,
II, 47; Joan. xix, 9. justitia, Stxatoo-Ovu : Cor. II, IX,9, 10.
CA-VALRIII, verbum, eloquium, conversatio, opttXta: FRA-VAURHTS, peccatum, kuupriu : Mth. ix, 2, 5,
Cor. 1, xv, 33. 6; Mc.i, 4, 5; ii, 5, 7;Luc. i, 77; ni, 3;v, 20, 21,
LAUSA-VAURDI, verbum inulile, xsvocowvta : Tim. II, 25, 24; vn, 47,48, 49; Joan. 1,29; vm, 21,34; ix,
n, 10. 34, 41; xv, 22, 24; xvi, 8, 9; xix, 11 ; Rom. vi,
AGLAITI-VAUROEI, fem., iurpe, inriecens verbum, 25; vn, 5, 7, 8, 9, 11, 15, 14, 17, 20. 25, 25; vm,
aioxpo\oyiu : Col. lii, 8. 2, 5; xi, 27 ; Cor. I, xv, 3, 17, 56; Cor. II, v, 21;
DVALA-VAURDEI, slultum verbum, pteopoXoyia : Eph. xi, 7; Gal. i, 4; n, 17; Eph. n, 1, 5; Thess. II, n,
v, 4. 3; Tim. I, v, 22, 24 ; Tim. II, m, 6; aukprnua : Mc.
LAUSA-VAURDEI, verbum inutile, uuruto\oyia: Tim. III, 28; IV,42 ; 7rapajrTcoLta : Eph. i, 7; n, 5'; Skeir.
I, i,C. I, a; III, c.
FILU-VAURIIEI, multiloquium, ?roXuXoyta; Mtb. VAUBSTV, neutr., opus, factum, epyov: Mth. v. 16;
VI, 7. xi, 2 ; Mc xiv, 6; Joan. v, 56; vi, 28, 29 ; vn, 3, 7,
VAURDAIIS, adject., verbum ad vcrbum, litieralis : 21; VIII,39; IX, 5; x, 25,51,57; xiv, 10, 11, 12;
Skeir. IV, c xv, 24; XVII,4; Rom. ix, 11,32; xm, 5,12; xiv, 20;
VAURDJAN, conj. II. loqui, dicere; xtbil vaurdjan, Cor. I, ix, 1; xv, 58; xvi, 10; Cor. H, ix, 8; x, 11;
maledicerc, xu.xa\oyeiv : Mc. ix, 59. xi,15; Gal.n, 16; m, 2; v, 19; vi, 3; Eph. n, 10;
AND-VAURDJAN, respondere, contradicere, avTa7ro- iv, 12; v, 11 ; Phlpp. i, 22; u, 50; m, 21; Col. i,
f.pivtaBat: Rom. lx, 20. 10, 21; in.17; Thess. I, v, 15;Thess. II, i, 11; n,
FILU-VAURIIJAN, plura verba facere, /SaTToXoyeF» : 17; Tim. I, u, 10;m, 1; v, 10, 25; Tim. 11,I, 9;n,
Mth. vi, 7. 21; m, 17 ; iv, 5, 14; Neb. v, 16 ; vi, 14 ; Skeir. VI,
i RA-VAUHDJAN, vid. adCor. I, xv, 35. b; evspysta: Eph. i, 19; iv, 16; Col. i, 29; u, 12.
VAURKJAN(vet. norv. verka, vet. sax. werc, toer- VAURSTVA , masc, operarius, ipykrn; : Tim. I,
con, angl. sax. veorc, vyrcan, vel. sup. germ. wirkian, v, 18.
vet. fr. werk, werka, angl. work, suec verka, dan. ALLA-VAURSTVA , omnoperans , 7re7rXrjiJO»opi<itievof
' :
virke, liatav. wercken, rec sup. germ. wirken; gr. Col. IV, 12.
spyov[alias cum Digammate prolalum]; Gf. I, 967 ; vin, GA-VAURSTVA, cooperans, owepyb; : Cor. H, l, 24;
Rchth. 1141), conj. anom., vaurhta, vaurhtedun, 23; Phlpp. n, 25; iv, 5;Col. iv, H ; owzpyZv:
vaurhls, facere, operari, 7roestv: Mc i, 5; m, 55; vi, Cor. I, xvi, 16; Cor. II, vi, 1.
21; Luc III, 4, 8; xiv, 12, 15; Joan. vi, 10; x, 25; UN-VAURSTVO, fem., piger, iners, apy>i: Tim. 1,
xvli, 4; xviii, 18; Rom. vu, 19; Cor. I, xi, 24, 25; v, 15.
xv, 29; Eph. l, 16; u, 15; Tim. II, IV,5; Skeir. VI, VAURSTVEI, fem., virlus, efficacia, ipyaaia
' : Eph.
c; ipyxCtaOut:Mth. vn, 25; Mc xtv, 6; Joan. vi, 27, IV, 19.
58, 50; Rom. xui, 10; Cor. I, ix, 6; xvi, 10; Gal. VAURSTVEIGS, adject., efficax,ivepyn;: Cor. I, xvi,
vi, 10; Eph. iv, 28; Col. m, 25; Thess. I, IV,11; 9; evzpyovuevo; : Cor. II, i, 6 ; Gal. v, 6; vaurstveig
Thess. II, ni, 8, 10, 11, 12; xartoykX.eaOat;Rom. vn, gataujan, efficacem reddere, ivzpyeiv: Cal. n, 8.
15, 17, 20; Cor. 11.IV, 17; ix, 11; evepyetv: Mc vi, VAURSTVJA, masc, operarius, ipykrn; ' Mlb. ix,
11; Rom. vn, 5; Cor. I, xn, H ; Cor, II, iv, 12; Gal. 57, 58; Luc x, 2, 7; Cor. II, xi, 15; Phlpp. m, 2;
u, 2, 8 h. 1.; III, 5, 20; Eph. i, 11; Thess. I, Tim. II, n, 15; yseopyo?: Mc xn, 1, 2, 7, 9; Luc xx,
n , 15. 9; Joan. xv, 1; airpos vaurstvia, agricola, yseopyof:
GA-VAURKJAN, id., Troisiv: Mc iii, 14; ix, 5; Luc Tim. II, n, 6.
1,68; III, 19; v, 29; ix, 35, 50; xiv, 16; xix, 18; VAURMS( vet. norv. ormr, angl. sax. njrm, vet.
Joan. IX, 6,11,14; xu, 2; Skeir. I, a, b; npatepyk- sax., vet. stip. germ. wurm, arigl., baiav. worm,
£eo-0«e:Luc.xix, 16; xurepyk&oOuL : Rom. vn, 8, 15, suec, dan. orm, rec sup. germ. wurm; lat. vermis;
18; evepysiv: Eph. I, 20; StanpuyuurevzoOut: LilC Gr. II, 61; III, 364; Gf. I, 1045 ), masc, serpens,
xix, 15; run gavaxtrkjansis, vid. sub Rinnan; ana- vcrmis, 6'yif : Luc x, 19; Cor. II, xi,3.
kumbjan gavaurkjan, vid. sub Kumbjan. VAURSTV,vid. sub Vaurkjan.
LS-VAURKJAN, cperari, xurepyki_eaOat:Eph. vi, 15 ; VAURTS (angl. sax. vyrt, vel. sax. it>ur(, vet.
inna usvattrkjan, ivepyeioOut: Col. i, 29. sup. germ. wurza, hatav. ivortel, rec sup. germ.
FAIR-VAURKJAN , operari, neptnoteiaOat: Tim. I, wurzel; Gr. II, 62; III, 371; Gf. 1,1052), fem. (gen.
III, 14. vaurtsais, nom. phir. vaurteis), radix, pii.u : Mc IV,
TRA-VAURKJAN, prave agere, male facere, peccare, 6,17 ; xi, 20; Luc m, 9; vui, 15; xvn, 6; Rom. xi,
Up.upravetv ; Mlh. xxvn, 4; Luc it\, 18, 21; xvn, 3, 16, 17, 18; xv, 12; Tim. I, vi, 10; uslausjan xisvaur-
4; Joan. IX,2, 5; Cor. I, vn, 28; vui, 12; xv, 54; tim, vid. suh Liusan.
Eph. iv, 26; faura (ravaurkjan, antea peccare, 7rpoa- III,CA-VAURTS, adjecl., radicalns, spp't^coptivof : Eph.
18 ( ubi loco gavaurhlai rectius gavaurtai legen-
uupruvetv: Cor. H, xii, 21; xm, 2.
GA-VAURKI, neutr., 1) opus, operatio, npayuarzia : dum est, vid. ad h. 1.).
Tim. Il, n, 4; 2) lucrum, xspSof: Phlpp. l, 21; m, 7; *VARGS
(vet. norv. vargr, angl. sax. verg, virgxan,
naptaub; : Tim. I, vi, 6; du gavaurkja haban, /ucrari, vet. sup. germ. warg, xvergjan,vet. fr. wergia; Gr."
xzpSa.hztv: Phlpp. III, 8. II, 62; Gf. I, 980; Rchth. 1140), masc, inimicus,
FAIIIUGA-VAURKT, qusestus, noptoubt: Tim. I, VI, 5. malefaclor.
jiANiiu-vAURiiTS, adject., manufactus, xsepojrotjjTo?: LAUNA-VARGS, ingratus, kyuptorat ' Tim. H, m, 2.
Mc xiv, 58; Eph. », 11. GA-VARGJAN, conj. II, damnare, z«Taxptvsiv: Mc
usiiANriu-vAURnTs , non manufacius, prseparatus, x, 55; Rom. vni, 3.
kyjtponoinrat ' Mc XIV,58. GA-VARGEINS, fem., daninatio, xarkxptai;: Cor. II,'
US-VAURIITS,justus, otxatof: Mtli. ix, 13; Mc n, vn, 3.
17; Luc xiv, 14; usvaurhtana domjan , justificare, VARGIDA, fem., id., xptpta: Rom. xui, 2; Gal. v,
Stxatouv: Luc x, 29; usvaurhtana gadomjan, id. : 10; xarkxpcuu: Rom. VIII, 1; xaTaxptatff: Ccr. II,
Mth. xi, 19. iii,*9.
FRAVAURHTS, peccator, auapruwv : Tim. I, v, 20; VARDS( vct. norv. varlr, angl. sax. veardian,
uua.pru\b; : Mlll. IX,10, 11, 15; XI, 19; Mc II, 15, verdan, vel. sax. ward, wardon, vet. Sup.gerro. war-
16, 17; viu,58; xiv, 41; Luc. v, 8, 50, 52; vi, 52, len, wartjan; rec sup. germ. tvarten, xcarter; Gf. I
35, 54; vn, 54, 57, 59; xv, 1, 2, 7, 10; xvm, 15; 949, 958), masc, cuslos.
1477 VARMS
DAURA-VARDS (Gr. IV, 585), portitor, j'anitor, 0upco-
pot: Joan. x, 5; nv\o>pbt: Esdr. n, 42; Neh. vjt. 1.
DAURA-VARDA , fem., janitrix , Ovpapb; : Joan.
xvin, 16.
DAURA-VARDO, fem., id., Joan. xvut, 17.
VARDJA, masc, custos, plur. vardjant, custodes,
xouo-TeoSta : Mth. xxvu, 65.
FRA-VARDJAN, conj. 11,1) corrumpere, fOeipetv:
Cor. I, xv, 53 h. I.; Stay0stpsev;Cor. II, iv, 16; vn,
2; Tim. I, vi, 5; ayavifstv: Mth. vi, 19, 20; 2) per-
mutare, kfavit_eiv: Mlb. vi, 16.
FRA-VARDEINS, fem., interitus, oXsflpof. Tim. I,
vi,*9.
VARMS(vet. norv. varmr, angl. sax. vearm, vet.
sax. warm, warmian, .vet. fr., angl. warm, vet. sup.
germ. waram, warmjan, suec, dan. uarm, balav.
werm, rec sup. germ. warm; coll.gr. Bepubt;Gr. II,
61; Gf. I, 976; Rchlh. 1128), adjecl., caliUus.
VARUJAN, conj. II, calefacere, flaXrrscv : Eph. v,
29; varmjansik,Bepptttiveo6ui :Mc xiv, 54, 67; Joan.
XVIII,18.
VARS(vet. norv. vara, veria, angl. sax. var, ver,
verian, vet. sax. war, werian, vet. sup. germ. tvara,
warjan, vet. fr. ware, uaria, wera, angl. wary, balav.
weren, rec. sup. germ. waltren, wehren; Gr. 11,56;
DRA. 556; Gl. I, 906, 92i; Rchth. 1125), adject.,
sobrius; vars visan, vnfetv: Thess. 1, v, 6.
VAREI,fem., astutia, dolus, nuvovpyiu: Cor. II,
iv, 2.
VARJAN, conj. II, arcere c dat. vel acc, xcoXOetv : Tit. i, 8; Skeir. II, b; IV, c; VI, b; VIII, a.
Mc. ix, 58, 59; x,14; Luc vi, 29; ix, 49, 50; xvui,
16; Thess. I, u, 16; Tim. I,iv, 5.
VASJAN(vet. sax. wadi, tvadian, vet. sup. germ.
werjan, suec udst, dan. ucsi, rec sup. germ. weste;
lat. vestis, gr. so0ijf[alias cumDigammaleprolatum];
Gr. II, 26; III, 446; DRA. 555; Gf. 1,928; Rchlh.
1129 ), conj. H, vestire, induere, iuftevvvvut : Mth.
vi. 50; 7repi6aXXetv : Mth. xxv, 58, 45; vasids visan,
fopeiv: Mtli. xi, 8; indui, TrepeeaXXecrSat: Mlh. vi, 51;
s"vSOser0at: Mlh. vi, 25; Mc vi, 9.
AND-VASJAN, exuere, sVSOstv : Mc xv, 20. -
GA-VASJAN, 1) induere, veslire, aptytswOvat: Mlli.
xi, 8; Luc vu, 25; TrspteaXXstv : Mth. VI, 29; Joari,
Xix, 2; eptaTt^etv: Mc v, 15; Luc vm, 55; svSOetv : Thcss; I, III,13; ayeao-pto?
Mc i, 6; xv, 17, 20; Luc xv, 22;Cor»I, xv, 54;
Cor. II, v, 5; svSuSierxscrflat:Luc vm,27; xvi, 19; 2)
indui, svSuecr0at: Rom. xm, 12.
GA-VASEINS, fem., vestis, vestimentum, iuuriauot:
Luc ix, 29.
VASTI, fem., vestis, cptaTtov : Mth. V, 40; ix, 20, 21;
xi, 8; Mc v, 27, 50; vi, 56; IX, 5; x, 50; xi, 7,8;
xui, 16; XV,20, 24; Luc vi, 29; vu, 25; vm, 2?,
44; xix, 55, 56; Joan. xm, 12; xix,2, 5; O-TOXJJ : Mc
xvi, 5:; Luc xv, 22; ^trtov : Mc xiv, 63; IvSupta:
Mlh. vn, 15; plur. vastjos, vestimenlum, IvSupta: Mth.
vi, 25, 28; iuurtoubt: Luc vn, 25; Tim. 1,n, 9.
VATO (vet. norv., suec ua(u, angl. sax. vw-
ter, vet. sax. watar, vet. fr. wetir, rec sup. germ.
wazar, angl., batav. tuaier, rec sup. germ. tvasser;
gr. SScop, lat. udor; Bopp 80; Gr. II, 51; 111,581;
Gf. 1,1127; Rchlh. 1145), neulr. (plur. ualna), aqua,
uScop: Mth. vin, 32; x, 42; Mc l, 8; ix, 22, 40; xiy,
15;Luc ni, 16; VII,44; VIII, 24, 25; Joan. iu, 5;
VII,38; Eph. v, 26; Skeir. II, d; III c; ualo drig-
kan, vid. suh Drigkan.
VEGS, vid. sub Vigan.
VEDA, vid. sub Vidan.
VEHS, i. q. Veihs.
¥VE1RAN(vet. norv. uefa, angl. sax. veb, vefan,
vet. sax. webbi,vet. sup. germ. wifan, weban, vet. fr.
wob, angl. weave, xoeb, suec vefva, rec sup. germ.
weben, weife ; Gr. 11,15; Gf. I, 644; Rchth. 1157),
conj. I, vaif, vibun, vibans, verterc
* VAIBJAN,
conj. 11, volvere.
RI-VAIBJAN, circumdare, amicire, 7rspeeaXXstv : Mc
Xiv, 51; xvi, 5; TrsptxuxXoOv : Luc xix, 45.
VEIGAN(veihan Tim. II, n, 14; vel. norv. vega,
VEIPAN 1478
vig, angl. sax. vig, vigan, vet. sax., vet. sup. germ.
wig, wigan, vet. fr. uich, wigttnd, angl. vie, batav.
u>ieg;Gf. 1, 704;Rchtli. 1146), conj. 1, vailx, vxgwt,
vigans, praeliari, pugnare; d« diuzam veigan, cum be-
stiis pugnare, Bnptouux~iv: Cor. I, xv, 52; vaurdaxn
veihan, cuni verbis pugnare, Xoyopta^srv':Tim. H,
n, 14.
AND-VEIGAN, impugnare, hostem esse, pttustv:Rom.
ix, 13 b. I.
VAIHJO, fem., pugna, ukxn : Cor. II, vn, 5.
AND-VAiHJAN,conj.H,impugnare, ceriare, kvrtarpa-
revzaOui: Rom. vn, 23 vid. ad h. 1.
VIGANS, roasc, bellum, TroXeptof : Luc xiv, 31 vid.
ad h. I.
VEIHS (vet. norv. uigia, angl. sax. vig,-vet, sax.,
vei. sup. germ. tvih, vet. Ir. wia, wiga, suec. viga,
dan. vie, rec sup. germ. tveihen; Gr.ll, 18; 111,428;
Gf. I, 721; Rchth. 1146), adject., sanctus, aytof :
Mtli. III, 11; xxvn, 52, 55; Mc i, 8, 24; m, 29; vi,
20; vin, 58; xn, 56; Luc i, 5, 15, 55, 41, 49, G7,
70, 72; II,25, 25,26; m, 16, 22; iv, 1, 54; ix, 26;
Joan. vn, 59; xiv, 26 ; XVII,11; Rom. vn, 12; IX, 1;
xi, 16; xn, 1 ;xiv, 17; Cor. I, vn, 14;xvi, 1, 15,20;
Cor. II, i, 1; vi, 6; vm, 4; IX, 1, i2;'xin, 12,13;
Eph. i, I, 4, 15, 15,18; m, 19, 21; ilt, 5, 8, 18; iv,
11, 50; v, 5, 27; vi, 18; Gol. i, 12, 22; ui, 12;
Thess. I, III, 13; iv, 8; v, 26; Thess. II, i, 10;Tim.
I, v, 10; Tim. II, i, 9; tepof : m, 15; ayvdf : Phlpp.
IV,8 vid. ad h. 1.; nyiuouevot ' Joan. xvn, 16; oo-to?:
VEIHABA, adverb., sancle, ayiW: Thess. I, u, 10.
US-VEIHS, impitts, perversus, piSn\o;: Tim. I, i, 9;
IV, 7; Tim. II, n, 16.
VEIUA,masc, sacerdos; auhumists veiha, vid. sub
Auhuma.
VEIHAN, conj. H, sanelificare, ayea?etv: Joan. xvn,
17, 19; Cor. I, vn, 14.
GA-VEIHAN, id., Joan. x, 36; Cor. 1, vu, 14; Eph.
v, 26; Thess. I, v, 23; Tim. I, iv, 5; Tim. II; ii, 21;
euXoyetv: Cor. 1, X, 16.
VEIHNAN, conj. III, sanctificari, kyik^toBut : Mth»
vi, 9.
VEimpA,fem., sanctitas, ayteoerOvrj: Cor. II, vn, 1;
: Thess.I, iv,3,4, i •TTiu}.
I, ii, 15; OO-IOTJJ? : Eph. iv, 24.
VEIHS (vehs Mc vm, 26, 27; angl. sax. vic, vel.
sax. wic, vet. fr. wik, vet. sup. germ. wich, batav.
wijk; lat. vicus, gr. otxo?[alias cum Digammate prola-
lum]; Gr. III, 418; Gf. 1, 721; Rchth. 1149), neutr.,
vicus, pagus, xeoptjj:Mc vi, 6, 56; viu, 23, 26,27;
Joan. vn, 42; xi, 30; ccypof: Luc vm, 54; ix, 12.
VEIN (vet. sax.,angl. sax., vet. sup. germ., suec.
uin, vel. fr., vei. sax. win, dan. uiin, angl. wine, ba-
tav. wijn, rec sup. germ. wein; gr. otvof[aliascum
Digaminate prolatum ], lat. linum; Gr. 11, 482; III,
466; Gf. 1, 886; Rchth. 1151),neutr., vinum, otvoff:
Mlh. IX, 17; Mc n, 22; xv, 25; Luc l, 15; v, 57,
58; vn, 55 ; Eph. v, 18; Tim. I, m, 8, 5, 23; Neh.
v, 15.
VEINA-BASI, vid. sub Basi.
VEINA-GARDS, vid. sub Gards.
vid. siib Tains.
VEINA-TAINS,
VEINA-TRIU, vid. sub Tritt.
VEIN-DRUGKJA, vid. sub Diigkan.
VEINNAS (circa hoc vocabulum erravit etiam Griin-
mius II, 413, — nas cum germ. Nase, nare, compo-
nens : legendum est forsan veinuls, quemadmodum
skaputs efformatura), masc, vinolentus, nkpotvot:
Tim. I,ni, 3; Tit. I, 7.
VEIPAN ( coll. vel. norv. uippa, vet. sup. gernl.
wiffa, rec sup. germ. wippi, wipfel; Gr. III, 451;
DRA. 195, 941; Gf. I, 784), conj. I, vaip, vipun, vi-
pans, coronare, orsyavouv : Tim. II, n, o.
VAIPS,masc, corona, o-rsyavof: Joau. xix, 5; Cor.
I, ix, 25; Phlpp. IV, l; Thess. I, u, 19; Tim. Hj
IV, 8.
U79 GLOSSARIUMGOTHICiE LINGtLE. l48t<
FAUR-VAIPJAN, conj. II, ligare; munp fattrvaipjan, pampeiv : Mc ni, 2; Luc. vi, 7; Gal. iv, 10; o-uvrrj-
os alligare, ytu.ouv: Tim. I, v, 18. pelv : Mc vi, 20; kaf«\il_eoOui: Mth. xxvn, 64, 65;
- VIPJA(vippja Joan. xtx, 2), fem., corona, o-retpa- cpuXaTTJtv : Luc u, 8; Tirn. II, IV,15; fpovpeiv: Cor.
»of : Mc xv, 17; Joan. xix, 2. II, xi, 52 ; bpuv : Mlh. XXVII, 4.
VEIS (vet. norv. vdr, angl. sax. ve, vct. snx., vet. AT-VITAINS, : Luc.
fem., vigilanlia, 7rapaT>jp»i<Ttff
fr. «>i, vet. sup. germ. wir, angl. tve, suec, dan. ui, xvn, 20.
batav. unj, rec. sup. gerni. icir; Gr. I, 68J; Gf. I, • VITAN, conj. anom., prajs. uai(, prset. vissa , 1),
63i; Rchth. 848), pronomen personale primae per- scire, eiShut: Mth. vi, 8, 52 ; ix, 4,6; xxvi, 2;
sonx plur., nos, »j>et?: Mth. vi, 12; ix, 14; Mc. xxvn, 18; Mc II, 10; iv, 13,27; v, 55; ix, 6; x, 58,
ix, 28;xiv, 58, 63; Luc ui, 14; ix, 13, 43; xvm , 42; xi, 55; xn, 14; xiv, 08; Luc u, 49; iv, 41; v,
28; Joan. vi, 42, 69; vn, 55; vui, 41, 48; ix, 21, 24; vi, 8; IX,53, 55; xix, 22; xx, 7, 21; Joan. vi,
24, 28, 29, 40; xi, 16; xn,54; XVIII,50; xix, 7; 6, 61, 64; vn, 27, 28; viu, 15, 57; ix , 12, 20, 21,
Cor. I, i, 25; IV, 8, 10; ix, 25; xit, 15; xv, 50; 25, 29, 50, 51; xi, 22, 25, 24, 42; xu, 55; xiv,5;
Cor. ll.i, 4, 6; m, 18; iv, 11, 15; v, 10, 16, 21; xv, 14; xvi, 18, 50; xvm, 2, 4, 21; xix, 10; Rom.
U, 4; x, 7, 15; xi, 4, 12, 21; xiu, 6, 7, 9;Gal. n, vn, 1, 14; xni, 11; xiv, li; Cor. I, i, 16; v, 6; ix ,
9, 15, 16; iv, 5, 28; v, 5; Eph. i, 4, 12; n, 5; 24; xi, 5; xm, 2, 12; xv, 58; xvi, 15; Cor. II, i, 7;
Phlpp. III, 5; Col. i, 9,28; Thess. I, n, 15, 14, 17; IV, 14; v, 1, 6, 11; ix, 2; xi, 11, 31; xn, 2, 5; Gal.
in,6, 12; IV, 15,17; v, 8; Thcss. II, i, 4; Skeir. II, 16; iv, 15; Eph. i, 18; v, 5; vi, 9, 21; Phlpp. i,
V,*c 17, 19, 25; IV, 15; Col. m, 24; iv, 1; Thess. I, n,
VEIS (vet. norv., angl. sax., suec vis, vet. sup. 11; m,5, 4; iv, 1; Tim. I, i, 8, 9; iu, 15; Tim. II,
germ., wisi,w'tson, wisjan, vet. sax. uiis, wisian, wi- l, 12, 15; III, 14; Philem. 21; ytyveoo-zeev : Mth. vi,
toxt, vet. fr. tuis, wisa, angl. tuise, da». wis, batav. 5; ix, 50; Mc vn, 24; ix, 50; xv, 10; Luc. n, 43;
wijze, rec sup. germ. weise, weisen, weiset; coll. x, 11; XVIII, 54; xix, 42; Joan. xm, 12, 17,28;
Yeitan; Gr. II, 46; Gf. I, 1067; Rchlh. 1152), ad- xvi, 19; xix, 4; Cor. I, xm, 12; ejrto-Tacrflae : Tim.
jeot., sapiens, prudens. I, vi, 4; ouvtsvat: Mc. vui, 17; ni vitan, nescire,
HINDAR-VEIS, dolosus, astutus, SoXtoff:Cor. II, xi, ayvosrv: Rom. vn, 1; 2) disccre , ptav0avetv: Gal.
15. ui,2.
UNHINDAR-VEIS, doclus, KvujroxptTOf : Cor. II, vi, 6; mb-viTAN,conscienliam habere, eruvetSivat: Cor.
'Tim. I,i,5. I, lv, 4.
UN-VEIS, indoctus, insipiens, iSti>rn;'•Cor. 1, xiv, UN-VITANDS, parlic , insciens , dyvocov: Tim. I, i,
25, 24; unveis visan, insipientein esse, ayvoeev: Cor. 15; unvitands visan, kyvoeiv: Cor. II, n, 11.
II, i,8; Thess. I, iv, 13. VAITEI , adverb., forie, lorsan, rvxbv : Cor. I, xvi,
UNFAUR-VEIS , nou cbgitatus, improvisus : Skeir. 6; pwjTt: Joan. xviu, 55.
III, b. *
FULLA-VEIS, perfecie, TeXeto?:Cor. I, xiv, 20. VITS,adject., sciens, intelligcns.
niNDAR-vEiSEi, fem., dolus, SoXo?:Cor. 11, xu, UN-VITS, inscius, insanus , «o-OveTo? : Mc vu, 18;
16. :
aypeov Cor. II, XI,19; xil, 6, 11; jrapaypovcov : Cor.
* VEISON, conj. II, adspicere. II, xi, 23; unvils visan, kyvaeiv: Cor. 1, x, 1.
FULLA-VITS, perfecius, TsXeto?: Phlpp. m, 15;CoI.
GA-VEISON, 1) adspicere, con^iderare, e7rto-xe7rTeo-0ae:
Mlh. xxv, 43; Luc i, 68, 78; vn, 16; 2) recensere, i,28; iv, 12.
oxquirere, 67rto-xe7rTso-0at: Neh. vu, 1. UN-VITI, neulr., 1) ignoranfa, oyvota : Eph. iv, 18;
* VEISJAN, 2) slultilia, kfpoovvn : Mc. vu, 22; avota : Tim. II,
conj. H.ostendere, iudicare.
FULLA-VEISJAN, altestari, persuadere, 7ret'0stv:Cor. in, 9.
H, v, H. viTunNi.^nentr., scientia, cognitio, yveoertf: Rom.
GAFULLA-VEISJAN, ostendere, annuntiare , TrXupo- XI,55; Cor. I, vm, DRA. 11.
eoopcfv : Luc. i, 1. viT<>p(batav.we(; 858;Gf. 1,1112), neutr.,Iex,
* VEITAN vouof : Mth. v, 17, 18; vn, 12; xi, 15 ;
(vet. norv. vita, vitna, vet. sax. wil, mandaium,
ivitan, angl. sax. vilan, vilnian, vet. ir. wila, weta, Luc 19, II, 22, 23, 24, 27, 59; x,'26; xvi, 16, 17; Joan.
angi. wit, wiiness, suec ue(a, vitne, dan. uide, uidne, VII, 31;25, 49, 7; 51; viu, 17; x, 54; xu,54; -.v,25;
Rom. vn, 1, 5, 6,7, 8, 14,16, 22,
batav. weten, rec sup. germ. wissen, witz; gr. iSziv, XVIII, xix,
tiSevttt[alias cum Digaminate prolatum], lat. videre; 25, 25; VIII,2, 5, 4, 6, 9, 51, 32; x, 4, 5; xm, 8,
Bopp 128; Gr. II, 14 ; DRA. 858; Gf. I, 1089; 10; Cor. I, ix, 8,9, 20;xiv, 21; xv, 56;Gal. u, 16,
Rchth. 1153), conj.I, vait, vitun, vitans, videre. 19, 21; III, 2; iv, 4, 21; v, 3,14,18, 25; vi, 2 , 15;
IN-VEITAN, adorare, venerare, honorare, 7rp»?xu- Eph. ii, 15, Phlpp. in, 5, 6, 9; Tim. I, i, 8, 9;
veiv: Mtli. vm, 2; is, 18; Mc v, 6; xv, 19; Luc iv, Skeir. I, d; III, b, d; vitoflis garaideins, vide sub
7, 8; Joan. xn, 20;Cor. I, xiv, 25; «o-7ra£ea0c<t : Mc Raids.
K, 15. • DRAUim-viTob,militia, arparziu.: Tim. I, l, 18.
FRA-VEIUN,vindicare, exStxerv: Luc xviu, 5, 5; VITODA-LAISAREIS, vid. suh Leisait.
Cor. II, x, 6; [raveilands , part. ut subst., vindicans, VITODA-LAUS, vid. sul) Liusan.
vindex, sxStxo?: Rom. xm, 4; Thess. I, iv, 6. VITODA-FASTEIS, vid. sub Fastan.
ID-VEIT,neulr., ignominia , infamia , dedecus, vrroDEiGa,a(iverb.,legaliter, vou.t>eof: Tim. I, i,
ovetSoj: Luc i, 25; 6vetSto-pi6? : Tim. I, m, 7. 8;Tim. ll.ii, 5.
FRA-VEIT, vindicia, ultio, sxSixno-tr: Rom. xu, 19; MI[)-VISSEI, fem., conscientia, cruveiSno-e?: Rom. IX,
Cor. II, VII, 11; Thes. II, i, 8. 1; XIII,5;Cor. I, vm, 10; x, 25; Cor. II, i, 12; iv,
ID-VEITJAN, conj. II, exprobrare; 6vstSi?stv: Mth. 2; v, 11; Tim. I, i, 5, 19; iv, 2; Tit. i, 15.
xi, 20; xx vn, 44; Mc xv, 52; Luc. vi, 22; Rom. VENS (vet. norv. tion, angl. sax. uen , vet. sax.
xv, 5;Tim.l, iv, 10. wan, wanian, vet. sup. germ. wan, vet. fr. xvena,
FAIR-VEITJAN, 1). intendere, adspicere , arsvt^stv: angl. ween, suec. vanta, dan. vent~-,batav. waan, rcc
Luc iv, 20; Cor. II, 111,7, 15; 2) considerare, c. Sup.germ.uiann;Gr. 11,55 ;GI. 1,857; Rchth.1155),
gen., <rxo7rsrv : Cor. II, IV, 18 ; 5) nugas seclari, fem., speclatio, spes, eX7ri?: Rom. xu, 12; xv, 4 ;
neptepykZeaOttt:Thess. II, in, 11; part. prxs. (air- Cor. II, i, 6; m, 12; x, 15; Gal. v, 5; Eph. i, 18;
vetljands, moiepyot: Tim. I, v, 15. ii, 12; iv, 4; Phlpp. i, 20; Coi. i, 25, 27; Tbess. I,
FAIRVEITL, neutr., spectaculum, theatrum , 0s«- II, 19; IV, 15; v, 8;Thess. II, n, 16; Tim. I, i, 1;
Tpov: Cor. I, iv, 9. Tit. i, 2.
.VEIT-VODS, vid. sub Vods. VENJAN, conj. H, sperare, speclare, eXiri?etv: Luc.
VITAN, conj. II, inspicere, considerare , servare, vi, 54; Joan. v, 45; Rom. xv, 12; Cor. I, xui, 7;
ohservare, rn_oeiv ; Mth. xxvn, 54; Joan. ix, 16; Tra- xv, 19; xvi, 7; Cor. II, I, 10,15; v, 11; vui, 5; xnt,
 1481 VEPNA VIKO 1432
6;Phlpp. 11,25;Tim.I,in, 14; iv, 10; v, 5;JPhi- CS-VISS, ndject., expeditus, solutus, vanus, vacuus;
lem. 22 ; 7rpo?Soxav : Luc m, 15 ; vn, 19, 20.^ usviss usmitan, vid. sub Mitan.
GA-VENJAN, putare, u7roXc<p:6avstv : Luc vn, 45. US-VISSI, neutr., vaniias, ptaTatoTijf:Eph. IV,17.
FAURA-VENJAN, Eph.:, 12.
ante sperare, jrposXjriiJstv: VADI,nentr., pignus . kpp«Si>v •
: Cor. II, l, 22; v,
US-VENA, adject., sperans, spectans , ajrsXrrt^cov : 5; Eph. i, 14;Skeir. VI. d.
Luc vi, 55; usvenavairpan, sperare, speclare, a7reX- VADJA-ROKOS, vid. sub Buka.
7rtc;etv:Eph. iv, 19. GA-VADJON, conj. II, dcspondere, appt6?etv:Cor.II,
UN-VENIGGO, adverb., non spetlate, subilo uifvi- xi, 2.
:
Steof Thess. I, v, 5. KUNA-VEDA (vet. sup.germ, chunwidi),fem., vincu-
VEPNA (vet. norv. vopn, angl. sax. vcepen, vet. lum, raiena, ».Xuo-tff : Eph. vi, 20.
sax. wapan, vet. sup. gcrm. wafan, vet. fr. wepin, VIDUVO(uidouoLuc vu, 12; angl. sax. wudttwe,
wepen, angl. weapon, suec. vapen, dan. vaaben, bntav. vel. sax. widuwa, vet. fr. widwe,angl. widow, batav.
waepenen,rec sup. germ. wappen, waffen; gr. 6*7rXa ; weduwe, rec sup. germ. wiitwe; Gf. I, 779; Rchth.
Gr. III, 440; Gf. I, 785; Rchlh. 1153), neutr., plur. 1147), fem., vidua, xnpa : Luc n, 57; iv, 25, 26;
taiit.,ariua,djrXa : Joan. xvm, 5; Cor. II, vi, 7;x, 4. VII, 12; xviii, 5,5; Cor. I, vn, 8; Tim. 1, v, 5, t, 5,
*VEREKA, nom. propr. masc, Calend. goth. 9,11,16.
VERJAN(angl. sax. verian, verod, vet. fr. wera, viDuvAinNS,adject.,orphanus,6p5>av6ff:Joan. xiv,18.
. angl. wear,weary, rec. snp. germ. wdhren; Gf. 1, VIZON (coll. Fisan), conj. II, vivere; in azetjam
958; Rchth. 1156), conj. II, ferre, sufferre, durare. vizon, vid. sub Azets.
UN-VERJAN, indignari, invilum esse , ayavaxretv : ANDA-VIZN, neutr., obsouium, bjiimov : Cor. II, xi,
Mc.x, 14, 41. 8; necessitas, xp~i<"'-Rom- X,I>*3! Phlpp. iv, 16.
TU7.-VERJAN (Gf. V, 698 *), dijudicare, hsesilare, VAILA-VIZNS, fem., obsonium, sustentamentum:
StaxptveoQat:Mc. xi, 25. Skeir. VII, b.
UN-VEREINS, fem., indignatio, ayavaxTjjcrtf: Cor. GA-VIZNEIGS, adject., Iaetus; gavizneigsvisan, avvn-
H, vu, 11. SeoBat:Rom. vu, 22.
'VESEI, vid. sub Vitan. VlpRA (angl. sax. vider, vet. sup. germ. widar,
VIGAN(vet. norv. vega, vaga, vet. sax. wagian, vet. sax. withar, vet. fr. with, rec. sup. germ. tt>i-
angl. sax. vagian, vet. sup. germ. wegan, vet. fr. der; Gr. III, 260; Gf. I, 635; Alth. Prap. 192;
wega, augl. wag, suecvagga, dan. bevwge,rec sup. Rchth. 1154), I. Prajpositio accusalivum regens, ad-
germ. bewegen; Gr. II, 27; III, 585; Gf. 1, 655; versandi signilicationem pras sa ferens, I) localis,
Rclith. 1151), conj. 1, uag, vegun, viiians, agitare. valet anle, in conspectu, coram, 7rpoV(c. accus.):
GA-VIGAN, id., craXeOstv : Luc vi, 58. Cor. I, xiu, 12, andvairpi vipra andvairpi; Mc. IV, 1
VAGJAN, conj. II, id., Mlh. xi, 7 ; Luc vn, 24 ; managei vipra marein ana stapa vas; 15 pai vipra
Thess. II, u, 2. vig; Luc vm, 12; i, llxgupaip svor vipra abrahx-
AF-VAGJAN, amovere, seducerc, pteTaxtvefv:Col. ma; Cor, II, v, 12 vipra ainana wopan; vn, 12 ga-
I, 25. bairlujan usdaudein vipraizvis (ubi in inlerprelatione
GA-VAGJAN, 1) agitare, eraXsustv: Mc xiu, 25; nostra Ioco erga vos legendum est coram vobxs);xn,
Luc vi, 48; Skeir. 111,b; 2) concilare, epsSicjeiv : 19 sunjon sxk vipra izvis (upttv); sic Mth. vm, 54
Cor. II, ix, 2. usiddjavipraiesu, verlitur: ivit obviam Jesn (eEijXOev
UNGA-VAGI[)S, part. prset., immotus, «ptsTaxtvflTOf : etf cruvavTjjcrtv TCO 'Irjcrou); 2) in metaphorico sensu
Cor. I, xv, 58. usurpatur: a) in b»nam pariem, pro, oh, jrpo? (c.
IN-VAGJAN, conturbare, commcvere, avacrstetv:Mc acc): Thess. 1, v, 14 utbeisneigt visan vipra atlans ;
vx, 11; TaparTstv: Joan. xi, 55. Tim. 11,II, 24 qairrus visan vipra allans; Gal. vi, 10
US-VAGJAN, exagiiare,' commovere, ipeQi&tv:Cor. vaurkjan piup vipra allans; Eph. vi, 9 piup taujaip
II, ix, t h. 1.; xXuScoviJeev: Eph. IV, 14. vipra ins ; Thess. I, v, 5 piup laistjaip vipra altans ;
VEcs(vet. sav. wag, vet. fr. weg, wei;Rchth. U51), b) in m-.lain partetn, contra, adversus, Trpof(c.acc):
masc, coinmoiio, aztaubt: Mlh. vm, 24 ; xXOSwv : Col. III, 19 ta/Jrs uisan vipra ainana; Cor. I, vi, 1 vi-
Luc VIII,24; plur. uegos (dat. vegim), Quclus, Praanparana slaxiahaban; Col. m, 15 Ixabanfairina;
xuptaT*: Mlh. VIII,24; Mc iv, 57. Eph. vi, 11 slandan; Luc xiv, 51 sligqan vipra un-
VIGANS,vid. sub Vexhan. parana (ovuSkWetveriptp); Eph. vi, 12 brakja vipra
. VIGS (vei. norv. vegr,angl.sax.veg, vet.sax., vet. , (rrpof) blop; Mc. x, 5 vipra harduhairtein .gameljan
sup. germ.weg, vet. fr. wei, wi, angl. way, suec vwg, anabusn;xari (c genit.): vipraizvis iis(;Luc ix, s:0;
dan. uei,batav. weg; lat. yia ;Gr, 11,27; 111,595; Cor. 11,x, 5 Xtshafjansik; XIII, 8 tnaganwa; Mc xi,
Gl. I, 667 ; Rchth. 1151), masc, via, 656?: Mlh. v, 25 wa haoan; Mlh. x, 55 skaidan xnannanvipra attan;
25; vu, 15,14; vm,28;xi, 10; Mc. i, 2,3; iv,4, Gal. v, 17 leik gairneip vipra ahman; xxm vipra po
15; vi, 8; VIII,3, 27; ix, 55; x, 17,32, 46, 52; xi, svaleika nist vttop; hni (c. accus.): Mc III, 24, 25
8; XII,14; Luc l, 76, 79; n, 44 ; m, 4,5; vu, 27; piudangardx riprasikgadailjada;eit: Cor. I, vui, 12
viii, 5,12; ix, 3. 57; xiv, 25 ; xvm, 55; xix , 56; fravaurkjan vipra bropruns; nupk (c. accus.): Skeir.
xx, 21; Joau. xiv, 4, 5, 6; Rom, xi, 33 ; Thess. I, I, c pata ist vipra pata gadob; hinc etiam andhafjan
lii, 11; Skeir. 11, a. vipra, denegare, obstare",ita ut aiterius sermo impu-
FRAM-VIGIS , adverb., semper, 7ravT0Ts;Joan. vi, gneiur, vel saltem ut falsus declaretur, 7rp6f (c.
34;Thess. 1, iv, 17. acc.):Lnc iv,4 andhofiesus vipra ins; vi, 5; Skeir.
VIGA-DEINA, vid. snb Deina. VIII, b; Mth. xxvu, 14 andhof vipra ni ainhun vaur-
*VIDAN(vet. norv. vep, vidja, angl. sax. ved, de; hinc Cor. I,ix, 5 meina andahafts vipva pans mik
veddian, vel. sup. germ. wetan, vet. fr. withthe, wed- ussokjandans pat-ist.
dia, angl. wed, suec tad, dan. uedde, rec sup, germ. II. ln compositione tantum occurrit in vipragaggan,
wiede, widmen, uielien; Gr. II, 26; DRA. 204,601, vipraganwtjan et vipravairps.
618; Gf. I, 738; Rchth. 1129, 1156), conj.l, vap, . VlpRLS(vet. norv. vedr, vet. sax. withar, angl.
vedun, vidans, jungerc sax. t>e6"er,vet. sup. germ, widar, angl. wether, rec
GA-VIDAN, conjungere, <ru?euyvOvat: Mc. x, 9. sup. germ. widder; Gr. 111,526; Gf. 1, 779), masc ,
IN-VIDAN, 1) abnegare, knapviiaBat: Mth. xvi, 75 h. agnus, aptvof: Joan. i, 29.
L; Mc VIII,34; xiv, 72 ; apvet"er0at:Tim, 1, v, 8 ; VlpOiN(coIl.aiigl.it>add.'e,rec. sup. germ. wedelri),
Tim. II, ni, 5; Tit. i, 16 ; 2)"abrogare, a0eTeev:Mc conj. II, movere, xtvsiv:Mc xv, 29.
vn, 9. VTEO (vel. norv. vika, anfjl. ^ax. vica, veoc, vet.
CA-VISS, fem., conjunctio, ufn: Epb. iv,16; Col. sax. wica, vet. sup. genn. wecha, vet.fr. wice,angl.,
u,19. batav. week, suec uec/ca,dan. uge, rec sup. germ.
DIS-VISS,dijunctio, avaXuertf:Tim. il, iv, 6. woche; Gf. I, 701; Rchlh. 1149), fem., helxlomas,
PATROL.XVHI. 47
1483 GLOSSARIUMGOTHICJELINGUJE. 1484
Luc I, 8 (GothiiSvertit gr. ev TrJTd?;t Tri?etpnptspta? sup. germ. tuinden, wenden; Gr. II, 33; Gf. I, 746,
«UTOU per : bebdoinade ejus classis, id est, cum clas- 769; Rchlh. 1151), conj. I, vand, vundun,vundant,
sis presbytororum, ad quam pertinebat, ministerio volvere.
fungebatur, coll.deWette ad Luc i, 5; hinc in inter- BI-VINDAN, 1) circumvolvere, amicire, 7reptgdXX-iv :
prctatione loco in vice legendum est in sepiimana vel Mc xiv, 51; xvi, 5; svTuXirtstv: Mth. xxvn, 59;
hebdomate,et Gr. II, 16 viko a nostra radice disliu- svetXstv: Mc XV,46 ; 2) obvolvere, anapyuvow : Luc.
guendum est). n, 7, 12.
VlLpEIS (vet. norv. vitlr, angl. sax., suec, dan, IIUGA-VINDAN, implicare, spi7rXsxstv: lim. II, u, 4.
tild, vet. sup. germ. wildi, vet. fr. witde, batav., US-VINDAN, plieare,7rXexetv: Mc xv, 17; Joan. xix, 2.
rec snp.germ. u>ild;Gr. 11,58; Gf. 1, 803; Rchth. IN-VINDS,adject., 1) perversus, Siio-Tpattuivoff :
1149), adject.,sylvestris,aypeo?: Mci,6h.l.;ui//jeis Luc ix, 41; 2) injustus, aStxof : Mth. v, 45; Luc.
oieuatagms, sylvestris olea,dypteXato?:Rom.xi,17,24. xvi, 11; XVIII,11; Cor. I, vi, 1.
VILJAN (vet. norv. vilia, angl. sax. villa, vilnian, IN-VINDIDA, fem., iniquitas, injustiiia, dStxta: Luc
vet. sup. germ. wellan, vel. sax. willian, vet. fr. xvi, 8, 9; XVIII,6; Joan. vn, 18; Rom. ix, 14; Cor.
wella, witla, angl. witl, mec.vilja, dan. ville, rec I, xm, 6.
sup. germ. u>i//c,wollen; gr. 8ouXeo-0ae, lat. velle ; VANDJAN, conj. II, volvere, vertere, arpejetv : Mth.
Gr. II, 28; Gf. I, 815 ; Rchth. 1130), conj. anom. , v, 59; Vandjansik, arpifeoBut : Lnc vn, 9.
pnes. (conj.) viljau, praet. vilda, velle, SsXstv:Mth. AT-VAHiUAN, convertere; alvandjan sik aftra, rever-
v, 40, 42; vm, 2, 5; IX, 13; xi, 14; xxvn, 15,17, tere, inuvipxtoOut: Luc xix, 15.
43; Mc i, 40; m, 14; vi, 19,22, 25, 26; vu, 24 ; AF-VANDJAN , converlere, revertere, knoarpifttv :
vni, 54; ix, 50, 55 ; x, 55, 56, 43, 44, 51; xiv, 7; Rom.xi,26; Tim. H, 1,15; iv, 4; Til. 1,14; knorpi-
xv, 9; Lnc i, 62; iv, 6; v, 12,59; vi, 51; ix, 25, 7rstv:Tim. II,ui,5;ptsTaTiSsvaf.Gal. i,6;Skeir. II,a.
2'i ; xiv, 28 ; xv, 28; xvm, 4, 15, 41 ; xix, 14, 27 ; RI-VANDJAN, effugere, o-TsXXsoflat: Cor. H, vni, 20;
xx, 46; Joan. v, 21, 55; vi, 11, 21, 67; vn, 1, 17, TrapatTsi<T0at: Tim. I, iv, 7; v, 11; Tim. H, n, 23;
44; viu, 44; ix , 27 ; xn, 21 ; xV,7; Rom. ix, 22 ; neptiaraaOut : Tim. II, II, 16.
Cor. II, xi, 12; xu, 20; Ual. i, 7 ; Col. i, 27; u, 18 ; GA-VANDJAN, 1) vertere, revertere, e7rtoTpe<f>Eiv :
Thess. I, n, 18; iliess. II, iu, 10; Tim.l, i, 7;n, 4; Luc. viu, 55; 2) referre, dTroo-Tpsifstv: Mlh. xxvu, 3; 5)
(3oOXso-0at: Mc xv, 15; Luc. x, 22 ; Joan. xvm, 39; reverlere, emorpifetv : Luc i, 16, 17; Skeir. I, c;
Cor. I, XII, tl; Cor. H, i, 15; Tim. I, n, 8; v, 14; * xzpSaivetv: Cor. I, ix, 21 h. I.; gavandjan sik (sit
euSoxerv:Mc i, 11 h. 1.; euoS<»uo-0ai: Cor. I, xvi, 2 ; Luc ii, 20), a) reverti, arpefeoBut: Luc vn, 44;
silba «i/jandSjipsevolens,otO0atpeTO? :Cor. Il.vni, 17. xiv, 25; ejrto-Tpsj>ser0ai: Mth. ix, 22; Mc v, 50; vni,
VILJA,masc, 1) voluntas, 6eX*jpta: Mth. vi, 10; vn, r>5; Liic xvn, 51; sxTpe7rser6at: Tim. II, iv, 4;' etiam
21; x, 29; Mc m, 55; Joan. vi, 58, 40; vii, 17 ; ix, sine sift, erTps<pstr0Ke: Luc ix, 55; x, 21, 25 ; eruvsp-
31; Rom. xu, 2; Cor. I, xvi, 12; Cor. II, i, 1; vni, 5c.ser0ac: Cor. I, vn, 5 vid. ad li. 1.; b) convertere se,
5;Gal. i, 4; Eph. i, 1, 5, 11;n,3; v, 17;CoI. i, 9; u7roo-Tps'fsiv: Luc i, 56; n , 20, 59, 45, 45; tv, 1,
iv, 12; Thess. 1, iv, 5; v, 18: Skeir. I, c; V, b, c; 14 ; vu, 10; vu«,-57; IX, 10; x, 17 ; xvu, 15; etiam
(3oOXvju.a: Rom. IX, 19; ?rp60eo-t?:Eph. i, 11; 7rpo0tf>- sine sik, Luc xvn, 18; dvaxotcTrTeev : Luc x, 6; c)
ptta: Cor. II, vm, 12; frijondans viljan seinana mait reverti, imarpifttv : Mc. IV,12; Luc xvu , 4; Gal.
pau gup, ftlnSovotptaXXov Tim. II, m, 4;
n ytXofleot: IV,9; etiam sine sik, Cor. II, m, 16; e7rterTps<ps<r0at:
2) heneplacitum, eOSoxia:Hom. x, 1; Eph. i,9; Joan. xn, 40; Skeir. III, c
gods vilja, id.; Luc n, 14; Phlpp. i, 15. IN-VANDJAN, pervertere, corrttmpere, pteTaerrpeystv;
VILJA-HALPEI, videsub Hilpan. Gal. i, 7.
GA-VILEIS, adject., 1) volens; gavileisvisan, eruvsu- US-VANDJAN, averti, kmorpifeoBui: Mth. v, 42;
•Soxziv:Cor. I, vu, 12, 13; 2) unanimis, 6pto0uptaS6v: exTpeTreo-flai: Tim. I, l, 6; sxxXtvEtv : Ps. Llil, 3.
Rom. xv, 6. GA-VANDEINS, fem., reversio: Skeir. I, d.
SILBA-VILEIS, benevolens, oaWalptTOf :Cor, II.viu, 3. US-VANDI, fem., meditatio, conversatio, pts0oSsta:
ANA-VILJEI, lem., modeslia, TOtTresixEf:Phlpp. iv, Eph. iv, 14 vid. ad h. 1.
Bvid. ad h. 1.; ersptvomx:: Tim. I, m, 4 vid. ad h. I. VINDS(vet. norv. vindr, vet. fr , vet. sax. wind,
VlLJARIp, noin. propr. masc., docum. neap. vet. sup. germ. totni, angl. sax., saec , dan. vind,
VILVAN(coll. Vulft; Gf. 1, 848), conj. I, vatv, angl., batav., rec sup. germ. wind; lat. ventut; Gr.
vulvun,.vulvant, rapere, apnkt_etv:Joan. vi, 15; Sutt>- III, 390; Gf. I, 623; Rchlh. 1151), masc, ventus,
7ra?etv: Mc 5, 27; oart. prses. vilvandt, rapax, fur «vspioff : Mlh. vn, 25, 27; vm, 26 27; xi, 7; Mc iv,
ap7rai;:Mih. vn, 15. 37, 39, 41; xin, 27; Luc vu, 24; vm, 23, 24, 25;
Bis-viLVAN,rapere,arripere,Stap7ra?eiv:Mcm, 27. Joan. *
vi, 18.
FRA-VILVAN, 1) rapere, dp7rd£ttv:Mth. xi, 12; Joan. VINpJAN (angl. sax. tiinduiaii, angl. ui.nniw;
x, 12, 28; Cor. H, xu, 2, 4; Thess. I, IV,17; 2) ar- coll. lat. vannus), conj. II, quassare.
ripere, eruvapTrdStev: Luc vm, 29. DIS-VINDJAN, conquassare, XtxpiSv : Luc. xx, 18.
VILVS,adject., rapax, ap7ra?: Luc xvm, 11; Cor. VIN{)I-SKAURO, vid. sub Skiuran.
I.v, 10, H. VINNAN(vet. norv. uinna, angl. sax. vinnan, vet.
VULVA, fem., latrocinium, apnayubt ' Phlpp. u, 6. sax., vet. sup. germ. winnan, vei. fr. winna; Gr. II,
* VIMMAN(vet. norv. vbmm,vcema,vet. sax. wam, 34; Gf. 1, 875; Rchlh. 1151), conj. 1, u«nn, vunnun,
angl. sax. vom, vemman, vet. sup. germ. wamm, vuntxans, pali, Trdtrxsiv: Mc vm, 31; ix, 12; Luc
wemmian, vel. fr. teatn, suec. vamjat, dan. vtvmmes; ix, 22; Cor. II, i, 6;"Phlpp. l, 29; Col. i, 24; Thess.
Gf. 1, 851; Rchlh. 4024), conj. 1, tiatnm, vummun, I, u, 14; Thess. 11, i, 5; Tim. H, i, 12; bSwkcBut:
vummans, maculare, impurum redderc. Luc. li, 48; vinnands arbaidai, ev xojrcoxacUO-/J)M ;
VAMM, neutr. (?), macula, o-7rtXof: Eph. v, 27. Thess. II, iii, 8; vraka vinnan, persecuiionem pati,
GA-VAMMS , adject., impurus, turpis, communis, Stcoxeer0at: Gal. vi, 12; aglipos vinnan, aftlictionem
xotvof:Rom. xiv, ''. pati, 0Xtee<r0ai:Thess. I, iu, 4; aglont vinnan, id.,
UN-VABMS, immaculatus, innoxius, o.ua>uo;;Eph. Tim. I, v, 10.
1,-4; v, 27 ; Col. l, 22; SerTriXof: Tim. 1, vi, 14. GA-VINNAN, pali, 7raerxetv: Gal. m, 4.
UN'-VAMMEi,fem.,sinceritas,siXtxpivsta:Cor. 1, v, 8. VINNO, fem., passio, dolor, nkBnua : Rom. vu, 5;
ANA-VAHMJAN, conj. II, vituperare, uvukv: Cor. H, Gal. v, 24; 7rd0of: Col. m, 5.
vi, 3. VINNA, fem., id., TraSoff: Col. m, 5 h, 1,
*VINDAN(vel. norv. uinda, angl. sax. vindan, in- VUNNS, fem., id., 7rd0»jtia: Tim. II, m, 11.
vidd., vet. sax. ti>tndan, mendian, vel. sup. germ. VINJA (vet. sup. germ. winjan; Gr. II, 55; DRA.
wintan, inwit, vet. fr. winda, angl. wind, suec. vin 521; Gf. 1, 8»2), fem., pascuum, vopui:Joan. x» 9.
Ua vcenda, dan. uinde , ueude, balav. winden, rec. VINTRUS (vel. norv. vetr, vet. sax., vet, stip.
1483 VIPJA VISAN 14P6
germ. wintar, vet. fr. winler, angl. sax., suec, dan. xiv, 2, 10,17; XVII,11, 26; Rom. vu, 5, 23; vm, 8,
vinter, aogl., baiav., rec sup. germ. winter; Gf. 1, 9, 34; xn, 3; Cor. I, IV,5; xiv, 25; xv, 17;Cor. II,
630; Rthth. 1152), masc, 1) hyems, xetptcov'•Mc. i, 1; v, 4; vu, 5; xi, 10, 25 (naht jah dag in dixtpipai
xni, 18; Joan. x, 22; 2) annus (in supputationibus vas mareins, >uy0iipiepov evrS>Su0co7roiroijjxa);xm, 5;
tcmporum)teTof : Mth. ix, 20; Luc n, 42; vm,42; Gal. iv, 25; Epti. i, 1; n, i\; i\. 18, 21; v,-9, 18;
vintru visan, vid. sub Visan. Phlpp. iii, 6; IV,5; Col. iv, 15; Thess. I, u, 14; v,
VIPJA, vid. sub Veipan. 4; Tim. I, i, 4; n, 2, 12; iv, 15; Tim. H, i, 5, 6,
VIS (Gr. 11,26), neutr., tranquilliias maris, ya- 15; n, 10, 20; »n fragiftim visan, vid. sub Giban; %n
\nvn : Mth. viu, 26; Mc iv, 59; Luc vm, 24. gagreftai visan, vid. sub GVefls; /3/3)cum ana : Mc i,
* VIS (vet. sax., vet. fr. wiss, coll. Veilan; Gf. 1, 45 (ana aupjaim stadim vas); iv, 1; x, 52: Luc i,
1106), adject., certus. 80; n, 25, 40; xv, 25; xvn, 31 ; Joan. vi, 10; vn,
UN-VIS, incerlus, aSrjXof: Cor. I, ix, 26. 39; Col. iii, 2, 5; yy) cum at: Mc IX, 19 (und wa at
VISAN(vet. norv. uera, angl. sax. vesan, vet. sax., izvis tijau), xiv, 49; Luc ix, 41; Joan. xvn, 7 ; Cor.
vet. sup. germ. wesan, vet. fr. luesa, angl. was, suec II, l, 17; XI, 8 (jrapeivat); Eph. vi, 9; Col. lli, 25;
vara, dan. uewe,balav., rec sup. germ. wesen; coll. Thess. I, III, 4; Thess. II, III, 10; SS)cum ufar : Mth.
lat. esse; Gr. II, 26; Gf. 1,1053; Rchth. 1143), conj. x, 24 (nis( siponeisufar laisarja); Luc vi, 40; Cor.
anom., praes. im, is, tsi, sijum, sijup, sxnd, prset. II, xi, 5; xifarfiluvisan, vid. sub Filu; te) cum tifaro :
vas,plur. vesum(conlrahitur in 3 pers.prses. sing.cum Luc xix, 19 (pu sijais \yivov] ufaro fimf baurgim);
negatione ni in nist; Mth. x, 24, 37 ; Mc. vi, 4 ; ix, Jo ni. iu, 31; ??) cum uf: Cor. I, x, 1 (attant untarai
40;x,40; xn, 27, 31, 52; xvi,6; Luc i, 37 ; vi, 40; allai uf milhmin vesuri); Gal. iv, 2, 21; v, 18; Tim.
vu, 28; ix, 13, 50; xiv, 32; xx, 38; Joan. vi, 24; I, vi, 1; r,n) cum faura : Mc v, 21 (vat faura mareiri);
vn, 16, 18; vui, 13, 44; ix, 16; x, 12; xi, 4, 10; Col. i, 17; Neh. v, 15; 00) cum faur : Mc. IX, 40
xni, 16; xiv, 24; xv, 20; xvm, 36; Rom. xni, 1 ; (saei nisl vipra izvxs, faur izris ist); Luc IX, 50; et)
Xiv,17;Cor. I, vn, 15; xu, 14, 15, 16; xv, 12, 13, cum vipra, vid. proecedenlem locum et Gal. v, 25;
58; Cor. H, i, 18; xi, 14, 15; Gal. i, 7; m, 28; v, Skeir. I, c; xx) cum mip : Mth. ix, 15 (und pata
2,23; Eph. vi, 9,12; Col. m, U, 25; Tim. I, i, 9; weilos, pei mip imist brupfaps); xxvi, 69, 71; Mc.
Tim. II, n, 9 [tamen Rom. viu, 9 ni is' et Luc vi, i, 13; li, 19, 26; m, 14; iv,|56, xiv, 67; Luc. l, 66;
45; vm, 17 ni auk ist]; cum pata in pat-ist, vid. sub v, 54; vi, 5, 4; vm, 38; xv, 31; Joan. m, 26; vn,
pata; cum kara in kar-ist, vid. sub Kara), 1) esse, ut 33; VIII,29; ix, 40; xi, 31; xn, 17; xin, 53; xiv, 9;
speeiale verbum, a) esse, existere, eivat: Mth. vi, 50 xv, 27; xvi, 4, 32; xvn, 12, 24; Phhpp. i, 23; iv, 9;
pata havi haxpjos himma daga visando; Mc vm, 1 at Tim. 11, IV,11; XX)cum fram; Joan. vi, 46 (saei ist
fxlumanagai manageinvisandein, xn, 18;Luc xx, 27, fram attin, sa saw altari); vn, 17, 22, 29; IX, 16, 35;
29; Joan. viu, 58, xi,9; xvn, 5; Rom. x, 12; xiu, ptpt)cum us: Mc xi,30 (daupeinsiohannis uzuhhimina
1 ; ytyveer0at: Luc 1,5; naptivai : Joan. vn, 6; b) vas pauutuhmannam); Lucu,4;xx,4; Joan. vn, 52;
significare, vocare, etvat : Mc vi , 2 gamainjaim han- viu, 23, 41, 47; xv, 19; xvn, 14,16; XVIII,56; Cor.
dum, pat-ist unpvahanaim matjan ; xi, 51; Rom. vn, II, in, 5;Gal. v, 8;Phlpp. Hi, 9;Col. iv, 9, 11, 17;
18; IX, 10; x, 6, 7 ; c) vaiht visan; valere, Tt eerxueev: Skeir. IV, c; w) cum afar: Mth. xxvn, 62 (iflumindaga,
Gal. vi, 15; d) fieri, yiyveoBut: in locutione, ni sijai saeiist afar paraskaxveiri);f)manere, uevetv:Joan. xu,
(nis-sijai): Luc xx, 16; Rom. vn, 7, 15; ix, 15; xi, 54; xiv, 10, 16; xv, 4, 7, 10, 11, 16; Cor. I, vn,
1, 11; Gal. II, 17; vi, 14; e) in locali (licet saepe 8, 20; xv, 6; g) cum dativo, hahere, elvai: Luc l, 7
metaphorico sensu), u) cum adverbiis, her : Mc vi, 5 ( ni vas im barne, non habebant Qlios [ illis filii non
(niu sind svistrjus is her at unttt?); xvi, 6; Joan. vi, erant])', 36; n, 7; vi, 32, 33, 34; vm, 42; ix, 38;
9; xi, 21; Col. iv, 9; jainar : Mlh. xxvn , 55 (vesu- xiv, 10; Joan. xu, 31; xvm, 39; Rom. ix, 2; xiu,
nuh pan jainar qinons manaqos), 61; Mc m, 2; v, H; Cor. I, xv, 12, 13; Eph. vi, 9, 12; Thess. II,
11; Luc n, 6; vi, 6; vui, 52; x, 6; Joan. vi, 22, III, 2; 2) esse, ut verbum substantivum ad copu.lan-
24; xi, 15; xn, 9; paruh : Mlh. vi, 21 (parex auk dum pracdicatnmcum subjecto, etvat(quandoque etiam
isl huzdizvar, paruh xstjah hairto izvar); Joan. xn, ubi Graecus illud prsetermisit), a) ante substanti-
26; xiv, 5; Cor. II, m, 17; papro : Joan. xvm, 56 vum vel adjectivum ut proedicalum : Mth. m, II (sa
(piudangardi meina nist papro); parei : Mc n, 4 afar mis gaggida svinpoza mis ist); \, 34 (slots ist
(andhulidedun hrot, parex vas iesus); Mth. vi, 21; gups), 35, 48; vi, 22, 23; vu, 12, 13, 14, 15, 27,
Joan. vn, 54, 56, 42; xi, 52, 41; xn, 1, 26; xiv, 5; vui, 8, 9, 27; ix, 5, 36; x, 37, 38; xi, 3, 6, H, 14,
xvn, 24; xviii, 1; Col. m, 1, 11; padei: Joan. vi, 16; xxvi, 66, 68; xxvn, 6, 11, 42, 45, 54, 64; Mc.
62 (gasaiwip sunu mans ussteigan, padei vas (aurpis); 1,7, 12, 16, 24, 27; II, 9,15, 28 ; m, II, 17; xxn,
Mc vi, 55; war: Mc xiv, 14 (xvar sind salipvos, 55, 55; iv, 17,18, 20, 51, 40, 41; v, 9, 13, U, U:
parei paska maljau); Luc vui, 25; Juan. vn ,11; vi, 5, 4, 11, 15, 16 ; vn, 4, 15, 26, 27; vm, 9, 27,
viii, 19; IX, 12; Cor. I, xv, 55; wapro : Joan. vn, 29 ; ix, 5, 6, 10, 34, 35, 42, 43, 45, 47; x, 8, 24,
27 (ni manna vait, wapro isl), 28; ix, 29, 50 ; xix, 9; 25, 43, 44, 47; xi, 13, 32; xu, 7, 11, 14, 26, 27,
newa; Mc xm, 28 (kunnup patei newaist asans), 29; 28, 29, 31, 32, 33, 35, 37; xm, 19, 22; xiv, 56,
Luc xix, 11; Joan. vi, 4; vn, 2; xi, 18; Rom. x, 59, 61, 64; xv, 2,16, 25, 39, 42; xvi, 4; Luc i, 6,
8; Pblpp. IV,5, vid. cseterum snb New; newis: Rom. 7,18, 19, 29,57, 65; n, S, 11,25, 50;m, 15,16,
XIII,11 (neiutsist naseins unsara pau pan galaubide- 22; iv, 5, 9, 12, 22, 34, 41; v, 8, 10, 18, 21, 25,
dum); fairra : Mth. vm, 30 (uasuA pan fairra im 59; vi, 5, 6, 22, 35, 36, 43, 47, 48, 49, vn, 2, 4,
hairda sveine); Mc xn, 34; Luc xiv, 32; Eph. n, 6, 8, 19, 20, 23, 28, 31, 32, 37, 39, 49; vm, '.), 11,
15, vid. caeierum suh Fairra; faura : Phlpp. m, 14 12, 14, 15, 17, 21, 25, 26, 30, 41; ix, 9, 13, 14,
(du paim , poei faura sind, mxk ufpanjands); iupa : 18, 20, 27, 30, 33, 35, 46, 50, 62; x,22, 29; xiv,
Col. ni, 1 (poeiiupa sxnd, sokeip), 2; ula ; Thess. 1, 17, 22, 26, 27, 32, 33,55; xv, 19,21,24, 26,32;
iv, 12 (gaggaip gafehaba du paim paiei ula sind); xvi, 1, 8, 10, 17, 19, 20; xvn, 10; xvin, 9, 23, 27,
Mc i, 45; ittapro : Mc vn, 15 (ni vaihts ist utapro 34, 36; xix, 1, 2, 3, 9, 21, 22, 46; xx, 6, 14, 17,
tnans inngaggando in ina); ufaro : Skeir. IV, b (nt 36, 38, 4i, 44; Joan. i, 29; m, 4; v, 35; vj, 9, 14,
patei ufaro visandan svare kannidedi); aljar visan, 29, 33, 40, 42, 48, 50, 51, 55, 58, 60, 63, 64, 69,
vid. sub Atis; (3) cum prseposilionibus, aa) cum J« : 70, 71; vn, 6, 7, 12, 18, 26, 28, 36, 40, 41, 50;
Mth. v, 25 (und paleiism viga mipimma); vi, 4; x, vin, 12, 13, 14, 16, 17, 25, 26, 31, 33, 34, 56, 37,
52, 55; xi, 8; xxvn,o6; Mc i, 23; n , 1; v, 5, 25; 39, 42, 44, 45, 48, 53, 54, 55; ix, 4, 5, 8, 9,13,
xv, 41; Luc i, 61; u, 8, 25, 44, 49; iv, 25, 27, 52, 14,17, 18, 19, 24, 25, 28, 31, 40, 41; x, 1, 2, 7,
55; v, 7,12; vn, 25 (OirdpZetv);vm, 43; IX, 12,61; 8, 9, 11, 12, 13, 14, 22, 24, 29, 30, 35, 54, 36, 41;
xvi,25 (vnkpxetv); xvn, 21; xvi|i,2,3; Joan. vu , xi, 1, 25, 27, 58, 59; xu, 2, 6, 34; xm, 16, 30,
12, 18; vm, 44; ix, 5, 50; xi, 6, 10, 50; xn,55; 35; xiv, 6, 28; xv, 1, 3, 5, 12, 20; xvi, 17, 18,
(487 GLOSSARIUMGOTHICiE L1NGILE. 1488
32; xvn, 3, 11,17, 19, 21, 22; xvm, 13, 15, 16, expresso: Mlh. vi, 25 (niu saivala maxt'ist fodexnaif);
18, 28, 50,53, 55, 57, 38, 40; xix, 12; Rom. vu, Cor. I, xv, 17 (svare so galaubeins izvaru %sl);Tliess.
3, 8, 14; ix, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 20; x, 8 ; xi, 15, 17, I, II, 10(waiva veihaba izvis paim galaubjandam ve-
23, 25, 53; xu, 2, 5; xm, 5, 4, 6. 10; xiv, 4, 14, sum, iyevnBnuzv); LuC i, 54; Mc iv, 5'J (andnemun
17, 18; Cor. I, l, 18; iv, i, 8; v, 7; vn, 8, «J, 14, ina.sve ias, i« skipa); Cor. II, n, 17; Tim. II, m, 9
19,22, 25; viu, 10; x, 16, 17, 19, 20,22; xi, 5,5, (xtnvitiizesvikunp vuirpip allaim, svasvejah jamaize
6, 24, 25; xu, 12, 14, 15, 16, 19, 22; xm, 2, 11; vas, iyzvero); Tliess. I, n, 13; Mc iv, 20 (st>aist piu-
xv, 9, 19, 28, 58; xvi, 4; Cor. II, i, 7, 12, 14, 24; n, dangardi gupt); x,45 ; Cor. 1, vu, 26; e) cum prapn-
15; iii,2,5,5, 17; iv, 4, 18; vi, 16; vit, 11 ; vm, silionein pradicato, u) cum bi: Rom. vm, 5 (pai bi
3, 9, 12,22,25; ix, 1, 5, 8;x, 1, 10, II; xi, 14, leikavhandans); Eph. vi, 21,22; Phlpp. n, 23,28;
15, 19,22, 25; xu, 6, 10, 11; xm, 9; Gal. i, 7,22; Col. iv, 7, 8 ; Tim. I, i, 11; Tit. i, 1; rhilem. 14; (3)
H, 5, 6, 9; III, 5, 28, 29; iv, 1, 5, 0, 7, 8, 15, 18, CIIIIIdu : .lonn. xi, 4 (so siukei nist du dajpau); Rom.
24, 26, 28, 51; v, 5, 10, 19, 22; vi, 5; Eph. i, 4, vn, 10; Cor. I, xiv, 22 (rtizdosdubandvaisind); Cor.
14,18,25; ii, 1,3,4,5,8,10, 14, 19,20; m, 6, 15, II, VII, 15; Eph. I, 12; Col. n, 22 ; du botai visan,
18; iv, 9, 14, 15, 18,25, 29; v, 5, 5, 8,10, 17, 25 vid. sub Butan; coll. Luc v,17 malits (raujinsvas du
27; vi, 17; Phlpp. i, 21, 22, 23, 28 ; n, 6, 28; ui, hailjan ins; y) cnm tnu : Rom. xi, 29 (imt idreiga
5, 6, 7, 8, 15, 19; iv, 8, 11; Col. i, 7, 1S, 18, 24, sind auk gibosjah lapons gups); Eph. n, 12 ; f) pra>
27; ii, 13,14, 17; III, 5, 14; iv, 11,-Thess.I, u, 15, dicato per sententium (completam vel elliplicam) ex-
19, 20; iv, 5; v, 5, 18, 21; Tlie^s. II, i, 5, 6 ; m, presso, qiifjesententia sive u) in oratione recta poni-
17; Tim. I, i, 5, 7, 8, 15; u, 5,10 ; m, 12, 15, 16 ; tur : Mth. v, 37 (sijaip-pan vaurd izvar: jaja, nene);
iv, 8, 10, 15; v, 5, 4, 5, 8, 24, 25; vi, 2, 6, 10; ix, 15 (ganimip wa sijai, arxnahairtipa vitjau jah ni
Tim. II, i, 12; n, 2, 2*; IV,11; Tit. l, 9, 10, 13, hunsl); xxvn, 46; Cor. II. l, 18;|3) siveperrelativum
16; n, 1; Philem. 12; Neh. v, 14; vi, 18; vn, 2; cum prajcedenti copulalur et equidem au) per prono-
Skeir. 1, a, II, c; IV, b, c, d; V, b, d ; VI, b; VII, men relativum : Mth. xi, 10 (sa islauk, bi panei ga-
b, d ; VIII, d; yiyvtoBui: Luc. i, 2; xix, 17; Rom. melipist); Mc iv, 16, 22; vn, 15; ix, 1, 59; Luc vn,
xi, 54; Cor. I , xiv, 20; Phlpp. III, 6; Col. IV, 11; 27; xvi, 15; xviu, 29 ; xx, 2; Joan. v, 45; vi, 65,
Tim. I, iv, 12; v, 9; vnkpyjtv : Luc. ix, 48; xvi, 64; vn, 25; viu, 18,50,54; ix , 8; x, 6; xi, 2 ;
14; Cor. I, VII, 26; xn, 22;"Cor. II, viu, i7; xn, XIII, 24, 26; xiv, 21; xmt, 14, 26; Cor. 1,xv, 10;
16; Gal. n, 14 ; Phlpp. n, 6; m. 20; liuc etiam per- Cor. II, n, 2; xu, 15; Eph. IV, 10; Tim. II, m,
linent locutiones sa ist sa maxxna,'iSe6 d'v0pw-of: 6; Neh. vi, 17; /3/3) per paniculam relalivain,
Joan. xix, 5; iudaieis visandans, yOeree touSaiot: Gal. ut patei : Mc u, 16 (wa ist, pntei mip motarjam jah
H, 15;insuper fanragaggja ahaxt, kara visan, qalaisla fravaurhlaim matjip iah drigykip?); u": Mc ix, 21
visan, frapjamarzeins visan, ufarassus visan, skula vi- (wan laqg melist, ei pala varp imma); Cor. 1, xvi,
tan, gaiiugaveilvodsvisan; uirzis visan ; ansteigs vitan, 12; parei : Mc iv, 15 ( pai vipia vig sind , parex
baitrs visan, barnisks visan, batiza visan , usbeisneigs saiadu pata vaurd); sve : Mc xu, 25 (sind sve «ygil-
visan, biuhts visan, brttks visan, gredags visan, duups jus pai in himinam); svasve : Mlh. vi, 5 ( ni sijuip
vxsan,haitt visan, afhaims visan,anuhaimsvisan, hulps tvasve pai liutans); Luc. xvm, 11; Rom. ix, 27; g )
vitan, andapahts visan , pvairhs visan, iusiza visan, cum genitivo ad prsedicatum relato exprimiiura)
uxxkarjavisan, aljakuns visan, uskunps visan, svikunps ad q.iem perlinet ; Mc x, 14 ( pize isl pindangardi
visan, galeiksvisan, laus visan, xnahteigs visan, un- gups); xu, 16 (wis i»( sa xnanleika); ix, 41; Luc. v,
mahleigs vxsan, gamainjavisan, ganohs visan, binauhts 5; ix, ;>5;xvni, 16; Joan. x, 12, 21; Rom. vrn, 9;
visan, uhteigs visun, uhtiugs visan, garaids visan, bi- IX,4; Cor. I, i, 12; x, 26; Cor. II, u, 3; IV,7; x, 7;
reks visan, sets visan, siuks visun, utskavs visan, vairps Gal. v, 2i; Tim. 11,u, 19; 0) ad quid perlinet : Mlh.
viian, andvairps visan, anavairps visaii, gavnirpeigt xxvi, 75 (bisunjai jah pu pizeis); Mc xiv, 69, 70;
vitan, vons vitan, vais visan, guvileisvisan, unveis vi- Joan. x, l(i, 26; xu, 20; xv, 19; xvm, 17, 25 ; Cor.
tan, unvits vitau, vulpags visan, vulpriza visan, vods I, xu, 15, 16; Tim. I, i, 19; Tiui. II, i, 15; u, 17 ;
visan, gafulgins visan, fuls visun, e;c; b) cum pro- y) proprietas qusedain : Joan. xviu, 57 (wazuh saei
liomine po>se.,s. : Mth. vi, 15; Mc. x, 40; Luc vi, ist sunjos); Rom. vui, 5 (po poei leikis sindmilori);
20; xv, 51 ; Joan. vn, 16; xiv,24;xvi, 15; xvn, 6, xiv, 19 (poei gavairpjis sind, laistjaima jah poei tim-
9, 10; c) cuin p.rticipio, a) cum parlicipio praes. : reinaissind in unsmisso); liuc auducendiKsunl etain
Mlli. vn, 29 (vas auk laisjands ins sve valdufni ha- loi utiones uidagis vitan; T>:ess. I, v, 8; visan jere
bands); Bic. i,3<j; H, 18; iv, 58; v, 40; ix, 4 ; x, 22; tvalibeMc v, 42; h) praeilicatum supiilendttm est:
Xtv, 54;xv, 40, 45; Luc i, 10, 20, 21, 22; n, 55, 51; Mc xiv, 44 (sa tsi. hoc est hoc), 62 (ik ini, ego sum
iv, 20, 51, 44 ; v, 1,16,17, 2;l; vi, 12; vni, 40 ; ix, hoc); Joan. vi, 20; VIII,24, 28; IX, 9.56, 57; xm,
18, 55; xv, 1; xix, 17, 47 ; Joan. x, 40 ; xm, 25; 19, 23; xvni, 5, 6,8,17,25; Cor. I, xiv, 26 ; 5) ut a)
xvm, 18, 25; Ci>r. I, x, 19; xi, 2; xv, 13; Cor. II, verbnm auxiliari in ad circumscrihcndiiiii passivum
1,9; ii, 9, 11; v, 19; ix, 12; xm. 11; Gal. i, 25; a) in pra:senti et praHeriio pio aorist. :Mth. v, 21 (qi-
iv, 5; Phlpp. ii, 26; Col. i, 21; n. 25; Thess. 1, iv, pan ist, ippiOn),27, 31, 33. 58, 45; vin, 5; ix, 55 ;
6;Tim. 1,1,15; m,2; Tit. i, 6; Skeir. 11,b; III, b, Mc i, 9; iu, 21; xv, 15, 28; Luc i, 15, 19, 26; n,
d; yiyv-.oOttt: Mc i, 4; Cor. 1, x, 52; xvi, 10; Col. i, II, 17, 20, 21; iv, 17, 26, 27; vn, 12; x, 20, 22;
18; JS)cuin pmicipio praes., au) in passivo sensu, xvu, 9; Joan. vn, 59; ix, 52; xn, 5, 16; xiu,3l,52;
ttvji : Mth. x, 26 (ni vailtt auk isl gahulip, OUSEV yv.p xv, 8; xvi, 21; xviu, 56; Roin. ix, 11, 12; xu, 3;
eart xexu\vuuivov), 50; Mc. i, t; xv, 7, 22, 26, o4, Cor. I, i, 15 lin.; v, 7; vn, 20, 21, 22, 25, 24;x, 2;
46; Luc n, 26; IV, 16, 17, 58; vill, 2; IX, 52, 45; xn, 15 ; xv, 4, 5, 6 ; subscr.; Cor. II, i, 8; iv, 10;
Joau. III, 2i; vi, 51, 45, ti5; x, 54; XII,14, 16;xvi, VII,7, 9; xi, 25, 55; xn, 7; xm, 4; subscr.; Gal. n,
24; xvn, 25; xix, 11; Rom. xm, 1 ; Cor. I, v, 11; 3, 17; III, 1,27; v,15; Epli. i, 11 ; m.8 2, 5,5,10;
x, 28; xiu, 10; C>r. II, iv,5; x, 18;xm,5,6; Gal. lv, 1, 4, 7, 21, 50 ; Phlpp. i, 29; m, ; Col. i,10 23,
ii, 11; Eph. ii, 5, 8; Col. iu, 20; Thess. 1, ui, 9; 25, 26 ; iii, ; 15 Thess. 1,m, 1,7; Thess. II, i, ;
Tim. I, iii, 10; v, 7 ; Tim. II, m, 17; Tit. i, 7; Neh. Tim.I, 1,11.13; u,7; vi, 12;Tim. II, i, 9, 11; m,
v, 18 ; /3(3)in aciivo sensu Mc. i, 55 (so baurgs alla 14;Tit. i, 5; Neh. v, 17. 18; Skeir. I, b; III, b; IV,
garunnana vas ai daura); Luc v, 17 (paiei vesun ga- d; VI, c; VII, c ; b) in praesenii pro perfecto : Mth.
qumanai us allamma haimo); luic pertinenl locutiones XI,8; Mc l, 2( gamelip ist, yiypanrat); IV, 11; v,
drugkans visan, habaips visan, panrsips visan,aspaur- 4; VII.6; ix, 12, 13, 42 ; x, 40 ;Luc xi, 17 ; xv, 4 Go-
tipt vitan, paurftt visan, kunps vitan , mahls visan, thus enimTS0etTatlegil); xvi, 4; n, 23,24; m,
hfautt gatatipt visan, skulds visan, ungatevips visan, 4; IV,4, 6, 8,10,12;vui, 10; x, 26; xix, 46; Joa».
usvahsans visun, elc; uhi veiburn esl mere auxilia- vi, 65; vn, 8, 47; vm, 17, 41; xvn, lOjxvm, 37;
riuni, vid. sub 3); d) pradicato per adveibium Rom. vn, 2; viu, 36; ix, 13, 55; x, 15; »»„26; xa,
1489 VISS VRIKAN 1490
19; xin, 1; xiv, 11, xv, 9; Cor. I, i, 15, 19; iv, 4, 14, 52; iv, 6; ix, 26, 31, 32; xvii, 18; xix, 58;
C; vii, 14, 15 27; xiv, 21; xv, 27; Cor. II, vn, Joan. xi, 40; xn, 41; xvn, 5, 22, 24; Rom. ix, 4,
4,15; vm, 15; IX, 2, 5, 9; Gal. n, 7 ; iv, 22, 25, 25; xi, 56; xv, 7; Cor. I, x, 51; Cor. II, i, 20; m,
27 ; v, 11; vi, 14 ; Plilpp. i, 17; m, 12; iv, 12 ; Coi. i, 7, 8, 9, 10, 11, 18; IV, 6, 15; vi, 7; viu, 19, 25;
16,17; n, 5; iv, 3,6; Tliess. I, m, 5;Tim. I, i, 9; Gal. i, 5; Eph. i, 6, 7, 12, 14,17,18; m, 13, 16,
Vi, 5; Tim. II, n 9; iv, 8; Tit. i, 15; c) in prseterito 21; Phlpp. in, 19, 21; Col. i, 11, 27; m, 4; Thess.
pro .plusquamperfecto : Mth. vn , 25 (gasulip vas, I, H, 12, 2ti; Thess. II, i, 9; Tim. I, i, 11, 17; m,
Ts0scteXiwTo); Luc IV,29; vi, 48; vm, 2; xvi. 20; Joan. 16; Tim. 11, n, 20; Skeir. IV, b.
ix, 22; xi, 58, 44; d) in praterito pro imperfeclo: VULDAGS, adject., 1) nobilis, honoratus, evSoiJof:
Mc i, 5 (daupidai vesun, e6ajrTt$ovTo); Luc i. 65; m, Luc vu, 25; Cor. I, IV, 10; Cor. II, m, 7 vid. ad
25; iv, 1; vn, 12; vm, 27, 29; xvi, 19; xvu, 27; Joan. h. h.; Eph. v, 27; SsSceJao-ptsvoff : Cor. 11, m, 10;
lii, 25; vi, 18; xvm, 10 ; Rom. vn, 6; xi, 25; coll. vulpags visan, SeSo?do-0ai:Cor. H, m, 10; 2) mirus,
Mth. xxvn, 12; Luc u, 5,35; hinc eliam e) in praesenti TrapdSoijoff : Luc v, 26.
pro praesenti: Cor.I, xvi, 13 (gapvastidai sxjaip, xpa- \ULpRs, fem., pretium; ni vahl vulprais Ul, nul-
Tatou<r0e);Cor. II, i, 4; xiu, 11; Gall. iv,20; vi, 13; lius est pretii, niomenti, oOSev3tayeptt:Gal. n, 6 h. I.
Eph. H.22; coll. Tim. I, vi, 8. VULJ)RS, adject., compar. vulpnza, poiior, prelio-
AT-VISAN, adesse, nttptordvat: Mc iv, 29; etptord- sus; vulpriza visan, poliorem esse, Stayspstv: Mlll,
wtt: Tim. II, iv, 6; 7rapaxer<j0ae:Rom. vu, 21. vi, 26 vid. h. 1.
lN-visAN,imminere, Stayiyvso0at: Mc xvi, 1. vcLpRis, adverb. compar., potius, prctiosius;
Mlb-viSAN,adesse, ovunapttyiyveaBat:Tim.II, IV,16. vulpris visan, Stufipetv: Gal. 11,6.
UFAR-VISAN, superesse, 1) prseesse, superare, uTrsp- vULLA (vet. norv. ull, angl. iax. vull, vet. sup.
ixttv. Phlpp. iv, 7; 7rspiacre0etv:Cor. II, m, 9; 2) germ. wolla, vet. ir. wolle, angl. tvool, suecGf. ull,
praestare, U7rspe'^etv:Rom. xni, 1. dan. uld, rec sup. germ. wolle; Gr. III, 410; I,
FAURA-VISAN, praesto esse : Cor. II, vm, II; Skeir. 794; Rchtb. 1158), fera., lana (eptovsecundum Num.
VIII, b. xix, 5): Skeir. 111,c
VISTS,fem., essenlia, nalura, yOertf:Rom. xi, 24; VULLAREIS, masc, fullo, ypuftv;: Mc ix, 3.
Gal. iv, 8; Eph. n, 3; Skeir. II, c, d. VULVA, vid. sub Vitvan.
VISAN, conj. I, uas, vesun (visans), manere, morari, •VULFS (vet. norv. ulfr, vet. sax. wulf, angl. sax.
ptevs«v:Luc x, 7; xix, 5; Joan. v, 38; vi, 27, 56; vulf, vet. sup. germ.,vet. fr., angl.,batav.,rec sup.
vii, 9; vni, 35; xn, 46; xiv, 17, 25; xv, 4, 5, 6, 9, germ. wotf, suec, dan. ulf; lat. vulpes, [lupus], gr.
10; Rnm. ix, 11; Cor. I, vu, H ; xv, 6; Cor. II, ui, dXto7rrj5;Gf. 1,848; Rchth. 1158), n.asc, lupus,
11, 14; ix, 9; Tim. II, u, 13; iu, 14; npotuivetv: XOxoff : Mlh. vn, 15; Luc x, 5; Joan. x, 12.
Mc VIII,2; Stauivetv: Luc 1, 22; s7rtptsvstv : Cor. I, "VUNAN (coll. angl. sax. vyn, vet. sax. wun...,
xvi, 8; Phlpp. i, 24; svSnptsrv: Cor. II, v, 6; tiinint wunnia, vel. sup. germ. vunna, rec sup. gerul.
uisan, hybernare, 7rapa%stptd?stv : Cor. I, xvi, 6; uai/a wonne; Gr. II, 55; Gf. I, 882), conj. II, )a:tari.
tiisan, beue esse, valere, sutppaivecr0at:Lucxv,25(24), UN-VUNANDS, partic prses., rasestus, afflictus,duTjpto->
32; xvi, 19. veov: Plilpp. ii, °26.
BI-VISAN, valere, eueopaiveo-0at: Luc xv, 29. VUND..., vid. sub Vindan.
GA-VISAN, manere, ptevstv: Luc viu, 27. VUNDS(vet. norv. und, vet. sax. wund, angl. sax.
MlibGA-viSAN, eruva7rdyso-0xe : Rom. XII, 16. vund, vet. sup. germ. wunta, vet..fr. wunde, unde, angl.
PAIRU-VISAN, manere.ptevetv:Joan.ix, 41; imuivetv: wound, rec sup. germ. wund; Gf. I, 896; Rchtb.
Rom. xi, 22; Col. i, 35; Tim. I, iv, 16 ; Stuuivetv: 1162), adject., saucius, vulneralus; haubip vundan
Gal. n, 5 h. I.; nupauivetv: Phlpp. i, 25; npo;u£vztv: briggan, decollare, xsyaXatouv: Mc XII, 4.
Tim. I, v, 5. 'VUNDON, conj. II, vulnerare.
VISS, vid. sub Vidan. GA-VUHDON (ga-vondon), id., rpavp.uril_uv: Luc. XX,
VISSEI, vid. sub Veilan. 12.
VIT (vel. norv. vid, vet. sax. wit, angl. sax. vit; VUNDUFNI, fem., plaga, ptdo-Ttl:Mc m, 10.
coll. Veis), nom. dual. pronominis personalis 1 pers., VUNNS, vid. sub Vinnan.
uos ainL>(>, nueit ' Joan. xvn, 11, 22. VRAIQS (angl. sax. vrenc, angl. wry, scol. wrink;
VITAN, vid. sub Veitan. coll. suec uriden,dan. vride),adject.,o-xoXt6f: Luc. m,5,
VITS, vid. sub Veitan. VRAK, vid. sub Vrikan.
VITOJ),vid. sub Veilan. VRATON (vet. norv. rata; Gr. H, 51), conj. II,
VLAITON,vid. sub Vleitan. ire, iter facere, 7ropsOeo-0at: Luc u, 41; Cor. I, xvi,
"VLEITAN(vet. norv. lita, angl. sax. vlitan, vlile, 6 ; StoSsOetv : Luc vui, 1.
vet. sax. wliti, vet. fr. wliie; Gr. II, 14; 111,401; VRATODUS, masc, iter, oSouropta:Cor. II, xi, 26.
Gf. I. 1130; 11, 522; Rchth. 1157), conj. 1, u/ai(, VRLKEI, vid. sub Vrikan.
vlitun, vlitans, adspicere. *VR1GGAN(angl. sax. vringan, angl. wring), conj.
ANDA-VLEIZNS (vet. sup. germ. anttuzi, angl. sni. I, vragg, vruggun, vruggans, torquere.
andvlile, rec sup. germ. antlitz), masc, vultus, facies, VRIGGO, fem., tendiculum, 7rayif: Tim. II, u, 26.
npbtoinov: Mc xxvi, 67 ; Luc xvn, 16; Cor. I, xiv, VRlpUS (angl. sux. vrwtS,suec vrad, dan. vraad;
25;Cor. II, m, 15; xi, 2J. Gr. III, 475), lem., pecus, armeiitum, dysXvj:Luc
VLAITON, Conj. 11, circumspicere, 7repttSXs7reo-0ai:VIII,55.
Mc v. 52. VRIKAN(vet. norv. recka, angl. sax. vrecan, vet.
VLITS,masc, 1) vultus,facies,7rpo'ff<»7rov : Mc xiv, sax. wrak, wrekan, vet. fr. wrekd, vet. sup. germ.
65; Cor. II, m, 7; Gal. i, 22; b^t; : Joan. xi, 44; 2) u>ren,reliltan, augl. wreak, wronq, rec sup. germ.
adspeclus, visus, forma, uopfn : Phlpp. u, 7. raclten; coll. Vrohjan; Gr. II, 27; Gf. I, 1150, 1151;
VLliJAN.Conj. II, casligare, 0nco7rtac*etv:
Cor. I,ix, 27. Rchlh. 1160), conj. I, vruk, vrekun,vrikans, persequi,
VMAlNAIUS,nom. propr. masc. *r«evatoj: Tim. Stcixstv: Mth. v, 44 vid. h. 1.; Joan. xv, 20; Rom.
11, ii, 17. xn, 14; Cor. I, xv, 9; Cor. II, IV,9; Gal. i, 23; IV,
VULAN (vet. stip. germ., vet.sax. wallan, angl. 29; v, 11.
sax. veallan, vet. fr. <i>a//a,rec s >p. germ. wallen; GV-VRIKAN, 1) vindirare, sxStxsiv: Rom. xn, 19;
lat. bullire; Gf. I, 797; Rclith. 1024), conj. I, vaul, 2) ulcisci, exStxwtvTroieiv: Luc xviti, 7, 8.
vuiun, vulaits (?), fervere, ?etv:Roiii. xu, 11; voptriv Fr.A-VRiKAN, pers-equi, sxSidixstv: Thess. I, n, 15.
ixetv : Tim. II, n, 17 vid. Ii. I. VKAKS, masc, persecittor, SiwxTrjf: Tiin. I, i, 13.
VlJLpUS(aiigl.sax.uu/dt»;coll.Fa/dan;Gr.II,5S; VRAKA, fem., persecutio, Sto>yub;: Mc x, 50; Gal.
Gl. I, 848, 899), "masc, gloria, honor, oo?a : Mth. vi, 42 li. 1.; Tim. II, m, 11, 12.
\i, 15, 29; Mc. viu, 58; x, 57;-xui, 26; Luc u, 9, VRIVKJA, fem., id., Mc. iv, 17; Rom. viu, 35;
1491 GLOSSARIUMGOTHIC^ELlNGUiE.
Thess.TI, i, 4 ;Tim. II, m, 11; vrakja vinnan, perse-
culionem pati, SuoxeerSacGal.vi, 12.
VRAKJAN, conj. II, persequi, Secoxetv : Phlpp. m, 6.
VBEKEI, fem., persecutio, Stuyubt: Cor. II, xn, 10.
'VRISQAN,conj. II (?),. fructificare.
GA-VRISQAN, : Luc vm. 14.
id., TeXsertfoperv
VRITS (vet. norv. rita, angl. sax. vritan, vet. sax.
writan, vel. sup. germ. rizan, reiz, angl. write, rec
sup. germ. reissen; Gr. II, 14; Gf. 1,1130; II, 557),
masc. punctum, acus, xepaia: Luc, xvi, 17.
VRUGGO,vid. sub Vriggan.
VROHJAN(vet. norv. rdgia, rogr, vet. sax. wro-
gian, angl. sax. vregan, vroht, vet. fr. wrogian, ruo-
gia, rueka, vet. sup. gerni. rogjan, batav. wrok, rec
sup. germ. wroge, rugen; coll. Vrikan; DRA. 855;
Gf. I, 1130; II, 432; Rchth. 1161), conj. II, accusare,
xaTijyoperv: Mth. xxvn, 12; Mc III, 2; xv, 3; Luc
vi, 7; Joan. v, 45.
FRA-VROIIJAN, diffamare, ScaSdXXetv: Luc. xvi, 1.
VROHS, fem.,accusalio,xaT>}yopta:Joan. xvili, 29;
Tim. I, v, 19.
VODS (vet. norv. odr, angl. sax. tiod, vedan,
vet. sup. germ. wuot, angl. wood, batav. woed, rec
sup. germ. wuth; Gr. II, 10; Gf. I, 766), adjeci.,
insanus, daemoniacus,Satuovtl_buivot:Mc. v, 15, 16;
uod»visan, SaiiLovil_toOai: Mc v, 18.
*VODS(coll. angl. sax. vuftuula; vel veitvodseffor-
matur ex quodara verbo 'veitvjan, quod indicare,
ostendere.signilicatet advcitan pertineret? Gr 11,10;
DRA. 857), masc, anom., plur. vods.
VEIT-VODS, martyr, ukprvp: Mlh. xxvi, 65; Mc
xiv, 63; Cor. II, i, 23; xm, 1; Tim. I, v, 19; vi, 12.
GALIUGAVEIT-VODS, falsus lestis, ipsuSop-dpTup
: Cor.
1, xv, 15; galiugcxveitvods visan, ^suSottapTupttv: Mc
x, 19;Luc xvin, 20.
VBIT-VODJAN, coni. H, testari, uaprvptiv : Luc iv,
22; Joan. m, 26, 32; v, 36,57; vn, 7; vm, 15; x,
25 ; XII,17; xm, 21; xv, 26, 27; xvm, 25; Rom. x,
2; Cor. I, xv, 15; Cor. II, vm, 5; Gal. iv, 15; Col.
iv. 13; Thess. I, n, 12;Tim. 1,vi, 15; Skeir. IV, c;
VI, b; xoKuuaprvptiv: Mth. xxvn, 15; Mc xiv, 60;
r
FAGINON,vid. sub Faihan.
FAGRS, vid. sub Faihan.
FADAR (vet. norv. fadir, angl. sax, fader, vet.
sup. germ. fatar, vet. fr. feder, fader, fetder, angl.
fatlter, vet. sax.,suec,dan. fader, batav.uader, rec.
Bup.germ. ua(er; gr. 7raTrip,lat. paier; RoppSO, 83;
Gr.H, 43; III. 520;Gf. Hl, 374;Rchth. 729), masc
aiiom., pater, 7raTijp: Gal. iv, 6.
FADREIN, masc plur. indecl., parentes, yoveif:Luc.
vm, 56; xviu, 29; Joan. ix, 2, 3,18, 2«, 22.
FADREIN, neutr., 1) paterniias, narptk : Eph. m,
15; 2) plur., parentes, yoveef: Cor. H, xn, 14; Col.
iu,20;Tira. II.iu, 2; Trpoyovoe: Tim. I, v, 4; Tim.
II, i, 3.
FADREINS, fem., genus, progemes, narpta '•Luc.
H, 4.
FAHAN (vet. norv. fti, angl. sax. fon, vet. sax.,
vet. sup. germ. fahan, vet. fr. fa, angl. fang, suec
fanga, fd, dan. fange, faae, batav. vangen, rec. sup.
genn. fahen, fangen; Gr. II, 28; Gf. III, 386; Rchth.
723), conj. 1, (aifah, faifahun, (ahant,ca_>ere,ntkl_tiv:
Jo.ni. vu, 44; VIII,20.
CA-FAHAN, id., jrtd?etv : Joan. vn, 50, 32; x,
39; Cor. I
1492
xv, 4; uaprvpeaOuL:Gal. v, 5; Eph. IV, 17; Siattap-
TOpso0ae : Thess. I, iv, 6; Tim. I, v, 21; Tim. II, n,
14; iv, 1; galiug veitvodjan, falso teslari, ipsuSoptap-
Tupetv: Mc xiv, 56, 57.
MipvEiT-voDjAN, testari-cum, avuuuprvpziv: Rom.
ix, 1.
VEITVODIPA (veitvodidaJoan. m, 52), fem., lesti-
monium, uuprvptov: Mth. xxvn, 15; Mc i, 44 ; vi,
H; Luc v, 14; ix, 5; Tim. II, i, 8; uaprvpia : Mc
xiv, 55, 56, 59; Joarr. iu, 52; v, 36; viu, 15, 17 ;
Tim. 1, lii, 7 ; veitvodipa haban, teslificare, ptapTu-
psrer0at: Tim. I, v, 10.
VEIT-VODEINS, fem., id., Skeir. VI, c
VEIT-VODEI, fem., id., u«prvptav: Cor. II, i, 12;
Thess. II, i, 10 ; Tim. I, n, 6 ; uaprvpia : Tit. i, 13;
Skeir. VI, b.
VEIT-VODI, neutr., id., Tim. II, u, 2 vid. ad h. 1.
VOpS(vei. sax. wothi; Gr. III, 786), adject., bo-
nus, acceptabilis; dauns vopi, bonus odor, sueoSia:
Cor. II, n, 15; 6o-p.vj sutoSiaf: Eph. v, 2.
VOK,vid. sub. Vakan.
VOKRS(angl. sax. vocor, vet. sup. germ. wuochar,
vet. fr. woker, suec ocker, dan. aager, rec sup.
germ. wueher; Gr. II, 11; Gf. I, 680; Rchth. 1157),
masc, lucrum, Toxof: Luc xix, 23.
VONDON,vid. Vundon.
VOPJAN (angl. sax. vop, vepan, vel. sax. wopan,
vet. sup. germ. wuofan, vet. fr. wepan, angl. whoop,
weep; coll. lat. vocare; Gf. I, 780; Rchlh. 1155),
conj. II, 1) clamare, ipuvstv: Mth.xxvn, 47 ; Mc. x,
49; xiv, 68, 72; xv, 55; Luc viu,54;xix, 15; Joan.
xi, 28; xn, 17; xui, 15; xvni, 55;f3odv: Mc i, 5;
xv, 34; Luc III, 4; xviu, 7; 2) acdamare, advocare,
7rpof<peovstv: (Mlb. xi, 16) Luc vn, 52.
AT-VOPJAN, advocare, epeovstv: Mc. ix, 55; x, 49;
Luc xvi, 2; Joan. ix, 18, 24; 7rpoffepeoveiv : Luc
vi, 15.
UF-VOWAN (ubult-vopidaLuc xviu. 58), exclamare,
dvafcoveev : Luc i, 42 ; «eoverv: Luc viu, 8; xvi, 2;
dva§odv: Luc ix, 38; pouv : Luc xvui, 38.
FApA (coll. vel. sup. germ. fadam, angl. sax. fw-
<Sein,vet. fr. fethm, angl. falhom, rec sup. germ.
faden; Gf. 111,574, 450; Rchth. 736), fem., sepes,
fpayubt ' Mc. xn, 1 ; Luc xiv, 23; Eph. n, 14.
* FAbS (fads Luc vn, 6; coll. angl. sax. fadan;
Ropp 83; Gr. I, XLII (1. edit.); 111,519; DM. 689;
DRA. 751; Gf. 111,574; coll. Aschbach, GeseA.det
Weslgothenp. 264), masc (plur. fadeis), dominus,
praesul.
BRup-FAps,sponsus, vuptepioff : Mc u, 19, 20;
Luc v, 54,55; vupnpcov : Mih. ix, 15; Mc n, 19;
Luc v, 54.
HUNDA-FAPS, ceniurio, exaTovTapxof : Mth. vm, 5,
15; Luc vn, 2, 6 ; xevToupteov : Mc xv, 59, 44, 45.
pcsuNDi-FAps.dux,chiliarchus, xt\iapx~~ '• ^c- VI>
21; Joan. xvm, 12.
svNAGOGA-FAbs, archisvnagogus, dpyto-uvdyoyof:
Mc v, 22, 55. 56, 58.
FAIAN, vid. suh Feian.
* FAIHAN (vet. norv. fexgenn, (agna, angl. sax.
fea, [wgnian,\et. sax. fagan,faganon, vet. sup.germ.
gafag, (agon,angl. fuin, suec fagna; Gr. II,
gafehan,Gf.
28, 44; 111,417), conj. 1, fah, fehun, faihans, ac-